''^^^^^k'7^
HISTOIHE GÉNÉRALE DE PARIS
COLLECTION DE DOCUMENTS
SOIS J.KS AUSPICES DE LEDIMÏE l'AIIISlEWK
r r
CARTULAIRE GENERAL DE PAULS
L'Adiuinistralioii imiiiii'i|»ali' liii>si' à cIiiKiiie aiilciir la rosjxiiisalnlili'' i\i^< diiiiiioii-^ éiiiisos
Jaiis les ouvrants jmblit-s sous les aiispicos do la Villiî de Paris.
TOUS Dit 01 T. S P.ESEUVKS.
^^!-<
HISTOIRE GENERALE DE PARIS
CARTULVIUE GÉNÉRAL DE PARIS
ou
RECIEIL DE DOCUMENTS
REL\TU'S
À L'HISTOIRE ET À LA TOPOGRAPHIE DE PARIS
FORMÉ ET PUBLIÉ
ROBERT DE LASTEYRIE
TOME PREMIER
,V28-I1S0
£;s3-j de Ferry ce Pans, chevaher. [HT..)
PARIS
M PRIME RIE NATIOÎVALE
M DCCC LWWII
De
^ i
VILLE DE PARIS.
COMMÏSSIO^ DES TRAVAUX IHSTOIUQUES.
(!"■ AOÛT 1887.)
mi:mbri:s de droit.
WM. POUBELLE (Eigènk) C. -k . l'ivlel dv h\ Seine. Vrkuh-m.
[lOVEL.UiQUE (Aof.l), Pivsidcnl du Conseil miiniripnl.
FAVALELLI (Charles) è, Sorivtaiiv jrrnenil de l,i Pivrc.-tiire do la Seine.
ALPHA.M) (Adolphi;) G. O. h. \. Q, Directeur des Travaux de Pari^.
CARRIOT (Elgène) 0. à, I. W, DinTleur de l'iMisoigiiement primaire.
liEXALf) (Armand) A. y, Inspeeleiir en chef des Beauv-Arts et des Travaux iiistori(|nes.
Srcrétiiiri'.
Ml'MRI'.KS NOMMÉS.
MM. DELLSLE (Léopold) ('.. ■& , l. Q. Membre de l'Académie des inscriplions el helles-ledri's .
Adminislrateur {jénéral Directeur de la BibliotlicMiue nationale. \ ice-Pnsuknt.
DE BOZIÈKE (Eugène) 0. è, Mend>re de l'Académie des inscriptions et helles-ii'ttres.
Inspecteur ijénéral lionoraire des Arc]ii\es. ] icc-Présiilciit.
GRÉARD (Octave) G. 0. ;^, L 41. Membre de rAcadémie Irauçaise et de l'Académie de-
sciences morales et polili([ues, Vice-Recteur de lAcadéinie de Paris.
HAMEL(Er.vest) à, Publiriste.
DE LA GOLBLAYE DE MÉNORVAL (Elgène) \. Il, Publiriste. Membre du Conseil
municipal.
LENOIR (Alrert) 0. ^, Mendjre d,. l'Académie des i)eaux-arts.
PERRENS (François-Toaiuy) 0. ;fe , Inspecteui' de l'Académie de Paris.
COUSIN (.Illes) iS; , Conservateur de la I)ibli(itliè(|ue el des Collei-lious liist<iri(pies de l,i
Ville de Paris.
DE L\STE\RIE (Rorert) é, L &, Professeur à lÉcole des chartes.
DE M0NT\IGL0N (Anatole) À, A. &, Professeur à l'École des chartes.
GUIFFREV (Jlles) iV , Archivi-le aux Archives nationales.
LAMOUROU.N (Docteur Alpred), Membre du Conseil municipal.
COMMISSION DES TRAVAUX HISTORIQUES.
MM. LLCE (Siméon) !^ , Meinbic de rAcadéiiiie des inscriptions el beiles-iellres, l'rolcsscur ii
IKrolc des rlinrtes.
DEI'ASSE (Henri), Publicistc, Membre du (imiseil inuiiiii|ial.
L()\G.\()\ (AuGusle), i& , A. &. Mi'inbie de rAïadémic d.'s inM-nplidns et liellef--iel(ics,
S()us-(ihef de Seeli(ni nu\ Arcliives iialionales
MEMBRES ADJOINTS AVEC VoiX CONSl ETATIVE.
MM, l>i! \ \\VA\ (Paul) A. Q, Inspeeleiii (les Travaux liisloii(|nes. Sn-ri'Innr (idjuinl.
RONNARDOT (Frvnçois) I. Q, Sous-Inspeeleiir des Travaux iiisl(niiiiie>.
TISSI'!RAND (LAZMiE-.MAiiRiCE) I. i?-, Insperlenr |irin(i|ial iKinnrnire de> l'uldicalinn- |il^-
toriques de la Ville de Paris,
AVERTISSEMENT.
I
Lors([ue la xillc de Paris en(roj)i'il riiii|iortaiilo collecliou de docuiiKMils
comprise sous le litre dHtslou'c ijruéralc de Pans, elle se proposa dy faire
entrer non seulement des monog;rapliies relatives aux principales époques
de riiistoire parisienne, ou au\ institutions, aux. arts, aux monuments qui
ont fait la ploire de notre cité, mais encore des séries de documents orioi-
nan\ de toute nature, tels que chroniques, descriptions, chartes, comj)tes, etc.
On sait comment ce [)lan a été réalisé jusqu'ici. A côté des volumes con-
sacr('s à certains jjrands laits historiques, à la topographie parisienne, à
divers étahlissenients puhlics ou à des catéjjories déterminées de monu-
ments, la collection de l'Hintoire ^('iirrale de Paris a déjà fait une [)lace ini-
portaiile aux plus anciennes descriptions de la Ville et à ses premiers his-
toriens.
Mais ces historiens, si Ton excepte Ahhon, l'auteur du poème sur le siège
de Paris par les Normands, appartiennent à une épotpie relativement réc(>nte.
'•C'est au xiv" siècle seulement qu*ap[)araissent les jtreniiers écrivains ipii
aient consacré à la vdle de l'aris un travail de (piehpie étendue et pr('senl(''
leurs idées sous la forme dune composition régulière*''. •? Jusque-là nous
n'avons, {)our reconstituer Ihistoire et la topographie de notre cilt'. (pu' les
mentions ('parses dans les chroniques ou les renseignements hien aulremenl
précis que renferment les chartes et diplômes conservés dans les archives.
Aussi la Commission chargée de surveiller la publication de Y Histoire .orne-
I^r lioiix (Ir l.iiirv ol TissCfMiid . Paris el srs liistorlviis . p. vu.
(/irlul. — I.
,1,. Cl' rnru
II CARTULVIRE GENERAL DE PARIS.
)>//(' flr Pans n-[-d\e pensr' qu il y aurait un iiilerrl Cdiisidérable à rorlicrclior
dans nos divers dépôts publics toutes les chartes qui |)euvent y être conser-
vées en original on en coj)ie. et qui sont antérieures à l'apparition des ])re-
niiers historiens de Paris, c est-à-dire au xiv'' siècle.
En sarrèlant à ce projet, on ne faisait ipie re])reiidre et développer une
idée déjà vieille de plus dun siècle. Dès le wiiT siècle, en effet, l'ancien
Bureau de la \ille, comprenant de quelle importance il pouvait être de re-
cueillir tons ces documents si précieux pour 1 histoire, a\ait ordonné, ]>ar
délibération en date du ^>3 mars 1735, que les chartes, édits, déclara-
tions, lettres patentes, arrêts du (lonseil, etc.. int('ressant la ville de Paris,
seraient raiin('s [)ai' ordi'c (•liioïKdojjKpic et iiivcnl(»ri(''s, ri que. pour rendre
cette collection aussi complète (jue possible, on prendrait coj)ie des docu-
ments (pu se tnnuaient dans des (hqtôts |)iiblics ou chez des |)articuliers ' .
Nous ignorons malheureuseiiKMit (piels fruits a portés cette délibi'ration:
les anciennes archives (h^ 1 Hôtel de ville ont depuis (''l(' dispersées, et de la
mesure intelligente prescrite en 1-3.") par nos anciens administrateurs, il
ne reste (pie le souvenir.
Nos édiles du \i\'' siècle, désireux d(> laire une o'uvre |dus durable, n ont
pas voulu se contenter de former des collections manuscrites : ils ont résolu
d'imprimer toutes les pièces qui ont pu échapper à l'action ilu temps, de
donner un texte délinitiftb^ celles qui ont été |)ubllées jusqu ici, trop souvent
d'après des copies défectueuses, et de dresser une sorte de répertoire de
tous les documents (pu peuvent fournir (pielques renseignements sur 1 his-
toire et la topographie de la ville de Pans.
La (commission des travaux historupies cherchait à mettre ce |U()p'l à
ex('culi()ii. (piand, au mois de juin 1873, un savant (pu passait à juste titre
pour un des pah'ographes les |)lus expérimentés des ArcliiV(>s nationales.
Jules Tardil, vint nous proposer d'eiili(qu'eii(lre de concert avi>c lui le le-
cu(mI de tous les actes parisiens antérieurs à la mort de Philippe le J5e|.
.luh^s Tardil ('lait de ces hommes avec les(juels l'accord est facile, sa piNqio-
sitiDii lut \it(; acc(q)l('e, et (piehpies semaines j)lus tard nous présentions
(•nsemble à la Commission des travaux hislori(pies un projet de (jai'Iulaire
jM'iK'ral de Pans. Le plan de ce tra\ail, dont les grandes lignes avai(Mit ('lé
tracées par Jules Tardil. fut jiromptemeiil adopté j)ar les membres de la
'' llisloircucninilr ilr I\ins. Iniroducliuii, |i
AVERTISSEMENT. m
Commission, et dès le mois de novembre 1(8-3 nous nous mellions résolu-
ment à l'œuvre.
Miilgré le soin ([ue nous avions mis à calculer les proportions de I ouvrajje
el les dilllcultés de la lâche, les richesses conservées aux Archives nalioiudes
sont tellem(Mit considéiahles, que nous ne tardâmes pas à reconnaître que
nos évaluations premières étaient au-dessous de la réalité, que le nondjre
de pièces qui devraient entrer dans noli'c recueil serait tort supérieur à
ce (pie nos premiers calculs avaient [)u faire su[)p(iser, et (pie, pour être
assurés de ne point laisser de C(jté un jjraiid iiomhre de documents in-
édits, il était nécessaire de procéder à un dépouillement complet et métho-
dique des [U'incipaux fonds des Archives. C était une tâche trop considérahle
pour que Jules Tardif |)ùt s'en ac([ui(ter, absorbé qu'il était di'jà par d im-
portants travaux j)ersonnels qu'une mort [)r('maturée ne lui a point [)ermis
de terminer. Pris par son service aux Archives nationales, occupé à des
recherches approfondies sur les premiers siècles de notre histoire, pour-
suivant en même temps avec ardeur l'étude des langues orientales les plus
dilliciles, il dut reconnaître, au bout de peu de mois, qu'il n'avait point les
loisirs nécessaires pour se livrer au vaste travail que nécessitait notre com-
mune entreprise; et a[)rès avoir mis notre œuvre en train, après en avoir
bien arrèt(' les grandes lignes, il renonça à une collaboration qu'il ne pou-
vait rendre siifllsamment efl'ective; et c'est ainsi (pie cet ouvrage, comiiienc<'
à deux, paraît aujourd'hui sous le nom d'un seul auteur.
Mais si un seul nom se lit à la première page de ce livre, nous devons acipiit-
(cr un devoir de reconnaissance et déloyauté, en proclamant la part consi-
dérable ipie Jules Tardif a eue dans la composition de ce Cartiilair(\ C est à
lui (pie doit principalement revenir Ihonneur de l'avoir com^u , et (pioi(pii'
sa collaboration en titre ait cessé longtemps avant (pie les premières lignes
aient ét(' donm'es à riiiiprimerie, nous tenons à reconnaître (pie. si I exécution
du travail a quehpie (pialité, c'est encor(^ à lui (pie le iiu'rile en re\ienl; car.
jus(prau jour où la mort l'enlevait à ramiti(' et à l'estime de tous ceux (pii
l'ont connu, il n'a cess(! d(^ nous aider de ses conseils, de nous prêter le
secours de son expérience d'ériidit et de sa sci(Mice de paléogra|tlie. Nous
l'avons consulté sans cesse, et sur le choix des pièces à admettre dans ce
recueil, et sur ces mille questions de détail que pouvaient soulever la lecture
des documents, leur autlienticit(', leur date, l'âge des copies (pii lions les ont
conserv('s.
Toutefois, malgré ce précieux concours, nous n'aurions jamais pu meiiei
IV CAiiTULAiRE gi:m:r\l de paris.
celte entreprise an point on elle est anjonrd liiii, si plnsienrs de nos con-
frères de l'Ecole des charles n'avaient bien vonln nous prèler leur assis-
lance.
M. Camille Hivain, notamment, a ete notre auxiliaire dévoue |)ondant
bien des mois dans l'interminable dépouillement des fonds ecclésiastiques
aux Archives nalionales; M. Paul (aiériii nous a utilement aidé ]>our 1 (Ma-
blissement délinilif des textes et la collation d'un grand nombre de pièces;
enlin M. ïuetey a dépouillé pour nous une partie des carlulaires con-
servés aux Archives. Sans le secours de ces excellents confrères, nous au-
rions assur('ment reculé devant l'énormité de la tâche qui nous incombail.
Nous devons é;;alement des remerciements à !\I. Léo[)old Dellsle, pour les
bons conseils (pi'il nous a prodi{;ué's avec son habituelle et inépuisable bien-
veillance; il i\l. Anjjusle Lon^jnon. pour la solution d'un jjrand nombre de
ces (jueslions de topo{>raphie et d'onomastique dans lesquelles il est passé
maître; enlin à M. Paul Meyer, qui a bien voulu nousrap|)orter d'Aujoleterre
la collation de plusieurs documents importants, et à M. Aiijjuste Molinier.
qui nous a souvent éj)argné de longues recherches dans les manuscrits de la
bibliothèque Sainte-Geneviève.
II
l'iiin Nous vi'iioiis (1 exp(^ser de cpielle façon I idée de ce recueil était n<'e. Il
lerccMcii. nous rcstc à dire suivant (pifl plan cette id(''e a été mise à exc-cnlion.
Les grandes lij;n(>s de ce plan ont rlô (b'Iinitivement arrêtées |)ar la
(iominission des travaux historiques de la ville de Paris, dans sa s('anc(! du
9() juillet iSy/i. Sur le rajipoit de M. I.t'opold Delisle, la Ciommissioii
décida :
••(}iiele recued comjireiidrait :
f I " Les dociMneiils concernant 1 hisloii'e de Pans, ses piivilc'M'S . son
iiiistratioii . SCS corporati
blissemeiils hosuiialiers. (>tc.
adiiiiiiistratioii . ses corporations civiles et ndigieiises. ses collèges, ses eta-
rro" Les titres divers ndalifs aux biens des établissements publics et par-
ticuliers sitiK'S dans I eneeiliie actuelle di^ Paris;
•■(^)iie celte piiblicalioii s'('tendrait de l'an Tj-mS. dale du plus ancien
AVERTISSEMENT. v
docuniont cons<M'Vt' dans nos Archives', jus(ju à 1 aini{'e i .'j i o , el que les
pièces seraient publiées dans 1 ordre chrono]oj]it|iie. -
Ce court extrait des décisions de la Commission résume de la façon la [tlus
claire le jiroprainme dont nous nous sommes inspiré dans tout le cours de
ce travail.
A vrai dire, ce programme pourra soulever (piehpics crili(pies. On blâ-
mera peut-être le mélange, en un ordre chronologique uiii(|ue, de tant de
pièces provenant des fonds les plus divers, el, [)our être sincère, nous devons
reconnaître que ce mode de publication offre des inconvénients nombreux.
11 vaut assurément bien mieux, en règle générale, publier les chartes par
fonds et donner, dans la mesure du possible, toutes les pièces relatives à un
même établissement. C'est le seul moven de résoudre convenablement toutes
les dillicultés de di'tail que soulève la publication des textes. Ainsi, pour le
mT siècle princi|)alement. beaucoup de chartes sont sans date, et Ion ne
peut déterminer ré|)oque où elles furent ('crites qu à laide des noms de
témoins contenus dans les souscriptions. 11 faut donc les rap[)rocher des
pièces analogues contenues dans le même fonds, tâche relativement aisée
quand on publie tous les cartulaires dune même église, comme la fait
Guépard [lour Notre-Dame de Paris, Saint-^ictor de Marseille ou Saiiil-
Père de Chartres: mais tâche singulièrement ardue, quand, pour clas-er
une pièce isolée, on est obligé daller leuillder de volumineux luanuscrils
dé|)ourvus de tables, ou de compulser de nombreuses liasses de pièces origi-
nales, ilaus res[)oir, si souvent déçu, dV découvrir quelque point de repère
clironologKpie.
Lordre suivi dans ce recueil offre de non moindres inconvénients pour
l'identification des noms de personnes el de lieux. Les documenis d un même
fonds séclairent mutuellement : telle localité, nommée dans une pièce avec
une di'sigualion trop peu pn'cisi' pour (pi on puisse la recouiiaitre. pcuirra
être d('teriiiinée facilement à l'aide de (pielque autre docuinciil du iiiêuiie
fonds (jiii en indi([ue plus exacleinenl l'emplacement.
Ces considérations ont une valeur que 1 ou ne peut nier cl elles ^-eraient
de nature à faire condamui'r complètement le j)lan adoph' pour la composi-
tion de cet ouvrage, si elles ne s'elfaçaient devant une considération donlre
La vraie date de ro documciil esl 3-j8. \ oir ci-ajirès, p. a. noie i.
M CARTLLAiril- GÉNÉRAL DE PARIS.
juiitiquo (]iu d(3v;iil roiceiiK'iil siiii|)user diiiis une ciilreprise du genre de
celle-ci.
H ne linii j)iis perdre de vue, en cllet, (|ue les londs d archives, les car-
lulaires (|ui ont fourni les éle'nienls de ce recued , conlienuent un nond)re
très considérahie de pièces sans rap[)ort avec 1 liistoire proprement dite de
Paris. Tous nos {grands étahlisseinents relij;ieux possédaient des domaines
ruraux, souvent lort (doijjni's de la \ille. Les titres de propriété de tous
ces doiiiaines, pour précieux (pi ils soieni, n intéressent point riiisloire de
noire cité, et les coniprendr(> dans notre recueil, ceùl été nover les pièces
\raiineiil curieuses pour lliisloire de Paris au niilieu d'une foule de docu-
ments étrangers à cette histoire; ceùt été, d ailleurs, accroître dans des
proportions énormes une collection déjà bien vaste. On était donc absolument
forcé de laisser de coté toutes les pièces (pu n inli-ressaient j)as directement
Paris. Or, du moment ([uOii renonçaità publier cliacpie fonds intégralement,
tous les avantages (juil pouvait v avoir à laisser les documents groupés sui-
vant leur provenance sévanouissaieni, et le classement chronologi([ue des
pièces s'imposait comme le |)l us simple, le plus logKpie, et surtout le j)l us clair.
III
Ce (pii \ieiil d'être dit de la fiicon doiil ce Cartulaire a été conçu et du plan
suivant le(piel il est composé permet aii\ lecteurs de comprendre sans longue
riuiaiif. expiicalioii comment ont été réunis les documents (jui y ligiirenl.
(!<; soni nos deux grands (|i'p(')ls publics, les Archives ualioiiales et la
l5ibliolliè(pie nalioiiale. (pu eu oui loui'iii la plupart des él('men!s. Les
Archives priiicipaleiiieiit siuil d une iicliesse v('rital)lemeiit exlraordinaire en
fait d(! documeiils parisiens. La pluparl pioMennenl d aiicKMis élablissemenls
religieux, 'foules nos abbayes parisiennes, It'vèclté, le chapitre d(> Aotre-
Dame, la pluparl de nos ('g^lises c(ill('g,iales et beaucoup de simples jiaroisses
poss('daient de riches archives. Or, malgré Joutes les causes (pii auraient pu
les (h'Iriiire ou les (lisp(U'ser, ces archives ont généralement peu soiinerl. La
l»('voluti(ui, en les niellant sous sé(piestre ' , les a sauvegardées, loin de leur
'' On |)r'iil Miir. sur la \]\nii] dniil Idiis ces (Id- I.aljorclf, l.rsArcliirc-i de la Franco, 18G7. iu-8', cl
ciiiiiiMils uni i-lr rriiiiis iiii\ Aicliivrs Mnlidiiaji's, les notices placiV-^ en lèle des iiiveiUaires inihlics
IJunlirr. I.rs Airliiics: (le In Fraiirr, i,S,"i.">. iii-S\- [lai- les suiiis (le railiiiiiii>li'alion dos Arciiives.
ilijiil s'esl seni
l'aiilpu
le -0 (
AVKIITISSEMENT. vu
nuire, ot nous les relrouvous aujduid liiii à [icu pivs aussi coniplr'les (|u ;i la
fin (1(^ rancieu irgiino"'. (Test un point (|uo Ion peut vérifier lacileinent en
compulsant l<>s itivenlaires dresse's par les anciens possesseurs de ces titres.
Nous avions pensé, en les dépouillant, y trouver la rnenlioii d un assez j^rand
nonibi'e de docunieiils aujourdlnii perdus. l']n réalité, ce (h'poudieniciit ne
nous a |)res(jue rien donné, les déficits ipie nous avons pu coiislatcr sont peu
nombreux et l'é((uité no permet point de les imputer unicpiemeni à la W'-
voliilion.
La erande majoriti' des documents que nous avons recueillis aux Arclii\es
proviennent des séries K , L et S. 11 serait trop long- de donner ici le détail
(le lous les cartons ou registres (pie nous avons (b'pouiilés; la série S, à elle
seule, contient |»lus de l),oo() carions, ([ue nous avons dû parcourir un à un
et pièce à [)i(''ce'"'. C'est là (pie lahondance de la moisson a dépassé toutes
nos pr(''visions. Toulelois la plupart des actes contenus dans la série S ne
dalent (pie (\u xiii" si(kde: aussi ce premier volume ne conlient-il qu'un pelil
nombre de documenls empruiit('S à celte série. Les pit'ces de date ant('rieure
que contenaient les carions de la série S ont été distrails, \)nr la Commission
du triaee des lilrcs, de leur plac(^ naturelle, et porh's à la Section liistorupie,
où ils forment la magnitiipie série L. Inutile de dire ({ue cette série dune
importance historique si capitale a été de notre |)arl l'objet d'une attention
toute particulière. Nous en avons vu nous-mème pres(pie lous les cartons, et
c'est là fpie nous avons retrouvé les oripinaux de beaucoup de pièces dont
on ne connaissait jiisiju ici (pie des copies conservées dans les carlulaires.
Le reste nous a été fourni par les premiers carions de la si'rie K , (pii formenl
cette inap|)réciable suite connue sous le nom de dorions des rois, série fac-
tice dont la constitution aux dé|)ens Ao tous les autres fonds des Archives
ne peut être trop blâmée en princij»?, mais a eu du moins I avantage de
mettr(> en relief ce que les Archives nationales contieiineiit de plus piécuîux,
'' Nous ne pacloiisici, liien ciitendii, qiicdosar- Mnllo); ou dos (IdcuiiichIs iIi' d.id' In's iinsférifiirc
cliives di's {ji-ands (■lalilisseniPiits relijfieux de Paris. à celle dans lni|uelle imus dcvinns iiniis reiileiMiiei',
"' La s(îi'ie S conipcend en réalité 7GO2 numéros. foiuriic l.i |ilii|i.(rl des ciildiis S. (uSi ;i (;.)8i)
Mais de ce cliiirrc il faut délalquor un {[rand nombre (|)ièces relali\es ;i ri!iii\ersi(('' et aux aiieieiis enl-
de cartons ou rcffistres ([ui ne contiennent ([ue des lèo-es de Paris), S. (iT^jo h yoSo (con|[r('<;ali(ius ei
documents absolument étrangers à Paris, tels que les séminaires), S. 70.') i à yliCi-" (mélari|;es relalilsau\
carions S. 3a 10 à 33o/i (abbayes classées par dé- allaircs erclésiasli(|ues i; cidiu une siule iiupoilaiile
parlements), S. 3,5ao à 3G9.8 (paroisses riu'ales de registres, tels i|ii(' pouillis, reuilloirs, ceiisiers,
du dé|iarleiHeul di' la Seine), S. 'iSia à hi)hï> inventaires de litres, elc, jjruéralcuienl |iii>léiieurs
(i]rdredeSaint-Lazari'),S. /i()/|l) ii (iioi (ordre de au wi" siècle.
MM CAlITl'L.UnK r;KM';RAL DK PAlilS.
('( (le saii\(';;ai'(l('r, aii\ jours où I on |ioiivail craindre bien des ncles de
\aiidalisiiic. lun' iiicrNcilh^use collorlioii de dociiiiicnts i|ui. |)ar leur anli-
(iiillé et leur nond)i('. d('|iasseiil de hieii loin lont ce (|ne les autres jtays
d l'jirope ponrralenl iMre lenlrs de leur comparer.
(lelle Ixdie s(''rie oi Itien connue aujourd lini ;;ràce à I invenlaire (|u en a
donne .Iules Tardif '. (>l dans le(|uel sont iinju'inn'es |»res(|ue loules les pièces
(pii se dislinjnienl par leur importance ou leur anciennetc'. Mais, quoique
les textes (pTen a (hunn's Tardif soient |;('n('ralenM'nf étal)lis avec soin, nous
u avons pas cru devoir nous dispenser de r(''iinprinier, en les collalnjuiuinl
soieneusement à nouveau, la plupart des pièces de cette série ([ui devai(Mit
fif>nrer dans notre recueil.
Enfin, pour leriiiiner ce rapide cou[) d omI sur les ressources que nous ont
fournies les Ar<'lilves nationales, d faut ineiilionner la s('rie LL dans laquelle
on a réuni, sani'de très rares e\cej)tions ', tous les cartnlaires conserv('S aux
Archives. Il serait trop loup; d'(Miiimérer ici ces précieux rep,istres "''. ()ne\-
(lues-uns, comme le ('artulaire tti de Saiiil-(ieiinain-d(>s-]*rés, les Pn^lo-
/ïn/,r (le Notre-Dame, le Linr bhmc de Saint-Denis, etc. , jouissent d(q)uis
deux siècles, auprès des ('riidits, d une répiilalion iiKTitée.
La Bibliotliè(pie nationale, (pioi([rie loin d ('Ire aussi riclie (pie les Archives
au point de vue spiu^ial (pu nous occupe, possède ('j^alement des documents
parisiens dune jjraiule importance; [)armi ceux d(uil nous avons lait le j)lus
l'ré(piont nsajje, nous devons mettre en première lieiie: le (lartiilaire de l('\è-
clu' de Paris''', si souvent citi' parles auteurs du win' suVde et dont (iiH'iard
a fait la hase de son ('dition des cartnlaires (h; Notre-Dame; un cartulaire de
Saiiit-Marlin-des-Cdiamps, connu sous le nom de Lilior Irsldmvnlonnn''''' et qui
remonte an xiT siè(de : c'est . a\ec le rejjistre tl'ï de Saint-(ierinain-(les-l*r('s,
le plus ancien (h: nos cartnlaires parisuuis. el nous \ avons trouv(' hoii
i' T;ir<lil'. Mniiiiliinilx liislnyniiicx . C.iirliiHs des lili(' on i S- i . ^(I||S r;i|i|iclliToiis;uissi (|lie ili's 1 8.")()
nix . P^iris, iS(i(i. "faiid in V'. M. ttrlisic ;iviiil (Iciniii' ilims son Qilnloffiic des actes
•-' l'iii' cNi'iniilr. un prlil, i-.iilnhiirr i\f r,iliiiii\n dr Philippe Aii^nisle un l:il)l(\ill fort cnniinnile de
(li'\i(iulni;irliiMlu Nui'sii'cli', ;ui(|ni'l unus jiMius lail l,i |ilu|i;iil ili'S (Miiniiiircs coilsiTvés snil. au\ Ar-
lii' rm|Uouts('ni|iruuls, ri i|ni (>-! (•"!(■■ !.. io.'hi. n" I. chues, snil ;i l;i llilpliolli(\]iie liiition;il(\ M. (In-
'' l.iilislri'ua i'l('il(iuuiTil;in-17//(rH/,(//r;;r«rn(/ clirris, (hms ses :iilililii)lis il YHiatoiic du diocèse
s„iiimiiire |iniili(' ru 1 Sl'.y \>:u- l'ailunnishiilinu (ii's (/(■ l'ari.s de l';dilir LrlionC les a Ogalem(>nt cili'S
\ivhivi's (\(iii' col. i;')() cl sniv.l. cl avec plus il' i)rcs(|uc Ions,
dcliul dans l7iiccy//.//rc sommaire on (iililciil iiietho- ''' Ms. lai. .'i'ii;i.
di'pie des fondu eoiiserrè^ aux \irliiees iialiniiale^ |iu- '' Ms. lat. 10977.
avi:i;tissemi-.\t. u
nombre cl actes iiiedils: un cartulaire de Saint-Maploiro"': nm» piv'eiense st'rie
de docuinenls sur I abbaye de Sain[-\ icldr - : enlin un carlulalre de la ville
de Pans '' fort curieux, mais trop peu develu|)[)é malheureusement, car il ne
contient puère qu'une soixantaine de pièces.
Nous ne mentionnerons pas, de crainte de fatiguer nos bnieurs, les co[)ies
de chartes, les nécrologes et autres manuscrits de la Bibliothèque nationale
où peuvent se rencontrer des pièces isolées: nous avons toujours indi(pié
soigneusement les emprunts que nous leur avons faits.
Quant aux autres dépôts publics de Paris, il est mutile d en |»arler. du
moins |)our ce premier volume. Nous devons cependant une mention à la
bibliothèque Sainte-(!eneviève. qui possède une belle suite de documents [)ro-
venant de labbave dont elle [)orte le nom. et aux riches archives de 1 Assis-
tance publi(jue. où nous avons recueilli quelques chartes du \if siècle.
IV
On comprendra que, dans une quantité de pièces aussi considérable, il i{,.yi,,s
e'tait nécessaire de faire un choix. Pour que ce choix ne fût pas trop arbi- i"' om pivsui.-
au clioii
traire, nous avons dû nous im|>oser certaines règles, et nous devons les a.s Honimcnis.
faire connaître à nos lecteurs.
En princi[)e, nous nous sommes elTorcé de réunir tous les documents pari-
siens que nous avons pu trouver, sans considérer s'ils étai(Mit ou non pulili('s
déjà; car s astreindre à ne donner ipu; des actes inédits, c'était laisser de
côté les plus précieux monuments de notre histoire. D'ailleurs, beaucoup des
documents les plus connus nont jamais été imprimés que d'après les copies
contenues dans les cartulaires: or nous nous sommes imposé le soin de
rechercher toujours les originaux des actes que nous imprimions, et nous
avons pu, de la sorte, donner dans bien des cas le texte exact de pièces inq)or-
tantes assez mal publiées jusrju ici.
Nous avons donc voulu recueillir tous les actes parisiens, cesl-à-dire
toutes les pièces pouvant intéresser à un titre quelcon(jue 1 histoire ou la
toj)ographie de la ville de Paris.
Mais on comprend que cette dtStinition doit être entendue d'une façon
plus ou moins large, suivant répo(|ue f|ue Ion considère. On ne saurait en
<'' Ms. lai. r.'ii?). — - Ms. kit. 1 'i;3G(; à 1^377 et 1^07-2 ù l 'lOSy. — ' • M^. lai. <ii<i-.i.
Carlul. — I.
X CARTULMP.E GEXEHAL DE l'AlilS.
eiïel tniiler de la même manière les siècles où les documents abondent,
commr le xiif et le xiv'^, el, les temps où ils sont rares, comme toute la pe'-
riodc antérieure au mdieu du \f siècle; aussi avons-nous mentionné, dans
la pi'emièi'c |)arlie de ce volume, des chartes qui au premier abord peuvent
send)ler (léplac('es dans un Carlidaire jjénc'ral de Paris, telles que la l'onda-
tioii de l'abbaye de Hournueil''' ou la conlirmalion accordée par Philippe I"
à Fabbaye de Saint-Corneille de Compièene '''. Mais, si lOn veut bien se re-
porter aux notes dont nous avons toujours accompagné les actes de cette
naliire, on verra «pie nous nous sommes cru autorisé à les prendre à cause
des ('h'nieiils clironolo;;i(pies (pi'ils roiirnissent |)our lixer le commencement
ou la lin de radministration d un de nos évètpies ou de fjueb[ue abbé, ou
])our déterminer la date d'un concile tenu à Paris, ou encore parce qu'on
v trouve la première mention connu»' de (piehpie ('dilice ])arisien.
l)'aiilres lois, nous iivons dû piendre cerlaiiies pièces, à couj) sûr peu
intéressantes pour lliistoirc vcmérale, mais (pu pouvaient oITrir de lin-
li''rrl pour I liisioirc de (piebpie établissement parisien : telles sont, par
cxcniple, les donations ou constitutions de prébendes qui rournirenl ;i I ab-
baye de Saiiit-\ ictor, dans les premiers temps de sa londation, la principale
source de ses n.'venus; et nous avons du mentionner presque toutes les
pièces de cette nature (pie nous avons rencontrées, parce (piCUes s éclairent
mutuellement et que, n'étant |)as toutes datées, il eût été a peu près impos-
sible de les classer convenablement si nous ne les avions toutes rapprochc'cs
les unes des autres.
Nous a\oiis dû en ajjir de même avec une autre classe très nombreuse
de pièces : nous voulons |)arli'i' des conlirinations de biens el de privilèfjes
octrovt'cs à nos grands ('lablissemcnls rclijneiix par l(>s rois, par les ('vè([ues
l'I siiiioiil piir les pjipes. A C(')l(' des reiis('i;;nemeiils |)aiisiens (pi(> ces do-
cuments rcnrerment, on y trouve souvent, de loneiies ('■nuiiK'ralions de bi(Mis
l(H't (■|oi;;ni's parfois dtî la \ die. IMais ce n'était point une raison siiOisante
piuir les biisser de c(')i(', d'aiilani plus (pie ces ('iiiiuiiTalions ont 1 avaniajfe
d(! pr('S(Miler un tableau abréjj(' des rev(Mius de nos «jraiids ('liiblissements
r(dij;ieii\ el de nous l'cnseijjner sur leurs ricb(>sses.
I) ailleurs, ces conlirinations permettent bien souveni d'enfermer dans des
limites cliroiii)lo;;i(pies assez pri'cises des dociinients (pie l'on m; saurait dater
'' Viiic iiiilrr n" 71. — ■' \iiir notre 11' 108.
AVERTISSEMENT. m
autrement. En voici un exemple cai'adéristifjue, (|ne nous citerons d aiilani
plus volonliei's (jn il nous [lermettra en même temps de rc'parer une omis-
sion involontaire.
M. Edouard de Bartlu-leniv '' et a[)rès lui M. Lucliaire " ont publie lacté
suivant :
Ego Lutloviciis. Dei j^i'atia Fraiironini ri'X, conccdo sanctimoiiialibiis de Monte Mar-
tyrum in elcnuisinain navcm (jiiain liabeat in Sequana, liberarn ab omnibus consuetiidi-
nibiis quas alie navcs pi-rsolviiiit [)er lotam terram mcam, et ut nullus honiinuni, seu pre-
posilus, si'u ali(|ui.s niinislrorum sci'vorunive nienrum, ali(piû rnodn profalarn clcniosiiiaiu
inquietare présumât, sijjilli nostri auctoritate contirmamus et (■iiiTol)urauuis. quod imon-
cussum et in\iola(uni sit •*'.
M. Lucluure et M. liidouaid de Bartlielemv ont attriliué sans he'siter ce
document à Louis \ll. M. Lucliaire fait remarquer ([ue l'absence du titre de
rdu\ xA(|uilanornm " est la seule particularité' qui [)uisse fournir une indica-
tion cbronologi([ue pour cette cbarte, et il la |)lace en consei[ueuce entre les
années i i ï>k et 1 1 80. Mais, en lisant les différentes confirmations générales
des biens de 1 abljave publiées par M. de Bartlielemv. on peut préciser
davantage l é[)oque où le bateau qui fait lobjet de cette j)ièce dut être
donné à laldiave. 11 est en ellet nienlionué en ces termes dans une bulle
d Alexandre 111. de 1 1 G'i ' : '-lu pago Meledunensi nemus et navein ad ligna
per Secanam adducenda ab omni consuetudine liberarn.^ Cette jthrase est
empruntée littéralement à une bulle d'Eugène III, du 7 des ides de juin
ii/iy'"', et c'est sur cette bulle sans doute cpu? M. de Bartbélemy s'est
appnvé pour dater celte pièce de l'an 1 l'jy '^ .
Mais cest Ijien à tort, car si l'on continue à |)arcourir les cbartes de 1 ab-
baye de Montmartre, on voit que ce même bateau est mentionné déjà, en
iiS'i, dans un iiii|ii)riaiit (li|ib)me de Louis M que l'on considère comme
le titre fondamental de l'abbaye de Montmartre^ '. C'est donc Louis M (pii
avait accordé ce privilège à l'abbave, cest de lui qu'émane la cbarte'^' (pu
''* Recueil des charles de MonlinaHre . p. 78. à l'idenlilicalion du Ijaloaii lurnlioiini' dans ces di-
''' EUidex sur les actes de Louis VII, p. 3.'i2. \ers acles. car le diplùmo de ii3'i se sci't dos
''' Copie du xiii' siècln aux Arcli. nal. , L. loSo mêmes tertnes qu'nn relrouve treille ans plus tard
(Cartulairede raljbayede Montriiarlre"!. fol. i5 \°. dans la bulle d'Alexandre III : -lu pa<;o Miledu-
'*' Rec. des cliaiies de Munlmaiirc , p. 100. nensi nemus et naveni ad li;;ria [)er Secanam
''' Ibid. , \). S\. adducenda ab omni exaclione et consuetudine
''' Ihid., p. 80. prorsus liberani et (juietam.îi
''' Ibid., p. 60. Aucun doute n'est permis quant '' C'est plutôt le resiuué d'une charte.
XII C ART CLAIRE GENERAL DE PARIS.
nous occupe el (|u"il l'audrii désorniais rayer du ca[alo{]ue des diplômes de
Louis VII.
Ou voil par cel excuiple coniljieu il eûL ete regrettaMe donielire de ])arti
j)i'is celte calejjorie de docuiiiciils. Mais, comme la plupart du teiu])s ils se
re|)ètent, nous nous sommes le plus souvent contente d'en donner Tindi-
calioii souiinaiiv, el uous n avons iiuprnnt' m cxlctino (^uo ceu\ (jui avaient
une iiiiporlauce particulière, qui se recomniandaienl pai- leur aulicpiité, ou
(pii n'avaient [»oint encore été pul^liés intéjjralement.
iiiiiiiirLiiirr Si UOUS avous rt'ussi à luen exposer, dans les lijjiies qui pr('c(kleiit , les
''■*'' '•"■'■■' renies (jui ont lusiini' le clioiv des documents n'unis dans ce Cartulaire, il
1 iiisinirc |,()iiii,|M<> uous sera maintenant facile de l'aire comprendre aux [)ersonnes les moins
familières avec les anciens titres le but (jue nous nous sommes pro|)osé en
composant ce livre et le jjenre de services cpi il peut rendre aux historiens.
Les chartes fournissent des renseignements abondants et précis non seu-
lement pour 1 histoire polili(pie ou religieuse, mais encore |)our lliistoire
inlimc de noire cih'. [lour la connaissance du droit, de I état des mœurs, de
la condition îles personnes, des accroissements de la Mlle, de sa topogra-
phie; elles nous apprennent en un mot mille détails que Ion chercherait
vainement dans les chroniques, et (pie pourtant lliislorien doit posséder sil
veul se l'aire une idée exacte et complète de ce que fut le Paris de nos ancêtres.
Ainsi, jusipiau milieu du xi'' siècle, tout ce qui concerne notre cité occupe
si peu de place dans les ('crils des chroniipieurs, (|u il serait assez dillicile de
s<' faire, sans le secours des chartes, une idée justi^ du rang' qu'occupait Paris
parmi les autres villes du rovaiime.
(iri'goire de Tours, en elfel , nous moiili'e (pi au (b'biit de la monarchie
Pans (''lait coiisnh'ii'' coiiime la capilah^ du ro\au!iie des l'rancs. C.lovis el ses
premiers successeurs v ont r('si(l(' souvent, et les luttes intestines de ses des-
cendants mollirent rimporiance (pi'ils atta(diaieiil à la possession de Paris'''.
Il faut S(.' garder de croire cependant (pn^ notre ville soit toii|ours, diqiuis
lois, resli'c la ca|»itale incontest('e de la l'rance et la r('sideiice ollicndle de
nos rois, i'cndaiit plus de (pialre cents ans au contraire, du viTau xi'' siècle,
' M. Aujjiislc 1,c)I1j;moii il l'oil liii'ii rrsiiiiiô dans sa (Juulc nu vi siècle, j). o'fj et s., lout ce que
Ciivjjoirc lie Tour.s muis ;i|>|iicnil s-iir ce |iijiiit.
AVERTISSEMENT. mu
Paris ne \it plus quà do bien lointains intervalles les chefs du ro\aume des
Francs; cest ailleurs que ceux-ci avaient transporté le véritable sH''j;;e do
leur omj)iro. Le témoignage des chartes en donne une prouve l"ra[>parit('.
Nous avons lait le relové do tous les diplômes rovaux dal('s do Paris (jiic Ion
connaît aiijourdhui, et l'on nous permettra, maljjrc- laridiié du sujet, do
consigner ici les résultats que nous a donnés ce relové.
La dernière édition de nos diplômes rovaux de la |)remière race contient
iq.) diphunes, dont q- réputés autlientiquos et ()S l'aiiv ou susjiects ''. Or
il n"y a dans ce nond)ro que neuf diplômes datés de i'aris, et des neuf un
seul paraît bien authentique '; encore no nous osl-il point parvenu en ori-
ginal et ne peut-on être sûr ([iio la mention d*' Paris n'v soit pas le résultat
d une intor[)olation. Los huit autres sont tous faux ou du moins à Ijon droit
suspects '^'.
Celte pénurie extraordinaii'o de diplômes mt'ro\ingions daté's de Paris est
curieuse à constater. Elle peut en partie soxplifpicr par le nombre rolali-
vement si faible des diplômes de la première race.
Mais si les diplômes des rois carolingiens sont b(>aucoup plus nom-
breux, il en est pourtant bien [)0u (jui soient datés de Pans. Ainsi nous
'"' Nous voilions paripr de l'i'iiitinii (1(_> K. I^ctIz sius fiiHliciler". (Voir Piinlcssus, t. II. [). 8. et
dans Ips Mnnuuienla Gcnnaitiœ histonca. On sait Perlz. p. li-î.)
([ue le noiiibre di's diplômes réputés authentiques G31 ou yV.Vl . -.m) juillet. — Conlinu:ilinn [i:ii-
par K. Periz doit èlre un peu n-duil, coniuie linil Da;;oljerl I" de Tinuiiunilti accurdéo à l'aiiiiayede
pr.iuvé MM. Sickel et llavel. Sainl-Denis, dalt-e "l'aiisius-. (Voir l'arde>sus.
'-• Nous l'avons ci lé jiage aS sous le n° 18. — t. 11. ji. 'iS. v\ l'criz. |i. 1 'i.'î.)
il faut y joindre un capilulaire de Clotaire II qui Oo'i. lo avril. — Dunalion |(ar DajfMherl 1". ii
fut publié dans un concile tenu à Paris le )8 oc- Pabiiaye de Saiul-Denis, du lieu de Vuliis sur le
tobre Gii. (Boretius, Cnpkul. re(jtim Franc, dans Cher, datée rParisius l'aeliciler-î. (Voir Pardessus,
\es Mon. Genn. hisl. , in-4°, i883, p. ao.) t. 11. p. ar), el Perlz, ]>. i.")o.)
''' On sera peul-èfre curieux d'avoir ici la liste 637, 1" mai. — Dorialion par Dagoberl 1". à
de ces pièces. La voici [)ar ordre chronolojjique : l'abbave de Sainl-Auiand, d'un lieu siliié .sui' la
h'ô*.) , octobre. — Diplôme de Clovis I", en l'a- Scarpe, datée "Parisius ci\itnte l'eliciler-. 1 \oir
une
veur delabbaje de Sainl-Pierre-le-Vif, daté TJ'ari- Parilessus, (. Il, p. 'ni. ell'eriz, p. Hio.)
sius urbe regia''. ( Voir Pai'dessus, û(/)/oMi. c/iarto-, (iG'i. — Cniilir-nialion par ChiMiTic 11
l.I.p. 3i. el Perlz, Diplow. , p. iii.) fausse Inilli' du pape (irégoire !.■ (Irauil | r le
ô/i5. — Dijdônie de Sijjebert 1", relalif ii la niiinn>lère Je Xantua. datée r in civilale l'ari>iusT.
chapelle de Saint-Pierre ii Chàteau-Eandon, daté (Pardessus, t. 11. [). i3(). et Perlz. p. iS.'S.i
rrParisius publicci. (Voir l'ardes-us, t. P'. p. 108, 7:Î2. a mars. — Conlirinalion par Thii'rrv IV
et Pertz, p. i-Ji).) d'une donation faite ;i l'abbaye do Saint-.\laur-d(>s-
631, 10 aM-il. — Diplôme de Dagobert 1", re- Fossés. [BIU. de l'Écu/c des climies, t. XI. p. fi'i;
latiuit la donation à l'abbaye do Sainl-Denis de Tardif, Cartons des mis, p. '1-2; Pertz, D'qilom. ,
diverses églises dédiées à ce saint, daté rPari- p. a 02.)
XIV C \ R T U T. A I R E G L N É R \ L DE P A R I S.
avons eiiviioii sopl ceiils (li|il(Uiios ou leltres authentiques de P«'[>in, Car-
loman, Ciliarleniafj'ne et Louis le Pieu\^''; or il ne s'en trouve pas un seul
qui soit (laie de Pans'''. Charles le Chauve nous a laissé trois cents di])l(jmes
environ. Dans ce nombre il n'y en a que (\en\ (|iii soient datés de Paris,
l'un du gf) lévrier 855, pour Saint-Sulpice de Bourges-'*; l'autre du i (j juil-
let (SG!j, |)oiir lahhaNi? de Aahres''''.
De Louis 1(^ J>è<;tie, ou ne connaît actuellement qu'un seul diplôme daté
de Paris, c'est un |)rivil»l'j]c du 2 avril 8-S pour 1 Eglise de Paris'''.
Charles le(îi'Osen a laissé davanlage. On en connaît sept on huit, tous
des trois derniers mois de l'année 886. C'est l'époque où ce triste descen-
dant de Charlemagiie venait acheter la retraite des Normands ([ui depuis
|)lusieurs mois assiégeaient Paris'®*.
(Juant au roi Eudes, qui venait de s illustrer comme comte de Paris dans
la défense de la capitale, nous ne possédons de lui. a])rès son accession au
trône, (jue deux di[)lômes datés de Paris''*.
Cela ne l'ail donc, pour les Carolingu'us, (ju un total de 12 ou i3 di-
plômes (dont 7 ou 8 pour Charles le Cros tout seul) siu' un ensemble de
|)rès de i.3oo pièces.
Sous les premiers Capétiens, les di|dômes rovau\ datés de Pai'is sont
encore assez rar(^s. 11 y en a quatre dans le très petit nombre d actes émanés
de Hugues Ca|)et (jui nous sont [)ai'venus. mais ils sont loin d être tous à
l'abri du soupçon ''*'.
Pour le nu luibert, la proportion des diplômes datés de Paris n est pas
aussi forte (pie l'on pourrait le croire. M. Plisler, dans le catalogue (jud a
''' M. Sickf'l. (l;iiis SOS Rcgcstcn der Urhundcn dcr
crsteii karoUuger, en a ciircjjistix' <')<)-;i.
'"' Tiiiil ail jdiis j)oiiri-ail-i)n su|)|ii)sci' ijiio les
deux letlros ('(-l'ites par Louis et I.otliaiic en dé-
cenihrc Saô, à l'occasion du concile tenu ii l'arii
pour délibérer sur la (picsliou des images. peu\onl
avoir él(' écrites dans celle ville. Mais elli's soûl
sans dale (le lieu. (\'oir Sickel, /iV'/cv/ch , p. i,')'i
et 1.55, 11"' flUf) cl t?3().)
'"' iNoiis l'avons cilé (Miirj). .58, n 'i i ) parce
que c'est le plus aurieu acle (pii uieuliouiie fnr-
nicllenieul le palais des rois ii Paris.
''" l). \aisselte, JlixL du Lu»;;., I. I, p. im;
PiKc. des liisl. de la France, t. \ 111. p. .580.
' \ oir uolre ii° 5] . p. 0().
' ' Itcc. des liist. de la France, t. l\. p. 35 1 il
■ lIcc. des liisl. de la France, t. l\, ]). '1^7
el A/iS.
'*' On trouvera trois de ces pièces sous les n" G7,
08 et 71 de noire Carlulaire. Il faut y joindre un
jujfeineul de Hugues (Japet en faveur de Tabbaye
de Saiul-l)cnoît-sur-Loire (Mabillon. Acta SS. ord.
S. ileiird., sa>c. M. pari. I, p. .'i '1 : et Itcc. des liisl.
delà France, t. \, p. 5(1 1); un seul de ces quatre
diplômes (celui (jue nous avons donnd sous le
n° ()8 ) est à l'abri de tout soupçon de fausseté ou
d'interpolation.
AVEUTISSEMF.M. xv
dressé îles acies de ce [trince ''*, neii cite que 7 sur ()3 ' . Encore l'aiit-il
faire des réserves quant à lauthenlicité d'une de ces j)ièces *^'.
Le règne de Henri I" n"a point été jusquici l'o!)jet dune élude appro-
fondie, et nous ipuorons combien il peut exister de diplômes de ce jirince.
Nous n en connaissons guère qu'une quarantaine, dont huit sont datés de
Paris ■^'.
A partir du règne suivanl. les actes rovaux commencent à se multiplier
singulièrement, et le nomljre de ceux (pii sont da[('s «le Paris saccroit si
rapidement qu'il n'y a plus d intérêt à en dresser la liste. Nous en avons re-
cueilli une vingtaine'"' pour le règne de Philippe l" et 70 poui' le règne de
Louis \L Quant à Louis Vil, il passa certainement la |)lus grande partie de sa
vie à Paris, car nous avons 3oo ou Aoo diplômes de lui dah's de celle ville:
et les longs séjours qu'il y fit ont cerlainement contribiii' dans une large me-
sure au rapide développement que la ca[)ilale de la France [)rit à dater de
celle é])oque.
Si le rôl<;' [»olili<|uc de Paris a été [)eu considéralile du vu'' au xi*^ siècle,
d n'en faut ])as conclure cependant (pie la ville fût complèlement déchue de
son importance. 11 ne faut pas ouhlier que cr'iait un chef-lieu de cité, le
siège d'un évèch»', une ville très commerçante: el si les hasards delà poli-
tique, les tendances germaniques de certains de uns rois, leur goût pour
la chasse, ou les nécessités de la guerre les éloi;;nau'nt des Itords de la
Seine, Paris n'en restait j)as moins une des principales villes du nord de
la France, comme le j)rouve la place qu'elle lient dans l'histoire ecclésias-
litpie de I é[ioque.
l„.|,„rN,n,
r|-cl,'sinSll<|
'"' Eludes sur le irutie de Ilol/ert le Pieux , p. 0-2
et suiv.
■"' Nous n'avons cilii que deux de ces pièces (voir
nos n" 78 et 77). On liouvera les autres sous les
n"' li, 18, 05, S.'î, 8^1 du calalojjuo dressé par
M. Pfister.
'^' Celle ipie nous avons donnée sous le n° 70.
( Voir ci-a[)rès. p. loo, noie a.)
'•''' Cinq de ces pièces se trouvent dans noire
recueil sous les n°' 86, 88, 89, (jo et ()G. Les
trois autres sont : un diplôme pour l'église de
Chartres, daté du 17 avril io.'i8 [Gall. christ.,
t. VIII. inslr. , col. ."ioo, et Ilcc. des liist. de la
France, 1. M, p. BSoj; un dipiùnie du ni) juin
10.Ï8 réglant les droils des coinles de Corlieil sur
l'abhaye de Sainl-Maur-des-Fosn(s (l)ubnis, liist.
écoles. Paris., 1. 1. p. O.");), et Ilcc. des liist. de lu
France, t. M, p. .•)()<)): el un nuire di|)lôine de la
même anoéi' couliriunnt l'S donnlions l'ailes ii
lahliaye de Sairil-Gi'rmaiii-des-l'rés par Iniherl.
é\è(]ue de Paris (liouillarl. liist. de Suint- Gcrmain-
dcs-Prés , pr. , p. \x\ ni . el Piec. des liisi. de la France ,
t. XI, p. 597).
*■' Nous n'eu avons menlioinié rpie sept dans
noire recueil. (Voir nos n" 98, 100, 101, 108.
129. \h'\. )
XVI CARTULAIRE GENERAL DE PAISIS.
(lesl oiiC()r(> dans 1rs cliailes (jue l'un Irouvo les (lociunents les j)jus no-
sitilsùcollc ('ijin-d, oL les âlliiii'cs i'oli;;ieuses jouaioiit un trop grand rùle au
moyen âge, pour que nous avons cru devoii' laisser de celé les actes qui
peuvent apporter (pH'l([uc lumière à 1 histoire religieuse de notre cite.
Aussi trouvera-l-on réunies dans ce Cartulaire les ])ièccs relatives au:^
principaux lails d liishjire ecclésiastupic qui se sont passés à Paris ou dans
les([uels des Parisiens ont joué un rôle considi'rable : ainsi les démêlés de
révè(jue Etienne avec le roi Louis Vil; la déposition d'Ernis, abbé de Sainl-
\ictor; le meui'tre de Thomas, piieurde la même abbaye, etc. Mais nous
avons laissé de C(U(' tout ce ipii nous a paru rentrer plus spécialement dans
le domaine de la théologie, et c'est pour ce motd que nous n'avons point
donné les pièces relatives aux divers synodes et conciles qui se sont tenus
à Paris, nous rései'vant de |)résenter ici un tableau sommaire de toutes ces
assemblées, avec quel(|ues brèves indications sur les actes qui s'y rajqiortent.
On compte habiluellement seize conciles tenus à Paris antérieureuKuit à
l'hilippe Auguste; eu voici la liste, dans laquidle nous intercalerons, sans
changer les numéros d'ordre donnés à ces conciles par les auteurs spéciaux,
plusieui's réunions du même genre que les chartes mentionnent :
.']()"2. — i" Ciiiicili' (le l'aris. On \ idrularuiiii riu'n'sii' arionnr. Il nous en est vt^sir
uni' li'tlrr adn.'S'-i'c parles l'ères cli; ce com'lle' aux ('vèiiues de ré;;lise d'Onenl. Celte |(_'Ure
est ]iri\ée de suuscrijitiuns et ne traite mie de tlK.'ologie pure'''.
\ ers 55j '-'. — \>." (iontile de Paris. On y prononça la déposition de rc'vèijue de Paris
Sallaracus. L»^ décret de dé[)osition, souscrit par s'y évèipies. nous a été conservé -^^
\ ers .^).")7''l — ,T' (lourde de Paris, eoiulanuiaul les d('lenteurs de Ijh'us eccli'siasti(|ues.
Les canons nous en ont é'té conservés par plusieurs luaiuiscrils. Ils sont suims dos sou-
''' \ (lir Siriiidiiil, C.Dvrilia (iiiliijiiii (in//itf,l. I. (icil/id chrisliintii. lùiliii t). Liililinl cl Panlessiis
|). iG; LiiLihc, CdHcil. , 1. il, cul. 8-.>. 1 ; llaiddiiiii , [lïiiiUiin. , I. 1 , p. i i •.'. ) mit préfért; celle de 551^.
Coiicit., I. 1, col. "•i']; Maiisi, (jjiicil. . I. m. lia l'Ir pulilié parSiriiiuiid, Co»C. rtii/Zy. Gh//. ,
col. .'i.'iS. — (ir. Ililrlû, llisl. (/('.s- conciles [lvi\i\. l. I. p. ^!oi : l,i; (ioliile. Anna/, ccclcs. l'iaxc. . l. I,
Delarc). I. 11. p. loS. p. 77(1: \.Mir. Coiicil., 1. \. cul. 811; Dubois.
'"' ('.cUc (laie n'est pas certaine. Elle a éli' pre- llist. ccclcs. Paris., l. I. p. 77; IImiiIoium. Coiicil. ,
posée par SiniKHid et l.jilijje, et admise |iai- lli^i'lé I. 111 . col. ;i."i,"i ; M;ui>i, l'.oiicil. , I. I\, col. 73;i:
(//is(. dcscoiic, l. m, p. .'l'ii)). I.e (liiiiite (.{iiHitl. Lahlial. Coll. coiic. Gull., col. loScj.
cccks. Franc., l. I, [i. 7711) a adoph' h date de ''■ \ oir les raisons ipi'llélëli' (t. lit, p. âôij)
r)52, à latjuelle se sont laniji.'s les auteurs de la diiiiiie à l'apiiui de celte date.
AVilIîTlSSEMEXT.
Wll
is. sainl
srriplioiis dv. (|iiiiizi' i'vri|iics, ;ui iK)m!)r(> di'sqiiels on i'(Miiiin|iH' l'i'vi'i|iic de l';ii
Germain, <l(int la s(ia^ci'i[ilii)M est ainsi (•(ninii' : tt Gcrnianns |ii'ccal(ir cmscdpiis Cdiiscnsi l'I
subs( ripsi ' . •'
.)7o, 11 s('|]|i'iiiljrL'. — ■ V (limrilc (cnn à Paris sur riiiiliali\i' du l'ni (ionlran. cl
dans lff|uol lui ciMidaniiii' le |iri'tr(' l'ronioliis, qui avait iisiir(i(' le lllrr d^'M^iiic à (ih.V
li'audun '-'. Il nous rrsic trois dormiirnls rclalils à ci' concile, ce smil :
i' Une lellre de l'aj)[)oliis, évè(|ne de Cliarlres, dénonçant aux |ières du concile rusiir-
patioii (lu pn'lre Pj-oinolus'-" ;
û° Une lettre synodale |iri)nonçant la condamnalion de Pronintiis cl iiilli|i-canl un hlànic
à rarchevèque de Ueinis, (|ui l'avait sacré'". Cette lettre est sijjin'c par Ircntc-dcux évcqucs.
au nombre desquels se trouve ri'vc(|ue de Paris, saint (lermaiu, dmil la siiiiscrinliou est
ainsi conçue : t^fiermaniis, pcccator eisi indijjiins, in (iliristi noininc e|iisc(i|ius eccicsia'
Pansiaca', conslilnlionein noslram relejri et subscripsi. ;î
3' Une lellre adressé'c par b; sxnode au roi Siifebert pour l'inviter à ne point soutenir
Promotus'^'.
(ictte ituporlaute ré'uninii si_i tint dans la basiliipie des a|iôlrcs Saiiil-Pli'rre-el-Sainl-
Paul. plus tard Saiiile-Geueviève, connue ikjiis l'appri/nd la date d'uni' des lettres syno-
dales: r-Subscripla cimstitutio ista in basilica diunni l'elri. iiidiclmni' supiascripla |\i].
Parisius. -
577. — ô' (ioiicile dr Pans. Les actes de ce concile sont perdus, mais (iréjjmre de
Tours a loneueineiit l'acimli'' les ('vi'ni'nieuls qui s'v smil passés''''.
'il'l. itS (iclol)re. — (i (ioiicile de l*aris. On y ri';;la des qucshons dr discipliur
occlésiasliijiic, siii\anti'-di\-neul i'\èqucs y assistèrent *'. Ije roi (ilulaire II publia à la suite
de cette ri'unimi un iinjiorlani é'dit dont le li'xte nous a l'Ié conser\i'' el dont le lilre e.sl
<" Les caniiiis île iv r<mn\v oui clé piiMics |km- I. III, col. ^lo:;: Maiisi . I. I\. cul. SlWi: [,nbl.al .
Sinniiilil, (miivUki iii/li'/. CalL. I. I, cul. ;! i ;J ; col. \\()ï).
Lai)l)e. Coiicil., I. V, ci.l. Si'i; llariloiiiii, dmnl.. ' ' Siniioiiil, I. I. |i. :V.Ù\- l.ahlie, I. V, col. <)■■ i :
1. m. n.l. ;!.;.■,; \lansi. CniinL. I. I\, col. -jh:): Ihlhois, Uisl.eccks. t>,ins. , 1,1 , |.. i o.'. ; llariloiiin.
I.ahbal, Collert. n„inl. Cnll. , c.l. i i .",. I. III, col. /iol"i; Marisi , I. I\. cl. S(i,S: Lablial.
'=' Voir ll.'leli;, ///.s/, ilrs amcilrs, I. II! , |). ,^71 . lol. 1 r 1,7.
''■ Siriliollil, Cniicil., I. I. |i. ;;.')o; l.al)lic. ' ///s7. /•V«HC. , I. V. cli. \|\. — ( If. Siriiioiiil .
r'o),c//., I. V. i-nl. ijiS; Diili.iis. ///s/. mV™. /'«//.S-. , l.l,|i. ;ia7; l.alilie. I. \. col. i|o..-, ; jjanjoiiiii ,
I. I, |). 11).-!; llariloiiiM, Cmn/., I. lit. col. 'i,)i • I. III. col. 'lo.',; \iaiisi, I. I\. col. ,S7.-,; I.alihal.
Mailsi, ro»n7.,l.l\. n.l. SGÔ; \.M>M . Coll. rouril. ml. ,-.o(i; Urfrlr . Illsl. ,/çv nwr. . I. III. |i. .".7-...
G»///rr, col. 1 11).'!. ^' Slimoiiil, I. I, |). A70; l.al.lic. I. \.
"' Sinnoiiil. I. I. |,. ;;.u; Lililir. I.V. cl. <,i,j: col. iCi'ii,; llanloiiiii, I. III . col. .-..n ; Maijsi.
Dubois, llisl. ervir.. l'aris..!. I, |,. 1 oi! ; Ilardouill , I. \. col. r,;ii,; ilclclé, l. III. p. lioij.
Cirhil. — I.
XVIII CARTLLAIRE (iENl'HAL DE l'A P. I S.
iiiiisi conçu : « Incipil arlnnm vi'l consikiilionciii iiicivti principis Clolliarliarii rogis su|icr
oiniicm plebeiii in coiivnilii ('|iisro[iorum, in sinodo Paiisius adunala sub dio xv kalendas
novenibris. anno x\\' i' sii|iras(ri|)li ri'jps iiii|ii'iiuni'''. 'i
()j1 on ()'ù'2 , ■?.() jnilli'l. — On ixissùdo un (li|ilonM' de naifolx'il {[ui nienlinnne à ectli'
dalc un jjrand sMiodc Iciin à l'ans-. Mais ccl nric csl faux, d les liistoriens des ronciles
ne iiarlenl pas dr le prélendn sMiodi'.
S:25 . iHivenibre. — y'" (ionrile de l'aiis, convo(|U('' par les empereurs Lnuls le Pieu\ el
Liilliaire^-'', ipii \(uilaieiil avoir l'avis des éviMpies franes sur li' riille des iinajn.'s. Il nous
(Ml reste, eiilre anires ducunienis, iirio lellre s\nodair" lorl curieuse au |)oiiit de vue tln-o-
lo{[i(|Uc''''.
S:2U. (i juin. — S" (ioncili' di' Paris. Pii'union d'une jfrande iinpoi'laiice au point d<'
vue ecclésiasli(pie et dont il nous est resié uni' lonijiie si'rie de caiKUis divisi's en trois
livres'*^'. C'est à ce coiirde ipiil est fait allusion dans l'acte de parlajjc des biens di' ['l'ylise
de Paris fait par i'i'\ê(pie Incliade' .
S'iC). I 'i lévrier ^^. — ()' (!(uicile de Paris, (le concile continua rn'inre coniniencéc
dans une inip(u(ante réiini<ui eccli'slasliipic Icniie à Moaiiv, le i- juin S'i,"). Aussi les
canons (]iii y furent proinuljfin's sont-ils souvent C(Milon(liis avec ceu\ du ciuicile de
Meanx''-".
<SVJ. — 1 o' Concile de i'aris. Il nous rester de cette réunion une lettre adressée
'■'' La luriljcinw iMlilidii cirer (liicmiiciil csl ccllr .s7//;/y/,w. . |i. i oij : Ihinlriilii . I. I V. riil. i->D-:l!fr.
de Borclius, Capili,/. rr;;-. Italie. . y. ■(.., dans 1rs r/cv hisl. ,{,■ h, l-nim-e , I. \l. |i. ll.'ÎS; Balii/e,
Monmii. Genii. ///\/. , srrir iii-A'. C.npiliil.. I. 1. p. (i'i.'l. ail aiiii. S-i'i: Maiisi. I. \1\.
"' \'nir linirr n" S. i-iil. 'j-'i,
''■' Voir 11,'lrl,'', I. \. |i. ■.;!(■). |;(iiir Irdriail drs " lîaroiiiiis, Annal.. 1. \. p. .Six); Siriiiond,
docilllirnls i|iM nous rr-lriil soi' crllr |-r(ini..ii. i{iii Cotiril. aiili'j. Cuil.. 1. Il, p. '|-."i; l.r ( iciiiile , [iinal.
ne paraît pas avoir él(Miii cini-ilr pr(i|)iriiii'iil dil . rcr/rs, l'niiic. . I. \lll. p. liH : l.aMir. I. Vil.
mais nnr soilr d'asscinlili'c cnnsnllalivr dis v\v- t'iil. i.'iijo: Ifiriluinn. I. 1\. col. i ■>.Si)- 1 .'ilio :
ipirs lianes. (Cf. Siekrl . /,V;;r.We» ,1,'r I rhiwin, \lansi . l. \IV, cm]. .-,•.,,-(■,„',; Ii,c. ,h-s Insl. dr la
(Inr cr.'ilfn hdrnUiincr. y. i.)'i ri i,").'i.) Fraiirr. I. \l, p. .'î'i.'i; Hrfrlr. ///v/. ilcx cdiiriles .
'' Crtir Irllrr a pani sns|irelr ii lirllannin , i|iii I. \, p. ■r.i'.\--\{\- .
l'a vi\rnirnl allaijnrr. Maliillnn l'a l(Mi;;nenirnl dis- ' \ oir iioirr n" T).").
enl('r dans la iirrl'aer ilu l\' Mrelr drs [rl,i miirl . " On |i|nlùl S'17 111. si.), ('ar 1rs arirs de
nnl. S. Uciicil. , pai-l. I , y. \\ rl s. er coneilr siinl ilairs dr l'an S'i('). iilil. \, Cl l'illdic-
Sipiodiis l\ïn\ini\is de iiiiii;iiniliiis . niino (iiin \ n'a eonirncnei' cpi'aii 1" srplonilire 8'i().
Cliri.sli ncci:\xii, r.i- rditslis-i. r<i(l. drsnijiUi . rie. 'Voir lli'l'cli'. I.\. p. .'î-'l.'l
^F|■alK■^(>l•(, iT):)!; 1; liaroiiiiis. Aiiital.. I. I\ . p. y'i '1 ; '' Sirnidiid . I. III. |i. -î.'icl sni\.; I.ahhr. I. \ li,
Sii'iilDMil , (j)iiril. iiiiliij. (iiill.. I. 1. |i. 'i."ii|: eiil. iS'iS: liaiilonin. I. I\ . eol. I '17.") cl siiiv.;
Ixddir, I.VII, ei.l. i.'r'i-: l.r Conilr. I»W. nrlrs. Mailsi . I.\l\ . col. 8, ,-,S'ii. — Cf. Iléfrié. (. V.
Franc. I. \ll, p. ylii: Drialandr. r;»»,//. (;„//. p. 3 1 .")-;!■. 1 .
A\El{TISSEMi:\T. mx
par les membres du sMiode à Aoiui'iioé. duc de Bretagne '. el deux jiirces relalives aux
donations nue llcrniianiuis. ('vè([ue de \evers, avait faites à son église - .
8.j3. — 1 i" Contilo de Paris ^. Les actes de ce suiode sont perdus, mais Hinc-
mar ' nous a conservé le texte d'une lettre de Prudenlius, évèijue de Troyes. (jui s'y
rapporte. On y lit que l'occasion de celle réunion avait l'ié- le sacre de r('vèi|ue de Paris.
Ené-e. successeur d'Erclienrad.
102^. — 1 q" (iomili^ de Paris. On y décida que saint .Martial de Limogi's pouvait
être appelé apôtre '^ .
1045, octobr<'. — Ln ade d" révè([ue Imijert que nous avons cité ' mentionne à cette
date un synode tenu à Paris, dont les actes sont |)erdus et dont ne parle aucun des histo-
riens des conciles.
1050 ou 1051, 1 G octobre. — • i 3° (Concile de Paris. On v prononça la condamna-
lion de l'hérétique Bérenger. Iv s aclc> en sont perdus ' .
107^1. — 1 -V Conrilr de Paris, (ie svnode. dont on ne possède aucun acte, cul
pour objet de réj)ondre à ri'ncycli([ue adressée par Grégoire VII à Tépisiopat iiançais.
le 10 septembre lOy'i ^.
109"2. — On possède sous cette date un acte de Philijipe 1" en faveur de .Saint-(>or-
neille de Compiègne ' . où se trouve mentionné un svnodi' tenu à Pans. Mais nous avons
montré que la date de cet acte est erronée, qu'il faut la reculer juscpi à loyô environ:
nous serions donc disposé à reconnaître dans ce synode le i i" Concile de Paris, que nous
venons de mentionner.
IIOA. — Svnode tenu à Paris, dans lequel fut levée la sentence d'i'xcomnuinication
''■ Diicliesne. y//.v/. /•'/■»«<■. scriiit., t. 11. p. -/ihy. Voir inlrc ii" i| i.
Baluze. LH/«r«)v(c. '</«>(». p. loli: Mij;iie. t. C\l\. " L'analyse nous eu a éli- conservée par Dii-
p. 6o6; Lai)l)i', I. \lll. (ni. ,")8: llaidouiii. t. V. ranil. abb' de Tronrn. dans son Iraitd De corporc
col. l(): Maiisi, t. \l\ . Col. (fj?). o! .sivirriiiiic Clirisli cniilrii llereiiufirium. Voir la
' lianlouin. t. V. col. •!•> cl -il', : Mansi , (. \l\. lilhl. Jiia.r. Patrtim , I. X\ III. p. /i:>7. — <',!'. Lahlx'.
col. (|95 H 907. — Cf. Il.'lélé. t. \, p. lî.'^S. (miicH., t. 1\, col. io5i_|: Ilardonin. Coitcil. . t. \ l.
Il n"cst pas alisiiliiini'iil ccilain «[iic celle pari. 1, col. io;> 1 ; Mansi. (,'o«oV., I. \l\ . col. y'^i :
réunion se soil Icniic à l'ai-is. \'.[\r p«'iil avoir imi Ilél'clç. I. \I. p. .'5;!;!.
lieu à Sens. ' \oi)- les Acl<i Sdiidorniii Ajiril.. I. I. |i. -.)6 .
■ De prinlc.'il., cli. \\i et xwi: dans Miijiie . in vila S. (iallcrii. cli. n: \Iaii-i . (.niinl.. I. \\ ,
Palrnl., t. CWV. col. iSo cl oGS. — Cf. Mij^ne, col. 'i:î-; Ilciclc;. I. \l. |). 'iS.).
1. (A\V, p. ti'i. ' \oir noire n" 18. — lit. I.al.h^, Cuiicil.,
'■' .Mansi. Cmi-iL. 1. \l\ . col. /i-j-j : Paoi. dans t. \. col. '181: Mansi. Concit. . I. \\. col. 7,', i :
ses noies sur liaroiiios. Annal, cccles. . 1. \\ I . Ilefcle. //«/«(';■(> (/es cohciYcv, l. Vil . p. 18.
p. r,/.8;Héfélé.l. \I.p. •-.'ici.
xx CARTULAIliK GKM'IiAL DE PAIUS.
[iroiioncéo i-oiitrc JMiili|i|ii' l" cl licrlrndi'. On |iossrcl(' iinc curieuse leld'e de Lamhcit
(l'Ardres au papr Pasc.il II qui raconte fv (jui s'est passé dans cette réunion'".
11^2'.). — S\n(Ml" tenu à i'aiis dans ralibaye de Sauil-(iern)ain-des-l'r('s; ou y or-
donna (lue les religieuses de l'al)l)a\e d'Ar! fente ml si' rai eut dispersées dans di\ers monastères
à cause de leur iuciuulinle - .
I I 'i7. — (ionciie teini à Paris, où lui rondannu' Gilherl de la l'orrée. Nous avons cité
unorlaiile ir|||-i> (\r (ieoll'ro\ di' (ilalr\ai
i\ iiiii s \ rapnorte'''.
1 170. — Nous av(Uis donné deux docuinents (|ui send)lent [iroiivcr (|u"uu concile lut
réuni à cotte dale à Pai'is pour rexaincn d'uni' cri-eur théolo{;i(|ue île Pierre Loini)ard"'.
(iettf^ ri'union ncsl pas iiientionnéo |»ar les liisloiieus des conciles.
Oii voil pur la li.sic (|iii pn'cc'dc (iifeii n|(Hilaiil le Irinoioiiaoc^ des cliaiics
aii\ aiilrcs soiiitcs (riiilori)ialioii . on lioiivc, pour la |)('rio(l(( ([ii'eiiil)i'ass(? le
pn-seiil \nliime. vmol cl un conciles on s\no(les leiuis à Pans, soii cini] de
pins (|iie n'en coniplenl liahiluellenjenl les historiens ecclésiasti(pies. (lest
là lin ii'snllal qii il nous a paru intéressant de mettre en lumière.
VI
l,„,.,„r,n,
rhail.^s:
Limportancc des cliartes au point de vue liistoriipie est si jjrande, les
rcnseioiieinenls (pie Ton en peut tirer sont Icllcnienl vai'H's, ipie nous serions
iMitraînc trop loin si ikhis voulions nicitre en r(diel loiil <e ipo' les liislo-
riens peuvent troiiM-r dans les docmneiit^ ici réunis, et ipi ils clierclieraient
vaineiiienl dans les (dironupies.
Les cliart(!s nous permettent de pénétrer (111110 façon presque intime dans
la \ie des {'-ens du moyen àfje, elles nous montrenl de ipielle manière les la-
milles se consliliiaieiil , commeiil la lan;;ue se lorinail. coiuiuenl les\illes
s a<;raiidissaienl.
|.<'iM l;i l.iii;;ii.' lîii'ii t^wo CCS listcs (Ic iioiiis (pii lijjiireiil au bas de heaiicoiip de pièces
""""'""'" (dirent an jdiiloloo.ue roccasion dune loiile d (diservalions curieuses. (1 est là
'I \(iir iinirc 11" i.'il'i. (lilhrrtiiiii , ilii iiièiiic riCDll'niy lie Clairvaiix. dans
■' V.iir l.al.lic, 1. \,cnl. .i.-lC: ilanlouill , I. \l. Mi;;iic, /',,/co/. . 1. ( i.WW . c^.l. (1 1 7. — Cf. I.al.l)c.
pari. Il, col. ii'ili; Maiisi, I.WI.coj. :)-<,).-- I. X.cd. 1 i o,') ; Mansi . 1. \\l , col. 707 : liiTrlc,
Cr. Ilrlrli', I. \I1,|K -.i.."). 1. \ll. p. :i,)0 cisiliv.
'■' Voir noire n" :!:i:i. — Cf. le l.ibclhi.s coiilni '"' Voir nos n ' 'iS'i cl 'i8.').
AVERTISSEMENT. xxi
f[ii on trouve parfois los premiers oxoiiiples de certains mois iVaiir-ais. On pciil
y suivre avec certitude les séries de det'ormations par les(|U(.'lles ont [tassé
les vocahles latins pour arriver aux. formes admises dans notre lanoiie.
(les listes de te'moins nous montrent à quelle époque ont commence' à se
former les noms de famille. Ainsi, dans notre Cartulaire, hommes et femmes
ne portent jusqu'au m'' siècle qu un nom unique. ].i^ premier exemple que
nous trouvions dun douhie nom est de la tin du x" siècle lu C(M'lain Rohirhin
dr \oi'TVia ligure comme témoin dans un di[dôme de llii;;ui's C.apel ' . Mais
ce diplôme est apocrv[)lie. et ce nom, joint à celui de GfiisclinKs Silvdiicctntfiis
hitticulanus qui 1 accompajjne, suffirait à prouver la fausselt- du diphuiie. car
il tant attendre un dcmi-siècle au moins pour trouver des noms de même
lorme " . C est vers loGo que nous vovons apparaître des souscriptions où un
nom de lieu (lieu de naissance ou fief) est joint au prénom, ainsi Tlicilxildns
de Uoiilcinorctici , Iwalnciis do Montcjorti . Badidjus Bclrarciisis ' , puis Sinnui
de Montpjhrli, Anialririis dr (jisteUoJorù , ]]iUrlm>is de Gomvlhiaeo. Hcrrriis dr
Marleio, ]]ai-iHii>i dr Partsnis '", etc. A côté des noms ainsi composés nous
rencontrons des sobriquets. Dt'jà en lo^ô nous avons un Ihioo Riifiis' : en
1060, nous trouvons un Amtilrieiis Riifu^i '' ; mais cest seulement depuis les
premières années du xiT siècle que les surnoms deviennent aussi frécpients que
variés. Ainsi nous rencontrons vers 1 108 ]\ ariieriua t'alvrii^.Joliainirs l'anprr.
Ptdduljm Deliealiis. Wallmus Mii-sarcna. Bolliertits I^oiiims. Iloihrrhis l\x dr
ililia , Ranxiidus Rrlla Caro , Iliigo Slv(d)o "^ , etc. Enfin, depuis la M'cduiie
moitié du xii" siècle, beaucoup dindividus sont désijfiu's par le nom de leur
père, comme \\(dteriis JiUus Bmirri '\ An><elh(sfi(ii(sTibeiii^". ou simplement
Amellus Tiherlr^''.
Ces quel([ues e\emj)les montrent quelles ressources on |)eut trouver dans
les chartes pour l'étude de l'onomastique.
Est-il nécessaire d insister sur tous les renseignements quelles peuv(Mit pom la i..|m;;wi(.iiie
lournir à l'historien pour la topographie du vieux Paris? On voit naître. j)our
'"' Voir p. i)n. '' \oir p. 1 iS.
■' Nous a\ons un llii;io Mcifcieiisix (l;uis un di- NOir p. ij'i.
plônic lift liohorl en ((<)- (voir p. 101). .Mais nous ' \oir |). iiiij.
crovons ce <li[)li)iue i";mx, et celle souscri|)tion n'est " \oiip. 170.
qu'un iU'guinent (le plus il r,ip[)ui de noire opinion. Voir p. la'i.
'^' \'oir |). 1-j'i. "' \nir [>. .'l-jS.
•'' \'oir p. isy. "' \ oir p. oiiij.
NMi cAiiTiLAiRi' (;î:.M':n.\L nr: I'aris.
ainsi (lii'c, dans noire (iai'tnlairc luus ces noms (|ui onl scïm dans la snilc
à (lesiJjner les |irinci|iides mes de la Vdic.
H en (le\aiL cxislcr liicn |i{'u avant le \' siècle; nous en avons la preuve
non sculeincnl dans le silence des pièces trop peu nombreuses (jui nous
l'i'slenL des lemjts anlériciirs, mais surloul dans un document ([ui serait
d une valeur inappréciable sil était possible d ideiililier toutes les parties
de la \ille qu'il mentionno : c'est ce iraPiueul de poKptyque de labbave de
Saiut-Maur-des-Fossès que nous a couserv('' un manuscrit du \'' siècle'''.
Aucune des rues de Pans inenlioniiées dans ce pol\ptv([ue n est désijinée
autrement (pie jtar I expression banale de ria piihhi-ii. (l'est ])ar des e\|)res-
sions aiialojjiirs (pi ou d('sienait les rues les [dus imporlanles: ainsi, an
i\'' siècle, nu dipbuiie de Cliai'Ies le Chauve uieiitioniu' la via qniv icitdii
lul Ma<niu)ii Poiilciii'''. Le premier exem|)le d un nom de rue ipic lournisseni
nos chartes est de Tan 8-)o. Louis le Pieux, voiilanl délimiter la partie do
la Ville soumise à l'Eglise de Paris, interdit aux olliciers rovaiix de |)er-
cevoir aucuns droits ou d'exercer leurs poinoirs -de re;;ali via ex parle
Sancii (iermani a Sanclo Mederico usqiie ad locum (pii vocalur Tndella. in
ri(i>'(i Suncli GcniKtiii neque in aliis minoribus viis que leiiduni atl inonas-
leriiim ejiisdein preiKuninati Saucli Clerniaiii ^5 '''. La /■;//[« Saiuli (îcniKUii
est sans aucun doute la rue Saint-dermain-l'Auxerrois. Ou la relroiue sous
la mémo dénomiiialion uno quarantaine d années plus lard dans le di-
plôme par ieipiel Charles le Chauve cède à révèf|ue Enée le (iiaiid Poiil
iKunellemeiit construit '. (Jiiant aux aulres mes vis('es dans le dipbuiie
de 8t>o, elles ne portent point (Micore de nom; aussi ce texle a-l-il lorl
embarrassé les cnlupies. ]>a na rcifcdis doit èlre la rue Saml-Mariin ou son
prolonjjcnieni vers la Seiiie, piiis(pie notre l(>xl(^ semble \ placer I ('jjlise
Sainl-Merry. i\lais où ('lait le lieu nommé TudrUd? Laldx' Lebeiil ' le place
à la (îraiijM'-l)al(dlière. Jaillol a fort bien moniri' combien celle opiiii(Ui élail
peu vraisemblable'', mais il n'est peiil-éli'e pas plus près de la \('rile' en
cherchanl ce lien dans la rue Sainl-Cermaiii-l Aiixerrois. Toiil sou laison-
iiemeiil repose en ellel sur la (pieslum de savoir m I (Ui doil mellre nue
'' \'oir iKilii' II" f)'i.
- Viiir |i. (i:!.
■'' Vou- |i. '.'..
"■' ^•^u• |i. 1;:;.
^ lllsl. ih, <lmrrsrd- Pans. 1.
Nous ^noii-i. |i,'ir iii.'iihrTNinpc i |). 'l 'i . ii. i). |>riM('
l'ii|iiliioii lie l.i'lioiil ;i Jiiillcil . (jiu lii (•(iiiilinlluc loil-
;;ili'liii'iil.
Ih',l,irrl<i:s .'■iir Paris. |. Il . (|uai liiTiii- Miiiil-
iiiailrn. n. y,').
AVERTISSE M E.\ T. \xiii
\iij;iilo apit's l(^ hkjI Tinlrlhi. coiiiinc si les anciens tilrcs ('laieiil poiirlnés
avec assez de soin ]»iiiii' (|ui»n |»ùl clierclier des ai'jnnncnls dans nn ili'Iail
anssi incertain.
liien des anni'es dmaienl seconler encore avant (pion prit 1 hal)i[nd(' di'
d('si.f>iier tontes les rues de la Ville par nn nom lacile à reconnaitrc. et ce
n'est <;uère tjnan xii'= siècle que nous voyons les e\j)ressions vannes et les
p('riphrases reni|)lacées, dans la désijjnation des mes, par des noms dont
([uelqnes-uns se sont perdns de bonne heure et sont ddViciJes à ulentilier
anjonrd'liui, tandis <|ne tlanlres se sont conserv('S pendant tout le moyen
àf^e. Ainsi on trouvera dans ce Cartulaire la rue de la Poterie, sous le nom
de Polcria'^^ ou de Fi.milaria'-'; la rue des Salilons. .SV/A/////»;' ; le nntsjufhri)-
/•»»?'', qui serait deveiui d après JaiUot la rue de la l'iipeiMC ' : le riciis P(irr<
PoHlis^^', qui ne peut être que la rue du Marcliè-Palu ou la rue de la .luixerie:
le virus Chrrnichun^''\ qui, s'il fauten croire une note (|uo nous avons cit('e \
doit être identifu' avec la rue de Cliamprosay, devenue depuis le \vf siècle
la riu^ de Perpl;;nan'"''.
Nous n'insisterons pas davantage sur lintéi'èt si vai'u' que peu\enl pré-
senter les documents réunis dans ce (lartulaire PCMu'i'al de Paiis: nous ajoute-
rons seulement (|ue. pour justiliei' autant que possible le litre de cet onvrajje,
nous nous sommes elVorcé de fournir des éléments de travail aux personnes
qui étudient 1 liistoii'e de Pans à un point de \n(^ (pudconque: c est ce (pu
nous a en[]ag('' à insérer nu certain n(jmljre de [)ièces qui n ont j)as un rapport
absolument direct avec 1 histoire parisienne, mais (pu fournissent de curieux
renseignements pour la connaissance (h^s mœurs, on pour l(''lii(le t\\\ droit
et de la condition des jieisonnes dans le vieux Paiis.
On trouvera donc dans notre (!lartulaire un certain nombre de chartes (jui
font connaître la condition des serfs aux xi^ et xii^ siècles, (pii pr('senlent des
exemples d'afl'raucliissements, d"('cjian;;('s. de mariaer-s, etc.. ou qui montrenl
les serfs arrivant graduellement à une émancipation relati\e. <y\-iici' aux privi-
lèges accordés à nos grandes abl)ayes j)arisiennes.
'' \oW p. 'MJo.. '' \iiir 1». '.)?<-.
•' Voir p. 'i:!i. " \'oii- p. -ij»). -^s;!, clr.
•^' Voir p. 'ilJ'S. •"' \oirp. 'iij.iinlr i.
'■" Voir p. aoO, o.');. 070 . Ole. " Cf. .hnll.il. Ilohrrrhr, , Hc. I. I . ,pi;irll.M' ,h-
') J.-iilInl.t. III,(pKirli.T,|M< ll:illrs, p. .-Si. In Cili''. p. i r,.".-! .-.(i.
vMv (:\(iT[ LAiRE gi':m':i{\l de paris.
(-(■si ('PiilciinMil jKnir doiiiiPi' une i(l(''o de la jtrocM'dui'c siii\ie à Paris dans
les allaircs cuiilciiliciiscs (|iio nous avons im|)rim(' ou loiil au moins nien-
(ioun(' [iluMciirs iiijjcnnMils royaux''' cl un ou deux de ces curieux iii'ocès-
\eil)au\ di' duels judiciaires dans lesquels se rellèleni a\ec une naïvel(''
(|uel(jue |)(Mi sau\a;;(' les nneurs de IV-poque '■'.
Mais les docuincnls de ce jjvure (|ui nous soni |iar\('nus ne se l'allaclicnl
poini à I liislûire [)arisienne par des liens assez ('druils |)our qu'il liU possible
d insiTci- dans noire recueil tous ceux qu(> nous jiouvions renconlrei'. Nous
a\ons donc lail un choix reslieiiil. piiisse-l-il ne pas nous exposera Irop de
rrili(iues !
YII
.Ir. ,1,
Mir.Miul
N(is lecleurs sonI uianileuanl (•dili(;'s sur la lacon doiil ce recueil a été
conçu et sur les principes (pu oui pn'sidé au choix des pièces (pii en l'ont
parlie; mais (juelqnes mois sont encore m-cessaires ()our expli(nier de (iiielle
lacon lions avons compris nos devoirs d éditeur.
Nolic premier soin a ('té de rechercher aillant (pie possible les orijjinaux
de Ions les dociimenis (pie nous a\ons im|)rim('s on simpleiiieni ciU'S, et c est
(I après ces originaux, toutes les fois qu ils existent, (pie nos lexles ont été
('■lablis. I']n I absence de l"ori/]inal, nous avons toujours fait la collation des
diverses C(qHes qui pouvaient nous être resl(''es d'une nuMiie pièce, et nous en
avons iii(li(pi(' scriipiileuscinent les varianles.
A la suile de clunpie (lociiineiit (m lrou\era la meulioii. par ordre chrono-
loPKpie. de l(»utes les copies anciennes (|ne nous avons connues, avec leur cot(»
aciiielle dans les (li\eis d('p(')ls où eih^s sont conser\('es. Mon seulement nous
avons loiijoiirs doiiiu' les cotes acliielles. mais nous \ avons |oiiil. toutes les
lois (pi(^ cela poinail (Mre iilile. les cotes anciennes: el mms avons pu ainsi
idenldier cerlaiiies pièces a\ec des menlions conlenues dans d ancKMis inven-
taires, parlois même avec des dociimenis tpie Ion pouvait croire perdus'.
(Jiiaiit aux livres on se Iroiivenl déjà piibli('es des piècesde ce recueil . nous
les avons hmjours cih's à la suile des docnmeiils donl nous n avons pas donné
' \oii- nos 11 " 1."). iC). -w, !!.■>. iCii. l'Ic, S. ."'iijy. n" .'!. m iiidiiliiinl ipn' c\'-l uni- in'rci'ilis-
■ \ llir |iil|- r\rlll|ilc' IIdIii' n" .'ISS. Ir.lill' illl rnllil-. illl Tflll|lli', |ir|-|lirl ilr i iillMlliliftP
•' Aiii>i iiolic 11 ■!.S-> |iiii|r Jicliirllcinnil aii\ ;im'i- iiiif rli.iri^' qiir \1, MiiiiiiiiT. riii^lorieii (le ce
Ari'liivo la imIi' i\. ■'.'■) . ii' Ciy. \laU -a rulo ainii'iiiie Iniiil-,, a\ail cru |ii'iiliii'.
AVEUTlSSr'MKNT. x\v
lo lexle m exlnino. Mais nous avons cru pouvoir nous disponsor de toulc indi-
cation biIdiopriiplii(|U(' pour les textes dont nous donnions iious-nK'Uii' une
édition iiou\(d!e; à cpioi bon en ellel allonger un travail déjà trop d(''velop|ié
en menlionnaiil toutes les éditions de ces chartes dont nous nous étions etl'orcé
d établir le lexle a\ec plus dexaclilude et de correction (jue tous nosde\an-
ciers? Nous avons d'ailleurs eu soin de nous reporter à tous les ouvrajjes où
nous j)ouvions trouver soit une variante ini|tortante, soit une observation in-
téressante, soit une diNersjence de date, et nous avons eu soin de les si-
jinaler en note, toutes les fois que cela pouvait a\oir quelque intérêt.
On nous reprochera peut-être de n'avoir |)as indi([U(; en général don dé-
rivent les diverses copies de chaque pièce, de niéine que les éditeurs de chro-
niques ont soin d indiquer la liliation des manuscrits dont ils se servent. Mais
il nous a semblé (|u il était impossible d'en ajjir ainsi avec des chartes. 11
nest pas un éditeur de textes qui ne sache, en eflet, combien il est parfois dif-
ficile de déterminer la libation des manuscrils d un même auteur; or, si cela
est dilRcile pour un texte de quelque (îlendue, on conqM'endra que c(da le
soit bien davantage a\ec une charte qui donne tout au plus deux ou trois
|)ages (rim|)ression. Dans des textes aussi courts, il est le |>lus souvent im-
possible de trouver des variantes caractéristi([ues en nombre sullisanl pour
établir avec certitude la Hliation des co[)ies.
Nous avons donc préféré nous abstenir (pie dt> nous exposer siii' ce point
à des conclusions arbitraires. Mais toutes les fois (pie nous avons eu la cer-
titude absolue (|u une copie manuscrite ou impriim'e dérnail directemeiit de
telle ou telle autre, nous avons eu soin do rindi(pier.
Nos transcriptions sont tou|oiiis pr('cé(lées du litre de la pièce t(d (pi il est
écrit au dos de roriginal, du moins lorsque ce titre est contempoi-ain du docu-
ment, (îes litres anciens ont parfois plus d'intérêt qu'on \\o le supposerait de
prime abord. Ils peuvent même a|oiiler aux renseijjnemeiils contenus dans
une charte , el dans ce dernier cas nous n'avons pas li(''sit(' à les prendre , même
(juand ils ('laieiil de (laie relativement mo(hM'ne.
Ici, par exemple, nous avons relev('' en note un tilre du x\'' siècle (pu
montre entre (pielles mains se lrou\ait à celle date une terre donnée en (yy.)
aux moines de Marmoulier"'. Là le tilre donné à une cluirie par un aiileiir
du xvii*" siècle, ^hirrver, nous a p(!rmis d'identifier un diphune de Louis \ll
que M. Luchaire crevait perdu el ipi il avait publn; lui-même sans le recoii-
Viiir |i. <|(), note a.
(.;irlMl. — I.
vwi CARTULAIRE CÉM'T.VL DE P\RIS.
naître'". Ailleurs une série de ineiitious ilii même {lenre nous ont permis
(le suivre jusfju'au xviu'^ si«''cle 1 liisloire souimaire dune maison donnée à
THôtol-Dieu pendant le cours du xn" siècle par Hujfues de Chàleaulort "'.
Mais si nous avons recueilli avec empressement les trop rares mentions de ce
;;enre (pii nous ont paru instructives, nous nous sommes hien jjardé d'allon-
;';er inutilement nos notes en v inséi-ant ces cotes insignifiantes et de date peu
ancienne qu on lit si souvent au dos des pièces.
Si le premier devoir d un ('dileui' esl de donner des textes corrects, le
second est de s assurer de l'autlicnticilé des documents (pi'il piddie et d'iMi
d(»terminer soiji-mnisement la date. On reconnaîtra, nous 1 espt'rons, (jue nous
avons toujours eu celle double préoccupation, si Ton vent bien jeter les veux
sur les notes nondu'euses et parfois assez développées (pic nous avons consa-
crées aux (piestions de (liploinati(pie ou de clironolojjie soulev('es jiar nos
documents.
(JiioKpie la plupart de ces vieilles cliartes [parisiennes oient ('l(' publiées
plus (1 une lois et par des savants de haute autorité, le deinier mot nest
pas (II! sur cliacune d'elliN. Notre excellent confrère M. .Iiilien Havet a
r('cenimenl (l('!nonlr('. dans une s(''rie darficles dont nous aurions voulu
pouvoir pi'oliier ipiand nous ini|irimions nos ])ièci>s mérovingiennes, cjue
bien des choses restaient à dire sur les diphnnes de la première race. 11
a pi'ou\('. cl nous nous raufjeons absolument h sa manière de voir, (pie le
(pialilicalil de r/y niiushr doinu'' par ions les jia1éoi]iaphcs aux rois iiktomii-
jjiens ne leur avait jamais appartenu, que l^épin et ('diarlemajjne seuls lont
port(' après leur accession au Inuie '. et ipio le dalif rin's inliislrihiis devait
l'cniplacer le nomiiiatil dans tous les dipbjmesoù labré\iation r. ml. se ren-
contre à la suite de la siisciiption rovale'''. iM. Ila\el a de iiKune reconnu
a\ec une rare |)erspicacil<' la lausseti' de documents admis pis(pi"ici jtar liuis
les critupies ■''.
'* Vi.il- |). -'O'i, iinli' 1. (l,..s cliartes, I. \l.\ III i i.SSyi. |). i-.y ri s. V.uih, .
"' Voir |). /i()i, nul.' 1. pondanl (iin' iioii>; iiii|M'iiiiii>iis co^ Ii;;mi's. M. il' \i-
'■ Les nmcliisiuiis (le \l. Il.ivri (inl ,'.|r (•(imiIkiI- Imiis di- .liil);iiii\illi' \i(>iil ilr liiv d.'V.iiil 1' \i',i.Iriiih'
tui'S |ni|- M. Piiciiiii' il.iris Ir (jiiiijiir ivniln ilr l,i des iiiscii|)ticiin l'I lirljcsdcllivs un liavnd <|in nii-
(jnmm. mija/c il'hi'.Uiiir ,lr llcl;yi,ji,r . 'r's.. t. Mil. p.iiic des :ir;;iiiiiciils iioiivraiiN ri coiic-Iiiaiils ii l;i
cl |iai- M. lîn'slnii, dans \v Xrnrs \,rl,ir ,lcr C'srl/. iIk/s," d.' M. llavH.
.rhir/l fur àllrrr ,lr„lsrl,r Ccschirhlsl.unilr . I. \||. ' IliU. de rÉcolr ,lrs cliarir.i , l. \\.\\ nmy).
Mais Ins ohjcflidiis di' (■<'S deux savants cnil c'Ic' lacih'- |i. i ;>S.
m rviW'O^ par i\l. Il ivcl ,I,mis la l!,U. dr rÉn,le > ilml. . p. -jo.^ , 'i;îo: rt I. \l,\ III .]....
WEHT ISS i:\IE\T. wvn
On MO nous trouvci;! donc [tas Irop lundi davoif contesli- nous aussi laii-
thenticit(' do divers di|ilônios quo pcrsonno ne pai'aissaïf a\()ir sus|i(>('l('s '''.
Nous no croyons pas d'ailleurs avoir |)ouss(' la crili(|U(' à I o\cès. et s'il os( un
reprocho à nous lairo, c est |)lulôt d avoir nianileslé parfois nos doutes avec
trop de reserve.
Ainsi nous nous somnies peul-èlie evpriuH' tiop tiniideuienl au sujet du
diplônu' qui ouvre le l'ecueil. T(uil c(q)endanl s accDrde pour le fau'e rejeter.
Nous avons déniontrt' que la date eu ('lait inadniissil)le. Ou \ trouve le r('cit
d un inii'acle Ic'eY'ndaire qui [larait einprunti' à la vu' de sîiiiit (leiiiiain ^'"'.
Le style n en est point satislaisaut. Le roi (îliildehert y parle à la première
personne du pluriel, comme le l'oiil liahituelleuient les rois miMoviiijjieus.
mais dans le r('cit du miracle d emploie la preiuière pei'S(»nue du siiieiilier'''.
Inutile d'observer que lortliograplie ne ressemhli' pas plus (pie le style à
celle des diplômes aullienti(pu:'s. Les formules [>r(Meut à la critique. Ainsi
la suscription est Iroiupieo. rannonce de la souscription royale lia pas la
forme liablliudle. la date de lieu mampie, la date d année commence par le
mot (iriinn au lieu de dnlinn. De plus, elle est avant la souscription au lieu
dètre aju'ès, ce (jui est sans exemple, l'^iiliu la souscription est incomplèle.
et elle n'est pas de style, car les rois mérovini|iens si;;iiaieul \ . . . ri:r el
non irx Frinicoiiuii. On m^ doit donc j)oint liesiter à rejeler com|)lètemeiil
cet acte, qui a joui )us(pi ici d une confiance imiiK'riti'e.
Nous craifjnons bien ('«jalenieut (la\oir liaili' a\ec trop d iiidiiljn'iice le
fameux leslameul de Bertrand, ('vèfpie i.\y\ Mans. Nous u eu jerons poiul ici
une critlcpie approlondie. M. ILivet s eu occupe et il ne tardera pas iuioiis
faire savoir ce ipi ou doit penser de ce dociimeul. M;iis nous ne poinons nous
empêcher d'observer (jiie la copie ipii a priiicijialemeiit ser\i p'^qu ici à eu
('lablir le texte nous est parvenue dans une clironupie bien peu di;;iie de
confiance. Les (icsln cpiscoponnii (',( notuiiiniisnim contiennent des pièces trop
''■ Voir par (ixciiiplo nus 11"' i, i,'!, -ii), .'!■_>. ."1-. kiiv le rhnir il.i: l'xihni k l'icii.v , |i. vwii fi i.wi-
;W, f\ft, 'l.j, (iô, 7(i, S(|. ((.",, rie. — .\(iiis (li'Vdlis Lwn), (luiil mdhs Jiviiiiis (lrj,'i ilrinorilri' hi r.,iisH'|i-.
l'iiire rem;ii-(iiiei- (juc ikjIio Miliuiie rsl rosi/' pivs de ( \(iir imliv n" 78. ) .M. I'llii;;k-lhirllniij; i .S/'n/z/i/Hii
sept ans sous presse, el iKius cet iliti'rv.ille oui sclirhi diiirhir. jimit. iviiiini. , pi. 11.'!) a kiil de
paru plusieurs ouvraijes iloiil nous n'avons jin jn-o- iiièiiie poui' une prétendue hniii' de lienoil \ Il cpie
filer, et nù Ton a sijyualé la fausseté dedivorses pières unns aMius donnée sous le n" (i.i.
que nous avions i-ejelées de nuire e{\[r. Ainsi ' (11. le i-écil d'un uiiiai-le anaio;; Luis la vie
M. Ptistera contesie l'anllienlinh; dini diplùiiie de de sanil Ceiniaui, h/,/ ,S.S. Mai/, I. VI, p. 771.
l'iidjert pour l'abbave lie Sainl-I>enis(l'lisler. lùudr.'i •' -(liinlinm. sunijisi sanilalis donuni. . . "
xxviii CARTULAIP.E GENERAL DE IMTilS.
maiiifosLeinont fausses''* pour que la présence de ce testament en si mau-
vaise compagnie soit faite pour le recommander à rinduljjence des diplo-
matistes.
Nous serions entraîné trop loin si nous voulions passer ici en revue toutes
les chartes dont nous avons discuté la valeur. Les notes dont nous les avons
accompagnées, si elles ne suffisent pas toujours à convaincre nos lecteurs,
auront du moins poui' résultat (réveiller leur adenliou el de les obliger, avant
dCuiployi'r ces documents, à les examiner de plus [M'es quOn ne la fait jiis-
(|u ici.
La chronologie soulève des dillicultés non moins grandes que la di[)lo-
matique, et le manque de dates dans un grand nomhre de docuuuMits
des m" et Ml" siècles a dû lorc('iueul nous enirafner dans qiiehpies erreurs.
ÎNous en avons nous-UK-me reconnu plusK^iirs eu cours d nii|)ression. Ainsi
nous nous sommes ap(^rçu. uuilli(Mii'eusemeiit Iroj) lard, (|ue noire n" 584
aurail dû prendre |»lace vers lan i i/j.') et (pie nous avions rapport)' au niilieii
du Ml" siècle une jiièce (n" •)7<^>) qui peut se classer avec cerlilinh^ enli'e i i 'lô
et 1 i^y'-'.
A |)art les huiles |)Oiititicales, il y a bien peu de pièces du vu' siècle (jui
soieiil daU'es du p)ui' el du mois, (lelles (pii soiil dah'es ne h.' soûl ipie de
1 année de llncarnalion ou du règne du roi ou du ponlilical d un ('vimjuc.
Pour classer ces j)ièces, il est donc nécessaire de déterminer avec rigueur
le poiiil de (li'parl de C(^s années. Noire lâche, à cel égard, a ('!(' hien simpli-
fiée pour la secoiuh} moitié de ce \oliime p;ir I ouvrage de M. Liicliaire sur
les acies de Louis \J1. Limpression de la parlie correspoudaiite di' noire
Ciarliilaii'e n (''tail pas encore assez a\aiic('e, (piaiid C(^ livre a paru. |)oiir (pie
nous n'a\oiis pu en proliler: mais si cel ouvra;;e nous a rendu des services
(jue nous nous plaisousà l'ecoiinaîlre. nous ne nous sommes poiiil cru permis
(Tadopler sans coiilr(Me les dates pi()pos('es par M. Luchaire. el I on \eri'a (pià
nliisieiirs lepiises nous avons cru devoir coiih^sUM' ses c(Uiclusions.
'' l,c> iiiiJiMirs (le Vllixliiiir lillniiin' ilr In i1<imI |i,ii-lr ji' |i,i| c Mrx.TiidiT III dmis celli' li'Urc
Fniiirr\'i[\iw\\\ irciiiiiiii dis li' sircji' (jciriirr (I.V. iiii ciiiiiiili-r ili' l'iiiis (|iM' lions :i\niis cilro siiiis
|i. l'ili). \f M' Mis. Miiliii . IIIII1-; ;iiil-iiilis dû |il,ici>i' lioliv
l'cill ('Ire aussi iinlri' Il 'idS ;iiii',iit-il di"i sr n' i (i i nv.-iiil la |ii(''n' iiiiiium'dU'C idu; rar crllo
|ilai'rr avaiil le II" 'il'iy: rar il parai! |>iiilial)li' ipir drriiiri-i' poi le la siiiisi'ri|)l,ion (hi boil^illnr (îilljcrt,
il' cliaiiiiiiii' l'liili|i|ii', iiH^iilidiiiir dans celle diTiiirri' ijiii siin-éd.i en i i i ■' au lioiilcillcr (iiiy, Piicoro
pièeo. ii'r'sl aillre que le ni'vcii de IV^vèiiiie de \!ean\ iionimé dans la iiiére n ' i li i .
WEIiTlSSKMKNT. wiv
Un point surtout di'vait appeler notre attention et nuM'itait une ('tude d,,
approibntlie, c'est la question de savoir à quelle date cotnniencail I année
civile à Paris. Il existe peu de problèmes plus confus, car chaque |)rovince
avait à cet éjjard dos usajros particuliers, et la même jtrovince n a pas toujours
suivi les mêmes usages au\ dilTe'rentes époques du moyen à<]e.
Jusquà preuve du contraire, on peut admettre qu'à l'aris on observai!, du
moins sous la troisième race, les rè{]les admises à la rliancellerie royale.
Mais quelles étaient ces rèjjles? Il est bien dillicib» d(> le dire, malf^rê les
consciencieuses recherches qui ont tout re'cemment encore été faites sur cette;
(piestion.
Ainsi M. Pfister, dans son étude sur le règne du roi lloberl, a admis (pie
la chancellerie de ce [)rince faisait commencer Tannée au i^mars"'. Mais en
réalité les arguments invocpiés par M. Pfister autorisent à croire que Tannée
ne commençait point au r' janvier, ils ne permettent pas d"en placer avec
certitude le point de départ au i" mars, plutôt qu'au '■?..) mars ou à Pâques.
Examinons en effet les diplômes sur lesquels M. Plisler ap|)uii.' son argu-
mentation.
Le premier est ainsi daté : "Actum Senonis civilate. anno Domiuici' lii-
carnationis mxvhi, régnante serenissimo rege lîotberto anuo \x\n, vr kal.
martii.-: La trente-deuxième année de Ptobert court du fî.j décembre i o i (S
au 2^ décembre ioi(). (le diplôme est donc du ah hnrier ioiq, (pioKpi \\
soit daté de 1018. Cela prouve que Robert ne commeneait pas 1 année au
i*""" janvier, mais ne prouve pas qu'il la commençât au i" mars plutôt (pi au
2 0 mars ou à Pà(pies.
Ln deuxième diplôme est ainsi daté : "Actuni Avaloni, anno Incarnati
Verbi mxxiii, régnante Rotberto rege annoxxxvii.-^ Or, dit M. Plister, à reculer
la date du règne autant que possible, la trente-septième année de Robert
cejïncide avec Tan io->'i (n. st.). Cela est fort juste, mais (puuid il ajoul(> :
':il faut donc admettre <[ue ce diplôme a été donné entr(; le 1" janvier et le
1" mars loa'i,-? il pose une conclusion qui ne découle aucunement de ses
prémisses, car la date de ce diplôme pourrait aussi bien se concilier a\ec le
style de 1 Annonciation ou le style de Pâques.
Le dernier dij)lôme invoqué par M. Pfister n est [)as plus probant, car
''' Pfisinr, tjiiilcs siirfc ivipin de riohcit k Picitr , |). \\\iv et i
\\v CARTl'LMHK GENHIUL DE PARIS.
il est seuli'inonl dalc' : ^Acluiii j)iiljlice Aiiroliaiiis, anno incarnati Vcrhi
m" xx° ix°. rcjjnanto PioIjiM'Io aiino xijii.r Or la fjnaraiite-lroisiènie aniiik'
<le l»()l)('il ci»nes|ioii(l à noire année io3o; on piMil donc allirnicr (ine ce
<li|il()nie esl postérieur au ("janvier; mais rien ne dit (|u'il soit, comme le
ci'oit }\. IMisIcr, antc'rienr an i" mars, car il serait daté de la même façon
>i le (h'hnt de I anni'c a\ai[ ('lé li\é an -^b mars ou à IVtrjues.
^\. Plister n appoite donc aucune pi'euve tlirecte (jue la cliancellerie de
Holtei't ait commencé lannéc au i" nuirs.
Il a hu'u . \\ est vrai, (k-nionlré (|M(' celle laçon de commencer Tannée élail
usil(''('au m' sH'cli' en l)(iur;;(»;;n(': mais cela ne pronve altsoliimcnl ilen pour
ce (pii se pratiquait à Paris et à la cour du roi Uobert, car nous avons déjà
dit et tout le monde sait (|ue cluujue province avait à cet ép^ard des usages
sp(''ciaux.
Nous sommes plus louché d'un autre ar;;umeiit (ju'invoque M. Ptisler et
(|ui sapplicpie à une ré;;ioii toute \oisiiie île Paris et dt'pendant du domaine
ro\ al. Le ;;rand évi^pie Kiilhert ensei;jiiait à ses élèves de I école épiscopale de
(diarires une façon de compler les r(';]idiers do janvier et de février dillé-
renle de la néitie. Tandis (|ue pour nous le réjjiilier de janvier est 9 el celui de
l(''\i'ier 5, (I après Fulliert c('lail o el G. ce (pu o|jli;>;e à admettre qu il com-
iiiencait I aniK'e au i" mars el comprenail dans (diafjiie année les mois de
janvier el de février, (|ui, pour nous, appartienneni à I année suivante.
Mais |)0ur pouvoir tirer Ao cet arnument toute sa valeur, il faudrait prouver
(|ue ce calcul n est p(Uiil resh' à létal lli(''ori(|ue el démontrer par (pieltpn^
diplôme l)ieii concliianl (pi il esl \rainieiil ('nlr(' dans la ju^alupie des clian-
celleries de I lle-de-l''raiic(\
Il nv a donc, on le \oit. (pi une présomplKui lavoralile peur I (ipiiiU)ii
de M. Plisler. Il n\ a. Iiii-in('ine la i'ec(Uinu du reste, aucune cerliliide.
S(uiimes-iu)us mieux ri\('s en ce (pu concerne les successeurs de liolterl
le Pieux?
Les dipl(Hnes de Henri I" n ont pas encore été ('IikIk's d assez près pour
(pTil soit facile de dire (puds usajjcs ont pr('valn à la clianc(dleri(; de ce
prince. \ Oici cepeiidaiil un acte (pu proinerail (|uoii ii\ siinail m le slvle
de Pà(pies ni c(dui de I \nnoiicialioii. (les! une conlirmalion accord(H' au
iiKUiaslère de Sainl-Nicola^ d Anijcrs el (pu esl ainsi ceiiiMie : r Actiiin est Iioc
apiid Aii(l(M;a\aiii ci\ ilalem pu I il i ce. anno al) liicarnalione \ ei lu diMiii mi.vii.
indiclKuie \. kalendis iiiarlii. m monasierio Saiicli Alluni. anno (pi(i(pu>
WEUTISSI'MEM. xv\i
rei'iii (loiniiii llciiiici n^jjis wvi ' . •• La viiigt-sixiciiie aniK'G du règne de
Henri I" va du 30 juillet loaO au 19 juillet loy. (letle pièce est donc du
\" mars loôy, ce ([ui saccorde avec 1 indiclion \. Or (die porte le millésime
de loô": les notaires qui lout ri'di;;èi' ne faisaient donc commencer lanm-e
ni à Pâques ni à l'AnnoncialitJU. Mais la commençaient-ilsaii i"mars, comme
M. Pfister le suppose pour le roi liobert, ou au 1" jainicr? liien ne le dil
et nous ne connaissons point d autres pièces qui pr-rmetteat de trancher la
ipie>tion.
Même endjarras pour le rè;;ne de Plidippe 1". M. de WadK " a cru trou- m.,, i>iiiii|,|,.. |-
ver dans un diplôme (|u"il attribue au ■! 'i lévrier 1 101 la preuve (pie ce
prince employait le style de Pâques. Mais cette conclusion nesl point rij^oK-
reuse, car la pièce est datée : ranno Incarnati Verbi mc. epacla wiii, iudic-
tione et concurrentibus vu. Data Parisius, vi kal. marlii. luna \n. auno rejjni
nostri xliii.- Or. à admetln' (pi «die soit bien de 1101 '. le millésime m 1;
(juelle porte peut s'accorder tout aussi bien avec le st\le du i'^' mars ou du
00 mars qu'avec celui (1(> P.'ujues. 11 n'est inconciliable ipi'avec le style de
la Circoncision.
Mais en revanche dom Bouillart '' et Du Bois ' ont publié un diplôme
du même roi pour l abbaye de Saint-(jermain-(h's-Pri's. dont les dates m-
peuvent s'expliquer que si l'on place le commencemeiit de I aiiiiéc au r'jaii-
vier. Ce di[)lôme, en efl'et. se termine ainsi : rrActum Pissiaco Castro, auno
Verbi Incarnati m l\\\ii°. régnante Phili|)po rege a°\\iii". . . Datum inensc
januario die vi''\ indictione \'\r: L'indiction v |)rouve (pu- cette pièce est du
(') janvier 108-2: ce qui concorde avec la vingt-troisième année de Philippe,
en comptant son règne, comme on la fait souvent, de son sacre (r>3 mai
loôq). Or, si l'on avait emplové le stvle de Pâques, de rAiinoneiation ou du
1" mars, lacté porterait le millésime mi.wm.
'' ].ah\)C. A lli/incf cliniiiol. , I. 11. p. ."ly'i. — année de son nVno iio pptil s'arpnnloi' iiuinpi' I'.ti
ïifii^-. llisl. des comtes (k Poiclou , [1. ■i.^i. — dallia iioo ou iio-i. D'aulrc part, li> conciinent wiii
cliiial. relus. I. IV'. p. 088. — liée, dei liUl. de la iM ci'liii df i loo et l'indiclion vu iiidii|u ' l'ann'V
France, l. \l. p. 5(|.'). i('':l9- Comment arriver à des conclusions cerlaini^'^
■•' EIrmeiils de jialéoirr. , t. I. p. ?>'n->. au milieu de ces coiilradiclions. ipii ne sont |(.i>
Notons on elTel que, si l'on compte les années rares dans les actes rie l'iiilippe I"? (M. iiilr'-
de Pliilippe 1" à la i'açon ocdinaire. c'esl-à-dire de n' \-:'j\. p. i.)-2, u. i.)
la mort de son père ( 'i ou •>!) août i Hio \. ou de //(x/. de Saiiil-deniiain-des-Pris . pc. , p. '•)■'..
son sacre (-2 3 mai io.")(|i. la ipiaianlc-lroisième Ilisi. eccles. Paris. . l. l , p. ■; trf.
xwii CAHTLLAIRE (lEXKUAL DE PARIS.
i.oiii. VI, Los (liplùiiios de Louis VI |)rêtent à des observations c'pak'iiienl coiilia-
dictoiros.
Kons on avons nn d'une aullienlicilé absolue^'' ci qui ostdalé : raiinn mcxi.
consocralionis iii.'^ l^o sacre (consecralio) do Louis VI ayant eu lieu le
3 aoùl 1 1 o8 , celle pièce se place enlre le 3 aoùl i i i o et le a af)ùl i i i i :
(1 nulle pari, elle esl aiili-rieuro au n> mars. Il faut donc, |)uis(ju elle esl
dah'c de i i i i, (pTon y coniplo Fanni'e de rincanialion du i*" janvier ou
Idul au moins du i" mars.
\oiri d ailleurs une seconde [)ièce plus ancienne d'un au et qui j)rouve
(pu' Louis VI a iiarfois commence raiiiK'e au i"'' janvier'""'. Elle est datée :
ff anno m^c^x", indicliouoiir'. pridio nouas februarii, au no nnclionis noslroii". •>:
L;iii II du rèjiuo de Louis M est ccuupris entre le 3 août iiof) et le
•> août 1 I lo; ce diplôme est donc du h lévrier i i lo, ce que confirme liu-
diclion; or il porterait le millésime de i lOÇ), si Ion avait pris pour [)Oint
de dépari de lauiu'e um- date postérieure au i" janvier.
Ku rovanclio, on [i«'ut citer une charte de Sainte-Geneviève'^' antérieure
d lin mois à ]»eiue à celle-là, et qui prouve que certaines chancelleries [)ari-
sieiines. à la même date, faisaient commencer 1 année après le i" janvier, el
lou peut citer é;;alemout nu diphuiio royal de ii30 qui oblige à placer le
point de (b'part de laum'e après le i*" janvier, sans fournir aucun argu-
monl pour Pà(pn:'s plutôt que pour rAunonciation''''.
On coiiiprend donc (pi il eût ét(' téui('raire de vouloir tirer une règle géné-
rale de données aussi contradictoires; aussi navoiis-nous point cherché, pour
toute la jx'riode ant('i'ieure à Louis Vil. à iudi(pier les dates extrêmes de
clia(pio année outre les(piellos nos puk'es devaient se [dacor.
i.,„,i. \l[. ()iiaut au rèjjiie de Louis VII, il \ienl d èlre l'iiidié avec soin par M. Lu-
chaire, et cet aiileiir a conclu (pie le commeiicoinoul de I aiiiu-e (-lait alors
lixé à l*à(nies ''. i\lais si les actes (pi il iiivoipie ])eu\oul prouver (pie la cliaii-
cellerle de ce prince no commeii(;ail pas 1 année au i" janvier, ils ne Iniir-
nissent point de preuve péreiuptoire pour le style de IVujues |dutôt (pie |ioui'
celui de 1 AiiiMiuciatidii (ui du i" mais.
''' (!"est iioliT II" iSy. avons oonsacrA? à ocllc [nvcf. iijoulei- les mots :
'•' C'csl, iiDlrc 11" i5ô bis. rrnu aG niars.i
'■'' Voir iiDlro n" i.'iô. '' I>ucli;iiro. lùiulcs sur les iictcs de Louis \ll,
'' \'oii' iioliT II" 1 S5. Il fiuit, à la noie ([no iiou* |). aG et -i-j .
AVEI5TISSEMEM. xvxm
On en jii{;era on examinant ici les preuves invoquées par le savant liislo-
rien des premiers Capétiens.
Un acte de Louise II est dalé de Cliàlons-sur-Marne, la dixième année de
son règne, 1 an i lûG ''. L année du rèf;ne in(ii(pie ([ue cette |uèce se place
entre le i" août i i/iG et le 3 i juillet i i/iy. «Or, dit M. Lucliaire, nous sa-
vons [)ar un chroniqueur ([ue, le îî février i i/iy, Louis MI se trouvait à
Cliâlons, où il était allé au-devant de saint Bernard, qui reveuoit de Lor-
raine. Si nous ajoutons ([ue lacte en question a été octroyé sur le conseil de
Fabbé de Clairvaux, on pourra conclure sans tt-mérité quici la date ii.'iG
représente en réalité 1 1^7 du nouveau stvle.ii Cette conclusion est parfaite-
ment justifiée et tout j)orle à croire que cet acte est de février 1 1^17, mais
ce n'est pas une preuve pi-remptoire en faveur du style de Pâques, car la
date de cette pièce s'expliquerait tout aussi naturellement avec le style de
lAnnonciation ou celui du i'" mars.
Une confirmation de biens pour Tabbave de Saint-Bénigne'"' est datée de
Dijon Tan 1 16G, dixième du règne de Louis MI. Or on sait que Louis MI
était à Dijon le 3o et le 3 1 mars 11^7; il y était venu recevoir le pape Eu-
gène III et assista avec lui à la consécration de I éjjlise de ce monastère. ^11 est
donc infiniment probable, ajoute M. Lucliaire, que la charte de Saint-Bénigne
a été laite entre le 3i mars et le fîo avril 1 167, é|)0(pie où Louis MI était
de retour à Paris et où commence Tannée 1 1-^17 du vieux style, t ('ela est
possible; mais pourquoi cette confirmation naurait-elle j)as précédé la con-
sécration de Saint-Bénigne au lieu de la suivre? M. Lucliaire admet ([uelle
a pu avoir lieu dans les vingt pmrs qui ont suivi le inomeiil prt'cis où nous
constatons la présence de Louis MI à Dijon. On peut aussi bien admelire
qu'elle ait eu lieu dans les (piebjues jours qui ont précédé, c est-à-dire avant
le 2 5 mars? Les dates de cette pièce peuvent donc s'accorder avec le style
de l'Annoncialion autant qu'avec celui de Pà([ues.
M. Lucliaire invoque (Micore un acte relatif à un procès de l'abbaye de
Maillezais avec Sebrand Chabot''' et un privilège en laveur de la Trinité de
Poitiers'''', qui Ions deux sont datés de 1101 ([uoiqiic liin soit du -^ f('vru'r 1 1 Oï>
et l'autre antérieur de 1res peu de jours à cette date. Mais ces deux pièces
'■' Marlol, Ilisliiria Ikincnsis ccclesiœ , I. II, ^''' Vu^ah. Ilist. ilrs nmilrs ilr Poirhm , ]). Soi). —
p. 35-3. Giillin rlirisl. iinin . L II. iiisif. , cul. -jH-i.
''* Pérard, Hec. dr jnèccs ciirleiiscs sur l'Iii.sl. do ''' Orij|inal aux \ic-li. ili' la Vii'iiiic. Voii' l.ti-
Bovrffoffnc, p. ■i.j->. chaire, p. i80, ii" uI'h).
Carlul. — I. E
XXXIV CAllTULVIllE GEM'UAL DK PARIS.
prouvent .soulemcnl (juo la cliaiicollerie de Louis \1I no coinniençail |)as
Tannée au i''' janvier. Elles ne lbiirniss<:'nl pas un ar[;unienl pour Pâques
])lutùt((ue [)ourle i"'ou le 9.Ô mars.
Même conclusion pour celle conlirmalion des privilèjjes de Sainl-licmv
de iielms ", datée de 1 101, au du rAjjue iq, épacle l '^ , concurrent y, (nie
M. Lucliaire plac(> enin; le i3 janvier 1 iô-> et Pà(pu:'s (•?.() mars) 1 i.Vj.
^ous voulons bien admettre avec lui, pour ne pas nous perdre dans uno trop
loneue discussion, rpie Tan du rèjjne est ici compté de jainier 1 1 3'i et non
de juillet il 33, comin<.' le pensaient M. de Wailly''' et labbé Lel)eur'^'.
Nous admelirons même ([ue Tabbé Eudes, mentionné dans lacté, est le suc-
cesseur de Siij^er à Saint-Denis''", rpioiqu'il soit l)ien plus naturel de croire
avec la (îfillai dinsiKnia^''^ que c'est labbé de Saint-liemv de lîeims. labbavo
même à qui le privilèjje ('tait concé(l('. Mais tout cela ne prouve iien en
faveur du slvle de Pà(|ues, car les éléments clironolociqnes contenus dans
ce di]»l()me sont aussi bien compatibles avec le stvle de rAnnoncialiou ou
{\\\ 1" mars.
Enlin nous en dirons autant de la derni('re preuve invoquée par M. Luchaire
et (|ni est une cliarte pour Tabliave de Montmartre ^''^ datée de I\aris 1 ib/i
et doniK'e par L(uiis \ II à son retour d Espajjne, cest-à-dire a[)r(''s le () fé-
vrier 1 10;'). M. Luchaire la |)lace entre le Cj février et le 27 mars. Il aurait
pu tout aussi bien laltribuer à la période com[)rise entre le 9 février et le
1'' Tiiars, on enire le f) février et le 30 mars.
Ou le voil donc, aucune des premes invoijuées par M. Luchaire nest
pi'rem|iloii-e, et cet auteur ne se serait sans diiuh,' jtoiiil arrêté si (aciie-
nieiil à la date de Pâques, s il 11 avait rlr inlluenci' par les conclusions aiix-
(pielles M. Li'opold Delisle ('lail arri\t' pour le replie de IMiilippe An||us[e.
Mais il importe de remartpier ([lie M. Delisle n a j)rouvé d une la(;;on certaine
liisajje du stvb' de Pjupies à la chancellerie de Phili[q)e Auguste que pour
le Mil'' si(''cle. Le premier diphunc de ce roi inconleslablemenl dalé d'a{)ivs
le slyle de Pêupies est diuril 1 -.>. 1 5 (n. st.) ''. M. Delisle en a bien trouvé sept
autres anti-rieiirs (pii prouveiil (pie Philippe Aiip;usle coinmem-ait 1 anne'e
''' \I;ii-Ii'mio. Vrlrr. xrriiil. ainiilisisima coll. , I. T . '' D'i/ù la (lal(> (lu 1 .'? jainior i i h-2 . jour de la
l'ol. Si,"). iiiorl ili' Siif|or.
'•' l-Jcmcntx de pdlm/j-i: , I. I, ]>. ;i,")."). '■■''> Gall. christ., I. 1\, coi. 2i)i.
■' Méiii. (le l'Aciul. tirs insci: cl belles -Icdrcs, '"' Voir iiolro u" ;5i)().
I. \\\ll.|i. iS'i-ii(c). '"' Ciitdl. des iicU'sdv Pliilliiiic .\u^nislc, n" iî>lii).
AVKlîTISSEMEM. xxxv
après la Circoncision, mais (jiii ne [lerniellont point de concinre ponr Pàqnes
plutôt que pour le 2") ou le i'^' mars.
On voit donc ijne celte question du point de d('part de lanm'e civile à la
chancellerie royale n'est vraiment bien élucidée (pie depuis le xni" siècle.
Toutefois, les conclusions de M. Lucliaire ayant assez de vraisemblance et
étant conformes à ro[)inion commune, nons n'avons pas ose' nous en écarter,
et sous le bénéfice des r('serves que nous venons de faire, nons avons sup-
[»osé [lonr tout le rèjjue de Louis VII Tannée commençant à Pâques.
Vin
Nous nous sommes d('|à trop étendu sur la façon dont nous avons compris
nos devoirs d'éditeur; il nous reste cependant à parler dun accessoire impor-
tant des pièces qui composent ce recueil, c'est-à-dire des sceaux qui en gar-
nissent les orijjinaux.
Nons avons eu soin de mentionner toujours à la lin de chaque document
s'il était scellé ou si, le sceau ayant disparu, on pouvait reconnaître sur
l'original qu'il en avait existe- un. Mais nous n'avons pas cru devoir donner
après chaque pièce la description du sceau quiy était aj)peiulu. Nous aurions
en effet été entraîné à bien des répétitions, et d'ailleurs les sceaux royaux,
qui sont de beaucou[) les [>lus nombreux dans ce Cartulaire, sont trop con-
nus aujourdhui pour (|u d lut int('ressant de les dc'crire.
Il n'en est pas de même du petit nombre de sceaux vénlablemenl pari-
siens qui nous ont été conservés; de ceux-ci on ne s'est guère occu[)é, et
ils ont un lien trop ininue avec notre sujet pour cpi il nous lût [)erinis de n en
j)oint parler. L'administration municipale, qui ne recule devant aucuns Irais
pour accroître l'intérêt îles beaux volumes qu'elle publie, a lait ex(''culer un
certain nombre de planches où nous avons groiij)é les plus anciens monu-
ments de la sigillo{;ra[)hie [)arisienne. Dans ces planches, comme dans les
descriptions qui vont suivre, nous n'avons compris ijne des sceaux \érilable-
ment parisiens, c'est-à-dire ceux des évêqiies, des ablx's, et eu j'viK'ral des
personnages ecclé'siastiqiies ou civils ou des établisseiiienls (pu appailicniieiil
l)roi)reinent à 1 histoire' de Paris.
OIIUC'IS
Aucun de ces sceaux n'est antérieur au xii" siècle, et nous ne croyons pas pro.
qu il existe encore une seule empreiiile de sceau parisien plus ancienne (jue i""-"!-^-
le sceau de l'évèque Cialon. Tous, sauf celui de (ialon, sont des sceaux [)en-
xxxvi CARTULAIRE GENERAL DE PARIS,
liants, (le mode d'attache est, on le sait, une des parliculariti's qui aident
à dislinjjuer les sceaux du xii*" siècle de ceux du XI^ On trouvera mention
dans notie recueil du plus ancien sceau royal pendant qui existe sans doute
à celle heure. Il paraît avoir t-chappé jusqu'ici à l'attention dessigillographes.
11 aj)|)artient à l'an i i i 3 et est ainsi antérieur de cinq anne'es au premier
sceau pendant de LouisMipie si{jnale l'inventaire des Archives nationales'"'.
Il est lixé au bas de l'acte de fondation de l'aljhaye de Saint-Mclor*"-'; chose
à noter, cet acte nous est parvenu en double original; l'un des exemplaires
est scellé en placard, 1 autre porte un sceau pendant.
Nous ne croyons pas,(|uoi qu'en aient pu dire les Bénédictins''^', qu'aucun
des préd('cesseurs de Louis \I ait jamais fait usage de sceau pendant. C'était
l'opinion de Du Cange'''' et de Mabillon'''', et si les Bénédictins ont cité un
diplômi» tlu roi lujberl et un de Philippe P"" munis d'un sceau pendant, leur
témoijfiiage n'a guère de valeur; car, M. de Wailly l'a l'ail observer avec rai-
son'''', ils n'ont jamais vu ces deux diplômes et noiit pu s'assurer de leur
authenticité ni de l'authenticilt' des sceaux «pii y étaient appendus.
Nous devons faire observer cependant (pie. [)armi les actes que nous pu-
blions, il se trouve une pièce de Philippe ]" dont l'original porte les traces
d un sceau pendant. Ce sceau existait encore au commencement de ce siècle,
comme le prou\(' tme note jointe à la pièce par (|ueb[ue archiviste du temps
du premier Kin])ire, et qui est ainsi conçue : rr Original muni d'un large
sceau pcndaiil.-' H s'est perdu depuis, chose assurément bien regrettable,
car on ne peut plus vérifier s il appartenait vraiment à Pliilip|)e I" ou si ce
n'était point le sceau de (juelque autre roi (pion aurait appendu à la pièce
j)ostérieuremeiit, pour lui donner plus d autorité. Cette dernière hy[)othèse
est d'aiilaiiL plus permise (p,ie ce sceau n'était point aj)]>endu à une lanière
de cuir ou de parchemin, ou à une cordelette, comme le sont toujours les plus
anciens sceaux pendants, mais (pi il ('tait lixé sur une simple queue décou-
pée dans la partie inférieure du parchemin. Or on sait que les sceaux pcii-
(hiiils sur simple (pieue ne se l'enconlient jyiière dans les act(^s rovaiix que
depuis le xiii' siècle. Le |)lns ancien exemple (pi on en ait sijjnalé pendant
loiigleiiips ne datait (pie de i :' i 5 '". M. Puchaire en a récemment décou-
'' Diiiii'l ir\i'i-i[. //(/■. des sccnu.v des Aj-cliiies '*' Uisl.dc Villfhavdoitin , \). •>(')3.
uni., I. I, |i. wni. '*' De re diploiii. , p. i^o-iûi.
'•'' Voir iioirr 11 ii;:!. ''' /:/(•«). de imlco/p: , l. II, j). 3i.
^> \oiir. traité de Diphiit., I. IV, p. /loo. ''' Klém. de palcoip-. , l. II, p. 15.').
AVERTISSEMENT. x\xmi
vert un parmi les actes de Louis \ II"'. mais on n"en conuait pas pour le rèp;ne
(le Louis M, et Ion peut douter, à plus forte raison, que Ion ait jamais
scellé sur simple queue à la chancellerie de Philippe I". Il n est donc pas
de'montré qu'aucun roi de France ait fait usage du sceau pendant avant
Louis M.
Nous avons dil plus haut f[ue les sceaux parisiens antérieurs à la lin du i).s,iii.ii(.
\ii^ siècle nous étaient parvenus en hien petit nomhre. En \oicl 1 énumi'- , '.''^'*
1 ^ plu< aniiens s
ration :
ansiuii!
1. — Sceau de Galon, évèque de Paris (i 106-1 1 iGj.
Sceau en ovale aigu de -jh millimètres sur Sa. — EOlgie de IV'vèque en
costume pontifical, debout, vu de face, tète nue'-, tenant la crosse de la main
gauche, bénissant de la droite. — Légende :
* SIGILLV GVfiLoIIIS PR j nSIENSIS EPISCOPI
Sceau plaqué de couleur brune très foncée.
L'exemplaire ici gravé (pi. L n" 1) est appliqué au bas d'un acte de 1 107 or-
donnant la réformation do l'abbaye de Saint-Eloi '•^'. Les Archives nationales en
possèdent un second exemplaire moins bien conservé, qui est plaqué sur un acte
de 1 108 constatant la donation au [)rieuré de Saint-Marlin-des-(Jliamps de la terre
d'Aunav. C'est d'après ce second exemplaire que Douét d'Aiccj a donné' une desiri])-
tion. d'ailleurs peu exacte, de ce sceau '.
2. — Sceau de Girbert, évoque de Paris (1 1 16-1 12/1).
Sceau en ovab' aigu de 7.'] millimètres environ sur '10. — Edig'ie de l'évéque
en costume pontifical, dejjout, vu de face, tète nur -■ . tenant la irosse de la main
gauche, bénissant de la droite. — Légende :
SICILL»)// Girhcrti '; paASlEUSïS oFl
Sceau [ii'ndant sur cordelette de chanvre, coulmir jaune foncée.
Il n'en existe qu'un exemplaire mutilé '''', appendu à un arte di> iia-j confirmanl
une donation df moulins faite à l'abliavn de Saint-^ ictor par l'évèqiie Galon ''.
o. — Sceau de Tévèque Etienne de Senhs (1 1 i>-'i-i 1 h-i).
Sceau en ovale aigu de <jfi millimètres sur 3iî. — Ellîgie de l'évéque en cos-
■'' Voir aux Arcb. nal., K. -j-'i. m" 12". — Cf. ■'' Inv. des sceaux , I. 11. p. .")."'3, n° O775.
Etudes sur les actes de Louis 17/, p. 78. '"■^' Douël d'Arcq s'est Icurapi' en le croyant milré.
"' Douët (lArcq s'est trompé en le croyant niilré. ''' Douël d'Arcq, I. Il, p. 533, n° G77G.
'' Arcli. nat.. K. 20, 11° 9. — Voir notre 11° liS. ''' Arch. nat. . L. 892 . n" 1 . — Voir notre n° 19/1.
wxwii CAIITILAIKI' GKXEUAL DE PARIS.
(unir iiDiililiriil, debout, vu de lai'c. U]li_' luic, (rnanl la ci'ijh.se de la iiiain {jaiielu'
cl héiii.ssaiil d(; la droite'' . ■ — - Légende :
aifflLLVM STePl)RHI i; phrisighsis episcopi
Sceau pendant mit lacs de soie. Couleur rouffC.
Les .Aicliives possèdent plusieurs exemplaires de ce sceau '-'; celui (|ui est ici
yravé est einpninl(' à une conllrinalion ])onr l'ahhaM' deSainl-A iclor cjue nous avons
publie'e sous la date de i j 'i 2 enviion^'s mais (pii pourrait liien èlie un peu jilus
ancienne, car on possède un second sceau de i'évèijue Etienne qui parait avoir
remplace' celui-ci et ipie l'on trouve ap[)Osi^ à une pièce de 1 1 38 environ '*'.
/|. — Aiitn; sceiiu de ré\r(jne Elieiiiio de Seiilis.
Sceau en ovale aijju de ■yy mdlimètres sur h'). — Lllieie de revenue en cos-
tume ponlilical ■'', assis, de l'ace, tète nue, tenant la crossc de lu main gauclie, bé-
nissant de l'autre. — Lé'gende :
SIG-ILLVM STePHRNî |1 pnSIEHSIS EPISCOPI
Sceau de cire brune, a[)pendn [)ar le travers à une lanière de cuir.
Aous n'en connaissons ([ne l'exemplaire unitilé (pi'a décrit Douèt d'Arcq"^' et qui
est li\é à une cliarle de 11 38 environ, portant donation de ^^■gli^e d'Atlus à
l'abbave di' Sailll-^ ntor '"'.
5. — Sceau (le Tliiltaud, {'v()(jue de Paris ( 1 1 6.3-1 i5y).
Sceau en o\ale légèrement aigu de 05 millimèti'cs sur /i5. — Elbgie de l'évcupie
assis, de lace, en costume pontifical, mitre en Ivle; il tient la crosse de la main
gauclie l't bénit de la droite.
* SICILLVOf? TEOBRLDI PJiRISIENSIS EPISC
Sceau de cire lilauclie appendii à une courte lanière i\o cuir.
L'e\eiiiplaii(! re|iroduil ici (planciie 11, n" .j) est appendu à une cliarte de
1 1 '1 '1 . relative à l'accord établi entre l'abbaye de Saiiit-Viclor et le prieuré de
Saiiit-Martin-des-(iliamps an sujet d'une des pr(5beiides de Notre-Dame •'^'. Les
Arcbives nationales en possèdent (rois autres épreuves"'.
''! C.r. Doiiel (r\lT(|. t. 11. p. .jn.'i, n" {)-J--. *'> DowI ii'Air([, Iiir. (te.sav(H.r,l. II.]). 533,
"' Voir les piècçs cotées L. 8.S«", il"' 1, -2, 3, c( n' OyyS.
K. 23, 11° 0'". ' AiTJi. n,i(.. !.. S(,G. n" .'i3.
''• Voir iMiliv n' ■!().■!. '~' Aivli. ii.il., ],. 888\ n" (i = noli-oir3i3.
'■'> Voir le II" Mii\:iiil. '"' Voir li's |ii(Vcs colc^cs K. •.>.3", n" 2-3; L. 888\
lloiii'l (lAiiii .1 jiiis poiiruii pnlliiiNi l'orlVoi 11" ."> . l'I S. •.>i.")8. — VA'. Douët li'Arci], Inr. des
([ui jfiiriiit sa cliasiilili'. sccaii.r , t. 11. p. G33, n" G77<j et (iySo.
AVERTISSEMENT. xxxix
— Sceau (le Pierre Lombard, évèqiie de Paris (i iTx) à i iIId).
Scfoii PII oviile al;;u du ■yô iiillllnièlros sur AS. — l'^Hijjic de ri'\iV|no di'huut.
do fjico, en coslunu' poiillfical, coifl'û d'une niilrc à deux cornes jjarnie de fanons:
il tient la crossi' de la main ijauriic et bénit de bi (b'oili\
*SI6"Ibt: MACISTRI PETRI PHRISIËSIS ePISCOPI
Sceau de cire jaune a|i|)''ii(bi l'i une laniùre de ciin'.
L'exeni[)bure reprinbiit (|>l. II. n" .">) osl fix('' à une cliarlc di' l'an i i .'nj pour l'ab-
baye de Saint-Viclor'. l^i's Ai'cbives nationales en possèdent un s. -rond a[)|)(_Mubi
à une rliarle do i : Oo |)Oin- la maison de Sauil-ljazarc'-'.
— Sceau do Mauiàce de Sully, l'vèque de Paris (i iGo à i 19''»).
Sceau en ovale aiyii do 7 S millimètres sur .')!3. — Eilioie de r('\ô(|ue assis sur
un siège pliant dont les montants sont jjarnis de li'tos do cbion. Il est m'Iu du cos-
tume pontifical ol coiiVi' d'une niilre à deux cornes oarnie de fanons. Il lient la
crosse de la main jjauclie et bénit de la droite. — Lé'j;('nde :
*SI6-ILLVM MRVRITII j] PflRISÎEIÎSIS eFi
Sceau de cire jaune pondant sur lanière de cuir.
Les Archives jxissèdent un certain nombre d'exemplaires de ce sceau sur cin's
de diverses couleurs'-', (lelni cpù est jjravé sur notre plancbe II est fixé à une cliarlc
de iitJA, relative à l'acquisilion de deux maisons ipie Maurice voulait di'inolir
[lour ragrandisscmoni de la cathédrale '-'''.
— Sceau du cliapitrc de Paris (xu" siècle).
Sceau en ovale ai;;u de 70 millimètres sur AS. — La Viorifo. pnironno dorL;;liso
de Paris, assise sur une sorte do coussin ou peut-être sur nu arc-i'ii-ci(d. les pieds
posés sur une Heur de l\s. Elle a la (i)[ure entourée d'un voile et la li'lo coillée d'uni'
couronne à trois lleurons. De la main droite, elle tient une fleur di' l\s: l'Ile lè\e la
gauche à haulenr di' ri'paule, les cinq doigts allongés. — Lé-gende :
*COMeRE6'ACIO SCŒ j| MARIJE PHRISIEIISIS.
Sceau de cire rouge fixé i!i une lanière de cuir.
Ce sceau paraît être resté longtemps en usage. Le plus ancien exeinplaiie que les
Archives nationales en possèdent parait èlre celui que nous avons lail graver et qui
est appendu à une chai-le du doyen lîarthélemy conllnnant une donation du nie-
''' An-h. liât.. I,. K<)i;, n' .'îy. — Cf. Doin'l drcril \)nurl iï \iri\Jiir. ,lrs scmn.r , I. 11 . p. .",:',;! .
d'AlTr], Iiir. (les .■irniiir, I. 11. p. .'..';;'i, ii' liy.S;. n'O-S-i: ilcsdlç i 170: voir leilrcii" '177 ]; L. .').■)•.> .
'■'' Arcli. nal., M. ;!o, n :\. — \o\y iinlre n' ;î = - neliv u' 'kjCi; S. ■> i .'iS.ir S ^^ noire n" /opi:
II" /4i5. \j. .Si|o. Il" -i-j^Moliv II" .">i."); M. 10. Il" /i'i =
''1 Voir iioliiinmeiit cl par ordre (l';iiiçieiinelc les noire n" .V'k), cl L. SSS", n" S .^= notre n" .')8i.
pièces rolres S. 21 '19 , n" 1 ^1 (c'est l'cxeiii|ihiirc qu'a '' Arcli. nat. . L. 'Sip! , n" 7 -^^ noire 11" 'i.n.
XI. CARTULAIUE GE.NEUAL DE l'AUlS.
deciii Obizon à l'abbaye de Saint-Victor'". Le doyen Clément s'en servait encore'"^',
et son successeur Barbedor n'en a sans doute pas eu d'autre.
9. — Sceau de Bernard, arcbidiacre de Paris (xif siècle).
Sceau en amande de .53 millimètres sur .3.3. — Eiri;;ie de l'archidiacre à mi-corps
de (rois cpiarts à droile. Il est nu-lèlc, vêtu de la dulmntiipie, et porte l'étole eu
sautoir sur l'épaule jjauclie. Il bénit île la main droite el tient un livre ouvert de
l'autre main. — Li'jjende :
*SI6-ILLVa) BERNRR [ DI flRCI^IDIKCOHI
Sceau de cire blanche sur mince lanière de cuir.
Une épreuve de ce sceau s'est conservée au bas d'un des titres de Saint-Victor
que nous avons publiés '''. mais elle est moins bonne cjue celle qui a servi à la
description de Doué! d'Arcq''' et qui est appendue à une charte relatant une ac-
quisition de biens faite par l'abbaye de Saint-Victor à Viry en Vermandois '-'l Aussi
est-ce cette dernière (pie reproduit notre planche 111.
10. — Sceau de Gautier, archidiacre de Paris (\ii'' siècle).
Sceau en ovale peu alj^u, de .)0 millimètres sur .3i. — EfTigie de l'archidiacre
en pied et de face. H est vêtu du costume sacerdotal et non de la dalmatiipie des
diacres, parce qu'il était chapelain de l'évêque de Paris en même temps qu'archi-
diacre. Il fient un livre de la main droite et a l'autre levée et ouverte. — Légende :
* S WHLTI • JlRCblDmCOni-)' CAPELLRUI
Sceau de cire blanche sur lanière de cuir.
Ce sceau est appendu à un acte de 117'j par lequel Gautier, chapelain de
l'évêfpie de Paris, atteste (pie Raoul Boiicel a donné à l'abbaye de Saint-Victor
un champ situé à iioulancourt'"'.
11. — Sceau (In cliaiulre de Saml-Mai'cel (xii'' siècle).
Sceau rond de .u) millimètres de diamètre. — Kllijjlt^s, en buste et disposées face
à face, de saint Clément et de saint Marcel. Tous deux sont nu-tête, vêtus d'un
''' Arcli. luil., 1>. 8ij>;. , 11" .'! --=ii(iln' n" -iiji. — '' Voir iiulie 11" .'i(iG, aux Ai'cli. iiat., !-. 89a,
Voir (l'aulros épreuves smis les a"' E. 788', n" (i 11" 18.
--= nntiT n° Siy; K. 28°, 11" 1 ô.'i =- noire n" l]-.> 1 , et '' //"■. i/cs- scraii.i-, t. il . p. ()>/i , 11" y'joli.
E. 8()-.'. , n" 2 = notre n" 3aG. (J'osl cell(! deniière ' ' Airli. iial., S. -.n.'iS, a' 7, anjoui-iriini coti!
((ui a .servi à la flesci-i]ilioii de Doui't (i'Arcij, liir. \j. (|(.i8, n" (in.
r/cs' .s-fCrtH.'-, I. Il , p. Oi>-' . 11" 7-j."i-.>. '' Areli. liai.. S. 9.i',)-j, u" 17, aiijiKinriilli
''■ \oiraiix Arcli. liai, la pii'C(^ cotée E. S(jt> . E. 8(17, 11" aJi. — Cf. Douel irArcf]. /wcrfcs- .fccrtw,
n° 0 = notre n" 'i.'!.'). 1. II. p. G-j'i. n" 7'ti>7-
AVERTISSEMENT. m.,
m;itite;iu qui li'ur cadic une épaule; ils tiennent chacun une crosse de la main nue
le manteau ne cache [las. — Léjjendc :
(SSICILLY SCI CLEMEIITIS ET SCI MflRCELLI.
Sceau de belle couleur verte appendu à une lanière de cuir.
Nous avons cru pouvoir ins(îrer ici ce sceau, (juoifjue le seul exemplaire rpie nous
en connaissions soit tixé à un accord passé en 1201! entre le chapitre de Sainl-Maicel
et l'ahhaye de Saint-Victor'". Mais le style encore barbare de la gravure autorise
à croire ijue la matrice de ce sceau a été fabri(juée im assez grand nombre d'années
auparavant. L'exemple, déjà cité plus haut, du chapitre de Paris nous montre (pie
les chapitres conservaient souvent le même sceau pendant lilen des années, et ce
qui prouve qu'il n'y a auciiin! témérité à reculer ce sceau jusqu'à 1 iSo au moins,
c'est qu'à la même pièce est a[i[)endu un sceau de Saint- V^ictor dont nous |ioss('doiis
des exemplaires remontant à l'année 1 i5o environ'-'.
] '2. — Sceau do l'abbaye de SaiiiL-Viclor [wf siècle).
Sceau en ovale légèrement aigu de (J2 millimètres sur h'j. — Figure en jpied
de saint Victor, de [irolil à droite. Il est revêtu du coslume militaire de la seconde
moitié du xu' siècle, soit du grand haubert de mailles, fendu par devant et loni-
bant à mi-cuisse, avec capuchon de mailles, chausses de mailles et é[)erons; rasque
conique avec nasal et longs lambreipiins tomljant par derrière. H lient une é^pi'e
lar!;e et courte, ù fort pommeau, et a la moitié' du c()r|)S cachée par un gi-and bfiu-
clier tiiangulain^, de forme bomb(''e, muni d'un uinlio très saillant, et ((rué d'une
sorle de rais d'esearhoucle. — Légende ;
*SI6'ILLVOf7 SfllICTI VICTORIS PRRISIEIISIS
Sceau de cire verte sur lanière de cuir.
Douël d'Arcq a trou\é aux Ai'chives une i;preuve de ce sceau sur une pièce de
1 1 5o environ qu'il n'a pas désignée assez clairement pour que nous ayons pu la re-
trouver'"'. Il en existe [)lusieurs autres de la seconde moitié du xu° siècle sur cire
verle on blanche '". Vlais le plus liid e\em[daire que nous en connaissions est lixé
au bas (le l'accord de- 1203'^' cité ci-dessus; aussi est-ce celui (|ue nous avons l'ail
rejiroduire.
lo. — Sceau de Hugues, abbé de Saiiil-Gerniaiii-des-l'rés ( 1 1 /17-1 1 &•>).
Sceau en ovah^ léjrèrement aijru de (Î8 millimèlres environ sur 2.^). — l']llij;ie de
'' Arcli. n;il., S. 2i.")f), n' ?>. — Cf. DoncI ' /«c <•/« smi^.f, 1. III, p. ;!8, n" 8.''-j(i.
il'Arcq, liir. df\ sccaii.r , t. Il, |i. (h)6 . Il" -ifC). ''' \ oir les pièces colécs L. 2 1 fiS , n" 7 : 1/. 8i)î
'- Diiiiel (l'Arcij, hic. dru scmii.i-j i. ll|, ji. .28, n" a'i, cl S. ai.'ji), 11° .'i.
If 8.Sor,. W S. -nïn). ifS.
C;irliil. — 1, 1-
M.M cusTLii. \ii',i-: (;i:m;i;\l di: iuius.
l'iililiô (li'hoiil. (Ir \:\vv, 011 coshiiiie s;iriT(li)lal . Ii"(e nue, la crosse ilntis la main
tl|-oilc. lin livre dans la j;auelii'. — l>('!;ciiile :
siGlUini, /,r.;OIIIS. . . \\ . . ./;(T/H«UI DE PRRTIS.
Sreaii (le rlie |aniii' sur lanière de riiir.
AiiiiiMidn à lin arle non (lad; ronslalani l'arlial d'iiii pressoir à Ktaiii|)Os '".
|/|. — Scciiii (le lliifjiies. aldji'' de Saiiit-(leiiiiiiiii-(les-l'l'i''S (i i 1)9.-1 \~-'>)-
Sceau cil iivair li'pèri'ini'iil aijni de (i.i niillinii''lres sur 'lô. — Kllijjie di' l'aldn'
dchoiil, de lace, en losliinic sareiiliilal , Irle nue, la crosse dans la main droite,
un livre dans la ;;aiiilic. — Léccuilc :
s/6"lbi: I)V60HIS JIBBATIS ^i Gninnm /wr/vIEHSIS.
Sceau de cire Manclie sur lanière dr iiiir.
Anncndii à un arle non (lat(' par lc(|uid Pierre de Samois renonce à ses prc'ten-
tioiis sur les liois de l'abljayi^ de Saiiil-(ierniain-des-l'rés à Samois'-'. Dou(''t (i'Arc(|
en a vu un sei mid exemplaire sur une cliarle de i 176 (pùl n'a pas (l('si;;ni'e avec
assez (le pri'cisioii pour (pie nous avons pu la reIrouNer ■".
Le ni('iue aiileiir a jiuldii,' la description d'un autre sceau d'ablK' de Sainl-Ger-
innin (ju'il croyait plus ancien (pie les deux |)r(Mi''dents; il l'altribuuit à Hugues IV
et l'avait Irouvi'' sur un acte de 1 1 .'><S ". (le sceau n'existe ])lus et nous ne le connais-
sons ipie par le moulaije très frusle (pii en l'ut fait jadis par les soins de l'adini-
nislralion des Airliives. L'el!i;;ie presipie informe (pi'on y reconnaît semble avoir
('|(> lieaiiidup Irop él('|;anle |)iuir un sceau du xiT' siècle, et nous craignons for! cpie
Douèt d'Ariii lèail coiuniis ipudipie uu'prise. Dans celte incertitude, nous nous
sommes ahslenn de faire re[)roduire ce sceau.
15, — Sceau (ri'>lieiiiic de T(junia\, ahlié de Saiiile-deiieviève.
Sceau en ovale aijpi de .")0 milliinèlres Mir .'^.'i. — Effigie de moine delioiit. de
face. I('|e nue, leiiant des deux mains un Inii' sur sa poilrme. — L(Ven(le :
*SI6ILL STEFflllI i fiBATIS S 6EU0VEFE.
Li^s \rclii\es nalionales ne pussèdenl (pi'un moulage de ce sceau pris sur nue
pièce coiiser\i''e aux Archives de r\oiiiic^''.
''' .I;i(liscnl(!|.. 1 1 i)(i , m" I ■.'. .anjeiinrinii l>. S07. //'/W. . n" fino-!.
— Voir Doiiel (l'Arc(|. h,r. ilrs srnni, . 1. Il, ' //-iW. , m" SS,,,,.
|>, io(), 11' H(|i)i). ' DoiU't il' \iC(|, //(!'. r/cs- .scMM.r, I. III, p. 1 i-'i,
'' .hiilis ciilr \,. iii)(i, Il H), aiiioiiririuii ii' 8().'i'i. Nous lie |iiiii\iiii,s, iii;illieiireuseiiieiil, in-
!.. .S07. — V.iir Doiii'l ir\iv(|. Inr. îles sremi.r . ili(|iicr h CMiilnir île ce scciiu , notre ()lill{;eanl
I. Il, II. io(|. Il" X\)i't. niiiliviv M. Miihiid. airliivisli; de rViiiuic. i'ay:iiil
WKIiTlSSl'MI'lM. M.iM
1(). — Sceau (llsi'iiihanl. |iiicur de Saiiil-Eloi.
Sceau en aiiiamli' ilr ."l 'i iiilllliiièlres sur 0(j. — l'cisciiuia;;i' à iiii-(;(ir|is. ik' lacr.
tèlr mil', vrluiruiii' surle (le iiiaiileau rond, qui |iourrail l'Irc uni' rliasulilc II h'iMil
un li\re des di'u\ mains. — [.('ijiMide :
li'SIG'lbt: ISEIiefiRT)! PRIORIS SRIICTI ELI6II PAR'
Serau de cire blandie sur lanière de cuir Ircssi'e.
La gravure est faite d'après une belle é[)reuve sus|)cinlin' à un ;icle de i i Su en-
viron relatif à des vignes situées à Sa\ies ' .
\~ — Sceau d'Elisaljelli, aldiesse de Moiilmaiti'e.
Sceau en ovale aijjn de (JG niillimèli'es sur A.k — Kiligir d'alihcssi' assise de
face sur un pliant dont les pieds sont ornés de tèles de chien. Idie est \èlue d'une
longue robe, d'un ample manteau attaché sur la poilriin' e| relevi' sur les liras. Lu
voile lui couvre la tèle. Klle lient la crosse delà main gauche e( un livre de la druilc.
— Légende :
siGlL monJlS MRRTIRVM flBBRTISG
Sceau de cire blanche sur lanière de cuir.
Nous n'en connaissons (|u'un exemplaire nuitilé livi' à un acte de i iiS'> consla-
tanl la cession à Philippe Auguste de tout ce i|ue l'abbaye de .M(Uilniarlri' possi'dail
à \uvers '-'.
18. — Sceau du jiricuré de Saiiil-Maitiii-des-Cliaiii|)s.
Sceau rond de Go millimètres de diamètre. — Personnage à mi-corps. di' Une.
\ètu du costume sacerdotal, tèle nue. tenant une crosse de la main dniile. un li\rc
de la gauche. — Légende :
SIGILLh/» ^ MnRTIIII DE CAllPIS
Sceau de cire blanclie sur imnce lanière de cuir.
Ce sceau est fixé à une charle de l'an i i4/i "' relative à un arrangenienl avec
l'abbaye de Saint-Victor au sujet d'une prébende dans l'église \olre-l)ame de
Paris.
19. — luire sceau du prienré de Saiiil-Martiii-des-rilia])i|is.
Sceau rond de 70 millimètres de diamètre. Même elligie ipie sur le pi-i'ciuleul
avec de légères variantes. — Légende :
*SI6ILLVm SAIICTI mRRTini DE CAMPIS.
vainement rccherclic' dans i;i riclip cnliectiuii ilont ' Arcli. iial.. .1. 7.1 1, n' 1. — Dniicl il \ri'i|,
il a la garde. hw.dcx scean.v , I. III. |i. i.)('). 11 i.)-'-i'''-
'" Arch. na(.. S. -M .".."'), n" 10. Voir iiolivn' .■)S..). ' \rch. ii:it, . I,. Hyj. 11" •:! 1 , aiirii'iiiienieiil
— Cr. Doiiët d'Arai, litv. des sccuiix , I. III. L. 1 '177 =^- netrc n" .'ii'i. — Cf. Doiiel d' \iri| .
|i. -îDi. Il" f).").')!). Inr. dct: .srcnii.r . I. III. |i. iH.'î. M' ()'l-'.).
xLiv CARTULAIP.I': GEXERAL DE PARIS.
Sce;iu do rire blanclio sur lanièriî de cuir, nppendu à une traiisartiou onlro
le prieur Robert et i'ahhaye de Sainl-Viftor, au .sujet île hieus situt^'S à Villier.s-
le-Bel". (icKe iliarle esl .saus date, mais on vi)il par le.s noui.s des témoius (pi'elli'
est de 1 I 80 euviron.
'}{). — Sceau (1(! la rnai.son du Temple à Paris (\u' siècle).
Sceau roud de •>■> uiilliinèlre.s de diauiètre. — Le leuiplc de Ji'rusalcui sdus la
l'oruie d'un hàtiuieul en nilonde à deux étar^cs suruionti' d'uni' lnurde coupole. —
L('i|en,|,. illisible.
Sceau de cire jaune sur double quem; de pnrchenun.
';C sceau est appendii à un acte d'Evrard, couiiuandeur du Temple à Paiis, eu
clair de 1 I Go environ '-'.
"il. — Sceau d(; Ferry di; Paris, chevalier (\ii' siècle).
Sceau rond de .").") millimèlres environ (]c diamèh-e. — (Jlievalier armi' en guerre,
sur un ilirval lanci' au ;;aliip, tourm' à droite. Il esl velu d'un haubert Ireillissé et
coilTé d'un heaume coniipie. De la main di-oili^l lien! ri'péi', de la <jauche le bou-
clier. — Légende :
SIGIbi: F6R;7CI PARI || SIGUSIS *
Sceau de cire blanche sur lamèiv de cuu'.
(Je sceau est appendu à une donation faite en 1 i 7 1 par Ferry de Paris à l'ab-
baje de Saint-Victor'''.
'2'2. — Antre sceau de Ferry (le Pai'is.
Sceau rond de 50 millimètres de diamèti'i'. — Mi'mi; t\peque le pn'ci'di'ut . mais
avec des variantes dans la ligure et dans la l<';;ende. \iiisi le cavalier porte une longue
luiiiipie sous son haubert, et on en voit le bas qui Hotte derrière sa jambe. Le
cas(|ue est à timbre rond et non ccjniipie. — I.,i';[ende :
SIGItE FGRRICI PARI i| SI6IISIS*
Sceau de cire jauni' sur lanière de cuh'.
Les sceaux des pelils seignieurs laïques soni encore si rares à cette date (|ue jai
cru i 11 ti' ressaut de donner les deu\ varii'l/'s que l'on possède du sceau de Ferry,
d'aillant plus que celle-ci paraît èlre ciimplèlemeul im'dile. File est appendiie è une
charte''' d'Acliard, abbc' de Saint-Victor, ipii l'ail abandon à l'"erry, uioyeiuiaut cer-
'' Airh. ii;il.. s. -Moâ, 11" 1. — nouët d'AiTij, '' Airli. ii,-il., K. 0.7*. u" i°. Voir netro 11" 6()i).
lui: //rs- .srrinrr , 1. III, p. iS.'î, 11' c)'l-.!0. — CI'. l'nui'l il'\rc(|, I. Il, p. Il), Inr. des smiii.,- .
' \i'i-li. icil. , S. -M .^'l , n" 1 S. Vi)ii-iiiili-iMi" 'lao. n" ?>]('io.
— DiMici ii'AiT(|. I. m, p. a'u. 11" <S8,')S. ''"' Aivli. luil., b ijo'i, m" iT).
AVI'RTISSEMHNT. ..w
tiiiue redevance, île tous droils sur la dîme ih Palaiseau. (iette charte e^t un chim-
ljra[)he; la coj)ie destinée à Ferry fut revêtue du sceau de Saint-Victor; ci'lle i[ue
l'abbaye conserva dans ses archives fut munie du sceau de Ferry; c'est cette dernière
(|ui nous est parvenue.
Li's \iii^ji-ileu\ miiiieros (|iii jji'('ct'ili'iil i-uulieuiiL'iit l;i (|('scn|)lioi) do
plus iiiiciens sceaux parisiens (jue l'on ait si;jnalés jtisqii iei. Nous aunoiis
|jii V joindre ceux d'un petit nombre de nrands feudalaires, lels ipie (laleian
de Meulan, Mathieu do Montmorency, que leur position à la cour rctt'iiail
souvent à Paris et dont plusieurs chartes finurent dans ce recueil, mais ceùl
('Ic' allonger encore celte trop longue iniroduclion.
Il est temps de mettre fin aux observations dont nous avons cru utile de
laii'e pr('C('der ce Cartulaire jjéneral de Paris. Nous ne nous llaltous pas
(j!i('lles soient de nature à dissi[)er toutes les critujues (jue ce Iravail peut
l'aire naître. Nous connaissons trop bien toutes les im|)errection-; de noire
ceuvre pour ne pas acquiescer d'avance au jugement qu'on en pourra porter.
Puisse-t-on cependant traiter ce livre avec (pieh[ue indulgence en considi--
ralion des longues et ingrates rechei'ches tpi il nous a coùh'es !
I .j octobr»; i -SSy.
li. DE LASTEVIilF.
SCEAUX
1
.^.
SCEAUX
'■D 'S"; -DE l'-?.}
SCEAUX
•:ltiVt=: L>F 9.' E'.O'i' >^j • ■ ?. T D' E L: r.AVi~ T'A ."BSt
^ ï
CARTILAIRK GKNKRAL l)i: PVIÎIS.
CMSTILAIHE GÉNÉRAL DE PARIS.
boiKitioii |i;ir (^hildebert I' à l'Kjjlise tic Paris de divers (iomaines situés en Provence
et dans le pays de Melun .
DE i'AGO MlLtDL.MNSI DE CELLAS.
% [CLildebuitu^s. iu\ Ffaiicorum] -. Maximum nobis geiiofart,' piaeiiiium ad
aeterne rotribiitionis beatitudinem cuiifidimus, si ad loca sauctorum uporluiia
bénéficia concedimus. Ijjilur apostolicus vir doinnus et pater uoster Gei'mauus.
Pai'isiacae urbis episcopus. nobis iiinoUiit praedicatione sua (juia.duiii in saecuio
boc babitamus, sempcr de fuluio cogitare deberaus, et admonuit nos ut sanc-
tarum ecclesiarum memoi-iam liabei^emus, et semper bonis illorum j)otiora adde-
remus, ut in auiuentum ■* nobis pi'oficei'et, admonens etiam elemosinarum largi-
tionera non omitleie. lit consuetudo erat illius. Accidit eliam ni ipiodam tempoi'e
domnus pontifex inveiiissel nos in pago Miliduninse ', in \ilia CeHas nominata.
gi'avi egritudine cofieptum, uiide multorum medicorum adbibita est corpori ^
meo cura: sed nullateiius afiquot ''^ vestigium sanitatis inmittere potuerunt.
Demum ipse domnus sacerdos tota nocte vigilans in oratione stetit, et crastina
maiiuum suarum saiirtanim [imj)ositione] "' tetigit corpus graviter inlirmatum.
et continuo sumpsi sanitatis donum. quod a nullo percipi '' potui medicorum.
Ideo nos. pro tain magna virtute '■'' qua "° Dominus, per maiius sacerdotis, j)ro
stabilitate ret^ni nostri et aeterna retributione niinistravit. donamus ad sanctaui
' ■ Celte pièce est la plus ancienne charte, cou-
cernant Paris ou un établissement parisien , qui nous
ait été consei'vée. Aussi devait-elle ligurer eu tète
de notre recueil, bien que la j)lupart des lieux qui
y sont nommés soient fort éloignés de Paris, et que
nous soyons peu disposé à la croire authentique.
'' La suscription manque dans la copie B. Elle
semble avoir été effacée à dessein dans A.
'^ ['«('. -ajgmenlum-^ (B.C).
Carlul. — [.
' r«/-. trMilduninse»' (B|; trMildunense-i (C ).
° lar. rrunde multorum adhibita est medicorum
corpori-^ (G).
' \ar. raliquod^ (B, G).
' Manijue dans A. Est ajouté en interligne
dans B.
lar. rrpercipere- (G).
'' Var. -justiciai (B,G).
''° Var. -quam^^ (B).
■I CMiTULAIllR (;i:M:I! AL Dl-: PARIS.
iiiiilreiii eccl(;siani l*ari,siac;iiii, nln ipsc (lomiiiis (icniiamis piaecsse viilelui", lioc
l'st, ipsaiii villain (Icllas iKiiniiialani, iibi sauilalein rL'ciipci'aviinus. silaiii iii ]ia.';ii
MilidiiiiiiiSL', super alvciiiii S('(|uaiie, ulji loua iliaui iujji'eililur, cuiu Ijasilici^.
atlpciuliciis, Icrrituriis, uiauci|)iis, viucis, silvis, pralis, ciiltis et iucullis , oiuuia
el ex (iinuibus, lotuiu el ad uitejjiiMU. ([uic([ui(l ad ipsaui vdlaui aspicit et
liscus uoster coutiiK;!. cuu) iulejjritalc, a die pi-acseuli ad mcuioralrui casaui
Dci sivc ad doiiuuuu saceidoteui douauius el couliruiamus. Sed et ipse doniuus
poulilcx pclivit uoljis iu l'nniiu'ia locelhuu iiosli'uui. m pa;;u Fniiuriuse. oui
vocabuluui est Cidla, propler arbores oHvileras ad kuuiuaria lacieuda. (}uod uos.
pi'o uiei'cedis Mostrae auj;iueulo, coucecbuuis et coudonauius ; boc est rneuio-
ralaiu Cellaui cuui l^asibca Saiidi lioiuaui, uua cuui h^rmiiiis suis et uiaucipiis,
ruu) iutej;i'itate seu et appeu(Uciis suis; in aba vilb', super llnvio (laraïuio, a
terniiuo Brouiobieinse ustpie ad l'outeui Cainpinaui, (piictpiid liscus uoster ron-
liiii'l iliideui, toluui cuni iule;;rdale, ad ipsaui uiali'eui ecelesiani Pai'isiaeam
concediuuis et per strinueutuiu '" liruiauius. Cjoudouauuis (Miaui et saliuas, el iu
Masilia cuui aedilicio ipii super est aediliealus, oiuiiia et e\ ouiiiibus, sirut
superius iuserluiu est, a die [iraeseuti ut supra -', uiali'i ecelesic l'aiisiacai', ([ue
est dedicata in bonovc sanctae Mariae uiatris Douiiui nostri Ibesu (Ibristi, seu
et ecclesi»; sancloruui uiartyruni Siepbaui alque Viiicentii lu'cuon et aj)osto-
loruiu \u ac reli([U()riiiri sancloruni douiiuoi'Uin ([uorurn inibi pi<;iioruui eonli-
neutui', sub uianu douini ponlilicis ipsc res per loneitiulineiu dieruni el uiul-
loiiiui annoruin spatiuui liabcal, teueal, possideat, et fpiicupiid exinde elegeril
l'aciendi, libeivini iu ouiuibus balieal poteslaleui l'acieudi '■'', per praeseuteui
auctoritateui uostraiu, rpiau) pei'petualiter uiansuiaui esse deci'evimus. Et ut
bec auctoritas liriuioi' babealur el ])er leuipora coiisei'\elur, uianu nostra eani
liruianius el roborauuis. Vcluui anuo xvii'^' regui nosiri, iu uiense Jauiuu'io.
(Ibildclicrlus rex Fraucoiiun.
\. (;ii|Mr (lu \' sii'clo, iiii\ Anii. rj^il. K. i, il" i.
r>. (:..|iM> (lu Ml' >i.(lc, .iii\ \r.li. uni. 1,1.. 177 ( l.nrr imir ilr l\ntn--l),n,ie) . ji. i-'ili.
C. Copie (In xim' siècle, .-iiix Ardi. nal. Ll.. 17I) ( l'clil l'mlmd (k Nclir-lhiim). p. ton.
''' l'«)-. rriiistrninciiliim- (('.). de l';iiis. (nii lui csl iri (IduiK-; il en cuiiclul i|iie le
''' Viii: fcel sujiiii - ( <', ). (li|)l("mi(' ('tnit l';uix ou inturpdli'. Dubois, qui douii.'i
'' l'rfr. 'liljei-ani liiili(.':it polcsIaU'ili |l'.ici('U(li| iu uui^ autre édiliou de ce (locuuieill [Hisl. cccles.
ciiiiuilius- (Cl. //iiris. I. 1, ]i. (So), d'aprè.suue très ancienne copie
"' (Vtle pièce esl dal('e, dans les earlulaires di^ coiisei'M'e dans les arclii\es de Noti'e-Danin (co-
N(ili-e-|)auie (copies l> el C] . de la wu'aïuK'ede pie A ), crut qu'eu [i(iu\ail lire sui- c(ile ancieune
(lluldelieil . c'esl-,i-dii-e de l'ail ,')-)(S. Le pi'M'c Labhe , copie itiiiio .ii.ni au lieu de niuio xvii . ce qui i-e-
(pu la publia ]iiiiir la première l'ois (Mélanges eu- porterait l'acte à l"an 558. Les auteurs ipii ont i)ublié
ririi.r, i. II , p. .'miS ) , iibserva (pi'ii celle date saint depuis lors ce document l'ont daté, les uns de ô-.îH.
(lerniaiu ue poilail pas eucuic le lilre d'évècpio sans remarquei' combien celle date est incompatible
CAHTl LAll'.E GENEIIAL DE l'AItlS.
558. li (h'ceiiiLiro.
Fondation de ral)lj:iyi' de Saint-Vincenl pt Sainte-Croix, pai' Cliiideliert I"''.
lM!K(;i;i'TlM CIlll.DKBERTl lil-GlS.
% (lliiklebcitus, l'cx riaiicofuiii, vir iiiliii^ter. Recdlçtidiiiii iioliis est ti perpeii-
saiiduiii uliliiis, ([uod liii ([ui Iciiipla Doiiiiiii Jliesii Clirisli fcdilicavciuiit, et j)ro
reqiiie aiiiniariiiii ihidciii triluiorunt, vel iii alimonia paupeiuiii ali([uid dfderunt,
et voliiiitateiii Dei adiiii[)lnv('i'iiiit, in aeterna requie, sine diiijio, ajiiid Domiiii
iiiciTedeiii recipere mcriieiuiit. Ejjo (lliildebeiliis rex. una ciiiii cniiseiisii et volun-
lato Fi'aiicoriiin el Neiisti-asioniiii, et exortatione sanctissimo Geniiaiio, Parisiorum
ui'bis pontilicis. vel coiisciisu epicoporiiiii, coepi coiisttiiei'e templuin in mlje Pari-
siaca.prope inuio[s civitjalis, iii tena (juae aspicit ad lisciiiii nostium Isciacense,
in loco qui appellatur Locotitie, in Ijonore sancti Ainceiitii martii'is, cujiis reli-
quias de Spania appoilaviiniis. seu et sancte Crucis, vel sancti Stepliani et sancti
Ferieoli, et sancti Juliani. et beatissinii sancti Geoijjii, et sancti Gervasii, Pru-
tasii, pueii ÎNazaiii [et] Cclsi. [quoi'um] reliquie ibi sont conseci-a[te. Pi'opteji'ea in
honore dominorum saiictofiiiu cedimus nos fisciiin lai'gitatis nostre, qui vocatuf
Isciacus, qui est iu [jajjis Parisiornni, pfope alveuin Sequane, una cuni onmia que
ibi sunt aspecta, cum niansis, conianentis, agris, teri'itoi'iis, vineis, sylvis, pratis,
a\ ec le contexte de Tatte , les aulies de 5 58 . en faisant
la correction proposée par Dulwis. Malhenreuse-
ment rien n'autorise cette corrcclion. Il existe, il
est vrai, dans lancienue copie visée par Dubois,
une déchirure entre les deux premières lettres de la
date, déchirure où la lettre t, restituée par cet au-
teur, pourrait peut-être trouver place; mais, après
un minutieux examen du parchemin . après avoir
soigneusement rapproché les deux bords de la dé-
chiriu'e, nous avons acquis la certitude qu aucune
letli'p ne manque dans la date, et qu'il faut lire
amio xyii, comme dans les cartulaires, et non riiiiw
ii.vii. Dès lors nous devions restituera cette pièce
la date qui lui est donne'e par les trois copies que
nous en possédons, c'est-à-dire 628. Cette date, il
est vrai , ne saurait convenir, mais cela ne doit pas
étonner si l'on admet que la pièce a été fabriquée
longtemps après les événements qu'elle raconte.
Lu copie la plus ancienne qui nous en reste (A)
n'a aucun caractère d'authenticité; à en juger par
l'écriture , elle est du ix' ou du \' siècle. Comme
langue et conmie orthographe, elle n'a rien de
mérovingien. Elle porte bien en lèle linvocation
nionogranimatiqne des diplômes royaux de la pre-
mière et de la seconde lace, mais la suscription
est tronquée. Le récit du miracle attribué à saint
Germain a un caractère complètement légendaire.
Enlin les fornudes finales dillèrent quelque peu
de celles que l'on rencontre dans les actes au-
thentiques (le l'époque. l)"aulre |)art. la (bjuation
mentionnée dans ce diplôme est conlirmée par
d'auties lilrc^ de date poslérieiu'e; on doit donc
supposer ipie cet acte aura été refait an i\' ou an
\' siècle, api'ès la peile de l'original.
''■ Quoiijue celle charle ail été imprimée bien
des fois, nous a\(ins cru de\(jir la donner in e.rlciifo.
à cause de sou importance et des criti(jues dnnt
elle a été l'objet. iSous renverrons ceiLX qui \ou-
di'aient connaiti'e le détail des objections élevées
contre l'authenticité de celte pièce, à l'excellente
dissertation qu'elle a ins|iirée à M. J. (Juicheral.
{BihI. de l'École des Ckm-les . I. WVI. p. .^l.•.;.)
Ix CARTULAIRE (lÉXÉRVL DK PARIS,
servis, in(|iiiliiiis, lil)ei'tis, niiiiisterialis, prelor ilhis quos [nos iiijjjniiios cssf; juc-
cipimns; ciim (imiiil)iis .'ippciidiliis suis (|iii ilii as|ticiunt , cimi omiiilnis adjareiitiis
qui ibi adajjunl, cum oiniiia i[ui; nos (Icscrviiiiil., lani in aquis vol insulis; cnni
niolondinis inlcr poilani civilatis et turrini posilis: ciiin insulis que ad i])suni
lisciiMi adiaccnl; cnni j)iscalori[a que appcllalur liaiina; run.' pis[ca]loi'iis oni-
|nil)n|s (pic sunl in ipso alvoo Seqiianc, sunuinttpu' iiiilinm a ])onle civilatis. <■!
soiliuntni' fiiieni ul»i alvoolus voniens Savara précipitai se in llnmine. lias onnies
piscaliones, (pu; sinil el lieri possunt in nlra(pn' [)arle llnniinis, sicut nos lenenins
et noslra l'oreslis est , [lia|dinius ad ipsuni locuni, ut liabeanl il)i(leni Deo servienles
victuni cotidianuni j)ei' snadentia tempera. Danins auteni liane potestatem , ut, cu-
jnscnin(pie poleslatis littoia fuerint Mti'ins(pn' partis nnniniis, teneant unani perti-
cam terre lejfalem, sicul nios est, ad d[ucen]das naves et reducendas, ad miUenda
relia et retrahenda, absque ulla refrafjatione. De arj^umentis vero per quç aves
possunt capi super a(piani , precipinius ut nnlia potens persona inquielare auib^al
famulos Dei , s(>(l oinnia secure teneanl, possideanl, per inlinitas tenqKiruni suc-
cessiones, cnni areis cl casis in P[ari]sius [civilate, cum] terra, [cnin vjiiiea et
oratorio in boiiore sancli Ainleoli niartii-is. que de Elario el Ceraunio, dato precio.
compaijavinins], oiiinia (^t e\ omniltus, qiiic([iiid ea nos deservierunt, in jiostmo-
(biin pid i'e(piie animae mee, quando Deus cb' bac cbii|issiin]a iuce (b^ib^'unt (bs-
cessum, ipse liscns (pii vocalur Isciacns, cnin oinnia ipiac» ibi sunl aspecla ipso die.
ad ipsuni leinpbim Domini, ipiod nos e(blicamiis, deserviat; el omnia quae il)i
sunl opiis. lani ad bimeii ipiani. in Dei noinine, ad slipeniba servis Dei ipii
ibi instilninins, seii ad ipsos rectores qui i[)sos rejjere babcnl, omnia el e\ omnibus
il)i Iranssolvant. ejns(pic teniporibus et pei' b)ni>um annoruin sjiatia ad ipsuni lem-
phnii Domini, abs(pi(' coiitradictione ve| i-efrajjalione ant jmbtiaria conlenlione.
inspecbi ipsa preceplio. oinniqu':! lenqiore. [iroliliat in ancnienlum'". lit baec pre-
ceptio cessionis nosli'e l'uturis teniporibus. Deo au\iliante, firmior babealnr. vel
pei' lempora inxiolabiliter conservetur. inaiiibiis propriis \(d noslris si;;naciilis
Militer inl'ra decrevimus roborare.
Dalum (piod lecit menso decondire, dies sex, aniio \i.vi|n"| ', postquam (^bil-
•'' Le cnrliil.-iin' t,t. toy'i ciiiiliiMil ici In jiiinisii ,!c|.;i |>|, riuiriji' ces mois : rrll.cr non luiiicnliii- m
siiiv,iiil(\ (jui nr sr Iroiivi! ni (l.ins \f<. aiitivs carlu- Toi-iginalilms.'î
laircs ni dans la copif A. coiisiiliTi'i^ antrclois '■' Uno (Ii'cliiriirc du |iaiT,lii<niin n |ii-i'S(]ni' l'ail
coininc nn acl('oii;;inal l'I aiillii'nlii|nr>: r-Slaliiiiniis ili-|iarailic lc>s deux di'rrncrs ctiiH'rPS do la date,
■tcliaiii (!l rc|;ia aiicliprilali' |iiTci|iiiinis ni nnlla anssi onl-ils (•l('' omis par le d(?ssiiialinir du fao
Tseculai'is persona alii|iias (>\acliiinis al) hiiininilins siiniN', ('X('dili' jadis |iai- ordiv do M. IjOlninne.
trprel'ati monasloni prolor voliinlalom alilialis cl \l. l'oiiz (/)(/)/. ro/;. /■>«»(■., p. 7), liomp' sans doulo
"monaclioniiii alii(iialoniis loipiiral. noc. jndicia- par lo rac-similô. a a(lril)iii' oe di])lijmo ii l'an .'106.
■•rinni poloslalmi siipor 00s oxorcoro prosnmal.- lin oxamoii allonlif nous a |)n»nvô qu"il fallait lire
Une main du \vi' sioclo a rayi' rollo phraso p| a nmm xiMli. ro (jiii corros]iond à l'an ô.iS.
CAIiTUI.AIIiK (ii:\KI!\l. DK l'VI'.IS. 5
(leljf'rlus rcx rt'jjiiare C('i)irt. Kfjo Vali'iilijaiiiis iiolaniis cl aiiiiiiaimciisis ircojiiidvi
ft [sMsrri|isi|. Si|;iiiiiii (lliildclnTli ;;l(iriosisiiiii [■cjms.
A. Apocryphe tlii xi" sivrle'' an'r traivs île sroau, aux Arcii. iial. K. i, i\" ■•..
lî. Copie du xi" siècle, ù la BiM. nat. nis. lai. i'>7i i (Clmm. uileriiol.v .IW, „,.„„). U,\. iH v".
C Copie (lu xii" siècle, aux Aicli. nat. IJ.. io->'i (Cnriul. -j-H- Je .SaiuKJeiuiuin-des-l'iés), lui. 17 r".
1). Copie du xin' siècle, à la lîilil. liai. iiis. lai. looS;, (Frafiiii. de Carlulaire), fol. ii!7 r'.
E. Copie du viv' siècle, aux Airh. nul. LL. ki-iG (Carlul. de Sainl-Gennain-des-['rés), loi. 1 1 ', d'après A.
F. Copie du xiv' siècle, aux Arcli. nal. LL. tonij (Cailid. de Saiiil-Cermain-cIc'sPiés), loi. 1 r", d'apiès A.
G. Copie du xv'' siècle, aux Arch. nat. KK. iS.'iO (Livre des Mélieis), M. i'i;)i".
E\pri)|itioir '' di' hi jnndii'lioii rpiscopiilo «ccordw p.ir suinl (ieniiain, é\n|ii(' de l';iris. ;i laldiiiyi'
dii Saiiil-Viiireiit et S;iiiit('-(iriii\ ' '.
l'IilVlLEOUIM SWCTI (JEli.MAM l'AlilSIliNSIS KI'ISCOI'I.
[Doninijs viri.s a[postolicis] sanctit; et in Clirislo IValriltiis, oiiiiiilnis episcopi.s
Parisiace iirbis [cuiii] jji'alia Dei l'uluiis, et ccl[esti] visilatioiic dilatais], rierniaiius
peccator. Omnibus non liabctur incojjnituin ([iiaH.s ac (juantu.s ciica nutna-
s[teria et ccclesijas [au]L ei'j;[a lojca [Deum] liineii[i[nin] vifOfiiin l'uerit iii[cbte
nijeinoi'ie [i;lo]rii)sissinius Cbildeljeitus rex, cnjus siunnia [l^enivJobMitia iniilti.s
lai'gifa e.st co])i(),sa Iieneficia, et iinniuiiitali nostie .staljibtatein |)ei'pelnain.
Scib'cel c[oo;i tans quia, quij isla tempo[fal]ia s(M'vai-et ine[ teii|(bi, sane''*' niulto
niajoi-[a a Dejo ilb attriluiereiitui', si ob ejus a|niurein] teinphi '"'' fiin(la[iet, et
ejfeiiliiiin] inu|iiain stiltstentai'et, et pro niaiinis ''' parva olleiret ahpie pi'o tericnis
''' M. Quiclierat a cherclié à prouver que la
date (le fabrication île cet acte pouvait se placer
entre les années looa et i(ii5.
'"' Nous laissons à ce diplôme le litre d'exemp-
tion, sous leipicl il est g('néralemenl cite, mais
nous croyons devoir rappeler les exeelleiiles idiser-
vations faites par M. Qiiicliei'al sur la nature de
ce document. (Voy. liili/. de l'Hcnlr ilcs CJunii'n.
t. XXVI, p. ôiyct.siiiv.)
'^' L'authenlicitt! de ce privilè;|e a él(- vivement
attaquée par Launoy {Asscriio in/iuisiiionis in chnr-
tiim iiumimitiilk , etc.), liabilenieut dél'eiidiie par
1). Quatreniaires [Privikgiitm S. (Jcrmaiii piiiiiiii;-
iiatum). Mabillon (Ami. Henri/., l. I, p. i.'î;), Le
Cointe (^Amuil. in-lcs., 1 II, p. (i/i), Diihois (llim.
ecclvx. hiris.. I. 11, c. m), I'omI révoipnV; l'ii doute.
Bi'écpiigny [Diiihim. rliiii lir . 1. I, p. (jo) coiisiilèn'
l'acte comme interpoli', sinon enlièremejit l'iuix.
M. Quiclierat (Ml. de l'École des C/inrirs. t. WVl .
j>. '>li?> l't suiv.) a parfaitement promé (|iic Ir d'vlr
|iré!endii original de ce diplôme ( A ) n'est ipi '
copie du \' ou w siècle, cpii^ le fond du dipli'uie
est autlientiipie, mais que le nipislc v a iulrodiiil
plusieurs interpolations graves, nolaiumeut dans
les souscriptions des f!vêi[ues. Nous avons établi
notre texte sur la plus ancii'iiue copie (A), ilniil
nous aMius comlili' les lacunes à Failli' di's cailii
laires. Nous donnons en mie les principales va-
riantes que présentent les carlulalres.
I'' Vin: «sibi. (C, (1).
' ■' Viir. rreccli'sias ettenqilai {li, (i).
'"' V(ir. "pro niagnis-? (li, (Ij.
r, cAiiTiLMUK r;i':M':nAL dh pu'.is.
(•«'Icslia ;iili|»is(('r('tii| I'. iiiide cl iioliis olj s](:'])ull[ur(' sue iiior]ituin, [ali(jiia a >e
considoraïc inaiidajvil, cl (•()iisi[flc]i'ala cess[it]. llatjiic [inclitiis iste priiic]c|)s,
l'iiiisiiis liasilicaiii iii Ikiikhc Saiiclc (;rii[cis] cl duiiiii Viiicciitii, \cl icll-
(|ii(iiuiii saiicloiuni, in iiiium luciiitium cijiis[tiu\i( , cl silii scpulluiaiii iiiilii
c(d|l(ica\|il |, ac larj;il[a lis suc] coijiaiii ])[ci' Icstaïuenli] sui |)a|;in[aui Mul)]is
Hialltcre dcci'c\il, el li[al)cndi] uicriluiu loco tanli oïdiuis cousliluil. Scd duiu pa-
gina Icslauiciiii sui el cordis lidcs sul) lunnaiia rra<;ilil[alc| leiii[)()i-aliler v[i[;ei'et.
aocnic id (pioi'uiud jani callidilatc, | ne cicrna illi li-i|liucicl[ur liejaliludo, ac
scii])tu[iu ii|oM soi'lirclur ell'eclum, si|uiul](|uc abbas t;l coiiprcjjatio dcputala
non ]icrci|)ci'cn( , ac sierililalc viclus cl vestilus dcpciireiii . iiKinuil nie illius
i-c((ir|dali(). cl ol» ani(ti-|cni illius Ici'i'iiil nie lanla |scc|ui-i| las siiuu|lqac pielalis
cl carilalis allcclus. lile clc|nijni [)osl Deuui, duni su[iei'essel, l'uil noslra iui-
uiuuitas cl sccurilas, pa\ cl rccupcratio. ac sc(]uestralio omnis a civili iic<jotio.
|^(l!s vcio] in liac rc piclali illius cou[su]lcnlcs, cl cctcroi'uni [regum vellc
siajiuliri conanlcs, ça| i'i|latcni IValcrnc dilccliouis vcsirc nobiscuni voluuius con-
cdi-dari: cpialinus ([ualiiius ''' illius sancli loci lionor r(dcl)Ci'rinius, et [uicuioria]
|;iiii dicii principis cl(ii'i|()si|. cnitcal [codcni iii lt)co| oiuniltus |ci]us cvi Icnipo-
lihiis. hal)(Ml(jue alihalcni c\ propiia conijicjjationc '- ijisa cccicsia, (|ui suli
j'idicrnalion*' scilicct ' ' icjpuu, pcr succcssioucs , cundcm locuui [provideal,
silijue alic|iius poiitilcx oniiiis [l'arisjioruni ah cudcui locu, ul non dciuccp>
ali(i[uani p(i|lcslalcni in ouniilius ad ipsuin Incuni peilincnlilius liahcat. Siiuul-
(pu' sancinius ul indlus niclropolilaiius aul alicpiis [sulTra<;aucus cjus, causa
alicujus (iidiu |ali(iins. illnc iu|;ijc(li pi'csu]uial, nisi solu] uuii jodo al) ablialc
cjusdciu loci vocalus vciiciil ad sanclilalis '' niislciiuui ccicliranduin , aiil ad
occlesias |c(insccrjandas, |aul] ad l)cu|cdicti(Uics cic |riciiiuui vcl nionaclioruni
inslilncndas: (puid dcl)i| luni] l'cnuccc ■' nullalcnus rciiucrc d(dicl. (iclci'uu) (|uic-
(piid a die picscnli, laiu a Icinporc nu'o, ((uaiu cl suc| ccssoi'uiu | nuMi|ruin
(iiuniulni in se|de l'arisiuiiini rjcsidcnliuin ""' cpiscopoiiini . \cl a Dcuin liniculiluis
piiucipilius cjusdcni plcliis, in liscis. \ illis. ajpis, in au|ro \cl| ar<;enlo iuoril
d(d(M;,iluni sivc doiialuni, ul ad inlcj;ruui hahcal \()l(i. [l'Ojm, conjuroj. Decr[evi
cliaui pcr li|anc |cai-|lulaui iniuiuuilalis cl ccssutnis uicani, basdicani supcrius
ninicupalani. sine jjcsloiuui ul)lij;aliunc niaiicic Kl quia id aidca consucludo
lion i'iiil , cl modo a rcjjihus cl priii| cipibiis iiiilii| csl conccssuin, | \(d |nnlatcni
pielalis \cslrc in lioc sciiplo piclciiiiillerc iioliii, scd in oiiinihus j)cr vos roho-
ran cl conliriuari cxposco. ut deinceps laliiin pcniiaiieal. lu si aliqiiis umpiani
" Celle i(''|ii'lili(Mi n'oxisle |)>'i>; <l;iiis les copios ''' Ce mot manque dniis A cl B.
li ..| G. '■"''' Vdi: r;i,l siicrtiiri- (1!V
'■' \ar. ri-\ propria sua clcclione- ( li. (.',). Ces ''' Ce mol mampio dans B et C.
iiKils eoiisliliieni nne iiilcrpolalioii iniportante. ' Var. rrpresidcntiuin- (B. C).
(:\nTrL\ini': (iEM:ii\L dk paris. 7
lucrit, [<|iii conli'ii liaiicj dcliltcratioueiii iiK-ani, (|iiaiii ojm), [ho liniiilalis sliidio,
ciiin ineli'opo[lilaiii] qI r{'li(|ui)i'iuii cpiscoponiiii coiisilio ac siiasioue (Iccicvi
coiisri'ilx'i'i', qii()(|uo (eiii[ioi'e vciiiri^ tciii|>la\ei'il, [aiil lorlasjsis lociuii iclia-
Ijaiidi (|iiesieril, in priiiiis a liiiiiiiiljiis saiiclariiiu ccflcsiaruin al) omiiilms cpi-
scopis ot sac('i'di)til)us Dei, laiii preseiilis lemporis qiiaiii et fiilnii, sil cxcoin-
inuiiicatiis el aliciiiis a pacc, el in [l'iiluro judicio, ciini sauclis cl ajinicis Dei,
in qiionini [honore]''' liée conscriplio larla esl , nienni ac doininoriiui niclro-
poiitanoi'um seu coepisco|)oriun'-* presentnim super se adcsse seiitial judiciuni
ac sit analhenia inaraiiallia. [Et insiiper, ut hec carjhda ili'uiioreni pussil adipisci
pleniludiueni , conprovincialuini doininoiuni [('[liscopornui] et li'atium iuci>ruui
pi'esl)iteroruni seu diaconoi'uni cnnsci"iptiond)Us ipsani volui corrohoi'are.
[\ctuni Parisius eivitate, sul) die dundeciuia calendaruni septendjiis, anno
quinto re(]ni douini] (jariherti [re;[is.] Germanus peccator liane cartu[laiii ces-
siojnis et eninnitalis a me lactain relej;i et suljscri|)[si, sub die quo supi-,i.
Nicetius, Lugdunensis] episcopus'^J, in CliiJsti noinine, peteiite a[(usloli((i duiinn
et traire meo Gerinano epi[sco])0 , et donjiia lltliroj;nte i'e;;iiia , alqiie donna
[Clirojdesinta ac Gliroljerfra, constitutioncin liane. scil[icel '*' a presonti teiiipore
a successoribus donni] (îermaiii episcopi perjx'Iuo culslodieiiilaml, n>lc;;i cl
manus [mee suliscriptione] corroboravi, notato (be. P[rclc\tatns. Gabilbuicjusis
episcojms, debbcrationeni superius con]U'elie[nsam . i'on;anle et] preseiilc donino
Gerniano episcopo, [jaudenler suscepi lelcgendaiii vl. siilicripsi, no[lat() dic|.
Febx, Aureii[aiie]iisis episcopus, juxta conseusuin et deliberationeiii doiiiii Gei-
mani in perpeluo maiis[uram, siibscripsi], notato die. Enb'onius, | Nivenicnsis]
episcopus, rogante doiino apostolico Gerinano [episcopo, lia]iic (bdiberalionein
relegi el subscri[)si. notato (be. Doinicianus, C[arnolcii|sis e])isco|)us, jii\la
consensuni et deli[beratioiiein] b-ali-is niei [Gerniani episcojii, conse]nsi et sub-
scripsi, notato die. Donnolus, Genomanensis e[)iscopus, consens! el siibscripsi,
notato die. Calelricns peccator, juxta consensuni el deliberatioiieni duiiiii [(îcr-
jnani] episcopi, coiis[ensi et subscripsi,] notato die. \ictiirins peccator, juxla
deliberationem banc, Gerinano présente b'atre ineo et rogante, conseiisi cl snb-
scripsi, iiolalo die. [Leodebaldus pe]ccator coiisensi et siibsciipsi, notato ilie.
[Vmanuensis notarius, sub juss]ione (bjiiiii Germaiii episcopi, lioc jirivileginni
cessionis '•'* scrijisi et suliscripsi.
A. Copie du x'' siècle, sur papyrus, aux Arrli. iial. K. i, if.'i.
B. Copie du xii° siècle, aux Arch. nat. LL. iiri'i (Carliil. -j-;-;- de SainKieimain-drs-l'ri's) , loi. i.
<;. Copie du xiii' siècle, aux Arcli. na(. LL. 10-37 (Ciirlul.de S;iitil-<ierrii;iin-des-l'rés), loi. ;i-j, d'après 1!.
''' Mot omis dans A. ■*' I «r. rrarchie[)iscoj)iiS'" (B).
'''''' Var. tfdoiiiinoi'iim meoniin inolropolilani spu ''' t ((r. ffsempei-'i au lieu do rrscilicoli ( li, (J).
episcoporumi (B, C). '■' Var. rremunitalis et cessionisi (B, G).
CMiTILMIlE Cii:M:n\L DH PARIS.
filT), n'y mars. — Le Ma>s.
I'aIi-.iiI iIii Irsiiiriiriil di' lîi-rlr:m, «■vi'ijuf' du Mjiiis, coiiteii:iiil une ddiiiitioii en (h\cuv
de l'c'jilisn Sniiil-dcTiiiJiiiJ-dc-Pnris '''.
In noiiiiiii' l)oiniiii iiosiri .Irsu Clirisli cl S|iiiiliis S:uicli, sul) die sexto raieiulus Aprilis uiiiio
hijM'siiiKi sfciiiido -' ii';|iiMiil(,' j[liii-i()sissiini) dniiiiio (]|ilii|;iii(i if;;r. Hurlnniiius flsi iiKlij|iius
|ii(iali)i\ f|)isco]His saiicla- crclcsia' (Icnonianica' tostamciitiiiii iiiouin condedi .Milii
piaciiil (li'icjjarc, iil villa de .Miiiidiio, .sita in loriilorio l'aiisiaco, cuni vineis quae lundi ralione
.i|ila' nd |)iaslai'ias '^' ot vinilores l's.sc noscuninr, (juas milii donmus Ciolarius re.v (ledit, ilum
laicns fui, rundum(|Ufi qupni dcdil sa'pius laudatiis î'*' lam de fisco ijuain de foniparalo possi-
dendiini, sancta^ ecclesia" Paiisiara', suh ciiius jjiatia niilriliis siiin, ad iiitrjjiuin volo esse
donatiini lîasilira' donini et pcculiaiis |ialioni nici (Icrniaiii '■'■ e|iisciipi. <]ui nie duiris-
sinie cMMti'ivil, et sua sancla oralionc, etsi iu(li;;uuui. ad >acei(l(ilii liiuiorrni perduxil, si
supei'sislit in hasilica (loniui \inrcnlii, nhi ejus samiiini coriiusculuni reipiiescil, donari juheo
ir) lionoreni "'' sepulluia' sua> viliani i!(il)ane, (|ua' est in leri'alurio Stampense super lluvio
(lalia, (piani niilii oioriosissinius domnns Giotaiius ic\ suo niunere ((inlulil. (juod julieo ea
l'onditione '"' ut, si sauctuni corpus'*'' ejus in hasdicaui uovarn. ipiaui inclilus (-lliilpericus
ipioudaui re\ <'()ustruxit, rnnveneril *■'' ni iniln traiisl'eratnr. villa ipsa seniper ibidem deser-
\ iat , ubi ejus sancluni ""' ciirpus fueril , nt ip>e sauctus puutil'rx prd uieis l'aiinorlbus do|)i'e-
i-ai'i di;;iM'lui-, M);[(i, alilia illusliis ion illnis.ul niiinen iiu'uui in hbni \ila' rerilelur
Donuini \cvii inira uninis ciMlalis Paiisioi'uui . (jua' ali l'jiscbi(i ipiiiudaui luit aMiilicala v(d
|i(iss('ssa, el inilii a pra'i'clsii diiinuo Cliilano rcjn' conce'^sa esse deufiscilui'. illier saiiclain eccle-
siaiii (iciiiiinanicani el sanelani liasilicaiii , li.rredes iiieas. a^pialiler piissidendani decernn; sic
i|ii(i(pie iil de lalii'inis ipia' iiilia ip^alll dniniiiii esM' ndsi-iinliir. locariiis illo qui annis siu[[ulis
exinde speialiir. in liinieu iii saiiosaucta ecclesia (iciiiniiaiiica lît [ua'dicta basilica dnnilii Peli'i
cl Paiili iiisiiiiialur " . el areas ipnr loris civilaleiii .suiil ilein coniniuiiiler possideant
\iluin (icuiiinani^ iii cMilalc. die el aiino siiperius c(iiiiprclii'nsi), clc.
\. Ccpir dans 1rs :.irliivos de l'aliliayc <h' h Conliu.- au Mans.
1!. (!(i|)ii' dans Ifs (li'shi rjiiscojtoruiii Cciioinaimisiiiiii , c. \i.
Kdil. : (») h- CnuiMUshT i\i- (.n,„\f\\\,'s , IliM'nye tIfS rrniiiis (hi Mmx , p. i S'i , <l'aiircs ,\. — |6| Mabillon, Amileclu .
p. -j.'i.') cl sniv. d'apivs R. — (r) l!rr>(pii|;ny, Diptniiiiitii , I. I, p. (jçi, il'apirs « cl h. - {il) l'ardossus. Diph-
wiilii. I. I, p. 197, d'apivs c. — ((■) Canvin. Cmip-. iiiir. ihi dv,cr^f ihi Mnnx , iiislr. p. \n . d'a|>rès lî. —
1/) llaunMH, CiiUin ChnxI., I. XIV, nd. lo'i, d'aprcs A.
'' ' (Ici acte a ('lé iiicriiiiiiii' par Lauiioy ( Disxcri. ' ' il .s'n<|it ici . non pas de l'éjjlise Saint-Gerinain-
.').). cl didriidii par llniiiliiiiiii'l {Rffiil- des Iroisrlis- des-l'rés ni de Saiiil-Gerniain-rAuxeri'ois. niais de
siTl (h M. lie Lauiioij. p. ^li^ et S.). Mabilliin, lire- Saiiil-(ierinain-en-la-(Jilë. ( Voy. QuicliernI , /.cs^/'Oi.s
(piijTny, be (liiiiile ( Annal, crclcs. fraiir. I. Il . |i. (IS i Snhil-Gmittiin (Ir Pnris . dans \osMi'iii. di- lu Snr. des
i'I s.), oui ailiiiis son aiilliciilicitc. Il a dû subir Aiihij. dv Fr., I. WVlll.) '
copenilaiil criliiiiHs iiilrrpidalidiis. \ nr. r-doiio iuilii in lioiiorc-i (Ht.
!'((/■. raiiiio vicrsiino scciniilii'i i A ), \oir. sur bes mois -Ouoil... coiidilioiie- iiiaiii|ueiit
celte ilale. les obsei-\alioi)s (le be Coinle el de Bn'- dans Ib
fpiii[ny. ■*' Vfir. -si seinper corpnsi (B).
'' V(ir. ■r(pia' Fronlanilo ad palaslrias- (W). '"' Var. irsi coiiveneril'i (B).
"• Les mots •tiuiduin. . . laudatnsn man([uenl '"'' IW. rsemjier» (B).
dans B. "" Var. r-inferaliu->i (B).
<;AitTLiLAnîE (:em:ral de i'aiîis. '.)
5
('•l'5 , juin (Ml jtlillrt. ÉtIIKI'AGNY.
(liiiiriiriKilidn. [KM' (ildtiiric II , diiiie lion.ilioii faili' à l'abliiive ilc Saiiil-Driiis
d'iiii k'iTaiii situé dans l'aris "\
[ClilotliJului jiiiis [ie\] FraiRMii'diti
[obserjvalis liLolis, Clirislo auspece, credciniis porteiieir, si ea ([ue cogno-
veriiiius partebiis saiicfi (loiiiiii Dioiiinsis pcculiaies palioiii uostri j'ciieia-
liter c[ou]firiiiaiims, a(J(Hie slaijoli (lijfiR^lalc diiiai-c joIh'|iiiiis|. Idcn \|ir vcii]c-
ral)[eli8], patcr iio.s[ler Dojdo ahba, epishdani doiiacinnes ia|iii in (]]na
IciH'tiir iiisertimi aiv[a, (|iiud est] iidVa iiuuus [Parisi|iis civlilalis, (nicin] ex
sucessioii[eai i;('ii]cloi'(' siio lîaddoiic (|iioii(laia [ad basiloca saii]cli dtiiiiiii Dioiiinsis
iiiartiieris, ulii Dodo aldja dcscivire |vidcliii', iiiisjcclar coiiliiiiissc. (Jiii viio |ioliil
ut hoc in ij)sa basik-ca [us conliiiiia]it' tbdjciinnis : cui nos b[iiiK- benc-
fijciiini , pro divino intiicto v(d rclcrcucia ipsiiis [loci sanctij, Hbente [aiiinio
praestitimus] i|)so inliistri viro Da[obeiTtbo] ai'ea [i[)sa ad siipia(bct|a basil[cca .
j)er iuspjecta donatione, lejjalilei' liiissc condonatiini, biijus . . . .[ns ciini Dri
t'I n]ostra jjiacia |ad ipsa basileca vid nujnacdiis ibidem | d('servie)ikd)iis piolicial
in poi'petiio. Et nt bec auctoi'elas nostris ol i\i[tniis leiu[ioi'il)iis] rnanns
iioslre suljsci'ibc[ionebus subtei- eani decreviniiis loboiaii. S\j;fjob'niisJ o[itoni.
(Iblothacbarins (;/»o»(Y;rrfw//;((') in Clii'isti uoniine, ie\, li[anc pieceptionein snb-
sci'i|)si| Iidias, anno \li l'e^ni nostri. Sterpiniaco l'ebciler.
Orijjiiiul siif pa|iyriis, nii\ Aicli. uM. K. i, n" 7.
Vers 627. - Etiil
Cdnllriiialioii, par Clulaiii' II. d'un li'staiiirnt tail [lar un niarcliand nciiiinic .Iran
l'ii lavfni' <li' l'alibavr cic Sainl-Drnis.
[Gblolachariiis rex] Fraiicorum . | vii' inluster. Viris iHustri|bus (lbrod(!i;ar
. . . e sana meute |)er basilecabusde snis propriis l'acullatebus, |péi'| te.'-lanu'uli pa^c
laiu, vobu'iit ]e[;aiiter deb'fjari, per n[ost]ris auctoi'elaleltus lestamenlum . . .
''' Ce diplôme est le [)lus ancien acle (■(inservi' li'anserivil un diplôme di' Dajjoliur'l en laM'iu- di'
en original aux Archives nationales. Il avait été l'ahlKiye de Saint-Denis. Il a (_■(('■ decouvei-t eu 1 S'if).
i.oint, au x' siècle, ;i une antie [lièce pour former ( Voir le llnll. île la Soc. ilrl'llist, ilc l'nincv . I. \ll .
une lonifiie feuille de |)ajivrus sur laquelle ou p. aGu.)
Cailiil. — I. ■>
I(( C \l{TrL\IIil': (iKMlli AL DK P\HIS.
|m|i>sIi'I' Ddilo, alilia dr luisilcca saiicli (Idiiiiii Didiiiiisio iiiai'llioris peciiliarcs
palroiii iioslii , Ic^lamciili pajjciiaiii a .lul'aiiin' (jiniiiilaiii ii('j;iiriaiilo, lilius lliil
|ali(||ni(l (le suis laciillalcltiis ad l)asilora i])siii.s Saiicli Diouiiisio, vel rcicijiia l'ica
saiicta. iiilia opiicdiuii Paiisiui'iiiii civclatis, eciaiii et ad alcciis de suis proniii-
(|uis. |)('r ipso fn'l ncral |il('r couliriiiari ilclx'iiuiiis. ()iuid nos iiiapiirtudo vos-
lia. sicul uuicuiquc jusia pcirnics, vd pro iioslic iiiei'cidcs conijeiidiiim , Ijuiic
liciiclicil uiu iijon m';;assc |s|(_'p(M]iclus .loliaiiiiis ad aiitedicla hasiicca saiicli
(loinni Diouiiisio, vel ii'l(M[iia saiicla loca , aiil suis propiiKpiis.jiisIe iiusccliir didc-
;;ass(': lioc csl , iii terris, donieljiis, iiiaiieipiis eiilis \(d i(']e(pio Ijeiielicio.
Iiiijus aiicloi'elalis iioslic vie-ore el i;eiieiale bciieliciiiiii <-ouliinialuiii ad ipsas Ija-
silecas, vel suis propiinpiis, prolicial, in peipeliio iiii'iilum siiiiililer per liane
preceptione linnali valeaiil peemanei-e scciiii.El ni liée 'aucloretas, ainpiialis titidis
nosliis e( l'uturis Icmpoielius inconcusso jure
/f. l isiiiiis o[)liilil. Clilotliacliariiis {mdiKtijniiiwnj , in (llirisli iiomine, re\, liane
preee]i[lio]iiein snl)seii|)si . . . Bene valele.
. . . |ainio reijiii| noslri. Slirpiniaco, l'elieitei- in Uoniino, ad velus pa[la-
eiuinj.
Oriji'iiial sur |i.ipjriis, ntix \i(li. ii.il. K. i, ii" 'i.
(121,1 , :!(> Jllillrl. — CnMI'Iti.M-.
FdiiiliilKiii, |iar IlajMilicil, I", iliiu iiiajrlif an |ii-iilil ili/ l'aliliav' ili' SaiUl-Driiis '', --iri illa stcada quo, v;\(lil
ail l'ari>iiis civilali' . m lnco i|iii diciliii- l'asi'lliis Saiirli \larliiii'''.i
\. (ln;|nial sur |.apui,> aujuiinriiai |,ri,lu,
11. Cupir ,Ih MM' .s,r,l,.,:uix \itIi . liai . LL. iiâCi (Carl.ii.iliPilrSainl-D.'nis), fui. i (, i '.
C. (:n|,i,.ilii vin" .sircli', aii\ Aiili. liai. I.l,. 1 i:>7 (Cailiilain-lilaMc ilo Saint-Denis j, p. a.
|). ('.npir (lu \n' sinl.', a la liilil. nal. lus, i.il. r)'ii5 ( Carliilaiif il.' Sainl-Denis), p. 'i.
Kilil : («I Doulilrl, //,,/. ,/,. r„M,. ,lr Snnit-Drini,. p. aX, , ,l'ap,vs A. — (/.) Mira'iis, f lj,n:i ihiih.m., I. I.
p. .,',,, il'ap rs n. — (r) IW. ,/,■,. //,.</. ,/r /V„«,v, 1. I\, p. (i-. il'apivs «. ( ,/) lîn',pii;;iiy, DIjilain. iharliv .
p. i.'ii, il'apirs I!. — (,') Maniii, /'»/„/,, ,/,/,/„,»., p. ,,7, ,raprvs,i on <■. - (/) Paidrssiis, /),/,'"'"■. I. H- |i. '1 .
.l'apivs I! cl C. --(;;) A. .lan.hs, /;,,'/„• iiv.k.nl. -y s.ai.', 1. I\, p. iS.S, (rnprvs/. — (/i ) l'nl/, //lyfAmi. . p. 1 'm.
(l'aprcsn, B, C.
''' l/aiilliiiilicilr ili' rr ili|iliwn(' il rlr coiilcslrc il iir |ioiil v avoir iloiili; siir soa jinrit'iinclt'. I.r l'ail
par (Icriiiiin \lh- n1. iUplniii. rrir. Fniiir., I. Il, snil ipi'i'llc avail l'ii' ccrilc sirr |iap\nis jifiiini'
|i. i,l'l). Ni' l'.niiilc ( [iiiiiil. i-crirs. Fraiir., t. 11, iin'rlli' |-iMiiniili' an niniiis à rr|i(ii|ii(' cnrlovili-
|i. S-.>'i(, r.ir(|iii;;ii\ ( /, r'il.]. l'anlrssiis ( /. r(/.l, j|ii'mH'. Ijiiaiil an rcmil iiii'iiii' du diiciliiR'lil . il csl
\\'m[/. [Ihiilsilii- \ l'rjiisMiiiir'i Crsrliirhlr. •>■ (•dil. C(ilill|-Hir |ia|- llll passa;;.' di'S l'nshi Diiffolwrll
1. il. p. 'iii-' i. l'i'ilz I DiiilniiHihi . p. 1 'il ), Kllr a (c. .l'i 1 ri |iar daiilri-s cliarics de dali' poslérii'Uri'.
(■Il' diii'iiiliir par Maliilliiii ( l)f ir ilijiloiii. , p. (i'Ii l'I " \.r l'iisfihi.s Saiicli Martini |>ar;iîl (''li'O le poii-
Aiiiiiil. Hriifil.. I, I. p. ;'i/i.')~| ri ailiiiisc |>ai' \.,lac-iilis cpMii éle\(? sur lp riiissrnu dfi Méniliiiniilaiit. ri sur
(/, ni.). S'il \ a ddiili' sur raiillimlicilr di' la pirir. jpipiel passait le fliciiiiii de Saint-Denis.
C A HT IL AIRE G H M' P. AL DL PARIS.
11
f);!l-63'2, -((juillol. — Puiis.
Iinnmniti' ncrordfV' p;ir D;i!;iilirrl I" à ralilmycilc Siiiiit-Di'iiis. -in iinivorsnli sinmln
l'iirisius (.•(iM!|rt"'j;r-;i(a . i
A. Apocrvplie ilii i\' sii''cle, siii' pnpynis, aux An.li. n;il. K. i, n" -.
R. (io|jif du \j' siùcle, à la liiiil. rial. nis. lat. nouv. arq. 3a(!, fol. 9. r".
('.. Copie (lu xiii' siotle, aux Arcli. nal. IX. 1 150 (Cartulaire de Saint-Denis), fol. .j v".
I). Copie du xiii' siiTle, aux Arrh. nat. LL. 1 1 h- (Cailulaire lilauc de Sninf-Deiiis), p. 1.
E. Copie du u\' -.iùcle, à la Kilil. nal. nis. lat. ."l'i 1 ."i (Cartulaire d.' Sainl-Denis) , p. -i.
Kdit. : («) Doulil.'t, ///,s(. ,!,■ l'dUi. ./,• Sm,il-l)rinis . p. (;.");|, d'après A. - (h) Brè,puj;u\, Diplom. rh,n-t,r . p. 171,
d'après D et «. — (r) l'ardessus, %/«w. tlnirUc. I. Il, p. 'iS, d'après U , u et 0. — i ,1 ) Tardd', Cm Ions ,/,'.s
Ituis, p. 0, d'après A. — (e) l'eilz, UiiAnmala, p. l 'i.'i, d'après A.
9
Vers 635.
Lf rcii Dnoobert 1' fuit donnlioii . pur leslameul, de [ilusieurs villas
à diverses (■j|iisos de Paris'''.
Ddiiaimis ijjiliir ad ba.silicaiii Doniiii Viiieciilii Parisius uiii si'[)ulluraiii . (]tianil(ii|in(lt'iu
Deus jii.ssL'rit, liabcro (lisponiimis ^\ cluiiiikmujue iii perpcliio esse dccci-niiiius, \illaiii ciejnii
miiiataiu Ciimbis \illaiii, in pajjo Parisiaco, (juaiu Ursa liba Alderici leimil. Pari iiindd ad
' Cel acte mérite d'Aire signalé, car il men-
tionne une grande réunion ecclésiastique tenue
à Paris rrin universali . . . sinodo Parisius con-
gregata,!! et l'on trouve dans les souscriptions
la première mention connue de lévêque de Paris
Landi'y. Mais la fausseté de cette pièce a été si
bien établie par Germon {De vct. diplom. rcg-.
Franc , t. H , p. 1 o3 ) et par Bréquigny ( /. cil. } , (ju'il
nous a semblé inutile d'en donnoi- le te.xte. Ln des
carlulaires de Saint-Denis (Hibl. nat. nis. lat.5/ii 5,
p. 6) contient un autre diplôme daté de Com-
piègne, GSy (?), qui semble n'Alre (prune version
incomplète et interpoli'c de celui (|iie n(U]s men-
tionnons ici. Dans ce second texte, il n'est pas
question de l'assemblée réunie à l'aris par Dago-
bert, et l'on ne trouve aucune souscription. Le
texte de ce dernier diplôme se trouve dans Bré-
quigny, p. 171), dans Pardessus, t. 11. p. '17. et
dans Pertz, p. 1 li] .
'■' Le tPxl(.' de ce teslanie[it ne nous est [las |)ai--
venn dans son intégrité. Nous en possédons seule-
ment des fragments, ([ui présentent entre eu.\ de
notables variantes et n'ofl'rent aucun caractère d'au-
ihenticité. Aussi ce document est-il regardé comme
faux par les meilleurs criti(jnes. ( Valois ,GeA7rt Franc.
I. \IX,p.i'2 3;Le(;ointe,/4«//»/.cçffev.F/Y(«f., t III.
p. '>8; Rréqnigny, Diphniuihi , p. lOri. etc.)
' Cette phrase snilirail à prouver la faiisseh' du
document, car Dagobert a ex[)riui('' dans d aulies di-
|)lômes sa volonté d'iHre enteri'é à Sainl-Denis, no-
lanunent dans mje doiiati(Mi ipi il lil à celle ubhay
en octobre O.'iû. (Pardessus, Dip/dm. , I. Il, p. ^i,).]
1 •_' C \ I{ T U L A I H !■: (i É X É li \ L DE P \ R I S.
basiliiaiii Iti^ali l'rlii .'i|iost,()li Parisius, ubi Sancta (iiMioM'Ia r(?(|uicsril in ror|i()ii', villain Dra
veniiiiii in Firij't'io '''
A. Ouatre cnpips du 7ii" siècle iléposées à Lyon, Metz, l'nris, .iMiniiririiiii iionliu'*.
If. Fragment du ix' siècle, dans les Gesla Diij;oberti.
(!. Fragment du x° siècle, à la lîilil. Valic. mis. Clirisl. n" .'181.
D. Fragment du xi" siècle, à la Rilil. nat. mis. lai. i-i-,, ( Chn.imiiir mln-pnlrr (/M,»,-,,») fol. S.") r".
E. Fragment du xii'' siècle, aux Arcli. nal. LL. 101? '1 (Carlul. -i-ri do Sainl-<iermaiii-dr.s.Pi-i's), fdj. 1 S 1'.
F. Copie du xin° siècle, à la liilil. nal. ms, lai. il)oS(j, fol. i-.^ \".
II. Copie du xiv" siècle, aux \rclr. nat. LL. io-î() (Caitul. de Saint-(jern)ain-des-Prés), fol. 1 v", d'après E.
H. Copie du vil" siècle, aux Arrli. nal. LL. lo-ii) (Carlid. de Saint-Germain-des-Prés), fol. 1 v". d'après E
ou (>.
Édit: («) Dubreul, Aimoini De (Jfslts hVtmmnim (ii'}ii3, in-iul.), p. ]7(), d'après D. — (h) Duchesne, Script.
Ilial. Franc. ,L 1, p. û8/i, d'après B. — (c) lbi(l.,L III, p. ii.'i, d'après D. — ((/) Delalande, SupjA. ad
Coiiril. Cuil.. 11. /ili-j, d'après IL — (c) LeCointe, Annales ercles. Fniiii: d'après D. ~ (/) Bouillarl, Ilisl. de l'uldj.
de S„u,l-Gcrw,nu-des-Pré.'<. pr. p. '1, d'après E. — {f;) Bouquet, liée, des Il,.il. de Fr. , 1. Il, p. 090 , d'après B.
— (//) Ilnd.. I. m, p. i.'i.'î, d'après I). — (j) Eckliart, Franein orientalis. I. I. p. ■>,,:>, d'après B. — (/;) Bré-
(|nlgny, Diiihnnata . p. iCv.., rl'apiès B, D, E. — (/) Pardessus, Dtiihiinnhi . I. II, p. ;iS, d'après/.. —
(m) Periz, DipInmaUt, p. i.')G. d'après B, C, D, E.
10
f.,j2, 1" juillet.
CJirnlc iriiiiiiiuiiilé neciirili'c il |'nl)li,-i\c de Siiiul-De'iiis |inr Lnii(li-\. i'\èi|iie de Paris ' .
r)i\iii;i hu'jjienle ;;fatia. Ijaiidciiciis Pai'isioniii) aecrle.siae epi'-rojins. (}iioiiiam
r|ui(l('iii iiitei' en qiiç, Dci (lispoiienle providontia, cursii lomporis ajiimiis, si quid
l'eclc acluiii l'sl , ad illiiis qui iM daiido pn-moiiiiit (>l [|)os]se coiiliilit {jloriam et
iiostram [U'i^spoiitalPiii . non est diiliiiim adiiiiri'c. [)[<•(•]('! pi'osci'tiin cns. qui in
sacris ordiiiil)iis (■iiiiiicic vidciilur, pi'ivale et pidilicc rei ila (Miiaiu ajjt'i'c, iit t-l
sua ])('ccainiiia adnullaïc, cl, si ipiid ost virtutis, linr [spnq)Oi'| ad alliiiia stiidcaiil
piovclici'c, cl alioiiiiii \cl hciicracla comiucudarc, vid \jitia| iiivijjilcnt rorrijjcrc.
l)cl)ct otiam esse «ji'ala oiiiiiimii Dci lidcîiiiiii iiih'i' se laiii| ili |ai'ilas, cl in cxpc-
tcndis dai)dis(pic l)enclic,iis a<!c() opniimia |)i'opin(|nilas, ni niilli proisns dijjna
nclciili non iii(idi> non aliinial . xciiiin cliani ni anq)lnis (pmd di<|iinni csl. ali altci'o
pclcrc poslidclnr. (Juapi'()|)lci' noverit onininni calliolicv cccdcsiç cnlloi-uin jjene-
''■ Le IVajfineiil (jiie nous insérons ici se ti'nnve limniis raisniis ^nnn snsperler cetlp cliarlo. Iii-é-
(Inns le texte 1), écril dans le inonaslèro de Saint- 'I"'!;'iy (/''/'/"'""'". p. aïo) sn|)pose iprelie a di'i
ripriiiain-des-Prt's, mais non dans le texic 1! {Grsla êti'o relaiie an ix' siècle , après la perle <lc roriginal.
Dngrihcrli \. ipii esl ||. pins ancien. H est donc diUl- Oiioiqne celle opinion soit (on! à fait vraiseinhialile,
cile d'en adniellre J'anlIiiMilieili'. lions avons ei-n devoir ilonner le texte de rediidùine,
' Maliillon [Anniil. lieiied., I. I. p. 'l■^y ) et pour qu'on pnl le coiiipai-er à l'acte de eoidirinalion
l.aunov { .\xxrrl. imiui.'iil. in iniiiinu. S. Crniimii a ipie nous publions ei-a])i'ès an n 1 1 . p. 1 .^ . et ([ni
Priitis. pari. I\'. ea|i. x, seel 1. W] onl domn'' de en a sans donli' l'onrni les principanx élt'inenls.
C A R T Li L \ I R 1-: G E N E R \ L D F, I ' \ R I S. 1 ;;
ralis iiniversitas, quod doiniuis j<;loM(»sissiimis Cliliidoviiis, Francoriuii re\. dixiiid
irradiatus luiiiiiK", relirjiosa pctiliniio Iminilitatis iiosti-ao cxtrcinitalom poposcil.
iil ('I nos et canoiiicoi'iiiii iioslioruiii (•iiiiiiiiiiiiis lialcriiilas. securitalis cl incoin-
miitaljililalis privdegiuin odereiiius pro rovereiitia saiicli Dioiiisii solioi'ininpir
ejiis Piiislici et Eleutlierii. (pii ciiin co laiirea iiiartirii siiiil lodimili, ad hasilicain
ipsonuii idii ipsi corpore reqnii^scuiit et in viitutuin iiiiracidis coi-iiscaiil . cl idti
Dagobertiis geiiitor suiis, ipioiidain rex, vel jjeiiitrix sua .\aiilliildis regiiia. scpiil-
luras lial)ere videntur: (jiiamqiiain sancla Cartagiiioiisis sinodus farta a doiimn
béate iiicinoi'ie Bouefacio ejusque eoepiscopis, non [ii(diil)('aiil iiionaclius suh pii-
viletrio [)i'()[)ri() residere, vel saiicti Aiigustiui liljri de ccclcs[iaslicis| giadihiis. du-
ceant nionaclios sub quiète regularitei' viveiiles, sua siiijjulaii le<;e dcbci-e (piic--
fer(! cl ab onini iidV'statiuiu' (dericoi'uin iiitrcpidds pci inaiicre. iic sa<'cidari>
slrepitus eos ledat quos districla régula scrvitut[is] Doiniiii inuderatui'. (hiod iki-
considérantes, dum et canoiiica ins[titu]tio nos liac de re non prejudicat , vel idco
(juia supradicti [domni] Cblodovii régis petitio quasi noliis jussioesl, cui dillicil-
iinium est resisti. vel pro reverentia tantorum niarliriini (pioiiun [latiocinio -c
ipse commisit, seu ut ipsis inonarhis saecunduin sancliini oïdineni vi\cic liccal. ij
ut tam pro nobis quam pro omnibus nostre çcclesiç lialiibus Dcuni orcnl. ipsnin
privilegiuni, plena voluntate, una cnin consensu IValriini nicoiiini, ipsis con-
cessisse visus snin. Pcr qnod deeerno, alque ob testilicalione divin! noniinis iiilci-
dico,ut nec. ego deinceps, ncc, ullus successoruni incoruni, lioc audeat inliiiH'crc
vel tenierario ausu aliquatenus violare, videlicet ut onuiis piesbitei' vel tlcii(.ii<.
ex bis qui in ipso Castro prefati beatissinii Dionisii niaitiris vel extra, ex loco (pu
dicitur Fons sancti Reniigii, sicut via distiiiguit quae prcbel ilcr juxla prahim
quod dicitui- Formosnm, usque ad aecclesiani sancti (Juintini niartiris, cl ilbiic
pei' rejfaleni stratani donec vein'atur ad vivarium in capilc Tricini riunlis. sien!
prata IVatruni distingunt, us(jue ad [irefaluin locum Fontis Sancti fleinioii, onmcv
illi, qui in boc cii'cumscri]ilo spatio ecclesiis servinnt, sint Hberi et absobiti ali
omni dcbito et reditione circadaium cl sinodoium. Tanu'n \(ibnnus et lu'o leve
rentia sancti marliris Dionisii concedinms, ut, si nécessitas eis l'ueril. e\ noslin
vel successoruni nostroruni cpiscopatu, sine pretio, clirisnia et oleuin suscipiani,
Et si ijuis eorum pi'esbiterorum vel clericorum l'oi'te ant occisus, quod altsil. aul
vulneratus l'uerit, aut ex eis omnibus alicujus injuriaci acclanuUio suricxeril . qni<-
(juid ex bis omnibus ad nos altinere videtin-, iioc lot uni abbali. (nn' in ip'-d
sancto loco prefucrit, ceteris(pic Tralriljus, baben(hiui cl disponendum c(uiic-
dimus. Quod si ali(}uis calliditate aul cupiibtate prcvenlus i'nei'it, et ea quae suni
superius comprebensa, tenierario spii'itu violaverit. ti'ibns annis |)enitentiam a^al
a communione b'ati'um sequestratus, et nicbilumiiiiis iioc pii\ ib';;inm , Cbi'islo
prolegente, qui et adjuvet illud consei'vanlilnis et (Nssipel ilbnl (b.'sliiieic cin)icii-
tibus, [)erpelunm maneat incoriuj)tuni. (Juam (bilinitioiiem constitulionis noslrac.
l'i (:\I!TCLAII!E GKNEHAL 1)K I'\|;1S.
iil ii()>liis cl Induis l('iii|turil)iis vjililiira sil, iiuiiiiis iioslic suliscnplioiiilMU'. rubo-
l'aviiiiiis. cl coc|iisro|)is doiiiiiis el IVa'"il)iis iiosli'is r()<jaiiiiis ni i|isiini irisunci- lii-
niarc (lcl)c|aiil]. E[}() in (llnisti iioniinc, Landericns, ac, si |)cccalnr, episcopu^
urbis l'arisiacç lioc privileginni conscnsi cl snltscripsi.
l'IlKMlkllE Cni.ONNK.
\niicninn(lns c|)is(()|»ns, conscnsi et .snhscripsi.
(ianiaidns c|)isr(i|)ns, conscnsi cl snhscripsi.
|\nl|lolcnns c|iisc()|uis, conscnsi cl siilisciij)si.
I \riiicnl;ii lus c|)isco|iiis, c(_)nsciisi cl siiliscrinsi. 1
[liiiiii(ns| c|)isco[iiis, conscnsi cl siilisciiosi.
\Ial<;ai(liis episcopns, conscnsi cl siil)scn|isi.
I'>li;;ins c|iisco|)iis, ciHiscrisi cl siil)scii|)si.
(iialor c|tisco|iiis, coiisensi cl siiljscri|)si.
okimÈjik colonm:.
Joliannos episcfipus, consensi cl suljscrij)si.
J5iirj;iin(Iol'ai' cpiscopns, conscnsi et sni)sci'i|)si.
liicoaldiis c|iisco|)ns, conscnsi cl suljscii|)si.
Ijaldonieius c|»isco|)iis, consensi et subscrij)si.
Aiidociius episcojins, consensi et snhscripsi.
Mannnns episcopns, conscnsi cl suliscri[isi.
lùisloj;iiis episcopns, conscnsi et siil)scrij)si.
(laiidandns cpisco[)iis, consensi el snl)scripsi.
TIIOISIKIIK COLONNE.
I5cilclrediis episcopns, conscnsi cl snliscnpsi.
Andolicrhis episcopns, conscnsi cl snlisciipsi.
filarns episcopns, |consciisil " cl snhscripsi.
(lasladins episcopns, consensi cl snhsciijisi.
Lilterins episcopns, consensi et snhscripsi.
l'alladins episcopns, consensi el snhscripsi.
Aclliciins episcopns, consensi cl snhscrijisi.
Inoihhis episcopns, consensi et snhscii|)si.
\n(h!hertns episcoj)iis, consensi et snhscripsi.
|Pa|cto [)ii\ih';;io siih ilic kah'iidas .[idii ' |in aiimi ipiinlo ih'ciino ii';[iiaiilc
(ddo(h)vio sdoiiosissinio reoe.
'' Mol iiriiis iiîir I,' .siTihi.. — " \ai: -Suh (Ile Ki<\. .Iiliiil- i C. Dl.
c. \p,Ti'LUHF. (;i:m:ii\l nr, imiiis. i.-)
Ejjo Atistroleiiiis Icclor, iiibciilc (Idiinio LaïKlciico ('|)isco|)o, liur ]in\il(';;iiiin
scri|)si et siihscripsi |" .
A. ,\|icii rv|ilic ilii \' -^iri il' sur- |in|i;riis, aux \rcli. liai. K. -i , ii" i.
I!. (;n|,„. ,1,1 m' si.VIr, à la Ril.l. liât OIS. lai. i):,iiv. ar(|. '.i-iC, . loi. 1! \\
C. (:i,|ii.' ilii vni'si.Vlo.anx Airli. nal. I.l>. i i TiCi ( Cailiilaiiv .lu Saiiil- Dr'iiis) , loi. f, \".
I). (a,|,i.'rlii xiiT si.'.i', aii\ AitIi. liai. I.L. n ."17 { Carliilaire lilaiir ili' Saiiil-l)..|i|s), p.,,.
K. (:o|iif du VIII' .si.Vlr, aux An 11. nal. M.. 1 1 .j,S ( Carliilain- li'aiir ,!,■ .Saiiit-lJ..|iis, I. Il), p. '17(1.
1 I
(lôS, 33 juin. — Cuciiv.
(Joiiliniuilloii, jK'ir (jiuxis 11, ilc l,i rliMile il'iiiiiiiiiiiil/- iiccurili'e li J'MijIj.'iyc ilo S:iiiil-L)ciii-i
(iiir I,;iiiilry, i-vriiiic ilr l'iiris' '.
PRIVILEGIU.M CLODOVF.I REGIS KACT(J.M TE.Ml'OlilBU.S AIGULI'I AIJIÎATIS, COM'IllM \TI M
A LAM)ER1C() EPISCOI'O PAlilSlORLM ET ALllS.
% Clilodoviiis, ri'\ Fi'anroriim, vir iiihislci'.
Opoilil cliiiioiiciac priiiccpali , iiitcr cèleras pelirioiics, illiiil ([iiac pii) saliile
adscribctur vel pio limoïc diviiii iioiiieiiis poslolalui-, placalieli aiidilo siiscipcrc
et ad ollectum jKM'diioerc, iil liai in iin'i'cidc cuiiiiiiiccin, duiii pro (|iiietf' scixoiiini
Dei vel coiijjrueiiria locis vciierabilebus iii|H'ililiu' |i('ti('io. Iwtiir (hini l'I (uiiiii-
potens Paler, qui dixil de teiiebi'is lumen splendisrere, per Iiuarnacionis niisliiiuiu
unifjcnili lili sui Duniini uoslri Jbesuui Cdirisli, vel iidusli-acioneni Spiiitus Sancli.
inluxil in corda saiictoruni (jhrislianoruni, pro eu jus aniore et desidoKi, iiilcr
citeros glniiosos (iiuiii[)lios niarlecuni, beaLus Dionisius, L<'utlierius et [^istccus
merueruiil palniain victuriae (;t coronani peicipere jjloriosam, ubi pec niulla ti'iii-
pora in eoiiun bas[il]eca, in qua requiesccie v[i(b']ii(uc, non niinema niiracola
Cliristns per ipsos vid[el]iir opcrare, in (|U0 cciani loco j'eneiores nostri, doninus
Daîjoberctlius et douma Nantliecdiildis, videntur l'cquiescere, ut per inlercessioiieni
saiicloiuiii illoruin,iii celesli re;;no cuni oninebus saiictis nieieanl parlicipari cl
vitani aetci'iiain peici[)cre. Et ipiia ab ipsis jirincipebus, vel a cileris piiscis rege-
btis, vel acciani a Deo tiiuenlebus cbristianis homiiiebus. ipse [sanctiis] lociis in
lebus, pi-optcr aniorein Di'i et vilaaeterna. videtur esse diialus, et noslra iiilc;;ra
''' Nous n'Iablissmis, d'niirès la cnpio B et le \o plus ancien diplôrnc (riim^ aiilliriilifili- alisoiii-
lex.te (loniiu par Doiililcl, {llisloiro de rahlmye de iiiPiil cerlaiiio, où figure le imiu iliiii (■\i''i|iii' de
Saiiit-Driiiis . p. 'l'i.'l I. Ii's dciiiirri's lignes de cette l'aris. (.)n trouve dans les Recueils de lîré(]iiign\ el
pièce, deM'iiiies riiiiiplèli'iiH'iil illisililes. de Pardessus ijnalre autres diplùmes anléi'iini
'*' Cet acte, dont roriginal sur papyrus se voit ei'liii-ci , où se lit le nom de rr\rqne i,.iiidry, mai
encore dans le musée des Archives nationales, est ils sont tous les ipialie taux.
rs a
\i] (;\I!TI!I.\II!K (if-lNÉHAL DE PAHIS.
(Icvdcio el |)eti(.'io luit, iil ii|iosloliciis vir Landcricus Parisiaci aecicsiae episcopiis.
nrivili^jjio ad ipsiiiii saiicliiin Idciiii:, aliltati \rl iijilrcliiis ihidciii coiisistL'nleljus,
liicci»^ vcl (•(iiirn'iiiaïc pio (jiiiitc fiiliira dcbciil, ([iio l'acilius coiipregacioiii ipsi
licciil |)i(i slaliilclalu i"Cj;iii iinslri ad liiueiia mart[pi']iiiii ipsoriuii jiijjcler exorare.
Iioc insc iioiiiclcx niiii suis (piocplscopis, juxta pclicioncui d('Vocioiiis uosli'ar,
hleuissciuaiu voluiilaleui |)i'('s(| ilissc^J vel conliruiasst! dinuscitui'. [Nos] (;i'!;o pci'
liane sci'i(!iii aulorclatis nuslrao, juxta quod [ler snpradicluiii privclt'giuiii a poii-
Iclccc^ns racliiiii t'I |)i'('slciiiiii est, [iro rcvereiicia ijisdiiini uiailerum, vi'l noslra
coiiliiiiianda uicrcidc, pcr liaiic aucloretalcni jdbcmu.s ul si (pia ad ipsuiii locuiii
saiicluiu |iii villa |l)us, iuaiici])iis vcl (piibuscuiiiipiç r[cl)iis] adipic ('(jipolrejhus, a
piiscis priiici|iclius SCO {fcnolorebus iiostris, |v(d a Dcuin liiiiciitcl)iis lioniiiie]biis,
luopler aiiiorciii \)oÀ, ibidem d('b'j;aUini aul deincops fiieiit addeUini, duin ex
iiiiiiiilicencia |iareiiluin misironim, ut. dixem[us], ipsc sanctus locus videtur esse
diiatiis, iiulhis ('|iiscu[)iiiiiiii , lire |)iaesentes, iiec qui liiliiri liieiiMt successores,
aul coi'uiii oïdeiialorcs vcl (jualilic! pcrsoiia, possit, (pioipuj oïdeiic, de loco ipso
alc|(piid| aurcire. aul alcipia potcstatc silji in ipso in()nast[bii'io usurparc, vell
alclquid I (piase j)cr (oiiniulacionis liloluin, absqiie volontate ipsius congregacionis
vel iiostiuin |)crni!ssuiu inino[arej, aut cabces vcl croces, seo induiiienla altaris,
vcl saci'os codeccs, ar;;ciitnin auruiiive, vcl (jualciuciiinquc spcciciu d(! quod
ibidem conlatum luit aut crit, aul'eire aul nuMioare vcl ad civetate derene no[n
d|cbeal ncc praesumat; scd liciat ipsi sanctae congreg^acioni, quod] per ri[ctam
deljcgacioiicm conlatum est, peipeleiii possedcre et pro slabilctale regni noslri
iii;>etcr exorare: (piia nos, pro IJci amore vel jiro rever(!ncia i|)soruni sanctoruin
niart(!rum et adbcpisccnda vita a((lernajiune benencium ad lociim ipsiim sanctum,
riiiii coiisili(» |H)inrfecum et iiilustiiiim virorum nosiroiiiin |ii()ccriiui. {;ia[tiss]emo
ancmo et intcgi'a volontate vise biemus pr[cstetijsse, co scilecil orib^ie, ut, sic[ut
tciiip(U'c domiii et j;encloiis nostri ibidem psalleiieius [per t|ui'iiias luit inste-
liiliis, vcl sieiil ad iiKinaslIiiriiiiu Saiieli Alaiiiicii Agaiinis die uoelmpic Icncliir.
lia in loco ipso oelcbretur. (Jiiani viro autoretate decrivenius, Cbristuin in om-
nebus iiobis siibbaganlem, ul lirmior baliealur et pcr tcmpoi'a conservilur, sub-
seri|ieioncbus iua|nus iioslrae] inlia r(dioi'aie. IJcioaldus opiulit.
(Iblodovius [monoip'amiiic^ lex subscripsil.
1 baiidomcrus episcopus conscneiens siibscripsi. — i' Aecllieriiis pccealor coii-
sciicieiis siibseripsi. — i lln| (Jinsli iioiniiic l']bj;ius e|usci)|)iis subserijtsi. — i' iii-
coaldiis peceator conscneiens subscripsi. — f liigobereilius jieccator cj)isco|)Us
>ubscripsi. — Signuni f vir iiilusler iiadobcrio major domus. — f Gasladius pec-
ralor ei)ise()pus subscripsi. — i In ICdirislil iiomine Landeiieiis, ac si peceator
episcopus, subscri|)si. — A(!gynarus |subscrij)si |. — v (lliradobcrctus subsci'ipsi. —
Signiim ï vir inlusler Krmcnrieo doineslicus. — Signum f vir inluster Mcrullo. —
Signum i" vir iiiluslcr l)erlecari| us subscripsi |. — Signum i \ir inlusler Aigullo
CAUTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 17
rouies palatii. — Gaiiciobertus «liacoiius lumc piivilefjiitni siibscripsi. — Ocliel-
pincus subscripsi. — Signuni f vir iiilustor Austroberto. — S[i[;iiiim] f Gaerimis
jusns siibs(Mipsi. — EbruUiis subscripsi. — Tincrinus subscripsi. — Sigiiuni f vir
iiibister l'robato. — Sigiium f Guiidobcrto. — r lu (Ibristi iioinine Gaerecb-
raiiiiius diaconus subscripsi.
f ^ iiHolfiidiis peccator subsciipsi. — v Ainalbercllius consiiisi et subscripsi. —
T Cbadbedo consiiisi et subscrips'. — f Atbiidus concinsi et subscripsi. — r Var-
uacliarius consinsi et subscripsi. — i Bobo cousinsi et subscripsi. — t Deside-
ralns cousiasi et subscripsi.
T Auneriiundus peccator consenciens subscripsi. — f In Cbristi noniine Chaoaldus
episcopus consenciens subscripsi. — r Rauracus peccator consenciens subscripsi.
f Palladius peccator consenciens subscripsi. — f Clarus, in Dei nomine, epi-
scopus. consinsi et subscripsi. — f Arsenctas peccator consenciens sidjscripsi. —
T Grator peccator consenciens subscripsi. — f \ andabiiarus consensi et subscripsi.
— Syghichelnuis consinsi et subscripsi. — f Auderdus vir inbister alque patriciiis
consinsi et subscripsi. — f Gualderadus''' consinsi et subscripsi. — f Ganctullus
consinsit et subscri[)sit. — f Rado subscripsi. — i Bodolevos subscripsi. • — f Ebroi-
nus .subscripsi. — f Ragenobertus subscripsi. — t Arneberctluis subscripsi. —
f Chaldo subscripsi. — Signum f vir inhister Madalfrido. Bene valete.
Datuni sub die \ kal. Julias, anno xvi rigni nostri, [Clijpiaco, in Dei nomine
féliciter.
A. Original sur papyrus, aux Arch. nal. K. 2, n" 8.
B. Copie du xi' siècle, à la fîibl. nal. ras. lat. nouv. acq. 3-iCi, fol. .") r".
C. Copie du siii' siècle, aux Arch. nat. LL. 1 1 5lj (Cartulaire de Saint-Denis), fol. 1 '1 v".
D. Copie du vit' siècle, à la Bibi. nal. ms. lai. .jii.ï (Cartulaire de Saint-Denis), y. 20.
12
TlQO. I^IIAIIBLV.
Donations faites par \ aiidemir et sa l'einnii' Ercaniberte a diverses ég-lises de Paris'"'.
conferre debinuis; unde in i'utui'uni veniam misericorùiae animis nostris
[dojuannts, donatuin(pie in perpeluo esse \'o[loni]iis. ad l)asilicaDomnae Sle-
fanae in Parisius. ubi doiunus Sigoiridtis [lontefex'^ praeesse veditur, villa cogiio-
'' Mahillon a lu irVidderadusi {De re dipL, t. I, p. ôgi), Fonlani [Viiidic. dijilom., [). 193).
p. '167). Les deux leçons sont également douteuses. Kuinart [Ecdcs. P.ris. vindic. adf. Germoidum,
"' Quoique ce document semble dune aulheu- P-V^) et Bre'quigny {Diplomata, 1. 1, p. 31.")) onl
ticité inattaquable, il a rlé \i\einciit incriminé par longuement réfuté les critiques de Germon.
Germon {De rri. trif. l'ninr. diplom., t. I, p. 180, '' Ce diplôme est le premier où soit mentionné
t. II, p. a(i;!, t. III. p. 'i(J). mais Mabillon (De Re l'évêque de Paris Sigofridus et l'abbé de Saiiil-
diplom., p. h--2 et suppl. p. 2Û; Annal. Bencd., Germain-des-Prés .4udcbarius.
Carlul. — I. 'S
18 CARTLÎLAIRE GENERAL DE PARIS.
nijciiarite in |»a[;o Ca]in]iacinsi, cum oniiie merilo vol apecieiicias el soledc-
tates suas, siciil a iids presciitf teiii|;t)ro est jMisscssum. Simili' modo ilonaimis ad
moiiaslirio Domiiae h''''] P''^*^ ''^a alihatissa praeosse vedilur. villa cofjiio-
niciiaiite Iii;j;oIiiiociirli, in jiago Camiliacinsi, cum omnc intoffritalo vol morelo
suo, sicul ol no[s presonlo lomporo possodire] vodimur. l'aro modo donamus ad
hasilica Domne Genuaiiae''', ubi vir voncraLilis Landebortus ahha preesso vo-
ditiii, villa cofjnomenanli Fraxi[noto, in pa^jo cum omne iutojjretate] vol
moiito suo a[;icioncias vol quicquid ])reseutc lomporo ipiioto ordono a nohis
ibidem est possossum. [SimiJIo modo donanuis ad basilica Domne \inceute, vel
Do[inni Gcrniani, ubi vir vonejrabilis Audcbai'ius abba pi-aeesso vodilur, villas
cogiiomenanlis Oxma, in pajjo Dorcassiiio, Noviolio in pa;;o \ndo;iavino. cum omne
inlefjrolate [vol moroto suo], ajjocioncias vel adpoii ditiis lulum ol ad iulejjrum.
sicut a nobis prosonte tempore est possessum. Fare modo donamus \uabuniacas.
in pafjo Beloacinsi ad basilica Domiiao noaldus abba praoesse veditur, lulum
l't ad iulegrum cum agecioncias vel adpondiciis, sicut a n<d)is prcsoule tempore est
possessum. Donamus ... [ubi vir \]onorabilis \ uandromarus abba preesse vedi-
lur, villa cofjnonionanle Gomariovilla , in pafjo Istanpinsi, cum omne inlegretale
vel merilo suo, agocioncias, vol adp[oiidicias, sicut a iiobi]s présente tempore
est possessum. Siniile modo donamus ad Domiio (Irislivilo monislirio pueila-
rum, in Parisius, ubi Laiidotrudis abbatisa praoesse ved[itur villa coguonienante
NJoviliaco in pfigo Camiliacinsi. in Dei nomiue donamus (iundullo urti in pago
Gamiliacinsi , Premiaco in pa;;o Aurolianinsi , ad basilica prociosi Domnao [Dionisii
marlyris ubi] ipsi in corpore roquiiscit et venerabilis vir Cliaono abba preesse ve-
ditur, cum omne inleorotate vel soledilatis corum, sicut a nobis présente tem-
poi'o [est possossum. Parc modo donamus] ad monistorio Aolinovilla, ubi vir vene-
rabilis i^ijjus'-' abba preesse veditur, villa cognomenante \ illare, in pago Oxminsi.
cum omne meroto et inlegretale sicut a n[obis prosente loin|)ore est pos]sossum.
Donamus in Doi'' ad monistorio Poilmauro, ul)i vu* vonorabilis Ainaliiai'ius abba
preesse veditur, locello cognomonanlo Alticio in ]>ago Mahuacinsi cum omneinjle-
gritale vol meroto s]uo quicquid a nobis pi'osenle lonq)ore ibidem est possessum.
Siniolo modo donauuis Hadonao ad Funlaindla ad Domiio i*olro, ubi domnus
Vnando in corpore re(|uies jcil cum omuo integrolalo v(d solo] dilalo agecienciis
vel adpondiciis, lutum et ad intogrum, sicul a nobis est possossum. Donamus ad
basilica Donniao Poiri . . . , idii vir \onoral)ilis ... [abba picosso vodilur \dla c]oj;no-
menanlis Ispaldisin pago Villicassino, Uronnaco in pa|;o Kbrocmo, \iaiiiio in ])a;;o
Oxminsi, Taciaco in pago Oxminsi, Cormiliaco in pago . . . cum omm iiitogre-
late v(d ajdpendicias et soledilatos| (piic(|uid il)idom nos ])reseiile tempore pos-
'' Il iioIjimI pas confondre celle ('ijiise avec Tal)- '"' Tous les (■■ilit(Hii\s ont lu -Viyur,-' mais certai-
haye (le Sainl-Gei'inain-des-Prds. ( Gall. Cln: , t. VII , neinent à lort.
col. 25-2. L'heiil, //i,s7. (/h (/l'of.rfe Ao-i'v, 1. 1 , |). 37.) '■ ' Suiiplijez rnoniiiie.-
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 19
sedire vedimur. Donamus in Doi noniene ad Doniiio Dcsideiio, ubi vir venerabili^
Adroaldus ahba prees.se vediliir ubi veiiei'abilis vir Caronc abba preesse vedi-
tur, in pa|;o Ebriciiio, cuiu oinne inereto suo, sicut a iiobis présente tenipore est
possessuni. Donannis ad . . . preesse vedilur villa cognomenante ... in patjo Lexuino,
cuni omne intej;relate vel nierelo suo, sicut a nobis présente tempore est posses-
sum. Donamus in Dei noniene [villa cognonienante Pjrisciaco in pago Cauiiliacinsi
ad Donmo .Mailino in ipso Prisciaco, ubi vir venerabilis Farulbis abba preesse ve-
ditur, ubi sepulturas nostras ibidem liabinius reconde[tas] ... debent et ses . . .
... asse ut babit jjuniana frajjiletas. ... in ista butililali' d;ininosum , (|uod Di'us ad-
vertat de nobis, non contingat, uniani ... dulcissema conjux naea Ercandjei'la,
slante ista omnia quod superius dixinuis, se nos superstitis aderat et Deo si vovirit.
villas cognonienanlis Lubaria in pago Oxininsi ... sino villare super mare, in
pago Lexoiiio, Cola in pago Lexuino, Canibrimaro in pago Lexuino, Caedraco in
page Ciliuianico, Abacinco in pago Cilimanico; ut jain dixi. dulc[isscma conjux
mea] Ercamberta, se niilii superstitis l'uerit, supraserijttas villas, tam de parti sua
quam et de parti nostra, in sua iaciat revoeare donienacione et monistirio ubi se
eligirit d[egere] ... re suis et futuris temporebus ad ipso monastirio predictas villas
debiant proficire in augemento. Et ut bec delibiracio nostra, quem pro aniniis
nostris dare decrivinius ... per tempera conservitur, sicut lc\ edocil l'eservata ad
heredis nostros, villas cognomenantis Edoniaco et Miscello in pago CadiociniK
Oxello et Buciaco in[pago]. . . tamen stante ista omnia quod superius comuni coii-
venencia ficimus, convinit ut qui pare suo superstetis aderat, ris pare suo possedire
debirit. ut ne... umane mercidem amborum ad loca sanctorum delegare debii'it.
Lnde duas epistulas uno tenore comscriptas inter nos lieri et lirmare convinit . . .
Parisiaci ubi aposibolicus domnos et pater iioster Sigol'ridus preesse veditur, re-
condatur : et alia eo modo comscripta, qui de nos pare suo superstitis aderat, lia-
bir... [([uanjdio vi\[erif] tjuarta parte reservavinius. Si quis \iro, quod l'uturum
e.sse non credo, se nosmedipsi aut aliquis de beredibus nostris . . ., contra presen-
tem delibiracionem nostram. Deus ibi contrario quoquo tem})ore vinire aut inb'an-
gire voluerit, inprimetis irain trini magestatis incurrat ub... ipsis domnis saactis,
quorum reliquiae in sepeiatas basilicas inserte esse luiscuntur et ab omnebus eccle-
siis excomunis ajiarial. necbic, nec in futurum veniam p ru'e non possit, una
cum socio fisco aiiri liliiras cenlo,et argenti pondo docenta f[uoactus exsolvat; et
(jui repelit nullatinus valiat evindicare. Et liaec de[liberaci]o nostra. duci Domno,
(pu)quo tenqtorc lirma et inviolala jiermaniat, stipoiacione pro omne lirmilate sub-
iiexa. Acium Camiliaco. vico publico. ipiod ficit minsis. . . anno xf.i ' rigni donnii
noslri Tlieoderice gloriosissimi rigis.
'' Lne [)arlie (les (idiloursoiit lu «/oio.ii;, fcijiii .1/k.v. ]croii. 180. li. — \,ahus. Mniniui. di S. Am-
ost une faute, carie second diillVe est un èniaij^ov hi-agio , p. 5-2. — LcDIanI, /«stc. chit. de In Gaule,
jSaO, dont la valeur est l'jale à vi. (Voy. MalTei, t. l,p. 70 )
3.
20 CARTULAIRE GÉNÉRAL ])E PARIS.
^ Kjjo in Dei iioiiiii»' Viif'lcmiris liane epistola a me fada reli"! ot subscripsi.
Ei'canibei'la snhsciipsi. v Gliranno subscripsi. Si;;nuni f viri iiilustris Acerelio.
Signum f Bosonc. Ausonius rogitus a supra-scriptis banc cpistobi subscripsi.
Signum f Bosittone. Signuni t Cblodoaldo. Sigiuiiu t Ingoberto. Signuni f Ga-
inai'do. Signuun f (iaiidubo subscripsi. ("<ii subscripsi.
Oritrinal aux Ari'li. iiat. K. 'i. n" 2 6is"'.
13
097, (i avril. — Puiis.
Fondation, par Ganion et Adalguile, au lieu de Linmiu-s, d'un monastère de femmes
soumis à l'aljbaye de Saint-Vincent et Sainte-Croix de Paris'''.
In nomine Sanctç Trinilalis . . . Igilur Ojjo Gamnio et conjunx mea Adalgudis . . . monasfo-
rioluni in loco proprielafis noslie, nuncupantc Leniauso, in honore sancti Johannis et sanctf,'
Crucis vel ceterorum doniinoruni cepimus construere, ut ibidem puellas in honore Sanclç
Mariç institueremus, ul sub sancla norma regulç ibidem convtu'sare deherent . . . El duni ipsc
sexus l'eniineus per se minime ali(piid valeal cxerccrp, vel p-o mercede nostra augenda, vcd pro
carum necessitalihus jjubernandis, cis nnilatenus est lieitum loris (>i[iedi : proplerea omnia jam
dirla, ipsumrpic monasterium jam dictum Lemausum, nna cum villis v(d omnibus adjacenliis
suis, ut diximus, in (piihuslihet pagis vel lerritoriis, lani ultra Ligerim (piam citra, ad monaste-
rium Sancti Vinccntii et Sanct§ Crucis, Parisius civilale, uhi Sanctus Germanus in corpore
quiescit, ubi Authariiis abbas in Dei nomine una cuin norma plurima monachorum preess(!
videtur, donalum in perpfduo esse volumus . . . el post noslrum (juo()ue discessum, juxta quod
superius diximus, lani ipsum monasterium el jam dictas villas cuni adjacentiis, ipse Autharius
abbas aut successoiTs sui, (pii eo tempore in ipso monasierio Sancti Vinccntii et Sauctç Crucis
Sanctique Gcrniani luerinl, possideant perpelualiler ut habeanl in dominationem. .. Et ut
epistoia hujus donalionis lirma [)ermaneat, Biluricas in convenlu nol)ilium, in prçsenlia régis
domini nostri Chihhdieili relecta, et Parisius civilale in monasierio Sancti Vinccntii, die sexto
mensis Aprilis super altare sanctt,' Crucis posila, anno tertio ejusdeni domini nostri Giiildeherli
régis. — Turnoaldus 1^' ac si peccidor episcopus subscripsi. — (iuiilliarius, et ipse indignusdia-
''' Les Archives nationales possèdent ini autre acte
des mêmes personnages, également en original. C'est
une donation à l'abbaye deSaiut-Germain-des-Prés.
Elle est datée du ao aoùtG8'2 ou 083 (et non de 780,
comme Pardessus l'a im[)rimé à tort). Elle a été pu-
bliée par (inérnrd ( Poljipt. d'Irminon , app. p. .l'i 1 );
Pardessus ( /)(/)/hh(»^( , I. Il, p. .'î('>o); Tardif (Co--
toiis (kl Rois, p. I <|).
''' On remar(|nr dans relie pièce ccriains détails
de forme (jui pomraii'nt la faire suspcclei': le pins
im[i(irlant est Fempldi du mot miles dans les sous-
criptions. Mais il a |hi être ajouté j)ar le copiste du
cartulaire qui nous a conservé l'acte. Quant au
fond même de la pièce, son authenticité ressort
d'un autre diplôme du 'îiri février 708 (juc nous
cilons ci-dessnns(n" iï>]. Il ne serait pas im|iossible
(joe ce second di|)lôine eût servi de modèle pour la
fabiicalion iln premier. Toutefois l'aulhenlicité de
l'ini el de l'anlri' est g('néralement admise.
'■*' Le Cartul;iii-e jiorle -rAurnouliIns.i
CARTULAIRE (iK.NEUAL DE PARIS. 21
coniis, siibscripsi. — Madoliiiuliis iiulijjnus iiljljas suljscripsi. — In Clirisfi nomino Anclcboldus
iihbns sul).sciipsi. — Duraiuloinarus, gialia Dci al)l)as, subseiipsi. — D('si(b'rnn(lus, in Clii'isli
nomine abbas, siibsciipsi. — E«;o (ianniio banc (bmalidiii'^ iiici' cinlain icIrMcndo subsci'ipsi.
— Adalgiidis subscripsi. — Licrliniis miles subscripsi. — Dcrdandus miles siibscripsi.
A. Copie (lu xii" sic''cle, aux Arch. naf. LL. io-î'i (Cari, j-^-l i]r Sainl-Germain-dos-1'ivs), loi, àf) i".
K.lil. : (a) Maliillon, Aiimil. Ilriml. . I. I, p. 70',, .l'apiès A. — {h} lîouillaid, llist. ,1e Smiil-Gerwaui-ilfs-l'm .
pf. p. (1, <l'a|iivs «. — (c) linvpiijj'ri;, Dipluiiiuiu , cliarlw , p. ^i'iij, (Tapies n. ■ — ((/) Pardessus, DijiIuiikiIii .
chaiiœ, I. Il, p. 263, d'après c.
14
Vers 700. — Paris.
Legs faits à diverses églises de Paris par une liaiiie iiniiiiiK'e EriiieiillirMde.
. . . Baselicis eonslitulis Pai'isius, id est: basclicae Saneli Pciri ureio aigenleo, valenle soie-
diis duodece,el fibla aurea gemmata admanio dari consliliio; baselicae Dnninao Mariae, gavata
argentea valente soledus duodece, et cruce aurea valenle solediis septe, dari jubeo; ba.selicae
Domni Stefani anolo aureo nigellato valente soledus quatuor, dari volo; baselicae Domni Gervasi
anoloaureo, nomen meum in se babentem scribtum, dari pryeipio; baselicae Saneli Sinl'uriani,
in (|ua bonae n-coidacionis filius meus Deorovaldus reijuiescit, freno valenle soledus duodece,
et caballo stralo. el carruca in (pia sedere consuevi, cum boves et leclaria ( iim omui slrahira
sua, pro devolione mea et re((uiem Deorovaldi dari praecipio. . . sacrosaiicle ecclisiae civilalis
Parisiorum, missu[rio] argenleo, valente soledus (piinipiaginla, dari precipio. Ras(dicae Sancle
(Imces vel Domni Vincenti cocliaria argentea deeedari jubeo . . . lia do, ita ligo, ila leslor, ila
vos mihi, Quiritis, testimoniuni perliibetole teslanti. Ciferi citeraeque proximi proxime(pie
exberedis mibi estole, procubpie habetote. Si ijue lilurae vei caraxalurae in iioc lestanienlo meo
sunt, ego feci fierique praecipi, dum mibi saepis vidui recenseri. Addi etiam conslitui, si quis
contra banc testamentum venire voluerit, aut \olunlalem meam in aliquo coirumpere tenq)la-
verit, a comnuinione omnium sanctorum el a liminebus ecclisiarum elficeatur extraneus, el
insuper [an]le lrii)unal Ciirisli analbimalus peruiaiieat.
Actum Parisius, sub die et lempoie [sujprascriplo.
Signum f Erminethrudiae teslatricis. f Mummolus comes, rogante el praesente Ermene-
llirude, hanc testamentum subscripsi. Scupilio spalarius, roganle Erminetlirudiae, buic lesta-
inenlum subternolavi diae el anno quo supra. Munegiselus, roganle et praesente Ernimine-
llirude, hune leslamenlum lestis subternolavi die et anno quo supra. Baudacbarius delensor
subscripsi. E[use]bius, l'ogalus ab Erminellmide, hune testanienlum es[cripsi et subscripsi].
A. Orif;iual sur papyrus, aux Anli. iial. K. /i , 11° i.
Kdit. : (n) iMaljillon, Lilur,;. G,,//., p. 'lO:!, d'après A. — (/.) Mabillmi , Ih iv (/i/y/mH»/,™ , app. p. 92 ,.] suiv.
d'après A. — (c) Bri'ipiij;iiy, DijAimiata, charlœ, p. .'ilji, d'après A ou a. — (</) Pai-dessus, Diphinalu , chiirlœ .
l. II, p. 255, d'après c et A. — (e) Tardif, Cartons des Itois, p. ;i/i , d'après A.
22 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
15
70:i, -jô fr'M'ici-. — QiiEnsi.
Jiijji'iiHMil i);ii- lequf'l (lliililcherl III coiiliniiP la ddiialioii, laile |)ni' riamoii ot Ailalgiulo sa l'emmo.
<lii MioiiasIriT (II' IJnKiiirs à l'aliliayo île Saii]f-(lrriiiaiii-(les-Pr(_'S.
/f- (]liii(lL'l)i'rllius, rcx Fraucorum, vir iiiluslcr. Cuin nos . . . vcucrain-lis vir (^liedeiniarus
ahlia'" ... siirnjcix'bal (iuiii dicorit co (|ii()il iiiDiia.slliciiolo in paj;o Slanipiusc, nnucobantc
Li'niaiisii. ima ciiiii adjni'ni-ias suas . . . ad iiilc;;rimi. (|iiici|iiid |i(issrss]ii (ianiiiKiiii' coiulain
cl ciiiijdjM' siiai' iiiriiiiMala \dal;;iidc lurninl , pcr rni'iuii sliiiiiiriila ad niiina>lli\ l'io Sancti Viii-
ci'iili M'I Doiiiiii (icriiiaiii. ulii ipsi [iirciiisiis doiiiniis in cor|iiiri' ri'(|uicscil . ipiai' rsl siib opidiini
l'arisiaci' ciM'Ialis roiisliiirliis. ubi (ilirdidiiiariis abba prccssc \idt'tiir, condonavcranl
Daliiin i|uiid licil mcnsis l'\'biuariiis dics [vxv,] anno c;ii ri|[ui nitstri, Cai'iaciaco féliciter.
Raene valcle.
A. (Jiij;inal avec traces de sceau, aux Anli. nal K. •>, n° i3.
Édil. : (il) Maliillnn, Aclit SS. Oriliiiix Smirti BniecL, ,s;pc. m, pars II, p. (Jao, d'après A. — (/') Le Cointe, An-
iiiilcs ceci. Fnini-., t. V, p. ■J71), d'aiirès A i>ii ». — (c) Maliiilon , De te dij/lnmalica , p. 'iSa, et SuppL, p. <) j .
d'après A et 11. — ('/) lioiiillart, llisl. de l'al/h. de Stunt-Qermaiii-des-Prés , pr. p. 8, d'après A ut c. — (e) Gall.
Chrisl. mvn, t. VII, Instr. col. 4, d'après r. — (/') Heeued des Uistm-ims de Fi: , t. IV, p. (JSo, d'après c. —
(^T) Biéqiii,f;ny, DiphinmUi . p. :!(')(>, d'après A. — (h) Pardessus, Dijihmiatd, I. II, p. adi, d'après g-. — (i) Tar-
dif, Ctrlnnu des Unis . p. :i.') , d'apns A. — (j) Periz , Diplumoki , p. G'i , d'après .\.
K)
710, 13 dr.cenibre. — Montmaco.
■Iiei-eiiietit reiiilii par ( lliildebeil III en i'a\eiM- de l'aldiaye de Saiiil-Ueiiis ciiiilre (Iriiimald, cniiile de Paris.
an siijel des ilroils à pi'rci'Miir à i'aris r'I dans le Parisis, sur les marcbands (jni \enaieid à la fiiire de
Saiiil-Di'iiis ' \
IIIC Sl^NT CMIÏVS l)i: 1LI,0 TIIK LLKMO . m; ILI.O M VliC VïlIO . CllU.ni'Bl-.liTO liKGE.
'^ Cliililclicrlliiis, rcx Kiaiicoriiiii. vir iiiliisicr. C-itiii iii iioslia vcl |iruccium
iiosIroiMiiii prcsciicia. Mamacas. iii palacio iidsIio. xciiiciiles ajjciiU's vciioi-ahcli
' Cet acte est, le si'ul (pn meidionne l'abbi: Dipluiii.. I. Il, ]). 28.'); IVrlz, Diplom., p. (iS).
(lliedelniaiiis. I.'exainen paléi>[jraplii(pie de l'nri'jinal fournit, en
'* L'antlientieil(' de ci' di|ilonii' a ('t.' allaipie,' ellet, des prenves péreniploires à l'appui de l'opi-
par (iernion 1 \Ct. ir;;-. i'niiic diplom., I. I, p. ■i.'!i|, ninn sentenne pai- .Mabillnn. Le scribe a eniployi'
el delenilne par Mabilldii | l)i- ir diplmii. . |i. 'iS-.> I. des ncdes lirimienncs et des formes nionojjramnia-
Elle rsl ,ini"nrdlitu ciinsidi'iVr ciuniue liurs de liijnes. i|ne les faussaires des siècles suivants ii'au-
ilou|e( l!i('([ni;;iiy, /^//)/o)H. , I. I. |i. .'SHS; Pardessus, ran'iit pu iunter.
CARTULAIRE GEXEBAL DE PARIS. 23
viro Dalfino. abbate de basebca pecuHaris patroiiis iiostri Sancli Dionisii, ubi jmc-
ciosiis (louiiuis iii corpore re([iiie.s('it. adsiMX'baiit achersus ajTcnti's iiibislri vim
Grimoaldo, inaiorciii donuis iiostri, cii qod a l()ii;;o Iciupore (ihlodoviiis ([ori-
dam, aviis iioster. seu et postbia avuncubis iioster Gliiblcriciis, vd domniis el «jc-
uetur nostcr Th(Midorieus. eciain cl jjei'inaiius noster (Ihlodocliaiiiis. pcr <'oruin
precepcioiiis, illo (cb'iK'U, (|iiic(|uid de oiiincs iiejuiciaiilcs, aul Saxoiiis. vtd quas-
(•uni(iuolil)il iiacioiiis, ad ipsa saiicla fislivctatc duiiiiii Dioiii.sii ad illo marcado ad-
veiiieiilos. ad i|tsa Ijaselica Sancli Dionisii in intcjji-clalo coiicessisscnt. sic (pioijnc
ut nec jxistliia, nec Iniic, pars fisce ncipic ibydcni ad ipso marcado, ne(pu' mira
pago Parisiaco, aul in ipsa civctalo Paiisius, postia iiullus tcleneus ad ipsns lio-
menis negocianlos do ipsa vice non exij'intur nec lollintnr, scd hoc pars predicte
baselice domiii Dionisii in intejfrelati' onme Icmpore babirit conccssum adcpic in-
dultum. Unde et talis precepcionis predictorum [)rincipnm in prcsenle oslemledi-
runt relefrendas. Relicbas et percursas ipsas precepcionis, inventum est (pioil
lalitcr ab ipsis princi])el)us ad ipsa casa casa (^sic) Dei in inleoretale luit coii-
cessuni. l'ostia dicebant quasi agentcs ipsins viro Grimoaldo, niajorem donius
nostri eciam et comis de ipso pago Parisiaco, mcdietate de ipso teleneu eisdeni
tollerent, vel de jiaite ipsins baselice al>straerent. Aserebant econira ajjentes
ipsius viro Grimoaldo, niajorem donuis nostri, quase de loiigo tempoi'c talis con-
siietudo biissit, ut medietate exinde casa Sancti Dionisii recepcrit, illa alia me-
dietate illi comis ad parlera fisce iioslri. Inlendibant econtra ancntes Sancli Dio-
nisii, quasi hoc Gairinus qondam , loce i[)sius Parisiace comis, pcr l'orcia bniic
consnehidinem ibydein misissit, cl ali(|uando ijisa medielale de ipso tclciicu
eisdem exinde tullissit; scd ipsi agentes hoc ad palacium lesogessissent, el conim
precepcionis in integrctalc seinper renovassenl. Iteriim impiisituin est ])er |>liircs
persoiias, eciam et ])er ipsas precepciones, ([od antedicte princcpis ibydem in
primordio et in jtosternm, in inlejjrelali concesserunt vel adlirinaverunt. Syc
asenciente ijiso viro Grimoaldo, niajorem domus nostri, eciam et alii pliiris nosiri
lidelis visi rueriint decrcvissi vel judicasse, ut agentes ipsius viro Grimoaldo, pro
parlera fisce nostri, eusdein exinde per vuadio de ipso teleneu in integretale re-
veslire debirent; qod ita et ficerunt. Sed , dum ac causa taliter acla vel deliiiila
seu iiupiisita vel jndecala, in quantum inlusler vir Sigofredus, ciunis palatc
noslre, leslemoinavit, fuissil denusceter, jobinmius ulomne tempore pars prcdiclc
monastii'iae Sancti Dionisii, ubi ipse preciosus domnus in corpore re(juiescil, cl
Dalfiims abija, vel siiccessoris siii, ipso teleneu in integrelali de ipsa fisti\ étale
Sancti Dionisii, tain qod ibidem super terras ipsius baselice resedire vedinlur.
quain et postia ipsa vice ad Parisius omne lempore, inspecta eorum anteriores pic-
ceptionis. babianl exindccatum ad(pie elidialiiin. Et (juateiius, anlebaclis lein[iore-
bus,clade inlercedeiile, de ipso vigo Sancli Dionisii ipse inarcadns luit eraiitalns.
et ad Parisius civelale, inter Sancli Martini et Sancti Laurenle baselicis ipse niai-
Vi CAHTI LAIRE GENERAL DE PARIS.
cadiis liiil r.irliis, cl iiidc pirci'jjcioiiis |ir('(licloriiiii prince|)Uiii arcepcruiil, iil iii
ipso loco iiiil iil(y([iic nt] ipso listivcîtale rcscLlibant ad corum nojjucia vel coii-
niei'cia excrcioiida, ipso teleiieii [)ai's pirprediclo i^sic) basclice doiiiiii Dioiiisii in
inteofolale l'ccejicril; et se evciiit, aul pro clade aiil pcr quacuiiKpielihit dela-
cioiK' inlerveidii, cxiiidc alinhy fiieiit, ipsi uiarcaliis eiiiulatus, predictiis teleneus
iii inte<;relale ad i])sa casa I)ei, prcseiilis teinporebus et fiitiiris, iii liimcnarebus
ipsiiis Saiicli Dionisii, pro reverencia ipsius sancti loce, permaniat concessus ad-
(pie iiidiiltiis : et sit taiii iiiler parle lisce iioslri, ipiaiii et iiiler a<;eiites Sancti
Dionisii, oniiiis Hs et alterfjacio sul)ita.
Actulius jiissus recojjnovit Grimoahio majore donms. Bene Valete.
Dalinn (piod licit niinsus Decendx'r, diiis \ni, anno xvi rigiii nostri, Mauiaccas
lebcilei'.
Orij'iiial avri- traces ilr scran, aux Aiili. liai. , K. .'i, n° iTi.
17
(17, -iN Crvi'iiT. — (liiMi'iKn
I)oiialioii, |iar (iliil|i(Ti(; II, à l'aljiiiiye ilo Siiiiil-Di'iiis. ilo ki l'on't Ao liouvi-ay et du ili)iiiaine de Clicliy
m. habilail liM:anledc la lorèl.
CAIITV DE ROVKIÎIiTO.
Chilpericbiis, re\ Francorum, vii- inhister.
Seali(]nid ad bica sanctoiiini d(> nostris niiinerebns j)nslainus vel coiicidenius.
boc nol)is ad nieici(b'ni vel slaliilelate rijjiii noslii, m Dei nonieiie, perteniic con-
lideniiis. Ideo cojjnuscat bulilelas seo magnetiido vestra, (piod nos, i'oreste iiostra
lloverilo, cuui oiinieni juie vel terinene siio , ad intejjruni, (pic est in ])aj;o Pari-
siaco, siipei' lliiviiini Sijjoiia, nna cnni illo lorestai'io nonieiie Lobicino ([iii cou-
nianil in lisco nostro\(^lMS C,lip[)iaco, nna cnni inansus (piod in i[)so (îlippiaco
Icnire vi(btiii-, vel teiias ad ij)sns inansns aspicientes, ad inleoruni, ad Jiasileca
pecidiaics palronis noslii Sancti Dionisii, nbi ipise pirciosns domnns in coi'|)ore
['('(ineiscil , \A \\\n doniniis Tniiioaidns episcopns"' ciisins preesse viditnr, ad pc-
licionc ininslii mto liajjanli'c^do, inajorinidoiniis nosli'o, plina et iulejjTa jfracia,
ad diae présente, \ise liienins concessisse. (hiapi()|)ter [)er pi'esente precepcioue
specialins decerninins nrdenaiiduni , ipiod in perpehunn circa ipso sancio loco
inansurnni esse volenms, ni ipsa l'oi-este nosira liovei'ito, cnni onnieni jni'e vel
terinene siio, ad nili'jjrnin . nna cnni snprascnpto lorcslario \el niansns snos, cnni
terras vel prala in ipso Clippiaco, ad intej|rnin, ipse doiniins Tiirnoaldus epi-
''' Cel ;icte est le deniiei- en dal(.' où li[|iii-e ri''vèi|ue de i'aiis Tiiriinalil.
CARTULAIRE HEXERAL DE PARIS. 2.")
scopus ad ipsa sancta basileca donini Dionisii iiiartlicris, pliiia et intégra gracia,
ex nostro nmnere largitates, lioc habial concessum adqiie indultiiiu, ut eis iii
aiitia seniper nielius delectit pio stabilotate rigni nostri, vel pro sainte patriae.
Dorniiii meserecordiae adteiicius exorare; et nulla reqiiosicione, iiec iiullo inpidi-
îiH'iito ad judicibus publicis, tain nostro tenipore quani et ad succedencinni
rignni, ob lioc habire non pertemiscant, nise ad suprascri|)ta sancta basileca
domni Dionisii, nostris et foturis temporibus, proficiat in angimentis. Et ut hacc
j)recepcio firmior habiatur, vel per tempora conservitur nianus nostii subscripcio-
nebns subter eam decrivenius roborare.
%. Chilpricus rex subscripsit.
. RaganlVidus optolit. Bene Valete.
Datuni pridiae kalendas Marcias, annum secundnm rigni nostri, Conpendio, in
Dei nomene féliciter.
Original avec traces de sceau, aux .\rch. nal. K.'i , n" .il.
18
"17. 26 avril. — Pahis
Confirmation, par Chilpéric II, des privilèges Je l'aUiaye de Saiiil-Maiir-dcs-Fosses. rrDnta siili
die viu kalendas Maias, anno 11 regni nostri, Parisius civitate, féliciter. ^
Édit : (a) La!)be, Alliance chroml. . t. 11, p. 'iliS. — (b) Le Cointe, , !«//«/. n;1rs. Fnuir.. I. IV, p. r.f,:! , d'oprè^ o. —
(c) Mabillon, De re diplnm.,^. hUO.— (d) Bec. d<-s Ilixt. de la France ,1. IV, p. (I;,.'). d'après r. — {<■) Gnllia
christ., t. VU, inslr. col. 0, d'aprésc. — (/) Bréquigny, DijAvnidla , chm-iw , I. I, p. ^iili. d'après f. — (/;) Par-
dessus, Diplomala, cliarltp, I. II, p. 3 la , d'après /i — (/i) Perfz, Dijdoiniita, p. -N, d'aprèvs c
19
Vers 7.30.
Confirmation . par Thierry 111 . d'une donation de divers biens situes en Rerrv , laite par Gantier et sa l'enime
Goda, à l'abbaye de Saint-Gcrniain-des-Prés. rrAd ecclesiam Sanete Cincis Sanctiipie Vinceiitii lévite el
martyris iiti preciosus confessor Germanus in corpore requiescit, in suburbio l'arisiarc urbis. . . suli
dominatione et providentia Autbarii ecclesie Sancte Crucis prcdicloriimijue sanetoriim nbbate. . . ' -
.\. Copie du xii' siècle, aux .\rcli. liai. LL. loa'i {Carlul.fir de .Saint-Gerniairj-ili'.s-Pres l, fol. il~i\'.
B. (^opie du xiv' siècle, aux Arcli. nal. LL. i o-iù (Cartul. de Saint-ljermain-des-Près). lui. 2 r'.
C. Copie du xiv° siècle, aux Arcli. nal. LL. loag (Cartul. de Saint-Gcrniain-des-Prés), fol. i! r".
Kdit. : (0) Bouillard, Hixt. de l'ahUuje de Sa,„l-Gn;,uin,-des-[>rrs , pr. p. S. d'après .\. — (h) Br.vpu|;My. /'./,/...
tnatn, p. '.M'n. d'après a. — (c) Pardessus, Diidnmidit , cltinUr . l. Il, p. iWii. d'apies /.. — id\ Prrtz, IhphmaUi .
p. -jo.'), d'après \ ou a.
''' Ce diplôme est le plus ancien acte i-nyal, ''' .Nous avons cru devoir mentionner ce di-
daté de Pans, dont l'aiitliPiiticité n'ait jamais été plôme, (juoiipi'il n'ait (ju'une importance secnn-
mise en doute. daire pour l'histoire de Paris. .Mais, comme le>
Cartul.— I. 'i
20 CAIiTI LAini-: GEiNEUAL DE PARIS.
20
7.")3, 8 jiiillfl.
(iciiiliiiii;ilicin, par I'(-|iiii le Biol', ilo l'iiliandoii fait i'i l'alilinve do Saliil-Dcnis, jiar Irs rois ses preili'cosscurs,
ili's (lioils il(i lise ilaiis liiiit il' l'arisis, sur les iiiarrliarids qui vieiiiieiil à la loire do Saiiil-Doiiis.
COMIliMATIO DE ILLO MEltCVTO 011 DICITI 11 S\NCTI DION^SII. TKMPOIli: l'IlM'IM UECIS.
)[■. I'i|i[)iiiiis, rcx l'riincoi'iiiii , \li' iiiliisici', omiiiLiiis diicibus, cuiiiilibiis, jji'iillio-
iiihiis, (loincslicis, vccaiiis, cciili'iiai'iis, vcl oiniies agentes taiii preseiitibus quam
el fiiliiris, scii el oiiincs iiiissus noslros de palacio iihiqnc (lisciirrcnti'S. [|;itiii-
cojjiioscal iililitas scii iiia;;iiitii(l() vcstra, veneraliilis vir Foiradus, aldja de Ijasilica
[jeciiliaris patroiiis iioslii saneli Dioiiisii, id)i ipse preciosus dummis cuiii sociis
suis coi'iiore rc(jiiiescci'(' videliir, vel i|)se a]d)a iiiia ciini turiiia phirima iiiniia-
clioriiiii lu i|iso cemdjio deiren- videiilni', vel Domino luilitai'e iioscuiilui', iiiissa
ncliciiiiie, iioliis sunjiessci'iiiit eo (|ii(id a loiijjo teiiipore [aiili!]rii)i'es re;;es doiiiiiiis
Da|;oljeihis el Cldi)d()\ iiis. seu el |)(»sl(;a Hildericiis cl Tlieiidci-iciis et CJilollia-
riiis, (|ii()iidaiii i'e;;i's, cliam et Ililtlierttis et avuneuliis nosler (ii'imoaldiis iiia--
joi'iiiiiddiiiiis, i|>sif|iic (|ii()iidaiit, oiiiiies telloiieus, inlVa |ia;]0 l'ai'isiaco, de illa (es-
livilale saiicli Dioiiisii in idipso pa{;o Parisiaco, de oiniies iieciieiaiiles. taiii
Saxsones (piani riisiuiics vel alias iiaciones ])i'oiniseui:'^, de (piasciiUKjue paj^os
vcl |)in\in<ias ad l'eslivilale saiicti Dionisii martyi'is, tain iii ipso marcado quain et
in i|isa civilale Paiisiiis de ij)sa vice, seu et per villabns, vel per agros, tam
ibidem (piam et aliubi, ad iieîjocianduin vel uecocia plurinia exerceiiduin et
\ina coniiarandum, in poilus et perdiveisa Ibuinna, ipii ad i|)sa lestivitale adve-
nci int, nt ipso tellonens in inle;;ritale de ipsa vice ad casa Saneli Dionisii con-
ci-ssissent vel conliiinassenl ; mide et ipsas pi'ecepciones vel conlirmaciones an-
[riinrum r(';nim nobis in pi'escnle oliiiilerinil l'clencndas. licleclas el pei'cni'sas
i|)sas pi'i'cepciones sen et conlirmaciones, v(d illo judicio cvindicato domno Hilt-
berlo icjfe el avMMcido n!)stro (liimoaldo niajorumdomo, (piem ajjenles Sancti
Dionisii snpei' a|>cnles ininstii viro (Irimoaldo majornmdomo ev mdicavcciuil .
iosnm nobis obtnllcrnnl ad iclejjendMni; et poslea snj;[;eiebat ipse Foiradns aljba,
vfl monachv Sancti Dionisii. et lioc dicebant ut ille tellonens de illo marcado in
Villabns vcl a;;ros eoinm lolns abs(pn' jndicis inti'oihuil ad casa Saneli Dionisii
iiicilloiM's aiiloiirs Tciiil in\(iinii' pour iulroduire pas avoir romai-quéo. La foruiule Dci gratta rex
ijiuis la lislo ilis aMii's de Saiul-Ooriuaiu-dos- jniulo au ikhu du roi, la luouaoi' do l'onfor ot
l'ri's uu Aulliaruis, dfuxit'Miir du imni. ipi'aucuu d'uuc aiuoudo ilo ,'liin li\ ri's d'or, la lormc de cor-
aulre ddciuiioiil no tuoiiliinuio. il uous a paru ulilo l^iius uiuus propres, iniu-iiissent, croyons-nous, des
lie si<;ii.ilor la laussoli'' ili' ce ddcuniciil . ipio les arjpuiioiiK sullisaiils pour ronlesler l'ailllienlicité
prdci'douls ('diloiU's, sauf M. l'orlz. \\i' soiuliloul de ce diplôme.
)ro
11
CARTULAIRE GÉNÉIiAL !)!• PAISfS. 27
adesse debebat, et boc dicebaiit quod ante lios aiiiios. fjiiaiid(j Carbis liiil ejectus
per Soaiiacbyble cupiditale, et GairelVcdo Parisius comité iiisidiaiile, per eoruai
coiisf'iisu, ad illos nccuaiilcs vel marcadaiiles por depiccacioïKMii uiiuiiupieriujue
biiniiiieni in;;enuuin diiiai'ius (juatluor dare i'ecisseat, et hoc eis iiialo ordiiio lulle-
nint; et postea Gaircbar(bis coiiiis j'arisii, vel a{;eiites siii, ipsaiii (biprecacioiieiii.
(|iioiiiodo ibidem inveiieruiit per coiism'tu(biiem . ad ipsns bomiiics lioc cNacla-
baiit, et ad unoquemqiie bomiiie iiigeiiuo de quacumque iiacione, (|iii ad illn
iiiarcado adveiiiebant, diiiarius quattuor de eorum capite exactabaiit, si iii!;ciiuus
esset, et si servus eral, tune conjurace deljcljat (piod seivus liiissei, et ipsi ho-
niines, qiiando ipso sacramento jui'oljaiit, quiii(|ue (biiariiis pro iioc douidtaiil.
Et lioc agentes Saiicti Dioiiisii, vel Foh'adus al)lja, seii ilb' moiiacb) (Hcrbaiil
quod per talem coiisuctudinem ille marcadus fiiisset emiiiiiatus vel abstcactiis, et
ille necucianles vel omnes nacioiies. qui ad ipso marcado adveiiire solebaiit. j
bac causa ipso inarcado delngiebaiil, et ille telloneiis de ipsa casa Dei eiat mi
nuatus vel abstraclus; et ipse Gaireliardus boc dicebat quod alla coiisuetudiiie i
ipso marcado non niisisset, nisi qualem antea ])er emission<' Soant'cluldae vel jam
diclo Gairefredo missa l'uisset et ibidem invenisset, et aliter cxinde a;;cre non vo-
lebat nisi quomodo domno rege placebat, vel quomodo a longiim (empus tenqiora
reguni ibidem luit consuetudo, vel ad ipsa casa Dei [in in]legritale i|)S(^ tellonoiis
fuit concessus vel conservatus. El dum liac causa sic ada \el peipeti'ala iuve-
nimus, per anteriorum regum taies prccepciones vel confiiniaciones nobis obtule-
runt relegendas, una curn plures nosiris fidelibus, id suni : Milone, Hebnejfaudo,
Hiidegario, Clii'dlliai'do. l)ro;;onis lîaugulfo. Gisleliario, Leutblredo. liaidioiK'.
Tbeuderico, Maganario, Aithado, \uallljario, \ult'ario, etVuicberlo comité pa-
lati nostro, visi fuimus judicass(! vel decrevisse seu conlirniasse, et de iiovo itc-
rum con[cessi]sse, ut ab bac die nulbis [ex] judiciaria potcsialc, nec in ips(j |mar-
ca]do, nec per eorum agros, nec portus, nec de bomines eorum, nec eorum necu-
ciantes, nec de omnes naciones quascum([ue qui ad jamdicto marcado adveninnt.
nec per villas eorum, nec de navigia, nec de portus, nec de cai'ra, nec de saumas.
nullo telloneo, nec ioratico, nec rotatico, nec pontatico, nec poi'talico, nec salu-
tatico, nec cispitatico, nec mutatico, nec nulla exacta, nec consuetiidines, nec illos
dinarios qualluor, ([uod de omnes naciones (jui iliidem ab ipso marcado ad\i'-
niiint, (piem Soanacli\ldis et Gairet'redus comis, ut supra memoravimiis, in con-
suetudine miserunt ad ipsos necnciantes, nec infia ijiso pago l'arisiajjo, nec in
ipsa civitate. de ipsa vice nec aliidii, qui ad ipsa sancta lestivitale adveniunl.
nulla exacta nec conlrarietate, neque vos, neque jiiiiioi'es seu snccessores vestri.
exigere nec exactare [non] presumatis; nisi, ut diximus, ([uicquid exinde liscus
noster tbrsitan ad parle nostra, sen (;t ad omnes agentes nosiros, potu(M'al spc-
rare, omnia et ex omnibus i[)se telloneus ad ipsa casa Dei in inlegrnm sit con-
cessus atque indultus vel evindecatus, ita ut futuris temporibus per noslia am-
à.
28 CARTILAIRE nÉNÉHAL DE PARIS.
Uiritate vcl anterioriiiii re{;iini, liabeaiit coiifirmaf.um vel cviii(licatiiiii. (hiia nus
propicr Dcuni et revcreiicia pi'd'ali saiicti Dioiiisii niailyi'is, seu pro animae
iiostrae l'cmediiun, vcl slahilitalc rejjni Fraiiconiiii et filiis iioslris vel posteritate
eoruui, lioc in luminaribus ad ipsa rasa Sancti Dionisii, vel ad ipsos monachos,
scii paiipcrcs et perej;rin(is, in iinslra aclcniosina, lior in omnilnis concessiinus
vcl coidliniavinius, ut cis nielius delectet pro stabililate l'cjjni nostri , vel [)ro
ciiiiclis lendis nosti'is, Domini niisericordia adtencins dcprecare, et ut aevis et
pcrcniiis IciiipoiiJjus ad ipsa casa Dei juoliciat in au{[menluni. \'A ut haec conlir-
niacio nostra, inspccio ipso judicio doiano llildcherto re{;c vel alioruni icouiu.
seu et avunculo nnsti'o (liiuioaldo inajonundoino, lirniior liabeatui-, cl nica
ipsa sancta casa Dei percnniter conservctur, manu nostra subler eani decrevinnis
adsi.iniarc, et de anolu uostro subter sisnljarc.
Si[Tiiuni i domno noslro Pippino {jloriosissimo rege. ]f Eius jussus recognovi
et subscripsi. i^^'ne Valeas.
)^ Datuni (piod fccit niense Julins dies octo, anno secundo regni nosti'i, in
Dei iKimine Icliciler.
A. Orljriiial hcellf, ,nix Aidi. nat. K'.5, if 't.
li. C(i|Mc (lu Mv'sièdu, à la liilil. nal. nis. Int.. 5/11 y (Caiiul. île Sainl-DoTiis), p. aS-
21
iid oclobre.
.liinTincnl iT'Milii |iar l'(''|iiii le lirrf , ni.'iiiilfiiaiil les di'uils île rablinye de Saiiil-I)eiiis sur le iiiarelié
lie Sniiil-Deiiis. rinili-iiii'eiiienl ;ui\ |M-éteiilimis île (îerard. comte de l'aris.
rnvKCKi'Tni i'iim'im hkgis dk mkiicato sancti d^omsu.
)^ Pippinus, re\ Francoiiuii , vu- inhisicr. \cnicnlcs ajjcules Sanli Diouisio et
Follcrado abbale, Adcrultus cl liodejjarins, Couipcudio, palacio pid)leco,sub die
(b'cinio kalendas novendiris, anno oclavo re<;iii noslii. nbi nos ad univei'sorum
causas aiidiendas et recta judicia (b-tcruiiiianihnn rcscderenius, ubi visi suni in-
terpellasse (jerardinu coniileni, eo (puid uuilo oïdim; reconteudebat et l'etinebat
tcdoiieo infi'a Parisius c\ navibus cl |)ontis volulaticos ac rotaticos, (juein ab ipsa
(be niissa sancto Dionisio senipcr ab anlnpio accipiebani ajjenics sancti donnii
Diouisio. Ilude praeibcins (îcrarihis conies d(Mlil in responsis, (piod ipsuni telo-
ncuni aliter non conten(l(d)a[ nisi (pu)ni()do antecessores illius, ipii comités iue-
runl anie illuni, ad ipsuui ad siiaui pai'leni relincbal. Supi'adicti autem ajjentes
Sancii Dionisii ila conira cuin inicndcbant et ostendebant praeceptum Dagoberti
régis, (piidilci' ipsuui inarcaluni slabilisset in i[)so pago, et postea ipsuni cum
oumcs lelon(N)s ad parlent Sancli Dnunsii delegasset ac lii'inasscl. Et ipse doumus
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. -29
re\ Pippinus adfirniabat, (jiiod semper a sua iiifaiitia ipsos teloneos |)arlt>l)us
Saiicli Dionisii habere et rolli'ijt're vidisset. sed Gerardus eûmes lioc millo modo
(■onsciiticbat. Et tuiic taleiii placiluin slaliiriinit , ul ileiuiu siiiiul ad iidiIcs lc<[i-
timas conveiiii'ont in eodeiii palalio, ctanlcjam dictuiii duimiiim Pip[iiiiuni ipsaiii
infeiitioncni dilliiirc dchnissenl, sicut le\ edocebat. Deiii(pic veiiii'iiles jam ibiii
niissi et advocati Saiicti Diuiiisii, AiliiiH'iis et Rottjarius, ad coiidiciiiiii placitiiin.
(juai'to kaleiidas noveinbris, laies testes ibi praeseiilaveruiit, (jui ijisos tidoiieus in
Parisiiis accepenint cum oinni eoriim iategritate ad partein Saiicti Dionisii. Tiuic
illis jndicaliiin luit a \ uidone, liaulcone, Milone, Helinjfando, ISuthaido, Gisle-
bario, vel leliquis ([uaniplures, seu et Vuicbertu comité palalii nostro, ut ])ars
Sancti Dionisii, vel snpradicti advocati, boc comprobare debuissent, ({uod et de
praesenli visi sunt l'ecisse. Praedictus namque Gerardus conies ita dédit in res-
ponsis quod aliter non volebat facere, nisi quomodo lex erat et domno rege pla-
cebat ac suis fidelibus (jui ibi residebant. Unde et ipse Gerardus ex praedictos
teloneos se exitum dixit coram eis. Onapropter tune illis oportunum luit et iiecessa-
rium ut taiem notitiam ex boc l'actu accipere debuissent, ut ab bodiernu tenq)ore
et die pars Sancti Dionisii, vel agentes ipsius, de ipsos telom.'os securi et quieli re-
sidere valerent, et sit intei' ipsos in postniodum omiii tenq)ore ([uieta et subita
causatio.
Signuni i «[loriosissimo donnio Pi[)[)ino rege. % Eius jussus recognovil et sub-
scripsit.
Datum tertio kalendas novembris anao snprascripto, in Dei nomine féliciter.
Original avec tiaces de sceau, aux Arcli. nat. K.5, n" i^.
22
772, ■io octolire. — IIéeisial.
Coalinanlioii, piir (iliarieiiiaijin', du l'iiiiimuiitc accoi-il('e pai' ses [)R'ilrepsseiii's
à l"aljl)a\o de Saiiit-Gerniain-des-Prés.
EMUMTATKS QUKM KECIT CVROLUS LANTFHEDO.
% Carolus, gralia Dei l'ex Francornni, vir inluslei-. Megalis serenitas semper
ea instruere débet (|uae ad aeterna nuiltimoda conlerant lucra, ut de [)raesente
regimine ad caelestem vilam conscendere, ([uae et illud iiubis oporlet el condecet
cuncta salubri consibo [)eragrare, ])ricipuc petilionibus saceidotuni, in ([uo nostris
auribus tuerint ])rolati ad etïectnm in Dei nomeri inancijiare. ldeo([ne dum et
nobis et |)lni'es liabetnr jiercogiiitnni, qiialitcr jjasilica Sancti Vincenti l't Sancli
Germani sub opiduni Parisius construcla, ubi ipse praeciosus doninus in corporr
requiescil, a parentibus nostris anteriores reges, vel a nobis, intégra enuinitale
30 CARTULAIHE GÉNÉIiAL Dl- PAIilS.
de oinne.s villas, aj^ros, vcl terraturiis, videliir liaLcir coiicrs.siis. Scd nos, pio iiun-
cc(]is noslrae coii|)('iidiiiiii, ad pelitione vciieraljile \iro LaiiUredo abbale, (jiii ibi-
dem ciistos praesse videlur, pro rever(Mifia ipsius saiicti loci, tam villabus, agris,
tenatuiiis, tam ulti'a Ligere rpiam citi'a Lijjore, vel ubi et ubi in rejjno, Deo pro-
])ili(i, noslio OUI uni possessiones esse iioscunlni-, lam enniniUilis "', qtiam reli(|iia
omnia inslrumenla i|)sius IjasiHrae Sancii \incenti vel Sancti Germani, vel un-
di(pie ibidem delepalnin habeni, ant adliiic in Dei nomen a Deo limentes liomi-
niUis addiliim vid Cdnialum luciil. pcr nostia j)i'a('ce[)lione confirmamus, et in-
teîjia emunilate a novo concedimns, ni (piiccpiid lisciis noster, de qnaelibet modo,
de omnes liomiiies, fpii super terras ipsius liasijicae Sancti \ incenli vcl Donnii
Geiinaui conmanere noscuntur, babci'e |)otueral , et de ounies ledibuliones ([uas-
libel, abscjue ullius judieis introitum aut repetitione, liabeanl concessum. Prae-
cipieiites enim jnbemus ut neque vos, neque juniores scu suceessorcsque vestri,
nec nullus quislibet ex judiriaiia ])n[estale aecinclus pi'o (pmcumque modo,
nullus ingeimis in eurlis vel Icrialuiiis [)raerati basilice (juud juaesenli tem-
|)ore possedere videnlui', aut ([uod in antea a Deo timenles liominibus ibidem
luei'it additum aul eonlatum, nrc ad causas audiendnm, nec b'cla exijjendum. nec
districtiones laciendinii, nec maiisiones faciendum, nec nullas parafas rctpu-
rendum, pacnitus iii|;i-edei'e, nec e\i|;ei'(', nec lacece nullatenus ])i'aesumatis, et
practermissa vestras i'e[)etitionibus ipiasi aut vesiris Iciriporibns aut antecessoribus
vestroi'um l'epetitiouem''*, omnia siq)eiiusscii|)!a perpeluis, Den auxiliante, lenqio-
ribus maiieal iuconvulsum, ila. ul dicliun est, (piod onnies liomines qui supei'
teira vcl su])rasciipte basilice Sancti Vincenli et Domiii fîeruiaiii conmanere nos-
cuniui'. et de ca[)ut eorum. et de (imnes icdibulioues ([uicquid liscus'" noster
exindc e\ire ant sperarc jiotucrat, vos ouniimodis pi'aescntaliter removere^'' iii'c
re(piiiere non sludealis. Et l'ortasse, caliditaleni judicum lacicnle, ipsas enaïui-
tati's aliubi fuei'int inruptas, a modo decerniinus ut nidius hoc lacère praesumal.
(pii non vultreiuui aiuissione mullarum: sed (pn)d a priscis parentibus nosti'is an-
teriores reges ad ipsa sancta ecclesia Donmi \ incenli et Sancii (iei'uiani noscitur
luisse concessum , ius|)('clas eorum |)raec(qiti()nes, vcl nos a no\o nostra iudidjjeutia
roboramus, attpn:; plcnissnna et |tiuuiptissima voluntate. pio rcspeclu lidei, jam
dicto Lantiredo abbati suis(|ue successoribus concedimus, ut (|uid nullus pro(jua-
libet ocasioue^'' reli'ajjare aut niinui convelli praesumalis. Sed (piod llscus noster
lie antedictis villis stquascripti basilice Sancti Viuccnti vel Donnii (iciniaiii ubi-
cuuHjue ni rejfno, Deo jji'opitio, nostro liabere videiiliir, ad easdein proleuen-
tiniii potiierit au|jmenlare, ad ipsa saucta basilica peremiis temporibus proliat
in aii;;ni('iilis. liane (puxpie auclorilalcm . ul percimilci' nosiris et l'utuiis, Deo
''' i\(iiis II avons pas cni m'ccssaire rio conserver dans le texte de ce diplùnic les fornics reiiiiniilalatis,
rcpilmrieiii, Msciisciis, riMiiDre, rM^■l^isioll('. i ([iii se lisent dans l'oi'ijjiiial el ([ui iicms seniiilonl uin'ciiieineiil
nii|iiital>les à I inad\erlaiice du sciilje.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 31
aiixilianle, temporiljus, a vobis vcl veslrisque siiccessorihus iiiviolabiter ut vi-
fjorcm pordiirct lirniilaleni, niaïuis nostrae subscriptionibus subter eain decre-
vimiis l'oborarc, et de anido iiostro suljlor si<;[;illai'e.
Sijjiuun (^inoiiojjraininc) Caroli ijloriiisissiini re];is.
% Hado ad viccni llillicrii.
Data tertio decitiio kalciulas iioveinbris, aimo qiiiiilo n'uiii iiostri. Artiim lla-
lislallio, })alalio [)id)li(M), iii Dci iiomcii lilicitor.
A. Copie scellée '' du ix" siècle, aux Arcli. nat. K.li, n" i'.
B. Copie du xi° siècle avec (nices de sceau, aux Arcli. nat. K.G, n' i ''.
C. Co]iie du Xii" siècle, aux Arcli. nat. LL. 10:1 'i (Carlul. ij-i t\r Saiiil ijermain-dns-Pn.'s), fui. ■?.- \'.
D. Copie du xiv'' siècle, aux Airh. n.iL l,L. nrM| (Carlul. dr Sainl-Criniam-dri-I'ivs) , fol. 7 1".
il.). -j'S juillet. — DmES.
.lugfiiiient de Cliarlemagne , adjngoanl à rajjbaye de Saint-Denis le monastère de Plaisii- en Pinceini?.
dont la propriété était contestée par Herelienrad, évèfjue de Paris'- .
A. Original scellé, au\ .\n 11. nal. K.(i, u'7.
Kdit. : (a) Mabillon, fh rc dipimi,., p. A(,S, d'après A. — (/<) Dubois, Uisl. m-lrs. l'uns., I. I", p. -id'i
d'après a. — (c) Féliliien. //<»/. ,/,. /'«A/,. ,/,• S,iu,l-lh;„j«, pp. p. ;!i;, d'après A. — (-/) Hniunl ,/r,< //«/. * Fr.
I. V, p. 78^4 , d'après a. — ( ,-) Mi|;iie. Cm-^.l, M,,;;,,, .,/,., I. I", p. f,'..") , d'après ». — ( / 1 Tardil, Oiri„„^ ,/« R,„,.
p. ."jg, d'après A.
''' Cette copie a été considérée comme l'acte ori-
{[inal par tous les auteurs qui l'ont publiée. .Mais
\I. Sickel (Regcsten dcr Urkumlm dcv Erstcii Kuro-
liiilfer, p. 9.3-2, n" iG), a donné de bonnes raisons
pour croire fjue l'acte conservé aux .\rchives n'est
pas l'original même, mais une copie exécutée au
conimenconient du i\' siècle. Il est en efl'et incon-
testable que la signature du chancelier liado, telle
qu'elle se lit dans cette pièce, n'est pas une signa-
ture autlienliqne, mais une iniilalicm plus ou
moins lidèle du paraphe de ce clKinri'lirr. Il faut
donc considérer cette pièce coiuuii' une lApéili-
tion contemporaine, mais non ((iiruiic r(iri<;iri,d
même. Il y a lieu également de l'.iire uni' .uilre rr-
marque. dette pièce esl iiiliipnM' il.ms ts mvi'ii-
taircs des Archives cnuiiiir (''laiil sçrlliV. Or le
sceau qu'elle porte est ci'lui de Louis le Pieux,
à la légende XPE PROTEGE HLVDO-
VVICVM IMPER ATOREM. Mais, en déta-
i-liant I envelop|]e de pai'chen)in qui cachait la
partie postérieure du sceau, nous avons pu nous as-
surer que la cire plaquée au revers de la |)ièce
n'est pas de même nature que celle ipii poili' leii;-
preinte. Ce sceau aura sans doute été' .ijdulé a la
pièce à une épof[ne |i<mi ('•IdijpKV île nous, cai'
nous savons par Maliillun . (pii a piiMii' le ti'xie et
le l'ac-similé de deux ou (i-ois li;;iics di' ce diplôme
( De rc dijilom. . p. -^187 ). qur li'scc-ni n Vxistait plus
au xvii' siècle.
'■' Ce diplôme nous nicuilre la laçon dont l.i
justice s'exerçait au miT siècle; il irinle iiik- cu-
rieuse épreuve judiciaire; il lôurnil la plus ancienne
mention connue de l'épiscopat dllercheiuad ; il
existe encore en original dans le plus riche di pôl
d'archives de Pai'is; nous lui devions donc uie'
mention dans notre recueil.
3i' CAIiTCLAIIiK (lENEIIAI, DK l'AlllS.
24
Avant 770. NoM-inbre.
(Jonliriu.'ilic/ii , afcorili'f |inr Chaii('nin;|iin ,'i l",-ilihiivi' île Soiiil-Denis, du droit dfi percevoir à Paris et dans
I lli'dc-l'V.-iiiii' liius 1rs droits (le |M';i!;r siii' 1rs inan-liiiiidises apportées à la foire de Saint-Denis.
Tr.A(;T(»i;l\ DOAIM KMKILt IMl'l-IiATOlUS II1-; MKl'.CVTO SANC.TI DtDMSIl.
% (wiinliis, -jifilia Dci l'ox Ffaiirormii cl Loiij;()|jaiil()runi fi(l({iie ])alriciiis
lioiiiaiioriim. (liiiii, in Dei iioiiiiiie, \ cinieiia in palatio iiostro i-esidcrcinus, ve-
iiicnlcs a|;ciilc.s Saiicli Dioiiisii cl Foltaili aliltalis siij;;;csseriiiil co quod a (juil)n^-
(laiii Icloiicus coiiti-ailiccfcliir ex iiictcalo Sancli Dioiiisii. kleoqiic noUim esse vo-
liiimis omnibus episcopis, conn'lil)iis, al)lialiLus, vicariis, renlenai'iis, leloneariis el
ccleris exaclniihiis |iiil)li(is iiili-a |)ai;nni l'ai'isiaciiin Iionoi'cs liabcii(il)us, ac l'eliquos
li(l(>lcs nostros, ([naliler vohis oi'dinanins alqne inandamus, ul ulticiiinque infra
|iaj;uni l'afisiacnni niissi Sancli Dionisii (clonea acci])crc soleiil, ab ipso die niissa
<b)iniii Diniiiisii iis([iii' (linii ipsc ineicaliis linialnr, niilloniodo cis conlcadicalis.
lolalicos, viiltalicus, poiitaticos, [tortalicos, el celeros leloncos ac barjjanialicos.
M\c itilta Parisins cl jtcf villas a I'oims, coiilraii'c vos vel niissi veslri nullatenus
ati(b'alis, sed sictil coram Gfimoldo niaidi't.n'lotnus ipsiini incfcaliiin cuin oni-
nilms leloncis ic|;alilei' cviiidicavcfunl, cl poslca, cofaiu doniiio el <|cnil()fe nnslio
l'ippino fc!;e, adores Sancli Dionisii cl Follcfa(b' abl)alis ipsiini leloneuin ad iii-
lcj;i'inii (didicavciintl . ila nosliis cl fiiliiiis |cin[ioiilius. pcr banc noslrant anclo-
nlatcni, lain iiilra l*aiisins ([iiain el a loris pcc ipsnni pajjnni, iiriaum alque con-
ccsMiiii oinni lcnip(ii<' babcanl. idcii(|ue [icf banc Iractoriam expresse precipinuis
ahpic coniniciidamus. ul ipsiini iiicrcaliiiii . ciiin oniucs suos leloncos, siciil an-
Ici'nu'cs fcr;<'s ac piincijtes pat'libiis Sancli Didiiisii conlidci'unl , ila m omnibus
suit conccssi al(|uc imbilli. Si (piis veto conira pcecrpla anlci'iofunt l'ejfum. \('l
noslro. ali(|tiid lacère aul conlraii'c voliieiil. lune iuismis nnslcf vtd coniitis super
iiocles \\i aille itos [icr bannum noslitim venirc iacial m ralioncs conira niissu
Sancli Dionisii et Fdllcradi abbalis siniililer, cl si ullus leloiicarius vel aiiijuis
liomo ipsiim inrumpcre Icmplaveril. lune iiiissi nosiri siipradicli illiini ])cr (ide-
ju-sdi-cs imllerc laciaiil , ul qtsc siindilci' vciiial inlia iiocics x\i aille nos in ra-
lioncs. Tailler exiiidc aeilc, (jiialiler j;ralia iioslra \iillis li;il)crc. El ul bacc Irac-
loiia nosliis el Inluris Icmporilnis firniHir liabcaliir cl vérins crcdaliir, de aiiiiln
iiostio sulih'r eaiii inssimns sioellare.
/f^ liadd ad \iccm Ihllierii.
\. <lii;;iiKil ■ ;ivir Inirrs ,1,, sitmu , ;m\ Arch. iiiil. k.C, n" ;i.
li. C..|.ir lin \iv' sirri... il la P,il,|. ,i,i|. i,is. I.iliii .'. 'i 1 .'i (Cailiil. (IrSaiMl-l)eiiisj, p. il
' f/iuM'iitiiircdcs Ai'c-iiives (Tanlir. (Im-iims dis Unix. p. r)(i.n"77 )doMi)r'ci'lt('|)iècecoinini'iinori[;iiial.
M. Sirkei la niiisidcrc pliilùl riiiiimt uin' ('\|ii'dilioii ciuili'ni|iiiraLni'de rori;;iiKd.(.lf/(( hiiniliii. . t. I . p. hui).)
< : \ I! T ( i> A 1 1! I-: (i É \ Ér. al de pari s. 33
25
719, 'i- mars. — IIéristal.
Conllniinlioii. [lar Cli;irleiiia{[ne, do l'exemption de droits de péag-e accordée à l'abliaye
de Saiiit-Gerinain-des-Pids, par le roi Pépin.
l'IlECEPTLM DE TELONEls'".
% Caioliiïi, j;i'alla Dei rcx Fraiicoruiii et Lanfjohanloiiiin al(|ii(^ |ialiiciiis Hotiia-
iioruni, oiiiiiibus episcupis, ahbalibus, coniitibus seo juiiioribiis ve.stris. Si oportuiia
bénéficia ad b)ca saïKiaruin ecclesiaruni vel sacerdotibus presfaro non desinemns,
bor nos prooul dubiiun ad aelernam Iteatiludineni lelfibiiore conridiniiis. l;;iliu'
coonuscat niafjniliido seo utibtas ve.stra f[ualitei' venerabibs vir Hrolberlus, abba de
basilica Sancti Vincenli vel Domni Gormani, iilji ipse preeiosns corpore requiescit,
clementia regni*-' nostri sii<jj;essit, et preceplionem domni el oenitoris nostri l)one
menioriae Pippini, (|uondarn rejjis, nobis oslendedit rele<jendani. ubi lepei'inius
insei'tiim qualiter, propter nonien Domiiii. el ejus nierilis conpelb'nlibiis, lieneH-
ciuni prestetisse. Coojnuscilc ut anm's singolis. uljicumijne in icjjno nostru iie;;o-
ciantes ipsius sancti loci pei'jjere vidb'ut, sicut ipse Ibolbertiis ablial nieicaie vi-
delur, tam ad luminaria con])aranda \el pro leliqua nece.'^sitale (bscurrentt's, tain
uUra Ligere quam et cetera Ligere, vel in Burgundia etiam et in Proveiitia, vel
in Frantia quani et in Anslria, ubicuniqne in régna, Chrislo piopitio. nostia
pergere vellent, nnllo loloneo, ner de saiimas. nec t\e cai'iiginc. ne(pie de na-
vigio, neque de qiialibet redebntionc, exinde ad parte fisci nosti'i niis.si sni diseur-
rentes dissolvere non dcbeant. Pi'opterea per presentem praeceptnni decernimus.
quod perpetualiter mansuriini esse jnbennis, ut per ullos portos ne(pi(' per civi-
tates, tam in Rodomo quam et in Vuicus, neque in And)ianis, necpie in Trejecto.
neque in Dorstade, ne(pie per omnes portos ad Sancta Mascenlia. neque aliubi.
neque in Parisiago, necpu' in Ambianis, neque in Burgundia. in pago Trigasino.
neque in Senonico, per omnes ci[vitates] similiter ubicunujue in régna, Gbrislo
propitio, nostra, aut pagos vel territuriis, leloneus exigetui', ner de navale, nec
de carrale, neque de saunias, neque de trava eveclione, nec rotalico, \u'C [)onta-
lico, nec pulveratico, nec salutatico, nec cispitatico, nec nulla redebutione, quod
fiscus uoster exinde polerat sperare, nec vos nec juniores aut successorcs(pie vestri
eisdem non requiratis nec exactetis, sed oniiiia et in omnibus lioc j»i(q)lci-
nomen Domiui, ipse abba vel successores sui, aut memoiata ecdesia Sancti
Vincenti vel Domni Germani, babeant indultuni, vel ad luminaribns ipsius sancti
''' An tilre priniitiveinent écrit au dos de la trexeniplaria.- Une partie de celte addition est en
pièce ont été ajoutés par un scrilie du i\' siècle, notes tironiennes. (Voir Sickel, Acta legiim el im-
les mois : rftain de Villa nova (juam de aliis locis jirr. h'nroliii, a' part., p. a5o.)
"quein Karolus lécil liolbert aJjLati, autentico el " Lorigiual porte fregnini.i
Carlul. — I. :,
3/i (aiiTi). \ir.i': (;i:M:ii \l di; i'\iiis.
|i)ci |)r(>lici;i( m aii;;iii('iilis. A(ljuii!;iiiiiis rliaiii Icloiicinii illuiu , qucni Gacrliai'ihis
(•omis ad Villaiii)\a ciiilc Saiicli Gcniiani \isiis l'iiil l'ccijtisse, ut deiuceps pai's
Saiicti Gcriiiani ipsf) tclloiico, cinn oiiiiii iiil»';;rilali', in iioslra acliinosiiia ad lii-
iiiiiiai'ihiis ipsiiis ecclesiae recipere debcant, al)S(jue aliciijiis contrariaetalo. (juam
vcro aiicloiiialc p('ipi'luis(|ii(' (priipuriliiis \alcliira iiiaiiii luislra propria dccri'-
\ iiiiiis rol)()i'ai-c.
Sij;iiiiiii (//(o//fY;/7fw«/f') Caroli ;;l()ii()sissiiiii lenis. % Oplaliis. ad \iceiii Radoiii.
rcco<;iiovi l'I siil)scrij)si '''.
Data sc\lo kaleiidas A])rilis, aiiiio uiideciiiio cl «piiiilo ro;;ni uostri. Actuai lia-
l'islalio, palado pid)lico.
A. ()ii;jipi.il rivcc traces do sceaux, aux Airli. ual. K.7.ii"-'.
l;. Cniii. lin \i' sièdi'. à la Bil)l. nal. ms. I.il. f',-]\\ (Clirimiijiir uilcrpulée d'Aimmii, i. V). fol. 123 v".
(i. Copir ilii \ir ^ieil,., niix A)cli. nal. LL. 1 ci-j'i (Carliil. -H-f île Saiiit-Germain-dos-lVcs) , fol. i 9 V.
I). Cdiiir du \iv' siwi.-. aux Arch. lud. IJ,. <ii:iCt (Carlnl. de Saint-Germaiii-des-Prés), fol. 3 r'.
1:. Conir (In \n siècle, aux Arch, nal. LL. i(.2i| (Carlid. .le Saiiil-Germain-de.s-Prés). fol. 3 v".
2(\
V,M> 7'JO.
Itiploine (le (;iiai-l(_Tii;i!;iic (.■l;il)li-.saiit rinni'rsih' di\ Paris •-.
Ldil. ; («I Midden.locp, Ar,„lr„u„nni, reMmum Hnarrsi (,c/,(.s- . lil,. VIII . p. S.");.— (h) Du Boulay, //,V.
iinn'. l'nris.. I. I, [j. c/, , d';i|ircs .(.
27
Vers 795.
<;(inliriiinli()ii, |)ai- (lliai-^^magnc. des iiieiis cl |iri\il(''j;cs de riijjiise de l'aris ■'•'.
I>K OMMBIS ItElUIS.
karoliis, ;;ialia Dci re\ Fraiicoriim cl Loiij;(d)ai'doiMm ac palritiiis ' lîoriia-
iioi-niii, omiiihiis lidclihus iiostris laiii picsciiiilms (|iiam et. Iiiliiris. Si petitionibiis
saceidoluin, hoc (|uod a iioslri.s auiibiis innotiicriiil , ad eirectuin pro Doi aniorc
Suivent en lellres lirnniennes les nidts : '-0|i- ( Ilihl. de l'Ernli-dcs Cliurics , (V si'i'ie, (. Il , |). 1 Ij'i )
-talus ad viçein Itaddiii (irdiuaiilis reeojjiiovi el a |)i(i|i(is(> de rei)orter eel acte après Tan 811.
-siil)scri])si.- sens |ir('le\le ([ue l'ou y nomme le comte Etienne.
' Celte |)i(''ce est d'une raiiss(>l(' si iiianileste. (jiii, en cette aimé(>, lit don à rÉglise de Paris du
(pie la plupart des ailleurs n'enl m(^uie pas (lai;;ni> \illaj;c de Sucy. Mais cette date ne saurait s'ac-
la rneiiliiiiiuer. corder avec les litr(?s donni's a Charlemagne dans
|)al(> à liirt de S- (| dans la (iiil/la Cltristiiiiin , la suscription. Il y a donc là , comme l'a fait rtMuar-
t. Vil , instr. c(d. 1 o. M. Sickel 1 Acin ri'inim cl impera- (piei' M. Sickel . une pieuve de plus de la fausseté
lonim kdvnltiinriiiii . ■>' partie, p. 'i.'ii) a fort bien de l'acte.
pr(>fiv(: la laiisseli: ,|,, ,.,. ,|ip|i\iue. \l.(|e liarllK'lenix Var. rrpatricilisr B. C, I). V.).
(;\iiTi i.AiiiK (ii:\Kii AL 1)1-: i'\p,is. 35
mittere stuclnoriinus. |)i(i(iil duhio netornij' vite icinuiiei-ationom liabituram non
(lubitamus. Ideoque duiii pluris lialx'tui- peico|riiiluiii ((iialitcr <.'cc]('sia t'aiisiaca.
que est in honore sancte Alariac matn's dmnini nostri Jlicsu Cliristi, et sancti Ste-
pliani j)rotoniartyiis. etsancti l)inn\sii ' , et sancti Geiinani, el sancli Marcelli. \cl
sancii (lldodoaldi confessons, vtd caclerornm dominoiiiin i[nf)runi pifruora in ipsa
plèbe vel in ipsa eccli'sia l'arisiaca a(hinat(' roipiiescuiit . iilii pieest Erkeniadiis in
ipsa plèbe episco[)ns. pcliit (piabler ad anteriores reges vel a nobis inlejjra einnui-
nitalc de oinnes villas - Parisiaci aj(i'os vel terraturiis^' babi^re videntur concessas ^ .
Sed boc nos. pro niercedis nosli'i ■' conipendio. vel ])i'o roverentia ipsins sancte
|)i;jnore ([ne sunt in ipsa plèbe l'arisius reeondite, tani villabus" . ajjris, territoriis,
cnni omnibus ibidem ]ici'tinentibns. cpiarum nomina suid liaec : Ondrcsiariun "'
cum ounii inlegrilate ; llileriarnm cum omnibus ad se prilinenlibus: \urfliacum .
Civiliacuni. Castanedurn cum cunctis ([ue illis adjacent: Baiiiolum ■■ . Laiacum.
et Steovilla cum nniversis (pir pertinent ad eas: insuper l't bindos quos lidelium
liberalitas stipendiis eoi'nmdem b'alrum dele[;avil : viddicct Sulciacum. (juem
Stephanus, pie recordalionis comes, necnon et uxor ejns Ainallrndis corum usibns
delegaverunt, et adliuc, tam ultia Li;;era quani et citra Ligera '' . vel ubi et uln'que
in regno nostro. Deo propilio. eccb'sia Parisiaca possessio esse videliir. lam pro
imniunitatis anterioris quondam legibus quani et per reliqua instrumenta, spe-
cies cartarum '''' ipsius çcclcsiae Pai-isiaci vel undique ibidem dclegatum liabentur.
aut adliue in Dei nomine a Deo timenles " bominibus addilum vel cnulatum '*
luerii, per nostram preceptionem plenius coufirmamus, et integi'a immunitate a
novo perpetualifer concedimus, ul (piic(piid lisons noster de ipialibet '' modo de
omnes liberos Iionnnes '* , (pii Mipei' terrain ipsiiis ecclcsic l'arisiaci' coinma-
nere noscuntur. tam de caput '-" ([uam et de omnes redibntiones qnasiibet '-',
absque uHins '"'judicis inli'oilu anf repetitione. ipsa ecclesia Parisiaca balieat per-
benne successum. i'recipienles eiiini jubemus ut necjue vos. ne(pie juiiiores.
neque successores vestri. nec ullus qui^libet e\ jndiciaria j)olestate accinctus. vel
per quocunque modo '"^ nulbscpuî ingeniis in curtis. vel in territoriis, in iiisidis
positis. vel in abis locis ipiod presenti tempore babere vel possidere \iden(ur,
'' Vnr. rDionisii'! (15): itDyonisiii iG, D. E). "' Var. trdpiiin tinientil)iisi (B, C. D, E).
-' Va,: ril<. oMinibus villis- (B. C, I). El. '-' Vai: -cdllatum^ (B, C, D. E).
•''^ Vai: -terratoriar (B. C. D); -temloriar) (E). ' Var. -rquolil^'t- i B. C. D. E).
■'> Far. -conccssa-i (B, C, D, El '■ r«c. -omnibus lihcris lioiiiiiiibiisi (B, C.
'■'> Var. -iiostrç'' (B, C,D, E). D. E).
'•'' Var. -villis^ (B, C, I). E). "' Var. -cai)ilibu>- (B. C. D. E).
'' Fa;-. '•Undresia('uin-(C, E): -Andresiacum- " Var. roinnibus reddibiiliiinil)iis (jiiibii-!il)el^
(D). (B.C.D. El
•'' Var. -Baineolum- (C. El. '■' ]'(ir. -illitis- (C. 1). E i.
''' F«r.rrLigeramr(B,C,D.E!. — '°>Fflr.-cas- "■ Var. -i|iiciiicunqiie nindnm-: (B. C, D.
tarura- (B); rrcasfnrum-^ iC.E): rcailaniiii'' (Dl E i.
•M] CARTULAIRE GENERAL DE IWRIS.
aul quoil inanloa a Deo limciilesC) lioniiiiibus ihidcni addiliiin V(;l coiilaluui '-'
l'iierit, HOC ad causas aiulienduni, iiec IVeda exigeuda, iicc disiricliones lacieiidas,
iKM' ullas naratas re(jiiirciidas, iiec iilluiii k'ionouiii de oninias causas'^' e\actaiido.
liée lolalicum, nec foraliciiiii, iiec ])ulveralicuin prciidorc, nec exim'i'o, iioc lacère
idiateiiiis |nesmnatis, et prelerniissas vcslras i-epelilioiies, ([iiasi aiil a vestris
Iciiiporihiis aiil successorum reguiii (jiiasi iljideiii rnisseiii coiisueliido iiigredieiidi
supra lerrani Saiicle Marie, ab liodienia die calcalas liant. Igitiir cogiiosrat oui-
iiiiiiii seciilura posleiilas, [ii'esuhuucpie iiohis siiccedenliuin pia pateruilas, quia
petieruuL a uostra exiguitate IVatres iioslri saiictç,» maliis vccicsie, cui, niiseraute
Deo, deservinius. (hiorum nos petitioni asseusum prebentes, iu ecclesia (jue est
in honore sancti Slcphani protoniartyris, corani i])So sacrosancto allari, in pre-
senlia venerabiliuni cpiscoporuni concedinius : Ebl)oni videlicel ai'chiepiscopi,
Aldrici episcopi, llainoardi episcopi, llantgarii episcopi, Laiitdranini episcopi, Jony
episcopi, Jesse episcopi, lîolhadi episcopi, Adelehiii episcopi, Hildeniainii episcopi,
GodelVedi episcopi, Freculfi episcopi, Vuiladi episco[)i, Tlieodiscli e])iscopi, Ania-
lliei episcopi, Alitgarii episcopi, Franconis episcopi, lîenioyniC*) episco])i. Ariboldi
episcopi, Flie episcopi. item .lonae episcopi, Ilugberti episcopi, Kulcai-ii ej)iscopi.
Ermenlx'rli episcopi. Si (juis vero, (piod absil, contra lioc mistrae aucloritatis
edictuni vel concessuni insurgcre lemptaverit, in Dei oninipoleiitis incurrat inale-
dictioneui. et arlatus at(pie consti'ictus igneis catlienis ])r(irunili ndenii, percus-
sione sanctae Dei jjenitricis Mariae et omnium sanctoruni boruuKpie episcopoi'um
sit anatliematizalus, at([ue divina ultione perfossus, animam exspirel vindicationis
lepic laniatus.
Signum karoli {moiiojrraiiiini'j régis gioriosissimi.
A. (!"|ii • (lu M siècli', uiix Anli. niil. K.7, 11" i.'V.
15. Co[)ie du mi" siècle, aux \nli. luil. K.7, u" i.'i''.
C. Copie (lu xn' siècle, au\ Anli. ual. i.L. 1 77 [Lirn' A..)/' ilr \„:,t-I),iiiw}, p. i)li, d'après H.
I). (:..|iip du XIII' sied.', aux Airll. ual. M,. 17.') (Cnuul l',i^l„nil ilr \alrr^l)„„ir) . p. .'180, d'après C.
1:. Copie du Mil" siècle, aux \irll.lial. I.L. 1 7I; (/','((/ /'«s/.., ■,// ./e ,\e(/e-/)«iHe), |i. '1 1 . il'après C.
F. Cepledil un' sierle, aux \irll. liai. ,1.1. ">■., Il' 1%
(,. \idiiiius de feviirr 1 i! I c, . aux \irli. nat. k.:i7, u" 'i3'.
II. (.npiedu xiv' siècle du \ idiuiiis di' liliii, aux Ardi. uat. JJ. 'i.'j , u" (i.
I, Copie du xv' siècle, aux Anli. ual. .U' (jadis ,I.P), loi. S:! r".
28
Ml."). _ I'aius.
(;,i|iituliiiiT (le Clmi-leiiiiijjiie coiilcnaid des iulililidiis ;i !;i lui saliiiiic. -AMno Icrlio clciiicnlissiiiii iliiiiiiii
midslii Kai'idi Aii;;iisli, siijj ip.so jiniiu, liav l'arlu cupiliila siiiit, et c.onsijfiialn Ste|>liano coiiiiti, ut Iuxt
•iiiaiiilislu Iccissci iii civilate Parisius iiiallo luililico, et i|)sa légère fecissel corani illis scabineis.
' \'(ir. trDeuiii tiiiieiilil)iisi (lî, (',. I). E). — - Vur. rrcolialuiu" (15. C, I). E).— ' ]'nr. -oinniljus
caiisis- ( r>. C. l). El. — \ar. •• ricniuilli - (13, G, D, E).
CARTULATRR GENERAL DE l'AlIlS.
37
•-(|uo(l ila et fecit. El oniiios in uiio consenserunl, qiiod ipsi voluisspiit oniiii lenipore observare usque
rin poslerimi. Etiam oranes scabinei, episcopi, abbalis, comitis, niaïui ]iiopi'ia stibter si|^na\enin(.-
A. Copie du x' siùil.;. à la BiM. iKit. Ms. l:it. 'i9<).'i , t' uj v°. d)
Éilit. : («) Baluze, Capittil. regttm Franc, t. I", p. 3i(i , d'après A. — (h) Recueil des Ilist. de la Fr. [. V. p. (JOo ,
d'après a. — (c)Pcitz, Leges, t. I", p. 1 12, d'après A. — (d)'\\igae,Palr(jl<ig>aluliiia, l. XCVll, p. -j Jo. d'après c
29
Donation faite par le comte Etienne, et Amaltrude, sa femme, à liicliad. cvèquo de Paiis,
des biens qu'ils possédaient dans le Parisis, à Sucy. Noiseau, Boissy, etc. ' .
DE SILCIACO ^ .
[%. ' Domino sancio] et in Cliristo ;i|)ostolico sacn; saiirla*^ Alariae. siim-la Ma-
' Ce capitulaire de lan So?> nous a été con-
servé par un grand nombre de manuscrits (voy.
Pertz, Leges , 1. 1, p. 112 ), mais le préambule (pie
nous avons transcrit ici ne se trouve que dans le
ms. lat. if)<)5.
'" L'authenticité de cette pièce n'a été mise en
doute par aucun des auteurs qui l'ont publiée
(Dubois, Ilist. eccles. paris., t. 1. p. 3oi; Bec. des
Hisl. (le la France, t. V, p. 663; Guérard, Cnrtul. de
Notre-Dame, t. L ]'• 2(|o; Tardif, Cart. des Rois,
p. 74). Il V a cependant quelques raisons pour
croire que celte charte a pu tire fabriquée au
X' siècle sur des données authentiques. Les Archives
nationales en possèdent plusieurs copies, dont I une
(.4) a longtemps passé pour l'original. Son écritm-e
nous semble dénoter le xi" siècle plutôt que le com-
mencement du ix°. Une seconde copie (B) presque
contemporaine de la première, mais qui olfre avec
elle d'importantes variantes, a été placée, égale-
ment y titre d'acte original, dans le musée des
Archives nationales. Nous en possédons une troi-
sième (C) qui remonte sans doute à la fin du
\i' siècle, et une quatrième (D) qui est du xiT.
sans compter celles que nous ont conservées les
cartulaires. Si l'écriture de ces diverses copies n'ap-
partient pas au iv' siècle, leur contexte présente
certains détails qui ne conviennent guère da\an-
lage au temps de Charlemagne. Les comtes de
cette époque étaient des ofliciers révocables, ils ne
pouvaient se dire Dei ou Cliristi gralia cornes.
Leurs femmes ne s'appelaient pas comitissa; c'est
au x' siècle, quand les titres devinrent héréditaires,
rnie Ion trouve dos cniiiitissa , ducissa, ricecoiuitissa.
Il est difficile de faire concorder les divers éléments
de la date. La onzième aimée de l'empire de Charle-
magne commence le 55 décembre 810 pour linir
le 2.^ décembre 8:1, tandis que la trente-sixième
année de son règne en Italie se termine au plus
tard au mois de juin 810, ce qui est inconciliable.
Enfin, dans trois des copies, l'acte se termine par
la signature: -Elisachar cancellarius subscripsit.r
Que peut être ce personnage'? Est-ce un chancelier
de l'Eglise de Paris'? Son nom ne se retrouve nulle
part. et. d'ailleurs, aucun acte de l'Eglise de Paris,
ni au i\' ni au x° siècle, n'est signé du chancelier.
11 Y avait bien, au iv siècle, un persomiage de
ce nom, qui était chancelier de Louis le Pieux,
mais pounpioi un acte pri\(- serait- il signé |)ai'
un chancelier nival? Si ce nom figure ici. c'est
probablement que l'auteur de la charte laura
trouvé dans (pielque diplôme de répo(pie, celui
sans doute de l'an 81 4, dont nous donnons le
texte ci-après. En voilà assez, croyons-nous, pour
mettre en doule l'authenticité de celle charte.
Toutefois l'existence des personnes qu'elle mentionne
et la vérité des faits qu'elle rapporte étant confir-
mées par bon nondjre d'autres documents, on [leul
admettre que le fonds même de l'acte repose sui-
des données authentiijues. Voir l'article que nous
avons consacri' à cette pièce dans la Hihliollieriue de
l'Êadedcs Charles, 1. \L1II. |i. Oo.
'' \ar. "De villa Sulciaco , in [lago l'arisiaco-
( B); "Exemplar de Sulciaco- 1 D i.
Le Chrisme manque dans C et D.
38 c.vnTiLMnE f;i:M:r. \L dr p\I!IS.
ria ''' Dciinic !;ciiiliicis. cl Saiidi Slcpliaiii proloinai'lyiis, scii cl (lniiiiii fjçriiiani.
nl)i liicliadiis. l'ai'isiacç iii-|)is | ('piscopiis], rccloi' [praecsse vidjcliir. (|iiai' est iiilia
iiiiuiiiii l'arisiu.s -' civiLalc coiistructus. ](l('()(|iie iii Dei uoiuiiic Stepliaiiiis, lumiilis
(lliiisli ;;i'alia coiiu's'' , iiociioii el Aiiialliiidis [coinilissa, paritcr olj am|i)i'e iiivifein
(lilcclioiiis. (loiiaiiiiis rcs ii(isli-as (|ua' siiiil m |>aj[o l'ai'isiaco, m loci» (|iiai' dicitiii''*'
Sidciacus, aecclcsiç (juac csl. in lioiioie [samii iMarliiiiJ slriRla, [(-11111 oiiiiii a|)|)('ii-
dilia '■'' siiis(|ii(' adjjaccidiis, iiiaiiso iiidoiiiiiiicato, ciiin aliis maiisis cl iiiaiiri[»iis ibi
|u'i'liiieMlil)ns, ciiiii viiicis, sil\[is, pralis, |iasciiis, | a(|iiis [a([uai'iiiiiv(> (Icciii'.sibiis.
l'ariiiariuiii "', iiKihile clj iniiiohile, loliiin et ad ialcjjrnni, ri'iu iiiexquisila. Siiiiililei-
in alio loco, in i[)S() pa|;(), in loco |(|ui vocalni| Noecl^iis, nianso indoininicalo'' .
cuni aliis luaiisis cl Mia|nci|)iis diidcni as|iiçicnld)Ms, \incis. sd\is, pralis. |)aycnis,
aquis afiuarunivc dccnisiliMs. laiinaril nnij '\ niohilc [el iinnohdc, toliini cl ad iii-
lc);i'iini, iiic\(|nisjila. I']l in Ici'cio loco'' , (inac dicilui'l'"' Molini.s'"', nianso doniini-
calo, en m onini inlc;;rilalc. In (|iiai[lo vcro| loco. (|uac vocaliir'''-' '5u\idiis, nianso
doinicalo, cuin oiiini inlej;rilalc, cl (|uic(jiiid ad ipsas rcs siqiciiiis noniiiialas as-
picil , lani in rcinis ([iiainqiK' in inaiuM[piis] vid Iciiis, vincis, silvis, pralis, [lascuis.
acpiis a(piaininvc dccni'sil)ns, i'aiinaiiis ' '', inolnlç (d inrnol)ilç, lolnni (d ad inlc-
;;riiin , rem ine\(piisila "'', lilis, liltcilis, ciillis et inciiltis. servis el anciilis, cl oinnia
inci'ila coloiioiMiiii , lani ihi '■" oriiindi qiiain(|ne aliulii Iranslali siinl. (pieni "" nos
anie lios dics pec jiissioncni dinnni ini[|>eialoiis| Karolo ' ' , d<' partibns Sancla Maria
cl Sancii Sle|)liani v(d donini (jeiniani , de i'(d)iis noslris propriis cxcamiaviinns. Ijji-
liir ipsas res snpeiius noniinalas ad ipsain sanclani inalreni œcclcsiain sapcriuin'"*'
noniinalani, addie praeseiile perpeliialiler liadinuisC'' ad possidendiini. Diialms
vcio parlilins ad slipendia i|)sos çanomcos (|ui ihidein deserviiiid. iil (jnannliii illi
a(l\i\niil. seii siicccssorescnie eoriini, iisipie m lineni saeculi, pro sainte anniie
nosli'a', psalterinni iiniini et niissas 1res cotidie inipicrc sliideanl. Tcriia \ci-o
[larlc ad kiniinaria si\e ad reslaurandani ipsani a'cclesiain. et de ipsa tcrcia parle
sil noslra liiniinaria et oldalio \(d \ inaticuni colidie. nsipic "" , Donniin jiihenle *-'■,
'» Viir. 'S:\w\r Miirii," erdosù' sanctn Vhiriii.'- '' Var. "Unim-> (O.C, D).
(l;. I). K.) '"'• Viir. ••(lui vocaliir^ (It. D).
■•• Var. '-l'iU-Wu^ (I!, I». H. F). '"' ViW. rrMl.linis^ (li).
■'■' \(ir. rr(;,lii-isli liiiiiiilis ;;r;Uiii Dei (•(niii's'^ '"' IVo'. r-qiii vocal.iir'i (ii, l)).
lB,I)). ''' !'«;■. r;u[iiis. (ariiinriis, (Irciirsil)iiS'^ (15.1)).
'' Vnr. '-([ui votalui'i (lî. D). '"' Vnr. r-rftiii in(|nisi(ai (E. F).
>■■' F«r. '•a|icii(lilia- (li). '"' F(W. rinibi. (B. D).
''•' \(ir. '•a([Mis, l'ariiiaiiis. ai|iiariiiMV(> (Irriirsi- ""' Vnr. trqno'^ (T.).
Iilis- (iS.I), F); '-aiiiiis aiiiiannii\f laniiariis, itc- '" l'iir. "Karolii (I!, D): rcKarori" (C).
cnrsiljus-1 (CV " i rtc. 'siipfiHus- (15. (^ l)~l.
'' Var. r-iiiaiisiirii (idiniiiicaliiiii" (li. D). ''" Vnr. rlradidiiiiiisi (B. C. D).
'"' V(ir. -a(|iianiiinr raiiiiariurii (Icnirsiliii^- '^''' l'»)-. r^uwiiiwluni" (15, (J. D).
(B,D). '■'"' Fnr. rDomino juvanlf'i (B).
C A R T l L A I II E ( ; !•: \ É liV L D [•: P A I ! I S . H [)
ipsa [ecc]esia| iis(jue in linein sacculi roiisislit. El (jiiaiido ([uideiii anivorsariuin
nostruin eveiici'il. iiiissi'' ex ipsis caiioiiicis parlibus Saiicti Dyoïiisii, cl |Sai)clumj
(jei'iiiaiiiiiii, vcl Saiidain (l('iio\ora[iii], ol Sanctuiii Alarcclliiiii vel Saiicliiiii (îcr-
iiiaiiuni iioviim, sou ad Sanctiim Cldoduakhiin'-', cl ad Kala, vel Fossatcnsis "' pcr-
jjaiil. cl pro ainl)oriim '*) aiiyiiiai'iuu '''' nosli'aruiii coiiiiiiciiiorarc ipsas coii;;rc;ja-
lioiics l'alianl "', ciiiii luiiiiiian'a cl (ililaliiiin'in vcl \ iiialiciiiii . ul (niiiics IValii (pii in
islas coiisisliiiil coii!]rcijalioiies, lain (|iii modo vivuiil ijiiaiiHpic succcssorcs coi'imi
unaiiiniitei" Doiiiiiii inisericordia pro sainte anime noslrç '■" deprecare facianl. Kl
ipsas praediclas res, si fnerit ali(piis rccloi' qni aliciii aiil in beneficio, aul in alico
ingenio, a voijis abstraliere pncsumsei'il, iiisi. sicnl dixiinus, duas partes ad sti-
pendia iValinni, lerlia vero parte ad Inminaria, vcl oblalione el vinalirnm, scu
ipsam accclesiam rcslaurandam , lune i|)sas res ad proximos licredes vcrierc i'a-
cianl, nisi islud lueril adimplctum; ila ni ab liodierna die (|nic(juid de ipsas res
lacère voluerilis, liabemb", lenendi, possidcndi , ad ijisa aecclesia [)ro salnlc animi'
nostrai firmitcr tencalis. Si (piis vcro, (piod niiiiiinc licii crediinnSisi fueril, aul
nos ipsi, aut aliquis de liei'cdiJnis vcl proberedibus iiosiris, vel quislibcl emissa
persona qui contra banc donatioiieni alitpiid af^erc conavcril, (|uem nos sponlanca
voluntate vobis pro ainiiie noslra' reniediiim ad ipsa aecclesia doiiamns, ali(|iiis
calumpniarc piaesumpscril, jiost nostrnm ipiocjne disccssnm, auro libras \, ar-
jjenlo ponibia c, coacliis pcrsolvat, ci (juoil rcpclil. vindicarc non valeat, sed prae-
sens donalio omni(jue lenq)orc lirina et inviolabilis j>crniancal, cum slipulalione
subnixa.
Actnm Bonoibi vdia, nbi lacla cl liiniala luil, in anno \i impciii donjni noslii
Karoli ploriosiqnc aM;[usli, xi.ni re;;iii cjus in Franlia ■*'. d \\\vi in Italia. su!» iu-
diclione m.
Sifjnum Slclaiii "' coniilis t cl Amallriidis conjiicc'"" ejns v comilissa '"', qui
banc donalionem scribci'C vcl firmare jusscriint '-'.
S. Leutardi ijcrmanum Stc])liani coniilis ''^L
S. Ercainboldi. S. Avili. S. l)ernar(b. S. Baldini comilis.
S. Erigario. S. Bernionis. S. Badoni. S. Odoiii. S. \ ualberti.
S. Ba'jeml'redi. S. Dadoni. S. Asïctardi. S. Tlieodoni. S. Jobannis.
■' Knr. -misi'i (li. F). '"' IW. ••Strpiiani- (|], C. D).
'-' Vai: '■Clodoaldiim- (B. D). "»' Viir. trcoiijiij-i'i (15); -conjugis- (D, F).
^''' Var. r-Fossntisi (lî, C, D |. "' \'„i: "Cdiiiitisso'. (C): -neciKui cl cniriilis-c-
''' Le mol rrainboi'uiii- Miainjue dans 1). E. K. (lî. D).
■' Var. -animaninii (I!. G, D ). i'-' Var. rrogaveruiit': (\i, C. D, E).
'"' Krtr. r- facianl « (lî, C. D). " '' Var. "S. Leutardi comilisïi (A). Dans la
Var. ■■aniniaruiii noslrariinii ( lî. Di. ropie A, ce nom esl éoril sur la nn'iiir l;;]r]c i|iir
' Var. -Franciai (B, C, D j. cnix d"Étienne el d'Amaltriule.
/iO CARTI LAIHE GEXEHAL DE PARIS.
S. Teodalilo. S. Bciardi. S. Rotberli. S. Acboldi.
S. Colon;;!. S. l'iilliciti. S. Olramiii. S. Bilfredi.
[Ellsarliai- caiiccllarins suliscripsit] '-).
S. Odulrici.
S. Gozleni'*'
A. (iiipK? ilii \' siècle, aux Arch. n;it. S..'ÎKS, n" i.
B. l'.o^iv du v'' siècle, aux Arcli. nat. S. 388, n" .'i , nlius K. 7, n° 17-.
C. Oipie (lu x' siècle, aux Anli. ual. S..38K, n" 2'.
D. Copie (lu xii' siècle, aux Arcli. nat. S..3SS, n" ■/', (l'afircs 15.
E. Copie du mi° siècle, aux Arcli. iial. LL. 177 {lÀciv .\iiir de h'olre-Dame),M. kli v°, d'après B ou D.
K. Co|)ie du Mil' siècle, aux Aicli. ual. LL. 17G {Petit Pastoral de Nolre-Dume), fol. 121, d'après E.
30
iSl'i, Il sepleiiiljn'. -- Ai \-li-(jhapei.li;.
lioiiliiiiiaUDiJ, |i;m- Louis le i'iciix, il(_' l'exeiiiplioii des droits de péflfje accordi'e [i;ir CJiariemagiie
à rEijiise de l'nris '-.
/^ lu iioniiiii' Doiiiiiii Dci et Salvatoris iioslri Jliosii Cliristi, Illudovuiciis, di-
vina ordiuaiile providciitia iinpoialor aiijjusliis. omnibus episcopis, abbatibus, du-
cibus, comilibu.s, xicariis, centcnai-iis, lelonariis. aclionariis fl omnibus renipu-
blicani procuraulibiis, pracscnlibus sciHrct d l'uluris. iNoUim sil quia vir venerabilis
Incbadus, l'arisiacensis urbi.s opisro|)us, dctuHt noljis [)raeceptum domni et geni-
toris noslri (laroH si'reni.ssimi augusli, in quo conlini'ljatui' qualiter ipso et ante-
cessoris sui rcj'e.s videbcet Francoruni, rectoribus ecclesiae Sanctae Mariae semper
' Towles les copies paiaissenl avoir i'l(i faites sur
un niaïuisci'it dans l(>(|iiel les souscriptions (îlaienl
disposées en colonnes assez confuses. La copie \
a conserv(; la disposition en colonnfw. Les autres
co|)istes les ont lues sans dcule par li,<;nes hori-
zontales. Voici ces signatures avec leurs vurianles
réunies dans l'ordre où elles se |)r(_'sentcnt dans les
cnpiesB, C. 1) : ffErcami)ol(li ( A , iî, C, I)).— Eri-
;[ario (A); Erijj-arii (G); Erenjjarii (1>,I'). — lia-
jj^etnl'redi (A); itaganfredi (R,l)); Ercanilrcdi ((j).
— Adoni (Iî, C , D); cf. Radoni (A). — Agetardi
(A.R,(;,I)).— |{o(l)erli(A,R,f;,I)). — Olrannu
(A.C); Autrannn(B); Autranni (D). — Rhidini
(B,r,, D); Raldini (A). — Odoiii (A,*".) se liouxe
])lus loin dans R et 1 ). — Caileni ( Iî . C , 1) ) ; cf. (!oz-
leni (A). — Hild.ifrcdi (R.C. D); cf. Rilfredi (A).
— Odonis (R,l)); voy. plus haut Odoni (C). —
Theodonis (B, D); Theodotn' ( \); niiuicpie dans G.
— Vnallljcrti ( 1! . G); ViialIxTli ( A , 1) ). — Johaniiis
(A,B, D); .lohanni (G). — Adalrici (R, G, D);
Gdoirici (A).— Teodoldi (R, G); Theodoldi (D);
Teodaido (A). — Leodoini (B, C); Leoddini (D):
nu'MKjuedans A. — Golongi (A,B, G,D). — Vualdini
(iî, D); Vualdoni (G); inaiwjue dans A. — Berneri
( R , 1) ) , Gerharii ( G ) ; cf. Bernardi ( A ). — Avid ( B .
G, D); Avili (A). — Benini (R, D); Genoni (C);
lîennonis ( A ). — Dadonis ( B , I) ) ; Uadoni ( A , C ). —
lîerarii (G l; Berardi (A); nian(pic dans B et D. —
Eulberli (A, G): mancjue dans Iî et D. — Enfin
la sijfualure Acholdi (A); manque dans R, G et D.
"' il iui|)orle de reuiar(juer (]ue cette souscrip-
liiui manque dans les copies A et (J. Elle est suivie,
dans R et I). d'une jjrossii're imitation des i)arapiies
carlovingfiens.
' ' r/authcnticité de ce diphime scndjle inconles-
tahle. Voyez à l'appni les excellentes observations
de M. Sickcl {Aria re/nim et imperiiloriim Karnli-
iKiiin/i , ■>.' |)artie, p. ^^oo").
CAI'.TLLAIUE GENKIIAL DE PAIIIS. /il
virginis et Saiicli Stepliaiii protoinarlvi'is alque Saiicti Geruiaiii coiifessoris. in
(jiionmi lioiioie ipsa sedes Parisiaca dicala est, concessissent ut quaiulociinique
ei> lilniisset missos suos in quaiucuiiKHii' partein negotiaiuli gratia dirigere, ciini
cai'ris videlicet et saumis. sive de navigio vel quociimijue lihet uegotio, liceiitiaiii
liaborcnt pergendi idii voluerint, absi[iie aliciijus infestatione vel inlicita cuiitia-
rietate. l*ro firiiiilatis namque studio depraecatus est nos praedictus Inchadu.-
episcopus ni. pro niercedis noslrae emoluiiientuui. ijisain praeceptionem renovare
juhercmus. Cujus petitionem libenter suscepinius, et sicut petiit. per liane nostram
auctoritateni concessimus. Idcirco bas litteras noslrae auctoritatis ei snccessori-
busqne suis fieri jussinius, per quas cunctis fidelibus sanetae Dei ecclesiae l't nostris
praesentibus et futurisjubemus ut, ubicumque niissi praedicti Incliadi episcopi aut
successorum ejus infra dicionem imperii uostri. negotiandi causa, directi fuerint.
nemo teloneum, neque quod vulgo dicitur lipaticum, nec rotaticuni. aut ponta-
ticum, vel portaticuni, sive travaticuni atque cispitaticuni. nec non et salutaticuni
aut ulluni censuni vel uUani redibitionem ab ipsis accipere aut exactare prac-
sumat; sed liceat eos pacifiée discurrere, et jura sua libère peragere, et ad quem-
cumque civitates aut porlus vel loca accessnm liabuerint. nullani in(]uietudineni
aut detentionern vel contrarietateni ab aliquo fidelium no>troruni paliantur: sed
ubicumque directi fuerint, securi et quieti, cum omnibus quae deferunt, per prae-
sentem nostram auctoritateni ire et redire valeant. Et ut liaec aucto[ritas firmior
babeatur] et a lidelibus sanetae [Dei ecclesiae] et noslris diligentins conservelur.
manu propria subscripsimus et anuli nostri inpressione sigillari jussinius.
Signuni (inoiiog)(imme) Hludovuici serenissimi iraperatoris. /f. Helisacbar re-
cognovi et subscripsi.
Data v idus septembris, anno primo. Cbristo propitio . imperii nostri. indio-
tione vni. Actuui Aquisgrani paiatio regio, in Dei nomine, féliciter. Amen.
A. Original, avec traces de sceau, aux Arcli. nat. K.S, n" i*.
B. Copie du xi' siècle, aux Arcb. nat. K. 8, n' i''.
31
819. aG févriej-. — Aiv-LA-CHAreLLE.
r.onfiniiation. par Louis le Pipiix. des privilèges de l'abbave de Sainf-(!ei'inaiii-des-Prés'' .
PRECEPTllM HLL'DOVICI DE LIBERTATE ECCLESIE HLJUS ET LIBERTATE HOMIMM.
% In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jhesu Cbristi. Lndovicus divina
''■ Cet acte n'a jamais été publié, ce qui lient les mains. M. Giiérard {Polyptiq. d'Iruamm, I. 1,
sans doute aux soupçons qui! aura inspirés aux p. li et 918) et M. Sickel (Acla Kaioitn. . p. hh\)
Bénédictins et aux autres érudits qui l'ont eu entre en ont fort bien établi la fausseté: 1' les éléments de
/42 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
ordinante providontia iinperator Augustus. Quia quid ('', ob amoreni Dei , pro opor-
tuiiitateservni-iiin Dciagiinus, liar'-' iiobis ad pi'esentis vite cumculaieliliiis traiisi-
geiid;i et ad l'iiture beatitiuliiiis pi'ciniaf acilius obtiiieiida non dulntanius. Com-
periat igitur omnium (idelium saucte Dei accclesie nostiorumque presentium et
l'uturorum industria, quia vir veneiahilis Hilduinus, moiiasterii Sancti Vincenlii
ac Sancli Germani ahhas, necnon et sacri palatii arcliicajiellanus, delulit nobis
emunitatem genitoi'is nostri pie recurdationis Karob augusti, in qua invenimus
insertum quomodo ipse et antecessores ejus priores reges Francorum, propter
divinuni amorcui et reverentiam sancli Germani, ubique plerique illorum ob ni-
mium amorem prefati loci '■'*' sua sepeHri corpora mandaverunt'*', supradicto
monasleiio scmper sub plenissima delensione et einunitatis tuitione babuissent.
Piedictus itaque Hilduinus ob majorem firmitatem rei a mansuetudine nostra pos-
tulavit ut eorumdem legum auctoritates, ob amorem Dei et reverentiam ipsius
sancli Geiinani, nostra confirmarenuis auctoritate. Nos autem pro mercedis noslre
conqiendio petilioni ipsius bbenter adcjuievimus, et ita in omnibus conecssimus
sicut in antecessorum nostrorum pii\ib'j;iis insertum erat, ac lioc precej)tum fieri
decrevimus, per (juod et statuimus et perpetuo mansuium fore. Domino juvante,
piecipimus ut nulhis judex, vel (piiHl)et ex juditiaria potestate, vel aH(|uis es fido-
iibus nostris, tam presentibus quam luturis in ecclesias, aul ioca, vel agros, seu
reb(pias possessiones memorati monaslerii, quas moderno lempore tam in Frantia
(jiiam in BurguntUa, seu in Neustria, sive etiani in Aquilania, vel ubicumque in
legnis*'', Deo propilio, juste et rationabiliter possidet, vel que deinceps a catliolicis
viris eidem ecclesic collate i'ueiint, ad causas audiendas, vel treda, vel tributa.
aut telonea exi};enda, aut mansiones vel ])aratas latiendas, aut fidejussores toi-
lendos, aut homines ejtisdem ecclesie, tam ingénues quani servos, suj)er terras
ipsius conmanentes dislrengendos, aut illicitas occasiones requirendas, nosiriset
luturis tenq)oribus ingredi audeat, vel ea que snj)ra memorata sunl exigere pré-
sumai, sed liceat jamdiclo abbati suisquc successoribus res et bomines predieti
monastei'ii sub emiinilalis nostrt» delensione, reniola lotius juditiarie ])otestatis
1,1 (laïc sont inconciliables, car la sixième année ili|)lônie, ijni paraît avoir servi il oiijfinal anx ré-
ilo Lonis le l'ieux loniln' en Siç), ce qui corres- dactcurs desCartulaires, a tous les Ciii-aclèresextrin-
pond à l'iniliction au v\ non ih;; 2° cet acte au- sèijues il'ini acte apoci'ypiie. Il offre une niauvais(>
rail clé ilonni'r du temps de labbé ililduin; or imitation du type d'écriture en usage à la cliancel-
Ililduin n'avait pu déjà succédera Irmiiion enSig, lerie des premiers Carlovingiens, imitation qui ne
puisque Irtuiuoii vivait encore eu 8-!o, comme le saurait <^tre antérieure au x' on au \i' siècle.
prouve uu passage de son Pohjptiquc (Poli/pl. '' V/ir. fQuicquidi (15).
d'Iiniiii. , t. Il, p. tîyS, cf. t. I. ]>. 1 '1 ); 3° la si- "' Var. tthoc (Kl.
gnaturc rrEneas notarius ad viriMii llludovicii 110 ' Var. tr prefati sancti loci'' (B).
se rencontre pas dans les diplômes de Louis le l'ieux '' Var. irpreoptaverunli (B).
(voy. Sickel, /oc. a(.); '1° enfin l'exemplaire de ce ■''' Far. trregnis nostrisn (B).
CARTLLAll'.E GÉNÉRAL DE PARIS. ai
inquietiidine. quieto ordiiie possidere, et homines de capite contra liberos iii
omni piacito testimoniiim ferre concedinuis. ut iii alimoniam pauperiun et sti-
pendia monachoruni ibidem Deo famidanliiun [lerhenni tenipore per hoc et alia
concessa proGtiat et augmentetur, qiialiiius servi Dei qui ibidem Deo tauiulantur.
pro nobis et pro memorato genitore nostro et totius regiii a Deo nobis coibiti sta-
hilitate celestein deprecari opem '' attentius debeant.Et ut auctoritas ista a uostris
fidelil)us nielius credatur et dibgentius conservetur. manu propria subter iirma-
vinius et aiiuli noslri impressione signari jussimus.
Signurn [monogramme] Hiudovici gloriosissiini iuq^eratoris. )[C Sigiiuiii Lueas
notarius ad vicem Hkidovici recognovit et subscripsit.
Data quiuto kalendas marcii, anno Christo pi-ojiitio vi'" Hbulovici pilssimi au-
gusli. indictione vuT'. Actuni A(piis;jrai)i paiatio. in Dei nouiiui' féliciter. Amen.
A. Apocrvplie du \i' sièdf aiec traces Je sceau, aux Arcb. nal. K.8, ti" G.
B. Copie du xu' siècle, aux Arch. nal. LL. loa'j (Carlul. tti d>> Saiiit-Germaiu-des-Prés). fol. -jS v".
C. Copie du xu' siècle, aux Arch. nat. LL. 1026 (Cartui. de Saint-Germain-des-Prés), fol. G \ .
D. Copie du %i\' .siècle, aux .Arch. nat. LL. 1 oag (Cartui. de Saint-Germain-des-Prés), fol. 8 r".
8"20 , 1 0 octobre -
AlX-LA-CuiPELI.E.
Diplôme par lequel Louis le Pieux conlirnie les biens et privilèges de l'Église de Paris, et e.xenijjte
de la juridiction rovale certain territoire voisin de Saint-Germain-l'Auxerrois.
DE liLdA S\NCT1 GERM\M.
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jhesu Christi, Hludovuiciis. divina
ordinante providentia imperator augustus. Notum sit omnibus fidelibus sanctç Dei
Ecclesie et nostris, presentibus scilicet et futuris, (juia vir venerabilis Inchadus.
Parisiace ecclesie episcopus, detulit serenitati nostre quasdam auctoritates, ({ua^
' Var. -speui-: (A).
'"' Ce diplôme est daté d'.\ix-la-Gliapelle, le
XIV des calendes de novembre de la septième an-
née du règne de Louis le Pieux, ce qui corres[)ond
au i() octobre 820, mais la plupart des éditeurs
ont suspecté Texactitude de cette date et l'ont cor-
rigée, les uns en 831, comme Lecoinle (Annal.
eccles. , t. \ III , p. 57G) et Bréquigny ( Table chrono-
log., t. I, p. i64), les autres en 81g, comme Gué
rard {Canul.de Noire-Dame, i.\, p. 269) et Sickel
(Acta Karolin., t. II, p. Sao, n° 1 'j5). Il est cer-
tain que Louis le Pieux passa l'automne de 820 à
Quiercy et ne revint à Aix-la-Chapelle que tout à
l'ait à la lin de l'année. C'est ce ijue nous apprend
Eginbard {Annal, a" 820) et ce que conlirme uu
diplôme du 29 octobre de celte année, qui est daté
de Quiercy. (Voy. notre n° 33.)
iNous croyons cependant devoir maintenir la date
du 19 octobre 820 pour plusieurs motifs: \" il
n'est pas matériellement impossible que l'empereur
Louis ait été à Aix-la-Chapelle le 19 octobre et à
Quiercy le 2 9 ; la dislance (jui sépare ces deux lo-
cahtés est d'environ 70 lieues, on pouvait donc fa-
cilement la franchir en dix jours; 2° rien ne prouve
qu'on doive corriger la date de l'année ])lutôt que
celle du jour ou celle du lieu; dans le doute, mieux
/i'i CARTLLAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
domiuis avus iiosler Pipiuus et genitor bonç niemorio Karolus, piissinius impe-
rator, ad pelitiones prçdecessorum siiorum ipsiiis civitalis fieri jusserunl; iii (juibus
coiiliiH'batur iiisorluiii qualiter, pro niercedisaeleniç aiijTiuenlo et finnitatis studio,
eideiii jaiii iiomiiiale Parisiace ecclesiç pcM- coiiim atictoiitatcs rirmavorniit , ut les
et niaiicipia ac tehtnea. (jne e\ liberalitate lerjuni vcl iiiiperatoriiiii vel pt3r sti-ii-
nienta cartarum cideiu prelate tradite fucriiiit ecclesiç, deinceps securiiis possideie
potiiisseiit. Nos vero per liane iioslram aiictoritatein, easdem res et niaiicipia ac
teloiiea ipsius ecclesie cnHUriiiaviiuus ac rolioraviiiius, ul in post<M'iiiii i-eclores
i])siiis ecclesi»? absque ullius inquietudine vel injiista inlerpeliatione quiète le-
neaul el sccurc pnssideant. Insuper etiam eidem jam noniinatn Iiicliado episco])o
sniscpie snccessoi'ibiis coiicessinnis, at(|ue inoii- |)alei'no per nostrani auctori-
tatem conlirniavinius, ul nullns cornes ncque ulla judiciaria potestas in terra
Sanctç Marie in i])sa insula consistente ullum censuni de terra Sancte Marie acci-
])iat, nec de fainilia ij)sius ecclesie, nef|uede aliis lil)ei'is lioniinibus vel incolis, qui
rustice albani appellantur, in ipsa terra Sancte Marie nianentibus, hoc agere pr«.'-
sumat.aec etiain eis quislibet nllam inquieludineni vel doniinationem, seu nlluni
bannnni contra le|[em. vel inlicilani occationein lacère studeat, neque censuni
quem dicunt l'oraticuin. neque ripalicuni, neque salutaticuni, seu ullani redibi-
tioiiem de terra Sancte Marie vel desuper inaneiilibus accipere aul exactare au-
deat; sed liceat sepe noniinato episcopo Incbado ac successoribus suis quiele
ipsani insulani secunduni propriam voluntateni ordinare atqiie gubernare, et in
ipsa terra Sanctç Mariç tani tabernas quani alias suas nécessitâtes sine alicujus
reddibitione exercere. Precipimus etiam atquc ju])enius ut de regali via ex parte
Sancti Germani a Sancto Mederico iisque ad locum ([ui vulgo vocatur Tudella <",
in rufra Sancti Germani, neque in aliis niinoribus viis quç tendunt ad monasteriuni
ejusdem prenoniinati Sancti Germani, ullusmissus doniinicus aliquam judiciariani
potestatein ibi exerceai. neque aliquem censum, ne([ne ripalicuni, necpie fora-
ticuin, neque ullum teloneum recipial; sed missus episcnpi secunduin propriam
v.Hit mniiili^iiir la diite imliqiK'o dnns le to\lo;
;>" cnlin, il importe de rapprocher ce iliplùme du
if) octobre 820 de celui du 29 octobre. On re-
marque entre eux d'importantes analogies et dans
le fond et dans la forme. I^e commencement et la
fin de l'un el de l'autre sont ideiiliques. tls sont
signés du même nulaire : •■ Duiaiidns ad vicem l'ri-
dugisi.ii Tous deux se terminent par une fornnde
insolite: frActum Carisiaco {ou Aquisgrani) |ialacio
publicitcr.i au lieu de: '^ Acluin (larisiaco palalio
repio.i Va\ un mol, ils ont ensemble un aii' de pa-
renté incontestable cl qui nous semble suspect.
M. Sickei. tout en signalant iliverses particularités
qui peuvent jeter du doute sur la sincérité de ces
deux actes , a conclu à leur authenticité. Il se pour-
rail cependant que l'acte du 19 octobre fût une
anqililication de celui du 29 octobre, fabriquée an
\' siècle par un inlerpolateur liabile qui a voulu
confondre en un seul acte le contenu de plusieurs
diplômes, notamment celui du 9 septembre 8t'j
(voy. ci -dessus n" 28) et celui du 29 octobre 820.
''' Ce lieu serait, d'après Jaillot, celui-là même
qui fut ap])elé plus tard la Grange-Batelière (Jaillot.
Ili'clierches .sur Paris, t. II, Montmartre, p. 20).
mais cette hypothèse ne repose sur aucun fonde-
ment sérieux.
CAP.TULAIRE CEXERAL DE PARIS. 55
voluntatem ordinel el advocatiis ejiisdein occlesiv, tani do ijisa U'rra Saiicli (lei-
inani quam de jiredicta terra Saiicte Marie iii insula posita, rectam ac leyaleiu ra-
tioiieni reddat, sine aliqiia jiidiciaria poleslate inil)i vel baniio, nisi in mallo legi-
tiino vi'l re{[ali placito, siciiti le\ occlesiariini precipit. De liberls auteni liominibus
(|ui super lerram ipsiiis supradiclç ecclesie Parisiacç commaiiere videntur ac eaiii
proservire noscuiitiir. volumiis iil, sicul in pr«;cepto Pi[)ini avi nosli'i continelur.
nulliis in lioslern per([al, m'si una ciini cpiscopo ipsiiis ecclesiç vel seciindnni
snaui ordinalionein remaneal, et neipie de ipsis liominibus super terrain Sancte
Marie inauentibus aiiquom censum vel aliquani redibitionein aliipiis de capile
ooruin accijiere prçsumat, quç a longo tenipore darc consueverant et l'uturis tein-
poribus persolvere debent; sed quicquid inde (îscus noster exigere aut sperarc
potueril per omnia, pro amorc Dei et sancle Dei genitriris Marie, prefalo Incliado
episcopo, suisque successoribus libenter concedimiis, et ;>ratuilu aninio aucloritate
nostra confirnianuis, nt niillam etiain districtioneni de liominibus super terram
Sanctç Marie manentibus judiciaria potestas exercere prf'smnat, nisi, ut supra-
diximus, in mallo legittimo comitis, et ibi una cum advocato Parisiace ecclesiç
venire non dilïerant, et rectam rationein ac legalein jusiitiam adiinplere cogantur.
Haec vero auctoritas, ut lirmior in Dei nomiiie liabeatur et a fidelibus sancle Dei
(■cclesie et nostris diligentius conserveliir, manu propria eam subterlirmaviiims et
anuli noslri inpressione signari jussimus.
Durandus notarius ad vicem Fridugisi, recognovi et subscripsi.
Data xiiii kal. novcmbris, aniio, Cliristo propitio,vn imperii d(nnni Hludovuici.
piissimi imperatoris. Actum A([uisgrani palatii publiciter, in Dei nomine féliciter.
Amen.
A. Copie du xi' siècle, avec traces de sceau, aux Arch. nal. K.8, n" 9.
B. Copie du xn' siècle, aux Arch. nat. LL.177 (Litre Kuir de \otre-Diiiiie), lui. 89.
C. Copie du \in' siècJn, aux Arch. nat. LI..17C (l'elil l'aniuml de .\ulre-lhiiiif), p. 7Ô.
33
■820, 99 oclohre. — QliiîI'.ct.
Confirmatioi) , par Louis le l'icux. de tous les biens et [lossessions de lËylise de Paris ''.
EXEMPLAR DE OMMBUS REBUS ECCLESIE SAXCTÇ MARIÇ PARISIACÇ SEDIS.
In nomine Domiui Dei et Salvatoris noslri Jliesu Clirisli, Iliudovicus, divina
ordinante providentia, imperator augustus. Si petitionibus sacerdotum iii qiiibns-
libet necessilatibus çcclesiasticis nostre auctoritate sublevandis consulimiis, ci ad
ministeriuni eorum liberius exequendum opein fierimus, a suiiimo ponliîice d(i-
'' Vo\e/. la noie a de la page 'i.3.
'tCj CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
miiio iiostro Jliesii Clirislo çtei'uç remuiierationis larjfire nobispreinia non ambi-
i]inius. Proiiide notiiiii sit (jimiibiis fideHbus saiictç Dei t'cclesio et nostris, prç-
seiitibiis .sciHcet el l'uturis, (juia vir venerabilis Incliacliis, Pansiace urbis ecclosie
e|)is(?o|)iis, d(;Uih(- secenitati iioslre quaiidain auctoritalem, quod''' domiius el
jjcnitor iiosler bone inemorie Karohis, gloriosissiniiis imperator, ad pelitioneni
|irr(l("('c.ssoris siii Krcbenradi, ipsius civilalis episcopi, l'ici'i jiissit; in (jua coiiliiic-
luilur iiiseiiuiii (|uod, pcr iiicuriam et iiejjiegeiitiaiii custoduiii i[)sius ecfdesie,
stfiiineiita cartai'um exusta vel concremata sive perdita fuissent, per que scilicel
qiiod pbu'ês nobiles viri, pro remediu anime suç, res et niancipia ad ipsani
debjfjavcrant eeeb'siam, et qnod idem «enilor noster'-' per eaiidem confirmasset
auctoritatem, ut res et mancipia que in eisdem strumentis inserta l'ueranl,
cl niide predicta çcclesia eo lenqiore legibus vestita erat, jure çcclesiastico se-
cure et quiète redores ipsius çeclesie futuris temporibus tcnerent atque possi-
dercnt. Peciit etiam prçdictus bicbadus serenitatem noslram,ut, pro ini'rcedis
nostre augmento et firmitatis studio, eidem ecclesie, more paterno, nosiram
auctoritatem su])er boc negocio lieri julieremus. per (piam modernis et iuturis
temporibus res et mancipia, que pcr prçlata strumenta cartaium eidem tradilç
l'uerant ecclesiç, firmiter, (juiete ac secure a prelalis ipsius ecclesie baberentur
vel ])0ssiderentur. Nos ita(pie, ins|)ecta eadem auctoritate domni et genitoris
nostri, libuit nobis ejusdem veuerabilis viri pelitionibus adsensum j)rebere et
palernç '^' auctoritali banc quotpie nostram jungere auctoi'itatem. Precipimus
a'i'go atque jubemus ut onines res et mancipia que e\ liberalitate eidem conlate
luiMunt ecclesie. nosiris et lïiluris tenqioribus ])er banc nosti'am auctoritatem,
redores ipsius ^cclesii,^, abscjue ullius in(|uieludiiie vel injusta intei'pellatione,
(piiete et secure babere vel |)ossidei'e valeant. (Juod si loi'le super eisdem
rébus antc pri'diclaiii exustionem a pridalis ipsius ecclesie jure possessis queslio
orla Cuerit, ut [)ro eis lej[aliter in l'oro disceptari necesse sit, ita per banc nostram
auctoritalem eisdem res et mancipia ipsius ecclesiç del'endantur, sicuti |)er eadem
sirumcnla, si ijjni al)suinpla non bussent, legibus delendi jioterant. liée vero
audorilas, ut lirmioi' in Dei nomine babeatur, et a lidebbus sancli; Dei (.'cclesiç
et nosiris diligentius conservelur, manu propria subleilirmavimus et auuli nostri
nnpressione signaii jussimus. Sij;num llludovici, jiiissimi nuperatoris. Durandus
diaconus, ad viccm Fridugisi reco<;novil. Data nn kalendas novembris, anno,
(Ibristo |)ropitio, vil inq)erii domni llludovici inq)eraU)ris. Adum Carisiaco palalio
publiciler, m Dei nomine. Amen.
A. Copie ilu xii" sii'rlc, iiiix Anli. ti.il. 1,^.177 {Livre unir de Nolre-I)<ime), \>. io.3.
li. Copie du xiif siècle, aux Arcli. ikiI. l,L.i7(i (Pelil l'nslm-nl de Nulve-Dnme), p. 7;).
C. Copie alir<'j;i'i' ilii mji" sircle, :iiix Aicli. ri;il. .riTii!, ij" 1.
I). Copie :ilin'j;,'e du m' shtI.. , ;„ix AitIi. u;iI. J.I' (jadis .1.1 ) loi. S- v". d'après C.
Vai: rrquaiii'- (B). — '''' Var. miostri- (A ). — ' Vai: irpaterni- (A).
CARTULAIP.E GENKRAL DE PARIS. /i7
34
8'29, lojanviiT. — Au-li-Ciiipelle.
Conlirniation par If s ompereurs Louis le Pieux et Lritliairo, <lii |)arlajTe des biens Je l'abbaye
de Saiiit-Germaiu-des-['ri-s. l'ail jiar l'abbé llildiiin.
In iioiniiie Domiiii Dei et Salvatoris iioslri Jliesu Cliristi, lUudovicus et Hiotlia-
riiis, (liviiiii onliiiante providoutia imperatores aii;;iisti. Si ea que fuleles iinperii
nostri luo statu cl uliiitate rcelesiariiin ac servoruiu Dei litleliter ac dévote ni) [)ci
auioreai in locis sibi coiumissis statuerint, uostris confii inainus edictis, hoc uohis
procul dubio ad çteriiain beatitudiuem et totius refjiii a Deo nobis coiiiinissi lu-
telain niaiisuruni esse crediinus, et relributorem Doiuinurn in futuio liabere con-
fidimus. I;;itur notum sit omnibus fidebbus sancte Dei ecclesie ac nostris, presen-
tibus sciHcet et fiituris, quia vir venerabijis Flibbiinus nionasterii Sancli Vincentii
ac Sancti Gerniani abba, neciion et sacri paiatii uostri arcbicapellanus, nostre
sugfjessit serenitati quod, |)i'o Dei oninipotentis amore et futuro ejusdcin congre-
gationis cavendo periculo, ne abqua successoruni suoruni neglegentia aut parcitate
ordo in «va fiituris teniporibus perturbaretnr nionasticus, stipendia eornni, (pie
anuuatim in cibo et polu accipere debebanl, necnon et qnasdani villas speciaiiter
necessilatibus illorum deserviendas constituisset ac deputasset, atque per litte-
rarum serieni el larjjilionis sue cartani, sua aliorunique bonorum honiinuni ma-
nibus roboratani, eis concessisset ac delegasset, qtiatiiius nulla occasione, nec rei
publiée servitio, ((uisquam ex successoribus suis iinpedimentum in futuro inferre
potuisset, j)ro quo a via rectitudinis et observatione regulari oberrare necesse
esset; sed depulatis sibi rébus et stipendiis contenti, absque necessitate et inopia.
regularem normam tenere, et sine prçvaricalione, quantum bumana sinit fragi-
litas, observare quivissent. Lnde buaiiliter jietiit ac postulavit celsitudinem
nostram, ut pro rei firmilate, super eandeai constilutionem auctoritatis precepluni
nostre, pro divino intuitu ac ipsorum sanclorum reverentia, lieri juberemns.
per quod in antea stabilis et inviolata permaneret. Nos vero petitioni iilius. quia
necessaria et rationabilis erat, aurem accommodantes, et qua voiuntate ac ra-
tione talia clementiv nostre suggeret, perspicue intelligentes, veluti postulaverat.
fieri adjudicavimus. Qnapropter statuimus atque jubemus. secundum quod in
iilius ordinatione conlinetur, ut dentur eis annis singulis de Iritico puro modii
mille (juadringenti et quadraginta, et in suscepfioiie liospitum modii ceutuni
octoginla. quod snni siniul modii mille sexcenti viginti; de vino modii duo
millia ; de Icguminc ni0(bi centum octoginta; de caseo pensas centuin se\a-
ginta; de pinguedine aut modii vigiiili, aut porci (juinquaginta, quales me-
liores iiiveaire possnnt; de butvro modii qnattuor; de nielle carrada una ex
modiis octo, vel sicut ex censu de villa Lucarias persolvitui'; et mensalem de
'j8 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
diiodociiii villis m('ll(' ci cçra, id est iiii()(juof[iio niense sextaria qiiattuoi', et cora
libras diias; de sale modii n-iitmii; volalilia ciiiii ovis de diiabiis feslis, id est
Pasclja et Natalis Doiiiiiii. Ad vcsliincnfa eliaiii vcl omiies eoriini nécessitâtes
secundum l'cjjnlarcin iiistitiitioiiem procuraiidas, constituinius illis easdeiii villas,
qiias ipse per suaiii coiicessioiicm eis visus est coiidonasse, id est : Auloiiiaciiin
cum ipsa capella, vel (jiiirquid ad suum opus presenlialiter lial>iiit. vel ipiic-
quid inde liomiiies pcr precarias teneid , vel quicqiiid per lieneliliiini illiiis
ali([iii adlmc liaheiit et illic pei'linere videtur, ut post eoriun disccssimi ad usiis
iVatriiiii reverlaiitiir; alteraiii ciijus vocahidiiin est cella (pie dicitiir Villaris,
cum omnibus appeiiditiis suis, quantum ijise [tresenli lempore ad suum opus
illic liabuil. vel (piiccjuid liomines per precarias vel per benefilia illius ti'iienl,
et illic pertiuere videtur; tertiam, que vocalur Matriolas, cum omni inle;;ritate
sua; quarlam, quç vocatur (laticantus; (piiutani cnjus vocabulum est Novifjciilus,
cum oiuiii iiite;;rilal(' sua'''; sextam, cujiis vocabulum est Spinogilum, cum ipsa
capella, vcl quicipiid iude ad suum opus liabuit; septimam locellum, qui vocatur
Valedronis; oclaxam (pie dicitur Agmantus, uiia cum ipsa silva, ([uç vocatur
Usta. Has eijfo villas cum appendiciis et leililibus suis, ut diximus, ad omnes
ejusdem conj;i-cj;ali()nis, lam infirmorum quam seniiui, nécessitâtes lacieudas et
susteiilacula mortalis vilç miiiistranda, inqieriali auctoritate et iuiluljjeutia [icr
boc prçceptiim conlirmatioiiis nostre, sicut piçdiclus veueraliilis abba in sua
confirmavit coiisliiulione, slabili jure eis coiicediuius ac conlirmamus, prçcipientes
ut nullus abba per siicccssiones, quod salubri ejjit consilio, subiraliere aut mi-
nuere audeat. aut ad usus suos retorqueat, aut alicui in benelitio tiibuat : sed
nequc servilia ex eis exactet, ncqnc paraveredos, aut expensas ad bospilum sus-
ceptiones rccipiat; iicipic ullas in aliqua re cxacliones inde exigat abstpie iuevita-
bili necessilale, pi'çtcr mcusuras in principali çcclesia lîeati Germani et in |)onle
Parisius lonjjo a lenqiore disposilas: et si augcri adjudicaverit, et numerum mo-
nacliorum in ma jus aiigcii, amplilicandi - peciinia majori liccntiam liabeal. liée
autem'-'', ul pulamus, e.d usus ceiitum viginli moiiaclioriim siiHiciiiut : distraliendi
autem aul miiiuendi cas, (pias pro Dei slaluimiis amore, necpKupiam présumât.
Sed SI lacci'c [iicsiimpsciil , el post discessum imslrum banc noslram conlirma-
tionem, (piam super jiredicti'" veuerabilis vii'i Ililduini constilulionem fecimus,
violarc voluerit, (juerela ad successores noslios, cpii tune lemporis noliis su|)er-
slil(>s biciiiil, deveiierit, ipsi(|iie. agnila aiiclorilalc iioslia, slalula iiosira delen-
dant, el sue auctoiitalis prvce|ilo conlirment, (pialitci' iiiliiris lemjiorilms l'ratres
in coenobio siipradicio regulam beati Benedicli servanti's, absque perlurbatione
Vnr. r-sijji- iii,iii([ni' (liiiis A. '' )'«)■. rn'iiinm ( \ ).
Vnr. •■;iiii|>lilic,u-ii (A). •'' t'»)-. -(jiijim sii[irailicti-' ( A).
CAI'.TILAIRE GÉiXKRAL DE PARIS. à'J
libère Deo deservire (jiieaiit, n(jl)is([ii(' iiKnccs exiiide in |iei'petiia recoiiipeiiseluc
elernilalc. El nt liée aiiclorilas, ([uaiii ol) aiiioiein Dei, el, anime noslie reuiediiini
slalniinns, firmioreni ohlineal vi;;orcni. et deinceps inconvnlsa valeat perduraiv,
nianns noslie snhscriptione eani snlilerliniavinnis el annio noslio sijjillare jnssinius.
Dala idil)n.s janiiarii, anno Clirislo propilio xvi iinperii domni llludoviei sere-
iiissinii anjjusli, indietione vn. Actuni A(jius[;rani palatio le^'io in Dei uoinine teli-
citer. A Mien*''.
A. (>i]>ie (lu -\i' sirclo, A l^i Rilil. iial, iijs. lui. i'>7i i {Clmmique interpolée d'Aimoiii, I. V, c. lo.), I'*' i -jg v".
li. Copie du xii" sivcle, :iu\ Arcli. iial. LL. in'j'i (Cartul. ttt de Sainl-Gertnain-des-1'rés), fol. 32 r°.
C. Copie du xiv' siècle, aux Arcli. nat. LL. loaO (CarluL de Saint-dermain-des-l'ri's), li)l. '1 r°.
D. Copie du xiv" siècle, aux Arcli. nat. LL. lo^g (Gartul. de Saiiit-Germain-des-Prés), fol. k v°.
35
[829, juin. — Paris -'.
Règlement, fait par révêcjue Inchade, pour le jiai'laoe îles biens de l'Eglise de Paris
entre l'évêipie et le cluipitn'.
EXEMPLAI! DE OMMIiUS VILLIS.
Omnium quidem maximeque donieslicornni cure e.sse e|)isco])0 necesse esl, (jua-
tinus omnibus qu(> reii{![ionem devolionemque cirea Dei eullum impedii'e vab'iil
explosi.s, liltera bi qui sub eo sunt Domino servilulc i'amnbMilur. Decel qui[)[)e
omnes maximeque pastorem [)luris penderc i'amuhU.um tbvini enlUis (piam lun-
doi'um ierrenoium reddilus, seeundum quod a])o.stubca inslruimur doclrina tb-
centis: crQui habuerit subslanliam mundi el vi(bnil balreni .siiuni necessilalein pa-
cienlem et clauserit vi.scepa sua ab eo, (|uomodo carilas Dei inaiiel in eo? i- Ll erjjo
carilalis per[)eluo vincula inier nos née lanluni sieuli deeel eapul nienbiis inbei'ere
el pali'em fdiorum necessilaleni ppospicere, dum adbiic per divinam disposilionem
supersumus, el arkuini imbeeilblalem spirilus vivilicalor vej;elal, non modo
Iralnim noslrorum sancle videbcel niatris ecclesie quç esl iii bonoi'e sancli; Dei
«jenilricis Marie et sancli Slephani protbomartyiis. Ego Incbadus, divina oi(b-
iialione Parisiaee civilalis episeopus, utibtali jiiospicere sed etiam lulure \oki
donare (pialinus et in noslro lenq)Oi'C omnis necessilatis ab eis excludatui' anj'or,
quo solbcilins et devotius possinl Domini famulalui sul)iuj;ari, el fuluris sueces-
soribns eorum prebeanl ex noslri conslilutione meiredis augnienlnm. (bim que
''' Var. rfamenu manque dans A. écrit, se tint à Paris an connnencement du mois de
'"' Coi acte n'est pas daté, mais on sait ipie li' juin 821). (Voy. Le (Joinle, Annal, ecclcf. Franc,
concile (jn'il rnenlionnc, et jiendant lequel il tut I. Vlll, p. fii et suiv.)
Cailul. — I. 7
50 CARTULAIUE ( ; K M: P. A L DE PARIS.
nos pic statuimiis ah cis coiisliteril mm divelli, (jiiia cL (li;;iiniii est corain Dco
et ln)iniiiil)iis iiilcr (■cclcsiaslicos bonc coiisliliila non icsciiidi ciiiu ul scciilaria
,sollciii|iiiilci' ordiiiala luslainenla coiistel jure siio ajuid |)oslei'os pei'lVui *''.
Igiltîi' cojfiio.scal oiiiiiiuin sccuUira poslei'iLas prrsiiliiiiique iiohis succedciitium
pia palci'iiitas, quia pctieruiit a noslra e\ij;uilale li'atros iioslii saiicU' niatiis oc-
(•Icsif, cui, miserauli' Deo, descrviuius, uL, luelu lului'oi'uni casuuni piopt'lli'iido,
alliihucremus eorum slipendiis ipiasdaui villas de rrlnis ipsius lualris (/(x-lcsiç,
(juaiiiiii redililnis fl ipsi suain iiercssitalcu] piopolicrcul, cl ('iiisropuiii nuil-
toiuiii iiiolcsliis assidue e\a<ji(atiiiM ikiii iii(|uielareiil. (Juoi'uiu nos pdllioui as-
seiisuin ])reb('iites, in </cclcsia ([ue est in honore saiidi Stephani prolhoniartyris,
coi'ani ipso sacrosancto ahari, in presenlia veneral)ilium viroi'uni oh Dei cansani
ad synodale ronciliuni ajiud l'arisioruiii nilieni eon\eiiieiiliiini. l'^honi videlicc^t
ai'cliiepisc;o])i, Aldi'iei ai'(diiepisco])i, liajjinoardi archiej)iscopi , l^anidranni arclii-
episcopi, .lone episcopi, Jess(! episeopi, l!aiil|jarii episcojji, Holliadi episfopi, Ada-
lelini episcopi, llildcnianiii episcopi, (iodolVedi episco|)i, Ki'eculli episcopi, \\ iladi
episcopi, Theodiscii episcopi, Anialliei episcopi, Aliijjarii episcopi, Franconis
episcopi, lieruoini episcopi, Ilarihahli episcopi, Helie episcopi, ileni Joni' epi-
sco|ii, lfu;;herli episcopi, Fulchani episcopi, IhMuherli -' episcopi. (piasdani villas
cuMi eai'uni redilihus eoniiii slij)endiis dediuuis vel dele[]avinuis, (piaruni noniina
suni liée : Oiidresiacuni cuin onnii inle'pilale, Hilei'iacuni cuni onniihus ad se ])er-
(iiientd)us, Aur(diacuiii et Civiliacairu el Çastanediiin cuni cunclis ([iie iljis adja-
cenl. Ikininliiiii elLapiacuin el Sleovilla cinii univeisis (pu; perlinenl ad cas; in-
supec (M liiiidos ([uos lideliuiii liheralilas slipendiis eoniindein h'aliiun (hile<;avil,
videlicel Siilciacuin , ipu'iii Sle|)liaiiiis illiisliis \ir et ]>ie recordationis conies,
necMoii et iixor ejus Ainalliiidis eoruni usihiis deleijaveiuid; ila tainen ut lei'cia
pai's ejusdein vdie liiniinanhus ecclesie cederet; sed et luedielatein nonamun eis
atti'ihiiinuis, ipie de ichus ec(lesie iioslce ah liis (pii eis ulunluc iioslre ecclesiç
coiili'nnilur. liée cijm) oinnia, pateiiia caiilate devinchis, petilioiii lialiMun nos-
ti'nniiii ejjo liicliadiis pi'oiiipiissinie lavens, ul jaiii jirehha\ iiiius. eociiiii iisihns
di'pulaiiiiis, oh Dei onniipoleiilis seiviliiteiii |)ropensins exliihendani cl ad can-
taleu! uhernis pidli'i'eiidain , (pialiiiiis non solnin pro slaln sancle ec(d(;sie, sed et
pi'o pac(^ el iiicohiMiilate di)iiiiii Liidovici re|;is, pidlis(pie ejus tocius(pie l'ejpii ejus
slalii, nec non el pin iiiee ahsoliiiione anime, iidelissime ac dexolissiine Domini
misericoi'diam evdiciil. Insii|)ei' el leclortnn cuiani h'aliilms depnlalorum, ne con-
lapsa depei'eani. ad se perliiiei'e iioverinl. Slaluimiis si (piidem ul supervenienles
Iraires, lam canonicos ipiam nu)iiaclios, de aliis conjp'ejjalionihus, hoc sunnno-
pere provideani, ul cuni carilale eos siiscipiant, eos<jue in ciho et in conlationc
'' Cl' Ion;;' pri'iiiiiliiilf' il i'li> omis dans la copie I!. — - j'nr. rrllt;riji'ilij! i B).
CARTILAIRE OENKIIAL DE PARIS. 51
silii participes Caciaiit. Décima quoqiie oariuiidein villarum, id est <le iiidomiiii-
cato taiituiii, delur ad iiite|[cnai ad illiid liospitale jtaupernm quod est apiid me-
niuriaiii Ijeali (dirisloloii . ulii IValres tempore slaliitn prdes j)aii|)crum lavaiidi
gratia conniiaiit. Petinuis aiitein successDres iioslros, iii doiniiii iioslri Jhesii
Cliristi anioie et IValeriie intuitu dileclioiiis, ut lioc iiostniiii statiiiiim iiiviolabi-
liler inaiiere jiennittaiit, qualiiuis et nos sludii iiustri at(jiie devotioiiis remuiie-
reiniir iiicrcede, et vos pro paiilitate opeiis doneniiiii eteriia l'elicitale; credinuis
eJiiin non niinorem retributionein nianere bene incboantcs quam beiie iiichoatii
studio propensioie felicibus votis alqiu; nisibus prosec[uentes. Hoc auleui iiostruni
statutuMi, ut plcnioreni in (dii'isti nomine obtineat firniilatis viporein, nianus
iiostre sijTnaculo suljsifjnavinius, manibus(]ue spectabiiiuui personaruni roborari
decreviiiius.
T Siifiiuni Incbadi, Parisiacç civitatis episcopi, qui boc pi'ivib^jjiuui ponti-
ficab avictoritate fieri jussit, et, ob aniissioueni hiininum, scribere iie(|uivit"'.
Ebbo, divino niunerc sanclç Remensis çcdesiç arcbiepiscopus, biiic coiislitulo a
nobis canonice [)roniul[}ato siibscripsi. Aldricus, sancte Senonicc seibs arcliiejii-
scopus, boc (lecretum subterroboravi. Rafi[inoardus, sancty Rodoniensis ecclesie
arcbiepiscopus, id statutuni roboravi. Landcainnus, Turoiiensis arcbiepiscopus,
buic constituto su])scripsi. Amatbeus, episcopus, id statuluui sulilerioljoiavi.
Alitgarius, episcopus indignus, buic decreto sid)scri[)si. Franco, episcopus, banc
consensionem inferius roboravi. Rernoinus, e|)iscopus, boc statutuni sultscripsif-'.
Heirboldus, episcopus, boc scriptuin coiifiruiavi. Jouas, episcopus, boc scriptuin
confirniavi. Jesse, episcopus, lioc scriptuui roboravi. Rangarius, episcopus, lioc
scripluni confirniavi. Rotbadus, episcopus, boc subscriptuui concessi. Adelebnus,
episcopus. banc consensionem roboravi. llibb-mannus, episco[)Us, assensum pre-
bui. (jodefridirs, episcopus, boc decretuui confirmavi. FrecuU'us, episcopus, boc
concessi. Wibulus, episcopus, boc confirniavi. Tlieodesclus'^', episcopus. boc rolio-
ravi. Hebas, episcopus, lioc subscripsi. Hugbertus, episcopus, assensum [irebui.
Fulcbarius, episcopus, lioc decretum ibîcrevi. llerltertus, episcopus, aboruui statuta
concessi.
A. Copie (lu xiT siècle, aux An-li. nal. LJj. 177 {Lii-rf tmir <!c Nnirr-Dmw). p. 118.
B. Copie du \iii° siècle, aux Aicli. nal. LL. i7('i { l'eui l'uslnml dr \"fir-/»,u;ic), p. iCi.").
''' La |)articiil;iri((' mentionnée dans cette sou- rcensis eeflesise episcopus interfiii et, quia ob aini^-
scriplion peut èlre invo(|u(!e comme preuve de rrsiouem luininum scribere ue((ui\i, manu propria
l'autiii'nticilé dr. ce iliplùme. On possède, eu cIliH. -si;|uo eiucis sul)lrrlii'ma\i.i ( \rcli. nal., k. i| .
en original une jcllic svnodale lie 83-2 environ, pai- n'y.) Vny. Maliillou. Ih: ic (liplniii., p. TuS.
laquelle les ('vêiiiics dr la prii\ inci' de Ileims cou- *'' Lr reste manipu' ilans la copie I!.
(irment la rélbrjur introduili' dans l'aljbave de ' La copip A porte --'riicodesdiepus episco-
Saint-Deuis par Liaiis le i'ii'ux. La sonscri|ition pus,- faulo di' li'ctiu-e évidente et dont il est lacile
d'inchad y est ainsi roi-nnd('e : rincliadus l'arisia- de se lendre' compte.
52 CARTULAIRE GEM'RAL DE PAIIIS.
36
Vers 8/i2.
Association ilo ])rières entre les moin<>s île Saiiit-Gennaiii-des-Pres, do Saiiil-Denis
et lie Sainl-Remy de lieinis.
(luiii iiiin saeculi aiiiatores ad siiaiii aliis oslemlciKlaiii (lilcdioin.'m iimlla
saepe iiilci' se cadiica cl, iit illis vidclui', prctiosa laiviaiiliir, spiritales \iri rt a
sa(?culi aclilms aliciii ac iiiliil paeiiiliis in saeculo ])raelcr vicliim et \t'sliliiiii
lialjciilcs, lit DtM) iiiajjis |)laceaiit l'cbiis s[)iiilalilitis cl ad siiaïuiii saJuteiii aiii-
iiiaiiiiii j)crliiiciilil»us, viiii dilectioiiis siiae iiiidlo iiiajjis fuboraii dr'heiit, ut siciil
al) illis lialtilii cl iiioi-iLus discrepaiit, ita etiaiii iiitcr se pohoi'a et prccelsiora
carilalis iniiiicfa exliihcaiit, rpioiiiaiii in Salvaloi'is Jlicsu (lliiisli discipnlalii ncnio
coinpnlaii poteril (|iiis(piis hoc dilcctioiiis inunei'e rariiciil, ipso leslanli' (pii ait:
fc In lioc coiinosccnl onnu'S quia niei discipidi cstis. si dilcelioncin ad inviceni
lial)neiilis. ^1 Mfuicl cliani apostolus diceiis: rrCaritas fraternitatis nianeat in vobis.-i
Ae<piuin si(piidcni visuni est IVati'ihus in heali roidcssoris (llirisli lîeniijjii niona-
steiio sid) sanclissinio ac vencrahili paire Fulconi nianenlihus. ut cuni Irati'ibus
tic [nionasterio] praeclarissinioruni sanctoruni videlicet Dyonisii, ISuslici et Eleii-
tlierii, cui veneraljilis [)astor Ilililoiniis preesse videtur, talc dccreluiu de pacis
ac dilectionis conjunclione facei'e cl ipnd iunis(piisipic pin salulc al([ue ol)itn al-
terius aocre debeal ; (piod iieqiie al) ij)sis nequc a successuiibus coruni ullo un-
([uaui lenipore coi-iiinipalur, sed seniper firniuin atqiie inviolabde jjcrniaueat.
Ijjilur aiino \\v inipeiii doniini ac scienissinii llbido\ici nos ouincs iVatces ex ino-
naslci'io IJeali lîenii<;ii, boc scripluui j)ari coiisensu ahpic connnuni vobuitate le-
ciuius, ipiod et nos onnii lempoi'e couipleluros polbcennii- cl ul a successoriliiis
nuslris conscrvclui- idmixc lla|;ilanius. l'riinuni nanupic \obiiiius ul talis iuler nos
t!t supi'a(bcios lialrcs uosli'os fervor caiitatis et lanla vis (bicclionis maueat, ac si
in uno, si licii pd'-sci. conservarcniur b)Co. De celeio ul (piaudo aliquis ex ipsis
l'oi'pons iicxibus abMibilus a saeculo uiijjraveril uiniscpiisque nosirinn inli'a ti'i;;nila
(lies psallcriuni picnilei' coiupleat, ac sacerdoles noslii iiiissas eidein psallei'io
c()nj;iueiilcs pi'o eo celebraie siudeaiit et très vi<;ilias, id est j)rini() et se|)liiiio
al(pic liiccMiiio die. coiiiiMunilci' nro eo cl de\(>lissnnc pei-a|;amus. Si vci'o quidam
c\ cis ali(pia corpoiis iiicoiiiinodilale occupalus bien!. luox ni mdtis niinliatuni
liiciil oiuni die (pions(pie coiivabîscat aul ab liac liice disiedal, unus(pusqu(>
V psaliuo'^ pi'o eo -ollicile coinpical. Kl ul nouiiiia (Icfunclonim illonini inlcr
noinina iiiseranlni- noslioniin deruncioiiini . ul siciil pro nosliis ila etiain pro illis
colidie Domino saciiiiciiim oib'ialui-.
CAliTULAIRE GKNEI'.AL DE PAItlS. 53
InCM'IIJNT N(IMI\\ MONAflHOIilMI l)K MONVSTKI'.III SAMm DyOMSII.
.. . . , ;ii
l^(:II'llI^T .\omim\ mon \i;iiiiiihi de mon vsriiiiiu Sancti (Jekm\m.
!']|irniniis , ,-ilil)M. \'Liir|)('rliis. Ailal.iriiis. Iii;|;il:irius.
Hcimo. Guiihirdiis. fiijiobcriiis. lliliiii'iirus.
Sijjcimiiidus. Ericlxildiis. AdrcMjldiis. ViiUjuiiis.
Laiithcrliis. Eiincnifnrius. Lculhnrdiis. Siiidiri).
Adalnidiis. (jodidtniiiidus. Scsljoldiis. llaina'iicus.
Altbcrlus. lUijji'iKikhis. Hi'rloldus. Bruiiaiius.
Adalhiiiius. Eulii. Viiandrcardus. Giraidus.
KIcclaidus. Vuaiiiiii;us. H<'lisi'as. (iislcinariis.
Anioldus. Adalj[.iriiis. Bt'ilo. Boso.
Alccarius. Trulholdus. Vuido. Fn:dcbrjll-K
Adalardiis. Ilaiiii'us. Adalradus. A<ldsUn)iiii(s rvx.
Odilardiis. iM-nicnoldus. Fiaiiio. lùlimtird.
Marlimiiis. Adiidlïis. Tcoduilus. /iZ/cc.
Gamnio. Adalgisus. Gauzbciiiis. Giroldus.
Olfredus. Gislaiius. Adalradus. Vualdricus.
ViiarimljL'i-liis. Halrncricus. Eviardiis. l!oI;;riiiis.
Avitus. Ilildcbraudus. Raiiiiiult'us. Tciido.
Adoaidiis. HaoTnariiis. Vualclirdus. Bcrlraiiiiuis.
InijolMidiis. Alloliardiis. lîcrlinus. Ayrardiis.
Viialecarius. Adalardus. Odaljjisiis. iLt'iii Ayrardus.
Erlingus. Raijiiu). Ilillherliis. lîoljji-rius.
Adalboldus. Ajjaiio. Frolbuldiis. Adam.
Li'ulardus. (ijiboldiis. Fraiiicujjarius. l?(u-neriu.s.
Ilroll)('itus. Itolbcrlus. AruH'us. Viiicliaidus.
Lupus. Laiidiiius. Vuaracull'u.s. Dadiivuiuus.
Hotgaii|jus. Haiiiugus. (iuntliaidus. Itayuoidus.
Adalongus. Audarrus. lirnicnoldus. Vualdrada.
Hillcaiius. Amalcarius. Ilcnicgius. Hcita.
l'Iavardus. Giinlaidus. Ai'uoldus. Gyrvaia.
lîi'rlincnis. Usuai'dus. Dci'licrius. Vuillcbadis.
Ibiclji'ihis. Iliidi'biaudus. Ij-ulardiis. Giriitia.
Vuido. Adi'(;uiaius. Lculjjarius. Galdo.
Gedeou. Einiciiarius. Ilaiinoiuus. l'iinialus.
Atto. Odabicus. Albricus. Gcrio.
Sarcoisiis. Cadabi. Adalberlus. Arnoldus.
GislLdjrandu.s. AjmisIus. Olhadiis. Ililtlrinis, ISichoiits.
Elogius. Ib'Icuus. Viiainarius. Osiuuia.
Bcnioiuus. Bcnio. Ilaifciubobbis. I iitinitiis.
^'' Nous croyons inulili- de ri'iirddiiiir la lislcdcs luoirips de Saint-Denis, elle a l'ié |inljlii''e |ini- d'Acliery.
Spicilcif., t. m (éd. iu-l'ol. ), |i. o'.ih. — ■ Tous les noms (|ne nous ini|prinions en ilaliijues soni des addi-
tions du x', \r ou \u" siècle.
54 CARTULAIRE CENKRAL DE PARIS.
Vnincln. Tmdcrinis. Peints. Wiilmciis.
IhjHisitlii Alirilis lOtni- Ti'ililniciis. Hll/jO. (icvhwjy'ts.
Ii-ssr. (inilioliliia. Ciciherlus. Ilicitinus.
CdiisUiiiciiis. Ildildlii - Troiliriciin , (Joiabnius Comtantius.
iiiciif:. Il i:rliiiiis iiiin Jiliis et liddliciiiis. lUiiUmiim.
Aildiii, (iiiodns. Jihdliiis. Alhoius. IJmiiifti-ius.
Fndvriri. llrrciidiiirij'is. Aiidfns. Ilrlliitit-s.
Vi(iPi'iidi(ddi. UcsijIendiK. Anndfus. FulbcrlKs.
Tciidoina. lliKrI/iiii. Alnidis. OUwrhis.
Audnvdc. (iishi. Godefridus. Uiidilo.
(Hhniis. Aliiidii. Ol/rerus. Ilodhertiis.
Iloiliiljm. .Udiamies. Lam-lirriiis. Ricin-ldis.
Godjertus. (ionlii'rius. (imlii, Itmidnl/us. Ain/dis.
Adchins. Alliricii.s. Ilctrfiiilits. Widerkus.
linlididis. Franco. \\ lilninis. Denedictits ^\
Hrlniidis. Ilddiiidis. Enin'llfiiirdis.
Co|iiu tlu v' sièrip, à lii IJilil. n.il., lus. liil. i.'liigo. fol. 70.
37
Vers .S/i2.
Conliririoliciii [)ar (ilieirles le Cliauvc fies privil(''g'es accorcl(^s par CharleningiK.- el, Louis le Pieux
;i l'i-ilibayc de Saiiit-Gerniain-fles-Pn's '"'.
l'REClil'TUM EMUMTATIS k.\ROLl C.\LVI ET LIRKUT\TE IIOMINUM ECCLESIE IILJUS.
In iioiiiiiic Domiiii et Siilvatoiis iio.slri .llicsii (llii'isli, K.iioliis, diviiia onlinaiile
providciilin Kraiicuruiii re\. (liiiii petitioiiihiis sacfrdotuiu jiisti.s et l'alioiiabilihiis
diviiii cultiis aniorc l'aveimis, siipcriia nos yralia iminiii non duljilainns. Pioiude
'' Siiil uni' Miilic (■iiluiHii' ilr iKiins ajoutés ;iii iiiii(|iiciMrul sijjin' de r('vi'(|iio l'ibroin , ijujind
\r siècle l'I iMi |i,iilii' ivcciinciis \>av un oiijjlet. l'Vsl ii liii-aiême que l'acle est accordé; d'ailleurs,
' 1" l.'é'crilurc di' ccl ai'lc ne saurait a[)[)arleMir les diplùines de cette épo(jue sont toujours signés
aiiN li'iM|is de (iharics le (lliauve; c'est la niôrnc d'iui dis noiaircs du chancelier Hiudovicus;
iri iliiri' l)i/aire (|uc nous avons déjà sig-naléc dans A" T'iilin l'acte n'est pas dalé, ce(pii est contraire
pliisii'iirs |iivIi'iiiIms (>ri;;iiiaM\ provcnanl des ar- a rusajje constant des clianci'llerii's carlovinjjiennes;
'•liivi's de Sairil-(lrniiain-dcs-l'n's . cl qui peut a|i- 5" Ou objectera, il est \ l'ai , ijue l'acte est scellé
partenir au \' du au m' sirclc; cl que le sceau parait être d'une aullienlicilé indi.s-
■:" l.a liiiruulc iiiili.ilc : lu iiniiiinc Diiiidni cl eu table. Nous l'admettons fort bien , mais, si l'on dé-
Snlvalori.s mislri Jlu'sii CJoisti , u'é'lait pas eu usajfe coud, ainsi (jue nous l'avons fait, le petit sachet de
dans la chancellerie dr Charles lelihanvi'. C'csl parchemin ipn' cache la partie |)ostéricure du sceau.
In idxinnr Siiiir/n H indiriduc Triidli'lis , cpd e>l la nu verra ipie les deux faces du sceau ne sont pas
ormule usili'c dans tous les dijilijmes authentiques de la même cin'. La face sur la(pielle se voit l'ef-
(le l'f'pocpii'; llijic est d'une cire blanche et crayeuse, le revers
3° Il est Idut à l'ail extraordinaire que l'acte soit est il'une cire foncée, moins ancienne que l'autre
CAIÎTILAIRE (iKNEliAL DE PARIS. 55
iiovcrlt uiiiiiiiim lidcliiim iKJsti'uriiiii presi'iiliinn scilicel ol lului'oniiu sollciiia,
(juia EhroiiHis voiicrabilis ('])is(()|)iis, rcctor([ii(' moiiastcrii saiicli Gcrmaiii coiifijs-
soris, ubi ipse corpore requicscil, siti non procul ab urbe Parisiaca, dolulil nobis
eniiinitali'S avi noslri Karoli [el genitoris nostri]'^' Hludovici piissinii aiigusli,
in qiiibiis inveninius inseiluni, qnoaiodo ipsi et antecessores eoriim priorcs rcgos
Fraiiconini prel'ato monasterio propler divinuni aniorem el l'evcrenliani sancii Gfi-
inani, ubi plei'i(|iie illoi'iini uh niniiinn [])rel'ali sancii loci]'-' aniorcni sua scpobii
corpiMa pieoptavenint, seinper snb piciiissiina debMisione <'l enuinilalis Inilionc
bal)nisscnt. Ob firinitateni lamen roi j)oslMlavil nobis prc(ncUis Kbroinus cpiscopiis
cl aliba:^ ni eornnideni rujjnm auclorilab's, ob ainoi'cni Doi cL reverenliam ipsiiis
sancii Gormani, nostra coidînnarenins aucloritate. Cujns pclilioni libenlcr adipiic-
viuuis cl ila in onniibus concossinius ac pei' boc proceplnni nostruni conliriua-
vimus. [Oiiaproplcr piocipienles jubcnius]''' ut nemo lîdeliuni noslroiuni , \rl
quilibet ex juditiaria polestale, in eccicsias aut loca vel ajjros son robipias pos-
sessiones meniorali nionaslerii, quas ino(b:'i'no Icnqiurc (am in Franlia (niani
in Burgundia, scu in Ncustria, sive oUam in Aqnitania, vel ubiciunqne in rejjnis
Clnislo propitio nostris juste el rationaltilitei' possidd, vel que deinceps a calbo-
licis viris eideni coUalc l'ueriiil ycidesiç, ad causas [audien(bis]^''', aut IVeda vci
Iribula'') exigenda, aut mansioncs vel paratas l'alienda.s, nec fidejussoies tollendos,
ani bomines ejusdem accclesie. lani ingénues (juani servos, super terrani ipsiiis
comnanentes disiriiigciidos, nec ulias rediJjiliitnes aut ilbcitas occasioncs iiMjui-
rendas, nostris et bituris lemporibus iugredi audeat, vel ca que supra memorala
sunt exigcre présumât. Sed liccat jaui dicto abbati snis(pn3 successoribus res"'
prcdicti uionastcrii sub eniunilalis nosirc del'ensione'^', ([uiclo oi'dine possidere. El
bomines de capitc contra lilteros in omni placito lestimonium ferre concedimus,
ut in alimonia pau[)erum et stipendia monacborum ibidem Deo l'amulanlium
probtial pei'liennibus tenq)oribus in augmeniis, (jiialinus servos Dei, (pii iliideni
(te plusieurs siècles. Il est évident que ce sce;iu, iioUdiles |i(iui' ijue ikius ayons cru iulrrcssiint de
d'une origine parfaitement nutlieutitjue, a été les lelevei-.
plaqué sur cette pièce pour lui donner l'apparence '' Les mots rret ;;eniloris iinslrii ne se Irouveul
d'un original. Nous avons déjà signalé ilans un di- (jue dans Besly.
plùnie de Chai'lemagne une supercherie du même '' Les mots enire crocliels mampieut dans A . 0
genre. (Voy. ci-dessus, ]). oi, note i.) et D.
Il est donc hors de doute non seidement i|ue ' ■ Les mots entre ci-ocliels manquent dans A , C
ce diplôme de Charles le Chauve n'est pas un ori- et I).
ginal, mais encore qu'il porte dans son contexte ''' Le n)ot r-audiendnsi ne se trouve que dans
des ])reuvcs de fausseté, ou tout au moins des in- lîesly.
terpolations qui doivent le faire suspecter grave- '' Vin: -Iriljuta autlelunea^ (liesly).
ment. i") Far. nres et homines'» (Besly).
• ^elte pièce a été puMiée pai- Besly [Ukloirc (le>t ''' Yar. r-remota totius jndiciaria' poleslalis m-
évci/ucs (le Poitiers, p. '.')■>) avec îles variantes assi'z (|uietudinei (Besly).
50 CARTULAinE CHXKRAL DE PARIS.
r)<.'0 raiiiiilaiiliir. pro iiohis et coiijiigt» ac proie nostra, al(|ue slahilitale totiiis
imperii imstii a Dco ii()l)i.s coiicessi aUpie conservaiidi iii;jitei' [Doiniiium] ''' eM)-
raie dcleclcl. El liaiic aiicloritatciii , iil lirmior iii Dci noiiiiiic liabealui' el a lide-
lihiis saiH'lc Dei aecclesie el iioslris (lilijjeiitiiis coiisei-vetiir, iiiaiiu piopiia suljlcr
lirniavitniis. et anuli iioslri iinpi'essioiie signari iiissiiiius'- .
Sigmiiii Kaioli {nioiiojirdmnic) régis gluriosi^siiiii.
Ebroiims episco])iis el airlileapellaiiiis relegil et l'ecojjnoviL
A. Ai^KHiilio scellé du vi' siOcIr, :inx Anli. n.il. K.k., h" S.
li. (:o|.ic (lu Ml' siiVli', aux AitIi. luit. LL. k.-.'i (Cirliil. vf t il'' S,-iinl-r,,.nnniii-(ln>.-Pn's), fol. 29 v'.
(]. (iii|iic (lu Mï' siiVji', aux AitIi. nnt. 1,1.. iiuili (daitiil. île Sainl-Gormain-ilos-1'rés), loi. 7 1°.
I). (inpic (lu xu' siècle, au.x Arcli. iial. LL. io-h) (dai'lul. de Saiiil-Gormain-des-1'rc'.s), fol. y r°.
O Q
00
cS'i.'j, •iCi |iiiii. — Ai\-LA-rini'i:i.i.i:.
L)i|iiriiiic |i;ir lri|iii'l (lliiirli'S li' Cli:iii\c (li'l'cnii cl l'xijiiT des |iri''SPiils îles serves de l'abbajc
lie Siiiiil-fioniiniii-iles-l'|-es. Ii>rsi|ii'elles se iiiarieiil ' '.
DE CONTKNTIOM': .MOWCIIOIUM KT lîJ'NKI'ICIIS MII.ITIM.
% In iiniiiiiii' Doiiiiiii cl Salvaloiis ' iioi^lri .Ihesii (lliiisli, Kaiciliis, (li\iiia oi-
diiiaiili' pio\idfiilia re\ Fiaiieoiiiiii , ciiiHiis sanclr Dei (•cclrsiç fuhdiljus el iioslris
iioluin esse volumns (jiieiiiadinodiiiii \eiierabilis vir Guzliiius el abba moiiaslerii
saiiclissiini prcsiilis (ilcriiiaiii Pai'isiace iirbis iioslrani adiil pi'esenliani iiiiiolescens
iiobis iiigciilnii alleiealiiniciii el scaiidabiiii , (|iiac erat iiilci' sues inililes el mo-
iiaelios ipsiiis saiicli presiilis Geniiaiii, videlieel pi-npler l'cmiiias cpic ducebaiiliirde
villis ablialiae jamdicli abbalisGozIiiii siioriiiiKpie lidcliiiiii in pnleslalein rnoiiaelio-
iiiin iixdiandi causa, (pias postca icpi'h'ic \(il(dianl cl capilalilinin ab cis i'('(pin'e-
" l.e Niiil. "Doiiiirinin-' iii,'iii(|iie ihiiis A, (\.
lii'slv ildiiiii' lie celte iler'iiièi-e |ilii-asi' le texle
siiivaiil : rl'^l ni liane aiicloiilalerii majfniliiiliiiis
ffiioslrn» iiiiiiies iiielius rreilaiil, el (lilij[entiiis in
croinniliiis oliseiveiit, lie aiiiilii iiiislii) suliter eniii
rrjussini'.is si{;illaii. -
''^' (le iliplùnie est aus>i siis|iee| que \r |irire-
ileiit. Sun eri'lllire lie jiai'iiil |'a-. iMie plus aiieieiilie
([lie le xi' sièide. (In \ i-eiiiari|iie la luèiiie liuiiiiile
(1 iiivocnlidii insolite. Lo nionograninie na ])as
UuVes lie la eliaiirellei-ie ail ricciii llludoilci. \,o sceau
n'est pas celui ipie imiis Iroiivons dans les autres
(liplùnies (le (lliacles le Chauve, et n'olTre niôrne
aiii-iin caracti'i'e d'autlienticili'. Enliu la date fournit
un ilenner aiifiintent contre le dijilôine: (lliarles le
(llianve ne lut einpeieiir ipie du \>.b di-cenibre 876
au (') iictolue K77, il n'a donc pas eu six annifes
lYiiiijnriaiii : ipie s'il s'ajjil seuliMueiit de son règne;
en l'iance, ilmil la sixii'inie anni^e tonilie en 845.1a
date est encore faus.se, car jamais, à cette date, il
ras|)ect lialiiliiel des nionojjranmies carlovinjfiens. n'es! question de \'imjicr'mm que Charles ne devait
L'acte est sijfni' |iar Elirnharrlun iid virrin Goziiiii olitenir que liiiMi des annt'cs plus tard.
nrcldcapeUani , au lieu dètre signi' par un des no- ''' \ av. 'Sasalvalorisn (A).
( : A It T L L A 1 1\ !•: (. K N K K \ L 1) K l'A li I S. 57
l)aiil. Nos (jiioi|iH' ex liac allcrcalionc a((jiie laiii IViili jnioio coiisiliiiiii i(3(|inifiit('s.
iiostroiiiiii ciiiii assciisii [)iiiici[)iiiii liac nuslii aiTliira|(i'llaiii cl ahltatis (iozlini, talc
r('|)])eriiiiiis roiisilium pio Dci aiiioie et sancti GeriMaiii,quo oiniii Iciuporc l'iiisscl
iKihis pioniliiis et iiiiseiicois, iil rciiiiiie ([lie. ex ahhalle diicle liiei'iiil in inona-
••lioi'uni portesllateiii "' a millf) iiini|iiani ex i|isa |iolestate alilialis repelaiiliii', lier
ali(|iioil capiUiIlliuin iieque iilliiiii niiiiiiisciiiiiiii eis reipiiralnr ab i[)sis. Ei;;(i pre-
cipieiites jiiljeiiiiis vuljis liiiiic pietalis [irecepliiiii oniiii teiiipoie iiicoiiviilsiiiii el
iiileiiieialiiiii periiiaiuMe, queinadinodiiiu iioslri aiiteeessores sua jiiseiiiiil [iic-
cepla sislere liriiia. El ul liée auctoritas lirinior habeatur el per l'iihira seciila iiie-
b'iis cuiiserveliir de aiiiilo iioslro sijjdlare jussimus. ()iii vero iiostio leinpoie ailler
lacère presuiiibserit, sive posl discessiim iiosiruin liaii[(J coiitirmaliuiieiii \iolare
voluerit, a Deo ciijus extitit conlemlor pénis elcrnaliljiis se damnaiidiiin cojjiioscal.
Elji'idiardiis ad viceiii Gozliiii'-' andiicajienaiii leeojpiovi.
Sigmiin Karuli sereiiissiiiii rejjis {inonograiiiiiiej.
Data \i" idiis Jiilii, aiiiio (llirislo pro[)ili<) vi" iin[M'rii ddiiiiii Karoli sereiiissiiiii
rejjis. Ac'Uiin Aipiisgraiii palalii iii Dei iioiiiim.' reli|<ij(('r. Amen.
A. Apocryphe scollé (In xi" siècle, aux Airli, nal. K.i i, n" .'i.
B. Copie du xii' siècle, aux Aicli. nal. LL. ii.-.!'i (liai lui, ttt il'' Sainl-ljerniaiii-dcs-l'ri'.',), loi. .'ii r .
C. Copie du xiv° siècle, aux Anii. nal. LL. i^ili (Cailnl. de Saint-Cermain-dcs-Prés), fol. lo v".
D. Copie du xiv' siècle, aux Aicli. nal. LL. m-M) (CailuL de Saint-Gennaiii-des-Prés), fol. ii v".
S'iO, 7 aoùl '■■'. - Vhh.
Exeiii|diijj] ;icc(irii(.-e pi'ir (llifirles if (ilinuvi', h l'ablKiycde Saiiil-drruuiiii-drs-l'ri's. de luiis les [«'■ujje.s
sur les deiinVs li;iiis|iortées pour celle aLlinyo, sur la Sciue, la Mai ne, r\onue. l'Oise el rAisne.
A. Original .scellé, aux Aidi. nal. K.i i, n" .'i.
B. (iopie du xu' siècle, aux Ai'cli. nal. LL. lu-jh ((^arUd. ttt de .Sainl-ljennairi-iles-l'rr.s), Icd. -.^i i'.
C. Copie du xiv' siècle, aux Arcli. nal. LL. 102G (Caitul. de Sainl-Gerniain-des-Prés), fol. 5>".
D. Copie du xiv' siècle, aux Ardi. nal. LL. luaç) (Caiiul. de Sainl-Gerriiain-des-Piés), lui. (1 v".
Kdil. : (-1) Lald.e, Allmim'rhn,,,,,!., I. Il, p. iC,,., ,rap,ès A. — ( /- ) lioiulhird, ll,sl. ,!,■ r„hb. ,(,■ Smnl-Gcwwn^
dfs-l'rés, pr. [i. 17, d'après A, — (.) dit. Chiisl. imni , I. \ 11, insir. col. 1 ■: , d'après a. — (</) Iti'iiinl tirs llisl.
delà Frmtce, 1. VIII, p. ?iK'i, d'.iprès A. — (<■) Tardif, Cirlnus ili's liais, p. ().), d'ajirès A.
''' \ iir. rr|jij|aleu]i (.V). plus bas ;i celle (laie. — "' La plu|iarl îles aulc-uis
"' \ (ir. "lleLi'(jardi'' (li). (latent cette |)i(ice du S amil , par suite d'iuie crreui-
'"' On trouve dans lo Qirliilniio dr Nulvc-Dume de D(jin Bouillard (jui a lu : 1/ /(/«.s Anu'u.'ili , au
( Gutirard , t. 1 , p. -j 48) . à la date du 1 ■> mai iS-'ili , lieu dt^ vu ; M. Tardif a lélabli la vraie date d'apri's
un di])l(jiiie (jue n(jus av(jns ciii devuir reporter l'orifjinal, coninie nous avons pu le roconiiaîlre
avec les meilleurs auteurs, au i -j mai 871. Voyez |)ersonuellemenl.
Cukil. — I. 8
8 CAIîTLLMItl'; CKNERAL DE l'AlilS.
40
SÔO, 11) JVlil. SliRVUs.
(ioiiliriniiliDii. p;ii- (iliiiiii^s le (;li;uive, ilii |i;irtiigij de liions liiil |kii' ri'vèijiic liicliad ,
eiiliv rc;vèi|iip (le l';ii'is el le clia|iili-e de Nutre-Uame ''.
A. Orijjinai avec traces de sceau, iiiix Arch. nal. K.i;!, iV i '.
15. Copie du \' sick'l'-, aux Anli. nal. K.i :! , n" i ''.
(1. (;ii|immIii m" siècle, aux Aicl:. nal. K.i-^, n ' 1 '.
I). Ciipir du \ii' siècle, aux Aicli. nal. I.L.177 ( />'i'iv noir th' Nubr-Drini'' ). ]t. 'ui.
K. Ccipie du xiil' siècle, aux Acdi. liai. LL.i7li (l'elil ixislural. di: Nolrv-Dmiir), p. .'iS.
Édil. ; (") Baluze, (MpiUii ec;;. Fnmn.r.. I. Il, ,ipp. roi. l'iT.., , rl'api es K. —{h) llrnml Jcs //,.,/. ,lr la France,
I. VIII, p. :i07,d'apivsn. — (c) (Juèi^iid, Cnrlidmre dr N„lri;-lh,mr dr l'arix , I. I. p. •!,-,„, d'après E.
41
.S.j.j, -.0 Icviiec. — I'aci-,.
hiploiiie ' de Charles le (iliaiive, eu laveur de l'abbaye de .Sanil-Sul|iiec de i!nui-oes. «Datiuii
IV kalendas Marlii, aiino w l'cijiiaiilc! karolo olorioso i'<'<;e. iiidicliiiiie m'''', \rliim l'arisiis
[lalaeici ic;;io, in Dei iioiiiiiie felicilcr. Aiiii'ii.i
A. l,o|ii.Mlu \iv' siècle, i.M\ Accllivcsdu Clirc, dans le Carliilaiie .Ir Saiiil-Sulpic ,!,■ lionr;|.'S, l.il. i.jr'W.
I!. Cipi.. <lu wii' sie.lr, .un \r, liivcs du lilirr, d'après A.
Édil. : /;«■«,;/ drs llisl. ,/c /-, l-mm-r, I. \ III, p. :,:iS, d'après A.
42
,s.m;.
I.rllre du clerj;é de l'aris ii (iueuildu, arclievè(|iie di! Sens, el ;i ses sulliaoaiits, leur aiiiionraiit
IV'lei'liiui de rc'vèi|uc l'^ui'c el leur deuiaiidaul de eiinliruier relie ('lecliiiu.
lîrliniosissiiiiis |)iiliilMis cl Iraliiliiis fiiiciiiloiii, iiicli(i|Hililaii(i Sciioiiicai' scdis
aiilislili , (d iiniviMso clrro cjus, cl (•(•Icrariiiii ('(•(•Icsiaiiiin |ii'('siililnis. ([iiac ilyocosi
memoralc sihIis (■ciisimiI-iii', ciiiiclisiiiiç m ri.s Dco laiiiulaiililHis, cloriis inalris oc-
clesiae l*uri.si()riim , cl Iratres ccuuliii Saiicli Dvuiiisii, et Saiicli (Ici-iiiaiii , <'l Bcale
' TcMis 1rs dmiiauies lueiiliduiies dans ce docu- '' (iediplnair l'sl le plus ancien acte royal (|ui
ineiil è'iaiil siUk's Ikh-s l'ari>, nous ne ci-oyuns pas inenl.iiiune e\press(>nii'iil le palais des rois l'Vailcs
di^voiL' eu ri'produire le lexle. Ou ne la jamais à l'aris.
pulili('' d'après l'onoinal . lu.iis la C(jpii' rcuileune ' iar. riiidi<:lioiie v|i(li).
dans le /*('/// l'dsiiiiiil ne dillèri^ de l'orioiual ipie ' Lin ineendi<.' a détniil ce earlulairo an mois
par di's variaules orlli(i;;i'a|ilu(|ues. d avril i.Srjo.
c A r. T ( L A I r, !•; c k \ i-: it a l d i- p a is i s. 09
Geiiov(.'[)li<_', ac l'(»s.'^ali'ii>;is, (li\L'isoniiii(|u<' iiiùiiastciioiiiiii iiiiaiiiiiiilas, pi'csciittMii
et riituraiii saliitein.
\ fiK'raliilciii paslureiii iiostnim Ki'caiiraduin ini|)('i' decessissc ciiiu loiijje la-
lefjue vul'jalum sit, Uiiii sanctitatem veslrain latere non pnliiit; iios(|iie adiici
niacstitia de vocationc patris defuncti,ac solliciliidiiie |)ei'inovei'i de fleclione suc-
cossuri. |)nid('iitia veslia iiitcll('j[il. (luiii eiiiin priiicipalilei- se ruUiiiiiii Ddiiiiiiiis
.lliesns [)olliceatur cuin liisqiii principes l'eligionis existiiiil , non patinuir din carere
antislile, ciijus doctrina ad saluleni nostiani iiislitiianiiii', exeniplo inlorinemur,
l)enedi(li(inil)us in noinine Doniini innnianuir. Ejiis. nl]iote Ijoiioiiiin oninium
aurtoiis. ne(|ua(piain uns cura destitutos lirniissinie credinins, duni i|)se curas
nostras sua clenientia susluiit, et vota ultronea bcnijjnitate ])revenit. .\anique ipse,
in rujus manu cor re;;is est, [;loi'iosi donnni nosiri Karoli, (piem;idruodiini jilene
coididiinus, menli iidudil. ni ejus nos regimini oomniitleret. <[iieni in di\inis et
liunianis rébus sui fidissimuni niultis experinientis probasset. Igilur Dei pronani
in nos aniplectentes nnsericordiam, et régis nostri piain suspicienles piovideii-
tiani, Eneam, cujus preconia preuiisiinus. concordiler oinnes ideginius, Kneain
patrem, Eneani pontificeni Iiabere ojitannis. Ouannis enini tanta prudentia ac
probilale precellentissinuis i'e\ nosler polleat . ul sobini ejus judiçinni de viro
ineniorato posset sullicere, tanien conditionis biinianc imii iie>cii. Iiiiinuiunique
curiosi, aulicoruni nos ipsi })roposituni ac mores longe [iriiis mspexinms. et iufer
j;raves probabiles(pie peisonas et sanctilale leivenles. Iinnc. (piem anli^lilcni ha-
ltère cupinius. (pi(il(piol eum nosse poluinuis. ni iiiinc palam esl . al)S(pic eriore
annumeravimus. l'rninde, sancii Patres, aimilimini ne ddalinne di\ini et regii
beneficii lorcpn-amnr; sed iiul)is suspensis, nobis (b'sideiantibu^. indii^ llagilan-
tibus, ponatur celeriler hu'eiiia super candidabrnm: ni bimen \erilalis popidus
Dei videat, et aeinula devolioiie presuHs vesligia lenens, scmpiteiiiai' bcalilndini
prepaietnr. l'rolessionem \eio noslii consensus m Eneam, l)ro annneiile, per
vesirum minisleiium nobis tuturum antistitem sidjscii|itionibns nosiris ceila-
lini roboiavimiis ; ul . noslra unaniniilatc comperta, votiun suinma properanlia
compleatis.
Cnpi.; (lu i\' ^i.;■c|M. à \i, Bilil. liMt. iri<i. lui. -.sriS {Lrtires itc Lnip ilc FriTMV<^. u xr.vill). lui. ']Si'.
43
ii:>c,.
iii'lionse (le niiriiiloii. aiclicvèqiie de Si'iis. cl i\f sfs siilTragaiits, an cleiW de Paris.
a|i[]rimvaiil l'élcrlion de l'innine I{iiée.
Gnemio. sanclae Si.Miomce se(bs luelionoblanus enisconus. Ilerdiolihis Aniisio-
(iO CAUTILAIISE GENEIiAL DE PARIS.
dori opiscopiis, .\<;iiis Aurcliiuioiiim, Priideiiliiis TricassiiioiMiiii, Heiiinaunus Ne-
vcrnciisiuin, Frollialdiis (larimliim, llildc<;aiiiis Meldoiiim , rlero matris ecclesiae
Parisioiiim, cl ciiiiclis in dixcisis ccnoliiis siib ca Dco militaiilibus, saluteni. De
t'xcessii rtnei'ciilissiiiii (',oe|)isc(»|)i iioslri Ercam-adi non iiicdiocriltM" anxii, vos-
Iriqiit' iiiiM'oi'is participes, tandem justissiiiic disposilionis Dei ineinores, C(M)-
solalioiiciii l'ccipimiis. diiiii vos sul) ])asloi'e Ixjiio a<;ciilcs, (pii siiiiiiiie lioiiU'< est,
vicai'iuiii ejus scilicet visiljilem miiiistenicpie nosti'i coiisoileiii aljs([iie dilatiouc
expctei'e vestris litteris Iciieiitihiis liiieas ralionis cojjiioviiiuis. l'raeparatuiii ciiiiii a
Deo ci 1)01111111 exiliiiii cicdiinus. cuiiis iiniiiei'c taleiii vidciiiiis patcre iiijfrcssuiii :
(|iiaii(|iiaMi nohis tutiiriis luiiic socius oliiii luit praecojjuilus, et iiierilo siiac piobi-
tatis amabilis. Ouis ciiiiii v(d Icxilei- tetij;il palatium, cui labor Eiieae non iiiiioUiit.
cl l'civor in (bvinis rebns non appariiil? (Jnainobcciii clcclionein veslcam in eo
ractani. Deo propitio, libenler se(|iiiniui'. ni enin |)roruluruin jtopnlo cjiis, ad
dienilaleni ponlilicahis |»roino\eii(hnn (•oiicor(blci' (b'reniannis. Si! ijjitnc vobis
iiastor, ipii pio suis ni Deinn nicnlis l)cnc coinplacnil . cl se(|nentes ejus veraceni
(bicirinani, et saiicla opéra iinilaiilcs, ad C(cb'slis l'cjpn pasciia jiroperale i'elices.
Oiibnalioni aiilein ejus subsciipsinnis concoi'diler tinivei'si. ni si'cuii niinisterio
polcsialis ejus iiiiaunni.
Cnpi.. (lu iv-sipilo. ;'i h l'.il.l. n.il. ins. Inl. -j.SÔK \ Lhiits <Ip Lmij, dp Fnrmp-! , n" vcix), fol. 'mj i:°.
SliO, •!.'. avril. — Sii\T-l)tM^
(loriln'MK'itidii. |),-ir (ilinrlos le (;ii,iii\i\ ilr riiiiiiiiiiiili' ncrurili'i' pnr Diijjohf-i-l I"
il l";il)lj;i\p ilo S.'iiiil-lJciiis ' .
l'IlECEPTl M KMÎOI.I IU:(ilS 1)K l'UnilVlS.
^ bi iioniine sanctae et indi\ i(biac Ti inilahs. Kaiobe-. jjialia Dei ic\. (hiii'ipiid
' A >'iMi triiii' {iii\ riir.K-li'ir^ (li|il(iiiiMli(|iii'S. ccl viii;;lii''iiii'. l'uni' ncrdciK'r ci's (|pii\ dali'S . il faut
ncif III' |)ri''li' ^'niiTi' à l,'i iTilii|iic. Aussi les s;i- sii|i|insi'r. ou liii'ii i|M'il v ;i (M'iviir ilniis lo rlnlFrc'
\anls <|iii liiiil l'ijilr iiisi|ii iri Iniil-ils iliiiiiii' roiiiMiP ilr riiHJicliiiM l'j siilisliliiiT MM rliilVii' i ri'liii do
iiiitl)(Milii|iii'. li laiil n'|M'iiiliinl ]-ciii,iri[iii'r: i ijii il \iii. i|in nu ri's|iiiiiil à la miij|Iiciiii' aniiôe de
visfi un |>ri'li']iilii iliploiiir ili' Dajfiilx'rl [oAt mai (iliaiK's li' (^liainr. on liii-ii supposer, (■oninie l'a
(i:?-!). (joui la laiissi'li- l'sl si liii'n (Halilie (voyiv lail l>oiu llnui|uiM. i|uc K' ivjjno do ('.liarles lo
Bir(|lli;|li\ , Diiilniiiiilii . |i. l'io; i'aiilcssils . Dijilii- Cliaiivo rsl iri roiii|i|.'. 1 |ia- ilo S/lo . 001111110
iiKilii. I. Il, |i. 1.".; l'rri/,, Dliildiii/ihi . |i. l'i;!). crsl riialiiliiilo . mais du mois do dooombre SSy,
<|ur nous avons nu inulilr do le rc|iioduiiv ; •.> i|ur dair do la diôlo iT \i\-la-(;iia|)ello, dans laijuollo
lis di'ii\ iiriiioi|ian\ (■Irmoiils do l,i dalo no ooii- l.oiiis Ir I'icun lil roromiaîlie (ilinrlos comino roi
cordont pas, rindioliori r (;orrospoiiilaiil ii la di\- do .\ouslrio; mais c'iîsl lii un iiiodo do compter in-
soptioinc année di; (^liailos lo (lliauve o( non à la solito, doiil on no Iroiivo pas nu seul exemple
C A U T l L \ 1 1! !•: ( i K \ !•: li A L D !•: l'A R I S. (i 1
iiiTcIesiis sancloniiii pro diviiio amore hcncriciciiliae iiostrae munere (lelpjjaiulo
coiircrimus et coiircroïKlo (Iclcjjaimis, proruliiriiiii iiobis ri ad prcseiileiii vitaiii
ciim Iclicilale Iraiisiciidaiii cl ad aclci'iiam licatitiidiiiciii l'acdius idiliiuMidam iiiil-
laleiius (luhitaimiH. l'roiiidt! iioveril oiniiiiuu saiicta(! Dfi ai'cclcsiae lilioium et
nostronim tam presfiitiiuii quaiii et liitiiroruin solk-rcia, cpiia llludovicus, ahlias
t'\ iiioiiaslcrio saiuli l)\oiii^^ii pL'culiai'is pioli'cloi'is iioslii, uiia ciiiii lialrihii^
i|)siiis cocnohii, iiostrani adioril celsiludineiii, Iminililcr postulans ut eidciu loco
iiostra ro'jia aiictoritato iiiimunitali'iu fioii inheicmiis. Siiaiu pclicioueiii justani
esse cniisidcrautc's , alacri aiiiiiio siisicpimiis at(pn' oli aiiioi'ciii Dci cl ciusdeiii pe-
cidiai'is protertoris iiostri, doniii scilicot Dyonisii, ciijiis jaiu in multis necessita-
tiljus cxperli suiiuis sidlVaifia, lioc (jiiod pcUdjaiit compleri deorcviiims. Ei'jjo sta-
liiiimis, ciim cuiiiiiiiiin coiiseiisii ar coiisilio lociiis rcjjiii iioslri (»l)liiiialinn . ul
prcdictiis locus j)i'opriain iniimmilalriii liahcal, quatiiuis. oiniii iiiipiicliidiin' ic-
niuta, inibi liabilaiitcs lihcriiis Deo laiiiulari possiiit ahpic, [uo rciiiedio aiiiiiiae
doiiiii «jeniloris iioslri , vidclioel llludovici aii;;ii!sli, cl Jiidilli rcj;iiiac atqtic nem-
tt'icis iioslrae, seii pro incoliimitate uoslra uxoris(juc nosirac Hiriuiiifriidis rejjina'
et regni iioslri stabilitale, Doiniiiuiii et Salvalorem nosliiiiu Jbesiiiii Clnistiiin attcii-
oiiis cxorarc valcaiit. (lui niiiiituiii iiiiiiiiiiiitati ipsos cosib-impic tciiiiiiios iiiijioiii
ceiiseiiius, qui iu privilcjjiu dunni Dajjobcrli t^crcnissinii ic;;is. quod de rii<;ili\is
ad itb'in eoeiiobinui isdeni «jloriosissiuius rex l'ecit, presciipli suiit, id csl usipie ;id
euni locuiii (juo ad ean(b'ui aeocb.'siani tciidciiles Tnceiiain poiilcni iM;;i'e(buiihii',
iiecMun et viam us(jue ad Mouleiu Abii'tyiiiin ubi ipse |)iacccl|eiilissiiiiiis Donniii
lestis ajjoneni suuiu fidebter explevil, siunHtei(pie us(pie ad \i;iin pnbhcani (|m;ic
ad Liipeiani ducit. Ita(pic banc lolani pruciiilani Deii saiidcxpic cjus DvdiiiMo do-
nauius cuui oniiii vitb'liccl judiciaiia poteslate, bor est baiiiiuiu oiiiiienKpie iii-
IVactuiMin et, si quac suiil abç (■onsuchubiics b';;uui ubicuiiiquc ml'ia lotani |tn'-
(bctaiii pi'ociulani. sivc lu ajji'is, sive m (bmidius. sinc in vns pidibris \(d pnvalis
t!\enei-inl, <;uin oinui intcjrrilalc al)S(pie ulhi (piciiin<una aut ((iiilraibclione. sicut
jain anle (Hxinius, Deo pcculiaïKpie prolcciori nostiM. sanclissnno scibccl Dvn-
pariiii lis (ji\ milros (li|)lùiiios riMlijjis |kh- Iimiumih' Idriiir de iiicIip, chiiis lrsi|iirls les i-lKiiii-cliers ili's
liol.'iirr, et qu'a piil)liés Duni lîoiiqui'l ( llecuril , mis culdviiijiii'iis cnlriiii.iir, l li'iii- si;;ii;iliirii snii.s
(. \ill. |i. 087 à G'iG). Si l'artp ikius iiv;iil rli' riiriiii' ilc iKihs liidiiiriiiic-,. Or c y;\vi\\Av a l'-W'
consei'vé jKir un cai-liiiniic. on |)ninrail. riii'lliï» Ifan' |kii- iiiir main iiir\|)(Tin]i'iili''i\ les sij^in's
l'eil'onr siu' le cii!ii|ile ilil cniiisle; mais il csl ililli- (|ii"i)n \ ii'ii]aii|iii' u a|i|iarlicijiionl ni à ral|ili.ilirl
cile (i'adnieltre quelle ail |in se jjlissci- ilans un lirciiiieri ni ii aueun aiilre. Il rsl dene ililliril.' i\,-
original. Ol (iriipnal . il 'ailK'Uis, si; |iirsrnlr a ui' pas sus|mtIim' ir |iirlenilii iiii,'|irral. (i'rlail rupi-
nons sous une l'nrnii' sns|iiM-|i'. Onire |ilnsirin-s nir- niun ilii savaiil anlem- ili' la Pi/'craniiiiilim ri-ilniini.
unes parlirnlaiili's, qn il sérail li-o|i loiij[ île l'e- Kn|)|i, lorsqn en niarjji' il inie anaKsi' nianiisei'ilr
li'Ver, lin \ remarque sni' I enqilaernieuL du sceau, de ee dq)li'ime coiisi'rvee aii\ Anlnvi'S il éeiivail
lierdii depuis |iin;[liMn|is, nu de ei's paraphes en ees mois : "El piiurlani fauN.-î
li-J
CAFiTLLAll'.l': r; i:\KI! AL DE l'A m s.
iiisio, conceflimiis. (loiilcstamiir aiileiii et, dcpreramur oiiiiii'S siiccossores nnslros
rejjcs sive ciiinslihcl (lijjiiitatis piiiicipes, per saiiclam el individiiatn TriiiilaU-ni et
|)iM- a(l\eiiliiiii jiisli jndicis Dci (îI Salvatoris iioslri Jli(;su (lliiisti, iil hoc noslrae
atictoritalis iircccpiiiiii iiidli iiiiii|uaiii li(iiiiiiiiini siii'ci'dciiliiiiii ullo i|iiociiiii([ue
paflo iiilriii|;('i'e liceat.
I I aiilnii liai'c piac coidirinalio ciiiisIiIuckhiis pci' oiiiiiia siipcrvciitura ti'iiinoi'a
liriiiioi' liahealui' tiriiiiu.s(|iie ali oniiiiljiis ohseivi'tiir. iiiaiiilms propriis suhler lii-
Hiaiites sifiilli Dosl.ii inpressioiie jiissiMius iiisiijiiiii.
Sijjnuiii karidi (iiioïKiiinniniic'j jjloi'iosi.ssiiiii ix'f]is.
AdaljjariMs, iiotariiis, ad vicein (jaiizleiii recojjiiovil.
Data seplimn kalendariim niaii, indictioiie qiiiiita. aiiiio virêsiino remuante
Kai(i|i> ;;loii()sissiiiio ic'm'. Acliiiii saiicli Dyonisii inoiiaslerio. In Dei iioiniiie ieli-
<'it(M'. \iiicii.
A. ni)n|ii,il(?) ;ni-r ll;iirs ,\r SCP/lll , Mll\ Airll. liai. K.l!!, I." ."l ".
lî. (,n|iic liu \' Mrrli' iin'c Ir.iics ilc scenu, iiux Arcli. ii,-it. K.i-', n" .'i''.
45
.SC)I . l'i jllill.4'". — COMIMIAM..
l>i|iloill.^ ilr Chiirlrs le (:iiMil\c. (■(MiitiI.uiI ii l''.ii(V. rM^iiic (le l'iii'ls. Ir I ;, iilnl-l'olil liiilUflli'MJfllI l.iili SUI'
\r (l'iTlIoiir ili' S,iilil-lii'nii;iui-rAll\iMrn|v.
DK l'iINTi; M V.IDlil.
In nonnne sancii' el indi\ idiie Tiinilalis, Kaiolns. ijralia Dei re\. ^()tlnn ?il
'' df'lli' |iirco ;i (Hr diilrc ilr | ,-iii 8(i i ji.ii' Diiiii (iii ii{' li' ri'IriiiiM' |]|m> il Ciirii|)i<''j|iii.' ii\;irit li' mois
l!lilll|l|r| (I. \lll. |l. .'iliiil. |l,ir |îlci|Mij;ll\ [Tdhlr l|i' M'|lll'llllll-i' llr l'alllll-i' Slliv Jiuli'. (_ \ OV. Il'> All-
(Irs ,lij,l. I. I. |i. ->:,-) cl |,iii' iMicliiiiri- I /;r;;Y.s/». ;/»/, v d'I liiinii;ir ri, lii^-iiioii. .-r Syo.daiis IVrtz.
|). lây l; ili' S<i'. |iar (inriani [Cirl. de \(ilii'- Sciijil.. I. I. |i. 'iSy i-j ,",S.j : rf. lidi'liiiici-, lki;rstit ,
Daiiif, I. 1. |i. -''i:'.); il.' S7,, |,ar lialiiz.' [iMjiilnl. y. i.'.y. 1 (i:; . iH'i.l (jiiaiil à la dalc do ,S(i-_>. elle
I. Il.p. 1 'ni 1 1. (li's (liMTMi'iiiTs \ iriiiH'iil ili' ce (|ii(' lia |iM ("'lii' | i|-ii|»isi'i' i|iic pal' iiiailvcrlaiice. la
ji'^ drii\ clriiiciils ^^^(■llli^|s de la ilalc iir ciili- vilijjl-dcilMi'lili' aiiiii'c di' ( du'irli'S le Cliaiivo so tf'l'-
i-iadciil y.f^. la \ iii;;l-drii\iriiii' aiiiiiT i\i- (iliarli's iniiiaiit au -ni juin S(i> , ri iiolri' (li|ilômi,' ;i|)|)ar(f-
Ic (.liainr coiiiiiii'iicaiil an -m JHiii SCpi. cl I iiiilic- naiil, an 1 '1 jiiillcl. Il l'aiil ciirore rfiinanjiifr (lue In
lidii ;/; ne pdinaiil riin\ciiir i|M a 1 aiiiicc Syii, Scliiii ibriniilc il'aiiiioiico du scoaii est I)i7,arre. Nous ne
luiilc a|i|iarcni-c. I erreur |ii]iii' mu- ' iiidirlinn . (|iii l'avons rrli-oinéc dans aucun nuire nclp de Chnrtes
de\ail cire i\ el iinii |ias //;. I,e ili|i|i'iiiie e^l en le (iliaine. Ile |iliis. niiiis n'aMins renconlré In
ellcl dal(' de (;(,iii|iicj;iie cl (In mois de juillet; iii' sij;iialnre de (iislelierlns iinenlre S,'..') el 8:>û.
on sail par pInsieiiiN anires dipli'iinex ipic (Ihailes lùlliii on ni' possède pas di- diplôme Do ma
li> (diau\e pas-.a le mois de jnilli'l SCii à (loin- ■■iiiiicli (irniiinii v\\\,\\>r (\i' (iliarli'S leCliauve. innis
pié;;ne iiii dans U's environs, laiiili^ ipi'eii S-o i| jl en existe un de l.oiiis le l'iciix i voy. ci-dessiis.
i-i'léliia la l'àipie dans celle \illc. puis la ipiitia au n" '.'<■<). dont rantlieiilicilé prèle un peu nu doute.
mois de mai pour se rendre à Alli;;ii\. Il passa le II nous .semble après cela (]u"il sérail U'inérnire
I este de l'eli' il Mei'seu, il liéristall, ii l'oiitliioii, et d'accorder h ce diplôme une confiance ansolue.
CARTLLAIRE GENERAL DE PARIS. 03
omnibus episcopis, aLhatilnis, ducibus, comilibus. vicaiiis, centoiiariis, telonariis,
otnneni rom procuraiilibiis . lideiibus iiosiris. prcsontibiis scilicet et fuluris, quia
inspiraiifo cleiueiitia Salvaloiis, pi-ii tncius ulilit;ile i't';;iii iiosiri ac del'ensioiie
saiictv Dei eccb'sic alquc .Nuiinamioruin iulcstaliouf , uiia cuui asseiisu el voluii-
late ndclis iinstri l'aiisiacc uiljis Kiici; cpiscupi. jjlacuil iioliis extra piedictani
urbenijde erarii iiu-i-ti'i scatto. su[U'a teiraiu luoiiasterii Saucti Gt.-nuaiii suluiiltio
conuiioi-antis, quod a priscis touiporibus Aulisiodoreusis dicitur. subjectuin etiani
inatri çcclcsie Sancti; Marie conimeinoraii; iiiliis oportuuuni. niajoreiu facere
pnnteni. Post expletioucni voro ejusdem poutis. tactus, ut crediiuus. rorc celesti,
dijjiuun judicavimus. pro ainoi'e l)ei et saiicte Di'i genitiicis Marie sanctique Ste-
pliaiii, ipsuni poiit(Mn Knci- predicti episcopi, successoruiu(pie suoruiu potestati
subicere, quatiiius taui ipsc (piaui suecessores ejus ipsum [xjuteni. uiia cuiii via
que per terrain Sancti Geiiiiani ad eunileiii poiiteni vadit. Deo |)ro|Htio. ordi-
nent. absque alicujns coiuitis ordinatione, et ia eadem euuiiiitate perniaueat. sicut
autea luit, et iii preceptis antecessnrum iiostroruui et riostro de rua Saucti Ger-
mani couliuetur. Qua concessione l'acta, precelleiitie uostre placuit sereuitati, tam
ex predicto poule quam ex via Saucti Gerniani jaui predicti, <jue tendit ad eundeui
pontein. eideui scilicet Euee episcopo suisque successorilnis auctoritatis iiostre so-
liduin inconcussunique statuere preceptuui, ita ut taui ipse (piam successoi'es ejus
in poslerum sepe nieinoratuui ponteui cuuctasqiie areas aque ejusdem poiilis ac
molendinos et quicqiiid ad eum ju^tn miliiie et lejjatioue pertiiiere Aidi'lui',
absfjue ullius comitis vel vicecomitis seu ciijusliljet judiciaiie putestatis contra-
(bclioue, bbero et pacilico teneaut arbitrio. Et ut hoc iiostre auctoritatis atipie
lar|;itiouis [)receptum m Dei n(Uiiine |)er succedc'utia aimoriim curi'irula cou-er-
vetur veriusque ab omnibus credatur, anuU noslri impressione subtersijjillai'i ac
decorari jussimus manuque propria nostra allirmai'e curavimus. Si;;niim {indunjyr.)
karoh jjloriosissimi rejjis. Gislebertus notariiis. Data piidie idus.luHi. iiidictiniie m.
anno x\u domiii Karoli, |;lonosis^imi re;;is. Vctuui palatin (lompemno. iii Dei nu-
mine leHcitei'. Amen.
K. (lopie du xii' siècle, ans Ai' Ij. liai. I.I..177 ( lÀi-rp noir ih \olre-Dnmi'). p. .'ilj.
B. Copii' (lu vin" sièclp, .tiix Artii. nal. LL.17G i Pelil jnistoral (/-• \ulrv-Diu,if). p. 'lO.
4(3
SCi'i, 2.^1 juin. — Piste-.
Article de l'édlt «le Pisles, iiiainlonaiit un ;ili'liei' nKiiH'l.iire « Paris.
.Sei|uentfs coiisiiotiidinem praedecessoiuin imslrnriiiii sicul in illomni caiiilnli- iiiM'
nitur, con.stiluiiiuis nt in iiullo ioco alio in oniiii rogno noslio iintiirta liai nisi in palalio iioslio.
et in Oneiilovico ac liotomago. (|iia; niuni.'ta ad ( hientov ii'iini ex antii|iui cunsLK'liidiiie |iriliii('l
6/i CARTLLAIRE (iKNKIIVL DE PARIS.
cl in llcmis, cl in Sononis, et in l'arisio, cl in Anieliiinis, cl in (Inviilono. el in Mcliillo. cl in
^al■l)Oll;l
A. Cipir du \' sie.le, .-. Ni HiM. ii.il. ms. U\. rjt":'i (..n.-. siippl. I,il. u" 7.')), fol. 1 1 1 v" '•.
1;. Ccpie ilu \' siucK', il l;i liilil. nal. iiis. \M. .'in,,.j , Inl. i^.'iv".
Édil. : (") SiriMuMil, O/OT», I. III, col. -i-i."!. — (//) li.ildzf, Ci/nl,,!. ,;■■;. Franc. I. Il, col. 1 7S. — (r) Bcssiii,
Cn,al.llotlw,m,j;., |,.nt. I, |,. 3:!. Inifim.d'iiprL-s /,. — (,/) [tcc. drs ll,sl. ,!<■ hnnn'.t. \ll. p. Cô',. d'après /-. —
(e) Wallor, Coiy-iis J»n,s- »,//»/»,, I. III, p. iliS, d'aprùs ^. ^ (/) l'erlz, Moninn. Gn-m. Iiisl. Lcges , t. 1".
p. 688, d'apK'S .A , " tl /'.
47
Hcstilulion fiiilc jiiii- Clii'uirs le (iliMMxo. îi Kni'c, évêquc de l'aiis, d une île silui'C près de l'eglise
de Ncilie-Djune. et dont juuissaieni les cuiiitis de ['aris.
liXKMPIAIl Dli INSLLV.
In iioiiiiiie suiidiic el indixidiiao Triiiilnlis. Caioliis. jjialia Dci rex. Si rojjatio-
iiil)i(s saccrdoliiiii (lliristi in lioiioro ('cclcs^iarimi] silii coiniiiisyarimi auiein celsilii-
(liiii> iiosliac iiicliiiaiiiiis, icjjiaiii coiisucliKliiiciu exei'cciiuis. el ad saliih'iii aiiiiuae
iio^lrae idipsiiiii pciliiieie procul duhio iiovimiis. Ila(|iie iioliiiu sil omiiihu.s saiiclac
l)ei ecclcsiae ndelihiis et iiostris. pracseiitil)iis al(|iie l'iihiris. (|uia ad siippliceiii pe-
lilioiiciii Aciieac , \i'iii-ial»dis Pai'isii e[(is('()|)i , icddidiiims iiisiilam (|iiaiidaiii eidcni
civitali iii orieiilali ||»laj;a eoiilijciiain , alqiie viciiiiorcm eclc.siac saiiclae Dei ;>eiie-
(l'icisct sempei' virjjiiiis Mariae : (|iia(' .si([iiideiii , praeler iioiiaiii el deciiiiaiu, aiitea
iisilnis lial)cl)aliir cl dniiiiiiid tdinilis ipsiiis civilaliscl ic|;i()!iis. I iide cliaiu prae-
rcllciiliae iiosirae praeccpliiiii lioc 1 c.stiliilioiiis.seii restaiiratioiiis lieri ju.ssiiiiiis, [ter
ipmd slaliiiiims alipie liniiaiiins ut meiiiorala iiisula, sine caiiisiiiani comitis in-
(pii('la[rKMi(' I ani sollicilalione, \(diili piaesijjnaliun est . ddunnio [episçopi] sedis l*a-
riMi cnilalis el |.sii(cess()|i'uni ejns perpétua le;;e sul)|aeeat , eoriim([ue (iis|)o.sitioiii .
siciil aiiae resd()niiii|alionis ipsoruiu], Do m i 110 auxilianle, .seniper subsistai , neuiiuc
runlradii-eiite aul (pialdn'l nneiilione rcpciculc. Il aiilcin liaec, restilnlidiiis sivc
redditiinns m)slrae de su |)ia| dicta insu la | pia'ce|)li() seniper, ni Dei iiinnine. inelii)-
rcni oplnieat vieureiii, de annlo nustro .suhler eaiu jussiiniis si|;illari.
liddcitiililus. luitai'ius, ad vicein Goslein ircujjnoM et suliscripsi. — Doiunus
\l'\ lici'i pissit *- .
' ^(IMS (TiiyiMs Millisaiil d'indifjner les deiiv limis de l'.akizc cl de IVrIz TinilicaliDn <les aLitrcs
ineilli'iris rn.inusri-ils (|ui lions aient ronservt! le recueils de capilnlaires où ce docinnent est inséré.
te\le de iV'dil de l'i^les. On Iroiiveiii dans les l'iji- ' En imles tironieiines.
rAUTlLAIUE G EN En AL DE PAU! S. 65
[Datimi X kaleiulas] Maias, indictioiie xv. aiiiio xxvii rejjiiaiite kaiolu gloriosis-
simo rege.
Actiim Compeiidio [)alati(i. iii Uei nouiine, féliciter. Auieii.
A. Original avec traces de sceau, aux Arcli. nal. K.i'i ii' -i-. (ilius S.a3i, ii" -2.
B. Copie du \n' siècle, aux Arch. nal. S. 281, n" .3.
C. Copie du \i\' siècle, aux Arch. nal. LL. 177 {Lirrf t,„ir de .\uire-Dame). p. .■?(}.
D. Copie du \iii' siècle, aux Arch. nal. LL. 17O (PeM Pitslorul de .\otre-Dume). p. 'i8.
48
868
Concession par Énéc. évèque de Paris, à l'abbaye de Saint-Maur-des-Fossés. d'une prébende
dans l'église de Paiis ' .
In noiiiiiie Patris et Filii et Spiritus Saiicti. amen. Docente Cliristo didiciinus
qui sua reliquerit et euiu sequi studuerit centuplum accipiet vitamque eteriiain
possidebit. Idem ipse, ad misericordiam peccatores provocaus, ait : rcDate elemo-
siiiam et omnia manda sunt vobis. r Beatus vero Paulus, doctor egregius, jubet
nos operari bonum ad omnes. maxime autem ad domesticos fidei. His vocibu>.
quasi manu quadam soUicitudinis pulsatus, ego Eneas, Dei gratia l'arisiorum epi-
scopus, notum facio cunctis sancte Dei aecclesii' liliis. preseiitibus scilicet et fu-
turis, quod anno dominice incarnationis octingentesimn sexagesimo octavo, in-
dictione prima, jussu serenissimi karoli regi.s, ad Fossatensem ob recipiendum
corpus bcati lévite Mauri accedens abbatiam, dum a propriis sacram prel'ati sancti
déposai Iiumi'ris super beatoi'um aposlolorum altare gleljam. concessi eidem ec-
'' Celte charte a été incriniiuée par Laiinoy
[Opéra, t. II, 1" partie, j). 608) et défendue parDu-
i)ois ( Hisl. ecc. Paris. , t. I . p. 'i '1 ij). Launoy y vo\ ait
deux indiœs de fausseté : 1" dans l'emploi du mol
prœbenda; 9° dans la mention de plusieurs archidia-
cres au lieu d'un seul. Dubois a réfuté victorieusement
la première de ces criti(]ues, en citant des mentions
de prébendes dès le commencement du i\' siècle.
H a répondu à la seconde, que c'est précisément à
la (in du w' siècle tpie l'on a commencé à établir
plusieurs archidiacres dans chaque diocèse. Il est
vrai qu'on n'a ])as dautres preuves qu'il en fui
ainsi dans le diocèse de Paris en 8G8, mais le l'ail
est trop plausible pour qu'on en puisse tirer un
argument contre l'authenticité de cette charte. On
pourrait encore critiquer l'annonce du sceau qiu
tei'ruine la pièce. C'est une parlicularilé qui ne se
Carliil. — I
rencontre pas généralement dans les actes épisco-
|)au\ du i\' siècle. Ou trouve, il est vrai, dans lui
ou deu.x actes très solennels, mention de \annulus
épiscopal (Nour. tr. de Diploiii. , t. \ , p. 'iGiî ). Quant
à la mention du sigillum, nous ne savons s'il en
existe pour l'époque cailovingienne un seul exeuqde
bien aulhenlique. du moins dans un sinqile acte
de donation. Ces divers motifs ne sulliraient peut-
être pas pour suspecter la charte d'Énée, mais on
doit encore remarquer que la plus ancienne copie
qui nous en reste porte les attaches de cuir d'un
sceau pendant et que son écriture est du xii' siècle.
Il est donc possible qu'au xii' siècle, ayant per-du
lacté original, on ait fabriqué celui-ci >ur des
données sans doute authentiipies, et (pie nuu>
n ayons ainsi qu'un acte restitué et [leut-ètre intei-
[(olé au lieu du texte original.
(in (:\i!Ti \.\\\\\i (ii:\i;ii\L di^ I'AUis.
cicsic, aiiiiiiciililms ciiiictis aicliidiacoiiildis l'I clcricis iiostris, (|iii niia iiicciim illic
adcraiil. in .scdc iiosin ciiiscdijaliis. m ccclesia videliccl Ijoali; Dei j;eiiilricis
Marie. |i('i-|)<'liu) |iicl)('ii(laiii iiit(M;ram, ila ni ab liac liora iisqne iii novissiiiiaiii
linjus scciili lidiarii. laiii vciieraliilis Odd (|iii imiic dli cciinhiii [jn-cst, (|iiain siii
siicccssorcs. caiii hljerc l't alis(|ii(! iilla inulcslia vcl iiKjuit'tiidiiic aul ali(|U(i sorvilii)
liahcaiil (■( scciirc possidcaiit. l'i'occssiomMii (liMii(|ii(' aiiiiiialiin in fiuadra'jesinia .
(|iiaila srilicfl li'iia posi doininicani (|m<; passioni CJiiisli (iictilidalni'. nosti'is sc-
i|uacil»iis. in Mioninicninni |»i(i(r.ssi(inis (jnani (Ihiisli ddcclo (•oiir('sS()i"i Alaiiru
l'xliiltninuis die (|na |ii'innnn i('C('|)tns csl a l'^ossalLMisibus. indicinins. ni ciiius
scrnci in anno nicndna ii'Msnnns l'ins pri'ciltns d mciilis assidue niunianiui'. (Jui-
(•nin(|nr l'iijo ndslimiini ad liane xciKTinl pioccssioïK^n , nidiani ihi snniaiil rc-
rcctioncrn , s<'d sola kaiitalf. (|nc niidliludincni pcccatuiinn tipcrit . illuc al)canl
al(|iie sihi niiitiio dala beiiiMliclionc ad propiia ji'jnni rcdcanl. Abhas voro ine-
sci'ibti cpiiobii, sil)i(|ii(' b'atrcs snbdili iiuiiani bnjns rci «jialia pcrsolvaut Pari-
siensi ('cclcsic ronsncliiibinMn , nciiuo noitis an! siicrcssoi ibus nosiris ab(|nani
i('(bl)ili()ii('n). (hiod si ali(|iiis Moslronini siirct'ssoriini bnjns conccssioiiis cabinii)-
nialor an! rctracbn' cxlilcrit, l't. |)i'('bendani iMuldciil \('l unniinnoiil , [troccs-
sioniMii ([Ui)(|in^ FossaLcnsi (■ccb'sic a nobis ob aniorcni bcali \bniri liaiblain. finri
nisi occasions racioiiabib ab((ni)lioiis probibiitM'ii, l'xcoinninnicalus nisi |)rni|{'ns
i't'si|)ueri( pereal in yloi'nnni, amen. I t erjjo boc doniim lirniuin cl slal)ib' nia-
n(;al per snccessnra lenipora, corain omnibns in capilido béate Marie coi-rolioiaN i
illnd niann propria, ac nostris arcbidiacouibns ennclis(|ne rb'ricis ad i()boran(bini
li-a(b(b, nosli'0(|ne sijfilb) niniiiri ])recepi.
% Sijpuini \eiiei' Parisiensis episcnpi.
A. ('"[jir ilii \ij' ^ii'mIc a\oc Ir.'iics ilc si'oiiii . ;iii\ \i(li. uni. I,..')'2(). ii" 'i-.
49
.S7 I . I ■' iij;ii ' . - .Stnvii'».
DoiiiilioM l;ul<' |Kir (Jhiirli's li' Cli.iiixp. ii ri':;;lisi' de l'jiris, île liiblKiye de Saiiil-Eloi.
i»K swcrn Ki.Hiio.
/f. \i\ niinnne sanetac fl nidi\ nbnie Ti iintalis. Kaiidns. jjiatia i)ei, re\. Si e'cb'-
'■laslicis nej'oliis (•onsidenib) eoinni slaliini ad rnicboralKineni ob (Ibrisli ainiiiein
' I.;i diile de re diplôme soulève ([uciqucs dif- celle dale, Charles le Chauve n'avait pas encore
licnili's. l'ii acndeiil a l'ail disparaître dans Tori- épousé Uicliilde. et Knijehviinis n'était pas encore
;;nial le iliilViv de laiiiK'e; dans le cartulaire on évèqiie de l'aris. Aussi lialiizi' at-il proposé do
lil ••aiiiiii sexiu ret|iiante Karolo jfloriosissimo corrijfer «)(«(i \ l'cii iihiki i i i ; , ce (pii correspon-
•lejjeTj. ce <pii correspond à l'an S'il). Mais, à diait à l'an Sy i . Celle correi'lion est excellenle. Le
CAKTLLAIUK HENKIiAL DE PAlilS. C?
flednciiniis. ali ipso non (luhiUinius accipcrc^ roirilinlionoin pro ciijns liacc pera-
«jinius lionoi'i'. ^ov^;l■il iUu|nc onniinin sanciac Dci cclcsiac tiilclinm alque noslro-
|rnni (pii ad pi'Jacscns"' cl sul)se([Mnliira saijacilas [([uoinani | \ii;;('l\ uinns, vcne-
rabilis et sanclae cclcsiac Paiisiaccnsis anlislos, ad nosli'ae liinnililcr acccdcns
sul)liniilatis niansiH'tudincni, dcpi'ccatns est ut oh noslrac inercedis conjii<jisf[uc
i-c;;jinac nosd'ae liiclieldis, ac vii'jjfinis iiilcnicialac jjcncti'icis Mariac eniolnnicn-
Inm. aljLatiani Saiicti Eli;;ii [in potcslate] sihi cicdilae cclcsiac sitiini, ci<jiic jiuc
(x-ncliciario noslra rnunificcntia conccssajani dictac cclcsiac jjciiitricis Dci sanctac
Maiiac siiiicpic, et posl se Dci nulii liitiiiis jiasliniluis [in polcsial |cs '-' ad jus
eclesiasticnni lialx^ndiun, coiiccdei'cniiis cl concedcndo inpraevaricalidi nostiac
auctoritatis praecepto conllrMiareniMS. (Injiis pclilionilms co cessinuis Idicntiiis
(Hio nosliac iitilitali piolMluriun peispexiiiiiis aniplms, et (dj Doniini noslii .Iliesii
(diiisli suae(pie vnjjinis [Maiiac anijoreni, ahpic (d) ulrariini([ue eclcsiaiiiui oliiu
a iiacains devastalaruni inviceni cmidiorationciii, cl n(ilis[siniac] iioliis ni saliilcin
populi Gliristiani a [jenitiicc \iij;iiic prolis alliilmlioiicin , Imm- nosliac p| ii\ ilc'j! |-
tatis pracce|)tuiii lien id illidan ' JHssmins, pei' «piod siipradictain aldialiain (•[uni
omni sularuin inlc;;ii(alc reriiiii, jani diclac cclcsiac piacscnli rnliiris([uc pasto-
ribus dejejjeiido, pcipcliialiler ad liahcnduni coiicedinnis et concedcndo inxiolalii-
liter niaiicre deccininius, atipie de nostro jure in jus ac doiniiialionein doiinnac
ineae ;;enilricis Dei niei Mariae, solcinni nioie Iraiisfcriinus, talitcr ut (piicipiid
exiiidc slatutus a Deo pracsul, sccunduin Dei suaiiupic volnnlalcni faccic \o-
luerit, (jiieniadmodnin ex aliis sihi credilis cclesiasiicis reluis, canonico in iaciendo
potiatiir aiLilrio, eo sKpiideni paclo ut diein deposilionis patris noslri, praccidlcn-
lissinii iiupcraloris llludovuici, (juod est diiodecinio kaleiidas [niaii], et mal lis
nosliae. ;;loriosissiinae iiiiperatcicis Juditli , (piud est teiiio deciiiio kaleiidas ajuilis.
diein (jiio(pic naliviiatis nostrae, idiis .luiiii, nccnoii cl dieni a Deo concessac nobis
uiictionis, qui post obiluin [in ilicin] ipsiiin ni celidirandu transfuiidctiic. |iiali\i-
tatjeni praeterca aiiiabilliiiiaecouin<;is nostiae lîicliildis rcsjinac, kaleiidis aiiciislis.
et copulain secunduiii Dei voluiilalcin nostrae conjiinclionis, insiipci' cl oiliiin
prolis nostrae, si a lecuiida vir<fiiie impetrando ilala riieril, siib conlimia oia-
tionuiii inissaruiiKjuc assidiiitate, ciini oniiii (dero sibi c(uiiiiiisso, praeseiis Inlu-
rus(pic aiilistes c(dcd»rcl , cl iclcclio m iili'a(pie conjjrcjjalioiic, m die ortns prolis
prédéci's.seiir (ri']n[;i'l\\iiiiis, rr\r(jiic tjnV. l'i.int (');;■). i'i :','.] , •'■'j)- lu ^<'"^ '■>! |iiis|i'Tii'iii' ii crlir
niorl le Q7 (l('rciill)iv .Syn [Ciili. Christ.. I, Vil, (laie (////(/. , p. (Vl(i ). Klllill rôlllirr 87 i (■nrics|i(illil
col. iiT) ), i'iii-lc Ml' |priil ('Ire iiiiliM'inir il Friii S7 1 . a la i\' iiiiliclioii , iii(lii|ii('c ilaii-, li' (li|il('iiiir , ci- ijui
D'îiiitfc |iai-l , il rst |]i'ii |iri]lial)lo qu'il S(iil |i(i>lr- acliinr ilc iirnincf ii'xcrllcncc de la ciiri'rcliiiii |ii'(.-
riciii-, car |iivs(|iic l(iii>i les ili|iiiMiii's de (iliailcs II' nosi'C iiai- lialiizc.
(jliaiivi' si;;iii's |iaL' •• Ailaljjciiiis ail \ii-riM (in/.li'iil -^ '' | ir/-. r-iioNdiiniiiiiiiir ailiiri'sciis" (( 11.
apparticiiiii'iil aii\ auni'i'S .S70 iH «7 1 [ lli'r. (1rs '■■ l'»;-. rriii |iiili'slalriii l'I jus l'ri.'lrsiasliriiiu '^ (Bi.
Hist. (le 1,1 l'ramr. l. \ 111. p. ^^(7. G-.'.:), (i;!o. G:ii. ' V,i,-. ■■slj;illari. 'i [W].
68 CARTULAIP.E GENERAL DE PARIS.
nostrae, si, ut diximus, ;i {jonitrice Dei data i'uerit, studiosissime peragatur; di'
cetei'o vero pi'O liac u[tnii.s(jue ecclejsiae niajorata emeudatione oinnis pra[esui
pro] nobis , coiijuge et proie , regnique statu , Dei niisericordiani exorare iudesinenter
accédât, lit auteni liujus nostrae piissiniae largitionis auctoritas potioreui m Dei
MOMiiiie ohtiueal firmitatis vigoreni, de bnlla nostra insiguiri jussimus. et manu
propria eaiii subterfinnavimus.
Sigiuiui {monogramiiie) Karolo gloriosissiuio régis. Legiuius. Adalgarius, iiota-
i-ius, ad viceni Gozleni recognovit. Data un idusMaii, indictioiie nu, a[uuo sextoj
icgiianlc Kai'olo gloriosissimo rege. Actuni Silvagio palatio. in Dei noniiue. l'eli-
cilcr. Amen. AMHN.
A. <.)ri{;inal .nix Arcli. n.'it. K.ii, n" h'.
B. Copie (lu \u' sic'cle, aux Arcli. nat. K.l i, n" i''.
C. Copip du \ii' sièclp, aux Arch. nai. LL.177 (Livre unir de Notre-Dame), p. 101.
D. Copie du xiii' siècle, aux Arch. nat. LL.17C {Petit Pasiaral de l\otre-Dame'j, p. "j'i.
50
872, -2(1 avril. — .Smnt-Dkms.
Conlirinatiuii par Charles le Chauve du [lartng-e des hiens de l'ahhaye de Sainl-riermam-des-Pre's.
fait par l'ahhé (jozliti ''.
In iMiiniiie saiielae el iiidividiiae Trinilalis, karolus, jjralia Dei, icx .Xolmii si! 0111-
iiihiis lldeiihus saiieli: Di-i erclesiae ac iioshis, prae.senliinis scilicel el liiliiiis, ipiia \ir \eiieia-
liilis (în/.iinus, al)l)a nioiiaslei'ii aliiii eoiii'e.ssoiis Chri.sli [(leniiaiii | el .Saiieli Viiieeiilii ina|rlvris,
iiejciiim nniiiaejhi ejiisdeiii e(iiij[re{jali()iiis] , de\o| lissiiiii (ii'aUires iiosiri , Mijfjfessermil serenitali
noshae. iil pid Dei aiiiiire el l'uluro ejusdein eoiijfrejjalioiiis sulTrJajjio, ne, ali(|ua siiecessiiriiiii
>ii(pnim rieijlejieiilia , onio |iii ea inonajslieiis l'iiliiris leinj)(irii)ii.s [jerliii'barelur, ul sepe iiiaiii-
iesliiiii esl e(iiili{jisse, siijier (|uasdaiii \ilia> iieee-silaliluis ednim |)ei' |)r(i|)riae (■oiilirmalioiiis
|iraeee|)lmii |j[eiiil()ns iinsln lllujdovuiii .sei'eiii.ssiiiii aii;[iisli eideiii coiijjrejjalidiii jain (diin dc-
[lulalas, sii|ier alias eliaiii |a iiieiniiralo lididi] lui.slro (i()/.l|iii() ahhale. pro eoniiii slipeiidiis],
i|uae aMliiia|liMi m eilio el polii] aci-i|iei'e didxdiaiil , iinslro eipiiseii|su el anii(i|rilale illis col-
lalas. lirinilalis ikisIii' pi'ei'epliiiii liiii pilieieimis, per (puni lain ea ipiae prai' iiiaiiilius iiahon;
videhanliir. ipiain l'iiain ea (|iiae a noslra lar<]ilali' in piaesenli illis lonliiinalianUir, tirmius ac
secniiijs piT sneeedenlia lenipora lenereiil ar itos'-idereiil. \iis \ei(i iieressariis illoriim petiliit-
iii1mi> cli'nii'iiliai' iiostiae anri'iii ae('(iiiiiii()d|aiiles , \<'l{nli | pusliilaveinnl { lieri adjiidicaviinus,
eniiiiniiaiiles eis rejfali leslamenlo lias \illa,s, (|uariiin liaer suiil \<)caliiiia - l'redia deiii([in,'
hoiKirmii li(iininiiin lai'j;ilione sihi doiiala, uiia euiii clanso seras inoiiaslerinni silo, eisdeiii Ira-
liiliiis slabili jure eoiieessiiiius Siiprasrripla aiilem ad eeiiliini \i;jiiili inoiiachoiuin -.uni
"' Nous avons déjà donné ri-dessus un paita;;o analo{[nc fait par l'ahhé Hilduin. C'est ce qui nous
empêche d'imprimer i-.elui-ri innrtcn.io. (Cf. noln> n" .'Ui. Aelc du 1 .'î janvier 8-.)9. i
' Tous les lieux eités iri soûl silu('S hors Paris. \'o\. Tardif. Cnrtaufi ilfs Unis. p. 1 3.'i-l .S '1.
CAR TLL AIRE GENERAL DE PARIS. CD
ordinala ex (|iio nil imi(|uaiii ciii(|iiaiii aljbaluiii liccLil subtralicru; augi'ie voro si loile votiii'ril.
iiiiilti[)licatis ad usuni eoi'uin (ipiijus, accuiiuilentur diviiii scrxilii cuUdn's
Sigiiuin (momigriimme) Karoli jjldriosis.slini régis.
Gammo, nolaiiiis, ad xicoin (iozloiii recogiiovil cl sulisciipsil. — (loslemis alilia anibasiiaM.
Dala XII kaieiidas iiiaias. Iiidiclidiio v. Aiiiio wxii, rognante Karolo gloiiosissiino rcge, et in
successioiic llidlharii icgis anud m. Actnni nidnasterio Sancii Dyonisii, in Dei nomine, Icli-
citer. Amen. AMHN.
K. Ori;;innl scelli', iuix Arcli. nat. K.i'i, n" lo.
B. Copie du \i° siècle, à lu Bilil. nat. ms. lat. 13711 {Chronique d'Aimoin, I. V, c. .'î/i). (" i-')3 f".
C. Copie du \ii° siècle, aux Arcli. nat. LL.ioa.'i (Cartul. ttl de Saint-Germain-des-Pré.s), fol. .'Ja v".
D. Copie du xiv° siècle, aux .Arcli. nat. LL.iO'iO (Cailul. de Saint-Germain-ilcs-Prës), fol. S v".
E. Copie du xiv'sièrle, au\ Airli. nal, LL.iu-jcj (Cartul. de Saint-Cerniain-des-Prés), fol. 10 r".
Kdit. : ((() Du Breul, Aimmm imnarin lihri I , p. :'>3'î , d'api'ùs B.— (h) Mahillon, /lc(n .S.S. uni. S. lieiwd. m';. III ,
part. 11, p. 1 Kj, d'après A. — (f) Bouillai'l, Ihut. de l'nhb. de S<nnt-Germ,iin-dcs-Pn's . pr. p. 19, d'aprrs C.
— {d)Iiec,ml des llisl. de la France, I. VIII, p. (î.'fy, d'après B.—(p) Tardif, Cari, des /f«s, p. i3:5, d'après A.
51
.S7S, -j avril. — l'aais
Diplùmo par Ipi|ui'1 Louis le Bègue coiilirine les droits de l'Eglise de Paris sur l'alibaye do Saiiil-Eloi
et attribue les revenus de la villa de Geutilly au luminaire de ladite église.
Dli GliNTlLIACO QIK KST ^OSTHA.
lu iioiniiic Doiniiii Dei etorni et Salvaloris iiostfi Jlie.sii Cliristi, llliidoxiciis.
iiiisericofdia Dei féx. Si eccl<;siaslicis nctjociis (•(nisuloiido, (|iioi'iini statimi ad ciiic-
lioi'ationcm ob Clifisti amoi'(Mn deduciimis, ab ipso non diibitanius accipeic l'etri-
bulioiieiii pi'o cujus liée honore pefaoiiniis. Noverit igitur omniiini lidelimii
saiicte Dei l>Tle.sie iiosli'oriiinqiii; presens et fultira sajjacilas, (inoniaiii Adelaidis.
karissinia iioslfa conjmix, et Ganziiiius, venerabilis abbas, ad noslfaiii accedenles
nianstieludineni , deprecati sunt, ut, in nostie inei'cedis aiiijincntuni sempeiMpie
virjjinis intcinefate dcnitricis Marie enioinmenliim , Iiit;e!viiio, veiieialiiH Paiisia-
ccnsis iii'bis episcopo, <;t sue eccdesit.', ([W) est In Iionore sancte Marie nialiis Do-
niini *;dificata, per nostfuni denuo pi'çceptuni, palris nostfi imitantes lilx'i'ali-
talciii, alibatiani Saucli Kb(;ii, cpti,' est inIVa nuiios Parisii civilatis, ad jus ccclc-
siastieuni babendain et ab ipso et ab omnibus successoribus suis (;teiiiaiiter ]>()s-
sidendani l'econdereinus. Quorum pi'ccationilius a(b|uicscentes, eo bbenliiis id
(•oncessinius quo noslir ulibtali iimpiius pi'oliiluiiiin pr-ispexinins. Sed «d jaiii-
dictus venerabibs episcopiis Inijilvinus (b'pi'ecatiis est, ut, ex ipsa abbalia (|iiaii-
dam viliubim, (pie vocatuf Geiitibacus, cuni çetdesia et omnibus ad eandeni vil-
hilam ])erlinentibus, memorati; sm; niatii <'C(|csie, ad biminaria, per hoc ipsiiui
nosli'c aucloi'ilatis pi'e'ceptum , pi'rpeiiiahli'r hahemhnm conccih'iruiiis ; ciiiiis
70 CAIiTlLAIRE (IKNERAL DE PARIS.
fliaiii precc'S ^[(('nicrc iioliiimus. I iidc, ol) Domiiii noslii Jliesu Cliristi bii(/(jiie
jjcnili'icis amorein, iioslic ((iiiccssiDiiis ilcrmii lieri [)i('cc|ihiiii et jam diclo liigil-
\iii(). \eiieral)ili cniscono, al(|ii(' suc iiialri çcclesK' dan |ii.ssiiiuis, per (jnod su-
pradiclaiii al)liatiaiii ciiiii oiiiiiiuiii siiaiiiiii rei'uiii iiilcjfiilalc, tain i])si' {|uaiii et
(iiiiiK's iKisl ciiiii liiliiii |)iiiiti(iccs lihi'ic Icncaiil, sicul a «jiMiilore nostnt iiistiliiluiii
l'sl, (-1 more çcclcsiaslico perlieiiiiilcr possideant; eu scilicet ordine siciil et alias
les (pic cideiM iiiatii cçclcsiç coiiccssç liahciitur. Veriiiii prçlalani vdliilam Gciili-
liaciiiii ijiopi'ie ad liiiiiiiiaiia jnpiler Iciical. (hiaiii \(diiiiiiis iil iiidlus cj)isc()p()iiiiii
pcr accedonlia teiiij)Oi'a ad siiain jnopi'iclateiii deteiilel, aiil aliciii dare prçsiiiiiat,
scd laiitiiiii ad Imiiiiiaiia desei'viat, co si(piideni ])acl(i iit dicm a Deo iioljis coii-
ccssc iiiictioiiis. que est vi iiliis d(;cciidii'is, et dieiii iiosiri liitiin (dutiis presid iiie-
iiioialus atrpie siii siiccessorcs, sidj continua orationiini niissarnmqiie assiduitate.
(•uni onnii clero sihi coniniisso celebret, et relectiones in jam dictis dichus in
uliaipie (■onjp'cijatinnc studi(jsissiine poi'a<;antui'. ('.çteiinn, pro presenfi utrinsque
çccicsiç euiolunienid. a noliis restaltililo, oninis piesni ])r(j nohis, conjujre et
proie, i-ej;ni(pic slalii , Ddunni niiseiicordiani indesiiienter exoraro procin-et. Et ni
liée nostre denuo reconlinnalKinis auetiiiitas per ouniia leiiqioia in\ iolaliditer
r()nser\elnr. manu jjroprni sidjierlii inavinius et anido nostro insijjniri jnssiunis.
WHardns notarius, ad \iceni (îozliin', rer();;novil et suljscripsit preceplum liujus
c\enq)lariç. Datiini nii nouas a[)rilis, nidicimne \i. aniio i ie;;iii doiuui llliidovici
jjloriosissiiui re<|is. Actuin l*arisnis cixitale, in Dei in)ninie, leliciler. Amen.
\. Copi.' <Im Ml' .-.i.Vlr. iiux Arcll. liai. Ll.. 177 { l.inr i,„„- ,lr \nl,r -Ihlmr) , y. ly;. .
W. Copie du Mil'siL-di-, n»\ Airli. uni. LL.17O (l'eiil l'axhiral de .\alir-l>(i„ir) . ^k 77.
52
AvonI HSS
DdiiJiliiiii pnr l"]iiili's. coiiitr ili^ l'iii-is. il l'i'jflisr .\(iln'-t).-iTiie. ili' iIimts iiini.s l't ri'iilcs ii Foiileiiin .
(iluirculnii. l'ic.
l'iireri'Ti m dk kmiknton.
Kine inundi a|q)ropin(pianlc, riiinis crebrescenliljns, jam rei'ta maniftîstantur
siîjiia. (Jiia de causa Sciipliira sacra nos ammonet. diceiis : r Date elcmosinam et
"oiiima muiida siiiil \(il)is." (Jiiocirca cjmi, in Dei noiinne. Odo. l'arisioriim papi
liumdlimiis comes. cojrnoscens sarciniim nieç niale conscienliç at([ue luoleiu pecca-
niinuin meoriim, ipiorniii pondère lessus premor. ii;norans viam evadendi, iiisi
lolis nisiliiis ad sulli|MUiii |ierlieiine liealiliidinis jjiessiis li|M're dcsiinavero, (piic-
'" Ccttfcli;irl(M's( .iiiléririiiï' iiii 1' jinivicr SS8, flalo «lu onuioiiiK'inoiit d'Eudes en qiinlid' de roi de
t rail ce.
CAIiTLLAtKR (JÉXÉHAL DE PAlilS. 71
i|m(l ab aiilorcssoi'iliiis incis |k'I' \iiii al(|iic iiiaiulila aviditale a Parisiaceiisis
saiiclf;' inati'is (;ccl('si(' posséssioiiiljiis alilaliiiii liiil, lotum, seciuidum prisram i;i)ii-
siieludiiiciii, reddci't' |»aratiis cxislo, iil pro lioc facto apnd piissimiim iudicciii
oici'iiam possiin C()iis('((ui hcatitiidinciii. lîcddo iîjitiir ad Imiiiiiaria aliin' Dri j'ciii-
li'icis Maiii; et bcali piollioinartyris Siepliaiii, ea ipii; alj aiiteccssoi'iljiis nieis inale
lÏK'ruiit ahstracla : Ihh- csI ex \illa l'^oiitaiiclo, midi' ad viiiatii)iiem [jrelate ecclesie
drlif!)ard omiii aiino cxire de viiio iiiodios c, iil lil)eriiis, (!t ]»oslposila oiniii litr,
iiidia déiiiceps occasiu liahealui' in rccoiiipeiisalioiic liuiiis incrili. Doiio ctiaiii in
villa <[UH vocatur Pressoriiis, luansa m", et ex vinea arpeinios \, (|iiia viiiiiiii daie
iKMpico, et poiiliMU Kareiitoii, midi' deliebanl oiiiiii aiiiii) exire soliili i; , ad liimi-
iiai'ia se[)erate ecdesiç, et ex |)i'i'ra[a villa iiiansmii iiiiiini, et ex ]»oita Parisiai-a
tertiam pai'tem. Matriculariis vern qui in jaiii difla iti lesia excuijaiit lionu, m vdia
ipii; vocalnr Très iVIolendinos, niodins viiii lx, di' \ illa Nova niodios x, de Vitiid
iiiodios w, de Wasifiiijm inodnis x\, eo online ut ni dn' nljitus niei nistos ejus-
demecclesie, pro absoliitione aniiiie iiiee, IVatrilms ipsius l'i-rlesii' dare stiideat rx
viiio inodios viiii ia. Si quis vero lior sci'ipdini inemii iiiliiiigere voliieiil , --iiiil
Datliaii et Abiro vivi alisorbeantiir. VA lit liée, scediila lijjidiorein per ti'ni|M)ia uli-
iiiieal viijoi'ein, manu |iropi'ia eaiii snliterliniiavi et relejfi. Sionnui Odoiiis eoinilis.
Si'jiiuni liolierli eomitis '. Sijpnim Altmari coinilis. Sij;iiuiii VVadonis. Si<;iinm
Isiiaidi. Sijjmini l!i|dii'ri. Siijiimn Alberiei. Item Signiini Alberiei. Si;;niiin lla-
dnei'i. Sij'iinni \alianiii. Sij;uiim Alti'i'i. Si;;niiin Ilardiadi. Si;;nuiii \ini'luui>.
Sijfiium Protliasii. Si!;num Albosti. Sijjiimii I siiardi. Si<;nmii Erleeii. Sii;nnni l]r-
roldi. Sijiniim iîobodoiiis. Sijjnum Heyriei. Sijinuni liolberti. Sijjiimii llildejjaiii.
Sij;iimu Flajjonis.
s. I^npiedii xii'' siècle, :iii\ Arcli. nal. LL.17Y (Livre noir de Nub-e-Dame), p. i)4.
B. Copie (In xiii" siècle, aux Arcli. nat. LL.i 70 (Peiit Paaloml île Notre-Dame), p. i. '!.'!.
00
8y'i, •). 111,11. — S\i\T-Di;\'is.
Ilonnlioii par le roi ImhIi's à l'iibiiiiyc di' Sainl-Dcnis, il un iiimiisl' ili'|i('iiiiiiiil ilii ilimiMiiir
ii)\al lie Saii'cili's, du ilciix iniiiiliiis sur Ir liliiHii' l'I sur li' (Jrould, ri ili' driix Iriraiiis siliiûs
dans i'aris, '-ari'ns diias inlra l'arisiiis jiixia |)(tila!ii i|isiiis rivilalis."
A. I)riî;inai, aux \nl.. uni. K.i."., n" ■>..
Kdll. : ((() Douillet, //«(. ,/,. rahhaije de Smnl-Deinp , p. Sio, d'après \. — ( /, ) Fidiliien, //(.s/. ./,■ r„hl,„ije <le
.SV(m(./)TO//s, pr. p. 77, d'après A. — (/■) llenieil des llisl. de la Fraaee , t. I\, p. 'ili.i, d'après A. — ( 1/ ) Tanlil,
Cartons des Rois, p. 1^8, d'après A.
'' La ciipic 15 a iiiiiis lniilcs les sinisciipliciiis qui siii\eiil cl les a ri'iilplai'écs |jai les iiioN ■ el |iliiniii(innii
liiiriirii -.
7-2 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
5/1
Fin du i\' siècle ''.
Notice des terrains posse'di's par l'ahbaye de Sainl-Maur-des-Fosse's
dans la \ille de Paris.
\0TIT1\ DE AHEIS SAN'CTI PETUI FOSSATENSIS MONASTERIl QUÇ SL'NT IN PAIllSIlS CIVITATE.
l'riina area. qiiaiii leuet Laugaudus, liabet in loiiguin pedes xl et in transverso
|>cdes XXV, de uno latere lei'ra Sancli Gervasii. ab alio lateri et uno fronte terra
Sancti .luliani; lialiet exitnni in via publica, deljet denarios nn ciini euiojas.
Area queni tenet Elnirnus habet in longuni pedes xc et in transverso pedes l:
babet in circuituni terra Sancti Gervasii et exituni in via publica; débet dena-
rios XX cuni eulojis.
Aiea quam tenet .\dollredus babet in longuni pedes lxxviu et in transverso
pe(b^s XXX, de uno hitere tei'ra Sancta Maria, de uno latere et uno ironie terra
Sancti Gervasii; liabel exitniu in via publica, débet denarios très cuni eulogiis.
Area quam tenet llildeniannus babet in longuni [)edes l, ab uno Ironte pe-
des XLV, ab alio ironie pedes xxv, de uno latere leri'a Sancti Gervasii, ab alio la-
Icie (ei-ra Ingelberto, de uno ironie terra Sancli l'eiri et Sancta Maria; liabet e\i-
luin in via pul)lica, débet denarios iiij cuni eulogiis.
Area (juam tenet Vuineboldus babet in longuni pedes lxxvi, de uno ironte
pedes XV, ab alio b'oule |)edes x, de uno lalus terra Sancti Georgii, ab alio latus
el uno ironie leiia Sancli l'etri; liabel exiluni in via pulilica, debel denaiios un
cuni eulogis.
Area (piani lenet Sieniarus babet in longuni jiedes xi.vi. de uno ironie
pedes XIII, ab alio lionle pedes xi, in circuiluin terra Sancti l'etri; liabet exituin
in \ia pul>lica, debel denarios m ciiin eulogis.
Area (jiiaiii tenet Vuaniinjja liabet in longuni pedes lvi et palnia. de uno Ironie
pedes xiii, ab alio Ironie siniiliter, de uno latere et uno Ironie terra Sancli Petri.
ab alio latere et uno Ironie via |)iiblica ; debel denarios un cuni eulogis.
Area (piaiii tciii'l Aia babet in longuni pedes cl, de uno Ironte pedes xvi, et ab
alio boule iiedes xxxv, de uno latere terra Sancti Kligii et de alio latere terra
(> (lociiMiiMil. qui n'est pas dnié, a dti^ians- Ihi du i\' sièele. Il est ceiiain que celte notice ne
Cl il au \' sircir snrii's niarj;fs il'uii inaniiscril saujail èlie plus ;iiiciennc. car on y mentionne, au
du i\'. l.idiJM' t.cjicid', (]ui la puldic le prciriier nijudiic di's liicns sitiiis hors Paris et dont nous
(Disxnl.. t. Il, p. XI, ml. rslMiic (pii' r(iii[;in,il mncllons la liste. Ir /h«»x«.s- rfe /'yocmco, qui n'a été
di'\;iil rire peu ,inlri-iiMir il celle cii|iie. .\1. jiordier, donné à l'abbaye de Sainl-Maur qu'en SliO. (Voy.
ipn l'a iinpiiiiii' d<' n<)uvi\-iii dans ses /;'/;7(.s7\< cl un acte du 90 juin 8fi() [niblié par M. Tardif, (,'«)•-
MdiiiistriYs tic Paris, p. ttî) et suiv.. l'alliibue à la Ions dcn Dois . n" Kji.)
CARTULAIRE GENERAL DE PMUS. 73
Sancli Pclri , de uiio froiitc Ijabct cxiliiin iti Marcndo, »>t de alio froiile liabel
exiluiu iii via pidjlica ; dobel deiiaiios \ ciiiu
Arca ([uaiii (fiiet Odoiims lial)et in liiiij;uiii [)ed<'s cl, de iiiio lioiite pedes XLiii,
ah alio IVonte pedi's xiiii, de mio lalcrc (ciTa Saiicti l'eli'i, de alio latere terra
Saiicli Elifjii; liabcl exiliiiii de mio IVoiiLe iu Maicado, de alio Ironie iu via pu-
blica; débet deiiaiios xviiii cuiii
Area (juain teuet Tedidlïis babet iii lourjum pedes xxxvi, de uno froiite
pedes x\\, de alio lï'oiite simililer; de mio latiis et iiiio IVoiite via publica, et ab
alio lalus et iiiio ironie terra Sancti l'elii ; débet deiiai-ios xii cuni
Area (piani teiiet Berlariiis babet in lon^jiini pedes lu, de uno bonté
])edcs xxxnii, de alio l'ronte siniiliter, de uno latus terra Sancti Gervasii, et de
alio lalus terra Sancti Pelri; babet exituni in via publica; débet denarios vui
ciini
Aiea (iiiain tenel GirJjoldus babet in lon;;uui pedes xxvi, in transverso
pedes xviii, de uno froiite via puldica, et in circuitnni terra Sancti Pétri; débet
denarios un cum eulojjiis.
Area (piani teiu't Tedulbis ludjet in lonjjnm pedes xxv, et in Iransverso pedes xx,
et de uno latere terra (jundevoldi, ab alio lalus et uno b'onte terra Sancti Pétri,
alio Ironie babet exituni in via publica; débet denarios un cum
item area quain tenet Tedullus babet in longum pedes xcv, et in transverso
pedes Lx, de uno (route terra Ciindevoldi et de uno latus teri'a Sancti (jeor<[ii,
ab alio latus et uno Ironte via publica ; débet denarios un cuiu
Area (piam tenet Frotbardus lial)el in longum pedes l. et in Iransversum
pedes X, de uno latus lerra Sancli (îervasii, de alio latus lerra Sancli Dyonisii,
de uno Ironie terra Sancti Gcrmane, de alio Ironie via puldica; débet denarios x
cum
Area (piam tenet (Jastelanus liabel in longum pedes lv, et in Iransversum
pedes XVI, de uno latus terra Sancli Germain, de alio latus simililer, di' uno
IVonte terra Sancli P(.'tri; babet exituin in via [lublica, débet denaiios xii cum
Area (piam lenet Otidbertus babet in longum pedes rv, et in Iransversum
pedes xiiii, babet in circuiluiu terra Sancti Pétri, abet exituni in via jmidica ; débet
solidos n cum
Area ipiam [tenel | '' lluncbertus babet in longum pedes lv, et in tiansversum
pedes xiii, de uno latus et uno Ironie l(;rra Sancli l'elri, ab alio lateri terra
Sancli Dionisii; babet exiluin in via publica; débet denarios vi cum ....
Area quam tenet '-' Dominicus babet in longum pedes lu, de mio boute
pedes xvn, de alio l'ronte pedes xnn, de uno latere terra Sancti Germane, de alio
Ce mut Miaiique dans lu iiiauuscril — '"' Le scribe avait d'aboid écrit ^debeti.
C^irl. — I.
74 CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
latus terra Saiicli Dynnisii, de uiio froiite terra Sancti Pétri, (]e alio IVonte via pu-
blica ; deltet solidos ii cuni
Area qiiain Leiiet Pelriis liabi-l in loiijjum jiodes wii. et in transverso pedesxn,
de uiio latus et uno iVonte terra Sancta Maria, de alio latus terra Veirone, de
alio fronti' via publica; débet denarios x cuni ... .
Area (juani teuel AistuU'us babel in lonjjuni pcdes Lxxnu, de uno IVonte
pedes XLV, de alio fronte pedes xlvii, de uno latus et uno fronte terra Sancti
Gerniani, de alio latus terra Sancti Pétri, de alio Ironte via publica ; débet dena-
rios xu cuni
Area (|uanilenetGeroardus babet in longuni pcdes lu, de uno IVonte pedes xxuii,
de alio IVonte jiedes xxv, de uno latere et uno IVonte terra Sancti Gerniani, et
de alio latere terra Sancti Pétri; babet exituin in via jiublica ; débet denarios xn
cuin
Area qiuun tenet Tetaldus babet in loiiijuin pedes xlu, et in transversuiu
pedes xvu, de uno latere et uno bonté via publica, de uno boule terra Sancti
Christoi'ori, de alio latere teria Sancti Pétri de alia ])otestate; débet solidos n
cuui
Area iiidouiinicata babet in longuni pcdes lu, de uno bonté pedes xx, de alio
IVonte pedes xvn , de uno latus terra Sancti Gerniani, de uno IVonte terra Sancta
Maria, de uno latus et uno b'onic via publica.
Area quani tenet Autliadus liabet in lonjfuni pedes ccv, de uno IVonte pedes lx,
de alio IVonte siuiiliter, de uno Ironie via puliiica; liabet in circuituin terra Sancta;
Gerniane; débet solidos vin, di'narios u cuni
/Vrea (piaiii tenet Deodatus babel in lon;;uin pedes xx\i, de uno b'oiite
iiedes wii, <b' alio Ironie pedes vi, de uno latus terra Sancti Gerniani, de alio
latus Saucli Pelii de alia [iiilcstale, de niio boule lerra Sancii Mederici, de alio
latus via publica ; deliet denarios vi cuni
Area quani tenet Derirudis liabet in loiiinmi pedes ce, de uno Ironie |)edes
XLii, de alio b'oiile pedes xw'iiii, de iiiio lalere leria Sancti MedtMici. de uno
latere et uno IVitiiie terra Sancti (ieriiiani, de alio boule via publica; débet soli-
dos Il Clllll
\rea (piaiii leiiet Aiiliilbis babel in loii;;iiiii jiedes ci.w, et de uno IVonte
pedes LX, de alio b'ont(! jiedes xxxi , de uno lalere lerra Sancii Gerniani, de alio
latere terra Sancti Ele|;io, de ainbabus b'ontibus via publica; débet solidos n
cuni
Area (|uain tenel llildrainnus babet in lon<]uni jiedes clxi, de uno Ironte
pedes \x, de alio boute jiedes xv, de uno latere terra Sancii (ierniani, de alio
lalei'c lerra Saiicla Geii()\e|iba', de uno boule terra Sancii (!eor;;ii, de aba Ironte
via jiubiica; débet ticnarios vni cuni
Item area (juaui tenet Tetaldus liabet in lonjjuin pedes ce, m uno Ironte
CARTULAIRE CÉ.NÉP.AL DE PARIS. 75
pedes XXX. Je alio froiitc podos xx, de uno latus terra Saiicti Martini, de alio
laliis terra Saiicli Geimani, iii uno iVoiite terra Sancti Georrjii. in alio fronte
via publica: débet denarios iiii cum
Area quam tenel Ollielinns liabet in longum pedes clxxxv, de uno ironte
pedes LUI, de alio iVonte pedes Lvnn. de uno latere terra Sancti Martini, de alio
latere terra Sancti Mederici. de uno ironte terra Sancti Gerniani, de alio ironte
via publica ; débet solidos i cum
Item area quam tenet Tetaldus liabet in loiif;uni pedes ci.xxxv, de uno fronte
pedes XXV. de alio fronte siniiliter, de uno latere terra Sancti Germani, de alio
latere terra Sancti Mederici, de inio tVonte terra Sancti Martini: débet denarios nii
cum
Area quam tenet Bertisnuis liabet in lono[um pedes oxxxv, de uno fronte
pedes XV. alio fronte pedes xx, de ambobus lateribus terra Sancti Martini, de
uno fronte terra Sancti Germani, de alio fronte via publica; débet denarios nu
cum
Area quam tenet Autbadus babet in longum pedes ce, de uno fronte pedes lx.
de alio fronte pedes lxxxv, de ambobus lateribus terra Sancti Martini, de uno
fronte terra Sancti Germani, de alio IVonte via publica: débet denarios xx
cum
Sunt in sumnia solidi xxxvi et denarii xi'^'.
A. Copie du \' siècle, à ia Bibl. nal. nis. lat. 3, fol. A.
900.
00
avril. —
Confirmation, par Cliarics le Simple, d'une doniilion de quinze man«e? situés à Cre'teil.
faite par Grimoald, vicomte [de Paris], à i'e'glise Saint-Christophe.'-'
DE SANCTO CRISTOPHORO.
%. In iiomine sanctae et individuae Trinilatis, karolus, diviiia [iropitiante cle-
lentia, rex. Si jiistis (idelium nostrorurn petitionibus aurem nostrae serenitati'^
"' Au dernier feuillet du mémo iiiannscrit (fol.
4o7 v' et /io8 r"). se trouve une énuraération toute
semblable des Liens posst^d(?s par l'abbaye de Saint-
Maur aux environs de Paris. Elle a été publiée par
Baluze. Cupitul. reg. Franc, t. II. coi. i'iS-.
<" I^'abbé Lebeuf pense que l'église dont il est
ici question est celle de Créteil. Nous regardons
cette opinion comme au moins douteuse. Il est bien
plus vraisemblable que c'est l'église Saint-Chris-
tophe-en-la-Cifé qui existait depuis longtemps déjà
(voir nos pièces n°' i 3 et .35), tandis que rien ne
prouve l'existence de celle de Créteil avant le
xif siècle. S'il ne s'agissait pas ici de Saint-Chris-
tophe de Paris, le rédacteur du diplôme aurait cer-
tainement désigné, comme cela se faisait toujours
pour les églises rurales, le nom de la lilla ou du
pagiis où cette église Saint-Cliristophe se trouvait.
L'rglise Sainl-Christophe-de-la-Cité avait seule assez
76 CVRTrLAir.E (iÉXÉIiAL DH PARIS.
accommodamus, as.s('iisimi(|iic illis praebenius, acia jiraedeccssonim iiosimrum,
re{ju[m vi](]elicet Fraiiconim. iinilare videmiir, ac per lioc in nostrae fidelitatis
devotione proiiitioresilloscHiiMiiiiis. I)('iii|qiie iiovcrit oinjiiininsaiictac Dei occksiao
fideliuni nostrorumque tam [[)iaes(Hiliiiiii (]ii|am et fiittirorum indiistria, quod
adicMS nostrao l)oiiif;nitatis e\rp]lli'iiliain Gi'inioliardus, \ireco[iiies alcjiif] fidolis
iioslcr, ohiiixe nostraiii peliil iiniiiilicciitiaiii [([iiiiliniis i-cs ('(•clcsiac i]ii lioiiorc beali
(llirislophoi'i iiiartyris Clirisli dicalae, [iii cpia ossa si]iniliiim rcqiiicsciuil. qiias
idem iii aiiiinae suacsalulci cideiii ccclesiao Iradidcral, aiici()i'|il|atis iioslrae prae-
rei)l() <'Ouliriiiare, et ut iieiiu) deiiiceps illas res ali eadciii ecclesia sulttraliei'e, aul
ex eisdem quiddam ce|ns]mii exij;ere pra'sutnal, niodis omiiibiis inldbore di<;iia-
l'eiiiur. [Suiit] auteni liae res in jjajjo Parisiaceiise silae, in villa Clirisloilo. lioc esl
niansa qninilecini et inancipia nlrinsipie sexus. IMacuit itaque celsiliidini nostrae
ejnsdeai viri adipiiescere ])etitionibus, et hoc nostrae auctoritatis praecejilnni
fieri jiissinins, el janidictae eeclesiae dari decrevinuis. Per ([uod praecipienles jii-
hemns nt eadeni ecclesia abs(pie nlla i-elVa];atione asci'iptas res cuni uinni earnni
intei;ritate, terris videlicet cullis et incullis, ])ialis, \ineis, sil\is ac niancipiis.
a([uis aquarnmque deciirsibus, oniniqnc ad se jnsie et le[;alilei- pertinente jure,
perpétue teneat et possideat. el nenuj posi praenoiuinali lidelis nosiri (Iriniohardi
decessuMi in eadeni ecclesia poleslaleni liabeat, aut ex liis re| bus aliipiod cjensuni
exif^ere praesuniat, ne(|ue ulla judiciaria poleslas [[)erpe| (randi, aut lioininem ibi
c()nrii;;ienlein expellendi licentiani iiabeat. |Seii| libère licea! sacerdoli ecclesie
Domino i'aniulare, et sanctoiuni patrocinia di!;ne venerai'e, el ejusdeni \iii pio
salule aniniae supplicare. Et ul hoc nosirae auclorilatis edicinni pei- oinnia leni-
pora inviolahileni in Dei noniine obtineal \i;M)reni, niaini uoslra sublei'hrnia-
vinins el anuli nosiri inq»i'essione sijjillari jnssiinus. Si<[niMn karoh [iiioiiogrdiiunf'j
<;lori()sissiini re!;is.
Ib'i'ixeiis noiarius ad viceui \skeiici episcopi reco;;no\il et sid)scripsil.
Daluni vni Kalendas [niaii, indi|clione m, anno \ni re!;nanle et rednile];ranle
iili Karojlo [jloriosissinio rej;i'. \cluni apud \einieriani pahiliiini, ni Dei noniinc
lelicilei'. AiMMN.
A. ()ri;;i[ial scelli', aiix Arcli. iiiil. K. ) ("i, n" ^.
n. Copie duxil'.siwh-,^mx Airli. n.il. I.I..177 [Linr ,inu- ,!,■ .\nhr^l),n,w), M. 'i...
C. Copi.- lin XMi" sii>d(S ^"ix Airh. nul. 1,1,. 17.') ( (irnml l'nsluynl ilr \,itir-ll,njit') . p. .')()!•
I). Ccipic lin Mil' .si('Tl.\ ;inx Arcli. iu\\. \.\..J-;I\ {l'clil l'inliiral </,■ \uli-c-Ihiiiic), |). '19.
lie nolorii^li' jwur qu'il fi'il itiiililp iIp la (Ifeigner ili-pendaiico ili> la catlu-tlralo; cela permet égaie-
irniio l'aroii plus |ii'«Tisr. l'ji interprétant ainsi ce uicnl de fduipii'iulro pourquoi l'i^ji-lise de (Iréteil a
dijilôinc, 011 coiuiirond comniciil (lirteil devint une loujour.s eu pour patron saint (dirisloplie, au lieu
possession de rEyli.se de l'aris, car l'i'jjlise Saint- de saint Ag-oard et do saint A|jlil)erl . dont elle possé-
(lliristoplie-en-la-fJiti^ à ipii la terre de (^l'i-leil fut ikiil les corps de teni])s iinnii'inorial. (Voir Lebeur.
donnée par le vicomte Tirimoald. l'ut toujours une llisi. du dioc. de Paris, t. \ll. -j" p.. p. 1 d et s.)
CARTl LAIP.K GENERAL DE PARIS. 77
OOr). -î'^ aviil. — (^oMi'ir.fiXE.
Coiiliriiinlion, par (Charles \e Siinplc. clos |irivilt'fj('s de l"al)baye do Saint-Germain-des-Prés.
PRECEl'TLM r,ECO\Fir,M\TlM POST RABIEM PMiWOlUM.
% In noniine sanctao et iiidividnae Triiiitatis. Karolus, diviiia projiitiaiite cle-
moiicia, rex. Ouicquiil voto aut <jratiarum actione Deo oiiiiiipotoiiti oOerimiis, cui
iinii soluni ea que liabcimis, quaeque de nianu illiiis accepimus, sed etiam
iiosnietipsos debeniiis, qui nos et predecessores iiostros. imperatores et reges.
niillo nostro nierito,sed sua beiiigiiissima gratia. ie<;ium in stemma lieveliere dig-
natus est, iioc nojjis a(] presentein vitani t'elicius transigcndani et ad futiirani
uberius capessendam consequentius fore nulle modo dubitanius. Xoverit igitiir
omnium sanctae Dei ecclesiac nostrorumque fidelinm, presentium scilicet inturo-
rumque, universitas quoniam quidam cornes nobis admodiim dilectus, nomine Hot-
bertus'' , necnon et gre\ sanctus monachorum Sancti Gt'i'mani Parisiaceiisis, ad
nostram accedentes mansuetiidinem, obtulerunt pveceplum iiobis divae memoriae
avi nostri Karoli imjieratoiis - atque ald)avi Luduvici ", iieenon et karoli nepotis
avi nostri, qui Parisius, rabie ]iaganoruni seviente, devenit ' ; dcprecati sunt nt
nostram munificentiam denuo auctoritalive eis reconcessissemus. Nos vero,pro Dei
amore et sancti Germani rebquorunujue sanctorum veneratione, in (pioruni iionore
idem locus constructns babetui'. id fieri consensimus. Inde lioc nostrae altitudinis
edictum fieri et memorato loco dari jussimus. per quod preri[)imus at([ue jul)emus
ut sicut in memorato edicto avi nostri et abljavi, necnon et niemorati Caroli
junioris, continetur. ila per succedentia tempora conservatum a nobis et a succes-
soribus nostris inviolabiliter babeatur. Reconfirmamns ergo jaMi(Hcto sancto loco
ac IVatribus ibidem Deo servientibus, villas quae in jam sepediclis continentiir
edictis. et omnia quae usibus eurum delegata atque contradita existunt ; molendimis
etiam super tluvinm Sequaiiain , (juos jamdicto loco ac IVatribus a\ us noster Kai'olus
'' I,e comte Robert , mentionné dans ce diplôme ,
est ie célètire comte de Paris, frère du roi Eudes,
qui se fit couronner roi de France en 922 et
mourut à la bataille do Soissons en (j23. H était
abbé laï(jue de Saint-Germain-des-Prés.
''' Il s'agit sans doute du diplôme de Cliarle-
magne du ao octobre 772 ou de celui du 27 mars
779. (Voir ci-dessus. n"'2 2 et 20.)
'' C'est peut-être le diplôme de Louis le Pieux
du 26 février 8i(j. dont nous avons signalé ci-
dessus la Imisseté (voir n° ."îi), ou plutôt celui du
13 janvier 8211 (n° o'i ).
' Ce dernier membre do plirase est un pou
obscur. S'agit-il de Cbarles le Cbauve ou de Cbarlos
le Gros? Nous ne possédons pas de confirmation
accordée par ce dernier h Saint-Gorniain-des-Prés.
tandis que nous en ])ossédons une de Cbarles le
Cbauve (voir ci-dessus, n" .■57). D'autre part, les
mois qui Parisiiis, etc.. semblent se rappoiter
à Cbarles le Gros.
78 CARTILAIRE CEXER AL DE PARIS.
concessisso (linoscitiii', qui otiam iii prPco|ilo iinMiKirali iiepotis et equivoci avi nostri
Karoli mciuorai'i alcjuc coiitiiioii vidciiliir, aiictonlale rej^ia niliilominus oisconces-
sisse coiifiniiaiido sciaimir: necnoii et piscaloria sii|)er eundeni fluvium sita ciiiii
oiimi cniitiiieiilia iitriiisqiic ii[tae, ([iiae a rege oliiii Cliildeberto ois roiitradila
dinnsriiiHis''', oiiiniiio iiosira aiicloi'itale reconfirmamus. Haec aiitem oninia, sicut
in ]irere]»lis prisronim rejjiiin coiilmeliir, ifa aiictorilate rejjia confirmanuis. Et ni
liée noslre reeiHifinnationis aucloritas in Dei noniine coiisei'vctur manu pi'opria
suhterfirrnantes, aiinio nostro jiissiinus sigillari.
Signuni Kaioli (^ninii.o<irniiniir) régis gloriosissimi.
ErnusUis notai-ius ad viceni Askerici episcopi siihiiolavii et suhscripsit'-'.
Datnm vn kaleridas niaii, indictione vi, anno niidecinio regnanlis glnriosissimi
régis Karoli, l'edinlegraiionis ejus vi. Actum Conipcndio palacio, in Dei nnmine
féliciter. Amen '■^>.
A. Original avec traces de srean '*', aii\ Arrh. nat. K.ifi, n° r».
B. Copie du xii° siècle, aux Arcli. nal. l.L.ifi'i'i (Cartul. ttt de Sriinl-Gerinain-des-Prés'l, f()l..'fi r".
C. Copie du 'iiv° siècle, aux \rcli. nal. LL.i cp;!(i (Cartul. de Saint-Gcrrnain-des-l'ic's), fol. 8 i '.
!). Copie du \iv'' siècle, aux Airli. naf. LL.io-.u) ( Cailul. de Sainl-Geriuain-des-Prés). loi. g v".
57
907, 2 1 inni. — I)(irzv.
Donation, ])ar Cliarles le Sinipl(% à rEejlise de Paris, de l'abbaye de Sainl-Pierre de Rebais,
pour aider ré\è(iue Anscbericiis à n'|Kirer les ruines causées par les Normands. '• Ouo-
circa omnium noveril. religiosilas (juod .Vskericus Parisiacy urbis presul venera-
bilis l'clicibus intimavit vocibus, nostrorum coram prçsenlia lideliuin, ecclosiain Sanctae
Marie; prc.'dicly vidclicel urbis, qua isdem presul esse dinosrilur, Nortmannica |)çniliis in-
festalione destrudam alquc sçvilia ronsuela propo ad nibiluni redactam. Unde ^
A. Original eu copie anrieuuc, jadis cnnsrrviM- dans les arcliives de ISehais.
n. Copie du m" siècle. Arcli. nal. K.ili, u" ti'.
C. Copie du Mi'sièdi', aux Airli. nal. K. ili, n" G''.
1). Cnpic du mi' siècle, aux Arcli. nal. ].\,.i-^-j {IJn-pnoir <!,■ Nolrr-Lhwir), p. lo.").
K. Cofiii' du \tn siècle, aux Arcli. nal. IX. i -G ( ''''''' /'".f(oi-»/ <!,• l\niri--l),imi'), p. '>(>.
ÉM. :(<)) Duplessis, llisl. ,lr M,;uir, I. Il, p. G, d'après A. — (h) l.abl).^. AWnmr c/uv,»,,/.. I. II. p. ,',99.—
(c) (;,illu: Chnsl. rrl,is. t. 1, p. '111. d'après A.— (1/) Cillu, Omsl. u„v,< . t. Vil. insir. col. .6, d'après K. —
(c) Itn-wil iIcK II, si. ,},' l'rnmv. I. IX, p. .^oâ. d'après K.
' Voir ci-dessus noire n° ■? . iiao-e '1. bule: tTQuin|uid volo, etc 1 ne se rencontre,
'' rrSub.scrinsit-î est en noies liroiiienncs. croyons-nous, dans aucun autre acte de ce prince.
"■ (T.Anieu'' est en notes lironieinies. Mais ces df'tails ne sont jias assez importants pour
'" Ee sceau n'cxisU^ plus, l/éeritnre de ce di- nous eiiij)(^clier de considérer la copie conservée
plùnie parait dillerer «luelque peu de celle des aux archives cnruuie un acte auliienlique. voire
autres diplômes de Charles le Simple. Le préam- mnm un original.
CARTLLAIUE GENERAL DE PARIS. 79
58
909. 1 G seplembre.
Coiifiniialion. j>nr Charles lo Simple, de la donation faite à l'Église de Paris par Charles
le (ilianve, du Graiul-Ponl et des places et moulins qui en dépendent.
DE PONTE MAJORl.
In nominc saiicti; et iiidi\idut; Triiiitatis. Karolus, Jiviiia [)ropi<-iaiil(' clernenlia,
rex. Si jtistas fidcliiim jteticiones Leiiif[iie suscipiiiiiis ol seivunim Dei utilitatibus
consulimiis, regiuni procul dubio inoreia exequiniur, ar proliitiiriiiii iioLis oniiiiiio
coufidiiiuis. (Juaproptcf oiiiiiiuui saiictf Dei çcclesie nostroruiii lideliuiii. preseii-
tiuiu scilicel i'ul:itioruiii(|ue. relij;iosita.< uoverit, quoniara Aiiscliericiis ' , Parisiace
urbis presid venerabilis, iniiotuit serenitali iiostre. qualiter avu!^ iioster diuiie ine-
iiiorie rex karuliis -, pontein jaindicle urbis cuiii areis et moleiidiiiis çcclesie
Sanctç Marit,% iieciion et episcopis ejusdein lori. pro anime sue remedio per pre-
ceptum propi'ia iiiaiiu corroboraluui coiidonaverit " perpetualiter possideiidum.
Unde eliam bumiliter peciit, ul prelatum pontein cuni areis et molendinis, IVa-
tribus ibidem Deo raililantibu.s, pio iioslie remedium ' aniiny, aeciion et ipsius pie-
sulis, per iiostrç auctoritatis preceptum dijjiiareinur concedere jugiter habendum,
eorum([ue stipendiis ac necessitatibus sine intermissione desei'\iat, sine alicujus
venturi episcopi. comilis quoque aut vieecomilis, aut alterius respectu peisone
vel oontradictione. Nos vero prelati presubs justam et salubrem cognoscentes fore
petitionem, concedinius memoratis l'ratribus. per iioc nostre auctoritatis pre-
ceptum, supradictum pontem cuni areis et mob'ndinis, precipientes regiaque auc-
toritate interdicentes, ut nulbis ej)iscopus, comes, aut vicecomes, aut abquis
ejusdem loci ministeriabs, |)refatis iVatribus e\ sepedicto ponte, areis vero aut
molendinis, abquam présumât t'acere inquietu(bnem ; set quod bénigne conce-
dimus jugiter babeant, quiète leueant, ac perpetuabter possideant, et quicquid
exinde facere voluerint, secunduni canonicain anctoritatem, bberam ac lirniis-
simam in omnibus babeant poteslatem, pro nostra dumtaxat sakite, conjugis
(juoque ac prolis, ac tocius regni statu. Dei miseiicordiam assidue exoraiiles. Et
ut bec '^^ nostrç auctoritatis concessio firma jugiter et stabibs permaneat, manu
propria sublerfirmavimus, et anub nostri sigillari jussinius impressione.
[Signuin (^monogramme) Karob gloriosissimi régis.
'■' l'Vfr. -Askei-ikusi ( B). ^ Var. -condonnvil.- (C.)
'*' Voir ci-dessus le diplôme de Charles le * In/-, ttremediu. i (B. C.)
Chauve du l'i juillet 8Ci i^n" 'i5). Le mot kIicc-t. mao(]uedansA et C.
80 (;\I!TULAIRE GEXEltAL DE PARIS.
Eiiiusliis iiolariiis tul vicciii Anscliciici o|jisco[)i subnotavit] ■' . Daliuii xvi ka-
loiidas oclolji'is, iiididioiic \ii, aiiiio wii l'ognante kaiolo rcjje «jloriosissiino ,
rediiik'jjraiilc \ii. ^al(■ fcliciler -.
A. (iopii' (lu \ii' sièci«, iiux Ar(-h. nat. LL.177 (Liirf unir de Notre-Uame), |). '^■j.
B. Copie du xiii° siècle, aux Aich. nat. LL.i 70 ( Grand l'astond de ^(>^re-Dlu/le), p. 571J.
C. Copie du xiii' siècle, aux Arch. nat. LL.17G (Petit Pastoral de .\iAre-Dame), p. '17.
59
911. 17 juin. — Chsngï.
Coiilirmation par (lliarles \c Simple ilo riiiiniunil(; acconleV par Cliai'lcmagnp
au cluîtrc lie Notre-Dame.
EX CLALSTRO [eT EJLS LlBEliTATE AC DE DOMIBLS CLAlSTRl] ^'.
Iii nomiiie sancle el iiidividue Triiiitatis, Karoliis, diviiia propitiaiite clemeiitia,
rex. Si prccdjus sacerduUiiu, (|iiaiido pro suis, vel ccclesiarum sihi commissariim,
necessitalibiis aliqiiid iiobis iuliiiiare volueriiit, aurcm libentcr accoiiimodaiiuis.
eorunique jusias petilioiics ad optaUiiii en'ccluiii pcrduciiiius, iioii .solum ie[;iaiu
consuetudiiiem in lioc cxciccmiis, scd oosdein sacerdolcs ad Doiiiiiii misericordiam
[)ro iiobis exoiaiidaiii |)iuiii[)tioi"os ahjiic devoliores l'aciiiius. loiliir omnium saiiclac
Dei ecciesiae fidelium noslroriimque, tam presenlium quam el fuluiorum, noverit
industria , (juoniam, adiens serenitatis nostrae presealiani, dilectus noster ac vene-
rabilis TbeoduUus, Paiisiacensis occicsiae Sauctae Mariae perpetiiae virginis episco-
pus''', huniiliter deprecatusest, qiiatiniis IVatribus t'insdem ecciesiae, inibi DomiiKi
lainubuililius, ex rhuisiro coruni hoi- nosti'ae auclorilalis |)rece|)Lum lierijidjeremus.
ila iil ilbid sine ulbns e|Msco|ii aul ciijusliliel ])ersone in([uietu(bne, sicnti à piis-
cis temp(M'ibus ad cobabilanduni eis, pi'o obsei'vando bl)entius suae reHjjioiiis
ni'oposil(j, coiicessiim est, perpelim simili possidei'c vab'rimt, al(jue cohabilationes
(lommum siiaiiim inibi (■onsliuclas, iiinno eliam in [toslenim consIrinMKbTS,
abs(]ue alicujus calumnia jujjiler ipiielc obtinere posseiil ; insuper el cuictiimpu'
conso(bibum suorum , aul |)io suai; necessilalis netjoliu, aul jusiae ulilil.itis arbilrio,
siiij;illalim eascb-m cuncedere aul. veinb'ie velleni, hbcrabssnnam id a{;endi poles-
talem baberent. Cujus nanu|ue coiijjrnam ac necessariam considérantes pelitionem,
ni'c non el pi-oavi noslii Karob iuq)eraloris, cujus aecbcio oplimalum iinperii sui
consibO e\iil . iil niiiversa camniicorum cbiusira alis(|ue census exaclione absubila
' Les mots r-Sigiuiin Kaioli siiitiicitaviti '^* Les mots entre [] ont été njoulés au xiii' siècle.
Mianipieiil <laiis I!. ''' (l'est la plus anciemie nienlion que ion ail
' Ix's mots trVale l'eliciler » niaiii)uent dans 1!. de l'i^êipie Tiiéodull'c.
CARTULAIP.E GKNKliAL DE PARIS. 81
permaijcrenl''', et iiiclilac jirolis i|)siiis avi noslri, scilicet Karoli régis'-', id pre-
cepto loboratum esl , iiisuper et (niicqiiid idem r'anoiiici iiilra riaiisira edificareiit,
licentiaiii liaheieut iiide lacinidi (|iii)(l voliiciiiil , vesligia imitantes; placuit seiT-
iiitali iiostrae ejiisdem episco|)i Tliendiilli adqiiiescere postidaeii)iiil)us, el munin-
ceiitiae iiostrae precepto ooncedimus eisdem lintrihiis Saiiclae Mariae, ul pri'dietiim
claiistiiim illomm, lam ipsi ([iiam siiccessoi'es eorum, l)i)miiio servieiitiiim, ali
iiodienia die et deiiiceps, abs(jue aliciijiis sciiioris vel ullins liominis inpulsioiie.
simul ciim domihiis suis, iiilVa et exli'a existeiitilnis, iiidesiiieiiter libère ac ([uiete
pdssideaiit, et r[iiic(|uid e\ liis videiieet domdms, ut dictnm est, agere voiiieriiit.
(dirislo propitio, in omni])iis liabeaiit pntestatem l'ariemli; pro nostra tantuiu-
modo sainte conjngisque nostrae Fi'ideinnae, ac prolis, fdiiiis qnoqne regni stalii
Domini elemcntiam prnpensius obsiMM'antes. Ut aiilem linjns aucloiilatis praen-p-
fnm per rutiira tempora inviolabilem oblineat (innilalis vigoiem. manu [uoprin
subler lirmavimns et annli nostri inq)ressione insigniri jussiiuns.
Siijnum Kai'oli (iiionoiyrauunc) régis glnriusissimi.
Hugo, regiae dignitalis nofai'ius, ad vicem Hei'ivei arciiiepiscopi, recognovit et
subscripsit.
%. Datum \v kl. julii, iiidiclinne \nu, anno iiicarnationis Donnnice'^* dccccxi,
anno xvnii régnante domino rege Karolo, redintegranfe xmi. Actum villa Camgiaco,
in Dei nomine felieiter. Amkn. Amen. ^/««i''''.
A. Orijjinal scellé, oiix Aicli. ii.'il. K. i <i , n" -.
B. Copie ilu xil" siècle, ;uix Anii. nat. LL. 177 (Lin-r unir île \iilfc-D(inic), p. H'i.
C. Copie du xm^siicle, ;nix Anli. iial. LL. 17.J (Cruml Pnslmnl de Natre-Unine). p. ."j^a.
D. Copie du xiiT siècle, aux Arcli. naL LL. i 71! ( Peut Pastural de :\oti-e-l>iiiiie), p. /i3.
E. Vidimus du 16 janvier jifog, aux Aicli. iiaL LL. 'iji, n" r)i).
F. Conlirnialion par Pliilippe le Bel, en fi'\rirr i.3iii. aux \rcli. nat. K. i(j, n° 7 .
(i. Copie du iiv" siècle de celte confirnialion, aux Aicli. nat. JJ. 'ib. n" h.
''' Nous possédons le iliplônio (rininiunité ac- (lliarics le Siinplo, publiés dans le Recueil des lli.i-
cordi' par Cliarleraagne à Nolre-Danio, ain|iici ce toiieiis de la Fiiuuk (1. 1\, [>. /ii')8-5Go). on n'i'n
passage paraît faire allusion, mais il n'est pas an- troine cpie trois, oiilre celni-ci, qui soient ilalé's
thentique. (Voir ci-dessus, n° 27. ) de l'Incaination. Or luus |i>s trois ont ('té pris pai-
''' Cf. le diplôme de (Iharles ledliauNo ronlir- les Bénédirtins dans les (i/nvres de r^eniire et prêtent ,
mant le partage de biens fait par ré'vèque Ineliad. par d'anties détails, à de graves oiijeetions. On se-
( Voir ci-dessus, n" 'm.') r'ait doire en di-oit de sus[iecti'r l'arrtlienticilé ihi
'■''^ (le diplôme est la pins ancieirrre pièce de iioli'ê diplôrrrc ipre nous domicjns ici. si, pai' son écri-
recueil (pii soit datée de l'an de l'Incarnatioii. dette ture et la parfaite conservation de son sceau, il ire
façon de dater est tout à fait anoi-male dans les semblait offrir tous les caractères d'tm acte original,
actes des rois carlovingiens. Sur (ji di|)lômes de '" Ce dernier mot en caractères tir-oniens.
Cartn
82 CAHTULAIRE GENERAL DE PARIS.
60
91/1, ■■5 (■(•■vri.T •'. — Paris.
(•oncf'ssioii d'un niniiliii, p.ir Aliijori cl Irs icli{fiinix de Saiiit-Germaiu-dcs-Prés.
M Idillii'i'l, il sa reiiirni' Vuiiielinde cl à leurs enfants.
In iioiniiic rejjis acieiiii. l\';o AMjo, lixciiodocliii ciislos nioiia.slerii saiicli Gor-
niani, Parisiorum palroiii, oiiiiiihiis noslris .successoribus iiiliinari voliimus nos,
ciini jjeiiorali IValriim assensu, coiicessisse [arcam] m[oleii](liiii [peiiijiioiiteni ad
oLedii'iitiain liospitalilatis, rps|iicienl(>m [iii peniijltimo loro litiis prali [cjusdem
saiicti] coiil'es.soi'is'-', (|uil)iisdaiii persoiiis, ]dillj«Mlo, ciiiu uxoi'c Vuiiieliiidi et inlaii-
fihus [coriini], su!) cpiisii [irjiuui nunmioi'uiii per singidos nienscs. qiiilms in
l'odeiii loco poliici'iuit nmlei'o. (Juod censiiiii si leddcre nojjlexeriid aut lardave-
iiiil, IcMC <'iiiiMidcnt. l']l lit lir litlerç firmç' et stabiles peniianeant omiii trinpore.
iiianibiis propriis sul)t('rlii'iiia\imiis jjcneraHler.
Actiini Pai'isii, v kaleiidas iiiarlii, aiiiio roi;iii Karoli \\"\\'\
VbbaicPiotberlo.
Abijo [[)i('sbil('i'| subscripsil. iioini<;iiis decanns snl)scripsit. Gozbei'lns tljcsaii-
rariiis subsi ripsit. Viialdu sacerdos subsrripsit. Dajjoberltis saceidos subscripsit.
Arii[al(bis] sacerdos subscripsit. Isaar subsci-ipsil. A(hd;;isus sacerdos sul)sci'ijisil.
(ieiabbis sacer(b)s sul)sciipsil. Lelobhis sacerdos subscripsit. Sidrac sacerdos sub-
--ci'ipsit. Evrardus subsciipsil. Fi'edejjarius sul)scripsit. Gotsol(bis sul)scripsit.
lînlh.inbis sidisci'ipsil. Sij;el)ei'lus sidjsciipsit. Pucoldus snl)scripsit. Baiblo sul)-
sciipsil. Viillardns subsciipsit. Erkeuraiis subscripsit. liaiiioardus snbscripsil.
(iuallei'iiis subsci'ipsil. liaudiiiPiis sid)scripsil. Acbdiilliis sul)sci'ipsil. Milo sub-
scripsit. Aiualviiius snliscripsil. (iiroldns subscripsit. l!a<;enoldus subscri|)sil.
VnabiM'ius subscri|)sil. ^arlb)ar(hls subscripsil. Aii'icus sid)scripsil. Teiitboibis
sul)scrij»sit.
Abbo sacerdos et cancrllarius l'idejjit el subscribsit.
Oiijjiiiiil, ,iiix Arcli. iiiil. L. 783, n" 1, jadis K. Hi, 11" 7-.
'' ('el acte rsl du ■.>.'i frviier i) 1 '1 ou i|ii.l, sui- première a du ^Ire la plus employée sur les bords
vaut (jiie 1(111 prend pour [iiiint île départ du l'èjjlie de la Seine.
de (diarles le Simjile son CDuroTnieiiient à Reims ' Il s'agit sans doute ici des prairies qui .s'élen-
I a8 janvier Si)'.\), ou la mort du roi Eudes (1" ou daieiil entre l'abliaye et la Seine, cl auxquelles le
I! janvier S()8). Di; ces deux Tarons de compter, la innnasiére a du son nom.
CAUTLLAIRE GENERAL DE PARIS. 83
61
918, 9 oclobi'o. — Saim-Dems.
Conlinnatioii par Charles-le-Simple d'nni' re-titulion de i|uiii/o niauses.
laite par Théoilulf. i'vê([ue de Paris, à l'église de Saint-Marcel ' .
In nomiiie sancttt' et iiidividua' Triiiitatis. Carolus. diviiia pi'opiliante cleineiilia,
rex Fraiicoruni. Si locis saiictoruiii aliquod subsidimii ex nostia aiu-loiitate coiile-
riiiuis. id procul did)iu in l'utiiro reiiiuiierari credinius. Idcirro oiiiiiiurn saiicte Dei
ecclesie lideliuni, tam presentiuin - sive luturoruin, nosli'oi'tiiuqiie indiistria iiove-
rit, quod quidam Pari.siarensis sedis episcopus. iioinine Iii;;elvinus. e\ siio indoiiiiiii-
catu fratribus saiii-ti Marcclli (piiiideciiii luaiisos, ad ineiisain eoruin i'iatruiii ciica
ejiisdeiii sancti nioiiasterimn ' coiijacentes. dévote tribuit. (hio ' detuncto. videlicel
Ingelvino episcopo. Aiisclieficus. siiccessor suas, pro iniiiiineute ^ormanllo^uIU
periculo et persecutioue. (juod suus autecessof jani dido saiicto loco dederat,
abstraxil, et in beneficio suo fideli ti-adidit, quod usque in die ^ tinis vila^ su;p ita
perniansit. Postea vei'O Teudulpbus '^^; eorum sede ordinatus. \idens juvediclnruin
iiatfuui inopiam, vabb? condohiit. et quod suus aiitecessor dedei-at et alins alis-
traxerat voluntarie reddidit, et de suo indomiuicatu ' ad luniiiiafia iinuin inan-
sum, in villa Cella posiluiu. pra^buit. De (pia causa adiens ad nostfœ digiiilati'^
serenitatem . liuinilitef expctiit, ut per nosti* aucloritatis pr;ece[)tuiu lioc coito-
boi'areinus. Cujus benivoii autistitis preces suscipientes. jtissinius jaiu supi'atatis
li'atiibus, in eodem rœuobio degentibus. ut ab liodiei'na die et deinceps supia-
scriptas res cuin mancipiis utiiusque sexus. terris cullis et incultis. vineis, prati.-,
pascuis, aquis * a(juaruuive decursibus, inolendinis, exilibus et regiessibus. et
universislegitimis tenu inationibus, juste ac legaliter ' ad sepertiiientibus. liabeaut.
teneant atque jure pei'petuo. nullo unquam contt'adicente. possideant. \iiluinii>
etiain ut dies uiu-tiouis noslrte. hoc est in cegein, qui est oclava' '" sanche \giieli>
■' L'original de cette pièce est depuis longtemps presentium': (B). -Oinniuin sancle Dei ecclesie.
perdu. La co[iie qui nous en a conservé le teite, tani presentiunii (D).
et que nons n'avons pas retrouvée, contient une ■ \oir, sur les expressions /rn/res- et monasic-
interpolation singulière, qui consiste en l'introduc- rium, les remarques de Jaillot. Pu-cheiches cri-
lion. entre la fin de l'acte et le monogramme du tiques, etc., sur la ril'c de Pons. t. I\'. quartier
roi Charles, des signatures du roi Henri 1", de l'é- de la place Maubert, j). 'l 'i . 'lô.
vèque hubert et des principaux olKciers du cha- Var. -quod delunctn-: (B).
pitre de Saint-Marcel. Félibien suppose que cette " Var. crquousque in dieiii- (D).
addition aura été faite par le roi Henri sur l'ori- " \i>r. atieudulplius- i Ui.
ginal même, en guise de confirmation. Elle s'est en- '' ]ur. rrindonmioato- (D !.
suite glissée dans toutes les copies que l'on a faites **' rrAquis" manque dans B.
de ce diplôme. °' l'a?-, rel legalitei-n (D).
,^î Var. rofniiium sancla ecclesia lidelium. lani '° Var. r(jue est octa\is- (^D).
Si CAniLiLAIRE GKNKR\L DE PARIS.
vir(Tinis, cuiii lufiiioiia malioiiis cel<-'l)ieliir, et post obitum nostriim ipsa «lies
Iraiisimitctiir, et pro uosfra conjugc. in die oLilus sui , (juœ est m idus febiuarii.
apra^liclis Iratribus inenioi'ia sicuti iiostra fiât. Et ut Iiœc iiostra auctorilas fiiiiia et
iuviolaliilis peitnaiieat, iriaiiii iiostia suhleiliriiiavitmis, et aiimili iiostri iiiipres-
sioiie *" sigillari iussiiiiiis. Sijfiiuiii Heurici ie;;is -'. Sigiiuin liiil)erli'''' pricsiilis,
cujiis deprecatione hoc pr.eceptuni iteruiii coi lulioratiir. Sigmiin Lisienii decaiii.
Sigmini Hubert! decani. Siijnurii Balduinil". Sijjiiuin Odonis. Signuiii Hugouis
Bardulfi. Sigiuim Adam PiiiccriKe'''. Signuni Miloiiis. Signuiii Bernard!. Sigiium
Walern!*^ . Sigiiuni NeveloiiisC'. Sigiiuin Willelin!. Signuni Walteri.
Signuni Ivaroli y re<[is gloriosissinii.
Goslinus notai'ius ad vicem Henrici'* archiejiiscoj)i suninii(|ue cancellarii re-
cognovil.
Datuni vu idus octobris, indictione vi, aiino xxvi régnante (jarolo rege glo-
rioso, redintegrantc xxi, largiore vero hereditate indepta'' vu.
Artuiu cœnobio Sancli Dionysii, ubi ipse proprio corpore quiescit, in Dei no-
inine leliciler.
A. Original perdu.
15. (;opie interpolée du II' siiVlp, dans les Anbives de .Sainl-Marcel , aujourd'luii perdue, mais imprimée
dans Félibien, Hist. de Parts, I. 111, p. la.
C Vidimns du 29 mai i^ioô, sous le sceau de la prévoté de Paris, anjourd'Imi perdu.
D. Copie du iv' siècle, à la Bibl. Saiote-GeDeviève, ms. H' j.!, foi. ôa v", d'après C.
62
9:20, 2.i août. — Pabis.
Donation par Temio, vicomlo do Paris, au monastère de Saint-Manr-des-Fossés,
(1 nn terrain situé dans l'uris.
nuOMODO TEUDO, VICKCOMKS PARISIOUUM, DEDIT CENOBIO FOSSATENSI KCCLESIOLAM
SANCTI PKTBl. QUE DICITUK AD BOVES.
In noniiiie Dei eterni. Annuoiitc pietale Dei, Teudo, l'arisioruui viceconies.
notuui lieri vohiiuus omnibus sancle Dei Ecclesie fidelibus quia quidem venera-
l)ilis abl)as Adhehieus ceiiobii Sancli l'elri Fossalensis. una cum (juibusdam ejus-
(b;m C(;iiobii monacbis, accedens ad nos, huuiililor de[)rccatus est (|uatinus (juam-
' 1 «r. ••annli ini|iressioni'- ( D). '•''' ) «c. - Ailani l'iacerneii ( U).
D.iiis l.'i i-i)[)ie 1) ou a coi-rij;!' -lioiwicii' en '■ I»/-. ■'Weleranni- ( U).
• Karoli-. '■' l'or. -.Ncvolsonis^ (D).
IW. rr\inl.erli- ( I) I. '"' IW. rrliervci-. ^D).
'' r«/. -iîaudoini- (Dj. '°' t'dr. trincepta" (D).
CAP.TlLAlIiE (,1-:m';IÎAL de PAIUS. 85
(laiii aream terre e\ iiu^tro lieiieficio. coiisistenteiii iiilVa urhem Pai-isiacain. cuiii
quadain celliila in honore sancti Pétri fiinrlitiis desli'uda. ad ioru<;iniu siipradic-
toriim nionachoruni oinniuniqiie suornni. jnre censiiali concedei'e (li'jnareniur.
.Nos autom rationabilein ejnsdeni abl>alis Adliidiici considei'aiiles petitioiieni. jiro
ainore Dei saiictique Petii, apostoloruni principis, et peccaininuni nieorum abso-
lutione, pari asseiisu domni ac prestaiitissimi niarchionis Hu;;oni«, senioris nostri.
seu ejusdeiii civitalis episropi Fidradi ' , predictani aream terre, babenteni e\ uiio
latere jiedes i.xiiii. de alio pedes l\ , tani prel'alo abbali quam successoribiis ejiis
siniulqiie nionacliis ejusdem lori, eaii>a refuj^ii, iil jam diclnni est. perpetualiler.
juie censiiali conressirniis, et iitteras inanusiii inilalis exiiide lieri jiissinins: c[uod
ita el lecimus, eo videlicet ordine ut. onini tenq)ore. iileiii alibas Adliehieiis
successoresque ejiis. et nionacbi ejusdem cenobii Sancti Pétri, predictani aieani,
cuin omni securitate et absque alicujus persone impulsione, ad utiUtatem sepe-
dicti Sancti Peti'i servorumque ejus, teneanl atque possideant. nullam etiam in-
quietudinem ab aliquo honiiue inilti j)acieiitur, nec vif^ilias civitatis. nec receptio-
neni hospitum faciant. Si quid auteni ex possessionibus jamdicti nionasterii inibi
venundandum est, nulkis judex neque vicarius nec ulla opposita ])ersona ullam
rem requirere audeat, sed, sicut mos est. monacbornm vitain atque religionem
in predicta area ducant, exerceant. pro iiobis etiam Domino preces humilHma-;
ell'undere studeant. omni autem auno in l'estivitate sancti Pelri. que evenit m
kalendas juiii, solidos n, tam noliis quam successoi'ibns nostris. pcrsolvant: >•[ si
negb'gentes inde extiterint, canonice eraendent et quod videntur nuliateaus per-
dant. Imprecamur etiam coram Deo et sanctis ejus omnes successores nostros. ut
sicut illorum l'acta llrma et ^tabiba vohu^-int perdurare. ita liane parvubmi duiia-
lionem nostram siiiant permanere inviolabilem. Et ut liée nostre cessionis cartuia
firnmm et stabilem deinceps obtineal vigorem, mandjus domini ac senioris nostri
Hugonis. ac prel'ati episcopi Fnb'adi , seu [)birimorum buiiorum honniLuni lawoium .
roborandam Iradidimus.
Actum Parisins, sub die x kab-ndas septembris.
Sigiium Hugonis. comilis atipie manliioms. seu al>liatis. Signum leudonis.
vicecomitis, qui banc cartulam lieri jussit atque firniavit. Signum Teubaldi. vice-
comitis. Signum Girmundi, vicecountis. et aliorum xx, anno m" régnante Hodullo
rege. Ei'camlredus caucellarius scripsit.
A. Copie du \\' siècle, aux Arcli. iiat. LL. ii5 (Cartul.de Saint-Maur-desFossés), p. i3G.
B. Copie du ïnii' siècle, aux Arch. nat. LL. i 16 (Carlul. de Sainl-Maur-des-Fossés), p. l 't'^. d'après A.
Ce diplôme est le premier qui meulionne i'évèque FulraJ.
8(1 CAI'.TLLAIHE GE.NKRAL DE l>AlîlS.
63
mr,, i" février.— Laov
Ciiiidiinnlinii |i,ir f.nuis d'Oiitro-nipr de l'iiiinitinili; îipcoiiIi'c à l'rjjlise do S;niit-MeiTv
[)iir ses ])rcd<'cesseurs.
Iii iioiiMiic siiiirhe et imlividiia' Tiiiiit;tlis. Ludovicus Dci jiratia re\. Oua''-
(•iiiii(|iu' |)io aiiioix' Dei et revcrciilia saiicloriitn cjiis cllicore boiia' dovolioiii?
studio coiitciidiiiius. jiiol'utura iiobis ad a'tei'iiam ])catiludiiiis <;loi'iaiii l'aciliu?;
(il)liii('iidaiii , L't ad |)ra^s('iiteiii vitaiii ielicitcr traiisijjeiidaiii. oiiiiiiiio coiifidiimis.
Advcril ijjitiir oiniiiimi sanct;e Dei ecclesiœ lidcliuui iiostroniiiique, taui pra^seiitium
(|iiam i'utiiroi'uin, solertia, (|uia adcuiitcs pra'scutiam iiostra' sci-eiiilatis illustres
lideles iiostri Hiijjo coiiies, iiecnoii Galteriiis. l'aii^iuruui cpiscopus. atque Teudu.
vicecomes, liuiniliter petieruiit, ut ecdesia^ Sancti Peti'i, in qiia saiictus Mede-
ricus corpore (juiescit, niaïudiiiiias ((uas feceruut coincs Adalardus et \l)l)o
\assus, uiide et pi'a'cepla conolMuaverunt Cliailoniaiinus et Odo. ;;loii()sissinii
reges, pran'epto uostra' autliorilatis retiovaieiiuis atcpie coiilirinareuuis. Placuit
ilaque relsitudiiii iiostia' coiiini salidiei riniis aequiesceic postulalioiiilnis. ideo
pi'aTeptinii ex Imc nostra' altitudiiiis lieii. e( .loaiiui, iiialii(|Me suae Alderadae,
iilioque ejus iiouiiue Gaidteiio. dari jussituns. [ler ([uod piecipiinus atipie jube-
iiius, ut (aiii ipsae preiioiiiiuatae persoiiae etc.. ([uain successores eoruni |)i\Tdicli,
eeclesiae Sancti Pelri et pretiosissinii conlessoiis (lliiisti Mederici. abhaliolam "
ubi a(ls|iiciiinl in \illa l.niaias nianselH w. in Nivarias siniibter nianselli \\.
ni nianso \illaie ni. in hiiaco niansos, etc.
Ila'c nnniia in nlihlald)ns eeclesiae jani dicta', in suoinni nsdms onnii tein-
jjfU'e possideant . alis(pH' nlla (bnninalione. necpie tliehnienin , ne(pu' pnilalicnni ,
ne([ne piialicnni . sen vialicnni. nec etiani \idlalicuni exnide aliipnd accipiat po-
lestas judieiaria. L't auleni linc |ii;ece|ilinn nosli ;e anllidrilnlis inviolabileni. m Dei
noniiiu', nbtineat perpelnilalis xinoreni, manu piopiia sulilei-lirniavinuis at(|ue
annnli iidslri impressione iiiMjjnni jussunns.
Sifjniini Ludovici gloriosissiuii cejjis. Clc'raldns canc(dlarnis ad \iceni Ailoldi
ai'cliiepiscnpi reco[jnovi. Actuni Lu;i[<linii Clavati, calendis l(d)iiiain. anno Donn-
nice nicarnatinnis necccxwvi. indiclinne \, anno veio pniud i.udoxico rege
j>b)rn)sissiin().
Kilil. : (») niilioi>, Ihst. enles. l'aris., I. 1", p. .■)'l'i. ox \rlori cliiirin. ^ (//) Galtin ilinst. rrliis . I. I", p. i 1 3 ,
ex vtMiTi .lia.ln. — (c) GalUa clinsl. »«■„ , I. Vil, itisli'. (cil. iS, ,r:,pivs /-, — (d) Itmml (l,:i Uisl. ,lc la
l'iuncc, t. I\, p. ,")SG d'aprè.s «.
" Félibieii ( //(.s7. (/(• Piiris, t. !.. p. 117) a cm clierclirs criliqiirs, elc. t. II.. (piarlier de Saint-
i]iio ce mot s'a|)])li(iuail à IVifliso do Sairit-Morry Marliii-dos-(!liaiiips, p. 'lô ) fait reiiiarquor (]a"il
de l'aiis. ce qui |)roiiverait (ju 1111 |(etit iiioiiastère s ajfit ici d'une petite alilia\e l'taJjlie à IJuas et dé-
y avait él(i établi au x" siècle. Mais Jadiot (/(e- pendant de Saint-Merry.
(;\RTUL\IliE GENERAL DE PARIS. 87
64
[Vers 980];''.
Coiilirmation par les mis Lntliaiie ol Louis delà loinlalinn de l'alibaye de Saill(-^L1o;loil■e'-'.
PRIMA C\RTA DE FCM)AC.I()NE ECCLESIE.
Iii iioniine Domiiii Dei et Salvaloris iiostri Jesu •' ChristL Hlolliaiiiis cl Hludi)-
viru.s *'. divina ordinaute providencia, roges augusti. Cuin'' peticioiiibus Hngoiiis.
Francise ducis, racioiiabili])US et justis diviiii ciillus amore l'avenuis;. sujx'nia uns
gratia muniri non duhitaiites. Proiade noveiit (iniiiiiiin fidelium nostioruin. prf-
sencium scHicel et fiihirorum, soUercia, (jina vir pretaxatus lionorabilis iiostraiii
petiit clemeiiciam , preceptum firmitatis à nobis tieri ex rébus, quas idem pie
monasterio Sanctoruin Bailboloinei apostoli et Magluiii, arcbi|)residis Britannit/
urbis, scilicet Doleiisis, coiitulit, quod fuiidavit'"' in urbe Parisiaca. ad sanrtonun
corpora, que ut peregrina *' liospitabantui- per aliorum rura. Est autein prius
terra in qua ipsum situm est nionasteriuni et dotuni *. quod (bituin est ipso tbe
consecracionis ejusdeni, videlicet redibitiones nostraruni prebendaïuni . quas libère
tenemus, aiodus quoque queni dédit ipso die transiacionis sancloiuni. ex potes-
tate MiUduni cum omiii integritate que ad ipsum pertinel)at. et capella " inibi sita
et consecrata in bonore sancte Dei genitricis Alarie. Item aliç res (pie prius date
sunt; unde prior est capella in suburbio Parisiaco. liant procul à nienibus. in
bonore Sancti Maglorii dicala. cum terra inibi adjacenti. in qua i|)sorum se|)ultuia
est monachornm ; clansus etiain vineç juxta Saucias sitns. ([uem dédit bona- me-
moriœ '" Hugo'"', lilius liotberti '- régis. Item pars terre juxla Monlem ^blrt\rum.
qnamcomesFulclio '-' dedil: [)arvus et aiodus. quem tribiiit '* \\ illelmus. juxta eiin-
dem situs suprascriplum montein; necnon et aiodus in comilatu Meldicn. ([iii
dicitnr Grandis campus; sed et ecclesie in Pinciacensi comilatu. prima in potes-
'■' Cette pièce date au plus tût de 1179, époque ' \ar. -Jhesu- 1 B).
de l'association de Louis V au trône. Elle est anté- "' Viir. rLolarius et Ludnvicu^r (Al.
rieure à 986, année de la mort de Lotliaire. ' lar. -Diuii- 1 1! 1.
"' Nous n'osons garantir la parfaite autljcntirili' T »c. -'iiuod el lundavil- ( A i.
de celle pièce, car elle ne nous est connue (jue par ](ir. rperegrini- 1 15 1.
la copie mutilée, et peut-être interpolée, quen ont ' lar. rdonuiu- dans les iniprinirs.
recueillie les cartulaires. Il faut seulement remar- '' ( or. -est caj)ellai ^ AI.
quer qu'elle est très clairement mentionnée dans "' Vur. -divo nieniorie- (A).
lin passage d'une chronique rédigée du temps du " Hugues le Grand, jièrc d'tliijjui's G.ipci.
roi Robert, et qui raconte la translation des re- '■' Var. rrliolicrlii (\).
Ii(jues de saint Magloire. (Voir Dubois, llist. cccles. ^"'' Var. rFuico- (l!i.
['(tris., t. I, p. 5')8). '"■' Var. r([W'tu (ledit- (Ri.
88 CARTLLAIliE fil';M:i{AL DH PARIS.
laie Medriaca'^', [in lionore] -' sancti Dionysii dicata, ciim capella iii Marois sita. in
sancti Mail i ni lionorc fundala , alia in Vornolio ecclesia , [in lionoro]'^' saiicti Ste[)hani
dedicata, el in cadoni villa capella Sanfli Hilarii''' noniinata, denii|U(' cliaui
capella in villa quç dicitur Sancti Leodogarii, in cujiis etiani noniine [et honore]^'
benedicla constat; etiani mansa m. (pie leiuiit Ricnlfiis in lienellcio e\ supradicta
potestate Madreia; in episcopio f'arisiaco et coinitatii accclesia saiicle Marie
noinine sanclilicata, et in eodem coinitatu in jioiestate ^.siaca '^ viiieç, unde e\it
census soliduruni \i; in coinitatu etiani Milidiiiicnsi. in jiotestate Saviniaca. man-
.siini I. liée oninia snpradicla, vel que deiiiceps à catliolicis viris eidein collata^^'
J'uerint aecclesie, ol) aniorein Dei el rcvereuciaiii i[)soruni sanctoruni, conlir-
inainus auctoritate noslia. (juatinus seinpei' su!) pleiiissinia delensione et eimi-
iiitalis tuicione coiioliorata |)erinancant : lia \idelicet ut niillus aliliiiic ad causas
exioeiidas, aut Ireda, vel trihuta exijjenda, aiit niansiones, vel paialas laciendas,
vel fidejussores lollendos, aut lioinines ejusdem ecclesie laiii inijeniios quani
servos. super terrain ipsoriini ddiuinantes '*' injuste dislrliijjendos, nec ullas redi-
biciones aut illicitas occasioncs rerpiirondas, iioslris el futuris lemporilius. iiijjredi
audeat, vel ca (pie sujira niemorata sunt exijjere presiiinat; sed liceat ahhati
suisipie successorilms res predidi nionaslerii suli einiinilalis nosire dereiisionein
quieto ordiiie possidere, ad stipendia nionaclioruni ihidem Deo raïuidaiitium
perliennibus prolicial teinporil)us in au;;iiienlis. Voluinus eliaiii ut iiosler ac vester.
o dux carissiine(''\ omniuniipie episcoporuin ac ciuiiiliiin in hoc concordet asseiisus,
ut idem locus senqier ahlialeui liaheat e\ pr(qMia coiijjrejjatione, ipii ipsam
casani Dei et inoiiaclios ibidem'"' de<;entes cuni normali linnore ciistodieudo
traclel. Siiiuii(pie voiiiiiiiis ul iiiilliis melropolilanus, aut ali([uis subjecliis. aetiani-
(jue pdiililex j'arisiaciis. causa aliciipis oriliiiacionisi" . illiic iii<;redi présumai, nisi
vucalus \eiieril. aiil ad sfinctaiii missaui (■elebraiidaiu , aut ad (;cclesias conse-
craiidas. aut ad lienediclioiies clericoruiir'- laciendas. et (piod debiluin exciisare
11(111 deliel. (pu \()calus liieiil : et (pioiiiaiii perejjrim al(pie alieiiijjeiK; esse nos-
ciinlur, lieiiijpie, misericordiler ac pie a iMiiiis et catliolicis \iris sciu|)er fractari
ac conluen debeaiil '', pro Clirislo. a (pio el nos ciincli '* perej;rinauiur in
mundo. Decrevimiis (■tiaiii per noslri aiicliu'ilaleiii precepli. ut iiemo siqier ipsos
sei\os Dei poleslalem exerceat, aut (piempiam inler eos coiilra voluiitateni
' ]'((;■. "Mndrica- (A). "'' l iir. ripsoriiin rotiiiiKiU(Mil(>s- (A).
■' l,i'> nmls -iii i.miori'- iii:iii([ii(Mi(. ilaiis A (H B. " I «)■. rkarissinicn (B).
■' Les iiKils rrin luiiKHci iiiaiiijiiniit (laii;; A et I!. '"' l,c mot <Til)i(leinTi manque dans B.
'' Viir. (rlivlarii" (B). " \ai-. rcirdinalionis^ (A).
'' IjCs mots "cl lioiiuri;" iiiani|ueiit dans A et B. '' \iir. -cIciieliDium- (A).
''■' Viir. crlsiaca^ (A). '' ' ] ar. rdebent'- (A).
'"* Vai: rconlalai (B). >'*' Le mot itcuiicliT nian(|iie dans B.
C ART UL AIRE GÉ.XÉRAL DE PARIS. 89
ipsorum inipoiiero teni])tol; sed in corum semper disposicione, ordiiiacione el
electioue intus et loris oiuiiia consistant, qualinus serves Dei, qui inibi Deo lamu-
lantur, pro nobis et conjii<je, ac nostra proie ', vel stabilitate tolius regni a Deo
nobis concessi, proque reniedio aniniariiiu eoruni qui pro aniore Dei et sanctorum
inibi sua tradidore donai'ia, eoruni quoque qui futuris temporibus daturi sunt
premia'-'. Et banc auctoritatem, ut firuiior in Dei nomine babeatur, a fidelibus
sancte Dei ecclesie et nostris diligencius conservetur, manu propria subterfirnia-
vinius. et anuli nostri impressions signari jussimus.
A. Copie inconipièle du vu' .«lécle, à la Bibl. nal.. ras. iat. i.'i^oi. fol. 161 1°.
B. Copie du iiï* siècle, à la BiLl. nal., ms. lai. ô'ii3 (Carlul. de Sainl-Majloire), p. i.
65
980, 3o décembre.
ConCimation par le pape Benoît VIT des biens et privilèges de l'église de Paris ' .
PRECtPTLM DE REBUS EPISCOPI ET CANOMCORl'M \ ROMANO PAPA
LISIERM EPISCOPI Pr.ECATL CONFIRMATIM.
y^ Benedictus episcopus, servus servorum Dei . sancta? Romane sedis apostolicus,
omnibus coepiscopis et omnibus principibus in parte Galiiarum residentibus, per-
petuam in Domino saluteui. Convenit apostolico nioderaniine pia leligione pollen-
tibus benivola compassionc succurrere. et poscentium animis alacri devotione
impartiri assensum; siquideni eteuim potissimuin iucri preiuium apud condi-
lorem omnium l'eponilur Dcuni. quando venerabilia loca oportune ordinatn ad
meliorem fuerint sine dubio statum perdiicta. Noscat igitur vestre excellentie
laudabilis mansuetudo. quod Elysiardus. Parisiac» sedis episcopus, adiens limina
beatorum apostolorum Pétri et Pauli Rome instantia, ostendeiis rt';;alia piecepta.
qua? pro remedio animarum suarum neciion et anfecessorum noslrorum. privilé-
gia œcclesia» beatfe Dei genilricis et virginis Marife et sancti protomart\ ris Stejdiani
prefali loci, firma ionscriplioiie tradiderunt. Hac autem ratione coiiimotus sup-
'' Var. rrac nostra proie, seu ])ro duce ejiisque
conjuge, nec non et proie, velr (B).
"' Le reste manque dans A.
'' Cette bulle ne paraît avoir été incriminée par
aucun des auteurs qui font j)ubliée ou citée, mais
cela tient à ce qu'on l'a toujoui's donnée jusqu'ici
d'après les copies qui en ont été conservées dans
les Cartulaires de .Notre-Dame. Si on s'était re-
porté à l'original d'où ces copies dérivent et qui
existe encore aux Archives nationales, sous la
cote L. 220, on eût vu que ce prétendu original
Cari.d. — I.
n'est qu'une copie d'une bulle quelconque du
xi' siècle, à laquelle ou n voulu donner un carac-
tère d authenlioilé en v ajoutant le Beiievuletc et la
date qui manquaient, et en y suspendant un bout
de ficelle qui simule grossièrement les attaches
d'une bulle de plomb. On doit d'autant moins hé-
siter à rejeter cet acte, que sur l'exenqjlaire dont
tous les autres dérivent, le nom même du pape
est d'une main [dus moderne que le reste de la
pièce et qu'on aperçoit par-dessous les traces d'un
autre nom qui a été gratté.
90 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
|)Iici flevoliniie deprecalus est nobis, quatiiius apostolica auctoritate ei reroiifir-
jiiarenuis predictas couscriptiones et episcopatum prel'atç sedis, cum oiniiihus
pertiiicntiis \cl adjacentiis suis, videlicet abbaliam Saiicti Eligii, abbatiam Saiicti
Germaiii lioluniU''', aldjaliani Sancti MarcelH, abbatiam Saiicti Chlodoaldi atque
Saiicti Mai'tiiii, abbatiam Sancti Pétri (pie dicitiir Hespacis, alilialiain Sancti Sa-
tiiriiiiii <le (lavrosa, abbatiam Sancti Feiri quç (bcitur AijjeHa, abbatiam Sancti
Martini cpie est in CampelHs'-', abljatiani Sancti Petii que dicituc Caziaciis supei'
Materna, cum oninibus adjaceiitiis earnm . et (piic(piid lam in presens quam in
rutiirum pretata eccb'sia possideinhi est; simib iiKido ib' stipeii(bis b'atrimi ipsius
loci, scibcet Spedoiiam potestatem cum ccclesia, ac vilkdam nomine Abicerias,
cum omnibus inibi juslic leo;diter(pie as|)icientibiis, (juaiii idem prebbatus presnl
Elvsianbis. amore Dei (bictus, tam a suo quam a successorum suorum dominio
aul'crens, in iVatriim saiicte Mariy prefate sedis delc{javit usus; IjiKlrcsiacum cum
aecdesia et altare oinni(jne inlegiùtate et snis adjaceiitiis; Aurebacum cum ec(desia
etabare suisipie appeinlitiis; (lixiliacum, Laiacum cum eccK'sia et abare omnibus-
que iiii])i adjaceiitilms; Caslenediim cum ecclesia et altare suistpie appeiKbtiis;
Banioluin cum çccb'sia et aUare suisque adjacentiis; Sulciacum cum ;eccb^sia et
abare cum omnibus ad usus Iralrum pertinentibus; Cristoiium cum iecclesia et
abare, vel quicqiiid inibi ad precbctorum pcrtiiiet stipeinba; lia'c eiiim septem
altaria prefalç sedi attinenlia iiKîmoratus presnl, e\ pi'oprio dominio, sine sua suo-
ruimpii^ successorum venditione, iiullo contradiceiile, slip(.Midiis perpetualitcr
ipsorum attribuit batruni; Eleiiacum, Steovillam, itosetum, (lellas et Vernou,
Maclielum et Samesium, Mintriacum, Alanriaciim, cum ecclesiis et universisad se
pertinentibus; Viriacum, cum omnibus ipie xidenlur ad jiredictorum usns b-atrum
aspicere, sed et medietatem noue ac décime, ipu; de rébus ipsius ecclesiie abslracte
luerant, al) bis qui eis utuntnr, acci[)i soient; F(uifeiielum cum ecclesia, \ilcenam
cuiii omnibus inibi adjacentiis. Ob lirmitatem tanieii reli<;ioiiis, petiit suprataxatus
Klvsiardus e|)iscopus iit et clanstrnm ipsius con<;re<;ationis jure perpetiio conlu'-
niaremus, qiio, abs(|ue iilliiis impiieluduii'. lam ipsius loci episcopi (piani aliaium
persoiiarum seciiri viverenl. et uiiuscpiisijue canoniciis suam propriam domiim
cum omni snbstantia dare m! vcudere valeat cuicuiiKpie canonico voliierit e\
ijisa coiiip-ejjatioiie , iiuHiqiie abo, \eliid coiistituluni esta priscis teniporibus. Nos
vei'o, iiispectis piissimoruni aiicloi'um et paternis preceptionibiis, libuit nobis
petitionibns cjusdem ejiiscopi asseiisum preben; ut siib jure et jiatrocinio sancla'
'' SniMl-(îeriri;iiii-l Aiixi^nciis rUiil (ii'j.'i (li'sijjiu? ' On [x'ul \()ir sur ce [lassajfo Ips Iros justes
sniis lo nom flo SaiiiKicrniain-lc-llond au ix' siècle. (iliscr-valinns île .laillol {Recherches critifjucf sur la
Al)l)()n, (tans son ranieux poèuie sur le siè(TC de ville de Paris, t. II., quartier des Halles, p. s-2,
H8('). l'appelle à diverses repiises rrSanilus (ieniia- et (piarlicr de Saiut-Marliu-des-dlianips, p. 65
nus teres". (Abl)on, I. I, v. 177. et I. Il, v. ;>,').) et 0(1).
CAHTLLAIRK GÉNKH\L Di: l'AIUS. 91
romanç et a[)Ost()lica' malris a^cclosia^ oiiiiiia luiiia atquc iiiviolata jiijjiter niaiie-
aiil, precipientes aposlolica aiictorilalc jaiiidiclis caiioiiicis. clijjt'iitt'S ex sciiiet-
ipsis per comimiiieni (Hiniimii assoiisiiiii prepositos et dcraiios, (pii cl eoiuiii
prcvideaiit villas, fl ilcliila i^li|)ciidia cis adiiiliiislraiiL (ideliler. Eo iianHjiK' ordiin'
precipiimis ut imlliis ('piscopoi'iiiii pri' successioiies subtialuîrc, iniiiuare, aul
ad iisiis suos ictoiipioro. vcl alicui iii l)('ne(lciiim trdjiiere, iii'quc ulhiiii impe-
diincntuin c\ pi'e(]ictis re])iis fratrum inlerre, sed iicc servitia ex eadeni lerra
exactare, neqiie ullas iii alirpia re exadiones inde exinere piesiiniaul; si auoere
eis aliquid placueril, liciliiin liabeant; distraliendi aiitem vel iiiimiciidi ca cpu;
pio Dei amore staliita surit, iicquaquam valeaiit. Slaluiimis iiauupic sub divini
jiidicii obteslatione et beatoniin apostolonim Pétri et Pauli, nostreque bumi-
btalis jussione, ut milbis uiiqaam ex iinperatoribus, ie{;ibiis. niarcbioudjus,
ducibus, couulibus, priucipibus, vel ex oiiini judicalia potestale acciiictus, seu in
quolibet ordiiie et ininislerio constitutus, in supradictis episcopi vel canonicoruni
rébus, nec in ipsa insula ubi eivilas Pai-isius videtui' esse posita, et de reoali via
ex parte Sancti Gerniani liolundi a Sancto Mederico uscpie ad locuni qui vulgo
vocatur Tudella. in ru;;a ejusdeni Saiicti Germani, nec in aliis minoribus viis que
tendunl ad eundem uionasteriiim. ali<|nani judieaiidi potestatem inibi exerceat.
nec aliquem censuni, ncfpie teloneum, neque ripaticum, neque rotaticuni, neque
portaticuni, necpie baniiuni, ireda, nec ullas districliones faciendas, nec ullas
parafas requireudas. nec loraticuni, nec pulveraticuiu, nec ullas lc{;es taciendas,
nec de liberis boniinibiis albanisqu(> ac colonibus in supradicta terra commanen-
tibus, aliquem censuni, vel ali(pias redibitiones accipere présumât, nec (|uani-
libet malitiani. nec jactura- molestiam, ibidem, sive pacis, sive brili tiMiipore,
inCerre conetur, dum prolecto amodo et usque in linem seculi, ut [uedicluni est.
firnia stabilitate sul) patrocinio et jurisdictione sancta^ lioniaiie matris ecclesie
permanendum cuncta deccrniiiins. Si cpiis autem, (juod ikui optainus, lia-c (|Uce
a nobis ad honorificenliam sancla' Dei genetricis Maria' et beati proloniartiris
Stepbani, ceterorumque sanctorum qui ibi venerantur, piu ipsius stabilitate epis-
copatus statuta suiit, transgrcdi ausu nel'ario presumpserit, sciât se anatliematis
vinculo innodatuin, et cum diabolo et omnibus impiis, eterni incendii atrocissimo
suplicio depiitatuin. At veio ipii pio iiituitu custos et observator liorum precep-
torum extiterit. omuimode benediclionis oratiam, omniuiiupie peccatorum suo-
ruiii absolutionem et indulgeuliam , et celestis vila- beatitudinem cum sanctis et
electis a misericordissimo DominoDeo iinstro consequi merealur in secula sa-culo-
rum. Amen. Benevalete. Data m kalendas Januarias, per inaiinm doiniin Stepbani
episco])i et bibliotliecarii sancle lîomane ecclesie.
A. Apn(Ty|ilio ilu xi' sii'cle, aver tracos de Imllo, aux Arrli. iial., 1,. aan.
B. Copie du xii° siècle, aux Arcli. nat., LL. i 77 {l.ivi-p tioir de Aolio-Dauie), \>. •!.').
C. Copie du xiii" siècle, aux Arch. nat., LL. 175 (Graml Prtsioraf de Notre-Dame), p. oSi.
D. Copie du xni' siècle, aux Arcli. nat., LL. 176 (Petit Pastoral de Notre-Dame), p. .')
92 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
66
Vers 08'2. — CoHPito.NE.
Confirinalioli par les rois Lolliaire et Louis de tous les biens et |iri\ilè|jps de rt'glise de Paris''-.
PRECEPTUM DE OMMBLS POTESTATIIÎL S IT,ATRLM.
lu iiomiiic sanctç et iiuli\idiiac Ti'iiiilalis, Hlotliarius jjoiiilor «jciiiliisqiH! oju.s
Hlodovicus, ulricjuo opitulaiile j^;i-atia Dci, Francoruin i'e;[es. Si sacerdoliiiu ai-
scrvoriim Dei petilioiies, quas pro uliliLatiJnis cl iiecessilatibiis suis siioriiin(]ii(;
subiccloiiiin noljis iiiiiolueriiit, ad cil'erluiii porduciimis, non soliini rc;;lani excr-
(UMuiis coiisuetiidinein, voruin ctiani ad aelcniac l'etriluilionis l^'aliliidincni hilia
i'acta, auxdiantc Domino, nobis profiituia confidinuis. Idciico noUini esse voiiinms
omnilniis sanctç Dei ccclesiae fidelibus, laiii nostris presenlibiis cpiaui scilicel et
liiiuris, (plia vir veiierabilis Elysiardns . Paiisiacensis ccclesiae episc()j)iis, nosliae
iinioUiit serenilali, siigjjercnlibus itatpie ac inlervcnicnlibiis dileclis lidclibus iios-
li'is, videbcct dulcissinia conjujje Enuna, al(|ue Hn.ijone cxcellenlissinio duce.
egi'Cfjiisque presulibiis, Albcroiic Ueniensis, (iibuino (labiloiiensis'-', (piod pio Dci
oninipolenlis aniore cl liituro ejusdeni congrejialionis cavcndopcricido, ne alicpia
successoruni suoiuin aiil seculariiini pei'sonaruni neglegentia vid paicilalc, ordo
in ea sedc comnicinorala liiluiis Icniporibus peiturbarctcanonicus, qiiandam poles-
lateni, Spcdonani noininc, ciini ecclesia in lionorc sancii Beati dicata, ar villani
voca])ulo Macci'ias, ciun leri'is cidlis cl incidlis, viiicis. silvis, iiiolcndinis. pralis,
pascuis, jtiscariis, aqiiis a([iiai'unive dccursibiis, et ciiin omnibus inil)i juste le-
!;aiitcr<pic as[)icienlil)us, (piaui idem pitdibalus pi-csid Elysiardus, amoi'c Dei
(hiclus, tani a suo (piam a siiccessorinn siioiinii dominio auleicns. in IVatrum
Sanctç Mariac praclalç sedis dclegavil usus, piT boc l'cgale pracccpluni slabib
jure cis concedereunis. Picterca bumiliter cxoi'antcs jielierunt ut, pro (bvino in-
liiilii cl pio ipsius coniiicoalionis caveuda itcccssitatc. avoruni iiosirorum picccpla
l'Cjpim, e\ slqicndiis ipsorum IValium, (piac in in(>nd)i':inulis vcluslissiniis cou-
liiici)aulur inseila, in bujns coiporc [)rccepli Iiievilci" accunudata, rejjaH auc-
lonlalf recniilirniarcmus ad inlejpum. Ob liiniilaleni lamcn relijjioiiis, p(!tiil
' (hi()i(|iir' ci'tlc irii|inrhiiili> pircp soil liii>ii Snùiie. iiinis di' (Ihi'ilnns-siir-Miirne. Le pivka (jui
ciiMiiiii', Miius jivdiis (Mil iIcMiii- riiisiTiT dans notre si('j;e;iil, ,'i cellt! ('pocjne à C.lialon sui'-Saùnc se
icciiril |iiircc i|ij'('llc n'a jamais rlc^ |)idilii'e iiil('- nuMiinait Raoul (voir un a de de ()8G, cité dans la
;;ralerni'nl, el (|iiVlle lions l'ournil a\ee la bulle de Gullia clirkt. nova, l. l\', col. 8Si, où tous les deux
lîenoîl Vil. ini|iiirn('e ci-dessn-;. la ])liis ancienne sont noinnids simullanéinent). Il est (Hranjjc qu'une
Mirnlion (le rcWèque Elisiardns. l'aule de ce jfctn'c se soit [jlissc'e ilans ini acte ori-
(iiliuinns n'(;lail ])as év('>i| I.' (ilialon-sm- g-inal.
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 93
mcmoratiis Eiysiardus opisropus ut et claustrum ipsius congregatiouis, siciit ab
avo nostro rege Karolo, supplicante Tcudulfo, cjusdem loci cpisropo, coiifiiinatuiii
est, jure pcrpeluo ac stabili ordiiie corroburaremus, quo, al)sfjue ullius iiupiie-
tiuliiie, lam ipsius sedis episcopi quam aliaruui personaruin, securi vivereiil. et
unusquisque caiioiiicus suam propriani doimini, cum omiii substanlia, dare vel
vendere valeat cuicuiuque voluorit, lanluin e\ IVatribus, veUil conslitutimi est a
priscis ternporibus. Nos vcro petitioiii eoruni, quia necessaiia et ratioiial)ilis erat,
assensum prebenles, vehid poslulavcrint fiei'i adjucHcavimus, quatinus iiulla occa-
sione, nec rei publicae servilio, quisquam ex succossoi'ibus seu sc(Mdaiibiis por-
sonis iinpedinioutum in l'uturo eis iulcrrc potuisset, pio quo a via l'ectiludiiiis
et observatioue canonica eos oberrare necesse foret, sed de depufatis sibi rébus
coiilempti, absquc iiecessitale et iuo[)ia , caiiouieum ordiiieni lenerc, et sine pre-
varicationc, quantum liumaua siait fragibtas, observare (juivisseiit, ex seinetipsis
seiuper per coaiiiuniem omnium assensum eligentes prcpositum et decannm, (lui
et corundem prcvideant villas et débita stipendia IVatiibus (iddilcr adniinislrant.
Quapropter statm'mus ntque jubemus et nostra preceptione eoniirmanius eis villas,
([uas duduin per privile<;ia et per precepta regnm liabere noscuntur, ad eorum
nécessitâtes procurandas. et metu fntnrorum casuuni propellcndo : videlicet ()n-
dresiacum, cum ecclesia et altare oinni([ue intefjritate el suis adjarentiis; \nre-
liacum, cum ecclesia et altare suisque appenditiis; Civiliacum, cum aecclesia et
altare et omnibus inibi adjacenlilnis; Laiacum, Caslenednm, cum ecclesia et altare
omnibus(]ue adjacentibus; Baniolum, cum ecclesia et altare ceteris(|ue appenditiis;
Fidciacum, cum ecclesia et altare et res in Larziaco et in Lolveovilla, cum om-
nibus ad usus fratrum pertiiientibns; Crisloiluin, cum ecclesia et altare, vel (piid-
quid inibi ad predictorum sti[)eadia pertinel. llaec enim septem altaria Parisiacae
sedi atlinentia predictus presul Elysiardas, ex propi'io dominio, sine sua suorum-
que successoruai vendilione, nnllo contradicentc, stipendiis pcrpetualiter adlri-
buit ipsorum fratrum : Cleriacnm videlicet, Stcovillam , llosetum , Cellas et Vcrnou ,
Macliehnu (;t Samesium, Mintiiacum et Mauriacum, cum ecclesiis el uni\ei>is
ad se pcrtinentibas; Yiriacam, cam oainibas (piç videnlar ad luacdictoium
usus fratrum as|)icere, sed el medielalem noaac ac decimae, ipu; di' rdjus ipsius
ecclesiae, (jaae abstracti; [aei'aat, al) liis qai eis ntnntur, accipi solciil. liane ertfo
pracdictam polestatem, S|)edonam, et bas nomiaatas villas, cam oaiaibus aijiien-
diiiis et reditii)us sais, nt diximas, ad onnu's ejasdem congrejratioais nécessi-
tâtes et sastenlacala moi'lalis vifae nnnisli'anda, vel qaod a longo lempore ibidem
sant aspicicatia, vel ad praesens as[)icere videnlar, nat deinceps a Deo timentibas
additam vel conlatam fnei'it, regali ancl()ri[ta]te et indalgealia, lioc priU'C(>plum
confirmalioais nosti'ç slabili jure eis concedimas ac conlii'inanms. Precipienles
at nallas cjtiscoporam per sac(^essionessabtrabere, minuare, aal ad usas saos re-
torqaere, vel alicai in beneliciam tribuere, nequc uUum impedimentam ex prae-
!)^i CAUTLiLAir.li GÉNÉRAL DE IMRIS.
dictis rcbiis eis iiilerre, scxl ncc senitia ex oisdom villis cxactare, uecjue ullas in
alifjiia re cxactioucs [inde exijfere] prcsuinanl; si aii;;ere eis ali(|uid [plac]ueril.
liciliiiii liaheaiit; disiraliendi auleiii vel niiimeiidi ea que pro Dei stalula suiil
aiiioïc, iieqiiaquaiu valeaiil. Ko iiaïuqiie ordiiie jx'ccipinius el coiToljoraiiius. pio
salutis iiostiv renuiiicratione, el pro saiicte Dei ecclesiae statu rei([ue pul)lic<'
jjiiberiiatioiie, veliit ab aiilecessnribiis iiustris coidiniialuin est, ut iiiiHiis iin-
(|ijani ex judiraria potcstate accinctus, vel quofunKjue modo nullisque iiijjeiiiis. in
jtracdiclis villis aliquaui jiidicaudi polestalein inibi exerceat, ne([iie aliipieni cen-
suiii, iiecjue teloiienni, ne<pie l'ipaticnin, neque l'olaliciini, ne(|iie poilalicuin,
iieque banninn, nec lieda, nec ullas disti'iclioiies l'aciendas. nec ullas paralas
lequireiidas, nec loiaticuni, nec pulveiaticuni. iicc ullas leges l'aciendas, nec de
liberis bominibus all)anis(|ue ac colonilnis, in supiadicta terra coniinanenlibus,
aliquein censuni vel aliquas redibitiones acciperc présumai, seu (juicquid fiscus
nosler indc exigere aul spcrai'e preseulaliler potueril, requirere non présumai; el
si forte callidilale judicis aul alicujus pcrsoiie, ipsae eniunitates alicubi inruplae
luerinl, j)riscorum lejje, id est solidis oc multclnr. Petimus ergo successorcs iios-
lios ut banc noslrani liberalissimam concessioneni ita conservciil sicul ea.que ob
amoreni Dei aeternamque mercedcm stfiUierinl, a suis voluerinl successoribus
(>sse servanda. Et ut bec aucloritas quam, oli dilectionem Dei et aniniarum iios-
Iraium remediuni statuimus, lirmioreni in Dei nomine oblineal vigorem eldeiuceps
pcipetualiter inconvulsa ])ermaneat, manibus propriis eani subterlirmavimus.
Si;;nuni Illolbarii <j]oriosis(»(o//of'r»y/i/«c)simi régis filiique cjus [tnonooraiiuiie)
llludovici.
Kinullus cancellarius, ad vicem Alberonis arcbiepiscopi. recogiiovit. Actum
("-onj)endio palatio.
A. ()n;[inal, niix Airli. ii.il., K. ly.n'T)' (Miiséi<, n" 83).
lî. (;ii|iie ilii \ii' sik-l', nu\ Arrli. nal., k. 17, m" 5\
('.. diipii' ilii mT siocle, aux Arcli. ii.il., I.L. 1 -7 ( /.iirc iio/r do Xolio-Daiiic), p. iio.
I). (Injiie du xiii'' sièclo, aux Anli. nal., I.L. 1 -j'i ( (innid t'nsiurnl do iSotrc-Uanie), p. 077.
K. Copie dii xiii' sièclo, aux Arcli. iial. , 1,1^. 1 7(1 ( l'clii Piislnrcd de .Noire-Dame), p. gO.
I'". \idiiniis ilo il)n(|, aux Arcli. nat., k. 17, n" ■"> .
r,. Mdinius do loM-ior 1 :i 1 n . aux Aieli. nal., JJ. '1.'., u" 7.
67
Vers 987. — Paius.
roiiliiniMlioii jiMi' l!ii;;ucs (;;i|i('l di' Idiis li's liicus ri |)rivil('j;es des ('jjliscs.
In Dei noniiue, onuiibus pia'senlibus el Inluris. IIiijh). Dei gratia. Francorum
rex. (luni sil dijjnum Deooujuia bona icreric. cl qiue suiit Dei Deodare, ul divina
iionilas niulliplicci seinen regale iioslriini in siii bunoieni et ulilitatem gentium.
CARTILAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 95
omiie?; ecclesianim libertales, doua et privilégia finniter et dévote confirmainus.
Volumus autem ut charta gloriosc mciiiorie Caroli, Francorum régis, de possessio-
uibus Diis gentium qiiondani dicatis ' et diviiio cultui applicandis in omnibus ob-
servctur. Qui autem de bis aH(juid sublraberc vulueril, vel aliquo Icinpore chartani
banc regalis rescriptionis viobii-e pra^suinat, sentiat in omnibus rébus suis detri-
menlum. et parlem babeat cuni Satliana, principe tenebrarnni. Factum boc ad
aram Beatoium Apostoiorum Parisius -', sub >igiiio nostro et iiilVa scriptoruni.
S. Rol)ei'ti fib'i nostri '^'. S. Roberti de Xogcria. S. Genselini ' Silvaueclensis
bulicularii. S. Abiurini ' camerai-ii. S. Genserici " relerendarii.
Édit. : (a) Dubois, Hi^l. eccles. Paris:., t. I, p. Gi i. — (Ji) Gall. Clirisl., t. VII, inslr. col. -juj. — l< ) /ffciieiï
des Hisl. de la France, I. \, p. ô'iS, d'apr-'S b.
68
989, 30 juin. — l'ip.is.
Donation par Hiijjues Capet . à raljiiayo de Saiut-Maiir-Jes-Foss»s . d'un -niansus indominioatus-
sis au lieu de Maisons.
-Dala inense xn kalcndas .hilias. indiciinne ii, aano u regrianle Hujjone letjo. Acla publlrr
l'arisii'a urbe "'. anno incainali \erl)i Di:cr,i: lwxxvhi ^ ->.
.k. Original jadis scollf aux Arch. nal., K. i'^, ii" i (Musée, n" 8'i).
B. Copie du xin' siècle, aux Arcli. nat., LL. 1 1 -j (Cartul. de .Saint-Maur-des-Fossé.s), loi. i3 v".
Edit. : (a) Mabillon, De re diplumalica , p. 576, d'après A. — (h) Labbe, Alliance chrnnol., t. Il, p. 5 i 7, d'après A.
— (c) Dubois, llisl. eccle.i. Paris., t. I, p. 6o'i, d'après B. — (rf) Gall. christ, nova, t. Vil, inslr., col. "i.
— (e) Rec. des Hist. delà Francf, t. X,p. ôô."), d'après a el d. — {/) Tardif, Cnrl. des rois, p. l'ig. d'apiès \.
— (g) Rec. de fac-similés à l'usage de l'Ecole des Cliarles, n" 3-3, d'après A.
'■' Var. rrdalisr, [a).
■■ Ce diplôme est le premier qui ail été souscrit
à Paris par un roi de la dynastie capétienne. La
mention de l'autel des Saints-A|)itres, dans lequel
on veut voir l'église Sainte-Geneviève, serait fort in-
téressante. Malheureusement le diplôme est tout
entier de la plus insigne fausseté, comme les sou-
scriptions insolites qui le ternn'neut suHisent à le
prouver.
■'' Dans les diplômes postérieurs à 987, Iloberl
prend le titre de rc-r , cest pourquoi tous les au-
teurs rangent ce diplôme à lan 987. (Ptec. (/es ///»(.
delà France, t. X, p. 5 18).
''' Var. ffGemelini-î (a).
'*' ffMaurini- manque dans a.
"' ]'<ir. -Genselini n [a).
Ce di])lôme, le seul acte émané dllugues
Cai)et qui nous soit parvenu en original . est le
plus ancien diplôn)e royal de la dynastie capétienne
daté de Paris. On en connaît bien un de l'an 987,
également daté de Paris (n" 6-); mais, conune
nous l'avons dit ci-dessus (voir la note 21, il est
d une insigne fausseté.
' Ce millésime ne s'accorde pas avec l'indictiou
II . (pii correspond è l'année 1)89 . mais on recon-
naît facilement sur l'original que la date de l'iu-
carnation est une addition au texte jiriniitif: aussi
avons nous cru devoir nous eu l'apporter de
préférence, pour dater ce diplôme, à riulirlion
qui concorde d'ailleurs avec l'an du règne.
06 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
69
992, 3i in.-irs. ~ Paiiis.
Accenseincnt par Renauil , ('vêque de Pai'is, au jirofit dune femme nommée Ode.
(ruiie (erre d('pendaii( du doiiiaiiie d'Aiidresy '' .
Ailuin Parisius, priflie kalendns Aprilis, arino v i'i';;iiaiile Ihigone screnissinio rogp, opisco-
palus uiisiri primo. )^ Ego Rainaldus, Parisiiuiim cpiscopus, sul)Siripsi. Signum Hilarii de-
laiii. Sigiiuiii Adelelmi ranloris. Signuin Albrici an liidiaroni, cle... Ego Ikddaudus, cancol-
laiiu'-, me présente, lieri jiissi.
A. Copie du xii* siècle, aux Ardi. nat., LL. i 77 (Li'n-e noir do Nolre-Danio), p. i3().
B. Copie du xiu' siècle, aux Ardi. nal. , I.L. 17G (Pelil Pastoral de Notre-Dame), p. 170.
Édil. : (o) Duhois, llisl. crrirx. Paris. , {. I, p. <Jofj. — {b) Gall. Chrisl., t. VU, inslr. col. a'i. — (e) Guérard,
Carliil. (le Nohe-Damr . l. I, p. 3i>.j, d'après B.
70
90.'), 25 m;iis. — Piius
Donation à l'abijave de MariMimliers, par lleiiand. i'\êque de Paris, d'une terre voisine
de l'i'ijlise Sainlr-(_;ene\iève.
NOTICIA DOMM UMNM.DI IHUISI \CENSIS EPISOOPI DE GILLI \C0 '-'.
lu uoiiiine sanctc el imlividue Tiiiiilalis. Rainoldus, non mois exigcntibuis
iiieritis, sed yralia preveiiieiite RedempLoris, Pai'isiacensis opiscopiis. iiolum fieri
volo oiiinibus coepiscopis nostris, jiresbyloris, diacoiiibus, scu ciincti.s iilriusquc
ordiiiis. <l(Mif()riiiii scilicet ac iiionacniinii. laiii presentibiis quam cl fiitui'i.s, per
vciitiii'a li'iiipora succ(Mleiild)Us, (|iia]ilcr iiioiiachi Saiicti Maitiiii Majoris Morias-
Icrii iiosliaiii sciciiilaleiu adiciiiiil, liuinililcr deju'ccantt^s u(, oli amon» Doi
Oiiiiiipolciitis cl. sanclc Marie, cjus genili'icis^'*, siinuhiue prcrioniiiiali coitl'ossoi'is
Mailiiii. cl ut mcmoi'ia iiosira ac succossoi'iiiii iiosd'onmi in co loco j)erpcliiaHlci'
babcaliir, (juaiidani Iciiaiii de allare Saiirti S(c|)haiii Parisiacciisis, haut loiijjc
ail ui'lic, jiixia ecclcsiaui Sanclc Cicnovclc, cis iii pcrpctuum possideudaiu coucc-
(Icrciiius. Ouod ita l'ccinius, Burcliardo coiiiitc, cui pcrtiiierc vidclui', as.scusuin
|)i('b('iii(', co vidcHccl oi'(Hii(; ul uiiu(|n(»(|U(! aiiiio'' laissa Sancti \bu'liiii iiiberiiali
in ccusiis solidos v pcrsolvaut, et. si ii<'[;lc<jciilcs cxtiiciiut, Icoablcf ciiiciidcut .
''' C.elle rharle permet de li\er d'une laron copie A les mots : (rPcrlinet ad prioratum Sanclc
coitaine le conuuericcment de l'(''pisco|iat de Re- Marie de Canipis juxia Parisius. -^
naiid. '■^' V(ir. r-genelricis- (R).
' Lu scriljc du x\' siècle a ajouli' au dos de la '' \ ar. mmnon niaïujue diins lî.
CAIiTULAlRE GENERAL DE PARIS.
97
et absqiie ulla iiuiiiictiuliiie aiicujus opiscopi seu aliciii lioiiiiiii, ab hodierna die
el deiucc[p]s, monachi Dec iiiibi faiiiulaiitcs [)refalain terrani cl qiiicquid perti-
nere ad eain videtur secure ((.'iicaiil at(pi(' pcssidrani. Coiisistil [autem] ''Mioc
terra in pago Blesiaceiisi, in villa que dicilur Gilliaciis, ([iiattuor parles'-', et in
Maniaco uiia quaila, et ia villa Levirs luia. Actiiiii Parisiiis, xviii kalcndas aprilis,
ainio viii™ régnante Hujjone serenissinio rej'e, episcopalus nostri nn°.
Et ut bec descriplio majoreni per leinpora o])lineal vijjorein, corain nostris
fidelibus manu propria eani sublerfirinavinius, nianibusqne nostrorum lideliuni
cunctorunique canonicoruni corroboi'andani liadidiiniis. Si (piis anlem, (|uod l'u-
turuni non credo, post niorleni nostiani, aut episcopus nostro loco succedens, seu
aliqua persona, contra boc scriptuni surijens, infi'injfere conaverit, sciât se ex auc-
torilate l'alris et Filii*'' et Spiritus saiicli, et sanctoruni Pairuni, neenon et ex nii-
nistcrio nostro excominunicatuni <*'. ^ Rainoldus, Parisioi'uni e)»iscopus. Si<jnani
Burcbardi coniilis. Hilaiius'-'' decanus. Elisiernus arcbidiacouus. Albericus arcbi-
diaconus. Warinus arcbidiaconus. Huncbaldiis. Ansoldus. Erniarus. Ildoldus.
Adelelmus. Ingclardus. Clareiibaldus. Ilutdo. Erberlus. Ilildodus cancellarius boc
scripluni, se présente, lierijussit.
A. Copiij du XI* siècle, aux Arcli. iial., K. iS, n" i'".
B. Copie du xr siècle, aux Arih. nal., K. 18, n" i*''.
71
99i ou 995. — t'Anis'^'.
Confirmrilion par 1rs rois Hugues f'( lioljert do i'acle de iiuididioii du inonasièrf do Bourpuoil.
f-Dafa csl haec auclorilas Parisiaoo palalio, ro['naiililjus Huijuno ol IioUjimIo ro"ilius
anno viii.-
A. Carlulaire de lîourgufil, n" ^i.
Edit. : («) Lalibe, Atlm„re cIm.M.I., L II, p. 16S, daprùs A. — (A) Besly, llishure ilm aimles de l'airloii , p. ^77,
d'ap.és A. — (c) Cullia chiisl. n-L, 1. IV, p. .jo3. _ (,/) Lalil..', Co«n7. n,ll. m„.r. , I. IX, r„l. 76:.. —
(f)Hardouin, Coll. mox. (Jmcil., I. \I,parl. l,col. 7!!f). — (/] Rrc ilcx Ilixi. ,!,■ Frnnce, I. X,|>. ôC.'i, rx
sclicdis l). de Gaij;iiières.
''' Ce mol manque dans A.
'^' Var. r(jualuor quarte^ (B).
O Var. rrFili, (D).
'*' Cette phrase se retrouve, mais plus complète,
dans lUie charte du mémo ovêquc, appartenant à
l'an ioo5 environ. (Voir ci-a[irès. p. 102.)
"> F«r. Tllarias-:(R).
Carlid. — I.
'*' Nous enregistrons ce dijjlùme parce qu'il
nous fournit la plus ancienne mention d'un palais
des rois de la troisième race à Paris. Nous avons
toutefois certains doutes sur rautLenlicité de cotto
pièce. L'insertion de la date imnifîdiatoinent après
la suscription nou.s parait à elle seule u olifdo
suspicion des mieux londés.
98 CAIiTULVIRE GENERAL DE PARIS.
72
Vers mi ..Il 'jyy o.
Cniilii'iiKilioii par lu roi llolj.;'i'l di.'s Liens el privilojjL's du l'egiiso de Saint-Ma|(;l(iiro.
Coiisistciitis in unitale Deilatis summy et iiicomj)relieiisil)ilis Triiiilalis iii
noiiiino, Ro])(_'rlus, Fraiiconim rox au;;ii8tus, dispoiientc prclibale divinitatis cio-
iiioiilia , iiilci'vciiiciilibiis reijiiiis Adélaïde, vciierabili sui {{enilrice, cuin nubilissima
uxuie, Berla uomiiie, oinuibus ciijiisliljct oïdiuis sub iin])erio noslro degeiitibus
liqiiido pateat voliimus. Oljiiuxii Deo saiiclis(|ue ejus, duin vivimus. nioveimir et
sniims, expedil ita pro iiostri nostroi'uiii({ue erratiis diluvioiie coiniuovei'i atqiie
ineritis sanctorum imprecari, eosque iiicessaiiter exorare, qualimis per ipso-
l'iini iutercessioiiem valeaimis pacilice viveie atque post nielam bujusce labeiitis
aevi Deiiin (b'oi'iim iii Sioii sauclam coiilemplari; quaprupler congrua via, quod
iiobis piu eomiiiissi taleiili lucro adtitulalur, reputaiites quod Domino fidelibus-
(jue ejus tribuiliii', inviobibile atque iiitenieratum persistere; simul moli miseri-
coi'dia [)auperuin et efîlagitatioiie supra(Hctai-uiii bonoi'abilium reginaruiu, cuni
asseusu primatuin iiosli-oruui, l'ecimus pryceptuni liiiuilatis de rébus, <pias pater
iioslei' bea(i' nicinorii' llngo re\, iiosque pie conluliiiius monacbis l'ainulautibus
Cilu'islo saMctissiino(|ue Magloiio. in nibe Parisiaca ([uiescenli; ubi etiani linida-
\ innis nioiiaslei'iuni ])relaxato ])i('cipii() confessori celeris(jue sanctis inibi assigiiatis
ob illuiiini eoipora, (pu; ul peicgriiia hosjjilabantur per aliuruiu rui'a. Est autein
prius terra in cpui ipsuni siluni est moiiaslei'iuni, el prediuni (jiiud dedinius ipso
(b'f Iraii.slationis sancloi'uni, et dicitur \ilhiris, cinn onnii integritate que ad
Ipsum pcrlinet. et capclla inil)i coiiseci'ala in bonore saiicli' Dei gciiilricis Marie.
Ih'iii allé rcs (pu; priiis ibid.' sunt, unde prior est ecclesiola in suburl)io Parisiaco,
bani pidcul a nn'nibiis, in bonore sancti Maglorii dicala, eum tei'ra sibi adja-
l'i'iiti, III ipia ipsonini sepiiUura csl ninnaclioriini. (Ihuisus cliain viiiei' jiixta
Saveias silus, queni (b^(bt divy iiUMiiorie Hugo avus nosttu', eqiiivoci([ue noslri
Ptolbcrli i-egis liliiis. Uimu pars iernî jiixla .^^)nteul Marlvruni, (piani coines Fub^)
(b'ibl. l'aiMis cl aldibis (pieni Iriiiuil Wilbdiiiiis. jiixla euiiib'in situs siq)rascri])-
liiiii iiioiilein. Necnon cl ahjdus in c.oinitatu MeHico, qui dicitur Grandis Campus,
<l prcibiim (juod (beilur Abjibis in comitatu l'arisiacensi. secus'-' Fontiniacinn.
Scd cl cr(desic in Piiiciacciisi coinilalii : prima in polcsialc Abub'iaca in bonore
' On ranjjfj liabituelloinci]( c.jUo pièce îi l'an un nric daté de (ijcj environ. (Voir le numi^ro 73.)
()()() envii'on. Mais elle peiil èlii' un pi'n aiilirienri'. Il rsl viai (pu- c' d.'niiei- es! d'nne aulhcnticitc
cal' dans réniiMiéi'alion lorl di''laill(''(,' di's biens de eontrslaMe. En tout cas, celle conlirmaliou est nu
Sainl-Ma{;luiie. ipn' c.inlieni c .li|ili'iMi.' il iri'>l plus lard de l'an 1 000 . puisqu'on \ nieiilionne la
pas l'ail nicnlion des l.'rrcs de (inipercux el de reine Berllie. donl l'«oi)erl se sdpara ii celle épo([ue.
M.'iv. (pii liuvnl iloniK'CS ;i Saiiil-Mnfjloire par Ici s'arrôle ce (]n"on possède de iorijijiual.
CAIlTULAIllE GENERAL DE PARIS. 99
sancli Dionysii dicala, ciiiii capella in Maioilo sila, iii sancli Maiiiiii honore
i'undala. Alia in Vernoilio ecclosia, sancto Slepliano dedicata, et. in cadeni villa,
capella sancto Hilario coiisecrala. Deni(jue et ecclesiola in villa, (|iie dicilur Sancli
Leodejjarii, incujus et noniine Ijcnedicla conslal.Snnt etiain mansiin, qnos tennit
liiciilliis in beneficio ex sn[)radicta potestale Madreia, in episco]iio Parisiaco etco-
initatii. Ecclesia sancte Marie noniini sanclificata et in eodeni coniitalu in potes-
late Isiaca, vinearum at([ne pratoinni xvnii arpenta. Etiani in Veniia, v ar|)enta
vineae. In potestale rpioquc Ciataronis, niansiis i arabilis terre cum vinearnm lœ-
cnnditate.In prœdicto ctiam coniilaUi, in villa que dicitm-Moiitinni, niansus i avahilis
terre cum vinearum ubertale. In eodem fpioque terrilorio, supra lluvium \i<)enne,
dimidiuni maisnilum, quod dicilur Murcinelus, cum pratorum copia. Et proximo
qnoqne maisnilum alieium , (juod dicilur Sienis \ illare, cum capidla iiiilii in
lionoie saucte Genovel'e aedeficata. In Aurelianensi fpioque comitatu, alodus qui
dicitur Cillianicus, cum omnibus sibi adjacenlilnis. Molendinnm cpioque Parisius
in lluvio Sequane. Item in comitatu Aurelianensi, ecclesia in villa que dicitur
Gimminiacus. Hçc omnia supradicta, vel que deinceps a catliolicis viris eidem
conlata l'ucrint ecclesie, ol) amoreni Dei et reverentiam ipsorum sancloiiiin. con-
tirmanius auctoritate nosti'a, qualenus semper sub plenissima delleiisione et emu-
nitatis tuitione corroborata ])ermaiieant : ita videlicet ut nullusab Innc ad causas
exigendas, aul freda vel tributa exijjenda, aut mansiones vel paratas l'aciendas,
vel fidejussores tollendos, aut liomines ejusdem ecclesiae lam injjenuosqnam servos
super lerram ipsorum coinmanentes injuste distrinjjcndos. nec nllas redhibiliones
aut illicitas occasiones retpiirendas, nosiris et futuris tenq)oribus in;;re(li audeat,
vel ea quae supra niemorata suni exij;ere présumai. Sed liceat aldtali suisque
successoribus res predicli uumaslei'ii. sub emunitatis noslre defensionem. (piielo
ordine possidere, ad stipendia monaclioium ibidem Deo lamulanlium, peremii-
busque proficiat temporibus in augmentis. \olunnis etiam ul onniinm episco-
porum ac comitum nostroruni in hoc concordet assensus, ut idem locus senq)er
abbatem babeat ex propria congregatione, qui ipsam casain Dei et monacbos
iliidem degentes cum normali honore custodiendo Iraclet, simulqm^ ni nuUus
metropolitanus, aul aliquis suus snbjectns, etiamque pontil'ex Paiisiacns, causa
alicujus ordinationis ilbic ingredi présumai, nisi vocatus veneril aul ad sanctam
missam celebrandam, aut ad ecclesias consecrandas, aul ad Ijenedicliones cleri-
corum faciendas, et quod deldtum excusare non débet, qui vocatus bierit. Et
quoniam peregrini alque alienigene esse noscuntur", bénigne, miscriciwdiler
ac ])ie, almis el calliolicis viris semper traclari ac conlueri dcbcaiil pio (diristo
"' Les moines qui (lesser\;iieiil i'éjjii-^e SainI- îles dangers <\\w pouvait lui l'aire conrii' la guei-i-i
Magloire étaient venus de Brelajjne vers l'an r)G.5. existant alors entre fiicliaiil. due dr .Xdi'iiiaiidip
pour mettre le corps de leur saint ]>atron à l'abri et Tliibaud, comte de Chartres. (I)uliois, ///v
i3.
100 CAHTULAIIIE GÉNEIiAL DE PARIS.
a (jiio cl nosciiiicli pcri'oriiiainur iii imuido. Decrevimus ctiam per nostri aucto-
lilalein prœccpti ul iieino super ipsos sorvos Dei potestalcm cxerceal , aul ([iiem-
piam illier eos coiilia voluulaleiii ipsonim iiiipoiiere lontet. Sed in eoruni seiiiper
«lisposilione, ordiiiatioiie el eleclioiie, iiitiis et loris, oiniiia consistant, qualenus
sei'vos Dei (jiii inihi Deo fanuilantur, pro nobis et stabililale totius regni a Deo
nobis concessi, proque reniedio aniinaruni eornnujui proamore Dei et sanctoruni
inibi sua tradidere donaria, eoruiu quotjuc qui l'uturis lemporibus daturi sunt
premia, Hceat tute atque condigne Domino preces iundere. Et banc auctoritatem,
ut liruiior in Dei nomine babeatur, lidelibus quoque sancte Dei Ecclesiç etnostris
(bbjj-entius conservetui', manu pi'opria subterfirniavimus, et anuli nostri impres-
sione signari jussimus {monogramme).
Rolgerius cancellarius scripsit.
A. Original <'l, aux Arcli. dépailfinpiilales trindie-et-Loire, H. HG/i.
I). Copie <ii] xi' siùrle, au\ Air|]. (Ii'partomcnlalcs d'Indre-cl-Loire, II. 304.
Edil.: (») \lar(ùne. Thésaurus uneahit., I. 1, njl. 107, d'après A. — (4) Mabilloii, Annal, liened., l. IV, p. 132,
d'upivs a. — (c) Recueil des llisl. île la France, I. X, p. 57."), d'après».
73
'J97 nu <J9S. — Pinist^''.
Doii.-iliiiii |i:ir \c roi I'kiIji'I'I, ;i IVjjlise Siiiiil-Bartln'loiny ri Saiiil-Mnoloirc de divers Itieus
silui's à (Juiperoux cl a Mi'ri'.
CAIITA QllOMODO ItEX lt01!lil\ÏLIS DEDIT ECCLESIE VILLAM DE VALLE PETUOSO , CUM PEUTINENCUS
ET (;0\SUETUDIN1BUS, CUM PLURIBUS ALUS REBUS.
/f^ Ego in Dei nomine l'i[oberlusJ, gratia Dei Francorum rex, notuin volo esse
onniil)us sancte Dei rcclesiç cnltoribus, nostrisque (i(b)Hbus tain l'uturis (piam et
presentibus, (piia nieinor divini judicii et anime mee precessorumque meorum
iTcles. Pini\., I. 1. |). ,Vi() el suiv. — (Jl. Ma- rem a, jusiiii'ii ces (jornières années, considérée
iiiliiiii, \niial. liened.. 1. III, p. (i."),').) coinine un oiijfinai. On l'a classée dans le Musée
'' l/orig-inal de celle pièio a (Hé employé \eis des archives comme le plus ancien diplôme original
iS.'io avec une série d'aulie.s documeiils du x" el du roi Roherl que cet élablissemenl possède. On
du \i' siècle pi'oveuaiil de l'abbaye de Mannoti- aurait pu cei)en(lant remarquer ([ne l'écrilure d('-
lier, il rectoMvi-ir des rejjislri's de ri';ial civil. !)(■- noterail plul(M la lin du xi" siècle (pie la lin du \'.
eoinerl en iSSo par M, de (Irandiiiaisnii , arclii- Mais il y a dans le conlexte même de la piiVe un
Msie dlndre-el- Noire, il a l'Ié réiiili'jrri' dans di'lail beaucoup plus imporlanl el (jiii aurait dû
le loiids de Mariiioiilier ,'i Tours. Mallieiiieuseiiieiil éveiller raltenlioii des éditeurs. I/acle est daté de
il n'eu ivste ipie (uni liajjiiieiils, doiil un assez la -i' ainii'e iln l'oi l^oberl, cesl-à-dire (le Tan 997
jiiand. ,111 ()(),S: or l'ioberl étant né, sui\ant l'opinion
l.is Ai'cin\es naliunales po-,>rdenl luie Copie coiiimuiie, cu 970, coniineut doiic adinellrc qu'il
de celle pièce. |iorlanl dc^ h-ai-es de sceau, il que ail pu être (jualilié iVadolesceiilidus , alors (ju'il
CAUTLLAIIïE (iENERAL DE PARIS. 101
salutis, pcr doprecatioiiem {jlnriosç geiiitricis nieç, Adelaidis regine, et pcr exorta-
liorKiiii domni Hugonis, educatoris et consiliatoris nostri, ad exallandam et corro-
borandani cougregationem Sanctoriiiii Barlliolomci atque Maglorii, coiicedimiis
(juaiidaiii villam, sitain in loco Petrosivadi, cuin oiiiiiibiis appciidiciis et consiie-
tiidiiiiljus, id est baiiiiuni et viariaiii et omiies terras ad Alairiaciiiii pertinentes:
super liée eliani omnia, concedinius |)renoniinatis sanctis décimas oniniuni slir-
j)etum silvç, quç dicitur Evline, et deciniationeni pasnatici totiiis saltus Evline.
Si quis aiitem successorum nostroruni, quod omnino non credinuis esse fiitnniin.
contra liunctraditionis et donationis cyrografum venire aul inl'ringere teniptavcrit.
divine maledictioui et perpetuç dainpnatioiii subjaceat, et sit pars ejiis in inferno
interiori cuni Dathan et Abiron, Synione atque Pilato, et Juda, Doniini tradilore,
in perpetuum. Fiat, fiât. Actuni Parisius, régnante Hotberto rege, adolescenhdo,
in anno u, cum gloriosa matre sua, Adelaide regina.
S. Rotberti régis. S. Adelaidis regine. S. Burchardi coniitis. S. Hugonis coniilis.
S. Ansoldi. S. Hugonis Melletensis.
A. Apocryphe, aux Arch. nat., K.18, n" a^ (Miiséf , 11° 85).
B. Copie du xii" siècle, à la Bibl. nat., ms. lat. 1.3071, fol i6-3 v'.
C. Copie du xiv' siècle, à la Bibl. nat., ms. lat. 5ii3 (Carlul. de Saiiit-.VIa(;loire), fol. .j v'.
D. Copie du xvii° siècle, aux Arch. nat., LL. 170 (Cartul. de Saint-Mayloire), fol. 2.
Vers 1005 '1.
Concession par licnauil, évéque de Paris, aux chanoines de N^lre-Dainc, de l'autel de SaiMl-\|i>irv.
SANCTI MEDERICI PRECi:i>TLM.
Inter cœtera apostoloruin ])redicainenta, qiiil)us, auctore Deo, sancta maler
Ecclesia inter fluctus liujus vit;e niortalis periculos at(pie natilVafjia, instar solis
radioruin, persévérât prefulgida, vera karitas et l'raterna conpassio, maxime [)er
ecclesiasticuni ordinein, ut vocœ et operç predic(etur oportet. Unde et Apostolus.
devait être âijé de 27 ou 28 ans? M. Boutaric, i|ui
a publie' la pièce dans le Musée des archives ([i. 58,
n° 85), tourne la difficulté en rejetant Topiniondes
Bénédictins, (jui fixent la naissance de Robert à
l'an 970. Mais si même on rejette cette date, il
n'en est pas moins certain que Robert ne pou\ail
èlrcappéé ndokscentulus en 997 ou 998, puis<pL'il
e'tait déjà marié de[)uis deux ou trois ans. Nous
n'hésitons donc |ias h partager l'opinion des
auteurs du Recueil des fac-siutilcs à l'asnijc de
l'Ecole des chartes, n'.'iu, qui ont déclan' cetl»'
pièce fausse, sans inalheureusemenl l'aire roniiallri'
les motifs de leur opinion.
"' Nous laissons à celte chiii'le la d.ile de loo.")
environ, ()ue lui ont donnée la plupart des aiilcui^
ipii l'ont publiée ou citée (Gui'rard, Cnrt. dr ^aUr-
Dame, t. 1, p. 017); mais elle pnuirail èlic lui |ii'ii
antérieure.
un CAUTULAIRR GENERAL DE PARIS.
necossarioy alimoiiiiL' siiintu& a iralribus suscipieiis, istiiis coiipassionis lorite aiii-
iiiatiis. ait : ff Vos boiielcci^tis conununicantes iiocossitatihus moisn, et in alio loco :
crSi coiiiialiinui', (il, coiii'Cjinahiiiuisii, et itcruiii : r Altt'i' alleriiis lioiiera purlate, et
sic adiiiipleijitis legem Clirisli. n His atque aliis saiictoiinn Patruin eruditioiiibus
licliis. in noniine sanclœ et individuç Trinitatis, Hainoldus, non meis exigentibus
iiieiitis, sed gratia prçveniente Redemptoris, Parisiaceiisis episcopus, notnm tieri
\()l() omnibus coepisco])is nostris, presl)iteris, diaconibus, seu cunctis utriusque
oïdinis, clericorum scilicet ac monacliorum, tam presentibus quam et futuris, per
\cntnra tempora siibcedentibns. qiiabtei- canoiiici Sanctœ Maria' Parisiacœ sedis
noslrani sei'enitaleni adierant, liuniililer deprecantes ut, ob amoreni Dei onini-
|i(ileiitis et sancta^ Mariu', ejus genetricis, atqne sancti Pelri apostoH et sancti
Mcderici conlessoris, el ut nn-nioria nostra ae successdrum nostrorum in eoruni
iocd perpetualilei' liabealur, qnoddam altarc in bonore sancti Pétri et sancti
Mederici dedicatuin, in suburbio Paiisius, eis in perpetuum possidendum conce-
derenius; quod ila et lecinius, arcbidiacono nostro Elisiardo, ex cujus niinisterio
est. assensum prelientc ; eo videlicet oi'diue ui, qnanidiu Ileibertns, noster cano-
nicus, a(l\i\('ril . piclaluni altare leiieat; post discessum vero ejus, canonicis Sauct;e
IMariœ per[)('tuab[er concedo, absquc aiicujus conlradiclione, vel donacione seu
\endiclione; el ut iiun(puun ani])lius nol)is, seii posierioribus nostris, ali(p\id debi-
liiM! vel serviciuni jieisohcul . nisi lanluni eub)gias; sed abscjue nlla inquietu-
dine abcujus episoopi seu aicbi(bac()ni, al) odierna die et deinceps supi'adicti
canonici Sanctœ Marifo prelatum altare cuni ecclesia. et quicquid ad enm perti-
nere \i(lelur, secuie teneant atqne possideant. El ut bec descrij)cio uiajorcui per
lenqioia oblineat vi;;oreni, corain nostris fidelibus et sancta sinodo, manu propria
eani sublerlirniavinius, uianiltusipie arcbidiaconorum nostrorum ceterorumque
clericoniHi corroburanilam Iradidimus'''. Si quis auteni, quod l'ulurum non credo,
\i()>\ niorlem noslrani. aul episco])us nostro loco snccedens, seu arcbidiacoiuis,
\el ali(pia persona. conira boc scriptum sui'gcns, inlringere conaveril, sciai se,
.e\ anctorilale Pali'is cl Filii et Spiritns sancti el sanclornm Pairuni. necnon et
e\ Niinisieiio nostro. excomniunicalnni, silque ei pars cnm Datban el Abiron in
iiilciiKi evlerioi'i , ibique claudatui' pic;eo caxerno, nisi resipuei'it, el ad einenda-
lioncm seu .satisraclionein, ante altare Sancla' Maiia'. cujus dominio Iradilum es(.
penilendo coulugeril.
jf. Piainoldi, l'arisioruni episcopi.
A. ()iij;in;il. aux Ardi. nal., K.iS, n" S-.
11. ^^>]>u^ <lu \ii' sied.', aux Anii. liai., I.L.177 (Uirc ur.u- (li> Xi>tro-Dain.>). p. S2.
(,. (;(.|iir (lu xiii' siùcl.'. aux Anli. nal.. LL.17() (Pelii l'ush.r»! do Ndli.i-Daiiie), p. lûçi.
'■' La plirasc qui suit so retrouve |)res(|ue lexluellenioiil liiius une aiilro eliarle du luênie ovt^fine datée
de 995. (Voir ci-dessus, u" 70.:
CARTULAir.E GENERAL DE PARIS. 103
75
lnO(3. 3o a>ril. — PAm>.
Coiilirmation |iar Rfiiaud, évècjiic île Paris, de la lioiiation (Jiine prébende dans l'ejjlise de Paris,
laite par son prédécesseur. Étiée, à l'abbaye de Saint-Maur-des-Fossés ''.
liAINOLDI EPISCOPI PRIVILEGIAI DE PREBENDA PARISIENSI ET PROCESSIO.NE QL ADRAGESHULI.
Iii nomiiie sanctç et individue Triiiitatis.
Noverint universi. tam présentes quain posteri. qnod e;]o Rainaldus. Dei iji'atia
Parisiorum episcopus, assensii oinniuin arcliidiaconorum ceterorumijne clericonim
iiostroriiin, prebondam quain Fossateiisis çcclesia intef;errime ab aiitecessore iim<-
tro béate niemorie Aenea in sede nostri episcopatus, sibi duduni tradilam '.
possidebat, Deo coopérante, prefate monaclns ecclesiac annuerini, ita quidem ut
quotienscunque praet'ate abbas ecclesie. qui nuiic preest. Hildebertus. aut fjus
successores, vicarium pro se in çcclesia Béate Mario servituruin jiosuerint. nullain
a nobis alium eligendi licenliam requirant, sed potestafein lialteaiit et liceiiliaiu
dandi eam cui clericoruni voluerint, assensu tanien siii capituli. Instiiuinuis diMiii|U('
et prorsus jubemus ut idem clericus in Fossalensi eam capitulo requirat et di-
manu abbatis illam recipiat; ea autem suscepta, ab uno fratrum Fossatensium . cni
ab abbate jussum fuerit, ad capituluin Beatae Marie die alia adducatur. alqii.-
decano tantum iVatrumque communi conventui praesentetur, qui mox ab ipso di'-
cano introducatur et ab aliis, Aclut unus nostruin, in conventu dévoie suscipialur.
Susceptus autem, nil muneris nilque j)raemii in recomjjcnsatione tanle gralie ab
eo exigatur, neque fratrum paslus qui coinniUiiiter al) omnibus datur. Decerni-
mus itaquc ut clericus, de ipio agiinus, bis per aiuiuni ad Fossatense cenobium
veiiiat, ad l'cstum scilicet apostolorum Pétri et Pauli. ni" kalendas julii. et ad
transitum beali Mauri. xviii" kalendas l'ebruarii. (jui. si dissiiiuilata iiiconnnn-
ditate aliqua, non venerit et tardus neglerjensque, iiisi abbatis licentia, roinaii-
serit, ab eo vel ab ejus nionitus nuncio, ad Fossatensein accédât abbaliani l't
lege emeiKli't banc neglegentiam. Si autem. aliqua \i aut temeritafc lisus.
emendare noluerif, tune abbas utatur illo judicio qun ego ipse iiterei' supi'r
Béate Marie canonico, boc si quidem agi dilliiiimus nostro consilio. Igitur. ciiiii ab
bac instabili luce isdem vicarius Fossatensium migraverit, fratres et canonici eccle-
sie Beale Marie sépulture eum tradant. ita tanien si in iiostro vilam liabitii finiiM-it.
' Cette pièce ollre [leu d'intérêt an point de connaître la composition du clerg-é de Xoire-Dain.
vue purement |)arisien. .Nous avons cru loutcfois au connnencenienl du xi* siècle sont eucnii' in-
devoir la donner, parce (pi'clle ne paraît pas avoir édites.
été jamais publiée d"après l'original, et que les ' Voirie texte de celte donation, .sans doui.'
listes de noms qui la terminent et qui nous font restitué ou .\i' siècle, ci-dessus, n" ')><.
lOi CARTULAIP.E GENERAL DE PARIS.
DiMiiimi est eleiiiin ut. quoniia roiisoitium vivoiido adipiscitur, eorum ofllrio et
nioiioado tcrro roniiiiendelur.
Processioiieni (lciiii|iie ill;im, (|uam aiuiualiiii jaiiidictus prcdocossor nostcr in
quadra{;esiina ajji disposuit, nu'' srilicfl ieria post dominicain que Cliiisti prae-
tilulaliii' Passioni, in moniniciitiini illius processionis quam Christi diiecto con-
l'ossdii Mauro exliihtiit, die (|ua primiun receptus est a Fossalensibus, sicut in
quodain suo iuveiiinuis scriplo, et nos siniiliter nostris sequacibus indicimus ut,
cujus scniel in anno nieinbra revisiuuis, ejus praecibus et meritis assidue mu-
nianiur. (Juicunque ergo nostroruni ad eani veneiint processionem, nuUam ibi
sumant refectionem, sed so][a kjaritate que niultiludinem peccatorum [operit]
illuc Ijcninne altcant, at(pie. sibi alternatini benedictione benignius data, ad pro-
pria jojuni redeant.
Pi'efate vero abbas ecclesie sui(|uc Iralres [in reinunejratione bujusdoni nullum
noliis [nec] nosliisse([uacibus reddaiit debi[tuni], neque Parisiensi çcclesiç aliquod
inde un(piani iaciant obsequium. Quod si abquis, ab bac die usque ad ultimuni
bujns seculi dieni, a Fossalensi ecclesia vel ab ejus nionachis quic([uam ob hoc
exioiqncic presumpserit, çternç niabidiclioni et peipelue danqiaationi subicialur.
nisi lesipuerit et ad eniendationeni veneiit. L l aulem lioc doiunn finnuni et in-
concussuni pernianeat, scriplo mandavimus scriplique kartam istam propria manu
lirmavimus, ac nianibus canonicorum nostroium lirmandam tiadidimus. et in
signum lirmitatis ])crpelue noslro sigilio signari praecepimus.
% Signum Piainaldi episcopi. Signum \larii decani. Signum Adelelmi prae-
centoris. Si;;iium Alberici arcliidiaconi. Signum Lisierni archidiaconi. Signum
\\ai'ini arcliidiaconi. Signum Gisieberli sacerdotis. Signum Ernaldi sacerdotis.
Signum Idoiiis saceidotis. Signum Ermenrici sacerdotis. Sigiuim Tetbobli sacer-
dotis. Signum Ingelardi sacerdotis. Signum Willebni sacerdotis. Signum Gozberli
lévite. Signum Gonbardi bivite. Signum llerberli lévite. Signum j'etri levitç.
Signum Odonis lévite. Signum Gausfridi levitç. Signum Goscclini lévite. Sigmim
\\armnn(H le\ile. Signum Burcardi subdiaconi. Signum Warini subibaconi. Si-
gnum Dni'andi subdiaconi. Siginim Bernardi subdiaconi. Signum Arraudi subdia-
coni. Signum Laudjeiti accolile. Si;;num Ivonis accolite. Signum Fulconis accolite.
Acium publiic Parlslus, in capilnlo Sancte iMarii;, anno Incarnationis Dominice
[millesimo vi"], indictione nu, epacta [wm] concurrente i, régnante Rotberlo
rege anno x\, nostri vero episcopatus \vi, pridie kalendarum maiarum.
Ansebnns cancellarius sci'ipsil.
Si «piis boc sciiplum violaveiit, anallienia sit. Amen.
A. (lrij;in,il, iiiix ,\i,|]. .wl.. K.lX. n' :;" ( \1iis.m'. m" S(| ).
I!. (.(.[.icdii \ni" sirclc. .mx Airli. liât.. I.L.i i •.! {I.ivri' iiinr de Saint-Mniir-des-Fossés), f 17.
C. (:..|.i.' il.' l'.-iii i-<s'i, ;iii\ Anli. liai., LI..1 1 '1 (C.irliil. île Sainl-Miiiir-des-Kossés). f 286.
I). (:n|,ie du w' siùclc, aux Arcli. nat., LI..1 1 .'1 (Cailiil. df Saint-Maur-des-Fossés), f 78.
K. I opir du \\' .siècle, aux Aiïli. nal. , l.L. 1 1 G iCarlul. de Sainl-Maur-des-Fossds), p. 01.
CARTILAIRE GENERAL DE PARIS.
105
7()
1000. 3 fleceml.r^. — Roml.
Confiniialion par le pape Jean X\ III de l'aLandon an rliajnlre de Paris, par l'evèque Renaud '',
de tous droits sur i'hùpital Saint-Christophe ^ .
DE SaNCTI CIIRlSTOFOni XENODOCIIIX EXEMPLAP..
Jofiannes episcopus, serviis servortim Dei.
yf. Clai'a iilustrisque ppioruiii et proscia ralui'oriiiii vigilanlia et pi'olixa anti-
quitatis dilij'entia ])ruvidis prudentie ociilis oinni aiictoritate dignissiiiiuiii instituit
ut qiiicqiiid, pi'o ciijusque coinmodilalis opoptuiiitate et allioiis negotii ralioiie,
uovaiidiiui aut immutaiidmn viderelur esse, scfiptis et annalibus sollicite adliibi-
toquc ratuni fierel stai'e. Qiiapropter ego Uaginaldiis, pace Siqjerni. l'erula pas-
toralitatis Pafisioitiin iinidefator, et diceiitis illius non siirdus auditor : rQuod
possunuis uiiusquisque viribus, in domo Dei laborennisn: tuni vero caiilis dominici
ovilis non tam preesse quam prodesse solliciliis, pfeniiis et spe retributioniseterne
inductus, noluni esse volni omnibus catholice fidei cultoribus. tam succedentibus
scilicct quam et presentibus. pi'imores canonice l'eligioiiis Parisiace sedis tribunal
numinis vel mansueludinis convenisse nostri, non indigna pacte rogandi videlicet
quatinus medietatem bospitalis Sancti Cristoloii, pertinentem bactenus ppesulum
ditioui, ad solvendam unilatis integrilatem, illorum raedietati adiceremus. Quibus
assensum prebendo. bénigne impendentes i'avorem, commoduin l'ecimus eorum
satisGei'i volis: et concedendo eis, s])eclabiliuin pcesenlia utfiusque oïdinis pei-
sonarum et reipublice frequenlia cetns, ub sempiterne remunei-ationis vicem,
obtulimus predictam bospitalis medietatem, quam, vice benelicii, doiimus Li-
'' Jaillot [Recherches sur Paris, t. I. ipiartier de
la Cité, p. 10.5) prétend que Renaud aurait l'ait
cette donation au mois de décembre 1 002 . et qu'elle
aurait été confirmée par le pape Jean WIII. en
1007. Mais nous ne possédons pas d'acte de
Renaud à la date indiquée et tout porte à croire que
Jaillot a vu deux actes là où il n'y en a qu'un seul,
c'est-à-dire celui que nous donnons ici.
'■' Nous ne croyons pas que cet acte ail jamais
été suspecté, ce qui doit tenir h ce que tous les
éditeurs l'ont donné fl'après le Petit paMoral. Mais,
s'ils avaient recherché le texte même dont s'est servi
le copiste du Petit pastoral , la fausseté du document
leur eût sauté aux yeux. Ce texte, en effet, n'est
pas un original ; c'est ime copie du commencement
Carliil. — I.
du \u" siècle, dans laquelle on remarque que la
suscription du pape : -Johannes episcopus servus
servorum Dei» a été ajoutée après coup. Le contexte
même de l'acte aurait d'ailleurs dû suffire à
mettre les éditeurs en garde. Les mois : rrQua-
propter ego Reginaldusi et la signature de Renaud
à la fin de l'acte prouvent que , sous sa l'orme pre-
mière, cette pièce n'était pas une bulle, mais une
charte émanée de l'evèque de Paris; on a voulu
en faire un acte pontifical en y ajoutant le nom du
pape et en transformant la date. Malgré ces inter])o-
lations bien faites poiu- éveiller les soupçons, cette
prétendue bulle a été admise par tous les criliijues.
et elle figure à son rang dans les Begesta jiuiiiif.
roman, de laffé (-2' édit. t. I. p. 5o:! ).
106 CARTL'LAir.E (.ENEl'.AL DE PARIS.
siei'iiiis aiT.liifliacoiuis ox iiohis liacleiius Iciiuisse videtur, iil liaboant nlrasqno
ii/<'(lielalos ad oiiiiieni iiilejjrilalem, miiic vl (Iciiiceps. prodirti caiiDiiici Saïuti'
Maiic l'aiisiacciisis <^cclesit,>, post excessmii dnimii [.isicriii arcliidiacoiii, al)S(nii'
oiniii coiitrovci'sitalc et iiiquietiidiiK; ac oiiini de|iarlici()iic. iiec leiieaiiUir ohiioxii
de liac causa cui(jiie successorum nostri, per idlius ii'dibitioiieiii olficialilatis aiit
scrvilii. IIupis aiitem iil aii<li)raiiieiil[ li'stilicatio iiiroiivulsa el iiidissoluliili Md)li-
inilale <'t liecpieiilia saiich; sxnodis roborai'i decreximiis, (piodel, Deo aniiueiile.
pei'egiiiHis. siil)sij;iiaiid() et iiiiponeiido ])riiiiitus iiiaiiiis. Si ipiis voro callidus im-
positoi' el et'cdesiastict.' auctoritatis vipereiis anlVaelor adiuillarc vel tcstaiiieiituiu
roiiatns fiierit, ire et lualedictioiii saiich; el iiidividiie Triiiitatis subjaceal, el
sidhireis voiiicibus Coeiti deniersus, ])ro('undis iideroriiin teiie])ris perpeliio coii-
quiiiiscal et coiitabescat, sil(jue illi jtars ciim Dalaii et Abyrun. Symoiie iiiafjo,
Juda traditore Doinini atque Pylato, et cum oiniiibiis (jiii dixiM'uiit Domino Deo:
fr Recède a iiobis. scieiiliain viaruin tuai-iim uoluimis. " Datimi m nouas decem-
bi'is, jiep inanus Pclri, al)batis et canccllarii sancti;' Apostolicç sedis, anno m pon-
lilicatus doniini Joliannis octavi decinii et universalis papç in sacralissiina sede
beat! Peli'i apostob , iiKbclione v'''.
% liaiiiabb, Parisiornin ejiiscopi.
A. Apocrjplio (lu xii' siècle, aux \i(li. n;il., l>.-jiK.
B. Copie (In in' siècle, aux Arcli. nnt,, LL.177 (l,ivir iimi- .io Ncitiv-Dann^), |i. lia.
C. Copies (lu xiii* siècle, aux Arcli. nal. , LL.i 76 {/'('(i( /'((.«(oivi/ de Nolr-c-Daïue), p. 1 j el l'iù.
i i
1007, 1" janvier. — l'iai-.
llenoiiiintiim par le nii llolwrl, en (a\enr de ralibaye de Sainl-MaoJoii-n.
il Idiis ses droits sur le village do Charoniie.
In noinine saiiclt; cl iinbvidnc Tiinitalis. Holtcilcs. snninii adqn(.' aeterni régis
anxilianle denientia Francornni rex. (Juoniani onmipolens Deus sna gralnita be-
nijjnilate nos super scdem popub sni subbinare digiialns est, ut ejns inniacidatae
(;c(desiae, cnjns ijtse est sponsus et speciosns forma pre fdiis bominum et allissimus
omnium r(>jjnm rex.aixeni tncncb». rej;en(b) atbpie cnsloibcndo, pi'oceres el capila
sinuis i(bm('a. oporld nos ei(b'ni inermi ac vii'ilMis deficiiMili . nlj)ole (jm; j[bidio
''' Le pape .leaii XVIil fui consacn' le 20 di^- ])onùJ. roui., -i' Mi. , l. I, p. 5oi et siiiv.).
reiiiiire loo;!; tvllo pi(''ce sérail donc du .'i d('- Jean WIII, ronMiic les autres pajws de celle
ceinbre loo('). I.'iiidiction de celle anm-e litait iv et é[)0(juc, faisait conniiencer l'indiclion au 1" sep-
noii pas V. Mais, s'il faut en croire JafTc; {lirffc-it. lendjre; cosl donc hieii Tindicliou v qu'il faut ici.
CARTULAIRE GKNÉUAL DE PAllIS. 107
caret ferri, fii]<;el auteiii uimitiiii prudentiljiis toirihili luucroiie verhi, jugiler iii
oiiiiii])iis (juibiiïlibcl sciiis pro posse subveuirc. ojusqiie t'amuHs iimneribiis ac bu-
ueficiis coiiciliaii, ut. ciiiii (b'I'ecerimus. recipiaiit nos iii at'tei'iia tabeiiiaciila .
neciioii ciiiii eis ipsopiini inei'cedeiii re('i[)iamus, (pii vires ois prebiiimus ne deli-
cerciit in raiiiiilatii (Ihristi. (Jiiocirca noscal oiniiis iiosli'o doniiiiio subditus. iios-
raiit l'I iiiiiiics iiobis succcssnri rpioiiiaiii , iiudlaiii a Dco sporaiiles clciiiciitiaiii
adij)isci, lutura inalos prestolaiilia fii'jei'O siippbCia, imiiiu per])otua omniiiiodis
optantes cuin omnibus ob^clis captare prcinia. qnasdam nosti'ae pi'0[M'ietatis res.
bacteniis nostro virtiii lainidalas. Doo et Saiicto Maglorio concodiiims, onniia sci-
licel quae iisipie nuiic in villa ([iiae niiiiciipatiir Cadoroiia lenere visi sumiis.
pal)ula videlicet cantim ac ])iepetiiin. atipu' ipsoruin custoduni cnininoditates.
bauiios. lurla. laïuibani. et (piic(piid iii nosira mann tenci'e vicbdjaiDui". Oinnes
er;;o qui in bac vita di'^junt, quiqiie posl banc succcssnri snnl bicein. jut ilbiui
quaiu expectamus vitaui omniinodis conveiiimus et obfestainur ul ne ipiid cdruni
quae Dec et Saiicto ^blt;Iurio concessiinus aidcrre audoant. scd ciini oiinii iiilejji'i-
tate et absipie ulhi [lerliubatioiie secure et quiète ipsa bona luonacbi iliius bjci
teneant atque possideanl. Si quisauleni cupiiHlate perinotus quicquaiu altsiuleril.
sit ab omnium cbrislianorum buijje remotus coiisorlio at(pu> jjcrpriuo midtalus
incendio cum eis qui dixerunt: ^-Hereditati' possi(b'auMis saiiduaiium Dci-. Ll vero
luijus teslamenti btten; potiori vijTcant auctoritate, cas propiia maini loborantes
sigilb nostri imj)ressione si[>iliari jussimus. Actuin Parisii palatio nostro. kalendis
januarii, anno xx re<i;ni nostri ' , iiidictione \".
A. Copie du xii' siècle, >i la Bilil. nat., iih. ial. 13701 (ano. Harluy, 11° 'iS.J). loi. 166.
B. Copie du ^vii'siecie. a la Bild. nal.. iiis. Ial. 17191, lui. ()8, d'aprus A.
78
1008, aT) janvier. — Sii.m-L)ems.
(joiilinnnlinii pni- lo roi Rolierl de l'imjiiunitt' accordée ptiv ses pre'décessours
il i';il)baye de Saint-Denis.
In noiiiine sanclac et individuat' Tiiiiilatis, lioiiertus, di\ina ordinaiile cleiiiciilia ro\ Fraii-
coruin senipcr augustu.s. .Sicul inniiiiini Ijomuuin Unie liiam iiiiiminitali ipsos eosdi'iii-
que lerminos iniponi rensenius, qui in inivilcjjio doniiii Dajjoliei ti, serenissliiii régis, quod tie
fugitivis ad idem coeiiobiuni idem gloiiosus rex tceil, jucscripli snnt, id esL n.sque ad eum lo-
cum ([no ad candem aecclesiam tendenles, Triceiiam pontem ingi'cdiuiilur, necnnii eliani iisqnc
ad Monlcm .Mnriyrum, iil)i ipse preceilcntissimiis Doniiiii le.stis agonem siuini leliciler explevil,
'' Pour faire concorder l'indiction et l'an du règne, il Tant admettre que les années du rèijne de Fioliei I
sont ici comptées de son association au trône, c'esl-à-dire du 20 décendjrc «)8y.
108
CARTCLAIUE GENEHAL DE PAP.IS.
simililerque usque nd vi;iiii publicam (|U(,' ad Eupcrani diicil '' Ut vero ipsa sancla
coiigrcgalio pro nobis, et filio iiostro Ilugono, et omiii nostra pro;;('nie. et pro onini imperio
iiostio, Doiiiiiii iiiiseiicordiain et ipsorum saiictoriim valeant attenlius exorare, et hçc iiostrc
ronfiriiialionis conslitutio plenioiem vigorem debeat habere, liane auctoritatcin nostiani , iuditio
episcoporuiii (jiii iiilcrf'iiêi'iiiit, in Dei noniinc, siililcisignaviniiis et de sijjillo nostro insijniiri
jiissinius.
Lctlicricus, Senonuni archiepiscopiis, suhscripsil. I1iij;o, archiefiisnipii^; Turonornni, sub-
scri|isil. Fulberliis, Garnolciisiuni episcopus. siibsci'i[isil.
Adalltero, Laiidiiiiensiiiin episcopus, subsci'ipsil. Fulio, \iiieliauensiuni episcopus, sub-
scripsil. Rogei'ius, lielvarensium episcopus, snbscripsil. (Moiioip-ammc )'-K
Eulco, Suessionensium episco|)us, subsciipsil. Frolnuiudus, Trecassinornni episcopus, sub-
scripsil. Fub-o, Amijianensium episcopus, subscripsil.
Gislebertus, Meldensiuni episcopus, subscripsit. VVido, (ÀilalaLmensiiini episcopus, subscrip>i.
Iioberlus, Silvauectensium episcopus, subsciipsi.
lialduiuus, Taruanensiuni episcopus, subscri|isi. Uc|jin;u(lus nolaiius, vice Abbonis episcopi
el .-.uniuii cancellacii, recojjnovil et sul)scripsil.
Dala oclavo kabMuhis lobruarii, indiclione \i, anno primo reijn.inle I![o(ber(o] rcfe glo-
rioso'^'. AcLuni mouasleiio Sancli D\ouisii, in Dri iioniinc t'cliciler. Amen.
A. Ori;;iii.il scollr, ,ni\ Aicl]. nat., K.iS, n" ....
l;. G>|iiL' ihi Mil' sirdo, ;iii\ Avril, nul., LL, i i .'17 {CirlahaiY hhwr de .Saint-Denis), fol. .'i.') r°.
Kdit. ; (il) Diiclh'sno, /fo/. .r™™/. ,/,■ /,; m.imm île MmUnin-maj . |.r. p. 9, il"aprùs B. — (b) Doiililct, Uni. de
l'abbaye dit S,iiiil~l),'i,iis , p. H-i-^, .l'aiirès A. — ( /■ ) Félihi.'n, llixl. dr Vidibmje de Siiml-Denys , pr. p. fio. _
(A) Recueil dis Hisl. de la Frnnee , t. \ , p. .'kj-j, cPapres /-. — (<■) Tardif, Carlnns des Rois, p. l.'iG, d'après A.
'' On peu! coiiijiarci- les limiles iiidicpiées dans
ce passage avec celles ipie donnent : 1° une charte
(le l'évèque Landry, df Tan Gfia (voir ci-dessus,
n" 10); et ■i''un diplôme de Dagobert de l'an G.'i-j
(Pardessus, Dqilotiiatu , I. 11. p. i.'j), doni la faus-
seté est si généi'alement admise, ipie mms mmui-
cru inutile de l'enregistrer.
'' Les sousci-iptions sont disposées sur ciiii| ch-
Nirnies, le monogi'annne royal est placé eiilrc la
seconde et la troisième.
La (laie de ce diplùmc soulève ipielipiçs dilli-
cillli's. \,i\ pliipMll des éijileiiis rniil lue : rflndic-
lione M, ,-1111111 1' rej|iMiile l'ioberln rege gioridso.-
( )r la preiiiièi-e année du riii l'ioljerl se ternnne au
plus lard le ■' '1 ecliilire i)()y. annive|-sairi' de la
iiKirl de Sun pèri', le diplùme sérail donc du 'J.') jan-
xier i.i'jy. Mais r,-in ();(7 corres|)oiid li l'indiclion \
et |iour accoi'der rindirlioM el l'an du règne, il fau-
drait siippuher i|iie hi (diaiicelliM-ie du roi liobert
coiiipliul les iuiliclidus du i' jiinvier .'!i->. Lablie.
(|ui a publié un fragmcnl de ce diplùme dans son
Mtiititri- iliriiiiiilonhjiic , t. 11, p. .^).")i. a préliré cor-
liger Tau du i-ègne, l't a lixé cette pièce an sa jan-
\ier ()()8. Mais cetti' date, ])as plus que celle de
iji)7, ne saurait conconlei' avec une partie des faits
énoncés dans le texte de l'acte. Ainsi, on y men-
tionne Hugues, le (ils aîné de Robert. Or, non seu-
lement ce prince n'était pas encore né à cette date,
mais sa mère, la reine (lonstance, n'avait pas en-
core épousé le roi Robert. D'autre pari , les souscrip-
tions inscrites au bas de l'acte ne peuvent s'accorder
ni avec l'an du règne, ni avec l'indiction. Elles ne
|ieiivenl convenir (pi'à une seule année, ipii est
too8. Eu eifel, on y trouve le nom de Fulbert, (pii
ne devint i'vè(|ue de Chartres (jii'en septembre 1 007,
el ceux de (lillll'll, e\èi|ne de McaUX, (pii IllOUrut
eu lévrier loo'i, el de Ciii), évèipie de (Ihàlons,
mort eu moS nu louij au pins tai'il. On remar-
ipiera de pinsipie tontes ces signatures, sans excep-
tion, se retrouvent ahsohunent dans le môme ordre
an bas d'mi diplôme accordé par Robert à l'abbaye
de Saint-Denis, pendant le synode tenu à Chelles
an mois de mai 1008. (Tardif, Carions des Rois,
n" -j.jo, p. i,^)S'i. Il est il coup sur étonnant de
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 109
79
ViTs 1010.
Confn'iiuiliiiii \):iv li> mi liobert (li?s ])ri\ili''jji's rt jms-^r'ssiuns ilis fliaiioiiies di' Siiiuli'-GenexièM'.
In aoiniiie saiidf; et iiulivuliiac Triiiilatis. UoIIxmIus, jji'acia Dri Fraiiconiiu rex
screnissiiniis. Si prccibus caiioiiicoi'iim, quaiKlo jiro suis \el ecclesiarum silji roin-
inissai'utn necessitatilnis aliqiiid nos petere volucrint, aiiieni libenler acconuao-
(laniiis, eoniniquc justas pelitiones ad optaliini ell'ectnni pei'dMciinus, non soluin
ret'iani consuetudim'ni in hoc cxercenius, sed eosdeai canoniros ad Doinini iiiisei'i-
cordiam pro iiobisexoraiidam proni[)liorcs at({ue dcvotioroslacinuis. Ij;itiironiniiiin
sancte Dei Ecclcsiao lidclium nostroniinque, tani prescntiuin (juani lultiroruiu.
noverit indusfria quoiiiam, adientes serenilalis aostiae pn/sentiain, dilecli nostii e\
aioaastiM'io Saacloruia apostoloruai Potri cl Paali cl Saaclç fjonovolç viij;iai.s '' caao-
aici, iiiiaiililer deprccali suai qaalinus silji, iaibi Doaiiao lainulanlihus, ex claiistro
et ex oniaihus ad suas villas vel res perlineatiljiis, acciioa de pr^Lcadis alqae [jrçlec-
turis, lioc preceptuia aoslre auctorilalis lieii jubereauis, ita ul oaiaia supiadicla,
sine cujusiibet persoaae inquietudiae, janilei' quiele opliaeaat; qtiod nos lilx'iiler
annuiiaus et pelilioaibus eoraai dilifjealei' adqiiieviaias. Voluauis ilaijuc al oia-
aiiim fideliuai aoslfotuai ia hoc coacordel asseasas, ul euadeia locaai ileiicalis
ordo, sub cujus reginiiae a priaiordio faei'al tradilas, obliacat [)eroinae piçsealis
vitae toiapas, secnadam l'egulaai caaoaicaleia, seiap<'i(pie dccainua habeat !'\.
propria coagregalione, cpii ipsaai ecclesiaai et l'aniulos Chiisli ibideai d(';;eales
canonicali religione caslodial. Decrevinuis eliaia, pei' aoslii aucloiilatcia pn;-
cepti, ut aenio super i[)sos canonicos iajustaai potestatcai exereeal , au! (pieaipiani
eis leaiere, coatra volanlaleai ij)sorua!, eis iiapoaere leiaptel; sed ia eoraai justa
ordiaalioae et eleclioae oiaaia ibideai perliaealia coasislaat, (puitiaas i[)si, ipii
iaibi Doaiiao faaiulaalur, oraales pro aobis et slabilitale lolias rej;ni a Deo nobis
coaiiaissi, j)ro([ue l'eaiedio aniaiaruai eoruia (pii pro aiaore Clirisli el samloiiiiu
illic sua Iradidere doaaria, eoruia qaoïpie (pii t'iilaris tcaiporibas qaippiain lacul-
trouver deux actes ëcrils à quatre mois (le dislnnce iiipUeut jfucrt^ d'adtiieKrr l'aullifulicilé de l'acli'.
(aS janvier-iy mai) el porlaut les souscri|ia'oiis quoinuo nous eu possédions un rxcriipleiiri' siilli'.
des treize mêmes personnes, alors surtout i|M'il (jiic Ion a (oujoois roiisiihTi' l'oiriun' nu i>ii';iiial .
s'ajjit d'dvêtpies que raille motifs devaient ra])pel<T ri (pie ses cai-acli;i'i's rxliinsiMpus si'inlilcnl . .'i piv-
dans leurs diocèses. Enfin, la signature du cliau- mii're\n('. mellrc à l'aliri du soupi-on.
celier et la date paraissent copiées lilléi-alenienl sin' '' (Irllp pié(.-i> r^l. a\rr li' leslamiMil d' \nsi'"isi'.
un diplôme accordé par Robert 1" on i)-.>o,àla le pins anrirn dociniHMil (pii donnr k nom de
même abbaye. (Itec. des Ilist. île la Fr. , t. I\. Saiiilc-dcnevicve à Inncirimo aliba\r de S.iiiil-
p. .559.) Ces considérations, auxquelles s'en pour- l'ieiro ri Saint l'aid. i \ oy. Féid. L'uhlun/r ilr
raient joindre d'autres moins importantes, ne (joi- Siiiiiic-dniciilre , t. 1. p. '■]'>. 1
110 CARTL'LAIRE GKXERAL DE PARIS.
I;ilum suariiiii daturi suiit, sine aliqua injuria, occlesiastica ofîiria atlitnplere
valcanl. El liane auctoritatem, ut (irrnior, in Dci nomine, habeatnr, a lidelibus
(|MO(]iie sanctae Doi Ecclesiae ol noslris dili|;eiilins conservcUir. manu nroinia
siibleilii'niavimtis et sijrilli nostri iniprcssionc sijjiiai'i jiissimns. {Moiiogirniniic.)
Piainoldi, Parisioriini episcopi, subscripsit.
Fiiuico, cancellarius palatii, recognovi.
E<j(j Gii'adus, Dei j;iatia, Hoslionsis opiscopus, sanrlv lionianr' ccclcsi*; lejjatiis,
legi et subscripsi.
Ego HcnibaMus, aiJosioHcc sedis irgatiis, niann nioa snljsciipsi *' .
A. (»]ir;in;il iivi'c liai'es de sceau, :\u\ Arcii. nal., K.iS, n" () (Musée, n° f)i)-
lî. (.opip (lu Mil' .siècle, à 1,1 liilil. Siunlc-(;cncvi(''ve, Kl. -5(Carlul. de Sainlc-Cpiievicve) . |i. GG.
80
lOl.'i . 11 iiovcinliip. - Or.i.MSv.
('•iiilirni.-iliiiii |j;ii' II' roi lioliril iriiiir iloii^iliim Ijiilr ,iii\ cliiinniiics ili- S,-iinl-t)ciiis-ilc-hi-Cli;ir(n',
lie so|il iii.-insiN !■( ilniiic ii |''(iiii-ili('s. (I;iiis li- l'iirisis.
KUliCAS.
In noniiae sancle et individne Tiinitalis. jioiberliis, diviiia jiropitiante clc-
nicnlia icx. Si licbdium iiostiorinn jiislas benigm; pctitiones siiscipiinus eas(pie ad
piinn ollcrlnni pi-ospciando pri'dncinius, hoc sine dnbio aginuis nndc ((iinnuuiis
ulililas prolcctiini snscipiat. ie;;ia(|ue cclsitiido lirnia et stabilis at<jiie gloriosa
oniiiiruodis ul)i(|ne consistai. C.nnctoi'uni igitnr sanct(^' Dei Ecclesie fidelium, tani
picscnhnni (piani diani liiinrorMin , nosti'orurn (|HO(pie indiislria siiccessornm
noM'iit (jiuiniani, adicns nostie sei'enitatis genna, (jiiidam nostronun niilitiim,
nimune Ansoldns, et uxor sua Reitrudis, suniis.sa precc ])etiit «piatiniis Sancti Dio-
nisii de Pai'isiaco Carcere'-' canonicis, inibi Deo laniiilantibiis, assensu lîainoldi,
Miliduncnsis pagi coniitis (M Pai'isiacae sedis episcopi, sr|)leni niansos et dimiilinni
(pu sont in coniiialu l'arisiaco, in \illa (pu; (bciliir Eurcas, snb aucloiilate ])re-
ccpli perpetiialiiei' concedercnms. Placuit nostrt,^ excellentie bis ainuiece precibus,
cl. sicMt ipse poposcil, de seplem in;nisis el dinndio predictis Sancti Dionisii
r-anoincis régale preceptnni slatniinns liabendinii. Ipsos aiileni vn niansos eldiiii
dinni, ciini mancipiis et ninversis eornni appendiciis, per succedenlia lenipora,
Domino adjuvante, sine aliqua (bniinutione vel abstcactione, leueant ac absolute
■'' (jcs (|iMi\ ilcriiinvs sijjiiiiliirrsnnl élr ajmili'ps '•'' C.el acl(^ osl le ]i]iis nnciiMi cpii rniMilionno
|)i)sléri('iiii^!iii>rU il la n'dacliiin ilc l'aclo. mais l'ili's {'('jj-lisc Sainl-t)cnis-ilc-la-(lliailro. i \ oir Jaiilol ,
parais.spiil riri; il'iini' ri'i-iliirc coiilriii|inraiiii-. Ilrrlimlirs sur Piiris .1.] . i|Marl. di'la Cilr. |i. -o).
CAUTULAIllE GÉNÉRAL DE PAHIS. 111
secure possideant, iuMuiiie im|iiictaiil('. Si (|iiis aiiteiii. (jiiod iiiiiiiiuc veiilurum osse
credimus, contra isliiis precepli auclorilaUMU presiiinptive li'iiiplavcril iiismuere.
ipse et petitio ejus adiiiillala coram roffia luajestate niaueal, et, coaciiis jiidiciaria
potestate, ami \\ lihras c(iiii[)oiial , cl ([iiod rcpelit niillo modo viiidicari vaieat,
sed pri'seiis precepli aucloritas llniia aelcriialiter subsistât. Et ut lioc uostre aiic-
toritatis concessio firma et stabilis perpetualiter maneat, manu [)iopria siihter-
liruiavimus et sigilli uosti'i impressioiie insijjiiii'i deleffaviiuus. ( Mononranuiu;.)
Franco, cancellarius palatii, subscripsit.
Actuin palatio Aureliauis, m idus novtMidjris, aiiiio \nii\ (•s/'), rejouante P>ol-
borto fjloriosisimo rege.
A. Original scell/', aux \rrli. nal., k'. i8, n° 8.
Veis 1014. — OiiLt^NS.
(lonfirmalion par le roi Robert de la donation du village de Liniogcs-en-Brie l'aile aux chanoines de
Saint-Denis-de-ia-Charlre (canonicis Santti Dionysii de Parisiaco Cairere), par Ansoldiis et sa
femme Reilrndis, a\ec le consentement de Renaud, ('\è(|ue de Paiis ''.
A. Original avec traces île sceau, aux Arcli. nat., K.18, 11° 7.
Édit. : (a) Marrier, Mmuisl. rejralis S. Martini de Oimiiis liisl., p. ;i 1 .3 , d'aprùs A. — (h) Fi-liljien, llisl. de Paiis .
t. m, p. .'jS, d'api-ùs a. — (c) Itec. des llisl. de h France, t. \ , p. 59(1, d'après a. — (d) Tardif, Carluiis des
Hois, p. lOi, d'après A.
Vers 1020.
Lettre de Fulbert, i-vèque de Gliai-tres, au roi Robert, au sujet de l'élecliin de Franco
àr,^êclié de Paris.
EPISTOLA FLLBERTI, CARNOTENSIS EPISCOPI, DE Fr^\\(;0NE EPISCOPO PARlSn:\SI.
l'eiiignissimo domino suo i'(!j;i(pio Iî[otberlo], F[ulbertus] hiimilis «acerdos,
si qua potest, ocationis sulTcagia.
Ex parte celsitudinis vestre dictuni est ([uod (b)mnum Francoiu'm Parisiacens
ycclesie dare vullis episcojjuni, et ad lioc peragendum iiosln; liurnihialis iialjero
■'' Cette pièce n'est malheureusement [)as dati'e, être à peu près eonicmporaine de la précàlente,
mais elle est forcément antérieure à Fan loïC, el nous fournit ainsi une des plus anciennes luen-
dale de la mort de i'e'vêque Renaud. Elle doit donc lions de l'église Sain! Dems-de-la-t^liarlic
112 CARTULAIP.E GENERAL DE PARIS.
lavorein. Nobis autem videtur quia, si episcopusC) de quo agitur aptus'-' est de-
ricus, est obtinie litteratiis et ad serinoncm racicndum agilis, in qua re omnes
episcopos decel esse, non iiiiiiiis quam in operatioiie, poteiiles atqiie discrelos,
unde si hoc fieri ])0sse canonice douini arcliiepisropi Seiioneiisis et coepiscoruin
noslronim probavil sagacilas, nostrum çtiaiii, qui de bac discussioiie appellati non
ruinais, hal)eatis'^' assensum. bi nnlb)'*) enini qnod bonuni sit corani Dec vestre
vobuitali nitinuir coniraire. Vijjeat excellentia vestra '•'').
A. Copie du xi" siùde, à la l'.ibl. nnt. , nis. lai. 161 ('17 (ancien Harlay, n" 877), fol. 7 v".
B. Copie du \ii' siècle, à la Bibl. naL, ms. lai, 2872, fol. 20 r".
83
Vers 1020.
I.ellrc ilr- Fulhcii , evôiine rie Cliartres, au sujet de l'abdication d'Azeliii '"'. évèque de Paris,
et de réleclion de Fraiicon.
Vencrabib b'airi et coepiscopo F[rancoiii] ", F[uibei'tiis] sainlein.
Sujieinuiini diixi longnam bilndam nostri senis IranscribefC et niitlei-c tibi. ciiin
lolani lalionom ejns, si qnaest, ex inoa brcvi res|)onsioiie facile percipere possis,
ipir biit bujiisniodi : [Veneraliili] '-' iVatri in Domino et consacerdoli siio A. F[ul-
ItriliisJ. Absit, bâter, ul ciedatur vei'uin e.sse qnod scripsisli, nienni arcbiprae-
sub'ui et me tuam conlessionem pubbcasse; non est <;nim verum, tnque, duni laba
scril)is, bcne meiilis de te ingratus es et'"' injuste conliimeliain lacis. Si qua l'nim
lionesla tua novinuis aut speravimns, fubditer ea pnbbcavimus, ad lestimoninm
lui; probitatis, contra illos maxime qui discessionem tuam ab episcopatu, avaritie,
vei ignavic, vel tui'pitudini adscribere nitebantur. Si (|ua vero occuUa, que peni-
tcnda loicnt, nostiv lidei credidisti, caiiti' crhita sunt. Al si lalia confe.'^sus es,
(pu; priiis et postniodum oi'c vnlgi ventibita siiit, ea nos occuilai-c nc(]uimiis.
(lom|)eri anteni ex litteris tuis tibi mob?stiiin esse, qnod te monasticc viti; di\i-
miis amalorem; cpiod, (]iiia noccre non inl('lli;;o. mob'stum esse (bniiifor.
' !'»)•. '•enisi-un;ilus- ( 1!). [''vi\t\vnn. L» (liilliii Clirifliniin l'appelii' Ascclinus,
''■ Vai: rrîiperlusn (A). ainsi que Diihois [llist. cccles. Paris. , l. 1, p. 033).
''' I ne. rlinhelisi (B). Le lu'crologe do lYglise de Paris le iionune ,l/ier-
•*' For. ffln se indioi (A). Iks. Une ancienne épilaplie citée dans la Gallin
''' Les ninls rrVijjeat, etc.i inan(|ncnt dans A. (I. \ll, col. 'i(>), Adulhcrtiis. Nous ne connaissons
'' 11 es! fàcliiMix (|ni- le nom de rr\é(|ne ddul il aucune charte (pii permette d'élncidiT la question.
es! ici (pii^lion ne soi! indiqiii' dans celle lellre que ''' Francon, évoque de Paris.
par une iniliale, c;u' nue assez jjrandc incertitude '^' r- Venerabili 1 manque dans A.
plane sur le véritable nom du prédécesseur de '"' Var. fcsseti (A).
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 113
Ainor nanique religionis episcopali (ji-adu ([iiem repetis iligmim te polius quam
iiidignuiii ctliceret, si iiicliil aliud iiiipediret. Utrum aiileni sil, vel quid sit, quod
iinpediat, sagacitatein luain non arbitmr ignorarc, si ({u»;dani gravis causa quam
dissiuiulas non ohstarot. Ea est liujusuiodi : Si de repetendo episcopio querimo-
iiiaui iiicipere velis, non satis apparet eui eam jure inteudere possis. Nullus
cuini te expulit, nullus catliedraiu tiiaiu te reuiteiile pervasit. Sed tu teniet ultro
causa egriludinis, ut aiebas, curain episcopalem siiiiul ei catliedram reliquisti,
ut perhibent, et sive Franconeiu, tuuc decanum Parisiacensis ecclesit;, sive quem-
bbet aliuni subi'ogari tibi verbis et sci-iptis a rege petisti. Quod si ita est, et sic
tibi consequeuter substitutus est Franco, eiigenle clero, sullragante populo, dono
l'egis, approbatione Romani pontificis, per manum metropolitani Senonensis, l'ul-
citur utique substilutio et consecratio ejus, favore quoque et auctoritate beati Gre-
;;orii pape, qui scriptis suis, sicut nulb poutificum non petenti pro quabbet egri-
tudine succedendum fore docuit, ita voluntarie renuntianti sedi sue successorem
nulb) modo denegavit. Si quid aliud est, quare te episcfipatu carere o])orteat.
tute noveris. Sin autem. boc tanti nobis esse videtur, ni te lacère valeat recupe-
rationis exortem. Quapropter desine curiosos instigatores audire, desine reges
et presules iueflicacis querimonii; tediosis scriplitatioiiibus faligare, et ecclesifj
Parisiacensi te importune obtrudere velle, que, ut l'atetur, nec patronum te
liabuisse gavisa est, nec doluit amisisse. Quippe tnm nequc ex presentia tua
doctrin(; profectum, neque ex abscntia senserit detriuieiiluni. \ ive memor
nostri.
A. Copie c!ii m' siècle, à la Bibl. nat.. ms. lat. l'iH'i; (ancien Hoilay, n" 077), fol. -U'i v\
84
Vers 1026.
Lettre de l'ulherl, i'\èi|iie de Clini-lres. h Fraiicoa, éMèque Je P;ii'is,
iiu sujot (le l'iii-cliiili;icre Lisi;iril '''.
A. Copie du xi' siècle, à in Bilil. nat., ms. lat. 1 '1 1 67 (ancien Hailay, n" 877), fol. Vi v*.
Édit. : («) C. de Villiers, D. Fiilberli C.arnot. opéra (iGoS), fol. a.3, n° 1 1. — (//) .%;»« hihlmih. pnUitm (Co-
logne, 1618), t. XI, p. 8, II" II, d'après a. — (c) Diirliosne, Hixt. Franc, xcrijit., l. IV, p. 17'!, n" 0. —
((/) Maxima biblioth. palntm (l.yon, 1C77), t. XVIII, p. 9, 11° 1 1, d'après a ol h. — (e) Piccaril des ILsI. <},■
la Frame, t. X, p. ^77, d'après A et <•. — (/) Mifjne, F'alrol., f. C\LI, col. ;îV;, n" 9O, d'après c, d cl e.
'■' On possède j)lusieurs autres lettres de Fui- trouvera dans : 1" (1. de \illiers, Fiillierli oiicru
bert à l'évêque Fraiicon. Elles offrent trop peu d'in- lui. oo v', 11° 20; i\I(i(<na hihUoth. palniiii , l. XI,
térèl au point de vue parisien pour que nous ayons p. 10. n" 20; Maxima bibliotli. patriim . t. XVIll.
cru utile de les insérer dans notre recueil; on les p. 10, n" se; ficc. (len Illst. dn la France, I. \.
Carlul. — I. lû
Il'l
cAisTi L\ii;i': (;i>:m:i!\l dk 1'\i;is.
85
Wrs 1 0-2O.
I.ollro (II' Lfiilliôric, iirrliovêque «le Sens, cl do Fulln'i'l, évoque de Chartres,
iiivitnnl le clrrjji? parisien a rompre avi^c rareliidiacre Lisiard.
A. Copie du \\' siwli>, à la fîilil. nril., iiis. lat. l'iiGy (am-. Hailuy, 11° •Î77), lui. 1 -^ i'"-
B. Copio du xii° siècle, à la liilil. iiat., ms. lai. 2.S7>, fol. 5 r".
K.lil. : (,i) C. do Villieis, /). Fiilbirli Carnnl. „im;, , loi. '12, 11° .Ti.— (i) M,ii;n„ bihl. piili: , t. \I, p. 1 3 , u' ;»
d'après «. ~(v)Ma:Tn,m hibl. pair. , i. XVII 1, p. 1 '1 , ir:!'i, d'après ,( cl /-. — (.f) lirnied des llist. de la Frmct
I. X, p. /177, n" 71, d'après a. — (ci (iallia Chnsl., t. \ll, col. igii, d'après ,t. — (/) Mi;;ii.-. P„trol
I. CXIJ, col. ■.!'i7, n';i7, d'aprrs f et </.
86
(loiiliniiallDii par Iloiiri 1 ', <les doiialioiis faites à l'alijjaye «le Sain(-Ma;;loirc'
par un nommé .Aubry '''.
CVRTA QL'R LOOllTLIi 1)K COM'IRM VCIONK IIENRICI UEfilS DE MILI,EP\SSUS.
In iioiiiiiie sancte H iiidividiic Triiiilatis. E|jo Ilenricus, <{ralia Doi Fraiicoi'iiiii
rex. Si saiirloriim locLs et religiosonim viroruni coiifjTOiTacioaibiis refjali lil)er[ali]-
lato subveiiiimis et conclescenclimns, |)rocnl (lul)io ad eternam rcmuncracioiiem
|ii'()inci-('iidani profuturuin crediimis. Noverit erj;o posteritas oiniiiiuii .saiiclc
mati'is Ecclesie fidelium et iiostcoriini ([uod quidam vciierahilis al)ha.s ceiiohii
Sancti Mafjlorii iiitra urljcm Parisiaccnsem siti, I»a;;inaldiis iiomiiie. rojjans cl
ol)iiix(' poslidaiis iiostiM.' sereiiitalis adicrit ])i'cseii("iaiii, ([ualiiius prcdiclo ioco,
(Hiani (.svV) pic meiiiorie ruiidavcral et suis teiri.s ditaveiat Hiij'jo, tei'i'as (piasdam.
iioslre potestati jure foreiisi et pidjlico maiicipala.s, concedereimis, ipias (|iiidaiii
vil' relifiosus, Albi'iciis noiiiiiK^ ad(]uirend() oliiii e\ri)liiei'al et prcdicio Saiicli
Majdoiii Ioco dévote siiiiiii lahoreiu eoiicesserat. Tcrniiiialur autem terra arai)ilis
ex nua parte Seqiiaiie lliivii. ex allera parle e\ moule (ilaiidiolo, ijualiior arpenta
p. i7.'i, n° O7; Mi{j-no, PalroL, I. (IXM.rol. 262,
11 S(_l. — a" C. (le Villiers, fol. .^o v", n" ff.:
Miiffim hibl. pair., t. XI, p. i."!, n" '1-2; Dncliesne,
UisL Franc, ■•icripl. , t. IV, p. 171), n' K); Miuinia
hibl. pair., l. XVlll, p. id, n" '12; Rrcucildcs llisl.
ilr lu Frimer, I. \. p. Ii-jîi. n° GC; Migue, PalroL,
I. C.XM. col. •.>',;!. n" 87. — :î" c. (le Villiers,
lid. f)!. n" 'i.'5; ;1/«/;n« bibl. pair., 1. XI, ]). l5,
n" 'i.'i; Duchcsne, llisl. Franc, scripl. , t. IV, p. 180,
n" 20 ; .1/fl.r. hibl. pair. ,1. X VIII , p. 1 (j , n''i 3 ; Bec.
(1rs lli.sl. dr la France, L X, p. 67G, n" 08; Mijjne,
l'alrol. , l. CXLI, col. 2'i3 , n° 88.— '1° C. de Vil-
liers, fol. ()0 v", n° 58; Magna hibl, pair., l. XI,
p. 17, n" 58; Max. bibl. pair., t. X\lll, [). 18,
n" .M); Diiliois, llisl. ecclcs. Paris., t. I, p. (')35;
llcc. des llisl. de la France, t. X, p. i8o, n" 70;
Mijfne, PalroL, 1. CXLI, col. a-il), n' '19.
■'' On remarquera (pie tout le ihdmt de cette
pièce ollVc l'annlooie In plus frappante avec celui
d'un autre dipK'ime accordé par le intime roi. l\ la
même abbaye, que nous donnons sous le numéro
suivant. Nous ne croyons pas cependant que cela
soit un motif suflisani pom- rejeter Tiuie ou Taulrc
de ces pièces.
C.AUTLLMRH (.ÉNHI! A i- DE PAIllS. 115
viiiearum. Conjacent vero x arpenta viiiearuni ejusJeiii loci iiiler basilicaui Saiicte
Geiiovefe et Saiicti Stephani et Saiicte Marie, ciijiis ecclesia sita est in campis.
Et ne ali(juis suoriun succedenciuin lierednm ali([aam nionachis ultra amleret
iniene violencie injuriam, inde nostre auctorilatis preceptum lieri postulavit et
postulando inipetravit. Precipinuis erj^o et rej^ali auctoritate ratuni tieri jubemus
lit. quic(piid Albericus et uxor sua î\Iainbnri;is de nostris terris suo iabore exco-
luerit, et predictoloco, pro remedio sue anime, concesserunt, niouachi predicti loci
sine in([uietudiiie et perturbalione aniodo ])Ossideant, ut quod avus noster incepit
Huoo, |)er nos cresceudi et subsistendi inrieaientum accipiat. Et ne liée convencio
a nobis dubitaretur stabdita. sij;illi nostri inpressione adsiynari precepinuis. Actuni
publiée Parisius, anno incaniati Verbi niillesirao tricesiino tercio et regni Henrici
régis secundo.
A. Copie de i:î3i, à la Bilil. nat., ins. lat. 5'ji3 (Cartiil. de Saiiit-Ma;;loirc), p. lo.
87
Vers 1033^'.
Confirmalion par Henri I'' dos Liens dr l'iibbaye de Saint-Magioire.
[CARTA QLOMODO REX IlEXUICUS DEDIT ECCLESIE DECLMAS DE BLXOUrA, DEAQLILINA. tT COX-
FIRMVVIT OMMA QUE REX ROBERTLS XOBIS CONCESSERAT, SCILICET WDLMPETROSLM ET
CETERA, UT SUPERIUS EST SCRIPTUm] '''.
In noniine sancte et ind[ivid]uae Triiiilatis. E[]o Henricus, jjratia Dei Fran-
corum rex. Si sanctorum locis et religiosorum congregationibus viroruin regali
liberalitate subvenimus et condescendinius. procul dubio ad aeternani reuume-
l'ationeni promerendam ])roruluruni credimus. ?Soverif ergo posteritas omnium
sanctae matris Ecclesiae fidelium et nostrorum, c|uod ({uidam veueraljilis abbas
coenobii Sanctorum Bartbolomei aiiosloli atque Magiorii arcliipresulis. juxta aulam
nostri palatii sili, Piaginaldus noniine, rogans et obnixe postulans nostrae sere-
nitatis adierit presentiam, quatinus predicto loco, quem piç memoriae Hugo, avus
noster, fundaverat et suis terris ditaverat. (piandam ecclesiam illius villae, (pi<'
Buxoria vocalur, concederemus. liberam omni exactione et redibitione cujuslilx'l
dignitatis persone, ea insuper conditione ut de omnibus terris Aequalinae, de quibus
dono patris mei'^^ babebant pasnatici décimas, similiter omnium stirpetum mes-
sium et frugum de novalibus habeant . Preterea liuic scri[)to jussimus inculcari (pian-
'"' Cette jiièce est sans date. Bréfiuigny, dans la l'année io33, que nous donnons sous le n" 8li.
Table des diplômes, Ta classée à Tan io33, ce qui " .\oiis eniprunlons ce titre à G.
nous parait justifié par la similitude des formules Nous avons donné ci-dessus (u° 70) i'acli-
employées dans cette pièce et dans une autre de auquel il est ici fait allusion.
116 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
dam villani, qiiae Petrosuni vadiiin vocatiir, ciiiii oiniiil)us ledibitioiiihiis et e\ac-
tioiiibiis, terris cultisetiiicidtis, quam pater mens predicto loco olim concesseral'''.
De cetero jussiinus insererc ecclesiam illiiis ville, ([iiam récentes iiicolae refris
appellaiil Novale, cum decimis omnium rerum inihi erescenliiun el terris ad
predictas ecclesias pertinentibus. Plaçait eliam annotare ea quae quidam vicini
eorum de nostro servili jure, videlicet Gerlindis et sibi succedentes coberedes, ])ro
remedio anime su«^ contulerunt, nostro jussu favenle, scilicet unum molcndinum
in villa, (piae Aianivillare vocalur, situm, cum lerra ad iliud pertinente, el quas-
dam vineas in Melduiiico vico sitas. Adjunxiinus eliam iiumerum molendinorum
<{ui et sex, qui lam ab antecessoribus noslris quam a nobis vel a nostris concessi
sunl: unum videlicet in suburbio Silnectensi (sic), duos in majori ponte Parisiorum
urbis et unum in minori, unum in Malbraio, unum iteium inolendinum et unum
asccnsorium piscium situm juxta ecclesiam Karentone villae. Denicjue jirecipimus
inserere jjiu'jjites piscales 1res : primum ex bis silum in conlluentia Sequane el
Materue; secundum, ([ui respicil lerram ejusdem loci,que miliario ab urbe di-
stans vocalur Millepassus; lertium, qui sibi continue adjacel insulae. Postremo,
secuiuliiru anlecessorum nostrorum munilicenliam et liberalilem (.s/c), (|uam erga
prediclum locum liabuerunl, concedimuseis décimas omnium redibilionum ad nos
perliucutiuni de niarino ])orlu Muslerioli castri, excepta décima uionele, quç>
quondam concessa esl Sancte Abstro])erte, cl décima, que Sancto Salvio concessa
est, cervisiae.
Haec omnia superius preuotaudo exarala lujsli'i piecepli auctoi'itate firmamus
cl sigilli noslri inpressione corroboramus, co convcnlionis paclo ut, si quis leme-
rarius conlra boc preceplum stare voluerit, vel aliquid lioruni violare presump-
seril, aut c libras auri refjibus successoribus nostris persolval, aut de vila com-
ponat. [Moiioffiomiiiry
Ego Balduinus cancellarius relegendo subscripsi '-'.
A. Original avec ti-aces de sceau, aux Arrh. iiat., K. 19, n" 1"'.
B. Copie du xii* siècle, à la BiLil. iial., iiis. lat. 13701 (anc. Harlay, n" i85), fol. i6i v' .
C. Copie de i33i, à la Bibl. iial., ins. lai. r)'n3 (Cartul. de Sainl-Magloire), p. 5.
88
1035. — i'AKH.
Charle par laquelle Henri I" prend sous sa protection i'ahbaye de Sainte-Geneviè\c.
tf Venerajjilis ronjjreyatio Beatoruin aposloloruni Pétri et Pauli el Sanclç Genovefç \irgini9,
''' Voir ci-dessiis, n" 7.3. molendinis in Majori ponte et minori et alii)i, et
'"' Une main du xiv' siècle a dcrit en litre au plures alie rcs concessc a llenrrico regc. Est sine
dos de la pièce : -Carta (jue lo(]uilur de iJiixeria el data, loijuilur de Sancto Dartliolonieo. »
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 117
ibidem quiescentis, quç olim a quodani anlecessore noslro, Franconiin rege Clilodoveo. oitatu
et persuasione beati Remigii, Remorum arcbiepiscopi, est fundata.-^
A. Original scellé, aux Arch. nat. , K. 19, n' l^
B. Copie du \iii° siècle, à la Bibl. Sainle-Genevièvc, El. 25 (Carlul. de Sainte-Geneviève), p. G5.
Édil. : (a) Dubois, Hist. eccles. Pans., l. 1", p. (jôi. — (6) Gallia christ., t. VII, inslr., col. 221. — (c) Recueil
des llisl. de la France, t. XI, p. h-^i, d'apivs a. — ('(/) Tardif, Carluns des Ruis , p. :(JC, d'apiès A.
89
lOil, 10 mai. — P.inis
Confirmation par le roi Henri I" d'une donation faite ii l'église Notre-Dame de Senlis.
d'une chapelle située dans lu villa nommée Eve.
tin nomine Domiai. Henricus, Dei gratia Francorum rex. Xotum fieri censuimus omnibus
Ghristi fidelibus, quia cum iu die Peutecosles, in ecclesia Sanctaj Dei genitricis Mariœ apud
Parisios, missarum solenmia ceiebraremus, venerunt, etc.. Actuin féliciter in basilira Sancla?
Marias Parisiensis, anno incarnati \erbi mxli, regnique Henrici régis xi.-i
Édit. : (a) Gallia christ., t. X, instr., col. 2o3.
90
1043, 20 mai. — Paris.
Jugement rendu par le roi Henri I" en faveur de l'abbaye de Saint-Maur-iles-Fossés,
contre un cLevalier nommé Nivard.
!f Actum Parisius civilate in aula régis, anno Incarnationis Dominicç millesimo xun°, indic-
tionexi% sub die xiii calendas Junii, anno vero regni Heinrici régis gloriosi xii^.t
A. Original scellé, aux .\rch. nat. , K. ig, n' 2' (jadis L. i83, n" 0).
B. Copie du sin* siècle, aux Arcli. nat., LL. 11a {Licre noir de Suint-Maur-des-Fossés), fol. i5i.
Edil.: (a) Dubois, Hist. eccles. Paris,, t. I, p. 6.j8, d'après A. — {h) Recueil des Hist. de la France, t. XI,
p. Ô77, d'après a. — (c) Tardif, Carions des Rois, p. 1O7, d'après .K.
91
lOiâ, octobre. — Paris.
Donation par l'évêque Irabert, à l'abbaye de Saint-Germain-des-Prés , de l'autel do Saint-Georges,
dans la villa épiscopale de Villeneuve.
~Actum publiée Parisius, coram sancta synodo '■', régnante Heinrico rege anno xv.
''' L'autorité de ce synode ayant paru insulli- au roi Henri I", qui la lui accorda par un acte de
santé à l'abbé de Saint-Gerinain-des-Prés , pour io58 , dont l'original nous a été conser\é (Anli.
valider cette pièce, il en demanda la confirmation nat. , K. 1 9, n' /i ), On y lit cette plirase cuiieuse:
118 CARTULAIRE GENEUAL DE PARIS.
rSiguum Imberli presulis. Signuin Lisierni, decani el art-hydiaconi. Siguum LIrici arcliv-
cliaconi. Signuui Albcrli archydiaconi. Sigiium \\ illelmi presbiteri. Siguum Landiici sacer-
tlotis. Siji'iuiiii Hubcrli sacerdotis. Signum Gisliberli sacerdolis. Siguum Raiualdi sacerdotis.
Siguum Ewiardi sacerdotis. Signuui Alberti sacerdotis. Signum Laudrici laevitç. Signum Mai-
uardi l(;\'ik\ Signum Riiiualdi Içvilt". Signum Odonis li;vit(,'. Signum Huberti Içvile. Signuiu
Lnndonis li;vitç. Signum Adelelmi lyvitç. Signum Drogonis lyvitç. Signum Umberti levitç.
Signum Gciaidi lç\itç. Signum Goscelini Içvitç. Signum Waleranni comitis. Signum Ivonis
fomilis. Signum Wiilelmi comitis. Signum Rodulfi comitis. Signum Miloiiis militis. Signum
Hciniici militis. Siguum Burcliardi mililis. Signum llugonis Rufi. Siguum Beggonis militis.
Signum Balduini mililis. Signum Widouis militis. Siguum Ursonis subdiaconi. Signuin Ge-
lokli subdiaconi. Signum Ivonis suLdiaconi. Signum Warini subdiaconi. Signum Goscelini
subdiaconi. Signum Ivonis subdiaconi. Signum Hugonis subdiaconi. Signum Pétri subdia-
coni. Siguum Walterii subdiaconi. Signum Fulcoii subdiaconi. Signum Alberici subdiaconi.
Signum Warini acdiili. Signum Drogonis acolili. Signum Milonis acolili. Signum Walte-
rii acolili. Signum \\arini acoliti. Signum Vulgrini acoliti. Signum Manasse acoliti. Signum
Milonis militis. Signum Ausoldi militis. Signum Warnei'ii militis. Signum Maingodi mi-
litis. Signum ^Yariui clerici. Siguum Heinrici l'ratris ejus. Signum Drogonis mililis. Signum
Rainnrdi mililis. Signum Avesgaudl clerici. Signum Ade mililis. Signum Johannis mililis.
Signum Hilduini mililis. Signum Fulconis militis. Siguum Sulpicii mililis. Signum Haymo-
nis mililis. Signum allerius Ilaymonis militis.
" llai'diadus subscrijisil cancellarius. odobri mcnse.i
A. Oi'ijjiiiaj, nux Anli. iial.. K. 19. n" î>'' (Muséi', n' (|i|).
\j. Copie (lu xvi' sii'clf, aux Arcli. nal.. LL. lo-jli ((^arliii. de Saiiil-Goniiain-df's-Pri.'s), fol. liS v\
liilit. : (») Dubois, Hisl. eccles. Paris., 1. 1, p. Cj'j , il'apixs B. — {h} Boiiillaid, Ilisl. ilc l'abbaiie de Sainl-
Geniiiiin-des-Pfcs , pr., p. 37, d'après B.
92
Vers 10/i5(".
(^nncession par le roi Henri 1", à l'église de l'aiis. du niouuslère de Sainl-Gerniain-en-Layc, de divers biens
situés dans le Pincei-nis et le \'exin, el de l'église Saiiite-.Marine. située à Paris, dans la Cité, '-ecclesiam
Sancle Marine in insula Parisii.-^
A. Original scolté, aux Anli. nal.. K. if), n" f<.
B. Copie du xu" siècle, aux Anii. nal., Ll.. 177 (Lhrc «riVde Noire-Danie), p. ôc).
C. Copie dn VIil' sièile, aux Anli. nal., LL. 17.") [Grand Pastoral àr: Noire-Uanie), p. 588.
I). Copie du Mil' siècle, aux Arrli. nal., LL. 171; yPrlil Pusiural de Notre-Dame), p. g'i.
Kdil. : («) Duclicsiio, Histoire de la maison de Veigij , \n-.. |i. (hi, d'après D. — (i) Gall. christ., t. Vil, iiislr.
col. 3i, d'a])i-ès C. — (c) lircaeil des Hisl. de la France, I. \l, p. .")()7, d'aprèn C. — (d) Guérard, Carlul.
de \otreDanie, I. 1", p. 27.3, d'après D. — (c) Tardif, Carions des Rois, p. 178, d'après A.
-"Smu licet ei[Adrald()] cicriroiiuu siicuiuii el in- ' (lelle pièce est sans date; elle a été classée à
su|ier synodali astipulalione (pianluni puleral cor- l'an loiîa dans la Table des diplômes do Bréqui-
roboraveril, parva lanien sibi vidcbatur episcnpalis gny. Guérard la range à l'an io45 envii-on; nous
et synodalis aucinrilas, nisi nosira reo;ali auctoi-i- ;iilfiptons cette date, qui offre mie moyenne enlre
late et niunilicenlia es>el laxeiKlo siiliuixa. etc.- lolii el toGo. dates extrôines enlre lesipielles
<;AIiTULAniE GENERAL DE PAP.IS.
119
93
Conljmiation par le roi Henri 1" iriine (lon.-itidii de Irois arprnls ilo vignes faite par une femme,
noniinéo l'eiiie, ;i 1 église Saint-Magloire.
rRECEPTLM IIEMRICI l'.EGIS DE TEltlW ET \I\EIS QLIBLSDAM OMIS SWCTO M\GLOr.IO.
% In Cliristi noniino. E<to Heniriciis, rex Francoruni, iiolmn volo fiori cmictis
lidelibiis,taiiipreseiitibus quamfutuns, quiaquodaiiimalioua, nomiiicRegina, pi'e-
seiitiaui nostre sorenitatisadiit, su])plicitei" ])OsUilaiis ut terrain triiim arpcnnonun
vinearum ciim censii et ceteris reditibus, que de bcneficio noslro e\ rébus Saneli
Victoris sua pareiitcla a nostris precessoribus lenuerat, et ipsa a iiobis tenebal,
aecclesie Sancti Maglorii Parisiaceiisis, pro remedio animarum uostraruni et pro-
genitorum nostrorum, donari concedercin ilkidque doiiuni mea auctoritate firnia-
rem. Cujus petitioni benigniter annuens supradiclae aecdesie illam terrain ciini
vineis etcensu et caeleris reditibus donari concessi, doni(iue nolitiani sigillo propi'io
subterfirmavi, ea ratione ut unaquaque septimaua, sexta feria, pro nobis niissa
tamiliaris a monachis ipsius ecclesie celebretur. Si quis vero, quod absit et niininio
posse fieri credo, contra banc conscriptionem aliipiid agere conaverit, auri lilnas
\x coactus exolvat, et sua petitio nulluni oljtineat efTectum. Sunt autem do illa
terra arpenni n et diniidium in loco (jui dicilur Aurens mous, in Aurebancnsi
territorio, dimidins vero arpenuus in ipso lerritorio, in loco (]ni diciliii' Abni-
cellus.
Signuni Henirici régis.
Copio ihi xi' siècle" , aux Arcli. iiat., K'. nj, m' ij'^ (.Musée, n' loii).
cette pièce doit être classée. Nous rangeons à la
suite diverses antres pièces, qui appartiennent an
règne du roi tienri 1", mais (pi'aucun indice ne
permet de rattacher de préférence au coninien-
cement ou à la fin de ce règne.
'"' Cette copie a été regardée jusqu'ici comme
un original et classée comme telle au musée des .Vr-
cliives. L'auteur du catalogue imprimé de ce Musée
a cependant fait remarquer ([u'elle rne parait j)as
émanée de la Cliancellerie royale". En efifet on n'y
trouve point de sceau , bien que le sceau soit an-
noncé dans le contexte. La souscription du roi , qui
est seule, contrairement à l'usage, se présente sous
une forme insolite, autour dune croix qui tient ici
lieu du monogramme habituel. Notons enfin la
forme llcmricus donnée au nom du mi. et i|Lii w
peut être qu'une mauvaise lecture de la fonm'
Ileiitriciis que l'on renconlre assez souvent. Ce sont
là, on doit l'avouer, des arguments qui autorisent à
mettre en doute l'authenticité de cetle pièce. On
serait tenté d'y ajouter celle mention d'une église
Saint-Victor, qui parait bien être, dans la penser
du rédacteur de l'acte, la fameuse abbaye fnndiV
par Louis VII; mais il n'y a pas lieu d'insistiM" sur
ce détail , car les meilleurs auteurs admettent (pt'uin
chapelle dédiée à saint Victor a dû exister av,ui!
la fondation de l'abbaye. (Voir Lebeid', Ilisi. tin
dioc. de Paris, t. 11. p. fi'io. — Jaillol , lleclteirlus
cvhitjncu , t. IV, (|uailier de la placi' M.iubi'il
p. lO-j à iGô.)
\-20 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
Vers 1045 '".
DoiKilion par le roi Henri I" h l'Eglise de Paris, des églises Saint-Etienne, Saint-Julien.
Saint-Séverin et Saint-Bacclius.
PRECEPTLM DE SANCTO STEI'IIANO , JULIANO, BACIIIO, SEVERINO.
lu noiuiiie sanctç etiiidividuç TriiiiUitis. Ego Henricus, gratiaDoi'-' Francorinii
io\. Guin iii exhibitione temporaliiini rcruin, quas liuinana rcligio divino ciiltui
ianuilaiido locis sanctorum et congregatioiiilnis fidcliiim ex devotioue aiiiiiii lar-
giliir, tam presentis (juam pcrpetuç vile, ut jampridem imdtis expertuiii est
indiciis, solatium ad([uiiatiir, saliil)eniiiuis valde, et oiiinil)US imilabilis est fruc-
liis primitive virliitis, scilicet per ([uam et imiiidi prosperatur transquillitas, et
felici reniuneraliuae çterna succedit félicitas'^'. INoveiit ergo '*' posteritas om-
nium'^) sancle iiiatri.s Ecclesie fideliuiu et noi^troriiiii. qiiod (piidam Imljertus,
l'ai'isieiisis'''' ecclesie episcopus, uoslre seieuitalis adierit pi'a\scnlian], rogaiis et
obiiixe jiostulans ut quasdam ecclesias in subuiljio Parisiaceusi noslrç polestatl et
antecessorum ''* anliquitus niaucipatas, Saiicti Slephani '" scibcet, Jidiaui niartvris,
Severini .solitai'ii, neciiou et Sancli Baccbii ''), quanuu quçdain olini abbatiaruni
lutuiine .subbmatç, et ideo receptaculum et stationeni coiigregationi canouicorum
|»re])('utes Sancle Marie, sed propler regiii perturbatioueni rébus concessis spo-
bale, soHludini vacantes, parvum aut Jiulbiui antique possessioni relinuerant
>laluiii, predicte cungregationi concedei'cmus. Sed quia apud nos pro suis meritis
piedictus episc()])us erat magnus, ejus voiuntati nolentes aliquid derogare, con-
cessinius pelitioui predicta loca i-egab precepto et liberalitate, eo pacto et con-
dilioiie ut quanidiu Giraldus clericus earum possessor vixerit, sine inquietudine
|)ei' assensuni canouicorum totius congregationis teiieat, et post ejus excessum
usibus canonicoruui sine reclamatione manci[tantur. Kl ibi, pro reniedio animç
'' Celle charte est sans date, et les nombreux '"' ] nr. r-Parisiaconsis-' (B).
auteurs qui l'ont citée l'ont classée à des années '"■ l'nr. rantecessoruiu nostroruniii (15).
lort diverses. Ainsi, Eacaille l'attrihno à l'an io3i; '*' 11 s'agit ici, suivant Jaillot [ftecli. criliq. ,
J)u Roulay {llisl. iinii'. Paris., I. 1",]). lio-i), i\ I. IV. Saint-Benoit. ]i. ûc)),Duliois {Ilist. rccles.
l'an lo.'îs; Sarrasin, dans le l]cpciimrr ilcn litres de Paris., I. I", p. C'in) el la plupart des auteurs, de
.\ulre-Daiiic \ \rch. nal.. EL. iSo. fol. i8). il l'an l'église Sainl-Elienne-dcs-drds.
loi'.R; l'alihi^ Lclicul' [lliat. (In dioc. de l'ari.s, '■"' (iette église Saint-Bacchus est inconnue;
I. 1". p. -.M 11 il l'an io.")o. aussi Dubois a-t-il émis l'opinion (pi'il s'agissait de
' 1 >()-. rl)ci gnilia- ( li i. qiiii(|Mc autre église dont les co])istes des Carlulaires
■'' Tout le |iréaiuKulc riiantpie dans C. de Xnire-Uame auraient altéré le nom, de l'église
•'' -Ergo- uianipie dans C. Saiul-Bi'uorl. par exemple. (Dubois, llist. ccdcs.
'* Var. -omnium posleritas- (C). Paris.. I. 1". p. G'i.")).
CARTLiLAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 121
nieç vel pareiitum meoniin, caiioiiici aggregentur*", qui, pro statu et incolomi-
tate '-' regiii iiostri exoranles, ad utrumque sufficiant, scilicot et ad slatiouem
more solito reddendam çccicsiç, et ad servienduni caiiouice valeaiit coininuniter
degere.
A. Copie du \ii" siècle, aux Arch. nat., LL. 177 (Livre iioiV de Notre-Dame), p. 50.
B. Copie du xiii* siècle, aux Arch. nat., LL. 17.') (Grand Pasiural de Notre-Dame), p. 5ç)6.
C. Copie du Mil' siècle, aux Arch. nat., LL. 176 (/'(■((■( Paslorul de ,\olre-Dame), p. ;t:i.
95
1058. — Pap.is
Autorisation accordée par Henri I" aux serfs de l'abbaye de Saint-Germain-des-Prës,
de porter témoi{[na{fe en justice contre les lionimes liljres' '.
Ifi lu iiomiiie Doiniiii Dei suiuuii. Ego Heuficus, diviiia digiiaiioue Fiaiicorum
i-e\. Quoniarn par coiiditio et eadeiii jjrol'essio cultus iudissimilis aequales larit
houiiiies, nec in mundi prima disposilioiie alter alleii ])iepouilur, et non liomo
iioinini, sed animantibus et bestiis teiTe preesse precipituf, uude, et auctofe Deo
et primordio iii.sj)ecto et natufa considei-ata, nullus degener extat, altendentes
etiam quod ad aecclesiamDei tuendam, et malignorum nequitiam propuisandam,
et jui'a coiiscrvanda, inajorem inter liouiines locuin teiiemus et régis nomine ceu-
semur; pei-spicientes iusiipcf cpiod iiii qui sunt liomines «Tcclesiarum de eapite
suc et nionasteriorum, si in lide nobiscum participaiitur, non sunt ancilie fib'i
sed libère, qua liberlate Chi'istiis nos Hbefavit, unde, et ipsius aecclesie el (idei
intuitu. teneinufeis et lionoiem deferi'e et mainim nostri ievaminis in bis, in quibus
adgfaAantur, porrigei-e. Xoluin l'acimus cunctis, presentibus pafiler et hiluris,
quod, ad petilionem veneraltiiis vit'i Hiibeili, abbatis monastefii Sancti \ incentii el
Sancti presulis Germani, in subui'bii» Paiisiaceiisi, iiispeclo jifiviiegio Kaiob lua-
gni '*', quod subjuncta continere videbalur, inspicientes qito modo prelatuin monas-
terium ad nostrum spectat et pertinet imperium, bomines jain dicte ecclesiv, auc-
toritate regia , in oninil)us boncstamus, (juatinus in quibuslil)et causis, placitis et
querelis contra liberos, ut testes legitimi testimonium exaltati, ainodo et iit sempi-
ternum proférant, nullumque dampnutn paciantur aul repulsam, sed jirobaliones
'•''' Vur. '-adgTefjonlur-' (P)i. Gei-numi ijuinl non jiossinit reprni)nii in jilacito-^.
'*' Var. rincolumitalei (P) l'I G ). l'I à la suite, d'une (•ci'itnre du wi' siècle : -Dalnni
"' Au dos de la pièce on lit cette cote tracée aiinn Doinini ic).[)S-.
par une main iln xii' siècle : '-Pj-iviley-ium Ileinrici ''' \ oir le lexlc de ce diplôme, ci-dessus, p. ac),
régis de libertale lioniininu de cnpite terre Sancti n" •2-?.
C-irlnl. — 1. l'i
122 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
eoriiin aiit lil)eii siiscijtiaiit, aut coiitradiceudo ralsilîcent. Si quis aulem Iiuic
nostre astipulalioiii occurpiido olniarc ])ie.siimpsc'ril, primo causam, de qua a<;it.
iinpei'])etiiimi aiiiillat, deiiide aiiri libras ceiilum fisco noslro coiiiponat. Lt hoc
auteiii scri])tiiiii iioslre voluiitatis cl ])recepti habeat evideiis inditiuni, iiiaim
])i'opria firniaviimis et siljilli iiostri iiiiprcssionc et iiomiiiis noslri karaclere
liniiare cl sii;iiaie piecopiiiiiis. AUcsIaiilibiis hiis, (|iioi'uiii sultjiiiicla siiiit iioiiiiiia
et sijriia.
Sigiiuiii liuiterli, Parisieiisis episcopi. Siifiiuin Giiidoiils, Silvanectensis o])iscopi.
Sigiium Radulfi comitis. Si;;iiuiii luilioldi romilis. Si;jiuim Galerainiii comilis.
Sigiuim Iiigeimlfi pincenie.
Baldiiiiuis caiicellarius (^inonoi^fiunDic) scripsit et suljsci'ipsit.
Actuin Pai'isiiis, aimo incariiali V('rl)i m" i,""' viii'°, rcgiii voro lleni'ici gloriosis-
simi l'egis \x" viii™.
Original scpllé, ain Arcli. nal., K. ig, n" 5 (Miisép, n° loo).
96
1060. — Paris.
Fondalion par Henri I" du prioiiri; de Sainl-Marliii-(los-(>lianipà.
In iiomine saiicle et iudividuie Trinitatis. Gloriose iiialris aîcclesiœ lilii iio\ennl
iiiidc gaudeant et ubi })hiudeiites piœ devolioiiis l'avorciu impeiidere satagant.
Ortliodoxis siquideiii omnibus luce clariiis liquet sanctam Ecclesiam catholicam,
fide solidatam, utriusque Testamenti niullimodiset probabilibusargumentis eterni
l'cgis e.sse spon.sam. Undc iegitui' : rr Erunt duo in carne una, summo scilicet mentis
intuitu GJH'istus et Ecciesia. -n Et prophcla psabnigraphus canens : cr Tanquam spon-
sus Dominus procédons do llialamo suo-i, aperte ostendit quia Doniinus sanctani
aecclesiam, utj)ote sponsus sibi soliavit in virginali ibalamo. Sed et ipse Domiims
lioc idem asseruit, cum de se ipso apostolis loqucretur : rrNon |)ossunt. inquicns,
lilii s|)onsi lugcre quamibn cum ilb's est sponsus. ii Quod etiam Apostobis Ejibesiis
sciibens : rr Viri, diiigitc uxores vestras, sicut(;tCln'istustX'ccIesiam n, manifeslissime
teslatur. ()uando vero tani evidenli autborilatef' sancla Eccb'sia comprobatur esse
sponsa Gbi'isli,studcat necesseesl qui la m prelioso spouso placeredesideratinctelis,
ejus sponsa '-' |)io ol)sequio vcnerari in terris, jgitur iiec et hujusmodi ego Henricus,
Dei gratia re\ Fi'ancorum, sedula cogilatioiie recolens qualiter decoreni domus
Dnmini el lociiin iialiilalionis ejus dib^xi, omnibus, tam presentil)us (|uam ruliiris,
[(/)■. frauclorilale-' i^PiV — • Ekc. -spoii.^niii- ( R).
CARTULAIRE fiÉXÉRAL DE PARIS. 123
iiotiun fieri volui. Porro. aiilo Parisiacc iirbis portam, in lionorc confessons Christi
MxRTiM abbatia fuisse dif;iioscebaUir ' . quain tyrannica rabic, quasi non fuerit.
omnino (leletam. ab inlef;ro ampliorom restitui, œcclesiamque, que diu sterilis
amissa proie {lèverai, (juerens redderefecundam, cœlestisponso. religiosoruni con-
silio virorum, canoiiicos rc^rulari conversatione ibidem Dec faniulantes attitulavi.
Et ut sine solicitudine. magis divinis quain secnli curis vacantes, valeant-J vivere.
de facultalibus meis dotem faciens ecclesie,ob remedium patris niei niatrisque
niese aniniarum, atque pro mei, necnon conjugis et prolis sainte et pace. baec
illis largior possidenda perpétue jure. Altare impriinis ejusdeni basilice onini c)a-
rificatum libertate, et terras qnas circa eandem ecclesiam prius liabebain. et qua-
ibidem Ansoldus cum nepotibussuis. Milone scilicet etWarino, mihi dédit, conce-
dente Hugone comité, propter prcfali Milonis reconciliationem. qui tune reus
magni criminis erat adversum me; sed precibus Imberti presulis accepta terre
cultura a predictis militibus. commissum illud. unde centum libras justo judicio
exsolveret, dimisi; bas ergo terras circa niuros ecclesiîe sitas, eidem ecclesi.e con-
oedo, ea videlicet libertate, ut nullus in eis aliqnam redibitionem exigere pn.--
sumat. Apud Parisius vero, molendinum unum. In villa que dicitur All)erliviliare.
terram quani ibi liabebam. Xoisiacuni vero. super Maternam >iluni. cuni omnibus
redditibus et redibitionibus terrœ, silvœ, vinearum atque pratorum. lu tenitoiio
autem Meldensi, villam nomine Anetum ••'''. cum onmibus reddilibus atipie redibi-
tionibus terre, silve, vinearum at(pie pralonun: de i-cddililms ([uidem pastionis.
vierie, silve atque leigii, omnem ilecimam. Item in pago Paiisieiisi, IJungeias '
cum omnibus redditibus et redibitionibus libère sibi adjacentibus. Sed et in pago
Laudunensi, Disiaci. exceplo altaii. dimidium cum prefalis possessionibusliabeanl .
teneant, regant atcjue possideanl. lUiul er;;o pretermitti nullatenus volo quia pie-
fatam ecclesiam ea firmilale umnio, (juatenus in perpetuum regio juie ab om-
nibus fore concedatur libéra, tam videlicet inlra ambitum muiiitionis ejus. (|uaiu
extra in procinctu illius, in tbeloneis, in fredis, in justitiis. in onmibus quecnnupie
jus nostri exigit fisci, nemo umquam illam inquielare audeat. Canonici etiain banc
potestatem babeant. ut abbate obeunte, assensu fratrum, boni testimonii viiiiin.
nemine perturbante, restituant. \ erum etiam ut ea fixa firmamento teneantur
stabili, banc carlam'^- in qua me precipiente bec omnia scripta sunt, sigillo "' ineo
subterfirmavi. Ego ipse rex Henricus, et regina pariter, et Philippus iilius meus,
cum fratribus suis, niami firmatam corroboravinius. Ouam quidem Mainardus'' ,
'- Var. !T(linoscebatiir' (B). '"' Var. '-Anelliuni- l^lî).
• Ici sarrête la co[ni' A. le feuillet qui sui- ' ] <tr. rBugeyas- (B).
vail ayant été arracbi?. Mais ii'ius en connaissons ' i ar. -karlani- (lîi.
le texte complet par i'édiiion qu'en a donnée !«/•. -sy[,nilo- (B i.
Marrier, Monnst. S. Mari, de ('ampis liki. , p. ti. ■ ]nr. -Maynai'dus- (Bi.
I2'i GARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
Senoiuim arcliiepiscopus, ciini Ymberto''), Parisiorum presule, aliique quam
plui'inii, tain ])oiitirices quani laïci, principes coiifinnarunt et corroboraruiit'-
omiiibus supra inemoratis faventes. Si qiiis aiitem postliac'^' priviiegiuni hoc vio-
lare presiiiupserit, priinuin sacrilegii, sive tante auctoritatis negligeiitie reus.
duro anatlieniate l'eriatur, deinde nefaiide ])i'esinnptioMis irritus, gravi census
detriinento danuietur'*'. Ainio l'cgni supiadicii régis wvii. Actiun aiuio al) Incar-
iiatione Doniini m" l\, iiidictione xv, l'arisius publiée '■''.
Signuni régis Henrici'"'. Sigiuun PbiH])pi régis. Sigiiuni Anna? regiiiœ. Sigiuun
arcbie])iscopi Maiiiardi Senoneusis. Sigiuun Gervasii '', Heineiisis arcbiepiscopi.
Sigiiuni \ niberli'^', cpiscoj)i Parisieiisis. Sigiuun Odulrici, arcbidiaconi Parisiensis.
Sigiuun Balihiini cancellarii. Signiun Wizeliiii'"* cajiellaiii. Sigiuun Piicbardi capel-
lani. Signuni Radulpiii comitis. Sigiuun Tlietbaldi de Montemoreiici. Sigiuun
Hainabii camerarii. Signuni Aibrici coiieslabularii. Signiun Wiliehni seiiiscalci.
Sigiuun Hiigoiiis buticularii. Siguniin Hoberti coci. Sigiium Radulpbi Belvacensis.
Signum Yvonis''"' siibcanierarii. Sigiuun Walteri, liiii Berneri. Sigiuun Amalrici
Buli. Sigiuun Willehni, l'ralris Baldrici. Signum Widonis, Ambiancnsis episcopi.
Signuni \\al(eri, Meideiisis episcopi. Signuni Eliiiandi ("\ Laiiduncnsis episcopi.
Signum Froliaiidi, Silvaiieclensis episcojii. Signum Trecensis episcopi. Sigiuun
Roberli, lilii comitis Balduini. Signum Widonis, Poiithivensis''"-) comitis. Signum
Baldrici. Sigiuun Eiigenulfi. Signum Amalrici de Monteforti. Signum Stepbani
|)repositi. Signum Franierici coci.
A. Copie du xi' sii'dp, an Britisli iinisoiim, addil. iiiss. i iCGa , fol. 4 v".
15. Copie du iiii' siècle, à la Bibl. iial., ins. lai. (nouv. aci].) 1.359, ''''• ' ^^■
C. Copie du x\° siècle, aux Ar-cli. nnl., L. 870-.
D. Copie du xvjii' siècle, aux .\rcli. nal., K. iSS', n" 1 1, d'après A.
''' Var. -InbertO" (B).
''' I(»\ tr principes cori'oboiaveiiiiil'5 (B).
'^' ] ai: '-post liée» (B).
'*' Var. "(lainpncUu-i (B).
'^' I^cs imiicalions chronologiques de celle eliarte
ne concordent pas. L'an 1060 répond à Tindic-
lion \ni et à la 29° année du règne de Henri I".
Mais les erreui's de ce genre sont (ro|) nombreuses
dans les diplômes de celle époque, pour que l'on
doive s'en étonner. Jaillot ( Recherches critiques ,L II ,
«piart. Saint-Murlin, p. (J7 ), s'est efforcé de prouver
(pie l'acle original devait être daté de Mi.i.v indic-
tion .\ii, ce qui correspondrait bien, d'après cer-
tains documents, à la 27* année d'Henri 1". Quoi
(ju'il en soit, la mention parmi les signataires du
jeune roi Philippe, prouve ([ue cette fondation n'a
pu élrc l'aili' qu'entre le a 3 mai loag, date de
son association au trône, et le mois d'août 1060,
époque de la mort de Henri 1" son ])ère.
'"> Var. rrllenrichi» (B).
' r«r. rrCirvasiii! (B).
"' l'nr. rlnberti- (B).
"' Var. rr Voizclini-' (.\).
'"' Var. rrlvonis" (B).
") Var. -rElinardii (B).
"■' Var. itPontivensisî) (B).
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 12b
97
ViTs 1000.
Abandon par un nommé Milon des droits qu'il [iiélemlait avoir sur une terre donnée
par Henri I" à Sniiit-Marliu-il's-Clinmps ''.
Noverint audientes quoniam o<jo Milo (eiram. qiiaiii jiixta Saiicli .Martini ;vc-
clesiam, Haiiii'ico rege aiilei-entc niilii, caluiniiiabar, modo eidem œcclesia? coii-
cedo spoutanea voluntate, iiiperpetuiuii liabendam, acceptis tainen, cuai ffati'uni
orationibus, viginti ab abbate Ingelai-do solidis iiunimorum. Hiijiis rei sunt testes:
Rainaldus, Rotlanniis, Gonherus, Rainardus, Lisiardus, Ewardus, Hugo, Johan-
nes, Walclierus, Guntardus, Fulcliertis, Landricus, Goisbertus, Hubertiis.
A. Copie du xii' siècle, à la lîibl. nal., ins. lat. 10977 (.Liber TesUuneiilui-itm do Sainl-Miuiiii-des-Clwiiiips).
fol. 3a r°.
98
1067, icj mai. — Paris.
Confirmation par l^liilippe I" des possessions de l'église Saint-Martin-des-Champs.
In nomine sanctse et individue Tiiiiitatis. Diviuarum scrjpluraïuni auctoritatc
instruimur aiitirpioriun patruni vestigia sequi et eoruni, in quantum possumus,
bona exenpla imitari. Lnde Domiaus pcr Hiremiam proplietam nos admonet diceus :
K State in viis, et considerate de semitis antiquis, et videte quœ sit via bona. et au-
bulate in ea.-ii In via ergo bona anti(|uorum patrum andiulare precipinuir, quia
bona opéra patrum nostrorum nobis facienda atque imitanda proponunlui', qua-
tinus eorum consortes atque participes sinuis in cadis, quorum exenpia imilari
laboramus in terris. Ego itaque Pliylippus. Dei gralia Francorum rex, liac pro-
phetica edoctus exliortatione, et precedentium patrum Francorum videlicet reguni.
et maxime dilectissimi patris niei Ilenrici exenplo provocatus, (quorum devolis-
simum studium erga divinam religionem et ecclesiarum iiistructionem cogno\i,
notum fieri voie cunctis fidelibus saiictœ Dei /Ecclesie curam gerentibus. tam pre-
sentibus quain i'uturis, quia ecclesiam Saiicti Martini prope Parisius sitam, qua»
vocatur deCampis, quam tyraimica rabie destructam et pêne ad nicbihim ledaclam
pater meus supradictus renovare et reœdificare studuerat ''-\ et multis benetitiis l'I
■'* Cet acte est sans date, mais il ne saurait de Saint-Martin-ilos-Lliamps, qui a|i[iartieiitii celle
être très postérieur à l'année 1060, puisqu'il i-atifie même année. (Voir noire numéro '.)().)
un fait dont il est question dans l'acte de fondation ' Voyez notre numéro l)(i.
1-iC CAP.TlLAir.E GENERAL DE PARIS.
(lonariis ditavcratalquc ornaverat , et canoiiicos (|iiaiii plures cociiobialiler vivciilos
ibidem a|j|;rcj;aveiat, post niortem ipsius dedicari l'eci, et opus quod pater meus
iiiortis sui ripiciite articulu prcveiitiis coiiplere non j)oluit, ej;o pro ipso supplevi.
Ad ciijus dedicatioiiem ccleLraiidam mullo coinocato cunvenlu poiitificum et pro-
ceiiiii) nostroruni nobilium,tam clericorum ([iiam laïcorum, e<;o ipse presentiam
iiieam obtuli, et ob amoreiu Dei et boiiorem preliosissimi comlessoris beati Mar-
liiii, cujiis nomiiii adtitulata est, et leijuiem supradicti palris mei defuncti,
(imiiia qiia? ipse sibi doiiaverat concessi, phirima etiam qiue in nostra poteslale
craiil adauxi : aldjaliam videlicet Sancti Siiipboriaid et Saiicti Sansonis, que est
Aiiieiiaiiis iiilra nuiroscivilatis sita, et medietatem l'ori quodstatuimus in loco ipsius
moiiasterii kaleiidisNovenbris, lamde toloneis quaiii de jnsticiis et fredis et omnibus
je(bl)itioiiibus, que iii tolo teiipore ipsius fori jus iiostri exijjit fisci. Haec oiiiiiia
illi ii'cclcsie iii peijteluuui babeiida concessi, el boc testainentuni inde liei'i pre-
cepi; et, ut aeleiiiuni lirinamentum babeal. sijjillo nieo subterfirniavi et corrobo-
ia\i, et omnibus episcopis qui alTuerunt et piincipibus regni mei firmandum pre-
>enlavi. Si (piis vero, quod absit. et quod minus ciedimus. boc regale el légale
slalulum ali(pia temeiilate calumpniare vel violai'c presumpseril , sciât se régi»
niajeslatis reum et anatbemalis gladio i'eriendum.
Actum Pai'isiiis publiée, anno ab Incarnatioiie Doniini m°l\°vh", indictione v.
anno regni Pbilijii régis \n, un kalendas Junii'".
Signum régis Pliyli|)i''-'.
Ilupo irater régis. Balduinus, conies Flandrie. liicberus. Senoncnsis arcliiepi-
sco|)us. Gaulridus, Parisiciisls episcojtus. (îuido, Anbianensis episcopus. Gaullcrus,
Meldensis episcopus. Hugo, Trecensis episcopus. Ilogerus. C-albalauneusis epi-
Ncopus. Agolandus. Idem Ivo, Saxeusis episcopus. Droj^o, arcliidiaclionus Pari-
.sieiisis. ^ vo, archidiaclionus Parisiensis. Lando. ])recentor Parisiensis. (îaulVidus,
canouicus Sancte Marie. Oli'icus capellamis. Calduiiins, canonicus Sancte .Marie.
Milo, decanus Sancti Dyoïiysii de (/arcere. Aengclanbis. abbas i[)sius loci. Gisle-
Im'I'Ius piior. Diogo prcslivlcr. Drogo giainalicus. Dainbcrtus diacbonus. llyldricus
Djiiis la popie A. la ilali» du jour a <'lt' iiitcr-
apii's cdiip. à In siiile du iikiI •■irriiTiiliiiii-
Paslor Dolciisis est ccclcsio Tiirononsis,
Saiisoii Doleiiscm, Marlinus habot Tnroncnscm
. . Efclpsiam, pacto non oonsiinili nequo facto.
,lai,s lui hlanr ,|uc Ip copisln ;nail laisse a la hn do ,,,,^,^_, p^,^._^^.^ ^^,.,..( ^.^^j^,;, Turononsis.
la li[;iip. i'',lli' inaiK|iii' dans B. Quainlihel in parlrni Martinns iliucrit artem.
L'a 11 leur du rii-i. d(^ Londres (A) a illlercalé ici Ergo Dolonsis osl sm-us, bonis Turoncnsis,
, ulre la lui .lu diplùnie el les suusn-iplinns. douze ""J"'' l.-"" j"-!"; .lalionis, lam.,nc vonusla;
vers ainsi Cnllrus
Exisliinl i>ti li'sti'S in iiuniin'' Chl■i^li.
'- Dans la cupie R. on lit à la place de retle si-
Tal. ,>,■,■ ,.x..,„|.hm, ,..,i,i adjugadobita tomplun,. p„aUiie les mots : rDedicala sub eode») tempore
Onod vclnil inii'-siini .Mortinns bal)ol)al oniissnni. , , . ... ....
;, . . y, . ., , . ,, ipsa ecc esia a siipradictis iiene opiscoins oninilHis,
Ad JUS jure iT(ht. i|Uicqnid de jiiri' r.Ti'dil. I 1 1 I i
Si irdll ad Uoniinmii servns, non .M |M-ivj;ijnnin. 1111° knlendas. Jllllii.-^
GARTULAIUE GENERAL DE PARIS. 127
canonicus. Ariiulfus Saiicte Crucis x\ureliaiieiisis. Ilayaio, decamis Sancte Cniris
Aurelianensls ''). Sanzo, sacrisla Aurelianeiisis. Raiualdiis, Sancti Martini tliesaii-
i-ariiis Turoiieiisis. Balduimis cornes junior. IIujjo, cornes Mellendis. Willeluuis,
conies Suessioncnsis. Rainaidus, conies CiirJjuliensis. Ursio, vicecomes MeiidiuK^n-
sis. Guido de Monte Letlieri. Simon de Monte Forli. Tlielhaldus de Monnioriaco.
Radulfus siniscalcus. Walerannus caaieraiiiis. Baldiicus constabularius. Enge-
nulfiis biiticulai'ius. Adam pincerna. Guido marescalcus. Drojjo pincerna. Enjfel-
rannus, peda<jogus régis. Petrus cancellarius. Eustacliius capeilanus. Gauiridus
subca[)ellanus. Amalricus de Castello Forti. Fredeiicus de Curhuilo. Steplianns.
prepositus l*arisiensis. Malberlus, prcpositus Aurelianensis. Walterus, prepositus
Pissiacensis. Wiilebnus de Gomethiaco. Hugo de Novo Castello. Mainerns'-' de
Sparrone '^'. Herveus de Marleio. Warinus de Islo. Warnerus de Paiisius. Fiot-
mundus, tVater ejus.
Giraldus, Hostiensisepiscopus, subscripsit. l'iainbaldus, aposlolicai sedis legatus.
simiiiter.
A. Copie du xi' siècle, au British Miispum, addit. mss. iiCGa, fol. G r".
B. Copie du xni' siècle, à la Bibl. nat , ms. lat. (nouv. acq. ) iSSg, fol. h r°.
C. Copie du xvii' siècle, aux Arch. iial., LL. 137.3, fol. 9.
99
1070, â mai.
Donation par le roi Philippe I", au nionastèie de Saint-Mai'lin-des-Gliamps.
(l'un moulin sur le Grand-Pont.
PHILlPi REGIS DE MOLENDINO ET FURNO.
In nomine sancte et individu(; Trinitatis. Quoniam prevaricationis reatu primi
parentis Ade ''^ a scde beatitudinis etei'nç in bujus periculosuin vite stadium cor-
l'uimus, opère prccium judicamus ut viam illuc revertendi, que est karitas, quam
Ghristo duce cognovimus, dum licet, arripere'^' l'eslinemus, quatinus ad gloriani
(juietis çternç quam amiseramus, cum fructu bonorum operum lt;ti redeamus,
cujus beatitudinis via nobis in promptu apcritur, si prçceptum ''' dominicum cordis
''' Les mots ffSignum régis Philippin sont inter- -'' Fflc. frAlamerusi (B).
calés ici dans B. Gela prouve que la ropie D a été ''' Tout ce fpii suit ce mot maïKjuo dans hi
prise sur A. (îar dans A, les noms sont disposés sur copie B.
lieux colonnes. Gelui d'Haymo est le dernier mol ''' rr Ado manque dans A et G.
de la première, et la signature du roi semble êlre ''' Var. rfaperirei (B).
en tête de la seconde. Mais en réalité, elle est en '"' Les mots rraperitur si procopluuii ui.uiipieni
vedette, en tôte des autres souscriptions. dans A. G.
128 CARTULAIRE GENKRAL DE PARIS.
])alal<) cuii^loflitiir, de ([iia ipsa Ddiiiiinis dicit ''' : rtDate clomosinani, et omnia
iinuiila siml \o])is. « Oua|ir()])tcr o;;o Pliili|ipus, (rratia Dei Fraiicoruni rex, notuin
liori volo saiirte inalris l;]cclesie fulelibus, lain preseiitibiis (|iiaiii et l'ulnris. ([uod
IValer Johaiiiies, inclusiis Sancti Martini, vir l)oiie inemorii; et de susteiitalioiie
pauperuin sollicitns, iiiei prçsentiain obnixe deprecatus estiit paiiperiljus et pere-
jfi'iiiaiililHii!; Sancti Martini sejjregatini al) aliis fratril)ns in ecclesia psallentibus ele-
mosinain i'acerem, et in victiini eoi'inn ad hos[)itaiem loruin molendinnm uniim,
qui in doniinio nieo erat in Maffiio ])onte, donareni, et ne furnum, queni abbas
Engelardiis et céleri IVatres Sancti Martini admonitione ipsius inclusi instinclu-
(pie liaterni; carilatis b()S|)itali concesserunt, aliquis destruere prçsumat, vel in
alios usas i-etonpiere andeat, vel alteruni prêter eum in toto procinctu numitionis
Sancti Martini conslrual. Quod si forte fierct, crescente habitantium niultitudine,
ad liospitale pertinciet '-'. Preterea deprecatns est ut via que est ante nionaste-
riuui Sancii Marlini, jiro lioiinre ejusdein ecclesie, publiée teneatur, et illa alla,
(pu; su!) nionasleiio est, ad usnni pauperuni in afjriculturani ininulctur. Quç via
ab eo Idco (juo se diAicbl a via (\\\r dncit ad Sanctuin Martinuni ab urbe Parisio
venientes us(pie ad enni locuni in (juo convenientes se uniunt, extenditur. Cujus
\()lis et beuivolentie condescendens, pro sainte niea et antecessoruni nieoruni ain-
niaruni reuiedio, inolendinuiu j)auperibns supradictis et bospitalitati eoruui con-
luli. rurniiin illis sobini esse, nec pretei' euni allcruni consirui. nisi siq)radicta
ratioue, concessi, via ne ulterius nisi ante nionasleriuni Sancti Martini teneatur
prece|)i. Et ut lioc invioiabile pernianeat, signum caracteris mei iiu[)ressi et si<jiilo
nieo corroboravi ■' . Si;;nnni Pliilip|)i rejjis. Sijjnum Ilu'jonis de Piisiaco. Sijjnuni
\\ illebni ileTornabu. Sijfnuni Otranni deDrocas. Sij|;nuin Lisierni '" Cabuti. Si<;nniii
llei'ii coci. Sijjnuni lladulli de Stanqiis. Sijjmnn Arindli cubicuiarii. SigiuMn 11er-
;;()li. Siîiiiuni \\ illeliui de Monsteriolo. Si[fiuiin Hngonis de Sordavalle. Sijjnum
(diadios. Sijjnnni Hoberti de Ciastello. Sij{inini llidberti, arcbidiaconi Silvanectcnsis.
Siiriinni Kustacbii, capcdlani régis. Signuni liollandi, de domo Sancii Martini. Sig-
nnni (jislebcili. liée cai'ta tiruiala est in Jiago Silvanectensi, apud Oriacuui, m no-
uas niaii, anno al) Incarnatione Doniini m" lAx", epacla vi, indictione vin. anno
Plnlip|ii l'cgis icgin \i.
A. (liipii! (lu xii' siùcle, à la liilil. liai. , nip. lai. 10977 {l.iliei- Trsiinnnitiinim), fcil. '17 r*.
li. (lopin (lu xii" siècle, à la liibl. ual. , iiis. lat. 101)77. loi- 7-'> i'"-
(',. Copie (lu xiii° .'!i(kli', aux Arcli. nal., LI-. i3ôi, fol. iS \'\ (l'apn'S A.
I). Copie (lu xvii' siècle, aux Aicii. nal., l.L. ili.'j'i, loi. 120 r".
(" Vm: "N^^iitt-is dicil." (A). — crWiilns dici- I. 1", qii.-iiiii'r S;iiiit-J;icqiiPs-iii-Iîoucliene, p. 8.
luri (Cl). ' Ton! fc (jiii suit manque dans A et C.
'•' Vdir Mil- oc passage les judiriciises obsoi- ''' I.a copie A porlo ''I..isini-, par suiledi; l'oubli
valions lie .l.iilldl, Ikcherclics sur lu ville de Paris, du sijjiie abrciviatif de la syllabe er.
CARTULAIP.E r.EXERAL DE PARIS. 129
100
1072.— Pap.is.
Gonflrniatioii par le roi l'Iiilippo 1" de la dmiation l'aile par Simon de MoiUlorl à l'abbaye de Saint-Matrloiie,
des églises Saiiil-Pierre et Saiiil-Laurciil de Monll'ort.
In iiomine sanctc eL iiidi\idue Triiiilalis. Ego Pliilippus, gratia Dei Erancoruni rex. Om-
nibus, etc.. Noturn fieri voliinius, quod (jiiidani miles de Castro qui Monsforlis vocalur,
Symon nomine, nostram adieril presenliani, rouans ut suçdevolioni assensum preberenuis
quatinus aecclesias Sanctoruni Pciri, apostoiorum principis, at([ue Laurent ii, archidiaconi et niar-
tiris, quae in eodem Castro silç habenlur. .. sibi liceret dari, nostro nulu, aecclesie Sanrlorum
Bartiloiomei et Maglorii, nostro palatio adherenti. Cujus petitioni, etc..
Aetum publicç Parjsius, in aula régis, auno Doniinice Nativitatis m° l.\x° ii°, indidione ,\,
regnique Piiilippi régis xiiii ''', ctc
A. Copie (lu xu° siècle, !i la Bibl. nat., ms. lai. i.'i70i, fol. 1(37 v".
B. Copie de i33i, à la Bilil. nat., nis. loi. 5.'ii3 (Cai-liilaire de Saint-Ma(;loire), p. a'i.
Edil. : (rt) Gallia Clinsiiiinu, 1. Vil, insir., col. 87, d'après B.
101
1075.— Pahis.
Concession par le roi Philippe I", à l'abbaye de Saint-Magloire, du di'oit de prendre deux charges d âne
ilans le bois de Vincennes.
C\RTA DE ULOBLS ONEItlBUS ASINIMS LIGNOUIjM ACCIPIENDIS l'S NEMORE VICENAHLiM.
Chfisliane relifjioiiis ciiltoribus, tani fiitui'is quam prcsentibus. ego PI]ili[)])us,
gfatia Dei Fi-ancorum rex, nolum facio quod, de silva (juc dicilur Viscena. duc
summe asinine oiiiiii teiupore, singulis videlicet diebus, iiideficieuter. lain ex im-o
(juaiii ex paifis inei Henrici, dive ac febcis meniofie régis, dono atlribiile siuit
Sancti Bartbobjinei apostoH Sauctique Maglorii rialriini servicio, pro Mostrariiiii
animarum remedio. Sed ne lorlc quilil)el iiiiiiiiciis, quod absil, sancte Dei Ecrle-
sie buic nostre lielemosiiiule, pro anima niea parenlumque incoruni, ut supra-
dicliim est, donale, audeat vel possit contra ire, kartuhiin istam de bar eadem re
jussiinus perscribere, nostriqtie sigilH inpressione l'ecinius sic corroborare et Or-
mare , ut quicumque prcsumpserit destruere vel contradicere, régie niajestatis
reus, fisco nostro auri bljras c festinet persolvere, et ejus raiumpnia irrita et
vana babeatur ab omni Cbristianitate.
Actum Parisius, in propatubi, aniio ab Incarnationc Domini nosiri Jbesu
Christi m''lxx"v'', indictione xni.
Hujus vero firmilatis nostre lestes existuîitt'-^
A. Copie de i33i, à la BiM. nat., ms. lat. 5^ii3 (Carlulaire de Saint-.Mafjloire), fol. 10 v".
■'' Var. ffxnii (B). — ''' Le reste manque.
Carlul. — I.
130 CARTL'LAir.K GENERAL DE PARIS.
102
107'J. — SAiM-nEvoii-sin-Loini;.
Donation à l'abbaye ilo Cluny, par le roi l'iiilippn I", rlu nionasl(';re do Saint-Martin-(les-Chanip<.
l'RECEPTUM REGIS PHILII'PI DE .ECCLESIA SANCTI MARTIM '''.
lii nomiiie saiictre et iiidividiiœ Ti'iiiitatis, Patris et Filii et SpiriUis saiicti.
iNovci'iiit candi fidèles saiicta! Dei Ecclesije, qiiod e{]0 gracia Dei Fraiicorum rex'-',
Philippiis iiomiae, doiio et coiicedo Domino Dec et sanctis apostolis ejiis Petro et
Paulo ad iocum Cluin'acuin, in manu donni Hngonis abbatis et omnium aldjaluni
([ui in (M)dcm loco l'uluri sunt [lost eum in œteinuni, lociim qui dicilur Sancli
Martini ad Campes, ([uem pater meus Henricus l'undavit, ut iial)eant et possi-
deant in per[)etuum cum omni])us ajipendiciis ad cunidem Iocum perlinenlibus,
id est, terris, viiieis, sicut Enjjelardus abbas possedit in vila pali'is mci et in lem-
porc meo, salva subjectione débita sanctae matris ecclesiaî Parisiacensis. Facio
autem banc donalionem pro remissione peccatorum meorum et jjcnitoris ;;enitri-
cis(pu5 nu'iB et omnium re;;um Fraïu^orum aniecessorum meorum, ut cum omni
b'bertate et quiète, abstjue uHa calumpnia alicujus viventis persona3 vel ])olestale,
prcuiatus locus possideat, ut Deus omnipotens, intorvcnienlilnis beatis apostobs
suis Petro et Paulo, legnum et vitam nostram cum pace et tran([uillitale disponat
in pra'senli sœculo, et in l'uturo saeculo senipiterna gaudia concédât. Lt autem liaic
doualio lii'ina et slabilis atque inconvulsa permancat, boc praiceptum manu pro-
piia lirmo et corroboro, ac sigillo proprio sigillari prœcipio, Uistibusque firman-
dum Irado. Signuin Pbilipjii régis Francoruni.
Si ([uis autem boc donum vel prœccptum calumpniarc tem[)tavcrit, iram omni-
polentis Dei et omniuui sauctorum ejus incurrat, et insuper regia polestate con-
slriclus, vendicare nequeat quod rej)elit, usque(bim a calumpnia recédât. Siguuin
Aganouis, Heduensis episcopi. Sijjnuni comitis Uainaldi de iNivernis.
. Siguum Pi()l)erli dapiferi '^*. Siguum Rotberli de Alliaco. Signum \^alterii de
rdamiciaco. Signuni Ebonis de Monte Celso. IIujus rei testes suut et confirma-
tores cauonici ipsius loci : Goisfredus prior, Euslacbius, Gislel)crtus, Daimbcrtus.
Waltcrii duo, Mainardus, Goisbertus, Malfredus, Bernardus, Ilu>;o, llobertus,
Ai'raldus. Ego Gislebertus, ad vicem Uogeri cauccllarii, relegeudo sid)scri|)si. /Vcluin
publiée apud Sanclum Benedictum de Floriaco, anno incaruati \eibi m lxxix ,
anuo l'egni nostri \i\.
A. Oopie ilii xii'' .siccli', à la Bilil. nat., nis. lui. to'j']'] (Liber Testamentiirnm do Saiiil-M.irlin), fol. i.
D. ()ii]iio ilii xiii' sii'i'li'.ii la Rihl. nal., nis. lai. (nouv. acq.) i35f), fol. ïi v°.
C. Vidiinus du 21 janvier laSO, aux Arcii. nat., L. a5o, n°6G.
'' Le titre de cotte pièce est ainsi conçu dans B : n-Karla de fundatione ecclesie Sancli Martini. 1 —
' I (ir. -rox Francorum- (BV — ^' Cette sig-nalure manque dans A et B.
CAUTLLAini' GENERAL DE PARIS.
131
Notice spécilinnt
103
Vers lOSO"'.
devoirs du luonnslère de Sainl-Marlin-des-Glinnips envers l'Église de Pari-.
Hçc siiiit débita subji'ctioiiis i[uç débet çcclesia Sancti Martini de Gampis motri
çcclesie Beatç Marie Parisieiisi. Sacerdos qui parrocbiç preerit curam aniuiaruni
ab episcopo et archidiacono suscipiet, et quocienscuuique diebus lestis episcopiis
uîissam cantaverit, ipse duodecimus cardinalis ministerio assistet. Monaclii vero
Domino inibi servienles , si ordinari volueriiit, ab eodem episcopo ordinabunttir.
Quod, si aliquociens cpiscopus impeditiis fuerit, et ipsi alias voluerint ordinari,
pro ordiiiatione eorum, ad (]uem elegerint episcoj)i vcl archidiaconi epislola diri-
getur. Si mater ecclesia cessaverit, cessabit et ipsa. In festivitate Sancti Martini,
quç mense julio celcbratur, ibunt canonici Béate Marie ad Sanctum Marlinnm.
raissam cum monacbis cclebratiiri; qui dextrum choriini tenentes, missam primi
incipieut et gradale decanlabunt. Expleta missa, rediljunt ad donios suas cum
pace,
A. Copie du su* siècle, aux Aicli. nal., LL. 177 (titre noir do Noire-Dame), p. 102.
B. Copie du xiii° siècle, aux Arcli. nal.. LL. 170 {Grand Pastoral de Noire- Dame), p. G60.
104
1083-1092.
Jugement de GeolTroi, évêquc do Paris, confirmant à l'abbaye de Saint-.Magloire
la propriéld d'un gourd voisin du lieu de Milpas ' .
Ego Goifridns. gratia Dei Parisiorum episcopus, et canonici Sancte Maiiae
■'' Nous laissons h cette pièce la date ipii lui a
été donnée par Guérard, et qui se justifie par les
motifs suivants : cet acte définit les devoirs des
moines <leSaint-Martin-des-Champs envers l'Église
de Paris; il ne saurait donc être antérieur à l'éta-
blissemenl des moines dans le monastère de Saint-
Martin, qui eut lieu en 1079. (\'oir notre nu-
méro 102.) D'autre part, en introduisant les moines
de Cluny à Saint-Martin-dcs-Champs, en 1079,
Pbilipjie 1" avait réservé expressément les droits
de l'éxêque <le Paris : rSalva subjcctioue débita
sanctœ matris ecclesia; Parisiacensisn; il était donc
important do spécifier en quoi consistaient ses droits,
et on dut le faire peu de temps après que l'ordre de
Cluny eut piis possession du monastère de Saint-
Martin-des-Cbaiiips. (Voir Guérard. Cartiil. ik
Notre-Dame, t. II, p. lioi, note. 1
'■■' Nous ignorons la position exacte du lieu
nommé Milpas. L'église de Paris possélail a\i
siècle dernier une ferme de ce nonj qui se trou-
vait dans la partie du village actuel d'hry la plus
rapprocbée de la Seine, et. par conséquent, ende-
bors du Paris moderne. (Voir aux Arch. nat.. le
plan coté N.Seine. .Tel. n" 5(1). Mais, d'antre part,
un acte du milieu du xi' siècle que nous avons
donné plus baut (n° 86 i dit que Milpas était
situé à 1 mille de Paris; or la ferme en question
et le village divry étaient à une distance plus
graude, au moins du double, de l'ancienne enceinte
de Paris.
132 CAIITULAH'.E GE.NEI'.AL DE PAIUS.
Parisiensis aecclesiac, iiotuni fieri voluinus, lani presentibus quam etfuluris, ([uod
quidam miles nostei', Girelmus nomine, quendam jjurgitem, situm prope ripaiii
leniloiii qiiod dicitui" Mille Passus, injuste sui juris leclamabat, quein rex Ilain-
l'icus Beato Maglorio regali jure dedcrat, preceplo firmaverat, et sigillo suo sijjna-
verat. Cujus causa coram clericis multisque laicis contra monachos Beati Ma-
|Tlorii satis infirma visa est. Hue accedit ut communi assensu clericorum el
laicoriun uicliil euin supei' hoc dcbore calunq)niari judicatum est. Tandem
ila«|ue Girelmum calumpniasse penituit, et juditio clericorum et laicorum ad-
(piievit, et sic, coram multis adstaiitibus, ille, cum llliis suis, monacliis Beati
Alajjlorii ([urjjitem supradictum pci'petuo jure lenendum dimisil.
S. Goil'riili ppiscopi. 8. Haiinonis ajjljalis. S. Hiijfonis dapiferi.
S. Dro;;onis aiTliidiaioiii. S. Bcncdicii piloris. S. Goifridi, fratris ejus.
.S. Joscclini arcliidiacoiii. S. Winohaldi. S. Rotbcrti, filii dapil'ori.
S. Ivoiiis arcliidiacoiii. .S. Potri. S. Albert! niilltls.
S. .Idiiaimis dcranl. S. Uothcrll. S. Guerricl mllllls.
S. Walcianiii procpnloris. S. Waltcrii. S. Adelulfi culjicidai'il.
.S. Ilainionls succonlorls. S. Goifridi. S. Glrbcrti cultiiularll.
.'^. Vid;;riiil cancollaril. S. Vltalls. .S. Walderll miiltis.
S. Odoiiis. .S. Horborli. S. Tescollnl mllitls.
,S. Piaiiialdi. .S. Hun|;prii. S. Hardulnl.
.S. Boniardl. .S. llchiioini. S. Arnaldl.
S. Ispiibardl. S. GlsIolK'ili. S. Goifridi.
S. Tcdulnl. S. Warnorii, 11111 Guarnoili. S. Totbaldl.
A. Ori;;iiial, an\ Aiili. iiat.. K. i!0, n' 0" (Miisûe, n" ii'i.)
B. Copie de i:j.3i, » lu Bibl. ii;it., iiis. lai. .j'ii3 (Carlulaiiv ih Suiiil-Magloire), p. a3.
105
108Û, icSniars'". — Mauskiiitiei;.
Doiiadon aux ri'iigirux île Marnioutior, par Payori et Gui, de l'église Nolre-r)amG-di's-Chanj|)s.
nOM'M PA(>\M FII.M CLIDOMS DE .ECCLESL^ S.\NCT/E MARIE APLD PAIilSIUS ET SEI'LI-TURA
\rr\l\lI.M DUABUM /ECCLESrVRUM DE ISSIACO ET FONTANETO.
Noverint successores quod Pa<;anus, lilius (juidoiiis, donaveral Sancio Martine
et monacliis Majoris Monastcrii niiaiii a'cclesiam de, Sancla Maria aj)iid Parisius,
et cum co Giiido Jjai'ohardus, cui eaiidein in vita sua coucesserat. Anno ah In-
''■' Si l'on adiiiel (pie raiinée coiiiinenràt dès celle avons cru devoir lui laisser la date (pie lui ont aUrl-
(■poque à Pâques, ceUe pièce serait du 7 avril io85. buiie les premiers ('dlteurs. (Tardif, Cartons des
Mais connue il y a Incertitude à cet ('((jard, nous liois, p. i.S8).
CAUTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 133
carnatione Domini millesiino octoffesimo un'", secunda fcria quintç ebdomaJa'
quadragesinie, veuerunl ad Majus Monasterium anibo, Pagamis vididicelet Giiido,
in capilulmn inonachorum, rogantes ut in benefactum et oratioiies eoriim susci-
perentnr; ({uod et inipetraverunt. Deinde niiserunt ambo donum de eadem ;ec-
clesia in nianuni donini abbatis Bernardi, et super altare portaverunt. Testes qui
boc viderunt et audierunt sunt bi : Hecebnus, Hadulfus de ]>allc(jlo, GodelVedus
Norinainius, Adelulfus Normannus. Videns igitur isdem Pajjanus Majus Monas-
terium et monachos Deo ibidem servientes,adamavit locum addiibtque die postera
venire in capitulum iterum, et donavit monacbis unum servuin, cum tota sub-
stantia sua, apud Parisius et sepulturam de duabus tecclesiis suis, id estde Issiaco
et de Fontaneto. Hujus rei testes sunt: Guido LaHj[(jl)ardus, Hubei'tus celhirarius,
Leaudus Godinus, Girardus de Loratoriu, Gauscebnus piscator, Lan<liicus cocus,
Martinus de Boeria.
A. Original aux Arcli. nat., K. so, n° G'.
106
Vers 1085 1
Accord par lequel un iioramé Payen donne aux moines de Marmoutier, résiliant à Paris, trois arpens de
vigne siluiis dans Paris, et divers autres biens, en échange d'une terre (jui leur avait été donnée par son
frère Gooffroi, et que revendiquait la femme dudit GcofTroi.
A. Original aux Arch. nnt., K. ao, ii° G-\
Édit. : (a) Tariiil', Carions des Ruis , p. iq'i, n' Sao, d'après A.
107
Vers 1080 "1.
Lettre de saint Anselme, au sujet dini leligieux de Sainl-Picrre-sur-Divo, (pii liahitait à Sninl-Magloire .
sans ])ermission de son aldjé.
AD MOiNACllOS BIÎCCENSHS.
Frater Anselmus, abbas Becci , tratribus Becceusibus apud Gounuenlium coni-
manentibus, sahitein.
'"' Nous possédons un acte du i<S mars loS'i, '^' Bréipngny classe cetd' Icllro ii Tan loyH
ou du 7 avril io85, émané du même personnage [Table des diplômes, t. 11, p. 169). Mais elle ne
(n" loT)), ce qui nous permet de déterminer ap- peut être aussi ancienne, <ar' li' |iricnr('' de Con-
proximalivement la date de celui-ci. Ihins-Sainlo-IIonorin'^ ne fui londé. au li'moigna;;e
18'i CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
MiUilc nosliiis lillei'iis BciiLMlicto, moiiaclio de Saiiclo Peli'O supra Divain, qui
|)i'Oj)lcr scliulas inoralur apud l'arisium et conversalur in nioiiasterio Sancli Ma-
{[loiii. ÎMaiiilo ciiiiii illi el roiisulo ul ad iiioiiasteiium suiim rcdeat, a (ju(j contra
voluiilatem ahlialis sui abesl. Proiiiisit eiiim idem abbas ejus inihi, se ilH uiiseri-
roidiaiH el niansueludinein ])ro nostro aiuorc, si redierit, exbibiturum. Quod si
Cacei'e \(»liiciil, uniiiiiio ilhnii, sicul moiiacliuui de iioslro moiiasterio, carilaliva
s(dlicilu(liue bniijjiie juvate, (jualeiius aulequo us(jue ad noslruni moiiasleriuui,
aut iia\i us(|ue Fraisiiosani venire ])ossit. Quod doniiius liodullus uiandavil vobis
(b' e(|uo suo, el (b' luoaaclio Saiicli Geniiaiii l'acite : sed boc a me mandalum
esse (bceie noble, sed a donino lio(bdro. Vabjle, el scitoU^ quia, miseranle Dco,
(le ej;ri[udine (|uani nuper baliui Ijene convalesco, el lioc amico noslro domno
l'isioni noUini buile. Epislcdas vcslras, quas domiuis MauriUus noljis uiillere
debiiil, adbuc expcclainus. Ileruni vab'lc.
A. Ci.i.le (lu Mil" sirclc, ;'i l.i liilil. uni., iiis. I,il. l'i;!):! (aiicioii S,-iihl-\ irlor, lif. -jo), fui. 78 i".
Ltlil. : (») (jcrliM-uii, S. insrlmt ifrra (opi-,!. I. Il, ih), p. ohC, d'iipivs A. — (h) .Mi-nc, l'alrologie , I. (JLVllI,
cul, 1 I i;:i , d'apivs «.
108
(yonliriiKilioii p;ir l'iiilijp[ic I", iliius un synoile teiui à Paris, des privilèfjcs du chapitre
de Siiiiil-Coi-iieilio de Gonipièjjnc.
In iKiiiiiiir sancle el iudividiie Tiiiiilalis, Pliitippus, Dei providentia Francoiiiin re.N
piis-iiniis. Oimiiiaiii diviiia elc VA ul ca firmius amodo predicla ecclosia possideat, pre-
senUiii pa;;iuani sijjillo re[jio iiiajoslalis insi[|iiiri, clin j)ervasores Iiarum renini (jnas cnume-
raviiiiiis cxi'oniniunicalioneni licri ah episcopis ijui lune Parisius eongregati cranl, piercpinius,
si'iiiccl Manascdi), Roinensi arcliii'|]is((ipii, ISichardo. Riluricensi arcliiepiscopo, Ro;;('io, (iataiau-
iiensi cpiscopo. l'^linaiido, Lauduiioiisi episcopo, Ral!)odo, Noviomensi episcopo,^Vid()ne. Belva-
censi epis(()p(), ilciti Widone, Anibiauensi cpiscopo, Goii'iido, Parisicnsi episcopo, Wallero,
Meidensi episcopo, Wallero, ïricassino episcopo, cl (joiiVido, Aulissiodorensi episcopo. Si quis
liane nosliaiii coiifirniationis paginani violarc (;l sanclani Conipciidienscm ecclcsiani su|)cr bis
omnibus ini|iiiilarc presunipseiil , iiani suiiinii Jiidieis inciirral, el coaelus reyi cciiliiiii liliras
auri persdU.il.
■rSi;;uiiiii l'Iiilippi jjloriosi l'^rancorniii rejjis.
(le la polile cliniimpie du Bec, (pi'en 1081, cl la son //î'.v^o/ceffcv conn'fo (Irad. Deiarc), l. IX, p. 1 8.
colonie de icli;;irii\ du liée (|ui \iiil li' peupler ne Mais ]ilusiciirs des évcques qui y sonl nicnlioniics
fui inslallec qu'eu loS;!. (Voir dalLCIirisl., t. XI, ('laiiMil luorls bien avant loya. Et il faut certaine-
col. '225 cl Mi;;iie, Pativl. , t. (JLVIII, col. iifi.'}.) iiieul reculer ce synode de Paris jusque vers 1070.
''' .Nous laissons à ce diplùnie la date (pic lui oui (Voy. Gall. ('lirisL, t. IX, col. 71 et 875. — Cf.
(lonuiie tous les (''ditcurs el qu'a admise Iléfël(i dans d'Achcry, Spicl/eg. , (!dit. in-fol., 1. 1 , ]>. ()-.>,8, noie.)
CAUTILAlUl- r,EXi:iîAL DE PARIS. 135
E;;o Gnufridus arcliicniirrllariii'! i^'lojji alqiio siilj^cripsi. Acluin Parisius, aiiiio Doiiiinico
Incarnalioiiis m" xciT.
A. Copio du \iii" siiVle, :iu\ Ari'li. nn(., LL. ifia-J (Cdrlnhiive htnnc do Sainl-llnnicillo il.' ('.rini[iiù,';no), fol. i .
B. Copie du xiii' siècle, à la liijjl. de Gompiègm; (fivifpni'nl du Cartnlairi: rniii;e do Siiiiil-'JoriM illo).
C. Copie (lu xvii" siècle, à h l'M. nal., nis. lat. 9171, d'après I!.
D. Copie du xvii" siècle, an\ Aidi. nal , LL. i(i:!.'i, n' 11. 'i.
E. Copie du x\n' siècle, à la liilil. n.it., uis. lat. i.'iSiji [llixl. ilc (jiiii]iir^;iiij do iloiri lirillioau ), fui, lU'i \".
F. Copie du XVII' siècle, à la liilil. nal., nis. IV. -^'u.W {Anliqnilrs ,k (:o,ni>.,\.;„e do ,lnn <;illo>,.n, I. IV, liv. 3.
cl., ai).
ÉdiL : (a) Labbe, Concilia, t. X, col. iiji. — (/-) d'Acliory, Spu-ilcginm (éd. in-Vj, I. Il, p. Go'i: {r,\. ui-fol.),
I. I, p. Cl"-. — (c) Hardouiii , Concilia, t. VI, pail. II, rui. 170.!.
109
109.3, l'i l'oviior. — l'Ar,i'=.
Donation par Pliiii|i|)e I", à l'abbaye de Marnioutier, de la cliapellc Saint-Majjloire,
située près du Palais.
Iii noniine, etc.'''... Notum itaque'-' sit omnibus liahei'c nos capt^llani domi-
nicaui, in lionoi'c beau Barlliolomei apostoli et beali Mafjlorii confessons con-
structam, sitam in Parisioruin civitale, jnxla aulain regiain, que liactenus a pro-
priis abbatibus non lam fjiibernala quam desolata vidcbaluf, maxime lempore'^'
Haimonis ''' abbalis, per cujus incuriam in tanluni adnicbilala eral primo monastici
ordinis relijjione, dein vero (^) exteriovum dcpopubTiione, ni paiici IValres qui adhuc
ibi remanserant de rébus erclesiœ, prouLmonaclios decel, snsleiitari non valercnt.
et, jam pêne ad secularitatem redacti, unnsquisquc de propiio suo, proiil poterat,
cum magna necessitate et ordinis transgrcssione, sibi procurabat. De bac ergo deso-
latione cum supradicto a])l)ate Haimone rafionem ponentes,cum se excnsare non
posset et per negligentiam siiain omnia bœc accidisse cognosceret '•"' assensionc ejus-
dem '"' et suppbcatione IValrum ioci ipsius baljilatorum(**',admonitione (juoqueop-
timatum nostrorum et suggcstione quornmdam reb'giosorum virorurn, boc con-
sibuni sahibre rcpcrimus ut ccclesiain ipsam in maiius ordinale et monastice
viveiitium, abbalis videbcetlJernardi et monacboriim Sancli Martini '''' Majoris Mo-
nastcrii, ad restaiiraiidum Iradcremus. Quod et fccimus''"', ut cella sit (btminica
Beati Martini, et onniisejtis ordiiiatio in ejus arbitrio et prudenlia [icmb'îit abijatis
''' Ces mots manquent dans a. ''' Var. -pjnsdcm llamonisi (A).
''^' Le mot -ita(pieîi niarupie dan.s a. '"' I^os mois •■loriipsiusliabitatoiiiin^ oiaiiquoiit
'^' Le mot '■lemporc maïupio dans /;. dans b.
'*' Var. ^llamonisi [li). ' f.os mois -Sani-li \!arliiii- iiianipient dans/y.
'*' Var. '■rcnwwn ( II). ''"' Var. "l'ecimus pro redcnitione aninu'e nos-
''' Var. '-Ki'jfoii an lieu delà phrase -Ue iiac. . Iraj-i [ Ij } au lieu de la phrase '-ut, cella... monas-
eofjnoseerotvi (h). toriii (a).
136 CAIiTLLAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
el moiiachonini Majoiis Moiiaslerii. Aclum est hoc Parisius publiée , iii aula repia,
cuin subscrijjtis tcstilnis, aniio ab Iiicanialioiie Domiiii mxcui, iudiclione i, epacla
XX, XVI kalendas Mailii <'', rognante Phibppo rcge, anno ordinalionis suœ xxxvi.
Si'jiuim '-' Ursioiiis , Silvaneclensis episcopi. Signuin Hugonis, fratris Philippi ré-
gis. Signuin Widonis, dapifori régis. Signuai Adelelmi, constabularii régis. Sigiuim
Sinionis de Nielfo. Signiuii Manasscn, viceconiitis Meliduni. Signum Philippi
régis {Monogmiinnr). ïliiherlus caiicellarius scripsil el subscripsil.
Édil. :(n) Maliillon, Aiuuil. beiied. , t. V, p. .'lio. — (A) Morice, Mvwmi-es pour sn-nr de pn'uers à l'Instoire de
Brol(i[;ne, l. I, ccil. AMi, ex .ircli. Majuris Moiiasteiii.
110
1093, Novombro. — Paius.
DoiuUioii ;iii |ini'ur(' ilo Saiiit-Martin-des-Champs, par Gausljcrt et Piolinrd, son frèin.
d'une Icrre sise à Ponliblon ''.
CARTA DE l'ONTE IIEBALI.
Noliini (aciniiis cmiclis fidclibiis, postei'is et j)rcsentibus, qnod duo Iratres
Gausberîiis et iioliardus doderunt ;ecclesi;e Saucti Martini de Canipis totani terrani,
([uam apiid i'unteni llebali possidehanl, liberani, nicliil cuiquam prêter a»cclesiœ
Sancli Martini i-eddenteni. IIoc eliam [uihlicr facliini esl in lecrlesia sepedicli
seperpie dicendi Bcati Martini, donunKjue a .snpraihctis Irairihus super sacrosanc-
tnni altare est positum, cunctis videiitibns et audientibns qui adhierunt; qui
idcireo, nt testes existant, advocati siint. Inter quos advocalus fuit Hildegcrius de
Greva, de cujns l'eodo terra ei'at, qui et hoc concessit, et manu propria donuni
lirinavit. IIoc etioni concesscrunt uxores eorum et lilii , quaruni uxoruni sunt
noiniiia llerenburgis et Gebelina; liliornin auleni, Odo et Rainaldus. Concessit
*;l lioc Irater cornin, Aszo noniine, (pii, ([uanivis non esset lieras terne illius,
(Muplio eiiini fialmni supradictornni eral, lanien, ne conlrarius essel œcclesia; in
an(pi(), deceni solidos acccjiit, rt sic au'clesiaî Saucti Martini libère concessit. No-
landuni est eliam (piod snjiiiuhcii li'alres. Gausberlus videlicet et Rohardus, pro
dono sn[>i'adicti' lerra' (piin(jiiaginla solidos liabiu'rmil. Ilnjns rei lestes sunt:
siq)ra(bclus lliidigerius, Odo de lialbiniaco, Maiiigodus, Wai'inus, haler majoris,
Tlieu(h), Iralei- ejiis, .losc'elinns cai'pcnlai'ins, IJci'nardus de Anelo, .louas, Ansol-
(bis, Godciredus, Albciicns. Noiandum esl eliam et huic carlule inserendum t[Uod
''"' I ((/•. •(■|iacl,i \\M , \ kal. Mai'liii ^«). dans nolii' loi'iieil ])aree qu'elle iiieulionne le
'"' M Malnllon-ui Mui-ire n'uni donnr lexlm-l- porclie de la sacristie de Saint-Martin-des-Champs.
lenieni loulcs les s(inseri|ili(iiis. Nous la donnons in extenso parce ([u'ello ne paraît
'' Nous avons cru de\oir ins('rer cette charte pas avoir ('li' [)ul;lide jiisfpi'ici.
CAHTl LAIUK (iÉNKIÎAL DK PARIS. 137
Teberlus prej)(jsilus tcrrani, de (jiia siiperiNs Iractaviiiius, a-cclcsia' Saiirli Mailiiii
fledit ; sed Walteriiis miles. (|iii jxjsl deccssiuii i])sius iixorein l'jiis accepil. ciii
jure heroditario lerra perliiicbal. sid) caliiiiipiiia aliquantulum contraiiiis cxlilit,
(|iii, Doo aiiiuienle, cuia l'adciii lixore. iioininc Aveliiia. ol i[)se concessit. Iiilcrriic-
iiiiil aiitt'in huic concossiuni lioiiiiiics Isli : Aszo, IValor ipsiiis Walterii, Moriims.
Aszo panetariiis. Fredericiis el Bernardus de Saiiclo Dioiiisio. Walterins lîiisellus.
De iiostris fueruiit lii : ^^alle^i^Is major, Rol<j;ei'iiis fdius ejus. Wariiiiis lialer
ojus, Helgotus, Herluiiius filin? ejus. Radulfus laber. Herbertus de Ponle Isare,
W'allerius, Ansoldus corvisiariiis. LaidterUis bospitarius. Huberlus de Xoiijjenlu,
et alii multi.
Acluui est l'ai'isius, apud Saiiclmii Alailiiiuui . iiiciise iio\enbii, iii porlicii
sacristie, aiino iiicaritali \erbi m \c m". i'e<;iiaiite Pliilippo refje.
A. (^opie dti tri' si(Vli', i\ Ui Bihl. ii^il.. rns. Inliii 111977 (Liliir TeslninmlnniiK Af Siiiiil-M.iptiii-.li's-Cluiiiips'i,
fol. S r°.
111
Vors 10y:J.
Letlre ite saint AnselniL'. iirclievcque do Cniiloi-héry. ii (iponVoy. evùijiio de P;iris. ])0(ii- If di^sinulci
d'eniiiècher Galcraii. chantre de li'jO'lise do l'nris. qui s'était reliii' an monastère de Saiut-\lailin-dos-
Cbanips, d'embrasser la vie religiense.
A. Copie du xm'" siècle, ù la Bihl. iiol.. ms. hit. 1 'i7ii- (aiic. .S,iinl-Vi' loi-, Kt. nu), loi. ii.i r .
B. Copie du ^ni' siècle, à la Bibl. nal.. nis. I;il. i'i7().> (anc. Saint-\ icior, Ef. "o), fol. i.'ïi r".
C. Copie du \iu' siècle, à la Bibl. nat., ms. I,it. i '1Ô02 (anc. Saint-Victor, Bd. iS), fol. 17.") v".
Édil. : (a) Mabillon, A,„hiI. tlwd., t. V. p. :U>H. — (4) Gerberoii, S. Ansph,,) njm-a (rpisl. 111, f>), p. :(C(j,
d'après A. B. C. — (t) .Migne, l'atr:,t . t. CLI\. col. .3."), d'après /-.
11-2
Vec-i U)',)3.
I^ettre do saint Anselme ;i (jaleraii. clianlre dr léglise de l'aris. renjfa!feanl à persister (laii> Mm |iriijet
d'emlirassi'r la vie relijiieuse.
A. Copie du \in' sircl,'. a la Bibl. iiat.. r/is. laf. i'i7(;-. (anc. Sainl-Vict<ir, Kl. jo), fol. 1 1 '1 n .
B. Copie du \m' siirle, ù la Bdjl. nal.. ni.s. lai. l'i-G-. (auc. Saint-Victor, Et. uo), loi. iSa 1".
Edil.: («) Marrier, Mnniisl. reg. .S'. Marlini </<■ Campts liisl.,p. 'i8iS. — {b) Gerborou, S. Amehni u/w» (epist.
III, 1.3), p. 370, d'après A. et B. — (c) Migno, Putruhgie, t. CLIX , col. 87, d'après b.
Cartul. — I. iS
138 CARTULAIRE (ilvNERAL DE PARIS.
113
Donation h l'alilcne de Marnioutier, par (ienUroi. r\C(]iie de Paris, des clianclles
di' Noli-e-Danie-des-Cliainps. de Saint-Jidien de Versailles, elc.
UCTOnUlKMLM (iVLSiT.KDI, Kl'lSCOl'l l'AUlSI U:E\S1S , DE ALTAKIBUS SWCTR MAniE i)i: CAMPIS ,
KT SWCTI .IULIWI \)E VKRSM.llS, ET SANDTI (iEllMWI HE VII.E\ rilSORI M ET S\N(,TI DIOMSIl
DE INCIMS ' .
iii iioiiiim^ saiicb' cl iiidividuç Ti'iiiilalis. karitalem Irateriiitatis imicein dili-
sn'iitcs, Deimi, (|iii kai'itas est. in primis et prccipiic ex toto corde et anima dili-
[jaiiius, proxiimim vero iiostrum j)ei' ipsMin et ciiin ipso [et] in ipso )i()])is luinm l'acia-
niiis. Haec est illa karitas (pia non .soliim amicns in Deo, sed etiani ininiicns propter
Dcinii, dilijjihir, haec es! . in([uani, quç pau[)eres ditat. lanjjentes'-^ saiiat, in |)ecca-
tis nioi'tiios vivilicat; luiic itaque karitali, quç Deus est, Iininilitateni nostrain pla-
cei'e speraMius. si ejiis opéra faciamiis, et sic iiidij^num jiidicanius IVatrihns nostiis
pclila Me<;are et in dandis ])eneliciis niannnilxMiediccionis rctralici'c. E;;o ijjitnr Goit-
IVidius, f)ei <]i'atia Paiisioruni episcopiis, et Joscelinus, arcliidiaconns, monacliis
a])ud Sancliini Martinuni Majoris JMonastei'ii Domino servientibus, quatuor altaria.
et que(]ue suni ad ea ])ertinenria, pei'petuo jui'e possidenda concedinnis : iniiim
qnod est [)rope Parisium, in honore !)eate Marie semper vir<;inis, que dicitnr in
(lanqiis, dedicatum; aliud in villa que dicitur Versialia^ quod est in lionoi'e he-
ali Jnliani marliris constilutnm; ti'rcium apnd \illam Piroi'um, in honore heali
(iermani |)onlilicis assijjnatnm; quartuni vero in vico qui dicitur lincinas, in lio-
iioi'e heati Dyonisiy (" martiris consecratuni. Sed ne rcs aecdesiastica ])enitus a
nnslia maim rcnioveri videalur, synodos et cii'cadas. et cui'am animai'um ciim
(h'hila subjeccione pari'oc[hian]is |)resbiteris a nfd)is coiice.-^sani. el ecclesiarum rc-
cduciliaciones, innuo débite subjeccionis et iusiicie obedienciam in eis retinennis.
IJl aulcui hoc lirmuni pcrmaneat, carlulam islam propriis nianibus (irniavimus
noslris(pn' ai'idiidiaconibus el canonicis lirniandam Iradidinuis. v Sijjnum G(mI-
hidi. Pai'isiorum cpiscopi. Sij;ninn Fulconis decani. Sijjnum Waleranni'' can-
tons. Sii;nun) Drojjonis archidiaconi. Sijjnum Joscelmi ai'cbidiacom. Sijjnum
llainaldi archidiaconi. Sijjnum Walleri'-', Meldensis episco])i. Sijfiuim Walteri
' An lieu liecelitie, la copie B porle icsuivant: '' l'flr. rianguonlcs' (B).
"(ionlii'inalio venerahilis episciipi Pai'isiensis Goi- ' !'«)•. trDionisiii (I>).
tredi (le cjnaliior altarilnis et de liiis (pu» ad ea jier- '' Var. •rGualeranini'» (B).
linenl.'» "' Var. f GiialteriiT^ (B).
CARTULAIRE GÉNÉRAL DF, PARIS. 139
sacerdotis. Siguuin Rogeri <'' sacerdotis. Sigmim Ilogeii Icvite. Sigiiiiin llnimoiii-
levito. Signum Harmdfi lévite. Signiim GoiflVidi subdiacoui. Sigiiimi ("ujdeliidi
subdiaconi. Sigiiuin Rirardi subdiacoui. Signuni Raiiialdi puori. Sigmiiu Ual-
teri pueri. Signuni Ilugonis pueri. Acluni publicc Parisius, anno ai) Incania-
lione Doniiiii niillesinio lxxxx ini'°'-', régnante Pliilippo i-e<;e anno xxxvi, (ioiliido
vpi'o, Parisioruni episcopo, xxxv.
\ ul<;rinus cancellaiius scri])sit.
A. Orij;inal on forme de cbirograplie, .iiii Arcli. nul., K. 20, 11° G".
B. Copie contemporaine do l'original, aux Arcli. nat., L. 910.
1095.
Lettre d'Vxes do Charlres au pape Urbain II, lui aunoaçanl i'eieclidu île (iuillauiiie di- r.luirlre-
à révêclié (le Paris.
Domno et pati'i suo Urbano, sunniio poiitifici, Ivo, [biimilis] ecclesne (>aniu-
tensis minister, cuni Petro pugnare el cuiii Paulo legnare.
Quoniam Romana ecclesia, posl multa naufragia, sub vestro legimine ad por-
tum pêne pervenit, et Itabœ. regnum jamdiu rebelle in coiispectu vestro totuai
pêne contieuit, ita ut novus rex ad voluntatem Dei et vestrani in inanus vt^stra;^
se dederit, gaudeo in Domino, et gaudiuin ineuin nuilis syllabaruni métis expii-
care sufficio. Quotidianas etiam preces corani Deo pro vestra iiicolumitate et pace
multiplico, ut sermo Dei per vos currat et de die in diem magis proticiat, et bona
quaî per vos incboavit, ad finem usque perducat. Notum autem f;icio sublimi-
tati vestrae quod Gudleimum, bons spei i'ralrem, in Garnotensi ecclesia nutrituni.
Parisiensis ecclesia elegit in episcopum. (Jui ([uidem sine consilio et assensn iius-
tro nibil taie pra^suinere voluit. Misimus itaque cum co (juosdnm de i'ratribus
qui diligenfer inquirerent, utrum in eum vola omnium concuriereiil, ntiuni lia-c
electio, medianle pecunia, vel aliqua esset a rege extorla violciilia. (Juibus beiie
cuncta renuntiantibus, illi fralri dedinius consilium et assensum, ut illi idectioni
cederet, et divin* ordinationi se non snbduceret. Tiinebamus eniin ne alius e\
transverso intruderet, et ecclesiam simoniaca peste macnlaiel. Adilidiiinis (jiioquc
consilio ejus, quia ali(juantulum infra annos legitinios nobis esse videbalur, ut
jiromotiones ad gradus ecclesiasticos per congrua intervalla dilVeret, el intérim.
''' Var. rWolfeinn (B). erreur de copiste, coinnie le proiise rindicntion de
''' [..a copie B porte la date de m lxvx iv au lannée du règne, qui ne |ieul s'accorder ipiavec
lieu de m lxxxx iv. Mais c'est évidemment luic l'an logi.
UO CAMTL LAIHI-: «iKM'IML DK PVl'.lS.
aul- ])ei' se, iiiil |)cr iiiuitios, ccclesiœ, pro liis (|iut' ad inlejjrilalem ortliiia-
tioiiis iiiiiiiis siiiil, a paternitaLe vestra iiidiiljjciiliaui poslularel. (Jiiod scribo
al)S(Mis, si (ip|iui liiiiiLas se oll'cirel, dicereiii pra'seiis, cl pro ipsa ccclL'sia, et cuni
ipsa ecclosia a paleiuilalc veslra nia!;na animi liducia posLolo, ut iiulll œmulo
de ejus iiisiuuilatioiie aiirem de c.etero coininodetis, et per pi-œsentium lato-
rcm iiiilii et ipsi ccclesiie littciis vestris, (juu ordiiie et (pio inudo les iiicœpta
ail exituiii cuiii j'i'atia vestra perduci [lossii, vos i[tse dispoiiatis. douterai Doiiiiiins
Satanaiii, oro, sub pedibus vestris.
Kdil."' : (") Jiiiel, h-oiiis i-jme. Cariiot. l'inxhihr (i.'iS'i, in-V), fol. :!ci v'. — ( /.) Juivt, huiiis cpixc. Ciivwil. epist.
(iliio, in-S"), |i. 7(1. — (r) DiiclicMie, Ilisl. lùaiir. stnpl., I. IV, |i. -i-i, a'a|]ics //. — ('/) Front oau, D.
Iioiiis Caniol. ujin-ii (iCi/iy, in loi.), part, il, |i. 19.— (c) H'i- '/'"•■ Ii'kI- 'le '" t'fam-e , l. XV, p. tS-'i , d'après c. —
(r) Mi;;ii.-, l'nlroi. I. CIAII. col. .^.'i, d'après </.
115
lO'Jtl.
I^i^llrP il'Vvr> ilr (iliarlri's ;i Piiclicr, uirlii'viMnii^ de Sens, ,'mi Mijrl <\v l'i^lcclion do (îiiillaiinifi do Charlres
à I'om'cLic do l'iiiis.
liii'hoiii), Doi gralia Soiionoiisiiia) ai-rliio|iisco|io, I\o, liiiiiiilis (^.ariKitciisiiim opiscopiis,
saliili'tii ciiiii del)ita olicdienlia.
Patabain mo, sicul iiiilii iiiaiidaveial vo.slra palcniilas, ul veiiirem ad colloquium vestruiu,
oie... Do coloro scialis caiioiiicos Parisienscs, ducauiuii vidolii;e(, caiilorein, Raiiialduiii arolii-
diacoiium, in priBsoulia iio.slra, sectmduni pnwcL'pluin donuii papa', jurasse se, iiuUo lerrore
rej>is vol dictai iej>iiiii! coiiipulsos , doiiiiuiiu (iuliolinuia opiscopuui sibi elogisse, uo(jue ali-
iniid siiiii)iiia(No pravilalis iii ojiis oloclioiii! iiiloiidisso. l'iidc iiiaiulo voliis, ox |iaflo donini
jiapa', til si l'aiisioiisis ecolosia ouiii sibi ordiiiari ol ooiisociai'i poslulavoril , anlo tosliiiii sancii
l!oiiiij;ii, sociiiidimi aiidoiilatoiii ol ouiisucdiidiiioiii oooiosia: voslne, ei iiiaiiuin impoaatis et
boiioro pailii, ad toiiipus vobis iiilordiclo, iii ejus oïdiiialioue ol coiisecratione, uli nullalenus
i'orinidelis. Sic eiiiiii (b)iuiiiis papa milii coiicossit apud Moiilem Pessulaiium '-', cum, ad pctitio-
neiu roiris,do ejusdoin (ïujjlicduii eleclioue Iraolafoluf, ol posi, niullain \onlila(ionoin, cjusdeiii
idoclioiii.s disciissio mibi a donmo pajia roiiimilleiolur clc. . .
Kdil.: (ri) .liircl, ivDii. ipisc. ùininl. cpisl. (i.'>iS/i, iii-Zi"), loi. 107. -(/.) Jurct, Yi'im. episc. Carii. episl.
(itiio, iii-K"), p. <|o. — (r) Diicjiosiii', llim. l'niiir. .snv//(. , I. IV, p. :> - 1 , d'après (<. — ((/) Fronteau,
/). Irmus Cnninl. »/,. , purt. 11, p. ■>;!. — (c) ISci: ,/rv /„,s(. ,lr la Fnnicr, t. \V, p. .S7, d'.'iprèsc. — (/) Migne,
r„ln,l.. I. CIAII. .ol. lu, d'après ,/.
' I.es uiaïuiscfils dos loltros d'Vves de Char- lollros (juo nous avons cru devoir roprodiiirc, ot à
Ires soni l)eaucoiip trop nottdjreux poin- ijiio provoiiir le loolour que nous avons emprunté le
nous puissions les iudicpier ici, aussi nous bor- lo\|o do ces loltros à ri'dilioii de Fronloau.
nerous-nous à ciler les principales édilions des '" .Vu coinnienconiont de juillet io()G.
C \ ]\ 1 U L \ 1 II !■: C. !•: N E II A L DE PA lî 1 S. 141
11(5
1000. — PiBIs"!.
Donation de léglise de Montriiarlre au prieuré de Saint-Martin-d.s-l Champs par Gautiei- Payen
et sa l'enuiie Hodienie.
Vil- quidam cffrogius el miles streiiuus, Pagauus appollatus, a baplisiaate Wai-
terius. et uxor ejus a baptismale Hodierna comitissa luiiiciipata, imitari voleii-
les preceJeiiliuin ])atriun exeiupla. de possessioiùbus suis saucUe Beati Martini
de Campis œcclesia' dederuiit a?cclesiam quy sita est in monte qui nuncupatur
Mous Martirum, altare videlicet et capsuni, sepultufani et tantuin alrii ubi fièrent
ofllcine IVatrum, derime terciain paitem, et terciani partem liospituui. terneque
niediefatem carnice ad possidendum. Hoc vero publiée factuin est in siipradicta
Beati Martini de Campis basiiica, et super sacrosanctum altare donum est posituni
a supradicto Pagauo, et conjuge sua, videntibus cunctis qui aderant, quorum
hœc sunt nomina: Petrus et Walo, milites ipsius Pajjani; Rotbertus, lilius Stephani:
Heinricus, fiiius ejus; Waio, frater ejus; llricusialconarius: Ualterius major; Wa-
rinus et Teudo, frater ejus; Helgotus et Herluinus fiiius ejus. Drogo nepos ejus, et
Herleboldus, ser\i ;ecclesite; Albericus ortolanus; Teobaldus faber; Beriiardus
parmentarius; Arnulfus, major rei illius; Rotbertus, pater Joliaiiiiis presbyteri, et
Wiardus, fiiius ejus. Voleus itaque omnipotens Deus, qui est omnium futurorum
prescius, ut absque calumpnia sua ([uiete possideret œcrlcsia, eo disponente. ad
supradictam œcclesiam Beati Martini que dicitur de Campis, venit Burchaidus de
Montemaurinciaco. de cujus boc donum, quod fecerat Paganus el uxor ejus, erat
beneficio, quod et ipse Deo et senioiibus monacbis, scilicet Cluniacensibus. in-
ibi Deo servientibiis, libciiter et libère concessit, el super sancUiin altare ipsius
Sancti Martini, quod est principale, coram cunctis qui aderant donum niisil.
Hujus rei testes sunt milites ejus. qui cnm eo veneruiil, quiqiie boc pactum li-
benter laudaverunt, quorum nomina bœc sunt: Hugo, lilius Teoderici ; (Jdo.
fiiius Odonis; Hugo de ^\arenna; Ricbardus, fiiius Tbeoderici: Pliilijipus de Tres-
luza; AMdo de Aqiiaputa; Herbertus de \ ilers. Xoslrorum vero nomina luec sunt :
Wido comes; Hudo de Sanclo Clodoaldo; \\illelnHis Marmerellus; \\alterius
major; Rogerus, fiiius ejus; Warinus et Teudo, fralres; Helgotus, et Drogo nepos
t'jus, Herleboldus, servi (ecclesia';^^altel•ius et Steplianus. custodes e(|uormn; Rot-
gerius el Piolberlus sartores; Reriiardiis parmentarius; Bernardus liospilalis. IIoc
autem l'actum est in Galba régnante Pliilippo. Cluniacensis aecclesiœ Hugone
'■' M. Edouard de Barthélémy a public- ce mémo qui lui a fait lire dans l'élibien i llisl. de Paris,
acte sous la date de t n6 {Cnrlul. de Monlmartre, t. III, p. Co), à qui il euipruulail ce texte, le
)). 57). Mais c'est par suite dune erreur nialérielle, cliill're Jicxvi au lieu de mxcvi.
ÎZi2
CARTULAIRE GE.XERAL DE PARIS.
exislenlo ahbate, apiid Canipos siil) eo Lrsione priore. Willelmo episcopo uibis
Parisiace, aiiiio Domiiiicc liicarnatioiiis irxcvi", iiidictioiie iv. Qui hœc supradicto
sprclosiaî ahstiilcril . ciit aiiallieina.
A. Ciipiu du \ii' sirclo, à la Bilil. nal., ins. lai. 10977 [Lihi>)- Tcstamciitorum th Saint-Marlin-dos-Cliamps ).
fol. () v".
1 17
Vers lOOfi '.
Acccnseiuent des olilations dp l'église (h Montmartre à un laïque nommé Bernanl.
^()l^lm t'sse vokuniis coiilciiipoi'aiieis et j)osleiis iioslris, (pioiiiam parva ifclesia,
(pic iii toile Montis Marliruin est et a \iil};o appellatiir Sanctiim Marti fi uni, ei'at
oliiii laicofuin hoiuiuuni, qui, pi'o absolutionc peccatorum suorum et sainte aiii-
inai'uni suarum coiisequeuda, eaui dederunt Deo et Sancto Martiiio de Campis, et
doniiio Ursoiii priori et scnioribus ejusdem loci. Domiius auleni Urso, assensu
sciiioiiini et i()|;atii laiconini, concessit oblatioueni totaiu que alïeiTetur iii eam
Bei'iiardo laico, in vita sna, ad censuni x sulidoi'uni. quos persolvet ad fesluui sancti
Joliannis IJaptistç, singniis annis, eo lenoi-e nt, in die moi'tis ipsius Bernai'di,
prel'ata oblalio Sancto Martino remaneal, et quicquid facultatis eo die Bernardns
liabncril Sancto Martino i-elinquat, pro anima sua; et duni vixerit, missani cele-
Inaii (acicl in ipsa ;ecclesia l)is \el 1er in ebdomada.
■\. (".opic tin Ml'' si'''cle, à la BiUl. nal.. ins. lai. 10977 (Liber Trstiimenliirum), fol. 1.") r".
118
lU9(i, l'i juillol. NÎUES'S'.
Bulle (lu pape [ii'i)aiii II . plaçant sous la piolcction du Saint-Siège le prienir do Saint-Marliu-des-dliauips
et loul ee (|ui lui appartient.
L'i'banus e[)iscoj)Us. scrviis ser\oi'uin Dei, venciabili Iratri Hu;>oni, (lliniiaccnsi
'"' Nous laissons à cette pièce la date (jue lui
ont donnée les premiers éditeurs (.\Iarrier, Momisl.
'■('U.S. Malt. lii.sL. p. ;!i(). et (■;«//. Chrisl. , t. Vit.
iiistr.. roi, /i()ï. En réalité, elle peut être posté-
rieure de (pielques aniK'es.
'•'' Cette bidle est g-énéraleiiiciit rapportée à l'an
iof)7 (Bréquigny. Tnhic dcx Diplômes, l. II.
p. :îf)8; Biillar. ord. Cliiniar. , p. :>(); Marrier. Mo-
unsl. i-Pff.S. Martini de Canipi'i liist. , \). i'i8: Eéli-
Ijieii. Ilifit. de Paris, I. 111, p. 5a; Migiie. Pa-
Irol. . t. (iLl, p. '170), (pioiipie l'indictioii iv et la
i\' année du poulilicat d'tirbain II ne puissent con-
venir qu'à l'an io()f). Or, cette seconde date seule
est admissible, car Urbain II passa la plus grande
partie du mois de juillet 109(1 à Nîmes, tandis qu'en
1097 il resta tout Tété à Rome ou au.>L envi-
rons. (Jatlé. I\p(jesta pontifcuin roman. , a'édit. .1.1,
|). G89.)
CARTULAIP.E GÉiNÉHAL DE PARIS. 14:i
abbati, saliiloiu et apostolicani beiuMlidioiiem. Pie voluatalis postulatio effeclii debel
proseqiienle coaipleri, quatiiius et (le\utioiiis sinceritas laudabiiiter eiiitesrat cl
iilililas poslulala viros indubitaiiter assumai. Tue i;;itui' voluiitali et ooiuuuuiis lilii
Lrsionis prioris postulatiouibus auiiueutes, beati Marliiii nioiiasteriuui, ([uod de
Cauij)is dicitur, in l'arisiensi parrocliia situni, presentis décret! auctoritate niuiii-
raus, ul,([uemadmodum Cluniacensis cenol^ii membra, senipei-sub apostolicç sedis
tutela permaneat, et euncta quç ad locuni ipsnui in prçsenliai'uui peitinere videntur:
ecclesia vidclicet de Agenvilla, de Novavilla, de Mareio, de Moule Mailyruni, (b'
Loveriis, de Castenio,de Nota Sancti l^'uiijjii, de Nota Saucli ^bu•tiui, de Dereii-
zegio, de Balbiiieio, de Cabno, de GonlbuMitia, de Ca])eio, de Foutauis. de
Fbumua re;jia villa, de Valle villaris, de Ab)utiaco, villa que dicilur Buuzeia. Nu-
cenuiu uiaguuui, Nuceiuuu miuus, Auetuui. Majoriolas, Saucta Geuiuia, Hodain
villa, Ursouis villa, Clauiardum, Sorvillare, Pentiuuui, Cevi'enuuui, Sanctus Hv -
larius, cuui ecclesiis et pertiueutiis eoruiu, ecclesia etiaui de Goua. de Boiiella.
de Pringeio; quicquid preterea idem locus bodie juste pnssidet, vel colla liDiic
boue memorie Ileurici, Francorum régis, (|ui ejusdem loci buidator extitit, vcllilii
ejus Pbillip[)i, cujus donatiouis cella eadem ad vestrum cenobiuiu uoscitur pei-
tinere; quicquid a quibuslibet fidelil)us. de suc jure, eideui loco collatuui est, vel
in iuturum coul'erri contigerit. Deceruimus ergo ut nulli omuiiio bominum liceal
idem cenobiuiu temere perturbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablalas re-
tincre, miuuere, vel temerariis vexatiouibus l'atigare, sed oumia intégra conser-
venlur. eorum [)ro quorum sustentatione ac gubernatioiuî coiicessa sunt, usibii-^
oniuimodis profutura. Si qua igilm- in crastinum çcclesiastica secularisve persona
bujus decreti paginam sciens, contra eam temere venire lem[)taverit , secundo
terliove commonita, si non satislactione congrua emendaverit, poteslatis lionori^-
que dignitate careat, reanique se divino judicio existere de ])er[)elrata iui([uilati'
cognoscat, et a sacratissimo cor|)ore ac sanguine Dei et Dornini redenqitoiis nos-
tri Jbesu Gbi'isti aliéna liât, atquc in cxtremo examine districte idtioui sul)ja-
ceat. Gunctis autem eidem loco justa servantibus sit [)a\ Domini nostri .lliesu
Ghristi. qualinus et lue fructum boue actionis jjerciplant et apud districtum
judicem pi'emia i'terne pacis inveniant. Amen. [Anu'u. Anicn. Daium Nemausi, per
manuni .loannis, sancte Piomane ecclesie diaconi cardinalis, ii idus Julii, iudic-
lione IV, Incarnalionis Domiiiicfc anno m xc vu", poiitiHiatiis aiilcm domini Ui'bam
secundi pape ix"] "> .
A. Copie (lii Ml' siètii-, à l;i Bil>l, iiat., ms. lat. l'f'j'i'] {Liber Tastaïuciiloriim), fol. iV'" r°.
''' Les imils ciilrp [J manquent dans la copie A. Nons n'avons pu rolrouver la ropie d'après lacpie
ils onttHi' [lublii's par Marrier el les aulres éditeurs.
1/i/i CARTILMRE GENERAL DE PARIS.
1 19
1097. — Pauis!'!.
Dniiîiliori iiM clinpilrc do iNcjIre-Dnnie, par Guillaume, évô(jui"' de Paris,
de réjjlise Saiiit-Cbrislophe en la Cité.
DE SANCTO CimiSTOFOUO PRljCEPTLM.
% lu iioiiiine saiicle cl individu^ Trinitalis. Divinarum scriphirariiin aiiclorita-
lihiis iiiloimainur, Irpruioiiliiis aulem Apostoli monitis, quasi quadaiii niaiiu solli-
ciliidiiiis, l'xliorlamur iil, diiiii leiiipus lia])eiiius, boiiiim ad oinnes. maxime aiitem
ad domcslicu.'^ lidci, oj)efemiir, et peccala iiostra demosinis rcdimentcs, amico.s et
rcccptores nol)isiii clcnia labernaciila l'aciamus. (Jui.s(juiseroo in midtis se memiiiii
d(;iii|iiisse. sludeal iiecesse est iliis jjiodesse, (|iioi'iuii precilnis iiidisti'iclo examine
non esl tinn-iidum in manu Dei viventis incidcre. Taliltns autem Jiumililas nostra
placerc non dilïeiat cl nccessaria peteiitil)ns babundans niisericordia manu benedic-
tionis non icliaiiat. E<[o i;;ifur \\ illeinnis, Dei niisericordia l^niisiornni episco[)us,
anle incnlis oculos dieni ilbun rediicens, et pericubim anime meç, acusante con-
scientia. meincns, canonicis beafe Dei genilricis Marie qnandam çccb-siam, iiifra
niuros civitalis Parisii silani. et in bonore bcali Cbi'istolori marliris Deo consecra-
tani, precibus noslrorum amicornm, el assensu domni Vnljjrini. ejusdem civitatis
arclii(baroni, Hberam ctquietam e|)isc()paHauctoritale concedinuis,et qnicquidjuris
in ca olilinuinnis, perpctno cis ba])endum donamus. Ul antem liocdonnm firmum
inconvidsuuKjue pcrmaneal , cai'lam istam fieri preccpiinus. manuque pi'opria
lirma\imus, manihusque canonicoi'um rujstrornm firmandam tradidinuis. Aclum
Paiisius, in ca])itulo Sancle Mai'iç, anno ab Incarnalione Domini mxcvm, re{jnaule
l'liib[)po icjje anno Iriccsimo oclavo, Winelmo vero anno primo, imb'cliones v,
concurrentes m. c|)a(t(' ini. Signum VVinelmi (>piscopi. Sijjimm Fnbonis decani.
Signum riualeranni precenloris. Sitjnum \nlj;rini ar(dii(baconi. Si<;num Ste-
|)liani arcliidiacom. Sijfniim lîainajdi arcliidiaconi. Sijfnum Iiolljcrli sacerdolis.
Sijfnuni fîoib'i'aimi sacenbitis. Si;;niini l!o;;cri sacerdolis. Sijjnum Ansclicri dia-
coni. Si<>num Pontii diaconi. Sijjnum llaenrici diacoin. Siijnum Tedoini subdia-
coni. Si'nium Nanleri subdiaconi. Sijnium llii'îonis snbdiaconi. Sif;num Lisiardi
'' Il rdsullo (les sjncbronisnies contenus dans p. 5(Jo), (i"apiès le (irunil Pastoral de Nnlre-
relle pièce fpi'elle doit se iilacei- entre le [iiois iraoùl Datne l'a datée à tort de 109;). Mais il en a donné
et le mois de novembre io()7. Dubois, (jui en a [mo. seconde fois le texte sous la vraie date (/A/V/. ,
publié un rrajjiiient [Ilitl. cccks. Paris., t. I, p. 707).
CARTLLMai- GENERAL DE PARIS. Ii5
iicolili. Sigiuiia Pétri acoliti. Sii;niim (loderridi acoliti. Antelmus caiicellarin?
>cripsil.
A. Original en forme do cliirograplie, avec traces de sceau, aux Arcli. nat., K. io, n' G''.
B. Copie du ïii" siècle, aux Arcli. na(., LL. 177 {Livre noir de Xolre-Dame), p. G2.
C Copie du un' siècle, aux Arch. nal., LL. 17.") (Grand Pastoral de ^iotre-Dame), p. 8i6.
D. Copie du xiii' siècle, aux Arcli. nat.. LL. 170 ( Pf(i( P„s(o™/ de Notre-Dame), p. i4i.
120
1097. — P.»Ris(".
Concession par Guillaume, évêque de Paris, aux chanoines de Sainl-Gerniain-lWu.'cerrois, d"uue prébende
dans i' église Notre-Dame, en échange de la terre dWrnelie en Beauvaisis. par eu.x cédée à l'église
Saint-Quentin de Beauvais'"'.
Actuni Parisiis, in capituio Sanctae Maria', anno ab Iiicarnatione Domini mxcmi, rejjuante
Philipiio rege xsxviii, Wiilelmo vero episcopo anno i, iadiclioue v, concurrente m, epacta un.
Signum Willelmi episcopi. Signum Fuiconis decani. Signuni Gualerani pra'ccntoris. Sigiiuni
Vulgrini archidiaconi. Signum Slepbani archidiaconi. Signuni Reynakli archidiaconi. Signuni
Roberti presbyteri. Siguuni Goderani saeerdotis. Signuni Rogeri sacerdotis. Signuni Anscerii
diaconi. Signuni Pontii diaconi. Signum Herrici diaconi. Signuni Theodoini subdiaconi. Signum
Aantonis subdiaconi. Signum Hugonis subdiaconi. Signuni Liziardi acolylbi. Signuni Pétri aco-
lyllii. Signuni Godefridi acol\thi'^. Anielinus ctmceliarius scripsit. Signum Hainionis. decani
.Sancti Gerniani. Signuni Danielis sacerdotis. Signuni Johannis sacerdotis. Signum \uigrini.
Signum Anselmi. Signum liichardi. Sijinum Ursionis. Signum Gilonis. Signum \lljrrti. Signiui!
Hutonis senescalei.
Edil. : («) Gall. Clirisl. nova. t. VII, col. g.'iS.ev arcliivo S. Qiiintini.
121
1098. — Pi
Donation par (iuillnume. évêque de Paris, au prieuré tle Saint-Martin-des-Ghamps .
des autels de Montmartre. Pantin, etc.
GUILLELMLS EPISCOPIS PAIilSIENSIS DK ALTARIBUS.
Iii noniiiit' Patris ol Filii et Spiritiis Sancti, amen. Saiictofuiii canoiuiiii auctoii-
'"' Cette pièce doit .se placer, comme la précé- ici. Elle a été publiée dans la Gallin clirist. , I. \ .
dente, entre les mois d'août et de novembre instr., col. aig.
1097. '' Toutes ces signatures se retrouvent dans le
''' Cet acte fut coulîrmé peu a|irès par ime bulle même ordre à la fin de la pièce précédente et au lias
d'Urbain II, (pi'il nous parait stiperlln d'insérer de la suivante.
Carlul. — I. Il,
1^6 CARTLILMUI': GENERAL DE PARIS.
taie didiciinus et prioruia palrurii institiUioiiibus edocti sumus nos do possessio-
nihus noslris impertiri debere (•iiiiclis Deo servicnliljiis. Ifjilur aprobato consuc-
tu(b'iiis esl in l;]c(,'lcsia oninia cuin l'ialribns soinj)er liabere connntuiia. In lioc
l'nim maxime carilas coniprolialiir, pei- quam Dei misericordia comparalui', si
cai-italis hiicl.us Dei fidelilms lideliler cxibcahir. Proljalio enim dilcclionis exi-
bilio est, (ipei'is, (piod per ipsiiis veritatis testimonimn satis evidenter sanclum nobis
intimât Eiivan<;cliuni. rrQni ba])et. incpiit, mandata mea et servat oa, ipse est qui
(Hb'fTit men. Erijo (pii caritatem babet,operil)us eam majjnificare débet. Ejjo itaque
\\ illejiiuis, Paiisiensis episco|nis, nolum volo fieri, non minus l'utuiis (piam pre-
sentibus, quod monaclii Sancii Mai'liiii Parisii de Canqtis nostram adicrunt pre-
.«entiam, rum quibusdam nostris l'aniiliai'ibus, (jui, supplicandu nobis, niultiplicatis
|)etierunt intercessionibus, (pialiiuis, ad sustentacionem iValrum, altaiia (|ue sub-
scrijtta suiit, ia (bocesi nostra sita, monasterio Sancti Martini de Canqiis iu pcrpe-
lunm habenda concederenuis, videbcct allareMoulis Martirum, et allare vilb; qu(,'
(bcitui'Penlimim, aUaie etiam ville ([uam vocamus Derenciacum, et altare villçquç
(bcitur (laslanelum, et duas partes allaris que dicitur Luveris, dnas pai'les eliani
altaris vilb; (pie (Hcitur (loniluentinm, altare qnoquc vilb; (pie vocatur (Jkiiiiarl.
Quorum postulatioiieni exaudiri deljcre decrevimus, tam pietatis ailectu (piani
supi'adictis auctoritatilnis. Adibito ijjilur assensu et coiisibo arcliidiaconorum nos-
Iroruin, videlicet Yuljjriiii, et Ste[)liaui, et llaiiialdi, et eleri nostri tocius, supra-
dicta altaria supradicto moiiasleiio Sancti Martini de Gampis omni tempore pos-
sidenda roncessimus. lieliiiuiiiuis lameii eceb'si(; nostr(; ipsuruni altariorum debitam
obedientiam, et sinodum, et circadain. (Juod ne prolixitate tenqioris valeat abo-
bîri, pbu'uit nobis scripto menioric' commeiidaii. Si;;iia iiitstra (|ii()(pie subscrijisi-
mus, nianiltus noslris tangendo lli'mavimus, ne (pia \ ioleiitia eoi'riimpi pnssit noslris
suceessoribus. Sijjmim Wilbdmi (qiis(u|)i. Sij;nuin Fulconis decani. Sijjiiiim Gua-
biranni |)reccntoris. Si<>iiuin ^ ulgrini arcliidiaconi. Sii;nuni Siepbani arcbidia-
coni. Sijjnum l{aiiial(n ai'chi(bac()ni. Sienum Goib^i'anni saeerdolis. Sijjnum l\ol-
l)éili saeerdolis. Si|;iiiim liojjcri saccidotis. Si<;iniin Anscbeii b'vite. Sijjiiiim Pontii
b'vite. Si;;niim Haeinici bjvile. Si{;iiuin lluijonis subibacoiii. Si<;uuin Tedoiiii sub-
diaconi. Sij;iiuni Aihiin subiHaconi. Sijjnum Eisiardi acoHte. Sijjnum (îodel'ridi
acoble. Sij;iiniii l'ciri arolile''*.
Aclum l'arisiiis. in (;aj)ilulo Sanel(> Marii;, anno ab Iiicarnalione Domini M^xavui,
repliante Phibppo re|[e anno xxxvm, Willebiio episcopo anno m, in(bcliones vi.
epacle xv, coiicurreiiles un. i*]];() lîiear(bis cancellariiis scripsi. Isli siinl iaici testes
qui [)resentes liuue, (piando isia caria iii'mala est, iu capitulo Saiicl(; Mari(' : Iliijfo
BardoHs, llachilbis scMicalcus, IJdo de Saiicto Glodoaido, Olricus l'ab'onaris, Willel-
'■'' (If. les s()iisci'i|ilioMs (le nus pii'ccs 11 ' i i () el 120.
CARTLLAIUE GENERAL DE PVP.IS. Ui7
mus iiepos Hugonis, fjcriiiuiKliis, l'^wardus, Asceliuus, (lodclridiis Doiel, Gua-
rinus Teon, [Ierlel)oldiis.
A. Original en foririe do (:liiroj;i'a|iljf, avrc liâtes de sceau, aux Airh. nat., S. i.'i.'i7, n° if) (alias K. -jo,
lî. Copie ilu Mi'sii'cl.', à la ISiM. nal., ins. lat. inr,;; i Uiry TvsUimndnnun .le Saiiit-MaHin-des-Clianips) ,
loi. 80 s".
C. Copie (In w' si.'cle, anx Ar.li. nal.. LL. \?,:,-^. (Cailnl. de SainI- Maiiin-des.Clianips), fol. -17 r".
I). Co|iio dn \vi' siècle, anx Arcli. nal., LL. i.'jâ.i (Carlid. de .Sainl-Mai tin-d>'s-Clianii>s). lui. 'À-j 1°.
122
lO'.M), :!i mars, — Pahis.
Kehanp-e de viones enli'e le [ji-ieiiri' de S;iiiit-\Iai(in-des-(lliain|is et lleriiiin, lils d'Alard "'.
Noliim omnibus saiiclç matris /Ecclesite filiis, tam [ireseiitihus (|iiam l'uturis,
(|uatiiiiis ego Lrsio, Dei gratia moiiasleiii Sancli Alaiiiiii [irioi-, cl Walteriiis ca-
merai'ius, conseiisu atque vuliinlalo locius congregatioiiis ipsiiis inoiiastcrii, ciini
Heiluino, fdio Aalardi, quasdaia viiieas commiilamus, qufc et iiosli\'e utilitali el
sufle hoc modo magis videiilur conveiiire. Ipsc eiiim Herliiiiiiis lial)eiis ([uiuquc
(juadraiites viiiee apiid l.oiciilar Dro^gonis, fdii AulVedi, nostris viiieis propiores
et iiobis uliliores, eos dat iioliis, et loco dloriim vu quadraiites iiostros aceipit a
nobis. qui lueriint llaiiierii defiiiicti et Haalierli, qui suul siii ad locuui uomiue
Chaiidulsaccuin; et eo lenore, [)ro comuioditale ulioi iiiu(pie, hoc auctum est
ut et nos et hic ibi Deo sei'vieiites su[)iadictam viiieam sint^ cahim|)Hia aliqua
halteaiiuis perheiiniter, et ipse Herhiiiiusct sui posteii ilhun (pic luit noslia pcr
successionis seriem iiicoiivulsc possidcaiil.
Actum monasierio Sancli iMartini, a kalendas aprihs, régnante Phih'ppo piis-
simo rcge Fraucoinim, vivcnle A\ iHcbiio, Paiisiacç se(bs anlislilc, aniio auteni
Incarnationis Dominicç m" lww"" \iiu"", iiubclioiic vu'\ Imh' siinl lestes e\ pai'te
I noslia], scilicet : ^^ahe^ius inajor. Hcilcboldus atque lliiardus liuphus; e\ parte
vero Herluini : Iiolgerus, Fiilbertus, Frerricus, Bernenis, (iazo, Ainbeitiis, Alal-
gerus, Laurenlius, Wariniis, Toboldus. Osoldus, A(hun, at(pic (loiislancius et
Petrus sacerdos.
A. (^opie dn \\\' siècle, à la liilil. nal., ins. lai. 10977 (Lilipv Tfsliuiinihn-iini île Sainl-Mailin-des-Clianips) .
fol. -28 v".
'' Nous ne connaissons pas les iiiiineuhles nieii- ccmenl de l'année. Eu elTel. . le cliillVe de rindicliou
lionnes dans cet acte; aussi l'aurions lions iaiss(' de ne peut convenir ([ii'à l'année loijg, or Pâques
côlé, s'il n'avait une assez gi-anile importance au tombant cette année là le 10 axril, cette pièce qui
point de vue chronologique. Il prouve en elTetque est du 3i mars aurait porté le millésime de ioi)8
le style de Pâ(jups n'('lail pas encore d'un usage au lieu de i 0^9, si l'on avait commencé l'année à
général dans le diocèse do i'aris, pour le conmien- l'à(uies.
I'i8 CARTL'LMRE GE.\KRAL DE PARIS.
123
Fin flu xi' siècle.
Aciold suivi d'dchange eutre un nomuié Payen et les religieux de Nolre-Danie-des-Chaïups ,
au sujet d'une donation faite à celle (îglise par GeolTroy, frère dudit Payen.
-XOTICIA DE FONTVNETO.
Fraliiiiii Mi(;c«;ssoriiiiiquc iioslroriiiii pnidciilii; iiolifioîii'c voluimis qiiod homo
(|iiidain, iiominc Gausfi'edus, o\ cJcricali ordiiic ad secularcm militiain ooiitra
jus et f'as roii versus, cuin (|uadam die ;jravi infirmilate ojtprinicreUir, se iiio-
iiaclium fiei'i jxjslidavil el luonachis Majoris Moiiaslerii, qui Parisius commora-
haiiliir, se et lerram suani de Celsis, Pagaiio IVali-e suo aiiniienle, attrilniit. Sed
niulier, quant sibi illicite adjunxerat. leiraiii illaiii cepit caluinniai-i, et, ])i'o filio
quein ex co [jeiiueial, IciTain ad se allinei'e dioeltat. ^euil^ll■ ad judiiiiiin. Illa
vei'o senticns se prejjravari, sc<|ui iioluit judicium, sed ii]jiislc, sicut prius. cepit
caluiniiiaii. Pajjaiuis siquidem, supradicti GausIVidi fi'ater, liée audiens, di\it mo-
iiacliis ut cum ea aliquo modo pacem lacèrent, et ipse pi'elieret eis, pro illa terrii,
com])ctcntem et sine ulla caluniiiia coninuilationem. Dederunt igilur nionaclii
inulieii solides e, et calunmiani Panano et nionacliis omniiio dimisit. Paj;ainis
vei'o ni arpeinios vinearum apiid Parisius, et ((M'raiii araltileni, quanluni pi'ilind
ad iiiiain carrucain, in villa que Foiitena nuncupatur, et iiii°'' ai'|)Cinios pratoruni
nionacliis delilieiavil. Ilujus rei testes suiit liii ipii cum nionacliis ad placitnm
ieranl : \nlj;riiius cauoiiicus Sancle Mari(\ Walteriis de lîannoilo, Ernoldus
nepos ejns, IJnrdinus, Lisieiniis, jiadulfiis de Bailloilo, Winerannus di; Saiicto
rierniano, Injielbertus de Laiaco, Nanteriiis de Castanelo, Alainardus de (loloii-
;;ia, Asclio miles l'ajrani. Moinulii : liolberliis Parisii el Andréas Monlisfortis,
lamnlus (Hjruni . Piolliertiis Abeliniis. (}ui cum iniiliere vénérant rneriiiil liii : Tlieo-
lialdiis de Caslelloloite et )\ alclieriis IValcr ejiis, l^i.ijanus de \illaiio\a, ll( r-
Inmus de (laslanclo el (iislelierlus. Hiijjo i'iclliis. Facla ijjiliir liac concordia,
cum iiioiiaclii porrexciunt ad optinendam teirani siiam de Fonleiia, inveneriint
olisi'ssam a ipnliusdam milililms, Itelliiiii et disc(irdiaiii cum Pajjano liahenlibus.
Aulereliat cmm Paj;anus cuidam niilili, iiomine Odoni . Icoduiii suiuii . qiiem,
paliio jure, ab ipso Paj;aiio Icnere deb(d)al, el niiillolics ab (m» et ab amicis ejus
rojjaliis ut ci rcddeicl , reddeie nolebal. l iule illc et aiuici ejus, ira cominoti,
snpradiclam villani Foiitenani cdiiciciuavcruiil et ouinino destriixerunl. Diiupie
discordia bec iiiler eos perdiiravil; sed tameii, Deo aiinueute, mcdiaiilibus iiio-
iiacbis liolberlo cl Aiidica , ad ciuicordiam \eiieriiiil. Dederiiiil aiihuii monacbi
])ro concordia i'ajjano palirrej;uni uiiniii, (pieiii valde cupiebal ; et ipse dédit nio-
nacliis duos arpeinios (erre, ad bospitandos a^p'icolas sues, juxla ecdesiam, et
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 149
lucuin ad onine opus nioiiaclioi'um, omnibus temporibus, et ad hospitaiidiiin agri-
colas solunimodo. Hujus rei testes sunt liii qui ad concordiain veiicraut : Waszode
Torota, Symon de Arsecio, Odo Cailla, et Odo cujus erat coucordia, Walclierus
Warullus, Ernaldus Levrcllus, Durandus d(; Malobuiso, i'afjaiius fdius Arclieii-
baldi, Albeitus de Paleso, Raduli'us de lîailluilo, Tij^;oiiiis de Foiitanelo et Alel-
nnis, Giroldus Ponberius, Willelmus lainulus iiioiiacboruiu.Iii ciastinuni abieruiit
monaclii in villam que Coloiicbia nominalur, ubi erat conjunx l*a[;ani, et ibi. ea
présente et annuente, itoruni donavit Pananus nionacbis quç supra diximus :
terram arabilem ad carrucani unani, lui arpennos pratorum, lucuniet n arpennos
terre ad hospitandum agricolas, et ecclesiam, et onine quod ad eani pertiiiet,
atrium et onuies décimas. Oinnia bec liljeuti aninio concessit nionacbis Bealrix,
uxor Papani, bis audientibus : Panano conjuge suo, Albeito de Pales(j, Radulfo
de Bailloilo, Symone de Castaneto, armigcro Pagani, Giroldo Ponbeiio, Mai-
nardo de Coloncbia et Aszone, Nanterio de Castaneto, Willebno monaclioruin
faaudo, Rogerio blio Orieldis de Medanta, et duabus niidieiibiis Iliblcbui'ga l't
Albereda <".
A. Original, aux An.li. nal., K. 20, n' G-' {alins, L. lôo'i).
124
Fin du \i' sircle
Accensement par Ispiiibanl, nliliL' ili? Sainl-Gerniniii-rles-I'R's.
(l'une terre située nii delà du Graud-l'unt, ;i Paris.
In Dei nomine. Ego Isembardus, abbas cenobii Sancli Vincenlii Sanclique Gei-
mani, significo cunctis Cbristi fidelibus, tam presentibns cjuam bituris, ipiod
cuidam militi, Flolierio nomine, concessimus, in suburbio Parisii, vidclicot ultra
Magnum Pontcm, de terra Sancti Germani pertinenteni ad capitium, duas jier-
ticas et dimidiam in longitudine et très perticas et dimidiam in latiludine, sub
censu septem denariorum, in festo sancti Andrew annuatiin pcrsolvcndo; supcr-
fluum vero terrœ ultra predictas mensuras sibi concessinuis quietum. Si autem
census ultra octo dies predictae festivitatis tardaverit, lege ])ersolvat el ininnuH
perdal. Hoc doiiuni sibi sidj cirograpbo ad lacienduin ipiicquid Vdluciit, salvo
tamen censu, manu nostra subterlirmavimus et, annuentibus IVatrihiis nosliis.
eisdem firmandum tradidiunis.
Actum monasterio Sancti Germani puldice.
Sifiinum domni Isembardi, abbatis. Si.'ruum Rainoldi. Si"num Walterii. Sii'iium
'' Ces deux derniers noms , quoique de la même main , ont élé dcrifs aj)rès cou|)
150 CARTLiLAIRE GENERAL DE PARIS.
Adciiiari. Sijjimiii Pelri. Signuni rioU)L'rti. Sijjnuni Mtalis. Sigiium Golberli. Sir>-
iiiiiii Alijrrii. Sijjiiiiiii Odoiiis. Sijjiiiiiu Osbei'iii. Sijjiiiim Fiilcoiiis. Si;;iiiiiii Waldrici.
Sijjiiimi Walchcrii. Sij;iiiiiii Aiidrcr. Siijiiutii A\ allcrii. Sigiuim Josccliiii. Sij;iuiiii
Siiiioiii^. Si'jiiiiiii J.isiardi. Sijjniiin Froiinuidi. Si{]iiiiiii Gozliiii. Siijniiiii llorici.
Sijjiiiiiii Aiiselli. Sijjinim lloll)erli. Sigiiuin Fulcoiiis.
Tcsics iioslii de liac re : ^^ iiici'aïuuis, Giroldiis nialriculaiiiis, Gii'oldiis lîorims.
(iislchcrtiis Norniaïuius, Odo iiiariscalcus, Ilcrricus. Testes sui : Stepliaïuis co-
;;iiatus ejiis, Herluirins et RotLeiiiis ne()oles ejas, Deusguarl, Morardus de Moste-
riold. Giislciiiai'us caiicellaiiiis scripsil.
A. Cojiio ilu \ii' siècle, à la Bilil. ikiI., ms. l:il. 10977 {IJbcr Teslamenturuni de SMinl-Marlin-clcs-Cliainps),
fol. ;i 1 v".
125
Fin ilii \i' siijcli'.
\ciil(' ]iMi' lin nniniiii' (l:ilrr;iii iiii iirioiirii dp Saint-Miirliii-dos-ClKinips do deux iirpcnls de terri.'
si lues près de ce monastciT.
Taiii |)ieseiilil)iis (|iiain liiliuis iioliim sil oiiiiiilius (jiiud cjjoAN alcraiiiiiis Saiicli
Marlini a^cciesia' duos ari|ieiiiios leri'U', quaiii juxla eamdeiii a'cclcsiaiii possidc-
liaiii. Irado atijiic iii porpeluiiiii , pro iiiei saliile. iiecnon lamen |)ro w sulidoiiiiii
|)ii'ci(). eidein lialioiidain coiicedo œc('l('sia\
Siil) (|ua linnilalc liaiic cailulain (iiiiio, lus lcsLil)iis rohuralaiii. Sijjiiiiiii Uale-
laiiiii. Sii;iiiim Drojjo. Sij;iiiiin Ijeiiieri. Sijjiiuiii ^\ idoiiis. Sijjiiimi lialierii. Si;;iiiiiii
W iiiicii. Si|;iiiiin liaiiiaidi.
\. (;»iii.-,lii Mi'sin'r, M 1.1 |{il,l. liai., iiis. lai. i(.(j77 {l.ihrr TfsUimiidKrnin de Saiiil-MailiiJl , loi. ;!.") \°.
\-l(\
DiiiKilinii |inr (JLierrv. 111:^011 d' \iidi;;ii'r de (irèvf. .'1 IV>j|lise (\r SiiiMl-M;irliii-di'^-(Jii;mips,
di' i|iiah(' iirpi'iils de \ij;Mcs ' .
NiihiiM sii (iiiiiiiliii> Glirisli lid('lil)iis ([iiod W eiricu^. iH'|t(is \ldi;;eni dcfii'cxa.
di'dil a'ci-li'siir Saiii'li Marlini de Gaiiijiis (|iialniir ai'|ii'ii!ios viiicai'iiiii , aiileqiiaiii
diciii claiidei'cl exliciiiiiiii. Nain, cuiii jaiii iidiniiilalc! (jiia et morliius esl deliiie-
' Crlle pièce i?l l;i Miiv:iii(<' sonl <-çrl:ii ni ni's d;iiis di'iix iiclns de loij^î cl io()(), que nous
di's dernièri's iiiiiii'i'S du M' sii'cli-, c,-ir (111 icliajuvc :iviiiis dnniK's ci-di'ssus (\()ii' nos n"' 110 cl
1,1 plupart des personnages ipii \ sont iiirnlion- 1 1 ti 1.
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 151
ri'tiii-, voiiit ad .Tcclesiam Sancli Martini <;t doiium posuit super principale altarii
manu propria, cl i1i\it : rSancto Martiuo lias viucas do pro animç;' uieç rorpiie et
antecessonbus lucis.n Post lia'c autcni icdiil ad donium suani, cl, inl('i'[)osilis
aliquot diehus, prescnteiu liniviL vilani. Iluju,s roi lestes idonei sunt lii : Walterius
major, et duo iValres ejus Tlieudo et Warinus, fJerIel)oldus,l}ernardusde Aneto,
JunensC, Land)er[us ad Rarbani, Fredericus de Sanclo Marcello, Adalardus de
Bcrzilz, Beruai'dus de Corona Dei.
A. Copi.' ilii vil' >lè<-lo, à In liilil. liai., iii-^. l.it. 1(1977 C^''^'"'' Tealiimciiloruin île Sniiil-Marlin), fnl. i»! v .
127
Fin (lu xi" sièrio.
Echang-e cli> vijrnes enti'o 1p prionrt' ili^ Saiiil-Marfin-dos-Cliamps cl Garin (1rs Clianips.
Ut in pace consistant bona ./EcclesicT, notuin lacimus bis qui agnoscunt se filios
ejus esse, quod Warinus de (lampis concessit œcclesi;e Sancli Martini de Cam[)isvi
arpennos vinearum, a^idem «Tclesia» pi'opinquos, propler v arpennos jacentcs
apud Mouleni Magniacuin, ab eadcm <Tcclesia reniotos, et proptcr xl solidos. Hoc
concessit Odelina, uxor sua, cuni Bartliolomeo lilio suo,dato sibi uno denario,et
Aldegunda lilia,cui pro erneiidis solularibus sex denarii dati suul, vidcnlibus illis
qui adruerunl. Hujus rei testes sunt : Odo, Ivo cocus, Ileinricus fdius Fulclierii.
Rodulfus, Walterius major, Warinus frater ejus, Hugo de Aneto, Poncius, Ste-
pbanus cuslos Cipiorum, Odo de Pialo Sancli Gervasii, liolgeiius libus Wal-
tei'ii, Adelelmus, Rainaldus de Majerol. , Marlinus.
A. Copie (lu Ml' siùclc, à l:i Bilil. iial., uis. lai. 10977 (7-*'''' Tcsland'iiluniiii i\f .Suinl-Marliii) , l'nl. Iih r'.
128
Vers 1100.
Letli'(> (l'Yves, évêque de Gliarlrcs , à Foulques, d(3yen du chapitre de Paris, au sujet de deux sentence!
d'exçoniniuiiication p(jrtées par lui et que l'Efjlise de Paris n'avait pas observtîes.
Edit. '-' : ((() Jiirol, honis riiisc. Carnut. rpisl. (i5S/i), fol. laG v", ii'i'ii. — (i)JuiTl, hmus Qiniiil.riiixr.ejKal
(ifiio), p. t!i 1, 11° H2. — (r) Kniiiloaii, D. Iwiiis Cariiot. rjiixi-. opmi (i(ir)7), ■}.' pai'l., p. 5-! , 11" 1 it>. —
((/) Dulmis, llid. cccUs. l'oris., I. I, p. 7.30. — («■) Cnll. CAm/., I. Vil, iiisir., col. /ii.— (J') Miipie, Pulrol.
t. CLXIl, roi. i.'Si), n" 11a, irauros c.
''' Le vrai nom de ce leuioin ('(ait Juuas (voy. ci-dessus, n" 110). — -"' Cf. la note de la
15-2
CARTLLAIRE GENERAL DE PARIS.
129
1101, a'i févriprl'). — P^nis.
Donation au tliapilif de Notre-Dame par le roi Philippe \" d'une serve nommée Hildegarde
DE FII.U fiLMBOLDl.
lu uoiiiiiie sanclf" ol iiidiviiliK; Triiiitalis. Regalis celsiludiiiis ainplitmliiioni
iloccl nmltiinodo jjencficioruai IViictu jui^;ilcr exuberare, et precipue piolatis el
misericoi'diç opcribiis, vehiti qiiihusdam aroiuatuni odoribus, iadesinenler ellîa-
grai-e. Unde ego Pbili])pus, Dei gralia Fraiicorum rex, presentibus et posteris
vobinius palelicri ([iiod Fulco, Parisiensis aecclesias decanus, et preceiitor ^^ a-
bMaiiiiiis, cuin aliis optimalibus nostram adeuntes praesentiam, rogalu imillo
postidaveninl ([iiatiiiiis quanidani ancillani nostram, Giiniboldi filiaiii. noiiiine
flidegardem, in aiicillam Béate Maria? inisericorditer donarcmus. Quorum obse-
ci'ationibiis, .siiasu et consilio primaluni paiatii nostri, bénigne tandem acquies-
centes, lilio nosti'o Ludo\ico favente, et donna B[ertrada] regiiia aimucnle, pi'e-
falani ancillani cuni omni fructu qui ex ea erit, et cum omni substancia a pâtre
sibi data, sine ulla successoriim nostrorum refragacione, Béate Marie imperpe-
tuiiin liabend;iin coucessimus, et omnem in eam dominandi polestalem a nobis
l'I siiccessoribus iiostris reinovenles, canonicis ejusdem ecclesia' traiistuliiniis.
l'orro ut régie majestatis dispeiisatio rata, fixa et inconvulsa iniinile perma-
nerct , litleratorio nieinoriali j)recepinius aeteruari, yigillo et caractère [inonn-
l'rainwe) iiostri nominis bonestari, testibus corroborari, suique temporis nota
assignaii. Anuo Incarnati \ erbi mc, epacta xviii, indiclione et concurrentibus vu.
Data l'ari^iu!^. vi calendas inartii, luiia x\ii'\ aiino rcgiii uostii mju.
'' La date de celte pièce pi'ête a diverses ob-
servations : l'original porte la date de iioo. Or
le -ji février iioo appartient à la /ii° année du
règne de Philippe I" et non à la i.'î°. L'épacte
de cette année est 7 cl non 1 8 ; l'indiction est 8 el
non 7; le concurrent est C (jusqu'au aS févi-ier)
cl non 7. C'est-à-dire qu'aucune des indications
chronologi(pies ne s'accorde avec la date do 1100.
Faut-il sup|K)ser que l'on a suivi ici le style de
l'à(pies. et (pie la pièce appartient au 26 février
1101. Cela nous paraît plus prohahle. quoique
celte date ne s'accorde pas non plus avec toutes les
autres indications, car en 1 1 o 1 , le concurrent est 1
au lieu de 7; l'indiction 9 au lieu de 7; 1 an du
règne est tout au plus fi-2 au lieu de i3; mais en
revanche, lépacle s'accorde bien avec l'indication
d'année, et le ai février 1 1 0 1 tombait bien , comme
l'indique notre pièce, le sa' jour de la lune.
Ces discordances de dates pourraient s'expliquer
])ar des erreurs de copie, si cette pièce nous avait
été conservée seulement dans un cartulaire. Mais
nous en possédons un exeuqilaire avec traces de
sceau, qui a tous les caractères d'un original à
l'abri de tout soupçon. Aussi pourrait-on être tenté
de croire que la chancellerie du roi Philippe sui-
vait un système chronologique din'éient du nôtre,
si l'on ne trouvait d'autres diplômes (notre n"!!;)
par exemple), où tous les éléments chronologiques
s'accoi'denl à merveille avec notre façon de
couqiler.
CARTULURE GENERAL DE PARIS. 153
Sigiiuin Pa(;aiii dapiferi. Sigmiiii . . . biiticularii. Signuni... ' cauierarii.
Sigiiuiu llanrici lo Heruin - .
Gislcbortus caiicellarius relegendo siibscripsi X.
A. Ori''iiial avec traces de sceau, aux Anli, nal., K. ao, ii" 7.
B. Copie du \ii' siècle, aux Arcli. iial.. LL. 177 {Livre iioir de Noire-Dame), p. 2o5.
C. Copie du xiii' siècle, aux Arch. nal., LL. 17O {Pelil Paslnral de Notre-Dame), p. 36 ■.
130
1102 w.
Donadon par Avoie. abbes^^e do Saiiit-Eloi de Paris, à Renaud, abbé de ^bl^ilJIly.
(bi beu de Maisons.
HEC EST CONVENTIO FVCT.V INTER RAIWLDLM, ABBATEM DE M\LtiIGMACO. KT ADVlSAM,
ABBATISSAM SWCTI ELIGII.
In nomine sancte el imlividue Ti'iiiitatis. remuante Phili[)po Francorum rege et
Ludovico filio ejiis. jani iiiililari juvene, lacta est hec conveiilio intof Raiiialduin
abbatem et monacbos Maurigniaci et inter abbatissam Hadvisaiii et saiictiiiio-
ziiales Saiicti Elijni. Maurigniacenses siquidein moiiaclii habebant in vadinionio.
pro undeciin Hbris denariornni, locuni qui ^b?sons dicitur et teri-ani ejusdeni
loci. Qui inonaclii rogaverunt pra'dictani abbatissam et sanctimoniales ut sibi
supradiclain terrain concédèrent denominato annuo ceiisu. Hoc idem petiverunt
a Guillermo, tune temporis episcopo. ad queni pertinebat ipsa Sancti Eligii ab-
batia. .Asseiisit autem Guiib'i-mus episcopus petilioni monacboruni. pactis sibi
pro bac re sobdis 1\''. .Assenserunt etiam abliatissa et sanctimoniales: et cnmjam
nionaclii, in capitulo Sancti Eligii, conveiitionem pr»dictain, praesente Guillermo
episcopo, perfinire vellent, orta est occasio ([uedain qua conventionis eflectus dil-
ferretur. In qua dilatioiie contigit ut Guillermus episcopus llierusalem proficis-
ceretur. Quo Hierusalem prolecto, monaclii, volantes rem ceptam perducere ad
effectura, venerunt iterutii in capitulum Sancti Eligii. Ibi presentibus pluribus
clericis et laicis. abbatissa. consensu ceterarum sanctimonialium, tradidit Raiualdo
abbati et moiiacliis Maurigniaci pr<edictain lerram, quantum ad vadimoniuni per-
' Les noms du bouleillei- et (Kl çbainliricr siinl le méiiie (|iie ce -Heiirieiis Lolharing;iisi que
resle's en blanc. I'imi reti-ouve à la cour de Ijniis \i eu 1 i 1 -j
^' M. I^iicliaire a l'ail reiiianjiier a\ec raison (voir nos n"' iti-i el iGoiel en 1117 1 \oir imIco
(Histoire (lea imlitutions monarcliique'i delà France n" 1711*.
sous les quatre premiers Caj/étieii>^ . I. 11. |i. -''uo) ' (lelle cbarle est la seule (jin lasse çonnaîlre
que rlo Heruni-^ est sans doute le mol -Lnberain-' nue abbesse de Tobscur monastère de Saiiit-Eloi de
mal nrthograiihié et (|ue ce persinnage doit ètie l'aris.
Carlul. — 1. '10
l.-,/i CAIiTLlLAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
liiiclijil. <-(Misti vijjinli solidoiiiiii Parisiaconmi (Icnariorum deiioniiiiato, in Nali-
vilatc Ix'ali .luliaiiiiis Ba|ilisla' (jiKilaiinis icddeiido. (Juod si monaclii ceiisnii)
slaliild di<' non rcddideriiil l't ullia li(d)doiiiadaiii irddeie disliil(?rint, pro Ibris-
lacld (|iiiii(|iio solidos sujxM'appouciil, et (iiiot Jicbdomadas ultra j)rii?(iiiitniii Icr-
iiiiiiiiiii rcddcri! distuleriiil lot (|iiiiiiios solidos siipcraddciit. Unie rei adfiierunt
cl liane reiH eonliiniaveiiint Ste])lianns aixliidiaconiis, Fnico dccanns. Rainaidns
ai'cliidiacoiins, in ((uornni niann (juillci inns cpiscoijus diniisit cnrani et pi'oviden-
tiani episeopalinni rornni. Noinina Icslinni ipii all'nernnt seribere necessariiini
(luxinins : e\ parle sanelinnniialinni , lestes imnnnati snnt Sieplianns arcdiidia-
eonns, Fnleo deeanns, lierlninus p;pdaj;oi;us Lndo\iei re!;is lilii, Galterius filins sna?
niatiis, Ilu!;o de SaiicLo Clodoveo'''. InjM'indplins pieloi', Ilnoo pra'])Ositns Sancti
l'dijjii. K\ parie nionaelim uni. liainaldiis areliidiaconns. Alherliis et Knlberlns
canoniei, Manjjoz de Melednno. llnjjo de \alenloii. Ileiva'ns cainherlanns, lio-
iierliis lilins Ajorini, Fulherlns deSlain|)is. Bartliolonuensde Alonasleriulo, iîoher-
Ins de Sancio (llodovieo, (iiiillei nuis de Histioi'-', Hruiiest ])r8eposil,us. Teni|)ore
(jno hier liiinala snni, in Jiieriisalcni (iiiillermns i'arisiornni episcopus. et episco-
paliis erat in nianii IMiilippi rejjis, (pii heiiieno aiiiino lia'c onnna eoncessit. et rejjali
aiielorilale iii'niavil, et (•liiroerajdMiiii Inic adliiltilo sif;illi) sno rol)oi-a\il; codcni
modo et eodeni aninio eoncessit luec Lado\ieus, lilins ejus sapiens et strennns.
Aelnni pnblice in eapilnlo Saneli Kli;;ii, aniio Doniinira' Incarnalionis m" c." n",
rejjni Pliilippi régis xlii". Noniina sanctinumialinni (pue capitulo adluerunt et
convenlioncni coneessernnt : al»l)atissa Ihuhisa, Seneclieldis adliuc laica, Kreni-
Iniri'is, Herinensendis, llildcardis, Miclieldis, Joseelina Nornianna, Adelais Slani-
pensis, Av(dina neptis decani, Joscidina, Emeliiia. In<;eneldis. Aya soror liei iiardi
lij;uli, llodierna inians.
\. Cin.ir <lii uin sirilf, .1 l;i l'.ilil. n.il., mis. I.iI. û'i.l;) (Oiiliilaiiv .Ir Mon-ny), p. -^.i-j.
M
l.rllic li'Vvos, (■MMiHf (le Cluirlirs. :iii\ iircliidiiicrcs i\p l';iris \iiljM-iii l'I j'ilii-iinr, au siiji'l do l'élrcliiiii
ild ilii\cri Fiiiil(|Ucs ;i rr\('cli(' de l'nris.
Uo. Iiiiiiiilis ecelesia' r.arnolen.sis niiiiisler, dilcelis sd»i m Cdii-isio areliidiaro-
nil)ns \\ iilijiino el Siepliano, de<'(H('in d(Uinis Dei dilij;ere et (pie .lesii C-lirisli snnt
(pierere. (liiin de (deelione episeo|M apnd vos aj;eretnr. et a (piilinsdam veslrnni
doniniis Fnleo deeanns vcster eli'ferelnr. Iialiila est, ni andi\iinns, inler \os leda
" Irisez fn!e Sinirlo ClodiuLldn-.
iit^liii/.y.
■' I/iirii;iiKil di'v.iil |i()i-l('r -Rislizi- 011 -Hislisi". iorme ;iiicieiine
CARTLLAIRE GHNKRAL DK PARIS. 155
contentio. qiiae et imiltorum aures olleiuleret et de ecclesia vestra non Ijoiiuni
odoreni lonye lateijue dispei-<jeret. De obtenebrata itaque pacis vostrœ serenitate.
fraterna compassioiie doluiiiuis, ([iiia (jiue <ji'avainiiia de Iratenio scliisniale eccle-
siis eveiiire soleaiit, experiineiilo didicimiis. Petitiotii vestne taiiien hoc respoii-
deiiuis. quia élection! doinni Fulconis vel altcrins assensuni non dabiinus, nisi
queni aiit clfri [)b>l)isque consensus elejjeril, aut nieli'opoHlani jiidicium cuni con-
nivenlia ' sulVra<j;aiieoi'uin, babita letjitima discussione. probaveril. Considcndo
ilaque nionemus IVaternitateni vostram ut nenio vestrum in tanlo disciiniine pii-
vata odia exerceat. iiulkis piixatuni honinein vel privatuin cuminoduni qua'rat.
nullus iVatrem suuni publica inlaniia pulset, nisi judiciario ordiue [)robare possit
quod objecerit : ne, duni teniere non piobanda objicit. ipse talionein recipiat, et
se et sua in ])eiiculuin niitlal. Miranuir autem prudentiaiii veslram (piare ad-
versus i'e<jeni, in [)r;esentia i"ej;is. disposuistis causani istam examinare. ubi [)lus
poterit voluntas rejjis quani justitia leyis, ubi nec veritas potei'it ciiia pace disculi
vel inventa servari. \ alete.
Edit. : (a)Jur('l, Iionis e/iisc. Carnol, episl. (i58-'i). fui. 187 v", n" ifiS. — (b] Jiiret, honis Carnot. épis-, épis'.
(1610), p. Qhi , n" i38. — (c) Duchesne, Hist. Franc, .^cripl., t. IV. p. a.Sa , n" 3o, d'jjprès h. — (tl) Froii-
teau, D. honis Carnot. episc. opna ;i(5'i7), 3* pari., p. ."19. n" i38. — (e) Dubois. ///<(. eeiles. Paris.. I. I,
p. 729. — if) Rec. (les hist. de la France, t. XV, p. 127. d'ajirès c. — {g) Mign". Palml., I. (^LXIl, col. l 'ifi ,
11° l'SH. d'après (/.
132
1103.
Lettre d"Yves, évêqiie de Chai très, à Daijiil)ert, arclievèque de Sens, sur l'appel formé par les Parisien»
au sujet de rélcctinn du d lyen Foulques à l'inêdié de Paris. — rr.lppelialio quani. . . -
Edil. : (a) Jurel, Ivonis e/iur. Ctiniut. epist. (i.58'i). fol. 1 3.S r', 11" i()'i. — ib) Jiiivl , Ivniis Cnriml. ejiisc. cjnsl.
{ iGio), p. aio , n" 139. — (ci Uuchesne, Hist. Franc, script.. I. IV. p. -jSa , iv 3i. ir.ipiés b. — ■ id) Fron-
leau, D. Ivoms Carnot. episc, opéra (16^7), 2' pari., p. fie, n" 1^9. — ici Diilioi-. Ilisl. eccles. Pans., t. I,
p. 781. — (J') Rec. des hist. de la France , t. XV, p. 1 28, d'apivs c. — {g) Migne. Patroi. t. CLXll. col. 1 .'17.
n" 189, d'après d.
133
1103.
Lettre du pape Pascal II a Daiiuljeit. aicliev.Vpu' île Sens, au sujet de l'eleclinii du diiyeii Foulque- '
il lévèclié de Paris. — -\eiiit ad nos. . . -
Édil. : (a) DWcliery, Spicilegmm (éd. iii-i"), t. 111, p. 12O: (éd. iii-fol.), t. 111, p. 'i3(). — (h) l)id)oi.s. Hc-(.
eccl. Paris., t. 1, p. 731, d'après 'i. — (c) Rec. des hist. de la France, t. X\'. p. 27. — 1 1/ 1 Vlarisi, OmciL. t. \X.
p. ioi3, d'après a. — (ei .Migne, Palrologie, t. CLXIII, p. i58, d'après (/.
''' Var. rconvenientia' (rfi. dans celle lettre de (Jalon, le successeur de Foul-
'*' Plusieurs auteui-s pensent ipi'il s'ajjil plulôl que-: aussi la classent-ils à l'an iioô (voir JalTé.
156 CARÏULAIRE GENERAL DE PARIS.
134
1 103, 0 avril. — Latrah.
I.pllio lin pape Pascal II au clergé de Pai'is, |i()iir lui reconininndor l'évêque Foulques''',
re'cpmnii'ul iusiiluc.
PRKCEl'TLM QUOI) MI.LIS CANOMCL'S ALICL'l PHUSOM-: IIOMIMUM FACIAT.
Pascal is cpiscopiis, soi'viis scj'vojiiiii Del. dileclis liliis Parisiciisis ('cclosiv cle-
ricis salulciii d aj)()sl()licaiii bciicdiclioiicin. El ii()])is et vobis gandciKlmii est
i|uia, post milita (]ii(; vestn; ecelesi»; conligeriiiit adversa, Uci vos niisericordia
re.spexit. Pei'soiiaiu si(|iiidoiii idoiicani et sacris canonibus coiigriieiilein ad vesirç
i;cc]esi(; {jubcniatioin'iii sua voliis bciii{;iiilale coiicessit. Ipsiiiii {['iliir ad vos rcd-
eunteui liUcrariim coiniiioiidatioiie piose(piiiiuir, rojjaiitcs ut euiii pleiia alTec-
tioue dilijjatis, plciia liiimililale veiiereiniiii. Coii(iiliiiius ciiiiii eiim discipline çc-
clesiaslice Intiiruiii esse ciistudem et saliilis vestn; solliciUun jirovisDreiii. Unie
sedulis olliciis obedile, el «ji'aiiam vobis in eo conciliate celesteni. Hune ad recu-
peraiida (,'cclesie boiia, tpie predecessoiuni illius teuipore, lain in personis quarn
m pi'ediis, distracla dicnnlur, coniniunibus adjuvale jii'esidiis. Ad (piarn causain,
annuenle Domino, sirenue [)eragen(lam. noslre auclorilalis ei vicem concessimus.
rpiatiiuis si ejiiscopi, aut (piornm parrocliiani bona ipsa diripiunl, aut ([uorum in
paiTocliiis bona eadem babeiilnr. au! udlunl aut desides suiit ecclesie vestre jus-
liciam laceic, ipse vel inlerdicendi \el excommunicandi eos, nisi satisiecerint.
Iiabeat l'acullaleni. Illnd sane. (|uoil apud ([uosdam clericorum fieri audivimus,
ut videlicel majores preltendaiii a miiioribns lionnnia snsci[)iant, et liuic colii-
bendum jirecipuuus. ei liileiis juesenlibus ne liai nlleiiiis iiilerdicimiis. lu Inijus-
llrgrstd jiDiilIf. rniit. , -ï' i''i\i\. . [.\ , p. y-.ïo). Mais Irs pa-. à (lalnu . (pli l'Iail ilrjii rvi'ijiie ilc Bcaiivais
Iciiiies iloiil \r papi' sf ^i 1 1 iiiiii-. sciiililciil s'.ippli- ipi.iuii il lui iiiiiiiii»' au sii'jjv ilc l'ai'is. On peut
ipii'i- liieii iiiii'iix il Fiiiilipic-.: aiis^i lais^ridus-iioiis ciiciiic Iroincr iiu aiilre aijpiuieiil non moins t'oil
celle |)ièce à ce ilcriiiiT, siii\aiil ri)|iininuili' Dulmis en laveur delà nièiue opinion dans les mois r-ml
[llisl. cvdrs. l'inis.. I. 1. |). y.'li.) \ii^ irdemileiM-, Eoulipies en elld . a\aiil d'aller ;i
'' l>es anleui-s de la (inl/in rlirlsliiiiia [\. \ll, lînnie deniaiiiliM- au papr la lalilicalion de son
roi. .")/i') |iensenl (]iie cille l.-llir s'ap|iliipic à l'r- rlccliou, (''l.iii doM'ii du chapilie dr l'aris. Ces
\è(pii' l''(iiil(pir> , ciinlrairriunil îi l'opiiiiou cmu- nmls s'expliipieni donc d'eux-mêmes. On voil moins
uiiuii', ipii l'appliipie à son suciissimii- (lalun. liieii coMiiiieul ils sei'aienl a|)plicaliles ii dnlon. i]ui
^Dnhoi-;, Uisl. ccclis. Paris. . I. I, |i. y.'l'i; lire, tirs v[iul un ancien miiiiir dr SaiiiMJiieulin de Bean-
/((.s7. delà l-'nnirr. 1. W. |). ^(S; (iinraid, Ciirtiilnirr vais avant de devriiii' (■vèipie de civile ville, et (]ui
lie Notrc-lhiiiir. i.\, p. ■!•> 'i , elc.) L'ac<;ii ni sur n'avait en jnsijne-l,-i aucnne ivlatiiin particaiière,
leipiei ils s'appuient esl que le pa|ie pailr d'un que l'on sache, avec le diapihv de Paris. Si l'on
l'Vripir non rnciiiv ciin-acir. ri qu'il lui ciiiii-éde adinel rallriliuliiili de celle pièce il l'évèquo Foul-
\r ilriiil d'rxcdinmnnicaliiin , lniil iciinnir s'il riail qiir- . mi ne pnil la classer ii une année autre que
évi^que •■(pi.iliniis si episcopi-. Or cela ne ciinvii'iil I lu.'!, puisque celui-ci iiliuiriil le S avcil 1 lo'l.
CARTULAirtE GENERAL DE PARIS. 157
niodi siquidcm concilialione, etnotalur ambitio, et gravius videtur ecclesiç scan-
daliim generari. De ceuobio Sancti Eligii quid agendum sit cjus provisioni com-
misimiis; dicitur eniin el loco iinporlunissimo situiii, et inhabilantiiiin desidia tam
iiilaiiiie quaiu eriimiie ' veliementer expositiim - . Dakim Lateraiii. viii idus aprilis.
A. Copii- (In \ii' siècle, iinv Aicli. nat.. I.L. 177 ( Livir unir de Nntre-Danie 1, p. 3i.
B. Copie ilu xiii' siècle, aux Arcli. nul.. LL. 17I) {Pelil Posfora/ de Notre-Dame I. p. li.
135
1103 ou 1104.
Lettre du chapitre de l'église de Paris au pape Pascal 11. pour le iPiiiercier d'avoir nommé Foulques
évèipie de Paris. — -Pateriiitati vestrœ cpiantas. . . -
Edil. : (a) D'.\clien. Spicil. (éd. lii-.'i°i,t. III. p. 108:1 éd. in-fol.).t. III, p. 'r.Uj. es rris. S. Florenlii Salmur. —
(4) Dubois. Ilisl. pccles. l'uris., I. I, p. -'■i'i. d'après n. — (c) Rec. îles lnsl. de lu Fnuici' , 1. \V, p. .3o. d'après rt.
136
llOi. 2 décembre. — Paiïts.
Lettre de Lambert, évèijue d'Ari-as. au pape Pascal II, toueliaut le synode de Paris.
Revereiidissimo domino et palri palriim Pascliali papa?, Lanibertus, Dei mise-
ratione Atrebateiisis episcopus, debilam cuiii oiatioiiibus siibjectioiiem.
Coiivenientes Parisiis e.\ vesti-a aucloritate arriiiepiscopi, domiiius Daimbertus
Senonensis, RodulIusTurouensis; episcopi quoque, Ivo Garnotensis, Joannes Aufe-
lianensis, Humbaldus Aulissiodoreiisis, Gualo Parisiensis, Manasses Meldensis.
Baldi'icus Novioiiiensis, Hubertiis Silvanectensis. lecei'unt rccitare littei-as. a vestfa
sede pro satisractioiie et absolulioiie régis missas. Littei'is itaquc lectis et iiitel-
lectis, miseruiit ad legeiii .loliaiiiiem .\ureliaiieiisein et Gualoiiem Parisieiisem
episcopos, sciscitaiites si rex ju.\ta tenoi'em iittetaruin vesti'arum salisi'aceret,
el canialis et illiciUe rofuila" peccatum abjufare deci'evisset. Quibiis bénigne
re.spondens ait se Deo el saiictte Roinanœ ecclesite libenler velle salisi'aceie. et
'■ V(ir. -erumpne^ (15).
^' On trouvera ci-après (ri° i'i.3), à raniiée
1 1 07. un acte par lequel l'évcque Galon cliercha à
mettre (in aux désordres signalés ici par le pape.
Lévêque Foulques n'est j)as nonimi' darjs
celte lettre; aussi les préc('denls éditeurs de cette
pièce oîil-iis cru qu'elle s'appliquait à son suc-
cesseur Galon. (Voir Dubois, Ilisl. ecclcx. Paris.,
I. 1, p. 73i.) Mais on ne peut hésiter à l'attribuer
à Foulques, si l'on admet, comme nous l'avons
fait, que la leltre de Pascal II publiée ci-dessus
( u° 10 '11 se rap|iurte à lui. La lin de cette
lettre du chapitre parait être eu efl'et une réponse
directe au passage dans lequel Pascal ap[)elle l'al-
tenliou <les chanoines parisiens sur les cuxaliisse-
ments des seigneurs laïques.
158 CARTIILAIRE GENERAL DE PARIS.
aposloiicîB scdis prœceplo, arcliiepiscoporum (juoqiie et episcoporuni pnesentiuiu
acquiesfcre coiisilio. Ij;ilur in prœseiitia praedicloruin episcoporum, iiecnoii et alj-
haliiiii \iliim Parisioiisis de tilulo Sancti Dioiiysii, lîainaldi de titulo Sancti Ger-
iiiaiii Parisifiisis, Olrici Parisiensis de titulo Sancti Majjloiii, ileni Rainoidi Slani-
pciij-is (le liliilo Sanclse Trinitalis, at'cliidiarunoruni etiain (juam phniniorum. el
hoiiorahiliiun clericorum et laicoruni circiinistantiiun, adveiiit ie\ satis dévote
niuitiini(|ne liiiniiiiter iiudis |)edibiis. peecato renuntians et cxconinuuiirationem
niendans, et sic ex vestia aiiclorilale absoliilioneni siiscij)ei'e niiM-uit. His ita {[estis,
tactis sacrosaiiclis evanjjeiiis, abjuravit copulani et llajjitiiim illicita^ conjunctioiiis
in bœc verba : tr Aiidias tu, Lanibeite, episcope Alrebaleusis, qui hic apostolica vice
lun|;eiis, ambant archie])iscopi et pi'œsentes epi.sco|)i, (piod ejjo Philippus, rex
Francoi'uni, peccatuni et consuetudiuem carnabs et illicite copul». quam bactonus
cuui Beilrada exercui. ultei'ius non exei'cebo: sed peccaluni istnd et Ibigitium
penilus et sine onnii retractalioiie abjuid. Cuni caib'ui (pio(jue l'einina niuluuni
colbxpiiiiin et coutulieruiuin, nisi sub testiuionio personaruni minime suspectaruni.
non babcbo. Ibec oumia, sicul bltera' papœ diciint et vos iiitclbjjitis, sine onini
inalo inuriiio oliservabo. Sic me Deus adjuvcl d h;ec sacrosancla Jesn (Ju'isti
evaiijieba. " Simibter et Bertrada, cum excounnunicationis vincuk) solveretnr, tac-
tis saci'osanclis evan;;ebis, in persona sua lioc idem juiavit sacrosanctum. Sancla
Ti'iuilas, Deus nostei'. saiiclitatem vestram pio Kccbisia catbobca biborantem et
oranleni diutius custodiat incolumem, et (pna, cum saucta Homana ecclesia in
juibcio et justilia nobiscum stetistis, retribuatur vobis in resurrectione justorum.
Aclum Parisius, anno Dei Cbrisli Mciv. iv nouas (b?cembris, aimo ponlilicalus
PascbaHs papa' Il quinlo ' .
A. CHj.i,! .laiis 11 .!.■ \\M,.<y a'l;;iiy.
liilil.: («i l,;ililir,CVwn/. ,1. \. cil. 7'. ;• , d'ai.ros A. — ( 'm Ifanldiiin, Cnuni. I. \ I , j' |inH., ciil. 1S77. — ic) Galtùi
c/iTO/. lunii. t. III. \n4v.. roi. 77, d'après A. — 1 </ 1 Dubois, llisl. cccivs. Paris., l. I, p. -j'-iij. — (p) .Migno,
PalroL, I. CLXlILcol. 'loi.
137
l.rllic (iVvos, c''\("([uc di' (iliailres, à Dih'iiiIiitI . .iicIkïviVjih» de Sens, potir ren{[;igei- à approuver 1 eleclioii
de (i^doM h reN.VIiede Paris.
Daindx'i'to. Dei ;;ratia Senouensi arcliiepiscopo. Ivo, bumilis ecclesie Carno-
tensis minisler, cum débita reverentia servilium. Notum iacimus vestne palcrni-
lali quod clerus et jiopidus Pai'isiensis ecclesia» volo et voce domnum (îalouem
Lisez
C\r.TUL\ll!K CÉNÉRAL DE PARIS. 159
Holvacensi ecclesiic coiisci ratiuii in opiscopum t'iooci'iiiit. et ipsam oloctioiieni
ciim littorarum nstipulalitiiR", missis ex clero idoiieis ])ersoiiis. pra-dicto episcopo
présentes ' . ut pastorali'in pra'dicl.T ecdesiœ curam susciperet, humiliter et de-
vote pelieruiit. Sed, ipiia traiislalioiies ('[)isc(ipoiMim, iiecessilate iii'fjenle, metro-
politaiii aiictoritate et siuiiiiii poiitilicis dispeiisatione fieri oportet, nos, quantum
in nobis est, eideni oleclioni asseusuni pradjentes, paternilati vostr* suggerinius
fjuatenus eidein oleclioni aslipulando. a donmo pajia poslulelis ut pra'dictuni
episcojium per nianuni vestiani tianslerri prau'ipiat, cuin propriani sedem obti-
iiere non valeat. lia enini et veslruni ininisteriuni bonorilicabitis'-', et ecdesiae
desolatœ solatium prad^endo, eligenliuni et electi devotioneni '■'' vobis arctiiis as-
trin<jetis. Et in boc consiliuni vobis damus ne, si aiio exitu i-es provenial, eccie-
siœ vestraî dignilas in aUtjuo niinuatur, et njutua cbaritas non tani brmo vincub)
colligeUir. A aiete.
Kdil. : («) Jurel, Ivotiis cjiisc. Cnrmit. cjiist. (i58i), fol. lia r°, n" 171. — (i) Jiirot, Ji-iinis Cinml. tfisr. ijnsl.
(1610), p. 202, 11° lili. — ((■) Kioiili'iiii, D. h-onis Carnat episc. opirii (lO'iy), •>" pail,. |i. (i>, 11° 1 'ili. —
((/) Louvet, Antiquités (.'■ Ilenuvaisis , t. Il, p. 3.36. — (e) Du Boiilay, Hisl. luilrers. l'tnis.. I. II. p. i5. —
(/) Dubois, //is(. eccles.Piins.,t], p. 7.3.3, d'après c. — (g) Rir. , les h,sl. ,!r h, Fntinr. I. W. |i, i:jo, .('après t.
— (Il) Migno, PiitroL. I. CLXII. coi. i,")i, n" ii(i, d'après c.
138
1104.
Lettre d'Yves, e\êqiip df CliMilirs. an papo Pascal il . an siijol Je la Iranslation lif Ttivérjue de Beauvais,
GaJDn, à ri'\èclii' ilo Paris. — ••Notiiiu lacimiis paternilali vosliv. . . 1
Edil. : (a) Juret, Ivomx l'jnsc. Curitot. episl. (i.")8'4), fol. 1 '1 1 r", n° 1O9. — ib) Juiet, Ivonis Carnot. episc. fpisl.
(1610), p. a'jf), u" l 'l'j. — (c) Duchesno, llist. Fvaiir. srnpl. , t. IV, p. -yy.i, n° 3.3, d'après b. — (1/) Fron-
leaii, D. Ivcmis Carnot. episc. opéra ( 10^7), a' part., ji. <)i, n" ih'i. — (c) LmIiIic, CimciL, 1. \, col. 7^1. —
{_f) Rec. des hist. de la France, t. \V, p. 1 -j.j , d'après -/. — i g) Mij^iie, Palml. , t. CLXII, col. i5o, n' li'i,
d'après d.
139
Vers 1105.
Défense faile pai- Pliilij)pe I" de Ijàtir des maisons aiilinu- du cloilre de Notre-Dame.
DOMLS CIRCV CLUSTliLM.
Pbilippns, Dei gi-atia Fianronini rex, B. decaiio et loti conveiitui Parisiensis
ecclesie sakitciii et gi-atiain nostiani. Pervenit ad aiires noslras ([ueriinonia veslfa
r.isez '•prœsentaiitesi (c). — '' Var. Tlionorabitis'i (c). — ''^ Irt/-. f dilectionemi (c).
160 CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
de Durando et de filiis ejus, qui super clanslruiu vestrum domum quandam edi-
ficare volunt, quod ego nullateiuis volo, imuio prohibeo et defendo ne fiât. Pio-
Jiibeo etiani atque defendo ne aliquis circa rlaustnini vestruui in aliqua pai'te
aliquid faciat aliter quam in tempore palris luei sit factuin, et insuper vobis pre-
cipio ut inde excomnuinicetis, ne ab liislis vel ab aliis fiât.
A. Ori{;inal nvw lr,-ici»i ilc scoaii pfinlanl, nii\ Airli. niiL. K -in, n" S.
B. (Aipie du xii' siùrle. aux Arcli. nil., IJ; 177 { Ijivri- noir àe .\olro-Dame j, p. 61.
C. Copie du xiiT siècle, aux Airli. iial., LL 170 {(irand l'iislural de Nolie-Danie), p. âS').
D. Copie du xiiT siècle, aux Arcli. ual., LL 17G (Petit l'asloral de Noire-Dame), p. io3.
140
avril. — L\
Bulle du pape Pascal II ronfinnant, à la requête de j'alihé l'ieiiaiid. Ions les biens et privilèges
de l'abbaye de SaiiU-Geriuaiu-iles-Pres. — -Kelijfiosis desideriis. . . 1
A. Copie (lu xii' siècle, aux Arcli. nat., LL liio'i (Caitul. 7^7 de Saiiil-Gerniain-des-Prés), fol. 2 v".
Édil. : (n) DuI)ois, ///.s-(. n-rlcs. Min.s. , t. Il , p. Oo. — ( // ) liouillarl , Hist. de Valihaye de Simit-Gennain-des-Pres ,
pr., p. .'î.'i, d'après H. — (c) Launoy, Œuvrc.t , l. V. p. -"o'i. d'après l'ori;;inal. — id) Mijjne. Patrolngic ,
I. CLXllI, cul. 307, d'après b.
Ul
1107, ."io a^rll. — Saist-Dems.
(lonlirmation par Pascal II des biens du prieuré de Sainl-Marlin-des-C.linnips. — "Relijjiosis desideriis.. . i
A. Copie du xui" siècle, aux Arcli. nal., LL. i3.")i (Carlul. A de Saint-Marlin-des-Cliamps I, fol. 1 v°.
Kdil. : («) Marrier, S. Marlim de Oimim luxl., p. i.');i. — (/>) Mij;n^> , P„l,;d.. I. CLXIII. col. aog, d'aprè.s n.
142
1107, lii mai. — Meux K.
C.nnrirnialinn par le i)a[ie Pascal II des biens et prixilèjjes de l'abbaye do Sainte-Geneviève.
• . . .Claiisliuiii (pincjue in ea ipiaiu liaetenus habuil libertate servetur. "
A. Copi,. <lu viir siècle, .i la liiM. Sainle-fieueviève. Kl. ■'.'), fol. 1 r".
n. Copie du xvu' siècle, à la l!d,l. nal.. mil. lialu/..'. ms. .'):,. fol. 158 r".
' Le pape ]\isr;d H ne pninait (Mre à Latran à l'an 1 1 oCi. .lalTé ('/?('^ram, -5.' édil., p. 7991 pro-
ie 1" a\ril 1 107. car il l'Iait ii Tium-s le ■.> '1 mars ].(is,> di' lire Tours au lieu de Latran.
e| il Marnioulier le •? avril, \ussi lîrecpiiiruy ( 7'«A/c ' Les auleurs de la Giillia cliristiaiin [t. VII,
/les dij)limes. I. II. p. .■!7 S 1 a-t-il cla.ssé celte pièce col. 70(11 el l'abl»' l'érel [llisloirc ùr l'iibbiiyc de
c A UTIL MUE (;i:m-:r\l de paris, 161
11(17. — I>Ar,i>.
lU'fonijaliuii du nionaslère de Saiiit-KIni par Galon, évêque de Paris.
PRECEPTIM EPISCOPI I>E ECCLESI\ SANCTI ELUIII.
i. Iii iiomiiic saiictc cl individuc Tiinitatis. Racio quideiu et saiiclaniin sciip-
turarmn inoiict acloritas ut qui pasloralilcr ecclesiis président vigilanti cuia,
|)asloiali sollicitudiue subdiloruin vitaui inf[iiiraiil et ias[)iciaHt, ut in œcclesiis
sibi cuniniissis, si inlioneslas et incorrigibiles viderint personas, aut ad slatuni
reiigionis studeant revocaie, aut alias uinnino personas coninuitare, ne inale
vivenciuin exeniplobene vi\ entes corrumpaiilur, l't pastores, si dissiaiubiverinl aut
tacuerint,cxcuniseiisu taciturnitalisiinpei-peluuni eu nidampneutur. Omnibus ioilur
noluin fieri volumus inonasteriuni Sancti Ebgii Parisiensis ordiiii ([uidein inona-
cbarum antiijuitus l'nisse de[)ulaluui; sed tandem diabolico instinctu, iVagilis ilie
sexus ad lantani turpitudinis [jiolapsus est miseriam, ut puljlice secubiritati im-
pudenter adhei'ens, voto castilatis ruplo, pro]iosito reb;;ionis penitus abjecto,
templum Dei spehiiicam fornicacionis ellecerit, et vocem nostre ammonicionis
et rorrepcionis nuHatenus audierit. Ego igitur Galo, Dei gratia Parisiorum epi-
sc()])us, et Guilielmus arcbidiaconus tantiim scaudaium, tantam pestein minime
ferentes, ex piecepto quidem domni paj>c Pascbalis '", ex consibo régis noslri
PbiHppi et filii sui Lugdoviei, boila(u eciam eanonicoruni nostroruni, infâmes et
incorrigibiles personas, pro tuipiluibne vite, a predicio monasterio ebnnaavinius
et omnino alienavimus, et alciori reb^gionis or(bne, cnm Dei auxibo, sanctum
locum decoravimus. Noverint igitur omnes, tam posleri (juani présentes, ([uia
monasterium Sancti Ebgii, cum omnibus ad ilbid [)erlinentibus, ecclesie Beati
Pétri Fossatensis, saivo quidem jure Parisiensis ('«(desiç, perpetuo liabeudum con-
cedimus; ita scibcet ut abl)as Fossatensis predictuni monasterium tanquam ceMam
suam possideat, et in monaciios illic Deo mibtantes plenani ac perlectam abl)atis
potestatem exerceat. Inslitutum tamcn est ut duodecim ad minus monacbi, cum
suo priore, ad serviendum Deo illic apponanlui', qui, jii\ta regulam sancli Bc-
nedicti, ad ordinem tenendum sufTicere videanlur. Sciendum vero est quia illain
eandem potestatem, quam predecessores uostri in monasterium Sancti Ebgii et in
abbatissani illius loci antiquitus babuerunt, nos in abbatem Fossatensem ex iii-
Sainle-GciicvicL-c , l. 1, ji. ady), daleiit à Icirl celle Pascal II ii'élail jikis en France (voir Jall'é, Regfsla
pièce de l'an iio8; cai' la 8' année du pape y;o»i//! co»;., a éilil. , [i. 780, n" Gi .35 . el p. 7-i.') .
Pascal II, et l'indiction xv ne conviennent (pi'à n" 6i()G e| siiiv.).
l'on 1107; d'ailleurs, au mois de mai 1108. ''' Voir ci-dessus, la [lièc.e n" Wj'i.
Carliil. — I. -M
I(i'2 CAHTULAIRE (HOMiRAL DE PAIUS.
tejjro liabeniLis, et iii perpi'tiiuin retiiiomus, quanluni scilicel ad cenobiuin Saiicti
Kligii et ad res illius inoiiasloiii pertinere videUii'. Sed, ut tolius altercaciouis
jiiolcslia in postei'iiin excliulaliir. (|iii(l potestatis e[)iscopus, (piid jiiiis aiit coii-
siicliidinis canonici SaiicteMaiie, tain in abljatissani (jviani in nionasterimn ilkid
j)rin.s ]>ossedeiinl et modo possideant, evidenter et aperte disliuxinuis. Scicndiini
i;;iliii' est (juia, ([uociens l'arisiensis cpiscopiis abbatissani ad jiisticiani vocavil.
illa,piocul dubio, onmcni exsecutuia jiistitiani anle opiscopuni se pi'eseulavit.
Si autem vel servus, vel ancilla, vol hospes illius nionasterii contra personani
('piscoj)i aul contra proprias res illius aliquid forifecissct, abbatissa, aiidito prius
rpiscopi niandato, in presencia cpiscopi illos ad jnsliliain laciendani adduxisset.
cl post jusliciani episcopi, abbatissa suos districtus accepisset, si voluisset. (hiod
si abbatissa servos vel ancillas illius nionasterii liberlale donare, aul terrani alie-
nare. aiit nianulirniam facerc voluisset, nullani |)oteslateni, iiidlain id faciendi
licenciani babuisset absque assensu episcopi et absrpie carta sijjillo ejus et can-
cellario lirniala. Hanc crjjo potestateni in abbatissaui et in nionasteriuni Sancti
Elijfii anteccssores nostri babuisse dinoscunlur, et nos (pioque in abbatein Fos-
salcnsis rcdesie eandcni potestalis di|;nilateni, ut snperius deterniiiiatuni est.
obtinenius; uicliil scilicct nostri juris relinquentes vel relaxantes, sed taiitnni-
niodo abbaciaui in cellaui comuuitantes. Canonicis vero béate Marie predictuni
nionasterimn vSancti Eli<;ii per sinjjulos annos duos paslns, e\ débita cousu(>lu-
dine. jiersolvil, unujn scilicet in feslivitale sancti Paidi, alteruni in IVstivitate
■•aMcti Eligii; ita scilicet quod uterque paslus in rel'ectorio canonicoruui recipitur.
(lousueludo eciani est ut cunventus prel'ali nionastei'ii, una ciini canonicis beale
-Marie, processiones l'aciant et in diebus Ivojjacionuui, et in die Ascensionis, et in
liineril)us canonicorum. Alias eciam processiones aul pro aeiis sercuitate, aut pi-o
ali(|iia lempestale sive necessitate, si canonici l'accM'e disposuerint, necesse est
piedictuni cunvenlum canonicornai institnta sequi, eos(|ue, si ruandaverint. in bis
processionibus senq)er connlari. llludeciani silencio pr('terir(! noluuius (juia. (pio-
rirns mater «Tcclesia a di\ino ollicio cessavcrit. ceuobium Sancti Elijjii ex neces-
silalc ccssare et tacere oportebit. Sub bac i<;ilur dislinctione, potestateni. jui'a.
finisiieludines, tani episcopi quani canonicorum. breviler cumj)rebeiidiinns, ni
nulla de cetero conti'oversia oriatur, et jus et cunsuetiido ulriusque ecclesie pre-
senli j)rivile{;io defendatur. Salvo i'jitui'. ut dictuin est. jure Parisiensis ecclesie.
ass(>nsu ipiidem régis nostri Pbilippi et lilii ejus Eu||(lovici, cumniuni «M'iani ca-
nonicoiiiui nostrorum cuncessn, ecclesie beali Pétri Fossatensis monastcrium
Sancti l^li;;ii in cellani possidenduni conci'dinms : ca videlicet l'acione. ut ipio-
cicn^ l'ossitcusis abbas debitani prnrrssioncin in Paiisicnsl eccicsia leceiit . ibidem,
in presentia episcopi, proliteatiir moiiastcriiiin Sancti Eli};ii i'\ doiio epis(u|ii. ex
beucficio Parisiensis ecclesie, se lialiere el possidere. Volunius eciam illnd deler-
miiiaie (|iiia liomines pi'edicti mouaslerii in exercitum rejjis. incuusulto episco|)0,
C;\ltTL I.AIIIK GÉXÉIiVL DE PARIS. 1G3
iiuilateiius debcnt ire, scd abbas aut [M'idr. ex consibo et inaiidalo episcopi . illos
debent inonere et in excrcituia initlere. Dillinitiiin est eciam quatiiius , iii i'estivi-
tate saiicti EUijii. caiioiiici Santé Marie dextium clioriini, monaclii vero sinistruni
teneant: ita scilicet ut. cuni canonico illo qui cbornni tennei'it. ant prior aul
cantor nionacboruin ad cborum tenendnm recipiatur, et nulla aba persona ad id
l'acienduin acbiiittatur. Missani vero aut abbas aut pi'ior cautabit; et si neuter
interi'uerit. abcpiis ex clero nostro illani ceiebrabit. Sciendum vero est quia, illo
die, predictus paslus redditur, scilicet ex sexporcis vivis et sane carnis, ex duobus
inodiis vini et dimidio ad nuMisurani nostri claustri, et ex tribus sextariis IVu-
menti bene vanali. Paslus vero, qui redditur in festo sancli Pauli, de octo cunstat
arietibus, et duobus modiis vini, et dimidio sextario, et ex duobus sextariis et di-
midio frumeuti bene vanati, et ex sex denariis et obolo. Ut auteni bec concessio
et institucio incuncussa permaneat, presentem cartam fieri precepimus, et in sijj-
num perfecte lirmitatis, sifrillo nostro illam signavimus, et manibus canonicorum
nostrorum firmandam tradidimus.
t. Signum Galonis episcopi. Sif^num Berneri decani. Signum Ade precentoris.
Signum Guillelmi arcbidiaconi. Signum Stepbani arcbidiaconi. Signum Piainaldi
archidiaconi. Signum Hogeri presbiteri. Signum Landonis presbiteri. Signum
Durandi presbiteri. Signum Anscberi lévite. Signum Jobainiis lévite. Signum
(îuiueranni lévite. Signum Tebaldi subdiacboni. Signum Guillelmi subdiacboni.
Signum Fulberti subdiacboni. Actum publiée, in capitulo Sancte Marie, anuo lu-
carnationis Dominice m° cvu, indictione xv"'", epacta xxv'', concurrente i, Pbilipo
rege régnante anno quadrageslmo vn, auno e[)iscopatus Galonis m". Girbertus can-
cellarius scripsit. Si (juis banc dininicionem violare presumpserit, anatbema sil.
A. Original scellé, en l'orme île cliirograplie, .■iiix Arcli. n;i(., K. 20, n" g (Musée, n° 1 ai).
B. Copie <lu \ii' siècle. ;ilix Airli. iial., LL. 177 (Livre noir de Notre-Dame), p. 72.
C. Copie du xiii' siècle, un\ Arrli. ii.il., LL. 17.5 [Grand Pastoral de Noire-Dame), p. do-.
D. Copie du xiii' siècle, aux Airli. ual.. LL. 176 (Pclit Pns/ocni de Noire-Dame) , p. i5o.
1 107, avant le 29 août. — Pahis.
Confirnialion par le roi I'liili|ipe I" de h i-él'ormc ilu nionaslèiv de Saiiil-Eloi.
PUECEPTIM LLDOVICI ET nULlPPI REGLM DE ECCLESIA SVXCTl ELIGU.
In nomine sancte et individue Trinitatis. Pbilippus, Dei gratia Francorum rex.
Notum fieri volumus universis sancte Dei Aecclesie cultoribus, lam i'uturis quam et
presentibus, quia, divina |)rovidente clementia et assensu domini pape Pascalis.
monitione quoque et consilio canonicorum sanctae Parisiensis aecclesie, neciion
et consensu nostro et Ludovici filii nostri, Galo, Parisiensis episcopus,ab aecclesia
\6!i CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
beati Eiij;ii, nioiibro videlicet episcopalus sui, propter iiitemporatam qiiani iin-
pudentcr aijebaiil foniicatioiieni, moniales, quainvis canoiiice sepissimc correplas,
lenipkiin taineii Domiiii aperte jiravo usu violantes, ac correptionem pastoris peiii-
tus negiifjentes, spe nielius ajjendi a prefala donio dejecit. Accoptis itaque doniini
])ape lilteris, tune teniporis Parisius venientis, dataque liccniia ordinem reli^jionis
inibi ponendi, iioslra licentia et oratione cum filii nostri Ludovic! obsecralione,
beato Petro Fossatensi ejusdemque loci Tcobaldo abbati ])refatam aecclesiani
beati Eligii in cellam xn monachorum runi priore suo pcrpetualiler possiden-
dam concessit liaijendam, salvo quidem jure sue polestatis et aecclesie Pai'i-
sionsis, queinadnioduni et in ipsius carta determinatum est. Et ut bec carta
lirnia et inconvulsa permaneat, nienioriale istud inde iieri et nostri noniinis ka-
raptere, et sigillo (^moiiogramme) sij;nari et coiToborari precepinuis. Astantibus de
latio nostro, quorum noniina subtitulata sunt et sij;ua.
Signum Hugonis de Creceio, lune tcm|)oris da])iiei'i nostri.
Signum ^^ astionis de Pissiaco, tune tempoi'is coiistabularii nostri.
Signum Pagani Aurelianensis, tune tenqioris buticularii nostri.
Signum Widonis, tuac Icmjioris camerarii nostri.
Actum Parisius, in capitulo Sanctae Alarie, anno ab lacarnalioiie Domini mcvu.
anno vero regni nostri XLvn. Stephanus cancellarius relegendo snbscripsit.
A. Ori|;inal a\cc trnccs dp deux sreniix pla([iii'"i, au\ Aivli. n.il., S. 118-2 , n" ù , (alhis K. 20, n° y').
B. Copie du xm' siècle, aux Arch. nat., LL. 1 12 (Livre noir de Sainl-Maur-des-Fossés), fol. 18.
C. Copie du xm' siècle, aux Arcli. nal., LL. ni (Carlul. de Saint-Maur-des-Fossës), fol. aSfi v°.
D. Vidimu'; du xiv' sièi'le, aux Airli. nul., S. 1 iSa, 11° 3.
E. Copie dp l'année 1779, aux Aivli. nal., LL. 1 iG (Cailul. de Sainl-.Maur-ck'S-Fos';é-;), p. G.5.
U5
1107. — P.inis
Exemption île juri<liclion accordée aux serviteurs des chanoines de Sainte-Geneviève
par Galon, évêque de Paris.
DK I.IBKRTATE FAMULORUM CANOMCORUM SANCTE (iENOVEFE PAIilSlKNSIS
ET EORDM QUIETUDINE.
In iiominc sancle et individue Trinilalis. Sanctoruin ])alrum regiilis inlorma-
mur et exemplis (juatinus pastoral! sollicitudine ecclesiaruin tranquillilati |)ro\i-
deannis ut de antiquo eariim statu ali(Hiid non soluin non imniimiainus, viîriim
rliam ex radiée débite carilalis reniediiim coiireranuis illis nccessarie libertalis.
Noverinl igilur tnn'versi tam présentes (juam posicri quia egoGalo, Dei gi'alia Pa-
risioruni episcopus, et Stepbanus arciiidiaconus l'amulos canonicorum Sancle (îe-
novefe Parisiensis, illos inquain famulos (pios (;t quotquot unnsquisque caiioniciis
CAR TU LA IRE GÉNÉRAL DL PARLS. IG5
de suo victii pasceiis in sua domo vel faiiiilia liabueiil , exccpto loiniiieo se\u.
cujuscuimjuc etalis, ita liberos et qiiietos esse coiicedimusutaeque nos ne(|ue suo
cessot'es nostrl aliquam illis dominationis inférant molestiani, nullaniqiie cluistia-
iiitalis in eis exerceant jnsticiani. Ad liée etiani, (|uicnnique fueril, canoiiicoinni
communis cellerarius sub hoc nianeat privib^jjio lil)ei'tatis, nequaquain icspoii-
surus justicie noslre potc[s]latis. Sed, ne piviali famuli contra divine auctorilatis
decretum videantiir ascepliali, curam animaium illorum decano et canoiiicis pre-
dicte ecclesie liabendani concedimus ut in suis, ut dictum est, faniulis liî;aiu]is
atque solvendis vices nostras exerceant eisque soHs super omnibus que coniaii-
serint respondeant. Itautem liée libertas inconcussam per oninc tempus obtineat
tirniitateni, presentein cartani iiianibns nostris et sij>illo firinavinuis maniJ)us(]ne
concanonicorum nostrorum lirniandani tradidinuis.
Si<;nnin Galoiiis episcopi. Sijjnuni lîerneri decani. Sijjnum Ade precentoiis.
Signuni Guillelini arcbidiaconi. Si;;nuni Siepbani arcliidiaconi. Si{;nuni Rainajdi
archidiaconi. Signuni Durandi presbyteri. Signuni Alexandri presl)yteri. Sijjiiuni
Landonis presbyteri. Siniuim Anscberi dyaconi. Sijpuim Ililduiiii dyaconi. Sijjnmn
Jolianuis dyaconi. Signun) Tlieobaldi subdyaconi. Sijjnuin GantVidi su]jdyaconi.
Signuin Fulberti subdyaconi. Signuni pueri Yvonis. Sigiuun Siepbani ])ueii. Sig-
nuni Hervei pueri.
Actum puplice Parisius, in capitulo béate Marie, anno Incarnalionis Doininici'
M^Cvii", indiclione xv', epacta xxv, concurrenle i, Pbilippo rege regnanU; aiino
quadragesimo seplinio, anno episcopalus Galonis ni". Girbertus canci'llaiiiis sub-
scripsit.
A. Copie (kl xiii' -iièi'lo, ù l;i BILjI. ilc Siiliilp-Genevii''ve, El. 25 ( (Jai-lnl. do Saiiilo-ljenevièrt'), p. 07.
{à6
Vers nos;".
Donation au prieuré de Sainl-Marlin-iles-Champs, par Raoul le Délie, à l'occaslori
de l'entei'renient de sa femme dans ce monaslère.
Nolum sit presentibus et i'uturisquod Radull'us Delicatus et uxor ejus Hazeclia.
concedentibus eorum fdiis Radulfo et Amalrico, atque liliabus Agnete et Conie-
tissa, pro sainte aniniarum suarum, dederunt Deo et Sanclo Martino de Canqjis
altare de Merudio, et altare de Herigniaco, et oinnia quy babebant a])ud Tniluni
etapudMistigeriuni, et donuiii liaruni reruni ])osuitP»aduirusDeHcatus super altai'f
Sancti Martini, in presentia Ludovici designati régis Francie, ettocius conventus
Enire 1 098 on 1 099 et le .3 août 1 1 08.
ir,r, CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
iHoiiaclioium, codcm die (|uo uxor sua Hazeclia lionore debilo S('j)ulta est anufl
Sancliiiii iMarliiium, iii aiulitoiio aiite frucifixiiin. IIiijus doni lestes extiteruiit :
r>iiicliai'diis de Moiiteinoreiitii , AMdo Sihancctensis, A\alerannus de Villaperoi'.
Iliido de Saiiclo Glodoaldo, Pelriis fdiiis Hiiiijjerii, Mvardus et Seguinus de
l'cissiaco, Soltaims lilius Uanierii de l'arisio, Uariieriiis Calceus, Berneeriiis
de Plagio, Fiilco de Parceiic, Ansoldiis conesaiius. .loliaiiiies Paiiper, RadulFus
lilius Hu[;onis de Mezauto, ^\'alte^ius lilius Werrici. lli ouiiies l'uerunt testes ex
|)arte Saucti Martini. Et ex parte l^aduKi Delieali, Jii l'uerunt testes: Walterius
Musavena, liothertus Longus, ho de Conflenz, ^^ ido prepositus, ^^ illelnuis Miool,
Wiardus de Puseolis, Willelinus de Ilairovilla, Aiinericus de Blere a?cclesia, Hu-
hertus de Cergio, Willeliiius lilius AMllelnii. Bernerius clericus, Rotbertus Pes de
alclia, Anseredus Pes de alcha, Girardus boleiigarius, Rotgerius de Corbeia,
Bainardus Bella caro. TeoJjaldus, Nicbolaus lilius Lrselli.
C!"|)i(> (lu xii' siècle, à la Bibl. iial., iii'i. lai. ^ocf-j'j {Liber Teslamentcinni (le Saint-Marlin-de.'î-Champs).
loi. 1 1 v\
U7
1108. —Paris.
Leg-s au ciinpitre de Nolre-Dnnic par larcliidiacre Etienne de Garlande d'une maison dans le cloître.
IlE DOMO STEPII>X1 AKClllDUCOM.
In uoiuine sancte et individue Trinilalis. Scire voluinus oinues, tani l'uturos
fjiiaiu présentes, quod Stepliaïuis arcliidiaconus domuin suani, quani habet in
claustro Sancte Marii.' cuni duabus toiniis et duobus scannis et duobus lectis,
cidcilrain el capicerium babentibus (juideni, nobis canouicis et conlVatribus suis
|)()sl decessum suuni, pro remedio anime sue, concessit liabendani, ea videlicet
l'onditioue ut, si in vila sua aliquem canonicuni vellet cligere, qui post morteni
Miani vel decessum suiim doinum illain possideret, ex l)eneficio electionis suç
donium illam canouicus ille obtineret, et post ol)itum illius ad ecclesiam penitiis
rediret. GiOnsiituit etiani predictus Sleplianus quatinus per singulos aiinos, die
scilicet sui anniversarii, statio de quatuor lerculis nobis rcdderelui', de (|ua sta-
lioiie tam canonici quam vicarii relicerentur. Dillinivil ctiam se ostcnsurum et
dalurum nobis in vita sua vincas vel alia bujusmodi, undc statio vel rel'ectio illa
• jiiolannis sulliciimter j)osset>'' ficri. (Juod si vel inlinuitate detentus vel insperaia
ni()rt(! occu|)alus, dillinilioiiis votuin adimplere non ])osset, insliluit et injunxil ut
de suppellectili douius su(.' et variis utensilibus et aliis suis rébus, quod valeret
'' In)', r-pnssil'i (B) .
CARTULAIRE GENERAL DE PARES.
167
w"" inai'cas ar'fcnli acci])ci-cnuis, uiido prediclaiii stalioiium ])er sini]ulos auiio-
ploiiarie l'acereiiuis.
Ejjo autein lierncrus, dçcaïuis Parisiciisis ('cclcsii.', et tolus (_'ccicsio coiiveiilus
eleiiiusiuaiii et beneliciuin IValiis heiiii'iio aniiiio attendeiifes, cjus iiislitulioiii el
voliiiilati asseiisiiiii prchiiimiis, et «juaiulani aliain doimnii que slalioneiii roddit.
allinciii scilicet et contiguam dumui illius, necessariaiii et perutilciu usibus ejus,
illi liab(Midam concessimus, ita scilicet ut iitiiiisque doimis possessor existât, et
slationem sil)i concesse donnis per siii^jLdosanuos rcddat, et iiulla ulteriiis jiei'soiia
duas doiiios ad diias stalioncs possideat.
Facta est autem bec concessio et institutio iii capitule Saiicti; Marie, anni) ab
lucarnatioiie Domiiii m" c° vui", iiidiclione r', epacta vr', concurrente iu°, i'e<;nante
rege Lugdovico anno i", anno''' episcopatus Galonis nu"'-'. Gerbertus canceHai'ius
subscripsit '■'''.
A. Copie du xii'' siècle, aux An-Ii. n.il., LL. 177 (Livre noir de Noire-Dame), |i. id.S.
B. Copie du xiii° siècle, au\ Airli. nal., LL. 17(3 (Petit Pastoral do Nolre-Dauie), p. 2.J0.
148
1108. _p,inis»l.
Donation au chapitre de Noire-Dame, par l'archidiacre Guillaiiino, de la part (|u'il possi^dail
dans Tégiise Saint-Gervais de Paris el dans celles de Gonesse et d'IIerblay.
DE TRIBUS ALTARIBUS AD STATIONEH DATIS.
In iiominc sancte et individue Tiùnitatis'^'.Ego Guilehiuis, Dei gfalia Parisiensis
arcliidiaconus, notum lacio tain posteiis quani pi'esentibus ({uia terciani ])arteni
allaris Sancti Gervasii Parisiensis, et terciani partent aitaris Sancti Pelri apud
villani que vocatur Gone.ssa, terciam quoque partein altaris Sancti Maitini apud
villam (jue nuncupatur Krebleluni , bas, inquani, Ires tercias partes jure areln-
diaconatus nostri possidebani, et in dominio meo tan(juani projirias baljeJnini.
("ionsulens igitur et sabili aniin^ inee*'') et ntibtati ecclesie nostre, iUas très (ercias
partes jiredictoi'uin altariuin canonicis Sancte Marie, conlVatribus nostris, assensu
'' ^Anno" manque dans lî.
■"' Les synciironismes contciiiis dans ci'lio charte
.s'accordent tous itien, sauf en un pcjint: la preniièi'e
année du règne de Louis VI ne coninience qu'au
3 août 1108; or, la quatrième annexe du pontiticat
de Galon .se termine antérieurement à cette date, si
l'on doit admettre le témoignage rapport' par la
Gallia Clirisliana, t. VII, col. b^i'.i B. On remar-
(|iiera toutefois que nos deux ])ièces u" 1 i8 et 1 'i(|
présentent ces mêmes indications chronologiques.
Or, elles sont toutes les trois d'une authenticité in-
discnlahie. Il faut donc admeUre (jue Galon no-l
entré en paisible ])ossession de son siège qu'il muc
date postérieure au commencement d'aoùl im'i.
'^' Ces trois derniers mots maïKpii'iil dans 1!.
'' Voir pour la date de cette pièce nohv noie a.
^' L'invocation mancjiie dans I).
") "Meei man(|ue dans A.
KiS CMtTLLMI'.l': (;Ei\ER\L de I'AHIS.
i|iii(lein (loiiiiii Galonis e[)iscopi, et voluiitalc cl coiicessioiic locius capitnli, jure
pt'i'peliio liabeiidas dereliqiii, lioc modo scilicet ut quiciiniquo domuiii iliani,
(iiiaMi ex heiiclifio çcrlcsir possideo, post decessuiii mcuin lialnici'it, illas très
parles obliiieat, et refectioiieni de (piiiique ferculis pcr sinijnlos aiiiios, die anni-
versarii iioslri, caiionieis iiide laciat. Débet ciiiiii uiio eodeinque die et predicta
relectio caiioiiicis dari et aimiveisarius dies nostri obitiis ceiebrari. l t auteiii pci-
peluo stabilitatis privilcjjio doiiiim istiid fîriiietur, [iresenti scri])to ineiiiorii; illiid
coniinendaviiiuis.
Signiiiii Guilelmi arcbidiacoiii. Si;;ninii Berncri decaiii. Sif'iitim Ade pi'eceii-
loris. Signuin Stepbaiii arcbidiacoui. Sigiiiuii Haiiiabli arcbidiaconi. Sioiuun Du-
laiidi sacei'dotis. Si;;nuni IIerl)ei'ti sacerdotis. Sijjmuii Symoiiis sacerdolis. Sigimni
Aiischeri diacoiii. Sigiuim Johaiiiiis (bacoiii. Sigiuiiu Wiiieranni diaconi. Signuni
Tidbcrti sul)dia('oiii. Sigiiiiiii Pétri subdiacoiii. Sinniim Guilelmi subdiaconi. i Sig-
iiuui Galonis e[)iscopi '''.
\rtum publiée Paiisius, in ca[)itulo Sanctç Marie, auno ab liicaruatione Do-
niiui M"c"vui", iaditioue i", epacta vi'\ concurrente m°, rege Lugdovico régnante
amio 1", anno cpiscopatus Galonis uu°(-*. Girbertus canccllarius subscripsit'^'.
A. Copie ilii xii'siùrlo, :iii\ Arcli. ii.il., LL. 177 {Livre noir de Notre-Dame), p. 178 el if)0.
B. Co[>ie (lu siii' siècle, :\u\ \nli. imI., LL. 17G {Pelil Pastoral de Notre-Dame), p. 3oi.
149
1108. — Paris
Coiiliiinatioii par révoque Galon du droit qu'avait le cliapitre de Saint-Geriiiaiii-1 Auxerrois
(le nommer aux [ir(}ljendes de Sainte-Opportune.
C\1\T\ COLL\TIOMS SANCTI'; Ol'ORTlNE PREBENDABDI.
■; In iKunine sancle et individue Trinilalis.
l'asloralis providentie est summa sollieitudinis cura eclesiarum Iranqiiillitati
>liHlere el veterum palrum iusiiliita uulla occasionis violeiitia reiractare. Coguo-
\inius aulem et veridica midiorum lelalione didicimns quia predecessor noster
llinberliis episcopus prebendas Sancle Oporlunc canoiiicis Sancti Gernuiiii con-
«•('ssit babeiidas, lioc modnscilicel ut (piibus v(dleiit pcrsonis, idoneis taïuen. prc-
dictas pr(d)eiulas donarenl, et in dandis prebendis et in eligendis [)ei'sonis liberam
cl pleuam liab(M'ent polestatem. Kgo igilur(!alo, Dei misericordia Parisiorum epi-
scopus, aniecessorem nostrum imilatiis, benclilium et dduum illius pleiia \oluntate
coiH;essi et mauum nosirc conlirniatioiiis adbibui. llabet igitur prefata Sancti
Germani eclesia plenani potestatem dandi predictas prebcudas congriiis quideni
" Les sijjnalui'ps mainpient dans ?>. — '^ La date est altri'gee dans B. — ' " Ces trois derniers mois
manquent dans B.
cAUTi l\h;k cknkrm. di-: i'vris. ig9
personis, et caiioiiice illas iiivcstieiKli ahsque reqiiisitione episcojii. l t auteia liée
iiostra confirmatio posteroriun Iradaliir memorie presentein cailam Imjus coufir-
inationis leslem fieri precepiiiius et sio[iilo nostro illaiii sio;naviiiuis.
i" Signiim Galonis cpiscojii. Si[]iumi Berneri decaui. Signiini Ade preceiitoiis.
Siuiiuni Guillelmi arcliidiacoiii. Signum Stepliani arcliidiacoiii. Sigmiin Rainaldi
arcliidiaconi. Sigiiuiii Alexaiidri sacerdotis. Sigmuii Laiidoiiis saeerdotis. Signum
Simonis sacerdotis. Sigiium Anscheri diaconi. Signiim Joliaiiiiis diaconi. Sigiuun
Wineranui diaconi. Sigiium Roberti siiLdiacoai. Sigiium Guidonis siibdiacoiii.
Sigiium Teoderici subdiacoiii.
Actum publiée Parisius, in eapilulo Sancle Marie, anno ab Incarnatione Do-
mini ''^ M°c°vni°, indilione w'"', epacta xvu""', concurrente ni'\ rege Lugdovico
régnante anno i", anno episcopaUis Galonis nn°. Girbertiis caiicellarins snbscripsit.
A. Original avec traces de sceau. aii\ Atrli. nat., K. 31, iv 1-.
B. Copie du siii'' siècle, aux Arcli. nat., LL. 'iKç) ( Cartul. de Saint-Gennaia-i'Ausorroi-), loi. 29 r".
C. Copie du xiï' siècle, aux Arcli. nat., LL. 'ipo, IV}!. '37 r°.
D. Vidimus de iJi'i. aux Arcli. nat., L. 5.")><. n° i.
150
nos. — Pinr
Aulorisation accordée jiar Louis \ 1 aux serfs de Noire-Dame de témoigner en justice
et de figurer dans les combats judiciaires contre les liomines iihres^ .
OCOD SEUVl ECCLESIASTICI l'OSSlNT TESTIFICAlil \I)VEIiSLS LIBEliOS IIOMINES.
Lngdovicus, Dei gracia Fraiicoru m rex, omnibus (^hristi lidelibns. Gtiin juxta
sacratissimarum legum institnta, regia potestas, ex injuncto sibi ollicio. ecclesia-
iMini defensioni et lionori pluiiimiin vaccare debeat, opore pretiitm est eos qnibus
tanta pemiissa est a Deo potestas, earuin tranqiiillitati et [)aci attentiori sollicitu-
dinis cura providere, et ad lainlem Dei oinnipotentis. per (pieni regos re;;nant,
ecciesias et earum res quodain honoris privilégie decoraie, iil in bonis aclibiis et
regium morem exerceant et superne retributionis preminin iiidtibilaiiter recipiant.
Noverint igitur omnes cjuia sancte Parisiensis ecclesie conventns, noslre sereni-
'"' Les synchronismes contenus dans cet acte pouvait être datée de i'épacle 17, (jui est celle
prêtent h quelques observations. Outre celle que de 11 or).
nous avons déjà faite (voir ci-dessus, note 2 de '' Bréquigny cite sous la date île iiO() [Table
la page 167) au sujet do l'accord entre la pi-eiiiière dea Diplômes . t. II, p. 403) un diplôme qui a e'té
année du règne de Louis VI et la quatrième du publié par Baluze (^.W-sce//. , I. Il, p. loô). d'après
pontificat de Galon, on doit remarquer que l'indic- le Qirliil. anliiep. Paris, iwix lu dale -a' 1109.
tion de 1108 est 1 et non i5. Quant h lépacte do ind. 1. legni 1 -. il qui nisl qu'nii ilnuble mal
l'an 1108, elle devrait être 6. Mais on sait qu'où daté de celui-ci.
faisait parfois commencer les épacles au 59 août, Ce privilège fut confirmé par le pape
et si celte pièce est postérieure à cette dale, elle Pascal il , en iii3. (Voir ci-après, notre 11° lOi.)
Cartul. — I. ia
170 CARTULAIRE flKM'RAL DE PARIS,
(atis prcscnti.Tin iulierit, coïKiuerendo oslendeiis et osteiidendo conquérons qna-
tiinis sei'vi prcfalo ecclcsie scciilarihiis personis lanto conleinptui lial)ol)antiir.
ipiod in l'or('nsil)ns ol civilibiis causis vel placilis adversns liijcros lioiniiies in tes-
limoiiiuni nullatoniis i'e('i|)ioljanlui', ot ccclesiastica mancipia socularibus servis
l'ère in indio prel'erebantur; iiiide res ccclesiastica, oh tanti scilicet dedecoris op-
[irobiinni, non s()hunniO(b) \ilesrebat, sed niaximnni diniiinilionis inconnnodnin
de di(! in dieni incurrebat. CiOjjnita vero ecclesir (jnerehx, niotiis tani ratione qnani
(lilectioiie, necessariiini diixi a Parisiens! ecclesia, nol)is quidem inter alias faini-
liarissiina, (antuni scandaliun oninino reniovere, et i'C{;iain sedeni rej;io beneficio
sidjjirnare. K{;o Lnjjdovicns, Dei clenientia Francornin ie\, coinnuuii quidem epi-
scoj)oruin ac proceruni nostrornni consilii) et asseiisu, rejjie aucloritatis deci'eto
instiluo et dccerno, iit sei'vi saïu'te Parisiensis ecclesic. illi scilicet qni proprio
ad canonicos pertinent, ad\ersns onnies lioniines, tain liberos quam servos,
in onniibus causis, placitis et iie|[()liis, libcrani et pci-rcclani liabeant testilicandi
et l)ellandi licentiani, et nenio nnqnani, servitutis occasioneni eis opponens, in
l'oi'urn feslimonio ullani dare |)iesnniat cahmquiiani. Hac auteni ratione licentiani
testilicandi ea (pn> vidcrinl et andierinl eis concediinns, ([uod. si aliquis liber
lionio ni eadeni causa de falso (estiinonio illos coidradicere et corq)robare volue-
iit, aul snaui conqjroljationein dncllo perficiat, aut, eoruni sacrainentum sine
iilla alla conlradicli.JiK' r(!cipiens, illoruin teslinionio adquicscat. Qnod si aliquis
lenieraria presiinijitione ilioriim testinioninin in aliquo relutaverit aut caluinpiiia-
verit, non solniii rcjjie auctoritalis et publiée institiicionis rens existât, sed quere-
lani iiesnilii siil vel placiti inrecuperabililei' aniittat; ita scilicet ut presuinptuosus
calunipniator, de querela sua si queiat ulteriiis, non audiatur, et si aliquid ab eo
ipieraliir nlleriiis, ((iierele immis et coiivictus oninino liabeatur. Aliud etiani statui-
nius. II! predictiis caliiinpnialor, iiisi de tanla caliiinpiiie ciilpa Parisiensi ecclesic
satisleceril , exciiininuiu'cationis nuicrone l'eriatur el ad fesliinoiiiuin raciendiiin
interea non adiniltatnr. Ut aulein liujus iiostre instihilioiils edicluni perpétue ririni-
latis privilejjio niunialur, preseiileni cai'lam lleri preciqiinius. que nosire aucto-
lilalis ellecliiin poslcroriiin nieniorie Iradat, el toliiis relractationis occasioneni in
|iei|»cluiiiii e\cludal. \(1 bec etiani. in leslinioniiini veritalis, nouiiiia episcoporum.
coiniliiin, ac procciuin nosIriHuin, cpn liuic carie assensiiin |U'ebueruiil . inscribi
jnstuiii decreviiiiiis, el ad exlreiniini si{;illo nosire iniajjiuis ipsaiii carlain si<;na-
vinins, cl caiaclere nosiri iioiiiinis corroborav iiiiiis, adsianlibiis de palatin noslid
ipiornni noniina siibliltilala siiiil et sioiia.
/fC. Si;|iiiiin Anselli de (iailanda, tiiiic leinporis dapireri iiostri. Si|[niiiii llu;;o-
nis cojjiioniine Slrabonis. innc lenipoiis coiislabiibirii nostri. Sijjnnni (liiidonis,
lilii 'liiidoiiis de Tniic, lune leinporis biiliciilaiii iiosiri. SijjnuiiiGuidoiiis, caiiie-
raiii iiosiri. /f^. Sijjninii (ialoiiis, Parisiensis episco[ii. Sininiin Ivonis, Carnotensis
• 'jiiscopi. Sijjmiin .bdiannis. \nreliaiieiisis cpiscopi. Si;;iiiiin Manasse. Moldeiisis
CAKTl LA1H1-: f;É.NÉR\L DE PARIS. 171
episcopi. Sigiuiia Odoiiis. comilis de Corboilo. Siniuun Mathoi, comilis de Bello-
moiile. Si<;iiuni [mon(i[>ram)ne) Liijjdovici rejTis.
Actiini publiée Parisius. régis ])alalio, aimo ah Iiicariialione Doinini mcviu".
iiidilioiie r', anno regui nostri i". Stepliaiius caiicellarius relegeiido subscripsil.
A. Original «-elle, aux Arcli. nal., K. 21, 11° 1 (Miisée, 11° 128).
B. Copie (lu xii' siècle, aux Arcli. nat., LL. 177 (Litre noir de Xotre-Darae), p. h-i.
C. Copie (lu un' siècle, aux Arcli. iial., LL. 17.Î [Grand Pastoral an NoIre-Damc), p. Mfi.
I). Copie du 1111° siècle, aux Arch. nat., LL. 17C [Vrtii Pasiural de XotreDanie ), p..5i.
loi
Vers nus.
Envoi nu cLajiilre de Notre-Dame par Ansel, chanlre de IVglise du Saint-Sé|)uitre.
d'une croix faite avec le bois de la vraie croix.
DE J1IERIS\LEM.
G[aloni]. Dei gratia Parisioriim cpiscopu. et Stepliano aichidiacoiio. cujiis
laudis et potestatis inagiiitudo per muita terraniiu loca et eliaiii apud nos celebfis
habetur. et B[ei-nero] decano. et ll[ainald(i] archidiacoiio, et A[dani] precentori.
omiiique conveiitui Saiiete Mai-ie Parisiensis. Aiisellus gbji'iosissiiiii Sepulcri caiiloi'
et presbiter, licet indigiius, subjectioneiii . revet-eiiciam , ainoreia et sic in iioc seculo
vivere ut per oraciones vesti-as in l'iituro vobiscum nierear sine fine gandere. Ciiiai
ab ecclesia vestra et a vobis iiiquael ciiin ([uilnis nntritiiset enidilns lui. jani per
\xnii annos reinotus sim corpoie, tamen aniino fei-vens in amure vestro et ecclesie
veslre vobiscum cobabito meute ; nain(|ue cum liis qui per singulos aniios a vobis
ad nos venerint,qui vos noverini et a vobis notl lueiiiit. seuq)er luit miclii sermo.
et est sedule inquisitionis de statu ecclcsii.' vestre et de vobis, (juid agatis et quo-
modo vos babeatis, de vobis precipue quos vidi et cognovi, et quamdiu visero.
licetabsens, senqier aiuabo: sepe quoque per somnia in solempnitatibus et pro-
cessionibus necnon etiam l'erialibus tualutinis et otliciis veslris \ideor intéresse et
vobiscum psallere. Hac ergo dilectione pro vobis sollicitus, dominum ^\[ibelinum]
patriarcbam et canonicos nostros rogavi ut oracioiiibus et beneficiis nostre congre-
galionis fratres et paiiicipes jungereinini. cui jielitioni coucedentes. itidem a
vobis roganl cl re([uirunl. Preterea de donis ([u<; milii deilil Dcus ad bonorem
et gloriam et sublimatioiiem çcclesie vestiv et \estri vestre([ue civilalis donum
maximum et iucoui|)arabile, viddicet cruceui unam do ligno Saiictç Crucis. [)er
.Ansclnuini lidelem veslruni vobis devotus transmisi, a quo et litteras vestras
nobis missas accepi. Sicut a Grecorum et Syrianorum scripturis didicimus. pati-
bulum crucis Cliristi de n!i'"iignis fuit: niuim iii quoPilatus tituluni scripsit, aliud
in (pio bracliia ejus exleiita et palme ailixe luerunt, terciiim in quo corpus ejus
appensum est, quartum in quo criix allixa luit : quod etiam aspersione sanguinis
lateris et pedum intinctum et sancliticatum est; et crux ista quam vobis misi, de
172 CMITI I. \IKK OKNHIiVL DE PAIIIS.
(Iiiobiis est Ijuiiis, (|ui;i ciun iiiscrla esl criiri, iiiscrta os( de eo in (iiio penondil .
in (jua inscnliii' de siibiicdaiico iii (]iia cruxa(li\a Fuil. utriiniquc (li];imm , iiti'uni-
<|ue saiiclinn. I'oito l)a\i(l, re\ rjcorjjiaiioriim , (jui ciim suis ])i'edecessoriljiis
Poi'Ias (laspias Iciiuit et ciislodivit , iihi siiiil incliisi Gofj el Ala<jo<j, quod et filins
cjns adijnc l'acil, cnjns terra et rcjjnuni conlra Medos et Persas est iiohis (|uasi
anieniurale, liane vero ernccin qnaindin vixil in snninia veneralione et dilec-
tione lia])nil. (Juo del'uncto et filio in i'ej;n(i pionioto, nxor ejus venerabilis
])lns sanctital(' ijuani {jencris noliiliLite, caput lotondit liabitnnnjne reli|;i()nis
snscepil, et, assiiin])la rrure isia et innilo anio, .Iliei'nsaleni euni iianeis, lujn l'edi-
lura sed nt dti in (piietci silenlio el oiatione \itani liniret. advenit, et de; aino
(jnod attnl(Mal con{;reyalionil)ns saiH'te civitalis paiies disliibnit, panpeiil)ns(pi<-
et ])ore;;rinis eleniosinas ernoavit. Poslea snb mann donini Gibellini patiiaiehe
conjji'enationeni sanctinutniabiini (icorjjianaïuin , (pic est in .Iheinsab'in. inliiuil.
Nec nudto posi rooatn soiui'nni et palriarebe rejjinien con[{rej>atiouis snscepit.
Deni(jne (bsliibntis et ei'ojjalis et in nccessitatibns couiniisse coii<>Teffalionis oin-
nil)ns (jn(,' allnb'rat expensis, enm inedia iej;ioneni noslrani op|)ressissel, ipsa
cnin snl)ditis (;e[)il ej;eie. (aumpie jam mnlta dono, mulla nnituo recepissct,
(piod nullo modo pro necessitate sni eoi'poris laceret. pro iiecessitatibns coii;;i'e-
jjationis sibi eonmn'sse pio all'ectu lacère coinpnlsa est. itaqne islnd lijjnum. indli
j)i'eeio conîparandnm. Iiac ralione piecio est coniparalnni. Kre(.' illnd vobis nn'si,
|)reeor, liabelote illnd lionoiidee, sicut debelis. VeruniLanien nt nienioriale sil
posleris et sncccssoribns veslris nndc et ipu)inodo illnd babnistis, scribite in li-
bris veslris : rr Ansellns clei-icns noster banc crnceni de lijjno Sancte ('rucis ecciesie
nostre et n(d)is de Jbernsaleni Iransinisil. i^ Poslnlo ijjilnr a vobis nt ni(! diligcntem
vos dilijjatis et posi nn^rtein ineain in oialioiiil)ns xeslrisniei nienioriain lialjeatis,
(|ni(l veio tanti lliesanri lalori contijjcril , ntrnni\t> ad vos prospère j)ervenerit ,
[)er littei'as vesiras niiclii nolnin lacialis.
A. ()]i{;iii.il, .iii\ Airli. n.il., k. ■> i . n" i " ( aiicMMuiciiiont !.. 7'i(), il" i '. Musée, n" la.')).
1). r.diiic- ilii Ml' -lùHo, iiii\ Arrli. uni., LL. 177 (Lurf naii- de .\oln-l),iiiH'). p. 1. '(■.>.
0. Copie du xiii" sièi-ie, ;iii\ Anli. luil., l.L. 17;') (Granil Pu.ilorat de N(iliv-l)jine), |i. Oog.
l.)-2
\,TS IKIS.
I.otli-e irAiisel, i-|i;iii(re (le l'('j;lise du SMiiil-.Siî|iiilcii'. (•(iiiliniKinl l'envoi ,111 rli,-i|iilre île Notre-Dame il'iin
lr,-ij;nieiil di' l,i \iiiie croix, et ;uHiciiie;iiil l'emoi il' iToix fiiile nvee la pierre du Sninl-Sepiilero.
()nesislis cpia lalione, (pia necessilal(î portio ista de doniinica (Irnce assninj)ta
fuei'it, ej;() cpiod inde ex lilteris el i(dalion(! seniornni Sniianornni andivi el di-
dici vobis inanileslabo. i.eeilni' in evanj;(dio nuilla (piideni el alia sijjna l'ecisso
Jbesnni ni conspecln discipnloinin snornin, ipn; non smil scripla in libro boc. et
(:\RTiiL\ini-: géxérvl de paris. i;:^
vos miilla legistis, sed non omiiia. Multa ciiiiii lialH^nt Girc'i (|iic non linljciiL Latiiii.
I.('<;islis lanicii quod saiicta Heleiia Criicem doiniiiicam pei' niediuin sccaii f'ecil.
el cruccni Coiistaiiliiiopolim ad riliiiin dcddil. n'uccmqiie .Ihcrosolimis rclhjiiil:
l'clictani Cosdroe. vasiala Jlioi'iisalem . raj)iiil cl iii l'ersidcin dctidit; (|iiain.
interleclo Cosdroc. Eracliiis .llierosolimaiii rclidit cl iii (lalvaric loco, iit a popida
clirisliano vencrarclui-, rcposuit; post moi'loin vero Eraclii, popuius iiiHdeliiiiii
adco cliristiaiios upprossit ut noineii Giiristi conarenliir exlinîTuerc et nieinoriaii!
(Iriicis et S(![)ulcri delcrc. Ilaquc coiiiieric lifjiioruiii siiperposita, partein Scpulcri
coinhiisscriiiit et Ciruceni siiiiilitci" coiuburerc voliicruiit, sed cliristiaiii eam abs-
condciuut, quocirca multos ex eis occideriint. Deniqiie cliristiaiii. Iiabito coiisilio.
secataiii in iiiultas portioiics diviseriiiit et per ecclcsias rideliuin disiribueiuiit.
quatcmis si una cispars ad coiubiirciidiiia aut'criclur, tali modo aliœ partes rescr-
vareiitiu'. Ilaque iiiConslaiitinopobtaiia iirbe pretei' iinperatoris ci'ucern, smit iiulc
m criices, in ''Vpro dnc, in Crète una, in Antiocbia ui, in Edessa una, in \le-
xandria nua, in Ascbalone uiui, in Dainasclio una. in Jbcrusalcin un; Suriani
liabentunam. Greci de Sanclo Sabba nnuni, nujnarhi de valle Josapliat unani:
nos Latini ad Sanctum Se[)ulciuni habcnuis uiiaui, quç habet palniuui et iliiiii-
dium longitiidinis et polliceni unuui latitudinis et grossitudinis in quacbo; pa-
triarcba quoquc Georjjianoruni liabet unani; rex etiam Georfpanoruui liabuil
unani, quana modo Deo gratias vos bal)etis. Nuiic, vero ad supplenibim gaudiiini
vestrum et ad gloriam et honorcm ecclesiç vesirç et régie dignitatis et civitatis
vestre et vestrum, donum maximum et thesaurum inconqoarabiiem nec inferiorem
])riore, videlicet crucem uiiam de lapicb' domiiiici Sepulcri per Bernarchim.
Sancte Genovelc precenlorem, testimonio veslro virum lionestum, vobis dévolus
transmis!, quam obnixe imploro ut liouorilice sicut dignum est hal)eatis. Postulu
igitur a vobis ut post mortem meam in orationibus veslris niei memoriam lia-
l)eatis. Quitl vero tanti Ihesauri hUori conliugcrit, uirum ad vos prospei'e perve-
uerit, per litleras miclii veslras nnclii notum taeialis. Aaiele.
A. Oi'ijjin.'il aux Arcli. nal., K. -21, n" i' (aiicirniviiiciil L. ~'i('>, n" i''. Museeu" i2<ii.
B. Copie du xil" siècle, au\ Arcli. Mal., LL. 177 [Liin- nuir ilc Xotre-Danie), p. lôO.
(j. Copie i.lu siii' -iièch', aux Anli. uni., LL. 170 {(jruud l'aslural il(> Nulre-Uauip), p. i-;'>.
153
VCMSIIO'J.
liistltulion par Coiion , évèquo de l'ali'sti'iiin, d'uni- IV'lo aiiiiiicile pour a'-h'-lm-i- le jour
où un fragment de la Sainte Croix fut apporte à Paris.
G . , Dci gracia l'renesliiius episcopus'", apostoHce sedis legalus, omnibii>
Gonon, éM^ipiede Palesli-ina de 1 11)7 à 1 iû-2 environ.
17/1 (:\I!TLLAIUI': GE.XEl'.AL DE PARIS.
(llirisli lidcliliiis saliiteiii et beiiedicLioiioni. Co{>noviiiuis (juod de liijiio Douiiiiice
(liiicis, de li[;ii() scilicet iiostre redeiii[)tioiiis iiiaxima pars, thésaurus scilicet ini-
coMipai-aliilis, ab Hierosolimis per ancleiiticas persouas Parisius ti'ansuiissa fuerit.
Nos i'jilui', ])i'u revereiitia taiilaiiiui reliipiianuii, slatuiiiius quatiiius ea die qua
deiate suut, prima videlicet doniinica auj'usti, célèbre l'estum atque sollempue in
boMore ejusdeui (Iriicis in Parisiensi rivilate liabeatur. Ad iiaiic vero solleiupui-
laleiu quicuuKpie convcnerintet veniain dévoie pelierint. reniissKtnem peccatoruni
suoruui procul dubio se iuq)elrasse letentur. Coninumicalo eniui l'ratruni consib'o,
quicquid de peceatis ])enilentiuni episcopiis Parisieiisis misericorditer reUuaverit,
aucloritate sancte Pioinanc ecclesie et nostra reiaxare iustituinius. Yalete.
A. ()n);i]i.-il, ,-iVoc Iimi-c< de scoiiii pendaiil , »u\ Arcli. liai., K. 21 11° 1" (anciennement L. 7^6, n' 1'.
iMusiv. a" 11Î7.)
IIIMJ. — Paris.
Autoiisalion donnée par Louis VI aux sorffi do l'alfbaye de Saiiile-Geneviève de Paris, d'élre entendus
comme témoins et d'être admis au condjat judiciaire contre les hommes libres.
PHKCEPTLM l'.EClS 0101) Si;UVl IlLJl S ECCLESIE IN TESTIMOMO HECIPI\\TLH.
In noniiiie saiicle el iiidivi(bie Triiiilalis. (Jnia preordinante Spirilu sancto per
Esayani de Ecclesia dicidir (jiiod rr mainilla i'e;;iiin laclaliilur et reges eruiit nutricii
ejusii, regabs sereiiitalis pielaleni (b?cel, pro tianipiilblale el pace Ecclesie, regni
jura lemperare, |dei)iscila reiaxare et coidracta solidare, ut Ecclesie lilii a mali-
jjnantiuni inle.stacinne all(|uatenus rele\ali. Dei servitio attenlius vaccare babeant,
et calboliciiin ri'jjeni ad ie;;ni jjnbei'nalinneni oi'alionnin assiduitate propensius
adjuvare vab'ant. .Mnllnni enini valel . ui liabel .lacobi e[iislola. deprecatio justi
assidna, oianle iieinpe juslo iM()\se, Israbel superai)at rejjein .\nialecli. Ilex
anleni i^ladio accinjjitnr, seciindnin aposliibiin l'etrmn. ad vindiclain inalelac-
ioruin, liiu(b'ni \ero imnoriiin . ui per collalain sibi di\iiiilus polenliain oniutes-
(•(•re i'aciat inq)i'udenliuni honiiinun ijjiioranliaiu. constilulus iii i-eoiio, juxta
.lereiuvaiu, ni evellat el deslrnat el diperdat et dissipet, et edificel et plantel.
Ilac ijfilnr ralione, spe et devolione, e|;(). Dei jjralia Francoruni rex, Ludovicus,
ecclesir piincipuni ajiosloloi nui Pétri el i'aub el Sancle rienovel'e, super servoruin
suoruni conhnneliosa et danqmosa in teslimoinis abjectioiie adversus liberos snp-
pbcanli. lacriiuanli cl inslantt'r rojjilaiili. tandem misericorditer assndtavimus
poiitilicunupie nostroruni consilio comilum quoipie et procei'um assensu , bac
prerogativa nosire niajestatis onines indillereiiter liujns prelate ecclesie serves
beni<;niler lionesta\imus, ipuitinus in oiniiibiis causis. placitis el qiMM'elis. contra
iniiversas iiijjciuii' |totrslalis personasveritatis teslimonium regali institiito a modo
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
!75
nsciueiii senipiternain exaltali, ut testes legitiini, proférant et proferendo asse-
rant, salvo et iiitegro jure el timoré cnjiis sunt ccclesie, ac .leinceps (lanipiiuin vel
r,.|.ulsain se in Imjusmodi negoliis protulisse millatemis cloleaiit vel eruhescaiit.
Horum itaque probatioiies aut liberi suscipianl. aut coiitradicen.lo falsiliceiit.
Regalis igitur decreti transgressor causam de (jua agit imporpetuii.ii amittat. ex-
communicationi subjaceat,etejus calumpnla irrita fiat; intérim etiam in testimonm
non recipiatur, nec pacis osculo a fidelibus osculetur. Dignum est ennn supra
ceteros servos eos exaltare. qui ei serviunt, oui servire est regnare.
Ut aulein bujus instiluti traditio per succedenlia tempora inconvulsum vigorem
obtineat, litterarum memorie commendari, immo nostri nominis karactere et
sigiUosignariet corroborariprecepimus.Presentdnis de palatio nostro. .[uorum
nomina sublitulata sunt et signa :
Signum Anselli de AVarlanda. tune tempoiis dapiieri nostri {inonoirrammr).
Signum Hugonis dicti Strabonis,constabularii nostri. Signum AVidoius Initirnlarii.
Signum Widononis {sic}, Waleranni fdii. nostri caïuerarii ' .
Actum publiée Parisius in palatio, anno Incarnationis Dominice m c"'Mx"°. unc-
lionis nostrf; i".
Stephanus cancellarius relegi et subscripsi.
A. Oritniial scellé du sceau plaqué, aux Aich. nat., K. ai, n° i'.
B. Cop'ie du xin' siècle, à la Bibl. Sainte-Geneviève. Kl. 35 (Cartul. de Sainle-Geueviève), p. 6*.
1 55
1110, io-i(i janvier -!. — Paris.
Échange enlro le cliapilre de Sainte-Geneviève et l'alibaye du Bec de len-es sises à Vernon .
|)our des biens situés à Auteui! et à Paris.
[In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen] ^>.
Agnoscant universi présentes et posteri que et qualiter lacta est commutatiu
inter"canonieos Sanetoruni apostolorum Pétri et Pauli etSanet^.' GenovelV precipn.;
''' L'origiual porte rrcatucrii.-
■'' Cette pièce est |)rol)ablement de janvier 1 1 lo
(n. st.), ce qui s'accorde bien avec la seconde
année du règne de Louis VI (couronné le 3 août
1 1 o8 ) et avec la dixième année du règne d'Henri I"
d'Angleterre, qui monta sur le trône le 5 août
1100. Toutefois, elle pourrait être de iioy, «ar
notre pièce n° 1 54 prouve que le style de Pâques ne
régnait pas encore d'une manière générale. Il est
vrai que dans cetle hypothèse il faudrait supposeï'.
ce qui est bien peu vraisemblable , que le scribe a
compté comme une année entière la première anné<'
de chacun des deux rois, et qu'il a fait commenoM-
au 1*' janvier i lotj la deuxième anm'o di' I un l'I l;i
dixième de l'autre.
'1 Cette pièce est en forme de chirographe. <i
l'invocation qui servait de légende au rhirngraph''
est coupée en deux par le milieu <les letlres
ne. cAnTULAip.K genkhal de pauis.
vii';;iiiis. al(|ii(' iiilcr inoiiaclioy nioiiastei'ii Suiiclc Mari*; Ik'cci. Sleplianiis i<>iliir
ilccaiiiis cl iiiii\('i'siis caiioiiicorimi coiivciilus siiprasci ipli; ecclesiç, (|uic(iiii(l lialx'-
haiil cl (|iiic(|iii(l alii de illis Iciichanl scu in IcimId scii alio ali(juo modo anud \ cr-
iioii casiiiiiii cl apiid villain Gainilliacuiii . \(d cliaiii (|iiic(Hii(l vi au! Iraudc fuil
illis iiidc aillai mil. inouaslciio Saiiclc Alariç ]5ccci et luoiiacliis in eo Deo seivien-
idnis, concesscninl jierjicliio jure possidcndnrn. Siinilitci' alihas A\iilt'lmus et uni-
\crsa conjpcjjalio Bcccensis inoiiastciii. ijiiicijnid lialirjiani et qiiicquid alii de
illis lenciiaiit seii in l'euJo seu alio ali(|iio modo ajuid Alloilum villani et ajind
• ivilatem Parisiuin, in servis et ancillis, in cciisii. in \iiieis el lena aialiili, cnin
jnslicia et ciini onmilius consuetudinibus (juas ibi liabebant. \el etiani (juicquid
\i ant fraude i'iiil illis inde ablalum, ecclesie Saiicti,' Geiiovelç et canonicis in ea
Deo seivieiitibiis coneesserunl pcrpetuo jure possidendum.
Acta sniit liçc publiée in capilulo Sanctç (jenovel'e, anno InçariiationisDominice
millesimo centesimo uono, un idus januai'ii, rejjnautibus atcjue hçc eadem con-
linnantibus Ludovico rejje Francoium, anno rejjiii sui secundo, et Heinrico rege
\n;;loi'uni '') et duce ^o^nlanol■um anno lecni siii deciino. Presentibus Stephano
decano, IJernardo prccentore, Gisleberto lliesauiaiio, Claro sacerdote. Widoiic
sacerdole, i^aiidi'ico, Ursione, liobcrto, diaconibus; Frederico, Alberto, lloinrico,
>iil)ibaconil)iis; (iiroldo. Odoiie. \lberico, pneris, ciim ceteris canonicis. De mo-
nacliis : Bosoiie sacerdote , lialduino de Tornaco, IloduHo cellarario, Ricardo sub-
diacono. Tesles ex ])arle canonicorum : Ileinricus major, Balduinus cellararius,
iiHjnominc Paj;aiHis, Landricus camerarius. riecmaniis ccnsarius, Stephainis co-
ipiilla, Bclolus lilius liainardi, Sleplianus l)idun. Tesles ex parle monacborum :
Wilbdmiis de Mahuilla, Wilbdniiis de l>ecco liicardi, ibddcearius de Goi'iiaco.
l'osti'a vero, x\ii kalendas l'ebruarii. siipiasci'ipli aniii. rclractala sunt liée et
conriiiiiala in capilulo Sanctç Marie Becci, [iresentibus cjusdem cçnobii aiibate
Willelmo. lîaldi'ico priore, Hogerio prçcentoi'e, Sel'redo tbesanrario. RoduHo ca-
iiiciario. cnm celeiis inoiiacliis; el de canonicis : Glai'o sacerdole et Gisleberto
I hesaurario. Tesles c\ parte monacliornm : Gaiisliidiis sacerdos, IIujjo sacordos,
Willelmiis cubiciilarins, iioberlus Alarescalciis, lîojjerius cocciis, Odo coccus, Gi-
riilliis lon^slarius, ^\illellllns de Saiiclo Sidonio. Ailardus lilius liobei'li. Ex parte
clericoriim : Mainardus et Hclotus.
A. Oii;;in;il, ,ivc.- Iivic.'s do si-oaii |HMi(Iaiit, aux Anli. nal.. K. t! i . n" i '».
I!. Ct>\n,' ilii \iu' sil>^l,^ ;i la lîiiil. .le Saiiilr-Gcn.'vièM'. F.l. s:) (Carliil. ilo Sainlc-IJeiieviL-ve), fol. i()C).
'' Noms jjossAIous iiiic conliriiiiilioii dr ivl (M'li.-mf;i' |iar le rui (l"An;;iolorn; Henri I". (Voii' li' Cai'tul.
Sainle-Gi'iievic've, [i. 71», ii la l!il)l. Saiiili'-la'in'virvi' . VA. ■\^>.)
CARTULAIP.E GÉNÉRAL DE P\UIS. 177
155 "■'
mo, 'i IVvM.T. — l'ir.is.
Aiitonsiilion ncninl(V [lar Louis \I aux sorfs de Saiiit-Marliu-des-Cliamiis de lrmnij;ar.r on justice
cl de pieiiilie |iarl aux roudials jiuliciaires coulée les boiniues lil)res.
LLDdVlCI ItEGlS 1)K EWLTaKINK SEllVOUl M '''.
V lu nomiiie Paliis et Filii et Siiiritus Saiicli, amen. Quia, preordiiiaiih; Spirilu
Saiicto. per Isaiain de l^cclesia dicitiir qiiod rniiainiHa requin lacUdjitiir et rejjes
eriiiU nutricii i-j'ust, rejjalis serenitatis pielateiu decet, pro tranqiiillitatc et [)acc
Çcclesie, refjni jura teiuperare, plebisscita rclaxare et coiilVacta solidare, ut Eccle-
sie fdii, a malijjuauliuui inlestatioiie aliqualenus relevât! , Dci servitio attendus
vacarc liabeant. et catliolicum re<;eni ad regni gubcinationeni oralionum assiduitate
propeusius adjuvare valeaut. Multum enim valet, ut liaLel Jacobi epistola, depre-
catio justi a.ssi(hia; orante neuipe justo Moyse, Israhel siiperabal rc;;em Amalec.
i\('\ auleni gladio accingitur, sccunduui apostoluui Pelruin, ad vindiehuii nialc-
lactoruni, laudeni vero bonorum, ut per collatam sibi diviin'tus potentiaui obniu-
tescere fatial inprudcnlium bominum ignoraiitiani, coiislitulus in re;;iio, juxta
Geremiani, ut evœllat et destruat, et disperdat, et dissipet, et cdifieet, cl plantet.
Hac igitui- ralioïKî, spc et devolione, ego, Dei sp-atia Fraucorum rex, Ludovicus.
ecclesie Saneti Martini (]uç dicitur de Canipis, super sei'voruin suoruni eontuine-
liosa et dauipnosa in testinioniis abjeclione adversus liberns supplicanli, laeri-
nianli et insLanlcr rogitanti, tandem misericorditer ascultavinius, pontilicum nos-
Iroriim consilio. comiltmi cpioque et [)roceruni assensu, bac prei'ogativa nostre
majestalis oiniics indill't'renh'r liujus jjrei'ale ecelesie scrvos bcnigiiili'i- lioncsta-
vimus, (juatenus in omnibus causis, placitis et (juerelis, contra universas ingénue
poleslalis personas vcrilatis testimonium, re;;ali inslituto a nioûo nsquc in sem-
pitcrnum exalUili, ut iesles legitinii, pi'ufei'aiil c( prol'erendo asseiant, salvo et
integro jure et limore cujus sunt ecclesie, ac deinceps dain[)num vel repulsam se
in liiijusmodi negoliis pcrtulisse nullatcnus dolcant vel erubescant. [loruni ila<|ue
pi'obaliones aul bberi suscipiani, aut conlradicendo talsilicent. Ii(^;;alis ijjitui-
deci'cti transgressor causani de (jua agit in perpetuum amiltat, exconnnunica-
tioni subjaceal, et ejus ralunniia irrita fiât; inL^rim etiam in testimonium non
l'ecipialur, nec pacis osiulo a (idelibus osculelui'. Dignum est enim supra ceteros
servos exalLiic qui ci sci'viunt oui servii'c esl regnare'-'.
' Ce titre a été ojout(^ au xm' siècle. — '"' On remarquera fjue ce diplôme est la repi'odurlion p
textuelle de celui que nous avons donné sous le numéro lo'i.
Ortiil. — I. a.'f
178 CARTULAIRK GÉNÉRAL DE PARIS.
Il juilciii lnijns insliluti traditio per succedentia iempora iiironvulsaiu \i;;o-
l'eiji optiiieal, lillerai'iun meniorii; comniendari, imnio nostii iiominis cliai'aclerr
et sioillo si<;iiari et corrohorari procepinms.
Pi('seiilil)iis de palatio nostro quorum iiomiua suhtilulala sunl et si;[ua : Sij;-
niim Auselli dapileri. Sijjiiuui \Mllelmi Guarlandeiisis. Sijjnuni \Mdoiiis de Turre.
SijfuuMi Froj;ei'ii de (lliatarauiio. Si!;iium Herluini, nia[;istri refais. Sigiunn Bartnlo-
luei de Fulcois. Si'fiiuin Haiuardi rSufi. Si;;uuni Beruardi, iiepotis cjus. Si'jiHuu
Sle|diaiii caiiccllarii. Si|;iinMi Ei'clienhaldi.
Actuui l'arisius, aiiiio lucaraati Verbi m"'" c'"" x'"", iiidictioiie m', pridie nouas
lebruarii, autii) unclioids nostre 11"''^.
Slepliaiius caiieellarius relegeiido subscripsit {iiioiioniatninr).
A. ()rl(;iueil m-.'IIc ;iii\ Airli.nal., K. al, ii' i ' '.
B. C.opio (lu Ml' Mrrlo,d la Bilil, nat.,ms. lai. 10977 {Lihrr Tnlniiinildrum île .Saint-Marlin-di'S-Champs).
loi. 70 r".
(). Copie i\n xiii'ï.ii'clo, aux Arcli. iia(.,LL. i.'i.Ji (CiMiiil. Aile Saint-MarlIn-dos-Cliainp-). loi. ii).
156
Vers 111(1.
ConliriiKition par Louis VI du droit de voirie de l'évêque de Paris.
l'HECEPTUM lADOVICl REGIS DE VIATURV ET IIOMIMBL'S PARISIENSIS EPISCOPI '-'.
In nuniine sancte el individue Trinitatis ^'. nnoniain itnniensis adversitatuui pm-
cidlis, luulliniodis exaclionuni generibus, sancla Dei If.ceb'sia IVequenter concutilur,
nos (piitlcin spccialiler, (pios Deus aliis volnit pi'eesse et prodcsse. ipsis nos peri-
cidis opponere (bdx'nuis, ut quod aut nejjlijjenlia oinissiun, aul inordinale pie-
sinnptuni Ineiil, in nielioreni statuui, Deo juvanle. refoi-inanles. Çc(desiani Dei i'\
laiilis curai uni lluclibus ad Irampiillilatis porluin valeamns penhicere, et servitio
Dei, cni servire rej;iuire est, bberam et quietain oinnino elficere. \ obiinus itaipie
vialurain ipiandaui a Parisiensibus cpiscopis anti(piilus |)ossessani, sed uostris tein-
poiiluis a (piil)US(bnn tenierc usin|ia[ani, presenti scriplo detci'ininan', et eeiiis
cain liuiililius ae leriniiiis disliiij;ut!re. ut jus suuin e\ inlejjro Pai'isiensis ol)tin(^at
' Louis II' (iros ayanl éli; sacr(' le ;> août 1108, •' rLxeniiilai- \iarie episco|ii juxta ilaiislruin
Il Oi-léaiis. rrllr |iii'ti' isl du h ré\rii'r 1110, ce canoniconiiim ( lî).
ijiii riiMCordr liini aM'c l'iiidiclioii m. Lllo ])rouve ''' L'auleur de la ropie L a intercaii' ici la lor-
1)11011 1 1 10 le sl\ le pascal n"était pas encore en mule : fr Ego Liidovicns, Dei gratiaFrancorunirex^.
iisaj;r à la chancellerie royale; c'est donc à tort que sans remarcpier qu'elle se trouve plus loin à la suite
'WrnWf [Ciirloii-s (les rois, p. troo) la dati'C de 1 1 1 1. de ce long préambule.
CARTLLAir.E GENEUAL DE PARIS. 17!i
çcclesia, ac de cetero totius altercationis sopiatiir moleslia. Tcira igitiir illa ([ur
incipit a porta claustri beat«; Marii', ab illa sciiicot porta que proxima est do-
mibiis Siepliani arcbidiaconi, illa, inquam, terra, a sinistro existens latere. sicul
|)ublica distiufjiiit via, usque ad donuim Ansoldi. et ab illa domo liaeatiin usque
ad capul (-cclesie Saiicti Cristolori, et a capite illo usque ad nuiros vetcris ecclesie
Saiicti Stepliaid. tota. inquam, terra illa cum edificiis suis, quemadnioduin a
predicta circuiucingitur et clauditur via, iindique usque ad muros claustri beatf
Marie, sub potestate Parisieiisis episcopi. et iii viatura tantunmiodo illiiis jure
antiquitalis exisfit; ita scilicet quod, si ali(|uis in tota terra illa quic(|uani foris-
lecerit (|uod ad viaturampertineat, remola onniino régis potestate. episcopo tantuni .
aut lus qui [)er cpiscopum lenent, débet eniendari. Ad reniovendnm eliani (otins
ambiguitatis scrupuluni. consuetudines viaruin,que in predicta terra continentur.
distincte el aperte volumus explanare, ut,cognita veritate, quasi (|uodani rationis
freno usurpantiuni violentia relVenetur. In omnibus ergo viis illis. que suiit intra
supradictam terrani, si (juis viaturam inIVegerit, nulli dubium est ad solum
ej)iscopum pertinerc. Banleugam vero. tam in viis quam in predicta terra, si
quis inIVegerit. quamvis tam ad regeni quam ad episcopum l'orisfaclura illa per-
tineat, tamen, si régi causam illam audire placuerit, et episcopo luandavei'it.
episcopus, aiulilo régis mandato. placitum ilkid aiiie regem convocabit , ibique.
rege présente, causa illa traclabitur: rege vero absente, coiam e[)iscopo dilli-
nietur. Scieiiduni autem est quia spalium illud, quod est infra portas veleris
ecclesie. sicut lotus interior murorum ambitus continet. sub jure est episcoiii.
quemadmodinu nova ccclesia. régis potestate omnino excliisa. Spatium vero illiid
(|uod est a ca])ite tracti mûri veteris rcclesie usque ad Sequanani, transeundo
scilicet ante curiam ejuscopi. liinc et inde, sub viatura est ejusdem e|)iscopi. Ban-
leuga vero. ad similitudinem supi-adictr (erre, ante regem et e[)iscopuni trac-
tari débet et emendari. .Notandum quidem est (piia spalium islud et predida
leri'a illam liabent bauleugv consuetudinem, qm; est in burgo Sancti Gennani.
qui ad episcopum pertinet. Solebant preterea Parisienses episcopi, e\ antiipio
ecclesiasticr consuetudinis usu, tam suos quam suarnm ecclesiarum servos vel
ancillas, Sancti scilicet Germani Parisiensis, Sancti Eligii. Sancti Alairelli. Sancti
Clodoaldi, Sancti Mai'tini de (jampellis, abscjue ullo régis assensu. absipu' ulla
régis calumpnia. vinculis servitutis omnino absnlvere. et privilegio lihei'talis en>
honorare. Ego igitur Ludovicus, Dei gratia Francornm rex, ecclesiarum consue-
tudines, que pro legibus debent venerari. non solum non violare, sed ab aliorum
violentia eas defendere dignum el necessarium estimans, supramenmratam illius
teri-e viaturam. quam etlocoi'um spaciis et melarum terminis distiiiximus. servata
(|uani diximus viarum vetusia consuetudine, servata etiam in omnibus episco-
porum antifpia dignitate et potestate, Galoin, venerando Parisiorum episopo.
ejusque successoiibus im^efi-agabiliter liabendam et peipetuo ])os>id('ndam con-
180 CARTLLAIRE Gli.XEHAL DE PARIS.
cedo ; ila scilioel ut prelatani viaturani ciiin predictis coiisueliidiiiihiis taui ipse
<]uaiii succcssoirs ipsiiis, absque iiila relractalioiic, sicul, d(ilcniiiiiaLuin est, de
t^clci'o po.ssideaiil, i;t .sorvos Sancti Germani et ccteraruni quas preliljaviinus
(îr.clesiaiuin, oiiiiies, inquani, lani suos quam suai'uni ccclesiai'uiii senos vel
aiicillas iii;niiiiiiillrii(li liceiiliaiii lialjcant, et iii illa iiiaiiuiiiissione reffis asseiisuni
imllaleiius cxpeclaiites, plenain et pciTeetam ])otestatem exerceaiit. Illud eliani
sileiitio ])releiii'c non volunuis, quia servi supradictarum ecclesianuii , illi etiam
servi (jui smI) pr()pi'ielal<' el poleslate l'arisieiisis siiiit ejiiscopi, in judicialibus
caiisis, in lurensibus placitis vel nejjuLiis, contra lihcros lionniies teslificari minime
peiniittebantur; unde res ecclesiaslica cuni j^ravi incommodo, cum majjno dcde-
coiv. a plnrliiiis phiiimnm oppriinelnitur. Ad bonorem ijjilur et iitib'latem sanctç
l'arisiensis ccclesiç, babilo ej)iscoponim ac procei'nni nostrorum commuiii consilio,
'[oneraH slalnimus edicto, refjia conlirmavimus auctoritate, ut in onniibns cansis,
|)lacitis et iie{;oliis (■iiiilra libeios homines jiredicti specialiler scivi tcstificandi
el ])enandi babeanl liceiiliam, nulbisque occasione servitulis eeclcsiaslicc, si alla
non iin|)edierit causa, lestimoniuni illoium inq)robarc aut calumpniari présumât.
Dellandi (piidem bccnlia bac ralioiK; illis conceditui', quod, si aiiquis bl)ei' bomo
ri)s (b' pciini'io ani (b' lalso tcslinionio appeliare et comprobare vobn-rit, |iroba-
Imncni illnin aiil diicHo [leilJcial, an! su[)ra saiiclas rebquias eoruin juramenlum
ii'cipii;ns. sine aba roiiliaibclioiii' iHoi'uin lestimonio plane a(bpiiescat. Quiciimcpie
i'i|;o teincraiia prcsuniptimie scciis cpcrit, euscpie a teslimoniis et l)elbs repu-
(bavfi'il, non sobun it';',ii' anctorilatis et pubbce institulionis reus existât, sed
qiu'rcbiin nciMitii soi vel pbu'ili ini'ecupei-abibtci' ainillat, et. (bniec episcopo
(picin ollembt el personr (piani icpiidiavit jiish' el condij[n(' salisb'ccrit, exeom-
iMiinicalioiiis senlcntia jcrialni-, cl ad testilicanduin interea non aibnillalui'.
\ cniiiilanicii . (piJa biiinani; li'a{;iblatis est, (piod ea eliani (piç (•()li(be sub nostra
jicia;;unlur pi'escntia subilii a nosti'a ebdiuiiliir memoria, prescnlcm carlam,
ninsui'hnbnrs et jura Pai'isU'iisis episcopi li(pij(b) cxponcnlcm, iiei'i pi'ece|)nnus,
II! anctorilate nosira ifsui'j;at anti(piilas cl bbcitas çccbîsiasiicç j)ossessionis. et,
\ivcnle sciiplii, pcr\ij;il m(!moria casuin cxcbidal rcpenline obbvionis. \omina
\ciii cpiscopoi inn , cinnihini ac procci'iini noslroinm . ipn bnic uisliliitioni assen-
suni piebucruni , Iniic cai'lç insei'uimus, eanupic sijjiib) nosli'ç inajcslatis cor-
idboravinius. \dslantil)us (b' pabilio nosiro (piorum noniina subtilidata snnt et
sijjna : % Sicinnn .AnscHi (b' (iai'bni(bi. hinc Icniporis (bqiiicii nosli'i. Si|;num Mu-
j'onis. coijnoinine Sliabonis. constaijubiiii nosti'i. Si(;iiuin (iisb'beiti de (iailancba,
l)ulicidarii nosli'i. Sijjnnin (îiii(b)nis cannîrarii nostri.
\. I)llj;ill.ll srrll,. ,1.1 MV.HI ],Uli\nr. ;ill\ An 11. II.1I..K. :M , II" 7".
r,. (;..|H(Moiilriii|,(.nim', .nix Aif li. luI. , K.'.n, n' 7''.
C. Ccpi.' <lii Ml' ^iL■l■^•, ,iii\ Anh. ii;i(., LL. 177 (Livre iwir do Xolie-Dniiir), p. 'i5.
I). (;ii|ii(.Mlii xiiT siOilr, aux Aieli. nal.. LL. 17.") [Grniid Pastorid de Xotre-Danift), p. ■)S(j.
Iv C()|iic: (lu Mil" sièclo, aux Anli. uat., LL. 17(1 (Petit l'aslurtil de Xnlre-Daine), p. fi.'J.
CAIiTULAIRE GENERAL DE PARIS. 181
15() '''
Wr-s 111(1.
Fondation |)nr Louis M île la foire Saint-Lazare'''.
É.lil. : (a) .1. Buullr, Rnh. /»s(. sur lu maison d,- Snwl-Lazan de Pin-is , lians le^ Meui. dp h' Sr.r. de flnsl. de Paris.
I. 111, p. lOO.
157
1111, avniil le i-j iiiai's. — Pahis.
l)i|ilôinf' (|p Louis VL dispensant les chanoines de Sainte-Geneviève de venir eu la cour du i-oi
pour répondre aux actions intentées contre eux.
DE CLEHICIS SOLITIS II'.E AD CLIilVM RECIS.
T lu iiomiiic iiiiius cL iiidividue Triiiitalis. Catliolici fcois iiuillimoda piclalc oi-
Uiodoxe reli{;ionis cullorcs caiioiiici beni<;nitci' suiil coiisolaiidi et a seculari tjxac-
lioiie peiiilus libei'andi, (jualinus ad ofationiiin inslaiitiaiii , pro pace et stahilitate
impcfii clii'istiaiii, devoti reddaiitur et qnieti. L'nde ego, Dei jji'atia Fi'aiicoruni
re\. Ludovicus, univcfsis ecclesir filiis notificari volnniiis (piia ciijusdaiii aiilc-
cessoi'iç coiisuetudiiiis iiiquietudiiiem, iiiinistris Dei caiioiiicis vald»; oiieiosaiu, iii
tabeniaciilo Dei, super altare apostolofum P[etfi] et P[aiili | cl Saiict»,' Genovel'e
virjjinis litiquentes et déponentes, saciificamiis, (pialinus Dciiin iiiisericordeiii
ipsosque Dei aposlolos nostris excessibus propitios iii teiiipore iiccessilalis liabea-
inus. Ei'at iffitur coiisiietudo, in teinpore i'e(;uni jneteiito, cpiod pi'elil)ate ;ecclesie
canonici vcniebaiit ad cuiiani l'cfjis de qualibct causa, accusatione et quefebi re-
spoiisuri, judirio laineii ejusdem ecclesie deraiii et canoiiicorum sobimmodo judi-
caiidi. Haiic ila(|t!(' consiieliidiiiem sacris institntis coiitrariani, pi'o anima patris
nici, pie nienioi'ie. IMiibppi, et io{;alu ciijiisdani i'ainib'aris noslii, donni videlicet
Stepliaiii, ejusdem etudesie tunr (bjcani, omiiino imperpetuum dimisinius; et pfe-
dictos canonifos, tam pi'esenles «piam luliu'os, liac piecepti rei>ii pfero[;ativa
lionestamus, ut ab liodieriio imlbis, ne([ue pi'ecentor, neque canonici, de (|ua-
b'bet culpa vel clnmoi'c accusali, de ecclesia \el eorum capilnlo exeaut, scd l'ejji
v(d rejfio b'oato, in ca[)ilulo justa sacra inslitula l'espondeaiit, et sin<;nb accusali
d(!canum et universos canonicos, secnmbnn juslas eccb;sie tcadiliones, consiliarios
babeaiit (;t judices, et in (îoi'um judicio justa permittatur discretio. Soins vero
decaiHjs, d(! pioprio commisso pccsonabter accusatus, jiixta niocem pcedecesso-
rum, ad curiam régis pcesentelur; de coinnnini vero negolio, sicut ceteri canonici,
''' Celte clun-U' n'appartient pas à l'an i i lo; on la ti'ouvi'ra ci-apivs, ii" ■>;](), ii la date de i i -'l i .
18-2 CAIITLLAIRE GE.MiRAL DE PARIS,
audialur in fajiiliilo. (hiod ne rogium precopluin ali(|uo, (juod absit, usiinatoir
valcal iiiliiiiiari, iiostii iioininis karacterc et sioillo si<^jnari et corroborari nrece-
|)iiiuis, presentijius de [)alalio iiostro; <jiioriim noniina snblilulata sunt et sijjua.
Si;;iiiiiii Aiiselli de Giiarlaiida, tiiuc tem])ons dapiferi iioslri. Sij'num Hiifonis,
cuiistabul.iiii iiosli'i. Siffiiiini Widonis, Ituticiilarii nostri. Sifjiiuin Widoiiis. came-
rarii nostri {^iiioiion^tiniunc).
Aclum publiée Parisiiis. in palatio uoslro, ainiu Jncariiati \ erbi m c \i, auno
veio cousecratioiiis nosliv m <'*.
Slej)baniis eanccllariiis relegeudo siibsciipsi.
Si|jmiin Dcnlierti, Senonensis arebie])isco|)i. Si;;iniiii Walonis, Parisiensis ejii-
scopi. Sijjiiiuu Juhaiinis. Aurelianeusis episcopi. Sijjiiuiu Ivuiiis, Cariiotensis epi-
sc()|ii.
Firinaliiiii Mclcdinii . siili anatheiuale predicloruiii episcoporuin, 1111'° idub
inarlii. in lestu sancii Gre;;{jrii.
A. ()]i;;iiK]|, ^viM- iv-lo (le M'raii Jjl.icjui;, Jinx Aicli. rinl.. K. i>i, ii° 2 " (Musiji', II" i'!')).
158
Mil, avanl le 3 aoùl. — I'miis.
(loiiliniii'iliiiu |);ir Ir nii NuLiis VI lies liions cl privilr;;('s de Saint-AIui'lin-Jçs-CJliamps.
In nouiiiie saiiclissiine et individiie Trinilatis. Ego Ludovieus, Dei gratia Fraii-
coi nui rex. (jnia eiincla ((ui; niiunbj fiiuit. nisi cyrografi nienioria receuseiilni', vel
trii'vel peiiitiis linniaiH' Icvilatis incuiia ad niclidum iletbtci cognoscuntur, dijjMuni
au vable necessarinin ducimus ut uuiversa memorie digna, et ea pi'ecipue ipie
nobis ipsis catboUco llicsaurizainus providcntes, in poi^teriun ne p(enilus obHvioni
ti'ail.iiilnr, vel aliciijus nsnrpaloris invidia inlinnari vel irrila fieri valeant. litlera-
niui inenioiic ciinnnendeiniis.
l ni\ci>is igiliir .sancle Dei i;''*''*-'^".' euiloiibiis, lain posti'iis (piain et prc-
seiilibus, noinin lieri ae certum liabeii vctbnnus, (piia i^ta (pu; subscii[)la snnl.
ipii' picdecessores iiosiri Franeoriun regcs. de morte anime niedilanles, Deo el
bcalo Marlino tb; (lani|)is carilative tribnenles liadiderunt : ipsam videlieet iii-
p|■illli^ beali Marliin de (lanipis ecclesiam, cnni leiiis (pie eii'ca eandem i;ecle-
>iam liaiienlnr. inimo eiim lli(doneis el l'icdis et jiistiliis earundeni terrariim:
picicica l'arisiiis nnnm molendiniim; Icriam llanbei'livillaris ; Noisiacnni villam.
cmii onnnbiis rcddililxis lerrc lam silve (jnam vineaiiim et pratoruni: Anetiim
' l,a i'aroii (luiil cclli' |iiéce esl dali'c? pi-duvc ([luj le slvic do i'â(](ies iiY'tail pas encore d"im usajfo
îvéïKTal.
r:\RTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 183
villani, cuni omiiihus ifddilibus tci'n;, tani in silvis qiiam in viiieis et pralis;
oinneni dccimain pastionis Lei{[ii cL Bierio; Bunzeias cmii omnibus reddiiibiis
libère siJji adjaccntibus; allaie Hienville et Noveville; in territorio Landuaensi,
Disiacnni villam; ([iic fralribus nionacbis inibi Deo niibtanlibus ilonavorunt, ipsis
viani universç oarnis injjressis, pcrpctualiler possideiida concessinins ethal^enda;
gorduiM ctiani pisciuni apud Pissiacuni in Se([uana, queni diun adviverent non
dedcrunt, nos in diademate regni viventes prel'ate ccclesie beati Martini perpetuo
possidenduni donavimus. Preterea cuncta bénéficia, runctas videbcct terras cum
cçteris possessionilnis quas crteri barones in [to]to regiio nostro, tani clerici «piani
laici, prenominale beati Martini ecdesie in remedio aiiiniainni suaruni dona-
ve[i'unt], more regio cum suprascriplis coidirnianles, nostri noniinis kaiaclere et
sigillo signari et corroborari precepimus, viventibus et in paialio nostro degen-
tibus quorum noniina sublitulata sunt et signa : Signum Anselli, tune temporis
dapiferi nostri. Signum Hugoiiis, constabularii nostri. Signum Widonis, buticularii
nostri. Signum Widonis, camerarii nostri.
Actum Parisius in palatio publiée, anno [ntoiiograMme) Incarnati Verbi m c xi,
anno vero consecrationis nostre ni".
Stephanus cancellarius relegendo subscripsit.
A. Original scellé, aux Arcli. nal., K. 21, n" a"- (anc-ioniieinçnl L. l'jiîij, ii"7).
B. Copie du xii'siècie,à la Bil)l. nal., ins. lai. 10977 (^*'"?'' Tesliimenlorum do Siiint-Marliii), M. 7G v\
C. Copie du xiii' siècle, aux Arcli. nal., LL. i.3.'n (C.-ulul. A de Saint-Mai-lin-dos-Champs), loi. 20.
159
1] 1 1 , .3 1 di'ceinliro "'. — Orléans.
Exemption tic tous droits accordée pai' Louis VI nu four (|uc Bartliéloniy de Fourqucux
possédait à Paris.
fin noniine sancte et individm; Trinitatis, amen. Ego Ludovicus, Pliiiip|)i refis
filius, Dei gratia rex Francoruin constitutus, notuni lalio preseutibus et l'utiiris
'' Cotte pièce a été mal datée par plusieurs
auteurs. Tardif (Parlons dca rois, p. "203, n" ?)')^i),
l'attribue à l'an 1112, erreur manifeste qui viiiit
de ce qu'il n'a pas remarqué l'indication du quan-
tième qui termine l'acte. D'autre part, Boutaric, en
décrivant cette pièce dans le Musée des Arcliives na-
tionales ( p. 76 , n" 1 1 8 ) , a pré;tendu (jue la formule
rrLndovicus, Pliilippi rej^is filins, Dei gratia rex
tVancorum constilutusu, indiquait que le roi Phi-
lippe l" était encore vivant , ce qui l'a naturelle-
ment conduit h compter ici les années du règne de
Louis VI de son association au trôin', cl ;'i classei-
ce diplôme à l'an iio3. Mais les l!(Miédictins
( NoHi'. Iniil,' lie <Hpl„in., I. V, p. S,,,. ) et \l. d» Wailly
[KlèmeitlH de pa/én/ji:. t. I. p. ;];;'i ) ont sijpi.il.: un
diplAme de l'an 1 1 1 3, puMir jiar lloulilri ( llisioirr
de l'ahb. de Saiiit-Deiii/s , p. .S'il»), m'i L(]uis VI
prend la qualité de rrl'Iulippi i'e.;is liliiisr. I.'oi-i-
ginal en existe encore (Ari'li. nat., k. -n, 11° <i ).
Do [)lus, du vivant de son péic, il prenait le litre
de crrex designalus^ et non de mox constitutus-.
Enlin, et cette preuve esl p(Ti'm|itoire, le chancelier
18/1 CAliTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
quoil BaiioloiiKio (le Fiilcosio i'uriium, quem Parisius Iiabebat. tanta libt^rtaie
possideiichini cl liabciuluiu concedinuis, ut prcdicti l'iirni ab omni coiisuetiubne,
videlicet tallia, seii oquitatioiic, seu basbanno, seu oxauclionc nostri prcpositi.
liber et sohiliis pcriiianeal, duin furinim tciiueril. Prcterca sex talemerarios cuiii
biniaiio. qui tuiiiuui (Vequentavoi'iiit , ibi pauciu suuni e\ consuetudiiic enquérîtes,
ab umiiibus pielatis consueludiiiiltus seu exactionibus liberos esse jubeuius, ila
famen ut piedicli talenierarii laies siiil qui predictas consueludiues nobis uec
delniisseiit nec solvisseiit. Prelalas, iiKpiaui, cousuetudiiies coiicedimus Bartoln-
nieo ejusque successoribus accipere a prelalis laleinerariis, ([uod sicut nolùs sui-
vissent, ita eis pcrsolvanl. \olumus eliani ut talemerai'ii, si juxta funiuni nioi'ari
iKiu piissiut, uliicnMi(|iic suit l'arisius, iii prelata lil)erlale [leruiaiieant. Lt aulein
liiinuiu peruiaiu'al, sijjilli iioslri impressioue confiriiiari preeepimus.
Iluic doiK» iiilerbiei'unl couies liadulbis, Sle])liamis cancellai'ius, Auselliis
(lainlcr, lluj;() (b' iiiiaiiova, Ilerluinus.
Aiioliini \uii'liaiii:-, in palatio publiée, prima (biminiea post INalali' Doiuini,
rejouante LudoMco un'" aniin.
Dala per nianuni iloinui Stepliani eaucellarii.
\. nii;;iiiiil, ;i\it traces do sceau ])la([iir. aux Aicli. ii.il., K. e i. n' T,- (Musée, n" i iS).
160
1112('\ — I'aiu>.
.Iiiîji'ineril (il' LdiiisVI. altc'sUiut <|uo Ilcni'i le l-urriiiii l'sl «le rniiililinii lilirc.
CAivrv oLi; loolitii! oi: iiemiico li; LomiAix, i)i: LiiiKUTATi; ipsils.
In Uduiint' sanite el individue Trinilatis, amen. Kj;o Ludovieus. Dei îjnilia Fran-
cDiiim i-e\, udlum vdIo lieri umnibus. (am posleris (piam ])res('ntibus, (pu)iinudam
nivida relacidne aniibus noslie suljlimilalis iiilimaluui biisse (puMidam , seilieel llen-
lieuui e()<;n(mnne Lolborinjfum, sei'vum nostruni debere ess(; el . maire (piidem illius
libéra exislente, ex ])alei'na tantum origine servilutis maculam conli-axisse. Sed.
(pua bonoi' rej;is judicium dili!;il. (pierelain el causam islam in judiciuin posuinnis
eldiem iud(! slaluinius. I)i(! ijfilui- stalnla, eon\enientibus in unum in palatio nns-
lio ainieis el lidelibus nostris, predicinm llenrieum monuinius ut , lampiam nosler
sei'vus el e\ nostio seivo nalus,sieul nobis dielinn liierat, servilulis obsiMpnum
nobis im|)('ndeiel. Ilaurieus vei'o el se el palreni suuni sei'vum nosirum v(d linsse
KlUMiiie Cl II' si'iirciiiil Aiiscl irapiiiiniissciil ihius ilc Lmiis \ I ii ]i:iilir du ;i ;uiùl i 1 08 .<■( donner i
lc> <li|ilùiiies rii\;in\ (]iic \i'i'- iioii iH iioS. 11 ce privilt'i;!' la date de 1111.
Iiiiil dciiic. sui\aiil I usijje. eoiupler ici les aiini'es '' Axant le li aoi'il.
CVRTULAIRE GENERAL DE PARIS. 185
vel esso debereoninino nefjavit. et ab omniscrvitute judicionostrose et eum del'eii-
(lere paratus fuit. (Juoiiiaui auteni objecte servitutis aberal testis, accusator del'e-
cerat, coniimitii coiisibo dilliiiitiiiii est ut ipsc Ileuricus sue libertatis jiirator et
coniprobator existeret, et jurameiito suo nos super boc certos et oiniiino (iiiieto.--
l'odderet. (Juod et factum est. Juravit enini in presencianoslra se non solunnnodo.
sed et patreni et avum suuin bberos fuisse, et ex liberis hominibus natos esse, et in
libertate (juanidiu vixerunt permansisse. Facto autem juraniento. ut llanricus et
libi vel fdie ilbus nullani de cetero servitutis incurrerent caiumpniain, piesenteni
cai'tan), cai'tam quideui non de hbertatis donacione sed de bbertatis coinpruba-
cione, fieii precepinuis et sigdio uostre niajestatis iliani si;;tiavinuis, presenlibus
ex palacio nostro quorum nomina subtitulata sunt et signa (moitofrraminc). Signuni
Anselli, tune teniporis dapiferi nostri. Siguum Gisleberti buticulaiii. Signuni
Hugonis constabularii. Signuni Guidonis canieraiii.
Actum Parisius in palacio publice, anno Incarnati A erbi M'c'xn'', anno \eio
consecracionis nostre nu". Testinionium perbibent AMllebnus de Garlanda, Fio-
gerius Cataiaunensis. Paganus de Turota, Petrus Orpbanus, cornes de Bellonionte
Matbeus. Burcbardus de Monte Morenciaco, Herluinus magister, Mvardus de Pis-
siaco, Bernerius Sancte Marie Parisiensis decanus, Girbertus arcbidiacoiuis. Uai-
naudus arcbidiaconus. Tbebaldus de Villariis, Durandus.
Stepbanus cancellarius relegendo subscri[)sit.
A. Copie (lo i33i, à la Bibl. liât., m*, lat. 5ii3 (Carlulairo de .Saint-Ma;;loire) . p. 21.
1112. — PlBIS.
Contifuuilion (kii- Lmiis VI de (ouïes les possessions d'Henri le Lorrain ii Paris et aux environs.
CAlîTi (JLE LOnUITLK DE TERR\ DE IIALDERVILLARI , DE POISSIACO,
DU HLANCMESML ET PLLRIBLS ALUS.
In nomine sancte et individne Trinitatis. Ego Lndovicus, Dei gratia Franco-
rum rex. Quia cuncta que in mnndo fiunt. nisi cyrograpbi menioria tenea[n]tur.
vel fere vel peuiliis ad nichiluin deduci liuniane levitatis incuria coTuoscuntur.
necessarium ducinnis ut ea salteni que digna menioria agimus. ne penitus
irrita tiant. litterarum memorie comniendemus. Lniversis itaque sancte Dei
Ecclesie culloiiinis. tam posteris qiiam presentibus, notum iieri voluimis ac cer-
tum liaberi, (piia quidam ex palacio nostro, Henricus videlicet Lutlieringus, adiit
pi-esenciam iiostram. obsecrans ut beneliciorum suorum possessiones, (juas a
pâtre noslio donino Pbiiippo tenuerat, ipsi et omnibus beredibus ejus per suc-
ccssiones bereditario jure concederemus in perpetuum possidendas. Cujus peli-
cioni bénigne coiidescendentes, tam pro servicio nobis ab ijiso fideliter impenso.
Cariril. — I. ., ',
186 CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
(jiuim pro siipplicacioiie qiioi'uindam niforuin fideliiiiii, queniadmodum a paire
iiostin leiiiiei'al, ila sua universa quietc et pacifice a Gervasio, ipsius llonrici
lilio, reccplo lioniiiiio, modis omiii])iis Icneiida conccssiinus et liabeiida. Quod ne
(•iiiiislil)('t usurpaloiis iiividia iciilum ficri vel iidii'inari valerel, que vel qnalia
essciit, ex iiomiiie lilulaii iiercssaiiiiiii el ulile jndicavimus : terrain videlicel df
llauljervillai'i, (errain de Trel. teiTain et liosjiiti'iii de i'issiaeo. l)iitai-iain de
Pai'isiiis, niajjisterium prccomuin viiii, tolaiii terrain quani tenet apud Moiites-
villaiii, et apud Villainnovain, et apud Abliin, liospitem de Mesiiil cum tota familia
sua et cuin omnibus suis, etscrvituteui eorunideni cum capiciis'"', etjusticias, sicut
ii'X l'hibppus, antequam Ibîni'ieo dedisset, prius liabuerat. ÎNostri cpioque nominis
kaiaetere et sijjillo sijjnari et corroborari precepimiis, presentibus ac testimo-
inniii veiitatis perbil>eiitibus (piorum nomiiia subtitulata sunt et signa : Signuni
\iis('lb, tune teinporis dapileri noslri. Sigmim Guidonis buticuiarii nostri. Signum
\Vi<b)ins camerarii nostri. Signum Iliigonis ronslabiilarii nostri.
\r(um l'arisius in pahicio [iiibbce, aniio Incarnati Yerbi mcxii, aiiiio vero coro-
naeioiiis iiostre iu"(-'. Stejdiaiius caneellariiis ndegciido subseripsit. Testes Frogerus
Gatalanneiisis, llerluiiius magister régis, Hothinuiidiis (b' Cialvomonte, Fredericus
iibiis Tli('()])aldi, (iariiiiis filins Letliardi, Bartli()b)ineus cainberlaiius, Bartbobi-
Miciis (b' Ab)sterulo, et abi cumpbires (juorum noinina bic non continentur.
A. Copie de i:;::!i, .i l. lîil.l. nal., 111^. I.il. .Vu:; (ChImI. .le r.il.luje de S,iml-Maj;leire), loi. s.
l()-2
III.'), ■', 'i jaiiNier ' . — I!i;nmc\t.
(loiiliriii.iliiiii |i;ii-li' |);i|)e l\isc,il II ilii |.ri\ilè;;i' acconlr |i,ir le rn\ I. unis VI ;iiix .-^erfs ilo l'église île Paris'*
lie |iiiii\(iii- |ini'li'r li'iiii)ij;ii,ij;e e| eiiiiili.illi'e en jiisliee ennlre li's liniiiriies liliri's. — rfSiculex relalioiie. ..-
\. Mm;;,,,;,! sn'll,., ,-,ll\ Aîch. 11,,!., L. op.'l. II" o.
II. (;n|„e ,1,1 Ml' Me, le, :,u\ .\irli. ii;,l., !.!,. 177 (/,„■/-• AWr (le N„l,v-l),-,iM.'), 1'- •!;)■
1:. (:..|„e ,lii \,,r v„;.,l.., .„,^ Airl,. liai.. I.L, 17:, (Cmwî l'a.lm;,! ,h- Ni)liv-l),-in,e), p. r).").'}.
I). (:,i|„e ,\u \lll' M.rle. ,-,,,\ A,v|,. ,i.-,l., L|,. , - G {l'rlll P„sl„rahl' Xetiv-D.ulie ) . |,. 1;',.
l';.l,l. : (e) i.al.h,'. C;!,,;!.. I. \ , roi. (',S„, ,ri,|ir,'s C. — ('.) I,.ihl„., .l//e(«rr rhro,,.. I. 11. p. ,■)()<). -^ (c) B.lluze.
1/i<rr//., I. Il, p. iSS, il'.ip.vs lî. ._(./) il.inleulii. Cmnl.. I. Vl, p.,il. Il, eol. iSnj, d'.ipn's ». — (0) Mnnsi,
'.'.'<» iV., I.W, p. in.'iCi, ,r.-,pivs «. — (/■) It.;m;l ,!,■■< jl,sl.,h l„ F,:. I. \V, p. 5-., (ropiés «. — (/;) Goénircl.
Criiil. ,!,■ \<,trr-l)a,w, I. I, p. •.■..'!, il'.ipn's W. ^ (M Mi;;ni', l'nlrM;;.. I. (XMII, col. :! 1 i , irnprè.^ e.
'' (^11 iilutôl TCiipilajjiisi. Tau i i i .'1 el niiii a\er i i i 'i. tVailleurs Pascal H
"' II l'amlrail raniio iiii'i. |i,-iss.i le iiinis ile jaiiviei- i i i 'i au palais de f.atran.
'' GiiiTanl a laiiifi' pelle |)ièce par erreur au laiiilis i|ii'iiri sail |iai- iTaulres jiières iju'il passa le
•>.'! janvier i i i 'i. Mlle psi ainsi dali'e : •viui Kal. mois île jaiiNier 1 i i ."i il Bi-névenl, d'où rolle huile
lehruaiii. indii-linne \ i", liiearnalifinis Dniiiinie,' es| dalee. ( \ oir .lall'i', /?(?//ra/(( /ioh^ iwh. , ï!" édil. .
aiini) lu' I. \ 1111 . piMililicalus aulem ilmuiii l'aselialis 1. |, p. y'iS l'I -'.\ i.i
see li pape aiiui) Miii"-. Or, rindiclinu (i el l,i '■' (le iliplôiiie di' l,ouis VI es( de l'an iioS:
I V auiii'e du rèoii,' lie' l'aseal 11. ('MUcurdenl avee nous l'avons doniu: ci-tlcssiis, p. i(>'.|.
CARTULAIRE GÉ.NÉllAL DE PARIS. 187
163
1 I |;i. — CllÀLONS.
Foiidiilioii (lo r;iljl)uye do Saiiil-Viclor '''.
DE l'UiNDATIO.NE IIUJUS ECCLESIE.
la uoiiiino sancte et individus Triiiilalis.
(Jiioiiiain Deo dispoueiile, boiia qiir lemporalilcr ajjiiiuis, el coiilra advcr-
sariuiii iioslrum arma siiiit iiic.\])ii[inaljnia, eL fH^i'H".' lit'iedilalis indubilanlei'
iiohis adquiruiil piciiiia, laliu coiisulit, uceessilas e\i{![it ut, duni lein])us lialje-
imis, 1)01111111 [ad oiiiiK's], iiiaxiiiKj aulcm [ad doincslicjos lidei, opereniur; ut pau-
jx'i'es spiiiLu nostr<; lar{;italis muiiiliccnlia ii[ccess]ilatis optincant rcmediuni, el
iioslra Irajjililas, eoruni orationibus adjula, in dislriclo oxamine judicem sibi inise-
ricordem i[nve]nial a[c propitijuin, eleeniosyiia eiiim, [teste] scriplura, et oratio
justiassidua[viti]oriunincentiva extinguere, elDcum, cujus iiiiagiiieiu portauuis,
valet inotlensuin reddere, in cujus nianus duriiiii et boireiiduiii l'st iuci[dei'e].
Illustris vcro ineiuoric antecessores nostri , quorum excelleiitia, quorum virtiite,
i-egnum Fraucorum usque iii bodieniam dieiii OGruit, ad laudem et <;loriam Dei,
cui servire rej;iiare est, mullas in re;;iio nostro l'cclesias l'undaverunt, el immensis
eas donariis bonorare decreverunl, [eleemosijnis quidem peccala redimentes, el
amicos in cleriia labernaciila facieiites. E{;o igiliir Ludovicus, Dei gratia Fran-
coiiim re\ aiileeessorum iioslroriim exenijdis iiilVirmalus, et, accusante conscienlia.
diein exlreini exaniinis aille oculos lediicens, oj) remedium aiiinii; nosire, |)ro
saillie etiam |)aliis iiosiri l^liilippi re;;is et aiilecessorum noslrornm, in çcclesia
Jx'ali \icl()iis <pi(' jiixla Parisioiiim rivitatem sila est, coiisultii quidem arcbiepisco-
jiorum, el episcoporum, el o[)limatum rejjiii nostri, canonicns regulariter viventes
ordiiiari \oIiii, qui videlicet lam pro iiobis quam pro sainte regiii nostri Dei
inis(>iicor(liam iinplorarcnt, et memoriam nostri et iiostroriim aiilccessoruin iii
SUIS orationibus liaberent. Et ne cura leniporalis necessiludinis IVatrum spiritale
proposiluni ad exlerioriim solliciludiiiem inclinaret, eandeni prelalam ccclesiam
iioslie larijilatis benelicio dolavi et dilavi. (jonveiiienlibus vero m iiinim (willia-
lauiii arcbiepiscopis, e[)iscopis, comilibus el crteris nostri rejjui oplimatibus,
communi assensii diliiiii\iinus, (juatinus predicii caiionici de !',rc<;e sue vel de alia
ecclesia ipiem vcllcnl sibi abbalem eligerenl, ila iameii (|iiod in illa abbatis elec-
lione iiec régis assensiim (piererent, nec régis auclorilatein uUatenus expecla-
l'ent, nulliusque alteriiis persone volunlalem vel laudem allenderenl, sed quem
Deus eis coiicederel. inccmsulto. ni dixiinus, regc; vel qualibel alia persona.
'■'' DuBoulay (llisl. niiiirrs.jiaris., t. il, p. ;Î7)(lalc à lorl t-oili[)lôriic' di.' l'an 1 1 if), ft l]ré(]ui{[iiy l'a eiii-e
{fisiréàcelli.' dair ( Talilr des iJiji/miies . t. II , |i. /i ! i)) , en iiirriie lriii|)s (ju'à ci-Ile di;' i i il! ,(|Lii est la viTilalili'.
188 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
cniioiiirc flij'TTfiit , «■( Parisiciisi opiscopo inrefrafjabiliter ronsorraiiJiiiu olleiTOiil.
l'roimilnaviriius etiam in codciii conventu villas, prodia ot cotera bénéficia qui;
ad nsnni canonicoruiii piclalc contulinius i;cclesii.', et liée omnia perpetuo jure,
|)ei'p('tiia lilterlale, eis liabenda concessinius, nicliil polestatis, nicbil nostri jnris
re.scrvanti's nobis, sed oinnia que ad nos peiiinere viib'banlur, eis oninino emaii-
ripantes, bec scibcet : Puicolis villaui, que est in fenitoiio Naiilonensi, cuni ser-
vis et ancillis, cuni Icodis niilituni, cuni terris cultis et incullis. cuni vineis et
silvis, cuin oniiiilnis ad eani peitinenlibus; niercalnui ctiain in cadeni villa lieri
per sinjjnlas ebdomadas re'jia potcstale in perpeluuui annuinius; aquaai etiani
(]ue proxinia esl eideni ville, ([ue scilicet aqua Essoiiia vocatur; oinnia, inquain,
isla (pieiiiadinodiiin piissiibdiannis, eis pei'|)eUi() jxissidenda concessinius; Orjje-
niacuni otiain, quod in lenitorio Milidunensi situin est, cuin servis et ancillis, el
c(^Meris omnibus que iliideni ])ossidebanius luiic dono adjunxinuis; iinuni etiam
ex nioleiidniis nostris (pii siinl apiid \ cteres Stainjias, prediclis caiioniiis [)er-
petiio possidenduin Iradidiinus; apud Corbellas eliani, juxta (laslrnni .Nanionis,
vijjinti aijiemios ])i'ati)runi; et viaturani de Bussiaco, qiiain a Tescelino Buno-
censi compara viimis, et qiiicquid apud idem Bussiaciini, (piod jiixia Liiicanlum
situni est, liabebamiis; Buciaciini insuper villam, (jiie in terrilorio Aureliancnsi
sita est, cuni servis et ancillis, cuni omnibus appeiidiciis suis; liçc omnia, in-
quain, eisdem canonicis pleiia liberlate perpetuo oplinenda annuiiuns; apud Foii-
tanetum etiani, in territorio Parisiensi, terrain duobus carrucis snllicientein, et
qiiinqiic bosjiiles, el\""' solidos census in eadoni villa, partim a siipradictis hos-
pilibiis, partim al) alia lerra; et ibidem lorcular iiimm et diniidiiim cum pressuris
ad ea pi'iiincntibus; el apud Musterioliim, (piod est juxta idem Fontanetum .
terrain uiiiiis carinci' cuni uno bospite. iirelate conlulimus ec(desie. Breler(;a
sciendiiiii est (piod canoiiici Sancti Severiui de Castro Nanionis, apnd I riacum
villam, liuram, serves et aiicillas aniiipiitus possideliani , medielaleni cnjus [los-
sessioms preilecessori noslro, reei videlicet i'liilip[)0, sano usi cousilio, concessere,
liac scilicet commutalione quod idem l'bilip[)iis, iiosler |)redecessor, [U'o liac
(•Diicessione «Msdem canonicis Sancti Severiui omnes consueiudines, qiias apud
liroliiiin, eoriindem caiioiiicoium villam jiixla l'iileolis sitam. juste vel injuste
optiiiere videhatiir, preler corvalas 1er m aniio. (miimio remisil. i'reli'r liée,
etiam apud piedictuni Lriacum. lerraiii ad lisciim noslrnm peilmeiilem possi-
debanius, (piaui scilicet terrain cum medielale supradictç possessionis , cum
pr(Mbctis cliaiii corvalis, prel'ate Sancti \icloris ecclesiç plciia libeilale m
per[)cliiiiiii liiilieiidam tradidimiis. ^olnm etiam omiiibiis lien voliimii-^, quia
ecclesiam beali; Marii' de l'uteolis el allare de \mp(iiiiv illa cum hilo airio. cum
medielali^ iiia;;iii' décime, cum terra insuper nosiri juris in eadein \ni|)oiiivilla
exislenle, panes rlijiii) jui allare de Kska<;()sa perliiientes, omnia quidem sicnl
(ipliiH'lijiiiiiis, prcmi'iuiiralis canonicis re|;iilaiibiis ex inle|;i'o j)Ossideiida coiices-
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 189
simus. 1 1 auleiii j>refata Sancti Victoris (,'cclesia prescripta iiostre larçitatis bt'iH'-
ficia legitiino liaberet dono, legitiino oplineret ordine, ea quç regii jiiris. qur
nostre erant procul diibio potestatis, eidein ecclesiç inviolabiliter optiiierida
iioslra niami tradidinius; ecdesias vero et quç jiiris l'cclesiastici suiit, iii manu
Daiiiborli, Scnoncnsis arcliiepiscopi, reddidinuis; ipse auteni ulilitali IValriim
providens, pretaxatis regularibus oadein omaino conccssit. Coiilirinatiim est
eliam, in supradicto episcoporum ac proceriim nostroruni coiivciitii, (piod qiii-
ciinque allodia sua que sub nostia lutcla suut, vel quicquid quod ad liscum \A
fooduni nostruru attiiict, eisdfui rogu]ari])Us iiupartiri volueril, dibyeiiler aiinui-
nuis et i'e<na auctoritate conlirnianuis. Aniiuiiiuis etiaiu quod, si aHquos ex servis
vel aiicilHs suis prefati caiioiiiei mamimiltere volueriiil, nostro super iioc asseiisu
mininic requisilo, quos vel quoi voluerint servos vel aucillasjugo servilutis absol-
vant, et perpétue libertati tradaiit, remota scilicet onini caUunpnia et sopita
totins letractionis molestia. Illud insuper sumrnopere deterniinaviinus et detei-
ininando diUiniNÎnius, quod omnia que superior continet pagina, eojure. ea
liberlale qua tenuimus, predieta Sancti Victoris i;cclesia in sternum possideat ,
el Iioc j)recepluni nostruin. quod nostri noininis caractère signa\inius, in sig-
nuni et argumentuni perpétue firmitatis o[itineat, in supradictis tanien omnibus
salva auctoritate, salvo jure, saiva débita oboedienlia Senonensis arcliiepiscopi et
Parisiensis episcopi.
r Signuni Dainberti, Senonensis arcliiepiscopi''*. f Signum Rodulfi, Remorum
arcliiepiscopi. f Signum Ludovici régis, f Signum Ivonis (larnolensis episcopi.
f Signuni (Jualonis. Parisiensis episcopi. f Signuin Lisiardi, e[)isco]ii Suessio-
nensis. f Signum Maiiasse, Meldensis episcopi. r Si{[num Joliannis, Aurelianensis
<q)iscopi. f Signuin Godefridi, Ambiauensis episcopi. t Signum Autisiodorensis epi-
scopi Humbaudi. f Signum Iluberti, Silvanectensis episco[)i. i Signuin Pliilippi,
Trecensis episcopi.
Auctum Catalaunis in |ialalio publiée, anno Incarnalionis Uomiiiici' mcmu.
anno vero regni nostri v.
Data per manuin domni Slepliani cancellarii. Signuni Anselli. tune lemporis
dapil'eri nostri. Sigmiiin lliigonis constabularii. Signum ^\ idonis caineiarii. Sig-
num Gisleberti biilicularii.
A. Orijjiiinl, avec si-paii phi<]n('', aux Ai'cli. riat., K. :>i, n" 8'. (Mu-iùe. il" i.'îi).
15. Copie du xii' siècle, avec traces do sceau peiulaiit, auv Auli. nal., K. 21, n' 8''.
C. Copie du xiil' siècle, aux Arcli. ual., LL. ii.")o (Carlul. de Sainl-Viclnr), loi. 1.
1). Copie du xï' siècle, à la lîilil. ual., lus. lai. i.5o5S, fol. i8(j v".
E. Copie du xvi' siècle, il la Bilil. nal., ins. lai. i'i67'!, fol. 1.
F. Copie du xvii' siècle, ù la Bibl. ual., im<. lai. i'iC)iï>, fol. :îy3.
G. Cojiie du xvii' siècle, à la Bibl. nal., lus. lai. l'iliyçi, p. 19..
H. Copie du xvii" siècle, à la lîiLl. nal., nis. lat. l'idSG, fol. i.
''' Une partie de ce.s signatures sont aiitugraplies dans loriginal (A).
190 CAItTlLAIRE GENERAL DE PARIS.
1114, i" (li'reinbre. — LAir.A.\.
('iOiilii-iii:ilioii p.'ir le [inpo l'iiscal II de la fondalion de l'abbare île Saiiit-Mctor.
el de ses |)nssessions et |irivilèges. — rrReligiosis desideriis dig-muii... ^
A. ()ii;;in.il, avi'i- Iruce» tlo scf-au, ,iii\ Arcli. rial., L. uaS, ri° 3 {iilias K. if), n" S).
1). (lii|iic' ilii vi' siècii-', à iii Bilil. liai., DIS. liil. I jor>8, fol. 190 v°.
C. (Àipifi de i5ii, aux Arcli. nal., L. aaS, 11" 3-, fol. 5 r".
D. Cojjle du xvi' siècle, à la Bilil. iiaL, nis. jal. ihù-]'!, fol. A r".
E. (;n|,i,. du wir ^l.'■rl.■, à la liiM. liai., in^. lai. l'iGi.'., fol. 378 y\
F. (;.i|]i.' du wii' si.'tlc, à la jlilil. liai., iiis. lai. \lii''-;(), p. 17.
Kdil. : («) Diilii..^. //(W. rrrirs. ijari.i. . 1. I, p. 797, dViprùs F. — {h) Alarléiic, A.npiis.'i. colkct., 1. VI, p.-2\(j.
('•) .Mi^'iiL', falniL, I. CLXIll, cul. 35(j, d'après 6.
165
1 1 l'i, après le 3 auùl. — Pahis.
E.xeiiiptioii deeorvér, de Uiille. de voirie e| autres droils. accordée par Louis \'l
au prieure de Saiiit-Eloi.
lu iioiiiiiK' siiiiclc cl iiidividuc Triiiilalis, aiiR'ii.
Ilc'jic (lijpiilali cl lioiii'slali |tiiiici|talilor coiivciiil, illa \itlcliccl qiH; |icrliiH'iiI
ad cultiuii Dci, soliiis ;;ralia carilatis liicri, iintiio honore comliiiiio vciierari,
rI(|iic liiimiliuiii |)['cc(,'.'; siiscipcrc, maxime auteiii domesticoriim lidei. E<[0 ijjiUir
Liidoviciis, Dci miscricordia Fiaiiconim ie\. Iiacc cl alia cxcmjila yaiiç doclrinç
dilijjciilci' atlciidciis, maiiifcslo ]ircsciili iialioiii cl siiliccdculiiim posicrilati ,
(|ii0Miam Tcdliaiidus, alihas {\i' Fossalis, cl ctiiii illo l'iaiiiaiidiis. piioi' Saiicli
Elijjii, assciisii ci Vdliiiilalc (îalouis, Pansioiiim c|)isco])i, sci'ciulalis iioslrç pre-
sciitiaiii adici'c. Iiiiiiiililcr olisccraiilcs (|iiatiiius. pio levcrciilia Di'i cl |>io i'ci|iiic
anime iiicç. imino ul) rcmcdiiim aiiimaiiim |)i('dcccssormn iioslioiiim, mnnuf^
taille lilicilalis acccicsic licali Elij'ii, (|iiç, iii(|iiaiii, sul) mcmoralo ahbale con-
^islil, (■onccdercniiis, ul illi oniiics cujiiscuminie ollicii cssenl. (jiii vididicet
iiiaiisioiics |)()ssidcrciil m Icria çccicsie, (|ue cxira eoriim miiros esscl, aille
niiiam nosliain. ali aiieiilo poile iioslic nsipic ad porlain Sancli Eli}[ii. in
cadem liliciiale (jiia priiis Icira cxlih^ral cum inlia miiros lueral, cl ip.si in per-
pcliiiim pcrmanciciil : ali unuii \ideliccl vialiira, hanno, saii'jnine, corveia.
ppcposili cxacliuiic, liiri.s caplioiic, inceiidio. lallla, scii ipialibel alia mala
consuelndiiic, ipiicli |)ciiiliis cl yoliili cssenl. (hioriim pelicioni hciiijjne coii-
desccndenlcs facile adipiicvimus. ila diimiaxal ipiod de illis liospililuis iiiibi
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 191
conversantibiis telonouni essct inonacliorum, de foreiisibus autem cuai illis mer-
catuni l'acicntibus, teloiieimi nostriun esset. Si vero de illis liospitibus iiiibi coii-
versaiitibus aliqiiis oiricimn taie teneret ad qiiod liasbaiiiieiim, seu alia consue-
tudo, ad nos ex jure offîcii pertineret, more solito persulvercl. aut ab ollicio
cessaret. Lt autem hoc firmum et inconvulsum permaneat, assertionis uosln.'
robore et sygiili nostri impressione alBrmari precepimus [moiwgnimnw). Siifnum
Anselli dapiferi. Signum Gisleberti buticularii. Sijpuim Hnj;oiiis roiistabulaiii.
Signum Widonis camerarii.
Vctuin publiée Parisius anno Incariiati \ erbi mcxiiu, aiiiio i[uoi[ue regui
nostri vu.
Data pcr manum donnii Stepliani cancellarii.
A. Original, avec (races de sceau plaqué, aux Arch. iiat., K. ai, ii° lo'.
B. Vidimus du xiv' «iécle, aux Arch. nal., S. iiH-2. n' ii-ia.
166
1114, aprè? le 3 août. — Pach.
Aflrancliissement par le roi Loui-; \ I d'uno serve nommée .Sanceline.
DE SA>CELI>\ FILU ASCOMS.
t In noininc sancli; et individue Trinitatis, amen.
Ou'.'cumquo in mundo fiunt, quia temporalem (inein liabeiit, venlo oblivionis
facile delentur, nisi memoriç litterarum inllgantui'. Quajjroplcr ego Liigdoxicus,
Dei gracia Francorum re\. nolum facio presentibus et luturis (pu)niam, ob
remedium anime niei; et pro requie animarum nostrorum predecessorum, (juaii-
dam ancillam uostram débite servitutis nobis obnoxiam, nomine Sancilinam,
Aschonis scilicet filiam. pretaxate servitutis nexibiis onuiiiuode absolvinuis, illam
perpétue libertati dantes, ut, quasi orta ingenuis parentibus, aniodo halieat po-
tcstatem el licentiam nubendi cui voluerit. etiam faciendi conjuginm cum boniine
beati; Marie, ncc propter hoc, ex nosti'a parte, rccindatur illius libellas, sed peni-
tus quieta et, ut dictum est, in elernum permaneat. (Juod ut lirnuim et iiicoii-
vulsuin permaneat. notatione litterarum et sigilli nostri im])ressione conliriuaii
precepinais. Si cpiis vero deince[)s liujus libertafis lirmitati ob\iare temptaxcrit.
quasi temerarins contemj)tor et reus iiostn' majestafis habeatur, irrita lameii <^t
vacua calumpnia ejus.
Actuni publiée Parisius, anno Incarnationis Domiiiiei; m"c"xuii'\ anno (|UO(jue'
regni nostri septimo. f Signum Lugdoviei régis. Signum Anselli dapiferi. Signum
Hugonis constabularii. Signum Gisleberti buticularii. Signum Guidonis camerarii.
192 CARTLLAIRE GENERAL DE PARIS.
Présentes vero adlueniiit : Gnilelmus de Garlanda, Gisleberlus fraler ejus, ^ival■-
diis (]e Pissiaco, Tebertus Geniardi filins, Bartolomeus camerarius.
Data per manuni Stephani caiicellarii.
A. Original, avec sceau plaqué, aux Arch. nat., K. 3), n" lo'.
R. Copie du su' siècle, aux Arch. nat., LL. 177 {Livre i\'oir de Notre-Dame), p. 209.
C Copie du siii' siècle, aux .Arch. nat., LL. 17O (Petu Pastoral lic Notre-Dame), loi. 062.
167
nu.
Lettres de Gnaln, évesque de Paris, qui reconnoît que les chanoines de Saint-Marcel peuvent lever taille
sur leurs liostes et subjects sans requérir ni attendre la permission de l'évesque de Paris . et de con-
céder à leurs hommes qu'ils puissent contracter mariage avec d'autres servantes, et qu'ils peuvent
vendre, transporter et esclianger leurs vignes sans la permission dudit évesque. De l'an 1 1 li.n
Analyse''' du xvii' siècle, aux Arcii. nat., ro<;. LL. 65 (Invent, des litres de .Saint-Marcel), fol. i.
168
Concession par Louis \ I aux chanoines de Saint-Denis de la Châtre de ses di-oits
sur le cloître de cette église.
In noniine sancte et individuc Trinilatis. Ego Ludovicns, Dei gratia Fraiicoruni
ie\, notiini facimus tain presentihus quam lutui'is quod claiislruni ecclesie Sancti
Dionysii de Carcei'e, inuri vetcris anibitu contcntuin, ab iino laterc \ie supeiiori
que ducit ad niajorem béate Mai'ie ecclesiam conterniiniini, ab altei'O vero laterc
MO que ducit ad Seqnanam conlijjuuni, liane libertateni et inmiuiiitateni lia-
bere voliiinns. nt niilliis prepositiis nec ali(]iiis ollicialiiiiii noslroruiii al) eis qui
in ipso claustro nianent seu mansuii suiil, aliipiain consuetudmeni exijjere, vel
ipsos in aliquo vexare ])resuinat, nec, si in jiarliciilari lureraclo extra claustrum
iidein liierini depreliensi. (piidqiiid est jiiiis in eo spatii (pnul iiiler diclnin elaus-
truin et Sequanam silnni est, liabcbamus, caiionicis ejiisdem ccelesie conccssinius.
()uod ne cujusquam usur|)atoris teineritatiî infirinari valeal, litteraruin meinorie
connnendiiri cl noniinis nostri carailere et sijjillo signari et rorroborari leciinus.
Actiim Parisiis, aiino liu-ariiali \ eibi inillesiino ceiilesinio deciino cpiinto, et
''* Nous no connaissons aucune copie manuscrite ou imprimée de cette pièce; aussi nous bornons-
nous à reproduire le texte même de l'analyse contenue dans l'inventaire. — ''' Avant le 3 août .
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 19:^
regninostri septimo, astantibus in palatio nostro quorum aomina subscrii)ta
fuerunl : Si-num Ansclmi tiapiferi; Gilberli, fralris ipsius, buticulani; Hugouis
constabularii; Guidonis cainerarii '".
Dala pei' niauuni Stepbani caurellaiii.
A. Copie (lu xvii' siècle, aux Ai'cli. nal., L. 911, n' 'i-
169
1110. — i'i
Notico par iaqi.fllo le doyen Ber.iier et le chapitre do Notre-Dame coustateiit la rqiaralion faite par le roi
Louis \I,le jour de son mariage, pour avoir fait démolir la maison d'un chanome.
HOC SCF.irTLM EST DE RECTITLDINE QUAM FECIT DOMMS LODOVICUS CANOMCIS DE DO.MO
DOMM DLIIANM CANOMCI QLE EUVÎ EXTRA CLALSTliUM.
In nomine sancle et iiidividue Trinitalis. Ego Bei-nerus, dccanus Sanctc Marir
Parisiensis occlesie. totus(iuecoiiveiitus canonicorum, sci-ipto mandaicdecievinms
quod constitutum est et sanritum actoritatibus et privilogiis inuUoruni oftbodo-
xorum rcgum et apostolicorum, douius videllcel canonicorum nostrr rccbîsie, tam
illas que suut extra claustrum quam cas que sunt in ipso claustro, soiutas et
quielas esse ab omni inqnietudine jndiciaiie potestatis, ncc aliipiem cas inquie-
tai-e posse, nisi contra de.rela i-egnm,qni eas, tam extra (|uam iniia, bl.emmas
canonicis concessere, vohiorit tacere, et analbemati apostolicorum, (pii [uivib'gia
coidirmavere. volnerit subjacere. Domnus autem Ludovicus, régis PInHppi filins,
ut mos est ])nncipibns ieviler irasci minoribns, iiescimus (pia ira accensus. quibns
iiequam hominibus eum instigantibus, cum nesciret domns canonicorum, qn.;
sunt extra claustruiu, soiutas quielascjuc esse debere actoritatibus et piivilegus.
ut prelaxatum est, precepit l'anudis ([uatiiius domum (jnandam cujnsdam canomci
iioslri Duranni, que erat extra clanstrnm, precipitarent. Ipsi autem lamuli, non
audentes contraire jussis i|)sius, particulam de domo precipitavernnl. Non longo
autem lempore post , domnus Galo, noster e[)iscopus, et quidam de canonicis
Hostris, adeuntes domnum Lndovicum, ei rationabiliter demonstraverunt omnes
domns canonicorum iH)stroi'nm soiutas quietasque esse debere, nbicumque lue-
rinl. I]ise anleni domnus Ludovicus hoc audieiis et non bene cgisse se recognos-
cens. die (pni duxit nxorem suam , anlequam benedicereiitnr, Denberlo Seno-
nensi arcliiepiscopo et conplnribus episcopis et clericis adstantibus et militibus.
''• Le copiste a écrit rrcaudarii-, faute de lecture évidente etliicilc à expliiiuer.
Carliil. — 1.
10/a C ART CLAIRE GENERAL DE PARIS,
iiiidii Bcnioro (Ifcjiiio, [)ro onuiihus aliis caiioiiicis, j)i'o l'orifaclo qiu»! de doino
jtrodirl;! iiisriciihM- jiisscral, por denarium quein iii manu sua k'iiel)al, rcctitu-
diiieni aille i|isiiiii altarc (oeil, iiicvidenlia cpiscoporuiii el clcriconun ellaicoruui,
jiioriiillciis, (jualiiHis .sibi illud l'oriracluni coiidonarclur, se nou ultra laie quid
julif^iido vellc prcsuiueic al privilcjjia suoruiii prcdecessoruiii re;;uiu el aposloli-
cnriiiii de doiiiilMis prediclis coiiliriiuire el iiiviolabililcr roiiservaic.
A. Origliiiil (' , iiii\ Anii. liai., K.3i,irii.
B. Copie (lu xiu' ^ii■c■|^, ;iiiv Arcli. liai., Ll.. lyô {'jrimil l'(isli,ral de Nolrc-Danir) , p. (i.'iô.
170
m:). — Pinis'-'.
AliMiidoii par Ivmis \ I aii\ iiiuiin's de NoIre-Diimc-ilos-Cliamp^, d'iiiie iviito de six sous
iju'iU lui iii;\,-iieMt aiiiiiiolloiiienl.
l>i; VI SOLIDIS CENSLVl.llîU.S OLOS PEFiDON \\ IT LLDOVICIS r,E\ DOMLI NOSTliE
i)i; c\Mi'is.
lu iKHiiiiM' saiiclc cl iiidividiic Ti'iiiilalis.
In (lliii^li iioiiiiiii'. e;;o Lucdovicus. Dei dispensaiile uiisericordia iii legcui
Fiaiicmiiiii suldiiiialiis, iioliiiii licri volo, tain jiresenlibus quaiii l'iiliiris, ipioiiiain
|)ri's('nciaiii iiosiraiii adiil doiiiius \\ illeliiuis de Warlauda, fubdis iiosler, rojjans
ac ohiiixc dc|)iccaiis (pijiliiius, pio .iiiiiiiarnui pali'is luei cl aialris iikm; predeces-
soruiiiipii' iioslioriiiii leiiicdio, scx siilidos quos iiobis uiio quo(|ue aiiiio in festo
bcali l!i'iiii;iii (•(■iisiiahler pcis(»lv('l)aiil iiioiiacdii boate Marie iii Caiipis, eidem ec-
clcsic in |i('ipi"liiiiiii cuiiduiiarciniis. (liiins pelicionein inisei'icoi-diler ainpiexus,
icineiiioi'aiis non .solnm (|Uod Uîiien, quod possidco, veriiin eliain <|ii(id valeo, e\ Dei
sohiis niiscricoidia babcre, el (piia ejii.s nianns aiiplis.siina, ni idem in Evan;;elio
leslalui-, (■(■nliipliiiii rcliibiicl, siqiraibcliim ccnsiiin eidem eclcsic dedi el cuii-
ei'ssi. \'A ni lioc laluin el lirniiim pcinnaneal in scnqtilernum. presenleni cartam
noslii acIuriLile sijjilli siijnalain el eoiToboraliim (ieri disposiii, (|ue cl liane
clcmosiii.uii noslram iicilcclc expnnal el in miinimeiilmii slabililalis perpclno
exi.slal.
KranI lune lenipinis in palacio iioslro (pini'iim iiomina siilililiilala siinl el
sijjiia. Si|;iiuiii Aiisclli dapilcri. Si<;iiiiin lln|;i)nis cunslabularii. Si;;iiiim Gisleberli
biiliciilarii. Si;;iium W iddiiis eaniciarii. Tesles iiillneiiinl : iinirai'dus. Krofrerius,
^ival■dlls.
On |iliilnl r(i[iii' niiilciii|iiii-,iiii(' mais incniiiplèle. - - '■' Avant lo ;] anùl, 1 1 i ,'
CARTILAIUE G EN Eli AL DE PARIS. 195
AcUim Piirisius, iii palaeio iiostro piiplicc, <inno Incarii.Tti \ eiLi m°c°xv", aiino
nostre cuiiHOcracioiiis vu", primo aniio ciinsecracioni.s Atlelaidis reijiia' (inotio-
Data pof laaiuun Stcphani caiicellai-ii.
A. Oiii;iniil, :ivw liace^ do scraii |jl:u]rié, aux Arolj. nul., K. ai, ii" 10\
171
Vers 1115
lijln'ndation par Tliibaiil, abbé dfi Salnl-Marliii-iles-Gliaiii|is, à Aiisel, dit Payen,
d'une terre sise à Saiiite-Geneviijve.
Noluiii sil, uiuiiibus fiitiiris cl presentibiis quia doiiiiiiis Tcobaldus, piiur Saticti
Martini de Cami)is, consilio amicnriiin suoriuii et i'aiiiiliariiiiii ;ecclesi;e Saiicli
Martini et quorumdani monaclionuii ciedens, dédit (juaiidani trrrani in feudo
Anseilo, lilio Heinrici Ruselli, co<;nonienlo Pa<;ano, qiiani petcbat, ca videlicet
conventione ut eamdeni terrani predictus Ansellus, cognoniento Paj^anus, in sua
vita tonoat, et pro ea predicto domno Teobaido priori et seniori])Us Sancti Mar-
tini serviat, nec ullam potestatem diniittendi eani suis iieredibus habeat; sed,
cum evenerit ut nioriatur, in dominiuni Sancti Martini su[)radicta terra reverta-
tur: que terra a])ud Sanclani Genovefani consistere videtnr. tlujus rei testessunt :
Hurdinus de Devra, et Willelmus de Maciaco, Willelnius Marniercllus et ncpos
ejus Arnulfus Malviellus, IJertrannus major, Godardus deranus. fiodaidus lu-
restarius.
A. Copie (lu xii' siiVlo.à h Bilil. uni., in.s. lai. 111977 {Likr Testainnihinun ilo Saint-Marllii), lui. ^.'i r".
172
lieiioiiciation par Eoiiis VI à Idiil droit sur un sort do SaiMt-\larliii-dc's-(;iinin|is uoiiuné (iaiuu .
ijui avail ('|ion5é une serve du l'oi.
In noniine sancte et in(bviihic Trinitatis, amen*'). Ludovicus, Dei <;ratia Fran-
corum re\, iiotum fieri volumus universis sancte Dei IJcclesii; cultoribus, tani
lulnris (piam et presenlibns, et maxime ministeriabbus nostris, (juod queiidam
Entre 1 luG et 1 1 17. — ' Enire i 108 et 1 1 ,7. _ ) Linvoratiun nianqui' dans A.
19G CARTLiLAIUE GEXEIiAL DE PARIS.
(le faniilia l)eali Martini, Waloiieiii videliccl noniiiie, queni, quia uxoreni ex
l'aniilia iioslra duxcial, filiaiii videlicel inajoris de Saviniiiaco, diclanlc juslilia
caliiiiipiiiabamiir, pelitioiie Tedlialdi''', Saiicli Martini tune lemporis ju'ioris, et
liolberti'-' de Provinniacu ac ceteioruni fratruin''' ejusdein ecciesio, in aninu,' palris
nosli'i reniedio, cum uxore sua Saiictu Martino liberuni dedinius et ab ouiiii ju{;o
servitutis qua detentus fueral iiberuni ])enilus et quietuni. Et ut bec libellas
ex parte nostra (lima et inconvulsa pernianeat, incnioriaie presens iiide fieii et
iiostri nomiiiis karactere et sigillo signari et coiToborari precepinius. Teste Ivone
Cai-noteusi episcopo, Stepbaiio Parisiens! arcbidiacoiio, Wilb'hno ipsius l'ratre.
Ib'rhiino, Frojjerio !''.
A. Co]iio (]ii su' sirclc, à lii IJilil. [lal., MIS. bl. 10977 (^''"^'' Teslaiiicnluriim de Saint-Marlin), fol. ig v".
li. Copie lin xi[° sii'iio, tliiit., fol. 7S v".
173
1 1 10, i.'l novr'nilire. — Au TiiANSTEVEnE.
lîiille |iar lai|iiplli' lo |)a|io l'a-iral H |ii-i'nil l'abliay ilo Saiiit-Majjloirc suiis la jiiTilcrtioii du Saint-Sièffc.
Pascliabs episcopus, servus servoruni Dei, dib'cto lilio Giiiel)oldo, abbati vene-
i-abibs inonasteriibeati Ma<dorii Parisiensis, ejusque successoribus regulariter sub-
stiluendis, in perpetuuni. Pielifjiosis desideriis dignum est facile prebere coiisensuni
lit li(b'lis devocio ndereni sorcialnr ellectum. Clarissinnis siquidem Francoruni rex
Lodvicns, spetiabs ajiostoHcr sedis (iHns, fideb nos devolioiie piilsavit ut ])eati Ma-
;;loni inonasieriiiin , cui Deo auctore présides, juxta dcsi(b'riuni tuiiin. sub tuteiam
cjusdein a|)()st()lic.(; sedis excipeicnuis. ^os ila(pie vestris votis duce Doinino aii-
niieii|l('s], iib'in nionasteriuni saiictae lîonianr aecclesii; greinio suscipimus conto-
\eiubiin. l'er preseiilis igitur piivilegii pagiuam, aposlobca auctoritale statuimus
ni (piecMni(|uc predia, ([uascunupie possessiones snpiiubcluiii beali Maglorii nio-
nasleriiini, coiicessione |ioiiliiiciini , iiberablale principuni, vid ol)latione li(bdiuin,
vcl aliis justis niodis, in |n'eseiili \ indictione, possidel, vel in Inliinini juste nt(|ue
canoiiice polcril ;ubpisri, lirma voliis vesiriscpie siiccessoi'dius el dbl)ala [iri'iiia-
Jicaiit. bi (piibiis Ik'c propriis visa sunl iioiniuibus expriinenda : in Parisieii>i pago.
aeccbîsia Sancii Dionisii et Saiicte (h'ucis de Pn'eis; in (jarnotensi. a>cc]esia Saiicti
Laureiitii (b' Abinldorti; m \bi lucensi, aeccb'sia Sancti (lirici de P)ai(dii: in par-
libns jiiiiKiiis liiillaiinii;, pago L(dionensi, aeccdesia Sancloruin l*eli'i ri Pauii,
''' Var. -Tcohaldi- (A '. '' Li- mol rfrati'iiiii-' inniM|iii' ilaii-; A.
' Var. (rliolifi-;!-' (li . ■'• Les noms ili^s léinoins iiiaiiqiioiil dans A.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 197
que etiani Sancti Maglorii dicitiir; item in Carnotensi pago, a?cdesia Saiicli
Stephaiii de Vernoilo. Deceruimiis ergo ut nulli omuiiio liominuin liceat iileni
monasterium teniere pertiirbare, aul ejus possessiones auferrc, vol ablatas re-
tiiiere, niiiiiicre, vel lemerariis vexationihus Catigare, scd oiniiia intégra coiisei-
ventiir eoruni pro (pioruin sustentaliuiie et gubernatioiie concessa sont, usibiis
omniniodis pro[ru]lura, salva Parisiensi episcoj)i canonica reverentia, ciii tanien
monasterium ipsum gravare aut insolitis exactionibus vexare non liceat. Si qua
iintur îccclesiastica secularisve persona banc nostiç constilutionis paginam sciens,
contra eam temere venire tenqjtaverit, secundo terciove commonita, si non sa-
tisfaclione congrua emendaverit, potestatis bonoris(pnî sni dignitate careal, ream-
que se divino judicio existere de perpclrata iniquitate cognoscat, l't a sacratis-
siino corpore ac sanguine Dei et Domini Fiedemptoris nostri Jbcsu Christi abena
fiât, atque in extremo examine districte ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem
bjco justa servantibus sit pax Domini nostri Jhesu Cbrisli, qiiatinns et bic l'ruc-
tum bout; actionis percipiant et apud (bstrictum judiccm prcmia aeterne pacis
inveniant. Amen, amen.
(/îo/rt)(') Ego Pascbabs catbobcae aeccJesiae episcopus. Benevaicte.
Datum apud Transliberim, per manum Jobannis sanct»; Rduianc ecclesic dia-
coni canbnalis ac bibbotbecai'ii, idibus novenbris, indictione \, hicariiatioms
Dominico aniio mc \vi, poiitificatus autem donmi Pascbabs seciuidi papv amio wnr'.
\. Copii' ilii \rr°s., A la Bilil. nat., ins. I;il. i.'i-oi, lui. 170 f".
\lk
t. — l'iRIS
Échange île deux serl's entre le cliapilre de Paris et l'abijaye de Saiiit-dcrniain-des-Prés.
BEUXKhU l)EC\M.
Ego Bernerus decanus, et sancte Parisicnsis ecclesii; conventus notum faciiniis,
tam futurls (piam presentibus, quod, ca])itiib nostri conniiuni assensu et consiiio,
llei'berliim, Odunis libum, et Rainerium , Odonis corarii liHuni, rcciesiç noslrt,'
serves, monacbis (;ccb'si<; l)ea(i (b'rmani de Prato , perpétue jure [)ossidendos,
concedimus. Ipsi vero, recom[)ensatione mutua, Galonem sutorcni et llenardum
Cosse, suç çcclesiç serves, intègre ac bbere in perpetuum possidendos, nobis
''' Autour de |;i vi>Ui csl iiisrrili' la devis'' du |(a|ie : r- VVrlio Diiinini caeli lirruati sinit.i — ^'' l'/iili'c la
lin de février et le ;; .loùl 1117.
l'JH CAIiTL'LAIItE GElXEItAL DE PARIS.
coïKM'ssri'iinl, ila vitleliccl iil eoriiiu iioslri et nostri quoque eoriini dciuceps servi
pciiiijiiicjint. Iloc aulem uL firiiiimi pennaiieal, cartaiii prcseiilcin fieri precepi-
nius. Acluni ])iiljlic(' in oapiliilo Ijeale Mario, rcge Ludovico i\ auiio, Girberto
cpiscopu aiiiio II.
Si;;rniiii Beniei'i decaiii. Sij]iiuin Ade precentoris. Si!;nuin Stepliaiii archidia-
coiii. Siijiiuin lleiirici arcliidiacoiii. Si;;iiiiin liainaldi arcliidiacoiii. Sigiium Dii-
l'aiidi sacerdotis. Sijjnnin lleiheiii saccrdotis. Sionum Tiieoderici lévite. Siffiuim
Joliaiiiiis levilc. Si;]iiuiii IlujjDiiis sulidiacoui. Si(jiuun Albeiii subdiacoiii. Si."niini
^\iliehlli pueri. Sijpmiii l'elii pueii.
Testes Saiicti Geriiiaui : Sijjiiiun liainaldi aljbatis. Sijjiium Lisiardi prioris.
Siijiiuiu Galdrici iiioiiaclii. Si(^;iuiiu Aiinerici nioiiachi. Sijjiiiiiii Roborti nioiiachi.
Si|;iiiim (ialterii moiiaclii. Si;;iium Fronerii nioiiachi. 8i{;iiiini Hii[fonis hiici, Lan-
di'ici laici, Herberti hiici, Froiiuiii(H laici, Gariiii laici, GiroMiiaici, Pajjani laici,
Hu[;uiiis laici, (îiioldi laici. Tlieobuldus cancellarius scripsit.
A. (:n|,i.. (lu xii'si.'d.'. :iu\ A)tIi. iKil., LL. lO'v'i (Oirliil. ttt île Saiiil-Gmiwiii-drs-i'rtK), fol. 70 r".
175
1117, -î.') iiiais-3 aoi'il. — Pahis.
Diplôiiir (Ifl I.oiii'^ \] i'i';;lniil 00 f|iii' l'aljbayi^ de Saiiil-Majflnire doit fournil' pour la sui)sislance des
(li'MMT\.iiils (Ir la clia[ielli' Saint-Georges, et conlirmant des Liens donnés à la niènic cliapelle par
Henri li' Lorrain.
C.M'.TA OIE LOULITIR DK VICTL l'IUOIilS ET SOCU EJLS OUI DEdEBVNT I\ i.OCO SVNCTI (jEOI'.Gll
011 mm: est ECCEESIV ^()STIi\, ET DE CONEIIIM \TIONE C\RT.\r.lM ECCLESIE.
lu iioiiiiiie saiiclc et iiidividiic Triiiitalis, aiiieii. l']j^;o Liidoviciis, Dci j;iatia
Fiaiicoi'iiMi rcx, oiiiiiibiis saiicte iiiatris l*]cclesie filiis, tain presentibus (piaiu
liiluiis, |)er Inijiis vile sladiiim perlieiiiie coiise([ui biaviiiiii. Jiislis illiislciuiii
viroriiiii Deocjne rainulaiitiuiii pelicioiiibiis uecesse est (piaiii luaxiiiie |irebere
coiisciisiiiii , (pioiiiiii piis et assidiiis precibiis. dniiia propiciaiile cleineiicia,
nos peccali poiidcic pi'cssos relevari ac coiisolari coiilidiimis. Aoiicie ijjitiir laiu
posleroi'iiiii (piain pi'eseiicium dele'jaiidiim jier lillenis ciiraviiinis quoiiiaiii''*
boue iiicinoiie Giiiiiebaldiis, ccclesie beali Majjloi'ii i'ai'isieiisis abbas. toluscpH'
IVatruiii siioniiii coiiventiis iiostram adici'e preseiiciaiii, rojjaules ac precibus
(aiii lideliiiiii (piam aiiiicoruin suoriim iiiiiltiplicatis deprccantes (pinliiius apiid
capellain jiixla ('aiiipellos .sitaiii, in lionore sancturnin Georj;ii niartiiis alque
l,e nis. poi'te f(jiinni-
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 199
Maglorii Christi coiilessoris consecratani , duus sacerdoles iiiouaclius qui ibi-
dem Domino die nocteque deservirent paricum eis asseiisu depulaicmiis, et coii-
corditer cum cis ex rébus inatris ecclesie, sue vidcHcet abbacie, uiide boiieste et
(juicte vivere ])osseiit, provida consideracione decerneremus. (Jiioniiu piis deside-
riis ac jusLis pelicionibus aaïuieiites, conniuini asscnsu IValrum et (ocius oa[iiluli,
decrevimus ul duo prel'ati monachi, sacerdotesprcl'ate capeUe servieiitcs, ad usuni
colidianum très panes et se\ viiii inensuras, aboriim mensuris fratruni eijualiter
comparatas, a niatre ecclesia, sua videlicet al>batia, sinjjulis diebus babeant. In
dlebiis vero Doniiui Adventiis et Quadrajjesiino, jejunabbus taiituiii, et Quatuor
tem])orum et viijiliarum dicbus, duos panes et quatuor vini mensuras reri|iieiit.
Pisciuui vero et omnium aborum ciborum <;eneraba, ac, pilencias connnuiifs, et
quebbet pubuentorum gênera, legumen quoque et saj;imen, et ligna ad coiiniiiam
capelle necessaria, et omnimodam vestiluram, cum reliquis IVatribns abbacie in
sacerdotab ordiue descrvienlibus eqnabler parlicipabunt. Sed uuiin's ilb panes
quos abbacia duobus monacbis ad predictam rapcllam mittet, pauibus fratrnm in
matre ecclesia deserviencium in (jualitate et quantilate pcr omnia sint equales.
Servientem eliam, qui monacbis capelle serviel, abbatia subministiabit cl de sno
procurabit. Et ut bec institucio, tam a nostra excellencia assencieiile quam a iVa-
trum postulancium karitate racionabiliter disposila, gracior et magis ex aiïectuosa
voluntate fieret. et ut in aliquo malrcm ecclesiam non gravai'cl, Heniicus l.ollio-
ringus, fidelis noster, predicte capelle reparator, et quibuscum([ue modis v;del
beuigims auxiliator, ad capsam in qua corpus beati Maglorii requiescit su|iorar-
genlandam, que propter matris ecclesie necessilatem exconnnuni assensu frati'uni
fuitdisparata et détecta, duodecim marclias ai'genti, et sancto matri ecclesie Sancti
Abiglorii, ad connruinem usum IVatrum, nninn torcularapud Karronam vilbiin |iir-
pelualiter possidendum dédit, et quicquid liabi'bal in \adiiiii)nio sn[(er duo tlni-
l'ibula argentea et calicem argenteuni eidcm abbacie condonavit. Idem etiam llen-
ricus Lotboringus ad pretaxate capelle reparacionem ununi arpennum \inee apud
Karronam et duos arpeimos (erre apud Mille Passas in pei'|>etuum coiilidil lia-
bendos. (Juecumqiie antem buic capelle, in lionore sanclorum Georgii videli-
cet atque Magloi'ii consccrate, bacteiius data sunt ac d('iiiiT|)s data ciiiiit, ipsa
capella et nionacbi in eadem Domino servienles libère ac (piietc in peijx'Iuum
possideanl. \eriim ut bec astipulacio rata et firma permaneat in s<'mpitermnn,
presentem cailani noslri ac iiiemorali abbalis inq)ressione sigilli subferilrmare
curavimus. (Juod si (piis banc lani l'alionabilcin et (am caritativani inslitucioni-m
violare piesiiuqjscril. el prcdictis duobus moiiacliis in aliquo contra banc iiisliiu-
cionem mob'slus exlilerit, a venerabili Gerljcrlo, l'arisiorum episcopo, et a rdi-
giose vite Guincbaldo, ejusdem ecclesie Sancti Maglorii abbate, exconnnunicatus
et dampnatus, lionore et dignilale jtrivalus, lldelium communione carebit, nisi
satisfactioue congrua p'enitucrit, el quod contra predictam deliquit ecclesiam
200 CARTULAIRi-: GÉ\ÉRAL DE PARIS,
cineiidaverit. Doiiiimis aulom Gerl)ertus, reverendus Parisiensis episcopus, noster
lidelis>iuuis, iiosiro jnssu ac deprecacioiie. liuic astipulacioni iii capitule Saiicli
Maglorii iiiterfiiit et hauc excommunicacioiieiii ciun prediclo abl)ate. comiuuiii as-
sciisu fraliuin cjusdein ioci, ibidem l'ecit.
Actuiii puldioc Parisius. in capitule Sancti Maglorii, aiiiio Domini 5r'c"xvu'"",
l'ogiii vero iiustri iioiio, epacta x\™^ vi'% concurrentibus septeni'''. Aslantibus iii [)a-
lacio nostro quorum uomiua sublitulala sunt et signa.
Signum Anselli dapifei'i. Signum Gisleberti buticularii. Sigmmi Hugonis con-
stabularii. Signum Guidonis cameiarii. Data per manum Stephani cancellarii.
Signa quoque tam béate Marie canonicorum ([uam liiijus ecclesie fratrum subter-
scri])simus ut testimonio veritaiis quod lactnm fuerat fulcirelur. Signum Berneri
decani. Signum liaiiialdi arcliidiaconi. Signum Ade precentoris. Signum Guillermi
canonici. Signum Pétri subdiacoui. Signmm Joliannis subdiaconi. Signum Roberti
pueri. Signum Mvardi pueri.
A. Copie do i33i . à in Bil.i. tiat., iiis. lat. 5'ii3 (Carlnl. do Suint-Majjloiro) , fol. tS v".
17()
1117 -■, — Puii^.
Doiijilion |i;ir I>oui> \ I à Saiiit-Mc'u'liii-(li_'S-Cliimi[is (l'un sert iioninn.' Ansold.
LIDOVICI HEdlS FKANCORIM DE DONC ANSOLDI.
In Giiiisli noiiniH'. Kgo Ludo\icus. Dci gralia rex Francorum. iiotnm lieri voie
tam lulinis (uiam cl instantilnis quoniam nostram adiere presenciani donnus
Malliens Sancti Maitini piioi- Intusque cjusdem eccb^sie conventus, l'ogantcs ac
nbnixe de|)i('canles (piatenus. pro aiiimarum patiis mei et matiis nice pi'cdcce.s-
sorumque nuslrorum remedio, quendam siM'vum nostrum nomine Aiisuldum eccle-
sie beali Martini donai'cmus. (Jnoi'um peticionem misericorditer am|)le\us. eum
cidcm ecclesH' niliil proisiis in eo ictinenics in perpctunni (l(ma\imus. \eiiini ut
boc ratnm et lirnmm peiinaneat in senpilerimm, pre.s(>ntem kaitam iioslri aucto-
l'itale sijjilli lirimilain et coroburatam ticii disposuimus, (pie et islud (loniim paten-
ter cxjjonal cl m niunmiciilum slabililalis jicrpcluo existât.
Actum Parisms. aniio Incarnali \ crbi m" c" wii". rcinii nosiri viiii", Adelaidis re-
'' Le cliiflVft (le l'('ii;ifli> nr concorde jins avoc les ait suivi lo calcul ('jjyption. Mais la ()" année de
aiiln's indicalions cluonoiojyitjues. C'est celui de Louis VI se terminant au a août 1 1 1 7, celte liypo-
l'au iiiS.Toul au plus conviendrail-it ii une date thèse nit^nie ne feiail point disparaître tout désaccord,
postérieure au ay août 1117, en adnieltunl qu'on '■'■ Avant le 3 août 1117.
CARTLLAIUE GENERAL DE PARIS. 201
giiic m". A>tanliljus in palacio uuslro quoruiii iioiniiia siiblilulala suiil et siî;iia :
Sigiuiiu Aiiselli ilapit'eii. Sigiiuni Gisleberti buticularii. Siununi Hiigoiiis coiisla-
bularii. Signiim A\'idonis caiiierarii.
{Moiioi'raimno.^ Data pcr maiium Stepliaiii cancellaiii.
A. Orij;iiial, -celK' du scejii placiuo, aiii An-li. iial., K. 21, a' 1 1 .
B. Copie (in \u' sicVIe. à la lîibl. iial.. iii'^. lai. 10977 ('■''"''' TrxIaDwiiluinni f|p Sain^Martiii). I^il. 77 \'.
177
ApiM^ 111"!
.\ccnr(] entre Saint-.Martiii-iles-dliainjis et Maiui-.sès, pelil-fils (FlJNe. au sujet lie drux presïoiis
et de vignes que celle-ci avait donnes aux moines.
l'resentibus et l'uturis notilicaimis quoiiiain Eva, pro !!;aliilc anima' t^ua-, dotlit
moiiacbis Sancti Martini do Canipis, vivente donino Teobaklo piioie. duo toicu-
iaria cuni vinearum custodia et duos aipennos vineanun. Sed bis omnibu.s inlnbl
postea cabimpniam Manasses, f]|ius fdie ipsiiis Eva. Pioplerea aïonachi leceiunt
cum eo concordiam, ti'ibnentes ei l solidos, concessitque atquedonavit siq)i'a(bcta
omnia Sancto Maitino. Adbieriint testes: .4nsebnus dapifer et Willeimns irater
ejus. Heinricus Lotbaringus, Eiiuinns, Fredericus fdius Tetbaldi, Drogo major.
A. Ccpie du xu' siècle, à la BiM. ual.. rii<. lat. 10977 (J'>f'^'' Tcslninentm-wn de Sainl-Marlin). loi. .■?(> v°.
178
Apre'^ nr
Confirmation par Manasses des donations laites au prieure de Saint-Martin-des-Cliainp>
par Eve. sa grand'mère.
Sciant j)resentes et iuturi qiiod Manasses conccssit accb'sia Sancli Martini de
Canqiis (juir(juid attava sua Eva predicta acclesia dederat. Audientibiis iiis tes-
tibus: Fulcone decano, Hugonc clerico. \\aszone Baez. Olrico, Hngone Truioiie.
Warino. Teudone Iratre ejus. Godefrido Burdino. Gisb'berto. Fnlcone coco, Gir-
berto. Herlebau(b). Bernardo. Rotgerio. De puerubs noslris. Herlnimbis. Aabid-
dus, Wallerius fueruiit testes.
A. Copie du xu' sièrle. à la Bilil. nal s. Inl. 10977 (Lil'ir Tcsiamciilonivi de Sainl-Murliii), loi. /i/i i".
'' Cette pièce et la suivante ne pruvenl se dater exaclrinrnt; niai> ello;, sont postérieures à la mort ilu
prieur Thibaud, qui eut lieu le 8 janvier, en 1 1 li an plus toi on 1117 au pins tard.
Cartul. — I. aO
202 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
179
IIIS.— PiiiisC).
Kcliaiige do deux sorves onln; le l'hapilro ilo Saiiile-tjiîiKîviève d li> cliapiti'e de Notre-Dame.
nii CdMMLTVTlOM-: DUAI'.LM WCILLUIIM.
(ji'alia leliiK'iuIc iii riiliiriuu ineiiiorii;, preseiitiiui) Iraditiiiii e.st litlerariiiu iio-
tiiic (jijocl (■;;() Sli'|)liaiiiis, Saiicli; (îeiiovelV ilocaiius, et canoiiici, comtmiiii capi-
inli iioslri voliiiilatc l't coiist'iisii l'cclesii; nosln;, aucillaiii (juandani, Gibeliiiaiii
nomiiie, liliaiii Burdiiii de Fiinfaneto, rege Ludoviro asseiisum pi'ehoiite -', cano-
iiicis ('ccle.si(' Bealc Marie perpetuo jure liabeiidaiii aiiiiuiiiius. Ipsi vero recom-
|)eiisalioiie iiiiiliia aliaiii (,'cclesie sue aucillaui, liliaui Hicardi de Balueolo. Gois-
))erj[aiii'' iioiiiine, iiilejjre ac libère imperpeUium ecclesie uosire possidendani
coneedunl , ita scibVet ul (jui/ eoruiii no.slra l'I que iiosli-a eoi'uni aucdla deiiie,ej)s
[tennaneal. AcUun |)ul)lice in capitido Sanrle Geiinvel'e. Signnin Stepliani deraiii '^^
Si;;iiuni Reruardi pieceuloi'is. Sij]iiuni Gi.sleberli pi'esliyteii. Sigtiutn Clai'i |)resby-
leri. Si|;iiuiii liaiiialdi piesbyleii. Si|[nuin Frederici diaconi. Signuni Hujjoiiisdia-
coui. SijjriUMi llani'H'i diacoui. Si!;iiuni Aiberli subdiaroiii. Sij;uum Girobli subdia-
coni. Si|;iunii Herici subdiaroui. Sijjuuai Ilainierici pueri. Sigiiuiii BernanH pueri.
Sii;muiii (iuillchni pueri. !len[iiante Ludovico, rege Fraiicoriim, anno \", anno In-
eaiiiatioiiis Dounnice m'(:'x"vui". epacla . .'■'"'.
Albertus cancellariu.'s sci'ipsil.
\. (;i>pi.' (lu \ii' Mi'ilo, au\ Aivli. iKil., LL. 177 ( l.u'i-cwnr <le \oliP-D,im.>), p. '107.
H. Copi.Mln \,„' .i.mI,.. :m\ \irli. ,Kil. . 1.!,. 171; (Prlil /Vs'Mni/ d- Nnliv-Dailif ), |i. M,J.
180
(loiiliiiiialinii |Mr Louis \ 1 d 1111 irliaiijje do serves ' enlri' les rluuioiiios do Saiiilo-rioneviève
cl lo chaiHlre de Nolre-Daiiio.
MiïVTK» iiK ni.iv m l'.DiM r.T hk i-ii.i\ iiicmu)!.
■^ lu nuuiine uniiis cl indiv nhu' Triuilalis. I>l oiieie lu^cliuni liiub're auidiii
'■ \\aiit II' o aoôl 1 1 iS. '■■'' Tonlos los sijjiiatiiros oui ('•!(■ oinisos dans l>
'' \'oyez iiiilro 11" 180. •'■ Lo cliiiïro de l'éiiarlo est losli' 011 lilaiic.
'' ['«(■. f^Joihorgam- (1)1. '" Voyez la |)ièce pi-écédoiilo.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 20;^
lidelium quia ego Francoruiii rex Liulovicus inutualiorif'in quaiii feceriuil Bcale
Genovefe decanus et canoiiicidequadam ancillasua, soiore Laiidrici de Fiiutaiieto.
iioniiiieGibelina, proancilla Béate Marie, sororeFredcrici, numiiie Goiberjja, lieri
aiiiiuiniiis. (Juod, ne posset deno{;ai'i, sigillo iiosti'e iiiajestalis prerepiinus coiifir-
niari ol proceruni nostroiuiii noiiiinihiis et sigiiis tcslilicari. Acliim publiée Pa-
risius iii palatio nostro, aiiiio regiii iioslri x. Siginuu Willehui dapiferi. Signuni
lliigoiiis constabularii. Siguuui Gilleberli buticularii.
Ego Stcpiianus canceliaiius subscripsi.
A. Original, avec sceau plaqué, aux Airh. n.il., K. -i i , n" i.'i' (Musée, 11° 1,33).
B. Copie du xii' siècle, aux Arcli. nal., LL. 177 {Lxre twu- de Noire-Dame), p. 307.
C. Copie du xiii' siècle, aux Arrli. nal., LL. 176 {Pelti F'osWrnl de Nolre-Dami>). p. .3G' .
181
1118. — I'abis.
Aulorisation donnée par Louis VI à Etienne, doyen de Sainte-Geneviève, et aux chanoines résidant dans
celte abbaje, de faire tout ce qui leur semblera utile pour cette église, sans consulter les chanoines
demeurant en dehors.
A. Oiijjinal, avec liare-i de sceau plaqué, aux Arch. nal., K. •!!, 11" i.ï-.
B. Copie du xiii' siècle, à la Bdd. Sainte-Geneviève. El. tîo (Cailul. de Sainte-(jeneïiè\e), p. 70.
Edil. : (fl) Tardif, Carions drs, ruts, p -211, n° 870, d'après A.
182
1119, 1" avril. — Pauls 'i.
(lirbert, évèque de l'aris, allrancliil l'église S:iHil-Geiniuiii-l Au.xrrrois d une itMlmuiice annuelle,
do deu.x muids d'avoine et d'un cheval pour l'armée du roi.
CAUTA CILBlsUTI l'AniSIENSIS EPISCOPI DE QUITATIONE II HODIORl M WKM
ET LMUS EQLT.
(Juoniaiii juxta sanclaïuni srriptutaruin aucloritateiii, pastoralis <'Nt oilicii iioii
soluni preesse sed prode.sse, nostro iiicombit solliciludiiii. jjii'sciitia &i (jua siiil
in *;cclesia Dci gravatnina, lalce caritati.s aiiiputare et fuliira viiili nistodia prcvi-
dere et precavcre. Noveiiul ijfitui- onine.'^ ([uoiiiani aiuiuonilioiic el sugjje.'^lioiic
(|u(>ritnidaiii nostroruiii al) ccciesia Sancti Gerniaiii , per ^iiigulos aiiiios, duos avcnc
niocbns ol equuni unuui iii cxorcilu legis e\ débita coiisuetu(bii(' letjuirore ba-
bebani, sed canonici iMius bjci, iiostrani adeuiitcspreseiitiaiii, consuctucbneni illani
'"' Guérard [Cavlul. de Notre-Dame. I. I. p. ;îa8) a publié sous cette inênie date un autre acte qui
nous croyons un peu postérieur. On le tiou\eia ci-apiès à l'an 1 \'}.'À.
■JO/i CAIiTULAinK GENERAL DE PARIS.
oinniiio nogal)aii[ oL luilliuii redditionis iiidicium se vidissc asserebant, illiid qui-
dem pretendeiiti's et si'piiis iiicidcaiites (]iiod,si nl> illa non consuetudinissed novi;
l'xarlionis i-e<jiiisitiom' \(d redditioiie non desislerem, jti'edictus lo(Mis usqiie ad
insiiin narieUiin deslrucliuneni |;iavai'eliii", cl a ludjis in extreino examine pronil
diil)io r<M|!iirei'elin'.
Ej;o vero (jiibeiltis, Dci iiiiseiicordia Paiisioriiiii niinisler, coiniiiuiiicalo religio-
sorinii eonsilio, luin quia consueUidiins lestes deliciebanl el iiidia verifalis iiidicia
a|)|iarel)ant, tuin quia doniuin Dei novis exaclioiiilius jji'avaie non est çcclesiain
lejjei'e sed vasiai'e, coniiuiuii assensii (•a|)itidi nostri, ni |)rcdicta Sancii (jerniaiii
eeclesia his gi'avaminihus et exaotioiiibus, ])re(beto e(|uu videlieet et pi'edicta au-
iiona, bbera et inqierpetuiun quiela exsisteret annuiuuis, et presentein eartani
Inijus coiici'ssionis tesleiii (piasi ctciiiiini iiiciiioiialc licii ])i'ecepnnus, si<;nisque
caiionicoriiin nostioi'uui et sijjilli nostri inqtres>ioii(' coiToboi-avinius.
Vctuni puldic(; Pansius, in capitulo Bciiti' Marie Sijniniii Girberli epis(:o|ii.
Siciiinii lîerneri dccani. Sij;iiiini Adc ciiuloiis. Si;iiniiii Siepliaiii ar<'lii(lia<'oiii.
Si|;nuni lliMirici arcliidiaconi. Sij;nuiii liaiiialdi arcliidiaconi. Si<;nnin Duraiidi
saccrdolis. Sijjiumi Laiidonis sacei'dolis. Sijjiiinn Tlieodcrici saccidolis. Sijjiiuiii
lioberli diacuni. Si{;iniiu \\ illchni diiicoiii. Sijjuuui Tel)aldi diaroni. Sijjnuin Hu<jo-
iiis siil)diac(jni. Siijnuiu Albeili sidjdiaconi. Sijjuuui Fiilix'i'ti sulidinconi. Siijniiin
l'i'lri pueri. Sijjnuni Anselli pueri. Sijjnuin Audreç pucri.
Aniio hicai'nalioiiis Doiniiiici' M"r,"xvnn", iiidiclm xu', eparlc vu. concuri'eiis m".
teriiimus pascludis un. kalcndis iq)rihs, Liidovic(j re;;e aiiuo xi", Girbei'to episcopo
aiuio m".
Tebidihis caurellarins ^ciipsit.
\. ()ri;;iiuil i>ii Unmi: .io r|nni;;i;)|)lio, avor lr,in'< de snTiii |ion.biil, .un Airli. m;iI., K. •! i , n" i .3" (Musée,
11" i.'l'i).
1!. Coi.ir ilii Mil' M.r|i.,aiix An 11. ii.il., LL. 'iSr, (Oirliil. de Saiiil.C.niiiain-rAiix.MToivl, 1..!. ii.
183
IIIV. — l'ii;is
Exoiiiptiiiii (le (iiiil [ir:ijjc ri (le Imilr rcili'VMiici' Mrcnnli'p |i,ir li' icii l.iiuis Vl aii\ jjPiis ciMployi'S
iiu l'iuiiiiiiMTc |i.ir 1 l]j|lisi> dr' I*nris.
l'r.KCKI'TUM M (,l)()Vll Cil KKfilS IT M ll.l S VCCMMAI' IN IU;(;\0 SLO M! l'I'ISCOl'O r\RISli:XSI
I r \ cvxoMcis swcTE \i\ii!i; n:ii\(,UM m;(H ic rin:i.oxi:i m.
In iiounuc hancta' il individuç Trinilalis. hi (Ihri.sli nonnnc, ('[;o L^udovicusJ.
''' Publiée par Tciild, ^oiis Li iliil.'.TrniicVdc i i \H ( l.ai/i'llcs du Trésor ilcucltarlci . 1. 1. [). 'lo). (Ift aiilpur
se trompe en atlirniaiil qiw iit acte n'a pas edi donné |)ar (Inéiaril. \ oir Cart. de \otre-Dame , t. I . p. -î^i:).
C A HT U LAI RE GENERAL DE PARIS. -lOi,
Dei (lispeiisanle miseiirordia in re<}ein Fi'ancoiuiii sublimatiis, omiiiljiis episco-
pis, al)ltaliljiis, ducibuy, roniitibiis, vicai'iis, ceiilenariis, teloiieariis, actioiiariis eL
iiiiivei'sis res iiostras prociiiaiililnis, proseiilibiis soilicol et luluris, iiotiiiii ficri
voliiiniis <niia voïKM'ahilis Gii'bcrtus, l'ai'i.sioniiu episropiis, Berneriis decamis,
Slcpliaïuis caiicellariiis noslor atque cjnsdem erclcsiç arcliidiacomis, lotiiS(|ue
Parisiciisis ccclcsic comimiiiis coiivoiiliis, detiileriiiit iiohis precopliiiii ])r('deces-
soris iiostri L[nd()vicij, Karuli lilii, in qno ('(inlinobaUir (|nalitc'r ipse et aiitecessores
sui, rej;es videlicet Francornni, recloribus ecelesie saneti; Dei Genitricis et Sancli
Stepliani prullioiiiarliris atque Sancti Germani confessoi-is, in quurnni lionoi-e
ipsa ^t'des Parisiaia dicala est, concepsi.ssent ut, (|uand()cuni(|ue eis Hbuisset
lanmlos vel missos suos in qnauicnnique partem ne<;()ciau(]i jjracia dirijTere, cuui
carris videlicet et sauniariis, sivc (bi navi<[in vel qnolibet neijocio, br,(Miliani |iei'-
j;en(li ubicunique vellenl , al)sque alicujiis infeslalionc; vel contrarielale, babereut.
Pro liiinitatis siqui(b?ni stinlio, nostrani leipani inajcstateni deprecati siuit pre-
<li(iiis G[iibeitus| episcopus ati[ue cjusdeni ccelesii' canonici u(, pro uierredis
nostrç enioluinenio, ([uoddaui precepluiii, ([uod plcnarie ipsani L[u(luvieiJ prede-
cessorumque nostrorum preceptioncni in se oontineret et conririnaiido venovarel,
eis ficri preciperemus. Nos itaque, ulib; atque pernecessarium esse sentientes nni-
cui(|ue nostruni ex bis que in iiocmuiidoad lenipus sibi siinta Deocollata, propter
Omnipotentis bonorificenliani, ecclesias in l)eali' Dei Geniliicis bonore et nieinu-
lia ceterorumquc sanctoruni lat(^ jier oiJicni consliuelas uunieribus lorupletare,
pre ceteris etiam omnibus di;;uius ipsaui ejoiiosani Dei Gcnitriceni quani optinns
donis placare, et ipsiusf'cclesiain, que, post Di'uni ccli leuens a[)icen), lifjandi atque
solvendi pleiiaui in Filin olilinet jjolestatcni , divitiis Iionorilice ditai'e. juslis ac
lationabilibus eoruin peliliouibus ad(|uievinius pro rcniedio anime nostiv; lioc am-
plilieando superaddentes, ut (juod eisdeni e])i^eopis ab ipso Lfudovico] predeces-
soiibusque nostris auli(}nitiis collaluni bierat, eanonicis ejusdem ecclesie omni-
bus inibi Deo l'aniulautibus et nos in perpctiium concedei'enius. Hoc ijjitur nosiie
aucloritatis preceplum tain episcopis quani eanonicis l'ai'isiensis çcclesii.' uuiver'sis
iiei'i dis|)osuinius, pcr qiiod cunclis lidelibns, presentilnis scilicet et futuris, nosli-a
auctorilate rejjia j)recipimus ut, ubicunii[ne faniuli vd niissi l'aiisiensis episcopi et
ejusdem çcclesie canonicoruin inira ditionein iuqjerii nostri iiej;otiaiuli causa direcli
lueiint, ueino teloneum, ne(|ui! quod vul;;o dicitur ripaticum, uec rotaticuni, aiit
])octaticum, sive triaticuru, aut cispialicum, necnon et salutaticum, aut uiliini cen-
sum, aut nllain l'cîdibitionem, sive alicpuun consueludinein ab ipsis e\i;;ere vel
accijjere présumât; sed liccat eispacilice discurreie, etillud ad ipujd missi bieriiil
libère pei'a<{ere, et ad ([uascum([ue civitates, vel portus aut loca accessus babne-
linl, uullani in(|uietudineni aut detenlionem sive cnntiaiietaleni ab aliquo [)alian-
tur, sed nbicuunpie ab episcopo vel eanonicis directi l'uerinl, secui'i etipiieti cum
omnibus que secuni detulerint, nostra auctoritate ire et redire valeant. Quod, ne
iOô CARTULAIRr: GENERAL DE PARIS.
\ aient oblivioiio deleri, scriplo coniiueiuiavinius, et, ne possil a posteris iiifrin<i[i,
sij;illi iioslri aiictoritatc et iioniiiiis nostri karactere firmari et coiruboraii dispo-
siiiimis. Actmii publiée Parisius, aiiiio liicarnati \ erbi m°c°xviiii'', rcf;ni nostri xi",
Adeiaiclis lejjiiiç v". Astantihiis in palatio no.stio, quorum noniina subtilulata sunl
ot tii<;na : Sifjnuni Guiliehui dapileii. Sij;iuini llunonis constabuiarii. Sijjnuui Gis-
leberli butifiibnii. Si;;nuni Guidoiiis canierarii. Daluni per luanuni Stephani
( ancellani. (^M(}iiof>r(iiiiiiir.'j
A. Orij;inal, scellé du sccm [jlaqiu', aux Aicli. luil., K. 21, 11° i '1
B. Copie du xu' siècle, aux Arcli. nal., LL. 177 {Livre noir de Noire-Dame), p. 5o.
('.. Copie du XI 11' siècle, aux Aicli. nal., LL. 17.5 ( Grand Paslurui de N'olre-Dame ), p. .58(1.
D. Copie du Xlll' siècle, aux Arcli. nal., LL. I-I'i (Priil Pnstund de Nolie-Danie), p. G".
E. Copie abrégée du xiii' siècle, aux Arcli. nal., .1. i53, 11° 1.
F. Copie du xv' siècle, abrégée comme la precédeule, aux Arch. nal., JJ', fol. 81 v\
1119, a- iiovemhn-. — .Suvr-DtMS.
Bulle (lu |ia|ie Calixle II . jiLiçjiiit le iiumaslère de S;iint-Marlin-(Jcs-Cliaiii[)s sous la |)rotecliijn du Saiat-Sièjje
et i-(iMliriiiaiit ses biens el priviièjTrcs.
Caiixtus episcopu.s, servus scrvoiuin Dei, dilecto in Cbristo filio Matbeo priori
nionasterii Saiieti Martii:i quod de Ganipi.s dicilur, saluteni et apostolicani bene-
dictionem. Sicnt iujusta poscentibus milhis est tribuendus efl'ectus, sic légitima
desideranlinin non est dilïerenda petitio. Pioinde nos, dilecte in Cliristo fili Matliee
prior, tuis pelilionibus annuentes, Beali Martini nionasteiiuni. cui. auctore Dec,
ex venerabilis l'ralris nostri Poiitii Gluniaceiisis abbalis institiitioiie présides, pre-
seiilis decreli auctoritate niuiiinius, slatuenles iil, c|Ucina(lnio(luni calera Glunia-
ceiisis cenobii nieiibra, seinper sub aposlolicr sedis tutela perniaiieal. Guiicta etiam
que in [)iesenti xiii" indiclioiK! eiden» loco |)crtinere videiitur, (juieta vobis sein[»er
(i iiite;;ra jierinaiiere .sancinius. \ idelicet in |)a;[() l'arisiacensi, deeiinain ejusdeni
piel'ati nionaslerii Sancti Martini, et allare et tlecimain de Gallevio; in suburbio
Parisiac"; urbis, ecclesiani Saiicli .lacobi ciini parocbia; prope nionastoriuni Sancti
Martini, eapcllain Sancti ^icllolai; inlra m bcni. in xico (|ui diciiiir Jndcoruin , lur-
nuiiMpiendain, et ad Ma{;nnni l'onleni, duo niolendina; ecclesiani Sancli Dioiiisiide
Monte MailMuin, cuni capclla (pic ad Sanctum Marl\ riuin apjiellatnr; Nusielluni
\ illaiii eu m cccicsia et alrio, et (iiiiiiibii^ appcndiciis suis ; liiiMacnni \ i lia ni. < pi a m
(ledit Ansclinus dapiler; apud TaAcrniacuni , cl Turnuin. et .Monceliuin, liospilcs. et
\iiieas. et ccnsus, et siKaui castanearuin. ex doiio Oildonis coiiiitis de Gorbolio,
et aliam siUain de castaneis juxta candi'in sitani; ecclesiani de jjiniaco: apud
Poiilisarain castruin, de dono re;Mo, cl riadulli Delicali el Guarnerii Silvanc'cten-
sis, liospites, ceiisuni et Iciias: apud \allcin Joiaci. terrain, censuin et liosj)ites,
CAIiTULAIP.E GENERAL DE PARIS. 207
ex (loiio nijusdaiii nioiiaclii Bereiigarii, coiicedetile OsmuiHio dt; Calvo Monlo;
et villaiii Castaiieium ciiiii œcclesia et décima; et lerrain de Piileulis; et altai-e de
Koiitanelo; altare, a?cclesiani, atrium et decimam de Es(|iieiii ; allare, atrium et
decimam de Campiiiiaro; eeclesiam de Doommite, ciim appendiciis suis ; altarede
Ermouovilla; œcclesiam de Duiiiaro, et inolendiiia et cèlera que ihi suiit Saiicli
Marliiii; a|)ud Poiilem Ehali, curleni et tfiras; C(!vreiicuui villani, cuui appciidi-
ciis suis, et œcclesiaui ejusdem ville, cum capella et décima de Livriaco; Bon-
zeias cum jecclesia et appiMidiciis suis; apud Nuseiuui Siccuin, terram et censuiii;
et apud Clicei, tei'raui etcensum; et Pantiuuni cum a^cclesia et a|(peudiriis suis;
et Hovei'edum cuui circumadjacentihus terris; apiul Luvrain in i'arisiacn, a^ccle-
siam cuui atrio; apud Gornacum castruni, mouaslerium Sancle Marie ruui om-
iiil)us appeudiciis suis; villam ^useluul cum omnibus appeudiciis suis; Maiiolas
cum a'cclesia et appeudiciis suis ; decimam de Aitiliaco; villam Cunnuentiam
cum aRcclesia et appeudiciis suis; a|)ud Sanctum Marcellum, tei'rani cpiam dédit
(]Ieopas juoiiaclius; apud Victriacum villam, domum, loi'cular, viueaset cfiisum;
apud Villam .ludeam, liospili^s, terrain et ccnsiim, et inolendinum de Arcoilo;
apud Clamardum, ;ecclesiam, terram, vineas et censum ; apud Sanctum Clo-
doaldum, terram ([ui,' Alnetus dicitur, cum appeudiciis suis; iii monte Savias <'t
Monte Maityrum, torcularia et vineas; in Carnotensi pajjo, aicclesiam de Bonella
cum atrio et liospitibus et omnibus appeudiciis suis; Ursonis Villam cum aecclesia
et appeudiciis suis; Bolovillam cum appemliciis suis, et Escun, et Placemontem,
et villam Gouiolum cum a'cclesia et décima; apud Mundumvillam, liospites et
terras; apud Capellam, liospites et terras; Bodenis Villam cum fecdesia et an-
pendiciis suis; apud Carnotum, in bur<]o Saiicti Gaialni, liospites et censum;
villam (jui' Tabulas dicitin', cmsum denarioi'um, et decimam de Berceriis; apud
(Irispei'ias, tecclesiani et decimam et liospites; villam Boult; Sanctum Hylarium,
cum iT-cclesia et appeudiciis suis; gordum de l'itiaco ; apud Medendam, de
traiisverso pcr aqiiam, de singulis navibus très obolos, e\ ddiio (îervasii dapifeii
et concessione Pliilippi régis; apud Miliaciim castriim ( t Conliacnm, decimum
diem in redditu pedagii, partein videlicet prefati Gervasii; in Aurelianeusi pago,
llyemvillam cum a><'clesia et tota parocliia de Puteacio, c't decimum mercatum
cum oininbiis appemliciis suis, et altare de Novavilla; in Senoiieiisi pago, a-ccle-
siam et atrium de Pringi, et Vovas; a|)ud Gonam, a'cclesiam et atrium cum
appeudiciis suis; iu Mcldensi pago, Aiii'tiim villam, cum ;ecclesia et atrio et ap-
peudiciis Miis; in Siiessioiieiisi pago, vilbiin qui; Saiicla (iemina dicitur, cum
;ecclesia et appeudiciis suis, et l(;riMni d(; Monte Aldonis; in Laudunensi pago,
Disiacum villam, et alodiiini de Brianna cum appeudiciis suis; in Novioinensi
pago, a'cclesiam de casiro (piod Gapi dicitin-, cum appeudiciis suis; altare de
Heldicurte et allare di; lîevelone; in And)iaiieiisi pago, ;ecclesiani de Ligniaco
cum ap[)endiciis suis; apud Areiias castrum, ;ecclesiaiu Beat^ Marie cum a]){)eii-
208 CAP.TLLAIIiE GENERAL DE PAIUS.
diciis suis; aptid fîuam, Veiluiium et Waben, redditus salis et aquarias piscium;
in TaniaïK'iisi pa;;o, altare de Fevreiiliaco cuin apjK'iidiciis suis; in Belvaceiisi
[)ago apud Belhini Monteiii, œcclesiaiii Saiicli Leiiorii ruin a]»pendiciis suis, ol
deciniaiii de Mcdiaiia Cuite; apud Nusiacuiii, terrain et censuui; apud Meiuacuni
villani, altare, atiiuin et decimam, cnni ap])eiidiciis suis, cl altare Sancti Audo-
luari cuin appcndiciis suis; a|)ud Belvacuni, a'Cclesiam Sancti Panlaleonis; apud
iMontiacuni Sancli; Opoilum;, a-cclesiani cjusdein sancle cuni appcndiciis suis; in
Siivancctensi pa;;o, monasteriuni Sancti ^icholai de Aciaco, cuni appcndiciis suis;
apud S(n-villare, ;ccclesiani, atrium, decimam et liospitcs. in Anglia, apud Lun-
duniam, tcrram ccnsualcm et liosjjilcs, ex dono liadulfi de Tuin et concessione
Ileinrici refais; apud castrum Bariuistabale, œcclesiani cuni appendiciis suis; et
cetera que predecessorum noslrorum sancli; niemoiii; L'rbani paj)c et Pasclialis
secundi privile{;iis continentur. (hn.'cunique preterea a quibuslibet de suo jure
eideni loco collata sunt vei in luturum conl'erre contigerit, iirma semper et illibata
pcrmaneant. tam a le quani ab aliis (jui per (Muniacenses abbates eideni loco pre-
i)Osili l'uerint, possidenda, regenda ac peipi'luo disponenda. Decerniinus ergo ut
nidli omnino liominuni liceat idem ceiioljiuni temere perturbare, aul ejus pos-
sessiones aul'crre, vel ablatas retinere . minuere vel tcnierariis vexationibus fali-
."are; sed onuiia integia conserventur eoium, [)r() (juorum sustentalione ac guber-
natione concessa sunt, nsibus omnimodis profutura. Si qua igitur in fuiuium
lecclesiastica sccularisve persona, luinc noslre constitutionis paginam sciens, contra
oam temere veniic lenq)ta\eril, secundo tertiove comraonita, sinon satisl'actione
con<'rua emendaverit, [)oteslalis lionorisque sui dignitate careat, reamque se di-
vine judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore
ac sanguine Dei cl Uomini Bedemploris Jlicsu Cbrisli aliéna fiat, atque in extrême
(>xamine dislricte ullioni subjaceat. Cunctis aulem eidem loco justa servantibus sil
pax Domini nostri .llicsu Cliristi, qualenus et liic frucluni bone aclionis percipiant
et aj)ud districlum judicem premia œterne pacis inveniant. Amen.
(/îo/rt)<". ligo Calixlus, calliolice ecclesie episcopus. Bcne vaiete.
Datum a])ud Sanctum Dionisium. pei' manuni Griso[;oni, sancle Bomane
t'cdesic diaconi cardinajis ac liibliollii'caiii. \ kalendas decemliris, iiubctionc xnr',
Incarnalionis Dominice amio M"c"xvmr', ponlificatus aulem doniui Calixli secundi
pape anni) piimo.
A. Onjjiiial, aii\ Arcli. nal., L. 226, n" 1.
B. Copie (lu xii' siècle, à la Bihl. iiat., ms. lai. 10977 ('•''"■'' rc-''"»"'"'"'"'" <!'' Saiiit-Marlin), loi. 7:5 r'.
C. Copie (lu xiif siècle. aii\ Arcli. iiat., LL. t^'n (Cailnl. A do Saiiil-Marliii-des-Chainps), fol. 2.
Autour de in roln se lit la légeiKie (!»> C.aiixlo II : ••l"ii-iuiimentum pst Dominus (xic) timenlibus.-
CAUTLLAll'.E GE.\EU\L DK PARIS. 20')
J85
1 l-JO, avm.l le 18 avril"'. - Pap.is.
Confirmnlioii |)ur Ldiiis VI de l'iinnuinité îiccfinliV |i:m' sos [irédécpsseurs
an cloilro Ndire-Dainc.
l'Iil'.CEPTlM DE nOMO IIUHEItTI KT AI.(;iUM ST\MI'1•^SIS 1\ l'AllADVSO.
In (lliristi iKJiniiic, ego l.,u("(]()vicus, Dei riiiseivuilc |ii()vi(leiilia, Francoruiii
rn\. Ciirii . juxia sacralissiniariim ieguin institula, rcjfia poteslas ex iiijiiiifto sihi
ullicio rcrlesiariiiii iitilitati t't lionori pliirimimi vacart.' debcat, ()|)oit iucciiiiiicsl
COS. ({iiihiis laiiia |icriiiissa csl a Deo polcslas, cai'iini liaii(|iiillilali ol paci altciilioi'i
solliciliuliuis cura jM'oviden' cl,, ad laudeia Dei omiiipoteiilis pci' (|iieiii i('j;f's vv-
jjiianl, ('r(desias ot eariiin rcs «jiiodam lioiioris |»i'iviloj;i(> derorari', iil m lioiiis artiljus
ot regiiuii iiioiTin exerccaiil et siipcrnç ri'triljnliniiis pieiiiiiiiii iiiduliitaiilcr adijui-
rant. Noverint igitur omncs, tam preseiilcs qiiaiu futiiri, (juoiiiani doiniuis Gcrbi'i-
Uis, Pari.sioruiii ppiscopiis, doinniisfjucSlcphaiius, rancollariiis nosleret, l'arisiciisis
çcclesiç arcliidiacliomis, scrcnilaLis noslrç prcsculiain adiciiiiit , ac dniiiiii Kai'uli
])rcdecessoi"is nostri, gloriosi Fraiicoriim rej'is. de iiiiiiiiiiiitati' cl ronliiiiialiDiic
clatislri Parisiciisis çcclcsiç prece])luin celsiltidiiii iio.sli'ç ()l)lulcniiil , liuiuili pcli-
liiiiic dc|»rccaiilcs qualeniis cl, illiid aiicloiilaic rcgia conririiiaiciiius, cl, ad .sanclç
Dei Gi'iiitricis lionorem et exallalioiiem, cidciii clauslro et ipsius libertali aliqiiid
ex iio.sira pail,(; sujicraddcrciim.s. Nos vero, liumilciii (!t coiigruam coniin pclilio-
iiciii iii(b|;iiuiii rcpellcrc jinbcaiiles, prccc|)lmn claiistri cl caiionicoriim bltciiatciu
a pi'cdcccssoiibii.s iiostris cl, a j)rediclo Kai'olo rcgc collalani cl confiriiialaiii in pei-
pcliiuiii coiifiiinaviiiiiis; et, ut ex nberalilali.s iiostie iminificciitia bcnigniiis agere-
iiius, doiiios llidteili Silvaiiccteiisis et Algriiii Slanipciisis, eiiisdciii çcclcsiç caiio-
iiicoriiiii, ([lie aiitca (h' claustro 11011 ciaiit, aille porlarii ectdcsiç, ad occidcntab'iii
vi(bdicet plagam sitas, ciim eariini appendiciis et omnibus que infra ijisariiin
iiiuros iis(juc ad llii\iiiin Secane contiiieului', ebiuslro Beatç Marie et ipsiiis libiT-
lati superacbliniiis, et in claustriun per[)otua stabiblate coiilirniaiiuis, ila scilicet
iil upfpie rex, neque episcopiis, iicqiie prorsiis alia qucdil^ct persona.in ipsis sive
III caiiiMi appeii(bciis, cxaclioiics vel (•;)iisiictudiiics ab(|uas iilterius ro(piii'cre vcl
accipere |ii-esiiiiiat, sed in cadeiii bbcitate ot tuilioiie alterius claustri perpetuo
et inviobibibter persislant. It aiiteni hoc nostre auctorilatis preceptuni jierfiitma
'•'1 Ollc |iièci' c.sl ilal(V (II' l'an i i K) d lir la aci-dnlrr cclli' ilalc a\(r l'an i i i() di- l'Ini-arnali.in .
(j'aniK'c (l'Ailélaïdi'; iir. ri'lli' |innrc.ssc' avanli''|ioMsi'' on ilnil donc sn|i|Jos('r ijuc ce di|]|niiir est dali'
l.nnis VI dans les [iii'rrniMN muis Av i i li'),^! (i' an- d'a|iiv-; Irslxlc de l'àqni's, cl ([n'il csl aiilcricur an
iicc de sein ir^inp ne jienl lunibei' (jn'en i i -jo. l'unr i S ^lynl i i ■>().
Carliil.— I. 37
-210 C\RTUL\IIil': (ii:M:itAL \)K l'AUlS.
l('m|iur;i iiiviolahilcin oblineat firinilalis vigorom, si<;illi iioslii auclorilali' ol iio-
iijiiiis iKisIri karacLiTc lirmai'i et coroltoi'ai'i (lisposiiiiniis.
\ctiiiii Paiisiiis, aiino liicarnali \ crhi \i" c" wiiii", icijiii mtslii \ii, Vililrlaidis
l'ci'jiii' VI", aslaiilihiis iii |)alalio iioslro (|iioriiiii iioiiiiiia siihtiliilata siiiil cl sijjiia :
Siciiiiiii W illi'liiii (lapil'cii. Si(;iniiii Hu'jonis coiislaLiilaiii. Si;;iiiim Gislehoiii hii-
liciilai'ii Si;;iiiini (juidoiils caiiicrai'ii. {Moiutonuiimf.]
Dala |)i'i' iiiaiiiiiii Slcpliani caiiccllarii.
\. ()ir;;lll,il ,ivci' mt^h |)lai]ll.^ ,iu\ Airll. Il.il.. K. ■>! , II' 1 ô.
1!. (;.,|,i,Mlii Ml' ■.,.•,•|,^ ,„i\ \irli, liai.. LL 1-7 \l.i,;r „m'r.l,. \»lr,-I).iinr , , |,. 1 ',.S.
C. (;..|,1.mIu\II1° s„r|r, niK An h. ll,,l., LL. i;.-) { (■,ymMl>,:Klun,l ,\r \ol,r-|);i,„r ), p. ."j^.-,.
1). (:„|,ir .lu Mil" Mr.l,., Mll\ \lrl,. iKlI., I.L. 17!; [l'rUI l\„U,r,lh\,' N..lr ■-Doili:' ) , |i. X 1 •
V.. Viili silii il'pj.iinio:- i.j.Kj.niiN Virli. iKiL , L. 'i."n , il" Ç)i)-
180
H -211, avont In iS ,:viil " . — ISi:i-i.
AIkiihIuii |i;ir I-miis VI mii chiiiHlr.' ilr Anli-i'-rViiiic ilc loii~ les ilniN ;m\i[ii 'U il |ii'i;ii'iii|ail
sur une fiilllillr ili' selfs.
In (llirisli iKiminc. V^\n) Lii(lo\ iciis, Dci (lispcii.sanh! iiiix^i'irordia in rcjjcm
Fiaiicoriiin .siildiinaUi.s, uolum licri volt) laiii riihins (|iiaiii cl inslaiilihiis (|iii)-
iiiain uu.strain adiere presciiliam domiuis l^d'iiinais, Pai'isi(>nsis decaiius, l()liisi|ii(;
cjii.sdcin çcclcsiç coiiiinuiiis couvenliis, roijaiiLcs ac ()l)iii\(j dcprcraiitcs ([iiadims.
ol» iM'incdiiiin aiiiniç iioslrç |)redecos.soninK|iic nnsli'ornin, scrviliilis raliiiiipiiiain
iniiislaiii, (|iiani Oiloiii, iiiajoi'i (]i' Uiidrcsiaco, IVali'ilxis s()i'oi'il)iisi|iii' suis, liliis
rliaiii ri liliahiis iin[)()iii'lKiiiius, ex lolo diniiUcrciiius. (Jiioi'iiin |ii'lili<ini'ni iiiis(! -
l'icdi-dilcr ani|)l('\i, caliiiiiniam iiiiuslc inipnsilaiii diniisiniiis. cl laiii ipsiiiii ([iiaiii
IValrcs cLsoi'oi'cs. lilios cl Idias i|isuis al» cuniii iioslra scr\ iliilc in |ici'|ichinni Idjc-
raviniiis, cl çc(dcsiç IJcalç Aiai'ic Parisicnsis, si ([iiid in cis juiis no-^lri Incial.
jnrc [)cr|)clno possidcndiini conlnlinuis. (hiod. ne valcalolilivinnc dcjcri , sci'i|»to
i-iininicnda\iinns, c^l, ne |)(i>sil a pnslci-is inlVin;;i, si|;illi nosii'i anclonlalc cl no-
niinis iKisIn kai'aclcrc nrcsciilcni cailani snltlci'lirniaN ninis.
\clinn l'arisins. aniio Incai-nati \ crlii M"(;"\vnn", i'c;;ni iioslci xn', \dclaidis rc-
;;inç vi", aslanlilius in palalio noslro ipininni noniina snKliInlala siiiil cl si;;iia :
Si;;nnni (linllcinii dapilcii. Si<;niini ilnjjonis conslaludaiii. Si|;iHiiu (lisl(d)('iii
liiilicularn. Sijjmnn (Inidoms cainciai'u.
Dala ]icr inanuni Slcjdiani caïKMdlai'ii. {Moiinifidniiiic.)
\. (,n|,i,. (lu xiii'^i.tI.-. .iii\ Anh. ii.il., LL. 177 (/.iri(M».ii- (!,■ \nln-l)jiiii'), p. so:!.
'■ Mèriir? (ilj'-or\ali(iii. (|ii;iiit à la ilale. que pmir la pii'jfi' |)r(V(jiliMi(o.
CAiniLAir.i'; {ii:i\EUAL uk paisis.
211
187
llL'K, ,ii„vs ie :; aoul. — l'Ani>.
(Icssiori p;ir Louis \ I ;iii clijiiiilrc de Nulrc-Diinic (l'un serf nommé Ermond.
Illi IIIÎRMLMX».
Iii iiofuine sancle Tiiiiilalis. Epo Liidovicus, Dei ;;ralia Francorum rcx, noUuii
licri volo ciiiiclis ii(l('lil)iis laiii i'uLui'is qnam cl iiislaiitibus, quoil calmiipuiani
sci\iliilis, (jiiaiii Ik'riiiimdo iiiipoiieljaiiius. jiioi'siis in |)('i'|it'tiuiin (liiiiiiimiis, cl
lîealç Marie Pari.sicnsis çccicsic illuiu jure perpcliio in scrviun conccdiimis. (hiod.
ne valcat oblivionc dclcii, scriplo connicndavimiis, cl, ne possit a po:^le^is infii-
niai'i, sioilli noslii acloiilale cl iionnnis noslri karaclcre snldci-lii'iiiavinuis.
Actum Parisiiispuldic(!, anno lucarnali Veibi m"c"\\, rejjiii nostri \mi, Adelaydis
aulcm rcoine vi . aslanlibns in palalio iioslio quonuii nomina snljlilnlala snnl cl
si'fna : Si<]iiuni Slc])liani dajMCcii. Si|;nnin Gislclicili Itulicularii. Si^num Ihiooni^
conslalnilarii. Sijjnuin Widdonis cliaaicrarii. {MoïKf^riuinnc.)
Data pcr inaiinin Stepliaui caneellai'ii.
A. ()i-i;;inal, avec liâtes ilc scf.iii iilaipir, aux Airli. nnt., K. l!1, h" 17.
li. Copie (iii XII° siècle, aux Arili. nat., I,L. 1-- (7,ii'/v' unir de Aijlri'-Damr), [1. 211.
C. Cojiie du xui'si.''cle, aux Airir. rjal., LL. i7fi [l'iiil l'iislonil de ,\nliv-haiiic), p. 3(j>.!.
J88
Vers 1120'".
Don il l'iddifiye ilc i\o(ro-L)amc' dr l,ong(iont jiai- l'>lionni' do \ itiy de la moitié
d(.' réi;lisi' Saiiil-Jnlicii-lii-l'auvi'o.
Slepliaïuis, miles de \ilr\, lilius liainaldi de PIcisseiz, rediens de Hierusaleni,
cuni per mare iiavigarci, ibnpu' ciim lanla infiniiitas invadcret ut nulla spcs vittC
in eo rcmanei'cL Dei iiiiln admoiiilns, dédit ecclesia^ Saiicta^ Mariai de Lniiîîo
'■' (^elle cliaHe cl la sni\anle 11c peuvcnl ôlii'
datées avpc précision. L'éditeur du Carliilnirc de
Lo)i/j-pont les a reculées jusque vers 1100, parce (pie
les mots tf rediens de Hierusaleni" lui ont lait croire
(pi'Ktienne de Vitry avait été ii la |iieioirre croi-
sade. Mais il s'ajj-it plus |)robal)lrnient dun simple
pèlerinage dont rien ne donne la date. En revanche,
nous savons (pi'Etienne de Vilry était conleiuporain
de f!uy. neveu de lleni'i. pririu' de Lonjfpont ( (Àii-
tulairc de Loiiffpont, n° a/iO); or ce prieur si('gea
jusqu'en 1125 au moins. De plus le moine Thierry
mentionné ici se retrouve dans un acte de 1 1 1 G on
1117 (ibid., n"8/i), où figure également Thomas
do (Ihâleaulorl , dont le nom se lit au bas de la se-
conde de nos deux chartes, mais jdutôl ii la lin
(pi'au conmiencenient de cette périoile. (les deux
documents ;ipparticrmenl donc au premier qiiarl
du mi' sitVIi'.
27.
■2\-2 CARTliLAlHE G EXE H AL DE PARIS.
Pc)iil(^ iiic(li(>L;il('iii ('(■clesia' Saiicli .liili.iui iiiai'U ris, (jua' l'aiisiiis ii|)inl l'ai-\iiii
l'onleiii sila csl. Ilujiis ici Icslis cl liM;alus rsl Stc|)liaiius AdraclKîpd, (jui tiiiK
cratsociiis cjiis. Dci aiileiii niiseiicordia iiiaiis a[([ue iiiliniiitati.s tocius(jii(' itinoi'i'
ovadciis pciiciila, (luiiuiii isliiij, mchI supra (lixiiiiiis, se Iccissc rccojjiioxil . ahiiio
cliaiii lil)('iili nnifiio ilcravil , poiicus illiid in inaini Tcodcriri nioiiaclii, qui cjiis
pi'cceplo illud celoris fralribus apiid Lonj;iini l'oiileiii coiivei'saiitibus dcLulil.
Ilujiis ici siiiil li'slt's ; lîulx'iiiis laiiiiilus. al(jiio l'Iiilippiis de Bai[;iios.
A. Cû\w ciii Ml" siècle, il 1.1 liihl. liai., lus. lai. i).|('>S ( Cailubuiv de l."ii;;|ionl), loi. Oo r".
189
V.rs 1120.
I)oii par llii;nirs il.' MonU'Ior ù l.'alihavfi dr Niiln'-Ilaiiic dr I,iiji;;|miii!
ili' l'i''([lisp Saiiil-Jniii'ii-le-l'aiiMi'.
(lii{j;0 d(^ Miuilch'r di.Mli[ Dco cl Saiicla' Maria' de Ldiipu l'unie cl, inunaclns
cjusdi'ni ccclcsiam ipiandani apiid l'arisnis, (jinc CDiisIriicla est m lidniire .-anc-
toriiin .Inliaiii, inartyris lîrivalcnsis, alijue Juliaiii coiilcssoris, Ccnoinancnsis cpi-
scopi, cnni Icrra (piain prclati inonaelii jain possidchanl jn\la candeni a'cclesiain,
l'clento silii ccnsu suo de ipsa lerra (piaindiu |)la(iieril. Hoc donuin concessit llcl-
visa u\or ejus, atijne l'clriis lilius anihoruin, et siiniil cnin prcdiclo Hujjone
sn|)cr altariî santi;e Maria' posiienint. (Jiiud vidciunt et andieriinl liii testes :
ruilierlus, cojjnoinento Syi'ot; (jiiido, Iralcr Tlionie de (lastrolorti ; (îaulrcdiis
Malaterra; Landric.iis, Iralcr Berlrainn; (iiiillclnins. lilius Fnlconis de i'aleseolo:
Mbricus do Palcseolu; Garnerius raniiilus; Oyiardiis, lilius Ijarpiiii; lloldcbcrtus,
lilius (leoi-îrii.
liihl. nal
lai. ;|()GS (Carliilaiiv (l.> l.on;;iionn. loi.
90
Coiilral ilo iiii'layajje enlrn le cliaiiiirn do Noliv-Daiin' ol .li'an 'IViaii,
[imir l'pxploitalidii dos \ij;nesdii cliapili'c ii l\iy.
!)!•; VIMÎIS Al'l I) IVlinciM SITIS.
Kj[o Herncrus. Sancje Marie Parisiensis çcclesie decanus. communi favore et
paiili onnnuni canunicoruni assensu. vineas noslias. (piça|)ud Ibriaciiin site suiil,
Joliainii TriaiiiKi et licicdibus ejus ad incdieialeiii raciendas coiu'cssiinns. (pianidiii
CARTLLAIUR GE\EI{.\L \)E l'AlUS. -Ji;;
ipse vel cjus IhuimIcs (|ii(M'iiiii(|iie in facUua \iiicaruiii illaiiiiii iicccssaiia liu'iint
bene o|JCiahiiiiliii'. (hioiiiaiii xcio iiiiMites hoiiiiiiuiii in paclis vaiias lli'\il!il('S(|ii('
co[;novinniy . litlciaiuni nifinoiii' coniniendari cL cArojjiai)!!! >ul)stii[)lion('. ne m
poslcruiu inli'Uijjalur, aiinolaii \ohnnnis<').
A. Copie (lu \iu" -.ièclo,aiix Anli. ii;il., 1,L. 177 { Linv ,»,»■ lic .\„liv-l)aiiii'), \>- ■J"-!-
B. Copie du xiiT biijck', aux Anli. iiat., LL. 17(1 (l'flit jiusloml ilo- Nolre-Uanic), p. -.lûS.
191
ilM'il. — TinoN
Diplùlue de Louis VI,rMcr\ant la connaissance des causes iiilén^ssant l'alibaye de Tiroii '' au l'arle-
uieiit de Paris: :f(loi'ani uia^fnis prn;sidciilialibus uoslris l'arisius, \el alil)i idii uii>lia [irccfllrNs c( su-
prenia regalis cui'ia residebil, immédiate et soluniiuodo lialjeani e( tiMiraulnr ii's|i(iudi'n'-.
A. Apocryphe au\ Anli. cl"Kiue-el-Loir.
Édit. : («) 6'»;/»! ihiisliuMt , I. Vlll, col. :î-jn, d'après A. — (h) iVoiir. IriiiUhhf ihjibim., I. III. p. tj-.'i, pi. K\iij,
d'apn-s A. — (r) M,.rlrl, lUId. ,/,- l'É,vlf ,lrs chm-tes , 3' série, I. \, p. .".-."i.
192
I 12 1, après !.■:; aoùl - l'uiis.
Abandon par Louis \I l'n lineur des marchands de Paris d'uji droil de tio sous |iar lialeau de xiu.
i|u'ii percevait au temps des vendanijes.
In nominc sanclc Tiinitatis. Eou l^dduvicns, Di-i |;ralia Fraiicoiiiin rcx, nuluni
liei'i volo ciincLis lidt'liljiis, lani riitiii'is ([iiam iiislanliljiis, (|nia scNaoïiila .solidus.
»|iios tenipore vin(l(!iMiai'inn de unaijuatpie navi vinu uncrala l'arisius (•api(d)anins.
niercatorilnis ita iniperpelMiun diniitliinus, condoiiainiis, ut niinipiani indc am-
|)liiis nisi justani consncludinein nosirain accipiainiis. (hiud, ne \al<'al oliliMonc
(lelei'i, scfiplo coinniendaviinns, et, ne possit a pusleiis inliiinaii, si;;illi iioslii
aucloritale et noniinis nostii kai'actei'e subterfirinavinnis.
■'' V<ir. rrsnjjscriplioue lecimns aunolari» (1>). (Noiir. Irailr de diiilmii. . 1. III, p. liy-j el (i7ii).
'"' Cette pièce a longtemps passé pour f un des Divers auteurs lu^ autorises se sont servis île ce
plus autlicnticpies et des plus précieux monuments dorunieiit pour (■claii'iii- les oii;;[rics du l'ai'lemenl
du l'ègne de Louis li' (iros-. Les llruiMiclins. (pu de Pai'is, jiisipi'aii jour oii IVujnidl eu a sijniali'
l"ap|)réciaieut ainsi, ajdiilaienl ipriU w cciniiais- la l'aussrlc' dune lacdu p(''i'rinpliiirr [Oliiii. I. I,
saieni |jiiiul (II- rrioiiiinieni plus anricu oii la di- p. \\\iv I. Crllr dl.■nlll^^lrall(lu a i'l('' rompli'li'e
giiilé, la pr('i'iiiini'uic e( l;i s(iu\ l'raineli' du l'arlr- depuis par M. Merlet [llililiullinjne dr l'Ecole des
mriil (|i> Paris liis^i'ul plus di-.i'rli'nii'nl l'xpriiui'es. eluirles. '.V ^(•rie. 1. V. p. ."js'i et sui\,).
•Jl/i (;\I;TI LAIIli; CIvNKliAL DK l'AltlS.
Aciiiiii l'iirism^ |iulilicc. ;uino liiciiniali \cilii iiiillesiino cciilcsiiiio \ iVcsiiiid
iii imo, rcjjiii iKisIri \iiii", Adi'lavdis l'cjjiiic \ii. asiiiiilihiis m palacio iiostio, (|ih)1'iiiii
iKiimiia siiltliliilala smil cl M;;iia : Si||iiimi Sl('|)liaiii ila|iileri. Si|;iiiiiii (lilchcili
l)iiliiiihirii. Si;;iiiiiii ]lii[;(>iiis coiislaliiilarii. Sij;iiiiiii (luidoiiis cliauierarii. Data pei'
jiiaiiiiiii Sl('|iliaii] caiiccllarii.
A. \ lll)n;ll^ ' il- LiHii> \ , ilalr (!<_■ IrM'iu- i.'iili, iiiix AitIi. riiit., K. (iVS. u" •.•.").
19:3
l\-2-2 -'. — l^lu^.
l)i|ilùiHc (le l.duis \ I iMi liiM'iii- (le FahlKiy de S:iiii(-Dfiiis, |ioilaiil, mire iiulros disjiosilioiis.
il('ri'ii>(' ilr nin>liiiirr riilir S:iiii(-] )ciiis i'( l'rjflisf' Siiiiil-L;iiirc'iil, s;iiis permission d>; l'abbaye.
In noiiiiiic l'alii> cl l'ilii cl S|iinliis Sancli.
I!r;;i(! (iij;iiilalis. cir Mjjo ijjitiir Liidovirus. I)ci fjralia icx Francoruni,. . . iioluni l'acio
|iic>('iilil)iis ri |io>lcris (|ii(iiiiain prcsciiliain luisliain adiil Su;;j;i'i'ius. vcncrabiiis |iasloret abbas
ci'cloic l)cali>siiii(irmii luaihiiiin l)\()Misii , liii>lici cl l^lciiliici'ii . luiiiiililcr cl dcvcili' iiiij)l(ii-aus
iil, |i(() icmi'dii) anime nu.'c, conjucis ci |iruiis,cl salulc jircilcccs^nruni nu'cjruiu, (|uasdum exac-
liiino cl lonsin'IudincN ()j)|iiin)cnk's, quas in bnr{;o lîcali Dyouisii aniiqnilus oplinueram, a
pirlaxala xil'a cl cjnsdeni pcilincnliis pcnilus exiiiparcni Prelerea mansiones et hospi-
luni inliaiiilaliiincs, ipias (]uoriin)dam niini.steriuUuiii no.shoinin su[;geslione et consulUi a loco
Indicli us(pie l'arisius l'accrc disposucramus, prcdicli abbalis prccibus, imperpetuuni liori iiostre
inajcslalis ancliirilalc pidliibuinnis cl proliibcimis, quoniaui exinde maximum (Icli-iincntum et
niolcsiiam '[luriosoiniii niaihrniu crclcsii' |)(islcris Icinpocibus accidcrc pos.sc pi-ovidimns. Inlcr-
dn-iinns itaipic rcjpc maji^slalis ancloi-ilalc cl pnibibcnuis ne (|iia luaiisio vd iidiabitalio a pre-
diild linrjM) nsqnc ad c<xicsiani Sanrti Lanrcncii, ipic sila csl pi-ii|ic ponicni Sancii Martini de
(lampes, cl ex allcra parle sliale ie!;ic ali cadem \illa Sancii ]J\(ini>ii iimjiuî ad alinm poiilem
pi'dpc l'aiisiuni. jii\la ddininn l.c|)j(is()ruin , versus cliam Seijuanam ali cadem \illa Saiicli
l)\iinisii iisipie ad Abinicin \larl\rnni. a ijnoipiain dciiice|is liai, nisi ad jus jirediclorum mar-
Ivriini pcriincal. cxceplo (Ijipiaio, (|ui)d ex aniiquo ad lisiuni rc;;ium pcrlincro dinosritur; ex
allcra cliam parle, ab c,;dcui \illa Saiifli Dvonisii ns(jue ad rcijiam slralam que durit ad Lu-
prram. lias cl onines alias, quas in cadem \illa babcbamus eonsueludines. sicut bcalo Dyonisio
in Icnqiorc anici-csscu'is cjus, sic et in lenqKiie Inijiis el rcHilirmamns cl rcforniamus. . . Aduni
l'arisius publiée, anuo Inrarnali Vcrbi m i:\xii, rej;ni nostri xiiii, Adclaydi.s rejjiue scptinio. . .
A. \itlii.]iis(lii \nr sirrlc, M\\ Arcli. n:il., K. ■?.■?., u" I.
lî. (;n|,i,. (lu \ni-.M.VI(.,i,ii\ Arcli. ii.il., I.I.. 1157 {CnrlKhiiyc bhuir Ar S:niil-I)riiis), p. liH.
C. (;n|,ir,lu \]v°MiVlo. ,1 1,1 i;il.l. iiM., uis. lot. .■j'ii.") (Carhil.ili' Saiiil-Dcnis). |.. 111.
Kdil. : («) D.Mil.Irl. //„(. ,/r /■„/,/,. ilrSaml-lhmis, p. S.",i. — (/-) Itcr. ilrn (Inh.nn.. I. M, p. iSi. (f.-iprrs a.
"^ ("/est d'après ci' viiliinus ^uv re d(iruuienl a rU'- public'' par Fi'libicn . Ilisl. de Paris, I. I. preuves de
la Dissrrr. jirOhin. . p. i|.'). — " Du ronuueiK'crneul di' lauui'i'.
(;\i;ti Lvir.i: (ii;M:i! \i. ni: ta m s. -ii:»
l\il. -^ Puns ' .
OMifii'mniion | nr GirljPil. i'\r([iip do r';ii-i>. irniie iliiii.ilioii ili» iiumliiH fi ili^ ro:ilo aimuelle.
Inilc par snii prriliri-'-.^Piir Galon h la|]|i.iy(,' ili; Sainl-\ i'-lor.
(,ir,iii;r.Ti p\r.isii:\sis kimscopi di: moli^ndims.
la noiiiiiie saiictc e( iiidiviilnc Triiiit;itis. lloi-latiii" oaritas, ui';;ct noco-sitas
Ijeneficia f-J rcclesiis rollaia episcopali auctoritate coiillrmarc, d . iio ohlixioiiis
iiiiiiuantiirinciirsii. slilo iiUMiioric ronuiicndarc. \overin( i][ilur uiiiiic?. laiii pd-lci i
([iiaiii présentes, (jiioil aiiteccssoi' nostiT Ijoik; meiin)i-i<;, doniiiis scilicrl (lualo. Pa-
risiensis episcopus, iiiedietatom molendiiiorum, suh domo episcopnli iii SfMjiiana
molentiiiin, ranoiiicis Saïuii Vicloris perpetiio lialjendani coiicosserit ac donaxeiit.
et in hoc duiu» asseiisuiii rejjis cl capituli Paiisiensis ex iiite!;ri) liahiicrit. Addidit
eliam liuic dono vijiiuti sulidos Paiisiensis moncti; quos siiijjulis annis ]»i-edicli
IVatres rcciperent de jjordo episcopali, inter Ma;;nnni Poiitern et Mellji'ani coilo-
cato. Ego igitur Girljertiis. Dei niisericordia Parisioriiin (■piM'u[iiis, motus tain
ratione qiiani fralruni iicccssitale, donum prcdecossoris noslii, assensu re;;is et
capituli, dilijjcntcr conccdo. laudo et confirnio, ita scilicel (|uod in af[ua Se([uaiii'
a superiori videlicet capile insnli; nsijue ad Paivuni Pdnli'ui, (pu; tota est de jnre
episcopali, si molendini unns ant plurcs construanlnr, anl rpiacunniue occasione
vcl ia quocumque loco niutentur, coniniuiii et consilio et suni[)tn taai episcopi
qiunn predictoiuia IValrani liât niolendinoiuni constiuctio et repni'atio. et coni-
nuinis et cqualis liabeatur totins cniolnmenti, taia multuri' qaaai piseinni quani
ceteroruni divisio; luoiendinarii etiani comauiniter et inponaiitni- et lidelitateru
taciant. Scieadum etiani e^t ([nod qtudain hospes nosler, (înilkdnius noinine. pos-
sessioncm suam, de qiia reddebat cpiscopo vu denarios de cen^n. sihi aiiteni
superaccreverat m" solidos nno obolo minus, prediclis Iralribas in elcnio^inam
dédit. Nos vero ditnuni illius auclorilate nostra conllrmannis. ila scilleel ut cpi-
scopo vu denarios de C(M1su, sicut ille reddiderat. reddant, el ([uod ille superac-
creverat in sua proprielate r(!tineanl. (Juicquid eliam de feodo episcopali eccb'sie
Sancti Victoris collalum esl, ralum esse volunnis,et sub e;idem tirmitate consli-
tuimus, et preseateni cartam tam ista qiiam alia continerdem si;;illi n()>tri inq)res-
sionc corroboramns. S. Girberti episcopi. S. Berneri decani. S. Aib; precentoris.
S. Siepliani ai'cliidiaconi. S. lleinici arcbidiacoiii. S. Ti-obalili archidiacom.
S. Iluberti. S. I.ambtnis. S. Teoilciici probileroruni. S. lioberti ^ubccnloris.
''' Du c'immrncpmnnl 'le l'aiiiHÂ'. — "' l,'()i'i;;iiial porlc -li/iii'lic-iis-.
-21 G (;\ HT CLAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
S. Daiiiihrili. S. (iiiillcliiii (liacfiiiiinim. S. Ilu[;niiis. S. Dmgniiis suljiliacoiii S. Al-
Ix'ili siiltdiacoiii. S. FulLeili siilxliacoiii. Acliim |)iil)lic(' Parisius in ca[)iliilo licalc
iVlaiii', aiiiK» liicanialiimis Domiiiice i\i" c" \x" ii". iiKliclionc j)rima ''', rejjiiaiile rej;('
Illiidovico aiiiio \"iin", cpiscopatiis Gii'beili aiiiid vi".
T('nl)al(liis caiicellai-iiis sub[s]crij)sil.
A. Orijimnl vrll,; m,\ Arcli. uat., L. S,|0, ii" i.
1! Copie (lu wii'sirclo, nia liilil. luil., tw^. ial. i'i(')7i|. p. 3fi.
195
112-2. — l'inis.
(IoiiIm-iii.'iIiou ii.1I' (iirlinrl . ('vèque (lo l'jiris, de \:i riiii(l:iliiiii ilo l'i'jflisp Siiinl-Donis (\o la Cliàlro.
Pasloralis piia idciilii; csl ]ii(i allcclii ac sliidiosa solliriliidiiic omiiihiis iiivi<T|-
lare. !iia\iiiii' aiilciii. jiixla Aposlolmii. doiiicslicos lidci Ih'imTiciis cl iiiiiiiifiroiitia
anihliai(>. cl aiii|ilialos dili;;ciili cura prolcjii'i-c, ac cdiilia iiialiciioi'imi vcrsulias
ni'eiiiuiiii'c. l'.co ijjilui- (jirhci'lus, Dei iiiisci'icoi'dia l'aiisieusis çccicsiç liiiinilis epi-
scopiis. iiolilicarc ciiiavi (aiii poslci'is qiiam picscnlibiis rpiod «piidaiii miles, An-
xildiis iiiiiiiiiic, cl iixor cjus licliiidis. pi'o aiilcccssnniiii siioi'iiiii iicciioii cl aiii-
iiiaiiiiii siiaiiiiii icincdio, pioiil accc|)iiiiiis. çccdcsiain Bcali Dyoïiisii de Carcere
suis (>|)iliiis rmidaMMiinl , cl clciicos qui ihidciii l)co luililarciil devolc slaliicniiit ,
idiiriiiiisiMic liciicllciis in snsf^'ulalioncni cl in nsiini {iiciliclonini cicricdi'iini
candcni ccclcsiain Jiberalilcr dotaxcninl. InhM' (piç snpiailicla ac nnniiliccuiliç
dona idcMi Ansoldiis cl uxor cjns liiMiMidis dedcriinl prcfalç cccicsiç Hcati Dvonisii
de (larccfc jure nci|iclM(i ad possidcnduin de cpiscopali Icodo inniin \idcliccl ar-
ix'iniuni IciTi' cuni onniiLus cjiisdcni aipcinii c(Hisncliidinil)ns apnd \illani que
dicilni' Marcscaiccis, cl lolani dcciniani ciilhiraniiu dnarnin villarum. (piarnin
\illaiuni allcra Marcscaiccis, allcra vocaliir Nociciz, (pii(ini'.(|nc cas cidUiras ex-
colal si\c nossidcal. I]l hoc loliini pi'cdicla (;ccl(;sia , pront acccpnniis, phii'iinis ac
ncnc innnniciis annis (piiclc ac jiisla lran(piillilalc ns{pic liodic posscdit cl Dco
opilulanli' pdssidcl. Nos vcro, a (piihns catilnlis ila;;ianiia in alios dchcl rcdiindaro.
(>l ad (pios prccipnc pcilinci lain m se licnc a;;cre (piani alioiinn licnclacla cl
dicia siislcnlarc cl allirniarc. asscnsii donnn ilcni'ici arcliidiaconi e| lolius capi-
Inli nosiri.cl |irccil)iis donini Jiolici'li decani cl canoiiicoinni piclalc cccicsiç Sancii
Dvonisii, lolnin (piod de cpiscopali leodo pi-cdicins \iis(ddiis cl u\oi' cjns licli'iidis
pi-cdiclc cc( Ici-ie conlidei uni . cl siciil cinsdcni çcclesiç canoiiici. ni dclcrnnnaluni
Lisftz "iiidiflionc w"-.
CAlITLLAlItl-: (iENERAL DE l'AKIS. 217
est, quiète et traui|uille possederiinl, coiilirinaimis et eidein pcclesii; Saiicli Dvu-
iiisii de Carcere perpeliio jure olttiiieiiduiii et possidendun» in gratia et cantate
Dei coiicedinuis. El, ne hoc aiii[iia [)o^lel'0^■unl cahunpiiia j)ossit iiilirniafi, sigiili
iiostri iiupressioiie et caiioiiiconmi iioslrorum sigiiis decreviimi.s sic fulciri. Sigiiuiii
Giiberli episcopi. S. Beriieri dccaiii. S. Ade preceiitoris. S. Stepliaiii arcfiidiacoiii.
S. Ilenrici anliidiacoiii. S. Teobaldi archidiaconi. S. Laiidoiiis sacerdotis. S. Teo-
derici sacerdotis. S. Piiilip[)i sacerdotis. S. Frederici diacoiii. S. Guiiielmi diaconi.
S. Guiiieraniii diaconi. S. Ihigonis subdiaconi. S. Pétri sul)diaconi. S. Alberti
subdiaconi. S. Anselli pueri. S. Andrée ])ueri. S. Manasse pueri. Actuni publiée
Parisius, in capitule Sancte Marie, anno Dominice Incarnationis m^c^wu", coacur-
rentibus vi, epacta \i, indictione xv, episcopatus Girberti anno vi. Tetbaldus can-
cellarius subscripsit.
A. Original, avec traces de sceau, iiiix Arcli. nat., L. ôSa. n" 2.
196
1123, 28 mars. — Lathan.
Buiie du pape Calixle 11, nrrlounaiit au clergé parisien d'obe'ir à l'évèquc' Girjjcrt et décidant que toul
chanoine promu à l'épiscopal devra renoncera son canonical : rut,si aliquis çcclosie Parisiensis cano-
nicus ad episcopatus l'uerit lionoreni proniotus, et alterius ecclesiç guberuacula beneliciaque susceperil .
illius, de qua assurnptus est, ecclesiç privetur canonica. -n
A. Original aux .\rcli. iial., L. ah, n' T).
B. Copie du xii' siècle, aux Arcli. rjal., LL. 177 (Ltire mur de Nelre-Danjc), p. iô().
C. Copie du xiii" siècle, aux Arcli. rial., LL. 177 ( Pclit l'asluial dr Xolre-Dauie), p. 17.
D. Copie de i33o aux Arcli. nal., LL. i8i i l'clit ciirlulaire de Xotre-Daïue), loi. h i\
Êdil. : («) Baluze, Miscelhnœa , 1. 111, p. ih. — (h) Lal)be, CuitciL. I. \ , col. S'i8, d'après B. — (c) Hardoiiin.
ConciL, t. \I, part. II, col. 1970, d'après B. — {d) Thendori jtœmlmliah, t. H, p. GiG, d'après A et B. —
(e) Mansi, Concilia, t. XXI, p. ;ii.), rl'après B. — (Jj Recueil </«■ hist. île lit l-'vancp , t. XV, p. 'ihH, d'après h.
— [g) ^ligne^ Palrol., 1. (,L\1I1, cul. la-i. p. ni,j. d'après n.
197
1123, avant le 3 août. — PAnis.
Diplôme de Louis VI, concédant au chapitre de iNolie-Dame une vigne, un presscjjr et une maison situés à
Ivry, qui avaient appartenu à l'évêque Girbert, ainsi que la ciiapelle de cet évêque el Imites les chapes
et ornements sacerdotaux de l'église Notre-Dame.
.A. Original, avec traces de sceau, aux Arcli. nat., S. 'i-jo. 11° 8.
B. Copie du xii' siècle, aux Ardi. nal.. LL. 177 (Lnre non- de .Votre- Dame ), p. 171.
C. Copie du xni' siècle, aux Arcli. nal., LL. 170 {Grand Pastoral de .Notre-Dame), p. 81.
D. Copie du xiii' .siècle, aux Arcli. ri. il.. LL. 17(1 (Petit Pastoral do. 'Sohe-Damc), p. 8'i.
Édit. -.la) Gu.M-aid . Cartulaire île .\olre-lhniie de Pans . 1. 1 , p. a (j(i , d'après (;.
Carlul. — 1. ,,s
'21S CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
198
1123, ;i|iR's le ;i ooùl. — Paris.
Dipli^riic lie Louis VI, aiilorisaiit Ifi cliapiire de Noire-Damn à prélevPr annuellement une somme tle dix
IJMPS SU!' les revenus de révêché pour subvenir à la couverture de la cathédrale.
PHECEPTLM COOPEliTLRÇ ÇCCLESll-; BEATE MAUIÇ
In nomiiH' s;incl(' et individiic Trinitatis. Justitie et ralioiii coiijïruei-e plane et
evidenler aj;noscilur, quod ea que ecclesiis Dei, rai'ilalis j;ialia, conteriuitur in
earuni necessitatibns, ut dignum est, expendanlur, quia (|uasi crudele et inlio-
•icstum videlnr (jiiod ea, que illis data sunt, in usibus ipsaniin necessariis eisdem
subtliraanlnr; qnod siqui(b'm regunipreci[)ue et piiiiri|Hiin oflitio incnmbei'e depre-
henditnr, ut ecdesie Dei ab ipsorum soilicitudin(> iii boc provideatur. Ego igitur
Ludoviciis, Dei j;ratia Fi'aiicoruiii l'ex, liac ratioiie aumionilus, notum fieri volo
cunelis lld(dibus. laiii iutuiis (piam et inslaiiti])ns, (juod Bernerus, Béate Marie
Pai'isKMisis ('(■(■jesic dccaiius. e| capiluli ejusdeni eeclesie conventus universus.
diini m manu mislia Farisieiisis episropalus benefitia teneremus, a majestale uostra
liunnliter pctiei'unt ut. super eeclesiaui sanetissime Dei (îcnitrieis miserieordia
Mioti, de rébus episropalilius alicpiid eideui erclesie unde in pei'petuiuii coope-
l'iri |)osset, juti* peipetuo et annis sinjjuiis liabenduui, donarenius. ^os auteui.
digne et liuniili enruui pelitioni coiidescendentes, regia actoritate nostra statuinius
el precipiinus ni, ad eanideni ecclesiani cooperiendam, x*^'™ libre de reddilu
altaris in uciavis lidicii aniiuatini suniantui-. El, si ad lioc altaris redditus non
suHicei-it, ille x"™ nuuinioruui libre de eereis, (|ui in IHu'ificatioue sancte Marie
a rasalis redduntur, ad |)lenuni suppleanlur, et pnsite in custodia capicerii et
uuius ejus(b'ni eeclesie c.anoniei, ([ueui decanus el capituli conventus ad lioc ele-
gcrint, soliinnuodo in essillis et clavis et legulis peuitus expendanlur. et ubi (!t
quduiodo expensf l'uerint. ilecano et capitulo ab earuui cusiodibus coinputabilur.
Ti'ahes auteui el ligiii. luuiio alia ouinia l'cclesie necessaria, ab episcopo ecclesiç.'
unnisjreutur.
( )mi(l . ne \aleat olilivione delen , sci'iptu coiuuicndav uuus. et , ne |iossil a posteris
iidii'uiai'i, sigilli nostii actoi'ilate et iiouiinis nosiri karactere subterliruuivinius.
\cluiu l'arisius publiée, anuo Incai'uali \ erbi m"(;"\x"im". regni nosiri x"vi",
aslaiilibus ui palalio noslro (pioiiiui nounna siiblilidala sunt et si|;ua : Signuui
Slephaui dapileri. Signiiui (lislcberli ituticularn. Siguinu llugonis couslaliularii.
Signuui Albei'ici cluiinerarii.
Data pcr nianiini S(e|)liaiii ni\\Ci'\\;\{iiKiiii)iirtniniiijn\.
\. (lii;;iiial, .ivcc Iraros île si'onu pl.-uiii.;, ;iii\ \irli. nul., K. ■■3, n' ■!.
li. Copi.' ilii Mil" siiVln, aux Airh. nal., 1,L. 177 [l.wiv w,„- >\r Noliv-Dniiic), p. 17:1.
1;. (;(i|ii.' (lu mm' sl.Vlc, .iiix Arrli. ii;il., I,L. 17.". (Uraml l'nslornl (li- N'olrc-Damo), p. .">88.
I). (',„|,|,. (lu vin' <iir\i-. :iux Aivh. n.iL. |.|,. i7(; ( /V/i/ l'iisluriil île N.ilre-Oain.'), p. S.j.
CAHTl LMnh: (iENERAL DE PARIS. 219
199
1 123. ;ipivs I.' o anùl. ~ Paris.
Coiifiiiiinliiiii ();ir Loiii- VI ili' riiiliMMlalioii d'une partie du toniieu du [min de l'iiris, laite par l'iiiiipije I
il Etienne le Maréclial.
I'!UM\ LlTTKn.\ Tfc;LO>El'''.
lu iioinine saiicle et iiidividiie Trliiilatis. Ego Ludnvicus, Dei gialia Fraiicoriiii:
rex. notiim fieri volo ciiiirtis fidelibus, tani fuliirisqiiaiii et iiistantibu.s, (juod Ste-
phanus Marescallus duas paftcs teioiiei ])anis Pai-isius, excopto illo solo (juod
Beatus Dionysius iiide lialjcl, et l'oracliium cjusdem civitatis, a doiniio Pliilipo.
pâtre nosti-o, iii teodo liabuit cl possedit. Nos autein predictas illas duas [)ai-tes
et i'oragiuin predictuni predicio Stephano, jure perpetiio, et iii leodo et ut ligio
hoiiiini nostro coiicedinius : medietatem siquideiii illaruni j)ai'tiuiii prodictaruin,
quani idem Steplianus Petro, Letoidis filio , cum filia sua in niarilagio donavit,
nos eidem Petfo in perpeluuui concedimus, ita ut, sicuti Siepliaiiusa pâtre nostro
et a iiohis tenuit et fenebal, ila l'etrus medietatem illam a nobis in teodo et in
ligietate bominii teneat et obtineat. Quod. ne valeat oblivione deleri, scri])to con-
mendavimus, et, ne possit a ])osteris infirmari, sigilli nosiri actorifale et nominis
nostri karactere subterfirmavimus.
Actum Parisius publiée, anno Incarnati Verlji M''c"xx"ur, regni nostri x°vi",
astantibus in palacio nostro (juorum nomina subtitulala sunt et signa: Signuni
Stepbaui dapiieri. Siguum Gisleberti buticuiarii. Siguum Alberici camerarii.
Signum Hugonis cuiistabularii. {Moiioijraiinne.)
Data per maiiuni Stepbani cancellarii.
A. Original, a\ec traces do sreiiii j]|dc|iit'', aux Anli. iial., K. •>.'>, n° -i'.
B. Vidimus de 129(1, ""^ ^"'''- "'''•■ ^- '■'-'■' ^ "" •'''•
200
Vers 1123'
Girberl, évêque de Paris, j)artaye le caiionicat de rarchidiaere Etienne |de (iurjandoj en deux prébende
et en ali'ecle les re\enus à deux nouveaux chanoines.
PRECEPTCM DK CAPELLA STEPHAM ARCIIM)1AC0M.
In nomine sancl»; et individue Trinitatis, Girberlus. Parisioriim episcopus
'' Titre du xiii' siècle. — ''' Gu('rard {Carliil. de Notre-Dame de Paris, I. f, p. 3-iS) a elass(' relie
pièce aux environs de l'an iii<). Winyxi^rw^ {Table des diplômes , l. Il, p. ^^y[)) la place \eis ii>o ce
28.
•220 CARTLLAir.E GENERAL DE PARIS.
laiii nit'scnlJbns (juaiii liilni'is. Scire volurnus oinncs, lam poslci-os qiiiiiii pie-
seiilcs, (jiiod Sle|tlianiis, arcliiiliaroiius noslor, aiircs nosli'c parvilatis scpe pul-
savcril, roj'aiiilo cl siipplicando (jiiatiims probeiiclain suam duoljus ])resltileris
liahcmlain ronceflercmiis, et duos caiionicos Boatç Marie inde faceiT;mus. Propo-
sueral ciiiiii idem Slcpliaims (juod, in ecclesia quaiii domilnis suis coiitijjuaiu edi-
licavei'al , iiiinislros saccrdolalis ordinis cousIiliuM'ot, qui tani pro reuiissioiie pec-
catoruui suoruin (|uani pro sainte antecessorum suorum Dco ihi ministrarenl, et
nienioriani lialiniin sanclç nuilris ecclesie dcliitis lioris celebrarent. P'uit etiani
in ejus voto et ])etitioiie qnatinns in electione et in inipositione piesbiterorurn
ibi niinistrantiuni et in investitnra |)redicte ])rel)en(b! ( apilulo Bcalç Marie vices
nostras ex inlejjio concederemiis, ol e])iscopaH auetoritate in peijieltnnn liiina-
remus, onines«|ue (jui pro investitura illa pecuniani, pastnni vel ali(|uid ulio lem-
pore proniitterent, darent vel acciperent, sub perpeluo anatliemate ])onerenius.
Volnit etiani ni nos de presbiteris illis lioc ordinaremus quatinus, et in clausti'o.
et in capitulo, et in rlioro, et in altai-is servicio, et in omnibus, sicnt et cçteri
eanonici inrelVagabiiitcr liabercntnr. pariterque et allernatiMi pci- sin[|ulas septi-
manas, tain in niatie ecclesia, sicut inle|;ri ranoniri. (piam in pi'edicta capella,
Deo niinistrarent. Nos ij;itiir, justain et lioiiestain in onniibns petilionem ejus
ronsiderartes, nioti tani l'aiione (|uam eccli'sie ulilitate, assensu totius capitnli
nostri, jireces iilius beniiçiic sus('e|)iinus, et jietitinni tani juste \w\- oninia dili-
jfenter adquieviinus, sub anatiieinate totuni confirinando. neli(|iiit auleni bis
diiobns sacerdotibus duos elausos vinearuni, unnni ad l'adicem moiitis Béate Ge-
novele, altiu'uin vei'o apud Ivri; ita ut cotnnuiniter eos excolercnt et fructus
eoriini eoniinnniter colbjierent'''. [Donius anteiii prefati Stepbani duobus presbi-
leris illis sic dividitni', ut ab aresta illins niacerie que média est inter majorem
doniiim et illani in (|ua cellariuni continetur, recta linea ducatur niurus usque
ad illuin inuruin ipii cintiin claudit et vie ailjacei. Et (pii majorem donuini lia-
behil, et tin'riin babebil; ([ni vero alteram doninni liabebil, liabebit et xnidarinm.
Conslituil eliani predicins Stiqilianus (piatiniis duo piclali piesliileri per sinjjnlos
annos. die scilicel sni anniversarii , slalioneni de ipialnor ierculis redderent; de
ipia slalioiie, lani canonu'i (piain vicarii iclM'ci'i'Mlur. |
A. Cnpic du xii'siiVIc, nnx Anii. iimI., L1,. 177 {l.irri' n<,tr ilo Noli'P-Daiiie), p. jCjCi.
R. Cipic (lu MM" sliVIe, ;iux Anli. uM., LL. i;.') (dniwl l'nxloral i\c Nolro-Daiiio), p. (■.i')7.
C. Cnpi,. (lu Mil' si.'cln, ;iu\ \l(lr, uul. , Ll.. 17II (l'rhl l'„sl,„nl ik Xoll (-D.iuic ) , p. 177.
(|iii 11(111^ |)iir;iî( pn-fi-rnblft , oliiiil ddiiiUM' lii conlinrrîitiiiii . iiuilliiMirciisi'iiii'iit s;iiis dalo. iiiii imi fuUiiile ]);ir
Klicniic siHCPSsciii- (le l'.^.'.|iic Cirlicl. (\(jir li^ ri" -ui\:iiil.) — ' Tdiil ce i|iii siiil mi,iii(]iic i1,-iiis
\ ri 1;.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 2-21
201
Veis ll2'i.
Confirmation par Etit^nno, évAfpie de Paris,
du jiarlagf du canoiiicat do l'archidiacro Etienne [de IJarlainle] en deux (iri'liende-.
lu iioniiiift saiicte et iudividue Tiinilalis.
.\o(uni sit omnibus veritatis testibus, taiu presciilibiis quaiii l'iituiMs, (juia e;;u
Slephanus, Dci jjratia Parisioruiu episcopus, motus precibus domiii Stepliaiii arclii-
tliaconi nostri, concessi et positione sijjilli nostri sub aiiathemate coiilirmavi (juod
domnus Girbertus episcopus, antecessor noster, siinililer coucessit et conlirmavit.
de pi'ebenda pi'elati Slepbaiii quam duobus presbiteris rebquit, ut capelb- Sancli
Aniani, que est doimii sue coiitijjua, tam pro remissione peccatorum suoruin quam
pro salute antecessorum suorum, Deo il)i miuistrareiit et memoi'iam liadiim sancte
matris ecrlesio debitis Iioris celel)rai'ent.
A. Orijjinal en forme île diirograplie, avec traces de sceau, aux Anli. n;it., L. 5lii), n' i '.
B. Original (a' moitié du chirographe), avec traces de sceau, an\ Arch. nat., L. ôog, n" i ''.
(\. Copie du xii° siècle, aux Arch. nat., LL. 177 (Liire noir de Notre-Dame), p. i8.j.
D. Copie du xiii' siècle, aux Arch. nal., LL. 175 (Grand Pastoral de Notre-Dame), p. 608.
E. Copie du xni° siècle, aux Aich. nal., LL. 17IJ (Peut Pastoral de Notre-Dame), p. ifS'i.
202
1 1-J4, avant le 3 anùt. — Pabis.
CnndiTnalioii par Louis \ I d'um» coutume [mur le luariagp des serfs de Sainle-(i('iieviè\e
à Villeneuve et à Cliaillot.
Dlî CONSUETL'DINE BEFEIIT INTEIi UOMINES IlEfilS ET NOSTROS.
f In noinine sancte et iudivicbie Triuitatis. (}uia lioiiof rejjis, juxta piophetiani,
habet parafe dii'ecciones judiriuin et justiciam, c|;o, Dei oralia Kt'aiicoiitm ie\,
Ludovictis, l'uturis et pi'esentibiis notum lieri vohimus (piod doriims Slephanus,
Sancte GenoveiV decanus, et ejusdem ecclesie canonicorum conventus, iioslrani
serenitatem buniiHter deprecando, quandam consuetudinem inter nostros liomines
Iriutn tantiim villarum, scilicel Ville Novç, Moncii, Caloili et bomines Sancli; Gf-
uovel'e, olini liabitaiii, quesierunt in futuruni seivaii et elerna stalMblale invioja-
biliter conllcmari; et talis est consuetudo, hpl'clit appeilata \'id<;o, (ptdd niuiierc^
ulriuslibcl iiiefalc \ill(' niqitu vifis miiluo <lal(; l'einanent in maritofUMi liinc l'i
bine servituti', a natali ancillacione penilus destitute, et non solum ipsi'. ■^tH\
etiani (pioUpiot siinl ulriiisque sexus inl'antes paciliiri'; <juam consuetudinem |ii'e-
seiitis caile piecepjo concedendo lliintiviiniis >A liiiuandu concessimus, et si'rijlo
■222 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
iioslr*; imagiuis ot karactere [monogi-munc) iioslri iioininis coiroboraviinus, el
|)roceriun uoslri [)alacii iioniinibus et signis coiifirmari precepiinus.
Actuiii publiée Parisius, aiino Incarnati Verbi M°c"x\°mi", regtii iiostri \"vi-'.
astautibiis in palacio nostro quorum noniina subtilulala suut et signa : Signum
Stepliani dapiferi. Sigiuim Gisleberti biiticularii. Signum Hngonis constabularii.
Signum Alberici camerarii.
Datum per manum Stepbani cancellarii.
A. Original, avec sceau plaqué, aux Arcli. nat., K. aa, n" 3'.
B. Copie collatioiinée du xviii* siècle, aux Arcli. nat., K. 181, n" 6*.
203
I12i. — Par
Donation par Etienne, evèqne de P;iris. aux chanoines de Saint-Vicloi- des anniversaires
qui se celebraienl dans léglise Sainl-Jean.
DE SANCTO JOIIANNE.
In nomine sancte et inrlividue Ti'inilatis. Antiquorum patrum et sanctarum
scriptui'arnm docet auctoritas ut qui in spocida pastore.s a Deo positi sumus, pasto-
lali sollicitudine utilitati ecclesiarum provideamus atque utriusque vite stipendia
ovibus nobis commissis caritativc ministrare studeamus. Et, quoniam divisiones,
dispensationes atque rationabiles transmutationes ex antiquis sanctorum tradicio-
nibus nol)is commisse sunt, pro ollitii nostri debito loco et tenqjore, dividere.
dis[)ensai'e atipie, si opportuerit, Iransmutare, omnia tamen cum caritate fa-
cientes, convenienter debemus. Karitas etenim boneste excusât et operit multitu-
dinem peccalorum, et ipii manet in caritate, Deus manet in eo. In caritate igitur
manere cupiens''^', ego Slepliamis, Parisiensis episcopus, notum fieri volo tam
Inlnris <piam et instanlibus ([uoniam, conimuni assensu ac petitione Herneri
(b'cani toliusque capiluli Béate Marie, anniversaria canonicorum, i|uc videiicet
ecclesia Sancti Jobannis liucusque babueral, çcclesii; Sancti \ ictoris et canonicis
regubuibus iiiibi Deo fanudanlibus. conccdenlibus ejusdem rccb'sie prcsbvteris,
Guiilehno vi(b'iicet et llugone, in pcrpeluiini concessmius; et. in comulationem
anniversariorum, ('cclesic Sancti Jobannis prebendam unam donavimusel donando
(onlirniavimns. Hoc auteni sub silenlio preterire nobmuis. (juod neque in visita-
liondins ndirmorinn, ne(pn; m sepciuMidis canomcis, neijiu' ni processiondjus,
ne(pie m ipiibuslil)ct servitiis, qnv anliquitus lacère consueverant vcl nos vel
'• Entre la fin de j.invier el le .'î août 1 la'i. — ' Tout ce qui [irécède manque dan> lî.
CAUTLLAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. J'JS
canoiiici Boati; \Iari(.', eos absolvimus vel relaxarnus; iiuo in fodeni servitio. in
eodeni dcbito et in codoin statn. in quo antea tucrant, soliininiodo annivt>rsariis
excliisis, eosdeni relinqniimis. nec eos Béate Marie canonicos, sed Beati .lolian-
nis<') esse volumus et conlirmaiiius. Decano etiain et Béate Marie capitule liberam
potestateni ponendi vel removendi ejnsdeni ecclesie sacerdotes jure j)erpetuu ((in-
cedimus. et ne quid in eoruindeni substitutione detur vel accipiatur. sub anallie-
niate probibenius. Statuinius etiani ut unuscpiisque sacerdotuni Sancti Joliannis
integrani, sicut ranoiiicus. septinianam faciat et inlegrum servitium persolval.
Verum, ut lioc ratum et lli-numi permaneat in sempiternum, presentem kartani
nostri aucloritate sigilli tlnnari disposuimus et uominibus canonicorurn nostroi-nin
subterfirmavimus.
Actuni publiée Parisius, in capitulo Béate Marie, anno Incarnati Verbi
M" c°x\°iiii°, régnante Ludovico rege anno wi", Stephano episcopo anno i'*.
f Signuni Stephani episcopi. S. Berneri decani. S. Adç precentoris. S. Stepbani
archidiaconi. S. Teobaldi arcliidiacioni. S. Teobaldi archidiaconi. S. Landonis
sacerdotis. S. Teoderici sacerdotis. S. Odonis sacerdotis. S. Deniberti diaconi.
S. Guillelmi diaconi. S. Ivonis diaconi. S. Henrici subdiaconi. S. Pétri subdiaconi.
S. Fulberti subdiaconi. Signuni Manasses pueri. S. l rbani pueri. S. Tebaldi
pueri - .
Si quis autcni contra banc nostram dispositioneni agere presumpserit. ana-
thema sit. Datiun per manum Algrini cancellarii.
A. (!opiiî du \n" siècle, an\ Arcli. nal. , I.L. i -- i l.nri' mnr de Nolre-Dami'), p. i \\'i.
B. Copie du Mil' siècle, aii\ Anh. nnl.. LL. i 71) ( Pi-lit Paslural de Nolie-D.ime). p. i SCi.
C. Copie du sïii' siècle, aux Arcli. nal.. L. 'in.S,n° 11, d'après B.
204
1124. — Pakis
Cliai'to (I Etienne, évèqiie de Paris, contirinant, (l'accord avec le doyen ilii çliapilre de .Nuti'e-Daiii'. la
concession l'aile aux chanoines de Sainl-Viclor, des annivei'saires qui se célébraient dans l'église Saint-
Jean, et déterminant les circonstances dans lesquelles l'alihaye de Sainf-Viclor pourrait jouir des pré-
bendes vacantes dans les chapitres de Notre-Dame, de Sainl-.Marcel, de Saint-Germ.iin-l'Auxerrois. île
Saint-Cloud, de Saint-Martin-de-Champeaux, etc. — rDivinarum auctorifate srriptiuarurn . . . -
A. Drijpnal scellé des sceaux du chapitre et de l'évècpie de Paris, aux Arcli. ual., 1,. SK.S'. n" 1.
B. Copie du \\\\' siècle, à la BiM- nal., nis. lai. liô'g. p. h-i.
Édil. : (n) Dubois, //is(. ecctes. l'ans. , I. 11, p. ■?.?,. — (h) Pétri Bleseinis nim-n . app.. p. -(y.i.
'■ Var. r-Iîeatum Johannem-: (B). — '"' Les signatures mampienl dans ('. — Fiiitie la lin
vier et le '.'> août 1 1 a '4.
224 CARTLLAIHE GENERAL DE PARIS.
205
1124. — Paris I".
(ioiidi'iiialioii |)iii' Etienne, (^('(lue île P.'iris, iliin aceonl conclu enti'e le prieur fie Saint-.Muitiii-des-Clianips
el Ijoudianl de Moiiliiiorency touchant les possessions du prieuré'"'.
Iii iiomine sancte et iiidividuç Triiiitatis. Plerunique contingere solel ut ea qui;
ecclcsiis Dei a fidelibus daiitur, aul vetustate teniporum obiivioiii li'adaiitur, aut
ah injustis caluiiijiuiatoribiis aui'ei'antur, nisi cartidis vcl cieis 8cu pelriiiis tabulis
ad iiH'inoiiaia futuroriiui iiiseita coiiscribautur. (Jiiod inaliiiii vitare cupiens'^', ego
Slcjiliaiiiis, Dei gralia ('* Parisiorum episcopus, noticiç futuroruin fidebuin per hauc
kartam commeiido coiiveiitioiiein scilicet '^' iactain iiiler doiiimuii <''• Matbcuni,
priorcni Sancti Martini de Cainpis, et doniiiuiii Biii'chardum deMoiitemoreiitiaco,
videlicet de possessioiiibus i|iioiidaiH '''' Saiicto Maitiiio datis, que, diu imdtumque
veiililata, tandem utroiimiipie coiiiinuiii consensii, boc liiie "*', aie laiidante et
conredeiite, teriiiinata est. Sciant igitur lideles Dei, preseiilcs et luturi, quod
donnius Burchai'diis de Monteniorentiaco ea (pie de leodo siio Sanctn Martino de
(lainpis el inonacbis ibidem Deo servieiitibiis ab iiumiiiilms suis ptimitus data fue-
rant, perpetuo babenda coiicessit, et de propria beredilali" ipiedam aiia eidem in
(deiiiosiiiani liadidit. El, ut que dicinius eiiufdealius iiitelbgaiitui', ipsa possessio-
iiuin noiiiiiia bic subsciibere digiium judicavinuis : eccb'siam Sancte Oportuiie de
Moiiciaco, ciiin (b'cima et atrio, servis el anciibs et cum omnibus apenditiis suis;
el oinnein tciram domiii Cleopbe de Saiicto .Marcello, onineiiKjuc ('' viariam de
Thur''"' et de Mestigerio, et oiniiem consuetudiiieni; rcclesiam eliani de Monte
Mailiriiiii et taiituiii atrii ulji fièrent ofiicine batrum, décime terciani parteiu et
tcrciam ()arlein bospilnm, lerramipie ad nunbelatem carriice ad possidendum.
Ilcidciiit ^^ alli'iius'"', cogiionieiito Paganus, et ii\iu' cjus lloibcriia. cognoniciito
(loniilissa; poslca Adam \ iiinezol ''-' cl conjunx ejiis, teinpor<' (b)niii Tbeol)abii
prioris ('■"'', addideriint lantuni decimç iil Sanctus Martiiius totius decimç;' niedie-
lalcm babeal. (loiicessit etiam çccb'siaiii de Dobuonic et omne doiiiim qnod
"' Eiilre la liu do janvier et le '.] août ii-.ii. ''' Var. rcondamn ( li).
■ Nous donnons celte pièce m extenso, parce '*' Var. it hoc fine t niaiiipu' dan- I'.
qu'elle ne parait jias avoir éli; piihliée jiisiiu'ici en ''' Var. -ipicKpie-' (B).
,sou eiiliei'. ''"' Var. r-Znr-n (li).
' Tout le jiivaniliuli' nianipie dans lî. '"' t «r. -Gallcrins-' (B).
'' Var. f|)ei j;ialia'< manque dans A. '''^* Var. rde Vinezol» (B).
' l'rt)'. -scilicel- nian(|iie dans (B). '"' Fnr. -teinpore donni Tlieolialdi- nianqii
iininniM- i
Bl. dans \.
CARTLL.VIRE GENERAL DE PARIS. 225
dederat Saiicto Martiiio Radulfus Bellus et Lisvia conjuiix ejiis. teinpore picdicti
prioris''); et medietatem deciniç fabariim Sancti Briccii. qiiain dederat, tenipore
domiii Mathei prioris. Concossit et altare de Erinoiiovilla; ecclesiam qiioque de
Escueii et totam decimam. Dédit etiam domnus Biirchardiis Sancto Martino om-
nibus annis sl'" solides de traiisverso suo iiiter Saiictuiii Dioiiisiuni et Pontisaram,
ad festivitatem sancti Martini, mense novend^rio. Post obituni anteni domne
Agnetis, matris suç, dédit Sancto Martino, pro anima ejns, \i.''solidos de censu suo
apud Sanctum'-' Dionisium. in burco Sancti Marcelli. Domnus vero Matheus con-
cessit ipsi Burchardo Dugniacuni. dans ei bbei-am potestatem faciendi inde quic-
quid vellet'^'. Tum vero idem Burcbardus predictis xl''' solidis \x'' soiidos super-
addidit, concedens ut çcclesia Sancti Martini de Canqjis singub's annis imperpe-
tuum liabeat lx'*' soiidos de censu prel'ato quem liabet in burco Sancti Marcelli.
concedente uxore sua cum omnibus liberis'''' suis. INotum etiam fieri volo quod ego
idem Slepbanus, Dei gratia Parisiorum e[)iscopus''', eidem monasterio Sancti Mar-
tini de Campis concesserini çcclesiam de Or(Mo, in cujus parrochia Monsgain'''' est.
perpetuo '"' habendam cum altare'*' et omnibus que ad eam pertinent, sal\o in
omnibus jure Parisiensis episcopi, laudantibus et concedentibus biis qui eam diu
injuste lenuerant, Gisleberto de Moidermolio. cum uxore sua et liberis suis, matre
etiam comitissç ejusdem Ermengardç, necnon et pâtre ejus Antelmo; andientibus
bis testibus, Burcbardo. milite Antelmi, Aszone majore, Alberico de Moid'ernioilo.
Drogone de Oseriis, Balduino de A'illaflo, Drogone, Fidlierto et Otranno, lamulo
Sancti Martini de (lanq)is '''. Prcterea sciendum quod concessione antecessoriim
nostrorum et nostra, idem monast«'riuni lialiet in capella Sancii Jacobi Parisien-
sis, cnm presentalione presb\teri. medietatem boiionnn omnium que pin presbi-
terio ejusdem ecclesie ad ijisuin presbileriuni vel ejus utililatem aliquo modo per-
veniunt, scilicet in oblationibus, in baptisteriis, in conlessionibus. in sepulturis.
in legatis, et si qui sunt alii modi benelicii ad presbiterium pertinentis, in Puri-
ficatione sancte Marie et in festivitate sancti Jacobi omnes sunt monacliorum '"".
Yerum, ut bec omma que supradicta sunt rata et firma in senqiiternum perma-
'' Var. rieiiipore donni Tholinldi prioris- { \].
'*' Var. rSancUim'' manque iliins 15.
'^' Var: r faciendi inde tjuicijuid \i'llel dans ei
liberam potestatem " (A).
■'> Var. ,rtîliis«il5).
'"' \'at: f'Ideni. . . episcopiis- rnaMcjne dan-- li.
''' Var. fr Monsgains 1 (B).
''' Var. f imperpeluoTi (B).
'" Var. rraltari» (B).
''' \ ar. Tnnl ce passage cle|)uis -sahi) in unini-
Carlul. — 1.
Iiu-i. . . - esl remplacé dans 15 par ces lignes : -rn'jalii
cl ciincessione eorum qui eam din injuste tenuerani .
Gisleberto scilicet de Monfermolio et u.xnre sua cnin
lilieris suis, snli teslimonio Burcardi niilitis, An-
llieini de (irudlio et .\szonis niajoris, .\lberiei de
Miinlerniulio. Drogonis de Gseriis, Balduiiii de \ d-
lallois el Olraimi faiiiuli.'^
'"' I«r. Tiiul ce ])assai|e. dr|)uis -j'relerea
sciendum . . . - , manque dans .\.
22G CAHTLLMIil-: (iKNKMAL DK PARIS.
rit'iiiil. |ir('sciil('iii k;ii-|;iin iioslil Jiiicloiilaln si;;illi lii'iiKihiin *' licri (lispdsiiinnis,
si}j[iiis(]iic (•iiiioiiironiiii iiosiroriiiii corii)l)()r;iri pn'rcpiiuns.
Aciiiiii l'ai'isiiis |iiililin', in ca|iitiil() IJcalc Maiie'-, aiiiio Iiicarnali Ncilii
M" (;" \\" lin", l'ojriiaiilr Ijidovirn l'cjje aiiiio \\i". Sl('|ilian() '' e]iisro|)() anno i.
Si;Minin Sli'jiliani i'|)isr()[ii. S. BeiiKM'ii dccani. S. Atli; jn-cccnloris. S. Sloiiliani
aichiiliacdhi. S. Tlicohaldi aicliidiaconi. S. Tlio(»l)al(li aicliidiaroni. S. Landnnis
Njirpidolis. S. Ti'iidciici sarcrdolis. S. Odonis saccrdutis. S. Ivonis diaconi. Sijjnnni
DcndxMti diai'oni. S. rinillcliiii diaroni. S. (loslcni snlidiaroni. S. Gnillidini snb-
diaconi. S. Prlii snlxliaconi. S. Mauassc pncri. S. l rliani |infi'i. S.Tcobaldi pnfii.
Si (inisconlia liane noslrani di^^posilioncin a;;('n> jncsniii|isfiit , aiialliénia sit.
Dala |iri' niannni Aljjiini canct'llarii.
\. (.(i|iir ilii xirsirclo, H la lîihl. îiiil., i]]s. hil. 101177 (Liher Teslamcnhinim i\e Saiiil-M.irliiw1i»s-C)i,inips).
Ini. es X '.
I!. (Inpic du Mil' '•i.Vlo, niix \rcli. ii.-il., LI.. i.'i.")i (('..itliil. \ lie S:iiiil-\l:irliii-i|os-(',liarn|is) . I„l. 'io p".
20(5
1 r."i.;.|,ivs|.';i,'ioiil. — l'viiis.
l/iiiis \l '•iiiiliniir |;i (Iniinlion (rmio iriil." d.' vin ri ili' rniiiiciil liiilc par son sénécli;)! , (iiiill;iiiiiiP lic
(iarlaiiilc, aux li'|)n'ii\ <le Paris.
Di: DOMO fillI.l.l-I.MI DK r,\ni.\M)\.
IvMi I,nd()\lciis. Dci jjraria Franconiiii ic\. ihiIiiiii licri volo rnnrlis fidelilnis,
lani liihin^ ipiaui l'I inslantihiis. (|ii(>d \\ illcliniis de (iarllaiida . daiiilcr iiosItM'. in
claiiM» Mio i\,' l'onlc l'ai\u. diii» \iiii iiiodios lc|irosis l'arisicnsiliiis ila in |)fr|ii'lniiiii
diHiavil fl (■iinii'--il ni. in cniiisciinKinc inanniii illnd clansnin xcncnl. prcdicli
|rii|-o>i siii'Milis aiinis dnii^ dr clanso iilo \iiii iniidiii-. cliain si jilns iln non
lialii-alnr. in |H'i|ir| niini halicanl. In inolcndiiHi piiicica sno de Midirain. (|n(id in
Si'cana lialud),)! . idem (indltdiniis nnnin Irinncnli iniidnini sin<Milis aiini'-, m cnjus-
(•nmiinc iDaiinni inolcndinnni illnd xcncril. Iialirnilnni |ircili(li>. [irii icini'dn)
aninic snc, Iciirosis ini|iri|iflniiin di)na\il rl concc-sil. Nus anlcni |iivdicla ilhiH
doua cl cuiK'cssioiri's cl \ulninns cl a|i|ii(dianins cl. ijiianlnin ad noshani |icrliiic|
niajcslalcin . m |ici|iclniini (■Dniiiinanms. (j I. ne \alcal ()ldi\iiinc dcicri. ^criplu
i-omnicndavinin^ cl vieilli noslri aiicloiilalc cl iKniunis noslii karai-lcrc miIiIci-
-Finiialaiii' iiia]ii|iir il.iii- A. — ' Los mois r-piililicr in cipitiiln ISi-aio Marii'- liialKjnciil rians lî.
'' Tmil (V (ini ^iiil nianiiiii' il.uis 1!.
cAi'.Ti L\ii{i: (;i:m:i;al di: {'ahis. -i-ii
(iniiaviimis. AcUuii i'ai'i>iiis piihlico. aiiiio lutaniati \ cibi m" c'w" un', n.'fjiii uo;^-
tri wii". Astaiitibus in palalio nostro (|uoinMi nomma Mihlitnlata >iiiit l't sifjna :
Signuni Sk'pijani ila|)iri'ri. Si;;num Guilli'lnii l>;itlrulai li. Sijjhum Hn;;i)m- con-
slahularii. Sijjnum Albeiici oanuMvirii. Data \)vv manuni Sli-pliani caiicfllaiii.
Huic autem doiio et conccssioni A\illelnii di; Gfiilamla intiMTiii'rnnt Matluas
Turciiï. t't RaduHus de Matreio, et Mo;;erins lialcr rjus. cl (lrimiildu>. et 'inil-
lelmus -Niger, et Totnm Tempiis. InferiiierunI diani Ste|diaiiu-- et <iisli']jei tu-.
Iratres sui.
A. Copie liu Mil' si.'clc inix Arcli. ikiI., MM. i; lo i Cailu!;iiie 'U; S;fii]t-L,i^i>' i, loi. ;f 'i r'.
207
V^T? 1124 (
Confirnialioii . par le iloyeij du cliapilre de No(re-l)ame, de la cession par le cliaiioine Fulhir;
à l"abLe' do Marmuutier d'une vigne située sur h- territoire de Notro-Duuie-di'S-fJhaïup-.
CO.NSSENsLS CAl'lTLLl SANCTl, MVP.It l'^RlSItNSlS DE (.iLAHAM (OMUL T \ilUNK INïti'. Il'sOS tT
MON\COS MO>\STKIin l)K CVMPIS l'MllSILS.
B.--' Parisieiisis decaims. totustnie ejnsdem loci coineiiliis. 0. ' IJeati Martini
de Majori Monasterio abbati. tcti (juoqne conventui ejiisdem luci ^^alnt^•m. \ obis
qnideni roriteni|)oraneis iio>-tris necnon et omnibus snccessoiibus \i'stiis notum
fieri voiumus quoniam commutatiunem illam (juam Fniborliis. canoiiiciis noster.
cum doiino abbate Udone l't (juibnsdam Iratiibus vesll•i^ b/eit. \okimns et lau-
damus, sigilli qiioqne iioslii impressione firmanuis, pio qiiinqne \ideb(el soHdis
Blesensis monete, quos ecclesia vestra iinstii' eccb-siç sinj;nlis aimis |iersolvebat,
très quartas vinee que aput Parisium siiiit . in teiiitorio Beatç Mariç de Campis,
ab ecclesia nostra pei'peluo optineiidas pacilice aeci|iinms. et pro tab coimuita-
tione vos et eccb'siam vestram ib; (piiiKjue soli(Hs ilHs ex boc iinnc et deinceps
quietos fore coiicedimus. \ ohinius autem ut capitub \estii bltei'as e\lia sigillum
vestrum dependentes et de conmutatioiie bac assensum vestrum commémorantes
nol)is mitlatis. ^ ab'te.
A. Original, avec traces do scf-au. aii\ Arili. iial., L. O'o. n" i!.
''' Cette pièce se place entre les années i i-j 'i o| clianoino Fuliiorl. l'onrlo d"liéloKo. n'H|)p,irait |ilii.-
1 iSy. dates exlrènies de l'adininislralion il'Kndes, dans les ciiarlos de Nilre-ltanii' après i ij 'i.
aljl)é de Marnioulier. Mais elle doit appartenir' au " l'ernerus.
commencement de celle période, car le nom du ' Odoni.
228
CARTULAIRE GEiN'ERAL DE PARIS.
208
M'25, M Ii'mIiM-. — LtTiHN.
Ccirifii'iiKiliiiii |ini- le |i;i|)f' Hiiiioi-iiis II (li'S jxissossiiirjs Ao r.-ilibaye ilo Saint-Victor.
PI!l\ll.i:(,ll M IIONOlill PAI'li Dt; DOMS EI'lSCOl'OnL M l'AIilSIENSIlM GLALOMS ET GlItliKRTl
KT STKIMIAM ET CANOMCORUM BEATE MAIIIE.
Iloiiuriiis e|iisc()|iii,s, sorviis servoiuiii Dei , ililcctis iii (lliiislo liliis, Gilduitio
.•il)bali et lialrilms iii ccclesia Saiidi \ icions Parisioii.sis i-cjjiilaix'iii \ilaiii |ii'ulessis,
tani preseiitiljiis (|uaiii riilufis. in pcipctiiuiii. Ail Iioc iiiiiversalis Ecclcsio cura
iiobis a [novisoi'c onniiuiii lioiioiiini Dco cotiiinissa e.sl lit rclijjiosa.s (llli<)aiiiiis per-
soiias (il liciK' [ilaci'nlciii Dco rclijjioiiciii stiidcaiiHis iiiodis oiiiiiilnis |iiti|ta<;aro.
\('c l'iiiiii Deo Plains aliijiiaiido laimilalii.s iiii|)enfliliii', iiisi. o.\ caritalis ratlice
|)rucc(l('iis, a jinrilale rolijjioiiis luerit coiisci'valiis. ()|)(irlcl iijiliii' oiniies cliiistianç
lidi'i ainalorcs l'clijjKHicm (lilijjcri' cl loca vriirraliilia ciiiii ipsis |M>rsoiiis (li\ iiio
sci'vilio iiiaii(i|ialis alh'iiliiis cuiilovere. (Jnaproplcf vesiris, m Doiiiiiio kanssiini
lilii. |ielilioiiil)iis asscnsmii prebciiles, vite caiionicf oi'diiicni. (|ii('iii, seciiiidiini
beali Aiijnishiii i(';;iilaii! . m vesira ccck'sia prole.ssi otis. aiictonlali' scdis a|M)-
.stolicr (•(Hillriiiaiiiiis, slaliiciilcs ut ])ei|i('liiis iIh liMii|i(tril)iis \)i'v Dei {{ratiaiii cmi-
sei'vcliii. (loiiliiiiiaiiiiis cliaiii quic(jiiid m |)i('S(uiliaiuiii cniice.ssioni!, pontificiim
liltcralilahï , ri'jjis Fiaiiciiiiiin . kafissmii \idcli(('l lilii iioslri Liiduvici, d raiio-
iiiconuii Bealr Alariç, sivc alioriiin lididiiiiii Indciiiosiiiis, pio (•oiniiiiiiiis vite
siistciitalioiie, pos.'^idctis Icijitiiiic, id est. i-x doiio (iiialoiiis et (lirherli liuiie ine-
moi'K' at(|inj Si('|diaiii, Pansiciisiiiiii rpiscondiiiin , ((iiisciisii <apitiili l'I collaiida-
Imiiic caiioiiicoiiiiii Parisit'ii.sis iiialiicis ccclesiç Saiich.' Alarii', im'ciioii el assciisu
ifjjis. mcdiclatfin iiiolciidindiiiin siil) doiiio cpi.scopali iii Scipiaiia molciiliiim.
lia sciliccl ipn^d m a(pia SiMjiiaiM'. a snpdioii xidcliccl cajiilc Insiilc iiscpic ad
l'ai'viiiii l'oiilcin, ipic joja csl de jinc cpiscopali. si iiiiilcinliiii iiiiiis au! plures
(■(iiisliiiaiiliir, an! ipiaciiiiKpii' occasKtiH' M'I m (pidciiiinpic Idco iiiiilciiliif. coin-
niiiiii ('(iiisilio cl siiiiiplii tain cpisi'opi (piaiii pi'i'dicliiriiin iralriiin liai iiKilciidi-
iiiMiim coiisImicIio cl ii'pai'alid. cl (■oiiiiiiiiiiis cl (Mpi.dis halicaliir loluis l'iiiolii-
niciili laiii iii(dilMi'c (piani pisciiiiii cl ccli'i'di'niii di\isii>: inolciidniarii cliani
«■oinniiinilcj- iiiipdiiaiilni' cl lidclitalcni laciaiil: \i;;inli sididcs l'arisicnsis inunelç,
<pi((s siii;;iilis aniiis iccipitis de jMtiild cpiscdpali. iiilcf Maj;iiiiiii Puiilciii et Meiltfa
collocalo: lies solidds iiiid (diiilo iiiiiiu-. Ac cciisii in ildiiid (iiiillclini, cl (piicipiid
lie liiiidd cpiscdpali ecclesic vcsifç Sancii \ icloiis cdilaliiii! csl . (pieiiiadiiiodiini m
ediiinidein cpiscopoi uni (■diicessioniliiis (•diiliiicliif. l'A ddiio aiilcni eanoiiicoi'iim
prelalç nialiicis ccclc^ii' Saiiclc Marie l'aiisiensis, enin asseiisii cjiixopi. terrain
arabilein. ipiç nui carriicr snllicial. apiil ('.i\dia(nin \illam. laiii d<' Icrrilorio
(aviliaci ipiaiii Orliaci. cciiliiin \i<;iiili arpcniids leire araliilis. ila videlicel ni pi'r
\ds ipsds. aiil per ipiosliiicl ;dios. prelcr hospilc- (•aiioiiicoriini (',i\iliaci el i>aiaci
C \ R T U L A I H E (i E iN E li \ L DE I' \ li I S. J •_>-.)
coiiiinaiioiilcs. prcdiclam leiTaiii cxcolalis: (Icciiiiaiii f| cam|ii|)ail('iii ejiisdciii
Il'Itc in iiil('|;rmii ixissideiidaiii ; (ilcliiaiii ciini oiiiiiildis (•(iiisiieliuliiiilius suis ri
rodditiljus; ex douo prolcrca V('ii('ral)dis IVatiis iiostri Sl('[)liaiii, l'arisiciisis epi-
sc()|)i ('*, ciuii consoiisu ca|»itu]i cl canoiiicoi'uin et pt'esljytcrorimi Saiicli Joliaiiiiis.
if'ddiliis prebeiidariiiii caïKiinVoiuiii l'x'ale Marie in inleffiiiin . ita videlicel lit, si
ali(|nis caiionicus Béate Marie, aul lieicniilamni , aiil rei;nlaiinni canonicoriini . anl
monachonini, aut (juorunilibol aliornni vitani elijfens, |n(d)eii(lani icli(|iieril, \eslia
Beati \icl()i'is ecclesia ejns |)i'eliende |ii'r annnni reddiins possidebit. (Jnod si ca-
noitirus Béate Marie piebendain snam in nianii episruj)i reddideiit et [)ro aliquo
oi'averit, et super hoc euin episc()[)ns exandiei'il, in prebenda sic reiblita iiicliil
habebitis. (Jnic(pnd \ero in pie(Hclis prelxMuhs babetis. id ipsnni nicliibjniinns in
|)rebendis canonicui'iini Sancii Alaicelli, Sancii (îeiinani Aiitisio(b)rensis, Sancti
Clodoabb, necnon l'Iiani Sancti Martnii <b' Cainpelbs inte|;i'e babealis. Porro rnd-
hnn ex debito supi^i' boc aut ecclesns, aiit, (bdunclis. si\e [Hocessionis, m\c \isila-
tionis. sive se|teHendi prelci' anniversarinni exsolvalis. siciit m picbili iratris nos-
Iri paipiia coninietur. Quecuni([ne preterea in lului-uni, larjjienle Deo. juste atcpie
canonice poleritis adipisci, Ornia voijis \estris(pie successoribiis et illibala pei'uia-
neant. Decerniiuus er<j() ut nulb onnnno linniinnni bceat suj)radictani eccb'siani
vestrani teniere pertui'bare. aut ejns possessmnes aulerre, vel abbitas ictinere.
niinuere vel teineraiiis vexationdjus latijjare, sed (unnia nite^jra couservenlur re-
jfubu'iuni b'atrinn el paupeiiini usiluis [)r(dulura. Si cpia ieitur in rutnruni eccb'-
siastica secularisve persuna banc lutstre c(»nstiliitionis pajjinani scieiis coiiti'a eam
temeri! venire teuiplaveril, seciinib» leiliove connnonita. si )n)n satislactione con-
;;iiia eiruMidavei'it, potestatis Imnonsiph' su: dijjnilate careal. reannpie se di\inn
jndicio existere de perpetrata ini(piilal(; coijnoscat, et a sacralissiino corpoi'eac saii-
jjuiiH' Dei et Doniini lieib'Uiptoiis noslii .Ibesii Cbi'isli abCiia liât, alque in ex-
ti'enio examine districte ullioni subjaceat. (Innctis aiileni eideni loco justa servan-
tibus sit pax Dounni nosiri Jliesu (Ibiisti, (pmtenus et lue Irucluni boue acliiuiis
percipiani . et iipinl disirictuni judiceni prenna ilernc pacis inveniant. Amen. Amen.
Amen.
(Rotti) '■-' E<;o Ibinorins catbobca' tecclesu'e a'piscopus, Benevajele.
Datum Laterani, per nianum Ainnuici, sancle l'ioinane cccdesie diaconi car-
dinalis el canc(dlarii, m nouas l'ebi'uarii, indictiom- nr', Incarnalionis Doniinice
anno m" c" xxnn", pontilicatus auicni (buiini Ilunorn seciindi pape anno primo.
A. (Jrijjiiiul scellé, iuu .\n-|i. iiat. , L. i-i.'i, ri' i.
B. Copie (lu x\[' siècle , à la liilil. nal., jiis. lai. i6ti7-j, fui G i".
C. Copio (lu x\ii' sii'cle, à ia lîiM. nal., mis. lai. i'ili--i,, p. ',:,.
''' f'.ï. li" -iiiA. — C.p j)assaj|f' osl rojiii^ presque n'Xliielicjnenl. sur la cliarln de rt!M'i|iic l'Jliemif. —
'"' Aiitdiir (le la cy^f , la |i-g('ii(le lin pu|)e : '^Uciili Doniini siipei- jiislos. -
•J30 (.AltTLLAlRt; GE.NEUAL DE l'AUlS.
209
1126. — I'aiiis:' .
{liiiicc»iriii iiiilr |Jiii- l.iHii, \1 il It'-jjlise (lo Siiiiil-\ iciiii- lies ;iiii]iil('s île oiizi;' ]iiolieiiiles dans les églises
ili' (iliàlciui-i.aiiiluu. Mcliiii. Élamiif'S, Dreux, Mantes, l'nissv . l'nntiiiso. MonlUiorv. Corbeil et Paris
vDeihnms eis |can(Hiicis S. \icliiris| eliani viaui i|iic niisira cral. el imitala est. juxia uccie-
siaiii Jleali \ii-toris sitaui . iiitei- (iariluni-tinii et leiiain Anti'JMU."
A. On;;iii,il. iivi;c scf^ii |ilnf|iié, aux Arcli. iiiil., K. 'io u" .'i '•'.
li. (.npii' aiilljriilii|iir du xu' sii'cle, avuc sceau |)i'ti(laiil, aux Arclj. ual., Ix. '22, n° 3*'.
C. Ciipie du Mil' sii'cle à la Bibl. nul., uis. lat. i 'if>~[\, [)■ Ou.
Kdit. : («) Taiilir. Cm-liiiK (/,'.s- i»is-, [i. auj, u" •'iç,.'). d'apivs A.
210
\ ers II "20, i'2 mur». — Lathav •.
Conlirniation par le pape Honoriiis 11 de la concession des annales do diverses prébendes laites à lahliave
de Saint- Victor, par Henri, archevêque de Sens, Geoll'roy, évêque de Chartres, et Etienne, évèque île
l'aris. — "Oiioliens illiid. . . ^
A. OiijïHial so.ll.', aux Arcli. nal., L. ai2."), u" 2.
tdit. : (a) l'nu;;k-llarttuiij7, A<:U: iiunUf. nmum. mr,L, t. 1, p. i.iîi. d'.ipr.'S A.
211
l.rllri' d'ElieiiMi', l'vèipie de l'ai'is il lli'iiri . arclievè(|iie de Sens, puiir prnte^li'i- cnnlj-e la cilalion de (ialon,
inailir de Irnile r'piscn|iale de l'aris, devant le ti-iliiiiial iiiétropiilitaiii. — trSijjiiilicavit nohis. . . r,
|-;d.l. :(,/) D'Arliciy, .S/,„-,/,Y,'i""i(''il. i»-'i"), I. lit. Ji. i T..". : ( .-d. ui-|..l. I , I. III, p. '|S,,. --|fc) |)„ li.ailay. //is(.
nnrnr^. l'mi.. . 1. H, p. l'ji,, .fapies". — (r) ll.runi ,l,:s ^ii.sf. ,!,■ I„ lu:. I. \\, p. .'i-.,, . d'apiv. ».
' f,et acte est dali' dr la l >,' aiiliiT de Louis \ 1 . il ■>(', on i i o-. car elle doit èlrr i\r pril p.islérieiire
et de laii 1 i->."i, II' qui es| inconriiialde. car la an diplôiiie de l.nuis \1 ipie iiiiiis dnnnoiis sons le
ii|' année i|i' l.iuiis \l ne coiiuiience i|n'aii .'! aoùl nuiiiiTo preeedent.
1 io(i. .Ndiis lai>si.ii> a celle pi.Te et il la suivante la
- Celle liiille, d'après riliiiéiau e du pape Ho- date que leur a doiilU'e Dniii llrial dans le lliciicil
iiniiiis II, dressé [lar .lallé, dnil se placer enlre les (/i-,< liistoriiis </-• Ai Franc,-. D' \cliery, suivi en cela
années i i •>."! et i i -.'.ii i /îc/ycs/ri imnl. iviii. , ■>.' éd. , par Uréquigiiv ( Tiible des diplômes , l. il , p. Ooô ) ,
I. I. p. iS.'Jô); mais il esl prohaMe qu'elle est de les avait classées ;i ! an i i il •.!.
(:\r,TrL\ii!i: (.i:m;ral de imius. -r.w
212
V.MS \lif> ' .
flli-f p;ir I;kjhi'11i> Eliciiiii', r\i'ijiii' ili" Paris, ivl'use ilf lever I 'e\riiiinniiiiii-:iliiin (|u'il :i |>roii(>iR'ee coiilre
(îaloii et |ii-iiiiiet de se i-cinlir ii lidiiie |)imi' snmiielli'i^ rnirairc an jiij;riiii'ii( ilii |ia|M'. — -\'i^is litleii-;
vesti'is. . . -
Édil. : («) U'Aclipry, .S/mi/c/,''"'" (■■'1. m-'i ), I. III, p. ir>-\ (.--.l. iii-lul.), I. III, p. 'n|(i. — (h) Du nou'ay,
llisl. uiiivi'rs. Paris., I. Il, p. \',\o, il'iiprès <i. — (i) Rfciieil des )iist. île tu l'r.. l. \V, p. ;î:1o, d'nprès rt.
213
1120. — PAras !^:
Concession par Etienne, évèqiie de Paris, au roi Louis VI, d'une partie du fossé de Cliampeaux.
Édit. : («) Galand, Frn„t-alle<i, p. -;.
2U
llL>7,;ipr.'s|,. 3;,oMl. — l'inis.
• '.oiilinualion pai' le roi ijouis \ I des pri\ilèj;es du i-lia[iilre de >Joli'e-|)aiiii> de l'an^. — rDiiei-lio
et reverenlia . . ^
A. IJrirtiiial avci: sciaii |ilncpif, aux Aicli. nal., K. -v , n'.'i" (Miisi''. n' i 'i i ).
lî. Vidimus du ili |aii\ii'r looii, ,in\ Anli. nal.. K. -v- , u" .'i''.
C. Copi... du \ii' M.rl,.. aux Air!i. iial., 1,1,. 177 i Lier,' mur .!■> Nolrp-Dain.' ), p. 1 SS.
1). Copie du viiiMr,!.., aux \irh. nal.. LI,. 17.", I (inni.l ViisU.nil ,\- Nnli .-•-Darnr), p. ."iSr,.
K. Cnpie dnxiii' si.',!,., aux \rrli. nal.. 1.!,. 171; { l'rlil Pii^lmnl A- \,iliT-!)a ), p. SC.
Kdit. ; («) I)ucli,.siie, //(.<(. jnhmil. ,lr lu w.us.m ilr Dri'iir, pr., p. -î-M, d'api.s li. — ( // ) Dnl,,,,.;, //,.,/. ,r,/,.s-.
l>m-is., t. Il, p. ■.:>.—('•) ftr. ,/,■« ;,rs-/. ,/,■ lu Fr.. I. \V, p. XVÀ , n„l,., ,rapr,s //. — ( ,/ 1 C.i.Taid, ll-n-lul. ,lr
yolre-Dame, I. I, p. -ii'i-, d'apivs 1). — (<■) ïaiilif. Curhms ,/,•« ,„«. p. ■!■<:!, .l'apr... \.
215
V.;.rs 1127 'I.
1,1'ltre <lu ( ierjré parisien au pape Uonorius, e.xposant les ciuises du diUéreiid survenu
entre Tévêipie Etienne et i'airliidiacre Thiijaud. — trDoniinus Sieplianus. . . -
KiJil. lu) D'Achery, Sjur,l,Y,mm. (.-dil. ill-V), I. III, p. l(il; [rA. in-lnl.), I. lil, p. 'l,|i. — ( /, ) Dul.nis. //,.s(.
m-l. l'uris., t. li, p. ■!,), d'apr(''S „. — (,■) ll,'rm;l ,/,-., I„sl. ,lr lu l'r., I. \V, p. .i:!,,, .l'apivs u.
'' Voir la iioti' de la pirce •> 1 0. \era i;i-aprés il cnllr dale. ( Voir noire niuiirro •>.(! 'i.i
■' C'est par erreur que (ialaM<l a daté retti' pièri' ' Ci'Iti' piére dml èli-e dr pou anPuienre ii la
le l'année iiaO. Elle est do 11 -iy, ol on la Inm- sni\aiile.
232 (w^RTULAIRK GENERAL DE PARIS.
21(3
1127. ~ I\(JME.
Rptrlfiiieiil , par Ifs sniiis de Malliieii, inèqur ilAibann, do Jpnii, (Mirliiial du tilic de Saiiil-Cliysogone, et
de Pierre, cardinal du litre de SaiiiKialixle, des dillicuités survenues entre i'évèque de Paris Etienne
et snii arrhidiacre Thibauil.
A. Copie du VMi' mocIp, à la BihI. n.il., ins. l.il. :,J::Ci, loi. 1 1| v" (Carlul. i\f Noire-Dame).
B. Copie du xiv' siècle, a\iv Anli. nal., Ll,. iS.'i (Peiit nirliilaire <le _\o(re-Dame), fol. /i6 v°.
(.. Copie du \iï' siècle, ihiil., loi. 'i-j.
Édit. : (a) Dubois, Hist. ecctes. l'm-ix., I. II, p. So, d'après A. — (')) Rec. des /ii.fl. de ta Fr., I. XV, p. o.3i,
note, d'après A. — (c) Guérard , Cnriul. de Awfre-DamB, t. I , p. 28, d'après A, B, C.
217
Il -.'7.
Attestation par Geoffroy, i^vêque de Chartres, et Boiiehard, évèque de Meaux, de l'accord établi entre
I'évèque Etieime et l'arcbidiacre Tliibaud par les soins de I'évèque d'Albano et des cardinaux Jean et
Pierie.
A. Copie du viu' siècle, à la Bdil. nal., ms. lat., .'i.'iafi, fol. -.o (Cartiil. deN'oln-Damei.
B. Copie du xiv" siècle, aiu Anli. naC, LL. i8'i (l'cHI <iu-liil<nm\i; Noire-Dame), fol. kù.
Édit. : (") Dubois, HisL eccles. Pans. , t. II, p. 30, d'après A et B. — (/>) Rec. des tii.'<t. de ta Fr., t. \V, p. 3;5i.
d'après n. — (Ij) Guérard, Cnrtut. de Noire-Dame , I. 111, p. -iS'.
218
Vers 1 1"_'7
Ijettre d'Henri, archevêque de Sens, à Etienne, évêque de Paris, citant celui-ci à comparaître devant lui
à Provins, pour s'expliquer sur son différend avec l'archidiacre Etienne de Garlaude. — --Dileotioru
vestiae ..."
Édit. ; (rt) D'Acbery, Sincilejjvn» (éd. in-/i"), I. 111, p. i.'i.S; (éd. in-fol.). I. III, p. /if)o. — (6) Du Boulay,
ll,.-<l. umi. Paris.L II. p. 1 :i 1 . d'après a. - (c) ftr. des /i;.s(. de ta Fr., t. \\, p. 332, d'après n.
219
{■ettre par laquelle l'éviVjuc Etienne refuse de se rendre à Pnivius pour répondre devaul son métropolitain
aux plaintes portées contre lui par raj'cllidiacre Ijienue. — r-Audito clauiore. . . -
Édit. : (n) D'Arberv, Sii,r,tei;iuii, (éd. iu-V ), I. 111, p. i.'if); (éd. in-fol.), I. 111, p. i8g. — {Ij) Du Boulay, llisl.
iwirers. Pans., t. II, p. i3l. d'après a. — (c) Rer. des Itisl. de la Fr., t. XV, p. 33^!, d'après a.
Bréquijjiiv classe cell",' pièce et la suivante ii laiinée 1 lo-r. ( Fable des diplômes, t. II, p. (loi.)
GAIITDLAIHK (JENERAL DE l'AlUS. 233
220
Acf-nril entre ÉtiRniio, ('MMiiie île Paris, et le chapitre de Ntitre-Daino . mi'nagi'' [lai- Siijfer.
al)lié de Sainl-Di'iiis. (lildniii. ablié, et Thomas, prieiii- de Saiiil-\ icloi-.
. . .De claiislrn vern cnnoniidruiii pni pace lOnfiriuaiKla e( lite l'I in(]uielrilione e\itaiida,
|)lacLiit utriijiie paiti iii liac pacis coiiipositione ad plénum dilliniii (pmd, iii causa et conlro-
versia inter Parisiensem episcopuni, illustre lecordalionis Giibertuiii, et Dcale Marie capiluluni
collata sententia judiiii minus plene dilliiiivil. Discreta eleuim providenlia lam venerabilis Ste-
pliaui, Parisiensis cpiscopi, «juam convenlus Pari,siensis ecclesie, cnitando niolestiam et inquie-
lationem claustro iuferri, slaluendo concessit, ut neque scolares extranei in doniihus clauslri
ullerius liospitarentur, neque in illa parle elaustri quç vulgo Tresanlie iioniinanUir, deineeps
legerent neque scole liaberentur; sed amiMC et gralia dnmni Slepiiani presulis, inlra ambituiii
clauslri. quidam bicus adiierens episcopali curie, per quam inlmilum et e\ilum scolares liabe-
bant. ex commuui assensu episcopi et capiluli eleclus et codpertus esl , in «pm seule ecdesie
deinceps tenerentur et rogeienlur. . .
A. Ci'pic lin xii' siicle, ^Mi\ ArrI]. n.-il.. LL. 177 {Lien- nu,r clr \oliv-Darii.' 1 . |i. :m.i.
B. Copie (In Mil' Mrilc, im\ Airh. uni.. I.L. 17I; (Petit l',ish,nil .le .Nnlie-DariicJ. |i. i;)'i.
Kdil : I n) Giieranl, Cmliii ./-■ Ao//--/M,«p. I. | , p. a.'IS. il'apiùs [i.
221
I I2!S. inaiil le :i aiiùl. — I'ap.is.
I'aila;;e de liieiis eiilie t)lii/.cin le médecin el fJenle sa leniiiie.
Noluin sil oimiihiis li(imiiiil)iis, laiii |)resi'iitil)iis i|naiii liiliiiis. (jlkkI (jiMila .
iixof Uhizonis iiiedici, jiosl so|)aialior)cin eorum auto regeni Fraiirii' et rejjiiiani
et miiltos alios factam iii doino .loliaiiiiisde BaiTa. iteriim rovei'sa ad ouiideiii 01)i-
zoiiem, reddidit ot dmiavit |)ei' viijjaiii , proprio jm-f, sine nlla (•(iiidilioiir. l'idriii
Obizoni et suis heredil)iis. aiit (•iiiciiiiique idctn Obizo (birel, viiicaiii (|iic luit \\;\\-
tbolomei de Musleriob)'-', el oiiiiiia f[iiocuni([ue eadcni riciita babrbal in viin'is.
iii doniibus, in vadiriioiiiis, iii cai'nicis, in animabixis cl in omnibus ahis rcbiis.
sine nlbi exceptione. Ileni claniavil qinetiini j)roprio jnic pri'diclo Obizoni et suis
hei'edi])us, aut cui(Miin(]iie i(b'ni daiet, rpiicijuid pi'elatns Obizo lune babcbal aiil
uniquain habitui'iis immI. l'oslca vcra prrdictiis Obizo icddidil m (b)li'iii l'iib'iii
■'' Celte |)ièce deil èlrc de la mèiiii' epipipie à le roi Louis \ I aliaiidoniia ces \i;;iies à 0|..iziMi .
peu pi'ès (pie les |iii'cc'di-ii|rs. (ar il V r>( jail allil- l'ii en n'-si-naiil riisiiliiiil ,'i sa l.'iiiiiie. ( \ri-li. liai..
sion ail\ déttlèli'S (riùiemie el de sc'S arcliidiaci'cs. K. -j;> . iT i)". — CI. Tardir. ('iirtfi/is (/es ;viî\ .
'' Nous possédons un acie de 1 i;i(i. par leipiel p. 2?»:!. 11" 'i-;S.)
Oirlul. — I. ■ ' ;ie
234 CAUTULAIRE GENERAL DE PARIS.
GonU' oiiines dniiius suas, (jiias Parisiiis hal)ebat, (juam doliiin predicla Geiila,
nro viiicis |)i'('(liclis, sihi |)ro|)ri() jui'u tloiiaverat, in eadeni doino Jolianiiis dr
15a ira.
Acliiiii esl auleiii hoc in rcclcsia Boalç Genovcl'v in Givilate, anno Incarna-
tiniiis Domini nosiri ,lli(,>sii (dn'isli ji"c" \x" vm", rojjnank' Lodovico rege Francic
anno vicesinio, in prescnlia lioruni liominuni (|iiornni noniina snbscrijtta sunl.
T^obaldus ai'cliidiaconus de Vilcrs interlnil. Gosiredus prcsbyter cl Gnarnorus,
l'Icrici ejns. L(?il)ei'(ns saccrdos çt l'iicardns sa[cçrdos] de Sancto Glirisloloro. Guido
sacerdos de Sancla Genovel'a. Alartinus sacerdos et Fnlcho canonicus de Sancto
I) . . . , (il .\Ialj]i'i[nns] cleiiciis de Sancto GbiMsloforo. De laicis auleni : Frodniundus
de lin('lla, Fi'odnuniihis Ganat, Fnvrai'(his. . . utor, et .lohainies Guaslinellus fdius
ejus. Bernarikis pai'inenlarins et Odo soroiius ejns. Albiicns |)ainientarius. Frede-
licns ])|arinent]arins. Hebliei'us talanielarins. .lobanin's de; Gbebs. Oelardus miles.
Mainiei'icns l*ontisai'e[nsis]. Hei-I)e|rlns| de l'iossiaco, Brillellus sei'viens Obizonis.
A. ()ri|jinal on roriiie de chiri);;rap|]i'. aux Anh. iiat., S. -u.'iij. n' .'io [iiiiiie k. -ja, n' .')').
!!. Copie du \vii° sièclfi, à la liililiol. nal., iiis. lai. l'ili^j), p. l'i.'j.
222
I r2«, avanl le ;i aoiil. — l'inis.
Concession par Lmiis \ I df iilusii'iirs iirivilèjjes au priciin'' do Saiiil-Marlin-di's-Cliainps.
DE lIOMlNHiLS Vlîl. IIOSI'lTIUl S S\NCTi MMtTIM NON (UlUliMMS, MSI DKI'lilillKNSI
KL r.lilNT IN PliESENTI FOIÎEKACTO '').
In noniine .sancte cl individiie Tiinitalis. Ej;o Ludovicns, Dei niisericordia in
rej;ein Francomin snbliinatns, noliiin fieii volo ciuictis fideHbns. tani instantibus
ipiaiii liiturisl-', (|(iod, pro peccatornin nostrornni nniiissioïKi, Deo et ecclesiç
l)eati Martini de Gainpis, di;;iia et hninili pcititione doinni Odonis, bonestissimi
prioris <'jiis(hMii loci. el liatruni ibidem Deo servientiiini. in pei'|)clmim conce-
diiinis (|iiod nos vei heicdes nostri nnnKjiiam iîeali Martini homiiKis vel hospites
capiennis, nisi in prescnti lorilaclo Inerint deprcbensi, e,t, si nos v(d homines
nostri (pierelam advtnsus eos ab(piam habiierimns, in ( iiriam Beali Abirlini ibimus
et insticiam per niaiiuiii jirioris el iiioiiachoinni inde siisci|)iemiis. (^^oncedinuis
eliain ipiod Heati .Vlartiiii bomines niiiiKjnam in e\pe(Htionein vel e(|uita[um e,\
consni'liidim>. nisi e\ aniore sohimmo(b) el prece el volinilale et bcentia prioris.
ibiinl. l'relerea (piic(piid de leodo nostro eis daliim est vel ni liiliiriiin |)o|eiiiiil .
Cl' lilri' iiiaïKjnc dans .\. — ' \ur. -tain l'uluiis quain iiistaiilil)U.'*i (15)-
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 235
lar<;ieiite Domiim, adhipisci '^\ illis jure pei'petuo coïKcHimiis el roiifiiinaiiuis.
(Juod, HP valoai ohlivioiic delcri, scripto comiiieiidavinius, ot . ne possit a posteris
iiifirmai'i, sijjilli uostri actoritate '-• et. iioininis nostri karactere sublerfirmavinius.
\c.tiiin Parisius publiée, aiiiio Iiicarnati Verbi m°c"\\vmi, rej;ni iiostri w". Astaii-
libus'-*' in palatio nostro quorum noniiiia 8ul)tiluiata suiil cl si;;ua : Sijiuuni Ludo-
vici bnlicnlarii. S. Hujjonis constal)ularii. S. Alberici cauierarii. Daitil'ei'o iiuiln.
Cancellario mdlo. Aif;rinus*'" notarius releoendo suliscripsit.
A. 0)\ni' du \ii" si.Vlo it iii Bib. nat., lus lat. 1111177 ( Uhn- Teslnineiilonin, ,1- Sairit-Marliii) Ici!. 77 r".
H. Copie ilii \iii° siècle, aux Arcli. iiat., LL. l'iTii (llaihil. A. di' Saiiil-Marlin-i:les-(',liarii|is), fol. 21 v\
223
Li' doyen Beriiier et le chapitre de Nolre-Dniiir- s'engagent par sernieni ii poursuivre en justice quicoi](]ue
oserait attaquer ies personnes ou les pi'opriélés du clia|iilie. — rrl'ei'iculis instantibus. . . 1
.\. <ji[iie du xii' siècle, aux Arcli. nat., LL. 177 {Ln-n' mur de \olre-|)aiiie). |j. 1S7.
B. (;opie (kl \ni' siècle, aii\ Arcli. oat., LL. 17(1 (Pelil l'nsUnal de .\oliv-L)aiiie). p. .'1.
Edil : («) Giiérard, Oirltil. ,1e ^„lrf-l)^me. I. I. p. îiS, d'après li.
22à
1 1 "2'J, •> mars. — LATllA^
Lettre (lu pape Honorius 11 au chapitre de Paris, inleidisant toute innovation dans les anciennes coutumes
diidit (dia[)itre. — rtluni consuetiidiuis ususque. . . -
Édit : (a) iJnliois, Hisl. e,-,/,.s. /'«n.s'. , I. H, p. •.7.
225
1129, avant le :^ a..ûl.
Concession pai' le roi Louis VI à i'abhaye de Saint-Ma(;loire d'un droit de pèche dans la Seiiii'.
(;\RT\ ni-; piscacionk seqi \m:.
lu nomme sanclc et iiidividuc Triiiilatis, e<i[o Liidovicus;. Dei ;;ialia Kraucn-
rnm re\. .luslis pelicioiiibus bouoruiu virorum, locis diviuis cultilms maiicipatis
lamubiiilium, deeet nos prebere eonsensum, (juia Uinto a Domino nostrum con-
fidimus sublimius exlolli principatum, quanto bumibus at(|U(' ( lem(!iitiu.s eroa
'■' Var. (radipiscii (A). — "' Var. -ancloritalei (A). — ■'■' \'(ii: Tout ce qui suit inan(]ne dans B. —
■'' Var. rr Aigrir, (A).
:u,.
■23f) CAP.TLLAIHI': GIvNÉI'.AL DE l'AHIS.
ino(l('iiiiiiMiii ('jM-riiims erclL'siaiiuii. ()iiapropter iiovcril postetitus oiiiiiiiun saiictu
iiiahis Kccicsic lidi'lium iM iiosLroruin, (|U()(1 (|ui(laiii l'elrns. cenobii Saiicti Ma-
jjlorii al>l)as. iiuslrc sereiiilatis aciiorit prcsciiliaiii , iu;;ans ac lumiiliter postulant
(jualiims |>iscati()iieiii Se([iiaiie, a supiM'iori capile iiisule Saiirle Marie usqiie ad
Ma;[iiiiiii Pai'isioriiiii Poiileiii , iiioiiacliis Domino in pi'cdiclo cenobio servientibus
beiiijpic ciiiicederenius. Ciijus pcticioiii. ruiii voiiiiitate Pliib'])pi filii nostri, ipso
aiino in rcjjeni coronali, a.ssensuui piclicnles, pi'edicli (Inniinis omnem pisca-
iioïK'iii, nilia pii'dictus lenninos. cnnclDiiinKini; in oa piscanlinni justiciani sic
concediinns, ni. nisi periniUeiilibns nionacliis, aliqiia piscatoria arte, excepto
<;iiij;il(' cpiscopi, nnllns iliidem andcal [)iscari. Et, ut hujns doiiatioiiis astipulatio
ratfi liaberclur in luluro, eani proprii sinilli iii|)ressione insi'jnin procepimns et
manibiis oltliniatnni fidelinni nostroruni cori()l)Oi'andani tradidinius.
S. l'Iiilippi lilii iiuslri, ipso anno in n'.'jeni coronali. S. Lndovici bulicniai'ii.
S. [luf^jom's conslabnlai'ii. S. All)eiici canierai'ii. Dapil'ero nulht.
Data pcr niannni [iiioiin<>riiiiiiiir) SynH)nis caiicellarii, anno Incarnati \eibi
niillcsinio (;"\\"vnn". rej^pn vei'o nosiri \\"i".
\ l»ii;;iii;il. av.c |i,i,i> ,!.■ ■-, ,.aii |,l;i,|iic, ;iu\ Aivli. ii:il., S. 1.11,1, iT ili, {imiic K. 3;>, 11' 5").
h. Coin.' .le i:i:;i, :i 1,1 llilil. n.il., ms. lai. :)'ii:i lli.nlnKiiiv il.' S:iiiil-Ma.;Ioiro), p. i>.
C. Cdiiii ilii Mil' sir, 1,., nii\ Aivli. ii;il.. |,L. ,-:; (r..ii|iiliiiio .!.■ S.unl-Majjldiic), fol. ai.
22()
1 l:i(). .\ n.n.'i, ,1,1V. -- CijM.
IJuili' iriiiiiHccnt II. coiilii-iiiaiil li's liieii'- l't priNiJi'jj'i.'s lii- Siiiiil-(ii'iiiiiiiii îles- Pris. — ^Qiiotieiis illud. . .t
\. ()n;;iiial aii\ Airli. iKil. , L. tiuli, n' i.
B. (:,,],i.mIii Ml' si.ilr. iiii\ .\nli. iMl., M,, lu-f'i (Carlul. ïivil.' .Saiiil-Gfniiaiii-dos-Pros), loi. .3 r°.
Kilil. : («) liniiillail, Ihst. ,/(■ Saint-Umnnw-ilex-l'rés, p. ;i6, d'aiiLs A. — (b) Allf;iio. l>nlnUi;te, I. CL\.\IX.
rnl. (-,.-,, d'après u.
■m
V.T.s ll:!i). — l'uus ■'■.
l)iiii,ili',ii |)iir je cIliiiiiiiii' iiciiri ;ui cli.'i|Mtn; ilo Niilri'-I);iiiic de trois iir|it;nls di' vij|il('S. ^Siint aiiletii ;ir-
|ii'iiiii illi, iiims iii hilcrc S;iiii-ti Stppliaiii , aliiis iiilci' viiii'iiiii rcjjis et viiicnin Odonis, el idius ex alla
|)arli' vie juNla viiicaiii dniiiiii S(i'|iliaiii aiTliidiaciiiii.-^
\. Cnpi.. ,lii Ml ..i,.,|,., au\ Arcli. m.éI.. I.I.. i 77 ( /.inv -,.„/■ ,!,■ .Nolr.'-Dainf), p. t! i 7.
l'jlil. ; («) Cih.M-ar.l, Carlul. de Nuire-Dame, I. Il[, p. ;j.").:i.
'' .^ous lais.soii.', il ci'llc pii'Ci^ la dalc a|)|)ro\i- |iariiii les liMiioins liffiin- le |)rieiu- Thomas, assas-
riialivc (|ue lui a doiinéi'fiiiérard. Notons •.fulcnieiil siiii- le ao aoiil de celle aimée. (Voir ci-après,
qu'elle ne peiil ('de po>lérieiire à 1 1 ;>.'l . |Mlis(|iie n" ■! 'l 'l i.'l S. )
CAlîTlLAIKE GE.NEHAL DE IMUIS. 237
228
\.TS 113(1 '' .
l.i'UiY; (le (jt'olirny, évêqiio de (jb;ir(res, à Eliouiie, evèqiie tli' l\iris.
lui olliaiil. :iii nom d'Hlieiiiie de Garinnde, de soiiniettre le diflerend que ee deniiei' a\ait a\ec lui
au jugeineiil de saint Bernard. — rDe lefoi'inanda |)nee. . . -^
É.lit. : (a) ]J'.\di,-r\. Spuilegium (.■cl. in- V), I. III, p. i(io;(edil. iil-lc.l.). I. III. |j. 'i;,i. — | // ) M;,Ulli)ii . S. Il<;
H«r(/i f,y,mi , l.l. Ci,]. .■',77. .■pi-t. '137. — (t) Du lioul/iv, llist. iinmrs. l'uris., I.ll. p. i M:. . .j'/ipivsK. — (,/) Hcc.
lies litst. ilr In Fr.. I. X\. p. .■f:i.'i, d'après a ei h. — (c) Migiic, P«(io%,c, I. Cl.WMI. r„|. (;,,'i, .l'iipres b.
229
Lellie d'un anonyme - à Élienne. évè([ue de l'aris. le niellant en ;|ai'i|e
conli'e riiostilité ([ne le riii 1.4 la reine lui temoijjneut ^ . — -nuainvis ]iaternilalis. . . ^
Kilil. : (a) DWcliery, Sj)icilei;ium (éd. in-i"), I. III, p. iGa; ('-il. in-lol.), I. III. p. 'ii|- — ('') Dubois, Hist.
eccles. Paris., t. Il, p. a'). — (c) Mabilloii, S. Bermtrdi nperu. I. I, col. \\i, d'.ipios u. — ((/) Knueil ilex liisl.
de h Fmnct, I. XV, p. 3.33, d"aprw a — (e) Mi;;no, Patvdonœ. I. CLWXII. .ni. i.",,,. noie, .l'apivs <;.
230
Vers 1130.
Lettre d un aiioiijme '' à Etienne. ëvè(|ue de Pans,
l'avertissant ([u'il est menacé de mort. — rr(Juoniaiii ^icnt. . . -
Éilil. : (n) D'.Acliery, Sjnalvgxnm (éd. iii-.V). I. 111, p. ili-J: (l'J. in-lol.), t. III. p. /19. — \b) Hn: dnx insi. ,/r
hi France, I. XV, p. 33-'i, d';ipirs a.
231
Vers 1 130.
Ij'tire d'Etienne, aljljé de Cîteaux, au l'oi Louis VI. poni' protester corilre les \e\aliofis
qu'il faisait subir à l'évêque de Paris. — ffPiex eeli. . . -^
Édit. : («) Mabillon, S. Bernardi opcra , l. I, col. .')3, cpisl. .'lô. — [h] B.ironiiis, .hiiwics cccirs. . I. \11. p. 170.
— (<■) Mai)i'i(pi(', Annales Gslerc. , 1. I, p. 17^1. — (</) Maiinrc île lenii le iliapHve de Vileuii.r . p. 170. —
ye) Ml;;ne, l'alndnj^w . I. CLXXXII. cu\. i'i<), episl. h',. M'après «.
' Migne classe celte lettre à l'an 1 13(| (Puliv/.. ' Voir pour l'iiisloii-e des déiiuMés enire Louis \ I
t. GLXXXII. col. (i;)/!); niais elle appartient plu- et l'évêque Etienne Mpii'ls cellr |iiece el nos
tôt à 1 1 â8-i 1 3o , car elle doit être antérieure à In 11 a^o à ■>."!i ont rapport : Maiiricpie, , !«««/. (.Vs-
lettre que nous menlioimons sous le n" aat) et (|ui leir. , t. 1. p. 172 el s.: Dnliois. Ilist. eccles. Paris.,
semble appartenir à l'an 1 1 3o ou ii3i. t. II. p. i.ô. elc. On place aussi ces (néiiemenis
"' Dubois pense (pi'elle doit èlre attribuée à vers iio-.'..
Adam , préclianlre de l'i'jrlise de Paris ( Ilist. eccles. ' Le même sans donle que l'auteur de la lellre
Paris.. \. II. p. •>,")). précé'denle.
•238 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
232
Vers 1 1 :?().
Lf'KiM (If (îenlîmi, ôvéque de Chartres, nu [Kipc Honorius II au sujet des vexations
(HIC \t> nii faisait suliir à r(jv("que de Paris. — rrTristissime historié. . . "
Kilil. : («) Miihlllnii. S. Ilmiunli »/*;•«, I. I, (cl. .'i/i , cpist. i/17. — (/-) linrnnius. Amialn m-lrs.. t. \ll.
|.. I7('i. — (<■) \lMniii|iii>, ,l»i(n/cs (.V.sfw. . I. [, p. 170. — ((/) Rfc. ilci lusl. de In Fr., I. \V, p. -O-.
d'^ipivs ... - ((■) Mi;;n.'. l'ntml„jr,e , I. CI.WMl, ,■,,!. i.-):i, ..pist. '17, d'après «.
233
V.>rs 1 V.W.
I,i|(rc (hi |ia|ic hinocpiit II. sonuiiant Etienne, évoque de Paris, de lever l'interdit''' sur les églises
({('pendant de l'abbaye de Sainte-Genevi(>ve. — rrOlini Iralernilati . . . •"
K.lil. : (,.) D'Arlirrv. SpMlvi;,,,,,, ((^(1. iii-V), I. ill. j.. i,')5; (.■.I. iii-lnl.), t. 111. p. /1.S1,. — (/') Lilil..'. 0,„-
nl.. I. \, col, ():>(;, .l'/iprès <i. — ((■) Hurildiiiii, G.ncl., t. VI. p:iil. 11. col. n'O.S. - (c) Mansi, G.nci/. ,
I. \\l. p. h,,-. — (,/) Du lioiilay. Hi^l. »/./.Yr.v. /',„■.,... I. II. p. i.S, d'nprcs r. ~ {,-) Hec. ,hs Iml. ,h la
l-'r.. I. \V, p. ■•(i7. (l'oprcs nV'\
23A
l'Ilic de (icDllidy, (^(''iiue de (Chartres, à Etienne. (_'v(''(|ue de Pai'is, lui nidiqnanl ;i ([iielles conditions
il |iiinnviil fiiiic l,-i |ini\ a\('c le mi " — rrMlIci-as a|nid l'xiiiani Valleni. . .-
lil. : (,. h'Achci) Spinh-s'iiin, (r,l. Ki-V), I. m. p. i(;;i; (,mI. in-lol.), I. 111, p. '19-!. — (/') lin. </-'.s- l»Rt.
...■ /.( /')■.. I. \V. p. XV\. il'.ipn'S n.
235
11. 'il. - l'tllIS.
(Idlilirmalioii |iar Louis \l de lonles les |iosscssioMs de l'abliaNc dr Sairil-\la;;lon'('.
iioiiiiiic siiiiclc (d imlividiic TriiiiliTlis, l*oIri.s cl Kilii cl Spiriliis Saiicli. Ego
' (Ici nilci-dil csl |irobablement celui qui l'iil li\|>(>lli(''sc n'a pas ('t(' admise ])ar .lalTt'. (jui laisse.
|)|-on(in((' par rc\(''c|iic i\v Paris à rnceasion de sc< avec raisdo. celle biillc ii liiiinrcnt 11 { Iteffc.iln pnii-
.l.^irH'-h^s ;ivcc Eonis VI. li/. mm. , •>" .'■d., I. I. n' S-iCS 1.
Doni lîiial ei'oil d.voir rcsiiincr cette pi(''Ce ii ^ {icoHi'oy parle dans celle iciti'e d'un vovajfc
llaiorins II cl la ilalc .le ii-.S ou iifl(i. ('.elle (|n'il vciiail de lairc ,'1 Ponllc\.i\ p.nic rni-lallalion
CARTULAIRE (iENElUL DE l'AillS. •.':','.•
Liidovicus. Dei ijratia Francoriiin re\. ^otlllll lîeri voluiims cuiictis li(lclil)ii> (jim-
uiain ni)bcrtus. vcuerabilis abbas Saiicli Majjlorii l'arisicnsis. adiil prcscntiani
uostro i'c<)ie serenitalis, rogaiis suiipUcifer et obiiixo [)osliilaiis qualimis, pro iiostra
et antecessoriiiii nuslroriim sabite, |)io legiii iioslri iiici)luniitatc et |to(issiimiin pro
tibi iioslri (b)iiiii lMiinp[)i rejjis iiovitcr (li'l'iiiicli " clciiia l'equi».', (•(iiilii'iiiar('iini>.
uosliv régie auctofitalis asseiisu, oiiinia doiiaria et benelicia (pie preialo iiioDastei'io
lelicis ineinorie a\ us nosler doinius Heiiricus rex doiiaveial. (Injus petitio, (pioiiiaiii
ralitmabilis ii(djis visa est, et taiii ii()])is ipiain iiostiis (tiiiiiiluis iililis d boiiesta.
postidationi ejiis piiiin bénigne acconiinodavimus assensnni, et oiiniia (pic ci ( ni
preest nionasterio non s(jluni prenoniiiiati avi nostri donni Heiiiici régis icgab
mag[iiajiiiniilale laela, sed et (piai'iinicLin<pie (i(h_diiini peisdiiaium niiiniliciMilia
et liberabtate collata siiiit donaiia et lienelicia, per litleras et sigillum iiosli'c rc-
gabs coniirinavinius anctoritatis. Inter qm; bec propriis noininibus specialiter visa
sunt aiiiiotaiida : concedinuis ita(|ne et coidirniaimis ineiiKJiato Saiicli Alagb)i-ii
nionasterio in primis totaui deciinani omnium reddituum in castro Moiiasleriob
et in Porta Mariiio ad nos pertinentium, excepta décima ]noiiet(.' atqiie (-ervisic:
deiiide décimas et ecclesias de Exartis et de Buxei'ia, utrasque omnimodis libéras:
villam (juoque qu(,' dicitur Gueperros, cum terris et decimis; sed et decimam tolani
pasuagii totius A([uiliu(,', cum decimis et l'actorum et facieiidorum in ea exarto-
rum seu crcmeiitorum. Sex insuper niolendinos in biijus nostrc confirmatidnis
pagina adjungimus : ties Parisius ad Grandem Ponlem, et qiiartum ad l*ar\um
Pontem situm, quinlum ad Milbrai, et sextum in Silvanectensi siibiirbio coiistitu-
liiiiKsed et septimum cum jiiscaria sua in villa Gbai'entonc. Postrenio très pisca-
rias, (pu; vulgariter ajipellantur gorz : priniaiii in i-onlluentia Sequaiie et Maine
sitam, secuiidam (! regioiK; loci illius ipii iioiiciq)atiir Alilpas, tertiam que cijii-
tigui.' sibi, ciiidam adjacet insub;. (Juibiis omnibus adjungimus et molendiiinm
cum vineis in Meldunico vico sitis, a Gerlende ejusipie lieredibus datis. Ffec om-
nia, siciil sujieiius sunt prenotando comjjreiiensa, sepedicto Sancti Maglorii nio-
nasterio nostrt; régie majestatis aiictoritale confirmamus, nostri sigilli im[)ressione
communimus, nostri quo([ue noiniiiis karactere corroboraniiis, decernenles ut
servorum Dei monacboruin juris propria perpetuo maiieaiit et libi-ia, coruiiKpie
tantummodo usibus pro quorum utilitatibus doiiata sunt proficiant. Contra (juod
pietatis nostre decretum si qua umpiani cuiuslibet digiiitatis aiit ollicii persona
veiiire lemptaverit, lioccjue scienter inbingere. utpole l'cgic majestatis rea, etiaiii
de vila uericlitari (li';n>T judicetiir.
d'un aljbi'; les auteurs du Recueil des historiens de '' D'après l'opinion commune, l'iiilippe serai!
m France pensent qu'il s'ajjit de l'instalialion de mort le lo ocIoIjiv iioi: celle |iiéce sérail donc
l'abbé Fulbert, qui enl lieu vers 1 1 ;5o. d'après la de la -.'.'C iiniièe de Louis \1 ei non de In a.i'.
(jttllia cliristiaua , 1. \ lil. col. i38a. comme le porte la tiale.
■2M) CAP.TULAIRE GENERAL DE PVRIS.
\(tiiiii l'aiisiiis III palatio iiostro, aniio ah Iiicarnalioiie Doiiiiiii M"f;"x\\°i". regiii
aiilem iioslii w'iii", imliflioiie vitii.
K.iro lliii'ii, iiI)Imis Sdticli Gcrmani Ptirtsiciixis, Icsliincmium peiliihro rpao ila in niil-
h-vlico hdlx'lnr stciil lue ronttnelur'^'.
A. f:"|iM' .lu \i\' siicl.', iiv.T Uvin.s ili' >.,.;„i [joii.ljiil - . ;iii\ Arrli. i;;il.. K. -M, n" .'i' (iinc. M. >o\).
I!, Oipii. (In wiii' >i.r|p, aux Airli. n<il., LL. 17a (CiirUilaiic ilr ^:iinl-M;i|;loiiv), fol. 2 v'.
23()
v.T^ ii:;i
Foiiihition par Eoiiis Vl ilr \;> lijiic Siiint-Lazaro •.
I'lil\ll,i:(>im DOM liEGlLM KUNDIWUIM IN CliASTINO OMMI M SWCTOIIUM.
Ejifi Liuluviciis, Dci ijralia Fraiicoriiiu rcx. Nolum fieii \oliiiiius. lain riilui'is
(|uaiii et iiislanlil)iis, ijuod nos liât ri I) us Saiieti Lazari Parisioiisis liM-iam quan-
dam''' in craslino lestivilalis Oniiiiiim Saiicloruni. pro anima Pliilippi rogis. filii
iiostri. et prcdecessonnn noslroruni, sinjpdis annis. juxta predicti sanrti eccle-
siam danuis cl coiicedimus. Et cuntes, sive redeuiiU's ad l'eriarn, in condiictu
nosli'o i'('ci|)inius, ila videlicet quod nos in ea nolns nicliil prorsiis jiu'is reti-
neainiis, ncijuc niinistciiale nostris aliquo modo aliquid m ea capiant, excepte
|Jatrono] (picni solunnnodo nobis retinemus, scilicel ut de eo juslitiam f'aliamus.
In illa leria nullus cril ibi liber ab aiiqua consuetudine, et nullus polerit in ea
iiere(btare. Oiiod, ne valeat oblivioiie deleri, sigilli nostri auctoritate rorroborari
precepinuis.
A. i;ci|ii<' du siiT sii'i-io. aux Airli. nal., MM. -ji" (OarlulainMle Sainl-Lazai'c). loi. ÔH v".
'' Plirasf iijdutôc an xiil" siiVIe. sdcii' an Iiimm' (|iii' Ir 1 '1 aM'il 1 i-jf). Il l'^l iiKirl \r
■ Pnil-iMiv Ir scriiii (le lahiié Hugues ii|i|)i'iiihi. i.'l (ii'jiilirr 1 1 .'il. drlli' pircc rsl iliiiir |Kjs|('riciii-i'
au \iir Mrrlc, il ci'llr rdple |)our raullipnli(|ii(>r. ii 1 i-!i|, |iiusi|ur l'liili|i|ii' \ in-dil k lili-i' de roi.
■ La |)lu|iarl îles liisliuii'iis ailiuellriil (|Ui' Il csl luèuie 1res prahalile ipielle a été l'aile peu
Louis VI acciirila en 1110 aux L(''|ireMX île Paris île jours après sa mort, piiisipi'il n'y osl pas ([ues-
uue luire (jui. ilu u(uu île leui' uiaisoM, lui appeliv lion du liilur roi Louis \ 11. assorié au Irône dès le
la loii-e Sailli-Lazare. Le lilre orij;iiial de celle l'on- ■,>.'i octolire i 1 .'^) i , el ipi'elle est laite |)our le repos
dalioii. si laiil esl ipi'il ail jamais exisié. esl au- de l'àiiie de Philippe seuleineiil. Oii reiiiar(|uera
jourd'liui perdu. M. l'oiilli' a rrii en Iroiiver une les resseinlilaiices exlraordiiiaires. dans la tornir-
ropie. e'esl la pière iiiêiiie ipie nous donnons lei. ei dans le rond. i|ue celte j)icce présente
el il l'a pulilii'-e sou, la dale de 1110 dans se> a\ec un diplô le 1 1 .'ly éjjalemeni relatif à la
Ikrli. Iiisi. x)/!- lit iiiiiivm de Sainl-Lazcm: (xiiir les foire Sainl-Lazare, e| ipie lions donnons sous le
]lfm. (If 1(1 Sac. (le riiixt. de Pdris. I. III, p. 1 (Kl ). n' 0G7. Cela fournil un sérieux motif de suspicion
Mais celle dale esl inadniissii)le. En elfel. le lils i\ l'enconlre du premier do ces deux actes.
de Louis \1. Philippe, ipii esl lueuliouné dans Le lexli' du carlulaire porte f quondani'- . qui
l'acle. n'esl né ipie le oi) aoùl Mil), el n'a élé as- est une liuile l'-videnle.
CARTULAIUE GENERAL DE P\IÎIS U\
237
I I3'2, i5 mars. — \ alenck.
OmliriiKiliiiii [);ir li'' piipe limuci'iit 11 îles possessions el priviK'-jo's do l'iihliaye de Siiiiil-\ iclor.
NlLl.I MCKT Itl'.Cll'KUK C\NOMCUM SWCTl VICTORIS PAniSIKNSIS SINE ASSENSU ECCLESIE.
liiuoci'iitius <»|)isco|)iis, serviiy servoruni Dci, dileclis in (llirislo lilils GilcUuno
ahhali et IVatrihiis in ecclesia Sancti Victoris Parisiensis re<;iilai'eni vitam pro-
l'cssis, taia prcscnlibus quani futuris, in perpetuum. Oflicii noslri nos liortatur
auclorilas pro (;cclesiai-uni statu satagere, et eariini (piieti et ulilitati salnl)ritei-.
auxiiiante Domino, providere. l)i;jnnni nainque et iioiiestali conveniens esse
cn;>noscitiir ut rpii ad ecclesiariun re;;inien assiinipti siimus, eas et a pravoruni
lioniiiium neipiilia tucanuii', et beati Pétri atque ajiostoiice sedis patrocinio
nuiniamus. Proinde, karissimi in Domino lilii, vestris postidatioiiibus assensum
prebentes, statuimus ut ordo canonicus quem in vestra ecclesia, secuiiduni beati
Augustini lefjidain. piofcssi estis, perpetiiis ibi teni])oi'ibus inviolabibter, auxi-
baïUe Domino, conscrvetur. (Juascumqne cliam possessiones, queciinKjue boiia iu
presentianim, concessionc pontificum, Hberabtatc karissimi lilii nosti'i Ludovici,
Francorum re<;is, et canonicorum Beale Marie, sive olilalione abOriim fideliuni,
])ro communis vile sustentatioue leiiitime [)0ssidetis, voltis et |)er vos ecclesie
Sancti Victoris, in ([ua divino vacatis servitio, per hujus scripti paginani confir-
niamus. In (juibiis lipc propriis nominibus duxiinus amiotanda : lîiedietatem
scilicet molendinorum sub domo episcopali in Sequana molentium, ex dono Gua-
lonis et Girberti, bone niemorie, atqiie Stepliani, Parisiensium episcoporum, con-
sensu capitidi et coliandatione canonicorum Parisiensium matricis ecclesie Saucte
Marie, ncciion et assensu re;;is, vubis collatam; ita scilicet ipioil m a([ua Sequanc.
a superiori videlicet capile iiisulr usque ad Parvum Pontcin, (pic lola est de jure
episcopali, si niolendini anus aiit |>lnres coiislruanlur, aiit (piacininpie occasione
vel in quocunupie bico mutcnlur, coiumuni consilio et suniptu, lam episco|)i
qiiam piedictoruni liatruni, liât molendinorum constructio et reparatio, et com-
munis el e(pudis liabeatiir loliiis cnHibimenti, tani mcditnrc (piam pisciuni et
cçterorum, duisio; niolendmarii etiam counnuniler im[)onantm' et lidelitateni
laciant; viginti solidns l'arisieiisis moiiete, (pios singulis annis recipilis de jjordo
episcopali inl(;r Magnum Ponteni et Meibra collocato; Ires solidos, imo obolo
minus de censii, in domo Guillclmi, et (piiccpiid de Inndo episco])ali ecclesie
vestre Sancli \ ictoris collaUnn est, (piemadmodum m eoriinidem episcoporum
concessiomlnis conlinetur. l'A dono auteur canonicorum prel'ale maliicis ecclesie
Saucte Marie Parisiensis. cum assensu episcopi, terram arabilem, (pie uni carruce
sulTicial, apiid (liviliaciim \illam. lam de lerrilorio Givdiaci ipiam Orliaci, centnm
Carlid. — I. .'il
'lu-î iAW T I ; I. A I R I-: (; i-: \ !•: w \ l \) e im lu s.
vijfiiili ;M|)('iiliii(js li'iif aiahilis. ila videlicel iil, per vos ipsos aut per (iiioslibcl
alios, prcicr liospilcs caiioiiii'oi'iiin Civiliaci <■! Laiari commaueiiti's, nicdiclaiii
liM'iam cxcdlalis; (iccimain et partem cam|)i cjusdem lerr<; in iiitei]niiii possi-
ii('ii(laiii: olcliiaiii cuiii omnibus consuetiidinilms el redditihus suis. Ex dono ])re-
l('i'ra veni'i'aliilis lialiis nosiri Stej)liani. Parisi(,'nsis ('pisc.o|)i, cuni consensu capiluli
cl canonicoruiii ac pri'sl)\lei'onini Sancii Joliaiinis, redditus prehendaruni cano-
nicoruni Sanc.tr Marie in intej;ruin. ila \iileli(-et ni, si aiiquis canonicus Béate
Maiir, aul hereinilaïuni, aut rejjulariuni caiioniroriiui, aut inonaclioi'um, aul
ipioi'undihel alioiuui vitain elijjcns, preheiidain reli(jueiit, vestra Beati \ ictoris
ecclesia ejiis prcjjende j)ei' annuni ivdditus possidehit. Quod si canonicus Beale
Mai'ii- pi-eliciidani suani in manu l'piscopi redilideiil, et pro ali(pH) oiaverit, et
^iiper hoc, eum episcopus exandieril , in pieltenda sic reddila nicliii liabebitis. Quic-
(pnd vero in preibctis pi'eben(bs babrtis, id ipsum nicbilominus in |)rebendis
caiionicoinm Sancii Maicelli, Sancti (iermani Anlisiodorensis, Sancti Clodoaldi,
nec non etiam Sancti Abirtini (b' (lanijiellis, inlcip-e lial)eatis. I'oito nuliuin ex
(b'bito super boc, aut eccbisiis, aut delnnctis, sive proccssionis, sivi; visitationis.
sive se|teb;en(b, pri'ter anniversarinni exsolvalis, sicut in |)rel'ati b'atris nostri
papuia conlinetur ''). (hn'cuni(pi(; pi'cîtei'ea in Ininrinn, kir<;iente Domino, juste
alfpie cauonice poliîi'itis a<Upisci , lirma vobis vestrisipic successoribus et ilHIjata
pei'nian(^ant. Proiiibenius etiam ul nidbis nmquani canonicoruni, post faclam pro-
lessionem, abs([ne bbera abbatis el Trati^um bcentia , cccb'siani vestram rebn(juere
et ad abum b)cum bccat pei'tiansire; nec abijuis (>piscoporum. abbalnm, prioi'nni,
vel ab(pia persona eum retinere présumât, sed lancpiani sue professioiiis preva-
l'icator, ad b)cum proj)rium conipeHatui' l'edire. Nulb eijjo onniiuo bominnm (as
sit preibctam çcclesiam temere perturbait', aut ejus possessiones anierre. vel
abbilas l'elnieri', minuere, aut ab(|uibns vexationibus latijjare; simI omnia intégra
conservenlur, re;;uiarium b'atrnin et pauperum usibns |)rorulura. Si quis ijjilnr
bni(' noslre consliintioni lenn/i'ario ausu contr,nr<' linnptaxcnl . secun(b) Iciciove
connnouitns, si non satislaclione conjji'ua einenda\crit, poleslalis lionorisqu(! sui
(bipiilale careal et a sacralissmu) cor|)ore ac sanjjuine Dei el Domini lîedemploris
nostri .Ibesu (lbri>ti abenus liai, ahpie m exti'rmo cxaniiiie distiicle ullioni sub-
jaceat. (lonservantes anleni , intiM'venienlibiis bealoium aptjslolorum l'elri et l'auli
meritis, graliam Domini nostri Jbesu Clii'isti el eterne vite pi'emia i-onsiMpiautiir.
\iueii. Amen. Amen.
liola^-' EjM) Innocentiiis, catbolice ecclesie episcopus. suliscripsi. Bene valele.
i E};o liUcas. presbyter cardinalis liluli Sanclornm Jobannis el Panli. subscripsi.
f l'][;o lionianus, diaconiis cardmalis Sancti; M.M'H' mi Porticii. subscripsi.
''' Tout ro qui |)ri'ci''(ln csl liUc'i'iiloiiKMit copii; sur iinlrn pièi'i' u" 907. — *' .Autour do. la rota, on lit
(lc\isi': ••.Adjuwi nos. Dons. s;iliil:iris imsli'i--.
C\P,TL'LAI[$E GENERAL DE l'AP.IS. ^'i^
i Ego Grc{;oritis, diacoiius cardinalis Sanctorum Sorjpi i-l Uaclii, siihscripsi.
f Ego Otto, iliacoiuis cardinalis Saiicti Georgii, sid)scri|)si.
t EgoGiiiflo, diacoiius cardinalis Sanctorum Cosine et Dainiani, snhscripsi.
DatuHî Nalcnlii;, per nianuni Ainici'ici, sancte Romane ecciesii' diaconi cardi-
nalis et cancellarii, xvui kalendas aprilis, indictione \'"', Incninationis Dominici-
aiino M" c^xxV'n", pontificatns domni innocentii pape secnndi anno m".
A. (»ri(;innl, avec traces de si-r>aii, aux Arcli. uni., L. aafi, u' 11.
B. Copie du xvii" sièdo, à la Bil)l. iiat. , ms. lat. ii()73, fol. ().
C (^opie (lu wii' siiVle, à la Bilil. uat , ms. lai. l'i'i^f), p. 8(i.
238
t)i)iialii)ii |)iii- le roi l.oui.s \I au cliaiiitrr ilr l'i'jilisi' di' l'aris il'iiur U-tro l't ilf \igiies sitiK'o. près ilc
l'église Notrp-Danie-il(;'>-r;liani[is. en l'cliaiijji^ ilc la U'vic île rrl nvillers-' . i-édée par leilil rliapilre à
l'abbaye d'Hierre.
A. Copie du wiii' sii'i'lr. au\ Arcli. ual., K. 1711, liasse 1, 11" 10.
239
— l'vnis ").
(ioiicessidji |iar Etienne, évèrpie dr l'aiis. an pi-iiMiré de Saiiif-Marliii-des-(iliainps de li'Mjlis
Saint-t)cnis-i|c-la-(;iiâlre »\cr loutes .ses pnssessions.
I)K S\NCTO b>OMSI() DK CAliCKliK.
In nomine sancte et iiidivi[dii]e Ti'initatis, ego Steplianiis, Dei gratia Pari-
sioruni episcopus, licet indignus, non igiioi-ans quid soUicitndinis, (jtiid amoris,
(jliristi et ecclesie filiis debcam, i-t cnm multo limore pefpendens (jnid oneri.s pid
l'Bgendis fidelibus populis sustineam, quanto ad liée auxilio (piaidave pio distii-
biipiidis miclii eoium oblationil)us solleilia indigeam, l'aciendiim pio necessilate
cogiiovi, ad snjiportaiidam tante impo.sitionis sarcinam, servortim Dei an\ilia
querere, eosque, ut nobiscuin ob cnstodiam gregis Dei vigilent et oi'eiil, slipei!-
diorum nosli'oi'uni participes etTicere. Cum aulem onuiibus. si lieriposset, nitiin-
ficum et titilein episcopalis me dignitas esse deposcal. religiosis maxime viris
munificentie et utilitatis niee libeialilatem aliquam impcndere studui. (}iiapi'opter
ecclesie Beati Martini de Camj)is et iraliibits inibi Deo servientibus ecclesiam
Riilr-e la lin de janvier et le niiiis d'adiit 1 i.3;i.
•_>Vi CMiTULAlIil-: (iÉNÉI'.AL DE PAIUS.
Saiicli Dyoïiisii (|iie diciUii' do Carcerc, qiiam diii inaiius laica iiijuslc iiivaseiat.
(HIC çtiain Icnipoi-e iiosli'o ad maïuis rcjfias redacla lueral, i|)sam iii niaiiiljus ikjs-
Iris redditani, ox coiiseiisu, pelitioiie et voliuitali! ipsius doinini régis Ludoviri,
aiiiuicnle Adelaide rcgina, (iliis etiam ejus Ludovico rege et Heiirico, ojusdt'iu
ecclcsi(> abbalc, concedenlihiis, salvo iii uiiiiiihus jvire Parisieusis ecdosii', imper-
pctiuuii doiiaviiims, cum oiniiiljiis ad caudein ecclesiam pcrtinciitiljus, scilicel :
inoleiidiiio iino in Miltrai; l'iu-iio eliam uno oodem (s/r) ecclesie proximo; villa de
Foiilaiiis en m occlesia, et décima, et iiemore, et porlii; villa eliam de Liiiio;;iis cum
ecclesia et décima; villa de Farcis cum ecclesia et décima; teira et pralis in loco
(pii dicitur Pioiiiidel, cum prebeuda etiam Béate Marie majoris et sedalis ecclesie.
et cum uiiiversis ceteris appenditiis, eo dumtaxat modo quo prefale ecclesie clerici
eatenus teiiiieraiil. 'Nos aulem. traiH|uillitali fralruiu ibidem Deo famulantium
providentes, ex coiiseiisu Bei'iierii decani et \de preceiiloris tociusque capiluli ,
solas processioues, excepta cruce et cajiellano ettexlu et a(jua bcnedicta, eis condo-
luninuis, ceteraque omnia ad jus Parisiensis ecclesie jierliueiitia nobis et ecclesie
iiostre retinuimus. Veiuiii, iil lioc ratiim et lirmiim jiermaneat in senqulerimm .
preseiitem cartam uostri aiictoritate sigilli iîrmavimus, que doiuim nostruni dili-
jjenter ex|)oiiat et munimentum stabiiitatis perpétue existât. Actum Parisius [in
capitulo], amio Jncariiationis Domiiii M<'c''xxx°m", régnante Ludovico amio \xv"('',
[episcopatus autem nostri ix". Signa quoqui; IVatrum iiosirorum subtitulari decre-
vimus, ut testimouio veritatis quod l'actum est corroboraretur. Sijjiium Bernerii
decani. S. Ade precentoris. S. Stepbani arcliidiaconi. S. Tlieobaldi arcliidiacoiii.
Sigiium Tlieobabli arcliidiaconi. S. Ciisleberti sacerdotis. S. Tlieodorici sacerdotis.
S. Willclmi diaconi. S. Yvonis diaconi. S. Guinnerauiii diaconi. S. Anselmi sub-
diaconi. S. Pétri subdiaconi. S. Alberti subdiaconi. S. Henrici pueri. S. Manasses
piieii. S. Henrici pneri.]
A. Orijjiual scellL', aiiJDiii-a'liui |ilt(1ii (publié |i;ir MjitI.t, //,.;,. ,«„„„.,(. .S. Minliiii de Cinnina htsi., p. .•^■.7).
B. Copie (lu xm'' siècle, au\ An-li. nal., LL. i.'i.')! (C.irlnl. A. de .S.iiiil-Mnrliii-ck'S-Cliiiuips), lui. -Vf r.
C. Copie du 3i janvier 1G8H, aux Arcli. ual.. L. AijS, n" 1 k^.
•240
CrssJDM iui l'iii Ldiiis VI. par Thili.iini, |ii'iri]f dr Saiiil-Marliii-ilc>-('.liaiii|w, ilr irjjlisi' ih' Moiilniarli-c.
cil (Vlianj;!^ ilr li'jjlisc Saiiil-l)fiiis-ili'-la-(',liàlri'.
In ('lirisli nomiiie. Fgo Teobaldus. prior lîeali Marliiii de Campis, (ntusipu-
ecclesie conveiiliis. noliim lieri volumiis tain preseiitibus (piam l'iiluris (piatinus
Tniil l'p iiiii rM iMilri' 1-iiirlii'ls iiiaii(|iii' ilaii>. I!.
C A P. T U L \ 1 n F. ( i E N !•: 1! \ L I ) !■; P \ H I S. J/i T,
«cclt'siam Moiilis Martyruni ciiin suis a|)|)(Miiliciis Liulovico, Dci j;ralia Kraiicoruni
rpgi, et Adelaidi, ejusdem jjralia rcjriuo, cl Liulovico coriiiii lilio. jam in rcjiein
su1)linia(o aimo m, ad hoc sciliccl, doiiavinius et coiicessiinus, ut eaiii saiictiinoiiia-
lijjiis ihidem Dec laimdantilnis doiiareiit et jierpetiio concédèrent. Doiianms etiani
eis ad lioc idem capellani de Sanclo Marivrio, et culturani Morelli, et doniiim
Guerrici camhiatoris, sicuti eani lial)('l)aniiis et teaeljanins. lîex auteni Ijudovicus
ecclesie Beati Martini de Canipisct nohis ecclesiani Beali Dionysii donavit et liahen-
dani perpetno concessit. (Jiiod, nt ratiini <■( firnniiii permanent in sem|)ilernMm .
sci'iplo commendavimus, et, ne possit a posteris inlirmari, si|iilli nostri anctoritate
subterfirmavimus. Actiim ])ubliee in capilnlo Beali Mailini, amio Incarnati Verbi
M°c°xx\"m", rej;naiite Lndovico anno \x"vn"''>. Si!;inim Teoijaldi |)rioris. S. Odonis
snl)prioris. S. Gislemeri lerlii prioris monaclii. S. Pelri a secretis. S. Manasserii
a secretis '-'.
A. Cc]]]!.' (In viii' siiVlo, aux .\ivli. nul., L. 1000, n" 1 (Caiiiilriiro ri,. MdiilMiuiliv). I"l- 1 ''"■
lî. Cdiiir .In vv" si.VI,., aux Aixli. nal., LL. i0o5 (Carluliiirp .!.■ Mnnlinailir j, U>\. -.(i r'.
241
I 133, après Ip -2-2 ani'il. — l'vi-.is.
('.onliriiiMliùn \kw l'ipi-re, alihé de Cliiiiy, ih l'i'c'li;inp;i>, l'ail riiln' li' rui
l'Ile prii'lir (le Saiii(-Martiii-il(:s-(;ijain|js. de I é;;iise de .Meiiliiiarlre coiilre celle de Saiiil-Deiiis-de-la-'iliàliv.
In nomine sancte et iiidividiie Triiiitalis. Dilijjens |)iec(Ml(Miciiim patrum provi-
deiitia et studiosa iiicliilomimis sajjacis ])ro\idenlie eorum sollercia, alnnma jiacis,
amica concordie, presenlinm riitnrorunKpie consuleiis utililali. Iioc institnit, lioc
previdit, hoc inspirante Deo decrevit ut, quotieiis ali(pii(l [)reci[mum ajjilur, vel
Dec servicntihus memoria dijjnum conlertur beneficium, litlerarnm leslimonio et
scriptornm privdejjio roljorelur, (pio memorie tenacius commemh'hir. (liijiis cun-
stitutionis (h)ctriiiam , (hviniins editam , ego l'rater Petrus, abbas (Ibuiiacensis, smIj-
sequens actionem ilhun sahitiferam, intcr [)iissimum rcgem Francorum Lndovicum
et ejns uxorem Adah'idam l'eginam eorumque fdios, ac prioi'em Saiicti Martini de
Cam])is, domnum Teobaldum, etcouventum, soleniiiter peractam, de ecclesia vide-
licet Moiitis Martyruni et de ecclesia Sancti Dionisii de Carcere, approbo et con-
cedo, utque nostris temporibns et liitnris hi'mior habeatur, inviohiliihicr leneatnr,
rata conservctur et indissolubilis, scripto presenti conlirmo. Snnt antem bec (pu;
ego et conventus concessimus : Ecclesia videlicet libéra, eo dumiaxat modo (pu»
''* Il l'aiidrail ftaiiiin .xwi'-, à ineiiis de sM|)|)()ser t\'Mi, anniversaire du sarre de Louis le Jeune ;i
que Terreur porte sur l'an de l'Inrarnalien . ei' (pii l'einis.
placerait celte ])ièce enir-i' li; .'i aonl el le :>."! oiinhre '' Les souscii|>tions uianijuenl dans II.
■>fi(\ CAIITULAIRK GENERAL DE PARIS.
moiiaclii iioslri Icmieraiit, et décima ad eamdein ecclesiani ])erUiieiis, cuui vincisot
terra arahili, ciiiii uiio liospile apud Daroiiciactmi, ceterisque appendiciis que il)i-
dein Deo servieiites possiderant. Addidiiiius preterea ecclesiain de Sancto Martiiio
cuiii viiieis Adeii, et Morelli cultiiram, cnlLuram eciain quani doninus Matheus
pi ior compai'avit a Wai'iierio do Poilu. Actuni Parisiiis apud Sanctum Martiuuiii
<le (jainpis, aiiiio ab lucarnalione Douiiiii m"(;'' \\\" ni", iiidictioiie \iv'''', résidente
iii apostolica sede papa Inuocentio, Ludovico rof^e Francoruin, et duiiiiii Pétri
Ciluiiiaceiisis ahbatis aniio \ii".
\. (;i.|iic ilii \ni' si.tI.', um\ \iiIi. liai., I,. lo.'in, u" i (Cui-hil. il.' Mfiiiliiiarir.-), fol. i v".
i;. (.:ii|ii.' (lu w' Mnir, jii\ \,rh. riul., 1,1.. i(io5 (Cariiil. i!.> Moiilinuiltc), lui. 27 r".
242
Vfis lla.i.
rllic du |iii|ic liiMnccrit II . iiimIiiiiI ri'vê(|iir' lùirriiif i.'l lo chniiilii' de .N(itre-l);iiiic à filli-iliiicr uiip ]ir('i)('ridf
.•iii\ l'il.iiiriiiics de Sninl-Viclor '"'. — -Non diiliiiiiii. . . ■^■
A. (io|H.' (lu \\ii' siérir, à lu lîihl. liai., lus lai. i/iG;;! (Ilisl. S. Virlvns), |i. (|0.
ii. CojiM' du \xu siiVI,.. .'i la l!il>l. liai., lus. lai. i'i6S6, loi. ;i v".
K.lil. : («) DmImiis. //i.^/. ralrs. I'„ns., 1. II. |i. -mS, d'apivs A. - ( /. ) Iîuii(|u.-l , Brr. ,l,'s In.l. dp la Frnnœ . t, \\,
|>. :!-i, d'apivs „. — {,■) \li,;iir, l'nirni.. 1. CLWIX, col. ('.on . ,l-aprè> /..
243
Vi-i-s I I 3;!.
Diiliation par l'(;vè(]ne ÉlienilP, à l'aiiliaye de S,iiiil-\ iclui', de diverses preliendes
dans les éjTJisos Saint-Marcel. Saint-CImid, Saiiit-Gerrnaiii-l'Aiixeirois et Saiiil-\larliM-de-(i|i,ini|ieaiix.
sTi:rii\M, PVRisiRNSis Ki'iscori, m: dono i'iu:i!i;M)\ni m.
lu iinuiine.sancleel individue Tiiiiilali.s. (huniiaui sul) iiiio capile. Ciliristo. luium
corpus ecclesie iiiui spirilu vivificatiii' et re|;ilur, liujus tanic carilas unitalis et uiii-
tas cai'ilalis expostulat ut, dilectioiiis et coiupassioiiis all'eclu, siqx'riora inenibra
lulerioribus coiidesceiidaiil et iidirmiorilMis foclioi'a siibveiiiaiil. Parisieiisis ilafjue
iiialcr eccjcsia, (lue m corpore Cbrisli siipenoi'is loci et piiucipalis iiiciubii ol)liuel
'' Jjisoz crdiKidcciiiia -. nieiil ;i celle t'|io(jue |\iiii- nus 11 -.iyO cl 279).
'■' .lan'é (Hr/fe.ila pdiitif. roui.. ■;>■ imIJI., I. I, M.iis un Miil |ini' suii coiilexle i|u'elle doit être anlé-
p. 907, 11° 8fl()(;) place celle liulle eiilre iili.S el lieiii'e à la pièceipie 1 s dniiiiullS ci-apif s (n" 243)
ll/l."î. sans doute ;i ciiise de den\ nnlres Imlles el tpii sérail, .s'il l'anl s'en lier il d'anciens tdnioi-
pnnr le même olijel . ipii apparlieinieni éll'ecli\e- !',"'i|f''^. de l'an i 1 ."13 (cf. la nn|e 1 de la p. •ili~).
CAUTLLAIlîK (iÉNÉRAL D[' PVRIS. -J'iT
di<;iiitatem, liujus taiii car»' uiiilatis non iiiniK'nior, licati \ icloris ccclesiaiii
spiritalibus (juidein bonis et ii'li;;ionis opiiifnlia per Doi ;;raliaHi liabnndanlem.
sed lamen reJ)iis oxleriui-ibiis et teniporalibus uidi;;enteni, ocnlo [)ietalis iv-
spexit et. sicul bénéficia collala te>tanlui', ejus inopiani de babnndantie sue lai-
;;itate supplevil. E;;o ilaipie Sh'plianns, Dei miseiicordia Parisioriun e[)iscopus.
predecessorum meoruni [)ie recordationis, doinni sciHcel Gualonis et doiuni Gir-
berti, exenipHs inlorinatus et provucatus, qui scilicet suo tcnipore ecclesie Beati
\ictoi'is bbenli aiiiiuo benelicia coiitulerunt, vobn el pbiriniiui dcsideravi (pia-
tinus etiani ex dono nosti'o [)ielata Beati \ ictoris ecclesia ab(juid benelicii obti-
neret, quod non soinni nobis, voriun etiani fratribus et fdiis nustris, videbcet rano-
nicis Parisiensis eccb'sie, Dei rnisericordiani et îjratiaui inijieti'aret. ^overint
igitur iniivei'si quia in Paiisiensi eccb\sia, in (|ua, Deo auclore, Hcet indijjni epi-
scopi olbciiun peiinuis, j)iebeiKlani unani, assensu Bernei'i decani atque Adam
precentoris et totius caj)itub, ecclesie Beati Victoris iinpei'pelunin babendani do-
navimus : in hoc dono nostro ejiisdein Beali Victoris ecclesie non soluni consii-
lentes necessitati, sed etiain providentes dignitati, quatinus in prebenda ista el
pauperes Glnisti inveniant sue aecessitatis subsidiuin, et ipsa Beati Victoiis ec-
clesia ab ecclesia Farisiensi, siciil filia a maire, obtineat canonice dijfnitatis privi-
legium. Adhuc eliam ad pau])eilatem predictoi'um reffulaiiiini sustentandam, huic
dono nostro aliarum pirbendaïuni doiiuni adjnnxinms, el in (piilius ecclesiis ille
prébende sunt inferius detei'iiiinate siguavimus. Donavinius siquideni pcedictis
canonicis Beati Victoris in ecclesia Sancti Marcelli prebendam unani, assensu
Gisleberti decani et tolius ca[tituli; in ecclesia Sancti Clodoaldi prebendam unam.
assensu Hugonis decani el totius capituli; in ecclesia Sancli Gerniani Authisiodo-
rensis prebendam unam, assensu Tlieobaldi decani el tolius capituli; in ecclesia
Sancti Martini de Canqxdlis prrliciidam unam, assensu Mcliolai prepositi et to-
tius capituli. Nec illud lalere xolumus quia, ut j)redicti canoiiici Saiicli Victoris
divinis obsequiis liberius vacare [)ossint, statuimus ut inlia ambitum murorinn
suorum nulla penitus [)ersona contra eos aut sua aliquam violentiam aut poles-
tatem audeat exercere, et si, quod absit, aliqua inlraclura, sive de suis, sive de
alienis,inibi facta l'uerit, ad eos solumniodo exsecutio juslilie |)erlineal. Lt autem
supradicta omnia in perpetuuni firma et illibata permaneant, scriplo comnu'nda-
vinius et sigilli nostri auctoritate lirmavimus'*'.
A. ()ri;;inal scclio, aii\ Arch. luI.. I,. SSK'-, m" 3.
H. Copie dii xiii' siwlc, Jiix Airli. rul. 1,1,. l'i.'jo (Cûilnl. (!.• Saliil-Vi.h.i), loi. -J.'i v".
C. Copie du xvii' siwie, aii\ \i-.l]. iial.. I,. 'mS, n" i.
D. Co|jic (In wii'si.Vk', ,i la liilil. iial.. m. lai. l'iCyg. \>. >,:>■
''' On trouve sur I"oi-ijjinal . :i l;i siiili' ilii U-\[i' ci-dc-sus. rc[U' iinlc ajoiUi'c au \vi' sii"'i-lc : Auiki i i-'io.
: Chronico inx. S. Victoris.
2i8 CM'.TULAini-: GliNEUAL DE l'AIUS.
'2^^
Sfiitfiici' il l'xroiiiiiiuiiication, lancée par révô(jue Éticiiiie conlre les meurtriei-s de Tlioinas.
prieur de Saint-Victor. — » Ex anclorilale Dei . . . ->
A. (:n|iir (lu xvii' nircli', à la Hil)!. liât., ms. lai. l'ifi'ji), p. (J'y.
Ivlil. : («) Dnrlicsiir, //,,s/. Fr.mcm: srrljd. . I. IV, |.. y/iC. — (h) \)n licinlay, llul. «H,nr.v M-m. , I,. Il, |,. i a.,
■l'uiiivs a. - (-•) C.iiiîT.'iiM cl. la l'n)iisli,.|v, Mw-hininn Thmiur , i,norh S. \ ,rl„ns , |,. 7/1. — (,/) Lahlif
','™n7., I. X, r»l. 97/1. — {»■) Dubois 11,^1. nrles. l'„ns., I. II. p. ii.'i. — (./) llanloiiiii, Connl. , I. VI
pail. Il, r„l. mS:J. — (,f) Marti.ii.N l/y<«. r .,//,Yi,.. , I. \l. n,l. ;>.,„. ^ (A) /(,r. ,/ra /m.../, r/e /» Fn;i,c,
I. W. p. :!.■(.■,. ,rapn-s n.
245
.l'IlC' (rÉiii'iiiir, ('ViVinc (II' Paris, à GeolTroy, livèijiii' ili: (lliartrcs, lacniilaiil lo iiiriu'trc de Thomas.
|irii'iii' de Saiiit-Vieliir ''. — rCalaiiiitalis novaî pimdiis. . . 71
.\. Copii'ilii wn' si.VIc, a la lîilil. liai,., mis. lai. i'i(i7i), p. liH.
;.lil. : («) Maiinipir, liniiil. Csinr., I. I, p. ■1... -—(h) (iiiiii ivaii ilr la l'iniislin r , Miirl<innii, Tliiiimf , j)Vi,.yis
S. Vichiris. p. 77. — ((■) Du Itnulav, //«(. imirns. I',u:,\. 11. p. .5.1 ol i-.',. — (d) Lalilir, ùmcit.,i. \.
,,„!. f,7r,. _ (,.) Maliilli.M, .S'. i:,-n,„r,li up., I. I, n,l. i.viii. - ( /) Diiliiiis, llisl. vccU. l'ariH., I. Il, p. .3.3. —
(;;) llirilnuiii, Con,,!.. I. VI. pari. 11, ml. li«'i. — {/.) IW. des hint. ,lr h, Fronce. I. \V. n.l. :î3r.. —
(,) \li;;ii.., raln,lai;,r, I. ClAWU. rnl. .3 1 .^1 , noie i^N, .l'apivs 1:
•2 46
1,1'Hrr iri'^lii'iiiii', i'\rr|ni' de l\iris. au pape iniHii-ciÈl, II, au siip'l du uii'urlre de Tlionias.
prieiii- de Saiiil-V'ielo]-. — --Vir ii'lij|iosus. . . 1
\ l.opi, .lu mu' -^url'. à la liilil. liai., m-, lai. :i7(.-i, lui. 1- r .
n. Cnpir ilii wii' siitIc, à la liilil. uni., iii^. lai. i'i(;7çi, p. -;l\.
K.lil. : („) Du l!oiila>, llisl. inmrrs. l'un,.. I. Il, p. i.!-. — (Al Maliilliiu . .S. /)Vimn-/i -.//., I. I. o,\. 1 .),) .
,.p,.(. ,r„|. — (,) Diiliiils. Ilist. ccclrx. I',ins..\. Il, p. l-.. - { ,/ ) llenirll dr. I„st. dr t., l'inm-r. I. W. p. .33(1.
(«•) Mi(;iir, l>„ln,h,r,r, I. CI.WMI , roi. 3i,,, .•fiisl. 1.^).,, .l'apn- h.
' (>lli' Irllrr l'I ji"- siiivanles onl élé rappoi'li'i's Virinr, ipn li\i' au ■.>o aoùl, la luorl du pi'ieui' de
par li's uns il r,iu ii'M,. pai- les autres à iilîo. Saiul-\ icior. ri sur- une lellre de saint Bernard.
iNous avons ri-ii pirli'ialilr de suivre Maliilliiii. ipn ipii liiiiis appirud (]Ue le ci-iiue fut commis un di-
les allriliui' à laii m.3:; (.S. Dcnundi ../<., I. I, uianrlir. Or h' -mi aoùl 1 1 .'!;! loudiait ellectivemenl
•■ni. i.\). PII s'appuvani >iir le iiiri olojp' de Sain'- uu diuiauclii'.
CARTLLVIRE GENERAL DE PARIS. 249
247
Lettre de saint Bernard au pape Iiiiiorent IL au sujet du meurtre de Thomas,
prieur de Saint-Victor. — - Fera pessima. . . i
A. Cujji.; (lu su' siècle, à la KM. nat.. lll^. lut. ih(>r>>i. fol. ifi'i v".
B. (>)pie du ïïir siècle, à la Bibl. iial., iii^. lai. i''*''-<j. p. 7'i.
Édil. : (n) Du Boulay, Hist. univers. Pans., I. II. ji. 12.3. — (h) Malnllou, .S. Bmmrd, njma , I. 1, roi. i^H .
episl. i58. — (c) Dubois, Hist. eccles. Pans., t. II, p. .35. — (d) ^Maliillnn. Annal. HenerL. t. VI, p. 237. —
(e) Migne, Palrohgie, I. CLXXXII, col. 3i5, npisl. i58, d'après b.
248
113.3.
Lettre de Pierre, aldjé de Ciunv, au pape Innocent IL au sujet de l'assassinat deTlioma>.
prieur de Saint- Victor. — f- Execrabiie facinus. . . -
.\. Copio du \vu* siècle, à la Bibl. nat.. nis. lai. \'jf>-tj, p. 7S.
F.dil. : (o) Pétri Clnniac. ahhat. episl. , I. I, 11' 17. — (6) Mamor. Uihliollieca Chinitu., col. 1)37. — (c) Dulu
llisl. eccU-s. Parts., I. 11, d'après n.
249
1133.
Lettres d Hugues, evèque de Grenolile. aux évéques réunis en synode à Jouarre. au sujet du meurtre
de Thomas, prieur de Saint-Victor. — - Quod lioiniiies sumus. . . -n
k. Copie du \\\\' siècle, à la Bdil. ual. , nis. lai. i-'i(>7Ç), p. 71.
Édil. : («) Picard, ,S'. Bernardi opéra, in iiol. ad cpist. i.jS. — (//) Manrique, Annal. Cisliir.. 1. I. p. 212
d'après a. — (c) Gourrcau. Martyrium Thnmtr , j.rians ,S. \ icti/rii , p. 83. — (d) Du Boulay, llisl. univ. Pans.
t. II, p. 135. — (e) Lalibe, Concil., 1. X, col. 975. — {J) Mabillon, S. Demardi opéra, I. I, lol. lix. -
(g-) Hardouin, Concil. , l. VI, part. Il, col. 118O. — (/i) Marlène, Thés, anecdot., i. I, col. 38i, ex ne
Elnononsi. — (1) Bec. des hisl. de la Fr. , I. XV, p. 337.
250
1133.
Lettre du pape Innocent II aux évêcjues réunis au synode de Jouarre. portant conlirmation de l'interdit
prononcé par eux à l'occasion du meurtre de Thomas, prieur de Saint-Victor. — ^ Graviora delicta . . .
.\. Copie du xvii' siècle, à la Bibl. liai., 111s. la(. ) '1(179, p. 72.
Édit. : (a) Du Boulay, Ilisi. anir. Par., I. II, p. i-aC. — (h) Labbe, Omcd., I. X, col. 977. — (c) Mabillo
S. Remardi opéra , I. I, cid. li\. — {d) Uec. des hut. de la Fr. , I. XV, p. 382, d'après a.
Carlul. — 1. 32
250 (;\RTUL\IliE GÊNER \L DE PARIS.
251
1 lo3, iG novoinbro. — I'ise'''.
Lrlti'p fin papp Innocent II aux aiTlievôqucs do Reims el de Sens et à leurs suffrafjanis, les iilânianl de
n'avoir pas |)lus tôt excommunié les meurtriers de Thomas, prieur de Saint-Victor. — r-Horrenda
codes. . . ri
K.lil. : (n) D'Acliriy, S>in7,'.'. (.■.!. in-Zi"), I. V, |j. 5O7; (r.l. iii-f.il.), I. III, p. /|<,:!. ^ (//) Du Boiil.iy. Hist.
uu,m-s. Par.. I. Il, |,. i-C, ,ru|Hv. „. — (,) /,Vr. ,l,s Aivl. ,/,■ /,/ Frame, I. W, |,. :!.Si, ,rj|,rvs „. —
(</) \li;;ri.., I>„lrolog„' , I. CLWIX, |.. i()i.
252
Il3;î-Ilà0. — F'aius «.
Vcnle |)ar (îilduin, alilji' il' Sainl-Victor, à Albert d'Étanipes, chanome de Notre-Dame,
de vijjnes situées à Savies.
SA!\<;TI VICTOIUS DK VIMîIS Al'LU) SWIAS.
Ejfi* Gilduiims, Dci ;;raliii iihhas rcclesir Saiicli \irloii.s, iioliiiii (ieri volo ([iiod
Hei'luiiius iiopos uKHis, <|iinii(lo, seculnm dcserciis, societaleni iiostram ad Deuin
convei'.siis iiilravil, viiioas (|iiasdaiii, ([uas in colle Saviaruin sitas liabebat, çcclesiç
iiosttv doiiavil. Has ilaqnc viiicas ono Gilduinus el cclei'i Iralres iiostri Alberto
Slaiipcnsi, caiioiiico lîeale Marii;, |)ro xx'' libris Parisieiisi.s nioiiete coiiiniuni as-
seiisii vciididiimts, ijisuinqiic Mbei'Iiiiii in capiUilo noslco de ei[s]dem vineis
ac condilioiic i'(Mnve.stiv[iJmiis (|ii()d,si m posleiniii cahimimia ali(|na l'orle eniei-
Ijeret, ccclesia nostra vineas illas eidein Allierlo, pi-oul justitia exigerel, jjaran-
dii'et. Haiic aulcin iiostrani veiidicinncni , ad iiiajoreni confirniatioiiem et ad poste-
l'oiiiin rccoi'dalioiicni. lillcii.s aniiolaïc (■m'avinitis. ipsasqiio litlei'as sigilli nosli'i
aiicloi'ilalc lii'inavinius. f Sijriiiiin (îildiiiiii alibalis. Sijjinini Odoiii.-^ prioi'is. Sijjiiurn
(jarnci'i siib|)i-i()i'is. Sijjnnm iiiaî;isli-i HMjjDiiis. Siijntini Adclaidi caniciarii.
Sii'Mutii liolbci'li. Sij;niiin liciiirri. ISicapdi, Gaiilcii. diacoiioi'iiin. Sijfiiiim Adam ,
riilconis, Alvcicdi. .siibdiacoiioiMini. liée suiil iiomina eloricoi'iini qui huic inves-
lilMi(! prtïseiiies airnei'iiiil : (jal((>i'ii.s, llcrliiinn.s, Gosienus, canonici; Garncfus,
Aiiselbis. Ansc.lierns, vicaiii.
A. ()n;;iMal. .iv.r li'MCi's ilo stvjii, uii\ Airli. n;il., I,. ((1)7. u" '-ii (iinc. L. i '177)
'■ .lallé (lli'jjesla jmiilif. mm., :<." éilil., p. Hlii, est antérieur à 1 1 '10, date do la mort du ameux
11' -yli.'ili ) l'ail reniai-(|uor (pio collo pièce est datée lliiy^uos do Sainl-V icior, que nous croyons devoir
lin \vi dos caloiidos do (liroud)ro, ol non du •.! 1 dé'- recoimaiiro ici sous le nom do rr inaijisler llugoi.
comhro, coiiuiio l'onl admis la plupart dos l'dilotu's. IJiHn r Mbortus Slampensis- est sans doute le
C.o (locumont est posié'rioui- ,'i ii.'i.'i. (■|io(pio mémo ipn li{>uro en ii->7 dari< un acte du (lar-
cin |o prioiu- l'jidos siicccMla au |inciir Tiuliiiud. Il liilain' do Nniro-Damo i (liii'-i-ard . I. I. p. i>S).
CARTULAIIIE GÉNÉRAL DE PARIS. 251
253
1 13'i, .'i aoi'pl-35 octobre. — Paris.
Cession du prieure' de Saiiit-Éloi à l'ablKiye de Saint-.\Iaur-des-Fo»rs par hltienne. ésèijue de Paris.
DE MONACHIS SANCTl ELlGll PARISIENSIS ET DE HIIS QUE DEBENT CVPITLLO [VVIilSIENSl.
Exeuipla patriiin nos admoiieat et racio nobis consulit ordiiioin et imuiditiam
domus Doniiui sic ainaie ut ea que sanctorum auctorilatibus non concordant
rigore judiciali studeanuis corriijere, et ea que justicia et lionestas commeudant
paterno afl'ectu preo|)tenius in suo statu et ordiue conservare, ut et niale viventes
ab enormitatibiis suis judicii timoré reprimamus, et bene et boaeste viventes ad
nieliorem vite viani paterno amore accendamus. et saluti noslre et sue ita provi-
deanuis. Ego ijjitur Strpbauiis. Dei gratia Parisiensis episco[)u.s, notuni fieri voio
cunctis tldebbus, tani posteris quam preseutibus, uionasteriuin Saucti EHgii Pari-
siensis ordini saactimoniaHuni fuisse antiquitus deputatuin; verum pro nimia
illius sexus IVagilitate, qui, voto castitatis rupto el proposito reHgionis abjecto,
ad intolerandam tur[)itudinis prolapsus erat miseriani, ita ut temphun Dei eli'e-
cisset fornicationis speluiicaiu, veiierabilis et boue mcmorii; predecessor noster
GaJo, Parisiensis episcopus, tantam pestem non ferens, iniaines el iucorrigibiles
persouas, pro lurpitudine vite, a predicto eliminavit et jjiorsus alienavit monas-
terio. Volens eliani sanctuni locum aitiori religionis ordine decorare, predictum
Sancti Eligiimonasteriuin cuni omnibus ad illud pertinentibus, ecclesie Beati Pétri
Fossatensis jure pei'petuo babenduni, minus taraen canonice quara deceret, dona-
vit et concessit. Ouod siquidem donum, quia inordinate nec ita ut oporteret
secundum Deum actum est, abbas ecciesie Fossatensis, Teobaldus. vir quidem
discretus et bonestus, sue et subditorum famé consuleus et sabiti. predictum
Beati Eligii nionasterium nobis in manu nostra reddidit et dimisit, et se et monacos
Fossatenses predictum nionasterium nec secundum Deum ade[)tos esse nec bene
possedisse cognovit. Cum vero idem nionasterium in manu nostra diu tenuissemus,
tandem raisericordia, que omnino humilitatis arnica est . ocidis nostris se olïerens,
visa est nobis exigere ut quod predictus abbas nobis dimiserat, timoré Dei el
humilitate compulsus, *,^cciesie Fossatensi niisericorditer donaremus. Dignum enim
non erat ut ex hoc, quod gratia liumilitatis fecisse videbatur, aliquodei dampiium
aut incommodum sequeretur, iinmo quod amor humilitatis videbatur. ut ita di-
camus, abstuhsse, misericordia, quia iliius arnica est, debebat lestituere. Amore
itaque misericordie inciinati, et peticione domni pape Innocentii, et prece domni
Ludovici, illustris el gloriosi Francorum régis, inllexi. et religiosorum virorum
consibo inducti, assensu etiani Berneri decani et capituli nostri, predictum Sancti
Eligii monasterium cum omnibus ad illud pertinentibus, Ascelino abbati et ec-
252 CAirriîLAIME CE NÉ H AL DE l'AlilS.
clesii; Heati Pétri Fossatciisis ])er|)('hio liaheiHluiii , saho (jnidciii In oniiiiliiis juii'
nostro cl- siiceessoruii) iiosliniuiii , cl salvis in oniniljns cl per oniiiia consnclmli-
niliiis çccicsiç Parisicnsis, doiianiiis et cnncediiiiMs, ila sciiicelut abbas Fossalcnsis
[)rcsciij)liini nionaslciiinn lanijtiani ('(îlbun siiani possidcat, cl iit moiiacos ibi Dco
mibtanics |)leiiani cl |)crrcclain abbalis polcstalcin cxerccat, dnni i])se cl suc-
cessores su! abbates et nionacbi Fossatoascs in iioslia cl snccessorum noslrorum
episcoporum Parisicnsiiiin suljjeclione perniansci'inl, cl Parisiciisi çccicsiç cl
nobis jus, ot bonnrcm nostiiini, cl cuiisncluibncs noslras in oninibiis conserva-
vci'inl <'l rcddiderinl. Instiliiluin tanicii est ul \ii""' ad niiniis nionacbi, cum suo
piicirc, ad scrviencbun Dco ilb'c apponanlui, qui juxla rcjrulam sancli Benedicli
ad ortbncni leiuMidum suiliccre vidcanlni'. SciiMi(bini vci'o esl quia illani eandcni
[lolcslalcni cpiani pi'cdccessnres noslii in nionasUM'iiini Sancli YAh^n et in abba-
tissani, (piç ibi antiquilusbicral , babuciunl, nus inabbatcni Fossatensem exiutegro
liabcnius et in j)ci'pcliiiini idinciuiis, (juanluni scibc('l ad cenobium Sancti EHgii
cl ad l'es iUius inonaslciii pcrlincic. videtui'. Sed , ni lolius allcrcalionis niolestia
in [)oslciuni c\(du(hilur, qnid potcstalis cpisco|)us, (piid juris aul consuclu<bnis
canoinci Sanctç Marie, lam in abbalissain (piani ni nionastcrium illud prius pos-
sc(b_'rint et modo jiossidcaiil, evidenlci' l'I apeilc (bsiinxinius. Scieuduin ijjilur est
(|uia, (juoticns Parisiensis c[)iscopus al)balissain ad jnsliciaui vucavit, illa procui
(bibio onniem exseculura jiisliciani, anle cpisc()|)uni se prescntavil. Si aulem
servus, vel anciMa, vcl bos])es ilbus nionasterii contra personani cpiscopi aut
«•onli'a piopnas rcs ilbns aliqiiid forilccisscl , abljalissa, au(blo priiis cpiscopi
niandalo, illos in prescnliain cpiscopi ad jusliciani l'aciendain ad(hixisset, et post
justiciain cpiscopi, aljiiatissa suos dislrictus accepissel, si voiuisscl. (Juod si ab-
batissa scrvos vel ancilhis nionasleiii bbcriatc (bjiiare, <iul terrain abenarc, aul
inanuliiinani lacère voliiissel, ludlani polcslalein, nulbnu id i'acieudi liccntiani
liabuisscl, abstpic asscnsu cpiscopi cl absque caria, sij;illo cjus et caucclbuii lir-
iiiala. liane ci'jjo polcslalein in abbalissain cl in indiiasieriiiin Sancli Klijjii [irc-
decessorcs noslri babuissc iioscunlur, et nos (|uo(|ue in abltateui Fossatcuseni
cand(!ni nobis rcliiieniiis polcslalein, nicliil noslri juris reliiiquentes vel relaxantes.
(laiioiiH'is v(>ro Bcalç Marie predictiiin nionaslcnuni snijjidis aiiins duos paslus
i'\ debito pcrsolvil, unuiii in reslivilate sancli Pauli, all(!rum in lest.o sancti Fligii,
ila (piod ulcnpie paslus in rcicclorio canonicoruni l'ccipilur. Consuetudo cliain
<'sl ut prelali cenobn cDiivcnliis iina ciiin caiKUiicis l)calc Mariç proccssioncs
laciaiil ni diebiis liojjalionuin , ci in die Ascensionis, cl in bnicribiis canonicoruni.
Alias cliani proc(>ssiones, aul pro acris scrcnilalc, aul pro aliqua lenipcslalc
sive neccssilalc, si camniici lacère disposiicrinl, ncccssc est predictuui con-
venlurn caiidiiicoruni inslilula serpii, cosqiie, si uiandavtMinl, in bis processio-
nibus connlari. Pielerca, quoti(!ns uialer çcclesia a divino oliicio cessaverit, ceiio-
biiiin Saiii'li l']|i|;ii c\ iicccssilalc ccssdiil. Snb liac igilur disliiictione ceiiob
iiiin
CARTCLAIRE GK\KU\L DE PAI'.IS. 253
Saiicti Elijjii ecclesio Fossateii:>i iii rrllain possidoiidiim coiiccdiimis. co scilicel
teiiore ul, <{uotieiiS Fossateiisis abbas dcbitaiii |iiol'essi(jii('iii in l'arisimsi rcclesia
lecerit, prt'soiite episcopo, i'ateatur cenobiuin Saucti Elijjii ex iloiio episcopi et
benelicio Parisiensis çcclesiç' se habere. \ olunuis etiaiii detfriiiinare quia boiniues
piMMlicli fcnobii in oxerciluni re^;is, iiicoasulto episco[)o, non dcdjcut ire; scd abbas
aiil prior, ex precepto e[)iscopi, illos debeut in exercitum niitlere. Diftiniluiii est
etiam ut in l'esto sancti Ebfjii canonici Sancle Marie dextruni cboruni, nionachi
sinistiMim l(Mieant. ila nt cuni canunioo qui clioruni tenueiit aul piior aul canlur
niunarlioruni churuui teneat, nec aba persnna ad illud adiuillalui'. Missani veru
aut abbas aul prior cantabit; quod si utenjue aberit, abquis ex clore» iiostio illani
celebrabit. Sciendum vero est (piia die illo predictus pastus ledditur ex vi porcis
vivis et sane carnis, exduobus modiis vini et diniidio, ad nieiisnraui nostri < laustri,
et ex tribus sextariis frumcnti bene vanati. Paslns veiu (pii recbHliir in l'esto
sancti Pauli de oclo constat arietibus et duo]>us modiis vini et diniidio :-extario,
et ex duobus sextariis et diniidio frunienti beue vanati. et e\ \i nuuiinis et obolo.
Ut autem lioc ratuni et inconcussum permaneat, presentem cartani tieri precf-
pimus et sijjillo uoslro signavinms, et maiiibus canonicornni noslrornui firinandani
tradidiiaus. f Signum Stephani episcopi. S. Beriuni decani. S. Ade [irecentoiis.
S. Stepbaniarcbidiaconi. S. Teobaldi arcliidiaconi. S. Gilleberti presbvteri. S. Teo-
derici presb^teri. S. Fulconis presbyteri. S. Ivonis diaconi. S. Guidonis diaconi.
S. Gualterii diaconi. S. Pétri snbdiaconi. S. Anselnii sulidiaconi. S. Andrée sub-
(liaconi. S. Manasse pueri. S. Osnuindi pueri. S. Heiuici [)neii.
Aclum publiée ia capitule Sancte Marie, ainio Incarnati Verbi M"c"xxx"nn',
régnante Ludovico rege anno xx°vh°, Ludovico juniore in refjeni subliniatoanno ui",
anno episcopalus Stepliani xi". Data per manuin Algrini cancellarii.
A. Copie (lu \ii' siècle, aux Aroli. nnl., LL. 177 {Livre nmr dp N'oinj-buriie) , p. ■■.'3g.
254
I \M, S aoùt-^Tj octûlire — Paris.
Pri\ilè<jo acrordé p;ii' l^oiiis VI :iii\ Ijonrg'eois de Paris de faire saisir les Ijiens de leurs iléliiii'urs.
In noniine sancte et individue Trinitatis, amen. Ego Ludovicus, Dei <;ralia Fiaii-
coruni rex. Notum lieri volunmstam [l'uturis] quam presenidjus ([u<id hurgensibiis
nostris Parisiensibus universis precipiinus et concedimus, sidebitores sui quiluis sua
ci'ediderint débita sua, que si negata fuerint légitime probari poterint, lerniinissibi
a burgensibus datis, non solverint, Inirgenses de rébus debitoriim aut liominiim
suorum ([ui de justicia nostra sint, uliicumque et quocunique modo polerunt,
tantum capiant unde pecuniam sibi debitam intègre et plenarie habeant, et inde
sibi invicem adjutores existant. El, si ali(|uando de rébus (juorundibct cepcrint r|
•Ih'i CAHILLAIKE GÉNliUAL DE l'AUIS.
illi 8(; ali([iiiil cis dchere non cojrnoverinl, si légitime inde convinci a liiirjjcnsihns
nun |»()lciinl, Ihiiimmisos nnllniii erjja nos l'urislacluni iMCurrent. sed e\|)ensani el
danipninn (jiie illi pro[)ler lioc lacienl el liabebunt, illis cuni le};e qua vivuiil
rcddenl el eniendabnnt. Volunins etiain et |)recipiiniis ni [)reposilus noster Pari-
siiis el onines lainuli noslri Paiisienses, luUiri el jiresentes, ad hoc sinl in |)ei'|)e-
lunni hiii'niMisiuni adjulures.
(hiod, ne valeal oblivione deleri, scriplo coannendari precipinins, el. ne possil
a poslei'is inlirniari. siijilii noslri acloritate el noniinis noslri karaclere sublerfir-
inaviniiis. Actiun l'arisius pnljlice, annn bicarnali \eibi M"c"\xx°nn", re<jni \\\n,
aniinenle Liidovieo tiiio nosli'o in l'cfjeni sublinialo anno m". Aslanlibus in palatin
noslro i|uoi'iun noniina sublilulala sunl et sijjna : Si<;num lladulli dajjileri, \ii'o-
niandonim coniilis. S. Hiij;(>nis constabnlarii. S. Hugonis cliamerarii.
Daliini pei' nianiun («(«//«/nv//////(r ) Stephani cancellarii.
A. Orijfiiial, avec traces di' sri'.'Hi pcndanl . au\ Aiili. nal., K. ()'i><, n" i.
15. VifliiiiLis (le février i3i(). aux Arcli. nal., K. n'iS n" i Ins.
C. Vi.liiiius lie i3'i:. du Mdiiiiiis .Ih i.'iili. aii\ \r.li. iiiil., K. (fn,, ii" i
1). Ccpie du Vid;i)iu> de i;'.'i:). aux Arcli. iial., .1,1. 7.'), 11° '<--.
K. \idimns de i/i.'iS, au\ Arcli. nal.. k. (|.")ii, 11" ■•n).
255
1 l?)'i. 3 aoùl--'.') (iftobre. — 1'ai;i>.
Ciiiiliniialiiiii par Loiii-i VI des liien,^ île l'alihiiyo de Moiiliiinrlre.
In iKiniine saiicte et individue Trinitalis, amen. Ego Liulo viens, Dei inisericordia
m l'egem Francornni subliinaliis. NoUiin lier! volumiis ciinclis fidelibus, tam lii-
liiris (juain presentibus, quod, pro reinedio anime nostre et predecessorum nos-
li'oinin, el pièce et consilio karissime nxoris noslre Adelaidis regine, ecclesiani
t'I abbatiam in monte qui Mons Martirumappellatur, acloie Deo. conslrnximus. (lui
videlicel ecclesie et saiictimonialibus ibidem Donnno i'amulantibus hec (lue sub-
sci'ipta sunt, imperpetuum habemla et [lossidcnda. de icbus el possessioiiibus nos-
iris, annuente Ludovico filio noslro jam in regem sublinialo , donamus el coiicedinnis :
villain aille Sanctum Ciodoaiidum silam, que vocatiir Mansiouillum, cnni omniixis
appendiciis suis, vineis, el pratis, el uemore, ad suos et lioininiim suoruin usus;
molendiniini apud (lli|)ia('iiiii. nmi concliisione aipie et inobtura lociiis ville; in
civitate l^nisiiis, riiiiniin (piein ibi proprium liabcbamiis ciini (tiiiiiibns consiie-
tndinilms: in silva ([uo(pie iiostra (pie Vulceiiia vocatui', cotidie veiculam unaiii
mortuoriiin iigiiorum eis coucessiiiius; domum pret(!i'ea (luerrici, el slalioiies, et
l'eneslras ibi constriictas. et ejiisdem terre vicariam predictis saiictimonialibus.
liberam [irorsus al) omni consueludine el quielam, perpetuo lial)enda[ni] dediinus.
Omnibus si(|uidcm iiiiiotcscere volumus quod Guillelmo Silvanecleusi, cujus erat
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 255
illiiis terre vicarin, pro eadeni vicai'ia statiiin iiiler veteres status cariiiricuiii, et
fenestras diias, ex alia pai'te vie Parisius, in coiiiiniilatiuiiem ilonaviiiius. Eisdem
insuper saiictininiiialibus dediimis liospites in loro nostro Parisius, prorsus liLerus
ab oniiii exactione et qiiietos; et terrain quani enii a Teoberto lilio Geinardi, ipie
vocatur Piincta, lilieram et(|uietam; et piscaluiam (jiiam l'arisiiis in Secana liabe-
banuis; et terrain in iiisula de Berciliiis ai) oiiiiii coiisuetudiiie iiberain; apiid
Chelain. arpentos pratorum decem; iii pajjo Silvanectensi, apiid Braium, doiiuuii
iinani et viiieas ([uas ibi liabe])anius, et terrain uni carruce sullicientem, ab oinui
exactione et consuetudine liberani,ita rpiod de carnica illa aut de aliis, si pbires,
Deo dante, caiTuscas ibi liabuerint, iiuUain cain])ipartein, nullam consuetudiiieni
uinquani Iribuant. Dedinius etiam ilbs in pago Stanipeiisi villain rpu; Toiroliiim
dicitur, cuin omnibus appendiciis; in pago Milledunensi, neinus, et navein per Se-
canam ad ligna adducenda, ab omni exactione et consuetudine prorsus bberain
et quietani, liospitem quoque iinuin al) onnii exactione, equitatu et tallia liliciinn,
ut annonain earum a Miieduno usque Parisius per Secanani adducat, eo scilicef
pacto ut, si eis bene non servierit, inortuusve l'uerit, alins ad lioc opus idoneus
eis restituatur; in pago Gastinensi, inansionillos ties en ni teri'a et niolendino et
ceteris omnibus eorum appendiciis, quicquid eliain adipisci de leodo nostro pole-
runt, imperpetuum concedinuis; et Stam[)is, lïirnum unum quein ibi propriuin
babebamus, cuin omnibus consuetudinibus; apud Pralellum Holdeuni. \ill;ini
([uani ibi edificaviinus, prorsus Iiberain cuin omnibus a|)|)endiciis. Siib silemio
autempreterire non volumus quod pro doino Guerrici, (juain monacbi Beati Mar-
tini de Cam[)is in manu sua liabebant, et [)io ecclesia Mentis Martirnm (piain ibi
possidebant, nos eisdem monacbis ecclesiam Beati Dyonisii de Carcere, quain in
manu nostra propriam babebamus, cum omnibus appendiciis in commutationem
donavimus. Quod,ne valeat oblivionedeleri, scrijilo comnienda\iinus, et, ne possil a
posteris infirmari, sigilli nosiri actoritate et noininis nostri karactere'"' subterfirma-
vimus. Actum Parisius in palocio nostro publiée, anno Incarnati Verbi M"c"x\x"ini'.
regni nostri x\" vu", concedonle Ludovico lilio nostro, jani in legem snblimato
anno m", astantibus in palacio nostro quorum noinina subtitulata sunt et signa :
Signum Badulli, Viromandorum comitis et dapil'eri nostri. Signum Guillelmi buti
cularii. S. Hugonis constabularii. S. Hugonis cliamerarii.
Data per manuin Stepliani (inuiidjjramiiic) cancellarii.
A. Oipie (lu xiii' siérli', ;iii\ Anli. uiil., !.. lo.'io, il' a'.
li. Vidimus (le i-i^o :iii\ Anii. ikiI.. S. iii.'i, n" .5.
C Vidiiiiiis (le ia()'i, :iii\ Aicli. n.il.. 1,. ici.3i). 11° 't'.
U. t'.n^l\.- (Iii xiu' si(klc, .iiix Airli. liai., 1,. ici.'ii , n" 1 ((/irliilain- il.' M.iiiliiiail:.' )■ l'-il- 1 i •
E. (.(ipiesdu w' siecli.', ans Ar.li. uni., LL. idû.") (Carliilaire di; Moiiliii..iliv), f„|. 3 '1 cl -.").
■' I>0 tcxlc porte "kiU'ilill.Ji.
'2ïii] CAHTULAIliE GE\EIi\L DK PMtlS.
256
1 134, ,-i|iivs Ir 3 aoiil.
Ciiiiliiiiinlioii [lar \muU \\ du iloii île trois |in?|jpn(li>s liiil |i,'ir ri-vwjiie fie l'aiis îi l'abbaye lio Suiiil-Vicl(
A. ()ri{;inal, avec sceau pendant, aii\ Anh. nal., K. ■■a, n' 8.
B. Copie collationiii'e tin xviii' siècle, .iiix Aitli. nal.. K. iKi , ii" /i^.
Kilil : (") Taiilif. Curions di's rois, p. 2-!f), ii° 'i 1 ■! , d'apri'^ A.
257
nS'i, :ipivs lo 3 ai.iil. — Pahis.
fiftssinn laito par Louis VI au cliapidv ilo Nolro-Dami' fl(> Paris des (erres d'Etieuuc de (îariaude.
uioyeutiaiil di\-luiil deuiers de cens.
l'RlVILEGlUI TlilllIK STKl'HAM (iAIlLANDENSls'''.
Jii iioiiiiiio Doniiiii (-', ego Ludovicus, Dci <;ratia Fraiicorum rex. Notiiin lieri
volinmis lam tuluiis quam et iiislaiilihus ([iiud leriaiii Stepliaiii (jariaiideiisis'^'.
in tjua viiiee ejus liahehantur, ([iiando eas extiipari leciiiuLs, cum vicaria el omni
jiisticia el oiiiiiibus coiisueludiiiibus ejusdem leri'e ad ikis pertiiicntibus, exceptis
deceni et oclo deiiariis de ccnsu, Beale Marie et diiohiis caiionicis in domo pre-
difli Stcpliaiii coiistitutis ita perpetiio jure liabeiidam coiicediiiius, (piod iii ea
iiicliil omniiio iiol)is aiit lieredibiis iiostiis, excepto j)i'edicti) ceiisu. reliiieimis.
(jiiod, ne vab'al obHvione deleri, scripto conimendari preci])inuis, el, ne possit a
posteris infirniari, sifjilH nostri auctoiitati; el uonnnis nostri caractère siibteiTir-
niaviiniis. Aciiini l*arisiiis pnbbce, anno Incaiiiali Verbi m"c"\\\"mii", rconi vero
nostri \\"vn". ;\stantil)iis in paiatio nostro (pioniin noniina subtitidala smit etsiffna :
SioMuni l'ia(bdpbi, Viroinandoruni conntis. Si<;nuMi GuiHehni buticularii. Sigiium
lliigoiiis constabidarii. Signum lliijjonis caniei'aiii (^itiiuiiii'rininiic).
Data per nianuin Stepbani cancelhirii.
A. l!npii' ilii xii' sii'cli', aux Aiili. iial., LL. 177 {Livre nmr ilo Xotre-Daiiio), p. iio<).
li. Copie (lu xni" siècle, aux Arcli. nal, , LL. 177 {Livre noir de Nolre-Dann'), p. 3(>(i.
(;. C;opii' du xm'' siècle, aux Anii. nal., LL. 175 {Grand Pmioral de Noire-Dame), p. .")83.
1). Copie .lu un' siècle, mux \it1i. ual.. LL. I7(; {l'elil l'nslor.d de Xoliv D.iine). p. 87.
'' Vai: ':|)e li'ira .lidiaïuiis (iarlendeusisi ( B). place Maubert. là ou plus lard fut ouverte la rue
"' L'invocalioM inantpie dans A. Tialaiide. (Voir .laillol , Rechercher critiques, t. IV,
■'' Celle terre se Irouvail aux environs de la <piai'l. Saiiil-lienoit . p. (15 et ()G.)
CARTULVIRE GENERAL DE PARIS. 257
258
1135, :iOjinllfl. — l'isE.
Cdiillrmalion jiar le pape liiiioccnt II drs Limis et pi'i\ilè!n'S de Saiiit-Martiii-iles-Cliamiis ■' .
Innoeencius, episcoj)us, serviis servonim Dei , (tileclo in Clii'i>lo lilin Te(il)alilo. priori mn-
nasterii Sancli Martini de (ianipis, ejus(|ue successoiil)us re;;ulariter Milislitiiendis in perpeUuini.
Quotious illud a nobis pelitur (|iiod rationi et honestali eonvenire co];noseitur, animo nos deret
libenti conredere, et pelenciuni desideriis congruiim inipertiri sLdlrajjiuni. Eapropter, dilectc
in Domino fili, Teobaiide prior, tuis peticionibus annuentes, Ceati Martini monasterium, oui,
auclore Deo, ex venerabilis fralris uostri Pétri abbatis Chiniacensis institurione présides, pre-
sentis decreti aurtoritate muniimis, staluenlcs ut, (|uoiiiadniodiini eetera Gluniaeensis cenobii
inembra, semper sub apostoh'ce sedis tiilela permaueat. ciinela eeiani ([ue in presenli xiii' in-
diclione eidem loco pertinere (|uieta vobis seniper et inti';]ia p<'iiiianiMe sinelinius. vi(bdicet:
in page Parisiensi, deeiniain ejusib-ni prel'ali nionasterii Sanili Mailiiii, l't allare et decimam
de Callevio-, in suburbio Parisiace iirljis, ecebîsiam Sancli Jarolii eiuii paroi liia; juope monas-
terium Sancti Martini, capeilam Sancti Niciiolai; inl'ra nrlieni, in vini (|ui diiiliir Judeorum,
iïirnum quendam ; et sul)tus Magnum Ponti'in, duo molendina; et superius. teicium ; in Mil-
brai, (juartuni: in monte Savias et Monte Martvrum, torcuiaria et viiieas; in Parisiensi
civitale, ecclesiam que dicilur Saneli Dynni~ii de (larrere. ciim omnilnis que eiei'iei ante pos-
sède rant
Data Pisis, [ler manuiii Aiinerici, sancle Romane errlesie diaconi enrdinalis et caneellarii,
xni kalcndas augusli, indirlione xiir', Inearnationis Dominico anno m" €"xxx" vi° -', pontifi-
catiis vero douiui luuocenlii pape il anno m".
A. Original, avec traces de sc^aii, aux Arrlj. nal., L. a-.»!', n" i i.
B. Copie du xni' siècle, aux Anli. nal.. LL. i;i.ji (Carlul. A de .Saint-Mailin-dcs-CljanipM. fui. .') v°.
C. Co])ie du \?° siècle, aux Arcli. nal.. LL. i3.')i> ( Carlul. B de Saint-Marlin-des-Cliamps), fol. h v".
1). Copie du xïi" siècle, nn\ AmIj. nal.. LL. i :i.VÎ (Carlul. C d.' .Sainl-Mailin-des-Clian)ps), fol. 5 r".
E. Copie du x\n° siècle, aux Arcli. nal., LL. i.'i.Vi i Cailul. D de .Sainl-Marlin-dcs Clianip- 1, fol. .30 r".
Édil. : (o) Marrier, Monast. refr. S. Mnrtini ilr C»«,/<)',s /.;*'.. p. i(h| (exliail;.
259
I 1.35, ;i août- a 'i oclobre. — Pir.i>.
Échange de serfs entre l'abbave de Saiiile-Gcneviève et le cliapiire de .Xdlre-Daine.
C0M5IITAT10 MILESENDIS PRO ANSKLLO.
Ecclcsiasliee carilalis ^ulliçiliuliiii cl j)ro\ideiilie iiicuiiiliii iit iiiilla rcclesi
'■' Innocent II confirma une seconde l'ois et '"■ L'indictioii xui et la (»' aiuiée du pontifical
dans les mêmes termes les biens et privilèges de d'Innocent II concordent avec 1 année ii35, mai»
Saint-Marlin-des-Ghamps, le 23 mars i 1^3. (\oir l'an de l'Incarnation est ici calcule dainvs le stjle
ci-après notre n° ayS.) pisan.
Carlul. — I. Z'6
-'5S CARTLI.Aini': GÉiNÉHAL DE PA|{[S.
aherius eccli'sic possessioiicin iiiuiiliiialt' ()ccu[tare [H'esuiiiaL, sed eain, ex coiiseiisu
corum ad quos peiiiiiore cojjiiosciliir, caiioiiice el juste recipiat. Si quaudo autein
iiiler ecclesias |)oss('s.si(»iitiiii coiiuiuitalioiiein Heri nécessitas aiit l)eiiiv()leiitia cari-
tatis exposcit, (■oiiiiiiiilaiidoi'iini rqualllas sic iii iili'aiii(|iie pailcm perpeiulatiir,
lit in vinculo pacis imitas liatcina ex inlejp'o conservclui'. Eapropter, e{![0 Ste-
piianns, ecclesiç aposlolninni Pclii et l'auli cl Béate Genovefe Dei gi'atia decanus,
cl liiliis ejnsdein loci IVati'iini conventns, Alilesendini, Hernardi filiain, çcclesiy
nosti-e ancillam, ciini omnibus liliis el liliahus suis, ecclesiç Beale Marie Parisiensis.
jure servitulis in |)er|)etuuni possideudos, lioc modo mancijiavinius, tpiod quendam
i'|usdeni l'ansieiisis çcclesiç sei'vum, Ansidluni nonnne. ex ulnus(pn; capiluli as-
scnsu, reconqiensalione miilua, jure [x'i'peluç servitulis siinililei' liahendum rece-
piniiis. Ilanc vcio ordinationem nostrani, ne succedentiuui calunq)nia inlrinijeret
aiil Mienioriaui dclei'cl aniiquiias, comnKMidaviunis scriplo, Iralrnui noslroriini
noniiiia siihscrilienh's ad Icsliimiinum , et si;;dli nosti'i inqiressione ad lirnia-
ineiiium sijjnanles.
Sij;nuni Slcpliai:i dccani. S. Bei'hni saccidolis. S. lîarlliolonici sacerdolis.
S. Ilclinandi sacerdolis. S. Fi'ederici diaclioni. S. S\moiiis diachoni. S. (îancheri
diaclioni. S. Gaul'ridi suijdiaclioni. S. (iiroldi sul)diaclioiii. S. Ileiici suhdiacliuui.
S. Hciinci pucri. S. .lohannis pucri. S. Pclii pucii. Acium publiée Pari>ius. in
capilulo Peale (ieiiovele, anno liicariialiouis Doiumicç m"(;"\x\"v'\ Ludovico r<'-
<[naute amio xx"\ni". cl lilio cjus Ludo\ico in re;;eni sublimalo anno nii'.
Alliei'iciis canccllarius scripsil.
\. (Ill;;in.-rl, .iMr \r.irrs ,1c -„T;,n, alIX \irll. IKlI., I,. S;,), n" .").
r.. (:n|„r ,lu Xll'M.Vlo.niU Al, II. IKlI., 1.1.. I77 ( /.,n V „„«• ,1,' Xlll IV-D,- ), p. ■• 0 'l .
C. i;,i|,h' ,lii Mil- m,m1... ;,ux Ai-,1). n-M., I.L. i7r, (/',./,( l>„.ilo,;il ,!.■ X.iliv-Daïu.'), p. ■><)' ■
2(50
1 I :!(■), o„ r,.vnfr. — i'isK.
ISiiil,' (l'iiuioc-iil IL oiiiiliniKiiil li'S j):is><cssiniis cl |ii'i\ili''j;''^ '''■ laliliiixe lic! Siiiiit-M:iMr-(l(N-l'oss('S.
iMiKici'iiliii.s r|iisrii|iu.s, scriiis scrMiiiiin l)ri, (lilcclo lilio Ax'i'liin), ahliMli iiionaslcrii Saiirli
IN'Iii l''iiss;i!riisis i|iii>il in l'iirisii'iisi |):i;m( silinii csl . ('iiis(|iir Micccssurihus ri'jjnlarilcr siiljsli-
liiriiilis in |ii>i'|irliiiiiii. (jiinlic^ illud a iinlii^ itiNili l'cli'i inniiaslciiiiin , cm Dru aiirlorc
|iicrs,si! (Ii,;iiiisi'i'iis, a|Hisli)lir<' Scdis |ii-i\ ili';;iii (■(iiiiliiuiiiiiiii'-. >l,iliiriili'S ni iiiiasciiini|iH' ])()S-
M'ssiiiiic- ■-ru li,)ii,i |ios-~i(li'li-; liiiiia \(il)is in |iri-|irliiiiin cl illihal.i |ici-niancanl ; in
i|nil>n^ Il ce |iri)|n'iis ininiinilins (ln\inins cxiiriincnila : pridialinn .'^ancli t,li;|ii. mira çivila-
Icni l'aiiMciiM'ni silnni, cl (■n!c-,i,is ail i|i-nin pcilincnU'^. xiilclic/l n-clcsiani Samii .Martiali.s.
cccicsiani Sancii j'ilii ilc \r,si(inilins, cccIcNiain Siiuclc (inicis. fcrlc-^iain Saurli l'clri de lîoljus,
inlra iiiium- cjn^dcni ci\il:ilis >ilas; ci-rlc-^iani .Sancii iionili ulli'a Majjnnin i'onlcni: orclcsiaiu
.Sancii l'anli c\lia ci\ilalcni; ciini Icni^ cl \i'Uu< ad cam |icilincnliiMi> Dalinn l'isis, per
CAUTLLAIHE (lÉNÉRAL DE PARIS. 259
tiiaiiuiii AiiiuM'ici. sanrte Romane ecclesie diaconi cardinalis et cancellarii. V cal.'mla^ iiiartii.
indirlionc Ml ' . Iiicarnalionis Domiiiice mcxxxvi, punlilicaliis doiiini iiinorriilii pajiu II aiiiinM,
A. Copie (lu xiu' siècle, aux Arcb. nat., LL. iia (Livre x-ir de Saint-Maur-dof-Fossés), foi. i \'.
1). Copie collalionui-e du w' siècle, aus Arcli. nat., S. i Hi'i, n° i.
Kdit. : (>) Dubreul. Supplein. AiitHj. iirbis /'nm., p. 170. — (Ij) Didiois, Jllst. eccl-s. P.u-is. . I. II. p. 62. —
((•) Félibien, Hisl. de Paris, l. III, p. 32, d'apn's «. — (tl) (JitUia clirislwnn. t. Vjl. insir., col. 50.
d'après c. — (<■) -Mijne, Ptiln.l., t. CLXXIX. ool. -îOO. d'après d.
•261
1 1 30
Conririnalioii par b^ papo Iiinncciit II des liieiis et pri\ili''ge, de l'abljave de Saiiil-\icli.
— rPie poïlulatio vojuntatis. . . t
A. Original, avec traces de sc.aii, aux Arcli. nal., L. 2j'i,n"]3'.
B. Copie du xvi' siècle, à la Bibl. nat.. ms. lai. x'-tû-i. fol. 20 r".
C. Copie du xvii' siècle, à la Bibl. nat.. nis. Ia(. i'jl'<-[\. p. i5'i.
•2(32
i 136, '8 mai. — I'ise.
Cnnlirmaliori par le papo Innocent II de (outes les possessions de rabbaye de Saint-\ irbir -'.
— rCum pie desiderinm. . . -
A. Original, avec traces i|p sceau, au\ Arcb. nat., L. 22(5. n" l3^
B. Copie du XVI' siècle, à la Bibl. nat., ms. lat. ii(i72, loi. i5 r".
C. Copie du wii' siècle, à la Bibl. nat., nis. lat. 1 '11179, p. 1 '17-
2(33
1130, 1" octobre -. — PisE '''.
(^oiilirmation par le pape Iimocent H des prixilèoes de l'abbau' de Munlinarlre.
— -Pie posliilatio vnluntalis. . . -
A. Original, avec traces de sceau, aux .\rcli. nat., L. 226. u" 1 '1.
B. Copie du xv' siècle, aux Arcb. nal., LL. iGoô (Carlulaip' de Moiilniartre). loi. ô v\
C. Copie de l'an 1007, aux .\rrb. nat., L. 226, n° 10.
Kdil.: {n'\ Pflugk-llailliing, Arlti jiontij. roman. ineiL, t. 1. p. 1 .ï 1 . d'ajirès A. — [h) Éd. de Baribelemy. lin.
des cliartea de Vahbaije de Muitlmartre , p. 67, d'après C.
'' Lisez -indielione mv-.
'-' La première de ces deu.x bulles parle surloul
des prébendes accordées à Saint-Victor dans les
chapitres de diverses églises; la seconde émnnère
avec détail tous les biens de Tabbave.
le jirmiveiil les autres indications de date ou de
lieu contenues dans l'acte. (\oir Jairé. RegC'^ta .
■2' édition, n' 7790.)
■' Le dernier éiliteur de celte pièce a lu pnur
la date de lieu Pansii>: , ce (pii pourrait l'ournir 1111
' Olte bulle est datée, conformément au slyje argument contre raullienlicité liu document, car
pi.saii . de l'an 1 137. Mais elle est de 11 30, comme Innocent II n'est point venu ;i Paris en 11 30. Mais
33.
-'00 CARTULAIHE GÉNÉRAL DE PARIS.
264
1 137, JMinier- i i avril. — I'aris.
Aile ili' |iiirl;i;;i' du lossr i\c (lluimpiMiix oiilre li' mi Louis VI l'I l'évi>i|iio de Paris, Étieiino.
C(t^vl•:^Tlo imei\ heoeiM i;t episcoplm de fossvto c\mpelli.
i Iii iioiiiine sniuir Triiiilalis, cjjo Liicdoviciis, Dci jjialia Fraiicoi-iim rex.
N'dliiiii licii voliiiiiiis ciiiiclis rideliljiis, tatii futuris (|iiaiii iiisiaiililnis, (juod, in
locd (|iii in siii)Uil)iu Pari-siciisi (lanijx'lliis appcllatiir, ejiisdcm Jooi l'o.ssaluni ad
IJcali; l'aiisiciisis Alaiii; ('cclcsiani el iid Paiisiciiseiii |iciliii(i ('])isc{)|)aluiii. Fidclis
\('iu iioslcr SicpliaiiMs, xciici'aliilis l'arisioriiiii episcopus, loliiis capilidi Bcat^
.Marii' (■oiiiiiiiini ((insdio cl asseiisii. Iioc L'iioïc cl liac paclioiic .sd)i nos associavit,
l'I pailicipcs cl cousoilcs prcdicii lossali nos ila lecit , ni de ccnsn illiii.s Icrrç, do
lallus, de loi'islaclis , de viMidilionduis, [de ] cniplionihns, de ipiesliljns, insnpci' do
oininliiis ilhiis Ici Tc icddililnis. (piocninpic modo, .sive jusio si\i; injnslc, liahili.s
c| lialicndis . tcrciani pailcni prcdictus Sicplianns el onnics cjns in cpiscopalnni
succcssores in peipcinnni (piicle cl lilierc possidcieni; nos veio el InTcdes iioslri
de onmiLns piediclis reddihhns snpranoininali lossali dnas l'eliqnas pailes m
perpchnini iiahci'cnius; nn'Inl anicin oninnio V(d nos vel nnnisici-iales noslii de
illa lena capcronnis. de (pio vel episcopns vel niinisleiiales sni terciani pai'leni
non lialicrcnl. l'rcleica conslilninius ni ])i'eposilns noslei' de illa terra cpiscopo
l'arisiensi, qnicunque essel, lidelitaleni laeerel; siniiiilci- ])icposilns o])is€opi do
illa lerra nol)is vel lieredi noslro, (jiii(nnu|ne esscl , lidelitaleni faeerel; cl iieipie
pi'cposiins noslei' smc preposilo episeopi, m'ijne jireposilMs episcopi sine nosli'o
|tre|)osilo, m illa Icna alupiid a;;erel. (hiod, ne valeal oldivione doleri, sciMplo
(•oiiunenda\ iiniis, id . ne a posions possit infirinari, sijjilli nostri auolorilale ehio-
niiiiis noslii kararlerc siililerlinnaviiiiiis.
Aciiiiii piildice l'aiisins, aiinncnlc lilio noslro Lncdo\ico, jaiii in rejjeni siildi-
iiiald, aniKP liicaniali \ crin m" i." \\\"" \\'\ rcj(ni noslri vicesnno iiono. rcojii Lnc-
doMci lilii iiosli'i aiiiio iiiiailo '', aslaiililins m cnria nosli'a ipionnii iioiiiina siili-
lilnlala siiiil el sijpia : Si;;iiniii lîadnlli . \ iroinaiidoinni coniilis et dapifcri nosli'i. S.
\\ill(dini iMilicnlaiii. S. Ilnijonis conslahnlarii. S. Ilnjjoniscainei'aiii (»)«//rY;7Y(»i?«c;j.
Dala pi'i' niannni Sicpliaiii caiii'i'lhii'ii.
A. n,,;;„i,,!, MMV li.iirs ,lr s,,..,,, |..,mI,,iiI, ;in\ \iih. n.il.. K. •> - . rj" ;|.
11. C.jM.' au \i|-sir,l.', ;mi\ \iiI,. n.il., I.L. 177 [l.inr i,u,r ,lr Ni -n,uri(0.|). ■^\■'.
C. Copie du Mirsirrlr, ,,l.\ Airli. ii;il.. I.l,. f -a { Cnui.l l>.,sl.,n,hl- Acliv-Oa ), |.. .-.fi'l.
i). Copie du Ml[' ,s;è,lr, .iMv Ai. h. n.ll., 1.1,. 17(1 { l'rlll P.iHlnral de Nul: e-U.lu.e ), p. .SS.
K. Copie do \ni' siècle, ;m\ Areli. nal,, LL. 1 S '1 (l'élit Cailoliiire ,1e Nolie-Darne) . fol. ■..■.> v".
l'onj;iii.d, ciiiHiiH' ses ili\erses e(i|iies, |ii)rlc /Vv(,s . 1 |,,. |.,\,,,,e de Louis VII psl ici calcul lift jaii-
l'I ] on [iriil \:iii- dons les Hcnrstn île .lalle i|ii'liiiio- \ iej- 1 1 o '1 , 1 \ oie Luidiaii'O. lùiidex sur les ucle.i de
eelll 11 |ins,aelleeli\ellielll 0 l'i-eloiilel, innée I I :ir,. I.duis VU. |i. ■.i)ei;),,, llolo 1 . )
CARTULAIUI' GÉNÉRAL DE PARIS. 261
265
1 137, i" ooiH-a'i oclobre. — Paiîh.
Coriflrmalioii par Louis VII des liieiis de raljbaye de Saiiit-Viclor.
la iioiiiiiie sancte et imlividue Trinilatis. Juslum et rationahile Proiiide e;;o Ludo-
vicus, Dei jjratia rex Francorum d du\ A(|uilaiionim. uotuni lii'ii miIo (]iiod boue et il-
lustris meniorie, Dei gralia rex Fianiorum, |iraodeces*or et paler meus Ludovicus. ob anime
sue et antecessorum remedium, Beali Vicloris Parisiensis ecclesiaiii. icii;;ionis ordiiie insigni-
tam, a iuiidaineiitis extruxit, et, sicut in privilégie ejus auetoiilate lirinato continetur. regiis
muneribus dotavit et ditaxit. Nos itaque, cjusdeni patris uostri exemple provocali et piecibus
exorati, praelatam Beati Victoris ecclesiam speeiali amoie l'ovendam ac tuendam suscipi-
nius Aiiuni publiée Parisius, in palatio nostro, anno Incarnationis \'t'rbi wcxxxvii. anno
\ei'o regni nostri sexto
A. Original mentionné ea i8.jô dans la Bthl. île l'Emh' des chtirtes. '\' «vrio, t. II. p. 'io(3. ri' i3.
B. Vidimus de 1873, aux Arcli. nat., L. 888', n" !i.
C. Vidimus de i38o, aux .^rcli. nat., L. 888*, n° .").
D. Copie du \vn' siècle, à la Bibl. nat., coll. Baluzf, vol. LI, fol. lo'i r".
E. Copie du XTii' siècle, à la Biljl. nat., ms. lai. i '11179, p. iG'i.
F. Copie du xïiii' siècle, aux Arcli. nat., K. 181 , n' 7^.
G. ('opie du xfui' siècle, aux Arcli. nat., K. -23, n' 1.
Édit. :(n) GiiUia christ., t. VII, col. G;j8, rra;;m. d'après A. — (b) Lucliaire, lùi'drs sur les actes lU Linii.i VU.
p. 3'ig, d'après F.
•2(36
I 137, 1" aniit-0'1 o.-lolire ■■'■. — P.inis.
(jonlirrnatiori par Louis \ Il des donations faites par son père à l'aliliaye de Moutmartre.
In iiomiiie saiicle [et] iiidividiic Trinitalis, amen. E^o Ludovicus. Doi niisiM-icof-
Jia in rejjcni Francorum et Juceni .Aquitanoium sublimatiis. iiutuiii fieri vohiiniis
l'utiiris et presentihiis quod liée que sequntur a domiio paire nostro gloriosissimo
Ludovieo eotdesie Montis Martvriim niisericorditer collata et l'oiioessa. nos. pro
remedio anime ipsius et anteeessoi uni noslroriim. eidein ecclesie in perpetuiini
tenenda et possideiida concedimus et confirmaraus : villam aiite Sanctum (llodcal-
diini sitani, que vocatur Mansionillum, ruiu omnibus appendiciis suis, vineis, et
pratis. et ueinore. ad suos et liominuin sumum usus; mi)lenilinmii apud ('.lipiaciim .
cum conclusione aque et molitnra tolius ville: iti civitate Parisius. ftirnuin quem
ihi propiiinn ■' liabebamus, cum omnibus consueUKUnibus; in silva quo([ue nostra
que \ ulcenia vocatur, cotidie vehiculalam uiiam mortuorum bjjnorum eis C(Uice.s-
'* M. Luchaire a classé cette [)ièce entre no- porte à M. de Barthélémy {Hecncil des cliartcs dp
vembre 1187 et le a avril 11 38 (Etudes sur les Vablmije de MonUmirUe , p. 7.'!), (|ui a lu -aiino
actes de Louis VU, p. 99, n' (J), mais son calcul rejfui in"- au lieu de -nnno vi'-.
repose sur une erreur matérielle : il s'en est rap- '' Var. rtproprium- ruaiu|ue dans A.
■202 CMITLLAIUI-: GENERAL DE PARIS.
.•^iimi^: (loiiinni juclrrca (iiicrrici, cl stationes. cl leiiestras il)i coiislriiclas. cl '-jus-
(leiii Icrrr xirariam |ii('ilicli,s saiicliiiKniialilMis, lilicraiii jirorsiis ab omiii consue-
liidiiiç l'I i|iiii'laiii |)ri'j)çluo lialiciHiam , (ItMliiiiiis. Oiiiiiihiis si([iii(lcin iiiiiulcscere
voliiinns (|iioil (iiiilleliiio Silvaiiccleiisi, ciiiusiTal Iciic vicai'ia, slaluiu uiuiiii iiilcr
vêlerez slaliis cai-nilicum, ri loiicslias diias e\ alla parte \ie l^u'isius, in cominula-
lioiicMi (loiia\ iiiiiis. ImsiIi'iii iiisupci' .saiichiiionialihiis dediinus liospilos m '' in l'oi'u
iioslio Parisms, piuisus Idti'ius aL oiniii exaclidiic cl ([iiiclos; cl lcrraiii(|iiaiii cmi-
I nuis] a Tcohci'lo, liiio (jcniardi, (jucvocalur Piincla, libcram chjuiclani; cl pis-
calniain qnani Pai'isins in Sccana lial)clianuis: cllcrramin insiila de RiM'cilliis, ab
imnii cunsucludinc lilx'rani; apud (lliclani , ar[)ciila pratoriiin x; in pa;;o Silvanec-
Icnsi, apud lîi'avima'-', doinuiu unain, cl vincas (jnas il»i lialx'banuis, etlcrram uni
cai ruce snlllcicnlcin , ali onmi cxacliitnc cl consuctudinc lil)erain, ila quod de car-
riua illa aul dr aliis, si phucs, Dco donanlc, caiTUcas ibi liabuoriiiL nidlain
canipiparlcni, nidhiui consiiclndiuein nnquain Iribuant. Dcdinuis cliain iibs, in
pajMi Slanipcnsi, villain ([ne ToHolbuni '^' (bcitui'. runi omnibus appcn(b('ii8; in
pajM) ^^ll■(lullcn^i . ncnnis cl navcni ad b;;na pcr Sccanani a(bUiccnda, al) ornni
c\a(li((ni' cl consMcludinc piorsus bbcram cl ((uielaui; bospltcni (juoquc unnniab
(iniiii cxaciionc, cipiilahi cl tallia lil>ciinn,ul annonani caruni a Milcibnio ns([ue
l'aiisius pci- Sccanani ad(bicat,C(> scibcct paclo ul,si cis l)enc non sci'\icn| inor-
luusvc Incril. a]ius ad boc opus iibineus cis reslilualur; in j)a{fu Gastincnsi, uian-
slonillos ni ciini Icna cl iii(dcn(bno. cl céleris omnibus eorum appcndiciis. (Juic-
ipiid cliam adipisci d(' Icoilo nosli'o piilcrunl libère impcrpelnum coucedimus; et
Slairi])is. birninu unum (jncin ibi pi'dprium liab(d)ainus, cnm onmibus consuelu-
diniliiis; apiid Prahdhim Holdeiim. \illam ipiaui ilii edilicavimus, prorsus liberam
ciini (tninilius apjicndiliis. Sub silenlio aulem prelcrirc non vobunns ipiod jno
donid (inerrici, ipiani uioikh lii lleali Marlini de (lanipis in manu sua liahebanl. cl
pi'd cccicsia Moiilis \lail\runi (piani ipsi possidcliani . nos cisdeni monacliis ecclc-
siam P)eali i)\iiniMi de (larccrc, (juam in manu nosira propiiam liabcbamus. cnm
omnibus cj us appcndiliis, doiun imns. ( Mujd . ne valeat oi)li\ionc deleri. scriplocom-
menda\imus. cl. ne pussila poslcris inlirmari, si<;illi nostri anclorilale cl iiominis
ndsiri kai'aclcrc sulilcrfninavimiis.
\clum l'arisiiis. in palalio nosiro publiée, aimn liicarnali \erbi m" c" \\\" vu°,
re;;Mi nnsli'i anno m" ' .
A. C.pl.' du Mil' Mnlr, ;iin Airli. ii.il, 1,. ui'.ii.. u" 1 ( I ;jiliil.iiri' ilc Monliii;irli(>). fol. •> v".
W. \mIi , d.' iiLii i-M,'i. s., IIS Ir>,r.iii .1,. In l'ivvùl.'. ilr l'.iiis, im\ Aivli. luit., L. lo3o, u" ::-.
C. Ccpi.' (lu \\u si.'.lr, au\ Arcli. ii:il., 1.. ir.:i,i. i,^ i ■. |,,1. :, s", d'apivs A.
•' Cp i-liilIVo a rW- {fiallL' dans A. a Iransrril par erronr fcllo de la conliinialion de
■ \'ai: -riraiiuii-i i 1! i. Louis \'l (voir ci-dessus notre n° a.^a), dont il
•' r«)-. ftlcillolium- 1 1! I. oxi'rulait n\ mc^mc Icuips une ropie que nous pos-
''' Au liru (II' ri'llc il,i\r. laulcur il.' la rii]iir I! simIous cnrore (Arcli. iial.. L. io3o. n° •î').
CARTLLAllii: OÉNÉP. \L DK PAIllS. 263
2()7
1 I:î7, i" an.-.l-j^mvk.r 1 138. — Pahi^.
Exeniplion de tous droits arcorilée ]wr \.nnU \l\ ii une femme noiniin'e rienle. pour une luaisnn et uu l'om
i|u"elle a\ail lait cnuslruire à Chamin'nux.
HEC CARTA EST DOMNE (lENTE [dE FLRNO DE CAMPELEls] '•.
lu iioiuiiie saiiclc Tfiiiilali-, aiiicii. E|;o Lucdoviciis, Dci <;ratia rcx Fi'aiiconiiii
et tlux Aquitauoruni. Noliiiii licii voliiuius cuii[c]li.s lidelilms. tam rutui'is (piani
instanlibus, qiiod, consilio el prcct' doiniiipct inaliis iiosliv Vdelaydis i't';;iiio et plu-
riinoruin Iioininuin et rideliiiin iiosli'oruin. doinuiii fjiianidaiu d riiiiiiiin in e'adeia
domo, quos Adeleiidis. (jiu; Geiita coonumiuatur, l'aii-iiis iii l'oro iiovo. in locu
videlicet qui in suburbio Parisiensi Canipellus appellatur. de sur» proprio odificavit
et construxit, cum hospitibus in eaib:-]!! domo iiiaiienliljtis. nos ciib^n denti' pei-
petuo ila coucedimus, qnod quilibel l'auuili aut uiinistciiales iiostri ibi uullateuus
manmn mittaiit. sed et donuis et furuus liberi oinuino al) oniiii consuetudine et
exactione. cum bospitibus ibi mancntibus, perpetiio exislaul , neqm; idlo modo aH-
(juis, excepta predicta Genta, ilii aliquid exi;;at, aut poteslatem aHquain ibi exer-
ccat, et eidem Geute et succcssoi'ibus suis quicquid voluerint inde lacère libeiv
liceat. Precipimus etiani ut idem liirnus ita in predicto l'oro <'t loco sidns et niiicus
perpetuo babeatur. qnod nuiKjtiain a nobis neque ab alio aliipio lurniis ibi alius
ullatenus coiistruatnr. Qnod, ut perpetne stabilitatis optiin'at miinimentuui. pré-
sent! scripto memorit' couunendari et si;;illi nostri auctoi'italc i-t nominis iiostri
karactere corroborari precepimus.
Actum Parisius, in [)alatio nostro. anno Incarnati \ erbi m" c^xw" viT. re;;ui
nostri un'", astantibus in palatio nostro quornm nomina snblitulala >mit d
signa : Signum Radulpbi. \ iromaiidorum coinitis et dapiferi no>-lii. Sijjiium \\ il-
lelmi buticnlarii. Si[jnum Hngonis constabularii. Signum Ilu;;oiiis cliamerarii.
Data per mauum Algrini {innii<i>yriiiitinc) cancellai'ii.
A. Original scellé, aux Aroli. tial., K. y3, n" -i ( \lii^i'o, n^ i 'i7 ;.
B. Copie du \iu' siècle, aux Anli. iial.. LL. i.'iôi ((iailul. A de S.iliil-Mailiri-ils-Cliaaip* i, f"l. 'i v.
C. Vidimns de iSyS, aux Arili. u^il., L. ^70, u° S.
D. Copie du xvr siècN'. aux Anli. iial., S. i3ija. n" 7.
'■' Les mots entre crocliets ont été njouli's au \iii' siècle
2GÛ CMÎTULAIUE GI^IAERAL DE PARIS.
268
11. '57, i" ;ioùl-n avili 11.3.S.
Acic (!..■ Louis VII relalirà riiûtcl de l;i Raix^e aux Halles'".
A. C.ilalKm (lu \viii° siùclo, à lii Bibl. nal., iiis. Ir. .Sn.^.'i, fol. 1 1 G, il'ainvs le Livre bhmc du Cliàtelel.
fn]. 1 fi 1 //is . ivpi'oJuilo par Lucliaire, Etudes sur les acies île Louis Vil, p. 10t. ri" in.
269
1 \?>1. l" aoi'll-:! avili 1138. FllMVlNEDLEAl.
Fonilaliiiii pai- [.nuis VII d'iun' Foire fjiii se liendra à Sainl-Lazare je ieudeniain de la Toussaint
el les liuil jours suivants '•'.
I)l' FERIV.
In iiuiiiiiic .saiicU' d iiidividiK' Tiiiiilatis, aiiicii. E|;() LikIom'cus, Dei «ji-alia
Fraiicot'iiiii i('\ l'I (liix \(|iiilaiiofiiiii. Noluiii licu'i volumus tain fiilmis (|uaiii iii-
slaiililiiis (|ii(hI imis lialiilins Saiicli Lazari Parisius feriain quaiidam in craslino
ri'sti\ilatis Oiiiiiiiiiii Sancliiiiiiii, |iio anima Lii(l()\iri palris noslri et l*liiliji[ii li-aliis
no.stfi et onniiuia picMlcccssoruni ni)slroi'imi et nusira, sini^julis aiinis juxta j)redicti
sancti ecclesiain damus et concediniiis, \olumiis etiani ut pcr octo dies continua-
liiii duiel. Kutilrs veri) si\e redeiintes ad l'eriani in conductii ikjsIio recipiinus,
ila \idclicet (ptod nos in ea n()l)is nicliil prui'sns l'etiiieuuis, iie(jiie niiiiisteriales
niislii ali(|n() modo ali(juid in ea caijiani, exce|)to latrone, qucm solununodo iiobi.s
irlinciiius ad lioc sciliccj ni de eo iusliliain ratianius. Precipimus siquideni iamulis
cl sei\i(;nlilui,s cl l)Ui|;cnsilms nosifis ([uod.si (piandoque a niiiiistcrialilnis Sancti
l.a/.ari sulnnonili lueiiiil ad ol>8cf\alionem predicte l'eric, eo.s in necessttatiljus suis
lidclilcc juNciil, eo lamen, sienl supt'adiclum est, lenore. ut ministeriales nostri,
nlii(nm(|nc siiil \(d in (piaciniupic villa niancanl, de venienlilnis sive redeuntibus
ad l(;iiam et a l'ciia nieliil piinsus nol)is vel sihi letineant. (}uod , ne valeat ohli-
vione d(deri, et. ne possit a posteris inlrinjji, sijjilli nostri auctorilate coirohorari
pfei-i|)inius. Acinm apud Kontein Blaliaut, anno ab Incarnalione Doniini m" c^xw^vu",
rc;;ni nosifi i".
A. Ci.pi.' du Mil' M.VI.., aux Aieli. nal., MM. ii i n (Cai lidaiiv do Saiul-Lazaïc), fui. I'' r.
n. Cnpir ilii Mil' .si.Tl.., aux Arcli. liai., i7.i,/. , fnl. in r".
'' CeUe pièce, dont M. j.iirliaiiv n'a pu retrou- couni : rCarla Ludovic! VII reg-is |iro donio et
ver auciuie copie, ii'esl autre chose ipie le diplôme liiriio. iii l'oro olitorio Parisionsi quod {;allice (lici-
relalif au Imir de ( iliainpcaiix . (jiie nous dnniious mus le fief de la lliipéc au marché aux poirécs , ou
sous le u" ■?A\-. l'niir eu l'Iiv cniivaiuiu. il siillll de iiiiurhé Chnmpcau.r . -n
se reporter au lilre ipu' Maniera domii^ à cette i' iNous avons déjii signalé les ressemblances
pièce eu riiiipiimaiil dans sou ///s(. reg. woiiiist. (|ue cet acte présente avec un dij)lôiue dc I^ouis VI.
N. Miirliui de Cnmiiis . p. ;! i . Ce litre est ainsi ( Voir ci-dessus, n" y.'iti. — (If. aussi le n" 'iGi .)
CVRTULAIRE GÉM':R\L DE PARIS. 265
270
1137, i" aoiH-f) juin 1 HT '".
Donation nux Trni[>lii'i-s do Paris, [lai- une roniiiic uoiiimi'o (Jenlo. il'iiii rmiulin sniis Ir (Iranii Ponl.
IIEC EST CARTA DOMINli GENTV DE MOLENDINO M\GM l'ONTlS.
lii iioiniiic saiict(.' ac iiulividiu; Trinilalis. Sequiimii' nioroiii aiili(|iuim, et, se-
cuiidiiiii statuta pi'ioi'iim, (lue slaLili voluiiiiis menioria rcliiicri ixtImmiiiI lltte-
l'aruiu li'sliinoiiio roiiiMiiiiiiiiius. ^()lulll ita(|ue facio (v;o, iioiiiiiie G<Mila, lidclilnis
uaiversis, et prcseiitilniis paritcr cl ruluiis, ([uod, [iro rcmedio animç mco prede-
cessorurnque meonini, cL pro anima iiobilissiiiii ri'aiiroi'iim re{;is vciicraiidoquc
memorie Ludovici, (pii nie |j(.'iii!;iiilalc re!^;ia ciiiilrivil, iiiolcudinum (juciidam
Parisius siib Ma^iio l'oiilc, (pieiu ab Arclierio, lilio Savaiici, coinpai-averaiii,
milildjus TempH b'iosoHiiiitaiii, ipso Archerio el iixorc sua {nom l(iis<<é en hhiiic)
coiKt'duiitibus, in manu Kljrardi île Barris, post deci'ssnm mcum, Hlteium proi-
sus ab omni calnnijuiia, pcrpcluo jure dunavi.Verum aulein, ul, me etiani adliuc
vivenle, collali beiielicii nonnulla eo<;nimenla pcrciperent, sin<;nlis anm's, qiiam-
diu inoleiidiiiuni illum ipsa lenuero, mudium unum IVumenli preibclis me Ira-
tribus reddituram inslitui, ([uatenus et in presenli pais, et jiost decessnm meum
totum, vel etiam anle, si milii l'uisan ita quandoque [)lacuerit, in cornm jura
concédât'-'. (Juod, ut latuin in posterum inconcussuuKpie permaiieal, testium qui
alVuerunt subscripta l'eci cninneratioiie lirmari. AU'uerunt ijiilur testes : gloriosis-
simus rex P^'ancorum el diix Atpiitanornm Ludovicus, el maler ipsius Adelaydis
regina, et [»ost lios (juilelmus buticularius, Terriens (laleiamii, Auberlns de Avo,
Auguinus. Ubi vero prel'ati Arcberii conjunx donum islud concessit, testes inter-
i'uerunt : Terriens Galeranni, Gislebertus Engania, Fredericus de l)om])nione,
et servienles ipsius Teirici, llildninus et Hugo.
A. On;;iiini scfllé du si'raii rnyjl, s.-ins lonlrescenii , aux Arcli. liai., S. T)!)-;, ii° :^ (mine K. ■'•''.% ri" i5').
271
(ionlirnialion |)ar Ir r-ni Nuiiis VU ilos donalinns lailos par ses iirédeccsscurs
an |ii-icnn'' cli' Saint-\larlin-iles-(diani|is.
In noinini' >anc-lr ri indisidiie Trinilalis, anu.Mi. (jnia. |ii'rordiiiaNl(' Spiriln sanrlo. . . Ilac
'' Ollc |iièi-('. iiiir dos |ilns anricrnics (|iii in- la cniisadc, cai- on y nienlionm' le lioiilciller Ginl-
li'rosscnl la Miaisiiu du TrMi|ili' ,-i Paris. iM pesh'- lainnr. i|ni ac(iirn|ia;'na le rni eu Tei-re-Sainh'. e(,
rienre ii la nierl de l,(aiis \l e( juilérienre iiii i|ui lui reni|ihiec' an l'elnin' [lar (in\ de Senlis.
i| juin ii'iy, il.ile du diparl de l,iiins \ll jionr '" Il laudrail feonci'daliU'i.
(.ai lui. — .1 :Ui
■li)ù CAUTULAIRE GENERAL DE PARIS.
i;;iliir ralionc, s|ie cl devolione, cjjo Dei );r:ilin Luilovicus re\ Francoiiuii et (lu\ Ai]uilan()riini ,
cJijjrium duxi ul islii (jiie siibscripla sunl, que prcdecessores noslri Fianconiu) regos, do moile
anime medilaiites, Deo et Bcato Maiiino de Cam])i.s caritalivc tiiluieiitcs liadidenint , more re<no.
noslri nomiiiis caraclere et si|;illi cori'oboralione confii'iiiarciiius : ipsain \ iildiict in in'iinis
Reali Martini de («impis ecclesiani, rum terris (jiie eiica eamdem eci-iesiani lialuMitLir, inum»
cum liieloneis, et Iredis, et justiciis eariundem lenariini. Fieterea l'aiisins, ad Magnum l'on-
Irni, molrndiniim nniini, de elemosina palris inei pie recordalionis l>udo\iii régis; alteruni
\i'io ad eunilem pniili'iu , de elemosina Odonis liiii Stepliani; alteruni etiam su|)ra piediclum
pontem, de elemosina (iucrrici de Porta; iterum aliumin Mijji-ai, de elemosina R()i)erli Pi^e!
E\allationem (]U0(|ne scrvorum Reati Martini, qnos omnes pater meus rex Ludovious, iiumili
ponlificum suoiiim rogalii, romiluni(jue et proceruni suornm assensii, prcrogativa règle majes-
lalis indillerentei' lioneslavil, «juatinus, in omnibus rausis, placitis et querelis, contra univeisas
iii;M.'niie poleslalis personas, verilalis lestimonium, reeali inslitulo ns([ue in sempilei'num e\al-
lali. ul lestes legitimi proférant et pioirreudo assi'ranl, salvn et inlegro jui'e et timoré rujus
>uut ei-clesie, ac deince|is dampiium vel repulsam se in liujusniodi nejjoliis perferre nullatenus
iloleanl \el eruiirscanl , et eorum [irobaliones liberi aut suscipiant aiit roniradirendo l'alsilicent;
dignu st enim supra releros servos exallare, qni ei serviunt cui servinr esl regnare. Ecclesiani
(pifKpii' Saiicti Dyouisii de Cai'cerc, que lempore patris mei ad manus regias redacla fuei'al,
cjuam ipse, ex consensu, pelicione et volunlale domne Adelaidis regine nialris mee, me cliam
jam iu regeni sublinialo assenlienle, et doniuo Ilenrico Traire meo, ejusdem ecclesie abbate,
in po>lerum jure |ier|)etno possidendam concessil, cum oiiinilius ad eandem ecclesiani perti-
ncnlibu>, scilicet molendino uiio Alilnai. furno cliam uno eidem ecclesie proximo Insu-
pei' quinque solidos (pios e;;o debeo île ceiisu predicle eccle^il> Sancii Dvonisii. de terra (pie
est in Canipeaus, in (pia palcr meus slal>ili\il novum l'orum, ubi liabeni lociini \enditores
merciuni et pars caniltialoniui, (juos denarios ego precipio ab eisdeni inercium vendiloribus
siiigulis annis prel'ate ecclesie de meis rcddilibus reddi Donalioneni eliam (]uam l'oeil
pater mens pie memoric rex Ludo\ icns luonacbis Sancti Marliiii de (lanipis, tomporibus et Iiu-
mili |irecc douini Odonis, ejusdem loci prioris, scilicet (juod nos vel beredes nosti'i nuuKpiam
licali Marlmi Immines \cl Inispiles capiciiiti-- . nisi in presenli Inrelaclo l'ueriul (lepreben>i , el . si
nos \el bomines noslii (ji:crelaui nd\ersus cos alniuam babucriiiius. in cui'iain Reati Martini
illimns cl jusiiciam per inanum pi'ioris el nionacboriim inib' >uscipiemus. (joncedimus eliam
qnotl Rcali Marlini lioiuincs numquani in expedilinncm vel eipiilalum e\ coiisueludiuc. nisi
ex amore solunimodo. cl pi'cce, et xnlunlali' cl lii-enlia pridris. iliunl, cxceptis boniinibus de
Poiilisara quorum isl;i retinuil palci- meus, sirui superins sciipluiii esl. Prclcica (|uic(piid de
fcodo nosiro predictis monacbis .Sancti Martini dalinu e>l,\cl iu l'ulurum polerunl largiente
nomiuo adipisi-i . iliis juii' pi'ipi'luo cnnliriiiamlo concedimus. (Juod , ne valeat oblivione deleri ,
-criplo cDiuiiicudav imus , cl . ne po---il a po^teris iiilirmari, sijplli noslri auclorilate el nominis
iiosli'i caracicri' sulilerlirmaN imu-:. \cluin l'arisius. anno Incaiiiali \crlii m" c" \\x" vu", regni
noslri \".
.\. (hi;;llKil [irnlii.
r.. 0<y\r An \,i,' si/'clc, i<u\ Anii. iKil., 1,1.. i35i (Cnrlnl. A d.' .S.ilnl-M^irliinl.'s-Cliaiiii.^ I. foi. y.J v".
C. \i.liiniis ,1.. l'.yo. MH\ \nli. liai., 1,. 870. Il" 7.
D. (;n|,i.' .Iii \i' Mr.lr, aux Airli. iial.. l.L. ,:<,:,■> (Carliil. li .lo Saiiil-Marliii) , loi. -.3 v\
!•:. (:o|.M> <lii \n' M.TJr, aii\ AitIi. liai., LL. i:i.'>3 (Carlni. C ilc Saiiil-Mailiii ). lui. 2-.! \', d'apivs B.
I'\ (.i.|il.' (lu wif si.TJr. aux Anli. iial., LL. i35'i (Carliil. D (le .Sainl-Marliil), loi. 87 v".
<;. (;»|iir(lii wu' .sir.l,. aiiv \irli. liai.. LL. 1 3f)i) (CaHuI. ilo .Sainl-Dciiis-d.'-la-Cliàlrc), |>. 16.
li.lll. : (») Manier, .1A.h«.s'. .S. Mnriim de Campi^ hi-:l. ,Y. "<'', -l'.iiaùs \. — {h) Mavtiunvw . iVii. 1 () v". — (f) GaUrn
chnsl., 1. \ II, iiiflr., cul .hj. — (,/j I-elil,ien. IhsI. ,lv /',,n.i, t. III, p. 03. d'aiiro.s a.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 267
272
1138, 20 niai-s. — LatranC.
Conlirmalion p.ir le |)a|io Iiiuorent II des biens et privilèiires de Téglise de Paris et do l'accord conclu
enli-c le i-oi Louis VII et I evè(jiie Etienne, nu sujet du lieu de Cliampeaux '"'. — r'(Juanto nobilis. . . i
A. Original, avec traces de sceau, aux Arcli. nat., L. 3 2(5, n" i .'> bis.
B. Copie du xni' siècle, à la Bibl. nat., ms. lat. !Jâ-'J'> (Cartiil. de ri''vè(|iie de Paris), loi. lo i".
C. Copie du vvui" siècle, aux Anlj. nat., Ll.. iST) (Caitul. de r.'ii'iioe île Paris), p. .l.;, d'apn'-s li.
Kdit. :. (ff) Didiois, llisl. eccles. M/ris., 1. II, p. :1S. — ( /, ) Galli,! rhnsl., t. Vil, iiislr., roi. 57, d\iprès li. —
(c) Guérard, Carliil. de h„hc-D<iiiic, t. I, p. •!:!, d'après B. — (-/) Méiii. hisl. et vnl. xtir la lopngi: <ht l'nns,
(Paris. 1771 ), p. l'i'j. d'après A. — (e) Miyjie, l'ulml., l. CLWX, col. 3.J2, d'apiès li.
273
Vers 11 38, 26 mars. — LiitiAN '■'.
Coidiiinalion par lunocent II de la donation faite h l'abbaye de Saint-Victor d'une [nébende à Saiul-Marce
et d'une autre à Sainte-Geneviève. — rrQue piis religiosis. . . 1
A. Ori{;iiial scellé, aux Arcli. nat., L. 2a(), n" 7.
B. Copie du \vi° siècle, à la Bilil. nal., ms. lai. i/i()72, fol. lar".
C. Ciipi" du xvu* siècle, à la Bilil. nal., ms. lai. 1 '1(179, p. ai 3.
Édit. : in) Pllu^k-llarllung. Acln imnlif. mm. med. , I. I, p. i53, il'après A.
274
1138, 3 avril-3i juillet C). — Paris.
Lonlirniation |)ar Louis \ Il des biens que l'abbaye de Saiiit-Viclor avait l'eçus du rui Louis VI
et d'Etienne, évêipie de Paris.
CONCESSIO niîGIS LIJDCJVICI JL'MORIS Dli PIIKBENUIS.
II! noininc sanclc et iii(livklue Triiiitalis. A(-lliiic iiohis leoiç celsitiidinis (.lijjiii-
lateni providenlia diviiia coiicessit ul pro occlesiai'iiin slatii satagere ot oaruiii
quieli cl ulililali, anxiliaulc Domino, sfu(li.'aiiiiis saliiliiilei' [Ji'ovidci'e. Pioinde ojjo
'■' La pluparl des auteurs datent ;i tort celte ment |ias posiérieure à ii.'îS, car on remarquera
bulle di' 1 i.'ly, car. le aG mars li.Sy, le pape était (jne celle ilonalion de pri'd)rndos fut cordirmée en
à Vilerbe. ( Voir .lad'é, //c^yMin/îo/i/;/! voiii.. a' éd.. celle nième anni'e i i.'mS pur le roi Loins \ II. (Voir
t. I, p. 875 el 87(1.) notre n" 1Î7/1.)
'■-'• Voir le Icxlo de cet accord ci-dessus, p. -iGo, i'- CM acie est aulericiu- au .".1 juillel ii38.
n" -'.G'!. puisipj'il e;,l ejicdie si;;ru' du c<iuiiéluld.' ||u;;ues de
'' (iellc liullr Nc peul èlivaMl(>riciii-eà l'an 1 i38. (diaunionl , (|ui fut rrmplac('' a\unl celle dali' par
car luiioceni 11 lie srj(]iini,i au palais di> Lalran, iMalbieu de Mouliuoieiicy, cdiiiiiir' le proinr milre
pciidanl le mois de iiuirs, cpie de 11. ')S à iiA.'î pièce n° 27C. (Gf. Luidiaire, /;'/w(/e\ .shc /(.s ((r^e,sw/c
(voir les Ilcijrsta de Jalli''). Elle ii'esl piobable- Louis VU. p. 10,'), n" 19.)
2G8 C\r.TULAII!E GENEI'.AL DE PAISIS.
Ludovicus, l)ci ijralia rcx Fi'ancuriiin t-t dux Aqiiilaiioiuiii, iioliiin fieri volo quia
illu.sliis iiuMiioiir |)al('i' lueus, Ludovicus, Doi jjralia rcx Fi-aiiconiiii . licali \ ic-
loi'is l'arisiciisis aecclesiarn spcciali sem[)er dcvocioiie dilcxil, ('id('iiH|ii(' çcclesiy,
|)i'()iil iiui;;iiiri(('iilia )'c|;ia di;;iiiiiii ei'al, l)eii('lici'iilia |ihiriina coiitulil. Sciant ijfiLiir
iiiiivcrsi (|iiia nos cliani pielalain Bcali Vicloris çcclesiain speciali ainorc diligi-
iiius, et non soluiii ca t[U(' ex doiio pali'is iiici cl noslro eadçm çcTlcsia jiossidcl,
hlicMc ('1 (jiiiele eidciii possidere coiicudimus, vcrum cciain oniiiia, (juç a veiic-
laLili Sle|)liaiio, I^arisiensi cpiscopo, prcdiclc Bcali Victoi'is vcclcsiae collala siiiil,
cjns l)LMi('liciis lihoiilis.siriic amuu'iilcs, aucloi'ilalc rejjia in pci'pelnnni cuiilii'Mia-
iiins. In (piil)ii,s lice piopi'iis noniiinljiis aiinolanda sulijnnxinms : primo omnium,
inccclesia Sanclç MariçParisicnsis, probcndain unam, quam idcmpontifcx, assensu
Berncri dccani et lorius capiluli, çcclosi*^' lîeali Vicloris ibidem in p(M'peluum
liabcrc conccssil; similitcr, in accclcsia SaïK'li Maicclli, pri'bcndam unam,a?s('n^u
(iisb'biirli (b'caui ol locius ca[>iluH; in acccicsia Saiicti Gei'mani Aulhisiodoi'ensis,
pi'('l)cndam unam, assensu Tcobaudi decani et locius capiUdi; in eccicsia Sancli
\birlim (b- ('ùunpelHs. pr(d)cn(him unam, asscusu Niciiobii preposili et locius Ciq)i-
hdi. Isie (inmes prébende ex dono sunt [jrefali Parisiensis cpiscoj)i. Ibjc etiam
noliim iicri volumus (|uod doinnus Slepbanus, decanus Sancte (icnovefe de Monte,
et canonici ejusdem bjci omnes, communi assensu, prebendam unam in sua Bealç
(ienovele aecclesia aeccb^siç Bcali Vicloris libère possidendam cbjno perpeluo con-
cesscriinl, quod nos siniililcr animo libcnli concedimus et re;;ia auclorilale l'atum
css(Mlecernimus. (Juod, ne valeal olibvione delei'i, scrijtio comendavimus, et. ne
possil a posleris inlirmari, sijjilli iiosiri anctoi'ilate et nominis noslri caraclei'e
^ublei lirmavimiis. \cliim l'arisius [)id)licc, in palalio nosti'o, anno Incai'nali
\ cibi 11" (." \\\" vm", rejjin nostii \n"; astantibus in palalio noslro qnoi'um nomina
siiblilulala sunt et si;;na : ])a|iirero nullo. Si;;num Ilujjonis conslabularii (iiioiio-
llfiiiiiinc). S. Guillelmi bnlicularii. S. Mailiei camerarii.
Dala pei' manum Mjp'ini cancellarii.
s. (»ii;;inal scril' ;iux A)t1i. uni., K. -Ï.S , u" :! (Miis.r, n" 1/19).
li. (;o|iic lia wii' si.''rl.', A lu MiM. uni., lus. I.il. 1 'iC;;!, |.. 17-.
(',. Cii|iii-' rdlhirKiiiiK'i' Au xvi[i' .siù'ilc, iiii\ Aich. iKit.. K. iSi, n" \'A'\
275
]13.S, .'i iivril-.ii jiiillrl. -- l'iiiis.
l'iciiiiM' \i\\\c |i:ir Eiiiiis VII (l'un cens (lui lui ('liiil ilTi |i"iir Iitiv ,i|i|iMilririiiil
à l'rjjli.sc Siiint-Hcnoll.
In iKJiiiiiU' sancle el individue Trinilalis, amen. Lv'o Ijudovicus. Dei eralia rcx
C.VRTULAIP.E GENERAL DE PARIS. 209
Fi'ancoriim cl diix Aquilaiionini, nolum fieri ''' volmmis univcrsis, tam fiUuiis
(|iiain ])resentibiis, quocl nos, pro rrineilio anime nosLre et anteccssoruiii iiostro-
riim, eloiiiosine Beati Bencdicli, ([ue sita osL iii suburbio Parisiensi, jiixla lociini
qui (licilur Terme, obolum iinum quoil de ceiisu annualim ab cadem elemosina
babebamus, de terra scilicet Simoiiis TerneiU'-', prorsus dimisimus et in perpe-
lunm condonavinuis, ul predicta elemosina terram illam abomni cxactioiie liberam
et quielani perpétue possideat. Qnod, ne valeat obHvione deleri, scriplo conimeii-
davimus, et, ne possit a posteris iiifirinari, sijjilli nostri auctorilale et nominis
nostri karactere subterfirmavimus.
Aclum Parisius publiée, anno Incariiacionis Dominicc millesimo oentoimo
tricesimo octavo, rejjiii noslrl primo; astantibus in pahicio noslro quorum nomina
subtitulata sunl et sijjna : Da|)irero nulle. Si;;num Guillernii buticularii. [Si|;iunn |
Hugonis conslabularii. [Signum] Alatliie canierarii.
A. Copie du xiii" sièclo, aux Arcli. nal., LL. iS^i'i, loi. 13 v°.
B. Copie conservée j.idis aux Malliurins et puliliée par Clioppin , Munnsliniii , liv. Il , lil. ■> , rut. 1 ."1.
276
1138, ."5 avril- 3 1 juillet. — I'ahis.
Amorlissemml jiar Louis Vil d'iiiie terre donnûe niix moines de Tirnn par Ancelin île Gro^lny "'.
L., Dei gratia rex Fraiicorum et dux Aqnitanorum, omnibus liddibiis sancte
Ecclesie nolum facimus quod lerram quam Ancelinus de Groolelo nionacbis Tyro-
nensibus dedil, que de feodo noslro erat, nos eisdem monacbis liberam ab oinni
consueludine jure perpétue obiineiidam concedimus, ila (juod nicbil nobis aut
successoribus nostris in ea relinemus.
Aclum publiée Parisius, aimo Inearnali \ erbi m"c"xxx viu". re;;ni nostri i'; astan-
tibus in palacio noslro quorum nomina subtitulata sunl et signa : Signum Guil-
leliui Initicularii. Sigiunn Mathie constabularii. Signum Matliic cliamerarii. Da|)i-
l'ero nulle. Data per manum Algriiii cancellaiii.
A. Copie du xiT siècle, aux Areli. d'Eure-et-Loir (Carlul. de Tiron), loi. (ii v".
B. Copie du xjiT siècle, d'apivs un \idiiuii3 de i-!3i, aux Aixli. uat., LL. 17.") {Grand l'nslornt di' Notre-
Dame), p. '>-/">.
C. Vidinius de 13/17, sous le sceau de la Prévôté de Paris, aux Arcli. uat., S. i.'nO'', n" 1.").
''' Var. 'rlialjerii (B). "' Suivant une iiolice écrite an wii' siècle an
'*' Var. rrTernellei (I!). — -Cerveili» (A). — dos de relie cliarle. la (erre <lonl il s'agit était
Cf. nos n"' .3ao i-t .'!■.> i. sitniie à Paris, rne Couiiean.
•270 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
277
1 138-1 l/iO, 3 juin. — Latran.
(iontirinalioii par le pape Innoceiil 11 des donations failes à rabbaye de Sainl-Viclor
par le médecin Ubizon'"'.
CONFIRMVTIO liN>OCE>TlI PAPAE DE DOMS OBIZO.MS MEDICI.
liiiiocciitiiis c()isooj)us, servus servoruui Dci, diloclis (iliis Gelduiiio abbati et
Irati'iljiis rcclcsii; Saiicti <-' Victoris Parisiensis, salutcm [et apostolicam benedic-
tioiiem]. Ea que piis locis devotioiiis intuitu coureruiitur, ut perpet[uo] futuris
teinporibus [inconjvulsa pernianeant, auctoritateapostolica convenit roborari. Ea-
propter, dilccli in Domino filii, vestris rationabibbus postubitionibus gratum pre-
bentes assensum, ea que niagister O[biz]o béate meniorie, pro reniedio aniniy
sur, ecclesie vestri' testaniento reb(juit, vidcbcet doniuin unani ju\[a Sancturn
<li'istofoiuin , cuni plaleis eidera doniui conliguis, et unum clausum viiiearum
apud Musterioluni, vobis vesti'isque succcssoriljus in perpetuuni présent! scriplo
lirniaimis, slahienles ut nuUi onniino boiniiiuni liceat eandem donationem inbin-
gere vel nuitare, aul super bis aHquaui volns molestiain irrogare. Si (juis autein
boc ausu tenierai'io atteniplare presumpserit, indigiiationeni Dei omnipotentis et
iieatoi'uni l'etri et Pauli apostolorum ejus incuriat.
f Ego Innocentius, catbobcç ecclesie cpiscopus, subscripsi.
i Ego Albeiicus, Ilostiensis episcopus, subscri[)si.
f Ego (ireimrius, diaconus cardinabs Sancloruni Sergii et Baciii, subscripsi.
T Ego (leiar(bis, presljyter cardinabs titub Sancte Crucis in lerusalem, sub-
scripsi.
T Ego Eiicas. pi'esl)\ler cardinalis titidiSaiicloiiini ,b)baniiis et PauH, subscripsi.
r Ego Marliiius, prcsinler caidinalis liluii Sancti Slelani in Ccb'o Monte, sub-
scripsi.
'[' Ego (iui(b(, (baconus cardinabs Sancloruin (losine el Daniiani, sul)scripsi.
Dattiiii Lalcraiii. un iu>nasjunii.
A. ()ii;;in;il, iiu\ Airli. ii;il., !.. — (i, ii" <).
li. Ci)]iie dn xvi" sioflc, à la liilil. iliit., ms lat. i 'i()7-!, loi. -li r".
C. Copie du xvii" siècle, à la Bibl. nal., ms. lai. i ''^i^'j, [>■ 217.
' La pidi.iii'h' i\r ces bii'i]> lui (■iMili'>liV <■» loiilii'nia la pussi'ssidii il l'aiiliay de Sainl-\ iclol'.
(pirlipics aiiiiri'> a|iivs par drs rliaMiiinis d(> ( Voir m lirr n" •.',() I . )
.\(]|rc-l)anii'. mais un acte du d(jyen liartbrleniy '" l,'(jrig;inai porle r-SancIvi.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 271
278
Vci-s 1138-1142 0.
Ri'vocalion par Elionno, cvèque de Paris. (1(^ ruiie dos clauses de la doiialioii, par lui laili' à Sairit-Viclor.
des annales ou vacances des prc^ltendcs de Noli-e-Dame, de Saint-Mai'col, di' Sainl-fierniain-l'Auxerrois,
de Saint-Cloud et de Saint-Martin de Cliampeaux. — "Ea (jue a nobis ajjunlur. . . i
A. Oiiî;inal scella, aux Arcli. nal., L. ,SSS°, 11° ■?..
279
1 1;18-1 I'i2, 17 avril. — LiTr.Av.
Confirmation par le pape Innocent II du droit d'annates accordé à Talibaje de Sainl-Viclur
par ri'.vèque Etienne, sur les prébendes du chapitre de Noli'c-Danie. — <r<)iu' a l'ralribus nosli'is
A. Original, avoc traces de sceau, aux Arcli. nat., L. •2-2Ù, n" S.
B. Copie du xvi' siècle, à la Bibl. nal., nis. lat. liTija, fol. j.S v".
C. Copie du wn" siècle, à la liilil. nat., ni9. lat. 1^1679, p. ai.^).
Édil. : (n) Pflugk-Hartlung, Acta piiiilif. ruin. iiird., t. 1, p. ifi8, u" 190, d'après A.
280
1 139, 1" aoûl-6 a\ril 1 l'U). — l'Ar.is.
Confirmalion jiai' Louis VII d'tni accord conclu enlre son père cl l'iibbaye de Saint-Majdoiie
pour le parlajje <les enl'anls nés d'un serf de l'abbaye e( d'une serve du loi.
CARTA DE QLODAM IIOMLNE DE CIlAIiliOW, SERVO NOSTliO , QUI DLXIT UXOP.EM E\ liEGU.I
fAMILlA PHOCREATAm''-'.
1)1 iiomiiie Dei suniiiii. Ejjo l.iKloviciis, Dei ifcalia te\ Francoruiii d diix \([iii-
taiioi'uni. ^uticif; Ikleliiiiii cotniiKMidare (lij;imni viddiir (|iiaiiilain coiivciilioïKMii
infei'|)iissi!mtni ociiilorcm iiuslftiiti Ltidoviciiin, l'ejjeni Ffaiicoriiin, cl vciicrahiieiii
Guiiichaldiiiii, Saiicli Alaolorii ahhalem, diidiim liahilaiii, liaiic (]ii()(]ii(' iii tin'cio
auiio iiosli'C stiljliiiiatioiiis rcvci'cndis.simo cjusdeni rnoiiaslcrii jialri Itoix'rto a
nol)i.s concessam, cl ipsiiis conccssionis paclionem siihscfiplaiu, sijjilli eliain iiostri
impressionc sijjiialain alqiie coi'i'ol)Oi"ataiii. Teinporc .siqtiidciii siipradidi (iiiiiic-
baldi abbatiis, liomo (piidaiii ex laiiiilia Saiicti Ma|;Ioi'ii, de villa karioru', (îiiniiiiis
nomiiie, duxit uxorein noniinc Sclics, ex rcgali l'aiiiilia proci-ealani; (pic rcs cuiii
''' La dale de celle pièce doit èlre ,'i peu près hi eu loiit cas, èlre posliTieiire ii 1 1 'i-
infime que celle de bi bulle d'Innocenl II (pie nous la nioil de rè\èi[ue Elieniii'.
donnons sous le iiuiiiéio sui\aiil; elle ne saurait. ' Tilic .ijoiilé' ,111 vin' siècle.
•27-2 CARTULAIRE GEAERAL DE PARIS.
althati ac inoiiacliis vc;liementer displicoret, co qiiod siii juiis liomo altcrius l'ainilic
silti coiijujjiMii (lcle[;asset, et ob hoc plurimuai caliimpniaielu!' (jiiod dehiLo silii
])rociealioiiis friiclu (;cclcsia privarcLur, vcntilata hac cahiiupiiia ad aiires piissinii
;;ciiitoi-is iioslri pcrvciiil, qui, nolens ecclesiam IVuctii faniilié sue ex tolo deslilui.
saiicire sluduil uL aiiilioruui coiiju(]uin propajjatio ex equo parlirelur, et altéra
rej'ii; aiii])litudiiii, altéra pars Saiicto Maglorio remaneret in perj)eluum possi-
deiida. Ea ei'jjo que jjloriosus [jeiiitor nosler, sapieuti usus consilio, piidem coiices-
serat, nos (pi0(jue oh niililatein ecclesie heni<[ne coiicedinuis. (Juod, ul perpétue
slaiiilitatis oplineat nuuiinienluin, sij;illi nostri acloiitale et noniinis noslri karac-
lere suhterlii'mavimus. Actuin puhlice Parisius, in palalio noslro, anno Incarnati
\eihi M" c" \\x" vun", icjjni \('io iioslii ni"; aslantihus in palalio noslro (piorum iio-
uiiiiii sulititulala suiil et si|;iia : Siijnuni liadulli, \ ii'oinandurnn) couiilis et dajiiferi
no>!ii. Si;;nuin Willelnii, huliculaiii nostri. Sijjiuun Matliie constalnilaiii. Sienuni
Malhii; ehanieiarii (^inDuoip-diinnc). Data per inanuni Aljjiini cancellarii.
A. Oil;;iiiiil, .ixci' li:uos Au sciiii, aux Airli. liât., S. i i5"i, il 1 .'1 , nunc K. -13, ii" h- (Miist'e, II' irji).
1!. Ciiiiir dr i:J3i, à la liibl. liai., lus. lai. T/il'î (C.ailulaiiv di: Saiiil-Ma-loire). ftil. i :! v°.
281
lliO, 7 avril -novembre. — I'aius.
(iiiiiliniKilion par Louis \ Il du dnii, liiil par B;wlli('lciiiy de Fourqueux aux moiiips
du Nolrc-Dame-des-Cliamps, d'un lour silur rue des Juifs ".
Liidoviciis, Dei jji'alia Fraiicoruni l'ex '•-' el (hi\ Aipiilanife. _Noluin lacimus
lani luUiiis (jiiain preseiilihus qiiod, ad [ireces Bai'llioloinei de Fulcosio '■', ([ui [lalri
iioslii) salis lidclis exiilerat. nioiiacliis BeaUo Maria^ de Cain[)is concessiinus ut
riiriiiini illiini, (|uein de doiio illius haheiil, in vico Juda'oiuin , in eadcni possi-
ijeaiil lilierlajr ipia palrr noster pra'ilicto lîarlholonieo confesserai, ul scilicel
liiriii jineilicli se\ laleniefarii ''' et l'ui'naiius ah equilatione, et tallia, el ashano,
el exaclioiie noslri pra'positi, el oniniinoda alia consueludine liheri inaneanl el
iiiiniiines. Acliini Parisiis puhlice, anno Incariiali '' \ erhi mc\l, n'ijin noslri v''"'',
' Il a c'h' ipii'sliuu de ce liiui' ei-dessus , dans ''' l'rt)-. rlncarnationisi [h).
MM acie de 1 1 1 1 . ( \(iii- iiiili-e 11" i."ii|.) '"' Var. rrviu-! (i). — Si l'un aduplait colle
' ' Vuf. Les luiils f-Dei j;r. t"r. re\- s^uil rem- \ariaiile. roiiiiiie nous serions leulc' de le faire, il
piarcis par trdnniiiii re<;is lilius-^ dans h. laudrail placer ce diplùine entre le i" janvier cl
' \ai\ • l'iilciisis)! {<i'\. — r- l'iiljjdsio- \l>). le oç) mars i l 'i i . dalc d'aulanl plus vraiseaihlablc
' Vai-. "MA Irlemeuari-^ {li'\. — -scnlarii-i ipie la laçon de C(im|iler les années de Louis VII
\n). — Nmis iviiviivoiis pour juslilii'r iinirr lec- (pie Mipposei'ail rrcoiii iiiislri v- soulève de ffravcs
Ini'e au le\le df la dnnaliiiii nri-iiiale, ci-dcs-iis, olijcclions. (\oir Lucliaire, Eludes sur les actes de
11" l.'nj. /.OI//.S 17/, p. i-i.)
CARTLLAIUE GÉNÉRAL DE PARIS. 273
adstantibus, etc. [Siguuiii] Hadulplii, Viromanduoruin comilis, dapil'eri. Sigiium
Wilelnii buticularii. Si<riium Mathei cainerarii. Sijjiiimi Matliei coiistahularii. Data
per maiiuni Cadurci'' caucellarii.
A. Copie tlans un Cmtiilaire de- NoIre-Daino-des-Cliamps, aujouril'lmi poidn.
Édil. : («) Sauvai, .liidVym/es de l'aiis, jir. , t. 111. p. 7, d'après A. — (//) Lauii.:Te, Glossaire du droit français ,
t. 1 , p. iG-j , d'après A.
282
I l'iO, 7 avril -99 mar< 1141. — P.inis.
Fondation par GeoflVui, chanoine deSainle-Genexiève. d'une cliapellenie à laiitel de Noire-Dame
dans la cryple de l'éjjiise Sainte-Geneviève.
DE ELEMOSINA DE ClilPTA.
^ove^inttanl l'utuii (piain présentes qiiod GaulVidus, ecclesie Apostolorum et
Beale Genovefe cauonicus, sacerdoteni ad assidue senieudiim clioro et altaii m
eadem ecclesia, sicut et très ejiisdein ecclesie capellaiii, Saiicti Johaïuiis scilicet
et Sancti Medardi et Béate Genovele, servire debeiit, pro redeniptioiie anime sue
et benefactorum suorum elejjerit, et eidem sacerdoti donium ad inliabitanduui, et
ad cetera vite neccessaiia tics ar[)eiinos vinearum et niodiuni ainione, dimidium
frumenti et ordei dimidium, assignaverit. ita videlicet ut idem sacerdos, in allari
Béate Marie quod est in cripta, secundum consuetudinem parrocliiarum missas ce-
lebret, et prêter hec, singulis saldjalis, de beata Virgine missam sollempnem. Pre-
dictus vero GaulVidus potestatem eiigendi sacerdoteni sibi, ([uoad vixerit. et duobus
canoiiicissuccedenlibus post ipsum rctinuit, ita ut pi'imi secundis, et secundi teiciis.
et deinceps per ordinem, sine capilulu, liujus electiunis committaut providentiani.
Quod si sacerdos circa vineas excolendas negUgens exstiteiit, vel in servicio ecclesie
minus assiduus, si canoiuci (juibus bec cura incundjet, eum non correxerint, ad
capitulum correctio spectabit. Ne quis autem. spiritu malivolentie aut cupiditatis
synioniace ductus, vel pecunia precorruptus, instituturn boc aut rescindere at-
lemptet aul aliipiateiius inlirmarc, egu Stopbaiius, ejusdeni ecclesie dccauus, et
canonici, concordi assensu, eidem sacerdoti censum domus et vinearum que m
terra nostra sunt imperpetuum perdonantes, instilutionem iiauc el concessioneni
iiosiram sigilli iiostri inquessione et sub anathemale et icalii cor|)oris et sanguinis
Domini ratam baberi decrevimus, et in capilulo nostro assensu communi exco-
municationis sententiam promulgavimus.
Ego Aubericus canccllarius subsci'ipsi, amio Incai'natioms Domini .m" c" xl°.
Signum Stepliani decani. Siguum Stepliani precenloris. Sigiium i'etri canonici
''' Var. --Vadurcii (a).
Carlul. — 1. •'>"'
27/1 CARTULAIHK GENERAL DE PARIS.
ppiscopi Sil[vaii]eclen.sis. Sigimin GaulVidi sacerdotis. Sifjiuiui Barlliolomei sacer-
(lotis. Sigiuim Eliiiaiidi sacci'dolis. Sijjiium Fredt'rici diaconi. Signuin Henrici dia-
«•oui. Signuin Gauclieri diaconi. Sigiium laagislri Radulplii diaconi. Signnni llu-
gonis de Pis''', diaconi. Signuni Gaui'iidi de Spar-, suhdiaconi. Signuni Ilciici
subdiaconi. Signuni Guillelmi de Sar'^', subdiaconi. Signuni Hugonis de Sar, sub-
diaconi. Signuni Gisleberti subdiaconi. Signuni Ifenrici subdiaconi. Sigiuun Pétri
subdiaconi. Sij;nuni Roberti preposili, subdiaconi. Signuni Gikluiiii canonici,
|)iieri. Signuni Gilduini, (ilii Ascon '', canonici.
A. C.oplo (lu \iii' siikle, à la Bibl. Sainlo-GeiiPviève, El. 35 (Cai-lul. do Sainle-Goncviève), (ol. i65 r".
283
I l'iO, i" aoùl-o,, inar-s I I 'i I . — Pir.is.
Concession [wr Louis VII u l'abbaye de (Ibaalis d'une rcnli> de 'lo sons
sur le -Marciié Neuf de Paris.
bi iioninic Doniini. Kgo Lucbnicus. Dci gialia rcx Fi'ancoruni cl dux AqtnUi-
noi'uni. Noluni lieii \i>bniiu^ niiiveisis. lani luturis (juani |)resciitibiis. quod nos.
pio Doi anioie et leniedio anime noslie et antecessornin noslioruni, ecclesie Ka-
lobloci et religiosis ilji Deo servienlibus et servituris donavinuis et perpetuo coii-
cessinius, in l'oro iiovo l'aiisius, (|na(b'aginta solidos (]o censu, singulis annis , in
Nativitate sancii Jobannis Raptiste. Hoc anleni idem doiium slatuerat et donaverat
eis |)alei' noster piissimus Ludovicus. Illos vero ([uadraginla sobdos de censu dabuiit
ijisi monacbi perpeliio. singulis annis, Guiliermo de ^b'lloto et iKM'edilins suis,
pro counnutatione leiic de Auriaco. (Juod, ut perpétue sLdiilitatis obtineat muni-
mentuni, scri|)to commcndavimus, el nominis nostri karactere snbterfirmavimus.
Actuni pubbcc Parisius, aniio bicarnafi Verbi h"c"\i,". l'egni noslii iin": a-tan-
libus in ])alatio nnslro (piornin nomiiia sublitulala sunt et signa: Sigiium Ra-
dulpbi, Viromancbionim comitis, dapileii nostri. Signuni (luilielmi bulicubirii.
Signum \billiei canicrarii. Signuni Malbei constabubii'ii.
Data per inaiiuiii (lacbirci cnncellarii.
\. Copie dans nu c.irtiilaiiv d<' l'ulilia\.- di> Cliaali- aiij(iiii(!"liiii pordii '' .
I!. ('...pi.' du \uii si.Vl', à la Itil.l. II..I.. .-..II. \l,.r.Mii. I. I.MII. l'nl. .,,.i, .l'après A.
' l'cul-ôlre -Pisis-^. ('.iMHirii |)i'.i|)i-e id jibisiours ' P.Mil-.'ti'.' TSarunii pu "SafisiH^ria-.
les sniviuils oiil .'h' d.'lijMir.'s pai' !.■ .(iiiisl.'. (|ni ' Sans donl.' - \sconis-.
.eniblfi avoir onus I.n alir.Mali.iii>- ijui il.'vaii'ul l.s '' 1..' carlulair.' ili' ('.liaaii^. couserv.' il la liiblio-
■()ni|>li'(cr dans rorijjiual. lln''i]ui' nali.mal.' i ni<. lai.. iio.)3}, ne cinlicnl
'' Peul-»Mr.' ••S|)arn..u.'- ..u ■•Spai-nia.'.i-. (jiMni.^ lirèv.' aiialy-i.' d.' i'.> .li|di')nie i f.il. .').'^-> r" ).
CAHTl LMIil-: GÉNÉRAL DE l'AUl,^. 275
•284
1 141 , janvier- 29 mars. — PAnl^.
Coii(iriii;itioii par Louis \ Il des po^sessiolls du monastère de Sainl-Eloi. — crl'iegum lionor est. . . u
A. Orifjiiial, avec traces do sceau, au\ ,\rcli. nat., S. 1182, n° l'.'i. iiiinc K. 2.3. n" 6'.
B. Copie du xn' siècle, aux Arcli. nat., J. iij8\ n" 1.
C. Vidimus de it!63, aux .\rch. ual., K. '1.3, n° G^.
D. Vidimus de i388, aux .\rcli. nat., S. 1182. n° 9.
E. Copie de lô.'io, aux .\rch. nat., S. 1 182, n" li.
Édit. : (a) Teuiet, Layetles du Trésor des chartes. I. I , p. ôi, d'après B. — (h) Tardit, (Uirlims des rois, p. a 4 A,
d'après A.
285
IMl, 3û mars-iS avril lli"2. — Meilan.
Donation par Galeran. comte de Meulan. au chapitre de Saint-Nicaise de .Meulaii. des églises Saint-Gervais
et Saint-Jean-en-Grève de Paris.
Sepe contingere solel ut beiie gesia parentum perlurbet sucfosio liliorum, dum de rebiis
ecclesie Dei collatis minus sufiîciens adhibetur testium cautela vel non superest carta. Hoc at-
teudens, ego Galerannus. conies .Mellenli, videra et reb'gere volui cartas et munitiones quas
habebanl monachi apud Mellentuni, in ecclesia Beati Nigasii martiris divinis excubiis insis-
tentes, super beneficiis eidcm monaslerio, tam pcr me (juam per patreni meum vei per alios
anlecessores meos, diversis lemporibus, ad houoreni Dei collatas Concedo niebiioniinus
ego Galerannus, conies Mellenti, et sigiUi mei munitione confirino Ueo et ecclesie Beati Nigasii
martiris ecclesiam Sancti Nicbolai, in novo Castro, extra insulain Mellenti constitutam, sicut e\
dono patris mei prius acceperat, in perpctuum possidendam; simililer et ecclesiam Sancti Ger-
vasii et Sancti Johannis, que sunt Parisius in viro qui dicitur Gie\a \cta sunt bec apud
Mellentuni, in capilulo Beati Nigasii, anno ab Incarnatione Douiini millesiino centesimo qua-
dragesinio primo, présente et bec omnia confirmante Galeranno . comité Mellenti; Ludovic.)
glorioso Francorum rege Francis et .\quitanis celebriter imperante, presentibus et lestificantibus
Pbilippo Lincoliensis ecclesie venerabili decano, Matbeo de Monteniorenceio. Roberto de Novo
Burgo, Hugone de Gisorcio et Tbeobaido fratre ejus, Roberlo de Forvilla. Baldrico de Bo.sco,
Gaufrido Bertrant, Nicbolao de Londa, BoduH'o de Monte Aureo. Garnerio |)re])o>ilo Mellenli.
A. Copie de 1765 d'un vidimus donné en 1297 par le prévôt de Meulan. aux Ardi. nat., K. 191. n r.
Éilit.: (n) Malingre, Aiilujmiés de Parix. |.. .'17.J. — (6) A. de la Rocpi.'. Ilisl. de la nmisoii d'Uiircourl, t. IV.
p. i3i.j. d'après a. — (c) Mabillon, Annal. Bened., t. IV, p. 3.
28(j
1141, i"aoùl-i>> avril 1 Hl'. — l'uiis.
Donation à Saint-Lazare par Gautier Pinçon dune fenêtre de cliangeui- sur le Grand Pont,
de quatre étaux pour la vente du pain . etc .
De: dono GALTERll PIXÇLN.
In iiomiiie sancte cl iiidividiie Tiiiiilalis. amen. E;;o Liidovicns, Dei jjraoia
3;') .
27G CARTULAIRE GÉNÉRAL DK PARIS.
Francoriini rex et (lu\ Aijiiitaiioruin. Aotum fiori volumus tani fiituiis (jiiam pre-
senlibus (jiiocl Galteriiis, qui cognoiDeiito Piuçuii appellatur, ecclesie Beati Lazari
iii subiirltio Paiisiace ui'his lïimlate, pro sainte nostra iieciioii et pro redeni[)tioiie
aniaiaruin sue videlicel atijue coiijujjis ipsius, insuper et pro aniniabus anteces-
soruni iiostroruni atque suoruin. niuiiifica satis beiietitia, in [)erpeluuni retiiienda.
(le possessiomun suaruni laryitur al)uiHlaiitia, ea sciiicet que in présent! cartuia
subnotantur: l'eneslrani unam ad opus nuinniulaiioruin super l*ontem Magnum
constitulam, cuinonniibus eideui fenestre pertiiicnlibus; ad poitani vero stationes
un"', ad panis vendilioneni, quas slalia vu]j;ari vocabulo apjiellant; terram in-
super quani eniit ail AiicluM'io; vadinionniin quoque domni Hu[;onis cognomento
l'ueri, nu""' videlicet libras; apud \illani que Monasierioluin appellatur, \inee
seplem quarteria; ibidem etiain in clauso suo, per singulos anims. très vini qua-
drigatas; in eadem ilerum villa, census v solidos. Sed et hoc omnibus innotescere
dignum duximus, quod jiredicte ecclesie sancta congregatio, inibi Dei mancipata
servitio, pro tanto ei beneficio in presentia nostra in eorum capilulo conressit qua-
tinus, in capella juxta supradictam ecclesiam ab ipso l'undala. pro sainte et redemp-
tione omnium pro (juibus ipse eis tantuni, ut duximus, benelitium impertitur, per
singulos dies, ab uno sacerdotum totum ex integro. secundum consuetudinem
ecclesie, divinuni ollilium in per|)etuum celebrelur, noctibus assiduis lampade ibi-
dem accensa. Quod, ut raluni liabeatur in posterum, scripto commendari et sigilii
nostri auctoritale muniri atque nominis nostri karactere corroborari precipimus.
Actum Parisius, anno Incarnati Verbi m° c° xl" i", regni vero nostri v"; astantibus
in palacio nostro quorum nomina subtitulata sunt et signa : Signum r5[adulpln].
Viromandoruni con)itis, dapiferi noslii. S. A\ uillelmi buticularii. S. Matlioi came-
rarii. S. Matliei constalndarii.
Data pei- manum (laduiri cancellarii.
A. Oipic du \m' siècle, aux \rTh. nal.. MM. •.• i o (Caituluiiv d- .Sniiil-Lazarv i , M. 7 »».
•287
1 l.'ll. i"af.Ml-iS a^^l I 1 'il'. - PvBi-.
Louis VII fjiit reiiiisp ;i Dnltirii, innlcciii, du tiers d'un Ci'iis ijii'il lui dt^vait
pour sa inaisoii du (iraiid l'oiil.
r.rnovici, REdis rBWCu:. m; nri.rnxo mkhico.
In nomine sancte et individue Trinitalis. Ego I.udovicus, Dei gratia rex Fran-
coruui et du\ Aipiitanorum. Noium lieri volumus tam futuris cpiam presenlibus
(piod Dulliano mcdico, de sexaginla solidis (|uos nobis annmiliui censualiter
debebat pro domo sua (piam l'arisius supra Magnum l'onlem habcbat. pro
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 277
servicio quod iiohis fecerat, vinginli solidos condonavinuis, ita viilelict't ut de
domo illa ipse et lieredes ejus quadiaginta solidos iiobis et successoribus nos-
tris, sin<Tulis aiiiiis, persolvaiit in perpeluuiii. (Juod, ut perpétue stabilitatis obti-
ueat niuniinentuni, scripto coniiueudaii et sigilli iiostri auctoritate niuiiiii, atque
noiniuis noslri karactere corroborari precepimus. Actuui publiée Parisius, anuo
Incarnati Veibi m" c" xl" i", regui vero nostri \''; astantibus in palatio nostro quorum
noniinasubtitulala sunt el signa: Sigiiuiu Hadulplii. \ ironiaudoruni comilis, dapi-
(eri nostri. S. Guilelnii buticularii. S. Matliei conslabularii. S. Matbei canierarii.
Data per manuni Cadur[inonogr(iimne)c'i cancellarii.
A. Original, avec rcbtes de acfau, aux Arch. n,it., S. 0077, n" 3, nuiw K. ali, 11° G''.
288
1141, 1" aoiil-iN avril I 142. — F(I\tainf.bleaii.
Diplôme par lequi'l Louis Vil déciilo que le clianye t:e tienilro loujours sur le Grand Pont, et lixe à
•3 0 sous la reilevance annuelle ipie les cliang-curs devront payer pour ouvrir boutique en eet endroit ".
Notuin faciiiuis tani fuluris qnam instaulibns quatinus canibilum nostriini Parisius super
Magnum Pontem in pcrpeluum nianore slatuinuis. Statuimus etiani quod nulii iiceat Parisius
canibire nisi in fenesiris illis quœ sunl super pontem; ([uarum singula; nobis, per singulos
annos, viginti peisolvunl solidos. (Juod si aliquis super prœdictuni pontem novani feneslram ,
nostro assensu pr;emisso, lacère et ibi cambiie voluerit, de fenesira illa, singulis annis, viginti
solidos babebinius, sieut et de aliis t'enesiris liabemus.
K.lil.: («) Diilireul, Le Thàiln- des antiq. ,1e Pons. p. 3.3G.
289
1141, 1" aoi'il- iH avril 1142. — I^jiWeu -Li\Do\.
Vente par Louis Vil aux bourgeois de la GW've et du Moneeau-Saint-(jervais d'une place
appelée la Grève, pour le prix de soixanle-dix livres.
In noniine sancte et individue Trinitatis. Ego Ludovicus, Dei gralia re\ Fran-
coruin et dux Aquitanoruui. Nolum laciinus universis, preseulibus paritei' at(jue
futuris, quod bin'(;ensibus nostris de Grevia et de Montcidlo ])laniti('ni illaiu prope
Secanani, que Grevia dicitur, iibi vêtus forum extitit, tolam ab omni cdilicio va-
cuani, nullisque occupacioniliiis iinpeditam vel inq)ediinentis occupatam. sic in
'' Nous ne connaissons aucune copie cornpli'te de celle pièce; nous ne pouvons que reproduire l'cvlrail
(pTcii a <liinui' Duliivul . sous la date cir 1 1 'n ri dn la .V aiUK'r di' Louis Ir Jeuiir.
■278 CARTLLAIRK G EN El! AL DE PARIS.
p(;r|)(:Uiiiiii tiiaiicre concessiniiis. Fro quo nos iiostri({ue curialcs a prediclis Itui-
<;eiisil)iiy L\\ libras liabiiiinus. IIiijus coiicessioiiis iiieiiioriam, ne lenipoiiiin anli
(|iiitas valoat oblïiscare, scripto conimendari, cl sijjilli noslri iinpiessione inuniri.
n()slii(|uc noininis subler inscri])l() karaclere corroborari prccepiams. Actuni jm-
bbco apnd Ciasliiini Landunis, aniio liicarnati Vci'bi m"c°\i.i°, logiii vcro iiostii
(piinlo; asIanUbns in palalio iiosiro quorum noiiiina 8ublitulata sunl et sijjua :
Sijjnuni lia(hdphi. \ ironiauibiiuni coniilis, dapileri iiostri. Sijiiiuin Guillehui bu
licularii. Sij;nuni Malbci cauierarii. Si<|nuui Abitbei conslabularii.
Data pci' luanuni Cadurci caucidlarii.
A. (Iii;;inal '" |.ul.li.. dniis l'/fc/,,,,? (!<■ I>,ins ,U' Ivlibiwi, 1. I {IhH.^rrlnlwn de h- Wuy), p. xi.v.
B. C;n|iif (lu \i\' sièclf, aux Aicli. liai., \. •_■ (Lirri- rouj;c riril (In Cliàti-let ). loi. 106 v°.
C. \iiliiiiMs (le i'i5i), iiMX Aich. n.-.l.. K. orx.. n" .3S.
290
Vers ll/i2(-'.
(ioiilirni.'ilioii |i;ii- l'^lieiiiio, é\LMjiio de Paris. (I(> diverses diiiialioiis laites à i'alijjaye de Saiul-Viclor.
CMiTA STEPIIAM, PARISIENSIS l'-l'lSCOI'l, DE ECCLESMS <JL AS .\0B1S DEDIT ET DE DONO HLNGERI ,
FILU GIRELMl.
In nomine sanclc et iiidividnç Tiinitatis, l'atiis, et Fibi et Spirilus saiieli .
amen. Gloria episcopi est panperum operibus providers et eorum necessitatibus.
quantum nécessitas poscit et possibilitas sup])etit. ministrare. Noverint i<;itur uiii-
versi, et présentes et posteri, quia ego Stepbauus, Dei jjratia l'arisioi-iim epi-
scoims, (Miasdam parrocliiales ecclesias, in iiostra diocesi siias, ecclesie Beali Vie-
loris, ad susteidationem panperum CInisti (pii Deo iuibi scrviuut, in perpctuuni
liabere eoncessi, et nbi cl «pie siiil illç çcclesiç iiominatim assignait' euravi.
Illud quo([ue seire necesse est. quod predictas erelesias quidam persone. (juas
inl'ei'ius annolabimns, lenuerunt, et easdem ('cclesias et (piicipiid in eis babebant
ecclesie 15eali Victoris, nostro assensii , libentissime concesserunl. (juidam itaque
clericus de (lorboilo, nomine Balduiiuis, in ccclesia Beati \ icioris lactus lejjularis
'' Niiii-, ii'aMiiis pu rcir-oincr ccl (iri[;iiial. I.c — t'A. \.ui-U»'\vr . lùiidcs .sur Ir.s iiclrs de Louis Ml,
l«(i\. l'aulciir (le la Dissnliiliini sur f(iri;;iiu' ili: \\. 1 -.î;, 11" iS-. )
riliitrl ilr rillr. l'avail mi cm 17-'.') dans les \i- '-■' Celle (laie iiiiiis paiail jiisliliir par la nienlioi)
cIiIms de la \illc, aiiiKiiie A. Ia\elle I, liasse h. siiniillaiii'e . dans ce (lipl(\iiic . de r.'\('(|iie Eliennc.
Il parai! ipiil a passi' en xeiilc en iStiy [Itilil. de niorl vers la lin de 1 1 'i->, d du diixeii liarlliéleiny.
ri'-nde (/(■■.■ r/,<(r/e.s, l. \\\ II! , 1 .Sd;, p. i ()ii. 11" 'ilili. ipii siieciMa vei> la llii'iiie (^pixjiie à Px'rilier.
CARTULURE GÉNÉRAL DE PARIS. 279
canonicus, i^cclesiain de villa qm; Guiis appellatiir, et sextani paileiii iiia<{iic dé-
cima, et sextam iiiiimlo, et terrain ad eaiidem (^cdesiain pertineiiteiu, ([iir oiiiiiia
sicut clericus possidebat, canonicis Saiicli Victoris, iiostro et domiii Hartliolomei
arcliidiaconi assensu, in |)er|)ctiinin liahere coiicessit; statuinuis etiaiu ut de pres-
biteratii ejusdem occlesie predidi caiionici ad sustentatioiieni siiani [)er siiifjulos
aunos L\''' solidos liaheant; «'cciesiam de \ ilers et terciani partein iiia^jm; deciinç
tam viiii quaiii aniioiie, et redecimatioiiein totins magne décime, et redecimationem
minute; necnon rcclesiam Sancii IJriccii cum tola sua minuta décima, et ununi mo-
tlium i'rumenli, assensu HaduKi Belli, ([ui predictas ecclesias el prediclas décimas
sicut laicus teuuerat, assensu etiam filii sui Matliei, «;cclesiç Beati \ictoris, aii-
nuente domno Stepliaiio archidiacouo, in peipetnuni liabere concedimns. Sta-
tuinuis etiam ut de presbiteratu Saiicli Bi'iccii, caiiunici Sancti Victoris ad sus-
tenlatioiiem suain jier singulos aniios l\'' solidos babeaiit. /Ecclesiam de villa qiu;
dicitur Vallis (iaudii, et totani decimam majjnam lam viiii (|uain annonr, et
totam minntam ad eaiidem ecclesiam peitinentem. assensu Pagaui de l*iaeriis,
fjui in ec(desia Beati Victoris ad Dei servitium ad succurreiulnm se reddidit, qui
scilicet prediclam ecclesiam et ejus decimam sicut laicus tenueral, assensu etiam
uxoiis sue et filiorum suorum, Adam scilicet et Tlieobaudi et Pétri, ecdesie
Beati \icloris, ;iimnente domno Stepliam» arcliidiacono, in perpetuuin liabere
concedimns. Idem eliam Paganus partcm cujusdam d(;cime quam in villa que
dicitur Laci prope Lusarcliias liabebat, predicte ecdesie, iioslro et liliorum
suorum assensu, in elemosinam dédit. Hlud etiam uoverint universi quod Huu-
i;erus. filins (Jireliiii, vijjiiiti et octo solidos et quinque deuarios ceusus, qui ad
nostrum leoduni pertinebat, ecclesie Beati \icloris nostro assensu iii lielemo-
siiiam dedil; qui ceusus ita distiufjuilur : in ])rincipio Cardoneti, de quibusdani
viiieis que siiiit jiixla porlum '" Saiirle Geuovefe, très solidi; in eodem Cardoiieto,
de quibusdani \iiieis (pie siiut prope muruin cauonicoi'iim , vifjinli solidi et se[)lem
denarii; apud Saiictum Marcellum, seplem solidi et se\ deiiarii; l^irisius, in vico
qui vocatur Clievrucliuu, de quibusdani liospitibiis, se\ solidi et (juatnor denarii.
Ut auteiii manifestnm sit quam ratioiiabililer elemusiiiam illam Ilnn;;erus fecerit,
uotum fieri volumus quod piedictus ceusus ad quciidam leoduiu pertinebat quem
Petrus de Alanlia de nostra manu primo loco tenebat, de eodem Petro tenebat
(ioslenus ue|ios ejus, de Gosleno tenebat Hnngerus. Die itaque quadam pre-
dictus Pelriis iiim iiepote suo Gosleno in presentia nostra alTuit et predictiim ceii-
sum, assensu iiepotis sui Gosleiii, iii niaim nostra coram luultis testibus reddidil.
quatinus idem ceusus uequacpiam de feodo ultra existeret, sed polins eundem
■'' Ce frporliisM l'I.-iil sniis doiili^ l'iiilili sur la l!ii''viv, dont un Imm-^ pas^ail cmiIio le rlus ilii Cliardoriiiel
les (lomailiPS ili' l'aliliaye île Saiiili'-( Irncvirve.
28(1 CARTCLAIRE GEXKRAL DK PARIS.
ceiisiim l'cclosia Be.iti Virloris ex doiio Hiingeri et noslro libère iii pcrpetuuiii
possiderel.
Hi'c suiil nomiiia clericoruiii et laicorum qui ad testiaionium présentes alTue-
iiiiit: Barlliolomeus, Saiicte Mariç decamis; Albertus preceiitor; Bernardus arclii-
diacoiius; llenricus, frater régis; magister Gauterus, sacerdos; Herluinus cano-
iiicus; Fulbertus canoiiicus; Herbertus canonicus; Fulclierus, Sancti Germani
decaiius; Paganus de Saiiclo lonio; Petrus Bestisi; Clodoaudus, episcopi famidus:
Willehims iiialricularius; Gaufridiis A({uilan\is.
Nec illiid lalere \uluimis quod prcdictus Huiigerus sex arpeiiiios terre qiios de
iiobis tencbat, sitos jiixta Saiictuni Germaiium Autbisiodorenseni. çcclesiç Beati Vic-
toris nostrn assensu in elemosiiiam dodit; Syuioii quoque de Ver terciam partem
decinii; vini quaiii apiid Viciim \ovnin babebat, nostro et matris suç assensu,
eccbisii' Beali Victoi'isin lieleniosinam in ])erpetiuini babere concessit.
Il aufeni supradicta omnia in posteruin firnia et ilbbata |)ermaneant, scriplo
conimendavimus et sigilb nostri auctoritale firniavimus.
Datuni per nianuni Algiini cancellarii.
A. Original, avec li-occs de sceau, aux Arcli. nal., L. S88', n" It.
B. Copie du xvii* siècle, à la BiLl. nat., ins. lai. i'i>'>~(), p. aoô.
291
\ers 1 li2
(lorifiriiiatioii p;ir le tloyeii du clia|)ilre de Nnire-Dnme de la diiiialion. faile |iar le me'decin Obizori
il l'aljhave de Saiiil-\'icloi-, de terrains situés près de i'éjjlise Saiiit-Cliristophe.
i;OXCESSIO CAPITULI PMllSMiNSIS DE l'I.ATEIS OHIZOMS MEOICI.
In noniiiie saiicte et in(bvidue Trinitatis. Ego Bartholonieus, Dei gralia ecclesiç.^
Béate î\hTri(; Parisiensis decanus, cl ceteri canonici nosiri nolnni fieri volunuis
(jiiod Obizo ine(brus, cuncanonicus noster, iufirniilale correptus. ad ecclesiarn
Beali \ ictoris deportari se l'ecil . ibicpie se ad Dei scrviciuni reddens. inter alia
bdiia qui; eidein iTcdesie lerit. etiani (piastbun pbUeas, ([uas Parisius prope eccle-
siani Sancii Cdinslolori silas babebal. in eleniosinani (b'dil. \ isuni est auleni (|ui-
l)usdani canonicoruni nostroriini quod eb-inosina duinni Obizonis nequaquain
ralionaliibs erat, pi'o eo quod ])biteas easdem l'cclesic nostn; prius donaverat. AHi
auteni canonicoruni. prioril)iis consenlientes. sed tann-n an{piid phis addentes, lioe
asserebaiil (piod plalcas ilbis toluni capitnbiui iioslruin (bmnio Bernero decano
■■ (lelle date rrsiille de la nii'iilii)M siiiniltaiiée de IV^vèiiiie l'ilieiine et du dn\eii l'arlliéletiu.
CAUTILAIUK GENERAL DE PAIUS. 281
<oîiuniiiii ossonsii concessoral, el ille, die quaclain ciiiii jjravilcr infinnaretur et
eiiiii caiiouici visitarenl, easdciii doimio Obizoïii ad raciciidiiiii (iuii'(|iiid vellel
reddideral. l'ropter liiijusiiiodi caluiupiiiaiu nosiraiii doiuiius (iildiviiuis, ahbas
Saucli \ictoris, die (inadaiii in capitulo iiostru veiiieiis, présente ciiiscopo iiostro.
doiiuio sciliret Slepliaiio, liiiiiiililiT nos ro[;avit cjualiniis picdiciaiu caluinpniam
dimitterenuis et eleinosinani (piaiii ecclesie Beati \ictoris doinniis Uhizo lecerat
concederenuis. Nos aiilein, attendentes quia ecclesie Keali Vicloris, etiain de pro-
])i'io nostro, niiilta itoiia coiilulinuis, peticioniljns [tredicli alilialis, iiilei'veiiiente
episcopo, assensimi prelniiniiis, et coiniiiuiii asseiisu eoiicessiimis quatiims elenio-
siiia qiiani doiniius 01)izo lecerat jiermaneret, et prediclas plateas ecclesia Beati
Victoris, sopita oniiii caliiiiipiiia et loeius reclaniatioiiis seii etiain retractationis
molestia, libère inipei'[)eliiiuM [Kissideret. Quod, ne valeat obli\ioiie deleri, scri])to
coinniendavinuis et sigilli noslri auctoritate In-niavinius. Noniina caiionicorum :
Barlholonieus decanus; Alb(3i'tus [)receiitor; Bernardus arcladiaconns; Henricus,
frater reois; Gilebertiis. decanus Saiicti Marcelli, saceidos; uiagister Walterus,
sacerdos; Gerniundus sacerdos; Willelmns succentor, diaconus; llerlewinus dia-
conus; Wido diaconus; inagister Albertus subdiacouus; Herveiussnbdiaconus; An-
dréas subdiaconus. Data per nianuni Aljjrini cauccllarii.
A. Original scellé, iiiix Airli. lUil., L. .S(|'>, ii" '.i.
B. (^opie du xvii' siècle, à la HiM. nal., ms. lai. lifj-g, p. 1(19.
292
Galerau. eoiiite de Meuku]. donne ii l'alilinve de Siiint-Viclor une rente annuelle de quarante sous
sur lin cens (|u'il prëlcvait au Monceau-Sainf-tiervais,
I)K DONO COMITIS DE MELLENT.
In nomine sancte el individue Tiinitaiis. Noverint onnies iani posleri quam
présentes qnod ego Waleranuus, Dei <;ratia cornes Midlenti , |)ro reniedio anime
niee et pro aniniabns pal ris et niai ris niee et anlecessoruni nieoruui, quan-
dani elemosinain feci et ecclesie Beati ^ ictoris l'arisieiisis, de censn (pieui in
Monscello Saucli Gcrvasii Parisius babeo, quadra;;inla solidos per sinjjulos
aiinos, m festivitate saiicti Beinigii, in jierpetuuni dedi. Unie autem dono Hu}>o,
frater meus, iulerluit et concessit. Et ne lioc donum possit in posterum oblivioiie
' r.ctie donation ne |ient être posli'rieure à i lia, ])uisqu'elle lut cimlirmi^e par i'évêque Etienne, ([ui
mourut vers cette même époque. (Voir ci-a|ii'ès iioti'e n' açio. )
Cailiil. — I. •i'j
282 (:\l!Tl LAIIiK (;K\ÉHAL DE PAItlS.
(leleri. scii|)l() coiiiiiicii(l;itiiiii el sijjilli iiostri est iinpressione lirnuitmii. lier siiiil
iioniiiia coriiiii (jiii Imic duiio presciilcs ruerunt : Baldriciis de Aeinore, Guilleliiiiis
iMitictiliiiius, Heiii'icu.s de Forrariis, Hiifjo de Feri'ariis. (iiialeraiimis de Meileiito,
(iallcMus de Bello Cam|)0, liol)ertus hulicidariiis; Tl haldiis, liliiis Siepliaiii iiia-
riscalcii; rinillelimis, liliiis Fi-ooerii, (|iii tune teinporis qiiaiido dcjniim lioe l'eci
meus prelecLiis l'iiil: TeherUis. filins Geinardi; Drotjo de liipa cl Ueniiardiis
lialei' ejus; lialdiiiiius Fhiiidreiisis.
A. Oiij;iiiul sfi-llc, iiiix Airli. n^]l., L. 8ç)-i, n" kj.
I!. Copie (lu Mii'siccli', ,iM\ Arcli. uni., LL. i-'i-'io ( CarliiUiiiv de S:uul-Vic(oi), fol. ."iG v".
C. CopiL- (lu \M|- sied.', à la Hilil. liai., lus. lai. i'i(;7(), p. i;;).
293
Vers 11 'il'.
( 1(111 lii'iiuiliou |i.'ir lilirîiiic, cMMiiic (le l'jii'is. de iIIxcin ilmis lu ils à l'ulilKnc de .Suiiil-\ u-((ir.
(;()^(:l•;sslo stki'iivm, I'arisiiîxsis ioimscoi'i.
iiK imNo coMiTis mi;li.k\ti i;t de luseiis (;i:ntili\ci au m (.om-: riLio (;au\eri concessis.
I |;T DK !)()>()] BALDIIM M'UI) V1I,L\M (,)IK CONS DICITLR.
l'talio cuiisulil , nécessitas cooil lieiielicia aecelesiis (-(dlata e]iis(ii|iali aiicloi'itate
liriiiare, et. ne (dilixionis ininuaiilni' niciiisii, slilo nienioiic coniineiidai'e. Fjjo
ijjdnr Steitlianns, l)eo oïdinaiite l'aiisicnsis ('[Hscopus, nolinn lioi volo (Hiod
(iuaieiannns. roines Mellenti, Paiisnis, in Moin-ello Sandi (!('i\asii, lerrani, eeii-
siini et li()S|)iles lialn'l . (]iie (uniua de iiosli-i) Icodo leiicl. IIic ita(|nc [irii l'eniedio
anime sue (|nandam elemosinam lecii, ri piulem |M('(licli lensiis. \i, scilicel soli-
dos |)er sin<[nlos annos. in lestivilale sancti l!emi;;ii, aecicsic lîeali \ ietoi'is nnstro
asseiisn in |)ei'|)etunm dédit. IIujmi ctiam. liliiis (laineri. d n\(ir ejns, llavis,
nrediete Saneli N'icioi'is aecclesic hoc in |)ei|ielunm cmiccsseninl ni oves l'jnsdem
aecclesic in n.iscnis (ienliliaci , (|ni; ad niisli'nm Icdduin peilinenl. liix'ie pasce-
j-ent, ila (|nod jnedicle ecclesir canmiici |ii'o pastn earnmdeni oviiini niilhiin |)re-
linni, imliain consnetiidinein daicnl. Iloc aniem el nosiro asseiisn el in [iresenlia
noslia laclnm est. l'ilii eliam pi-edicli lln!;onis assensnin dedeiiinl. \ns(dmus sci-
licel el Fi'edei'icns, el nepos illins, iinmine Snlleims. el (iuilelmiis de ('(Orneliaco,
;[eiier illius. \ec illnd lalere voinmns (jikmI (dericiis (jnidam de ('orhoilo. noniinc
lîaidninns, in aecidcsia I5fali \ icloi'is laclns rejndaiis canoincns. aecclesiam de
\illa (|Ui' (Idns a|i|M'llalni'. cl lenani cl decimam ad |ii'csliileialnin ejusdem çc-
clesic peiiincnlcm. -cxiain ([imiiue paiicm nia|;nc dccimc. el sextam ininnlc. (|uç
onnna. shmiI clenciis p()ssid(d)al . caniinicis Sancli \ n-loris. nnslni assen-n . m per-
pelnwm liahcre cmiccssil. Slalnimus eliam ni de prcshiliM'aIn ejnsdcm ccclesie
cviiTi L\ii!i-: (;É\Ér.\L j)i-: I'auis. 283
pieilicti caiioiiici ad suslenlalioiii'in suaiii |H'r siii;[iilos aiiiios sexajjiiita solidos lia-
beaiit. Idem (jU()i|nt' Ijalduimis. iii alia villa que dicitiir \ iciis No\ iis, scxlain par-
tein magiio deciiin', (jiu.' sua cral, predictis canouicis dédit. Hoc eciam iioverint
iiuivcrsi (juod Matlieiis, miles de Miiffiieliis. in a^cclesia Reafi \ iclcM'is ad succiir-
reiidiim lialtitiim ieli[;iiiiiis assuineiis. pi'edicte ville «pn' du-iliir \ iciis Noviis me-
dietatem, tam in terra qiiam iii liospitibus. servis eciam et aiicillis. ad eandem
medielateni ])ertinen!ibiis. se])edicte Sancti \ ictoris aecclesic in peipelnum dédit,
et etiam medielateni aecclesie ejnsdeni ville, et sextain [laiteni majjne décime, et
medietatein minute, que omnia sicut laicns possidebat. nostri) assensu et dono,
eidein Sancti \ictoris aecclesie dereliquit. Hugo eciam. iilius (jii'elnii. terrani ara-
bilem >uperripam Secane. in Afpn^gaudio sitani, et. apud IJalneoInm. octosolidos
ceusns et ni obolos aecclesie Beati \ ictoris nostro assensu doimvit. Simibter Hun-
gerus, frater ejusdem Hugonis, assensu nostro. dédit eidem aecclesie lotum cen-
suni quem in Cai-doneto liabebat. scilicet xun*^™ solides et vu''"' denarios. Dédit
etiam m solidos et u denai'ios census de terra que sita est apud Sanctum Ger-
inanum Autbisiodorensem, et un"' solidos census de duobns molendinis qui sunt
apud Melbra, et vi solidos et un'"' denarios de liospitibus de ('iievriiclinn. His
omnibus supradictis. (piia ad nos pei'tiiiebant et de nosiio leodo eraiit, libeiiter
assensuni preliuimus. et. ut in posterum lirina et illibata permaneant, scripto
commendaviinus et sigilli nostri anc[toritate tirmavijmus.
A. On;;inal scellé, aii\ Arcli. nul., K. t^'.i, n" G''.
B. Copie du xiii' «iècle. aux Arcli. nul., LL. l'iTio (Oi-liilaire île Saiiil-\ iclur i, fol. 50 v'.
C. Copie du \rii' -.ièile, à la liiM. nal.. nis. lai. li'iyf). p. 'oo.
•294
Milieu du Ml' >iècle.
Galeraii. cipiiili' de Meulaii. iiiainie à ses [irevùls île t'iiris
de paver eliai|ue année aii\ cliaimines de Saint-Victor une rente de 'lo sous
COMITIS MKIJ.EM1 DE \L SOLIDIS.
(iualeraiinus. comes .Abdlenli. omnibus prepositis suis l'arisiensibus salutem.
Precipio vubis quod per singulos aiiiios liene et plenarie reddatis çcclesie Sancti
\ ictoris XL solidos. quos de censu meo quem Pai'isius liabeo eidem ecclesie et
canonicis ibidem Deo seivieiilibus in elemosinam de(b. et caita mea sigillo meo
signala in per])etuuni conlirmavi: et eadem (be reddatis qua census meos reci-
pietis. Et proliibeo. super aimuem nieum et sujter forefacturam peccunie vestre .
''' Celle pièce et la suivante doiveni èlre à peu près cunleinporaines de notre n' ùi.y2.
30.
■28i CAliTlLAlRE (iÉNÉIlAL DE l'AUIS.
iie ultra predictam dioiii detiiiealis. Testes : Px^hertus de Novabar}]o, et Wiilel-
mus de Piiio, et Uobertus de Furiio, et Hogero capellaiio.
A. Orijjinal scellé, aux Anli. Jiat., L. «ij-j , ii" 30 (jailis L. 1^78).
B. Copii' '' <lii xii* «iècli', aux Airli. nal., K. a3, n° lô-" (jailis L. l'i-S).
295
Milii'U (lu XI]' sii'tle.
Galei'iin. (-oiiilo do Meulan, l'ail rejiiise aux frères île SaiiU-Lazai-e ilïm cens qu'ils lui ilevaieiil.
G[iialei'aiiiuis], cornes Melleiiti, oiiuiibus aiiiicis et lioiniiiil)iis et ininislris suis
saluteni. Sciatis me dédisse et iu perpetuaui eleiuosiMaiu eoiiccssisse IVatribus
iurirmis Parisius de Saucto Lazaro ii solides et v denarios et obolum de ceusibus
l'onini ijuos niihi [)er aniuini reddebaut. Volo i<;itur et precipio ut babeaiit et
leueaut illud ita bcne el ita in pace et ita lionorilice, cuni oiiiiiiiuis consuetu-
diiiibus ad illud pertineiitibus, sicul teiiebam, quando erat iu lueo douiiiiio. Tes-
tibus Hobeito de .\ovo Burj;o et Uaduilb de Monteauro, et l'io<;ei'() et Balduino
capellaiiis.
A. (Aipu' ilii Mil' ^ircli-, aux \irli. nal., MM. 510 (Cartiilaiiv th^ Saiiit-Lazan'), lui- •!■! v\
296
Milieu ilu xu' .-iùcle.
Ordre donné par Galeraii, cuuile de Meidaii, à ses prévôts et nflieiei-s de Paris, il.' drlivrer cliaipie année
treize deniers de renie à i'éylise Sainte-Geneviève, sur ses revenus de Paris. — trScialis me dédisse...')
A. Copie ilii xin' siede, à la Bilil. Saint(;-(kMievievo, El. 20 (Cartiilairo de .Saiute-(Jenevii've), p. 7Ç.
297
Gonlirinalion par le lé;;at du pape \llirrii\ (■vè(|ui' d'Ustie, des décisions prises par les rM'ijues Girbert
et tilienne au siijel du leslnmrnl d'Hlienne. arcliidiacre de Paris.
lu iioiuiue saiicli; et iiidividiu; Triuitatis. \ll)('ricus, Dei i;falia Oslieii^is epi-
sc.opus, saucle Sedis aposlolici; leijalus, lain |)i-eseuhbus ijuain luliiiis. SiruI ea
qur iiulla latioue vel auctoritate uitiiutur iuliriuare delieuius, sic ea ipu; laui
'' Celle copie a été pnliliée dans les CnWoH.s (/es '' Aljjriic occupa le siè;;." d'Oslie de 11. '!8 à
rois, n" i^u '1 , comme élaiil rorij;inal. Ce n'est, en 1 1 '17 ; cet acte ne peut donc appartenir ipi'à la lin
réalité, fpi'nne mauvaise expédilion du \u° siècle du ponlilicat derévè(|ueKtienne(;- 1 1 'i-> ). ou à une
où l'on relève tics omissions imporlanles. époque assez voisine de sa mort.
CAirrULVlRE r.ENEUAL DE l'AI'.lS. -28.".
aiicloritate i|uaiii liilfliuiii devoliono corroborari dcsidi'raiil [ileiia auctoiilale
ooiiruiiiaimis. Domiiius siqiiidein Stepliauus, Parisiensis arcliidiacoims. diviiio
spiritu aftlatiis, pro sua suoruiiKjue sainte et peccatoniin redemptioiie, [)ro ter-
reiiis celestia. pro perituris elerna coinniutare disposult; et quia nicliil iiiagis ob-
servai'i convenit quaui supreiiias et libéras decedeiitiuni voluiitates, et maxime
in ultiniis disposiliouibus in (piibus beredem faciunt ecclesiani. ([uicquid super
lioc a venerabilil)us i'ratribus nostris Girberto et Stepbauo, Parisioi'uin episcopis.
et capitulo, [sicul] ex litterarum suarum teiiore perpeuditnr. constitutnin est,
ab omnibus deinceps Parisiensis ecclesie episcopis volumus et precipimus euni
onini integritale in posterum observari, et nuHa lemeritate violari. Si qua i<;itur
persona, secularis sive ecclesiastica, tam relioiosi testamenti dispositionem violare
temptaverit, et Sedis apostolice et olbcii nostri confirmationem scienter contenqt-
serit, et bénéficia jiredictis persoiiis religiose collata, sive in vineis, sive in do-
inibus, sive in vir;;ultis, sive in aliis rébus imminuere, aul'erre vel retiaere [)re-
sumpserit, beati Pétri a[tostoloruni principis auctoritate, cui a Domino ligandi
solvendique poteslas collata est, anatbematis eum vinculo iniiuilamiis, donec resi-
piscat et cura débita satisfactione ablata in integrnm restituât; cunctisauteni pre-
dicta servantibus sit pax Domini nostri Jbesu Christi, ut pax Dei, qnç exuperat
omnem sensum, custodiat corda et intelligentias eorum.
A. Original, avec traces de sceau, aii\ Aiili. nal., L. Jii , n" i.
B. Copie du \ui' siècle, aux Arcli. nal., LL. 17Ô {Grand PasUival tVt .Xotre-Dann;), p. 508.
298
Ili3, 1?) mais. — Latha
ConlM'iniitiiin par Iimneent It des possessinus d<' Saint-Marlin-dt^s-Cli.'imp^ ".
— fr(Juotiens illud a uobis pelitiir. . . •>
A. Original, avec (races de sceau, aux Aicli. nal., L. a;îG, u" 1 7.
B. Copie du xiii'sii'cle, aux Arcli. nat., LL. i3.")i (Cartul. A de Saint-Marlin-des-r.lianips), fol. .I \\
C. Copie du xv' siècle, aux Arcli. nat., LL. i352 (Cartul. B de Saint-.Maitin-des-Cliamps ), fol. 3 r"
D. Copie notariée de l'an i55o, aux Arcli. nal., LL. gai"), n" iS.
E. Copie du wi' siècle, aux Arch. nal.,LL. i3.')3 (Cartul. C de Sainl-Mailin-des-Chanips), fol. 3 v"
F. Copie du Xïii' siècle, aux Arcli. nat.,LL. i35^i (Carlul. D de Saint-Martiu-des-Cliaraps), fol. 38 \
Kdit. : («) Marrier, Mon. S. Mari, de (^ampis hisl.. p. 170.
'■' Celle l)ulle pslroiirue dans les niêiiies lerraes était en eirpt |)neiu' de Sainl-Marlin-de.s-Ciiain|is
que la conlirnialion du 0.0 juillet 1 i^S, accordée quand il fut élu ëvêque. Or cotte bulle pnmve (piil
par le même pape à ladite abbaye (voir ci-dessus. n'avait jias encore quitté son prieuré à la lin de
n° ùôS). Elle peut aider ii lixer le commencement mars 11 'i.'i. Nous n'avons du reste tiûii\(' aucune
de l'épiscopat de l'évèque de l'aris, Tlubaiid. Il ineiiliuii de son (^piscopal avant la (in de 1 l'i;!
l'8G CAliTLLAIKE Gt:M:i!AL UK l'AI'.IS.
299
ii'i.i.
],fllr-i' ili' sailli liiTiianl à l'jlii'nnp. ^\êque ilc Palrsli'iiia ' , [■clalivr' aii\ soiillraiices de l'Eglise. e( iiulaiii-
iiinil (le l'ei'Jisr lie Pai'is. — "Deiiiinie seilel in tri>litia ei-cli'sia l'arisieiisis. [iroprio desliliila |iasLore, et
iieiiHi e.sl (|iii lie siilislidienilo alin uiiilire auileal. -
Kilil.: (») MiiMllon, ,S. IW„„nh ,f,;;i. I. I. col. aoS, l'iiisl. -..'i. — ( /, ) Mi,;i,... l'alrohi;,,- . I. CLXWIl,
ri>l. '■\()i , iJ'apW'.s II.
300
1 143, i" aoàl- 3.j mars I 1/t'i. — l'Aia^.
Ilniialiiiii |iar Louis \ II. aii\ i-eli;jieiises d'Verres, de la iliiiie du pain qui se consonimail à la cour,
ijnaiid elle séjournait ii Pai'is, — f(jiioniaiii Den disponente. . . '
A. CiiiMr ilu Mil' slè.l... aii\ AitIi. nul., LL. i .".f|i, iQiiliiiaire irVeiirs). Id. , ,■ .
I!. \i(llllllls lie l.-.C.'l, |MiMii> ,lall^ le fin: ,lrs i.nloun. . I. \V1, |.. -(iK.
i;. (."|.ic niilaliniiiMV' du wiii' si«lo, aiu An h. nal., K. 171), 11" '1.
Édil. : (»i Diiluviil, Thnitn' ,lrs ,n,l„j. ,1e Pans. |,. 1 tîo.'i. — (h) Maliilliin, Annal. Ilrnr,!.. I. \l, p. 308,
iPapivs A. — (,l iJ'Aclieiy. .Sy«<i%. (,■(]. in-'i"), I. X. |.. G'17: (éd. in-fol.), I. 111, p. '1;,-. — (,/) Gallia
rhnsl.. t. Vil, iiislr., coi. (I-. — (c) Recueil , les vnlaan. . I. XVl, p. aoS, d'aprùs B.
301
11/4:S, i" aoùl-?."i mars ll'i'j. — I'ahis.
(luidirnialion par l.oiiis Vil des privilèges cl possessions de l'aliliave de Sainl-Denis.
lu iioiiiine. . . Kejjie dijrniialis. . . Ejjo ijjiUir Liid()\iciis, Itei jjralia re\ Franconiiii el dux
Ai|MilaM(iiiiiii. . . . eoiii-edinHis el coaHmiaiiius, . . . deriinilo ahhate (.-ccles-iii' , iiullani de omni-
liiis i|ueeiniii|iie lialiiiil, Miiiliililiiis sive iiiiniobilibiis, lieri repclicionem, mansioimin \el inlia-
bilationmn, si non sini ejusdeni çcclesiç, omniiuodani renioliononi. a predicto l>iiri;o iisiine ad
erricsiani Sancii Laiireiilii , ([nç sila est prope poulem Sancii Marlini de (iauipis; el ex allcra
parte sirale rooic, ah eadeni villa Sancii Dyoïiisii ns(|ue ad aiiiini ponlem prope Parisius, juxla
doniuni Leprosornin; versu.s eliam Secaiiani, ajj eadeiii villa Saneti Djoiiisii iis(pie ad Monteiii
iMartynini, exeeplo (llipiaco; e\ alleia eliani parte, ab eadein villa Sancii Dyonisii nsque ad
rejjiaiii slralani ipie dncil ad Liipeiaiu. . . .\ctuni Parisius, anno Incarnati Verbi .«"e' xl" iii",
reoni M'ro niisiri vu", elc. . . .
A. ()ri(;iiial scellé, aii\ Airli. liai., K. 38, n" 8.
li. (lopicdii \li° siècle, à la liilil. \alicane, ms. Otiolinii. a;!)!) {Ilei;>.ih-e A. de l'hilipjie Aiti;iisle). fol. .Sa v'.
C. Cojiie du vin" siècle, aii\ Airli. nal., LL. 1 1 ."i(i ( Cailiilalro de .Sjinl-DnjLs ), loi. (i'i \".
I». Cnpi,. ,1,1 xu'si.Vk, aii\ Anli. nal., JJ. -jG, loi. i'i."i \".
Ldil. : (a) Dmil.l.'l, II, st. ,1e l'abb. ,le Smnt-Deny.s , p. 8(;(i, d'apré.s A. — (h) Lédiliioi, , //i.W. ,1e l'abh. de S,iml-
Henij.i. pi., p. (.(, d'apn-s A. — (c) Tardif, CarliaiS îles rais, p. 3.')/|, n" /i(i(i, d'apir^ A. — ((/) L. Delislf,
Le jireiiiiiT rej;islre de l'Iiilippe /Ih^'h.sïc, fol. 82 v", d'après B.
''' j'ilienne occupa le siè|;e de l'aleslrina de 1 ] /io à 11 'l'i (voir les Itejrrsia de .laiïiM; celle lettre se rap-
porte donc aux dilliciillés (jni précédèrent l'accession de Tliiliaud ii I évèché de Paris.
C Ali TU LA IRE GIvNEIiAL DE PARIS. 287
302
1 l'i.'i, i" iioiit--:. nrjy* I I Vl. ^ 1>ari>.
ReiKiiirialiDii |inr Louis VII :iii ih'nil, i|iic sVt,-ncril ni-i'iii;i' ses |irr(liVrsseiirs,
(le s"np|)i'(i[ii-i('r les iiieiiblt's l|-(iu\es ihiiis les iiiiiisoiis des evè(|ii('S de P;iris, ;iii iiioiiieiil, de leur dires.
1>K SLI'KLI-ECTII.IBLS IJCNKIS KT KKItliRIS l'F.UTINENTlIiL S KU SI CCKDKNTEM K l'ISCOI'L AI.
lu iiouiiiK" saiicli; cl iii(livi(Li(' Trlnitalis, aincii. Liidoviciis, iJci jjiaiia rex
Fraiicorum et dm \(|iiilaiiniiiiii. Sciuiiis quia i'\ jiucloiilalc Vdciis Tcslamcnti,
etiam nostris leniporihus, ex çcclesiaslica iustitiitioiic soli icijt's et .sacerdoles sacri
oi'isinatis niictioiie coiisecraiitur. Decet aiitem iil (|iii, soli prc cctcris omnibus
saci'osaucla crismalis liiiilioiie coiisociati, ad rcfjeiidnin Dci |)o|iuliiiii prcliciiintur.
sibi ipsis et sidxbtis suis laiii l(Mii|ioi'alia ([uam spirilualia siildiiiiiistraiido [)iovi-
(leaiit, elprovideiido inviceiii suliiiiiiiisireiit. Notuin orod laciiiius (piia nos. (jiiibus
e\ aMti(nio prede('<>ssoniiii iiosiroriim teiiore, quasi jure fisci, oniiiia (pu;, iiioi'tno
Parisiensi episcopo, in doniibus ejus iiiveiiicbaiiUir, absporlare liccbal, volentes
ecclesie Dei cl episcopis Dei servitio mancipatisdidjitaiii reveiciitiaiii cxilieic, el cos
donis maioi'ibiis anipliai'c | cl ] ''' iiilioiieslas consuelii(bnes l'clocniart', imili pi'ccdiiis
et siq)plicalioiH' karissimi iioslri Teobaldi, Parisiensis episcopi, viri reli<[iosi, (piic-
(|iiid siippellectilis de nialeria lijjiiea vel feriea deiiiceps inveiitiiiii l'iieril, in doini-
biis cpiscopoiMiin Parisicnsiuin posi niorlein ipsoiuin. in (piilniscnniqnc locis et
villis domus ille sitç sint. inlaclnni et inle<;i'nni snccedenlibns e[)iscopis in pei'pe-
tunni possidendnin libère et (piiete inaininiittinnis et coidlrnianuis. assensu el
consilio donnie Alieiiordis ie;;inç, collaleralis noslre. Onmia aulcni (|nç mannnii-
sinnis, siib cuslodia ca]tilidi lîeale Marie ad usiiin episcopi siibslituendi <'')iisei'\a-
bunlnr. Hoc si([uideni donnni super altare Béate Marie pi'o d(diclis nosiris et
palris noslii supplices oH'ci-cnlcs. ne ali(piis succedenlinin rc;;nin, (piod absit.
inlViu'jat, sij;illi el karaclci'is nosiri auctorilatein o[)poniinus, et (puxl pid)lice ac
celebriter octuni esl in çcclesia Parisiensi et in ipsis doniibus episcopabbus, lideiis
aunolai'i et exconinninicationis seiilcntiain ab ipso episcopo et univei-sis cjusdein
çcclesi»; sacerdotibus jussu nosiro proinidoatani , ne quis videlicet coiilra ii'i;iaui
niajestateni et cliristianos Doiniin sacerdotes ])i'esunieie andeal, subsciibi prece-
piniiis.
\clnni publiée Parisius, anno ab Incai'uatione Diuiiini m'c" (piadiaijesinio m",
réuni vei'o iiosiri vu"; asianlibus ni palalio iiostro (pioriiiii iKuiiina siibliliilala siiiil
el sieiia : Si;;iiiiiii liodnlii . \ iroinandoruiu coinilis, da|)ileri iiosiri. S. Mailiei coii-
'' r-Kl-
lllilIKIIIr lllllis I OM
1>S8 CARTl LAIRK OKNEIWL UK PARIS.
>laliiilaiii. S. Miitlici caiiieiaiii. S. (iiiillcrmi Inilii-ularii. Data jH'T inaiiiiiii [inotw-
lli'diinnc) (ladiirci caiirellai'ii.
A. Onj^[in:il, a\cc Iraccs de sceau, aux Anh. ii:il.. K. •-!.'!, ii" 7' (Musi'e, n" 1 j3).
lî. Copie (lu \ii' siècle, aux Arrli. nul., K. ■!■!, 11" 7''.
C. Copie (lu \n' siècle, aux Anii. uni., 1,1,. 177 (Liirc nnir de NoIi-e-Daine), p. 'ilih.
1). Copie (lu xiii' siècle, aux Ardi. nul.. LL. 17.") {Crunil Piislimil i[e Nolro-Danie), p. 5()6.
K. Copie du xiii' siècle, aux Arcli. luit.. LL. 17(1 (Petit Pastoral de Notre-Dame), p. 8(j.
303
I I'nî, 1" acu'il- î!."! tuars I l/i'i. — Paris.
Dnii.'dimi |i;ii- Louis \ll, ;iiix Teiii|iliers di^ I';iris. (riiii(j vcuic anniicilo di_' 27 livres.
Iii iiouiiiic saiicli; ac individiic Triiiilatis. Liicl()\irus ('<m. Dei giatia ro\ Fraii-
«'ormii t't (lii\ A(|iiilaii()iiim. Oiiiiiiii" i('<jalis inmiilicciilir ilijjiiiim lore cogiiosci-
iiiiis ol IVe(|ii('iilil)US ('It'iiiosiiiis rt'llijjiosoiimi siisliiicre coiivciitus, cl m auciiieii-
lalidiiciii ccclcsiaruin Ix'iiijfiia .sciiipcr iiiteiilioiin persistore. Proiiido prosciitibiis
siimil ac |toslcns iiutiiiii in jieipcliimii laUiiiKjuc lore statuimns Tcnipli nos mili-
lil)iis Icrosdiiiiiilaiii, (pios s(di Dco vcie iiovit uiiiversitas iiiilitarc, in inensisnum-
iiiidarioiiiiii Parisius, libia.s vij;iiili septemque, quotaiiiiis in iNativitale beati
.loliaiinis Bapli.slc reddcndas, pcilicniii largitione li-ihuisse. Quod, ut perpcluç sla-
l)ililalis ohlincal innninicnla, scriplo coinniendari, sijjilli noslii anclorilatc niuniri,
ii(),s|i'l(pic iioniiiiis snblcrinscriplo karaclere coiioliorari prcccj)inins. .\clinii ])ublice
Pai'isin.s, aiiiio ab Incanialione Domini .M"c°xL"ni", icgni vcro nostii vu": aslan-
libns in palalin iioslio (piornni noniina sublitulata sunf et si|;iia : Signiiiii Piadulplii,
\ iioinaiidoiiiin coniili.s, dapileri nosli'i. Signnni Matbci camcrarii. Sijjnuin Mathei
l'onslabnlarii. Signuni Gnillchni bulicnlarii.
Data pcr inaïuun Cadurci [monotp'dttDiK') canccllarii.
A. Ori;;iual sccili', aux Aicli. liai., J. i;!i!, 11° a.
304
1 IA;!, 1" aoùl-'-r) mars I 1 Vi. — I>.»ris.
Mxeniplion de lailli^ accdnléc [lar Lciiiis \ Il ii diMix licmiocois de Pai-is,
(|n'il coiisai're an .sorxicc des fii-r-cs de Saiiil-Lazart\
m: CAiiMiiCK.
In uoninic ^aiiclc ac indivichu; 'riinitalis, anicn. hgo Luibivicns, l)oi gratia rox
'' Sii[)])l(''('z r-l'Yaiicnriim-.
(I)
CAP.TLLAIP.E GENERAL DE PARIS. 289
cl (lii\ A(|iiilaiioniiii. Noluiii faciiiitis uiiiv(;rsis, (M iiislaiilihiis [)aiiliT et liiliiris,
(|U(m1 IValilliiiy (If Saiiclo l.azai'o. qui [)i'()[)e l'arisiciisiiiiii civitalçiii, in prcdidi siili
liuiiore saiicti dodicala ecclesia, salutcm aniiiiaiiiiii coiilinuis sIikIchI oralidiiiltiis
suIj cor[)ori.s iiifiniiitale prniiierori, duos in urbe prcdirta jiurjjenscs. Reiiiarduiu
scilitT'L oaniiUceni cl SLcpliaiiiiin pcU'ariuiii. dcdiuius, ila siquidciii lihcros ul ait
oniiii lallia, ab oniiii coiisuctudiue et exactioiie pciiilus cuianripali, illoruni seivilio
soluiu et potc^lati subdantur. l'ost quorum utique dccessuni. ne (pio in lenqiorc
licncfitii iioslii coniodilate jti'ivarenlui-, jji'ovideiitia iiostra et subse(|uatiuui [)Ost
nos noslroruHi, abos duos loco ipsoruni pari bberlale, ad preilictoi uni ol)se([uia
IVatium, perbenni sanctiinius in posterum successioue substilui. (Juod, ul ])er[)etue
stabibtalis olilineatinniiinuMiia, scriplo coniendari, si;;db nostri auctoiilalc nninii-i.
iiostriquc noniiinssubtus inscripto karaeteie corroboi'ari piecipimus. Actuiu publiée
Parisius, aniio ab Jncanialionc Doniini M"e°XL''ui", regni nostri vu"; astaulibus
in pahilio nostro quorum nouiina sultlitubita suiit etsij;na: Si;jnnm Hadulli, Viro-
inandorum eomilis, dapib'ii nostii. S. Matbei constabularii. S. Abillici canu-rarii.
S. Guillebiii buticubarii. Data per manum Cadurci cancellarii.
A. Copie du xiii' siocli'. aux Airli. imI., 1IM. ■mu (Carlulaire di^ S.iiul-Lazarr). loi. /i v".
305
1 li^l , i\ janvier — Lïthav.
l'iiilIrMlo Ci'lesliii 11. en l'jiM'iir dis 'i"rm|ilieis, [iriiiinMlaiit dos iiidiil;[i'iiceb
il ceux i|iii sidi\ieiidroiil aux ln'siiiiis de rordre"', — frMdili\s 'reiii[)li (erusoiiiiiiliini .
A. Orijjinal scellé, aux Anii. nal., L. ^17*, n" 1.
30()
i lA'i, H l'évrioi'. — LvTr.w.
(liiiirirrnulidii [j;ir Célesl.in 11, ;i l;i reijiiêle di' l'^ililié (iildiiiii. des pussessinns de Fidiii^iyc de S;iinl-\ iclur.
— rrOue il friilrilHis imsli'is. . . '■
A. Ori;;iiial, avec Irjres île sceau, aux Aicli. liai., L. ■f2-/\ 11" a.
R. Co|iieilii xvi" siècle, ,■, h lîil.l. luiL. nis. lai. iMiya, fol. aj r".
C. Copie (lu xvn° siècle, à hi Bilil. nat., ms. lai. l'iOyg, p. 280.
''' Il existe iiiix ArrliiMs nidioiiiiles ( L. ooS, n" •> Iji.s] nue luille d'Eiinèiic III. courue exiieleiiieiil
liiiis les iiiêiiies leriiies et ijiii est iliilre du jiiijiiis de Liitiiin, le o.'l ii\ril [1 i,")o].
Cailiil. — I. liT
J'JO CAUTULAini-: GENERAL DE PAlilS.
307
1 li^, .') iV'Viier. — Lathan.
(Joiillrmation [)ar (Ii'Iesliii II, à la ivqiKjle iln l'alibi' Gilduin, di' toulrs li's pi-ébomlrs
aj)|)ar(cnatit à l'abbayi; ilc Saint-Viclor dans diverses l'jjlise-;. — irQuotieiis illud a iiobis
A. (>ii;;iii.il, ,iviT liiic-os du srrau, aii\ Arcli. uni., L. :!-!7\ II" 3.
lî. (]n\,\o (lu \\,' si,:.,|o, ;, 1,, r„|il. luil,, 1115. l.it. l'ifi;:!, lui. 27 r".
1^. lio|ii'' liii xm' siùilo, i'i l;i Ijilil. liai., 111s. l,il. 1 '1(171), p. 97.').
308
I l 'l'i, aS niiirs. — Liiiiaw
(liiiiliniialiiiii |Kir j.uciu^ 11, à la rL'i|iièli' di' l'abbé Ilu;|iies, dis privilègis e| |iiissossioi)>
de l'abliayi' di; Saiiil-(jei-|iiaui-des-Prés. — rr l!rli;;insis desidrriis digiunn . . . -1
A. OrigiiKil, avi'i- liaccs ilc.^c'un, iui\ Anli. ii.il., L. ■127'', n" 1.
lî. Copie du xii' bièide, aux Anli. iial., LL. io->'i (Caii. tït di' Sainl-Gi.'iiiiaiii-d.'S-I'i-i'S), loi. '1 v'.
309
11 14, i3 avril. — Laiiiax.
(liiiiliriiialiiiii par l.uciii-, II di' la liiiidiiliuii , des |(rivilèjji'S et des piissessions de l'abbaye di' Mniiliiiarlre
— '^l'ie poslidalio voluutatis. . . 1
\. Copir collaluMiii.e <lii ■• '1 .siplcniliro i.')ii7, aux Airli. nal., L. ai>(., n i.'i.
il. Copie du xvi' sire!.', aux Aiili. ual.. LL. iCio.') (Carlulaiiv i|. l'aliliay de MmUmarliv), fol. .'ii) r".
310
1 1 '|4 , î.'i mai. — i.iriiAîi.
iillr ilr l.iiriiis 11 au sujel de la prébende acconMe aux chanoines de Sainl-\ irlor pai- l'abbavi
di' Sainte-Geneviève. — ^Ecclesia lîeali Victoris. . . ^ '
A. (Irijpiial, avec li-acos de sceau, aux Arrli. liai., L. 888"^, n° 5.
' 'l'ouïes les bulle-, cpic mms cil.iiis iei |)araissriil iiiédilis. Mais cllis nlTivul assrz pni d'iiiliTi'd p
u'il suinte di' \c< lurnlloiiiicr.
CVIiTULAIIiE GENERAL DE PAIUS. 291
311
114i, r'aoïit-Siiviil ll'i5. — Pahis.
Ciiniiriiiulion par Louis \ II il'uiii' liniisactinu ciini-liio entre la maison do Saiiil-Lazarc ol Juan ilo Glamarl,
iDiirliaut les possessions de celle-ci à Fonli'iiay.
DE FONTENETO.
Ludovicus, Dei ijralia re\ Fraiicuriuu et dux AquitaiiuiMiin. NovcriuL uiiiversi,
])resentes paritcr et futiiri, qiioniain Ileiiriciis de Foiiteneto, aiixietate lèpre per-
cussiis, quicquid apiid villain ([lie Foiitanetum iiuiicupatur possidebat et seipsuni
fralribiis iu doinu iîeali Lazari l'aiisiiis deijciitiljiis conlulit, jiueqiie pci-jietiio
pos>idendiim coiicessit. A erum pro[)iiiquu.s ipsius, Jolianiies de Clamai't, res pre-
dicti llenrici ad hereditatcm siiaiii poslniodum peiiinere coiilendeiis, duiiuai Ileu-
rici cahimpiiiare et res piedidui'uui IVatiiiiii presuiupsit pro eo \i()leiiliub inleslare.
Tandem aiitem, certo indicto jiiditio, prêter eqiiitaleni juris a'jere conviclus iu
publico, precio a iratrilnis sil)i dato, et bonesloriun virortiiii precibus exoratus,
asseiitieute siqiiideiii iixorc sua Ansudde et fdiis suis Gariiio, Oduue, et fiHa
Raeuburge, iu prescutia Parisieiisis arcbidiacoui Bcrnardi et aboruui luuUoriini,
quoi'um nomiuapajjiua sequeiis cxpcdiet,quic(|uid lleuricuspresijjiialisrralriljusde-
derat, omui in postei'uui (piesliuiie sopiia, qiiiete seiu[)ei' babi'U(bnu oltlineinbiiu-
que dimisit. Utque pateuti saiictiotie firuiatiun, uihil occulte l'ursitau occasiouis
baberet, assetisu jirefate coiijujjis et iiliorum, iu eoruui preseutia quorum sub-
sciipla (pioqiic suul sijjiia iurcriiis, per oblalioiiciu viroe qiiaiu manu ;;eslabat,
supra sacrum altare I5(!ati Lazai'i, de [)rediclo doiiu doiuinu d Iratres solempmter
iiivestivit. (Juod, ut per[)eliie stabilitatis olitineat muiiimt'iila, iilroriuuquc pelicio-
nibus, scriplo coniuiendiui, si;;illi lujstri iuipressioiie sijjnari, iioslri([ue uomiuis
subler inscripto kai-aclere corioixu'ari [U'ece[iimus. Actiini puldicc Paiisius, aiuio
ab incaruatioue Domiiii m" c'Vm," uu". rcjjiii vero iiuslri viii"; aslanlibiis m palatio
nostro quorum iKiniiiia snblilulala suut et si;jua : Sijjuuui Ibidulli, \ ii'iuuainbji'iiiu
coinitis, da[iireri uostri. S. MaHiei canierarii. S. Alallici coustabiilaiii. S. (iuill(duii
Imticiilarii. Testes aulcui bii suut qui (acte coiuordie iiiler ecclesiaiu Deali Lazari
et Jobauiiem de (llaiiiarl mlerliu'ruiit : Robcrius. païu'larius ir;;is; Slepliaiius
Erradicans Paluui; llii;;o de Mollciico; Ileuricus Flaudreusis cl (luillelmus lilius
ejus; (iaiilei'ius lucisur et Kiilco lilius cjus. De iineslilione vero (pu' [ler virjjaui
super altare l'acla csl , lestes bieriiul bii : (iuaruerius cdidubaiiarius el Iraler
ipsiiis Ardiiiiiiis; l!(Muo[u]diis {"liubH'as; liemo[ii]dus de Monte Moreuciiii; lia-
duipliMs l*iiu[)i'r. Data prr luamiui Ca(birci caucc|lai-ii.
A. Cupic du \ii)' si.'.U, :,ii\ Airli. n.il., \I\I. '.MO (Cailul.iiiv .lu S.iiiil-Laz.oo ) , Inl. i 'i r.
;!7.
•20-2 CARTULAIl'.E GENERAL DE PAlilS.
312
ii-'i'i ".
Si'iili'uci' (le llii;;iii's, rMMjne d' \ii\iTi'C . el (lo lîi'riKii'd, .'ililn' de r,|;iir\:ii]\, lixaiil 11? ilroil n |iavrr ;i
l'alibavc ili.' Sairi(-\ irlMi- |i;ii- lu prii'iiré de SjiMl-MHrlii]-ili's-(di;uiiji'i, en ('cli;ii)<|e d'imc |iri'ljoi)dp nccor-
(!(■(' il ce [irieiirr diins r('|;lis(^ Nnlre-Dniin'.
Dli liKCOJII"K\S\TI()\K \NM \IJS PIll'liKNDK !• CCI-KSIK S WCTE MMilE, I) \TE MOWSTEniO
SVNCTl MAHTIM DE CVMl'IS.
Kj[0 llii;;o. I)('i ;;riili;i \ii(isioil(iiciisis e])isco])iis. Ego Bi/riiardus, Clarevalleiisis
alibas. Notiiiii licii voluiims laia posteris quaiu iircsoiitilius ([iiod (loninus Thoo-
l)al(liis, Dei j;i'alia l'arisiciisis ('[)isfO|)us. in eccicsia Bcalc Maiic, assciisii caiiiliili,
|ii'clicii(laiii uiiaiii niuiiacliis Saiidi Alarliiii iiii|i(']'|M'luin drilit. Krrlcsia vcro Saiicti
\i(loi'i,s, (iiu; in pri'lala Hcalc Alaric i;<:<'lL'sia annnalia pn'ljcndarnni liahi'l, luijns
i|tsiiis |)r('l)L'nd(' (|ii(' iiKiiiacIn's dala [iiil, annualo siuini e\ inicjjro IiahniL Scd,
(iiila de cadcni [ircliruda ([iic nionacliis iin|)ci'|M'lunni dala cral jaiii de crlci'o
eccicsia Sancii \icl(iiis ainiiialc liabitnra non eral, ne in lioc donn çccicsia Saiicli
\ icioris Icdciclur, si niiiiis prébende amuiali benelicio iinpci'|)etiiiun privareUir.
(plia id e\ preceplo piedicli Tlieultaldi episcdpi. asseiisu uliinsipie capilnli. vide-
liccl Sancti Martini et Sancii Victoris, consilio nostro el consideralioni nostre
inipositiini esl , decrevinins et staliiinms ni nionaclii Sancti Martini, ])ro recoinpen-
salioiie annualis snpra(h(le piebende sil)i date. ])(>r sinjjnlos ainios ecclesie Sancti
\ iclcMis. in lesld sancii l*asclie, deceni solidus et pei'solvant et niitlanl. Quod. ne
xab'al (iblixionc deleii, scripto cninniendaviniiis, el , ne possit aposteris iidiruiari.
sijplloi'uiH ndsIidruMi inpressione (ii'nia\niins.
A. Orijiiiiiil, sci'lj/' des smiiix de ïrsrtyw llii;;u<'s ,■[ d.; sairil I!priiard, ,hi\ AnIi. iKil., L. 888\ il' 7.
P. Ci'pic du xvi' i-iècle, à la liihl. nal., ui>. lai. , '1O7.), p. i^jX.
313
ii'i'i.
Tliili;iiid, i'\('(|iii' di' l'aiis. dniirif aux rpli(fieii\ de Saint-Martin une prébende à Nolre-Dnnic de Paris.
il ciiiidilinii (juils |i,i\ci'onl une redevance annuelle de dix suis à l'alihaNe de Sainl-Victor.
TEOini.DI, EI'ISCJM'I P\lilsn:NSlS. [de] DECEM SdLlDIS IN IU:(;OMPENS\TldNE DMIS C WOMCIS
SWCTI \1CT0IUS \ M()NU:M|S SWC.Tl MMiTIM, IT.I) \\M U.I l'HEIlENDE S WC.ÏE M \IIIE P MIISIENSIS.
Tlicdbaldiis, Dei <;ralia l'aiisiensis eccb'sie episcopiis. Oiinnbns Cdirisli lidi'-
;' l.a date Ar crllr |,lr(r cl de la sni\anle se diMuit avec cerliliulc de celle de notre n" ."ii /i. Tontes
Ir.ii- -mil l'ii '■ll'cl ivlaliM'- ii la nièiin- allairc r[ apparléMiiieiil pnilialilciiirul au nièiiie jniir.
CAliTULAIRE GEM^RAL DE PARIS. 293
libiis, tain [loslcris ([iiaiii incsciililms, in peipelimm iioliiin l'n'ii voliiimis ([iiod
prebeadam iiiiam In pcclesia Bi-atç .Mari<; Parisieusis, asscnsn capituli, luonaclns
Saiicti Martini de (lanipis iaipcrpetumn liahcndaui concessiinns. Ecclesia voro
Sancii Viotoi'is. ([m; in prcfata Bi'al<; Marie occicsia anniialia prclitMidariim liahet,
liiijus i[)sius prchcndc. (piaiii nionacliis dcdinins, aminalc snnni ex iiit(';;i'i) lialinit.
Sed (juia de eadeai prel)enda, (pie ecclesie Sancti Maitini iniper|)ctiinni data crat,
jani de celern ecclesia Saucti Victoris annualc lial>itnia non eiat, ne in Iioc dono
ecclesia Sancii \ icloiis ledci'i'tiii', si nnins jti'ehende annnali linicricio iinperpe-
tnnni privaretar, coasilio et consideratione doaiai Hajjoais, \ntisiod()reasis epi-
scopi, et doiani Beinardl, Clarevalleasis abbalis, et nosira, coniniaai assensu sta-
Inerant monaclii Sancti Mailini al, pro reconipcnsalidae anaaaiis sa|tradicte
prébende sibi date, per sin<;nlos annos in festo sancti l'asclie. ccclesie Beali Vic-
ions deceai solidos et [lersolvant et miltant. Qndd, ne \aleal oljbvioae deleri,
scripto comnieialaviiaas, et, ne [lossit a poslei'is ialn-niari. si;;illi aoslii iaipcessioae
lirniaviaias. lIçc sant aoniina clericoi'nni qai iaterfaeraal : Majjistei' liobertas
Pallanas; Ivo, Parisiensis ai'cliidiaconas; aiagister Gaatei'us, canonicus; Gaido
de Cala; Gerniandas caiionicns.
A. Orisiiial scellé, aux Artli. iial.. L. 8H,S\ m°
314
ll'i'l. ■jo so|,|,.|iil,ro. — I>i
Concession à l'aljbnyc île S:iiiil-Vir(iir, par Miiiles, [ir-ieiir île S;iiiil-\l;ii-liii-ili.'s-<;iiaui|is, irime renie aii-
nuell" ili" ili\ sniis, en édian;;r iln ilroil il'annate i[ne celte alihay avait snr nne |irelicnile de Nulce-
Uanii'. ilnnncean [ii-ienn' île Sainl-Marlin |iai' Tlnliainl. (■vèijiii' île i'ai'is.
Eijo Initer Odo, i)ei ;;niti;i pi-ior Sancti Martini de Cainpis, et tohis iio-ler conveiiln>. Notuni
fieii volnmus Inin posleris ipiani presentibus ([Licid doniiniis ïlieolialdiis. per Dei jjialiaui de
iio^lri) iiioiiasterio nssiiniplus et Parisiensis ecclesie episco|ins ladiis, piebiMidaiu iniani in
eadeni IJeale Marie ecclesia, assensu cajiitnii, ilobis in per[ielniini dedil. l'.ccle^ia \ero ''...
Signum Odoiiis prioris. Sifjuum Tboine aljhalis. Sijjnian l'elri sMbpriniis. Sijinnni Sinionis
de Marnoa. Signum Sinionis de Anijiviiei-. IIçc suiit noniina clericiuiini qni inlerlnci-unt :
inagislcr Robertus Pullanus; I\o, Parisiensis ai'cliidiaconns; niai|isler (lanlerus. canonicus:
(Inido de (iala, canonicus; (iermundus, canonicus. Acluiri publiée in ca[)ilulo Sainii Marlini.
\ij;ilia sancii Matliei aposloli, annii Incai nali \'erl)i niillesinio cenlesinio ipiai|ia;|e-nuii i|UaLto.
A. Orl-lual scf-lt.;, ,-iri\ Arili. ii.-il., L. Nija, m" ■m.
'' I.c resle reni'iiiliiil liAlnelli'nn'nl la
2!)'i CAIiTLLAïai-: GENERAL DE PAftIS.
O 1 0
llâ/i, 3 décembre. — Lathan.
Cmi/iniialiiiii |i;ir le |)ii|)i.' I.iiciiis 11 de l;i seiilcnce .'U'Lilr;ile l'Ciidiie [i;ir Hugiios. l'vêrjiie d'\uxei'rc. el
lioruiiid, ;\\\\>r (le (dairvaiix '% lixani le droit aiiimel di\ par les iiioinos de Sairil-Marliii-de^-(>liaiiij,s
oti\ reli;;ii'ii\ de Saii](-\ iel ,r sur une prélieude de Nulre-ilaine. — r-(jiie a fratriljus uuslri-i. . . -
A. Ori;;iiinl srrll,.. ;nix An li. iKil., I,. s-:,-'; if G.
B. tujiie (lu wi'sièile, à la Bilil. nal., nis. i,il. l'iO;^, |i. 3oti.
316
1 144, 5 déceiiiljre. — LArr.AN.
Coiiiii-iiialKiii |iar I'' pape l.iieiiis H des liieiiset pri\ilènes île Keylise Noire-Dame de Paris'-' et spécialement
de raliaiidiiii . lait par le rni l.niiis \ Il ' , du droit qu'avaient les rois de France de s'approprier le ino-
liiliei' di-s évèipies de- Paris, (piaiiil ceux-ci xenaierit à innurii'. — r-Quaiilo nobilis et . . . -
A. CupiV .lu \in' .siède. a la fiilil. nat., iiis. l;it. ô.'ijG (Carlulaire de l'évèiiue), loi. n, r'.
11. Copii' dn Mil' M.'.l.', aii\ Arih. nat.. LL. i".') {Griind Piistoral lie NoIre-IJanie), loi. içn) v".
C (Ai|iir (lu \u\' sied.', .•iiix .Vieil, uat.. LL. i85 (Carlulaire de IV'véqiie). p. 30, d'après A.
l'-ilil. : ((I) Giieraid. (miIhI. (/«■ ^„ln^-I>,„lW , I. 1, p. sT,, d'apivsA. — (//) Mi;;ne, P,ilr„ln,pc , t. CLXXIX .cnl. ;)i5,
ll'ii, ."i (l(Teiiil.iv. — LaiiAN.
('.(iiilirinalioii par le papi' l.ucius II des possessions de Saiut-Miirtin-(les-Cliaiii]is.
— '-Ad lioc nobis ecclesio callioliee cura. . . n
A. Ilri;;ii)al. avcr Iraccs de Mvaii. aux Anli. nal., L. ■2-:'-/ , n .j.
II. Copie du Mil' siècle, aux Aicli. nal., l.L. i 3.') i (Cartiil. A de .Sainl-Marlin-des-C.liaiiips), tel. 7 1".
C. Copie (lu w' siècle, aux Airli. nat., LL. l3.")j (Carliil. I! de Saiiil-,Marliii-dos-Cliaiiips), loi. 0 r .
I). Copie (In \n' si.Vle, aux \r. 11. nal., LL. i.'!."!.'! (Cailiil. C de .'saiiit-Marlin-dcs-Cliainps), loi. fi \' .
L. Copie (In vvii' siiVle, aux Ar.li. nat., LL. i3,'i'i (Carlnl. 1) de yainl-Marlin-des-Cliaiiips), loi. 3'i r'.
Ivlit. : („) Marriei. M.mi.l. ,;j;.S. Martini île Oimpis Insl.. p. i;!'., d\\l>ixs .\. — (b) .Mifjne, l'iilruli'jric ,1. CL\MN.
cnl. <,,.S. d'apivs».
' \ iiir nuire 11' .') I e. 96 mars 11 38. (jue nous avons citée ci-(!e.ssus
■ (icite lilille reproduit ii peu pivs texiuelle- ( \oir ndtre n" -iy-i ).
iiK'iil une partie d'une liiille d'innoeenl 11. du ■' \oir cet acte de Louis \ 11 , sons notre 11° 3o2.
GARTULAIUR GKNKRAL DE P\IUS. in
ô lè>
1144.
I'\('nipliiin (li> toutes routuiims aoconléo par [,oiiis VU aux lialiitanl- dis Iniis clianihn'S
ilo Sainl-I)cnis-(le-la-Cliâti'C ".
A. Cilalion du xvm' sièclo à la Bibl. nal., ui'^. l'r. So5'i.
1145, i5 nvril-3o ninrs 114(3. — Pinis.
liègloment, par lo doyen Barthélomy et le chapitre de Paris, îles revenus et des fondions du virali'e
cliargé de desservir une prébende possédée à Notre-Dame par l'abbaye de Saiut-Victoi'.
EjfQ Baitlioloincus, Dei {{l'atia Pai'isieiisis ccclcsii', Bi'ati; scilicel .Alarii;, voi'aliis
(lecaiius. et ceteri ejiisdein i^cclesiç caiioiiici iiolum (îcii voliiiiuis (ani |)()s(cris
quani proseiitibus (jiiod caiioiiici Sancli Viclofis in iiosU'a Béate Marii; si-iiioii
çcclesia, ex dono pie recoftlalioiiis duiaiii Stepliaiii, Pai'isiensis(^pisco[>i, cl iiosli-o.
prcbendain uiiaiu liabeiit, et vicarium unuiii sacerdoteni ]»ro eadem prelieiida ad
servitiuiu ecclesie assidue dejnitatuin. Et, ([uia justuni est ut ([ui ceelesie serviuiit
de ecclesia vivant, in priniis, commuui tocius ca|)itu]i uoslii (■()ii>dio statutum fuit
ut predictus vicarius pi'o servitio, quod faciebat, de n-dilibus piebi'iidc w solidos
et stationes et antipboiias et viiiuni Hbertatuni liabeiel, et ita aliipiaiilo (empoi'(;
factum est. Postea, quia labor sei'vitii colidiani jjravis erat, et poilio prelieiide
que iu usus et sustentatioueiii vicarii depulata erat incidica videlialur, al(|ue ideo
vicarius scrvitium sibi injunctuin iie{;Hoeiitius et sejjnius exe([uel)atiii', idcii'cot-'
predictos Beati Victoris canouicos i'o;;aviinus qualinus ad predietinn \irarii slatu-
tuni aliquid adderent, ut vicarius iaborein iiijuncti servitii et l'ubustius sustinei-et
et alacrius ageret. Canonici vero, peticioiii iiostiv facile adipiiescentes, consilio et
laude doniiiii nostri Tlieobaldi episcopi, ad suj)iadieli vicaiii stalidiini hoc (piod
pelivinius addideruut, ut scibcct vicarius, qui [)rius \v sobdos balieliat. \\ soHdos
haberet. Concesseruat etiani ei panein et viuuin ()uadraj;esinie, ila sciiicet ul iidVa
ebdoinadain siiigulis diebus pauetn sobiniiiiodo uiuim cl in doniiiiica duos liabi'at,
siniililcr iidra cbdoniadain siiurulis diclnis babeat (biuidium scxiariiim vini. et in
''' Celte pièee ne nous est connue que ]iar une loi. i^îO); aussi nous bunious-nous à repro-
citation du nis. l'r. 8or)/(,dela ISilil. iial.. prise sur duire l'analyse (pi'i'ii a l'aile M. I.udiaire dans ses
deux reoistrcs dn Cliàleirl cpii pai'aissenl pri'dus lùndcs sur lis nrli's ilr Lmiis VU, p. l'i."). u" l'i'i.
[Becucil des orjccres , fol. /iCi4, et Priii lin-/' lilmic , '''' Il y a -icrirco-i dans r(iri;;inal.
2!)C CAIiTI L\II!K (IKNÉRAL DK l'ARIS.
(loiiiiiiira scxliiriiim uiiuiii, vcl tMiaiii ^i iiilia |iic(liclaiii iiH'iisui'aiii, ]ii'0|i|i'i' \iiii
iicinirlaiii . iiiriisiii'a iiiiiior a cajiiliilo liiciil (irdinata: cl iiuii soliiiii m (Jiiadi'aju'-
siiiia hoc haix'ijil, sod cliaiii a doiiiiiiica (juc est aiili' capul jcjiiiiii iis(]iic ad vi;;i-
liaiii IN'iiIccdsley. ^i laiiliiiii dislrihiitio paiiis cl \iiii diiiarc |)oliicrit. Si aiilem dis-
li'iliiilio illa paiiis cl \iiii ullra prcdicluiii tcriiiiniiiu diiravciil , vcl cliaiii iiilVa
Iciiiiiiiuiii dii|)licata \cl ali(|ii() modo aucla liK'iil, (|iiic(|uid sii|iia id (|iiod piiiis
dclermiiialiiin cs( addiliiiii lin-iil. I(»liiiii (■aiioiiiconiiii ciil. Adiiiiicluin est cliaiii
(|iio(L ([iiaiido [H'ocessio ad liidicliim \cl ad Fossalciiscm ccclcsiam vadil, .si liiiic
caiilas Ml dciiaiioriiiii V(d cliaiii iiili'a lacla liiciil, lial)(djil caiii vicarius, si aulcin
caiilas illa plus (|uaiii \ii ilciiaiioiiiiii Ineiit, {]iiic(]uid ullia xiidciiarios esl, lialic-
liuiil caiioiiici: iinllaiii oiiiiiiiio aliani carilalciii, iiisi diaiii ipic dclci'iiiinala est,
lialicliil \icanus. Sricndiiiii \cro csL ijiiod çcclcsia Bcali \ictoris, cpiç in nostra
ceci CM a pi-cliciidaiii lialii't, iiiilluin oiiiiiiiio al iiid servi h uni m çcclcsia cadcm nos Ira
pcr se laccic didtcl , iiisi lioc laiil iim ipiod , in scpliniaiia Sancli \ iclocis. inissani nia-
joicni caillai caiioniciis. iiiissaiii \cid iiiatiiliiialcni et loliini ex iiite<;ro aliud scrvi-
liiini vicaiins lacère lialicl, ila ni eliaiii in (piilinsdani soleniiiilMis leslis, rpiando
cpiscupiis iiiissani cidcliral cl \ii cardinales assisliiiit, idem Aicai-ins pro çcclcsia
iîcali \ icimis miiiislciinm cardinalis prcslix tcri délicat exliiherc. (hiod si prcdic-
liis Mcai'ins in rcddcndo dclnlo secvilio iie|;iij;cns liiciit cl [ler ncj'lijjcnliam suain
aliipiod scaiidaliiin aiit scrvitii dcFcchis contijjcril, ad capiUilum nostrum spccta-
|jil coricclio. ila cpuid ecclesiç Bcati \ icioris niidiil oinnino jinteiit inipnlari. liane
aiilcm ccdiliium assij;iialioncm , (piç vicario Sancli \icloris, pro preliciida ciii dc-
sci\il. nosiro cl canonicoiiim commniii consilio constitnta est, ita iinpcrpotiaim
ralain lialicri ileccinimns, ni eaiii nnllatcnns nostris snccossocilins ad [{l'avameii
caïKniicoiiim Sancli Vicions liceal iminiilare. (jnod, ne \alcal ol)li\ione deleri,
sciiplo cinnincndavimns, el, ne possit a |)osleris iiilirmari, sijjilli iioslri inipres-
sioiie et Homiiinm nostrorum snbscriplioiie lirmavimns. Sijjniim Barllioloini'i dc-
caiii. S. Alliciii prcccnloiis. S. Slcpliani arcliidiacoiii. S. lîei'iiardi arcliidiaconi.
S. (iaiilcn pi('sli\ Icii. S. Odonis preshylcri. S. (ilcmcnlis pi-cshyleri. S. majjislri
S\in(Miis diaciMii. S. Ilclliiini diaconi. S. Goslini" diaconi. S. llcnrici. IValris
rejjis, snhdiaconi. S. Ilcr\ci snlidiacdiii. S. Dniandi snlidiacdiii. S. l'Iiilippi pncci,
tralris rc];is. S. l'elri pneii. S. Iliidnliii pneri. \clniii piildice l'ansins. in capilnlo
l)calc iMaiiç, aiino Incai'iialioins inilli'smii) cenIcsiiiK» (piadi'ajjcsimo ipiinlo.
\. OM;;iiial mvII,', ,■„ |n,i„r ,lr rliin.;;i ;,|,hr , ;iil\ Airli. uM.. ].. S8S", n" 6.
1!. (:..|ii.' Au mm' m.tI.., à la lîiM. i.ul., lus. l.il. i.-,,,.-,;, lui. i, ,".
C. C:n|.i • (nll.iii i.'.'ilii ■..", lainicr iCM',. ,iin \iiii. iial,, 1,. ."i ■;. ii" aiS.
1). (aipir (lu WH* siàle, à la liil)l. nal. , lus. lai. i 'il'.;;), ji. .'ioS.
''' 1,'iiriuiiinl ]>nr!i^ rlinlliiii-
CARTLLVIUK (lÉNERAL DE PARIS. 297
320
Vers lliS.
(^.oncessian à Taliliaye de Saiiit-fieniiaiii-iles-Prc-s par Eiiiles , prioiir de Saint-Marliii-(lcs-r.liaiii|is ' . d'un
cens de cinq deniers, en dcliaufje d"nn autre cens que cette aljhaye possédait mu- un li iiaiii employé à
la conslructiou <le l'i-jj-lise Saiul-Jacqiies.
iNoliim sil oiniiiljus lideliljiis, laiii pi'csenlilnis ([uain fiilui'is, (juod Synion Toi-
nellus dedil quamdam teriam ecclesie Sanoli Jacobi, ([iic est île jure lîeali Mai-
liiii deCaiiipis,ad ruiisliiieiidaiii imam pailcin (•a|)itis ipsiiis ecelesie. Sel , ([tioiiiam
predicla teri'a singidis aimis reddcbat moiiasteiio Beati (jei'iiiani de Pi'alis v dena-
rios de ceiisii, e<jo Odo,Beali Martini Dci jjralia pi'ior, iioleiis aliqiiam conli'ovei-
siam esse inter iiostfam et Beali Germaiii ecdesiam, asseiisii liatnmi iiostroi'imi
coiistitui ut ecclesia Saiicli Germani v denarios illos l'arisiiis accipiat de domo
quadam que fuit Laml)erti Biiletaiii-', et modo est iiostra, que aiitea ini laidum
denarios Saucto Gcrmano deljebal, sel amodo et deinccps vnii rcddal. liée aulcm
concessio ut (irmius roboraretur, cartam lieri jussimiis. maiiil)us(|ui' iioslri^ lli-
niavimus, IValribusqiie firmaiidam Iradidimus.
A. Ori[;inal en fonin' île cliii'ograijhe, avce Iraces de sreau, aux Arili. iial., L. 7S;!, 11° -j.
B. Copie du xii' siècle, aux Aicli. nal., LL. loa'i (Carliil. 'rti' de Saint-Gennairi-iles-Pré>), loi. 70 v".
C. Copie du xru' siècle, aux Arcli. nat., LL. ioa5 (Carlul. de Saint-Genuain-de.s-l'rés), fol. :i,') r".
D. Copie du xiv" siècle, aux Arcli. nal., LL. 102G (Cariai, de Sainl-Ce]inain-des-l'rés), loi. 'M> v'.
E. Copiedu xiv' siècle, aux Al(Ii. iiiil., LL. io:!g (Cailul. de Saml-GeiinaiLi-ilrs-l'iés), loi. -J'j 1".
321
Donalion aux TeiniiliiMN. par le duveu Hartliéleiny et le chapitre de \(i(ied)an[i' île l'ai'is.
de sui\anle sous à prendre sur le Cliaufje.
Iii iiomiiie sanrti; et iiidividuc Triiiilatis, amen, (hioniam sabis aiiimanim ora-
tioiiibus, eb^mosinis, céleris et bencllciis lebciter conq)erialur, ad bec tdla aiiimi
avidilate inlendere uiiiversi deljeni cbristiani. Notiim ila(|iic lieri \iduiinis laiii
liituris quam preseiilil)us (juia ego Bartliobxneus, decaniis l'arisieiisis. el lotus
Beatr Marii; conveiilus illos i,\'' s(didos, quos de doiio el cb'uiosiiia icgis in (lain-
bitorio babebamus, sacrosanclo Salvatoris noslri Tcmplo et icvcrciidis uiililibiis
Temidi ejusdem babcndos iii neriieluiim concessimus et dedimiis. ibic eliam
''' Deux prieurs rlu nom de Eudes ont oouverné du second, [luisipron nomme dans l'acU^ Sijiiou
le monastère de Sainl-Marliu |(i'udaut la pie- Ternel, que iiou-^ retrouviiM> daii^ une charte di'
mière moitié du xn' siècle. L"uu eu ii-'y-ii-ïS, 1 1. "S ( Voir noire n" lliT."). — (il. noire u" os i).
l'aulre de 1 i 'i.'5 à ii.'io environ. Mais il s'a;;il ici '' Il faut sans doute r-|îulétariii.
Carliil. — I. ;i8
298 CARTULAirtK GEINÉIWL DE PAiilS.
(loimiii «rloiiosus \c\ Fi'aiicoriiiii l.udoviciis a|iprol)avil cl commciMlabili aiicti)-
ritale sua coiifirniavit, ])reseiilc saiicLç reli<;ionis palrono et paire, vulelicel Clare-
valiciisi al)l)ate, et doiiiiiio Andréa de Baldiineiilo, et rompliii-ibns piç recorda-
lioiiis viris. Ut aiitciii liiijus duiii Iciioi' apiid posteros nostrosiiiimitabdis persistai,
liane carlani nostii sijjillo capitnli numivinins, et suljsci'iplis lestiuni nonuniI)ns
i()ii(d)()raviinus. Sii;nuin Raillioloinei decani. S. Alherli precentoi'is. S. Stepliani
aicliidiaroiii. S. IJcrnaidi arcliidiaconi. S. Ivonis aicliidiaroin. S. Gei'niundi pics-
hileri. S. Gallei'i pi'eshiteri. S. Odonis jireshitei'i. S. Pétri diaconi. S. Goisleni dia-
coni. S. Herlnini diaconi. S. Anselli snbdiaconi. S. Andrée sul)diacoiii. S. Urhani
snlxliaconi. S. I'ln'li|ipi pucri. S. l'etri jtucii. S. Stepliani pneri. Ex parle dn-
iiiini rcjjis testes l'iieiiint : GiiilhdiiiMs lintieulariiis''', Symon Ternelli , Gilleberlns
Saj;itla, ipios rex in capiluluni nostrnin ad nos niisil, ut ejus concessionein et ap-
|ir()|pa(ioi]i'ni prelali doni testilicarciitni'.
\. (Inj'iii.il scril,;, i,ii\ \irli. nnl.. K. -ïV''. ii" i^>\
322
I l'il), s janvi.'i', - |,ATin\.
IjiiIIc d'EujW'iie III |inil:iiil loiilinii.iliiiii île Imislrs liions et privilèg'i's
(II! l'jililjiiye (le S;iint-(!i'rinaiii-(lcs-l'r(-s' '. — '-(Jiiolicns ilhid n iiobis jiftitur. . . v
\. ()ri;;in,il nii\ Anli. iKi(. , L. ■•■•S, n' i.
1j. Copie du \\\' sircle, .'in\ Arcli. iial., LL. iii:i'i ((kiildl. itt do Sniiil-<Joriiiain-d(js-Pi'i's), loi. (i r".
0. Copie de i.'ioi. :iv\ Arrli. liai., L. y.'i-'i, ii'li.
ÔIÔ
I I 'iG, apivs I.' .il iiwrs. l'uus.
I!i'';;|i'mciil, ]i:ii' le doyiMl Ikirlliëleiiiy cl le i'li;i|iilre de l';i|-is,
des i-eveiiiis ri (li's rmiclidiis du v icnire cliiiri;!'' de di^sser\ir une |ir('liende possijdi'P ii .\(i(n;-l);inie
[i;ir le |inr'nn> de S,'iiiil-M;irlin-iles-(lliniii]is 'K
\. Ci.pi.'ilii \iir-.si,VI,.,.-iii\ Airli. uni., l.L. 17."! (Graiiil l'aslotid il- Nolre-D: ), p. l'i'ii,
1;. \iiliinii-; de i-Ji|fi. |;idis iniisrivi: dan.s les .\rcliivcs d(> Saiiit-Marliii-des-(;liaiiip<.
C. Ciipir du ui' si.Tlc, aii\ Arcli. liai., LL. iS.'i.'f (Carliil. de Sainl-MaHiii-d.'s-Cliaiiips), loi. 177 r'.
l'Mil.; (») Manier. Mmiasl. riy,. S. Mm-lini ./-■ (jimpis ;,,s/,,p. \oJ\. d'après I!. — (M l)iic!icsii.-, //i.s-r. .;ctm/.
,/(. la wnioH ilr Mmlmnmiaj, p. .'i.'n
'' l„i inenliiin (In IninleilliM- I iiiilhuiine |ir(iu\i' liiiiu' \ ni , Incarn.ilidiiis Dnniiiiiic ninuMi c \i.v. |ion-
(|ne eel .icle esl iinb'iii'iir ii ii'i7.{(d'. I.ni'li.iire. lilie;iliis mto diiinni Euj;enii 111 |iii|H' iiniKi primo. n
l'.imlrti sur les iicii's ilr l.iiiiis 17/. \). 'iS. ) '' (Jet iicio esl coiiçu cxiiclemonl dans les iiiônins
Celle |ii(>ce l'sl (hilcc: •hiiluin Liilerani, per leniies que le rèjjleinont donne' par le doyen lînr-
iiian l'iidicrli, ^aiiclc lioniaiie ccidesii' presliy- llii'leiiiN , en ii'i.'i. pour le vicaire de l'alilioye de
lei-i caMlinalis cl eanecllarii .m idos jannarii . iiidie Saiiil-\ ici or 1 \oii' ci-dcs-ns, n .'1 1 (|).
CAUTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 29!)
324
1 l'iCi, ,'ii innis-Kj avrii lli". — l'uus.
Dûiialiouaiu Teiii|ili.>rs (le Paris . |Kir Simon, év.Vjue de Noynii, de {'(^nlisede Trao\-ie-\ .il ' .
rAcluin Parisius iii Teiii|ili>, prespiile mai|istro cl convenlii uiilitiiiii. aiiiio ab Iiicarnatioiie
Domiiii m"(;".\l"\i.-
A. Uii./inal, a\w traces ilo sceau, aux Arrli. nal.,S. y-j33, n' Itli.
lI'iCi, 3! iii.Ms- 19 avril I1'47. — l'inis.
Goiiliriiiatidii par le cliapitrc de >(ilre-Ilaiue drs dniis (mis l, l'alihaye di- Saiiit-\ iclor
par les rvèipifs et le chapiln' de Paris.
BAUTIIOLOMEl DECAM KT TOTllS CVPITLLl PAlilSIENSIS , DE DONO (lALOMS EPISCOPI,
DE DOM) CU'ITILI, DE DO.NC» DOMM STEI'II \M PAIIISIENSI.S EPISCOPI.
Iii noniiiio Palriset Filii et SpiriUis saiicli, aincii. E|;o UaitliolimuMis, Dei |;calia
(.'cclesiç Beatç Mapir Parisieiisis Jecamis, et totus cjusdeiii loci cohvchUis, notuui
fieri volumus, tain pobteris quain presentibus, quod ccclesia iiosti'a Bcati Victoris
çcclesiam, caiioiiicopuiii ivjjiilaii opdiiio insigiiilam, s| 'iali aiiioïc dilcxil et di-
lectioneni suaiii, ut res ipsa probat, eflectu operis coni[)Poljavi!. Siniiidi'in jirelata
Bcati Victoris çcclesia imdta, taiu <'\ doiio opiscojiopiun fpiaiii canuiiiooi'iim. pos-
sidct bénéficia, ^()s i[;itiir, [iiedecessoiuiii nostpopiuii beiicficiisassensiiiii [irfix'iilcs.
t't non soliini illopiini doua, sed çliaiu nostra, firnia iiiipeppeliumi esse voleiites,
()l> pecordationoiii beiiencioiiim iiostropiiiii. preseides Htii-pas ppe<"cpiiiuis fieri.
at<pie in eis ipsa beiielii-ia ex inaxinia parle [)r(ipiii; si;;naiiti'r(pic dcscribi. Ib/c
aulein snnt bénéficia: ex dono donmi Giialonis e[)isc()[)i, ine(Hcla.s iiioJciKbiionini
pul) domo episco[iab. ila scih'cet (piod in a([iia Secane, a siiperiori ca])ite insuie
us(pie ad PaiMiin l'oiilcin. (pu; lola esl de jure l'iiiscopafi, si iiiolciidini iiiiiis aiit
j)lurcs construanlur, aul (piacunupie occasione\el in ([uociinupie b)C(j niulentur.
coinnuuii et consilio el suniplu lain e[)iscopi rpiani canonicoruni Beali Victoris,
fiât molendinoruni cmistruclio el repaiatio, et cominuiiis et ecpiaiis habealur toliiis
emolumenti, tam niidture, (piam pisciuni, (|uani cideroruni, divisio: inolciKHiiarii
etiam conimuniter inipoiiaiilui' el fi(b:'Htaleni l'aciant. A(bbdil cliaiii piiMbcliis çpi-
scoj)us liuic doiKi \\ sohdos Parpsiciisis nninele. cpios sin<;iihs aiiiiis prc(bcli Iralics
'' Nous avons donn(j prt'r('(lciiinienl plusieurs pièces qui prouvent la jin^sence des Ti'n)[iliers à Paris;
ffille-ci est la première (jui nienlionne d'une i'acon formelle leur maison.
?.00 CAIiTlLAlHE GENERAL DE PARIS.
r('<;i|i(,'i('iit (le jjoido ciiiscoi);!]! . iiilcrMajjiiiiiH Poiili'iii cL Melljiai collocalo. \]\ duiio
(•a|iiluli iiuslri. apiid Ci\ illiacuiu , tain di) leriiloiiu (iivilliaci i|uaiii Orliaci, terra
uni caiincc sufiiciciis, ciim decinia cl caiii|ii])ai'te cJMsdem leni;; olclda quoqiie
iiiia (iiiii oiiiuihus coiisuctudinibiis et rcdditihus suis. Ex duiio pic iiieinorif; doiuiii
S|('|)li;iiii ej)is(u|ii cl iiostrn, in liac noslra Bcatç Mariç çcclcsia pi'cljciida iiiia: in
(■(■clcsia Sancii Marcelli, picl)onda inia; in çcclcsia Sancli Gcrniani Autisiodorcnsis,
pi'clicnda nna; in çcclcsia Sancli Clodoaldi, probenda una; in çcclcsia Sancli Mar-
llui de (lanijtcllis, pi'clicnda una : ita sciliccl (juod canonici Sancli ^ icloris in sin-
i;ulis siijiiadictis çcclcsiis ad scrviciinn caiiindcm çcclesiaiuni sinijulos \icarios
piinanl. llcni.cx dono prcilicti episcopi, ainnialia canonicoi'um onniiiun prcdic-
liiiuni ccclcsiaruni . ita sciliccl ni (juocnnujuc modo (piihbel caiionicus caiiindcni
iccIcsiaiiiHi prcbcndani suain iclinipial. \(d (piocuini|iic modo pi'c])cnda d(.' una
|i('i's(>iia m aliam lianscal. çcclcsia Bcali \ iciolis cjusdcm pi'(djcndç rcdditus pcr
aniium c\ inicjp'o liabcal . cl nnlhnii supci' lioc o\ dcbito, aul çcclcsiç, auldcl'uncto,
piclci' amn\cisaiium . cxohat oltsc(juiuni. idem (puMpic cpiscopus ([uasdam ])ar-
Kiiliialcs ccclcsias. (pias (picdani j)crsonç cliam laicç jirius Icnclianl. cai'undcm
pcixinaiiim non solum asscnsu. scd eliam rojjalu, prci'atç Bcali Victoi'is conlulil
ccclc>iç : r()|Nitn liadnlfi Bclli, çcclcsiam de \ ilci's cl tccciam paitcm maj;nc dé-
cime, lam \ini «piam aiinonc, et ledccimationcm niajpiç et minutç decimç; çcclc-
siam Sancti Fuilii cuni tola sua minula décima, et de [U'csbileialu ejusdcni çccle-
sic, pcr sineulos annos, ia solidos. Item, i'o;;alu l'aj;aiii de Pi'aeriis, çcclcsiam de
\alle Gaudii el lolam ma;;nam decimam. lam \ini(juain annone, cl lolani nùnu-
lam ad candem çcclcsiam pertinentem. liojfalu cliam ])rcdicti Pajjani, pai'Iem cliam
cujusdam decinu; pro])c Lusai'cbias, in \illa (piç dicitui' Laci, (|uam predictus
l'a;;aiius Icncbal. Itcni, I0|;atn Balduinl cjcrici de Coibnilo. (pii in çcclcsia Beali
\ Icloris canonicus extilil, çcclcsiam de villa ipu; (Ions ap[)cllatnr, et terram et deci-
mam ad prcsbilcratum ejnsdeni çcclcsiç perliuentem; sextam quoipic partem
mai'jiç décime el sexiam minute. Sl.iluil eliam ulcm e|iiM'opus ul de prcsiiitcralii
cju>dem çcclcsiç canonici Sancti ^ictoris, pci' siujjulos aimos, i.x solidos liabcanl.
Ilem. ro|ialu Matbei militis de j\In;;n(dlis el Pa<;ani, lilii Sulionis. avi ejns, quorum
aller, id est Mallicus. in prefata çcclcsia ad succuii'cnduni se l'cddidit. aller vero.
id c^l Pa|;anus, snli liablln canonici ali(pianlidum \ ixil. çcclcsiam de N ii'o Novo et
lolam decimam (piam in tola parrocina cjusdcm cccIcsh' Iiab(d)ant : sexiam (pioquo
paricm majjuç decimç cjusdcm loci, ex dono prcdicii IJaldiiini de ('.iirbudo. Item,
ex dono jircdicii episcopi, çcclcsia de Atliiis el tola dccnua (piam Albcilus de \erin
Idia paiiochia picdiclc çcclcsiç lial)ebat. Suntalia (pu;(lam ad feoduni e))iscopalcin
pcriinciilia, a (piibnsdam prel'atç Bcall \ icloris çcclcsiç data cl a predicio cpiscopo
(•(Uicessa : si(piidcm IIujmi. lilius (iirelmi. Iciram arabilcm supci' ripam Sccanç, et
apiid Balncoluni . \ m solidos el ui oliolo> ccusus prclalc ccclcsii' dédit. Sinniiter l n-
ifcrus. l'ralcr cjusdcm llu;;onis. lolum ccnsuni «piem in (lardmelo. cl apud Sanctum
cAUTULAini-: f;i-:M;n.vL de paris. 301
Marcelliim, et Parisiiis, iii vico (jiii vocaliir C-IiomiicIiuii, cl apiid Mliiacliiun Iiabe-
hat. Item dominiis !\lallieus de Monte Aloi'ciiliacho c solidos per sin;;ulos annos, de
ceiisii (|ii('in lialii'l a|iii(l Saiirlniii Dioiiisiiiiii, in lerra que dicihir Sanclns Marcel-
liis. Ileui (loniinns (înaleranjins, conies Mellenti, xl solidos de ceiisu queni liabct
l'aiisius in Moncello Sancli Gervasii'' . His et aliis beneficiis ecclesie Beati Victorisab
ccclesiii iiostia eollalis, sient supiadicliun est, asscnsntn prehemus, et, ne possit
(djlivione dideii, prescnieni carlani , pie("e[)to nostro ronseriplani, sijjilli nostvi
impressione <■[ noniinnni noslioi'nni subscii[»lione lii'niainns. Si;;nnin IJaiiboloniei
decani. Sijjnnni Albeiii prcocntorls. Signnni Ste|)bani airbidiaconi. Si<;nnin Ber-
uardi arcbidiaconi. Si[;mun Ivonis ai'cbidiaeoni. De [)rcsbileiis : Si;;nuni lloberti
snccentoi'is. Si<;niun (înalteii. Si;;nuin (lleineiitis. Sijjnuni (Jdonis. De diaronibus :
Si{;nuni Herlnini. Sijjnnm (îosleni. Si|;ninn Pétri. Si{;nMni H('rl)eili, De snlidia-
conibus : Sipnnni Sxinonis. Sijjnuni Hervei. Signum Herberli. Sinnuni Uil)ani. De
])neris : Si;;nnni IMiibppi, lialiis rcj;is. Sijjniini Ste|)liani. Sijjnnni Hcrbiini. Sijjnnni
Tlionie. Actnni publiée Parisius, in capilub^ Bcalç Mariç, anno Incaiiiati Verbi
niillesinio centesimo xl" vi".
Data per niaiium Aljjrini cancidlarii.
\. (tii;;in;'l sct'il.', aux Ardi. ii.il., L 8(|-î, il" 2, hI„\s K. 3:i , u' i 3'.
li. Copio du %u\' siorlo, A la Bilil. liai., iii^. lai. ijojy, lui. -j v".
€. Copie du xiii' siiklc, aux Arcli. iial. , LL. i 'i.'jo (Cartulairo de Saiul-Vii.lor), fui. i.S v\
I). Copio du xvii°siùclo, à la Bijjl. liai., iiis. lai. l'id-g, p. .;ji8.
320
Il il), -il iiiaiN-ir) avril 1 I 'i7.
Conllrninlioii par Tliiljniul, ('vêquo de Paris, ilcs (lonations l'allés par ses préilwrsspurs
à l'ai)haye (le Saint-Vii'lor.
Teolialilus, Dui yralia I\Trisioiisis ejiiseopiis, oiiinibus (iliiisli lidelibiis, lam |Hislcris qiiain pro-
soiitibiis in pcipcluum. Aloliim fieri voliiimis quod Parisiensis ecclcsia, cui Dro aucloro presi-
(Icmus. IJcali Vicloiis eoclcsiani, canniiicnrinii rcifulaii ordino iiisijjnitaiii, spei-iali aiiiorc dilexit,
cl dili'ctionem siiaiii, iil ics Ipsa pinljal, L'H'crtu opcris roiiiproliavil. .Siijiiidoni , clc . . Hec sunt
liciielii-ia : ex ilmio (Idiiiiii (ialoiiis ciiiseiiin niedictas iiiiileiidiiiuriini siilj doino cpisoopali , lia
scilii-rl ipiod iii ai]Ma Seipiaiii' a sii|ieii(iii cajiile iiisiilr iisipie ad Pai-\i:iii l'oiili'in, ipn; lnla csl
de jiiid cpiscopali, si iiiolendini iiiuis aiit plurcs ronsliiiaiitur, aiil (|uacuiii(pie occasioni!, vcl in
(piociiinijuc loco mutentur, coiiimiini cl consilio et suinptu tain episcopl quain canonicoiuin
''' \iiiis avims donne' sons nos n" !f)'i, ao'i, a'i.'], ayo, aijo, aya, les prineipaiix acies visi's dans
celle cnnliniialion.
•M)-2 CAliTLLAIRE GIvXKUAL DE PARIS.
l)LMli \ le loris liai niiilcii(liii(n-iuii conslnKiioel rt'jiaraliii, ftr. . . Ilis l't aliis iM;'iK'lii'iisecck'si(; Beali
Vicloiis al) ccrlcsia l'aiisiciisi, cui Deo auclore |)i'(>i(l('iiiiis, (((ijalis, sicul supradicluin est, asseu-
siiiii |ii('l)t'iiiii>. cl, III' jtossil oljlivione dcleri, itirscuicni cailam pi-eceplo nostro roiisci'iptani
sif|illi iiDsIri iiii|)ics,sionc' finiuumis.
Dala |iiT iiiammi Alfji'ini canrcllarii"'.
,\. Uii;;in;il. iivoi' Ir-.ici's do sceau, »u\ Anii. nal., L. ISij'j , ii" la.
I!. r(i|iii.' (lu XMi' siècle, aux Ardi. nat., I,L. l 'lâo (Carluialrf de Saint-Victor), fol. 22 v'.
('.. Co[À<: du wii' siècle, à la 15ilj|. nal., nis. lut. 1/1079, P- "^'5.
62/
lliC, .-il niars-i.) avnl I l'i". — I'aki^.
\iil(iiisaliMii (Iduiiiv pai-lr cliapiliv de l'aris. il liii liai'd ili' Saiiil-Marccl . irunlivr à Saiiil-\ icloi'.
E;;() IJiiilliiiluiiicus, Dei i;ratia sciiioris ecclesic IJealo Mai'ic l'arisiensi.s dci iiiiiis.
cl loliis çinsdciii loci coiivciilus. Noluiu licii volumii.s tain [losteris qiiani pi'cscii-
liliiis (|ii(i(l liicliardo de Saiicli) MaiCL'llo, ii('|M)li (lii'inii, ([ni de noslra l'aniilia
cial. Iicciiliain dcdiiiiiis nt , srcuiidiuii di'sidçiiiiin cl |)cli[iiiiiciii ipsins, rcliclo
scciilu, ccclcsie Beali Victoris se ipsnni ifildcrcl. il)i(|ne Deo servirel. (Jnaiidani
cliani \iiicain (|ne vocaliir vinea de Viel, in (|iia siinl duo arpenni, que prcdicli
l'iicliardi cial , cl idco ad niisltitiii coii(|iiisiliini |icrliiicl»a(. canonieis Sancii \i(((i-
I is coiiiinniii asscnsii in |»ei|)eliinni liabere conces.sinius. Oinid, ne valeat oLIivinne
delcii, sciijilo connnendavinins, et, ne possita pn.stciis inlirniari, sij'illi noslri ini-
pfcssioiie cl noniiiiiiHi nustfofuni snliseriplimic lifinax iinii.s. Sijjiiuin ])artli(iliitiiei
dccaiii. Siljiiiiiii Alliciti pfeceiitori.s. Si{;nmn Siepliani ai-cliidiaeoiii. Sieiiniii IJcr-
iiai'di atrliidiaroni. Sionnin Ivonis arcliidiaconi. Si|;nuni (leinunidi sidiccnloii.s.
Sijjiniiii (îaidlcri presliilcii. Si<;nnin Odonis prcsliilcii. Sii|iiiim C.leinciitis picslii-
li'ii. Sijjiiiiin ina;;islii S\n:onis dyacnni. Sij;nnin llciliiini dxaciini. Siijnnin inaiji.siri
lliiiMiiiis de (lanipolloiidd, dyaconi. Sijjnnin llcrvci sitlidxaconi. Siniinni l>aidiiini
Milidiacoiii. Siijniiiii (iaiilVidi snlidiaciini.
Vcliiiii piililice l'ati:^iiis, in capiliili) lîcalc Marte, anno Incarnait \cilii iiiillc-
siiiiii c" (|iiadfaj;esiino se\lo.
A. Copie du wii' su;-\r, ,1 la Itil.l, nal.. nis. lai. l'Hl;!). p. .'if-!.
>■'' Olle jiinr ursl |j,is ilalec. mais (die est l'vi- iiiniilier. l'.lle diHciv ^^iMile lit de l'aiidv parla
diMiinirnl dr la liii'iii'' date (|iie la priVi'diiile , sur .s|iMri|ilion !■! par la Mi|ipi rs-imi de l.a dale el de
laipadie rllc i-^l i'npi(M' lilIrralniieMl . ediiiiiie les liaites le- siiiisiaiplieiis antre- ijlie celles du eliaii-
euiirN cxliaiN ipie lioii- eu d.aiiiiiii> miIUm'iiI à le eiliej- \l;;iiii.
CAUTULAIRE GENKRVL DE PARIS. 303
328
I liG, aprè-i le ni niar-;.
Bail à ponsil'iine iiiaisnii aiiiiarloiianl à l'ablja\e do Moiilniartro.
EjTO C.''', Dei {Ti-atia Saiirti DionisiiMoiitis Maityrum dicta abhatissa, noliini fieri
volo iiistantibus at([ue futuris (|iio(l Hobertus sacerdos do Lbuis, pro rcinedio aiiimo
sue aiitecessorunique suoriiiii . doiiium quaiidaiii sanrto Dyoïiisin nobisqiio dédit, eo
videlicet pacto, ut qui pi'e(b'ctaHi domuni teiieret in dio aiiuivei'saiii ojus, scilicet
\ii kalendas decoinbris. x solides iiobis persolveret. Aiino vei'o quo rex L[u(]ovicusJ
sigiuim sancte Crucis accepit -, predicta donuis pre niinia ej;estatc abs([ue lialiita-
tore remansit, quam, assensu totius capituli precibusque etiam bonestoruui viro-
runi Parisiace civitatis, cuidam matrone Adelaidis noniiiie, ipsius Roberti cogiiale.
pro V solidis concessi, ea ratione ut bunc censum ipsa vel heredos ejus pnst iiioi-
tem ipsius quoque auno persolvant: si vero bic ceiisus, sirut iHctuiu est, non red-
detur, domus cum omni subpellectili in manu ecclesie Hbere et a])sqiie onnii
calumnia reverteretur. Hujus rei testes sunt: ex parte nostra , Durandus et Silvester.
sacerdotes; Bernardus sciiptor, Henerius, Bartboloineus, Robertus carpentaiins.
famuli.
\. OriflinnI en forme de chirograplie, .nix Arcli. n.il.. L. lo.'io. liasse 3, n" .'i.
329
1140, ," août- 1 9 avril 1H7. — Puus.
Dm par Louis \II aii\ Ei'[ircu\ de Paris d'um? leiile de \iai)de ei de \iii.
DE FRECEXGnS.
Ludovicus, Dei gratia rex Francui'um et du\ Ai[uitanoruui. Retribuliimis etenu'
bealam spem exjjoctamus, quando neeessitatibus indij>entium rci;alis muniliccnlir
minière subvenimus. IIujus rei iji'atia. Leprosis Parisicnsibus, ex inluitu calami-
tatis Inimanc, donainns atque concedimus ut de nosti'o, sinjjnUs annis, deceni
frecengias babeant, et vini iiostri modios quinque : ea videbcet in l'uturuni per-
eimi successione. quod magister rarnificuin Parisiensiuin frecengias iliis annua-
tim persolvct. <piaiiini precium erit singnbnrnni Irium sobdoiuni: viiiuni aufeni
Christiiia. Il s"a|ril sans doiilo ici de la prise de crjiix, ce qui
'"' Louis \ II prit la criiix le ;! i mars i i 'i(j . mais place notre charte dans le com-anl de rannée i i 'e>
ue partit (pi'an iiidis di' juin de fannir suivante. ou moins prolialilement de i r '17.
30'i (:\irrLL\ii!E GEM;r, vl de paris.
in torciilarilius iiosliis de Miisterolio aiiiiiialiiii arripiciit. Et. ut hoc iioslii Ijciicficii
(loiuiin ratuiu (l('iiicc|is in jjerpetuum liabcanl vA inviolatuni, sciiplo comiiieudari.
sij;illi iiostii auctoi-ifale niiiiiiri, uoslrique noniiuis subterinsciiplo karactere cor-
roliuraii [)i('cr[)iimis.
Actnm Pai'isius. ainio ab Incarnationc Domiiii m"c°xl"vi'', regiii vcro uostri
aniio x", quo signiim sanclc Crucis accopiiiins''' ; asiaiilibiis in palalio iiostro quorum
noiiiiua subtil ulala su ut et signa : Sijjnuni Piailiilli. \ ironiandoruni conjitis, dapiferi
iiosiri. Si;;nuin Guilleluii buticularii. Si;;nuni Malbei canirraiii. Sij;iiuin ^hitlioi
ronslabularii.
Data per niannin {iii()iiii<jriumucj Cadnrci canccllai-ii.
A. Oriijiiial, avec Ir.'ifos do mimii, aii\ An;]], mil., K. a.'l, \i' i.'i'.
B. Copie du xiii" siècle, aux Aixli. iiat.. MM. -Jio i (^artidain? de Saint-Lazan'), loi. i i r'.
O O /l
ooO
Vei-:. 1 I 10 -.
Conliiiiiiilinii par Louis VII du liail du moidiu di' Milir;i\ l'.iil |)nr li' chapitre do Nnire-Danie.
1)1- moli;m)I\() ni; Mir.ii \i. pactio intki'. cm'itillm i;t ir.EDEiiiciM i'M'.isiknskm.
In iKiminc sanclc cl induiduc Tiinilalis. K;m) Lnduvicus, Dci ;;i'atia re\ Frau-
(•(Hiiin cl (lii\ \qnil,iinnuni. ^otunl licii \(dunius, lain luturis (piani [)res(!iili])iis,
(pind Fi'cdciicns, llliiis Iliij;unis liiii Gainciii, canonicos Bcale Marie Parisiensis
ecclesie adiil, cl nndcii(nnuiii coruni (juoil apinl _\b'l)rai situni est ])ci" manuni
iKisliain co Icnorcali cis siiscepit , ut singulis aiinis nn"''niodios Iruniciili . ad niiiiam
ic;;is. censnabler ipsis pcrsolvcret , medictatein in NalaH Doniini. cl nicdietateni in
b'slo Ascciisionis: l'o pacio \idclicet ni. si molciKhnnin illud \cl reddiliis cjiis in
abipid dcliccrcl. de piopiio inolcnibno ipsiiis l'Vcilcrici, quud proj)e niulendinuni
(■anonicormn siliiin csl , cis icsliliiercl. Fl , qnia iiiolcndinuni Frcdci'ici de leodo
nico cral. nie l|isiiiii oloidcin dciht canoiiicis ipiod paclioncni liniiisiiMMli lain i|)se
qiiaiii licrcs siiiis pcrsiiK ei'cl canonicis in pcr|ieliiiiin.
A. (Irlijinal , avor Irarns do sceau, aux AiTJi. nal., S. 'i-;. Il ( I niiiic K. :>.'). n" i.'i '<i,'i).
li. Copie du xii' siècle, aux Arch. nat., LL. 177 {l.in-c unir do Noiro-Daiiie), p. ■>-'i(|.
C. O|iio du xiii'' sii'clo, aux Arrli. iiol.. LL. i -'> 1 Cniml l'iixiarcl do Niilro-Daiiio), ji. 5()'.!.
I). Ceiii.' .lii\iu%i.'cl.', aux An li. nal.. LL. 17C1 [l'rhl l'.islunthU- Niilro-Daiiie) , p. i)0.
i'I \oir la noio ■> di' la pai;o |iiécoilciitc. avec celle ipie lui assijfue la table clininologiijue
'■' Nous laissdiis il celle pièce la (laie aiiproxi- des /Vvo/vih.m \ccIi. nat. . LE. 180): mais en réa-
uialivi' que CiiiTard lui a domiée {Cartiil. de \olrc- liU^oii n'a piuir dater cette pièce qucle titre dodu-r
lldiiic. t. III, p. 'i-j'i t et (jiii s'ai-corde à peu ]ii-ès .{iiiiiliiiiondii . (]ue Louis \|[ porta jiisipron llô'i.
C A K T r L A I P, E G E N K R \ L I) E PA P, ES. 30 5
33i
I li7, 3 0 avril -i jiim '". — Pari^.
l'(?nrincialii)ii par le roi Louis VII aux dniils que sfs pmlwesseiirs avaient coiUuino de pivlevei-
sur les possessions de l'i'vêclié tle Paris à la mort de ciiaqiie évoque.
PRlVll.li(;iLM LLDOVICI SUPER TAIJ.IV A DOMINO RE(jE EACIE.NDA, VACAiNTE SEDE ,
OLE TALLIA NON DEBET EXCEDERE L\ I.IBRAS.
lu iiomiiie saiiclc cl iiHliviihic Tiiiiitatis. Liuloviciis. Dci jjiatia rex Fiaiicoiiiiii
et (lux Aqiiilaiioruiii, oiniiilxis iii perpetiiiiiii. Dijfiiiim pi-oisiis esse ilecei'iiimiis
ut. quoniani ex omuipotcnlisDei misericordia sceptrum regni suscepinius, opoiuni
lesliniouio slucloamus ostenclei'e quaiii pronipta vohintate çcclesiaruiii re[;ni uosti^i
libei'tatem velimus adauî^ere. Inler quas Parisieiisem rcclesiam tauto propcusiiis
uos liouorafe ilebei'c recoliiuus, quauto eani ex loiijjo temporuui usa coi'unc it'|;iii
familiarius adjuactaiu esse perpeudimus. Omo uiinii'uin iiituitu, dilectissiiiii iiosti'l
Teobaudi, veiiei'a])ilis Pai'isioi'um episcopi, justispostulationibus débita betiijjiiitate
{ji'atuni impei'tientcs asseusum, exactioneiu et tallam. quaiii post oliituni pieib'-
cessoi'is sui Stepbaiii, pie i-ecoixlationis episco]»i, iii leffisejusdem episcopatus, nos
lecisse meiuiiiinius, sibi et successoi'ibus suis episcopis iii perpetuuui eoiidouainus,
et. ne iii posteruni, vel pcruos vel per aH(|uern successofuai uostrorum. ab'quate-
nus leqiiirafur. pet' presentis preceptum pafjiiic rejjia profsus auctofitate cou-
cediuius et conlifinauius, sub ea tameii exceptione, ut, ([uaiido episcopiiiiu iii
mauus renias deveuerit, coiisuetudiiiarios i-edditus et laliani, statuto tenqiore epi-
sco])0 ib'bitaiii. niiiiisteriab'S nostii et successofiiiii uosli'ui'uiu ex i'ej;io inaii(hito
possiiil accipere, ac sine coiiti'a(bctioiie ecclesie Parisieiisis babere. Ac, ne ctiaiu
lalb; iibussuiunia, ad ,o;ravaineii ecclesie, supra modum ulHs occasioiiil)usauj;catur.
certa sub assijrnatioiK» slatuiiiius, aciuo(bs orniiibus iiiliibeniiis ne iiuiiieiuiii scxa-
gintaUbrarnin excédât. Quod. ut ita per[)etiir stabilitalis()|)tiiieal luiuiimeiiluin el iii
posterum quaui prcseiitibus taiu luturis pereiuiitcr iiiiiolescat, scripto counneiidari.
ac si'jiin iiostri auctoritale muuiri. uoslri([ue iioiuiiiis sultleriiiscriptu karactere
corroborari precepimus. IIujus auteiu iiostrc coiubiiialionis testes atl'ueruut, veiie-
rabiles viri, Goslciius, Suessioueiisis episcopus; Sujferius, al)bas Heali Diouisii;
Hugo deCa-etbiaco; Bartbolouieus, Lauduueusistliesaiiiaiius; l'hibjipuspuci'. l'ialer
uoster: E\|r]ardus de Brelob'o: Terriens (luab-raiiims.
.\clum publiée l'arisms, aiiiio ab lucaiiialiuiie Doiiiini m" c" xl" vu", rejuii vero
■'' h]nli'e le •->() avril l't le -'1 juui au plu- liu-<l. car ce di|)lôine lut conlii-rur' par \i\v^ huile d'Eujjèiie
ilali'i' ilu ."ijuiu 1 1 :'iy I voir le u" 338).
Carliil. — I, .■),,
30f> CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
nostri xi", jisliiiilihiis in jialalio iiostro (jiionim iioniiiia snlititiilata siiiil el sij;iia :
Sigmiin HadiiHi, Vironiaiidoniin comitis, dajiiferi iioslri. Sijjmiin Giiillfliiii biili-
cularii. Sigiium Matliei camerarii. Sigiiuin Matliei constal)ulaiii.
Data pcr iiiaïuiin C3i[monogmmme)dnvci caiicellarii.
\. Origiiuil, ;ivpc traces de sceau, aux Arch. nat., K. 28, u" 1 '1 ( Musée, n° 1 50).
B. Copie du xru' siècle, aux Arcli. nat., LL. 175 (Grand Pastoral de Noire-Dame), n. .58".
I l.'iV, ■!<) avril S-jiiiii "'. — Siist-I)e\n.
Donation |),ii' l.oiiis VII ;ui\ Lépreux de Paris d'une ivnli' do dix nuiids de vin .
sur son cellier de Pari^;.
DU I)L;()BUS MODllS FRUMENTI APUI) (.(INliSS \M.
Ludovictis. Dci j;ialia icx Fraiicoriiiii et dti\ A(|iiilaii()i'mii, oiiinihiis m [hm-
j)ftiiiiiii. lliiMiaiic cdiidilioiiis iiiliiniilas nos lioilaliii', in (|iiaiil() in alllictione cai'iii.s
paiipciiini l('|)i()S()niin iiianirestiora noslre IVaiçilitalis ar{;unieiita videniiis. tanto
inagnilicentius piclalis iiiliiitu niamini l'cjjic lai'ijilioiiis cis apoiianiiis. Nohiiii ita-
([ue l'acinnis iiiiivei'sis, et pi'csenlibtis paiilcr cl liiUifis, ijuod Lc|)i'osis l*arisieii-
sibus \ modios vini, in cellai'io iioslro l'arisius, toni])or(! vindemiariiin, cl tno-
dios duos Iriiincnti, iii <{ran<{ia iiosli-a a])ud Goncssani. sinijulis annis roddondos,
pci'peluo dono coïKMubiniis c| pcf pi'csciilis aiictonlalein paj;inc perenni iniiiii-
niine coiiiii'nianiiis. Slaliiinuis aiilein at([ii(' |)icci|)iHiiis ul (jiiiciiii([iic riiei'it cuslos
;;ranj;iç nosti-c (bi Goiicssa, (piiciiniqnc cdlarii noslri l'arisiensis. libère deinc,e|is
ac sine oiiini conlfadielioiie, banc beb'Hiosinam iioslram, ad ineiisiii'aMi Paiisicn-
s(!in, prefatis Lepi'osis aiiniialiin, siciit slabiHviiiins, loddant. (Jiiod, ni ila latiiin
pei'inaneal cl inconciissiini, sriiplo coiiineii(biri ae sijjilli noslri aiirlorilale niiiniri
iiostri(pic noiiiinis siiblcfinscripln kai'artei'c coiroboiari prcccpiiinis. Aciiini apiid
Realuin Dionisiuin, aniio ab Incarnalionc Doniiiii m" c" \i." \ii", ie<;ni vero noslri xi".
asiaiilibus in palalio noslro (pionini nonn'iia siibliliihila suni et sijjna : Si|fnuni
na(hilpbi, \ ii'oniaii(b)iuin coinilis, dapileri noslri. Sijjinim (iniHcbni biiliciilarii.
Sijrniini Mallici canicrarii. Si{jniiin \biibei roiislabiibirii. Dala pcr inannin (laibirci
canccHarii.
A. Ccipi.' (lu Mil' Mr.l,., .uix Airli. liai., MM. -iiii (Carliiiauv de Sainl-I.a^arr ), loi. ,, r".
li. Cofii-' collalionniv du \uii' si.'cle, aux Airli. nat.. K. iSi, n" i\
'' Le S juin 1 1 '17 est la dale du d(î|iarl ilc Louis \'ll |)nMi' la eroisadi'
CAHTLLAIRE (iE.NKRAL J)E l>\lilS. 307
333
1 147, après le 90 avril.
Letli* de (leoffrov de Claiivaux h Aihinus. évèque dAIbnno, contenant le récit de la condamnation
de Gilbert de la Pom-e. au concile tenu à Paris le jour de Pâques (ao avril) i liy.
Edil.: (a) Mabilloii, S. lieriiardi ojiera , I. II,col.i3ig. — (h) Hardouiii. Cuncilin , I. \l, -2' part. , col. i3ii. —
(c) Mansi. Comilm. I. XXI, col. 728. d'apr.'S h. — (4) Migne. Palmhgie. I. IXXXW, col. .jS;. d'après 11.
334
II 47, 28 ami. — PiRis.
Donation aux Templiers par Bernard de Bailleul ''.
In Momine saiicte el iiidividuc Tfiiiitalis. Omnibus domiiiis et aniicis suis et
sa note Dei ecclesie filiis, Bernardus de Ballolio saluteni in Domino. Volo iiotuni
iieri omnibus, tam iutuiis quani pi-esentibus. quod, pi'o dilectione Dei et salute
anime mee antecessorumque meoium. fi'atiibus militibus de Templo Salomonis
xvlibratas teri'e mee, quam iii Aiijjlia possideo, perpétue in elemosinam libeie et
absque ulla consueludiiie dedi et concessi, Wedela nominatini, que est membrum
de Hichen. arva aspera et plana cuin ncmore, fluvios. Quod si pi'edicta teri'a
sufficienter XV iibias non valueiit. juxta consuetudinem temporis i-egis Hein'ici.
de mea proximiofe illi ])redicte nunieinm xv libraruni complelio, filio meo In-
geh'anno concedente et assentiente. Hoc donum in capilolio, quod in octavis
Pasche Parisius fuit, ieci, domino apostolico Eugenio présente, et ipso rege
Francie, et ai'chiepiscopo Senonensi, et Bufdegalensi, et Rotliomagensi, et Tui-o-
nensi '- , et i'ratribus militibus TeiupH alba claniide indutis c"" xxx% et presentibus
Evrardo de Bretoil. Theodoi-ico\\aleianiio, et Baldwino Caldenin, testibus. Pfeter
istos, testes sunt ^^ido, comes Pontivi, el Jobannes. IVater ejus, (îeioldus ^ de
Scalunmaisnil, Andi-eas de Manniot miles '', Hugo de Aienis. Piobertns de llaii-
nei'cui^, et Wilelmus d'Arccurt.
A. Copie du xv' sièile, au Biitisli Muséum, uis. tollou. .Nero E. vi {fti's;. Ihsp. S. Joli. Jn-usalem) . loi. i 18 r°.
Édit.: (a) Dugdale. Monasùcan mifrUrunum , I. VI, part. Il, p. 819, rl'après A.
'"' Cette pièce mentionne ii' |)reniier diapitn' Senver, et Bardell,et Piothoniaguni,el Drasiunnie.-
général du Temple tenu à Paris. ' Le manuscrit porte rGerolaus'î.
■ Ces noms oïd été com[)ièteraent défij[uréspar " Le manuscrit porte, etDugdale & lu Tuzieu",
le copiste du manuscrit A. Nous les rétablissons par mot inintelligible, qui paraît être une faute gros-
conjecture; Dug<lale lésa lus ainsi : -aniiii'[)isc<ipo siére pour rmilesi.
308 CARTULAIRE GÉNÉKAL DE PARIS.
335
1 li", 2 mai. — PiRis.
Conliniintioij |)ar le pape Euyèiie 111 dc^ Mens et privilèges de l'abbaye de Sainl-Victor.
— r Desideriuiii qiiod ad religionis. . . '^
A. Ori(;iiiai, avi'C tnict'S de sceau, aux AicIj. nal.. L. i>-2S, n° li.
B. Copie liu xiii' siècle, à la Bil)i. iiat., ms, lat. lôoâ-, foi. fi y".
C. Viiliinus de i3.3<). aux Arcli. nat., L. 2-28, n' i-.
D. Copie du \i\' siècle, à la Bibl. nal., nis. lai. i.'ifi^a, fol. .30 r'.
E. Copie du xvn' siècle, à la Rilil. nat., nis. lat. l'i'i;;), p. 33.').
33()
I lîi7, 00 mai. — Paki;
Conliiniatiuii par le pape Eiioénc III des possessions et privilèges de Saint-Lnzare.
— "Sacre sei-iplnre testimonio. . . -^
A. Ori<;iiial, ^im'c traces de^cl■.lu. aux Arcli. nat.. L. •j:!.S,n" .'i.
I!. Copii' du MU* siècle, au\ Arcli. ual., M\l. -m (Cartulaire de Saiul-Lazare), loi. -ïo v'.
Édil. : («) Boull.;. Mém. ,/.• la Sor. ,1,- Vlnsl. r/c Pons. I. 111. p. lOS, d^aiirès A.
337
I 147, 3 juui ' . — I'aci--.
Cnnllnnalion, accoi'dée par le pape Eugène III an prieur Eudes, des biens et privilèges
de Snint-Martiii-des-Illianips. — -lieligiosis desidei'iis dignnni. . . -
A. Original, .ivre traces rjo sci'au. aux Arcli. nal., L. -jaiS, n" 7'.
R. Copie ilu xui' siècle, aux Arcli. nal., LL. 1301 (Cartul. A de .Saint-Martin-dcs-l^liamps), loi. 8 r'.
C. Copie du xv' siècle, aux Arch. nat., LL. i3.')a ((larlul. If de Sainl-Marlin-des-Cliaui|)s), loi. 7 r".
D. Copie du xvi" siècle, aux Aicli. nat.. LL. i3r>3 (Cartul. C de .Saint-Marllu), fol. 7 v', d'après li.
K. Copie ilu xvu' siècle, aux Arcli. ual.. LL. i3.').'i (Cartul. 1) de Sainl-Martia-dcs-Cliamps). fol. 7 v".
K. Copie de lô.'io, aux Aicli. nat.. LL. -i-iS, 11° 7'.
Kdil. : (n) Mnrrier, Moiiiisl. S. Miivliiii de Campis hml., p. 179. — 1//) liibliollieca Cluinm. . p. Go3. --(c) Mijfiie,
Palrat., l. CL\\\, col. i:x:U,, d'après n. — (d) Idem, ibiil.. col. 1 a ^o, d'après /<.
'' Cette bulle est dalèe :■■ VI nouas juiiii. indic- reueoiiire dans nue autre bulle posle'rieiu-e d'un
tione X, Incaruationis Doniinio; anno m"i:°.vl" VIT -, jnui' ;i celle-ci et «jui est datée -v nouas junii».
tandis qu'en juin les noues u'onl (|ue quatre jours. (Voir l'original de celle dernière aux AitIi, ual..
Il est à reiuanpuM' (|ue la niènie particularité se 1,. 028, u" aG.)
CARTULAIUE GENERAL DE PAHIS. 309
O O Q
1 1 'l7, .'i juin. — Pahis.
Confirinalion, accordée à i"évêque Tliibaïul par le pape Eugèno lll, des biens et privilèges
de l'église de Paris. — rQuaiito nobilis el gloriosa. . . r.
\. Orijjiiial, avec traces de sceau, aii\ Airli. iial., L. saS, n" la.
B. (^opie (lu xiii' siècle, à la Bilil. nal., rus. lat. .").j2G (Cai-lulairc de révolue de Paris), foi. lo v".
C. Copie du xiv' siècle, aux .\it1i. nal., LL. i S'i (Petit cai'tulaire de Notre-Dame), fol. .3.
L). Copii' du xviii" siècle, aux .\rcli. nal., LL. iN.'> (Caitulaire de l'éï.'(|ue), ji. .iQ, d'.iprès lî.
Édit.:(a) Gnèrard, Curtiit. de .\otre-rhii,w , {. 1, p. ■>.), d'après .\ el B. — (^)Mi.;n>., l'alnloyie, t. CLWX ,
col. 1 aS.'i , d'après «.
339
1 1 'i7, .'i juin. — P.iRis.
Conlii-inatioii jiar le pape Eugène 111 de raccord étaljii entre l'évèque Etienne et l'archidiacre Thibaud ,
pour détei-miner les droits îles archidiacres de Paris. — -Ollicii nosiri. . . •?
.\. (iopie du \iii° siècle, à la BihL uat., ms. lai. r).ji>G (Cartulaire de l'evèque), fol. l'.'y \'.
B. Copie du \iv' siècle, aux .\rch. nal.,LL. i H.3 (Grand Cartulaire de Notre-Dame), toi. igD.
C. Copie du wiii" siècle, aux .\nli. nal., LL. i8.") (Cartulaire de l'èvèqne), p. A8, d'après B.
Édit. : (a) Pi'tit. Tlieodoripcewleiil., I. II. p. 710. — (b) Mij;ne, Putivlogie , t. CLXW. col. i.jô'i, d'après a.
340
1H7, 7 juin.— Paris
(ionlirniation. accordée par le pape Eugène 111 à l'alibesse (Ihri'tienne, des biens el privilèges
de l'abbave de Montmartre. — -Pieligiosis desidei-iis dignuin est. . . -
A. Copie du \ï' siècle, aux Arcli.u.il., LL. i(io5 ( Carlulair.' d.- l'alihaje d.. .Montmartre), tel. i r'.
Kdit. : {„) FéHliieu, Uisl. de la villr de l'uris, t. lll. pr. , p. Ce. — (A) Mij;u.', l'oieol.. t. CL\\\. cul. i'J.30,
d'après a. — (c) til de Barllieleruy. /;-r. des charles de Vuld,. de Mnntnmrtre, p. 7;,. d'après ».
341
Il'i7, i.ijuin. — Meaix.
Indulgences accorde'es par le pape iMigène lll, en cnmméinoration île la coiisi'cralion de l'église
aldialiale de Moniniarire.
lMi;;i'iiiiis ciiiscoiius, serviis si'fvoiiiiii Dci. iiiiivcfsis Dci liddiliii-- . saliitciii et
a|)Osl()licini) hi'iicdirlioiiem. Ollicii iioslii nus liotlaliif aiillioritas vi'iicrahilia lora
310 CARTILAIRE GÉNÉFiAL DK PAIUS.
ciiiii ipsis [xTsoiiis (liviiio laimilalui maiicijialis (lili;;orc et fovere, et eoruin oppoi-
luiiitalilnis palei'iia solliciludiiie providere. Inde est quod nos sanctimonialium de
-Monte Mailyruni necessitaleni attendenies, juxtn petilionem eariim, anno ab Incar-
natione Doniini m"(;"\i,"vu", kalendis jiuiii, lueuni ipsuui pei' presenliam nostrani ad-
iviimis, ibiipie S[)iritus sancti gratia invocata, n)ajus allare in honorem beatoiuni
inaitvruin, videlicet Dionysii, lîustici et Eleutberii, auctore Domino consecravi-
nius. IlHs auteni qui tune locuin ipsuni devotionis et pietatis intuitu visitaverunl,
vei de celero in anniversaria die ipsius consecrationis visilaverint, et de iaculta-
til)iis silji a Deo prestitis eisdem sanctinionialibus suas eleeniosiiias iargiti l'uerint.
Dct dics iiijiincte pœnitentiae, confisi de beatoruni apostolorum Pétri et Paidi nie-
ritis, indulgenius, et eancleai indulgentiam sciipti nostri pagina confinnamiis.
Datuni Meklis, idibiis juuii.
Kdil. : („) Miiliilloii, Annal, nrilu,. S. Ileni'd., I. VI, p. 701. — (/.) Félibien, IhsI. de la iillc de Paris. 1. 111.
|). (;;i, il'après l'iiri;;iiiiil. — (c ) Rec. des htsi. de la Frame, I. XV, p. It'i'i. (I":ipivs a cl h. — (</,i Miyne.
l'atruL. I. I.IAW, cnl. i-./|o, ,r;ipr.'sn. — (e j Éd. ilc liarlliolciiiy, Itniinl des cluwles Je l\d,l,.de Mmmarlre ,
p. 7S, il'apro /'.
3^2
11 'i7 ' .
l'ilie Ao Suger, aljbé Je Saint-Denis, au pape Eugène 111, lui signalant la laron dont a été élu le doyen
du cliapiLre de Paris, Clément, et les démêlés qui se sont élevés entre ce doyen et le chantre de Notre-
Itanie. — frNobilem BeaUc Maria; Parisiensis eeclesiam. . . "
A. Ccipii' (lu \\\' siwlf, à l^i Bilii. liai., ins. lai. Dgôi, fol. ,3i) r".
K.lil.: («) r).icli.>.inp, }hsl. Franc, script., I. IV. p. 5i3, d'apri's .\. — ('/) Du Boiilay. Ilt.1l. tuiivers. l'aris . I. II.
,,. .^iS. — ic) Ree. de., htst. de la France. I. XV, p. 6'i«, (l'apri's b. — (d) Migiif, l'alroL. t. CI.XXXVl,
col. i38o, d'aprijs a. — (c) Lecuy de la Marche, Œuvres cnmplèlps de .Sager, p. ail, d'après rt.
:U3
IH8, Il avril- 3 avril 1 1-Vj.
D'iualinn par Simon de Poissy, à l'égiiso Saint-Denis-du-Pas, d'une somme de Irenle li\res
pour rentrelien d'un elui|)elain ' .
: (a) DiilMii.. //,,s(. eccles. l'ans.. I. II. p. 1 i '1.
'■' La date appro\imaliv(> de cette pièce ressort
d'iiuf lellre (|iir le pajie Eugène 111 écrivit à Suger
II' (i octiiiirc 1 1 '17 cl dans hupielle on lit ces mots :
-Quod aniriii pru Parisieiisi ecclesin te sollicituni
esse pcijiendiiiius, gralum lialiemus, etc. ', cpii pa-
raissent être une réponse ii la leltiv (pie nous enre-
gistrons ici. (\oir celle lettre d'Eugène 111, dans
Ducliesne, /i/.s7. Francs cripl. , 1. 1\, p. ii)."). — Ilec.
(/es /iî.s(. de la France, t. W. p. V'iy. — Migne,
l'atrohific , t. CIAXX. col. 138.'!.)
'■'■ Celle pièce, (piel)uliois el liré<|uigny {Table
(les (liplùiiies , 1. 111, p. i.'i()) ont classée à 1 1 '18
d'après une copie incomplète, est de 1 178; on en
trouvera ci-a|)rès le texte complet.
CAliTULAIRF, GENKRAL DE P\RIS. 311
1 H8, 29 uvril. — Langres.
Leilre du papi' Eugène III cliargeanl Siiger, ablié <h' Saint-Denis,
(](' réformer l'abbaye Je Sainte-(ieneviève.
Eiigeilius episcopus, servus sei'vorum Dei, dilecto iilio suo Sugerio, ahhati
Saiicti Dionysii, salutem et aposlolicam beiiedictionem. Ollicii noslri nos horlalur
auctoritas ad religioiiem statuendaiii diligenter intendere. stabilitatein vero exaeta
dilifjentia conservare. Inde est, sicut tua novit dilectio, (jiiod cuni carissimo Iilio
nostro Ludovico, illustri Fraucorum rege, contidinuis ut in ecclesia Saiicte Geno-
vefe religiosos fratres ad Dei servitiuni ponerenuis. Oiioil, brevitate teinporis jno-
hibente, secundum ipsius et nostrum |)i'oposituni nequivinius oll'ectui niancipai'e.
Veruin. quia vices regias in Galiiarum jiartibus dinoscerisexeirere, et quia de tua
plurinuini discretione conlidiinus, per presentia tibi scripta inandanuis (juatinus
prioreni Abbatisvillc in abijatem liberum et absolutum ibi statuere, et octo IVatres
ecclesie Sancti .^^l^li^i de C-anqMs ejus societati studeas (biputare, ut, exenq^lo bone
conversatioiiis eoruni. qui minus honeste sapiunt ad diviinini oOiciuin pt'ovo-
centur. .Nos vero priori Sancti Martini de Campis per apostolica scripta inandavi-
nuis quatinus predictuni iiuineruni fratrum, cuni tibi placueril, l'xbibeat et con-
cédât. Suslentatioiii (pioruui beneiiciuni decanatus et prebendas venerabilis iVatris
nostri Silvancctensis episcopi, Gregorii diaconi cardinalis, et Autissiodorensis tlie-
saurarii, liliorum nostroruni, auctoritateapostobca doputamus. Ad ipsoruni quo(pie
usuni ornnia bénéficia decedentiuni canonicoruni assignaii voliunus et jul)enius.
Datuni Lingonis. m calendas niaii.
A. Copie (lu wi" H.-.lo, ;'i In I!,|,|. ikiI., ms. l.;l. :).,.')i , M. iS r".
B. (Jopie du wii" siècle, à h Bibl. nal., ins. liil. l'iOyij, p. 3.")5.
345
11 '18, ag avril. — I.AN,;nE-.
Lettre du pape Eugfène III ordonnant aux cbanoines de Sainte-Geneviève do recevoir avec déférence les
moines de Saint-Martiri-des-Glianips, qu'il envoie pour les réformer. — -Qnisquis calholicœ . . . -
\. Copie <lu wi» sied.', à la liil.l. iiol.. iii-^. lat. .'ipôi, lui. 19 r'.
hidil. : («) DiirhcMlP, Ihsl. Fmm: ^rripl., I. IV, p. .joi , .l'apivs A. — (h) Un lioulay, //,.s-/. iiiuver.i. l'an,., I. 11.
p. •lat'. — ((■) Labb.'. Cmial., I. \, col. 1(j.')S. — (,/) Dubois, llisl. cc-Irs. l'iins., I. Il, p. ()'4, .l'apiv^e. —
Hardouin, Cannl., I. VI, -i' pari., cnl. i,..")-,, d'après n. — (./") Mansi, Oiiictl., I. \\l, p. Ii,37, d'après c.
— (g-) Rec. des litsi. (le. la l'rniicr , I. X\', p. 'i.")0, d'après (i. — (h) Mignc, PcdroL, I. CLXXX. col. i:i'i7,
.l'après./.
312 CARTLLAIRE GK.M-liAL DE I'\IilS.
346
lli.S.
Lfllio lie hoiiit BiiiKifd l'élicitmil Siiger, ablié do Saiiil-Denis, d'avoii' entrepris la réforme
(le l'abbaye do Sainle-(!eiioviève. — -Benedictus Deus. . . n
A. Copifilu ïvi'^^sirrlf, ;, la Bilil.iial.. nis. l.-,l. :);,r.i, 1"!. .in v".
l';dil. : (n) Diicli.'SMP, llisl. Fninc. .vi7-i/</.. I. IV, p. fiuS, .Tapii-i A. — {!') Mabilion. .S. Bnnanh opéra,
I. 1, col. ;i:i2, cpisl. 3G(j. — (r) llir. ,1,'s liisl. ,!r la Fraiirr , t. XV, p. (i 1 1 , il'apcùs fl. — ((/) Mi{jiie, Ptttrol,
I. CIAWII, nil. 57/1, (Fapivs /-. — ((.) Mij,iie, l'alrol. . I. CLXXWl. roi. i.iva, d'aprùs /..
347
1 l/lS. !(■> juin. — Vi.ricEii..
Lellre iI'Eiijm'Uc ill ii Siijjcr. alibé di; Saiiil-Dcuis. lui ordoniiaiil île recourir à ib's rhaiioines ri'ijulier>,
à la plate des moines, pour la réi'ni'inr di' Fabliaye de Saiule-Geiieviève. — -(ami domiiuis ac. . . "
A. Cnpi.' (In \M' si.-,|.., à l.i 15ilil. liai., iiis. |.-,l. .")r,:.i. loi. 30 r".
Édil. : (") Daclicsiie, tlisl. lù-mu: script., l. IV, p. .".oj, d'apiv^ A. — ( /- ) l.aljljp, Cmial.. I. X, col. loôS. —
((■) Du Bouiay, Ilisl. unirers. Puris., I. II, p. a-K). — (1/) Dul.ois, Ilisl. en-h'x. l'aris., I. Il, p. 9."), il'après «.
- (e) HardoLilii, Coricil., t. VI, a' pari., col. 1 :).">;(, d'apirs a. — (J) Call. rhrisl., I. VII, col. 710. —
(g-) Mansi, Cu„dl.. 1. X\I,col. G38, d'aiiivs c — (/,j Ihc 'les hist.de l„ France, t. \V. p. 'i.'.!. —0) Mij;Me,
PalroL, I. CLWX.col. i35'i, d'après ff.
348
II4«, après lo -A aoùl.
Lettre de Sut|er rendaiil rompli' au pape de la riToriue de l'abbaM' de Saiiile-lieucviève.
knii.^siiiu) (loiniiio cl juilii iiiiivcisali , Dci |;iiilia miimiiih |)()iililiri. Elincnû»,
Sii;;('iiiis. lîoali Diomsii liuiiiilis iiiiiiistcr, dcvolas iii (iliiislu oralioiic.s, olxîclicntiîc
(_'t s(!i\ilii |ili'inliiilim'ni.
Sus(r|dis apuslolira' |)i'a'C('|)tioiii.s vcud'aiidis a|>icil)iis, ilr iimtiasliia' irlijjio-
iiis iiosiliDiic III (■(■(•IfMa l)i'ata' (iciiovola' l'aiisieiisis, laiituiii laiiKjiir Dcn placi-
hnii iicjMiciiiiii laiu|iiaiii coditiis iidIiLs coiiiiiiissuiii jjialaiilissiiiir aiiiplrclciili','^, co
(]ii()«l sii[)('i' hoc i|)su |)i ;pseiiliali(('i' saiicla' palci'iiilalis \oslia' cclsiliulo, ciiiii non
Ilisl iiiipciarc oporlcrct . |iarvilal,('iii iiosliaiii juins roiiaxciit . lulis aiiiiiii virihiis
cllrchii iiiaiin|iarr rlalMiia\ iiinis. (}iiain\is ciiiiii ocrasiiiiir i[ii('i iiloniiii i-aiioin-
ciirniii ail vos ]-rolicisccii(iiiiii, co (|iiotl cmia lioinaiia coiisiicx il ali(|iiaiiilo. (|iio(l
liii|ir iioii esl , ciiin rc imilarc consiliiiiii . discn'lc (lislulissciiius: iiulla lamrii con-
trai licci il m m , m il II lui III aiil iiiiioliiliiiiii . clciiriiriiin srii laicoruiii . (>[i|)osilioiic lopes-
i-cri'. aiil III alii|ini Mi|iri' Inir iji^o M'Iiiismus lialicrc ilrcrcM'ianius. Ciiiii siiliilo
GAUTULAIRE GENKRAL DE PARIS. 31 :î
proxiina die. feria Icrtia''' atil qiiaila , qua dosi;;iiatum abhatein el nioiiachus in ecclc-
sia eadom poiiere proposiieiaiiiiis, ecce priTfali caiionici, videlicel caiitof el alii, a
facieveslra redeuntes, imitalain pro liuiio pacis seiileiitiani ia canoiiicoruin rejjula-
riiini positione iioLis reddideniiit. Nos aiitem, fecpie dévote ac {[rataiitersecundam
ac si piimaiii i-ecipieiites senteiitiam, assuinpiis nobiscuni voiieiabilibiis et sapieii-
til)us viris, videlicet abbate Sancti Germani -', Saiicti l'elri Fossateasis '^', Sancti
Maglorii*'', Sancti IV-lri de Ferrariis'-' et aiiis de nielioribiis persoais assistealiina
viciaoriun, ad eundeia Sancl;e Gcaovelie Incuai accelei'aviauis, et ia capitule
eoruni, quid super boc extrenio, (piid super priiao capitulo, secun(Uua teaoreni
litteraruin quas aobis detulerutit, prosequi velleat coasulte coaveaiauis. Oui, ut
erant diversi, diversa sealieates, cuni aut utraai aut aeiitraai coacorditer jirosequi
uolieat seatentiani, auilta et aiorosa repreheasione, quod otiaai postulata, quod
etiani niisericorditer concessa relutareat, iasistebaaius, doaec qui saiiioris craat
coasilii el filii lucis caaoaicos regubues se suscepturos pacifiée proaiiseraat. INos
aulem super boc ipso e.xbilarati, quoniaai quidaia de aielioribus abbaleni sibi coa-
stitui et caaoaicos de Saacto ^ ictore postulabaat. coiaaniaicato cuni assisteatibus
coasibo. tuai (juia nullaai pea('S nos l'eligiosiorem ia suc statu aovinius ecclesiaai,
tuai quia propiaquitate lociadoiaaeai eoiuni sive iaterioreia sive exterioreai coai-
aiodior existil necessitateni, ad eos divertimus, viruiaque veaerabileai abliateia
Sancti \icloris'^^ operibus pietalis approbatuai, aiodo seorsuai, aiodo ia cuaventu
suo, ut bis opeai ferret, et adjutor Diviaitatis evelleret etdestrueret, œdificaret el,
plaataret, ia aoaiiae Doaiiiii suppbciter etllagilabaaius. Oui, ut emeritus pater et
cjusdeai loci providus procurator. cuai boc ipsum iastaater recusaret, ut piioreia'"'
suuai, viruai venerabileia et reiigiosaai, al)l>atem ficri jiostulare nos coiapt-ril,
obortisbicryiaiscum llelu et aagustia cordis. seaiuai delecluaique suuai oppoaeas.
ejusdeaique piioris coasibuia el auxibaia si eo careret dcpjoraas, fere per lolaai
dieni recasaado, et (juod iiuiK^uaia lieret detestaado, usque ad pioxiiaaai iioaaai
detilluit. Tandem vero victus j)recibas aiultoruai, iaïaio auctoritate veslra, ([ua
euni iaiportuae opporluae adjuiabaaius, taai niisericoriba (piaia j)ietate |)i'o abeao
coianiodo suuia sustinens iiicoininoduni, euaideai veaerabileni piioreai cuia
duodeciia fratribus , viris rebgiosis el boaeslis, aobis coatradidil, ([uos in l'eslo
saiicii Rartbdioaiei '"'• ad eaindeni ecclesiam solemiiiter cuni clero el pojtub)
civitatis indiixinius, et venerabib Mcldcnsi episco[)0 M. '"', qiicia nobiscuni liis
agendis susceperaïaus, eadeia die corani altari ejusdeni Sanct;e Genovel'ie. abba-
''' Le MIS. rc|ii'()iluit [):ir Diiclifsiic el |);ir tous '' Siipiil. -Joli;iriiiei.
les 6lileiirs [lorlc -i'ri'c lertiai , qui ii'ii pas de sens. '' ' Siippl. rrGiMuiimin-.
'*' Supij/. rtHiiyoïie-. <' Siq)!)!. rOdoiiem-.
'■' Siippl. rr AscelinoT:. ' Le^^i aoùl.
''' Siippl. ri]al(lerieoi. '- Suppl. -.Maiiasseï!.
Carliil. — I.
314 CARTULAIP.E GEM:UAL DE l'AUlS.
tem benedi<'i soleiiiiiiler, opil niante sanclitale vestra, l'eciinus. Fiaita vero cjusdeiii
otlîcii inissii, clauslruiii , ca|iiliiliiiii et refectoi'iiiin eis delibcravimus, iliefjue se-
quenle re{;aliiiin ' . e\|(aite (luiniiii ie<fis ciijiis vices agimus, potestatein coiilulinius,
lidelitatem viroiiim ad eus jiertiiieiitiiiin et jiii-aïuenta securitatum eis fieri l'ecimus.
Eapropler, [lalcr saiiclissiine, actiuiiein iiohis cominissi npjfotii celsitudini vestrœ
siiiiimaliiii sij;iiili('aie dijpuiin diixiiiiiis, ni et vobis quod prœcepistis factuni esse
placeat, l'I (piaiii proiiipta sit parvilas nostra ad ohedientiie vestrœ expletioiiem
innotescal. De celero, sancli apostolatiis veslii |;eiiil)us provoluli spirilu, obiiixe
subiiixe sii|)pHcaiiius, opus hoc, opiis maiiiuim veslraniiii, inaiiiiteuere et pmte-
jjere, ijladiiiiii sancli Pétri contra onnieni a'nndoruni iinportnnitateni coniiniis
eva{jinare, appelbilionum ([iiO(|ue niolestias, cpiibns (piieteni eorum ju{jiter indis-
crète perturljai'cnt, niisericorditer si placet prohibere, eandeni ecclesiani Deo in-
novataui, !ain(piani novani phtnlam, donec perlccte i'a(bcata Inei'it, crelira pro-
pagalionc extendere. Qiiibns omnibns maxinHini polerit pra^stare snlTrajjinni, si
(jneniadnioduni incu'ptuni est, in eadeni cccb'sia plenitudineni ollicii, secnndnni
observationein urchnissni. ns(pn' ad unuin iula cl unnin apiceni conservari Icceri-
tis, ne dissonantia ollicii, lejjendi et cantandi diversitas in scandaluni rejjiilai'inni
et irregnlariuni emer<;at, ne ostiornni a|)erli<) bac occasione nocle et die fratres
conturbet, ne jier eosdeni a-nudos alicpia inlanna in cos snbr('|)at : nt (|niele ibi-
dem oinnipolenli Deo, ad landeni et honoreni sancti apostolatns vestii et persona'
vestrae seinpiternani reinunerationeni, di|j;nnni Deo lanmlatiun exbibere valeant.
(juid nannpie de paternitate vestra sperarem? Ejjo ipse peccator ex hoc vestro
opère alicjuid misericordia; Dei nie Incralnrnni conlido. Ks| et aliud quod pater-
iiitati vestra' volunins capilulnin iniiDlcscere. ul. sicnl prininin niandaslis. salvis
eoi'nni lantnni pi'a'bendis. pi'iepositura' el lerrainni cn-l<i(ha canonn'is l'ejjnlari-
biis leniaiieanl ; (pn)niani, si extenoiilius rcniaiiserini . oinnia ddapidabnnt et slbi
siibripieni, el ad dclectinn vicinalaini. nt \ei sic (inlo pcrichtelni', lorsilan criide-
liter elaborabnnl. \liiid (pKxpie es! ipio. m Ikic piin(i|iiii lahoiis sni. lilii veslri
polissiinnni indi;',ciit : (pieiidani liodnliihnni , a'iiiiilanleni l'I deroijanlein eornni
reli[;ioni, inncrone lieali l'ciri, ni coiixerlalnr. rcricndo CDiiipescalis, el . ne inipii-
nilate ejns ali(jrnin enier!;at conininacia. ejns stnllitiani repriniatis. (lonterat l)o-
iniims onniipotens oinneni liostem snb pedibns vesiris. Nos aiileni, servitio veslro
|)aratos, et ecclesiani iiostrain. scd el ( liaiissiniiiiii lilinin veslrnin Lndovicnin, re-
j;eiii l'^rancornin. in opère Dei tain laltoi'iose iiej;olianlein, sanctis orationibns ves-
iris (•(nnniendanins. r()j;aiiles nt, si (piid certniii de l'o andislis, nobis insinnclis.
\al('al m a'Icinnin sanclilas \otra , aiiiaiilis>inie paler cl d(iiniii(\
\. C.pir (Im xu' sir,!,., ,\ h, |!i|,|. n.il., „,s. Inl. :„,:■,,, InL :• '. v".
li. Copir,!,, Mil' sir, 1.., A la liilil. i,,il.,Mis. I.il. l'ili:;!, \>. :i.")|i.
I.i' iii>. \ |Miili' ••ii';;mII:i- . i|iii' Dilrlirsiu' i Ilisl. l'riuir. ^nipl.. I. 1\'. |i. ."10.") ) n riirrijji- cil -r('j;;iliuil
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 315
349
Lellre (l'Eugène m à Siiger, abbi' de Saint-Denis, lui nnionnanl de l'aire remettre entie les mains du
nouvel ahbé de Sainte-Geneviève le trésor que di'tenaient les chanoines qui ne s'étaient pas soumis à la
réfonne de celte al)baye. — r.Quoniam ad relii;insoriuu s|icclat. . . i
A. Copie ilu xn' siècle, ù \:i Bilil. nal., lus. bl. "jç).")!, IdI. .'io r.
B. Copie du wn'siùcle, à hi iSilil. tj.iL, mis, lat. i'ifi7i|, p. ;i(i3.
Édil. : (fl) Dudicsno, Jhal. Frun,-. srni,i.. I. I\ , p. .",..8 d'apiv^ A. — ( /< ) DidM)is, //(s(. eides. Paris., \. 1, p. (jS,
d'après a. — (c) Lablje, Gmal. , I. \ , col. i oCu . — (<l } Ibii'ddiiin, (^mcil. , t. VI , -i" part., col. i 2r)5, d'après a.
— (e) Maiisi, tVmn/.. I.XXl, cul. (14,, , d'après (/. — (/) Rir.ilcs lu^t. ,1e la Framr, I. W, p. 6,")-j. d'aprcs a.
— {g) Mijpic, PalinL. I. CIAW, col. i.'ÎC'S, d'après e.
350
Lettre de Suger faisant savoii- au jiape Eugène III (jue les cbanoines de Sainte-Geneviève
oui refusé de lui livrer les reliques et les objets du trésor ipi'il était cliai'gé de leur réclamer.
kai'issiiiïo iloiiiiiio ol [)atfi, Dci <;ialia uiiivei\saii et suiuiiio poiilifici, Etijjeiiio,
Sujjoiiiis, Reati Dioiivsii al)bas, oliedieiilite el servitii plenittidiiiein.
Laiidem Doiiiiiii lo(|uilui' os ineimi, (jiiod iaiila taiili |)alii.s ot uiiivei'salisdoniini
celsiliido, j)fc execulioiK! débita' obedieutitT aj)ud Saiictaiii Geiiovelain, parvitali
iiostra". f|iia' |)eiie luilla est, ;;fates reddei'e non dedij;naliii'. Pfoleclo iiiler alia
boc |)olissiiiiuin ex.stat (Hiod ad''' omiieiii iii(bllei'eiiter obedierilia- pleiiittidineni
aiiimaimip, qiiod ad'-' oiiiiiium iiiandatoriiiu vesti'oruiii executionem pro tolo posse
tatii pie quant audactei' acriiijjiimir. Saiie. (piod pi"e oiiiiiiljits'''' est, Saiicta' Geno-
ve('a3 ne[{oliuiii, oj)iis diviiiiiin, opussaiictiiiii, o[)us qiiod opcfatus Deiispei'vos in
diebiis nosti'is, niisenimi illi Sicriibires, non tani canoiiici (piaiii Saiict» Geiiovela'
persecutores, apud iio.s impedirc non valenles, calei'vatiin Honiain [tiopei'anle.s
festiiiaut, si lorte (piacitnqne oecasione, qnociinqne pietatis bonesto aut iiiboiiesto
ino<lo. Pétri constantiam nioveie, curiam lioniananipcditionibns fleetefe, laniibafes
el, per iainibai'es, abos (b.'eipefe, pio vita, pro nioidiii--, pio re laniibaii ipiabcnn-
qiie ne niutetui', toto nisii aniini et coi'])otis inniteiites. Veinni, (|nia causa Kceb'-
sia^ ransa Dei est, IVdro eti'eiri vicario j)ef l'cliiini conuiiissa. (;onlidiimis in Dn-
niiiio Jesii, quia ipse qui cœpit pei'liciet, iiec poteriint viii oll'ensoics Dei el sni
prodilores advei'siis rebjfioiieni in cufia capitab reli;;ionis pia'xidere. (jni qiiain
intbscielc et iiTevei'eiitei' contfa pfcPceptutn \esliiini se babneiiiil, veslia' paler-
'' Les im[)riniés donnent tous -(|uo ad'. — '^' Même ol)^ervalioii i|u';i la lij;rie |)r('céilente. — ' Les
lupriiiiés donnent ffprœ inanibiis- . (|ui n'a pas de si'us.
316 CAHTULAIRE GÉNÉRAL DK PARIS.
iiitali siffiiificarc (lij;nuiii (luxiiims. Tlicsauios fjuos iiobis ]M\Tre[)islis assi{;nare alj-
bati et cauoiiicis re!;ularil)iis, amlieiite arclnepiscopo licmensi''*, et episco])o Sues-
sioiiensi '-', et aliis qiiampliirimis reli|jiosis personis, ex parte vestra, oslciidentes
litteras pra^ceptionis vestrae, exegiimis. (Jui , iiiicpiilate involuti, uequitia exctecati,
iiec tliesauros furtim sublatos, videlicet qiiatuordecim marras aiiri, ut aiuiit, de
i'cretro sanctae GenoveCœ, uec relii[uias ejusdeiu, videlicet casulain sancti Pétri,
pro (pio oos rejjia potestate, iiisi eis [)iu reverentia vestrfe celsitudinis parceremus,
taii(|uanifui'es aut raptores teuuissemus, iiiillo modo reddere voluerunt. His igitur
et luijusmodi iiijuriis Deo et sanctis (ijus et apostolica^ reverentiœ derogautes, pro
coiitemplii, [»ro inobedieiitia, prosacrilegio, in ultioiiem ecclesiasticam decidentes,
(jiieiii meriicruiit ex rigore jiistitia' recipere talionem, eos in proximo sentire
snppbciler eHlagitaums. Ilhic enim superbiendo ascenderunt, unde eos justo judi-
cio [)ro.slernere et sei'vos Dei in pace ronservare lacillinu' potestis. Saqiius enim
mnlla convicia, minas tcrribilcs eis intulerant; j;arcioncs siios eandem SanctiB
Gonovelie ccclesiam nocln intrare, et ostia eorum IVangi l'ocerant; contra canoni-
cos matulinas incipientes conclamaro, ne alter alterum audiret, im|)ub'rant, donec
nos sn])er iiis injuriis ab eisth^ni canonicis rcjjnlariljiis vocati ilhn; accebîi'avimus,
ocnlorimi cxca'cationem et niend)roriim delnincalionem liclinonibus biijusinodi,
si qnid simib- dcinccps comniiUerent, lerril^ilitcr promisimus; servionti'sde nocte,
si (jui inlercipoi'cntur, crebro transmisimus; etsicper Dei jjratiam zelo obedientiœ
('I regia' majcstatis lerrore, eos in pace taïupiam Dei exc(dsi servus libentissime
conlovenuis, et in boc sob) Dei ac sanctie rcbjjionis amore, quandin voljis pbicue-
rit. conslantcr perseverabiinns. Verum lantiun bomim, ipio hetatnr Eccb'siaDei,
(pio ])raMbcabiUii' sancli apostobUiis vcstri iisqiic in fineiii sa'cuH lainosa boatiludo,
lablei- [)acilice et (piicle terminait ])oteril, si iis rebgiosis cboruni, capitnbim,
cbuisirum et refectoriiiin , ad conscrvatioïKîm sancta^ rebgionis, juxta nrdinem Sancli
Vicloris, iibs cxcbisis, dcbbçrari leceritis. De re(ldiliI)Ms etiam e\terioril»us et terra-
runi custodia cavendum eril, ne in nianil)us (îorum, quia eain oninino rebjjiosDiiim
odio destrnerent, dimiUatis. CiOnstat enim (juod iri'egnlares regularibus nun(piani
nisi in matin l'urli consentirnl , ne(pi(' jii'o extorla j)(,'ccak)i'um vohqdatc iiisi misc-
ric()i(ba Dei elieceiit. eis vera paci; jnngentnr ''.
A. i\o\nc <lii u'i" sI.'tIp, ;i I.'i liilil. luI.. m^. I.il. .'i.jfji , lui. :!i r\
W. (;o|,ie lin wii- siècl.', à 1,1 Wl.l. nal., rns. i,iL l'illS'i, M. a.3 r".
C. CMpli' lin xm" -i,.clo, A l.i BIIj!. iiiit. , nis. I.il. i '1671). p. .■i(i('>.
'■ Siijijil. ••S;iiisiiiir-. |)ièri's 11' S'i'i-o.'x) iliiiis un r{ii-ii'ii\ M'riiioii que!
"' Siij)ji/. "(liislmii-. MOU-, a sijMiiili' M. KnuriMii. ri i{ui si' Iiuum' il l.'i
'' Kliriiîii' il.' ïiiiini.i\. ({iii lui .ililir il.' Saiuli'- ItiM. mil. il.-ius li's luss. I,il. 1 'ii|.'l.">. lui. .'iii; .'l;;');).
CrlH'Mi'M' une livulllillr iI'muuiV^ |llushuil, lilll lui. (iS ; r|, 1 l'i 'l C).'! , loi. I 9.,) . ^ Voir llu l!iiulil\ , //('v/.
.■illu^iiiii .iu\ rM'arjiiriils ;iuM|urls sr rii|i|ii)r(uut nos inivcrs. l'aris. , I. 11. |). -l'i').)
CARTULAIRE GENEP, \L DE PARIS. 317
351
Entre 1148 ot 1153'".
Conlirmalion par Tbibaud, évêque de Paris, des possessions du [)iieuré de Saint-Martin-des-Ciianips.
— "Rebuiose viventibus. . . i
A. (^opie liu Mil" siè<;lc, aux Arcli. niil., LL. i35i (Cartulaii-e de Saint-Martin-des-Clianips), fol. !iG r".
Kilit. : (a) Mairier, Momisl. S. Marf. de Campis Itist., p. iSO.
352
Enlre 1148 et 1 loi <'-K
Accord entre les abbés de Sainte-Geneviève et de Saint-Victor,
toucbant la prise d'eau de la Bièvre.
Odo, saiicte virginis Genovcl'e servus, cimi IValribus suis, ouinibtts lîdolihus
lam posteris quaiii pfeseiitibus, iii perpetiumi. Li'{jeimii' debito carilatis ea ijik;
iiostfa suul iioii soium udii quefere, sed etiam alioi'uiii uliiitatibus ac necessilati-
bus pi'ovidcfe. Proiiide veneraljilispatfisuostfi G[ilduiiii],Dei «jfatia abbalis Sancti
\icloi'is. et liHoriim ipsiiis, IVatruin nostfoi-tim, precibiis aumientes, ooinimini
asseiisii eis coiicessiinus ul totain a(]uain Revei'is, de siib niobMidino iioslio accep-
taiii, [)ei' teri'aiu eccbîsie iiostrc ad poi'j)fisiurn eccb.'sie sik; et iiide, pio vobtiitate
eoruiii, usque in Se([uanain voi'sus Pai'isius diicereiil, el de eademaijiia, iiiffa ani-
bitiiiii niui'oniin suoftiin et extra, (jiiicquid eis essel utile ac necessaiiuiii facei-eiit,
excepto qiiod inolendiiutiii eis extra muros faceie non Hcebit, nec ad siiuni inobMi-
(bniini aIi([uos fccipcfe niob-iites. Hoc tanien fifiniler detenninaluni estilbid eonini
opus, qualecuiiKjue lueiit, sic debere fiei'i lit niob^ndimis noster, qui supeiius sitiis
<;st. in luillo iiiipediatur. Propterea, ne l'orle inter (bias sorores ecclesias ab'qua in
posteniin super lioc oriatiir conteiitio vel etiain contenlionis occasio, roiisilio et in-
spectioiieartificis, conimuni asseiisu utrius([tte partis, ad inob^ndinuin iioslrunijuxta
aqueibictuni, meta quedam , (pie vulgo patelKi vocatur, posita est; quam sciHcet
-'' Celte [Mèce n'est ilafi'e ijne par b' nom de Louis VII pi'rdit [)ar son (bvorce le titir do -duv
Simon, qui ltit|Mirur de Siiinl-Marlin-dcs-Clianips Afjuitanoruinn (lu'il porte encore dans la Iroisièrnc
de 11 /i8 à 1 i. )'■'). lie ces jiièces. Bonaniy, dans son Mémoire .sv/r k
'■' Celte pièr'e el b's deux suivantes sont posti;- eo«/-.v de In i-irièrc de Bicire {Ilisl. de l'Acad. des
ricuics à 11^18. date de tinslallalion d'Iùides, an- iiiscript. , t. \IV, p. afiy), les classe à iifjo eii-
cien pi-ieur de Saint-Victor, à la tète de l'abbaye de vii'on. (Voir aussi FiM'et, L'ahljaije de Sciiiile-den'--
S;niite-( ieneviève , et antérieures à 1 1 ."> '1 , époque où eièrc ,1.1, [). 2 1 ;î. )
318 CAUTILAIRE GENEMAL DE l'AlilS.
uiclaiii ;i(|iia, iiiilla opeiis eoriim elcvalioiir xd ipsiiis aque releiilione, liansiic
debcbit; quiii poliiis, si aquediictiis coiiim a]i(|ua loiie iie|;lij>(Mi(ia uiiiius cavatus
fuorit vol ciiralns, semper lial)ol)uiit ])rt! ociilis ad quaiu l'ormaiu aquediictum
illiiiii doix'aiil icpaïaïc lllud ([iio(|iie delcrniiiialiiiii csl ijnod. si aliquaiido stag-
iiuiii L't innleiidiiios nosti'os ad stagiuuu transleiTC volueriiiuis, libère et absque
roiilradictioiie id l'accre ])olei'iimis, salvo (amen aqiieductu eorum, ita ut aqua eis
consessa in iiullo a ciirsii siio impediatiir, vol in damniini eorum alio detor(piea-
tur. Vvo Iota autem terra aqucductus ecclesia Sancli \ ictoris siri<julis amiis in l'eslo
sanctc Genovefe duos solidos oensus nobis dabit. Ouod. ne ullo Iransitu temporum
seu personaium deleatur, aut niodu alicjuo inlrinjfatur. scripti presentis pa<[ine
commendavimus, atque sub cyrograpbi partilione bine inde babendum duxinuis,
sioiiantes partes firmanlesque sigillis ulriusque ecelesie, subscriptis etiam nomini-
bus personarum capituli alterutri parti.
Signum Nanteri prioris. S. Egberti subprioris. S. Osberti sacerdotis. S. Ernisii
sacerdotis. S. Pelri diaconi. S. Anselli diaconi. S. Goberti subdiacoui. S. Arclieri
subdiaconi.
A. Orijfinal en l'orme de chirojjraplie , avec les atlaclies de doux sceaux, aux Ardi. iial., S. i538. ii° i.
B. Vidiimis de juin ia02, aux Arch. nal., L. 89a, n" 24.
C. Copie du Mil' siècle, à ia Bibl. Sainte-Geneviève, El. a5 ((iarlulaire de .Saiiile-liiMirvièi-e), p. lOli.
b. Copie du xiv° siècle, aux Arcli. nal., LL. i65o (Cartulaire de .Saiiil-Viclor). loi. iq r\
E. Copie du x?ii' siècle, à la Bibl. nal., ras. lai. 14079, p. 4oG.
353
Enice 11 'iS .4 1 l.-)4.
I5ernnnl. alii»'- do Cl;urvau\. iittesle (jirEii(lê.s. idibr' de Siunle-dencvievo.
;i ciinc('*loaii\ reliçrieiix de Sainl-Victor uni' lu-j^cd'i'aii il,ui> l;i l'iieMe.
Eî;o Beriiarcbis. Cdarevallensis vocatiis alibas, ommixis Di'i lidelilnis. tam po.'sle-
ris (|uain presentibns. iiotum lieri volo me (piadam vice, ciim Parisiiis veiiissem,
rogassc domiium Odonem, abbatein Sanctc Genovcr<', ('jusfpu; balres in connuuni
capitulo ut, IVatcrnc dilcctionis intuilu. (îeldcvino abbati hati'ibusque crclesii'
Heali Victoiis conccdcrcnl aijuani Bcvcriiii. de suli iiKilriiibiiii (|(iimI (iiipels
appellalur acceptam, iis(|ue ad suam rcclesiam dedncerc. et inde \eisus l'ai'i-
sius in Se(|uanam, dato idoneo ])recio bominibus pi'o leriis Sanctc Genovcl'c per
quas acpiani diiccreiil . cl ni prclalc ccclesic lîcali \ iclmis liccicl in cailcni aipia
iidra iniiios siios molcndiiium lacère ad suos usus. el (piiccpiid iilililalis in a(jue-
duclii illo, inl'ra eosdem inuros et extra, propriis expeiisis exlrueie valeret. (Juç
(minia Odo abbas, conimuiii Iraliiim siiorum asscnsii . nostro inicrvenin. bcnigne
conccssil . i(a lamcii 11 1 iiiolcndiniim Saiicle Gcnovelc. cpiod siqici'iiis nom i lia \ 1111 us,
CARTULAII'.E CÉNÉHAL DE PARIS. :]\9
iiiilla operis Saiicli Victoris inacliiiiatiinK' aiil arjur eli'vatioiioinipediatur. Quccoii-
cessio uLrccIt'siv lîeali Victoris lata rii'iMa(|iie iii peipotiiuin perseveret, scriplo eaiii
comiiieiidaviinus el sigiili nuslii imprcssioiie Icstilicaiidam (luxiimis. Placiiil (■tiain
i^oruni iioinina suljjuntjei'c (jui ])i'(;cil)iis nosli-is tiiiic iiitcrruere : doiniius Godoli'i-
dus, Laii'joiieiisis episcopus; domniis Joliamios, Saiirli Maclovii t'[»iscopiis; majiisler
Bf'i'iiai'diis, l'arisii'iisisarcliidiacoiius; iiioiiaciii ([iioquc iioslri, Gt'iai'dus et Gaiilridus.
A. Original, avec Iraces de scfiaii, aux \nli. iial., K. ■!.')", n" "O' iMiiscc n' i.'iN).
IS. Copie (lii xiv° <hxh, aux Ardi. iial., LL. i 'iTio ( Cailulaire il.- S,iiiit-Vi.l,,i ), fol. i8 v°.
354
Entre I li« cl I lô/i.
Accord conclu cnlrf l';il)ljaye de Sainl-Viclor et l'iddiaye de Sainte-Geneviève,
toiicliaiit le cours de la lîièvre.
DE CONCOIiDIA l'ItATliLM SV>'CTI VICTOHIS ET SVNCTE GENOVEFE AQUEDIIOTUS BEVERIM.
Ego '', Dei {jratia dictiis al)bas Karoliloci , el (m;o Stcpliaiius, Saiicti; Marie de Valie
dirtiis al)l)as(-', iiotum lieri voliimiis ciiiiclis Dei lidelibn.s, tani j)Ostei'is ([iiaiu pre-
seiitdjiis, coiitroversiani iiitei' l'celesias Heate Geiiovele el Saiicti \ iclorisextilisse de
posilioiie iiieiisurc (pie vidgo patella vocaliir, iii a([iia Beveri, (piaiii ecclesia Heatr
GeiiovelV «Tclesie Sancti \ ictoris ad siios usus diireiidaiii eoiiresserat. (Jiiam coii-
Iroversiaiii, illiisirissiiiii rejjis Kiaiicoiimi I.. et diicis Aquitaiioniiii atuiiti'iite ae de
ecclesiariiin pace sata<;eiite studio, iiosirt; iiis|)ectionis examiiiatioiie iiostroipie judi-
cio leniiiiiaiidaiii , iitraqtie, coiiiiiniiii IVatriiiii suoriiiii asseiisu, acrpiievit l'cciesia.
Maiidato igitiii' profali i'i>|;is ad meiisuraiidaiii aipiam conveiiiniiis. ai'iilircs de IVa-
ti'il)us noslris coiiversis perilos et piohatos ahpie alios de seeido iiohisciiiii addii-
ceiiles, quorum IViîti peritia et attestante scientia, |)atellani legitiinaiu ac justaMi
[)OSMinius, (|uauî prius alu arlilices, viri, ut proliaturu l'st, valdc |)erili, at(pie ah
eodeni regc lidei sacrauieiito astricti, iideliter posueraul. Ad rujus uiensure sutu-
muiu aqua perveiiienle, uioleiidiuuiu Sauctç Gcuovelr, supei'ius situui, uostio ae
conuuuin lioruni ouuiiuiu aililicuni judicio. iii nuilo iuqti'diiuui (M'il. Insuper
et portas in veteri a(pn; transitu lîeri slatuinius, <;qn<i altiindinis posite tinMisun; ^'),
quas, cntn aqua uieiisui'aui Iraiiscenderit, portas qnoqne lihere siq)erlal)i possit.
Ht lioe unxio a(pH'dnelus Saneti VicIoims de a(nia non i)lns liahi'liit (piain ei pisia
''' Siippl. rrAnialricnsi. |iiè<'(' qur niuis donnons ici [ironvr fjin' cri alilu'
'^' I.a Gallin clirlsliaim (\. \|l, cd. ,S-j(i) |iri''- si('';;i'ail i\r\'.i en i i 5 'i , |iiilM|ne d;iiis ccllr |Mère
lend (|ii'l']lienne n"esl devenu ahlx' dn \ al (|iie vers l.nuis VII e^l ciicori' i|nalilii' duc d \(|uil.uui'.
I 1 Sy. M;us celte alIirinalioM est liy(>otliélii|n(', el la ' durr. "iiosila nicnsura-.
320 CARTULAIRE GKXERAL DE PARIS.
nieiisura dodeiit. Quotl si opus iiieiil el aqua suIj inoloiidiiio SaiicU; Geiiovetc iii-
iniiun iiici't'vei'it, porte levari dcbent ut aqua per vetoreni transituui sullicienter
rolaxari possit. Que, ut iiiter prefafas ecclesias inperpetuum le<;itiine rata liabean-
tur et IVatcnia caritate pacifice conserventur, présent! scri|)(o declaravinius et si-
gilloruiH iiostroruui suspeiisioue irreirajjabile ccpiitatis testiuionium terniinaiido
roboravinius.
A. ()nj;inal, sf elle <lfSSCo;iii\ (les ^ililiésiln Cli.iMisol du Val , niix Arcli. n.nl. , L. 8;|0 , 11' 4.
B. (Inpli^ du xiv' siècle aux Arcli. nul., LL. ii.5o ((i.ululuiiv i|r .Suiul-Virlor ), fol. 19 v".
355
1149, novcmbiT-ir) avril 11.jO">.— Paris.
(idiilii'in.'iliuii pai- le roi Louis Vit de la réliirme de l'abbaye de Sainlc-Geiie\iè\e.
Ll'DOVlCLS REX. DE INSTlTlTIOMi REGIS.
Iii iioniiue saiiclr et iiidi\idui' Triiiitatis. Ludovicus. Dei {[lalia rex Fiaiico-
runi et dux Aquilaiiorum. oiiiiul)us in perpetuum. Suaima et principalis est gloria
reguu), ad lioiioreui coroue re^jalis accedens, de profeclu et lioiiestale ecclesiarunj
attente considerare, atque earuni statuni in eniendationeni religionis et ordinis
pietalis studio proniovere; uicliil enini eipie niaj;nilicuni, nicliil tani {;loriosuin in
operibus re{]i(,' poteslatis ajtparet, quani (juod l;A-clesia Dei in nieHoreni staliini
senqter cxsurjjat, et sacrosancte reli;;ionis lionore {;Ioriosiusconvalescat. Tali ninii-
runi coiisiderationo, supei' i;cclesia Béate GenuvelV de .Moule, (jui; in manu secu-
lariuin canoiiicoruni cilra prolectuni relijjionis declinabat in inperrectum, eo at-
tentius estiniavinius |)iovidendiHii, quo speciaHus eani rojjnoscinius ex ipsa sui
iuiidatioiu' ad (bjjnitaleui coronr nostrc perlineie. (hia in re, coiisideratis di\er-
soruni loeorum oi'dinil)us, vt^neiabilis ordo canonicoruni ecclcsie Ueati Victoris,
(|ue in coiispeclu lioniinum in estiinalioneni niaj;ne relij;ionis excrevit, jjialior nobi.s
alque i(b)neus niajjis occuirit. Coniplacuil ita(jue nobis. liiiu |)ropter vicinitatem
loci, tuin propter babitus siniililudinein , in prelalani vcelesiani Béate Genoxel'e
de ('(-(desia Beati Victoris canonice rtdijjioiiis inslilutioiieni translerre, altjue inea,
quasi ex novo. sacrosancti oi'cbiiis luiidanienla b)care. (juia ergo. anxiliaiite Do-
mino. sccuiKhim (b'si(b'rium nosirum, prelala rcelesia Béate Genovele in eminen-
lioris or(bnis j;ra(him asceiuHl, coiistilulo ibi vid(die<!t in abbatem venei'abib vire
()(b)ne, nos (b' tanto r(di;;iunis iiioleclu "auib-nles. eandem ecolesiam in boc statu
''' (lelle pièce m; Icriniue pai- la lnriiiiile -cainellaiin iiiilln- : or. d'aïuv;- M. Iju'haire (lùudci -sur les
actes de Louis VII , p. ô.') |. I.i vaiaiiee de la (•liauceileiii' a\ail ces^t' avant le 1 î) avril 1 lôu.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 321
canoiiicalis ordiiiis régula riter poniiaiiendani sancciimis. et, per preseiitis auctoii-
latem piccepti, peipetiue stabilitatis inunimeiito conoboraimis; statuinius etiani
et confirinamus ut et antiiiiu' lilx'rtatis iniuuiiitatein eadem çcclesia nichilominus
universalité!' habeat et opliiieat, et in proprie poteslatis soliditate. sicut aiitiqui-
tus. libéra prorsus et quieta persistât. Possessiones quoque et bona qurciimque
ad eam. vel ex autifjua vel ex recenti aqquisitione, quocumque modo, quacumque
Icjje videntur ratiuuabihterpertinere, in perpetuum ei concedimuset confirniamus.
Hujus igitur nostre constilutionis et confirraationisstabilimentum. ut inconcussum
deinceps perpétue nianeat et illibatuni. memoriali scripto comendari, atque auc-
toritatis nostrç si;;illo signari. nostrique nominis subternotato karactere corroborari
precepiuuis. Acliun puplice l'arisius. aiiiio ab Incarnatione Doniini m"'c''xl" vini°.
regni vero nostri xni": astaiitibus in palalio nostro quorum nomina subtitulata
sunt et signa : S. nadulfi, \iromandorum comitis, da[)il'eri nostri. S. tîuidonis buti-
cularii. S. Matliei camerarii. S. Matbei constalndarii.
Data (•ancel(wio«og7'aH(>«p)lario nullo.
A. (.)njjinal, avec traces de sceau, aux Arcli. nat., K. 23". ii" i5".
R. Copie du \n' siècle, aux Aicli. nat., L. S79. n" 1.
35(3
1 150 ou 1 153, S janvier. — Latra.'s '''''.
Buile du pape Eugène III réglant les droits relatifs de l'évêque et de l'abbaye de Sainte-Geneviève
sur l'église Saint-Jean. — -\e obii\ionis obscurilas. . . n
A. Original aux Arch. nal., L. 298, 11° i3.
B. Copie du xiii' siècle, à la Bibl. nat., ms. lat. 553G, fol. 20 v°.
Édit. : (a) Sauvai, Antiquités de Paris, t. III, p. fitj. — (6 ; (juérard, Curtul. de Sulre-Daiiie , t. 1, p. 00, d'après A.
— (c) Migne, PalioL, 1. CLXXX, col. i565, d'après b.
357
1150, oS avril. — Rome.
Lettre du pape Eugène 111 à Suger, abbè de Saint-Denis, lui ordonnant de faire rentrer à Sainte-Geneviève
les pièces du trésor qui avaient été' mises eu gage. — -Prudentiani tuam iatere. . . -.
A. Copie du \\i' siècle, à la Bibl. nat., ms. lai. 5(|5i, fol. -li v°.
Édit. : (a) Ducbesne, Uist. Franc, scitjit., l. 1\', p. 53;, d'apn-s A. — (/<) Labbe, Conal., t. .\, ool. 1057.
— (c) Hardouin, Concil., I. VI, 3' part., col. 1061, d'après n. — (</) Mausi, Cuncil.. 1. \\l, p. (i'iO,
d'après c. — (e) liée. îles hisl. ite la France, t. \\. p. ^5;, d'après a. — (fj Migne, Palml., t. Cl.WX.
col. I 'ii5, d'a[)rès il.
'■' En parcourant titinéraire d'Eugène 111 dressé par Jafl'é. on voit que cette bulle ne peut ajipartenir
(ju'au.x années iii6, ii5o ou iio3. Mais il est peu probable qu'elle soit de ii'itj, car elle règle un
Carlul. — I. '11
322 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
358
1150, 17 décembre. — Ferkvtino.
Confirmation par le papn Euj^ène III îles privilèges de l'abljaye de Sainte-Geneviève.
— -Dominus sapientia. . . ^
A. Copie du vm'sii'cle, à la Bibl. Sainte-Geneviève, El. 2.') (Cartulaire de Sainte-Geuevieve), (ol. I r°
B. Copie du xvii' siècle, ;i la Bibl. nat., coll. Baluze, l. LV, fol. 1 .'iK v'.
359
150 — PïRis.
Décision de lévéqiie Tiiiliaiid aftrilmanl la chèvecerie de Sainto-Opporlune
aux chanoines de cette église.
Teohaidiis, Deijjracia Parisiensis episcopiis, dilcctis liliis canoiiici.s Saiiclo Opor-
lunc in jx'i'potiuim. Ad odiciuin spectat episcopale mnciiicpic ocrlcsic coiisorvare
jti.s propciiun, et, de neijociis (|ue in presentia eornin canonice diilinita sunt, per-
petne paci et <piicti i;cciesianini providcic. Idcirco nos, ex auctoritate iioslri ollicii.
ac(:e|)l,a ipierela inter caiiunico.s Saneli Gerinani et Sancle OpurtiiiK' de capiceria
Sancle Oporlum; . dieni utiique parti certum pi-efiximiis, in qua , convocalis
lratril)iis, et assistante frcqueiilia |)liiiiniorMni sapienluin, inter |)ai'les in jtn;-
sentia iioslra causa est proposita, el ciuu oniiii dilifieiitia per ali(|nantuiii tein-
poris est jnsticia partiiini investijjala. ^'osvel■o, auditis allejjationibMS liine etiiide,
el jure uti'insipie pailis <-oj;iiit(), coiisiliuni liahuiinns, et bon uni visuin esl, in con-
spec.tu noslro el liatruni assistenlium, al)S(pie ve.xalione jndicii, causain ipsani per
coiicordiani teiriiinare. Forma itaqne pacis hujusinodi fuit : capiceriani canonicis
Sancte Opoilune lilx'iani et al)Solulani per[ielno a suhjectione Sancii Gefiiiani
i-eddidiinus, (|uia, cuni nullo evideiiti titulo jniis innileretitiir cannonici Sancti
Geiinani, jus loiij;(; relenlioiiis el possessionis Sancle Oportune caiioiiici piopo-
nel)anl. et vivis teslihus se approhaluros asstM-ebant, si non intercessi.ssel verbuin
pacis. Kos ila(pie propria manu inveslivimus de prefata caj)icei'ia in consj)eclu
IValruni noslroriim, ul, excbisa onuii quereia Sancti Germani . in dilioiie el potes-
tate eorum de celero linna jx'rmaneal, in ipio tam (b^canus quam oiniies cano-
nici Sancti Germani, capiceriani juris canonic^orum Sancle Oportune recojjnos-
ceules. prehueiunl assensum. mchil cabimpnir el l'onti'oversie vel jnris sibi in ea
de cetero réservantes, cpiod et pi-opriis manil)us subnolai'unl. 1 1 aulem liée dilli-
ilillrrcnd ipn lui li^riiiiiK' «mi pi'c'si'iiri' du jiape "ipialilcr coiilroversia in noslra liiei'il presentia ternii-
nala-i. c'est-ii-diie san^i ddule lojs du vnvajj-c ijn'lj lil ii l';iiis en 11 '17.
CARTULÂIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 3-23
nitioiiis noslrt' senteiitia et in presenliarum et aj)iid posteros firnia et stahilis per-
severet, Inscripti nostri auctoritate eam concludei'e, et sijiilli iiostri testiinunio
coiifiiniarc precopiiiuis. Et, qiioiiiani niillus erit finis litiuni si a coiicortlia facile
discedatur, quicuniqiie hujus iiistitulionis lemeralor extiterit, tanqiiain coiivulsor
pacis et aniator discordiç,» ab çcclesiaruni liniinil)us arfealnr, et, nisi resipiierit,
liorribili anatlieniate pciTellatur. Actiiin publiée Parisius, in curia nostra, in con-
spectu çcciesie, ainio Dominici; Incarnationis m°c"l", indictione xni'', anno vero
pontificatus nostri \u°, niense ni".
Ejjo Giiido. decanus Sancti Gertnani subscripsi. Sigiuini Hernandi saceidolis.
S. Garini sacerdotis. S. Alffrini diaconi. S. maj;istri Durandi diaconi. S. Gaulridi sidj-
diaconi. S. Astlionis sacerdotis. S. Rainaldi subdiaconi. S. Giraudi subdiaconi. S.Ste-
|)liani subdiaconi. S. Stepbani pueri. S. Teobaldi pueri. Ui siint (estes: (iuernuindus
saceidos, l*arisiensis arcbidiacunus; niajjister Hnjjo de Catn|)0 Florido, diaconus.
l'ai'isiensiscanonicus; niajjister Petrussubdiaconus, Parisiensis canonicus; Hadullus
diaconus, Parisiensis canonicus; Hosinundus subdiaconus. Parisiensis canonicus;
.bdiannes subdiaconus, Parisiensis canonicus; Geniius, Houiane ecclesie subdia-
conus; Milo, ejusdeni rcclesie subdiaconus; Gircbnus sacerdos; Guido sacerdos;
Landjcrtus saceidos; liainaldus sacerdos; Fulcoicns sacerdos; Jobannes sacerdos:
niajjister ]ieuii<;ius diaconus; Balduinus diaconus; Jobannes Grossinus diaconus;
Durandus subdiaconus, canonicus de Campellis; Hutjo acolitus.
Data per nianuni Algrini cancellaiii.
A. Original, avec traces di> scfau, aux Aiili. rial.. K. 'l'i'', n" ih'\
lî. Copie du Mil' sièflf, aux Arcli. liai., LL. (j.'i (Cartiilaiiv di' .Sainte-OpporUiin'), fol. .'J-! r°.
360
1150. — Pabi^
Tliiljaud, évêqim do Paris, inveslil le cliapiire de Saint-Marcel des biens laissés par Guy le (llianoine,
et en réserve l'usufruit à Pierre, lils de celui-ci, sa \ie durant.
Tcobaldus, J)ei j'catia Parisiensis ejiiscopus, dilectis liliis Neveloni decano et
loti ca[)itulo Sancti Marcelli in perpetuuu). (jui' aucloritale pontilicali le«;iliine dii-
(iiiita sunt nec oblivione deleri decet iiec perturbari lualitia. Ea|)ropt(;r (jue in
presentia nostra lacta sunt super querela, que inter canonicos Sancti Marcelli [et]
Petrurn, filiuni Guidonis Ganonici, versabatur de |)o,ssessioue ejiisdeiu dejuncti,
scripto voluinus propalare. Petrus, filius Guidonis, oninia de (|uii)us eral (|iie-
rela reddidit in iiianus nostras, \idelicet très doiuos, (pias patcr siiiis tcniieial,
iinaiii ipic l'uit (iildiiiiii, abbatis Sancti Victoris, alleraiii <pie liiit liainerii pres-
bslcii, terliaiu (pie luit Aiisclierii clerici , et très ar|»ennos terre ad \iani de Pe;>io,
et vineani di' Troiniel, et viridariutn desuner IJeveram; et nos occicsiain Sancti
324 CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
Marcelli de liis omnihus inveslivimus, per inamiin Nevelonis decani, jiredicto Pe-
tro présente et concedeiito. Postea vcro, rojratu iiostro, idem decanus ex parte
ecclesie iiivestivit predictum Petruin de usufriictu omnium predictoi'um, ad vitam
suam, per (piinqne s(dido.s ad .stationem. Posi decessum vero Pelri, très arpennos
terre et vineain de Troniiel ad panem et vinum Quadragesime ascripta esse, très
vero domus et viridaiinm desnper Beverani ad u stationes dai-i per sinjjulos
annos, omnibus noliim esse vokunus. Et nt hoc apud posteios ratum et inconvul-
snm permaneat, prescntis scripli [jaffina annotari et si{jiili noslri auctoritate con-
firmari precepimus. Si (juis vero liiijiis nostre iiistitwtiunis tam salutare decretuni
aliqna macliinatione violare lentaverit, us(pie tertio commonitns, si non emenda-
verit, anatliemate snhjaceLil. (Jl)servanlibus liée pax eljjratia.
Actum publiée Parisius, in palatio nostro, anno ab Incarnatione Verbi m° c" et
quinquagesimo, episcopatns vero nostri oetavo.
A. Copie (lu xvii' sièi'le, miix AicIi. aal., S. ir)3i, n' ;!.
361
IlôO.
Accord nidnagé par Tliil)aud, évêquo rie Paris, oiitie \os diiinoines de Saint-Marcel et Pierre,
(ils de Guy le Chanoine, louchant la ])iissessi(in de certaines terres et maisons.
Notuni sit onniibiis, presentibus et futuris, quod quedam controversia inter
canonicos Sancti MarcelH etPetrum, (ibuin Giii(bnns Canonici, in presentia noslri
ajjitata fuit snper quibusdam domibus, quarum una luit Gilduini, abbatis Sancti
Virloris, allcra iJainerii, alia Ansclierii, et supi'i' vinea truncata, nec non et m ar-
pennis lenc, d (piodam viiidariu sil(j supra HeNirc. Partis autem utriuscjue
assensu m concordiam concurrcnle. m bunc tcnnrem couqjositio lacla est. Predic-
tus Petrus omnia bec supramemorata uinle qiierela luit in manusnostras reddidit,
quibus etiam decanum Sancti Marcelli, vice ecclesie, inveslivimus. ea conditione
ni idem Petrus illa in vita sua ruiw iutc^jrilate possideat ila (juiete quemadmodum
pater suus posséderai, et pro bis omnibus slacionem v solidorum prediclis cano-
nicis sinjTulis annis persolval. posl obitinn vei'o ipsius eadem supradicfa ad jus
iH-clesie Sancti M;ircelli abs(pie diminulione ali(|iia l'evertenlur. Sn|)er bis autem
investivit eiiin iNc'velo <lecaiiiis. (}uod, ut ratnin et inconvulsum permaneat, sijjilli
noslri inqtressiom; r.l teslium subnolalione roboiavimus. liée nomina teslinm : Cle-
mens decanus. iiia<nstcr Meriiardiis, (luermundus arcbidiaconus, llervbcus de Hu|)e
Forti, llerbertus de Orli . (iarnerus. Et banc conqjositionem cjjo Tlicobalilus, Pari-
siensis e[)iscopus, leci, anno ejtiscopatus nostri vin.
A. Orif'inal, avec Iraces lic scrviu, ,tii\ AitIi. iial., L. ii'-'", »" •>■
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 325
302
1150. — Paris.
Thibaufl, l'vèqiie «le Paris, prend sons sa protection les biens dn prieuré de Longponl,
et entre autres : -ecclesiani Sancti Juliani l'aiisius, jnxia Parvum Pontem sitani, cum atrio.i
A. Copi.' du xn'siikle, à la Bilil. iiut., iiis. lai. ()cjli« (Car-tulaire de Notre-Dame de Longponl), fol -2 r°.
Edil. ; la) Le Carlidaire du prieure île \otre-Dame de Luiigpoiit au diocèse de Pans, p. (Ja, d'après A.
3(33
Second quart du xii° sircle
Lettre de saint Bernard à Gilduin. abbé de Saint- Victor, ponr bii reconiinaufler Pierre Lombard .
\enu à Paris pour ses études. — "Necesse habenius niulta requirere. . . i
Édit. : (a) MabilloM, S. Berimrdt op., t. I, col. ;j(i-i, n" liio. — (t) Migiie, Palrol. , t. CLWXll, col. OiS,
d'après a.
364
Vers 11,^0
Charte d'affranchissement accordée pai' le cha[)itre de Sainl-(]ermaind"Auxerrois à une serve
nommée Geneviève, ilaiis le but de lui permettre d'é])Ouser un serl'de Notre-Dame.
A Copie du ^n' siècle, aux Arrli. nal., LL. 177 {Livre mur t\e Notre-Dame), p. 2^17.
B. Copie diMMi'sièclM, aux Arcli. nat., Id^. 17.") {Gnind P«.s(ma/ de Notre-Dame), p. 210.
Edit, : (n) Guérard, Curtut. de Nutre-lMme, I. 11, p. 177, d'après B.
365
Vers II 50!»'.
Baudouin, abijé de Saint-Magloire, donne à cens, à Thibaud de Brie.
un arpent de vigne à Gharonne.
K;;o Hiildiiiims. ahbas Sancli Ma-rlofii, asseiisu loliu.s caj)iliili iiosifi, doiiavi
'' Nous laissons à celle pièce la date approxima- '' L'abbé Baudouin siégeait dt^à en 11 '17; la
tive que lui a donnée Guérard. Mais on peut seule- première mention de son successeur est «le 1 lâ-i
ment «lire «ju'elle est du second quart du xn" siècle. ( Gallia christ. , t. VU , col. 3 1 -j ).
326 CARTLLAIIU': GÉ.NÉHAL DE PARIS.
Teboldo de Bria iiiiuiii arpeiimiin viiioe apud Carroiiain, in loco (lui vocatur
Moiitibovis, tali paclioiie ut reddat iiohis pcr siiijjnlo.s aiiiios taiitiim census (luaii-
tuiii reddit pro aliis arperinis (juos idem teiiet de iioljiji. Hujus donatioiiis teste
esl toliim capituliiin iioslruin; et laici, (jariims Poslel, fratei' ejusdem Tcbuldi;
Galteriiis Po])iiis, major (lai roue. Frater Hudri, Haduifus de Melleiito. Bernerius de
(iravia, Gariienus cariierarius, Beiioudus Bercliers, siiiit siniiliter lestes hujus rei.
Et iiisuper Tiaciire inonacus est lestis hujus rei.
A. Copie du xiii' sii^clc, aux Arcli. luil., MM. 210 (Ciirtulaire de Sainl-Lazare), fol. 3.3 v°.
3()(j
Vers I 150"
Abandon jini- Thomas, fils d'Oger, à l'i^giise de Saint-Victor,
lie (oiis ses driiits sur une |)laco rt une maison sise.» à Paris, (]ui avaient appartenu à son père.
Ego Beriiai(his, Dei giatia l'aiisiensis ecclesie archidiacouus, uotuni heii volo
lani ])0sleiis (piaiii |)i-esentil)us eedesiam Beati Victoris dédisse quatuor libras Pari-
siensiiim Thoiiie, lilio Ogeri. pro phitea et domo (jue palris sui luerat, quani Teber-
tus ex eis habueiat et ecclesie in eleniosinani doiiaverat; et i|)se in presentia noslra
et prioris Beale Marie de Cauijiis jus onine alxbeavit alque ecclesie Beati Victoris
(h)n)uin (juiete in pcrpetuuiii possideiidani concessit, et insuper lide firiuavil. Dedil
etiain plegias quod, si ahquis jus aliqiiid in doino clainaverit et l'ratres prel'ate
ecclesie iiiquielaveiit, antequain placituin incaiit aiil in placito sedeaiil, deplegiis
decein libras accipient. Fuit auteiu plega pro centuin solidis niagisler Gaulerus,
canonicus Parisiensis; frater ejus Herveiuspro xi,; Ste[)lianus neposejus, canonicus
Saiicti Mederici, ]iro xi,; (îirbertus. lilius Tebeili, jiio \\. Iliijus ici testes liierunt
clerici et laici : Syuion (h' Saiicto Dionisio, Ansellus et Herveius, canonici Béate
Miirie; Hericus, canonicus ^b■lde]lsis; Durannus sacerdos; hiici : Matheiis et Ste-
piiainis, lllii Tcherti; Paganus, major de Moule; Odo de Sancto Marcello et (jaute-
riis lilius ejus. (Juod, ne valeat in posteriim oblivione deleri, scri[»to commeuda-
vimus et sigilli nostri impressioue testilicaudiim duxiinus.
\. On);irial scellé'-', aux Anli. liai., !.. S.,-, 11" 1 .S.
''' (lelle pièce ne pi'ul être (l;ilir ipiapproxirna- nulii' n' .'iM.'i) et n'\ était plus en 1 i.'it) (u" ■Jg'i'l.
livenicnt. L'archidiacre liernanl, dont elle ('tuane, '' On lil au reveis de la pièce, de part et d'autre
apparaît \ers 1 \/i9. (voir ci-dessus nos n"' ai)o et de l'attache du sceau : irSijjilluni liernardi archidia-
•.>f)i). Il était encore en fondions en iiô'i (voir coni Parisiensis [iio ]ilateis Tlionie iilii OjpTi."
CAHTULAIRE GENERAL DE PARIS. :V27
367
Vers 1150 '".
Règlement par Gariiier, abbé de Mariiioutier,
(les revenus qui devront être all'ectés à l'ollice de la sacristie de Nutre-Dame-des-Champs.
DE SACRISTEHIV.
Fiijjax et labilis lioinimiin niemofia, tiicliil jiatitiir slahile, nicliil l'atuiii, iiisi lile-
rariiin ajiicilnis fueril adiiotaliiiii. Iileu ego Ifaler Gariicfius, Majoris Monasterii
abbas. oa que secunliir ol que aJ sacristariain occlesir Sancti/ Marie de Cainpis
|)erliiienl, ubi acoipiaiitur, et iii qiiibus et qiiomodo cxpeiidantiir, prece|(i pfeseiiti
cai'tiile coMinendari, eaiiKjue sigilli capitiiH nosti'i iinpiessioue liriiiari, m* ab abqiio
deiiiceps abbale vel pi-iore liceat viulaii, vel iiiimutaii, sive alitei" ordiiiaii. Viiiee
de Tobiiaiitel, iiiiiim tefceohiiii viiiee justa Tohiiaiitel , iiiiiiia arpeniniin viiiee in
Magiio Dolure, dimidiiim arpeiiniim ad Ivriacum, el aliiiin dimidiiiin iii (biobiis
frustris siiuibler ad Iviiacuin, diiiiidiiim ai-peiiimii) de Odoiie Seiiielpiii, (binidimii
arpennuiii et uiium quarteriokun du Trelsa , et iiiumi ai-penimin tei'i'e et iiiia doiiiiis
de Alcxaiidro, inolendinum de Becberel, uiiiiin niodiiiin viiii justa Becliefel; se\a-
giiita solidos ad ligua, quiiideciui ad Ivriacuui, reliquum apudSanctuni Fiambou-
duiu, et quod superl'uerit ulti'a sexagiiita solidos, ad sacfistafiaui remaueliit; do-
mus Hadvise et douius Widonis, ad pellicias uiouacboi-uui; douuis de Jiidaismo et
domus (|ue est justa domuiu Letielie, ad porcos. Actuiu est lioc Parisius. audtenti-
bus et videntibus sociis itiiiei'is iiosti'i, Beruumdo [)rioi'e, .lobaiiiie preposito, Rai-
luuudo bajulo, Heiia sacrista, Widoue Tufoueusi, Wileluio uotario, Giliberto tuuc
teinporis ejusdein ecclesir piioi'e, Itei'beito, Ailexaiidio, Mainei'io, Bertolouieo,
Asclioue, Ivoiie.
A. Oii(;iii.)l, en forme di; cliiroj;raplie, avoc truc(?s de sceau, aux \idi. ii.it., L. ijao, n' t'>.
368
Vers 1150 '^1.
Confirmation par Tliibaud. évêque de Paris, de la vente d'un Jour et de ses dé|)Piidani'es
faile fi Evrard le Convers par OiTAme, cm-iî des Saints-Innocents.
joveriiit oiniies taui pi'eseiites quaiu posteri quod ecck>sia Saiicti liiiioceiitii de
'' Pins exactement, de i i.'i; à i i. '..'). dal,. s e\- de rc^leclinii ilii ddvnn Cléiiieiil. Les nmiis des li-
IrAmes de l'abbatial de (îarniei-. iiinins pcriiirKcnl ,]<■ l'alliiliiier à lan ii.')û en-
''' Celle charte est posléi'ienre ,'i ii'iH, diite \iri)n.
328 CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
(laiiijiollis queiidiim liuiiuin et quedam appeiidicia , juxta domuin Evrardi Conversi,
hal)cl)a(. Pioshiler vei'o prel'ate ecclesie, Geraiimiis uoinine, vidensiUa omnia que
iliidciii {'cclcsia prelata possidebat, parvaiii et tere iiullain utililalein sue ecclesie
comIciic, duxil utile illa vendere, et de ])iecio inde suscepto aliquid emere quod
illi ecclesie in |)()sleium foret utile. Tali ijjitur nacta occasione, Evrarduni prefa-
luiu. queui illis onuiibus sciebat esse proxiuuim, convenit. et ut illa oniuia eme-
cet persuasil. Predictus vero Evrardus, sciens (aie nieiciuioiiiuui sibi iVire uecessa-
riuui. .secuni agere cepil, et, coMsilio iiiilo, se illa emere spopoudil. Veruntamen,
ne super Ikic jji'avamen incurreret, ut id seciirius agere posset, nostram preseii-
tiatu adiit, et illud iiobis iulimavit. Nos itaque, utilitati illius ecclesie providentes,
et illi (puHpie liomini taui([uaui propiiiquo rei cousuleutes, id tieri'coiicessimus et
ajjprobando conliruiaviiuus, doiuiiio Gueruumdo arcliidiacono concedenle et cano-
iiicis Saucle Oppoiiuiie coiicedeiitibus, ineque etiani supei' lioc quani sepe poslu-
lautibus ut id tieri coiicederenius. Prefatus itaque Evrardus, iiostra coucessioue, ut
predixiinus, et peruiissione, uec non et predictoruui, lurnuni predictuni cum suis
a|qi('iidiciis pio xi. libris eiuit; illud autrui preciinn Gii'eluius piesbilcr, assensu
et cousilio noslro et predictorum . in quadaui deciiua quaiu in vadiuui accepil
posuit. \ eruui hoc, ne ab aliquo successoruni nostroruin |)ossit jiermutai'i , karta
présente et noniinis nostri auctorilale, et sigilli nosli'i nq)ressi(iiie inuniii leciuius.
Sijfuuni Teobaldi, Parisiensis episcopi. S. Guerniundi arcliidiaconi. S. Guarini,
presbyteri et Sancte Opportune canonici. S. Azonis presliyteri et Leonii subdia-
coni, ejusdeni ecclesie cauonicorun]. Hiijus quo(|ue lei testes sunt : Gleniens, Pa-
risiensis ecclesie decanus; Ansellus, Tii)erti (ilius; Ste[)lianus, l'rater Ade caine-
rarii; et Galterus de Pontisara, et niagister Galterus, et Guido de Cbela, ecclesie
Saucte .Marie Paiisieusis canonici; [îartliolouiens arclii|)reslivter; Teoldus, pres-
bvter Saiicli .lacobi; (lallerus, presb\ ter Sancti Eeufredi; Fulcoius. presbyterSancti
(ierniani; itcMiiguis. deiauus Saiicti (ieruiani; Matlieus presb\ler; Reinigius,
presb\l(>r Sancii l>andeiici; llu<;o presb\ ter; Durandus, presbyler Sancii Severini;
.loliaïuies, piesbylei' Sancti Pétri Boum; liobertus, preslnlcr Sancii .loliannis;
Gaulridus presbytei', (rater Ei'aidi capellani; Fulco, presb\ 1er de Carceic; Teol-
dus. lilius .Idliaunis Gastinel. Laici : Fro'jt'rius, lilius Tiberti; (îiibertus, Irater
rjiis; Mallieus. irater ejus; \\'ill(>lums île Goi'nau); [{alduiniis |)re[)osilus; Sle-
pliaiiiis lîiicel; llnnberlus , lilius Alsendis: lleinricus candiiator: Hugo, lilius Gliie-
lem; Odo llalbus; Girelmus cambiatui'; Rainioldus '" de Moriana; Uaginaldus de
Sancio (Ibrislol'oi-o; Odo pellipai'ius; Hei'uardus Aposlolicus; l rricus Trussevacbe;
llaimericus, lialer ejus; Galterus. <;ener l']biai-di; Ebiardus Trocliardus et trater
epis; lleiniicus AureliaiuMisis; Sieplianus. liliaslei' Odoni IJaIbi; Sle|)liauus de
;c rsl 11 Mit' lijiii- il'iuilri's iii.'cfs -Ii;iiiiiilili,s-. (TReiiiinlilus" el cri{:iiiiuiiiiiiis
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. ^20
Porta; Fulco Picot; Odo Esciiaraz; ^Yillelmus de Sanclo Martino; Aiiclierus de
Claustro; Ivo Rotundellus; Aubertus Strabo; Evruinus cariiifex; Odo carnilex:
Drogo caniifex; Joliannes Popin; Amalfrcdus pistor; Guido de Sanclo Jacobo:
Burdinus de Castelfort; Hildericiis, fdins Vitalis; Hildericiis miles: Fcrricus de \ i-
triaco; P»ohardusmagisler; HugoSaileiibieii: Garnerius, filius Leigardis; Rotrocus
de Calceia, Disderius Cochuns, Ansehnus cainbiator; Harcherus, filius Tliiacri:
Popinus pelliparius; Tiardus mercerius; Rainoldus de Satelia: Giiermimdus Panis
Muscidus; Robertus Brunellus.
A. Orijjinal, a»ec traces clp sceau, aux Arcli. nnl.. L. O.'iG, n° 2.
369
Vers 1150.
Confirmation ])ar Thiliaiid. ëvêque de Paris, d'une donation do revenu
en faveur des frères de Saint-Lazare.
DE PITANTU MENSIS.
Ego Tlieobaldus, Dcigratia Pai'isioiiiin episcopus, tain preseiitiliiis (juam luliiiis
notuin fieri volo ipind Petronilla . Saiicti Lazari i(;clu?a , e\ propria ndipiisitioiie, do-
iiiiini jiixta portani illo in loco sitaiii ' e(lirica\it. de cujus reditibus l'eiiestrani inini-
nnilariain supra Ma<;iiuin Ponteni coinparavit. Ex istius fenestrc eldomuspredicle
reditibus statuit predicta Petronilla iVatiilius predicte ecelesie pitanliaiii in kalen-
dis cujusque nien.sis accipiendaiii. scilieel duos uiiicuiqne denarios. Stalnif etiain el
cerani et olenin et incensum in ministerio Sancli Lazari exj)endendiim, (jue ooti-
dianis usibus ecelesie istius sutlicerent et perlienniter pennanerent. lb)nim ita(pie
redituuin, siquidluerit residuuin, illuddecrevit dispensandum rt |)i'edi(lonini Ira-
truni consilio et suo maxime arbitrio. Hoc pietatis statutum, lioc misericoidii' dc-
nuin. et nostro et religiosorum consilio deliberatum, presenlibus lillciis niandavi-
mus et nostre anctorilatis sigillo confirmavimus, ne ojjlivione possit deleii. m- \aleal
ali([uatenus iiifirniaii. Decreviinns eliani ut [U'edicta ecclesia dijpia relribulione
predicte Petronille, dum supererit. suppeditet necessaria ne \el ipsa vel cjns mi-
nislra aliqua pauj)ertatis gravetur molestia.
A. Copie du xiii' siècle, aux Arch. nal.. MM. ■>io (Carlulaire de Saint-Lazare), fui. .3o r'.
''' C'est-à-dire sans doute la porte de l'enclos de Saint-Lazare.
330 GAHTULAIHE GENERAL DE PARIS.
370
Milif'ii du xii' si(''cle "'.
Acniispirionl (lar Gildiiin, ablir' do SaiiU-Viclor, à Garnier, neveu d'Hei'luin, d'une maison et d'un verger
situds à Saint- .\I;iitin-<les-Gliamps '^', et |irécédeanuent donm's à l'abbaye par ledit Herluin.
LITÏKItK (IILDOIIM \l!l!\TISDIi CKNSU KT TEHHA Al'l D SANCTUM MARTIMM DE CAMPIS.
In iioiniiif saiiclc cl iiidiviilue Triiiilatis. Effo Gildiiimis, clicliis abbas cenobii
Saiicii Vicloris, iiotuiii licri vulo qiiod iiepos mens Hcrhiiiuis, m donio nostra ad
l't'liifioiicni coiiveisus, (bnniim uiiaiii ab onini coiisiietudine liberaiu, quain apnd
Saiicliim Mai'linmu (b' Caiipis babcbaL, coclcsic. iioslre donavit. Nos aiitciu |)re-
(bclani (b)nnini, cinii olcbia que ci adjacet, Guarncro nepoti Hoiliiiiii et beredibus
(■jus |)i(» \ii solidis, |H'i- siii|;ulos aiinos in octabis Innocentnm solveiidis, in perpe-
Inniii balicic concessiniiis. Ipse vero Guarnerns et ejns lieredes cuicunque volne-
l'iiit doinnni iHani dare et vendeie poterunt, ita tanien qnod quicnnque ilie luerit,
uns illnin de doino iUa leveslieinus, et rcvestinieiituni et, si vendita fnerit, ven-
(bciones babebinins; et, si in domo iUa vel in ejns olcliia lorisfactum ab'quod i'ac-
tiini iueiil. noslriini erit. (Jnicunque autem donium iUani de manu nostra sus-
cepi'iit et |i(issedeiit, per siiigulos annos, ut supi'adictum est, ecclesie nostre
vu soli(bis dabit. l'relerea eidem Gnarnei'o un'" arpennos vinearum et unum
(piadrantem, pro nu'"'modiis vini per sin};ub)S annos, concessimus, ita scibcet qnod
idem Guarnefus vineas iHas solunnnodo beicdibiis suis qui de len;itima uxore
exiiterint, i'(din(|uere [toterit, nec unquani Guarnei'o vel ejns beredibus ulli allei'i
vcndere vel dare licebit. (Juiiunque autem, sive Guarnerns, sive beres ejus, vineas
illas possederit, |)er sin<]ulos annos ceiisum vinearum nobis da])it, et nos, qui do-
miiii \iricarum sumus. Sanelo Marcello, in rujus lerra vinee sunt, eensum dabimns.
[\cc illud lalcre volunius qnod jiossessor A'inearum viudemiani illarum sinjjulis
ninn's ad nostrum torcnlar adduret. Hoc etiam determinatum est quod, si supra-
dicla (binms au! nciijii'vncia aut vetuslalc aul alicpio casn dccideril, et possessor
vnicaiiirn ipsas vineas minus colueril, et plus (piam justum est deieriorari pcrmi-
scril, nos (|uid('m possessorem domus vel vineaium primum conveniemus, et de
i('|iara(i(inc vi'l domus \el \ini"arum UKinebimus, et. si cnu-ndaïc [)ost adnu)mcio-
Mcrii Udsham nolueril. nos sise (lonniiii sivc vnu'as, id scdu'ei (puni ncjjlectum
"' Les iKiins de r.diii' (iildiiin. iiinrt eu ii.^.'i, deSainle-Genevi^ve en i i /i8 . prouvent que la pièce
du snus-|iiii'in- (iMiiiici-, cpn ei]lr;i m liincliniis mts e^l du milieu du \u' siècli', iiu plus exarleiueul de
M 'i.H IhsI. 1,1t. , I. Mil , p. ',,„,), ,lr larchidiacre i i h:^ à i i 'i8.
i'.riu,ii(l.(pu apparail mis i i 'iTi th\\\^\f l'.arlulairc '"'' liue iulrrpolaliuu d<' la ciipie H nous ap[)reud
ilr \<ilrr-l)„iiic, ri <hi prii'iii- Kudcs . deM'UU ;d)b(^ (|ue cette luaisun (■lail silure rue TransiKinain.
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 331
liierit, sicut nostrum accipiemus. Et, ne liujus convencionis paccionein ali(jua delc-
ret oblivio, scripto eam sub cyrographo commendari, et astaiiciiiin rininina ad
testimoniuiu feciimis adnotari, et siyilli iiostri inpressione firniari. Sijjiuim Gil-
duini abbalis. Si<jnum Odonis prioris. Sijriium Guarneri sidjprioris. Sigiuim Adam
precentoris. Signuni Roberti sarordolis. Sigiuiin Nanteri sacerdotis. Sij;iiuin Hcr-
rici sacerdotis. Sigiiiuii Stephaiii sacerdotis. Sigtiiiin Ileriiisii diaclioni. Signiiin
Johaiinis diacboni. Signum Pétri diaclioni. Sigimni Roberti stdxbaclioni. Sigiiuiii
Oelardi subdiacboui. Sigiiiun Herrici subdiacboiii. Signiun Guimeri cainerarii.
Signum Adhehdpbi vestiaiii. Hec siuit nomina clericonini : Rernardus arcbidia-
conus, Tescelinus de Sancto Marcello, Alexander, Guillehnus presljyler, Oldriciis
diaconus, Humbaldiis diaconiis, RaduHus. Hec sunt nomina laicoriim : Drogo et
Gunterus, Irater ejus, de Vitriaco; Herruardus de \ iti'iaco, major Sancti MarcelH:
Paganus major; Herhiinus serviens; Giroidus et Nanterns lih'us ejus; Odo de Sub-
turre; Odo, fdius Errenburgis; Aceliiius tinctor; Algriinis carpeiitarius.
A. Original en forme de cbirographe, avec traces de scoau, aux Arcii. nat., L. ^'ji. n" 5.
B. Copie du XVII* siècle, à la Bibl. nat., ms. lai. \!iO-j(j, p. ifji.
371
1 151 , 8 avril- 20) mars 1 15'2. — Paois.
Conlirmation par I^oiiis \II de la venle d'une terre sise à Saint-Laurent, laite par Etienne de Meung
h la maison de Saint-Lazare.
DE STEPHWO DE MEODO\0.
Régie convenit benignitati res pauperibus Cbrisli, et precipue illis qui propriis
viribus se ipsos tutari vel sibi siibvenire nequeunt, zelo kaiitalis coUalas. sive
eniptione, sive abo modo juste acquisitas, contra omniinn inlVstanfium violfiitiani
protegere et contra fluxum quanticuinqiie temporis fiririiter conimunire. Sciant
igitur nniversi, tani présentes quam i'uturi, quod Stepbaiius de Megcbino domm'
Sancti Lazari Parisiensis vendidit quicquid babeliat apiid Sancluni I.aureiilium
in terra et in censu, ipsanKjue jusliliam, et nicbil oninino retiiiuit, concedenlibus
lixore ipsius Lucba, et fratriitus ejusdeni Stephani omnibus. Huic etiani vendi-
cioni assensnm suum dédit Fredericus Parisiensis, niib^s nosler. de cujus ieodu
constat resvendila, et in presentia nostra Fredericus ipse et Geivasius de Turota
ostagios et garentores bujus contractus se futuros esse pronuniiaverunl. i\os (]v-
nium ad queni principaliler speclat totius negotii snmnia, noslrum (b'(bmusassen-
sum atquelaudavimus. Quod, ut ratum sit in posterum et insnperabib'lcr liiniuni.
scripto commendari et auctoritate sigrilH noslri precipimiis conlirmari. adjeclo
caractère nostri nomim's. Actuin pnlilice Parisius, anno ab Incarnatione Doniini
/it!.
332 CAUTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
M"f;"i.i"; aslaiililius iii jialalio iioslro quorum sul)iiotata sunt nomiua et, sijrna :
Sijjnuin Radulli, dapil'cri noslii. S. Guidoais ])uli('ularii. S. Matliio coiislabularii.
S. Matliie canierarii. Data por niaïuun llugonis cancollarii.
A. Copio du xiii' sièrle, aux Airli. iiut,, MM. -jio (Carlulaiip (Je Saiiil-Lazaro), fol. a r".
li. (jopie du wi" si(''cle, aux Aii-|i..iiul. , S. 230, u° li.
372
1 151-1 l,ji, lu juilirl. — PaIUS '".
\cc(ii'(l oiilii' Icsrjjliscs (11' S;iinl-M;irci'l (A. il' .Nijtro-Dniiii,'-ilrs-Cliarii|j!, kjiicIu-iiiL I;i pussossiou
(il' Iniis iiiaisiiiis, une vijjii'', iiij jardin cl Iruis arpents di' Icrre.
\)E l'AIUSlLS.
(loMtrovorsia orlaest iiitcr G., priorcuuSaucte Marie in Gampis, el canonicos Sancli
Marf-rlli, de lril>iis d()iuil»u.s el uno arpeuuo viiice et Iribu.s arpcnnis terre et uiio
"il'>- <| uiiiia iileiu prior a Peti'o, (iuidonis filio, diceijat silii e.'^se coiiccs.sa, sed
a caiioiiicis jaiiidiclis vi(deiiter ahlata <-'. Suj)er lior auLeui talis concordia, in pn;-
seiilia doiuiii .loliaiiiiis Paparoais, Saucti Laurentii in Dainaso prcsbyteri cardi-
nalis, lacla ckL, (|iiod caiioiiici Sancti Mai'celli douios i-t ai'peiiuuin vinee teuercnt,
ercicsia vero Saiiclc Maiie m" arpcniios terre et nrtiiai us([uead fossatuia liaberct,
lin laincii (puid ialra spatima triiiai aiiiioruia co.sdein arpeaaos et ortuni alicui
|irisi)iic |(erliiieiili ad eccb^siaia Saaeti Marcelli, jiroiit inelius poteril, vendat.
I''a(la est aulciii liée coacordia Parisius, ia pre.scntia doniai episcopi ejiisdeni
livilatis, et decaai, et arcliidiacoai, vi idusjulii.
\. (lii;;iiiiil , avrc Iracrs do sreau, aux Artli. tial., L. ijao, 11" ;i.
373
1102, 21 ivwkr. — Skcn
(loiilii-rrialioii pai' Hiij;ï'iie HI des Ijicns cl privilèjjps du prioiiii' <lfi Nolre-Daiiii:' de Longpoiil, dans Yémi-
rniTalKiii desipicls on Ironve r: . . .capellarn Sancli Jnliani, l'arisius juxla Parvuni Ponleni silani. cnin
scpnllnr'a ..."
-(hiocicns iliiid a n(il)is pcliliir (pind roli;;i()ni, clc. . . ^
\. (;i.|>ic du XII' si.Vl.', à I;, |;il,|. liai., MIS. lai. ,,>,(;« (Cai-liilairo de Niilro-Daiiic de l,on;;pou( ), loi. 1.
Kdil. : (<i) /,«• Oiiliiliiirr ilii iiricaré de \iitre-l>(Wic (le l,oiij;i,i„it du diiicki' dr l'aris, y. ."19, d'après A.
'■' Celte pièee tiil l'aile en présence de Jean Pa- Damaso , dii ;5o mars ii.")! au iGjuin ii53.(Voii-
parmi, ipii M;;nie dans les liidies d'Eugène 111, .lall'é, Kcgesta pont. rom. , a' dd., 1. II, p. 20. "I
Il ne eai'dinal pi'êlre du lilre de Sainl-Lnuienl in '•' Viiii' ci-dessu.s noire minidrn 300.
CARTULMRR GENERAL DE PARIS. 333
374
1152, 3o mars- 1 0 avril 1153.
Donation aux Templiers par Mathieu, comte de Beauinont, d'une maison et d'un four
situes à Paris.
MATHEI, COMITIS BELLIMONTIS, DE FLRNO PARISIUS.
fn nomine sancte et iiidividue Trinitatis. ÎNolum siL oninilius Doi fidplihiis et
insuper sancte inatris Ecclesie prelatis, tain presentilnis qiiam lutiiris, quod Ma-
theus, conies Belliinontis, dédit Deo et fratribus Tcmpli Salomonis, pro redemptione
anime sue et patrissui, etmatris sue, et anlecessorum suorum, rurnum queiii ante
portani Parisius liabebat, et oninia ad furnum pertineiitia, in perpetuuiii libère
et quiète possidenduin ; et prêter boc xli sobdos, deiiario minus, qiios in terra (bî
Ruilli censuales babebat; et insuper xvii sextarios avene et unam minam, et rralH-
nas, que sibi per sinjjulos annos ex eadeni terra reddebantur. Dédit quoque do-
mum Frogerii Asinarii, ante Barras sitam, et omnem prclate doinus jiistiriam (jue
sua libéra erat, et portum eidem domui adjacentem. Lt boc aiitcm firnium et
inviolabile in perpetuum maneret, buic donacioni testes aflïierunt, clerici : Hu-
bertus decbanus; Reinaldus, precentor Gonipendii; et Nicbolaus, coinilis notarius;
milites : Petrus de Runcberoles; Willelmus de Mennilio; Petrus de Borrengo;
famuli : Petrus, major Canibliaci; Odo de Guviz; et de fratribus Templi : Irater
G. deDrusencurt; frater Walerannus. Auctum itaque hoc Incarnati Verbi «"c^l"!!"
anno, annuente rege L[udovico], de cujus feudo erant, aimuente quoque Matildi
comitissa, uxore Matliei comitis, cum liberis suis.
A. Original scollo, aux Arcli. nat., S. 5o8G, n' i, nuuc K. 2.3°, n' 16-.
375
1 152, l'i ocloljre- 18 avril 1 1 53. — Pauis " .
Partage de quati-e serves entre le roi Louis \'II et l'abbaye de .Saiiit-\Ia<jloiri\
CARTV DE OLATLOR FEMIMS DE CIIARBOXA SERVIS.
lii noniine sancte et iiidividue Trinitatis, amen. Ludovicus, Dei gralia rex
'■' Celte jiièce et la suivante sont probablement couronne, le sénéchal Raoul de Vermaudois. (pn
postérieures au \h octobre iiSa, puisrju'elles ne iiaraîtcMi-e mort à cette date. (\oirLucliaire, /:W/«
mentionnent pas, parmi les grands officiers de la sur les actes de Louis VIL \>. ^6 et i8().)
33i CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
Francoruin et (lu\ Aqiiitanoruin . . . '''. Contiiijjere solet mullociens quod inter eos
nascitur aitercatio quibus eadem commuiiis est possessio, et precipue pauperes
Cliristi , muiidiiiii cgressos et contemplative vite fruclibus intentos, sine alteiius par-
ticipio decet haltère suas possessioues, ne forte cpiibiiscunique occasionibus pertur-
bati, serenitatein mentis et qiiietem spiritiisamittcre compellantur. Notum sitijjitiu'
omnibus, tam l'ulurisquam presentibus, (pujd un"" fcminas, Goini et Scliesie fiiias,
communes babebamus cum ecclesia Sancti Mafjlorii; ejusdcm ecclesie abbas Petrus
nostiam adivit preseiiciani, rogans ut [)artircntui' iile fcmine. Quod nos quideni
])ro amore Dei et prece abbatis et pace monacborum concessimus. et nej;ociuiiJ
boc fidelibus nostris Hu<;oni cancellario el Tbcodi'iico Galeranno mandavimus.
Qui ante piesenciam suam evocantes prepositos Paiisienses, lîenobhun et Bau-
duinum, el ministros nostros de Mosteriolo, Hicliardum Oelinum et Gondrannum,
negocium perfecerunt. Abbas etenim predictus el prepositus ecclesie, Teacrius,
parliti sunt ieminas, el ministri nostri de Mosterolio, data oplione, elegerunt et
acceperuut duas, Gliristianam scilicet et Andream, el aiie due, Geliendis el An-
tliesa, remanserunl monacbis, maritale liominibus ecclesie, Landrico videlicet el
Armando. Illas igitur ecclesie Sancti Maglorii cum earum semine in perpetuum
babendas, sine oiniii exactione el reclamacione, regia benignitate concessimus.
Quod, ul in posterum ratum sil el immobile, pagine commendari et sigillo iiostro
muniri precej)inuis, subscripto nostri karacterc nominis. Actum publiée Parisius,
anno Dominice Incarnalionis m" g" lu", regni noslri wi"; aslanlibus in palacio nostro
quorum subtitulala sunt iiomina et signa : Sijjnum Guidonis buticularii. Signum
Matbie conslabuhuii. Signum Malbie camerarii. Data per manum Hugonis [inono-
IP'aiiiiiic) cancellarii.
A. Cnpie (Je i33i, à la liibl. ikiI., ms. lut. 5ii3 (Cartiilaire ilo Saiiil-Magloire). p. 9-2.
1 1.j2, i/i oclobif-i.S avril 1 153 - . — Paius.
\n\Ui \m- (jrrv;iis ili' Turoli' ;i lii iiuiison lii- Saii](-I,:iz;irc d'un ci:iis île Irriili' sdus
il S.'iiul-Lfiiiri'iil.
l)i: COHLM CKNSt \P1 T SVNCTIM 1. \L HKNTIL M.
In iKimiiic sancle et iiidividiii' Triiiilalis. amiMi. Ego Ludoviciis, Dei gratia icx
Kraiicoiiim cl dux A<|uiUiii()ruiii , m pci'pcluiiiii. Siciit ccclesiarum et ])auperum
Gbrisli prdlt'cliu ad noslram spectat siibbiiiilali'in . lia cliam ipsorum emptiones
''' Blanc au nianusiiil.Sii|i|ilc(v. les mois "omnibus in pi'rpplnLin)-. — '' Voir la noie delà page 333.
CAUTULAIRE GENERAL DE PARIS. 335
et quecunque augmenta tlecot nos diligere et manuteiiefe, pro ainorc illius excel-
lentis Doinini qui nobis regni contulit dominium. Notuin sil itaque universis, et
prcscntibiis et futuris, quod Gei'vasius do Turola domui Sancti Lazari Parisiensis
et miseiis ibidem nianeutihus veudidit \\x solidos, quos babeljat iii commuiiali
cen«u apud Sancluni Laurentium, juxta Parisius, et inde liabuit Hbras xl' et
unam; uxor ejusdem, Couiitissa, concessit venditionem lial)uitque x\.'' soHdos; simi-
bter et fdii, Pagauus et Geivasius, factum patris couresseruul, et dati sunt eis
lui"'' solidi. In prcseniia noslra l'actus est iste contraclus; et rejjia benignitale neg-
ociuni, proul transactum est, omnino concessimus. (Juod, ul ratuni sit in posteruni
et niaiiilesle coguiluni, meniorie litlcraruni commendari et sigillo nostro nuniiri
precypimus, nostri nomiuis subterscripto kaiactere.
Actum publiée Parisius, anno Dominice Incarnationis m^c^lu", regni vero nostri
xvi°; astantibus in palalio nostro quorum subjecta sunt nomina et signa : Signum
Guidonis buticularii. S. Mathie constabularii. S. Abatbie camerarii.
Data per nianum Hugonis {inonogramino) cancellarii.
A. Original, avoc Iraces de sceau, aux Arcli. nat., K. aS, n" iG.
B. Copie du xiif siècle, aux Ardi. nat., .MM. aïo (Carlidaire de Saint-Lazare), fol. 8 v°.
377
Tliibaiul. évoque do Paris, garantit aux Lépreux de Sainl-Ijazaie
la vente de trente sous de cens à Saint-Iiaurent, que leur a faite Gervai.s de Tnrole.
DE CENStj l)K (iEIlVAStO DE TUnOTA APLD SANCTLM LVlliEMtUM.
Ego Teobaldus, Dei gi'atia Pai'isiensis episcopiis, notiini tacio lam pieseiitibus
quam futui'is quod Gei'vasius de Totota xxx'' solidos census, assigtiatos in com-
muni censu Sancti Laurencii, Leprosis Sancti Lazari Pai'isiensis veudidit pi'o xl b-
bris et tribus, asseusu coiijugis sue et fiborum siujt'uiu, Pagani atque Gervasii,
et, ne super boc iu postertiin domus Sancti Lazaii vexationeni ab(|naiii vel dis-
pendium sustineat '-', pcpigit se gai-anciam jui-e latufuin; redibdit eliaia ceusum
illum in manus nosti'as. Et nos super boc iuvestivimus pi-iofem domus Sancti
Lazari, et garanciam in nianuin suscepimus, eo tenore ut, si forte bs et ca-
bimnia super boc emergerel et ipse Gervasius vel lilii sui non garantirent, ieo-
dum quod leiK^l ex nobis saiseremus, donec eundem censuni adqiiietarent. Ut au-
lem etiam onniis precidatur calunq)nia, scripti ])resentis aiuiotatione et sigilli
'' Voir pour la justilicaliou de cette date la pièce prén'dente. — '■' I/originai porte fsustineant".
33G CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
iiostii iiiipressioiie, adliibilis etiam testihus, lioc ipsum roboraviinus. Hiisuiit testes :
niajjister BiM'uarilus prccenlor, Baitlioluiiieus de Saiicto Leodegario, Petrus le
Vialres, Bucardiis Flaminen,Gauterus li Policrs, Constanciusde SanctoLaurencio,
Drojjo li Boc.Iicrs.
A. Uiij;in:il, avec (races de sceau, aux Arcli. nal., M. 3o, n° -2.
B. Copie du xiii' siècle, aux Arch. nat., MM. 210 (Carluiaire de Saint-Lazare), fol. 33 r°.
378
1153, if) avTil-3 avril ll.Ji. — Pahis.
Aulorisnlinii (Ioihk'c par Tliiijfiiul, (-vêquc de Paris, aux chanoinos de Sninle-Opportune.
de iiirllre en culture les marais fju'ils possédaient au nord de Paris'''.
TEOISALDUS, F:I'ISC0PI:S PARISIENSIS, SIPEU C().\FlliM\CIONE MARISCORLM.
la iioiiiiiie saiicli'el iiidividae Triiiitalis, aiiion. Ego Teobaudus, Parisiensis Dci
gpatia episcopus, caiioiiicis Sancte Oportuii»; iii pei'petiium. Quoiiiam litteraruui
iriscriplioiies ineiiioiiam custodiunt homiiiiiiiique inuiiiuiit iiistitutiones, icciixo
ego Teoljaudus, Dci givitia Parisiensis episcopus, per présentes lilteras meniorari'
et coniimiiiirc illud dccrevi qnod, ad lionorein et provenlum <;cclesiç Sanctç Opoi-
tnnr cl lolius nijjis Parisiensis coinniodilatcni, consilio régis Ludovici et nostro et
alioriiiii viroruin prudeuliuni, diebiis noslris l'acluin est. Al> aniiquis siqiiideiii
leinpoiibiis ccclesia Saiicli; Oportunr in jure sno liabebaL toluni niarisiuni (jui a
seplciilridiie Parisnis cii'cuit, in (juo laiiliiiii cuinnninia baljebantur pascua. (lonsi-
deravcriint aiitein prudentes viri tjuod niaiisius ille usuni utiHoreni et magis ne-
cessarmin toli civilali et ecclesie Sancic Oportunr. qui.' erat pauperriina, conl'erre
possct . si ad excob'ndiini daretur. Canonici ilacjuc iUius ccclesie, consiUo régis
Lud()\ici et nostro, medietateiu niarisii, nt in longitudinem protenditur, ad e\co-
b'iiiliiui ded(M'unt, ita ut de uno quo<pie ai'penno xii'^"" denaiii predicte ccclesic
anins sin;;nlis, in Icsio sancii Picinijjii, rcnsuab's icddantiir, et tolus ceiisus tolius
nKuisii,el dfcuiic, el vicaria in jurt; ipsius ecclesie in inlegiimi ])eriiianeant. (Juod
SI ;di(|iii(l grave cxiiide einerserit, (piod raiionicoruin consilio dilliniri non possit,
salvo in inlc;;riiin jin-t' ccclesir I5eali' Oporliinr, ad episcopiiiii releralnr. Provi-
stiiii es! cliaiii ni (!<■ (('nsii illo, (pii de iiiarisiii accipcrelur, prebendarum bene-
licHiiii crcsccrcl. ita (|uidcin (jiiod caiHinici (pn iiinc présentes erant. prêter anno-
nani piciiciidi' suc, in \ila sua scx libras singiilis annis recipiant, ooiUHitnerata
l;in:cii iiiiiiiiiKiriiMi siiiiiiiia (piaiii de prcbenda sua accipere solili eraiil. iVistea
'' \ oir nu sujet de ces marais nos n"' 538 à 5'ii, 5 '18, 577 et r)7().
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 337
vero duo vol eliaui pluros, secundiiin quod ceiisus illo liabiiiidabil, ciiiioiiici in
çcciesia predicta assijjneiitiir, qui sex libras in beneficio jucbende habcant et oni-
nem assiduitateni sorvitii ciun abis l'aciant. Ut auteni bujns nosln; inslitutionis
dccretuni nulla possit obbvione dcleri, vcl abcujus niabcia iniinutari, btteiaruni
nostraruni tesliinonio ot sifjilU nostri auctorilate (Innari precepimus. x\ctnm pu-
bbce l'arisius, in scde nostra, anno Dominici.' Incarnationis m" c" l" ni", anno veiu
ponlificatus nostri undeciino.
A. Original sielk's aux Arcli. iKit., K. 'iS", n° 20^
B. Cojjio (lu \!v' siècle, aux Arcli. nal., LL. ()3, fol. .3a v".
379
115;i, i"aoùt-.'i avril Il.j4. — I'aris.
Cession par Louis VU . au chapitre de Notre-Dame, d'une serve nommée Ledvise, iiliede Hubert Salleuiljien .
et d'Adélaïde, (jui avait l'pousé un serf du chapitre nommé Renaud. I]ls de Rohert Lefomle.
A. Original, avi'c traces de n-eaii, au\ Arcli. nat., K. a.'i", n" if).
B. Copie du xii" siècle, aux Arcli. nul., LL. 177 (Lii-iv unir de Noire-Dame), p. aTi'j.
Édil : (rt) Guéranl, Carlnlnirc ilc f<ulre-Duiii(' , t. 111, p. .'157, d'après B. — (h) Tardif, Curluns ilet rois, p. 97.5,
n° 5a4 , d'après A.
380
1 153, 1" aoùl-.3 avril I 154. — Paris.
Concession par Louis VII, à i'ahhaye de Montnuirlre, d'une rente de trente sous
sur le tonlieu de la boucherie de Paris.
In noiuine sancte et individue Trinilatis, aineu. Ego Ludovicus, Dci gralia rex Francoruin el
(lux Aquitanoruin. Notuni sil omnibus, tam futuris quam presenfibirs, (jiiod pater meus, boue
memorie rex Ludovicus, et rejjiiia mater mea Adelaudis maj|nilice rundaveruiit ecclesiam nio-
iiialium de Monte Martyium, (|uain, [iro honore Doi et rcligiosa conversatione sororum ibidem
lioneslc vivenlium, el pro reverentia fundalorum, caram liabeiv el in inilhi dimiiiiitani esse
vohinius. In civilale l'arisiensi, ad portam Magiii Pontis et iiusipiani alibi solejjanl esse carni-
iices el vendere suas cames, iilu predicle moniales domuin (|iiandam baijebanl |(iopiiaiii . (|iie
lueial Guerrici cambiloris, eis anniialini valons triginla lijjras, aliipiaiido etiani supra, ali-
(juando infrn; sed nos, regia providentia commuul commodo toliiis ville daiiles operani, pluies
esse solito carnifices cl in pluribus locis carnes posse vendi conslituimus, et prelalam domuin
(îuerrici, et allcrius domiis, (jiiam moniales habebanl in vice I'ar\i l'ontis inira insulani, quan-
(lani parlem, ad anijdiandam viani, in manu noslra accepinius, assensu Ade abbatisse tociusipie
(•a[)ituli, et ipsi ecdesii; Irigiiila libras in perpetuuni liabendas assignavinius in llieloneo cariii-
ficuin, sivc unus sive pliires habeant theloneum; persolveutiir auteiii in (|iiatiior leriuiiiis,
Carlul. — I. i3
."538 (;\1!TL:LAI|{K CEM'IUL DK 1>\IIIS.
;i(l _\;il;ili' Ddiiiiiii. :iil I';isi-li;i , ad li'sliiiii >uiicli juliiiunis et .'ul l'o^tiiin saiicti D\uiiisii , ri
siii|julis Icriiiiiiis scph'iii iibic el decein solidi
Arliiiii Parisius, aiino Di)miiiice Inoarnalionis M°(:"L°iir, rt'[;iii nnslri \" x'ptiino, clr.
\. ('a>\)u' du \ih' -IùcIl', iiii\ Ait)], iial.. 1,. i(,;jo (Carliilaiie de l'aljli.iyp ilo Monlmaiiie), fui. .'i i°.
li. Ccipio du W si.Vlo, aii\ .\nl]. ni<\., LL. iGo.j (CarUdnire de l'M.lj.iyo de Monlinai tre), fol. h r°.
C. Copie colliilioniiee du xvii' siècle, aux Arcli. n:il., S. 'i/i'iS, n° ().
Kdil. : (n) K. de narlli.demy, Ri'nml iIcm rhai(fs de Vnhlwifih- M„mnim-Ui' . y. .S5, il'après A.
381
llù'l, i" janvier. — L*fRA>.
(.Diilirni.dinii par le p:ipe Viiaslase IV de plusieurs droils de raidiayo de Saiiit-\ ietor el en parlicuiiei-
lie' la eiii](es>iiiM de l'eau de la BièM'e (ju'ello avait obtenue des cliaiinine>; du Sainle-Geue\iève ' . —
-• Apnsldliie s"i|is auelorilas. . . -
A. (Irijjiiial, avei- (rares ili> -.reau, aux .\rrli. iial., L. a-Jij, ii" i).
li. Copie du xvi' siècle, à la Hild. nul., \m. lai. i '1(573, fol. 33 r".
C. (^ople du xvu' siècle, à la liilil. naf., lus. lai. i'i67f), p. h-2Vf.
382
llô'i. 3 jamior. — l.iii;i\.
( aiiilii'iualHiM par le pape Aiiaslase 1\ de dhers liieiis apparleuaul ii I aliliave de Saiiil-\ ict'ir, uDlariiiueiil
lie Irois prelieiiile^ ipi'elje possédait ù Sailli-Marcel, à Saiiite-Geiie\iè\o et à Saiiil-l'ierre de Mruillliery.
— ■•(.lue pia ilevidiiiiie el iuluilu rati'iiinliili . . . »
\. Un;;iiial, avec Iraces de sceau, aux Airli. nal., I,. a->(), 11' 7.
I!. Copie du vvi' sM'cle, à la lîilil. liai., lu^. I.il. 1 'i(;7o, fol. 3i v .
!.. Cnpo' ilu wu' Mcci.'. à 1;, IMjI. liai., DIS. ial. l'n;7(),p. 'l3-1.
383
I l."»'!, 3i jauviec. — Luinx.
l'aiiiru lualioii p.ir le pape .Viiastase IV des privilèjjes de l'abbaye de Sainl-(leriiiniii-des-l'i'és.
— rEnecliiiii jiisla poslulautibus. . . n
\. (1m|;iii,i1, avec Iraces de sceau, aux Arcli. ual., I,. -J:!;), Il" S.
I!. Cnpir ilu Ml" si.Tle, aux Accli. Ual., !.!,. 10-. '1 iCarlul. itr de Sailli Ijenuaiu-des-l'ivs), loi. 7 r\
;dil. : ( e I itoiiiliari, //,..'. ,/,■ VoUh,,;!,- d,- Smnl-(,rn„<,,i,-drH- l'irs , pr., p. wvMii. d'après \. — (h) Mijpie, P„lro-
ln,;,r. I. CI.WWIII, cl. i„3m, d'après e.
\ iiir ci-dessiis nuire n" .'îô-
CARTILAIRE GENERAL DE PARES. -y^)
384
1 lô'i. .'i avrii--i(i niais 1155. — Pakis.
Concession [i;ii- Adèle, nblxsse (le Moiilinarlre. aux inarcliainls de poisson de Paris, d'un eiiiplai-einenl
jirès du château du roi ' . moyennant un cens annuel de soixante sous.
lu noinine saiicle et iudixidiie Triiiitatis, amen. A[dela], Dei ;;ialia Moiitis Mar-
tiruiu abbatissa, totusque ejusdem loci coiiveiitus, laiii fuluiis ([uain pfcsoiitilnis.
Noveritis quod nos (|uaii(laiii plateaiii. Parisius. siipef stialaiii juxta castelliim
régis habenuis, (juaiu nos ejusdem civitalis piscium vciidilui-ilius, ad veiideiidiuu
suos pisees, sub ceiisu siiirjulis aiiiiis l\' sobdorum in perpeluiim concediimis.
sub tali scilicet leuore quod se.x illorum , Alberlus, Hiiii;m"ius. Martiiius, (iau-
bei'lus. Enio<lus. ^ italis, sive eorum lieredes, iiobis et pro se et pro aliis de pie-
dieto ceusu respoudeaut, et per un-'' termiiios, in terininis videlieet caiiiificum.
sex ])redicti nobis xv subdos pej'solvanl. et sic nobis, ut jam dielum est, lx' so-
iidos singubs annis compb'ant. Si vei'o in predictis terminis censuin ad pbîuuin
non reddiderint, iinus pi'o onniilnis et uiia salislaclione el quod vul!;o nna lejje
dicitui- euiendans. censum ex intègre nobis rcstituet, et quod in eniendatione et
census restitutione ab eo expensum bieiit, ab eo fiui cunniiisit. totuin ei exigere
Hcebit. .Addiinus eliam quod in Iota terra iiostra (pie ibi est. sine licenlia
eoruin veiidere pisees nulb iicebil. Concedimus etiani ([uod. si abqua (pierela
iiiter eos, de bis (|ue ad terrain nostram pertinent, emerseiil. |)er se poterunl
|)aciricai'e. Si \einperse paeificari iieqiii\erinl. nos de liis et de (imnilnis ([ue ad
nos pertinent, jusliciain nobis reservamus. Est etiani coiistitiituin quod, si unus
vel duo vel pliires eorum debieril. residiii predictam suminam denariorum in
prefixis lermiins ex integro [)ersolverent. Si vero a]i(piis eorum ila dciecerit qnod
iiequiverit xel nobierit (•onventioiicm istam (enere, seii deluerit qui liereditario
jure ei babeat succedere, piscalorum erit coinnuiniter aliuiii snbslituere, qui
locum deficientis o])tineat et eensiim in parte sua n(dtis pcrsulvat. \(l(bnnis etiani
quod, si abqiiis eorum in predicta platea ab(piid eiblieii v(d emendatioins leccril.
abi, suivis venditioiiibns et reteris redditibiis iiostris, vendere jioterit. (hiod. ni
raliim in poslerum maneal. nos sub c\rognapbo sigilli nosdi caractère lirmari do
rre\imus. /Vctuin pubbce in capitiilo iiostro. aiuio ab liiearnatione \ erbi v''c"L"im":
astantibus quorum nomina subsignata sunl : Sigiiiim Adile abbatisse. Signum liig-
seiidis priorisse. Signum AmeHiie caiilricis. Si;;niim Malubc Signum Odeline.
Signum Haiueri capellaiii. Signum David conversi. Signum Sigeri servientis.
Signum Bernardi arcbidiacoiii. cujus cousilio boc laclum esi. Signum Scrispam
"■ Il sogit sans doute ici du fjrand Chùlclet el de la poissonnerie qui donna son nom à la rue Pierre-
au-PoissoD. (\oir Jaillot, Ilccherclies . I. \. quartier Saint-Jacqu^s-la-Bouchorie. p. O7.)
.'i.-S.
3i0 CARTDLAIRE GENERAL DE PARIS.
decani. Sijiniini DuiaïuJi, [iresbiteri Sancli Severiiii. Sijjmiin Heniici, presbiteri de
lUicl. Sigiuiin Scrispiiii, presbiteri de Moldon. Siijnuin Heri piscatoris. Sijjmim
Benieri piscatoris. Sigiium Ernoldi piscatoris. Sijjiuiin Duraiidi de Ruel. Siytium
Raiiialdi, inajoris de lUiel.
A. Original on forme île cliirojjiaplio, :iii\ Arcli. iial., S. i'i/i8, ii" 37, mine K. 'iS", 11" ^1-3' (Musée 11° 16) ).
B. Copie du Xï' siècle, aux Arcli. nat., LL. 1G0.Ô (Caitiilaire de l'abliaje de Montmartre), fol. 16 r°.
385
I 154, 1" aoùt--j/i novembre '' . — Paiiis.
(>ouis VII (loniif son asseiitimonl à la mise on cuitiin' de la nioitit'. des marais siliiés au nord de Paris,
et appartenant aux eliaiioines de Sainte-Opportune.
PIIIVILECIIM I.lOOVICl IlKfllS.
lii iioiniiie saucte fl iiidixidiic Tiiiiilatis. Ej;o Ludovicus, Dci jjratia Frau-
coruni rex et dux A(]uitaiioriiiii. lîejpii sedes priiicipabs, civitas Parisieiisis, et
antecessoribus iiostris Fraiicoriini rcjjibiis sernper <>rata, rjuaiito iiobis est accep-
tior, taiito ampHus sollicitiidinem rcjfiam ea (jue ad hoiiorein et siiUVagia
civiiini perliiieiil decet providere. Secus eamdeiii civilatem aqiiosa qiiedam
lerra est, (piain laariscos vocaiit, iii usuiii cominuiiis pascue coiistituta et Saiiclç,^
Oportuiiv proj)ria. Notuiii sit ij>itur omnibus, tain natis ([uam iiascituris, quod
iiostro et veiieraiidi l'arisieiisis episcopi Teobaudi nostroruiiKpie lidebiun con-
silio, caiioiiici Saiicti; Oporliuie, jjiopter ecclesie pauperlatein et coinniunen
nudtoriiiii iilibtateni, inariscoruni niedielatein culture et curticulis facieiidis de
(b'ruut, bal)iluri i-eiisuiii iii l'csto saiicti lieniij;ii, de siii;;idis videlicel ajjripeuni
deiiarios xii'"", ex iiosiro asseiisu, (b'cimis terre ilbus et viaria retentis et coiisi-
;;uatis iti jure ejuscb'ui eccbîsie. Si lauieii exiiide abquod <;rave natuni luerit.
quod iKMpieaul liiiire canonici et juajori ej;eat coiisibo, salvo jure ecclesie, res
illa perfcreliir ad episcopuui. Ex lioc ilaque redditu, ceasu scilicet, viaria et deci-
niis, coustilnluiii estauq)liari prebendas, ut, cauonicis qui tune erant in vita sua
liabenlibus seoisuni annonain lotaiii. prébende sin<;ule de celero valcaiit in nnni-
niis VI libias. (Jnod si redditiis baljundaveril , de residuo canonici duo sive pdiires
in servilio ecclesie assidni instaurenlur, ipii in beuelicio prebendariini siniiliter
accipiantsex libras. (Jiiod, ul raluin sit in pdsteriiin et omnino inconcussuni, con-
scribi et nostri sij;iMi auctorilale coinniuiiiri, nosiri (pKxpn' iiontinis karaclcre
rob(U'ari |ti('ce|)iinus.
Aciuni pidilice l'arisius, anno ab liicarnalioiie Domini M"c,°i.ini', rejjni vero
m
is
''' Celte pi^ce est nnli'ricMre au •.! '1 novembre ) 1 ■') /i , car, à celle date , Louis Vil avait abandonné le litre
(le iliir \iiinlinioriiin . (pi'ij |iiirle ciii'iji-c ici. (\'oii- Lucliaire, h'iiidcs sur les aclcs de Louis \ Il . p. 10.)
r.ARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 341
noslri x"viii°; astaiitibus iii palalio noslro cnionim sublitulala sunl nomina i;t
signa : Sigiiuin Guidoiiis buliciilaiii. Sigiiuiii Malliei caincrarii. Sigiuini Matliei
constabularii.
Data per maïuim Hiig()(w««rt/;/v//«/«r')iiis cancellarii.
A. Original, avec traces do sceau, aiiv. \ir|]. jial., K. i!."', n° ■'.'1.
B. Copie du xiv' siècle, aux Arcli. ual., LL. ij3, fui. .3.'i v".
C. Copie irapriinée sur parchemin, et collationnéo le lil sepleuiljre iGiy, au\ Aicli. ual., S. 19C3, n^ 1,
L. ')()(j, n" I, e| L. Gij:i, m" .'! (triple exeuiplaiie I.
386
ll.jà, 1" aaiit-alj mais I I5J. — Paris.
Fondation par Louis Vil, dans son palais, à Paris, d'un oratoire dédié à la Vierge.
ANTIOUA C\RT\ SLPER LIREU \CI0M;.
Iii iiomine sanclc ot iiidividuo Tiinitalis, amen. Ego Ludovicus, Dei gralia
Fraiicoiiiiii rex. Scianl uiiivcrsi pi'cscnles et fuluri quod in honore béate Marie
matris Domini, Pari.sius, in donio nostra, oratorium quoddani construxinuis, in
cujus dedicatioiie, pro vicluabbus sacerdotis in capella eatb'ni servientis, doteni
assignavimus et anniudeni recbliluni : apud Gonessam, duos niodios rrumcnti in
festivitate sancti Heniigii, sex modios vini de Iiaubainio, et ti'igiiicta solidos Pa-
risiensiuni de censu apud Bainels, ad luminare et serviciiun capelle. Preterea,
quociens et qiiamdiu rex sive regina, sivc etiani proies regia, in palalio luerint
Parisius, capellaniis qui in capella Béate Marie servierit inr" panes et diniidinni
vini sextarium et lesani candele et duos denarios cotidie babebil pro ([iioipiiiia.
Omnes vero oblationes ojnsdem rapelle babebit capellaïuis; sed , cuin inissain
audierinius ibidem, capellani (pii cnriani sccuntur, niedietalem oblatioiiuni ha-
bebunl, et, si re{jina alTuerit, suus capellanus terciani parteni olTerende babebit.
Et, cuni regina sine nobis niissani audierit, capellanus suus iinani babebit iiicdie-
tatcni de oU'erenda, et allerani (pii assiduus est in capella. (JiKjd, ut ratiini sil e(
indubitabde, sigillo noslro iiiuinii et noniinis nostri kararlere iiisigiiiii pie-
cej)inius.
Actuni publiée Parisius, aiiiio Doiuinice Incarnationis M"c"Lnii; asianlibus in
palalio noslro quorum subtilubtla sunt nomina et signa : Signuni Teobaldi, JJle-
sensis comitis, dapil'eri noslri. Signuui Guidonis buticularii. Signum Matbei came-
rarii. Si'fnuni Malbei roiislabiibirii.
Data per manum (inoiiounnitiiwj Hiigonis cancellarii.
A. I)rij;iiial scellé, aux An-li. ual., K. "..'i,!!' 2'!.
lî. Copie collaliounée du xm" siècle, aux Arcli. iiat., S. Ç)/-'!, u' .') 1 .
C. Copie du xvir siècle, aux Anii. ual., I.L. 0-j3 (Carlulaire ,1e la Sainte-Cliapelle), fol. /i5.
W2 CARTULAIIll:; GENERAL DE PARIS.
o O T
00/
llji ", 16 décfiiiljro. — lUniE.
Confirmation par le pape Adrien IV des droits de l'tnêque de Paris
sur les e'jflises apparlenanl à l'abbaye de Sainte-Geneviève. — ^Qnod ecelesias Béate Genovele. . . "
A. Ori"iiial, avec Iracos iln .sci"'an , aii\ Anli. iial., L. aay. n" 1 liix.
li. Copii' ilii \iii° siècle, à la Bilil. nat., ms. lat. .'î.'jaG (Carliilaire ilo l'évèque), loi. lO v".
C. Copie du xiv' .m(''c1p, aux Arcli. nat., LL. i83 (Grand Oarliilaire de Notre-Daiiip ), loi. i(j() r°.
D. Copii^ (lu \\i\i' sirrle, aux Arcli. nat., LI,. iS."), p. Cu. d'apri'/s A.
K.lil.: (a) Sainal, ,l»(»y»iV.v -/-■ l'ans . t. 111, p. '19. d'apirs A. — (/.) liaiiize, M.scollann, , t. III, p. -a. —
(c) JlanM, C-»n7..l. \\l. p. 8-jf), d'après b. — (</) (iihT.inl. Cm-tiil. ,k ^utn■-Lhwe île Pans, I. 1, p. 3o.
d'après A cl lî.
388
Nolio' d'un duel indieiain' ordonne' par le roi Louis \ II |innr terminer un dill'ei'cnd sui\enn
cuire i'abbave de Saint-Geruiain-des-Pri's et lùienne de Massv ''\
DE CAI'TIONE HOMIMS NOSTUI Dt; AMOGMACO.
lu Chiisli iioiiiiiie. Ejjo Gaiiffidiis, Dei iji'alia aljl)as Sancii (Jcfiiiani Parisieiisis,
cl ejiis inoiiaslciii coiivciitus. ÏNoliini esso voliitmis iiiiivcEsilati [)icsciitiiiiii jiaiiloi-
ot fiitiiiofuiii qnod Slcpliaiius de Macliiaco ccitil (jiiciiidaiii lioiiiiiieiu iioslriiin.
lii<;oliaiiiiiiim de Aiitojjiiiacu, (jiioiiiain i|isc juxia |iiil)li(ain stialaiii fossctiiin (|ii(id-
daiii lacieljat, iilii idciii Ste|diaiius el Eiislaeliiiis de Bivei'a . rniisaiij;iiiiieiiï; ejus.
iiiediam pai'tciii \i(aricse liaJici'e claiiialjaiil. Nos aiiteiii liane iiijiiiiam. supcf
iiijiisla cajitioiie liiniiiiiis ncislii iiohis illalaiii , doiiiiiin \-i'\\\ oslcndiiiiiis. Ipse xci'o.
|)ei' sLd)inoiiilioiieiii in eiiiiam re;;iaiii M'iiieiis. oiiiiics Iciias. jiri'ici' arpciiiKis extra
villam Aiit();;iiiitei el cxlia villas ad cain |i('itiiiciil('s. de vicaria ({iiaiii claiiialiat
esse asserebal. cl ideo iiiedicliiiii liiniiiiK'iii nostriini, alis([iie siin assi'iisti seciis
viain fodiciilciii , ecpeiat. Diceliat insu|ief ([iiihI |ialt'f siiiis el i|ise. posi |ialieiii.
\adia liclli. si (|iiaiid()i|iii' in \illa Aiilojjniaci cNcnisseiil. ad volnnlalcin siiain ex
(•(insiicliidiiie apinl Macliiaenni el apnd Ciilliaciiin iluxcianl. \(l ([iiod prohaii-
dmn duos lioinincs exilniil. l*ofi'o nos. liée oinnia pi'o ecelesia iioslea ne^aiiles.
jiei' I.andriciiin de Vnlojniiaco. nimiii de |ii(il)ali>iil»ns suis, seniiidnm Lainberluin
de Macliiacd. in aiiinolialionc lacicnda (|iiani [iidiniseral inendnsiiin esse iiKUislia-
•'' .lafle (/Jcg-fsfa poiitijkiim roman., 2" ddit. , ''' Nous laissons à ee doriinient la date (jue lui
p. io3'l classe rette bulle ;i iiT)'!. On ne trouve. a doun(V doni iinuillarl son premier ('ditenr (//î'.s7.
en eU'et, (jnVn décembre de cette année des actes de Saiiil-Gcniiniii-drs-l\Ts . pr. . |i. wxix). Mais il
de ce pape dati's de l'umie. pourrait éti-e aussi de 1 1.').'! ou di' la lin de 1 i.")a.
CVRTULAIRE OENERAL DE PARIS. :î/i3
viiiiiis. I<;ilur [)liii'il)iis iiitei'curreiitihiis iiitervallis, aJ dicm a doiniiio'') statuliiiu ,
voiiit idem Stcplianiis ruiii suo l>ii{;ili in ciiriain duiuiiii icijis l^Trisius, ubi iVa-
Ires iioislri Haiiiardus et Pliilij)[)iis, a iioljis destiiiati locu iioslii, sicut ad diielluiii
beiie nmiiili adfueniiit. Pruiiide pertractata causa in |ireseiitia l\aiisieiisitiiii
prepositorum, Guillelini de Goinaio. Rainoldi de IJcIloiiionte, Baldiiiiii Flaii-
drensis, lociini doniiiii re,';is teiieiitium, cum non possel iiiter nos cl predictuiii
Steitliamnn pa\ finiiari, addurtiis est in medio utei'ipie pn;;d el ad conllicta-
tioiieni stalnliis : ciiinipie andjo diu nudtuHKpie conilictassent et sese inviceni
•{ravissimc alllixisscnt, tandem, Ueo auxilianle, [»u{;il nostei', adversarium suuni
viriliter et audactei" invadens, oculnm ei eii])uit, et tanto conamine enui jjra-
vavit quod, ilio pr<»lit('nte se victnm esse, vicloiia silji rcssit. Pielerea eadeni die,
siipradiclns Sleplianns addiixerat duos liomines in inedinni, [ter (piorum testimu-
nium [ii'oliare volel)at (piia ipse vel servientes sui, sine assensn iiostro et ollicialinm
nosirornm. doheliaiil de jni'e melielas de villa Pxrodio ad reelnm parare. Inj;el-
bertus auteni de Anto;;niaco. uni illorum huminum, Odoni iiunrujjato, eonlradi-
cens, testimouium ipsius super hoc l'alsum esse se probaturnm publiée asseruit,
et, sic vadiis Itelli inter eos comniissis, ad duellum lacienduni eadem dies préfixa
fuit. Cunique victoiiam ])iiuio puj;ili iiostro, sicut prcdictum est, cessisset, jice-
lati fratres nosti'i llainai'dus et IMiilippus aHuni nosiniin pujjileni, sciiicet hijjel-
bertum, cum obsidibus bonis in médium adducentes, obluleiunt jinlicibus eum
ad probandum quod promiserat. At sepedictus Steplianus piesens ('um ibidem
non fuit, necpujjilem suum, sicut mos est, cum obsidibus pretaxalis judicibusex-
lubuit, unde iidem judices IValribus noslris liainardo el IMiilip[)o, cum puj;ilibus
et obsidibus nosti'is, dederunt licentiam recedendi a cuiia. VA. cum ipsi judices
a curia exeuntes irent ad piopria, jucnomiiiato Stepliano obviaiiinl, (piem, pec
dct'eclum uliiusque duelli, ca[)tiim cum suis [tujjilibiis et obsiibbus in casiello
posuerunt.
A. (jopieilii xiv' si/'i-lo, ,-]u\ Arcli. îial., LL. io-j(i (C;irliilnirc di- Siùnl-(Joriiiaiii-iJes-l'ri's), lui. 108 r".
389
Vors 1 1.54-1 l.'i?.
Cliarte de lîartlirli'riiy, |)rieui' Je Sniiit-Mai'liii-fles-Cluitiips,
réglant les conditions d'un eni|irnnt l'ail [lar un moine nommé Eudes |)oiii' la répaialion de sa maison.
(:\liT\ SWCTl MMITIM ItK I)o[m]\0 ODONE CLEIUCO.
Eyo Bartliob)nieus, prior Sancti Marlini, nolum l'acio lam prescnlibus (piam
luturis (juod Odo clericus, ({ui se nobis reddidit et sua posl obitum suiim. mu-
'' Suj)|ili'i'/. le mol rtrejien.
;UZi CAItTULVIUFi GKXKI'.AI. DK l'AlUS.
Iiiavit a (jiiadaiii (('iiiiiia, iioiiiiin^ Liois, i,\ .solidos ail melioraiidaiii (loiiiiiiii que
suncr aqiiaiii sila est. Liide eciani eideiii foiniiic concessil, assensu iiostro, dimidiam
pailciii predicti' doimis ad maiieiidum vcl roiicedeiidum, et niansioneni in caméra
jiixla ])osila iii vita sua, ita (juod iiec doiiniiM iiec caniei'am iiivadiaie vel alienare
|)()lcrit; domiis vero iioslra ia solidos predicte l'einiiie post mortem Odoiiis, si non
liiuiiuL ab ipso reddili, solvet. Quod, ut raluni sil, si<;iili nostri impressione et
lesliuni sid)Scriplionc fliniavinius.
A. Copie du Mil' sii'i-lc, au\ Arili. imI., LL. i.'!5i ((!artiiiiiin> A de Saint-Maiiiii-des-Cliiimps), foi. 88 r".
B. Copie du xm" sircie, au\ Aitli. iial., LL. \'Aîi'i (Çaiiulairc C, de Sainl-Marlin-dns-Cliamps), foL lo'i r°.
390
1155, 9 finrirr- 3('^ mars ' . — Pinis.
(lonliiiiiJiliiiii |i;ir J.oiiis Mi du iloii dr B.-irlinry. l'jiil à l'abbaye de Moiilmartre
|i.'ir la reine Adrlaïde. sa iiierc.
In nomine sancle et individuc Triiiitatis, aincn. E<;o Lndovicus, Dei {jratia
Francoruni ve\. Anior Dci cl votorum ol)li;;acio nos aIi([nando conipulil ad sanc-
Uini JacolKHii aposloliiMi cl patronuni Udsliiini pcicoiinari. Scd . duni csscnnis in
itinere, Jjone nienioric Adclaydis'-', ix'jjiiia Fiancic cl nialcr iioslra, in sancta con-
i'cssione niijjravil a seculo ajnid Monlcni Mai'tiinni. in collc<jio '^' sanclaium femi-
nariim, (juain sane alialiani^'' ipsa fundavcral, cl specialiler dili<;ens, dnni adluic
vivebat, viilani (|nandani de dote sua, Barbariacuin sciiiccl, eidcm loco donavit
in eleniosinain. (Jnod donuni ul conccdcrenms, pcr noslros et siios familiares
nosli'c niandavit scrcnilali a((pie lojjavil. Cnjus [trccein cxaudire cl volunlatein
l'arcre convcnientissininni nobis eral. Sciant ij;itnr universi présentes et Cuturi
(|uod, conipbîta ])ci'enrinacione nostra, sc[iultnrain re|;ine matiis nostre voluinius
viderc, et coii{;i'C|;acif»ncin doininaruin ^blnlis ^bl^lil■nnl \isilanles. in earuni
ca])itulo, niultis prcsenlibns, Barljaiiacuni vilhiin, slanj;iinni, cnni jnsticia et di-^-
li'ictis et cnm onniibus pcrlinenciis, rpiiccpiid scibcet ibidem baltebamus, pro
jM'niloiis nostii rcjjis Ln(b)vici. et iain(nclc rcjjinc malris nosire, cl Iralris
nosti'i rcj;is l'billjipi '■'' animabus, al(|Mc iioslia, in [)erj)clnnm eccb'sie donaviinns.
cl reginc donnm concessiinns, cl onnnno lalnm babuimus. Ll boc autem in
poslcinm cojjnilnni sil cl inconcnssiini , cl ni onuiis (b'inccps annivealnr cabimpnia,
sii;ilb noslii anctoiilale presenteni pa[;inam mnniii et nominis nostri karactere
' l,c |irraridiide di' crlli' ciiailc ra|i[ii'lle un l';'i(|ni's ii.").'». ( Ijieliaire, lùiidcs sur les actes de
\(,yaj;c (|iir l.cuiis \ll lil m Ksjia;;!!.' à ia iin d.' Louis \ II. p. yy.)
i'annrc i i T) 'i ; iir. ciininu' il rlail l'nccjri' dans '"' }'«/■. '-.\delaudisT! (A),
le Midi \r () li'vrier i i ."(."i el (jiie celle eliaile ''' I'hc. rCdlejfio'' ( A ).
esl dali'c (\r l'aris. il iaiil i|hi' l'an de l'Iiicanialinn ''' ]'iir. 'aiiaciaiii -^ ( A'i.
V Sdil calriilr' d'ajnes Ir sl\le de l'àqiie>. el ([ii'elle <''' rinli|i|M'. lils aillé de Louis VI. associé au
ail ('le diiiiiiee enire le i( li'M'ier el le jciiir de Irniie en i i ■!c| . iiMirl a\aiil son père, on i i ^î i .
CARTULAIIU-: CENERAL DE PARIS. 345
coiisigiiari precopiuuis. Aclum piiblice Parisius, aiino ab Incaiiialioiic Doiuiiii iiiilh;-
simoc"L"iiii";aslaiitibiisiii palacio iiostro (|uoriini siihliliilata siinl iioiniiia el sijjiia ;
Sij;iium coiiiilis Tlieolniudi, dapilV'ri iiostii. Sipiiiim (iiiidoiiis hiiliculai'ii. SijjMiiiii
lAIatlii'i camerarii. Sigiiiun Matlici coiislahularii.
Uala per luaiiuiii Ilujjoiiis canccUarii '''.
A. Vuliiiiiis du la pi'évi'ilé de l',iri>, du t! i jiiiiviei' i'i07' '"'^ Anh. nal., L. io3o, ii" ^^
li. (Icipie du \îi° siècle, aux Arcli. nat., LL. ilio.j, loi. .j.j v" d i-i i ".
391
1 155, 37 niais-i 'i avril 1 150. — l'iiiis.
r.o)iliiitinlioM \m- Louis VII tic la i-eclfnance duc par les liuiichcrs de Paris à rahltajc de Montmartre.
CONFir.MATIO DE TUIOIXTV LllîlilS l\ CAItMKICKlilA C U'IENDIS llll'"' TEliMIMS.
In iioiiiiiie sancte et individiie Triiiitatis, anieii. Ej;o Liuloviciis, Dei oralia Fiaii-
coruin rex. Ex régie'-' admiiiistralioiiis provideiicia deljeinii.'^ [(l'otcctioncm ecclesiis
regiii et oiuiiiljus servis Uei, iiiulto([uc aiiijilins olliciosi esse voltiimis cirea liite-
lam sacraruni vii'iTiiiiiiii, que ex voto et professioiie Dei servilio uljli<;ate suiit et
minus liabent virium ad delensioneni reruni suaium. Hac racionc, ninltuni inten-
dentes d sulliciti cii'ca inonasleriiini de Monte iMarlyiiiin , (piod de nostris et ante-
cessofuni nostfornni elernosims liindatnni esse dinoscitiir, notnni l'acinius univefsis,
pi'esenliijiis parih.T et l'uUu'is, (jnoniani, (piando reddidiinns carnilicilius Paiisien-
sil)ns niinistei'iuin siiuni el conlirniavinins, eonvenlio lïut «puid, [)io donio (liiei-
vià candiitoris (pie est ad portant civitatis, ul)i et venditiitiif carnes, monialiljus
de Monte Mai-tyiuin tri<;iiiia libi'as Parisiensiuin anniiatiin ad ([uatuor leiiiiinos,
Nalale scilicel, l'asclia, festuni sancti Joliannis, l'estniii saueti Dyoïiisii, e(]ualilei'
pai'tilis poi'cioiiihus per septeni lil)fas et dimidiam persolvant. Jiixta eaiideni do-
muni est platea qiiedani, (juam Harclierns cainbitor cideni ecelesie donavit in ele-
niosinaiii, et nos, ex regia l)enivoIentia, sororihus se[)('dictis Irioinla librasetpla-
teain, ad eam libertatem in qna Arcberns et antecessores siii rain liabiiei'iint,
conliriuaviinus. Quod, ul fatum sit in poslerum, sigillo noslro niuniii el iioininis
noslii kafaclei'i! |)feci[timus consijjnari. Actuin pultbCe l'ai'isius, anno Doniiiiice
Incarnalionis m"(;"l"v"; astantibus in palacio iiostro (|U()iMim sublitidata siiiil
noinina et siona. Sij;n(iin comitis Teobaudi, dapiferi nostii. S. (iiiidonis buiicu-
larii. S. .Matbei caincfatii. S. Matbei constalnilaiii. Dala per inaniiin lhi;[onis
caneeliai'ii''.
A. Copie du Mil' siècle, au\ Anli. nat., L. lù.'îo (C.ulidaiic de Moulmai Ire), fol. 'i v".
B. Copie du w' siècle, aux Arcli. nat., LL. iCo5 ((iarlulaicc de Monhnactre |, liil. i.S r".
(i. Copie du ivi" siècle, aux Arcli. nat. (l'diW.), fol. .3ç) r .
''' Les noms des (cinoiris manquent dans A. — ''' Var. • regc (A). — ' ' Var. r-cancelarii" (A).
Cailul. — 1, 'l'i
346 CAIiTI L\ll!l' (ii:M-:R\l. DK PMlIS.
392
Vers 1 15.J *' .
I)«("isii)ii ilii cli;i|iili-i' (le l'iiris luiicli.iut In coiilisriition îles liions îles iiiiMir-triers dans son rossorl.
DIO CONSTITI CKIMi CONTU V EOS 011 IKtAllM.M (M'.CIDINT IN TKlil'.A BKATI". M\RIK.
I*ru coiiliiiuis iiiolcsliiiniiu .sulliciltidiiiibiis evitandis, [)ru j;i'avissiinis cl iiilol(>-
i'al)ilil)iis injiniis, |ii'o riMMjiiciililius liomicidiis (jue in lerra lîcatt^ Mai'ie coiilinjje-
hanl. ex (|ui)iiiiii iiiipuiiilatc s(;(■l(^slol•llln ac iK^rarioiiiiii iiiaims ad cunsiiiiilia et.
jjravioi'a scelcra piovocaljauUir, ego (lleimuis, Paiisiciisis dccaïuis, el uiiivpi'si
Pai'isieiisis ecclesic caiioiiici, coiicorditer docnniimis, et ciiiu juramenlo saiirii'i'
dijpium diixinins (|iiod, (jiiicuiiKjiic ali(Hi<'iii liomiiii'iii iiisliciaiii non dciioijaulcni
in Icna iioslia occidcrit, V(d scivuin, vid h(is|iil('iii iiosliiiiii iil)icinii(|ue, lionis
oinnil)iis (jiir m lerra iiosli'a linic |)ossid(d)il |)i-i\tliii\ doiiec judirio ('(-(dcsic
noslro salislccci'ii. Si aulfiii iiilcflertoi' ser\ns vel liospes ccclt^sie noslre fiicril,
hoiia siiiiililci- uiiixcisa (pic in Icira iiosli'a lialxdiil, xcl que ralionahili modo ci
|iro\cnlura ci'iinl, n'ix'cn|ici'al)ililcr aniitial. nisi Ai- iiniocciilia sua conlidciis.
proharc'-' poUieril, aul (juod non oi-cido'il , aiil (pn)d in dofoiisioiHMn proprii coi-
poi'is cnni o<xidcrit; intérim aniem iniiversa ejns posscssin in proprietatcm n\\n-
Inli icdijjalnr. Hoc idem de illis slaliiinms, ([ui coi'|)oialem |)reseiitiain ad iliiid
lioniicidinm perjiedanduni adlii])uei'int. lllud eliam jiiianiento nostro addidimiis
(piod, si (]nis canoiiicoriim, vel ahscns vel in canonicnm |)ronmvendus, per litte-
l'as ani [)ci' nnnliuin a decano commoniins, linjus l'oiine iiii'amcntuni faccre rio-
hierit, inlVa scplimiim diein commoniliouis, ci ne(pic in clioro in'([ue in capilulo.
donec feceril, conimuincahinins.
A. (:<>\w (iii \ii" sinic, ;iu\ Airh. M;il.. IJ,. i--j (Lioie nniv (h} Xulrv-D.niie ) , |p. ■Uo.
B. (;n|ii(- (lu \Mi" <I.V|(^ :,H\ \ivli. ii.il.. LL. 170 {Petit l'iistnml lU SoUv-\):\m>i). |). '1.
393
II.")*;, ,:, .iviil-;i.,iiiars 11,")?. l'wilv.
(Idiilirnuilinn |i;ir l/mis VII de hi ddn.ilioii . laid' ii \;\ iiiiiisdn de Siiiiil-jjazar.' par (Knu Icinnir!-
altcinli.'s de la l(''|ir(', de leurs |iers(iniies et de leurs liiens.
DK 1)1 Mil s sonoiniii s 1)K ■\10STi;iilOI.O.
In nonunc sancle cl individnc Tiinilalis, ann'ii. E|'(i Lndoviciis, Dei j'racia
' \(ins laÎNSdiis à celle |)i('c(' la (lato approxiina- ([ne le noni du doNdi Ch'nienl , (jui si("j|(M de 1 1 /18
li\e (|ue lui a ddiiiiee ( liuVaid [Carliil. de Voice- \\ 1 1 (jd euv ii-dil.
Daiiif . I. I , |i. t! I (i). Mais ou deit reniai-(|ner (|u'dii ' La ed|>ie A portait : -l'rijfide a(jneju(licio pro-
n'y rel(''\e anciine autre indication cln'oiiolo^i(|n(^ liares , mais ces mots ont éli5 exj)onclu('s après coup.
CAUTLLMRE GENERAL DE PARIS. :î'i7
Fraiicorum rex. Que [)au|)erilju.s Cliristi coiifenintur in olcniosiiiam, uoslrain ic-
giam sereiiitatein decet et cniiredere et momorie coinendare. ne de justis po>se>-
siouibus pau[)eriim riijusliljet impietas ali(jiiid valeat al)i'0[;ai'e. Sciant itaque uiii-
versi, et [treseiites et futuri. quod due sorore> de Mosteriojo, Ei'uieiijjaidis et
Frocia. asperse lepra. ad doiiuun Sancti Lazari Parisieasis. ulji uiiVellus lueiat
earumdcni iVater. Heniicus uoiuiue. veueruiit. et se et ([uod lialiebaiit duiiaveruiil
ecciesie, videlicet \v solidos et diuiidiurn in ceiisu terraruui et vinearuui. Et, ([uo-
iiiaiii iii feodo iiostro constabat ceiisus ille, super boc iratres nos adieiunt et, pro
amore oiiinipotentis Dei. de ceiisu jain (b'elo faclam elemosiiiani nos ecxde^ii'
Sancti Lazari et doinui miseroruni, salva jnstitia et \iatura nostra, in perpetuuin
concessinius. Onod, nt raluni sit in posteruni et onniino permaneat inconvulsiini,
nostri sijjilH auctorilale muniri et nomiiiis iiostri karactere consignari preci[)i-
inus. Actuni l'arisius. anno al) Incarnatione Doiuini M"r."Lvi''; astantibus in [labatio
nostro quorum nomina subscripta suut et ?i;;na : Sijjiiuni comitis Tbeobaudi,
dapileri nostiù. Sijjnnin (ïnidimis l)uticularii. Si;;uuin Malbei canierani. Sijjunin
Matbei constabnlarii.
Data per nianum Ilut^onis canceUarii.
A. Copie (lu Mil' siècle, aux Arcli. nal.. MM. aïo ( Cartulaire ilo Saint-biz.iri.'), loi. ."> r".
394
lljlj, 1.') aMJl-iio mars ll.jT. — l^v^:l^.
Cniilirmatioii par le chapitre di' l'ai'is du don d'une (erre t'ait par les chanoines de Saiut-Merry
à l'alihaye de Sainl-Ma;;loii'e.
Efi[o Clemens, Parisiensis decanus, totuscpie ejusdem ecciesie conventus. Nolum
fieri volunius lam l'uturis quam presentibus convencionem qnandam ipie per ma-
nuin et asserisuni nostruin facta est. Caiionici siquidein Sancti Mederici terrain
(juandani bospitatain jnxta olbcinas Beati Ma;;lorii. que lies soHdos et quatuor
deuarios ceiisns eis reddcbat. dcderunt domiio Fclro abbati et ecciesie Sancti
Majjlorii, cum omnibus consuetudiiiijjus suis, id est censinn. parrocliiam, in>ti-
ciam, vendiciones, investituras, vel quicquid in ea ecclesia Sancti Mederici bacte-
niis visa est tenerc. ])ro parte cnjusdam terre que est ad capuciuin ecciesie Sancto-
luni Innoceiitum, que etiam quinque solidos censusreddebat. (Jiiam terrain l'etriis
abbas, assensu capituli sui, sic concessil babendam. ut oinnes ex ea redbibiciones,
consuctiidiiies, viaturam, et que ad eam pertinent, iiabeant et quiète possideant.
Concessit etiam censum cujusdam donius que luit Uareniotb. que deceui deua-
rios reddit. El. m- in lutuio ab ali(]uo commutatio possit inlVinjji vel deleri, me-
morie litteraruni traders curavinius, et inipressione sigilli Béate Marie muniri
3/iS CARTULAIISE GÉNÉRAL DE PARIS.
|))'ecc|)iimis, ol tcstibus iiifrasci-iptis ad corroboraiuluin tradidiiiuis. Sigiium Cle-
iiieiilis dftcaiii. S. Alberli preceiitoris. S. Welmuiidi''' archidiaconi. S. Pétri arclii-
diacoiii. S. Ivonis'-' arcludiacoiii. S. ISobeiii saccrdotis. S. VValterii sacerdotis. S.
Oduiiis saccrdotis. S. Durandi diacoiii. S. Herhuiii diaconi. S. Herbeili diacoui.
S. O.sinuiidi subdiacoiii. S. TlioobaMi subdiacoiii. S. Balduiiii sabdiaconi. S. Gi-
l'ai'di piicri. S. lîaiiholonici piicri. S. IJosonis''* [jncri. Actuin pidjlice iii capitulo
Béate Maiic, aiiiio liicaniali Ver])i m"(;"l"vi". Data pcr inaniini Alf^rini caiicellarii.
A. Ci)[>\r lie i:i.'ii, à 1.1 Bilil. iKil., lus. I.il. .".'ji.S ( CdrUilaiiv il.' 8.iint-Mai;loiin), fol. :i7.
li. Cnpir ilii \vi° siècle, aux Arcli. luI., S. i ilio, n" i i.
('.. Ccjiii' ilu wii" siècle, :iux Aicli. nal., LL. 17.'! ((^niinlaire de Sainl-Mfigloire), p. 7^1.
39.)
Lcllri.' lin [)ii|ie Aili'ii'U IV iiiviUmt Fcvi'ijiio Tiiilwini ,'i résri-vrr ;i IImi|iii'S. cli;iiicrlirr ili; Kiviiiri'.
il' |in!iiiirr ollicc (|Lii sci;iil vaciiiif ilaiis ri'j|iisp lic l'aris. — -(juoiiiaiii iji' (ii'volioni'. . . -1
Édit.; (») Uudiesiie, Ut.st. Fmiw. srrijil.. I. IV, p. t,iii\. — (I,) Lalibe, Coiuilio , I. \, coi. 1 lui, d'après <i. —
(c) Hardoiiiii, Coiicil., 1. VI, pnri. Il, col. i.3/i3, d'après «. — ('/) Maiisi, Omcil., I. XXI, col. 8o5, d'après c. —
(e) /!«■. ,ks hist. de la France, I. XV, )). CyS, d'après a. — (/) Mi(;ne. PairoL, I. CLXXXVIII, col. i536,
d'après (/.
396
I i:>6-i I.jS, -ïi dèci^iiibn'. — Latran.
iTinissimi (içcuriliV |iai' le |ia|ir Ailririi IV aux clianoiiios île Saiiit-Viclor de recevoir dans leiii' iiionaslèn
el d'y retenir (mis clercs on laiipies libres. — rrliii|ilenila siiiil seniper posliilaiitiiim ilesideria. . . •>
A. Oii;;iiial scellé, aux Arcli. iial., L. ■.li'], n" •>.
397
Veille par (iuillaume''', prieur de Saiiil-Marlin-iles-(;iianips, ,î un prêtre nommé (lautier.
de In maison de Ciai'nier de SainUMarcel.
\)v. DOMi) (a \«m;iui [de s\ncto| m\iu:i;i,i,(>.
Nov(M'iiit pi'csciiles (il, posteri doiiiiiiiin ^\ incbiiiiiii , |irioi'em Saiicli \biiliiii de
"' Var. ftWuilmiindii (B). '*' Il y cul deux prieurs du nom de (iuilianme
<'> Far. ffYvoiiisi (B). à Sainl-Martin-des-Cliamps, l'un vers 1157-1158
'■'' Var. trilosonisi (A). {Gallia christ., t. VII, col. fiai), rniilre au début
(:\IÎTULA1RI- Gi:\EIiAL DE l'VP.IS. ;>'.'J
Campis, assensu totiiis capituli, xeiididi^sc (jaltcrio jJiohUcio. lilio Mnsreliiii di-
Alonlbrt, domum Ganierii de Saucto Marcello, cuiii aipciiiKJ adjaceiiti cl <ji1o,ad
ceasuiii seplem solidoruni siii;;iilis aiiiiis. in octavis saiicli Diouisii, ea coiiditioiie
(jiiod piedictain doimini veiidei'O, vel [iro liljito siio cui voluci'it dare pussil.
Ouanidiu aiileni ipse Galteriiis supradiclam domuin liabrliit, si ali(|iiid in ea vel
ejus ambilii do suis propriis rébus veudiderit. nec ipse ner eniplor ali(|uani m'h-
dondi vel eniendi dahunl nionacliis consuetudineiii ; indlus auteui posi euni do-
nuiiii i)Ossideiis ab bac rcddiMida coiisueludnic niiuunis ei'il. Nam viaiiam cuiii
omui alla justicia in eadcm domo el ejiis ambitu, tam predicti GaUerii tcnipoie
f|uani aliorum, nionacbi sibi relinuerunt. Ipsi vero nionacbi per ouinia cideni
Galtei'io de ipsa douio cum appenditiis suis onniem <;ai'andiani poitabuut. IIujus
rei testes sunt, c\ parte nioiiacjiorum : Symon supprior, Jobaïuies lercius in or-
dino, et alii.
A. Copie du \mi' sirclo, aux Arcli. ii.nl., LL. liiôi (ilarlul. A J'> SMiiil-\lnrtin-de^-Cliaiii|i-l, lui. 'ji r'.
B. (iopie du xvi' siocle, aux Arcli. n^it., LL. 1-303 (Cailul C de Salnl-Martin). fui. 109 r'. d'npr./s A.
398
I l.")7-l l.j8 , i8 janvier. — L(ti:i\ ' .
Défense l'aiti' par Iç ])ape Adrien IV de liAlir aucune éjjlise ou cluiiM'Ili' sur ji' lenitoire do Saint- Marcid.
sans le consenteinenl du chapiti'i' de celle ejrlisn cl de r(ivi'i|ue dn l'aris.
Adrianus episcopus, servus servorum Dei, dilertis liliis Xcveloiii dorano el
universo capitule ecclesie Sancti Marcelli. que juxta Parisins sita est, sabitem et
ajioslolicani bencdictioueni. Justis petentiuni desideriis lacib'in nos conveiiit inijiar-
liri consensuni, lît vola que a raiionis Iraniite non discordant elleclu sunt prose-
quente complenda. Eapropter dilecli lilii noslri Tlionie, concanonici veslri, pre-
cibus indiuali, petitionibus vestris iioslruni iin|)ai-linuii- asseiisum. el (puid in alio
privilejfio a sede apostolica quondam vobis indullo déesse videtur presenli pa<;iiii-
duximns adjunj;enduni, statuentes ut int'ra parrocbias vestras ecclesiani vel qiiod-
libel oratoriuni, abs(jue veslro et dyocesani episcopi assensu, nulliis (MJilicai'i" pré-
sumât. Quod, si factuni l'uerit, auctoritate apostolica irriluni liabeatui'. Aulli er;;ij
omniuo liominuin iiceal banc paginam nostre instilutionis inl'rin.ijere, vel ei ali-
(juatenus contraire. Si quis autem boc attenqitare piesuiups(!ril, indignalioneni
omnipotentis Dei et beatoruui Pétri et l*auli aposloloiiiin cjus incurral. Daliirn
Lateraui, xv kalendas lel)ruarii.
A. Orijfinal, avec Irares di^ sceau, aux Arcli. nnl., L. ■2JH, n' 17.
(lu xiii' siècle. Le nom du .sous-prieui' Simon, ipii OUf huile l'sl cerlainemcnl anliTieiu-e à l,i
ligure ici parmi les témoins, prouve ipie c'csl du coulirmation du •.>(> juin i i.jS, ipi» nous dnunouf
premier que cette pièce émane. sous le numéro 'io.5.
350 CAI'.Tl LAII'.K (i K.M:UA I. DE l'AIilS.
399
1 lr)7-l I :>'.). iN loMliT. — LaTIIA.N.
Mdiiik'iiiciit ilu pape Adrien IV ù l'abbaye de Saiiile-Geneviève de jtayer aux eliaiioines de Saiiil-Vielor
U'i revenus de la prdbeude qu'ils possédaient à Sainte-Geneviève. — "E\ injuncto nobis. . . -
A. Oii;;iii,il sci'll.^, aux AkIj. ii:iI., L. 'i-jif. n" i (ï.
li. (j.pir (lu \M' si.mIc, il [.< liilil. ]i;,l.. iiis. I.il. l'ili--., Idi. :i(; i'.
C. Cupir (lu xni" Mrdr. à 1,1 lilbl. lldl., Ilj-i. I.lt. l'l('7(). Ji. .'l<i.|.
400
I \:>'. :U mais- ni .imII 1 l."..S. — Pinr^.
lenoiicialiiin par le lui Louis Vil an droit de jfile sur les terres de IV'jjlise NoIi-e-Dainc. — "... ^ns erg-o
ecclesiani l'ai isieiisein , in rnjns claustro. (juasi (piodani lualcrnali greniio, incipientis vite et puericie
nostre e\e;;iiiiiis leiii[iora. anteces-soribus nosiris cariorein et inter regni erclesias ominentein consi-
ileraiiles. . . ■•
A. ()ii;;iiial iMi liirine ilf c |j|iip|;ia[iliG, aux Arcli. Mal., K. -'M , n" i l'is.
i;. Cupir <lii xn' -irclc-, aiix Ardi. liai., LL. 177 (Lim' wm- de Nolre-Daiiic), p. -il^H.
(!. (.(i|iir (lu Mil' siùilf, aux Alcli. ual.. I.L. 17.') (Grand l'axloral de Nolre-Daine), p. ïy'jb.
1). Ijjpir (lu mu' sirclc, aux AitIi. liai., I>L. 17I) (/'(■(/( Pastoral de .Notre-Dame), p. (ji.
\'.. i.i<\iu: (lu xiii' siècle, aux Arcli. iial., .1. i5j, m" i.
V. (iupic iucdiuplèle (lu xv" siècle, aux Arcli. nat., J.l*'. (ane. .I.l\) fol. 8.3 v".
I'àIiI. : (rr) Du l'.uulaj. II, si. inunr.s. l'aris. I. 11, p. 27(1, liaijiii. — (/-) Hem.jiffus, De .'Icm/cmi» l'ain.. p. ai.
1,..,;,,,,. _ (,.) l.Vjllucii, ll,yt. ilr l'cns, t. V, p. 5,|(;, IVa;;iii. — (</) Gullw rhnsl., 1. \ll, luslr., nil. fi(i , d'a-
luè- 1). — (<•) CiKÏrard, Ciirlal. de ^otre■Da,nr, I. I, p. ■.!70, cl'api(''s D. — (/) Taidil, Cartons des rois,
p. -.iS-y, n" .')5-j, d'après A.
401
1 157, ;ii mars- 1 ij aM-il I L^S. — l'iiiis.
|ioii;ili(ui par i>(uiis \ Il à l'IlAlel-Dien d'une ceiisiM» située près de la porle l!aiido\ei-.
il eliarge d'une l'edevance annuelle de trois d(>uiers, payable an roi.
i)i': cKNsi; i:t domimo ni-; poutv i!Uii)i:iiii datis a hkck i.iitovir.d.
lu iiDiiiiiic .siiiiclc cl indu idiic 'IVinihilis. aiiii'ii. Lii(l()\icii>, Dci j;ralia l'i'aii-
coiiiin l'i'N. (jiiod i'cj;iii saiicirc dccrcvil aiiclorilas, iiiilliii.^ d(d»iM iiiliiii;;i Iciiici'ilalis
ari()j;aiilia. Sciaiil (uniics (|iii vidcriiil pfcsciilcs liKcrtis. nos iii pnrain cl peipc-
liiain cicniosiiiaiii ctiiicc.ssi.ssc cl c(jiiliili!!!SC |iaii|)('rdiiis Doiiuis Dci Parisiensis très
Milidos cL (»cl(i dcnario.s de censu, Parisiiis, apiid |)i)i'laiii I5andcriaiii sitiis; cl non
lanliini censiini. scd Inndnni cl oinnc doniinimn ci (|iiici|iiid J'H'i^ "'I iHilc.slali.-
CVRTLLAIP.E (il':\ÉR\L DI- P\niS. 3.jl
in censiva illa lialjobainus, dicte Doiiuis Dei paii[iriilnH (It'diiiin'^. iiicliil iiuhisaul
successoribus iiostn's retiiientos in C('iisi\a illa. ('\(i'[)lis tiihiis denaiiis ([iii nobis
l'I siicccssorihus iiostris annuatim roddeiiUir pro j;aiaiiilia; (juod nos deinceps la-
luni pernianere volentes,sitfilli noslri inunimino fl iiDuiiins noslri kaiaclei'c snjjter
aiuiofalo r<"cinius confirniari. Actuni Paiisius. anmi \erl)i Incarnali \i" c"!," vn":
astanlii)iis in palatio nostrn quornm apposita snnl noniina et si^na : Siijnnni co-
niili> Tlieohaldi, dapifci'i. S. (îindoiiis l)iiticnlarii. S. Matiici canuMarii. S. lîadnl-
plii conslalnilaiii. Data pcr inannin {iii(iiii)<iraiiui>r) llnjjonis cancidlarii.
A. Original, avec traces de sceau, aux Arcli. de ^As^ist. put)!., layette 65, liasse .'{112.
li. Vidimiis de i-j6i, aux Arch. de i'Assist. pnbl., layette lia, liasse Sga.
C. Copie du xiii" siècle, aux Arch. de l'Assisl. pulil., A i8o3 (Ijart. (; de l'Hùtel-Di^u), loi. 1 r.
D. Vidimns de i38i, aux Arch. de I'Assist. pulil., layette O.j, liasse -Sg!.
402
1 157-1 15',), 1 1 mai. — Luin\.
Lotlre du pape Adi-icii IV iiivilanl le cliapiti'o de Noire-Dame à ri'servef h Hii;jnes, oliaiirejier de l''riiiice,
la première prévôté cpii seivi vacante dans l'église it> Pai-is. ainsi ijii'iine maison dans le cloilre ' . —
- Kcclesiasticas personas . . . r.
Kdil. : ((() I)uche<ne, llisl. Franc, sa-ipt.. t. IV, p. Sga. — (4) Du lioulav. Iltst. „nn\ Pans., t. Il, p. 070. —
(c) Labbe, Concilia, l. \, col. 16O1, d'après «. — (</) Hardeniu, (Mncil., I. VI, p.irl. Il, col. i.'i5 i, d'npiès n.
— (e) Rec. des hiit. de la France, l. W, p. ()8o, d'après n. — (/') \Iansi. OmciL. 1. \\1. col. Si-j. d'.ipres d.
— (^) Migne, Palriilojjie, I. CLWWllI. col. i('>o(5, d'après jt.
403
Vers I 157-115!) ='.
Legs par [ieiuliard, sieur converse, de tous ses biens au prieuré <le Saiut-Martin-des-IJluimps.
(:\JiT\ ÏIIEOB^LDI El'ISCOPI DE TESTVMENTO IIILDEVRDIS CONVERSE.
E'jo Theobaldus, Uei jp'atia l'arisiornni episcopns, notnm lacio onnilliiis. tani
pr(!Sontibus quain Inturis, qnod qnedani conversa Sancti Maitini de Cainpis, Hei-
deai'di- noniiiie, leslannjntnnt snuin fecit ecclesie ejnsdein Beati Mai'lini, onines
' Cf. ci-dessus, n' 3f).") , une lettre analogue du 1 1 67, dalo des premiers actes connus où soit nieu-
pape .\drion IV à lévApie de Paris en laveur du linnné le prieur Guillaume. Elle est en tout cas pos-
même personnage. lérieure à 11 54, dale de la den.ière pièce nii
'•■"'' Cetle pièce est aniérieure à 1 15(), époque de ligui'c le prieur Bartliélemv, prédécesseur de (luil-
l'avènement de Pierre Lombard, successeur de l'é- lauine. (Voir Marrier, Uist. mon. S. \lartiin <t>'
vè(pie Tliibaud. Klle est sans doule au plus tôt de Camim, p. 190 et 2()i|.)
'^'i■l CAiiTi I. vntF. (.km;i;\l [»i: paius.
\i(lelic('l (loiiios suas ciuu [n'iliiiciitiis d appondiciis; item uiuiiu cIiocl'Hiiiii iu Se-
i|iiaiia cl allcruin Saiirlo Dyoïiisio de Carci'i'ç; item, ajuid Monasteriolum, deceiu
cl (((ioovcs (|uas liabel riuiiiicriiis de Foiitciieto; item omiie mobile suum el oni-
iiia dcliila sua, iiliiciiiiKjiie siiil. (.hiod tcm|iore dumm Guillermi prioris ejiisdem
laclinii csl. ([ui cl ipsc piior eidciii converse ''', diim viveret, \ictualia dari cou-
ccssil. (Jiiod, iil iiicoiiciissiim cl iiiciiiivulsuiii persévère!, muiiimiiie iiostri si;jilli
el si;;illi Saiicli Marliiii (•(iiiliiiiia\iiiiiis.
A. Cdiii.' .lu Mil' >in|,., iiiix Airli. iiiil., LL. i.;.")! (C.Hliil. A lit" Sainl-MnrIiii-ikvs-Clinnips), M. '.0 v'.
\'>. 0>i>ir du \m' siècle, aux Arcli. nul.. LL. io."i3 iCarlul. C i\v Saint- .M;uliu j. loi. 60 v\ d'après A.
404
I Iô«. -o avril- 1 1 nird 1 l.")0. — l',tr,i>.
(iouccssiiFii |iar Louis \ Il à l'aLbriM' île Moiilniorli-c (111110 rliai'relée de boi.s iiioi-l
il [ireiiilro cliai|ue jniir ilaii> le Lois ili; \ inceiiues.
Iii iiomiiic saiicle et iiidi\idiie Triiiitalis. aiiieii. E;;o Ludoviciis, Uei ;;racia
Fiaiicoriun lex. Notiim l'acimiis omiiilius. i'iitiuis sicut et preseiilibiis, ipiia domiii
Moiilis Maityrum el soioiibiis ibi Dco raiiiiilaiitilius in \ iceuna mortuuni iiemus
ad nsiiiu domus, iiiiam (|iiadiii;alam ad duosequos rolitlic. concessim us, extra l'os-
sata IJoMoruni Hominuni de Graiidimoiite, el servientes nostros inhibemus ne mi-
nislris moiiiaHum noceanl injuste, nefjue disturbent. (Juod, ut ratum sit in pos-
Iciiiin, sij;illo nostro muniri lecimus, ascripto'-' noaiinis nosti'i karactere.
Aeliiiu Paiisius, anno Douiinice Inearnalioiiis nilHesimo ceutesimo i."viu".
A. Ciipie du Mil'' sit'ilr, aii\ Arcli. iiaL, !.. luilo ((iarlulaiie de l'abbaye de Muniniartre), fol. iS r".
405
1 l.")S, -ii; juin. — .Srîni.
iloiiliriiialidii pai- le pape Ailrien IV des pii\ileges et possessions du cbapitre de Saiiil-Mai'cel.
Adiianus episcopus, servus servoiuin l)ci, (blcclis fdiis Nivebuii, (b'cano ecdesiç
Saiicli !\bncclli l'aiisiensis, ejuscpu- Iratiiluis tain piescnlilius ipiain luturis cano-
iiice siibslilucndis, in perpetuuni. Kil'eclum jnsta poslubinlibus iu(bilf;cii' et vigoi-
c(|uilalis cl orib) exijrit rationis. preserlim (juaudo ])clentiuin vobuitatcm et pielas
adiu\al cl verilas non reliiHuiil. (juurcira (bb'cii libi noslii Tbomc. concanonici
''■ Le iiiaiHi-( ril A piirle -coiiversel':. — " Le mniiuseiil A purl ■ -nscripta'
CARTULÂIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 353
vestri, precibus inclinati, veslris justis poslulationibus clementcr animimus, et
prefatam ecclesiain, in qua divino inaiicipati cstis oltsequio, sub beati Pétri et
nostra protectione suscipinuis, et presentis scripti privilejjio coiiiiiuiniinus : sta-
tuentes ut quascumque possessioiies, quecumque bona, tam in vineis quani
terris cultis vel incultis, pascuis, pratis et aquis, eadem ecclesia inpresentiaruni
juste et canonice possidet, aut in futurum concessionc pontilicuni, largitione
reguni vel principuni, oblatione fideliuni, seu aliis justis inodis, Deo propitio,
poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata pernianeant. In
quibus bec propriis duximus exprimenda vocabidis : Burguni videliret, in quu
ipsa ecclesia sita est, cuin omnibus appenditiis suis; curiani de (lansilo cum per-
linentiis suis; et villam Calonei cum pertinentiis suis; qiiic([nid liabetis in villa de
Miseri; quirquid liabetis in territorio de \ilbeolo; et quiiMpiid liabclis in terri-
torio de Villa Judea; leri'am quam liabetis in territorio de Rerloldi Curie; terrani
quam habetis in territorio de Castreio; et terram quam liabetis in territorio de
Cliezy; ecclesiani Sancti Pétri de Ivri cum ciniilerio; ecclesiam Saiictorum Gervasii
et Protasii de Vitri, cum cimiterio et decimis ad i|)sam pertinentibus; ecclesiani
de Piroi, cum cimiterio et decimis ad ipsam pertinentibus, et capellam de Santrio;
ecclesiani de Asneriis, cum cimiterio et decimis ad ipsam pertinentibus; et eccle-
siani de Gharenlum, cum cimiterio et decimis suis at(juc terris, ({uas ibidem ha-
betis. Statuinius iiisupei' ut, secunduin antiquani et rationabilem ecclesiç vestn;
consuetudinem, libère vobis liceat decaimm eligere, qui assidue debeat ecclesii;
deservire. Clerici quoque ipsius ecclesie, qui ad ordines bierint promovendi, per
decanum ejusdem ecclesie, episcopo presententur. Preterea omnes illas libertates
et priscas atque rationabiles consuetudines quas infra ambitum claustri vestri, aut
in burgo in quo ipsa ecclesia sita est, seu in villis et possessionibus vestris, vel
in capellis ipsius luirgi, videlicet Sancti Martini et Sancti Ypoliti, et in capella
Sancti Ylai'ii de Monte, liacteiius canonice habuistis, vobis aucloritate apostolica
coufirmamus. Nulli etiaiii liceat in parrocliiis prefate ecclesiy, nisi cum vestro
et episcopi vestri assensu, ecclesiain edificare, neque alicui licitum sit servos
ejusdem ecclesie ab utilitatc et servitio vestro vobis invilis subtraliere vel aul'erre.
lu parrocliialibus vero ecclesiis (|uas tenetis, liceat vobis libère secunduin anti-
([uam institutionem ecclesie vestre, sicut bacteiiiis Iccislis, saceidoles eligere
et episcopo preseiitare, ipiibiis, si idoiiei inveiiti bieriiit, cpiscopus curani ani-
marum committat; et voliis qiiidcni de temporalilnis, episcopo vero de spiritua-
libus. idem sacerdotes debeant respondere. Decernimns ergo ut nulli oninino
hominum liceat prefatam ecclesiain lemere pertiirbare, aut ejus possessiones
aul'erre, vel ablatas retiiiere, minuere, seu quibusliliet vcxationibus fatlgare, sed
oninia intégra conserventiir eoruiii pro quorum gub(>rnatioiie ac susteiitatione
concessa suiit, usibus omiiimodis probitura, salva sedis apostolice aiictoi'itate
et l'arisiensis episcojii canonica jiisticia. Si qua i|;ilur in liitiiriim ecclesiastica
C^irlul. — I. /,:,
35i CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS,
secularisve ix'isuiia liaiic iiosti-o coiistitutionis [)ajjinani sciens contra eaiii leiiiere
venire temptaveril, secuiulo tertiovf coinmonita, iiisi presumplionein suaiii coii-
<>riia salislaclioiie coiTCxerit, potestatis Iioiiorisque sui dignitate caroat, reainque
sft divino juditio existere de perpelrala im([uitate cojjiioscat, et a sacratissimo
corpore ac sangiiiiu; Dei et Domini Hcdemptoris nostri Jliesu Christi aliéna liât,
atque in exli'cnio examine district^' ultioni suhjaceal; ciinctis autem eidein ioco
sua jura servantihus sit pax Domini nostri Jliesu Gliristi, quatinns et hic friictum
bone actionis percipiant, et apud dislrictum judicem pi-emia eleiwii; pacis inve-
niant. Amen. Amen. Amen.
(/?o/«)'''. Ejjo Adrianus, catliolice ecclesic episcopus. sulisciipsi. Henevalete.
PIlEMikllK COLONNK.
t E<;o liiihaldus, presbiter cardinalis litiili Sancte Praxedis, subscripsi.
f Ei/o llubaldns, presbiter cardinalis lituli Sancte (îrucis in lliernsalem, snb-
.scripsi.
T EjTo Bernaidns. pn-sliitei' cardinalis lituli Sancti (llemeulis, std)sciij)si.
i Ego Oclavianus, presbiter cardinalis tituli Sancte (lecilie, subscripsi.
f Epo Gerardus, ])resbiter cardinalis tituli Sancti Siepliani in Gelio Moule,
subscripsi.
f Ej'O lldebrandus, j)iesbiter cardinalis basilice \ii Aposloloruni, subscripsi.
t Ego Guido, presbiter cardinalis tituli Galixti, subscripsi.
f Ego Joliannes, presbiter cardinalis tituli Sancle Anastasie, sid)scripsi.
T Ego Albcrtus, ])rcs])iter cardinalis tituli Sancti Laurentii in Eucina, sid)scripsi.
f Ego Guilielmus, presbiter cardinalis tituli Sancti Pétri ad Viiicula, suliscripsi.
DEUXIÈME ^.(ILO^\E.
v E<'0 Oddo. diaconus cai'dinalis Sancti Geuigii ad \eluni \uiciim . subscripsi.
f E.<'0 Boso, diacoiuis cardinalis Sanclorum Gosine et Daunani. subsciipsi.
f Ego Gintbyus, diaconus cardinalis Sancti Adriani. subscripsi.
f Ego Petrus. diaconus cardinalis Sancti Eusiatliii juxla Teni|duin \;;iip|iç,
subscripsi.
f Ego Haimundus, diaconus cardinalis Sancte Maiie in \ ia Lala, subscripsi.
Datum Siilrii, pei' manum Piolandi, sancle iuimanc ccclesie presbileii cardi-
nalis ei cancellarii. vi kalendas julii, indi<lione \i, Incarnationis Domini amio
M"<:"L\in". ponlilicalus vero donnii Adriani Mil'' pape anno uii'".
A. ()i-i(;iiinl, av(>r Iraccs do sceau, aux Arcli. nal., I,. •.!-.'ii, n' i V.
I!. (;»[)io ccillatiuruieo rie iCki?, aux Atrli. liai., !.. ■'■içi, u" t 'i ', il'a|.rès A.
C. Ciipir cullaliorUMM- il" ilUin. aux Ardi. ual.. L. •V'i), u" i 'r, d'apirs A.
Diiiis 1p ci'itIi' i\f la volii. la ilovise il' Ailiii'ii IV : ■Ociili moi somprr ad I>oniiiiiiiii.
CARTILAIRI': CEXERAL DE PARIS. 355
406
1 I j'J, 'i mars. — Ljtcw.
(iouliniialioii des Ijiens el (irivilèjji's de l'idibaye de Saint-Mngloire ;ircnrd('p ;i l'nbbé Pierre
|inr le pape Adrien I\ . lieligiosani vilain eligeiililnH. . . -
A. Copie du xui' siècle», aux Arcli. nat., LL. lùH (Carini. de Saint-Magloiie), fol. iji) r".
B. Copie de i^l^^i . à la Bilii. nal., m<. lai. .JiiS (Cailul. di_' Saiiil-Majjloire), p. -lO.
C. Copie du Ç) juin iSaS, aux Arclj. nal., S. it'i-, n" 3.
L). Copie du xviii' siècle, aux Arcli. nat., LL. 172 (Carlul. de Sainl-M.ij;l"iri'), p. 'laii. d'après li.
Édil. : (a) GalUa rlirisl. . I. Vil. insir.. col. ('17. — (h) Migne. Palrr.lwie . I. CI.WWIIl. col. 1651, d'aprf. n.
407
! lô'J. 7 mars. — Lïti;.(\
(joiliirmaliou accordée à 1 abbé TbiJjaiid par le pape Adrien IV des biens el privilèges de l'abbaye de Saint-
Germain-des-Prés , et particulièremenl du droit de noniinalion aux cures. — -EUectuni justa postulan-
tibus. . . ■•
.\. Original, avec traces de sceau, aux Airli. nal.. L. a2(), 11° lo.
B. Opie d» xn' siècle, aux Arcli. nal.. LL. losi (Cailiil. ttt de Saint-Geiinain-di's-I'rés), fol. 8 v'.
408
Ji). 1 3 mai. — L.iTr.A
Conlirmation par le pape Adrien IV des biens du cbapitre de Saiiite-()j)|)ortune.
i'ie postuialio vokuitatis. . . -
. . . Eeclesiani Sanrtoruni Innoceiiluiu et aqiiosani terrain ijuaui inariscns voraiil. juxia rivifa-
leiii Parisius ronsistentem, (juain boue nieiiiorie Teobaldiis. (juoiidaiii Parisieiisis episcopus,
et karissiiuus fiiius no.ster Lodovicus, illustris rex Fraiiciirmn. \obis cl ecrb^sie vesiro eoiiCr-
niasse, ac suis srriptis roborasse noscuiitiir, eapiceriam quO(|iie ipsiiis ecclesie. sicut idem epi-
.scopus vobis eani rarionaitililer adjiidiravil, auctoritate aposlidica eoiiririnainiis . . .
A. Original, à la BiM. nat., ms. lai. î^iipi!, n° 1.
B. Vidimus de i.3i5, aux Arcli. nal., L. Gf).3, n" 1.
C. Copie du xiv' siècle, aux Aich. nal., LL. ij.'i, liil. :! 1 \\
D. (;opie du 29 juillet 1 'û,'\. aux Aicli. nat., L. <|(lii, n" i>.
Édit: (n) Fèliliien. Uùl. <k Pnns . t. III, p. ;i:i. — {In .Migne, P.ilroh.frw . t. CI.XXWIII. col. iG.'îo, d'après n.
;55G C A II T U L \ I R E G E.N ER A L DE PA R 1 S.
409
1 159, iléconibre-aO mars 1 100. — Paris ".
Confirniatioii par le l'ui Louis VII des biens et priviièijes de l'abbaye de Sainl-Magloire.
In noniine Doinini Dei et Salvatoris nostri Jpsu Cliristi. Ego Ludoviriis, Dci gratia Fiancoruni
rox, ecclesiç Sancii Maglorii in perpeluuni. Cum bononini virorum justis peticionibus condoscen-
dinuis, Mi|)eiiia nos gratia muniri non dubitamus. Proinde noverit omnium fidelium presentiuni
si-ilicel et l'uluronim sollcrlia (juod quidam abbasccclesiç Sancti Maglorii, Pèlrus nomine, nostram
adiit presenliam, rogans et obnixe postulans preceptum firmilalis fieri, tam de rébus que pie ab
antecessoribus nostris regibus, Hugone vidclicet ejusdem monasterii fundatore el edifioatore et
aiiis, eranl concessc, quam de bis quç a nobis videbantur esse collate. Cujus peticioni assensum
prebentes, voiunius cl regia aucloritate lirmando preci[)imus ut ea que olim eidem cenobio, et que
a nobis, vel çtiam futuris temporibus, ob amorem Dei et sanctoruin inibi quiescentium,videlicet
|)redia, possessiones, bénéficia, libéra sint et quieta ab omni exactione, redibitione, consueludine
el relevatione inonele (|ue iercio annn a nobis exigilur. Et, (|uia oinnes ejusdem ecclesi(,' posses-
siimes, prolixilatem vitaiilrs, cnuinerare uohimus,quasdani lamon in lioc scriplo annotari prece-
|iinuis. Ksi cniiii prior erclc^ia Sanctorum Rarlbolomei alqin' Maglorii ante nostrum palacium
sila. anliipiilus rejjuni ca|iclla, cuni hospitibus et terra ex omni parte sibi adjacente; iocus
rtiam ilie ubi sitn est aiibacia, cum omni terra ex utraque parte sibi adjacente, cum ea terra quç
dicilur Sancii Mederici l'uisse; a([ua Secane sicut Huit a capite insuie Sancte Marie usque ad
Magnum Poulem, ita libéra ut nullus inibi sine gratia et nutu ecclesiç et abbatis Beati Maglorii
piscari sive aliquid construere possit; in pago Parisiensi, in villa quç dicitur Monz, terra et hos-
|)iles et viuum; et villa quç dicitur Carrona, quam dedil Robertus rex, cum vineis et terris et
loriularibiis. servis el anciilis, liberis ejusdem ville liospitibus a lliclonoo de rébus quas pro
usu suo vendiderint vel emcriiit, et quod in procinclu ejusdem ville nullus alius torcuiar possit
construere vel babere. . . In polestate Issiaci, vinee el bospites. . . El, quia abbas Sancti Ma-
glorii anti(juitus capellanus regum constitulus est, et ob boc (]ualunr prébende ei sunt atri-
butc, volumus ut iu liorreo el cellario Beatc Marie Parisiensis, ubi una illi est designala, simi-
literin borreo et cellario Sancti Germani, ubi aliaconstitula est, frunienlum et vinumpro reddilu
illarum babeat et sine moleslia recipiat. Ubicumque aulem extra Parisium fuerimus, si illic
abbas advenerit, de nostro, ul mos est, plenani procuralionem babebil. ilec autem omnia quç
prcdicla siinl, \el (|ue bic\ ilalis causa n(ui sunt denoniinata, vel quç deinceps a bonis viris ei-
deui ecclesie l'iieriiil collala, cnnlirmamus auclorilale nosira, qualiiius sempor sub plenissima
dereusicuie el emuuilalis luicione corroborala perinaneant, ila ul ab bine nullus in bis via-
nam, sanguiurni, luilum, bannum, ju>liciam. ali(iuam consueludineui et icdibilionem liabeat
vel ex(|uirat . . .
Actiiiu |)ulilicr Parisius. anuo ab Incarnalione Domiui m" c" l°ix°; astanlibus in palalio nostro
' Celle |)iècfi est signde du séuéchalTliibaud V, pnuilons cette observation, pense qu'il reprit ses
ronile de Rlois; or on sait cpi'il avait quitté le roi fonctions auprès du roi de France en décembre
Louis VII i)eu(laul le cours di' l'année 1 1 5() . poiu' 1 1 ô() . lors(pie fut signée entre les deux rois la trêve
laue lioinniage au mi d'Aiigleterre. el qu'il rentra (pii devait durer jusqu'au 9 2 mai 1 1 Go. (Etudes sur
iilus lard en giàce. M. l.ucliaire. à lyn imus eui- les actes de Louis VU, p. -235.)
CARTULAIRE GÊNER \L DE PARIS. 357
quorum subtitulata sunl nomiua cl signa : Signum comitis Theobaldi, dapiferi. S. Guidonis
butifularii. S. Matliei camerarii. S. Matliei constabularii.
Data per manum Hugonis {mnnofp-amme) cancellarii.
A. Original scellé ''', aux Arcli. nat., K. ai, ii" 3'.
B. Copie du xm' siècle, aux Arch. nat., Ll^. i(i8 (CarUiIaire d'' Saiiil-Maj;loire), fol. 67.
C. Vidimus du 3 décembre i6'io,aux Arcli. nat., L. 'lôi, n° a.
D. Copie de la fin du xv' siècle, aux Arch. nat., L. Go-i , n° i.
E. Vidimus du 30 septembre i5.35, aux Arch. nat., K. s'i, n° 3\
FG. Deux copies du xvi' siècle, aux Arch. nat., S. i 160, n"' 1 1 l't i3.
H. Copie du 7 mai i6i4, aux Arch. nat., K. ai, n' 3', d'après «.
J. Copie du xvii° siècle, aux Arch. nat., LL. 170 (Cartulaire de Saint- Ma;;lnire), foi. 3 r'.
K. Copie du XV if siècle, aux Arch. nat., S. 1 liio, n° i-i.
L. Copie du xviii' siècle, aux Arch. nat., LL. 17a (Cartulaire de Saint-Magloire), j). -'120.
Édit. : (n) Dubreul, Antiquilés de Paris, t. I, p. la'i»! (l'xtrait). — (b) Gallia christ., t. VII, coi. 69.
^10
ll.jiJ-1100 W.
Pierre Lombard, évèque de Paris, reconnaît que l'oirice de clièvecier de Saint-Germain l'Auxerrois
appartient au doyen de cette dglise.
LITTERA QUOD C\PICERIA ECCLESIE SANCTI GEUIUM AUTISSIODORENSIS PARISIENSIS
PERTINET AD COLLXTIONEM DECAM.
lu iioiaiiie saiicte et individue Triiiitatis. Sciant présentes et posleri <[U0(1 esço
Petrus, Dei gratia Parisiensis episcopus, inovi querelaiii advei'sns Pieiaij'iuin. de-
canuni ecclesie [Sancli] Gerinani Atitissiodoi'ensis, pro capiceria ejusdem ecclesie.
Duhitavi eniin, quorunidani stijjijestioiie, utrum dictam capiceriain doiialione pre-
decessoris nostri, Theobaldi, optiaeret. Denuiin vei'o diligeiiter iiitpiisita rei ve-
ritate et audita et cognita, scilicet quod pi'edirtus R[enii[;iiis] ipsain capiceiiaiii
<'um decania, donatione et ti-adilione piedecessoi-is nostii Tli[eobaldi], et juste et
canonice possidebat, et quod etiaiii jaiiidicte ecclesie decani ipsain capicofiain
cuni decania optiimerant; iiitei'ventii quoqiie et consilio Sansonis, Pieniciisis ar-
chiepiscopi, Henrici, Belvacensls episcopi, et Roberli, Caniotensis episcoj)i. Petti
'' dette pièce est scellée du sceau de Charles Vil
en cire verte, altacbé à des lacs de soie verte et
rouge. Cette particularité est expli(juée dans la note
suivante écrite sur le repli du parchemin : -Presens
caria, ex ordinacione domini cancellarii prehabita
collacione ([uoruindam consiiiariorum régis et aliu-
rum proboruni virnrum, super nuper facla frac-
lione sigilli regii quo fuerat anti(|nilus sigillala ,
fuit rcsigill.ila sigiilo niagno domini nostri l'egis
Karoii vu"" nunc regnantis, die tertia mensis de-
cenibris, auno Domini m° cccc"'" quadragesinio et
regni dicii domini nostri régis decimo nono. -
"' Les divers noms de prélats mentionnés dans
cet acte prouvent sullisamment qu'il émane de
Pierre Londjard, qui siégea de ii5() au 2:> juil-
let 1 iGo. (Cf. ci-après, p. .'.Stla, note i.l
:;:>s cAiiïL LAiFii-: Gi':_M';ii\L dk paius.
<|U()(|iie, 'rii'censisahhiilis, et Willernii, prioiis Sa net i Martini de Caii)j»is, eliiiaxiiiio
|)i() r('(();;iiilii)ii(' vcritatis, (jnerelaiii iiiccptam ex toto et im|teijiotLuuii diniisi. Kl,
ne iiiota (|ii('iela alifjiiod ])ericiiliim lei tialieiet in posteruni, dictum I([emi<jiuni]
(le i|)sa caiiicciia siinul cuin decania inxeslivi, approbans et aiïirmans ut ipse om-
niluis (li(d)us \itc SMC diclani capiceriani et oinnia ad ipsain perliaentia cum ipsa
ilecania et onniilms pertinentibus ad ip.sain intej;re, libère, quiète possideat et
liaheai. El, ni latum et inconcussum j)ei inaneat , Htteraiiim presencium et sij;ilb
pi'esentis anct(nilal(' eoiioboiavinuis. ita (piod, si (|iiis hoc viobiverit, auctuiitate
Dei anatbenia bit.
A. Ccipie ilu Mil" siècle, aux Arili. n:il., LL. '189 (Cartul. de SiiiiU-Gemiaiii-l'Auxerrois), fol. aa v°.
411
ii.'jg-iiso".
C.cMjliriii.'ilioii |i,'ii- le |);i|)p Alex.'iuilie lit ilo (oiis ks luciis cl pnvilrijos de S;iiii(-Lazarp '"'.
Ab'\an(b'i' episcopns, servus servoruni Dei, dilectis fdiis ])anperibiis Cliristi Le-
piosis, in suljuibano Parisius in ununi babitantil)ns, in |ier[)etuiHn. Sacre scrip-
tiire lestimoiiio didicinius quoniani queni diUjjit Dominas corripit, flagellât aulem
unuicni lilinni ipieni recepit. El, (|uoiiiain tabler fla<jellatis regnum celoruin est
païaUiin, ralio et buinane conditionis liunn'lilas persuadet ut leprosis a caslris
siquideni se[)aralis, ([ui, tolerantie virlute muniti, [)arentuni et amicoruni suorum
domestica et dulci coliabilalitnie privati , coritorales angustias et obprobria secu-
laria sub spe (îterni prernii tenqioraliter siistinent, solatia niinistreiuns. Ea propler,
dilecti in Domino filii, cpiieti et utibtati vestre paterna sollicitudine providentes,
vestris jnstis postulationibus cliMuenter amniinnis et predecessorum nostrorum
i)cale recordalionis Innocenlii ('l En<;enii, lîomanoriini pontilicum, vestigiis iidic-
icnlcs, locuin vesli'um cum oinniitns ad q)snni pcriincnlibus snb beati Pétri et
nosira pnileclione siiscipimiis, et presentis scripti pi'ivilegio comnnniimus. sta-
tiientes ut (niascinn(pH' possessiones, (piecnm(|ue bona inpresentiarnm juste et
légitime possidelis, aiil in l'utui'um concessioiie ponlilicnm, largdione regnm,
lilirralilalc iiiincipu ni , (iblalioiie lidclnim, scn ahis pislis modis, |U'ocin'anle Do-
mino, polerilis adipisci , liiina vohisel dbbala [xn-maiieant. In quibns bec ' [)ro|)riis
"' I,a date inan(|ui'. En Irledcla pièce se trouve ''' I.e li'xlc de celle ludle osl copié pi-esqne lil-
l'ci-ile en niarj;e l.i d.ile de ii,')i|. mais elle esl (('ralcriiriil sui- la roiifiriiialinn accordée à Saint-
<riiii(' main iiiodriiic el n'csl la sans doule que Nazarc par le pape lùi;fèno III . le .'ui mai i 1 /17. el
|iom' lappc'liT ipT \lr\aiidri' III lui élu pape le (jue nous avons cilée sons le 11 .'!•'!().
7 scpli'mlire iifn). ' '' I.e manusrril porte rlioei.
CARTLLAIRE GENERAL DE PARIS. 359
duximus expriiiiemla vocahulis : Forum silicet aiiiiuale, in IV'sto Omnium Sanc-
torum, quod constat ad ca])ut ccclosic vestre sltuni, \oljis a vencral^ili l'egi' Fran-
corum bone memorie Ludo\iro, pro ain'ma veuerabilis rofjis Pliilippi, fdii sui, sua
quoque et parentum suorum attribulum. et a l)eni«jnissimo rcjje filio ojns Ludo-
vico litteris et si;;nis suis corroboratum, qiioil iiulli imlc transie! rf; liceal, vel ad
illud venicntes vel inde recedentes ansu tcnieraiio ptMtuiljai'f. Duos luu-'jenses
ollitia infirmorum oxeiTcntcs, ab omui cunsuctudiiie et rxaclioni' lilioros et (piietos,
\iil)i^ al) iiiso prelato rejjo concessos, ({uihus dcruiictis ut alii duo sempei" substi-
tuantur, vobis ait ipso douatum est. Decem porcos solidorum xx\ a luajfistro cai-
nificuni per siu[;idos annos reci[)iendos. Quinqne modios vini liabendos in presso-
ribus ipsius repris apud Muslerioluui; et arpennos terre et pratorum sexies \x apud
Cevreut, et totam ejusdem terre justitiam; et usum nemoris ad supplenda Iriticee
domus ne'folia, voldsab Arroldo, miiite et leproso vesiro, datos asseusu \A illeliui
de Cornillun et uxoris sue et suoi'um liberorum, de ijuoruni lioc erat l'eudo.
Modium frumenti unum iu décima Beeoli, quem dédit vobis Hujjo de Oonz pro
filio suc leproso, auuucntibus liliis suis et episcopo. Modium unum annone in
décima Cohindjarum. voliis ai) uxore Pagaui de Torotli datuiu, annu(Uitil)us liiii<
suis et episcopo et illis de (piorum est leudo. Lnum modium Irumenti voijis ah
Hugone, Guarnerii fibo, et uxore ejus et fdiis eorum coucessum, in molendino
Gentiib, in Adveutu Domini recipieii(him. Fnum modium IVuuieiili ipiem (U?dit
vobis Jobannes de Barris, babeudum quotauuis in molendino ([uod est coiitiguum'''
domui sue, et quicquid terre, pratorum, census et bospiliim Hcnricus et uxoi-
ejus leprosi babebant apud Fonteniacum. L nam fenestram cambitoris, (piam dédit
vobis Gauterius Pinzun, cum stallis quatuoi' ad portam ad vendendum pauem, eum
tribus etiam quadrigatis vini in suo clauso ad Musteriolum liabendis siugulis amii-^.
non sine arpenno ejusdem clausi uuo de meliori. Quinque modios vini ad Maili.
ad niensuram ejusdem loci liabendos, de censu vinearum cum piessoragio earum,
quos dédit vobis Odo miles et leprosus, assensu fratrum suorum. l niim modium
Frumenti quem babetis a ca])itulo Béate Marie Parisiensis, in Quadrag<!sima. Lnum
modium frumenti in molendino Willelmi de Garlanda, de Muibi-ai. Iiaheiidum
(|Uotannis in Quadragesima. Sane novalium vestrorum que(pu_' propriis siinq)libiis
colitis, sive de nutrimentis vestrorum am'malium, nullus omniiu) a \obis dciimas
exigat. Decerm'mus ergo ut nulli omuiuo bomiuum liceat locum \cshum V(d res
ad ipsum pertinentes temere perlurbare. aulerre, minueie, vd ali(piibus inl'esta-
cionibus jjerturbai'e, sed omnia intégra conserventur vestris usibus oumimodis
])rofulura. salva sedis apostolice auctoritate. Si qua igitur in futui'um ecclesiastiea
seculai'isve jiei'sona banc nostre conslilutionis paginam sciens C(Mitra eam lemere
Le mniiiiscrit porlo -<viii(iiiiiiiiii -
36(1 CAr.TLLAIRE GK.NKUAL DE PARIS.
\eiiiro Icuiplaveril, secundo lerciove couimoiiila, iiisi reakiia siiiim coiij]riui sa-
lisfactioiie (•oiTex[er]it, potestatis ]ioiioris([ue sui careat dignitate, reumcpie se
(liviiio jiulilio exisiere de perpetrata iiiiquitalc cognoscat, et a sacratissimo cor-
))oie et sanguine Dei ac Doniini Iledemptoris nostri Jliesu Cliristi aliéna fiât, atque
in extrenio examine districte subjaceat ulcioni. Cunctis autem eidem loco sua jura
seivantibus sit pax doniini nostri Jliesu Cliristi, ([uatinus et liicfructum bone ac-
tionis percipiant etapud districtum judiceni preniia eterne pacis inveniant. Amen.
A. (:(i|iii> (lu xni'sirclo, aux Arcli. n.it., MM. f i o (Ciiluhiiic d^' Sainl-Lazaii.'), fol. .",3 r°.
â\2
1 100, i" févi'iei'. — Naples.
Coiilii'iiiiilidii par Ip [ta^if Ali'xainlrc 111 du dt'cloiiblrniciil des |iri.'lirndps do tëjjlise Sainle-Opporluûe,
pour accrciili'e le ikumIii-o dos cliaiioinos.
I.ITTERA ALEWNDIII PAI'K SUPER D1VIS10\E l'UEFÎENDARLM ECCLESIE
SA.XCTE OI'OUTl.XE.
Alexandcr ejiisropus, servus servorum Dei, viMierabili iValri episcopo F*ari-
siensi, sahiteiii et apostoliraiii benedictioneni. Desiderantes plurimuni utdi\iiius
cultus in ecclesiis assidue au;;eatur, biis que ad ipsius cullus augmentuin piovide
slatiiuiitur, libenter robur adicinuis firinitatis. Cuni itacjue, sicut accepiinus. lu
|iinvide |)('nsans quod ecclesie Sancte ()[)ortuiie Parisieiisis adeo excreverant iacul-
latcs, quod proventus rujuslibet prébende i[)siiis ecclesie duobiis canonicis possent
sui'ficere conipetenter, (jiiodque dicta ecclesia. j)ro|)ter niiiiistrancium paucitalein.
dcfectum non inodicuni in divinis obsequiis palcretur. et, ut eadem eo uiagis ad
diviiii cultus augnienluni jji'oliceret quo in ipsa niinistrorum nunierus augeretur,
de coiiiniuni assensu caiionicoruni ejusdeni i^cclesie ac decani et capituli Saiicli
(leiinani Parisieiisis, ad quos collatio [irel)eiidariini dicte ecclesie, de anticpia el
approbala ac liaclenus observata consuedidine. pcrlinct. diixeris staluenduin ut
de ci'deiitibus vel dccedentibus ecclesie prei'atc canonicis (jui nunc suiil, (|uelil)el
prebenda i|)sius ecclesie dividatiir in duas. et diiolius canonicis assignetur, nos,
luis su|i|>licationibus inclinai i, quod super hoc a le provide facluni est, gratum
liai)entes et rai uni, illiid aucloritate apostolica conlirniainus et presentis scri|)ti
patrociiiio coiiiniuniinus. Nulli ergo oninino lioniinuni liceat banc paginam nostre
(■onliriiialioiiis iid'riiijfer»'. vel ei aiisu leincM-ario coniraire. Si quis auleni lioc at-
l('nq)lar(' prcsuinpserit, iiidigiiatioiieiii oiiniqioleiitis Dei et bealoruiii aposlolo-
runi Pétri (^t Pauli, a|)Osloloruin ejus. se iioveiit inciirsuriiin. Daluni Neapoli,
kalendis l'ebruarii, pontificatus nostri aiiiio primo.
A. Copii' (i\i xiu' siirlo, jux Anh. liai., I.I.. VSi) (CarUilair.' de Sainl-Gcrniaiii-l'Auxorroi.-^), fol. .'îo v\
CAIITULAIUE GENERAL DE PARES. 361
11 fil), -7 innrs-.rj a^ril Ufil. — Pinis.
Cniiliiiii:iliiiri |inr ir cliniiilic ili» Nolrc-Diinie ilii linii. j;iilis liiit ii hi lllai^(lll i|r Saiul-Liizare.
(1 une renie il Un nuiid de fiuiin'iil.
DK AN.NOW CAriTLI-I SANCTE MAUIE.
E|;o CleiiKMis, Paiisiciisiy ecclesic dijcamis, totuiiii|uc ('iusdciii (U'clcsie capitu-
inm, nolum lieri volunuis lam l'iiUiris ijuain prcseiitiljus qiiia aiileeessores iiustii
<l(»iiiiii Leprosorum que est sita extra ci\itateiii Parisius, pro aiiiore Dei et pro re-
medio aniiiiariim suarum. iiiiuin iiiodiiun Iriinieiiti in {jranario nostro, ad niinani
[{raiiarii iiostri, coiicessei'iint el usqiie ad tempiis nostruiu persolverunt. \os eliani,
bonis operilnis minime invideiiles, illud idem concedeiido persolvimiis. et persol-
V(>miis siiijfiilis aniii:; usqiie ad Asceiisionem Domiiii. iiisi iidVa pcrsolverinius. Ne
aiilem niihilo oldivioiiis coiicessio lalis aholealur. sijjilli ikisIii auclorilalc coiilir-
ma\iinus, nomiiia (pioqiie (jiioriimdam nostroruiii suhseripsiiinis. Sijjnuiii (dé-
mentis decaiii. S. Allieili |)receiitoi'is. S. Giieriniiiidi arcliidiaei)ni. S. l'Iiilippi
arciiidiaconi. S. Giraiidi arcliidiacoiii. S. lîolierti, siiccent(Ji'is el saceidotis. S. Gal-
tei'i, ("ajjellaiii al([U(; sacerdolis. S. magistii Galteii , saccrdotis. S. Heikiini dia-
coni. S. Osnuiiidi diaeoni. S. Symonis diaconi. S. Heivei sidxiiaconi. S. Holjeili
sididiaeoni. S. Sicpliaiii suhdiaconi. S. Pliilippi piieii. S. l'xjsonis pucii. Actum
pid)iice l'arisins, in capilnlo, anno ah [iicainatioin' Doiniiii m'c'ia". Data [ht
nianum niajjistri Odonis cancellarii.
A. Copir tlu viir^i.ilr. ;iii\ Aitli. rial., MM. 'j i n (Carlnhinr cl' S^iinl-biz:nv ), lui. -m v".
414
1 l(i(l-l 17(1, 'i juin. — Anagni '".
(loriliiriinliuii par \r |].T|ie Ale\,UMliv [Il des liiriis ijuc Irs ll.is|iilali(MN |M.ss('Mlaiiiil ii Paris.
Alexandcr episc(»|ins, scivus sei'\(iiiiin Dei. dileclis liliis iiia;;is|r() cl liairilms
Ilospitalis lerosolimilani, salnlcin cl apostolicam henediclionein. Ferxor i'eli|;iunis
vestrc et caritatis beiielicia, ijiie indi|;enlil)iis jnoiter exliilictis. ad adrnilteiidas
jiistas pelitioiies vcsiias nos sollicilaiit pi^opeiisins cl iiidui-unl. iit liospilalitatis
pro|)osito taiito fervcnlins iiisistatis quanlo relei'iiis in vcslrisa noijis Itieiilis [)eli-
tionihus exanditi. Ea[)i'optei', dilecti in Domino fdii. vestris jnslis ])oslulationiljns
*'' (iclle Ijiille |irut appaiiciiir au\ aiiuéi's i iliii, i 170, i 17'! 011 1 i7((.
Ciiilal. — I. AG
:u'r2
cAiîTi LAiiiK (;km;i;al dk i-aisis.
Mi'.iliiiii iiii|icili('iilcs jissciisuiii , el paci xcsirc volciiles in |iosl(M'nin juon idcic, iiiii-
\(Ms;is |)(isscssioiii's cl icildiliis, (|uos l'iirisiiis Icjjidiiie cijiiiiiai'aslis, xoliis cl (luiinii
Acslrc aiiclorihilc a|i(is|()lica coiilii'iiiaiiiiis cl |i|-csciilis scii|ili |)ali'(iciiii(i cciiiiiini-
llilllll'^. slaliicnics iil iiiilli (iniiiiiio Imhiiiiiiiiii liccal liaiic |ia!;iiiaiii imslrc CDiilii'-
iiialioiiis inliiii;;crc. \cl ci ali(|iialciius coiilialrc. Si ijiiis aiilcm lioc allciii|)tai-c
|)i-cMiiii(isciil , iii(li<;iiali(iiicni (jmiii|iulciilis Dci cl licaloi-mn l'ciri ci l'auli, apii-
sloldiiiiii cjiis, scii(j\cril iiicursuiiiiii. Daliiiii \iia;;iii(', ii iiimas juiiii.
A. On;Mii;il M-cli,'., ,-iLix Ait!], nal., L. o.'io, ii' 0.
415
i ir,U, ,,>.illl I JMlllrl I . — l'ïl-.iS.
NiililiiMluMi |i,ii- l'icrrr |/iinli;i|(l, i'm' |iie ili' l'iiiiN, (l'un ilnij Diii ,1 la 111,11^111 de Siiiiil,-l,ii/ni'i'
par ildlioit, lils lie Madiicii ilr Sainl-MciT\ .
1)1' CliNSL SU.IWTOlll M.
Kj;o Pcliiis, Dci {jialia l'aiisiciisis c|iisc()|iiis. \olmii laciimis uiiiveisis. laiii juc-
seiililms iiiiaiii liiliins, (|ii(mI lioliciliis, lilius Matiu'i de Saiiclo Mcdcnco, iiohis
|i!i'sciililiiis cl aiidiciilil»us, doiiuii Saiicli Lazaii l'ai'i:<it'iisis , in qiiaiu nxoiein cjns
rc(i|)ic|iaiil . Avclinani iioininc, de ninritajjio dich- doininc'- ([uciidam cciisuni do
|-c|;i'alaiiis (|iii sal \ciidniil Pai'isins, ci 1res sdlidos ccnsns, cl Ires scxtarins a\ciK!,
al(jne, deciinaiii di; sox ar|teniiis terre, (jnani (cnciil Iralies Teinpli de inarilajfio
Aveline, cojjnnvii- se in elcinosinani douasse; cl, si de hoc dono sni'<;erel ali(|nando
(-aliiiiiiiiiia (|iiia de leodo esl , donec doiiuni i>liid |jaraiilasset ot l'alum Iccisscl,
m conliaiilcuinin dedil alinin (jnendain ccnsuin siiiiin. (|iieni m l'dleiia lialiel de
Sancla (!ciiol('\a. AcUini jinlilice i'arisins, in doino iiosira. aiiiio al) incainalione
Ddiiiiiii iiiilIcMnio cenlesnno s(>\aeesiaio; astaiililtiis illis (|iiiiniiii niiniiiia siilili-
Inlala snnl : (încrniundo arcliidiacono, (iirai'do arcdiidiacono, nia|;isli(» Manerio,
Hn;|(ine de Sarcleio, Tlicobando de Scnlid; \ilali, dcfano Mosiaei; (Irispino. de-
cano Anioniaci; Indierlo. dccaiio Donni i\ledardi; ludicito de l)aaloi: iiia<;i>lro
Anselnio.
A. llil;;iiMl Mvllc, ,-in\ Aieli. iiiil., M. 3o , 11" :i.
i!. Caiii.' ilii Mil" sir, 1,., au\ Airli. nal., MM. -m (i (OailiiKiiKMlr Siiinl-Lazan'), M. .'i 1 v".
'' l'iiTiv l.iiiiilKinl siTiiil iiiiirl le ."> mai 1 1 (io , mtJIi's iIi' ci' riiniiasIi'Te. par .Icaii de T(iii!niizi\ In
(r;i|M-rsr()l,iliiainMli'Ni,livi)aiiic|(liii'Tanl. f;«/7H/. |ilacriil au •'•• juilli'l. (,'rsl crllc (Irniirn- ilale
,!,■ \iiln D.iiiic. 1. IV. |i. (111 I, mai- si.n (^iiilaplm (|ii'a,liiicl M. \ i(|,.r M.iilrl ilaii-, smi (•liidc sur
,laii> IV;;li-r Sailli M," (vl (Cil/,,, rl,n\l., I. VII, Irlrrlinii ,|,. Maurice ,1e Sullv [ Ainial,''< ,le /„ lui-
,-ul. (i,| ilixail sa iieirl an •'. i jiiill,'!. ,•! l'Oliiluaire nillr df Hunlraii.r. 1 SSf) . n" il.
ili' Sam! \icl,ir. il,' iiiriiie i|iic li's Aiiiiairs manu- '' l.e mauiiscril lî |iiir(e par l'rri'iir iHiiiiiiii'T.
(;\p.TiL\iuE f;i:M:n\L m- pap.is. 3G3
1 ICilt, opivs le i" août. — Pinis.
Confii-iiHitioll par I/mis \ II il'iiii ilcn Inif à la mai^nii de Sniiit-l,a/.ari'
par r.iilierl. i\U .le Mallileii de Sainl-Monv '*'.
In nomine >anrte ot iiulivicluc Trinilalis, amen. K[;o Liudovicus, Dci ;[ralia Fianroiuni rex.
iioturn faciimis universis, tam presenlihus (juam fuluris. quod liollicrliH. lilins Mallici de Sancto
Mcderico. in presenliam iioslram veniens. ddimii el IValrlIiu- Saiirli I.azari I'aii'<ieii-i-., in ipia
iixfiri'in ejn'^ reripicbant, Avelinam nomine. elc. Hem ila roeilalam el aiidilam (■<in>iiil.ii el ad
per|)eluam rirniilaleni ^i(;illll nostro miiniri pi-eeepimn';, i~nl)lei\sriipt() karaelei'' noslii nomini^.
Actiini l'a^is.iu^. anin) ajj Iiicainalione Doniini m" (." l\'\ re;;ni nnslii wiiii' : a?laiililju.~, etr.
A. Original, avec re^los de srfaii, aux Aicli. nat.. K. "4. n" 'i.
B. Cojiie du vin' sirili'. au\ \it1i. ri:it., MM. ^lo i Carliilairo de Î^aiiil-Lazar'' i, l"l. i .') T.
Edil. : Tardif, (Inrlniis ihs mis. p. "fii. d'^ijirés A.
11 GO, i" ,iomI-i5 ai ni 1 1 C) 1 . — Paris.
(ioiiccssimi par l.niiis VII ii Tlière, IV'mine d'ivps Lncolie. de la piviprii'lé dis cini| méliers
de laniii'Mrs, liaiidroveiirs. siieui-s. iiié[;issiers et liiiiirsiers de Paris '\
Ego Ludo\icus. Dei '[liilia Fiaiicoiiiiii \v\. niiivcrsis prcsciili's lileras itispec-
turis salutem. Novorilis (jiiod nos dediinus ot ronci'ssiiiuis ex iiuiu- iii [loslcniin
Tliecic, iixori\voni Lacolic. et ejiis horiMlibiis inaffisleriinii laiialui uni. Itaudreu-
iiini, ^iiloruni, mcsfft'icoi iiin (d l)uisiniuni . in villa iinstia Parisiciisi. <uni loto
jure ipsiiis niafjislci'ii quod liahchanius et lialiore polfianius. cl [iiccipuc doini-
iiiuni t'xcubiai'iim dirtc \ijl(>. ciini (unniluis jicrliiH'nlihns ad casdcin, (d alioiaiiu
ad dicUini niafrisloriiini |ioi liiicncinin. Iialioiidum id posMilriidnni in [luslciuin
al) ipsa ot ah cjus InTcdilms. Kl iiisu|»iM- quillavinius du laiii Tlicciain id cjus lic-
i'cdcs al) onini cDiisiicludiiie (d lolta td lalia; ncipii' |iii) pirposilo m\i' \iaiio,
''' (ic diplôme esl cupie lillrralenieiit sur la saint Louis, car. ain--i que \l. Liirliaiie l'a lail ob-
charlo do Pierre j.ornliard ijiie iiniis avons donnée server avee raisim. les Iriniiiiles -I iii\ersis |,i-,.^|.|i-
sons le II" preci'denl; il esl dmir proliaMe (pi'd les iileijis ii|s|]rf|iiris >,dllteiii -, -Niivri ili^ inind- ,
est de peu posiérieiir. -(jiioil iil raliiiii --il... hadi Iriiiniis- nrhiienl [lojil
'"' Jusqu'il ces ili'riiiei-s leiiips raiilhenlicilé de en usage ;i la cLaiiceilcrie de l.iniis \ II. .\ioiil(jii>
ce di])l(jino n'avait soulevé annine (dijeclion. quoi- que re\|iressiiin -vdla PaiM^ieiisis- pour r|é;.i;;ni'i'
<pie de nonil)i-eiix auteurs aient eu occasion de le la ville de Paris u'élail ;;iicri> d.. >|\|i. ,mi \n' siècle.
publier ou de le citer. Nouscroyons toutefois ([ue c'est — (!!'. I.iicliaire. F.tiidi-s sur /es lu-h'^ ilc l.i.u s VII .
une pièce fausse, fabriquée vers la lin du rè^fjne de p. ,Si|.
Ui
(;\HTLL\IIU': GEXERW. DE PARIS.
iief|iie pro alio se juslifialnint, iiisi jiro coipore ro[;is. (Jiiofl. ni ralnm sil cl in
])a((' lialicniit , lilh'ras d sifjllmii nosliuiii suj)t'r hoc dono dicle Thoeic cl çjiis
lici'cdilnis liadi Içciinus.
AciuMi l'arisiiis, aiiiKi nimiiiii m"(;"i.\". i'c|ji)i iioslri xxiiii"; astanlibus in palacio
iioslro (|U()i'iMn apposila siinl noniina el sijjna : Si;;iuiiii coinilis Tlicohaldi , dapiloi'i.
S. Mallici cnincrai'ii. S. Matlioi coiislabidarii.
Dala jtci' niaunin Hn;M)nis caiiccJlarii.
A. Ci>|)ii' (lu vu" m'i'vIo il'iiii \l'liinu< Ar mars 1-177 ("■ ^-^^ '' '■' "''''■ "'''■' '"^- ^''- 2'ioGi) (Ltrrc des inr-
liers), fui. \ii".\ !•".
418
IKiO. 1' ,-.oùl-i5 .-nril 11(11. — Pvnrs.
AssiiMi.iliiiii par l.nuis Vil (le (liviTs iY'\eniH au clia|ji'laiii (li> la cliaiii'lle île Sairil-Mccilas-iln-PaJais '".
In noMiinc saiictc cl individue Triiiitatis, amen. Ivjo Lndovicus, Dei <;i-atia
Francornin rex, noluni facinius nniversis jjrcsenliliu.s cl lnhiii> (|nod palermeus,
Ikimc nicnidi'ic i'c\ l.ndoMcns, ainiiic .sue consulens. m lionm'e Ijeali coidessoiis
.Niclinlai, l'arisins, in palalio, ca|)ellani conslilMil et desaccrdolis ibidem servitiiri
snsl(>nlalioiie majjnificc jipovidit. Nos eliam, ohlenlu'-' ix'missionis]ieccatoi'am nos-
li(n(ini. ipsinii l>''nilicinm eapellauo Sancli Mcliolai alli^iluilinn cmiscrilii l'ccera-
nui.'!; sed , eandeni ne|;iij;('iiUa (•(H'rii[)tam rénovantes cailidam , consliliiimus capcl-
lano dnos mo(1ios IVunienti apud \ illam Novam annuatini liabendos, in lesto sancli
liemi;;li: l*arisiiis. iii Ircba nosli'a relro pabdiiim, vi modios \ini, nbi. si \iiiinn
dclnciil. ib' hanl)anniii noslio pn^cipiinns redib; (b' re(bbln corvesai'ioiMim . m Na-
lab \ s(di(b)s. in l'ascba \, ;id l'enlecoslen siinihlei'x. (hiamibu aulcm moiabimur
l'ai'isiîis. sivi' nos, sive rejjina, sivc malcr noslra. sivc pcob's i-e;;ia. collnbc (b'
(b)m(i niislra un'"' panes el vim dnnubiim sexlarinni. pcd coipiina (bios (b'nanos.
cl pid biniiiiaii uiiam lesain cambde ci pci'pclm» slaliiimns. Obbiliones vcni om-
iics, siciil iiistum esl. capelbini ernni: scd . cnm erniiiis presciiles ciim capclbims
(Hii iiidiiscinii (Mniilanl. ex eipio (b\i(b'l. el snndilcr cnm capclbino icjjinc: cl.
cnm l'ef'iiia n(d>iscnni allncril , capelbnnis Sancli Nicbolai (>lb'ren(b' tciciam paitcm
babebil. (Jnod. ni pcipeliM' slabiblatis idilinciij mnninn'nl uni , scriplo conniMMi-
(bnimiis cl si'jilb noslri ancloiilale el noinmis noslii cai'aclerc snl)lci- lii'niaxnnns.
\iichini pnbbcc l'ai'isins. ann<i bicai'iialionis Dcnninicc ai" c." i.\", rejjni nosli'i
xx"mi; aslanliiius in pabilio nosli'o (|noiiim iMimina sidililnbtla snni cl si;;na :
•' TiliT ajfiiili' ail \n' sirrlc : -liarla vi'dif'ris rapclli' iMlcrioris.- — "' Siippli'i-z -pn
CARTULAIUE GENERAL DE PARIS. 36;
Sigmim Teobaldi, Blescnsis romitis, dapileri iiostri. S. Guiiloiiis Ijuticularii
S. Matliei canierarii. S. Matliei conslabulaiii.
Data pcr iiiauum [inonoordninw) Hiij;oius caiicellaiii.
A. Original, avei" tiaces Je sceau, aux Airli. nal., K. jô, u" i.
B. Copie collai, du wii* siiV-lo, aux Arcli. nat , S. (j^^, n° 5t.
C. Copie du wii' siMe, aux Anli. nnl., LL. lia:) (Carlul. de la Sainle-Cliap.'lle), fol. ^l'i lis.
419
Vers II GO.
Sentenco de Maurice ilc Sully, ('\("(|iip iIo Piiris, adriluuinl an pricMin' di' Noliv-Diiun^-ilcs-Clianips la
iiioilié (l'un four siliié nie ili?s Juifs, iliuil P.ohert, lils de Mathieu di' Saiiil-\Ii'i-i'y, cuuli'^lail la pi-oiiried'
audit prieuré '''.
DE PARISILS.
In nomine saiirle cl iiidividne Triuitatis, ainen. E;;o Maiiriciiis, Dci j;ralia Pari-
siensis ecclesie Inuiiilis iniiiistor, notuin fieri voliinuts lam preseiitiljiis (jiiam fu-
turi.s quod, veniens aille pres(Miliaiii nostram, lîaldiiiims, prior SaiicLc Maiie de
Canipis, advei'sns lioljei liiiii , niiiiMi Alatliei de Sanclo Medeiico, ([iiei'elam depo-
suit pro eo «piod dicebal incdietatem cnjiisdaiii funii residoiilis iii vico Judeo-
runi, ciijiis allera pai\s poiies jiriorein cral, ipsuiii violeiiler cl injuslc leiiere. Qiio
ad jiidiciuiii iiostriiiii sepins evoi'alo, laiidein ipsam coiilioveisiam e\ iiiaiidali)
domiiii pape el sine reiiiedio a[)pellalioiiis audiendarn el iiiie deliilo leriniiiaiidaiu
siiscepimus. (loiilroversia auleiii lalis eral : dicel)at siipiideiii prior loliim predie-
liiiii liirmim ad jus lîeale Marie perliiiere, ea scilicet ralioiie ipiod el daliis liicral
a (piadain imiliere, iioiniiio Teeliiia, ela filio ejiis Ileiirico, enjus maiiliis, iioiiiiiie
Harlliolomeiis, eidem ecclesie se dederat, iii elemosiiiaiii, id est in dorialioneiii
inler vivos, licel coiitcinplatmiie niorlis el posscssionem iotius j'ui'iii liabiicral et
(|uicle po.ssederal ; cpiod evideiilissiiue', lam super possessioiie (piaiii sii[iei' ileiia-
tioiie, niulloi'uni lesliuiii copia coiuprohavit. (Jiii (piideiii leslcs assereliaiil siipia-
dictum liirniim jindalo l)[ailliolonieo] el iivori ejiis iiullalenus de lieredilale oIj-
venisse, sed de adipiisilioiie ipsormn esse. Frcdiclus vero li[ol)erliisJ, lixore sua
prcsenlc, ciijus n(jiniiii; e\|)eri(d)alui', et raluiii liabeute quod pcr euiu lielial.
'' Celle cliarli' esl, sans dale, et hi clu'ounldjric (piec'rlail an rdUMiieiieenienlde l'i'pisi-npal de \lau-
des prieurs i\r Nohe-nauir-dcs-ClMuips rsl Irop rire di'SulK, cai- nu sail pai- ilcu\ ail.'s (pic ihmis
iueerlaiur pniu' <pic l'nu puisse ilirc Ji (jui'llc (•pdijuc ,i\(iHsi|(.uur^ei-drssus(ii' h i ."> el 'i i (i )ipic lliiljei-t .
siégeait le prirur l!;uidi/uiu ; uuus pcusiuis Iduicluis lils d._' Malhiru de Saiul-Mci-rj , \ ivail eu i i (io.
3CG (:\I',TL:L.\IHI': GI^M::!!AL DE l'AlUS.
liée Diuiii.i |iciiiliis aliiie[];il)al. Aiulilis i|;ilui' lalioiiihiis hiiie iiide. et altcslatio-
iiiluis ic(r|ilis, oiiiiiiljii.s(juc dilijfciik'r iiispcctis, coininiiiiicalo cuni sapientibiis
xiiis cmisilid, scivalo ordiiio jiiiis, in ii('!;otio piocodeiites socuiKluin cause iiic-
lila. pailciii liiiiii (le (|ua cral (■((iilciitii) , auclt)ri(ale apuslolica cl iiosd'a, ecclesic
Bcali' Maiic adiiidicaviiiiiis. (juod (|iiideiii sci'iLi leciuius et si;;illi niislii iiiuiiiiiiiiit'
l'oboraii.
A. On;;!!!;.!,,
Anh. iwL.L.
420
Vers 1 1 (iO '
Ali;iiiil"ii [lar les liis de Jimii des Ikinrs (\r Ions les ilidils qu'ils |ioiiv;iii'nl nvoir -.iir iimc maison
fl .les \i;;ii('S sillKVS ;i lirllmillc. (JIMIII cllcViÉlier liOlilliii' lîunlill fiXiiil ilnuin-i's ;i Saint-\ icior.
ni: \im:is lur.niM militis.
EjM) Evcrardiis, iiiiiiislcr liuiiiilis iiiilirie Tenipli, iiotuiii lieri \(iln laiii poslei'is
(jiiaiii [)reh('iililjiis (|iiod lilii Johaiinis de Barris Iratris iiiei, \\illelimis cl Balde-
viims, {((iisilio el precihus patris siii, pro remedio aiiiiiuiniiu siianiiu et antices-
^oiiiiu siioriiiii. e\ tuto rciiiiscriiiil eeclesie Beali \ icturis (jiiiccpiid juris halieliaiit
seii elaiiiai'e poleiaiil, lain iii duiiio ([iiaiii in vineis el onniilnis qne Bnrdini mi-
litis rui'iiini. et qne 15nrdlniis cidcin eeclesie, post obiluirr snnni et nxorissne, con-
ccssil alipie inipeipcliiniu d(ina\ il. Bnrdinus enini , anteqnani doiiuni eeclesie Beati
\ icioris lecisscl, di)innni siiani et \nieas apud Sa\ias in leudnni Juliannis de liairis
posncral, cl de eo lenel)at, cl illi scrvicinni debebat. (Jne oninia. videlicct leoduni
et serviciuni cl oiimc jns .snnni in (iinnd)us (juç ex doiio illins Bnrdini predicle
cccicsic cvcncrnnl . prcfali lihi .liiliannis. in pi'Csenlia nosira el snb Icslmionio nnstro,
inipcriichmni icniiscinni cl libcre ac (pnclc [Hissidcre conccsscrnni , ni nicliil dein-
ccp> c\ liis \cl i|isi \cl sin'ccssores eornni cxijjcie ani i(M'laniarc possinl. (juod, nt
in |i()>lciiini rai uni lirninniipn' perinancal . sci'iplo connncndari ac m;;iIIi nosiri tes-
lini(iiiit) si;;nari ccnsnmins. \(innna Icsiinni (pn alliici'unl licc snnt : lîencns. ca-
noniiiiN (\i' Mcidis: (iirlM'rln> cl llcniicus. Landricns panciai'ius cl lilius ejns Evc-
lai'dns. l'cr crnccin rc\cslicrnnl Nanlcrnin. priureni de Sanclo \ iciore, Willelmus
et Baldiiinns. lilii .lolianni^ de Barris.
A. ()ii;;iii.il Mvll,.. aii\ Anii. liât., S. •■ i .'i i . n' i S.
>■' (^cllc |iircc fsl s.iiis (l,i|i>, mais (>ll,' |irul rliT alli-il)iiiv au\ ciivirniis i\<' l'an i il'io. car li- prii-ni' (if
Sainl-Viclor, .NanliTiH, i|iii \ l'^l MoinnK', nioiniil I • !•.> juin il (')■.>. {(iullm cltrisl. , l. \ 11. roi. (ilid. )
(;AliTUL\IP.E GÉNÉRAL DE PAUIS. 367
1 IGI, apivs le 27 in.iis ' .
I.nni'; VU sipiiifip ail |iwiir i\r S,iiiil-\ iclcir i|ii(' l'alibi^ Aclianl, ayaiil rtr |ii-(iiiiii i:\('([iii' irA\ranrlies.
(li'M'a ili'Sdniiais s'alislciiir ilc Idiil acte d'admiilislralidii dans l\djlia\r.
Ludovicus, Dc'i ;;rali;i Fraïuoiuin rcx, pi'ioi'i d uiiivcisis fiatiihiis Saiicti \ ic-
toris .saluleni cl diloclionein. Ecclesia isla ex beiielicio piiodecessoruin iioslrorum
ol occlosia^ Parisieusis funtlala est, mule et specialius eain (lili;;iriiiis. Vocatiis est
abl)as vesterad aliain ccclesiain. Non V()liinuis(|iiod res ecclesia!, ciijiis cura ad nos
priiicipaliter speclat, in aiiipio ininoienlur, sed crescant. Unde cL rejjia auctori-
tale vobis pi\Tci[)iinus ut aljhas A[cliardus] de celero nulhun alienandi vel acci-
piendi res ecclesia' istius lia])eat, l'acullatem, ne(|ue eu pivesenle vcrluiin aliquod
de electione incipialis. Valete.
A. Copie dans un maniisciil de Suiril-\ iflor.
Édit. : (a) Diichesne, lliM. Franr. script., I. IV, p. -/GH, d'apivs A. — (/-) I)n lîoiibv, //»(. l'ian'is. Pans., 1. II.
p. 3oo. — (>) MaHène, A,„i,I,shi„„i mllnlin, I. VI, p. 2;io, d'apirs A.— (./) '."///.' rhnsl.J. \ Il , col. Ml\.
(Paprès a. — {e) Rer. ilcs l„sl. ,1e h /■>,-«,<•, f. XVI, p. ■^7, d'apiès ».
422
IIC.I, i(; avril -7 avril 1102.-- Omàws.
Dniialidii par Lmiis Vil à la l(>pniscric de la Saiissaye, près \illciiiir.
de la dlnie ilii viii aiiielU' au cclliiT royal ii l'ai'is [idui- le s-i'vinMlii lui iiiiei'liii ilr la l'eiiie.
Citée par : («) Diilirenl, Aiitiijmlh ,Ic Paris, p. i:!i'i. — (h) Cnllin chrint.. I. MI, ci.l. C,:!,',. - (,.) I.nrliaire .
Eludes sur les actes de Louis VII , p. ■?.■•'{ , d'apié-; 11 el b.
423
i IGI, 1(1 avril-7 avili 1 Ifii. — I'ahis.
Don par Louis Vil aux relieii'iises d'Wrres des revenus de la ilièvecerie de li'elise de Paris,
peiidaiil la vacance du siè;;'e è|iiscdpal.
IIEC EST OLVUTi;!. \ KCLKSUi lUiVTE MVniE PVlilSIENSIS DE SEDE VVCWTE.
E<jo Ludovicus, 1)('i <;iatia Francoruni rcx. Post ohituin Paiisiensis episcopi
bone meniorie Tbeoliaiib, episcopatus et refjale in noslrani inanuni venil , et
siniilitcr ca[)icerie l'ediHlus. Sed, cuui oblationes cL icddiliini allaris millcinns
assuniere iii usus re^jios, luonasLcriurn virjjinale de E(b'ra c()nsp''\iuuis niuilis
'' l!ré(]liij;ny(7«Wc(/r.w/;/-/.,I.IIl.p.:!-.-0ella Irhrliuu .FAcliar.l au siè;;e d' \vraiiclies eu! lieu le
Gallia chrislmna (loco cil.) placeul irlle lellre en -jy iii.iis 1 i(ii. ( Ciil/iii clirisl., I. \l, cdl. 'iSi. Cf.
1 1 (J2 , mais elle es! pliildl de l'année ])rè(M'denle , car Liicliaire , Eluder sur les iicic.s de Louis | II, |j. -j fi ?>. )
3G8 CAHTLLVIIU-: GKMiRAL DK PARIS.
iiiditjL'ie, vl siKTiii'iim viijjiiiuiii iii(Ji|;i.'iitie siicciirrere tli;;iiuiii (luxiimis. Nuliun
ilcKjiH' icciiiuis uiiiversis, presentihus et luturis, ([uod, pro uoslia el aiitccossorum
iiostroriuii icjfiiia Fraiicie aiiimabus, qiiicquid capiebamus in capici-ria L'clesie
Paiisiciisis, vacante sede el episeopatu cxisleiilc in niann ic];ia, cunvenlni soioruni
de Edciii. (pn^ciens vacaverit episcopatus, donavinius, iiabeiiduni u.sijue ad ipsani
diem ijua laela l'uerit eb'ctio. Et intérim, dnni teinieiiiit moniales capiceriain, ipsius
capneiie el allaris, tiun de luminaiibns (pnnn de aliis necessariis, sicnl est con-
snclndu eelesie, expensas i'acient. Ouod, nt ralnni sit et penitus inconvnlsnni,
pei- srrijilnram presentem et regii sigilli in)pressionem confirmari precipimus,
snbscriplo nomiiiis noslri karactere. Aelnm |ud»lice Parisins, anno ab Inearna-
lionc Doniini .m°c"l\i"; aslantibus in palatio noslro f[n()rum sublitulatasunt nonnna
et sijjiia : Signnni comilis Tlieo])aldi, dapiferi nostri. Sijpiuni Guidonis bnlicularii.
Signum Ahillici cann-rarii. Coiislabulariu iiulio.
Data pt'i' mannm llujfonis, eaneelbiiii et episro[ii Suessionensis*''.
A. C.i.ir An Mir-HTlr. inix Airli. ii:it.. LL. 1 Ti,,;) ( C^ulnl.-ilrv ,lr r,,l,l,ayr d'Y.'nvs). p. •>.
li. I.upif (In xni- siùclc. Il la 11. 1.1. nat., iii^. lai. i iX,,f|. |m|. i T..") r", d'apirs A.
(^ (;o|ii.> (In wiu' ■Siècle, aux .\i(li. ii.il., K. iSi, n" -M.
UGl, ■.,, ,„;,i. — Ana,,m.
I>i'llr-(' |iiir l;ii|iii'lle le pape AloxjMnlrc III ili-iiuiiidr an cliaiulre de Paiis
lie iliiiiiirr riiii>|iiliilil(' ikiiis le eleilre de Notrc-Damr ii ivnU île ses neveux, venus à Paris [mur eludier.
Al('\an(k'i' episcopus, sei'vns seivoruin Dei. dilcclis liliis de'cano el capihdd
l'aiisicnsi , sabilcm et apostobcam benedicliuncm. (inm dilcclos lilios Joaiinem,
iioijcriinii el IMasiiiin. nepoles el capellamis nosiros, l'aiisins (bixerirnns deslinan-
(b)s. di.sciphiiis scliolastlci,^ ibidem vacalnros, allendeille^ (pmd e\ roiivei'saliiinc
bon'iiuiii iiHii'iim lonnaini' lionestas, el propler lim- cornin proleclibns e\p('(bi'e
(pidd iidi'in in locu nmrentni' conjp'uo el ciim pci^onis (•ommorenlni" lionolis,
nin\('rsilalein \('slram ibiMinns alleiile i'();;and.ini, pcr aposlubca vobis scripla
mandiuili's (pialcnns ipsos cnni eorum l'ainiba in domibus (danslri eecb:'sia' \es-
lia' iiKiiari. pro icvi'i'enlia nosli'a, benijjnins permillatis, slatuto contrario, (pnxl
liabrri; diciniim inramcnlo lirmatiim, mî (|nis iiisi canonicns, vel in expensis cano-
nici, in domibn.s ipsis manere vaK;al, non obslaiile; pi'eccs noslras tabler impb»-
liiii. (piod vestia exiii(bi jtossel devotio nierilo commendari. Datum Ana^nite,
m calciiilas jiibi. poiililicaliis noslri anno sccinido.
tilil. : («) IUmiiimmiis. Ik .Imlrmiu l'uns., p. 17. — (/,) Diil.o,,, //„s(. rnlrs. l'tins. , I. II. p. 220.
i.a eepie A pnrie -Suesscnonensis
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 369
425
1161, 117 juin. P.lI.E'iTlllNA.
Letire adi-essée par le pape Alexandre III au cliapitre île Saiiil-Victoi', pour lui reconiinandei' un diacre
de l'église romaine, nommé Alexis, pour\u d'un canonicat dans cette abbaye. — -Cum univei-sos
Ghristi ... 1
.\. Copie (Ili xvn' siècle, à la Bibl. nat., in«. lat. iiG7r), p. 6.39.
Édit. : (a) Marléne, Amiiliss. culkc, t. VI , col. «ii. — [h) Migue, Pntro]., t. CC. col. lai, d'aprè- a.
426
Entre 1161 el 1168"'.
Charte de Tliibaud III, prieur de Saint-Martin-des-Charaps , rappelant les donations
faites par Aubert, chantre de l'église de Paris, an prieuré de Sainl-Martm.
C\RTA ALBEHTI CANTORIS PARISIENSIS.
Noturn sil omnibus quod vcnei'abilis aiiiicus iioster doiimus Alberlus, caiiuiii-
cus et cantor Paiisiensis, dedil nobis pro remedio anime suc prebendam suam de
Stampis in ecclesia Béate Marie, totam, integi-am, absque uila retentioiie, et jani
babeiniis cam. Dédit etiani no])is vineas suas de Saviis, quas émit a Sancto Mc-
loie: el domum suam d(; Tefuiis, cum vinea que ad eam pertiiiet; donitim eciam
suam de Victriaco, cum \ineisquas de Saiicto Martino teuet.et cum onniibus que
ibi adqiiisivit vel adquisierit. Insuper dimisit nobis omnia niobiba (}ue inventa
fueiint ad mortem ejus, que sub legittimis lestibus abbi non dedeiit; étires ton-
nas novas; corporis etiam proprii sejuilturam, nisi eam alibi diviserit. E<jo quoqiu'
Iraler Tlieobaldus, prior Saiicti Martini de Campis, et omîtes seniores noslri concc-
(limus ei ut singulis annis, in i'estivitate sancti llemigii, de nostro proprio (bîiienlur
ei novem Ubre Parisiensium deuariorum, quamdiu id ei jdacuerit accipere, et in
leslivitate b\ berna sancti Martini, aj;nina pebcia, et nocturnales qui vulgo bote
dicunliir. Ipse (|uoqu(' caiitor couslitiiit nobis el promiltil quod singulis annis, in
craslimim (Kuniiiice aute Cineres que (Juiti((uagesima vocatur, dabit viginli sobdos
ad rerectionem b'atrum. .\os eliam coiislituimus ei ut post mortem, anniversarium '-
ejus racieiidiim. Iribuanliir \\ sohdi, ad rerectionem rralriim, de reddilibu.s cju^
quos eccb'sia babuei'il , iiulliipie [)ii(iii. iiiiHi caiiicrarin. niilliquc persour lircal
''• Ce sont les dates extrêmes (pie l'iin dunne bidtituellrnieiit au prieurat de Tliibaud III l\ Siiiiil-
Martin-des-Chanips. — '■ Suppl. le mot : raïU.
Caitul. — 1. ',-
310 (:\iiTLL\ir.i-: cem-I! \i. de I'\his.
f^ius aiiiii\('isiiriiiiii liac liciiedictioiie ileliaiulai'c. (jiKid si |ilacuciil ei lias iioveni
lihi'as in vila sua iioliis (liiiiitlorc, lit jaiii (leiiiccps iiicliil iiidc accipial, vull laincii
i(l(!iii caiilorel iiuscoiicediinus iil, de reddilihus cjuos lune liabeltimiis, nos iii(liil(i-
iiiinus w sdlidos denius ad refectionem in die (|ua prediximns faciendam. et post
inorteui ad aiiniversariuni ejus, absquc diiniuiitioiif \el in vita vid in iikuIc.
Signuni ina|;istri Maui-icii ('])isco|ii. S. Willidini de | Pcvcis. S. liulieili de Sancio
.loannc S. Aimonis. S. niajjislri Fedriici dr (loiliolio. S. Coslalmli. De inona-
(diis : S. Tlii'(ii)aldi prioris. S. S\ iiKiiiis sulipiioris. S. Tlieolialdi iidiiMuarii. S. Laii-
rciilii , |)ri(iris de (lai'cere] '".
A. liopif ilii Mil' si(Vlc, aux Airh. nnl., l.L. i.'i."i] (liarliilain' A .l(i S.iinl-Marliii-ii.'S-Champs), loi. ;)() \°.
lî. (:r,|,i,i,lii xii' si.rl,', aux Airli. liai., 1,1,. i :;."i.i (Carliil. C .1.' Saiiil-Marllii ). loi. i-. v", d'aprùs A.
V27
Il (1:2, 7 juill.^l. — \liniTi:i.i.ii,ii.
(loiilii-Miiiliun. Mi-ciinliV II [';)\,\ii'- Thiliaiiil |iar le |Ki|ic \lr\aiiiliv III . ik^ |iiM\ilèjWs c[ posscssidu-; ilc raidiayc
ilr Saiul-'îi'niiaiii-ilis-l'îi's, cl S]iirialciiii'iil du ilrnil ilc |ialrciiia;;r Mir Iin ciii-cs '. — ••l''.ll'rclmii jusla
|iiisliilanlilius , . , 1
\. (In;;inil, .ivi'c ll■a(v^ ilr s,-faii, aii\ Arrli, iial,, I,. ■!;i(i, ii" i,").
I!. Cnjur <lii xTii' siù.li'. aux Airh, liai,, L, ••;!(i, n' i .j-,
C, Copii' i-nllaliiiiiiii'c ilii lo iiiaiN iCli.'i, aux \r(li, uni,, L. 2^0, n" i:>\
428
I Ki-J, i" anùl--!:i luaiN I Hili, l'inis.
|l('lalilis--ciiiciil |iai- l.iiiii-; \ll lies aiii-ifiis |iri\ilcj;i's ili' la coriioralidii ilrs li(iiiclirrs ilc Pans.
In niiiiiiiic sanclc ei individiic Tiinilalis, aineii, Ivm) Ludmiciis. l)(>i «jialia
l'Vaiicoruni i-('\ . .. (hioniain , scciiniliiin \|ii»sli)luin , (|ui preesl in sollicitiidinc il(>-
l)('l curare ni oinnia sue suhjecla |K)lestali reclo el lioneslo iirocedanl oïdine, nos
emiilali siiiniis e\en)|)luni sanelilalis ciica l'arisiensis cixilalis ordinacionein. in
(|ua l(»ii|m lein|i(i!'e cariiilices (|iiasdani aiili(|nas liabiierunl''''' consnetudines, palris
inei re^is Liidovici leinpoïc, el (liel)us ''' anlecessitrniii ii()sli'(n'iim siiperioriini
leniini, el siil) iiolns |iei- ali(|ii()(l lein|iiis. Oslcusuni esl aiilein iiuliis iiileit'sse
' 1,1's iiniij-, ciilri' cr.M-licU avai^'iil rir iiiiiis ( il. ci -ilcssiis ( ii '1117 i une huile aiialii|;iic du
|iai- le |ireiiiiei- rr'dacleiir ilii carliilaire; ils iiiil clé |ia|ic \diicii l\, ilaice ilil 7 mars 1 i.')(|,
a|iiiiles eu iuar;;e ,111 xvii' --iècle, d'a|iiès l'onifiiial \ nr. •Iialiiieraiil - 1 A).
scelli'. aliirs ciiu--ervr' dans les aicjiives du iii'ieui'i', '■' \ar. "Ul dieliiisri { .\).
C A HT LL A [!{[•; GEM:I!AL \)K PARIS. .'571
civitatis iil comnuitareiiUii' ;uili(jiie consuetudiiies carniliciuui, l'I uiulaUis l'sl
ordo qui fuerat aiiliqiiilus, et iliu permaiisit n-s seciiii(hiiii Icmohi iiosire coiii-
iiiutacioiiis. Porro iiatiiralcs caniificos nos adiermil "' et su«' miserii' pondus e\-
jjosiiei'iuit nol)is, quod videlicet semet ipsos, neqiie uxores suas, iieqiie faiiiilias
suas gubernare potcraiil, et sua iacrimabili deploracioiie iios ad pietateiu coui-
luoveruiit. Itaqne aperieiiles eis viscera pielatis, per consiliuni eorum qui uobis ad-
sislebant. revocavinius in civitateni nostratn Parisiensem antiquas consueludines
carnilicuMi et eis eas omnino et iiitiM;ralitei' reddidimus. INotumque facinius uni-
versis, presentibus paritei' eti'uturis, nos reddidisse rarnilicibus civitatis Parisiensis
oiuncs anliipias (•onsuetndinessuas,qiias habuerunt tenipore superioruni rej;uni, et
in diebus patiis nostri. boue inemorie rejjis Ludovici. et'- nostro etiain teni|)ore; ail
borani et sub tanla asseveracione eis iHas ronsuetudincs assignavimus nt'^ nnlH
postnioduni bceat jjotestati antiqurn ininutare ordineni et antiquas niovere con-
suetudines carnilicnni Pai'isieiisiuni de ominljus ininisteriis suis. Quod. ut cogiii-
luni sit et ratuni omnino inq)osteiura, earta regia et sijjiHo nostre aucloi'itatis
connnuniri precepiinus, suljter inscripto karactere nostri noniinis.
\ctuni [udjbce Parisius. anno hu'arnati \ erbi .m" c" L\n", legni nostri xxvi":
astantibus in palacio nostro quorum apposita snnt uoniina et signa : Signum
eomitis Tlieobakb, dapil'eri nostri. Sigmnn Guidonis buticularii. Signum Matbei
camerarii. GonstaliuLirio nulio. Data [)er manuni (^monograïaine) Hugonis can-
cellarii.
A. Vidiriiiis (le Cliiirles le Bol, de iiinr< i32j (n.s.), uiix Arcli. nul.. .1.1. (ia, l'nl. 17G r".
B. Vidiniii^ile Charles ivycnl de Frarire. de seplciiibre iliôS, auv Ardi. iial., JJ. Si;, Inl. l'À, v\
429
\ers 1102 ou 110.3 ;'\
hetire adresséi' nii roi Louis \ Il par (îiiv, lils ilo Mainrrov. el Maiiilroy. Mis ili' i'izn, [nmr lui rpconiMiaiider
un (le leurs pai-oiils : rnepoteni nostcuiii iiomine AI., clcriciiiii lillcradini et oruni lnineslalp roiis|iicuiini.
l'arisius. (|iiasi ail calliiplica- tlilei areeiii. resliiiaiitciii. xesli'a- sereiiilali i-nniinilliiiius. . . -
A. (","pie (hms 1111 |]l^. de Pi'l.nu.
B. Copie dans un riis. de l'alili.iy île Saiiil-\iclor. cote 11, i>;>.
Kdil. : (fl) Diii-hesne, llml. Franc, srnp!.. I. 1\ , p. 708, d'après A cl B. — [h) Du Dniilay, //is(. l'niv. l'imn. .
[. |[, p. ;ioi, d'après „. — i'<-) l!<-r. ,I<; l„st. ,lr la Fra,,,,'. I. \VI, p. 78 , d'api es „.
''' Var. -non amlieniiil- 1 A). ''' Celte lellre l'ait allusimi aii\ ditliciillés qui
'' Le mol -et" iiiaii(|iie dans A. obligèrent le pape Alexandre jll à ipnlter l'ilalie
''• Vnr. ttel» a« lieu de -ut- dans 1}. au coinniencemenl de son ponliliial.
372 CARTULAIRE GE.NEUAL DE PARIS.
430
Vers 1162 ou 1163 0.
Letire adressée à Louis VII par un landgrave .
pour lui recommander ses deux fils qu'il envoyait étudier à Paris. — ffQuod hactenus nullam. . . r,
A. Copio dans un nis. ilo Pétau.
B. Copie dans un ms. de l'abbaye de Saint-Viclor, coté 11, 2i>.
Kdit.: (rt) bucbesne, //l's/. Ftohc. scrip., t. IV. p. 70.'!, d'apn'^s A et B. - (6) Du Boulay, //is'. (/»i!j. Pan
t. Il, p. 3o2 , d'après a.
431
11(V2-1I71>.
I>ellre d'Eudes, rariiina! Ii'j;iil '', ,'1 l'omis, abhé île Saiut-Vietor,
au snjel d'une cliaprlle d'orleNrerie (ju'il avait cliai-jjiî un de ses ser\iletn's de lui ncliricr à Pai'is.
Odo, Dei gralia saiiclte Uoinaii;t' ecclesia' dyacoinis cardinalis (>l aj)osl()licai
st;dis Icjfaliis, dilerto Iratri Eniisio, al)l)aii Saiicli \ictoris, salulein. Laloicin pra'-
s(_wi(iiim — iValei" fiiil Frcdonis, clciici iiosiri, i|ui ciiiii iret ad doiiiiiuiiii pajiaiu
l'isisol)ii( — famuliiiii iioslruiii, (jiiein pi'o (|uiljiis(laiii iicgotiis iiostris ad vos ti'aiis-
iiiisiniiis, dileclioiii vesli'a> coinmendamus, rojjaiite.s ut, in his quaM-endis qiuc sihi
injiiiixiiiiiis, dili[jciiliaiii adliiheatis. Volunms oiiim ut duo bacdia, calir.oiii, lliiiii-
huluui et i'eli(Hia ad capelJam, si o])tiuia iiivcnci'it, acfjuirat et canibiiini laciat; et
rojjaniiis iil eum adjuvetis.
A. Cojiie dans un ins. do Saint-Virloi-, publiéi- parMarléue, Ainpliss. collvct., t. VI, col. a'i.'j.
B. Copii' du v\n' siècle, à la Bibl. tiat. , nis. iat. i'i67y, p. 693.
432
1162-1172.
I.cdri' d'Eudi's, cardipal li=j[al . à Krnis.
aldii' de Sainl-Vii-lor, loncliani divers oliji'ls d'oriï'xrcric ipi'il a\ail l'ail acjieter à Paris.
Odo. Dei jfiatia saiictte Uoniana^ ecclesia- dyacoiius cardiualis et a])OstoliciP
sedis letratus, dilecto iratri et amico eliari.ssinio Ernisio, abbati Sancti Victoris,
'' Cclli' dali' |irul èliv indniti' d'une pbrax' 011 ' Jalb' si|;iiale sous le ponlilical d' \lr.\andir ill
l'aulcur de la Icllre parle d'une rupliu'e entre di'ux cardiuauN diaer.s du nom d'Iùidrs : l'un du
l,ouis\ Il l'I l''i'i'di''rie 11, ectpii semble se rap[)orter i."> ochdu-e 1 i.'n) .ni 1" (Irçruduc 1 itii, l'autre du
au temps où l'empereur cliassait d'Italie le jjape 1.") ocbdirc ii.')C|au T'uiars 1 1 7/j. O'est du seroiid
\le\andro 111, ipie le kh de l'rance recevait dans quo rilli' Idlrc o| la suivante ('manent. Il était car-
ses Etats. dinal du lilro di' Sainl-Nicolas -in Ciarcei-cTullinnoi.
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE P\RIS. 373
salutem. iMandanuis vobis ut inissale nostrum mittalis uoljis pci' isliini pra-soii-
tium latorein, et, si contracaiiibiiim feceritis de argeiito iii auniiii, teiiete a|m(l
vos. Si calicem, tluiribuliiiii seu ampullas acquisieritis, inittite ad nos per taies qui
secure deducant. Bacilia si coiiquisieritis, teuete apud vos; [jrisios qui suiit apud
vos mittite nobis, et litteras istas apud vos retiuete, ut sciatis quie transmiserilis
ad nos, Historiam etiain nostrain''' mittite uobis.
A. Copie du wu' siocle, » la liil)l. n.it., ins. lat. ik('i-[), p. Sga.
433
1163, a/i mars-3i juillet.
Donation pai' Louis VII ù la léproserie de la Saussaye, près Villejuif, irniif rejite aiiiiiirlle de trois livres
dix-huit sous, à prendre sur le péajje du Petit Pont, moitié à la Mi-carùuie l't moitié à la Tous-
saint '■".
Citée par : (a) Dubreiil, Théâtre ile.i nMifjnildi de Ihiis , p. i -2 l 'i. — (/)) Gitllia christ., (. VII, col. (J.S.j, d'aprè'* (t.
— (c) Lucliaire, Etudes sur les uelis de Louis Vil, p. -ihi, n° l'-j2, d'apiés n el h.
A34
11615, •^ll mars-novi'iiibre '''. — Paiiis.
Don par Grimaud et sa femme, à la maison de Saint-Lazare, d'ime ljouti(jue de change siu' le Grand Pont ,
que Pétronille, leur sœur, recluse île ladite maison, leur avait achetée.
DE KENESTIIA SLPEIt MAGMM PONTEM.
Ego Mauritius, Dei {jratia l'arisiensis episcopus. Lniversis, tain luluris (juaui
presentibns, notum lieri volo quod Petronilla, Sancti Lazai'i fccinsa, ronsilio el
ainmonitione fi-alruin ejusdem loci, émit l'enestfam numinulaiiain siipia Maj;tiuiii
Pouteni a Grimodo frati'c suo. liane vcnditionem tenendam et in pcipctunin
habcndam concesserunt in elemosinam domui Sancti Lazai'i, in ipso ca|iiliilo,
Griinodus et uxor sua, et lilius suus Jobannes; et de ipsa cuin libio stipef altatc
Sancti Lazari donnin l'ecei'unt. Hujus rei testes sunt : ReiiMokhis dr Moiiaiiat',
Gueneis, Guiliebnus Ahitarius, Anqnetinns, roquus prioi'is, lîicbai'diis \oiinainiiis.
i'' Ou peut-être tfveslranii. consécration seulement ([u'il comptai! les années
''' Nous ne connaissons aucune copie de cette de son pontitical. (Voir à ce sujet un article ijue
pièce. M. Victor Morlet doit puhlier dans le fini/, do
''' MaïU'ice de Sully l'ut élu évèijue de Paris la Sac. de l'Iiisl. de Paris de i SSy et ipi'il a eu
le 12 octobre iiGo, mais il ne hit consacré (pie l'obligeance de nous communiquer en mariii'^rril.
quelques semaines plus tard, et c'est du jour de sa ''' Cf. p. .3a8, note i.
Wl'i CVIITI LAIIil': (;ivM:ii\L DK I'MMS.
l'J . lie in |i(i^lrniiii ;ili(|ii;i |)ossol siiLoiiii caliiiiiiniia, ([iic |ii'riliclaiii |iciliiil)arel
vi'iidilioiiis coiiccssioiiciii al([ii(' (loimiii, i|)saiii |)(»slino(liim ad nos relalam ol pre-
scnli |ia;[ina connH'ntlalain , rojjatu i[isius l'|('lronill('] l'cclusc, auctoritato nostn
si.nilli rcciniiis idlioiaii. \nn() Incaiiiali \crlii m"c"ia"iii", (■j)isco|)atns nosti'i Icrcio.
A. (J'iiir (lu Mil' Mn Ir. :in\ \irli. n.il.. \l\l. - I m ( ( .,,1 Inl.iii p ilu Siiinl-I.aziuc). lui, o'i r .
43.)
I Ki.-,. o'i niais- 1 I aviil I H'i'i. — \',r.i-
l)(in |);ii' le cliMiiilir lie l',ii-i>, [\ llriiri Niiiiiel i'[ ;i sn rciiiiiic, (|p (leii\ jii:iimiiis en rM-li;iii[>o ili' celle
i|ii'ils lui ;i\iiii'iil céiliV |M)iir riiijvfrliii'c (111111' nie eu fiioe ilii parvis Nolre-Daiin».
i'iio noMo l'iiisicoaiM in puiviso.
In iioniinc saiictc cl iiidividuc Tiinilalis, anirn. (îialia |n()|)a<;aiidc in [justeios
niiMUdiic. |ii('s('iilniin liadiliini est lillcraiinii noiilic nt sciant lani présentes (|uani
|i(isleii (|ii()d ej;o (llenieiis, Parisiensis ec(desie decaïuis, toliini(|ne capiluliini dnas
(Itinios (|ue ad iiesliam speclahanl adipiisilioneni vA erani contijjne. (piaïuni al-
leia Ineral Leicentie, alleia lleiinaiidi , Loonello el Peti'onille nxoi'i "'jus. jure
lieredilaiio |H)ssidenilas, |»recil(us el \idiiiilale doniiii e])iscopi Mauricii, coneessi-
niiis, el (pii((|iiid jnris m eis liahcbanius dedinius in reconipensationcin donuis
sue pi(i|iiie. (|nani i|isi liadiderunt episrnpti et iioliis delendain, ad pei'lîriendani
viani (|iie lielial anie ecclesie iioslie paravisinn. Pacli eliain luiiniis (piod donios
illas siinradiclas l.oonelld el uxeri epis l'elroiiille, et (^oruni liereddius, et (piilni>-
eninipie cas darenl. \el \eiidereiil . \el (pn)ciinii|ue niixlo eas alieiiareni . pista
;;aiiiii[ici(ine prn|ei;ereiiiiis el (piiele eas possidere racereniiis. l t auteni liée iiostra
coiicessid inviolahilein nptiiieat lirniilateni, siudli iioslri aneloiitale el preseiiti>
carie testiiiionio corroliorari voluniiis.
\clnni pulilice Paiisius. in capidilo lieate Maiie. aiiiio liicariKili \ crin m" <;"
lAiii". Sijpiiim Cdemcnlis dccani. Sij>iiiiiii ,\ll)(;rti jirecenloris. Si];niiiii (luerniiindi
arcliidiacoiii. Sij;imni Syiiioiiis aiTliidiaconi. Si|;iiiini (lirardi arclndiaconi. Si];iiiiiii
lîdlieiii siicccMiloris et preshyleri. Si|;niini (inalli'ii preshyleri. Sijpiiiin Odonis
|iicsl)\ leri. Si|;iiiim Osimiiidi diaconi. Si|;nuni \iiselli diaconi. Sijpiuni S\iiionis
diaconi. Si];iMiiii Hervei siilxliacoiii. Sieiiiim lleijicili siihdiaconi. Siipiiini Haldiiini
siilidiaconi. Si<;iiiiiii l'Iiilippi, nejKili re|;is, [iiien. Sejinini lliieiniis piieri. Sijpiuin
llelluini pneri.
Data per iiiaiiiiiii Odonis cancellarii.
A. Onj;iii:il mtII,. . aii\ Anli. ii.il.. L. S()-.> , ii" C.
H. Cdpir ilii \\i\ -i.'il.'. .1 hi UiM. rial., MIS. hil. i 'ili-i). y. W.VA.
C. Copi.' lin Mil -I. r|.., à la llil.l. liai., iiis. lai. i 'i.'iliS. p. (|o'i.
CAr.TLLUlil': r.ENEIlVL DI-: PARIS.
436
ir.3.
■il. — I'ahi-.
.Nolificalion par Hugues
j|]i' (le Saiiit-Geriiiain-des-Prés '■
par le pape Alexandre 111.
la consécration de son iVlis
CU\TA nEDlCATlOMS ECCLESIK TEMrORIBLS \LEX\M)r.l IMPE.
Anno al) Incariiatione Domiiii m^c^lx^iu", Alexander papa loicius Parisienseni
civilatein iiifjressus, per aliquot tempus ibiik'in inoras l'ecil. Diimijuc in eadem
iirbe moraretur, ego Hugo tercius'- , Dei gratia ablias Saiicti (ioiinani l'arisioiisis.
accedens ad ejuspreseiitiam, exoravi euiii quatinus vcclosiam Beali Gciniani, iiovo
scemale reparataiii , ([uia iiocduin conseciata eral, digiiitalo coiisecralionis iiisi-
giiire dignaretui': ac idem reveri'iitissimus papa Alexander, pn'(il)ii> nostiis ;p'a-
tanteraunuens, xi" kalendasinaii, predictam ecclesiam advenil, inajjiia pdiitilicmn
ot cardinalium frequeiitia comitatus, quoi-uiii uniis fuit Mauiiciii.'^, Pari<ien<is epi-
scopus. Quem nioiiaclii ejusdem ecclesie videiites. et oh ejus piTseiiliam nimimii
|)Pi-hirliali, dixenuit se nullatemis passuros qiiod coiiseci-atio ccclesie lîeret duin
'' En marge dun ancien exem|)laire du niartv-
rolnged'lisuard, conservéjadis dans la biidiothè pie
de Saint-Germain-des-Pres, et aujourd'lmi à la Bi-
bliothèque nalionale (ms. lat. i388-2), un scribe
du xii' siècle a e'crit ces mots en rcganl du m des
calendes de mai :
rParisius. Dedicalio ecclesie in honore sancli'
liFUcis et sancloruin martiruni Stephani et Vinrentii
nique sancti Germani, confessons Christi atque pon-
tificis, celebrata ab Ale.xandro suinnio pontillce
Romano^ (fol. 18 v°'i
La veille avait eu lieu la consécration île plu-
sieurs autels secondaires, comme l'indiquent les
notes suivantes, inscrites par le même scribe "11
marge du folio 1 8 r" :
-XII kalendas mai. Dedicalio altaris in honore
sancte Dei genitricis et |)erpetue virginis Marie, et
sancti Micahelis archangeli omniumque celestiura
virtutum,et sanctornni apostoloruni Pciri et Pauli
omniumque [sanctoruin].
-item aliud nllare in honore sanctornni niartv-
rum Laurenlii, Sjxli et socioruni ejus. Vpoliti
sociorumque ejus, Tiburcii. et sanclorum confi's-
sorum Alarlialis, Medardi. Venantii. Clodoaldi. et
sanctarmii virginuiii Agathe, Agnelis. el (iiiiuiiiMi
sanclorum.
r:Ilem aliud altare in honore sanclorum inarli-
ruin Clemenlis, Grysanli, Johannis et Pauli, et
sanclorum confessoruui Gregorii. Anbrosii, Au-
gustini, leronirni. et sanctarum \irginiiiii Daiie.
Eugénie, et Dallildis, el omnium sauclorniii.'
Le même manuscrit menlionne encon' d'aulics
consécrations d'aulels au vu des cajeiuh's de mars
(fol. la r'), nu 111 des ides di> mai (fui. •>■! v°).
aux calendes de juin (fol. -'Jt v'I. au m de~ idos
de juin (loi. 27 r"l, aux noues d'août i fui. '■]') r' 1.
au xn des ides d'octobre ^fol. '1.") r"). M.ls. lieii
n'indiquant l'époque de ces cousécralions ni l'em-
placement des autels en (pu'stion. nous avons cru
inutile de donner ici li' texte de toutes ces men-
tions.
" Gel abbé esl noiuiui; lliigur^s V par les liisl'i-
riens modernes (Dom liouiilarl. p. (ji ). ou riiémi'
Hugues VI ( (j'«//i'M c/(C('s(., t.VH. col. 'i'io). pair.
qu'on range au nombiv di-s abbés de Saiiit-Germaiu
des-Prés Hugues le Grand el Hujpies Giqiel. Mai:
les anciennes listes d'abbés dressées dans l'abbaxe
tout en inenlioiinant Hugues le Grand el son (ils
les mettaient hors rang, et nomiuaieul. couiiiie ici
Hugues HI l'abbé Hugues de Monceaux. 1 \oi]-(leu\
listes du xn' siècle dans le ms. lai. 1 .'î'^iSo de la Uib
liât. . fol. .").") v° et 100 V".)
;J7G C.MiTLLAlIiE G1':.\EI{AL DE PARIS.
|)ic(li((iis jMaiiiiL'iusc|)isro]uispresensa(lessel. Un(]cdoininuspapa,audila ctco{{iiita
iiiuiiaclioiiiiu |)('iUirl)alioiie, coiivocavil ad se domiiiuin laciiictum, diaconuiii car-
(liiialciii Saiicli; JMaiir in Cosiiiidiii, et doiiiiiium Oltonem, diaconuin cardinalem
Saiicli JNicliolai de Carceie Tiilliaiio, doiiiiiiuin quo(|ue Wdleliiuiiii, presljiteruni
(indinalein Saiicti Pelii ad \ iiirida. (Juil)iis accersilis, precepil ut, siipradictuiii
Maiiriciiiiii episeopuin coiiveiiieiiles, iiioiiac-lioriiiii coiiuiiotioiieiii dili[jeiilei' nolili-
caieiil. el e\ ipsius iiiaiidatu eidem precipeieiit (piod al) ecclesia discedei'et, alio-
(pilii iiioiiacliiconsecralioiiem fieri oninimodis relu tarent. Ac ille, auditodominipape
iiiaiiilato, ciiin oniiii ornatu et vestimeiitis queseciun detulerat, abçcclesia recessit.
l'dsl ctiiiis al)!sressuin, doiiiini Hubaudiis Ilostiensis, BernardusPortueiisis, Galtlie-
lius Alltaiieiisis..luliaiines Sigiiinensis. GeraudusCatnrcensis, AlmalricusSilvaiiec-
Iciisis, e])iseo])i; et de llispania : Joliaiiiies, Toletaiius arcliiepiscopus et Hispaniaruni
|ii iiiialiis, Fellandus Asturicensis, Jolianiies Lejjionensis, Steplianus Zamorensis,
.loliamies Liiccciisis, AssuerusGaurien.sis, PetrusMijfjdoniensis. episcopi,precipieiite
doniiiK) papa, ecclesiani delorisin circiiitu ter et deintus siniiJiter circiuulustraiiles
el a(|iia lieiiedicta, sicul mos est, asjjergeiites, eam lionorilîcentissinie proul
derebat dedicaveriint. Deinde doniimis papa Alexander uiajiis altare in honore
sanctr Cil iicis et sanclornm niarlirum Slepliaui alque \ incentii sollenipniter conse-
(■ia\il. el in ine(bo cruceui de oleo sancto in|)usnit, eircuinstantibus ad nn'" cornua
ejns(bMii altai'is un"'' de supradictis ponlilicibns, (pu)i'uni unustpn'sque cruceni de
ob'o sanclo in loco suc siniiliter inq)osuerunt. Doniinus auleni papa rebipiias
intia allaïc posin'l, et accepte instruniento quod viiljjo vocatui- Irnella, easdem
ceincnto intro sijjillavit. Qno peracto, dominas llnbandns, Ilostiensis episcopus,
el lies episcopi pariler altare inatntinale in honore sanclissinii coid'essoris Ger-
luaiii consecraverniit. liileriin doniiinis papa Alexander ad pialnni <|nod est jnxla
inonastcrii ninros cnin sollenq)ni processione procedens, ad poi)nlum sei'nioneni
lecil, et coram omnibus astantibus publiée prolestatus est (pmd ecclesia Sancti
Geiiiiaiii de Pralis, de propiio jure beali Pétri existeiis, iinlli aicliiej)isco|)o vei
eoiscoiio, nisi summo pontilici sancte llomani,' ecclesie, subjacel.
His inlerlueruiit cardinales (juoi'uin snbscripta suiit noniina :
niElIlKriK Cdl.ON'NK.
Ilubaudus, |)resbiter cardinalis liliili Sanch; Giiicis m llierusalem:
lleiiricns, presliiler cardinalis tiUili Saiictorum ^erl'l et Achillei:
.lohaniies, presbiter cardinalis litnli Saiiclc \iiaslasie;
Alherins, presbiter caidiiialis tituli Sancti Laurentii in l.ucina;
Guillelinus, presbitei' cardinalis tituli Sancti Pelri ad \incula.
DKIMÈMK (.OI.ONM;.
lacinrjii--. diaconus cardinalis Sancti' Marir in Gusmidiii:
CARTLLAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 377
Oddo, diaconus cardinalis Saiicti Nicliolai in Carcere Tulliano;
Ai'dieio, diaconus cardinalis Sancli Theodori:
Boso, diaconus cardinalis Sanctorum Cosmc et Dnniiaiii:
Cinihius. diaconus cardinalis Sancli Adriani;
Peti'us, diaconus cai-dinalis Sancli Enslliacliii ju\ta teni[iluin A;;ii|i[)e;
Manfredus, diaconus cardinalis Sancli Georgii ad Velnni Aurcum.
Ejjo Hugo, abbas Sancli Gcrniani de Pratis lercins, leslilicor banc cunsecra-
lioneni nieo inslinctu sic peractani fuisse, el ideo ad ceililudinein |»resenlinm d
futurorum, eandeni scripto coinmendavi et sigillo meo cori'oboravi.
A. Original, avec Iracus de sceau, aux Arcli. nal., L. 7Ô3, n" 7.
B. Copie du sm' sièdo, aux Arch. nat., LL. 1026 (CarUilaire de Siiiil-Germain des-Prés 1, fol. 'i.'i 1'.
C. Copie du \iii' siècle, aux Arcli. nat., LL. 1029. fol. .39 r'.
D. Copie du xiv' siècle, aux Arcli. nal., LL. 1026, fol. 53 v".
^37
1103. 2 2 avril. — Pvr.is.
Bulle par laquelle le pape Alexandre III, à l'occasion de la dédicace de régiise Saiut-Germain-des-I'rés.
accorde un an d'indulgences à ceux qui visiteront cette église depuis le jour de la dédicace jusqu'à
l'octave de la Pentecôte, et vingt jours d'indulgences à ceux qui la visiteront à laviijir le jour anniver-
saire de la dédicace ou pendant les trois jours suivants. — -Certum est el nndtaruni scripturanini
testinionio. . . ^
A. Original, avec traces de sc^au, aux Arch. nat., L. 23o, n" 18.
Edil. : (ai Lœwenfeld, Epist. roman, ponlif., p. i33, d'après A.
438
I IG3. l'i j\ril. — Paris.
Confirmation par le pa|)<' Alexandre III de tous les biens de l'aMiaxe de Sai:ile-''ieMi'viè\f-.
-Doniinus sapientia l'undaxil. . . . Preleroa qiiascumijuc pos-cssinncs. qniTiinniLie huia en-
dem ecclesia inpresciitianini juste el canonice pnssidel, liiiiia lilii liiis(|iir -ui ce-snribus
in perpetuum el illibata permaneanl, in quibus lioc propriis diiviinus cxpriiiicnda Micibulis :
burgum Saucte Genovel'e, a donio Barllioloniei usque ad ponhiii SmuiII .Mrd.ndi d iiv(|iii' ad
slralani regiain, juxta erclesiani .Sancli Siepbani, cuiii omnibus jii-liliis el lilierlalihiis ; \ill,iin
Sancli Medardi el ecclesiam cuni iiinnibiis jnsliliis cjusdem ville: pivhriidani nnain in
ecclesia Beale Marie Parisiensis; Pari-ius, inira civilalein el extra, (bmios. census cl capilalia
inullonnn -
A. Copie du sui'siècle, à la ISilil. .Sainte-Geneviève. El. aô (Cailulaii-e de Saintr-(ieneviéve), p. i3.
Édil. : («) Gallia chnst., I. Vil. iusir.. col. 2'ii. — (b) Migne. P,ilnlo<;ii', I.CC, col. 2 ; 1 , d'après n.
Cartul.— 1. i8
378 CARTULAIRI-: GIvXKRAL DE PAIUS.
I H'i.'!, i" juin. — Toiiis.
(iniiliriiialinii |i,ir lu |i;i|i(' Ali'Naiulrr 111 du |iii\ ilù;;i;' en \erlii duquel l'ablmyo de S;iiiil-f!(>rinaiii-des-r'rrs
l'iail cMMiiiilrr (|i' la jiMidictiiiii d(> I eMMjiie de i'ai'is cl iio relevait que du Sniiil-Sirjje. — tfDum vene-
l'.ilillis IV.ilcr iKislri- Maiiiicius. . . »
A. (Iilj;in.il, .urr Ip.io'^ (1.. sf.Mii, aii\ Arcli. ii.il., L, liSo, n"-2i.
Kilil. : («) Di.JMvnl, A„lHi„ilr: ,!,■ /Vn,.., Inl. ,'17 v", ,l\.|iivs A. — (/,) M;illiij;i;., Anii.juilé, ,1c Pnrn , liv. Il,
|>. içi'i, (rnpn'^srt. —(r) Dii jt.Mihiy, //-.s/. r,„r. /',„«., 1. Il, p. .'ii-j. — (<l ) Laiinny, 0/»r»,l. III, 1" pari.,
p. .2.., ,1'npiv.s «. — {(..) /(,r«,77 ,/fs/„s(. ,lf la l'nnuv. [. \\, p. -^,,(;, ,|',,p,vs <•. — (/) Mijriir., Palvohy^ie ,
I. ce, 0(j1. 'jaS, ,l'iipn'«i r.
I IC)3, 5,, soplrjiil.r.-ig sopl.Miihrp I Ifj'i.
Confession par le papr \lc\andri' III à l'aliln' di' Sainl-(ierrnain-des-Prr>s du dr(]il de porlei- la daliualique
l'I de conli'rer les oiilrrs iniin'ins aux nioims dr l'aldiaxc
AloxiiiKlei- cpiscnitiis, scrviis scrvoniiii Dci . dili'clo lili(» abLati iiioiiaslcrii Saiicti
(icniiaiii ili' l'ialis l'aiisiciisis, ad Itoiiiaiiaiii l'cclcsiain imllo iiiodio iicrliiiciitis, 01-
diiiissaiicli rx'iicdicii, saliiloin cl apdsiolicaiii iMMicdn-lKnieiii. iJI . (>\ .^iiiccraMlovo-
lidiiis alVci'iii (|ii('m ad nos cl rujiiiaiiaiii cccdoiaiii lialicre diiiosriM-is. favoi'cin tihi
a|Misliiliciiiii sciilias acc.i'0\ isse, iilciidi daliiialica cl (iiiiica m inissaiiiiii solciiiii-
iiiis, (?l ilaiidi l)ciicdicli()iieiil .sollciii|)iiciii sii|)ci' |mi|)uIiiiii iiiorc poiitiliciiiii , et coii-
Iciciidi iiniKircs ordiiics inoiiacdiis cl clcncis luis, m iiioiiaslcrio liio (d cccde.siis
cidcni iiiiiiiasiciM) [dciio jure sulijcclis diiiiilaxal, liiti cl siicccssorilms luis auclo-
iilalc pra'sciiliuui coiiccdiiinis iacullalcni. duinMi(i(l(j Idii cl cisdciu .'-ucccssorihiis
sccundiiMi luorcui |ira'lici(Mid()i'uin aliliatiiin nianiis iui|)iisdi() iacla noscaliir, et te
iic cDsdciii succcssorcs constct CMstcpc sacci'dotcs. Nulli ci'oo, etc. Ponlificatus
nosiri auno (juaiio.
1 dil. : (») It.Miill.iil , Ih^Umr ,lv r<M„;i,' tle Sainl-(;en„„ii,-,lcs-l'ni'< . pr. , ).. xi.i , d'upi.s lui rarlulair.' ".
411
1 \^y^. ■•■j ii»\ciiiliro- iS adàl I H'i'i.
l.i'Uri' adri'ss('i' par l.onis \ Il an\ rclijjieus; de SaiMli'-(!eni'\iùve |ionr leur reroniuiander d'i'viler
!:inl d(''snrilr(' piMidanl la varanrc dn si(V<- al)lialial '"' . — rl-.rcli'sia veslra. qna' alp anliijuis. . . -i
\. i;,.pl,. ,luM^ 11:1 lus. ,!.■ i'.Uaii.
1!. Copi,. ilans un 111^. ilc .S,,iiil-\ id..r, riil,: II, o.k
:.lil. : (») Duclirsn.', Ilisl. Fnn.r. ,v ,7/,(. . I. IV, p. 7::.., d'apn'.s \ r\ H. - - [l>) M.irlônc, AwplmtnHi rolt,'rhu,i. M.
™l. a:i,j. — (r) (nill.,hnsl.,\. \ II,, -01.717, d'après/-. —(,/)//,■,-. ,lrs hist. ,1e la /■>. , I. \\l, p. I o-j , d'après a.
' Nous a\ons \aiuc'nii'nL clirn-lii' le li'xie de '' 11 s'ajjil saus doule do la vacance qui suivit
l'Ile picrr dans les di\rrs earlulaircs di' ."viiiil* ier- la mort de ral)l)(' Anliort (-Ji) novciiibri- li();i)et
lain di's-l'rrs iiiii^i'r\(s aii\ \i'clii\i's iiatiiiiiali's. prnvila ra\rni'uii'iil di' Talilir fiui'riii. Or ce der-
CAIîTLLVllîE CÉNÉRAL DE PARIS. 379
1103 i.ii 1104. If, decpmbr.'. — Sens.
l.fiUrc du pape Alexandre III au roi Louis \II. le [iriant d'empêcher le i)outeiiler Guy de percevoir sur
Tabbave de Sainte-Gene\iève des redevances auxquelles elle n'était jioinl tenue. — -Dileclus lilius
noster . . . ^
A. Ccpio dan'i un ms. do IVlau.
B. Copie dans un iiis. de Sainl-Vidur. rolo II. -li.
Édil. : («) Ducbesne, Uisl. Franc. .■îrn'//(., t. IV, p. Gi5, d'npivs A cl B. — (h) LaljLe, Cumil., t. \. (ol. i:i.5i.
— (e) Hardouin, Couni, t. VI, -i' p;irl., col. i'i80, d'apiè< a. — (i/i Mansi, Coh<i7., I. \\i. col. lo»:).
d'après c — (c) /6i</., col. loafi. — (/) Uecxml des hisl. ,h la France, t. XV, p. 811, d'après 0. — (g-) Migni',
Puirologie, l. ce, col. 27G, d'après e. — (/i) IhuL, col. 281. d'après d.
4/i3
Vers 1103 ou IlGl
l.eltre de Louis Vil à Maurice de Siillv. évèque de Paris. rin\ilanl u pour\oir d'un bénéfice
le clerc lîarbedor ' . — ^ L'élis freijuentior lialn'l . . . r
A. Copie dans un ms. de Pélau.
n. Copie dans un ms. de Sainl-Viclor, cote II. 22.
Kdil.: (a) Duclicsne, Hinl. Franc, acripl., t. IV. p. 73'i d'après A el B. — • ('.') Rnucil des liist. de la France,
I. XVI, p. -Cl. d'après «.
110'.. ■, j.unler.
Lettre adressée au roi Louis \ 11 par le sénat de lîoine
[)our lui reconnnander un clerc venu à Paris pour ses études.
Senaloros l rl)is iiibiuiii illiisti'i et prinleiiti viro Luil()\ico. Ffaiicoriiin re[;i.
amico connu cai'issiino, saliileiii et dilectioneiii.
Super Leiiioiiilate veslra_^ i'(';;i;e uiaje.slatis ac liljeialilalis uns iiosliiinie eives
valde coiirideiites, iiobiles cives iiostfos clericos causa lilieialiuiii stii(lioi'iiiii iii
torram vesti'» ditioui siiljdilain sumina spe dirij;iimis. liitci' (jiios (|ii('iu(lam <;eiie-
l'osuin civem noslruiii. .loliaiiiiem Felicis, apiid l'arisitim lilciiili sindio ('(11111110-
rauleiii, quein lionesUiiii .sancta' Hoiiiaufe ecclesi;e rleticiiiu sciiniis. vestr;c rejjia'
beuijjnitati valde coiuineiidainus, precantes uimiuiu vesti'ain libcfalitatcin ut ei.
nier entra en fonctions avant le 18 août iiù't. ' lîréquifjny a classé cette pièce à l'an iiyO
date d'une lettre d'Alexandre 111 (voir noire n' /lô'il {Tuhk dfs dijil., t. 111, |>. ô-io i; mais, liaibeiloi-
relative à ses démêlés avec Guillaume do Danemark. étant devenu doyen de l'éjjlise de Pniis \eis i i O'i .
Cf., pour ces dates, la Gallia christ., I. Vil, col. nous pensons avec Dom lirial qu'elle doit être an-
71(1-717, et Lucliaire. Eludes xiir ks actes de téiieure de peu ii son accession au décanat t /i£c«ei/
Louis I //, p. t>50. des liist. de la France, t. \\ I, p. 70, noie (J 1.
.'.S.
:?80 CAIiTULAIRE GliAKIlAL DE PARIS.
pro iiosdo et lîil)is amoro, m liis (jn;r cmii opoilcL lioiiorein et auxiliuin coiifo-
l'.'itis; ([iioiiiiim a iiol)i.s suis(juc oj)tiiiiis coiisaii<;iiiiieis, (]iubiis in Urlte plui'imiim
pollcl, vcsdi liilfics in lîoniana |iatria dijjnain viceni et congi'ua , si o[iorlnerit.
ieci|iicnl jira'Miia, v()his(jiic laudes el (jrates inajjnas refereniiis. Alissa iv die ja-
nnarii, mdiclione \i\ '''.
A. (;o|iii' (liiiis lin Tiiiiiiiisri it (le Saiiil-\ icior, cotij 11, i!i> , et cl;ijis un ins. du i'ulau, piiLiliét.' par Ducliesne
llisl. Ihinr. xcnpl.. l. 1\, p. 71/1.
445
V.MS IlO'l.
l'Ilri' ,-iili-rss('i' ;i l.oiiis Vil |i,ii- .lniinkiiii l'ii'ili'(iiii>, rinisul dr linriic, [imir lui recomiiuiinliT Jean Felici,
cicir l'iiiriiiiii , vriiu ;i l'aiis jhiii]- cdiiliiT. — r(,liii,i |iliiriiiiuiii di^ vcsli-n. . . 1
A. (;n|ii,. ,la„s lin ins. .!,• l'.'lan.
1'.. Caiiiic ilans 1111 nis. ilr Saiiil-Vidor, coU II, 'VJ.
■:.lil :(«) Knilip^ir, llist. Fniiu: srn/,(. , I. IV, p. 7 t (i , ,l'ap,v.s A ri. I!. — (Jj) Dn Uoulay, Itisl. Umvers. Ptirts
I. Il, p. :ii)a,.rapivs ». — (e) Iter. rI,'S h,sl. delà Fninre , l. W'I, p. 77, d'apros a.
44(5
Vi'is IKi'i.
Aiilr-r jplliT (les consuls de Rome an roi Louis Vil pour recommander à sa iMeiiveillaiice
un clerc ilalicn venu à l'aris pour éludier. — (rAmoreni (jiiem veslra. . . 1
A. Cnpie ilaiis ini in^, ilc l'.;Liu.
I!. Ciipir dans un ni.s. de SaiMl-\ irloc, cole II, 2-j.
ilil ; |«) DuiJifMi.', Ilisl. l-rniir. snipl.. t. IV, p. 717. d'nprcs A cl. H. — (h) Du Butday, IhsI. Univers. Paris.
t. 11, p. ::03, d'apii's „. — (c) Itrr. dis hisl. ilr la i'riiiice . I. \V1, p. 7S, d'après ».
447
I lf)4,() jami.T. - .Skv.s.
• ionlii nialiciri, acciifdcc a l'alilii' llii'nics par le |ia|ie .\lc\andii' III. des pri\ ilèjfes et possessions
.le l'aldiaxe de S,unl-( Icrniain-des-l'n'.s. — -In cininmli licali i'eiri calliedra. . . r-
A. ()ii;;iii.il. aiiclraccs dr sceau , aiu Arcli. nal., I.. ■..;,,, n 27.
I!. (.npir du \u' M.rlc. aiL\ Airli. nal., l.L. 1 ,, ! '1 i^Cirliilalrc vvv de .Saiiil-Coniialii-dcs-l'rés), loi. () v'
' Lindiclinu \ii es! re\enue lri)is l'ois pendant el pnldiee pai- Kncliesne ii/iid., |i. 710). on voit
le rèjjue lie Louis \ll. en li'li). en iid'i el (pie loules deu\ iloiveill appartenir il l'epoipie où
en 1 171). Mais, en rapprochant l'clle lellre d'une Alexandre 111. elia.sse de ses Ltals. avait tronvé nn
aulre adre^xee |),ii- les Consuls de lîonie il LiMiis \ll r(d'iiee en l'rance.
CARTLLVir.i; (.É Mil! AL DE PARIS. 831
1 16^, () janvipi-. — St>'*.
Confirmation par le pape Alexandre 111 des possessions de l'abbaye de Saiiil-Maur-des-Fossës
et du prieuré de Saiiit-Eloi de Paris.
-Quoliens a nobis pelitur. . . Prioratum Sancti Eligii intVa civitatem Parisiensem situm, et
ecclesias ad ipsuni pertinentes, videlicet ecrlesiam Sancli Marlialis, ecclesiam Sancii Pétri de
Arsionibus, ecclesiam Sancle Crucis, ecclesiam Sancli Pelri de Bobiis infra muros ejusdem civi-
tatis sitas; ecclesiam Sancti Boniti ultra Ma^nuim Pontem, ecclesiam .Sancti Pauli extra civitatem.
cum terris et rébus ad eam pertinenlibus. . . In ecclesia Parisien>i pndjindam uuam ad mo-
nasterium vestrum spectantem, in eadem ecclesia aliam preljendaiii ad prioratum Sancti Eligii
speclanlem. . . -
A. Original, avec traces de sceau, aux Arcli. nat. , L. s.Su, u° -jf'j.
B. Copie colialionnée du 6 février ii86, aux Arcli. nat., S. i lOi, n i.
449
1 16i, 27 janvier. — .Se\?.
Confirmation par le pape Alexandi-e 111 des privilèges et des possessions de l'abbaye de Muiitiuarlre.
— "Desiderium tpiod ad religionis proposiluin. . . -
A. (;opie colialionnée du i5 octobre iô86, aux Arcli. nat., L. io3o, n" iK
B. Copie du 18 mare iG/ifi, ans Arcli. nat., L. lo.io, n" i\ d'a[}rfc A.
Édit. : (a) E. de Barthélémy, Rfcucil des rharli-s de l'ahbiiije royale île Monluinrlre , p. ()8, d'après A.
450
1 IG'l. I 2 avril- r' auùl — PiP.i^.
Notice des privilèges accordés par le chapitre de Nolre-Danie aux deux cliapelains étaldis par Simon
et Osinond de Poissy, en l'église Saiiit-Deiiis-du-Pas.
T Iii nomiiie saiictc et iiiilividiie Ti'iiiilatis, amen. NoUiin .«il omniljus. taiii fii-
turis qiiaiu pieseiililnis. ([iiod Osiiuiiidiis de Pissiaco. frai ri s .s ni iiiajjistri Svinonis
pia etmilatioiie iiiseqneiis V('sli{jia, ^-ic-ul ipse [irovida caiilalis vi;;ilaiitia iiiiuin
constituei-at sacerdotoiii in oratofium Sancli Dvoiiisii de l'assit, Deo inihi pefpetuo
servituruiii, ila etipse. tam lioneslo et l'aiiiiliari pcrmotns exciiiplo, Cdiristo liere-
ditatis sue facto liei-ede. ad usiim ailoiius sacei'dutis (pii in picfalo oi'atdi-io Deo
deservii'ct assiduus, dédit l\'' solides in villa c[ue dicitiif Neiiiiis Puiherti. ipic sita
est in ten'itorio \ illepecose, tam in ccnsu quant in aliis l'eddili'.tiis. Ad liujiis
autem beneticii increinenlum. capitidi nostri caiilas nmnilica. pi'elali Osmiindi
comniendans et pi-oveliens devotionis inceplum, conccssit ut (piicumque pi-edictum
Jiaberet beneficium, de pane et vino quadrajjesiniali. quoquo modo, quocuinque
tenipore, (juaciumpie ineiisiira disliibuereliir. ctsi p(M' loliini aiiniim duraret.
38-2 CARTLLAIIIE GEAERAL DE PARIS.
(|iiaiiliiiii uni e\ cjnionicis inaiisioiiaiiis tantiiiii fidciii sacerdoli donaretur, cxceptis
illis vil'"" iiiodiis (■(•clcsiaiiiin , de (|iiilnis iiiilli iiisi canoiiico licet liabere; nio
quoruiii (aiiioii rccomiiciisalioiK', ii sexiaiios rruiiicnli, rcffia mina iiiensiiralos, in
fi'slo saiicli li('iiiij;ii siiH^ conlradiclioni' liaberet. Snl) hoc aniciii Icnorc lioc Cacliim
i'>l. ut Osiuiiiidiis, (jiianidiu vi\eril!', utrunique sacordolciii in pi'cdiclo oratorio
sci'vitiiriiiii lihore iiujioiiat; post moitoni vero ejiisot eoriiin (piosiniposuorit, coin-
miiins ordiuatio capiliili diclos iiiiponct s^aicrdolrs. Finualiini est auteiu a capi-
liilo ni ui'uio picdiclo hcnclicio iincsliatur, nisi |)rius ordiiic sacordocii runjjatur.
l'irl<Tfa saceiNldtiluis in scpcdicla c'apclla e(uistitutis plenani in niatrici ecclesia
adiiHiiisIraliiuicni di\iiii (inicii,cl iiiilii l'uiiip \ ice iule;;i'a canonici, capiliiliiin con-
ccssit, iicciion eliaiii inissc cclcliralioiiciii iii luajori allari. Saccrdotes voro ipii
ad allaïc llcati Dsonisii vocali riicinil, cullald ipsis delciniinato beiic(icio, siii-
jjulis dicluis lioraiiiui caiiunicaruiu laudes I)ei) iiiibi ])ersolveiit; singulis inissis
(juil)iis liciieiil, pidpiiaiii oiatidiieni ]iio aiiiina niaffisti'i Synionis et Osniundi
lialiuiiKpie suoruiii diceiil; tel' in elidojjmada pro fidelibiis celebrahunt, nisi
lesluin haliens oiialias, vel aba vabb.' conipeleiis excusatio iulercesserit; assidui-
lateiii iii inaliioi eccleMa exliibel)iiiil. \eriiiii, ut boc raluin cl lirinuin perrnaneal
in seuipiteiiiuiii , prcsenteni cartain beri (bsjiosuiuius et. ne possit a ])ostcris
inbiiij;i, sijjilb iiostri aiictoritale lirinavinius. Data piibbce l'arisius. in ca[)itiilo
lîeale Marie, aiiiio Incainali Veibi M"c"LX°im", rejouante J^udovico roj^e anno xxvn",
Abiiii'icio episcopaiile aiino nu". Si|;iiuiii Cb'iiieiilis (b'cani. S. Alberli precentoris.
S. Giieiniuiidi ai(lii(lia((Hii. S. Synionis arcliidiaroni. S. Girardi arcbidiacoiii.
S. liolteili siisceiiliuis. S. (l.iiileii capellani. S. (lauteri sacerdotis. S. Aiiselb dia-
coni. S. S\iiiiinis (hai'oiii. S. lia(billi (baconi. S. l)al(biiiii snbibacoin. S. (jaufndi
siil)diacoiii. S. 1 lie(d)ai(b suImIkh'oiii. S. I'bibp|ii piieri. S. Ilu];()iiis piieri. S. Hei-
liiiiii pueri. Data pcr inaiiuni ()(b)ins cancelbuii.
A. ()ii;;iii;il, ;ivr,- Ij.kv.s ,1i' siriiii, ;ih\ Aivli. ii;,l., S. S',-.", ii" i.
l;. (...|,i,. .In Mii'M.r!,., i„i\ Airl,, MJI., 1.1. . i7.-> (Gn„„l l'„sl,.n,l ,\o Nnlic-Diii,,./), p. ■-,:,:,.
I IG'l, 1-. nNnl-;i avril 1 Ki.".. - l'uws.
Dciiiiiliiin riiir l'i''\r(|iii' Maiirici' di' SiilK ii llciin l.mnrl. il'iiii cniphicpiiiPiit pivs Trifiisi' Saiiil-Cliris-
ln|ilir. en iVii,in;;r ili' ilrii\ incisons sur li' |i.ii\is i\()lii'-|),i |i.ir lui ri'ilri's ])mir Toi i\erl lire d'une
riir.
DK DO.MIIUS lir.MUCI I.OKNKI.I.l .
K|;() Abiulilius. Dei .';ralia l'aiisiensis eccIcMe biiiiiibs niiinslei'. Nuiiim licri vo-
biinus uinversi.s, laiii picseiilibiis (jiiaiii luliiiis. nos pio lacieiubi \ la aiilc ecclesiain
'■'■ I.'or-ij'inal p'irlo r\isi>i'il-.
CARTULVIUE GÉNÉRAL DE PARIS. 38:'.
Béate xMarie, ab Heiirico Lcoiiello et nxore sua doiiios quas leiicbaiit aiilc païa-
visiim prctio quadraijiiita librariiiii coiiiiai'asse. liisupiM- pro prediclis ibiiiiibiis ba-
beiidis, (lonaviiiius eis ])biteain (|iiaiiidain, sitain [irupe Sancluiu (Ihristoforiuu,
(jiiaiii emimiis a lleiiaudo. libo Abdjjriiii, pretio vi[;iiili bbraiiim, iii ([lia prefatus
Hcui'inis coiistnixit sil>i (b)iiiuiii. |iie(licto Heiiai.i(b) el u\oie sua ciim fdiis et
libabiis suis per niaiiuia noslrani coucedeiilibus eidem lleiirico el uxori sue et
successoribus eorum eaiiidem pbdeain in pei'petuuni ])()ssideiidani, assensu locius
capituii j)ariter prosequeiile, a ([uo preiiomiiiatus Iteiiaufbis supradiclam plateaui
einerat, que eidem capilub) de contpiisilione '' obveiieral, ([uod eliam capilubini
lilteras <;aranlie ei dederat. E(, id prenomiiiatus lleiiricus, tam ipse (piani uxor
sua, et unuies (juibuscuiiKpie vel \eudere vel douare v(dueiiiil supradidaiii (erraiii
et id quod supi'a eiblicaluni est, bl>ere et qinete possideant iii peipeluum, si;;illi
nostri auctoritate eisdeiii coidiiiiianuis, pro qua, si qiiis in posleiiiui (euieiaiiu
ausu adversus eos insui','^erc vel jus suuiu presum|iserit iulrin;;eie, nos et succes-
sores nostri, quantum jusiicia tbclaret, defensionem et audoiilaleni ipsis piebe-
bimus. Iluic rei lest'vs interbiei'uut quampbires : abbas Saneli Majjbnii; Ciemeiis.
Parisiensis decanus; Guermuiubis arcbidiaooinis; ,Vlbertus pieci'iiloi-; Synion arebi-
diaconus; Geraixlus arcbidiaconus; magister Galterns; Ascebnus eanonicns; Synioii
de Sancto Dyonisio; Petrns de Villa Nova; Bai'tolomeiis, sacerdos Sancte (ieuovefe;
Petnis Angelerius; Aimericus Bituricensis; et laici (pianqdnics ; Oilo Libaul, Odo
de Sanclo Gbristoi'oro, Henoibis Aposlolicus, Fiojjerius bâter cjusdcin, Odo Cor-
veiser, Bamuiidus Goiveiser, liicliardus Corveiser, Bartludomeus Aurelianensis,
Berncrius Aurum Verberans, Mar(pu;rius.
Actum publiée l'ai'isius, in presentia nostra, anno Incanialionis Doniiiiire niil-
lesimo centesimo L\"nn".
A. Orijjiiiiai scellé, aux Anh. n.-il., |,. S()-i, n" -,
15. Copie du xvii' sicVIe, à In liiM. uat., ui-^. liil. li.'OiS, p. tjm.
C. Ciipie (lu \*u' siècle, à 1.1 lîilil. naJ., iiis. laL i'i()79, p. 5'i-i.
4Ô2
I Ki'i, ;; jiullel. — Sens.
CdMlii-iiMlinn |i^ir Ir |i,i|ii' \lc'\:iiiilrc 11! du iloii (riiiic iiiiiison ''
siliii-i' |ir('s ili.' IV;;lise S;iirit-Jnrques-la-lioiifliPric,
liiit |ini- Tiiiuul, nir|ii]iirliv de l'égliso de l'ai'is, à un clerc iKiiuiiir Xicdlas.
Alexander episcopiis. seivus servoiiim Dei, dilcclo lilio Nieidao. clerico. sabi-
''' L'orijriiKi! pnrle -cniKniisioiic''. >ièrle, rni dos de la pièce: rrCorilli-malidil du |ia|ic
''' Cette inai-son |paiail èire dc\,.|me plus lard \le\aiid|-e lij dr la duualiori laicie ;> Saiul-Mailui
la propriélt^ de Sailit-.Marliu-des-(;|]aiu|is, si !' l'une riiaisuii juijjriaut l'eulise Saiul-.lac(|uc>-la-
seii ra|i|j(jrle à la cole .siii\aiile éc]-il(> au nvii' liuuclierie.i
38i (:\RTULAIUE GEXEliAL DE PAP.IS.
lom cl fi|)ost(ili(;iiii liciiedictioiiom. Jnstis peleiiliiiiii desideriis di;;imni osl nos
Incilcin prdx'n- coiiseiisiiin, et vola que a ralioiiis traiiiilc non discordant ellcctu
sMiil ])i'os('(|ncnle complcnda. Eapro])ter, dilcctc in Domino lili, tnis jnstis postu-
hilioiiiltus [;i;ilo concurrentes assensn, ddiniim jiixla <'cclesiani Beati Jacolii sitani,
cuni doliis (pic in eaei'ant, et tria arj)cnla vinearnni (jih' sunt prope Mnstarolinni
jnxla 11) Kossi. (pu- Teifns, Parisiensis eccl<'sie ai'ciiij)resl)yler, in elemosinani tibi
concessit, dcvdiioni lue ancloritale a|)oslolica conlirnianiiis, et pi'csentis scripti
patiocinio connnmnnnis, slatuenles ut nnlii onniino lioniinuni liceat liane pa<jinain
nostre conliiinali(jnis inl'rinjjcre, vcl ei aliipialeuus contraire. Si rpiis anlcni iioc
allcniptarc prcsiinipscril , indij;nalioncni ouinipotentis Dei et beatoruni IV-tri et
Pauli, apdstoloruni ein^, se no\erit incuisurnni. Datuni Senonis, v nouas jidii.
A. 0]i"iiiiil M-rlIr, ;]ux AitI]. u-A., L. 3:Jo, n" ■•5'.
403
lIG'i, -m; j.iillr(. — Sens.
l.c poiir AloxiiMilii' III iri-iFiiiiiiiiiiilc il lliij;uis. (■Mvjuc (lo Sciissoiis, Reiioinl , nrcliiiliacro de Salislnipy.
(jui \(iiihiil alliT (.'Uidif-r à l'oris. — '-Uilectiis lilins niister. . . -
A. C"!.!.' .l.iiiM un lus. ,1c IVIaii.
H. Ci.pic (Luis iiii lus. ,lf Saiiil-Viclnr, coli:' II, l'-j.
li.lit: („) Du.JirsMo, //,,s(. Fr„m: ..rn/,(., I. IV, p. 5;)'., d'apit-s A >■( li. — (h) LM,n , GmciL, I. X, cul. i;io8.
— (c)IIardiiuiii, /.■../(,(/., I. \l, j" |iail., roi. j /i.SS, d'aprrs ». — (>/) Maiisi, Cmicil., I. XXI, col. 98 1 , d'après c.
— («?) Rec. des hisl. (/(• tu Fruiia', (. \V, p. 8lij, irqiri'S «. — (/) Migno, Piilrologie , t. CC, col. 299, d'après d.
454
I lO'i, iS onul. — Si:
Maiiilrriirril ilii pape Alcxamlrv III, nnloniiaiit aux aMirs i|<> Sanil-\ idni- cl ,|,. Saiiil-(;iTiiiaiii-(lr>-l'iv>
(il' lairi' iMii- riii|iiiMi' .siii' li's iiiaiixais liailciiii/iils iiillij;v,s ail cliaiiiiiiii' tiiiillaiiMK^ |inr l'aljhc' tic Suiiitc-
(ic]ic\ ic\c ''.
Alcxandci' cpisciipns. servus scrvonim Dci. dilcclis (iliis Sanctl \ ici o ris cl Saiicli
(jci'niani aldialiliiis. priiiri (pio(pic ac suppriori cccicsia' Saiicli \ ici (iris, cl ()(l(un .
ipiondani Saiichi' (IciioncIic aldiali. saliilciii cl apd.^lolicaiii licncdiclKiiicin. Si;;in-
licaliiin iKilii.s csl (puni, cuiii (iuillcliinis. Siiiichc (iciii)\cra' caiionicns. ad prc^cn-
liani iioslraiii. alis(pic alilialis cl capiluli siii liccnlia. acccssissel, eunidcni ad prc-
dictiini alilialciii. ul in capilulo tir liuiiismodi Iransjp'essionc salislacercl . a noliis
Iransini.ssuni , ila \ cl 1 cm en 1er cl iidioncslc liacla\il (piod. ipsum universis vestibns
"' Voir siii' rollc adairo l'YivI. L'ahhaijc de Salntc-Gcnci'icvc, I. I, [>. 119 cl tao.
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 385
exuens et acriter verberaiis, septeni diebus iii terra cuin caiiilnis cibiiiu sumere
lecil. Quoniani vero de viro tam bonesto ac religioso abquid siiiislruin non debemus
facile credeie, nos de veslra lioneslate pleiiius coulidenles, lioc discrelioiii vestrœ
committiuuis exequenduni, inaiidanles ut rem i[)saiii dib<jeiitissiine inquiratis et
bujus rei veritatem vestris litleris nobis fideliter inlhiuielis.
Daliim Senonis, \v kalendas se])lembris.
A. Co|)ie dans un ms. de Pélau.
B. Copie dans un ms. de Sainl-Victor, colé II, 22.
Édil : (n) Ducliesno, //i^/. Fnuic. ^rripl., I. IV, p. 75î!, d'après A et B. — {b) Lalilie, Omni, I. X, col. 1 ^.Sq. —
(c)Hardouin, Cunai, 1. VI, 2" pari., col. i .0.36, d'après «. — (</) Launoy, OixrnJ.U, 2' pari., p. (1 70, d'après».
— (e) Marlène, AmpUss. cullecl., I. VI, col. a.33, d'après B. — (/) Rn\ des Imt. de la France, t. XV, p.SaS.
d'après a. — (g-) Maiisi, ConciL, I. XXI, col. io3o, d'après c. — (/i) Migue, Palrolnj;ie,\. CC,coi. 807, d'aprèsg.
455
1 Idb, i" mars.
Sens <"
Confirmation par le pape Alexandre III de l'accord dlabli jadis entre Etienne, évèque do Paris, et tarchi-
diacre Thibaud, par les soins de Mathieu, évèque d'Albaiio, de Jean, cardinal du litre de Saint-Chryso-
jjone. et de Pierre, cardinal du (ilre de Saint-Calixte '"'. — '-OlIJcii noslridebiluni. . . n
A. Copie du xui" siècle, à la Bibl. nal., ms. iat. 55a6 (Carlulaire do l'évêquc), loi. 1 A v°.
B. Cojjie du xiv" siècle, aux Arch. nal., LL. i83 (Grand Carlulaire de Notre-Dame), loi. 195.
C. Copie du xviii' siècle, aux Arch. nal., LL. i85, p. 52, d'api-ès A.
Édit: (b) Petit, Theodori Pœiiilentiale , t. Il, p. 718, fragm. d'après A ou B. — (i) Guérard, Curtul. de t\'i)tre-Dmne ,
t. 1. p. 27, fragm. d'apiès A et B.
I 1 G.j , 4 avr
45(3
0.3 avril 1160. — Paris
Abolition par Louis VII de la coutume en vertu de laquelle les olliciers royaux enlevaieni , lorsque le roi
venait à Paris, les matelas, coussins et oreillers des maisons où il avait droit de gîte '''.
In iioniinc sanctc et iiidividuc Triiiitatis, amen. E{;o Liidovicus, Dei j[ratia
Fraiicorum rcx. 0[)us bomim et re(;ia ma^juificciitia dij;iuim racimus, qtiotieiis
''' Guérard ( Cartiil. de Notre-Dame , t. I , p. 27 )
a reporté à tort celle bulle au 1" mars 1 iGi. Elle
est datée : f Kalendis martii , indictione xin , Incarna-
tionis Dominice anno 11 clxiv, pontificatus vero do-
mini Alexandri pape III anno sexto.» Or la G' année
d'Alexandre III ne commence qu'au 20 seplendjre
1 16^1. 11 est donc évident (|ue la pièce esl du i"raars
116.5. On sait d'ailleurs par d'autres documents
Carlul. ^ 1.
que la chancellerie d'Alexandre III comptait les an-
nées de l'Incarnation du 2 5 mars.
'"' Cette pièce est la reproduction d'une bulle
d'Eugène III que nous avons cit('e sons le n° o3g.
'"' Une erreur de copie a fait dater ce diplôme
de l'an 1 266 , dans le tome II des Ordoiiii. des rois
de France, p. Wih. Mais celle erreur a été corrigée
dans le tome IV, p. 2 08, du môme ouvrage.
38fi CARTULAIIiK GENEltVL DE PVHIS.
illicilas cxactioiies cxtiiipuiimis fl pravas coiisuetudinos abolemns. \otuiii ita(|ue
laciinus uuivorsis. lam j)reseiilibus fjuaiii futuns, quod, quando veniel)amus Pari-
sius, in domibus quibiisdani capiebaiil ad opus nostriim servieiitos iiostri culcitras
cl pulvinaria. Considérantes tandem rem istam paiiperibus hominibus nostris
damj)nosam nec uobis multum utilem, [pro] amure Dei et proanlecessorum nostro-
iiim animabns et nustra, consucliidineni ex loto condonavimus, slatuentes imper-
pcluuni ne qnis sei'vienlum nostrornni, sive alius bomo. ad opus nostruni l'arisius
cnb-itras aut pulvinaria deposcal, nostris aul successorum lujstrormn teiiq)oribus.
sed boulines nostri Parisienses ab bac consuctudine, in ([iiantum ad nospertinet,
penitns bberi sint et im[munes]. Quod. ut ralum sil et inconvulsimi. scribi et si-
fjilb nostri anctoritate connnnniri [[)recip]inius, addi[to karactere nostri] noniinis.
Actuiu pubbce Parisius, anno Verbi Incarnati m''c"lx°v"; astantibus in paIa[tio
nostro quorum subscripta] siuit nomina et si;;na. Si;jniiin comitis Teobaldi, dapi-
l'eii nostri. S. Itadidli [constabuhu'ii. S. Guitbjnis ljiilicubi]rii. S. Matbei came-
rarii.
[Data per manum] {iiiDiiDgranimc) Hugonis cancellarii.
A. Origiiiiil nuililé, aux Airlj. nat., K. ;)'i8, 11° 2.
B. Vidinius di- juin i33i, aux Arcli. iial.. .IJ. .Su, n' (il'iG.
C Vidiimis (lu -jo s\n\ i-'i.38, aux Arcli. ual., K. i)i3ij, 11" -io.
I). Copie du w" siècle, à la Bild. nat.. mis. lai. giC-î 1 CaHul. de rilùt.d il; Ville), fol. 1 1 r".
ll().j. -30 avnl. — Paius.
Coiilirmation par le papo Aliwainlre lit (li\s Lions cl pi'iviièges (hi rliapilro ilo l'c'|;li«o do Paris.
\LEX\NORI PAPE U\.
.\b;\ander e])iscopus, servus servornm Dei, dilectis fibis Clemenli decano et
nniverso capituKi Parisiensis ecclesie eorumque fratribus canonice ordinis, in per-
|ii'luum. ElTectum jiisia pdsluhintiluis indulgere et vijfor cquitatis et ordo exigit
lalionis, preserlim (juaudo petentinm volunlatem et pietas adjuvat, et veritas non
rebn(|uit. Eapropter, dilecli in Domino libi, vestris jiistis postubiliouibus clemeu-
tei' annuimus, el pi-efatam Parisiensem ccclesiani, in qna dixino maneipali estis
ol)sequio. ad exemplar pi'edecessoris nostri sancte recordalioiiis PuMicdirli pape"',
sid) l)eali Pcti'i et nosti'a pi'oteclione siiscipiinus et presentis sci ipli nrniiegio com-
munimns, slatuentes ut (piascunnpie possessiones, quecunupiebona, cadenieccle-
sia in]iresenliarnui jnst(! el canonice possidel, aut iu i'ulurum concessione ponti-
liciim, bugitione regnm vel priiicij)um. obbitione fnb'bum. seu abis justis modis
" Allusion à la Imllo th- IVnoîl VII que nous avons donnoe ci-dessus, n" 65.
CARTULAIRE GKXEI'.AL DE PARIS. 387
prestante Domino poterit adipisci. firnia vobis vestrisque siiccessoribus et illibata
permaneaiil: in quibus; bec propriis duxinuis exprinienda vocabidis : abbatiam
SanctiEligii; abbatiam Sancti Germani Rotundi; abbatiam Sancti Marcelli; abba-
tiam Sancti Chlodoaldi et Sancti Martini; abbatiam Sancti Pétri que dicitur Res
Pacis: abbatiam Sancti Saturnini de Cavrora^''; abbatiam Sancti Pétri que dicitur
Nigella: abbatiam Sancti Martini que est in Campellis; abbatiam Sancti Pétri que
dicitur Caziacus super Materna, cum onmibus earum pertinentiis: Spedonam cum
potestate et omnibus suis pertinentiis: \inulam. Macerias nomine, cum suis per-
tinentiis; Undresiacum, cum ecclesia. altari et suis pertinentiis; VureHcum - ,
cumecclesia. altari et suis appenditiis; Civiliacum: Laiacum, cum ecclesia, altari
et suis pertinentiis; Castenedum, cum ecclesia. altari et suis pertinentiis; Ba-
uiolum cum ecclesia. altari et suis appenditiis: Sulciacum. cum ecclesia, altari et
omnibus ad vos pertinentibus; Cristoilum. cum ecclesia. altari et omnibus ad
vos pertinentibus; Eleriacum, Stcovillam, Rosetum. Cellas et \ ernoi : Miche-
lum. Mintriacum. Muriacum ■''. cum ecclesiis et suis pertinentiis: Mriacum cum
suis pertinentiis. Preterea, ad couservandam vobis qnietem rcligionis. claustrum
prefate ecclesie. ad exemplar memorati predecessoris nostii. vobis perpétue con-
firmamus, ut absque iuquietudine ibi securc vivere valeatis. Antiquas eliam et
rationabiles consuetudines, libertates ac dignitates, a rejjibus, arcbiepiscopis,
episcopis, priiicipibus, baronibus et aliis Dei fidelibus ecclesie vestre concessas,
sicut in auteuticis scriptis eorumdem regum, episco]iorum et aliorum Dei fidelium
continetur, vobis et per vos ecclesie \estre auctoritate ajmsfolica confirmamus.
\d exemplar eliam prel'ati predecessoi'is nostri, apostolica auctoiitate statuimus
ut de communi assensu liceat vobis prepositos et decanos eligere, qui villis vestris
prevideant et débita vobis stipendia tldeliter amministrent. Adicimus quoque ut
nulli episcoporum liceat de pieiatis rébus vobis subtrabere, minuere, aut ad usas
proprios retorquere, vel alicui in beneficium tribuere, neque ullum inpedimen-
tum ex eisdem rébus vobis inferre, sed nec servitia in eisdem villis exigere, vel
aliquas exactiones facere. Ad liée constituimus ut ludlus unquam imperator, rex,
marcbio, dux, comes. princeps, vel aliquis judiciali potestate accinctus, seu in
quolibet ordine vel ministerio constitutus, in supradiclis rébus vestris. vel in ipsa
insula ubi civitas Parisius posita est, a regali via e\ [larte monasterii Sancti Ger-
mani Rotundi, a Sanclo Mederico usqne ad locum qui vulgo vocatur Tudella, in
ruga ejusdem Sancti Germani. aut in aliis minoribus \iis (jue tendunt ad preia-
tum monasterium. aliquam judicandi potestatem exerceat, nec aliquem censum,
neque teloneum. ne(juft l'ipaticum, neque rolaticum, neque porlaticum. neque
banimm. freda, nec ullas districtiones exerceat. nec ullas ])aratas re(}uirat, nec
'' Lisez -Cavrosa-. — ^ Lisez '•Aureliacuni-. — Lisez ^Maclielum. . . Mauriacum^.
49-
38S CARTULAIIÎE GÉNÉRAL DE PARIS.
loraliciiin. iicc pulvcraticimi, iiec ullas leges facial, lU'c a liberis liominilnis, al-
baiiis ac (^oloiiis, in predicla terra commanciitibus, aliquem censum vel aliquas
rcdibilioiies présumai accipere, nec quaiiiHbel malitiani, iiecjacture molcsliaiii.
sive pacis sive belH teiiipore. il)ideni iiilerre. liée auleiii omiiia ila vobis duximus
coiifiriiiaiida, sicul ea (juiete ac paciOce nosciiuiiii possedisse. Deceriiinius erjfo
ni nidli oiiiiiino bominiun liceat prelalam ecclesiani teiiiere perturbare, aut ejus
possessiones aulerre, vel ablalas retiuere, iniiiuere, scii quibuslibet vexalionibus
lalijjare; scd oninia iiilejjra conserveiitur eoriini, pio quorum gubernalioue et
susleiilatione coiicessa sunl, usibus oniiiimodis [n'oliilura, salva sedis aposlulice
aiictorilale cl Parisiensis episcopi canouica juslilia iii prel'alis ecclesiis et |)arro-
cbiauis eai'uni. Si qua ij^itur in futurum ecclesiastica sccularisve persona, liane
noslie conslilulionis paginam sciens, contra eam tcmere venire temptaverit, se-
cundo Icrciove conimonila, nisi rcatum suum con'jrua satisfaclione correxerit,
poleslatis lionorisque sui dignitale careat ream(|ue se divino judicio exsistere de
per[)elrala inicpiitate co(;noscat, et a sacralissimo corpore ac sanguine Dei et Do-
mini liedemptoris noslri Jesu Cdn'isti aliéna Hat, alque in extremo examine dis-
Iricte ulliuni subjaceat. Cunctis auleui eidem loco sua jura servanlibus sit pax
Domini noslri Jesu Cliristi, quatenus etbicrructuni bone aclionisperci})iant etapud
cbslriclum judicem preniia elerne pacis inveniant. Amen. Amen. Amen.
{Ilo/ii) '''. f Ego y\lexander, catbolice ecclesie episcopus, subscripsi. Benevalete.
C0LO^^IÎ Dti MlLIKIl.
+ Ej;o llid)aldiis, lloslicnsis episcopus, subsci'ipsi.
f Ego lîcriiardus, Poiiiieusis et Sancle llnline episcopus, subscripsi.
f EjMj (juallerius, Albanensis episcopus, subscripsi.
COLONNE DK GXLCUK.
f Ego Ilenricns, presbyter cardinalis tituli Sanclorum Nerei et Acbillei, sub-
sci'ipsi.
i- Ego .lohannes, presb\ter cardinalis tituli Sancle \uaslasie, subscripsi.
T Ego (luillelnius, tituli Sancli Pelri ad \ incula presbylcr cardinalis, subscripsi.
COLONNK DK DROITi:.
f Ego lacinlus. diaconns cardinalis Sancle Marii; in ('osmydyn, sid)scri|isi.
■; Eg,o Oddo, dia<()nus cardinalis Sancli ,\icliolai in (larcere Tulliano, sub-
scripsi.
f Ego Hdso. diacoHUs cardinalis SaiuMonim (liismc cl Damiam, subsci'ipsi.
i E'M) (liiillivus. diacoims cardinalis Sancli Adriani, subscripsi.
Diiiis II' ri'iM'ii" (le l;i mlii so lit iii di'viso il'Alcxniiiln' 111 : -Vi;is liuis, Doiiiiiif. ilonionstra miclii.
r.ARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 389
i Ego Petrus. diaroiius rardiiialis Saiicti Eu^talliii jiixla Teiiiplum A;jrippf'.
subscripsi.
i Ego ManlVedusi. diacoiuis caidiiialis Sancti Georgii ad \ idiuu Aui'ciini. snh-
scripsi.
Datum Parisius, per manimi Hernianiii. sancle Romane ecclosie sulidiaconi et
iiotarii, \ii kaleiulas maii, iiidiclione xiir, Incarnationis Doiinnioe aiino m c i.x v.
poiitificatus vero domni Alexandri pape 111 aniio vi.
A. Original, avec traces de sceaux, aux Arcli. nal., L. 23o, n" ■28''.
B. Copie du xii' siècle, aux Arcli. nat., LL. 1 77 [Livre noir de Notre-Dame), p. iiOn.
C. Copie du xiu' siècle, aux Archives nat., LL. 175 ( Grand Paslural de Notre-Dame), p. 558.
I). Copie du xiii' siècle, aux Arch. nat., LL. 171) (Petit Piistoval i\e Noire-Dame', p. -îo.
E. Vidimus du i(3 janvier i3og (n. s.), aux Arcli. nat., L. 2.3o, n" 28'.
F. Copie collât, du 8 lévrier 1576, aux .\rch. nat., L. a.So, n° 28'.
G. Copie collât, du 1" septembre 1.58G, aux Arch. nat., L. 280, n° 28'.
H. (^opie collât, du 11 septembre ifiS.'J, aux Arcb. nat., L. i>Ho, n" 28"*.
4ô8
110 j, :M avril. — Etaîipes.
LeUn? (lu pape Alexandiv III à lévèipie Maurice de Sully, pour le prier d'engager
le chapitre de Saint-Marcel ù se mettre d'accord pour l'élection d'un doyen. — rEx relatione tua. . .'i
A. Original scellé, aux Arch. nat., L. 280, n' 28'.
Edit : (rt), Lonvenfeld, i'/«s(. ruman. jxmlif. , p. 1.37, d'après A.
459
IIGO-IIT'J. 10 avril. — Ldr.iN ' .
Exemption de dimo accordée par le pape .\loxandre III à l'abbaye Saiiil-deriiiain-di'sd'ns [)our les novale
•ju'eUe fait cultiver et pour le pâturage de ses troupeaux. — rJu-.tis [)nslulalionibus relipiosorum . . . -
A. Original, avec traces de sceau, aux Arch. nat., L. 280, n' 29''.
/i()0
lUlO, -j'i avril-.3i juillet. — Pir.is.
Fondation par Louis VII (l'une foin' qui se tiendra à Saint-Lazare pi'udant ipn'nze jours,
à d;i(c'r du Irudemain de la Saint-Martin ' .
DF. KEniA.
EgoLudovicus, Dei gi'atiaFi'ancoruiii ie\. Notuin fieii vuluiiiiis tam fuliifis (|iiaiii
'"' Cette bldle peut être do iiliO. iiliy. ti-S ducliou lexlin'llc du dipiùuie par lequel Louis \ 11
"u 1 lyî). fiinila eu 1 1 07 une foire fpd devait se tenir à Sainl-
On iiMnar(|uera que celte pièce est la rrpro- Lazare. [iiMidant l'octave de la Toussaint (voir notre
390 CMiTlLAIRE (lENERAL DE PARIS.
iiistaiitiliiis (|iiod nos Iratrilnis Sancti Lazaii l'arisiensis l'eriain qnandaiii iii cras-
liiio r<'sli\ilalis saiicli Marlini, jm'O anima rcjjis l^udovici palris iiostri el IVatris
iiDstri l'Iiilipjii. et oinniiim predecessoruni nostroriim el nosira, singulis aimis,
JLixla |ii('di(ti Sancti Lazaii ecclesiain damus et concediinus. Volnmus etiani ut
per (juindciiMi dies coiitiHuatiin durci; de j)riinis octo diebus conductnni iieque
aliqiiid aliiid liabebinius. et de lebijuis octo di(d)iis condiictiiin noslrum accipie-
niiis. lùnitcs vei'o &ive redeuntes ad feriani in condiiclu nostio recipinms, ita
videliccl (piod nos in ea nobis nicbil prorsus relinenius, necjue ininistenales nostri
aliquo modo abcjiiid in ea capiant. exccpto latrone ([ueni solummodo nobis reti-
nemns. ;id b(tc scilicct ni de eo jnsliliani lacianiiis. Precipimus siquideni famulis
et servientibus el bnrjjensibus iiostii.s quod. si qiiandoque a nnnisteriaHbus Sancti
Lazari snl)inoniti l'uerint ad observationem jtredicte ferie, eos in necessilatibus suis
fidelitcr jnvcnl, eo tamen tenore ut ministcriales nostri ubicumque sint, vel in
(|uacum<pie vilbi maiieant, de venientibus et redeuntibus ad leiiam et a leria,
nichil proi'sus nobis vel sibi rclineanl. (Juod. ne valeat oblivione delei'i et ne possit
a postcris inirinjji, sicilb nostri auctoiitate coi roboraii precipimus. Actum publiée
Parisius, anno Incai iiati \ cibi m"c''lxvi°, re<;ni noslri xxix", Pbilippi fdii nostri n°;
astanlibus in palatio iiostro quorum apposita sunl nomina et si{;na : Signum co-
niilis Tlieol)aldi. dapil'eri nostri. S. Guidonis buticularii. S. Matliei camerarii. S.
Piadulli coustabularli. Data per manum Hugoiiis cancellarii et episcopi Suessionuuj.
A. Co\ni' (lu \nr sictie, iui\ Aicli. luil., MAI. 210 1 Cartiilaire ilf Saint-Lazaro), fol. 1 2 v".
461
llOO, y'j aviil-S avril I Hi7. — l'Ar.is.
Sciitciiie iviiiliie |iiir lrvi''i|ii(' Maui-icc ilo Sullv sur un iliUVM'Ciid exislunl
iMjlrc 11' clu'uioiur liugurs (II' N(]v;iri:'. cl Alcaunic fl miii lils l'icrre, au sujet d'uiif maison.
i>i; co^Tlio\l;risr\ inteu m\cisti!LM iilgonkm uk ^ovaiua i;t ALriniiM
ET KILUM K.IIS SUPKli QIADAM DOMO.
Ejjo Maiiricius, Dei gi'atia Pai'isiensis episcoj)ns. Notum lieri volumus lam pre-
n° aCii)). Il l'st l'IiMMiaiil (pie le ])ioii)ier de ces di- sa deiixièiiie année du cominenceiiient de l'année
plûmes ne suil pas uieuliimnc' dans le plus récenl. 1 lOC); car nous jiossédous nu diplAnie de Louis Vil
Ou reuiarqueia cuc-ni' t\nc lis indications chrnnn- apjiarleuaul ii la période comprise entre le -jû avril
lojjiqnes cpu leiiiiiurut cf diruier sont incouci- el le ,'! 1 juillet 1 lOG, et cpii csl daté de la 99' an-
liables. Kii ell'el , la -u/ auner de Louis \ Il se 1er- uee de Louis VII et di' la 1" auure de l'iiilippe
mine au ;!i juillel iiGC), laiidis ipie la seconde Aujjuslei \rili, iial. . K. ■.> '1 . n" 11. — (Jl. Lucliaire,
année de l'Inlippe Aujjnste ne connneuie ipie li- lùiiilcs sur les actes de Loiii.i Ml, p. 2C6, n'ôaS).
•}.:'. août iitiC). Qii "Il lie iliï^'' P'is <|ue. l'Iulippi' Il \ a donc dans la ])ièce que nous donnons ici
Au.i^rnsle l'taut ué eu 1 1 (>.") . on iiouxail laire narlir n\w erreur UKUiifeste.
CAP.TULAIRE GKNERAL DE PARIS. 391
sentibus quam futuris quod causa t'xlilil iiitcr niajjislruiii IIu;;oncin Novarieiisoni,
canonicum iioslriini, el Aleliiuiia ol liliiim ojus, super qiiadam donio quam prc-
dictus Hiigoab*'' Aleliuo \lii lihiis iMiiciat , de (juibus decciii libre persolvciide su-
nereraiit. Oui' siquideni causa, cuui iHu l'uissct a{;itata, tandem piedictus Alelmus
et Petrus ejus filius, de quo susceplis jurameiitis coiistabat (piod ad aiiiios (bs-
crectionis peiTeiiisset et adulte etatis esset, jus predicii Hugonis et veiidilioiiciii
doiiius légitime factam l'uissc coi'ain nobis et IIu<toiic. abbale Saucli Geriiiaui de
Pi'atis, ad cujus juridilionein eadeni domus speelat, i'eeo(;iiosceiites, vendiçiontMii
illani ratam liabere et ab oiniii ealuinpiiia <;araiitirc, Iule a iioiiis iTccjila. llriiia-
veruiit. et quod iiullam de cetero super doiiio illa questioiiem luovereiit couces-
sei'uut. Hoc idem (jilla, predicti Alelmi fdia, et Petrus Lunibardus, ejus maritus,
firmiter lenere coucesserual. (juod, ut iuconcussum teiicietur ii)q)osleruni, si;;illi
nostri auctoritate roborari postulaveruut. Actuin Parisius, aiiuo ab liicaiiiatii)ni.'
Domini m" c" l\v\°.
A. Copie du sur M.VIe, au\ Anli. nM., LL. i.'lôi ( Cniliilain' A ilo Saint-M.nliu .[.•■^-(:liani[js) , lui. :,■_> v .
B. Copie du \m' siècle, aux Aixli. uat., LL. i.'t.jS ( Cartnlaiie C do .Saiiil-Mailin ), loi. ô'i v". d"apn'-s A.
à62
1 106, 5'i avril-.S avril 1 1(17. — Pahis.
Coulirniatiun par Hiigiios, abljt- de Saint-Gcriiiaiii-iles-Prés, en faveur de Hugues de -No\are, de la pro-
priété d'une maison, .sise dans la juridiction de Saint-Gerniain-des-Prés, iju'il avait achetée d'.Vleaume
et que lui conlestail le (ils de ce dernier ' .
CARTA DE DOMO MAGISTRI IlLfiOMS DE NOVARIa' ^'.
In Cliristi iiomiue. Erjo Huinj. I)ci <;i'atia abbas Sancii Gcfuiaiii de Piatis, noti-
lîco presentibus et futuris quod Petrus, Alelmi fdius, [iroclamavit nobis super
magistt'O Hugone iNovai'iensi j)!'o quadam domo quam in nosti'a juriditione tenebat,
et predictus Petrus eam sui juris esse dicebat. Pie vera, magisler Ilugn domum
illam ab Alelmo, pâtre Pétri, emerat. Utraque igilur parle anie tics conslitiila,
cum causa diu esset agiltata, tandem predictus Alelmus et Petrus ejus lilius, de
quo .susceptis jurameufis constabat quod ad aiinos discretionis pervenisset, et
adulte etatis esset, jus |)redicti llugonis et venditionem domus légitime laclam
luisse recognoscentes, venditionem illam ratam bal)ete et ab omni calum])nia
garantire, fide data firmaverunt, et quod nullam de cetero super domo illa ques-
lionein moverent concesserunt. Hoc idem Gila, predicti Alelmi filia, et Petrus
Lumbardus ejus maritus firmiter fenere concesserunt. Onod. ni iiiviolabiliter
observetur, sigillo nostro roborari postulaveruut. Actuin Parisius. in domo episco-
Var. '■Elr, au lieu de -abii dans A. — '' Cf. la pièce précédente. — •'' Vnr. -Navariai [\).
392 CARTLLAIliK GEAEUAL DE PARIS.
|)ali, prosciilc vciierabile pontificeMaiiricio, assistentibus cliam quainpliiribus tain
clencis<piaiii laicis, ([uoruin siiblitulata suiil iioiiiiiia : CliMiioiis, Parisicnsisdecanus;
z\lberlus prccciitor ; Syinoii arclikliacomis; Udo cancellarius; Synion (Je Sanclo
Dyonisio clalii. Aimo ab lacariialioiic Doiiiiiii millesiino cciilesimoLx" vi".
A. (;ci|>if du xin' sii-ilf. -un Anli. nal.. LL. i^.'ii ((i.irlulaire A de Saint-Martin-des-Clianips), fol. f)3 r.
I!. Co|ii(;ilii \ï' siiVIc, aii\ Anli. nat., LL. i35i! ((larliilain' B de Saiiit-Maiiin-dos-Cliaiiips), fol. 92 r",
C. Copie du xvi' siècle, aux Arcli. uat., LL. io')'-i ((Jarlulaire C de Saiiil-.Marlin), fol. 1)2 r", craprés A.
^63
110G-1187<".
Guv Ili (le StMilis, hoiiti'illrr flo France, cmilimir hi ilmialion d'un élnl à la Roiiclierie de Paris,
l'aile |)ai- sou frère Hugues le Lou|) à l'abbaye de Monluiarlre.
Ego Guiclo, icjji.s Fianroriiin bulirulariiis, iiotuui lacio oinnibu.s, lain presen-
tibus qiiam l'uturis, (piod IIiijjo Lupus, fraterinciis, in ultiiiiaiufiviiiilate sua, duin
pre.ssus gravi niorbo ifb(|uil scculum et ad rcligionein transiil, stalbun in Maceilo
Parisiensi doinui Sancti Dyonisii de Monte Martirum reli([uit, me assenciente et
confirmante, de cujus l'eodo predictuni stalUun erat, taii videbcet condicione quod
Tencia, fiba picdicli Ilugonis. neplis scibcet'-' niea, oniiies reddilus qui de eodeni
slallo dol»entur in vita sua intègre baliebit, et, post decessum predicte Tcncie,pre-
l'ata ecclesia de Monte Martirum libère et quiète imperpetuum possidebit. Quod,
ut ratum et inconvulsum permaneat, sigilb mei aucloritatc confirmavi. Testes
bujiisroi suiit: Peti'us, Suessionensis arcliidiaconus, fratcrmeus; Stepbanus. Silva-
necteiisis ib^eanus, l'rati'r meus; Matbeus Panis, Stepbanus de Govix.
A. (.iipie du \ui" .sinli'. au\ AitIj. ii.il., 1^. io3n (Cavlulaire de l'abbaye de Munlmaiire), fui. :> v\
15. (iopii' du \\' sli rlr, ,iu\ Arcii. nul., LL. i(Jo5 (CarUdaire de l'abbaye de Monlmailre), fol. 17 r°.
C. Copie du xvi' sii'cde, thuL, fol. O'i r".
à6à
I 107. ;i avril -uuveinbre.— Paiii>.
r.oulirruatidii par Maurice de Sully, ('M'ipie de Paris, du don de \ingt sous île rente sur un four
silué rue (les .huis, fail par (iuillauuw de Carlaude à la ujaison de Saint-Lazare.
hi: w SOI. nus m: iaii\o wii.i.klmi di; (.\iii.\M)\.
Caritatis oj)eia précipite digiia siint sciipto rouimendari, nt sic et injurie repel-
'' \oici les l'Iéuieuts qui |ieuvent servir à dater (Delisle, l'.arUikirc (les actc.i de Philippe Auguste,
cette pièce : i" Parmi les liuuoiiis ligure Étienue II. p.rxwu: — l'ère Anselme, Uisl. des fframls njiciers,
doyen de Seulis de iilKl à ii.SS au plus lai'il t. \t, p. a.'i-i. et t. VIII. p. .^l('); — Lucliaire,
{Giilliit clirisl., I. \. col. l'i.'iCii; o'Cuy II tle lùmks sur les actes de Louis \'II , \k àl^).
Seulis lut iKUilciller de Krauie d.' n'i() à 11.S7 <') Var. r-secularis- ( li .
CARTULAIUE GÉNÉRAL DE PVRIS. 393
laiiliir iiiali<;naiitium et saliitaie omnibus propniialiir cxenipluni. Hiijiis ergo
i-alioiiis iiituitu, ejjo Maiiritius, Dt'i gratia Parisiciisiuni episcopus, iiolum lieri vo-
lunuis universis, tam prosenlibiis quaiii lutiiris, cpiod doiiiinus Willelmiis de Gar-
lenda \x'' solidos ecclesie Beati Lazari et IVatn'bus iuibi Deo servieiitibus in per-
|)eliiani elcmosinani dedil, et eos in ledditibus iurni queni iiabet l'arisius in vico
.Indeonim, ad iNalivitaleni Domini prenoininate ecidesie annuatim persolvendos,
assijUjnavit. Quod domina Idoiiea, uxor predicii GuiHelnii, eoi'nmqueoninesfdii lau-
dantes conccssernnt. Et, ne hor pie l'aelum a domino Gnilieiiuo aliciijus malignilate
infirmariautretiactari valeat in poslerum, presensscri[)tiim sigilli nostriauctoritate
dijinum duximus roborari. Hiiic rei testes interfuernnt fpiamphires : Clemens, Pa-
risiensis decaniis; Albertus cantor; Guermundus arcbidiaeonns; Simon arcbidia-
conus;Galteruscapellaniis;Peti'Usberemita; Guido, buticnKTiiusi'C[jis; OdoBalbus;
Jobannes Ldier; Odo nialricuiarius; Floaidus Bracbium Feiri; Gnillelmiis Inciser.
Actiim pubbce Parisius, in presentia iiosli'a, anno Incarnati Veibi m° c" Lxvn". e])i-
scopatos vero nostii vn'\
A. Copie du xui' siècli-, aux Anli. ii.il., MM. 210 (f^artiilaire de Sniul-Lazurc). lui. -jC) 1'.
4(55
I 1(17, ;, avril-, 'lu ii,ai-> I IGS. ^ PmssK
Gonfirmatioii [>:u- I.ouis \ Il de l;i vfiite. ptir Bamlniii ilc Courcollns, à Barljcdor, fliTC du roi,
de diverses maisons sises à Paris devant la porte du cloilre NoIi'i^Daiiie.
DK \EM)1TI0M: OLMilMDAM DOMORLM SITMIL.M VNTE l'ORTAM CLALSTP,! IN TEnRA
SWCTI laKiH, OLi: FLERCNT BUUiEDOIt.
In Homine sancti» el indixidne Trinilatis, amen. Ejfo Liidovicus, Dei jjialia
Francorum rex. (Juoiiiam ])biiiini inllannnali malitia iiij;eiiiiim sniim eonverlniil
ut sevire possint et abena ra])ei'e quocunnpie moib), censctuf etiain sa|)iens (pii
in malis cautior est; tabum mabciam et iniquam calum|)niam omnibus estconsiHum
previnire. Oua consiib'i'aoione, notum facimus universispresenlibiis et biluiis ([uod
apud poitum Peiisiaci, ante nos multis presenlibns, Babluiiuis de Guireibs co;)-
novit quoniam ([uasdain domos Parisius, ante portam ciauslri, (|ne l'iiei-unt \ebd-
])bi miblis, in terra Saiicli Fb|;ii, clerico nostro Bar])edor vendidei-at i])se et uxor
ejus Odebna, cum (b' bcreditate domine essent (b)mus. Porro de i[)sa vendilione
li(bitiaverat Balduiniis et uxor ejus garentisiam, et in noslra piesenlia de eadem
garentisia Babluinus siqier Icrram suani domiiium suiim lÎMidiarcbim di' M(iiil(>-
maurenciaco dédit ostajjiuni, et nos, prece et rogalu Bncbarcb', in manu accepi-
mus. Lt autem in poslmoduni rescindatur omnis calunqMiia, et légitime lacta
constet emplio, sciiptiuc mandari et sigillo nostro consignari precepimus, sultter-
Carlul. — I.
39i CARTULAIKE GENERAL DE PARIS.
iu!?cri|)Lo noniiiiii^ iioslri karaclere. Actum publiée Pensiaci, aiino Incaraali Verbi
ji" c"LX vu"; astaiiULus in palacio noslro quorum apposila sunt noaiiua el siyiia : Si-
gnum comitis Tlioobaldi, dapiferi. Sijjauni Guiduais bulicularii. Sigauai Matliei
canierarii. Sigauia Radulfi constabularii.
Data per inanuin (^monogramme) Hugoais caacellarii.
A. Original scellé, aux Arcli. nat., K. ai", u" iT).
B. Copie du xiii' sitele, aux Arch. nat., LL. lyS {Grand Pastoral de .Nolre-Daiiie), p. jtj'j.
C. Copie du xiii° siècle, aux Arch. de l'Assist. publ., Carlulaire C de l'Hotel-Dieu, loi. a r\
D. Copie du xviii* siècle, aux Arcli. nal., K. iHi , n° 23.
4(3(3
1 167-1 Kj'.I, 9 uovcuibro. — Bénévent.
(^onlirnialiou par li! pape Alexandre III des possessions de l'alibaye de Sainte-Geneviève'''.
— fljuni ex injuncta nobis. . . ^
A. Copie du xiii' siècle, à la Bilil. Sainti^Gcnfviève, El. aô (Carlulaire de Saiute-Geueviève), p. 32.
lidil. : (n) Gtitlm chnsl., I. VII, col. 717, rrajjMi.
4(37
1168, 3i mars- 11) avril 1169. — Paris.
En;;agenient pris |)ur le doyen et les chanoines de l'église de Paris de laisser leur lit à l'Hùlel-Dieu.
à Jenr mort ou ioi'sqn'ils renonceraient à leur |)rél»ende.
DE CANOMCIS BEATE MAIUE PAUISIENSIS QUI MORIUNTUR ET OUI liEClPIL.NT MAJORIAS.
DE QUIBUS DEBEMUS HABERE LECTLM.
Beatus qui iiilolligil su])ei' t'<;eauai et paupcfcia, quia in die adversilati.s po-
teater a Doaiiau liberabitur. la (Ibfisli igitur noniine, tani fuluris (|uaiu presea-
tibus iaaotescal (piod ego Bai'ba Aui'ea, Dei gratia Parisieusis ecclesie decauus, et
uni veisuai ejusdem ecclesie capituluai , coasilio veaerabilis episcopi nostri Mauricii ,
ia capitulo nosti'o commuai oaiaiuai asseasu, ad l'eaiissioaemomaiuia peccatoi'uia
aostioniia, coasiituimus quod qaicuiaque caaoaicus ecclesie aosU'e decesserit,
vel pfei)eiide .sue (piocuia(|ue modo abreiiunciaveril, post ejusdem [decessum]
vel abiMMUiaciacioaeia, liospilale Béate Mai'ie, ([uod est ante poi'lam ecclesie,
ejus culcitram cuai pulviaari el lialeamiaibus, ornai occasione et coati'adictioae
'" On y énnmère entre auhvs : -(lapellain de Moule, capellani Sanclc Genovefc de (avilatc, eccle-
siam Sancti iMi'dardi , etc. •;
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 395
reraota, ad opus pauperum habeat; si vero mansionarius in civitate non fuerit,
vel ibi iectum non habuerit valens xx solides, de suo accipialiir. donec predicla
intègre eidem hospitali restituantur. Item, si quis niajoriam ad ecclesiam perti-
nentem susceperit, similitor culcitrani cura pidvinari et linteaminilius eidem hos-
pitali nostra inslitiicione incontinenli donare cogatur. Quod, ne ])0ssit a posteris
infirmari, sigilli nostri inipressione et omnium nostrorum subsciipcione firma-
vimus. Signinn Barbe Auree decani. S. Alberti precentoris. S. Gozmundi archi-
diaconi. S. Symonis archidiaconi. S. Girardi arcliidiaconi. S. Robeiii succentoris,
sacerdotis. S. Jocelini sacerdotis. S. Gauteri sacerdotis. S. Anselli dyaconi. S. Hil-
duini diaconi. S. Pefri dyaconi. S. Baldoini subdiaconi. S. \\illelmi subdiaconi.
S. Philippi subdyaconi. S. Philippi pueri. S. Johannis pueri. S. Hugonis pueri.
Actum autem publiée Parisius in capitulo, anno ab IncarnacioneM°c<'Lx°vni°, Lo-
dovico rege régnante. Mauririo episcopo existente. Data per manum Pétri can-
cellarii.
A. Original ' , publié par L^maire, Paris ancien el nniivenu, I. III, p. i33.
B. Copie du %u\' siècle, aux Arch. de l'Assisl. pub!., Cartul. C. de l'Holel-Dieu , lob ai v".
C. Copie du \<i' siècle, aux Arcb. nat., LL. 178 {Livre îles serments de Nr>tre-Dnme), foi. 87 v".
4(38
1 168-1 im. no juillet. — BÉNÉfEM.
Lettre d'Alexandre III enjoignant au chapitre de Paris d'admettre Plii]i])pe. neveu de l"é\êque de Meaux.
— r Quantum venerabili. . . 1
A. Copie dans iin ms. de Pi'-taii.
B. Copie dans un ms. de Saint-\ iclor, colé II, aa.
Kdil. : (a) Duchesno, Hisl. Frnnc. script., l. IV, p. 7.58, d'après A el B. — (i)Labbe, Conal., t. \, col. 18.^9. —
(c) Hardouin, Concit., t. VI. i"part. , roi. 15.37, d'après a. — [d) Mansi, Conal., t. X\I , col. io3i , d'après c.
— {e) Rec. des hisl. de la France, I. XV, p. 878 , d'après a. — (/) Migne, PalroL, t. CC , col. 553, d'après d.
4(39
1168-1170.
Confirmation par Guillaume, archevèijue de Sens, au chapitre de Saint-Mcaise de Meulan. de sou droit
de présentation aux bénéfices des églises de Saint-Gervais-en-Grève . de Saint-Pierre des Mureaux, et de
Saint-Martin de Fresnes. — ^Cura ecclesiam \estram. . . -
Édit.: (a) Fèlibicn, H1.1I. de Pans, I. III, p. Ç)'i.
''' L original, jadis conservé aux .Archives de l'Assistance publicpie. a été brûlé pendant la Commune.
390 CVRTULAIIIE (.ENEUAL DE PARIS.
470
lilJ.S-1177 ''.
Aliaiidoii j)at' Gaiitipr, prieur de Siiiiil-Marliii-dcs-Cliaiiips. de tous ses droils
■^ur iMie ruaisoii Mjisiue des Tliennes, que le eliantre \id)erl avait donnée à l'église N'oire-Dame.
i)!' l'iiioliK ,s\^(;•rl mm'.tim m; cvmims i>\i\isils.
K;;o (iiillfiiiis, pi'ior Saiicti Alailiiii de (laiiipis, l'I cuiinciiIus ipsiiis lut'i. iio-
tiim laciiiuis laiii pi'oseiitibiis quaiii liitufis (jiiud preceiitor ecclesio l'arisiensis.
Alheiiiis, (loiiiiiiu (|iiaiii(lani, apiid Tciuias tsilain, et dimidiuiu arpeiinuin viiiee,
ipsi doiiiiii adlR'iciitciii , ikiIjis ah(|uaiid() dcdcial. Nuiic aiiti'iii ([u]C(|iii(l jiii'is lia-
hiiiiiuis liactcnus in (uuleiii doiiiu et diniidio arpciuio vinee omiiino diiniltiiniKs
et (jiiiciiiiii clainaimis, ac doiiacioneiu (jiiaiu idem precciitor super ipsa doiiio
et diiiiidid ai |i('iiiio viiiee lecit ecclesie Reate Marie rataiu lialieiniis. IIoc eciaiii
scripto presciiti et sijpili iiostri impressioiie ciiiii testiuiii subiiotacioiie firmavimiis.
Hii siiid testes : S\iiion sii])prior, Gauterius de Britoilo, Juszo sacrista, lîoljertiis
arinarius. Peiriis de Greceio, Andréas liospitarius, liimioldus, Petnis di' Braia,
\ii!;erius, lla\ iialdiis.
\. Copie (lu xiu' siùcle, im\ Arcli. nal., LL. 17.J ((iniinl l'nsloitil <k jNiiln'-D.iiiK' ), p. yu.'i.
â7\
1 ICi.S-l ISU.
Eclianifo de terres oiiln.' (Jaulier. pi'ieur de Saint-Marlin-des-Clianips. et Dreux le l)Ouclior'" .
1)1-: Ti:iili\ (U \M CONCKSSIMLS DliOCiOM CMlMFli:!.
Nolinn si! picsiMililtiis et iiitiiris (piod nus (iallcriiis, prior Saneli Martini de
(lanipis, et t(dus ejusdi'iii loci coiiventiis, mi eoiiiiiiiiiii capiliiln iiostro. eoncessiinus
Drnjioiii cariiillci et lieredilms ejus m [lerpetniiin possidendani terrain ipiaiii iledil
iiiiliis Aalil, lixor llaiclierii coci, iii elemosiiiain, ad eeiisiiiii vijjinli et oclo dena-
iHMiiiii, m leslo sancli lîeiiiijni aiiimaliiii soNciidoriiin. l'ro qna ii(d)is, aiimii'iite
iixoi'e sua Hersent . e()nc(>ssit lerraiii cpiaiii lialielial in cnlliira iiosira, (jiie iiniro
doiiiiis iKi'.lrc eoiilijpia esl , perpelno iiiissidendaiii. ( hiod , ut ralum sil el iiicoiiviil-
' l,e piieiu- (iaulier- de Cliàloiis sii'jjenit di'jà en par un eiianuine nommé (îaulier. ( Areli. iiatinii..
1 1 CiS. l.a premiers lueiiliou eiinuur i\f son sue- 1,1.. 180. fol. .")■.>. \".)
ees^eur- I!(iImi-I esl de 1 1 So. (.hiaiil au elianiri' tU- ^' Nous avons déjii rencontré Dreux le l)Ouclicr
Notre-Dame. Aiiberl. il lut reii)pl;icé avant 1177 \ers 1 lôo-i 1 .")•'. (Voir nos n"" -iCS et 377.)
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE IHlilS. 397
suui perinaiieal. sigilli nostri karactei'C et testium subiiolacioiic ('oii'ol)oravimu?.
Testes e\ parte iiostra : Galterius ([iii luit alibas, Bereii;;eiiiis camerarius. Joszi»
sacrista. Petrus prepositiis, Galteiiiis siiheamerarius; e\ parte Drogoiiis: Matiiens.
filiiis Tcherti. Iii;;raniius Biirdo, Rainoldus de Moriaiia, Froiniiiidus Essart, Ma-
llifiiv l]ellus Nepos, Eurardus. Idiiis (Jrimoldi. l'iubertiis iiostei- majoi'.
A. Oriî[innl, nvcc traces tlo -ce:ui, aux Arili. n;it.. S. l'ioo, u" -jH {dlins k. 7. n" ■!•.>).
B. Copie du siii' siècle, aux Aicli. ual.. LL. i:i.')i (Cartul. A de Saiiit-Martin-d"<-Cl],im|i'i). loi. 90 i-°.
C. Copie du xn' siècle. nii\ Anli. ii.il.. LL. i:ir>3 (GirliiL C de Sainl-Marlin . f.d. ui- v" . d'apr.'s B.
M'2
I I(i^>-l isn.
Acensement d'une maison l'ait à (jih-ard le niaeon par Gaiilier. [U'ioui- do Saint-Marliii-des-Champs.
QUAUTV CLMUSDAM DOMLS PRO DLOBLS SOLIDIS CKNSl S.
Ego Gauterius,piioi-Saiicti Martini de Campis. et eoiiveuliis, iiotuiii laciuius taiii
presentibus quain l'iituris cpiod Gerardus ceaientariiis eniit a ii(d)is dniiiuin (juau-
dam in terra nostra. pro (|ua debebaiitur nu"'' denarii ceasus singubs aniiis. Ipse
vero \\ denarios ad censDiii addidit. Itai[ue doiniiin ipsani ci jure beredilario jios-
sidendam, ad ceiisuiii diioi'uin sobibjruni, concessimus in binic nioibiiii. ut laiiii|t-c
(jiian) beredes ipsius nunquani pi'o doino ipsa co;;i possint ad solveiidain talHani
vel exactioneni abquam, salva jiisticia terre nostre. Census auteni pre(bclus in l'esto
saiicli l'icmigii solvetur. Si qua super eadera domo ('abim[)iiia orla fueril. prelato
Girardo garantbiani per rectum terre tenemur. (Juod, ut in |)osteruin latuni et
incoucnssum pornianeat, scripto presenti et sigilb nostri inipressioue. cuin as--eiisu
capituli et testiiun subnotatione, firmaviiiuis. Hii siint testes : Joscebiius supprior.
Anscullus, Petrus camerarius, Willebiuis armarius, monacbi; Bertramiius ceiiien-
tarius. Hugo mib?s. lîainoldusde Sancto Marcello, Malgerius, Hogerius de Sancto
Benedicto, laici.
A. Orijjiiial, avi'c- traces de sceau, aux Arcli. iial., S. iSOi), u" .'i-.'.
473
IKiO. -o avril- '1 avril 1170.
Cession , par rabljavf de Saint-Maiir-des-Fossés ;i l'idjbaye de Saiiil-\ ictoi-. de; >i\ arpenls de vignes
siliii'S à lîelleville el à Neilill\-sur-\lai-iie.
1)1-; VINKIS K0SSAT|-;>S11!CS.
Quociens aliquid observandum slaluitur vel aliciii baln'iiduni concediliir, ne id
398 CAHTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
ublivio deleat, iiecosse e^t ad postororiim incmoriani ut aliquo certo verilatis
sigiiaciilo sij'iH'lur [)aritor et tlrmelur. Proiiule ego Teobaldus, Dci gratia ecclesie
Saiicli Petii Fussateiisis abbas vocatus, et totus nionaclioriiin noslrorum coiiven-
tus, iKitiiui lieri voluimis tain posteris quain presentibus quod sex arpeiinos
virieaniiu apud Savias et très apud Nidliacuiu, in nostro ceiisu situs et ecclesie
Sancti Vicloiis in elemosinam datos, eidem ecclesie in perpetuum liabendos, salvo
nostro censu et décima consueta, communi assensu concessimiis. Easdem vero
vineas predicta Sancti Victoris ecclesia ita libère tenebit, quod nisi de nostro censu
l'orifecerit, de nulla querela in curia nostra respondebit. Poterit eciam jamdicta
ecclesia prel'atas vineas, in eadem iibertate quam eiconcessinius, cuilibet l'aciendas
ad tempus coniniittere et concedere. Si vero eas vendiderit et a se omnino alie-
naverit, lutiuii jus nostruni et justicia ad nos revertetur. Hoc totuni mediante
domino Alauricio Parisiensi episcopo et in pi'csentia ejus factnm est et concessum,
ainio Incarnati Verbi m"c''lx"ix°, et scripto commendatum ac sigilli ecclesie nostre
improssione firniatum, sidjscriptis in tcstinionium nominibus et signis quorumdam
Iratruni nionacboruni noslrorum. Signum Hisenbardi prioris nostri. Signum
Ilugoiiis supprioris. Signum Haimonis, prioris Sancti Eligii. Signum Girardi can-
toris. Signum lleroaldi sacriste. Signum Gaufridi Piper diacoui. Signum Ansoldi
diaconi. Signum Teobaldi pueri. Signum Picinaldi pueri.
A. Original scellé, aux Arcli. nat., S. ai.'iô", n" (i.
B. Copie du xni' siècle, aux Arch. nat., LL. lijo (Cnrlulaire de Sainl-Vicloi-), fol. ^2 v°.
474
11G9, 20 avrd- 'i avril I 170. — l'ir.is.
(iniicession par I^oiiis \ H à Henri, lils de l'riflli', du poids du rni à Paris.
Iii nomine sanctf et individue Triiiilalis, amen. Ego Ludovicus, Dei gratia
Francorum re\. A rej^ic majestatis e(jui(ate exigilur ut ea que antcipsam vel ipsius
auctoritale stabilita suiil, nullius anti(juilatc temporis seu aliquorum inalignan-
lium iiicuisii dcbililaii valeant vel cassari. Inde est (|uod nolum lieri \olunms
umversis, lam presentibus (juam fuluris, (|uod, adpctitionem eorum qui tuncnobis
assistebant, concessimus Heiu'ico, lilio l*rielle, totum pondus Parisius, excepto
pondère ccrc. Iicicdilario jure j)ossidendum, salvo jure alterius. Quod, ut ratum
in poslcriim habealur. sigilli nosli-i impressione et nominis nostri karactere mu-
niri et (■oiiliMiiaii pr(Mf|iiiiius. \clum publiée Parisius, aniio ab liicarnalione
Domini millesimo cciilesimo sexagesimo nono; aslantibus in palatio nostro (juorum
nomina et signa subscripta siint : Sigruim coniilis Tlieobaldi, da])iferi nostri.
CARTULAIRE GEXERVL DE PARIS. 399
Signum Guidunis bulicularii. Si{;iuuii ^Alalhei cauierarii. Sijjiuiin na(liil])lii coii-
stabnlarii.
Data per manuni [monoiji'amtiu;) llugouiscaucellaiii.
A. Copie coliationnée du xviii' siècle, aux AitIi. nal., K. 179, n' 30.
475
116y, 20 avril-i avril 1170. — Paujs.
lienoiiciatioii par Raoul, comte de Clermont, aux droits qu'il prétendait avoir sur la prébende
(jue possédait Pierre de Moucy dans l'église Notre-Uame.
. . . Concessioni autem, super allare Reale .Marie l'acte, iuterfuerunt quamplures, sciiicet
dominus Mauricius, Parisiensis cpiscopus ; Albortus, cantor Parisiensis ; Peirus, archidiaconus
Suessioneusis; Ascelinus sacerdos; Guido de Yssiaco, (jui lune missani cclebrabat ; iiiagister
Odo diaconus, Galterus subdiaconus, magistcr Hilduinus diaconus ; laiei : Ilenricus Leonellus,
Guibertus et Hugo servientes episcopi. Recoidationi vero et récognition!, corani domino rege
l'acte, interfuerunt plures alii : Cornes Thcobaldus, Fredericus Parisiensis, Bucardus Veautrus;
et de canonicis Parisieusibus : Barbedaurus decanus, Aibertus cantor, Anselius Tiberli, Symon
de Sancto Dyonisio, Petrus de Gampellis, Robertus de Pisa. Actum Parisius, anno ab Incarna-
cione Domini .11° C lxix.
A. Copie du xni' siècle, à la Bibl. nal., nis. lat. GûaG (CarUilaire de l'évèque), fol. 2j v .
B. Copie du xiv° siècle, aux Ardi. nal., LL. i83 (Grand Carlulaire de Noire-Darne), fol. :i(j/i i".
C. Copie du xviii^ siècle, aux Arrii. nat., LL. i85 (Carlulaire de révèipie), p. S'i, d'après A.
Kdil. («) Guérard., Cnrud. de Xoirp-lhimf, t. I, p. 3g, d'après A et B.
476
1109, 30 septembre'". — Bé.xéve.vt.
MandoiiK'iil ilu pa|ie Alexamln» III cliargeaiit Guillaume, ai-chevèque de Sens , el Eudes,
abbé d'Ourscam|i, de réformer l'aliliaye de Saint-Victor "'. — rCiun adlmc oliiu Smouis essemus.
A. Copie du xvri° siècle, à la Rihl. nal., ms. lat. 1 !iCi-]rj. p. l'u 1 .
''' Le pape Alexandre III .s'est trouvé, à la fin de christ., t. XII, col. 5o), celle bulle ne peut ap-
seplerabre, à Bénévent en 11 (jy, 11 (38 et iilif) parteiiir quà l'anni'e 11 (i().
(Jaffé, Rcgesla font, rom., 2°éd. , t. II, p. aoO, '" 'il. d'autres lettres du môme pape pour le
•21 1, 2 25); mais, l'archevêque de Sens, Guillaume, même olijet à la date du 1" février 1171 ou wjo.
n'ayant été sacré que le 22 décembre 1 1G8 (Gall. (ci-après, n"' /i<)i à A(|3).
/lOO CAnTLLAlUE (iE\ERAL DE PARIS.
/i77
1170, :> aviil-iiun'iiil)!.'.
\i'iil(' (le (liMT>i'> (m'cs Inilr ;i l";i|j|jii\c (iê SiiiiU-Victor, en présence île lexêijue Mniirico de Sullv,
|)iir (uiv il \ulii'r\illi('i s. Gii lliiiiiiio Mnussion, son frère Thomas el sa mère Hersent.
ni-: Mi.NDITiONi; NEMUIIIS OIOD GIIDO 1)K IIALlil'liMLKUS KT WILI.KLML.S .MM.LSCIOMS
ET T1I0M\S ir, Mlil! KJIS \ 1;M)M)KIU NT.
In iiMiniiie sanole el iiidividuc Trinilatis, amen. Ei;o Maiiricius, Dei gratia Pa-
nsieiisis cpiscopus. Noliiin Heri vokinius pusleris el pi'esenlibus quod Guido de
IlimliriNilris, ('[(linlIeiinusMalusciouiiH, et Tliunias Irater ejus, et Hersendismaler
eoriiMi. duiiiiio (iujfoiii, veneialtili epibco})0 Suessioiicnsi. et ecclesie Saiicli \ ictoris
veiidideniiil sepcies viointi arpeniios, pai'tiiii nenioiis. parlim terre arabilis. Siii-
j;ulu^ \id('li(i'! aipeiiiios iieiiioris lii;;inla, et siiiifidos tei'ie arahilis \\'' .-^olidos
vi'iididrrinil. Diius iiisuper arpeniios leiie plane predicle ecclesie in eleniosinani
conccsMTunl , et iieniiis, ad ijrancliiani ibidem l'acieiidam, domno episcoj)o super-
addiderunl. Facliim est auti'm liujusmodi coiidilione (jiiod donnais episcopiis
iiemiis et tenam, (piamdiu sil)i j)laciieril, in manu sua lenere poterit, sed post
decessnm siiiini, vel aille si volueril, ob perlienipneni sui in oratione memoriam,
«'(•clcsic Sancii Vicloiis usu perpelnu |iossidrnda di'irlinipiet. Sciendnm eliani
<pi()d picduii vendilores emplionem islam domno e[)iscopo el ecclesie juste jjua-
renliir, lide sua interposila, in aiila domini rejjis Parisius proinisemnl. Laiidavit
linc ibidi'ui rt asseiisiim prebiiit Alilo de \liliac(), de cnjus leodo nemus el teira
li'iK'baliii'. justamipir ;iuaiaiiliam lidi' dala purtaluium se spopondit. Testes ipii
in aula re;;is alliirninl : domiinis Fenicns de l'aiisiiis, llnjjo de Castro Foili,
Ansidliis (le iîronniaco. llu'jo Bil)ens. Milo de Loi'semz, Synion lilius lîobeiii
di' Hiaria. lidbei'his (Irassiis de Turneni. .loliannes di' Mei'cilz. Pliilijipus de \lliiis,
Prl l'IIS de Moiilrii'llo, Tcubaldiis lUjdel. .loliannes de Malliiaco, liicliardus \oel.
liiiisiis alia vic(!, Pai'isiiis, m clatislro Béate Marie, in diuno Plnlip[)i. ni'potis
iloiiiiiii ('iiiscopi Mcldensis, in prcseiitia iiosira el doiiini Suessionensis et predicli
Meldi'iisis rpiscopi. riiiplioiiem islam driiini declaialam el recojjnitam concesse-
rmil llersendis mater vcndcntium, Doia u\or (iuidonis, el duo filii eorum Ilen-
ricus cl liadidfns. (liiido ipioipie liliiis [lersnidis. Tesles ipii an'iierunl : .loliannes
de (liiiliiiild; l"'erii(iis cl Oilu. lilii .losbcrli ISiiardi : (ialdricns de Saximaco; Ferri-
cus de (jrinniaco; liobeilns Poliiuis cl Freilericus Iraler eiiisdem.
Prelerea apiid Sancluin Viclorem, in luliio aule episc()|talis. in ]iresenlia iiostra
cl diimiii Sncssiunciisis, scpcjalaiii cni|itiuiiciii dciiiiu ilcclaralani cl rccoijinlam
(iiiido cl Thomas (Dnccsscrniit , el lidc sua interposila juste ijuarenlirc condixe-
1 nul. Super bue cliam liaduHus Ac (lombcllis et (jaiiclierus, Iraler ejus, ei'jja
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. àO\
iloinnum episcopurn, et orfja ccclesiani Sancti Victoris, et <'i-j',a Giiiduncm de Gar-
ianda, fide interposita se lidejussores constitiierunt, et in reiinplejjio toluni feo-
dum qiiein ab eo teneiit posuermil, lali teuore quod, si predictaiii proinissionem
non obsenarent. ipse sine snbmonitione et lide non nientita feoduni saisiret.
Laiidavit lioc ibidem et assensnni prebiiit donmus Gni(b) de Gailanda, de quo
Mibj de Atiliaco lenebat, et de onunbiis iiliis suis boc factuni non inquietaturis
iii manu cepit. Quod si predicti venditores et Milo de Atibaeo a premissa conven-
tione resibrent, aut promissam ^jaranliani non portareiit, doniniis Guido leodum
illuni. cl quicquid aliud ab eo teneni, sibi saisiret, et e\in(b' \\" liliras domno
cpiscopo, quamdiu in niaïui sua teneliil, et post ipsuni eecb'sie, aiiiinatini })ei-
solveret, donec plenani [;arenliain 1res prenominati episcopo vd eceb'sie rel'or-
niarenl. Testes cb'iici (|ui aiVuerunl : Einisius'^' abbas, Pdcbardus prior, IIu<>o de
Sercelbi, TlieobabUis de Taverni, Daniel Rrito, canonici cjusck'ni bjci; Galterus,
capelbinus noster; Micbael, deeaniis Meldensis; GaulVidus canonicns, ^b^^cellus
canonicus, Parisienses ; laici vero : Ferricus de Paiisins, lleniiciis, Jordanus,
Tbeobablus Maguus, Hermanus Teulonicus, Pucliardus, P>oberlus Hasardus, l'a-
niub episcopi Suessionensis; Garinus carpentarius, Gervasius, Ilikbiinus. Stepba-
nus Villanus, faniuU Sancti \ictoris.
Quarta vice, itidein in ])resentia nostra, in nova donio noslia Parisius, ante
hoslium nove capelle, ileruni et iteruni repbcalaui venditioneni ipsi venditores,
Guido videlicet et Willebiius Mabiscionus et Tbonias. concesserunt, eorunique
assensu et coniventia, doninus Ansellus de Garlanda biudator exlilit, et per oinnia
secundum pactiones patris sui garandire proinisit. Testes qui all'uernnt : Ferricus
de Parisius, Burcardus VeUro, Hugo de Castrolorti, Hugo Bibens, Jobannes de
Matbiaco.
Tandem vero. apud Sanctuin ^ictorem, in caméra ju\ta ductum aque, ad ple-
nam consiunmalionem, in presentia nostra et donnn Suessionensis, ti-es predicti
venditores convenerunt, et tociens examinatam eniptionem, secundum juemissas
conventiones lidei et stabiHtatis, concesserunt.
Laudavit boc ibidem, i|)sorum vobintate et coul\enlia vcndentiiim, donnais
AnseHus de Garbinda, eo lenore quod, si venditores et ^b^l (b_' Atibaco a pre-
scripta vcnditione resibrent, aut justam garandiam non porlarent, i[ise, sine su])-
inonitione facta et lide sua non mentita, pâtre sibi cedente vel decedente, leodum
ilium et (juic(piid aliud de se ienebunt, sibi saisiet, et exinde x\'' libras episcopo
vel ecclesie annuatim persolvet, donec ipsis plena ;;arandia reloiinetur. Huic
ultime consummationi ante nos assensum prebuerunt : Piadullus de; Gombels et
Gauclieius [rater «'jus, (pii lide data se lidejussores conslitueinnt. Testes laici :
''' Beaucou]) (rautcuis ont aiipclt- ciH abbé frErvisiiiS". Mais c'est à lort : soa vrai nom était fErnisiusi,
comme le prouve cette cbarle, où il est cciit 1res lisiblement.
Cartul. — I. .r,i
-40-2 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
Robertiis Crassus, Ro])ei'lii.s de Aliliaco, Gariiuis carpcntariiis, Riiallo Brito,
Radiilfusdc Saririiio, fainuli Saiirti Vicloiis; Hu<[odc Clara, Ilciii'iciis, Tlieobaldus
Majfiiiis, R(d)ertus Ilasardiis, liicliardus cocus, liicliardus iMajjiuis, fainuli can-
ccllaiii. (jiiod, u(i siibro[)ciis oblivio deleat aul emcrnons caliiin|)iiia coiilradicat,
ipsoriiin voudcntiiim jtostulalionc, lilteris niandaluiii posleroniin noiicie traiis-
mi.siiiuis cl si{jilli iiosd'i aucloi-itatc sijfiiatum coiilirmare curaviiiius.
Actum aniio Doiiiiiiicc Incanialioiiis m" c" l\\", episcopalus aiitcm iioslri \".
A. Ofijjinal scellr, s\\\ Aixli. nal., S. ;! l 'r; , n" ih.
li. Copie (lu xiu° sir<|i', iuix Aicli. nal., S. 21 '12, n" /i , fui. i r".
(1. Cfipie (lu xiii" siii'cli.', atix Arrli. iiaf., LL. l'i.'jo (Carlulairc do .Sniiil-Viclor), fui. 71 r".
478
1 170, f) aviil-noveinlireC).
CoiiriniKiliiin p;ir Guy de (lariiuiile cl Anscnu, noii lils, (riinc \oiilc de bois cl du don de doux arpeiils
de tei'ie, Inits h Inbbayi' de S;iiiit-\ icior jiai' Guillaume Maiissioii, Tlioiiins son Iriirc. et Guv d "Auber-
viiliei's.
DIO ItlîLLO nOBORE.
E;;o Giiido do Guarlanda noluin lacio posteris cl presentil)us rjuod Giiilelmus
Malusciomis, et Thomas frater ejus, et Guido de Ilaubervilers, venerabili Ilugoni,
Siicssionensi episcopo et domini l'e^jis Francorum canccllario, septies \\'' arpen-
iKts nenioris et terre ai'abilis ad opiis ecclesiç Saucti Victoiis in perpetuiuii possi-
deiidos veiididerunl. Duos insuper arpennos terre [)lan(; predicte «,'cclesie in ele-
niosinaui concesseruni , et nenius ad '[rancliiani ibidem l'acicndam domno episcopo
supeiaddicb'i uni. Ilaiu' aulem vcudilionem ei^o Guido et Anscllus, fdius unnis,
bberc et sine omni cahnnpiiia et contradictionc, sicut in luajjna carta domni
^h^uricii, episcopi IVirisieiisis <-', decbiralum est, concessiuuis, eo vidcb'cel teuore
(juod prefala ecclesia vel aliqiiis alins, sine nostro assensu vel bereiluin noslrorum
|)()st nos, ac sine connnuni ca|)iluli l?eali Vicinris assensu, veiub-re vel invadiare
vel ali(pi() modo iu aliam peisonam lundum l('rr(; Iraiislen'e non polent. (Juod,
ut ratinn at(pie (ii'missiuunn liabealur, cjjo Guido presens sci'iptum si;;illi mei
iinpi'essione corroborari l'eci. Doiulniis autem episcopus. (juanidiu voliu'rit, in
manu sua lencdiil , el, (piando placueril , jamdicle ccclesii' relin(pi('t. K;;o aulem
Guido de omnibus liliis meis hoc l'aclum non in(piietaliiris in manu cej)i. (Juod
si predicli venditores et Milo de Aliliaco, (|ui de meo feodo lenebat, a premissa
'■' Celle cliaile esl anliricuiv ii la lin de l'an- de l'i'iiiscdiKil de Maurice. ( \'oir au\ \itIi. nal.,
n('e 1 170, car l'ilc <^sl. Miciilininiee dans uni' cliai'le S. -3 \ 'i-.'. , n" iT), orijjinal seelli'; el ujie coi)io du
de Maurire di' Sidly. relalive ii la nièim' all'aire xin'' sii'ele. ihid., S. aii-:?, n° '1, loi. 3.)
et dali'C de l'an 1170 el de la dixième année '^' Voir celle diarte sous noire n° 'j 77.
CARTLLAIRR GÉNÉRAL DE PARIS. A03
convcntione rcsilireiil aiil piuniissaiii «[uaraiiliam non ])oitarent, e^jo feodum
illuni et quicquiJ aliud de me tcnoat, sicut contiiielur in prefata caita, niilii
saii^irem , et exinde \\" libras donino episcopo, qiianidiu in manu sua tenebit,
etpost ipsum occlesie. annualim persolverem, donec plenam {jnarantiam Ires pre-
nominati episcopo vel ecclesie l'eformaient. Totnm lioc Ansellus lilius meus, me
sibi cedente vel decedente, sicut continet sepedicta carta episcopi Parisiensis, fac-
turum se spopondit. AcUim anno Dominico Iiicarnationis m"c°l\x°.
A. Original scellé, aux Artli. iial., S. ai'ia, n" iG, alias K. aô n" 3' (Miiséo, n" 17-3).
B. Copie du xiii' siècle, aux Anli. na(., S. ai'ia, ii° 'i , fol. .3 v".
^79
117(1, .') avril- i- luari 1171. — P.inis.
Donation par Malliieu. (ils de TliiLeit. à l'église de Nolre-Danie-iles-Cliamps,
d'une terre sise entre la clu'uielle Sainte-Geneviève et Saint-Deiiis-de-la-Cbâtre.
DE PARISILS.
In nomine sancte et individue Trinilatis, amen. Ego Mauricius. Dei gratia Pari-
siensis ecclesie episcopus, notum facio presentibus pariter ac fuluris tjuod Ma-
theus, filius Tbetberli, [)ro anima Gile uxoris sue [)aren(um(jue suorum, contulit
in elemosinam ecclesie Sancte xMarie de Campis, que sita est in suburbio Pari-
siensi, terram et totum censum quem ipse liabebat inler capellam Sancte Geno-
vefe et Sanctum Dionisinm. Porro eadem ecclesia, proptcr collatum beneficium.
dédit ei de carilate quadraginla libras. lluic aiilem collalioni assensum ])rebue-
runt duo lilii prelati Matliei, Tiietbertu.s scilicel ac Piiilip])us, et liiia ejusdem
Ascelina; Pelrus etiam de Parvo Ponte, de cujus feodo idem census esse dinos-
citur, nichilominus lioc concessit; preterea Stepbanns, nepi»s scpedicli Mathei, et
Drogo, consanguineus suus, luijus rei fidejussores monacbis suj)ranominate ec-
clesie adbibiti fuerunl. lnsu])cr supradictus Pelrus fidejnssor et t(>slis fuit cum
inirascriptis tcstibus aliis, (piorum apposila sunt nomina : Raimundns de Moriana;
Ivo, fdius Roberli Brunelli; Albericus, filius Rainaudi; Gigaudus de Ci-lla; Ingel-
bcrtus, Anscberius, Garinus, Lambcrtus, servientes sepedicle ecclesie; Galte-
rius et Ilerluinus, fraler ejus; Ilergotus et Bernardus, nepos ejus; Joliannes et
Ascelinus; \ italis piscalor; .b)liainies et 1res lilii ejus, Hugo scilicet et Hcrbcrlus
ac Fulco; Ricliardus, lilins llcnnnelini; et phires alii. LU aulem bec donalio ali-
cujus falsitalis ligm('[nJto nullalenusin posterum possit violari, presentem paginam
inde scribi precepimiis. Actum est lioc Parisius, anno ab Incarnatione Domini
m°c"lx\".
A. Original, avec traces de sceau, aux Arcli. nal., L. pïîo, u" 7.
àOà CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
480
1 170, 5 avril- 37 mars 1171. — Pinis.
Coiifiiiiuilion par Louis Vil des couliimes de la marchandise de i'eaii de Paris.
CAUTA MEliCATOULM AQUE PAniSlKNSILM.
In iiomiiie sanctc et iiidividiic Triiiitalis, amen. Ejjo Ludovicus, Dei [jratia
Fraiiconim ]-e\, omnibu.s iiiiperpotiuiiiiC'. Notum facimus tani presentibus quain
luluris qiiuil civos nostri Parisieiises (]iii mcrcatores suiit ])er aquam, nos adie-
runl, rojjaiiU's ut consuetudines suas, qiias tempore patiis nostii Ludovici régis
lialuierant, cis concedercnnis et coiifirmai-emus; quorum petitionem bénigne
lavorc anqilecicnles, piccil)us coium l)eiii<[iium prebuimus assensum. Consuetu-
«lines eoiiini talcs sunt ab antiquo : Aemini licot ab'quam luercaforiam Parisius
j)er a(juain adducere vel reducere, a ponte Maduntc us(]ue ad pontes Parisieiises,
nisi ille sit Parisicnsis aque mercafor, vel nisi aliqueni l'arisicnseni aque nierca-
toreni socium in ipsa mercaloria liabuerit. Si quis vcro aliter lacère presunqtscrit,
lotum amiltet, et totius niedietatem rex babebit pro forifaclo '-', et reli{|uani nie-
dietateni nostri Parisienses aque inercatores. Rotbomagensibus autem aque mer-
caloiibus licebit vacuas naves adducere usque ad l'ivulnm Al[)Oci et non ultra, et
ibi liDiierare, et bonustas reducere sine socielate mercatoruni aque Parisiensium.
Si (|uis vero sinesocio Parisiensi ultra pi'ocesseiit, totuin simililer *^' aniillcl et, sicut
predictum est, régi et niercaloribus dislribuetur. Preterea, si aliquis fanuilus
]M-eilictoruni aque mercatorum aliquid forilecerit ''), pro nullo, nisi pro domino
suo iii cujus servifio erit, justiciani c\ei[uetur, nisi in ipso iorilacto luerit depre-
beiisus. (Juod, ut ratuin sit inij)erpetunm, scripto comincndari et sigilli noslri auc-
toiitate coinmuniri precepimus, addito karactere nominis nostri. Actnni Parisius,
anno \ei'l)i Incai'iiati *'* m"c"l\\"; astanlibus in palacio noslio ipioruni subscripta
suni noniina et signa : Signuni coniilis Tbeobaldi, dapil'eri noslri. S. Matliei
cainerarii. S. (iuiilonis bnticularii. S. lîadulpbi conslabularii. Data pcr manuni
lliigonis (•ancel(M(o//Oj';/flw(//(e]lai'u et cpiscopi Suessiun^nsis.
\. Cniik' ilii \iu' siiVI.', -.uiK Anii. iml., .IJ. ail ( Cji-liiliiiv A- l'Iiilippc Aiiynsle), foi. 87 v°, n" .'îi.
li. \i.liiiiiis ,1,. ninrs 1070 (11. s.), aux Airli. riiil., K. >,■>", "" -'S'.
('.. Copio d'iiii vidimus ilc février i.3i() (n. s.), aux Arcli. nal., JJ. -^^t, fol. •j<Sf) v", d'après B.
D. Copie iruii vidiiiiiis de mars i3/iG (n. s.), aux Arcli. nal., JJ. 7."), fol. 2<Sg v°, d'après D.
K. \idiiiiiis de juin i.l.")!, aux Arcli. nal., K. ;)^)o, n" 28'', d'ajirès D.
'' La copie B est la seule (|ui ail reprodnil iii '' Vur. "luiidiliis aiiiileH (A).
cxlcmo les l'onimles iniliales el liiiales. ' Vitr. -forisfeceril" y A).
'' IVjr. -Inrislaclu'! (A). •'' Iwc. -aiiiio iKiiiiini^ ( A).
CARTULAIUE GENERAL DE PARIS. i05
481
1 170, 5 avril-27 mars 1171. — Paris.
Ni)lillcation par Guillaume, archevèipi- tic Sens, de Taccoril conclu entre Maurice de Sully et le elinpilrc
de Notre-Dame, au sujet des revenus du décanat, pendant la vacance de cet r)flice. — -^Decanns, cantor
el (Hiamplures canonici, Parisius, coram nojjis, in donio nova ejusdcni cpiscopi, eonveneruni et se cause
illi penilus renunciasse e( in discretinne et volunlale episcopi se posuisse c mlessi sunt...i
A. Original, aux Arcli. nat. , L. 'i!i, n" i.
B. Copie tlu XMi" siècle, à la liilil. nal., mis. lat. oûaG (Cartulaire de révi'qiie), fui. 18 v".
C. Copie (lu xiv' siècle, aux Ardi. nal., LL. 18.3 (Graml carlulaire ilo Notro-Dann.'), fol. Sai v".
D. Copie du xvi" siècle, aux Arrli. iial., L. h'io, 11" i.
E. Copie du wiii" siècle, aux Arrli. nal., LL. iS5 (Carlulaire de l'évèquo), p. Of), d'après B.
Édil. : (fl) Dubois, Ilisl. ml.'s. P.iiis. , I. 11, p. iS.j, d'après C. — (b) Guérard, CirUd. <lc Nuire-Diime, t. 1,
p. .3'i, d'après B.
1170, ô avril- 27 mars 1171.
Donation par Agnès, comtesse <le Meulan, à l'e'g-lise Sainte-Geneviève, d'un serf et de sa. femme,
en exécution d'un vœu fail par Galeran, comte de Moukin.
DE ELEM0S1N\ NOBIS FACTA DE GARXEROUE MAGMACO ET EJLS UXORE.
Ego Agiios, coHiilissa Alellenlis, noUiin esse volo tani futui-is quain presentibiis
quod Gai[iie]iiiuii de Maijjniaco el nxorern ejiis, qui mei servi de iiiatrimoiiio nieo
erant, et, fructiim qiieni liidjehaiil et (|iieiii liabitiiri eraul, ecclesie sanctoriim apo-
stolorum Pétri etl'aiili saiictcque viroinis Geiiovele in eleuiosiiia delegavi, tiini pio
sainte anime niee, tiim in ciijiisdani voti qiiod vii' mens Gaierannus, conies .Mel-
lentis, sancto Cerauno, qui in eadem ecclesia jacet, leceral nec heiic solverat,
recom[)ensationein. Huic clemosine lîadnlplins filins mens interi'nit, et appiohavit.
Ne vei'O liée elemosina pnsset in postcruni infiiniari, lilteras sigilli mei impres-
sioiie roboratas abl)ati et ecclesie tradiili. Actum Incaiiiati Veibi amio iM"(;"l\\'\
Testes luijus reisnntqui interliici'nnt : Hugo abbas, et pi'ior Sancti Vincentii Silva-
neclensis. Ex parte doinni Mauricii, episcopi Pari.siensis : Ascelinus, decanns Sancti
Marcelli, et Hugo de Sarcleio. Ex parle nostra: liadullns de Gombels; Gariinusde
Villa Flix. Evrardus de JNuilli, Ilndninus de Villallix. E\ parle aiitem ecclesie:
Henricus viator et Hermerus, serviens ejnsdem ecclesie; Lambertns de Lisiaco et
Garrinus, (ilius ejus; Ferricns etiingo, filii \\i(l(jnis de I Imis; llenricns Tesliiz
et Lamdricus, fraler ipsius.
A. Copie du xin' siècle, à i,i Bihl. .Saiiilc-Gene\ièvo, El. oô, p. iSi.
âÛG CAHTLLAIUE GENERAL DE PARIS.
483
1170, !3 ijKii. — Veholi <'\
LflliL' d'AlexaiiiIre III recoiniiiniulnnl nu [iriciir liicliard et nu c]in|ulre do Sainl-Viclor
dïis^islor l'nbl)c Emis. — '•Sn'|)ius dilectuni filiuia. . . -
Édil. : (a) Dm IS.ml.iy, llixl. unnrrs. l'iins. , L II, p. 3Ki. — (i) Marlùne, /Iw/y/iss. collcc, I. M, col. aG/i. —
((■) [tecueil dm hial. lie la hunce , t. W, p. S86, d'jiprès i. — (</)iMigne, l'utruL, I. CC, col. O75, d'après b.
àSà
Lettre du jinpi' Aloxnndre III ù Guillaume, archevêrjuo de Sons, lui ordonnnnt do convoquer
tous ses suH'rnjjnnls ù l'aris'^', pour condamner une erreur tWologii|ue de révoque Pierre Lombard.
Alexoudri- ciiiscopus, sci'viis scrvoi'iiiii Dci, vciiei'abili fr;ilii AMIlrliiio Soiio-
nensi afcliicpiscoito, ajioslolice sedis Icjjalo, salutciii et apostolioain Lfiicilic-
lioneiii. Cuiii in iioslra esses oliiii jireseiilia coiisliUiUis, tibi viva voce iiijiinxiiuus
ul. suH'iaijaiieis luis Paiisiiis til^i ascilis, ad a])ro<;atioiiein prave doclriiie Peti'i
(|iioiidaiii l'ai'isieiisis episcopi, qua diciltir cpiod Clirislus, secundiim quod est
IjoiiH). non esL ali(|iiid, oniiiiiio inlendei'es, el eflicaceni operani adliiberes. Inde
siquideni est (juod (Valeiiiitali lue pcr aposlolica srripla niandainus qualinus,
quod libi cuni coram nobis prcsens esses pfecepinuis, sullVapaneos luos Pai'isius
convoces, el una cum ilHs et abis reli<;iosis et |)iiidenlil)us \iris, prescriptani
doclrinani sludeas jieuilus al)i-oi;ai'e, et a majjistiis [et] scolaribus il)i(b:Mn in tiieo-
logia studenlibus, (Ibiisiuni, sicut pei'lcctuin Denin, sic et perlectum lioininem,
ac veruni boniinein e\ anima et corpore secuncbini (juod bonio consislenlem. pi'e-
cipias e(b)('eri, uni\ersis liiiniter et (bstiicle injunjjt'ns, (juikI docliinani illani de
cetero tenerc seu liocere neipiaquani jucsuinant. sed ipsam penitns (b'ieslenlui'.
Datum Vcrulis. v kaiendas junii.
A. Copie (lu \ui sinlu. à 1,1 lillil. IKil., lus. hll. |(h|||-.. lui 1 .'i,S r".
'' 1.0 loxio pidilii' |ini- Mni'lôno ot.1 ainsi dalo : dr In. l-)-aiict\ I. \V, \>. 8H6. ol Itrirrxla pDiil. rom. ,
~Dnttuu Vciioliis III idus iiiMii', ce qui ciirnsiHiii- -i' vt\.. ii' i i-i)'i.)
(Irait au i ;i mai i lyy cl oliliijcrail (radiiicllic (|iic ' Co cducilo n'osl pas lueiilionui' p.ir les divers
l'alilié tjiiis avail (■(iiivcrv(''. apivs la iKiiuiiialidU ailleurs ipii se suiil (iccupijs do I liisloire des oon-
dc son successeur ('iiKMiu, iiiio cerlaiue |iarl dans ciles. ol il n'est iiu'iuo pas (•il(' dans le clinpitre
raduiiiiislraliiiu de i'aliljay(\ Mais cola osl Lieu iiii- rniisaciv |iar M"' ll(T('l(' aux synodes ocridenlaux
proijalilo. Aussi a(l(i|iler(iiis-ii(iiis, avoo lldiii lirial tenus d(^ ii(ii) à 117II (Uitt. des conciles, l. VII,
cl .lalli', la ieç((ii de (lu l!eiila\, (pii a lu : "WnilisT p. Ay-'i de la Irad. Dolarc). Copcndanl il a dû se
au lieu (le r \ eiieliis- . ce (jiii repiiilo la pi("'cc rouiiir, car on jnissiidc une Icllro do Gi^ofl'roy de
au li! mai 1 1 711 , (■'osl-'i-diro à une ('poquo anid- Sainto-narlio à Joan, abbd de Boaufforais (voir
rieure à l'alidiçalidii d'i'jiiis. (Cf. Hcc. des liisl. luitro n" /i8ri). qui parait s'y rapporlor.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. A07
485
Vers 1170.
Lettre de Geoffroy de Saiiile-BarJje à Jean, abbé de Beaug-erais, mentionnant un concile tenu à Paris. —
rDoleo et valde dolui quod in Normauuia non fui, cuni in Normanniam venisli. . . Traxit me intérim
ad concilium quod Parisius celebrabatur cujusdam abijatis necessarii mei diu-a nécessitas. . . •>
A. Copie dans un ms. de l'abbaye de Lyre.
Edi(. : (a) Marli'-no, Thesaunts anecilut., I. I, col. ."iiy, d'après A.
486
1170-1172, la dùceiiibre. — Fcascati.
Confirniation par le pape Alexandre III du règlement du chapitre de Paris
relatif à ia résidence des cbanoines. — rEa que ad increnientum ecclesiarum. . . s
A. Copie du xn° siècle, aux Arcli. nal., LL. 177 (Livre w/ir do Xotre-Dame), p. iîG.3.
B. Copie du -sni' siècle, aux Arcli. nat., LL. 176 (Petit Pastnral Ao. Xoire-Danie), p. 2.3.
Édit. : (n) Baluz:, MiscelL, t. II, p. 33.3 (éd. Mausi, t. III, p. 2 1 ). — (b) Mansi, ConaL, I. \\I. .'ol. iotJ7
d'après «. — (c) Guérard, Cnrhd. de ?\otre-Daiiie , t. I, p. ■j-27, d'après A. — (/?) Mlgnc Pairnl., l. CG
col. 7G0 , d'après h.
487
Vers 1170".
I)i)ii d'une maison fait par Anscau, clianoine de Paris, à ses deux neveux Foubpies el Hujjues.
DE DOMO AD PORTAM CLAUSTRI PROPE INSULVM, QLVM ANSELLUS P.VRISIENSIS C \M)MCi;S
DEDIT DLOBLS NEPOTIBUS '-'.
Iii iiomine sancte et iiidividue Tiiiiilatis. amen.
Sciant présentes et futuri ([uoniani c;;o Anscllti?, Parisiensis ccclesic caiioincus,
duobus nepolibus mois clcricis, Fulcoiii scilicet, ina[jisti'o scolanim Aiireliaiieiisis
ecclesie, et Hiiyoïii, fiiio Girherti, domuiii nieani que est e\lra clausfriim juxta
iiisulam dirnisi, ita quod illis diiolnis iusiiiiul, si utrique placuerit, et, si unus
noluerit, altei'i tamen sine altero, abs(jue ulla conti'adictioiie liceat in illa donu»
''' Cette pièce n'est pas datée, mais le chanoine 1 i3i et 1 lô.S, de diacre de 1 iGi à i i-]-i. ( \oir
Anseau est sans doute le même que nous trouvons aux Arch. nat. , LL. 180, loi. 3o v' à 5o v''. ) Il est
dans divers actes de Notre-Dame, en qualité ftaco- évident que cette donation est de la fin île sa vie.
lyte entre iia3 et 1127, de sous-diacre entre ' Titre ajouté au xm' siècle.
608 CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS,
iiianpie. Qiiod si aiiilxj prcflictani doiiiuiii alii locaro volueriiil, prolio localioiiis
cqualiler pailicipeiit , et iieuter illoruiii veudcre vol inpi[jiieraie possil; sed, si
iiiius islnruiu alliM'i siipor hoc satisfaciat . altcr soins quiele doiuum possidt-re
vali'at. Itt'in, posl dccessuiii niiius, aller lolain doimim obtiiioal; post ohitum
aiitem utriuscpio, pi'cdicti scilicct Fiilconis et Hugoiiis, cleiinis qui proximior erit
111 eadoni cojjiiatioiie predictam domiiin possideal; et, si duo in codeiii gradu co-
piialioiiis cunivcneriiil, major nalu sine alicujus contradictionc eaindem doinuni
iiabeat, et ila j)er succcssionem cleiieornni ejusdeni cojfiialionis possideatur do-
mus, lali etiani pacto quod quicuinque [lost prediclos, Fulconeiii scilicet et Hu-
;;oiiein, predietani d(unuin possoderit, sexaijinla solidos capitnlo Heate Marie et
quadrajjinta liosjiitali ejnsdein ecclesii; daie teneatur. Sed, si luilkis clericiis in
prcdicta coj;nalioiie inveiiiatur, in proprios usus predicli hospitalis Béate Marie
redigatur, ila quod nuiinjiiaiii veiidalur. Ili suiit testes : Droco presbyter, Adaii
presbvter, lliihudus. \dan de Ilosj)itali, (jaulerus, niagister Georjjins, Ansellus.
Hi suiit cieiici : Ivoiius, Eustacliius de lîevra, Tlieoinus de \itri, Gauterus de
lUiella. lleniieiis lîoiinellus, Burcliardus de Balneolo, Millo de Vitri, Landricus
de Vitri, (iuillerinus Aiijjlicus, lioberlus de Belvaco, Fubertus carpentarius.
A. ()iij;iM^il, .'uuc lraci?s tl.' se 'au, aii\ Airli. nal., L. ■>''>■.'., n" i.
488
Vers 1170 ". —
Amnrtissenirnl. pac le cli;i|iilre de Piiris.
il'un iiiHiiliii sous 1p Gciinil t'ont ilouiii' aux Teiiipliors par luie femme nommée Gente.
DE MOLEM)1NO ET DOMlBtS DOMINE fiENTV QUE StM Sri'ER MAGMM POMEM PAniSILS,
.R\TA MOLENDINLM SANCTl MUiTlM DE CAMPIS.
Notuin sit omnibus, lam luturis (piam presentibus, dominam Gentain, ob sue
anime quietein, Tenipli l'ratribus inolendiiuiin (piod siib Ma[;iio Ponte babebat et
domos desuper dédisse et quiète dimisisse. Molendiimm autem multo ante obiluin
suuin eis prebuerat, et (piia supradiclorum eensns ad eanonicos Beale Marie per-
tinebat, decaiius el canonici Iratres Templi ut veuderenlur veliementcr artabant,
ideo maxiine (pioniam eclesia alterins eriesie ceiisuale ultra annnni et diem uiium
minime leuere débet; set, (pioniam canonici domini et amici donins Tenipli in
omnibus approbanliir, apiid decaiiiim et canoiiicos jirecibus et amore obtinnerunl
''' On peut ronjerluier d'après les noms des qu'en ii68, tandis que le chantre Auhert el i'ar-
iiersonnes mentionnées dans cet acte qu'il est ciiidiacre Simon disparaissent des documents vers
de ityo cmiroii. Gar Barbcdor ne devint doyen l'an 117.'!.
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. /i09
quod ipsi supradictum molciulinum et doinos IVatiibus Teinj)!! iii perpetuum
foncesseruiit, tali tamcii interposila paclioiie quod IVatres Templi ceusuiii ({iiein
doiuiiia Geiila donaLat annualiiii caiioiiicis ri.'ddeiit, ci salvo eclcsic juif. Iiisupcr
IVatre.s Tcnipli de helemosiiiis doiiius xxx'^ libras eis dederunt. Hoc auteiii in
capitulo Bcate Marie [)ublice actuiu est, coram domino ÎMauricio, Paii.'^ieiisi i-pi-
scopo, et coram decano Barl)a dOr, cl doaiino Aulieito pieceiitore, el doiniiiu
Simone arcbidiacono, el domino Simone Sancli Dionisii, el domino Acelimi sacer-
dote. el donnno Audoino Sancli Dionisii, et Adam de .Mostarui, cl omnibus cano-
nicis i(b'm concedcntibus. Hoc vero Iralris Gaui'nih Fubdierii laclum est consilio,
(jui cis mare Templi magisler erat, et consdio lialris E. ''' (lanis. qui t-ulj liaUe
GaulVido preceptor erat Gallie, el liatris Bernardi Canbitoris, et iValris Joliannis,
preccptoi'is Parisius.
.\. Uri{;inal, avec traces de sceau, aiix Arcli. nat., S. 6077, n" 1 , (iiiiiir k. a.3, n° î 5').
489
Vers 1170.
Cliarlc (l'affruiicliissemeiU ocIroyJe par Hugues, alibfi de SaiiiMliTiiKiin-des-Prës.
aux liaijilaiits ilu bourg Saint-Germain'^'.
In nominc sauclç et individuç Trinilati.s, amen. Sapicnlium consilio lioc in con-
siieludinem venisse dinoscilur ni in omnibus diflinilionibus vdonea >''' adliibeantni'
leslimonia, etunacjueque juste ac lalionabililer diOinita ratio ita cujuspiani scripli
roborclui- leslimonio, ne deinccps adnullari \el calnmpniai'i possit ullius l'alsilatis
(ij;mcnlo. (juanq)lur('s enim contenlioncs excilarcnlur, nisi scripluraium lesli-
monio et siijillorum aiictorilalibus sopii-enlur. l']api'0pler e<;o Hu;;o, Dci <;iaciii
abbas Sjuicti Gonnaiii IViiisiensis. el communis ac volunlarins capituli noslii
asscnsus hbeiialem bui';;o IJeati Gernuini et in eo ile;;entibus, a nobis concessiim
el conliiniatam, |)resentium et fnturorum noticiçpresenli scri[)to decrevimus sij;iii-
licarc. Sicpiidem unanimi deliberalione statuimus et ])erpetua rcinissione imlid-
''' "Kuslacliii'. ((if. n" Boy.) (lerniain-des-IVrs aux lialiilanls ilii bnurj; Saiul-
'■■'' Cet acte est de Hugues de Monceaux ( 1 iG-j- Germain. Mallieureusenienl elle ne nnus esl cmuiue
1181). eoninie le prouvent les noms des lémoins. <|ue par des carluiaires ( Areli. uiii. M.. 1 n-t't , Inl,
.Ajonloiis i|uil est plutnt du ronunencenicnl ou du ;!ii r"; 1,1.. ui-jC. fol. .')i r' ; l,l>. iu-'(). lui. :>- \" )
le niJiis II
'iii.iin
milieu de son alilialiat, car en 1178 au plus laid (jiii Idul Ironijiiée de Irllc sml
le sons-piieur liolierl avail un successeur nommé mèmr pas le ikhu iU' \\i\)\ir Ar iiiii elli
Alexandre. (ISoiiillarl, lli.sl. de Saiiil-Gennain-tles- Toulclnis les rormiiles iiiiliales de celle pièce aiilo-
Pré.s, pr.. p. \i\j.) — On po.s.sède une .seconde charte lisent à l'altribiier au mu' sierie.
d'adraiielussemeiil di'livrée par un ai)b(Mle Saint- '' ('«/■. fridunea-.
Cariai. _l.
410 CARTIJLAIP.E GÉNÉRAL DE PARIS.
sinius ul lallia, et corvadr, cl placila oeiici-alia, et culcitrariim atque capilaliuiu
paniioruinqiie usus, et sépulture merces, et ])anis qui iii rrastiuo die Duiuiuice
Nalivilatis iiol)is et presbitero hujus ville de cousueludiMe reddebatiu-, uec a uobis
nec a suceessoribus nostris iu perpeluuni ab aliquo bdiuinuni in predicio burgo
Mianeiiliuin exifjaiitur. l'ori'o laiii uobis (|iunu snccessoi'ibus uoslris siu{;uli bur-
<;eiises ejusdeiu loci très solidos ceusuales anuuatiui, juo siu<;ulis ij]uibus, ad
l'estuiu saucii llemio-ii suivent, uisi l'oitc aliquisdouius sur quauilibetcauieraui sive
caméras alicui locaverit, a (juo iijiie et a quo conduclorc, quia propn'am liabita-
tioueni non babuerit, siqu'adictus census non exi^ctur. Lt aulem contra banc
iH>sti'ecessionis cmunilaleni uulla in posterum possit'"oririquestio, presentis scripti
eain coulinnari decrevinuis patrociuio, quod, testiuni annotalione et si<;illi Beati
Gerniani et nosiii imprcssione confirmantes, nominis nostri karactere sijjnavinius
rratribus([ne nostris sijjnanduui prebuimus. Sijjuuin (buuni Ilu[jonis abbatis.
S. Willclnii prioiis. S. lîolierli supprioris. S. Gariui tercii prioris. S. Ansoldi.
S. Ha(hd(i'-'' caiitoris. S. lioberli cellerarii. S. GaulVedi. S. Joliannis. S. Hoiici.
S. lluffoiiis. S. Martini. S. Syniouis. S. Odouis. S. Jobaniiis ])uei'i. Testes : Odo de
(Irispeio, (lautcrius carpentarius''', Petrus de Novionio, Rainaldus de Hospicio,
Boso, Adam, Guinerannus Carduiis, Guillcbnus matricularius, .lobannes sartor,
(iaulVedus sartor, Giiillebuus pistor, Aleunus et Gernuiiidus IValer ejus, \lelnuis,
.loliannes lios|)ilalarius, Gerbertus portariiis. Hugo lujtarius scripsitet subscripsit.
A. Copie du xu' siècle, an\ Arcli. nal.. M.. lO'i'i (Carlul. itt ilo Sainl-Geriiiain-di'S-l'ré!-), loi. (S.'i i'.
B. Copie (lu xiii" siècle, aux Ardi. iial., LL. i n-ili (CuiLul. île Sainl-(iermain-des-Prés), fol. 5.') v".
C. (;opii' du xiii' siècle, aux Arcli. nal., LL. 10-2;) (Carlul. de Sainl-fierriiain-des-Prés), fol. 'n r".
Vers 1170-1 I.SO W.
Don par Tliibaïul, abbé de Saiiil-\l;iiir-(Jes-l''oss<^s, au prienri' do Saiiil-Eloi
i|p tout ce que l'ahliaye de Saiiit-Maur |)o.ss(''dait ii l'aris dans la juridiction de Saint-Martin-dos-Clianips. etc.
!\overint preseiiles et lutiiri (piod donnius T(M)baM(his, abbas Fossaleusis, as-
sensu caiiitiili sui, liadidil pcr nianuni et aniorein Uaiuionis. |)rioi'is ecclcsic
Beali hlligii.el concessii ni perpeluuiu possidrnda (»innia cpu' liabebat ecclesia
''! Var. rriin|ioslei-UMi pidciili (lî. (".). '' Celle pièce ne peut ôlre datée ipie par les
'-' Vdi: rliaiuJMllii ({',). noms de l'ahbé Tliibaud et du prieur llaiuion. Ee.s
■" Ces sijjnalures cncadn'iil un ni(ino;;rainnie plus aiifii'us documents où nous les avons Irouvds
lur on lil le mol llVriO; c'est \c monofjramiiic de l(uis deux nientionu(;s sont de 1171. {Gallia christ.,
]'M,r de i|iu (Uiiane l'acli'. t. Vil, col. •.Mj'i.)
CARTULAIRE GEAERAL DE PARIS. /rll
rossatensis Parisiiis, in niajoria Saiicti Martini, ciim torculari et décima sua que
est juxta l'ontem Petrinum. illiid ([iioqiic (jnod a])ud Vitriacum in ])arva décima
ecclesic Sancti Germani tenebat; quibiis nicliilominus rébus concessis, addidit
etiam niedietatem piscosi jjurgitis qui fixus estsub portu Caneveriarum; ([ue prior
predictus et ecclesia Sancti Eligii semper tenebit ad censum xn nununorum. Pro
quibus omnibus perpétue possidendis, prior et ecclesia Sancti EHjfii reddent
annis singulis cenobio Fossatensi vu'"" bbi'as bis terminis : in crastinum oclaba-
l'um sancti Dyonisii, lnx solides; in festo beati Mauri, alios l\x solvent. Porro
de liis omnibus concessis, abbas et Fossatensis couventus ecclesie Sancti Ebjïii et
priori ilHus semper et in omnibus locis plenam et justam tuitionem vcl jjarandiam
|)ortabil.
A. Orijjinal, avec traces de sceau, aux Arcli. naf., S. 1 185. n° i.
à9[
1171-1172, i" février. — Friscati.
Manilement du pape Alexandre III oriloniiaiit ;i rarchevèque de Sens, à l'dvèqiie de Meaux
et il talibé de \'al-Spcrel de réfornuT l'ahiiaye de Saint-\'icloi''''. — -Crebra janidudiini. . . n
A. Copie dans iiu ins. de. Pélaii.
lî. Ojpie dans un ms. de Sainl-Victoi-, colé II, 32.
Kdit. : («) Dnchesno, //i.W. Frniir. sm/y(. , t. IV, p. (io:!, d'.iprès A et, [i. — (A) Du Roulay, //('s(. Univ. l'nrix.J. II,
p. .382. — (<■) Lalilir, Ornai., t. X, col. i ;i-K). — ((/ ) Hanlouiii, Coiinl., t. VI, i" part., col. i.'joo, d'aprùs a.
— (c) Marléne, AmpUss. mil., t. VI, cul. a-jo, d'après B. — ( /') .Mansi, ùmciL, t. \\1. p. r)y:i, d'après (/.
— (//) Rec. des liisl. de la Fniiur , t. \V, p. 8(j8, d'après a. — (/i) Migne, PutroL, t. CC, cul. 771, d'après/.
A92
1171-1172, 1" lévrier. — Kiiascui.
Lettre d'Alexandre III iKitiliaiil ;m\ chanoines de Saint-Victor le mandai par lui donné ii rniilie\èipie de Sens
ponr la l'i'lbrnie de leur inonasière. — "Jairidnilnni ad nos. . . 1
A. Copie dans un nis. de l'elau.
B. Copie dans un nis. de .Sainl-Viclor, cnlè 11. -j:!.
Kdit. : («) Diiche.n.', Ili.l. Fninr. .sc,y., I. IV, p. (io.'î , .l'apres A et K. — lh) Du Boulay, ll,^t. I wr. /'«,■,»,. I. Il ,
p. ,382. — (e) LaM).', Concl.A. X,col. 1821. — (-/| llardouln, r.'wo/., t. VI, 2' pari,, ml. 1 .'h, 1 , il'après ,1.
— {e) Marlène, Amplis-i. enll., t. VI, col. o.'ii, .l'après I!. — ( /) Mansi, Cmiai, t. XXI. p. çm'i, d'après d.
— ig) liée, des hist. de la France, t. XV, p. 81)9, d'après n. — (/i) .Mijjne. l'atrulojpe , I. CC, col. 772 , d'après /.
On a \n ci-dessns (11" ,'171')) nne antre linll(> ilélivrée pai- le nièrne pape poiu' le même objet.
à\2 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
1171-1172, i" fi'vricr. — FniscjTi.
I-oUi'p du pape Alexandre III au loi Louis VII au sujet du relâchement de la discipline monastique
dans l'abhaNe de Saint-Victor. — '•Considerantibus nohis. . . r,
A. Copie dans un ms. de Pclaii.
15. Copie dans un ms. de .Saint-Victor, coté II, aa.
KHil. : («) Diicliesne, Ilist. Franc, sm'jil., t. IV, p. 60-, d'apiès A et R. — (/;) Du lîonl.n, Ilisl. I mv. l'uns.,
I. Il, p. :3Si. — (c) Labbe, ConciL, t. X, col. i.'iiç). — (</) Hardouin, Crmcil., t. VI, 2' pari., col. ligy,
d'après a. — (c) Martène, Amplm. coll., t. VI, col. o/ir), d'aprcs B. — (/) Rec. des hisl. de la France, I. XV,
p. 8()7, d'après n. — (g-) Migiic, Palrologie, t. CC, col. 77,3, d'apiès e.
494
Vers 1171 ou 1172.
Ledre de (iuillaume, arche\èijue de Sens, aiuionçant aux cliannines de Saiut-Vicli
<pril \irndra procliainenient visiter leur monastère. — irTetigit me aliquanlulum .
A. Cnjiir dans un iris, de Pélau.
H. Copii' dans lui ins. de .Saint- Vidor, colé II, 32.
K(li(. : («) Duclifsuc, IIisl. Franc, scnjil. , I. IV, p. 7'if), il'après A.
495
1171, 38 mars -novembre. — l'vnis.
\c|c de |)arlajje passi' par-ile\anl révêcjue Maurice de Sullv par Gautier, maréchal de Saiul-Denis,
et son frère Pierre, curé de Saintd)enis-dn-Pas.
Kfjo Mauriciu.s, Dci oiatin Parisiciisis cpiscopus. JNotiiin lîeri voliiimis universis
(|iio(] rialtci'iis. iiiai'cscallus Beati Dionisii, in picsciilia iioslra coiisliliitiis, donavit
lialii siiu IN'tio, .sacerdoti Saiicli Dionisii de Passii. in [lailcni licrodilatis .siu'. pi'ata
(|U(! sila siimI suit villa Sancti Leo(lcj;aiii, ci, doniiim (juc l'iicfat Ojjci-i cofini.cl inc-
di(!lal('ni (|nai'li niolendini in Mihfaio sili. IV'li'ii.s aiilem sacetdos liée |ii('dicta pi-
•jndrc (iMi|;ata icdcniil : piala csolidi.s, doiniiiu i, sdlidis. nicdiclalcrn nmlcmlnii
\iiii'"" lilifis. Il nie donalioni a (jallcio Pclio l'aclc intci'liifi'unt lestes Albei'Uis
pi'ecenlor, IJoheidns siiecentoi'. (lallei us capellaniis noslei', IVatei" Daniel. Asccliniis
ili'cainis. Marcclliis nepos ejns. Svmoii de Sancto Dionisio. iiia|;isler llildniiuis.
(ianliidns de (liiiri. Ilosinuiidus de Pinsiaco, Tlienhaldus de \ii'i; iaici : Gui-
lieiliis, Thomas ruaicscalhis, j'iieliai'dtis canierai'iiis, Gcrvasitis, Martinus riirna-
iins. S\Mi()n caipenlaiiiis. liée aiileni siipiiidicla, i'elco IVali'i siio donala et ah
ipso Peti'u sicut diMiiiiis redeinpia, Gallertis. lidei sue iiiler])i)silioM(>, ;;afaiilire
CARTULAir.E GENERAL DE PARIS. /rl3
sponoiidit. Hoc auleni factiiiii <-'sl iii ciiria iiuslia Paiisiiis, aiiiio Incaiiialloiiis
Doiiiinioe m"c°l\\"i", episcopatus vero iioslri m", (hiod, iil ralimi d iiicoiicussuiii
pcrinaiical, ])resenti pajjiiie conimoïKlari et sijjilli nosti'i iiiimiiniiir (lijjiiuiii diixi-
mus cniifirinari.
\. Orij'innI scfllé, aux Arcli. nat., L. r).'î'.>, n" 'À.
496
1171, -iS mars-iiovrMnliri'. — Pahis.
Sentonce rendue par Maurice de Sully, ('vêque de P;uis, siii- un diiïrriiid e\islant
entre l'abbaye do Saint-Vietor et Ferry de Genlilly, au sujet d'un cens à Saint-Marcel et à Ivry.
I)K CE>SU QUEM IIABEMUS APLD SANCTUM MAI!CEI,LUM ET IVRIACIM DE FEliRIACO.
Qiioiiiaiii pleriijue perversi aiiiiiii ad decipieiidiiiii iiiaxiiiic iiiteiiduiit, iiosti'i
officii csl i-es in presentia nostra beiic {restas pio hoiiu pacis ad noliciaiii poslc-
roruiii inemorie tradere et scripto conCiriiiare. Ego igitiir Mauiiciiis, Dei jjiacia
Parisiensis episcopus, notum iaciimis universis, preseiitihiis pariter et futui-is, (juod
Ferricusde Gentiliaco rjuendaiii ccnsiini, qiiem apiid Saiictimi Mai-celhiui et apiul
Ivriacum ecclesia Beati Victoris Parisiensis, de dono frati'is Feirici, ejns ecclesie ca-
iionici, diu in pace tenuerat, de l'eodo suo et aiitecessoium suoruni eundiMU cen-
sum esse dicens, saisivit. Ecclesia veto Beati Victoris erga piedictuin Feniciini
super lioc querinioniani niovit, et corain justicia nostra placitavit. Tandem, consilio
prudenlutn virorum liabito, jaindicta ecclesia ad conlirniacioneni [tacis siiprano-
niinato Fcrrico nii'" libras denariorniii donavit, et ipse picsciiptiim censiini sej)e
memorate ecclesie quietnni claniavit, et qnicqiiid pro[)rii jnris in eodeni censu se
liabere diccbat cideni ecclesie, in presencia nostra, in pace perlienniter possi-
dendiun coiicessit, et juslani indc se garantiaMi laliiriiiii proniisit. (hiod cliani
conccssit et laudavil Ansellns de Biiineio, sepedicti Fcrrici Irater, videiitihus et an-
dientihns (jiii iiobiscuin aderant, quorum supposita surit noniiiia et signa. Signuin
domni Ascelini, decani Sanctl Marcelli. S. Simonis de Saiiclo Dionisio. S. (iaiilcrii,
capellani nosti'i. S. magistri Mainerii. S. Marcelli, clerici nostri. S. Teoberti de
Monte Letclici. S. Pétri de Moiiter(!llo. S. Philippi de Atliiis. S. Ilugonis merca-
toris. S. Drogonis carnilicis. (Juod , ne suhrepens uljiili\i() dcicat ant eaiergens ca-
luinpnia contradicat, scripto mandari prec(!pimus et prcsentcm pagiiiam sigilli
nostri auclorilate roboravimns. Aciuui publiée Parisius, anno Incarnati Verbi
m"(:"l\\"i", episcopatus vero nostri anno \i".
A. Original scellé, aux Arcli. nal., S. ■•ir).S, n" 8.
B. Copie du xni' siècle, aux Ardi. liai., 1,L. i4.")0 ((iarlulairr île Sairit-\ ielor), lui. ô-j r".
li\li CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
497
1 171, 11 s in.'ir-s- novembre.
Notice dressée \m' Maui-ice de Sully, évi^iue de Paris, des donations faites à l'infirmerie
de i'abhaye de Montmartre i)ar Tabbesse Ada et par Constance, comtesse de Toulouse, sœur du roi.
KjM) Maiiiicius, Dei ;;ratia l'arisiciisis cpiscopus. Notiiiii fieri voliumis iiiiivoi'sis,
lam |MvsiMitil)iis (|iiani riiltiris, ([iiod, cimi sorores ecclesie Moiitis Martyruiii aiili-
(|iiilu,s cjii'olaii sulci'ciil cl cuiii coiiiiiDi victii rofeclori ad convalescenduin non
|(Oss('ii( l'flici, doiniiia Ada, ojiisdçiii ecclesie al)l)alissa, et domina Constancia,
!-oioi' l'cjjis Fiancie, comilissa Tolose, ex sola carilalis dilectione pi-oinote, unde ali-
(|iiand() li'a;;ililati liuinane ejTi-itudiiiis sncciirrei'enl, dévote institefunt in bac insli-
tiilione (|iie vocahir iidiiiiiai'ia. Domina Ada, pfcdicta abbalissa, assensu toliiis
(•ajiiiiiii, de prcmio domiis Parvi l'ontis \i<jinti solides censuales singiibs aiinis
assij;iiavil ; domina veto Constancia, sorof régis Fi'ancie, quoniam videial ph'-
lasqiie saiiclimoiiialiiini sorormn in iiifirmitate snofimi coiporum biborarc et
inniimefal)iles pentnias lolei-are, spei-ans et exspectans in i'utiira vila participare
met'cedem Ijenelicioiiiin (pie linnl in [)i'edicta ecclesia, \igiHis, jejiiniis, oralio-
nil)us et elomosiuis, sive (piibusciimqne modis liant, decem solidos et viiii dena-
l'ios censnales quos liabel)at ad Aiibei'ttiin MIare. (pios emei'at do domino siio a
domino llngone Abijjuo de Calliaco, ciim jnstitia leii'c illius pro qna census iste
redditiir, ad conloilandiim soiores instiUite inlirmaric concedendo et laiidando
doiiavil: seil, !~i alibi decem solidos piedicte iidirmai'ie assijjnaret, ipsa domina
(lonslantia illos piedictos decem solidos ad usns suos vellet relinefc '''. Eodem tem-
pore, domniiis liemodiis, jnccenlor Conjieiidii, et li'aties [el] soroi'es ipsiiis, pro
anima [)atris siii, qui lune temporis niq)errimc obierat, et pro animabus omnium
aniecessornm suornm et omnium lidebnm defuiictoriim, unam fenestram (jiia panis
veiidiliii', (pie est ad l'ortam Parisius predicte inlirmaric (loiia\(M'unt et conces-
sei'iiiit et laiidaveriiiit, et per Thomain Divitem, (pii tune i\Trisius preposilus erat,
dominam Adam, pr(Mliclc ecclesie abbalissam, de l'cnestra illa invcstiri fecerunt.
Ilcm jMcdicta (lonslanlia , soror rcjjis Fraucic, dat cc(desie Sancti l)y)nisii de Monte
Alaitjrnm molendiniim (pioddam (^t piscatiiram ejnsdcm molendnn, (piod vidc-
licct molcndinum a sanctimonialibns Kdercnsis abbalie sibi emerat, sitiim apiid
('.liclnaciim ; bec ila(pic lali pacto dat (piod decem cl ocio scxlarios aiinone. (pia-
Icm molcndinum predictum Im'ratiim l'uerit, reddaiiliir inde llelisabetb nepli
suc per siujjulos aunos, (piamdiu ipsa vi\(!ril. Medielalem tanien [)redicle pisca-
■'' Il sciiililc (|iic' i-c(lc |ilir,iM' di'\ail ('(re ainsi construite dans l'orijjinal : -Sed. si ipsa domina. . . vellel
reliiicre. alilii ilrcriu s(ilidi)s. . nssijniaret.i
CARTLLAIRE GEM-RAL DE PARIS. '.15
ture reddi disponit simul eidom Helvsabeth, aliani medietaloiii eccloï^ie liabendam.
Si autein ipsa Helvsaljelli ante eam decesserit, prelata aiinona et niedietas pi«ca-
turt^ ipïi Constantio. duiii vixi-rit. reuiaiielniut. Postqiiain voro utraque disces-
seril. siipradictiim molendiiiiiiii ciiiu aiiuoiia et piscatma doiniii iufiniiaruiii
supraiioniiiiate ecclosie remaiicat in posterutn. tali ^idelicl'l coiidilioiio quod
singulis annis custosdomus inliniiarum diiodeciin solidos. in die aiiiiiversarii ipsiiis
Constantie, ad quandam pitaiitiaiii relectorio faciendani. reddal. liée aiilein oinaia
fada sunt assensu domine Ade, ejusdem ecclesie abbatisse. et t^tius convcntns. Et
ut bec rata et inconculsa teneantur in perpetuum. fbunina Ada abbatissa et do-
mina Constanlia, soror re;ps Fi'ancie, que lune tein[)Oiis ni Monte Martvrum
niorabatur, sigilli noslri auctoritate et teslimonio sii;iUorum sinirum presens
scriptum sub anathemate nuiniri rogaverunt. Aclnm anno Inrarnali \ erbi n^c"
L\x°i'\ episcopatus vero nostri anno \i°.
A. Copie (lu xiii' fiècle, aux Arcli. na(.. L. io3o i Carliilairo ilo Moniniarire), fol. iGr°.
B. Copie ilii xmi' siècle, aux Arcli. nal., L. io.3u. u° i ', lui. i.3 r°, iraprès A.
498
1 171, a8 mars- 15 avril 1 172. — .Sens.
.•Vccord établi par Guillaume, archevêque de Sens, entre les Hosj)italiers de Jérusalem et les chapitres de
Notre-Dame et de Saint-Benoit, au sujet d'un oratoire que les Hospitaliers [lossédaient dans la censive
de Saint-Benoit.
CONVEMIO IMEU C\P1TLLLM ET HOSPITALARIOS SLPER OP, VTOIUO
IN PAUnOCMU S\NCTI BENEDICTl.
W illi'buus. Dei gpalia Senonensis arcliiepiscopus et apoJloHce sedis legatus, om-
nibus sancte matfis Ecclesie fibis. lam futiiris quam ])i-esenlibus. ad quos Hltere
présentes pervenei'int, in Domino saiutem. linversitati vestre iiotum lieri volu-
musquod, orta conti'oversia inlt>r canonicos Beale ^biiie et Beali Benedicli Pari-
siensis, et ejusdem ecclesie sacepdutem et capiscefium, et Ibeposoliinitanos Hospita-
larios, super oratorio ab eisdeni Hospilalariis in ceiisiva Beali Benedicli bmdalo.
ex delegatione donn'iii pa|ie cansfim illain per composilioiiem aut per dillinitivam
sententiain snscejiimus terminandam. (Juia vero persone tam religiose lites exe-
crari et declinare ])olius quam exequi debent. de partium consensu. per manum
nostram compositio bi^c inler eos lacla est. Possidebaiit Ibispilalaiii in censiva
Beali Benedicli, que ecclesia est menbrum Béate Marie Parisiensis, domos. et in
eadem oratorium construxerant, pro quibus singulis annis undecim solidos el duos
vini modios capiscerio Beali Benedicli persolvebanl. AI) bac deiiiceps census solu-
tione et omni alia consueludiue sive jure et dominiu canonici u!rius([ue ecclesie. una
cum capiscerio et capellano Sancti Benedicli, quantum in predicla censiva conli-
/il6 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
iicl)alur, ;il)sulveiiiiit, cl, Ilospilalariis quietuiu tleiiiceps et liljcruni concesserunl.
Lici'liit Hospilalariisoraturiiiininibi etcimiterium liabere, ila quod in oratorio cani-
paiiaiii al)s([ii(' liceiilia capituli Béate Marie non liabeant, nequeparrocliianosSaiicti
Benedicii vcl aliaiiuu ecclesiarum Parisiensiuni ad divina ollicia vel oblationes re-
(•i])iaMt. in ciiiiilerio autem fralres taiitinn siios et fratrum famiiiani sepelient.
harpie saims liabitiiin eoruni suscipientes, vel inlirnios ad eos pedibus aiit equi-
laiido, ila ipiod per se asceiidere et descendere et cqiiitarc valeant, veiiientcs, libère
siiscipiaiit et l'is scpidturain exliibeant. (Juod si aliqiiis de civitate Parisiensi aut
ejus snbiubiis lial)ilnMi eoruin siiscipicns, taiita e{}ritudine laboraverit quod non
nisi aniiiiiculo alleiiiis ad eos veiiire non possil , et oa ibi egritudine decesserit, ca-
pidlanns ipsins jura jiarrocliialia in nioituo, acsi in propria donio obisset, liabebit.
Sciendnm cliani (piod , si ('cclesia Beale Mai'ie |)er inlerdicti seiitentiani a divinis
ccssaverit, Ibispilalani in predicio oialoriu, aliis exclusis, snis iantuni et laniilie
sn(! divina clansis celebrabunt jaunis. Projiter banc auleni conipositioneni iirinius
observandani, Ilospilalarii vineani d(' Canielu, Svnujni tune temporis capellano et
ra|)isc(;ri(), et cjns snccessoribn.s, abonnii censu el consnetndine liberani, et domuni
dnos solidos rensnales annualini reddentein dederinit, ita quod in predicta vinea
et donio reddilns qnadrajfinta duoruni solidoruni ad arbitrinni capellani assif^na-
bunl. Si cliam picchclani snniniani anima [icnsio excesseril, capiscerii el capellani
l'iit. (Juod si aliipia super vinea et doino predicta controversia aut cabimpiiia orta
lueril, lb)spilalarii in (puintinn ralio exefjerit per jus «[aranlizabunt. Fropler
banc eliain coinposilioncni coij'oborandani , prcdicii ilospilalarii capiiulo Beale
lVlaii(; ad redditiis emendos centnin libras dedernnt. ilec auteni omnia lacta sniil
per inaiinin inislrain publiée, Senonis, in |n-esencia suH'rajianeorum nostroruni.
(pioriini iKHiiiiia siil»sciipla siiiil : Mauricins, episcopns l'arisiensis; Manasses, Au-
relianensis; Sleplianus, Meldensis; Willelnius, Aulissiodorensis; Bernardns, Niver-
neiisis. Fueinnt eliani el alii |)lures testes et relijjiosi viri : Sliqdianus, abbasSancli
l^\ iircil; lliMiiinns, lliesanrarins Senoneiisis; ma;; isler Sleplianus, ejiisdein ecclesie
caiiuniciis; nia;;isler l'elrus, arcliidiaconiis (lariiolensis; Itoiicns, arcliidiac(nius
.Meldensis. Hoc aiileni toiiiiii |;estiini esl ni leiiipore procnraloiis el coininenda-
loris IJdspilaiis, (icinfridi s<-ilii-el jîriionis. Joceliiii liloaiidi, Ferrici de l*e\iers:
l)ai bedaiiro ipiiMpie lune exisleiile deçà no ecclesie l'arisiensis. (}iiod , ul robiir |)er-
iieliie III posleniiii (ililiiieal lirinilalis, preseiilis scripli alleslaliinie el sij;i1Ii iiosin
aiicloiilale, p(isl niai ioiie iilrins(pie partis, c(iir()li(n'aii et coiiiniiiiiiri leciiiins.
\(iuiii Seimnis, in palalio poiililicali . anim Dniiiiiiice liicarnalionis niillesnno cen-
jcsiniii sepliia];e-;iiiiii piiiiKi.
A. (trij;innl .'ii l'nriiio do cliinifîr.iplio, :npc Iniro- ,lo sr.Mii, ;iiix Airli. n.iL, K. -."i, n' V'.
l;. Cipio .In .vin' M.rl,., ,„i\ Aieli. nid., l.L. i 7.-) ( r;,-»»,/ l'„sl,.r,il ,!.■ \nln-l);iiii.> 1. p. t<,.„.
C. (;ii|iii' Kilhiliniiiici' ilii :!i ilr'c.Miilirf lOijn. aux Arcli. nnl., I,. 'i.'ii. n" .'i , (Papix-; A.
C ART IL AIRE G H M- R AL DE PARL<=;. /il 7
A99
1171, jS mars-i5 avril 117"2.
Abandon, par Eorrv <li:' Paris, clievalier. on laveur de l'ahljave do Sainl-\ ictor.
d'un cens de six deniers qn'il avait sur une maison appartenanl à eetle aiihavi'''.
DE DOMO GVUFRIDI OLE EST IN CIIEVllECHLN ET DE CENSL OLOI) DEDIT >()IiIS
IN EUIEM DOMO FREDERICLS DE l'M.ESEE.
In iiiPiiiiiKi siiiicte i'[ in(li\i(luL' rjiiiilatis. EjjO Frodcnciis iiiilt> l'aiiMcii~i> iiuliiiii
lieii volo faiu po.steiis (jiiam presciitiljiis (|iiod GaulVidiis .'iaccidos de Edcra. jaiii
in exli'cmis posilus, quandain doimiiii, nijus pars in censivo mco t'\istil, ecclesio
Beati \ idoiis in eleniosinam dédit. Ihijus partis ciMisiim quem il»i liabi'l)ain. vi vide-
licet dcnai'ios, pi'ccibns donnni Hnjfoiiis. veiierabilis episcopi Suessioneiisis. et do-
niini Erni.«ii, abbati.'; Saiicti Victoris. ol Odonis, Beat<; Genovelo ([iioiidam abbatis,
prefate ccclesie Sancli \ irturis, pi'o renicdio anime nice. quiète in per[)eliiuiii pus-
sidendos reliqui et concessi, ita quideni quod nulbis lierediim meonun ali(jiiid
il)i in posternni reclainai-e poterit. Un jus rei testes snnf : doniiiiiis episcopus Sues-
sionensis. abbas Sancti \ictoi'is, alilias Sancte Genovele de Monte, abbas Odo:
Petrus, Henricus, Fredericus, l'etiiis. canonici Sancli \ictoris: bTici : .(ohannes de
Malliiaro, Fiedoricus de Genlilli. l'etius (b' Monterello. Hocetiani omnibus pateat
(juod d'aires pre(b(;ti uionaslerii siiijjulis annis aiuiiversarunri nictiin racirn-t. Qiiod.
ut ratum et ineoncussum maneat in posterum, presons seiiptiim si;;illi mei ando-
ritate corroborari leci. Actum aimo \ei!)i Incaniati m"c°l\\i".
.■\. Orijjiiiai scellé, aux .\icli. nal., K. a.5, n' 'i' (Miisi%', n^ 17'c).
P.. C(i|iic du Mil' siècle, à la liilil. iiat., iii<. lai. i!ii')-tj, p. (J'ii).
500
1 17 I , -jS mars- 1 •'] uM il I I7l'. - (iinii.ii.
Alli-aucliissenielil di' cens ociroyi' par iînjjerl. cunile di' Dren\. Irere (!e Loui~ VIL
à riiùpilal SaiiiMli.rïai- d.' ['ans " .
1,11 nomine sancte et iiidixidue Trinilalis, amen. F;;o liobertns conies. Luibnici
'■ Lue nule du rédaelenr drs Anitala de Sainl- sous If rèjjiie de Louis \l la londatinn de celle
\iclorfait connaître reniplacenienl de la maison m maisun de ri-l'u'je. (pii suli-.is(a ju-ipraii win' siè-
(jueslion : rlslo census .silus est in loco (pu \ul;;o (!.■ s(jns k' nom d7/(;/«V«/ ili'^ l'ills Siiii,l-(irmiis.
flicilur Campus Rosicus circa ccclesiaui Sancli l'olri Mais v'r>l une pure livpollw-f. car on n^' eonnail
ad Boves in civilale el circa Sancltnn Cluislopho- pas de pièce anli-iicnre a collo (pir' n((n~ d iiuinns
'■'ini.i ici. micel hôpital soit menlioiun'. (Ll. Jaillol. Hccli.
"' Sauvai i Aiiti'/. ii<: l\iris . I. I. p. [ljC)) place -sur Paris. I. III. (jiiarl. Saint-Auloine. p. 128.)
Cariai. — 1. 5.3
à\8 CAIiTlJLAIIII'; (ii;_M:iî\l. DK PAlilS.
l'ei'is FiaïK-iiriiin IValer. cl UNor iiii'a Ajjiies coiiiilissa , d liliiis iiostoi' liuliciius,
iiuliiiii laciiniis iiiii\('isis, piesciililuis et liiUiiis, (|U()maiii (loniuiii (jariiii ((■idcm-
tai'ii. silaiii In airio Saiicloi'iim (icrvasii cl Pi'nlasii, (|iic iKiliis (pialiKir di'iiarios
(le (-ciiMi aiiiiiialim pci'solveljal , (|ii;iiii idem (iaiiiiiis cl liliiis cjus llaiclicriis
sacci'dos ad liospilaiidos |iau|>ei'cs (llirisli diiiiavcriiiil . iiilcr\ciilu dniniiii rcjjis cl
vciicrahdis Slc|diaiii , Uiliiiicciisis airliic|)iscii|)i , cl Iralns ISci'iiaidi (\i' \icçna,
|)i() aiiimaliiis iiosiris cl |ii-cdcccss()|-iiiii noslroruiii , al) (iiiiiii jiiic iioslro cl ('(iiisiic-
liidiiiilius iiiiiiiiiiiciii l'I (jinclaiii m |)ci'|icluiiiii lorc coiiccdiiniis. (jiiod. ni laliiiii cl
iiicDiiciissiiiii jiciniaiical , si;;ill(>iiiiii iiDsli-onim aiictdiilalc coidiriiiaiiius. \cluiii
niiitlicc, aiiiii) liicariiali \ crl»i m" c" ia\" i", in \dla (pic dicihir CJiaillis; asianlilms
in cuiia misli'a: (îallcro, caiicllano noslro de tlliadli; niaci>li'() l'ianialdo, capicci'io
Didcai nin; de niilililins : Haiiliulunici) l'iloso. (Icimundo de Drucis, S\inune de
Sancio FciTcold. sci'\icnlc noslro, I)i'(ij;oiic de Ponlisara.
Dala |ici' inaiiiini Wdlclnii nnlani iioslri, lîcnM'nsis canonici
\. (In"iii,i| sr-llr .1 • .l.Miv s.-.',,u\. iin\ Airli. uM., K. ■!.',, n' 'i ^
501
1 1711 172. -r. jiiiilri. - KiMsfMTi.
j.cllre ilii |i^i|M' AIrvaiiiliT II! ii ilciir], ;iiTlir\riim^ de llrinis. lui iIouikiiiI riimnl.il dr Iciniiiinr |(^ liillriviiil
i>\islaiil niliv I'^ikIi's ilr Siiiiil-Dciiis ri l'avril lAiiirhii^ ail siijcl il • la |)n>srs>.i(iii iriiiic l'eiir'liv sur ji'
Ciaiiil l'oiil.
Alc\aiidcr c|)isco|iiis. servns sei'vt)rnni Dci, vcnci-alnli Icalii llcncn-o. Itcnicnsi
ai'cliic|iiscii|)o, salnlcni cl ajxislolicani licncdiclioncin. (lansam ([ine inicr Odoiicni
de Sancli) DioiiNsio cl l*a|;annni Anjjlicnni cl nxoicin cjn^, (|niindain liliani (icno-
vcia' de Sancio (ieiinano, super (piadani Icncslra (pue esl siipcr Ponlcn: Maj;nniii,
priniiini in pra'scnlia \cncraliilis Iraliis nnsli'i M|aiiricii |, l*arisicn-is cpiscopi,
|)oslniiMluni vero Cdiani \encialiili W | illi-lnni] . Senonensi arcliiepiscopo , aiiusto-
lica' sedis le;;al(i, diulius esl a;Mlala, cl ad nos pcr appcllalidiicni dclala , cxpciien-
lia' liM'. de (pni pleiie conlidinins. coininillnnus audicndani cl lim' dclnlo tcimi-
nandani. Idcoipic Iralci'nilali Ina' pcr apu^lidica scripla piiccipicnilo niaiidanins
(pialcnns. cnin c\iiidc rcipiisilns Inens. nlraniipic paricni anic Inain pia'scnliani
couxoces cl. ralionilins liinc inde dili;;cnlcr audilis cl coipiilis. caindcni caiisaiii.
si lil»i conslilcril cain pcr appel ialKincni ad nos delà la m luissc. snhlalo appcllatioiiis
rcnicdio, coMCoiilia \el jiislilia nn'dianle, décidas. Datinn Tuscnlani. \n kalendas
aiijpisli.
\. C.iiiiic .Iii \ii' >lr,l,. (luiis un MIS. il' Sjinl-Wa.isl il'Amis.
K.hl : («) Miulri,.., Auiphss.,,,!!.. I. 11, .ol. ,,|S. a'apvs \. — (h) \Ii;mi.', /'„(n,/. . 1. CO, cal. S'i:î, d'apiis «.
CARTULAIRE Gi:M:R\L OH PARIS. il 9
:)()2
Permission, acconltr par le pape Alexandre 111 à rablié de Sainl-Orniain-des-Prés.
de l'aire iisajfe de la miti'O el de l'anneau ' .
Alexander e|)isco|)iis, servusservoruni Dei. dilccto lilio Il[ii(;oiii], al)l)ali Saiicti
(îi'rmaiii ilo l'i'atis. saliilciu et aposlolicam beiicclicliuiiciii. Kos spécial! prerooa-
livo ililifiiimis et iar;;il!oiie iioslri iimiiei'is merito (lecui-aiiiiis. ([ikis iiomiiius liealo
l'ed'o et iiobis devotos. et ciica Kcclesiaiu coiislaiilie viilnle r('i\eri' xideinus. At-
teiideutes ita<|iie devolioiiis et fidei puritateiii quaiu rirca licaliim l'etriiin et ciica
nos ipsos exliibere diiiosceris. volentes quoque te et iiionasleiiinii tiiiiiii hoiioiis
el gratie pi-ivilegio decoi-are. usiiiii mitre atqiie aimli. tam tilii (piaiu suecesso-
ril)us tuis. de coiisiieta sedis apostolice beiiigiiitate dnximus iudul|;endum. Datiiiii
Tiiscuiaiii. 111 iiuiias augusli.
A. Orij'inal. ;i\er traces ih' •^ci'.iii, ;mj\ .\it1i. na(., L. •'■3i, n" il.
503
1171, iioioiiiliiv-i."> imil 117-2. — Pahk.
Mérite, par le cun' et les paroissiens de Sainl-Landry. d'une \i[|ne
apparlciianl au preslnlère de ladite e'g-lise.
DK \KM»1TK)M; MM.V. OLK fut l'IiESBlTElU SWCTl L\M)i;r,lCl.
Vjh) Maiiricius, Dei <;ralia l^l^i^iellsis e[)isc(ipii>. Ndtiiiii lien vobiiinis iiiiivei-
.sis, tam presciitibiis (piaiu lutiiris. (jiiod Jobaiiiies sacerdos et parrucbiaiii Saucti
Lauderici viiieaiii (jiiamdam iii Aarso silam. que ad piesl)ileiiiiiu eccb-sie sue
spectabat . coiisilio el assensii iioslro. hbiardo \\'' liluariim precK» \ ciKliileniiil .
(puis si(piideni \\'' bbias el eu aiiqiHiis ad enieiidatiiiiieni ciiinsdaiii (hjiiiiis jiixta
pieralaiii ecclesiam sile. (pie ad presbileriiim jieiiiiiel . (Iepula\eiiiiil . ita (piud
ie(blilus e\ doiiio ida [»iu\eiiieiiles ad iisiis preslulerii Saiicli Laiideiici ])('i'p(.'lii(>
'' On voit, par ]cs Rcgcsia de JalVi'. (pie retli' llisl. tic l'ciiL il'' Siii)ii- Denis, jir. , p. c^i. — (!|.
huile ne peut appartenir cpfaux aiiin-es 1171. Jallr. l'u-oisla . w" iW-i'A')). .Mais, d'aiiliv p;iil .
1 ij-a ou 1 180: ou peut l'aire valoir, en l'avciir de la celle Imile ne lail que cmiiplelei- le privilèjjc. ai-
date de 1180, (|ue le |)ape avait accordt-' un peu cordé des 1 1 ti.'! ;i l'alihe de Saiiil-flerniain-des-
auparaxant. le 3o mars 1 178 ou 1 i7(,|. un privi- Pii's. de porter la daliiialiipie. iDjinne les évèipies,
lèjje du niéuie jfenre ;i l'aliliaye de Saint-Denis el de contcrer les ordres mini'iirs au\ njoiiiês de sm
(Mi;;ne. l'iilivlo/fie, t. C(J, cul. i-iiio. — l'"(''liljieii, abliaye. 1 \ uir imlce n 'l'io.)
/j2(i (;Ai!TLL\iiii': Gi:\i:n\L de pauis.
rciiiaiifltiiiil. (hioil, ul iuliiris lriii|i(ii iltiis juiv iii\ luliiltili leiicakii', i)re.seiilis> al-
teslalidiic sciiplmc cl sijjilli iiusli'i auclorilali' coiiiiiHiiiiviinus. AcUim l'aiisius.
oiiiio Iiirariialioiiis Doiiiiuice m"c" l\\° i" ''', [opiscopalus aui.ein iioslri] aiiiio diio-
\. <:n|M.' (lu xin'sii'ilp, aii\ Arcli. nal., LL. io-n") ( rnihi'airv de Saint-Gprmnin-cies-Prcs), fol. Ii'a v".
11. (;<.|iic (lu \iii' sl.Vle, aii\ Atrli. rjul., LL. lo-jC) ( Cirliil.uP' Ar .Sainl-Germain-des-Pivs), fol. 36 r'.
(.. (;..|,i.. (lu Mil' si.rl,., aii\ Arch. nal., LL. io-ji| ( liarliilaiio ,1- Sainl-r.oiniaiii-d.'s-l'ics ), fol. .3o v".
50^4
I17"2, Il avril. — Fnisi'ui.
I.cilic lin pape Alexandre 111 ;iiix elianoiiies de Saint-Vicinr
p iiii leur reeiiiiiiiiaiiiler la snuinissinii à leur iininel alil»'. Giieriii, successeur d Eriiis.
\lc\aiiilci' cpiscoidis. serviis scivoniin Dei. dilectis llliis raiioiiicis ecclcsite
Siiiicli \icliiiis l'aiisiciisis. salutt'iii cl a|Hisl()lii-aiii Ix'iicdiciiiiiiciii. (Jiifilllo ccdcsia
vcslia iiia|i>ri liaclriuis l'elijjioiic lloniil cl aiii|)l;oi-i i-clulsil (jluna iiicnldriim ,
laiild aiidila rt'Ioi'NialKiiif i|isiiis Jaiali suiiius aiiipliiis - cl j;a\isi. cl de i|isius
niiiiiiKido cl |ii''dcclii cxliilarali. Andiviiiiii.s .'^aiic ([iiod, vciicraliildiiis IValriljus
nosliis l)iliiiicciisi cl SciiDiK'iisi ai'cliic|)KS('o|iis (•(Mi|ici'aiililiiis cl ad lioc. jiixia iiiaii-
dali iMisli'i IciKii'ciii, lolo sludio lal^oraillibiis, cccIcMa vcslra in slalmii cl j;radmii
s\\ |ii l'-liiiiiiii rcloriuala; cl Eriiisio^-') (|ii()iidaiii ahlialc s|ioiilaiicc in pra^sciilia
dilcclorinii lilioiiini noslioiiini \|ll>ci'lij lilidi Saiicli l.aiirciilii in Liicina et
T| liciidini I liluli Sancii \ ilalis jircslivlci-nriiin cardinalinin , apostolica^ scdis
lc;;al(>i'iini . adnuinslialioin ccdciile, ciiins culpa slaliis cjiis lucral m ])arlc non
niodica dcloi'nialiis. pcrsonani iduncani. lunicslani cl lillcralani in ald)alcin
vc.slrnni cnniiunnilci' clcj'islis, cl proxidcrc vcdiis rniaslis nnaiiiniilci' in paslo-
rcni. \(is \('i(i (|iiilius (•()n\ciiil lalKiiialidiliiis xolis ac .^laliilis jjralniliini prar^larc
laMH-cni. cl ni( icnicnla dcsidci'aïc virinlinn", l'cccnlcm *'" clcclioncni vcstrani
cl aliiciiniicialiiiiicin illiiis, de ciiiniiinni IValrnni iioslrornin '*'' consilio. ralani cl
lirniain lialuMiins cl ciinlirniannis, unn ci'.silalcni \cslrani nioiH'iilcs alipic nian-
ilanlcs ipialcnus aldiali M'slro ipu'ni (dc|;islis didiilani icx crcnliani cl nlicdicn-
liani nnpcndalis, cl lia \()s sil)i dcvolos cl liiiniilcs cxliilicrc ciiiclis. ipiod pci'
l.e le\|e (liMil lis cii|iisles des earliihiires se " ]iir. ••aiiiplius- iiiaiii|iie dans f.
XII il siTMs p .ri ail M ' ci: ' i.wi . erreur Miainrisle ipii 1 iir. r \'a\ i>iii- i c i.
a pa^^e dans cliaciiiie des eupics. ïoiiles mil (unis ' \ <ir. - virtiililin - nian(jll(MlailS c.
(le iiii'nir' le- iiiiils •■epi-.ciipalii- aiileiii iinslri- (jne ■ ] (ir. -receiileni - iiian<pie dans a.
(■•mlcii.iil à (■ iii|i sur l'<ii'ij|inal. • ■'' \iu\ rnuslniniin IValnini- ( c).
CAliTULAIliK (:i':M':1!A[. ])!■: l'VIUS. 'i21
obedieiiliaiii vestraiii d |>i()\i(Iciitiiiiii illius onld i'cli[;iiniis cl lioiicslatis iii ccciosia
vestra relloical et plciiiiis valeal, aiixiliaiilc Duiiiiiio, coiiscrvaii.
Datiiin Tiisculaiii, loilio iilus a[irilis.
A. Copif ilans un ins. .!.■ l'rl.in.
R. Copi^' clan^ un nis. ,|.. Sjinl-\ irinr, cnl,: 11, o.i.
C. Cojiie .In Mil" sicVlp, \ la l'.il.l. nal., ni^. lai. i 'iC,-;,,, p. lî;.'!.
K.lil : (^0 l)n,-|ieM..>, /;,.s/. Fnnr: scnj,!.. I. IV, p. (»,:,, -l'apivs A ./l li. - (M Du lînnlav, IhsI. I ,u,: l'„ns. .
I. II, p. :m. ^ (<■) LaMio, Cmr,/., t. \, n,l. i.'tjS. - (-/) Ilar.lonin, Om,,/., I. \l, ■.' part., cl. ,ho-2.
d'apivs «. — ((■) Marlèno, /l;H/,/i\.-'. n,ll., I. VI, col. ii'i. — (,/ ) MunsI, Cn,,,;! . I. \\l, o,l. ,),|.-,. .l'apr.'S </.
— (g) /îec. A'S /,!«(. * la Frmia', I. \V, p. r,l3, d'apivs ». — (h) Miipn', /'"/,■»/., I. CC. cl. S-C, d'après f.
505
I I7i, Il avril. — Fr.AscïTi.
LtltiT <lii pnpr \lc\nii(lri' III à (liirriii, ;il)ijr de Saiiit-Vicloi-, pour le Irlifilcr de son /'ieelion.
Ijjlc'ilecto et cognilo. . . r,
A. Copie dans ini iiis. d.' l'dau.
lî. Copie dans un ins. d/ Saiiil-Viclnr, oAr II, -j-i.
C. Copii' du \vii° siùiir, i'i la lîiM.nal., ins. lai. i '11179, P- '>T'-'''l-''-
Édil. : (<() Diiclicsnc, llisl. h-aur. «■,-,//(., I. IV, p. (ioO, d'apivs A el lî. - (M D" lionl^v, //«(. l'mi: Pim
I. II, p. :is:i. - (f) Lalilic, Om-iL. I. \, ,ol. .;j-j3. — {,!) Ilaidouin, Cm.nl.. I. IV, •' parl._, ™l. 1 5n
d'après a.— (r) Marlrno, .lm,,fo.. <„//., I. VI , cl. 25.-,. — ( /) Maiisi, Cm.nl.. I. \\l. «,l. .ji,.', , d'apiV^s ,/.
(g) Rec. des liisL </« Ici /<V.i«n',l. W, p. ()i:i, d'après». — ('-) Mijin.', /'(/(,-/., t, CC, col. S77, d'api ùs c.
506
1 I7-.', ili a\iil-7 avril I IT.'i.
.\ecord conclu dr\:iiil daiilier, prieur de Saiiil-Miirliii-des-('.liniiips, nilro Adam de Brie
cl sou lils 'l'IiilKiiid, an siijel de diverses [irnpi-jidés siliiées ii l'ai'is.
DE COMMIMTIOM-; lACTV INTKIt \I)\M lUUMi ET TIIKOIJM.DL^M l'ILIlM K.ll'S.
Iii iioiniiic saiiclc cl iinlividiic TiMiiilalis, amcii. I'>|;() Iralcr (iallcriis, |iiiiir
Saiicli Marliiii de (laiii|iis, cl loliis coiivciilus ccclcsic sfii|ili linjiis ailiiidalioiicm
iiiciiioric C(>iiiiiicii(laiiius |i|-csCMliuiii , cl ad iiotlciaiii li'aiisinillo liiliironiiii coii-
vciiliuiiem quamdaiii (|iii' stili |ircsciilia iioslia lacla csl iiilcr Adam t\r lîiaia cl
Tlicobaldiiin liliiiin cjus. Ilcc aiilcni sic se lialicl : Adam . midlis adsIaiiUlms, iiiaiii-
l'esLe cojjnovil (jUdd lam l|isc (|iiam iixor sua KiiKdiiia, iiialer scilicel ipsiiis Theo-
l)aldi, dod(Miiiil cldeiii Tlicdliaido jure heredilnrio |)Ossi(leiida ea f|iie siilijerla
siinl : diias doimis aulc ciiiiam i-e!;is silas, que suiil de ceiisu Saiicli Ma;;l()iii; cl
tolum ceiisuiM suuiii qiieni iialtebaiit iii loco qui Cauq)ellus a])|)(dlalui'; eldonium
(juaiii liabebauliii Fi{;ularia''),scilic(!t cuin toto anibilu eideni domui adjaceuti; eL
Autroiueiildit la rue de la l'olerie. ( Voir Jaiilut, Rcciterclics sur Pniis . l. III , (piarl. dr la Ciôve, p. '17. )
'i22 CMîTlLAIIii: GKNKliAL DE PAIilS.
xiiicas (jiiiis liiilicliaiil a|iii(l ^]Llsl()|■i()lllIll ; cl (;i'aii;;iam de Berciix, cimi miiversis
loi'i'is cl pialis ad eaiidcni pcrliiii'iitilnis. Sciciiduin aulcni qiiud oiiiiiia alia prc-
<liela. cxcciila liac, };i'aii!;ia de Berciix cl suis ])crliiieiitiis, dédit predicUis Tlieo-
lialdii,- iixdi'i suc l'clroiiillc in doleiii.\ l'iuiiiplaiiicii . (immiaiu ' picfatus Adam liée
Diiiiua. (|ii()ad \ivcrcl. in maïui sua teiicie xolclial. liniens ne filio suo, sejieuo-
nniialo Tlicdhaldo, ali(|iiod detriuieiiluni vcl caluinpnia possit orriri. deveslivit se
de (inind)us iiis picdichs in niaïuis doniinoruni de (piiljus lenebat.et liliuni suuni
Tlic(d>alduin investiii Iccil. TlieoliaMiis vcio, nicliiloniiinis palris sui ulililalilius
pi()\ idens. a>scnsii nxinis suc Pclidiiillc, licc oinnia palri sun rccipere counin'ii-
da\il. ca \idclicet condilionc ipuid i[)se Thcolialdus loluni ccnsuni de oninilius
--npradiclis doiinnis. de (|inl»us niovcl , peisolvcl. \dani aulem palcr cjus toliiui
liiiiliiin (pii de (inindins liis proNcnire potciil, (pi(iadus(jnc in scculaii lialilii
\i\cril. Iiahclul. Ilcc auteni inlci' palicni cl lilnnn concui'dilec conijiusila. ne aii-
ipia nialilia liiiltan jiosscnl. picdicliis Tlic()lialdn> et iixor sua Peliduilla . lidc
inlei|Misila cl jucanienlo suliseipu/nlc, lirnia\eiunt liaiu- paclioncni in\ iolaliililci-
se (diser\alni'()s; dedei'unl etiani lidejussoi'es - de liis iinniilaliiliter (iliserxandis lidc
inlerposila lii nuuei'niil. Nonnna lideinssoiinn liée siiiil : (jillierhis, IValci' l'clroinlle;
Holieiliis. cl Adam, cl llcnncus, lilii Balduini: Feiiicus. iralci' Pliilippi: (ialtcrus,
IIImi> l'Inlippi; lioijcrus Arpinus, Guimondus. Fa alia [)arle : Adani,patei- ipsiiis
Tlieidialdi. cl Maria u\or sua, fuie simililcr intcrposila. jicjtijjciunt Tlicoljaldo cl
u\()ii suc l'elroinlle se isla l)ona lidc cusludilnros, \idclicel ipioil imllo injienio
\c| aile (jucrei'cnl vcl couseutirenl (juomi)du [)i'edicle pussessioiics eisdem \cl lie-
redihus eoriim aulerii, \cl nuiuu. vcl in slalum deleriorem converli |)ossinl. Isli
suul lesles liujus rei : (laltciiis prior. Joscclinus sulipiiiu' cl aln. \nnn ' ait In-
carnalione Donniii M"c"i,x\"n".
A. i;..|iiu dn \iu' >i.Tl,., au\ Arilj n.il., Ll,. i'A:,! ( C^i; liil.iiiv A il'' .Sjiiil-\l.iiiii]-il.'.,.( .li.iiiips ), fol. S;, i-'.
It. (:..|.i.' (lu w' vi.-.l,.. aii\ Aicli. ii.il.. I.l,. i:!:,.> iCnhil.iiiv l! ,1c S.,inl-\|.iliii-(l.> (:h;rri.|..i. loi. S- v' .
(;. (.npi.' (lu vu' .si.'ii-, aux Aicli. liai.. LL. i.'l.').! (i:.nliil.iir.' C (!■ Sainl-Mailiii l. Ici. lo.") v . il'apivs A.
507
II7J. ni avril-; aviil 117:!.
DoiKili'iii iiiix Triii|iliii> |i,ii- (',iin>l:iiici'. Mi'iir (In loi Lmiiv \ Il .
iliiiii' maison siliiir aux ('.liaiii|ii'aiix.
cusTVNTii: soi'.onis hkcis ih'.xcii; di; (u u)\m domo dk c uiimcli.is.
Nelinii sil (uiinilius. prcMMililms cl liilui'i^, ipiod c;mi ('.n;islaiilia . surcu' re<)i>
' laiilic L| nd()\ ICI |. Dec diimniipu' Tcmpli dmiium (|ii.'i!ndam m Campejlis silam .
' l.c tn<. A |iiiil(' -(|ii(mI-. — ■ Sii|)|ilirz -([ni-. - — ' l.c iiis. \ iinrlc -jiiimis-.
CMiTlLVir.E GKMIUAL DE l'U'.IS. 'r2:5
nru rrilcinplioiM' aiiiiiii' iiiL'f |i;ilri>i[ni' iiicc([iii_' iiiiilris. cl iiiaxiiiic Iraliismc! I^iii-
(lovicil. i'i';;is Fralitio, [lost (iliiliiin iiiciiiu, iiii|ici'|)('liiiiiii ili'di. Ddiniiiii xci'n illaiii
(lin (l'iiuit (le l)iii'aii(li) lie (ilicliiaco. ([uasi \icaria iii tlotario, I!i;ilri\ ii\i>r llci-
iiiaiiiii: cl. (|m»niani donuis i.-la predicla in inaïuis mcas excidcrc dcbcrct. |ian]ici-
talis illiiis niulieris cnn coiiipassa . |)i-(i \icari() siio dedi ci vi lilnas cl diiiiidiani.
His ila jjcslis. ni-0[)iii(|iii()ribiis piroiitihiis prcdkii Duraiidi ' Af (llidii liaiu^ domum
obluli. cl pi'iiiuim IVali'i siio llctiiico M(jrcll(j cl un'"' lil.is suis. M'ilicct Cdarcni-
baido, J(diaiiiii. Vs(Mnbar(lii cl lîiicbaido. cl lilial)iis suis, Marie et Wihur;;!.
ceteris(|ue pareiitibiis Duraiidi, Clai-eiul)aldo, majori de ('li(lii, cl liliis suis Su-
gerio et Joliaiiiii. J)(muuiu <|U()(|ue islam luillus istoiiiiii i'eei|ici(! Mibiil. cl. ut ipsi
d(jiiiuai illaiii iiiilii libciiliu- (piiliui (■ouccdcrciit , \iiicas uunis (|ue \()caiitui'
rdiaiitaloe, eis pro niiiioii precio (binisi. (luiii autein douiiis iMa iii iiiaiius nicas
\eiiissel. illain destrnctani iii\eiii: piiuiuin ad i'ee(brirali()ii(Mii iHius dduius \iii
libras posui et. aba vice, \iiii bbras et vi subdos. El. ut Imic l'aluiii d iiicdiicussum
permaiieat perpétue, iuipre-^sione si;;illi iiiei conliruiari decrevi. Unie d(juo allue-
ruiit testes : domiuus lîernerius, decaïuis de Miislreolo, et Evrardus. .bjbaiiiies
de (lorcelbs. L b'ieus de Muslrcelo, Andréas Teriicl, (llai'eiiibaldiis. iiiajoiMlc Cbcdii,
Suggerius lilius ejus, (juerriciis de Cbcbi, Aiisoldus de Clicbi. [bTiiiaiiiiiis de
Clichi, Girardus Rull'us, Heiiricus Alorel et iilii ejus. ([iii bujiis rci loles suiit et
fidejussores; IVater Gill(d)eitiis. (\apellai)us Tempb, IVatcr Kiishu liiiis (laiiis. Ii'aler
Bei'uardus (laiid)il()i'. baler .lobaiiiies de Saiicto ^hl^lillo. hatci' .bis/.n. iValei'
^^i^cbulls Ti'aiirb(.'\achc. fialcr l'oiitius, IVater Fulicrtus. Ddiiiiiii i-liid lactum
in manu b-alris Eiistacliii Canis. codem tempoi'c prcfcploi'is domiis TeiDpb Paii-
sins. aiiiio bicai'iiationis Doninii m" c" i.wu", re;'iiaiite lejie Fiaiicdium Ludd\i((j.
A. ()ri;;iii:il sivll.', ;iii\ Anj]. rj^il., S. .V.-;, n" S;, „,(,„■ K.
50. S
I 17-J, iCi nviil-; axril 1173. - Pap.i';.
Iv'iinniTo lie serves ciilP' il' nii Eoiiis \ H (•( l'iilihavr ijr Saiuli'-(li'iii'vii''\i\
DE MAMMISSIOM- (.WlKMNi: I-II.IK CL \ liKMB \LDI , M\JdlllS 1)K CLU.UCO.
bi noinine saiielc cl iiiib\i(bic 'rrinilatis. amen. Iv;d l,n(b)\ icns. Dci ;;iatia
Francoi'um re\, omnibus inipei'pelunm , amen. Ea (jue nos ipsi ieeimus cl (pic a
fidebbus uostris per vobintaleni et |)Ci' manuin nostiam iaeta siml, ne in poslcium
ab([UO easu labelaclaii aiil ali(|uibus occasidiiilnis pennutaii \ab'aiil. (bb;;ciitcr
altendere et caute precavere régie sulibmitatis débet (bscretio. Notuiii itacpie i'aci-
I, ii|-l!riilc'll pur
t.' -I)..CaiicliT
h-l!i (;AliTLiL\ll!E (lENKRAL DE PARIS.
rims miivcisis, piosciililnis parilor et fuluris, quod Gameliiiam. filiani Clarein-
lialdi inajoris de ('ilij;iaj;o, conci'.ssimus fore uxorcni Gallcri niajoris de Vanvis.
cl tain i])saiii (|iiaiii piolcin (|ue de ca cxitMit donavimus quilam et absolutam
(Tclosic Saiiclc (it'iiuvcl'c de Monte; el eccjesia de Monte et ejiis abhas AlbertUs in
(■(incandiiiuii iiohis donaverunt siniiliter aljsoliite Freesemdini, cognoniinc \iHa-
iiaiii, ejiisdein Galteri sororeni. Hanc rem, teni|)ore ahhatis Albcrti l'aetam, rnrsus
iccoidati siiiiius tenipoie aldtatis Iluj;oMis. Et, ne Galtei'us aiit beredes siii snper
boc deinceps vexari aiit in cabun])niani aii(piil)iis teniporiljus Irabi vaieanl, rem,
sicnt eam i'ecimns. scripto comniendaii et sijjilii noslri auctoritate coidirmari [)ri'-
(•('pimns. Anno Ncilii Incai'nati M''c"LX\n''; aslaiitibus in palatio nostio (piornm
snbscripta snnl nomina et sijjna : Sijjnnm comitis Tbeobalib, da])iieri iio^tri. Si-
;;inim camcrarii ^blthei. Sioninn Guidonis Initicularii. Sij;num lîadnlpbi consta-
bubiiii. \acaiite cancelbiria (iiiouoip'nnniic) , Petrns notariuï^ t^ubsci'ipsil.
A. G.|ii,. du Mil' >ic.l,., ^1 l;i ItiM. y,-iinlc-(; .viùvr, Kl. •■:> (Cirliil.iiiv d.j ,S:Hrilo-f;eiirvi,;M.), p. 7:5.
r,. Ciinie ilii \ni' ^iwle, ;i ki Bilil. liai., liMiizi.', I. LV, lui. Hili v .
509
1 172-I1.S(I. 7 o.i(,l,n-. — FinsCATi ''.
liiille (l'Ali'Niiiiilii' III iiiili)iis;iii(. ;i i;i rei|U('lc (lo I'mMiô (liirriii, l'iiKbaye de Sainl-Vii-lor ;i raclieter les
(limes qui lui cl.iiciil iIiicn |>ai' des laïijues, el rmiliriiKiiil ses autres i)rivilèges. — r-Ad iiiiiversalis ee-
clrsie i-e;;mirii ... 1
A. ()ii;;.ii.M Mvllr, :iii\ Airli. nnl., L. aiio, n" 8\
lî. C.iiiit. .1.1 Mil' >i(Vl.., ,-...\ Airli. uni., I.L. i'k... (Ciii-li.laiii> .!.• .Sniiil-\ ifl..r). toi. ■i:< v'.
1;. Cipi.' li.i \vi' si.'il.', à la Itilil. liai., iiis. ial. i;ili7a. M. ;!« f.
I). Cipi.' ...Ilali..iiii.'.> ilu ."j aiiil 1710, aux Arfli. liai., L. -y.'in . n" ^''-
510
Vuis 11 7-2 I-.
tl.'li'iisi' faite |iar ir ]ia|ic \li'\aiiilri' lit ;i Siiniiii, arcliiilian r di- Vi\v\^. d..' l'h'ii rMjMT |m)iii riiilioiil-
sali.iii di' l'ail!)!' il.' Saiiil-\'icli)i-. — -Cliui sis \ir lill. Talus cl diM-rehis. . . t
A. (;..|.i.' .Iji.^ m. ii.N. .1.' l'.'laii.
I!. (;.i|,i.' .I..I1MII1 m^. ,l.-S..ii,l-\M'l.ir. ..il.' 11, ■■ •.
C. (;..|.i.' .1.1 Mil' H.-.l'. a la lillil. liai.. llH. Ial. I.'ll>7.|. p. r,7->.
K.lil. : (») l)ii,li..sii.., Ih^l. l-'nmr. .srn/-;. , I. IV, p. âll;,. -l'apivs A .•! 1!.- (M Lal.li', Omni.. I . \. col. 1 .ioo. —
Ic) Har.l.iiiiii.C./..//. . I. VI. ■•' |iail.. roi. i'i8(.. .rapirs ». — (-/) Mail.'iK. .Im/W/.sMm» ,»//,■;■/,/, . I. VI. .'ol. -j.'ife.
— {,'} MaiiM, Co,,,;!.. I. \\l. |i. .,7.!. .l'apivs ,-. — ( /) Iti'r. ,h's hi^l. -/«■ h l'rann' . I. W. p. ;, 1 :! . .rapiés o.
'' Cnlli' liiilli' pi'iil apparl.'Mir aux années 1 172 , ^' Cielle pièce n"a pa.s de djile, mais l'auteur de>
1 17<S iiii 1 1 .Su, |i.'iiilaiil li'M|ii.'ll.s II' |iapr pas'-a le .[iiiinks dp Saiiil-Vickir la rapj)orle à riiilroiiisaliou
iii.ii^ d'.rrlnliri' il t'r.i-r.ili; .'II.' ii'.'sl |ia> aiil.'Mi.'Uir, de l'alilii' (iiKM-iii . dont l'élecliim eut lieu en 1 17^1.
(■:\f l'.ililir (iiiri-iii lui élu MT> l'àipirs 1 17-^. (a'Ilc al Iriliuliini lions |)araîl tirs |ilausilj|.'.
CAIiTULAIIîE GI:.M:R\L de PAltlS. 4'25
511
Lellro ilfi f'élicilalions adressée par les cardiiiaux légals Albert ''' el Tliéodin à riinMiii. .iIiIk' de Sainl-
\iclor, à pro|)os de son eloclioii. Ils Tctig-agent à (îlever moins de construclioiis (|iii' mih [iiiiiiMessciir el
à s'occuper davanlage de l'élal moral des religieux. — -Scribimus fiali'ibus uoslris. . . -
A. Copie ilans nn nis. d^' l'i'liiii.
B. Copie dans un ms. dij S:iii)l-\ icinr-, rok' II, 3-j.
C. Copie (lu xvn° siècle, .'i l.i liiM. Mal., lus. l.il. l'iG;;;), p. ('>-'>,
Édit. -.(Il) Diicbesno, llisl. Fn/m-. scn/y/., I. IV , p. Oo/i, d'oprè, Aol li. — {h) Mailèiie. liiq/liss. co//. , I. VI, col. -253.
— (c) Rec. des hisl. de la Fratice, |. XV, p. yi'i, d'oprès a el //.
512
Vors 1172.
Lettre des cardinaux h'gats Albert el Tlu'odiu ii Guillaume, arcbevèque de Sens, pour l'inviter à con-
traindre l'ancien alibé de Saint-\ ictor, Eiiiis, ii abandonner une propriele de l'abbaye, cpi'il dt'tenail,
et à faire pénitence. — rlnveleralis in via seeuli. . . i
,A. Copie dans un ms. di" Pétau.
B. Copie dans un nis. de Sainl-Viilor, folé II, 113.
C. Copie du xvu' siècle, à la Bd)l. nal., ras. lai. i/iGjf), p. Ci-^o.
Edil. : (a) Duchesiic, HihI. Fm„c. ,crq,l.. l. IV, p. Go3 , .l'après A et D. — (//) Du P.enla», lli^l. Umv. l'ims. ,
I. 11, p. 38-'i, d'ajuès a. - (c) Marléne, A,i,j,liss. cuil.. i. VI, Cul. -ihi. — (d) lin. dis hisl. d,- la Frima',
I. .X\, p. 3ii, d'après « et h.
513
Veis 1172.
Lettre de tjuillaunie. aiclie\("(pie de Sens, à Maurice. evèi|ue de l'aris. l'iNvilaiil ii laire reiliercber el ;i
rendre aux chanoine^ de Sainl-V icior le ti'ésnj- de cette abba\e, ijue riuicieu abbe, Ernis. cbenbail
à caciier.
\\ illolmus, Dci oratia Soiioiieiisis arcliie])iscopus, ]\][aiirici(i|, Paiisiciisi cpi-
sco|)o, saintem. lu quaiilaiii et quaiu [)prniciosani fiater E[riiisiiis], ([uoiidaiu
ahha.s Saiicti Victoi'is, ex iiiordiiialis actibiis suis ccclesiam cl l'ialres iiiiiversu.s.
(jui lam fclijjioiie (juaiii liUi'ialiiia |»r:e céleris pi'a'eiiiiiiere (liiKi.scimliir. addu.xefit
coiilusioneiii, veslra iiovit pleiiitis circurnspectio. Oui, cmn saiictos qui secuni
eraiit pro virihiis inipujfiiaverit, el saiiclilalem persecuttis liiefit, ea per Dei
j;ratiain sil»i ainpiilala iiooeiidi l'acullale, iioudiini. iil accepiiiuis, ipucfil. iiouien
''' Ce légat était cardinal du litre de Saint-Lau- de JaiTé (a" éd., p. ilih) tpie de 1 l'k) ;i 1 178 le
rent m AwcîHrt. Ducliesne a publié piusieui's letlres lilre de Saint-Laurent in Liuiim aji|)ailinl à un
de lui où il est nommé :\lc.iiii.f. Mais c'est une caidinal nommé .{Ihcrtiii; , et (ju'il n'\ a\ail ])oiul
mauvaise lecture, car mi peut voir par les Jlrijcsla iWilvdiiis parmi les cardinaux d'Alevandic III.
Carlul. — I. 5'i
4'JG CAUTULAIUE G E N K II A L DE PAC.IS.
Douiiiii ; sod iulliiic iiKiiiiis ejiis extenla est. et, ciiiii inleniam et ieleniaiu non
])ossit siil)\erlcie discipliuam, variis et iruiunieris exterioi'um lentationiini {jene-
ribiis corinn nitiliir peitiirbare qiiietem. Proiiido, cimi tliesaiiruin ecclesia^ adliiic
occidiaie conlendal , Iratcrnilati vi'slia; pra'seiitium auctoritate iterato mandamiis
(jiialiiuis, ad ecciesiain oinni mora semota accedeiites, siib tesliinoiiio dilecli lllii
iiii>tii G[ariiii] abbatis et IVatriim nieinorat* ecclesi;e, eiitbecas et repositoriola
pia'laxali lM[iiisiiJ t^crutari curetis. et cabceiu aiucuiii, el alla (jiue ad jus eccle-
sia' Beali \ ictoris spectantia ibidem iiiveneritis, abijati et l'iatribus assijjiietis.
Deposiliiiii vero aiebicpiscopi I)aci;e in loco reponatis in ecclesia niajori. Si vero
inemoialiis Kr[nisiiis] [)iaM]icla exliiljere delrectavi'iil , iiibilouiinus vase iniqnilalis
cl inaniinona^ ('((ntiacto, qua- pra'dixinius exeeiilinni niandelis.
\. C<i|,i.' li.nis lin 111^. a.' l'.'IUM.
I!. Cupii'iliins lin ms. ,!.■ Suiiil-\ irloi-, nilr 11, •v.
C. (;..|ii.' (In \Mi' siiVlo, ;< lu Uilil. naf.. m.;, lit. i 'iG;;!, p. G7S-G7().
Kilil. : («) Diiclirsiir. Ilisl. l-n,nr. saipl., I. IV, p. C,,,',, il'iipirs A cl P.. — (i) Du Boulay, /fc(. Imr. Pans..
I. 11, p. ;i8:!. — (<■) MailùriP, AmpHs':. c„U. , I. VI, col. -O.i. _ (,/) /(«■. ,/«■ /,«/. de la Franc'', I. XV, p. 91.'),
514
V..I-. I17i>.
I.ctiri' ili- M.iiiiicf (le Siillv, évèqufi de Paris, à (niillaiime, arrlievi'uiuf Ac ,Spiis, le priant Ao venir en per-
^ollne à Saiiil-\'i(lor, |Mior (mv reslilnor à l'abljé Guérin le In-sor que cliereliail à caelier l'ancien abbé
Ei'nis. — rin rjnaiilniii cl (|ikiim porniciosain ''. . .1
A. (liipie (In ivii' si(''ili\ à l:i lîilil. 11. il., 111-. lai. l'iH;;), p. IJ;^.
l-idil. : («) .Marl.'Mie, .Im/W/s.s-. cMccl., t. VI, cnl. iWi.
5 1 5
1173, S aM-il-novcinlirc — Pinis.
l'alilicaliiin [lar Maurice, cncpio ilc Paris, de la dnnation de Irois niaisiiiis faile à Trirlise Saint-\ icior
par lIiMiri l.iimel cl Pi'lronille. sa rciiiiiic.
r>K DOMIBIS IIKXIUCI I-OKXKI.I.t KT PKTliOXII.I.i: IXdHIS SIE.
K<|() ^b^^^i(■ills. Dci jn'alia Pai'isiensis episcopus. NUlinii liiMi \uliiiiiiis tani pos-
' Celle Icllrc l'sL la Mii'iiie que la pri'Ci'denle. irW. Dei j[ra. Sen. nrcliie|). M. Par. pp. sal. - , ce (pii
Mlle n'en ilillVrc que |iai- l'adres-c. qui cnI ;iiii<i |ieriiiet . siiivaiil la façon doiil un renqilil les abré-
cipucne dans la copie diinl s'esl sei-\i Mai-|(''ne : \ialiiin^, de l'aire de ce ddciiimMit une leltre de
-\\ill( Inid. Dei (jratia Scnonensi aiiln.qiiscdpd. .Maurice de Sully, (lU de rairlievèipie de Sens. Mais
Maurilius. Parisiensis epi^cnpus. salutem.- 11 esl une lecture allenlive du le\te sullit îi prouver (]ue
f'videni i]ue celle ciijiic a l'Ii' laite sur un ins. où celte lellre émane bien de ce dernier, et qu'elle
celle jidicsse élail ('crile en abré';;!; connue ceci : doit cire ravée des œuvres de .Maurice de Sullv.
CAP.TLLAir.E G!':M:RAL de PVP.IS. !i-21
toris quam jneseiitibus (|uo(l llenriciis Looiielkis et uxor t'ius Petroiiilla dedcruiit
in oleniosinain ecclesie Sancti Victuris ties iloinos. duas prope Tenuas sitas, ter-
ciaiii jii\la paravisuiii ante vicuiii iiovmn coiistructaiii, in platea qnain a Rainaldo.
filio Mal'jrini. eniinuis et eiileni Heiu'ico ac Petronilli;. nxori ejus, cuncossinuiï; in
icconipensationein donuis sue. quam ip?i nobis destruendam liadideiiuil ad |)erli-
ciendani viaui que ante ecclesii; Béate Marie paravisum fiebat. Et. quia Hainaldns.
filins Malgrinijjanidictam plateani a cajtilulo Béate Marie cmerat,(|ue eideni ca-
pilulo de conqnisitione obvenerat, peciit et inqietravit prcnoininatns Hein'icus.
tani a nobis quam a capitule, litteras garantie per quas ipse el uxor ejus, et sncces-
sores ipsornm, eandem plateam et quicquid in ea superedificaretur libère in per-
petnuni possiderent, et quibuscunque vellent vendere. \el (bjnare, vel quocun-
que modo alienare possenl. Predicte autem elemosine donuin ecclesie Sancti
Victoris bac condiclione est l'actum quod Garnerus sacerdos, Iilius predictç
Petronille, 1res prenominatas domos et quicquid e\ earum locatione provenerit.
quanidiu voluerit, libère possidcbit; ecclesia vero Sancti \ icloris x\'' libras capi-
tule Parisiensi ad stationem faciendani persoivet, cum très ilb.' domus ad eam deve-
nerint. Et. quia idem Garnerus lerosolimam ire voleliat, ne per absentiam ejus
ecclesia Sancti Victoris detrimentum sustineret. investita est de tribus domibns in
presentia uostra per scrvientes dominorum de quorum ceiisu erant, salva tamen
investitura quam Garnerus tota vita sua babere débet. Determiiiatum eciam est
in presentia nostra quod idem Garnerus, vel ille in cujus manu très illas domos
dimittet, si quid in eis repaiandum l'nerit, de suo laciet. et. si aliqua super boc
querimonia mota fuerit, nostro consilio corrigetur. (iuod, ne oblivione deleatur,
scripto mandari el sigillo nostro sijjnari fecimus. Testes qui interi'uerunt : Gallerus
capellanus. Symon de Sancto D\onisio, Marcelius et Osnuuidus. canonici Sancte
Marie: Guibertus. liicardus, ïbomas. servientes nostri. Actum publiée Parisius in
domo nostra, anno Incarnati \ erbi M°c''Lxxni", episcopatus auteni nostri xni".
A. Ori'inal scelle, aux Arcli. iial., I.. 8()i>, n° 22.
ll7:i, 8 avril -03 inar^ 1 17i. — Pap.i-.
Sentence arbitrale de Guillnniiie, iirriievèqne de Sens, el de Mnui-ice. cvècjiie de Paris, di'li'jrués par le
pape pour rc^gler le difTérend existant entre l'Hùl('l-Diea el les officiers du roi, au sujet de la censive
de la porte Baudoyer.
DE CUNFIRMATIONE PORTE BALDERI.
Willelnius, Dei gratia Senonensis arcliiepiscopus, et Mauritius, eadeni gratia
Parisiensis episcopus, omnibus ad quos présentes litière pervenerint, in Domino
salutem. Nolum fieri volumus causam fralrum Domus Dei Parisiensis adversus
prepositos Parisienses et domini régis ballivos in Parisiaca urbe, super ({uibus-
/i28 CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
Jam recWilihus et coiisuctii(linibus ceiisus qiiein dicli IVcitros Paiisius apiid por-
tain Baiideriain liabcbaiit ex doiio régis, iioliis a suiuino pontifice laisse coininis-
sam cl |)i"oul oido ralioiiis exigeret, appellalioiie remola,terniiiiandaiii. !\os aiiteni,
suiiimi jioiililicis aiiclorilale IVeli, coiivocalis illis qui ex parle doiiiiiii ri'jjis et
ex parte dicte Doimis Dei super boc eraut evocandi, rationibus bine et iiidc pro-
positis et auditis, cogiiito per jurainentuin boiniiiuin antiquoruni et boni testi-
moiiii quod re\ iii [)iiraui et perpetuaui eleiiiosiiiaui pauperilnis se[>edicle Domus
Dei dederat (piictpiid douiiiiii et poleslatis iii terra ilbus ceusus habebat, nicbil
sibi aut successoribus suis retinendo, exceptis tribus denariis pro garaiidia, ad
(•onsibuin ^iro^unl prudeuluiii et jui'is peritoruni, per seiiteiicie jjruLationem
ouine doniiniuni terre illius feusus, cuui omnibus consuctudinibus vendentiuni et
enienliuin in illa, adju(Uca\iinus eleniosinarie Domui Dei libère et quiète in per-
pcliiuni leniancrc, datis donn'no i'e{;i liibus denariis aninialini. Lt boc igitur
laluni et inconcussuni in posteruni pei'nianeat, presentis pagine attestacione et si-
gilloium noslrnruni appositionc sentenciania nobis prolatani connnnninius. Actuni
Parisius, in aula l'cgis, anno ab Iiicarnalione Doniini m" c° septuagesinio tertio.
A. Original, avec Iracrs de sceau, aux Ardi. ile TAssist. pulil., layullo Gû, liasse 3ij2.
B. Copie du Mil' siècle, aux Arcli. de l'Assisl. publ., Caitul. A do i"Hotel-Dicu, fol. 77 r", 11° 71.
C. Copie du w" siècle, aux Ar-cli. de l'Assisl. |)iilil., laydlo 05, liasse 392.
517
1173, G niai.— A^Ar.M(' .
lUillo (rAJ.'xniKJiY' 111 nijlcMi.'iilMril riiilidiiisalimi ilr l'ablit' de Saiiil-Viclor.
— "l'iici e( (jiiieli ivli{;iusuniiii \iriiniiii. . . ■■
A. Oii[;iiijl sellé, aux Arcli. nal., L. ti3o, n" .'>.
li. CopiM du \i[|' M.clr, UMX Aixli. uul. , LL. i'i5o (Ca.lulaire de Sainl-Viclor), fol. -jG r .
C. Copie du \m' siècle, à 1,1 l!d>l. ii.it.. uis. I.il. i'iG7-.î, loi. '■'■',) V.
U. Copie du wii' siècle, à l,i llild. ual., uis. lai. i'iG7.j, p. 77.').
518
1173-1 17G, 10 amil. — Ana.,m Cl.
I.iille du |):ipe Vlexaudre III piirlaiil . eiilre aulres rliiises, reiioini'llciiieiil de la pernii-sinii aceurdre aux
fhaiiniiies de Saiiil-\ ielnr (rinhuiiiei- dans leur <'';;iise les perMiiiiies (|ui l'auraieiil deiiiaiidc' |)ai' losta-
Ilieiil. — "Jnslis |ie|eiiliiiiii desideriis. . . ■"
\. ()iij;iiial, uM'c Iraces de sceau, au\ Airli. nal., !.. ..'io, n" 1.
I!. Copie du \M' sied.', à la Hilil. u.il., uis, lai. i'i(i7-!, loi. '10 \\
''' Aloxaiidi-c III a passi' le cniiinienceineid do plutAl (|iii> des autres ; (îes, car clic parait coiii-
iiiai à \iia|iiii en 11(10, 1170, 117'! e! 117G. plotcr la rdfoniio opJn'n à .Saint-Victor on 1172.
Mais il e>l proliahle ipie relli> ludle date de 117;; ''' Celte pitVc nieiitioiiiic Guillaume, arclifivêqiie
CARTLLAIRE GENERAL DE PARIS. 429
519
I17:i-I179. — Pvr.is'".
Scnleiice i-i'ikIih' [m- Ir lr;;;il du |i.i|i'\ l'iiTiv, f;iri.liii;il ilii liliv' (l(^ S:ii]it-(]lirysnnoiie.
l'I R'!;l;iiil la cuiiililinii ilc Tliili.unl l'I Oilnn. Iiduiiiii'^ iIi' Saiiile-îli.'Ui'viève ' .
UK SENTENTIV L\T\ CO\THA STATIM TllKOBU.IH ET ODOMS , IIOMINLM SANCTE (iENOVEKE.
l'Iclrut^], Dei <;rali;i liliili Saiicli Gris()j;oiii prcsbUer caidiiialis, aitostolice
setlis legalus, omnibus ad quos présentes littere [terveiieriiit, salulciii in Uoiiiino.
Ea que ordine judiciario fiant tanlo majorem fiiniitatis auctoiilateni desidciant
quanto solienqtniori tractatu et prol'undiori consilio statunntnr. Inde est (juod ad
conimuneni noiiciain onuiinni volnnuis perveiiire quod, cuni ex mandato iloniini
])ape cognosceremus de causa status, (|ue vertebatur iider ecclesiani Sancle Geno-
vele et quosdam boniincs de Vanivis, scilicet Tbeoljalduin et Odonom. lilios Haineiii
de Valle, allegationibus et attestationibus utrius(pie partis inbj;eiitei' aiiditis et
cognitis, consilio haljito cum multis religiosis et sa[)ienlibns viiis Parisius apud
Sanctuni Martinum de Campis, pronunciavimus piedictos Tbeobalduni et Odonern ,
pro censu capitis, ccclesie Sancle Genovefe quatuor denarios non deljere, eosdeni
autem esse homincs predicle ccclesie cum liiis consueludinibus : non possunt filios
suos clericos facere nisi ex concessione ecclesie; filios suos aut filias suas non pos-
sunt malrimoiiio conjun;;ere ciun lioniiniinis alleiiiis bailhve v<d doniiiiatus; ca-
duciim id estmanum mortuam debent; in necessitatibus ecclesie dabuiit conveniens
auxiliuin desuo, juxta consuelndinem l'egni. Huic senlentie prol'erendc assessoies
nobis i'uei'unt et consilimn dcderunt : Heinicus, Silvaneclensis e|ii>copus; A\ illel-
mus, abbas Sancii Dyonisii; llu;;o, abbas Sancti Geiniani (b- l'ralis; Vnsuldus.
abbas Compcndicnsis; Barl)adaurus, decanus Sancle Marie l'ailsicnsis; Giiai'dus,
ai'cliidiacouns Pacisiensis; Micbael, decanus Abddensis; ma{;is[('r (inaidiis Pnella;
inagister Bernardns Pisaiius; magister Gaido, tbesauraiiiis Novaiieiisis; inagister
Svmon de Tornaco; niagislec Ilei'ljeilus de Pxisebani. (Juud ne piissit obli\ione
delci'i aut maligiiantunn Irauilc pi'rxcili , pi-iMbclain dilliiiilivam scnli'iiliani con-
sci'ibi et sigillo nosiro lecimiis coninnniu-i.
A. Copio (lu \im' siorle, .l'.ipiV'S un viillrniis ,1c .li^nu, ,iljh,' de S„iiil-\ n lur ( mh' s.), j hi lliM. S^iiiile-Geiio-
\i.''vo, El. ..:) (Ciiliil. (Il- .S;iiiil,--(;cii.'viL'vr), p. h...
(Ifi Sens, (jiii ncciip.i co si('!|(_' à parlir du -i-.i di'- Saiiit-(_dir'v.;o;j(iiii' ilii -ij'i oiiiiliie 117.'! au 1" mai
ceinhrc 1 1 Ijfi. ' U- di'|iiiiN criii. ip,)i|iir \lij\aiidiv III 1 1 yç).
n'a passé \r nu>U iWun'ii .1 \naj;iii (|ii'i_mi iiy.'i. Il rxisle mu- cille alTaiiv une cliarlo du doyen
liyiel ii-jli. Barljeilor, e mnie dans les nn'ines leriues (|iie
'' D'apre- .lalTi' ( /,V;;c,s7(j /»;/(///: coy//,!». , .. ' l'il. , erlie-ci. ( \'iiii' leCarlul. de Sainle-I ieni'Vlève, il kl
]). t'l.')j. le le;;.il l'ienv fui earduiai du lilie de ISilil. .Salul^-Ceuevieve. M -^.5. p. u -a 1 . )
fi:]i) CAUTLiLAIISI-: GENERAL DE PAIUS.
I17'l-lI7,S, li jallvi.T. — \S\..M.
\.c\};>\)i' Ale\;iri<lir 111 ;,Ci-uvAr ;i liihl^iy de SMiiil-diM-iiialn-drs-l'n-- . U la roquèlf de \'M,r llu;;iifs. !,■
]irivili''j;c (il' iir |Mi(i\(jii- ('Ire rKi|i|ii''r (i'c\i-(iijiiiiiii]ii;illnii dii (riiiliTilil i|iir |i;ir ii.' s(iuvri-;iin puiilifo iin-
iiiéino (lU |);ir si's li''(j;i(s. — rrOiumlii iiKniiisIciiiim . . . i
A. Oriyiiiul, iivi'i: Iracts de scejii. :iux Anli. ii.il.. L 'i.'!) , 11° 03.
521
~i h , •-! I tuiirs. — l' A
Aiïifiiicliisseiiifid nctordr pnr li' cliiipitre d(^ P;iris ii hi lilli' dr Pwioid liniii-diiii.
iii;iî-!;iiillirr de Nolre-l);iine.
lu iioiiiiiic siuiclr i'\ iiulividiK' Triiiilalis. Ej;o Biiilicdaiiius, iJci ;;ratia l'arisien-
sis ecclesie docaiiiis, lotiniHjue cjnsdcm ocricsie (•apitiduiu, uiiiversis noliuii fieri
voluinus, laiii lutiiris <|uani pieseidi])us, (jiioiiiani, ciiiu leria (jiiinta aiite diein
Pasce ad repiM^seiilatioiioiii C(Mie Doniiiii iii capilulo coiivenissemiis, Coiistantia.
(1110 lin'i'al ii\()i' liadulli BoidDii, servi iioslri el erclcsic noslrc iiiatiicidaiii. ut
iiiiam de liliahiis suis inaiiuiiiitlei'ciiiiis suplicilci' a ludiis posUilavil. Nos ilaquc
piTcihiis ipsiiis et amicoriiin siioiuiu iiioti, pietatis taiiitiiin <^;racia et pro tarn ce-
li'liiis dici revereiitia, et maxime iiiliiitii diimiiii Pliilippi, lilii domiiii Liidovici
l'cjjis. ipieiii ipsa milrierat, filiam ejiis iiiajoieiu nalii, Gilam nomiiie, al) oiimi
juiMi i'[ del)il() sei'vitulis altsolviiiius, ea conditioiie ul de cetci'o iiulla de liliabus
suis ad muiius liherlalis aecedere possil. (juiid , ul roltui' ])er[ieliu' in posteium oljti-
iH'al liiiiiitatis, preseiitis seripti atleslatioue el sigdli iiosLri aueloritale currohorari
ilecicxiiiius. Sifjninii Barhedauri dccajii. Sifjinnii Aiberti caiitoris. Sij^riiuni Guer-
iiioiidi aichidiacdiii. Si;;iium Simoiiis areliidiai'oui. Si|[miiii Girardi arcliidiaconi.
Sij;iium majiistri (ialleri presliileii. Si!;miiu .losceliiii pi'eshiteri. Sijiuuiu Odouis
presl)ilei'i. Sijpium Simoiiis de Saiieto Diiuiisio diacoiii. Si|;uum magistri llilduiiii
diacoiii. Si<;iuiin Peiri de (lampellis diaeoiii. Si<;iiuiii Balduiiii sul)diacoiii. Si;]iuiin
llcrvci sulxliacoiii. Sijjiium Pliilippi siilidiacoiii. Si|;mim Juliaiinis pueri. Sii|uum
Gullrrmi pueii. Sij;iiiim Galleii piicri. \clum puldice l'arisius, iii capitulo, aiiuo
\ crlii liicarnati .m"(:"i.\\" m '.
Data per mauuiu miij'istri l'eln caiieellaiii.
A. Orlj;in:il. iiwc liipos il.' scciii, aii\ Aivli. nul., L. '111, n" I.
"' Les préci'dciils ('(liloiirs (Mil lu pour la dalo et celle de nos devaiioici's. s'il ii"('(ait ([iieslion. dans
aiiiKi m"c" i.Miii"». 1,'niijjMial eliiiil liés ell'ari! eii lacle , di' l'Iiilipiie \iijjiist(\ iii> seulemeiil an mois
el eiidi-oil, on [l'Hinait lié-ilev eiilce iinti-e lecliire d'aei'il ii(j,').
CARTUl. \IIU- (il-.Ni-liVL DK l'AUlS. /i31
522
IlT'l, a'i mai-s-i-3 .ivril 1175 ■''.
D.inrili'in h l'abbayn de Montruarlre pnr Matliilde, cliâlftlaiiio de Douai,
de sept ar|)i'iil> el ileiiii de vignes silui's à Bolle\ille.
Niiliiin sil nuiiiilius. preseiihbiH et lului'is, (jiiûd Maltildis. castellona de Doai,
filia Raldiiini de Salli, post excessuin ojiis, diiuisit Iiisseiidi priorisse et Beatrici
sorori ejus vu ai'peniios et diiiiidiuni viiiearum. (jiie siiiit site iii loco qui vocatur
Savie, ad faciendas pro t jus anima elemosiiias, qiiaïudiu vixeriiit; et, qualibet de-
fuiieta. illa que supervixerit siniiiiter jiossidebit ipsas viiieas oinuibus diebus vite
sue. Post({uaiii vero hee due sorores deluiicte fuei-int, supradictc vinee in perpe-
tuuin reinamdjuiit omni conventui sanctiinoniab'uin de Monte Maitvrum ad cenas
earmn pro anima supiadiite Mallilibs. lali disposilione ut. in die obitus ejusdeni
Maltildis. iiia ([ue procurationem prediclarum vineaium babebit unoquoque anno
dabit conventui unam pitantiam xx sobdorum. Etsciendiun est quod nuHa aliatissa
niittal mamiin in red(btibus viiienrnni istaiiiiu, nisi illa sula oui conventus lioc opus
injunxeiit. Hoc auteni totum laudavit omnisconj;ie;;alio et impressionesigilli con-
iirmavit. IIujus rei lestes fuerunt: Ganterus. re|;is Francoi'um camerarius". et Gaii-
iVidus. prcpositus de ^b^ntelelieri. et Petrus marescalln<. d Ijalduinii- ilc l'Iati'a.
A. ()rij;iiial scellé, aux Artii. nat.. L. io3o, liasse 3, n" •').
523
Pvnis
Coiilirmalion par I>oiiis \ If du dnu de sept arpeuis el demi de vignes situés ;i IJelleville.
fait par .Matliilde. cliàlelaiue de l);iuai. à l'ahliave de Montuiartre.
DE vixEis Di; s\vie:s.
In nomiiK! sancte et iiidi\i(bie Tiinitatis. Ludovicus. Dci |;ialia jcx Fi'am-orum.
Quoniain ca que scriplo commendaiitur iiulla potesl aboleie vetustas, iccirco notum
lieii volunuis omnibus, tani presentilms quain tutnris. (piod Matildis. castellaniia
de Doai. lilia Halduiin' de Salli. post excessuin ejus. dinu-il l!i-<i'iidi piiorisse et
Ijeatiici. soi'oii êjus, vu ai-j)einios el diiiiidium vincaiinii iph' sunt site in bien (nii
'' On pourrait être tenté de donner une date Ion se reporte aux dernières lignes de notre pièce
plus ancienne ii celte ])ièce, car la prieure Rissende suivante, on iw peut guère douter que cette dotia-
était en fondions dès iiô'i (Barthélémy, Hec. des lion ne s lit de même date (pie la c mlirmation i|u"en
Charles de l'abb. de Moiilmarlre , p. S, Si. M;iis, si lit Louis VII, r'est-à dire de ii-'i.
/j32 CAIiTI I. \II;K (ilvNKliAL Dl- l'\l!lS.
vocaliii' S;i\ii'. ail laciciidas pro cjus anima clcniosiiias, siciil ijisaiiiel siio on.' dis-
jiosuit . (luaiiHliii vi\ei'iiil; el, iilralibcL deliiiicta, illa (jul' sii[)t;'r\i\crit siiiiilili'i'
])u:^sideljil ipsas viiicas (juaimliii \i\erit. Ilis iluabus sororihiis di^ïiiictis, siipra-
dicte viiiee in jx'rjx'liiiun icinaiieliiint foiiventiii paiicliiiioiiialiiini de Moiilo Mar-
tyriini, ad cciias earutn jno anima supradicte Malildis, lali di>|iosiliuiic iil, in die
o])itus cjiisdem Alatildis, illa (juc predictas vineas lenrhit. uno (pnxpH' anno dahit
convenini unam [lilantiani \\ solidoi'um. El scicndum c>l (piiid nulla abljalis^a
miltel manum in roddiidjus vineai'um islarum. iiisi illa sola cui fonvontus hoc
o])ns injiinxerit. Hoc aulcni Ininm l'acUim fuit in |)rcsenlia no.'^lra, cl nos, ad pre-
ct'S abbalissc el sanclimomalinm , si!;illi noslii impressiono confirmavinms. Aclum
Paiisius, anno ab Incarnalione Domini M'c^Lwciiiailo; aslaidibns in palalio nostro
quornm nomina sup[)Ositasnnl el sijjna : Si[;nnm comilis Tbeoltaldi, da])irerinostri.
S. Malliei camerarii. S. Gnidonis Imticularii. S. liadulfi conslabularii.
\ acanle {iiiinioijrtniniic'j cancellaiia.
A. Oii;;:iijl scoll.', ;iiix Arcli. n.il., K. ■_•:<, u" ('>■'.
lî. V.i'inr ilii Mil' sici,., ;,ii\ Arrh. nul., ],. lo.'id ( Curliil.iii'.' ,\r .M.iiiliii;irliv i . M. 17 v\
524
117i, liS oclnliiu. — I'euemimj.
_■ ji.'ipe Alr\:iii(lii' 111 c'iiiilJriiir les lilioili's -lijjerliili;'^. cl ;iiilii|ii;is el ralion^ihiles consiii'ludines- de l'église
(le Piiris, el ilcride i|iic le cliiipilre ne poiirrii êlre cnrilrninl d'adiiieUre au litre de clianoiiie rcanniiicarei
les personnes pdinMies des [ii'ébendcs dont jouissent certains nioiiaslères dans l'église de Paris. —
'-Quaulo lei'Mir. m devueionis. . . 7^
A. On;;iri.il ^n-\W- , ;imn An h. rul., L. û.'în, n" 11.
D. Co|ii(.- .lu Mil' Mr.le, .iiix Airli. uni., 1,L. <^:< I Gn,n,l Pcsloral do N..lie-n,uiic) , p. h^i.
Kdil. : («) ll.ird.iiiiii, <Minl., I. VI, ■>' pnil., ( ol. i.'iCi'i. — (//) Monsi , Ooiril. . I. \XI, fol. io."i8. d";iprrs a. —
(c) (juéiiinl, Cm-liil. de hohr-Diime , 1. 11, p. 3HH , d'iipivs li. — ('/) Wiyne, l'iilrolugic. I. CC, col. 998,
■ rui.ies /,.
525
llT'l, ;iS oflolire ^". — KEnivNTiMi.
f,ellre du pa|)e Alexandre III an eliapilre île l'aiis, diridant (]ne les allocations snjiplénienlaires nccordéf
'• Celle pière a été ])nliliée sons la date erronée eoinine on peut le voir et sur l'onginal cl sur la
dn 9 uovendire r\ idus iioveiuliiis- par Mansi el copie lonlenue dans le Grand Pa.sloral que Guérard
pal' \li;;ne. |{lle esl datée •• v kaleiiila> iio\cniliiis- . a judiliée.
CARTULAHIE GÉNÉRAL DE PARIS. i33
à Robert de Belley, vicnire de Saiiit-Maur-des-Fossés, et h maître Maiiiier, pourMi de la pn'bende appar-
tenant à l'abbave de Sainte-Geneviève, devront disparaître à la mort de ces deux clercs. — rrJuslitia
postulat . . . ^
A. Original scellé, aux Arch. nal., L. 3.S0, n' 10.
B. Copie du siii* siècle, au\ Arcli. nal.. LL. 17.") {Grand Paslornl do Nolro-Damo), p. .'ifi'i.
Édil. : (a) Ilardouin, Concii, t. VI, a' p.irt., cul. lûOi. — (b) Mansi, CuiinL, t. XXI, col. lo.'jf), (l'après o.
— (c) Guérard, Carlul. de Pioln-Lhiiiie, I. Il, p. 3()-2, d'après B. — (d) Mijjne, Pulrulope, I. C.C, col. 999.
d'après b.
526
1174, i() octobre. — Fei\enti>o.
Lettre du pape Alexandre 111 à Pierre, léfjat du Saint-Siège, cardinal du litre de Saiut-Cbrysogone,
au sujet de l'Université de Paris.
Alexanderepiscopiis, servus servoruni Dei, dileclo fîlio Petro, titiili Saiicli Chry-
sogoiii presbvtero cai-diiiali, apostolica? sedis legato, saluteni et apostolicam bene-
dictionem. Licet mandaverimus ut hi qui volunt docere uihil pro scliolis revendis
ab aliquo exigaut, juxta illud: rrYeni et audin; volenles tanien lioneslati et lite-
raturae magistri Pétri , canccllarii Parisiensis, quantum salva honestate po!>samus,
prompta beiiignitate déferre, quem .speciali prœrogativa diligimus et volunuis
honorare, discrelioni tuœ mandanius quatinus, habito consilio cum venerabilibus
fi-atribus nostris Willcbuo, Senonensi arcbiepiscopo, et ah'is dignis et bonestis
persoiiis, super regimine scbolarum Parisiensiuiu, quod tibi visum fuerit, ita quod
persoiiani jamdicti Pétri non excédât quod exinde l'eceris, circunispecta diHgciitia
provideas atque disponas, eani cautelam et maturitatem adliibiturus, quod non
videaris niodum excedere, et illi qui scliolas rexerint non debeanl inimoderate
gravari. Datiun Ferenlini, iv kalendas novembris.
A. Copie dans un nis. de l'èlau.
B. Copie dans un ms. do Sainl-Victor, coté II, na.
Edit. : (n) Hemerœus, De Academia Parit. , p. fiO. — (6) Diicliesnc, Hisl. Fraiir. script., I. IV, p. .'jlJO, d'après A
et B. — (e) Labbe, Cmcil., t. X, col. 1398. — (-/) Mansi, (.'«««7., I. X\l, col. 971, d'après i,.-! col.ioSS.
— (e) Rec. des hist. de la France, t. XV, p. 9.')i d'après b. — (/) Migiie, l'alndiij^iç , I. C(J , p. 99'S, d'après./.
527
1175, i^:! avril -novembre. — l'ir.js.
Conlirniation par Maurice de Sully, évétjue de Paris, des possessions et privilèjjes
du prieuré de Saint-^L^^tin-des-Cllamps. — r-Pastoraleui condecet sollicituilincin . . . "
A. Copie du xni' siècle, aux Arcb. nal., LL. i.35i ((^artul. A de Sainl-Marliii-iles-Cliaiiips), fol. 5i r .
B. Copie du i?" siècle, aux Arcb. nal., LL. i3Ô2 (Cartul. B de .Sainl-Marlin-iles-Cbanips), loi. /19 v".
C. Copie du XTi* siècle, aux Arcb. nal., LL. 1.353 ((larliil. G de Saint-Martin), fol. Ga v", d'après A.
D. Copie du xvii' siècle, aux Arcb. nat., LL. i.SG'i (Carlul. D de Saint- Marlin-des-Cliamps), fol. j 1 1
E. <;o[iie collaliorniée du m mai i'i'k), aux Arcb. nal., S. 13^7, 11° 11.
Cartul.— 1. ÔT)
434 CARTULAIHE GENERAL DE PARIS.
528
in.j, i.'iaviii-.'i avril 1170.
I)(;cl;irnlion irisiTnImnl , [ii'ii'ur ili^ Siiinl-Eloi,
;ai sujcl (les Ijioiis fjue possi'ilaient li's Ti-inpIiiM's d^iiis lii l'eiisive de .Saiiit-Eliii.
\nli(|ii(iniMi iiiiliistria , iiieiiionaiii lioiiiiiiiiiii iiiiiiiiini esse lahilem iiitelliii'eiis,
scri|)l() (•(iiiimciHlare curavil (juicqiiid .se<|iiaces suus ignoi'aie nolel^al. Quia ergo
in aiili(|iiis sapieiilia repporitiir, iio.s modciiii eoriiin exenipla iniilari dcbcmus.
E;;() ilai|ii(' Isciiliai'iliis, piior ccclcsie Bcali Elijjii l'arisieiisis, iiotiiin ficri volo taiii
|)i('sciilil>iis (|iiain liilmis, aiiiio liicaniali Verbi m" c" lx\"v°, me coiicossisse, assensu
cl cdiisilio (ioiiiii! Tcobaldi, aldjalis iiostri''', et nionaciiorum meciini babilaiitiiiin,
(b)iiiiii Tem|)b l'aiisieiisis et li-atiibus ibidem maiieiitibiis quirquid sab iiostro
cciisii cl (b: ii(d)is modo videntur Lciicrc, iii pei'pcUium .sine abqiia contradictione
vel cabimpnialione tenere et cpiiele po.ssidere, salvis lamen nostri.s reddilibus et
leire consnehMbiiibns. Kt, ni bec Hcenlia et |)ei'missio l'ala et .stabiHs senqjer ]ier-
maneii'l, m capitub) nostro eis cunce.ssimns et ptM' lactnm inde cirograpbum con-
lirmavinins. cniiis |)artem eis tradidimus et partem uobis reservavimu.s, et auctori-
tate sijjilb abbalis nostii eoi Tolioraviinns. In(b> testes e.\ uti'a{|ue [)arte siibsciipti .
(b' moiiacbis : Laidjeitns sn])j)rior, llunobbis caiilor, Fulbertiis, Odo, Reinablns
Hesianl, liacbdliis .Invenis; de b'atribns Tenq)b : Kuslacbius, Jobannes.
A, Oiijjiiial m ruriMc d'' (.■iiii'Ogi'.iplic, avrc Iraccs de sceau, aux Artli. liai., S. 5o8o, ii" 2(j.
529
1175, i.i a>ril-:! avnl I 17(i. — l'vnis.
l)i|ilnuj(' lie i.Miiis \ll lixaiil à siiixaiUe li> iioiidiro ili's ndijjicnises do l'aliiiayo do Monlmnrtre.
In nonnne sancte et indi\idne Tiinitalis. amen. Ln(b)vicns, l)ei jji-aiia Fraii-
einnni i'e\. l'ieifiam (b'cet pi'o\i(b'nliani lani eccb'siarnm (iiiam moiiaslerioruiii
e\pensas ,i(b'(i sabibriter modei'aii el in |inslei-nm eis denbera|las] prospicere,
ne snin|iliiiini nnnKKb'ralo |;ra\ainine ail exlreniani inanilKUieni alqne iiiopiam
deponaniin-. Tnneinns ennn ne Iniie. ipnid alisil. ex (bssminbilione cnlj)ai)ib per
iie{;b{;enliani oU'endamns Deum (pii nos re|;nare rebcilei' ptn'miltit, iiisisubjeclomm
el preseilini reb;;ios(n'nm c.ommiHbs inlenli debila solllciluibnc vi'^ib'nuis. (hia
considi'ialione. nolnin lacnnns nniversis picsentibns el liilniis (piod snper moiias-
leiio i)rale el ;;b>iiiise \ iijjinis Abirie , jnxta Pai'isins in Ab)nte .Martirum coiislitulo,
'" Tliiliaiid i\ . aiilir dr Saiiil-Maiir-ili's-l'nsscs, diuil drpiMidail I.' prioiiié (h- Saiiil-Eloi.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. '.35
cui substaiitiam, pro nimia multitiidine monialium ibi receptariun, pcriclitari ut
in dies siii{;ulos attenuari videbamus, ad pL'lilioiietn et consilia sapioiitniii coiisti-
luimus ut ad scxagenarium nunieruni ibidem sanctiinoiiiaHum lediicci'etiir iiudti-
tudo que iiimis excreverat, et a i'esto Ijeati Andrée miUa oninino sancliinonialis in
prcdicto deinceps recipiatiir ninnaslerio, nisi urjjente mortis ailirubj, (b:)nec ad
pretaxatuni luiniernm redijjantnr, et poslea in loouni decedenlinin abe subio;;ari
poterunt atque snbst[iliii, ita] tamcn (juod nnmernin se\a<;enarinm indbntenus (b>
vote ibidem Deo sanctimoniab^s •'' [transcendant. Qnod si prejsuniptione vel teme-
ritatcaliqua prescriptns numerus exce[datnr, sciant lani al)ljatissa quani conxenjtiis
quod, j»ro nostri transjjressione mandati, rejjiam [indifjnationem et oHensani in-
currenl. et qnod enorjniiler jM'stum i'uerit reyie districtionis [censura noveriut pu-
niendum. (Juod, ut inconimutal)ileel] ratuni jierpetuo perman[eat, sijjilb nostri au-
tborilate ac regii nominis subterinscripl(j] kai-actere Ifcirnus [communiri. Factuni'-
Parisius, anno Verbi Incarnati mill<'simo centesinio septuagesinio quinio; astan-
tibus] in pal[atio nostro quorum supposita sunt noniina et sifjna : Si<;nuin comilis
Tbeobabli. dapil'eri nostri. Signuin Guidonis l)uticularii. Signum Re[[iiKddi came-
rarii. Signuni Radulplii constaludarii {^nionoffrainmc). Data vacante canc(dlaria.]
A. Orijjinal mulilû, aux Arcli. nal., L. io3o. n' .ô'.
B. Copie collai, du 3 févrif.-r iCiJ. aii\ Arcli. nat., L. loSo. n° 5-, d'après A.
530
1 17j, i.') asiil-.'-l avril 1 176. — Paris.
Don par le roi Louis Vil à l'abbaye de Clair\niix do trente livres de rente à prendre sur le î^linnije
installé à Paris sur le Grand l'ont.
Ludovicus, Dei gratia Francoruin rex. Notum fieri voluinus tam luluri^ (|uain
presentibus quod monasterio Béate Marie Clarevalbs et toti con\enlui, \\vu sabile
anime nostre et predecessorum nostroruni et Pbibppi, karissimi liiii nostri. con-
ccssinius Irifjinta libras Parisiensis monete, Parisius super i\bij;inim Poiilem. de
redditu nosli'o in cambio, ad emendas sex pitancias lialribus ilndcm Di'o sei\ien-
libus, annuatim reci|)iendas, unam medietatem in Pasca etalteram in \ali\ilate'^
Domini. (Juod, ut (irmum et stabile nianeat inperpetuum, sigilb noslii auclorilale
ac rcjjio nosiro caractère presentem paginam jussimus communiri. Achim pubbcc
Parisius, anno Incarnati \erln' millesimo centesinio seplnagesimo quinio; aslan-
tibus in palalio nostro quorum nonn'na supposita sunt et signa : Sigiium ç()niiti>
■'' L'original est mulilé, et des quatre dernières lignes on ne peut lire que les premiers mots. Nous le
complétons ù l'aide de la copie B. — '" L'original devait porter -Aelum-. — - Vor. -Natalir (A).
436 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
Tlicobaldi, dapiferi nostri. Sigmim Guidoiiis biilicularii. Sijjiiuin Rainaldi caine-
rarii. Signum IJadulfi coiistabulai'ii. Vacante (^nionogi'atiune) cancellaiia.
A. Copie dti Mil" siikle, à la Bilil. do Troyfs, Cailul. de Clairvaux, p. 7a.
B. Copie collalionii("e à l'original, le a seplembre 1744, aux Aicli. nal., K. 1H7, n" 3'.
C. Cnpic du xix' sii'cle, à la BihI. iiat., nis. lai. nouv. acq. iao8, fol. 83, d":ipivs A.
531
1 175, 28 juillol. — Ferentino ''1.
Confirmation par In pape Alexandre III de la donalion, faite par Guérin le maçon
aux frères de l'aumùnerie Saiiit-Gervais, d'nne maison située sur le parvis de Sainl-Gervais.
AlcxaiRler e|)i.sco|)us, scrvus servofum Dci, dileclis filiis prociiralori cl fi-aliibus
(dêiuosiiiarie doimis Saucti Gervasii Parisiensis, saluteni et apostolicain benedic-
lioiieiii. Justis pcteiitiuin desideriis digmim est nos facilem [)i-ebere coiisoiisuni, et
\ola (pie a ralioiiis traiiiite non discordant elïectu suiit proseqiiente complenda. Ea-
pi-optoi'. ddccli in Domino lilii, vcstris jiistis poslulationibns gralo concurrentes
assensn, donuiin jiixta airinm Sancti Gervasii sitani, a Garino ceinentario eidem
eleniosinarie doimii [lia largitionc concessani et annuuni censnni cpiattuor dena-
lioriiin, (jni aniinatiin solveltatnr nobili viro Hoberto, coniili Brenensi, ab eodeni
(•(imite in perpetuam eleniosinani eidein doniui vestre collatiim, sicnt ea ralio-
iiabibter possidetis, vobis et donmi vestre auctoritate aposlobca confirmamus et
piescnlis scripti patrocinio comnuininuis, statnentes nt nuHi oninino homimim
liceat banc paginani noslre conlirnialionis infringere, vel ei abfjnatenus contraire.
Si (piis anteni hoc atteniptare presnm[)serit, indignationem oninipotcntis Dei et
bealdiiim Petii cl l'anH, apostoloruni ejiis, se noveril incursnrum. Datuin Feren-
lini, V kab^ndas angusii.
A. Orijjirial sccllii, a(ix Arcli. nal., S. It'j'it, n" 3.
532
1 17.VI 17Ci, () novcmlire. — A^Al■.Sl.
Leltre du pn|)c Alexandre 111 à l'ieire, cardinal du titre de Saint-Chrysogone, li'gal du Saint-Siège, au
'' Tous les idilcurs do cellr liuili' I ont dali'O de tout n'ccniiiirnl , M. Ea^wcnleld, cji si' reportant à
l'Iorenci': mais Jalli' a fait reniaiipier avec raison lorigiiial, a |)u constater, comme nous ra\ons fait
pi' Alexandre III ne pouvait iMre à Florence ;i cette iious-mème, (pi'il faut lire iFerentinis et non ffFlo-
lati' [Hcficiita jioid. roiii. , 1" l'd. , n" S.'iCiS). Eiiliii . mûkni. [Rrjesla, a't'dit.,n° laôoij.)
CAIiTULAIRE GENERAL DE PARIS. i37
sujet de la nomination d'un archidiacre de Paris, faite par l'i'vniuc Maurice de Sully conlrairenienl
aux instructions du pape et malgré l'appel on cour de Piome interjeté par le légat. — rSi iunoli's-
cerit. . . Datum Anagnia;, vni idus novemlnis. i
A. Copie dans un niaiiuscTit ilo Pélaii.
B. Copie dans un manuscrit de Saint-Virlor, coté II, aa.
Édil. : (n) Duchesne, Hist. Franc, scrijil., t. IV, p. .JCa, d'après A et B. — (h) Lal.he, Cnai, t. \,
col. lago. — (c) Ilardouin, Concil., t. VI, a* pari., col. l'i-", d'après a. — ((/) Maiisi, Crmal., t. XXI,
col. 964, d'après c. — (e) Recueil dfs hisl. de la France, I. XV, p. Q.'ja, d'après a. — (/) Mijjne, Patrolngie.
t. ce, col. lûOi, d'après (/.
533
Vers 1175.
Donation à Robert Amicle par Gautier de Barut, maître du Temple en Fiance,
et Eustaclie, commandeur du Temple ;i Paris ''.
de la moitié d'une maison (jui leur était commune avec l'Hôlel-Diou.
Ego Waiterius de Bariil, qui eo teiiipore majjistcr lui iii Fi'aiicia, et lialof Eu-
stachius, qui tune coininendatof crat domus que estPai'isius, nos, iuqiiain, cum li'a-
ti'ibus nosti'is, iiotuiu facirnus preseiilil)us et futuris quod iiiagistfo Roberlo Amicle
et ejus lieredibus donaviuius et in perpeluum concessinius niedietatein et iutus et
extra quam liabuiiiius in domo que erat communis inter nos et hospitale Sancte
Marie, ut, sicut libère et quiète possedimus, ita et ipse et ejus lieres possideat;
dabitque magister et ejus beredes omni anno censualiter v solidos in festo sancli
Remigii. Nos vero liane donationem sigilli nostri appositione confirinainus. Tes-
tibus fratre Godefrido Revel, fralre Godefrido de Joi, fratre Rogerio de Cbaaluns.
Rogerio de Alrebato, Joliaiine cainptore, Iinberto, Jobainie dispensatoie.
A. Original, avec traces de scean, aux Anli. uni., L. SSS'^, n" i-j.
534
Vers 1175.
Confirmation par Bouchard de Munlmorency du don fait par Malliieu,son ])ère, à la maison de Saint Lazare,
d'un jardin sis Ji Saint-Laurent.
DE Cl'RTILLO NOSTRO [pitOPE SANCTL'M LALRENTILm] l"*.
Pielatis instintu j)rovidentes, posteris quod fecimus scripto comniendari volui-
'' Le commandeur du Ti'mj)le ici nonuné pa- ("est le même sans doute <pii est cilé connue te-
raît être le même (ju'Eustaclie Le Chien, (jui figure moin dans une pièce de 1170117.J environ (]ne
vers 1175 dans une pièce de Saint-Eloi (Arch. mit. , nous avons donnée ci-dessus.
S. 5o8o) et en 1172 dans un acte de Constance, '' Les mots entre crochets ont été ajoutés au
sœur de Louis VIL (Voir ci-dessus notre n° 007.) xiii' siècle.
/i38 CAinULAlUE GÉNÉRAL DE PARIS.
mus. \oluiii sil ll;i(jii(' oiiiiiihus prosciitilnis et lulnris quod palor meus, Maheus
(le MoiituKii'enfi, liortum (|neuKlain iufirmis Sancli Lazari Parisiensis, qui eral ibi
pi'ope ad Sancluiu Laurciilium. iii elemosiiiaui dédit sul) censu duoium soli-
(loriim, sihi sohendo siii|[ulis aimis, quou) et sic domus illa lunj;uo tempore
possedit; (juod lamen proccdeiite tempore Erveius clericus, irater meus, cum ad
auiios venisset disrretionis, quasi calumpniari volait, co quod in partem terre
dirfl)al cedeic (piam pater meus relii|uerat ei. Tandem vero, ne videretur dero-
jjaic elemosine paliis, liane cum doino conq)Ositionem fecit, cpiod videlicet do-
niiiii latum lialjiiil. el eos in pace tenere concessit. Insuper et aliam terram ibi-
dem piopc. i)U(> de parte sua erat. donc adjecit, eo scilicet pacto quod terram
illam prelata domus suo dominio, sine omni censu (!t consuetudine, perpetuo
|)ossideret; de liorlu \t'io i[isi Erveio, quamdiu viveret, censum \x solidorum
deiiiceps dari'l; post ohilum vero Ervei, vel j)rius forte, si ad religionem se
ciuilcrirt aul ad majoreni jpadum conscenderet, census ad dominum de Mont-
morciici rcdiid : cl lamen deinceps non nisi duos solidos, sicut a principio tenuerat,
donms prelata pro lioilo daret. allcram terram habens suo dominio, sicut predic-
tum (■>!. (Juod donuni pali is et l'rairis cno Bucliardus ratum babens, quia ad me
ledilura esscl ulra(]U(; tena post mortem clerici Ervei, pro anima patris mei et
n)ea, simihlei' concessi in belemosinam predicte domui. Et, ut senper inviolabile
cs-el. sij;il!i nici aiictorilale firmavi, terram tenens, uxorem autem aut lieredeni
nundum babens. lluic pono facto adfuerunt testes multi de nostris.
A. On;;ii.nl s,rll.., niix Anii. n,.l., M. :io. n" Tj.
I!. Co|.ic (lu xiii' sirrlr, au\ Aiili. nul., MM. 210, fol. i.'. v".
535
Vors 1175.
I.i'Uif (Ir (iiii (Ir l'azciclio ;i Mil (le si's aiiiis. coiili'iKiiil i'rlojff (le lii ville de l'iiris ■' .
Nobili aibdcscciili cl in lanlinn suo (pmd alleri sibi . (i[uido| de Hasocliis, nobilitati
;;i'neris icspomlri !• iiKiribiis jjiMicnisis. Picoplalis visllando me scri|)lis. non solum
absentem, \riiiui l(iM;;n(i icmnlum Icrraïuin spalio, (pianlum, eisi disjunctiis
corpore, sis miln conjunclus animo dcclarasii. (Juapi-()|il('r de statu nu'O silutpu'
civitalis (|ue inc lloienli sludii icmoralur amure . rescribei'c ld)i libens incipio, ni
le <iuasi duabus ad nie manibus lr;iliam. et reliabam ab anqjlexu in^'jocii vel ocii
secularis, ejus a[)|ietitu diii nimiunnpie lanjjuentem, causa videlicet me conso-
•'' (lelle loUi-o ;i l'Ié |iiil)licc |Mr M. Klio iV'i'ifor ilnns le Dnll. de la Soc. de l'IiUt. de Paris, 1877. p. 38.
Nous ivpnHluisdiis le \r\U; (|ii'il a iloiiiir. en \ iiiti-oiJiii^aiil ciiii-lqnc; corrcclioiis.
CARTULAIRl'] GENERAL DE PARIS. 'i3')
landi dolenlem piopter absenliam tuani, et desiderio videndi cck'ljerriiiunn civi-
tatem.
Status itaque meus liic est : suni quidem Parisiiis, tam mentis quam cor])oris
sanitate jocundus. si (Vueris eadem jocuiidior. jocuiidissimus si te non déesse ''
contigisset. Sum quidem Parisius, in urbe regali, ([uc nun soluni dnlcilliia nalii-
raliuni dotum retinet oblectationc présentes, scd cliam l'einotos aliiril . invitât
absentes. Sicut euini luna splendidioiis speculi majestale sideriMim scpclil jnbar,
non aliter urbs [)rel'ata super ceteras urbes diadeniate rejjic di;;iiitalis nM|irrii)^Mui
caput altollit. Sedet in greniio valbs deliciose, tpiam montium eoroiiat andiilus,
quos Ceres et Baccbus studiis orlantibus ornant. Secana iiiter agmina lluvioruni
non bumilis, superbus alveo, decurrens aJj Oriente, eapul, coi', niedidlain lutins
urbis duobus circumpb'ctens bracliiis, insulaui facit. Sul)nr])ia duo dexira levaipie
porriguntur, ([uoruni minus precellens invidiosis urbibus invidiain parit. Ab utro-
que suburbio duo iapidei pontes in insulam [u'oli'iidiinlMr; ipioniin iilcnpie''''
nonien a sua sortitus est quautitate : Ma<;num enim euni cujus lacies ad Aqui-
lonem et mare spécial ad AngHcum; opposilum autem illi, qui patet ad Lijjerim,
Parvum Pontem ap[)ellaverunt. Pons iUe (pii Alajjnus diiitur. deiisus, (Hves. cinax,
l'ervet, suspirat, alnnidat navijjiis, opibus, meiribus innumeris, na\iniis l'crM't,
opibus suspirat, abundat mercibus. Ecce parcm non Iiabet istc locus. Poiis autein
Parvus aut pretereunlibus, aut spatiantibus, aut dispulanlibus l();;icis (bibcatus
est. In ejus insuie siuu precelsa palatii regalis allituibj consuigit, (pic lolius urltis
capitibus liumei'O minatur audaci. Eam non tantuin mirabilis ojjerum structura,
quantum nobilis illius rejjui reverenda connuendat auctoiitas :
lier est illa domus, Fraiicorum gloiia, quoiiiin
I^erpetiKi laudes sccuia laudo raiicnl.
Hcc est illa doiiuis cujus dilione Iciicliir
Galtia Marie potens, Flaudiia dives (([uini.
Hec est illa donuis cujus r)Ui(juiidia sicpli uni.
Normanni iniperiiiiii, Britones arma liuiciil.
In bac insula régale sibi solium ab antiquo filosofia collocavit, que sola solo co-
mité contenta*' studio, perbemnem lucis et immorlalitatis possidens aiccni. \iclo-
rioso pede calcat mundi janqirid(.'m senesccntis aridum floreni. In bac insida
perpetuam sibi mansionem seplem pepigere sorores, artes videlicet libérales, et.
intouanle uobilioris ebxpiculic tliuba, décréta leguntur et leges. Hic Ions doctrine
salutaris exuberat, et, tpiasi très rivos ex se limpidissimos ad prata mcnliiim irii-
gauda |)roducens, dividit tri[)liciter intellectum sacre pagine spii'italem in bysto-
l'icuin. allegoricum et moralem.
'"' edcesseti) (Berger). — ''' Tallicio invitai" (Berger). — '' riiter qui" (Berger).
(Berger).
vjo cartllaiue général de paris.
l'ioplorea, dilectissiine, prccor, el [irccordialiler bradais sincère dileclioiiis
liiiiMi illud amaiilissinuiin iiiilii pectus anipleclor, ut abjeclis oblcctationum secu-
laiiiuii et le letiiientis ocii blandimenlis, imj)edientem te, si diflieilis est ad soi-
M'iidiim, [)otiiis et ocius riiiij|)e iuiiiciduin, veiiire l'estinans ad me, tam propter
ainoiein meiiin, quam propter celebreiii lociini, in quo possis adipisci roruiu
divinaruni humanarnniquc scientiain, notitiani nobiliuni, probabiiiuni gratiain.
ainiciliam pliiriinoruni. Lt auteni noveris ([uani necessariuni sit lioc in tempore
desideratum pi'esentie tue solalium, majfnis me trislilie nebulis iavolulum prn
niilii carissimo. viro clarissimo, rébus humanis nuper exempto, significo tibi cuni
lacrimis et carminé lamcnlalionis :
(jiiici|iiid in hoc muiiilo pretiosius esse prohnlur,
Ini[)robii vile l'acit mors miseiuiiKjue probal.
\ani ([iiod in lioc mundo sit jirecelieiis iionio, veruni est.
Et iiicliil lioe vero \ei'iiis esse polesl.
Sed (juod nioiiis'' onns non sustinealur nb ullo,
Non geniis aut species, non iiabel nilus bonor.
Non facit bor sensus, nequeunt artcs neque vires,
Miuieris liiijns opem non operautur opes.
De(ine niaijis caro major jactnra carere.
Et ijravior casus {|uo j>radus ailior est.
En llos niiiitie Gnido jacet , ineliliis armis,
Magniis honore, decens eoipore, cbirus a\is. '
Eama minor taiiis, ([nainvis^-' celeberrima, cujus
Elernum meruit landis iiaberc (b'rns.
Quis doh)r! el (juantus, modicus modo quod lit, acerviis
Ma;;nilici cordis nobilis illa donius!
() plan;;enda niniis, ijuamvis laudanda, rebelles
Nescio lundere |>lns an dare docla mauus!
0 (|aasi sielia inieans Gastellio nomen in armis !
0 linior hostillisl (3 soeialis bonor!
Sublato Gnidone, laies, (|no bellica sijjna
iMajus el insigne nil ^' babnere magis.
Terra, (juid occulis bec oculoruni sidéra, llavuin
Grinem, cni soiili cedere rrisolili ■' ?
liens! Ubi libéra Irons? Ubi nunc flos illc genarum .
Os rosenm, earnis liiia, dentis ebur,
(iloria lanta viri tanti, qno vivcrevivo
Elegil probilas, vel morienle niori?
Sicnt in biiinaiiis iii(liil esl immobile rébus,
i\il valel in summo culmine slare diu;
'■ "Morlus (iiius" (Berger). — ''' rrcpialiiiiis^i (^liei-jj-er). ce ([ui ne convient m au sens ni à la quantité.
^' ^niin" (lirrger). — ''' r-oculisi (Bei-ger). — ''■ rcrisulili cedero (Berger), ce (jui fait un vers faux.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 4il
Cum jam non posset plus crescere, ne quid haberet
Desceudeudo minus, tota repente ruil.
Francia, plange virum, vires tibi cujus ademptas
Tarn doiuisse parum est quam meminisse dolor.
Qui, cum te canerent veterem rénovasse fidèles,
Deponens hominem, sit tibi, Chrisle, novus.
A. Copie du xiu' siècle, à ia Bil)i. de la ville de Luxembourg, ms. lat. aS, fol. ii i'.
53G
1175-119-2 '.
Échange de cens entre les abbayes de Saint-Victor et de SaintGermain-des-Prés.
DE PERMLTATIONE CLJLSDA51 CENSLS CLM FP-ATRIBIS DE SANCTO VICTORE.
Ego Guai'iiuis. ecclesie Sancti Victoris Parisiensis abbas, et ejusdem loci cuii-
ventus, nolum facimus omnibus ad quos littere iste pervenerint, quod de coiitio-
versia que ei'at inter nos et ecdesiam Sancti Gerniaiii de Pratis, ])ro ren^u duo-
decim denarioi-uni. queni eadem ecclesia Sancti Gei'niaui dicebat se babei'e in
domibus Pienaudi, filii Mauguini. ante Sanctum Cbristofoi'uni sitis. solvcntibus
nobi.* annuatim ceiisum lx" soHdorum, que, assensu ecclesie noslre, constructe
ei^ant in plateis quas liabebamus ex donc Obizonis inedici, quas eliam Embeitus.
filius predicti Renaudi. nobis pro centuin et quinquaginta libris vendidit, facta
est compositio in bunc modum. Pro -' supradicto censu \ii"'"denarioi'um , quiMU pre-
fata ecclesia Sancti Germani no])is imperpetuum remisit. nicbil juris in pi-etaxatis
domibus sibi retinens^^', conces.simus ei in recompensationem abos xii denarios de
censu, octo scdicet in domo majoii Renaudi Pbib'ppi'*', in capite Sancti Chi'istotoi'i,
ita tamen quod camei'a adhei-ens pi-el'ate donnii, que sex denarios reddit cen-
suales, remanebit ecclesie nostre; et un"'' denarios de domo Hildeaidis, uxoris de-
functi Godefridi, in festo sancti Andrée persolvendos, libère et quiète imperpetuum
possidendos penitus, nil juris nobis in eadem possessione retinentes. Preterea pro
censu xviii denarioi^um, quem babebat sepedicta ecclesia Sancti Germani in domi-
bus niagistri Hugonis'^', quondam episcopi Suessionensis et régis cancellarii''^^, quas
domos abbas Sancti Germani el conventus nobis libère et quiète imperpetuum
possidendas bénigne concesserunt, nicbil juris sibi in eisdem retinentes, dédit Ti-
boldus Dives in recompensationem ecclesie Sancti Germani xx'' denarios de censu
'' Cet acte est postérieur à la mort de Hugues "- J^es six mots suivants ont été sautés dans €.
de Cbampfleun, évè(pie de Soissons, rHugonis ^' Var. rretinens sibi^ [X).
quondam episcopi," mort en 1 170. 11 est antérieur ''' Var. rPhilipin (A).
à 1192. époque où le [irieur Robert succéda à ' Var. r-Hugoni» {.\, B).
Guérin comme abbé de Saint-Mclor. ' Les trois copies \. 15, (j portent rcancellis-.
Carlul. — I. u6
442 CARTULAIHE GENERAL DE PARIS.
libère et quiète iinperpetuum possideudos, uichil juris iii cisdem silji retiaeiis,
xiiii"™ scilicel iii doino Aalulfi caiiihitoils, et sex denarios in domo Pétri Fabri,
lombardi'". Quiavero idem Tiboldiis, a rjuo ])renominali episcopi doinoshabuunus,
sigillum'-^ ad pelitioueni doiiini abbalis et conventiis Sancti Gerniani de Pratis,
piedirlaui rceoiipensaliont'in btteris nostris iiiterseruimiis, simililer et coiidoiia-
tioiieiii dimidii modii aveiie l'actam imperpetiiuni ccclesie Sancti Gerniani, pre-
cibiis ejusdem Tiboldi, a l'ratribus \icenie, quem annuatini babere debebant in
;;ranchia \ ilb'uove de elenio^ina Pétri de Monterello siipradictuin diaiidiuni avene
niotbinn. (Jue condonatio lacta est in reconpensationeni cujiisdain l'eodi. quem
fenebat idem Tiboublus al) abbate Sancti Gerniani a[)ud Laorcinas, eleuni ven-
didit Iratiibus de Hospitab. (Juod, ne valeat oblivione deleri, scripto comnienda-
viiiius, et sijjilli capitub nostri iinpressione confinnavinius. Signuni Pioberti prioris.
Signuni Pétri prebendarii. Signuni Henrici liospitalarii. Signum Stepliani sacer-
(bilis. Signuni AnseHni sacerdotis. Signum Ricbardi dyaconi. Signuin Pbilippi^^'
subdyacoiii. Signuni Alebni snbdvaconi. S. Odonis subdyaconi.
A. Copie du xiii° sii'cli', aux Ardi. iiat., LL. 103.") ((jnilulairo île Siiiul-(}eriiiain-ilc_'s-Prés), fol. ii r.
B. Copie du xiii' siècle, aux Aveli. iial., LL. loali (Cartulaire de Sainl-Gormain-des-Prés), foi. 36 r".
C. (Jopic du xiii' siècle, aux Anh. nal.. LL. 1039 (Cartulaire de Saiut-Germaiii-des-Prés), foL .3o v°.
537
ll7<i. Il avril -noveiiiljre. — Paris.
Donation par Etienne de Meudoii. aux IIos|)ilaliers de Je'rusaieiii .
de cinquante sous de rente sur une maison près du Petit Pont et de plusieiu's pièces de vigne^.
DK OllNOlAOLMV SOLIDIS PRO DOMd OL \M TF.NET GlLlBKRTL'S OKO.S.SLS
PIîOPE PMULM PO>TEM.
Egu Alaiiiitiiis. |)<'i gratia l^arisieiisis episcopus. Notuni fieri vokimus omnibus
li(iiiiniilMis(piod Steplianus de Moldon et ejus uxor, nomine Luca, profici-scentes ad
liica (pie iinigenitus Dei lilins eorporali presentia sue majestatis illustravit. cau.sa
xisilanib sepub'ruiii in cpio slelcrunl pcdcs ("jus, et inlentione suscipiendi babi-
luiu relijiiouis lb)s|)itabs Ilicrosobiiiitaiii , dcderiint Deo et ejus(b>in Ilospilabs ira-
tiibus. pcr maniiiii niisliam, in perpctnam (dcmosiiiam , (piin(|uagiiita soHdos an-
nuatini recipieii<K)s super (piandani (b)uiiiin, Parisius j)ro|)e Parvuni Pontein silain.
quani leiict Gishil)erlus (îrosstis. pro siipradiclis (piiii(pia<;inta sobiHs annuatini
llospitalaribus persolv('n(b>. Ilujiis aulcm doiii eiciiiosina fada est de vobmtale et
(b- benejilacito Jobaimis GirbobH, clerici et nepotis ipsius Stepbaui, in ciijus Jo-
liaunis l'uiido supraiiouiinata dumus lundala erat. Super bujus auteni ek'mo.'^ine
'' ]'ar. rrlonbardi- (A). — '' Cette phrase est é\iii(>iiHiient trompièe. — l'ai: nPliilipii (A).
CARTULAHIE GÉNÉRAL DE PARIS. ',/,:i
lieuclilio icieiii Joliaiiiios {;ai'antiam se juste laturiim lidci sue jurejuraiulo Ira-
Iribus Hospitalis promisit in manu iioslra. Preterea idem Steplianus et ejus uxor
supradicta dederunt eidem Hospitali, per luanum nostram, iii perpetuam clemosi-
iiaui très viiieç arpeimos apud Eissi, coustitutos de suo plieudo, et apud Montem
rievii iteruni dederunt cideni Hospitali alios très vinee arpennos, pro quil)us sunt
annnalini duo solidi et duo numnii ecciesie Béate Marie Parisiensi de censu per-
solvcndi. Et insuper ibidem concesserunt idem Steplianus et ejus prefata uxor iu
elemosinam très quartas unius ar[)eniii de suo jdieudo. Super harum autem pre-
dictarum possessionum eleniosina Hamalricus et Matlieus, tilii ipsius Stephani,
quorum consilio et assensu totum hoc factum fuit, jjarantiam se juste laturos fra-
triltus Hospitalis fidei sue interpositione promiseruul in manu nostra, et nos, eorun-
dem assensu et consilio, f'ratrem Gauterium, uiagistrum domus Hospitalis Pari-
siensis, investivimus. Preterea notandum quod prenominatus Johannes Girboldus
condonavit in perpetuum deeem luimmos, quos habebat super predictani domum
censuales, eidem Stephano. Hujus rei totius testes sunt : Symon de Sancto Dyo-
nisio, et Marcellus Parisiensis canonicus , et Daniel noster capellanus, et Stacius
de Bevra, et Matheus, Irater Simonis de Sancto Dyonisio, et Ricliardus, noster ca-
merarius. Actum Parisius, anno iucarnati \ erbi m° c° l\xvi°, episcopatus nostri
anuo xvi°.
A. Original, avec traces de sceau, aux Arcli. nal., S. 5i i5", n" lih.
X '1 Q
ooo
1170, 'i avi'il-novembre. — Pinis.
Coiifinnatioa ])ar Maurice, évê(jue de l\Tris, île la mise en culture, par les clianoines de Saiiile-Opporlune,
d"uii inarnis situé eiilre Paris et Montuiartre.
LlTTEIii EPISCOPI MVLRlCn SLPEH COXFIRMATUIXE MVRISCORIM ET PREREXDUtLM.
In nomine sancle et individue Trinitatis, amen. (Juicquid pro jure ecclcsiarum
tuendo juste et ralionabililer slatutum est, ita sancciri oportet ne quis coutro-
versie scrupulus exinde possit in poslerum suboriri. Hujus er<jo rationis iiituitu.
ego Mauricius, Dei gratia Parisiensis episcopus, notum lleri volumus univer-
sis, tam presentibus quam futuris, quod canonici Sancte Opoitune, de voluntate
domini pape Alexaridri, et assensu domini régis Ludovici et domini Willehni, luuc
Senonensis arcbiepisco|)i et ajiostolice sedis legali, et nostro aliorumque [)ruden-
lum virorum consilio, propter ecclesiç sue paupertatem et conmunem tocius
civitatis utilitatem, marisiuin qui jaccl inter Parisius et Moiitcm Martirum. et
protenditur a Ponte Petrino usque subtus villam quç appellatur Gbailloel, ((iii (uo-
prius ecciesie Sancte Oporlune esse dinoscilur, ad excoleudum dederuul, iu tcslo
béate Oportune de siugulis arpeiiuis duodecim denarios recepturi, decimis marisii
hfià CIARTULAIUE GEXIiRAL DE PAUIS.
illins et viaria relenlis el consigiialis iii jure ejiistlein ecclesie. Preterea slalutiiui
est ut, de ceiisii pretaxato crescal beiieficiuia prebeiidarum, ita (jiiidem quod
cauoiiici qui niinc suiil prêter aniioiiaiu et vineas piebeudaium suaruui se\ libras
singulis aniiis vecipiaiil, coiimimciata (aiiicii iiiuiinioruni suinnia quaiiiab antique
de prebeiidis suis recipere consuevenint. Stalutum est etiain ut unus vel duo vel
plures, secunduni quod census liabundabit, iii ecclesia predicta canouici assi-
îfiientur, qui sex libias lautum iii benelicio prébende de novo censu niarisii re-
ripiant, et assiduitateni servitii cum aliis facianl. Verum, ne antiqui canouici ali-
ipiani pro institutione ista possint incurrcre jacturam, statulum est ut quicunique
lie novo fiet canonicus, in capiceria et oblalionibus ipsius ecclesie et aliis rébus
aulicjuai'um prebendaruin nuihun jus possit exijjere. Ne igitur quod a nobis factuin
est aliqua niaii;;iianciiini l'raude possit infrinni vel pcrturbari, predictuni neg-
ociuin prosentis pagine allestatione et sigilli nostri auctoritate coroboramus el
conlirinamus, statuenles et sub anatliemate inbibentes ne quis buic nostre contir-
rnalionis pagine ali»|uo iemerario ausu obviare présumai, salva lauien in omnibus
sedis aposlolice auctoritate el Parisiensis episcopi jure et dignitate. Aclum publiée
Parisius, anno ab Incarnatione Domini millesimo centesimo septuagesimo sexto,
episcopatus vero nostri anno sexlo decinio.
A. ( tiijpiuil, ;i\i;r traces ili' sci'jii, au\ Aicli. iiiil., L. 5Gô, n" 3.
I). Cupir du \iv'sirclf,aux Arxli. iwt., I.L. (jM, lui. 3o r'.
539
1170, i avril- ■!.•! avril 1177. — I'aRis.
I.i'llrfs de 011111:1111110, arciicvriinp ilc Sens, ;i[)|iroii\;iiit l;i mise en nillure îles marais île Saiiile-Oppnrtiiiie
el ili'teriiiiiiaiil rniiplni qui ilevra elle l'ail îles revenus qui en proviendroiU.
sirru coxrniMATioMi aivuiscorum et roxDATioxE xovii prehi:m)i:,
\\ illelniiis, IJi'i gratia Senonensis archiepiscopus, a])ost()licc sedis legalus, oni-
iiibiis lam l'uluiis ipiani presentibus, in peipetuuni. Digiium duxiinus scriplure
inemorie counnendare ipie nobiinus oblivioiie dcperire. Noscal ergo nniversilas
M'stia quod canouici Sancte Oporlune, de voluntale domini pape el assensu do-
mini legis Lu(lo\ici et nostro, el Manricii, episcopi Parisiensis, alioniiiKjiie pru-
ileiiliini consilii), pro])ter eccbisie siu; [lanpertatem el connnunein totius civitalis
ntililalem, marisium qui jacet inler Parisius el Monleni Martyruni, el piotendilur
a Ponte Peliiiio usipii- sid)liis \illani que ajipi'llatur C/liailloel , qiiiproprius eccle-
si(< Sancte Oportniie esse diMoscilui, ad excolendum di'derunt, in feslo bealc Opor-
lune de singulis arpennis duodecini denarios rece|)turi, decimis marisii illius et
viaria letenliset consigiialis in jnie ejusdem ecclesie. Pieleiea stalutum esl ul de
i-eiisn pretaxato crescal beneliciuin preiiendaiiini . ita (piidein (piod canonici qui
CARTL'LAIRE GENERAL DE PARIS. /i/i5
iiuiic suiit, prêter annoiiam cl viiieas prebendaruni suarum, sex lihras siiijjulis
annis recipianl, conminierata taïucii nummorum sumina quam ab aiiliipio de
prcbeiidis suis recipcre consuevorunt. Statuiinus etiam ut uiuis vel duo vcl plures.
secuuduni quod eensus babundaljit, iii ecclesia prediota canouici assijjnciitur, (pii
sex Ubras tanluui in beiieficio prébende de novo censu niarisii reci])iaul, et assi-
duitalem servicii cum abis l'aciaut. Vcrum, ne autiqui canouici abquani pro nostra
inslitucione possiut incurrere jacturam vel dispendiuui, staluinuis ut quicuiuque
de novo liet canonicus, in capiceria et oblationibus ipsius ecclesie cl abis rébus
aiiliquarum prebeudarum nulhiui jus possit exigere. Ne eryo (juod a nobis pie et
lauihibibter iactuni est abqua niaii[;nanliuni fraude possit inl'ringi vel perturbari,
predictuni negociuni prescntis pagine attestacione et sigilli nostri auctoritate cor-
roboramus et confirnianuis, statuentes et sub analbeniate inbibcntes ne cpiis liuic
uostre confirniationis pagine aliquo teuierario ausii obviare présumai, salva tamen
in omnibus scdis apostolice auctoi'itate.
Actum Parisius, ainio ab Incarnalione Domini niillesimo cenlesimo septuage-
sinio sexto. Data per manum Alexandri, cancellarii nostri.
A. Urigina!, avec traces ilo sceau, aii\ Anli. nal., L. 005, n° i.
B. Copie du xiv' siècle, aux Arcli. uul., LL. <|-'J, ii/l. S'i i".
5/i0
1 170, h avril-23 avril 1 177. — Paris.
Approbation par Giiilhuime, ;nrlie\i"nue de Sens, Je la lui.so eii cuilure.
par les clianoines de Sairile-Opportiine, d'un marais situé entre Paris et Montniarlro
— (rDijjnum duxirniis litlerariim niomorie. . . ^
A. Original, avec traces de sceau, aux Ardi. iiat., L. .503, n" 2.
541
1170, Il avril-i!.3 avril 1177. — Paris.
Ratilication par Louis Vil ilo la niiso en cnlluro, par les chanoines de Saiiile-Op[)ortune,
d'un niai-ais situé entre Monluiarlre et Paris.
In nomine sancte et indivicbie Trinitatis, amen. Lutlovicus, Dei gralia Fran-
corum rex. Notuiii l'acimus universis, presentibus pariter ac futuris, cpiod canouici
Saiicte 0])ortuue, proptcr ecclesie sue paupertatem et comniunem tocius civitalis
'■' Cette pièce est un abrégé de la précédente conçu à peu près dans les mêmes ternies.
?i/i() CARTULAIUE GÉNÉRAL DE PARIS.
utililaLein, iiiaiisiiim qui jacrl iiilcr l'arisiiis cl Moiitoin Martiruni, cl prolciidilui
a Potilc l'clrino iisqiie subtiis villaiu ({uç appcllalur Cliallocl, (|iii propriiis rc-
clcsiç Sauclc ()j)orliine esse diiiosciliir, ad cxcolciuliim (Icdei'iiiil , in rcslo Ijcate
Opordiiic de siii<Tulis arpcniiis \ii"'" deiiarios aniiuatiiii rccepturi, decimis ina-
risii illius et viaria retentis et asi'jnatis in jure ejusdeui (icclesiç. Nos auteui j)re-
dicle inslituLioiii, niandato domni paj)e et tani Scnouensis archiepiscopi, \Mllelnii,
(|iiani Parisiensis episcopi, Mauricii, aliorumque prudent uni consilio indueli, Ijcui-
!;nuni prehuinius assensuni, et, ne arj'uuientosa nialijjnanlium calliditate dcinceps
valeat alitjuatenus innnntari, eaui sijjilli nostri auctoritatc, noniiin's nostri karac-
li'i'c subter annotato, lecinius comniuniri. Actuui Parisius, anno Incarnati Verbi
ii"(;" LX\" VI"; astantibus in palalio nostro quoi'uni noniina supposita sunt et signa :
Si;;iiiiui comitis Tbcobabli, dapiferi nostri. Signum Guidonis buticularii. Signum
Itainaldi canierarii. Signum Radulfi constal)uhiiii.
Vacante [Dioiioginnittic) caucellaria.
A. OriijiiMl scellr, aux Anli. uni., K. ■',:>. ii" H''.
B. Copie lin xiv° siècli', aux Arcli. iial., \.\j. if.i (Gai'tulaire de Sainle-Opportuue), loi. .3o r".
C Copie inipr. sur parclirmiii, ri (dllal. le i;i septembre 16-17, '"■"' -^i'^''- l'î"''- ^- "j'J'Jï"' 2.
I). Douille (le C, aux Arch. ual. , L. jCiG , 11" 3.
!■'.. Copie collai, (lu ô juin i^.'j-j.aiix Arcli. ual., S. kj.'iS, u" 1.
542
ll'(), fi avril-a.'l avril 1177.
Coiiliniiatiiiii p.ir (iiiillaïune, arclievêi|ne île Sens,
(tes |>o,ssession5 et privilèges île Saiiil-.Mui'liiMles-GJiaMips. — -t'A eiuiiiiiisso nrijjis oflicio. . . n
A. Original scellé, aux Areli. nal., L. 1S70, n" li^.
B. Copie ilii xiii" .siècle, aux Arch. nat, LL. iîi5i (Carlul. A de Saiiil-Marliu-des-Clianips), fol. 3a r'.
C. Copie du viv" siècle, aux Arch. nal., LL. i3.53 (Cartul. B de Sainl-Martin-des-Champs), fol. .32
D. Copie coilalionuée dii 10 mai l'ai;), aux Arch. nul., .S. 1337, if iis.
E. Vidimus de ligo, aux Arch. nat., L. ><7o, u° «•?.
F. Copie du wi" siècle, aux Arch. nat., LL. i3.53 (Cartul. C de Saiul-Marliii), fol- 3i v", d'après B.
543
117(1, h avril- jo avril 1 177. — l'inis,
Ai-iT|ilaliuii |iar l.iiiiis Vil île la ilnnalioii , (lui lui avail l'-li' l'allé par les ri'lioieiix île Saint-Gennailiiles-Prd.s.
lie la iiiiiilii' (lu rcNcMu de leur foire.
CVKTA DK MiM)IMS S.VXCTI «KIIMAM.
In noniiiie sancte et iiidividuc Ti'iiiilalis, auicn. Luddvicus. Dei gratia Fran-
coitini it'\. Iicgit; sollicitudinis intercst ut ea in (pioruiii proveutus ex çquo perci-
piendos ecch'sic sive nionastcria nos colb^gerint, nosire protectionis intuitu, carte
nostre ineinoria sic iii [)ostcroruni notitiain dcciirrant, qtiod nostro muiiiniine in-
CARTLLAIRE GENERAL DE PARIS. h'û
cremeulum valeanl adipisci, statunK[ue sorliaiitur iumulaljiloiii. Noveiiiil ijjitiii
univers!, présentes pariter el l'uluri, Hugoneni dilecluni nustriun, vencrabilein
Snncli Gonnani de Pratis aldjnlciu, de assensu tolius capiUdi siii, in niedietatein
omnium illoiuni que de reddiliLus nundinarum suaruni. incipientium quinto de-
dmo die post Pasclia, provenerinl, nos collegisse, eo lenore (juod a manu nostra
vel liereduin nostrorum portio nostra nequaquam poterit alienari. ()uam si diuiit-
tere l'oile voluerimus, ad predichnn niunaslerium libère et sine conlradictione re-
diljit. Ne vtTo super predictis valeat in poslerum didjilari, presentis .scri])ti palro-
cinio el re;;ii nominis karaolerc subter annotato eadem fecimus conmum'ri. Actuni
Parisius. anno IncarnationisDominice.M°c"Lxx° vi"; astanlibus in palatio nostro quo-
rum noniina supposita sunt et si<;na: Sij;nuni comitis Teoljaidi, dapiferi^'J nostri.
Signum Guidunis bulicularii. Sijpium Piainaldi canierarii. Si[;num liadulfi consla-
bularii.
\ accante {monogrammi'^ cancellaria.
A. Ori^jànal scellé, auï Arcli. nat., K. ",j, n" 8-.
B. Copie du \iii' siècle, au\ Aiclj. iiat., I.L. loori (Cardilaire de Saiiil-lii'iiiinin-Jes-Prés), loi. -j 'i i'.
C. Copie du xiii' siècle, aux Arcli. iial., LL. lOiH ( Carliilaire de Saiiil-Gerniain-des Piés), fol. 'i.j i°.
D. Copie du \\t siècle, aux Arcli. iial.. LL. loag (Carlulaire de Saint-Germain-des-Prés), M. V\ r'.
544
IITC. ■, avril-a."! aM-il 1177. — Paris.
Diplùnic (le Louis \ Il lixnnt \\ viueft livres la soiiimo ;i [iPr-ce\oir par les officiers rovaiix
sur la foire Saint-Lazare ' .
Ludovicus, Dei jjratia Francorum re\. Noverint universi presenles et futuri quotl
ieprosi domus Parisiensis feriam qnamdam, pro anima patris nostri Ludovici et
IMiilippi fratris nostri et nostra ipsis concessam, de assensu nostro. eo die quo vo-
iuerint incboabunt, et per quindecim dies durabit. (Juandocumque tamen sederit
vel sedere inclioaverit, viginti libras de reddihi fciie. annuatim preposito Pai'isiensi
reddendas, nobis et lieredibusnosiris retinuimus. neipie nos iiequealiquis lieredum
vel minislerialium nostrorum ali(pud ullerius iiide babebunt vel requirent. Onnie-^^
autem ad feriam venientes et pro feria nomiuatini imnuiues erunt a consuelndine
conductiis. Omnes etiam, tani euntes quam redcuntes, ab ipso die quo l'eria in-
clioaverit, in ocio dies |)rimos siniiliter imniunes erunt. Elapsis vero priniis octo
'' L'orijfiiial porle r-(la[)it'arin. — ■' (A. ci-dessus noire n" 'Hio.
448
CAHTL'LAIRE GENERAL DE PARIS.
diebus. iiullus coiiduclurn solvel nisi qui in reditu Secanam vel Mateniam Irans-
ieriut. Ouod. ne teniporum viciscitudinelradi valeat oblivioni, nieraorie lillerarum
coiiiiiéiidari et sigilli nostri inipressionc, et nominis nostri karactere subter auno-
tato ])reccpimus coniniuniri. Actum Parisius, anno Iiicarnati Verbi m°c°lxx°vi";
astanlibiis in palalio nostro quornm snpposita sunt noniina et signa : Signuni co-
mitis Theobaldi, dapiferi nostri. S. Guidonis buticularii. S. Reginaldi camerarii.
S. Radulfi constabidarii. Data vacante cancellaria.
A. Copie (lu siii' siècle, aux Ardi. nat., M\I. 310 (Cartiilaire do Saint-Lazaie), fol. 11 v".
545
1 171), ao juill.'l. — AsAi.M.
(jonlii'inalioii îles priviloges de l'abljoye de Sainl-Gerinain-iles-Priîs accordée à i'abbi' Hugues par le pape
Aloxandi'e 111. — rrin cniinenti beati Pétri calbedra. . . Datiim Anagnie, per manuni magislri Ge-
raidi. sancle Romane ecclesie sul)diaconi et notarii, xiii kalendas augusti, indiclioiic viiii, Incarnationis
Domiiiice anno m" c" lxx° vi", pontilicalus vero domni Alexandri pape lil anno xvii.i
A. Original, aux Aixli. nat., L. aSi, n^ '17.
B. Copie du xii' siècle, aux Acch. nal., LL lo-ji (Carlul.iire ttt de Sainl-Gorniain-de^-Prés), fol. i3 v".
C. Copie collai, du 10 mars iCOi, aux Arcli. nat., L. ù'-ii, n" ô'i Ins.
546
Gonlirniation de tontes les possessions de l'abbaye de Saint-Germain-dcs-Prés accordée à l'abbe Hugues
par le pape Alexandre 111. — rrMonet nos apostolice sedis. . . Datuni Anagnie. per nianurn (iratiani,
sancte Romane ecclesie subdiaconi et notarii, xvii kalendas dccernbris, indiclione x, Incarnalionis Do-
niinice m" 0° Lxx" vn', pontificatns vero domni Alexandri pape 111 aimo xviii ''.-
A. C)ri<jiiial, avec traces de .«ceau, aux Arcli. nat., L. ''.'il, u" ï>li.
I!. (^opie du xn' siècle, aux Arcli. nal., LL. loni (Cartulaire ttt de Sainl-Gennain-dos-Prés), fol. i5.
Kdil. : (n) Bouillarl. Ilisl. d,: Siiint-G(rmaii,-{lcs-Pre.i, i^:, p. xliv, d'après A. — (h) Mi;;iie. Pnlroloffie , t. CC ,
col. 1 0.S3, d'après «.
''' Les dates île celle pièce ne concordent pas.
Le cliinVe de l'an du ponlilicat prouve (jue celte
bulle est <le l'an 11 71') et non de 1177, ce (pie
confirme l'itinéraire d'Alexandre 111 dressé par
Jad'é ( Itf(rcxi(i , •.>' édit., n" ia7'ii). On jiourrait
(Mre |eiil(' de voir ici un exemple de lemploi du
style pisan pour le calcul îles années do l'incarna-
lion. Mais ce serait tout ii fait anormal, car dans
ses bulles Alexandre III suit liabituollement le style
llorentin et commence l'année au ■J.'j mars. Il vaut
donc mieux admettre une simple erreur du notaire
«pii a écrit l'acte.
CARTILAIUE GENERAL DE PARIS. ii9
547
1170, 3o décembre. — Bénétent.
Lettre d'Alexandre III à Pierre, cai-dinai du titre de Saint-Clirysogone , Idgat du Saint-Siège,
lui enjoignant de prendre sous sa protection l'abbaye de Saint-Magloire. — rlla sollicite nos...i
A. Copie dans un ms. de Pélau.
B. Copie dans un ms. de .Sainl-Viclor, coté II, -î?.
Édit.: (a) Duchesne, Ilist. Franc, sa-ipl., t. IV, p. ôlîô, d'après .4 et B. — (h) LaLbe, CuncU., t. \, coi. lagS. —
(c) Hardouin, Concil., t. VI, 2' part., col. 1/175, d'après a. — (d) Mansi, Cnncil., t. XXI, col. 968,
d'après c. — (e) Rec. des hial. de la France, t. XV, p. gSâ, d'après a. ■ — (/) Migne, Patrologie, t. CC,
col. 1087, d'après d.
548
1 177, i janvier. — Bénévem '''.
Bulle du pape Alexandre III confiant au doyen de l'église de Paris et à l'abbé de Sainl-Germain-des-Prés
le soin d'examiner un différend survenu entre le cbapitre de Sainte-Opportune et celui de Sainl-Ger-
main-rAuxerrois.
LITTER\ ALEXANDRl PAPE SUPEfi LSUS PASCLORLM ADJACENCILM CIVITATI PARISIENSI,
QIOS C\NOMCI S\NCTE OPORTUNE SLIS ANTlOllS PREBE>D1S \OLERANT \PPLIC\RE.
Aiexander episcopus, servus servorum Dei, dilectis liliis. drcaiio l'arisieiisis ec-
desie et abbati Sancti Germaui dv Pratis salutem et npostolicain Ijenedictioaem.
Pervenit ad nos qiiod, cumusus pasciiorum civitati Paiisionsi adjaceiitiunt. que ad
ecclesiam Sancte Oportiine .«pectare noscmitur. hacleiius publions fuerit, niiiic eis
ad spéciale commodum ejusdem ecciesie reductis. peiisiones eorum caiioiiici ppe-
dicte ecciesie antiqiiis ppebendis suis appiicai'e contendunt, nec pefmilUint dilec-
tum filium iiostrum, inaijisti'um P[etruui]. decaiium et capituluiu Sancti Gefmani
Autissiodorensis , ad quorum oi-dinationem predicta ecclesiapeitiiiet.de iiovis peu-
sioiiibus in eadem ecclesia prebendas alias instituere: iiide est ([uod disci-etioni
vestre per apostolica sci'ipta inandamus atque precipiiiius quatinus, advocatis vobis
predicto decauo et clericis ejusdem ecciesie. de quantitate prebendarnin ipsius
ecciesie una cum eodein decaiio stndiosius inquipatis, et pi'ivile|;ia. si que habent
' M. Lrt'wenfeld , dans la 2' édition des TJeg'es/a fondation de plusieurs prébendes nouvelles. Or le
de Jad'é, n° 12768, classe cette bulle entre les différend avec le cbapitre de Saint-Germain l'Auxer-
années 1 i(J8 et 1 177; mais nous pensons que c'est rois auquel le pape a voulu mettre fin par la bulle
plutôt il cette dernière année qu'elle appartient, car que nous donnons ici semble être né précisément
l'église Sainte-Opportune fut autorisée en 1 176 à de la clause relative aux nouvelles prébendes, con-
mettre en culture les marais qu'elle possédait (voir tenue dans les actes de 1 170 que nous venons de
nos n"' 008 à 5 '11) à la condition tpie le supplé- ra|)peler. Cette date s'accorde bien avec le séjour
ment de revenus qui en proviendrait ser\ii'ail à la d'Alexandre III à Bénévent.
Cai-tiil. — 1. 57
àbO CARTULAIUE GKXEHAL DK PARIS,
i|)si cli'iici iul causiuii ipsaiii iiecessaria . voLis lacialis quaiii ciciiis exliibi'i'i. Et. si
vobis coiislitcril piebciidas ipsas secuiidum staluni et qualilateni ecclesie sihi Mitli-
cieiili's cxish'ii', do iiovis dlis peiisionibus iii ipsa occlesia probendas alias, coiilra-
dictioiic cl appclhiliuiie cessante, auctoritate iiostia iiistiluere miiiiiiif dill'cratis.
Si vero prodicte prébende secuiidum statuai ejusdeiu ecclesie sibi sutficientes non
simt. de illis novis peiisionibus eas in eo <juod ininusest siippleatis, et dereli(juo,
si rpiod supcieiil, ad quaiitilateni jirebendiiiuni illarum, sublato appollationis
l'eniedio, prebendas, auctoritate apostolica Ireti, (juantocius inslitualis. Porro, si
utenjue vestruni iiiis exequendis intéresse non ])oterit, alter, ascitis sibi viris prii-
dentibus et <liscretis, ea nicbiloniiiiiis exe(piatur. Datuin Beneveiiti. n nouas
janiiarn.
A. <!o|iii> (lu xiii' sii'-di', niix An'li. nal., LL. 'i8i| (Cai'tulaiiv de Sîiinl-GiMiiiain-rAuxori'ois), fol. .'il i".
.H 9
1177, u'i nvril-y avril 1 I7S. — l'uiis.
Hcliiiii;|(' cnli'e les Hospitaliers do Jénisaleiu et liaiin'iiiie. fille d'Yves |i' l'rètre,
dune iiiaixii) sise à Paris el d'une \ijjni' sitiieV [irès do Montreiiil.
i)i; KSCVMtiïioM; rvciv NOHIS \li \MEIJ\\ SLPKII HIMIVM PUSTE VINEE (JLVM iiabeiîvt
JL.\Ï\ MOSTElilOLlM, l'IiO 01 \I)AM MEDIETME CLUSDAM I)OMISOL\M
iniiEBVMUS LLTIU MAIJMM POMEM.
Ej;() Mamilius, Dci jjiada l'arisiensis episcopus. \otuin iieri Aoluiinis oninibiis
lioininiinis (juod llainelina , lilia \vonis Sacerdotis, consilio ainicoruin suorum,
sciiicel liojiviii aiilii]»resbyleri, et Garnerii, et Bertrandi sarcinatoris vestimento-
iiini. (ledit liahiims llospitalis intègre et absfpic oiniii diniinutione totani suam
partein \iiiee, (juain liabebat ex lestainento patris sui, in territorio juxta Moste-
riolnin. pio inedietate nijusdam donius (juaiii IValres llospitalis babebant ex
parte Muberti, l'ratris ipsiiis llaineline, religioni llospitalis niaiicipati, ultra Ma-
;;nuiii l'onteni constilule. liane autein donius coniulacionein pro viiiea lactani,
lidei sue juiamento in manu iiostra dalo, promisit sii|)radicta llamelina rataiii
ac liiinam in peipelnnin liai)eie, nec conlra <'am ahipiando \eiiire. llujus rei
lestes siiiit : IralcM' Kustaeliius, Parisius magisler donius Templi, et Mai'cellus, caiio-
niciis Parisiensis. cl liicliardus, iioster cainerarius. el Bos, nosler janilor. et Petrus
proxniliahs. \(tiiin Paiisins, m [iiesenlia nosira. ainio ab Incarnatione Domiin
M"C."|,X\" \u".
A. Oii'riiuil scellé, iiu\ Arcli. nul., M. io, n" .'i-'i.
CARTULAIIÎE CKM'RAL DE PARIS. &h\
550
1177, ai uvnl-8 aM-il 1178. — Mommorkxv.
\Vnte par Yves de Gonflans. à Simon ili' Saint-lJeiiis. dr iloiiiniiies à Aiileuil rt ii Briliville.
I)K \LTOLIO.
la nomine saiiclc cl. iiidiviiluo Tiinitalis. Ego Bucliaidiis de Moule Mauriciaco
iiotuiii lacio cuuclis, laiii liiliiris (jiiani jiresentibiis, quod Ivo de (joiiflanz veiidi-
dit Svnioni de SaiH^lo Dvonisio ceiisiim et liospites, et (|uic([uid ajMid Anteoiuin
liabebat, et duos solidos et ii deiiarios qiios a[)ut Saveias liabebat, cuiii décima et
viatura et omni dominio quod ad terrain pertiiiet, coiisensii l{adul[)lii, IValris sni,
a quo utniinque liabebat, et assensu iiostro de ciijiis leodo bec erant. ita quod
predictiis Simon isia (»miiia (b^ cetero veiideiidi, doiiaiidi et siiscessoribus suis
diiiiitteiidi, vel ecclesie alicui donaiidi, absque re([uisitioiie nostra, pbMiariam
habeat [)otestatein. Quod, ut perpétue stabilitatis obtiiieat iirmaiiientum. scripto
conimendari et sigilli iiostri auct(»ritate roborari precej)iiiius. Actuui publice ajiut
Moiitemmauriciacum, aniio Incarnati \erbi millesimo cenlesimo lxxvii. His tes-
tibiis : Matbeus, Irater Bucardi, Reiiaudus de Pomponne, Guido de'Grooloe,
Theoliamhis de Corvesnere, lieuandus Musavell(^ Meiiricus de Menil, Adam
de Vilers, Guillebnus de Nuratorre, Pliilipus de Groole, Heiiriciis de Faiel, lio-
bertus frater cjus, et plures abi. Fidejussores sunt : Piadulfus de Collenz et ego
Bucardus.
A. Original, ,nvcc (rac"^'< de sceau, aux Arrli. nal., S. 8i'i, liasse Û8, n" i.
551
1 177, novcmlire-8 avi-il 1 178. — Pahin.
Donation par Pierre de \illeneuvi>, chanoine de Sainte-Geneviève, à l'église Saint-Vi<-I(ii-. d'une maison
sise rue Chevrnclion, à condilion (pie ladite église payera quinze livi-es à eliaoun des deux neveux du
donateur.
DE XV LUtniS Oi;\S r.EDDllUMlS l'RO DO-MO PETIU DE VILI.WOVX
(1)
Ej;o jMauiicius, Dei {[ratia Parisieiisis episcopus. .Noliim lacimus taiii liiluris
qnam presentibus quod Petriis deNiHaiiova, canoiiicus Saiicte Geiioverc. in jire-
sentia nostra dédit ecclesie Beati Victoris in perpetuiim in elemosinani domum
suani quani possidebat, non de sua liereditate sed per eiii|)tioneiii, in ceiisu ejns-
'■' Au .w' siècle on a rayé les mots f Pétri de Villamiva-^ et écrit au-dessus '-Clie'
Zi5-2 CARTULAIRE GEXEUAL DE PARIS,
(lem cfclesic Saiicli Vicloris, in vico qui vocatur Ghevreceon. Veruiii, quoniani
idem Pcti'us domiun caiulein prius duobus suis nepotibus promiserat, scilicot Gis-
leberto, cauoiiico Saiicti Beiiedicti, et Pelro Ghereniaaille, dederunl abbas et
l'ratres Sancti Victoris, vohmtate Pétri de Villaiiova, predicto Gisleberto xv libras,
etEmeliiie, uxori Petin Chieremaailii;, qui jani obiorat, et fiHis ejus \v libras. El
ipsi, tain Gislcbertus quam EmmcHna, uxor Pétri jaiu deluncti, cuni Gallero,
iriajoii lilio suo, preiiomiiiatam eiemosinam ecclesie Sancti Victoris in prosontia
nostra concesserunt, et fide intcrposita juslam ;;arantiani de sua concessione se
portaturos promiserunt. Clerici testes qui intertuorunt : Joseelinus, noster capei-
lanus, Symon de Sancto Dvonisio, Guillcrinus de Sancto Dyonisio, Herkiinus et
Su{][]erius, canonici Bcat<' Aigrie Parisiensis, Pioijerus arcliipresbyter. Laici qui in-
lorluerunt : Rei'nerius, prejiositus Parisiensis, Galterns Popin, Galterus Pbibppi,
nohcrlus Bauduini, Tbeobaldus Bodez, Uojferus Harpin, BaduH'us \i<i[orosus,
Garinus carpentarius, Guillebnus Norniamius, Guillelnius Tbolosa. (}uod, in^ va-
leat oblivioue deleri, sciipto luaiulari et svjjilH nostii inq)iessione l'eciinus cor-
roltorai'i. Acluui pubHce Parisius. in douio noslra nova, anno ab Incarnatione
Doniini m" c" i,\\" vu", episcopatus auteui nostri \"vin".
A. (_lri;;inal. avec traces de sceau, aux Arcli. uat., L. S;ij ii" i'.i.
552
I177-II',M.
i^cltre d'Étii'iiiii' (le Tournav ■'-■ alilj'' i\r S;iiiili_^(iiMievièvc, nu roi de Hongrie,
(ûiicliaiil un jeuur Hmijjrois mort à l'aris '"'.
\o])ibssiino B. >'* Ilunj;arie regi<*', Slepbanus, Sancle Genovefe Parisiensis ab-
bas(''', lotiis(pie ejiisdein'''* ecclesie Inunilis conventus salutcin '"' et gloriain seinpi-
(ernani. Mauileslis ail nos venicntiuiu indiciis expeili siiiuus quia juslitiain (lili;;itis
et colilis veiilali'in. liée est siibliiuitas reoni vesli'i "', liée vestri <;loria priiiii[ialus.
Inde est ipiod e\cellenliain vestrani scire voluinus quia boue meniorie adolescens
Betlileheni, qui apud nos in Domino requie-scit, in sancla confessione et fide catho-
' Etienne de Toui-n;iy liit abbé de Sainle-Ge- ■'' 15éla 111. roi d.' Hongrie de iiy'i à ii()IJ,
iieviève de 1177 à 1 ii)i. ijui avait épousé Marguerite, fille de Louis VII.
*' Lobil de ce ji'une H<iM<;rois, mort ii Paris et ''' \'a>: rliiustri \\. lluiigarie régi- (C).
enterré à Suinle-Geneviè\e, est insorit au\ calendes '' IVjr. -de Sanrta Genovela dictus abbasi (D).
de décembre diuis le nécroioge de l'aljbaye : f Obiit '' Vur. ripsiusi (A).
lîetlileliem clericus (|nid;un de Ilungaria. pro quo '"' Var. '■Sniiitoni. etc...- inancjue dans 15,
|);iter rjns el mater dcderunt ecclesie nostrc pre- C. I).
liosa orn.-unenla.-i -'' Var. rverii (U).
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. ^'o'^
]ica, coram omnibus, absque contradictione seii querela creditorum aiit fidcjus-
sorum, in ecclesia nostra sepullus est. Sed, cum nuper ob eamdeui*^' causani nuntii
parentuni ipsius ad nos venissent, diiigenter inquiri fecimus, an aliqiio debito. sivt-
apud cbristianum sive apud judeum obligaUis Parisius teneretur. Facta circiter de-
com diebus bac inquisitione, non est invcntus qui, vel principabter vel secundario,
predictum adolescentem sibi diceret obh"gatuni. Parati erant predicti nuntii solvere .
si quis sibi pro eo fateretur deberi'- . \ erumtanien, sicut non '^^ coniparuit creditor,
sic et defuit fidejussor^^l His interfuerunt clerici de regno vestro Job''"', Micbael et
Adrianus. ^ aleat sanctitas vestra. et regnum vestrum coram Domino roljoietur.
A. Copie du xiii' siècle, à la Bibl. nul., ni";, lai. liiGS, foi 79 v°.
B. Copie du siii* siècle, à la Bibl. nat., ms. iat. 8566\ fol. 89 \°.
C. Copie du siï' siècle, à la Bibl. nat., ms. lat. 292.3, fol. 100 r°.
D. Quatre mss. provenant de Tournav, .Sainte-Geneviève, Saint- Victor et du collège de Navarre nt ayant servi
à l'édition de du Molinel, Mag. Slepham abb. S. Gcnovpf. Paris, rpisl.. p. iîi.
553
1 178-! 179, i avril. — LAiniN '■■>.
Réduction par le pape Alexandre III des religieuses de labbaye de Montmartre au nombre de soixante. —
frMgili cura nos converiit exequi. . . i
A. Original, avec traces de sceau, aux Arch. nat., L. 2.3o, n" i.
Edit. : (a) Lœwenfeld, Epiit. pontif. roman., p. 171, d'après A.
554
1 178, 9 avril-. 3 1 mars 1 179. — Pap.is.
Vente à la maison de Saint-Lazare, par OgiiT, cuisinier di> Snint-.Marlin-d(S-r,hani|K. r-i S'iliu.'.
veuve de Gilbert Ib^bod. du droit dVtalilii- un aqueduc à travers leurs vignes.
DE FONTE NOSTRO REPARANDO [ ICT DUCTC AQLe] '.
Ego Piiilippus, Parisiensis arcliidiaconus. Notuin esse volunuis pi-cscnlibus et
luturis quod Imbei'tus, prior Saiicti Lazari Paiùsiensis. et ejusdcm donnis liali'es
''' Frtr. -banc eamdenii (D). di[j|ùmp de Louis \ II pour le même objet (voir
''* r«r. raliqind fateretur debilii (A). n° ij-jf)), on peut admettre avec vraisemblance
''' Far. rnec-^ au lieu de ttnou'i (.4). qu'elle n'est pas antérieure ;i iiy.T. Or, depuis
'*' Ici s'arrôte la co])ic B. celte épocpie, Alexandre III n'a passé le mois
''' Var. rrJacobus^ (D). d'avril au palais de Latran qu'en 1178 et en 1179.
''' Jaffé {Reifesta, a'éd. , n° iSaoa) date celle ' Les mots entre crocbets sont une addition du
bulle de 1 16G-1 179; mais en la rapprochant d'un mu' siècle.
!uifx CAliTLLAIRE GENERAL DE PARIS.
ad facif'iKliim af|iie(liictum j)ei' viucaiii Ogeii, coqiii Beati .Martini di' Cainpis. et
|)t'r viiieaiii Soliiic. iixoris del'iincti Gislcberti Herbodi. 0[;erio ])redicto dedcriiiit
\ s()lid(js(>l SoliiK! 1111'" .solidos, ea tameii coiidicioiie quod, si nieinoratus ac|iH'ductus
in lotis prcdictis aliquid vicii contraxerit, operarii predicle donuis Beati Lazari
pei- prei'atas vineas liberum inoressum ol rejfressum ad ipsuni aqueduclian ie])a-
randum liabebunt. Cujus padiniiis ténor ni inviolabibnu et inconcnssani linni-
taleni ol)tiiieat, jiresenleni eailaiii sijjilli nosiri caractère et testiuni subscriptione
Iccimiis corroborari. Hnjns l'ei testes snnt ex parte 0<jerii : Galteriiis ad Petrani,
de Sancto Martino: Tlieol)a!dns Tortus, servions Beati Lazari; Bobcrtns, niagister
acpiednctns; Herveins. IValci" cjiis. Ex parte vero Soline: Gniardus Herbodus. filins
Solini". cni pio consensn dati snnl a prefato priore dno solidi. Actnin Parisins,
aniio Doniinice Incariiationis m" c" lw" vm".
A. Oipif' (lir ^rii' sircle. oiix Arcli. iiiil., MM. 3 in ((i.iriui.nirc île Saint-Lazare), fol. 38 r'.
1!. (iiipi» iiinjpriw>. ,-iii\ Arcli. iial., S. (i(;;!(|, n" 1. d'après A.
1 178, 9 avril-3i mars 11 79. — P.^nis.
Don par le cliapitre de Sainli^-O[)]iortiiiii' à la maison fli- Sainl-Eazar.'
lie cinq arprnts di' pré moins un quarlior.
DE riiATIS SAXCTE OPPORTUNE.
Ejjo Pbibppns. Parisiensis ai(dii(baconns. Notnin esse vohiinns jiresenlil)ns et fn-
liii'is (piod canonici ecclesie Sancle Oportuix' Pari,sieiisis. intnitn jiietatis et pre-
cnin noslrarnin iiiterventione, qninqne ai'pennos pratornm nnn qnarterio minus,
adjacentinin cab'cati^ qna itur ad Sanctnin Lazarnm'''. snb aniino censn xii deiia-
noinm t\v (piolibct arpenno doinni Sancti Pazari Parisiensis in perpctnnni possi-
(b'ndos cesserniit. (hiod ne aliqna po.ssit oblivione deb'ii, preseiitem cartani si|;iHi
uostri caractère et ti'stiuin subscriptione feciiniis roborari. Hnjns rei testes snnt :
Pio|jerius aicln|ircsbiler. Ilerveius, Uenaribis de Nnisi. Willebnns de Bonzies.
presbileii. \cliini l*arisins piil)lice, in curia nostra. aiiiio Doniinice Incariiationis
h"(;" i.w" Mil".
A. Oriî;Hial, aver Irares il.,- scoau, au\ Arrli. liai.. S. fiO.'i.'i . 11" 1.
li. Copie (In Mil" M.Vle, aux Airli. nul., \1M. -j 1 o ( Carlniaire de Sainl-I.azare), fol. 38 v" el iot> v".
Celle eliaussi'e élail le jn-iind eiieiiiiii de Saiiit-T)eni-.
(:\rtl:laii)F. (;i:nei!AL de PAnis. ^55
5 56
II7.S, <) aMil-:ii iiiaiN 117'J.
Cliiii'lc ili' l'liili|)[)i'. .'ircliiJiacrc de Paris, n'jjlaiil un diUrreiid liilre If [irieur de Saiiitd.azare di' Paris,
et Lisiai'd it Eli>ablli, sa fi'iiiiin'.
DE LISIARDO.
Ejjo PIlilippiis, Paiisicnsis arcliidiaconus. Aotuin esse volumus preseiitibus et
liitiiris (|iiod , ciuii Lisiardus faber et uxur ejus Elisabeth adversus Ynibt'itiim . prio-
rem Saiicti Lazaii Parisieiisis, et uiiiversos ejusdem domiis fiatres queriinoiiiaiii
intendeieiit ut vel deceni et iiovein bbras obtiiierent, (jiias ab eodeiu Lisiardo,
cuiii oliiii se domui ipsorum prêter assensiiin uxoris sue addixisset. acoeperaiit.
vel taiii i])se quaiii uxoi' ejus in fraternilate eorum adiiiitterentur, et i])si c contra
douiuiii et oiiines agros et viaeas Lisiardi et uxoris ejus, qiias janidictus Lisiardus
eis legaverat post obitum utriusque, liabere contendereut, mediaiitibus bonis
viris, in [)resenlia nostra hoc modo transegeruiit : quod sepediclus Lisiaidus et uxor
ejus querele, (|uani vel pro nienioratis deceni et noveni libris vel pro IValernitate
ipsoiuni babenda intendebant, renuntiaverunt, et ])redi(ius prier et janidicte domus
Sancli Lazari fratres menioraluni Lisiardurn et uxoreni ojus a fralernilale sua ciii
se addixerant absolvantes, donium et omnes agros et vineas suas jure liercdilario
in perpetuuni possidendas utrique remiserunt. Ouod ut inviolabilcm et inconcus-
sani firinitateni obtineat, presentem cartani si{;illi iiostri caractère et tcstiuni
subscriptione fecinms niuniri. Hujus rei testes sunt : Adam canonicus, Drogo cai-
nifex, iMarsilius seutor, Stepbanus cordarius, Willelnuis Irater ejus, Renerus
tim|)anarius, Boninus l'aber. Joliannes candjitor, llerbertus Tisons, lîenedictus,
campanarum l'usoi-, Jobaimes marescallus, Willelmus timpanarius. Actum anno
ab Incarnalione Doniini millesimo cenlesimo lxx^vui".
A. (^opip du \m' siècle, mn \icli. nat., MM. a i n ( Catlidaiie du Suiiil-Lazaro), loi. ;i(j r'.
557
I 17S, II, juillet. — Latihn.
ISidlc du |ia|ir Ali\aiidri' lit coiilirruanl les |invil('Y|i'S accordi^s pr ses prédécrssrui's à laldiavi' i\f Saiulr-
Geneviève : "Eicrt e.\ susceple. . . Caiicllr vrsliv, videlicet capeila de Monte, Saiicti Medardi, Saiiiie
Genovele de Civilate, eaiumqui' eaprilaiii in eadiin libi-rtate pernianeaill quain tenipore clericoiiirn
liabuei-nnt el nunc liabeiv noscniilur. . . r,
.\. Copie du viu' siècle, à la liilil. Saiiile-Geiieviève, El. 26 (Carlulairo de Sainte-Geneviève), p. 17.
456 CARTULAIUE GENERAL DE PARIS.
5.58
1 178, o3 jiiilld-:ii mars I 17'.).
Pcn]]i.-.Miiii ai.-(iir(lrf par IIiijmks, alihé ilr Saiiil-Gi'i'iiwirwlcs-l'n's, à .Vdain, lils de Durand le cliarpontier,
(le Mdiilrciiil . self di' l'aljiiayr, de si' luarirr ave(- (!illr. (iili' d'HiTvé, sitvc de Notrr-Danie de Paris, à
ciinditioii ([Ml' les l'idaiils à iiailre appartiendront par nioitir à l'abbaye de Sainl-derinain-des-Prés et au
cba[)ilrc. — '-NoxiTiiit pnsrnli's pariliT et luliiii (piod inlcr .Idani . . . .iVctuni anno Iiicarnati Verbi
M' c" i.vx" Mil", pfouiolioiiis nosti'r sepliiiio dcciriio '"' . . . i
A. Oriijliial on forme do cliirojjniplio, avec Iracos de iloux sceaux, aux Arcli. uat., L. 753, n" g.
559
117S, a\ant le i" août '='.
Notice des d((Maliiin> laites pai- Simon de Pnissy el Simon do Saint-Denis, pour l'entretien des cbapelains
de l'église Saiiil-Denis-du-Pas''\
LITTliRE FLNDACIOM.S PREBIÎM» \Rl)I S\NCTI DYOMSll DE PASSU.
lu iiouiiiic saiicle ci iiidividue Tiiiiilatis, amcii. NuUiiii .sit omnibus, lam lulu-
ris (jiiam piesciiLiljiis, (]uia magister Syiiiuii de Pis.siaco oi-aloi'iu»i Beati Dyo-
iiisii de l'assii carilatis vi«danlia lestiluciu dispoiieiis , xw'' lilji-as ad reddituiu
eiuendum iii usiiin sacerdolis, ibi pro anima sua et parenlum suorum perpetuo
s(^ivitui'i, pcr maiium Hosmuudi IVatris .sui babcndas Icgavit. Hosmundus vero illas
ad emtuidam Gilk'berli vicecoinilis (jorboileiisis decimam de lîonoilo tali couditione
ti'adidil. nt sacei'dos ille siugidis amiis duos modios pui'ioris frumeuli, quod in
commmii gi-aiiaiio essct, cxcepto illo (piod de redditibus \ocalui', ad minam régis
'"' .\niis ijjnoiiins de (jiiel jciiii' l'abbé Hugues de l'annoV i lyS, en ce cas eetle ebarte se placerait
faisait ])arlir les anni'es de son abbatiat. Mais son eiilie le ij avril et le i" aoiît 1178. Mais peut-on
prédécesseur, l'abbé Tliibaud, était mort le aSjuil- sii|iposer (pie, dans un acte rédigé devant lecbapilre
Ict ii(i:>. de Paris, on ait adopté une façon de compter les
'' Los données ebronoloeiipies eiiolennes dans aimées de Maurice dont on ne trouve aucun exem-
retle ])ièce sont diiliciles à concilier. I.a Ai' aiiiu'e pie dans lnus les actes l'nianés de ce prélat (pii
de Louis Vil va du 1" août 1 1 yy au 1 " août 1 1 yS; nous i-eslenl ''
la iç)' année de \lamicedi!Snlly,de ijoxeiiibi-e 1178 ''' Dubois a publié cette cliarto, mais en la cou-
à novembre i lycj. j'diir l'aire aciniilei- ces dates. jiaiit de laçon à en faire deux ])ièces distinctes. Il
il faudrait ailmellre ON bii'ii ipi'oii a conipli' ici les en a donne la pieniière moilii!, jiisipianx mots
aimi'es de Maïuiio de b. nioit di' snii pii'diVesseur. ■•eadeiii loina reiiperet 1 . sous la date de 11/48
ce (pii placorail colle eliarlo enlre le -j.-'. jnillol et ( ///.s7. err/ov. l'uiis. . I. II. |). iiAl, et la seconde
le 1" aoiil iiyiS; ou enccico (pi'iiii a pris comme nioilié . à partir des mots -lloriiin promotus cxem-
poinl de di'pait di' sa 1 (f amn'o le commencement plo. . . 1 . sous la date de 1178 (ibid., p. 1 15).
CAHTLLAIUE GÉNÉRAL DE PARIS. 'i.J7
communem iiiensiiratus; ol('i(|uo sexlariuai, ad cjusdein oialoni Iiimiiiari', in
festo saucti Ueinigii, siiio iilla dilatione vcl coiitradictioue, lialjerct. Do |iaiic veio et
viiio Quadragesiiue, (jiioijno modo, f[uocumqac lempore dislribiiercUir, etsi [ler
toluiii aiiimin durarel, i|iiaiilniii uiius ex niaiisionariis caiioiiicis lialx'i'cl , exceptis
sepleni laodiis ecclesianiin île ([iiilnis lialjore mdli non caiioim^o licel, pro (pio-
nuii laiiicn rcconpeni^aliDiie a capitulo slalulum esl iil duos riiiiiiciili sexlaiios
cuiii duoLiis pi'cdictis modiis aiimiatiin iii eodciu Icsto, l'adciu mina, lerijK'iel.
Postmodum Hosniuiidus, Iralerpredicli Syiiionis, cjus pia seculiis \esli;[iii, x^libras
ad eniendiun reddilum, allcri saecrdoti qui Dec iu eodciii oratorio dcsorvirct as-
siduus, doiiavit. Ad liiijus aulcm iiirromenliim Ijeiielicii, miiiiilica noslri capituli
caritas quaiituiii coiiccssci'al piioii sacerdoli taiiUimdcm loiiccssiL allcri. Ficma-
tum est auteui a capitulo ut uulli [)rediclis beHefioiis inveslianlur, iiisi piius ordiiie
sacerdotii lungautur; pi'etei'ea sacerdotihus in se|iedicla capella coiislilulis piciiam
in niatrici ecclesia divini ollicii adminislrationeni et inihi vice inlej;ra canonici
fun<]i, scilicet et misse celelualioiiem in inajori altari ca[iilulum concessit. Hoiiim
pio permotus exemple, Svmon de Sancto Dyonisio duos alios sacerdoles ibidem
assensu tocius capituli coustituil. ad quorum usuin lies pailcs molendini de Ge-
nesleio cum qninque arpeiniis vincarum et terra arabili, eidem molendino adja-
centilnis donavil. Nostrum antem ca[)itulnm qnarlam parlem que sua eial illis
adjecit et illos duos in ea [)leniludine l»enelicii, dijjiiitatis et ollicii in (|ua prioi'es
suscepcrat, suscepit. llli vcio mi'" sacerdoles, omnibus missis qml)ns licuerit pro
animabus predictorum oracionem propriam dicere ter in ebdomada pro li(b'libus
delunctis, nisi lestum liabcns oclabas \(d alia conqieleiis excusalio inicrcesserit,
celebrare et assiduilatem mati'ici çcclesie exibere teuentur. \eriim, ut boc ralum
et (ii'inum permaiierel, presenleni carlam fieri voluimns, et, ne posset a pos-
tcris inlriufji, sijfilli noslri aucloritale lirmavimus. Data publiée l'ai-isiiis, in ca-
pitulo Béate Marie, anno Incarnali Verbi m" c" lxxviu", Lu(b)vici re<;is xu", iVlau-
ricii episcopi xvun". Si<;num Harbedauri decani. Signum Galleri piecenloris. Signum
Pbilippi arcliidiacoui. Signum (iraciani arcliidiaconi. Signum (iiiardi arcliidia-
coni. Signum Gakjuis succentoris, presbiteri. Signum Jocelini capellani. Signum
Galteri presbiteri. Signum Symonis diaconi. Signum llilduiui diaconi. Signum
Odoni diaconi. Signuui Balduiui subdiaconi. Siginim ^\ill(■lmi subdiaconi. Si-
gnum Ilervei sulnliaconi. Si;;iunn Ste[)baiii j)ueri. Signum Mauricii jiueri. iJala
per nianum Pétri cancellaiii.
A. Orif;inal, ovnc (rares de sroaii, aii\ Arrli. nal., S. S63, 11" ■>.
B. Copie (lu viv' siiVlo. aux Arrli. nal., LL. 176 (Grand Pasionil dr XulTe-Daiiir), p. --:,!,.
'i:)8 CAIiTLLAlUE GKNKIIAL DK PAIUS.
560
117JS, i" oclcilnv. — l''nA3C,iTi.
lioiiliiiii.ilioii |i:ii- II' |)ii|)i' Ali'\;mdri^ 111 do loutos les pusscssioiis du rliiipili'i' de Sniiiti^-Opiioi-tiiin' di' Paris.
rrPic postulacil) MlllllllallS. . . v
\. (:n|,if >lii viir -\ri\ii, aux A.rh. uol., LL. 9:; (Cirliiliiin' ilr Saiiilo-f J|)|j»rliine ) , loi. .'io \'\
[',. (,.i|,i.' n.ll.il. .lu y.,jiiillrl i'i5'i,aM\ Airh. liai., I,. .")(i(l, n" /|.
C. (;"|iic ilii wiii' siri Ir, aux Ai'cli. ual., l. :>M , 11" '1 lus.
K.lil. : (n) F,-lil,i,.|i, Ihsl. ,1e InvilU- lie Pin;s,t. III, J.. .3'i. — (6) \lij;ni', l',HrMg,c, I.CC, Cul. iiS5, d'après «.
561
1178 011 I |S(I. — l'-inis.
AceiisRiiiciil d'unr maison siluiie di'vaiil Saiiil-PictTC-aii\-I!criirs.
l'ait |iar Isonibard, prieur d.' Sainl-Kloi, au prnlll, de l'IliUrl-Diiii.
iiK HOMO i)i;ri\(;Ti sontanm in vico s\n(;ti im;tri \n hoves ante ecclesia.m
TIIADITA MACISTRO .1(111 \\M I)E IllUSnCO l'IîO \V MBIUsCl
R;;() Isiimhardiis, |irior Sancti Kli{]ii, cl lotus ojnsdeiii orclcsic convontus, nolum
lariiniis riiliii'is cl |)resciilil)ns (juod (loiiiiim f|iiaii(lnm ad nostruiii ceii.suale per-
liiH'iilciii , (MIC liiil Siislaiii'-' filii Gariicii, aiilc Saiicliiiii l*c|i'iim de l^oltiis sitam,
li()s|»ilali l>catc! Marie |uo \vi denariis ceiisiialiNiis, l)ei iiiliiilu et tain domiiii B[ai--
liedaiiii |. I*arisieiisis d(^raiii. (juam iiiajjisiri llildiiiiii inlerventu . in jierpetuiiiii te-
nciidaiii coiicessinnis; c(i (|iiideni tciioi'c (|iiii(l, si ikis |iei' doiiacioiu^n \el (.'ni|)ti()-
iicin ' . vcl ali(|ii() aiio modo. ali(|iiid ar(jiiii'ei'e'') coiitijjiîi'it quod ad eomni ceiisiiale
ncriiiical. iioliis coiidiuiia vice in tanto d(d)eanl l'cspondcrc. Onod wt ratinn et
incoiirnssnin perinaneat, pi'csentein cai-|ani sid» ex rojp'aplio seriplani si|;illi iiosti'i
caraclerc lecinui.s roborari. Ilujus rei siiiit Icsics. nioiiaclii : Lanil)ei'lns snhprior,
lîei'iiialdiis*'^ de rineserrai, lliiiioldiis, Ilidialdiis, .lolianiics. jji'csliileri; Piadnl-
pliiis, (laiiliidiis, Adam, dyacoiii; llcivciis snLdvH^onns; Johaimcs. (iaiiinis,
piieri; \n(lreas. Tliomas, seivienles. De Domo Dci : Adam, IioIxtIiis, preshiteri;
lîaldiiiiiiis de Saiiclo (Ihiistoplioi'o, ina(;istei- Giiardus de Sancto Dyonisio. (iohoi'-
lus sciiplor, Tlicolialdiis Divcs. \alar(liis. l\o panelarms, \ll)eiliis filiiis eJMS, ci
Mallicus aiiril'aher, (Jiiido serviens Tlieolialdi l)i\itis "', lialdniims snlor de l'arvo
I »)■. --De diKMii Siisliuii lilii (lariici-i- (A). ''■ \'(ti: rr\.'l cniplidiii'iM - iiiaiii|ur dans li.
' l,'(iri;;iiial dcvail pnrlrr •Sidlaiii-, cl, la ror-iiic '' Var. -adipiircrci ( 1! ).
-SonI,- !■• . ipirii iiii, li^iiiis dari^ le lilrc de la eu- ''' \ ci: ff liciialdus- (111
pir \. duil .''liT cnri-iiM'c l'ii rcSdiUaiiiiii. '"' \ar. rr sci-vicns, Tlirolialdiis Duns' 1 li).
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 459
Ponte, Mcliolaus proco, Duiandus ''' preco, GaulVidiis actioiiariiis, I^(llJl■l■Lll^
siitor. Actiiin publiée Parisius, in capilulo nostro, anno ab Incarnation*' Douiini'-'
M^c" L\\°vni"^-^'.
\. (;ii|iie Ju Mil'"' siècle, aux Arcli. ili' l'Assist. piibl., Carlul. A ili' l'Hùli'l-Diru, fol. io5 v°, n' 102.
lî. i:n|ii,. (lu Mil' fittlo. iai\ Arrii. (If l'Assist. publ., Cnriul. C ik' rHol./1-Di.™, fol. 1 :i r", n' 'i::.
5()2
1179, i" .-uril-iri avril 1 l.SO. — AtMOtns ''''.
Affrancliissenienf de cens nctroyé par Gautier, cliiimbfier du roi I.nuis Vil.
il rii('i|iital Saint-Gei'vais de Paris.
In noniine saiicte et individinî Ti'initatis, amen. E<;o Galteius, ie;;is Fiancotiini
ramerarins, notuni esse vobimus prosentibu.s et l'iiLuiis ipiod nus einnnitateni el
quietationeni su|)ei' qiiadam dmiio Garini cementarii, in atiio Sanctornni Gervasii
et Pi'otliasii sita, (jiiain idem Gaiiinis et fdius ejus, Ilarclierus sacerdcs, ad h()s[)i-
tandos paupeies Chiisti donavei'iint, a predecessoribus nosti'is iaelani, latam lia-
betnus, el eandem domuni, tam a (piatuor denarii.s (juos janidictis predece.s.soi'il)Us
nostris annuatini de ceiisu persolvebat ([uani ab omni aliu jure et consuetudiiie, iii-
luitu Deietanimaruni nostrarum reniedio, Hberam et quietani in perpetiium clama-
mus. Quod, ut raluni et incuncnssuni permaneat, [tresenteni eartam sij^jilli nustri
aucloritate et testiuni subscriptione l'ecimus roborari. Testes sunt: Pbib'jtpusarclii-
diaconus, Adam llarenc, Petrus marescalcus, Pbilippusel l rsio, filii luislri. Acliim
j)ublice Nemosii, anno Verbi Incarnati m^c' l\\i\".
A. (tri;;ina!, an-r- Icaces do sceau. aii\ Aicli. nat.. S. 'iij'ii. 11' ■: (niim- K. ■!.'), n" .")''.)
B. Vjrlimiis du 5 f,:-vrioi- 1081 (n. f.l. doimi' pnr rolllcial d.> l'aii^. aux Airli. iial.. S. 'iiiHi. n" S.
5(33
1179. !" nvril-if) aM-il 1 LSO. — l'Anis.
Itiiii par flaiilier. flianibrier du roi Louis Vtl, aux ermites du bois de \ incerHics.
d'un moulin sis à i'aris près du Grand Pont.
DE IIOLENDINO DOMM GALTEIU.
In nomine saiicte et indiviiUie Trinitalls, amen. Ludo\icus. Dei i;ralia Kraii-
''' Var. -Lovellus-i (B). Tardif a classé celle [lièco à 1172 {(Àirl. fies rois,
'^' l'ai: -Domini'! manque dans A. irti'ii). La inêmeerreura t'IécommiseparLucliaire.
''' Var. "millesimo cenlesimo oclogesimoi (A). Ilisi.il/s insiiini. iiioiinrcli. smis In-: jimnins Cmjii'-
'■' Par suite dune mauvaise lecture de la date. linis, t. 11. p. 2f)i|.
58.
àCiO G A II TU LA IRE GE.XKHAL DE PARIS,
coruiii l'cx. .^ovciiiil uiiivfi'si , prcsoiites ])ai'ilor ac Ciiliiri . ([iiod Gallenis. caiiierarius
nosicr, |)i'o lemcdio aiiiino sue et aiiiicoriini suoiiim. iDolcndinuni (jnem liahebat
l'ai'isiiis ad Ma;;iiiuii Pdiilciii, IratiMhiis Viooiic, iii presi'ulia iiostra, assciisu Ave-
liiH' nxurissue et filioiiiiii suoruin, in ('leiiiusiiiaiii dcdil el )ici'|)('tuo possideiidum
coiiccs^-iL Kl, ut hoc diiiiuui p('i|i('tuaiii ol)liiieal lirinilaloiii , presenteni cartain,
salvo oniuinni jnic, si;;illi nosti'i ai:ctoiitalc ac rcfjii iioujinis cai'actere subter
auiiolalo leciiuus couliriuaii. \(ium l'aiisius, anuo al» liicarnatione Doniini
M" r," i.w" i\"; aslaulibus in palatio iiostro, (juoniiu uoiiiiua supposila suiit et
sij;na. Sijjniiui coiiiilis Toobaudi, dapifcri uostil. Sijjuuiii (iiiiduuis buticularii.
Si;;uuui ricjfiuaudi cauii'iarii. Si<;iiuiu liadiilplii coiislidiularii.
Data pcr uiauuui re{;iaMi, vacante [niouoiyi'ainiiic) cauccll;iri;i.
A. Orijiiiial, im\ Anii. n.il,, S. ASi;, n" 9 (MiiM^e, 11" iS3).
1179, t- avril- i(| jviil 1 18(1.— I>iT,rs.
Accord enlie la luaisou de .Saiiil-Enzai-f' et Ir prieuré de Saiiil-lllui an snji'l d'une censive.
I>K CEN'SU SANCTI ELIfUI.
Sciant pi'csenics ac posicii quod de consiva rpiaui lufirnii Sancii Lazari l*ai'i-
siensis Icncnt a Sancio l'>l(';;i(), cnui a pi'iore Sancii Klcnii infiruii submovorcntur
et coficrcntur ad M'ndcnduui ccnsivani, farta est inicr ros conipositio lalis atque
cnncoriha super liac ccusiva. (|uod douius Sancii [>azaii de illa l'cddil annuatini
l'ciisuin a priori ((insucludinc dupplicaluni. Kl hoc paclo Iliscniljardiis, prioi'
Sancti l'J(';;ii, ('\ asscnsusui capiiuh . couccssil donmi Saiicli Kazari prcdictani ceil-
sivani hhci'aui cl (piiclaui, cl ipiod ad vcndcnduni illaui inlirnn ullcrius non pos-
sciil cojji. \ crunilauicii . si ahipia neccssitalc iidlrivi islam ceiisivaiu aut ahipiid
de ilhi veiidere veliiil, hoc sibi hcet, sed cpiod Miiihluiii l'iiei'it ad prioreni census
constietudinein re(hbil.el piioi' Sancti Kh'jjii suas vciKhlicuies Inib' haliebit. I^oca
aiilciii hupis cciisiM'. (h' (piihiis (huiiiis Sancii Kazari cciisuiii Sancio l'".le;;io reddil.
suiil hcc : De (cira (h' (Ihauiiiuul . \\i (huiarios; *h' claiiso ll;u Iiilni , \\ deiiarios; (h'
doiiio Sancii Mcih'nci , 11 (h'iiai 10s cl (dicihiiu: ih' chaïuciis Tihiriose , iiir"(leiiarios;
de (huiio l)crliiiii(h lallaiidai'ii . nu'" (h'iiarios; (h' (hiabiis doiiiilius (pic -nul ad \\;\-
chacrani inediain. \u (h'uanos; (h' ilhs (pie habeiil ad Saiicliini l'aiihiin. \n (h'na-
nos. Siiinuia prions census: \ son(his cl \ di'iiarios et obobini. Suinina (bippbcali :
\ soh(his cl \i (h'uarius. I I aiileiii hoc laliiiii ac >laliih' |iciiii;iiicrcl . prescnlis pa-
|;nie incniorie coinuMMuhiluni csl . ipic pcr c\ rojji'aphinn (h\i(hlur. cl auclorilale
si;;ilh ])rioi'is Sancii Kh'jjii cl Ic^liiuouiis \iroruin ronhnnalui- (pioiiiin subscripla
suiil iHuiiiiia. I'',\ jiaric iiionac h(Hiiui ; I.aitiliciius vidipi inr. .bdiaiiiics cfinlor, (Jna-
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. 461
rinus Rufus, Radulfus diacoiius et Adain diaconus, [lerveus sulxliacomis, Andréas
cocus, Thomas, famulus prioris. Ex parte vero iiilirnioruin : Aimaiiis sacerdos,
et Radulfus clericus, et frater Riclierius, et frater Guido, et TheoLaudus Dives, et
Guarinus conies. Actum publiée iii ciauslro Sancli Elejjii, anno Incaniati \erbi
M''C°L\\"IX".
A. Original en forme do cliirograplip , avec traces Je sceau, aux Arcli. nul., M. .jo. ii' 'i.
B. Vidimus de 157.3, aux Arcli. liai., M. .'io, 11° h his.
C. Copie ilu viiT siècle, aux Arcli. iial., MM. tM 0 , loi. 62 r"
56.5
1179, i" avril- 19 avril 1180. — l'viiis.
Accord entre rilùlel-Diou et les reiifjieiix de Sainle-Geiieviève, an siijel irinii> place sitiic'e
devant la chapelle Sainte-Geneviève, d'une ruelle contiguë à celte place et de deux maisons.
DE PL\TEA QUE EST AME C\PELLVM SWCTE GENOVEKE <'*.
Ea que perheniiem sui inomoriani desideraiit, ne forte oMivioiiis deleantur in-
vidia, soient litleris annotari. Inde est quod ego Stejiliaiius, Ri'atc virjfiiiis Geno-
vefe dictus abbas, lotusquc ipsius ecclesie liuniilis convciilus, notuin ficri voluinus
tam futuris quam presentibus quoniani erat inter nos et liospitalein donuini Béate
Marie Parisiensis contenlio sup(!r quadani platea , que est in censiva nostra ante
capellam Beale Genovefe et débet nobis vi denarios census; nobis assi'rentibns
eandcm plateam nostrani j)ropriam esse, ministris auteiu ])redicti xenodocliii di-
centibus predictani plateam jure proprielatis ad eandeni donniin venerabilem
perlinere; item, cuni in eadem rensiva nostra pr<'fato xcnodorliio duas domos
Hugo de Castello Forli in elemosinain dedisset, j)ro quibus i\ deiiaiii census sin-
gulis aiHiis nobis solvebantur, nos ad venditionem illaruin doinoiinii, secunduni
consueludinem ecclesiarum Parisiensium posl annuni et dieni ex qiio eas [lossidere
ceperant, premissi venerabilis loci pauperes monebanius; rursiis, (pioiiiain duos
denarios census in contigua siq»radicte platée ruella liabenins "t ila in smiiiiiain
xvn denarioruni |)reMoiHinalus census consurgit. Pro bis oninibiis, iil inler nos et
hospitalem domuin pax et concordia fieret, et iiulla deinccps coiileiilio oiiietur,
statutuin est inler nos et ipsos ut deinceps doiniis bospitalis Reate Marie predictam
plateam ad edilicaiiduni, vel quicquid voliieriiil facieiidiiin, ciiiii ipsa ruella et
'* On lit au dos de cette pièce les mentions sui- et de doino relicle iMartini Alescurel, in censiva et
vanles, (juil nous a paru intéressant de recueillir : duininio Sancletienovefe deMiinlei( \iu' s.). — trDe
"Litera de domo niayna ante erclesiaui Saiicle (!e- Li uiaisdu.lclian l'cllcliei-, rrliciix de livrez» (xiv's.).
novele l'arve, (|uaiu tenet Nycholaus l^ondiardus, — 'rMaisdn de lescu di' Fiancci (wiii' s.).
iGJ CAUTL'LAIIIE (iÉNÉUAL UE PARIS.
(lual)iis (l()iiiil)iih ([lias cis llu;;o de Caslcllo Foi'li dederat, in pcrpeluuin ([iiiete
hossidcaiil, iiiM- iiii(|uain de ccloro a iiobis vel successoribus iioslris eas inviti dis;-
tralioie coiiiiicllaiitur. Ecliouoiiii autcm vol minislri cjusdoni xenodocliii anli-
(|uimi (•(■iisiiiii iiosliuiii i\ cL vil duiiariorum cL insiipcr x solidorum Parisiensiimi.
siiij'ulis aiiiiis (•(•clL'sie Boalo Geiiovofe, in feslo saiicti llrniiyii, pcrsolvent, et sir
erniit \i solidi cl \ dciiarii. (Juod si no{jlij;enles iii solulione fiierint, secundiini
coiisiu'liidiiieiii aliuruiii feiisualiniu iioslroruni eniendabunt, salvu insuper onini
|urc no.sliMt (puid in abis cjusdeni censivc censnabbus noslris habenius. Si vero
loile abipiaiido conliîM'ril prononiinatuni venerabile xenodochiiini prcdictani cen-
sivani islam vel disli'aliere, vcl aliqno alieiiationis t\lulo in aliiini Iransferre, (jui-
(•iiincpie possessorejus lïieril sin[;ulis annis lenebilurxi solidos ctv denarios ecclesie
Ueale Genovel'e in l'esto sancli rieini|[ii solvere. salvo insuper onini jure nostio
(pidd in abis cjusdem (-ensivc censuabbus noslris babenius, tani in vendilis quani
in céleris rébus. AcUun jtublice Parisius, incajiilulo noslro, anno ab Incarnalioue
Domini m"(;"l\\"viui°.
A. ()iij;iiinl, .HOC Iraci'S ilo scp.tu, aux Airh. ili"' l'A-iSHl. |iii1jI., l.iyotle iS, |ia^<e i/io.
n. Cniiir (In \in' ^lL■(•lL■. aux Arcli. de I'A^m-1. |.u1iI.. Cmiul. A ilc l'ilOlel-Dica, ii" 8G.
566
117'.», ]" aviil-M) avril ll.Sd. — MoMMAniitt.
Coiirosiiiii hiilr |mi- ÉI]>;iIm'|1i. mIiImjssi' de Moriliii;ir(ro. ;i Mcoias ilo Neiiillu
il'iin II rniiii vl.]i^ill de la l'orle dr Paris.
(Juoniaiii malcr lillis nblivio eliain serio acia nonniiinquam ad irriliini iedi<;il.
c(;() Ilelisabelli. Dei ;;ialia Moiilis Marlinini abbalissa, presenliuin i'nlur(»iuiii(|iie
noiicie lra(buiiis (jintd ex (■oniinuiii couNenlus iioslri consilio elassensu, plaleain
(piandaiii, cpiani apiid l'oilaiii l'arisiciiseiu ccflesia nostra slciililiM' ac inuldiler
diii posséderai , Niclidlad de ^ulba(■() edilino veslieiidain jurcMpic beredilario pos-
sidciidani dciriiiiiis. l'jiin(bMii prclcica Nicliolaiini oiiiiiiuin noslroruni partici|)eui
Iccinius slipiliiiii. (pii slalla noslia ait cjus doiiio coiiliiiua diriinuiil: insuper con-
cedenles ul doinus ('insdcin solivas desupcr exiendal . laiilunupii' super slalla nostra
spacii in prrpcluniii possidcal. (piaiiliiiii [iresciis cdiliciuin leslalur. l'orro cxinde
super eandciii pusscssionein ccnsus \i.v sididoriiin iiol)is assiijnaliis esl. queni an-
iiualini i-ryr diclus N | irliolaiis| rjiis(pH; successores ecclesii; iiosli'O jiersoUent. Si
vei'o sli[)il('s pri'dicli didcccriiil , si IcjmiIc supra spaliuin, ul dirtuin est, Ni(diolao
lieredibiisipic suis coiMcssuin pulniciiul , si {jiiliaria nobis et illi coiiinninis inno-
vanda liicril . Af noslro nid ni iiupcndeiiius, sed ipse N|icliobuis| snus(pie sucoessor
siiii;ula no\aliil ilc proprio. \ l'iiiin iic proli'r\ e ah'(piis aliipio reelaniel in teinpore.
CARTLLAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 'i6;5
sigilli nostii auctoritalein objecimiis, subscripta siint etiaiu testiuiu legiltiiiiôruin
nomiua. Ex parte iiostra : S. Henrici presbileri. S. Salomonis ctMauricii. caprlla-
iioruin iiostroriim.S. AVillelmi et Pagani. tValniiii nostronun. E\ parle Mcliolai :
S. Reiiobli de Paci. S. Auberti Guimerl. S. RaduUi de Chaiz. S. Pji'ineri. S. (ial-
teri Salbenbieii.S. Auberti Riifi. S. Willehiii de INulliaco. Acliiiii iii capitulo iiostro.
aniio ab bicarnatione Doinini >rc'' lw" viiii'\
A. Orijjiiial en forme de cliiroijTaplie, aux Arcli. iiat., S. 64'iS, n° Sq (iiunc K. 5Ô, ii' i3') .
567
Vers 1179.
Cliarlc (le Hugues, abbé de Saint-Germain-des-Prés. in>lituaiil un c'.iarpenlier de Inlibay-
et réglant ses gages ■''.
Hugo, Dei gratia Sancli Germaiii Parisiensis luimiHs abbas, omnibus ad quos
presentis scripti pagina deveuerit salutein. Noverit universitas vestra qiiod nos, di;
assensu et vobuitate tocius conventus nosti'i, concessinius Gilleberlo caipentario
niinistorium paternum et ofliciuni ex integro, videlicet ut domos nostras cuni ne-
cesse l'uei'il cooperiat -, obsequium cellerarii ' in dobis et vasis bgambs et fucienibs.
et in aliis onuiilnis in quibus necessarium erit. arlificiuni suuni e\c(pi;ilin-. In le-
compensatione vero baboris sui et opère, vokunus ut (juoad vixeiit liabeat cotidie
un panes, u videbcet albos et u duos bisos, (bniidiuin sextariuiu vini. générale
con i'abis, et in l'estis carneni. quainb) abi servientes baljebunt, et [)r(i ine^se an-
nuatim diinidiuni modiuni IVumenti ail majorein niinani, et tunirani nrain [)recii
V solidoruni. Tempore aulein vindeniiaruni, (juanidin doba rebgaljit, babebit coti-
die ununi denarium et veleres circulos. et dobitiuas b;;nonun (pie in opère niitti
non possunt. Concessinius etiam ei terram tb' \aus. Ilec autein onniia i[isi in vita
sua contubmus ita ut, si forisl'ecerit et emendare voluerit, teneat, siii anlem per-
dat. Que oinnia ut rata nianeant. nec a posteris infirmari possint, presens scrip-
tuni cuni cirograpbo ticri et sigilb Beati Gerinani et nostri inpii's^ioiic niiiniri
mandavimus, adjunctis (juoruindam fratruin et ollicialiuni iiostroruiii noniinilxis
et sijjnis ■■ .
.A. Copie du XII* siècle, à la Bibl. nal., nis. lai. iai()'i, l'"l. .i v°.
'' Cet acte est de l'abbé Hugues de Mduccaux ' I.e uis. porle : rcon necesse fneril (jiio (ip(;-
el de 1 179 au plus tard, lar le cliarpenlier Gilbert rial.-
figure comme lémoin dans une charte de cet abbé ' I.e nis. pnrte rcellaiiin.
datée de n7(j. (Voir notre n" 568.) •'■ Le reste mamjue.
àùh CARTULMRE GENERAL DE PARIS.
568
1179, i" avril- 19 avril 1180. — Paris.
linil il cons (!p la \if;nc de Laas l'ait par Hiiffiios. ablui de Saint-Gorniain-des-Pi-és.
CAIîTLLA I)K VINEA DD LWS.
Hu{;o, ])('[ j>r<itia Boali Gerinjiiii Parisieiisis liuiiiilis abhas, omnibus lain fulurii^
qiiain prcsciitiljiis in pcrpeUiiini. Novcrit universitas vestra quod nos, de communi
luliiis convonlus noslii assensii, (juanidam vineam de Laas, quam spontanea vo-
liinlate eideni coiivcntiii iioslro, ad anniveisarii nostri dieni celebrandiiin libère
couoesscranius. caindcm (jnibnsdaui bomiiiilnis ad bal)i(aiiduni et donios in ea
edilicaiidiim, ulililalcin i|)siiis capiluli in hoc considérantes, assignavinius, eo si-
(jiiifbMii Icnoie (|uod oniiies bospilcs qui in terra ejnsdeni vinee domos babuerinl,
sinj^uli pro nna(piaqiie donio m" soHdos ccnsiiales lanliininiodo jaindiclo capitulo
noshu (piolannis, ad lestuin saiicli Reniijjii, reddcnt; nienioratis l'ralribus nostris,
ad (|nos suprascripla vinea proprie pertinel, oiniieni jnsticiani, venditas etiani el
roalliiuni celeras([ne consueludines universas sibi relinentibus, extincta taliia, el
onini exaciionc. et l'onsueludine qiia(]ani candeb', qiiani boniines liujiis ville bis
in anno paridcliiis suis daie coiisueverunl. Quod, ut ratuni pernianeat nec ab ali-
(piibus possil inliiniari, |)resens cvro<jra[)luini indc fieri et sifjilli beati et nostri
iniprcssione niuiiiii picccpiiiius, adjunctis quorunidam l'ratrum et ofllcialiuni nos-
troiiini iKiniinibns el .sij;nis. Si;;niini Alcxandri subprioris. Signum Jobannis, tercii
pnoris. Sifjinnn (iaiini cfxpiiiiaiii. Si;;nuin Savineii cellararii. Si<;num Martini
paiicjarii. Sijjnuni luibcrli. Teobaiidi, Laiidrici, (iuidonis, .socioruni donini ab-
balis. Si;;nuni I'xmIi aiiiii , Sicpliaiii, Aiisclli, Pétri, liadulli, puerorum; ex laicis : Ha-
duHus ((xpis. lia\iiau(his de Issiaco, liobeilus de Morelo, Raynaudus de Hospitio,
(ii^lclicrtiis caiiiciiliniiis el alii pbiies. Acliiinanno liicarnati Verbi m"c'' i.xx" nono.
A. ()Mj;iii(ii (Ml Icriiir ,\i- cliiii.-iviiilic, a\.r Ir.icrs ,u- ,U-ii\ scc.uix, aux Arcli. liai.. S. 2()75, n" .'i ( »""(
I.. 77!). H" 1 ).
569
liniiliiiiialioii |iar le |ia|ir AliAaiiilrc 111 i\v la dmialinii lailr à Sai[il-I)iMiis-ilii-l'as jiai' .Siiiiim do Saint-
Denis, rliaiiiiiiio ili- i'aiiN. |iiiiir \ onlreloiiir di'ux |iirlrrN ' . — '(ami dilcotns liliiis noster, Symoii dr
Sanctn niiiiiisiii, raiioninis l'aiisiciisis ecclesic . . . Daliiiii Eati'rani, vu kalendas niadii.-
A. Orii'iii.il .n<x ti.HT.s tlo .sciMU, aux Airli. liai., S. S'|.>", n" .'i.
'' (".elle Ibiiiiatioii est dft 1 17S (voir ci-drssiis. n" '>.')() 1; mais loaâ août 1 178 le |»a|)p élaitau Vatican
(Jallr, [Irijcslit, •.("('■(!.. 1. ll,j). :io'i), tandis i)iril ("lait an jialais de l.alran 1o-j5 avril 117(1 (ihid., p. ."i/iS).
CARTULAIRE GE.XERAL DE PARIS. â65
570
1 179, iiov,.nil.iv-n) avril IISII. — I>(r.i>.
Vente par Asseliiie. nlibe'^'ie île (ihelles. iui i;lKi|iilre île Sainl-Benoîl.
lie trois ([iiarliei's île vi;;iie sis au innnl Saiiil-llilaire.
lu iioiiiiiie sancte el iiidividuc Triniintis amen. E;;o Ai[aiiriciris]. Dei jji'alia Pari-
siensis episcopiis. Notutn liori vohimiis universis, tain pfcscnlibiis (jnaiii l'utui'is.
qiiod Asceliiia, al)l)atissa Kalonsis inoiiastorii, et totiis cjnsdein loci roii\(.'iiliis.
debitoriini lioiiere jji-avitci' oppi'csse, lies (piaitaiios vincc ipids lialicitaiiL apud
Saiictiim Hylaiiiiin Parisiiis, «pioriim iisiis pi'0[)t('i' roniotioiieiii iiiiiiiis utilis vide-
hatur, vcndilioiii exposueruiit. Postca vero, oblalo et accejjto dnudeciin lilirai'iiiii
])recio per iiiatiuiii maMislri Leoiiii, Saiicti Beiicdicti Paiisiensis caiioiiici, eaiideiii
])OSsessioiiein a ceiisu et oiniii peiisionis lionere libérant , ecciesie Saiicli Beiiedieti
et caiionicis ibidem coiiimofaiitibiis perpétue possidetidam coiicessenmt. Siipei-
addideruiit etiaiii ([iiod, si ipiis niiKjitaiii prcdictaiii eccb'Mani pro eaili'iii viiiea
in aiiqno ve\afe pfesuinjiseril , oninein garentiam de pacto Iciie l('ii»d)iinliii'. \<is
veto, ad petitioneni [jfedictoinin eanonicorum, banc veiidilioiieni sicnl in atileii-
tico sctMpto pfediclarum abbalisse et soiorum, ((uod vicbiiins, telijjinnis e( inspexi-
nius, contiiietur, sci'il)i feciinus et .sigillo nostio liriiiaviiinis. \cliiin a[)iid Sanctuin
Victoi'em. anno Incarnati Vei'bi m" r," ia\" i\", episcopatns veto iioslii aniif) w .
A. Ori|;inal, avpc Irares de sceau, aux Arcli. nal., S. .SSri", n" i 'i.
571
117'.). iiovpml.p.-,p avril 1180. — Pini^.
Transaction conclue entre Alanl. [U'ienr île NoIrc-Dame-iles-Cliaiiips. el Thiliaml |i' foin-nier.
au sujet ilu lour ijiii a\ai( a[i|iarlenu à IJarlIii'Ieiux ili' l''oiii-i|iien\ ' ,
DE t'AP.IStLS.
In noinine sancte et iiidixidiie Trinilatis, anien. Kgo Maurieins, |)ei ;;ralni l'aii-
sicnsis episcopus. Notiini lieri voliiinits iiniversis, tam ()fesenlibii.s quant liilniis.
quod contfovcfsia extitit iiitei" Tbeobaldmn t'urnerium et Alai'dnni, piioriMii lîeale
Marie de (lattipis sitpef (ptodam Itu'no ipteiti paler ejnsdeni Tlieobaldi el i|isi' lani
longo tenipore teiiuefant quant'-' etiant ipseTlieobaldus jure befedilario se contin-
'' On trouve au\ Arcli. nat. sous la cole I,. ij->o. l'^ourqueux. Mai-^ celle [lircr ne |ieul iMre aiili'riruii'
II' l(J, une ratillcation par Hervé, aljlié de Mar- a iiS.Î, car on \ nomme parmi 1rs léinoins l'arclii-
moutier, d'un accord conclu au sujet du four de la diacre Osinoiid, ipii porto ce litre de i iS'i -i i içj'i.
rue des Juils entre le prieur de Notre-Dame-des- ^Arcli. nat., LL. iSo, l'nl. ,^)'i v" à (io v .)
Ctiamps et Hugues, petits-fils de liartliélemy de ' I/original pnilr -ijuem".
Carlul. — I. .'K)
46(j CAUTULAIIIE GKNKliAL UK PAUIS.
îjcrc iissi l'chal. IViur ('x ;i(l\(;i'sii [iiopoiieijat (■cclcsiaiii Bcale Mara' de (Jaiiipis, ex
(li)ii(i lîaillioloHici dcFulcose, in eli'musiiiam ciiirIciii luniiiiu rocepissc, fllonjuiiii
Iniiii^sc. l'osl iinillas vcro allei'(]uationes, in luinr niuduni inler cos de pace con-
M'nil. Tlircihaldus eiiini jns eccicsic rccojjnovit et jiiri licredilario iiMiiuiliavil, ila
(|ii(id liiiiiiiin i|)siini in viLa sua pacilice leiiel)il, ad censuni wx'' solidoiinn, ecciesie
lîcalc Maiic annuatini solvenduni. Posl niorlem vcro ipsiiis TlicoJjaldi, furnns ille
ni jus cl propiiclatcni prcdiclc eccicsic lil^ci'c rcvciieUii'. Hoc liiinavil idem Tlico-
haldus. m manu noslia lide inlerposila, el Ail)ericu.s i'ralci' cjus. -Ncc prctcrmit-
limns (piod idem Tlieoltaldus nec uxorem nec lilx-ros hahebal, cpiando predicla
composiho lacta liiil; rjuani si jioslea du\il. noiunnis in dampnuni eccicsic ledun-
dai'c. Iliijiis com[iositionis lestes lueiunt : Bailjcdaunis, decaïuis Parisicnsis; Gau-
Iridus de (iiii. canoincus Béate Marie; nojjerus ai'clii[)resLiler; Ahnalricus, clericus
episcopi, et alii pluies. \e ijjilur qiiod pcr inanum noslrain sub testinioiiio ])o-
iionim \iroriiiii |('j;illime lactum est, noxia temporum voluhililate depereat vcl
iiiimiileliii-, sciiplo commeiHlavimus et sijjilli nostri innniniine lirinavimus. Actuni
l'.irisiiis. in vclcii aida, anno Incaruati Verbi m"c"i,xx'M\", episcopatus vcro noslri
ainio x\", m" anno ordinalionis llcrvei''', Majoris Alonasterii aldiatis. ([ni prcdictani
compiisilioiieiM coiu'cssit el jani diclo Tlieobaldo sijjillo suo conHrnuuit.
A. (lri;;iii.il , iivc'i' Il .ices de sceau , aux Anii. iial.,L. [yM< , n" 8.
572
I ISII, -jfS mars. — \tLLETi;i.
(]ni](iriiuilicil) |)ai- Ali'Xcindrr 111 îles |)ri\ilè;;is de SaiiU-CioniKiili-ilc.s-PlXs
— rriri eiiiiiieiili |i(\iti l'elii eallicili-M . . . ^
liai, a\iM- 1 races (le sii'an , aii\ \irli. nul., L. ■.î'ii, n" i'i'i.
.>73
1 iSO. •.„,,„,)-:. aMll I jSI.
\l lisséuieill |iiil- Maurice. iH^iiie de l'jiris. lie (|iieli|Mes |i,iicelle< de iii'iipriéli' situées prés de
Siiiiil -lieniiain- r \ii\ei-niis el dilue iii;ii.soll prés de Sailjl-I.;iliil|-) iliilMlé-e ;i l'Ilùlel-Dieii par unft
lelllMie IKlIlMlli'e I.llrieiine.
l)i: 01 \I>AM DO.MO S1T\ AXTi: DOMLM CI lUTI S\XCT1 I, VXUKUICI KT XVII SOLIUIS
AXXM CrXSl S IX DAVKIiOX lI,Tli\ .MACMM l'OXTKM '-'.
Abiiiriciiis, l)ci;;ialia l'arisiensis cpiscopiis , omnibus ad ipios piesens scri|)tuni
' llervi' de\iiil nMii' de .Marnioiilier on mai 1177. — •'■ Var. trl)e reiisiva <1«; Fossatisi (li).
C ART L LA IRE (IKXKRAL DE PARIS. 'iCT
pei'veiiorit, saliitein in Domino. Nolum lacimus qiiod, assensii et consilin" cai i-
corniii Sancti Gcrinaiii Aiilisiodorcnsis, conccssimus fratrilius Dormis i)ci l'aii-
sieiisis <|uastlam (loimmciilas a|)ml Saiicliim Gcrmamim silas, in cciisiva cjnsdcm
sancli, et domiini (|iiani dédit cis l^uciana a[)iid Sanctnni Landcricnni , in ceasiva
siniilitor rauonicorum Sancti Germani, sine coartione voiidendi eas. in |)(M|)ctnmn
nacific'c ttMiendas, salvoconsu (|ni |ii'o ris dclx'lur, ila lamen(|U(id, si loi te conliii-
jjerct occk'sie Bcati GeitDani donari domiini vd alind (jiiod ad jus Domiis Doi
pertiticret, consuetiidinario juro oxccpto, ecclcsia Boati GiMinain siniililer lilxMc
ot (juiclc, salvo censu, jtossiderct. l t i;;itMr hec conccssio stal>ilis persovorol , pii--
senteni pa'jinam l'eciniiis sijjilli noslri impressions rohorari. Achim amm ah Incai-
iiatioiie Domini >i" c" ()eto<;esimo.
A. \'i(limiis do juin iS;;!, aux Artli. iiat.. S. 7.'!, n' j».
I!. Cii|,lo lin Mil" mi'tIo, oii\ Arrh. ,lo l'Vssisl. |mi1,1.. Carliil. fi .!.■ ril,Mpl-l)i.Mi . M.
C. Copio dn mu" si.Vh', aii\ Ar.l,. d,. l'A^-i^l. |.uM., Ca.lul. (. <]r l'llnlrl-l)i,.,i. fol. 17 1". 11 :,G
17 1 . M
57/i
UNO, 50 airll-'i .ivill 1 ISl.— l'u;is.
Acte ilo follihilioii (In riillrm. ilrs Div-llllil.
Ego Bai'bedaiirus. l'arisiensis eccdesie decanus, et uni\eisuni ejnsdeni ecclesie
capitidiiin. Notuin (ieri voliiimis omnibus, tani prcsentibns <[nani l'ulmis, (piod,
ciim doniinus Jocius de Loiuloniis ix'vorsus l'uisset liierosolimis, inspectn snnimo
devotionis allectu benelieio ([iiod in liosjticio Béate Maiie Paiisiensis j>aii|M'i il)ns
et e;jris adnnnistiatur, ibidem cameram quandam, in (pia pan[iei'es clerici ex an-
tiqua consuetudine lios[iitabantur, inspexit, et illam a inocui'atoribns ejusdeni
domus ad nsuin predictoriim cleiicorum, piecio ([iiin(piaj;inla (bniinni lil)iaiiim,
de consilio nostro ot inajjisti'i Hildiiini, Parisiensis cancellarii, ejnsdem loei lune
procuraloris, in pei'petuum ad(|uisi\it, lali l'acta eonditione ipiod ejusdeni domus
procuratores deccm et octo scolaribus cleiicis leclos sullicienles, el sin|;ulis men-
sibus duoibiciin nunimos de conlVaria (jue collijjitui' in aicha. peipeino adnnnis-
trabunt. Prcdictos vei'o ciericos anie corpoi'a in eadeni domo (bdiincla ciiicem el
aquani benediclam, secundum vices suas, delerre, et sinj;idis noclibus seplem
psalmos penitentiales et orationes (bdiilas et ex anli(pio instilulas eelebiare opoi-
tebit. Ut aulem hoc firmuni ac stahile manerel, [iix'l'aliis Jocius hanc caitam
nostre constitulionis prehitis (dericis lieri im[)elravit et sijjilh noslri caradeie suh-
ternolalo corrohorari postuhivit. Actuui publiée l'aiisius, in capituh) noslio, anno
") Var. trvoluiitalen (A).
'ic.s (:\i!TCL\iP.i': r;É\i':p. \L de paius.
al) liicanialioiif Doiiiini m" i:" octojjt'simo. Sijjiiuiii lîai'bcclauii dccaiii. SijMiuui
(iallcn |pi('C('iiloi'i.s. Sijjiiiiiii Pliilijijii arcliidiaconi. Si;;imm Gratiaiii arcliidiaconi.
|Si;;iiiiiii (iiraidi arcliidiacoiii. SijjiminJ" (lalleii |)ri'sb\leri. Si;juuin Joccdiiii pres-
livlcri. Siniiiim (ialoiiis pi'esl)\ Icii. Sioiiiiin S\|m()iiis] diacoiii. Siffiiiim Peiri dia-
cdiii. Si;;imiii Odidiis diacoiii. Si;;iiiiin Baiidiiiiii suljdiaroiii. Sijjiiuui Adc suhdia-
coiii. Si;iiniiii lliinoiiis suhdiacoiii. Si^jiiiiiii Su^pliaiii pucri. Si;;iuiiii Maurifii ])ueri.
Si;;iiiiin (laidVidi piii'ii. Data pcr iiiaiiiiiii llildiiiiii caiiceliaiii.
\. ()n;;iiial, ;,vec liacvs dv ^cenii, :ni\ Ar. il. ii.iL. \l. i ■> i , ii" V.
[]. \i.liiMii^ ,1.. r,,luri.,l Ao P;iiis, <lii I 'i iiMi,.|„liiv 1271, :m\ ArHi. n^il., M. i -.. i , 11" .j.
C. Vi,l,i,„,s du di.ijMlr.' lie l'niis, ihi •^■^ seplrii,|,rr i.ia.'i, iiux A.di. uni., M. lai, 11" G.
L). (.n|„,- .ull.il. <ln -.Ji s,.|,i,.|iiImv ii;,7,niix Arcli. mil., M. 1 ■• 1 , 11' r.
575
1180, ■.„ .-nnl-'i ;nnl I 181.
\(voi-il r iiicl.i ciiliT liiiiliiiyi! lie Sciiiile-(iiMii>virvi' l'I 1rs IVéïvs dr Suiiil-L;i/.;u'<v |)oiir c.\Piii|)li'i- il»' cens
lr< liiriH ili' S.iiiil-l.MZMir siluc's sur Ir ti'i'iilnirc ili' .Sjiiiili'-licMi.'vicvc, i.'l l'aii'f ivcrvoir ;i S;iiiil-I.az;ii'e les
lr|iriMi\ (11' Saiiite-(li'iii'\ irve.
i)\: s\\Ci\ (, i:\ovEFA l'iuj eis oli; posskssimls vh ea '-^
(loiivciilioiie-^ Ixiiia lidc liahilc, el iiiaxiiiic (pic iiilcr pcrsoiias n'Iijjioiioiii pi'o-
Icssas liriiiaiiliii', (aiilu lidelius oljscrvari d(d)('iit, ipiaiilo majureiii lavofis re\o-
rcnliani ("cclcsic siiiiii! cl c(■clc^.ia,sli(•e pcisuiie .'^ibi ab omnibus proiiicrciilm- iin-
pciidi. Eapi'oplci' c;;n Siepbanus, Bcalc Gciiovelc vir[jiiiis dictus abbas, totus(|ue
ipsiiis ccclcsii' liiiiiiilis coinciiliis, iioliiiii licri vdIiiiiiiis laiii lïiliiris ipiaiii prcscii-
lihiis (pioiiiaiii iiitcr nos cl inlirmos Iralrcs Sancti l^azai'i l'arisionsis bec l'cb'jjiosa
cl de nniliia''' carilalc pioccdcns convcntio baltifa est. pcrpcliiis leniporibusa nobis
iiiMccm cl ipsis in\ iolabibici' oliscrvaiida. (lonccssinuis cis ni ca (pic in Icrra Beale
(iciiovclc. ibc biiiiis coiivciiLionis babilu, si\c in \incis sivc in domibiis possidoiit,
non coijaiiliir a nidiis \cl siicccssonbus iioslris iiivili vciKb'ie. \cl alio modo alié-
na ic. sal\o lame 11 jure noslio, la m in eeiisn (piani in ahis (pie (buniiiis ceiisuanbus
soIm soIciiI. Hcc anteiii sniil ipic siib bac coii\ ciilione possidcbniil : nna domns in
Saliiili). allcia m nia ipie (bciliir \bi/acia mediana ' , (pialiior arpcmii Miicarniii
apiid l'oddiiiaciiiii , 1res m lernlorio Ab)iiti>'' ipios e\ iioslca coiicessioiie ad majo-
rem censnm (b'diM aiit , nnus in (iardmelo. Si veio deinceps ab(piam jiossessionem
'" l,r|i;ir(iii'iiiiii i-sl l'on;;/' ni ci I ciKlriiil (hiiis.A. ' .lailliil (Ucclicrclici sur P.iri.t,i. I , qunrlipr (!(•
'■ I iir main ilii \i\' Niri-li' a ajniili' rrs iiinls ail la i-ilr. |i. i.'i.")) iiirnlioiinc relie rue sons le irtiii
lilre |iiiiiiilil': "el In terra sii.i inii leneaiiiiir [in- île -\lacra nieiliaiin- el l'iilenlilie avec la rue île
liere exira iiiaiiiiiii ire.-'lraiii. - la \ ieilli'-l'ejli lerie.
'" le ciiiiilaire polie -île iniil.ila.- -'''' La MiMilajfiie Sain(e-(ieiioviève.
CARTl LAIRK GKMiR.VL DE PAIUS. 'iGO
in terra nostra ali(ju(7 modo a('(|iiisieriiiil, su!) Iiac coiivciitioiiis \ofu' non (l<;\t>-
iiicl, soi] eain secuiiduni coiisiieliKliiiein ccclesiarum l'arisiciisiiiiii, si iiobis pla-
cueril, alienare cojjciiUu'. (Jiiod si forte aliquam de prcnoiiiiiialis possessioiiibus
vendideriiil et aliaiii ejusdem cstiiiialioiiis aeqiiisierint, noviler acqiiisitam "' loco
veiidite suh [niiiia coiivciilioiic polcriint deliiiere. Ipsi aiilein, IValeriia iioliis (M
alterna caritate occnrrentes. Iratreui Bartliolomeiim, canonicinn nosli'uin, divino
juditio clelantia tactnin, i'0|;atn nostro, in colle,<;ium smini receperiint, siilUcienter
ei, tain(jnaia nni de liatiihus snis, in victu de eetero pi'ovisnii. Nos vero vestes ei
convenientes niimstiahinius, et pro victu sin[;nlis annis diniidinni niodinin IVu-
menti et nn'" niodios vini, cl \\" solidos dahinms pi'o coqnina. Sriendnni anteni
quia, si de cetero aliquos de lialiibus nosti'is simili llaj;(dlo lèpre lan<;i conlijjei'it,
fratres Sancti Lazari eos per|)etuis aniodo temporihus in soeietalcni et domuni sicnt
fratres récipient, et eis sullicicnler in victu provideJjunl , suh anniia pcnsionc
|)rcnoniinata, dinn'dii scilicct modii fi-umenli et nn"'' modioriim vini et w'' soli-
dorum. et nos eis providebimus in vestitu. Lt auteni Imm' nostra convenlio rata
permaneat, litleras si;|;illo capituli nostri roboratas eis ti'adidimus, iValinm n(js-
trorum sijjna et noniina subteranuotautes. Si|;nuin Rainuindi prioris. Si<;nnm Ste-
phani suppiioris. Sijjnum Gerri camerarii et Guidonis, presbileroriim. Si(>num
Willelmi et Roberti, diaconorum. Sijjnum Jobamiis el lluadVcdi, subdiiironoruni.
Actuni anno Incaniali Verbi m"c" octof;esimo.
A. Cupio au xiii" siècle, im\ Arrli. liai., MM. -210 ( Ciiiluliiire ih Sniiil-Laz.iro), loi. :i(i v".
570
1 ISI), !.. jiiillcl. — FinsivTi ^J .
Maiidemeiil du |Kip« Alexaiidi'C III ;i EliViiin'. idilji' di^ Saiii(c-(lciirvirM\ iH à i'liili|)|ii', ^iirliidiaere de
Paris, pour coiilraiiidre les clianoines de Saiiile-ltpporlune à appliipier aux hisniiis de leur l'jjlise les
revenus provenant des marais (pi'ils ont donnes à mltiver ''.
Alexander episcopns, serviis sei'vornm [)<m, diledis liliis S| Icphaiio], abliali
Saiicte Genovele, el l'li[ilip|io], ai-ciudiacono Parisiensi, sabilcm d aposlidnam
benedictionein. Ex liansmissa insinnalione dilecli lilii nostri l'|('lri|. deciini Saiidi
Germani Autissiodorensis, accepimus quod, cum caiionici ecclesie Sanclc Opor-
'' l.e ciiiiiste du carliilalre :i écril par eireiir p. -«(jl) et 3i)3. — (il.. aii\ \icli. iia(.. I,L. iSo.
fUoverit acipiisitani-. liil. .")o \".) O,- l'imiKM' 11.S0 e^l la seule depuis
'^' (iette pièce el la sui\auli' doiviMil appaileuir eelle ('iinipie où nous puissions nmslaler in pii'>-
tonles deux à l'anuir 1 iiSo. Ivn ell'el rarrludiacie seuce du pape Ale\ai)dr-e III à Fraseali pendant li'
de l'ai'is, l'Iiilippe, (|iii est niinnuc' dans i-es i\f\\\ nmis di' jiiillel. ({'A'. ]:it]Y', Iti)'n>:la /rmiif. mm.,
pièces, n'est eulri' en ronclimis (|iie vers 1177. -j" l'd. , I. Il, p. .'!(i'i.)
(Voir GucM-ai-d, (lartiil. ilr "\i,Ur- Diiiiir . I. Il, '' Cf. noire n" .'!7S.
^70 CAIiTULAII'.I-: G km: UAL DE PARIS.
lime, cujus oiiliiiiilio iid ipsiiiii l'[('lriiin| et ca|)ituluni Sniicti Gcrmani pciiiiiet , ua^-
ciia iiiariscdiiirii colciula locaieiit, coiivciiit ut coloiii, prêter aiiiiuam peiisioueni, in
ipMi ((iiKliiclioiiis iiijjressii, pio siiijjulis arpemiis decein''^ iioniiiieservicii sive nrecii
er(>;;aieiit ; caiioiiici vei'o, cuiii peccuiiiaiii e\ liac causa Jiuiltani acceperiiil, eaiii
uiiii iii eccli'sie usiis sed in ulilitateni propriarn converlerunt. Quia i<;itur que de
lionis ecclesie alicujus pi'oveniuiit in ejus dehent ulilitateni convei'ti, discretioni
vestre ]>er aposlolica .scii])ta niandanius qualinus. si veruni est ([uod asseritur,
])relatos caïK/nicos ut prescri[)tam peccnuiani restituant in usus ecclesie e\pen-
dendaiu, dilalioue et appellatione reniota, cogatis. Datum ïusculani, un idus
jnlii.
A. Co|riu tlii xiii' siii-li', aux Arcli. iiat., I.L. 'iH() (Carlulairo dr Saiiil-(!prmaiii-rAii\i'iToi'.), lui. ;ii r' .
577
IISO, i3 jnillol. — l-'.iAscui.
Maniliiiiciil (lu |);i|ie Ali'Xiiinlri' lit ii IvlieiiiH', .tIvIk' île Sainlc-lii'iU'vièvc.clii I'liili|i[K', arcliiili;aTe do l'jii'is.
|iiiiii- jii!;ri- lui (liiréieuil enti'e les chanoines de Siiiiile-(l|)|ioi-luiii' cl ceux de Siiiiil-Cieriiiniii-rAuxpr-
riiis, (iiiicliaiil les dîmes de leurs iiiariiis.
Ale\andcr episcopus, ser\ us servdruin Dei, dileclis fdiis alihati Sanclc denuvele
el l*liilippo, Farisiensi arcliidiacouo, saluleni et apostulicain beiiediclioneui. (jue-
rela dilecli lilii P[etri], decani Sancli Gerniaui iAutissiodorensis. ad nos transuiissa
perM'iiit ipiod canoMici Saiicle Opiirlune ecclesiain Sancli (ierniaiii Autissindo-
rcH'-i^ ^npel■ décimal iondms di' inariscu, (pie ad ipsani j)arruclnali jure pertinent.
\e\;ire presuiuunt. Inde est quod discretioni \eslre per apostolica scripta maiida-
niiis (pialiniis pi'clalos canonicos inoiieatis el aiiclorilale imslra districtius coni-
pellalis ni iii\asa sine dillicultate restituant et in ])ace dilnillani, vel suli (îxaniiiH'
\eshii. conlrailiclione el appellatione reniota, quod juslicia dictaverit exequaiitiii-.
|).'iliiiii Tiisi-iilaiii . m idii^ iiilii.
A. Cupii' lin Mil' mit!.', aux Anli. liai., LL. iSi, (Carliil. do 8aiii(-GL-rniaii:-rAiixciTois). M. '.U v .
T) 7 S
1 181). ,S .sr|,l'.|.lli|V-', ..Mil 1 I.Sl I-.
Iliiiiiliiiii |iar (ii)lislaiice, comlesse ilr Saiiil-(iil|os, aux l|iis|iilalii'rs ilr Ji'TU-.alrlii .
il'iiur iiiaisiiii hiliiir à i'ari-i. mii' Ir (Iraud l'uni.
Notiiin sil oiiinilius lioiniiiiluis. tain liiliiris quaiii preseiitihus. ipiod doiuinus
•'' Sii|i|ilri'/. "hiilidiis'. — ■''■ (leUe pièci' e>l iinsli'Tii'iire à la niurl de Liuiis \'ll (i8 se|)(enilj|'e i i 8o )
■I anliTiriiiT au fi avril i i S i .
CAP.TULAIRE GKNHUAL DE PARIS. 'i71
Evroinus et uxor ejus, Aii|;ncs, et (rater ejus, Joliamics de Goiiieio, veudiderunt
domine Constaiicie, Dei jfracia Sancti Ej;idii comilisse, quaindaiii dniiiiiin (|iiaiii
liabebaiit Parisius, super Ma<jmiiii Poiitein sitani, precio ceiituin fjiiadiajjiiila li-
brarum et c solidonini Parisieiisis moiieto. Ilaiic auteiii domuiii prciioiiiiiiala
comitissa, pro aiiiinalms palris et iiiatiis sue et pro anima Iraliis siii I.odovici,
boue memoiie Francoriim retjis, et eciam pro redempcioiie aiiiuie sue, iii elcmo-
sinam coiilulit Saïu'lo ()s[)itali lerusalem, sub hac videlicet condicioiie qnod pro-
curator domus ()s|)italis Parisiensis, quicquid de predicta domo eveiiciit. cciitum
solidos rapellano (juem domina comitissa ecclesie Sancti Maitirii . ipii (bcitur \Jons
Maitirum ibi constitiiet, qui prescriptis animabus et pro benefactorilnis suis super
altare sacriGcium Domino obtulerit, in Natale Domiiii \\v solidos, in Pasca Do-
mini x\v solidos, in f'esto beati Joliannis Baptiste \\v solidos, in leslo sancti lie-
migii x\v solidos aiinnatim persolvet. Post obitum domine comitisse, capdlano,
quem in prediclo loco domina abbalissa Montis JMartirum, assensu locius ca[iiluli
sui, posnerit, piedicti nnmmi dabuntui'. Lt autcm bec in memoriam et testi-
monium babeantur, et ne malijjnorum Iiominnm dolosa macbinacionc possit ol)nu-
bilari, ego Rogerus de Molendinis, Dei <;ratia Ilospitalis lerosoliniilani nia;;ister,
de conssensu fratrum noslrorum, presentem paginam annolari lecimus et sioilli
uostri testimonio roboiaii precopimus. Aclnni luit lioc coi'am domino Maiiricio,
Parisiensi episcopo, anno Incaniati \ erbi m"c"l\\x"; videntibus et teslanlibus iVa-
tribus iiosti'is, in Galba prioi'e, fralre Anselmo, etfratre Petio, Parisiensi capelhuKj,
et fi'alre Girardo. Parisiensi conmandatore, et Iratre Petro, nostro capellano, et
pluribus aliis (juorum noniina subticemns.
A. N'iiliiiiiis ilu i3 août 13S8, aux An 11. n.il., MM. 87(1 {Pienn-il iKili'nip-nphiijiir , I. Il 1, ii'ii'i.
579
1 180, a 5 iiovcmljre. — Fuascati.
Bulle (rAlexandre III annulant la coiilu-nialion |iai' lui nreonléii au cha|Mlro de Sninlc-Oppui-tune'',
aulérieui-enieiil au règlement du dilIiTeu<l qui existait entre ccUe église et celle de Sainl-lieruiain-
l'Auxerrois.
Alexander, e[)iscopns servus servorum Dei, dilectis liliis et l'raii'iljns Sancti
''' M. Lœwenf'eld, dans la a" édition des llegcsta ces dates. Car le texte de cette bulle ()rouve: 1 '(|n<'
de Jalfé (n" i353i ), a classé cette bulle de 1170 a l'c'glise Sainle-Oppurtune avait alors uu dill'éreud
1180. KffectiverTient la présent-e dWlexandre III à au sujet de ses marais avec le chapitre de Saint-
Frascati, le -.!. 5 novembre, est consljitée en 1170, Gennain-rAuxerrois ; 9° qu'elle avait leçu assez
1 171 . 1 17a et 1 180. Mats on peu( , croyons-nous, |ieu de temps auparavant une conlirniation ponli-
s'arrêter avec toute vraisemblance à la dernière de ficale. Or ces deux laits s'accordent à merveille avec
lil-2 CAUTLLAIP.i: GE.XEUAL DE PARIS,
(ioiiiiaiii \iilis^iotl(»r<'iisis, salulemel apostoiicain benedictioiieiii. Sicul iiieininisse
videiiiiii', iiilcr vus et caiioiiioos Saiicte (J|iurluiie causa super pluriltus qui'stioui-
])iis diii Iraclala esl, sed idem cauoiiici aule decisioncm causo super re litijjiosa
dicunlur coiiliruialiouis lilteras iinpetrasse. Ououiani igitur pastoral! iiobis est sol-
licitudine providcnduiu ne volais ipsa cualiiTiiatio iii vestro jure alTerat detriineu-
luu). discietioiii vcslre preseutihus litteris intluljjeuius ul liltere confirnialionis, si
(pias a ii()l)is vel ab aliis prcl'ati canonici aute decisioueui cause predicte. vobis
i;;iioraiilibus vel icclainautilius. iiiipetrarunl, in iiullo juri vestro iirejucHceul .
siciil picjiidicare non debeiil. Aiilli crgo ouiiiiuo liouiiiuua liceat banc pagiiiaai
uoslie constilulionis inlViiijjere, vel ei ausu tcniei-ario contraire. Si cjuis autem iioc
alteiitare presuiiipseril . iiidi|inatiouein oniuipoteiitis Dei et beatoruin Pétri et
Pauli a[iosloloniri) ejus se noverit iiicursuruiii. iJatuui Tusculaui. \u kalendas
decemliris.
A. C(i|in- (lu Mil' siècle. îiiix Arili. ikiI.. LI.. 'i.Sri ( (..'irhiliiirc de Sainl-«ji'rmain-rAiixciTnis). fol. -'il r .
580
Voi- I l.SIl " .
iSjiil a cfii^ |iar liiiliurl. |irieiir de Sainl-ljazarc. (l'un tciTain si> à Saiiil-Marliii-ilos-Clianiiif.
CAIITV SVNCTI L\Z\ni.
E|;o Hyiidiertus. Dei gpatia ecclesie Snncti Lazari Parisieiisis prior, totuinque
ejusdeiii ecclesie ca|)ituluin uotuin fieri \olunius taiu fuluris quaiii preseiitibus
(piod Aiiti(piiini> acce|iil a iiobis très quarteiios terre a[)ud Saiicliini Marlinuiu
de (!ain|i;s pr<i \i solidis ceiisus ad octahas saucti Dvonisii persolveudis siiijjulis
aiiiii'-. lali siipiideiii conditioue iniplicita (piod predictus Antiqiiiiius vel beredes
e|U^ pdlei'iiiil picdictaiii leiraui dari', \eiidere, \el iinadiai'e. et (piic(jiii(l \oliie-
riiit de ea lacère, salvo ceusu Saucti Lazari. ul deleruiiualuiu est. No^auleni ca-
pitaleni censuiu illius el coi'veas dabiuius, el leclani j;ai'aiiliain de terra illa \ii-
(piiiilino pi»rtabiiiiu>. Vcluiii publiée m capilnlo Sandi bazari. islis astanliliiis el
la ilale (le ii,s,,,car iiuiis a\(iii> |iii!ilii' ri-i|i'>^iis ' I.a clircinoloyio des prieurs de Sainl-Lazaie
( II" ."i-O cl ■<-- ) iliMi\ liiillcs ilr ci'lli' lurMii' aiuirr l'st ciipiire li-np mal étaljlie pour qu'on puisse dalei-
(|ni iiiiiix iiiniiliviil les ilcii\ cliapliri's m liillr au celle pièce avec certiliKlc. Nous la classons vers 1 1 (So.
sujcl do iiiaiai-. de Saiiili -1 •p|iiirluiii' el nous a\(ius, parce iprun acte daté (te 1178, que nous a con-
;i la dale du 1" iicluhre 117K. une (■iiiiliriiialioii ser\e le (larhdaire di! Sainl-Lazare (.Arcli. nal. ,
des liiciis (le .Siiiiiie-Op|i(iiiiiiie (pii esl |ir(ilialile- MM. -J 1 o . loi. ;i(| il. 110U6 |irouve que te prieur
iiieiil celleipie le pape!-i'V(i(|ue ici ivoir nuire n'ôlioV tiiilierl l'Iail en foncliims xers celle l'poque.
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 'û?>
assensuni j)rehcnlibus, Alberto, et Rcnaldo, et Eniardo, et Willt'lnio, saccrdotibiis;
Guidone, et Pucherio, etDuraiido, fratribiis sanis; Willehiio collerario. c(, l'hibppo,
elPetro, et Jobanne, et Ermenoblo, ccterisque fratribns; Maria prioiissa, d Va'-
nioncs. et Eriuengardi, et Magareta, ceterisque sororibus.
A. Original scellé, jadis conservé dans les Arcliivesde .Saint-.\Iarlin-des-Clian]|is.
B. Copie du xm" siècle, aux Artlj. nal.. LL. i33i (Carlulaire A de Saint-Marliii-des-f;liam|is), M. loo v"(".
i:. Copie du svi' siècle, aux Ardi. nul., LL. i3.j3 (Cartulaire C de Saint-JIarlin). lui. \-ih \", d';i|iivs A.
581
Vers llSO.
ConfiiTualiuii |iai- Maurice. é\t'i]ue de Paris, des jjiens donnés par ses prédécesseurs
et divers [larlicidiers à ralii)aye de Saint-Viclor '"'.
CONKIRMATIO MALRlCll EPISCOI'I DE DOMS l'REDECESSORUM SLORLM EPlSCOl'ORni.
Mauriciiis, Dei gratia Parisiensis cpiscopiis, omnibus (Ibrisli Hdcb'biis, tain
posteris quam presentibus, in perpetuuni. Notiim ficri vobimus (iiiod l'arisiciisis
ecclesia, cui Deo auctoro [)residemus, Bcati Victoris ecclesiani ie;;ulaii canoiii-
corum ordiiie insigiiitam speciab ainore dilexit et dilectioiiem suani, ut res i])sa
probat, effectu operis com[)robavit, siquidcin prcfata Beati Victoris ecclesia inidta.
tam ex doiio Parisiensiuin episcoporiim quain canonicoriun, [jossidct boiielicia.
Nos igitur, predecessorum noslrorniii vesligiis iidicrenles, ipsorum beiicfieiis as-
sensuni prebemus, et dona ab eisdeni servis Dei collata firina in perpctuuin esse
voientes, ob recordationem beneliciorum iUoruin, présentes Hlleras prect'pinius
fieri, alque in eis ipsa bénéficia ex niaxinia parte proprie signanterque dcscribi.
Hec sunt bénéficia : Ex dono donini Galonis episcopi, medietas niob'ndinoriiin sidt
domo episcopaii, ita scibcet quod in aqua Seipiane. a superiori cajiitc insuic us{pie
'"' La copie B a été eollatioiinée an x\ ii' siècle sur
l'originaL comme rindi([ne la note suivante écrite
en marge du Cartulaire, et qui nous fait en même
temps connaître un sceau de ia maison de Saint-
Lazare dont la liche collection des Archives ne con-
tient pas d'exemplaire : "Visa et coliala fuitpresens
carta ad suum autograpbum, cui sub duplici cauda
coriacea adpendet sigilinm. in quo figura T^azari
a sepuichro emergentis, cujus circuniscri|itio iiasc
est; SIGILLVM SA\CT1 LAZ4RI PARISIVS. '
'"' I>'auteur des Annales de Saint-Victor (ms. lat.
1 4679 , p. 607 ) a classé cet acte ;i i"an 1 1 (io , sans
doute parce qu'il émane de Maurice de Sullv. doni
Cnrlid. ■■- 1.
l'épiscopat ciiniriience en celte année; niais il n'esl
pas si ancien, car le cliancelier Ililduin. ipii l'a si-
gné, n'est enlri' en fonctions i|ue hien plus tard,
Hemerasus, il est vrai, dans la iislo (pi'il a dunni'e
des chanceliers de l'église de Paris [De Acad. Par. ,
p. 110), suppose l'existence d'un premier Ililduin
en t iGo, et d'un second en 1 189 (iltid. , p. 1 1 '1 ).
Mais il n'apporte d'autre preuve à l'appui de sdu
hypothèse que l'acte même que nous imprimons ici ,
et c(ue. trompé par les Annales de Saint-\ ictnr, il
ilale nihili'aircnient de i i(Jo. En réalilé. il u'\ a eu
qu'un si'id Ililduin, qui entra en fonclions en 1179
au jilus loi. (Voir aux Arch. liât., l.L. iHo.lol. .').■)%".)
474 CAiiTL'LAIRE GK.NERAL DE PARIS,
ad l'aiviim l'uiileui, que Iota est de jure episcopali, si molendiiii uiuis aul plures
consliuanuii' aul (juafuuKjue occasione vcl in quocumque loco niutcnlur, coiii-
inuni et consilio et suiiqttu, lam episcopi quam canoiiicoruin Beali Victoris, fiat
Miolciidiuoruni conslruclio et reparatio, et commuuis et cqualis habeatur totius
eiiioliiiiieidi, laiH iiiullure (|uam pisciuni, quam coleroruni, divisio; nioleiidiiiarii
cliaiii (oiiniuiiiiler iiupouaulur et fidelitatem faciaiit. Addidit etiani prcdictus epi-
s((i|ms liiiic duiio \\ solidos Parisicnsis nionete, quos siugulis aniiis j)redicli fratres
iccqiciciit do !;urdo episcopali, iiiter Magnum Poutem et Mell)rai collocato. Ex
(loïKi capiluli, a])iid Civiliacum, lam de territorio Civiliari quam Orliaci, terra uni
cai'iucc sullicieiis cuni décima et campiparlc ejusdeui tern;; olclna (juoque una
ciim uiinii!)us coiisueludinihns et leditibus suis. Ex dono predecessoi'i> nostri pie
memoiic domui Slepiiani episcopi, in liac iiostra Béate Marie ecclesia, prebenda
una; m ecclesia Sancii Marcelli. prebenda una; in ecclesia Sancti Germani Auti-
siodorensis, prebenda una; in ecclesia Sancti Clodoaldi, prebenda una; in ecclesia
Sancti Martini de Canipellis, prebenda una; ita scilicet quod canonici Sancti \ ic-
toiis in siii|;ulis sujtradictis ecclesiis, ad servicium earumdem ccclesiarum, sinjjulos
vicarios ponant. Item. e\ dono predicti episcopi, aimualia canonicorum omnium
piediclariim ecclesiarum, ita scilicet ut quocunque modo quilibet canonicus
eaïunubjui ccclesiarum prebendam rclinqiiat, vel quocunnpie modo prebenda de
una pei'sona in aliam transeat, ecclesia Beati Victoris ejusdem prébende redditus per
annum ex integro babeat, et nullum super boc aut ccclesie aut defuncto ex debito
pi-elei' aniiiversarium exolvat oltsequium. idem (juoquc episcopus quasdam par-
rocbiales ecclesias, quas quedam persone etiam laice prius tenebant, earumdem per-
sonarum non soluni assensu sed etiam ro<>atu, prcfatç Beati Victoris contulit ec-
clesie : rojjatu HaduKi Belli, ecclesiam de Vilers, et terciam partem majjne décime
lam viiii quam annone, et redecimationem maj;ne et minute décime; ecclesiam
Sancii I5ri<ii cum Iota sua minuta décima, et de j)resbiteratu ejusdem ecclesie per
sin;;ulos annos i.x sulidos; item, rojjatu Pa;;ani de Praeriis, ecclesiam de Vallejjaudii
el Inliun magiiam decimani, tani viui (piam annmie, el lolam nn'nutam ad eandem
ecclesiam perlinenlem; i'(i|;aln eliam |ii'i'dicli l*a;;ani. paitem cujiisdam décime
pro|ie Liisarcliias. in \illa (|ue iliciliii' Laci. cpiam preibctus Pajjanns tencbat;
ileni. i(i;;atu Ualdiiini clerici. de (iorlMu'Iu. ipn in ecclesia Beati Victoris canonicus
exslilit. ecclesiam de \illa (pie (Ions a|ipellalur. el jei'iani el decimam ad ])resbi-
(eialiim ejusilem ecclesie |iei linenlein . sexlaiii (pnxpie partem magne decimç et
sexia liiiiiiie; slaliiil eliam idem episcopus ni de [)resbileratu ejusdem ccclcsi(;
canomci Saiieli \ icloris per smj;ulos amios i.x sobdos liabe;ini ; dem , rojjatu Matliei
de Mugnellis et Paj[ani lilii Sulionis, avi ejus. cpioiMim aller, id est Matlieus, in
pi'elal.i ec<lesia ad siiccunendiim se l'cddidil. allei- veio. id esl Pagaims, sub
liiibihi canonici aliquanlisper \i\il, ecclesiam de \ icunovo et totani decimam
(piani in loin parrocbia ejusdem ecclesie linbebanl , sexlam cpioque parleni magne
CARTULÂIRE GENERAL DE P\UIS. 'iT:.
décime ejusdem loci, ex doiio prcdicli Balduini de Corlioilo: ilcm. i'\ diiiio [m-
dicli episcopi, ecclesia de Allais, et lola décima (juam Allicrtii^ «le Nn- m luhi
paiTodiia predicli; ecclesir lial)el)at. Sunt alia quedam ad 1 Iiiiii <'pisc()pali'iii
perlirientia. a ijuihusdam prclate Beali \ ictoris eccicsio dala cl a picdirlo rpi-
scopo concessa : siqiiidein Hugo, fdiiis Gireiini, lerraiu aral)il(Mii sii|icr ii|iaiii Sc-
qiiam;, et apiid Baliieolum oclo solidos et très obolos ceiisus pcelatc ecclcsn' dedii:
similiter Huugerus, i'raler ejusdem Huj;onis, totum censum ipieni in (lard(uieto.
et apud Sanctum Marcelluiii, et Farisius, in vico qui vocalui' CIicmiicIiuii, r| apud
Vitriacum liabebat; item domiius Matheus de Munteuioienciaco c, solidos pcr
siiigulos annos de censu quem liabet apud Sanctum Dvonisiuiii. in Ifiia ([uc di-
citur Sanctus Marcellus. Ilem domnus Galerannus, comes Meik'iili, \i. solidos de
censu quem liabet Pai'isius, in moiicello Sancti Gervasii. His et aliis Ijeficliciis
ecclesif Beati \ictoris ab ecclesia Parisiensi, cui Dec auctore presideuius, collatis.
sicut supradictum est, assensum prebemus, etnepossit oblivione ddeii. presentcm
cartam, precepto nostro conscriptam, sigilli nostri imprrssione (irniamiis,
Data per manum magistri ililduini cancellarii.
A. Oiigiiia! scfll.', :m\ Arcli. mM,. L. 88S^ 11° S.
B. Copie du xvii' siiVlo. ;'i l,-i (iilii. ikiI.. 111^. lai. liGyçi, p. 007.
i82
Accord entre le prieuré de Saint-Éloi et l'abbaye de Saint-Victor au sujet rl'nn arpeni et demi de vif^ne
situé h Savies, qui avait été donné à Tabbaye de Saint- Victor parGaulier Piipin. l't sur |i^(pif| le |)rieuré
de Saint-Eloi avait un droit de cens.
Di: VIXEA SWIARIM.
Ego Isenbai-dus, monaslerii Sancti Eiigii Pai'isiensis prior, et ejusdem lo<i con-
ventus, notum facimus omnibus ad quos liltere isle perveneiiul, (piod de ai pciino
et dimidio vinearum apud Savias, solventium nobis xn denarios de cciisii. ipias
Galterus Popinus in ultimo testameido ecclesie Sancti Victoris in clcmosinain
dederat, internes et eaadem ecclesiam lacta est compositio in liuiic iinMliim. Pio
predicto ar[)enno et dimidio vinearum snlvet ecclesia Sancti \'icioris iiobis in ])ri'-
'' Celle rliartf ne peul .Mro datwqu'apprnxima- vers iii|0. rpdipie on il dr\ii]l abli.'- de S^iinl-
liveraenl. Le prieur Iseinbard. dont elle éniann, \Iaur {Gn/lin christ., 1. Vil. rf,l. o,,'i 1. I'lnsifui>
fut d abord prieur de Sainl-Maur-des-Fossés jusijuc des tf'jiioiiH de mllo piiVf ~e relmuveul àm- lui
vers 11-;^: il g.mverna le pripurédeSainl-l':ioi de- acie d.' 1178 ou 1180 .pic nous avoii< ilduné ci-
puis 117") einii'on (voir uolri' u ftaS) jiisfpic dessus (n ril'n ).
'i7G CAnTULAlRE GEM-RAL DE l'AlUS.
puliHiiii (liios solidos d(; ccasu, et nos cis comniuiii asseiisu conccssiinus ut eas-
deiii viiii'as in p(M'j)i'tuiiin lil^ere et qiiiete possideaiit. Siguum Isenbarcli prions.
Si(>iiMiii Laiiiherti supprioris. Si;;iuiiii Mcliolai cellerarii. Signuin Gallionis sacer-
(lolis. Sijjiimii Iliiiiulili saccrdotis. Sij{iuun Huberli diacoiii. Sigiuim Ueinaldi dia-
coiii. Si;;iiiim Ilervei subdiaconi. Sijfiiuiii Martini |)i'(>positi. Sionuin l'Iiilippi ser-
\iciilis. (Jiiod, ne valcat oldivioiie deleri, scri[)lo commendavinius et sigilli nostri
iiiprcssioiic lii'inaviiiuis.
A. (liij'in.il scelM aii\ Anl). nul., S. ai-jf), ii" lo.
583
V.jis 1 180 ('.
filiiiilr lie lliijjiips lie MoDCfMiiN, ;iijljé de Saiiil-(!ei'niain-dos-Pi'es, yiiiiiiiijr,ii]( les lomlalioiK |)ar lui l'aile?
pour la céléhralioii de son annivei-saii'e.
(hiia viaiii iiiiivi'i'sc caiiiis iii|;i'('(Ii iK'cessario Iciit'iiiiir iiiiivei'.si, iiiidc est (juud
iiiillus iiinipiaiii li(imiiiuiii iiiaïKMitciii Ijaliiiit in lioc innndo civitateni. iccii'co ad
Inlnrani j)r(nneicndan) lotis nos viriijus oportet aidielare. Veriim, (pioniain corpo-
l'is qnod corruinpilnr sai'cina preip'avati, niultis(pie pi'cpcditi nesjoriis sccularibus,
ad (lij;n()s penileiicic Irnclus iaciiMidos, v(d ad supernoi'nin ohtincndani civiiini
societatcni, propriis non sullicinuis merilis, duni tcnij)ns liahenuis, agenduin no-
l)is est iputd salnti nostraruni posl niortem corpoi'is pivdiciat aniinaiiim. Prniiide
cjn» lluj;(i, Dei {p'acia Sancti Gerniani l^iiisiensis Iniiuilis ahljas. prescnti scrij)to
lani liiliii'is quaiii presentihus nolilicare decrcvi (juosdam de redditibus, (jiios
Iciiipdic nosti'o ])ropriis snniptibiis adqiiisiviinus cl industria, ad anniversariiini
iiuslrnui .sinjjnlis sdllcnipnilci' annis faeicndiini . asscnsu et voUmtate lotius çccK'siç
nosirc (onvcnliis, nus iiislituisse. ^l)vel■int i{[itiii- univorsi (piod nos ab Evrardo de
(îir\a (pianidain cniinins vineam juxta Parisius, silam in b)co ([ui vocatur li Aas.
(piani (piil)MS(lani asccnsivinins li()ininll)us ad IiospilaïKbini et donios edillcandas.
Ipsi vi'io de doniibns suis l'eddnnl nobis (piolannis \i. nu'" solidos ceiisns. Eininnis
cliani apiid Antoniacuni a (iniHehno de Orrcin vni solidos et ui obolos censns.
"' Il serait dillieili' i\r di^lrriiiiiifr an(]url de^^ d'en douiirr |i oliire l;i veille de r,iuiii\ei-saire du
n-ois abliés du iinui dr llujjui's (|iii ;;iiii\ciiiéi'i'ul [(indalcur : t... l'ro auiuia ilorjnii llugoiiis ali-
l'abljaye dr Saiiil-lierniaui, au \n sircle. erlle lialis : de d ihus (|iie suul li \a-. - Or Hujfues
cliarle apparlii'ul . ^i Y Irnu\iul daus le ,\.Vi-(i- de Miiureau\ (i i (i-j-i i Mli i uiiiurul Ir m des ca-
lojredeSainl-deriu.iiii di's-l'rr^. nu \u drs calruilrs Irridrs da\ril i iH,'!, e'esl-à-dire l.' leudi-ruaiii du
d'aM-il, diMi\ li;;ncs furl hliv, pai' \.' cismu du j.iur m'i celte uieuliuii est iiiscr.le dans li' Necm-
relieur (|iii InnI allusiou à crllr loudaliuu. Kllesra|i- i()j;e de Saiul-tJennain-des-Pri'S. (Bilil. nat.. ins.
|ici,ii iil riilili;;atiiiu iiiscrilr ii la liii dr eetif eliarir laliu i .'iSS-i . liil. 73 v°.j
CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS. 'ûl
Illos itaqiie xl iiii"'' solidos de domihus que sunt en l'Aas, et viii solidos et m obu-
los de Antoniaco, qui simul sunt lu" solidi et ni oboli, eum omnibus aliis
consuetudinibus et redditibus qui de utraque censiva, sive in fora|;io, sive lo-
tatico, seu aliis quibuscuniqne niodis pi'ovenient, stalninms ad priniain nosti'i
anniversarii dieni, ad hoc videlicet ut in ijisa die [irocurelur exinde in iT'lec-
torio toto convenlui [)l;ena refectio de piscibus sciiicet ol)tiinis et de j;astellis
et de bono clarato. Enn'nius quoque terrani quanidain a Maliieo Buii!, inter
Sanclum Marcelkini et Vilriacuni sitam, que quotannis valet nobis circa xx\" so-
lidos redditns. Conslituinuis autem ut in ipsiiis anniversarii nosti'i octava die
de bis xxx'-' solidis, et de omnibus aliis consuetudinibus qiuî de teiTa illa quo-
(juomodo provenient, procuretur conventus quatinus et in ipsa die plenani île
nobis et devotam faciant fratres nostri memoiiam, nobisque cum missa plénum
exliibeant ofllcium del'unctorum in conventu. Prêter bec etiam, ut, per illos sex
dies qui sunt inter primum anniversarii diem et oclavum, colidiana de nobis fiât
in capitulo memoria, et ibi nos conventus sicul in [irima die et octava sperialiter
et nominatini absolvat, de censn sv'"'"solidorum Provinensium qnos apnd Emantuni
emimus a Pafjano de Warennis, statuiiruis quatinus per eosdem sex dies colidie
conventus duos solidos et dimidium liabeat ad cenam emenilam. Emimus pielerea
in villa ista lerram quamdam de Guillelmo de Piupe, in qua plures posuiiiins lios-
pites. quorum unns, PoKerius sciiicet petrarius, de domo sua l'cddit v'i'" solidos
census. Hos itaque decreviinus elemosinario bujus ecclesie amuiaiim l'cddi, (|ua-
tinus eos ipse in prima annivei'sarii nostri die pro anime nostre ri'medio sexa[]in(a
pauperibus erofjet, ita quod eorum uinisquisque unum liabeat denarium. Emimus
denique apud Tlieodasium a Frederico milite u"" solidos census (|uos reddit Gerel-
nuis, filiusGarini. Cum itaque cetera que de censiva ista pi'ovenient domno icma-
neantabbati, nos islos ii'^ solides disposuimus et dediimis quatuor niatricnlariis
ecclesie istius qui pro iioliis in anniversario iiostro et in die octava sijjiia pulsa-
bunt; habebitque quis(jue eorum ipsa die et octava panein unum inle<;rum cum
vino ([uod liabere soient, et de illis duobus solidis quisque vi deuarios prima die,
eo videlicet lenore quod nullus eorum parlem snam quam babet in bis denariis
ullatenus jioterit alii dan' aut veiidere seu pi;;nori obligare. Non enim in eorum
erit poleslate istos duos solidos aliipia umpiam ralione a proprielate mali'icularie
alienare. Lt autem [iresi'iis scriplum el bec nostra de iioslro anniversario dis-
positio liiinum et inviolabile robur [)er|)(,'tualiler obliiieat, auctoritate Del omni-
potentis et Beale Maiie sancliqne Vincencii et beali Germani omniuimpie sjinclo-
rum et iioslra peiiitiis pi-oliibenius ne qiiisipiam uimpiam bomiinim banc noslram
inslitulionem aimiveisarii noslri sive reddilnnin (pios ipsi depulavimiis. post de-
cessum iiostrum, immutare seu minnere présumât. Eos vero qui hoc attemplare
presumpserint. loto in commiiiii capitulo assislenle conventu , excoininuiiicavimus,
qiialenus reos se divino jndicio exislere de pei'peliiila iiii(piila(e cojjnoscanl , et a
i78 CARTULAIUE GENERAL DE PARIS,
sacialissiiiio coiporo Dei c( doiiiiiii uostri Jliesu Cliristi alieni fiant, alquc in exlrenio
examine dislricle sultjaceanl ullioni. Porro, ul licc omnia successorinn nostroruni
nienioiie l'aciliiis seniper occurrant et fidelius inipiiuiantur, precipiendo sub pre-
sci'ipla slatuiiniis conditione quatinus liiijus nostre iiistilnlioiiis pagina, singuHs
aiiiiis in \ipilia anniversarii nostiù, posl leclioneni capiluli coraai omnibus in cou-
veiilii le|;atur.
A. topiu du \n' sikir, à la Bibl. uat., iiis. lai. iSSba. fol. f|6 r°.
584
(Ji)i]cr>sioii il GiMiK raiiil |)iir Hugues, jiljjié île Saiiit-Gei'iiiciiii-des-l'ni's, de la inoiliu ilii loiir banal du bourg
Sauil-fji'niiaiii. à cliarijr par le cuiicessioiiiiain' de servir une [>itancc aux religieux le jour anniversaire
de la niiirl de labbé IlMj;ues.
In Dei nomine. E;>o IIiijjo, abbas ccnobii Sancii \ incenlii Sanctique Germani
l'aiisieiisis, nolifico Chrisli fidelibus, presentibus scilicet ac rului'is, cum communi
assensu Iratrum noslroruni, (|uod medietaleni i'nrni biijns ville, quam precio com-
|>ai'avi de uxorc Odonis Agasonis et de filio ejus llugone, concedimu.s cuidam
iioslio servienli nomine Guinerando, qui cognominatur Stultus, habendum tam
ipsi quam suis liercdibus. Alteram vero partom ipso habebat dono et consensu
pi'edec,es,soris mei liaiiialdi a]jl)atis, quam et sibi concedimus. Ita ergo concedimus
sibi el suis hcfeiiiljiis rurnum liujus [ville]'-' babendum sub censu xudenariorum
solvcndum''' in leslivitale Sancii Remigii, ca soilicel conditione ut in singulis anuis,
in die anniversaria obilus paiiis mei. (puimdiu vixero l'aciat in rclectorio fralrijjus
comnuimler pilanciam iiiiniii jxniam el ci)nj;itiam de piscii)us, de liiciis scilicet
el perlicis, vel de piscibus liixis in adipe, et unicuiipic IVatri dabit giiastellum
iiniim et unani nuMisuram de claralo. (lum autein obitiis mei tenq)us advenerit.
' Mal;;i r> la Mii'ulion de I ablir l'iciiaud . un |iiiui-- avons i-rinai'iiui- ti-ii|i laid |ioui- reinellre cet acle à
rail se drnianilrr si cil aclr dnil l'irr alli-iliiic ;i sa \raie place, [lerinel d'atli['iner (]u'il est île IIu-
llugues II! I 1 M (i-i 1 'i.") I. il iiiijpics l\ (11 'ili- j;nes 111. En ell'el. au ix des calendes d'avril, nnni-
1 l.")-.> I Mil à Hugues \ ( 1 if)i!-i iiS:! ). Il a r\r Iran- \er>aire de la i -t de l'abbc' Hujjues III (nis. lat.
scril dans la srcundc nmllii; du \u' sicclc sur un i.'iSS-i, jnl. -;; j- ), n^||,. donation est rappelée en
Iniillcl blanc d'un hiMriiln.;c de l'abliaxc. il ciMi' ces iiMines en marge du N('crologe : rrllie lit anni-
dinir prtilc bulle ir\le\anilrr III cl d'uni' si'ric versarius donnii Ilugonis abbatis de rcdrlilu furni
daclrs d'associaliou de prièir^ l'iiiani^s des abbcs islius \ illc.i Cel acle est donc antérieui' ii l'an l l /l5 .
Ilii;;ues V, t'oulipies, l'.obrrl el .Icaii. ,\u.-si axions- dalr de la mort de Hugues III.
iKiiiN d'aliiird pcns(^ iju'il poinail èlre île lingues V '' Mol omis par le copiste.
el lax ions nous classé à l'a •!■ i i So ciniroii. Mais 1,'original dexail po|-|er irsolveudo'-. ou rfsol-
nn pas>agedu Néci'ologedeSaiul-lierniain. i|ue nous \euilornm-.
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS. /i79
eaiidein (juam pro pâtre meo iVatriljiis rerectioncm faciebat, amiis singulis, in die
aiiiiiversaria obitus nici i'aciel. Slaliiimiis aiilem et firinamus ut luillus présumât
lurnum coustruere in liac viHa super istuin predictuin furnuni, et ut nenio bospi-
tuin bujus ville présumât coquere ad aliuin fuiiium, nisi ad istum. Quod si (juis
presumpserit, abbati loci bujus lejje einendet, et, ne ab aliquo suc('c:^sol•um iios-
trorum cabimpnia oriatur, constitucionem communi iVatrum consilio roboralani
lie aliquis couvellere audeat sub analbemale interdiximus, indeque lioc cyrojii'a-
[)liuiii (ieri di'cre\imus, (juud iiiauu nostra subleifirinavinius, IValriljus([U(; aos-
tris firiiiaudiuu tradidiiuus. Actuui muiiaslerio Sancli Geiinaiii publiée. Siijiium
doiniii Hujjonis abbatis. S. Galdrici. S. Ayniciici. S. Piotberli. S. Vuljjritii. S. (îal-
lerii. S. Eruaudi. S. Giloiiis'". S. Galoiiis. S. Uorici. S. Laiidrici. S. Saiisoiiis. S. Sy-
mouis. S. Andrée. S. Aruulfi. S. Odoiiis. S. Symonis. S. Aymcrici. S. Josbeili.
S. Puiinaldi pueri. Testes nostri : Giroldus, Petriis filiiis ejus, Piotbertus, Tbeode-
ricus, Leobinus, Drogo. Testes illoi'uni : Slepliaiiiis, Galterius, Aalardus, \boiiius.
Landricus, Tbebaudus fratcr ejus. Odo cancellarius srripsit el subsnipsil.
A. Copie du xii' sirrie.à l.i Bibl. nat., lus. lai, i388-j, loi. 91 r'.
.580
Vci-s 1180.
Etal (les cpiis posséJrs dans le hourg SaiiiWlorniMiii |ini' l'abbaye de Sainl-Gerniain-des-Piés.
CEN'SliS DOMOniM VILLK SWCTI (JKRMAM.
liaiualdiis de Hospicio, uiiaiii. liadiilfus [)rcsbytei', unain. (_)do Hufns, uiiaiii.
liojjeriiis |)armentarius, unam. Herinengardis, unam. Ilavidis la Garlaiide, uiiam.
Ricliai'dus Gode. unam. Teboudus de Versaleis, unam. Terriens ([ua(hi;;ai'ius.
unam. Teob[al]dus, unam. Odo Gastinellus, unam. GaulVedus Aiijjlicus. niiam.
Ptogerius de Gapite Ville, unam. Steplianus Coillelort, unam. Gislebertus bubul-
cus, unam. Giroudus ii Borrcrs, unam. Willclmus Beloz, unam. Petnis asiiia-
rius, unam. Willelinus Pevrels, unam. Bernerius, unam. Bobeilus rnriieiius.
unam. Fromuudits, unam. Hisembardus clausarius, unam. Alelmus. unam. (ial-
terius Normannus, unam. Maria la Desvée, unam. Pindiilfiis de Emaiilo, dnas.
Gislebertus decanus, unam. Ilodierna deraua, unam. Willelmns Dudiiis, unam.
(iuinandus, unam. Guido GaliehiMS. iinaiii. Hugo Mazue, unam. Badulfus de
Saïuio Sulpicio, unam. lioberlus i'arvus, unam. Ililduinus riausarius, unam.
Hcisrndis, uxor ()';eri. iiiiani. Uamiill'us, unam. Gncliewi, unam. Peirus de
'» On |iciil-('-(iv -Calonis-.
'iSO CARTULAIRE GÉNÉRAL DE PARIS.
Barra, iniaiii. Gerniuiidus filius Beliiii, uiiain. Joliannes de M,<;lion. uuaai. Ri-
djardus Tiaiju. iiiiam. Ravis, diias. Lcjardis, uxor Gauterii carpenlarii, uiiam.
Laiidriciis lUiliis, iiiiain. Odo Parviis, iinain. Hugo, filius Antes, uuaui. Helvidis.
uxoi- Ailles, uiiaïu. Guineranniis sutor, unam. Steplianus verrarius. unam. Livoi-
iius, uuaiii. llodierna decaiia, unam. Marescalcus, unam. Aalciiz, filia Joliannis
veirarii, iiiiani. \Villelmus pistor, unam. Steplianus clausarius, uiiam. Monoudus
li Aljubcnc, unam. Engelbertus marescalcus, unam. Joliannes nejios abbalis,
unam. Robertus de Morcto, unam. Tcobaldus Saillenbein, unam. Giiido. lilius
Eviardi Pinel, unam. Steplianus Gbioiis, unam. Gauterius quadrigalor, unam.
.loliaunes parmentarius. unam. Piobertus Caro Asini. unam. Geniuindus. filius
Gauterii carpenlarii. unam. Gaufiidus Rufus, unam. Joliannes Parvus, unam. Gi-
beie, unam. Gislebei'tus carpenlarius, unam. lîicbardus Surdus, unam. Radulfus,
clausarius, unam. Robertus ad Vaccas, unam. Slephanus pistor, unam. Robertus
li Goluins, unam. Steplianus de Galliaco, unam. Teobaldus de Pistrino, unam.
Herb('rtus Rrocliez, diias. Rogerius cocjuus, unam. Radidlus presbyter. unam. Ju-
liana. unam. Renardus, unam. Toinas, duas (pro v solidis)'". Robertus Surdus.
unam. Ste|)liaiiiis ceinentarius, unam. Gauterius, unam. Petrus de Cris[)eio.
unam et dimidiam. Joliannes Pes Anseris, unam (pro nu solidis). Segiiinus,
unam (pro iiii solidis). Adam pelrarius, unam (pro un solidis). Petrus (piadri-
gator. unam. Gisleberlus major, unam. Bartliolomeus de Novionio. unam. \\ illel-
mus matriculariiis. unam. Girardus justisiator. unam. Terricus Apostolicus, unam.
Gisleberlus Rlundels. unam. Gisleberlus coquus, unam. Johannes bospitalarius,
unam. Pi-trus castellanus. unam. Joscelinus Hoperon, unam. Odo sartor, unam.
Guiiieranniis Pijons. unam. Steplianus Filions, unam. Emelina, filia Guinerani
jtisloiis. unam. \\ illelimis Pictaveusis, unam. Rogerus Teste, unam. Gaufredus
sarld]-. unam. Willelmus jiorlarius, unam. Susanna, uxor Roberti Legris, unam.
lieibeiiiis Giirtiis. uiiam. liicliardus li Teisserranz. unam. Girbertus portarius,
unam. llilduinus major, unam. Hugo Rufus. unam. Guinerannus Carduus. unam.
Engerboudus. unam. Gisleberlus, filius Noël, unam. Isabels, unam. Teboudus,
unam.
Copie du xii' siùrl.', ;iii\ Airli. noi., LI,. loa'i (rarlulairi' ttt do Saint-Gorniain-tles-Pri'S), foi. loi r.
Ees mois i|iii' non-, niclldiis entre pnreiillièsis, ici et |ila^ loin, nul étô njouli's en iiitorligne.
TABLE VLPHABETIOIE
DES MATIERES.
Aaljedis, 458.
pater Herluini. 1/17.
toslis, 679.
Aalenz. fiiia Joliannis verrarii, iSo.
AiLiT. iixor Harclierii coqui, 896.
Aaluddis, puer, t>oi.
Aaiclfis, raoïbilor, Llia.
Aarsim, il g. — Ville L*as.
Aas (li), i76, 477.— Vide Laas.
Abaciaccm {Avezé, Sarihe, c" île la
Ferlé-Bernard ), 19.
Abbitis TiLLf prior, 3i 1.
Abbo, cancellarius S. Geimaiii, 82.
ruslos monaslerii S. Geniiani
do Pratis, molendiruim concedit
Idilherto et Winelimli, Sa.
episcopus et canci-llarius, 108.
— — vassii-i, 8(j.
Aeelims (Rolbcrtus), fanniius, iâ8.
Abll.v (Abloii, Seine-el-Oise , c"" île
LoDjjjiimeau), i 86.
Abobebre (Menoudus li), i8o.
Aboims. teslis, 479.
AcBOLDis. lestis, io.
AcELERics. tcstis, ao.
AcELiMs, 33 1, 409. — Vide Asce-
LIMS.
AtHARDis, jdibas s. Vicloiis. 867.
AciAcisi {Acti-en-Multien, Oise, c"'' de
Betz). — Motiasteriuin S. Mcliolai,
208.
AcTiLiis [roferendarius] , ai.
Ada scu Adila, abhalissa Moiilis Mai-
tyium. 337, 339, iii, ii:>. — •
Charta ejus pro piscium veiidilo-
ribus, 339.
Adalardis, cornes, 86.
monachus Sancti Germaiii do
Pratis, 53.
DE Behziu. i5i.
Carliil. — I.
AnALARiis. monachus S. Germani de
Pralis, 53.
.Adalbero, archiepiscopus Remensis,
92, 9i.
ofiiscopus Lauduncnsis. 108.
ADaEERTts, opiscopus Pari,<ien*is ,
1 1 a.
monachus S. Gertuani de Pra-
lis. 53.
Adalboldls, mouacbus S. G'rmani
de Pralis, 53.
Adalelmvs, episcopus Calalaunonsis,
36, 5o, âi. — Cf. Adeleluis.
Adalfredcs, 72.
AuALGiRus, monachus S. Germani
de Pralis. 53.
nolarins, O3, 6S.
\dalgisis. monachus S. Germani de
Pralis. 53.
sacerdos. 82.
\i)iLGrD!s, uxor Gamnionis, 20, 21.
.\dalhirus, nionarims S. Germani de
Pralis. 53.
\dalo\gis, monachus S. Germani de
Pralis, 53.
ADALBAors, monachus S. Geniiani de
Pralis, 53.
Adalriccs, leslis, io, n.
Adalilfus, leslis, 82.
Adam. 5'i.
abbas S. Dionvsii, i5S.
canierarius, 3a8.
canonicus Parisiensis, 455. —
\iile Adam subdiaconus.
diaconus, 458, 46].
filins Balduini, iaa,
lilius Diirandi catpentarii, 456.
lilius Pajjani île Praeriis, 279.
miles, I iS.
Adim, nionarlins Siincli Germani d.'
Pralis. 53.
peirarius. 'i^>o.
pincerna, 84.
pincerna, 127.
pra'cenlor Parisiensis. i 63 .
i()5. 1O8, 169, 171. 198. 200.
2o4, 2o5, 2]5, 217. 228. 226,
aii, 3i7, 953,
pr;ecenlor S. Vicloris. 33i.
prcsliyler', 4o8.
presbyter, 458.
subJiacouus, i46,
subdiaconus, canonicus Pari-
siensis, 455, 468.
. subdiaconus, canonicui S. Vie-
loris, aâo.
l«-slls. i'i7.
■ loslis, 4io.
■ [lE BrAIA, 421, 422.
H\rem;, 459,
de HoSlMTALl, 4 08,
DE MosTARLL, 4o9.
DE \lLEr.s, 45 1,
\lVNEZOL. 2-4.
Ada>, 4o8. — Vide Adim.
.Vddelaidis, 210. — Vide Adelaidis.
Adelaidis, Addelaidis, Adelais, Ade-
LACDis, Adelatdis ïel Adelesdis,
cognala Roberli sacerdolis de
Ulmis, 3o3,
re{;ina. uxor IIu;;onis régis.
98, 101.
rcgina, uxor Ludovici Balbi .
69-
regina, uxor Ludovici \ I, 195,
aoo, 206, 210, 2i4, aii, 245,
254, 268. 365, 266, 887. —
Apud .Montem Marlyrum defuncla
et scpulla, 344,
61
'iS2
CARTLLAIRE GENERAL DE PARIS.
Adehidis, uxor Iluberli Sulii-iilis iii
Domiiii, 337.
Adelus Stimi'Osis, s.incliiiioni;ilis
S. Eligii, 1 j'i.
Adf.urdis, raiiiLTiiiius Sainti Vii.to-
ris. a")!!.
Adi;hidis, ii'j;iiia, 33/, 3'i'i. —
Virl.» AlltLWDlS.
Adelus, ."li.
Adeliïdis, rojfina, -21'), 303, aOS,
3i'i. — ViJp AuEniDK.
Adei.elîhs, constabularius, i3G.
cpiscopiis Calalaiiiieiisis, 3(5.
'n. — Cf. Adalelmis.
levila, I 18.
— iir.iN-ciilor Parisii'nsis, 106; \el
canlirr, 9'i.
Aiiti.EMiis, cojjiioiiiinala Gi'iUa, 2C3.
Adelstam.ms, rex Ai];;l(irciiii, 53.
.■Vdeulfis, culiiculaiiiis, i3j.
Nonsi.ivMs, i'i3.
Ademari.s, lestis, i5o.
Aden viiiea", a'iC.
Aderilfi-s, luissus S. Dionysii, 28.
Aduelneis, abbas Fossatonsis, 8i,
8.5.
Adiielllpius, vibtiarius , 33 1.
AriiLA, abbalissa Jlontis Marlyruni.
— Vide Ada.
Ado, leslis, '10 , 11.
Addardis, moiiacbiis S. Goniuni il'
l'ralis, 53.
Adolfredes, 7a. — Li'(;o .\i)Alfredis.
Adrachepei. (Slepliaiins), ai-i.
Adremaris, monacbiis S. GiTinaiii de
l'ralis. 53.
Adrevoldis, monnrbiiH S. Gormani de
l'ralis, 53.
Adrums, cleriçiis, .'i53.
Adriams IV, ponlilex luaximus, 3'i2 ,
3'iS, 3'i(j, 35o, 35i, 352, 35.'i,
355. — Epistola" pro lliigone can-
collaric), 3i8, 35 1. — Privilégia
|iro ecclc-iia S. Geiiovefse, 3ia;
S. Gerinani de Pralis, 355; S. lla-
glorii, 355; S. .Marcelii, S'ig,
35a; S. 0|)porUiri.e , 355; S. Vie-
loris, 3'j8, 35o.
Adrualdis, abbas S. Dosiderii, 19.
Adhilfls, missus Saiicti Dionysii,
2K, a.).
iiroiiacbiis Sanrii (ieniiaiii de
l'ralis, 53.
Ahciiieries, cpiscopns Klirediiiieiisis,
if). — Cf. Aetiierius.
Aegïsabfs, leslis, I G.
Aei.i EPiiis, miles, SgS.
Aeseas, G(), ir)3. — Vide F.>eas.
Aux.EEVRDrs, laG. — Cf. I>gehbdis.
Aetuerrs, episcopus Ebredunensis,
1 4 , I G .
Agano, episcopus Eduensis, i3o.
monacbus Sancli Germani de
Pratis, 53.
Agaso.ms (Odo), 678.
Agenvilla, )'i3. — Vide Hie\-
VILLA.
Agetaiidls, leslis, 3f).
.\gics, episcopus Aurellaneiisis, Go.
Agmantim (Esiimiis, Srine-rt-Murne ,
c" lie Monten-au), /18; Emantlm,
Agnes, comilissa Drocarum, /118.
comilissa Alellenti, servum dal
ccclesia! S. Genovefo, 4o5.
fdia RadulG Delicati, iG5.
mater liurcbardi de Monle-
morenciaco, aa5.
uxor Evroiui, !\-ji.
.AGOLA>Drs, leslis, laG.
Agestes, monacbus S. Germani de
Pratis, 53.
An, 7a.
AlAMVlLLARE, 1 1 G.
Aie.rLFES, coîiies palalii, iG.
AiMARCs, sacerdos, 4Gi.
AiMERicrs, cardinalis, ecclesioe Ro-
mana; cancellaiius, aag, 2'i3,
257.
fraler Ui'rici Tnissevacbe, 3a 8.
monacbus Sancli Germani de
Pralis, 53.
miinaclius Sancli Germani de
Pratis. 11)8.
puer, canonicus SancUe Geno-
vela^ a 0 3.
leslis, -'17g.
BiTcniCENsis, 383.
DE BlERE iECCEESIA, 1 G6.
PoNTISARENSlS, a3.'l.
AiMd, 370. — Vide Haiiio.
AuucLS, leslis, 8a.
AisTii.rrs, 7Î1.
AiiARDCs, filius Roberli, 17G.
Airrris, 5'i.
Alameris DE Sparrone, t :i7. — Vide
Maineri'S.
Alardus, prier lieaUe Maria; de
Cani|iis. /iG5.
Ai.RVNE\sES episropi, \iile Alimms,
Galterrs, .Matiieis.
Albereda, leslis, 1 'uj.
Alberices, Albrices vel AtRRlClS.
ardiiiliaconus, gG, 97, 106.
camerarius, ai8, aig, saa,
aa7, 335,a3G.
cancellarius SancUc Genovefa',
a58, a73.
constabularius, la'i.
episco|)us Osliensis, 370. —
Ejus cbart.i de teslamenio Stepbani
arcbidiaconi, q8'i-2S5.
lilius Rainaudi, /io3.
bortulanus, lii.
monacbus Sancli Germani de
Pralis, 53.
parmentarius, 33'i.
puer, canonicus Sancte Geno-
vefa.-, 17 G.
siibdiaconus, ii8.
leslis, 71.
leslis, i3ii.
de Mipnfermoilo, aa5.
de PlLESEilLO, ai a.
Albero [seu AoALBERo],arcbiejiiscopus
Renii'Hsis, ga, gl.
Albertivilure, ia3; .^cbertem Vie-
lare, 4i4; Hacbertivillare, 18a;
H u BERïiLURE ( A ubei-i'ilUers ,Seine,
c°" lie Suinl - Denis ) , 1 86. —
Cf. HvEBERULERS.
Albertis vel Ai bertes.
abbas .S. Genovefip, 878, I12/1.
arcbidiaconus l'arisiensis, 1 18.
cancellarius S. Genovefa;, 20a.
canonicus Pari.siensis, i5'i.
cardinalis tituli S. Laurentii in
Lucina, 35i, 37G, 4ao. — Epi-
slola ejus ad Guarinuiti abbatem
S. Vicloris, 42 5; ad Guillelmum
arcbiepiscopum Seuonensem, iaô.
clericus Ronianus, 871.
episcopus l'arisiensis, 11a.
fibus Ivonis panelarii, 458.
(Magister), subdiaronus, 381.
miles, i3a.
pisciuni vcnditor, SSg.
pra'cenlor Parisicnsis, vide .\l-
BERTUS StAMPENSIS.
sacerdos, 118.
sacerdos, 473.
subdiaconus, canonicus S. Ge-
iiovefiB, 17G, 202.
leslis, 1 'i5.
iiE Avo, 2G5.
GiisiEBEs, 4G3.
DE I'aleso, i4g.
Rirrs, 4G3.
Stampensis, canonicus Pari-
sicnsis, 2 5(1 ; subdiaconus, 198,
2d4, ai5, 21G, a44; prseccnlor,
2S0, 381, agG, ag8, 3oi, 3oa,
3'iS, 3Gi, 3Gg, 374, 38a, 383,
3g2, 3g3, 395, 3gG, 3gg, 409.
4ia. 43o.
Strabo, 829.
DE Ver, 3oo, 475.
Albims, episcopus Albanensis, 807.
Albostis, testis, 71.
Albricis, 53, 5'i, 96, ii4, I24.
212, 33'i. — Vide Alberices.
TABLE ALPHAnETIOUE DES MATIEHES.
/i83
Aldeginda, filia Warini do C.impis.
loi.
Alukrada, mater Joliannis, 86.
Aldericis, 1 1.
Aldigehus de Gbeva, i5o. — Cf.
HiLDEGAIllUS.
Ainiiicis, archiepiscopui Senonensis.
3(), ,"Jo, 5i.
Alecahhs, monaclius S. Gerniani de
Pralis, 5.3.
Alelmis. canonicus S. Vicions, sub-
diaroiius. h'i-2.
liabitalor villce Sanoli Gerniani,
''-9-
pater Pétri, 3r)i.
testis. l'ig.
lestis, iio.
Alendis, 54.
Alenms, frater Germundi, iio.
Alesci REi (Martiniis), 4fii.
Alexa>der , cancellarius eccicsiîc Seno-
nensis, 445.
elericus, 33 1.
clericus Beatœ Marije de Cam-
pis, 3.7.
Aleîander 111, ponlire\ inaximns,
358, 3Go, 3fii, 3(JS-370, 375-
38 1, 383-386, 388, 38ç), Sgi,
395, 399, .'106, io-, 4ii, 4i2,
4"i.s-'ia"i, 424, 42S, 43o, 43-..
433, 436, 443, 448, 449, 453.
455, 458, 464, 466, 469-471.
— Consecral .S. Gemiani de Pratis
ecclesiani, 370, 376. — Eplstohe
ejus ad oapitulum Parisienso, 368,
395; ad capiluluin S. Vicloris, 369,
4o6, 4i), 4-20, 421; ad Honri-
cuni, arcliiepiscopum Remenseni,
4 1 8 ; ad Hugonem , episcopiini
Suessionensem , 384; ad Petrum
cardinalem, 433, 436, 449; ad
Willelmum, arcbiepiscopuni Seno-
nensem , 4 06. — Privile;;ia ejns pro
ecclesiis vel rtrnobiis Moiitis Mar-
tyrum. 38i, 453; S. Dionysii de
Passu, 464; S. FJigii, 38i ; ,S. Ge-
novefa?. 377, 879, 384, 894,
455: S. Gerniani Aulis.siodorensis.
449: S. Germani de Pratis, 870,
377. 378, 38o. 389, 419, 43o,
448. 466; S. Lazari'. 358; S. Ma-
glorii, 449; S. Marcoili. 889;
S. Mariœ, 385, 386, 407, 433;
S. Opporlnna;, 36o, 449, 458,
469, 470, 471; .S. Pétri Fossa-
lensis, 38 1 ; S. Vicloris, 899, 4i 1.
4i9, 49,4, 428; pro Hospilali Hie-
rosolymilano , 36 1; pro bcispitali
S. Gcrvasii, 'i.'!6; pro .Niciilao cle-
rico, 383.
|ires|j\|or, c.nnonicus Parisien-
sis, 1 65, 169.
ALE\iNDEn, subprior Sancti Gerniani
de Pratis, 464.
teslis, 3-3-.
Ale^indrii (AleTaiulrie iVEgtjli),
170.
Alexus, diaconus ecciesia? Roniana?,
369.
.\levdis, 5'i.
Algeriis, lestis, i5o,
Alguincs, cancellarius ecclesiic Pari-
siensis, 228, 226, 253, 380,
281, 3oi, 3o2, 3:?8, 348; idem,
ut pntanl, qui cancellarius rejjis
Ludovic! VU, 263, 268, 269, 372.
carpenlarius, 33i.
diaconus, canonicus S. Ger-
niani Autissiodorensis, 828.
notarius Ludovici VI, 335.
pater Roberti, i54.
Stampensis, canonicus Pari-
siensis, 209.
Aliedis, roniitissa, 54.
A1.1EM1B, rogina , uxor Ludovici VII,
287.
AtirGïmis, episcopus Canieracensis,
36, 5o, 5i .
Allesa-nder, 827. — Vide Ale^andeb.
Alliaco (Roberlus de), i3o.
Almalriccs, 876, 466. — Vide Amal-
RICLS.
Alsetis, 207.
Alodls, in comitatu Parisiacensi, 98.
Alpeci rivulus {Ruisseau du Pecq,
Seine-el-Oisp, c°" de Saint-Germain-
vn-Layr), 4o4.
Alsendis, 828.
Altcebtis, nionarlnis S. Germani de
Pratis, 58.
Altères, lestis, 71.
.^LTiciEM { Saint- Pie>re-d' Aulils , Hure,
c'" de TccHon), 18.
Altmarus, cornes, 71 .
Altothrdcs, nioiiacbus S. Germani de
Pratis, 53,
Altoilvm villa (Aulenil,aiij. dans Pa-
ris), 17(1; Auteolcsi, 45 1.
Aletarius (Guillelmus), 878.
.Alteredcs, subdiaconus Sancti Viclo-
ris, 25o.
Amaeberctui s, episcopus [forte San-
tonensis], 17.
Amslcariiîs, nionacbus S, Germani de
Pratis, 58.
AiiALFREDts, pistor, 829.
Amalbarils, abbas Portmauri, 18.
AiniRicrs, clericus ej)iscopi Pari-
sierisis, 4lifi.
• episcopus Silvaneclensis, 876.
lillus Radiilli Delicali, i65.
filius Stepbani de Moldon, 448.
DE Castello Fobti, 137.
DE Mo.NTE Fonil, 12 4.
AManicis RrFCs, 1 94.
AsiiLTREDis, uxor Slcphani coniilis,
35, 88, 89, 5o.
.\m vlvlms, teslis, 82.
AsiAME.xsis, notarius, 7.
.\matiiees, episcopus, 36, 5o, 5i.
Ambertcs, lestis, 1 47.
Amciam {Aniiins, Suuiuic), 33. —
Episcopi Anjbianenses, vide Berte-
fredcs. Fllco, Godefbides, Geido,
Jesse,
Amelina, canliix mnnasierii Monlis
Martyruni, 889.
Amelims, cancellarius, i45. — Lef;e
et vide Antei.mfs.
Amelo, lestis. 71.
Amicle (Roberlus), 487.
.^MPOMViLiA ( Ampnnville, c°" de la Ciia-
j)eUe-la-Beine, Seine-et-Marne), 188.
Anagma {Anai;ni, Italie), 862, 42><,
43o, 436, 448,
AxASTAMis IV, pontifex niaxinuis,
privilégia confirmai Sancti Gerniani
de Pratis, 838; Sancti Vicloris,
388.
A.m:elims, 269. — Vide Ansemms.
AxciiERiES, 976, — \ Ide Anscuerus,
A>ciiERCs, 829, — \ ide ANSciiEniis.
AvDEBOLDrs abbas, 21.
A>DEGAïiMS pagus {l'Anjou), 18.
Amiobertcs. episcopus, i4.
Andr-ïas, 5'i.
Andréa, filia Goini, 834.
Andréas, canonicus Parisiensis: puer,
2o4, 2 1 7 : subdiaconus, 258, 281,
roquus .S. Eligii , 46 1.
bospilarius, 396.
puer, vide Andréas, cano-
nicus.
. ^ei-ïieus, 458.
subdiai-onus. \
nniiiius.
ide An
teslis
1,10,
■ teslis, 479.
— — DE Baldimento, 298.
DE MaMNOT, 807.
■ ■ MoNTis FoBTis, nionacbus, i48.
Ternel, 428,
Aniiresiacim, OnDRESIACI'M, Undre-
siACiM {Andresij , Seine-et-Oisc ,
c" de P(iissij), 85, 5o, 90, 98.
887.
Anetiieu, 198. — Vide Anetev.
Aneto (Bernardiis de), i36, i5i.
Aneto (Hugo de), i5i.
Anetcm {Annet, Seine-et-Marne, c""
de Clnije), i48, 182, 207; Ane-
TIIUM , 128.
Angelebus (Pelrus), 883.
Angf-lwinis, 67, — Vide Ingelvims.
Angerics, teslis, 896,
61.
/i84
CARTULAIUE GENERAL DE PARIS.
A.vGiviLEti (Simon de), 2()3.
Anglicis (GaLifredus), /171J.
(Pajjamis), /118.
Angniis, /171. — Vide Ac\ES.
AvM, ii\or Ileiiiici régis, la'i.
ANMAi.ri pra'liendariim in diversis pc-
rlesiis data S. \ icloris inonasterio,
aSo, 971, ai)2 , 293.
Anouf.ïisi:s, cocpius, 37-!.
A\(JllNTlMiS Vci AnTIOLIMS, ^73.
A>si:iinuis, l'i."). — Vide Anscderils.
A\S(:nERK'.is vi'l AsKEnicis, episcopns
Parisicnsis, 7G, 78, 79, Ho, H.'!.
Anscheiiiiis, A^cllElllUs, A^clltnLs,
AxsCERits vol Anschebis.
cleririis, 2->:h .■i-!'i.
- dl^
328, 3()r). — Cf. Ansellis, cano-
nicus Parisiensis.
Anseuus, aiibas Berci et arcliiepisco-
piis Cantuariensi^i, i33, 137.
camliilor, 'S\'<j.
cani'ellariiis Parisiensis, lo'i.
dapifer, 15)3, aoi, 'joO. —
Vide Anseli.is de GAnbiNDA.
fdius Iliigonis. tiWa.
(Magisler), 30-!.
— prier Hospilalis ilicrnsolyini-
tani in (jallia, '171.
snlidiaionus, canoiiicus Paii-
siensis, 'j'i'i, a53. — (À. A\sli.i.is,
canonicus Parisiensis.
leslis, 1 '1.').
lus, caiioiiirns Beala? Ma- 1 Anseredus I'es de Atcin, iCii).
, l'i."), l'iO, i(i3, 1O5, j Ansoldis, 123, 171J.
I. ! al)|jas Compendiensis, /i2<|.
- corvisiarius, 137, ifiG.
■ miles, 110,111, 3 lO.
lOS. 16,).
— s.Tiiéo^ lieal.r M^
Cani-
DE ClALSTRO, 3'!ij.
Aksciîlfijs, teslis, 397.
A.vsELiNUs, saocrdos, canonirns Sandi
Virions, li'i-i.
Ansellis, canonicus Parisiensis, ^07;
puer, 2o'i . a 17 ; sulidiar.oniis,3gS,
3aO; diaronus, 37'i, 382, 'Sifi.
— l!li;iila ejus de doniosua, /1U7.
■ 'jl. AnsEELV s TlllERTI cl AxseI.-
canlor S. Sepuirii.ad capilu-
luiji l'arisiense relnpiias niillil,
da|iirer, vide Anseei.is de Gar-
LVMI \.
diaconus, .■;7'i, 38-!. — Vide
Ansei.l' s, laiionii IIS.
diaconus. canonicus Sam li \ ic-
loiis, .■iiS.
liliiis Tilinli, :!a8. — Vide
AnM.I.LI ^ TllJKIlTl.
puer, ',(;/,.
seivus li. Mariie, 2.J8.
sulidiacouiis, vide Anselles,
raiioiiicus.
leslis, i.')o.
le.slis, A08.
vicariiis, 2.")o.
DE UroNMICo, '100; V(d DE
Brcseio, .'i 1 3.
DE Garlamia , dapiler I.inlo-
vici VI, I 70, 17."), 178, 180, 182,
i83, iS'i, 18Ô, iK(), 189, 191,
193, 19'!, aoo, -loi, ■.:„(•,.
DE Garund-v, liliiis Gilidnuis,
'101, /loa, '10.3.
Paganos dicliis, lilius Ileinriri
Hiisclli , 19').
TicuRii , canonicus l'arisiensis.
inonacliiis Sanrii Geiniani de
Pralis, iio.
. .serviis rejjis, 200.
teslis, 97.
leslis, 101.
leslis, i3G.
DE ClICHI, /|-?3.
Ansuildis, nxorHenrici de Fonleiielo,
Amelmi terra , 33o.
AvTELMis, canceilarins occlesia' Pari-
siensis, l'i.^). Cf. AllELlMS.
paler Coniilissœ, 225.
Antes, pater Hii[;onis, 48o.
Abtiiesa, iilia Goiiii, 33'j.
Amkhhh (Anliin-lir), t-'A.
Anviciiims, '17a. — Cf. Anoi.etimis
et \n.)11MINus.
A\Te..MA(:i M, 3?ia. — Vide Amo-
A^TO\nl:o ( lii|;elianiniis de), 3'ia.
(Landricus (!,■), ;i4a.
A.NTo\nc.Lii {Atitoiiy, Seine, c"" de
Sr,;lll.r), /18, 3 G 2, tl-lj, '177;
Amoiimvmm, 3'ia. — DocannsAn-
Inniaci, vide Ciu-riM s.
Aei.nnviEH, a'-leriuui , 18. —
Al.l.a^, vide PiMS.
Ai'oMni.i,.i> (lîeniaidus), 3a8.
(Terriens), hHo.
\ni Ai'iTA ( Wido de), 1 '1 1 .
AglEGAlDIiM, super ripam Sr(piaiia',
a83.
AouILl^A (liifiiirl (ll'eel(iie), 239.
AoriS(.RAMM (.li.r-/rt-a«;;c//e), .'11,
/i3, /,.-,, /.9, 07.
An\R\ii«, in pajjo Oxmensi, 18.
ARCiiEMiu.Drs, jialer Pajjaiii, 1 '19.
Aaiiitiiii s, AnciiERis, llAnciiElius
Vel 11 UICIIERIS.
Archerus, caniLilor, 3'iô.
co(pius, 3 9 G.
tiliiis (iarini cemc-iilarii , '118,
iÔ9-,
liliiis Savarici, 265.
lilius Tliiacri, 329.
siilidiaconiis, canonicus S. Vie-
toiis, ;ii><.
Arcuercs, 3i8, 3'i."). — \ ide Ar-
cherus.
Arcoilcvi (Arcueil, Seuie , c' ' ,/,; \ ,Ue-
jmj), e07.
Ardicio, cardiiialis S. Tlieodoii, 377.
Ardeincs, fraler Guarne.ii, agi.
AnEcriiT (W'illelinns d'), 30-.
Arelvtevsis episcopns, vide Joiian-
Aren.i ciislruni [Aîniiiies, Siiiniw,
c°" lie Miilliens-Vi(tiime). Ecdesia
B. .Maria', 207.
Arems (Hu;;ode), 307.
AniBOLDtS, 3G. \'iile HARliiiiLDI s.
Armandis, servns S. Maj;lorii. 33'i.
Armenuriis, episcopns Senonensis,
Arnaldcs, sacerdos, 83.
leslis, i3a.
Arnebercthes, leslis, 17.
AiiNoi.Dus, mouaciius S. Germaiii de
Pralis, 53.
Armlfes, o'i.
canonicus (?) S. Cruris Anre-
lianensis, 1 27.
cubicnlarius, laS.
levila, canonicus Parisiensis,
.39.
— — major, 1 '1 1 .
leMis, /,7,,.
M ILVIELLES, 1 9."!.
Anri>rs (lio;;erns), vide Rogeres.
Ar.Rvi.Dus, canonicus S. .Martini do
Cainpis, i3o.
Arrai DUS, subdi.iconus, canonicus l'a-
risiensis, lo'i.
Arroedes, miles, 3.")9.
Arsecio (Simon de), 1/19.
Arsbxctas, episcopns, 17.
Artoluis, an liiepi-copus nenieii-^is,
8G.
Arii.eis, iiionacliiis S. (iermani île
Pralis, .')3.
AscEMNA, .ddialissa Kalensis, 'iGô.
Iilia Malliri, 'lo.').
AsCELiMS, alilias possaliMisis. a5l,
a 58.
canonicus Parisiensis, 383:
sacerdos, 399, 609.
decaniis Saiicli Marcelli, io5,
tll2, .')l3.
Cliisoopiis Parisiensis, lia.
sacerdos, vide Ascelims, cano-
TABLE ALPHAnKTIQLE DES MATIERES.
/.85
AscELiMs, (eslis, i 'j-.
tf-*lis. 'lO.'i.
linclor, 331 .
AsCHALON, 173.
AsCHo, clericus Beala; Mari;t do Cum-
pis, 327.
miles Pagani, 1^8.
[laler Sanriliii;p, iQi.
AskERicis, cpiscnpn-i l'aiisiensis, 7G,
ASKEBIKLS, 79. \i(le AskEBlCLS.
As>Eiii.s {Aèiiieres, Seine, c"" de Omr-
Ijevoie), 353.
AsscERis, episcopus (jauriensis.
376.
AsTHo, sacerdos, 3a3. — Cf. Aszo.
AsTLiiiCE.\sis episcopiis, vide F'tu-
LANDCS
Aszo, fialer Gausberli, i3(j.
Iralor Wallerii mililis, 137.
iiiajor, asô.
puiiclarius, 137.
jne^LvIer, canuuicus S. Oppor-
UiniP, o-iS. — Cf. AsTiii).
leslis, lig.
Athiis (Ecclesia de) {Atliis, Seine-el-
Oise, c'" Je Longjumeuu) , 3oo.
i75.
(l'I'ilippus de}, '100, 'ii3.
Atbildis, teslis, 17.
Atiliaccm, ioo, ioi, io2. — Vide
Attiluclm.
AinEBiTENSis episcopiis . vide Lam-
BERTIS.
Atbebato (Rngerus de), A37.
AriiLiico ( Milo de), ioo, '101.
(Rolierlus de), io2.
Attiliaci'-j (Attiihj, c"' (le FernAles,
c'"' lie lîne-CumU'-Uobeit , Smie-el-
Marne), 207, ioo, '101, '102.
Atto, tnonaclius Sancii Geriiiani de
l>ralis..j3.
AiBEnicL's, 273. — Vido Alckricls.
AiBEi-.TLM ViLLAKE, ii'i. -- Vide Al-
CEIlTI VlLLABE.
AiBEinis, oCT), 329, '109, 'i("i3.
AiDicBis, monachiis .S. GiTiiiani de
Pialis, ,'.3.
AiDCHABiis, abbas .'^. Germani de
Pralis, 18.
AiDEBEBTis, episcopiis Caiiierafen^is.
1 '4.
episcopus .Silvaneclensis, 1 '1.
AiiiEr.Dis. patriciiLS, 17.
AiDOEMS, ar(liie|iis<"opus Rotonin-
gensis, 1 '1.
AcDoi.MS Sa>cti DioMsii, '109.
Alfbedls, paler Drogonis, 167.
AiGcisi's, 2(33.
AuNE«u.\Drs, arcliiepiscopus Liiguii-
neiisis, l 'i, 17.
AiRELiAClM vel Oeliaci M ( Orly, Seine ,
c"" de Vittejuif), 35, 5o, 90. 93,
228, 2'ii, 3oo, 387, ^7/1.
AiBELiANE\sis(Paganiis),liuliciilariii.s,
iG'i.
Alt.elum ( Orlénns. Loiret), O'i, 1 i 1,
12G, iS'i. — Goiiiilalus Aiirelia-
nensis. 9g. — Episropi Aiiielianen-
ses, vide Agiis, Félix, Filco, Jo-
llANNES, JOAS, MaSASSES. PagllS
Aurelianeii?-is, 18. — Pra-posilus
Aurelianensis , vide Malbertis.
— S. Crucii Aurelianensis deca-
niis, \ide Haïmo: -acrisla. \ide
SiNzo. — S. Emu- li abb.-is. vide
Stephams. — .'^. .'>ymphoriani el
■.'î. Samsonis abbalia, i2t>.
AiRELicisi, 387. — Lege et \ide Al-
I IIELIACIM.
AiBEL's MoNs, in lerriloiio Aurelia-
nensi, 1 19.
AiRiActM, v.-j'-i. — \ ide Or.iAOi M.
AisoMis, scriba, 20.
UsTBU (l' Auslrasie), 33.
AlSTROBEBTLS, (eslis, 17.
AlSTBOLEMS. leclor. |5.
Al'TEOUM, 'loi. — \ ide Altoilim.
Altbadcs, 7'i , 75.
Altuabus, abbas S. Germani d" Pra-
lis, 20, 2 5.
Al tissioDORiM (Aiurene, ionnej. Go.
Episcopi Aulissiodorenses , vide
GaIFBIDLS. GlILLELMlS, HeBIEOL-
DIS, Ikoo, HlïEALDlS, PaLLADUS.
— Tbesaiirarins, 3i i.
AiTRAMMS seu AiTRANMs. (estis .
'10.
Aini.ns. 7 '1.
\vEi.iM, sanctiiiionialis, i5i.
uxor Galterii camerarii , i(io.
uxor Robe:li, 3G2, 303.
uxor Wallerii niililis, 137.
AvESiiiiDCS, clericus, 1 1^.
AviD, lesli?, io.
.4viTis, iiionachus S. Germani de
Pralis, 53.
lestis, 39.
A\o (Aubeiius de), 2G5.
A TA, 50; or Beruardi figuli, lôi.
Atmebicis, '179. — Vide Aimeeicis.
AïBABDrs, iiioiiarliiis S. Germani de
Pralis, 53.
Azo, 328. — Vide Aszo.
BvALoi (Robertusde), 3G2, 'i33.
Babdo, fiater Dodonis abbalis, 9.
Badenao villa, 18.
Badilo, lestis, 82.
BiDO. leslis. 39.
BiEZ (Waszo), 201 .
Baionos (Pbilippus de), 2]->.
Bailloilo, vide B\lleolo (R. de).
Bainels, vide Balneoliu.
Baiolo (Ecclesia S. Cirici de)(Sain(-
Cijr-de-Baitleul , Manche, c"" de Ba-
renlon), 19G.
BuBiNElLU {Bobigny, Seine, c"" de
Pantin), 1 i3.
BiLBiMico (Odo de), i 30.
Balbis (Odo), 893.
Baldevivls, 306. — Vide Balbiims.
Baldiiiento (Andréas de), 298.
Baldims, cornes. 39.
BanoiMS. 3g5. — Vide Bilulims,
BiLDoMtr.is. episcopiis Tai an lasiiu
1 -i.
BaDRicis, conslabularius, 127.
episcopus Novioinensis. 157
fraler Willelmi, la'i.
prior Bcccensis. 17G.
lestis, laO.
de Bosco, al:as DE Nemu
275, 282.
Baldiims, Baldevims, Baldop
BALD01M.S vel Baidlinis.
abbas S. Alaglorii, Saj: •
ciiaila de \inea apud Carnui:
3 2 5-3 2 G.
caucellari .s régis Fb'iuici. 1
122, 1 2 '1 .
canonicus Paiisiensis, 12 G.
capellanus comilis Mellei
■'.fi'-i.
clericus de Coiboilo. ranoni
.S. Viclor
282. 283, 3oo
[V]. cornes Tiandi
G.
[VI ]. cornes Flandn
diaconus, 323.
epbcopus Tariianeusium, 108.
filius Johannis de Barris, 3Gti.
fraler Roberli, i2 2.
• miles, I I 8.
prœpositiis, 828, 33i. — \ id.'
BuDCIMS Fn>DRENSlS.
prior .Sancii Martini de (!am-
p:s, 305.
subdiaconus, canonicus Paii-
siensis, 3o2 , 3i8, 37'i , 382, 395.
'i3o, i57, 'lO».
sulor de Parvo Ponte. 'i58.
lestis. Si.
480
CAIiTLLAIIiE Gli.NERAL DE PARIS.
li.lLDllMS CM.llF,r.l \, 307.
lit ClRtELLIS, 3()3.
['"LVMinEvsis, prEeposiliis l'ai'i-
sicnsis, 28:», 328, 33 '1, 3'i3.
PiGANis, ceilerarius, 17(5.
ht PHTEV, 'l3l.
Di; Sali.i, /i3i.
DE Sam:to CiinisTiiiMiono, ûjlS.
i>ETon\Aco, 176.
DE VlLL\FLO, 220.
liai.i.ciLo vol IJailloilo (lîadullus de).
i33, i4S, iluj.
BaLivi REGIS in iirhe Parisiaca, /J27.
Ballolîo (BernarHus do), 807.
Balneolo (Biircliardus do), '108.
(Ricardus de), 202.
Balxeolim \c1 Bamollm {Udgiicti.r .
Seine, c" de Sceuux), 35, 50, ç)0,
93, 283, 3oo. 387, 675; Bai-
sées . 3'i I.
Bamohm, 3.'), 5o. gri, (j3, 387. —
Vide Balnkollm.
Bn\oiL<) (Wallerus de), 1 '18.
Bahbv AiiiEA, Stj'i, 3(10. — \ ide
Bvr.riEDur.is.
Bincuiu lus,
DAI r.i s.
Bvr.B\ u'Or,
DAinus.
Barbam (Lan
Babbariacim
629,
^09,
— Vide BvniiE-
— Vide liABBE-
erlns ad), 1 ôi.
Ildtbirij, OiSf , (:"" lie
Senlis), 3'i '1.
Barbeduris, Bincv Aibe\, Barca-
DAiRis, Barba d'Or vel Bareedor,
decanus Parisiensis, 879, Sç)S,
3f)i , 39."), 399, iog, /iiG, Ii-hj,
li'So, li!ii), 4r)7, /i58, 4GG, A(J7,
i68. — (iliarlœ ejus de fundalione
collegii BeaUe Mari;e, /i()7; pro
liospilali BealŒ Maria;, Sgi; de
manumissione Gila; ancilhe, /i3o.
r>\RCtiioR, clericns. 393. — Vide Bar-
REIUl RIS.
Uarimius (1In{;o), 1 'iCi.
Barn\shbale, castruni in Anglia
{ISunisfaple, en Devonshire) , ao8.
l\xv.r.\ (Pelnis de), .'179, 'iSo.
Babr.e (Ueti-ilil , à l'mix, dernirr
S>imt-G(rvmx). 333.
Bir.iiis (Kljrardns de), 2(j.^.
(Joliannes de), 2,j3, 2 3'i,
3,')9, .S6(i.
BvRTiiOLOMFi diiiiiiis, in liiir;;o S. Ge-
novefa', .■!77.
BlRTIIOLOMEl s, BaRTCIEDMEIS Vid BeR-
TOUIMEIS.
arclndiarenns Parisiensis, 279.
arrliipre>liyler B. Maria', 'i-xH.
cambellanns, iS(i; vel canie-
rariiis, i9'.i.
ranonims S. Genovefa; ele-
plianlia larliis, '1G9.
P>\nriifii.()MEis, decanus Parisiensis,
280.281, 39.Ô, 29G, 397, 29H,
399. 3o], 3o2. — CliarliP pro
liidianlo de S. Marcello, 3o2 ;
jiri) .S. Vicloris nionaslcrio, 280,
29.Î, 299; pro Teinpli milililiiis,
— iainuliis, 3o3.
lilins Warini de C.in]]>is. i5i.
niarilus Ti-elin;e, 3G5.
prier S. Martini de (!ani|iis.
3'i3; ejus cliarla de iiuiluo Udonis
tlerifi, 3^3, 3i.'i.
puer, canonicus Parisiensis,
;i'i8.
saccrdos. canonicns S. Geno-
vefa', 2 58, 27.'..
sacerdos S. Genovefa' , ,'i83.
liiesaurariusLandunensis. 3o5.
Al RELn^E^sIs, 383.
DE FlLCOSIO, iS'l, 272; DE
l-'lLCOIS, 178; DE FlLOOSE, 'iGG.
DE MoNVSTERIOLO. 1 5 'l : MoS-
TERiLO, i8G: vel Misterioeo, 233.
deNovmjmii, 4^0.
PlLOSl s, .'j 1 s.
■ DE SiM.T" LEnlIE'aRIn, 33G.
BlIlTol.llMEI S, 5'l. iN'l. 192, 283.
— \ ide Babtmulomei s.
BisouiiisiGiiido de), 'i.'jS.
lin lui iiAr.ii.--. defi'nsiir. •• 1 .
liAlDOlM--. 8'i. — Mde Bai.Iiums.
Baidreobes Parisienses, 3G3.
BiiDiiM (Rniiertus^, /i52.
Baidum-s, 33/1, iG8. — Vide Bal-
Dl IMS.
Baloesiim { Beanirei-iiis . ImUe-el-
Luire, c"' de Loche, c"" de Mim-
trésur), !\i>.
BAuai.FLS, fidelis Pippini régis, 27.
Beatriv, soror Rissendis, priorissa'
Monlis Marlyrnm, /i3i.
nxor Itcrinanni, /i23.
u\or i'ajjani, i '19.
Bei;(;i nionasleriuni {le Dec-Ilellunin,
Eure, c"" de Brioniie), i33. 176.
— Alibas. Vide Anselmis, Giil-
Lii.viis. — l'rior. Ville Bu.nuicrs.
BE(Xû-i!iru\Di (VVillelinus de), 17G.
Beciierel (Molendinum de), 327.
Beeoli décima, 359. — Lejje Beeloi
iprnbahlemenl ISelloij, Seiiie-el-Oise ,
(■'" de Iju:arclies).
Befeiit. consuehido in terra S. Ge-
novefa;, 221.
Beggo, miles. 1 1 S.
Beh. ri'X IIun{;aria', i'i5:>.
ISelims. jiater (ierinundi, '180.
Bei.ea (^aro (Rainardus), iCG.
Beli.o Gavm'o ((ialtoriis de), '182.
Bei.iiimome (Bainaldus de). 3'i3.
Beelis (Radulfus). 22."), 3oo. /17A.
Beli.i s .Mo>s {Henumoul-s7ir-Oise,
Seine-et-Oise, c"" de Vhle-Adain).
— Coines Belli Monlis, vide Ma-
TUEis. — Ecclesia S. Lenorii, 208.
Belles Nepos (Mallieus), 897.
Beloagi.vsis pagus, vid' Belvvcim.
Belotls, fîlius Rainardi, 17(3.
leslis, 17G.
Beloz (Willelnnis), 67g.
Beetm.o (Roljerliis de), '108.
Belïaclvi {Beimvuis, Oise). Eccltsia
S. Pantaleonis, 308. — Episcopi,
vide Galo, Gnno, Henriius, Hil-
DEMA.v.ws, RoGERiLs. — Pagiis Be-
loacir.sis, 18.
Benedictis. 54.
canipanarum fusor. 455.
. monaclius ,'san( li Peir' super
Divam, i3'i.
prier S. Maglorii, i32.
Benedidtts \II. pontifex niaximus,
89, 38G. — Ejus pr.Tceptum d(î
rébus ecclesi* i'arisiensis, 89-gi.
Bemnls, leslis, /lo, n.
Be\>o. leslis, 39.
Bebardl's, leslis. ?io.
Bebabus, leslis, '10. n.
Bebcebi.î {llnltires, Liirc-cl-Loir).
207.
Berciiei'.s (Renoudus), 32G.
Bebciix (Grangia de), .'132.
Bebciliis (Insula de), 205, 262.
Beri;ilz (Joliannes de), 4oo.
lÎEBDAADLs, miles, 2 1 .
Bebefridls, 54.
BEREvGVBirs. nionachus. 207.
BtREVGERUs, camerarius S. Martini
de Canipis, 39G.
Berihidis. 54.
Bermi NDis, prior Majoris Monaslerii,
327.
BEBNARDrs, abbasClarœvallensis, 237,
2^9, 28G, 292-29'!, 297. 3l2.
3iS, 363. — Cliarla ejus de aqua
Bevera; ab abbale S. Genovefie
ecclesiie S. Vicloris conces-a, 3 18.
— Epistobe ejus ad Gilduinum ab-
lialcni di' Peiro I.uinbardo. 32Ô;
ad Innocenlein II de nece Tbomœ
prioris, 249; ad Stepbanum Pra--
noslinum cpiscopum de statu eccle-
siie, 28G; ad .Siigeriuin abbalem de
rcformationc S. Genovefa-, 3i3. —
Sentenlia ejus de pra'benda S.
.Martini de Canipis in ecclesia l'a-
risiensi, 292.
abbas .Majoris Monaslerii, i33.
i35.
arcbidiaconus Parisiensis, 280 ,
281, 391, 29G, 398, 3oi, 3o2,
319. 33 G, 33 1. .339.— Charta
pro ecclesia S. Vicloris, 336.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES MATIERES.
iS7
Behnmidls, canonicus Sancli M^irliiii
de C^iinpis, i3o.
caiioriicns l'arisiensis, i3i.
cardiiialis tllcili Saiicti (_!!:■-
nic-nlis, 3ô'i.
.■piscopus Niverr.ensis, liiOi.
opis(opiisl*oi'tiien9is,37G, 388.
iii;iiliis, 1 ,5'i.
hospilalis, i /ii .
laiciis, 1 6 a.
iMagisler), canoninis forlc
.S. Maiwlli, :i2'i.
(Magislor), pnecenlor, 336.
iiepos Hi'i-|;oli, /io3.
ncpos Raliiardi Riifi, 178.
parmenlariiis, i.'ii.
paimoiilatiiis, 236.
palcr Milesendis, 2.58.
pivcceiilor Sancl;u Gonovefa',
1 "•> . 1 76, 202.
piirr, canonicus Sancta; Gono-
\e\.r. OM'l.
sci'iplo;'. 3o3.
siiLdiaconus, ranoniiiis Pari-
siensis, 106.
li.'Slis. 39.
Irsiis, 8'i.
leslis, 201.
DE A\ET(I, 131), loi.
.\posTOLii:i S, 3'i.S.
DE B-ILUILIO, 307.
Camditor, niili's Ti'nipli, '10g,
623.
DE Cor.oNA Dei, 1.5 1.
PiSAMS (Ma|;islpr), 629.
DE SaVCTO DlOMSlO, 137.
DE \lCENA, /il 8.
Berneeriis, ifiG. — Vide BEiiNEnics.
BEnNEPiiis, Berneerils vcl Behneris.
rl.'riiijs. lOli.
a./.aïuisdr Muslreolo, 'i23.
di.'canus Parisicnsis, iC3,
iG.'i, if)7, 1G8, i(5<|, 171, iSô,
193, 196, 197, 198, 200, 306,
2o5, 210, 912, 9 1.5, 217, Gl8,
222, 223, 220, 227, 23.5, 266,
267, aSi, 2.53, 2C8, 280. —
Cliartaîejasdcdonalionea Sicpliano
ardiidiacono capitiilo Paiisiciisi
fada, iGO; do privilijjils capiluli,
235; do privilpjjiis daiislri a Lii-
dovico VI viiilalis, 193; do sorvo-
rum cuni ocdo.sia .S. Geriiiani coni-
mulalione, 197; de vincis apud
Ivriacnm, 212; île vinoa in ter. i-
torio B. Maria' do Campis, 227.
liabilalor liiir;;! .Sainli Gor-
niani, '179.
monadius Sanili Goniiani do
Pialis, .53.
paler Waltori, 126.
plscator, 3 '10.
BLiiNEnus.pi'.-pposilusParisiensi.s, 602. |
leslis, 60, n.
loslis, i.'i7, i3n. j
leslis, .'ifj3. I
.\inLM Vebbebans, 3'*3.
DE Graha, 32G. I
DE PlAGIO, lliG. t
Beiino, monadius .Samli Gorniani d ■ I
Pralis, 53.
Bernoim:s, episcopus C.■iI■nnlon^i^, 3G, i
00 , 5i .
monadius Sancii Giiniani do 1
Pralis, 53.
Bernoïnls, 3G. — Vido Bernoim s.
Beroaldls, refereudanus, iii.
Beroldis, loslis, 71 .
Berta , 53.
uxor Rolljcrli roj;is, 98.
Bertariis, 73.
Bertehrus, \ir inlusler, iG.
lÎERTEFREDl s, CpisCOpilS AuiLlii! Ilcll^is ,
l'i.
Blrtims, miles, 21.
monadius Sancii Gorniani do
Pralis, 53.
sacordos, canoiiirus Sanct.i- Go-
novefa;, 2 58.
Btr.TisMi s, 75.
Bertmeuis, inonarlius .S. Gormani do
l'ralis, 53.
Berto, monadius Sancii Gorniani de
l'ralis, 53.
Berioldi clrtis, 353.
Bertoldus, monadius S. Gorniani de
Pralis. 53.
Beriiilomees, dericu'i Boako Maiia; de
Campis, 327.
Bertrada, rojjina Fraiicoruni, i52,
i5S.
Bertramms, 397.
inoiiadius Sancii Gorniani i\o
l'ralis, 53.
Bertrandls, .sarcinalor, 45o.
lailandarius, 'iGo.
Bertbaxnes, episcopus Cenomanonsis,
ecdesiis Parisionsilms pkira Loua
toslamcnlo Iribuil, S.
fraler Landrici, 212.
major, 195.
puer, 'iG'i.
Bertrim (Gaufridiis), 275.
Berzilz (.\dalardu5 de), i5).
Bestisi (Pelrus), 280.
Betiileiiem, puor apud Sanclam Ge-
novofani dcfunclus, 652, 653.
Bevera, alias Beteris, Bevirb, Bevr\,
BivERA {lu BifiTe, rivicre), i83,
317. 3iH, 319, 323, 326, 338.
— r.ursus ejus a Vidorinis mu-
laliir, 317; aquarum parlilio inler
monasieria S. Gcnoveraj ot S. Vie-
loris, 3l 7-.'l20.
Beveris, 317, 3 18, 319. — \ide
Beverv.
Bevire. 326. — \ ide Bevera.
Bevra (Burdiniis de), 195.
(Euslacliius de), '108. — Vide
EisT\<,iiii s DE Bevera.
MnTRK, 623. — Vido Beatriî.
l'.iREN'i ( llu;;o), 600, 601 .
Bii.i \ (Slophaniis), 171;.
UiERU (La Ji.rrI ,h; Hwro „» ,1- Fun-
tiiiiie!ile.iii ), i83.
BiLFRED' s. leslii. '10.
lîisTii;! (iieriiardus do), i56.
BiTURicE (llourijes. Cher), no. — Ar-
diiopiscopi Biluricensos. vide Bi-
ciiARnrs, Stephams, Velfolems.
— Monaslerium S. Siilpicii, 58
BivER\ (Euslacliius de), 36-n
(Sloplianus de), 3'i2.
Bladims, loslis, 60 , n.
Beïmis, nopos Aloxandri p.np:o III.
3G8.
Blere .ïcclesia ( \iinorirus de), iiJG.
Beesexsis cornes, vide ïiiEocAEDrs.
Blesiacensis paffus {le lîlaisuis), 97.
Bloacdes (Jocelmus), 61 G.
Blindées (Gislelierlus), /iSo.
Burine vm.ea {Bnimille, Seine-el-Ois',
r" ik Chnk-Samt-Mm-(l , c " d'É-
l(impes), S.
BciBO, leslis, 17.
BoDET (Tlieolialdus), 600, 65j.
Bodolevos, leslis, 1 7.
BoERU (Maiiiniis de), i33.
Bolovilla (DoHville, Scine-cl-Oise, f"'
d'Hliiinpes), 207.
{{■IN EFAtu s, episcopus Garllinginionsif,
i3.
BoNELLA {fl'illllcIll'S, 5ci/(C-f(-0lS0, (■""
,/,. I>„„nl„„). ,'i3, 207.
BoM HoM!NEs,i,.Giandi Munlo(C™.s-
Hiiiiiiiies (la Vincemios), 35?. — (il.
\ icr^NNE l'ralres.
BoMNEs, falior, 655.
BoNNEELis (llonricus), 608.
BiisoiLo (D'cima de), 65G.
BoNOiElM. villa, 39. — (Rrmiininl-xiit.
Marne, Semé, c"" île Chiirenlon).
BoNZEl.E, 207. Vid' BiNZELE.
BoNziEs (Willdiiuisde), 656.
BoRDoN (Badnlfus), 63o.
Borm's (Giroldus), i5o.
BoRBENco (Pelrus de), 333.
BoBREBs (Girodns li), 679.
Bos, janilor, 65o.
Bosco (Baldricus de). — Vide Bal-
DRICES DE Bosco.
Boseha M ( Maj;ister Horliorlus de) , 6 ■>. 9 .
BosiTTo, leslis, 20.
Boso, cardinalis S. Adiiani, 377.
cardinalis SS. Gosnie ot Da-
miani, 356 , 388.
liSS
(.\r.TLL\ii;i!; (;i:m:ii\l dh I'AIiis.
Bn.si), inonarhiis S. Genii.iMi ili' l'i';i-
lis, :,:i.
piHT, canoniiiH l'iii-i-.ifii'-i^,
sac,_T<lo.s. i-C.
DotLT \illa {Ilehinisl. Sn,ir-el-()ise ,
c" ùe. Monlfort-l'Ammiry), 207.
Bbaciiiim Feiiiii ( KIoaldus), Sij-i-
BniEiA (Rol)Crtus de), ino.
lir.AM f Adam de), 4ai, /i-js.
— — (l'elnis de). '.icfC
BiJAiiH, o')^). — Vide BiiAvii M.
BnAviiM in pago Silvnn'Tlensi {Iti-nij.
Oisi', c" de Ruitij, c"" <lc Piml-Saiiile-
M:r,'iire), 2 55, a fia.
Br.^:l^ in pago Parisieiisi, (Ilviii-
smi s- Forges, Seiue-el-Oixe , <:"" île
Liiiioui-s); eccle.sia S. Dionysii el
S. Criicis, igfi.
BiiE>NACi:M in pa;;o Eluoicensi (/>V)-
tiaij , Eure), 1 8.
BnKKHL, \iile BisirrciLiii ( Kuaidus de 1.
BntroLio (Kirardus de), .'io5,
,'!o7.
BniA (Tel)oldns de), 3-3fi.
BnnNNA (llrieiine, Ardeiiiies, c"" d'As-
lehl). 207.
lîi.UMH s 1 .liislieilns). /joo.
r.iii..ii.M (/« /!n>), 13.
Bmiawii siinor(/« Bn"(»g-m-), i(|(j.
Br.iihLLis, >ervii'ns ()lii/,(inis, a.'î'i.
Bniro (Daniel). — \ idi' l)AMtL
Br.iTo.
(Ilanfiidu-), ,'ii(i.
(Knallo), 'loj.
l!iiiT(iii.o (Gant -rins do), 3ijfi.
lii:ociiEZ (IlerLerlus). /iSo.
Brolum, jii\la Pnleolis, 188.
BiioMonr.iAsis leriiiinus (l'CJ" de
lîni^noles , Vt(r), 3.
BnoNMA,;» (,\n-elln.^ d.-), An...
BniMniis, mi.naclius .S. Gerniani de
l'ialis 5.3.
BniNtlo (Ansellns de), ':i'-i.
Brim;li.i!s (Roberlus), .'j-j.). Iio'.i.
BniNEST. pneposilns, i5'i.
BicARDt's, 3-iG, 399, 6(.i, A5i. —
Vide BiiiciiAP.Dis.
BicEL (.Sleplianns), 3'>8.
Bi CHAR DUS, 3^3, 638, !i'}\. — Vide
BlRCirARIll!-.
Bl ..lAClM , 1 f|.
llliirii-le-Um, Liirel, r"" d'Ar-
leiHiii), 18K.
BiFE (Matliens), !i-^0.
BiFETwi.s (Lainljerlns), 297.
Bi^GEi.E, 123. — Vide Bi:>zeie.
Bl NoctNsis (Tescelinns), 188.
Bi\zEi-E \(A BiNGEi.E [Hiiiidij, Seine,
c"" de l'anlm), 123, l'i'o, l83,
Bl nc\RFii
l'j'i-
Vi.l.. Bc
Bmii.iiardi s , lîlClROU?. . l!li;IIARDlS
\el Bl r...vni); s.
cnines, 9!), 97. loi.
.'piscopns .Aleld.'ii-is, 2 3-i.
filins llenriri Morelli, i23.
niil.s rnlelinl, 22
sid.diafonns. 1 n '1.
leslis, uj'i.
BiRi,u\r,Dts DE Balveolo .'108.
Fnji«E\ , 330.
DE MoNTEMOnE.VCIACO [1\ ], 1 'il .
1 0(3, i85, 22'i , 2a5.
DE .MoMEMORENClACO [ \ ] , SqS .
/|3S, h'>\. — Cliarta ejns de
ipiiiilam censu al) Ivone de Con-
llanz .Simoni de .S. Dionysio Nen-
dilo, 45 1. — Donum confirmai a
paire siio .\Iallieo Leprosis Pari-
sicn'ibus fai'lo, 'i37-/i38.
Veaetris. 399. '101.
\ ELinu, '101 . — Cf. Bl RiniARDLS
\ EALTBIS.
BiBDiGALENsis aicliiepiscopiis, 307.
BiaDiMS (Godel'ridus), 201.
miles, 36fi.
leslis, 1 W.
DE BevIU, 195.
DE Castelfurt, 3ag.
DE FUMANETO, 202.
Blrdii (Infjrannus), 397.
BiRCE>sES Parisienses a r.-;;e Ln.lo-
vlco VI privilejjinm olilineiil cniilra
deliilores snos, 253, a5'i.
Bin..LM..jFAn, e])is.i.pns Mcidensis,
1 '1.
BiRsKir.Es F'arisienses, of>3.
BissiACiM, juxta l.irii'anlnni {Boisny-
anr-Cmlles , Seine-el-Marne, c"" de
la Chayelle-lit-Reme), 188.
BusERiA (Eecicsia de), 289; Bc^oniA,
ii5 (/« liinsxxére, Seiiie-et-Oise,
c"" de Ramhiimllet).
BiMDis ( Boissij-Snint- Léger, Seine-et-
(hse, ch.-l. 'de c""), 38.
Blvoria. ii5. — Vide Buxeria.
\l;ii,i...M« {l'.liiiliJii-siir-Siiviie j, Gfi.
— (iabilloneiisis .'piscipiis, (j;.. —
Vide Gritor, PiiKiiM m s.
ADAi.o, mi.nnrlms ,S. G.'irn.ini de
Pralis, 53.
ADiiRiiNA, 107. \i.le ()\|;r.)A\.
adrdcims pajjns, 19.
APiRcts, canceilarins, 273, 27/1,
■>7r), 277. 278, os.s, 289, 291,
3oîi, 3,.C..
.EDiuciM. in pn.;.) Genomanicn, 19.
\1LH (Odii). 1 '19.
\i\ (Gnid.) d.'), canonicns, 293.
ILCEM (I!.. 11... lis .le), 3-19.
u.i;eis (Warneiiiis), iCfi.'
\i.Dr.m> ( lialdwiiins). 307.
ALEllM. l'l3. \ ide GvLl.hïll M.
\i.Erini:i s, episc..|ins r.arn..leiisis, 7.
iLisris II. ponlil.'X iiia\imiis, 2.ifi,
208, 217. — (;..iilirinali" Im.ii..-
rinn nionasI.Mii .S. Martini de
Gampis, 2oli-2o8. — FpisL.la ad
cleinin Parisiensem, -m 7.
Gii.i.A flnvius (lu Oialiiiielle), S.
GaLLEVUM Vel CiLEUM, i'i3, 2ofi,
257. Gf GlLOlI.l M.
GvLunco (lln;;u .Majjnns .le), /ii'i.
(Slepliaïuis de), /180.
(iïLOIl.rM (CllIliUllij, 221; (.ILEllM,
1 'i3; Gii.i.i;\UM . 2o(), 257; Giiui.-
l.i.Ei. ; 'l 'i.'i , '1 '1 '1 ; Giiu.i.oEL,
'1 '1 ().
Gvi.OMIM. 353.
GiEvo MoMi; (ll..llim.in.liis vel Os-
mnn.lns .le). iS(3, 207.
G\Ml;l.lll.VM s ^ lli'lA.'Ils), l5'l.
GvMiiiriiR ( l'ernardus'i , -'ux), .'i23.
GvMiuiM in Majpi.) Ponle, 275, 277,
288, op-, /,;i:,,
Gnuii.u.MM (ClKwihly. Oise, r"" de
^rll,lll|-en Thelle), 333; GvMn.n-
eiM, 19. — Maj.ir Gainl.liai'i . vid.>
Ptinis. — Paeiis Caniliariiisis, 18;
Caniiliacinsis, 19.
GAMBRiimirM [Ciimbreiiwr, Calradus,
W..-/. *,"'),, 9.
G vMEi..) ( Vinea d.-), '1 1 fi.
(ameradim (G'nmfcrai', Surd). — Kpi-
scopi Canieiacenses, vid.' Alitga-
RllS, Al DEISEIITIS.
(iiMGUcuM {Chiini;y. Saonc-ct-Loire,
c" de Charolles), 81.
Gamiluccm, 19. — Vide Camblucum.
GvMPEAis, -iUCy. — \'ide G\»ipelli.
G\MPEi.i.i (G'/inwiymm.r, lieii-dil à Pa-
ris, sur renijilacemetit des Huiles),
198, a66, 328, /lai, /122; —
fossalnm, 23 1, 2C0, afiS, aCfi.
2 07.
[Chumpcauj:, Seine-et-Marne,
(■"" de Munnaiil), 90, 179, 323,
387 ; — pnelieiida; ccclesiaî S. Mar-
tini, 2a3, 229, 9.I12, a/17, a68,
TABLE ALPHABÉTIQUE DES MATIERES.
'iS'J
271, 3oo, 'i7''j; — canunicus,
vide DmiXDis.
Campellis (l'elras de). — Vide Pé-
tris DE ClMPELLIS.
(^nipni Inns {Ciimpx, \'(ii\ c"" i/c
Briipwles), -j.
CiMPiM.vcuM {Cliamini;iiij-sur-Miin:e ,
Seine, c'" (le Charenton), 207.
CvMPis (Wariiuis de), i.ji.
CiMPo I'loiudo (Flugo de), .3oa.
i'.ww ( rrndmundiis), aSi.
(iiM ïi:i;i E ( Uiennevières-sur-Mariie ,
Senie-el-Mariw, o°" de Buissy-Saiid-
Léger i , i 1 1 .
Cams (Eii-.tacl]ius) , cuniiuendalur
Tenipli Parisiiis. ioQ, i;!3, A37.
Cansii.i m . 3.">.'i.
Capeicji ( Cnppij, Somme, c"" Je nruij-
siir-Summe), l'iS, ^07.
CiPELLi (lu CItapille d^Auiminvilli',
Eure-el'Loii; c"" d'Auneuu), 307.
C»Pi, villa in paj;o Noviomensi, 207.
Vide C.APEU M.
(",AP1TE Ville (Rii|;êriiis de), '1711.
Capitilim Parisiense, vide I'aiu-
sius.
GinASiiis Quviiis, (In Calmiiie), •.>.
Caucep.e (Presbyter de), 338. — Vide
Parisus.
Cvp.DiNETUM, vide Cabdonetem.
CAnDONETlM (Clus dit Clidnldutiet , ù
Paris), 23o, 379, 383, It^ô;
Cardineluni, 3oc, /i08.
CiP.Dtis (Guinerariiiius), /no, 'iNo.
CiiiiBEr.TLS, rex Franconiiii, 7.
Gir.iDïNDis. cpiscopus, l'i.
CinisiicLM. i(i. — Vide CAiinAcpu.i m.
Cables. 37. — Vide Kïrulis \hi:-
TELUS.
Carmfices Parisienses, 3ij3, 337,
3'i5, 3.")<), 370, 371. — Ediuiii
prnilrijia a Lmlovico \'ll rcsiiliil.i,
370.
Cvr.NOTUM {Cluuiri's, Eure-el-Loir ) ,
207. — Episcopi Carnoleuses,
vide Bep.^oims, Caletp.ices, Ddmi-
ClVM.s. FllOTBALDLS, FuLBEIlTLS,
(JAiFRiDiS, Ivo, Malcardes, R(i-
DEBTIS.
Cabo, aliljas, 19.
Cabo Asim (Pinberlus), 680.
Cabolls, 2Ç). 3i, 33, 33, 3'i, '10,
6i, 83, 8'! . r,."). — Vide Kiroli s.
.Iiiiiior, 77. — \ ide Kirulis
CïLVlS.
CABBir.iir.iM {Qiiwrsy, Aisne, c"" de
CoHCi)-le-Cli(ile»u), 33.
OvBBONi (Cluiriiune), 33(1, 35(); —
Cadiibon», 107; CvT\n(), g(); —
KiRROM, if)g, 371. — ■ Majnr
Carrona^, vide (jalteriis Popiss.
f.ASTiDics, opiscopus, i4, 16.
Carlid. — I.
(asn\EDLM (Chàlenaii , Seine, c"" de
Sceaux), 3ô, .5o ; Cïstenedcm,
1)0, ()3, 3S7.
CisTixEiuM. 307. — Vide GlSTA-
> E a M .
C\srvNETu (Herliiimis de), 1/18.
(Synion de), arniiger, i/iç).
C\STi\ETEM [Chàtenny , Seine-el-Oise ,
c"" d'Eeouen), l'iO; Cashneiem,
307; (jASTtMlM. 1 /|3.
Casiëlams, 73.
CisTELFOBT { lîurdiniis de) , 33(|.
Castellione (Guido de), i'io.
CvsTELLO (Ri)bortus de), 138.
Castello FoBTi (Aniairiciis de), 137.
(Hugo de), /iGi, hCi-i. — Gf.
(issTBOFoBTi (Hugo de).
(Tliecdialdus de), i'i8.
CASTE^EDCM, go, g3, 387. — Vide
GïST\>EDlM.
ClSTEMlM, l'iO. Vide GaSTA-
NEIEM.
Gastreiem, 353.
Castroforti (Hugo de), ioo, '101.
— Gf. Gastelloforti (Hugo de).
(Thomas de), 312.
l'isTRlM LlNDOMS Vel N 1\T(I\1S ( C/l(l'-
tenn-Landm, Seiw'-,l-Marne, ch.-l.
de c°"), 188, :'7S. — Ganonioi
S.Severini, 188; pi'U'bendie, a3o.
G^T1LA^^E^SIS (Frogerius), 18."), iSO.
CiULAiM (Chàlons-siir-Marne), 187,
18g. — Episcopi Gatalaunenses,
vide Adelelmis. GrRuiMs, GciDo,
i!o(,Enus.
GnvRnMs pdteslas, gg. — \ ide Gin-
Caimai.ai mm ,
lu
C\ri,:
18-
- \ide
GiTA-
d\h--
Caclum , Seine
(iieil , c"" de ViUejnif), p. '18.
Gaturoenms episcopus, 37O. — \ ide
(iKrar.Dis.
Gaeriensis episcopus, 37('i. — Vide
AssEERlS.
IJIVILLOMM, (i'j. \ide GaI'.ILLUM M.
Gavi!(isi (Chevreuse , Seine ■ el - Oise ,
ch.-l. de (■""), go. — • Ecciesia S.
Satuniini, go, 387.
Gaziaces super Malernam (Oie;//-
rAhhaye, Aisne, c"" de Cliiirlii),
g... — Aldialia S. Peiri, go, 3,S7.
— Terni .S. Marcelli, 353.
Gelesti^es II , jiontifex inaxiiiius,
38g, 390. — Ejus privilégia pro
!^. \ ictoris eeclesia, 28g, 390;
pro Teuipli niililibus, 389.
Gella (la Celle, Yar, c" de Briffmdes),
3; — liasilica S. Romani, 3.
(Gigaudus de), /io3.
Gellas, villa (/o Celle, Seine-et-Marne ,
c"" de Muret), 1, a, 90, gS , 887.
Gelsis (Terra de), liS.
Genomam (Le Mans, Sarllie), S. —
Episcopi GenoMianenses, \ideHER-
TRANMS, DONNOLES, FrANCO.
Pagiis Genomanicus, ig.
Gemies, subdiaconus eixli'sia' Rii-
man;p, 333.
Cerm mes, vendilor, II.
Gercio (llubei-lus de), i(Wi.
Gevremmim, viili' Gevrenmm.
Gevp,en>em (Sevran , Semc-cl-Oise, c"'
de Gonesse), 1 'i3; Gevre>(:im, 207;
Gevre\t, 35g.
Getbext, vide (;evbe\>cm.
GuAALCNS (Rogerus de), '137.
(jlADREDO, lestis, I 7.
GiiADios, lestis, I 38.
GuAENo, ablias S. Dionysii, 18.
GiuiLLis, 4i8. — (Gnpellaniis ilc).
vide Galteries.
GiiAiLLOEL, vide Galiulim.
GiiALDO, leslis, 17.
GllVLEnEL, vide G\L01LLM.
C.IIANDl LSÏCCEM, 1 '17.
GiiANTALoE (Viue.-p de), /|33.
GinoALDES, aicbiepiscnpiis \ieniieii-
sis, 17.
GilARENTo (Charcnliin , Seiiii' , ch.-l.
de c""), 33g; GiuifEVTUM, 353:
KVREVTON, 71; KvREMini MLH,
Il G.
GlUREVTlM. vide GlIARENTO.
GiiARLovnwEs, rex Fraucurum , 8(i.
GiiARZ(Ra(biibis de), /iC3.
GuATinUNd (Fre;;iTius de), 17N.
( jiAiMiNr ( Terra de), /i(Jo.
(jiiEDELM IRIS, ablias S. Geriiiani de
Pralis, 33.
GiiEH (Chrllej, Seine-et-Marne, c" de
Lagnij), 355, 3()3; Kvla, 35. —
Abbatissa Kalensis, vide Asceliw.
(Giiido de), vide Geido de
GllKH.
GiiEi.is (Joliannes île), aS'i.
(!iiebemavm.le (Peirus), 'lôa.
GiiEVRECEov (Viens), /i53. — Vide
GUEVRECIIEN.
GiiEïREciiii.N ( \icus), 379, 383,801,
'117, A53, '175; — cibi si|iis,
h 17, M.
(^MEZï, 353. — \ ide Gaziaces.
GiiiEREiN, pater Hiigonis, 338,
(illIEREMAAlLEE (PeIrUs), /i53.
GllILDEBERTlIlS, 33. \ idc GlilLDE-
RERTES HI.
GuiLDEBEBTEs I, rex Francoruui , i,
3, 3, h, 5, 78. — Privilégia ejus
pro ecciesia Parisiensi, i; pro nio-
iiaslerio S. Geriiiani de Pralis, 3.
Ciiii,DERERTrs HI. rex Francorum, ai'.
33, el), 38. — Plaiila ejus de Le-
mauso moiiaslerio , 29; de teloneo
fia
/j'JO
CARTULAIIiK flE.N'ERAL DR PAP.IS.
a (JriiiMjiiM.i loiiiile nifi.-iln SiriH li
Dionysii iinjiu.silo, i-^-ù'i.
(]|)iLDf:nir,r.sll,rvx Kraiicoriiui, '3, -il].
CiULPEiiicuiis II, rox Kraiiriiriiin, 'j'i,
■j5. — l'rivilpjfia ejus [irn Kcissa-
tciisi iiioïKisloriii, aT); piii Siiiicli
Dionysii cick'si.i , "'i.
( ji[i,i'mci;s, 'j."). — \i(l(' Onii.i'Eiii-
aiis II.
( JiLODOAr.t)i:s, li'slis, 20.
ClM.Diiocrniui s, ivv, •'.'■>. — '-'^'J''
i:iii.otm,vm:s m.
(liii.niiiiVHs 11, IPX l'ioncdr-iiiii, 1 .'! ,
iG, •.:(, -•;. — liiiMiuiiil.ih'iii riKi-
iiriMiMii S;iii(li l)i(.ii\sii (nnliiiii,!!.
(luLiinovil s m, |>iT|icl';ilil locililsdlilo-
(idoli.ifius, ..:;;vi'l (.liiuiiiMiiiis, -..ri.
ClILirmiIlS II, IVX l'raiir.iMIUl, s,
.,, 1(1. --- Cnlllilllj;!! (hiM.iliolK'lll
s. DiiJiiy.sii linsilM^r l.i.i.im, 9, ~
Ciiiilir-niat loslaiiirnliiiii .lnliannis
nejDrialdi'is, (j.
(jrLorn.icmiiii >, ij , u>. — \ iilr (iiii.u-
TAnius.
(liii.iiniMui .s, ■!(!. — l''"",';'' CiiuiiKi-
VI, s m.
(liii.i iiDHi s, 1 3. — Vide ('aii.nimvii s.
(jlRiBDBliRCTlIS, tl'.slis, iCl.
CiiiMsiiM, abliatissa Munlls Marly-
riini, ."îoS. — Cliarla cjus il^ (lumo
Roboili sacori-lolis, 3i.>.'!.
Illia (Idiiii, .'i.'i'i.
(îunisTOiLi Ji (drrlcil, Sniic, i-"" itv
Clmreiitiiii), -jH; Ciusthili \i . ()ri,
;,:i, 3.S7.
(liinonEiicA, 7.
I jii-.ciiiij.mii s, \ir iiiliisler, (j.
(iHUoiii:si\r V , 7.
(IlllUlTIlAllDl s, -'-j. — Vid:' lilITIl ir.iii s.
(lii.nnNii;!!» pajfiis, ig. — \ idi' (Ikm.)-
MiM.
l!ii.Ln\ii;i >;, alcidiis in loiiiilalu \ii-
ndianciisi , i|().
OiNTiiMs, raidinali--. .S. Ailriaiii, 3.')'i,
:!77, 3,SS. _
Cim.ui;! M [Cilu'i'ilhj , Snno, r"" ilc
Vilh-jmf), 3'), fx), 90, f)3, -oS,
■•'m, ■■'i-, 3(in, 3H7, /17/1.
lin 11.1,1 ( 1:1 M , .'Ion. \ idr (llMMir.l M.
C.UMvr.i.iM {Ckmarl. Sriiir. r'" ,1c
Smiu.r), i'i3, 1 'i(i, ■•„-;.
l!l,\MAnr, 1 '1(1. \ idf (j.AMMlIll M.
(.Iiiliaiiiics di'), u;)! .
(Ilimiciai.o ^VVallo^ill•i di'), i3o.
Clara (IIii(;() de), '101.
C.LAriAVAI.l.l.s {(^llliri-dll r . .\llhi\ (■ ' (/('
Ville-som-ln-IÙTtr). \lili..li,-i 11, \Ia-
liic, 'hS."); aldias, \iild l!i:ii\ iiiiii <,
<;LARiiMliAi.iii s, lilillS lli'lirici SIlMclli,
.'i->3.
inajiir do (diclii.u 0, h-'.'i. 'la'i.
(iLinEMiALiii s, lesti.s, (17.
Claris, e|iiscii[iiis Crali.inii|iolilnnus,
li, 17.
sacfi'dos, canoniciLS S. (jeiio-
vpfic, 17G, 30 2.
Clalstro ( AiiclnTiis do), 32f).
Clemens, docaniis Parisien.sis, 3io,
3i>'i, 3-.S, 3'ir), 3/17, 3'iS, :i(ii,
37/j. 382, 3K3, 38(3. 392, 393.
— Cliarla' eins de doinilius Li'O-
nollo rnnoossis, 37^1; dedoiio iniidii
iiiiiiis rniinoiili LoprosoiMiiii doiiiiii
l'ado, 3C.1 ; do dciiialiono a S. AIo-
di'i'ici canonicis ecdosia' S. Majjlorii
fada, 3'i7 ; de lioniicidiis, 3'iG. —
Cf. (!leiiens, pi-oslnler.
pM'.-|p\lri-, canoiiiiiis l'ari-
sioiisis, .J9(i, 3oi, 3n-; pn^iloa
docaiiiis. — Vieil' Ci.EMi':><, do-
caans.
C.LEoi'i, niiiiiacliiis, ".n-]. — \ ido
Cleiii'mas HE Sam;t() Marciillu,
Cleoi'ius iie Sanctii Marcello, nioiia-
oliiis, 207, i-îh.
Cleriaclm, 93. — Lo;jc et \id.' Kle-
nnciM.
Clicei, ^107. — \ ido Clipiaciu.
Cl. 11, 111, h'i'A. — \idc Clipuoim.
Cliliiiaoo (.\ii,soldiis do), 'i23.
fDiiraiidus do), /i23.
(Ciioniriis d.'l, 4-33.
(Ilenuaiiniis do), i23.
Clidmik.im , Ai'i. — Vide Clm'iacem.
(iLii.iAii M, ff'.'i. — Vide Clii'Uci M.
Clii'Hum {(:i„h;,-hi-G,n;',mc, Snnr,
,■"•• ,]ry,;iiU,i]. 17, r.'i. oi'i, oSC:
Cl. Il Ml, V.!3 ; Ci.ii iinci M, '1 1 '1;
Clim \i;i m , /i"'i ; Cliopuci w veti s,
,,',. _ (Major do), fi-.3. \idi' Clv-
UEMEVEIlUS. Moloildilllllll, -.'l'i,
2 (î 1 .
(!loiiom III s, faiiiidiis opi.sropi l'aii-
si.'llsis, -i.S.l.
CLOTMillS, .S. \ idoClll.olARll s 11.
CuMA.iM (Oh//;/, S,„mr-,-l-j.mn\
,/,.-/. ///• (•""), i3o, l'ii, i'i3. —
,Mil,uld-i Cliiiiiaconso.s vide llia.o,
I'lTI'.I s, l'ilMll s.
Cn.aiiNs ( D.'sid.-iiiisK 3-!9.
CoFi.iNZ, 'i.'ii ■ - \ ido Co^n.l■:^z.
Coii.LEKiiM- ( Sli'pliaiiii'.), '179.
CoL\ , iii pa;;o l.cxniiio, 1 9,
CoLEHia M {(','iiiillii, Si'iiic-cl-Miiiiir,
c"" (le O'/'V//), 3 '12.
('oi.o\ciiiA, villa, 1 '19.
(Maiii.irdiis do), i'hj. — Vide
Cnl.oM.H.
Coi.oM.iv (Maiiiaidiisde), 1^8, 1/19.
Coi.om;is, leslis, '1».
CoLUMR.»:, 309.
CoMRELLIs (Hailiilfiis do), .'100, '101,
A .,.■).
COMBELS, /lOI, .'lO.'l. Vido Co.M-
DELLl.S.
CoMETissA, filia Radulfi Delicali, lOo.
CoMiTissA, alias llodienia, uxor Pa-
gani, l'ii, 22'i.
uxor Gervasii de Tiimla, 33r).
(aiMPENDILM {Cinnpivjpie , (lisi;), 2.5,
28, (13, 65, 78, gi, i3'i. —
.\bbas Conipondicnsis. vido A.x-
soLDi s. — l'ra'Coiilores Conipen-
diensos, vido Rainaldis, Remodes.
Cnw {Cdiinrn , Seiiie-iH-Munœ . c"' de
Moiiln-nun, l'l3, 207.
Co\iaLu l'arisiensia : Conciliiiiii anni
iiovxvi, 1 1 ; — Dcccxxix, /ig-oo; —
MM,V, 117; MXIII, i3.'i; —
MMÏ, 107; lUCVLMI. 307:
MCLW, 'lu()-'l07.
Co\FlRMATIOSE,S BOKOREM occlosiœ
Moiitis Mai'tyruni, 3.ji , 2.')g, sih,
3go,3og, 38 1; — Paiisicnsis, 34,
'i3, /.:,, .'■)8, (ig, 89, 92, io3,
178, 209, 23i, 2()7, 2g.'i, 3og.
380, .'i32: — S. Dionysii, i.").
107, 2.8G; — .S. Dionysii de Car-
cere, 21(1; — S. Kligii, 276; —
S. (jonovela', 109, 160. 322.
377, Sg/i , 'j.").5; — S. Gerinani de
Pralis,4i, /17, .5/i, 68, 77, 160,
236, ago, 2g8, 338, 3.J5, 370,
378, 38o, i/i8, 466; — S. La-
zaïi, 3o8, 358; — S. Majjlorii,
98, ii5, 196, 238, 355,356;
— S. Marcelli ,35a; — S. Martini
de Campis, laS, i4i, 160, i8a,
20C, aa'i, 257, 265, 385, 3o8,
317, 433, 446; — S. Opporlnna;,
355, 36o, 458; — S. Peiri Fossa-
tensis, a5, 358, 38n; — S. Vic-
foiis, igo, 323, 34i, 209, 261,
267, 278, 382, 28g, 290, agg.
3oi, 3o8. 338, 473.
CoNru.NZ (ho (loi, iGG.
(ho do), 45i.
(Radidliisd.'i. 'i5i.
Co.NELlENTU, vi(|o Co.VELl ENTM M.
ClINFLEE.VTllM ( (a>IiJI(IUX , .S'ci/IC , c" (le
CharenUin), 143, i46, 207.
( C(iiiJl<iiis-S"-ll(iiiorme, Seine-
,l-0,sc, (■■■■• (/(■ Po,.i.i;i), i33.
Cii\o\, opiscopiis Prenoslinns, 173.
('.ONPENniLM, 20, (|'l. \ ido (]0M-
PEM/U VI.
(ki.NS (Cu)iibs-lu-]'tlle, Seiiie-et-Mnnw ,
c°" de Urie-Cumtc-Uuborl), 37g.
282, 3oO, 474; Cl'MBIS VILLA.
1 1 .
(ioNSTVxou comilissa, soror régis I.u-
dovici Vil. 4i '1, 4i5, '122 , 471.
— ■ Doiiinin roncedit niililibns Hos-
pilalis llieros(dyiiiilani, 470; item
nidililiiis Ti'inpli, 423 423.
TABLE ALPHABETIOUE DES MATIERES.
'i91
(^ONST.VNCllS, Ô'i.
loslis, 1 '17.
ItV, SlNCTO LAtnENClO, 336.
(I"^sT^^Tl^, uxor liadiilfi Bonlon, et
niitrix Pliilippi Aufjiisli re{;is, 43o.
CoNSTiMiNOPdLis (Oinstanliniiph). —
Hic (Ictulit S. Holena cnicem e
cruce Uomini facUim, 173.
(loNSTANTIUS, 5/1.
CoMlACUM {Qmli, Suiiiini', rli.-l. ih
l-°"), 307.
CooiiLLA (Slppliaïuis), I7().
ConiiEiA (Rotgerius Je), lOll.
CniiDELLE {(jorbeiUes-dn-Gùlmnis, c"
de Ferrures. Loiret), 18 S.
CniiBiiiLo ( Johannos de), /loo.
Couboilim {Cnrbeit, Heine-et-Oise) ,
171, i!3o, 1178, 3o(i; ConBOLiiM,
20(j: Cir.BLiLiM, 137. — Cornes
Corhoilensis, vide Odo, Rainaldis.
— Prœljcndœ, -jSo. — Vicecomcs
Corhoilensis, vide GisLEBEiiTiis.
CuncoLrrj (Krodivirns de), 370. —
Aide l'r.tDEP.icis ut Curboimi.
(il)RBOLIIM, L>0G. \'ide Coi'.BIlI-
LUM.
CoRCELLI-S (JniiailllI'S dl'j, ^33.
(]oi\«iliacl:s, 18.
(ionNELîAco (G{iillelii)0 de), 383.
CoBMLLiN ((iuillelnius de), 3ô().
CnBciM [)ti (Bernardiis de), i5i.
CoBVKisEB, vide Oi)0, Ramundis, Ri-
ciiardls.
CoRVESABii Parisienses, 30 '1.
(ioBVESNEBE (Tlieoliauilus de), /i.">i .
(losDROE, rex Persaruin, 173.
Cosse (Henardus), tçfj.
CnsTABULUs, lestis, 370.
(^BECEio (nu(;ode), dapifer, ifi'i.
Cbetiiiaco (lliigo de), 3o.j.
CnETis iiisula crucem e ligiio omiis
Domini factain possidel, 173.
(^nispEin (Odo de). Il 10.
(Pelrus de), '180.
CiirspicRT.E ( Cn'jJièri's , Scine-ct-Oise ,
r" ,/../•«.«,,). 307.
CniM'iMs, drraniis Anioniari, 3(i3.
Cllf-TOILIM, vide ClIRlSTnlI.I M.
Cnn e lij;no crucis Ddiiiiiii lada.
rrclfsi.-e l'arisiensi niilliliir ah Ari-
s.'Ilo. .S. Sopulcri cinlorv. ,71-
17'!.
Cl i;i]i;wi, luliilalor liiiijji Sancli Crr-
iiiarii, '17(1.
CiMiiis vii.1.1, 11. — \ idi' ClIN--.
Cl\I)EV(ii.iii ^, 73. — Li';;e GcMif-
101. m s.
CupELS, nioleiidiniiiii iii Rc'vera, .'liS.
Cl RBtîiLO ( Frederinis di'), i>7. —
\'ide Fredebicus de Cubboilo.
(JLBBULIENSIS COIlies , I37. Vid''
(ilIBBOlr.UM.
Cl bi;ei.lis ( Baldiiinii^ de), 3f)3.
CiBTis (Herjierlus), ?i8n.
CïPniJS insuia dnas e crin-e Domini
faclas ci'uces possidet, 173.
D
Dado. leslis, 3().
DADoniMs, inoiiacliiis S. Gennaiii de
Pralis, 33.
Daoobeuctiius, 1 .">. — \ ide Digo-
BEBTDS I.
Daoobeiitis I, rex Fi-ancoriiin, 10,
1 1, i3, i.'i, 3(i, 38, (il, 107. —
Pi-i\iii';;i.'i Iriliuil Saiicti Dioiiysii
cœnol)io, 10, 11. — Ejiis lesla-
nienliini, 1 1.
snci'idos, 83.
DlIMBEBTlS, DaI-NBEBTIS, DeMBEUTIS,
vel Denbebtis.
arcllinpiscopus Senoiiciisi';,
i-^-'j, \')-. i.j8, 183, i8(), 193.
diacoiius,canoiiicLisParisii'ii.sis,
3i(i. -33, 3 3 G.
diaroiius, canonicus S. .Mailiiii
do Campis, 1 sO, 1 3o.
Daixberti.s, 1 36, 189. — Vide Daim-
BtRTUS.
Dalfims, alilias S. Oionysii, 33.
Damasciiis {Damiifs, Syrie], \-j'i.
Daniel, capellanus Maiii-icii episropi,
/443.
(Fra(iT), '113.
.saciTiios, l'i.").
Brito, canonicds Saricli Vicio-
ns, /lOl .
Daoberctmis, vir inlusler, g.
Darenciaciui (Dranrij, Seine, c°° de
l'antin), s'ifi; Debem;iacim, i.'i3,
1 'i(i; [)ere\2Ei:ii m, i .'i.'i.
David, ronverMis riiorias(eiii Monlis
Marlyriim, 33;).
David, rex Georgianoiiim, 173.
Delicatls (Radoirii>), ifi.'i. iGG,
3oO.
Dkmbertus, 333, 33G. — Vide Daim-
BERTIS.
Denbebtls, 1S3, it)3. — Vide Daim-
BERTIS.
Deiidatls, 7/1.
Deobovai.dis, liliiis Knilinellilinlis,
31.
l)i;nE\eiAi:i,M, vide Dibesciaulm.
Derenzei.u M , vide Direnciacim.
IJebperus, iDonacliiis .S. Grmiani de
Pralis, .',3.
Dertbidis, 7^1.
Desidebamii s, abl)a,s, 31.
Desidebite.s, leslis, i 7.
DiisvÉE (Maria la), ^17(1.
IJErsGLART, le.îlis, lôo.
DisDERiis Cocia>s, 33g.
DisiACLM [Di:\j-le-Cros , Aime, c"" de
llo:oi-sur-Serrc), ia3, i83, 307.
DivEs (TlieohaldiisveiTiboldus), 'i4i,
/i^i3, /..-|8, ^iGi.
(Tlioinas) , [jriTposiliis l'arl-
sieiisis, lii'i.
(Tilioldus). /l'u, i/i3. — Vide
DivEs (Tiieolialdus).
DoAi (Casiellana de), vide Ma-
Tll.DIS.
DoDi>s (Willeliiiiis), 47!).
DoDO, al)l)as Saricli Dioiiysii in Fran-
cia , 9 , 10,
Don, uxor Cnidonis de Ilaiiliervilers,
lino,
DoLENsis arcliipresbyler, 87.
DoLMONs, vide Doomoxs.
DmiiiMMs, episcojins Carnolensis, 7.
Dininias, 7:).
DnMMs .Medardis { DaiiùiKirl , Sciiie-
rl-M<,n,e, C-' de Lijinij].— Deca-
iiMs Diiiniii Medardi , vide Roberti s.
l)"\ii'\M\E (Fredericiis de), aG."),
D"\us Dei, vide HcispiTALis Bevie
Muui.
Do.vMiLi S, episcopiisCenoiiianeiisis, 7.
DoOMins {ihnntmt, Seiiie-et-Oise , e'"'
d'Eiinien), 307; DoLMo.vs, 93/1.
DiiBCAssiMs pa(;us (le Driigesm) , i.S.
I)..BET (GodelVidiis), 1A7.
I)iiB^]\nc, '.V't.
DiiAVEBMM {Itnneil. Si-iiir-el-Oisr .
c"" de IliHsxij-Saint-lJger) , 12.
Driic.e (Dreux, Eure-et-Loir). Aii-
niiaiia prad)end:e in ecciesia Dio-
censi, S. Vicloris canoiiicis con-
cessa, 3 3o. — Coiiies Drocai'iini.
vide RoBERTis. — Coiiiilissa, vide
Agves.
DiKiCAS (Olranniis de), 138.
l)B(ii:is (rierninndiis de), .'118.
Dbcico, presljvter, /108.
DBOGO,arcliidiaconusParisiensis, la G.
i33, i3S. — Cf. Drogo, levila.
rarnilex, 3.9, 33G, 39G, 397.
'ii.i, /i.").'). — cr. Dbiico li iin-
(IIEBS.
(■iinsiin'jiiineiis Malliei, 'io3.
faiiMilus Sancli Marlini de
Campis, 93.').
fidelis Pippini rejp's, 37.
liliiis AulVedi, i'i7.
^'i-aniiiialicus, 13G.
G3,
àd-2
Dnou
iiuii, Irvilii. faïKiiiiriis Pari--iensis,
118. — Cf. DniiGo, aicliiili.'iconus.
— iiiajui-, 20 1.
— inilos, 118.
— i]i'|ios llolj;nli, 161.
— [linicrna, i-jy.
— jjrosliUor, 126.
— suliiliaconus , canoniciis Pari-
siensis, ïi lO.
— |psli>, ir)0.
— Irsiis '170-
— Lf linciiEiis, 33(5. — Cf.DnoGo,
.■,iiiiili>\.
I)K O.SEIÎIis, 235.
IiE PuNTlSAIH, /il 8.
DE RiPl, !>8a.
— lit ViTi!Hi.n,fraler(jiinli'ii, 33i.
CARTULAIRE GEXERAL DE PARIS
1
IJr.rsENCLHT (G. do), fraler Te
333.
Dcr.MvciM, vido DUNHCIM.
DuLTiVMS, nii'dicu.s, 27C.
Du-MACiM (Dugmj , Seine, c"" de Saint-
Denis), 907; DlC.MiClM, 525.
DtBANDOMAiiLS, abbas, 21.
DinANurs, canonicusPansionsis, siib-
diaconus, agi) ; — postea dlaconus,
3/18.
carpciilarius, li'iG.
diacniuis, iKilariiisLiiildvici Pii,
/i.'i, 'iG.
l'ralor S. Lazari, ^73.
(Majjislei'), diaconus, canimi-
ciis S. Gcrinaiii Aiilissiodornisis.
3 a 3.
DiniNDis, prfpco, 65r).
prosbylei' Sancli Severini , 828 .
3io.
sacerdos, 3o3.
«accrdos, Sa G.
sacerdos, canoniciis Parision-
sis, i(J3, i()5, 1O8, ir)3, 19S.
2 0'l.
•iubdlaconus, loi.
subdiaconus, caiionlcus Cam-
pf'Ueiisis, 323.
lo^lis, i85.
DE Clicuuco, '123.
DE MaLOBLISO, l'if).
DE RUEL, 3'lO.
Dmu>M-s, 193, 33G. — Vide Di-
niNDts.
Kiuiii, M'I Ki;n, aichii'pi>riipiis Ru-
iiii'iisis, .'iG, 5o. 5i.
■ DE MoMK (!eLSO, i3o.
hnn, .-.M.— Vidf Kr.r.o.
EuiuiiDis, 2()5, 328, hicj. — Vide
EvBARDlS.
Ebrecims paijiis {pinis d'Kvreti.r), 1 8 ;
Ebricixi.s, kj.
Ebiujiubdis, notarins, 57.
Eeboim s, abbas S. Geniiani di> Pra-
tis et episciipiis Pictaviensis, 53,
— (fslis, 17.
Ebriefis, Ifstis, 1 7.
EuiBM s, 72.
Ebeb* (Yeires, Scine-ct-Oise, c"" ilc
llnissij-Saitit-Légei-). — .Abbaliu
Ederènsis, 243, 286, 3G7, 3G8,
'ii!i. — Sacerdos do Edera, vido
Gaiifbidis.
Edessa {Eilesse, Asie Mineure)., m 3.
EuiCTiiM (le Lendit), 218.
EuoMACisi, 19.
Eduensis episcopus, i3o. — Vido
Agaxo.
Edwibd, 53.
EoBEBTis, snbprior S. Viiloris, 3iS.
Eissi, 'i!i3. — Vide Issiicim.
ICiis, n'Iereiidariiis, 28, 29.
Enniis, vouditoi', '1.
Elei'.tardis, nidiiadiiis S. (jorniaiii
do Pralis, 53.
Elegus, nionacbus S. GiTinani do
Pralis, 53.
Kl.EBUCIM, vido llll.ElinCLM.
El.KEC, 53.
Elus, vide Heuhs.
Ei.iGiis, opisco|)us Niiviciiiionsis, 1 '1 ,
1 <").
Ei.i\iMM> v.d Er.ivniDis. episcopus
l,aii(bjnoiisis, 1 a'i . i 3'i.
Eliwndis \i-I IltLn iNDis, sacerdos,
canoniciis S. Gono\ol;o, ■•58, 37 '1.
ELiNABDrs, 12/1. — Ville Eliwndcs.
Elisabeth vel Helisibetii.
abbati.ssa Monlis Marlynini,
i 1 .'1 , 4 1 5 , 4 G 2 . — Pla loaui con-
ci'illt Nicliolao de Niiliiaco, /1G3-
.'iG3.
noplis Ada', abJjaliss.T Monlis
MarlyriiiM. '1 1 '1 , '1 1 5.
u\or Lisiardi, i55.
Elisaciiar, cancollarius, 87, '10.
EusiARDts, arcliidiaconus, 102. —
Vido LiSlEBNLS.
Elisiebnus, arcbidiacoiuis, 97. —
Vide LisiEBNcs.
Elïsubdis vel LisiEBNUs, episcopus
Parisiensis, 89, 90, 92, 93.
EuAXTo (Radulfus do), It-jç).
Emintim, 477. • — Vido Agmintim.
Emirdis, sacerdos, 478.
EiiBEnns, lilius Ronaudi, 4'm.
EmELIAV, EmMEI.IM vol HlMEI.INV.
filia Guineianni, 48o.
iilia Yvonis Sacerdolis, 45o.
sanclinionialis, i54.
iixor Adanii ib' Riaia, '121.
uxor Poici GbiToiiiaaillo, 403.
Emma, nxor Clilolliani roj;i<, 9'.
Emmelim, 45'. — Vido Emkliw.
E.\Di;cvs (Rainiondns), 291.
E\E(Svel Aeneas, episcopus Paiislon-
sis, 59, G3-6G, in3. — KIoclio
ejiis, 59, 60. — Pii\ilo;;iiiiii prii
aliliatia Fossatoiisi, G5.
notarlus, 34o.
Em;ïmi (Gislcbcrlus), 2G5.
KxGEUBDlS, 128,1 3o. Vidi' Im.E-
HRDCS.
EM.Ei.BEnTts, 48o. — Vide 1>gel-
iitr.iis.
E\r.E\i LFis, 124, 127. — Vide Ivge-
MLFIS.
Engebïxms. pa'dagogus reyis, 127.
Engebbocdis, iialiitalor burgi S. Ger-
niani, 4 80.
Eraclus, imperalor, 173.
Erabdcs, capellanns, 328.
Erbebtes, ti'slis, 97. — \ ide Her-
BERTUS.
Ercimbebti. conjiix Vuandomiri, 19,
20.
Ercamboldcs, Icstis, 89.
Ercuifredis, cancollarius, 85.
EucoBïDLS. 09, Go. — Vide Erchen-
RIDIS.
Erchexbvldus, leslis, 178.
Erceienrides, episcopus Parisiensis,
35, 4G, 59, Go; Ercinridcs,
5g, Go: Erkenrïdis. 35: Her-
CilENRADrs, 3 1 .
Erebletam {Ih'rhlatj, Seine -et -Oise.
c"" d' Arf^enleuil) ; occlosia S. \Iar-
lini, 1G7.
ErEMBLRGIS, IlEBEMBtRGlS Vol Hf.REN-
BIRGIS.
saiH hiiiniiiaii'., i5'i.
uxor Gaiisb''rli, i3G.
Erigiru s, l''slis, 39.
Er.nnciM vol Herignivccm [Erajpiij-
snv-Oise, Seiiie-el-Oise, c' île Pan-
toise), 1 G5, 20G.
Ebkexradis, 35. — Vide Erciienrvuis.
Erkearais, leslis, 83.
Erleboluis, monaclius S. (ierinani do
Pralis. 53.
Eni.EERCs, leslis, 71.
Eri.ixcis, monaclius S. Germani de
Pralis, 53.
Eri.iims, 201. — Vide Herliincs.
Ebmaris, leslis. 97.
TABLE ALPHABETIQUE DES MATIEBES.
V,)3
EiiMENARus, iiionacluis s. <>niijni
de Pratis, 53.
EuMENBERTis, episcopus, .'î(). Cf.
Heueeiitis.
ERMENES,sanctiiiioi)i.'illsSai)rti Lazari,
i73.
EiiMENGiiiDA, iiialor Ciimitiss.-p, aa.").
EnMENGVnDIS, .")'l.
liahilalrix biir|;l Saïu'li C!er-
iiiani, 479.
Icprosa, 3/17.
sanctinionialis S. Lazari, '17.'!.
Ebmexgakiis, monacluis S. (icniiaiii
de Pralis, 53.
ErmEiVoldcs, frater S. Lazaii, A73.
monaclius Sancii Gerinaiii di'
Pratis, 53.
EnMENnicis, donie.sticus , i(i.
sacerdos, io4.
Ermi>"ethrcdis, ai ; — tjcis loslanipn-
tum, 16»/.
EnMOXOvan { Errm'nonviUe , Oise, c""
de.^unteml-le-llttudouiti), 307, aa5.
Ernaldis, Er>aidl:s vel Herxaudis.
sacerdos, lo'u
sacerdos, canonicus .S. Germani
.\utissiodorensis, 323.
teslis, '17g.
Levrellds, ]4g.
Erkisius, abbas Sancti Vicloris, 872,
878, ioi, àoG, ii7, liao, ia5,
iaG.
diaconus , canonicus Saiirli Vic-
toris, 33].
sacerdos , canonicus Sanrli Vic-
toris, 3 18.
Ernodis, pisciinii vendilor, oSg. —
Cf. Ernoldcs.
Kr.NOLDis, nepos Walterii de Ban-
noilo, i.'lS.
piscator, 3io. — Cf. Eunodcs.
EriMLFcs, cancellarius, g4.
Ermistcs, notarius, 78, 80.
Errenburgis, mater Odonis, 33 1.
Erveils, i38. — Vide Herveis.
Envisiis, abbas S. Vicloris. — Le{;e
et vide Ermsus.
EscLEV {Ecoueit, Si>ine-el-Oise , ch.-l.
(Ii; c""), aaS; EsQUEM, 207.
EsciN, 207.
E.SKAGOSA (Esclititeiise, Loiret, c"" de
Puiseatix), 188.
EsniEM, 207. — Vide EscDEW
EssiRT (Fromundus), 897.
EssoMA (l'Essonne, nV. ), 188.
EuFROMCs, episcopus Mivernensis, 7.
El GEMIS III, pontifex maximus, agS,
807, 3o8, 809, 810, 3ii, 3i!,
3i5,8ai, 3a2,83a,358. — Pri-
vilégia ejus pro ecclesiis Lonjji-
ponlis, 38a; Monlis Jlartyrum,
809; Parisiensi, 3og; S.Genovefa',
811, 3ia, 3i5, 3aj, Saa; S.
Geiniani de Pralis agS; S. Lazari,
3o8; S. Jlartini de Campis, 3o8;
S. Vicloris, 3o8.
EuSEBILS, 8.
scriba, 21.
EisTACiiiis, canonicus S. Marliui de
Canipis, i3o.
capellanus régis, 137-138
litVRA vel BiVERA ,
'4 08, '.'l3.
CïMS. pr;pcepli,r ïeropii
'J:>8, 'i3'i, 437, 45o.
Elstogiis, episcopus, i.'i.
342,
EuTo, nionacbiis Suncli Germani de
l'ralis, 53.
ErvRAKDis, 23'i. — Vide Evru;-
111 s.
El s , donalrix, 201 .
villa (iVc, Oise, c"" de ^^an-
leiiil-le-ll(iiiiloiiiii), 1 17.
Evtrar.nrs, 3(;(;. — Vide Evrardls.
EvL[\i ^ylva (F.n-rl d'Yveline), ici.
EvnMUiis, Eiiinr.Dis, Euvrirdcs, EvE-
iniiiHs vel EwRinnus.
fdius Grimoldi, 3g7.
liliiis Lanilrici, 3()(5.
minisler TiMiipii, 36(). —
Cliarla ejus pro liliis Jobnnnis de
liarris 'M-
MMinaclms Sancii Gerjuani de
l';ali<, 53.
sacerdos, 118.
lestis, 82.
L'élis, a3'i.
leslis, '1-3.
DE liinnis, 2()5.
i>E Bretolio, 3o5, 007.
CoNVERsrs, 828.
— ■ — de Greva, '17!).
IlE NriLLi, 'io5.
PiNEL, '180.
TrOCII U'.lllS, 82^.
Va licjiM ^, .'171.
Evr.i iM s, carnili'X, 829.
Ewwiurs, teslis, 12 5.
Eiuur.urs, 118, .'{97. — Vide Evrvi;-
111 •;.
Ewmis (Eeclesia de), (les Essiirls-
le-Vvu, Seuie-el-Oise. c" de liiun-
h.mdh;), 289.
Faiel (llenricus de), 'i5i.
Farilfl'S, abbas S. .Martini Priscia-
censis, ig.
Fedebicis, 87(1. — Vide FniiDERi-
Ct!..
Felicis (Jobannes), 37g.
Félix, episcopus Aurelianensis, 7.
Fellandl's, episcopus Asturiccnsis,
876.
Febentinl'm (Fevenliiw, Italie een-
irale), 432, 488, 436.
Feria s. Dionjsii, 10, 22, aG, 82.
S. Germani, 440.
S. Lazari, 181, 24o, 2G4,
.3Sy, ',',7. _
Febrabi.e (Ferrières-en- Gdtitmis,
Loiret, ch.-l. de c'"). — Abbas
S. Peiri de Ferrariis, 3i3.
Ferrariis (Henricus de), 382.
(Hugo de), 282.
Fkrbicus, 829, 4oo, 4oi, 4o5, 4i3,
4iG, 4 22. — Virle Fredebicus.
FtvRKNTiiccM (Frévent, Pus-de-Ciiliiis,
c"" d' Au.rij-le-CliàlcuH) , 308.
FicL'LABiA (rue de la Poterie), 42 1.
KiLLONS (Sieplianus), 48o.
FlRMATUS, 53.
Flago, lestis, 71 .
Flamsia REGiA, villa , i43.
Flammen (Bucardiis), 33G.
Fi.AVARDLS, monacbns S. Germani dp
l'ralis, 53.
I'loai.dc;. Bnu:iiUM Ferri, 3g3.
Flcimerii s, miles, 1 49.
FoLLEMhIS, 28, 82.' — Vide FlL-
RADl.S.
Foi.RADLS, 2G, 37, 82. — Vide FlL-
RADLS.
Foxs Rlwuit (Fonlaiiiehleaii , Setne-el-
Marne), 3 64.
Fo\s .Sancti Bemigii, i3.
Fo\TA,\,-E (Fontmiio-le-Port, Seiue-et-
Marne, <,•"" du Châlelet), i43, a44.
FoNTiNETo (Bmdinus de), 30a.
(Gnimerins de), 35a.
(Henricus de), agi.
(Landricus de), 208.
(Tigerins de), i4g.
FiJMiM.Ti M ( Fontenay - aux - Roses ,
Snne, (.'" de Sceaux), i33; Fo.nte-
M;ruM, 2g 1; Fomemacim, 35g:
F()>TiMAcr.M, g8.
(Fontenay-lès-Loiirres . Srine-el-
(lise, c"" d'Econen), 207.
(Fontenay-sous-Dois, Setne, c""
de lincennes), 71, 188; Fomene-
TCM, go, g8 , 852.
Fontena , villa , l 'iS.
Fo.VTENETl'M, gO, 98, 39 1, 352.
Vide Fo.MANETl M.
/l'J/l
CAlîTLLAlUE GliNKUAL DE PARIS.
KinTEMACliii , 35(). — Vidi' ro>r\NE-
Tl M.
l'dMlMll.l M, l|S. — ^ \ lllc FdNTlMiTlM.
l''iPi;\i(iM \i l'inTi M , 1 .'!.
I'(,i;ui.h(I!o1mtI,is (!.■), •,7:,.
l'n^sAM.NM.s ;,I.Kah.i {Sm„l -Maui-
lp.i-Fiissrs,Sfiiii', c"" lie Clnirpiiliin |,
•)">, ;if), r>i, .")(), 05, 7a-7'i, l^'i.
Hï). ()û, io3, iiih, 117, 1 (h , ili- ,
ifii'i, aôi, 25a, L!53, ■>5!5, j()0,
.■ii3, .'iKi, 3()H, Aïo, /m.' —
Ai)l)Mtps, vide Auiielneus, Ascelisis,
lllLDEnERTl'S, Odo, TiIEOB ILDIS.
lîoiia cjus mnfirniiiiitiir, "5, 358,
381. — Bfina ci liiliniinliir ab Hii-
jjoiK' iT|;c. Ç)5; a Tciidoiic vice-
iiiiiiilr, S'i. — lUiiia c|ii,r' l'arisiiis
i\" sa^ciilo |iiisNi(lcli,il, "i-.'-j'u —
Pni'lioiida fi IriliuiUir in l'iclr^la
l'arjsiiMisi, ()5, io3. — l'iicir.iliiri]
S. lîlijjii rel'oniiandiiiii accipil , 'iji-
253.
FosM (I.0), juxia Miislaroliuni, ;i«/i.
KniMKM.Anii s, Miiinacliiis S. (Iciiriaiii
de l'rali>, 53.
KniMEniciis, C(>i|iius, i-i'i.
Fi\.nco, 5^1.
i-anci'llariiis. nu, 111.
ilciaiiiis. [icp^liM l'pitcdpus l'ari-
Mi'ii.sis, ; 1 I , II!, I 1 3.
i'|iiscii[jiis (a'iininaiii'iisis, 30,
5ii , 5 1 .
0)iiscii|jiis l'uiisiinsi^, vidr
FiilNCO <lfCaiius.
liioiiacliiis Samii (ii'iiiiaiii ilc
l'ialis 53.
iM-.wiNEriM, vdia, iH.
FllECtLElS, Cpiscnilll . I,c'\<ivi('lisl^,
36, 5o, 5i.
Fr,Entiii)i.T, 53.
FnEDEi:Aiiii;.s, li'slis, .S->.
FllEDEIlIcrs \rd FeIII'.Ii.I ^.
laiidiiicus s. \ irions, /117.
dia(oniis, caii
■mS, ■17'!.
iiis lieala. Ma
liliiis Gosh.Tli lînardi, 'v>;.
■ llliiis (iiiidoiiis de Uliiiis, hu't.
lilius IIiij;oiiis, aS-i, 3(i'i.
lilius Tlirolialdi, iSr,, -Mil.
lialiT l'iiilippi, h-X'.
li-aliT lioljcrli INiliiii, hiH,.
miles, .'177.
niniiacliii.s Sam li G^'i-iruiiii i\r
l'ralis. 5'i.
pjijiiiMilariijs, oji'i.
- — sidjdiacoiiiis, caiioniciis Sanfl.i'
l.ieiiovnfa', 17(>.
■ [do Baliicdlo], sorviis, tu)3.
IiK (ailllldll.d, 1 37.
ni; (aiiiiidi.id, 371).
ME l)dMI'Md>E, 0.05.
FllEDERILI s DE GeMILIACO, /l 1 3 , 4 17.
iiE Giii\mai:û, ido.
I'ahisiensis vel he I'arisii s,
iiiilos Liidovici VII, 33 1, 3i)f),
'ido, /)oi, /117. — (^cÈisiim cdii-
Cddil Ofclcsia' S. \irloiis, .'117.
ijE I'eviers, /uO.
HE SAAcro DiOMSid, 137.
DE Sa.NCTO MVBCELI.O, l5l.
DE \rTiiiAco, Saç).
FiiKiid, clcricus, 373.
Ffveesesidis, cojTiioininp \illaiia, 'l'i'i.
FnEAEs (Fresnes, Oise, r"" ilr Cluiii-
iiionf), ccclcsia B. Mailiui, 3r)5.
FnEiir.luis, Icslis, 1 '17.
FiiiDERi.\A, uxoi' Kai'dli Siniplicis, Si.
I''i;iiin.isi s, carucllaiiiis Luildmi l'ii,
/i5, /,().
l'RlsI()^Es imgocialorcs, yC).
Fkocia, Ipprosa, 8^7.
FRnDMl^Dls, 33''i. — Vide Fro-
MI \D1 s.
l'Rdl.ERIls Vcl FlUX.EIII s.
lil;nsTilir,li,3-j,S.
lialrr liriidili ^pdsldlici, 383.
UH.niacliMS Saiicli (jor'inaiii di'
l'ralis, if)S.
pal.T (liiill.'lmi, -«3.
— Ipsiis, i;i'i, 11)0. — NidcFiui-
(jIRUs (,\TaU NENSIS.
AsixARiis, 333.
(i VIALAINENSIS, l85 , I iS(), l()'l ,
1 i|0; DE ClUTARAVXO, 178.
DE (IriATARAUNO, I78. V idc
FlaH.l.Rll s C, ITAHINENSIS.
h'iidi.Era s, iMO. — Vidi' FRdfj.Riis.
l'r.di.LVNDi s. cpiscopiis Silvnni'cloiisis,
l'iaiMI Mil s, I''|U1DMI \nis Vld FlldT-
Ml Mil s.
rpis('d]iiis Trirassiiidriiiii, idS.
IVal.T W.inuTi dd l'arisidS,
Iialiilaldi- lmi;;i Salicli (dT-
niaiii, '1711.
Epistola' djiis ad clerniii l'arisien-
seiii, 1 1 '1 ; ad Fraiicdiioiii episcd-
puin , 113, 1 1 3 ; ad IWlierliiiii iv-
(jdin. 111.
FiLRERTis, famuhis .Samli Marliiii dr
Caiiipis, 335.
iiionacliiis S. Elij;ii, 'i3i.
£u])diacoiuis, canonicus l'an-
sieiisis, 1 5.'i , i03. i05, i08,2o4.
3>5, 333,337.
IdSiis, 'id.
Idsils, 1/17.
DE .StAMI'I--, i5'i.
Fii.CARiES, C'pisropus, 3li. — \ idi'
FlXCIlARll:S.
Fi LijiARiis, ejiiscdpiis, 30, ûo, 5i.
FiEiaiERU I (jaul'r'idu.s), tioij.
FiLiaiERiis. palcr Ilcinrici, i5i.
FL-LcaiEiiis, dpcaiius S. (jormaiii Aii-
tissiodorcn.sis, 380.
— losti.s, 1 3 5.
FiL.ain, 87, 33'i. — Vidd FiLcd.
Fl LCIACLM, ()3. Lejjd Sll.lJlAia SI.
FiLcai, aOlias Samli lidiiii;;ii iidiiirn-
a.ohllii
ra 1101 lie
de Sancld I).
i3'i.
I.'slis. i:id.
C\y\i. 33'i.
DE lîl EEE\, 3.3/1.
I'"r.dTR\LDi s. cpisi-opiis (!ai iidiciisis.
Od.
iiidiiai liiis Samli (jpiaii.'iiii dd
l'ralis, r,:;.
l''RdTMAIllll S, 7.3.
l'idinii MHS, idS, 137. \'idc' Flld-
Ml MH s.
l'inEiuis, r.ii |ii'nlai'iiis, 'idS.
Iraldi- Teiiipli, 'i>.3.
Fl ERERTl S, 5'l.
canonicus lieala' Maria'. 380.
('Iiisciipiis (.'anidk'nsis, 108. —
cdmrs, ,S7, 9S.
decanns Parisiensis, i38, l'i'i,
!'i5, l'iO; poslea episropus Pari-
sidn.sis , 1 5 1 , 1 53 , 1 5i , 1 55 , 1 56 ,
157.
dc« s (Idile S. Marlini dd
Caiiipis». 3di.
cpiscdpiis Ainliiaiidnsis, 108.
episiaipiis \iirdliani'nsis, 1 n8.
cpisoiipiis Parisidnsis , vidi'
Fl LEO, ddcaiiiis.
episcopiisSiicssionensis, 108.
lilius (laiilerii Inrisoris, 2()i.
filins Joliannis, /io3.
niajjislcrsdiolariim ccrlcsia' .\ii-
rdliancnsis, '107, 'iid-!.
miles, I iS.
presliyidr S. Daiiiysii dd Car-
cere, 33 8.
sacerdos, raiioninis Parisiensis.
3 53.
siilKlIarouiis. raiid.iKiisS. Vir-
ions, "50.
DE l'iEESEdlal, a 13.
DE I'arcem:, 1 00.
PirdT, 339.
Fl i.eoicES, sarerdos, .33.'!. — Vide
Fl Lcoii's prcsiij'icr.
FiLcnis (Barlliolonipns de), 178. —
Vide Bartiioi.omei's de Fulcosio.
FuEcoirs, prcshjler SaiicIi Gorniani ,
333,338.
TAIÎLI'^ ALPHABETIQUE DES MATIEHES.
fi9r>
FuLcons, snbdiai'oniis, iiH.
FuLCosE vol Flli;(isio (Barllmloriiriis
lie). — ViJi; Uabtiii)Uimi:i s m.
FlT.COSIO.
Fri.r.uii:s, l"iiLnu)rs vol Folleiia-
DI.S.
FiLHAiii:-;. ahlias Sancli Dioiiysii, ".G.
opiscopus Parisiensis, Kt.
Fl NTANELLA (FnlUenelle OU Sllilll-Wllll-
ilrille, Seiiic-lnférimre , c"" de Caii-
Fl \T\NET11 M , 'ida, t'O-'î. \ i{|i> F
TiNirn M.
Fi IME (/•'.-»<■,/„■., , Sv,np-vl-Murm' .
,1,' nne-Cmnh'-IUrrI], ,i„, 5
Fi IIJI llINsls |ia;;ll^ I Frrjic: , V'ir),
FlIlVJ (lîulMMllIi lll'l, -iS'l.
G
G., prior Reala; NFaiNe île Canipis,
'Mh2. — \ iJi' GjM,i;iii;iiri s.
DE I)nisE\i:ir,T, fralor Ti'iiipli,
3.3:^.
GAERECIiniMM s, liiacoiiiis, 17.
GAEnuAntu s, conifs, S'i. — Vido <JE-
RARDLS.
Gaeiiims, jussiis Icstis, 17.
Gaido, Ihesaurariiis iNovarioiiHis, ho.cf.
Gailems, lestis, '10, n.
GAinEFREDis, conips Paiisionsis, 37.
GAinEnARDi's, coiTies Parisionsis, -17.
— Vide Geraudis.
Gairims, cornes Parision-ils, a.'i.
GiLDRici'S, monaclms Sancli Gfriiiani
de Pralis, 198.
teslis, /171J.
DE SiviMAi;o, '100.
Galeramnis, la;!. — Vide (jai.e-
RAXMS.
GlLERVNMS, GvLERiMMJS, GuALERlV-
Ms vel Walerawls.
camerariii-i, m-j.
COIIIOS, 118, 132.
cornes Mellenti, 27.5, 28]-
28/1, .Soi, 4o5, /173. — ■ Ecclosi;p
S. Genovcfa; xm denarios rodditiis
concpilil, 28'i; — occlosias S. Ger-
vasii et S. Jojiannis ca|)ilido S. Ni-
cliolai Mellenti conccdil, 27Ô; —
ecclesiœ S. Lazari ceiisiiiri liiliuil,
2 8'i; — occlesii'c S. V'icloris xl
soliilos roilditiis concedit, 281, 283.
cornes forte .Mollenli, i.'jo.
fraler Templi, 333.
paler Widonis caiiierarii, 17.").
jira'criil.ir l'jiisieiisis, l32,
137, 1 :i8, 1 'l'i , 1 'i5, i'i(), 102.
( Tlieodoriciis seu Teniius),
aiiô, 3o5, 307. 33'i.
de Mellemo, 282. — Vide
•jiLERA.v.Ms, conies Mellrnli.
DE V'iLLAl'EROR, lG(i,
GiLiijMERS (Guido), /l-J(f.
Gai.o, (liAi.n vel Wm.ii.
l'pisriipiis l'arisiensis, 1.").'),
I •")!;, i.')7, i.")i), iGi, 1(13. i(i/i,
i(i.'), 1(17, 1(18 , idy, 170, 171.
17;), 182, i8ç), 190, ig2, 11)3,
228, 2'ii, 2'i7, 2,5i, agg, 3oi,
^73. — l'iivilojjia ejiis de S. Kii-
;;ii ndiiriiialione, 1 (1 1 ; depra>liendi>
S. Opporliiiia', 1(18; pri, S. Ge-
noveta,' larimlis, 1 (: '1 : pin S. Mur-
celli l'aiioniçis, 1 g 2.
GiLO, filiu^i Rolierli. 1 '1 1 .
niajjisler scliolanim l'ailsien-
<iiiiin, 23ii , 23 1.
miles l'a;;aiii, 1 '1 1 .
sei'Mis Saiicd Marlini de Gaiii-
pis, ig(i.
siii'cenliir Parisiensis, [iresliyliT,
/157, '1(18.
leslis, /r7g.
(ilLTEnlLS (JALTERIS, GaLTHERUS,
Gallterius, Gaulterus, Gauterus,
(jaTERlS, GlALTERILS, GuAI.TERls,
VValteriis, Walierls vel VVai.tiia-
RlUS.
camerarius rofjls Fraiiconmi.
'i3i, Aâg, /i6o. — Ejiis privile-
fjiuni pro liospilaii S. (iervasii,
'1.5 g.
camerarius Sancli Marlini de
Campis, 1/17.
canoniiiis Sancli Marlini de
Campis, i3o.
capellaiiiis di_' Cliailii, /ii8.
capelianiis et sacerdos, 3(1 1.
382, oy3, /loi, .'112, /127.
carpenlarins, ^110, 'iSo.
conjnx Gode, 2.").
cnslos eqiiorani S. Marlini de
Campis, l'ii.
diaconus, canon jcns Parisiensis,
2 53.
diaconus, caiinnicns Sancli Vir-
ions, 3Ô0.
diclus Pa(;aniis, 1/11, 22'i.
episcopus Albanensis, 37C,
388.
episcopus Meldensis , 1 2 '1 , t 2(1 ,
.3'i, i38.
episcopus Parisiensis, 8(î.
episcopus Tricassinns, i3'i.
filins Bernerl, lî'i.
lilius Kmnielina', 'i."J9.
lilius Jiiliannis, 8(1.
lilius Odonis de Sanclii Mar-
cello, 32(1.
filins Pliilippi , /122.
filins sua; malris, i.'i'i.
GiLTi:niis, lilius Werriii, idd.
Ira(er llerliiliii. 'io3,
Iial.il.ilor lMir;;i Sancli Ger-
inani. 'iSu.
ina;;i-.| T dmnils llespilalis j'ari-
■ ( \lj;;i-ler|, sacerdos .canonicns
Parisiensis, "',0, 280, 281, 2g3,
■•i|il, ogS, 3oi, 3o2, .32(1, 328.
3 '18, 3(11, 37'!, 382, 383, 3g.j.
'i3o, '1.J7, /i(18.
major, 137, 1 '1 1 , i'i7, 1 ."> 1 .
iiiajur de Vanvis, '12 '1.
. niaiescalliis li. Dinn\sii, '112.
miles, 137.
mnnarlius Sancli lieriiiani de
PiMlls, ig8.
prei(2i(or Parisiensis, 'i,'j7,
'l(eS.
pivepiisilus Pissiacensis. 127.
— — • [iresliyler, 3'in-
presinler S. Leufredi, 338.
piior S. Marlini de fiainpis,
•'Igd, 3g7, '121, '122. — Cliarta'
de ci'iisu solvendo a Gerardo co-
menlario, 3g7;decomniutationebo-
norumcnm Driif;ane carnilice, 3g(l;
dé concordia inler Adam de lirala
et TliPolialdum, i2i ; d • ddi,,,, \|.
lierli pra'cenlorls, 3g(j.
• puer, cannniins Parisiensis.
'•'■'■
[luer, canimiciis Parisiensis,
pueriiIiisSanrli Mai llnideCam-
saceriliis. caiioniriis Parisiensis,
i38.
siiLicaiiierariils S. Marlini de
Campis, 3g7.
• • sulidiariinus, 118.
sulidiaciinus, 3gg.
• leslis, 82.
leslis, 8/1.
leslis, i32.
leslis, 137.
leslis, l'ig.
leslis. ifio.
lestis, 'loH.
/i9(i
CAIiTULAIUE GI::\ERAL DE PAItlS.
GiLTEr.Hs, leslis, A^i).
Tit lÎANNOILO, lis.
iiE lÎAini, maj;i.>.tci Tciiipli in
l'"r;iiicia. !!'.]■]. — (jijumImmi do-
iiiiH nietlietaleiii inriiidil lidljurlo
Aniicle, /uiv-
nr. Bei.i.o (Iampo, ■j>H-2.
■ IlE BniTOlLO, •ifj'J.
DE Clamiciaco, i3o.
hcisOR, agi .
MuSAVENA, ]G6.
NonMANMS, '179.
Ail Petraii , de Saiiilo Marliii",
'1 . j '1 .
PlllLII'l'I, 'l52.
PlM.l.V, 371;, 359.
Il l'oHEBS, 336.
nr. F'oMisARA, 328.
Popn-i vri l'iifiMN, ii;,ij(ir Car-
l'oïKi'. 3 1^0, '1Ô2 , '17"!.
tn: Ri Ei.n, '108.
Sai.henuien, /iGo.
Galtehis, '^So, 98a, 3a8, Ai ■; , hiH,
/lai. l>-2-2. /la'i, /i3o, /i.V>, 'i.-,7,
/i.'m). /i(!o, A(13. AOS, A7."i. —
\ ill' (i SLTERUS.
JALTiiEnus, 37G. — \ iilc Gai.teriis.
JAMALDiis, episcopiis luilc IVicasIi-
iii'nsis. lA.
Iamapiii >. ti".lis, ao.
'iHiEEnA. fili.i Clarc'iiilialdi, iiiajniis
,lr(.li,lnaro, A-.'i.
iwili.i.i Mil M {GniiiiUij. F.iirc, <■"' dr
Vrn ), 17(i.
j(MMi>. Ml, ■' 1 , ••••',. — l.PniaiHi iijo-
nasli'nnliiiii cdiicedil CdMioliid .S.
GiTiiiani de Pcatis, an. — ^llJll^
doiii onnllnnaliu, aa.
■ iniiiiarlius Saiicli Gi'iiiiani d'
l'rali.. r)3.
imlariii.s, ('»,.
G »\CTI l.KI S. Ii'slis, 1 7.
Gm;i\i-. (iAi;niM'.s, Gi ai;im s n'I W'a-
niM s.
alilws .S. Gi.Miovfl'a', 378.
alilia.s S. Vlctoris, Aao, Aai,
AaA, Aao, /ia(i, 4Ai. — (lompo-
.■^iliiiiifin facit ciiin aldialia S. Gor-
iiianl d<> l'ralis i\o qiiodaiii clmisu,
A A
anilydiiis, 1 1 «.
.irrliidiMcoiiiis Paiisionsis, 07,
canoiiiiiis S. 0|i[)OI'(iiii;l', 3:iK.
carpi'nlai-iiis, Ao), A02, 'i.'ia.
ci'iin'iilarliis, A18, A3r), A.'h).
clcriciis, I 1 8.
ccirni's, Alii .
(■iKpiinap'iiis, Ali'i.
filiiis lli'iiiici de rdiitciiolo.
(nr.iMs, filins Laiiilierti do Lisiaco,
Ad.').
liliiis Lctliardi, i8(3.
■ Irater Teudoiiis, leslis, aoi.
Ii-aler Wallerii majoris, i3(i,
1 -i 7 , 1 A 1 , 1 .^ 1 .
■ laicns, if)S.
nioiiarlins Sani'li Gcrmani di'
Pivihs. .-,3.
iirpds Ansdldi, ia3.
palei- Giroluii, A77.
pnpr, A 58.
sacordos, canonicns S. Gcrmani
Autissiodorcnsis, 3a3.
servions Beatic Maiiœ de Caïu-
pis, Ao3.
siilidiaronus, canoniius Pari-
sii'iisis, lo'i.
Ii'iliiis prior S. Geiiiiaiii di'
Pialis, Aid.
DE Ca.mims, 1 5l.
iiE IsLd, 1 a 7.
[vel (jAIl^EllLs] riE .Magmaco,
Aod.
PdSTEL, 32G.
luFis, Aûo, AGi.
ÎEdN, 1A7.
ME \'|L1.AFLI\, Add.
Ga|!H\IH, GlIAIlLANDA, \VARLA^DA.
\idf \\m;i.h:s de <.i., GlSLEIlERTtS
IlE G., (iLirid DE G., (il'lLLEESllS
HE G.
Gaheamie (lla\idls la), A79.
Gi \r.nMiA. 178, i,Sa. — Vidd Gah-
1. \MH.
G\r,\Ei;iis, Gai'.neris, Giarnemus.
Gi vKNtr.ts. \\ A UN Ali 11 s, \\ »i;\Er.ns.
'1.J0.
alilias Majdiis Mdnasleiii, red-
diliis ordinal sacrislariœ B. Maria'
d.' Gampis, 3a7.
canierarius, 3a0.
clericiis, a 3 A.
• (drdiilianariiis, agi.
Iilin<! GariiiTii. i3a.
liliiis Lei[;ai'dis, 33().
• miles. 1 iS.
palei llii;;dnis, -Sa . 3dA . 3^9.
pater Snllaiii, A.")8.
paler Wariieiii, i32.
pra'posilus Melleiili, 37.').
sacerdds, liliusPelronilla', A27.
siiliprior .S. Vicions, aSo, 33 1.
leslis, 3aA.
Miarins, a.5n.
Gai.i;eis, iGG.
DE pAnisus, 137, I G(l.
DE I'ortu, a'iG.
DE Sam;to Maiicello, 3'ui.
:1\r>erils Silvanecteasis, aoG.
L'iARNERES, aSo, 282, 3aA, A27. —
\ ide GiBNERius.
Garrims, Aoij. — - \ ide Gabi.ms.
LJASTINELLIS Vol GlASTINELLUS. Vide
OdO GAST1^ELLUS, JoiIANVES GaS-
TI>ELLIS.
IJASTi\E>sis pagiis, 25,"), aGa.
(lATDd. 53.
G uiid. sacerdos, A7G.
Galbertis, 33g. — Vide Gaisbertls.
Gai CHERIS, diacoiuis, canonicus S.
Genovefip, a58, a7A.
fraler Radnlfi de Cmnliellis.
Add, Adi.
Gaiciocerus, diaconus, 17.
G\iFREDis, aia, Aid, A7g, A80.
— Vide Gaefridis.
Gaifridis, Gaieredus, Gaisfbedls,
Galsfridis, Goiffrides, Goifri-
DLS, GolSFBEDlS, GoSFBEDES.
abbas Sancii Gcrmani de
Pratis, 3Aa.
aciionariiis, A 5 g.
archicancellariiis, 135. — tl.
Gaifridis, episcopus Parisiensis.
diaconus, A 58.
episcopus Aulissiodorcnsis,i3A.
episcopus Carnolensis, a3o,
a32, a37, a38, aA8. — Cliarla
ejus de concordia iiiter Stepliannm
episcopiim et Tlieobaldum arclii-
diaconum, a3a. — Epistola ad Ho-
norium papam, 2 38; — ad Ste-
pliannm episcopum, 287.
episcopus Parisiensis, 126,
1 3 1 , 1 3 2 , 1 3 A , 1 37, 1 38 , 1 39 ; ar-
cbicancellarins, i3ô. — Monachis
Majoris Moiiaslerii dal ecclosiam
B. Maria' de Ganipis, i38: — mo-
nachis S. Ma;;lorii confirmai [losses-
siduein [[urjjilis in Seipiana, 187.
fr.iler Hii;;oiiis dapiferi, i32.
■ IVali'r Pajpiii, i33, 1A8.
leula, canonicus Parisiensis,
id'i; iileiii, ni videliir, qui presby-
ler, laG.
inonaclius Glara'\allensis, 307,
319. — Ad Albinum, episcopum
Albanensem , scribil de loncilio Pa-
rlsiensi, 307.
monarlius Sancii Gierniani di>
l'ralis, A 10.
pr^posilusde Monlelelieri, A3i .
presbjier, 3a8.
presbyler, cU'ricns Tbeobaldi
anliidiaconi , a3'i.
prior Sancii Martini de Gani-
pis, i3o.
puer, canonicus Parisiensis.
AG8.
sacerdos. 1 7G.
TABLE ALPHABÉTIOUE DES MATIERES.
A 9 7
GiLFniDLS, sacenlos, cauonicus S.
(jenovelie , 37.'!, 27.'!.
saoTilos de Edera, A 17.
saillir, '110, i'So.
siibcapellamis, 127.
suLdiaconus, caiioniciis Pari-
siensis, idem sane qui vocatur Goif-
fridiis, 189, cl Gaufrldiis, lUf).
subdiaconiis, canuniciis l'ari-
siensis, 3o2, 883, .'10 1.
subdiaconus, canonicus S. Ger-
iiiani Au(i^sioJol'eIlsis, 'i\i'S.
Ifslis, 133.
A\i;licI's, .'171).
. Ai,iiii-iM.s, aSo.
. lÎEBTRANT, 375.
Drito, commendalor Hospitalis
llieiosolyinilaiii, /ii (i.
Fdlcherii, magisloi' Teinpli cis
mare, ioi).
DE GiRi seu Guini, canonicus
l'aiisi'>iisis, .'ii a , i(3(i.
MlLATERBi, 3 12.
l'iPEn, diaconus, 3g8.
RcFus, iSo.
iiE Sancia BAucAnA, '107.
DE Spar. .., subdiaconus. a5(S.
GuLTEBiis, 8G. — Vide Galterius.
Gaclteris, 12C, 3o2. — Vide Gal-
TEBILS.
GAUSBERTtS, GaIBERTIS, GaAZBEBTIS,
GoBEBTIS, GoiSBERTlS, GoZBEIlTlS
Vei JOSBERTIS.
canonicus S. Martini de Gain-
,„s, >3u.
iValer Holiardi, i3G.
Ie\ila, lo'i.
monaclius Sancii Germoni de
Pratis, 53.
pisciimi vendiloi', 33g.
scri|ilor, /i.j8.
subdiaconus, canonicus S. \ ic-
toris, 3 18.
teslis, 120.
leslis, /179.
Ilii'saiiraiius .S. (jerinani de
Pralls. S->.
Gacsbebtls BniARDlS, ?I00.
Gauscelmcs, piscalor, i33.
Gausfbedcs, i33, i38, 1 '18. — Vide
Gaufridus.
Gaesfridus, io?i. l'iS, 17O. — Vide
Gacfbidus.
Galterus, 2gi, 3.")g, 3g(i, ■U)-j,
.'110, .'11 3, /i.'i3, '.'180. — Vide
Galterus.
GAliTERUS, 25o, 280, 9C)3, 2g6,
826, 330, 383, 3g5, .'io8, .'i3i.
— Vide Galterius.
Gaizberils, .53. — Ville Gausbertus.
Galzle.nus, ()2. — Vide Goslesls.
Cailul. — I.
Galzlincs, Gi). — Vide Guslems.
Gazo, leslis, 147.
Gebelina, uxor liobardi, i30.
Ge[ieo.\, nioiiacbus .S. Gerinani de
Pralis. 53.
Geldeïisl'S, 3i8. — \ ide Gildiims.
Geldui.nds, 270. — \ ide Gildcinis.
Gellendis, filia Goini, 33 '1.
Gemardls, paler TelxTli, ig2, 255,
262, 282.
Gehelikcs, tcslis, g5.
Genesteio (Molendiniim de), '157.
Geno, leslis, 348, n. — Cf. Benno.
Genoïefa, ancilla S. Gerniani Aii-
lissiodorensis , 32 5.
DE SaNCTO GebMAVO, IllS.
Ge.vseli.ves, Siivaneclensis buticula-
rius, g5.
Ge.\sebicus, referendarius, 95.
Ge.ma, alias ,\delendis, 268, 2C5,
/108, 4og.
uxor Obizonis, 288, 28'!.
Gesuliacls ( Gentilly, Seine, c°" de Vil-
h'juij), 6g, 70, 383, 35g; —
niolendinum do Genlilli, 35q.
Ge.milli, 85g. — \ ide Gemilucls.
(Kredericus de), lii'].
Georgia>orim rex, vide David.
Georgils (Magisler), 4o8.
paler Holdeberli, 212.
(jeraldis, 82, 8l>. — Vide
BARIllS.
(JEBABDIS, IjEnALDlS, (jERVLDlS
RALDCS, GlBABDLS Vel GiRAl'DIS.
arcbidiaconus Parisiensis, 86 1,
362, 374, 882, 383, 3g5, 63g,
'i3o, /157, 468.
bolengariiis, 166.
cancellarins, 86.
canlnr, 8q8.
caidiiialis liliili S. Criicis in
llieru>aleiii. ■•-(,.
caidliialis liluli S. Slcphaiii in
Cuelio Monte, 85'i.
cenienlarius, 3g7.
clericus, 120.
conies Parisiensis, 27, 28, 2g:
Gaebiiardis, 34; Gaireiiabhus,
27.
cominendalor Parisiensis llus-
pilalis Hierosolunilani, 471.
episcopus Cadiirceiisis, 876.
• episcopus Osliensis, 127.
juslicialor, 48o.
levila, 118.
niiinacbus Glarœvallensis, 3ig.
nionacbus Sancii Germani de
Pratis, 53.
noiarius RomaiKeecclesicB, 448.
puer, canonicus Parisiensis,
84«.
sacerdos, 83.
Ge-
(h-
Geririus, subdiaconus, canonicus S.
Gerniani Aulissiodoiensis, 3-3 3.
• de LORATORIU, 188.
PcELU (_\bij;islerK 42g.
Itins, '128.
DE S. DlUMSIO, 45s.
Germdis, 876. — Vide Gebabdls.
Geracmis, presbyler S. Innocentii.
828. Cf. GlRELMlS.
(JEiiuEBTis, 54, 167, igg, 200, 20g,
4 10. Vide GlBBERTtS.
Gerburiiis, 54.
Gebelmi s, 477. — Vide Girelmus.
Gerbu'.rs, leslis, 4n, n.
Gerlindis, 33g.
• serms, 1 1 G.
GtRi.o, 53.
Gkrmancs, censarius, 176.
■ episcopus Parisiensis, 1, 2, 8.
5, 7, 8. — Privilejjiiim ejiis pro
.S. Criicis el S. Vincenlii nionasle-
rio, 5, 7.
GeRMCNDCS, GlRMlNDLS, GcERML.VDtS.
Warmcndus, Welmcndls vel Wuil-
MDNDIS.
canonicus Parisiensis, sacerdos.
281, 2g8, 2g8; — succenlor.
802; — arcbidiaconus, 828, 3a4,
328, 348, 36i, 303,' 874, 882.
888, 8g3, 43o.
filins Beliiii, 4 80.
Illius Gaulerii carpentarii, '180.
■ IValer Alenni, 4 10.
levila, canonicus Parisiensis,
1 0 4 .
. iLslis, .47. _
vicocoinrs, H 5.
DE Drocis, 4 18.
PamsMcscidis, 32g.
Geihhrdis, 74.
Geroldls, iiS, 807. — Ville Gi-
ROLDCS.
Geiiri , canierarliis S. Gennvel.p, 46g.
GtRiiMcs, arcliiepiscopns neniensis,
dapil'er, 207.
l'ainiilus S. Vicloris, 4oi.
lilius Gervasii de Turota, 835.
lilius Henrici Lolliaringi, 186.
I.'slis, 4 12.
DE TiBOTl, 881, 335.
GiiloNS (Sleplianiis), 48o.
GUBANNO, le>lis, 20.
GiBELiNA, ancilla Sancl.e Genovela-,
302 , 2o3.
GiBELLiMsvel WiBELLiNcs, patiiarclia
Hierosolyniitanns, 171, 173.
GiBEEE, habilator burgi Sancii Ger-
mani, 48o.
GiBii.vrs, episcopus Galalaunensis,
g2.
GiGAtDUS DE GeLLA, 4o8.
63
'i98
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
(Jii.1 , filia Alelnii, Sf)! .
lîlia ConslantiiT, iiiilricis reijis
Pliillppi Au(;\isli, h'.io.
lilia Hervci, iTiO.
uxor Malllit'i, 403.
(ÎILBERTLS, igS, hi'l. — Vidr Gis-
i.kiii:i:t[-.s.
cpisi-cipiis Pntisiensis, t!0.3. —
Vide (iiiiuEriTi's.
l'oBRETAMS, 30".
GlLDIVIMS, 281. Vide GlLIllIMS.
GiLDouiMis, 33o. — Vide Gilduims.
GiLDiiiNus, Geldevinus, Geldiims,
Gll,tllH\ls vel GiLDOlIIMS.
aillas s. Viciwis, 9-J8, i!i3,
2.'i<i, 270, 2K1, aSy, 317, 3i8,
333-32.'), 33o, 33 1. — Doimim
Giaiiiprio srib Cdisu conccdit, 33o;
— vinoas apud Savias vc^ndil Al-
lierlo Slariipfnsi, a.'io.
filius Asconis, canoiiiciis, ni vi-
di'liii', Saiicljp (jeiicnol'a^, 27'!.
puer, canonicus, iit viditiir,
.Sancla;' Geilovelin, 37'!.
GlLEBEUTUS, 2|/i, 281. Vidc GlS-
I.EIIKRTIIS.
(iii.[p.r:nTis, 327. — \'\de Gislepertis.
(iiLLA, fdia Alelmi, 3pi.
GiLLEREnrus, 2o3, a.^3, ag8, ia3,
'i.")(). /i(i3. — Vide GiSLEDEBTi ;:.
Gii.Lncrs, in [ia;;o BIcsiacensi , 97.
Gii.o, le.slis, 1 '1.5.
loslis, ff^().
GiMMiMicis, villa in roniibtu Anre-
lianensi (6V/«jy»i/, LoircI , r"" de
P<nnii). 99.
Gl\EBlll,DLS, 196. \ ide Gl I\E-
ini.iiis.
Gin uns, ï>h.
episfopns Osliensis, 1 ui.
<jinu.i)us, 120, 127, 177. — Vide
Geiuiidiis.
Giinniiis, 53 , i33, iCiC, 3i8, 3(i-! ,
37':, 382, 39,'), 398, h'iS, '129,
'i3o, i.57, /j.58, /i(;8, /171, /180.
— Vide GEnvnDis.
Gii!4um;s. 323, 3(ii. — Vide Ge-
nuiDiis.
•iiRBEIlTDS Vl'l Ge1U)I:11TLS.
aiTliidiaciinns i'arisiensi.s, 18.');
i-r. episi-opns Pansiensis.
l'aiicellarinst'cciesifp l'arisiensis,
\iV.i, if)."), i(;7, 1(58, iTh).
niliicnlarius, i32.
episcopiis l'arisiensis, 198,
199, 200, 2o3, 2o'i, aoT), 209,
21."), 2 il), 217, 219, 221, 238,
a33, a'ii, 3'i7, 2.S."). — Goiiliriiial
di)nalioiiciii a Galone episropo
S. Vicloris eccicsia' larlam, 2 15;
— ronlirinal. rniiilaliiineni .S. Uio-
nysii de Garcere, 21O. — Pra^-
beiidani dividil Stepliani aiclii-
diaconi, 219. — S. Gcrmani An-
tissiodorensis ecclesiam a qnadain
runsueludine libéral, 2()3.
Gibbeutis, filius Tebcrti, 3 2 5.
fialer Frojjerii, 338.
|ialer Hngonis, /i()7.
poi'Iarius, /iio, A.So.
leslis, 300.
GinnoLDis, 73.
monacbus .'iancii Gerniani rie
Pralis, 53.
(Joliannes), vide Juiunnes Gin-
BOLDCS.
GiRELMCs vel Gerelmus.
cainbitoi-, 328.
libns Garini, '177.
miles. i32.
palerllnn,';eri el Ilujjnnls, 279,
283, 3oo, li-j't.
presbyter Sanctoinin limocen-
tinin, 338. — (^f. Geradmis.
sacerdos, 323.
GiRi (Ganli'idns de), vide GuEBinns
Di; Giiii.
GiRMiNDiis, vide Germindus.
GiRo, avus Ridiardi de Sanclo Mar-
cello, 3oa.
GlROLDLS, GeBOLDDS Vcl GiROCDUS.
canonicus S. Genovefo, puer,
17O; subdiaconus, aoa, 208.
laicus, 198.
matriculai'ius, 100.
niiinacbus Sanrii Gerniani de
Pralis, 53.
|Ki|er Peiri, /179.
subiliaconns, 118.
leslis, 82.
leslis, 33 1.
BoBMS, iTlO.
1.1 BoRRERS, /17g.
PoMIERllS, I '19.
DE ScALr.NMAISML, 307.
Ginii.Fis, foreslarius, 17O.
GlRlTM , 53.
GiSLA, 5'i.
GlSHBERTlS, .'l'l2. Vide (ilsl.F.-
BERTrS.
GisLums, monacbus S. Gerniani de
Pralis, 53.
GlSLERERTCS, (lIEBERTlS, GlLEIlERTCS,
GlMllERTI S, GlLLEBERTIS, G|sH-
REBILS vel (jlSMRERTI s.
biiliiilciis, '179.
biiliciilai'iiis, vide Gislerertcs
DU GuiLA>nA.
cancellarius regius, i53.
canonicus S. Benedicii, /i52.
raiiiiniciis .Sancti Martini de
Campis. i.'io.
Gisi.EBERTis, capellanus Templi, Ui'6-
carpeiilarins, 'iG3, 40i, 680.
■ coquiis, .'180.
decanus, '179.
decanus Saneli Marcelli, 247.
268, 281.
episcopus Meldensis, 108.
filius Noël, 680.
IValer Anselmi de Garlanda,
193. — Vide (JisLECEnns de Giu'.-
H%Dl.
IValer Peironillie, i23.
major. 'iSo.
noiaiiiis Garoli Calvi, 03.
nolarius Pbilippi régis, i3o.
presbvier, canonicus S. Geno-
veftp, 202; idem forte qui tliesau-
rariiis, 17O.
prior BeaNe Mariic de Ganipis.
307, 332.
jirior Saneli Martini de Gampis.
I 2('l.
sacerdcis, canonicus Parifiensis.
Ke'j, 11 S.
sacerdos, canonicus Parisiensis.
2'i'i , 253.
subdiaconus, canonicus S. Ge-
novel'a?, 276.
lestis, 128.
leslis, l32.
lestis, 1 i8.
lestis, 201 .
lliesaiirariiis .SancUe Genovefc .
17G.
• viceconies Corboilensis, 650.
— lÎLODELS, /180.
EMiANH. 2O5.
Di: GvRLiNDv, liulicularius.
iSo, i85, 189, i;|i, 192, 193,
igi, 200. 201. 2o3, 20O, 210.
211, 21 '1. ai8, 319, 323.
flEBRODCS, '|5'|.
HE MoNFERMOLIO, 220.
\or.\nNMs, i5o.
Svi.irn, 298.
(iisi.ERR\\Di:s. iiionarbiis S. Gerinani
do Pralis, 53.
Gisi.Einiius, fidelis Pippini régis.
27, 29.
Gisi.EMVRrs, cancellarius, lôo.
moiiaclius .S. Germani de Pra-
lis, 53.
Gisi.EMEiiLs, prier S. Martini de (^ani-
Gisi.iBKRTi s, 1 iS. — Vide GlSLE-
BERTrs.
(iisoRcio (lIuj;o de), 275.
(îi.vxDI0Li:s MoNs, 1 1 '1.
Geiris, episcopus Graliajio])olitanus.
1 ?i. — Vide Cunis.
Gl.ORIOS.E CUIMEHE, AOo.
GODEBTCS, 3l8, 458
Goda, feniina, 20.
GoDALMiNDis, nionacLus S. Gormniii
de Pralis, 53.
GoDARDis, decanus, igâ.
forestaiius, 19Ô.
Gode (Richardus), '179.
GoDEFBEDis, 3tJ, 133, i3(j. — Vide
GoDEFnlDlS.
GoDEFniDlS, GoDEFr.EDlS vel GoDO-
Fr.EDi-;.
â'i.
acolj'tbus,cailorucusParisierisis,
lis, 1/.6.
episcopus Amliiaiiensis, 189.
episcopus Lingonensis, 3 19.
episcopus Silvaucclensis, 3(i,
00. .")!.
marilus Hiidealdis, iii.
subdiaconus , caiionicus l'ari-
siensis. 189.
lestis, i3G.
BiBDi:çis, 201.
DoRET, 1 ^-.
DE Joi, frater Teuipli, .'137.
NOKMAXMS, i33.
Revel , fraler Tempii , i37.
GoDERANMS, SBCeidoS , l !l !l , l'i."),
1/16.
GoDiMs (Leaudus), i33.
GoDOFBEDtS, 5o. — Vide GnuEFnl-
DIS.
GoG et Magog, iiicliisi in Portis Gas-
piis, 172.
GoHLXs (Robertiis li), '180.
GoiEEr.GA, 2o3. — Vide Goisbergv.
GoiFFP.iBts. i38, 139. — Vide Gal-
FRIDIS.
GoiFBiDcs, i3], i32, i3i, 189. —
Vide GAfFRiDcs.
Goims. servus, 33i.
GoisBEBGi, ancilla. liiia Ricordi de
Balneolo, 203 , 2o3.
GoiSBEKTis, 5i, 12."), i3o. — \ ide
Gaisbertcs.
GoiSFREDCS, i3o. — Vide GuFRl-
DIS.
GoiSLEMS, 298. \ide GoSLEM'S.
GoLLIMS, 296. Lege GoSLENUS.
GoMARioïiLLi (Gommerville, Eure-el-
Loir, c" de Janville), 18.
GoMETBiACO (Willelnius de), 107.
GosESSA {Gonesse, Seineel-Oise , ch.-l.
de c'"), 167, 3oG, 3ii. — Ecclesia
S. Pétri, 167.
GoxHARDCs, levila, loi.
Go>HERics, â'j.
GONBERIS, lestis, 120.
GoR\Aco (Heldegarius de), 17G.
GoRSACCM castruni (Gowrn«i/-««r-
Marne, Seine-el-Oise , c'" de Go-
TABLE ALIMIABKTIQIE DES MATIERES. i99
(JREïA Sf'ii Grevia {la Grive, à Paris).
Vide Gais-
^'').
Mar
— Munastcrium S.
Vide
Gon>Aio (Guilleimus de
GlILLELMlS bt GoBNAIO.
(Joliannos de), 471.
GoscELiMs. ici. 118. — Vide Gos-
LEMS.
GosFREDcs, 23i. — Vide Gaifridis.
GosLEMs, Galzlexcs, Gauzli.xcs, Gois-
LENCS, GoSCELlMS, GoSLIMS, GoZ-
LEMS vel GoZLINCS.
abbas S. Gemiani de Pralis et
cancellarius, .50. 07, G2, Gi, G8,
(19, 70.
arcbicapellaiius. 57. — \ ide
GosLiMS, abbas.
cancellarius, Ga. — \ ide Gos-
LiMs abbas.
canonicus Parisiensis, subdia-
coiuis, 22G, 25o; — postea dia-
conus, 296, 298, 3oi.
episcopus Suessionensis, 30.5.
levila, canonicus Parisiensis.
loi , 118.
nepos Peiri de Manlia, 279.
noiarius, 8i.
subdiaconus, vide Goslims,
canonicus Parisiensis.
teslis, io.
teslis, 1 5o.
Goslims, 8'i. — Vide Goslems.
GoTBERTLS, 5'i.
lestis, i5o.
GoTsoLBis, lestis, 82.
GoiiOLiM, villa [Gouillons, Eure-et-
Loir, (■"" de Jaiiville), 207.
G0H1 I Sleplianus de), 3i)2. — \ide
Ginz.
GozcEBTis, 82, lo'i. — Vide Gals-
ilERTls.
GazLEMS, 'lu, Gs. G9. — Vide Gos-
lems.
GiiZLiMs, ÔG. 07, GS, 70, ijo. —
Vide GosLEXis.
(jozsiiNDLs, arcbidiaconus Parisiensis,
GRiciANrs, aicliidiaoonus Parisiensis.
'407, i()8.
Grandi Mome (Boni honiines de),
352. — Cf. VicE\\.E fratres.
Grandis (^impls, alodus in comitalu
Mcldico {Grutidchamp, c" de Jai-
giws , c"" de Lizy-sur-Ourcq, Seine-
et-Marne), 87, 98.
Gbithms, ecclesia; Romanœnotarius.
/ii8.
Gritor, episcopus Cabilonensis, li,
'7-
Gratia, vide Grevia.
Grbceio (Pclrus de), 896.
Gregoriis, cardinalis liluli S.S. Scr-
gii et Baccbi, 2^3, 270, 3 11.
( lîernerius de), 32G.
(Evrardiis de), '17G.
I Hildegerius de). i36, i5u.
Greui, 277. — \ide Greva.
Grimoildis, major domns, 22, 33.
2'i, 26, 27, 28, 82.
Gbimodis, fraler Peironillie reclusœ.
373.
GiiiMoiMBDis, vicecomes Parisiensis.
7G.
GllIMiiLDl'S, â'i.
niajordnnius, 82. — Vide (jri-
MOILDIS.
p.iler Ettrai'di, 897.
Gri>mii:o (Ferricus de;, '100.
Grisogonls, cardinalis et bibliotbe-
carius ecclejiiP Ronianœ, ao8.
Groole (Pbilippus do). 'i.5].
Gbooleto (Anceliiius de), 269.
Grooloe ( Guido de), .'i,5i.
Grossims (Joliannes), diaconus, 323.
Grossis (Gislabertus i, 'i'i2.
GnLDERADrs, teslis, 17.
'jcalo, episcopus Parisien-is, 1Ô7.
i'*9, 192, 228, ail, 2i7, 299.
— Cr. Galo.
Glalterics, 82, 253, 88N. — Vide
Galtebus.
Gi IRIMS, ii7, 828, 878, iii, iGo.
iGi. — Mde Gabincs.
GcABNEBius, i3a, 20G, 291, 859.
Vide Gabnerics.
GiARNERts, 33i, 33o,33i. — Vide
Garnerius.
GCASTINELLIS, vide G 1ST1.> ELLIS.
GlE.NEIS. 878.
Gtemlo, aribiepiscopiis Sononensis.
5s, 59.
GcEPEBBiis (Guijiereui , c" d'Herme-
raij, c'" Je Ihimbinnllet , Seine-et-
O'ise), 289.
GrEBMr>Drs, 828, 82^, 828, 829,
3Gi, 862, 37i, 382. 383, 898.
i3ii. — Vide Germcndcs.
GlEBBiClS vel W EBBICtS.
c.inibitor, 2i5. 25i. 255.
2C2. 887, 3i5.
miles, 182.
nepo< .Mdigerii de Greva, i5o.
paler Walterii, 166.
Dt (^Liciii, '138.
DE Porta, 2G6.
Gi K>EEBA[ (Reginaldus de), i58.
GuGLJtLMis, lio. — Vide Giillel-
Ml s.
GriARDrs vel Wiardis.
lilius Rollierli, p. lii.
HtBBODis, i5i.
DE PlTEOLIS , 166.
G3.
500
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
OiiBERTLs, servions i^piscopl Parisien-
sis, 3()9, '137.
■ testis, /lia.
(jCIDo, Vi;ido, Widdo vel Wido.
Iiiiliciilariiis, vide GiIDO Sii,-
va\E(;te\sis.
initicul.iriiis, l'ilius Giiidmiis de
Turre. 171), 17."), iSa, i8().
— r.imernniis, liliiis Waieranni,
ifi'i, 1711, i-j'), iSo-i8.'i, iS.'),
iXli, i8<), irp, I ()3 , ir|6, :iim,
:>oi, ■ii)C>, -1 1 0, --ni, ai 4.
l'ardinaiis S. Calixli, 35'i.
rardinalis SS. Cosin.p el Da-
niiaiii, a'i.'i , ■>70.
rouies, 161.
CDiiies Pontiveiisis, iii.
inmes Pontivi, 807.
dapiler, i3(i. — Vi<le(ii:iDO DE
Mo^TE Letiieih.
■ deeamis S. lierinaiii Aiilissio-
dorensis, p. Jitj.i.
diaconus, canoniciis Pansieri-
sis, "53, t?8l. Cf. GllDO DE
('HE1.,*.
episcopus .\nibianensis, iti'i,
136, i34.
. episcopus Belvaceiisis, i34.
episcopus Catalaunensis, 108.
■ episcopus .Silvanectensis, i'2.
lilius Evrardi Pinel, 48o.
lilius MaiilVedi, 871.
fraler S. Lazari, 4()i, 473.
fialer Tlioui.c de Caslrofurli,
judex, 2 9.
niarescalcus, 127.
miles, |). 1 1 8.
nionaclius .Saiicli Cieriuani de
Pralis, 5.3.
pater Pagani, i3-j, i33.
prœpositus, ilJ6.
preslij'ler, caiionicus S.iricla' Ge-
iiovefa>, iOg.
«acprdos, 3-? 3.
sacerdos, cauonirus .SaucliP (je-
no\-efae, 170.
saceidos Sauche (jeiiovel'a' in
(livitale, ■>3'i.
■ servieu/riieolialdi Divilis, 'i.'iS.
socius lluj;iiiiis aldralis SaiicIi
Geriiiani, .'ilJ'i.
sulidiaconiis, l'anoiiicu'i l'ari-
siensis, i()i); idem lorle <pii dicilur
diaconus, ;>.r)3, '.iSi; et vocalur
(Juido deCliela, •.!()3, 3î8.
teslis, iTxi.
DE Aoi;.\PlTl, p. l'il.
DK Basoceiis, 'i38.
DE Gala, p. 293. — Vide
GlIlDU DE (.IIEI.A.
CA^oNl<•.lis, 333 3-.>4.
GlIDO DE Castellione, tiliO,
DE Chela, canoiiicus Parisien-
sis, 993, 828; idem forte qui di-
cilur diaconus, 253, 281.
GvLiciiEr.s, 479.
DE GAr,LA>DA, 'loi, .'l02.
Cliarla de vendilione quadani a
Guilleluio ^Ialu•^ciono ecclesicc S.
Vicloris fada, /102-403.
DE GnOOLOE, 45i.
DE Haibervilehs, /loo, 4oi.
Lancobardls, i3a, i33.
DE Monte LETHEni, i27;dapi-
fer Pliilippi régis, i8(i.
DE Sancto Jacoeo, 829.
SlLVA^ECTE^SIS, 1O6; bulicula-
rius, i8->, i.S.'!.
Silva\ei;tk>s[s, (Il nomini'),
buticularius, 831,882, 884, 385,
3^10, 84i, 345, 35i, 857, 365,
8f)8, 371, 879, 880, 890, 892,
898, 894, 899, 4o4, 424, 482,
435, ÙC. 446, 447, 448, 46o.
— Ahljaliie Montis Martyrum con-
In mal doriationem slalli in Macello
Parisiensi, 892.
TimoNENsis, 827.
DE Ti:nr.E, 170, 178.
DE Umis, 4o5.
DE YssiAco, presbjler, 899.
GriLELMCs, 167, 168, 192, 194,
277, 282, '102. — Vide Gi;iLLEL-
«lUS.
GllLLELMCS, GlIGLlELMUS, GlILELMDS,
Gl;ILLI.IlMllS, (irLIELMCS,WlLEI.Mi:S,
W ILLEI.IU.S, WlLLEBMlS Vcl WlIL-
LEI.MIS.
aljhas Recci, 17 G.
alibas S. Dionjsii, 429.
arcbidiaconus l'arisiensis, i63,
i65, 167, 168, ifig.
arcbiepiscnpusSi'uonensis, 895,
8911, 4o5, 'ii)6, 4 II, 4i2, 4i5,
4iS, 420, 'i'>5, 'loC, 427, 438,
448-'i'i6. — • (lliarla ejus de man^
siis .S. Oppoi'lmia', 4'i'i, 'l'ij. —
Conllmial licma S. Marliui de Gam-
pis, 'i'i(i; S. Nica^ii île Melleiili.,
395. — Kiiisidiam -nibil ad Mau-
riciumepiscopum de Kiiiisioabbale,
425; ad .S. Virlnris ranoiiicos, 4 i 2.
— Senlenlia ejus iiiler capiluluni
ParisieuM' ri lldspilale Ilierosoly-
niilaimm, '1 1 5 ; iiiler Mauriiimn
episcopimi et capiluhuii Parisiense,
'in5; iLjler Maui'icium i'|)isropum
et Domum Dei , 427.
aiiuarius Sancii Marlini de
Gampis, 897.
buliculai'ius, \ide Gi m.i.ei.mcs
SlLVASECTENSIS.
- — — c.'inoiiicus Remensis, '118.
GiiLLELMis, canonicus Sanclœ Geno-
Vefa», 38'l. Cf. GlILLELMlS DE
Danh.
cardinalis tituli S. Pétri ad
Vincula, 354, 876, 388.
• — — cellerarius S. Lazari, 478.
cornes Suessionensis, 1 18 , 1 27.
cubicuiarius, 176.
dapifer, vide Glillelmis de
tjAnLA.NOA.
diaconus, canonicus S. Geno-
vefœ, 46g.
episcopus Aulissiodorensis, 4i6.
episcopus Parisiensis, 189,
i4o, i42, i44, i45, i46, 147,
i53, i54. — Gapilulo Parisiensi
concedll ecclesiam S. Cbristophori,
i'i4. — Gapilulo S. Germani Au-
lissiodorensis pra'bendam cuncedit
in ecclesia Parisiensi, 1 45.
famulus, 149.
filius Frogerii, 282.
filius Fulconis de' Paleseolo.
212.
rdiu" Ilenrici Flandrensis, 291.
filius Jobaimis de Barris, 8C6.
• lilius VVillelmi, 16G.
frater Anselmi de Garlanda,
201. Vide GuiLLELMCS DE Gab-
LA\D1.
frater Baidrici, 126.
fraler Elisabeth, abbatissaî Mon-
tis Mailyrmii, 468.
frater Stephani arcliidiaconi,
1 96.
fiater Slepbani cordarii, 455.
• liiispes Girberti episcopi, 31 5.
malricularius, 380.
malricularius, 4io, 48o.
nepos llugnuis, 147.
notarius, 837.
pislor, 4 10, 48o.
porlarius, 48o.
presbyler, 33 1.
presbyter, 478.
presbyler, canonicus Parisien-
sis, io4 , 1 iS.
presbyler ccclesi;e S. Jobannis,
222.
priorS. (icrmanide Pralis, 4 10.
prior S. Marlini de Gampis.
348, 352, 858; — domum ven-
dit Galteiio presbylero, 848.
puer, canonicus Pari.siensis ,
43o.
puer, canonicus Parisiensis ,
198; — subdiacoiius, 2-i().
puer, canonicus .Sanda! Gono-
vefa;, 902.
senescalcns Pbilippi régis, I24.
subdiacomis, canonicus Pari-
sieuïis, 168, 168, 200, postea
TABLE ALPHABETIQUE DES MATIERES.
>Q\
diaconm, 3o4, 'uf), 517, -133,
aa6, a6'i; idem, iit vidotiir, qui
dicilur succentor, 281.
GuiLLELMis, subdiaroiius, canonicus
Parisiensis, SgS, ATi^; idem saiie
qui vocalur G. do S. Dionysio, 459.
■ • succcnlor Parisiensis et diaco-
nUS, 981. Cf. GuiLLEl-MtS, sul>-
diaconiis.
testis, 8.'i.
lympanarius, /iô5.
An;TAniis, .373.
Anglicis, IioH.
d'.Aheciut, 307.
DE Recco RiDtnni, 17G.
Bei.oz, /17g.
DE BiSTIGI, lâ'l.
DE liuNziES, presi)ylcr, h^yli.
DE C{in>'ELIACO, 282.
DE ConMLLIN, 35().
[de Danu], cnnoiiirus s. Gcno-
vefo, 3 8/1.
DoDl^s, '179.
DE GarM
<DA, I 78, iSiï, Ifjfl
frater Anselli de Garlanda, 201,
et GisleI)Crli, iga; dapifer Liido-
vici VI rejjis, 3o3, 20C, 210,
996, 297.
DE Gaheanda, 3.^)f); — domui
S. Lazari dat xv solidos ceiisus,
392, 393.
de Gohethiaco, 197.
DE GniivAio, praopositiK Pari-
siensis, 398, 3fi3.
DE HAlnOVlI.LA, lOG.
Iscisnn, 393.
DE AIaciaco, 196.
deMalavilla, 17(1.
— ■ Maluscionis, Aoc), Aoi, '109.
Marmehellus, l'ii, 190.
GllLLELlinS DE MeLLOTO, 97'!.
DE Mennilio, 333.
MiGOL, 160.
DE MoNSTEr.OEin, 128.
Nici-.u, ■v>7.
iVonnANNiis, /i59.
DE Nl'LLIACO, /|63.
DE NllRAT()RI\E, 4.')1.
. • DE (JiicEin, h']Cu
DE PeVEHS, 370.
Pevukls, '179.
l'iIlTAVIEXSlS, /i8o.
IIE Pl\0, 98'l.
IIE l'ill'E, .'177.
ru; s. UioMsio, canoniciis Pa-
risiensis, /i59; idem, iit vidotiir.
cpii dicilur siiLidiaconns, 09.^1,
/,.-,7.
• DE S. MaI\T1N0, 399.
m: Sancto Sidomo, 17O.
DE Sar..., sulidiaconus, 97'!.
SiLVANECTEnsis , bulicularins ,
954, 255, 356, 2G0, 9r>9, 203,
960, 268, 269, 279, 973, 97'!,
376, 377, 278, 382, 288, 989,
991, 998, 3o/i, 3oC.
TlKlLOSA, '|59.
DE ToilNABl , I9S.
TiiANciiEVACME, IVater Tcmpli,
i9 3.
(jllLLERMIS, l53, l5/|, 200, 2f)9,
97'!, 988, 359, 4oo, /108, Zi3o,
'l59. Vide GuiLLELMUS.
Glimerls, Gcimebus vei WiMEiius.
(Aulierlus), /i63.
rami'rarius, 33i.
leslis, i5o.
DE FoNTENETO, 352.
GuMOSDus, teslis, iaa.
GCINANDIS, /179.
(jCISEflALDlS, GlNEIldl.DlS, \V|\I.1,II\-
lUS Vel WlSEBOLIllS.
79.
aliljas S. .Ma|;lurii, u/, , 198,
199, 971.
lestis, i39.
(lll\EM\DLS, 678. Vide IjlINE-
r.ANKlS.
Gcr.\ERANNUS, Gu^ERANDlS Vcl WlNK-
RANMS.
levila, cannnicus Parisiensis,
1(13, I (iS, 1 (jg, 917, aA'i.
p.iler Emelin.e, /i8n.
sei\iens aldiulis Santli Cor-
niani, 678.
suler, 480.
Gaiuitls, /jio, 4 80.
DE Sa>CTU (JERIUNO, |48.
GiiRi (Gaidridiis de), 4i3. — Ville
Gai'i r.lDlS DE GiRI.
GlI.IEl.Ml -i, l4o. Vide (jlILI.EI.-
>n s.
GiMcoLDis, sei'vns, i59.
Gi ^«E^ol.Dls, 73.
(jlWDOBERTtS, teslis, I7.
Gdkdulfooebtis {Gaiidicourt , Oise, c"'
fie IMIr-Églixe, c°"'th NeuiUy-en-
Thelle), 18.
GiiMARiiis, nionaclins S. Germani di>
Pratis, 53.
leslis, 120.
Gli>TERllS DE VlTlilACO, 33 I .
GiMiuBDis, nionaclius S. Germani
.le Pralis,53.
diaconus, 90.
GuoiMS, servns S. Magloi-ii, 971.
Glviz (Odo de), 333.
GinvABA, 53.
H
Haabertes, 147.
Hadoeres, leslis, 71.
Hadvidis, 54.
Hadtisa, abbalissa Sancti Eliijii, i53,
i54.
Hadïise doniiis, 397.
HAE^nl(:u.s, i44, i4f). — Vide Hen-
BICES.
Haimebicls, 53, 9(19, 234, 398. —
Vide AiMERiciiS.
Haimii, Aemii, Haïmo vel IIeïmo.
abbas S. Ma{;lorii, i39, i35.
decanus S. Crucis Aiirelianen-
sis, 1 27.
decanus S. Germani Anllssiodo-
rensis, i45.
levila, 139.
rr.ilc's, 1 18.
lliiMo, monacbns S. Germani de Pra-
lis, 53.
jirior S. Elij;ii, 398, 'iio.
siK-i'enlor Pnrisii'nsis, i39.
leslis, 370.
IIuMoiNus, monacbns S. Germani de
Pratis, 53.
IIainrices, 195, i39. — Vide IIe.n-
RICIS.
IhiBicis. nionaclins .S. Germani de
Pralis, 53.
Haibikgls, monacbns S. Germani de
Pralis, 53.
tfviRoviLi.A ( VVilleImns de), iTili.
IlAMALRiers, 443. — Vide Amaliu-
crs.
Hamelina, 45o. — Vide Emelina.
Hannercubt (Robcrlns de), 307.
IIlVRlClS, l53, l8'), l85, 909. —
Vide IIevbigis.
HiRCiiERiis, 39G. — Vide Abciierius.
llvRciiEBis, 399, 3'i5, 4i8, 459.
— Ville Archebics.
IlARiinADES, cancellarins, 118.
lesli'i, 7 1.
IIarduims, leslis, 1 32.
Habe\c (Adam), 45g.
IIabiboldus, episcopiis Anlissiodo-
rensls, 30, 5o; Heibcoi.di;s, 5i :
IIeribodis, 59.
IIabistaeluim {llérisliil , IMjpqiio), 3r.
IIaruîim clausnm, 4(i(i.
IIaemlfis, levila, 139.
lluu'iN (Roj;eriis), 459. — Gf. Ar-
lli
j, fiater Oviardi, 2 1
50:^
CAU
Hasabius, vide Ror.ERTis H\sAr.Di;s.
Haï CERTiTii.LAri];, i Nj. — Viclo Alueu-
TIVlLLUIi;.
HviiEEr.vii,Er;s ((juiilo (II'), 600, fiii\,
h»9..
Jl u iiF.nni.i.AnE, 18G. — Milo Aldeh-
TIUI.l.MU:.
Il ^\1III^ LA (JABI.AMIE, 'lyT).
Havi^^, iixur fliijjciMis filii (jaiiiPiii,
IIaïmo, iiN. \^^-. — Mil' IIauii).
HizuijiA, ijuji- lUIiilli U.'lir^ili, iC5,
iliG.
Hecelims, toslis, i.'iS.
Hedeensis, i3u. — Ville Ediensis.
HeIMO, 5:i. — Vi.ll' HllMO.
Hejm;!!:! >, 1 1 G, 1 iS, 1 ?i 1 , 1 ."il,
I7O. 11)."., ■>.)!, jciS, S-jH. —
Vidu IIemucis.
HEinBOLDis, o|iiM:npiis Aulissimlo-
rcnsis. 5). — Cf. HAr.iiioi.Dis.
Hi'.LDAiDis, cancellnrius. ()(i, ij-, —
Cf. IlaiioDis l'I li,D(ii.nrs.
Heldevudis, coiivprsn S. M.iiliiii df
Caiiipis, .'î."i 1.
HELDEi.inii s, 17(1. — Vide llauE-
(, \nii s.
Heldicep.tis (lleuilicuwi , Soimni-, r""
rie Roisel), 007
HELDiEnrs. Inloiiiehiriiis, a.'î-j.
HELiinn:s, ser\Ms S. Mjiiiiii de Cani-
pis, 1 .37, 1 '1 1 .
Helias vol Elias, episcopiis Tricas-
.siniis, 3(i, So, 5i.
s.-irrista Majoris Monasteiii \el
l>. \l,iii,e di; Canipis, 3-17.
lli:i.iNAMii s, a.")8. — Vide Elimmiis.
IlELisAiiEiii , '1 1 '1 , hi'i. — Mde Eli-
i-AUETIi.
IIlii-~li>, irioiia(lm>i S. C'nnaiii dr
l'r.iii.. .-.:î.
Hlllims, .-,',.
Helllims. ;!()(), 37'!. — \ ide IIei;-
LIIM -.
Hei.mei.u m s vid IIelmi.ai m s, lid(dis
IIllm..im>, Icsiis, i.'ia.
IIkimiu^. iiMii- Anii's, 'iSd.
IIli.vim, u\.)r ll.i.;onis de Meiihder,
IIelvuui-;, T).'!.
11elïsem)Is, .")'i.
Hemceutis, episeopus, lut. — (!('. En-
MEMIIEIITIS el llLIlIlEnTI s.
IIkmmli.im -, palT Ilirluirdi, /io3.
llKMiie I - , ii(|. — \ idf IIlmiili s.
Ili;\ MIDI s Cns-E, serviis, 1 (17.
IIlmuii -, laiiiiiliis, .'io.'i.
IIkMIICIS, llAEMillMS, IJAIMllelS, IIaN-
r.ir.Ls, IIkimiici s vel IlEMniccs.
aiTliilliai-miiis l'arisii'iisis, lyK,
ao'i , 21.'), ai(), 217.
TLLAiRE gi-:m:ral de paris.
, ariliiepiscopus. Si. — Lej'e
Henkici
Hervfis.
andiii'pisropus Remensis, iiS.
arcliii'pi.soopusSeiioiiciisi?, 2.3o,
a.'ia: — ejiis epislola ad Sle-
|ilianiiiii, ['ansieiiseni episcopum,
a.'ia.
(■.iiiil.ilor, ;?a8.
eiinoiiiius l'arisieiisis , vide Hex-
nieis, Inder régis.
canoniciis S. Vicions, 417.
cardinalis tiluli Sanclorum Ne-
r,>i et Acliillei, 876, .388.
diacniiiis, caiioiiiciis Parisien-
sis, 1 i '1 , i/i(j; \ocaliii' IIehiiicls,
i/iô.
ejùscopiis lîelvacensis, ;j."i7.
episcopus Silvanecleiisis, /laf).
raraiiliis episcepi Sucssionciisis,
/loi, 'ma.
liliiis Baldiiiiii, 6aa.
liliiis Eidrliei'ii, i.'ii.
fdius Giiidonis de Hauheivi-
Irrs, 'icio.
iilids l'rielle, 3(fH.
lilitis Rolbcrli, l'ii.
lilius Teelina', .3(i5.
IVater l'ejjis Liidovici VII, ablias
.Sancii Dioinsii de Carcerc, aii,
a()6; — caiioiiiciis Parisiensis et
sididiaCDiius, 980, 381, 2()6.
frater Warini clerici, 11 S.
Iiospilalarius, A'ia.
leprosiis, 3/17, Stïg.
iiiajnr, 17G.
miles, 118.
presliyler, 'iG3.
presliyter de nuel, 3/io.
pii.T, canonicus Parisiensis,
a'1'1, a,J3.
|iiici-. canoiiicns Saiiclie (i'aio-
xrUr, ,.58.
siilidiacciniis, 27'!.
sididiaiMinus, canonicus Pari-
si-iisis. ....:;. ,,3G.
SMl.,liar,.nns. canonirus S. (ie-
novi'la', I 711 ; piisli'a diacoiins, aoa,
leslis. :îgg.
trsiis. 'inl.
viatei-, Ao.'i.
IIemiicis I, lex An;;liirnin, 17G,
a 08.
IIenric.i s I , rex Erancunnii , 8.'i , i i '1 ,
I I ."1, 1 I (i, 117, 11^, 1 I J). I an ,
lai, laa, la'i, la."), laij, i3o,
1 3a , 1 'i3 , a3g. — Piivilcjjia cjiis
pio erclesia Ko.ssalen.si, 117; Pari-
sieiisi, 118. lao; S. Genovefjc,
1 1 G ; S. Majjlorii , ] 1 /i , 1 1 5 , 1 1 () ;
B. Maria' Silvanerloil.sis, 1 17; — pi'O
fniidatione cœiiobii S. Martini de
Cainpis, 1 aa; — pro servis S. Gei-
iiiani de Pratis, 1 31.
llENlilCrs AURELIA-VENSIS, 328.
BoN.NELLlS, 608.
DE Faiel, 45 1 .
DE FeBRARHS, 382.
Klandrensis, 2yi.
DE FOMENETO, 29 l.
Leo.^ei.hs, 383, 39;), 627.
Lo lÎERtM, i53. — Cf. He\-
RICES LoTlIiRlNGl'S.
LOTIIARINGLS, l8'l, l85, l8(i,
199, 201.
DE Meml, /i5i.
MoRELLlS, /ia3.
lUsELLLS, 195.
Testez, io5.
Heriieriis, canonicus B. Maria> de
Cainpis, 327.
diacuniis, canonicus Parisien-
sis, 3cii, 3/18; idem l'nrle, aSo.
episcopus, 5o, 5i. — Cf. Ei:-
lIEMIlEimS.
filius Jolianiiis, io3.
lilius Odoiiis, 197.
• levila, canonicus Parisiensis.
97. 102, lo.'i.
sacerdiis, (anonicus Parisiensis,
168, 198.
sulidiaconus, canonicus Parisien-
sis, 3oi, 37/4; idem forte, 280.
leslis, iSa.
DE BosEiiAM (Magister), '129.
BiinciiEZ. '180.
CuRTts, '180.
DE OrLI, 32'l.
DE PoME IsvRE, 137.
DE RoSSlACO, 23'l.
Tisons, 'i55.
DE ViLERS, I '1 1 .
Herbodus (riislelierlns), 'i5'i.
(Guiardus), i'i5i.
Hercuevradis, 3i. — Vide Erciiev-
II A Dr s.
IIeiiembi nf.is, 5'i; IIeremh R(.is, i3fi.
— \ ide Erembi BUIS.
Hergotus, testis, 128.
teslis, 'io3.
Hebibodls, 59. — Vide Habiboldi s.
Hericcs, 202, a58, 27^1. — Vide
Herricls.
IIeriomic.em , iC5. — Vide Ebi-
MlCl M.
IIerimanms, (il). — Vide 11erma\-
NLS.
IIerim uurs, 5'i.
IIerii s, ceipuis, 1 aS.
IIebiveis. 7G, 81. — Vide Hervels.
Herlebaidis, testis, 201.
Hebleroldi s, serviis S. Martini <le
Canipis, 1 '1 1, 1 3i.
IIerleboldus, loslis, i '17.
Heblewints, a8i. — VideHERLuixcs.
Herlcindis, 201. — \ ide Hebluims.
HeBLUMS, EllLlIMS,HELLllMS,HEn-
LEWiNCS vel Heiilundis.
diaconus, caiionicus Parisien-
sis, a5o, aSo, 2S1, agG, ayS,
3oi, 3o2, 3i8, 3Gi.
filius Aalanli , l'i".
filius Ht'ljfoli, i-'i^, lii.
fréter Gallerii , 'io3.
nepos Flolierii inililis, lôo.
nepos Gilduini aliijatis, aôo,
33o.
pi-dagogus Ludoviri VII, 1 5 '1.
178, i8i, 185, 18G, igG.
puer, canonicus Parisiensis,
3oi, 37!!. 382, 'i32.
puerulus Sancli .Martini de
Campis, 201.
sorviens, 33 1.
deCastaneto, 1 '18.
Herua>di domus, 37!.
HERMi\.MS,HERIMANMS vel HeRMAMS.
episcopus Nivernensis, 60.
marilus Beatricis, i23.
S. RomaiiiP occlesia; subdiaco-
nus et notarius, 389.
DE Clichiaco, .'123.
TErTOMCcs, '101.
Hersiengardis, ^79. — Vide Ermen-
GARDIS.
Hermensendis, sanclimonialis, jôi.
Hermebis, serviens Sancta? Genovefaî,
4o5.
Hermcndis, servus, 211.
Hebnaldis, 333. — Vide Ernaldis.
Hermsus, 33 1. — Vide Ermsiis.
Heboaldls, sacrista, 3(jS.
Herriccs, diaconus ranonicus Pari-
siensis, 145. — Vide Henriccs.
sacerdos, canonicus .S. Victoris.
33 1.
subdiaconus, canonicus S. Ge-
novefae, 202, 258, 27^1.
subdiaconus, canonicus S. Vic-
toris, 33 1.
lestis, i5o.
HbBBIARDIS de VlTBIACO, 33 1 .
Hebsexdis, mater Gnillelmi Maliis-
cioni, ioo.
uxor Ojjeri , '179.
Hersem, usor Dro'jonis, 3()G.
Hebcs, pi>calor, 3io.
Hebveics, 281, 326, 438, i5.'i.
— Vide Herïeis.
IlEBVErs, IIeriveis, Herveiis vol Her-
VIIEIS.
abbas Majoris Monasterii, iGG.
-^— arciiiepiscopus Remensis et Ca-
roli Simplicis cancellaiius, 81, 8'i.
■ cambellanus, i5'i.
TABLE \LPHABI:TI0UE DES MATIERE.S. .",03
HlLTlKjF.RllS. l3(i. Vide IIlLDEGA-
Hervecs, clericus, iVater ISurciiardi de
Monleniorenciaco, 438.
frater Galteriicanonici, SaG.
fral.T rinl.erli, 454.
notarius, 7G.
prc-bvter, 'i54.
puer, canonicus Parisiensis,
i65.
subdiaconus, canonicus Pari-
siensis, a8i, 2f)G, 3oi, 3o2, 33G,
36i, 43n, 457.
su!)diaconus, S. Elijjii mona-
chns, 45s , 4Gi, 476.
de ^Iarleio, 127.
DE RrPEFORTI, 32'l.
IIeevheis, 3a '1. — Vide Heraei-;.
Hetenls, monacluis S. Gerniani de
Pratis, 53.
Heïricis, leslis, 71.
HiCUEN, 307.
HiENViLLA {Junville, Enre-il-Loir,
ch.-l. de c"), i83; IIïemvii.ea,
207; Agenmlla. 1 13.
HiEBOSOLIM.E, 17'!. Vide HlERl-
SALEM.
HiERCSALEM , HlEROSOLIM.E, IeROSO-
LIMA, I1IEROSOLIM.E, IllERl'SALEM
(Jérusalem en Palestine) , 1 53 , 1 54 ,
172, 173, 174, 427, 467. —
Peregrinationes ad Hlerusalem ,
i53, i5'4, 427, 4G7. — S. Se-
pulcliri canlor, vide Axsellcs.
HiLABics, docaniis Parisiensis, yG,
97, io4.
HiLDEALDis, uxor Godefridi , 44 1.
HiLDEAEDis, sanclimonialis Sancti Eli-
jjii, ih'i.
Hir.DEBERius. ablms Fossalensis, io3.
rex, 28. — Vide Childeuer-
Tis III.
HiLDEBODis, notarius, G'i.
HiLDECRANDrs, cardinalis basilicaî XII
Aposfolorum, 35'i.
HiLDEBCRGA, tCStis, l49.
HiLDEFREDrs, tcslis, 4o, n.
HiLDEGAEDis, filia Gumboldi, i52.
HiLDEGABICS, lÎELDEi.ARllS, HlLDECE-
RRS vel HiLDIGERirs.
episcopus Meldensis, Go.
fidelis Pippini régis, 27.
testis. 71.
DE Ijiir.NACO, 17O.
DE Greva, 1 3G. — Cf. Aldi-
GERUS.
Hildegerus, i3G. — Vide IIildei;a-
BUS.
lIlLDEMAVNCS. 72.
opiscopu< Beivacensis, 3G, 5o,
5i.
HiLDERicLs. filius Vilalis, Say.
miles, 329.
rev, 2G. — Cf. CuiLDERiccs.
IliLDoDis, cauci'll.irius Parisiensis.
97. Cf. IIcLDAl Dl s.
HlLDOlMS. 5?. Vide lIlLDllMS.
HiLDRunr.'i, 74.
lIiLDRicis vel HïLDRici's, 53, 12G.
IIlLDlINCS HlLDOINCS Vel IIlRDlI>rS.
abbas S. Dionysii, 5a.
abbas S. Gerniani de Pratis
'12, '17, '18.
cancellarlus ecclcsia> Parisien-
sis, '1G7, 4G8, 473, 475.
claiisarius, 479.
— diaconus, canonicus Parisien-
si», iG5.
lamiiliis .S. \icloris, 'un.
> Magisler 1 . canonicus Parisien-
sis, diaconus, 395, 399, 4i 2 , 43o.
457, 458; idem forlî qui postea
cancelKiriiis.
iiKijur, 'iSo.
mil.'.. Il S.
piiHi-, cunonirris Parisiensis.
09 G.
serviens Terrici Huab'i'anni,
2(15.
lliosaurarius Senonensis, 4iG.
HiLERiAcCM, 35, 5o: Ei,EBiAi;rM, 90,
93, 387.
HiLMERicrs, monacluis S. Gerniani de
Pratis, 53.
lîiLiBEB.rs, rannacliiis S. Gerinani de
Pratis 53.
r^X, 2G. Cf. CulLDECER-
TL-llI.
IIiLTiiARii S, iiiouacliiis S. Gerniiuii de
Pratis. 53.
HiMEtRTis, 328. — Vide I\ll]Lr.ll^.
HlNBERTIS, iCtH. Vidr> ImEERTI S.
HiRDiiMs, agG. — \'ide Hildiims.
IIiREsius, propheta, i-iâ,
HiRiiiNTRCDis, uxor Caroli Caivi, Gi.
HisEME\RDis, 4 Go, 479. ^ \ ide
IsEMBARnrs.
HisENCiRDCs, 398. — \ ide IsESI-
Bvniit-.
HiTtRiis vel IIiTutRiis, cancellarius
Caroli Magiii, 3 i, 32.
Hlodovicis, 93. — Vide Lcdoviccs.
HLOTmBKs,iniperalor, 47,69. — Pri-
vilegiiim concedit ecclesi;e S. Ger-
niani de Pratis. 47.
ie\ Franrorum, 87, 92, 94.
— lioiia confirmai ecclesia; Pari-
siensis, 92. — Fundationem con-
firmât ecclesiic .S. Maglorii, 87.
HLrDovicis. 43, 45, 4G, 47, 49,
52, 55. Gi. G9, 70, 87. 94,
2 I G. — Vide Li DOïicDS.
Hi.iDOHicis, 4o-'ii. 43, 45, G7. G8.
— \ idi' Ll DOUCES.
iO/i
CARTLLAIUE GENERAL DE PARIS.
HoDlEIlNA, CllgnoillPIll" Coiiulissa,
uxnr Pajjani, l 'n , •>.3'i.
deçà lia, A 79.
ilct-ana, A 80.
infa[is. ir,/,.
IIoLDEBKiin s, lilius (i('()i;;ii, •il'!.
IloMiciDiA, c|ii" iiiiido |iuiiianliir in
lorra fî. Maria', ;i'iti.
HoNORiLS H, iioiililox iiiaxiniiis, -jaH,
229, a3o, •'.■!., ■.;ir.. n.-i.S. —
Epis(ola ail ca[iiliiliiiii l'arisioiiso,
235. — l'rivilcjjia aincodil dclpsioe
S. Vii'loris, 228, aSo.
Hui'Eno.v (Josceliiiiis), ASn.
HosMUNDiis, 3'j3, A12, A.'id, '1Ô7.
Vidi' OSMIÎNDIIS.
Ho-.ni;i» (naii.aldus df), vid.' Ilu.s-
["ITiii ( liaiiialdii» de).
HospiTALF. ISeat.e Maris, 3()A, AoK,
A37, 458, AOi, A67. — Doiiuis
r)ei, 3r><., 35 1, A27, A'j8, hi\-].
— (laiiniiici l'arisicii.ies pmiiiil-
{iMil M' li'ihiiii |)u>l iriorloin siiaiii
leli.Uiios lialidms llciniis D.'i,
:Uf'i. — CoiilinNrisia .-11111 liaillivis
n.'j.is de l'oila lîaiidt-ni, '1:17. ~
I^'inliardiis, |ii-ioi- S. Klijiii, doniiis
(■iijiisdaiii reiisiiin lialiilais l)o-
inns Di'i liiliiiil, '|5S. Liid.ni
cm \ll i.|-,d.il ,,.|isiv.mi jiala l'"i-
laiii lia.wlrni, .15.1. M.iiiricii
i|>isi.,|ii .li.irla .1.' .1. .111.1 |ii\la Lail-
drii-iiiii, 'ilili. — .SIepliaiii aliliatis
cliaila de (iiiadaiii plalea, A (il.
S. CinnsTiii m, 5i, iii5. —
Uaiiial.liis .•pis...|..i'i MM in li..!-|ii-
lale S. (;iiil,sl..pli..n j.iia .aiiilid..
Paiisii'iisi diiriillil , 1 .'5.
S. CiEIWAsIl. 'm S, 'i3li, A3i).
HOSI'ITALIS IIimtllSdLlMlTAM .llilllHS l'a-
risieiisis, 3(ii, Ai 5, 'ii(i, 'iVj,
'i'i3, 'i5.., A71. — .M.'xaii.ler
|„,pa III .j.is l.,.na.-..iili.iMal, 3(i 1 .
|'„,iia .liv.'isa .-i ...ni-.'iliiiiliir
A'i-!, A7.1. — Ciiiii-.irdia niin r.ipi-
lulis li. Maria' el S. lieiii^didi . .!.'
oraloi'i.i in .■.■nsi>a S. jii'ii.'.licli
a;difical(), '11 5. I) inn pr..
vin.;n couiinnlal .11111 il.ini.'liiia,
A5... — Ma.il>l.'i- ll..^pilalis vi.l.'
()\i,Ti;nii:s,U.i.:iaiii s m: M.iii.m.ims.
- l'rmr in Callia, vi.l.' ;\\si,lmis.
Ilosi'iri.. (llaiiialiln> d.'), ^il.i, Ali'i,
''!'.)■
l[ovn^■.^^l^, vi.l.' OsiiENsis.
II.IIMIMM- IIE (^Al.VUM.lMK. 1 Hli.
\l.|.' DsMlM.ls.
Uiaur.i.i'.Tis, 33, 53. — Vide rv.iiiEii-
Tl s.
II. Mu.is Unis, l.'>lis, 1A7.
lliB\i,iiis, cai.linalis lilnli S. Crni is
in lli.'i-.is,,l 35A.
IIuiuLDis, cardiiiali.s lilnli S. l'raxe-
dis, 35'..
opiscopus (Isliensis, 37G, 3.S8.
pie.sliytei', 'i5K.
llijiiArniis, 37(1. — Vi.l.' lliuAi.iiis.
Hl'CEnTiis, alilias .Sancii (i.'iinani .le
Pralis, 121.
caiicellarius re|;is, 1 36.
— — cclleraiins, i33.
d.'canus, 8A.
diaconiis, h-ji).
episciipns Silvuneclensi.s. 157,
IValcr llam.'liiia', 'i5.i.
levila, ranonicn.i l'arisieiisis,
I 18.
iiion.-. clins Sancii G.'rinaiii .!.■
Pralis, 53.
prcsbyter, 21 5. - — (il. HuBEn-
TUS SlI,VA\ECIE^Sls.
presliyler, canonicns l'aiisieii-
sis. I 18.
lestis. 1 a 5.
iiE Ceuc.i.i, iGli.
lit: Nom;ento, 137.
Saliens i\ CONUM, 337.
SiLvv>ECTENSis, pposb^lei', ca-
nonicns Parisiensis, 209, 21 5.
IIiiBODUS, preslijter, A08.
HlCBEBTlS, 53.
HtDO DE SaNDT.I (iLOIlOAl.ne, llA,
i(ÎO.
Iliimi (Fraler), 3" Ci.
IhlIllilM'S DE Vll,l.AFLl\, A(l5.
IliGBEnTiis, episcopiis Meldensis, 3(i,
5 .1 , 5 1 .
IIi:(,.i, 5A.
aldius Cliiniiicensis, i3ii. l'u,
1 A ■! .
alilias S. Genovefa'. A 'A.
ahlias S. Oennaiii .1.' Pralis.
1 n.iinine. .S5, KCi.
al.l.as S. (I.'iinani de Pralis,
111 [(;,i//m rhnsl.. W ] noniin.'.
rninnin villœ S. Gennaiii Gnin.'-
lan.l.i .enc.'.lil, A7S.
al.lias S.in.li G.'iinani d.' Pra-
lis. \ I G,illi<,,hi,sl.. VI) n..îniii.',
375, 377, 3.^0, 391, Aii9, '110,
A19, A-J9, A3n, AA7, AA«, AA9,
A5(i, AC's, AG'i, /17G. — Gliai'la
.'jus de anniversario siio, A7G;
- de carpenlarii oirici.i Gillelii'rlo
ruiiress.., 'iG3; .le rnns.'rraliiin.'
eiTlesia' S. G.'iniani, 375; il.'
doiiii) ll.ijMinis Novariensis, 391;
- .1.' lilierlale roncessa liominiliiis
\illa' .S. (ierniani, A119; — de iiia-
Iriniiiuiii rnjnsdaiii servi, A5G; —
ilevinea ,1e Laas. AGA.
- - ahlias S. Gerniani d.' Pralis,
VI [Catlia ihnsl., VII] noniiiie.
2 '10.
HiGO,abbasS. Vincenlii Silvanctleii-
sis, Ao5.
acolyllius, 3'j3.
arcliiepiscopus Tnronensis,
1 08.
buticularius, 12 A.
camerariiis, 25A, 255, 256,
260,268.
caiicellarius, 332, 33A, 335,
3Ai, 3A5, 3A7, 3A8, 35i, 36A,
365, 368, 371, 386, 390, SgA,
399; — episcopiis Snessionensis.
3nA, •i90, Ai.io, A02, AiiA. A17,
A A 1 .
canonicns S. Martini de Cam-
[lis, i3o.
canoiiicus S. Vicloris, 2 5o.
clericus, 301 .
■ cognoiiiinalns Puer, 276.
cornes, lui.
.oiiies, 123 (coiiies l'oiie .Mel-
ienli ).
coiiies Melleiili, 127; — idem
forle, 123.
conies Parisiensis el abbas S.
Geruiaiii de Pralis, 85, 86, 87,
98.
ciiislabulaiins, uilc IIluo
Stbuiu.
dapifer, i32.
decanns .S. Cl.id.ialdi, 2A7.
.liacoiuis, canonicns S. Geno-
— - — diix Francla', 87, 92. — Vide
Ih.,.,, rex.
• episcopnsAiilIssiodorensis, 292,
293 , 29A. — (iliarla ejii.'i de prœ-
lienda iiionasl.'rio S. .Marlini de
Cainpis in e.'cl.'sia Parisiensi coii-
cessa, 2112.
■ épis.. .plis Graliaiiop.ililanus.
■.'A9.
- - .'piscopiis .Snession.'iisis , vide
Hi.io, caiicellarius.
episcopiis Tr.'cerisis, 126.
Illins .\iiles, 'iHo.
liiiiis Cliieivin. 328.
lilius Garnerii, 282, 3oA , 359-
■ ■ lilius Girlierli, A07, A08.
lilius Giieliiii, 2S3, 3oo, 676.
lilius Joliaiiilis, Ao.).
filins Odoiiis .\|;asonis, A78.
lilius Itnllierli Prancorinn re-
.;is, ,S-, 9S. \i.l.' IIii.o, coin. 'S
l'arisi.'iisis.
lilius Teoderici, 1 '1 1 .
lilius Wi.l.iuis de Idinis, Ai)5.
lialer Gal.'raiini, coinilis de
M.'llenlo, 281.
. — - liater Ilnnjjeri, 3oo.
TABLE ALI>H\IîI:TIOLE DES MVTIERES.
io:
Hci.ii, fraliM- ro^h l'iiilippi I, ii>(>.
1 S(i.
I.iiciis, if)S.
in^'iralor, ù 1 3.
miles, 397.
nionaclius S. Gormani do Pra-
lis, '110.
nolaruis, 81.
notariiis, '110.
l)ra;po<ilu< S. Eligii. lô'i.
pi-esliy ter, SaS.
presbyter ecclesi.c Sancti Jo-
liannis, aaj.
puer, canonicus Parisieiisis,
139; — idem forte qui postea sul)-
diaconii?. i4'i et s.
puer, canonicus Parisiensis.
37 'i , 38:! , 3g5 ; — idem forte qui
subdiaconus, '168.
rex Francorum, g4, g5, 9C.
97, 98, 1 1 '1 , 11 5, 356; anlea
dux Francia", 87, 92. — Eccle-
siaruna bona confirmât, g'j. — Pri-
viletfiuin tribuit ecclesiœ Biirgu-
liensi, 97; ecclesiœ Fo?satensi. 95.
sacerdos, 176.
serviens episcopi Parisiensis.
serviens Terrici Guali^anni,
subdiaconus. 118.
subdiaconus, canonicus Pari-
siensis, ] 'l'i , i45, lifi. 198, 30 i,
2 I fi , 2 1 7 ; — idem forte qui antea
puer. iSg.
subdiaconus, canonicus Pari-
si'-nsis. .'1O8; — idem forte qui
puer. 37 i et s.
supprior Samti Peiri Fossa-
lensis. 398.
Ill..o.tr-stis. , ;:,.
DE A>ETO. l5l.
DE Ar.EMS. 307.
Bakdolis vel BAr.DiLFis. Si.
1 'iii; — idem forte, l't-.
BiBENS. ioo, ioi.
DE Campo Flocido, diacotuis,
canonicus Parisiensis. 3o;!, 323.
DE CïSTBO FoRTI, 4oO, /| 0 1 ;
vel (^^STEl.I.<) FoiiTi, !i6i. !>62.
DE CuRo, hoa.
DE Creceio, dapifer Pbillppi
rejïis, lO'i.
DE Crethiaco, 3o5.
DE FEIiRiBIIS, 382.
DE GlSOBCIO. 27").
Lvpis, frater (iuidonis buticn-
larii. 392.
Magncs. de Calliaco, 'ii'i.
\1azi e. .'179.
\lELI.ETE\srs. ini.
iii: Mezimo. iG(i.
DE ^[0LLE^C0. 291.
DE MoMELER. 2 13.
NoTARiE>sis, lanonicus Pari-
siensis, 3g 1.
DE .\0VO (^lSTELLl), 127.
Dt Oo\Z. 3.'>g.
PlELLlS. 1 '18.
DE l'is. . ., diaconus, 27'!.
DE PlSHCO, 128.
DE lll'i \0Ti, l8il.
Bl FIS. 1 18.
Birrs. iSo.
Sailenriev. 329.
DE s. (!lodoveii. i.")'i.
DE S\ii. . ., subdiaconus. 27'i.
■ ■ DE S1RCI.E10. 3G2, io5.
DE Sercelli, canonicus Sancti
\ii'loris, 'loi.
II11.IJ DE .SllRDAVALLE. 128.
.Straco, constabularius . 170.
17,'). 180, 18a, i83. ]8.T, 186.
189, 191. ig3, ig.'i, 200, 301.
2o3, aolj, 210, 3 11, 21ÎI, 218.
319. 322. 227. 235, 236, 25i.
255, 256, afio, 263. 268, 269.
Truio, 201.
DE Vale.ntov, i5'i.
DE \^ ARE>>i . 1 i 1 .
IliLBERTis. arcbidiaconus Silvanec-
tensis, 128.
HniRÏLDrs. IIlMEAlDlS V'I HlNCBAI.-
»rs.
diaconus. p. 33 1.
episcopus.iutissiodorensis. 157.
,89.
leslis. 97.
IIlMBAlDlS. iSg. Vide HlMEVE-
DCS.
HoirBEDCS, subdiaconus. canonicus
S. Genovefae. ifiq.
HlNCBALDES, 97. \ii|.. lllMElLDls.
Hi-Ni-iiEBirs. 73.
H1M.ER11S. i33, iCfi. — Vi.l.' Hi\-
GEBIS.
HlNGERlS, HL\f.EBIlS vel UMiERl>.
■ filius Girebni et fral^r Hujjoui-.
279. 280, 383.3o(7, /.75.
paterPolri, 16G.
piscium venditor, 339.
teslis. i33.
IIivoLDCs, canlor S. Eligii. 'i3'i.
sacerdos. ^58, '176.
HiTDii. lestis. 97. — Cf. L'do. sa-
cerdos.
HiTO, senescalcus, 1 'i5.
HtEMV11.LA. 207. \id'^ HlEWM.I 1.
HïLDRicrs. canonicus. 126.
HïMCERTl-. '172. Vidf ImI-.EBTES.
Iacintis. rardinalis S. Maria' in (>os-
mediiL. 37r). 3S8.
Ibruccm. 212. — Ville hRiAcrw.
Idilberiis. 82.
Idonca, u\or (jiiilloluii de Garlanda,
393.
Ierosolima. ^127. — Vide Uiebisalem.
laERosoLiJiE, 173, -'1O7. — Vide Hie-
RISILEM.
lllERCSALEM, 172, 173. 17'). Vid<'
HlERlStLEM.
Ilahics, 97. • — ■ Vide Hilabies.
Ildebrandis, 35 'i. — Vide Hilde-
BRANDES.
lLDOi,DEs.teslis.97.— VideHELDAUDEs.
IjIBEBTES, lllSIBEETCS,Hl.MiERTtS, IIïAI-
EtRTlS.
episcopus Parisiensis, 8'i .117.
Cartul. — 1.
118. !20, 122, 123, 12i. itiN.
— .'^. Ge.irgii allare in Villa N.na
c'wic'dit rnoiiastt'rio S. (jerniani
de Prali>. 1 17.
Imbertis, liliu< Alsendis. 028.
prior .S. Lazui, 453. i55.
^72. — Cliarta de lerra Anliqiiino
concessa, 673.
testis, 437.
Immimtates concessa; eccle<iaj l'ari-
sieiisi, 34, 80, 3o4, a'»); —
S. Dionysii , 11, 12, 1 5 , (io , 1 07 ;
— S. Eligii, 190: — .S. Germani
de Pratis, 5, 39, 378; — S. Ma-
glorii. 88; — S. Mederici, 86.
hciiADis, episcopus Parisiensis, 38,
'10, '11. 4 3 , 4 '1 , 4 5 . '1 0 , 49, 5 1 .
58. — Ecclesiic Parisiensis bona
tapilulinu inter et opi-copiuu rlivi-
dll. 4.|-5i.
IscisoR (Guilleimusi, 393.
i.scRixrs. teslis, 17.
InDICTIM (le l.Pltdlli, 21 4. >:)li.
I\GtnRu:s. monachus S. Gerinmi d.'
Pratis, 53.
iNUEEARDiS, .EnGELARDI S Vel Em.K-
HRDES.
abbas s. Martini de Carujiis.
125, ia6, 128, i3o.
sacerdos, 97, lo'i.
Ingelbebtes, 72.
marescidcus, 48u.
serviens Bealœ Maria' de Gain-
pis, 4i)3.
DE AXTOCMACO. 343.
DE Lauco. I 4s!.
64
■)0G
CAUTULAUil': GEiNKliAL DE l'AllIS.
l'.Giii.imiMS m: AmucM li.o, .'i'i:!.
l.VGELViNUs, ciiiMciiiis l'iirisionsis, Iki,
70, 8:!.
Inceneldis, ^illll liiiionialis, \^>'i.
IvOENI.l.flS, I'^(.i;\l I.ILS, Im.KM I.I'1I1S.
piclm-, ,:.',.
|iinnTii;i, i'>: l.iiliiiihiiiiis,
' ''7-
IcNlis '■'''■
l>r.FM i.nils, ij'l. — Vi(li> Kl.liML-
rus.
1m;ii.iii.s, i'|ji'.i npiis \:i|crilinMs, l'i.
hcii.viMs, C.ç), 70. — \\i\e IvctLvi-
l\i;(iiii:r.Ti ^. iihmkii luis .S. (lornioiii de
l'raiis, :,;i.
I\(;ni'.niii s, iiiiinni liiis S. ( I.Tiiiiiiii (Ir
l'raiis, r>:;.
l\(.OLno,:i mis, vilhi, ] S.
I.VGRA.NM S Itl rUIll, •il)7-
l^^flcn^s l(. piinlirox maxiiim-, ■.'.'■U'i,
a.'iK, -..'m. ■.fio, ..,,/i;i, a'iCi, -j'iS,
■171., -71, -i^."), .'iôS. -~ liona ciiir-
linii I (cdrxia' Fossalensia, lîTj.S;
rc.li-si.f Mdiili'i Marlyniin, l'Ôç,;
crcli'sia' l'arisii'iisis, :!()7; ccclcsin-
S. Crniiaiii ,1c Pruli.s, -J-'il'i; l'Hu-
M.r S. \hirlliii lie Ciiinpis, 2ri7,
■'.H:>; cfclçsiM' S. Vicloris, -'il,
2.")(/. — DolM illl OMZUIL.' Illl'dn-"
■ ■i-i'li'siir' S. Viricil'is faclii Cdiiliniial ,
■'70. EpisloliP ('jus (11' llfll'
TImiiii.i' piloris, a^iç), aôo; d.' in-
Iciilii I" iii li'n-is S. (jenovefa', 23l~l;
ili' prirlii'iiilis S. Vii-loi-is, -i/lCi,
■.(■,7.
UsviA {l'iV ,!<■ la (M). A.'i, I lO,
.,,:,, ;i:i7, ;iS7.
(i'i, •_•:!(;, •..!(). -'m, ;(:i(i. — \
Ciiînlo C.ih" l'fsliluitiir ocilcsia-
l'ariMiMisi, H'i.
l.,M II11VIU.S, (D.mw), o.
Isui:, loslis, So.
IsAUEI.S, /|.S(I.
IsAMnAHDlS, 'l.'lK. \ id.' UlvMDAR-
Ison.is, :f, '1. — Vide IssiAci;>.
IsliMOMIllI s. IhsEMBtBDlS, IsWlIÎAllDI S,
vel IsEMIABDlS.
al.liu.s s. (iHiiiKiiii ilr l'ralis,
Kl.diclio iiiilili Irirani tuiicvdil ad
riMi-iiiTii, l 'if).
rlauslil'ills, If/ij.
priiir S. l'i'tri Kossaleiisis, .'!()><;
deiiidr pi Mil- S. Elijjii, !ii!\, .'loX,
'ilii> , '17.'!. — Cliarla' l'jus de liciiiis
Teiii|di lu eensiva S. Eligii, 'i.'i/i;
di' (■oiiipiisiliiiiie cuin iloiiio S. La-
/aii l'aila de qiiadaiii ceiisiva, 'ilio;
de ciiniposilione diiii S. \ ictoiis
e.drsud- vlneisapudSaviaH. /17.".;
de dellio anle S. l'elri de linlius
eoclesiaiii siia, 'iTiS.
IsENDAIlDllS, i.'f-i, 'i3/i, '17;"). — \ ide
lM.\lb\. 111 s.
I.-iin puleslas, SS, ,|,|. — \ ide Is-
lMo(U,illllll.sde), l'vy.
is|.u,iiis villa. iS.
IsMvco (ISayiiaudiisde). /|(i^i.
IsMMis (Issii. Sniw. <■"" (le Sn'iiu.r),
i:i:i: Eissi, 'i'i;i; Isuiacis, -a, h:
Imiiia p"le>las..S!S. ().|; Ysuci pu-
leslas, NS.
IsrïM'INsis paj;iis, 1 S. — (il'. Stam-
PF.NS1>.
Imi vel Yve.
aeiiljllius, eaiiiiiiieus l'ai'isien-
sis, lo'l.
ariliidiaioniis l'ai'isiensis |1|.
i-.S, i.ij; idem loi le ipii siilidia-
rniiiis, ] 1 S.
airliidiaenniis l'aiisieiisis |ll|,
eç).'!, 3i|N, :iûi, •■!(i-j, .'i'iS: idem,
iil videliir, tpii diciliir diacuiiiis,
at2(i, 'iVi, 'ihli.
Ivn, canoiiiciis l'arisieiisis, s'i'i: ilia-
(onus, 2a;i, 00 G. ■>:).'(. — 01.
Ivo, arcliidiaconus [ II].
rleiicus, 'lo.S.
(Ii'iieus lieaK-e Maria' de Cam-
p.s,:i',7.
COllies, 1 1 8.
COipillS, LJ!.
episoipus Carnolensis, iSj),
l'ici, i.ji, i5'i. 105, i.')7, ).")8.
i.'jf). 170, i8'i, 189, igl). —
Epistoia; ejus ad Uaiiiiberlinn ar-
ciiiepiscopuiii de eleclioiio Fulconis
episcopi, 1,")."); — lie pleclione
Galterii opisropi, i.")8; — ad Fnl-
coneui, decamim l'ai'isienseni, de
ipiadam iulerdicli .senteiilia, iji:
— ad l'asclialeni papam 11, de
• ialone episcopo; — ad Richeriniii,
arcliiepiscopuin Senonenseiii, de
eleclione riuillelmi episcopi, l'io:
— ad Urlianiim papam 11, de
eoileiil, i3(); — ad Vnlfjriiuiili el
•Sleplianuin arcliiiliacoiios, de elec-
lione Fiilioiiis episcopi, i.")'i.
episi-opiis Saifieusi.s, laO.
liliiis noLiet'li Briiiielli, 'io3.
panelariiis, V)S.
puer, lauonicus l'arisiensis,
ili.').
.«ulicanierarius, la'i.
sidjdiacoiuis, canoniciis l'ari-
siensis, 118. — V,\. Ivo, arcliidia-
couus[l|.
DE (InxrUVi. '1.') 1 .
DE (ioM l.lvNZ, 1 liCl.
. Lacoim;, .iCi.-i.
RoTl .XDH.I.I s, ^l'U|.
Saceiidos, paler Haniejiiia'.
hiu . vid.' JMIlAei M.
hiiKMM i!n;,.S,,„r.r-,lry,llcjniJ),
S(i, •>i7, .■i->7, li\'-\: Idbiacim.
■j 1 -1 : Imi, i!:>0, r!.")3. — Ecclesia
S. IV'lii, ;i.'):i.
Jesse, episcopiis Aiiiliiaiionsis, .'{(i,
."lO, .')! ,
JoA^^Es, 8(i, l'iS, 1.57, Sa.'t, ;i(;8.
— Ville JoiiAXM.s.
.loD, clerii'iis, hh'A.
JocELMCs lii.oAinrs, htit.
JoCIDS DE I.OVIIOMIS, 'l()7.
J01IAKNES, fl'l.
alilias l{au[jesii, '107.
— arrliiepiscopus Toietanus, ;i7().
camliilor, 'i.'i7, 'i5r>.
ranlor .'s. Eli;;ii, 'ilio.
JoiiANXEs, rardiiialis el, liililiolliecariiis
ecclesia' lioiiiaiia', 1 97.
cardiiialis liluli S. Aiiaslasia',
3.")'i, .■(70, ;i8S.
carilinalis Saiiiti (;iiiysoj;oiii,
•23o, .-isri.
diai'oiius, caiionii'iis Saiiili \ ir-
ions, .'Cil.
diaroniis raidiiialis. 1 'i.'i.
— — decamis l'arisiensis, i.'i'.
dispensalor, '1.37.
episcopiis Arelaleiisls. l'i.
JoIlA^^ES, episcopiis Aureliancnsis
1 .")7, 1 70 , i8'i , 189.
episcopiis Lejjioiiensis, .■>7(i.
episcopiis Lucrensis, 876.
episcopiis S. Maciovii, 319.
episcopiis Sij;iiiiiensis, 37().
niius Alderada', 81').
lilius r.larenilialdi, 'l'j3.
lilius 'irimodi, 873.
lilius llenrici Morelli, 'ia3.
l'raler .S. l,a/ari, '173.
IValer Wiilonis coinilis, 307.
TVP.LE ALIMf \BKTI0L1E DES MATIERES.
507
J(iin\\i>, hospil.-il.Trius. 'no, .'iNn.
ini liisusS.iiicIi Mïirliiii (leCaiii-
pis. ,.„S.
li'vila, canoniciis l'arisiensis,
i(;:{, 16'), ifi8, iGt), iij8.
marescalliis, /i")').
miles, 1 iiS.
miles Tompli, 'liii.
rDonaclms Sancii <leiiiiaiii do
l'ralis, '1 10.
— — monacluis Saiuli Mai'liiii de
Oampis, 3^19.
nojjociator, i<i.
nepos abbalis, A80
nepos Alexaiidri papa' III,
3(18.
pa|ia XVIII, 10."), 106. —
l'rivilcjjium ejns de llospilali S.
Cliiislopliori, 1 o5.
parmentarins, hSo.
pal(M' Hii(;onis, /4o3.
pnPceplorTeni[ili Parisiiis, io;).
prœposidis Majoiis Jlonaslerii,
3.7.
presbyler, 1 'j i .
presbyter, i45.
presbyler, SaS.
presbyter, A 58.
presbyter S. Landeriri, /ni).
pTesbylrr S. l'elii ad Boves,
.'i-îS.
• puer, caiioiiii.U'^ l'ansicnsis,
3,,:), /i3o.
puer, canoniciis Sancla' (icno-
vel'a', -.(58.
piier Sancli Kli(;ii, 'i.')S.
puer Sancli (iennani ilc Pra-
lis, '110.
• sarlor, h 1 o.
.Iciiu\m;s, subdiaronns, canoniins l'a-
lisiensis, auo; idem forte, .■{■>3.
snliiliaconns, eanoniins l'ari-
siensis, 3-!3; idem l'oite, ano.
sulidiacnniis, r.iiionirus S. fi--
novelje, hiUj.
Ii'iliiis prier S. (jerniani de
l'iati., 'ir.'i.
I.'shs, 3().
leslis, 6o3.
verrarins, '1811.
DE H.U'.BA, ■1,33, 23 '1; DI-; BiB-
Rls, 35(). VA. JollAN.MÎS DE
Barra.
DE BEnciLZ, tioo.
DE Chelis, a34.
DE Clamirt, a()l.
DE (loRBOILO, ioO.
DE (ioRCELLlS, /l'iS.
Felicis, 379, .'I80.
Gashnel, 3-j8. — \'iile Jo-
I1A\>ES (iu.ASTINEM.LS.
GiRBOLDi, nepos Stepliani de
Moldon, 4 '12, /i/i3.
DE GORNEIO, /17I.
(ÎRnssi.vis, 323.
Gm.astiseli.is, ■l'Mi , 3^8.
DE M.ATHIACI), '100, 'llll, '117.
DE .\l(1110N, /|8o.
PAi'.ABO,cardinalis litiili S. Lau-
rent ii in Daniaso, 332.
Paipi;r, 1 (')(;.
Pes Ansekis, 'i8(i.
p„,.iv, .-j.^,,.
m Sam.tij MiRTiNo, frater
Tenipli. -'i23.
■lell VN\ES L'j.lEll . 39.3.
.Inl (C.delli.lns de'), '137.
Jenei vallis {la v„ll/;- ,/,■ J,„i^-n,-
Jdsiix. Si'iiic-et-(lisr), MiG.
JoNAS, episcupiis Anreli.inensis, 30,
r>o, 5i.
. epi^copiis Nivernensis, 3(j. .')0.
~>\ .
lestis, i3(i, iT)!.
JoRllAM S, teslis, Aol.
— — Pi-TRiLEOMs, consul llomaïuis,
38o.
JosBERTis, 'ion, '179. Vide (JACS-
BERTl S.
JnscELiNA, s.inclimonialis, i.")'i.
\iiR\n\\ ï ,sancliinonialis, 1 5'i.
JosCBLiMs, aiThidiacoiuis Parisiensis,
i3-. , i38.
• capellanus Mauricii episcopi ,
/i.Vi, Zi,-,7.
carpentarins, i3fl.
sacerdos, canonicus Parisiensis.
39.'!, 43o, 408.
supprior S. Marliiii de Gainpis,
397, '10...
leslis, i5o.
. llnPEliON. '180.
.loscELMis, ai( liidiacoiius Parisiensis,
i3S. — Cr. JoMELiNrs.
.loszo, fraler Tenipli. 'i2.'l.
.sacrisia S. Mailiiii de Gainpis,
390, 397.
.ItD.EoRiM vii-ns [nte itrs Juifs), 20O,
2.")7, ■.72, 30ri, 393.
■Imimsmo ( Doniiis de), 327.
.Iiiiini, nxni Illiidovici Pii iinpera-
loiis, Oi, O7.
Jtliana, .'180.
JlNENS. teslis, lijl. (il. .lo\AS.
Kali , vide GllEH.
KvRENTOV, vide CUABEMO.
Kabe.vtona villa, vide Chare.ito.
Karolu.ocis {Cliaulis, Oise, c" de
Fonlaine , c"" de Naiitetiil-Ii'-Uaii-
douin), 274, 319 — Karoliloci
abbatia' conceditnr ceusiis in foro
iiovo Parisiens!, 27/1.
Kabolus, Cablis vel Gar(u.is.
ArcusTLs, 30. — Vide K'aboi.i s
Macsus.
[Calvns], lei Krancni'um, .'l'i,
50, 57, 58, 59, Oo, G2, 03, O'i,
05, (iO, 08, O9, 77, 78, 79 81.
— Rcclesia^ Parisiensi dal
si.-ini S.incli Eli;;ii, 00; r| in
B. \l,in.e,0'i, — Ma;n.uui P.
conri'dit /Eiiea' episcnpo, 0;
Ediitiiiii ejnsde nioneta Parisii
O2 ; Privilejjia ejiis pro eci
Parisiensi, 58, O2, O'i,
nionaslerio S. Gerinani de P
5'i , 57, 08 ; pro monasterio S.
picii Biluricensis, 58; pro
S. Germani de Pratis, 50.
ivABOLrs[l\Iagnus], im|ieraloi-, 2
32,33, 3/1, 30, 38, 39, /lo,
40, 55, 77, 80, 95. 121,
,H-r\(!-
— Privilégia ejus
1"" '.'!'
desia
siilam
Parisiensi, ;!'i: S.
|)ioii\sii.
3i,
uileui
32 ; S. (jermarn de 1
ralis,"29
33;
2. —
|jro Ijniversitale P.u
isiensi, ;;
1.
iensi.
Karous Marlellus, :
7-
desia
; l'C"
[Sini|de\ |, iw
75, 7O, 77, 78, 7,
Kianco
, 80, 8,
uni .
8'<.
ratis.
8'i, 93. — Privi
■;;l.i ejus
pro
.Sul-
eccli'sia Parisiensi,
1^- 79'
80:
servis
pin ecclesia S. Cbrisl
jpliori, 75
;pro
eccli'sia S. (icrmani
de Pratis
77 •
.1,3,,
pro ecclesia S. .Marc
elli, 83.
4 4
Karrova, villa, 199,
271. —
Vide
209.
GlRRONA.
Lais ( Lans, tieii-itil dans l'aris), h 19,
L(Ci (Lnssy, Seinc-el-Oisc, c°" de Li
inrclies), 279, 3iio, 47*1.
l.tcoiiE (Vvo), 303.
l,li:lACl'M, 5o. — Vide LiMiiM.
O'i.
ÔQS
CAHTULAir.E GKNKI^M J)l-: PAIIIS.
L (couuiiirs, l'-i'.i. — \ iili' (jiiDc) La>-
(;oiiAnDis.
Laiaco (Ingrlljfrlnsdf), l'iS.
Laiachi (/.«;/, Sniw, c"" de \ilh'jmf),
35, 90, '.)■'!, ■'.■jM, a'i-j, .j.S-j;
Laciaci:m , ôo.
Lamberti.s, ai-dlyllius, kj'i.
1 r>8.
li..>]iiNiriiis, i.'ij.
• SITvilMlS l!r;iki' Mariil' (Je {'.\m\-
pis, io3.
siilipricr S. I';ii;;il, Vi^i. 'i.")S,
Ali lÎAlil: VM , J .'m .
Kl Kti AM -, ''oy.
■ l>b l,IMA( II, 'inô.
DE MaCHUCO. ;i'l;!.
I>a«diianm;s, 5o. — \ ii.li' Lantihumm >.
LAMDniClS, 60."). \ iilc LaMiI'.IU s.
Lanbeiitis, 1.')-. — ^'ide ]>nii:Er.Tis.
LANCIIEnil .s, ."l'i.
Landebeutis, iilihas, iH.
Landeriim s, c[)isni|iiis Parisloiisis, 1 ■-> ,
1 i , 1 5 , 1 (j. — Imiiiiiuilali'iii mnliTl
t'cclosia' S. Diimysii, 12.
I.AMiEiT.iuis, aliliidissa luon.islcrii S.
r.iisiivili, is.
I VMin. I.'sil.i, |■all^llinl^ PJI■isi(•ll^i^ .
I 18. — Cr. l.iMHi. |ii-aTi.|ilnr.
|ii;ri'niliii- l',iii~i..iisis, i -(i. —
CI'. Lammi, laiiiiiiinis.
■ pr('slijli'r,raniiiiliiisl'arkii'n>is.
1 (;.•), i(i:i, iChi, ■■ii'i, -iri, 317,
au.'i. ■!■!(;.
l.VMiiUMM s. .'1 1 . — \ idi" L A \TI> r. un t s.
l,A\Biucis, cainoraiiiis, 17(1.
coqiitis, i;i.''.
[liariinii.s (■.iiiiiiiii-iis S. CiMiu-
M-fa'. 17 Cl.
Iialrr l!i.ilr.iinii, -n-j.
fralor ll.'iuiii Tcslii/, 'i,..',.
IValoi- Thn.li.il.li, '1711.
laiciis, i;|S.
It'vila. i-aiidiiinis l'ai i.siciisis,
1 iH.
iiionarliiis .Saiicli (lorniaiii di'
l'nliis, raiiiiiiiciis Pai'isicnsis.
Il S.
sciviis s. Ma{;lorii, .'i.'i'i.
sociiis lliijjonis aljlialis S. (ii-
mani , 'iCi'i.
Icstis, 12,").
Ipsiis, '171).
DE A.>T01.\Hi:il, .'i'i-J.
DE FlNTANETO. 'îll'i.
FilFlS. 'iHo.
IIE \ 1TI\I , 'lOi>.
I.AM-.AI Dl <, -■■.
Langiibarues ((.Inid(i), i32, i3.'î.
LiNOiiNENSis. 3i(). — \ ide Li\coM.
LANir.EnTi s, iiiiiiiaidiiis .S. (jiTiiiani de
Praiis, :>:>.
I,A>TBI1AMM s , aridiiiipisi-iipiis Tiiro-
in'iisis, 3(i, 511 , ."11.
Lantfiiedis, alilias S. (rninaiii de
l'rati.s 3o.
LAdUCn.E (Liurntw. ,l,n,s Piiris),
'l 'i -i .
Lii;ziA,:iv {l.,n;h), Sr,iw-cl-(Hsc , r""
,1,' tu F,rlr-Alrp.u, ,,3.
LuEiUMM i/c Lilnin '« lU,c), 1 .'17,
jai), 2711 , -l'ii), h.)
;î. /iCi'i.
LiUBLMM ( /.noH , Aisne), Lngdiiiiuiii
claAadim \ocalnT', SG. — EpÉsnipi
Laudiinei).si'<. vide .\DALBERn, Ei.i-
sAMii'^. — l'a;;iis Laudunensis,
1 i.'i. — Tliesaiiraiius Laudunensis,
\ide ISautiioliimeis.
Lai be.mrs, leslis, 1 '17.
Leaedis GoDiMs, i33.
Li.»visA, anrilla, 337.
LtCIONENSIS Cpisn)|illS. \ ide .lllliA\-
^ts.
LEGiiis(l!olieHiis), iS„.
Leiki\e\sis pa;|iis (//«;/s de l.nm, eu
Ihrlugw), H, G.
Leiii.mie dimiiis. i'arisins, 07'].
Li ii.ii'.iii-.. iiialir (Ijiiierii, 3>i|.
LlIi.llM I J.u-rl de I.o,;es an d-(h'lr,u,s),
1 S.;;.
Lejmuiis, ii\(ir (lauleij cai peiilaiii ,
'180.
Lem VI sis ( l.imuiir^. Scuw-el-Oise. rl,.-l.
de e ■); iii.Hia.slei inni .S. .Iiiliaiiiiis
et S. Crinis, iiii, i^j.
Lbocims, leslis, 'i7().
Ledddims, leslis, 4o, n.
LEIlDEUALln s. episl'OpIlS, 7.
LtimoiM s. lolis. 'm, n.
LeoM.ELI •• \id LniiM.l.LIS ( I li'lll'illlS ) .
37'!. 383, 'i-.7.
Leomis. l'aiiiiiiiiiis .'-i. lienedii-li. 'il'i.").
siibdiaciiiiiis, caïKinii Ils .S. Op-
porluna', 3;i.8.
LeIMIOSOIH »1 M'I S. I.AZUU lIolllllS,
181, -..li, '.'.■>.(), 0/10, -.il)'!, ■176,
■.18/1, aS(), i>«8, L>8(), 21,11. 3(j3,
3oG, 3o8, 3-jr). 331, 3;i'i, 33.J,
3'if), 3'.7. 358, 35f). 3Gi, 3G'i.
3G3, 373, 38;), 3i,n, 3()-., 3 y 3,
'i38, 'i'i7, .'i53. 'i5'i, .'i55, 'iGo,
.'iGS, 'iGij, '170. - Kcdesia S. La-
zaïi, ■■7G, 3i|n, 3i)3. '17... .__
Colivelllio nuil .S. Kll;;ii riallililis
de ipiadaiii ceiisiva, .'iGii; niiii
•liiliaiine de (daiiiarl. ";)i; emii
Lisiardo el ii\nre sua . 'i5.'i. - Pri-
vilejria a l!ui(diarilo J.' Meiileiini-
reni-iacoeonressa, '137 ; al'.lenienli',
(liaciiiHi Paiisiensi , 3Gi: a Liiilo-
vico Vil, ooG, oS8-a8(), 3i.3.
33 1, 3'iG, 3C3; a Galeranno de
Mellenlo, i>8'i; a Mauricio epi-
scopo,373,3()2; a Pedro episi-opo.
3G2; a Pliilippoarcliidiacoiio, 'i53,
Aâ'i, 'ië5; a Tlieobaldo episcopo,
329, 335. — Privilejjia el liiuia
confirmanlur, 3oS, 358. — Privi-
légia de fei'ia , 181, ùho, rîG'i.
359, 3Si), .■ii)ii, 'i'i7. — Sanrii
Lazari fratres lenaiii rpiaimlaiii ad
eensuiii .\iiipiiliiio eoncediint, '172 ;
S. Geiiovela' canonicuni lepra lar-
tntii in domo sua recipiiinl, '1G9.
— Prior S. Lazabi. vide Imbebtis.
— Piioiissa, vide Maiua. — Pie-
chisa, 329.
Leteebtis, sarordos, 2 3i.
Lethardes, lilius (iariui, 18G.
Letiieuiois, iuS. — \ ide Lci tiie-
RICIS.
Leticha, 327.
LetOIDIS, 2 IC).
Letolixs, sacerdos, 82.
Leitabdi s, jjermaiiiis Siepliaiii 1 oiiii-
lis. 3,j.
iiioiiai lins Saiieli GiTiuani de
Pialis, 53.
Lei nivr.us, moiiai lins S. Gerniani de
Pi-alis, 5.!.
I.EiTinr.Dis, ninnailins .S. Geimani
drPralis, 53.
I.KiTiiEnni s, ariliiepisciipus Seiie-
iieiisis. iiiS, 1 l'i.
Lei liiFr.Eiii s, lidelis Pippini re<;is. 37.
l.iviiis. villa. ,17.
Li.M'.ELi.i s ( \rnaldns), 1 '19.
Lemiim s M'I l.tvi i\Ls pajpis il'Uijs de
Lisieti-r), 19. — Episcopus Lexo-
\iensis. vide rnEeiuns.
LiuAiT (ddii), 383.
LiiiEi! (la Luire , fleuve 1 , 3(); Ligeka,
35; Ligere, 33.
Ln.MACMi {Li(;uij-sur-Cimehe. l'as-de-
G(/«is-, c"' irAiiTii-le-Clidleaii).
Lniiii.iE {I,iuiuirex-eii-Urie, Seine-et-
Miii-iie, e" de llrie-Cmite-lluherl).
2 '1 i .
LiNAïAS villa i Liiias , Seiiie-el-()ise . c""
d-Arpajun), 80.
LiNcoLiENSis ccclesia [Lincoln, Angle-
terre).— Décanus, vide Piiilippis.
Li.NGOM [Lmijrres, Ilaule-Murne),^i 1.
Episcci|iiis l.ini;<inciisis. vide Giide-
ERim s.
Liois, feiniiia, 3'i'i.
LinicJNTis ( l.nreliiml , Seine-cl-Marne,
r'" de la Chupelle-Ui-Rewe) , 188.
Lisnco (LaiidiiTlns dej, -'loô.
LisuBDis, aciilylliiis, canonicus Pai-i-
siensis, 1 '1 '1 , 1 'i5, 1 .'iG.
TABLE ALPHABETIQUE DES .MATIERES.
')()9
LiiHRDi>, o].isc(ipu-i Siiessioneiiiis,
ral«T, 'i5.-,.
l>riuiS:iiic-li Goiniani île Piiilis.
n,S.
tostis, 1 :>.").
testis, i5o.
LisiEBMS, archidiaionus Paiisionsi?,
97, 102, 1 0 'i , I o6 , 1 ! 3 , 1 1 'i ;
— decanns l'iirisi>Misis, 8'i; —
«lecanus et arcliiiliaroiiiis, i i8; —
voc.'rtiir Kli-iianliis, io>; Eli'-ii^r-
niis, <j-;
ppiscopus, Sp. — \ ide Elv-
Sl VIIDCS.
li^stis, 1 !\H.
CinoTis, 128.
LisuA, conju\ liidulli Bclll, -'i'K
I.iTTEr.ics . npisc(iiiiis Carpeiilonu-liTi-
sis , 1 .'1 .
LlïoiNLS, habilalor l)ijr;;i Saiicli Gci-
iiiani, 'i8o.
LiTP.ucuM (Livrij, Senic-i'l-Oisc . <'" Ji'
GoHfsse), ;!07.
Lizimnis, i 'i5. — \ idi> Lisinnis.
LoBitiMs, fori'slaiiiH, ■>'!.
LouoTiTJA. Inciis piDpo ir)iiriis ii\iljli-
l'arisiensis, .i.
LoDoncrs, s-i'i, ih'i, 671. — \idi'
LlDOUCtS.
LobUCLS, 191;. Viclr Ll DOMCl S.
Lo IIerim (Honrinis), i:>:i. — Vido
IIenrici s Liitu,\i;i\(,i •;.
Lo>DA (Nicliolaus di'), i~'l.
Lo.vDnxiis (Jotiiis do), '1II7.
Lo\ci l'ii-Mis m'iioliimn (L'mj^pnnl ,
Seiiie-pt-Oise , c°" ili' Lnnmiimmu),
:>i I, :>i->. , 3;>5, 33:!. — Huic L'œ-
ni)l)io Iriliuilui- occli'sia S. Juliani
prop'' ParmiM l'uiilciri, 211: sua
lioiia coiiliniiaiiliir, 3->."i, 33:>.
LoN(,>o (Rolbcrliisi, 1 ('.(;.
LOONEI.LI.S, 87'!, 'l-.!7. \ ido I.En-
XELLIS.
LoRATOBio (Girardus de), i33.
LonsEMZ (Milo de), 'joo.
LoriiAriiMiL>; (Honriciis), vide Hen-
niCLS LoTIliBlVCLS.
LoTUAims, vide lInuriAniLs.
LoTHRr.iNGCs, 18.). — \ iilo IIiiNnicrs
LoTliARINGlS.
LoTUOUlNGUs, i8'i. — \ idi; 11e\p,ii:ls
LOTHARINGIS.
LoTVEOViLLA (LeiidcviUe, Srinr-i'l-Oiae.
a"" d'irpnjun?), ()3.
I.o\Ei\iis (Kccl.'sia do), i'i3. — Vid-
Lri'ERA.
LtiiAMiA villa , t().
LuCA , uxor SleplMiii de Mdlduii, 'i'j>.
LfCARIAS, -'17.
LtCAS, pn'sbylci' ranlinali.s lilidi SS.
Johaimis et l'.iuli, ■>'rj, ■>7(>.
Lti;oi:\sis episfopus, vide J(iiia\nf.s.
Ll fiiovK 1 ■;, iq'i, t'iip, aCo, :>G3.
3li3. — Vide Li novuns.
Ll cm . iixor Siepliaiii do Mejjddiio,
33 1.
Ll ciANA, doTiatrix, '11)7.
Liciis II, ponlifex inaxiriiiH, :>r)n,
■ip'i. — l'rivilepia ejiis pro ecrlesia
Moiitis Marlyriim, 21)"; pni ec-
liesia Parisiensi, 290, :mj'i: pro
ecrlesia S. Martini de Cainpis, ay'i ;
pro ecclesia S. Victoris, 9r)0,-.Mj'i.
Ll Oliviers, IIuiDOVicis, IlbiDovicrs,
IlrrDowiccs, Louovicrs, Lnmicrs,
LccDiiuccs, LvDi vici s, LiGnovicrs.
alilias S. Dioiiy>ii, t'n.
bulicilariiis. •.:!,-,, i>3(i.
caiicellariiis Liido\ici I iiiipera-
tcris, 'i3.
LiiioMcis I Pus. iiiipeialor, h», .'11,
13. 'l.'j, 'lO, '17. 'il), on, .Jt!, ,j,'l,
Gi. 117, 1:8, ao.:). — Privil.'..iH
• •jus pro ecclesia l'arisiensi. '10,
'i3, iâ; pro ecclesia S. Gerniaiii
de Pralis. '11, '17.
Lilioiicis II. rc'\ Franco: 11111 . eic le-
sia- Pal isieiisis jura in abli.ilia S. Eli-
{[li conlii mal, (iç). 70.
LiiioMcis IV Cllraiiiai-iniis. tr\ Fran-
coriiiii. inimimilaleiii confiiinat ec-
cl'sia- S. Me.lerici. KG.
LiDiniiis \ , re\ Francoi'iini, 87, f)>,
(,'1. Plivilr.ri.i ejiis pio e(clesin
l'aiisien>i. i|-i-i)'i; pi o ecclesia
S. Mauloiii, X--X[).
Liniincis VI. rox Fiancoruin. i.'j-j,
i."i3. iTi'i. iGi. iCi:. . iG I. i(ii,
iGT). 1(17. iGH. iG(|. 170, 171,
1 7'i . I 711, 177. 1711. i^t, 1 Ng ,
!S3. iS'i. is.j, i8(;, 1X7. iSi).
190, 191. 19-2, 193, 19'!. 190.
19(1. 198, -100, -'O-i. -103, -'o'i.
•> 09 . •.>. 10, 211, M 3 . r> 1 '1 . -M G ,
217, 218, 219, 221, 223, 22G,
228, 23o, os'i, 23^, 335, 237.
239, 2'io, 2/11, 2'i3, 2'r'i, s'i5.
2'iG, •>■)!, 203. 2ri'i. 2:)G, 2G0,
2Gi. 2G'i, ■■()."). ■>(;(;. 2(18. 271.
27^, 3'i'i, 3:,9. 3G'i. 371. 390,
.'in^i, /i.'i7.
Diploiiiata ejiis : pro biirijensilnis
l'arisiensilms, 2Ô3 ; pro capella
S. Georjjii, 198: — pri) ecclesia
Monlis Marlvrnni. 'iri'i; pro ecclesia
l'arisiensi. 178. 2o>. •>o'i, 209.
210, 211, 217. 218, 2/i3, 251';;
pro ecclesia S. Dinnysii, 2 1 '1 ; pro
ecclesia S. Dionysii de Carcere,
192, 2.'i3:pro ecclesia S. Klijfii.
1 90; jiro ecclesia S. (ienovela' ,181,
20a , 2o3 ; pro ecclesia S. Majjloi-ii.
I 98, 235, 238: pro ecclesia S. Ma-
ria' d-' Canipis. 1 9 '1 . kjÔ, 23 '1:
pio ecclesia ,S. Marlini de Gaiii-
pis, 1M2. 2(11), 2'i3;pro ecclesia
S. Viiloris, 187. -lôG; pro ecclesia
Tyronensi, 21 3; — pro Henrico
Lnibaringo, iS.'i. t85; — pro Le-
prosis Parisiensibiis. 22G; — pro
servis B. Maria'. 1G9; pro servis
S. Genovefa.'. 17'!, 221: proseivis
S. Marlini de (jampis, 177.
Feriaiii inslilnit S. Lazari. 181.
2 '10. — Fossaluiii Campelli dividil
ciiin episcopo Parisiensi, 2G0. —
Finidalio ecclesia» S. Victoris. 187.
— Fiirnnni B. do Fiilcosio ab emni
consuetiidine libérât. 1 s:-!. — I.d, ■!■-
talcNi Sancelina" tiibuil. 191. —
.\aves \ino oneralas a coiisin'liidine
(piadam exiniil. '13. — .Salislaiit
ca|iitido Parisi.Misi pro \io!alisclaus-
Iri pii\ilo;;iis. W].'!. — Teloiiei
jianis liiias parle- Slopliaim iim-
rescallo cnnlirmal. '19. — \ ia-
1 iaiii conliriiial e|iisciipi Paiisionsi-.
178.
inniici. \ll. -'l'i. ■'■,:,. 25'i. -.55.
:>|'h,. -Gl. :!(;.; . 2G'l . ■'1,5. -'IM'l.
:>G7. 2GS. 2G9. 271. 27'l. 275.
:'7G. 277. 'NG. 2N7. 28S. .,,||.
29 '1. -'98. 3(.3. 3r.'i. 3o5. 3o(;.
31 1. 3!'i. 319. 333. 33'i. 33G,
337. 3 '10, 3i'i. 3'i'i. 3'i5. 3'iG.
:i5o. 352, 355. 35li. 359. 3G3.
3(i'i. 3i;7. 37,,. 371. 372. 373.
378, 379, 3So, 382. 383. 385.
389. 393, 398, .'lo'i. '112. '117.
'122. '123. 'i3i. 'i3'i. 'i35. 'iVi.
'1 '1 '1 . 'i'i5. j'iG. 'i'i7. '157, '159.
'171.
Dipiniiiala ejns : pro capella
S. Mclinlai in l'alalio. 3G'i: pro
Doiiio Di:i Parisiensi. .'i.'in; — pro
ecclesia Garoliloci. 27'!: (dara'-
vallensi. 'i35; Ederensi. 28li: Mon-
lis Marlyriiin, 261. 337. 3 '1 '1 .
3'i5, 35I.. 'i3i. .'i3'i; Parisiensi.
2S7, 3o'i. 3n5. 337. 35o:.S. Be-
nedicti. 2G8: S. Dionysii. 2^11. •
S. Diony-ii d'' (Carcere, 2(|5 ;
S. Kli;;ii. ■'75; S. (ienovefa', 32o.
'i-'3; S. Lazari. 2()'i. 2S8. 291,
33 1. 33 '1, 3', G: S. .Maylorii, 271.
333, 35G; .S. Maria' de Canipis.
•■72: S. \lartii)i de Canipis, ■'G5;
S. ()pporlnn:e, 3'io, 'i'i5: S. \ ii'-
toris, 2G1, 2G7, 270; TM'onensl.
2Gg: — pro fralribns Viceiia-.
'159; — pro Leprosis Parisien-
sibiis, 3o3, 3nG: pio Leprosis d"
.Saiisseya. 3G7. 373; — pro mili-
libn- Tonipli. oss. _ Epi.stobe
eiiis ;i.| (.irionicns S. GenoveDe,
10
CAUÏLLAIP.I': Oi;\KI!Al. DE PARIS.
;;-X; ail |in..i^'in S. Vi.-loils, :i(i; :
iul Mauriiiiim i'|iisi"|)Hiii pro li.ir-
bcdaiiro clerico, ■i';(}-
Aiicillas coiiimiilat cuin ucclesia
S. (iriirnr-lip, 'i'>.'î. — (ianiliiiiin
In Ma;;iin l'nTitci in [iGi-pcliiiiiM
iiiaii'iiiruin slaliiit, ■177. — (iarrii-
liriirii l'arisionsiurii privilégia re-
sliliiil. .'57(1. — Doimiin Dulciaiii
iiii'iliii a i-i'iisii pni pailo lilicrat,
•.7li: doinuiii (icnla' libéral ali
oiniii ci'iisii, ii(j;i. — lu l'cria
S. (ioiTiianI rptlililimni iiicdielas ci
roncoililur, 'l'iO : l'criam insli-
liiil S. Lazari, tiCi'i, .'!Si), 'i'i7. —
(in'viaiu burgi>nsi|]H'^ vrniill, •177.
— Mcririlniiiiii aipia' piivllrjjia
loiiliriEiat, '10']. — OialiM iiiiii in
paialio conslriiil in lionurr |{. Ma-
ri;e Virginis, .'i-'ii. — l'oiitliis rogis
Ilenrico. tiliii l'jifllf, runi-eilil,
3()S. — jiflurmal iitalas riinsnp-
tudincs, 287, .'iSô. — Tliciia',
uxori Yvonis Lacolie, conceilil nia-
gislcria tanalornni, sntorniii, l'ir..
'M)'.i. — Vcnililiononi ronfirnial a
lialilniiio (le Ciiicellis l'aclani lîar-
bcilanro, ;i;).3.
LiDrvicrs, 77. — \ hIi' Liiinvicis.
Linnnvicr'i, i(ii, ,{,.. ,(]-. i()«.
llil), 17(1, 171. 1()1. \|ile
Linnua- \il.
Lu.i.iMM {Lif.n. Ill„:„f). - Arcln-
epifcopi bn;|ilinienses, vide Ai ne-
MINDI ■', Nll.l.lll ^.
Lri:iiir\iM la. wiriv, 8(). — \ id^'
Lu m \i M.
1,1 MiOMi { Lniiih-cs . Aii[;lflnTe), flo8.
LiPtiiA (L'iiwres, Scine-el-Oise , c" de
Litziirches), (ii, loS, ai4, 386;
Loïi'.iii.ï, i^i^i; LrvF.nis, i'i6; Li-
\r,A. -.(,7.
Liris, iiionacbus S. Gi'rniani de
Pralis. .-,;i.
Li >\ia.iii.ic (/,i/:rtrc/ics, Spittc-cl-Oisc .
clL.-l.,l,'c'],-2-t). .•io„. '17',.
I.LVI.nlS, 1 'l(i. \iile LlPhlU.
LlviiA, ■J0-. — Vide LurKr.v.
M
MUIII.M.
idis Abmiis \lar-
Mamkm: ( l/e:„,vs. Sf;t.,-rl-(l,K,- , i""
,/r Mauh's), ,,... ,|-, ;;s7.
Ml(IHU-.\\ll.ln\, Min.— Cr.MAZAcnA.
\h( 1M.U M I M,irl„nill.Srinc-cl-M,iriie.
,■■■' ,lii Chnlrlfl). ;|", (j.'! ; — Ml-
MiLi.i M. :;s7.
Mv.imi;.! (l.andierln^.lei. :i'i2.
(Slepbainis lie), ;i'|o. .'i'i:!.
NhciUAcr»! (iW'issi/, Sfiiir-el-Oise , c""
lie Liiiigiuiiii'aii ), .'i'i'.
MACUen (VVdielinns de). i;|.",.
MAlULFRinrs. \ir Inlusifr', 17.
MADOLANDrs, ablias, ■■ 1 .
MaI.IIIM pelesl.is. \l.le MmiRIACA.
M liiin sr.i poleslas ( Vm-ij. Ellir , c°" tk
l'dcii-siir-l'^iirr), (|S; MADiitrA, 8H,
()(); .Madiuca, 8M, (jH. — Ecclesia
S. Diiinysii, 8S, i|i). — Mateiia-
I i\Ms pa;;ns, 1 S.
\hin;n,\ piilesl.is, viilc Ma[iiua<;i.
Maiiim», 'in'i. — Vide Mi:i)l>TA.
M\(.iN\r.u -., lidriis l'ippini rejjis, 27.
MinriTA. '17^1. — \ ide \1aiii:mikh.
Wm.mm.u (Carnerinsd.'), /ki.").
,\h,.Ms l)ni,.iK, .■i-.7.
MaIIUN, 'i.'IH. \ide \IUMMS.
\hl^^r,L)l<, anliiepisnipns Si'iioneii -
si<, i^'i.
canoninis Sanrii Marlini dc'
Canipis, r.'iu.
DE C.OUl.Mil V , l48, 1 'U).
.MAiMiunci.s, nxor .\lbcrici, 11.").
Mai.vkkils (Magisler), in prcle.sia l'a-
risi<'nsi beiielieiains, .'il):>, lii'.i,
/i.'i.'i.
M M\i.iu S III, Si'MnaiM:, 1 •.17.
\hiv is i"il''» iif<-
I.'slis, i.'iO.
MAiaiAcrM (Mrrr, .Sn«e-e/-0,s,.. r"" ih-
Moiilfirl-rAiniiiiiii). ICI.
J\Iaiboi,.e {M(inM(s-n,-l!nr. .Scme-n-
Oise, v'" (h' lloiss,i-Smiil-l.i:;;er),
207: MAJ01ll(ir..'E, 1 fili.
MA.ior.ioi..i;, ih'^. — Vide Maiii(ii..e.
M\.Il> MeWSIERIlM {M,ll'll,lullur,IIITS
,!,■ Tmirsu (,(,, i.-i-!. i:i:i, i.'i:.,
i^ii. i.'is, iVs, ■.■>-, :;o7. _
Unir ni'nid.iii rniireilnnlnr ecclesia'
SS. Barllioloniei e( \hiylorii, i^ô;
B. Maria' de Campis, i;i.., ilJK;
varia boiia, ()(i. 227. — Abbalcs.
vide BEl\^Ar,Brs, (iAiiMciius, II1.11-
VEIS, Odii.
Malaterra ( (iaufredns), 212.
.Malavilla (Willeliiuis de), 17().
Malbertcs, pra'posiins Aiireliaiiensis.
127.
Maluraiim, 1 Hi. — \ ide Miluni.
Malf^eius. ca^onicn^ S. Mailiiii di'
(iampis. I .ici.
Maegariiis. epivçdpns (Miriioleiisis. i '1,
Mali^euh s, le.slis, 3;i7-
Mu.(;ei',is, leslis, i'i7.
Maix.iums. cleiiins ,1e Sancli, ClÉri>-
bipborci, -..l'i.
v.d Maimims, pale, Itainaldi.
;i.s:i, '127.
\hi.()ui isd (Dnramln'i de), 1 'i(|.
Ahi.Tii.Dis, 'i.'ii. \ ide Matii.iiis.
MAi.iS(.ioMs((;nillelnins). 'nio, /loi.
/102.
Maevieli.i s (Arnnlbis ), 1 i|.'i.
Mamac.as [Muulmuctj. Oise, c"" de W-
hecoiirt), 2-! . 2 '1.
Mamnot (Ancb-eas di'), ;io7.
Mamsse, acolyllins. 1 1 S.
Mavasses, arcliiepisciipns lieiiionsis.
i3'i.
a secrelis Sancii .Marlini de
Lanipis, 'l'ij
Ma\issi>, epi'-ciipns Anroiiaiiensis,
'lld.
episropns Melilensis. t.">7. 1 70 .
i.S,,.
.■p,scupn> \b'idcnsis, .•Si.'i.
Iilln^ lilia' Kva'. 201.
jiner, lanonicns Parisiensis,
217, ■■•■:!, 2<(i. o'i'i, 2.J3.
vicccoines .Melediini, i36.
Maneriks (Magisler). 31)2. — Vide
^Iaiveru s.
MnrREDis, cardinalis .S. (leorgii ad
\.dnni Ainvnn). 377. 38f).
Iilnis l'i//,i, 370. 37 I.
paler llnidunis, 371.
AlAMaiz ui. _Mei,i:iii Ml, lô'i.
MaM VCl M. ()7.
MvM.M ( l'elrns dej, •>7f,.
NhNsioMLLiM. villa ante S. Cloiloal-
duin. 2:>i, 2111.
Marcei.i.is, caiionicii'^ Parisiensis.
.'1111, 'i'7, 'i'i3, 'i.'id.
clericns Manrlcil episcopi. '11 3.
iii'piis Ascelini derani. A 12.
MuiLi.i(l-;cclesia d.'). l43.
M\RKSi;Ai.i:ris. villa , 2 i(i.
M VRESCILCI s. 'iSo.
Maruiieti, sancliniciiiialis Samli La-
zari, '173.
MuM, fiiia llenrici Morelli, /i23.
priorissa .S. La/ari, /173.
nxor Adaini de Braia, 623.
\A Desvée. '171J.
Marleih (llervensde'). 127.
MiREi (Marlii-le-Riii, Sciiie - ri - Oise ,
rh.l. (/ce""), 3r,().
Maiwierellcs ( Willelinns), l'ii, ii).").
MvR>A, 23i). — Vide Materna.
.Marmh (Sininn de), 2<,3.
M\r.(iii.iM, in coinllalii Pinciaccnsi
( \linrtl-xiii--Miiiil<hr . Seiiie-el-
Oise,,-'" ,1e Meiihiii\. iin ; MARfils.
TAHLI' MJMniJKTIOUK DIvS M \T1 KUKS.
511
.SS; rapi'llii S. Miirliiii, .SX, ,,;|.
M.itiois, US. — Vide Mai'.oii.ih.
MAHOiEniis, ti'slis, 3H.i.
Mabsilh s, siilof, i.'jS.
\I vr,TiMii:s, moiiaclms S. (juiuiani il''
IValis, :.:i.
\hrin\is. ,Mnliiial]S liliiliS. S(c|.liaiii
III Cœlio Miinlo, 070,
riirriiii'iii-i, A 1 ■!.
iiioiiarliiis S. (jormani île Pra-
li-i, 'nii.
Iiam^'ariii-i, 'ili'i.
|ii;. Illlll M'IliIilor, •>•'!<).
sa.iTilnsile Samli. 0. .., -V.i'i.
Ii'-lis, i.'n.
Ai.i;ma:iii;i., 'i(m.
iiE BoEim, i^.'i.
Ma>-i.f,i,i\is de Mosfout, ii'ii)-
MasiliaI Mars.-ilhJioiirhesihiWuhw],
MATEnAi:n<is [lairiis, 1 S. — \ iile \l v-
iir.i M \.
Mateiix 1 ( la Munie , nrinr), i)ii, 1 1 (i,
i-!.;, :!«7, Vi.S; Maiinv, '■.:!i).
\Iatiii:i.s, Maiiecs, MvriiiAs.
aiirilaliPi-, 'kiX.
|lli-ûnirsili-l!,.||i.\l.mli', 171,
iy5; — rainiTariiis, 'îliS, ■•Au),
370, o73,.,7'i, 07,;, 077, .,7s,
0.88, ùH(), ■!;)!, :iii'i, :fii(i, 3-.n.
[Il| roriics lie Itelloiiiiiiile, ca-
inerariii>i, 3:i-., 33.'i, 33.'), 3'ii ,
3'i.j, 3'i7, 301, 3r)7, 3(i,'i, 3ri:i,
3f)8, 371, 3Sli, 3i|ii. :mj'i, 3(,.,,
^lo'i, /i-!'i, /i3rî. — Kiinii'iiii liai <■!
iliimiiiii niilililms Teii!|ili. 333.
conslaliiilariiis , ville Mvtiieis
IlE .\lli\TEMIllU:NCIAi;il.
e|iiM-ii|iiis Alliaiii'iisis, 23-),
385.
Illiiis liailiilll li'iri, -i,.
niiusSlp|iliaiii.lrMiililiiii,/i'i3.
liliusTi'lM-rli, 3r.(l, 3,|7, '11,3.
llaliT [Siliranli île Mollleiiill-
reni'iaeo, 'i.')i.
Iraler l''roj;erii, 3^8.
Iraler Synioiiis île Sain'lo Dio-
iiysio, 'i'i3.
presljyler, 3..8. ^
prioi- S. .Mai'liiii île (;aiii|iis.
LiOii, 'ioG, 2a4, 32.'), -ijiù.
Iii;i.Li:s Nei'os, 3i)7.
BiFE, 'i7(;.
DE MoNTEMDRENenr.n, eonsta-
bulariiis, alii), ■i-j'>., 273, ■17.'!,
270, 376, 377, •178, 287, a88,
289, 391, 3o'i, 3o(), 331, 333,
336, 33.-), 3/11, SA.f), 347, 357,
364, SOT). — Censuni dat eoclesia"
S. Vicloiis, 3i)i, A7.5; — liiirdiiii
<lat fralribiis Sancii Lazari, 'i3S.
\l ITIIEl
'1-
3(i
M 1111
\hrii
llE \lll.\EM.IS 383, 300,
I'aMs, 3()3.
I>E .S\M7rO .MEDEIlli:u,3(i3, 3()3,
( Jol,,-
'loi.
■iiu), 3-3, 33'i, 33Ô. —
\i.le Matmeis.
\liriLi.i>^, lasli.llana il.' D.iai, «■plein
arpeiiiiiis \iiieaiiiiii ilal eii lesia'
MoiilU M.nluiiiii, 'i3i, '|33.
. iniir ^ialhei, lomihs Belli
\luiilis, 333.
AIatreio (liadiilliLS de), 337.
Matihoi.e (M(inlles-sur-Seim' , Sciiii'-
i'l-M(ii-ii,' . (•'■" ,k Miinlireiiii), '18.
Maii.iims. Vu. — \ ide Mili.eims,
palei- liaiiialdi.
Mil iiiieiM [ Munj, Sriiie-vl-Miiriie,
<■"" lie fjiii/i'), 90, 93; Mi;iiiAi:i M,
3S7.
Maeiucus, iMpellaiius Moiilis Maily-
niiii, /ii;3.
eiiisciipiix l'arisieiisi'^, 3(')."),
371., 373. 37'!, 37.5, 371;, 37S.
379, 3S.. , 3S,,, 390, 393, 393,
.'iij'i, 3i)S, .■199, '100, .'103, /|f)3,
'iiiri. '11.9, Al 3. 'il 3, /il '1, 'iid,
'118, '119, /i3.'), '13(1, '137, /i33,
/i:;7, /i'i3, 'i'i3, 'l'i'i. /l'iii, /i.-Hi,
'i.'ii, 'i53, 'ir)7, 'i(i.'., 'iin;, Z171,
/173. ~ Roua conliriual .S. Mar-
tini lie Cainpis, ,'i'i3: el S. \ ie-
liilis, /173. — Cliaihe ijlis denill-
veiilione iiiila Ilospil.ilaiin^ iiiliT
el llaniclinain, /i.'in; — il.' iloiiio
ri-a(riliiisl)oiiinsl)eia Lmiaiia ilala ,
/ili(i; de donio II. Leunelli, 3H3;
— de iloiiii a llriinndo IValriliii'^
S. Lazari larlo, 373; île donis tri-
liiilis eirlesia. Mmilis Mailyniin a
(!onsl.inlia iiiinilissa, 4 1 '1 ; ecele.siie
I!. \laiKr do Campi.s a Alaliieii
Tliellierli, 4i,3; ocHesia' S. Vic-
ions al) Henriro Lconcllo, 'i-li, et
a l'elro de Villaiiova, 4.n ; iiiili-
lilins Tei.ipli, a Slepli.ino do \jol-
,l„,i, /,/,.,; — do riii-iio 1;. do
Fidcohio, 40;'); de rurno W . do Car-
iaiida, 393; — de luaresiia ,S. Op-
|iiirliina-, 4'i3; — de parlilioiie Im-
iKiiiiiii inlor (lalloniin iiiare-;i'allniii
el l'elrniii sacoidoloiii , Ai 3; — do
vendilione a (iiiidone de Haiiliei'vil-
lers alilialia' S. Vieturis l'ai'la, 4oo;
— de \iiiea al) aliliali<sa Kalensi ca-
pilnlo 8. lîenedieli concessa, /iG.5;
de vinea a parrocliianis S. I.andoriri
omlila
alliil.nla, li-J',.
Kpislola
porpo-
.Senlenlia
ojns de contruversia iiilii- Doininii
i)ei et rejfis pr;epnsito<. 'i-^;; inloi
eixlesiam S. \ iitoris ol l'oiiirinii
l'aii^ioilM-i„, 'il,;; inlor llil;;oiloiii
do Nol;i|i,, ol AlolliMlln, :;,,u; —
de fuiiiii vin .liid.oiiiinn, :!(;.->.
Mairicus piior.iaiiniiii'ns l^ll■i^ien^i^,
/i.")7, AOS.
Mai lUi.NHei M ( M^njpiij. Sriiir-rl-disi' .
<■'"• ,rÉlui„j„'s). — Alilialia Mauri^
oiiiaceiif.i.'i, i:>'.'>\ alilias, \ido IIai-
NALDUS.
MuiiuKUs, i-ainerarins, 9.5.
episi'opiis N'anneleiisis, l'i.
MiiiiiTiES, vide \I luiiieii s.
_Mu WIUll ^, I :''l. — \ illo M MSlIlDI s.
Mazu.iu \h.hn\i |viiii>), 'ili8. —
Cr. Mvr.iiAïaïA.
Mazee (Hugo), '179.
Mebuaio, 330. — Vide Mhirai.
MEI)A^TA, 149. — Vide Meiii>ta.
MeIIEMIA, 307. \ ido MeIII M'A.
Meihaxi Ciirris ( Miiiiimuirt . lu-ii c/c-
tniil, Oise. <■"' </-• /'e/«//( 0» </.•
CluiiMii), 31.8.
MEi,Riu;i'pote>las, ,S8. ^ Vide \h-
Diu v<:\.
Mkiiints i)l„„lrs.S,u,r-,'l-(>,s,')- \h-
IHMA, I 'ii); \li;i)i.\ir
— Pons, 'in'i. -Pi.ilionda-, 1 'i.,.
Meihma (Oiioldis do), I 'i,|.
\li:i.nii.\o (.Stepliaiius do), .;::i.
Meiuiia, 338, 34i. — \ ido Miiniii.
MeLHRA, 31.j, 3K.'i. \ ido MlRIlAI.
Mti.inm, .'Ino, 47'i. — \iile Mirrh.
Mi.i.in {M,;,i,.r, ,SVm,..w-A/,n «e ). 3 10.
— Oinonieus Moldeiisis .l-O. —
Coniilalns Moldeiisis, 87. — Do-
i-aiius Aleldensis, vide .Midiiaei.. —
Episciipi iMeldens.'s, vide BuR-
CIURDES, BlIlilllMlOFlR, (fAl.TEIlllS,
rilSLEBERTlS, IllIIIEI. AI! Il ■■ , Hll.ia.R-
TUS, Makasses, .StEI'IUMS. — 'i'or-
liloriiini Meldonso, 1 •■.'!.
MEEiiUNiees viens, 1 iCi, "31). — \ :do
MllLDON.
,\lEi.Ei)i>jin (Mangoz de), i."iA.
Meleuenem {Meluit, Seine -ri- Marne).
137, i3(i, 1H3, 188, 33o, 3.').5,
■.To!. — (aiiiiilalns Moleiliiii(3isis,
XS. — Krolesia Sancta> Maria', 87.
— Paons Moledunensi.s, 1, 3, 1 m.
■'.:,:>. 3O3. — Vicoi-oniile.s Mele-
diinonsi's, vide Matasses, Ursio.
\Iki.ii.imm, 137, i30. — \iilo \Iku:-
1)1 M M.
Mellendis ronies, 127. — \'iili' \li:i--
EEMIIM.
Meli.emis roinilissa, 4ii.'i, — Vide
MULLEMEM.
Mellemo (Baiinlliis ,\<'). 33li.
Meli.entem (Mevliin. Seiiie-rl- (),u\
:>\-2
CARTl LAIUK GENE UAL DE PARIS.
,;,.-/. (/(■ ,■•"■). f,X, l-iy, 375, -.Si.
■j,So , 383 , -.'.S '1, ;io 1 , Iwb.— Omi.^s
Mellenli, vide Gai.kuanm'.s, llui.o.
— C.oiiiili.ssa , vide Agnes. — Eci-ie-
siii S. Nii'nsii, •>7i), .'!()5. — l'ia'-
piisiliis Mi'lli'iili, \i(lo GviiMîniis.
\I^,l..,l,^l,^sl.s (llii;;"), loi.
MlM.IUs inlllll.lhls, ;,S.
\li:i.i,..rn (CiiilIciiniK d.' |, 27'!.
\Ii;mi. (ll.'niiciis de), A.")i.
MlNMl.ln (Wlllflinusdc'), .'i-JO.
\|i,\(ii m s 1.1 iiKiiitniu;, 'iHu.
\li.i;(,uiii;i s MME l'ur-isii'iises, /id'l;
- iiiil<)iiiM;;rHs,.v, 'in'l.
\lEl;i vuill (Mn'll. I>,s,'.,h.-I. ,lr <■""),
•JI..S; MiiUiiinM, .Cl."). — Kcclusia
S. Aiidiiiiwil, ■!(..S.
\li;iii;nM;M, 1 (i."!. — Vide Miau au m.
Mkmi i.Ki s, vil- inliisli'i-, I (i.
\ll,sML i ,,n,h„l,t,;„ri,l lllancinrs,,,!.
Sri,il'-rl-(hsr. r" ilr Coiinse) . iSC).
- CI. l;i,(xMn,-.Mi,,iS.V
Si;,,,', r" Jr Cli,,,;;,!,,,,) , l.'.li.
\li^ii..i:i;n ii . vidi' \lisi ii,i:i;n M-
MiiM.LMi [M,'!l,', l),'ii.r-S,:.vi-es). (i'i.
\li,/,i\ri> (lliij;n lie), iGI>.
Mii:i;ai. 1 1(1, -LJ, ?.i>li, -J-M, •!:!().
■.'11. j'i'i. ■.r>7, oijG, i28:i, :ioM,
ll.'lll. '111, '17'!; MlLliRAIIIM. 1 1 Ci;
,\li;'iwu. ^-S, u'ii; MiiLiuu. -.u,.
■•s:;; \|,.,i.i,„Ai. .i.M). '17/1; Ali-
ruiAii M , '1 1 ■' ; \lii.i;i;\i . -'.-U), •2'1-j :
Mniiiui, .-t.".;!. — Molrnillii.-i de
Mdii.ii. ■.■.!;, ■■:!.,. -lili, ;i(.'i.
:;.'..i. 'ii->.
\ln;i;uiM. 'il'. — Vide Miiuiu.
\lhiui.i,. ilerlnis, 'i.'i.i.
.leeaiiNs Mrldeiisis, 'nii. !,-m,.
\1 ,1.1 M. ;îS7. — \i.|.. VIai:im:li m.
\lii,hiiMi.\si^e|ii<i'ii[iii'i. -\ ide l'iiiius.
\l I, ! WIlIrlinilbK iCili.
Miir.ini. ■.;i;), :!.">7. — Vide AliBiui.
MiMhiMM, -:.:>, -ji;-!. — vide \Ikli.-
Mii.iMM.is. lili.i l'.eriKirdi. ■■:
\liiUM M LMsiniiii (Milhi, s.
(hs,'. ,'l,.-l. ,/r ,■""), -,'17.
Mllll.l MM. 1, ■], S7. SS, 11
\ Ide Mll.KIH MM.
\]ii. 1. 1:111 m;\si> |ia|;iK, 2."i5. -
Mll.lIMMM.
Mniin-Ms, M.-,, ,,(;. i3
Mii.eAs, ■.:!(,.
MlLLO DE VlTlll , tloH.
\Iii..i. decMiiiis .S. Dl.invsil de C,
MiL", li'slis. N-j.
leslis. .S'i.
• m: Atilik.o, 'ido, 'lui, 602.
Dt LcUlNEMZ. .'100.
\Ill.lMS. ■>'U). \ Ide VIlI.l.lCPASSI s.
Ml^TlUAelM (Milr;i. Sci„,'-it - Mniii,' ,
r"" ,1,' CI.Kjn. 9". 93, .■i.S7.
Mis. lii.Li M. \ilhi in |i.i.;(i liadiuciiio.i ij.
Mi>F.r,i. :i."):i.
Misnr.Ei'.iiM vel \|i,stii,erii M , i(iri,
MiiMM.x (M,;i,li,n.S,;ne-(l-(hx,', c"" ili'
Si'vi'i'x). '.')'ii>: — (preslnli'i- de).
Vide S.lilseiMs. — Viens Meldu-
iiicLis, 1 Hi , ■!•!;).
(Stepliauns'.)..), .'1 '11! , ?i'i:.!.
MoLENDiMs (U"|;eras do). — Vide
lioi.ElU.S DE MllI.ENUIMs.
Moi.lMS, .-{.S.
VlnLLi.M.» (lin;;" de). ;!;|i.
Al(i\ASTi;nini.n(l!arlli(>lonieiisde),vlde
lÎAllTllOI.DMiaS DE VIoNASTEniIll.O.
MeMMir.l.MlM, •..7(;, .J."l.>. ~ \ld..
MlMlKL.l.lM.
MnMsll.Klel.lM CasInllM { Moilli;-ll,l -
s„l-M,r.l'„s-,l,'(:„l,„s). ■.;(;,; \ils-
Tiaiioi.1 M, 1 1(1. — Mdialia S. Sal-
Mt, 11 Cl.
M.)\el.l.Ll M . -M,*''.
MoMEl.HS, 111 lellileliil Allieliaiieiisi.
S. Cervasil, '^7
1. '17."!.
A.:e I l'el
■>.Sl.
fnlells l'i|>|iiiii r.'jjis, •.'7, -9.
miles, 11. S.
ne|ios Aiisolili. i-.-'i. leli.
8iiljdiac'oiiiis ecclesia.' lioiiuTue.
\l..NMA.;e ll'elnis del, :i,|,j.
\l..\,:iu.l M. -■■'1. — \ide MeMlAel M.
MeNMIM. ••■M. - \lde \|..Mls.
\l..M.i;KM"ii.e, e-.:.. — \ide Mu\-
l'ElîMIIEle.
MllNFEIlMnl.lo ( AllMMlciLsde), -ib.
((lislel.erliis de), -j-jr).
\r.iM'..i:T(\lasa-liniis de). .Ti,,.
\l.ns \l,IM.Ms( :1A.»(/».J™, l,.s-m..r" ,/e
lH(:h;i„4lr~M„„lh,ilk,H,r"",h-(:„n,!r-
,.„-/;,„.), ..,7.
M.INS ClAIll. 'l'i.'i.
Me>sr..iins ( Mimljurt-rAmninij, Srim'
(l-n,se, ,h.-l. ,/e ('■'"). i-Mj. i9(i;
ecelesia S. I.aui inlii , l-'9. 19'i;
eed.'sia .S. l'elii. 109.
\In>s.,UN. lu pa.nelii.i ,ie (Irel,,. ..,..-,.
MeNsLl.luail. 'i:il. — \lde Muas Li.-
aiiEiui.i.
Mexs l.hlilElll.l. ■•:;... XiS: Muas Le-
iiEi'.i. 'i.'ii. - l'radjeiida' ecclesia'
S. l'elil. ■■:!.., :r.\8. — l'r;e|Hisi-
tiis. vid" (Iai riiims.
MiiAs Mi{.\H(as (Monlmui;»!/, Suino-
,-l-Ois,\ e" (/(. Moiilmorciic'i), i .â 1 .
\l"As MAiiTvr.i'M {Monimnrire, aiij.
(hiiix Paris) . Oi, «7, 98, 107.
1 '1 1 , l'iti, ■107. 2 1 '1 , 2.")7, •^HC),
'i'i;î. Vi'i. ViT). 'l'iTi. — Aliliafia
Aluulis Alaiiyriiiii, 2.")'i . -î.jg. sdl.
"90. 3o3, 309, 3 10, 337, 339.
3/1/1, 3'iô, 35a, 38i, 393, /ii/i,
■•i3i, /i32, 'i3'i, /i(i3. — Alilialia-
lioiia cl |jrlvllef;ia conrirmantur,
■i.'i'i, ■!.â9, -hiii. -19", 309, 3'i5.
3Si. — Ciinsecratioecclesia;, 809.
— Denationcs varia', 3/i/i, '11/1,
'i.ii. — Kundalio aliliali.T, a.â'i.
— Iiiriiiiiarùe reddiliis vai'ii Iri-
liiiiiiiliii-. 'ii'i. — PIscliiiii veiidlto-
riliiis plalea al) Ad.'la alilialissa
(diiredllur. 339. — ()iiadrigala II-
j;nl alilialla' dalucin Viceuiiie Sylva.
3."i!. — liedditusin llieloneocarni-
Heiiiii as.sl|;naliis, 337, 3/i5. —
.Sl.illiiin in Maeello i'arisiensi, 3g2.
— .S.inctiinnniarniin iiiimerus ad l\
re.lniiliii'. /i3/i. /i.j3. — S.-piillni-a
Adelaidi, iv;;iiia', 3Vi. -^ Ahl.a-
liss;e, \lde Ain vel AiiELA, (ainis-
Tiw. l'àas\iu;Tii. . — i'cierissa. vido
lilssEMlls.
Cjp.lla .S. Alarlu-ii, lia. scili.
■.'iT), -../ii;. '171.
Kcdesia S. Dionysll. l'ii. i/i3.
l'if), 3o(), t>3'l, -l'i.'l, 'J.â.a, 3()2.
— S. Alai'linl de Caiiipls cu'iiolilo
loncedilur, 1 '1 1 , ih'i. — A Sancii
M.irlliii niniiaclils re|;i Ludovico
( (incediinr. -''i.'i , 'i5-'i.
\ln\s \iora;MiAiis ( .\li)iil)i>i,i-eiicij .
.SV„„..,.,-0,\,., ,h.-l. ,!,■ r-i: Mevs
Mui'.EA.neis. 393; \lovs Maeiu-
.lAMs. ',,j,: AIÙas MuniMiUEs.
l'ii; MoAs MeiaiMs. 1:17: AIoAs
MnllEM Eli s. l 7."): M.IAS AloREAiaM,
191 ; MiiAs M'ir.EMUi 111 s. 3iii:
Muas MniiEMll, 1 llli : MnvTMe-
i;i.:m,i, ,.,',, 'lijS. — Cf. AloATE-
MeA~ PesmeiMs {M,„ti,elltrr. Ih-
,-m,U). l'io.
MdAs S. (iEMHEi'.E( lu iii,'iiliii;neSinidf-
Ciii'iinr. n Air,.s). 3:Hi. ACiS. —
M.ijecAl..iills.,i,lel'i..AMs. — VI-
nr.v. /iClS.
MoASTEii"i.i" (Willeliiiiis do), 128.
AliiAiCEEM s ( le Mnm:i'au-Siiinl-Gerfais.
,WVr..),2-7.
MdATE AinF.0 [Radiillu.s de), 27.%
AloATE (Ieeso (Elilio de), i3i).
AIo.ATE PoiiTi (Ainalrlcu.s de). 13/1.
(Simon de). 127, 129.
AliiNTE LETiiEiiiia (Guido do), 127.
(Teolierliis de), /ii3.
AIciATEi.En (lliij;o (le), 312.
AIoATEMoREMaAc.n ( Buicliardus IV de ) .
l'u. il>(;, iS,"J, 23'i.
^liiircliaidus V de), 393./i.')i.
( Mallieiis de), vide Matiiees de
AlnATEMiiiiEM ueo.
TAlîLK VLl'Ii VBKTIOLE DES MATIERES.
513
MoSTEMonENCiAco (Roiniundus de),
091.
(Tlioolialdusde), videTacoBAL-
DIS Dt MoMEUOnENCl\CO.
MoMEnELLO (Pclrus de). '100. il 3,
i!ii7, ^''■^■
MoMES.Ii) p;i(jo Parisiensi, (.WoHs, c"'
d'Alhis, c°" de Longju7iicau , Seiiie-
et-Oise). 99, 186, .350; Moncicsi,
^21 ; MoMicM. 99; MoNZ, .'J.')6.
MosTiACiM (Moussij-le-.\eiif, Seine-et-
Marne, c"" de Dammartin), ii.3,
■îo8. at>i. — Ecclcsia S. Uppor-
tuna?, 208. aa'i.
MoMiBfnis lociisapiid Carronaiii, 3a0.
MoMii'M \illa. 99. — \ idi? Montes.
Mo>2, S.jO. — Vide .Montes.
MORABDIS DE MosTERIOLO , 1 JO.
MoF.ELLi culliira. a'iij, 246.
MoBELtrs (Hoiiricus), 4 28.
MoRETo (Robcrtiis de). 464. 4 80.
MoBUNA I Raiinundiis do) vide Raimi n-
DIS.
MoniNTs. teslis. 137.
MosiAi;iii {M/issij, Si'ine-el-Marne , c""
de Brie-Comle-Rohert). — Decanus,
Mosiaci, \ide Vitalis.
MosTARCL {.\dam de). 409.
MosTERioLo (Morardus dc'i, lijo.
MosTEBiOLLsi. 4.')0. — \ ide MisTE-
RIOLIM.
MoSTEBOLitu. 33 '1. — Vide Miste-
BIOEIM.
MosiERiLo (Barlholoiueiis doj, tb6.
— Vide Barih. de Monasteriolo.
McGNELLis (Matiieus de), 283, 3oo,
47'!.
MciDRAi, 339. — Vide Miunu.
MtiiJioLCs, conies. 21.
MiNDHiTiLlA {Mimdoniitle, Eure-vl-
Loir, c'" d'Anneau)., 207.
MlNEtilSELlS, teslis, âl.
Mlbcinctis {Morsang-sw-Orge , c"" de
Lmgjumeau), gg.
Mlreaiï (Les) (Les Mureaiu, Seme-
et-Oiie, c°" de Menlan). — Enle-
sia S. l'etri, 39.J.
MiRiAciM, 387. — \ ido Mu RIACrM.
MisATE.NA (Renaudus), 401.
MisATENA (Waltorius), i6li.
ilisTABOLHU, 38 '1. — Vide .VflSTE-
RIOLl M.
MisTEnioLO (Barllioloniens de), 233.
\ ide BaRTU. DE MONASTERIOLO.
Mlstebiolcm caslriini, 116. — \ ide
Mo.VASTERIOLlM.
jiixta Fonlaaeliim (Munirenil-
sons-Bois, Seine, c'" de linrennes),
188, 270, 0J9; .MoNASTERIOLtM,
276, 352; MOSTERIOLCM, 4.5o:
MOSTEROLUM, 334; MrSTAROLIlM,
384 ; Mt STEROLILM , 3o4 ; Mestorio-
Ll M. 422. Cf. MlSTREOLlM.
MrsTEROLiiM, 3o4. — Vide Mlste-
niOLi M.
MrSTORlOLlM, 422. \ ido MtSTO-
BIOLIM.
MisTREOLO (Lirions de), 423.
MisTREOLCM { MonIreuil-sous-Bois ou
Monireuit-le- Grand . Seine-el-Oise .
c" de Versailles). — Decaniis Miis-
treoli, vide Bernerhs.
N
^ANTERIl.- DE Castaneto. i4S, i4g.
ÎVanteris diacoiius, canonicus S. Vic-
ions, 33 1 : idem forte qui prior fuit
S. Vicloris, 3i8, 366.
liliiis Giroldi, 33 1.
prior S. Victoris, 3i8, 366.
vel Nanto, siilidiacoiuis. cano-
nicus Parisiensis, i44, i45.
Nanthecbildis, i5. — CI", .\a.\thildis.
Naxthildis, u\or Dagoberli régis, i3.
1.5.
Nanto. i4."). — \ ide Nanteius.
Nantonesse lerriloriiiii), 188. — \ ide
Castrim Xantoms.
Narbona (Narbonne, Aude), 64,
Nardoardis, tcstis, 82.
Natransts, toslis, 71.
Neapolis (Xaples, Italie), 36i).
Nemacscm {Mnds, Gard), i43.
Nemore (Baldricus de), vide Bildri-
ci s DE Bosco.
Nemosii'm {\cmoni-s, .Seine-et-Marne,
ch.-l. de c'"), 4.")9.
Nemis Roberti, villa, 38 1.
Nevelo. decanus .S. Marcelli. 323,
32 4, 3 '19, 3,")2.
teslis, 84.
\icetus- arcliiepisinpiis Lugduiiensis,
NiciioLAis, cellerarius .S. Elijp'i, 476.
filins Urselli , 166.
notarius comitis Bi-lliinonlis,
333.
prœco, 459.
Carlid. — I.
NiCHoLAis. praîpositiis S. Martini de
Campellis, 3';7, 268.
LoMBlRDlS. 46 I.
DE Lundi. 27.").
DE NtLLiAto, 462, 403.
NicnLAis, clericns, 383.
NlDEP.lClS, 54.
NiELEo (Simon de), i36.
.\iGELL\ {\esle- la -Reposte, Marne.
c°" d'Eslin-natj ). — Abbalia .S. Peiri .
90. 387.
Niger (Guillelmiis), 227.
NiGHON (Joliannes de), 48n.
NlMIO, villa (Chaillot ,auj. dans l'nris),
8.
NiTUVDis. fidrli* Pippini régis,
NiviRDVs. miles, 1 17.
— puer. 200.
DE PissiAco, i6ij, 1ÎS.5. iga.
")''■
NiVERNi {Nevers. Nièvre). — Coini'«
Nivernciisis, vide Rainalots. —
Episcopiis Nivemensis, vide Ber-
N\RD1S, ElFRONILS, HeRMANNVS,
.loNAs. Rviiiicis, BiNicrs.
NoCETrs {.^oiseau, Seineel-Oise , c"" de
liniss^j-Saint-Léger) , 38.
Noël, pati'r Gisleherti, 4Ko.
(Ricliardns), 4 00.
NotREiz, (Voîrti/, c"" de l'aldiseini ,
Seini'-et-Oise?), 216.
NoGERiA (Roherliis de), 95.
NoisiACLM , super Maternam . (!\oisy-le-
Grand , Seine-el-Oise, c"" de Gonesse),
123, 182.
NoNGENTo (Iluliertiis lie), 137.
N'oRMANNA (.loscelina) , sanctimoniaiis.
154.
NoRviANNORi M dii\. — Vide Heinrici S.
infeslatio, 63, 77, 78, 83.
NoRMANNis (Galt' riiis), 479.
(liisielierliis), i5o.
(Guillelmns), 402.
(Richardus), 873.
Nota Sancti Mirtini {y'oël-Saint-Mar-
tin. Oise, c"' de \ illeneuvesnr-Ver-
berie) . 1 43.
Nota Sancti Remicii ( Xoël-Saint-Bémii,
Oise, e" de Rohereal , <■"" de Pont-
Sainte-Ma-rence) . 1 43.
NovALE, villa. 1 16.
NovARiENSis tliesaurariiis. 429. — \ ul.'
TiAIDO.
N0VAVII.LA {Seurille-au.r-B',is. Loiret.
<;,.-/. dec"), i43, 1 S 3, 207.
NoviGENTis {\(igent-rArland , .!i.i/i<'.
t"" de Charlii), 4 S.
NoviLiACis, I yeuillij-en-Tlielle. Oise.
,h.-l.der"). 18.
NoviOLiiM ( .^Ki"i7, Maine-et-Loire . c"
de Vihiers). 18.
NovtojlENSis episcopus. vid" l!\[,Dni-
CIS, RlNTGAlillS, RaTEODCS, SVMON.
NorioMO (Batrliolouieus de). V'^u.
(l'elnis de), 4 10.
Noïo BrRGo (Roljortiis de). ■•75.
28 '1.
51/i
CMiTILVlHE Gt;NEIÎ\L DE l»\RIS.
Novo (^ASTELi.ci (ilii};i> lie), i ••'■
SciJWi'l-Ulse. c"" ,!,■ (JoiiPssr,, 1 'il! ;
.NUSEIIIM , ■>()7.
NiciiNiui MiMîs, ih'.i. — Vide NiMiiuM
SICCUM.
NllLLI (Kvraivliis (le), 'lo.'i.
NiiLLiAm (Niclidlniis .Ir), '.(i-, A(i:i.
\ii,i.Mr.(, (Wllleltniis .1.' ), 'if..!.
NiT.i.iACiM {l^ruillij-sur-M(tnic . Sriiic-
i'l-0,sf. (•"" de huuos.'ie], .'jflS.
NrniTdiiiiK ( Guillolmus ilc), 'i;')!.
Ni.isi (Ronarilus de), 'ij'i.
\isi.:uM, vilhi, 007. — Vi.le Nrci:-
MM \lu.MM.
i\i si-ii M SicciM ( Aoî.vi/-/e-.b'«-, Seine,
.'■'■' ,1e l',i„lin), ■.,,7; NicEMM Ml
M s, iVi.
Ai-.iu;iM (,\uisi/-s»i--0,sc. Seiiie-cl-
(hse, c"" (le Luznrches) , ■>nH.
N'isiELLiM (Aoi'siW, Seiite-cl-Mniiie
<■"" (le Lrifjinj), 20 G.
N'iTRix Philippi Aiigusii, 'i.'io.
iNïcuuLAus LosiuAuuiis, Mil, n.
()
Dm/O, lllo<liills, ■î.'i.'î, :!70, riKii,
•.Si, /i/ii.
OCHEI-PINCIIS, ll'slls, 1 7.
OcTAïunis, ( Miiliiinlis liluli S. (^eci-
liip, 35/1.
Oba, fpitiina, 911.
OdALGISUS, lIMlIliirllMS s. (ItM'Illiini (II'
l'ialis, 5:).
Odalricus, nionaclius S. Cn'iriiaiii ili'
l'ralis, fi:!.
Oddo, 35/1, :i77, .'(HH. ~ Ville Onn.
OnELiNA, saïu'liiiiDiiialis Moiilis Marly-
riiiii, .'i.'ii).
ll\nl' ISaiiluini il.' Cllirollis,
;î,,:i.
uxoi- Wariiii ,\c (iaiiipis, 1 .') 1 .
OniLARDii.s, moiiachiis S. (Icniiaiii de
Pralis, yli.
Odo vi'I Oimii.
ahlias FossaliMisis. (ICi.
alilias Majniis MonasIiTii,
3-7.
alilias S. (ji'iKivur.r. \ul.'()i)u,
[irioi- S. Victoris.
alilias Ursicainpi, ■Ujtj.
cancellariiis ccclosia" l'arisicn-
sis, 3Gi, .■i7'i, 3X0, 3()-i.
canccllaiiiis Saiirli (liMiiiaiii ilo
l'ralis, /171,.
l'aiiOMicus l'arisionsis, i3-j.
. caidiiialis S. (;coi[;ii ad Wlimi
Aiireiiiii, 35'!.
cardiiialis Saiicli Mciilai in Car-
ceie Tidliaiio, 37-. , 37I;, 377,
388. — Kpislol.i' l'jiis ad Kniisiinii
al)l)aliMii, 37'>.
carnircx, 3-.îi|.
- ciMariiis. 1117.
ik-riiu^, imiiiailiiis S. Mailiiii
il.' (;aiii|iis, 3/|3, 3/1 '1.
nmi.-s de Ciirlioilii. 171, ■•nlj.
rouies l'ari.siejisis, 711, 71;
poslea rex l'"i anooniiii , Sli. — Kcile-
sia' l'ai'isieiisi (lliarenliiii villani cou-
ledil, 711. - Koi'.sin' S. Diomsii
iliias ai-cas inIVa l'arisiiis liiliuil .
7 1 ,
n„p„is, 171;.
diafoniis. canoiiii'iis l'aiisiensis.
'1:17, 'i(.S; id.-iii loi le. :;(|,,.
liliii- EiTonl.iM,.;is, ;i;{i.
liliiis (iaiislM-i'ii. 1 :;(',.
liliiis llrnii.i dr Foiilenelo,
I .
liliiis Joslierli Kiiaidi, '100.
liliiisOdoiiis, 1 'n.
liliiis liainerii de \'alle, l\o.().
liliiis Slepliaui, -.(ii;,
lioir.o Siepliai.i de Macliiaro,
1,'Mla
l'arisieiisis
I S.
(Maj;islei). iliMCOliils, 3(|i);
idem loi le, 'i;,7, 'illK.
inajor de liidn'siacn, -.no.
miles, I 'iH, 1 /il).
mile', cl leprosiKS, 359.
iiiouacliiis S. Kli|;ii, "'i3/|.
■ niniiailiiis .S. (li>niiarii de l'ra-
lis, /no.
|iellipariiis, 3:!N.
preshyler, caiioninis l'arisieiisis,
■!Ç)I), -ipK. 3oi, 3o->, ;i'iS, 37'!,
'i3o.
pnsliyler, raiioiiinis l'arisieiisis,
■•■.3, ■V'O.
piior S. Mailiiii d.' Caiiipis.
-.'i'i, -Cli, ■■(,3, •.<)7. 3.19. —
l'aili m laiiteiini occicsia .S. (ler-
III. on de l'ialis de (piodaiii censii ,
•.■117; — iiiiii ecilesia S. Vicloris
de |iiii'lieiida in eccicsia Parisieiisi .
■■!»•■!■
prior Sailli i \ icioris, ••.">o, 33 1;
poslea alilias Sancla' r.eiimi.l'.r ,
3l7,3lS,3-.,,. '11-.- l'arlioneiii
lacil ciim alihale San, li \ iiloris do
rnrsil lievera', 317, 3 1 S.
puer, caiionniis S. (ienovel'a',
17(1.
. re\ Krancoriiin. S(i. — Mile
Odo, nuncs l'arisieiisis.
sarlor, 'i^n.
serms, 197.
■ sororiiis ISeriiardi pariiieiilarii.
■•3'i.
siiliiliai-oniis. raiioiiinis S. \ le-
Ono, Miliprior S. Marlini de liampis.
ieslis, 39,
Ieslis, .S'i.
teslis, lôo.
Ieslis. i.'.i.
teslis, '179.
m: liAi.riiM \(;o , ]3l>.
IÎAI.UIS, 3eS, 393.
(Bailla. 1 '19.
Corveisrh, 383.
DE (JUSI'EIO. .'un.
(i \stim;i-i,i s, '179.
ni; (irviz, 333.
Lir.AtT, 383.
Parus, '180.
DE PrATO .s. CiERVASII. 1 ") I .
lilKlS, '179.
DE S. (aniisToKoRo, 3S3.
DE S. DlOMSlO. 'll.'^.
DE s. MuiCEI.LO. 3->.(i.
.Semeepin, 3:>7.
DE SllirlRRE. 33 1.
(IDOIMS, 73.
Ouoi.nicis, arcliidiaeoiuis l'arisii'iisis .
. Ieslis, '10.
OiioMs viiio^i, ..3(;.
Oii.iRDis, miles, aS'i.
sulidlaconus, 33 i.
Oi.Eiiiis. roipiiis P>. Marliiii de Caiii-
()in.Ris. coipiiis, 'i I ■>.
niariliis llerseiidis. .'179.
paler Tlioiiur, 3!l!.
Ol.IlEllTl s, .')'l.
( li.Diiiei S. diaroiiiis. 33 1 .
l)i,,,Muv. ;,',.
Oi.iuni.., alilias S. Majjloi'ii. 158.
caprllaniis. 1 of!.
ralcoiiariii., l'iC.
Ieslis, -ni.
0>DREsiAi:i,M, 3.">. 5o, 93. — \ide
Andresudiv.
Oosz (llii|;o dp). 3.")9.
llpTATls, noiariiis karoli Majpii.
3^1.
OR.Eiofrniill.'Imiis del. '17(1.
Dreum . •.! •.>.''.
TABLE ALPHABKTIOUE DKS MATIERES.
5i:
Oisr.EMict u (Oiy/c/i'/is , Seine-et-Miinie ,
c" (le llvissi^ele-lioi , c" de Mehin),
iSS.
Op.lii:i M, in pago Silvanedensi (Orrij-
hi-ViUe, Oise, c"" ileSenlis). 128:
AlliUClM, -i-'i.
OniELDlS l)E .Medi>ta. l'if).
Orli (Heibertusdo), li-i'i.
Orliacim. 32S. •> '1 1 , .ioo. '17'!. —
\ ide Al BELIACIM.
OnpoAMS (Pelriist, iS.j.
DSANNA. 53.
OsBBRNCs. leslis, I 5o.
OsBEBTUs. sacwdos. canoniiLis S. Vic-
ions, .'il 8.
(IsRRii* Drow) de). •!;!.').
Os\iLMii> M'I IlnsMi NDis. î UiiHDis, iiioiiacliiis S. Goiiiiani (le
canonicus Pari-iicnsis, siibdia- Pratis, .j3.
coniis, 323, 3!iiS: — poslca dia- I Othelsiis, -j.
coniis, 3Gi. 37^; — idfin forlo, Otiiebi s. .")'i.
piici'. 253.
• DE Caiao M(ime. iS(), 207.
DE PlSSIACO. 3Hl, 38-!, '41a.
-'i56, '.57.
OsOLDlS, leslis, 1 '17.
UsTiENsis episcopiis. — ■ Vide Albe-
BICCS. GeRARDIS. r,|RiDK. Hleal-
DfS.
Otelbebtcs. 70.
Otfbedis, monacluis S. Germani de
Pralis. 53.
OiRANM'i. faiiiiilus .'^ancti \Iailini de
Cainpi.s. 2 2 5.
lesli<. -'10.
DE DnOCAS. 12>S.
Orro. 371;. — Vide Od».
eardirialis liluli ,S. Gemgii ,
2'l3.
OXELLIM. 1<).
OxsiA. >iila iii pBj'jo Dorcassiiio. 18.
OxMi>sis paijus (l'IUémnis ou pafjs
il'Enni's, Orne). 18. 1 g.
Ouu.Dls. liliiis Hariiini. 2i'>.
Paci ( Renoldu.s do). 4()3.
PicAMs. alias AvsELLCs, ig5.
alias Walterus. i-'ii, -ii'j.
(Balduinus). cellerariiis, 176.
dapifer. i53.
liliii'i Arclionlialdi. l 'ip.
fdius Geivasii de Tiiiota. 335.
filins Guidonis, i32, i33: —
Monachis ilajoris Monaslerii con-
cedit ecclesiam B. Maria- de Caiii-
pis, i3a: et très arpennos vinea-
rum, i33.
filins Sulionis, 3o(). '17'!.
fratPrElisaljelli.al)l)alis>.eMon-
lis Marlyruni, /i()3.
frater Gausfridi. i!>X. i 'nj.
■ laicus, 19S.
major de .Monts, 32(5, 33 1.
Anglicis. 4 18.
Al RELIA^E^Sls, liiilimlariii» .
i6'i.
DE PbvERHS. 27g. 3(>0, .'17^.
DE S\NCTO loMO. 2811.
deTirota. i85, 35g.
deVielanova. 1 '18.
DE WaRENMS, ^177.
Paleseolo (Albriciis de), 212.
(Fnlcode), 21a.
Paleso (All)erlus de), lig.
P\i.LADii s, episcopijs Autissiodorensis.
■ '', «7-
Pams (Malhens), 3g2.
Pantimii (Pnnliii,Seinp, cli.-l.de r' ).
207.
Pai'aro (Johannevi, vide Joiiannes
PAPABO.
Paboexc ( Kcilco de 1 . I fiti.
Parisie>sis (Fredi'ricns seu Ferricus |,
3gg, .'ino.
Parisio (Warneriiis de), lOf).
Parisiis, /i. 23, 25, 32, 35, 38.
f)'l, (K|, 70, 71. 72, 77, 82,80,
'iBIsii S. ( Seq. )
gj. g(i, 97. gg .101, lo'i, 107,
! i5, elc.
Ahhiitiœ Parisii'nses , vide Mons
.MiRTïni M. S.Gevovefa.S.Germams
DE Pritis. .s. Magloriis. .S. \ ictor.
Alrinni S. Gervasii et Protasii,
/118, 'i3G, i5g.
Biirgcnses Parisiennes privilégia
oblinent a Lndovico VI . 2 1 3 , 253 ;
Greviam a Lndovico VII arqninnil,
• Bularia Parisi^nsis, 18G.
Gu])ella regia , 3 '1 1 .
Gapelbe, vide iiifra Kcclpsitp
l'arisii-nses.
(^apiceria Pari-iensis, 3()8.
Capilubim Pari^iense, vide iii-
fra E'\-lesia Parixiensis.
• Garnitices Parisienses. 070.
37 1 .
Ca'ilellnm régis ite Cliiilelet).
Cellarinni reginni , 3ot), 31)7.
CollegiiB.Mariiefnndalio, '167.
Comilalus Parisiacns, gg.
Coniiles Parisienses, vide G u-
REFREDIS , GaIBIMS. GeBVBDIS,
Grimoildi s, Hkïo, Odo, Stepiums.
Decani Parisienses. vide Bar-
REDURIS, BiRTHOLOMElS, BeRVE-
RU-S, Clemens, Fravco, FlI.lIO,
JoilANNES. LlSIERMS.
IJonins n.'i, vide MiKPiTAi.K B.
\hRIt.
lùcipsin Pnrixinisis . 1, S. 21,
3'i, 35, 37. 38, '10. 'm, 'i3, 'l'i.
'i5. M), 'ig, 58, G3-(;(l, Gg, 70.
71, 72, 7'i, 78-81, HH, «g. go,
g2 . g3, 101-ioG. 11 3. 1 17.
l'i". i3o. i3i. i32. l'i'i. 1 'i5.
l'iG, i52. 157. iGii. t(i-i-iGg.
l'iRIsIls. {Si'q.)
171. 172. 173. 17g. iNG. igi -
ig2. ig3. 197. 202-2o5. 209.
2'l2, 216-221. 223. 228-231.
233. 235, 236, 2^1-246, 2'i6.
2*17. 25o, 252. 253. 25G, 257.
25S. 260. 267. 268. 271, 287.
■>92-3o2, 3oi . 3o5. 309. 3io.
325. 328. 337. 3.'ir.. 3'i7. 3'.8.
35o. 35 1, 356. 35g, 3Gi, 367.
31)8. 369. 38 1. 382, 386, Sg/i.
3g5. 3g(). 3gg. '100. 'io5, ^07.
'108. 'log. ii5, 'iiG, 427. .'i3ij.
'i32. 4'i3. i5G. '157. .'17 '1.
(!anoiiiti Parisienses. iicS, i;J2.
1 'l'i, i'i5, 1 'iG, iG5, 168, i(ig.
ig8, 2i5, 217, 21S, 220, 222.
223, 228, 329, 23l, 233. 235.
24'i. 2'i6. 200. 252,253, 29G.
298. 2gg. 3oi. 3o2, 3oi. 328.
3"'i6. 3.'i7. 3i8. 3g4. 3g5, 'io5.
407. '.,5./,32.
(^apilnlnni B. Maria', 58. 157,
23i, 235, 297, 29^, 2gg, 3o2.
3'iG, 3'i7, 359, 36i, 368, 87'!,
38i, 382, 386. 39'!, .'io5, .'107.
'loS, .'109, '116. .'127. .'i32. '137.
Bnnnrnni divisio episcopnrn inter et
lapilnliMii. .'19. 58. 'io5. — Cun-
lonlia inter Slephannm episropniii
el lapilnlnm. 233.
(!lanslrimi B. Maria', 80, g'!.
Hin. 16G. 17g. ig3, 20g. 2>l.
-33. 3G8, '100. /107. — Glanslri
bb'rlas, 80, g3, iGo. ig3.
Privilégia ecclesia; Parisiens!
ronces-a : ab .\lexandro papa III.
3S5. 386. 407. 432; a Bene-
diclo papa VII. 89-91; a Karolo
Galvo. 58. G'-G3. G'i. 66-68; a
Kaiolo Magno. 3i; a Karolo Sini-
plici. 78. 7g. 80: a Gliildeberlo.
65.
516
CAIiTULAIliK (iE.NERAL DK PAUIS.
l'inisus. (.S'c/.)
reyr, i; ali Kcijjciiio papa III,
309; a Gaiterio, pi-ioiv S. Marliui
de Caiiipis, 3()(); a Giiilieluio,
arcliidiai-ono, Hi-; a <iiiil|p|riio,
opiscopo, l'i'i; :ili llciiriio, ( anii-
nico, 330; ail llciiricd rc{;p, i:!o;
ab Hoiiorio papa II, a.'ij; alj
Iiiiiocenlc papa II, 2G7; a Jii-
liaiiMP pajM Wlll, io5; a Lnllia-
ri(. cl Lii(l..vi.(i i.MjilMm. ||'!-(j'i; a
Liicio papa II, -Mj'i; a Ludiiviro
Uaibo, (ig; aLudovito l'Io, '10, /i.i-
i.5, i.^-6G; a Luilovico \1, ilJi),
17S-180, 30i!-3o3, ao/t-iiol),
30g, 310, 3 11, 317, ai S, 2.31,
2/1.3, ibt); a l.ii.l..vi.„ VII, •.S7,
.3o/l, 3n.",, ;!;i7. .f.-.n; al. (),luil.<,
ooriiile. 70; a l'ascliali papa II,
I 8() ; a l'iiillppo r'o;;i'. i."i3, i()(i;
a Rainaido, coinile Clariiimulis,
.39g; a Rainaido, episccipn, kh-
103; a SlepliaïKi, cnnn'li', .'{7-.'ji);
a Stepliaiio dr (iailanda, 1 CC ,
219. — Piivilr;ri,-i J,. jiralifiidls
ecclesia; B. iMaria', (i.'i, i(i.3-io'i,
:/l."l, 217, 219, 220, 231, 233,
229, 23o, 2'ia, 3/i'i, 3/i(). 2/17,
2lj8, 271, 293, 293, 39'], 39."),
298, 3oo, 3011, 31)9, 377, 3.S1,
099, /i32, A7/1. — l'rivilrjiia dç
servis R. Maria', i,'i3, iI'hj, iSG,
191, 197, 303 , 2u3, 3 111, 3 11,
257, 358, 3o3, 325, 337, /i3„,
hUCt. — l'rivilt'j'ioruiii d Imiioriirii
(iiiilirinalidiK'S, .3'i, /i3 , ,'i5, .'iS,
lig. .s,,, ,,., ,n3, 178, 309,
33 1, 307, 39'f, 309, 38(j, /i33.
Canipelli fossalii.s inlcr ecclosiam
Paiisiuiisrni ol rcj;eiii dividiliir,
3(io. — Cajilivria ral.^ia' Pari-
siciisis, vacaril.. M_-d.', Kiriccdilur
alilialia- Ed.Teiisi , .31)7. — Conpni-
liira ecclesia', 318. — Ooiicedun-
liir ecclesi.e l'arisii-iisi : aldialia Res
Pacis viical,], 7S; ei(l('>ia S. Cdiris-
lophori, l'i'i; S. l':ilj;ii,(;G-ri8;
S. Marina', 1 1 N ; .S. Mcjenci, loi ;
S. Srirrini. i.n; ii.Mila 1;. \l,i-
lia', O/i; Pons i\la;[iiMS, (l3-(i3 .
79. — Del.ila S. .MarliiiideCanipis
erj;a.'Ccl.'siaiiil'arlsieiiM'iM,i3i.-
l)e I, indus ,11 1(3 ra W. Maria',
3/i(;. I iniiil.il.'s.'c.l.M.r Pari-
.sionsi concissa' , 3/i , '10 , .So . 30 '1 ,
20O, 209. — Reliipiia' ,'di llicrii-
saleiii iiiissa;, 1 71-173. — Repar.i-
lio a Liidovico VI ecclesi;e Parisii'iisi
lacla , 1 93-1 i)li. — Viaria "piscopi ,
178-180.
Ecrl,'.„r l'„n.w;,sf^ :
.S. ;\r,deoli o.aluiiuiri. '1.
P.inisils. (.S'rty.)
s. Ailiani capell.i, 221 .
S. Aposloloniiu ara, g5. — Vide
S. GENOvrr 1.
S. Racilii ecclesia, 130.
S. Rarllioloiiiei el S. M;i{il..rii
capella a Pliilippo lejje iiion.icliis
Majoris Alonasleriicoiiceililnr. i.l."i-
i3(j.
S. R.nlIioloMiei el .s. Ma;;l„iii
ecclesia, vide S. \h(,Loiui alilialia.
.S. lieiiedicli ecclesia , li 1 .3 , '1 1 Ij ,
/i52, 6G5. — Capituluiii .S. line-
dicli vlneas eiuilapiid S. Hilariuiii,
AGâ. — Oraloriiiiii in censiva S. lie-
nedicii a fralrilms liospilalis coii-
slniilnr. '; 1 5.
•S. linliili eclesia jlixia _M.r;;nillll
Poiilem, 358. 3Si.
S. Clirislopliori. Ciiiislorori ,
Gristiviii, vel Grislolnri clesia
(S,i,ul-(:i,nHl„i,!u-n:-l„-(:,lr), iN,
5i, 7^, 75, 71;, ,',^, ,79, o:i',
370, 3S0, 3is:i, 'l'ii. — .Acci-
pil a (;ai(dii .Siiiipiiii \\ luailsos
apiid (..risloihiiii, 75-7G. — Eccle-
sia;' Purisieiisi daliir a Goilleliiioepi-
scopo, i/i'i. — Ahbalissa S. (iliiis-
lnpll0M.\ill.' LiMitriiiius; — deii-
cus, Md.' Mvi.uiiMs; — sacrrdos.
vide Ricu;i.i-. — Dmim- jiixia
S. Glirislo|iliei mil , 370 , '1 '1 I ; pla-
Ir.T', 380, 3,S3.
S. (jri>livili ecclesia, iH. — Vide
supra S. Glirislopliori ecclesia.
S. Crucis i'i-cle>ia (.S.(/«(e-^Ve,,r-
r„-la-Cilr), ■'.:,)<, 3Si.
S. (jucls .'l ,S. \inrr,i|li r,,!,.-
si.i, \iili' S. <ji.i;\M\i 1)1. Pr.viiv
alibali.i.
.S. |)i,.M_\»ii de Caireie en lesia ,
355, 257, 3G3, 3G(;. -.95. 3-.S,
3/1/1, 353, /m. 3. — Kji.s boii.i a
Giiberlo episcopo coiiliriiiaiiliir,
diiiiliir, 110, 111. 1 9" , 395. —
S. Mailloi de Caii.pisV.i'iMd'.iH |,i-
ImuIuc. ■''■:; -'15. — D.'c-iin. vide
M11.0, Hni.iims. ^ iMiIllIlIlil,,^
claiislc. W|3. — Pre>liv|er. vide
l'il.Ml.
S. Die, n, il ,1e \|, M.mIm
ec.le-ia. vl.le Movs \hlM,l;i«.
.S. DiolMMl ,1e PasM, ,;r\r>u,.
'.tu,, 'il '. 'iG'i; ,,i.il,,ii,iin. :!M.
'|5G. — Capill.oii ,lu,i in l'a insli-
Innnlnr, 3.Si. - Pia'l.eiul.e a .Sv-
inoneile Pissiaco ,'1 Os lido IValre
Mio binilala', '157; conrnnianlni ab
Alevandin |||. 'iC'i. - Saceidos.
vi.le Piir.i s.
PvRisas. iSeij.)
S. Eligii ecclesia vel ca'nobiuni .
66, G7, Gg, 73-7/1, i53, i5/i.
107, iGi, 1G2, iG3, iG'i, 17g,
190, a5i, aâa , 203, 258, 375,
3H1, 3^<7, 393, /i 10. /lit, 'i3'i,
/i5s, ,'iGo, 'iGi, /175. — l!ona
\aiia liiiic inon.isb'rio li'ibinniUir.
i53, 093, /iio. — GoncediUir
Parisiciisi ecclesia;, GG, Gg; et
poslea Fossatensi, 25 1. — Imniu-
nil.ile Irniliu', igo. — P.iclioneiii
lacil nini S. I.azari Iraliil.iis, 'iGo;
cniii S. \ ictoris capiliilo, .'175;
ciiiii 'l'einjili niililibns, /i3/i. —
Plie)', \idi' R.uNALDis. — Privile-
;;ia n.nlii nianinr, 375 3.Si. —
Reiorinalnr, 1 li 1 , iG3. ~ Abba-
lissa, vide Hinnsv. — Priores,
vide ll.dMo, FsEviiur.iits, R\inaldus.
— .Subprior, vide L.niUF.nTcs.
S. (jenovefa; capella in Civilab^
{Sinnle-Gciinihc-tu- Pehlc) . 23.'i .
'io3, 'i55, 'iGi. — Sacerdoles.
\i(b' lt\i;iii'ii.nMi.i s, Gi uni.
S. (ienovela' de Moule ecclesia,
vide S. Genovuf.e abbalia.
S. Gcorjiii ecclesia,72, 78, 70.
S, r,e(M;;ii •■( S. Maj;lorii capella,
JiivIm liaiiiprllus (jiliis lard Suint-
Miig!oire), igS, 19g.
S. Gerinani basilica (Siiint-Ger-
,ii,iiii-ri, ln-<:ilr), S.
S. Geniiani \iilissindoreiisis ec-
clesia. '■ ., 'i3, 'l'i, 'i5, 63. 63.
go, 91, i'i5. iGN, 179, i8û.
■M, 3. 3<,'i, 333. 33g. 3'l3, 2'lG,
3'i7, 3GS, 371, 280, 383, 3oo,
333, 335, 338, 350. 357, 36o,
3S7, '1G7. /170 . /172, /17/1. — Cano-
iiici < mil .S. OpporlniKi" canonicis
lili;;anl dr 1 apii eria .S. Opporlnna',
.13!; de inaresiis S. Op()orlniia'.
'l 'ig. 'Hig. /170. — Capilnbiiii a con-
siirliidine ipindaiii iiberalnr, 2o3;
noniinationeni lialiel in ])r;ebendis
,S. Opporlnna', 1G8. — Cliarla
l'elii eplsr.pi di' cipireiia S. Ger-
niaiil. 357. - (diail.e de pr.ebeii-
dis S. <ieniiani, i'i5. "23, 229,
3'i3, a'iO, 2'i7, 3GS. 271,300,
.35(i, '17'! ; de i|iiadaiii aiicilla.
330. — l).i ,11111s. vide l'"i i.iiiEiius.
GmIIO, IhlMO. PlIlUs. ReMEGIIS.
TiiEoiiAi.his. — Pii'sbvier, vide
Fii.coiis.
.S. G.'iiiianiNovi e(cli'sia.39. —
Vidr .'^. (leim.ini \nlissii)doreiisis
,S. Gerinani de Pralis cccle.sia,
vide S. Gir.vuM i>E PinTis abbalia.
S. Gerinani Rolnndi abbalia.
TABLE ALPHABÉTIQUE DES M VTIEBES.
517
PabisICS. (Seq.)
f)0, gi, 387. — Ville S. Gomiani
Aulissioiiorensis ecclesia.
S. (jorvasii basilica , ai, 7 -2 ,
7'i, 167, 275, 3gî>\ — atrium,
^ufS, /i3G, liâg. — Capilulo l'ari-
siensi pro parle datur, i()7. —
Ecclesio' S. Nicasii de Mullonio a
(îalSranno comité datur, 276, 3g5.
S. Iniiocenlium ecclesia, 337,
^h-, 3.").'). — Presbyler, vide GinEL-
M 1 s.
S. Jacohi occie-ija (Saint-Jac(]iws-
In-Bimrherie), 20G, 22.5, 267,
398, 338, 383, 38 '1. — Hujus
ecclesia; conslriidio, 297. — Pifs-
l)yler, vide Teoldls.
S. Joliannis capella, 273, 3ai.
S. Joliannis ecclesia {Saiiil-.kun-
eii-/n-CV(e), 222, 223, 229, 2A2.
— Presbyler (forle S. Joliannis in
Grevia), vide Robeiitls.
S. Joliannis ecclesia {Saiiit-Jeun-
en-Grhe), 37."). — Presliyter( forte
S. Joliannis in Civitate), vide Ro-
BEBTI s.
s. Jnliani ecclesia, prop'j Parvam
Ponteni ( SaiiU-Julieti - le - Punvre ) ,
72, 120, 212, 32.Ï, 332. —
Concedilnr cœnoltio li. Mari.r' de
Lon;;o Ponte, 211. 212.
S. Landerici ecclesia, 328,
il g, '167. — Piesbytcri S. Lande-
rici, vide JoiiiNNEs, Remighs. —
Vinea a parrocliianls .S. Landi'rici
vendilnr, 4 1 (|.
S. Lanrenlil ecclesia, 23, 2 '1 .
2i'i, 281J, 33i, 335, .'i38. —
Mercalnm .S. Uionysii apud .S. Laii-
rentiuni Iransfertur, 33, n'i.
S. Lazari ecclesia, vide Leit.o-
soRiM domiis.
S. Lenfredi ecclesia {Sninl-Luiif-
froy), 328. — Presbyler, videGa-
TERCS.
S. Marcelli ecrlesia , \i.le S.
Marcelli Brn(us.
S. Maria; c.ipella , in dumo i''-
gia , 3 '1 1 .
S. Mari.e ecclesia , vide snpra
licclesin l'urisiiiixis.
S. M.irla' l'I S. S|i.[)li:ini eale-
sia, K(). — \ II!.' Mi|M'a Erclcsui
Varmnmn.
S. Maria', S. SIepliani .•! S, Ger-
mani ecclesia, /ii, 2o5, vide Ecdi<-
sia Parisiensis.
S. Maria' de (^anipis ecclesia
{Noire -Dame -des- Champs), g6,
ii5, i3a, i38, 1^8, igà, 227,
2'i3, 272, 327, 332, 30.5. 3(;»i.
.'io3. 'lOô. — (Concedilnr 1110- I
'aiusii s. (Seq. )
nacbis Majoris Monasierii, i32.
— Controversia de qiiodam furuo,
3(!5, .'iG5, i(JO. — Priores, vide
Alabdis, Baldcims, Gislebeetcs.
— Privilégia conccssa a Garnerio ,
abliate Majoris Monasierii, 827;
a Liidovico VI, ig'i ; a Ludo-
vicoVII, 272; a Maiiiicio episcopo,
305, io3.
S. Marinrc ecclesia, 118.
S. Martlalis ecclesia, 258, 38 1.
S. Martini basilica (plus Innl
Sttiiil-Miirtiii-des-Champs), 23, 75.
S. Martini capella , in liur[;o S.
Marcelli {Saint- Marlin , <m bourg
Sainl-Marcd), 353.
S. Martini de Canipis ecclesia et
cienobium, 122, 133, laô, 12G,
127, 128, i3o, i3i. i30, 137.
i'i5. 1 'lO
i05, i('j(i
182,
20O,
2'lO,
i83.
301 ,
2i5.
200.
1 ()5 , ujO, 200
aVi, Ai. ahli
207, 2O2 , 2O5
2S5, 2g2, 293, ag.'i, ag7, ag8.
3o8, 3ii, 317. 33o. 343, 3'i8.
35 1. 352. 3('m), .'ig'i. 3117. 4 11.
'121, '129, .'i33. ViO, '172. —
Prières, \ide Baldci\i:s, [iir.THOLo-
Mlil S.GALTEnUS. GuTniDLS,GlSLE-
BEKTLS, GlSLEMEBLS, GlIELELMI S .
I.VGELAEDIS, MvTlIEIS, OllO , ThEO-
BVLDis, L'nsio. — Privilégia S. Mar-
tini cœnobio concossa : ab Alberto,
pivecentore Parisiens!. SOg; a Bar-
lliiilomeo, decano Parisiens;, 2g8; a
(iaiiAto papa II, 20O-208; ab Eii-
jjenio papa III, 3(iH ; a (jausberto
et Pioliardo. 130; a Gnillelnio,
Senoiifiisi, 'l'iG;
■|iisfop() l'urisiensi,
lleiirico ri';;e, 122-
ente papa II, 257,
2S5: a Liii'io papa II, agi; a
Ludovico \'l Ti';;e, 177. 182, ig5,
200, 2.{'i; a Liidovico VII rege,
205; a Mnnasse, 101; a Mauri-
cio, episcnpe. 'i33; a Milone .
125; a Pag.inn, 1 '1 1 ; a Pascliali
papa II, lOn; :i Peiro abliate Gln-
iiiacen^i , 2'i5: ;i Philippo 1, i25,
l'T, i3.,; a liadniro Delicalo,
SIephano episcopo,
; Il Tlicoliaido epi-
>)■?.. 317, 35 1; ,di Ilr-
'12-1 'hi; a Wiiln-
WViri.o. ncpdie
arcljiepi^copo
a Gnillrlnin.
l'l5-i'i7; ab
1 2 '1 ; ab Innoi
iG5
-22(),
lia nu papa I
ranno, i5f
Aldigerii de
vilegia de ^
ig5, igO.
ifiorniii l'I Im
, i5o. - Pri- I
;. Mnriiiii. 177, I
■iliO. — Priiile- I
rolllirniatiniii"; i
'abisiis. (Seq.)
125, i.'i2, 160, 182, 3O0, -lia.
257, 2C5, 285, ag'i, 3o8, 317,
/i33, ViO. — Abbaliie Cluniacensi
concedilnr cienobium S. Martini,
i3o. — Censuuui conimutatio inter
S. Martinum et abbaliam .S. (Jer-
mani de Pratis, 2g7. — Débita
snbjectionis S. Martini erga eccle-
siani Parisienscm, i3i. — Fnu-
dalio cœnobii S. Martini de Cani-
pis, 132 -i2i. — Heldeardis
conversa bona sua oninia S. Mar-
tiiin concedit, 35 1-352. — Molen-
dinuiii siib Majjiio Ponte S. Mar-
(ino cunci'ditiir. 127. — Monlis
Marlyiiuii eccli'sia S. .\larlino cnn-
ceilitur, l'ii, i'i5-i'i7; et a ,S.
Martino régi Lndovico retroce-
ditur, aVi-aiô. — S. Dionvsii de
(iarcere ecclesia datur S. Martine.
2'i3-24'i. — Pra;benda in ecclesia
Parisiens!, 292-2g4,2g8; pacliim
de eadeni cuin ecclesia S. Victoris.
2g3; sententia lliigonis epi!,c<ipi
Autissiodorensis ib' eadiin. ■•■i|2.
2i|'i. — S. Genovefa; ivtoriiialiuni
deli'gaiitni- monaclii .S. M.iiliui.
01 1. — Subprioi'i'S S. Mai lin! , vide
JoscELivrs, (Ji)o, Simon. — Ter-
rarniii roininnlatio ciini Dr(i('0iie
carndice, 3g0. — \ iiicainni coiii-
ninlatio ciiiii Herbiino. ri7; rmn
Wariiio de Canipis, i5i. — Ven
dilio cnjnsdam ibunns (iall.'rio.
presbylero. 3'i8-3 'ig.
.S. Medardi caprl'i,, , , id,, S. \Ii;.
DAlUll villil.
S. Mederici occb'sia {SaiiU-
l/irr//l. '1 '1 . 7.'i, 7.5, 80, 101,
10' , 32ii. 3'i-, 350, 887, -'lOo.
— Kcclesia; Parisiens! concedilnr.
101. — Inimnndale frniliir, 8().
— (iaïuinic! S. Mederici censiiin
danl capilnlo .S. Maglorii, 3'i7. —
Dniinis S. Mederici, 'lOo. —Terra
S. Mrdrri. !. 351;.
S. Niilidlai cn|n'lla, in palalio
regio. 30'i.
.'^. .Mcliolai capella . piope S. M.u-
linuiii de Canipis {Suiiil-\iruliis-
(tes-l.'liaiiips), 20O, 257.
S. npporlun.'c ecclesia. iils.
322. 32S, ;i;i(j. ■.i\o, ;i:M, ;{(;,,.
'i'i3, .'1 '1 '1 . 'i'i5, 'l'iO, 'l'iii. .'i5ii.
'i5'i, 'i58, 'lOg, '170, '171, '171.
— liliarl;c de capiceria, 32".
355; de maresils, 33i). 3'io. 355.
:'ii3, 'l'i/i, 'i'-i5, 'l'iO, 'l'ig, 'lOg,
'170. — Conlroveisia cnni capitule)
S. Gi'rmaiii Auli^'.i"diireii>!s di' iii.i-
1 11).
".)■ <
18
CMtTl LVIIIE GEXHliAL DE PARIS.
'a m SI,.. (.SV,,.)
— l'r.Tln.mh.M 0« ,:):)(;. -Vlo. ;i (io,
'l'i'i, 'i'i(), /i.'io, 470. — l'rivi-
l(>;;i,-i <i]ni-es<:i :il> Acir'iaiio |ia|ja l\,
.•i.'if); ;il) Ali'Xiiiiilro papa lII,;ilKi,
'i.'i.S; a (jiiillc'lmo, aicliii'piscopii
Si'iioiifnsi , .'l'i'i, /l'i.'i; a l.iiJo-
vioi Vil. ;i'i(i. 'l'i.'); a Mauricio,
cpiscopo, AA.'i; a 'rii('iilial<lo, cpi-
scnpo, ;i-j2, 3.'i(). — Privilégia et
iMiiia coiilirinaiiliir,;i5r) , .'UJo . /i.'jS .
.'1 - 1 .
.S. Paiili ercli'sia , extra miiros
Parisii (aujourd'hui Saint- l'nut-
Sainl-Louis) , a.'iS. .38i, .'lOo.
S. Peiri hasilica, 1 ■! , -j 1 . —
Vide S. CiKNOvtK.E alilialia.
, S. PeIri ecdesia, Sli. — Vide
.snpia y. \lr,lrnci rcrl.'-ia.
S. Prlri il.' Ai-si..iuliMs eale-
sia (Saint l'a'n-f-,lrs-Arrls). •..-,«.
:{s,.
.S. Prli) .!.■ KdaiSNel a,l Wnws
occlosia ( Saiat I'irnT-aa.i-n,r,.J.i ).
8'i. h:>. '.."is, :!-'K, :;.si, 'i.')S. —
s. l'elri (vlliila lA.ssalriisil.il;. 1110-
„,„lns , jailli', sr,. — l'iv^l.vler .S.
P..|li, vide .InlMXMS.
S. Pi'lii .■! S. M.'.l.'iiii allare.
n, .. — \i,|.. S. M.'d.'iiii .•.•ilesia.
SS. l'.'hi ri l'auli liasilica 8;
SS. peiri el l'auli .1. S. (ieiK.velie
rieniiliiiiiii, loij, 181, 27.!. —
Vidi' .S. (inMiVEF.ii ahlialia.
.S. Sevei'iiii eeclesia (Saiiit-Si'-
r.rni). iM., :ùtS. — Pivsl.Ur,,
lid.' DllUM.IS.
.S. Siiilunalii liasilira (Saiiit-
Synijiliwinl ra-t.i-Cit,'), -i 1 .
' S. Sl.'pliani liasiliia [Saint-
ÉtivHiic, inrs .\„tirlha„'), •■ , 17,
■ji . ;f(i, /n. 'h.i. ."><., 171). —
a. Eaksia l'answasn.
S. .Sii.pliaiii enli'Sia [Saint-
lùti'iiiii'-ilf>s-(jirs), ()(), llTj, i!>i..
■•:M\. :i77. — Slrala rejjia jiixia
.■i-rlesiaiii S. SIepliaiii (/ri rw .SV„„/-
,/,„.,,„,. ).;i77.
s. Slepliaiii ■■! S. \iiiiviilii cc-
clesia, o. _ \i,l,. Kntrsia l'an-
xiciisl".
s. Victiiris cap.lla. iiij.
S. Vielori.s ee.l.'sia, ^ide S. Vie-
Tonis alil.alia.
S. Viiu-.'iilii l.asilu-a. ville .S.
(ii-uMiM w. l'iiMis al.lialiii.
S. \ inceiitii el S. (aiicis eeclesia .
vide S. (iiiriMAM iiK Pnais alilialia.
S. Vlarii capella, in Mniilc S.
Cenovelie, .'îr»;!.
.S. Vpolili capella. in liiiijn) S.
Mair.'lli. .■(.'):(.
'arisiis. {Spi].)
Eleeinosyna S. Benediili, flIiS.
Episciipi Pansicnseii. — Vide
AdALBERTUS, A.XSCIlElilCIIS, AsCELl-
Ms, Elisurdl's, Exea.s, EnciiENni-
ms. Franco, Fulco, Fulradis,
(Ialo, G\lteruis, Gaifridis, Ger-
MAMS, (iinCERTIIS, GoZLENlIS, Goil.-
LELMIIS, hlBERTlS, IxCIIADUS, (\-
(lELVIMlS, LANDElilelS, MaUIUCUS,
Petru.'!, Rai\ali)i;s, Skiofredi s,
StEPIIAM'S, TiIEORALMS, TllEllDi I,-
FUS, TLRXOAI.ni'S.
Episcopi ania velus, 'iCili; —
doiiius nova , 'loi, /lo.'j, 'i..:!; —
jura in eccli'sia S. .lolianiiis. ;ia 1:
in occlesiis S. Genovcl'ie, ',Vi«.
Forum Pari.sicnse, aôô, aO-î;
Iniiiiii noviiin. ali^f, fiGli, 27^;
forum velus, 277.
Furims Barlliolomei de Ful-
cosio, i8.')-i8'i, a7a, 365, !tCn> .
tiGG. — Fiirnns Evrardi Gonversi ,
:i,,--.'î.>S. — Kmnus (;,.nla-, ali.'!.
— Furnns G. d.' Gailanda, Jk).'!.
— Furnns Malliei de lîelloinonte,
;jiî.'i. — Furnns ,S. Germuni de
l'ralis. /178. — Furnns li. Maria'
lie Camjiis. 27a, .'i(i.'). — Fur-
nus S. Marlini de Gampis, 1-.8,
aoC.
Feiia, \ide Fi;nn S. Gi,r\um,
S. Luvni . elr.
Gordiis episi'iipalis, 2 1 .'1 , ■•28,
2'i 1 , -'iiio. .'i7'i.
Ilospilale, vid.' llosr.,ni.E S.
GiiRisTopiioRi. .S. Gianvsii, I!. M 1-
RI-E.
lusiila. ville Km LA.
Lauili'S Paiisioiiiin sriiliil G.d.'
Masochiis, .'i:i(|.
Maeellum Paiisiense, .'fii".
Marcadimi Parisien.se. 7;!.
Molendiua, h. G:i , 77. 7;).
i)i|, 1 ili. 123, 128, 211I), 2I.'>,
2'ili, 228, a.'i(), a'ii, 2r)7, alK),
2lili, 2i_)(), 3oi, 3o'i, 317, 3.')i),
3r.3, /108, .'lia, .'i5(), 'i(io, 'i7'i.
Monela Parisiensis, (53. 2 1 ."1 .
2.')0, 3-.li.
Mnrl ci\ilalis, 3. 8, i, , G;,,
87.
Pa;;iis l'arisi.'usis, ■>:,-, ...".S;
Parisianis, 11, •i3,2'i. 2G,32.
38; Parisiacensis. 7G; Parisi.ijMis .
27, 33; Parisiorum , .'i. 70.
Palalinm rej;is, .")8, 07, 'i3i):
— capella in honore H. Maria> Vii-
j;inis, 3,'ii ; — ca|iella in linnore S.
.\ieliolai, 3(i'i.
Panis lelomnin Sli'pliano iiia-
rescalloiu ri'Uilum eoncedilur. 211).
Parisks. (.S'er/.)
l'arliumenlnm Parisiense, 21 3.
• Pasrilus .S. Marlini, 10.
■ ■ Pondus ri'jjis daluin Henrico,
lilio Prielle, 398.
Pons Magnus. /i , ,'18, G2, 03.
70, 116, 128, l'if), auO, 21."),
aa8, 23G, 23i), a'u, 2.''i7. aG:'),
alifi, 97G, 977, 3oo, 329, 337.
35G, 373. 38 1, AoS, /u8, /i35.
.'139, /i.")(i, 'iGo, /171. ^7/1. — Pons
civilalis. '1; PoiH Giaiiilis, 23(|:
Pons major, r.2, 7.1 . 1 1 li. —
Gamliiiiin hic piTpi'luo mansurnm
slatnit r.'X l.ndovicus \l[, 277.
— ConrediUir a Caroln Galvo .Knea'
episcopo. G2-G3, 79. — Donius in
Magno Ponte, 2711. '171. — Fe-
iieslia' niimiunlariorinn . 27.') . 27G ,
277, 329, 373. '118. — Molen-
diua. G3, 79, 11 G. 128, aoG,
239, 2.')7. aG.'), aGG, -'108. 6G0.
— Porta Ma.;ni l'onlis, 337.
Pons Parvus. iiG, 213,226.
228, "39, 2'u. 299, 3oi, 32;").
332, 337, 373. 'l'i'i, /139, i.'l2,
-'i.j8, '17/1. — Donins in l'arvo
Ponte, /i 1 ?i , .'l'ia, — Molendina.
11 G, ■>39. — Pedaf;inni Parvi
Poiilis, 373. — Viens Parvi Pon-
tis, 337.
Pons S. Marlini il.> (iampis.
21/1. 28G.
Pons S. Medardi, 377.
Porta. 333, '1 1 '1 ; Porta civi-
lalis, .'1. 71. 123. 27G, 3.'i.'):
Porta l'arisionsis, '1G2. — Porta
h'auderia, 3.-)0, '128. — Porta Ma-
;;ni Pontis. 337.
Portos S. GenoAefa'. 279.
l'r.eposili Parisienses, a.")?i.
3;i'i, '1-7, 'i'i7. — Vide RALBri.vvs
FuMllirXSls, iîir.XERU S.GllLLELMtS
lir Gi.llNMO, jUlXALlIUS BE BeLLO-
JIONTE, TllEOini.Ill s DlVES, TH0>MS
Dues.
Bejpalarii Parisienses, 3G:>.
Sihohe vel scliolarii Pari.sienses .
i3'i. 23i., 3G8, 372, 379, 38o,
'ii.G. 'i33. /1G7.
.Slalla ad vendendiim pisces.
.339; slalla earnilicnni , 2G2.
Sulores Parisienses. 3C3.
Svnodi Parisienses, vide Co^-
1:11.1 \.
Treliare<;isrelio)ialatiiiin,3G'i.
Lniversitas Parisiensis, 3 '1. —
Gf, snpra .Sr/i'i/c,
\ ireroniites Parisienses, vide
GiiiMoiiiiim s, Teiiio.
Viii Parisienses : Galceala qua
ilnr ad S. I.azarnm. .'i.'>'i. — Fi-
T \ lî 1. !•: \ L I' 1 1 \ B ]■: T 1 0 L' E D E S M A T I E II I- S.
.') 1 9
PiBisiis. iSeq).
j'iilaria. ût>i. — Machacia média,
-'Kio, i()8. — Poleria, ;jt)i. —
Riiga S. (iermani, i'i. 63, 91.
.•Î,S-. — Sabiiliim, '168. — Slrala
juxia Caslelluin re{;is. 33g: slrala
regia juxIa ecclesiam S. Sippliaiii ,
3-J-. — Via regalis. i3, 'lîi.
91, 286. 387. — Via ail Lu-
peram, 61. — Via ad Moiileni
Marlyruni, 61. — \ia anio eccle-
siip B. Mariae paravisiim, 38a-383.
-'137. — Via anie S. Vlarlinuni de
Campis. ia8. — ^ ia ducens ad
B. Mariae ecclesiam, iga. — Via
juxIa ecclesiam S. Victoris. 980.
— \icus Clievrucliiin, 379, t!83,
3oi. ^17, i5:!, '175. — Viens
Judaeonim. 206. i!r)7. 27.!, 36.Î,
398. — \ icus Parvi Poiitis, 387.
Parto Pome (Pelms dei, io3.
Pascalis. 156, i03. — Vide Pas-
CHALIS.
Pascbalis II, pontilex iiiaximiis .
i55, i.")G, 1.J7, 108, 159, i6i),
161, i63, 186, 190, 196, 197,
208. — Coiifiiiiial Liidovifi \1
privilegium pro senis ecclesia" Pa-
I isiensis , 186. — Privilégia et bona
ecclesiœ S. Genovefa', 1 60; S. Ger-
mani de Pralis, 160; S. Maglorii.
196; S. Marlini de Campis, 160;
S. Vicloris, 190. — De eiecliune
Fiilcouis episcopi scrihil Daimiierlo
archiepiscopo, i,"j5: capilulo Pari-
sieosi, 1 .56.
PlSELLlS SaNCTI MaBTIM, 10.
P\iPER fJoliannes), 166.
Pegio (Via de), ."i-S.
Peissiacim, 166. — \ ide Pissiuim.
PENSiActM, 3g3. 39 '1. — Vide l'is-
SIACIM.
Pe.mimu iPaiHiii, Hetiu'. ch.-l. de
e°°), ii3 , 1 16.
Pes de Alcha (Anserediis), 166.
(Rolberliis de), 166.
Pes Ansebis (Johaniies), .'<8o.
Peirileoms (Jordaïuis), consul Ho-
manus, 38o.
PtTBoMLLA, Saiirli Lazarl recliisa,
329,373. 37 '1.
lixor I.oonelli, 37'i, '127.
uxor Tlieobaldi, '122.
Peiroscs Vadis (Guipereux , Seine-et-
Oise, c" d' llermei-ay , c"" de Ram-
bouillet ) , 101, 11;"), 1 ] 6 .
Pétris, 51.
abbas Ciuniacensis, a'i."), 2I6,
al 9, 207. — Cliarla qua conce-
dil ecclesiam Monlis Martyrum n'gi
Ludoïico, â'i."). — Epislola ejiis
de iiioile Tliom;e. prioiis S. Viclo-
ris. 2I9.
Pétris, abbas S. Mnglorii, I noiiiiiie,
■>36.
abbas S. Maglorii, II iioiiiiuo ,
331,317, 355, 356.
Pétris, abbas Trecensis, 367, 358.
arcbidiaconusCarnolensis, 1 1 0.
arcbidiaconus Parisiensis. 318.
arcbidiaconus Suessinneiisis,
392, 399.
a secrelis S. Marlini de (jam-
asinariiis. I79.
camerariiis .'>. Marlini de Cam-
pis, 397.
cancellarins, 127.
cancellarins Parisiensis, 395.
13u, 133, 157.
canoiiicus S. Genovela', puer,
25S; subiliaroniis, 27I.
caiionicus S. Mcloris, '117.
canonicus Silvaneclensis, 273.
capellanus Hospilalis Hieroso-
hniilaiii, I7 1 .
capellanus Rogeri de Molen-
dmis, I71.
cardiualis S. Calixli, 302, 385.
cardinalis S. Cbrysogoni, I29,
133, 436. V'ig. — Sentenlia ejiis
de stalu Tlieobaldi el Odonis, I29.
cardinalis .S. Euslalbii. 35'i,
377, 389.
casiellanus, I80.
decanus S. Germani Anlis>io-
dorensis, lig. I69, I70.
diaconus. canonicus Parisien-
sis. 298, 3oi, Sgô, 168: —
irbin , ni \ ideltir. <pii vocalur Peirns
'['• Campellis, 899. 13o.
diaconus, canonicus S. Vicli>-
rls. 3iS. 33 1.
episcopus Migdonien^is. 376.
episcopus Parisiensis. \ide Pé-
tri s LoMBARDI s.
lilius Alelnii, 391.
lilius Giroldi. I79.
filins Guidonis Canoniri, 323,
3-.i. 332.
filins Hungerli. i6().
filins Leloidis. 919.
lilius Pagani de Praeriis, 279.
Iraler S. Lazari, I73.
Iieremila, 398.
levila, canonicus Pari<iensi>,
1 ii'i.
major Candiliaci , 333.
mare^callns, 13 1.
marescallns, I59.
I'etrcs. miles Pagani, ili.
noiarius. I2I.
pra;bendariiis, 'i'i2.
Pétris, pra-posilus Saiicli Marlini <l-
Campis. 897.
pro\incialis, 15i'.
jmer. 161.
puer, canonicus Parisiensis.
1 15. 1 16, 198, 2ùl.
puer, canonicus Pari^itnsis.
296, 298.
quadrigalor, l8o.
sacerdos. 1 '17.
sacerdos Sancli Dinnvsii de
Passu. 1.2.
subdiaconus, canonicus Pari-
siensis. 1 18.
subdiaconus. canonicus Pari-
siensis, 168, 200, 217. 228 . 226.
■•'il, 2 53.
subdiaconus. canonii us Pa.'i-
siensis. 323.
siibprior. 290.
Icslis. 182.
leslis. i5o.
Am.elerus. 383.
m; BvRRi. I79, I80.
lîtsTISI . 280.
uE ISorrenoo. 333.
iiE Hrim . 896.
iiK CiMi'ELLis. canonicus l'ari-
siensis. diaconus. 899. 'i3o.
(!llEIU:UULLE. 102.
Di: O.isrtio, I80.
Funii. Lombardus. I'i2.
iiK Greceio. 896.
1,o»ib(RI)1 s. 32Ô; episcopus Pa-
risiensis. 307. 862. io6. — Doc-
Itina ejus ab .^lexandto papa con-
deinnalur. I06. — Privilégia ejus
de capiceria .S. Germani Autissio-
dorensis. 357: pro domo S. I.a-
zai . 362.
LrMRVRDis.marilnsGiiliP.ogi.
ne: .\Ia.\lu, 279.
i)t Mo\cnco. 899.
IlE \1"\TKRELL0. 'lOO. '. 1 3 .
'""■ ''''■'•
ht; NoMciMO, 1 1 0.
lIllPlIlM S. 1 85.
m: l'vRVO Po.vTE. lo3.
m; Pu NciiEROLLES. 333.
i,K Vmtres. 336.
ut ViLLwovu 383.
DE \ II.HN0H. canonicii-.S. 'io-
ilovelif. 'i5i-'i52; idem loi le.
388.
'evers (Willelinnsde). 87...
'éviers ( Ferriciis de). li(i.
'tvRELs (U'illelmus I. '179.
'mii.m'pi ( Gallerus). 152.
( Renaudus). lli.
IIILIIMMS. PlllLII'lS. Pllli.l.ll'ri s \el
Pinrirri ■..
aicbldiaconus Parisiensis. Ira-
)-2()
CAI'.TLLAIRE GE.\ERAL DE l'AUlS.
tpr Liidovici Vil n«;is, :i(M,/i53,
l\:)h. II')'), h')'], 'loi), /|(J8, /169;
aiilea puer in ecclesia l'urisii'iisi ,
•..((G, •■<,8, .'ioi, ;i<ir). — ClinH.-e
ojiis piiJ S. l.a/.aii fralrihus, Afilî-
h:,:,.
'iiiLU'i'is. (Ircaiiiis Liucûlaiiiisis,
c'pi^(u|]iis Tncfii^i-., 189.
niiiisMalli.'i, 'io:i.
fraler Fririci, '1 ■.>•'.
iiidiiacliiis SaïKii (jeruiaiiL de
l'ralis. Ij'i.!.
filiii'i (iallerii caiiierarii . h'jij.
Iraler S. l.azari, hf.i.
iii'pds episcopi Meldensis, 3i|5,
'ion; idem sane qui sulidiaconus
in ecclesia Parisiensi, 3g5, i3o.
— Kpi-- doiiiiis in claiislro, 'loo.
piiii. c.iiiiiiiiciis l'aiisieiisis,
:.i,(;. -MiS. ;!nl, .i.!."!. — \ide
l'iiiiii'i'i -, aicliidijcûiiii';.
puer, caiiuiiiiiis l'arisieii^is,
3(ii. as-, ^Hj'i; idem forle ipii
diciliir Me|iiis rejji^, .'i-jA.
re\ [deMj;iiatii.s], rdiiis Liido-
vici Vl, ■■;ili, -l'io. ad'i, .Tii.
;!.-,(,. :i,,o.Vi 7.
sai-eidos . caiioiiiciis Pai'isieiisis ,
MTMell.-. '17(1.
vnlidi.icoiiiis, caiKHiiciis Paci-
M.-iisij,. ;!(,.■), /i;io. — ci: Piulh'-
i'i>. iiepus episcopi Meldensis.
siilidiacoims, caiinnicns S. \ic-
'iiii.ii'i'i s I . n'\ Kiancormn , 1 a3. i ti '1.
I ■'.'), I -Wi , I eS , 1 ■!(), 1 .io , l 'i'i ,
1 l)(i. 1 .■!7. I Ml). I '1 1 , 1 'io , 1 'l'i ,
i/i.'i. 1 'h;, i.".-., i.'i:i, i.'i'i , uiS,
I Cio. i<)i . 1 II-. . 1 ii;î, 1 (ij , 1 .s 1 ,
is:i. 18:1. 1.S7, 188, i;i:i. ■!o7.
■■"J- — l'ii»il";;ia ejiis pio lapl-
liilo (ajiii|peiidiensi , 1 .''l'i ; pi-o eccle-
sia Parisieiisi, i."ia, i()o; pro eccle-
sia S. l':ii|;ii, lO:); S. Majjlorii.
i:!(); S. Marlini do C.ampis. i-jâ,
1:17; |)ro Majni'i .Monaslerio, ilî,'}.
- (ilimiaci'iisiliiis Iriliiiit eccle-
siam S. Marlini de C.ampis, i.'io:
Majnci Monaslerio 1 edil cap.d-
1,1111 ,S. Maj;lorii, iM."); S. Klij;ii
lel'oi iir.ilionein cniiliriiial, ilio.
m, A unis. '100 , '1 1 3.
[Arin.sTis]. liliiis Ludovic! Vil
re;;is, .'ioo, /i.'in, h'-'^^i. — Kjnsnii-
II i\. 'i'.Uk
I,;, liui.Mis. -.no.
111 CiiaioLi:, A ."11 .
Piii
iu:si.i z 1 , I '1 1 .
■■(•). il)3. - Vide Pi
3. — ■ Vide PiiiLipeis.
3. 1 ?,('). — Vide Piii-
PuiLLlPPl
PuïLIPPlS
Lipprs.
PiCUT (Flllco), 3->f).
PicTwiENsis (\\ illeliiiiis) , A 80.
PlELLlS (Hlljjo), 1 AS.
Plots, abbas Aollinovilla', 18.
Puons (Guineranniis) , A80.
PiNo (Wlllelmiis de), 28A.
PiNsi vco(Osmnndns de), A 1 -T. — \ ide
Pissnco.
i'nziN (Calterius). 27C1, 3.")i,.
PipiNvs, A'i, A.'i. — Vide Pii'PiMs.
Pippims, rex Francormii, 9(1, 98,
29, Sa, AA, A5. — Privilejjia pro
S. Dionysii cienobio, nG, a8.
Pinoi, 3r)3. — \ ide PriinnirM.
PisA (RoberUis de), cnnoiiicus Pari-
siensis, 399.
Pis.E (l'ise, Itidic). 2.Ô7. ùM.
372.
PiSAMS (Ma|;isler liernaidiis), A'U).
Pisi-L (Pioberliis), nGG.
Pissnco (.Nivardiis de), lOCi, i8.'j,
19a.
(Osmundiis de), 38 1, Ai;!.
(.Sej;ninns de), ilili.
(Simon de), 3io, 'i.')(i.
(Wasdo de), conslalinlaiius,
iC.'i.
PissnciM, Pi:rssiAciM, I'eksiaoim,
PiNsncMi, l'iTUCi M {l'oissij, Srine-
el-0,xe, ch.-l. (le a"°). l■^■J, i83,
1 8(i , 307, 93o , 393, 39A. — Co-
milaliis Pinciacensis, 87, 98, i lu.
— Gordum de Pissiaco, 207. —
Pra'benda? in erclesia Pissiacensi ,
■joo. — Pra>posilus i'issiacensis.
\ille <j\LTEIUI s.
l'ismiNo (Tbeobaldiis de), A8n.
l'iTiAciii. 207. — Vide Pissivcm.
i'izo. |iater ManlVedi, 371.
Plmemons . :!o7.
Pluiicu m moiiasleriiim ( l'liiisii\Sciiir-
cl-Oisc, a"' (h MurUj-lv-llm). 3i.
Pni;io (Berneerius de), ifiG.
PuTEv (ISalduiniis de). A3i.
Plessiciz (Rainaldiis de), ai 1.
PoiiEus (Ganterus li), 3.3I).
Poi.iNis (Roberlus), Aoo.
Pomponne (Renaudus de). ATii,
PoNcu s, leslis, 1.5 1.
l'oMiEiiii s (Giroldiis). l'ii).
Pons IIkiuli vel Eiui.i [VuiiiiliUm,
Si'ine-el-Oise . r'" ilr linniiind, c"" ite
GfDirssr), i3(i. 107.
Pons Petiîim s . A i i . 'l 'i.'i . 'l 'ili.
Ponte Ismu, ( ll.Mberliis de). 137.
PoMiswu rasirmn (l'oiilinse, Sciiic-
e(-Oise), aoG, 36G. — Pnebeiida'.
i!3o. — Transversnni . aa.').
iDrogode). A 18.
PoNTiSAra (Gallerus de), 338.
PoNTisiRENSis (Haimericus), a3A.
Po.NTHivENSis comes , laA. — Vide
PoNTIVlM.
PoNTRS, abbas Cluniacensls. 30G.
• diaconus, lAA, l'i."), lAli.
fraler Temjili, Aa3.
Ponthim {le Puiilliieii). cornes Poii-
livi. la'i. 307. — VideWiuo.
l'oPiN (Galteriis). Aja. — Vide Po-
PINI S.
— (Joliannes), 329.
PopiMS, pelliparius, 329.
(Gallerus), Aâa. A7.").
Porta (Guerricus de), aGG.
(Stepbanus de), 338, 339.
PoBT.E Caspue, 172.
PoRTMAi'RLM nionasleriiim , 18.
PoRTi (VVarneriiis de), a A G.
PoiiTiENsis episcopns . vide Bernar-
Dl s.
PosTEL (Garinns), 33G.
PoTERiA {rue dp la Pnlirti'}, 3G-'.
Praeriis (Pafjanns de), 3oo, A7A.
PnjTELLlM HoLDEl M ( Ic Boiirget ,
Scinr, (•"" de Puntni). aS-j. aGa.
PniTo S. Gervasii (Odode), i5i.
Premiacum, in page Aiirelianensi, 18.
PnENESTiM's episcopns, ville f!o>ON.
Stepiia.nes.
Pressorius, villa, 71 .
Prétextâtes, episcopns (iabillonensis.
7-
Prii ELA (l'orle corri|;endnin Pieee\).
39S.
I'rinoeum {Pringii, Sciiif-el-Miinie .
<•'"' de Mehin), 1 A3, 307.
l'aiNti, 307. — \ ide Pcincemii.
pRisciuiM {Pi-éitj-^nr-diÀe y Oise.
,"■■ d.'Cinl). 19. — M.balia Mar-
lini, 19.
Proinri s, vir mliisler, 1 7.
PROTIMMI s , leslis, 71 .
PiioviNNiuo (Koberins de), i 9G.
Pr.i hENTiis, épis -opiis Ti iia-.sinorum.
Go.
Peeei.a (.Ma|ji^ler Girardiis), A29.
PuLLAMs (Magisler Roberlus), 293.
Pi nota. 205 . 263.
Pisnco (llii];o de), ia8.
PiTEAciiM [le l'uisel. Eiire-el-l,iiii-.
(■■'■' de .hiiinlle), 307.
PiTEoEi {Puiseu.r-lè.i-Lnnvres, Seiiie-
el-Oise.r"" d'lù-nu"u). 307.
PcTEOEIs (l'iiiseifiJ- . Inirel, ch.-l.
de (■"'). \ill.i m lerrilorio Nanlo-
nensi. 188. — Fcclesi.i .S. VLiria;.
188.
PiTEOLis (Wiaidiis de), iGG.
PvnoDii M \el PiROi {Sainl-Pieire-du-
Ptrniii. Seiiic-el-Oise , c°" de Corbeil}.
3 A 3. '3:) 3.
TMiLK \1.IM1\BI-:T101H I)1:s MATIKIiES.
r)-2i
0
{i-:i„i>i<js.r>a!.-iU-(:,u,„x. ri,.-i.,hc"'i.
I'l\l.l:l.l;ll ■-. fj'l. j liADLLFlS B|;LVAI,K,>SIS, 1-
liADDIl, ."l'i. ! lîllllDON, à.Ul.
liiiiii, (iinccllaniis (vel iiuluiiiis) l\a- ' Di. Ciniiz, hCù).
roli M^if;ni, lii, H;, ;j6.
l.'slis, 17.
IUdiibei'.ti -. iiKijor (Idiiiii-ï, i(j.
H (DUI.fi s. Il \L'I l,l'llt>, lillDILhLS Vcl
RoDULI'Ill s.
arcliii'pisci>|ius liemensis, lîSq.
an'liiopisc(p[)Ms'rLironeiisis, \7>-.
caiiiprariiis liof cousis, i"G.
ranlor Saiirli Ijoiiiiaiii de Pra-
liS, /un.
ci;llciaiiiis, 1 7IJ.
clausaiius, iSd.
deriiiis, 'S'-U .
rloiiciis, hCit.
CI>lll''S, 118, l!-!, |-''l.
(orims i«'i.
cnriii'sVii'oiiiuiiiliiiimi]],(l.i|iiler,
•î.')4. L'.')."), a'iG, -jlio, ••es, 072.
.73, 07.',, 07C, 277, .78, 987,
?88. 289, agi, ;Ho.'i, lUiC, .■^'. i ,
382. .r3;i, n.'
Di: CoFI.r•;^z, iui .
IIK COMIIELLIS, /ion, 'll)l, 'hl.')
DliLlCATUS, lOÔ, ■>ll(i.
DE Emanto, 'i7(t-
'lo'J: riUMiii.iils, .338 ; PivMiii.Di..-.,
3(|7 ■ liEIMni.lil s, ','t-'A.
lUlMLDls, IVlMNALlU s, li II.IMI l>l s,
Ra|\AI\DIS, ISaIWIDIS, lîlIMILDls.
lîlVMLDIS, lUïNAlDIS, RvïN(lLUl>.
lÎKuiwi.iii N, l'ii;i;i>\iuii s, lii:M\Ai -
111^. lîniN M.Lll ■-, l'illX llllll S, lii:\u.
JrvE.\is,nioiiaclius Sailli i Kli|;ii, m ■■, liLVMHn ■-, lli.Miins, [Îenoiii >,
/iM'i. 1 lii:\OLDis, lli:\i ~ ir| |!,.:ï> iliii s.
DE MniiEiii, ■1-J7. I aLilias Mamijjiiia.i'nsis, ih'A.
DE Meei.emo, ,')-.!r.. alilias S. lieiiiiaiii do l'ialis.
DE iMoME .\ir,o, «7.5, ■■,8/1. : ir)8, i(io, 198,^178.
l'Aii'Eii, yqi. . alilias S. .\l3j;lorii, i l 'i , ii.'i.
DE SiNCTii Si Li'IOKi. '171). ablias S. Trinilalis Slaiiip'^iisi-;.
DE Siii lIll^(), 4o'>. I i''^^.
DE Stasii'Is, i-i8. I airliidiaconiis l'arisioiisis, 1 .iN.
DE TfiN, yciS. i lAo, l'i'i, l'i.î, l'iCi, i.'i'i. ili.i.
VicicmoM s, ATi-j. I iliô, ir)8, Hiç), 171, 18."), 198,
HuiiEPiiis, ■■7'!. •i8'i, ■>88. 291, [ ■> aii'i.
.■ii>(i. 'lo'i, '10"), /ii'i, /i.'if), 'i.'ii, I airhiiliai'oiiiis Sarrislipi-ieiisi'^.
/|.")K, Mmp. — Vido l'iADlEFl-. ! M'"!'!.
PnEMitra.is, lilia l|rinii;i de Koiilo- j caiiiei aiiiis , 1l>'i.
iii.|ij, ai)!. I iiiiicrariiis, 'i3."i, 'i3G. 'l'ill.
RAl.ANFnEDlIS, lliajiil- dilllllis. •.>/l. I 'l'l7. 'l'l8, /|()<l.
RtotNFiiiDls, ivloiciidaiiiis, n."!. ca|ili-oiiim DrocMniiii , 4i8.
P1K.FVCIPEI1I s, 'l'i. caiiiilrv. ■■89,
C0ii^tal>iilaiiiis,3.')i,38lj,39pp. 1 iiioiiacliiis S. (Ifriiiaiii île l'iii-
39'i. 399. ho!i. !i-:h, 'i3-2, 'i.'l.'i, | lis. 53.
'i3ri, 'l'Ki, 'i'i7, /|/|8. 'ido: — l'iM.EMFBEDis, ti'slis, 39.
cniiii s Clariiiioiilis. 3911. l'ui.Ex Mui >, iiioiiatims S. (jorinani d?
n)r|iiiis, Ad'i. l'ralis, :i3.
diariiiuis, 27'i. livM.MiCi.i;ri s, luslis, 17.
c.ini.-^ C.Ml.uilonsis 127.
puMirsdo Ni(.'nns. i3r,.
diacoiiii>, 'i7(i.
i'pi>C(p|ins l'aiiMoii^i-^. 911. 97,
■!, ni3. Ki'i, luT). K.C, I !(..
Capilulii l'aiisi.'iisi 1 iiiirclil
dijcuniis, /ir)8, /lOi. j lUcEMiLDis, nionaclius S. (ieriiiai)i de ' allaiv S. \lodcriii, nu. — ,\lii-
diacomis,caiionicnsParisionsis. 1 l'ralis, 53. nadiis Majoiis McmasIiTii lorrain
3>:!. .■;8... I testis, 82. I ipiamdain cniioodil . 9(1. — l'ia'-
faijor, 137. j IVu.INALDrs, io5, 1 l 'i , Ii5. 3.>8. Ivndaiii ali .'Kiioa opiMupo h'iissa-
liliiis (ialoiaimi, i-oinilis Mol-' — \ ido Pui\ u.Di s. ' lonsiliiis C(.ii(os»aiii coidimiat, 1 (i3.
lonli. ',,,5. lii,,nAiiDis, :;.l7. — \ido lluMi.ms. , liliim .\Ijlj[riiii . 383, /1-7, /i '1 1 .
Iiliii. (,iail.iiiisdollaiil,oivilors l!i..nu. iiM.iiarliiis S. (.ninuiii do liliirs Roliorli Conillis, 337.
'10... : l'ralis, 5:1. liliiis li. .hardi, i3(;.
rdiii>
iiis do Mozaiilo,
1(1(1,
liliiis liadiilli Dolicdli. i(i5.
lialor Ivoiiis doCoidlaiiz, 'i5i.
presliylor, '179.
jireslnlor, '180.
piii'r. M'i'i.
• ri'x l'ranciinini , 85.
lo^lis, l5l.
■ DE li(LECIM.Il, l33. l'l8. 1/19.
I!m)i;lfis iÎEEEis, •!-!5, 379. 3on,
17 I.
Carliil. - I.
PnMNollilH-., arrliii.pisr.ipii, llollili-
iiia;;oiiHs, .IC, 5,., 5i.
PlAIIEI'.ll ■•, lo^lls, 1 ou.
lîllMlMMS, l'nMIlMlls vol lilMIMPI^
Ipajulii^ Majoris iMiPiiastorii
cardiiialisS. .Maria' iii \ i.i l.ala
35.'i.
■ prior S. (Ii.'tiovidio. '109.
CoBVEISEIl, 383.
■ K\DI,Cis, ;>91.
DE Monte Mcphemjui.ip, 091.
Ilialli. 'iS,,.
lovila, I iS.
major pI.' lîiiol, :;'i,i.
iiiilos, 1 iS.
moiiarliiis Saiirli (orniaiii ilr
l'ralis, 53.
inouaiiiiis Saioii (:oriii..iii pIp'
Pralis, I 'i.j.
moiiaiiiiis Saiidi Ooriii.ini ilo
l'ralis, 3'i3.
liolariliy, 1118.
DE M"KIA^A, 3^8, 373, 397, , ]ialp'r AI|piMi(i, .'io3.
CARTLLVIRE (, i:\ERAL DE l'AUIS.
HiiNAiiiis, |ir,ir<'riloi (^onipeiidiensis,
ir.vi.
presbjtor, ciiiKiiiicus S. Gono-
vofoc, -jOfl.
prior S. Eligii, i()«.
puor, .'ipH,
piiiT, (anoiiiciis l'ai-isiensis.
sacertios, i 18.
sacei'dos, 3->3.
sacoi-dns, /.7;i.
Milidiaooniis, ranonicus S. Ger-
iiidiii Aiili^ioduionsis, 3a3.
Ie>lis. 1 a 5.
ti't-lis, lôo.
toslls, 3()('i.
Ilicsaiiiiiriiis S. Murliiii Turo-
noiisis, 1 •17.
AposToi.iiiis, 3X3.
Dell\ Caiio, iGG.
Dii Belldsionte, piaposiliis l'a-
risieiisis, 33'i. 3'i3.
liKKI.IlKns, 3:i(i.
iiE (ji LsLnnAi , 'i.'>8.
iiE Hiisi'ii.iii, '110, 'iCi'i. '171).
DE Issnc:ii. 'lli'l.
DE \IaJE11C1L1S, loi.
Ml SJVENE, 'loi.
DE \iiM, pri--KUi.'r, 'iT)'!.
DE I'mI. 'l(i3.
l'ilH.lJ'PI . '1 '1 1 .
DE I'lE!.;.E12, 311.
DE PdMPO.WE, 'l5l .
lÎE.sTAUT, iiiniia liiKS Samii Kli-
;;ii, 'i3'i.
DE SaM:T1I CllRlSTOFdliil, 3'i8.
DE SV-Vl.Tfl M.*I1CELI.II, 3()7.
DE SlTEl.IO, 3>i().
lÎAlNir.DI S. llK. \''J. l.'ju. lli('>,
I7S, 3'l3. - Vili.' l'UNALDl>.
livINUDIS, iS:), 19,,, .'i03. — \u]v
HUNM.DIS.
liAi.NBAi.Dl S, Irjraliis apii-loliiiis , 1-17.
lUlsEiui doiiius, 1 '17.
\ilMM, 3o.'l.
lUnLiai -•. l'iAi\i,nis. I'ikineiu- m?1
IIemiiis.
raju'llallils \|„iilis Murhiiiin.
33,,.
dmcii-, li.^al.i. Maila. ,!.■ Cain-
pis,3.7.
diacoiiiis S. \i('liiris, a.iu.
lilius Odoriis ccrarii, 197.
pi-csli\UT. 3 -..3.
tjnipaiiarius, 'i.'j.').
DE \ U.EE. 'l'if).
lîuNEius. 3-.7, 33.|'— Vid.' liiiNE-
lUI ^.
lUlMMIiDI-. ai,lli.'pi>.'<ipilS l!olli,IIIM-
"l'ii^is. 3(i. - Cr. IhMV.miDI-..
fiiiNOARDUs, teslis, 8-!.
Rainoldis, f)G, 97. lO'j, 110, i.'i9,
i58, 339, 3'.3, 397. — \ù\r
Rai.naldls.
Ramiildis de MoaiAM, 397. — Viili'
lÎAIMl >DE!..
l'iAMMLFis, inoiiaLliiis s. Goriiiaiii de
Pralis •")3.
Ramllfls, .'179.
RlMLNDlS CoilVELSEn, 383.
Ha.ndi.ngis, lestis, 8-!.
Randiefi--, ô'i.
RaMi.ARRS. CpisCopilS NlIV.OIlD'Ilsis,
3(i, .ju, .-)i.
Rateodus, episcopiis .\()\ ioinoiLsis, 1 3i .
Rauuo, fidelis l'ippiiii régis, 37, 39.
Railco, 39. — Vide Ru 110.
RAinAi.is. episcopiis ><iverneiisis, 17.
Ravis, '180.
Raï.mldls, 39G. — \ide Raivaldis.
RiïNACDis, .'jG'i. — Vide RinvLDis.
Riï.xuLDLs, .")3. — Vide Rainai.dis.
Razelim , .")'l.
Regi.na, matron.i, 1 1 9.
Rei,i\aldis, 38'i, 'i3.'), 'l'iH, 'i.")S.
'jGo. — Vid ■ Rainaldis.
REunAP.DlS. loS. — Vid' Raiwi.dis.
Regixaidis, 'iI!o. — Vile Rai\ii.dis.
Reimoldis de Mor.iwA, 873. — \ ide
RuMtNDlS.
Rei.valdis, 333, 398. /i3'i, '17(1. —
Vide Rainaldis.
Reinardis, 38g. — Vide Raimi.dis.
Reiverls, 200. — Vide Rai.nerm s.
Reitridis, laor Ansoldi, 110, 111,
2 1 G.
Remiialdls. legaliis apnsloliciis, iio.
Remegus, iiionaLlms S. Gi'niiani de
Pialis, r)3.
Rémi {Reims, Manie), G'i. — Ar-
(liii'piscopi Remenses, vid." Adal-
cERo, .Vrtoldis, Ebbo, Gervisiis.
GimiMs. IIenriii'., Heiiveis. M \-
\vssKs, Radii.Fi-, s. Remigiis,
Sanmin. — Gaiioniciis lieiiiensls,
vide Gi iLi.Ei.Mis. — s. Reniigii
alilias, vide Fiego.
Remigii s.decaïuisS.Germani .\iili-sio-
d(MviiM.s, 3nS, 3.")7, 3r)S.
dei-aniis .Sanrli Gri-inani dn
Piali-, 83.
(Magisler;, diaionus, 333.
pi-eshjtT S. Landeiici, 328.
Remodis, pra'i'enlor C.oiiipendii, '11 4.
Remondis, 391. — Vide Raimindis.
Renu.dis, '17.1. — Vide Rai.mi.di s.
Renardis, .'i.'i'i, '1X0. — \i.l.< Rll-
Re
383, 'l'ii.
\ ide
Rkm;ris. 'i.->.-). — \ide RunerHs.
Remidis \|.osTnM..i s. 383.
Renoldis, 331, 'iG3. — Vid' Rii-
NALDIS.
Renol'di s Rerchebs, 33G.
Remardis, fialer Drogonls d' Ripa.
••83.
Rericis, canonicus Meldi'ii-is, 33G.
3GG. — Cf. RoRicLs.
Res Pai:is (Rebiiis, Seine-el- Munie .
ch.-L de c°"); alilialia .S. Pelri. 90.
387.
Retridis 2 1 g. — \ ide Reitridis.
Revel (GodelVidiis), IVator Tenipli.
-'137.
Revelone ( Altare de) { Heeelon . Soninie ,
c" d' Heudicotirl , c'" de Roiset), 307.
Revxaldis, 1 '1."). — Vide Rainaldis.
Rll.lRDls vol RlGIlARDlS, aiclliopisCO-
piis liiliiriceiisis, 1 3'i.
camei-ariiis, ,'11 3.
caiiierai-ius Maiiiicii epi-copi.
'i'i3. 'lio.
• r.incellariiis Parisiensis, i 'iG.
capeilaiiiis, i3-'i.
coipiii-, 'ni!.
dia.ni.ii,. 'i'i3.
diaiiiniis .S. Victoris. 200.
laiiiulus episicipi .Sue.ssionensis.
'1 n 1 .
filins Hemiiieliiii. 'io3.
filins TLeoderiii, 1 '1 1 .
prior S. Vicloils, '101, 'mii.
.sacerdos de .'saiicto Gliiislci-
pliiiro, 3 3'i.
serviensMauricii e|)isfopi, .'137.
sididiai-omis, raiioiiiriis Pari-
siensis, 139.
sulidiaconns, canonicus S. Ge-
novi'l.r. 17G.
DE RlLNEOLO, 203.
GoRVEISEll , 383.
Gode, '179.
\1 iG\i s. l'ainnliisepiscopi SiD'.s-
sioiD'llsis, '103.
\oEL, '10.1.
.NoRMANMS, 373.
DE .S. MlRCELLO, 3o2.
Si RDI s. '180.
1.1 Teisser»\z. '|N<i.
Trvro, '180.
H1C.MEI.D1S. .")'l.
■ ri'giiia. lixor Kaioli (^ahi, G7.
sancliinonialis, i.'i'i.
RlCIIERUS vel RlCIIERIS, .")3.
arc:liiepiscopiisSenoii''iisis. 13G.
Iraler S. l.azari . 'iGi, '173.
IlicoALDis, e]iiscopns Aiisii.'iisis. 1 '1 ,
1(1.
lii,:oLDis. lestis. 83.
RlGllMS, ,")'l.
Rici i.Fi S. 88. 99.
TAULK \LPHUii;TIOUE DES MATIÈIIKS.
523
liu,()i!ERtTin s, ai'cliit'piscopus Tuio-
ni'nsis. 16.
RiiiSKNDis. 3;^;). — Vide Rissendi';.
Hii'A (Drogo de), •iSr!.
lîii'Hiirirs. leslis, 71.
ni,ssK\nis vel RiGSENDis, priorissa Moii-
lis Alarlynim, 'i'Sc). ii;ii.
lîODEUTlS. HnOTBERTlS, lîllDBERTI S Vl.'l
lioTDERTLS.
alilias Suncli (irmiaiii df ['ra-
li-, :j:i.
aljlias Saiicli Mafjlorli. -l'Aq.
■ armariiis Sainli Martini île
Campis, SgO.
Iiuticulariiis, 28!).
canoniciis Parisieiisis, sulnii.i-
comis. iCg; poslea diaconiis, ao'i,
l'I siicconlor. ai 5.
canonicus S. Marlini de Cam-
pis, i3o.
cai'pi'nlariiis. oo.'i.
celli'rariiis S. Geriiiaiii d.- l'ra-
I1-. 'no.
cOLues Br-erionsis, 'i36.
■ roinos Drocai'uin, liospilale S.
(irMvasii al) oiniii ceiisii Jiljoinl.
'117.
foiiios ot ahlia- S. GiTiuaiii <if
Pralis. 71. 77, N-.. _ CI', [jo-
iiEi'.Ti S I . rex.
coqiiiis, 1 2 '1.
dapifer, 1 .'in.
dncanus Uoiiiiii Modardi. .'IG-i.
df'canns Sancli Dioinsii do Cai-
reio. -nfi.
diaooniis, caiiiiniciis S. (Iciui-
^r{■.p. 176.
diaconus. (Mnonitiis S. Gciio-
M'I'.r. 'lOg.
ppiscopiis Carnolohsis. ;i.")7.
opiscopiisSilvanoclensis. lo!^.
fdius Al(;iii]i, i '>'i.
fdius Balduirn. Iiù-2.
lilius Baldnini coiiiilis, ii>'i.
liliiis ooinilis Drocanitii, /jiS.
lilius Hiigoiiis dapifcri, i.'i-i.
fdius Malliei de Sanclu Mod..-
rico, 3(33, 363, 30.").
filius Siepliani, 1 '1 1 .
IValer Henrici de |-"aicl. 'i.')i.
lurnaiiiis, •'i7().
iiia,ijisliTai|ii,i'dui-|M!. .Saurli La-
za i-i . '1 .") .'1 .
Diajor SaiicIi Maitijji d,. Caiii-
pis, 3 ((7.
marescalcus, 1711.
Mionarlius .Samli (lemiaiii do
l'ratis. .")3.
inciuaclius Sancli (ionnani do
l'ralis. ir,S.
linBtiiTis, n.'posFIolierii niililis, lôo.
■ paticlarins royis. i!()i.
paler .loliannispi-eshyleii, l'ii.
pr;ppi)situs Sancl.x- (Jcnuvefa' ol
suhdiaconus, 37-'!.
presbytoi-, 458.
• presbyler S. Joliannis, 3^8.
prinr S. \ictoris. i'i3.
puoi-, canonicus l'arisiensis.
■JOO.
sacoidus. canonicus l'arisiensis,
1 'li . 1 '1.'). 1 'il).
sacerdos. canonicus S. Vicloris,
•jôo. 33 I.
sacerdns do Ulmis, 3o3.
sarordos ol ■^iicconlor Parisien-
sis. 3'iS, 3Gi. 37'!, 3S.>, 3()5,
'lis.
sailoi', 1 !,\.
sociiis llngoilis. alilialis .S. G'T-
ni.ini, 'if)'].
sul)diaconus. canonicus l'aii-
sionsis. 3()i. — Cf. n..iiEr,Tis iie
Pisu
sulxliaconus, canonicus S. \ ic-
loris. :i;!i.
subprior S. Cierniani do Pra-
lis, 410.
sutor, ^59.
loslis, h».
loMis, 71.
lo^is. i3>.
t.'slis. 1.")..,
leslis. '179.
liiiBFiins I, ri'\ Francorum, 87, i)8.
— Cl. lîoBERTcs, conies.
lioBEnris 11, rox Fiancnrnni, 9.),
97, ()>', 100. loi. lo'i, loC,
107, inS, 109, 110, III, ;i,')(i.
— Privilégia ojns pro ecdesia Biir-
gulicnsi. 97; .S. Dionysii, 107;
.S. Dionysii de Caicere, 110, 1 1 1 ;
S.lM.lMUer.r.iog; S. Ma;;lorii , 98 . |
AiiEMMS, lainulus. 1 'iS.
IIE Ai.Li m:o, I ;io.
.\«Ic:i.E, '|.')7.
DE AtILIACO, /|o-'.
DE Iîi.ll.OI, 30l>.
BuniiM, 4.")-j.
• DE Beei.ei, vicariiis lieali l'elri
l-'ossaloiisis, :'i33.
DE Belvaco, hoh.
DE Br.AEIA, '100.
Br.CNELLrs, 3-.>9.
Cino AsiM. 'iSo.
• DE (asTEi.i.i), 1 a8.
COMES, 337.
(JnlSSCS DE Tl BNEII, 'lOO, 'lO-'
DE KOBMLI.*, 370.
DE Kl B\0, 38'l.
1.1 liolll NS, /l80.
BoBEBTUS DE HA>SERCrBT, 3u7.
HvsABDis, fainulus cpiscopi
Siiossionensis, .'101, /103.
LE(.nis, .'iSo.
LoNGCS, lOli.
DE MoBETO, /lO'l, '180.
DE .\0GERIA, 9').
DE NoïOBlBGO, r>7.3, 38'l.
Pabisii, inonaclius, i48.
■ PlBVUS, 479.
Pes deAlmii. iliC).
DE PisA, canonicus l'arisiensis,
399.
• PiSEL, 2OG.
POLINCS, '100.
■ DE PnOVlN.NUCO, I9IJ.
PcLLAMS, 393.
DE Sancto Clodoteo, lô'l.
DE .Saxcto .Ioiianne, 370.
Slbdcs, '180.
SvBOT, 3 I ■'.
U) Vaccas. '180.
iioBODO , le-lis, 7 I .
r.oDlMlILI.l l/î"/«l)7/c-.,«»s-.l«,i™».
Eiire-i-t-Liiir, c"" <rA(iiieiiu ) . i'i3;
RoDEMSVILLA, ■•117.
RoDBEnils, .'l'i. — \ ide liûBEBTls.
RoDEGAiiiis. niissiis S. Dionvsii, 38,
29.
RohEMs \lI.LA. lide lioluxniLH.
RoDoMiM (Iliiiieit. Sciiif-lnlih-ieiire ).
33.
RoDOMACCM (/Ï'>.WIV-S.;HS-/)V)IV, c"" llf
Viiicnines), 'i(iS.
RoDCEFlS, .")'l, 8.'), 11,S. 1,'i'i, iji,
i.'')7, 170, 18, |. ..7.-,, .287. 3i'i.
— \ ide Radci.ii s.
RuDILPIllS, 3l'l. — \ide IÎADU.HS.
RoGEIlUS, ROGEBIS. RoK.EBU- M'I
RoTGEBls.
arcllipresbyler, 'i.")o, 'i.'ii, 'i.Vi.
'ifiG.
cane ■ilariiis. i3o.
.ancellaiiu- llob .rli re;;,s. luo.
c.ipillaJHi^ ."iiiilis MelJ.-nli.
COIJIIUS, '1811.
epi.scopus Bolv.iCensis. 108.
episcopiis Cal.dainii'nsis. lali
'1.
films Uîicj.lis ,1e Medmil.i
iijori
I 19.
lilllls Walle
1 '1 I . I ."m .
bahM-liadiilli de \lalieio, 337.
• leiila, caiinui.us Paii-L'iisis,
.39.
■ moiiaclins Sancli (ienuaiii de
Pralis, ,')3.
inonaclius S.nicli (jerniani de
Pralis, .■)3,
GG.
r)-2/i
CARTLLAli'.l-; (,r.M:i!\L DE l'AIilS.
lidCKlills, lli'|ins \l(>\;illilri [j.l|j.r III,
;f(;,s.
|Mn„.M,l.ni.is, A7(,.
|«.|iMriMS, 477.
Ijni'crnlor Hoccensis, 176.
^;H■l'r(l<)■;, cîiriuiiii'iis Pjinsit.'ijsis,
j ^1() . 1 '1 '1 , 1 'i.'i , 1 'i(i, ] (l.'î.
saillir, 1 i ! .
Ipslis, 1/17.
("Slis, -.(11.
AlU'IMS ÏC'I Ilwil'IMS, 'l'!",,
DR AîiiKnni), h'A^.
m; Osi'iTi: Ville, '170.
m; (jmix>s. Iraici- Tciiipli,
IIE (:ni;r.l,l\, 1 lili.
hl; \l<'I,^M)l\I^, lii:i;;isli'r lldypi-
m: SiM.Tii l>i,\Kiiii,Tn, .■!'.)7.
ÏKsn:, ':S(,.
idi.Kiiis, ; ■■(;, i.i.i, i;i'i, i:i|,, ,hh,
l'iT), i/i(;, i(i;i, ..s'i, v.a, /i;)7,
'1.V1, '171, 'iS,,. -- Vi.l.' lidr.Eiiiis.
lH^l;lll^. liiilcr (i.iushei'li , t'.U't.
(\l.i(;islor), 33fl.
M. \M)i>, raiicr'llariiis onlosi;i' l'n-
II.LIMIIS, lIMII.I.IllL-, S. \hirlllli (le
(;aiii|pis, i-iN.
iM.i; M'n;iliis cl idiisiilcs Lu.Iii-
su-n VII sciiliiiiil, .•i7(,, .■iSn.
iMu.s, .H.-Hn„,is r.ir.l'iiiiilis S.incl.T.
Maiiir il] l'nrliiii, ■:',:>..
liorihis, anl.iai.ic.Miu^ M.iloiiMS,
'iiC. — 1:1. Utnicrs.
iiiiiiiailuis Sancii lloiiiiani ili'
Pralis, '110.
lliisETLM (Hiamj- en-Brie, Seine-et-
Marne, cli.-l.(hc°"), 90, f):i, :iS7.
RossiAco (Herl)crliis di'), s.'i'i.
HorBERiLs, /io, h'.i , 71, 77, K-i, ,S7,
98, i3o, i.'ia, l'ii, l'i.S, lôii,
16O, !>5o, '171).
HoTGANGUS, nionailitis S. liciinani ilc
Pratis, 53.
RnriïuiiLS, iiiissiis Sancll Dimusii,
noTCEllIl'S, 53, 1(11), 137, 109, 1 '1 1 ,
i5i, iGO, .!oi. — \i(lr nof,Kr,ir>.
RoTiiEnis, 1 '17. — Vido Roclliis.
PioTiiADis, cirisi-diius Siii'ssiiinoniis,
RdTllARIlIS Vl'l ( jllldTIl IMH -, l'illi-lis
lîdll.^^M^, tcsiis, 1 ■!.").
MninvuMs (/;„»,», Sruir-lnferieure),
h'-'}. — AitIm'|ii>( (i|.i liuldiiia-
;;i.MiM'>, \iilc \riiièi-\is. Ii((.i\(nn-
Di s.
nuTRiici S 111; (i\i,i:r,i 1 , 3"9.
lîniiidLiii ^, c'dn]''S, 1 ■.'■>..
l!dllM.l.LMs(hd), 309.
RiUNDEL, "'l '1.
RovEr.EDi M {ll'iiirnni . Sejie . r"' île
M.,/»M.«d7.
RdVLiiiîd (Fdre>l.i de) (llvis de l!„ii^
1%'iie), o'i.
Ri;a (Hue, Somme, eh.-l. ,le r ').
3d,S.
RiA NdVA (Iliii;d di-), iM'i.
RriLLO RniTd, 'ing.
Iîri:i. (Iliiril, Seine-el-Oise, r ' ,h
M,irlii-le-ll,„), 3 '10. — Major <\.-
lillrl', ïidr RUMLDIS.— PlPsInl,.,
d,' lillrl, videllENni.:is.
(Duraiidii- de), 3 '10.
Ri Ei.i.i (l'iddiiiiindiis de), fl3'i.
(IJaiilerus de), Ao.S.
Ili IIS (Aiilierliis). i63.
(Gaiifridiis), iSo.
( Ijiiariniis), /ilid, .'ilii.
(Huardiis), i!i7.
(IIii;;o), 1 iS.
(Ili.;td), /iSo.
Kldd), ',79.
RiiLi.i [lien, II,/, nnj. dans l'ans).
333.
Ri MdLPi s, leslis, 3911.
RrM:iiEi:di.i.i> ( Pririis de), 333.
RuMCis, e|iiscd|Mis .M\d, iieiisis ('?).
1 'i.
Rite ( Ciiillelniiis de), '177.
Rii'EFor.Ti ( llervi'us de), 3-i'i.
Ri:i'iiis, 1 '17. — Vide RiFis.
RUSULLIS (llrilllinis), ig.").
RisEi.i.is (Walleiiiis), 13-.
RisiMiM. villa (Ituissij-en-llne. Seine-
el-]lnrne,t:"" de Tournon). ■'dd.
S
Sua LOI I) iis\u)(i-ae d.'xSaldims^,
.S>,,Ellllds (Y\d), 'l.'lil.
Sii.iiu (lliJlelhTliis). •■9S. ;
.■^Mi.LMMis ( llii;;d), .'i-M). '
SlILLIMalN (TlirnlMldllM, '|Sd.
Sai.iii.m'.ii.n I l,,lll.■|l|^|, 'iii:!.
Su.Li (Raldiiiiin^ de), 'i3i.
Sn.dMdN, laprllaiiiis \ldiili-, \laiU-
niiii, 'ili:i.
Sami;mi:m (Saninis, Seine el Marne . r"
de runininehieaa], 91,, 9:1.
SAMai.ui, lllia Asil is, 191.
Sam.h \r,sir.di!ir,n, 1 1 (i.
SiMid liL\i:iiii,id ( llii;ivriii^ de).
■H)r
.Saxcti ^I!i;m;ii1i:ii ^ m: l''LC)iiMi:d(.S'(i(/i/-
HmaH-mr-lMre, l.mrel . r iHUi-
:iiiier-xiir-l,nire). i3d.
.SiMTi;s liiucciis {Sawl-ilriie, Seine-
el-Oise, (.•"" d'ICcnueii). •^■•'t. — Vx-
l'Iesia, •!79, 3dn, 'i7'i: -- presliy-
I.M-aliis. --d.
SiNcTi CvnALM leirjpis. apiid Cariai- •!•>'■>. --i], •• '1 -i , ■!'i7. •171. .'Ido .
Iiiin, {Stiint- Chenal . i'.are-el-\ '17'!.
Lnir, (■"" (/(' Chàlenan'iif-en-Thi/- j Sancti s (Iiddiim ni s, ■^■)'l■ — \ ide
nierais), -m^-j. S. (a.iiiiini.iii s.
SiM.Tis CrLMs. 3. I .SA\i:Td Ci.diidvi.d illiiyd dr'i. i.'i'i.
SAMn-CriiAiMs, 'id.-|. (lidlierliis (].■), i.Vi.
SiMTis CiiLdhdALhi s, 3ri, 39. .IS- SiMT E (;iin:is el S. Vivctxiii IlISl-
— \idd SvMri- laj.how.iiis. lira. 3. (i , -d, ■• , . .,.-,. - \ ,,1,.
SiMii i;iii;isidi'ii.ii;i lid-pilale. vidr S\M,n (Ii.rmim hk Pimti- .dilia-
lldsrirui:. l;a.
Si\r,id laiiiisiui'iidiid I lialdiiiiiiis di'). ' S\m.ti Desideuh alilialia, 19.
'i."iK. Si\i;tis Diomnsis, 9. — \ideSA\(.ii
(Odd ild), .-iS.!. l)io\\sii alilialia.
( Ra;;iiialdiisdi'), .'i-iN. S ïmiti s Diomnsu s. 1 o. -VidoSAMrn
SiM.id (.i.diiini.iin (lliijMi de), i.'i'i. I DidMsii alilialia.
llidliiTlus de), i,Vi. I SvMTi DidMsii alilnlia (.S«ml-/V)».s-.
(Ido de), l'ii, l'iCi, ildi. Seine). 9, id, 1 :) . i3. 1 3 . iS.
Ssx.Tis Ci.diiniM.i ^, ( aii.niKM LUI s . -3, -''i. ■^i>. -A't. "N. 29. 3i. 3-'..
Ci.MiHUi MIS |.S'„„,r-0.,H(/, .Srmr-r(- 39. .".X. Ci. -1, 73.7'!, S'i.
Orne, (• ' (/(■ Serres), -mi-, o.'i'i. idS, i."iK,o,i8. o , ', , 0,9. ..fSii.
•j(li;~al)l)alinS.CIodiialdi, 3.S7: '1-9. — .M.liales, vide: .Adam.
— erclesia .S. CIdddnIdi, 39, 179, I CiuENd. Dai.eims. Done. (irii.-
3,S7; pradieiid.i' liiijiis ciilesia'. j 1,11, mis. Hilimims, l.iniuicis.
T\iiLK \i.pii\i!i:T[()ur: i)i:s m \tii:i!i:s.
Sii.KiiHS. — Cliarla' de nijimiui-
l.ililiiis a refi'ibiis coiiressis, ii,
1."), (io; a Laiidi'iro opiscopo, i ■>.
— (Iliai'lie de iinM-calo, id, a-!,
a(i, 28,3a.— l'rivll.'jjia a Kaiolc,
Magno concossa , 3i, oa; a l.ii-
ddvico VI, ai'i; a Liidovico \ll,
•>H6; a variis, (), 71. — Socidas
ciiin S. G.^miaiii de Pralis iiioiia-
cliis, .Vj.
StNcTi Diowsii \iila {Siniil-Uniis.
Sriiif), aSG, ;iol, .-ioll. — 'JVall^-
vorsiini, a ■-!.").
S IN, ru DioMsKi (Aiiduiniis de), 'un,.
( lioniardus ili'j, i.'i-j,
I l'i-i-deririis de), i-!;.
(Cii'.mliisde), 'i.'iN.
( Diiillehiius lie). '1,-,...
(Simon lie), .'j-iC.
SvNcTLs DioM.siis, palniniis oeclesia'
Paiisiensis, .'iô.
SiNCTLS Dtomsils. vide SiNcns Dm-
MSTUS.
SlMTP Ei.IDll COllilIl^sa, ville (in\-
st*m;u.
Si\CTO pEiiRtOLi) (Syiniiii de), 'irS.
SlVCTiS FnAMI10ll)l^ ( Sllllll-Fl illlt-
hum-ir, Seine, c- ,rln;i.r"' ,1c \,ll,-
Si\i;Ti <Ii:m\ia (.S'«;;i(e-f.'i™//ie. lAn/.e,
!■"■ ,1e (:i„;i,lln,i-sm--\hn;,e), l'iM,
■'"7-
S\m;ta (1f.\ovi;fa , l'aii.sii-.se|iulla, I e.
S>\i:te Cenou:!!; alil.alia, S, 1 ■■ .
■n, .'iç). :>(), 7'i, (,(i, ior|. I lO, j
I Kl, iCio, i(i'i, 17.1, 17'!, 17:1,
17'i, iHi, l'Oi, oo.i, 2'ii, n'iS,
■!r..S, 267, --US, «7:!, oS'i, 3ii.
.•ii.'i. :ji5-;ia->, ;î;is, ;i'ia, .•m-..
.■i77-379, ;î;,',, 'm..-,, ',,7, /,..',.
'i-ij, 'lô.'). ,'i(ii, 'iCi , id.s. —
s. Pelri liasiliea, , ■- : S. l'elri ,.|
S. l'aiiii liasiliia, ly; li. a|.i.>liilii-
nim Pelri el l'aiili el S. Ceiiovel.e
«■iiu;[rej;alio, 1 1 (i, 17'!, 1 7.'!.
Aliliales,viile.\i,nuis,i;tr,iM,s,
llli.n, (II,,,, SlM.IMM.. — All.ire
S. \l.ina. il, ,,,|,l;,, •■7;).— I!n;ia
a diversis Inbnla, 17.",, -S'i, 'ii.."i.
— (iapellaiii, a7.'i. — IJecaiiiis,
vide .Stkimiam s.
Jura l'piscopi l'.u l^lr||s|^ in e, _
clesiis S. Gonovela' sidi|e. Ii^, .l'ii;
— jura S. Ceninel.e i„ ecrlesia S.
.Inliannis, ;i-.r. — A jni i.diili,,,, •
epiMupali lllieraiilni- laiiiiiii S. Ce-
ni)vcl,e, ili,'i-i(i:,.
l'ai'liiiii niMi 1) I, Dei deipia-
diiri plalea, /|(ii; iiiiii S. Lnzaii
li-alfiliiis, 'i(iS; iiiiii S. \irl,rris ra-
l'iivile,;,a a l.iidiiuiri \| ,„„- .17.1 . :i7S , 38n , ijSf) ,',,,,.',;;„ .
cessa, iSi, 1,,:;. — l'nvijejjia ,■! 'l'iX, M'iG; a lîcrlraiimo cpiscopu
Lona conliruianliii. loi). I ili, lOi,, Cenniuaiiensi, S; a Karolo Calv., .
.■i3a, 377. 3,,/|, '1.-,.-.. — Privile- , .V,, .V,, .',7, (iS; a Karulo Ma;;iii,.
i;ia de |ii-adieiiilis, 3117, ..es. .1,),,, .,,,, 3'i; a Kainli, Siiiipliri, 77:
338, 3:)0, '|33. — PHvile;;ia de i a { dnldelierl., I, ,; ; ,, Childeli-rli,
servis, 17'l, ana. 001, ■■."17, 'il, .). jjj. ■.■, ; al, l:il;;r.|lln |,,,|,.i III,
'ia3, /laf). .,,,-; ,, i;.,mii,ni,.'. m,: ,d, llemi.o
Reforiiialii, ahl.alla', Mii. :!i-i- | iv;;e, 1 . 1 : al, liiil.ril,, e|,iv,i,|H,.
3i(j, 3ao. — .SepiilrliMiiM s. Ce- ' 117; ,di iDiii.ieriln, papa il, -^AW:
raiini, 'n,.',. — .Siil.piinr, vide a Liieio papa 1 1 . a.jo ; a Linlmirn
^'tPiHM V. i pi„ i„,pe,al"ie, 'm. '17; a Pas-
SvMjTE Gi:\i,\i.|-.n liMr;;iis, ( /,■ li.nir;; iliali papa II. illo; a S. Geniiaiiu.
S,unte-<;e,„'v,nr . ,; l',ir.s), iij.",,, episnipo Parisien.si, 5; a Tliendo-
I 11" III rejje, a."i. — Pri\ilp;pa el
Iroiia rnidirrjKiiiliir, '11, '17. .", '1 .
tix, 77, iiin. .,,:;c,, .,,|,,. .,,,S.
338, 3.J.), .■;7o, 378, .s'8o. 'i'i8,
lil'ii). — Piivlleyia d.' servis, 1 a 1 ,
1117, 'i.'jli.
.177.
nions, a a II.
.■^wiiTE <ii:\mLrE de Mome endcsia,
a(;8, '1,7, ',:,',. — \i,|e SniXE
Gemuif.e alilialia.
Sam.ti (jmhhm lini-rnis, 17(1, 'mr),
'171). — Cen.iis diinioniiM l,iir;;i j .Sixielas nnii alilialiis S. lîeini);ii
.S. (ii^rniani. 'i-ij-'iSo. -- |,i|,:.||„ p„, ,|^is el S. l)ioiiy-ii. ."ja. —
lial,ilali,ril,iisl,nr;;i,on,-e,liliir, 'i,,;|. ■ Sidipriores S. (ierinan'i, vide \lev-
SiM-Ti (,i,r,iMM 1,1, I'kitis al,l,ali.i. .i . \\i,i.r, . Ronjin s. — 'i'erlii prl"iv>,
•'i,li,N, I I. ,,S,,!o. ei. a-, •..,,ai). Mile (Iimm-, Joinvvt-.. — Tlir-
:!o, 33. ;!,,, ',-, '17, '18. r,3, 33. I saniariiis, vide (iuMiruas.
■'•'. ■'7- ■"'^- ^'^^ 77' '"i-'. 117. Samitu (iEiiMAM, (Genovela d'I, 'i i ,S.
lai. l'ii). i3.S, ido, 11)7, ii)S, ! Swens (iEnMAMs, palronns eirlesla'
a3(i. ..,|„. .,,,-, .,,|S, ;ii:i, 3:i8, [ Panviensis, 3.3," 38, 'ii .
3'ia, .•!3:,, 370. :;-X, .'IS,,, 3.S,,, l S,m n (ii;i;vvsn linspilale, viJe Ij,,,-
'i"i). Ail), /i3,,, 'l'ii. 'l'i-, V'17,
'i'i8, /ii;:!. 'iiiii, :'i7(;, 'i7S-'i,so.
— .s, (lerniaiii d.' Pr.il rleMa,
11)7. — S. \.nrei,lil l.asilii-a. S.
l'Mw.r.
.Si\i;ti IIele\ \, 1 7ii.
Si\i;ns lliLAUis (le ]l,.iil S,iii,l-ll,-
l.,„-e),V,
II. — s. \iiMv,ilii el ,S. la^iiris ■ (S„i„l-ll,l,„re, Sein,; - et - Oise
l"-il"-^>, •'!, li. ao, ai, a3. — j ,"" ,riù„i„i„s]. l'i,'!. ..07.
S. Vin eiilii el S. Ilerinani cieno- Sa\i:i,i .Iu:mi;„ (Cnidi, de), 3-'<).
leiiin. i.S, ■:■>. ■•i).3„, 33, /, •. , \ SiMin IninxM, 1 Kol s de)', 37,,
'17.1,^. i-'i.i'i.). ■ .Si\, h, LiiiiiMii, 1 (,i,n-tanriiis ,1e |
\l,l,ai,.s S. i.erin.ini. viil ■ Al 1,- [ :;:u;.
iinr.ii s, \i III \i;ii s , (iiii.i,M.\i \r.i s.
KniioiM s, (ivi EKiiirs, i;,,si,ii\i s.
llii.iiiiMs. Ili,,,,,||i MiMairis. Kem-
fviiiiis, l.ornirhrs. Il \i\ ii.iii s.
Ilertiiii ,. Tin.,i;u.iiis. — \l,|,a-
hlai, i-„iHV,l,lur jn. iil.aaii il,,l-
lllali,-a, 37X: JUS n|,Mi,li nuira
el aniiiilu, 'm,,. — Aiinr.ersariuin
llii,.;unis .d, liai, s, 'i-i;. — IJono-
riiin ilivi-io, lis. -- |)ii,.:|,,„i ,-ii,n
Mepl.aiiu de Marilia,,,. :i ', ■ . ;i', i.
— l'iirlesia ruiisi'rral iir al, \l,.van-
dro m, 373-377. - Kv.uiiiuui-
S(N, Il \.V/A,:l ,luinns ,.( .rileHa, vide
Liria,-.,,i;i \i i„,Mi,s.
.S»\i:ii Li;, , 1,1.1. \iiii villa, 88. ,)!).
'il'. -- Ivilesia S. Leod,.;;a'iil.
S, S.
S,n,:r,,l,i;„i,t,.iKi,,( llailliuluniensde ).
:i3i;.
Sam, ri M iri.ovii eplsiopus, \id.' Ju-
in w es.
Si\i ri M\,,i,„i;u al,l,,ilia.S7.,,S. i„i.
1 07, I 1 '1 , I I 3. 1 1,) , 1 o,). 1;; I .
I .'ia . 1 .13 , 1 38 . I ()(', . I f)8 . 1 1).) .
-00, a3(i, a38, ..3i), -.7,, 3i:;.
""■"i II"" I si rij;aiul,iiii„ S. I,,a- 3a3, .3'i7. :;33. :;3(; , 383, 'lai
'"■•'iii "'-'•'- inu punhlue. '1:;,,. 'i.'ii). - AMiales, vide |i w.i.mni ^
— l'eri.i S, (ii'r-iuani. 'l'il',, '['17. < i 1 IM 1: 1 1.1,1 s . ni.i;i, 1 s . l'ii k s.IIi:
— I''niiilah ona,|.rii, 3. ^ mmeiuv. Momauiv - -. \i, ||,,
linninnilas nenuluu run-i'ssa, 3, . aune re,,e rundaliir, Sy, |) ■
387. — l'riui-es S. Il.einaiii, viil,' I liila ejns ei-i;a r.ip.'llamis S. ( iiair.;li
liliili, denn-sn lie
3 I ,
33X. — p,-iur. vide lîiniiMiis.
(.1 ii.i.Ervns, l.i
Prnil,.,;,,ie,,
papa. 33",: al, \l,\.,iii|ii, ||| pap.i , \ilrian,, p.ipa l\. :;33;ali Ale\aii-
ii)S; er;ia enles,.,,,, Parisi-nsini .
■■'i' \drian,,|\ ,3,. — Prn i|,";i;i ei Ird i,|,ir al,
■2C,
cAi'.TLLAiiii; (;i:.M:iiAL DE l'A lus.
<lr.j ii;i|.,-i III. 'i'mj; a CI.Min/nl.- (Ic-
cniio, .■i'17; a (iauliiilo cpiscopo,
1 .'i I ; al) Jlùiirici) l'oge, 11'], i 1 5 ,
1 i(|; ul.dlliario otLuclovifo rejfibiis,
H7-.S(); a Lurlovico VI l'ojjc, :?;i."),
•n!M . :!' t \ a Pascliali papa II.
ii|(i, ii|8: a l'lilll)]p(> [ ri'ni^,
i-M|. I :;.•,: a Hi.Iji.iIi. rf;;i', ;i8.
loi. i(.(i. — l'ii\ili'j;ia c'JMs cualii-
iiiaiiliir. ()S. II."). i|)(l,-2:iS, :i.").'i,
;;.-,(,. Vu,. — .Sr,,l rjiis. ■:■],,
"-•1 . .'I.ii.
S\\i;ii \li(.i,ii];ii cicli sia in |iaj;o Li'-
IlOlll.Ml^i , 1 l)f).
.s 01:11 Maikjki.m I.iii;;iis. ( /,• Ar,»)/;
s,iii,i-M>inri). -iu-j. -i-^cj. ;i:):f,
'1 1 .'! . '1 7 .") . '177.
If)!, a^i.i, o.'2<j, a'i'i, 267, •!(J7,
■■lis;. ^171, 3.10, 3:!."), 32/1, 33m.
33 1, 33.. . 33K. ;i'iS, :i'i(,, 3.").!.
3C>r), .■(S7. .'IN,,. '17/1. — D,.
lappilis ,i',l"ili(.iiiili, in liTiilniio
S. Mar.vlii. ;;'h). — Dn-.ini. vi.lf
\m M.IM-, Nm'i.n. — KlfCli.) clo-
(Oiii, 3Ncj. — LiiniiiiaiP, S'A. —
Palnin niii. crclrsia I!. M.nia' ,1..
Caiiipi,-. Jm .pnl)iisilam (Inniihu-,
:i:i.,. _ l>„,.|„.i„la'. 21.3, •^•>;|.
•l'i-'. ■•Î17. ■.HI7. ■■(■).«. •>7i, 3ijo,
33.S. 3li(;, '17'!. — l'jivilc;;ia am-
r.vssa al) .\.lnan" papa l\. 35i>;
a (jaloiie l'pisiopi), i(}\>.; u Kai-olo
Siinplioi , iS3 ; a Thoi)l)al(li) cpiscupo .
333, 3;!'i. — l'rivilo|rioriiiii coii-
liunali).. 3;')..
Ii'i.'a .ipiid S. Diiinvsiiiiii , •!■'.'),
.StNCril MAIUJtl.l.<)((;l,Mipliascll'), •.■>/!.
(Kroilrn.nsilc), i.")i.
((I)ln ,1c ). 3-(i.
(liaiiinMiistle). 397.
(liiiliai.liisil,.). 3o-..
Sam.tis Maiii:i;i.i.i ^. pahunns ctiirsia'
l'arisiciiMs. .!.").
Si\i:i F. Mw.iK iii-nla. ■!3r,. — \ idr
Inmi,».
.SAN.;r\ Mum liiv.xi. \ul- \U.,a., 1110-
iia'ili'i-iiiin.
m; CoKNu;.). viil,- Cuk.nai.im.
11:: l.uM.n l'iiNTi;. ail, i!!:!.
SiNcTi. M\i;ii: hi \ Ai.i.K alilia*. viilf
SlM'IMMs.
Samii m Min m innii.ichi. i.'i.'). i.'iS.
- \ul(- M Ml s \luxtsn;„iiM.
Mm, 11 MiniiM i)i; (.iMi'i.i.ij^ al.l.alia.
ville (^VMl'KI.l.l.
SvM.ri MuuiM iJi: (iuii'is iiinnliinni ,
M.lr l'iiiiMis. S. Mailuii .1.' Caïu-
|..s ocHcsia.
SiNcro Mir.TiX) (Julianncs [|m), fial'T
Templi, lii'.i.
(Willelmiis (le), 3-î(|.
Sascti Martïp.ii ecclosia, vicie Moxs
M \IlTVlll M.
SanCIA MlSCKNTIA (l'oill-SltUlIP-
Marnice, Oise, ch.-l. de c '"). 33.
Sancti .Muthicii nionaslerinin (Smnl-
Mnurice eit Valn'x), i(\.
.SvvcTi Mal'ri corpus ad To.^sal ■nseui
ecclesiam deferliir, (i.j , Oli.
SiNCTi Mkdvddi villa (Siniil-Mriliiril.
„,y.,/«„./W» 1.377. -Capella,
li'oh; — capellaiins. ■>73.
Sm;Ti Mederiiji alilialii>la. apiid I,i-
naias. 86.
,Sam:ti) Mederico (Mallieus de | , 3()' .
3(i3. 36.").
.Swen \iCHi)Hi de Auaio innnasle-
niiii), vide Acni:i m.
S^\CTI^ pETia s DE (Iaziido, \ido ('.\-
7A\IXs.
SiNCTis Pétris de Ferrarus. \ide
Ferrari.e.
SiNc.Ti s Pétri s Koss\ten-.is , \idf' l''n>-
sATENsis ablinlia.
Sancti Pétri et. S. Pu 1.1 liasiliia. vide
SncT.E (iEMIVll E (lliliali.l.
ecriesia i„ pa;;.. I,el,nnel,-,|
{S,i,„t-l'„l-,h-Leun. l-imsUrr,,!,.-!.
,/-■<■""), iç,6.
.SiNcri (h ivTiNi erclesia. i3.
Sancti IUmii.ii fi)\s, 1 3.
S\M;ris liEMD.iis, aiThiepisii>|iiis lie-
nicnsis. 117.
SaxCTLS RusTlClS, l3, l,")..")-.
.Sanctus Sabras, cieiinliiiini . 17.1.
SlM;Tn SlD()Mo(\\lllidllllls de), 171;.
Savcti s Stei-u i\is. palroMiis eerli'sia'
Paiisiéiisis, 3r),3.S.
S(\c:tii Silpicio ( lîadnirus de |. '179.
SiNcii ViETDRis aldialia. 1S7, 1 «S .
1^9. 190, 'u."). •j2->, •j-!3. 'iaS,
■>ti9. ^31), a'ii, n'iC), ■•A7, -j'iK.
•i'ig, ajo. 2.')G, 359, 2G1, 267.
268, 270, 271, 278, 279. 'îSo.
281, 282, 283, 289, 290, 292,
293, 29'!, 295, 396, 299. 3o().
3ui, 3o2. .308, 3'i3, 3'i7, 3i8,
319, 393, 3a."), 326, 33o, 338.
3'i8, 300, 360, 367, 369. 38',.
397,39s, 399. '10,1. '101. 'lO-'.
'111. '1 1 ■' . '11 .i . '117. V'ii . '1.1 1 .
'i.'ii. .'i.'ii. '16"). '17.'). '17'). '17.").
AM,ate>. vide \,NIRDl-. KrM -
-.11 s, (IaRIM S. (ill.DI IM S, TllnM ÏS.
— Al,lialiiiiiiiilr,)iiivali,), 'i2'i.'i-8.
Aida epis,n|ialls apnil S. Vir-
loreiii, 6o,i. — (^>iiveiili"nis ,11111
Ferrico Parisieiisi . '1 1 3 ; iiiui enl,'-
.sia S, Elijjii. li-^h: ciim ccrlesia S,
(jenoiela' de cnrsii ne\era'.3i7-
319, 33H. — Epislola^Alixaiidri III
papa', 3G9, iii, .'120; Gnillelnii
arcliiepiscopi Senonens's, /11a; Ln-
dovici Vil, 3G7. — Fniulalio ali-
Iwliie S. Vicloiis, 187-1 H9.
Pralienda' , 293, aSo. 266,
■.•')6, 259, 267, 271, 290, 292,
293, -ig'!, 99Ô, 3oo. 338. 3ôo.
Pi'iores, vide Ninteris, Onn.
linaRDlS, RoBERTES, ThOVIAS.
Privilégia S. Victoris eccicsia-
coniessa : al) Ailiiano papa IV. 3'iîS.
3.')o: al> Anasiasio papa IV, 338;
ail Aloxandro papa III. 'la'i. '128:
a liaillioloiiieo, derano Pai'isiensi.
281), 290. 299, 3o2; a liernardo
ai'cliidi.icono. 396; a (ielesliiin 11
papa, 28g, 990; al) Eiiyenio 111,
3ij8: a Feri'ico Parisiens), /117; a
(laleranno, comité Mellenli, 281.
2S.'Î; a Girlicrlo episcopo, 2i5:
a (iiiiilom^ de (iailanda, /109; al)
llonori') papa 11. 23i]; al) lleii-
licn Lennelln. 'i)6; al) liiniirenli,)
papal 1, 2 '1 1, 2. ">9, 267. 270. 271;
al) lspinl)urdo, piioro S. Eli(;ii,
,'173; a Liidovieo VI. 1S7, 23o,
•i.',(i; a Lndovicii VII, 261. 2G7;
al) Odone. priore S. Martini de
(lainpis, 293, doinde alibate S. G:^-
iMivel'iC, 317; a Pascliali papa 11,
19"; a Manricio episcopo, .'ion.
'11 3. /i.'ii, '173; a Pelm de Villa-
nova, 2.")i; a SlepliaiK) episcopo.
222, 293, 9'i6,97i, 978,282; a
Tlieobaldo, alibalo Fossalensi, 397-
3i|'S; a Tlieob.ildo episcopo, 3oi.
Privilégia coiifimiaiiliir, 190.
922, o'u, 9.")9, 261, 267. 978.
2S.1, ■■Kg. 2,|0. 299. 3()1, 3o8.
338./,7;i.
lieliinn.ilii) S. Victoris. .'igg,
'111. '112. '120. — Ad reioV-
nianilaiii S. (leiiovpra." abbatiaiii
didejjantiir Vicloriani, 3i3. —
.Siilipriores, vide Kdrerti s. — Tlie-
saiiriis ail Kriiisio aliliale ileliiiel,,, .
'1 ■.."). '126.
Sam 11 \iME\Tii liasiliia, .S. \ i\i:i;mii
,•1 S. (lui 1:1s hasilica, S. Vincentii
l'I S. (Iehvhm ciiMioliiiini. — Vide
S. IIeiimvm de PiuTi- .dili.iti.i.
S\M;ns W vNDo, iS,
Si\M)\ ,arcl)iepi.scopuslU'meiisis. 3.")7.
. leslis. ,'179. ^
Samrii M (Siiiiilri/, Seiiio-cl-Oise, 1°" de
Corhril), 3,')3!
Sanzo. .sacrista .Viireliancnsls, 127.
Sarcleio (Hugo de). 369, /io5.
SiREc.isis, nionaclius S. Germaiii do
Pralis. r.3.
TMJLK ALI'UVIîKTIOLK DKS AI ATI KM ES.
i-27
Sautrino (RaJiiifiis de), 'lua.
SiTELlA (liainoliltis de). 3-2(j.
Saucias, lejjo SAvKn<.
Sausseïa (Leprosi ilr) [lu Saiixsayi',
Seine, c" île Cherdlij, c"" de \ die-
s > ï ui V ( Sèires , Seine, el: .-/. de c"" ) , Z| .
S\\Anii:i-^, pnler Arclicrii, -ifûy.
SiMii.E vcl Savi.e {Savies, lieii-dil à
l!elUrdle),H-j.[)H,-in-, o."»), -T,;.
;i(;r>, ■Mk,, :u_,h, 'i.'ii, i.'S:!, h:>i,
'!■'■
Savi.maci polesl.is in comilalii Mili-
iliiiiensi . ( Savii;nii-le-Piiii , Seine el-
Miinie, c°" deMelnn). SS.
Savi.maco (Gaidricus de), ioo.
Savinmaclm (Satijrnii-snr-Orge , Seme-
el-Oise, c°" de Ijinj'jimieaii), i i)li.
Saxensis episcopns, udi' Un.
SAXfwEs nojjociaiores, ■>(>.
SAïMEniis, ccllerarius, 'iG'i.
ScALiiNMAisML ( Gcroldus do), .'iDy.
.ScHESLA, ancilla, 33/i.
ScnispANDs, decauns, 33g.
ScnispiM s, pivslijler de Moldoii , 3'io.
Scii'iLio, spalariii.s, ■> i .
Secvm, vide StniAv \.
SernEDis. lliesauiaTiim lîei'c.ensis.
,7(i.
Sei.ums. Iial.ila((ii'l>iir(;i Saiuli Cer-
riiaiii, 'iS.i.
IlE PEISSIACII, lOli.
Seiii;-., ancilla n'ijis, 271 .
Semelpi> (Odo), 3-27.
Seneciieldis, laica, iô/i.
Sem.ii) (Tlieoliaudus de), SGa.
Semjm (Sens, Yonne), (i'i, 385, 'ii(i.
— Airliiepiscopi Senonenses, vide
Al.OllICLS, AriME\TAI\US, DAIMBEn-
TUS, GuEMLO, GlJILLEHUS, HeM'.I-
cvf, Leithebjcls, Mainabdis, lil-
CHEBis. — l'ajjiis Senoniciis, 33.
— Sedcs Sononica, .'iS, 5<j.
.Sei'ulcubiim Doriiiiii, 171, 173.
SEQ^]A^A M'I Secana (/'/ Sine. Jl.),
■', 3, '1, 77, ç,(i, ii'i, lit;, iK3,
i;r>, -(.;,, o,'/|, 2.,(l, 3.:!8, 23(i,
23;), -.'il, 23.'), •>(;■>, 077, 283,
a8G, 29;), 3oci, 3(11, 317, 3i,S,
352, /173, 47.') ; Sli.oN», -.'i.
Sebcella (Hujjndi'), viildli (,0 he Seii-
CELLA.
.Sebvi, dont) dali vaiiis ecciesils, i.'io,
2(10, 210, ail, /iiif); — inaiiii-
niissi, 191, 32.'i, A3o: — malri-
iiionio jiincli, ïil'i. i()5, 221, 271,
32.5, 337, /|50; — pcilllll(alini;is
lîominc dali, 1 97, 202 , 267, 27 1 ,
333, 33'i, /i23; — sipculuni relin-
queiitos, 3(J3, /129. — SiTvis di-
ver.sariiin ccclesiaruiii roiicediliii-
jus Icsiificandi advcisus liliems liu-
iiiines, 12], 1I19, 171, 177. i'*^*'-
Seshoi.dls, inoiiiKliiis S. (iejiiiaiii di'
Piatis, 53.
SiDBii;, facerdos, 82.
SiEMABi s, 72.
Smms ViLLARE (Suinle-Genevii've-dei:-
llins. Si inc-el-Oise , c'" de Lonjjjn-
iiiriin), (j9 ; — capella S. (jonovela',
.Sii.Ei;i,nri ••. Irslis. 82.
Sii.EMiMrs, iiiipiiai'liiis S. Geniiaiii
d.. l'ialis. 53.
Sll.Elll^, MT\ii'iis llHllla^le|■ii Mcinlis
MailMiiin, 33;,.
,Sl..MM.XMS cpiM-lipilS, 371;. — Vidr
.InlIVNMS.
Sii.nFi'.Eiji >, I oiiii's palalii, 23.
Siirniium s, e|)i^copiis l'arisieiisis, 1 7,
.Skkim lliiviiis [la Seine), ■>Ji.
.SiLVii.iLM (.Seiriiis , Aisne, e"" de ht
Fire), 08.
.SlL\ ANE(.Th.\SlS ((iliaillerills). 2oG.
(Wido), iGli.
Sn.\nEin\i (Senhs, Oise). — Arclii-
diaciMins ,Silvaiiec!cnsis, vide Hii,-
11; i;ii s. — Kpiscopi SilvaiK'cIriises.
vldi' AM\Er.ll.ls, \l. III IIERTI '., l'"i;oL-
H\I>I s, GdllEFUIDl s, (jl llHI, IIeMU-
II s. IIii;Eiiri^. l'iiiiiKi'.r. s, Llr.-^iii.
— .S.\iiii-iMilii .SiKainvIi'iisis alilias
Il piior, fuûi.
."^ii.M-.iEi; , farrrdiis, .'Iii3.
SniiiN. \iili' .Sijiiix.
.SiMiii", iiiotiai luis S. GiTiiiaiii de
.SciANAi Hu.iHv, iiMir Karoli -M.iiUlli,
,S,„,iM. uv.HIi.Ii.ImtII 11it1,o,1i,/|5',.
.SiiLiwis, liliii, Waiin'rii il' l'aiii-in.
iGG.
.Sonun ALLE (lliij;ii de) , 1 28.
SimuLUBE ( Survdliers , Srine-el-Oise ,
e- de Linm-ches), xh.\, 208.
Spabbcive (Maineni'i île), 127.
Spedona (Epùiie, Seine-et-Oise, c"' de
Munies). 90, 92, ;)3 . 3S7; —
irclr.sia S. lîi'ali, ;)2.
Sl'iMii.lLl M (Ejnniiij-sni-lhj'e , e"" de
Lmiiiinmenn), '18.
Stu II s DE lÎEVBl , /|'l3. — \ nie El -
M U.llll S IlE lÎEVBA.
.Stami'.e (Eiampes , Seine-et-Oise).
l'ia'heiida de Slanipis iii eiclesia
l'arisieiisi , 3(ig. — l'aijiis Slani-
peiisis, 8, 22, 255, 2G2 ; Islaiipiiisis,
18. — Alilias .S. Triiiilalis Slaiii-
pensis, vid:' 1! vin m, m s. — Veleres
Slanip.-e, iSS.
SuMPLNMs (Alii'rlii-K \id.' \Li)i,nris
SrAMI'LNsK.
Stvmpis (l-'ullpTliisde), i5'i.
(liadidliij de), 128.
SlIKiM s, Vllli' SlEPIlAMS.
SiEmiLH (hteeille , Seine-el-Oi!.e , c"
de la Ferle- Ali'iis), 35, 5ii. ()ii .
93,3X7.
Stlimums, alilias GislereieiKis. 237.
aldias 8. Iviireii. '11 G.
• alilias S. Geiiinela'. '|52. '1(11,
'1G8, 'iG(,. — l'ailiiiii lacil luiii
Dmiin Dei, 'iGi; ciiiii .S. L.izaii
Iralnliiis. 'iGS. — Sfiiliil lliin{;,i-
li.e i'e{;i de inmle ailnlesceiills 111-
J,ISlLllll.^52.
alilias Saiirl.e Mana^ de Valle.
319.
arcliidiaeiiiins. Mile .Silpimm ^
iiE G ai; LA Mil.
aiThiepi-iiipiis Milniiiiiisis,
'118, A-j(i.
canci-llaiiii--, \ii|i' Silimi w; s u:.
Gaiilamm.
cailiillillls .S. Me.leiiii, :'i-G.
CailllllilllS .S,2lli|lr||sis, 'llG.
(.•eineiilariiis. 'iSn.
Llaiisai'iii>, 'iSii.
ci:i;;iialii.s l'IuliiTii iiiililis, iju.
i-diiies, .35, 3G, 37, 38. :i;,,
5.1. — l'iveivpllllll ejiis p.» eecle-
sial>uis,e„s,,37.3,i.
ciislos eipioriini .S. Mail mi de
Gaiiipis, 1 '1 1 , 1 5 1 .
■ dapil'er, " 1 '1 . 218, 2 1 1| , 22 2 .
de.aiiiis S. Geiioier.e, 17G.
iSi, 2(12, 20:!, ■'21, 258, 2(jS,
decaniis .Silvaincleiisis, .'!;)2.
i'|iisinpU5 Melilensis, /i 1 1, '1 1 G.
e[iiscripii» l'arisieiisis, 221.
222, 223, 22/1, 225. 22G, 228,
2"9, 23o, 23i. 232, 233, 237.
238, 2'll, 2'l', ■>'|3, 2'lG, 2'l7.
2'i8, 25i, ■>53. 2G11, 2G7. 2G'<,
271, 27.S, 28,. 282, 285. 295,
3oo, 3ii5, 309, 385, li-/\. —
Gliarla,' ejiis pro erclesia lùissaleiisi .
25 1; pid ecticsia S. M.irliiii de
Caiiipls, 2->'i, 2'i3; pio eiilrsia
S. Viltdl-is, 2 !2, 223, 2'lG, 271,
278, 283. — (ionlroversia cuiii
capiliilo l'arisicnsi , •i33; riiiii lia-
loiie, 2-1(1 . '3 I ; lllîll |V;m'. 2.'i7.
238; ciiiii SIrplianii île (',.11 1,111,1a
237;nii,iTlie,ilK,l(l(ianlilili,inino.
23l, 232. — Kivle,iail, S. Diii-
iiysii de (^arcire iniiceilil iiiinia-
cliis .S. Marlinl de Caïupi-, 2'i3.
^ Kirleslaiii S. Kli;;li liiliiill m.i-
iia.-|iis|-(.-aleiisiliii.'. 25 1. — Kpi-
skila. ij,isdeneieTliii„,a..pn,ins
)-28
CAI'.TLLAIUE GK.NEUAL DE l'AiU.S.
s. VictonV. 5'iS. — Pnflioiiil,.'
S(p|)li;iiii .irrliidlaooni (livi^ioin'in
ciinlirinal, 221.
STi:i'nvM>,i'pi^copiisPn;ni'slinus, 280.
cpiscopii'i Ziiiiiorensis, .'i^G.
liliasli!!- Odonis Rjill.i, 328.
lilius TckTii, .•i2ti.
liiiliT XdiE caiDcrarii. 3",^.
nj.iK^scalciis, 282.
miles (le Vilry, 211.
in'piis .M^illiei, 'lo,'!.
[i.iler Oilmii-. -.(Kk
p.ilvr ilulL.'iti. 1 'il.
p'Ihiriu-. -S.j.
pisl„r. VSn. ■
pr.rc,.|ilOf S. (iriKiv.'nc. 27.'!.
pr;cjiosilus l'iirisiensis. i2'i,
1 ••7.
|iiii'i', (•niiiiniius l'.ii ibii'iisi>.
iL.'i.
piii'i-, caiiiiiiircis l'.iilhii'iisis. '107,
'ilis.
piiri.canuiixiisl'ari.siensis, 2(|8,
^liii; — mhJiacoiuis, .'i()i.
pinr, canonirusS. (ierrnaiii Aii-
li^^iolloI•cnsis, ;i2.-i.
sarerJos. 'i'l2.
sacenJo-, ranonicin S. \ iiluris.
'■>'■>] .
■ ,siili:liaromis, caiioiiicus S. Gci-
iiianl Aulissitiiloronsis, 3a-i.
siihpiior S. Gi'iiov-Cr. 'iCiçi.
l.-slis, ',;,,.
Al):;\MlEl El, , 2 1 ■?..
l'.llJI\. 17(i.
DK I')1\L1H, ;i'l2.
Bl IIEL, 328.
DE ClLLlACI), .'iSo.
CoiLLEFOliT, '17g.
CooiILLV . I 7().
EnRAtlli;>>s l'\I,lM. 21)1.
■ HE Ij m;i. \\ij\ , anilidiacoiiiis l'a-
ll^i'ILsis. 1 '1 '1 , l'i."). l'l('>, l.')'l,
1 ('.:;. iti'i. if.:>, lOii, iCs, iiii),
171. 171). i;)(l. i()N. au'i, 20 j.
2 1 1 1 1 . 21."), 217. 220, 221, 223,
-si;. 232, 2311. 237, 2.'|.'l, 203,
••')('). 379, 2!<5, 2()(), 2(|8, 3oi,
•!02; — ranct'llariiis in;;i- l.iido-
v'i.'i Vl. Ki'i. 17.. 17:1. 17S.
i«2, i83, i8'i, 1IS.J. iS(i, iSij,
ii|i, ii|3, if)5, 200, 201, 2o3,
2o(i , 2 I " . 2 1 1 . 2 1 .'1 , 2 1 8 , a 1 9 ,
222, 227, 25'i. 2.j5. o.'jO. aOo:
— arcliidiacoiuis et canc(?llarius,
20Ô, 9og. — Conlroversia ejiis
(■uni Sieplwno episcopo, 232, «37.
— Domiiiii dal ecclesiif Parisiensi,
po^l iiiorleiji Miam liaboiidaiii. lOO.
■ — Praslifiida ejiis in duas parles
dividiliir, 2i(|-22o. — Praîcepliim
Ail-ieriri episcopi O'^liensis do cjn^
tcstanienlo, aS'i. — Terra ejiK a
Liidovico VI crclesia' Parisiensi roii-
cediliir. '^.:>().
StEPIUMS fi lfiLV\IlF.\MS, 2Ô'i.
\ iile Stepuv.m s OE Gu'.hmh.
I.HIONS. !iHl>.
liE Gri\l\. 3l|2.
LE \h, HIACCl". 3i2, 363.
M UiEsi:iLLrs, 219.
I.E \lEl.UOVn. 33 1'.
OE \lllEriO\. 'l'j2, li'l'.i.
ui: Pdnici. .'l-S. :i>(|.
ViEHNC, faiiiuliis Saiieli Wr-
loiis.'i.n.
Stirpimicim {Ein''pnj^nii, Emv. ili.-l.
Stv.wm ( Aidii'rliis), 02||.
(Hii;;">. loii-laliulariiis, 170,
17.J, 1S2. — \ide lln,u.
Stiltis ( (jiiiiirraiidus), 678.
Si BTur.RE I Udo de), 33].
SiESMo^ENsis conii's, vide Gih.eelmis.
— Episciipi Siiossionoiises, vide
Fl El 0. <jn^EEM ■- , HllIO, l.lSIEriM >,
nuTIlADl!-.
Sii.Eniis, fdiiis r.laremlialdi, .'i23.
SiiaiEnits, alilias S. Oionysli , 2 1 '1 ,
Soi), 3io, 3i], 3i2, 3i."). 321.
. — Kpislolioejus ad Eiigeniiiiu III,
de elcelione decaiii Parisicrisis,
3i 0; de relornialione S. Genovcla".
3i2.3i."i.
— — - canonii'us li. Maria,' l'arisieiisis.
Il ."> 2 .
.SiLci vciM iSiii-ii-iii-Hnc, Sfiiie-pt-Oise.
c'" de llnissy-Siiiiil -Léger), 35. 3(i,
38, .")0, 90, 93, 387. — Eccicsia
S. Martini de Sidciaco. 38.
SiEiii, paler Pafjani, 3oo, '17 '1.
SrEI'if.iL'S, miles. 1 1 S.
SiETAMs. filiii^ Gariierii, 'i.')8.
SiLTEMs, nepus Hiifjonis, 282.
Sinnis (l\irlianliis), .'i8u.
(RobsrUis), .'180.
.SisTAMS. filins Gariicrii, i.jS.
Slthum (Sulri, Il(die), 3.j'i.
SizvNVA, luor RoLerti Le(;ris. /i8o.
Sï(.(i(iEEMs, referendarius. 9.
Sïc.iiicuELMts, teslis, 17.
.Simon, arcliidiaconiisParisieiisis.37.'i.
382. 383, 392, 393, 39:), 609.
,'12 '1. h:UK
caiirellariiis ie;;ius, 231).
capireriiis .S. Benedicli, 'ii(i.
carpeiilarius, '112.
diafoiius, 3Gi, 37'! , 382 . hb'.
'jli8. — Vide SïMoN de S. Dkinïsio.
diaroniis, canoiiicus S. Geno-
velie. 2. ".8.
episcopus .Xoviomensis, 299.
liliiis Roberli de Braeia, ioo.
(Magisler). diacomis. 29O.
3o2. — Vide Svmos be Pissiaco.
( \lai;ister), frater llugonis lU-
l'issiaco, 38i, 382. — Vide Svho.\
DE PlsSIlCIl.
iiioii.iilius S. Germuiii de Pia-
lis. 'm...
saeerdi)s. caiiuiiioiis Parisiensis.
1G8. 1G9.
suliprior S. Martini de Campis.
3 ',9.390.
lesll,. i.",n.
leslis, 679.
DE A\r,lvlLEn, 293.
DE ArisECK), 1 '19.
DE risTiVETd. l'u).
DE MinMiA. 293.
BE MoMEFiirm, 127. 129.
BE NiELFO, l3G,
DE PissiAco (Majjister), caiio-
Tiiins Paiisiensis, diaconus, agti.
3o2, 3io, 38i. 382, i5C, 6.")-.
. • DE S. DioMsio, ranonicus Pa-
ri^ieii^is, diacomis, 3 2G. 361,37/1 ,
3Ni, 382, 383, 39a, 399, .'109,
'112, hi'i. /127, .'i3o, i/i3, /loi,
i.")2 , /1.J7, /iG.'i , .'iG8. — Idem forte
ipii dicilur sulidiaconus, 3oi.
DE S. Ferreoi.0, '118.
Teii\ellis, 2G9, 297. 298.
DE TimNAco (.Majjislor), 'i->9.
Dl. VeII. 28(1.
8)i;(ir ( lîniierliis I. 2 1 •'.
TiuiEAs, villa {Les T,d,les. E„re-et-
Ij'iii; c" de Siiiiil-Liicien, c"' de
A')g-«>ii(-/e-/Jin'), 2117.
Taciaclm, 18.
TiMinr.ES P.irisieuses. 3(13,
'ahi iNE-NMS epivrripns, vide liu,- ciinluii de Muulunjretuij). 20G.
DiiMs, — Taniani'iisis pa'jiis, 20S. , Tebaedis, iG3, 2o'i, 223. — \ idc
'atebm (Tlieohaldns de), vide Tmeo- ! Tiieoualdis.
nvEDis DE Taveiim. Tebeiitis, Teobertis, Theibertus vel
l'wErvuciM (Taveniii, Seine-cl-Oise. Tibeiitis.
TABLE ALPHABETIQUE DES MATIEHES.
529
TtEEniLS, 3a6.
filius Geoianli, if)2,
■3C2, 282.
palor Anselli, el Frogerii, cl
Diili.Mli, et Malhei, 828, 397.
jir.rpositiis, i.'i^.
DE Monte Letebici, 'ii.'i.
Teeoldis, 32G. — Vide Tiieobaldls.
Teboudus, '179, iSo. — \iile ïheo-
BALDIS.
Tedbaldus, 196. — Vide Theobaldcs.
ÏEDBALDIS, 190. Vide TllEOBALDlS.
Tedoi.m's, lii, l'ifi. — Vide Tueo-
DOINIS.
Tedcim'S, iSa. — \ ide TiiEiinoiNis.
TEDlLFt>, 7.3. Vide TllEODlLFUS.
Teeli.na. luulier, JKi.").
Telfus, arcliipiesbyler l'arisiensis,
384.
Tejipli milites, 26Ô, aS8, 289,
297, 299, 307, 333, 4o8, io9,
i22, /|34, 437. — Bartlioiomeus
decaïuis el capitidum Parisiens" eis
tribuunl 60 sol. in Cambio, 397. —
Bcrnardus de Bailoilo terras eis
o.oncedit in Anjjlia. 807. — Celes-
lini II privilegiuni, 28g. — Con-
slaucia comitissa domuni eis in
(lampellis concedil, 4 a 2. — Genla
eis dat raolendinuin sub Magnn
Ponte, 2 65, /lo8. — Isenibardi
prioris cliaita de bonis Templi in
censiva S. Eligii, 434. — Ludo-
vicus Vil 27 iibras reddilus eis as-
signat, 288. — Malbeiis, conjes
Belli Mentis, dnrjiuin ois onnredil,
333. — Simon episi'0[)U3 eis da!
eccicsiam Traciaci, 299.
Capellanus Tenipli, vide Gisle-
BERTLs. — (^onvenliis generalis,
307. — Magislri Templi, vide
EU.-.T.VC1I11S Canis, Galtebiis de
BaBLT, GaIFRIDIS FlLCIlEBII.
Tencia, filia Hugonis Lnpi, 3(|2.
Teoealdis, piissitii. — Vide Tueo-
BALDIS.
Teobudis, 2^7, aCiS, 3u."), 33(;,
34o, 34.'), 4io, 4lio, 'i(i4. — Vide
lilEOBALIllIS.
Teobebtis, a5.5, "O2, 4i3. — \ ide
Tebebtus.
Teodaldis, leslis, 4o.
Teodebicus, 54, i4i, i<>9, 2 1 ■! ,
217, 323, 236, 203. — Vide
TllEODEBICLS.
Teodi'i.fis, .")3. — \ ide Tiieijdiîi.fi s.
ThOLDiis, (iliiis .lolianriis (ia-lincl,
328.
prrsIiUer S. .larnbi, 3-.8.
TtiiN (Giiarimi',), 1 47.
Tkbm.e (Tlu-nms ,lr J„l,m. i, /Vins),
I Ternel (Andréas), 423.
I Teb.\ellis (Simon), 269, 297, 298.
Tebricis, quadrigarins, 479.
Apostolicus, 48o.
Galeraski vel Goalebannos,
2(jj, 3o5. Cf. TllEODEBlClS
Galerasscs.
Tescelims, miles, iSa.
Bf.NOCENSlS, 188.
DE Sancto Marcello, 33 1.
Teste (Rogerius), 48o.
Testiz (Henricus), 400.
Tetaldus, 74. — Cf. Tethaldis.
Tetbaldis, i32, 201, 217. — Vide
TllEOBALDlS.
Tetboldus, sacerdos, io4.
Tethaldis, 75. — Cf. Tetalois.
Teibaldls, 8.">. — Vide Tiieoevldis.
Teidericls, .'34. — Vide Theodericis.
Teud», Theodo vel Tueido.
fraler Warini, i3(), i4i, l'ii,
20 1.
inonarliiis Saiirli Germani de
Pralis, .j3.
■ leslis, 39.
\icecomes Paiisioruiii, 8'i, 8r>,
8G; terram qnamdam conredit 1110-
nacbis Fossatensibns, 84.
Teldllfis, 93. — Vide Tmeiidi lfi ■-.
Tei;Dilpiii)s, K3. — \ idi' Tiiehih lfi s.
Tei'tbodls, feslis. Sa.
TUEBALDIS, 18."). Vid
TllEBAtDlS,
niLUis.
TutllA. UXOl
3(34.
TllEOBALDUS ,
Teboidfs.
Teoevldis,
Tetboldfs,
TllEBALDLS,
T'.i- —
Tebaldus
Tedbaldls
1 1IE0EAL1II S.
Vide Tiito-
3(13,
Teeoldfs ,
Tedbaldls,
Tf.obïldus, Tetbaldis,
Telb\ldls, Teutdodus,
TUEBAIDIS, TllEOEAI -
ThETBALDIS, TlBOLDLS vel Tl-
BOFLDI S.
abbas rossaleiisis, 11)4
19(1
•('19, 3(19, 39G,
Cailnl. —
abbas Fossalensis, 398. 4 m,
'i3'i. — S. Eligii ctenobin Iribnll
Fossaleiisimn buna in majoria S.
Marliiii de Cainpis, 4 10. — .S.
\ irliiris ecc'Iesia' vineas conredil,
397-398.
abbas .S. Gcnnani d.' Piatis,
3:.ô,37o.
airbidiacdiiiis l'arisiensis. aiô,
217, 223, aaO, 244, 309, 385.
— • nifliidiaronus l'arisiensis, 223,
22(1, a3i, aSa, 244, 253.
aicbidiaconiis de Vilers, a34.
caneellarliis ei'i'Iesia' Pari-
siensi.^, 19S, 2o'i. aili, 217.
eûmes Blesensi-. dapifer Lii-
dovici VU, 34 1, 345, 347, 35 1,
357, 364, 305, 3(58, 871, 38('i.
390, 394, 398, 399, 4o4, 424.
432, 435, 'i.3C, 440, 447, 448,
40o.
TllEOBALDlS, decaniis .'^. (jerniani An-
tissiodorensis, 247, 2G8.
diacimns , canonicns Parisiensis .
2o4; idem sane qui subdiai-oiius.
i63, i05.
episcopiisParisiensis, 287, 292.
293, 295, 3oi, 3o5, 809, 817.
322, 823, 32'i, 8a5, 3a9, 835.
836, 84o, 348, 35i, 355, 857,
3O7; aniea piior S. Martini de
Campis, 244, 245, 257. — Pri-
vilégia ejns |)ro ecclesia Loiigi|)nn-
lis, 325; .S. Lazari, 829, 835;
S. Marcelli, 828, 324; S^ Martini
de Campis. 292, 298, 817, 35i :
S, 0p]J0rtiiiia>", 322', 330; S. Vie-
loris, Sol. — • (jontirniat veiidi-
lionem Evrardo farlam a Girelnid.
sacerdole S.S. Iiinoceiilinm, .'127.
faber, i 4 1 .
lilius Ada.' de Biaia, 42 1, 422.
• filius l'agani de Praeiiis. 279.
. • filins Rainerii de Valle, 429.
liliiis Siephani, 2S2.
. Iraler IliigonisdeGisorcio. 275.
fraler Landrici, 479.
fiirneriiis, 465, 460.
Iiabilalor \illa' Sancii G"i -
mani, 479.
babitalur vilbe Sancii Gei-
iM.ini, 48u.
paler Frederiri, 186, 201.
piior S. Martini do Campis.
I nomiiie, igS, 19C, 201, 2 2'i.
Terram in feodum roncedil Aiisello,
diilo Pagano, 195.
piior S. .Martini de Campis,
II nomine, 2 44, 245, 2 57;poslea
opiscopiis Parisiensis, vide Théo-
EiLDFs, episcopns.
prior S. Martini de Campis,
III nomine, SOg, 870. — Cliarlï'
ejiis de bonis qnse S. Marlino di'dil
Alliorliis praeenlor Parisiensis, jlml.
puer, 898.
■ piior. canonicns Parisiensis,
228, 22O.
sacordos, lo'i.
socins Ijngonis, abbali;^ Sancrl
Geiinani, 464.
siibdiaconiis, canonicns Pari-
siensis, l63, I 05 ; iitem sane qui
diaconiis, 2o4.
snbdiaconns, ca.nonicns Pari-
siensis, 3'iH. 882.
loslis, 82.
lo'lis i3-).
530
CAIiTULAlHE (iE.XElîAL DE PARIS.
TllEOBALDliS, loslis, 1 (i(i.
vicecouics, 80.
BODET vel lîoDEZ, /lOO, 'l.')!!.
DE Bria, 3t>0.
DE Castellofobte, i'i8.
DE ConïEs\EnE, llï)l.
DivEs, li!ti, /458. 'lin.
.MAGMiS, /loi, /l03.
DE Mo\TEM01\ENCIACiJ , 1 ■> 'l ,
' ■ ' 7 ■
DE l'iSTUlNO, A.Sl).
Saillenbein, 'iSll.
de Senlid, '-iC)-..
DE Taverni, c'iinouicn.s Siiiii'ti
Vicloris, hot .
Toirnjs, servions S. Lazari, A.")6.
de Versaleis, '17;).
DE V'iLuniis, 18.J.
de Vini, h 1 ■!.
TllEOBAlIDUS, 379, 3/17, 3<):!, 'l .") I ,
lii)i. ■ — Vide THiiciuAi.Diis.
TiiEODAsiu»! (Tliiiiix, Smie, r"" ili' Vil-
;.;«;/), f.77.
Theodericus, Teiidericls, Teiiderkjus,
TllEODORlClS vel TlIElIDERICUS. (il.
Terricus.
0/1.
canonicus Parisieiisi-., snlidia-
rorius, i(jq; diacoiuis, 198; postca
sacerdos, aoi, :'.i."), ■!i7, ••■j.'i,
•j'iG, nhh, t>â;i.
lidelis Pippini ivjjis, 27.
nionaclius Longi Poiili.s, n'j.
patiT Iliigonis, 1 '1 1 .
paler Biiliai'di niililis, 1 '1 1 .
lestis, /179.
TiiEODERtciis III, ie\ Fraiiccin 19,
^.'i, a().
Theodebici:s IV, rcx Fraiicoiiuii, 3.").
TiiEODERicis vel Terricijs (i u,eranm:s,
■•.05, 305, 3(17, :f3'i.
TnEODESCLis, episiopus, .'ii. — CI.
TllEOniSCLI s.
TiiEODiMrs, cai'diiiali.s S. Vil.ilis, 'i'îii.
TiiEoui.scLus, episcopus, 3(), ."m, ."n.
TiiEono, 39. — Vide Teido.
Tiieodoinus,TedoinU8, Tkduimis,.siiIi-
diacomis, canoiiieiis Paiisieiisis,
■ 3,!, i/./i, i'i5, i/iC.
TllEOD01.Dli.>i, Ir.slis, 'iD, 11.
TiiEODri.Kis, 'I'kiiii.fis, Ti-.oni;i.Fiis,
TllDri.Kt.>i Vi'l 'l'il III l.l'lll ,s.
Tiir.oDi i.piii s, rpiscopii> P.irisieusis,
80, 81, 83, 9:1.
nionaclius S. Geniiaiil île Pra-
lis, .")3.
ThEOINIS de VlTBI, 6 (18.
Thetbaldcs, 13 a, 137. — Vide
ÏUEOBALDllS.
TiiETEEiiTUs, liliiis Malliei, ào'S.
pater Matliei, /io3.
TlIEUDERlCUS, 33, aC, 37. — \ ide
Theodebicus.
TiiEUDO, i3(), i5i. — Vide Teldo.
TiiiACBUs, patpi- llarclieii, 33g.
TaoLosA ((juilleltnus), 4Ô3.
Thomas, abbas S. Vicloris, 393.
canonicus S. Mairelli, 3 '19,
303.
raiiiiilii'- priiiris ,S. Kli|;ii, 'ifn.
liliiis (((HTi, 331;.
fraler (iiiilleliiii Malii.scioni,
A 0 0 , A 0 1 , A 1 1 ■> .
Iialiilaliir liiirj;i S. I irnnaiii ,
A 80.
niaie^rulliis, A 13.
pi'iur Saiicli Vicloris, 3?iH.
— 1'
3oi.
lier, canoiiiciis
serviens Mauriciiepiscopi, A 37.
serviens S. Elijjii, A 58.
DlvEs, pr.rpo'iiliis Paiisiensis,
A 1 '1 .
TurR (Viaria de), 33 '1.
TiACiiRE, monacluis, 32G.
TiARDiis, mercerius, 329.
TiBEBTi (Anselliis), rannniciis Paii-
siensis, 399.
TiBEBTrs, 383, 33S, 399. — \ ide
Teberti>.
TlBIlLDlS, A '11. \ idi- TllEOllALDCS.
TiDOULDis, AAa. — Vide 'riiEiiBani s.
TiGEBllS de Ko.NTIXETO, 1 A9.
Tiso.vs (HerberUis), A 55.
ToBOLDrs, teslis, 1 '17.
TorroLiiiM, 30-'. — Vide Toi.Fii-
ElliM.
TciLETAMs areliiepisi-opiis, 37(1. —
Vide JoiiAX.NEs.
ToLFOnUM (Tarfiin, Seiim-cl-Oisi' ,
c" Je la lùrlr^M,,,!:]. -.-,.-,, ,,C,.,.
ToLMASTEI. (VilliM' ll'M. -i-''.
ToMAS, A80. — \i.leTllnMV..
Ton>ABi: (Wille s de), 1-8.
TORNACO (lialdiiiiiu- de), 17li.
Tonwco (Magisler Syinon de), '139.
ToROTA (Waszo de), 1 A9.
ToROTii (Pajjanus de), 359.
ToTiiM Te«pi;s, 337.
Tbabo (Bicliardns), A80.
Tracï-le-Val, 399.
Tri\ciievaciie ( VVilleliniis) , l'raler
Tempii, A a 3.
Trei'.ensis abbas, vide Petrus. — Epi-
scnpi, vide FR0Mu^DL's, G.alterhs,
Helias, Hugo, Philippls, Pruden-
IIUS
Trejectcs {iiirrhl], 33.
Trel (Triel, Seiue-H-Om, c°' de
Poissy), i8().
Trelsa , 337.
Tresïntie, pars rlaiislri Beata' Maria;.
333.
TnESLrZA (Pliilippns de), lAi.
Tbes iMoLENDixos, villa, 71.
ÏRiA\No (Joliannes), 213.
Tricassims |iaj;iis, 33. — (^f. Tre-
CENSIS.
Trice>a pons, i3,(ii, 107.
TniciM pons, vide Trice\a pons.
TRlGlsiMis pajMis, 3.3. — Vide Tri-
cissixrs.
Triicharuis (Ebijrdus), 338.
Tros.vel (Vinca de), 3a3, S3'i.
Tbmo (Hu{;o), 301.
TBiissEVACHE (Urricns), 338.
Trutboldis, nionaclius S. (ieniiani de
Pralis, 53.
Tldeli.a, AA , 387.
TuiN (Radulphus de), 308.
Tl'LLtM , 1 05.
TuRGis (Malliias), 337.
Ti B\E»i {Toiiniuii, Seine -et -Marne),
Aoo; TuRMM, aoO.
TiR>04LDi;s, episcopus Parisieusis,
a II , 3 A .
TiRONENSES airliiepisciijii, vide lliGii,
L\-\toramm;s, Badci.fls, ISigoberc-
Tius. — Tliesaurariiis S. Martini,
vide ItlINAl.Dls.
TiiiiiTï. TiiiiiiTv \el TiiROTii (Gerva-
siiisde), 33 1.
(l'a;;anns de), i85, 359.
(Waszo de), 1 A9.
TiuBE (Giiido de), 170, 17S.
Tiseii.vMM [h'raseali , Italie), At8.
'119, '131, A70, '173.
T^nll^E^^ES iiioiiarlii [TItiion-Oaidais ,
Enre-el-l.oir. ch.-l. de c"), aOg.
IJdo, sareidiis, m'i. -CI. Iliri.i
IIK .SaM.TII (ll.lllKIALDO, lAO,
IJi.iBR (.lolianiies), .■!i|3.
IJI.MIS (Giiido de), 'io5.
iSarerd(isde), 3o3.
II
L'i.Ricis, lalcoiiaïuis, lAi.
DE MlSTBEOLO, Aa3.
Ulthrogotis, rejjina. 7.
Umukrti s. p. 1 1 K.
Unoinas (\iciisi|iii diciliir) ( tV.iiHes.
lieu, ilelinil , Seine-el-()ise, rnmmwie
de Vi'lizii, caiilim de \'ersaillrs).
i38.
lj.NDnEsi\co (Odo.le), 3 10.
TABLK \L{'HAR1;T[QLF> dks matierks.
531
Lnbresiaccu, 90, .'iS-. — \ ide A\-
URESIACIM.
LNcEP.LS, 3oo. — Vide Hi>gebiis.
L.MïEnsiT.is Parisiensis, 3'i. — \ide
P.iRisiis, scbolœ.
L'WILLEBS, 2^3.
L'rbams II, pontilV'X nijixiiiHis, 189,
i'i2. i'i3, 508. — S. Marlini de
Campis bona ot privilégia confirmât,
1 !ii.
Lrbams, puer, aa3, aali.
Lr.BAMs, subdiaconus, caiionicus Pari-
siensis, 298, 3oj.
L'riaccm, villa [Ui-y, Seine - el - Munie ,
canton de la (Jiapette- la- Reine \.
188.
Lrricus Trlssevacue, 338.
Ursa, filia Alderici. 1 1.
Lrsellis, paler Nicbolai. 1G6.
L RSiCAMPUs ( OHrscnw/ys, Oise, c'" de
Rihecuurl). 399. — Abba<,ïide Odo.
DnsiNCs. refcrendarius, 10.
Ursio, diacomis, canonicu* S. Geno-
vefic , 1 7 1).
episcopus Silvaneclcnsis. i3(j.
lilius Galterii cauicrarii , '159.
priur S. Marliiii de Campis,
lia. l'i.i. 1 i- : idem forte, i3îi.
— Cbarla ejiis de vinearum coin-
muliilione cum Herluino, Mardi
fdio, liy.
L'bsio. leslis, 1 'i5.
viceconies Meledimensis, 127.
Urso. 1 '12. — Vide Ursio.
subdiaconus, 118.
Lrsoms \ illa (OrsomiUe, Seine-et-
Otse, c'" de Dourdan). i'i3.
ao-.
L'sTA sjlva [forih d'Otle), (iH.
LsrARDts. monadius S. Gerniaiii d'
Piatis, .j3.
le-li'i. 71.
\ki.rAi (Roberlus adj, '180.
Vadis PETRosrs. 11.'). — Vide Pt-
TROSIS VADrs.
Valedroms, i8.
\ ALE>T1A {lolence, Droine), 2^3.
Valemiims. notarius. ">.
Valemov (Hugo de), i5'i.
Valle ViLLARis ( Ecrlesia de). i'i3.
\allis Gacdii. a79, 3oo. h-jli.
Petroscs. villa, trio. — Cl.
PtiRcjsLS Vadis.
Vavive, ^129. — Vide Vawe.
Vavdamurus. lestis, 17.
VivDREMiRis bona noniiulla ecclesiis
Parisiensibus coiifert, 17-19.
\ »\vE ( I anrcs, Sritie, c'" de Sceaux),
ia'i: \amt.e, i-Hj: Venva. 90. —
Major, vide Galteris.
Varnai^harrs. teslis. 17.
Vais (Terra de). .'i03.
\ EAiTRus (Biicardus). 399: Veltiio.
'ici .
VeltB'i (Biicardus). .'101: Vealtris.
•'99-
Vema, 99. — L"ge \ EWA el vide
VA^^.E.
Ver (Albcrlus de), 3oo. '17.').
(Symonde), 280.
Vermebia ( Verberie, Oise, c"" de Vunl-
Sttinle-Maxence) , 2 '1 , 3a , 7^.
Ver\ . 39. — Vide Ver.
Vebnoi, 387. — Vide \tn\oL.
Versoilhm, 99. — Vide Vervoilim.
\ ER>oiLru in p,i(;o Carnoten'ii, ( IVr-
novillel , Seine-elOise , c°" de Poissy ) ,
88. 99, 107, 197. — Ecclesia
.S. Slepbani, 88, 99. 197. —
C.apella S. Hilarii, 88, 99."
Ver.voliih. 88. 99. — VidcVtRNoiLiM.
\ ERMis casiriim ( Vernon , Eure, ch.-l.
dec"), 176.
Vebsoi, 90, 93; VtRNoi. 387: Ver-
>UM. 71 (Venion , Seine-el-Marne.
c" de Moret i.
V
\ ERMM .71. \ ide \ ERVOl.
\£RSALEis(Ti>boiidus de). .'17g.
Versalie (Versailles, Seine-et-Oise).
i38: — ecclesia S. Juliani. i3S.
VcRTLVCM {]'n-trin. Pas-de-Calais, c""
de Monij-eutl-sur-Mer) . ao8.
\ ERLLi ( Veriili , Italie). 'io(i.
Veteres Stuipe, I 88.
VuTRES (Pelrus le). 330.
\ icEVA (Fraler Bernardus de). ii8.
\ ii:e\>a( l iiicennes , Seine , ch.-l. de c'' \.
90. — Fratres Vicenna'. /lia,
'i(5o. — Boni bomiiies de Grandi-
raonle. 119, S.jo. — Ncmu'^ Vi-
cenna?. 3.")-;:silva Viilcenia. a.ji.
261.
Vktriaiim. 207. 3G9. — Vid.' Vi-
TliUl.lM.
\itTiBTis, episcopus. 7.
Vicis Noms {Vijrneux. Soine-el-Oise,
c" de Buissij-SainI- Léger), 280.
-83, 3oo, h-!>.
Viel (Vinea de), 3o2.
ViGE.vNA lluvius i l'Orge, rn\), 99.
ViLCENA, 90. — Vide V|(:ev>a.
(Adam <le), 6,11.
ViLCENA ( Arcbidiaconiis de). -iS'i. —
\ ide TiiEomLDis.
\ iLERs {)Miers-le-Uel, Seine-et-Oise .
c"" d'Ecuuen), 279, 3oo, h-^'i.
(Ilerberlus df). lit.
\ iLLAELis (Garinus de). '10.').
( Huduinus de), îio.").
ViLLAFLo i Balduinus de ), 2 ■!.">.
Villa Jidea (Villfjuij , Seine, (h.-l.
de c°"). 007, 303.
\iLLA.\A. cognonieii Freesenidis an-
cilla-. 'la'i.
ViLL\NovA ,71.
36 i.
\ 1LLA>0VA ( ( illeneure-le-Roi, .'ieine-el-
Oise, (■"" de Longjumeau). 181").
( ( illeneure-S'- Georges, Seiue-
et- Marne, r" de Boisiii-Saint-Lé-
ger), 3i. 117: — ailare S. Geui-
gii. 117: — grancliia, i'ia.
\ 1 LL i-\ovi ( Villeneuve-sou.i-Dammnrtin ,
Seine-et-Marne, c°'' de Danimarlin) .
2 •> 1 .
(Paganiis de). i'i'<.
(Pelrus de). 383. — CI'. Pi.-
TBIS DE ViLLAVOVA.
ViLLiPEiion (W'aleranniis de). iGii.
\ ILLAPEROSl . 38l. Vide VlLLl
PlRORI M.
Villa Pirorim ( ViUeprenx, Seiite-el-
Oise). i38: Vilupeeosv. 38i . —
Ecclesia S. Gerniani. i38.
Villabe. in pago Oxniiusi. j S.
mansus/ 1 illiers-snr-Urge. Seine-
el-Oise. c"" de Longjnineau ?). 8G.
\illariis (Tbebaldus de), i8.5.
ViLLARis cella (la Celle-Saint-Cloiid ,
Seiueet-Oise, c"" de Mnrhj-le-Roi), '18.
priedium, 98.
\ iLLiCAsi\LS pagiis [le Vexin). 18.
ViWEZoL (Adam de), 23i.
ViRi (Tbeobaldus de). ii2.
\ IRIACIM ( I iry. Seine- et-Oise . c°" de
Dnissy-Saint-Léger ) . 90. 93, 387.
\ iscEVA sviva. 129. — \ ide Vicenv».
ViTiLis. decanus Mosiaci, 362.
paler Hilderici, 829.
piscator, 6o3.
pisrium vendilor. 389.
lestis. i3-!.
\ ITIlEOLtM. 3.")3.
VlTRI, 3r)3. Ville \lTBIAI.IM.
(I.andricns de). .'108.
(Milo de). '108.
(Tbeoinus de'i. ioS.
VlTBlACHLM, 3ul. \ ide \ IIRIAI.I M.
ViTRiAio (Drogo do"). 33i.
( Ferricus de). 329.
(Giinterus de). 33 1.
( Herriiardiis de ) . m,ijor .S. Mar-
c'Ili. 33 1.
07 ■
532
CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
ViTi\iAni:M {\ ilrii, Sfiiiû, c"" rie Ville-
juif), 207, Soi, 35.'i, .'iGg, 4ii,
/175, /177. — Ecclosia SS. Gervasii
cl l'rolosii, .'ir>3.
ViTnï (Slepliaïuis de), 211.
VlVAllIAS. 8(5.
VoizKi.iM •*, rapeliamis, in'i.
Vnv E {\(}ves, Seitie-et-Mariii', 1:'"' île
Dnmwarie, 1:"" ih Meliiii) , 207.
VlILCENlA, vide VlCENilA.
ViiLFARDUs, notarius, 70.
testis, K-..
VuLFAnics, lidplis Pippiiii rf'|;is.
Vi'LFOLEMs, opiscopus Biliirirpiisis ,
l 'i , 17.
ViL(;niMs, acolylljus, 1 18.
arrliidi.ncoiius Parisiensis, l 'i '1 ,
1 '1 5 , 1 4 6 , 1 5 '1 .
rancellariiis ecclesia l'arisieii-
^is, iSa , 1.39.
l'anonicus Parisieiisis, ii8.
tPstis, ifi'i.
lostifl. '179.
\VAnE^ ( Wiihni, Pii.s-ilc-Culiim , c"' Je
MoiiIreuil-sur-Mer) , 3(iH.
Wadumacas, 18.
Wabemiris, teslalor, 20.
W'iho, li'slis, 71 .
\V ALBKIITUS, leslis, .'il).
Walcherils, l'nilcr Tliriilialdi dp Cas-
IpIIo Forli, i?i8.
teslis, 1 20.
testis, i4ç).
leslis, i5o.
Wai.deiiius, miles, i .'!>.
tpsiis, /io, n.
W'Ar.no. sarpi-dos, 82.
^•^llS, .'iri. 11.
W'M.ur.Mn, ri.'i.
W'ALDnii'.is, monncliiis s. (ipiinaiii dp
l'ralis, r,;i.
teslis, i,jo.
\\ Ai.ECAiiiLs, iiionaclni>- S. lipiiiiaiii
de Pialis, Wi.
VVAi.iiFiiEDis, iiioiiaoliiis S. Gprmani
de Pralis, ."i:i.
WlLKlUNMS, 8'l, IlS, 127, i;i2,
li!7, l.'i8, l'xj, 1-'|2, l(il), 17."!,
281, ;io7, ;!.!;). — Vidp (Jim.E-
nA^N^s.
Walernus, leslis, 8'i.
Uai.p, l'ii, 182, iijli.— Vide (iAl.O.
\\ Ai.TEiiu:s, 8>, 118, i.'io, iSs,
1 .'(7, l'il, 1 '17, l'l(), 1.5l), l")!,
. if)(), 201, 2-/1, .'i'iS. -^ Vide
(iALTEIlUS.
Walteriis, 8'i , i2'i, 127, i.'i.'i, 1^)8,
i.'if), i'i8, 281, 'i:i7. — Vide
Galterics.
Wai.tmarius, lidpjis l'ippini ip|;is, 27.
\V^^»REAnDl:s, inoiiarliiis S, (Ipiiiiani
de Pralis, :.:i.
w
\V\NDREMARLS, alllKlS, 1 8.
WamngL'S, monacliiis S. ripniiani de
l'i-alis, 5li.
Waraciii.fis, iiMinacliiis S. ('ipimani
de Pratis, .'j.î.
Waremotii , 347.
Ware^na (Hugo de), i ^ii .
Warenms (Paganiis de), '177.
Warimbertls, moiiarhus S. (ieimaiii
de Pralis, .'J3.
Warini's, .")3, 97, lo'i, 118, 123,
127, )3(i. 137, i4i, i'i7, ifn,
201. — Ville CiniMs.
Warlanda, 17.'). — Vide li\l\-
LANDA.
WaRHUNDI s, lll'l. \'idp (iEI!«l\-
m<s.
WiRNUiiLs, iiiiiiiacliiis S. (ii'i'iJi.iiii dp
l'ralis, .">3.
Warnerius, 118, 127, l32, lO().
2.'l(i. Vide (l(R\ERlliS.
Warmmia , 7".
\VAiniLLi;s, Ipsii.s, 1 '19,
W (sirim;i s. 71 .
Wasiio de Pissnco, l'oiislaliularuis,
iG'i.
VVaszo Baez, 2(11 .
■ DE TpR"T(, 1 '19.
VVedela, 307.
Welmusdis, 3'iS. — \ ide IIi:rmi:\-
Di;s.
WERiueiiS. i.'ici, i(i(i, — \ ide I'her-
UlCliS.
WiARDUs, 1 '1 1 , il)(). — \ ide (ieiAn-
ni S.
\\inia.i\îs, 171. — Vide (iiiiEl.1.1-
m:s.
\\ MiiRias, lilia Ilenriri \loielli, 'i23.
WienERTti'i, niiiips palalii. 27. 29.
\\ icHARDis. meiiaclms S. Gerniani de
Pialis, 53.
WicPERTL'S, monaclius .S. Germani de
Pralis, 53.
Wicus, 33.
VViDERICUS, 54.
VViDDo, 211. — \'ide GuiDo, carne-
I a ri us.
WiDn, 29, 53, 108, 118, 124,
i3'i. i3(l, l'ii, i5o, )64, lOfi,
175. 17G, 178, 182, i83, 18O,
189, 191, 194, 201, 281, 307,
327, 4o5. — \ ide GciDO.
WiLADiis, episciipiis Gonslanliensis.
30, 5o, 5i.
WiLELMUs, 273, 307. — Vide Guil-
I.KI.MUS.
W ll.l.EIMDIS, 53.
\\ 11, i.Ei. Ml s, y)».s'si//i. — Vide Gliulel-
«1 s.
w ILLEIIMIS, 358. \ ide GllLLELUlS.
WiMERiis, i5o. — Vide Gl'imeris.
w ifiEBAi.Dus, i32. — Vide Guinebai,-
Dt s.
w i\Enoi,Di:s, 72. — Vide GiiNEim.-
Drs.
VViNEiiNDis, iiNor lililliPrIi, 82.
WixEui, 5'i.
\Vl>ERANMS, i48, i5o, 168, 1O9.
— Vide Gi i\Ei\AN\i s.
WiZEI.lM s, 5'l.
(appllaiiiis, 1 2 '1.
\Vi i.FAiiii s, iiKiiiailius S. Germani de
l'ralis, 53.
VVii.(;rims, i54. — Ville Vn.cRiMs.
Wiii.È.Ei.Mi s, 271'). — Vide GiiLLEi,-
Ml.S.
W 1 ii.Mi NDi s, 3'i8. — \ ide l'iEr.Mi \-
Vniiiiis, lll'l. - Vidp llu.Ar.ii ■*.
^WIIERTIS, 8'l, 12'l, 4'i5. — \i
iMRERrrs.
^SEMRARDIS, filins lliMlliri Vloiplli.
42 3.
Vsiii:\ poleslas, ïii|p Nsm 1 s.
^ sMu:ii (Giiido de), 399.
Vmi, i-'i, 12(;, i(",5, 2'i'i, 3(i:(,
'i5o. — V ide Ivi).
ZtMoiiENSi'. ppi^^i opiis, \idp Su Pin
TABLE CHRONOLOGIQUE .
\ . — 7)28. janvier. — Donation p;ir (^liilJebert I", à l'éjjlisi' de Paris, de divers domaines siliies
en Provence et dans le pays de Melun i
2. — 528, (j déceiniire. — Fondation de l'abbaye de Saint-\ incent-et-Sninte-Croi\ par Cliildç-
bert I" o
o. — 5C6, :>i aont. — Exemption de la juridiction épiscopaie accordé' par saint (jerniain.
évèque de Paiis, à l'abbaye de Sainl-Vincent-et-Sainte-Groi\ 5
'!i. — 615, -î- mars. — Extrait du testament de Bertran, évèque du Mans, contenant une do-
nation en faveur de l'éjflise Saint-Germain de Paris 8
5. — 625, juin ou juillet. — Confirmation par Clotaire II d'une donation, faite ii l'abbaye rie
Saint-Denis, d'un terrain situé dans Paris O
6. — Vers 6'27. — (lonllrmation par Clotaire II d'un testament fait par un niarrliand ninnini"
Jean en faveur de l'abbaye de Saint-Denis i)
*7. — 629, '^o juillet. — Fondation par Dagobert I" d'un mai-ebé sur li' clieniin de Saint-Denis
à Paris 1 1 1
*H. — 6ol-G32, -Mijuillrt. — Immunité accordée par Dagol)ert I" à l'abbaye di' Saint-Denis dans
un concile tenu à Paris i i
"9. — (KÎ5 environ. — Dagobei't I" fait donation, par leslamenl, de phisi<nn-s villas à divêrs''s
églises de Paris i i
II). — 652, i" juillet. — Cbarte d'immunité accordée à l'abbaye de Saint- Denis par Landry.
évèque de Paris i-2
11. — (')53, -i-i juin. — Confirmation par Clovis II de la cbarte il'imrnnnilé accordée 'a l'abbaye
de Saint-Denis |)ar Landry, évèipie tle Paris i 5
I 2. — 6'.)0. — Donations faites par Vandemir et sa femme Ercamberle à diverses églises de Pari^. i 7
']•'>. — 697. 6 avril. — Fondation à Limours, par Gamon et Adalgude. d'un niona-'lère de femmes
soumis à l'abbaye de Saint-Gerniain-des-Prés -jo
*1 '1. — 700 environ. — Legs faits à diverses églises de Paris (lar une dame nonnnée lù'inenllniidi'. -m
'15. — 70:), îj février. — Jugen:enl de Cbildebert III eonlirmant la donation, faite par Gamon
l't Adalgude, du monastère de Limours à l'abbaye de Sainl-Germaindes-Piés . ■2-2
16. — 711), 1.3 décembre. — Jugement rendu par Cbildebert 111 en faveur de l'abbaye de Saint-
Denis contre Grimoald, comte de Paris, an sujet des droits à percevoir, à Paris
et dans le Parisis, sur les marchands qui venaient à la foire de Saint-Denis. . :•. >
17. — 717, -j.S février. — Donation |)ar Cbilpéric II, à l'abbaye de Saint-Denis, de la forêt de
Piouvray et du domaine de (ilicliy, où babitait le garde de la forêt ■> '1
'l'"^. — '17, a'i avril. — Conlirnialion par Cliil|iéric II des |u-ivilèges de l'abbaye de Saint-Nlaur-
des-Fo.ssés -j)
•'' L'a9lmM|iie in(lii|iii» le* piiTi-s que nous n'avons pas donniios m etti-nsu.
53/1 flAUTULAIRE GK.XEUAL DK PARIS.
*1'J. — T;')!) (.'iiviriiii. — Confirmation par Thierry III d'iirie ilonalioii dp divers Liens laite par
(lautier el sa femme Goda l\ fabbaye de Saiiit-(leiniain-des-Pres if)
:*((. — lU'.'i, 8 jiiillel. — Conlirmalion par Pe*[)in le Bref de l'aitandon fait à faliliave de Saiiil-
Denis, par les rois ses pn^décesseurs, des droilsdii lise dans tout le l'arisis sur
les marchands rpii venaient à la foire de Saint-Dem's ad
•2\ . — 7r)9 , ;!(S oclobre. — Jugeinentde Pépin le Bref maintenant les droits de l'abbave de Sainl-
Di'his sur le marché de Saint-Denis, contrairement aux prétentions de Gérard ,
romle de Paris ^8
'2-2. — 77:*, t>o octoliri\ — Conlirmalion par Cliaileriianne de l'immunité accordée par ses |iré-
d('Cissciii's à labbaye de Sainl-Cermain-ilcs Prés -n^
"'2'^. — 77."!, -1.8 juillel. — .(iijiement de Cliariemajjne oiljnj|eant à l'abbaye de Saint-Denis le nm-
naslère de Plaisir en Pincerais, dont la proprii'lé était contestée par Herclien-
rad , l'vècpie de Paris .'! i
2'\. — Avant 775, novembre. — Conllrmatioii, acror-dc'r par- Cliarlriiiagne à l'abbave de Saint-
Denis, du droit de percevoir ii Paris el dans l'Ile-de-France Ions les ilroits de
[léage sur les marchandises a|)porlées ;i la foire de Saint-Denis Ma
2^. — 77'J. '.17 mars. — Confirmation par Cliarlemagne de l'exemption de droits de péaj;e ac-
cnidi'e à fabbaye de Sainl-Germain-des-Prés par le roi Pépin Jio
':2(>. — 7'.)0 environ. — Diplùmi' de Cliarleinagne établissant l'I niversité de Paris .'i'i
2~ . — 7',).) environ. — • Conlirniatinn [lar Cliarli'inajjne de's biens et privilèges de l'éijlise r|e
Paris ' A',
*28. — 80:'). — Capitulaire édité à Paris par Cliarlemagne et c(]ntenanl des additions;! la loi sa-
liqne 3G
2'J. — 811. — Donation laite par le comte Etienne et Amallrude, sa femme, à Incliade. évêipie
de Paris, des biens qu'ils possédaient à Siicy, Noiseau, Boissy, etc M7
;)0. — 81 '1. f| septeinlire. — Conlirmation par Louis le Pieux de l'(>xeii)j)ti(in de droits de péiijje
accordi'e pai' filiai'lemagne à féjflise de Paris ko
;)1. — 81'.). -it; lévrier. — Conlirnialion par Louis le Pieux des pii\ilè;;es de 1 jdjbaye de Saiut-
Germain-des-Prés '11
oi. — 8l'0. Il) octobre. — Diph'ime p;ir lecpiel Louis le l'ieuN conlirjue li's biens et pri\ ilècjes de
l'éjjli.se de Paris, et exemple de la jui'idietiou royale eerl.iiii lerriloii-e voisin
de Saint-Cermain-l'Auxerrois 'i.'î
'.]'.'>. — H2() , -K) orlobri'. — (Conlirmalion par Loius le Pieux di: lous les biens el possessions île
f.;;;lise de P;n-is 'i5
I5'i. — 8:2",). 1.'! jjuivier. — Coidinnation. jiai- les empereurs Louis le l'ieux el Lnllmire, du |iai-
laj;e des bleus ,1e l'abbaye d,' Saiul-I iermaïu-des-l'iV's l;ul |.ai- labbé. llil-
(Imu : '17
;>5. — 8:il). juin. — l!è;;leineul lait par IV'véïpie lucliade |ioiir le parlajjC îles biens de l'ejjiisc
de IViris enire l'évèipie et le chapitre /li|
.')(). — 8'il' environ. — Association de |iriéres entre les inniiies de Saiul-(ieriiiaiii-iles-Prés. de
Saint-Denis et de Sainl-liémy de ISeuiis Tvi
'M. — 8'i:; eiiMiiiu. — Conlirmation par Charles le Chauve des privilùj;es accordés par Cliarle-
loajfiie el Louis le Pieux à l'abbave do Sainl-Germain-des-Prés ô'i
08. — 8'l5, -ii) juin. — Dipli'ime jiar leipiel Cliarle> le Cliaine ili^fend d'exij-er des pri'senls ile>
sei'vis de labbaye de Saint-fiermain-iles-Pres . lorsipi'elles se inarienl 5(')
•:\'X — 8'i(i. 7 août. — Lxeiii|,|inu, accordée parCbarles leCliauve à l'alibav e de Sauil-lieruiaiu-
des-Pres. de lous les péajjes sur les denrées transportées pour celte abbaye
sur la Seine, la Marne. l'Yonne, l'Oise et l'Aisne 57
TABLE CHRONOLOGIQUE. 535
''4O. — 850, if) nxril. — Gonliriiiation par Charles le Chauve du partage tle biens fait par révtMjne
IiuhaiJe entre i'e\ê(|ue de Paris et le chapitre de .Notre-Dame 58
''tl. — 855, 3IJ lévrier. — Diplôme de Charles le Chauve en laveur de l'alihaye de Saint-Sulpire
de Bourges 58
i-. — «50. — Lettre du clergé de Paris à (luenilon, archevêque de Sens, et à ses sulli-agants,
leur annonçant relection de l'ëvèque Euée et leur demandant de coiifii-mer cette
éleclion 5g
'1:5. — 85(). — l'iéponse de (iueiiilou, arcl]evè(|ue de Sens, et de ses sulTraganls au cler<ré de
Paris, approu\aiit l'élection de l'évèque Eriée 5,,
l'i. — 8(J0, ao avril. — Confirmation par Charles le Chauve de l'immunité accordée |)ar Daco-
herl I" à l'abbaye de Saint-Denis Oo
'i5. — 8tJl , 1 '4 juillet. — Diplôme de Charles le Chauve concédant à Énée, évèque de Paris, le
Grand l'ont noiivclleineut bàli sur le territoire de Sainl-(Jermain-rAu\errois. h-î
'M). — SO'i. aô juin. — Article de l'édit de Pistes maintenant un atelier monétaire à Paris C".
:'|7. — 8(')7. aa avril. — Restitution par Charles le (jliauve à Énée, évê(|ue de Paris, d'une lie
située près de l'église de Notre-Dame, et dont jouissaient les comtes de Paris, (i'i
'18. — 8(i8. — Concession par Enée, évéque de Paris, à l'abbaye de .Saint-Manr-des-Fossés, d'une
prébende dans l'église de Paris O;,
'1'.). — 871 , la mai. — Donation, foite par Charles le Chauve à l'église de Paris, de l'abbave de
Saint-l;loi "... tjd
'50. — 87l', 20 avril. — Confirmation par Charles le Chauve du partage des biens de l'abbave
de Saint-(jerrnain-des-Prés l'ait par l'abbé Goilia . (jS
51. — 878. a avril. — Diplôme par lequel Louis le Règne confirme les droils île l'église de Paris
sur l'abbaye de Saint-Éloi, et attribue les revenus de la villa deCenlilly an hi-
minaii-e de ladite église " i;,,
•"j-- — Avant 888. — Donation par Eudes, comte de Paris, h l'église Notre-Dame, de divers biens
et renies à Eontenay, Gharenlon, elc -^
*.>3. — 89'i. 2 mai.— Donation par le roi Eudes, <à l'abbaye de Saint-Denis, d'un nianse dépendant
du domaine royal de Sarcelles, de deu.x moulins sur le Rhône et sur le Crould.
et de deux terrains situés dans Paris -^1
■''' — t'ii 'I" 1^' siècle. — Notice des terrains possédés pai- l'abbave de Saiul-Maur-d.'s-l'ossés
dans la ville de Paris -.1
/ -
5.). — i)00, a'i avril. — Confirmation par Charles le Simple d'une donation de (piinze nian-e.,
.situés à Créteil. faite par Grimoald . viconile de P;n-is, ii l'i^glise Sainl-Cliris-
to|)he _-
.i(i. — ',)();!, aô avril. — Confirmation par Charles le Simple des privilègi.s ilr l'abbave de Sainl-
(Jermain-iles-Prés
/ /
*57. — 'J(I7, 21 mai. — Donation, par Charles le Simple, à l'église de Paris, de l'abbaye de .Sainl-
Pierre de Rebais, pour aider l'évèijue \nschericnsii rép.irrr les l'iiines causées
|)ar les Normands _v
58. — yOy, lO septembre. — Confirmation jiar Charles le Simple de la donalioi
l'église de Paris par Charl<>s le Chauve, du Grand Pont et des nlact
[iu, lail>' à
places e| ni(jn-
lins (pii en dépendaient _,
■)'.». — 'Jl 1 . 17 juin. — Confirmation par Charles le Sim|)le de l'immiuiité accordée par Char-
lemagne au cloître de Noire-Dame jjo
(il). — '.)l '1. a5 lévrier. — Coni-ession d'un moulin, par \bbon et les religienv de.Sairil-Gi'rniain-
des-Prés, ;i Idilbert, ;i sa femme Winelinde et à leurs enfanls 82
-.30 CAP.TULAIIU-: GENKRAL DK PARIS.
(il. — 918, f) ofldhrc. — Colifirmation par Charles le Simple d'iiiie rcsliliiliou de (jiiiuzc manset-
l'aile par Tliéodulf, évêque de Paris,;! l'dgiise Saint-Marcel 8;î
it-2. — '.):Î5. -20 aoùl. — Donation par Teiulo, vicomte de Paris, an monastère de Sainl-Maur-des-
Fossés, d'un terrain situé dans Paris S'i
(■,;;. — ',i;î('i, i" l'(^rior. — Confirmation par Louis d'Oiitre-nier de l'ininnuiitè accordée à l'éiflisc
Saint-Merry par ses prédécesseurs Mt")
(i'i. — ÎI80 en\iron. — Confirmation par les rois Lolhaiic et Louis de la fondation de TabLay
de Saint-Mag^loire 87
(>.">. — !l8(J. ."io déi-endire. — Confirmalion par le [lape P)enoît \1I des Ijiens et privilég-es de
ré;|lise de Paris 8i|
(i(i. — \m-2 rn\ii-on. — Conlirmation |)ar les rois Lolliaire et Louis de Iniis les liiens el privilèges
de réglise de Paris f)9
(17. — '.tS7 environ. — Conlirmation par Hugues Capet de tous les liicns et [irivilèges des églises . . r)'i
•(■)8. — 98'.). '.io juin. — Donation par Hugues Capet, à l'abliaye de Saint-Maur-des-Fosse's, d'un
manse sis au lieu de Maisons 9ÎJ
*(;9 — 9'.)2, "il mars. — Acensement par Renaud, évêc|ue de Paris, au pi'ofit d'une femme nom-
mée Ode, d'une terre dépendant du domaine d'Andresy ()•>
70. — '.)'.)5, 'i') mars. — Donalion à l'abbaye de ^Lirmoutier. par Renaud, évèqne de l'ai'is. d'une
lerre voisine de l'église Sainle-Geneviève f)<j
•71. — lHl'i iiii '.!'.)."). — tlonlirmation jiar les rois Hugues e( liobert de l'acle de fondation du mo-
nasière de liourgueil 97
~-2. — 997 ou 999 environ. — Confirmation par le roi liobert des biens et privilèges de l'abbave
de Saint-Magloire 98
7;>. — 997 ou 998. — Donation parle roi Ri>bert, ;i l'abbaye de Saint-Magloire. de divers biens
silu('s à (jui|)ereux et îi Mi'ré 1 00
7'i. — 1 (10.") environ. — Concession par Renaud, évêcpie de Paris, aux chanoines de INolrc-Daine.
de l'autel de Sainl-Meri-y ' 0 1
7.-1. — KIOG, ;iu aviil. — Conlirinalion par Renaud, (■\eijne de Paris, de la donalion d'une pré-
bende dans l'église de Paris, laite pai' son pn'décesseur, Enée. ;i l'abbaye de
Saint-Maur-des-Fossés 1 o!i
7i;. — lOdCi, .'1 dé'ceirdire. — Conlirmadon par le pa[ie Jean Wlll de l'abandon au chapitre de
Pal is, pa[- l'é'véïpie Renaud, de tous droits siu' riiôpil;d Saint-Christophe. ... 1 o.")
77. — l(l((7. 1" janvier. — lienonciation par le roi Robert, en faveurde rMlibayeileSaint-Magloire.
il liius ses droits sur le village de Charonne 1 07
'78. — lOIIS, -jf) i^iiivirr. • — Confirmation par le roi Robert de l'iimunnitc^ accordf'e pni- ses pré-
d(''cesseins il l'abbave de Saint-Denis 107
7'.l. — 1(11(1 ,.|jMi-(, 11. — Confii'iiialion par h' roi liobrrt des pri\ilej;,.> ,.| possessions du elia-
pilre (le Saiiito ( ieneviéve 10 )
8(1. — Idl'i. Il iio\eiMbri\ — Conliriualiiiii par le roi ItoiiiTt d'une donalion, laite au clia-
pilrc di' Saiiit-l)enis-di'-la (ibàtre. dn sept maiisrs et di'iiii à Fourches en
l'arisis 110
•81. — 101 '1 environ. — Conlirmation par li- roi lodirrt de la donation du >illaj;e de Liiiioges-
eii-Diie. laite an cliapilie de Saiiil-Denis-ile-la-Cliàtre par Aiisoldiis l't s.-i
lelllllle lielrildis 111
H:). _ KI-JI) einiroii. — Lettre de Fulbert, é'vèipie de Chartres, an roi l'ioberl . au sujet de l'é'ec-
tioii de Franco ii l'évèché de Paris i l i
8;'). — 10:211 en\iron. — Lettre de Fulbert, évèipie de Chartres, au sujet de l'abdication d'Azelin.
évê(|ue de Paris, et di' l'élection de Franco i i 2
TABLE CHRONOLOGIQUE. n37
''i'i- — 1020 environ. — Letlie de Fulljei't, é\èijuo de (lliiirires. à Franco, évèqne de Paris, an
sujel de l'archidiacre Lisiard i i .'!
*S.i. — 102(p environ. — Lettre de Leatheric, arclievèqne de Sens, et di' Knlbei-t, ('vAque de
Chartres, imitant le clergé parisien à rompre avec l'archidiacre Lisiard . ,
1 1 1
^^''. — 10;S3. — Coniirnialion par Henri I" des donations faites à l'ahhave de Saint-Manluire par
un noninie Auhrv i i 'i
<*^~. — 1031] pn\iron. — Conlirination par Ileini I " des liiens de l'aldjaye de Sainl-Ma;;loire. . . il.")
*88. — lO.'iô. — Charte [lar laquelle Henri 1" preuil sous sa priitection l'ahhave de Sainte-Cene-
viève , , (J
*89. — lO-'il . 10 mai. — (]on(irmalion par le roi Henri l" d'une donation, laite à l'église Notre-
Dame de Senlis, d'une chapelle située dans la villa nommée Eve 117
*yO. — 10'i3. 20 mai. — Jugement reiidn par le roi Henri 1" en faveur de l'alihave de Saint-
Maur-tles-Fossés contre un chevalier nommé INivard 11-
*'JI. — 10'i.j, oetahre. — Donation par l'évèque Imhert , à l'ahhave de Saint-Gerniain-des-Prés.
de l'autel de Saint-Georges, dans la villa épiscopale de Villeneuve 1 ly
*9l'. — lO'i.") environ. — Concession par le roi Henri 1', à l'église de Paris, du monastère de
.Sainl-Gerniain-en-Laye et de l'église Saiiile-Marine en la Cité 118
1)3. — lO'i.) einiron. — Coniirnialion par le roi Henri 1" d'une donation de trois arpents de
vignes liiite par une femme nommée Reine à l'église Sainl-Magloire 1 1 1)
9'). — lO'i.") environ. — Donation par le roi Henri 1", à l'église de Paris, des églises Saint-
Etienne, Saint-Julien. Saiiit-Séverin et Saint-Bacchus i.>o
'.J.'j. — 10,)8. — Autorisation, accordée par Henri I" aux serfs de l'abhaye de Saint-CerniaiinJes-
Prés, de porter témoignage en justice contre les hommes libres i-ji
9(). — 10()(). — Fondation, par Henri I". du priem-é de Saint-Martin-des-Chanips 1 -la
11/. — • lOlitl environ. — Vhaudon par un nommé Mdon des droits qu'il prétendait avoir sur une
terre donnée par Henri I" à Saint-Marlin-des-Champs i-i,")
98. — 101)7, -ir, mai. — Conlirination [)ar Philip[)e 1" des possessions do l'église SaiiilMarlin-
des-Chanips , on
99. — 1070. ,") m,ii. — Donation par le roi Pliilip|ie I", au monastère de .Sainl-Martin-dcs-
(ihanips. d'un moulin siir li' Ci and Poiil 1 -j 7
*100. — 107:!. — Conlirination parle roi l'hili|i|)e 1" do la donation, faite par Simon de .Mont-
fort àl'ahhaye de Sainl-Magloire, des églises Saint-Pierre et Saint-Laurent de
MonIl'orI ,.,,,
loi. — 107."). — ConcesMon par li' roi Pliilip|)e 1", à l'ahhayo do Sainl-Magloiro. du droit do
prendre dcu\ cliargvs if^nr dans lo bois de \ iiiceniies i-îi)
11):). _ lOT'j. _l)o,ia(ioii à r.djhayo ,|o Cliiiiy, par le roi Philippe 1", du monasière de Saml-
Martin-dos-Champs t 3o
103. — IIISO oiniron. — Notice spéciliant les devoirs du iiif)nastère de Sainl-Martin-de.s-Chunips
envers l'église de Paris 1 T, 1
lO'i. — I08;)-1092. — Jugomeiil do Coolfroi, évèque de Paris, confirmant ;i l'abhaye de Sainl-
Magloire la proprii-lé d'un gourd voisin du lieu de Milpas 1 .'! 1
10.>. — lOS'i. 18 mars. — Donation aii.\ religieu.x di' Marmontier, par Paven et Cni, di' r(-glise
.\otre-Daine-des-Cliamps 1.'!)
" lOli. — lOÎS.) oiivii-oii. — AccokI par lequel un nommé Payea donne aux moines de Marmontier,
ii'sidanl à Paris, trois arpents de vignes situés dans Paris et divers autres
biens, i>ii iVhaiige d'une terre qui leur avait été donnée |)ar son frère Geollroi
el quo ri'\ondi([uait la U'inme dudit GeolTroi i33
Cartiil. — I. CK
538 CAHTLLAIRE r, i: NE R A L DK PARIS.
107. — ]()(Sti oiivii-dii. — Li'llri' lie saint Aiiselnic ;iu siijol cruii religieux de S;iinl-l'ierre-siir-
Dive ijiii luiliilnit a Saint-Magloire sans permission de son abbé
*108. — IO'.):i. — Ccinliriiialion par Pbilippe I", dans un synode tenu à Paris, des privilèges du
iliajiitre de Saint-Gorneille de Gom|)iègne
1 0"). — 1 (M);! , l 'i frvriei-. — Donation par Philippe l", h l'abbave de Marnioulier. de la eliapelle
SaiulMagioire, située près du Palais
JIO. — 10',);'), n()vend)re. — Donation au prieuré de Saiut-Marliri-des-tdianips, par Gausberl el
liiibard , sou frère, d'une terre sise ii i'nuhblori i3tj
'111. — 10'.)o eii\iron. — Lettre de saint Anselme, arcbevèijue de Ganlorbéry, à Geoll'roi, évècjne
do Paris, pour le dissuader d'empèelier (ialeran, chantre de l'église de Paris,
cpii s'élail relire au monastère de Saint-Marliu-des-Gliamps, d'embrasser la
\ ie religieuse i Sy
' [\'2. — 10!).') envirnn. — Lettj-e de saint Anselme U G.ilrraii. clianln' de l'église de Paris, l'enga-
gcanl il persister dans son pi-ojel d'embr.isseï- la \ie religieuse i.'î^
1 1 .'5. — 1 0'.)'i. — Donation à l'abbaye de Marmoutier, par (iedH'ioi, <'vè(jue de Paris, des chapelles
de NoIre-Dame-des-Chanips, de Sainl-Jidien de Vei'sailles. elc i38
lUi. — 1 ()'.>.'). — l.cllre d'V\es de Chartres au pape Uibain 11. lui au çaut l'élci-lion de Guil-
laume dr Gharires à l'évèché de Pai'is t2c\
11,'). — lO'.X), — l.i'llrr d'\\es d,' Gharires i. P.icher, airhrxéipie ,1e S.mis. au sujel de l',;ir,li,.|i
dcGiiillauuie de Gharires à l'éNèi-hé dr Paris ' t 'lo
1 1(). — lO'.'li. — Diinatiun di' li'glisr de Muiilinarliv au prieure dr Sainl-\lai lm-iles-Ghani|)s par
GaiiliiM- l'aven cl sa femme lldilierne i .'i i
117. — 1 ODIi ciniron. — AciMisnnent di's ohlaliiins de l'('j;lise i\v Munlinarlrc à un laiipic noiiimé
Itei-nard i /i a
lis. — lO'.lli, l'i jmllel. — lînile du pape Urbain H plaçanl suiis la proli'clion du Saiiil-Siè;fe
le pni'ure (II' Saint-\Iarliu-des-Ghamps i .'i'2
II'.). — l()'.)7. — Donaliiin au chapitre de Notre-Dame par (iuillaumc, exèipie de Paris, de
l'église Sainl-Ghristophe en la Gili' i .'l 'i
l'20. — 10'.)7. — Goncession ]»ar (iuillaume, évèque de Pai-is. aii\ chanoines de Sainl-Germain-
I' \u\ei'rnis, d'une prébende dans l'éghsc Niili'e-Dariie i .'i.^
l'2\. — lO'.hS. — |)oiialiiiii |iar Guillaume, e\èi]ue de Paris, an prieuré de Sainl-Martin-des-
Ghani|is, des autels de Montmartre, l'anliii. ele i.'i.")
l:^:î. — 109'.), :ii mars. — l'Vhanjje de \igiies cuire le ])rieiiré' de Sainl-\larliii-des-Gliam]is et
llerhiin, (ils d' Alard i .'17
\'2'.). — l'indu m' siècle. — Accord suivi d'échange entre un nnniiné' l'aven et les reli;;ieu\ de
Nolre-l)anie-des-(Jhamps, an sujet d'une donalinn laile U relie l'elise par
Geoll'roi . frère diidil Payen 1 '18
l:^'l. — Pin du vi' siècle. — \censement ]iar Isainhard. abbé ili' Sainl-Germain-iles-Pres . d'une
terre située au delà du Grand l'uni, ii Paris 1 'iij
l'J.i. — Pin du vi' siècle. — Yenle par un noiuiui' (ialeran, an prieuré de Saint-M.irlin-des-
Gliamps, de deiiv ai'pents de terre siliii's près de re mnnasière ir)0
1:2(). — l''in du \i --lècle. — Donabon jiar (îuerry, ne\eu d' \udigier de Grè\e. an prieui'é' de Sain(-
Marlin-iles-Gliamps, de ipiaire ar|ienls de vignes i.jo
\Û~. — Fin du \i' siècle. — l'ichaiijje de vi;;iies entre le p|-ieuré de Saint-Marlin-des-Ghamps et
GuiM-in des Ghamps 1 .") 1
1:28, — I 100 enviiiiu. — Lettre d \\es, évèijne de Ghailres, à l''i)ul(|ues, doyen du chapitre do
Paris, au sujol de deux senlences d'excommunication |)rononcée.s ])ar lui et
i|ue r(''glise de P.iris n'avait pas observi'x's i.)i
TABLi: CIlItO-NOLOGlQLK. 539
\-2'X — 1101. 'j'i frvii.T. — Donation .111 diapiliv d.^ .Notre-Dame, par le roi Fliilippe 1", d'une
serve iioiiKiiée Hil(le{;arile i_r,.j
130. — MOl>. — Donation par Avoie, al)bo.sse de Saint-Kloi, à Renaud, abhé de Morigny, du
lieu de Maisons " , :^;;
l."?l. _ 1 10:i. —Lettre d'Vves, évêque deChartres, au\ archidiacres de Paris Vulgriii et Etienne.
au sujet de l'élection du doyen Foulques à l'inèclié de Paris i54
*13:i. — 1 10.3. — I.ellre d'Vves, evê<iue de Cliarires, à Daimljerl. archevêque de Sens, siu' l'aj)|>e|
rornii' par les Parisiens au sujet de l'e'l.rlidii du doyen Foul.rues à l'évèché
''"''■'- ■ ^ ,ô.>
* 133. — 1 103. — l.etirr du pape Pascal II à Dainihert, arclie\èque de Sens, au sujet de l'éieclion
(hi dH\en Foulqni's à {'(■vèché de Paris , r,-
13',. - 1103.0 .-'wd. - Lettre -lu pap,. Pascal H au clerg,' de Paris, pour lui reconunander
1 evèipie Foulques . r j;
•13.";. — 1 1(1,3 ou 110',. — Leitre du chapitre de l'église de Paris au pape Pascal 11, p.uu' le re-
mercier d'avoir noniiué Foulques e'vètjue de Pai'is i',-
130. — llO'r, 2 d.remlMv. — Leilre ,1,. Laudieit, évéque d'Ari'as, au pape Pascal II, l.iuchaut
un synode tenu à Paris , -_
13/. — 1 ID'i. — Leilre d'Vves, évèipie de Chartres, à Daimherl, archevêque de Sens, pour l'en-
gager à a|q)rouver l'éleclion de Galon à l'êvêchê de Paris i.-,8
M38. — 1 lll'i. _ L,.llre ,rV\es, êvèque de Cliarires. au pape Pascal 11. au sujet de la translalion
de l'évêipie de Beauvais, Calon, à l'êvêché de Paris '. ,5,,
M39. — 1 10.) environ. — Défense faite par Philippe ]" de kilir des maisons aut.nu- du cloilre de
l\olre-Dame 1 U^^
■ L',0. _ 1 11)7. ," avril. — lîulle du pape Pascal 11 coidirmant. à la requête de l'abhé Renaud,
lous les biens et privilèges de l'abbaye de Saint-Gerniain-des-Pi'és 1 Oo
' l'il. — I 107. ;!o a^nl. — Confirmation par le pape Pascal 11 drs biens du monastère de Sainl-
Martin-des-Champs 1 ij^^
'l'rJ. — 1107. i.-; mai. — C(,nlirmation par le pape Pascal 11 des biens et privilèges de l'ab-
bay de Sainte-Geneviève , (;,,
1 'i3. — 1 10/. — Relormalion du monastère de Saint-Floi j)ar Galon, évêque de Paris lOi
IV.. — 1 107. a^anl le aç, aoûl. — Coidinnation par le roi Philippe I" de la réforme du monas-
lèi-e de Saint-Floi .
lO.'!
l'jO. — I 10/. _ Lxrniption de juridiction accordée aux serviteurs des chanoines de Sainte-Gene-
viève par Galon, évê(pie de Paris ,,;/,
l'ib. — 1 108 emiron. — Donation au jirieuriMle Saint-.VIailin-des-Cham()s, par Raoul lr> Délié.
a loccasKiii d,. renlerremeMl de sa femme dau> ce monastère ,(;,',
1 'i;. _ 1 108. _ Legs au chapitre de .\olre-l)ame. par l'airhidiacre Élienne ,1e Carlande. d'un,'
maison dans le cloître , ,;ij
l'i8. — 11118.— Donalion au chapitre de Notre-Dame, par larchidiacre Gudlaume, de la pait
qu'il possédait dans l'église Saint-Gervais de Paris et dans celles de (ionesse
l'td'llerblay ,,;_
1 V.t. — 1 KIS. — Cordirmation par l'évêipir Galon ,lu d,-oi( .pi'avait le chapitre de Saint-Germain-
1 \u\errois de nonnner aux prébendes de Sainte-Op|iorlune i08
l.jO. — 1108. — Aulorisation, accordée par Louis VI aux serfs de Notre-Dame, de lén.oigner
en justice et de (igurer dans les combats judiciaires contre l.'s homiues
l'i- .0,,
loi. — 1108einirori. — Lnvoi au chapitre de Notre-Dame par Ansel. chantre de l'église du
Sainl-Sépidcre. d'une croix faite avec le bois de la vraie croix 171
08.
n/iO CAP.TULAIRE GENERAL DE l'A RI S.
] r)2. — 1108 piiviroii. — Lettre d'Aiisel , chniitre Je l'église ihi Siiiut-Sépiilcre, conlirmanl l'envoi
Mil ciiapitro de Notre-Dame d'un fragment de la vraie croix et annonçant
l'envoi d'une croix faite avec la ])ierre du saint sépulcre 17'
If);). — I 1 O'.l cnviioii. — Institution par Conon, évèipie de Palestrina, d'une fi^le annuelle pour
céléitrer- le jour où un fragment de la vraie croiv fut apporte' à Paris ly.'î
l.Vi. — 1 Kl'.). — \ul(iri.salion, donni'c par Louis VI au\ scifs de l'alii)aye de Sainte-Geneviève,
d'èlre enleudws comme ti'oioins cl d'être admis au combat judiciaire contre
les linmnies lil>i'es 1 7 '1
1 .')."). — 1110. 10-1 () janvier. — lùdiange, entre le cliapiire île Sainte-Geneviève et fahhayedu Bec.
de terres sises ;i Vernon , |Minr des liii'us situi's à Auteuil et à Paris 17.')
155'. — 1110, '1 lé\rier. — Autorisation, acconié'e jiar Louis \1 an\ sei-fs de Saiiil-Martin-des-
Gliam|is, de ti^moignci' en jnslicc et dr prendre pail aii\ coniLats judiciaires
conlre les lioiunies libres 177
15(i. — 1 1 10 environ. — ( ionlirmalion par Louis \ I du di'oil de \.iii-ie de l'i^vêipie de Paris. . . . 178
' 15(i2._ I I 10 environ. — F lalion par Louis VI de la foire Saiiil-Laznre 1 S 1
157. — llll.a\anlle 1 1! mars. — I)i|ilôme île Louis \1 ilis|iensanl les chanoines de Sainle-
(ieneviève de venir en la inni' iln nii ponr ii'pondre an\ actions inlenlées
contre eux i8->.
I08. — 1 il 1 , a\ant le ;; août. — Conllriiialion par le roi Louis \1 des lnens el pri\iléf;es de
Saint-Mailin-des-Ghamps i8->
15'.l. — 1 1 1 1 . In diremlire. — Exemption de tons ilroils accordée [lar Louis VI an four ipie
liarlliélemy île Fourqueux possédait à Paiis iS3
KiO. — 1112. — .luj;ement de Louis VI attestant tpie Henri le Lori'ain est de condilion libre. . . i8'i
101. — 1112. — ( Ionlirmalion pai- Louis VI de lonles li's possessions de Henri le Lorrain à
Paris et aux environs 1 85
' 1(>2. — 1 1 L) , ■!'! janvier. — (Ionlirmalion par le pa|)e Pascal 11 du privilège, accoi'di' par le roi
Louis VI aux serfs de l'i'glise de Paris, de |ioii\oir poi'ler témoignage et coni-
liallre en justice conli'e les hommes libres 1 8G
Kio. — 1 1 1.'). — Fondalion de l'abbaye de Sainl-Vidor 187
'Ki'l. — lll'l, 1" decendire. — Confirmation par le jiape Pascal 11 ili> la fondation de l'idibave
de Saint-Viclor if)o
](;5, — 1 I 1 '1 , après le ;! août. — l'Aem|ilion de corvée, de laille, de voii'ie el anires droits, ac-
coiilèe par Louis VI au nrienré de Sainl-l'Jloi 1 ')o
1 (;(;. — 1 1 I '1 , après le ;'. aonl. — \lfranchissemenl par le ini Louis VI dinie seive nommée San-
celme M)'
|(i7, _ I 1 1 '1. — Leilce de Caloii. é\êi|iie de Paris, en f.iveiir du cliapiire de Sainl-Marcel ig-i
KiS. _ 1115. — Concession par Louis VI, aux chaiinines de Salnld)ems-ile-la-Cliàlre. de ses
ilroils sur le cloilre de celle i'';;lise 1 i)->
IC'.I. _ 1 1 15. _ \olire par laquelle le doyen liernierel le cliapiire de Xoliv-Dame constatent la
réparalion faite jiar le roi Louis \1, le jour de son mariage, pour avoir l'ail
démolir la maison d'un chanoine nj.)
170. — 1115.— Abandon par Louis \ 1, aux moines de \olre-l)ame-des-Cliamps, d'une lenle de
six sous ipi'ils lui devaient amuiellenieiil ii('i
171. — 1115 environ, — Inléodalioii par 'i'hibaud, prii'iir de Saiut-\laiiiii-des-Chaiii|is, l\ Aiim'I.
dil Payeii, d'une' terre sise à Sainte-tîeneviève 19.»
172. - — 1115 environ. — Renonciation par Louis VI à tout droil sur un serf de Sainl-Marliii-des-
( '.li;iin|)S nommé Galon , qui avait l'ponsé inn' serve du roi 1 ().)
TABLE CHP.ONOLOGIOUi:. .y, 1
173. — II 10, 13 novonihre. — Bulle par la(iuelle le pape Pascal II prouil lubliaNo ili' Sainl-
Magloiie sous la prolection du Saint-Siège 1 1|0
I / 'i. — 111/. — Ei-liaiige lie deux seils entre le chapitre de Paris et lalibave de Sainl-Gmiiain-
'les-Pres : ,,,7
17.). — 1117. af) mars-.) août. — Diplôme de Louis \I réglant ce (|ue l'abbaye de Sainl-Ma-
gliiirc doit fournir pour la subsistance des desservanis de la cliapelle
Saint-Geor;;es, el conlirmanl des biens donnes à la même cliapelle |iaj- Henri
le Lorrain i i|S
1 /G. — 1117. — Donalinn par Louis \l, ;i Saint-Martin-des-CIianips, d'un serl' nomme A nsold. -jou
177. — I I I 7 ciuiron. — Accord entre Saint-.Martin-des-Gliamps et Mana^sés. jjelil-lils d'L\i', .lU
sujet de deux pressoirs e( de vignes ipie celle-ci avait donnes aux moines. . . -'oi
'~'^- — I I 17 l'iniron. — Goiilirmalion par Manassès des donations lailes au prieure de Sainl-
Mnitm-des-Cliamps jiar Eve, sa grandinère -ioi
'7.'. — I I LS. — Echange de deux sei-\es entre le chaiiilre de Sainle-Geiie\iève et le chapitie «le
Noli'e-Dame .to-j
l'^d. — 1 I I S. — Conllrmation par Louis VI d'un e'change de serves enlre les chanoines de Sainte-
Geneviève et le chapitre de Notre-Dame -ju-'.
'181. — I 1 IS. — Aniorisatiou ilonnée par Louis \ l h Etienne, do\en (||. Sainte-Geneviève, et aux
chanoines résidanl dans celle abbaye, de laiie tout ce (pii l.'ur semblerait utile
pour cette ('glise sans consulter les chanoines demeurant au dehors -io.'!
18:2. — 1 1 m. r' avril. — Gilbert, (^vèipie de Paris, affranchit I église Saint-Gerniain-rAuxorrois
il une ledevauce annuelle de deu.x niuids d'avoine et d'un cheval pour l'armée
du i-oi .,,,;;
18.'!. — I I l'.l. — Exemption de tout péage et de toute redexance accordée par le roi Louis \ I .-lux
gens employés au commerce par l'église de Paris ■)o'i
I8'l. — I 1 l'.t. '7 novembre. — Bulle du pape Calixle II plaçant le monastère de Saint-Mai tin-
des-Ghamps sous la ]irot('clion du Saint-Siège et c(jnlirmant sos biens et pri-
vilèges .,,,(;
18.). — 1120. axant le iS axi-il. — Goiillrmation par Louis VI de rimmimilr accncdre par ses
pi'éilécesseurs au clniliv Xotre-Damc .uxi
iSIJ. — I 12(L axant le 18 avril. — Abandon par Louis VI, au chapitre de .\otiY-I)anie. ,{,■ l,,us
lis droits auxquels il pri'tendait sur une lamille de serfs ■> ] i>
187. — 1120, après le .'i août. — Gession par Louis VI, au chapitre de Notre-Dame, d'un serf
iionimi' l']rinond .i 1 ,
188. — I 120. — Don à l'abbaye de Notie-Dame de Longpont. par Étiemie de Vitry. de la moitié
de l'église Saint-Jnlien-le-Panxre -ni
18'.). — I 120 environ. — Don par Hugues de Moiitelei', ,-i l'ahbaye de Notie-Dame de Longpont.
de l'église Saint-Jidien-le-Pauvre .> , .,
l'.IO. — 1120 enxiion. — Contrat de métayage end'e le chapitre de Notre-Dame et .leaii Trian
pour l'exploitation des vignes du chapitre à I\ry ■> 1 -.
'l'.H. -— 1121 , ;i\ril. — Diplôme de Louis VI réservant la connaissance des causes intéressant
l'abbaye de Tirou au Parlement de Paris .. 1 ;;
1 02. — 1121. ,ipi-ès le 0 août. — Abandon par Louis \ I , en l'axeiir des marchanils de l'ans. d'un
ib-oit de ()o sous |)ar bateau ili> vin qu'il percexait an temps des xemlanges. -.m.".
l'J.'i. — 1 122. — Diplôme de Louis \ I en faveur de labbax e de Saint-Denis , poitani , entre autres
dispositions, défense de construire entre Saint-Denis et l'église Sainl-I.aïuent
sans permission de l'abbaye .3 i '1
:,'i-2 CUiTULAIRE GKMIRAL DE PARIS.
t'.l'i. — 1 \-2-2. — (iuiifiriiiatinn (inr Girljerl. éviMpio île Piiiis, d'une donation de nmiiliMS et do
rente annuelle faite par son prédécesseur Galon ;i l'abbaye de Saint-Victor. . . -ii.")
li.)5. — \\-2-2. — (^iinlirniation par Girbert, é\êque de Paris, de la fondation de réglise Saiiil-
Denis-de-la-Gliàlre ■> i G
*l',l(). — 11:>3, uH mars. — iîulle du [)ape Calixte H ordonnant au clergé parisien d'obi'ir ;i
i'c'vê([ue Girbert et décidant que tout chanoine jjronui ;i l'épiscopal de\ra
renoncer à son canonicat 217
■ l'.'T. — 1 \'2'.\. a\anl le ',\ août. — Diplôme de Louis VI concédant au chapitre de .^olre-Dame
une vigne, un pressoir cl une maison situé.s à Ivry. (jui avaient a])partenu à
résèque Girbert, ainsi que la chapelle de cet évè({up et toutes les cliaiies et
ornements sacerdotaux de l'église Notre-Dame q 1 7
108. — 1 l:*;i. a|)rés le :i aoùl. — Diplôme de Louis \'I autorisant le chapitre de Notre-Dame à
pri'levei' annuellement une somme de dix livres sur les revenus de l'évêché
pour subvenir à la couverture de la cathédrale 21S
1 '.»'.>. — 1 liio, a|ires le ;> août. — Goniirmation par Louis \ I de linréodation d'une partie du ton-
lieu du pain de Paris, faite par Philippe I" ii Etienne le Maréchal q 19
2()0. — I \'2'.\ i'n\irou. — Girbert, évèque de Paris, partage le canonicat de rarchidiacre Kliemie
(de Gai-lande) en ileux prébendes et en all'ecle les revenus ii deux nouveaux
rlianoines s 1 ( )
■2i)\. — 1 1l''i cnvu'iiu. — Gonlinnation par Etienne, (■sècpie de Paris, du partage <\u canonicat de
rari'hidiaci-e Etiemie ( de Garlande ) en (\f\i\ pn-bendes •2-21
•2()-2. — 1 Iri'l. avant le .') aoTil. — Gonlirmatinn par Louis \ I d'une coulurne pmu- le mariage des
serfs de Sainte-tjeneviève à Villeneuve et à Ghaillot - . . -221
■20'''k — lll''i. — Donation par Etienne, évêque de Paris, aux chanoines de Saint-\ ictor. des an-
niversaires qui se célébraient dans l'église Saint-Jean 'a a a
'ÙO'i. — 1 \2't. — Gliarto d'Etienne, évèque de Paris, conlii-manl la concession, l'aile aux chanoines
de Saint-Victor, des anniversaires qui se célébraient dans l'église Saint-Jean,
el di^terminant les circonstances dans lesquelles l'abbaye de Saint-Victor pour-
rail jouir des prébendes vacantes dans les chapitres de Noti'e-Dame, de Saint-
Marcel et de Saint-Germain-l'Auxeri'ois i-i'o
■2{)'>. — 1 l:*."i. — Gordirniation par Etienne, évèque de Paris, d'un acconl conclu l'iilie le prieur
de Saint-Mai-lin-des-Chanq)S et liouchaid de Montmorency tniichanl les pos-
sessions du pi'ieuré 1-ih
■20t'i. — 1 lli'l. a|irès le .'! aoùl. — Louis \ I conlirme la dmialiou d'une C(Mile de \in el de froment
faite par son S('iié>chal (iuillauuie de (iarlaude aux Le|ireu\ de Paris ii-iC)
■201. — 1 l:i'i envii'ciu. — Goidirmation. par le doyen du chapitre de \iilre-|)ame, di' la cession
par le chanoine Eulhert, il l'abbaye de iMarmuulier. d'une vigin' située siLr le
leiiiloire de \oli-e-Dame-des-(',hanq)S y.>7
l)|)8. — 1 li>."). ;i f'M-ii'i-, — Gonlirniatioii [lai- le pape Honorine 11 des possessions de l'abbaye de
Sauil-Viclor -^-sS
"liO'.l. — 1 !:!(;. — Cuncessiou, fute par Louis VI ii f(M;li~e de Sauit-\ icinc, des amiales de onze
pnhcniles dans les églises de Ghàteau-Laiidou , Meliui. Elampes. Dreux,
Manies. Poissy, Pontoise, Monllhéry. Gorbeil el Pat is o.'Ji,
':!lli. — \\ûi\ environ. 1 -j mars. — Gonllrniation pai- le pape llonorius II de la concession des
annales des diverses jtrébendes faite ,"i labbave de Saiul-V ictor par Henri,
archevêque île Sens, (ïeoll'rov. évèipie de Gharli'es, et i'iliemie. l'vèipie de
Pai-is •2lii>
' ÛW . — I l:i() environ. — Lettre d'h^lienne, évèque de Paris, ii Henri, archevêque de Sens, jiour
piotester contre la citation de Galon, maitre de l'école épiscopale de Paris,
devant le li'ibiuial melropolilain ai^o
TABLE CHr.OXOLOlJKjUi:. S'i,']
'•2\i. — 1 1 20 enviioii. — Lettre par laquelle Ltiemie, évèijiie de Paris, refuse de lever l'excomiim-
iiicatioii qu'il a prononcée contre Galon, et promet de #e rendre h Rome pour
soumettre l'afraire au jugement du pape a3 1
'213. — IJ^i'i. — Concession par Elienne. éxèque de l'ari^;. au i-oi Louis \I. d'une |)artie du
fossé de (]liampeau< 201
'■2\'i. — 1 127. après le .'5 août. — Conlinnation par le roi Louis \ 1 des pi-ixilèges du chapitre de
.Notre-Dame de Paris j.') 1
'215. — 1127 environ. — Lettre dii clergé parisien au ])ape Honorius H. exprjsaul 1rs causes du
différend survenu entre l'évèque Etienne et l'archidiacre Tliibaud 20 1
'21(i. — 1127. — Pièglenient, par les soins de Mathieu, e'vèque d'.Alhano. de Jean, cardinal du
titre de Saint-Chrysogoue . et de Pierre . cardinal du titre de Saint-Calixte . di's
difficultés survenues entre l'évèque de Paris. Etienne, et l'archidiaci'e Tlii-
liaud oMo
*217. — 1127. — .itlestfltion par GeolTroy. évèque de Chartres, et Bouchard. é\èque de Meau.v,
de l'accord établi entre l'évèque Elienne et l'archidiacre Thibaud par les soins
lie l'évèque d'Albano et des cardinaux Jean et Pierre 2.'5-j
'218. — 1127 environ. — Lettre de Henri, aj'chevèque de Sens . à Elienne. é\èque de Paris, ci-
tant celui-ci à comparaître devant lui à Pro\ins. poui- s'iwpliipier sur son
diflérend avec l'archidiacre Etienne de Garlande •î'.'i-ji
'219. — 1 127 environ. — Lettre par laijuelle révêi|ue Etienne rehise de se rendi'e à Provins pour
rcpiFudre devant son niélro|iolilain aux plaintes portées contie lui par l'archi-
diacre Etienne a.'ii!
'220. — 1127. — Accord entre Etienne, évèque de Paris, et le chapitre de .Notre-Dame, ménagé
par Suger. abbé de Saint-Denis, Gilduin. abbé, et Thomas, [)rieur de Saint-
Victor o;;:!
221. — 1 12s, avant le :! août. — Partage de biens enire le médecin (Jlii/,ou el Cciile. -a femme. -l'Ao
222. — I I2H. avant le o août. — Concession par Louis M de plu^ieius privilèges au prieuri' de
Saint-Martin-des-Champs â.'î 1
'22;}. — 1 128. — I,e doyen Hernier et le chapitre de Noire-Dame s'engagent par serment à pour-
suivre en justice (juiconipie userait altacpier les [lersonnes ou les propriétés
du chapitre s-'io
'22 '1. — J12'.), 2 mai-s. — Letire du pape HouiiiLis 11 au chapitre île Paris, interdisant toute iuno-
\ali in dans les ancieimes coutumes dudit chapitre 2.').)
22."). — 1 12'.), avant le .'i août. — Concession pai- le roi Louis \ I. à l'abbaye de Sainl-Magloii-e.
d'un droit de pèche dans la Seine -jo'i
'220. — lloO, .3 novembre. — Bulle d'iunocenl II conlicmanl les biens el |irivileges de Sainl-
Germaiu-des-Prés -i.iù
'227. — I KiO eiiviriin. — Donation par le chanoine Henri, au chapitre de Notre-Dame, de Irois
ar|ieuls de vignes 23'J
'228. — 1 l;i() en\iron. — Lellre de Geollrov. évèque de Chailres. a Ijieuiie. é\èipie de Paris, lui
oH'raiil . au nom d'I^lienne de Garlande, de snunietlii' le ditliTend ipii' ce der-
mer avait avec lui au jugement de saint Bernai d «07
'220. — 1 loi) environ. — Lettre d'un anonvme à Etienne, évèque de Paris, le metlanl eu garde
contre l'hostilité que le roi et la reine lui témoignaienl 207
'2ol). — I 131) envii-on. — Letire d'un anonvme ii IJiemie. évèque de Paris, l'avertissanl qu'il élail
menacé de mori ■-''■'i~
*2:jl. — 11:')!) environ. — Letire d'Etienne, abbé de Cîlcaux , au roi Louis \1. poui- prolesler
contre les vexations qu'il faisait subira lévèque de Paris ■?.'■>-
r)/i/i
'm. —
*iT,. —
':2:î'i. —
iX,. —
L'.'iC, —
i>;!7. —
■2:\\). —
-J'iO. —
'ih\). —
"■2.")(>. —
CVIiTIILAIIU': GKNKIiAL \)V. l'AlilS.
no ciiviioii. — Iji'llre ilo (ieoffroy, tWt'qiii' di' (ili;iilri's, au pii|io Ilouoriiis II. au Mijct
lies vcxalimis que lo roi faisait suliir à IV>\àjuc de Paris a'SH
no ciivii'du. — Leifre du pape Innocent II sornutanl l'Etienne, ('vêipie de Paris, de levée
l'inlriilil sur les ('glises dépendant de Talihau- île Sainte-Genevièvi' a^îft
1)0 en\iroii. — Li'lli'i' do (îeofTrov, t'vêcjue de (lliarlres, à lilienne, l'vèqiie de Paris.
lui iiichquaiil îi (|uelles conditions il pourrait faire sa paix avec le roi 2.'i8
iil. — (lonlirnialion par Louis \'I de loules les possessions de ral)lja\e de Sairil-
Ma,;lon-e ^ t!;î8
ni environ. — Konilalioii par Louis VI de la foire Saint-Lazare -j'io
'.\'l . I.') mars. — (lonlii'inalion par le pape innocent II des possessions et privilèges
de l'aliliax e de Saiiit-Viclor lh\
',\i. — Donation par le roi Louis VI, au cliapilro de réj|lise de Paris, d'une terre el de
vijjues siliii'cs près de l'éfflise Noli'i'-I)aine-des-(lliaiiqis 2'i3
nn. — (loncessinn |)ar Etienne, évêque de Paris, an prieiu'é deSaint-Martin-des-tiliarnps.
(le l'église Saint-Denis-de-la-GIiAlre a 'i3
'■V.\. — Cii'ssion au mi Louis VI par 'fliihaud, prieur de Saiiit-Marlin-des-Cliamps. de
l'eiflisc de Monlinarlre, en écliange de leglise Sainl-Denis-de-la-Cliâlre a'i'i
■ V,\ . après le ■)■}. août. — Conlirniation par Piei're. ahhé de Gluny, de I échange, fail
enire le roi el le prieur de Sainl-Marlin-iles-Glianips. de l'i^glise de Monl-
niarlre eonlre celle de Sainl-Uejiis-de-la-tJliàlre ikh
'.V.\ environ. — l.ellre du pape Innoeenl II invilant l'évècjue lilieune el le cliapiire de
Notre-Uaine à attribuer une prébende aux chanoines de Sainl-Victoi' q.'iG
n.") enxiioii. — I)onalion par févêque Etienne, à l'alihaye de Saint-Victor, de diverses
pri'liendesdans les églises de Saint-Marcel . Sainl-GIoud, Sainl-Gerniain-I'Auxer-
rois et Saiid-Marlin deGhanipeau\ -îhfi
'.V.\. — Senlence d'exconinuniieation lancée par ré\è(pii' f^ticrme conli-e les nieni'Iriers
de Tlioiuas, prieur de Saint-Vii'Ior •.i'iB
'■V't. — Lelh-e d'I'itienne, évoque de Paris, à GeolVro\. i-vècpie île Gliarlns. raconlani le
meurtre de Thomas, pi'ieur de Sainl-\ icior s'iS
n>n. — Lellrc d'I'llienne, i'\èipie de Paiis. au pa|)i' Imincenl II au sujel du nieurire de
Tliomas. prieur de Saint-Victor a'i8
'X,\. — Leilie de saint liernard au pape lunocenl II au sujel du niemlie de Tlinmas.
|irieur de Saiiit-\ icIor -J 'u)
nn. — l.ellre de Pieiie . ahlié de Gltniy. au pape Imincenl II. au sujel du menrii-e de
Tliouias, prieur de Saint-Victor î!'if)
nn. — Leilres de Hugues, évoque detîi-euolile. aux évoques ii'unis en sMiode à .liiuarre,
au sujel du nieiu'tre de Thomas, piiein- de Sainl-\ idoi- q'k)
'.V,\. — Leilie du pape Iimocent II aux évèqnes riMinis à .louarie. pinlanl lonlirmalion
de rinlerdil prononcé par l'ux il roccasion du meiirlre de 'flmnias. prieur de
Sainl-\ icIor :('if)
'.V.\ . 1 (i ninemlire. — Lettre du pape Inuoci'iit II aux arclie\èipies de Iteiiiis el de Sens
el il leurs siiirraganls, les lilàmanl de u'aMiir pas plus lui exeiiininume les
meurliiers de Thomas, prieur de Saiiil-\ ictnr '.'.ôo
n:; I l 'lO. — \eiile par Gildum, ahlié de Sainl-\ icIor. ;i Aidiert d'fjainpes, chanoine
de .\olie-I>ailie, de \ ignés siliiee^ a Sa\ies flôo
o'i. ;; aoùl--.>.'> oclohre. — Cession du pneiiri' de Sauit-Eloi a l'aliliaNe de Sainl-.MaiU'-
des-I'dssi'S par Elienne. évèiiiie di' Paris aoi
TABLE CHnONOLOGIQUE. 545
i5i. — 113/1. 3 août- -25 ocloLre. — Privilège de L'iuis VI aceordaiil aux l)oni'geois de Paris l<'
droit de ftiire saisir les biens de leurs débiteurs -j .").">
^5."). — 1 13'l. 3 aoùt--2Ô orlobre. — Conliruiation |iar Louis VI <les i)i('iis iji' l'aiibave de Mout-
iiiarlre •>. ô^
"'l'iCj. — 1 13'i. npii'S le 3 août. — Conlirniation j>ar Louis \l du dim de trois pre'iiendrs l'ail par
I évêque de Paris à l'abbaye de Saint-Victor a.")!)
'l'il . — 1 13-'i , après le 3 août. — Cession, faite par Louis \ I au cliapilre de Notre-Dauie de Pa-
ris, des terres d'Etienne de Garlande, moyennant di.x-buit deniers de cens.. . aSG
* ùhH. — 1 135 , 20 juillet. — Conllrmation par le jiape Innocent II des biens et privilèges de Saint-
,Martin-des-Cliamps -jSy
:^û'.'. — 1135, 3 août--ji octobre. — Echange de .serfs entre l'abbnve de Sainte-Geneviève et le
cLapiire de Notre-Dame -l'i-j
*:JG'). — 1 13G. 20 lévrier. — Bulle d'Innocent II coiilirmanl l>'s possessions et privilèges de l'ab-
bayi' de Saint-Maur-des-Fossés 208
'iJtil . — 1 13(j . 28 mai. — Conlirniation par le pape Innocent H des bien> et pri\ilèges de l'abliave
de Saint-Victor o.mi
*'2i>-2. — 1 13G. 28 mai. — Continuation pai- le papi^ Iiniocent II dr toutes les possessions de l'ab-
bayi' de Saint-\ ictor ■2Ô(}
*2(i3. — 1 136. 1" octobre. — Contirmniion ])ai' le pape liinuciMil 11 îles j)ri\ilèges de l'abbave île
Montnjartre -jïx)
:2()i. — 1137. i"janvier-ii a\ril. — .kte de partage dn fosse' di' Cliampeanx entre Le roi Louis \1
et révèque de Paris. Etienne 2lii
*ù()'>. — 1 137. 1" août -2 4 oclnbie. — Conlirmalion par Lnnis \ 11 des biens ib- l'alibavi' di' Sainl-
\ ictor " alii
:J()(i. — ll.')7. 1" aoùt-2'1 ocliibic. — (ionlirnialion |iar' L'inis \ H di's donations failo'^ par son
[lèi'e à l'abbayi' de Monlniai tif 2l)i
51)7. — ll.'!7. 1" aoùt-janviei- 1138. — Exemption de tons dioils accni'dée par Lmii- \ Il ii uni'
fenmie nomini'e Cenle, piur une maison et un four (pi'i'llc avait l'ail con-
slruiie h Chainpeaux , 2O.'!
2(18. — 1137, 1" aoiU-2 avril 1138. — .\cte dr Louis \ll relatif à l'iiôtel de la l'.ap.V. aux
Halles 2(i4
26'.). ^ 1137. 1" aoùt-2 avril 1138. — Fondation par Louis \ll d'une foire (jiii se (ii'uilra à
Saint-Lazare le lendemain de la Toussaint et les huit jours suivants 26'i
270. — 1 1 37, 1" aoùt-f) juin 1 1 'i7. — Donation aux Teniplier> di' Paris, par un<' fenum^ nommée
Gente, d'un moulin sous le Grand Pont oli.')
'271 . — 1 138. janvier- 2 aviil. — (Conlirniation par le roi Louis Vil di>s ilonations faites par ses
priMi-cesseurs au prienié de .8ain!-Marlin-d.'s-Ciiamps oCJ
'272. — I 138. 2() mars. — Conlirniation par le pape Innocml II di-s bien.- r( privilèges de l'é-
glise de Paris et de l'accord conclu entre le roi Liuis \ Il el l'i'vèipie Liienne
au sujet du lieu de Cbampeanx 267
*273. — 1 138 environ. 26 mars. — Conlirniation par Iiinoienl 11 de la donation, l'aile à l'abbave
de Saint-\ ictor. d'une pK-liende ii Saint-Marcel et d'une autre a Sàinle-Gene-
\iève oG-
27'i. — 1 138. 3 avril-3i juillet. — Conlirniation par Louis \ll des biens que l'abbaxe de Saint-
Victor avait reçus du roi Louis \ 1 el d'Etienne, é\è(pie de Pans 2C7
27."). — 1 138. 3 avril-3) juillet. — Hemise faile par Louis \ Il d'un cens ijiii lui élail dû poiii-
une terre appartenant a l'église Sainl-Iienoit aG8
Carlul. — 1. Cy
r.'ir. CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
■21 il. — 1 l.'!S, .'! nviil-3i jiiillel. — Aiiioi-lisseinent par Louis VII d'iine terre ilonnée aux moines
(le Tiiiiri |i,ii' \iisr'lin de (irosiny -jIm)
■21 ~ . — I ];)8- 1 1 'lit , ! juin. — (',oiilii-iii;ilioii par le pape liumceul 11 îles doijaliniis faites à l'ab-
liavc (11' Sair]l-\ irlor pai- le uiédeeiu (.)bizcili oyo
:27s. — I I .'îS- Il 'ci (UN iriiii. — liéviiealioii pai- Êliernie, évêijue de Paris, de l'une des clauses
de la diiiialion, par lui l'aile à Saiiit-Vietor, des annates ou vacances des pré-
licndrs de \'otre-Danie, île Sainl-Marcel, di' Sainl-Gennain-l'Auxerrois , etc.. -271
■21'.). — 1 l.']8-l 1 'r2. 17 axril. — ( Ji]]lirin,ilioii |iar li' pape liiiioceiit II du di'iiil d'annate accordé
il l'abliaye de Saiiil-\ iedn- pai- l'i^véïpn' l'^tiriiiie sur les prrliendes du chapitre
de Notre-Dame 071
liSI). — ] I 3'.t , 1" aoùt-() a\ril I l 'lO. — (loulii'maliiiu par Louis VII d'un accord conclu entre son
prre i'\ l'aliliaNc de Saiiil-Maj;i()ire peur le partage îles enfants nés d'un serf
ilr l'aliliaM' l'I d'iuie sej've du roi -27 1
•2>i\. — ll'lD, 7 a\ ril-iioM'iulii'e. — (jonlirmalion |iar Louis \ Il du ilmi, lail par ISarlhéleniy de
F(iuripii'ii\ aii\ moines de NiiIre-Daiiie-des-t.diamps , d'un liiur situé rue des
Juifs •17-2
■2>^-2. — ll'iO, 7 avril- -M) mars 1 1 '1 1 . — Fondation par Geolfroi, chanoine de Sainte-Geneviève,
d'une rhapi'lleiiii' à l'aulel de l\i)trc-Dame, dans la crypte de l'église Sainte-
(irni'\;ève o 7,')
^!y:|. — 1 I 'i(). 1" aoùl -■}.[) mars 1 1 '1 1 . — Conressiiin |)ar Louis Vil à l'ahhaye de Gliaalis d'une
iviil.' de '10 sous sur lo Marché Neuf de l'ai'is -27 '1
os'i, — I 1 '1 1 , ianMi'r--u) mars. • — (ionlirmaliou par Louis VU des possessions du niouaslère de
Saiiil-I'lloi o-^ô
'■2S'>. — 1 I '1 1 . .'01 mars- iS axi-il 11 'i2. — Doualion par (ialeraii. comti' de Meiilan, au chapitre
dr Saint-.Nicaise de MiMilaii . des églises Saiiil-ller\ais el Saiiil-Jeau-eu-GreM'
di' Paris -27.5
^JSC). — 1 I '1 1 , I ' aoùl- |S avril 1 1 'r2. — Donation à Saint-Lazare, par tlauliei' Pinçon, d'une
li'iiélii' de i-liaii;;i'iu' sur le (irand Pont, do ipiairo édiiix pour la vente du
I''""- '■'■■ ^7^
■2><,1, — M'il. r aoùl- I S avili I I 'il'. — Louis \ Il fait rniiiseà Dulliou. iiii'dirin, du lioisd'un
cous ipi'il lui ilrvait pour sa luaisoii du (irauil Pool :'■]{)
O.SK. — I i'il , 1" aoùl- iS a\iil 1 1 'r2. — Louis \ Il dicnlo ipie le cliaii;;.' sr linidra loujoiirs sur
lo (Irauil Poiil , ol li\e à -iii sous la rrilevaiiio aiimirlli' ipio 1rs rliangeiu-s de-
Moiil paver pour ouvrir lioiilii|iii' eu col niilioil ■J77
■2>i\t. — 1 I 'il . 1 aoùl-iS ^ivril 1 l'rj. — Voulo par Louis VII. ,iu\ Ir.iirgeois de la Crève et du
Moucraii Saiiil-Gervais. d'iiiio place appoliV lii Grève, pour lo prix de soixanle-
di\ hvros -.77
l'',IO. — I I 'i2 cnviroii. — Goiilirmalioii par IJirmie, év'ipir dr Pai'is. do diver^s don. liions faites
i, r.ililiive de Saiul-\ielor 077
2'.)\, — I 1 'i:> oiiviion. — Goiilirmalioii . p.ir lo doyou du rliapiliv do Nolro-Dame. de l,i donation,
failo p.ir lo iiiiMoriii Olilzon ,'i l'.ililiay.' de SainI \ irlor. do lorrains situés |irès
do Irgliso Sailli (iliri.loplio ' -..fio
■2<,)2. — I l'il* au plus lard. — Galer.iu . coiiilo di- Moiilaii, donne à l'aliliaye d,' Saint-Victor uni;
loiijo anmiollo di' ipiaraiilo sous sur un ions ipi'il pri'levail au Monceau Saiiil-
(Jervais -iXi
■2'.):;, 1 i 'ili au plus lard. — ( '.ouliriuatiou par I-^lir^mie. ('vèipio de Paris, de divers dons faits à
l'aM.aye do Saiut-Virlor -iSl
2\i'i. Miliou du \ié sièric. — G.ilei^u. c lo do Moulaii, iiiaudo à ses pi-i^i'ils de Paris de payer
oh, ipio ami''o aux ehaiioiuos de S inl-\ idor une renie do (piarante sous .... -.'(S.l
TABLE ClIllONOLOCKjUK. 5/i7
29."). — Milieu du \ir siècle. — Ci.iliTan, i-onile di' Mi-iiI.im. liiil ifiniM' ;iii\ lirros dr S;dii(-[j;iz:ir('
d'un ci'iiy (jnils lui di'\;iiciil oS'i
*21)G. — iMilirii du xu" >ii''cii'. — Ordre (Ioihil' |]:ii- (;,ilriMii , <-(iiii(i' ilc Mcid.iri, ;i srs pirvùls cl nlli-
ciris di' l'.iiis, de di'livrc'i- cli.iiiuc .iiiiK'e licizc dciiii'i^ de iciilc il ^^^;li^('
Siiiiiti'-(iciir\iovr sur ses imciuis dç l'^u'is a,S/i
i'j7. — \\h'2 rmirtiii. — Cduliriiinliou (lar ]c \i'"^:d du |):i[)i^. VIIxtIi'. i'vri|ur d'Oslii', dos ducisions
(irises j);ir les évèqiies Gilbert ri l'^licuiic ,iii suji'f du lisliuiiciit d'Élipiiue, ,ir-
cliidi:icro de Paris .jS'i
':2',)8. — ll'l3, -ir) Mi.iis. — CoufiniKilidU |i,u' liiiiocriil II dis iiussessiuiis de Saiul-M.iitiu-des-
Ch.iMips -îST)
' 2D9. — 11 Vi. -^ l.i'llre de saiiil Bernard à Élieruie, é\è(|ue de l'aleslriua , relalivi' aux soullrauces
de rEjjlise, et nolaniineiit de réglise de l'aiis oSli
'.'SOO. — ll'io. i" aiiril--)r> mars ii4'i. — Donation par Louis Vif, aux religieuses irVerres. de la
diuie du jiaiii (|ui se consommait ii la nnir. ijuaiid elle sejoiuiiail à l'aris. . . . •jS(')
'30L — 11'i:i, 1" a.iùt -•!."> mars Uhfi. — Cniillrmalion par Louis VII des privilèees el pesses-
sions de l'aljliaye de Saint-Denis o8(i
•Î02. — 1 1 'l3. i" aoùl-a5 mai's 11-')^. — Benonciation par Louis \ Il au droit, i|ue s'élaienl ari-ofé
ses prédécesseurs, de s"ap[iropriei' les meidiles Iminés dans les maisons des
évê(]ues de Paris au moment de leur déiés -jSt
;S0;3. — 1L'i:î. r' aoùt-25 mars Ll/l'l. — D.malian par L.iiiis VII, aux Teuipliej-s de Paris,
dune rente annuelle de 17 livi'es oSS
oO'l. — 1 l^i'i, 1" aoùl-oô mars. — Excmplioii de taille accordc'C par Leiiis \ Il ,"i iTeiix liourj;eois
(le Paris (jii'il consacre au service des frères i\c Saiul-Lazare o,S.S
'305. — 1 1 Vl , () janvii'i-. — lilllle de Célestin H en faveur des Templiers, preuiellant des iiidul-
j;eiices il ceux cpii siili\ ii'iidronl .iiix liesdiiis de I ordre 'iSi)
■"30G. — llV'i, .'! IV'vrier. — Coiiliriiialieu [lar Ci'leslin II des possessions de l'abliave de Sainl-
V icior .),S(,
'307. — IL'i'l. 3 IcM-ier. — Conliinialioii par ( ièleslin II île joules les pridieiides a])parlenant il
laldiaye di: Saiiil-\ icIor dans dneises è;;lises -Hio
"308. — ll'l'l. -.'S mars. — (ionlirmalion par Liicius II des pri\ ile;;es et posses^ious de lalib.iv e
de .Saiut-tiermaiu-des-j'ré-, .),,„
'30'J. — ll'l'l, lil avili. — Coiillrmalion par Liiciiis II de la londaliou, dis priMlej.es et des pos-
sessions ,1e labbay de Moulinai Ire '. o,,,,
•lilO. — ll'l'l. ..'1 mai. — Bulle ,1,. Liieiiis II au sujet ,1,. I., pivbeuile accordée aux cliaiioiiies , le
Saiiil-Vlilor par labbave de .S,iiii|e-(;eiii.Me\e .,,,,,
311. — ll'l'l. 1' aoùt-S avril lli,".. — Conlirmalioii par Louis \ll dime Iraiisarlioi, ,■ -lue
eiilre .lean de ( il.imart el l.i luaisou île SamI-Lazare toiiclianl le> posM'ssions
de celle-ci ii l'oiilenav .ii) 1
312. — llVl. — Seiilence ,1e llu.;ii,s, é\è,pie d'.Auxeice, ,.| ,|,. |l,.niar,l , abb,; ,!,■ Clairvaiix,
lixaiil I,' droit il pavi'r ii babbave ,le Saiiil-\ ii lor p. r le prieur,' île Sainl-
Marlin-d,'S-(;iiamps, en écliaiijj,' d'uni' prebemle ac,-ord,''e ii ,•,' prieur,' dans
réélis,' .\olre-Daiue .,,|-i
313. — ]\h'l.— Thibaud, v\i\yw ,1,' Paris, ibiiine aux n'li;;i,'iix de Saiiil-Mai lui un,' prélM'udi' ii
.Notr,'-Daiiie il,' l'aiis. ;i i-iiii,lili,iii ipi'ils payi'ront uni- redi'vance aimui'll,' ,1e
dix sous il l'abbave de Saiiil-Vidor 2,,o
-l'plembr,'. — (ionc,'ssi,iii ii rabb,i\e ,1e Sainl-Vi,'i,ir par làiib'S, pri,'ur de
Saint- Maiim-d,'s-Cliani|is, tWum ivnle aniiiii'll,' d,' ,lix sous, ,'n l'clianjje
du droit d'aiinate (jue celte abbaye avait sur un,' pri'bend,' de Notre-Dame
donnée ;ui prieuré de S;iint-Maiiiii pur Tliibaud , é\è(jii,,' de l'aris 3,j3
69.
5'i« CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
".)];), — ll-Vi, o cli'ii'iiil)i-('. — Coiilirnintion [)ar le p:ipe Lucius II de la sentence arbitrale rendue
par iiiijjiics, évêque d'Auxerre, el Bernard, abbé de Glairvau.x, fixant le droit
aniiiii'l (lu par les moines deSaint-Marlin-des-Cliamps aux religieux de Saint-
Viridi-, sur une prébende de Notre-Dame -nyi
';',\(), — 11 '(/i , f) di'cruiliri'. — (loiilirinalion parle |)a|)e Lucius 11 des liiens i-l pri\ilè[jes de l'éjjlise
.N(]|ii'-|),iiiie dr Paris, et spécialenient de l'abandon, l'ail par le roi Louis VU,
(lu droit ijuavaienl les rois de France de s'appro|irier le mobilier des évtVjues
de Paris, ([iiand ceu\-ci venaient à niniirir ^(('i
* ;; I 7. — I l 'l 'i , .") (I(''ceiiibiv. — ( liinlirmalion par le pape Lucius 11 des possessions de Sainl-Marlin-
iles-C.liamps 2()'i
*;i|(S. — I l'i'i. — l'Aeiiiptidii (le loules coutumes accordée [lar Louis \'ll aux liabilanls des Irois
cliaiiibies de Saint-Denis-de-la-Clj;Ure a;).")
■.\\[), — 11'i5, 1."] a\iil-.'>o mus 1 i 'i(i. — Règlement, parle doyen Barlliélemy elle chapitre de
Paris, (les revenus et des fonctions du vicaire chargé de desservir une prébende
poss(''d(''(' à Notre-Dame par l'abbaye de Sainl-Victor -jiib
,')-2(). — I I 'i.") eiiMi'oii. — Concession à l'abbaye de Saiiit-(!eriuaiii-des-Pri's p,ir Eudes, prieur de
Saiiii-\lailiii-dcs-Cliamps, d'un cens de ciii(| deiiieis. eu échange d un autre
cens (pu- ci'llc abbaye possédait sur un tiM'r.iiu eiiiploy(' à la coiistruclioii de
l'i'jjlise Saiiil-.lacipies oa)-]
'■\-2\. — I l 'i.') l'iniroii. — Donalion aux 'reiiiplicrs. par le doyen liartlK^leiiu et le chapitre de
Notii^-Daiiic (le Paris, de soixante sous à prciidre sur le change -M^-j
':]-2-2. — 1 1 Iti't. s jimvier. — liiillc (rEug('.'iic III [iiirtaiit cnulliuialioii de tous les biens et privilèges
de l'ablidNe de Saiiit-Geriiiaiii-dcsd'ies •>()«
':\-2'.\. — ll'di, après le .'Il inai-s. — liègleiuenl, parle doyen Barthélémy cl le chapi!ri> de Paris.
des revenus et des fonctions du vicaire chargé de desservir une prébende |)os-
s(!d('e il ^olre-l)anle pai' le prieiiri' de Saint-Martin-des-C.hainps o()8
*?,2^i. — I l'ili. -il m.irs-i() avril 1 l'l7. — Donation aux Templiers de Paris pai- Simon. (■v(''(|ue
de Noyon. (le ^(:g•li^e de Tracyde-Val ■>.()()
;'>:*5. — ll'l('),:')i niai>- i(( avril 1 1 '|7. — Conlirmaliou par le cliapiire de .Notre-Dame de dons
f.ils ,'i labbaye de Saiiil-\ iclor p ir les ('■vèipies et le chapitre de P.iris ■.>(|()
*'i2<',. — ll'i('),:!i iiiais-ii| avril M 'i7. — (kinlirmation par Tliibaud. evè(|iie de i'aris, des dona-
tion-, fuies p.a- ses pr('(l(''(esseni'S à l'abbaye de Sainl-\ icliu' -'îoi
:;-27. — I I 'lO. ;li mais- i() avnl I I '|7. — Autorisation . doiiniv parle clia pitre de Paris ii lîichard
de Sauit-M.iicel. d'eillrer à Sailil-\ ictor .".o:-
•';28. — I l'iCi. apiès le ."> i mars. — Itail à cens iriiiie maison a|)paileii ml a rabli.vi' de \loiil-
marlie •'')•!
:;2'.). — I 1 'ili. I " août- iS avril 1 I 'l7. — Don par Loiii^ \ Il . aux l,e|iivii\ de Paris, (rime rente
(le viande el de vin •'>i):i
:•,;;() — 1 1 'id einiidii. — Coiiruiiialioii par Louis \ Il du bail du iiioiiliii de Mibray l'ail parle
cii;, pitre de Noln-Dame o'i'i
:;;;). — l l '|7, ,n) avrd-/i juin. — r«eiioncialioii par le roi Louis \il aux droils ipie ses piiMh'ces-
seurs avaient coiiliime de pn^lever sur les possessions de l'('vi'cli(' de Paris à
la mort de' clia(|iie l'vèipn' !o.>
:]:\-2. — I I 'l7, -Mt avili M juin. — Doiiatiiin |iar Louis \1|. ;ui\ l.('preii\ de Palis. diin(> rente de
dix m'iiids (le vin sur son cellier de Paris ;]o(i
•:i:i;i _ 1 1 '|7. après le -o avril. — l.elliv de CeollVoy de Clairvaiix il \lliiims. ev(''ipie d'\lhano,
conlenant le lecil de la (•oudamnalion de (Jilberl de la Poriee. au concile teini
à i'aris le jour de Pà(pies I i 'l 7 i't>7
TABLE CHRONOLOGIQUE. 5/19
33^. — 1 1 47, -38 avril. — Donation aux Templiers par Bernard de Bailleul 007
*335. — 1147, a mai. — Confirmation par le pape Eugène 111 des biens et privilèges de i'abhaye
de Saint-^'ictor 3oiS
'336. — 1147, 00 mai. — Confirmation par le pape Eugène 111 des possessions et privilèges de
Saint-Lazare 808
'■Vil. — 1 1 'i7. 3 juin. — Conliniiation ]iar le pape Eugène lU des biens et privilèges de Sainl-Mar-
tin-des-Champs ?,oS
*."):)8. — 11 'i7. .'ijuin. — Confirmation parle pape Eugène III des biens et privilèges de l'e'glise
'lelVis 3o;,
'.'5:59. — 1 1 'i7 ô juin. — Confirmation par le pape Eugène III de l'accord établi entre l'évêque
Etienne et l'arobidiacre Tliibaud pour déterminer les droits des airbidiacres
<le Paris :îoç)
^340. — 11 'i7. 7 juin. — Confirmation j)ar le pape Eugène III des biens et privilèges de l'abbaye
de Montmartre 3()()
•>'iL — ll'i7. 10 juin. — Indulgences accordées ])ar le pape Eugène III en commémoration de
la consécration de l'église abbatiale de Montmartre ;îo(|
*3'i^. — 1 1 'ly. — Lelti'e de .Suger, abbé di' Saint-Denis, au pape Eugène III, lui signalant la façon
dont a été élu le doyen du chapitre de Paris. Clément, et les démêlés qui si-
sont élevés entre ce doyen et le clianlie de Noli-e-Dame 3io
"3'i3. — ll'iS. II a\ril-a avril 1149. — Donation par Simon de Poissy. à féglise Saint-Denis-du-
l'a'i. d'iuie somme de ti-eiile livres poiu' l'entretien d'un chapelain 3io
3'i'i. — 1 1 '|S. o(j avril. — Lettre du pape Eugène III, chargeant Suger. abbé de Sainl-Denis. de
rélormer l'abbaye de Sainte-Geneviève 3 i i
*34.). — 1 I 'i8. 2.;i avril. — Lettre du pa])e Eugène III ordonnant aux chanoines de Sainte-Gene-
viève (le recevoir avec déférence les moines de Sainl-Marlin-des-Champs, (pi'il
envoie ])our les rélormer 3i i
'3'iG. — 1 I 'iS. — Lettre de saint Bernard félicitant Suger, abbé de Saint-Denis. d'av(jir entrepris la
rél'oi'ine de l'abbaye de Sainte-Geneviève 3 i -j
'.'i'i/. — 11 'iS. iG juin. — Lettre d'Engène III à Suger, abbé de Saint-Denis, loi ordonnant de re-
courir à des chanoines réguliers, à la place des moines, pour la réforme de
l'abbaye de Sainte-Geneviève 3i-î
.1 |S. — 11 'iS. après le •>. 'i août. — Lettre de Suger rendant compte au pape de la rc'l'orme de |';di-
baye de Sainte-Geneviève 3i -j
-.'ïV.I. — 1 l 'iS environ. — Lettre d'Eugène III à Suger. abbé do Sainl-Donis, lui iirdomi.iut de faire
remettre entre les mains du nouvel abbé de Sainle-Ceneviève le trésor que
détenaient les chanoines qui ne s'étaient pas soumis à la réfoi'uie de cette ab-
baye :j 1 ;,
3.)l). — ■ 1 1 'i8 enviiiin. — Lettre de Suger faisant savoir au pape Eugène 111 que les chanoines de
Sainte-Geneviève ont refusé île lui livrer les nliques et lis obji-ls >lii Irésur
qn il était chargé de leur réclamer '.U')
'3.j1. — I I 'iiS-l l.).i. — Confirmation parTliihaud. l'vèipie de Paris, des possessions du piieui'é
de Saint-Marliu-des-Champs .'!i7
•'•'-■ — 1 1 'l8-l l,)'i. — .Accord enirc les abbés de Sainte-Geneviève et de Sainl-\'iclor Innclianl
la |irisr' d'fau de la l!iè\re 3 17
3.-,3. — ll'i8-ll.")'i. — limiard. abbé de Clairvaux. atteste qu'End. ■<. alibr de Sainte-
Geneviève, a concédé aux religieux de Saint-\ictor une prise d'i'au dans l.i
Bièvre 3 1 8
550 CARTULAIRE GENERAL DE PARES.
;j 5 /( . — 11 'i S - 1 1 5 ^1 . — Accord conclu ciilrc l'abbaye de Sainl-Viclor ol l'abbaye de Sainle-Gcneviève
loiicliaiil le cours de la Dièvre oi (j
;}55. — 1l/i'.), uoveiiibre- if) a\fil 1150. — (loiilinualioii par le l'oi Louis VII de la réforine de
l'abbiiye de Saiule-Geneviève 3-2 o
*;5,j(i. — 1 1,')0 (lu 1 1 ô;;, s jauviiT. — Huile du pape Eugène 111 ré{;lanl les droits respectils de
re\èijue el de l'abbaye de Sainte-Geneviève sur l'église Saint-Jean 3a i
■;\',~. — ] ]'){). oS a\iil. — l.illie du ]]ape Eugène III h Sugcr, abbé de Saiut-Denis, lui ordon-
nant de l'aire riTiIrer à Sainte-Geneviève les pièces du trt'sor qui avaient étti
mises eu gages oai
• :5,"",S. — 1 |;")0, 17 diVenibre. — Couliruiatioii pai- le pape Eugène III des privilèges de l'abliave de
Sainlc-GcneMève 3-22
;;5<.). — ll.'iO. — Dirisiiiu <lc rr"\èi]ue Thiliaud attribuant la clièvecerii' de Sainte-Opportune aux
chanoiues de cette église '•'•i'i
;UJO. — 1 Ibl). — Thibaud , (^('(piede l'ai-is. investit le cliapiliv de Saint-Marcel des biens laisses
par (iiiy le Glianoiue et eu l'éserxe l'usufruit ii l'irire. lils de celui-ci 3a3
3()1. — 1150. — Accord niruagè |iar Tliibauil. i'\èi|ui' de l'aiis, rnirr li-s clianoines de Saint-
Marcel il l'icrri', lils de (mj\ le Gbaiioiue, louciiaul la jinssession de certaines
ter-res el maisons 32/i
"30:2. — 1150. — Gorilir-maliciu par Tliibaud, èvèipic de Paris, des biens ihi prieuré de Long-
l'""l •'"
*3(J3. — \ii' siècle. — Leilre de saint lîernaiil à Gilduin, abln' de Sainl-\ icloi'. pour lui recoirunan-
der l'ierre Londjard. venu ii Taris pdur ses éludes 3-j5
*3(iZl. — 1150envirou. — (',liai-|i' d'airrancliissenieni accoi-diV par le cbapilri' de Saint-Gerinaiu-
r \u\i'ri-iiis il une sei've nommée Geneviève, ilaus le biil de lui pei-niellre d'('-
pouseï' un seifde Notre-Dame 3-25
,305. — 1150 l'uvirou. — liaudouin. abbé de Saint-Magloire, donne ii cens à Tliibaud de lirie
un ai'pi'ul de vigne à Cliaronue 3-2 5
;>,(■,(;. _ lir,0 environ. — Abauilnu par Thomas, lils d'Oger, à l'cM.lise di' Saiut-Vicli.r, de tous ses
droils sur une pla<-e et une ntaisou sises U Paris 3-2l')
;;07. — 1150 environ. — lièglemeul parGainiei. alibi' de Marmoiilier, des reveinis qui devront
êlre all'ecles à l'iillice de la •.acri^lie de Niilre-Dame '.ri-J
;J68. — 1150 enviriiii. — Conlnuialioii p.ii' ■riiiliaud, evèqiie de Paiis, de la vente d'un liiiir el de
>es dépiMidauces, l'aile il Evrard le Goiners par Gi'rôme, curé des Saiiils-lnno-
ceiils 327
l'iC'J. — 1 150 eiivii-on. — Gonlirmalion |iar Tliibainl. ivèqne de Paris, d' Innalioii de revenus
eu laveui- des frères de Sauit-l.azare 3-2ij
;',70. — 1150 environ. — Acensenient par (uldiiin, abbé' de Saiiil-\ icior. ii Garnier, neveu d'Ilei--
biin. d'une maisoii l'I d'un ver;;er siliii'N ii Saml-Mailin des-Gliamps el |irecé-
dei ni diiimes il l'abliaye par leilil llerlinu ;)3o
.•',71. 1151, S avril --Ml mars 1 15:2. — ( ionrirmalion par Louis \ Il de la \eiile d'une lerre sise
il Sainl-Latirenl . l'aile par Llienne de Meiiiig il la iiiaisnn de Sainl-I. a/are. . . iKu
-.irl. — I151-115i, K. juillel. — Accord entre les églises de Sainl-Marcel .■! de Nolie-Dame des-
(;iiaiiip> liincbanl la |ill^se.-ision de Iroi^ maisiins, une vigne, nu |arillii et
trois arpenls de terre 33-2
.;j7;;. — 115:2, -m février. — (iniilirmalion par lùigène ll| des biens el privilèges du prieuré' de
Notre-Dame de l.ongpmil 33-2
r)7'l. — 1 15-J. .'lo mars- 1 0 avril I 153. — Ddiialinii aux Templiers |iar .Malliieii, coiiilc de lleau-
iiionl , d'une inaiMiii el d'un four silues ;i Paris 333
TABLE CHRONOLOGIQUE. 551
375. — 1152, li oc(olirp-i8 avril 1153. — Partage de quatre serves eiilre le roi Louis \11 et
l'al)l)ayc flcjSaint-Mafiioiro 333
37G. — 1 152, li octobre- 1 8 avril 11. ")3. — ^ ente |)ar Gervais de Torote à la maison de Saint-
Lazare dan cens de trente sous à Saint-Laurent 33 'i
377. — 1152 environ. — Thibaud, évèque de Paris, fjarantit aux Lépreux de Saint-Lazare la
vente de trente sons de cens à Saint-Laurent, que leur a faite Gervais de
ïorole 335
378. — 1 153, après le ■j3 mars. — Aulorisalion donnée pai' Tiiil)aud, évèque de Paris, aux cha-
noines de Sainte-U|ipoi-tnne, de mettre en culture le marais qu'ils posséilaient
au nord de Paris 335
37y. — 1 1 'i3, i" aiinl-3 avril 1 1 'i5. — Cession par Lr)uis Vil. au chapitre de Notre-Dame, d'une
serve nommée Ledvise, fille d'Hubert Sallenibien et d'Adélaïde, qui avait
épousé uji serf du chapitre nonnui' lieuaud, (ils de lioherl Leciimle 33^
380. — 1153, i" aorit-3 avril l'15'i. — Concession par Louis \dl, à l'abbave de Montmartre,
d'une rente de trente sons sur le lonlieu de la boucherie de Paris 3.'!7
381. — 1 1 5 'i , 1 " jan\ ier. — Confirmation par le pape Anastase IV de jibisieurs droits de l'abbave
de Saint-Victor, el en particulier de la concession de l'eau de la P)ièvre qu'elle
avait obtenue des chanoines de Sainte-Geneviève 338
382. — I15'l. 3 janvii'r. — Ojnlirmalion par le pa[ie Anasiase IV de <!i\ers biens appai'Ienant à
l'abbaye de Saint-Victoi', notamment des [)ri'bendes (pfclle possédait à Saint-
Marcel et à Sainte-Geneviève 338
'383. — 115'i, 3)1 janviei'. — Confirmation par le pape \naslase IV des privilèees de l'abbave
ilr Saint-Germain-des-Prcs 338
38 'i. — 1 l.i'l, 'i a\ril -■,>(') mars 1 155. — (Concession par \dèle, abbesse de Montmartre, aux mar-
rliiuids <le iioisson <le Paris, d'un enq)lacement près du (ihàlelet, moven-
nanl un cens annuel de soixante sous 33()
38-). — ll.>'i. i" aniit--!'i novenibri'. — Louis Vil dunne son assentiment à la mise en cidlure
de la moitié des marais, situés au nord de Paris, appartenant au cliaiiitre de
Sauile-Opportune .'! 'lo
38l>. — 1 15i, i" aoùt-->() mars 1 155. — Fuudalinn p:ir Louis VII. dans son palais ii Paris, d'un
oratoire di'dié ii la V'iei-!|e ;îîi i
'387. — 115'i, I () décembre. — Conlii'malioii par le |ia|ie \drien IV des dnéls de |r'vé(pie di'
Paris sur les éjjiihes appartenant à l'abba\o dr Sainte-(iene\iè\e 3'i-.'.
388. — I 1 5 'i en\iron. — Nolicc d'un duel judiciaire (irdouué' par le l'oi Louis \ Il pnur (n'uiiner
un dilléiiMid siirM'uu ruli-e l^ibbaM' i\r Saiiit-Gei'Uiaiii-des-l'rés el l'Etienne
de Massy ■ 3^->
38'.l. — 1I5'|-1157 emiron. — Charle de liarlhrlrmv. piii'ur de Saiul-Mailin-des-Champ> . iv-
{jlant les conditinns d un emprunt lait pai- un moim' Udimué Lmles piinr la
i'é])ai'alion de sa niai^on .3 'i3
.3'.lll. — ll.'')r), (| lé\rier-->(j mai'S. — Conlirmation par Louis \'II il\t ilon de lîarlK'iv, lait ii
l'abbaye de Monlmarlri' par la reine \ilrlaidc. sa mère 3'i'i
3'.l|. — 115.'). oy mars- 1 'i avril ll.'id. — ■Conlirmation par Louis \ll de la rrde\auce dm' par
les boiicliei's di; Paris il l'abbay? di^ Moulmai'lie 3'i.'>
• >'.)2. — I I 55 environ. — Décision du cbapiti-e de Paris louchani la cunliscalioii des bims drs meui--
Iriei's dans son ressoi-l 3.'i()
;;'.}3. — 1 15(1. 1,", avril-3„ mars I 157. — Conllrmali.ni par l.nuis \ Il de la donalidii, faile è la
maison ib' Sainl-Lazare par diMiv l'rmmi's allciiili'-i di' la liyr^', de Irurs per-
■.oiinrs et de leuis bii'iis 3'|t)
55'2 CAHTULAIRE GENERAL DE PARIS.
39i. — lloG, )5 avril -3o mars 1157. — Confirmation par le chnpili'e de Paris du don d'une
terre tait par les chanoines de Saint-Merry à l'abbaye de Saint-Magloire 'ik-i
*3'J."). — 115G-1158, i" novembre. — Lettre du jiape Adrien IV invitant l'évêque Tliibaud à ré-
server à Hugues, chancelier de France, le premier oflice qui serait vacant
dans l'église de Paris 3^t8
*390. — 1 150-11.^8, 23 déceiidjre. — Permission, accordée par le pape Adrien IV aux chanoines
(le Saiiit-Viclor, de recevoir dans leur monastère et d'y retenir tous clercs ou
laïques libres 3/i8
'.VM . — 1 l.')7-l l.'!i8. • — Vente par (juillaunie, prieur de Sainl-Mai-tin-des-Cliunips, à un prêtre
nommé Gautier, de la maison de Garnier de Saint-Marcel 3^4 8
398. — 1157-1159, 1 8 janvier. — Défense faite par le pape Adrien IV de bâtir aucune église ou
chapelle sur le territoire de Saint-Marcel sans le consentement du chapitre
de cette église et de l'évêque de Paris 3/i<)
399. — 1157-1159, i8 février. — Bulle du pa|)e Adrien IV invitant l'abbaye de Sainte-Gene-
viève à payei' aux chanoines de Saiut-Viclor les levernis delà prébende qu'ils
possi'daieMl à Sainte-Geneviève 35o
'((Ml. — 1 157, 3i mars-i(| aviil i 158. — lienonciation |)ar le roi Louis \ Il au droit de gîte sur
les terres de l't'glise Notre-Dame 35o
Mil. — 1157, .'! 1 inars-i() avril 1158. — Donation |)ar Louis\'ll. \\ rilùlel-Dieu , d'une censive
située près de la porte Baudoyei', à cliai'ge tluue redcvaufe annuelle de trois
deniers, payable au roi 35o
Wi. — 1157-1159, Il mai. — Lellre ilu pa|ie Adrien l\ iuvilaiit le rlia|)ilre de Motre-Darne à
ri'server à Hugues, chancelier de France, la première pn'vôli' qui serait va-
lante dans l'église de Paris, ainsi qu'une maison dans le clnihe 35 1
'|03. — 1 157-1 159 environ. — Legs par Heudiard, so'ur (-(inverse, de tous ses biens au |)rieuré
lie Sainl-Marlin-des-Chatnps 35 1
'lO'l. — 1158. Qo avril- I i avril 1159. — Cuncessiou par Louis \ll, à l'abbave de Moutmarlre.
iliine charrelée de bois niorl à prriiilii' clnupie juiir dans le Imis de \ in-
ceiines 35o
'|05. — 1 15.S. .jC) juin. — (iiinlirmalioii par le pape Vilrii'ii IV des privilèges et possessiims du
rliapilir de Saiiil-Marcel 35-1
'l(l(i. — 1159. 'i mars. — Coiiliriiialinn [lar le pape Ailiieii IV des biens el privilèges de l'abbave
de Saiiil-Magloire ." . 355
'l(l7. — 1159,7 mars. — ('.niiliruialiou |)ar le pape \ilrieii l\ des biriis el privilèges de l'abbave
de SaiPil-fleriiiaiii-ili'S-l'ri's . et parlii'iilièii'iiieiil du ilrnil ilr iiiiiiiiualinu aii\
curi'S 355
'illS. — 1159. 1 ■'. mai. — Giiiiliriiialiini par Ir pape \iliii'ii 1\' dis binis du rliapilre de Sainle-
Oppnrlinie 355
%\\\), _ 1 159. ilrnMiibiv-'.r, mais I KiO. — Cniilirmalioii |;ai- Ir riii Louis VII ilrs biens el pri\i-
Irgrs de labb-ive de Saiiit-Magloire 35C)
'lIO. — 1 159-1101). — l'ieiTi- l.oiabaril, rvèipie de Palis, lerniiiiail que l'iillire de clièvin-ier de
Sailil-(irriiiaiii-l \ii\ei|-ois apparliriil au ilo\rii de i-clle rglise 35j
/lll. — 1 159-1 1 SU. — Coiirirmatioii par le |iape .\le\aniliv III de (oun les biens el privilèges de
la maisiiii de. Sailli La/,a|-e 358
h\-l. — IKill, r ii-vrirr. — Ciiiilirmalinii par le jiape Alevamlre lll du diMoiiblrnienl des piv-
lienili'S de l'èglisi' Sailili-dpporliiur. p ■ arrroiliv !,■ iiouibrr dr- rlia-
noiiirs 3()o
/|13. — ll(il). ■>- mars-i5 avril IKil. — Conlirmaliou par le clhqiilre de \o(re-l)aiiie du diiii.
iadis l'ail ,'i la luai-nii ib' Saiiil- l.a/.an'. criiin' renir d'un liiliid di' lionii'lit . . . 3(ii
TABLE CIII'.ONOIJM.IOLE. 553
'lltl. — IIGO-IITC), /i juin. — Coiifiscalioii par le |ia|if' \lc'xnii(lrc III des biens (|un lis Hus-
[lilaliers |)ossédaieiit ii Paris oGi
Vir>. — IIGO, avaiil le ■'.■! jnillel. — iNnIidcalinn par l'ierre LoniLai'd, l'vèijue de Paris, dnn
don lail il la inaisun de Saiiil-Lazare par l'ioliert. liis de Malliieu de Saiiil-
Merry •"iti-i
*Vl(i. — IIGO, après le i" anùl. — rdiilirnialinn |iai' I.oiiis \ II d'un don fait ii la maison de
Sainl-I.azare par lioliert. lils de .Malliien de Sainl-Meri'x oG:!
'ilT. — 11(10, i" aoû(-i.") a\i-il IIGI. — (loncession par Louis Vil ii Tlièee, l'eniMie d'Ives
Lacolie. de la propriélé des cinq jnéliers de tanneurs. Iiandi'oyeurs, sneius,
niéjjissiers et liuiusiers de l'aris .'Ki^
'dS. — IIGO, i" aoùl - 1.") axril IIGI. — Vssi;;iialiiiii par l.oni^ \ Il de divers revenus au cha-
pelain de .Sainl->in,las-du-Palais .'IG'.
'il'.). — 1 IGO environ. — Sentence de Maurice di'.Sidl\ , (■vècpie de Paris, eu laveur du prieuré de
Notre-Dame-des-Clianips, au sujet de la moitié d'un loin- situé rue des Juifs,
dont ISohert, Mis de .Mathieu de Saint-Merry, contestait la propriété audit
prieure' oGi")
'jl'O. — IIGO environ. — Aliandon, par les fils de Jean des Barres, de tous les ilroils qu'ils pou-
vaieul avoir sur une maison et îles vip^nes situi'es ii Bi'llevilli', iju'lui chevalier
nommé Burdin avait clonnées ii Saint-Victor oGG
'r2]. — IIGI, a[Hès le -j- mars. — ■ Louis \ Il sijjnihe au prieiu' de Saiut-Viclor ijue I ahh('
.\chard. avant l'Ié prnuru ('vèipie d',\v l'anches. devra désoiMiiais s'ahstenir
de tout acte d'adunuisiraliou dans l'alihave r .'iGy
-'r2-2. — 11G1 . i(; avrd-7 avril 1 lGi>. — Doiialiou par Louis \1I ;, la lé'proseiic de 1,-, S,iiis,ave.
prés \ illejiiir, de la diiiie du vin ameué au cellier roval ii Paris pour le ser-
vice du roi ou celui de l.i reine 0G7
'1^;!. — MGI , iG aviil-7 avril \\Cr2. — Don par Louis \ II. aux reli;;ieus,.s d'Verres. des reve-
nus di> la chèveceriede l'i'.'jHse de Paiis. |ieii(hm( hi vacance du sii'jje ('■piscopal. .'iGy
'i^'i. — IIGI. -Il) mai. — Lettre par laipiellc le p.ipe Alcvandre III demande au chaplliv de
Paris de donner l'Iiospilalili' dans l,' cloitre de \ii(re-[),ime ,'i huis de ses
neveux, venus à Paris pour lindni- llljS
''1-2:). — IIGI . 07 juin. — l.ellre adresse par le pa|ie Aicv.mdrc III au chapiliv do Saint-Victor,
pour lui recdmiuaiidci' un diacre de re;|lisi. romaine, iiomiui' \le\is. poiii-vii
d'un canonical dans ceIN- alihave . '^,(,,^
',2r,. — MGl-MGS environ. — Charlr ,1e Tluhaud III. prieur de SamI -Marlm-.lrs-Champs.
rappel.iul les donalions faites par \uIjimI. chanliv île l',';;lisc de Paris, au
prii'iué de Saml-Marlin .'IGc)
"r21. — 1102. 7 juillel. — C.iurunialion. .iccoidée a l'ahl.,: Tluhaud par le pajie Alevandic III.
ili'S privilej;i'S et possessions de l'ahhave île Saillt-(ieruiaill-di's-Pri'S , et spii-
cialeiiieiil du droil de palroiia^'e sur les cures 370
'rJS. — 1IGl>. r aoùl->':i mars llG:i. — Bétahlissement par Louis Vil des anciens priviléocs
de la i-orpoialion îles hoiichers de Paris 37,,
''li'.». — 1IG2 ou IIG;; environ. — l.ellre adivss,:,. ,.,„ ,.„i i,-,,,;^ V|| |,,„. j;,,^. |j|, ,|,, \I,,i|,(|.,,v ,
et Maiiifroy. lils de Pi/n, pour lui recommander un de leurs paienls 371
*'l30. — 1 IG-J ou I IG;; environ. — Ldlie adressée ii Louis \ 11 par un land;;rave. pour lui recoiii-
mamlcr ses deiix lils qu'il envoie éliidicr ;i Paris 372
'l31. — LIGi-IITl'. — LeIlrrd'Liides. cardinal le;;al. ii Lrnis, ahhe de Sahil-Viclnr, au sujel
d'une' c-hapel|i' d'oi'lévrerie <pi'il avail char<|é un de ^'s serviirurs de lui
acheter à Païas 3"ti
(iiirtul. — I.
r,j'i CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
',:\-2, \U'r2-l\l-2. — l.i'tlifis d'Euiles. canlinal léj;iil. ;i Emis, aljbé de Saint-Victor, (oncliaiit
ilivej-s c)l)iels d'oi'févrme cjii'il avait l'ait acheter à Paris l]-j-i
■'i,");). — ll(i;>, -ift ninrs-;^! juillet. — Uonatinn par Louis Vil ii in It^proserie de la Saussaye,
|irès Villejuif, d'une rente annuelle de trois livres dix-huit sous, à ])rendrc
sur le |ii'aj;'e du Petit Pont, moitié à la Mi-(Jarènie et moitié à la Toussaint.. . S-]'i
'ilS'i. — llG^i. •->. 'i mars-iiovenihre. — Don. par (Irimaud et sa femme, à la maison de Saiiit-
Lazari', d'uin' hnuti<]ue de chani;e sur le (livuid Pont (jue Pcironille , leur
xi'ur, reclu>c de ladite maison, leur avait achi'lce 070
'j:!."). — IKi;), a'i mars- 1 1 aviil 1 iO'l. — Don par le chapitre de Paris, à Hetu'i Lionel et
il sa li'mmi', de deux maisons en i-cliange de la leur, i|u'ils avaient cédée au
chapitre poiu- l'ouverture d'une rue en lace du parvis Notre-Dame .'S^'i
'i:;(i. ^ 1 !(').■] . -M avril. — Charle de l'ahl»'' llujjiic. ivlalant la cuiis.^crali.ui de l'énlise de Sainl-
(Icrmaiii-des-l'n'^ p;ir le pap • Al'xandrc III 076
■ 'loT. — IKi:), ■!■> aviil. — Bulle du pajir Alexandiv III accordant diver>cs iiiduleeuces. à Toc-
casiou de la d.Mlica -c de l'i'jdisc Saiiil-C-rmain-d s-Prrs '.i-j-j
"i;;S. _ I !(',;(.. j'i ;nril. — Conlii-inalion par le papr \l,.\aiidrc 111 des Liens de lahliay de
Saiule-(jene\ie\e :;77
/|;5<|. — I ir,:J, i"jniu. — (ioMlii^malion parle pape Alexandie III du pi-|\ilè;;e eu vertu duipiel
l'abbaye de Saint-G 'rmain-des-Prés était exemptée de la juridiction de
l'i'MVpie de Paris et ne relevait ijue du Saint-Siè|j' 'i-jH
ViO. — 1 l(jl). -jo seplemlire- ii| septembre IKl'i. — (iouce-simi p^ir le pape Alexandre III,
il l'abbi' d' Saint-Gcrmain-des-Pri's, du dmil de porter la dalmaliijuc et d'
conrerer les ordres mineurs aux moines de l'abliave ."578
'Vil. — 11(13. -Ji) nii\embre-i<S août lIG'l. — l.etlre adr.s^i'e par Loiii, VU aux religieux de
Sainle-Genevièvc, pour leur reciuumauder d'éviter tout dé>ordre pendant
la viicance du siège abbatial 378
'h'i-2. — 1 Ki.i ou 1 lO'i, t() ihremlire. — l.ellie du pape Alexandiv III au roi Louis VII, le priant
d'em|)èch'r le liouleiller tiuy de percevoir sur l'abliave de Sainte-Geneviève
des redevances auxipielles ell ■ n'élait point tenue ^~\)
'Vi.'j. — I lli;i on 1 Ki'i eii\irou. — Lettre de Louis Vil à l'évécpie Maurice de Sully, l'iinilant ii
p'.inAnird'iiu bénélice le clerc lîailied-ir " :Î7-)
/l'i'l. — I Ki'l , '1 jaiiMci-. — Leilre adressée au roi l/iiiis \ Il par li' si'iiat de l!i • pour lui recom-
mander mi clerc venu à Paris piiir ses l'Iiides 7()
•'l'i."!. — IKi'i einiron. — Lelhe adre^M'e ;i Louis \ll par Jourdain l'ierl le. consul de liume ,
pour lui recomiiiaiidi'r .leau l'elici, clerc rniiiaiu, \eiiii à Paris pour étudier . . 38o
"l'iCi. — 1 Hi'l environ. — \iilre leilre des coihuU de l'nme au mi l.oiii-. \ Il p mr recommaiidr'r à
^a liieuveilhiuci' 1111 clerc ilalieii \emi ii Pans piiir eliiilier 38o
■'i'l7. — 1 Hi'l. 1.1 janvier. — C.oiilirmaliou par le pape \levaiiilre 111 dis privilèges et possessions
de l'abbaye de Saiul-(iermaiii-iles-Pré> 380
■'l'|8. 1 Ki'l, i| janvier. — Conlirmatioil par le p.ipe \le\aiidre III des possessions de l'abbaye
de Sainl-Maur-des-Fossésel du prienri' de Sainl-Lloi de Paris 38 1
• 'l'i'.t. — 1 K'i'i. -7 janvier. — G Miliiiiialioii par le pape Alexandre III des |iriv ilèges et des posses-
sions de l'abliave de Mmilmaitre 38,
'ifid. _ 1 Ki'l. 1 ■.. avril-i" août. — .\olice des nvanlage, accordés par le chapitre de Nolre-Daiiie
aux deux chapehiins .'■hiblis par Simon et Gsuiond de Poissv en l'é'.flise Saint-
Dems-dii-Pas " :iSl
'i."il. — I Ki'l. i> avril-:') avril 1 I Ciô. — Conlirmalion . par Maurice de Sully, du don d'un em-
placeiueiil pre, li-lise Saiul-Ghrisloplie, fait |)ar le chai)ilre de Notre-Dame
il Henri l.i I eu échange de d/ux mai-ons sur le parvis Notre-Dame, cédées
par ce d-rnier pour I ouverture d une rue oba
TARLE cenONOLOGIQUE. f);-).^)
■IJ-- — llG'l, '3 jiiilli't. — Coiilii'inalinn pnr le papo Aii'xnnilrn III du don (111110 maison voisine
de l'église Saint-Jarques-la-Boniluiie, liiil par Tliioul . areliiprèlre de r('{jlise
de Paris, à nii clerc nommé Nicolas ;iSI!
'lô;'). — IKl'l, -jG jnillel. — I.eltre de l'eeomniandalion dn pa|ie Alevandre 111 ii llii;;iies, évèijiie
deSoissons. en faxoin- de Renaud, archidiacre de Salisbui'v, ipii \onlail aller
étudier ij l'aris o8'i
'i.">'i. — IKi'i, i8 août. — Mandenienl du pape Alexandrie III ordonnant aii\ alilirs de S.iiiil-
\ icior el de Saint-fiermain-des-Prés île l'aire une enijuèle soi- les inauvais
traiteuienis inllijjés au clianuijie (iuillauiiie par l'alilic' de Sainle-(jene-
\ièNe ■Mi.'.i
'(')."). — 1 Kiô . i" mars. — Conlirmalion par le ])apc .Alexandre III de l'accord établi jadis enire
tlieniie, évètjue de Paris, el l'arcliidiacro Tln'baud, parles soins de Malliien.
évèi]uc d'Alhano, de Jean, cardinal du lilie de Sainl-lilu-vsojjune. el de Pierre,
cardinal du tilre de Saint-Cali\le îSS.'i
'i7iCt. — llllf). /i avril-aS avril 1161). — Aboliliou pai- Liiui> \ Il de hi cdulinne eu mmIu de
laquelle les olliciers royaux eule\aienl, lnr>que |i' riii ven.iil ,'i l'aris. les uia-
lelas, coussius el oreillers des maisons oii il avait droil de oi|,i '.]H^i
'i'")". — IKJj, i>oa\ril. — Confirmation par le paj)e Alexandre III des biens (■! |iii\ilèj;es ilu cha-
pitre de l'église de Paris .'ISil
' 'lîi.S. — 1105. 21 aM'il. — Letire du pape Alexandi-e III à l'c^èipie Maurice de Sullv. pnur le piier
d'engager le chapitre de Saint-Marcel ;i se melire d'accord pnur l'eli^rlicui d'un
doyeu ;'iS()
'/i5'J. — ll(j()-1179. 10 avril. — Exenq.lion de dlme accnrdi'e par le pape Alexandre 111 à l'ab-
baye de Saint-Germain-des-Prés poiu' les novales qu'elle faisail (-ulliver el jidur
le pâturage de ses troupeaux '.\Si^
'i(')0. — lltiC), a/i avril-3i juillet. — Fonilaliou par Louis VII d'une foire (pu ^e licndra U Saiul-
l-azare pendant (piin/.e joins à daler du leiideiii lin de la SaiiilMai'lin .■i.S()
',(-,], — MG(i. o'i avril-S avril 1 I ('i7. — Seuleuce ivndue pai' Maurice ,[,■ SiilK. .'véipie de Paiis.
sur un dilli'i'end ixislaiit. au siijel il'uw maison, eiilre le cliaiiniiie Hugues
de Novare, el Aleaume el son lils Pierre ."iijii
'il')-. — Ml)(). -j'i avril-8 avril 11G7. — Conlirmalion |)ar Hugues, abbé de Saiiil-llermaiii-iles-
Pri's. en faveur de Hugues de Novare, de la propriété d'une maisen sise dans
la juridicliou de Saiul-Ceriuain-des-Pi'és .'!((i
.'li;;i. _ IICC-l 1S7. — Cuy 111 d.'Seulis. b.iuleiller de Trance. coulirme la doualiim d'un iHal ,-,
la lîmicherie de Paris, l'aile pai' sou livre Hugues le Loup à l'abbaye de Monl-
mai'lre 3()-!
'iliV — 1]()7, 1) avril -novembi-e. — (lonlirnialiou [lar Maurice de Sullv. (•\èi|ue de Paris, du deii
de \iiigl sous do renie sur un finir silin^ rue des Juifs, l'ail par (luillaiime de
flarlande à la niai.son de Sainl-Lazare '.'uy
'it')."). — ll(i7, (| avril-3o mars 1108. — Coiilirmalinn par Louis \ H de la veiile. par lî.iiidouiii
de (.iiiucellrs ,'i lîarbedor. rlerc du roi. de diverses maisons siliiées à Paris
(l.-\anl la pmle du cloilre N'ilre-Dame ."ii,;!
•',(iO. — 1 107-1 IC.f). I, n.ivembir. — C.inlirmalinii par le pape Alexandre 111 dis pnssessions de
l'abbave de Saiiile-Ceueviéve ;!,,'i
'|07. — 111)8. .'il njar>- 1 (( avril 110*.). — Engageuieul pris |iar le doyeu el les ilMiiciiiies de
l'église de Paris de laisser leur lil à l'Ib'ilel-Dirii, ii leur iiiorl ou lnrsqu'iN l'e-
nouceraieut à leur pn'bende .'lij'i
' 'i08. — 1108-110'.). 20 jnillel. — Letire d'Alexandre III enjoignant au cha|iilre de Paris d'ail-
inetlre l'Iiilippe, neveu de l'évéïjue de Menux .'îij.Ci
550 r: A lîT CLAIRE GENERAL DE PAR ES.
*/iG'J. — L1()8-M7G. — (loiilirni.iliou ]iar (!uill;uiino, ;ut1ii'M'i|iio dr Si'iis, du droit qu'avait ie
(•lui[)ilre do Saint-Nicaise (\c iMeidan, do |)ri'scii(or aux ln'nélices des églises
de Saint-Gervnis-en-Grove, do Sainl-l'ierie des Muieaiix et de Saint-Martin de
Fiesnes 3l)ô
'lli). — lJ(iS-ll77. — AI)andoii [lar (Jaiitiei-, pi'iciir de Saiiil-Mailiii-des-niiainps. de tous ses
droits sur une maison V(]isii]e dis Tlieriues i|ue le cliaiilre AmIjimI a\ait donure
à l'i'jrlise Nolre-Dauie 3()(>
'|71. — 1 l(i<S-l ESO. — i'^cliaiijie de (erres entre Gaiilier. prii'ur di> Sain(-Marliii-des-Cliain|is. l'I
l)reii\ le lioiiclier '.Wjit
!ll-2. — 1 l(i.S-l ISII. — l'iail il ceiis d'une maison l'ail à (ierard \r mai on |iar (ianlier. [irjenr de
Sainl-Martiii-des-dliamps ;î()y
',-■:,, _ 1 IC,'), „,, M\ril-/i a\ril 1 170. — Cession par l'aliliaye de Sainl-i\laiu--des-Fosstîs. à l'ahliaye
de Saint-\i(l(ir. de six aipents dr vi;;iies silms à l)elle\ille et à Nenilly iiijy
',7/|. — IIG'.), -jo avril-/i avi'il 1170. — Concession par Louis Vil à llrnri, (ils de IVielle. du poids
du roi à l'aris ;i.|S
• '|75. _ I |r,(), oo a\ril-A a\iil I 170. — lienolicialion par liaoul, eoinlr de Clei-mnul , aux di'oils
ipi il pi-i'Ieiiilait a\oir sni- la pri''liiiiilr ipn' piKSi'dail l'inre de Money dans
I éj;lisi' .\olre-Danie .■Î9()
• i7G. _ lie,'),;;,, se|iliMiilire. — MandomenI du papr Alrxandre III ordonnani à Cnillanme.
ai'i-hr\èipir de Seus. et ii l'indes. alilu' d'Din'scamps, de ri'lormi'i- l'aliliaye dr
Saiiil-\ ielor •)()()
'i77. — 1 170, ô avril -no\eiidire. — \'ente de diverses Inrcs jaile à l'aljliaye de Saiiil-\ ieloi-, eu
piéseniT de l'evèfjue Maurice de SnIK, par Cny d'Auljervilliers. (luillanme
Manssioii, son Irère Thomas el sa mère llerseiil 'loo
/i7S. — 1170, .") a\i-il-novriiilire. — Conlii uiation par(iny de (Jarlaiide ot \nseaii, son lils.
d'une veille de bois et du don de deux arpents de (erre, l'ails à l'alihaye de
Saint-Viclor par Guillaume Maussioii, Tliomas, son frère, et Guy d'Auljer-
villiers ' /ioo
'|7'J. — 1170, :< a\|-il-->7 mars 1171. — Donalion par Malliiru, lils de Tliilierl , à rè;;lise Notre-
l)a -ili's-Cliamps, d'une trrre sise eiilre la rliaprile Saiiile-(iene\iè\e ol
Sainl-ltoiiis-dr-la-Cliàliv 'io3
■VSO. — 1170, .") a\ril--^7 mai- 1171. — Conlirmalion |iar Louis \ll des conluiiies de la mar-
rliaudisedrl-raii do l'aris ,'lo'i
'!l^\. — 1 170, .') a\i il- ■>7 mai- 1171. — Noliliralion par Gmllaiiine. aielievèipie de Sens, de
raci-iinl roiirlii nilrr rrvèipir Maurice de Sully ol le eliapilrc de Nnlre-Dauie.
au suji'l ili's rivemis du dovcimi' prielaiil la \ai-alir,' 'lo.')
W-2. — 1170, .'. aMil-'7 mar-, 1171. — Doiiaiion par \;;iiès. romlossr dr Mciilaii. il réjjliso
Saillie (ieiicv iè\r. d'un sert ol de sa l'eimue,!!! exi'eulioii d'un Mvn l'ait par
(ialeran. n.mir dr \lridaii 'io5
*/lS;;. — I 170, li! mai. — LeIliT d'\lr\aiiilrr III recoinmaiidanl au pi-ieui' Rnlierl e| au eliapiire
de Sailli Aictord'assisirr l'alilii' Ernis 'loll
'iS'i. — I 170, iS mai. — Lillri' du papo Alrxandre III, à (iuillaunie. airlievè.pn' île Sens, lui
oïdiiiinanl dr eouMi picr tous srs siill'raj;anls à l'aris, pour rondamuei- une
rrreiir llii'iiloi|iipir dr l'rvè.pir l'ieirr Limiliard 'io()
»'iH:.. 1 170 riiviron. — l.rllrr dr Griillrox dr Saiutr r.arlir il .Lan. alilir dr r,ran;;rrais. mru-
lioimanl un ronrilr Iriiii ii l'.iris '107
•,/,,S(;. 1170-117^, !■! drcrmliie. — Coulirmalion par lr pape AIrxaudi-r ||1 du rr;;lenienl du
elianilrr de l'aris rrlatd' ii la n'sideuce des elianoiues '107
TABLE CHHOXOLOGIOUE. 557
i87. — 1170 environ. — Don d'une maison fait par Anseau, chanoine de Paris, à ses deux neveux
Foulques et Hugues '107
.'j88. — 1170 environ. — .Amortissement, par le chapitre d^' Paris, d'un moulin sous h' Grand
Pont donné aux Templiers |iar une fi^mme nommée Génie ioS
i89. — 1 170 environ. — Charte d'affranchissement octroyée j)ar Hugues, alih'' de Saint-Germain-
des-Prés, aux habitants du boui'g Saint-Germain ioi|
i90. — 1 170-1 180 environ. — Don par Tliibaud, abbé de Saint-Maur-dcs-Fossés, au prieuré de
Saint-Eloi, de tout ce que l'abbaye de Saint-Maur possédait à Paris dans la
juridiction de Sainl-Martin-des-Champs , ite 'j 1 o
'/i91. — 1171-117:2, 1" février. — Mandrment du pape Alexandre 111 ordonnant à larchevèijui'
de Sens, à l'évèque de ^^■aux l't à l'abbé de \ al-Secrel <ie réformer l'abbaye
de Saint-Victor i 1 1
'iy2. — 1 171-1172, 1" février. — Lettre d'Alexandre III notifiant aux chanoines de Saiul-\ ictor
le mandat par lui donné ii l'archexèque de Sens pour la réforme de leur
monastère '111
'i93. — 1171-1172, 1" février. — Lettre du papi> Akxandn' III au roi LnuisMl au sujet du
relâchement de la discipline monastique dans l'abbaye de Saint-Victor ^1 1 ■->
*'i9i. — 1171 ou 1172 environ. — Lettre de Guillaume, arcb'Vêque de Sens, annonçant aux
chanoines de Saint-Victor qu'il viendra prochainement visiter leur m!)nas!ère. i 1 n
19.) — 1 1 71 . a8 tua rs- novembre. — Acte de partage passé par-devant ré\èque Maurice de Sullv,
])ar Gautier, maréchal de Saint-Denis, et s'jn frère Piern'. curé de Saint-Denis-
du-Pas i 1 -j
VJO. — 1 1 71 . aS mars-novembre. — Sentence rendue par Maurice de Sully, évèipie de Pari--, sur
un différend existant entre l'abbaye de Sainl-\ ictor et Ferry de Geiililly an
sujet d'un cens à Saint-Marcel et à Ivry 4 1 .'!
VJ7. — 1171. -iS inars-noveudjre. — Notice dressée par Maurice de Sully. évè(jiie de j'aris. des
donations faites à finlirmerie de l'abbaye île Montmarl'e par l'alibesse Ada et
par Constance, comtesse de Toulouse, sœur du roi '1 1 'i
'|98. — 1 171 . -28 mars- 1.5 avril 1172. — Accord établi par Guillaume de Sens entre les Hospi-
taliers de Jérusalem et les chapitres de .Notre-Dame et de Saint-Benoit, au sujet
d un oratoire que les Hospitaliers possédaient ilans la censive de Saint-Benoit. . 't t h
V.)9. — 1171. -jS inars-i.j avril 1172. — Abandon ](ar Ferry de Paris, chevali-r. en laveur
de l'abbave de Saint-\ iclor, d un cen-- clo six deniers (ju'il avait sur une maison
appartenant à cette abbaye '117
5011. — 1 171 . -28 mars- i .'J avril 1 172. — Affranchissement de cens octroyé- par li;ci>uile BdluMl .
frère de Louis \ 11, à rhô|iital Saint-Gervais di> Paris '117
5(11. — 1171-1172, -1,6 juillet. — Lettre du pape Alexandre III à Henri, archevêque de Beims.
lui donnant mandat de terminer le différend existant entre Eudes de Sainl-
Denis et Payen Lauglois, au sujet de la possession d'une fenêtre sur le Grand-
Pont '1 1 ^i
51)2. — 1 1 71-1 180. ;! août. — Penuissinn. accordée par le pape Alexandre III à l'ablM- il.'Saiiil-
Gorniain-des-Prés, de faire usage de la luilrc et de l'auneîui '11 (|
50;î. — 1171. niiveuibre- i5 avril 1 172. — Vente, par le curé et les |iaroissiens île Sainl-I.audry.
d uue vigne appartenant au jiresbytère de ladite église '1 1(|
50'i. — I 172. 1 1 a\ril. — Lettre du jiapo Alexaudic IH aux chanoines de Saiul\ iclor pour leui-
reconnnander la souunssiou ii leur nouM-l abbt'. Guéiin. successeur d'Ernis. . . 4-JO
'505. — 1 172. 1 I a\ril. — Leilre du pajie Alexandre III à (inérin, abbé de Saint-\ ictor. \nmv le
félicili'r de son é'Iection ''-J 1
558 CAIiTLILAlHE GE.NEIiAL DE PARIS.
50G. — 1172, iG avril-7 avril 1173. — Acconl conclu devant GniiliiT, prieur de Sainl-Martin-
fles-Chanips, entre Adam de Brie cl son lils Tliibaud, au sujet de diverses
propriéte's situées à Paris k-ii
507. — 1172. iG a\ril-7 avril 1173. — Donation aux Tein|)liers jiar C.onslance, so'ur du loi
Louis Vil, d'une maison situde aux Cliampeaux 'jqs
508. — 1172, iG avril-7 avril 1173. — Echange île serves entre le roi Louis \II et l'aGhaye de
Sainte-Geneviève Ii^o
«50'J. — 1172-1180. 7 octobre. — P.ulle d'Alexandre 111 anlorisant l'aliliaye de Saint-Victor à
racheter les dîmes (pii lui étaient dues par des laïques, et conlirnjant ses autres
privilèges '12 a
510. — 1172 environ. — Défense faite par le pape Alexandre III à Simon, archidiacre de Paris,
de rien exiger pour l'intronisation de l'abbé de Saint-Victor 4'j'i
' 51 1 . — 1172 environ. — Lettre de félicitations adressée par les cardinaux-légats Albert et Théodin
il (iiiérin, abbé de Saint-Victor, à propos de son élection /laS
"512. — 1172 envii-oii. — Lettres des caidinaiix-légals Albert et ThiMidin à Guillaume, archevêque
de Sens, piiur rin\iler à cimlraindre l'ancien abbé de Saint- Victor, Ernis. à
abandonner une [iropiié'lé de l'abbaye qu'il détenait ^i-!5
513. — 1 I 72 environ. — Lettre de Guillaume, archevêque de Sens, à Maurice, évêipie de Paris,
l'invilant à faire rechercher et à rendre aux chanoines de Saint-Victor le trésor
de celte abbaye, que Tancien abbé, Ernis, cherchaittà cacher 'ia5
*51'i. — 1172 enviion. — Lettre de Maurice de Sully, évèque de Paris, à Guillaume, archevêque
de Sens, le priant de venir eu personne à Saint-Victor, pour faire restituer à
l'abbé Guérin le trésor que cheichait à cacher l'ancien abbé Eiiiis Z12G
515. — 1173. S avril -novembre. — llalification par Maurice é\êquc de Paris, de la donation de
Irois maison^^ faiii^ à l'église Saint-Victor jiar Henri Lionel el Pélronille, sa
témme 6aG
510. — 1 173, 8 nvril-fl3 mars 1 I7/|. — Sentence arbitrale de Guillannie, arche\êipie île Sens,
et de Maurice, évêqiie de Paris, di'légués par le pape pour régler le dilTéiend
exislant entre l'Hôlel-Dieii el les olliciers du roi, au siijel de la censive de la
polie llaudoyer h-i"/
'517. — 1173. G mai. — Ihilli' d'Alexandre III régleiiienlanl rinhuiiisalimi de l'abbé de Saiiil-
\irl(,r 628
■518. — 1173-117G, iiiam'il. — lîiille du pape \le\aii(h-e III renonvclanl la pei'mission accordée
aux chanoines dr Saml-\ nlni' d'inlmnirr dans Inn- i'i[lise h-s personnes qui
l'auraiiMil ilcmandi' par leslamenl /ia8
5111. — 1 173-1 1711. — Si'iilciiiv iviidiii' par le l(';;al du pap.', l'ieiTr . cardinal du lilre de Sainl-
Chi-ysogiine. et ri'';;l,uil la coiidiliiin dr Tliibaud ri Oilon . Iidnimes de Sainte-
(ieiieviè\e ViÇ)
520. — 117'i-l 178. 1-. janvier. — Le pape Alrxaiidiv 111 a.rnrd.' a fabbaye de Saini-liermain-
di's-l'r(''s le pii\ilr;;i' de ne poli \ iiir ('•! rr lrjp|iri' d'exr-iiiiiiMlliiicallon on d'iii-
lerilll que |iai' li^ someiam ponlile liii-mêriii' ou |iar ses li'gals i3o
521. — 1 17'l. -n m.us. — \lhanrlnssrmcnl airord,; par \r chapilre de Paris à la lille de llaoni
lioiii'don. maigiiilliri- de Nnhe-Daiiie >'i3o
522. — 1I7:'|, ■>.'> mars-i-:> a\ril 1175. — Donahon ,-i l'abbave de Monlmarlre par Mathilde.
châtelaine de Doii.ii, de sepl iirjienls el ilemi de vignes situés à lielleville. . . . 'i3i
523. — 117'i. fl '1 mars-io avril 1 175. — Goulu-malioii par Louis VII du don de sept arpents el
demi de \ij;iii'> siliiés il lielleville. lait par .Mathilde, clwllelaine de Douai, à
labbave de .Monlmarlre i3i
TABLE CHRONOLOGIQUE. 559
*52i. — 1 IV'i, 38 octobre. — Le pape Alexandre III coiiliime les libertés de l'église de Paris et
décide que le chapitre ne pourra êlrc contraint d'admettre au titre de clianome
les personnes pourvues des prébendes dont jouissciil certains nionasti'res dans
l'église de Paris '"'"•'
'b-2h. — 1174, 28 octobre. — Lettre du pape Alexandre III an cbapitn! de Paris, décidant ([ue les
allocations supplémentaires accordées à Uobert de Belloy, vicaire de Samt-
Maur-des-Fossés, et à luaitre Mainicr, pourvu de la prébende appartenant à
l'abbaye de Sainte-Geneviève, devront disparaître à la mort de ces deux clercs. 63-2
526. — 117,'t, 29 octobre. — Lettre du pape Alexandre III au légat Pierre, caidinal du litre
de Saint-Chrysogonc, au sujet de l'Université de Paris «•>■'
'îrll. — 1175, i3 avril -novembre. — Confirmation par Maurice de Sully, éyèque de Paris, des
possessions et privilèges du prieuré' de Saint-.Martin-des-Champs i')3
r,28. — 1175, i3 avril-3 avril 1170. — Déclaration par Isendiard, prieur de Saint-Eloi, au
sujet des biens ipie possédaient les Templiers dajis la censive de Sainl-Eloi. . /i3'i
529. — 1175, i3 avril-3 avrd 1 17G. — Diplôme de Louis VU fixant i. soixante le noudjre des
religieuses de Montmartre ''^
530. — 1175, i3 avnl-3 avril 117(3. — Don par le roi Louis VII, à labbaye de Clairvaux. de
treille livri's de rente à prendre sur le cliange instalh^ à Paris sur le (Jiund
I, , 'i3ô
1 ont
r)31. _ I 17,-). q8 juillet. — Confirmation parle pape Alexandre III de la (lonati(m, faite [larGuénn
le maçon aux frères de faumônerie Saint-Gervais, d'une maison située sur le
iiarvis de Saiiit-Gervais '■' '
•532. — I 175-1170, G novembre. — Lettre <lu pape Alexandre III à Pierre, car.linal du titre de'
Saint-Chrysogoue, légat du Saint-Siège, an sujet de la noininatinn .l'un arcdn-
diacre de Paris, laite jiar l'é-xèipie Maurice de Sully contrairement au\ luslnir-
.. 1 ^i3(')
tions (lu pape
r,:i3. — I 175 environ. — Donaliou à liobert Aniicle par Gautier de Barut. niailre du Temple en
France, et Eustaclie. comman.leur ilu Temple à Paris, de la iiKulie dune
maison qui leur était commune avec IHôtel-Dieu.
:,:',/,. — 1175 environ. — Confirmation
son père, à la maison
-,T) — 1 175 environ — Leilre de Gui de lîazoclies à un de ses amis, cniiteiiant féloge de la ville
de Pans ''•'"
536 - 1 175-1 IU2 — Échan.n. de cens euliv les abbayes de Saint-Victor et de Saiiit-Geriuain-
des-Prés "'
537. — I 176. '1 aNril-ir.Nenibre. -Dniiatini, par Élieiuie de Meu,l,>ii, aux Hospitaliers de Saiut-
.Ican-de-JiMusaieiu. de eiiKpiaiite sous de rente sur une maison siluée près du
Petit Pont et do |)lusieur. pièces de \igues '•''••!
-,38. — 1176, '1 aviil-novenibre. — Conliim.itioii par Maiirire, .Hèqiie .le Pans, iU'. la mise en
culture par les chanoines de Saiiil.-Opportuiie ,fuii marais situé entre Pans ^
et Montmartre
53y. — 1176. '1 aviil--.>3 avnl 1177.— I.eltres de Cuillauiiie, airlic>\è,pie deSi'iis, approinaut
II, mise en culture des marais de Saiule-Opporluue et déteniuiiaut 1 emploi
qui devra être lait des revenus qui en pro\ ieiidroiil '" '
•,-,^,0 _ 1176. '> avnl--j3 avril 1 177. — Approbation par Guillaume , airlievnpie de Sens, de la
mise .'Il culture par les rlianoiues île Sainle-Opportuue ,fiin marais situé entre
Moiiluiaitie et Pans ''''■'
.Vrl. — 1176. 'i au-il--.3 avril 1177. — natiricaliou par Louis \ll de la mise eu eiillure par
le, chanoines île SainleOpportiiiii' d'un marais silui' eiilrc Monliiiarlre et
,, • Vi5
par Bouchard de Montmorency du don fait par Mathieu,
on de Saint-Lazare, d'un jardin sis à Saint-Laurent 'i37
ii:\
560 CARTULAIRE GENERAL DE PARIS.
*5/(2. — 117G, h aviil-23 avril 1177. — Confirmntion par Guillaume, archevêque de Sens, des
possessions et privilèges de Saint-Martin-des-Champs hh(>
.")/4;j. — 117(J, h avril-a3 avril 1177. — Acceptation par Louis VU de la donation, rpii lui avait
(?tt? faite par les religieux de Saint-Germain-des-Prés , de la moitié du revenu
de leur foire 6'i6
;Vi4. — 117(), h avrii-->.'> .ivrii 1 177. — Diplôme de Louis \ II lîxant à vingt livres la sonmie à
percevoir |inr les olllciers royaux sur la foire Sainl-Lazare .'1/17
».^)/i5. — 117G. 20 jiiillcl. — (idiilinrialion des privilèges de l'alihaye de Saint-Germain-des-Prés
accdi-iliT à l'abhé Hugues, par le pape Alexandre III i'i8
''thi). — 1170, i5 novi'iiilii'e. — Confiruiation de toutes les possessions de l'abbaye de Sainl-Ger-
miiiii iles-l'rés accordée à faillie Hugues par le pape Alexandre 111 '1/18
'5'i7. — 117(1, 3o dc'ceiiiLiri'. — Leilre d'Alexandre III à Pierre, cardinal du tilre de Sainl-Chry-
sogone, légat du Saint-Siège, lui enjoigiiaiil de prendre sous sa jiroleclion
l'aliliayc de Sainl-Magloire 4/i()
,")/i,S. — 1 177, '1 janviei'. — ISulle du pape Alexandre III conliant au doyen de l'église de Paris et à
faillie de Saint-Gei'uiain-des-Pn's le soin d'examiner ini diU'érend survenu entre
le cliapilri' de Sainte-Opporinne el celui de Sainl-Geriiiain-l'Auverrois 'i'i()
,jii<.). — 1 177, ih a\ril-8 avril 1 178. — Iv-hange entre les llospilalirr-s de Jérusalem et Hameiine.
lillc (r\ves le Prêtre, d'une maison sisr à Pai'is el d'uni' vignr située près de
Moiilreuil 45o
:,:,(|. _ 1177. .,'1 avril-8avril 1 I 7.S. — Vente pai- Yves de Conllans. à Simon de Saint-Denis, de
domaini's siliiés à Autenil et ii l!i-lli'\ille /i.")i
.">")!. — 1 177, novi'mliri'-8 aviil 1 178. — Donalion |iar l'ii'rre de \illeneuve, chanoine de Sainle-
Gniiviève, à l'église Saint-Viclor, d'une maison sise rue Ghevruchon, à cou-
diliiin que lailile église payera (piinzc livres à chacun des deux neveux du
donaleiu' /i.") 1
.'i.'ii. — 1177-1 l'.tl. — Leilie d'I'^lieiHie de Tonrnay, alilié île Sainle-Geneviève, au mi de llou-
giir, I -hanl un jeune Hongrois mort à Pai-i-i 'i52
*5r)3, — 1 I7S-1 170. '1 avril. — liéiluction, par le pa[ie Alexandrie 111, des rrlii;ienses île l'aliliave
(II' Moiilniai Irr au mimliri' ilr soixante 'i5.'î
.").") '1. — I 178, i| avril-.'ii mais 1 17',l. — W'Ulr à la maison ilr Sainl-La/.aiT par Ogier. cuisnnrr
di' Saint-Martin-des-Champs. il Soliiir. vi'uvr ili' Gillieil llniiml . dn ilroil
dV'Ialilir un aqueduc à Iraveis Icnis vigni's hhW
Tl'iS-. • — I 17s, () avi-il-3i mars I I7',l. — Dmi par le chapilri' dr Sainle-Opporlnni'. ;i la maison
ili' Sainl-I.azaiv. Àv rinq arprnls dr pré nioin^ un quarlier hnh
.j.'il'i. — I 17s, i| avril -:'ii mars II7'.I. — C.liarlr dr l'lnli|ipi', arrlniliai-rr ili' Paris, ré;;lanl un
ililléri'iiil nilre II' |irii'm- dr Sainl-Lazare, de Paris, ri l.isiard el Klisalii'ih .
sa Iriinni' hh'o
"fi\)l . — 1178, 10 jnillrt. — Itullr lin papr \li'\aiiil]i' III nmlii'uiaiil les privilèges accordés par ses
pri'iliresseurs à ialiiiavr il' Sainli'-lirnrM/'M' h'ol)
'."i.'xH. — 1 178, -i:! iiiilli'l-."M mais 117'.). — Prrmissinn arcunli'i' par Hugues, ahlié de Saint-Ger-
maiij-ili's-Prrs, ,'i Adam, lils dr Dniaiid Ir (iharpenlier, de Moutreuil. serf de
laMiavi', dr sr niaiirr avri- (iillr. lillr dllnvr. M'rve de ^olro-Daml' de Paris.
a ninihlinii qiir 1rs rnl.inis à nailrr a|iparlirndroiil par moitié à l'aliliave de
Sainldrrinain-ilrs-l'irs ri au rliapiire /|,5G
."i.'i'.l. — 1178. avani Ir 1" aoùl. — Nulicr ilrs donalions lailrs pa|- Simon de Prissv ri Simon
iK Saml-llriiis |Hiiir IrnliTlirn ilrs iliaprlams t\v ,S,iiij| Drins-du-Pas 'i5(i
'riliO. — 1 178. r orlrliri'. — (iiinlirmalion par Ir pa|ir Alexandre 111 de loulcs les possessions du
rliapihe de Sainle-( >p[i(ir!uni' de Paris ioS
TAIiLE CHRONOLOGIOLE. 561
;)()!. — 1178 ou 1180. — Acenseuieut duiio maison siluw dcvaul Saiii(-Pi('ire-aii\-B(i'urs. faii
[jar Ir^embanl. |iri('iii- île Sainl-Éloi, nu prolil do rilôlel-Dk'U 'i5,s
.)C2. — 1179, i" avril- 19 avril 1180. — Aiïranchissomfnt de cmis oclroyû par Gnulicr. cliam-
brier du roi Louis VII, à l'iiôpilal Sainl-Gervais de Paris 'jfxi
r)6."). — 117'J. r'a\ril-if) avril 1180. — Don par Gaulior, chambrier de Louis VII. aux «■nnite>
du bois de Viiicennes. d'un moulin sis ;i Paris, près du Giaiid Pont 'i,")i|
')G'i. — 1171). 1" avril -19 avril 1 180. — Accord eulre la maison de Saint-Lazare et le prieuré de
Saint-liioi au sujet d'une cen'ii\e /i(jn
ûOri. — 117'J, 1" aMil-19 n^i'il 11 ''^0. — Accord rntif rilùtHd)icn et les religieux de SainlMle-
neviève. au siijel d ime place située devant la cbapeile Sainte-Geneviève, d'une
ruelle continue à celle [)lace et de deux maisons 'ili 1
500. — 1179. i" avril-19 avril 1180. — Concession par Elisabeth, abbesse de Montmartre, à
.Nicolas de .Xeuilly, d'un terrain situé près de la porte de Paris 'lOa
;)G/. — 1179 environ. — Charte de Hugues, abbe' de Saint-Gcrmain-des-Prés. instituant un rliar-
penlier de l'abbaye et réglant ses gages ,'i(;;;
5G8. — 1179. \" avril-19 avril 1 ISII. — lînii à cens de la vigne de Laas l'ait par Hugues, abbé
de Saint-Germain-des-Prés 'i(;',
'309. — 1179, t>5 avril. — Conlirmalion par le pape Alexamlre III de la donation faite à .Saint-
l)enis-du-Pas par Simon de Saint-Denis, chanoine de Paiis. pourv entretenir
deux p: êtres /,(;'i
57(1. — 1179, nov.ndire-u) avril 1180. — \enle par Asseline. abl.iesse de (ilielles, au chapitre
lie Saint-lîenoit, de trdis quartiei-s de vignes sis au mont Saint-Ililaire !i{',i,
571. — 1179. novembre-!9 avril 1180. — Transaction conclue entre \lard, jirieur de \.]tre-
Darae-des-Champs, et Thibaud le lournier. au sujet du loiii' qui avait appar-
tenu à Barth('lerny île Fouripieux /,(;■",
■57i>. — 1180. a8 m.irs. — Cnnliiniation par Alexandre III des privilèges de Saint-Germain-des-
J''''-^ iOO
57.'î. — 1180, aoavril-i avril I 181. — Amorlissement par Maurice. é\èque de Paris, de ipiel-
ques parcelles de propriété situées près de Saint-lèrmain-l'Auxerrois e( d'ime
maison près de Saint-I.andi \ duntiiH" ii l'Ilotel-Dien par une femme neminée
Lucienne /JUi;
57i. — 1 180. -20 avril-'t avril 1181. — \(te de l'undalinn du rnllège des l»i\-buit .'t(j-
57.1. — 1180, 20 avril-i avril 1 181. — .\ccord conclu entre l'abbaye de Sainte-Geneviève et les
frères de Saint-Lazare , [)our e\em[)ter de cens les biens de Saint-Lazare situés
sur le territoire de Sainte-tJenevièvo, et faire recevoir à Saint-Lazare les lé-
[ireux de Sainte-Geneviève /,(;f<
57(1. — 1180, 12 juillet. — Mandement du pa])i' \le\andje III h l'abbé de Sainte-Geneviève et
à l'archidiacre de Paris, pour contraindre les clianoines de Sainte-O|i|)ortune ii
a])pliquer aux besoins de leur église les revenus pi-nvenant des marais ipi'iU
ont do!)nés à cultiver 'i(;,,
577. — 1180. 1.'! juillet. — Manilemcnl du pa|ie Alexandre III onlunnanl à l'abbé de Sainte-
Geneviève et à Phili[)jie. archidiacre de Paris, de juger un dillé-rend entre les
chanoines de Sainte-Gpportune et ceux de Saint-tîermaind'Auxerrois. touchant
les dîmes de leuis marai- /|.jo
578. — 1180, 18 septembre- '1 avril 1181. — Donation par (Constance, comtesse de Saint-Gilles,
aux Hospitaliers de Jérusalem, d'une maison située ii Paiis, sur le Giand
l'ont 4yo
Carlul. — I. -,
562 CAUTLLAIRE GKNHRAL \)K l'ARlS.
r,70. 1180, 2Ô iioveiiiliiv. — Bulle d'Alexamlre III aiuuilniit la confirmation par lui aceonlée
au cliapilre de Sainte-Opportune antérieurement au règlement du diiréiend
qui existiiit entre cette église et celle de Saint-Gennain-l'Auxerrois Î171
5S(). — J 18(1 environ. — liail à cens par Iniljfîrt. prieur de Saint-Lazare, d'un terrain sis à Saint-
Mari in-des-CIiam[)s 472
58]. — 1 180 riiviron. — Gonlirmation par Maurice, évèque de Paris, des biens donnés par ses
piédécosseurs et divers particuliers à l'abbaye de Saint-Mctor '478
5<S2. — ] ISO environ. — Accord enlie le prieuré do Saint-tloi et l'abbaye de Saint-Victor au sujet
d'un arpent et demi de vigues situé à Savies 678
58;î. — 1 180 environ. — (^liarte de Hugues de Monceaux, abbé de Saiut-Germain-des-Prés, énu-
niéianl les fondations par lui laites pour la célébration de son aiuiiversaire. . U-ji)
58 '1. — Ml* siècle. — Concession ii Guinerand par Hugues, abbé de Saint-Germain-des-Prés , de
la moitié du four banal du bourg Saint-Germain, à cbarge par le concession-
naire de servir une pitance aux religieux le jour anniversaire de la mort du-
dit abbé '478
585. — iu' siècle. — Étal des cens possédés dans li' bourg Saint-Germain par l'abbaye de Saint-
Germain-des-Prés .... ^79
l'âge
ADDITIONS KT CORRECTIONS.
|jg,„; .',. _ Saint-(Jernnin-ae-l'ni-is, li-w: : Snin[-(jeriuain-rJos-Pres.
Page <j, ligne 37. — Sitpjjnme: : \ir inlusler.
Fa.-. 10 n' -. - D-après les rocl.erci.os cl.ronolog.-ii.os de M. Krusch, pnMie.^s .lans les Forschuut;e„ z,n- d.ulscl.e.
'oosAichle, t. XXU {18S0), p. iig-igo, le règne de Dagoborl 1" aurait commencé en mars iyi'i, an
lien de (rl'^, comme on l'admet généralement; notre pièce n" 7 s-rait donc du 3o juillet 63o.
Page M. - C'est ici que devrait prendre place le précepte de Dagol.erl 1", DeJ,.g,ùn., que nous avons cité dans
la note de la page (ic.
Page 11, n' 8. — D'après les calculs do M. Krusch, celte pièce serait du 29 juill-t C,:\i.
Page lô'.n» !.. - Le commencement du règne de Clovis 11 doit être place, d'après M. Krusch, en janvier iV.Uj et
non C38; cette pièce est donc du 22 juin 05i.
Page i5, ligne li. — vir inluster, lise: : viris inhistribus.
p , „. ,., _ D'après M. Krusch, Thierry III commença à régner à la fm de l'année ^675, et non en 678;
notre pièce n' 1 2 appartiendrait donc au plus lot i la fin de l'an G;, . ou mieuv a l'an Imj2.
Page 18, ligne 9. - Supprimez la virgule après Domne Vicente, et de même après Uvn.a (ligue . 1).
Page 22, ligne ô. — vir inluster, lise: : *iris inluslrihus.
Page 22, ligne 2O. — vir inluster, fofr : viris inlustribus.
Page 2i, ligne ig. — vir inluster. Usez : »iris inhistribus.
Page 25, note ., lign. .. - L. mot «de .'st impropre, car on possède un capilnla.re de Ciotaire 11 daté de Paris;
nous l'avons signalé dans riniroduclion, p. xiii, noie 2.
Page 20, lig.ie 20. - Thierry 111, Usez : Thierry IV, ou Thierry de Chelles.
Page !>S, ligne 9. — cella, Use: : Cella.
Page 52, ligne â. — nim. Usez : enim.
Page 55, ligne 2. — .Supprimez la virgule après episcopus.
p-..e G5 noie , - Ajoutez: que le roi liobert c.mllrma en .ooli la donation faite par Enée, et que l'on pos-
"^ ' .ède ,.ncore l'original de cette confirmation (.Arch. nal., K. ,8. n' 2'). Il est donc vraisemblable que
l'acte d'K....e mpose sur des données authenlK,u..s, quoi.pfil n.M.s soit parvenu sous une forme Ires
suspecte.
Page --^ li"u.- !■'. — Adolfredus, Iviez : .\dalfr.-dus.
Pa.e ';:>] ..ote 2 , ligne «. - .u' siècle. Usez : .,' ; car s. les charles ne donueni p.unt de pr..u.e cer.aiue de l'exis-
tence de l'église de Créteil avant le xn' siècle, on en a la preu^e malenelle .lans le moux cloche, qu,
s'elè.e encore en avant de cette église ol qui remonte certainement au xi' siècle.
Page 8i, note 8. - Faire passer dans le texte la variante Ih:',, qui est la bonne leçon, et rejeter en note la lorn.e
Ilenria.
Page 8G, ligne li. — Vassus, Usez ; vassus.
Page 87, ligue 21. — Saucias, Usez : Saveias.
Page 87, ligne 20. — Grandis campus. Usez : (}randis Canqnis.
Page 93, ligne 23. — Fulciacum, Use: : Sulciacnni.
Page 93, ligne 28. — Cleriacum, Usez : Eleriacum.
5(i/i C\UTULAIRE GENERAL DE PARIS.
l';i<;c f)(i, lij'iie i."). — MnniKiiiticrs Usez : Marmoulior.
l'iifje gf), lifjnr 7. — Vonua, lisez : Voiiva.
I'af;c ()<), lijjno 11. — Miiri-ineliis, lise: : Miiroinctus.
I'ai;(' 112, note (i. — Noli I' savant ami cl confrère M. Longnon explique d'une façon très ingénieuse les ililTcrentos
l'diiiii'S ilii nnm (le revenue Azelin. Le véritable nom do ce personnage devait être Adnlherlus, dont
.l/Aci-Ms n'est (prune contraction. Quant à Ascelinus, c'est une forme familière di' cr niùnn' nom. ana-
lo;;cir à la forme Hosceliims, dérivée de Robertus.
l'âge lit), ligu:' 1. — l'etrosuni vaduni, lisez : Petrosum Vaduni.
Page 12(), ligne 32. — (Ihrislianitale, lisez : christianitate.
Par'o iS'.i, ligne 9. — ununi .serviiin, etc., puncluez ainsi : unmn servum cum lola snlislanlia sua apud l'arisins. el rie.
l'âge 1 56 , ligne -iti. — Soror, lisrz : soror.
I'a!;i' itii), noie •^ — ('.(ivliil. «rc/ucy). Puiis., lisez : Caitut. episc. l'tiris.
l'âge 17'}, noIi' 2, ligue 7. — n" i.'iû, lise: : u" i5'! bis.
I'a;;c iSli, ligurs 7 et 8. — iMoulesvillam, lisez : Monli'S villam.
Page i;)r>, ligue S. — Tliiliaul, abbé de Sainl-Marlin, lisez : Tbibaud, prieur de Sainl•^rarlill.
Page 2(19, uiili' I, ligue 7. — style de Pâques, ajoulcz : ou ilc l'Aunoucialion.
Page nu, ligue 31. — l'abbaye de Longpont, lisez : le prieuré de Lougpoul.
Page 211, note 1. ■ — Rétablissez ainsi les quatre dernières lignes : nos (leii\ cbailis. ('.<•>• ileu\ documents
apparticnnenl ilouc au premier quart du \i\' siècle, mais plulèl à la liu qu'au cnmruerKeinenl de relli'
péi'ioile.
Page 212, ligue 1 1. — l'abbaye de Longpont, lisez : le prieuré de Lougpoul.
Page 2^10, ligne 17. — miuisleriale nostris, lisez : niinisteriales nosiri.
Paire H.3n, n" .'Î70. — Nous avons déjà dit dans l'inirodurlion que cette pièce aurait dû élie pLici'i^ eulii' nos 11 .'t'io
et 3.J1.
Pa;;e 33-, ligue 2'i. — Aitelniidis , on peut aussi bien lire : Aileliiiidis.
l'ag.' 4Gr,, ligue oS. — .', avril 1 IM, Usez : h avril 1181.
Page ^'17, ligue i-j. — juin IS7"_', /î'sc: ; juin \'2''2.
DG Lasteyrie du Saillant,
702 Robert Charles, comte de (éd.)
L3 Cartiilaire rênêral de Paris
t.1
I IKIIV/CD^ITY
OF TORONTO LIBRARY
IW'M
( .( .f fi'
--< V>-
<'.^
/<iaii>
♦ ♦Ai^^^^Kf-yié^^^'éif »f ♦>► > ->■ *»-^.-- 1*^ 't. i*^ 1*1 ,w ■>< :*M *< !:*: [>< > ( ><
' ''f^f'f *?*♦*' i-*< '**'♦••< ^*^*¥ } .1' V' '*^ '••^''i f-*' '*^ '^^ ^*< >< ^'< ■'< '^* >' •*■' '>-^ ?*
t|«f *4.of«f »>. 'f*|..UT'V î li-l '»1 i»i '». i*. ^*( i*-< ■>< .*< ^<< ;jt^ ^f 'fi 'si i
: L#. t,M ilr^ t,i t*i M .*i h»< ,*< >< L#l 'U ''»i U.; .fi >3 :i
< i#i i»< [r^ r»i i#i \%^ i,#, >< ;.i!( t»( i«( iî.< >^ t* , >■; '«-i ;.;'?
é-..
'-.
:::::
•4*#»f»l«l'^»l*l"'l'l^i«l'f*f*4*f>4''f*l*i*l* b > - ♦*
i i*i '.; iJi -.tO*-; •»! ■», '*< >*, t»., i»i ':•«. kr, (*. ^*v >.*n*i t,i i», ■«) t0^ ^>^ >■*( ^.«1 >, :*-• Jr, ;s>, l* >:
*
'■*
*,i
. : ^ If ) ..* , r»s '* . i» 1 >* • ^* , i>; '-• ■*. f» ; I» i I. ■; »>, I* I .»u*i i»< f,».i i>j [■« i in cH jK >5 '«
-.,;». .^ j*. i>i it, k.*, r-f j f#. U , II». i« t*-, I, Ajri» , ,*; u; i», ^»: »■, :.», itl f^i ç« ^*,f*
, .* , ■ ..'i* . f., , i>: i,« , k»., f«. [» , r. ,*,.., ,•, »♦, n*, u >♦-, 1^. s^', ,,,, r>, ^*: ^t .«< 'jH ^
, 1 < , Ir ; ^» . 't. i* . !-*. !>■ t« , ..» f,« , I», r. : kr, f*, I». ►> ' r> , i*i k» ; '*> *, Jtj t*.i h»< >l ml»
i^f . ■-. : L?, («, >, 'jr. .*; •»; i'» ;►% i# , t, fe», r^ !►-•, »>, i»i ^*. ^#: ..«i i»; .*, :#; r>4 * fci ij»
H- .:>:!». i> ■'», Tl: , r« .K» ; »'* ^ I* .;»,».,>*, I .,.»,►«, i» : t», I » ; r»i i» , •.., i,», r>4 >^ i;» ; ?»
»■ ^« I* I Pf »f* J^ . I* )• . I.» 9}^ ri, •» , .♦ : .>, »,; l>, r,.j ,>, i,i i*r, ^,^ .jM f»-
:.«, ^!) ; > , r> a» , ^^i l*. l»i 1» , [,, , i> ,U , M M J« , '. J# , !» ijr, 1* 1^, (,
'"♦•f '4*1 'Vf *f*^ ^< *< *< •< *<
rii',i#, 'i.ir, '».!», ►«,!',' «,>»->' i' f* ^* ,K
1 |.i, : ♦iu,,Hf.i i 1 f't*V' 't*^'T 1 4't*4*4'4'4'4*f*f 'f^4^4>f^<
►^i*f«4'4»<t'f»;
f^:'^y.\..t.>/»>t
t«'(j