Skip to main content

Full text of "Cartulaire général de Paris; ou, Recueil de documents relatifs à l'histoire et à la topographie de Paris"

See other formats


''^^^^^k'7^ 


HISTOIHE  GÉNÉRALE  DE  PARIS 


COLLECTION  DE  DOCUMENTS 


SOIS     J.KS    AUSPICES     DE    LEDIMÏE     l'AIIISlEWK 


r  r 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PAULS 


L'Adiuinistralioii  imiiiii'i|»ali'  liii>si'  à  cIiiKiiie  aiilciir  la  rosjxiiisalnlili''  i\i^<  diiiiiioii-^  éiiiisos 
Jaiis  les  ouvrants  jmblit-s  sous  les  aiispicos  do  la  Villiî  de  Paris. 


TOUS  Dit 01  T. S   P.ESEUVKS. 


^^!-< 


HISTOIRE  GENERALE  DE  PARIS 


CARTULVIUE  GÉNÉRAL  DE  PARIS 

ou 
RECIEIL  DE  DOCUMENTS 

REL\TU'S 

À  L'HISTOIRE  ET  À  LA  TOPOGRAPHIE   DE   PARIS 

FORMÉ  ET  PUBLIÉ 

ROBERT  DE  LASTEYRIE 

TOME  PREMIER 

,V28-I1S0 


£;s3-j  de  Ferry  ce  Pans,  chevaher.  [HT..) 

PARIS 

M  PRIME  RIE  NATIOÎVALE 


M  DCCC  LWWII 


De 
^    i 


VILLE   DE   PARIS. 


COMMÏSSIO^   DES  TRAVAUX  IHSTOIUQUES. 

(!"■  AOÛT   1887.) 


mi:mbri:s  de  droit. 

WM.  POUBELLE  (Eigènk)  C.  -k .  l'ivlel  dv  h\  Seine.   Vrkuh-m. 

[lOVEL.UiQUE  (Aof.l),  Pivsidcnl  du  Conseil  miiniripnl. 

FAVALELLI  (Charles)  è,  Sorivtaiiv  jrrnenil  de  l,i  Pivrc.-tiire  do  la  Seine. 

ALPHA.M)  (Adolphi;)  G.  O.  h.  \.  Q,  Directeur  des  Travaux  de  Pari^. 

CARRIOT  (Elgène)  0.  à,  I.  W,  DinTleur  de  l'iMisoigiiement  primaire. 

liEXALf)  (Armand)  A.  y,  Inspeeleiir  en  chef  des  Beauv-Arts  et  des  Travaux  iiistori(|nes. 
Srcrétiiiri'. 

Ml'MRI'.KS  NOMMÉS. 

MM.  DELLSLE  (Léopold)  ('..  ■&  ,  l.  Q.  Membre  de  l'Académie  des  inscriplions  el  helles-ledri's . 
Adminislrateur  {jénéral  Directeur  de  la  BibliotlicMiue  nationale.  \  ice-Pnsuknt. 

DE  BOZIÈKE  (Eugène)  0.  è,  Mend>re  de  l'Académie  des  inscriptions  et  helles-ii'ttres. 
Inspecteur  ijénéral  lionoraire  des  Arc]ii\es.  ]  icc-Présiilciit. 

GRÉARD  (Octave)  G.  0.  ;^,  L  41.  Membre  de  rAcadémie  Irauçaise  et  de  l'Académie  de- 
sciences  morales  et  polili([ues,  Vice-Recteur  de  lAcadéinie  de  Paris. 

HAMEL(Er.vest)  à,  Publiriste. 

DE  LA  GOLBLAYE  DE   MÉNORVAL  (Elgène)  \.  Il,  Publiriste.   Membre  du  Conseil 
municipal. 

LENOIR  (Alrert)  0.  ^,  Mendjre  d,.  l'Académie  des  i)eaux-arts. 

PERRENS  (François-Toaiuy)  0.  ;fe  ,  Inspecteui'  de  l'Académie  de  Paris. 

COUSIN  (.Illes)  iS; ,  Conservateur  de  la  I)ibli(itliè(|ue  el  des  Collei-lious  liist<iri(pies  de  l,i 
Ville  de  Paris. 

DE  L\STE\RIE  (Rorert)  é,  L  &,  Professeur  à  lÉcole  des  chartes. 

DE  M0NT\IGL0N  (Anatole)  À,  A.  &,  Professeur  à  l'École  des  chartes. 

GUIFFREV  (Jlles)  iV ,  Archivi-le  aux  Archives  nationales. 

LAMOUROU.N  (Docteur  Alpred),  Membre  du  Conseil  municipal. 


COMMISSION  DES  TRAVAUX  HISTORIQUES. 

MM.  LLCE  (Siméon)  !^ ,  Meinbic  de  rAcadéiiiie  des  inscriptions  el  beiles-iellres,  l'rolcsscur  ii 
IKrolc  des  rlinrtes. 

DEI'ASSE  (Henri),  Publicistc,  Membre  du  (imiseil  inuiiiii|ial. 

L()\G.\()\  (AuGusle),  i& ,  A.  &.  Mi'inbie  de  rAïadémic  d.'s  inM-nplidns  et  liellef--iel(ics, 
S()us-(ihef  de  Seeli(ni  nu\  Arcliives  iialionales 


MEMBRES  ADJOINTS  AVEC  VoiX  CONSl  ETATIVE. 

MM,   l>i!   \  \\VA\  (Paul)  A.  Q,  Inspeeleiii  (les  Travaux  liisloii(|nes.  Sn-ri'Innr  (idjuinl. 

RONNARDOT  (Frvnçois)  I.  Q,  Sous-Inspeeleiir  des  Travaux  iiisl(niiiiie>. 

TISSI'!RAND  (LAZMiE-.MAiiRiCE)  I.  i?-,  Insperlenr  |irin(i|ial  iKinnrnire  de>  l'uldicalinn-  |il^- 
toriques  de  la  Ville  de  Paris, 


AVERTISSEMENT. 


I 

Lors([ue  la  xillc  de  Paris  en(roj)i'il  riiii|iortaiilo  collecliou  de  docuiiKMils 
comprise  sous  le  litre  dHtslou'c  ijruéralc  de  Pans,  elle  se  proposa  dy  faire 
entrer  non  seulement  des  monog;rapliies  relatives  aux  principales  époques 
de  riiistoire  parisienne,  ou  au\  institutions,  aux.  arts,  aux  monuments  qui 
ont  fait  la  ploire  de  notre  cité,  mais  encore  des  séries  de  documents  orioi- 
nan\  de  toute  nature,  tels  que  chroniques,  descriptions,  chartes,  comj)tes,  etc. 

On  sait  comment  ce  [)lan  a  été  réalisé  jusqu'ici.  A  côté  des  volumes  con- 
sacr('s  à  certains  jjrands  laits  historiques,  à  la  topographie  parisienne,  à 
divers  étahlissenients  puhlics  ou  à  des  catéjjories  déterminées  de  monu- 
ments, la  collection  de  l'Hintoire  ^('iirrale  de  Paris  a  déjà  fait  une  [)lace  ini- 
portaiile  aux  plus  anciennes  descriptions  de  la  Ville  et  à  ses  premiers  his- 
toriens. 

Mais  ces  historiens,  si  Ton  excepte  Ahhon,  l'auteur  du  poème  sur  le  siège 
de  Paris  par  les  Normands,  appartiennent  à  une  épotpie  relativement  réc(>nte. 
'•C'est  au  xiv"  siècle  seulement  qu*ap[)araissent  les  jtreniiers  écrivains  ipii 
aient  consacré  à  la  vdle  de  l'aris  un  travail  de  (piehpie  étendue  et  pr('senl('' 
leurs  idées  sous  la  forme  dune  composition  régulière*''.  •?  Jusque-là  nous 
n'avons,  {)our  reconstituer  Ihistoire  et  la  topographie  de  notre  cilt'.  (pu'  les 
mentions  ('parses  dans  les  chroniques  ou  les  renseignements  hien  aulremenl 
précis  que  renferment  les  chartes  et  diplômes  conservés  dans  les  archives. 

Aussi  la  Commission  chargée  de  surveiller  la  publication  de  Y  Histoire  .orne- 


I^r  lioiix  (Ir  l.iiirv  ol  TissCfMiid  .  Paris  el  srs  liistorlviis .  p.  vu. 
(/irlul.  —  I. 


,1,.  Cl'  rnru 


II  CARTULVIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

)>//('  flr  Pans  n-[-d\e  pensr'  qu  il  y  aurait  un  iiilerrl  Cdiisidérable  à  rorlicrclior 
dans  nos  divers  dépôts  publics  toutes  les  chartes  qui  |)euvent  y  être  conser- 
vées en  original  on  en  coj)ie.  et  qui  sont  antérieures  à  l'apparition  des  ])re- 
niiers  historiens  de  Paris,  c  est-à-dire  au  xiv'' siècle. 

En  sarrèlant  à  ce  projet,  on  ne  faisait  ipie  re])reiidre  et  développer  une 
idée  déjà  vieille  de  plus  dun  siècle.  Dès  le  wiiT  siècle,  en  effet,  l'ancien 
Bureau  de  la  \ille,  comprenant  de  quelle  importance  il  pouvait  être  de  re- 
cueillir tons  ces  documents  si  précieux  pour  1  histoire,  a\ait  ordonné,  ]>ar 
délibération  en  date  du  ^>3  mars  1735,  que  les  chartes,  édits,  déclara- 
tions, lettres  patentes,  arrêts  du  (lonseil,  etc..  int('ressant  la  ville  de  Paris, 
seraient  raiin('s  [)ai'  ordi'c  (•liioïKdojjKpic  et  iiivcnl(»ri(''s,  ri  que.  pour  rendre 
cette  collection  aussi  complète  (jue  possible,  on  prendrait  coj)ie  des  docu- 
ments (pu  se  tnnuaient  dans  des  (hqtôts  |)iiblics  ou  chez  des  |)articuliers  '  . 

Nous  ignorons  malheureuseiiKMit  (piels  fruits  a  portés  cette  délibi'ration: 
les  anciennes  archives  (h^  1  Hôtel  de  ville  ont  depuis  (''l('  dispersées,  et  de  la 
mesure  intelligente  prescrite  en  1-3.")  par  nos  anciens  administrateurs,  il 
ne  reste  (pie  le  souvenir. 

Nos  édiles  du  \i\''  siècle,  désireux  d(>  laire  une  o'uvre  |dus  durable,  n  ont 
pas  voulu  se  contenter  de  former  des  collections  manuscrites  :  ils  ont  résolu 
d'imprimer  toutes  les  pièces  qui  ont  pu  échapper  à  l'action  ilu  temps,  de 
donner  un  texte  délinitiftb^  celles  qui  ont  été  |)ubllées  jusqu  ici,  trop  souvent 
d'après  des  copies  défectueuses,  et  de  dresser  une  sorte  de  répertoire  de 
tous  les  documents  (pu  peuvent  fournir  (pielques  renseignements  sur  1  his- 
toire et  la  topographie  de  la  ville  de  Pans. 

La  (commission  des  travaux  historupies  cherchait  à  mettre  ce  |U()p'l  à 
ex('culi()ii.  (piand,  au  mois  de  juin  1873,  un  savant  (pu  passait  à  juste  titre 
pour  un  des  pah'ographes  les  |)lus  expérimentés  des  ArcliiV(>s  nationales. 
Jules  Tardil,  vint  nous  proposer  d'eiili(qu'eii(lre  de  concert  avi>c  lui  le  le- 
cu(mI  de  tous  les  actes  parisiens  antérieurs  à  la  mort  de  Philippe  le  J5e|. 
.luh^s  Tardil  ('lait  de  ces  hommes  avec  les(juels  l'accord  est  facile,  sa  piNqio- 
sitiDii  lut  \it(;  acc(q)l('e,  et  (piehpies  semaines  j)lus  tard  nous  présentions 
(•nsemble  à  la  Commission  des  travaux  hislori(pies  un  projet  de  (jai'Iulaire 
jM'iK'ral  de  Pans.  Le  plan  de  ce  tra\ail,  dont  les  grandes  lignes  avai(Mit  ('lé 
tracées  par  Jules  Tardil.  fut  jiromptemeiil  adopté  j)ar  les  membres  de  la 


''   llisloircucninilr  ilr  I\ins.  Iniroducliuii,  |i 


AVERTISSEMENT.  m 

Commission,  et  dès  le  mois  de  novembre  1(8-3  nous  nous  mellions  résolu- 
ment à  l'œuvre. 

Miilgré  le  soin  ([ue  nous  avions  mis  à  calculer  les  proportions  de  I  ouvrajje 
el  les  dilllcultés  de  la  lâche,  les  richesses  conservées  aux  Archives  nalioiudes 
sont  tellem(Mit  considéiahles,  que  nous  ne  tardâmes  pas  à  reconnaître  que 
nos  évaluations  premières  étaient  au-dessous  de  la  réalité,  que  le  nondjre 
de  pièces  qui  devraient  entrer  dans  noli'c  recueil  serait  tort  supérieur  à 
ce  (pie  nos  premiers  calculs  avaient  [)u  faire  su[)p(iser,  et  (pie,  pour  être 
assurés  de  ne  point  laisser  de  C(jté  un  jjraiid  iiomhre  de  documents  in- 
édits, il  était  nécessaire  de  procéder  à  un  dépouillement  complet  et  métho- 
dique des  [U'incipaux  fonds  des  Archives.  C  était  une  tâche  trop  considérahle 
pour  que  Jules  Tardif  |)ùt  s'en  ac([ui(ter,  absorbé  qu'il  était  di'jà  par  d  im- 
portants travaux  j)ersonnels  qu'une  mort  [)r('maturée  ne  lui  a  point  [)ermis 
de  terminer.  Pris  par  son  service  aux  Archives  nationales,  occupé  à  des 
recherches  approfondies  sur  les  premiers  siècles  de  notre  histoire,  pour- 
suivant en  même  temps  avec  ardeur  l'étude  des  langues  orientales  les  plus 
dilliciles,  il  dut  reconnaître,  au  bout  de  peu  de  mois,  qu'il  n'avait  point  les 
loisirs  nécessaires  pour  se  livrer  au  vaste  travail  que  nécessitait  notre  com- 
mune entreprise;  et  a[)rès  avoir  mis  notre  œuvre  en  train,  après  en  avoir 
bien  arrèt('  les  grandes  lignes,  il  renonça  à  une  collaboration  qu'il  ne  pou- 
vait rendre  siifllsamment  efl'ective;  et  c'est  ainsi  (pie  cet  ouvrage,  comiiienc<' 
à  deux,  paraît  aujourd'hui  sous  le  nom  d'un  seul  auteur. 

Mais  si  un  seul  nom  se  lit  à  la  première  page  de  ce  livre,  nous  devons  acipiit- 
(cr  un  devoir  de  reconnaissance  et  déloyauté,  en  proclamant  la  part  consi- 
dérable ipie  Jules  Tardif  a  eue  dans  la  composition  de  ce  Cartiilair(\  C  est  à 
lui  (pie  doit  principalement  revenir  Ihonneur  de  l'avoir  com^u ,  et  (pioi(pii' 
sa  collaboration  en  titre  ait  cessé  longtemps  avant  (pie  les  premières  lignes 
aient  ét('  donm'es  à  riiiiprimerie,  nous  tenons  à  reconnaître  (pie.  si  I  exécution 
du  travail  a  quehpie  (pialité,  c'est  encor(^  à  lui  (pie  le  iiu'rile  en  re\ienl;  car. 
jus(prau  jour  où  la  mort  l'enlevait  à  ramiti('  et  à  l'estime  de  tous  ceux  (pii 
l'ont  connu,  il  n'a  cess(!  d(^  nous  aider  de  ses  conseils,  de  nous  prêter  le 
secours  de  son  expérience  d'ériidit  et  de  sa  sci(Mice  de  paléogra|tlie.  Nous 
l'avons  consulté  sans  cesse,  et  sur  le  choix  des  pièces  à  admettre  dans  ce 
recueil,  et  sur  ces  mille  questions  de  détail  que  pouvaient  soulever  la  lecture 
des  documents,  leur  autlienticit(',  leur  date,  l'âge  des  copies  (pii  lions  les  ont 
conserv('s. 

Toutefois,  malgré  ce  précieux  concours,  nous  n'aurions  jamais  pu  meiiei 


IV  CAiiTULAiRE  gi:m:r\l  de  paris. 

celte  entreprise  an  point  on  elle  est  anjonrd  liiii,  si  plnsienrs  de  nos  con- 
frères de  l'Ecole  des  charles  n'avaient  bien  vonln  nous  prèler  leur  assis- 
lance. 

M.  Camille  Hivain,  notamment,  a  ete  notre  auxiliaire  dévoue  |)ondant 
bien  des  mois  dans  l'interminable  dépouillement  des  fonds  ecclésiastiques 
aux  Archives  nalionales;  M.  Paul  (aiériii  nous  a  utilement  aidé  ]>our  1  (Ma- 
blissement  délinilif  des  textes  et  la  collation  d'un  grand  nombre  de  pièces; 
enlin  M.  ïuetey  a  dépouillé  pour  nous  une  partie  des  carlulaires  con- 
servés aux  Archives.  Sans  le  secours  de  ces  excellents  confrères,  nous  au- 
rions assur('ment  reculé  devant  l'énormité  de  la  tâche  qui  nous  incombail. 
Nous  devons  é;;alement  des  remerciements  à  !\I.  Léo[)old  Dellsle,  pour  les 
bons  conseils  (pi'il  nous  a  prodi{;ué's  avec  son  habituelle  et  inépuisable  bien- 
veillance; il  i\l.  Anjjusle  Lon^jnon.  pour  la  solution  d'un  jjrand  nombre  de 
ces  (jueslions  de  topo{>raphie  et  d'onomastique  dans  lesquelles  il  est  passé 
maître;  enlin  à  M.  Paul  Meyer,  qui  a  bien  voulu  nousrap|)orter  d'Aujoleterre 
la  collation  de  plusieurs  documents  importants,  et  à  M.  Aiijjuste  Molinier. 
qui  nous  a  souvent  éj)argné  de  longues  recherches  dans  les  manuscrits  de  la 
bibliothèque  Sainte-Geneviève. 

II 

l'iiin  Nous  vi'iioiis  (1  exp(^ser  de  cpielle  façon  I  idée  de  ce  recueil  était  n<'e.   Il 

lerccMcii.       nous  rcstc  à  dire  suivant  (pifl  plan  cette  id(''e  a  été  mise  à  exc-cnlion. 

Les  grandes  lij;n(>s  de  ce  plan  ont  rlô  (b'Iinitivement  arrêtées  |)ar  la 
(iominission  des  travaux  historiques  de  la  ville  de  Paris,  dans  sa  s('anc(!  du 
9()  juillet  iSy/i.  Sur  le  rajipoit  de  M.  I.t'opold  Delisle,  la  Ciommissioii 
décida  : 

••(}iiele  recued  comjireiidrait  : 

f  I  "    Les  dociMneiils  concernant   1  hisloii'e   de    Pans,   ses   piivilc'M'S .    son 
iiiistratioii .  SCS  corporati 
blissemeiils  hosuiialiers.  (>tc. 


adiiiiiiistratioii .  ses  corporations  civiles  et  ndigieiises.  ses  collèges,  ses  eta- 


rro"   Les  titres  divers  ndalifs  aux  biens  des  établissements  publics  et  par- 
ticuliers sitiK'S  dans  I  eneeiliie  actuelle  di^  Paris; 

•■(^)iie   celte   piiblicalioii  s'('tendrait  de    l'an   Tj-mS.    dale    du     plus    ancien 


AVERTISSEMENT.  v 

docuniont  cons<M'Vt'  dans   nos  Archives',  jus(ju  à  1  aini{'e  i  .'j  i  o  ,  el  que  les 
pièces  seraient  publiées  dans  1  ordre  chrono]oj]it|iie. - 

Ce  court  extrait  des  décisions  de  la  Commission  résume  de  la  façon  la  [tlus 
claire  le  jiroprainme  dont  nous  nous  sommes  inspiré  dans  tout  le  cours  de 
ce  travail. 

A  vrai  dire,  ce  programme  pourra  soulever  (piehpics  crili(pies.  On  blâ- 
mera peut-être  le  mélange,  en  un  ordre  chronologique  uiii(|ue,  de  tant  de 
pièces  provenant  des  fonds  les  plus  divers,  el,  [)our  être  sincère,  nous  devons 
reconnaître  que  ce  mode  de  publication  offre  des  inconvénients  nombreux. 
11  vaut  assurément  bien  mieux,  en  règle  générale,  publier  les  chartes  par 
fonds  et  donner,  dans  la  mesure  du  possible,  toutes  les  pièces  relatives  à  un 
même  établissement.  C'est  le  seul  moven  de  résoudre  convenablement  toutes 
les  dillicultés  de  di'tail  que  soulève  la  publication  des  textes.  Ainsi,  pour  le 
mT  siècle  princi|)alement.  beaucoup  de  chartes  sont  sans  date,  et  Ion  ne 
peut  déterminer  ré|)oque  où  elles  furent  ('crites  qu  à  laide  des  noms  de 
témoins  contenus  dans  les  souscriptions.  11  faut  donc  les  rap[)rocher  des 
pièces  analogues  contenues  dans  le  même  fonds,  tâche  relativement  aisée 
quand  on  publie  tous  les  cartulaires  dune  même  église,  comme  la  fait 
Guépard  [lour  Notre-Dame  de  Paris,  Saint-^ictor  de  Marseille  ou  Saiiil- 
Père  de  Chartres:  mais  tâche  singulièrement  ardue,  quand,  pour  clas-er 
une  pièce  isolée,  on  est  obligé  daller  leuillder  de  volumineux  luanuscrils 
dé|)ourvus  de  tables,  ou  de  compulser  de  nombreuses  liasses  de  pièces  origi- 
nales, ilaus  res[)oir,  si  souvent  déçu,  dV  découvrir  quelque  point  de  repère 
clironologKpie. 

Lordre  suivi  dans  ce  recueil  offre  de  non  moindres  inconvénients  pour 
l'identification  des  noms  de  personnes  el  de  lieux.  Les  documenis  d  un  même 
fonds  séclairent  mutuellement  :  telle  localité,  nommée  dans  une  pièce  avec 
une  di'sigualion  trop  peu  pn'cisi'  pour  (pi  on  puisse  la  recouiiaitre.  pcuirra 
être  d('teriiiinée  facilement  à  l'aide  de  (pielque  autre  docuinciil  du  iiiêuiie 
fonds  (jiii  en  indi([ue  plus  exacleinenl  l'emplacement. 

Ces  considérations  ont  une  valeur  que  1  ou  ne  peut  nier  cl  elles  ^-eraient 
de  nature  à  faire  condamui'r  complètement  le  j)lan  adoph'  pour  la  composi- 
tion de  cet  ouvrage,  si  elles  ne  s'elfaçaient  devant  une  considération  donlre 


La  vraie  date  de  ro  documciil  esl  3-j8.  \  oir  ci-ajirès,  p.  a.  noie  i. 


M  CARTLLAiril-    GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

juiitiquo  (]iu  d(3v;iil  roiceiiK'iil  siiii|)user  diiiis  une  ciilreprise  du  genre  de 
celle-ci. 

H  ne  linii  j)iis  perdre  de  vue,  en  cllet,  (|ue  les  londs  d  archives,  les  car- 
lulaires  (|ui  ont  fourni  les  éle'nienls  de  ce  recued ,  conlienuent  un  nond)re 
très  considérahie  de  pièces  sans  rap[)ort  avec  1  liistoire  proprement  dite  de 
Paris.  Tous  nos  {grands  étahlisseinents  relij;ieux  possédaient  des  domaines 
ruraux,  souvent  lort  (doijjni's  de  la  \ille.  Les  titres  de  propriété  de  tous 
ces  doiiiaines,  pour  précieux  (pi  ils  soieni,  n  intéressent  point  riiisloire  de 
noire  cité,  et  les  coniprendr(>  dans  notre  recueil,  ceùl  été  nover  les  pièces 
\raiineiil  curieuses  pour  lliisloire  de  Paris  au  niilieu  d'une  foule  de  docu- 
ments étrangers  à  cette  histoire;  ceùt  été,  d  ailleurs,  accroître  dans  des 
proportions  énormes  une  collection  déjà  bien  vaste.  On  était  donc  absolument 
forcé  de  laisser  de  coté  toutes  les  pièces  (pu  n  inli-ressaient  j)as  directement 
Paris.  Or,  du  moment  ([uOii  renonçaità  publier  cliacpie  fonds  intégralement, 
tous  les  avantages  (juil  pouvait  v  avoir  à  laisser  les  documents  groupés  sui- 
vant leur  provenance  sévanouissaieni,  et  le  classement  chronologi([ue  des 
pièces  s'imposait  comme  le  |)l  us  simple,  le  plus  logKpie,  et  surtout  le  j)l  us  clair. 

III 

Ce  (pii  \ieiil  d'être  dit  de  la  fiicon  doiil  ce  Cartulaire  a  été  conçu  et  du  plan 
suivant  le(piel  il  est  composé  permet  aii\  lecteurs  de  comprendre  sans  longue 
riuiaiif.      expiicalioii  comment  ont  été  réunis  les  documents  (jui  y  ligiirenl. 

(!<;  soni  nos  deux  grands  (|i'p(')ls  publics,  les  Archives  ualioiiales  et  la 
l5ibliolliè(pie  nalioiiale.  (pu  eu  oui  loui'iii  la  plupart  des  él('men!s.  Les 
Archives  priiicipaleiiieiit  siuil  d  une  iicliesse  v('rital)lemeiit  exlraordinaire  en 
fait  d(!  documeiils  parisiens.  La  pluparl  pioMennenl  d  aiicKMis  élablissemenls 
religieux,  'foules  nos  abbayes  parisiennes,  It'vèclté,  le  chapitre  d(>  Aotre- 
Dame,  la  pluparl  de  nos  ('g^lises  c(ill('g,iales  et  beaucoup  de  simples  jiaroisses 
poss('daient  de  riches  archives.  Or,  malgré  Joutes  les  causes  (pii  auraient  pu 
les  (h'Iriiire  ou  les  (lisp(U'ser,  ces  archives  ont  généralement  peu  soiinerl.  La 
l»('voluti(ui,  en  les  niellant  sous  sé(piestre  '  ,  les  a  sauvegardées,  loin  de  leur 


''  On  |)r'iil  Miir.  sur  la  \]\nii]  dniil  Idiis  ces  (Id-  I.aljorclf,  l.rsArcliirc-i  de  la  Franco,  18G7.  iu-8',  cl 
ciiiiiiMils  uni  i-lr  rriiiiis  iiii\  Aicliivrs  Mnlidiiaji's,  les  notices  placiV-^  en  lèle  des  iiiveiUaires  inihlics 
IJunlirr.  I.rs  Airliiics:  (le  In  Fraiirr,   i,S,"i.">.  iii-S\-         [lai- les  suiiis  (le  railiiiiiii>li'alion  dos  Arciiives. 


ilijiil  s'esl  seni 

l'aiilpu 
le -0  ( 


AVKIITISSEMENT.  vu 

nuire,  ot  nous  les  relrouvous  aujduid  liiii  à  [icu  pivs  aussi  coniplr'les  (|u  ;i  la 
fin  (1(^  rancieu  irgiino"'.  (Test  un  point  (|uo  Ion  peut  vérifier  lacileinent  en 
compulsant  l<>s  itivenlaires  dresse's  par  les  anciens  possesseurs  de  ces  titres. 
Nous  avions  pensé,  en  les  dépouillant,  y  trouver  la  rnenlioii  d  un  assez  j^rand 
nonibi'e  de  docunieiils  aujourdlnii  perdus.  l']n  réalité,  ce  (h'poudieniciit  ne 
nous  a  |)res(jue  rien  donné,  les  déficits  ipie  nous  avons  pu  coiislatcr  sont  peu 
nombreux  et  l'é((uité  no  permet  point  de  les  imputer  unicpiemeni  à  la  W'- 
voliilion. 

La  erande  majoriti'  des  documents  que  nous  avons  recueillis  aux  Arclii\es 
proviennent  des  séries  K ,  L  et  S.  11  serait  trop  long-  de  donner  ici  le  détail 
(le  lous  les  cartons  ou  registres  (pie  nous  avons  (b'pouiilés;  la  série  S,  à  elle 
seule,  contient  |»lus  de  l),oo()  carions,  ([ue  nous  avons  dû  parcourir  un  à  un 
et  pièce  à  [)i(''ce'"'.  C'est  là  (pie  lahondance  de  la  moisson  a  dépassé  toutes 
nos  pr(''visions.  Toulelois  la  plupart  des  actes  contenus  dans  la  série  S  ne 
dalent  (pie  (\u  xiii"  si(kde:  aussi  ce  premier  volume  ne  conlient-il  qu'un  pelil 
nombre  de  documenls  empruiit('S  à  celte  série.  Les  pit'ces  de  date  ant('rieure 
que  contenaient  les  carions  de  la  série  S  ont  été  distrails,  \)nr  la  Commission 
du  triaee  des  lilrcs,  de  leur  plac(^  naturelle,  et  porh's  à  la  Section  liistorupie, 
où  ils  forment  la  magnitiipie  série  L.  Inutile  de  dire  ({ue  cette  série  dune 
importance  historique  si  capitale  a  été  de  notre  |)arl  l'objet  d'une  attention 
toute  particulière.  Nous  en  avons  vu  nous-mème  pres(pie  lous  les  cartons,  et 
c'est  là  fpie  nous  avons  retrouvé  les  oripinaux  de  beaucoup  de  pièces  dont 
on  ne  connaissait  jiisiju  ici  (pie  des  copies  conservées  dans  les  carlulaires. 

Le  reste  nous  a  été  fourni  par  les  premiers  carions  de  la  si'rie  K ,  (pii  formenl 
cette  inap|)réciable  suite  connue  sous  le  nom  de  dorions  des  rois,  série  fac- 
tice dont  la  constitution  aux  dé|)ens  Ao  tous  les  autres  fonds  des  Archives 
ne  peut  être  trop  blâmée  en  princij»?,  mais  a  eu  du  moins  I  avantage  de 
mettr(>  en  relief  ce  que  les  Archives  nationales  contieiineiit  de  plus  piécuîux, 


''   Nous  ne  pacloiisici,  liien  ciitendii,  qiicdosar-  Mnllo);  ou  dos  (IdcuiiichIs  iIi'  d.id'  In's  iinsférifiirc 

cliives  di's  {ji-ands  (■lalilisseniPiits  relijfieux  de  Paris.  à  celle  dans  lni|uelle  imus  dcvinns  iiniis  reiileiMiiei', 

"' La  s(îi'ie  S  conipcend  en  réalité  7GO2  numéros.  foiuriic  l.i   |ilii|i.(rl  des  ciildiis  S.  (uSi   ;i  (;.)8i) 

Mais  de  ce  cliiirrc il  faut  délalquor  un  {[rand nombre  (|)ièces  relali\es  ;i  ri!iii\ersi((''  et  aux  aiieieiis  enl- 

de  cartons  ou  rcffistres  ([ui  ne  contiennent  ([ue  des  lèo-es  de  Paris),  S.  (iT^jo  h  yoSo  (con|[r('<;ali(ius  ei 

documents  absolument  étrangers  à  Paris,  tels  que  les  séminaires),  S.  70.')  i  à  yliCi-"  (mélari|;es  relalilsau\ 

carions  S.  3a  10  à  33o/i  (abbayes  classées  par  dé-  allaircs  erclésiasli(|ues  i;  cidiu  une  siule  iiupoilaiile 

parlements),  S.  3,5ao  à  3G9.8  (paroisses   riu'ales  de  registres,  tels  i|ii(' pouillis,  reuilloirs,  ceiisiers, 

du   dé|iarleiHeul  di'   la  Seine),   S.   'iSia   à  hi)hï>  inventaires  de  litres,  elc,  jjruéralcuienl  |iii>léiieurs 

(i]rdredeSaint-Lazari'),S.  /i()/|l)  ii  (iioi  (ordre  de  au  wi"  siècle. 


MM  CAlITl'L.UnK  r;KM';RAL  DK  PAlilS. 

('(  (le  saii\(';;ai'(l('r,  aii\  jours  où  I  on  |ioiivail  craindre  bien  des  ncles  de 
\aiidalisiiic.  lun'  iiicrNcilh^use  collorlioii  de  dociiiiicnts  i|ui.  |)ar  leur  anli- 
(iiillé  et  leur  nond)i('.  d('|iasseiil  de  hieii  loin  lont  ce  (|ne  les  autres  jtays 
d  l'jirope  ponrralenl  iMre  lenlrs  de  leur  comparer. 

(lelle  Ixdie  s(''rie  oi  Itien  connue  aujourd  lini  ;;ràce  à  I  invenlaire  (|u  en  a 
donne  .Iules  Tardif  '.  (>l  dans  le(|uel  sont  iinju'inn'es  |»res(|ue  loules  les  pièces 
(pii  se  dislinjnienl  par  leur  importance  ou  leur  anciennetc'.  Mais,  quoique 
les  textes  (pTen  a  (hunn's  Tardif  soient  |;('n('ralenM'nf  étal)lis  avec  soin,  nous 
u  avons  pas  cru  devoir  nous  dispenser  de  r(''iinprinier,  en  les  collalnjuiuinl 
soieneusement  à  nouveau,  la  plupart  des  pièces  de  cette  série  ([ui  devai(Mit 
fif>nrer  dans  notre  recueil. 

Enfin,  pour  leriiiiner  ce  rapide  cou[)  d  omI  sur  les  ressources  que  nous  ont 
fournies  les  Ar<'lilves  nationales,  d  faut  ineiilionner  la  s('rie  LL  dans  laquelle 
on  a  réuni,  sani'de  très  rares  e\cej)tions  ',  tous  les  cartnlaires  conserv('S  aux 
Archives.  Il  serait  trop  loup;  d'(Miiimérer  ici  ces  précieux  rep,istres  "''.  ()ne\- 
(lues-uns,  comme  le  ('artulaire  tti  de  Saiiil-(ieiinain-d(>s-]*rés,  les  Pn^lo- 
/ïn/,r  (le  Notre-Dame,  le  Linr  bhmc  de  Saint-Denis,  etc. ,  jouissent  d(q)uis 
deux  siècles,  auprès  des  ('riidits,  d  une  répiilalion  iiKTitée. 

La  Bibliotliè(pie  nationale,  (pioi([rie  loin  d  ('Ire  aussi  riclie  (pie  les  Archives 
au  point  de  vue  spiu^ial  (pu  nous  occupe,  possède  ('j^alement  des  documents 
parisiens  dune  jjraiule  importance;  [)armi  ceux  d(uil  nous  avons  lait  le  j)lus 
l'ré(piont  nsajje,  nous  devons  mettre  en  première  lieiie:  le  (lartiilaire  de  l('\è- 
clu'  de  Paris''',  si  souvent  citi'  parles  auteurs  du  win'  suVde  et  dont  (iiH'iard 
a  fait  la  hase  de  son  ('dition  des  cartnlaires  (h;  Notre-Dame;  un  cartulaire  de 
Saiiit-Marlin-des-Cdiamps,  connu  sous  le  nom  de  Lilior  Irsldmvnlonnn'''''  et  qui 
remonte  an  xiT  siè(de  :  c'est .  a\ec  le  rejjistre  tl'ï  de  Saint-(ierinain-(les-l*r('s, 
le    plus  ancien   (h:    nos  cartnlaires   parisuuis.  el    nous  \    avons   trouv('  hoii 


i'     T;ir<lil'.     Mniiiiliinilx    liislnyniiicx  .    C.iirliiHs   des  lili(' on  i  S- i .  ^(I||S  r;i|i|iclliToiis;uissi  (|lie  ili's  1  8.")() 

nix .  P^iris,  iS(i(i.  "faiid  in  V'.  M.  ttrlisic  ;iviiil  (Iciniii' ilims  son  Qilnloffiic  des  actes 

•-'   l'iii'  cNi'iniilr.  un  prlil,  i-.iilnhiirr  i\f  r,iliiiii\n  dr   Philippe  Aii^nisle   un   l:il)l(\ill  fort  cnniinnile  de 

(li'\i(iulni;irliiMlu  Nui'sii'cli',  ;ui(|ni'l  unus  jiMius  lail  l,i   |ilu|i;iil  ili'S  (Miiniiiircs  coilsiTvés  snil.  au\  Ar- 

lii' rm|Uouts('ni|iruuls,  ri  i|ni  (>-!  (•"!(■■  !..  io.'hi.  n"  I.  chues,   snil    ;i    l;i    llilpliolli(\]iie  liiition;il(\    M.  (In- 

''    l.iilislri'ua  i'l('il(iuuiTil;in-17//(rH/,(//r;;r«rn(/  clirris,    (hms  ses   :iilililii)lis   il   YHiatoiic    du   diocèse 

s„iiimiiire  |iniili('  ru    1  Sl'.y   \>:u-  l'ailunnishiilinu  (ii's  (/(■    l'ari.s  de   l';dilir  LrlionC   les   a   Ogalem(>nt  cili'S 

\ivhivi's  (\(iii'  col.  i;')()  cl   sniv.l.  cl  avec  plus  il'  i)rcs(|uc  Ions, 

dcliul  dans  l7iiccy//.//rc  sommaire  on  (iililciil  iiietho-  '''    Ms.  lai.  .'i'ii;i. 

di'pie  des  fondu  eoiiserrè^  aux    \irliiees  iialiniiale^  |iu-  ''     Ms.  lat.  10977. 


avi:i;tissemi-.\t.  u 

nombre  cl  actes  iiiedils:  un  cartulaire  de  Saint-Maploiro"':  nm»  piv'eiense  st'rie 
de  docuinenls  sur  I  abbaye  de  Sain[-\  icldr  -  :  enlin  un  carlulalre  de  la  ville 
de  Pans  ''  fort  curieux,  mais  trop  peu  develu|)[)é  malheureusement,  car  il  ne 
contient  puère  qu'une  soixantaine  de  pièces. 

Nous  ne  mentionnerons  pas,  de  crainte  de  fatiguer  nos  bnieurs,  les  co[)ies 
de  chartes,  les  nécrologes  et  autres  manuscrits  de  la  Bibliothèque  nationale 
où  peuvent  se  rencontrer  des  pièces  isolées:  nous  avons  toujours  indi(pié 
soigneusement  les  emprunts  que  nous  leur  avons  faits. 

Quant  aux  autres  dépôts  publics  de  Paris,  il  est  mutile  d  en  |»arler.  du 
moins  |)our  ce  premier  volume.  Nous  devons  cependant  une  mention  à  la 
bibliothèque  Sainte-(!eneviève.  qui  possède  une  belle  suite  de  documents  [)ro- 
venant  de  labbave  dont  elle  [)orte  le  nom.  et  aux  riches  archives  de  1  Assis- 
tance publi(jue.  où  nous  avons  recueilli  quelques  chartes  du  \if  siècle. 

IV 

On  comprendra  que,  dans  une  quantité  de  pièces  aussi  considérable,  il  i{,.yi,,s 

e'tait  nécessaire  de  faire  un  choix.  Pour  que  ce  choix  ne  fût  pas  trop  arbi-      i"' om  pivsui.- 

au  clioii 

traire,   nous  avons  dû  nous   im|>oser  certaines  règles,  et  nous  devons  les     a.s Honimcnis. 
faire  connaître  à  nos  lecteurs. 

En  princi[)e,  nous  nous  sommes  elTorcé  de  réunir  tous  les  documents  pari- 
siens que  nous  avons  pu  trouver,  sans  considérer  s'ils  étai(Mit  ou  non  pulili('s 
déjà;  car  s  astreindre  à  ne  donner  ipu;  des  actes  inédits,  c'était  laisser  de 
côté  les  plus  précieux  monuments  de  notre  histoire.  D'ailleurs,  beaucoup  des 
documents  les  plus  connus  nont  jamais  été  imprimés  que  d'après  les  copies 
contenues  dans  les  cartulaires:  or  nous  nous  sommes  imposé  le  soin  de 
rechercher  toujours  les  originaux  des  actes  que  nous  imprimions,  et  nous 
avons  pu,  de  la  sorte,  donner  dans  bien  des  cas  le  texte  exact  de  pièces  inq)or- 
tantes  assez  mal  publiées  jusrju  ici. 

Nous  avons  donc  voulu  recueillir  tous  les  actes  parisiens,  cesl-à-dire 
toutes  les  pièces  pouvant  intéresser  à  un  titre  quelcon(jue  1  histoire  ou  la 
toj)ographie  de  la  ville  de  Paris. 

Mais  on  comprend  que  cette  dtStinition  doit  être  entendue  d'une  façon 
plus  ou  moins  large,  suivant  répo(|ue  f|ue  Ion  considère.  On  ne  saurait  en 


<''  Ms.  lai.  r.'ii?).  —  -    Ms.  kit.  1  'i;3G(;  à  1^377  et  1^07-2  ù  l 'lOSy.  —  '  •  M^.  lai.  <ii<i-.i. 
Carlul.  —  I. 


X  CARTULMP.E  GEXEHAL  DE  l'AlilS. 

eiïel  tniiler  de  la  même  manière  les  siècles  où  les  documents  abondent, 
commr  le  xiif  et  le  xiv'^,  el,  les  temps  où  ils  sont  rares,  comme  toute  la  pe'- 
riodc  antérieure  au  mdieu  du  \f  siècle;  aussi  avons-nous  mentionné,  dans 
la  pi'emièi'c  |)arlie  de  ce  volume,  des  chartes  qui  au  premier  abord  peuvent 
send)ler  (léplac('es  dans  un  Carlidaire  jjénc'ral  de  Paris,  telles  que  la  l'onda- 
tioii  de  l'abbaye  de  Hournueil'''  ou  la  conlirmalion  accordée  par  Philippe  I" 
à  Fabbaye  de  Saint-Corneille  de  Compièene '''.  Mais,  si  lOn  veut  bien  se  re- 
porter aux  notes  dont  nous  avons  toujours  accompagné  les  actes  de  cette 
naliire,  on  verra  «pie  nous  nous  sommes  cru  autorisé  à  les  prendre  à  cause 
des  ('h'nieiils  clironolo;;i(pies  (pi'ils  roiirnissent  |)our  lixer  le  commencement 
ou  la  lin  de  radministration  d  un  de  nos  évètpies  ou  de  fjueb[ue  abbé,  ou 
])our  déterminer  la  date  d'un  concile  tenu  à  Paris,  ou  encore  parce  qu'on 
v  trouve  la  première  mention  connu»'  de  (piehpie  ('dilice  ])arisien. 

l)'aiilres  lois,  nous  iivons  dû  piendre  cerlaiiies  pièces,  à  couj)  sûr  peu 
intéressantes  pour  lliistoirc  vcmérale,  mais  (pu  pouvaient  oITrir  de  lin- 
li''rrl  pour  I  liisioirc  de  (piebpie  établissement  parisien  :  telles  sont,  par 
cxcniple,  les  donations  ou  constitutions  de  prébendes  qui  rournirenl  ;i  I  ab- 
baye de  Saiiit-\  ictor,  dans  les  premiers  temps  de  sa  londation,  la  principale 
source  de  ses  n.'venus;  et  nous  avons  du  mentionner  presque  toutes  les 
pièces  de  cette  nature  (pie  nous  avons  rencontrées,  parce  (piCUes  s  éclairent 
mutuellement  et  que,  n'étant  |)as  toutes  datées,  il  eût  été  a  peu  près  impos- 
sible de  les  classer  convenablement  si  nous  ne  les  avions  toutes  rapprochc'cs 
les  unes  des  autres. 

Nous  a\oiis  dû  en  ajjir  de  même  avec  une  autre  classe  très  nombreuse 
de  pièces  :  nous  voulons  |)arli'i'  des  conlirinations  de  biens  el  de  privilèfjes 
octrovt'cs  à  nos  grands  ('lablissemcnls  rclijneiix  par  l(>s  rois,  par  les  ('vè([ues 
l'I  siiiioiil  piir  les  pjipes.  A  C(')l('  des  reiis('i;;nemeiils  |)aiisiens  (pi(>  ces  do- 
cuments rcnrerment,  on  y  trouve  souvent,  de  loneiies  ('■nuiiK'ralions  de  bi(Mis 
l(H't  (■|oi;;ni's  parfois  dtî  la  \  die.  IMais  ce  n'était  point  une  raison  siiOisante 
piuir  les  biisser  de  c(')i(',  d'aiilani  plus  (pie  ces  ('iiiiuiiTalions  ont  1  avaniajfe 
d(!  pr('S(Miler  un  tableau  abréjj('  des  rev(Mius  de  nos  «jraiids  ('liiblissements 
r(dij;ieii\  el  de  nous  l'cnseijjner  sur  leurs  ricb(>sses. 

I)  ailleurs,  ces  conlirinations  permettent  bien  souveni  d'enfermer  dans  des 
limites  cliroiii)lo;;i(pies  assez  pri'cises  des  dociinients  (pie  l'on  m;  saurait  dater 


''  Viiic  iiiilrr  n"  71.  —    ■'   \iiir  notre  11'  108. 


AVERTISSEMENT.  m 

autrement.  En  voici  un  exemple  cai'adéristifjue,  (|ne  nous  citerons  d  aiilani 
plus  volonliei's  (jn  il  nous  [lermettra  en  même  temps  de  rc'parer  une  omis- 
sion involontaire. 

M.  Edouard  de  Bartlu-leniv  ''  et  a[)rès  lui  M.  Lucliaire  "  ont  publie  lacté 
suivant  : 

Ego  Lutloviciis.  Dei  j^i'atia  Fraiironini  ri'X,  conccdo  sanctimoiiialibiis  de  Monte  Mar- 
tyrum  in  elcnuisinain  navcm  (jiiain  liabeat  in  Sequana,  liberarn  ab  omnibus  consuetiidi- 
nibiis  quas  alie  navcs  pi-rsolviiiit  [)er  lotam  terram  mcam,  et  ut  nullus  honiinuni,  seu  pre- 
posilus,  si'u  ali(|ui.s  niinislrorum  sci'vorunive  nienrum,  ali(piû  rnodn  profalarn  clcniosiiiaiu 
inquietare  présumât,  sijjilli  nostri  auctoritate  contirmamus  et  (■iiiTol)urauuis.  quod  imon- 
cussum  et  in\iola(uni  sit  •*'. 

M.  Lucluure  et  M.  liidouaid  de  Bartlielemv  ont  attriliué  sans  he'siter  ce 
document  à  Louis  \ll.  M.  Lucliaire  fait  remarquer  ([ue  l'absence  du  titre  de 
rdu\  xA(|uilanornm  "  est  la  seule  particularité'  qui  [)uisse  fournir  une  indica- 
tion cbronologi([ue  pour  cette  cbarte,  et  il  la  |)lace  en  consei[ueuce  entre  les 
années  i  i  ï>k  et  1 1  80.  Mais,  en  lisant  les  différentes  confirmations  générales 
des  biens  de  1  abljave  publiées  par  M.  de  Bartlielemv.  on  peut  préciser 
davantage  l  é[)oque  où  le  bateau  qui  fait  lobjet  de  cette  j)ièce  dut  être 
donné  à  laldiave.  11  est  en  ellet  nienlionué  en  ces  termes  dans  une  bulle 
d  Alexandre  111.  de  1  1  G'i  '  :  '-lu  pago  Meledunensi  nemus  et  navein  ad  ligna 
per  Secanam  adducenda  ab  omni  consuetudine  liberarn.^  Cette  jthrase  est 
empruntée  littéralement  à  une  bulle  d'Eugène  III,  du  7  des  ides  de  juin 
ii/iy'"',  et  c'est  sur  cette  bulle  sans  doute  cpu?  M.  de  Bartbélemy  s'est 
appnvé  pour  dater  celte  pièce  de  l'an  1  l'jy  '^ . 

Mais  cest  Ijien  à  tort,  car  si  l'on  continue  à  |)arcourir  les  cbartes  de  1  ab- 
baye de  Montmartre,  on  voit  que  ce  même  bateau  est  mentionné  déjà,  en 
iiS'i,  dans  un  iiii|ii)riaiit  (li|ib)me  de  Louis  M  que  l'on  considère  comme 
le  titre  fondamental  de  l'abbaye  de  Montmartre^  '.  C'est  donc  Louis  M  (pii 
avait  accordé  ce  privilège  à  l'abbave,  cest  de  lui  qu'émane  la  cbarte'^'  (pu 

''*  Recueil  des  charles  de  MonlinaHre .  p.  78.  à  l'idenlilicalion  du  Ijaloaii  lurnlioiini'  dans  ces  di- 

'''  EUidex  sur  les  actes  de  Louis   VII,    p.  3.'i2.  \ers  acles.  car  le  diplùmo  de  ii3'i  se  sci't  dos 

'''  Copie  du  xiii'  siècln  aux  Arcli.  nal. ,  L.  loSo  mêmes  tertnes  qu'nn  relrouve  treille  ans  plus  tard 

(Cartulairede  raljbayede  Montriiarlre"!.  fol.  i5  \°.  dans  la  bulle  d'Alexandre  III  :  -lu  pa<;o  Miledu- 

'*'  Rec.  des  cliaiies  de  Munlmaiirc ,  p.   100.  nensi    nemus   et    naveni    ad    li;;ria    [)er   Secanam 

'''  Ibid. ,  \).  S\.  adducenda    ab  omni    exaclione    et    consuetudine 

'''  Ihid.,  p.  80.  prorsus  liberani  et  (juietam.îi 

'''  Ibid.,  p.  60.  Aucun  doute  n'est  permis  quant  ''  C'est  plutôt  le  resiuué  d'une  charte. 


XII  C  ART  CLAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

nous  occupe  el  (|u"il  l'audrii  désorniais  rayer  du  ca[alo{]ue  des  diplômes  de 
Louis  VII. 

Ou  voil  par  cel  excuiple  coniljieu  il  eûL  ete  regrettaMe  donielire  de  ])arti 
j)i'is  celte  calejjorie  de  docuiiiciils.  Mais,  comme  la  plupart  du  teiu])s  ils  se 
re|)ètent,  nous  nous  sommes  le  plus  souvent  contente  d'en  donner  Tindi- 
calioii  souiinaiiv,  el  uous  n  avons  iiuprnnt'  m  cxlctino  (^uo  ceu\  (jui  avaient 
une  iiiiporlauce  particulière,  qui  se  recomniandaienl  pai-  leur  aulicpiité,  ou 
(pii  n'avaient  [»oint  encore  été  pul^liés  intéjjralement. 


iiiiiiiirLiiirr  Si  UOUS  avous  rt'ussi  à   luen  exposer,  dans  les  lijjiies  qui  pr('c(kleiit ,   les 

''■*''  '•"■'■■'        renies  (jui  ont  lusiini'  le  clioiv  des  documents  n'unis  dans  ce  Cartulaire,  il 

1  iiisinirc  |,()iiii,|M<>    uous  sera  maintenant  facile  de  l'aire  comprendre  aux  [)ersonnes  les  moins 

familières  avec  les  anciens  titres  le  but  (jue  nous  nous  sommes  pro|)osé  en 

composant  ce  livre  et  le  jjenre  de  services  cpi  il  peut  rendre  aux  historiens. 

Les  chartes  fournissent  des  renseignements  abondants  et  précis  non  seu- 
lement pour  1  histoire  polili(pie  ou  religieuse,  mais  encore  |)our  lliistoire 
inlimc  de  noire  cih'.  [lour  la  connaissance  du  droit,  de  I  état  des  mœurs,  de 
la  condition  îles  personnes,  des  accroissements  de  la  Mlle,  de  sa  topogra- 
phie; elles  nous  apprennent  en  un  mot  mille  détails  que  Ion  chercherait 
vainement  dans  les  chroniques,  et  (pie  pourtant  lliislorien  doit  posséder  sil 
veul  se  l'aire  une  idée  exacte  et  complète  de  ce  que  fut  le  Paris  de  nos  ancêtres. 

Ainsi,  jusipiau  milieu  du  xi'' siècle,  tout  ce  qui  concerne  notre  cité  occupe 
si  peu  de  place  dans  les  ('crils  des  chroniipieurs,  (|u  il  serait  assez  dillicile  de 
s<'  faire,  sans  le  secours  des  chartes,  une  idée  justi^  du  rang'  qu'occupait  Paris 
parmi  les  autres  villes  du    rovaiime. 

(iri'goire  de  Tours,  en  elfel ,  nous  moiili'e  (pi  au  (b'biit  de  la  monarchie 
Pans  (''lait  coiisnh'ii''  coiiime  la  capilah^  du  ro\au!iie  des  l'rancs.  C.lovis  el  ses 
premiers  successeurs  v  ont  r('si(l('  souvent,  et  les  luttes  intestines  de  ses  des- 
cendants mollirent  rimporiance  (pi'ils  atta(diaieiil  à  la  possession  de  Paris'''. 
Il  faut  S(.'  garder  de  croire  cependant  (pn^  notre  ville  soit  toii|ours,  diqiuis 
lois,  resli'c  la  ca|»itale  incontest('e  de  la  l'rance  et  la  r('sideiice  ollicndle  de 
nos  rois,  i'cndaiit  plus  de  (pialre  cents  ans  au  contraire,  du  viTau  xi'' siècle, 


'    M.  Aujjiislc  1,c)I1j;moii  il  l'oil  liii'ii  rrsiiiiiô  dans  sa  (Juulc  nu  vi    siècle,  j).  o'fj  et  s.,  lout  ce  que 
Ciivjjoirc  lie  Tour.s  muis  ;i|>|iicnil  s-iir  ce  |iijiiit. 


AVERTISSEMENT.  mu 

Paris  ne  \it  plus  quà  do  bien  lointains  intervalles  les  chefs  du  ro\aume  des 
Francs;  cest  ailleurs  que  ceux-ci  avaient  transporté  le  véritable  sH''j;;e  do 
leur  omj)iro.  Le  témoignage  des  chartes  en  donne  une  prouve  l"ra[>parit('. 
Nous  avons  lait  le  relové  do  tous  les  diplômes  rovaux  dal('s  do  Paris  (jiic  Ion 
connaît  aiijourdhui,  et  l'on  nous  permettra,  maljjrc-  laridiié  du  sujet,  do 
consigner  ici  les  résultats  que  nous  a  donnés  ce  relové. 

La  dernière  édition  de  nos  diplômes  rovaux  de  la  |)remière  race  contient 
iq.)  diphunes,  dont  q-  réputés  autlientiquos  et  ()S  l'aiiv  ou  susjiects  ''.  Or 
il  n"y  a  dans  ce  nond)ro  que  neuf  diplômes  datés  de  i'aris,  et  des  neuf  un 
seul  paraît  bien  authentique  ';  encore  no  nous  osl-il  point  parvenu  en  ori- 
ginal et  ne  peut-on  être  sûr  ([iio  la  mention  d*'  Paris  n'v  soit  pas  le  résultat 
d  une  intor[)olation.  Los  huit  autres  sont  tous  faux  ou  du  moins  à  Ijon  droit 
suspects  '^'. 

Celte  pénurie  extraordinaii'o  de  diplômes  mt'ro\ingions  daté's  de  Paris  est 
curieuse  à  constater.  Elle  peut  en  partie  soxplifpicr  par  le  nombre  rolali- 
vement  si  faible  des  diplômes  de  la  première  race. 

Mais  si  les  diplômes  des  rois  carolingiens  sont  b(>aucoup  plus  nom- 
breux, il  en  est  pourtant  bien  [)0u  (jui  soient  datés  de  Pans.  Ainsi    nous 


'"'  Nous  voilions  paripr  de  l'i'iiitinii  (1(_>  K.  I^ctIz  sius  fiiHliciler".  (Voir  Piinlcssus,  t.  II.  [).  8.  et 

dans  Ips    Mnnuuienla   Gcnnaitiœ  histonca.  On   sait  Perlz.  p.  li-î.) 

([ue  le  noiiibre  di's  diplômes  réputés  authentiques  G31   ou  yV.Vl .  -.m)   juillet.  —  Conlinu:ilinn  [i:ii- 

par  K.  Periz  doit  èlre  un  peu  n-duil,  coniuie  linil  Da;;oljerl  I"  de  Tinuiiunilti  accurdéo  à  l'aiiiiayede 

pr.iuvé  MM.  Sickel  et  llavel.  Sainl-Denis,   dalt-e   "l'aiisius-.   (Voir   l'arde>sus. 

'-•  Nous  l'avons  ci  lé  jiage  aS  sous  le  n°  18.  —  t.  11.  ji.  'iS.  v\  l'criz.  |i.  1  'i.'î.) 
il  faut  y  joindre  un  capilulaire  de  Clotaire  II   qui  Oo'i.  lo  avril. —  Dunalion  |(ar  DajfMherl  1".  ii 

fut  publié  dans  un  concile  tenu  à  Paris  le  )8  oc-  Pabiiaye  de  Saiul-Denis,  du  lieu  de  Vuliis  sur  le 

tobre  Gii.  (Boretius,  Cnpkul.  re(jtim  Franc,  dans  Cher,  datée  rParisius  l'aeliciler-î.  (Voir  Pardessus, 

\es  Mon.  Genn.  hisl. ,  in-4°,  i883,  p.  ao.)  t.  11.  p.  ar),  el  Perlz,  ]>.  i.")o.) 

'''  On  sera  peul-èfre  curieux  d'avoir  ici  la  liste  637,  1"  mai.  —  Dorialion  par  Dagoberl  1".  à 

de  ces  pièces.  La  voici  [)ar  ordre  chronolojjique  :  l'abbave  de  Sainl-Auiand,  d'un   lieu  siliié  .sui'  la 

h'ô*.) ,  octobre.  —  Diplôme  de  Clovis  I",  en  l'a-  Scarpe,  datée  "Parisius   ci\itnte   l'eliciler-.  1  \oir 


une 


veur  delabbaje  de  Sainl-Pierre-le-Vif,  daté  TJ'ari-  Parilessus,  (.  Il,  p.  'ni.  ell'eriz,  p.  Hio.) 
sius  urbe  regia''.  (  Voir  Pai'dessus,  û(/)/oMi.  c/iarto-,  (iG'i.  —  Cniilir-nialion  par  ChiMiTic   11 

l.I.p.  3i.  el  Perlz,  Diplow. ,  p.  iii.)  fausse  Inilli'  du   pape  (irégoire  !.■   (Irauil  | r  le 

ô/i5.  —  Dijdônie  de  Sijjebert   1",  relalif  ii   la  niiinn>lère  Je  Xantua.  datée  r  in  civilale  l'ari>iusT. 

chapelle  de  Saint-Pierre  ii  Chàteau-Eandon,  daté  (Pardessus,  t.  11.  [).  i3().  et  Perlz.  p.  iS.'S.i 
rrParisius  publicci.  (Voir  l'ardes-us,  t.  P'.  p.  108,  7:Î2.  a  mars.  —  Conlirinalion  par  Thii'rrv  IV 

et  Pertz,  p.  i-Ji).)  d'une  donation  faite  ;i  l'abbaye  do  Saint-.\laur-d(>s- 

631,  10  aM-il.  —  Diplôme  de  Dagobert  1",  re-  Fossés.  [BIU.  de  l'Écu/c  des  climies,  t.  XI.  p.  fi'i; 

latiuit  la  donation  à   l'abbaye  do   Sainl-Denis   de  Tardif,   Cartons  des  mis,  p.   '1-2;  Pertz,  D'qilom.  , 

diverses  églises  dédiées   à  ce  saint,  daté  rPari-  p.  a 02.) 


XIV  C  \  R T U T.  A I R E   G  L N  É R  \ L   DE   P A  R I S. 

avons  eiiviioii  sopl  ceiils  (li|il(Uiios  ou  leltres  authentiques  de  P«'[>in,  Car- 
loman,  Ciliarleniafj'ne  et  Louis  le  Pieu\^'';  or  il  ne  s'en  trouve  pas  un  seul 
qui  soit  (laie  de  Pans'''.  Charles  le  Chauve  nous  a  laissé  trois  cents  di])l(jmes 
environ.  Dans  ce  nombre  il  n'y  en  a  que  (\en\  (|iii  soient  datés  de  Paris, 
l'un  du  gf)  lévrier  855,  pour  Saint-Sulpice  de  Bourges-'*;  l'autre  du  i  (j  juil- 
let (SG!j,  |)oiir  lahhaNi?  de  Aahres''''. 

De  Louis  1(^  J>è<;tie,  ou  ne  connaît  actuellement  qu'un  seul  diplôme  daté 
de  Paris,  c'est  un  |)rivil»l'j]c  du  2  avril  8-S  pour  1  Eglise  de  Paris'''. 

Charles  le(îi'Osen  a  laissé  davanlage.  On  en  connaît  sept  on  huit,  tous 
des  trois  derniers  mois  de  l'année  886.  C'est  l'époque  où  ce  triste  descen- 
dant de  Charlemagiie  venait  acheter  la  retraite  des  Normands  ([ui  depuis 
|)lusieurs  mois  assiégeaient  Paris'®*. 

(Juant  au  roi  Eudes,  qui  venait  de  s  illustrer  comme  comte  de  Paris  dans 
la  défense  de  la  capitale,  nous  ne  possédons  de  lui.  a])rès  son  accession  au 
trône,  (jue  deux  di[)lômes  datés  de  Paris''*. 

Cela  ne  l'ail  donc,  pour  les  Carolingu'us,  (ju  un  total  de  12  ou  i3  di- 
plômes (dont  7  ou  8  pour  Charles  le  Cros  tout  seul)  siu'  un  ensemble  de 
|)rès  de   i.3oo  pièces. 

Sous  les  premiers  Capétiens,  les  di|dômes  rovau\  datés  de  Pai'is  sont 
encore  assez  rar(^s.  11  y  en  a  quatre  dans  le  très  petit  nombre  d  actes  émanés 
de  Hugues  Ca|)et  (jui  nous  sont  [)ai'venus.  mais  ils  sont  loin  d  être  tous  à 
l'abri  du  soupçon  ''*'. 

Pour  le  nu  luibert,  la  proportion  des  diplômes  datés  de  Paris  n  est  pas 
aussi  forte  (pie  l'on  pourrait  le  croire.  M.  Plisler,  dans  le  catalogue  (jud  a 


'''  M.  Sickf'l.  (l;iiis  SOS  Rcgcstcn  der  Urhundcn  dcr 
crsteii  karoUuger,  en  a  ciircjjistix'  <')<)-;i. 

'"'  Tiiiil  ail  jdiis  j)oiiri-ail-i)n  su|)|ii)sci'  ijiio  les 
deux  letlros  ('(-l'ites  par  Louis  et  I.otliaiic  en  dé- 
cenihrc  Saô,  à  l'occasion  du  concile  tenu  ii  l'arii 
pour  délibérer  sur  la  (picsliou  des  images.  peu\onl 
avoir  él('  écrites  dans  celle  ville.  Mais  elli's  soûl 
sans  dale  (le  lieu.  (\'oir  Sickel,  /iV'/cv/ch  ,  p.  i,')'i 
et  1.55,  11"'  flUf)  cl  t?3().) 

'"'  iNoiis  l'avons  cilé  (Miirj).  .58,  n  'i  i  )  parce 
que  c'est  le  plus  aurieu  acle  (pii  uieuliouiie  fnr- 
nicllenieul  le  palais  des  rois  ii  Paris. 

''"  l).  \aisselte,  JlixL  du  Lu»;;.,  I.  I,  p.  im; 
PiKc.  des  liisl.  de  la  France,  t.  \  111.  p.  .580. 


'      \  oir  uolre  ii°  5] .  p.  0(). 

'  '    Itcc.  des  liist.  de  la  France,    t.   l\.    p.    35 1  il 

■  lIcc.  des  liisl.  de  la  France,  t.  l\,  ]).  '1^7 
el  A/iS. 

'*'  On  trouvera  trois  de  ces  pièces  sous  les  n"  G7, 
08  et  71  de  noire  Carlulaire.  Il  faut  y  joindre  un 
jujfeineul  de  Hugues  (Japet  en  faveur  de  Tabbaye 
de  Saiul-l)cnoît-sur-Loire  (Mabillon.  Acta  SS.  ord. 
S.  ileiird.,  sa>c.  M.  pari.  I,  p.  .'i '1  :  et  Itcc.  des  liisl. 
delà  France,  t.  \,  p.  5(1 1);  un  seul  de  ces  quatre 
diplômes  (celui  (jue  nous  avons  donnd  sous  le 
n°  ()8  )  est  à  l'abri  de  tout  soupçon  de  fausseté  ou 
d'interpolation. 


AVEUTISSEMF.M.  xv 

dressé  îles  acies  de  ce  [trince ''*,  neii  cite  que  7  sur  ()3  ' .  Encore  l'aiit-il 
faire  des  réserves  quant  à  lauthenlicité  d'une  de  ces  j)ièces  *^'. 

Le  règne  de  Henri  I"  n"a  point  été  jusquici  l'o!)jet  dune  élude  appro- 
fondie, et  nous  ipuorons  combien  il  peut  exister  de  diplômes  de  ce  jirince. 
Nous  n  en  connaissons  guère  qu'une  quarantaine,  dont  huit  sont  datés  de 
Paris  ■^'. 

A  partir  du  règne  suivanl.  les  actes  rovaux  commencent  à  se  multiplier 
singulièrement,  et  le  nomljre  de  ceux  (pii  sont  da[('s  «le  Paris  saccroit  si 
rapidement  qu'il  n'y  a  plus  d  intérêt  à  en  dresser  la  liste.  Nous  en  avons  re- 
cueilli une  vingtaine'"'  pour  le  règne  de  Philippe  l"  et  70  poui'  le  règne  de 
Louis  \L  Quant  à  Louis  Vil,  il  passa  certainement  la  |)lus  grande  partie  de  sa 
vie  à  Paris,  car  nous  avons  3oo  ou  Aoo  diplômes  de  lui  dah's  de  celle  ville: 
et  les  longs  séjours  qu'il  y  fit  ont  cerlainement  contribiii'  dans  une  large  me- 
sure au  rapide  développement  que  la  ca[)ilale  de  la  France  [)rit  à  dater  de 
celle  é])oque. 


Si  le  rôl<;'  [»olili<|uc  de  Paris  a  été  [)eu  considéralile  du  vu''  au  xi*^  siècle, 
d  n'en  faut  ])as  conclure  cependant  (pie  la  ville  fût  complèlement  déchue  de 
son  importance.  11  ne  faut  pas  ouhlier  que  cr'iait  un  chef-lieu  de  cité,  le 
siège  d'un  évèch»',  une  ville  très  commerçante:  el  si  les  hasards  delà  poli- 
tique, les  tendances  germaniques  de  certains  de  uns  rois,  leur  goût  pour 
la  chasse,  ou  les  nécessités  de  la  guerre  les  éloi;;nau'nt  des  Itords  de  la 
Seine,  Paris  n'en  restait  j)as  moins  une  des  principales  villes  du  nord  de 
la  France,  comme  le  j)rouve  la  place  qu'elle  lient  dans  l'histoire  ecclésias- 
litpie  de  I  é[ioque. 


l„.|,„rN,n, 

r|-cl,'sinSll<| 


'"'  Eludes  sur  le  irutie  de  Ilol/ert  le  Pieux ,  p.  0-2 
et  suiv. 

■"'  Nous  n'avons  cilii  que  deux  de  ces  pièces  (voir 
nos  n"  78  et  77).  On  liouvera  les  autres  sous  les 
n"'  li,  18,  05,  S.'î,  8^1  du  calalojjuo  dressé  par 
M.  Pfister. 

'^'  Celle  ipie  nous  avons  donnée  sous  le  n°  70. 
(  Voir  ci-a[)rès.  p.  loo,  noie  a.) 

'•'''  Cinq  de  ces  pièces  se  trouvent  dans  noire 
recueil  sous  les  n°'  86,  88,  89,  (jo  et  ()G.  Les 
trois  autres  sont  :  un  diplôme  pour  l'église  de 
Chartres,  daté  du  17  avril  io.'i8  [Gall.  christ., 
t.  VIII.  inslr. ,  col.   ."ioo,  et  Ilcc.  des  liist.  de  la 


France,  1.  M,  p.  BSoj;  un  dipiùnie  du  ni)  juin 
10.Ï8  réglant  les  droils  des  coinles  de  Corlieil  sur 
l'abhaye  de  Sainl-Maur-des-Fosn(s  (l)ubnis,  liist. 
écoles.  Paris.,  1.  1.  p.  O.");),  et  Ilcc.  des  liist.  de  lu 
France,  t.  M,  p.  .•)()<)):  el  un  nuire  di|)lôine  de  la 
même  anoéi'  couliriunnt  l'S  donnlions  l'ailes  ii 
lahliaye  de  Sairil-Gi'rmaiii-des-l'rés  par  Iniherl. 
é\è(]ue  de  Paris  (liouillarl.  liist.  de  Suint- Gcrmain- 
dcs-Prés ,  pr. ,  p.  \x\  ni .  el  Piec.  des  liisi.  de  la  France , 
t.  XI,  p.  597). 

*■'  Nous  n'eu  avons  menlioinié  rpie  sept  dans 
noire  recueil.  (Voir  nos  n"  98,  100,  101,  108. 
129.  \h'\.  ) 


XVI  CARTULAIRE   GENERAL   DE   PAISIS. 

(lesl  oiiC()r(>  dans  1rs  cliailes  (jue  l'un  Irouvo  les  (lociunents  les  j)jus  no- 
sitilsùcollc  ('ijin-d,  oL  les  âlliiii'cs  i'oli;;ieuses  jouaioiit  un  trop  grand  rùle  au 
moyen  âge,  pour  que  nous  avons  cru  devoii'  laisser  de  celé  les  actes  qui 
peuvent  apporter  (pH'l([uc  lumière  à  1  histoire  religieuse  de  notre  cite. 

Aussi  trouvera-l-on  réunies  dans  ce  Cartulaire  les  ])ièccs  relatives  au:^ 
principaux  lails  d  liishjire  ecclésiastupic  qui  se  sont  passés  à  Paris  ou  dans 
les([uels  des  Parisiens  ont  joué  un  rôle  considi'rable  :  ainsi  les  démêlés  de 
révè(jue  Etienne  avec  le  roi  Louis  Vil;  la  déposition  d'Ernis,  abbé  de  Sainl- 
\ictor;  le  meui'tre  de  Thomas,  piieurde  la  même  abbaye,  etc.  Mais  nous 
avons  laissé  de  C(U('  tout  ce  ipii  nous  a  paru  rentrer  plus  spécialement  dans 
le  domaine  de  la  théologie,  et  c'est  pour  ce  motd  que  nous  n'avons  point 
donné  les  pièces  relatives  aux  divers  synodes  et  conciles  qui  se  sont  tenus 
à  Paris,  nous  rései'vant  de  |)résenter  ici  un  tableau  sommaire  de  toutes  ces 
assemblées,  avec  quel(|ues  brèves  indications  sur  les  actes  qui  s'y  rajqiortent. 

On  compte  habiluellement  seize  conciles  tenus  à  Paris  antérieureuKuit  à 
l'hilippe  Auguste;  eu  voici  la  liste,  dans  laquidle  nous  intercalerons,  sans 
changer  les  numéros  d'ordre  donnés  à  ces  conciles  par  les  auteurs  spéciaux, 
plusieui's  réunions  du  même  genre  que  les  chartes  mentionnent  : 

.']()"2.  —  i"  Ciiiicili'  (le  l'aris.  On  \  idrularuiiii  riu'n'sii'  arionnr.  Il  nous  en  est  vt^sir 
uni'  li'tlrr  adn.'S'-i'c  parles  l'ères  cli;  ce  com'lle'  aux  ('vèiiues  de  ré;;lise  d'Onenl.  Celte  |(_'Ure 
est  ]iri\ée  de  suuscrijitiuns  et  ne  traite  mie  de  tlK.'ologie  pure'''. 

\  ers  55j  '-'.  —  \>."  (iontile  de  Paris.  On  y  prononça  la  déposition  de  rc'vèijue  de  Paris 
Sallaracus.  L»^  décret  de  dé[)osition,  souscrit  par  s'y  évèipies.  nous  a  été  conservé  -^^ 

\  ers  .^).")7''l — ,T' (lourde  de  Paris,  eoiulanuiaul  les  d('lenteurs  de  Ijh'us  eccli'siasti(|ues. 
Les  canons  nous  en   ont  é'té  conservés  par  plusieurs  luaiuiscrils.   Ils  sont  suims  dos  sou- 


'''   \  (lir  Siriiidiiil,  C.Dvrilia  (iiiliijiiii  (in//itf,l.  I.  (icil/id   chrisliintii.   lùiliii    t).    Liililinl   cl    Panlessiis 

|).  iG;  LiiLihc,  CdHcil. ,  1.  il,  cul.  8-.>.  1  ;  llaiddiiiii ,  [lïiiiUiin. ,   I.  1 ,  p.  i  i  •.'.  )  mit  préfért;  celle  de  551^. 
Coiicit.,    I.  1,    col.   "•i'];    Maiisi,    (jjiicil.  .    I.    m.  lia  l'Ir  pulilié  parSiriiiuiid,  Co»C.  rtii/Zy.  Gh//.  , 

col.  .'i.'iS.  —  (ir.   Ililrlû,  llisl.  (/('.s-  conciles  [lvi\i\.  l.  I.  p.  ^!oi  :  l,i;  (ioliile.  Anna/,  ccclcs.  l'iaxc. .  l.  I, 

Delarc).  I.  11.  p.  loS.  p.  77(1:   \.Mir.   Coiicil.,  1.  \.  cul.  811;  Dubois. 

'"'   ('.cUc  (laie  n'est  pas  certaine.  Elle  a  éli'  pre-  llist.  ccclcs.  Paris.,  l.  I.  p.  77;  IImiiIoium.  Coiicil. , 

posée  par  SiniKHid  et  l.jilijje,  et  admise  |iai-  lli^i'lé  I.  111 .  col.  ;i."i,"i  ;   M;ui>i,   l'.oiicil. ,  I.  I\,  col.  73;i: 

(//is(.  dcscoiic,  l.  m,  p.  .'l'ii)).  I.e  (liiiiite  (.{iiHitl.  Lahlial.  Coll.  coiic.  Gull.,  col.  loScj. 
cccks.  Franc.,  l.   I,  [i.  7711)  a   adoph'  h  date  de  ''■   \  oir  les   raisons   ipi'llélëli'  (t.   lit,  p.  âôij) 

r)52,  à  latjuelle  se  sont  laniji.'s  les  auteurs  de  la  diiiiiie  à  l'apiiui  de  celte  date. 


AVilIîTlSSEMEXT. 


Wll 

is.  sainl 


srriplioiis  dv.  (|iiiiizi'  i'vri|iics,  ;ui  iK)m!)r(>  di'sqiiels  on  i'(Miiiin|iH'  l'i'vi'i|iic  de   l';ii 
Germain,  <l(int  la  s(ia^ci'i[ilii)M  est  ainsi  (•(ninii'  :  tt  Gcrnianns  |ii'ccal(ir  cmscdpiis  Cdiiscnsi  l'I 
subs(  ripsi  '  .  •' 

.)7o,  11  s('|]|i'iiiljrL'.  — ■  V  (limrilc  (cnn  à  Paris  sur  riiiiliali\i'  du  l'ni  (ionlran.  cl 
dans  lff|uol  lui  ciMidaniiii'  le  |iri'tr('  l'ronioliis,  qui  avait  iisiir(i('  le  lllrr  d^'M^iiic  à  (ih.V 
li'audun '-'.  Il  nous  rrsic  trois  dormiirnls  rclalils  à  ci'  concile,  ce  smil  : 

i'  Une  lellre  de  l'aj)[)oliis,  évè(|ne  de  Cliarlres,  dénonçant  aux  |ières  du  concile  rusiir- 
patioii  (lu  pn'lre  Pj-oinolus'-"  ; 

û°  Une  lettre  synodale  |iri)nonçant  la  condamnalion  de  Pronintiis  cl  iiilli|i-canl  un  hlànic 
à  rarchevèque  de  Ueinis,  (|ui  l'avait  sacré'".  Cette  lettre  est  sijjin'c  par  Ircntc-dcux  évcqucs. 
au  nombre  desquels  se  trouve  ri'vc(|ue  de  Paris,  saint  (lermaiu,  dmil  la  siiiiscrinliou  est 
ainsi  conçue  :  t^fiermaniis,  pcccator  eisi  indijjiins,  in  (iliristi  noininc  e|iisc(i|ius  eccicsia' 
Pansiaca',  conslilnlionein  noslram  relejri  et  subscripsi.  ;î 

3'  Une  lellre  adressé'c  par  b;  sxnode  au  roi  Siifebert  pour  l'inviter  à  ne  point  soutenir 
Promotus'^'. 

(ictte  ituporlaute  ré'uninii  si_i  tint  dans  la  basiliipie  des  a|iôlrcs  Saiiil-Pli'rre-el-Sainl- 
Paul.  plus  tard  Saiiile-Geueviève,  connue  ikjiis  l'appri/nd  la  date  d'uni'  des  lettres  syno- 
dales: r-Subscripla  cimstitutio  ista  in  basilica  diunni  l'elri.  iiidiclmni' supiascripla  |\i]. 
Parisius.  - 

577.  —  ô'  (ioiicile  dr  Pans.  Les  actes  de  ce  concile  sont  perdus,  mais  (iréjjmre  de 
Tours  a  loneueineiit  l'acimli''  les  ('vi'ni'nieuls  qui  s'v  smil  passés''''. 

'il'l.  itS  (iclol)re.  —  (i  (ioiicile  de  l*aris.  On  y  ri';;la  des  qucshons  dr  discipliur 
occlésiasliijiic,  siii\anti'-di\-neul  i'\èqucs  y  assistèrent  *'.  Ije  roi  (ilulaire  II  publia  à  la  suite 
de  cette  ri'unimi  un  iinjiorlani  é'dit  dont  le  li'xte  nous  a  l'Ié  conser\i''  el   dont   le  lilre  e.sl 


<"    Les  caniiiis  île  iv  r<mn\v  oui  clé  piiMics  |km-  I.   III,   col.  ^lo:;:    Maiisi .    I.  I\.   cul.   SlWi:  [,nbl.al  . 

Sinniiilil,     (miivUki   iii/li'/.    CalL.    I.    I,   cul.    ;!  i  ;J  ;  col.   \\()ï). 

Lai)l)e.  Coiicil.,  I.  V,  ci.l.  Si'i;  llariloiiiii,  dmnl..  '  '   Siniioiiil,  I.  I.  |i.  :V.Ù\-  l.ahlie,  I.  V,  col.  <)■■  i  : 

1.    m.   n.l.    ;!.;.■,;  \lansi.    CniinL.  I.  I\,  col.  -jh:):  Ihlhois,  Uisl.eccks.  t>,ins.  ,  1,1  ,  |..  i  o.'.  ;  llariloiiin. 

I.ahbal,    Collert.    n„inl.    Cnll.  ,  c.l.   i  i .",.  I.  III,  col.   /iol"i;    Marisi ,  I.  I\.  cl.  S(i,S:  Lablial. 

'='    Voir  ll.'leli;,  ///.s/,  ilrs  amcilrs,  I.  II! ,  |).  ,^71 .  lol.   1  r  1,7. 

''■    Siriliollil,     Cniicil.,     I.     I.     |i.     ;;.')o;     l.al)lic.  '    ///s7.  /•V«HC.  ,    I.   V.   cli.   \|\.    —  (  If.  Siriiioiiil . 

r'o),c//.,  I.  V.  i-nl.  ijiS;  Diili.iis.  ///s/.  mV™.  /'«//.S-.  ,  l.l,|i.  ;ia7;     l.alilie.    I.   \.    col.   i|o..-,  ;    jjanjoiiiii , 

I.  I,  |).  11).-!;    llariloiiiM,   Cmn/.,   I.  lit.  col.  'i,)i  •  I.  III.   col.  'lo.',;    \iaiisi,   I.  I\.  col.  ,S7.-,;    I.alihal. 

Mailsi,  ro»n7.,l.l\.  n.l.  SGÔ;  \.M>M  .  Coll.  rouril.  ml.    ,-.o(i;   Urfrlr .   Illsl.  ,/çv  nwr.  .   I.    III.    |i.   .".7-... 

G»///rr,  col.   1  11).'!.  ^'   Slimoiiil,     I.    I,     |).    A70;     l.al.lic.     I.     \. 

"'   Sinnoiiil.  I.  I.  |,.  ;;.u;  Lililir.  I.V.  cl.  <,i,j:  col.     iCi'ii,;    llanloiiiii,   I.    III  .   col.    .-..n  ;    Maijsi. 

Dubois,  llisl.  ervir..  l'aris..!.  I,  |,.  1  oi!  ;  Ilardouill ,  I.  \.  col.  r,;ii,;   ilclclé,    l.   III.  p.   lioij. 
Cirhil.  —  I. 


XVIII  CARTLLAIRE   (iENl'HAL  DE   l'A  P.  I  S. 

iiiiisi  conçu  :  «  Incipil  arlnnm  vi'l  consikiilionciii  iiicivti  principis  Clolliarliarii  rogis  su|icr 
oiniicm  plebeiii  in  coiivnilii  ('|iisro[iorum,  in  sinodo  Paiisius  adunala  sub  dio  xv  kalendas 
novenibris.  anno  x\\'  i' sii|iras(ri|)li  ri'jps  iiii|ii'iiuni'''. 'i 

()j1  on  ()'ù'2 ,  ■?.()  jnilli'l.  —  On  ixissùdo  un  (li|ilonM'  de  naifolx'il  {[ui  nienlinnne  à  ectli' 
dalc  un  jjrand  sMiodc  Iciin  à  l'ans-.  Mais  ccl  nric  csl  faux,  d  les  liistoriens  des  ronciles 
ne  iiarlenl  pas  dr  le  prélendn  sMiodi'. 

S:25  .  iHivenibre.  —  y'"  (ionrile  de  l'aiis,  convo(|U(''  par  les  empereurs  Lnuls  le  Pieu\  el 
Liilliaire^-'',  ipii  \(uilaieiil  avoir  l'avis  des  éviMpies  franes  sur  li'  riille  des  iinajn.'s.  Il  nous 
(Ml  reste,  eiilre  anires  ducunienis,  iirio  lellre  s\nodair"  lorl  curieuse  au  |)oiiit  de  vue  tln-o- 
lo{[i(|Uc''''. 

S:2U.  (i  juin.  —  S"  (ioncili'  di'  Paris.  Pii'union  d'une  jfrande  iinpoi'laiice  au  point  d<' 
vue  ecclésiasli(pie  et  dont  il  nous  est  resié  uni'  lonijiie  si'rie  de  caiKUis  divisi's  en  trois 
livres'*^'.  C'est  à  ce  coiirde  ipiil  est  fait  allusion  dans  l'acte  de  parlajjc  des  biens  di'  ['l'ylise 
de  Paris  fait  par  i'i'\ê(pie  Incliade' . 

S'iC).  I 'i  lévrier  ^^.  —  ()'  (!(uicile  de  Paris,  (le  concile  continua  rn'inre  coniniencéc 
dans  une  inip(u(ante  réiini<ui  eccli'slasliipic  Icniie  à  Moaiiv,  le  i-  juin  S'i,").  Aussi  les 
canons  (]iii  y  furent  proinuljfin's  sont-ils  souvent  C(Milon(liis  avec  ceu\  du  ciuicile  de 
Meanx''-". 

<SVJ.  —    1  o'   Concile  de    i'aris.    Il    nous  rester  de  cette  réunion   une  lettre   adressée 


'■''    La  luriljcinw  iMlilidii  cirer  (liicmiiciil  csl  ccllr  .s7//;/y/,w.  .  |i.  i  oij  :  Ihinlriilii .  I.  I V.  riil.  i->D-:l!fr. 

de   Borclius,    Capili,/.  rr;;-.  Italie.  .  y.  ■(..,   dans  1rs  r/cv   hisl.    ,{,■  h,    l-nim-e ,    I.    \l.    |i.   ll.'ÎS;    Balii/e, 

Monmii.  Genii.  ///\/.  ,  srrir  iii-A'.  C.npiliil..  I.  1.  p.  (i'i.'l.  ail  aiiii.  S-i'i:  Maiisi.  I.  \1\. 

"'    \'nir  linirr  n"  S.  i-iil.    'j-'i, 

''■'    Voir  11,'lrl,'',  I.  \.  |i.  ■.;!(■).  |;(iiir  Irdriail  drs  "     lîaroiiiiis,    Annal..   1.   \.  p.  .Six);  Siriiiond, 

docilllirnls  i|iM  nous  rr-lriil  soi'  crllr  |-r(ini..ii.  i{iii  Cotiril.  aiili'j.  Cuil..  1.  Il,  p.  '|-."i;  l.r  (  iciiiile ,    [iinal. 

ne  paraît  pas  avoir  él(Miii  cini-ilr  pr(i|)iriiii'iil  dil  .  rcr/rs,    l'niiic.  .    I.    \lll.    p.    liH  :    l.aMir.    I.    Vil. 

mais  nnr  soilr  d'asscinlili'c   cnnsnllalivr  dis  v\v-  t'iil.    i.'iijo:     Ifiriluinn.    I.    1\.   col.     i  ■>.Si)- 1  .'ilio  : 

ipirs    lianes.    (Cf.    Siekrl .    /,V;;r.We»    ,1,'r  I  rhiwin,  \lansi  .  l.   \IV,  cm].   .-,•.,,-(■,„',;  Ii,c.  ,h-s  Insl.   dr  la 

(Inr  cr.'ilfn  hdrnUiincr.  y.  i.)'i  ri   i,").'i.)  Fraiirr.    I.  \l,  p.  .'î'i.'i;    Hrfrlr.    ///v/.  ilcx  cdiiriles . 

''    Crtir  Irllrr  a  pani  sns|irelr  ii  lirllannin  ,  i|iii  I.  \,  p.  ■r.i'.\--\{\- . 
l'a  vi\rnirnl  allaijnrr.  Maliillnn  l'a  l(Mi;;nenirnl  dis-  '     \  oir  iioirr  n"  T)."). 

enl('r  dans   la  iirrl'aer  ilu   l\'   Mrelr  drs    [rl,i  miirl .  "    On   |i|nlùl    S'17    111.   si.),     ('ar    1rs  arirs    de 

nnl.  S.  Uciicil.  ,  pai-l.  I ,  y.  \\  rl  s.  er  coneilr  siinl  ilairs  dr  l'an  S'i(').  iilil.  \,  Cl  l'illdic- 

Sipiodiis     l\ïn\ini\is    de     iiiiii;iiniliiis .     niino  (iiin    \    n'a    eonirncnei'   cpi'aii    1"   srplonilire  8'i(). 

Cliri.sli  ncci:\xii,  r.i-   rditslis-i.   r<i(l.   drsnijiUi .   rie.  'Voir  lli'l'cli'.  I.\.  p.  .'î-'l.'l 

^F|■alK■^(>l•(,  iT):)!;  1;  liaroiiiiis.  Aiiital..  I.  I\  .  p.  y'i '1  ;  ''  Sirnidiid  .  I.  III.  |i.  -î.'icl  sni\.;  I.ahhr.  I.  \  li, 

Sii'iilDMil ,     (j)iiril.     iiiiliij.     (iiill..     I.    1.     |i.    'i."ii|:  eiil.    iS'iS:    liaiilonin.    I.    I\  .    eol.    I '17.")  cl    siiiv.; 

Ixddir,  I.VII,  ei.l.  i.'r'i-:  l.r   Conilr.    I»W.  nrlrs.  Mailsi .  I.\l\  .  col.  8,  ,-,S'ii.    —   Cf.  Iléfrié.  (.  V. 

Franc.    I.    \ll,   p.    ylii:    Drialandr.  r;»»,//.   (;„//.  p.  3  1  .")-;!■.  1 . 


A\El{TISSEMi:\T.  mx 

par  les  membres  du  sMiode  à  Aoiui'iioé.  duc  de  Bretagne  '.  el  deux  jiirces  relalives  aux 
donations  nue  llcrniianiuis.  ('vè([ue  de  \evers,  avait  faites  à  son  église  - . 

8.j3.  —  1  i"  Contilo  de  Paris  ^.  Les  actes  de  ce  suiode  sont  perdus,  mais  Hinc- 
mar  '  nous  a  conservé  le  texte  d'une  lettre  de  Prudenlius,  évèijue  de  Troyes.  (jui  s'y 
rapporte.  On  y  lit  que  l'occasion  de  celle  réunion  avait  l'ié-  le  sacre  de  r('vèi|ue  de  Paris. 
Ené-e.  successeur  d'Erclienrad. 

102^.  —  1  q"  (iomili^  de  Paris.  On  y  décida  que  saint  .Martial  de  Limogi's  pouvait 
être  appelé  apôtre  '^  . 

1045,  octobr<'.  —  Ln  ade  d"  révè([ue  Imijert  que  nous  avons  cité  '  mentionne  à  cette 
date  un  synode  tenu  à  Paris,  dont  les  actes  sont  |)erdus  et  dont  ne  parle  aucun  des  histo- 
riens des  conciles. 

1050  ou  1051,  1  G  octobre.  — •  i  3°  (Concile  de  Paris.  On  v  prononça  la  condamna- 
lion  de  l'hérétique  Bérenger.  Iv  s  aclc>  en  sont  perdus  ' . 

107^1.  —  1 -V  Conrilr  de  Paris,  (ie  svnode.  dont  on  ne  possède  aucun  acte,  cul 
pour  objet  de  réj)ondre  à  ri'ncycli([ue  adressée  par  Grégoire  VII  à  Tépisiopat  iiançais. 
le  10  septembre  lOy'i  ^. 

109"2.  —  On  possède  sous  cette  date  un  acte  de  Philijipe  1"  en  faveur  de  .Saint-(>or- 
neille  de  Compiègne  ' .  où  se  trouve  mentionné  un  svnodi'  tenu  à  Pans.  Mais  nous  avons 
montré  que  la  date  de  cet  acte  est  erronée,  qu'il  faut  la  reculer  juscpi  à  loyô  environ: 
nous  serions  donc  disposé  à  reconnaître  dans  ce  synode  le  i  i"  Concile  de  Paris,  que  nous 
venons  de  mentionner. 

IIOA.  —  Svnode  tenu  à  Paris,  dans  lequel  fut  levée  la  sentence  d'i'xcomnuinication 


''■   Diicliesne.  y//.v/. /•'/■»«<■.  scriiit.,  t.  11.  p.  -/ihy.  Voir  inlrc  ii"  i|  i. 

Baluze.  LH/«r«)v(c. '</«>(».  p.  loli:  Mij;iie.  t.  C\l\.  "    L'analyse  nous  eu  a  éli-  conservée  par  Dii- 

p.  6o6;  Lai)l)i',  I.  \lll.  (ni.  ,")8:  llaidouiii.  t.  V.  ranil.  abb'  de  Tronrn.  dans  son  Iraitd  De  corporc 

col.   l():  Maiisi,  t.  \l\  .  Col.  (fj?).  o!    .sivirriiiiic    Clirisli  cniilrii   llereiiufirium.    Voir    la 

'    lianlouin.  t.  V.  col.  •!•>  cl  -il',  :  Mansi  ,   (.  \l\.  lilhl.  Jiia.r.  Patrtim ,  I.  X\  III.  p.  /i:>7.  —  <',!'.  Lahlx'. 

col.  (|95  H  907.    —    Cf.    Il.'lélé.   t.    \,  p.  lî.'^S.  (miicH.,  t.  1\,  col.  io5i_|:  Ilardonin.  Coitcil. .  t.  \  l. 

Il   n"cst   pas   alisiiliiini'iil   ccilain    «[iic    celle  pari.  1,  col.  io;>  1  ;  Mansi.  (,'o«oV.,  I.  \l\  .  col.  y'^i  : 

réunion  se  soil   Icniic  à  l'ai-is.   \'.[\r  p«'iil  avoir  imi  Ilél'clç.  I.  \I.  p.  .'5;!;!. 

lieu  à  Sens.  '    \oi)-  les  Acl<i  Sdiidorniii  Ajiril..  I.  I.  |i.  -.)6  . 

■    De  prinlc.'il.,   cli.   \\i   et   xwi:  dans  Miijiie .  in  vila  S.   (iallcrii.  cli.  n:  \Iaii-i .  (.niinl..  I.  \\  , 

Palrnl.,  t.  CWV.  col.  iSo  cl  oGS.  —  Cf.  Mij^ne,  col.  'i:î-;  Ilciclc;.  I.  \l.  |).  'iS.). 

1.  (A\V,  p.  ti'i.  '     \oir  noire  n"    18.    —    lit.    I.al.h^,    Cuiicil., 

'■'   .Mansi.   Cmi-iL.  1.  \l\  .  col.  /i-j-j  :  Paoi.  dans  t.    \.   col.   '181:  Mansi.   Concit. .  I.  \\.  col.  7,',  i  : 

ses    noies   sur   liaroiiios.    Annal,  cccles. .   1.    \\  I .  Ilefcle.  //«/«(';■(>  (/es  cohciYcv,  l.  Vil .   p.   18. 
p.  r,/.8;Héfélé.l.  \I.p.  •-.'ici. 


xx  CARTULAIliK    GKM'IiAL    DE   PAIUS. 

[iroiioncéo  i-oiitrc  JMiili|i|ii'  l"    cl    licrlrndi'.   On  |iossrcl('   iinc   curieuse   leld'e  de  Lamhcit 
(l'Ardres  au  papr  Pasc.il  II  qui  raconte  fv  (jui  s'est  passé  dans  cette  réunion'". 

11^2'.).  —  S\n(Ml"  tenu  à  i'aiis  dans  ralibaye  de  Sauil-(iern)ain-des-l'r('s;  ou  y  or- 
donna (lue  les  religieuses  de  l'al)l)a\e  d'Ar!  fente  ml  si' rai  eut  dispersées  dans  di\ers  monastères 
à  cause  de  leur  iuciuulinle  -  . 

I  I  'i7.   —    (ionciie  teini  à  Paris,  où  lui  rondannu'  Gilherl  de  la  l'orrée.  Nous  avons  cité 


unorlaiile  ir|||-i>  (\r  (ieoll'ro\   di'  (ilalr\ai 


i\  iiiii  s  \  rapnorte'''. 


1  170.  —  Nous  av(Uis  donné  deux  docuinents  (|ui  send)lent  [iroiivcr  (|u"uu  concile  lut 
réuni  à  cotte  dale  à  Pai'is  pour  rexaincn  d'uni'  cri-eur  théolo{;i(|ue  île  Pierre  Loini)ard"'. 
(iettf^  ri'union  ncsl  pas  iiientionnéo  |»ar  les  liisloiieus  des  conciles. 

Oii  voil  pur  la  li.sic  (|iii  pn'cc'dc  (iifeii  n|(Hilaiil  le  Irinoioiiaoc^  des  cliaiics 
aii\  aiilrcs  soiiitcs  (riiilori)ialioii .  on  lioiivc,  pour  la  |)('rio(l((  ([ii'eiiil)i'ass(?  le 
pn-seiil  \nliime.  vmol cl  un  conciles  on  s\no(les  leiuis  à  Pans,  soii  cini]  de 
pins  (|iie  n'en  coniplenl  liahiluellenjenl  les  historiens  ecclésiasti(pies.  (lest 
là  lin  ii'snllal  qii  il  nous  a  paru  intéressant  de  mettre  en  lumière. 


VI 


l,„,.,„r,n, 
rhail.^s: 


Limportancc  des  cliartes  au  point  de  vue  liistoriipie  est  si  jjrande,  les 
rcnseioiieinenls  (pie  Ton  en  peut  tirer  sont  Icllcnienl  vai'H's,  ipie  nous  serions 
iMitraînc  trop  loin  si  ikhis  voulions  nicitre  en  r(diel  loiil  <e  ipo'  les  liislo- 
riens  peuvent  troiiM-r  dans  les  docmneiit^  ici  réunis,  et  ipi  ils  clierclieraient 
vaineiiienl  dans  les  (dironupies. 

Les  cliart(!s  nous  permettent  de  pénétrer  (111110  façon  presque  intime  dans 
la  \ie  des  {'-ens  du  moyen  àfje,  elles  nous  montrenl  de  ipielle  manière  les  la- 
milles  se  consliliiaieiil ,  commeiil  la  lan;;ue  se  lorinail.  coiuiuenl  les\illes 
s  a<;raiidissaienl. 


|.<'iM  l;i  l.iii;;ii.'  lîii'ii  t^wo  CCS  listcs  (Ic  iioiiis  (pii  lijjiireiil   au   bas  de   heaiicoiip  de   pièces 

""""'""'"        (dirent  an  jdiiloloo.ue  roccasion  dune  loiile  d  (diservalions  curieuses.  (1  est  là 


'I   \(iir  iinirc  11"  i.'il'i.  (lilhrrtiiiii ,  ilii  iiièiiic  riCDll'niy  lie  Clairvaiix.  dans 

■'    V.iir  l.al.lic,  1.  \,cnl.  .i.-lC:   ilanlouill ,  I.  \l.  Mi;;iic, /',,/co/. .  1.  (  i.WW  .  c^.l.  (1 1  7.  —  Cf.  I.al.l)c. 

pari.  Il,  col.   ii'ili;    Maiisi,    I.WI.coj.   :)-<,).--  I.  X.cd.    1  i  o,')  ;  Mansi .  1.  \\l  ,  col.  707  :  liiTrlc, 

Cr.  Ilrlrli',  I.  \I1,|K  -.i..").  1.  \ll.  p.  :i,)0  cisiliv. 

'■'   Voir  noire  n"  :!:i:i.    —  Cf.  le  l.ibclhi.s  coiilni  '"'   Voir  nos  n  '  'iS'i  cl  'i8.'). 


AVERTISSEMENT.  xxi 

f[ii  on  trouve  parfois  los  premiers  oxoiiiples  de  certains  mois  iVaiir-ais.  On  pciil 
y  suivre  avec  certitude  les  séries  de  det'ormations  par  les(|U(.'lles  ont  [tassé 
les  vocahles  latins  pour  arriver  aux.  formes  admises  dans  notre  lanoiie. 

(les  listes  de  te'moins  nous  montrent  à  quelle  époque  ont  commence'  à  se 
former  les  noms  de  famille.  Ainsi,  dans  notre  Cartulaire,  hommes  et  femmes 
ne  portent  jusqu'au  m''  siècle  qu  un  nom  unique.  ].i^  premier  exemple  que 
nous  trouvions  dun  douhie  nom  est  de  la  tin  du  x"  siècle  lu  C(M'lain  Rohirhin 
dr  \oi'TVia  ligure  comme  témoin  dans  un  di[dôme  de  llii;;ui's  C.apel  '  .  Mais 
ce  diplôme  est  apocrv[)lie.  et  ce  nom,  joint  à  celui  de  GfiisclinKs  Silvdiicctntfiis 
hitticulanus  qui  1  accompajjne,  suffirait  à  prouver  la  fausselt-  du  diphuiie.  car 
il  tant  attendre  un  dcmi-siècle  au  moins  pour  trouver  des  noms  de  même 
lorme  " .  C  est  vers  loGo  que  nous  vovons  apparaître  des  souscriptions  où  un 
nom  de  lieu  (lieu  de  naissance  ou  fief)  est  joint  au  prénom,  ainsi  Tlicilxildns 
de  Uoiilcinorctici ,  Iwalnciis  do  Montcjorti .  Badidjus  Bclrarciisis  ' ,  puis  Sinnui 
de  Montpjhrli,  Anialririis  dr  (jisteUoJorù ,  ]]iUrlm>is  de  Gomvlhiaeo.  Hcrrriis  dr 
Marleio,  ]]ai-iHii>i  dr  Partsnis  '",  etc.  A  côté  des  noms  ainsi  composés  nous 
rencontrons  des  sobriquets.  Dt'jà  en  lo^ô  nous  avons  un  Ihioo  Riifiis'  :  en 
1060,  nous  trouvons  un  Amtilrieiis  Riifu^i  ''  ;  mais  cest  seulement  depuis  les 
premières  années  du  xiT  siècle  que  les  surnoms  deviennent  aussi  frécpients  que 
variés.  Ainsi  nous  rencontrons  vers  1  108  ]\  ariieriua  t'alvrii^.Joliainirs  l'anprr. 
Ptdduljm  Deliealiis.  Wallmus  Mii-sarcna.  Bolliertits  I^oiiims.  Iloihrrhis  l\x  dr 
ililia ,  Ranxiidus  Rrlla  Caro  ,  Iliigo  Slv(d)o  "^ ,  etc.  Enfin,  depuis  la  M'cduiie 
moitié  du  xii"  siècle,  beaucoup  dindividus  sont  désijfiu's  par  le  nom  de  leur 
père,  comme  \\(dteriis JiUus  Bmirri '\  An><elh(sfi(ii(sTibeiii^".  ou  simplement 
Amellus  Tiherlr^''. 

Ces  quel([ues  e\emj)les  montrent  quelles  ressources  on  |)eut  trouver  dans 
les  chartes  pour  l'étude  de  l'onomastique. 

Est-il  nécessaire  d  insister  sur  tous  les  renseignements  quelles  peuv(Mit  pom  la  i..|m;;wi(.iiie 
lournir  à  l'historien  pour  la  topographie  du  vieux  Paris?  On  voit  naître.  j)our 


'"'  Voir  p.  i)n.  ''  \oir  p.  1  iS. 

■'  Nous  a\ons  un  llii;io  Mcifcieiisix  (l;uis  un  di-  NOir  p.  ij'i. 

plônic  lift  liohorl  en  ((<)-  (voir  p.  101).  .Mais  nous  '  \oir  |).  iiiij. 

crovons  ce  <li[)li)iue  i";mx,  et  celle  souscri|)tion  n'est  "  \oiip.  170. 

qu'un  iU'guinent  (le  plus  il  r,ip[)ui  de  noire  opinion.  Voir  p.  la'i. 

'^'  \'oir  |).  1-j'i.  "'  \nir  [>.  .'l-jS. 

•''   \'oir  p.  isy.  "'  \  oir  p.  oiiij. 


NMi  cAiiTiLAiRi'  (;î:.M':n.\L  nr:  I'aris. 

ainsi  (lii'c,   dans   noire  (iai'tnlairc  luus  ces  noms  (|ui  onl  scïm  dans  la  snilc 
à  (lesiJjner  les  |irinci|iides  mes  de  la  Vdic. 

H  en  (le\aiL  cxislcr  liicn  |i{'u  avant  le  \'  siècle;  nous  en  avons  la  preuve 
non  sculeincnl  dans  le  silence  des  pièces  trop  peu  nombreuses  (jui  nous 
l'i'slenL  des  lemjts  anlériciirs,  mais  surloul  dans  un  document  ([ui  serait 
d  une  valeur  inappréciable  sil  était  possible  d  ideiililier  toutes  les  parties 
de  la  \ille  qu'il  mentionno  :  c'est  ce  iraPiueul  de  poKptyque  de  labbave  de 
Saiut-Maur-des-Fossès  que  nous  a  couserv(''  un  manuscrit  du  \''  siècle'''. 
Aucune  des  rues  de  Pans  inenlioniiées  dans  ce  pol\ptv([ue  n  est  désijinée 
autrement  (pie  jtar  I  expression  banale  de  ria  piihhi-ii.  (l'est  ])ar  des  e\|)res- 
sions  aiialojjiirs  (pi  ou  d('sienait  les  rues  les  [dus  imporlanles:  ainsi,  an 
i\''  siècle,  nu  dipbuiie  de  Cliai'Ies  le  Chauve  uieiitioniu'  la  via  qniv  icitdii 
lul  Ma<niu)ii  Poiilciii'''.  Le  premier  exem|)le  d  un  nom  de  rue  ipic  lournisseni 
nos  chartes  est  de  Tan  8-)o.  Louis  le  Pieux,  voiilanl  délimiter  la  partie  do 
la  Ville  soumise  à  l'Eglise  de  Paris,  interdit  aux  olliciers  rovaiix  de  |)er- 
cevoir  aucuns  droits  ou  d'exercer  leurs  poinoirs  -de  re;;ali  via  ex  parle 
Sancii  (iermani  a  Sanclo  Mederico  usqiie  ad  locum  (pii  vocalur  Tndella.  in 
ri(i>'(i  Suncli  GcniKtiii  neque  in  aliis  minoribus  viis  que  leiiduni  atl  inonas- 
leriiim  ejiisdein  preiKuninati  Saucli  Clerniaiii  ^5 '''.  La  /■;//[«  Saiuli  (îcniKUii 
est  sans  aucun  doute  la  rue  Saint-dermain-l'Auxerrois.  Ou  la  relroiue  sous 
la  mémo  dénomiiialion  uno  quarantaine  d  années  plus  lard  dans  le  di- 
plôme par  ieipiel  Charles  le  Chauve  cède  à  révèf|ue  Enée  le  (iiaiid  Poiil 
iKunellemeiit  construit  '.  (Jiiant  aux  aulres  mes  vis('es  dans  le  dipbuiie 
de  8t>o,  elles  ne  portent  point  (Micore  de  nom;  aussi  ce  texle  a-l-il  lorl 
embarrassé  les  cnlupies.  ]>a  na  rcifcdis  doit  èlre  la  rue  Saml-Mariin  ou  son 
prolonjjcnieni  vers  la  Seiiie,  piiis(pie  notre  l(>xl(^  semble  \  placer  I  ('jjlise 
Sainl-Merry.  i\lais  où  ('lait  le  lieu  nommé  TudrUd?  Laldx'  Lebeiil  '  le  place 
à  la  (îraiijM'-l)al(dlière.  Jaillol  a  fort  bien  moniri'  combien  celle  opiiii(Ui  élail 
peu  vraisemblable'',  mais  il  n'est  peiil-éli'e  pas  plus  près  de  la  \('rile'  en 
cherchanl  ce  lien  dans  la  rue  Sainl-Cermaiii-l  Aiixerrois.  Toiil  sou  laison- 
iiemeiil    repose  en    ellel    sur  la   (pieslum   de  savoir  m   I  (Ui   doil   mellre  nue 


''  \'oir  iKilii'  II"  f)'i. 

-  Viiir  |i.  (i:!. 

■''  Vou-  |i.   '.'.. 

"■'  ^•^u•  |i.  1;:;. 

^  lllsl.  ih,  <lmrrsrd-   Pans.    1. 


Nous  ^noii-i.  |i,'ir  iii.'iihrTNinpc  i  |).  'l 'i .  ii.  i).  |>riM(' 
l'ii|iiliioii  lie  l.i'lioiil  ;i  Jiiillcil  .  (jiu  lii  (•(iiiilinlluc  loil- 
;;ili'liii'iil. 

Ih',l,irrl<i:s  .'■iir  Paris.  |.  Il .  (|uai  liiTiii-  Miiiil- 
iiiailrn.  n.  y,'). 


AVERTISSE  M  E.\  T.  \xiii 

\iij;iilo  apit's  l(^  hkjI  Tinlrlhi.  coiiiinc  si  les  anciens  tilrcs  ('laieiil  poiirlnés 
avec  assez  de  soin  ]»iiiii'  (|ui»n  |»ùl  clierclier  des  ai'jnnncnls  dans  nn  ili'Iail 
anssi  incertain. 

liien  des  anni'es  dmaienl  seconler  encore  avant  (pion  prit  1  hal)i[nd('  di' 
d('si.f>iier  tontes  les  rues  de  la  Ville  par  nn  nom  lacile  à  reconnaitrc.  et  ce 
n'est  <;uère  tjnan  xii'=  siècle  que  nous  voyons  les  e\j)ressions  vannes  et  les 
p('riphrases  reni|)lacées,  dans  la  désijjnation  des  mes,  par  des  noms  dont 
([uelqnes-uns  se  sont  perdns  de  bonne  heure  et  sont  ddViciJes  à  ulentilier 
anjonrd'liui,  tandis  <|ne  tlanlres  se  sont  conserv('S  pendant  tout  le  moyen 
àf^e.  Ainsi  on  trouvera  dans  ce  Cartulaire  la  rue  de  la  Poterie,  sous  le  nom 
de  Polcria'^^  ou  de  Fi.milaria'-';  la  rue  des  Salilons.  .SV/A/////»;'  ;  le  nntsjufhri)- 
/•»»?'',  qui  serait  deveiui  d  après  JaiUot  la  rue  de  la  l'iipeiMC  '  :  le  riciis  P(irr< 
PoHlis^^',  qui  ne  peut  être  que  la  rue  du  Marcliè-Palu  ou  la  rue  de  la  .luixerie: 
le  virus  Chrrnichun^''\  qui,  s'il  fauten  croire  une  note  (|uo  nous  avons  cit('e  \ 
doit  être  identifu'  avec  la  rue  de  Cliamprosay,  devenue  depuis  le  \vf  siècle 
la  riu^  de  Perpl;;nan'"''. 

Nous  n'insisterons  pas  davantage  sur  lintéi'èt  si  vai'u'  que  peu\enl  pré- 
senter les  documents  réunis  dans  ce  (lartulaire  PCMu'i'al  de  Paiis:  nous  ajoute- 
rons seulement  (|ue.  pour  justiliei' autant  que  possible  le  litre  de  cet  onvrajje, 
nous  nous  sommes  elVorcé  de  fournir  des  éléments  de  travail  aux  personnes 
qui  étudient  1  liistoii'e  de  Pans  à  un  point  de  \n(^  (pudconque:  c  est  ce  (pu 
nous  a  en[]ag(''  à  insérer  nu  certain  n(jmljre  de  [)ièces  qui  n  ont  j)as  un  rapport 
absolument  direct  avec  1  histoire  parisienne,  mais  (pu  fournissent  de  curieux 
renseignements  pour  la  connaissance  (h^s  mœurs,  on  pour  l(''lii(le  t\\\  droit 
et  de  la  condition  des  jieisonnes  dans  le  vieux  Paiis. 

On  trouvera  donc  dans  notre  (!lartulaire  un  certain  nombre  de  chartes  (jui 
font  connaître  la  condition  des  serfs  aux  xi^  et  xii^  siècles,  (pii  pr('senlent  des 
exemples  d'afl'raucliissements,  d"('cjian;;('s.  de  mariaer-s,  etc..  ou  qui  montrenl 
les  serfs  arrivant  graduellement  à  une  émancipation  relati\e.  <y\-iici'  aux  privi- 
lèges accordés  à  nos  grandes  abl)ayes  j)arisiennes. 


''  \oW  p.  'MJo..  ''    \iiir  1».  '.)?<-. 

•'  Voir  p.  'i:!i.  "    \'oii-  p.  -ij»).  -^s;!,  clr. 

•^'  Voir  p.    'ilJ'S.  •"'    \oirp.  'iij.iinlr  i. 

'■"  Voir  p.  aoO,  o.');.  070  .  Ole.  "    Cf.  .hnll.il.  Ilohrrrhr, ,  Hc.  I.   I  .  ,pi;irll.M'  ,h- 

')  J.-iilInl.t.  III,(pKirli.T,|M<  ll:illrs,  p.  .-Si.  In  Cili''.  p.  i  r,.".-!  .-.(i. 


vMv  (:\(iT[  LAiRE  gi':m':i{\l  de  paris. 

(-(■si  ('PiilciinMil  jKnir  doiiiiPi'  une  i(l(''o  de  la  jtrocM'dui'c  siii\ie  à  Paris  dans 
les  allaircs  cuiilciiliciiscs  (|iio  nous  avons  im|)rim('  ou  loiil  au  moins  nien- 
(ioun('  [iluMciirs  iiijjcnnMils  royaux'''  cl  un  ou  deux  de  ces  curieux  iii'ocès- 
\eil)au\  di'  duels  judiciaires  dans  lesquels  se  rellèleni  a\ec  une  naïvel('' 
(|uel(jue  |)(Mi  sau\a;;('  les  nneurs  de  IV-poque '■'. 

Mais  les  docuincnls  de  ce  jjvure  (|ui  nous  soni  |iar\('nus  ne  se  l'allaclicnl 
poini  à  I  liislûire  [)arisienne  par  des  liens  assez  ('druils  |)our  qu'il  liU  possible 
d  insiTci-  dans  noire  recueil  tous  ceux  qu(>  nous  jiouvions  renconlrei'.  Nous 
a\ons  donc  lail  un  choix  reslieiiil.  piiisse-l-il  ne  pas  nous  exposera  Irop  de 
rrili(iues  ! 


YII 


.Ir.  ,1, 


Mir.Miul 


N(is  lecleurs  sonI  uianileuanl  (•dili(;'s  sur  la  lacon  doiil  ce  recueil  a  été 
conçu  et  sur  les  principes  (pu  oui  pn'sidé  au  choix  des  pièces  (pii  en  l'ont 
parlie;  mais  (juelqnes  mois  sont  encore  m-cessaires  ()our  expli(nier  de  (iiielle 
lacon  lions  avons  compris  nos  devoirs  d  éditeur. 

Nolic  premier  soin  a  ('té  de  rechercher  aillant  (pie  possible  les  orijjinaux 
de  Ions  les  dociimenis  (pie  nous  a\ons  im|)rim('s  on  simpleiiieni  ciU'S,  et  c  est 
(I  après  ces  originaux,  toutes  les  fois  qu  ils  existent,  (pie  nos  lexles  ont  été 
('■lablis.  I']n  I  absence  de  l"ori/]inal,  nous  avons  toujours  fait  la  collation  des 
diverses  C(qHes  qui  pouvaient  nous  être  resl(''es  d'une  nuMiie  pièce,  et  nous  en 
avons  iii(li(pi('  scriipiileuscinent  les  varianles. 

A  la  suile  de  clunpie  (lociiineiit  (m  lrou\era  la  meulioii.  par  ordre  chrono- 
loPKpie.  de  l(»utes  les  copies  anciennes  (|ne  nous  avons  connues,  avec  leur  cot(» 
aciiielle  dans  les  (li\eis  d('p(')ls  où  eih^s  sont  conser\('es.  Mon  seulement  nous 
avons  loiijoiirs  doiiiu'  les  cotes  acliielles.  mais  nous  \  avons  |oiiil.  toutes  les 
lois  (pi(^  cela  poinail  (Mre  iilile.  les  cotes  anciennes:  el  mms  avons  pu  ainsi 
idenldier  cerlaiiies  pièces  a\ec  des  menlions  conlenues  dans  d  ancKMis  inven- 
taires, parlois  même  avec  des  dociimenis  tpie  Ion  pouvait  croire  perdus'. 

(Jiiaiit  aux  livres  on  se  Iroiivenl  déjà  piibli('es  des  piècesde  ce  recueil .  nous 
les  avons  hmjours  cih's  à  la  suile  des  docnmeiils  donl  nous  n  avons  pas  donné 


'     \oii-  nos  11  "  1.").  iC).  -w,  !!.■>.  iCii.  l'Ic,  S.  ."'iijy.  n"  .'!.  m  iiidiiliiinl  ipn' c\'-l  uni- in'rci'ilis- 

■      \  llir  |iil|-  r\rlll|ilc'  IIdIii'  n"  .'ISS.  Ir.lill'   illl    rnllil-.  illl    Tflll|lli',    |ir|-|lirl  ilr    i  iillMlliliftP 

•'     Aiii>i    iiolic  11     ■!.S->    |iiii|r  Jicliirllcinnil   aii\  ;im'i-  iiiif  rli.iri^'  qiir   \1,  MiiiiiiiiT.   riii^lorieii  (le  ce 

Ari'liivo  la  imIi'  i\.  ■'.'■) .  ii'  Ciy.  \laU  -a  rulo  ainii'iiiie  Iniiil-,,  a\ail  cru  |ii'iiliii'. 


AVEUTlSSr'MKNT.  x\v 

lo  lexle  m  exlnino.  Mais  nous  avons  cru  pouvoir  nous  disponsor  de  toulc  indi- 
cation biIdiopriiplii(|U('  pour  les  textes  dont  nous  donnions  iious-nK'Uii'  une 
édition  iiou\(d!e;  à  cpioi  bon  en  ellel  allonger  un  travail  déjà  trop  d(''velop|ié 
en  menlionnaiil  toutes  les  éditions  de  ces  chartes  dont  nous  nous  étions  etl'orcé 
d  établir  le  lexle  a\ec  plus  dexaclilude  et  de  correction  (jue  tous  nosde\an- 
ciers?  Nous  avons  d'ailleurs  eu  soin  de  nous  reporter  à  tous  les  ouvrajjes  où 
nous  j)ouvions  trouver  soit  une  variante  ini|tortante,  soit  une  observation  in- 
téressante, soit  une  diNersjence  de  date,  et  nous  avons  eu  soin  de  les  si- 
jinaler  en  note,  toutes  les  fois  que  cela  pouvait  a\oir  quelque  intérêt. 

On  nous  reprochera  peut-être  de  n'avoir  |)as  indi([U(;  en  général  don  dé- 
rivent les  diverses  copies  de  chaque  pièce,  de  niéine  que  les  éditeurs  de  chro- 
niques ont  soin  d  indiquer  la  liliation  des  manuscrits  dont  ils  se  servent.  Mais 
il  nous  a  semblé  (|u  il  était  impossible  d'en  ajjir  ainsi  avec  des  chartes.  11 
nest  pas  un  éditeur  de  textes  qui  ne  sache,  en  eflet,  combien  il  est  parfois  dif- 
ficile de  déterminer  la  libation  des  manuscrils  d  un  même  auteur;  or,  si  cela 
est  dilRcile  pour  un  texte  de  quelque  (îlendue,  on  conqM'endra  que  c(da  le 
soit  bien  davantage  a\ec  une  charte  qui  donne  tout  au  plus  deux  ou  trois 
|)ages  (rim|)ression.  Dans  des  textes  aussi  courts,  il  est  le  |>lus  souvent  im- 
possible de  trouver  des  variantes  caractéristi([ues  en  nombre  sullisanl  pour 
établir  avec  certitude  la  Hliation  des  co[)ies. 

Nous  avons  donc  préféré  nous  abstenir  (pie  dt>  nous  exposer  siii'  ce  point 
à  des  conclusions  arbitraires.  Mais  toutes  les  fois  (pie  nous  avons  eu  la  cer- 
titude absolue  (|u  une  copie  manuscrite  ou  impriim'e  dérnail  directemeiit  de 
telle  ou  telle  autre,  nous  avons  eu  soin  do  rindi(pier. 

Nos  transcriptions  sont  tou|oiiis  pr('cé(lées  du  litre  de  la  pièce  t(d  (pi  il  est 
écrit  au  dos  de  roriginal,  du  moins  lorsque  ce  titre  est  contempoi-ain  du  docu- 
ment, (îes  litres  anciens  ont  parfois  plus  d'intérêt  qu'on  \\o  le  supposerait  de 
prime  abord.  Ils  peuvent  même  a|oiiler  aux  renseijjnemeiils  contenus  dans 
une  charte ,  el  dans  ce  dernier  cas  nous  n'avons  pas  li(''sit('  à  les  prendre ,  même 
(juand  ils  ('laieiil  de  (laie  relativement  mo(hM'ne. 

Ici,  par  exemple,  nous  avons  relev(''  en  note  un  tilre  du  x\''  siècle  (pu 
montre  entre  (pielles  mains  se  lrou\ait  à  celle  date  une  terre  donnée  en  (yy.) 
aux  moines  de  Marmoulier"'.  Là  le  tilre  donné  à  une  cluirie  par  un  aiileiir 
du  xvii*"  siècle,  ^hirrver,  nous  a  p(!rmis  d'identifier  un  diphune  de  Louis  \ll 
que  M.  Luchaire  crevait  perdu  el  ipi  il  avait  publn;  lui-même  sans  le  recoii- 


Viiir  |i.  <|(),  note  a. 
(.;irlMl.  —  I. 


vwi  CARTULAIRE  CÉM'T.VL  DE  P\RIS. 

naître'".  Ailleurs  une  série  de  ineiitious  ilii  même  {lenre  nous  ont  permis 
(le  suivre  jusfju'au  xviu'^  si«''cle  1  liisloire  souimaire  dune  maison  donnée  à 
THôtol-Dieu  pendant  le  cours  du  xn"  siècle  par  Hujfues  de  Chàleaulort  "'. 
Mais  si  nous  avons  recueilli  avec  empressement  les  trop  rares  mentions  de  ce 
;;enre  (pii  nous  ont  paru  instructives,  nous  nous  sommes  hien  jjardé  d'allon- 
;';er  inutilement  nos  notes  en  v  inséi-ant  ces  cotes  insignifiantes  et  de  date  peu 
ancienne  qu  on  lit  si  souvent  au  dos  des  pièces. 

Si  le  premier  devoir  d  un  ('dileui'  esl  de  donner  des  textes  corrects,  le 
second  est  de  s  assurer  de  l'autlicnticilé  des  documents  (pi'il  piddie  et  d'iMi 
d(»terminer  soiji-mnisement  la  date.  On  reconnaîtra,  nous  1  espt'rons,  (jue  nous 
avons  toujours  eu  celle  double  préoccupation,  si  Ton  vent  bien  jeter  les  veux 
sur  les  notes  nondu'euses  et  parfois  assez  développées  (pic  nous  avons  consa- 
crées aux  (piestions  de  (liploinati(pie  ou  de  clironolojjie  soulev('es  jiar  nos 
documents. 

(JiioKpie  la  plupart  de  ces  vieilles  cliartes  [parisiennes  oient  ('l('  publiées 
plus  (1  une  lois  et  par  des  savants  de  haute  autorité,  le  deinier  mot  nest 
pas  (II!  sur  cliacune  d'elliN.  Notre  excellent  confrère  M.  .Iiilien  Havet  a 
r('cenimenl  (l('!nonlr('.  dans  une  s(''rie  darficles  dont  nous  aurions  voulu 
pouvoir  pi'oliier  ipiand  nous  ini|irimions  nos  ])ièci>s  mérovingiennes,  cjue 
bien  des  choses  restaient  à  dire  sur  les  diphnnes  de  la  première  race.  11 
a  pi'ou\('.  cl  nous  nous  raufjeons  absolument  h  sa  manière  de  voir,  (pie  le 
(pialilicalil  de  r/y  niiushr  doinu''  par  ions  les  jia1éoi]iaphcs  aux  rois  iiktomii- 
jjiens  ne  leur  avait  jamais  appartenu,  que  l^épin  et  ('diarlemajjne  seuls  lont 
port('  après  leur  accession  au  Inuie  '.  et  ipio  le  dalif  rin's  inliislrihiis  devait 
l'cniplacer  le  nomiiiatil  dans  tous  les  dipbjmesoù  labré\iation  r.  ml.  se  ren- 
contre à  la  suite  de  la  siisciiption  rovale'''.  iM.  Ila\el  a  de  iiKune  reconnu 
a\ec  une  rare  |)erspicacil<'  la  lausseti'  de  documents  admis  pis(pi"ici  jtar  liuis 
les  critupies  ■''. 


'*    Vi.il-  |).  -'O'i,  iinli'  1.  (l,..s  cliartes,  I.  \l.\  III  i  i.SSyi.  |).  i-.y  ri  s.  V.uih, . 

"'   Voir  |).  /i()i,  nul.'  1.  pondanl  (iin'  iioii>;  iiii|M'iiiiii>iis  co^  Ii;;mi's.  M.  il' \i- 

'■    Les  nmcliisiuiis  (le  \l.  Il.ivri  (inl  ,'.|r  (•(imiIkiI-  Imiis  di-  .liil);iiii\illi'  \i(>iil   ilr  liiv  d.'V.iiil  1' \i',i.Iriiih' 

tui'S  |ni|-  M.   Piiciiiii'  il.iris   Ir    (jiiiijiir  ivniln  ilr   l,i  des  iiiscii|)ticiin  l'I  lirljcsdcllivs  un  liavnd  <|in  nii- 

(jnmm.  mija/c  il'hi'.Uiiir  ,lr  llcl;yi,ji,r .    'r's..  t.  Mil.  p.iiic  des  :ir;;iiiiiciils  iioiivraiiN  ri   coiic-Iiiaiils  ii  l;i 

cl  |iai-  M.  lîn'slnii,  dans  \v    Xrnrs    \,rl,ir  ,lcr  C'srl/.  iIk/s,"  d.'  M.  llavH. 

.rhir/l  fur  àllrrr  ,lr„lsrl,r    Ccschirhlsl.unilr .    I.    \||.  '     IliU.  de  rÉcolr  ,lrs  cliarir.i ,  l.  \\.\\  nmy). 

Mais  Ins  ohjcflidiis  di'  (■<'S  deux  savants  cnil  c'Ic' lacih'-  |i.   i  ;>S. 

m  rviW'O^  par  i\l.  Il  ivcl  ,I,mis  la  l!,U.  dr  rÉn,le  >   ilml.  .  p.  -jo.^  ,  'i;îo:  rt  I.  \l,\  III  .].... 


WEHT  ISS  i:\IE\T.  wvn 

On  MO  nous  trouvci;!  donc  [tas  Irop  lundi  davoif  contesli-  nous  aussi  laii- 
thenticit('  do  divers  di|ilônios  quo  pcrsonno  ne  pai'aissaïf  a\()ir  sus|i(>('l('s '''. 
Nous  no  croyons  pas  d'ailleurs  avoir  |)ouss('  la  crili(|U('  à  I  o\cès.  et  s'il  os(  un 
reprocho  à  nous  lairo,  c  est  |)lulôt  d  avoir  nianileslé  parfois  nos  doutes  avec 
trop  de  reserve. 

Ainsi  nous  nous  somnies  peul-èlie  evpriuH'  tiop  tiniideuienl  au  sujet  du 
diplônu'  qui  ouvre  le  l'ecueil.  T(uil  c(q)endanl  s  accDrde  pour  le  fau'e  rejeter. 
Nous  avons  déniontrt'  que  la  date  eu  ('lait  inadniissil)le.  Ou  \  trouve  le  r('cit 
d  un  inii'acle  Ic'eY'ndaire  qui  [larait  einprunti'  à  la  vu'  de  sîiiiit  (leiiiiain  ^'"'. 
Le  style  n  en  est  point  satislaisaut.  Le  roi  (îliildehert  y  parle  à  la  première 
personne  du  pluriel,  comme  le  l'oiil  liahituelleuient  les  rois  miMoviiijjieus. 
mais  dans  le  r('cit  du  miracle  d  emploie  la  preiuière  pei'S(»nue  du  siiieiilier'''. 
Inutile  d'observer  que  lortliograplie  ne  ressemhli'  pas  plus  (pie  le  style  à 
celle  des  diplômes  aullienti(pu:'s.  Les  formules  [>r(Meut  à  la  critique.  Ainsi 
la  suscription  est  Iroiupieo.  rannonce  de  la  souscription  royale  lia  pas  la 
forme  liablliudle.  la  date  de  lieu  mampie,  la  date  d  année  commence  par  le 
mot  (iriinn  au  lieu  de  dnlinn.  De  plus,  elle  est  avant  la  souscription  au  lieu 
dètre  aju'ès,  ce  (jui  est  sans  exemple,  l'^iiliu  la  souscription  est  incomplèle. 
et  elle  n'est  pas  de  style,  car  les  rois  mérovini|iens  si;;iiaieul  \  .  .  .  ri:r  el 
non  irx  Frinicoiiuii.  On  m^  doit  donc  j)oint  liesiter  à  rejeler  com|)lètemeiil 
cet  acte,  qui  a  joui  )us(pi  ici  d  une  confiance  imiiK'riti'e. 

Nous  craifjnons  bien  ('«jalenieut  (la\oir  liaili'  a\ec  trop  d  iiidiiljn'iice  le 
fameux  leslameul  de  Bertrand,  ('vèfpie  i.\y\  Mans.  Nous  u  eu  jerons  poiul  ici 
une  critlcpie  approlondie.  M.  ILivet  s  eu  occupe  et  il  ne  tardera  pas  iuioiis 
faire  savoir  ce  ipi  ou  doit  penser  de  ce  dociimeul.  M;iis  nous  ne  poinons  nous 
empêcher  d'observer  (jiie  la  copie  ipii  a  priiicijialemeiit  ser\i  p'^qu  ici  à  eu 
('lablir  le  texte  nous  est  parvenue  dans  une  clironupie  bien  peu  di;;iie  de 
confiance.  Les  (icsln  cpiscoponnii  (',(  notuiiiniisnim  contiennent  des  pièces  trop 


''■   Voir  par  (ixciiiplo  nus  11"'  i,  i,'!,  -ii),  .'!■_>.  ."1-.  kiiv  le  rhnir  il.i:  l'xihni  k  l'icii.v ,   |i.  vwii   fi   i.wi- 

;W,  f\ft,  'l.j,  (iô,  7(i,  S(|.  ((.",, rie.  —  .\(iiis  (li'Vdlis  Lwn),  (luiil  mdhs  Jiviiiiis  (lrj,'i  ilrinorilri'  hi  r.,iisH'|i-. 

l'iiire  rem;ii-(iiiei- (juc  ikjIio  Miliuiie  rsl  rosi/' pivs  de  (  \(iir  imliv  n"  78.  )  .M.  I'llii;;k-lhirllniij;  i  .S/'n/z/i/Hii 

sept    ans   sous    presse,   el    iKius  cet   iliti'rv.ille    oui  sclirhi    diiirhir.  jimit.    iviiiini.  ,    pi.    11.'!)   a   kiil    de 

paru  plusieurs  ouvraijes  iloiil  nous  n'avons  jin  jn-o-  iiièiiie  poui'  une  prétendue  hniii'  de  lienoil  \  Il  cpie 

filer,  et  nù  Ton  a  sijyualé  la  fausseté  dedivorses  pières  unns  aMius  donnée  sous  le  n"  (i.i. 

que    nous    avions    i-ejelées    de    nuire   e{\[r.    Ainsi  '    (11.  le  i-écil  d'un  uiiiai-le  anaio;; Luis  la  vie 

M.  Ptistera  contesie  l'anllienlinh;  dini  diplùiiie  de  de  sanil  Ceiniaui,    h/,/  ,S.S.   Mai/,  I.  VI,  p.  771. 
l'iidjert  pour  l'abbave  lie  Sainl-I>enis(l'lisler.  lùudr.'i  •'    -(liinlinm.  sunijisi  sanilalis  donuni.  .  .  " 


xxviii  CARTULAIP.E   GENERAL  DE   IMTilS. 

maiiifosLeinont  fausses''*  pour  que  la  présence  de  ce  testament  en  si  mau- 
vaise compagnie  soit  faite  pour  le  recommander  à  rinduljjence  des  diplo- 
matistes. 

Nous  serions  entraîné  trop  loin  si  nous  voulions  passer  ici  en  revue  toutes 
les  chartes  dont  nous  avons  discuté  la  valeur.  Les  notes  dont  nous  les  avons 
accompagnées,  si  elles  ne  suffisent  pas  toujours  à  convaincre  nos  lecteurs, 
auront  du  moins  poui'  résultat  (réveiller  leur  adenliou  el  de  les  obliger,  avant 
dCuiployi'r  ces  documents,  à  les  examiner  de  plus  [M'es  quOn  ne  la  fait  jiis- 
(|u  ici. 

La  chronologie  soulève  des  dillicultés  non  moins  grandes  que  la  di[)lo- 
matique,  et  le  manque  de  dates  dans  un  grand  nomhre  de  docuuuMits 
des  m"  et  Ml"  siècles  a  dû  lorc('iueul  nous  enirafner  dans  qiiehpies  erreurs. 
ÎNous  en  avons  nous-UK-me  reconnu  plusK^iirs  eu  cours  d  nii|)ression.  Ainsi 
nous  nous  sommes  ap(^rçu.  uuilli(Mii'eusemeiit  Iroj)  lard,  (|ue  noire  n"  584 
aurail  dû  prendre  |»lace  vers  lan  i  i/j.')  et  (pie  nous  avions  rapport)'  au  niilieii 
du  Ml"  siècle  une  jiièce  (n"  •)7<^>)  qui  peut  se  classer  avec  cerlilinh^  enli'e  i  i  'lô 

et  1  i^y'-'. 

A  |)art  les  huiles  |)Oiititicales,  il  y  a  bien  peu  de  pièces  du  vu'  siècle  (jui 
soieiil  daU'es  du  p)ui'  el  du  mois,  (lelles  (pii  soiil  dah'es  ne  h.'  soûl  ipie  de 
1  année  de  llncarnalion  ou  du  règne  du  roi  ou  du  ponlilical  d  un  ('vimjuc. 
Pour  classer  ces  j)ièces,  il  est  donc  nécessaire  de  déterminer  avec  rigueur 
le  poiiil  de  (li'parl  de  C(^s  années.  Noire  lâche,  à  cel  égard,  a  ('!('  hien  simpli- 
fiée pour  la  secoiuh}  moitié  de  ce  \oliime  p;ir  I  ouvrage  de  M.  Liicliaire  sur 
les  acies  de  Louis  \J1.  Limpression  de  la  parlie  correspoudaiite  di'  noire 
Ciarliilaii'e  n  (''tail  pas  encore  assez  a\aiic('e,  (piaiid  C(^  livre  a  paru.  |)oiir  (pie 
nous  n'a\oiis  pu  en  proliler:  mais  si  cel  ouvra;;e  nous  a  rendu  des  services 
(jue  nous  nous  plaisousà  l'ecoiinaîlre.  nous  ne  nous  sommes  poiiil  cru  permis 
(Tadopler  sans  coiilr(Me  les  dates  pi()pos('es  par  M.  Luchaire.  el  I  on  \eri'a  (pià 
nliisieiirs  lepiises  nous  avons  cru  devoir  coiih^sUM' ses  c(Uiclusions. 


''    l,c>    iiiiJiMirs    (le     Vllixliiiir    lillniiin'    ilr    In  i1<imI  |i,ii-lr   ji'  |i,i|  c   Mrx.TiidiT  III  dmis  celli'  li'Urc 

Fniiirr\'i[\iw\\\  irciiiiiiii  dis  li' sircji'  (jciriirr  (I.V.  iiii   ciiiiiiili-r  ili'   l'iiiis   (|iM'   lions  :i\niis    cilro   siiiis 

|i.    l'ili).  \f   M'    Mis.    Miiliii  .    IIIII1-;    ;iiil-iiilis    dû    |il,ici>i'    lioliv 

l'cill  ('Ire  aussi  iinlri'   Il     'idS   ;iiii',iit-il    di"i   sr  n'    i  (i  i    nv.-iiil    la    |ii(''n'   iiiiiium'dU'C    idu;   rar    crllo 

|ilai'rr  avaiil  le  II"   'il'iy:  rar  il  parai!   |>iiilial)li' ipir  drriiiri-i' poi  le  la  siiiisi'ri|)l,ion  (hi  boil^illnr  (îilljcrt, 

il' cliaiiiiiiii' l'liili|i|ii',  iiH^iilidiiiir  dans  celle  diTiiirri'  ijiii  siin-éd.i  en    i  i  i  ■'    au  lioiilcillcr  (iiiy,   Piicoro 

pièeo.  ii'r'sl  aillre  que  le  ni'vcii  de  IV^vèiiiie  de  \!ean\  iionimé  dans  la  iiiére  n  '  i  li  i . 


WEIiTlSSKMKNT.  wiv 

Un  point  surtout  di'vait  appeler   notre  attention   et  nuM'itait  une  ('tude    d,, 
approibntlie,  c'est  la  question  de  savoir  à  quelle  date  cotnniencail   I  année 
civile  à  Paris.  Il  existe  peu  de  problèmes  plus  confus,  car  chaque  |)rovince 
avait  à  cet  éjjard  dos  usajros  particuliers,  et  la  même  jtrovince  n  a  pas  toujours 
suivi  les  mêmes  usages  au\  dilTe'rentes  époques  du  moyen  à<]e. 

Jusquà  preuve  du  contraire,  on  peut  admettre  qu'à  l'aris  on  observai!,  du 
moins  sous  la  troisième  race,  les  rè{]les  admises  à  la  rliancellerie  royale. 
Mais  quelles  étaient  ces  rèjjles?  Il  est  bien  dillicib»  d(>  le  dire,  malf^rê  les 
consciencieuses  recherches  qui  ont  tout  re'cemment  encore  été  faites  sur  cette; 
(piestion. 

Ainsi  M.  Pfister,  dans  son  étude  sur  le  règne  du  roi  lloberl,  a  admis  (pie 
la  chancellerie  de  ce  [)rince  faisait  commencer  Tannée  au  i^mars"'.  Mais  en 
réalité  les  arguments  invocpiés  par  M.  Pfister  autorisent  à  croire  que  Tannée 
ne  commençait  point  au  r' janvier,  ils  ne  permettent  pas  d"en  placer  avec 
certitude  le  point  de  départ  au  i"  mars,  plutôt  qu'au  '■?..)  mars  ou  à  Pâques. 

Examinons  en  effet  les  diplômes  sur  lesquels  M.  Plisler  ap|)uii.'  son  argu- 
mentation. 

Le  premier  est  ainsi  daté  :  "Actum  Senonis  civilate.  anno  Domiuici'  lii- 
carnationis  mxvhi,  régnante  serenissimo  rege  lîotberto  anuo  \x\n,  vr  kal. 
martii.-:  La  trente-deuxième  année  de  Ptobert  court  du  fî.j  décembre  i  o  i  (S 
au  2^  décembre  ioi().  (le  diplôme  est  donc  du  ah  hnrier  ioiq,  (pioKpi  \\ 
soit  daté  de  1018.  Cela  prouve  que  Robert  ne  commeneait  pas  1  année  au 
i*"""  janvier,  mais  ne  prouve  pas  qu'il  la  commençât  au  i"  mars  plutôt  (pi  au 
2  0  mars  ou  à  Pà(pies. 

Ln  deuxième  diplôme  est  ainsi  daté  :  "Actuni  Avaloni,  anno  Incarnati 
Verbi  mxxiii,  régnante  Rotberto  rege  annoxxxvii.-^  Or,  dit  M.  Plister,  à  reculer 
la  date  du  règne  autant  que  possible,  la  trente-septième  année  de  Robert 
cejïncide  avec  Tan  io->'i  (n.  st.).  Cela  est  fort  juste,  mais  (puuid  il  ajoul(>  : 
':il  faut  donc  admettre  <[ue  ce  diplôme  a  été  donné  entr(;  le  1"  janvier  et  le 
1"  mars  loa'i,-?  il  pose  une  conclusion  qui  ne  découle  aucunement  de  ses 
prémisses,  car  la  date  de  ce  diplôme  pourrait  aussi  bien  se  concilier  a\ec  le 
style  de  1  Annonciation  ou  le  style  de  Pâques. 

Le  dernier  dij)lôme  invoqué  par  M.  Pfister  n  est  [)as  plus  probant,  car 


'''   Pfisinr,  tjiiilcs  siirfc  ivipin  de  riohcit  k  Picitr ,  |).  \\\iv  et  i 


\\v  CARTl'LMHK   GENHIUL   DE   PARIS. 

il  est  seuli'inonl  dalc'  :  ^Acluiii  j)iiljlice  Aiiroliaiiis,  anno  incarnati  Vcrhi 
m"  xx°  ix°.  rcjjnanto  PioIjiM'Io  aiino  xijii.r  Or  la  fjnaraiite-lroisiènie  aniiik' 
<le  l»()l)('il  ci»nes|ioii(l  à  noire  année  io3o;  on  piMil  donc  allirnicr  (ine  ce 
<li|il()nie  esl  postérieur  au  ("janvier;  mais  rien  ne  dit  (|u'il  soit,  comme  le 
ci'oit  }\.  IMisIcr,  antc'rienr  an  i"  mars,  car  il  serait  daté  de  la  même  façon 
>i  le  (h'hnt  de  I  anni'c  a\ai[  ('lé  li\é  an  -^b  mars  ou  à  IVtrjues. 

^\.  Plister  n  appoite  donc  aucune  pi'euve  tlirecte  (jue  la  cliancellerie  de 
Holtei't  ait  commencé  lannéc  au  i"  nuirs. 

Il  a  hu'u .  \\  est  vrai,  (k-nionlré  (|M('  celle  laçon  de  commencer  Tannée  élail 
usil(''('au  m'  sH'cli' en  l)(iur;;(»;;n(':  mais  cela  ne  pronve  altsoliimcnl  ilen  pour 
ce  (pii  se  pratiquait  à  Paris  et  à  la  cour  du  roi  Uobert,  car  nous  avons  déjà 
dit  et  tout  le  monde  sait  (|ue  cluujue  province  avait  à  cet  ép^ard  des  usages 
sp(''ciaux. 

Nous  sommes  plus  louché  d'un  autre  ar;;umeiit  (ju'invoque  M.  Ptisler  et 
(|ui  sapplicpie  à  une  ré;;ioii  toute  \oisiiie  île  Paris  et  dt'pendant  du  domaine 
ro\  al.  Le  ;;rand  évi^pie  Kiilhert  ensei;jiiait  à  ses  élèves  de  I  école  épiscopale  de 
(diarires  une  façon  de  compler  les  r(';]idiers  do  janvier  et  de  février  dillé- 
renle  de  la  néitie.  Tandis  (|ue  pour  nous  le  réjjiilier  de  janvier  est  9  el  celui  de 
l(''\i'ier  5,  (I  après  Fulliert  c('lail  o  el  G.  ce  (pu  o|jli;>;e  à  admettre  qu  il  com- 
iiiencait  I  aniK'e  au  i"  mars  el  comprenail  dans  (diafjiie  année  les  mois  de 
janvier  el  de  février,  (|ui,  pour  nous,  appartienneni  à  I  année  suivante. 
Mais  |)0ur  pouvoir  tirer  Ao  cet  arnument  toute  sa  valeur,  il  faudrait  prouver 
(|ue  ce  calcul  n  est  p(Uiil  resh'  à  létal  lli(''ori(|ue  el  démontrer  par  (pieltpn^ 
diplôme  l)ieii  concliianl  (pi  il  esl  \rainieiil  ('nlr('  dans  la  ju^alupie  des  clian- 
celleries  de  I  lle-de-l''raiic(\ 

Il  nv  a  donc,  on  le  \oit.  (pi  une  présomplKui  lavoralile  peur  I  (ipiiiU)ii 
de  M.  Plisler.  Il  n\  a.  Iiii-in('ine  la  i'ec(Uinu  du  reste,  aucune  cerliliide. 

S(uiimes-iu)us  mieux  ri\('s  en  ce  (pu  concerne  les  successeurs  de  liolterl 
le  Pieux? 

Les  dipl(Hnes  de  Henri  I"  n  ont  pas  encore  été  ('IikIk's  d  assez  près  pour 
(pTil  soit  facile  de  dire  (puds  usajjcs  ont  pr('valn  à  la  clianc(dleri(;  de  ce 
prince.  \ Oici  cepeiidaiil  un  acte  (pu  proinerail  (|uoii  ii\  siinail  m  le  slvle 
de  Pà(pies  ni  c(dui  de  I  \nnoiicialioii.  (les!  une  conlirmalion  accord(H'  au 
iiKUiaslère  de  Sainl-Nicola^  d  Anijcrs  el  (pu  esl  ainsi  ceiiiMie  :  r  Actiiin  est  Iioc 
apiid  Aii(l(M;a\aiii  ci\  ilalem  pu I il i ce.  anno  al)  liicarnalione  \  ei  lu  diMiii  mi.vii. 
indiclKuie    \.    kalendis  iiiarlii.  m    monasierio  Saiicli    Alluni.   anno  (pi(i(pu> 


WEUTISSI'MEM.  xv\i 

rei'iii  (loiniiii  llciiiici  n^jjis  wvi  '  .  ••  La  viiigt-sixiciiie  aniK'G  du  règne  de 
Henri  I"  va  du  30  juillet  loaO  au  19  juillet  loy.  (letle  pièce  est  donc  du 
\"  mars  loôy,  ce  ([ui  saccorde  avec  1  indiclion  \.  Or  (die  porte  le  millésime 
de  loô":  les  notaires  qui  lout  ri'di;;èi'  ne  faisaient  donc  commencer  lanm-e 
ni  à  Pâques  ni  à  l'AnnoncialitJU.  Mais  la  commençaient-ilsaii  i"mars,  comme 
M.  Pfister  le  suppose  pour  le  roi  liobert,  ou  au  1"  jainicr?  liien  ne  le  dil 
et  nous  ne  connaissons  point  d  autres  pièces  qui  pr-rmetteat  de  trancher  la 
ipie>tion. 

Même  endjarras  pour  le  rè;;ne  de  Plidippe  1".  M.  de  WadK  "  a  cru  trou-  m.,,  i>iiiii|,|,..  |- 
ver  dans  un  diplôme  (|u"il  attribue  au  ■! 'i  lévrier  1  101  la  preuve  (pie  ce 
prince  employait  le  style  de  Pâques.  Mais  cette  conclusion  nesl  point  rij^oK- 
reuse,  car  la  pièce  est  datée  :  ranno  Incarnati  Verbi  mc.  epacla  wiii,  iudic- 
tione  et  concurrentibus  vu.  Data  Parisius,  vi  kal.  marlii.  luna  \n.  auno  rejjni 
nostri  xliii.-  Or.  à  admetln'  (pi  «die  soit  bien  de  1101  '.  le  millésime  m  1; 
(juelle  porte  peut  s'accorder  tout  aussi  bien  avec  le  st\le  du  i'^'  mars  ou  du 
00  mars  qu'avec  celui  (1(>  P.'ujues.  11  n'est  inconciliable  ipi'avec  le  style  de 
la  Circoncision. 

Mais  en  revanche  dom  Bouillart  ''  et  Du  Bois  '  ont  publié  un  diplôme 
du  même  roi  pour  l  abbaye  de  Saint-(jermain-(h's-Pri's.  dont  les  dates  m- 
peuvent  s'expliquer  que  si  l'on  place  le  commencemeiit  de  I  aiiiiéc  au  r'jaii- 
vier.  Ce  di[)lôme,  en  efl'et.  se  termine  ainsi  :  rrActum  Pissiaco  Castro,  auno 
Verbi  Incarnati  m  l\\\ii°.  régnante  Phili|)po  rege  a°\\iii".  .  .  Datum  inensc 
januario  die  vi''\  indictione  \'\r:  L'indiction  v  |)rouve  (pu-  cette  pièce  est  du 
(')  janvier  108-2:  ce  qui  concorde  avec  la  vingt-troisième  année  de  Philippe, 
en  comptant  son  règne,  comme  on  la  fait  souvent,  de  son  sacre  (r>3  mai 
loôq).  Or,  si  l'on  avait  emplové  le  stvle  de  Pâques,  de  rAiinoneiation  ou  du 
1"  mars,  lacté  porterait  le  millésime  mi.wm. 


''  ].ah\)C.  A  lli/incf  cliniiiol. ,  I.   11.  p.  ."ly'i. —  année  de  son  nVno  iio  pptil  s'arpnnloi' iiuinpi'  I'.ti 

ïifii^-.  llisl.  des  comtes  (k  Poiclou ,  [1.  ■i.^i.  —  dallia  iioo  ou    iio-i.  D'aulrc  part,   li>  conciinent  wiii 

cliiial.  relus.  I.  IV'.  p.  088.  —  liée,  dei  liUl.  de  la  iM  ci'liii  df  i  loo  et  l'indiclion  vu  iiidii|u  '  l'ann'V 

France,  l.  \l.  p.  5(|.').  i('':l9-  Comment  arriver  à  des  conclusions  cerlaini^'^ 

■•'  EIrmeiils  de  jialéoirr. ,  t.  I.  p.  ?>'n->.  au   milieu  de  ces  coiilradiclions.  ipii  ne  sont  |(.i> 

Notons  on  elTel  que,  si  l'on  compte  les  années  rares  dans  les  actes  rie   l'iiilippe   I"?  (M.  iiilr'- 

de  Pliilippe  1"  à  la  i'açon  ocdinaire.  c'esl-à-dire  de  n'  \-:'j\.  p.  i.)-2,  u.  i.) 

la  mort  de  son  père  ( 'i  ou  •>!)  août  i  Hio  \.  ou  de  //(x/.  de  Saiiil-deniiain-des-Pris .  pc. ,  p.  '•)■'.. 

son  sacre  (-2  3   mai  io.")(|i.   la  ipiaianlc-lroisième  Ilisi.  eccles.  Paris. .  l.  l ,  p.  ■;  trf. 


xwii  CAHTLLAIRE  (lEXKUAL  DE  PARIS. 

i.oiii.  VI,  Los  (liplùiiios  de  Louis  VI  |)rêtent  à  des  observations  c'pak'iiienl  coiilia- 

dictoiros. 

Kons  on  avons  nn  d'une  aullienlicilé  absolue^''  ci  qui  ostdalé  :  raiinn  mcxi. 
consocralionis  iii.'^  l^o  sacre  (consecralio)  do  Louis  VI  ayant  eu  lieu  le 
3  aoùl  1  1  o8 ,  celle  pièce  se  place  enlre  le  3  aoùl  i  i  i  o  et  le  a  af)ùl  i  i  i  i  : 
(1  nulle  pari,  elle  esl  aiili-rieuro  au  n>  mars.  Il  faut  donc,  |)uis(ju  elle  esl 
dah'c  de  i  i  i  i,  (pTon  y  coniplo  Fanni'e  de  rincanialion  du  i*"  janvier  ou 
Idul  au  moins  du  i"  mars. 

\oiri  d  ailleurs  une  seconde  [)ièce  plus  ancienne  d'un  au  et  qui  j)rouve 
(pu'  Louis  VI  a  iiarfois  commence  raiiiK'e  au  i"'' janvier'""'.  Elle  est  datée  : 
ff  anno  m^c^x",  indicliouoiir'.  pridio  nouas  februarii,  au  no  nnclionis  noslroii".  •>: 
L;iii  II  du  rèjiuo  de  Louis  M  est  ccuupris  entre  le  3  août  iiof)  et  le 
•>  août  1  I  lo;  ce  diplôme  est  donc  du  h  lévrier  i  i  lo,  ce  que  confirme  liu- 
diclion;  or  il  porterait  le  millésime  de  i  lOÇ),  si  Ion  avait  pris  pour  [)Oint 
de  dépari  de  lauiu'e  um-  date  postérieure  au  i"  janvier. 

Ku  rovanclio,  on  [i«'ut  citer  une  charte  de  Sainte-Geneviève'^'  antérieure 
d  lin  mois  à  ]»eiue  à  celle-là,  et  qui  prouve  que  certaines  chancelleries  [)ari- 
sieiines.  à  la  même  date,  faisaient  commencer  1  année  après  le  i"  janvier,  el 
lou  peut  citer  é;;alemout  nu  diphuiio  royal  de  ii30  qui  oblige  à  placer  le 
point  de  (b'part  de  laum'e  après  le  i*"  janvier,  sans  fournir  aucun  argu- 
monl  pour  Pà(pn:'s  plutôt  que  pour  rAunonciation''''. 

On  coiiiprend  donc  (pi  il  eût  ét('  téui('raire  de  vouloir  tirer  une  règle  géné- 
rale de  données  aussi  contradictoires;  aussi  navoiis-nous  point  cherché,  pour 
toute  la  jx'riode  ant('i'ieure  à  Louis  Vil.  à  iudi(pier  les  dates  extrêmes  de 
clia(pio  année  outre  les(piellos  nos  puk'es  devaient  se  [dacor. 

i.,„,i.  \l[.  ()iiaut  au  rèjjiie  de  Louis  VII,  il  \ienl  d  èlre  l'iiidié  avec  soin  par  M.  Lu- 

chaire,  et  cet  aiileiir  a  conclu  (pie  le  commeiicoinoul  de  I  aiiiu-e  (-lait  alors 
lixé  à  l*à(nies  ''.  i\lais  si  les  actes  (pi  il  iiivoipie  ])eu\oul  prouver  (pie  la  cliaii- 
cellerle  de  ce  prince  no  commeii(;ail  pas  1  année  au  i"  janvier,  ils  ne  Iniir- 
nissent  point  de  preuve  péreiuptoire  pour  le  style  de  IVujues  |dutôt  (pie  |ioui' 
celui  de  1  AiiiMiuciatidii  (ui  du  i"  mais. 


'''  (!"est  iioliT  II"  iSy.  avons  oonsacrA?  à  ocllc  [nvcf.   iijoulei-  les  mots  : 

'•'  C'csl,  iiDlrc  11"  i5ô  bis.  rrnu  aG  niars.i 

'■''  Voir  iiDlro  n"  i.'iô.  ''  I>ucli;iiro.  lùiulcs  sur  les  iictcs  de  Louis  \ll, 

''  \'oii'  iioliT  II"  1  S5.  Il  fiuit,  à  la  noie  ([no  iiou*        |).  aG  et  -i-j . 


AVEI5TISSEMEM.  xvxm 

On  en  jii{;era  on  examinant  ici  les  preuves  invoquées  par  le  savant  liislo- 
rien  des  premiers  Capétiens. 

Un  acte  de  Louise  II  est  dalé  de  Cliàlons-sur-Marne,  la  dixième  année  de 
son  règne,  1  an  i  lûG  ''.  L  année  du  rèf;ne  in(ii(pie  ([ue  cette  |uèce  se  place 
entre  le  i"  août  i  i/iG  et  le  3  i  juillet  i  i/iy.  «Or,  dit  M.  Lucliaire,  nous  sa- 
vons [)ar  un  chroniqueur  ([ue,  le  îî  février  i  i/iy,  Louis  MI  se  trouvait  à 
Cliâlons,  où  il  était  allé  au-devant  de  saint  Bernard,  qui  reveuoit  de  Lor- 
raine. Si  nous  ajoutons  ([ue  lacte  en  question  a  été  octroyé  sur  le  conseil  de 
Fabbé  de  Clairvaux,  on  pourra  conclure  sans  tt-mérité  quici  la  date  ii.'iG 
représente  en  réalité  1 1^7  du  nouveau  stvle.ii  Cette  conclusion  est  parfaite- 
ment justifiée  et  tout  j)orle  à  croire  que  cet  acte  est  de  février  1  1^17,  mais 
ce  n'est  pas  une  preuve  pi-remptoire  en  faveur  du  style  de  Pâques,  car  la 
date  de  cette  pièce  s'expliquerait  tout  aussi  naturellement  avec  le  style  de 
lAnnonciation  ou  celui  du  i'"  mars. 

Une  confirmation  de  biens  pour  Tabbave  de  Saint-Bénigne'"'  est  datée  de 
Dijon  Tan  1  16G,  dixième  du  règne  de  Louis  MI.  Or  on  sait  que  Louis  MI 
était  à  Dijon  le  3o  et  le  3  1  mars  11^7;  il  y  était  venu  recevoir  le  pape  Eu- 
gène III  et  assista  avec  lui  à  la  consécration  de  I  éjjlise  de  ce  monastère.  ^11  est 
donc  infiniment  probable,  ajoute  M.  Lucliaire,  que  la  charte  de  Saint-Bénigne 
a  été  laite  entre  le  3i  mars  et  le  fîo  avril  1  167,  é|)0(pie  où  Louis  MI  était 
de  retour  à  Paris  et  où  commence  Tannée  1  1-^17  du  vieux  style,  t  ('ela  est 
possible;  mais  pourquoi  cette  confirmation  naurait-elle  j)as  précédé  la  con- 
sécration de  Saint-Bénigne  au  lieu  de  la  suivre?  M.  Lucliaire  admet  ([uelle 
a  pu  avoir  lieu  dans  les  vingt  pmrs  qui  ont  suivi  le  inomeiil  prt'cis  où  nous 
constatons  la  présence  de  Louis  MI  à  Dijon.  On  peut  aussi  bien  admelire 
qu'elle  ait  eu  lieu  dans  les  (piebjues  jours  qui  ont  précédé,  c  est-à-dire  avant 
le  2  5  mars?  Les  dates  de  cette  pièce  peuvent  donc  s'accorder  avec  le  style 
de  l'Annoncialion  autant  qu'avec  celui  de  Pà([ues. 

M.  Lucliaire  invoque  (Micore  un  acte  relatif  à  un  procès  de  l'abbaye  de 
Maillezais  avec  Sebrand  Chabot'''  et  un  privilège  en  laveur  de  la  Trinité  de 
Poitiers'''',  qui  Ions  deux  sont  datés  de  1101  ([uoiqiic  liin  soit  du  -^  f('vru'r  1  1  Oï> 
et  l'autre  antérieur  de  1res  peu  de  jours  à  cette  date.  Mais  ces  deux  pièces 


'■'   Marlol,    Ilisliiria    Ikincnsis    ccclesiœ ,    I.    II,  ^'''   Vu^ah.  Ilist.  ilrs  nmilrs  ilr  Poirhm  ,  ]).  Soi). — 

p.  35-3.  Giillin  rlirisl.  iinin  .  L  II.  iiisif. ,  cul.  -jH-i. 

''*   Pérard,  Hec.  dr  jnèccs  ciirleiiscs  sur  l'Iii.sl.  do  '''   Orij|inal  aux    \ic-li.  ili'   la  Vii'iiiic.   Voii'  l.ti- 

Bovrffoffnc,  p.  ■i.j->.  chaire,  p.  i80,  ii"  uI'h). 

Carlul.  —  I.  E 


XXXIV  CAllTULVIllE   GEM'UAL  DK   PARIS. 

prouvent  .soulemcnl  (juo  la  cliaiicollerie  de  Louis  \1I  no  coinniençail  |)as 
Tannée  au  i''' janvier.  Elles  ne  lbiirniss<:'nl  pas  un  ar[;unienl  pour  Pâques 
])lutùt((ue  [)ourle  i"'ou  le  9.Ô  mars. 

Même  conclusion  pour  celle  conlirmalion  des  privilèjjes  de  Sainl-licmv 
de  iielms  ",  datée  de  1  101,  au  du  rAjjue  iq,  épacle  l '^ ,  concurrent  y,  (nie 
M.  Lucliaire  plac(>  enin;  le  i3  janvier  1  iô->  et  Pà(pu:'s  (•?.()  mars)  1  i.Vj. 
^ous  voulons  bien  admettre  avec  lui,  pour  ne  pas  nous  perdre  dans  uno  trop 
loneue  discussion,  rpie  Tan  du  rèjjne  est  ici  compté  de  jainier  1  1  3'i  et  non 
de  juillet  il  33,  comin<.'  le  pensaient  M.  de  Wailly'''  et  labbé  Lel)eur'^'. 
Nous  admelirons  même  ([ue  Tabbé  Eudes,  mentionné  dans  lacté,  est  le  suc- 
cesseur de  Siij^er  à  Saint-Denis''",  rpioiqu'il  soit  l)ien  plus  naturel  de  croire 
avec  la  (îfillai  dinsiKnia^''^  que  c'est  labbé  de  Saint-liemv  de  lîeims.  labbavo 
même  à  qui  le  privilèjje  ('tait  concé(l('.  Mais  tout  cela  ne  prouve  iien  en 
faveur  du  slvle  de  Pà(|ues,  car  les  éléments  clironolociqnes  contenus  dans 
ce  di]»l()me  sont  aussi  bien  compatibles  avec  le  stvle  de  rAnnoncialiou  ou 
{\\\   1"  mars. 

Enlin  nous  en  dirons  autant  de  la  derni('re  preuve  invoquée  par  M.  Luchaire 
et  (|ni  est  une  cliarte  pour  Tabliave  de  Montmartre  ^''^  datée  de  I\aris  1  ib/i 
et  doniK'e  par  L(uiis  \  II  à  son  retour  d  Espajjne,  cest-à-dire  a[)r(''s  le  ()  fé- 
vrier 1  10;').  M.  Luchaire  la  |)lace  entre  le  Cj  février  et  le  27  mars.  Il  aurait 
pu  tout  aussi  bien  laltribuer  à  la  période  com[)rise  entre  le  9  février  et  le 
1''  Tiiars,  on  enire  le  f)  février  et  le  30  mars. 

Ou  le  voil  donc,  aucune  des  premes  invoijuées  par  M.  Luchaire  nest 
pi'rem|iloii-e,  et  cet  auteur  ne  se  serait  sans  diiuh,'  jtoiiil  arrêté  si  (aciie- 
nieiil  à  la  date  de  Pâques,  s  il  11  avait  rlr  inlluenci'  par  les  conclusions  aiix- 
(pielles  M.  Li'opold  Delisle  ('lail  arri\t'  pour  le  replie  de  IMiilippe  An||us[e. 
Mais  il  importe  de  remartpier  ([lie  M.  Delisle  n  a  j)rouvé  d  une  la(;;on  certaine 
liisajje  du  stvb'  de  Pjupies  à  la  chancellerie  de  Phili[q)e  Auguste  que  pour 
le  Mil''  si(''cle.  Le  premier  diphunc  de  ce  roi  inconleslablemenl  dalé  d'a{)ivs 
le  slyle  de  Pêupies  est  diuril  1  -.>.  1  5  (n.  st.)  ''.  M.  Delisle  en  a  bien  trouvé  sept 
autres  anti-rieiirs  (pii  prouveiil  (pie  Philippe  Aiip;usle  coinmem-ait  1  anne'e 


'''    \I;ii-Ii'mio.  Vrlrr.  xrriiil.  ainiilisisima  coll. ,  I.  T .  ''  D'i/ù  la  (lal(>  (lu  1 .'?  jainior  i  i  h-2  .  jour  de  la 

l'ol.  Si,").  iiiorl  ili' Siif|or. 

'•'   l-Jcmcntx  de  pdlm/j-i: ,  I.  I,  ]>.  ;i,").").  '■■''>   Gall.  christ.,  I.  1\,  coi.  2i)i. 

■'   Méiii.  (le  l'Aciul.  tirs  insci:   cl  belles -Icdrcs,  '"'  Voir  iiolro  u"  ;5i)(). 

I.  \\\ll.|i.  iS'i-ii(c).  '"'  Ciitdl.  des  iicU'sdv  Pliilliiiic  .\u^nislc,  n"  iî>lii). 


AVKlîTISSEMEM.  xxxv 

après  la  Circoncision,  mais  (jiii  ne  [lerniellont  point  de  concinre  ponr  Pàqnes 
plutôt  que  pour  le  2")  ou  le  i'^'  mars. 

On  voit  donc  ijne  celte  question  du  point  de  d('part  de  lanm'e  civile  à  la 
chancellerie  royale  n'est  vraiment  bien  élucidée  (pie  depuis  le  xni"  siècle. 
Toutefois,  les  conclusions  de  M.  Lucliaire  ayant  assez  de  vraisemblance  et 
étant  conformes  à  ro[)inion  commune,  nons  n'avons  pas  ose'  nous  en  écarter, 
et  sous  le  bénéfice  des  r('serves  que  nous  venons  de  faire,  nons  avons  sup- 
[»osé  [lonr  tout  le  rèjjue  de  Louis  VII  Tannée  commençant  à  Pâques. 

Vin 

Nous  nous  sommes  d('|à  trop  étendu  sur  la  façon  dont  nous  avons  compris 
nos  devoirs  d'éditeur;  il  nous  reste  cependant  à  parler  dun  accessoire  impor- 
tant des  pièces  qui  composent  ce  recueil,  c'est-à-dire  des  sceaux  qui  en  gar- 
nissent les  orijjinaux. 

Nons  avons  eu  soin  de  mentionner  toujours  à  la  lin  de  chaque  document 
s'il  était  scellé  ou  si,  le  sceau  ayant  disparu,  on  pouvait  reconnaître  sur 
l'original  qu'il  en  avait  existe-  un.  Mais  nous  n'avons  pas  cru  devoir  donner 
après  chaque  pièce  la  description  du  sceau  quiy  était  aj)peiulu.  Nous  aurions 
en  effet  été  entraîné  à  bien  des  répétitions,  et  d'ailleurs  les  sceaux  royaux, 
qui  sont  de  beaucou[)  les  [>lus  nombreux  dans  ce  Cartulaire,  sont  trop  con- 
nus aujourdhui  pour  (|u  d  lut  int('ressant  de  les  dc'crire. 

Il  n'en  est  pas  de  même  du  petit  nombre  de  sceaux  vénlablemenl  pari- 
siens qui  nous  ont  été  conservés;  de  ceux-ci  on  ne  s'est  guère  occu[)é,  et 
ils  ont  un  lien  trop  ininue  avec  notre  sujet  pour  cpi  il  nous  lût  [)erinis  de  n  en 
j)oint  parler.  L'administration  municipale,  qui  ne  recule  devant  aucuns  Irais 
pour  accroître  l'intérêt  îles  beaux  volumes  qu'elle  publie,  a  lait  ex(''culer  un 
certain  nombre  de  planches  où  nous  avons  groiij)é  les  plus  anciens  monu- 
ments de  la  sigillo{;ra[)hie  [)arisienne.  Dans  ces  planches,  comme  dans  les 
descriptions  qui  vont  suivre,  nous  n'avons  compris  ijne  des  sceaux  \érilable- 
ment  parisiens,  c'est-à-dire  ceux  des  évêqiies,  des  ablx's,  et  eu  j'viK'ral  des 
personnages  ecclé'siastiqiies  ou  civils  ou  des  établisseiiienls  (pu  appailicniieiil 
l)roi)reinent  à  1  histoire'  de  Paris. 


OIIUC'IS 


Aucun  de  ces  sceaux  n'est  antérieur  au  xii"  siècle,  et  nous  ne  croyons  pas     pro. 
qu  il  existe  encore  une  seule  empreiiile  de  sceau  parisien  plus  ancienne  (jue         i""-"!-^- 
le  sceau  de  l'évèque  Cialon.  Tous,  sauf  celui  de  (ialon,  sont  des  sceaux  [)en- 


xxxvi  CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS, 

liants,  (le  mode  d'attache  est,  on  le  sait,  une  des  parliculariti's  qui  aident 
à  dislinjjuer  les  sceaux  du  xii*"  siècle  de  ceux  du  XI^  On  trouvera  mention 
dans  notie  recueil  du  plus  ancien  sceau  royal  pendant  qui  existe  sans  doute 
à  celle  heure.  Il  paraît  avoir  t-chappé  jusqu'ici  à  l'attention  dessigillographes. 
11  aj)|)artient  à  l'an  i  i  i  3  et  est  ainsi  antérieur  de  cinq  anne'es  au  premier 
sceau  pendant  de  LouisMipie  si{jnale  l'inventaire  des  Archives  nationales'"'. 
Il  est  lixé  au  bas  de  l'acte  de  fondation  de  l'aljhaye  de  Saint-Mclor*"-';  chose 
à  noter,  cet  acte  nous  est  parvenu  en  double  original;  l'un  des  exemplaires 
est  scellé  en  placard,  1  autre  porte  un  sceau  pendant. 

Nous  ne  croyons  pas,(|uoi  qu'en  aient  pu  dire  les  Bénédictins''^',  qu'aucun 
des  préd('cesseurs  de  Louis  \I  ait  jamais  fait  usage  de  sceau  pendant.  C'était 
l'opinion  de  Du  Cange''''  et  de  Mabillon'''',  et  si  les  Bénédictins  ont  cité  un 
diplômi»  tlu  roi  lujberl  et  un  de  Philippe  P""  munis  d'un  sceau  pendant,  leur 
témoijfiiage  n'a  guère  de  valeur;  car,  M.  de  Wailly  l'a  l'ail  observer  avec  rai- 
son'''', ils  n'ont  jamais  vu  ces  deux  diplômes  et  noiit  pu  s'assurer  de  leur 
authenticité  ni  de  l'authenticilt'  des  sceaux  «pii  y  étaient  appendus. 

Nous  devons  faire  observer  cependant  (pie.  [)armi  les  actes  que  nous  pu- 
blions, il  se  trouve  une  pièce  de  Philippe  ]"  dont  l'original  porte  les  traces 
d  un  sceau  pendant.  Ce  sceau  existait  encore  au  commencement  de  ce  siècle, 
comme  le  prou\('  tme  note  jointe  à  la  pièce  par  (|ueb[ue  archiviste  du  temps 
du  premier  Kin])ire,  et  qui  est  ainsi  conçue  :  rr Original  muni  d'un  large 
sceau  pcndaiil.-'  H  s'est  perdu  depuis,  chose  assurément  bien  regrettable, 
car  on  ne  peut  plus  vérifier  s  il  appartenait  vraiment  à  Pliilip|)e  I"  ou  si  ce 
n'était  point  le  sceau  de  (juelque  autre  roi  (pion  aurait  appendu  à  la  pièce 
j)ostérieuremeiit,  pour  lui  donner  plus  d  autorité.  Cette  dernière  hy[)othèse 
est  d'aiilaiiL  plus  permise  (p,ie  ce  sceau  n'était  point  aj)]>endu  à  une  lanière 
de  cuir  ou  de  parchemin,  ou  à  une  cordelette,  comme  le  sont  toujours  les  plus 
anciens  sceaux  pendants,  mais  (pi  il  ('tait  lixé  sur  une  simple  queue  décou- 
pée dans  la  partie  inférieure  du  parchemin.  Or  on  sait  que  les  sceaux  pcii- 
(hiiils  sur  simple  (pieue  ne  se  l'enconlient  jyiière  dans  les  act(^s  rovaiix  que 
depuis  le  xiii'  siècle.  Le  |)lns  ancien  exemple  (pi  on  en  ait  sijjnalé  pendant 
loiigleiiips  ne  datait  (pie  de    i  :' i  5 '".  M.  Puchaire  en  a  récemment  décou- 


''   Diiiii'l    ir\i'i-i[.  //(/■.  des  sccnu.v  des  Aj-cliiies  '*'  Uisl.dc  Villfhavdoitin ,  \).  •>(')3. 

uni.,  I.  I,  |i.  wni.  '*'  De  re  diploiii. ,  p.  i^o-iûi. 

'•''   Voir  iioirr  11    ii;:!.  '''  /:/(•«).  de  imlco/p:  ,  l.  II,  j).  3i. 

^>   \oiir.  traité  de  Diphiit.,  I.  IV,  p.  /loo.  '''  Klém.  de  palcoip-. ,  l.  II,  p.  15.'). 


AVERTISSEMENT.  x\xmi 

vert  un  parmi  les  actes  de  Louis  \  II"'.  mais  on  n"en  conuait  pas  pour  le  rèp;ne 
(le  Louis  M,  et  Ion  peut  douter,  à  plus  forte  raison,  que  Ion  ait  jamais 
scellé  sur  simple  queue  à  la  chancellerie  de  Philippe  I".  Il  n  est  donc  pas 
de'montré  qu'aucun  roi  de  France  ait  fait  usage  du  sceau  pendant  avant 
Louis  M. 

Nous  avons  dil  plus  haut  f[ue  les  sceaux  parisiens  antérieurs  à  la  lin  du         i).s,iii.ii(. 
\ii^  siècle  nous  étaient  parvenus  en   hien  petit  nomhre.  En  \oicl  1  énumi'-     ,       '.''^'* 

1  ^  plu<  aniiens  s 

ration  : 


ansiuii! 


1.  —   Sceau  de  Galon,  évèque  de  Paris  (i  106-1  1  iGj. 

Sceau  en  ovale  aigu  de  -jh  millimètres  sur  Sa.  —  EOlgie  de  IV'vèque  en 
costume  pontifical,  debout,  vu  de  face,  tète  nue'-,  tenant  la  crosse  de  la  main 
gauche,  bénissant  de  la  droite.  —  Légende  : 

*  SIGILLV    GVfiLoIIIS  PR  j  nSIENSIS  EPISCOPI 

Sceau  plaqué  de  couleur  brune  très  foncée. 

L'exemplaire  ici  gravé  (pi.  L  n"  1)  est  appliqué  au  bas  d'un  acte  de  1  107  or- 
donnant la  réformation  do  l'abbaye  de  Saint-Eloi '•^'.  Les  Archives  nationales  en 
possèdent  un  second  exemplaire  moins  bien  conservé,  qui  est  plaqué  sur  un  acte 
de  1 108  constatant  la  donation  au  [)rieuré  de  Saint-Marlin-des-(Jliamps  de  la  terre 
d'Aunav.  C'est  d'après  ce  second  exemplaire  que  Douét  d'Aiccj  a  donné'  une  desiri])- 
tion.  d'ailleurs  peu  exacte,  de  ce  sceau  '. 

2.  —  Sceau  de  Girbert,  évoque  de  Paris  (1  1  16-1  12/1). 

Sceau  en  ovab'  aigu  de  7.']  millimètres  environ  sur  '10.  —  Edig'ie  de  l'évéque 
en  costume  pontifical,  dejjout,  vu  de  face,  tète  nur  -■ .  tenant  la  irosse  de  la  main 
gauche,  bénissant  de  la  droite.  —  Légende  : 

SICILL»)//   Girhcrti ';  paASlEUSïS  oFl 

Sceau  [ii'ndant  sur  cordelette  de  chanvre,  coulmir  jaune  foncée. 
Il  n'en  existe  qu'un  exemplaire  mutilé '''',  appendu  à  un  arte  di>  iia-j  confirmanl 
une  donation  df  moulins  faite  à  l'abliavn  de  Saint-^  ictor  par  l'évèqiie  Galon  ''. 

o.   —  Sceau  de  Tévèque  Etienne  de  Senhs  (1  1  i>-'i-i  1  h-i). 

Sceau  en  ovale  aigu  de  <jfi  millimètres  sur  3iî.  —  Ellîgie  de  l'évéque  en  cos- 

■''  Voir  aux  Arcb.  nal.,  K.  -j-'i.  m"  12".  —  Cf.  ■''  Inv.  des  sceaux ,  I.  11.  p.  .")."'3,  n°  O775. 

Etudes  sur  les  actes  de  Louis  17/,  p.  78.  '"■^'  Douël  d'Arcq  s'est  Icurapi' en  le  croyant  milré. 

"'  Douët  (lArcq  s'est  trompé  en  le  croyant  niilré.  '''  Douël  d'Arcq,  I.  Il,  p.  533,  n°  G77G. 

''  Arcli.  nat..  K.  20,  11°  9. —  Voir  notre  11°  liS.  '''  Arch.  nat. .  L.  892  .  n"  1 .  —  Voir  notre  n°  19/1. 


wxwii  CAIITILAIKI'    GKXEUAL   DE   PARIS. 

(unir  iiDiililiriil,  debout,  vu  de  lai'c.   U]li_'  luic,  (rnanl  la  ci'ijh.se  de  la  iiiain  {jaiielu' 
cl  héiii.ssaiil  d(;  la  droite''  .  ■ — -  Légende  : 

aifflLLVM  STePl)RHI  i;  phrisighsis  episcopi 

Sceau  pendant  mit  lacs  de  soie.  Couleur  rouffC. 

Les  .Aicliives  possèdent  plusieurs  exemplaires  de  ce  sceau  '-';  celui  (|ui  est  ici 
yravé  est  einpninl('  à  une  conllrinalion  ])onr  l'ahhaM' deSainl-A  iclor  cjue  nous  avons 
publie'e  sous  la  date  de  i  j  'i 2  enviion^'s  mais  (pii  pourrait  liien  èlie  un  peu  jilus 
ancienne,  car  on  possède  un  second  sceau  de  i'évèijue  Etienne  qui  parait  avoir 
remplace'  celui-ci  et  ipie  l'on  trouve  ap[)Osi^  à  une  pièce  de  1 1  38  environ  '*'. 

/|.   —   Aiitn;  sceiiu  de  ré\r(jne  Elieiiiio  de  Seiilis. 

Sceau  en  ovale  aijju  de  ■yy  mdlimètres  sur  h').  —  Lllieie  de  revenue  en  cos- 
tume ponlilical  ■'',  assis,  de  l'ace,  tète  nue,  tenant  la  crossc  de  lu  main  gauclie,  bé- 
nissant de  l'autre.  —  Lé'gende  : 

SIG-ILLVM  STePHRNî  |1  pnSIEHSIS  EPISCOPI 

Sceau  de  cire  brune,  a[)pendn  [)ar  le  travers  à  une  lanière  de  cuir. 

Aous  n'en  connaissons  ([ne  l'exemplaire  unitilé  (pi'a  décrit  Douèt  d'Arcq"^'  et  qui 
est  li\é  à  une  cliarle  de  11 38  environ,  portant  donation  de  ^^■gli^e  d'Atlus  à 
l'abbave  di'  Sailll-^  ntor '"'. 

5.   —   Sceau  (le  Tliiltaud,  {'v()(jue  de  Paris  (  1  1  6.3-1  i5y). 

Sceau  en  o\ale  légèrement  aigu  de  05  millimèti'cs  sur  /i5.  —  Elbgie  de  l'évcupie 
assis,  de  lace,  en  costume  pontifical,  mitre  en  Ivle;  il  tient  la  crosse  de  la  main 

gauclie  l't  bénit  de  la  droite. 

*  SICILLVOf?  TEOBRLDI  PJiRISIENSIS  EPISC 

Sceau  de  cire  lilauclie  appendii  à  une  courte  lanière  i\o  cuir. 

L'e\eiiiplaii(!  re|iroduil  ici  (planciie  11,  n"  .j)  est  appendu  à  une  cliarte  de 
1  1 '1 '1 .  relative  à  l'accord  établi  entre  l'abbaye  de  Saiiit-Viclor  et  le  prieuré  de 
Saiiit-Martin-des-(iliamps  an  sujet  d'une  des  pr(5beiides  de  Notre-Dame  •'^'.  Les 
Arcbives  nationales  en  possèdent  (rois  autres  épreuves"'. 


''!    C.r.  Doiiel  (r\lT(|.  t.  11.  p.  .jn.'i,  n"  {)-J--.  *'>    DowI  ii'Air([,   Iiir.  (te.sav(H.r,l.  II.]).  533, 

"'   Voir  les  piècçs  cotées  L.  8.S«",  il"'  1,  -2,  3,  c(  n'  OyyS. 

K.  23,  11°  0'".  '    AiTJi.  n,i(..  !..  S(,G.  n"  .'i3. 

''•  Voir  iMiliv  n'  ■!().■!.  '~'  Aivli.  ii.il.,  ],.  888\  n"  (i  =  noli-oir3i3. 

'■'>  Voir  le  II"  Mii\:iiil.  '"'  Voir  li's  |ii(Vcs  colc^cs  K.  •.>.3",  n"  2-3;  L.  888\ 

lloiii'l  (lAiiii  .1  jiiis  poiiruii  pnlliiiNi  l'orlVoi  11"  ."> .  l'I  S.  •.>i.")8.  —  VA'.  Douët  li'Arci],    Inr.  des 

([ui  jfiiriiit  sa  cliasiilili'.  sccaii.r ,  t.  11.  p.  G33,  n"  G77<j  et  (iySo. 


AVERTISSEMENT.  xxxix 

—  Sceau  (le  Pierre  Lombard,  évèqiie  de  Paris  (i  iTx)  à  i  iIId). 

Scfoii  PII  oviile  al;;u  du  ■yô  iiillllnièlros  sur  AS.  —  l'^Hijjic  de  ri'\iV|no  di'huut. 
do  fjico,  en  coslunu'  poiillfical,  coifl'û  d'une  niilrc  à  deux  cornes  jjarnie  de  fanons: 
il  tient  la  crossi'  de  la  main  ijauriic  et  bénit  de  bi  (b'oili\ 

*SI6"Ibt:  MACISTRI  PETRI  PHRISIËSIS  ePISCOPI 

Sceau  de  cire  jaune  a|i|)''ii(bi  l'i  une  laniùre  de  ciin'. 

L'exeni[)bure  reprinbiit  (|>l.  II.  n"  .">)  osl  fix(''  à  une  cliarlc  di'  l'an  i  i  .'nj  pour  l'ab- 
baye de  Saint-Viclor'.  l^i's  Ai'cbives  nationales  en  possèdent  un  s. -rond  a[)|)(_Mubi 
à  une  rliarle  do  i  :  Oo  |)Oin-  la  maison  de  Sauil-ljazarc'-'. 

—  Sceau  do  Mauiàce  de  Sully,  l'vèque  de  Paris  (i  iGo  à  i  19''»). 

Sceau  en  ovale  aiyii  do  7 S  millimètres  sur  .')!3.  —  Eilioie  de  r('\ô(|ue  assis  sur 
un  siège  pliant  dont  les  montants  sont  jjarnis  de  li'tos  do  cbion.  Il  est  m'Iu  du  cos- 
tume pontifical  ol  coiiVi'  d'une  niilre  à  deux  cornes  oarnie  de  fanons.  Il  lient  la 
crosse  de  la  main  jjauclie  et  bénit  de  la  droite.  —  Lé'j;('nde  : 

*SI6-ILLVM  MRVRITII  j]  PflRISÎEIÎSIS  eFi 

Sceau  de  cire  jaune  pondant  sur  lanière  de  cuir. 

Les  Archives  jxissèdent  un  certain  nombre  d'exemplaires  de  ce  sceau  sur  cin's 
de  diverses  couleurs'-',  (lelni  cpù  est  jjravé  sur  notre  plancbe  II  est  fixé  à  une  cliarlc 
de  iitJA,  relative  à  l'acquisilion  de  deux  maisons  ipie  Maurice  voulait  di'inolir 
[lour  ragrandisscmoni  de  la  cathédrale '-'''. 

—  Sceau  du  cliapitrc  de  Paris  (xu"  siècle). 

Sceau  en  ovale  ai;;u  de  70  millimètres  sur  AS.  —  La  Viorifo.  pnironno  dorL;;liso 
de  Paris,  assise  sur  une  sorte  do  coussin  ou  peut-être  sur  nu  arc-i'ii-ci(d.  les  pieds 
posés  sur  une  Heur  de  l\s.  Elle  a  la  (i)[ure  entourée  d'un  voile  et  la  li'lo  coillée  d'uni' 
couronne  à  trois  lleurons.  De  la  main  droite,  elle  tient  une  fleur  di'  l\s:  l'Ile  lè\e  la 
gauche  à  haulenr  di'  ri'paule,  les  cinq  doigts  allongés.  —  Lé-gende  : 

*COMeRE6'ACIO  SCΠ j|  MARIJE  PHRISIEIISIS. 

Sceau  de  cire  rouge  fixé  i!i  une  lanière  de  cuir. 

Ce  sceau  paraît  être  resté  longtemps  en  usage.  Le  plus  ancien  exeinplaiie  que  les 
Archives  nationales  en  possèdent  parait  èlre  celui  que  nous  avons  lail  graver  et  qui 
est  appendu  à  une  chai-le  du  doyen  lîarthélemy  conllnnant   une  donation  du  nie- 


'''   An-h.  liât..    I,.   K<)i;,  n'   .'îy.    —   Cf.   Doin'l  drcril  \)nurl  iï  \iri\Jiir.  ,lrs  scmn.r ,  I.  11 .  p.  .",:',;! . 

d'AlTr],  Iiir.  (les  .■irniiir,  I.  11.  p.  .'..';;'i,  ii'  liy.S;.  n'O-S-i:  ilcsdlç  i  170:  voir  leilrcii"  '177  ];  L.  .').■)•.>  . 

'■''  Arcli.   nal.,    M.    ;!o,    n     :\.   —   \o\y   iinlre  n' ;î  =  -  neliv u' 'kjCi;  S.  ■>  i  .'iS.ir  S  ^^  noire  n" /opi: 

II"  /4i5.  \j.  .Si|o.  Il"  -i-j^Moliv  II"  .">i.");  M.  10.  Il"  /i'i  = 

''1   Voir  iioliiinmeiit  cl  par  ordre  (l';iiiçieiinelc  les  noire  n"  .V'k),  cl  L.  SSS",  n"  S  .^=  notre  n"  .')8i. 
pièces  rolres  S.  21 '19  ,  n"  1  ^1  (c'est  l'cxeiii|ihiirc  qu'a  ''   Arcli.  nat. .  L.  'Sip! ,  n"  7    -^^   noire   11"    'i.n. 


XI.  CARTULAIUE   GE.NEUAL   DE   l'AUlS. 

deciii  Obizon  à  l'abbaye  de  Saint-Victor'".  Le  doyen  Clément  s'en  servait  encore'"^', 
et  son  successeur  Barbedor  n'en  a  sans  doute  pas  eu  d'autre. 

9.   —  Sceau  de  Bernard,  arcbidiacre  de  Paris  (xif  siècle). 

Sceau  en  amande  de  .53  millimètres  sur  .3.3.  —  Eiri;;ie  de  l'archidiacre  à  mi-corps 
de  (rois  cpiarts  à  droile.  Il  est  nu-lèlc,  vêtu  de  la  dulmntiipie,  et  porte  l'étole  eu 
sautoir  sur  l'épaule  jjauclie.  Il  bénit  île  la  main  droite  el  tient  un  livre  ouvert  de 
l'autre  main.  —  Li'jjende  : 

*SI6-ILLVa)  BERNRR  [  DI  flRCI^IDIKCOHI 

Sceau  de  cire  blanche  sur  mince  lanière  de  cuir. 

Une  épreuve  de  ce  sceau  s'est  conservée  au  bas  d'un  des  titres  de  Saint-Victor 
que  nous  avons  publiés '''.  mais  elle  est  moins  bonne  cjue  celle  qui  a  servi  à  la 
description  de  Doué!  d'Arcq'''  et  qui  est  appendue  à  une  charte  relatant  une  ac- 
quisition de  biens  faite  par  l'abbaye  de  Saint-Victor  à  Viry  en  Vermandois '-'l  Aussi 
est-ce  cette  dernière  (pie  reproduit  notre  planche  111. 

10.  —  Sceau  de  Gautier,  archidiacre  de  Paris  (\ii''  siècle). 

Sceau  en  ovale  peu  alj^u,  de  .)0  millimètres  sur  .3i.  —  EfTigie  de  l'archidiacre 
en  pied  et  de  face.  H  est  vêtu  du  costume  sacerdotal  et  non  de  la  dalmatiipie  des 
diacres,  parce  qu'il  était  chapelain  de  l'évêque  de  Paris  en  même  temps  qu'archi- 
diacre. Il  fient  un  livre  de  la  main  droite  et  a  l'autre  levée  et  ouverte.  —  Légende  : 

*  S  WHLTI  •  JlRCblDmCOni-)'  CAPELLRUI 

Sceau  de  cire  blanche  sur  lanière  de  cuir. 

Ce  sceau  est  appendu  à  un  acte  de  117'j  par  lequel  Gautier,  chapelain  de 
l'évêfpie  de  Paris,  atteste  (pie  Raoul  Boiicel  a  donné  à  l'abbaye  de  Saint-Victor 
un  champ  situé  à  iioulancourt'"'. 

11.  —   Sceau  (In  cliaiulre  de  Saml-Mai'cel  (xii''  siècle). 

Sceau  rond  de  .u)  millimètres  de  diamètre.  —  Kllijjlt^s,  en  buste  et  disposées  face 
à  face,  de  saint  Clément  et  de  saint  Marcel.  Tous  deux  sont  nu-tête,  vêtus  d'un 


'''  Arcli.  luil.,  1>.  8ij>;. ,  11"  .'!  --=ii(iln'  n"  -iiji. —  ''  Voir  iiulie  11"  .'i(iG,  aux  Ai'cli.  iiat.,  !-.  89a, 

Voir  (l'aulros  épreuves  smis  les  a"'  E.  788',  n"  (i  11"  18. 

--=  nntiT  n°  Siy;  K.  28°,  11"  1  ô.'i  =-  noire  n"  l]-.>  1  ,  et  ''    //"■.  i/cs-  scraii.i-,  t.  il .  p.  ()>/i ,  11"  y'joli. 

E.  8()-.'. ,  n"  2  =  notre  n"  3aG.  (J'osl  cell(!  deniière  '  '  Airli.  iial.,  S.  -.n.'iS,  a'  7,  anjoui-iriini  coti! 

((ui  a  .servi  à  la  flesci-i]ilioii  de  Doui't  (i'Arcij,    liir.  \j.  (|(.i8,  n"  (in. 
r/cs' .s-fCrtH.'-,  I.  Il  ,  p.  Oi>-' .  11"  7-j."i-.>.  ''   Areli.    liai..    S.    9.i',)-j,    u"    17,    aiijiKinriilli 

''■   \oiraiix   Arcli.  liai,   la   pii'C(^  cotée   E.  S(jt>  .  E.  8(17, 11"  aJi.  —  Cf.  Douel  irArcf]. /wcrfcs- .fccrtw, 

n°  0  =  notre  n"  'i.'!.').  1.  II.  p.  G-j'i.  n"  7'ti>7- 


AVERTISSEMENT.  m., 

m;itite;iu  qui  li'ur  cadic  une  épaule;  ils  tiennent  chacun  une  crosse  de  la  main  nue 
le  manteau  ne  cache  [las.  —  Léjjendc  : 

(SSICILLY   SCI  CLEMEIITIS  ET  SCI  MflRCELLI. 

Sceau  de  belle  couleur  verte  appendu  à  une  lanière  de  cuir. 

Nous  avons  cru  pouvoir  ins(îrer  ici  ce  sceau,  (juoifjue  le  seul  exemplaire  rpie  nous 
en  connaissions  soit  tixé  à  un  accord  passé  en  1201!  entre  le  chapitre  de  Sainl-Maicel 
et  l'ahhaye  de  Saint-Victor'".  Mais  le  style  encore  barbare  de  la  gravure  autorise 
à  croire  ijue  la  matrice  de  ce  sceau  a  été  fabri(juée  im  assez  grand  nombre  d'années 
auparavant.  L'exemple,  déjà  cité  plus  haut,  du  chapitre  de  Paris  nous  montre  (pie 
les  chapitres  conservaient  souvent  le  même  sceau  pendant  lilen  des  années,  et  ce 
qui  prouve  qu'il  n'y  a  auciiin!  témérité  à  reculer  ce  sceau  jusqu'à  1  iSo  au  moins, 
c'est  qu'à  la  même  pièce  est  a[i[)endu  un  sceau  de  Saint- V^ictor  dont  nous  |ioss('doiis 
des  exemplaires  remontant  à  l'année  1  i5o  environ'-'. 

]  '2.   —  Sceau  do  l'abbaye  de  SaiiiL-Viclor  [wf  siècle). 

Sceau  en  ovale  légèrement  aigu  de  (J2  millimètres  sur  h'j.  —  Figure  en  jpied 
de  saint  Victor,  de  [irolil  à  droite.  Il  est  revêtu  du  coslume  militaire  de  la  seconde 
moitié  du  xu'  siècle,  soit  du  grand  haubert  de  mailles,  fendu  par  devant  et  loni- 
bant  à  mi-cuisse,  avec  capuchon  de  mailles,  chausses  de  mailles  et  é[)erons;  rasque 
conique  avec  nasal  et  longs  lambreipiins  tomljant  par  derrière.  H  lient  une  é^pi'e 
lar!;e  et  courte,  ù  fort  pommeau,  et  a  la  moitié'  du  c()r|)S  cachée  par  un  gi-and  bfiu- 
clier  tiiangulain^,  de  forme  bomb(''e,  muni  d'un  uinlio  très  saillant,  et  ((rué  d'une 
sorle  de  rais  d'esearhoucle.  —  Légende  ; 

*SI6'ILLVOf7  SfllICTI  VICTORIS  PRRISIEIISIS 

Sceau  de  cire  verte  sur  lanière  de  cuir. 

Douël  d'Arcq  a  trou\é  aux  Ai'chives  une  i;preuve  de  ce  sceau  sur  une  pièce  de 
1 1  5o  environ  qu'il  n'a  pas  désignée  assez  clairement  pour  que  nous  ayons  pu  la  re- 
trouver'"'. Il  en  existe  [)lusieurs  autres  de  la  seconde  moitié  du  xu°  siècle  sur  cire 
verle  on  blanche  '".  Vlais  le  plus  liid  e\em[daire  que  nous  en  connaissions  est  lixé 
au  bas  (le  l'accord  de-  1203'^'  cité  ci-dessus;  aussi  est-ce  celui  (|ue  nous  avons  l'ail 
rejiroduire. 

lo.   —   Sceau  de  Hugues,  abbé  de  Saiiil-Gerniaiii-des-l'rés  (  1  1 /17-1  1  &•>). 

Sceau  en  ovah^  léjrèrement  aijru  de  (Î8  millimèlres  environ  sur  2.^).  —  l']llij;ie  de 


''  Arcli.  n;il.,   S.  2i.")f),   n'    ?>.  — Cf.  DoncI  '  /«c  <•/«  smi^.f,  1.  III,  p.  ;!8,  n"  8.''-j(i. 

il'Arcq,  liir.  df\  sccaii.r  ,  t.  Il,  |i.  (h)6  .  Il" -ifC).  '''   \  oir  les  pièces  colécs  L.  2  1  fiS ,  n"  7 :  1/.  8i)î 

'-   Diiiiel  (l'Arcij,  hic.  dru  scmii.i-j  i.  ll|,  ji.  .28,  n"  a'i,  cl  S.  ai.'ji),  11°  .'i. 
If  8.Sor,.  W  S.  -nïn).  ifS. 

C;irliil.  —  1,  1- 


M.M  cusTLii. \ii',i-:  (;i:m;i;\l  di:  iuius. 

l'iililiô  (li'hoiil.  (Ir  \:\vv,  011   coshiiiie  s;iriT(li)lal .   Ii"(e   nue,   la   crosse  ilntis  la   main 
tl|-oilc.  lin  livre  dans  la  j;auelii'.  —  l>('!;ciiile  : 

siGlUini,    /,r.;OIIIS.  .  .    \\    .  .  ./;(T/H«UI    DE    PRRTIS. 

Sreaii  (le  rlie  |aniii'  sur  lanière  de  riiir. 

AiiiiiMidn  à  lin  arle  non  (lad;  ronslalani  l'arlial  d'iiii  pressoir  à  Ktaiii|)Os '". 

|/|.    —    Scciiii  (le  lliifjiies.  aldji''  de  Saiiit-(leiiiiiiiii-(les-l'l'i''S  (i  i  1)9.-1  \~-'>)- 

Sceau  cil  iivair  li'pèri'ini'iil  aijni  de  (i.i  niillinii''lres  sur  'lô.  —  Kllijjie  di'  l'aldn' 
dchoiil,  de  lace,  en  losliinic  sareiiliilal ,  Irle  nue,  la  crosse  dans  la  main  droite, 
un  livre  dans  la  ;;aiiilic.  —  Léccuilc  : 

s/6"lbi:  I)V60HIS  JIBBATIS     ^i  Gninnm  /wr/vIEHSIS. 

Sceau  de  cire  Manclie  sur  lanière  dr  iiiir. 

Anncndii  à  un  arle  non  (lat('  par  lc(|uid  Pierre  de  Samois  renonce  à  ses  prc'ten- 
tioiis  sur  les  liois  de  l'abljayi^  de  Saiiil-(ierniain-des-l'rés  à  Samois'-'.  Dou(''t  (i'Arc(| 
en  a  vu  un  sei mid  exemplaire  sur  une  cliarle  de  i  176  (pùl  n'a  pas  (l('si;;ni'e  avec 
assez  (le  pri'cisioii  pour  (pie  nous  avons  pu  la  reIrouNer  ■". 

Le  ni('iue  aiileiir  a  jiuldii,'  la  description  d'un  autre  sceau  d'ablK'  de  Sainl-Ger- 
innin  (ju'il  croyait  plus  ancien  (pie  les  deux  |)r(Mi''dents;  il  l'altribuuit  à  Hugues  IV 
et  l'avait  Irouvi''  sur  un  acte  de  1  1  .'><S  ".  (le  sceau  n'existe  ])lus  et  nous  ne  le  connais- 
sons ipie  par  le  moulaije  très  frusle  (pii  en  l'ut  fait  jadis  par  les  soins  de  l'adini- 
nislralion  des  Airliives.  L'el!i;;ie  presipie  informe  (pi'on  y  reconnaît  semble  avoir 
('|(>  lieaiiidup  Irop  él('|;anle  |)iuir  un  sceau  du  xiT'  siècle,  et  nous  craignons  for!  cpie 
Douèt  d'Ariii  lèail  coiuniis  ipudipie  uu'prise.  Dans  celte  incertitude,  nous  nous 
sommes  ahslenn  de  faire  re[)roduire  ce  sceau. 

15,    —    Sceau  (ri'>lieiiiic  de  T(junia\,  ahlié  de  Saiiile-deiieviève. 

Sceau  en  ovale  aijpi  de  .")0  milliinèlres  Mir  .'^.'i.  —  Effigie  de  moine  delioiit.  de 
face.  I('|e  nue,  leiiant  des  deux  mains  un  Inii'  sur  sa  poilrme.  —  L(Ven(le  : 

*SI6ILL  STEFflllI  i  fiBATIS  S  6EU0VEFE. 

Li^s  \rclii\es  nalionales  ne  pussèdenl  (pi'un  moulage  de  ce  sceau  pris  sur  nue 
pièce  coiiser\i''e  aux  Archives  de  r\oiiiic^''. 


'''  .I;i(liscnl(!|..  1  1  i)(i ,  m"  I  ■.'.  .anjeiinrinii  l>.  S07.  //'/W. .  n"  fino-!. 

—    Voir    Doiiel    (l'Arc(|.     h,r.    ilrs   srnni,  .    1.    Il,  '     //-iW.  ,  m"  SS,,,,. 

|>,   io(),  11'  H(|i)i).  '   DoiU't  il' \iC(|, //(!'.  r/cs- .scMM.r,  I.  III,  p.  1  i-'i, 

''  .hiilis    ciilr    \,.     iii)(i,    Il      H),    aiiioiiririuii  ii' 8().'i'i.  Nous  lie  |iiiii\iiii,s,  iii;illieiireuseiiieiil,  in- 

!..  .S07.  —    V.iir  Doiii'l  ir\iv(|.   Inr.   îles  sremi.r .  ili(|iicr    h   CMiilnir   île  ce    scciiu ,    notre  ()lill{;eanl 

I.  Il,  II.   io(|.  Il"  X\)i't.  niiiliviv  M.  Miihiid.  airliivisli;  de  rViiiuic.   i'ay:iiil 


WKIiTlSSl'MI'lM.  M.iM 

1().    —   Sceau  (llsi'iiihanl.  |iiicur  de  Saiiil-Eloi. 

Sceau  en  aiiiamli'  ilr  ."l 'i  iiilllliiièlres  sur  0(j. —  l'cisciiuia;;i'  à  iiii-(;(ir|is.  ik'  lacr. 
tèlr  mil',  vrluiruiii'  surle  (le  iiiaiileau  rond,  qui  |iourrail  l'Irc  uni' rliasulilc  II  h'iMil 
un  li\re  des  di'u\  mains.  —  [.('ijiMide  : 

li'SIG'lbt:  ISEIiefiRT)!  PRIORIS  SRIICTI  ELI6II  PAR' 

Serau  de  cire  blandie  sur  lanière  de  cuir  Ircssi'e. 

La  gravure  est  faite  d'après  une  belle  é[)reuve  sus|)cinlin'  à  un  ;icle  de  i  i  Su  en- 
viron relatif  à  des  vignes  situées  à  Sa\ies  '  . 

\~     —   Sceau  d'Elisaljelli,  aldiesse  de  Moiilmaiti'e. 

Sceau  en  ovale  aijjn  de  (JG  niillimèli'es   sur   A.k  —  Kiligir    d'alihcssi'   assise  de 

face  sur  un  pliant  dont  les  pieds  sont  ornés  de  tèles  de  chien.  Idie  est  \èlue  d'une 

longue  robe,  d'un  ample  manteau  attaché  sur  la  poilriin'  e|  relevi'  sur  les  liras.  Lu 

voile  lui  couvre  la  tèle.  Klle  lient  la  crosse  delà  main  gauche  e(  un  livre  de  la  druilc. 

—  Légende  : 

siGlL monJlS  MRRTIRVM  flBBRTISG 

Sceau  de  cire  blanche  sur  lanière  de  cuir. 

Nous  n'en  connaissons  (|u'un  exemplaire  nuitilé  livi'  à  un  acte  de  i  iiS'>  consla- 
tanl  la  cession  à  Philippe  Auguste  de  tout  ce  i|ue  l'abbaye  de  .M(Uilniarlri'  possi'dail 
à  \uvers  '-'. 

18.  —   Sceau  du  jiricuré  de  Saiiil-Maitiii-des-Cliaiii|)s. 

Sceau  rond  de  Go  millimètres  de  diamètre.  —  Personnage  à  mi-corps.  di'  Une. 
\ètu  du  costume  sacerdotal,  tèle  nue.  tenant  une  crosse  de  la  main  dniile.  un  li\rc 
de  la  gauche.  —  Légende  : 

SIGILLh/»  ^  MnRTIIII  DE  CAllPIS 

Sceau  de  cire  blanclie  sur  imnce  lanière  de  cuir. 

Ce  sceau  est  fixé  à  une  charle  de  l'an  i  i4/i  "'  relative  à  un  arrangenienl  avec 
l'abbaye  de  Saint-Victor  au  sujet  d'une  prébende  dans  l'église  \olre-l)ame  de 
Paris. 

19.  —   luire  sceau  du  prienré  de  Saiiil-Martiii-des-rilia])i|is. 

Sceau  rond  de  70  millimètres  de  diamètre.  Même  elligie  ipie  sur  le  pi-i'ciuleul 
avec  de  légères  variantes.  —  Légende  : 

*SI6ILLVm  SAIICTI  mRRTini  DE  CAMPIS. 


vainement  rccherclic'  dans  i;i  riclip  cnliectiuii  ilont  '    Arcli.  iial..  .1.  7.1 1,  n'   1.  —  Dniicl  il  \ri'i|, 

il  a  la  garde.  hw.dcx  scean.v ,  I.  III.  |i.  i.)(').  11    i.)-'-i'''- 

'"   Arch.  na(..  S. -M  .".."'),  n"  10.  Voir  iiolivn'  .■)S..).  '     \rch.   ii:it, .    I,.  Hyj.   11"    •:!  1 ,  aiirii'iiiienieiil 

—   Cr.   Doiiët  d'Arai,    litv.   des   sccuiix ,    I.    III.  L.  1 '177  =^-  netrc  n"  .'ii'i.  —  Cf.  Doiiel  d' \iri|  . 

|i.   -îDi.  Il"  f).").')!).  Inr.  dct:  .srcnii.r .  I.  III.  |i.   iH.'î.  M'  ()'l-'.). 


xLiv  CARTULAIP.I':  GEXERAL  DE  PARIS. 

Sce;iu  do  rire  blanclio  sur  lanièriî  de  cuir,  nppendu  à  une  traiisartiou  onlro 
le  prieur  Robert  et  i'ahhaye  de  Sainl-Viftor,  au  .sujet  île  hieus  situt^'S  à  Villier.s- 
le-Bel".  (icKe  iliarle  esl  .saus  date,  mais  on  vi)il  par  le.s  noui.s  des  témoius  (pi'elli' 
est  de  1  I  80  euviron. 

'}{).   —   Sceau  (1(!  la  rnai.son  du  Temple  à  Paris  (\u'  siècle). 

Sceau  roud  de  •>■>  uiilliinèlre.s  de  diauiètre.  —  Le  leuiplc  de  Ji'rusalcui  sdus  la 
l'oruie  d'un  hàtiuieul  en  nilonde  à  deux  étar^cs  suruionti'  d'uni'  lnurde  coupole.  — 
L('i|en,|,.  illisible. 

Sceau  de  cire  jaune  sur  double  quem;  de  pnrchenun. 

';C  sceau  est  appendii  à  un  acte  d'Evrard,  couiiuandeur  du  Temple  à  Paiis,  eu 
clair  de  1  I  Go  environ  '-'. 

"il.   —  Sceau  d(;  Ferry  di;  Paris,  chevalier  (\ii'  siècle). 

Sceau  rond  de  .").")  millimèlres  environ  (]c  diamèh-e.  —  (Jlievalier  armi'  en  guerre, 
sur  un  ilirval  lanci'  au  ;;aliip,  tourm'  à  droite.  Il  esl  velu  d'un  haubert  Ireillissé  et 
coilTé  d'un  heaume  coniipie.  De  la  main  di-oili^l  lien!  ri'péi',  de  la  <jauche  le  bou- 
clier. —  Légende  : 

SIGIbi:  F6R;7CI  PARI  ||  SIGUSIS  * 

Sceau  de  cire  blanche  sur  lamèiv  de  cuu'. 

(Je  sceau  est  appendu  à  une  donation  faite  en  1  i  7  1  par  Ferry  de  Paris  à  l'ab- 
baje  de  Saint-Victor'''. 

'2'2.    —   Antre  sceau  de  Ferry  (le  Pai'is. 

Sceau  rond  de  50  millimètres  de  diamèti'i'.  —  Mi'mi;  t\peque  le  pn'ci'di'ut .  mais 
avec  des  variantes  dans  la  ligure  et  dans  la  l<';;ende.  \iiisi  le  cavalier  porte  une  longue 
luiiiipie  sous  son  haubert,  et  on  en  voit  le  bas  qui  Hotte  derrière  sa  jambe.  Le 
cas(|ue  est  à  timbre  rond  et  non  ccjniipie.  —  I.,i';[ende  : 

SIGItE  FGRRICI  PARI  i|  SI6IISIS* 

Sceau  de  cire  jauni' sur  lanière  de  cuh'. 

Les  sceaux  des  pelils  seignieurs  laïques  soni  encore  si  rares  à  cette  date  (|ue  jai 
cru  i 11 ti' ressaut  de  donner  les  deu\  varii'l/'s  que  l'on  possède  du  sceau  de  Ferry, 
d'aillant  plus  que  celle-ci  paraît  èlre  ciimplèlemeul  im'dile.  File  est  appendiie  è  une 
charte'''  d'Acliard,  abbc'  de  Saint-Victor,  ipii  l'ail  abandon  à  l'"erry,  uioyeiuiaut  cer- 


''   Airh.  ii;il..  s.  -Moâ,  11"  1.  —  nouët  d'AiTij,  ''   Airli.  ii,-il.,  K.  0.7*.  u"  i°.  Voir  netro  11"  6()i). 

lui:  //rs-  .srrinrr  ,  1.  III,  p.   iS.'î,  11'  c)'l-.!0.  —  CI'.  l'nui'l  il'\rc(|,  I.  Il,  p.  Il),  Inr.  des  smiii.,- . 

'    \i'i-li.  icil. ,  S.  -M  .^'l ,  n"  1  S.  Vi)ii-iiiili-iMi" 'lao.  n"  ?>]('io. 

—  DiMici  ii'AiT(|.  I.  m,  p.  a'u.  11"  <S8,')S.  ''"'  Aivli.  luil.,  b  ijo'i,  m"  iT). 


AVI'RTISSEMHNT.  ..w 

tiiiue  redevance,  île  tous  droils  sur  la  dîme  ih  Palaiseau.  (iette  charte  e^t  un  chim- 
ljra[)he;  la  coj)ie  destinée  à  Ferry  fut  revêtue  du  sceau  de  Saint-Victor;  ci'lle  i[ue 
l'abbaye  conserva  dans  ses  archives  fut  munie  du  sceau  de  Ferry;  c'est  cette  dernière 
(|ui  nous  est  parvenue. 

Li's  \iii^ji-ileu\  miiiieros  (|iii  jji'('ct'ili'iil  i-uulieuiiL'iit  l;i  (|('scn|)lioi)  do 
plus  iiiiciens  sceaux  parisiens  (jue  l'on  ait  si;jnalés  jtisqii  iei.  Nous  aunoiis 
|jii  V  joindre  ceux  d'un  petit  nombre  de  nrands  feudalaires,  lels  ipie  (laleian 
de  Meulan,  Mathieu  do  Montmorency,  que  leur  position  à  la  cour  rctt'iiail 
souvent  à  Paris  et  dont  plusieurs  chartes  finurent  dans  ce  recueil,  mais  ceùl 
('Ic'  allonger  encore  celte  trop  longue  iniroduclion. 

Il  est  temps  de  mettre  fin  aux  observations  dont  nous  avons  cru  utile  de 
laii'e  pr('C('der  ce  Cartulaire  jjéneral  de  Paris.  Nous  ne  nous  llaltous  pas 
(j!i('lles  soient  de  nature  à  dissi[)er  toutes  les  critujues  (jue  ce  Iravail  peut 
l'aire  naître.  Nous  connaissons  trop  bien  toutes  les  im|)errection-;  de  noire 
ceuvre  pour  ne  pas  acquiescer  d'avance  au  jugement  qu'on  en  pourra  porter. 
Puisse-t-on  cependant  traiter  ce  livre  avec  (pieh[ue  indulgence  en  considi-- 
ralion  des  longues  et  ingrates  rechei'ches  tpi  il  nous  a  coùh'es  ! 

I  .j  octobr»;   i  -SSy. 

li.   DE  LASTEVIilF. 


SCEAUX 


1 


.^. 


SCEAUX 

'■D    'S";  -DE  l'-?.} 


SCEAUX 

•:ltiVt=:   L>F    9.'   E'.O'i'     >^j  •  ■  ?.  T  D' E  L:  r.AVi~  T'A    ."BSt 


^  ï 


CARTILAIRK   GKNKRAL    l)i:    PVIÎIS. 


CMSTILAIHE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 


boiKitioii  |i;ir  (^hildebert  I'   à  l'Kjjlise  tic  Paris  de  divers  (iomaines  situés  en  Provence 
et  dans  le  pays  de  Melun     . 

DE    i'AGO   MlLtDL.MNSI  DE    CELLAS. 

%  [CLildebuitu^s.  iu\  Ffaiicorum]  -.  Maximum  nobis  geiiofart,'  piaeiiiium  ad 
aeterne  rotribiitionis  beatitudinem  cuiifidimus,  si  ad  loca  sauctorum  uporluiia 
bénéficia  concedimus.  Ijjilur  apostolicus  vir  doinnus  et  pater  uoster  Gei'mauus. 
Pai'isiacae  urbis  episcopus.  nobis  iiinoUiit  praedicatione  sua  (juia.duiii  in  saecuio 
boc  babitamus,  sempcr  de  fuluio  cogitare  deberaus,  et  admonuit  nos  ut  sanc- 
tarum  ecclesiarum  memoi-iam  liabei^emus,  et  semper  bonis  illorum  j)otiora  adde- 
remus,  ut  in  auiuentum  ■*  nobis  pi'oficei'et,  admonens  etiam  elemosinarum  largi- 
tionera  non  omitleie.  lit  consuetudo  erat  illius.  Accidit  eliam  ni  ipiodam  tempoi'e 
domnus  pontifex  inveiiissel  nos  in  pago  Miliduninse  ',  in  \ilia  CeHas  nominata. 
gi'avi  egritudine  cofieptum,  uiide  multorum  medicorum  adbibita  est  corpori  ^ 
meo  cura:  sed  nullateiius  afiquot ''^  vestigium  sanitatis  inmittere  potuerunt. 
Demum  ipse  domnus  sacerdos  tota  nocte  vigilans  in  oratione  stetit,  et  crastina 
maiiuum  suarum  saiirtanim  [imj)ositione]  "'  tetigit  corpus  graviter  inlirmatum. 
et  continuo  sumpsi  sanitatis  donum.  quod  a  nullo  percipi  ''  potui  medicorum. 
Ideo  nos.  pro  tain  magna  virtute '■''  qua  "°  Dominus,  per  maiius  sacerdotis,  j)ro 
stabilitate  ret^ni  nostri  et  aeterna  retributione  niinistravit.  donamus  ad  sanctaui 


'  ■  Celte  pièce  est  la  plus  ancienne  charte,  cou- 
cernant  Paris  ou  un  établissement  parisien , qui  nous 
ait  été  consei'vée.  Aussi  devait-elle  ligurer  eu  tète 
de  notre  recueil,  bien  que  la  j)lupart  des  lieux  qui 
y  sont  nommés  soient  fort  éloignés  de  Paris,  et  que 
nous  soyons  peu  disposé  à  la  croire  authentique. 

''  La  suscription  manque  dans  la  copie  B.  Elle 
semble  avoir  été  effacée  à  dessein  dans  A. 

'^    ['«('.  -ajgmenlum-^  (B.C). 

Carlul.  —  [. 


'    r«/-.  trMilduninse»' (B|;   trMildunense-i  (C  ). 
°    lar.  rrunde  multorum  adhibita  est  medicorum 
corpori-^  (G). 

'     \ar.  raliquod^  (B,  G). 
'    Manijue  dans   A.    Est  ajouté   en   interligne 
dans  B. 

lar.  rrpercipere-  (G). 
''  Var.  -justiciai  (B,G). 
''°    Var.  -quam^^  (B). 


■I  CMiTULAIllR  (;i:M:I!  AL  Dl-:  PARIS. 

iiiiilreiii  eccl(;siani  l*ari,siac;iiii,  nln  ipsc  (lomiiiis  (icniiamis  piaecsse  viilelui",  lioc 
l'st,  ipsaiii  villain  (Icllas  iKiiniiialani,  iibi  sauilalein  rL'ciipci'aviinus.  silaiii  iii  ]ia.';ii 
MilidiiiiiiiSL',  super  alvciiiii  S('(|uaiie,  ulji  loua  iliaui  iujji'eililur,  cuiu  Ijasilici^. 
atlpciuliciis,  Icrrituriis,  uiauci|)iis,  viucis,  silvis,  pralis,  ciiltis  et  iucullis  ,  oiuuia 
el  ex  (iinuibus,  lotuiu  el  ad  uitejjiiMU.  ([uic([ui(l  ad  ipsaui  vdlaui  aspicit  et 
liscus  uoster  coutiiK;!.  cuu)  iulejjritalc,  a  die  pi-acseuli  ad  mcuioralrui  casaui 
Dci  sivc  ad  doiiuuuu  saceidoteui  douauius  el  couliruiamus.  Sed  et  ipse  doniuus 
poulilcx  pclivit  uoljis  iu  l'nniiu'ia  locelhuu  iiosli'uui.  m  pa;;u  Fniiuriuse.  oui 
vocabuluui  est  Cidla,  propler  arbores  oHvileras  ad  kuuiuaria  lacieuda.  (}uod  uos. 
pi'o  uiei'cedis  Mostrae  auj;iueulo,  coucecbuuis  et  coudonauius  ;  boc  est  rneuio- 
ralaiu  Cellaui  cuui  l^asibca  Saiidi  lioiuaui,  uua  cuui  h^rmiiiis  suis  et  uiaucipiis, 
ruu)  iutej;i'itate  seu  et  appeu(Uciis  suis;  in  aba  vilb',  super  llnvio  (laraïuio,  a 
terniiuo  Brouiobieinse  ustpie  ad  l'outeui  Cainpinaui,  (piictpiid  liscus  uoster  ron- 
liiii'l  iliideui,  toluui  cuni  iule;;rdale,  ad  ipsaui  uiali'eui  ecelesiani  Pai'isiaeam 
concediuuis  et  per  strinueutuiu '"  liruiauius.  Cjoudouauuis  (Miaui  et  saliuas,  el  iu 

Masilia cuui  aedilicio  ipii  super  est  aediliealus,  oiuiiia  et  e\  ouiiiibus,  sirut 

superius  iuserluiu  est,  a  die  [iraeseuti  ut  supra  -',  uiali'i  ecelesic  l'aiisiacai',  ([ue 
est  dedicata  in  bonovc  sanctae  Mariae  uiatris  Douiiui  nostri  Ibesu  (Ibristi,  seu 
et  ecclesi»;  sancloruui  uiartyruni  Siepbaui  alque  Viiicentii  lu'cuon  et  aj)osto- 
loruiu  \u  ac  reli([U()riiiri  sancloruni  douiiuoi'Uin  ([uorurn  inibi  pi<;iioruui  eonli- 
neutui',  sub  uianu  douini  ponlilicis  ipsc  res  per  loneitiulineiu  dieruni  el  uiul- 
loiiiui  annoruin  spatiuui  liabcal,  teueal,  possideat,  et  fpiicupiid  exinde  elegeril 
l'aciendi,  libeivini  iu  ouiuibus  balieal  poteslaleui  l'acieudi  '■'',  per  praeseuteui 
auctoritateui  uostraiu,  rpiau)  pei'petualiter  uiansuiaui  esse  deci'evimus.  Et  ut 
bec  auctoritas  liriuioi'  babealur  el  ])er  leuipora  coiisei'\elur,  uianu  nostra  eani 
liruianius  el  roborauuis.  Vcluui  anuo  xvii'^'  regui  nosiri,  iu  uiense  Jauiuu'io. 
(Ibildclicrlus  rex  Fraucoiiun. 

\.    (;ii|Mr  (lu   \'  sii'clo,  iiii\  Anii.  rj^il.  K.   i,  il"  i. 

r>.    (:..|iM>  (lu  Ml'   >i.(lc,  .iii\    \r.li.  uni.  1,1..    177  (  l.nrr  imir  ilr  l\ntn--l),n,ie) .  ji.  i-'ili. 

C.   Copie  (In  xim'  siècle,  .-iiix  Ardi.  nal.  Ll..  17I)  (  l'clil  l'mlmd  (k  Nclir-lhiim).  p.  ton. 


'''    l'«)-.  rriiistrninciiliim-  (('.).  de  l';iiis.  (nii  lui  csl  iri  (IduiK-;  il  en  cuiiclul  i|iie  le 

'''    Viii:  fcel  sujiiii  -  (  <',  ).  (li|)l("mi('  ('tnit  l';uix  ou  inturpdli'.  Dubois,  qui  douii.'i 

''    l'rfr.  'liljei-ani  liiili(.':it  polcsIaU'ili  |l'.ici('U(li|  iu  uui^   autre  édiliou    de  ce  (locuuieill  [Hisl.   cccles. 

ciiiiuilius-  (Cl.  //iiris.  I.  1,  ]i.  (So),  d'aprè.suue  très  ancienne  copie 

"'   (Vtle  pièce  esl  dal('e,  dans  les  earlulaires  di^  coiisei'M'e  dans  les  arclii\es   de    Noti'e-Danin  (co- 

N(ili-e-|)auie  (copies  l>  el  C] .  de  la  wu'aïuK'ede  pie  A ),  crut  qu'eu  [i(iu\ail  lire  sui- c(ile  ancieune 

(lluldelieil .  c'esl-,i-dii-e  de  l'ail  ,')-)(S.  Le  pi'M'c  Labhe ,  copie  itiiiio  .ii.ni  au  lieu  de  niuio  xvii .  ce  qui  i-e- 

(pu  la  publia  ]iiiiir  la  première  l'ois  (Mélanges  eu-  porterait  l'acte  à  l"an  558.  Les  auteurs  ipii  ont  i)ublié 

ririi.r,  i.  II ,  p.  .'miS  ) ,  iibserva  (pi'ii  celle  date  saint  depuis  lors  ce  document  l'ont  daté,  les  uns  de  ô-.îH. 

(lerniaiu  ue  poilail    pas  eucuic  le  lilre  d'évècpio  sans  remarquei' combien  celle  date  est  incompatible 


CAHTl  LAll'.E  GENEIIAL  DE  l'AItlS. 


558.  li  (h'ceiiiLiro. 

Fondation  de  ral)lj:iyi'  de  Saint-Vincenl  pt  Sainte-Croix,  pai'  Cliiideliert  I"''. 

lM!K(;i;i'TlM   CIlll.DKBERTl    lil-GlS. 

%  (lliiklebcitus,  l'cx  riaiicofuiii,  vir  iiiliii^ter.  Recdlçtidiiiii  iioliis  est  ti  perpeii- 
saiiduiii  uliliiis,  ([uod  liii  ([ui  Iciiipla  Doiiiiiii  Jliesii  Clirisli  fcdilicavciuiit,  et  j)ro 
reqiiie  aiiiniariiiii  ihidciii  triluiorunt,  vel  iii  alimonia  paupeiuiii  ali([uid  dfderunt, 
et  voliiiitateiii  Dei  adiiii[)lnv('i'iiiit,  in  aeterna  requie,  sine  diiijio,  ajiiid  Domiiii 
iiiciTedeiii  recipere  mcriieiuiit.  Ejjo  (lliildebeiliis  rex.  una  ciiiii  cniiseiisii  et  volun- 
lato  Fi'aiicoriiin  el  Neiisti-asioniiii,  et  exortatione  sanctissimo  Geniiaiio,  Parisiorum 
ui'bis  pontilicis.  vel  coiisciisu  epicoporiiiii,  coepi  coiisttiiei'e  templuin  in  mlje  Pari- 
siaca.prope  inuio[s  civitjalis,  iii  tena  (juae  aspicit  ad  lisciiiii  nostium  Isciacense, 
in  loco  qui  appellatur  Locotitie,  in  Ijonore  sancti  Ainceiitii  martii'is,  cujiis  reli- 
quias  de  Spania  appoilaviiniis.  seu  et  sancte  Crucis,  vel  sancti  Stepliani  et  sancti 
Ferieoli,  et  sancti  Juliani.  et  beatissinii  sancti  Geoijjii,  et  sancti  Gervasii,  Pru- 
tasii,  pueii  ÎNazaiii  [et]  Cclsi.  [quoi'um]  reliquie  ibi  sont  conseci-a[te.  Pi'opteji'ea  in 
honore  dominorum  saiictofiiiu  cedimus  nos  fisciiin  lai'gitatis  nostre,  qui  vocatuf 
Isciacus,  qui  est  iu  [jajjis  Parisiornni,  pfope  alveuin  Sequane,  una  cuni  onmia  que 
ibi  sunt  aspecta,  cum  niansis,  conianentis,  agris,  teri'itoi'iis,  vineis,  sylvis,  pratis, 


a\ ec  le  contexte  de  Tatte , les aulies  de  5 58 .  en  faisant 
la  correction  proposée  par  Dulwis.  Malhenreuse- 
ment  rien  n'autorise  cette  corrcclion.  Il  existe,  il 
est  vrai,  dans  lancienue  copie  visée  par  Dubois, 
une  déchirure  entre  les  deux  premières  lettres  de  la 
date,  déchirure  où  la  lettre  t,  restituée  par  cet  au- 
teur, pourrait  peut-être  trouver  place;  mais,  après 
un  minutieux  examen  du  parchemin .  après  avoir 
soigneusement  rapproché  les  deux  bords  de  la  dé- 
chiriu'e,  nous  avons  acquis  la  certitude  qu  aucune 
letli'p  ne  manque  dans  la  date,  et  qu'il  faut  lire 
amio  xyii,  comme  dans  les  cartulaires,  et  non  riiiiw 
ii.vii.  Dès  lors  nous  devions  restituera  cette  pièce 
la  date  qui  lui  est  donne'e  par  les  trois  copies  que 
nous  en  possédons,  c'est-à-dire  628.  Cette  date,  il 
est  vrai ,  ne  saurait  convenir,  mais  cela  ne  doit  pas 
étonner  si  l'on  admet  que  la  pièce  a  été  fabriquée 
longtemps  après  les  événements  qu'elle  raconte. 
Lu  copie  la  plus  ancienne  qui  nous  en  reste  (A) 
n'a  aucun  caractère  d'authenticité;  à  en  juger  par 
l'écriture ,  elle  est  du  ix'  ou  du  \'   siècle.  Comme 


langue  et  conmie  orthographe,  elle  n'a  rien  de 
mérovingien.  Elle  porte  bien  en  lèle  linvocation 
nionogranimatiqne  des  diplômes  royaux  de  la  pre- 
mière et  de  la  seconde  lace,  mais  la  suscription 
est  tronquée.  Le  récit  du  miracle  attribué  à  saint 
Germain  a  un  caractère  complètement  légendaire. 
Enlin  les  fornudes  finales  dillèrent  quelque  peu 
de  celles  que  l'on  rencontre  dans  les  actes  au- 
thentiques (le  l'époque.  l)"aulre  |)art.  la  (bjuation 
mentionnée  dans  ce  diplôme  est  conlirmée  par 
d'auties  lilrc^  de  date  poslérieiu'e;  on  doit  donc 
supposer  ipie  cet  acte  aura  été  refait  an  i\'  ou  an 
\'  siècle,  api'ès  la  peile  de  l'original. 

''■  Quoiijue  celle  charle  ail  été  imprimée  bien 
des  fois,  nous  a\(ins  cru  de\(jir  la  donner  in  e.rlciifo. 
à  cause  de  sou  importance  et  des  criti(jues  dnnt 
elle  a  été  l'objet.  iSous  renverrons  ceiLX  qui  \ou- 
di'aient  connaiti'e  le  détail  des  objections  élevées 
contre  l'authenticité  de  celte  pièce,  à  l'excellente 
dissertation  qu'elle  a  ins|iirée  à  M.  J.  (Juicheral. 
{BihI.  de  l'École  des  Ckm-les .  I.  WVI.  p.  .^l.•.;.) 


Ix  CARTULAIRE  (lÉXÉRVL  DK  PARIS, 

servis,  in(|iiiliiiis,  lil)ei'tis,  niiiiisterialis,  prelor  ilhis  quos  [nos  iiijjjniiios  cssf;  juc- 
cipimns;  ciim  (imiiil)iis  .'ippciidiliis  suis  (|iii  ilii  as|ticiunt ,  cimi  omiiilnis  adjareiitiis 
qui  ibi  adajjunl,  cum  oiniiia  i[ui;  nos  (Icscrviiiiil.,  lani  in  aquis  vol  insulis;  cnni 
niolondinis  inlcr  poilani  civilatis  et  turrini  posilis:  ciiin  insulis  que  ad  i])suni 
lisciiMi  adiaccnl;  cnni  j)iscalori[a  que  appcllalur  liaiina;  run.'  pis[ca]loi'iis  oni- 
|nil)n|s  (pic  sunl  in  ipso  alvoo  Seqiianc,  sunuinttpu'  iiiilinm  a  ])onle  civilatis.  <■! 
soiliuntni'  fiiieni  ul»i  alvoolus  voniens  Savara  précipitai  se  in  llnmine.  lias  onnies 
piscaliones,  (pu;  sinil  el  lieri  possunt  in  nlra(pn'  [)arle  llnniinis,  sicut  nos  lenenins 
et  noslra  l'oreslis  est ,  [lia|dinius  ad  ipsuni  locuni,  ut  liabeanl  il)i(leni  Deo  servienles 
victuni  cotidianuni  j)ei'  snadentia  tempera.  Danins  auteni  liane  potestatem ,  ut,  cu- 
jnscnin(pie  poleslatis  littoia  fuerint  Mti'ins(pn'  partis  nnniniis,  teneant  unani  perti- 
cam  terre  lejfalem,  sicul  nios  est,  ad  d[ucen]das  naves  et  reducendas,  ad  miUenda 
relia  et  retrahenda,  absque  ulla  refrafjatione.  De  arj^umentis  vero  per  quç  aves 
possunt  capi  super  a(piani ,  precipinius  ut  nnlia  potens  persona  inquielare  auib^al 
famulos  Dei ,  s(>(l  oinnia  secure  teneanl,  possideanl,  per  inlinitas  tenqKiruni  suc- 
cessiones,  cnni  areis  cl  casis  in  P[ari]sius  [civilate,  cum]  terra,  [cnin  vjiiiea  et 
oratorio  in  boiiore  sancli  Ainleoli  niartii-is.  que  de  Elario  el  Ceraunio,  dato  precio. 
compaijavinins],  oiiinia  (^t  e\  omniltus,  qiiic([iiid  ea  nos  deservierunt,  in  jiostmo- 
(biin  pid  i'e(piie  animae  mee,  quando  Deus  cb'  bac  cbii|issiin]a  iuce  (b^ib^'unt  (bs- 
cessum,  ipse  liscns  (pii  vocalur  Isciacns,  cnin  oinnia  ipiac»  ibi  sunl  aspecla  ipso  die. 
ad  ipsuni  leinpbim  Domini,  ipiod  nos  e(blicamiis,  deserviat;  el  omnia  quae  il)i 
sunl  opiis.  lani  ad  bimeii  ipiani.  in  Dei  noinine,  ad  slipeniba  servis  Dei  ipii 
ibi  instilninins,  seii  ad  ipsos  rectores  qui  i[)sos  rejjere  babcnl,  omnia  el  e\  omnibus 
il)i  Iranssolvant.  ejns(pic  teniporibus  et  pei'  b)ni>um  annoruin  sjiatia  ad  ipsuni  lem- 
phnii  Domini,  abs(pi('  coiitradictione  ve|  i-efrajjalione  ant  jmbtiaria  conlenlione. 
inspecbi  ipsa  preceplio.  oinniqu':!  lenqiore.  [iroliliat  in  ancnienlum'".  lit  baec  pre- 
ceptio  cessionis  nosli'e  l'uturis  teniporibus.  Deo  au\iliante,  firmior  babealnr.  vel 
pei'  lempora  inxiolabiliter  conservetur.  inaiiibiis  propriis  \(d  noslris  si;;naciilis 
Militer  inl'ra  decrevimus  roborare. 

Dalum  (piod  lecit  menso  decondire,  dies  sex,  aniio  \i.vi|n"|  ',  postquam  (^bil- 


•''   Le  cnrliil.-iin'  t,t.  toy'i  ciiiiliiMil  ici  In  jiiinisii  ,!c|.;i  |>|,  riuiriji'  ces  mois  :  rrll.cr  non   luiiicnliii-   m 

siiiv,iiil(\  (jui  nr  sr  Iroiivi!  ni  (l.ins  \f<.  aiitivs  carlu-  Toi-iginalilms.'î 

laircs  ni    dans   la    copif    A.    coiisiiliTi'i^    antrclois  '■'  Uno  (Ii'cliiriirc  du    |iaiT,lii<niin  n  |ii-i'S(]ni'  l'ail 

coininc  nn  acl('oii;;inal  l'I  aiillii'nlii|nr>:  r-Slaliiiiniis  ili-|iarailic  lc>s  deux   di'rrncrs  ctiiH'rPS  do  la  date, 

■tcliaiii   (!l  rc|;ia  aiicliprilali'   |iiTci|iiiinis    ni   nnlla  anssi  onl-ils  (•l(''  omis   par   le  d(?ssiiialinir  du  fao 

Tseculai'is  persona  alii|iias  (>\acliiinis  al)  hiiininilins  siiniN',  ('X('dili'  jadis   |iai-   ordiv  do   M.  IjOlninne. 

trprel'ati   monasloni    prolor   voliinlalom  alilialis  cl  \l.  l'oiiz  (/)(/)/.  ro/;. /■>«»(■.,  p. 7),  liomp' sans doulo 

"monaclioniiii  alii(iialoniis  loipiiral.   noc.   jndicia-  par  lo  rac-similô.  a  a(lril)iii' oe  di])lijmo  ii  l'an  .'106. 

■•rinni  poloslalmi    siipor  00s  oxorcoro  prosnmal.-  lin  oxamoii  allonlif  nous  a  |)n»nvô  qu"il  fallait  lire 

Une  main  du    \vi'   sioclo  a  rayi'  rollo  phraso  p|  a  nmm  xiMli.  ro  (jiii  corros]iond  à  l'an  ô.iS. 


CAIiTUI.AIIiK  (ii:\KI!\l.  DK  l'VI'.IS.  5 

(leljf'rlus  rcx  rt'jjiiare  C('i)irt.  Kfjo  Vali'iilijaiiiis  iiolaniis  cl  aiiiiiiaimciisis  ircojiiidvi 
ft  [sMsrri|isi|.  Si|;iiiiiii  (lliildclnTli  ;;l(iriosisiiiii  [■cjms. 

A.  Apocryphe  tlii  xi"  sivrle''    an'r  traivs  île  sroau,  aux  Arcii.  iial.  K.  i,  i\"  ■•.. 

lî.  Copie  du  xi"  siècle, ù  la  BiM.  nat.  nis.  lai.  i'>7i  i   (Clmm.  uileriiol.v  .IW, „,.„„).  U,\.  iH  v". 

C  Copie  (lu  xii"  siècle,  aux  Aicli.  nat.  IJ..  io->'i  (Cnriul.  -j-H-  Je  .SaiuKJeiuiuin-des-l'iés),  lui.  17  r". 

1).  Copie  du  xin' siècle,  à  la  lîilil.  liai.  iiis.  lai.  looS;,  (Frafiiii.  de  Carlulaire),  fol.  ii!7  r'. 

E.  Copie  du  viv'  siècle,  aux  Airh.  nul.  LL.  ki-iG  (Carlul.  de  Sainl-Gennain-des-['rés),  loi.   1  1 ',  d'après  A. 

F.  Copie  du  xiv'  siècle,  aux  Arcli.  nal.  LL.  tonij  (Cailid.  de  Saiiil-Cermain-cIc'sPiés),  loi.  1  r",  d'apiès  A. 

G.  Copie  du  xv'' siècle,  aux  Arch.  nat.  KK.  iS.'iO  (Livre  des  Mélieis),  M.  i'i;)i". 


E\pri)|itioir ''  di'  hi  jnndii'lioii  rpiscopiilo  «ccordw  p.ir  suinl  (ieniiain,  é\n|ii('  de  l';iris.  ;i  laldiiiyi' 
dii  Saiiil-Viiireiit  et  S;iiiit('-(iriii\  '  '. 

l'IilVlLEOUIM   SWCTI   (JEli.MAM   l'AlilSIliNSIS  KI'ISCOI'I. 

[Doninijs  viri.s  a[postolicis]  sanctit;  et  in  Clirislo  IValriltiis,  oiiiiiilnis  episcopi.s 
Parisiace  iirbis  [cuiii]  jji'alia  Dei  l'uluiis,  et  ccl[esti]  visilatioiic  dilatais],  rierniaiius 
peccator.  Omnibus  non  liabctur  incojjnituin  ([iiaH.s  ac  (juantu.s  ciica  nutna- 
s[teria  et  ccclesijas  [au]L  ei'j;[a  lojca  [Deum]  liineii[i[nin]  vifOfiiin  l'uerit  iii[cbte 
nijeinoi'ie  [i;lo]rii)sissinius  Cbildeljeitus  rex,  cnjus  siunnia  [l^enivJobMitia  iniilti.s 
lai'gifa  e.st  co])i(),sa  Iieneficia,  et  iinniuiiitali  nostie  .staljibtatein  |)ei'pelnain. 
Scib'cel  c[oo;i tans  quia,  quij  isla  tempo[fal]ia  s(M'vai-et  ine[  teii|(bi,  sane''*'  niulto 
niajoi-[a  a  Dejo  ilb  attriluiereiitui',  si  ob  ejus  a|niurein]  teinphi '"''  fiin(la[iet,  et 
ejfeiiliiiin]  inu|iiain  stiltstentai'et,  et  pro  niaiinis  ''' parva  olleiret  ahpie  pi'o  tericnis 


'''  M.  Quiclierat  a  cherclié  à  prouver  que  la 
date  (le  fabrication  île  cet  acte  pouvait  se  placer 
entre  les  années  looa  et  i(ii5. 

'"'  Nous  laissons  à  ce  diplôme  le  litre  d'exemp- 
tion, sous  leipicl  il  est  g('néralemenl  cite,  mais 
nous  croyons  devoir  rappeler  les  exeelleiiles  idiser- 
vations  faites  par  M.  Qiiicliei'al  sur  la  nature  de 
ce  document.  (Voy.  liili/.  de  l'Hcnlr  ilcs  CJunii'n. 
t.  XXVI,  p.  ôiyct.siiiv.) 

'^'  L'authenlicitt!  de  ce  privilè;|e  a  él(-  vivement 
attaquée  par  Launoy  {Asscriio  in/iuisiiionis  in  chnr- 
tiim  iiumimitiilk ,  etc.),  liabilenieut  dél'eiidiie  par 
1).  Quatreniaires  [Privikgiitm  S.  (Jcrmaiii  piiiiiiii;- 
iiatum).  Mabillon  (Ami.  Henri/.,  l.  I,  p.  i.'î;),  Le 
Cointe  (^Amuil.  in-lcs.,  1  II,  p.  (i/i),  Diihois  (llim. 
ecclvx.  hiris..  I.  11,  c.  m),  I'omI  révoipnV;  l'ii  doute. 


Bi'écpiigny  [Diiihim.  rliiii  lir  .  1.  I,  p.  (jo)  coiisiilèn' 
l'acte  comme  interpoli',  sinon  enlièremejit  l'iuix. 
M.  Quiclierat  (Ml.  de  l'École  des  C/inrirs.  t.  WVl . 
j>.  '>li?>  l't  suiv.)  a  parfaitement  promé  (|iic  Ir  d'vlr 

|iré!endii  original  de  ce  diplôme  (  A  )  n'est  ipi ' 

copie  du  \'  ou  w  siècle,  cpii^  le  fond  du  dipli'uie 
est  autlientiipie,  mais  que  le  nipislc  v  a  iulrodiiil 
plusieurs  interpolations  graves,  nolaiumeut  dans 
les  souscriptions  des  f!vêi[ues.  Nous  avons  établi 
notre  texte  sur  la  plus  ancii'iiue  copie  (A),  ilniil 
nous  aMius  comlili'  les  lacunes  à  Failli'  di's  cailii 
laires.  Nous  donnons  en  mie  les  principales  va- 
riantes que  présentent  les  carlulalres. 

I''    Vin:  «sibi.  (C,  (1). 

'  ■'    Viir.  rreccli'sias  ettenqilai  {li,  (i). 

'"'    V(ir.  "pro  niagnis-?  (li,  (Ij. 


r,  cAiiTiLMUK  r;i':M':nAL  dh  pu'.is. 

(•«'Icslia  ;iili|»is(('r('tii|  I'.  iiiide  cl  iioliis  olj  s](:'])ull[ur('  sue  iiior]ituin,  [ali(jiia  a  >e 
considoraïc  inaiidajvil,  cl  (•()iisi[flc]i'ala  cess[it].  llatjiic  [inclitiis  iste  priiic]c|)s, 
l'iiiisiiis  liasilicaiii  iii  Ikiikhc  Saiiclc  (;rii[cis]  cl  duiiiii  Viiicciitii,  \cl  icll- 
(|ii(iiuiii  saiicloiuni,  in  iiiium  luciiitium  cijiis[tiu\i( ,  cl  silii  scpulluiaiii  iiiilii 
c(d|l(ica\|il  |,  ac  larj;il[a  lis  suc]  coijiaiii  ])[ci'  Icstaïuenli]  sui  |)a|;in[aui  Mul)]is 
Hialltcre  dcci'c\il,  el  li[al)cndi]  uicriluiu  loco  tanli  oïdiuis  cousliluil.  Scd  duiu  pa- 
gina Icslauiciiii  sui  el  cordis  lidcs  sul)  lunnaiia  rra<;ilil[alc|  leiii[)()i-aliler  v[i[;ei'et. 
aocnic  id  (pioi'uiud  jani  callidilatc,  |  ne  cicrna  illi  li-i|liucicl[ur  liejaliludo,  ac 
scii])tu[iu  ii|oM  soi'lirclur  ell'eclum,  si|uiul](|uc  abbas  t;l  coiiprcjjatio  dcputala 
non  ]icrci|)ci'cn( ,  ac  sierililalc  viclus  cl  vestilus  dcpciireiii .  iiKinuil  nie  illius 
i-c((ir|dali().  cl  ol»  ani(ti-|cni  illius  Ici'i'iiil  nie  lanla  |scc|ui-i|  las  siiuu|lqac  pielalis 
cl  carilalis  allcclus.  lile  clc|nijni  [)osl  Deuui,  duni  su[iei'essel,  l'uil  noslra  iui- 
uiuuitas  cl  sccurilas,  pa\  cl  rccupcratio.  ac  sc(]uestralio  omnis  a  civili  iic<jotio. 
|^(l!s  vcio]  in  liac  rc  piclali  illius  cou[su]lcnlcs,  cl  cctcroi'uni  [regum  vellc 
siajiuliri  conanlcs,  ça|  i'i|latcni  IValcrnc  dilccliouis  vcsirc  nobiscuni  voluuius  con- 
cdi-dari:  cpialinus  ([ualiiius ''' illius  sancli  loci  lionor  r(dcl)Ci'rinius,  et  [uicuioria] 
|;iiii  dicii  principis  cl(ii'i|()si|.  cnitcal  [codcni  iii  lt)co|  oiuniltus  |ci]us  cvi  Icnipo- 
lihiis.  hal)(Ml(jue  alihalcni  c\  propiia  conijicjjationc '-  ijisa  cccicsia,  (|ui  suli 
j'idicrnalion*'  scilicct  '  '  icjpuu,  pcr  succcssioucs ,  cundcm  locuui  [provideal, 
silijue  alic|iius  poiitilcx  oniiiis  [l'arisjioruni  ah  cudcui  locu,  ul  non  dciuccp> 
ali(i[uani  p(i|lcslalcni  in  ouniilius  ad  ipsuin  Incuni  peilincnlilius  liahcat.  Siiuul- 
(pu'  sancinius  ul  indlus  niclropolilaiius  aul  alicpiis  [sulTra<;aucus  cjus,  causa 
alicujus  (iidiu  |ali(iins.  illnc  iu|;ijc(li  pi'csu]uial,  nisi  solu]  uuii  jodo  al)  ablialc 
cjusdciu  loci  vocalus  vciiciil  ad  sanclilalis  ''  niislciiuui  ccicliranduin ,  aiil  ad 
occlesias  |c(insccrjandas,  |aul]  ad  l)cu|cdicti(Uics  cic  |riciiiuui  vcl  nionaclioruni 
inslilncndas:  (puid  dcl)i|  luni]  l'cnuccc  ■'  nullalcnus  rciiucrc  d(dicl.  (iclci'uu)  (|uic- 
(piid  a  die  picscnli,  laiu  a  Icinporc  nu'o,  ((uaiu  cl  suc|  ccssoi'uiu  |  nuMi|ruin 
(iiuniulni  in  se|de  l'arisiuiiini  rjcsidcnliuin  ""'  cpiscopoiiini .  \cl  a  Dcuin  liniculiluis 
piiucipilius  cjusdcni  plcliis,  in  liscis.  \  illis.  ajpis,  in  au|ro  \cl|  ar<;enlo  iuoril 
d(d(M;,iluni  sivc  doiialuni,  ul  ad  inlcj;ruui  hahcal  \()l(i.  [l'Ojm,  conjuroj.  Decr[evi 
cliaui  pcr  li|anc  |cai-|lulaui  iniuiuuilalis  cl  ccssutnis  uicani,  basdicani  supcrius 
ninicupalani.  sine  jjcsloiuui  ul)lij;aliunc  niaiicic  Kl  quia  id  aidca  consucludo 
lion  i'iiil  ,  cl  modo  a  rcjjihus  cl  priii|  cipibiis  iiiilii|  csl  conccssuin,  |  \(d  |nnlatcni 
pielalis  \cslrc  in  lioc  sciiplo  piclciiiiillerc  iioliii,  scd  in  oiiinihus  j)cr  vos  roho- 
ran   cl   conliriuari  cxposco.  ut   deinceps  laliiin   pcniiaiieal.   lu  si  aliqiiis  umpiani 


"  Celle  i(''|ii'lili(Mi  n'oxisle  |)>'i>;  <l;iiis  les  copios  '''  Ce  mot  manque  dniis  A  cl  B. 

li  ..|  G.  '■"'''  Vdi:   r;i,l  siicrtiiri-  (1!V 

'■'    \ar.  ri-\  propria  sua  clcclione-  (  li.  (.',).  Ces  '''  Ce  mol  mampio  dans  B  et  C. 

iiKils  eoiisliliieni  nne  iiilcrpolalioii  iniportante.  '  Var.  rrpresidcntiuin-  (B.  C). 


(:\nTrL\ini':  (iEM:ii\L  dk  paris.  7 

lucrit,  [<|iii  conli'ii  liaiicj  dcliltcratioueiii  iiK-ani,  (|iiaiii  ojm),  [ho  liniiilalis  sliidio, 
ciiin  ineli'opo[lilaiii]  qI  r{'li(|ui)i'iuii  cpiscoponiiii  coiisilio  ac  siiasioue  (Iccicvi 
coiisri'ilx'i'i',  qii()(|uo  (eiii[ioi'e  vciiiri^  tciii|>la\ei'il,  [aiil  lorlasjsis  lociuii  iclia- 
Ijaiidi  (|iiesieril,  in  priiiiis  a  liiiiiiiiljiis  saiiclariiiu  ccflcsiaruin  al)  omiiilms  cpi- 
scopis  ot  sac('i'di)til)us  Dei,  laiii  preseiilis  lemporis  qiiaiii  et  fiilnii,  sil  cxcoin- 
inuiiicatiis  el  aliciiiis  a  pacc,  el  in  [l'iiluro  judicio,  ciini  sauclis  cl  ajinicis  Dei, 
in  qiionini  [honore]'''  liée  conscriplio  larla  esl ,  nienni  ac  doininoriiui  niclro- 
poiitanoi'um  seu  coepisco|)oriun'-*  presentnim  super  se  adcsse  seiitial  judiciuni 
ac  sit  analhenia  inaraiiallia.  [Et  insiiper,  ut  hec  carjhda  ili'uiioreni  pussil  adipisci 
pleniludiueni ,  conprovincialuini  doininoiuni  [('[liscopornui]  et  li'atium  iuci>ruui 
pi'esl)iteroruni  seu  diaconoi'uni  cnnsci"iptiond)Us  ipsani  volui  corrohoi'are. 

[\ctuni  Parisius  eivitate,  sul)  die  dundeciuia  calendaruni  septendjiis,  anno 
quinto  re(]ni  douini]  (jariherti  [re;[is.]  Germanus  peccator  liane  cartu[laiii  ces- 
siojnis  et  eninnitalis  a  me  lactain  relej;i  et  suljscri|)[si,  sub  die  quo  supi-,i. 
Nicetius,  Lugdunensis]  episcopus'^J,  in  CliiJsti  noinine,  peteiite  a[(usloli((i  duiinn 
et  traire  meo  Gerinano  epi[sco])0 ,  et  donjiia  lltliroj;nte  i'e;;iiia ,  alqiie  donna 
[Clirojdesinta  ac  Gliroljerfra,  constitutioncin  liane.  scil[icel '*'  a  presonti  teiiipore 
a  successoribus  donni]  (îermaiii  episcopi  perjx'Iuo  culslodieiiilaml,  n>lc;;i  cl 
manus  [mee  suliscriptione]  corroboravi,  notato  (be.  P[rclc\tatns.  Gabilbuicjusis 
episcojms,  debbcrationeni  superius  con]U'elie[nsam .  i'on;anle  et]  preseiilc  donino 
Gerniano  episcopo,  [jaudenler  suscepi  lelcgendaiii  vl.  siilicripsi,  no[lat()  dic|. 
Febx,  Aureii[aiie]iisis  episcopus,  juxta  conseusuin  et  deliberationeiii  doiiiii  Gei- 
mani  in  perpeluo  maiis[uram,  siibscripsi],  notato  die.  Enb'onius,  |  Nivenicnsis] 
episcopus,  rogante  doiino  apostolico  Gerinano  [episcopo,  lia]iic  (bdiberalionein 
relegi  el  subscri[)si.  notato  (be.  Doinicianus,  C[arnolcii|sis  e])isco|)us,  jii\la 
consensuni  et  deli[beratioiiein]  b-ali-is  niei  [Gerniani  episcojii,  conse]nsi  et  sub- 
scripsi,  notato  die.  Donnolus,  Genomanensis  e[)iscopus,  consens!  el  siibscripsi, 
notato  die.  Calelricns  peccator,  juxta  consensuni  el  deliberatioiieni  duiiiii  [(îcr- 
jnani]  episcopi,  coiis[ensi  et  subscripsi,]  notato  die.  \ictiirins  peccator,  juxla 
deliberationem  banc,  Gerinano  présente  b'atre  ineo  et  rogante,  conseiisi  cl  snb- 
scripsi,  iiolalo  die.  [Leodebaldus  pe]ccator  coiisensi  et  siibsciipsi,  notato  ilie. 

[Vmanuensis  notarius,  sub  juss]ione  (bjiiiii  Germaiii  episcopi,  lioc  jirivileginni 
cessionis '•'*  scrijisi  et  suliscripsi. 

A.  Copie  du  x'' siècle,  sur  papyrus,  aux  Arrli.  iial.  K.  i,  if.'i. 

B.  Copie  du  xii°  siècle,  aux  Arch.  nat.  LL.   iiri'i   (Carliil.  -j-;-;-  de  SainKieimain-drs-l'ri's) ,  loi.  i. 

<;.   Copie  du  xiii' siècle,  aux  Arcli.  na(.  LL.  10-37  (Ciirlul.de  S;iitil-<ierrii;iin-des-l'rés),  loi.  ;i-j,  d'après  1!. 


'''  Mot  omis  dans  A.  ■*'    I  «r.  rrarchie[)iscoj)iiS'"  (B). 

''''''   Var.  tfdoiiiinoi'iim  meoniin  inolropolilani  spu  '''   t  ((r.  ffsempei-'i  au  lieu  do  rrscilicoli  (  li,  (J). 

episcoporumi  (B,  C).  '■'   Var.  rremunitalis  et  cessionisi  (B,  G). 


CMiTILMIlE  Cii:M:n\L  DH  PARIS. 


filT),  n'y  mars.  —  Le  Ma>s. 

I'aIi-.iiI  iIii  Irsiiiriiriil  di'  lîi-rlr:m,  «■vi'ijuf'  du  Mjiiis,  coiiteii:iiil  une  ddiiiitioii  en  (h\cuv 

de  l'c'jilisn  Sniiil-dcTiiiJiiiJ-dc-Pnris '''. 

In  noiiiiiii'  l)oiniiii  iiosiri  .Irsu  Clirisli  cl  S|iiiiliis  S:uicli,  sul)  die  sexto  raieiulus  Aprilis  uiiiio 
hijM'siiiKi  sfciiiido  -'  ii';|iiMiil(,'  j[liii-i()sissiini)  dniiiiio  (]|ilii|;iii(i   if;;r.   Hurlnniiius  flsi   iiKlij|iius 

|ii(iali)i\   f|)isco]His  saiicla-  crclcsia'    (Icnonianica' tostamciitiiiii   iiiouin  condedi .Milii 

piaciiil  (li'icjjarc,  iil  villa  de  .Miiiidiio,  .sita  in  loriilorio  l'aiisiaco,  cuni  vineis  quae  lundi  ralione 
.i|ila'  nd  |)iaslai'ias '^'  ot  vinilores  l's.sc  noscuninr,  (juas  milii  donmus  Ciolarius  re.v  (ledit,  ilum 
laicns  fui,  rundum(|Ufi  qupni  dcdil  sa'pius  laudatiis  î'*'  lam  de  fisco  ijuain  de  foniparalo  possi- 
dendiini,  sancta^  ecclesia"    Paiisiara',  suh  ciiius  jjiatia   niilriliis  siiin,  ad    iiitrjjiuin   volo  esse 

donatiini lîasilira'  donini  et   pcculiaiis    |ialioni   nici   (Icrniaiii  '■'■  e|iisciipi.  <]ui  nie  duiris- 

sinie  cMMti'ivil,  et  sua  sancla  oralionc,  etsi  iu(li;;uuui.  ad  >acei(l(ilii  liiuiorrni  perduxil,  si 
supei'sislit  in  hasilica  (loniui  \inrcnlii,  nhi  ejus  samiiini  coriiusculuni  reipiiescil,  donari  juheo 
ir)  lionoreni  "''  sepulluia'  sua>  viliani  i!(il)ane,  (|ua'  est  in  leri'alurio  Stampense  super  lluvio 
(lalia,  (piani  niilii  oioriosissinius  domnns  Giotaiius  ic\  suo  niunere  ((inlulil.  (juod  julieo  ea 
l'onditione '"'  ut,  si  sauctuni  corpus'*''  ejus  in  hasdicaui  uovarn.  ipiaui  inclilus  (-lliilpericus 
ipioudaui  re\  <'()ustruxit,  rnnveneril  *■''  ni  iniln  traiisl'eratnr.  villa  ipsa  seniper  ibidem  deser- 
\  iat ,  ubi  ejus  sancluni  ""' ciirpus  fueril ,  nt   ip>e   sauctus   puutil'rx    prd    uieis  l'aiinorlbus  do|)i'e- 

i-ai'i    di;;iM'lui-,    M);[(i,   alilia    illusliis   ion    illnis.ul    niiinen    iiu'uui    in    hbni   \ila'   rerilelur 

Donuini  \cvii  inira  uninis  ciMlalis  Paiisioi'uui .  (jua'  ali  l'jiscbi(i  ipiiiudaui  luit  aMiilicala  v(d 
|i(iss('ssa,  el  inilii  a  pra'i'clsii  diiinuo  Cliilano  rcjn'  conce'^sa  esse  deufiscilui'.  illier  saiiclain  eccle- 
siaiii  (iciiiiinanicani  el  sanelani  liasilicaiii ,  li.rredes  iiieas.  a^pialiler  piissidendani  decernn;  sic 
i|ii(i(pie  iil  de  lalii'inis  ipia'  iiilia  ip^alll  dniniiiii  esM'  ndsi-iinliir.  locariiis  illo  qui  annis  siu[[ulis 
exinde  speialiir.  in  liinieu  iii  saiiosaucta  ecclesia  (iciiiniiaiiica  lît  [ua'dicta  basilica  dnnilii  Peli'i 

cl   Paiili    iiisiiiiialur  "  .  el    areas   ipnr  loris  civilaleiii  .suiil  ilein   coniniuiiiler  possideant 

\iluin  (icuiiinani^  iii  cMilalc.  die  el  aiino  siiperius  c(iiiiprclii'nsi),  clc. 

\.   Ccpir  dans  1rs  :.irliivos  de  l'aliliayc  <h'  h  Conliu.-  au  Mans. 
1!.    (!(i|)ii'  dans  Ifs  (li'shi  rjiiscojtoruiii  Cciioinaimisiiiiii  ,  c.  \i. 

Kdil.  :  (»)  h-  CnuiMUshT  i\i-  (.n,„\f\\\,'s  ,  IliM'nye  tIfS  rrniiiis  (hi  Mmx  ,  p.  i  S'i ,  <l'aiircs  ,\.  —  |6|  Mabillon,  Amileclu  . 
p.  -j.'i.')  cl  sniv.  d'apivs  R.  —  (r)  l!rr>(pii|;ny,  Diptniiiiitii ,  I.  I,  p.  (jçi,  il'apirs  «  cl  h.  -  {il)  l'ardossus.  Diph- 
wiilii.  I.  I,  p.  197,  d'apivs  c.  —  ((■)  Canvin.  Cmip-.  iiiir.  ihi  dv,cr^f  ihi  Mnnx ,  iiislr.  p.  \n .  d'a|>rès  lî.  — 
1/)  llaunMH,  CiiUin  ChnxI.,  I.  XIV,  nd.   lo'i,  d'aprcs  A. 


''  '  (Ici  acte  a  ('lé  iiicriiiiiiii'  par  Lauiioy  (  Disxcri.  '  '  il  .s'n<|it  ici .  non  pas  de  l'éjjlise  Saint-Gerinain- 

.').).  cl  didriidii  par  llniiiliiiiiii'l  {Rffiil-  des  Iroisrlis-  des-l'rés  ni  de  Saiiil-Gerniain-rAuxeri'ois.  niais  de 

siTl  (h  M.  lie  Lauiioij.  p.  ^li^  et  S.).  Mabilliin,  lire-  Saiiil-(ierinain-en-la-(Jilë.  (  Voy.  QuicliernI , /.cs^/'Oi.s 

(piijTny,  be  (liiiiile  (  Annal,  crclcs.  fraiir.  I.  Il .  |i.  (IS  i  Snhil-Gmittiin  (Ir  Pnris  .  dans  \osMi'iii.  di-  lu  Snr.  des 

i'I  s.),  oui   ailiiiis  son  aiilliciilicitc.  Il  a  dû    subir  Aiihij.  dv  Fr.,  I.  WVlll.)    ' 

copenilaiil  criliiiiHs  iiilrrpidalidiis.  \  nr.  r-doiio  iuilii  in  lioiiorc-i  (Ht. 

!'((/■.  raiiiio  vicrsiino  scciniilii'i  i  A  ),  \oir.  sur  bes   mois    -Ouoil...    coiidilioiie-    iiiaiii|ueiit 

celte  ilale.  les  obsei-\alioi)s  (le  be  Coinle  el  de  Bn'-  dans  Ib 

fpiii[ny.  ■*'    Vfir.  -si  seinper  corpnsi  (B). 

''    V(ir.  ■r(pia'  Fronlanilo  ad  palaslrias-  (W).  '"'    Var.  irsi  coiiveneril'i  (B). 

"•  Les  mots   •tiuiduin. . .   laudatnsn    man([uenl  '"''    IW.  rsemjier»  (B). 

dans  B.  ""    Var.  r-inferaliu->i  (B). 


<;AitTLiLAnîE  (:em:ral  de  i'aiîis.  '.) 

5 

('•l'5  ,  juin   (Ml  jtlillrt.    ÉtIIKI'AGNY. 

(liiiiriiriKilidn.  [KM'  (ildtiiric  II ,  diiiie  lion.ilioii  faili'  à  l'abliiive  ilc  Saiiil-Driiis 
d'iiii  k'iTaiii  situé  dans  l'aris  "\ 

[ClilotliJului  jiiiis  [ie\]  FraiRMii'diti 

[obserjvalis  liLolis,  Clirislo  auspece,  credciniis  porteiieir,  si  ea  ([ue  cogno- 

veriiiius  partebiis  saiicfi  (loiiiiii   Dioiiinsis  pcculiaies  palioiii  uostri j'ciieia- 

liter  c[ou]firiiiaiims,  a(J(Hie  slaijoli  (lijfiR^lalc  diiiai-c  joIh'|iiiiis|.  Idcn  \|ir  vcii]c- 

ral)[eli8],  patcr  iio.s[ler   Dojdo    ahba,  epishdani   doiiacinnes ia|iii   in   (]]na 

IciH'tiir  iiisertimi  aiv[a,  (|iiud  est]  iidVa  iiuuus  [Parisi|iis  civlilalis,  (nicin]  ex 
sucessioii[eai  i;('ii]cloi'('  siio  lîaddoiic  (|iioii(laia  [ad  basiloca  saii]cli  dtiiiiiii  Dioiiinsis 
iiiartiieris,  ulii  Dodo  aldja  dcscivire  |vidcliii',  iiiisjcclar  coiiliiiiissc.  (Jiii  viio  |ioliil 

ut  hoc  in  ij)sa  basik-ca [us  conliiiiia]it'   tbdjciinnis  :  cui    nos  b[iiiK-   benc- 

fijciiini ,  pro  divino  intiicto  v(d  rclcrcucia  ipsiiis  [loci  sanctij,  Hbente  [aiiinio 
praestitimus]  i|)so  inliistri  viro  Da[obeiTtbo]  ai'ea  [i[)sa  ad  siipia(bct|a  basil[cca . 
j)er  iuspjecta  donatione,  lejjalilei'  liiissc  condonatiini,  biijus  .  . .  .[ns  ciini  Dri 
t'I  n]ostra  jjiacia  |ad  ipsa  basileca  vid  nujnacdiis  ibidem  |  d('servie)ikd)iis  piolicial 

in  poi'petiio.   Et  nt  bec  auctoi'elas  nostris  ol   i\i[tniis  leiu[ioi'il)iis]   rnanns 

iioslre  suljsci'ibc[ionebus  subtei-  eani  decreviniiis  loboiaii.  S\j;fjob'niisJ  o[itoni. 
(Iblothacbarins  (;/»o»(Y;rrfw//;((')  in  Clii'isti  uoniine,  ie\,  li[anc  pieceptionein  snb- 
sci'i|)si| Iidias,  anno  \li  l'e^ni  nostri.  Sterpiniaco  l'ebciler. 

Orijjiiiul  siif  pa|iyriis,  nii\  Aicli.  uM.  K.  i,  n"  7. 


Vers  627.   -      Etiil 


Cdnllriiialioii,  par  Clulaiii'  II.  d'un  li'staiiirnt  tail  [lar  un  niarcliand  nciiiinic  .Iran 
l'ii  lavfni'  <li'  l'alibavr  cic  Sainl-Drnis. 

[Gblolachariiis  rex]  Fraiicorum .  |  vii'  inluster.  Viris  iHustri|bus  (lbrod(!i;ar  

.  .  .  e  sana  meute  |)er  basilecabusde  snis  propriis  l'acullatebus,  |péi'|  te.'-lanu'uli  pa^c 
laiu,   vobu'iit    ]e[;aiiter  deb'fjari,   per  n[ost]ris  auctoi'elaleltus  lestamenlum  . .  . 


'''   Ce  diplôme  est  le   [)lus  ancien  acle  (■(inservi'  li'anserivil  un  diplôme  di'  Dajjoliur'l  en  laM'iu-  di' 

en  original   aux   Archives  nationales.  Il   avait   été  l'ahlKiye  de  Saint-Denis.  Il  a  (_■(('■  decouvei-t  eu  1  S'if). 

i.oint,  au  x'  siècle,  ;i  une  antie  [lièce  pour  former  (  Voir  le  llnll.  île  la  Soc.  ilrl'llist,  ilc  l'nincv .  I.  \ll  . 

une   lonifiie   feuille   de   |)ajivrus   sur   laquelle  ou  p.  aGu.) 

Cailiil.  —  I.  ■> 


I((  C  \l{TrL\IIil':  (iKMlli  AL  DK  P\HIS. 

|m|i>sIi'I'    Ddilo,    alilia    dr    luisilcca    saiicli   (Idiiiiii   Didiiiiisio    iiiai'llioris    peciiliarcs 

palroiii  iioslii ,  Ic^lamciili  pajjciiaiii  a  .lul'aiiin'  (jiniiiilaiii  ii('j;iiriaiilo,  lilius  lliil 

|ali(||ni(l  (le  suis  laciillalcltiis  ad  l)asilora  i])siii.s  Saiicli  Diouiiisio,  vel  rcicijiia  l'ica 
saiicta.  iiilia   opiicdiuii    Paiisiui'iiiii   civclatis,  eciaiii  et  ad  alcciis  de  suis  proniii- 

(|uis.  |)('r  ipso fn'l  ncral  |il('r  couliriiiari  ilclx'iiuiiis.  ()iuid   nos  iiiapiirtudo  vos- 

lia.  sicul   uuicuiquc  jusia  pcirnics,  vd  pro  iioslic   iiiei'cidcs  conijeiidiiim ,   Ijuiic 

liciiclicil  uiu  iijon  m';;assc |s|(_'p(M]iclus  .loliaiiiiis  ad  aiitedicla   hasiicca   saiicli 

(loinni  Diouiiisio,  vel  ii'l(M[iia  saiicla  loca  ,  aiil  suis  propiiKpiis.jiisIe  iiusccliir  didc- 

;;ass(':   lioc  csl ,    iii    terris,  donieljiis,  iiiaiieipiis eiilis  \(d    i(']e(pio  Ijeiielicio. 

Iiiijus  aiicloi'elalis  iioslic  vie-ore  el  i;eiieiale  bciieliciiiiii  <-ouliinialuiii  ad  ipsas  Ija- 

silecas,  vel  suis  propiinpiis,  prolicial,  in  peipeliio iiii'iilum  siiiiililer  per  liane 

preceptione  linnali  valeaiil  peemanei-e  scciiii.El  ni  liée 'aucloretas,  ainpiialis  titidis 
nosliis  e(  l'uturis  Icmpoielius  inconcusso  jure 

/f.    l  isiiiiis  o[)liilil.  Clilotliacliariiis  {mdiKtijniiiwnj ,  in  (llirisli  iiomine,  re\,  liane 
preee]i[lio]iiein  snl)seii|)si .  .  .  Bene  valele. 

.  .  .  |ainio reijiii|  noslri.  Slirpiniaco,  l'elieitei-  in  Uoniino,  ad  velus  pa[la- 

eiuinj. 

Oriji'iiial  sur  |i.ipjriis,  ntix    \i(li.  ii.il.  K.    i,  ii"  'i. 


(121,1 ,   :!(>  Jllillrl.  —  CnMI'Iti.M-. 

FdiiiliilKiii,  |iar  IlajMilicil,  I",  iliiu  iiiajrlif  an  |ii-iilil  ili/  l'aliliav'  ili'  SaiUl-Driiis  '',  --iri  illa  stcada  quo,  v;\(lil 
ail  l'ari>iiis  civilali' .  m  lnco  i|iii  diciliii-  l'asi'lliis  Saiirli  \larliiii'''.i 

\.  (ln;|nial  sur  |.apui,>  aujuiinriiai  |,ri,lu, 

11.  Cupir  ,Ih  MM'  .s,r,l,.,:uix    \itIi  .  liai .  LL.  iiâCi  (Carl.ii.iliPilrSainl-D.'nis),  fui.    i  (,  i '. 

C.  (:n|,i,.ilii  vin"  .sircli',  aii\  Aiili.  liai.  I.l,.   1  i:>7  (Cailiilain-lilaMc  ilo  Saint-Denis j,  p.  a. 

|).  ('.npir  (lu  \n'  sinl.',  a  la  liilil.  nal.  lus,  i.il.  r)'ii5  (  Carliilaiif  il.'  Sainl-Denis),  p.  'i. 

Kilil    :   («I    Doulilrl,    //,,/.  ,/,.   r„M,.   ,lr    Snnit-Drini,.    p.   aX, ,  ,l'ap,vs   A.   —  (/.)    Mira'iis,    f  lj,n:i   ihiih.m.,    I.    I. 
p.  .,',,,  il'ap  rs  n.   — (r)  IW.    ,/,■,.    //,.</.   ,/r   /V„«,v,  1.  I\,  p.  (i-.   il'apivs  «.  (  ,/)  lîn',pii;;iiy,    DIjilain.    iharliv  . 

p.  i.'ii,  il'apirs  I!.  —  (,')  Maniii,  /'»/„/,,  ,/,/,/„,».,  p.  ,,7,  ,raprvs,i  on  <■.  -  (/)  Paidrssiis,  /),/,'"'"■.  I.  H-  |i.  '1  . 
.l'apivs  I!  cl  C.  --(;;)  A.  .lan.hs,  /;,,'/„•  iiv.k.nl.  -y  s.ai.',  1.  I\,  p.  iS.S,  (rnprvs/.  —  (/i  )  l'nl/,  //lyfAmi.  .  p.  1  'm. 
(l'aprcsn,  B,  C. 


'''    l/aiilliiiilicilr  ili'  rr  ili|iliwn('  il  rlr  coiilcslrc  il  iir  |ioiil  v  avoir  iloiili;  siir  soa  jinrit'iinclt'.  I.r  l'ail 

par  (Icriiiiin  \lh-  n1.  iUplniii.   rrir.    Fniiir.,   I.   Il,  snil  ipi'i'llc    avail    l'ii'  ccrilc    sirr  |iap\nis   jifiiini' 

|i.    i,l'l).    Ni'    l'.niiilc  (    [iiiiiil.    i-crirs.    Fraiir.,    t.    11,  iin'rlli'    |-iMiiniili'     an     niniiis    à    rr|i(ii|ii('    cnrlovili- 

|i.    S-.>'i(,    r.ir(|iii;;ii\    ( /,   r'il.].    l'anlrssiis  ( /.   r(/.l,  j|ii'mH'.  Ijiiaiil  an  rcmil   iiii'iiii'  du   diiciliiR'lil .  il  csl 

\\'m[/.   [Ihiilsilii-    \  l'rjiisMiiiir'i    Crsrliirhlr.     •>■    (•dil.  C(ilill|-Hir     |ia|-    llll     passa;;.'    di'S     l'nshi     Diiffolwrll 

1.  il.  p.  'iii-'  i.   l'i'ilz  I  DiiilniiHihi .    p.  1  'il  ),  Kllr  a  (c.  .l'i  1  ri  |iar  daiilri-s  cliarics  de  dali'  poslérii'Uri'. 
(■Il'  diii'iiiliir  par  Maliilliiii  (  l)f  ir  ilijiloiii. ,  p.  (i'Ii  l'I  "     \.r  l'iisfihi.s  Saiicli  Martini  |>ar;iîl  (''li'O  le  poii- 

Aiiiiiil.  Hriifil..  I,  I.  p.  ;'i/i.')~|  ri  ailiiiisc  |>ai'  \.,lac-iilis  cpMii  éle\(?  sur  lp  riiissrnu  dfi  Méniliiiniilaiit.  ri  sur 

(/,  ni.).  S'il  \  a  ddiili'  sur  raiillimlicilr  di'  la  pirir.  jpipiel  passait  le  fliciiiiii  de  Saint-Denis. 


C  A  HT  IL  AIRE  G  H  M' P.  AL  DL  PARIS. 


11 


f);!l-63'2,  -((juillol.  —  Puiis. 

Iinnmniti'  ncrordfV' p;ir  D;i!;iilirrl  I"  à  ralilmycilc  Siiiiit-Di'iiis.  -in  iinivorsnli sinmln 

l'iirisius  (.•(iM!|rt"'j;r-;i(a     .  i 

A.  Apocrvplie  ilii  i\'  sii''cle,  siii'  pnpynis,  aux  An.li.  n;il.  K.  i,  n"  -. 

R.  (io|jif  du  \j'  siùcle,  à  la  liiiil.  rial.  nis.  lat.  nouv.  arq.  3a(!,  fol.  9.  r". 

('..  Copie  (lu  xiii'  siotle,  aux  Arcli.  nal.  IX.  1 150  (Cartulaire  de  Saint-Denis),  fol.  .j  v". 

I).  Copie  du  xiii'  siiTle,  aux  Arrh.  nat.  LL.  1  1  h-  (Cailulaire  lilauc  de  Sninf-Deiiis),  p.  1. 

E.  Copie  du  u\'  -.iùcle,  à  la  Kilil.  nal.  nis.  lat.  ."l'i  1  ."i  (Cartulaire  d.'  Sainl-Denis) ,  p.  -i. 

Kdit.  :  («)  Doulil.'t,  ///,s(.  ,!,■  l'dUi.  ./,•  Sm,il-l)rinis  .  p.  (;.");|,  d'après  A.  -  (h)  Brè,puj;u\,  Diplom.  rh,n-t,r .  p.  171, 
d'après  D  et  «.  —  (r)  l'ardessus,  %/«w.  tlnirUc.  I.  Il,  p.  'iS,  d'après  U ,  u  et  0.  —  i  ,1  )  Tardd',  Cm  Ions  ,/,'.s 
Ituis,  p.  0,  d'après  A.  —  (e)   l'eilz,  UiiAnmala,  p.   l 'i.'i,  d'après  A. 


9 

Vers  635. 

Lf  rcii  Dnoobert  1'   fuit  donnlioii .  pur  leslameul,  de  [ilusieurs  villas 
à  diverses  (■j|iisos  de  Paris'''. 

Ddiiaimis  ijjiliir  ad  ba.silicaiii  Doniiii  Viiieciilii  Parisius  uiii  si'[)ulluraiii .  (]tianil(ii|in(lt'iu 

Deus  jii.ssL'rit,  liabcro  (lisponiimis  ^\  cluiiiikmujue  iii  perpcliio  esse  dccci-niiiius,  \illaiii  ciejnii 
miiiataiu  Ciimbis  \illaiii,  in  pajjo  Parisiaco,  (juaiu   Ursa  liba   Alderici    leimil.  Pari   iiindd    ad 


'  Cel  acte  mérite  d'Aire  signalé,  car  il  men- 
tionne une  grande  réunion  ecclésiastique  tenue 
à  Paris  rrin  universali  .  .  .  sinodo  Parisius  con- 
gregata,!!  et  l'on  trouve  dans  les  souscriptions 
la  première  mention  connue  de  lévêque  de  Paris 
Landi'y.  Mais  la  fausseté  de  cette  pièce  a  été  si 
bien  établie  par  Germon  {De  vct.  diplom.  rcg-. 
Franc ,  t.  H ,  p.  1  o3  )  et  par  Bréquigny  (  /.  cil. } ,  (ju'il 
nous  a  semblé  inutile  d'en  donnoi-  le  te.xte.  Ln  des 
carlulaires  de  Saint-Denis  (Hibl.  nat.  nis.  lat.5/ii  5, 
p.  6)  contient  un  autre  diplôme  daté  de  Com- 
piègne,  GSy  (?),  qui  semble  n'Alre  (prune  version 
incomplète  et  interpoli'c  de  celui  (|iie  n(U]s  men- 
tionnons ici.  Dans  ce  second  texte,  il  n'est  pas 
question  de  l'assemblée  réunie  à  l'aris  par  Dago- 
bert,  et  l'on  ne  trouve   aucune  souscription.  Le 


texte  de  ce  dernier  diplôme  se  trouve  dans  Bré- 
quigny, p.  171),  dans  Pardessus,  t.  11.  p.  '17.  et 
dans  Pertz,  p.  1  li] . 

'■'  Le  tPxl(.'  de  ce  teslanie[it  ne  nous  est  [las  |)ai-- 
venn  dans  son  intégrité.  Nous  en  possédons  seule- 
ment des  fragments,  ([ui  présentent  entre  eu.\  de 
notables  variantes  et  n'ofl'rent  aucun  caractère  d'au- 
ihenticité.  Aussi  ce  document  est-il  regardé  comme 
faux  par  les  meilleurs  criti(jnes.  (  Valois  ,GeA7rt  Franc. 
I.  \IX,p.i'2  3;Le(;ointe,/4«//»/.cçffev.F/Y(«f.,  t  III. 
p.  '>8;  Rréqnigny,  Diphniuihi ,  p.  lOri.  etc.) 

'  Cette  phrase  snilirail  à  prouver  la  faiisseh'  du 
document,  car  Dagobert  a  ex[)riui(''  dans  d  aulies  di- 
|)lômes  sa  volonté  d'iHre  enteri'é  à  Sainl-Denis,  no- 
lanunent  dans  mje  doiiati(Mi  ipi  il  lil  à  celle  ubhay 
en  octobre  O.'iû.  (Pardessus,  Dip/dm. ,  I.  Il,  p.  ^i,).] 


1  •_'  C  \ I{ T U L A I H !■:  (i É X É li  \ L  DE  P  \  R I S. 

basiliiaiii  Iti^ali  l'rlii  .'i|iost,()li  Parisius,  ubi  Sancta  (iiMioM'Ia  r(?(|uicsril  in  ror|i()ii',  villain  Dra 


veniiiiii  in  Firij't'io  ''' 


A.  Ouatre  cnpips  du  7ii"  siècle  iléposées  à  Lyon,  Metz,  l'nris,  .iMiniiririiiii  iionliu'*. 

If.  Fragment  du  ix'  siècle,  dans  les  Gesla  Diij;oberti. 

(!.  Fragment  du  x°  siècle,  à  la  lîilil.  Valic.  mis.  Clirisl.  n"  .'181. 

D.  Fragment  du  xi"  siècle,  à  la  Rilil.  nat.  mis.  lai.  i-i-,,   (  Chn.imiiir  mln-pnlrr  (/M,»,-,,»)  fol.  S.")  r". 

E.  Fragment  du  xii'' siècle,  aux  Arcli.  nal.  LL.  101? '1  (Carlul. -i-ri  do  Sainl-<iermaiii-dr.s.Pi-i's),  fdj.  1  S  1'. 

F.  Copie  du  xin°  siècle,  à  la  liilil.  nal.  ms,  lai.  il)oS(j,  fol.  i-.^  \". 

II.  Copie  du  xiv"  siècle,  aux   \rclr.  nat.  LL.   io-î()  (Caitul.  de  Saint-(jern)ain-des-Prés),  fol.  1  v",  d'après  E. 

H.  Copie  du  vil"  siècle,  aux  Arrli.  nal.  LL.  lo-ii)  (Carlid.  de  Saint-Germain-des-Prés),  fol.  1  v".  d'après  E 
ou  (>. 

Édit:  («)  Dubreul,  Aimoini  De  (Jfslts  hVtmmnim  (ii'}ii3,  in-iul.),  p.  ]7(),  d'après  D.  —  (h)  Duchesne,  Script. 
Ilial.  Franc. ,L  1,  p.  û8/i,  d'après  B.  —  (c)  lbi(l.,L  III,  p.  ii.'i,  d'après  D.  —  ((/)  Delalande,  SupjA.  ad 
Coiiril.  Cuil..  11.  /ili-j,  d'après  IL  — (c)  LeCointe,  Annales  ercles.  Fniiii:  d'après  D.  ~  (/)  Bouillarl,  Ilisl.  de  l'uldj. 
de  S„u,l-Gcrw,nu-des-Pré.'<.  pr.  p.  '1,  d'après  E.  —  {f;)  Bouquet,  liée,  des  Il,.il.  de  Fr. ,  1.  Il,  p.  090  ,  d'après  B. 
—  (//)  Ilnd..  I.  m,  p.  i.'i.'î,  d'après  I).  —  (j)  Eckliart,  Franein  orientalis.  I.  I.  p.  ■>,,:>,  d'après  B.  —  (/;)  Bré- 
(|nlgny,  Diiihnnata .  p.  iCv..,  rl'apiès  B,  D,  E.  —  (/)  Pardessus,  Dtiihiinnhi .  I.  II,  p.  ;iS,  d'après/..  — 
(m)  Periz,  DipInmaUt,  p.  i.')G.  d'après  B,  C,  D,  E. 


10 

f.,j2,  1"  juillet. 
CJirnlc  iriiiiiiiuiiilé  neciirili'c  il  |'nl)li,-i\c  de  Siiiul-De'iiis  |inr  Lnii(li-\.  i'\èi|iie  de  Paris  '  . 

r)i\iii;i  hu'jjienle  ;;fatia.  Ijaiidciiciis  Pai'isioniii)  aecrle.siae  epi'-rojins.  (}iioiiiam 
r|ui(l('iii  iiitei'  en  qiiç,  Dci  (lispoiienle  providontia,  cursii  lomporis  ajiimiis,  si  quid 
l'eclc  acluiii  l'sl ,  ad  illiiis  qui  iM  daiido  pn-moiiiiit  (>l  [|)os]se  coiiliilit  {jloriam  et 
iiostram  [U'i^spoiitalPiii .  non  est  diiliiiim  adiiiiri'c.  [)[<•(•]('!  pi'osci'tiin  cns.  qui  in 
sacris  ordiiiil)iis  (■iiiiiicic  vidciilur,  pi'ivale  et  pidilicc  rei  ila  (Miiaiu  ajjt'i'c,  iit  t-l 
sua  ])('ccainiiia  adnullaïc,  cl,  si  ipiid  ost  virtutis,  linr  [spnq)Oi'|  ad  alliiiia  stiidcaiil 
piovclici'c,  cl  alioiiiiii  \cl  hciicracla  comiucudarc,  vid  \jitia|  iiivijjilcnt  rorrijjcrc. 
l)cl)ct  otiam  esse  «ji'ala  oiiiiiimii  Dci  lidcîiiiiii  iiih'i'  se  laiii|  ili  |ai'ilas,  cl  in  cxpc- 
tcndis  dai)dis(pic  l)enclic,iis  a<!c()  opniimia  |)i'opin(|nilas,  ni  niilli  proisns  dijjna 
nclciili  non  iii(idi>  non  aliinial .  xciiiin  cliani  ni  anq)lnis  (pmd  di<|iinni  csl.  ali  altci'o 
pclcrc  poslidclnr.  (Juapi'()|)lci'  noverit  onininni  calliolicv  cccdcsiç  cnlloi-uin  jjene- 


''■    Le  IVajfineiil  (jiie  nous  insérons  ici  se  ti'nnve  limniis  raisniis  ^nnn  snsperler  cetlp  cliarlo.  Iii-é- 

(Inns  le  texte  1),  écril  dans  le  inonaslèro  de  Saint-  'I"'!;'iy  (/''/'/"'""'".  p.  aïo)  sn|)pose  iprelie  a  di'i 

ripriiiain-des-Prt's,  mais  non  dans  le  texic  1!  {Grsla  êti'o  relaiie  an  ix' siècle  ,  après  la  perle  <lc  roriginal. 

Dngrihcrli  \.  ipii  esl  ||.  pins  ancien.  H  est  donc  diUl-  Oiioiqne  celle  opinion  soit  (on!  à  fait  vraiseinhialile, 

cile  d'en  adniellre  J'anlIiiMilieili'.  lions  avons  ei-n  devoir  ilonner  le  texte  de  rediidùine, 

'     Maliillon   [Anniil.    lieiied.,    I.   I.    p.    'l■^y  )  et  pour  qu'on  pnl  le  coiiipai-er  à  l'acte  de  eoidirinalion 

l.aunov   { .\xxrrl.  imiui.'iil.  in  iniiiinu.  S.   Crniimii  a  ipie  nous  publions  ei-a])i'ès  an  n    1  1 .  p.   1  .^  .  et  ([ni 

Priitis.  pari.  I\'.  ea|i.   x,  seel   1.  W]  onl  domn''  de  en  a  sans  donli' l'onrni  les  principanx  élt'inenls. 


C  A  R  T  Li  L  \  I R 1-:  G  E  N  E  R  \  L  D  F,  I '  \  R  I  S.  1  ;; 

ralis  iiniversitas,  quod  doiniuis  j<;loM(»sissiimis  Cliliidoviiis,  Francoriuii  re\.  dixiiid 
irradiatus  luiiiiiK",  relirjiosa  pctiliniio  Iminilitatis  iiosti-ao  cxtrcinitalom  poposcil. 
iil  ('I  nos  et  canoiiicoi'iiiii  iioslioruiii  (•iiiiiiiiiiiiis  lialcriiilas.  securitalis  cl  incoin- 
miitaljililalis  privdegiuin  odereiiius  pro  rovereiitia  saiicli  Dioiiisii  solioi'ininpir 
ejiis  Piiislici  et  Eleutlierii.  (pii  ciiin  co  laiirea  iiiartirii  siiiil  lodimili,  ad  hasilicain 
ipsonuii  idii  ipsi  corpore  reqnii^scuiit  et  in  viitutuin  iiiiracidis  coi-iiscaiil .  cl  idti 
Dagobertiis  geiiitor  suiis,  ipioiidain  rex,  vel  jjeiiitrix  sua  .\aiilliildis  regiiia.  scpiil- 
luras  lial)ere  videntur:  (jiiamqiiain  sancla  Cartagiiioiisis  sinodus  farta  a  doiimn 
béate  iiicinoi'ie  Bouefacio  ejusque  eoepiscopis,  non  [ii(diil)('aiil  iiionaclius  suh  pii- 
viletrio  [)i'()[)ri()  residere,  vel  saiicti  Aiigustiui  liljri  de  ccclcs[iaslicis|  giadihiis.  du- 
ceant  nionaclios  sub  quiète  regularitei'  viveiiles,  sua  siiijjulaii  le<;e  dcbci-e  (piic-- 
fer(!  cl  ab  onini  iidV'statiuiu'  (dericoi'uin  iiitrcpidds  pci  inaiicre.  iic  sa<'cidari> 
slrepitus  eos  ledat  quos  districla  régula  scrvitut[is]  Doiniiii  inuderatui'.  (hiod  iki- 
considérantes,  dum  et  canoiiica  ins[titu]tio  nos  liac  de  re  non  prejudicat ,  vel  idco 
(juia  supradicti  [domni]  Cblodovii  régis  petitio  quasi  noliis  jussioesl,  cui  dillicil- 
iinium  est  resisti.  vel  pro  reverentia  tantorum  niarliriini  (pioiiun  [latiocinio  -c 
ipse  commisit,  seu  ut  ipsis  inonarhis  saecunduin  sancliini  oïdineni  vi\cic  liccal.  ij 
ut  tam  pro  nobis  quam  pro  omnibus  nostre  çcclesiç  lialiibus  Dcuni  orcnl.  ipsnin 
privilegiuni,  plena  voluntate,  una  cnin  consensu  IValriini  nicoiiini,  ipsis  con- 
cessisse  visus  snin.  Pcr  qnod  deeerno,  alque  ob  testilicalione  divin!  noniinis  iiilci- 
dico,ut  nec.  ego  deinceps,  ncc,  ullus  successoruni  incoruni,  lioc  audeat  inliiiH'crc 
vel  tenierario  ausu  aliquatenus  violare,  videlicet  ut  onuiis  piesbitei'  vel  tlcii(.ii<. 
ex  bis  qui  in  ipso  Castro  prefati  beatissinii  Dionisii  niaitiris  vel  extra,  ex  loco  (pu 
dicitur  Fons  sancti  Reniigii,  sicut  via  distiiiguit  quae  prcbel  ilcr  juxla  prahim 
quod  dicitui-  Formosnm,  usque  ad  aecclesiani  sancti  (Juintini  niartiris,  cl  ilbiic 
pei'  rejfaleni  stratani  donec  vein'atur  ad  vivarium  in  capilc  Tricini  riunlis.  sien! 
prata  IVatruni  distingunt,  us(jue  ad  [irefaluin  locum  Fontis  Sancti  fleinioii,  onmcv 
illi,  qui  in  boc  cii'cumscri]ilo  spatio  ecclesiis  servinnt,  sint  Hberi  et  absobiti  ali 
omni  dcbito  et  reditione  circadaium  cl  sinodoium.  Tanu'n  \(ibnnus  et  lu'o  leve 
rentia  sancti  marliris  Dionisii  concedinms,  ut,  si  nécessitas  eis  l'ueril.  e\  noslin 
vel  successoruni  nostroruni  cpiscopatu,  sine  pretio,  clirisnia  et  oleuin  suscipiani, 
Et  si  ijuis  eorum  pi'esbiterorum  vel  clericorum  l'oi'te  ant  occisus,  quod  altsil.  aul 
vulneratus  l'uerit,  aut  ex  eis  omnibus  alicujus  injuriaci  acclanuUio  suricxeril .  qni<- 
(juid  ex  bis  omnibus  ad  nos  altinere  videtin-,  iioc  lot  uni  abbali.  (nn'  in  ip'-d 
sancto  loco  prefucrit,  ceteris(pic  Tralriljus,  baben(hiui  cl  disponendum  c(uiic- 
dimus.  Quod  si  ali(}uis  calliditate  aul  cupiibtate  prcvenlus  i'nei'it,  et  ea  quae  suni 
superius  comprebensa,  tenierario  spii'itu  violaverit.  ti'ibns  annis  |)enitentiam  a^al 
a  communione  b'ati'um  sequestratus,  et  nicbilumiiiiis  iioc  pii\  ib';;inm ,  Cbi'islo 
prolegente,  qui  et  adjuvet  illud  consei'vanlilnis  et  (Nssipel  ilbnl  (b.'sliiieic  cin)icii- 
tibus,  [)erpelunm  maneat  incoriuj)tuni.  (Juam  (bilinitioiiem  constitulionis  noslrac. 


l'i  (:\I!TCLAII!E  GKNEHAL  1)K  I'\|;1S. 

iil  ii()>liis  cl  Induis  l('iii|turil)iis  vjililiira  sil,  iiuiiiiis  iioslic  suliscnplioiiilMU'.  rubo- 
l'aviiiiiis.  cl  coc|iisro|)is  doiiiiiis  el  IVa'"il)iis  iiosli'is  r()<jaiiiiis  ni  i|isiini  irisunci-  lii- 
niarc  (lcl)c|aiil].  E[}()  in  (llnisti  iioniinc,  Landericns,  ac,  si  |)cccalnr,  episcopu^ 
urbis  l'arisiacç  lioc  privileginni  conscnsi  cl  snltscripsi. 

l'IlKMlkllE   Cni.ONNK. 

\niicninn(lns  c|)is(()|»ns,  conscnsi  et  .snhscripsi. 
(ianiaidns  c|)isr(i|)ns,  conscnsi  cl  snhscripsi. 
|\nl|lolcnns  c|iisc()|uis,  conscnsi  cl  siilisciij)si. 
I  \riiicnl;ii  lus  c|)isco|iiis,  c(_)nsciisi  cl  siiliscrinsi.  1 
[liiiiii(ns|  c|)isco[iiis,  conscnsi  cl  siilisciiosi. 
\Ial<;ai(liis  episcopns,  conscnsi  cl  siil)scn|isi. 
I'>li;;ins  c|iisco|)iis,  ciHiscrisi  cl  siil)scii|)si. 
(iialor  c|tisco|iiis,  coiisensi  cl  siiljscri|)si. 

okimÈjik  colonm:. 

Joliannos  episcfipus,  consensi  cl  suljscrij)si. 
J5iirj;iin(Iol'ai'  cpiscopns,  conscnsi  et  sni)sci'i|)si. 
liicoaldiis  c|iisco|)ns,  conscnsi  cl  suljscii|)si. 
Ijaldonieius  c|»isco|)iis,  consensi  et  subscrij)si. 
Aiidociius  episcojins,  consensi  et  snhscripsi. 
Mannnns  episcopns,  conscnsi  cl  suliscri[isi. 
lùisloj;iiis  episcopns,  conscnsi  et  siil)scrij)si. 
(laiidandns  cpisco[)iis,  consensi  el  snl)scripsi. 


TIIOISIKIIK    COLONNE. 


I5cilclrediis  episcopns,  conscnsi  cl  snliscnpsi. 
Andolicrhis  episcopns,  conscnsi  cl  snlisciipsi. 
filarns  episcopns,  |consciisil  "  cl  snhscripsi. 
(lasladins  episcopns,  consensi  cl  snhsciijisi. 
Lilterins  episcopns,  consensi  et  snhscripsi. 
l'alladins  episcopns,  consensi  el  snhscripsi. 
Aclliciins  episcopns,  consensi  cl  snhscrijisi. 
Inoihhis  episcopns,  consensi  et  snhscii|)si. 
\n(h!hertns  episcoj)iis,  consensi  et  snhscripsi. 

|Pa|cto    [)ii\ih';;io  siih  ilic  kah'iidas  .[idii    '    |in   aiimi  ipiinlo  ih'ciino   ii';[iiaiilc 
(ddo(h)vio  sdoiiosissinio  reoe. 


''   Mol  iiriiis  iiîir  I,'  .siTihi..  —  "    \ai:  -Suh  (Ile  Ki<\.  .Iiliiil-  i  C.   Dl. 


c. \p,Ti'LUHF.  (;i:m:ii\l  nr,  imiiis.  i.-) 

Ejjo  Atistroleiiiis  Icclor,   iiibciilc  (Idiinio    LaïKlciico  ('|)isco|)o,  liur   ]in\il(';;iiiin 
scri|)si  et  siihscripsi  |"  . 

A.  ,\|icii  rv|ilic  ilii  \'  -^iri  il'  sur-  |in|i;riis,  aux    \rcli.  liai.  K.  -i ,  ii"   i. 

I!.  (;n|,„.  ,1,1  m'  si.VIr,  à  la  Ril.l.  liât    OIS.  lai.  i):,iiv.  ar(|.  '.i-iC, .  loi.  1!  \\ 

C.  (:i,|ii.' ilii   vni'si.Vlo.anx  Airli.   nal.   I.l>.   i  i  TiCi  (  Cailiilaiiv  .lu  Saiiil- Dr'iiis) ,   loi.  f,  \". 

I).  (a,|,i.'rlii  xiiT  si.'.i',  aii\  AitIi.  liai.  I.L.   n  ."17  {  Carliilaire  lilaiir  ili'  Saiiil-l)..|i|s),  p.,,. 

K.  (:o|iif  du   VIII'  .si.Vlr,  aux  An  11.  nal.  M..  1  1  .j,S  (  Carliilain- li'aiir  ,!,■  .Saiiit-lJ..|iis,  I.  Il),   p.   '17(1. 


1    I 

(lôS,  33  juin.  —  Cuciiv. 

(Joiiliniuilloii,  jK'ir  (jiuxis  11,  ilc  l,i  rliMile  il'iiiiiiiiiiiil/-  iiccurili'e  li  J'MijIj.'iyc  ilo  S:iiiil-L)ciii-i 
(iiir  I,;iiiilry,  i-vriiiic  ilr  l'iiris'  '. 

PRIVILEGIU.M   CLODOVF.I  REGIS   KACT(J.M   TE.Ml'OlilBU.S  AIGULI'I   AIJIÎATIS,    COM'IllM  \TI  M 
A   LAM)ER1C()   EPISCOI'O   PAlilSlORLM   ET    ALllS. 

%   Clilodoviiis,  ri'\  Fi'anroriim,  vir  iiihislci'. 

Opoilil  cliiiioiiciac  priiiccpali ,  iiitcr  cèleras  pelirioiics,  illiiil  ([iiac  pii)  saliile 
adscribctur  vel  pio  limoïc  diviiii  iioiiieiiis  poslolalui-,  placalieli  aiidilo  siiscipcrc 
et  ad  ollectum  jKM'diioerc,  iil  liai  in  iin'i'cidc  cuiiiiiiiccin,  duiii  pro  (|iiietf' scixoiiini 
Dei  vel  coiijjrueiiria  locis  vciierabilebus  iii|H'ililiu'  |i('ti('io.  Iwtiir  (hini  l'I  (uiiiii- 
potens  Paler,  qui  dixil  de  teiiebi'is  lumen  splendisrere,  per  Iiuarnacionis  niisliiiuiu 
unifjcnili  lili  sui  Duniini  uoslri  Jbesuui  Cdirisli,  vel  iidusli-acioneni  Spiiitus  Sancli. 
inluxil  in  corda  saiictoruni  (jhrislianoruni,  pro  eu  jus  aniore  et  desidoKi,  iiilcr 
citeros  glniiosos  (iiuiii[)lios  niarlecuni,  beaLus  Dionisius,  L<'utlierius  et  [^istccus 
merueruiil  palniain  victuriae  (;t  coronani  peicipere  jjloriosam,  ubi  pec  niulla  ti'iii- 
pora  in  eoiiun  bas[il]eca,  in  qua  requiesccie  v[i(b']ii(uc,  non  niinema  niiracola 
Cliristns  per  ipsos  vid[el]iir  opcrare,  in  (|U0  cciani  loco  j'eneiores  nostri,  doninus 
Daîjoberctlius  et  douma  Nantliecdiildis,  videntur  l'cquiescere,  ut  per  inlercessioiieni 
saiicloiuiii  illoruin,iii  celesli  re;;no  cuni  oninebus  saiictis  nieieanl  parlicipari  cl 
vitani  aetci'iiain  peici[)cre.  Et  ipiia  ab  ipsis  jirincipebus,  vel  a  cileris  piiscis  rege- 
btis,  vel  acciani  a  Deo  tiiuenlebus  cbristianis  homiiiebus.  ipse  [sanctiis]  lociis  in 
lebus,  pi-optcr  aniorein  Di'i  et  vilaaeterna.  videtur  esse  diialus,  et  noslra  iiilc;;ra 


'''  Nous  n'Iablissmis,  d'niirès  la  cnpio  B  et  le  \o  plus  ancien  diplôrnc  (riim^  aiilliriilifili-  alisoiii- 

lex.te  (loniiu  par  Doiililcl,  {llisloiro  de  rahlmye  de  iiiPiil  cerlaiiio,  où  figure  le   imiu  iliiii   (■\i''i|iii'  de 

Saiiit-Driiiis .  p.  'l'i.'l  I.  Ii's  dciiiirri's  lignes  de  cette  l'aris.  (.)n  trouve  dans  les  Recueils  de  lîré(]iiign\  el 

pièce,  deM'iiiies  riiiiiplèli'iiH'iil  illisililes.  de  Pardessus  ijnalre  autres  diplùmes  anléi'iini 

'*'  Cet  acte,  dont  roriginal  sur  papyrus  se  voit  ei'liii-ci ,  où  se  lit  le  nom  de  rr\rqne  i,.iiidry,  mai 

encore  dans  le  musée  des  Archives  nationales,  est  ils  sont  tous  les  ipialie  taux. 


rs  a 


\i]  (;\I!TI!I.\II!K  (if-lNÉHAL  DE  PAHIS. 

(Icvdcio  el  |)eti(.'io  luit,  iil  ii|iosloliciis  vir  Landcricus  Parisiaci  aecicsiae  episcopiis. 
nrivili^jjio  ad  ipsiiiii  saiicliiin  Idciiii:,  aliltati  \rl  iijilrcliiis  ihidciii  coiisistL'nleljus, 
liicci»^  vcl  (•(iiirn'iiiaïc  pio  (jiiiitc  fiiliira  dcbciil,  ([iio  l'acilius  coiipregacioiii  ipsi 
licciil  |)i(i  slaliilclalu  i"Cj;iii  iinslri  ad  liiueiia  mart[pi']iiiii  ipsoriuii  jiijjcler  exorare. 
Iioc  insc  iioiiiclcx  niiii  suis  (piocplscopis,  juxta  pclicioncui  d('Vocioiiis  uosli'ar, 
hleuissciuaiu  voluiilaleui  |)i'('s(|  ilissc^J  vel  conliruiasst!  dinuscitui'.  [Nos]  (;i'!;o  pci' 
liane  sci'i(!iii  aulorclatis  nuslrao,  juxta  quod  [ler  snpradicluiii  privclt'giuiii  a  poii- 
Iclccc^ns  racliiiii  t'I  |)i'('slciiiiii  est,  [iro  rcvereiicia  ijisdiiini  uiailerum,  vi'l  noslra 
coiiliiiiianda  uicrcidc,  pcr  liaiic  aucloretalcni  jdbcmu.s  ul  si  (pia  ad  ipsuiii  locuiii 
saiicluiu  |iii  villa  |l)us,  iuaiici])iis  vcl  (piibuscuiiiipiç  r[cl)iis]  adipic  ('(jipolrejhus,  a 
piiscis  priiici|iclius  SCO  {fcnolorebus  iiostris,  |v(d  a  Dcuin  liiiiciitcl)iis  lioniiiie]biis, 
luopler  aiiiorciii  \)oÀ,  ibidem  d('b'j;aUini  aul  deincops  fiieiit  addeUini,  duin  ex 
iiiiiiiilicencia  |iareiiluin  misironim,  ut.  dixem[us],  ipsc  sanctus  locus  videtur  esse 
diiatiis,  iiulhis  ('|iiscu[)iiiiiiii ,  lire  |)iaesentes,  iiec  qui  liiliiri  liieiiMt  successores, 
aul  coi'uiii  oïdeiialorcs  vcl  (jualilic!  pcrsoiia,  possit,  (pioipuj  oïdeiic,  de  loco  ipso 
alc|(piid|  aurcire.  aul  alcipia  potcstatc  silji  in  ipso  in()nast[bii'io  usurparc,  vell 
alclquid I  (piase  j)cr  (oiiniulacionis  liloluin,  absqiie  volontate  ipsius  congregacionis 
vel  iiostiuin  |)crni!ssuiu  inino[arej,  aut  cabces  vcl  croces,  seo  induiiienla  altaris, 
vcl  saci'os  codeccs,  ar;;ciitnin  auruiiive,  vcl  (jualciuciiinquc  spcciciu  d(!  quod 
ibidem  conlatum  luit  aut  crit,  aul'eire  aul  nuMioare  vcl  ad  civetate  derene  no[n 
d|cbeal  ncc  praesumat;  scd  liciat  ipsi  sanctae  congreg^acioni,  quod]  per  ri[ctam 
deljcgacioiicm  conlatum  est,  peipeleiii  possedcre  et  pro  slabilctale  regni  noslri 
iii;>etcr  exorare:  (piia  nos,  pro  IJci  amore  vel  jiro  rever(!ncia  i|)soruni  sanctoruin 
niart(!rum  et  adbcpisccnda  vita  a((lernajiune  benencium  ad  lociim  ipsiim  sanctum, 
riiiii  coiisili(»  |H)inrfecum  et  iiilustiiiim  virorum  nosiroiiiin  |ii()ccriiui.  {;ia[tiss]emo 
ancmo  et  intcgi'a  volontate  vise  biemus  pr[cstetijsse,  co  scilecil  orib^ie,  ut,  sic[ut 
tciiip(U'c  domiii  et  j;encloiis  nostri  ibidem  psalleiieius  [per  t|ui'iiias  luit  inste- 
liiliis,  vcl  sieiil  ad  iiKinaslIiiriiiiu  Saiieli  Alaiiiicii  Agaiinis  die  uoelmpic  Icncliir. 
lia  in  loco  ipso  oelcbretur.  (Jiiani  viro  autoretate  decrivenius,  Cbristuin  in  om- 
nebus  iiobis  siibbaganlem,  ul  lirmior  baliealur  et  pcr  tcmpoi'a  conservilur,  sub- 
seri|ieioncbus  iua|nus  iioslrae]  inlia  r(dioi'aie.  IJcioaldus  opiulit. 

(Iblodovius  [monoip'amiiic^  lex  subscripsil. 

1  baiidomcrus  episcopus  conscneiens  siibscripsi.  —  i' Aecllieriiis  pccealor  coii- 
sciicieiis  siibseripsi.  —  i  lln|  (Jinsli  iioiniiic  l']bj;ius  e|usci)|)iis  subserijtsi. —  i' iii- 
coaldiis  peceator  conscneiens  subscripsi.  —  f  liigobereilius  jieccator  cj)isco|)Us 
>ubscripsi.  —  Signuni  f  vir  iiilusler  iiadobcrio  major  domus.  —  f  Gasladius  pec- 
ralor  ei)ise()pus  subscripsi.  —  i  In  ICdirislil  iiomine  Landeiieiis,  ac  si  peceator 
episcopus,  subscri|)si.  —  A(!gynarus  |subscrij)si  |.  —  v  (lliradobcrctus  subsci'ipsi.  — 
Signiim  ï  vir  inlusler  Krmcnrieo  doineslicus.  —  Signum  f  vir  inluster  Mcrullo. — 
Signum    i"  vir   iiiluslcr  l)erlecari|  us  subscripsi  |. —    Signum  i   \ir  inlusler  Aigullo 


CAUTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  17 

rouies  palatii.  —  Gaiiciobertus  «liacoiius  lumc  piivilefjiitni  siibscripsi.  —  Ocliel- 
pincus  subscripsi.  —  Signuni  f  vir  iiilustor  Austroberto.  —  S[i[;iiiim]  f  Gaerimis 
jusns  siibs(Mipsi.  — EbruUiis  subscripsi. —  Tincrinus  subscripsi.  —  Sigiiuni  f  vir 
iiibister  l'robato.  —  Sigiium  f  Guiidobcrto.  —  r  lu  (Ibristi  iioinine  Gaerecb- 
raiiiiius  diaconus  subscripsi. 

f  ^  iiHolfiidiis  peccator  subsciipsi.  —  v  Ainalbercllius  consiiisi  et  subscripsi.  — 
T  Cbadbedo  consiiisi  et  subscrips'.  —  f  Atbiidus  concinsi  et  subscripsi.  —  r  Var- 
uacliarius  consinsi  et  subscripsi.  —  i  Bobo  cousinsi  et  subscripsi.  —  t  Deside- 
ralns  cousiasi  et  subscripsi. 

T  Auneriiundus  peccator  consenciens  subscripsi.  —  f  In  Cbristi  noniine  Chaoaldus 
episcopus  consenciens  subscripsi.  —  r  Rauracus  peccator  consenciens  subscripsi. 
f  Palladius  peccator  consenciens  subscripsi.  —  f  Clarus,  in  Dei  nomine,  epi- 
scopus. consinsi  et  subscripsi.  —  f  Arsenctas  peccator  consenciens  sidjscripsi.  — 
T  Grator  peccator  consenciens  subscripsi.  —  f  \  andabiiarus  consensi  et  subscripsi. 
—  Syghichelnuis  consinsi  et  subscripsi.  —  f  Auderdus  vir  inbister  alque  patriciiis 
consinsi  et  subscripsi.  —  f  Gualderadus'''  consinsi  et  subscripsi.  —  f  Ganctullus 
consinsit  et  subscri[)sit.  —  f  Rado  subscripsi.  —  i  Bodolevos  subscripsi.  • —  f  Ebroi- 
nus  .subscripsi.  —  f  Ragenobertus  subscripsi.  —  t  Arneberctluis  subscripsi.  — 
f  Chaldo  subscripsi.  —  Signum  f  vir  inhister  Madalfrido.  Bene  valete. 

Datuni  sub  die  \  kal.  Julias,  anno  xvi  rigni  nostri,  [Clijpiaco,  in  Dei  nomine 
féliciter. 

A.  Original  sur  papyrus,  aux  Arch.  nal.  K.  2,  n"  8. 

B.  Copie  du  xi'  siècle,  à  la  fîibl.  nal.  ras.  lat.  nouv.  acq.  3-iCi,  fol.  .")  r". 

C.  Copie  du  siii'  siècle,  aux  Arch.  nat.  LL.  1 1  5lj  (Cartulaire  de  Saint-Denis),  fol.  1 '1  v". 

D.  Copie  du  vit' siècle,  à  la  Bibi.  nal.  ms.  lai.  .jii.ï  (Cartulaire  de  Saint-Denis),  y.  20. 


12 

TlQO.   I^IIAIIBLV. 

Donations  faites  par  \  aiidemir  et  sa  l'einnii'  Ercaniberte  a  diverses  ég-lises  de  Paris'"'. 

conferre  debinuis;  unde  in  i'utui'uni  veniam  misericorùiae  animis  nostris 

[dojuannts,  donatuin(pie  in  perpeluo  esse  \'o[loni]iis.  ad  l)asilicaDomnae  Sle- 

fanae  in  Parisius.  ubi  doiunus  Sigoiridtis  [lontefex'^  praeesse  veditur,  villa  cogiio- 


''   Mahillon   a   lu   irVidderadusi   {De  re  dipL,  t.  I,  p.  ôgi),  Fonlani  [Viiidic.  dijilom.,  [).  193). 

p. '167).  Les  deux  leçons  sont  également  douteuses.  Kuinart  [Ecdcs.   P.ris.   vindic.   adf.  Germoidum, 

"'  Quoique  ce  document  semble  dune  aulheu-  P-V^)  et  Bre'quigny  {Diplomata,  1. 1,  p.  31."))  onl 

ticité  inattaquable,  il  a  rlé  \i\einciit  incriminé  par  longuement  réfuté  les  critiques  de  Germon. 
Germon  {De  rri.  trif.  l'ninr.  diplom.,  t.  I,  p.  180,  ''  Ce  diplôme  est  le  premier  où  soit  mentionné 

t.  II,  p.  a(i;!,  t.  III.  p.  'i(J).  mais  Mabillon  (De  Re  l'évêque  de  Paris  Sigofridus  et  l'abbé  de  Saiiil- 

diplom.,  p.  h--2  et  suppl.  p.   2Û;  Annal.  Bencd.,  Germain-des-Prés  .4udcbarius. 

Carlul.  —  I.  'S 


18  CARTLÎLAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

nijciiarite in  |»a[;o  Ca]in]iacinsi,  cum  oniiie  merilo  vol  apecieiicias  el  soledc- 

tates  suas,  siciil  a  iids  presciitf  teiii|;t)ro  est  jMisscssum.  Simili'  modo  ilonaimis  ad 

moiiaslirio  Domiiae h'''']  P''^*^ ''^a  alihatissa  praeosse  vedilur.  villa  cofjiio- 

niciiaiite  Iii;j;oIiiiociirli,  in  jiago  Camiliacinsi,  cum  omnc  intoffritalo  vol  morelo 
suo,  sicul  ol  no[s  presonlo  lomporo  possodire]  vodimur.  l'aro  modo  donamus  ad 
hasilica  Domne  Genuaiiae''',  ubi  vir  voncraLilis  Landebortus  ahha  preesso   vo- 

ditiii,  villa  cofjnomenanli  Fraxi[noto,  in  pa^jo  cum  omne  iutojjretate]  vol 

moiito  suo  a[;icioncias  vol  quicquid  ])reseutc  lomporo  ipiioto  ordono  a  nohis 
ibidem  est  possossum.  [SimiJIo  modo  donanuis  ad  basilica  Domne  \inceute,  vel 
Do[inni  Gcrniani,  ubi  vir  vonejrabilis  Audcbai'ius  abba  pi-aeesso  vodilur,  villas 
cogiiomenanlis  Oxma,  in  pajjo  Dorcassiiio,  Noviolio  in  pa;;o  \ndo;iavino.  cum  omne 
inlefjrolate  [vol  moroto  suo],  ajjocioncias  vel  adpoii  ditiis  lulum  ol  ad  iulejjrum. 
sicut  a  nobis  prosonte  tempore  est  possessum.  Fare  modo  donamus  \uabuniacas. 

in  pafjo  Beloacinsi  ad  basilica  Domiiao noaldus  abba  praoesse  veditur,  lulum 

l't  ad  iulegrum  cum  agecioncias  vel  adpondiciis,  sicut  a  n<d)is  prcsoule  tempore  est 
possessum.  Donamus  ...  [ubi  vir  \]onorabilis  \  uandromarus  abba  preesse  vedi- 
lur, villa  cofjnonionanle  Gomariovilla ,  in  pafjo  Istanpinsi,  cum  omne  inlegretale 
vel  merilo  suo,  agocioncias,  vol  adp[oiidicias,  sicut  a  iiobi]s  présente  tempore 
est  possessum.  Siniile  modo  donamus  ad  Domiio  (Irislivilo  monislirio  pueila- 
rum,  in  Parisius,  ubi  Laiidotrudis  abbatisa  praoesse  ved[itur  villa  coguonienante 
NJoviliaco  in  pfigo  Camiliacinsi.  in  Dei  nomiue  donamus  (iundullo  urti  in  pago 
Gamiliacinsi ,  Premiaco  in  pa;;o  Aurolianinsi ,  ad  basilica  prociosi  Domnao  [Dionisii 
marlyris  ubi]  ipsi  in  corpore  roquiiscit  et  venerabilis  vir  Cliaono  abba  preesse  ve- 
ditur, cum  omne  inleorotate  vel  soledilatis  corum,  sicut  a  nobis  présente  tem- 
poi'o  [est  possossum.  Parc  modo  donamus]  ad  monistorio  Aolinovilla,  ubi  vir  vene- 
rabilis i^ijjus'-'  abba  preesse  veditur,  villa  cognomenante  \  illare,  in  pago  Oxminsi. 
cum  omne  meroto  et  inlegretale  sicut  a  n[obis  prosente  loin|)ore  est  pos]sossum. 
Donamus  in  Doi''  ad  monistorio  Poilmauro,  ul)i  vu*  vonorabilis  Ainaliiai'ius  abba 
preesse  veditur,  locello  cognomonanlo  Alticio  in  ]>ago  Mahuacinsi  cum  omneinjle- 
gritale  vol  meroto  s]uo  quicquid  a  nobis  pi'osenle  lonq)ore  ibidem  est  possessum. 
Siniolo  modo  donauuis  Hadonao  ad  Funlaindla  ad  Domiio  i*olro,  ubi  domnus 
Vnando  in  corpore  re(|uies  jcil  cum  omuo  integrolalo  v(d  solo]  dilalo  agecienciis 
vel  adpondiciis,  lutum  et  ad  intogrum,  sicul  a  nobis  est  possossum.  Donamus  ad 
basilica  Donniao  Poiri . . . ,  idii  vir  \onoral)ilis  ...  [abba  picosso  vodilur  \dla  c]oj;no- 
menanlis  Ispaldisin  pago  Villicassino,  Uronnaco  in  pa|;o  Kbrocmo,  \iaiiiio  in  ])a;;o 
Oxminsi,  Taciaco  in  pago  Oxminsi,  Cormiliaco  in  pago  .  .  .  cum  omm  iiitogre- 
late  v(d  ajdpendicias  et  soledilatos|  (piic(|uid  il)idom  nos  ])reseiile  tempore  pos- 

''   Il  iioIjimI  pas  confondre  celle  ('ijiise  avec  Tal)-  '"'  Tous  les  (■■ilit(Hii\s  ont  lu  -Viyur,-'  mais  certai- 

haye  (le  Sainl-Gei'inain-des-Prds.  (  Gall.  Cln: ,  t.  VII ,         neinent  à  lort. 
col.  25-2.  L'heiil, //i,s7.  (/h  (/l'of.rfe  Ao-i'v,  1. 1 ,  |).  37.)  '■  '   Suiiplijez  rnoniiiie.- 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  19 

sedire  vedimur.  Donamus  in  Doi  noniene  ad  Doniiio  Dcsideiio,  ubi  vir  venerabili^ 

Adroaldus  ahba  prees.se  vediliir ubi  veiiei'abilis  vir  Caronc  abba  preesse  vedi- 

tur,  in  pa|;o  Ebriciiio,  cuiu  oinne  inereto  suo,  sicut  a  iiobis  présente  tenipore  est 
possessuni.  Donannis  ad . . .  preesse  vedilur  villa  cognomenante ...  in  patjo  Lexuino, 
cuni  omne  intej;relate  vel  nierelo  suo,  sicut  a  nobis  présente  tempore  est  posses- 
sum.  Donamus  in  Dei  noniene  [villa  cognonienante  Pjrisciaco  in  pago  Cauiiliacinsi 
ad  Donmo  .Mailino  in  ipso  Prisciaco,  ubi  vir  venerabilis  Farulbis  abba  preesse  ve- 
ditur,  ubi  sepulturas  nostras  ibidem  liabinius  reconde[tas]  ...  debent  et  ses  . . . 
...  asse  ut  babit  jjuniana  frajjiletas.  ...  in  ista  butililali' d;ininosum ,  (|uod  Di'us  ad- 
vertat  de  nobis,  non  contingat,  uniani  ...  dulcissema  conjux  naea  Ercandjei'la, 
slante  ista  omnia  quod  superius  dixinuis,  se  nos  superstitis  aderat  et  Deo  si  vovirit. 
villas  cognonienanlis  Lubaria  in  pago  Oxininsi  ...  sino  villare  super  mare,  in 
pago  Lexoiiio,  Cola  in  pago  Lexuino,  Canibrimaro  in  pago  Lexuino,  Caedraco  in 
page  Ciliuianico,  Abacinco  in  pago  Cilimanico;  ut  jain  dixi.  dulc[isscma  conjux 
mea]  Ercamberta,  se  niilii  superstitis  l'uerit,  supraserijttas  villas,  tam  de  parti  sua 
quam  et  de  parti  nostra,  in  sua  iaciat  revoeare  donienacione  et  monistirio  ubi  se 
eligirit  d[egere]  ...  re  suis  et  futuris  temporebus  ad  ipso  monastirio  predictas  villas 
debiant  proficire  in  augemento.  Et  ut  bec  delibiracio  nostra,  quem  pro  aniniis 
nostris  dare  decrivinius  ...  per  tempera  conservitur,  sicut  lc\  edocil  l'eservata  ad 
heredis  nostros,  villas  cognomenantis  Edoniaco  et  Miscello  in  pago  CadiociniK 
Oxello  et  Buciaco  in[pago]. . .  tamen  stante  ista  omnia  quod superius  comuni  coii- 
venencia  ficimus,  convinit  ut  qui  pare  suo  superstetis  aderat,  ris  pare  suo  possedire 
debirit.  ut  ne...  umane  mercidem  amborum  ad  loca  sanctorum  delegare  debii'it. 
Lnde  duas  epistulas  uno  tenore  comscriptas  inter  nos  lieri  et  lirmare  convinit  . . . 
Parisiaci  ubi  aposibolicus  domnos  et  pater  iioster  Sigol'ridus  preesse  veditur,  re- 
condatur  :  et  alia  eo  modo  comscripta,  qui  de  nos  pare  suo  superstitis  aderat,  lia- 
bir...  [([uanjdio  vi\[erif]  tjuarta  parte  reservavinius.  Si  quis  \iro,  quod  l'uturum 
e.sse  non  credo,  se  nosmedipsi  aut  aliquis  de  beredibus  nostris  . . .,  contra  presen- 
tem  delibiracionem  nostram.  Deus  ibi  contrario  quoquo  tem})ore  vinire  aut  inb'an- 
gire  voluerit,  inprimetis  irain  trini  magestatis  incurrat  ub...  ipsis  domnis  saactis, 
quorum  reliquiae  in  sepeiatas  basilicas  inserte  esse  luiscuntur  et  ab  omnebus  eccle- 

siis  excomunis  ajiarial.  necbic,  nec  in  futurum  veniam  p ru'e  non  possit,  una 

cum  socio  fisco  aiiri  liliiras  cenlo,et  argenti  pondo  docenta  f[uoactus  exsolvat;  et 
(jui  repelit  nullatinus  valiat  evindicare.  Et  liaec  de[liberaci]o  nostra.  duci  Domno, 
(pu)quo  tenqtorc  lirma  et  inviolala  jiermaniat,  stipoiacione  pro  omne  lirmilate  sub- 
iiexa.  Acium  Camiliaco.  vico  publico.  ipiod  ficit  minsis. . .  anno  xf.i  '  rigni  donnii 
noslri  Tlieoderice  gloriosissimi  rigis. 

''  Lne  [)arlie  (les  (idiloursoiit  lu  «/oio.ii;,  fcijiii  .1/k.v.  ]croii.  180.  li.  —  \,ahus.  Mniniui.  di  S.  Am- 
ost  une  faute,  carie  second  diillVe  est  un  èniaij^ov  hi-agio ,  p.  5-2.  —  LcDIanI,  /«stc.  chit.  de  In  Gaule, 
jSaO,  dont  la  valeur  est  l'jale  à  vi.  (Voy.  MalTei,         t.  l,p.  70  ) 

3. 


20  CARTULAIRE  GÉNÉRAL  ])E  PARIS. 

^  Kjjo  in  Dei  iioiiiii»'  Viif'lcmiris  liane  epistola  a  me  fada  reli"!  ot  subscripsi. 
Ei'canibei'la  snhsciipsi.  v  Gliranno  subscripsi.  Si;;nuni  f  viri  iiilustris  Acerelio. 
Signum  f  Bosonc.  Ausonius  rogitus  a  supra-scriptis  banc  cpistobi  subscripsi. 
Signum  f  Bosittone.  Signuni  t  Cblodoaldo.  Sigiuiiu  t  Ingoberto.  Signuni  f  Ga- 
inai'do.  Signuun  f  (iaiidubo subscripsi.  ("<ii subscripsi. 

Oritrinal  aux  Ari'li.  iiat.  K.  'i.  n"  2  6is"'. 


13 

097,  (i  avril.  —  Puiis. 

Fondation,  par  Ganion  et  Adalguile,  au  lieu  de  Linmiu-s,  d'un  monastère  de  femmes 
soumis  à  l'aljbaye  de  Saint-Vincent  et  Sainte-Croix  de  Paris'''. 

In  nomine  Sanctç  Trinilalis  .  .  .  Igilur  Ojjo  Gamnio  et  conjunx  mea  Adalgudis  .  .  .  monasfo- 
rioluni  in  loco  proprielafis  noslie,  nuncupantc  Leniauso,  in  honore  sancti  Johannis  et  sanctf,' 
Crucis  vel  ceterorum  doniinoruni  cepimus  construere,  ut  ibidem  puellas  in  honore  Sanclç 
Mariç  institueremus,  ul  sub  sancla  norma  regulç  ibidem  convtu'sare  deherent  .  .  .  El  duni  ipsc 
sexus  l'eniineus  per  se  minime  ali(piid  valeal  cxerccrp,  vel  p-o  mercede  nostra  augenda,  vcd  pro 
carum  necessitalihus  jjubernandis,  cis  nnilatenus  est  lieitum  loris  (>i[iedi  :  proplerea  omnia  jam 
dirla,  ipsumrpic  monasterium  jam  dictum  Lemausum,  nna  cum  villis  v(d  omnibus  adjacenliis 
suis,  ut  diximus,  in  (piihuslihet  pagis  vel  lerritoriis,  lani  ultra  Ligerim  (piam  citra,  ad  monaste- 
rium Sancti  Vinccntii  et  Sanct§  Crucis,  Parisius  civilale,  uhi  Sanctus  Germanus  in  corpore 
quiescit,  ubi  Authariiis  abbas  in  Dei  nomine  una  cuin  norma  plurima  monachorum  preess(! 
videtur,  donalum  in  perpfduo  esse  volumus  .  .  .  el  post  noslrum  (juo()ue  discessum,  juxta  quod 
superius  diximus,  lani  ipsum  monasterium  el  jam  dictas  villas  cuni  adjacentiis,  ipse  Autharius 
abbas  aut  successoiTs  sui,  (pii  eo  tempore  in  ipso  monasierio  Sancti  Vinccntii  et  Sauctç  Crucis 
Sanctique  Gcrniani  luerinl,  possideant  perpelualiler  ut  habeanl  in  dominationem.  ..  Et  ut 
epistoia  hujus  donalionis  lirma  [)ermaneat,  Biluricas  in  convenlu  nol)ilium,  in  prçsenlia  régis 
domini  nostri  Chihhdieili  relecta,  et  Parisius  civilale  in  monasierio  Sancti  Vinccntii,  die  sexto 
mensis  Aprilis  super  altare  sanctt,'  Crucis  posila,  anno  tertio  ejusdeni  domini  nostri  Giiildeherli 
régis.  —  Turnoaldus  1^'  ac  si  peccidor  episcopus  subscripsi. —  (iuiilliarius,  et  ipse  indignusdia- 


'''  Les  Archives  nationales  possèdent  ini  autre  acte 
des  mêmes  personnages,  également  en  original.  C'est 
une  donation  à  l'abbaye  deSaiut-Germain-des-Prés. 
Elle  est  datée  du  ao  aoùtG8'2  ou  083  (et  non  de  780, 
comme  Pardessus  l'a  im[)rimé  à  tort).  Elle  a  été  pu- 
bliée par  (inérnrd  (  Poljipt.  d'Irminon ,  app.  p.  .l'i  1  ); 
Pardessus  ( /)(/)/hh(»^(  ,  I.  Il,  p.  .'î('>o);  Tardif  (Co-- 
toiis  (kl  Rois,  p.  I  <|). 

'''  On  remar(|nr  dans  relie  pièce  ccriains  détails 
de  forme  (jui  pomraii'nt  la  faire  suspcclei':   le  pins 


im[i(irlant  est  Fempldi  du  mot  miles  dans  les  sous- 
criptions. Mais  il  a  |hi  être  ajouté  j)ar  le  copiste  du 
cartulaire  qui  nous  a  conservé  l'acte.  Quant  au 
fond  même  de  la  pièce,  son  authenticité  ressort 
d'un  autre  diplôme  du  'îiri  février  708  (juc  nous 
cilons  ci-dessnns(n"  iï>].  Il  ne  serait  pas  im|iossible 
(joe  ce  second  di|)lôine  eût  servi  de  modèle  pour  la 
fabiicalion  iln  premier.  Toutefois  l'aulhenlicité  de 
l'ini  el  de  l'anlri'  est  g('néralement  admise. 
'■*'  Le  Cartul;iii-e  jiorle  -rAurnouliIns.i 


CARTULAIRE  (iK.NEUAL  DE  PARIS.  21 

coniis,  siibscripsi.  —  Madoliiiuliis  iiulijjnus  iiljljas  suljscripsi.  —  In  Clirisfi  nomino  Anclcboldus 
iihbns  sul).sciipsi.  —  Duraiuloinarus,  gialia  Dci  al)l)as,  subseiipsi.  —  D('si(b'rnn(lus,  in  Clii'isli 
nomine  abbas,  siibsciipsi.  —  E«;o  (ianniio  banc  (bmalidiii'^  iiici'  cinlain  icIrMcndo  subsci'ipsi. 
—  Adalgiidis  subscripsi. —  Licrliniis  miles  subscripsi.  —  Dcrdandus  miles  siibscripsi. 

A.  Copie  (lu  xii"  sic''cle,  aux  Arch.  naf.   LL.  io-î'i  (Cari,  j-^-l  i]r  Sainl-Germain-dos-1'ivs),  loi,  àf)  i". 

K.lil.  :  (a)  Maliillon,  Aiimil.  Ilriml. .  I.  I,  p.  70',,  .l'apiès  A.  —  {h}  lîouillaid,  llist.  ,1e  Smiil-Gerwaui-ilfs-l'm . 
pf.  p.  (1,  <l'a|iivs  «.  —  (c)  linvpiijj'ri;,  Dipluiiiuiu ,  cliarlw ,  p.  ^i'iij,  (Tapies  n.  ■ —  ((/)  Pardessus,  DijiIuiikiIii . 
chaiiœ,  I.  Il,  p.  263,  d'après  c. 


14 

Vers  700.  —  Paris. 
Legs  faits  à  diverses  églises  de  Paris  par  une  liaiiie  iiniiiiiK'e  EriiieiillirMde. 

.  .  .  Baselicis  eonslitulis  Pai'isius,  id  est:  basclicae  Saneli  Pciri  ureio  aigenleo,  valenle  soie- 
diis  duodece,el  fibla  aurea  gemmata  admanio  dari  consliliio;  baselicae  Dnninao  Mariae,  gavata 
argentea  valente  soledus  duodece,  et  cruce  aurea  valenle  solediis  septe,  dari  jubeo;  ba.selicae 
Domni  Stefani  anolo  aureo  nigellato  valente  soledus  quatuor,  dari  volo;  baselicae  Domni  Gervasi 
anoloaureo,  nomen  meum  in  se  babentem  scribtum,  dari  pryeipio;  baselicae  Saneli  Sinl'uriani, 
in  (|ua  bonae  n-coidacionis  filius  meus  Deorovaldus  reijuiescit,  freno  valenle  soledus  duodece, 
et  caballo  stralo.  el  carruca  in  (pia  sedere  consuevi,  cum  boves  et  leclaria  (  iim  omui  slrahira 
sua,  pro  devolione  mea  et  re((uiem  Deorovaldi  dari  praecipio.  .  .  sacrosaiicle  ecclisiae  civilalis 
Parisiorum,  missu[rio]  argenleo,  valente  soledus  (piinipiaginla,  dari  precipio.  Ras(dicae  Sancle 
(Imces  vel  Domni  Vincenti  cocliaria  argentea  deeedari  jubeo  .  .  .  lia  do,  ita  ligo,  ila  leslor,  ila 
vos  mihi,  Quiritis,  testimoniuni  perliibetole  teslanti.  Ciferi  citeraeque  proximi  proxime(pie 
exberedis  mibi  estole,  procubpie  habetote.  Si  ijue  lilurae  vei  caraxalurae  in  iioc  lestanienlo  meo 
sunt,  ego  feci  fierique  praecipi,  dum  mibi  saepis  vidui  recenseri.  Addi  etiam  conslitui,  si  quis 
contra  banc  testamentum  venire  voluerit,  aut  \olunlalem  meam  in  aliquo  coirumpere  tenq)la- 
verit,  a  comnuinione  omnium  sanctorum  el  a  liminebus  ecclisiarum  elficeatur  extraneus,  el 
insuper  [an]le  lrii)unal  Ciirisli  analbimalus  peruiaiieat. 

Actum  Parisius,  sub  die  et  lempoie  [sujprascriplo. 

Signum  f  Erminethrudiae  teslatricis.  f  Mummolus  comes,  rogante  el  praesente  Ermene- 
llirude,  hanc  testamentum  subscripsi.  Scupilio  spalarius,  roganle  Erminetlirudiae,  buic  lesta- 
inenlum  subternolavi  diae  el  anno  quo  supra.  Munegiselus,  roganle  et  praesente  Ernimine- 
llirude,  hune  leslamenlum  lestis  subternolavi  die  et  anno  quo  supra.  Baudacbarius  delensor 
subscripsi.  E[use]bius,  l'ogalus  ab  Erminellmide,  hune  testanienlum  es[cripsi  et  subscripsi]. 

A.   Orif;iual  sur  papyrus,  aux  Anli.  iial.  K.  /i ,  11°  i. 

Kdit.  :  (n)  iMaljillon,  Lilur,;.  G,,//.,  p.  'lO:!,  d'après  A.  —  (/.)  Mabillmi ,  Ih  iv  (/i/y/mH»/,™ ,  app.  p.  92  ,.]  suiv. 
d'après  A.  —  (c)  Bri'ipiij;iiy,  DijAimiata,  charlœ,  p.  .'ilji,  d'après  A  ou  a.  —  (</)  Pai-dessus,  Diphinalu ,  chiirlœ . 
l.  II,  p.  255,  d'après  c  et  A.  —  (e)  Tardif,  Cartons  des  Itois,  p.  ;i/i ,  d'après  A. 


22  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

15 

70:i,  -jô  fr'M'ici-.  —  QiiEnsi. 

Jiijji'iiHMil  i);ii-  lequf'l  (lliililcherl  III  coiiliniiP  la  ddiialioii,  laile  |)ni'  riamoii  ot  Ailalgiulo  sa  l'emmo. 
<lii  MioiiasIriT  (II'  IJnKiiirs  à  l'aliliayo  île  Saii]f-(lrriiiaiii-(les-Pr(_'S. 

/f-  (]liii(lL'l)i'rllius,  rcx  Fraucorum,  vir  iiiluslcr.  Cuin  nos  .  .  .  vcucrain-lis  vir  (^liedeiniarus 
ahlia'"  ...  siirnjcix'bal  (iuiii  dicorit  co  (|ii()il  iiiDiia.slliciiolo  in  paj;o  Slanipiusc,  nnucobantc 
Li'niaiisii.  ima  ciiiii  adjni'ni-ias  suas  .  .  .  ad  iiilc;;rimi.  (|iiici|iiid  |i(issrss]ii  (ianiiiKiiii'  coiulain 
cl  ciiiijdjM' siiai'  iiiriiiiMala  \dal;;iidc  lurninl ,  pcr  rni'iuii  sliiiiiiriila  ad  niiina>lli\  l'io  Sancti  Viii- 
ci'iili  M'I  Doiiiiii  (icriiiaiii.  ulii  ipsi  [iirciiisiis  doiiiniis  in  cor|iiiri'  ri'(|uicscil .  ipiai' rsl  siib  opidiini 
l'arisiaci'  ciM'Ialis  roiisliiirliis.  ubi  (ilirdidiiiariis  abba  prccssc  \idt'tiir,  condonavcranl 

Daliiin  i|uiid  licil  mcnsis  l'\'biuariiis  dics  [vxv,]  anno  c;ii  ri|[ui  nitstri,  Cai'iaciaco  féliciter. 
Raene  valcle. 

A.   (Jiij;inal  avec  traces  de  sceau,  aux  Anli.  nal    K.  •>,  n°  i3. 

Édil.  :  (il)  Maliillnn,  Aclit  SS.  Oriliiiix  Smirti  BniecL,  ,s;pc.  m,  pars  II,  p.  (Jao,  d'après  A.  —  (/')  Le  Cointe,  An- 
iiiilcs  ceci.  Fnini-.,  t.  V,  p.  ■J71),  d'aiirès  A  i>ii  ».  —  (c)  Maliiilon ,  De  te  dij/lnmalica ,  p.  'iSa,  et  SuppL,  p.  <)  j  . 
d'après  A  et  11.  —  ('/)  lioiiillart,  llisl.  de  l'al/h.  de  Stunt-Qermaiii-des-Prés ,  pr.  p.  8,  d'après  A  ut  c.  —  (e)  Gall. 
Chrisl.  mvn,  t.  VII,  Instr.  col.  4,  d'après  r.  —  (/')  Heeued  des  Uistm-ims  de  Fi: ,  t.  IV,  p.  (JSo,  d'après  c.  — 
(^T)  Biéqiii,f;ny,  DiphinmUi .  p.  :!(')(>,  d'après  A.  —  (h)  Pardessus,  Dijihmiatd,  I.  II,  p.  adi,  d'après  g-.  —  (i)  Tar- 
dif, Ctrlnnu  des  Unis .  p.  :i.') ,  d'apns  A.  —  (j)  Periz ,  Diplumoki ,  p.  G'i ,  d'après  .\. 


K) 

710,    13  dr.cenibre.  —  Montmaco. 

■Iiei-eiiietit  reiiilii  par  (  lliildebeil  III  en  i'a\eiM-  de  l'aldiaye  de  Saiiil-Ueiiis  ciiiilre  (Iriiimald,  cniiile  de  Paris. 
an  siijel  des  ilroils  à  pi'rci'Miir  à  i'aris  r'I  dans  le  Parisis,  sur  les  marcbands  (jni  \enaieid  à  la  fiiire  de 
Saiiil-Di'iiis  '  \ 

IIIC  Sl^NT   CMIÏVS    l)i:    1LI,0    TIIK  LLKMO  .   m;    ILI.O    M  VliC  VïlIO  .    CllU.ni'Bl-.liTO   liKGE. 

'^    Cliililclicrlliiis,  rcx  Kiaiicoriiiii.  vir   iiiliisicr.  C-itiii  iii   iioslia  vcl  |iruccium 
iiosIroiMiiii   prcsciicia.   Mamacas.  iii   palacio  iidsIio.  xciiiciiles  ajjciiU's  vciioi-ahcli 


'     Cet    acte   est,   le  si'ul   (pn    meidionne    l'abbi:  Dipluiii..   I.    Il,  ]).  28.');   IVrlz,    Diplom.,  p.  (iS). 

(lliedelniaiiis.  I.'exainen  paléi>[jraplii(pie  de  l'nri'jinal  fournit,  en 

'*  L'antlientieil('  de  ci'  di|ilonii'  a  ('t.'  allaipie,'  ellet,  des  prenves  péreniploires  à  l'appui  de  l'opi- 

par  (iernion  1  \Ct.  ir;;-.  i'niiic  diplom.,  I.  I,  p.  ■i.'!i|,  ninn  sentenne  pai-  .Mabillnn.  Le  scribe  a  eniployi' 

el  delenilne  par  Mabilldii  |  l)i-  ir  diplmii. .  |i.   'iS-.>  I.  des  ncdes  lirimienncs  et  des  formes  nionojjramnia- 

Elle   rsl    ,ini"nrdlitu    ciinsidi'iVr  ciuniue   liurs   de  liijnes.  i|ne  les  faussaires  des  siècles  suivants  ii'au- 

ilou|e(  l!i('([ni;;iiy, /^//)/o)H.  ,  I.  I.  |i.  .'SHS;  Pardessus,  ran'iit  pu  iunter. 


CARTULAIRE  GEXEBAL  DE  PARIS.  23 

viro  Dalfino.  abbate  de  basebca  pecuHaris  patroiiis  iiostri  Sancli  Dionisii,  ubi  jmc- 
ciosiis  (louiiuis  iii  corpore  re([iiie.s('it.  adsiMX'baiit  achersus  ajTcnti's  iiibislri  vim 
Grimoaldo,  inaiorciii  donuis  iiostri,  cii  qod  a  l()ii;;o  Iciupore  (ihlodoviiis  ([ori- 
dam,  aviis  iioster.  seu  et  postbia  avuncubis  iioster  Gliiblcriciis,  vd  domniis  el  «jc- 
uetur  nostcr  Th(Midorieus.  eciain  cl  jjei'inaiius  noster  (Ihlodocliaiiiis.  pcr  <'oruin 
precepcioiiis,  illo  (cb'iK'U,  (|iiic(|uid  de  oiiincs  iiejuiciaiilcs,  aul  Saxoiiis.  vtd  quas- 
(•uni(iuolil)il  iiacioiiis,  ad  ipsa  saiicla  fislivctatc  duiiiiii  Dioiii.sii  ad  illo  marcado  ad- 
veiiieiilos.  ad  i|tsa  Ijaselica  Sancli  Dionisii  in  intcjji-clalo  coiicessisscnt.  sic  (pioijnc 
ut  nec  jxistliia,  nec  Iniic,  pars  fisce  ncipic  ibydcni  ad  ipso  marcado,  ne(pu'  mira 
pago  Parisiaco,  aul  in  ipsa  civctalo  Paiisius,  postia  iiullus  tcleneus  ad  ipsns  lio- 
menis  negocianlos  do  ipsa  vice  non  exij'intur  nec  lollintnr,  scd  hoc  pars  predicte 
baselice  domiii  Dionisii  in  intejfrelati'  onme  Icmpore  babirit  conccssum  adcpic  in- 
dultum.  Unde  et  talis  precepcionis  predictorum  [)rincipnm  in  prcsenle  oslemledi- 
runt  relefrendas.  Relicbas  et  percursas  ipsas  precepcionis,  inventum  est  (pioil 
lalitcr  ab  ipsis  princi])el)us  ad  ipsa  casa  casa  (^sic)  Dei  in  inleoretale  luit  coii- 
cessuni.  l'ostia  dicebant  quasi  agentcs  ipsins  viro  Grimoaldo,  niajorem  donius 
nostri  eciam  et  comis  de  ipso  pago  Parisiaco,  mcdietate  de  ipso  teleneu  eisdeni 
tollerent,  vel  de  jiaite  ipsins  baselice  al>straerent.  Aserebant  econira  ajjentes 
ipsius  viro  Grimoaldo,  niajorem  donuis  nostri,  quase  de  loiigo  tempoi'c  talis  con- 
siietudo  biissit,  ut  medietate  exinde  casa  Sancti  Dionisii  recepcrit,  illa  alia  me- 
dietate  illi  comis  ad  parlera  fisce  iioslri.  Inlendibant  econtra  ancntes  Sancli  Dio- 
nisii, quasi  hoc  Gairinus  qondam ,  loce  i[)sius  Parisiace  comis,  pcr  l'orcia  bniic 
consnehidinem  ibydein  misissit,  cl  ali(|uando  ijisa  medielale  de  ipso  tclciicu 
eisdem  exinde  tullissit;  scd  ipsi  agentes  hoc  ad  palacium  lesogessissent,  el  conim 
precepcionis  in  integrctalc  seinper  renovassenl.  Iteriim  impiisituin  est  ])er  |>liircs 
persoiias,  eciam  et  ])er  ipsas  precepciones,  ([od  antedicte  princcpis  ibydem  in 
primordio  et  in  jtosternm,  in  inlejjrelali  concesserunt  vel  adlirinaverunt.  Syc 
asenciente  ijiso  viro  Grimoaldo,  niajorem  domus  nostri,  eciam  et  alii  pliiris  nosiri 
lidelis  visi  rueriint  decrcvissi  vel  judicasse,  ut  agentes  ipsius  viro  Grimoaldo,  pro 
parlera  fisce  nostri,  eusdein  exinde  per  vuadio  de  ipso  teleneu  in  integretale  re- 
veslire  debirent;  qod  ita  et  ficerunt.  Sed ,  dum  ac  causa  taliter  acla  vel  deliiiila 
seu  iiupiisita  vel  jndecala,  in  quantum  inlusler  vir  Sigofredus,  ciunis  palatc 
noslre,  leslemoinavit,  fuissil  denusceter,  jobinmius  ulomne  tempore  pars  prcdiclc 
monastii'iae  Sancti  Dionisii,  ubi  ipse  preciosus  domnus  in  corpore  re(juiescil,  cl 
Dalfiims  abija,  vel  siiccessoris  siii,  ipso  teleneu  in  integrelali  de  ipsa  fisti\ étale 
Sancti  Dionisii,  tain  qod  ibidem  super  terras  ipsius  baselice  resedire  vedinlur. 
quain  et  postia  ipsa  vice  ad  Parisius  omne  lempore,  inspecta  eorum  anteriores  pic- 
ceptionis.  babianl  exindccatum  ad(pie  elidialiiin.  Et  (juateiius,  anlebaclis  lein[iore- 
bus,clade  inlercedeiile,  de  ipso  vigo  Sancli  Dionisii  ipse  inarcadns  luit  eraiitalns. 
et  ad  Parisius  civelale,  inter  Sancli  Martini  et  Sancti  Laurenle  baselicis  ipse  niai- 


Vi  CAHTI  LAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

cadiis  liiil  r.irliis,  cl  iiidc  pirci'jjcioiiis  |ir('(licloriiiii  prince|)Uiii  arcepcruiil,  iil  iii 
ipso  loco  iiiil  iil(y([iic  nt]  ipso  listivcîtale  rcscLlibant  ad  corum  nojjucia  vel  coii- 
niei'cia  excrcioiida,  ipso  teleiieii  [)ai's  pirprediclo  i^sic)  basclice  doiiiiii  Dioiiisii  in 
inteofolale  l'ccejicril;  et  se  evciiit,  aul  pro  clade  aiil  pcr  quacuiiKpielihit  dela- 
cioiK'  inlerveidii,  cxiiidc  alinhy  fiieiit,  ipsi  uiarcaliis  eiiiulatus,  predictiis  teleneus 
iii  inte<;relale  ad  i])sa  casa  I)ei,  prcseiilis  teinporebus  et  fiitiiris,  iii  liimcnarebus 
ipsiiis  Saiicli  Dionisii,  pro  reverencia  ipsius  sancti  loce,  permaniat  concessus  ad- 
(pie  iiidiiltiis  :  et  sit  taiii  iiiler  parle  lisce  iioslri,  ipiaiii  et  iiiler  a<;eiites  Sancti 
Dionisii,  oniiiis  Hs  et  alterfjacio  sul)ita. 

Actulius  jiissus  recojjnovit Grimoahio  majore  donms.  Bene  Valete. 

Dalinn  (piod  licit  niinsus  Decendx'r,  diiis  \ni,  anno  xvi  rigiii  nostri,  Mauiaccas 
lebcilei'. 

Orij'iiial  avri-  traces  ilr  scran,  aux  Aiili.  liai. ,  K.  .'i,  n°  iTi. 


17 

(17,  -iN  Crvi'iiT.  —  (liiMi'iKn 


I)oiialioii,  |iar  (iliil|i(Ti(;  II,  à  l'aljiiiiye  ilo  Siiiiil-Di'iiis.  ilo  ki  l'on't  Ao  liouvi-ay  et  du  ili)iiiaine  de  Clicliy 
m.  habilail  liM:anledc  la  lorèl. 


CAIITV    DE    ROVKIÎIiTO. 


Chilpericbiis,  re\  Francorum,  vii-  inhister. 

Seali(]nid  ad  bica  sanctoiiini  d(>  nostris  niiinerebns  j)nslainus  vel  coiicidenius. 
boc  nol)is  ad  nieici(b'ni  vel  slaliilelate  rijjiii  noslii,  m  Dei  nonieiie,  perteniic  con- 
lideniiis.  Ideo  cojjnuscat  bulilelas  seo  magnetiido  vestra,  (piod  nos,  i'oreste  iiostra 
lloverilo,  cuui  oiinieni  juie  vel  terinene  siio ,  ad  intejjruni,  (pic  est  in  ])aj;o  Pari- 
siaco,  siipei'  lliiviiini  Sijjoiia,  nna  cnni  illo  lorestai'io  nonieiie  Lobicino  ([iii  cou- 
nianil  in  lisco  nostro\(^lMS  C,lip[)iaco,  nna  cnni  inansus  (piod  in  i[)so  (îlippiaco 
Icnire  vi(btiii-,  vel  teiias  ad  ij)sns  inansns  aspicientes,  ad  inleoruni,  ad  Jiasileca 
pecidiaics  palronis  noslii  Sancti  Dionisii,  nbi  ipise  pirciosns  domnns  in  coi'|)ore 
['('(ineiscil ,  \A  \\\n  doniniis  Tniiioaidns  episcopns"'  ciisins  preesse  viditnr,  ad  pc- 
licionc  ininslii  mto  liajjanli'c^do,  inajorinidoiniis  nosli'o,  plina  et  iulejjTa  jfracia, 
ad  diae  présente,  \ise  liienins  concessisse.  (hiapi()|)ter  [)er  pi'esente  precepcioue 
specialins  decerninins  nrdenaiiduni ,  ipiod  in  perpehunn  circa  ipso  sancio  loco 
inansurnni  esse  volenms,  ni  ipsa  l'oi-este  nosira  liovei'ito,  cnni  onnieni  jni'e  vel 
terinene  siio,  ad  nili'jjrnin .  nna  cnni  snprascnpto  lorcslario  \el  niansns  snos,  cnni 
terras  vel  prala   in   ipso  Clippiaco,  ad  intej|rnin,  ipse  doiniins  Tiirnoaldus  epi- 


'''  Cel  ;icte  est  le  deniiei-  en  dal(.'  où  li[|iii-e  ri''vèi|ue  de  i'aiis  Tiiriinalil. 


CARTULAIRE  HEXERAL  DE  PARIS.  2.") 

scopus  ad  ipsa  sancta  basileca  donini  Dionisii  iiiartlicris,  pliiia  et  intégra  gracia, 
ex  nostro  nmnere  largitates,  lioc  habial  concessum  adqiie  indultiiiu,  ut  eis  iii 
aiitia  seniper  nielius  delectit  pio  stabilotate  rigni  nostri,  vel  pro  sainte  patriae. 
Dorniiii  meserecordiae  adteiicius  exorare;  et  nulla  reqiiosicione,  iiec  iiullo  inpidi- 
îiH'iito  ad  judicibus  publicis,  tain  nostro  tenipore  quani  et  ad  succedencinni 
rignni,  ob  lioc  habire  non  pertemiscant,  nise  ad  suprascri|)ta  sancta  basileca 
domni  Dionisii,  nostris  et  foturis  temporibus,  proficiat  in  angimentis.  Et  ut  hacc 
j)recepcio  firmior  habiatur,  vel  per  tempora  conservitur  nianus  nostii  subscripcio- 
nebns  subter  eam  decrivenius  roborare. 

%.   Chilpricus  rex  subscripsit. 
.  RaganlVidus  optolit.     Bene  Valete. 

Datuni  pridiae  kalendas  Marcias,  annum  secundnm  rigni  nostri,  Conpendio,  in 
Dei  nomene  féliciter. 

Original  avec  traces  de  sceau,  aux  .\rch.  nal.  K.'i ,  n"  .il. 


18 

"17.  26  avril.  —  Pahis 


Confirmation,  par  Chilpéric  II,  des  privilèges  Je  l'aUiaye  de  Saiiil-Maiir-dcs-Fosses.  rrDnta  siili 
die  viu  kalendas  Maias,  anno  11  regni  nostri,  Parisius  civitate,  féliciter. ^ 

Édit  :  (a)  La!)be,  Alliance  chroml. .  t.  11,  p.  'iliS.  —  (b)  Le  Cointe, , !«//«/.  n;1rs.  Fnuir..  I.  IV,  p.  r.f,:! ,  d'oprè^  o.  — 
(c)  Mabillon,  De  re  diplnm.,^.  hUO.—  (d)  Bec.  d<-s  Ilixt.  de  la  France ,1.  IV,  p.  (I;,.').  d'après  r.  —  {<■)  Gnllia 
christ.,  t.  VU,  inslr.  col.  0,  d'aprésc.  —  (/)  Bréquigny,  DijAvnidla ,  chm-iw ,  I.  I,  p.  ^iili.  d'après  f.  — (/;)  Par- 
dessus, Diplomala,  cliarltp,  I.  II,  p.  3  la  ,  d'après /i  —  (/i)   Perfz,  Dijdoiniita,  p.  -N,  d'aprèvs  c 


19 

Vers  7.30. 

Confirmation .  par  Thierry  111 .  d'une  donation  de  divers  biens  situes  en  Rerrv ,  laite  par  Gantier  et  sa  l'enime 
Goda,  à  l'abbaye  de  Saint-Gcrniain-des-Prés.  rrAd  ecclesiam  Sanete  Cincis  Sanctiipie  Vinceiitii  lévite  el 
martyris  iiti  preciosus  confessor  Germanus  in  corpore  requiescit,  in  suburbio  l'arisiarc  urbis.  .  .  suli 
dominatione  et  providentia  Autbarii  ecclesie  Sancte  Crucis  prcdicloriimijue  sanetoriim  nbbate.  .  .  '  - 

.\.  Copie  du  xii' siècle,  aux  .\rcli.  liai.  LL.  loa'i  {Carlul.fir  de  .Saint-Gerniairj-ili'.s-Pres  l,  fol.  il~i\'. 

B.  (^opie  du  xiv'  siècle,  aux  Arcli.  nal.  LL.  i  o-iù  (Cartul.  de  Saint-ljermain-des-Près).  lui.  2  r'. 

C.  Copie  du  xiv°  siècle,  aux  Arcli.  nal.  LL.  loag  (Cartul.  de  Saint-Gcrniain-des-Prés),  fol.  i!  r". 

Kdit.  :  (0)  Bouillard,  Hixt.  de  l'ahUuje  de  Sa,„l-Gn;,uin,-des-[>rrs ,  pr.  p.  S.  d'après  .\.  —  (h)  Br.vpu|;My.  /'./,/... 
tnatn,  p.  '.M'n.  d'après  a.  —  (c)  Pardessus,  Diidnmidit ,  cltinUr .  l.  Il,  p.  iWii.  d'apies  /..  — id\  Prrtz,  IhphmaUi . 
p.  -jo.'),  d'après  \  ou  a. 

'''  Ce  diplôme  est  le  plus  ancien  acte  i-nyal,  '''  .Nous    avons  cru  devoir  mentionner  ce  di- 

daté  de  Pans,  dont  l'aiitliPiiticité  n'ait  jamais  été        plôme,  (juoiipi'il  n'ait  (ju'une  importance  secnn- 
mise  en  doute.  daire  pour  l'histoire  de  Paris.    .Mais,  comme  le> 

Cartul.— I.  'i 


20  CAIiTI  LAini-:  GEiNEUAL  DE  PARIS. 

20 

7.")3,  8  jiiillfl. 

(iciiiliiiii;ilicin,  par  I'(-|iiii  le  Biol',  ilo  l'iiliandoii  fait  i'i  l'alilinve  do  Saliil-Dcnis,  jiar  Irs  rois  ses  preili'cosscurs, 
ili's  (lioils  il(i  lise  ilaiis  liiiit  il'  l'arisis,  sur  les  iiiarrliarids  qui  vieiiiieiil  à  la  loire  do  Saiiil-Doiiis. 

COMIliMATIO  DE    ILLO    MEltCVTO   011    DICITI  11   S\NCTI    DION^SII.    TKMPOIli:    l'IlM'IM    UECIS. 

)[■.  I'i|i[)iiiiis,  rcx  l'riincoi'iiiii ,  \li'  iiiliisici',  omiiiLiiis  diicibus,  cuiiiilibiis,  jji'iillio- 
iiihiis,  (loincslicis,  vccaiiis,  cciili'iiai'iis,  vcl  oiniies  agentes  taiii  preseiitibus  quam 
el  fiiliiris,  scii  el  oiiincs  iiiissus  noslros  de  palacio  iihiqnc  (lisciirrcnti'S.  [|;itiii- 
cojjiioscal  iililitas  scii  iiia;;iiitii(l()  vcstra,  veneraliilis  vir  Foiradus,  aldja  de  Ijasilica 
[jeciiliaris  patroiiis  iioslii  saneli  Dioiiisii,  id)i  ipse  preciosus  dummis  cuiii  sociis 
suis  coi'iiore  rc(jiiiescci'('  videliir,  vel  i|)se  a]d)a  iiiia  ciini  turiiia  phirima  iiiniia- 
clioriiiii  lu  i|iso  cemdjio  deiren-  videiilni',  vel  Domino  luilitai'e  iioscuiilui',  iiiissa 
ncliciiiiie,  iioliis  sunjiessci'iiiit  eo  (|ii(id  a  loiijjo  teiiipore  [aiili!]rii)i'es  re;;es  doiiiiiiis 
Da|;oljeihis  el  Cldi)d()\  iiis.  seu  el  |)(»sl(;a  Hildericiis  cl  Tlieiidci-iciis  et  CJilollia- 
riiis,  (|ii()iidaiii  i'e;;i's,  cliam  et  Ililtlierttis  et  avuneuliis  nosler  (ii'imoaldiis  iiia-- 
joi'iiiiiddiiiiis,  i|>sif|iic  (|ii()iidaiit,  oiiiiies  telloiieus,  inlVa  |ia;]0  l'ai'isiaco,  de  illa  (es- 
livilale  saiicli  Dioiiisii  in  idipso  pa{;o  Parisiaco,  de  oiniies  iieciieiaiiles.  taiii 
Saxsones  (piani  riisiuiics  vel  alias  iiaciones  ])i'oiniseui:'^,  de  (piasciiUKjue  paj^os 
vcl  |)in\in<ias  ad  l'eslivilale  saiicti  Dionisii  martyi'is,  tain  iii  ipso  marcado  quain  et 
in  i|isa  civilale  Paiisiiis  de  ij)sa  vice,  seu  et  per  villabns,  vel  per  agros,  tam 
ibidem  (piam  et  aliubi,  ad  iieîjocianduin  vel  uecocia  plurinia  exerceiiduin  et 
\ina  coniiarandum,  in  poilus  et  perdiveisa  Ibuinna,  ipii  ad  i|)sa  lestivitale  adve- 
nci  int,  nt  ipso  tellonens  in  inle;;ritale  de  ipsa  vice  ad  casa  Saneli  Dionisii  con- 
ci-ssissent  vel  conliiinassenl  ;  mide  et  ipsas  pi'ecepciones  vel  conlirmaciones  an- 
[riinrum  r(';nim  nobis  in  pi'escnle  oliiiilerinil  l'clencndas.  licleclas  el  pei'cni'sas 
i|)sas  pi'i'cepciones  sen  et  conlirmaciones,  v(d  illo  judicio  cvindicato  domno  Hilt- 
berlo  icjfe  el  avMMcido  n!)stro  (liimoaldo  niajorumdomo,  (piem  ajjenles  Sancti 
Dionisii  snpei'  a|>cnles  ininstii  viro  (Irimoaldo  majornmdomo  ev  mdicavcciuil . 
iosnm  nobis  obtnllcrnnl  ad  iclejjendMni;  et  poslea  snj;[;eiebat  ipse  Foiradns  aljba, 
vfl  monachv  Sancti  Dionisii.  et  lioc dicebant  ut  ille  tellonens  de  illo  marcado  in 
Villabns  vcl   a;;ros  eoinm   lolns  abs(pn'  jndicis  inti'oihuil  ad  casa  Saneli  Dionisii 


iiicilloiM's  aiiloiirs  Tciiil  in\(iinii'    pour    iulroduire  pas  avoir   romai-quéo.   La  foruiule  Dci  gratta  rex 

ijiuis    la    lislo  ilis    aMii's    de    Saiul-Ooriuaiu-dos-  jniulo   au    ikhu    du    roi,   la    luouaoi'   do   l'onfor   ot 

l'ri's  uu  Aulliaruis,  dfuxit'Miir  du   imni.  ipi'aucuu  d'uuc  aiuoudo  ilo  ,'liin  li\ ri's  d'or,  la  lormc  de  cor- 

aulre  ddciuiioiil  no  tuoiiliinuio.  il  uous  a  paru  ulilo  l^iius  uiuus  propres,  iniu-iiissent,  croyons-nous,  des 

lie  si<;ii.ilor    la   laussoli''   ili'   ce  ddcuniciil  .  ipio   les  arjpuiioiiK   sullisaiils   pour  ronlesler   l'ailllienlicité 

prdci'douls  ('diloiU's,  sauf  M.   l'orlz.   \\i'   soiuliloul  de  ce  diplôme. 


)ro 


11 


CARTULAIRE  GÉNÉIiAL  !)!•   PAISfS.  27 

adesse  debebat,  et  boc  dicebaiit  quod  ante  lios  aiiiios.  fjiiaiid(j  Carbis  liiil  ejectus 
per  Soaiiacbyble  cupiditale,  et  GairelVcdo  Parisius  comité  iiisidiaiile,  per  eoruai 
coiisf'iisu,  ad  illos  nccuaiilcs  vel  marcadaiiles  por  depiccacioïKMii  uiiuiiupieriujue 
biiniiiieni  in;;enuuin  diiiai'ius  (juatluor  dare  i'ecisseat,  et  hoc  eis  iiialo  ordiiio  lulle- 
nint;  et  postea  Gaircbar(bis  coiiiis  j'arisii,  vel  a{;eiites  siii,  ipsaiii  (biprecacioiieiii. 
(|iioiiiodo  ibidem  inveiieruiit  per  coiism'tu(biiem .  ad  ipsns  bomiiics  lioc  cNacla- 
baiit,  et  ad  unoquemqiie  bomiiie  iiigeiiuo  de  quacumque  iiacione,  (|iii  ad  illn 
iiiarcado  adveiiiebant,  diiiarius  quattuor  de  eorum  capite  exactabaiit,  si  iii!;ciiuus 
esset,  et  si  servus  eral,  tune  conjurace  deljcljat  (piod  seivus  liiissei,  et  ipsi  ho- 
niines,  qiiando  ipso  sacramento  jui'oljaiit,  quiii(|ue  (biiariiis  pro  iioc  douidtaiil. 
Et  lioc  agentes  Saiicti  Dioiiisii,  vel  Foh'adus  al)lja,  seii  ilb'  moiiacb)  (Hcrbaiil 
quod  per  talem  coiisuctudinem  ille  marcadus  fiiisset  emiiiiiatus  vel  abstcactiis,  et 
ille  necucianles  vel  omnes  nacioiies.  qui  ad  ipso  marcado  adveiiire  solebaiit.  j 
bac  causa  ipso  inarcado  delngiebaiil,  et  ille  telloneiis  de  ipsa  casa  Dei  eiat  mi 
nuatus  vel  abstraclus;  et  ipse  Gaireliardus  boc  dicebat  quod  alla  coiisuetudiiie  i 
ipso  marcado  non  niisisset,  nisi  qualem  antea  ])er  emission<'  Soant'cluldae  vel  jam 
diclo  Gairefredo  missa  l'uisset  et  ibidem  invenisset,  et  aliter  cxinde  a;;cre  non  vo- 
lebat  nisi  quomodo  domno  rege  placebat,  vel  quomodo  a  longiim  (empus  tenqiora 
reguni  ibidem  luit  consuetudo,  vel  ad  ipsa  casa  Dei  [in  in]legritale  i|)S(^  tellonoiis 
fuit  concessus  vel  conservatus.  El  dum  liac  causa  sic  ada  \el  peipeti'ala  iuve- 
nimus,  per  anteriorum  regum  taies  prccepciones  vel  confiiniaciones  nobis  obtule- 
runt  relegendas,  una  curn  plures  nosiris  fidelibus,  id  suni  :  Milone,  Hebnejfaudo, 
Hiidegario,  Clii'dlliai'do.  l)ro;;onis  lîaugulfo.  Gisleliario,  Leutblredo.  liaidioiK'. 
Tbeuderico,  Maganario,  Aithado,  \uallljario,  \ult'ario,  etVuicberlo  comité  pa- 
lati  nostro,  visi  fuimus  judicass(!  vel  decrevisse  seu  conlirniasse,  et  de  iiovo  itc- 
rum  con[cessi]sse,  ut  ab  bac  die  nulbis  [ex]  judiciaria  potcsialc,  nec  in  ips(j  |mar- 
ca]do,  nec  per  eorum  agros,  nec  portus,  nec  de  bomines  eorum,  nec  eorum  necu- 
ciantes,  nec  de  omnes  naciones  quascum([ue  qui  ad  jamdicto  marcado  adveninnt. 
nec  per  villas  eorum,  nec  de  navigia,  nec  de  portus,  nec  de  cai'ra,  nec  de  saumas. 
nullo  telloneo,  nec  ioratico,  nec  rotatico,  nec  pontatico,  nec  poi'talico,  nec  salu- 
tatico,  nec  cispitatico,  nec  mutatico,  nec  nulla  exacta,  nec  consuetiidines,  nec  illos 
dinarios  qualluor,  ([uod  de  omnes  naciones  (jui  iliidem  ab  ipso  marcado  ad\i'- 
niiint,  (piem  Soanacli\ldis  et  Gairet'redus  comis,  ut  supra  memoravimiis,  in  con- 
suetudine  miserunt  ad  ipsos  necnciantes,  nec  infia  ijiso  pago  l'arisiajjo,  nec  in 
ipsa  civitate.  de  ipsa  vice  nec  aliidii,  qui  ad  ipsa  sancta  lestivitale  adveniunl. 
nulla  exacta  nec  conlrarietate,  neque  vos,  neque  jiiiiioi'es  seu  snccessores  vestri. 
exigere  nec  exactare  [non]  presumatis;  nisi,  ut  diximus,  ([uicquid  exinde  liscus 
noster  tbrsitan  ad  parle  nostra,  sen  (;t  ad  omnes  agentes  nosiros,  potu(M'al  spc- 
rare,  omnia  et  ex  omnibus  i[)se  telloneus  ad  ipsa  casa  Dei  in  inlegrnm  sit  con- 
cessus atque  indultus  vel  evindecatus,  ita  ut  futuris  temporibus  per  noslia  am- 


à. 


28  CARTILAIRE  nÉNÉHAL  DE  PARIS. 

Uiritate  vcl  anterioriiiii  re{;iini,  liabeaiit  coiifirmaf.um  vel  cviii(licatiiiii.  (hiia  nus 
propicr  Dcuni  et  revcreiicia  pi'd'ali  saiicti  Dioiiisii  niailyi'is,  seu  pro  animae 
iiostrae  l'cmediiun,  vcl  slahilitalc  rejjni  Fraiiconiiii  et  filiis  iioslris  vel  posteritate 
eoruui,  lioc  in  luminaribus  ad  ipsa  rasa  Sancti  Dionisii,  vel  ad  ipsos  monachos, 
scii  paiipcrcs  et  perej;rin(is,  in  iinslra  aclcniosina,  lior  in  omnilnis  concessiinus 
vcl  coidliniavinius,  ut  cis  nielius  delectet  pro  stabililate  l'cjjni  nostri ,  vel  [)ro 
ciiiiclis  lendis  nosti'is,  Domini  niisericordia  adtencins  dcprecare,  et  ut  aevis  et 
pcrcniiis  IciiipoiiJjus  ad  ipsa  casa  Dei  juoliciat  in  au{[menluni.  \'A  ut  haec  conlir- 
niacio  nostra,  inspccio  ipso  judicio  doiano  llildcherto  re{;c  vel  alioruni  icouiu. 
seu  et  avunculo  nnsti'o  (liiuioaldo  inajonundoino,  lirniior  liabeatui-,  cl  nica 
ipsa  sancta  casa  Dei  percnniter  conservctur,  manu  nostra  subler  eani  decrevinnis 
adsi.iniarc,  et  de  anolu  uostro  subter  sisnljarc. 

Si[Tiiuni  i  domno  noslro  Pippino  {jloriosissimo   rege.  ]f  Eius  jussus  recognovi 
et  subscripsi.  i^^'ne  Valeas. 

)^  Datuni  (piod  fccit  niense  Julins  dies  octo,  anno   secundo   regni   nosti'i,  in 
Dei  iKimine  Icliciler. 

A.   Orljriiial  hcellf,  ,nix  Aidi.  nat.  K'.5,  if  't. 

li.  C(i|Mc  (lu  Mv'sièdu,  à  la  liilil.  nal.  nis.  Int..  5/11  y  (Caiiul.  île  Sainl-DoTiis),  p.  aS- 


21 

iid  oclobre. 


.liinTincnl  iT'Milii  |iar  l'(''|iiii  le  lirrf ,  ni.'iiiilfiiaiil  les  di'uils  île  rablinye  de  Saiiil-I)eiiis  sur  le  iiiarelié 
lie  Sniiil-Deiiis.  rinili-iiii'eiiienl  ;ui\  |M-éteiilimis  île  (îerard.  comte  de  l'aris. 

rnvKCKi'Tni  i'iim'im  hkgis  dk  mkiicato  sancti  d^omsu. 

)^  Pippinus,  re\  Francoiiuii ,  vu-  inhisicr.  \cnicnlcs  ajjcules  Sanli  Diouisio  et 
Follcrado  abbale,  Adcrultus  cl  liodejjarins,  Couipcudio,  palacio  pid)leco,sub  die 
(b'cinio  kalendas  novendiris,  anno  oclavo  re<;iii  noslii.  nbi  nos  ad  univei'sorum 
causas  aiidiendas  et  recta  judicia  (b-tcruiiiianihnn  rcscderenius,  ubi  visi  suni  in- 
terpellasse (jerardinu  coniileni,  eo  (puid  uuilo  oïdim;  reconteudebat  et  l'etinebat 
tcdoiieo  infi'a  Parisius  c\  navibus  cl  |)ontis  volulaticos  ac  rotaticos,  (juein  ab  ipsa 
(be  niissa  sancto  Dionisio  senipcr  ab  anlnpio  accipiebani  ajjenics  sancti  donnii 
Diouisio.  Ilude  praeibcins  (îcrarihis  conies  d(Mlil  in  responsis,  (piod  ipsuni  telo- 
ncuni  aliter  non  conten(l(d)a[  nisi  (pu)ni()do  antecessores  illius,  ipii  comités  iue- 
runl  anie  illuni,  ad  ipsuui  ad  siiaui  pai'leni  relincbal.  Supi'adicti  autem  ajjentes 
Sancii  Dionisii  ila  conira  cuin  inicndcbant  et  ostendebant  praeceptum  Dagoberti 
régis,  (piidilci'  ipsuui  inarcaluni  slabilisset  in  i[)so  pago,  et  postea  ipsuni  cum 
oumcs  lelon(N)s  ad  parlent  Sancli  Dnunsii  delegasset  ac  lii'inasscl.  Et  ipse  doumus 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  -29 

re\  Pippinus  adfirniabat,  (jiiod  semper  a  sua  iiifaiitia  ipsos  teloneos  |)arlt>l)us 
Saiicli  Dionisii  habere  et  rolli'ijt're  vidisset.  sed  Gerardus  eûmes  lioc  millo  modo 
(■onsciiticbat.  Et  tuiic  taleiii  placiluin  slaliiriinit ,  ul  ileiuiu  siiiiul  ad  iidiIcs  lc<[i- 
timas  conveiiii'ont  in  eodeiii  palalio,  ctanlcjam  dictuiii  duimiiim  Pip[iiiiuni  ipsaiii 
infeiitioncni  dilliiirc  dchnissenl,  sicut  le\  edocebat.  Deiii(pic  veiiii'iiles  jam  ibiii 
niissi  et  advocati  Saiicti  Diuiiisii,  AiliiiH'iis  et  Rottjarius,  ad  coiidiciiiiii  placitiiin. 
(juai'to  kaleiidas  noveinbris,  laies  testes  ibi  praeseiilaveruiit,  (jui  ijisos  tidoiieus  in 
Parisiiis  accepenint  cum  oinni  eoriim  iategritate  ad  partein  Saiicti  Dionisii.  Tiuic 
illis  jndicaliiin  luit  a  \  uidone,  liaulcone,  Milone,  Helinjfando,  ISuthaido,  Gisle- 
bario,  vel  leliquis  ([uaniplures,  seu  et  Vuicbertu  comité  palalii  nostro,  ut  ])ars 
Sancti  Dionisii,  vel  snpradicti  advocati,  boc  comprobare  debuissent,  ({uod  et  de 
praesenli  visi  sunt  l'ecisse.  Praedictus  namque  Gerardus  conies  ita  dédit  in  res- 
ponsis  quod  aliter  non  volebat  facere,  nisi  quomodo  lex  erat  et  domno  rege  pla- 
cebat  ac  suis  fidelibus  (jui  ibi  residebant.  Unde  et  ipse  Gerardus  ex  praedictos 
teloneos  se  exitum  dixit  coram  eis.  Onapropter  tune  illis  oportunum  luit  et  iiecessa- 
rium  ut  taiem  notitiam  ex  boc  l'actu  accipere  debuissent,  ut  ab  bodiernu  tenq)ore 
et  die  pars  Sancti  Dionisii,  vel  agentes  ipsius,  de  ipsos  telom.'os  securi  et  quieli  re- 
sidere  valerent,  et  sit  intei'  ipsos  in  postniodum  omiii  tenq)ore  ([uieta  et  subita 
causatio. 

Signuni  i  «[loriosissimo  donnio  Pi[)[)ino  rege.  %  Eius  jussus  recognovil  et  sub- 
scripsit. 

Datum  tertio  kalendas  novembris  anao  snprascripto,  in  Dei  nomine  féliciter. 

Original  avec  tiaces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.  K.5,  n"  i^. 


22 

772,  ■io  octolire.  —  IIéeisial. 

Coalinanlioii,  piir  (iliarieiiiaijin',  du  l'iiiiimuiitc  accoi-il('e  pai'  ses  [)R'ilrepsseiii's 
à  l"aljl)a\o  de  Saiiit-Gerniain-des-Prés. 

EMUMTATKS   QUKM   KECIT   CVROLUS   LANTFHEDO. 

%  Carolus,  gralia  Dei  l'ex  Francornni,  vir  inluslei-.  Megalis  serenitas  semper 
ea  instruere  débet  (|uae  ad  aeterna  nuiltimoda  conlerant  lucra,  ut  de  [)raesente 
regimine  ad  caelestem  vilam  conscendere,  ([uae  et  illud  iiubis  oporlet  el  condecet 
cuncta  salubri  consibo  [)eragrare,  ])ricipuc  petilionibus  saceidotuni,  in  ([uo  nostris 
auribus  tuerint  ])rolati  ad  etïectnm  in  Dei  nomeri  inancijiare.  ldeo([ne  dum  et 
nobis  et  |)lni'es  liabetnr  jiercogiiitnni,  qiialitcr  jjasilica  Sancti  Vincenti  l't  Sancli 
Germani  sub  opiduni  Parisius  construcla,  ubi  ipse  praeciosus  doninus  in  corporr 
requiescil,  a  parentibus  nostris  anteriores  reges,  vel  a  nobis,  intégra  enuinitale 


30  CARTULAIHE  GÉNÉIiAL  Dl-   PAIilS. 

de  oinne.s  villas,  aj^ros,  vcl  terraturiis,  videliir  liaLcir  coiicrs.siis.  Scd  nos,  pio  iiun- 
cc(]is  noslrae  coii|)('iidiiiiii,  ad  pelitione  vciieraljile  \iro  LaiiUredo  abbale,  (jiii  ibi- 
dem ciistos  praesse  videlur,  pro  rever(Mifia  ipsius  saiicti  loci,  tam  villabus,  agris, 
tenatuiiis,  tam  ulti'a  Ligere  rpiam  citi'a  Lijjore,  vel  ubi  et  ubi  in  rejjno,  Deo  pro- 
])ili(i,  noslio  OUI  uni  possessiones  esse  iioscunlni-,  lam  enniniUilis  "',  qtiam  reli(|iia 
omnia  inslrumenla  i|)sius  IjasiHrae  Sancii  \incenti  vel  Sancti  Germani,  vel  un- 
di(pie  ibidem  delepalnin  habeni,  ant  adliiic  in  Dei  nomen  a  Deo  limentes  liomi- 
niUis  addiliim  vid  Cdnialum  luciil.  pcr  nostia  j)i'a('ce[)lione  confirmamus,  et  in- 
teîjia  emunilate  a  novo  concedimns,  ni  (piiccpiid  lisciis  noster,  de  qnaelibet  modo, 
de  omnes  liomiiies,  fpii  super  terras  ipsius  liasijicae  Sancti  \  incenli  vcl  Donnii 
Geiinaui  conmanere  noscuntur,  babci'e  |)otueral ,  et  de  ounies  ledibuliones  ([uas- 
libel,  abscjue  ullius  judieis  introitum  aut  repetitione,  liabeanl  concessum.  Prae- 
cipieiites  enim  jnbemus  ut  neque  vos,  neque  juniores  scu  suceessorcsque  vestri, 
nec  nullus  quislibet  ex  judiriaiia  ])n[estale  aecinclus  pi'o  (pmcumque  modo, 
nullus  ingeimis  in  eurlis  vel  Icrialuiiis  [)raerati  basilice  (juud  juaesenli  tem- 
|)ore  possedere  videnlui',  aut  ([uod  in  antea  a  Deo  timenles  liominibus  ibidem 
luei'it  additum  aul  eonlatum,  nrc  ad  causas  audiendnm,  nec  b'cla  exijjendum.  nec 
districtiones  laciendinii,  nec  maiisiones  faciendum,  nec  nullas  parafas  rctpu- 
rendum,  pacnitus  iii|;i-edei'e,  nec  e\i|;ei'(',  nec  lacece  nullatenus  ])i'aesumatis,  et 
practermissa  vestras  i'e[)etitionibus  ipiasi  aut  vesiris  Iciriporibns  aut  antecessoribus 
vestroi'um  l'epetitiouem''*,  omnia  siq)eiiusscii|)!a  perpeluis,  Den  auxiliante,  lenqio- 
ribus  maiieal  iuconvulsum,  ila.  ul  dicliun  est,  (piod  onnies  liomines  qui  supei' 
teira  vcl  su])rasciipte  basilice  Sancti  Vincenli  et  Domiii  fîeruiaiii  conmanere  nos- 
cuniui'.  et  de  ca[)ut  eorum.  et  de  (imnes  icdibulioues  ([uicquid  liscus'"  noster 
exindc  e\ire  ant  sperarc  jiotucrat,  vos  ouniimodis  pi'aescntaliter  removere^''  iii'c 
re(piiiere  non  sludealis.  Et  l'ortasse,  caliditaleni  judicum  lacicnle,  ipsas  enaïui- 
tati's  aliubi  fuei'int  inruptas,  a  modo  decerniinus  ut  nidius  hoc  lacère  praesumal. 
(pii  non  vultreiuui  aiuissione  mullarum:  sed  (pn)d  a  priscis  parentibus  nosti'is  an- 
teriores  reges  ad  ipsa  sancta  ecclesia  Donmi  \  incenli  et  Sancii  (iei'uiani  noscitur 
luisse  concessum  ,  ius|)('clas  eorum  |)raec(qiti()nes,  vcl  nos  a  no\o  nostra  iudidjjeutia 
roboramus,  attpn:;  plcnissnna  et  |tiuuiptissima  voluntate.  pio  rcspeclu  lidei,  jam 
dicto  Lantiredo  abbati  suis(|ue  successoribus  concedimus,  ut  (|uid  nullus  pro(jua- 
libet  ocasioue^''  reli'ajjare  aut  niinui  convelli  praesumalis.  Sed  (piod  llscus  noster 
lie  antedictis  villis  stquascripti  basilice  Sancti  Viuccnti  vel  Donnii  (iciniaiii  ubi- 
cuuHjue  ni  rejfno,  Deo  jji'opitio,  nostro  liabere  videiiliir,  ad  easdein  proleuen- 
tiniii  potiierit  au|jmenlare,  ad  ipsa  saucta  basilica  peremiis  temporibus  proliat 
in  aii;;ni('iilis.  liane  (puxpie   auclorilalcm .  ul    percimilci'  nosiris  et  l'utuiis,  Deo 

'''  i\(iiis  II  avons  pas  cni  m'ccssaire  rio  conserver  dans  le  texte  de  ce  diplùnic  les  fornics  reiiiiniilalatis, 
rcpilmrieiii,  Msciisciis,  riMiiDre,  rM^■l^isioll('. i  ([iii  se  lisent  dans  l'oi'ijjiiial  el  ([ui  iicms  seniiilonl  uin'ciiieineiil 
nii|iiital>les  à  I  inad\erlaiice  du  sciilje. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  31 

aiixilianle,  temporiljus,  a  vobis  vcl  veslrisque  siiccessorihus  iiiviolabiter  ut  vi- 
fjorcm  pordiirct  lirniilaleni,  niaïuis  nostrae  subscriptionibus  subter  eain  decre- 
vimiis  l'oborarc,  et  de  anido  iiostro  suljlor  si<;[;illai'e. 

Sijjiuun  (^inoiiojjraininc)  Caroli  ijloriiisissiini  re];is. 

%   Hado  ad  viccni  llillicrii. 

Data  tertio  decitiio  kalciulas  iioveinbris,  aimo  qiiiiilo  n'uiii  iiostri.  Artiim  lla- 
lislallio,  })alalio  [)id)li(M),  iii  Dci  iiomcii  lilicitor. 

A.  Copie  scellée  ''  du  ix"  siècle,  aux  Arcli.  nat.  K.li,  n"  i'. 

B.  Copie  du  xi°  siècle  avec  (nices  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.  K.G,  n'  i ''. 

C.  Co]iie  du  Xii"  siècle,  aux  Arcli.  nat.  LL.  10:1 'i  (Carlul.  ij-i  t\r  Saiiil  ijermain-dns-Pn.'s),  fui.  ■?.-  \'. 

D.  Copie  du  xiv''  siècle,  aux  Airh.  n.iL  l,L.  nrM|  (Carlul.  dr  Sainl-Criniam-dri-I'ivs) ,  fol.  7  1". 


il.).  -j'S  juillet.  —  DmES. 


.lugfiiiient  de  Cliarlemagne ,  adjngoanl  à  rajjbaye  de  Saint-Denis  le  monastère  de  Plaisii-  en  Pinceini?. 
dont  la  propriété  était  contestée  par  Herelienrad,  évèfjue  de  Paris'-  . 

A.   Original  scellé,  au\  .\n  11.  nal.  K.(i,  u'7. 

Kdit.  :  (a)  Mabillon,  fh  rc  dipimi,.,  p.  A(,S,  d'après  A.  —  (/<)  Dubois,  Uisl.  m-lrs.  l'uns.,  I.  I",  p.  -id'i 
d'après  a.  —  (c)  Féliliien.  //<»/.  ,/,.  /'«A/,.  ,/,•  S,iu,l-lh;„j«,  pp.  p.  ;!i;,  d'après  A.  —  (-/)  Hniunl  ,/r,<  //«/.  *  Fr. 
I.  V,  p.  78^4 ,  d'après  a.  —  ( ,-)  Mi|;iie.  Cm-^.l,  M,,;;,,, .,/,.,  I.  I",  p.  f,'..") ,  d'après  ».  —  (  /  1  Tardil,  Oiri„„^  ,/«  R,„,. 
p.  ."jg,  d'après  A. 


'''  Cette  copie  a  été  considérée  comme  l'acte  ori- 
{[inal  par  tous  les  auteurs  qui  l'ont  publiée.  .Mais 
\I.  Sickel  (Regcsten  dcr  Urkumlm  dcv  Erstcii  Kuro- 
liiilfer,  p.  9.3-2,  n"  iG),  a  donné  de  bonnes  raisons 
pour  croire  fjue  l'acte  conservé  aux  .\rchives  n'est 
pas  l'original  même,  mais  une  copie  exécutée  au 
conimenconient  du  i\'  siècle.  Il  est  en  efl'et  incon- 
testable que  la  signature  du  chancelier  liado,  telle 
qu'elle  se  lit  dans  cette  pièce,  n'est  pas  une  signa- 
ture autlienliqne,  mais  une  iniilalicm  plus  ou 
moins  lidèle  du  paraphe  de  ce  clKinri'lirr.  Il  faut 
donc  considérer  cette  pièce  coiuuii'  une  lApéili- 
tion  contemporaine,  mais  non  ((iiruiic  r(iri<;iri,d 
même.  Il  y  a  lieu  également  de  l'.iire  uni'  .uilre  rr- 
marque.  dette  pièce  esl  iiiliipnM'  il.ms  ts  mvi'ii- 
taircs  des  Archives  cnuiiiir  (''laiil  sçrlliV.  Or  le 
sceau  qu'elle  porte  est  ci'lui  de  Louis  le  Pieux, 
à    la    légende    XPE    PROTEGE    HLVDO- 


VVICVM  IMPER ATOREM.  Mais,  en  déta- 
i-liant  I  envelop|]e  de  pai'chen)in  qui  cachait  la 
partie  postérieure  du  sceau,  nous  avons  pu  nous  as- 
surer que  la  cire  plaquée  au  revers  de  la  |)ièce 
n'est  pas  de  même  nature  que  celle  ipii  poili'  leii;- 
preinte.  Ce  sceau  aura  sans  doute  été'  .ijdulé  a  la 
pièce  à  une  épof[ne  |i<mi  ('•IdijpKV  île  nous,  cai' 
nous  savons  par  Maliillun .  (pii  a  piiMii'  le  ti'xie  et 
le  l'ac-similé  de  deux  ou  (i-ois  li;;iics  di'  ce  diplôme 
(  De  rc  dijilom. .  p.  -^187  ).  qur  li'scc-ni  n Vxistait  plus 
au  xvii'  siècle. 

'■'  Ce  diplôme  nous  nicuilre  la  laçon  dont  l.i 
justice  s'exerçait  au  miT  siècle;  il  irinle  iiik-  cu- 
rieuse épreuve  judiciaire;  il  lôurnil  la  plus  ancienne 
mention  connue  de  l'épiscopat  dllercheiuad  ;  il 
existe  encore  en  original  dans  le  plus  riche  di  pôl 
d'archives  de  Pai'is;  nous  lui  devions  donc  uie' 
mention  dans  notre  recueil. 


3i'  CAIiTCLAIIiK  (lENEIIAI,  DK  l'AlllS. 

24 

Avant  770.  NoM-inbre. 

(Jonliriu.'ilic/ii ,  afcorili'f  |inr  Chaii('nin;|iin  ,'i  l",-ilihiivi'  île  Soiiil-Denis,  du  droit  dfi  percevoir  à  Paris  et  dans 

I  lli'dc-l'V.-iiiii'  liius  1rs  droits  (le  |M';i!;r  siii'  1rs  inan-liiiiidises  apportées  à  la  foire  de  Saint-Denis. 

Tr.A(;T(»i;l\    DOAIM    KMKILt    IMl'l-IiATOlUS    II1-;    MKl'.CVTO   SANC.TI    DtDMSIl. 

%  (wiinliis,  -jifilia  Dci  l'ox  Ffaiirormii  cl  Loiij;()|jaiil()runi  fi(l({iie  ])alriciiis 
lioiiiaiioriim.  (liiiii,  in  Dei  iioiiiiiie,  \  cinieiia  in  palatio  iiostro  i-esidcrcinus,  ve- 
iiicnlcs  a|;ciilc.s  Saiicli  Dioiiisii  cl  Foltaili  aliltalis  siij;;;csseriiiil  co  quod  a  (juil)n^- 
(laiii  Icloiicus  coiiti-ailiccfcliir  ex  iiictcalo  Sancli  Dioiiisii.  kleoqiic  noUim  esse  vo- 
liiimis  omnibus  episcopis,  conn'lil)iis,  al)lialiLus,  vicariis,  renlenai'iis,  leloneariis  el 
ccleris  exaclniihiis  |iiil)li(is  iiili-a  |)ai;nni  l'ai'isiaciiin  Iionoi'cs  liabcii(il)us,  ac  l'eliquos 
li(l(>lcs  nostros,  ([naliler  vohis  oi'dinanins  alqne  inandamus,  ul  ulticiiinque  infra 
|iaj;uni  l'afisiacnni  niissi  Sancli  Dionisii  (clonea  acci])crc  soleiil,  ab  ipso  die  niissa 
<b)iniii  Diniiiisii  iis([iii'  (linii  ipsc  ineicaliis  linialnr,  niilloniodo  cis  conlcadicalis. 
lolalicos,  viiltalicus,  poiitaticos,  [tortalicos,  el  celeros  leloncos  ac  barjjanialicos. 
M\c  itilta  Parisins  cl  jtcf  villas  a  I'oims,  coiilraii'c  vos  vel  niissi  veslri  nullatenus 
ati(b'alis,  sed  sictil  coram  Gfimoldo  niaidi't.n'lotnus  ipsiini  incfcaliiin  cuin  oni- 
nilms  leloncis  ic|;alilei'  cviiidicavcfunl,  cl  poslca,  cofaiu  doniiio  el  <|cnil()fe  nnslio 
l'ippino  fc!;e,  adores  Sancli  Dionisii  cl  Follcfa(b'  abl)alis  ipsiini  leloneuin  ad  iii- 
lcj;i'inii  (didicavciintl .  ila  nosliis  cl  fiiliiiis  |cin[ioiilius.  pcr  banc  noslrant  anclo- 
nlatcni,  lain  iiilra  l*aiisins  ([iiain  el  a  loris  pcc  ipsnni  pajjnni,  iiriaum  alque  con- 
ccsMiiii  oinni  lcnip(ii<'  babcanl.  idcii(|ue  [icf  banc  Iractoriam  expresse  precipinuis 
ahpic  coniniciidamus.  ul  ipsiini  iiicrcaliiiii .  ciiin  oniucs  suos  leloncos,  siciil  an- 
Ici'nu'cs  fcr;<'s  ac  piincijtes  pat'libiis  Sancli  Didiiisii  conlidci'unl ,  ila  m  omnibus 
suit  conccssi  al(|uc  imbilli.  Si  (piis  veto  conira  pcecrpla  anlci'iofunt  l'ejfum.  \('l 
noslro.  ali(|tiid  lacère  aul  conlraii'c  voliieiil.  lune  iuismis  nnslcf  vtd  coniitis  super 
iiocles  \\i  aille  itos  [icr  bannum  noslitim  venirc  iacial  m  ralioncs  conira  niissu 
Sancli  Dionisii  et  Fdllcradi  abbalis  siniililer,  cl  si  ullus  leloiicarius  vel  aiiijuis 
liomo  ipsiim  inrumpcre  Icmplaveril.  lune  iiiissi  nosiri  siipradicli  illiini  ])cr  (ide- 
ju-sdi-cs  imllerc  laciaiil ,  ul  qtsc  siindilci'  vciiial  inlia  iiocics  x\i  aille  nos  in  ra- 
lioncs. Tailler  exiiidc  aeilc,  (jiialiler  j;ralia  iioslra  \iillis  li;il)crc.  El  ul  bacc  Irac- 
loiia  nosliis  el  Inluris  Icmporilnis  firniHir  liabcaliir  cl  vérins  crcdaliir,  de  aiiiiln 
iiostio  sulih'r  eaiii  inssimns  sioellare. 

/f^    liadd  ad   \iccm   Ihllierii. 

\.    <lii;;iiKil    ■    ;ivir  Inirrs  ,1,,  sitmu  ,  ;m\  Arch.  iiiil.  k.C,  n"  ;i. 

li.    C..|.ir  lin  \iv'  sirri...  il  la  P,il,|.  ,i,i|.  i,is.  I.iliii  .'. 'i  1  .'i  (Cailiil.  (IrSaiMl-l)eiiisj,  p.  il 


'    f/iuM'iitiiircdcs  Ai'c-iiives  (Tanlir.  (Im-iims dis  Unix.  p.  r)(i.n"77  )doMi)r'ci'lt('|)iècecoinini'iinori[;iiial. 
M.  Sirkei  la  niiisidcrc  pliilùl  riiiiimt  uin'  ('\|ii'dilioii  ciuili'ni|iiiraLni'de  rori;;iiKd.(.lf/((  hiiniliii. .  t.  I .  p.  hui).) 


< :  \  I!  T  (  i>  A 1 1!  I-:  (i  É \ Ér.  al  de  pari  s.  33 

25 

719,  'i-  mars.  —  IIéristal. 

Conllniinlioii.  [lar  Cli;irleiiia{[ne,  do  l'exemption  de  droits  de  péag-e  accordée  à  l'abliaye 
de  Saiiit-Gerinain-des-Pids,  par  le  roi  Pépin. 

l'IlECEPTLM   DE  TELONEls'". 

%  Caioliiïi,  j;i'alla  Dei  rcx  Fraiicoruiii  et  Lanfjohanloiiiin  al(|ii(^  |ialiiciiis  Hotiia- 
iioruni,  oiiiiiibus  episcupis,  ahbalibus,  coniitibus  seo  juiiioribiis  ve.stris.  Si  oportuiia 
bénéficia  ad  b)ca  saïKiaruin  ecclesiaruni  vel  sacerdotibus  presfaro  non  desinemns, 
bor  nos  prooul  dubiiun  ad  aelernam  Iteatiludineni  lelfibiiore  conridiniiis.  l;;iliu' 
coonuscat  niafjniliido  seo  utibtas  ve.stra  f[ualitei'  venerabibs  vir  Hrolberlus,  abba  de 
basilica  Sancti  Vincenli  vel  Domni  Gormani,  iilji  ipse  preeiosns  corpore  requiescit, 
clementia  regni*-'  nostri  sii<jj;essit,  et  preceplionem  domni  el  oenitoris  nostri  l)one 
menioriae  Pippini,  (|uondarn  rejjis,  nobis  oslendedit  rele<jendani.  ubi  lepei'inius 
insei'tiim  qualiter,  propter  nonien  Domiiii.  el  ejus  nierilis  conpelb'nlibiis,  lieneH- 
ciuni  prestetisse.  Coojnuscilc  ut  anm's  singolis.  uljicumijne  in  icjjno  nostru  iie;;o- 
ciantes  ipsius  sancti  loci  pei'jjere  vidb'ut,  sicut  ipse  Ibolbertiis  ablial  nieicaie  vi- 
delur,  tam  ad  luminaria  con])aranda  \el  pro  leliqua  nece.'^sitale  (bscurrentt's,  tain 
uUra  Ligere  quam  et  cetera  Ligere,  vel  in  Burgundia  etiam  et  in  Proveiitia,  vel 
in  Frantia  quani  et  in  Anslria,  ubicuniqne  in  régna,  Chrislo  piopitio.  nostia 
pergere  vellent,  nnllo  loloneo,  ner  de  saiimas.  nec  t\e  cai'iiginc.  ne(pie  de  na- 
vigio,  neque  de  qiialibet  redebntionc,  exinde  ad  parte  fisci  nosti'i  niis.si  sni  diseur- 
rentes  dissolvere  non  dcbeant.  Pi'opterea  per  presentem  praeceptnni  decernimus. 
quod  perpetualiter  mansuriini  esse  jnbennis,  ut  per  ullos  portos  ne(pi('  per  civi- 
tates,  tam  in  Rodomo  quam  et  in  Vuicus,  neque  in  And)ianis,  necpie  in  Trejecto. 
neque  in  Dorstade,  ne(pie  per  omnes  portos  ad  Sancta  Mascenlia.  neque  aliubi. 
neque  in  Parisiago,  necpu'  in  Ambianis,  neque  in  Burgundia.  in  pago  Trigasino. 
neque  in  Senonico,  per  omnes  ci[vitates]  similiter  ubicunujue  in  régna,  Gbrislo 
propitio,  nostra,  aut  pagos  vel  territuriis,  leloneus  exigetui',  ner  de  navale,  nec 
de  carrale,  neque  de  saunias,  neque  de  trava  eveclione,  nec  rotalico,  \u'C  [)onta- 
lico,  nec  pulveratico,  nec  salutatico,  nec  cispitatico,  nec  nulla  redebutione,  quod 
fiscus  uoster  exinde  polerat  sperare,  nec  vos  nec  juniores  aut  successorcs(pie  vestri 
eisdem  non  requiratis  nec  exactetis,  sed  oniiiia  et  in  omnibus  lioc  j»i(q)lci- 
nomen  Domiui,  ipse  abba  vel  successores  sui,  aut  memoiata  ecdesia  Sancti 
Vincenti  vel  Domni  Germani,  babeant  indultuni,  vel  ad  luminaribns  ipsius  sancti 

'''  An   tilre   priniitiveinent  écrit  au  dos  de  la  trexeniplaria.-  Une  partie  de  celte  addition  est  en 

pièce  ont  été  ajoutés  par  un  scrilie  du  i\'  siècle,  notes  tironiennes.  (Voir  Sickel,  Acta  legiim  el  im- 

les  mois  :  rftain  de  Villa  nova  (juam  de  aliis  locis  jirr.  h'nroliii,  a'  part.,  p.  a5o.) 

"quein  Karolus  lécil   liolbert  aJjLati,  autentico  el  "    Lorigiual  porte  fregnini.i 

Carlul.  —  I.  :, 


3/i  (aiiTi).  \ir.i':  (;i:M:ii  \l  di;  i'\iiis. 

|i)ci  |)r(>lici;i(  m  aii;;iii('iilis.  A(ljuii!;iiiiiis  rliaiii  Icloiicinii  illuiu ,  qucni  Gacrliai'ihis 
(•omis  ad  Villaiii)\a  ciiilc  Saiicli  Gcniiani  \isiis  l'iiil  l'ccijtisse,  ut  deiuceps  pai's 
Saiicti  Gcriiiani  ipsf)  tclloiico,  cinn  oiiiiii  iiil»';;rilali',  in  iioslra  acliinosiiia  ad  lii- 
iiiiiiai'ihiis  ipsiiis  ecclesiae  recipere  debcant,  al)S(jue  aliciijiis  contrariaetalo.  (juam 
vcro  aiicloiiialc  p('ipi'luis(|ii('  (priipuriliiis  \alcliira  iiiaiiii  luislra  propria  dccri'- 
\  iiiiiis  rol)()i'ai-c. 

Sij;iiiiiii  (//(o//fY;/7fw«/f')  Caroli  ;;l()ii()sissiiiii  lenis.  %  Oplaliis.  ad  \iceiii  Radoiii. 
rcco<;iiovi  l'I  siil)scrij)si  '''. 

Data  sc\lo  kaleiidas  A])rilis,  aiiiio  uiideciiiio  cl  «piiiilo  ro;;ni  uostri.  Actuai  lia- 
l'islalio,  palado  pid)lico. 

A.  ()ii;jipi.il  rivcc  traces  do  sceaux,  aux  Airli.  ual.  K.7.ii"-'. 

l;.  Cniii.   lin  \i'  sièdi'.  à  la  Bil)l.  nal.  ms.  I.il.  f',-]\\  (Clirimiijiir  uilcrpulée  d'Aimmii,  i.  V).  fol.  123  v". 

(i.  Copir  ilii  \ir  ^ieil,.,  niix  A)cli.  nal.  LL.  1  ci-j'i  (Carliil. -H-f  île  Saiiit-Germain-dos-lVcs) ,  fol.  i  9  V. 

I).  Cdiiir  du  \iv'  siwi.-.  aux  Arch.  lud.  IJ,.  <ii:iCt  (Carlnl.  de  Saint-Germaiii-des-Prés),  fol.  3  r'. 

1:.  Conir  (In  \n    siècle,  aux  Arch,  nal.  LL.  i(.2i|  (Carlid.  .le  Saiiil-Germain-de.s-Prés).  fol.  3  v". 


2(\ 

V,M>  7'JO. 
Itiploine  (le  (;iiai-l(_Tii;i!;iic  (.■l;il)li-.saiit  rinni'rsih'  di\  Paris  •-. 
Ldil.   ;   («I   Midden.locp,  Ar,„lr„u„nni,   reMmum  Hnarrsi  (,c/,(.s- .  lil,.  VIII .  p.   S.");.—   (h)  Du  Boulay,    //,V. 
iinn'.  l'nris..  I.  I,  [j.  c/, ,  d';i|ircs  .(. 


27 

Vers  795. 

<;(inliriiinli()ii,  |)ai-  (lliai-^^magnc.  des  iiieiis  cl  |iri\il(''j;cs  de  riijjiise  de  l'aris  ■'•'. 

I>K   OMMBIS   ItElUIS. 

karoliis,  ;;ialia  Dci  re\  Fraiicoriim  cl  Loiij;(d)ai'doiMm  ac  palritiiis  '  lîoriia- 
iioi-niii,  omiiihiis  lidclihus  iiostris  laiii  picsciiiilms  (|iiam  et.  Iiiliiris.  Si  petitionibiis 
saceidoluin,  hoc  (|uod  a  iioslri.s  auiibiis  innotiicriiil ,  ad  eirectuin  pro  Doi  aniorc 

Suivent  en  lellres  lirnniennes  les  nidts  :  '-0|i-  (  Ilihl.  de  l'Ernli-dcs  Cliurics  ,  (V  si'i'ie,  (.  Il ,  |).  1  Ij'i  ) 

-talus   ad    viçein    Itaddiii   (irdiuaiilis   reeojjiiovi  el  a    |)i(i|i(is(>   de  rei)orter  eel  acte   après    Tan  811. 

-siil)scri])si.-  sens  |ir('le\le  ([ue  l'ou  y  nomme  le  comte  Etienne. 

'    Celte    |)i(''ce  est   d'une  raiiss(>l('  si   iiianileste.  (jiii,  en  cette  aimé(>,  lit  don  à  rÉglise  de  Paris  du 

(pie  la  plupart  des  ailleurs  n'enl  m(^uie  pas  (lai;;ni>  \illaj;c  de  Sucy.  Mais  cette   date  ne  saurait  s'ac- 

la  rneiiliiiiiuer.  corder  avec  les  litr(?s  donni's  a  Charlemagne  dans 

|)al(>  à  liirt  de  S- (|  dans  la  (iiil/la  Cltristiiiiin ,  la  suscription.  Il  y  a  donc  là ,  comme  l'a  fait  rtMuar- 

t.  Vil ,  instr. c(d.  1  o.  M.  Sickel  1  Acin  ri'inim  cl  impera-  (piei'  M.  Sickel .  une  pieuve  de  plus  de  la  fausseté 

lonim  kdvnltiinriiiii .  ■>'  partie,  p.  'i.'ii)  a  fort  bien  de  l'acte. 

pr(>fiv(:  la  laiisseli:  ,|,,  ,.,.  ,|ip|i\iue.  \l.(|e  liarllK'lenix  Var.  rrpatricilisr     B.  C,  I).  V.). 


(;\iiTi  i.AiiiK  (ii:\Kii AL  1)1-:  i'\p,is.  35 

mittere  stuclnoriinus.  |)i(i(iil  duhio  netornij'  vite  icinuiiei-ationom  liabituram  non 
(lubitamus.  Ideoque  duiii  pluris  lialx'tui-  peico|riiiluiii  ((iialitcr  <.'cc]('sia  t'aiisiaca. 
que  est  in  honore  sancte  Alariac  matn's  dmnini  nostri  Jlicsu  Cliristi,  et  sancti  Ste- 
pliani  j)rotoniartyiis.  etsancti  l)inn\sii  ' ,  et  sancti  Geiinani,  el  sancli  Marcelli.  \cl 
sancii  (lldodoaldi  confessons,  vtd  caclerornm  dominoiiiin  i[nf)runi  pifruora  in  ipsa 
plèbe  vel  in  ipsa  eccli'sia  l'arisiaca  a(hinat('  roipiiescuiit .  iilii  pieest  Erkeniadiis  in 
ipsa  plèbe  episco[)ns.  pcliit  (piabler  ad  anteriores  reges  vel  a  nobis  inlejjra  einnui- 
nitalc  de  oinnes  villas  -  Parisiaci  aj(i'os  vel  terraturiis^'  babi^re  videntur  concessas  ^ . 
Sed  boc  nos.  pro  niercedis  nosli'i  ■'  conipendio.  vel  ])i'o  roverentia  ipsins  sancte 
|)i;jnore  ([ne  sunt  in  ipsa  plèbe  l'arisius  reeondite,  tani  villabus"  .  ajjris,  territoriis, 
cnni  omnibus  ibidem  ]ici'tinentibns.  cpiarum  nomina  suid  liaec  :  Ondrcsiariun  "' 
cum  ounii  inlegrilate  ;  llileriarnm  cum  omnibus  ad  se  prilinenlibus:  \urfliacum . 
Civiliacuni.  Castanedurn  cum  cunctis  ([ue  illis  adjacent:  Baiiiolum  ■■ .  Laiacum. 
et  Steovilla  cum  nniversis  (pir  pertinent  ad  eas:  insuper  l't  bindos  quos  lidelium 
liberalitas  stipendiis  eoi'nmdem  b'alrum  dele[;avil  :  viddicct  Sulciacum.  (juem 
Stephanus,  pie  recordalionis  comes,  necnon  et  uxor  ejns  Ainallrndis  corum  usibns 
delegaverunt,  et  adliuc,  tam  ultia  Li;;era  quani  et  citra  Ligera  '' .  vel  ubi  et  uln'que 
in  regno  nostro.  Deo  propilio.  eccb'sia  Parisiaca  possessio  esse  videliir.  lam  pro 
imniunitatis  anterioris  quondam  legibus  quani  et  per  reliqua  instrumenta,  spe- 
cies  cartarum  ''''  ipsius  çcclcsiae  Pai-isiaci  vel  undique  ibidem  dclegatum  liabentur. 
aut  adliue  in  Dei  nomine  a  Deo  timenles  "  bominibus  addilum  vel  cnulatum  '* 
luerii,  per  nostram  preceptionem  plenius  coufirmamus,  et  integi'a  immunitate  a 
novo  perpetualifer  concedimus,  ul  (piic(piid  lisons  noster  de  ipialibet  ''  modo  de 
omnes  liberos  Iionnnes  '*  ,  (pii  Mipei'  terrain  ipsiiis  ecclcsic  l'arisiaci'  coinma- 
nere  noscuntur.  tam  de  caput  '-"  ([uam  et  de  omnes  redibntiones  qnasiibet  '-', 
absque  uHins  '"'judicis  inli'oilu  anf  repetitione.  ipsa  ecclesia  Parisiaca  balieat  per- 
benne  successum.  i'recipienles  eiiini  jubemus  ut  necjue  vos.  ne(pie  juiiiores. 
neque  successores  vestri.  nec  ullus  qui^libet  e\  jndiciaria  j)olestate  accinctus.  vel 
per  quocunque  modo  '"^  nulbscpuî  ingeniis  in  curtis.  vel  in  territoriis,  in  iiisidis 
positis.  vel  in  abis  locis  ipiod  presenti  tempore  babere  vel  possidere  \iden(ur, 


''  Vnr.  rDionisii'!  (15):  itDyonisiii  iG,  D.  E).  "'    Var.  trdpiiin  tinientil)iisi  (B,  C.  D,  E). 

-'  Va,:  ril<.  oMinibus  villis-  (B.  C,  I).  El.  '-'   Vai:  -cdllatum^  (B,  C,  D.  E). 

•''^  Vai:  -terratoriar  (B.  C.  D);  -temloriar)  (E).  '      Var.  -rquolil^'t-  i  B.  C.  D.  E). 

■'>  Far. -conccssa-i  (B,  C,  D,  El  '■    r«c.  -omnibus   lihcris   lioiiiiiiibiisi  (B,  C. 

'■'>  Var.  -iiostrç''  (B,  C,D,  E).  D.  E). 

'•''  Var.  -villis^  (B,  C,  I).  E).  "'  Var.  -cai)ilibu>-  (B.  C.  D.  E). 

''  Fa;-. '•Undresia('uin-(C,  E): -Andresiacum-  "    Var.  roinnibus  reddibiiliiinil)iis  (jiiibii-!il)el^ 

(D).  (B.C.D.  El 

•''  Var.  -Baineolum-  (C.  El.  '■'    ]'(ir.  -illitis-  (C.  1).  E  i. 

'''  F«r.rrLigeramr(B,C,D.E!. —  '°>Fflr.-cas-  "■    Var.    -i|iiciiicunqiie    nindnm-:  (B.    C,    D. 

tarura-  (B);  rrcasfnrum-^  iC.E):  rcailaniiii''  (Dl  E  i. 


•M]  CARTULAIRE  GENERAL  DE  IWRIS. 

aul  quoil  inanloa  a  Deo  limciilesC)  lioniiiiibus  ihidcni  addiliiin  V(;l  coiilaluui '-' 
l'iierit,  HOC  ad  causas  aiulienduni,  iiec  IVeda  exigeuda,  iicc  disiricliones  lacieiidas, 
iKM'  ullas  naratas  re(jiiirciidas,  iiec  iilluiii  k'ionouiii  de  oninias  causas'^'  e\actaiido. 
liée  lolalicum,  nec  foraliciiiii,  iiec  ])ulveralicuin  prciidorc,  nec  exim'i'o,  iioc  lacère 
idiateiiiis  |nesmnatis,  et  prelerniissas  vcslras  i-epelilioiies,  ([iiasi  aiil  a  vestris 
Iciiiporihiis  aiil  successorum  reguiii  (jiiasi  iljideiii  rnisseiii  coiisueliido  iiigredieiidi 
supra  lerrani  Saiicle  Marie,  ab  liodienia  die  calcalas  liant.  Igitiir  cogiiosrat  oui- 
iiiiiiii  seciilura  posleiilas,  [ii'esuhuucpie  iiohis  siiccedenliuin  pia  pateruilas,  quia 
petieruuL  a  uostra  exiguitate  IVatres  iioslri  saiictç,»  maliis  vccicsie,  cui,  niiseraute 
Deo,  deservinius.  (hiorum  nos  petitioni  asseusum  prebentes,  iu  ecclesia  (jue  est 
in  honore  sancti  Slcphani  protoniartyris,  corani  i])So  sacrosancto  allari,  in  pre- 
senlia  venerabiliuni  cpiscoporuni  concedinius  :  Ebl)oni  videlicel  ai'chiepiscopi, 
Aldrici  episcopi,  llainoardi  episcopi,  llantgarii  episcopi,  Laiitdranini  episcopi,  Jony 
episcopi,  Jesse  episcopi,  lîolhadi  episcopi,  Adelehiii  episcopi,  Hildeniainii  episcopi, 
GodelVedi  episcopi,  Freculfi  episcopi,  Vuiladi  episco[)i,  Tlieodiscli  e])iscopi,  Ania- 
lliei  episcopi,  Alitgarii  episcopi,  Franconis  episcopi,  lîenioyniC*)  episco])i.  Ariboldi 
episcopi,  Flie  episcopi.  item  .lonae  episcopi,  Ilugberti  episcopi,  Kulcai-ii  ej)iscopi. 
Ermenlx'rli  episcopi.  Si  (juis  vero,  (piod  absil,  contra  lioc  mistrae  aucloritatis 
edictuni  vel  concessuni  insurgcre  lemptaverit,  in  Dei  oninipoleiitis  incurrat  inale- 
dictioneui.  et  arlatus  at(pie  consti'ictus  igneis  catlienis  ])r(irunili  ndenii,  percus- 
sione  sanctae  Dei  jjenitricis  Mariae  et  omnium  sanctoruni  boruuKpie  episcopoi'um 
sit  anatliematizalus,  at([ue  divina  ultione  perfossus,  animam  exspirel  vindicationis 
lepic  laniatus. 

Signum  karoli  {moiiojrraiiiini'j  régis  gioriosissimi. 

A.   (!"|ii  •  (lu  M    siècli',  uiix  Anli.  niil.  K.7,  11"  i.'V. 
15.   Co[)ie  du  mi"  siècle,  aux    \nli.  luil.  K.7,  u"  i.'i''. 

C.  Copie  (lu  xn'  siècle,  au\  Anli.  ual.  i.L.  1  77  [Lirn'  A..)/'  ilr  \„:,t-I),iiiw},  p.  i)li,  d'après  H. 
I).  (:..|iip  du  XIII'  sied.',  aux  Airll.  ual.  M,.    17.')  (Cnuul  l',i^l„nil  ilr    \alrr^l)„„ir) .  p.  .'180,  d'après  C. 
1:.    Copie  du   Mil"  siècle,  aux    \irll.lial.   I.L.    1  7I;  (/','((/  /'«s/.., ■,//  ./e  ,\e(/e-/)«iHe),  |i.  '1  1  .  il'après  C. 
F.    Cepledil  un'  sierle,  aux    \irll.  liai.  ,1.1. ">■.,  Il'  1% 
(,.   \idiiiius  de  feviirr  1  i!  I  c, .  aux   \irli.  nat.  k.:i7,  u"  'i3'. 
II.  (.npiedu  xiv'  siècle  du  \  idiuiiis  di'  liliii,  aux  Ardi.  uat.  JJ. 'i.'j ,  u"  (i. 
I,  Copie  du  xv'  siècle,  aux  Anli.  ual.  .U'   (jadis  ,I.P),  loi.  S:!  r". 


28 

Ml.").  _  I'aius. 

(;,i|iituliiiiT  (le  Clmi-leiiiiijjiie  coiilcnaid  des  iulililidiis  ;i  !;i  lui  saliiiiic.  -AMno  Icrlio  clciiicnlissiiiii  iliiiiiiii 
midslii  Kai'idi  Aii;;iisli,  siijj  ip.so  jiniiu,  liav  l'arlu  cupiliila  siiiit,  et  c.onsijfiialn  Ste|>liano  coiiiiti,  ut  Iuxt 
•iiiaiiilislu   Iccissci  iii  civilate   Parisius   iiiallo    luililico,  et  i|)sa  légère  fecissel  corani  illis  scabineis. 

'     \'(ir.  trDeuiii  tiiiieiilil)iisi  (lî,  (',.  I).  E).  —    -     Vur.  rrcolialuiu"  (15.  C,  I).  E).—    '    ]'nr.  -oinniljus 
caiisis-  (  r>.  C.  l).  El.  —  \ar.  ••  ricniuilli  -  (13,  G,  D,  E). 


CARTULATRR  GENERAL  DE  l'AlIlS. 


37 


•-(|uo(l  ila  et  fecit.  El  oniiios  in  uiio  consenserunl,  qiiod  ipsi  voluisspiit  oniiii  lenipore  observare  usque 
rin  poslerimi.  Etiam  oranes  scabinei,  episcopi,  abbalis,  comitis,  niaïui  ]iiopi'ia  stibter  si|^na\enin(.- 

A.  Copie  du  x'  siùil.;.  à  la  BiM.  iKit.  Ms.  l:it.  'i9<).'i ,  t'  uj  v°.  d) 

Éilit.  :  («)  Baluze,  Capittil.  regttm  Franc,  t.  I",  p.  3i(i ,  d'après  A.  —  (h)  Recueil  des  Ilist.  de  la  Fr.    [.  V.  p.  (JOo , 
d'après  a.  —  (c)Pcitz,  Leges,  t.  I",  p.  1 12, d'après  A.  —  (d)'\\igae,Palr(jl<ig>aluliiia,  l.  XCVll,  p.  -j  Jo.  d'après c 


29 


Donation  faite  par  le  comte  Etienne,  et  Amaltrude,  sa  femme,  à  liicliad.  cvèquo  de  Paiis, 
des  biens  qu'ils  possédaient  dans  le  Parisis,  à  Sucy.  Noiseau,  Boissy,  etc.  ' . 

DE    SILCIACO  ^  . 

[%.  '    Domino  sancio]  et  in  Cliristo  ;i|)ostolico  sacn;  saiirla*^  Alariae.  siim-la  Ma- 


'  Ce  capitulaire  de  lan  So?>  nous  a  été  con- 
servé par  un  grand  nombre  de  manuscrits  (voy. 
Pertz,  Leges ,  1. 1,  p.  112  ),  mais  le  préambule  (pie 
nous  avons  transcrit  ici  ne  se  trouve  que  dans  le 
ms.  lat.  if)<)5. 

'"  L'authenticité  de  cette  pièce  n'a  été  mise  en 
doute  par  aucun  des  auteurs  qui  l'ont  publiée 
(Dubois,  Ilist.  eccles.  paris.,  t.  1.  p.  3oi;  Bec.  des 
Hisl.  (le  la  France,  t.  V,  p.  663;  Guérard,  Cnrtul.  de 
Notre-Dame,  t.  L  ]'•  2(|o;  Tardif,  Cart.  des  Rois, 
p.  74).  Il  V  a  cependant  quelques  raisons  pour 
croire  que  celte  charte  a  pu  tire  fabriquée  au 
X'  siècle  sur  des  données  authentiques.  Les  Archives 
nationales  en  possèdent  plusieurs  copies,  dont  I  une 
(.4)  a  longtemps  passé  pour  l'original.  Son  écritm-e 
nous  semble  dénoter  le  xi"  siècle  plutôt  que  le  com- 
mencement du  ix°.  Une  seconde  copie  (B)  presque 
contemporaine  de  la  première,  mais  qui  olfre  avec 
elle  d'importantes  variantes,  a  été  placée,  égale- 
ment y  titre  d'acte  original,  dans  le  musée  des 
Archives  nationales.  Nous  en  possédons  une  troi- 
sième (C)  qui  remonte  sans  doute  à  la  fin  du 
\i'  siècle,  et  une  quatrième  (D)  qui  est  du  xiT. 
sans  compter  celles  que  nous  ont  conservées  les 
cartulaires.  Si  l'écriture  de  ces  diverses  copies  n'ap- 
partient pas  au  iv'  siècle,  leur  contexte  présente 
certains  détails  qui  ne  conviennent  guère  da\an- 
lage  au  temps  de  Charlemagne.  Les  comtes  de 
cette  époque  étaient  des  ofliciers  révocables,  ils  ne 
pouvaient  se  dire  Dei  ou  Cliristi  gralia  cornes. 
Leurs  femmes  ne  s'appelaient  pas  comitissa;  c'est 
au  x'  siècle,  quand  les  titres  devinrent  héréditaires, 


rnie  Ion  trouve  dos  cniiiitissa  ,  ducissa,  ricecoiuitissa. 
Il  est  difficile  de  faire  concorder  les  divers  éléments 
de  la  date.  La  onzième  aimée  de  l'empire  de  Charle- 
magne commence  le  55  décembre  810  pour  linir 
le  2.^  décembre  8:1,  tandis  que  la  trente-sixième 
année  de  son  règne  en  Italie  se  termine  au  plus 
tard  au  mois  de  juin  810,  ce  qui  est  inconciliable. 
Enfin,  dans  trois  des  copies,  l'acte  se  termine  par 
la  signature:  -Elisachar  cancellarius  subscripsit.r 
Que  peut  être  ce  personnage'?  Est-ce  un  chancelier 
de  l'Eglise  de  Paris'?  Son  nom  ne  se  retrouve  nulle 
part.  et.  d'ailleurs,  aucun  acte  de  l'Eglise  de  Paris, 
ni  au  i\'  ni  au  x°  siècle,  n'est  signé  du  chancelier. 
11  Y  avait  bien,  au  iv  siècle,  un  persomiage  de 
ce  nom,  qui  était  chancelier  de  Louis  le  Pieux, 
mais  pounpioi  un  acte  pri\(-  serait- il  signé  |)ai' 
un  chancelier  nival?  Si  ce  nom  figure  ici.  c'est 
probablement  que  l'auteur  de  la  charte  laura 
trouvé  dans  (pielque  diplôme  de  répo(pie,  celui 
sans  doute  de  l'an  81  4,  dont  nous  donnons  le 
texte  ci-après.  En  voilà  assez,  croyons-nous,  pour 
mettre  en  doule  l'authenticité  de  celle  charte. 
Toutefois  l'existence  des  personnes  qu'elle  mentionne 
et  la  vérité  des  faits  qu'elle  rapporte  étant  confir- 
mées par  bon  nondjre  d'autres  documents,  on  [leul 
admettre  que  le  fonds  même  de  l'acte  repose  sui- 
des données  authentiijues.  Voir  l'article  que  nous 
avons  consacri'  à  cette  pièce  dans  la  Hihliollieriue  de 
l'Êadedcs  Charles,  1.  \L1II.  |i.  Oo. 

''     \ar.  "De  villa  Sulciaco  ,  in  [lago  l'arisiaco- 
(  B);  "Exemplar  de  Sulciaco-  1  D  i. 

Le  Chrisme  manque  dans  C  et  D. 


38  c.vnTiLMnE  f;i:M:r.  \L  dr  p\I!IS. 

ria ''' Dciinic  !;ciiiliicis.  cl  Saiidi  Slcpliaiii  proloinai'lyiis,  scii  cl  (lniiiiii  fjçriiiani. 
nl)i  liicliadiis.  l'ai'isiacç  iii-|)is  |  ('piscopiis],  rccloi'  [praecsse  vidjcliir.  (|iiai'  est  iiilia 
iiiiuiiiii  l'arisiu.s  -'  civiLalc  coiistructus.  ](l('()(|iie  iii  Dei  uoiuiiic  Stepliaiiiis,  lumiilis 
(lliiisli  ;;i'alia  coiiu's'' ,  iiociioii  el  Aiiialliiidis  [coinilissa,  paritcr  olj  am|i)i'e  iiivifein 
(lilcclioiiis.  (loiiaiiiiis  rcs  ii(isli-as  (|ua' siiiil  m  |>aj[o  l'ai'isiaco,  m  loci»  (|iiai' dicitiii''*' 
Sidciacus,  aecclcsiç  (juac  csl.  in  lioiioie  [samii  iMarliiiiJ  slriRla,  [(-11111  oiiiiii  a|)|)('ii- 
dilia '■'' siiis(|ii('  adjjaccidiis,  iiiaiiso  iiidoiiiiiiicato,  ciiin  aliis  maiisis  cl  iiiaiiri[»iis  ibi 
|u'i'liiieMlil)ns,  ciiiii  viiicis,  sil\[is,  pralis,  |iasciiis,  |  a(|iiis  [a([uai'iiiiiv(>  (Icciii'.sibiis. 
l'ariiiariuiii  "',  iiKihile  clj  iniiiohile,  loliiin  et  ad  ialcjjrnni,  ri'iu  iiiexquisila.  Siiiiililei- 
in  alio  loco,  in  i[)S()  pa|;(),  in  loco  |(|ui  vocalni|  Noecl^iis,  nianso  indoininicalo'' . 
cuni  aliis  luaiisis  cl  Mia|nci|)iis  diidcni  as|iiçicnld)Ms,  \incis.  sd\is,  pralis.  |)aycnis, 
aquis  afiuarunivc  dccnisiliMs.  laiinaril  nnij '\  niohilc  [el  iinnohdc,  toliini  cl  ad  iii- 
lc);i'iini,  iiic\(|nisjila.  I']l  in  Ici'cio  loco'' ,  (inac  dicilui'l'"'  Molini.s'"',  nianso  doniini- 
calo,  en  m  onini  inlc;;rilalc.  In  (|iiai[lo  vcro|  loco.  (|uac  vocaliir'''-'  '5u\idiis,  nianso 
doinicalo,  cuin  oiiini  inlej;rilalc,  cl  (|uic(jiiid  ad  ipsas  rcs  siqiciiiis  noniiiialas  as- 
picil ,  lani  in  rcinis  ([iiainqiK'  in  inaiuM[piis]  vid  Iciiis,  vincis,  silvis,  pralis,  [lascuis. 
acpiis  a(piaininvc  dccni'sil)ns,  i'aiinaiiis  ' '',  inolnlç  (d  inrnol)ilç,  lolnni  (d  ad  inlc- 
;;riiin  ,  rem  ine\(piisila  "'',  lilis,  liltcilis,  ciillis  et  inciiltis.  servis  el  anciilis,  cl  oinnia 
inci'ila  coloiioiMiiii ,  lani  ihi  '■"  oriiindi  qiiain(|ne  aliulii  Iranslali  siinl.  (pieni  ""  nos 
anie  lios  dics  pec  jiissioncni  dinnni  ini[|>eialoiis|  Karolo  '  ' ,  d<'  partibns  Sancla  Maria 
cl  Sancii  Sle|)liani  v(d  donini  (jeiniani ,  de  i'(d)iis  noslris  propriis  cxcamiaviinns.  Ijji- 
liir  ipsas  res  snpeiius  noniinalas  ad  ipsain  sanclani  inalreni  œcclcsiain  sapcriuin'"*' 
noniinalani,  addie  praeseiile  perpeliialiler  liadinuisC''  ad  possidendiini.  Diialms 
vcio  parlilins  ad  slipendia  i|)sos  çanomcos  (|ui  ihidein  deserviiiid.  iil  (jnannliii  illi 
a(l\i\niil.  seii  siicccssorescnie  eoriini,  iisipie  m  lineni  saeculi,  pro  sainte  anniie 
nosli'a',  psalterinni  iiniini  et  niissas  1res  cotidie  inipicrc  sliideanl.  Tcriia  \ci-o 
[larlc  ad  kiniinaria  si\e  ad  reslaurandani  ipsani  a'cclesiain.  et  de  ipsa  tcrcia  parle 
sil  noslra  liiniinaria  et  oldalio  \(d  \  inaticuni  colidie.  nsipic  "" ,  Donniin  jiihenle  *-'■, 


'»    Viir.  'S:\w\r  Miirii,"  erdosù'  sanctn   Vhiriii.'-  ''  Var.  "Unim->  (O.C,  D). 

(l;.  I).  K.)  '"'•  Viir.  ••(lui  vocaliir^  (It.  D). 

■••      Var.  '-l'iU-Wu^  (I!,  I».  H.  F).  '"'  ViW.  rrMl.linis^  (li). 

■'■'    \(ir.  rr(;,lii-isli    liiiiiiilis    ;;r;Uiii    Dei    (•(niii's'^  '"'  IVo'.  r-qiii  vocal.iir'i  (ii,  l)). 

lB,I)).  '''  !'«;■.  r;u[iiis.  (ariiinriis,  (Irciirsil)iiS'^   (15.1)). 

''    Vnr.  '-([ui  votalui'i  (lî.  D).  '"'  Vnr.  r-rftiii  in(|nisi(ai  (E.  F). 

>■■'    F«r.  '•a|icii(lilia-  (li).  '"'  F(W.  rinibi.  (B.  D). 

''•'    \(ir.  '•a([Mis,  l'ariiiaiiis.  ai|iiariiiMV(>  (Irriirsi-  ""'  Vnr.  trqno'^  (T.). 

Iilis- (iS.I),  F);  '-aiiiiis  aiiiiannii\f  laniiariis,  itc-  '"  l'iir.  "Karolii  (I!,  D):  rcKarori"  (C). 

cnrsiljus-1  (CV  "  i  rtc.  'siipfiHus-  (15.  (^  l)~l. 

''    Var.  r-iiiaiisiirii  (idiniiiicaliiiii"  (li.  D).  ''"  Vnr.  rlradidiiiiiisi  (B.  C.  D). 

'"'    V(ir.  -a(|iianiiinr    raiiiiariurii    (Icnirsiliii^-  '^'''  l'»)-.  r^uwiiiwluni"  (15,  (J.  D). 

(B,D).  '■'"'  Fnr.  rDomino  juvanlf'i  (B). 


C  A  R  T  l  L  A I  II  E  (  ;  !•:  \  É  liV  L  D  [•:  P  A I  !  I S .  H  [) 

ipsa  [ecc]esia|  iis(jue  in  linein  sacculi  roiisislit.  El  (jiiaiido  ([uideiii  anivorsariuin 
nostruin  eveiici'il.  iiiissi''  ex  ipsis  caiioiiicis  parlibus  Saiicti  Dyoïiisii,  cl  |Sai)clumj 
(jei'iiiaiiiiiii,  vcl  Saiidain  (l('iio\ora[iii],  ol  Sanctuiii  Alarcclliiiii  vel  Saiicliiiii  (îcr- 
iiiaiiuni  iioviim,  sou  ad  Sanctiim  Cldoduakhiin'-',  cl  ad  Kala,  vel  Fossatcnsis  "'  pcr- 
jjaiil.  cl  pro  ainl)oriim '*)  aiiyiiiai'iuu ''''  nosli'aruiii  coiiiiiiciiiorarc  ipsas  coii;;rc;ja- 
lioiics  l'alianl  "',  ciiiii  luiiiiiian'a  cl  (ililaliiiin'in  vcl  \  iiialiciiiii .  ul  (niiiics  IValii  (pii  in 
islas  coiisisliiiil  coii!]rcijalioiies,  lain  (|iii  modo  vivuiil  ijiiaiiHpic  succcssorcs  coi'imi 
unaiiiniitei"  Doiiiiiii  inisericordia  pro  sainte  anime  noslrç '■"  deprecare  facianl.  Kl 
ipsas  praediclas  res,  si  fnerit  ali(piis  rccloi'  qni  aliciii  aiil  in  beneficio,  aul  in  alico 
ingenio,  a  voijis  abstraliere  pncsumsei'il,  iiisi.  sicnl  dixiinus,  duas  partes  ad  sti- 
pendia iValinni,  lerlia  vero  parte  ad  Inminaria,  vcl  oblalione  el  vinalirnm,  scu 
ipsam  accclesiam  rcslaurandam  ,  lune  i|)sas  res  ad  proximos  licredes  vcrierc  i'a- 
cianl,  nisi  islud  lueril  adimplctum;  ila  ni  ab  liodierna  die  (|nic(juid  de  ipsas  res 
lacère  voluerilis,  liabemb",  lenendi,  possidcndi ,  ad  ijisa  aecclesia  [)ro  salnlc  animi' 
nostrai  firmitcr  tencalis.  Si  (piis  vcro,  (piod  niiiiiinc  licii  crediinnSisi  fueril,  aul 
nos  ipsi,  aut  aliquis  de  liei'cdiJnis  vcl  proberedibus  iiosiris,  vel  quislibcl  emissa 
persona  qui  contra  banc  donatioiieni  alitpiid  af^erc  conavcril,  (|uem  nos  sponlanca 
voluntate  vobis  pro  ainiiie  noslra'  reniediiim  ad  ipsa  aecclesia  doiiamns,  ali(|iiis 
calumpniarc  piaesumpscril,  jiost  nostrnm  ipiocjne  disccssnm,  auro  libras  \,  ar- 
jjenlo  ponibia  c,  coacliis  pcrsolvat,  ci  (juoil  rcpclil.  vindicarc  non  valeat,  sed  prae- 
sens  donalio  omni(jue  lenq)orc  lirina  et  inviolabilis  j>crniancal,  cum  slipulalione 
subnixa. 

Actnm  Bonoibi  vdia,  nbi  lacla  cl  liiniala  luil,  in  anno  \i  impciii  donjni  noslii 
Karoli  ploriosiqnc  aM;[usli,  xi.ni  re;;iii  cjus  in  Franlia  ■*'.  d  \\\vi  in  Italia.  su!»  iu- 
diclione  m. 

Sifjnum  Slclaiii  "'  coniilis  t  cl  Amallriidis  conjiicc'""  ejns  v  comilissa '"',  qui 
banc  donalionem  scribci'C  vcl  firmare  jusscriint  '-'. 

S.  Leutardi  ijcrmanum  Stc])liani  coniilis ''^L 

S.  Ercainboldi.      S.  Avili.  S.  l)ernar(b.     S.  Baldini  comilis. 

S.  Erigario.  S.  Bernionis.     S.  Badoni.        S.  Odoiii.  S.  \  ualberti. 

S.  Ba'jeml'redi.      S.  Dadoni.        S.  Asïctardi.     S.  Tlieodoni.  S.  Jobannis. 


■'  Knr.  -misi'i  (li.  F).  '"'    IW.  ••Strpiiani-  (|],  C.  D). 

'-'  Vai:  '■Clodoaldiim-  (B.  D).  "»'   Viir.  trcoiijiij-i'i  (15);  -conjugis-  (D,  F). 

^'''  Var.  r-Fossntisi  (lî,  C,  D  |.  "'    \'„i:  "Cdiiiitisso'.  (C):  -neciKui  cl  cniriilis-c- 

'''  Le  mol  rrainboi'uiii-  Miainjue  dans  1).  E.  K.  (lî.  D). 

■'  Var.  -animaninii  (I!.  G,  D  ).  i'-'    Var.  rrogaveruiit':  (\i,  C.  D,  E). 

'"'  Krtr.  r- facianl  «  (lî,  C.  D).  " ''    Var.    "S.   Leutardi    comilisïi   (A).    Dans    la 

Var.  ■■aniniaruiii  noslrariinii  (  lî.  Di.                    ropie  A,  ce  nom  esl  éoril  sur  la  nn'iiir  l;;]r]c  i|iir 

'  Var.  -Franciai  (B,  C,  D j.  cnix  d"Étienne  el  d'Amaltriule. 


/iO  CARTI  LAIHE  GEXEHAL  DE  PARIS. 

S.  Teodalilo.        S.  Bciardi.        S.  Rotberli.  S.  Acboldi. 

S.  Colon;;!.  S.  l'iilliciti.       S.  Olramiii.  S.  Bilfredi. 

[Ellsarliai-  caiiccllarins  suliscripsit]  '-). 


S.  Odulrici. 
S.  Gozleni'*' 


A.  (iiipK?  ilii  \'  siècle,  aux  Arch.  n;it.  S..'ÎKS,  n"  i. 

B.  l'.o^iv  du  v''  siècle,  aux  Arcli.  nat.  S. 388,  n"  .'i ,  nlius  K.  7,  n°  17-. 

C.  Oipie  (lu  x' siècle,  aux  Anli.  ual.  S..38K,  n"  2'. 

D.  Copie  (lu  xii'  siècle,  aux  Arcli.  nat.  S..3SS,  n"  ■/',  (l'afircs  15. 

E.  Copie  du  mi°  siècle,  aux  Arcli.  iial.  LL.  177  {lÀciv  .\iiir  de  h'olre-Dame),M.  kli  v°,  d'après  B  ou  D. 
K.  Co|)ie  du  Mil'  siècle,  aux  Aicli.  ual.  LL.  17G  {Petit  Pastoral  de  Nolre-Dume),  fol.  121,  d'après  E. 


30 

iSl'i,  Il  sepleiiiljn'. --   Ai  \-li-(jhapei.li;. 

lioiiliiiiiaUDiJ,  |i;m-  Louis  le  i'iciix,  il(_'  l'exeiiiplioii  des  droits  de  péflfje  accordi'e  [i;ir  CJiariemagiie 
à  rEijiise  de  l'nris  '-. 

/^  lu  iioniiiii'  Doiiiiiii  Dci  et  Salvatoris  iioslri  Jliosii  Cliristi,  Illudovuiciis,  di- 
vina  ordiuaiile  providciitia  iinpoialor  aiijjusliis.  omnibus  episcopis,  abbatibus,  du- 
cibus,  comilibu.s,  xicariis,  centcnai-iis,  lelonariis.  aclionariis  fl  omnibus  renipu- 
blicani  procuraulibiis,  pracscnlibus  sciHrct  d  l'uluris.  iNoUim  sil  quia  vir  venerabilis 
Incbadus,  l'arisiacensis  urbi.s  opisro|)us,  dctuHt  noljis  [)raeceptum  domni  et  geni- 
toris  noslri  (laroH  si'reni.ssimi  augusli,  in  quo  conlini'ljatui'  qualiter  ipso  et  ante- 
cessoris  sui  rcj'e.s  videbcet  Francoruni,  rectoribus  ecclesiae  Sanctae  Mariae  semper 


'  Towles  les  copies  paiaissenl  avoir i'l(i  faites  sur 
un  niaïuisci'it  dans  l(>(|iiel  les  souscriptions  (îlaienl 
disposées  en  colonnes  assez  confuses.  La  copie  \ 
a  conserv(;  la  disposition  en  colonnfw.  Les  autres 
co|)istes  les  ont  lues  sans  dcule  par  li,<;nes  hori- 
zontales. Voici  ces  signatures  avec  leurs  vurianles 
réunies  dans  l'ordre  où  elles  se  |)r(_'sentcnt  dans  les 
cnpiesB,  C.  1)  :  ffErcami)ol(li  (  A  ,  iî,  C,  I)).—  Eri- 
;[ario  (A);  Erijj-arii  (G);  Erenjjarii  (1>,I').  —  lia- 
jj^etnl'redi  (A);  itaganfredi  (R,l));  Ercanilrcdi  ((j). 

—  Adoni  (Iî,  C  ,  D);  cf.  Radoni  (A).  —  Agetardi 
(A.R,(;,I)).— |{o(l)erli(A,R,f;,I)).  — Olrannu 
(A.C);  Autrannn(B);  Autranni  (D).  —  Rhidini 
(B,r,,  D);  Raldini  (A).  —  Odoiii  (A,*".)  se  liouxe 
])lus  loin  dans  R  et  1  ).  —  Caileni  (  Iî .  C ,  1) )  ;  cf.  (!oz- 
leni  (A).  —  Hild.ifrcdi  (R.C.  D);  cf.  Rilfredi  (A). 

—  Odonis  (R,l));  voy.  plus  haut  Odoni  (C).  — 
Theodonis  (B,  D);  Theodotn'  (  \);  niiuicpie  dans  G. 

—  Vnallljcrti  (  1! .  G);  ViialIxTli  ( A ,  1)  ).  —  Johaniiis 


(A,B,  D);  .lohanni  (G).  —  Adalrici  (R,  G,  D); 
Gdoirici  (A).—  Teodoldi  (R,  G);  Theodoldi  (D); 
Teodaido  (A).  —  Leodoini  (B,  C);  Leoddini  (D): 
nu'MKjuedans  A. —  Golongi  (A,B,  G,D).  —  Vualdini 
(iî,  D);  Vualdoni  (G);  inaiwjue  dans  A.  —  Berneri 
(  R  ,  1)  ) ,  Gerharii  (  G )  ;  cf.  Bernardi  (  A  ).  —  Avid  (  B . 
G,  D);  Avili  (A).  —  Benini  (R,  D);  Genoni  (C); 
lîennonis  (  A ).  —  Dadonis (  B ,  I) )  ;  Uadoni  (  A ,  C ).  — 
lîerarii  (G  l;  Berardi  (A);  nian(pic  dans  B  et  D.  — 
Eulberli  (A,  G):  mancjue  dans  Iî  et  D.  —  Enfin 
la  sijfualure  Acholdi  (A);  manque  dans  R,  G  et  D. 

"'  il  iui|)orle  de  reuiar(juer  (]ue  cette  souscrip- 
liiui  manque  dans  les  copies  A  et  (J.  Elle  est  suivie, 
dans  R  et  I).  d'une  jjrossii're  imitation  des  i)arapiies 
carlovingfiens. 

'  '  r/authcnticité  de  ce  diphime  scndjle  inconles- 
tahle.  Voyez  à  l'appni  les  excellentes  observations 
de  M.  Sickcl  {Aria  re/nim  et  imperiiloriim  Karnli- 
iKiiin/i ,  ■>.'  |)artie,  p.  ^^oo"). 


CAI'.TLLAIUE  GENKIIAL  DE  PAIIIS.  /il 

virginis  et  Saiicli  Stepliaiii  protoinarlvi'is  alque  Saiicti  Geruiaiii  coiifessoris.  in 
(jiionmi  lioiioie  ipsa  sedes  Parisiaca  dicala  est,  concessissent  ut  quaiulociinique 
ei>  lilniisset  missos  suos  in  quaiucuiiKHii'  partein  negotiaiuli  gratia  dirigere,  ciini 
cai'ris  videlicet  et  saumis.  sive  de  navigio  vel  quociimijue  lihet  uegotio,  liceiitiaiii 
liaborcnt  pergendi  idii  voluerint,  absi[iie  aliciijus  infestatione  vel  inlicita  cuiitia- 
rietate.  l*ro  firiiiilatis  namque  studio  depraecatus  est  nos  praedictus  Inchadu.- 
episcopus  ni.  pro  niercedis  noslrae  emoluiiientuui.  ijisain  praeceptionem  renovare 
juhercmus.  Cujus  petitionem  libenter  suscepinius,  et  sicut  petiit.  per  liane  nostram 
auctoritateni  concessimus.  Idcirco  bas  litteras  noslrae  auctoritatis  ei  snccessori- 
busqne  suis  fieri  jussinius,  per  quas  cunctis  fidelibus  sanetae  Dei  ecclesiae  l't  nostris 
praesentibus  et  futurisjubemus  ut,  ubicumque  niissi  praedicti  Incliadi  episcopi  aut 
successorum  ejus  infra  dicionem  imperii  uostri.  negotiandi  causa,  directi  fuerint. 
nemo  teloneum,  neque  quod  vulgo  dicitur  lipaticum,  nec  rotaticuni.  aut  ponta- 
ticum,  vel  portaticuni,  sive  travaticuni  atque  cispitaticuni.  nec  non  et  salutaticuni 
aut  ulluni  censuni  vel  uUani  redibitionem  ab  ipsis  accipere  aut  exactare  prac- 
sumat;  sed  liceat  eos  pacifiée  discurrere,  et  jura  sua  libère  peragere,  et  ad  quem- 
cumque  civitates  aut  porlus  vel  loca  accessnm  liabuerint.  nullani  in(]uietudineni 
aut  detentionern  vel  contrarietateni  ab  aliquo  fidelium  no>troruni  paliantur:  sed 
ubicumque  directi  fuerint,  securi  et  quieti,  cum  omnibus  quae  deferunt,  per  prae- 
sentem  nostram  auctoritateni  ire  et  redire  valeant.  Et  ut  liaec  aucto[ritas  firmior 
babeatur]  et  a  lidelibus  sanetae  [Dei  ecclesiae]  et  noslris  diligentins  conservelur. 
manu  propria  subscripsimus  et  anuli  nostri  inpressione  sigillari  jussinius. 

Signuni  (inoiiog)(imme)  Hludovuici  serenissimi  iraperatoris.  /f.  Helisacbar  re- 
cognovi  et  subscripsi. 

Data  v  idus  septembris,  anno  primo.  Cbristo  propitio .  imperii  nostri.  indio- 
tione  vni.  Actuui  Aquisgrani  paiatio  regio,  in  Dei  nomine,  féliciter.  Amen. 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.  K.S,  n"  i*. 

B.  Copie  du  xi'  siècle,  aux  Arcb.  nat.  K.  8,  n'  i''. 


31 

819.  aG  févriej-. —  Aiv-LA-CHAreLLE. 

r.onfiniiation.  par  Louis  le  Pipiix.  des  privilèges  de  l'abbave  de  Sainf-(!ei'inaiii-des-Prés'' . 

PRECEPTllM   HLL'DOVICI   DE   LIBERTATE    ECCLESIE  HLJUS   ET   LIBERTATE    HOMIMM. 

%   In  nomine  Domini  Dei  et  Salvatoris  nostri  Jhesu  Cbristi.  Lndovicus  divina 

''■  Cet  acte  n'a  jamais  été  publié,  ce  qui  lient  les  mains.  M.  Giiérard  {Polyptiq.  d'Iruamm,  I.  1, 
sans  doute  aux  soupçons  qui!  aura  inspirés  aux  p.  li  et  918)  et  M.  Sickel  (Acla  Kaioitn. .  p.  hh\) 
Bénédictins  et  aux  autres  érudits  qui  l'ont  eu  entre        en  ont  fort  bien  établi  la  fausseté:  1'  les  éléments  de 


/42  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

ordinante  providontia  iinperator  Augustus.  Quia  quid  ('',  ob  amoreni  Dei ,  pro  opor- 
tuiiitateservni-iiin  Dciagiinus,  liar'-'  iiobis  ad  pi'esentis  vite  cumculaieliliiis  traiisi- 
geiid;i  et  ad  l'iiture  beatitiuliiiis  pi'ciniaf  acilius  obtiiieiida  non  dulntanius.  Com- 
periat  igitur  omnium  (idelium  saucte  Dei  accclesie  nostiorumque  presentium  et 
l'uturorum  industria,  quia  vir  veneiahilis  Hilduinus,  moiiasterii  Sancti  Vincenlii 
ac  Sancli  Germani  ahhas,  necnon  et  sacri  palatii  arcliicajiellanus,  delulit  nobis 
emunitatem  genitoi'is  nostri  pie  recurdationis  Karob  augusti,  in  qua  invenimus 
insertum  quomodo  ipse  et  antecessores  ejus  priores  reges  Francorum,  propter 
divinuni  amorcui  et  reverentiam  sancli  Germani,  ubique  plerique  illorum  ob  ni- 
mium  amorem  prefati  loci '■'*'  sua  sepeHri  corpora  mandaverunt'*',  supradicto 
monasleiio  scmper  sub  plenissima  delensione  et  einunitatis  tuitione  babuissent. 
Piedictus  itaque  Hilduinus  ob  majorem  firmitatem  rei  a  mansuetudine  nostra  pos- 
tulavit  ut  eorumdem  legum  auctoritates,  ob  amorem  Dei  et  reverentiam  ipsius 
sancli  Geiinani,  nostra  confirmarenuis  auctoritate.  Nos  autem  pro  mercedis  noslre 
conqiendio  petilioni  ipsius  bbenter  adcjuievimus,  et  ita  in  omnibus  conecssimus 
sicut  in  antecessorum  nostrorum  pii\ib'j;iis  insertum  erat,  ac  lioc  precej)tum  fieri 
decrevimus,  per  (juod  et  statuimus  et  perpetuo  mansuium  fore.  Domino  juvante, 
piecipimus  ut  nulhis judex,  vel  (piiHl)et  ex  juditiaria  potestate,  vel  aH(|uis  es  fido- 
iibus  nostris,  tam  presentibus  quam  luturis  in  ecclesias,  aul  ioca,  vel  agros,  seu 
reb(pias  possessiones  memorati  monaslerii,  quas  moderno  lempore  tam  in  Frantia 
(jiiam  in  BurguntUa,  seu  in  Neustria,  sive  etiani  in  Aquilania,  vel  ubicumque  in 
legnis*'',  Deo  propilio,  juste  et  rationabiliter  possidet,  vel  que  deinceps  a  catliolicis 
viris  eidem  ecclesic  collate  i'ueiint,  ad  causas  audiendas,  vel  treda,  vel  tributa. 
aut  telonea  exi};enda,  aut  mansiones  vel  ])aratas  latiendas,  aut  fidejussores  toi- 
lendos,  aut  homines  ejtisdem  ecclesie,  tam  ingénues  quani  servos,  suj)er  terras 
ipsius  conmanentes  dislrengendos,  aut  illicitas  occasiones  requirendas,  nosiriset 
luturis  tenq)oribus  ingredi  audeat,  vel  ea  que  snj)ra  memorata  sunl  exigere  pré- 
sumai, sed  liceat  jamdiclo  abbati  suisquc  successoribus  res  et  bomines  predieti 
monastei'ii  sub  emiinilalis  nostrt»  delensione,  reniola   lotius  juditiarie  ])otestatis 


1,1   (laïc  sont   inconciliables,  car   la  sixième  année  ili|)lônie,  ijni  paraît  avoir  servi  il  oiijfinal  anx  ré- 

ilo  Lonis  le  l'ieux  loniln'  en  Siç),  ce  qui  corres-  dactcurs  desCartulaires,  a  tous  les  Ciii-aclèresextrin- 

pond  à  l'iniliction  au  v\  non  ih;;  2°  cet  acte  au-  sèijues  il'ini  acte  apoci'ypiie.  Il  offre  une  niauvais(> 

rail  clé  ilonni'r  du   temps  de  labbé   ililduin;  or  imitation  du  type  d'écriture  en  usage  à  la  cliancel- 

Ililduin  n'avait  pu  déjà  succédera  Irmiiion  enSig,  lerie  des  premiers  Carlovingiens,  imitation  qui  ne 

puisque  Irtuiuoii  vivait  encore  eu  8-!o,  comme  le  saurait  <^tre  antérieure  au  x'  on  au  \i'  siècle. 

prouve   uu    passage    de    son    Pohjptiquc  (Poli/pl.  ''   V/ir.  fQuicquidi  (15). 

d'Iiniiii. ,  t.  Il,  p.  tîyS,  cf.  t.  I.  ]>.  1 '1  );  3°  la  si-  "'    Var.  tthoc  (Kl. 

gnaturc  rrEneas  notarius  ad  viriMii  llludovicii  110  '   Var.   tr prefati  sancti  loci'' (B). 

se  rencontre  pas  dans  les  diplômes  de  Louis  le  l'ieux  ''   Var.  irpreoptaverunli  (B). 

(voy.  Sickel, /oc.  a(.);  '1°  enfin  l'exemplaire  de  ce  ■'''   Far.  trregnis  nostrisn  (B). 


CARTLLAll'.E  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  ai 

inquietiidine.  quieto  ordiiie  possidere,  et  homines  de  capite  contra  liberos  iii 
omni  piacito  testimoniiim  ferre  concedinuis.  ut  iii  alimoniam  pauperiun  et  sti- 
pendia monachoruni  ibidem  Deo  famidanliiun  [lerhenni  tenipore  per  hoc  et  alia 
concessa  proGtiat  et  augmentetur,  qiialiiius  servi  Dei  qui  ibidem  Deo  tauiulantur. 
pro  nobis  et  pro  memorato  genitore  nostro  et  totius  regiii  a  Deo  nobis  coibiti  sta- 
hilitate  celestein  deprecari  opem  ''  attentius  debeant.Et  ut  auctoritas  ista  a  uostris 
fidelil)us  nielius  credatur  et  dibgentius  conservetur.  manu  propria  subter  iirma- 
vinius  et  aiiuli  noslri  impressione  signari  jussimus. 

Signurn  [monogramme]  Hiudovici  gloriosissiini  iuq^eratoris.  )[C  Sigiiuiii  Lueas 
notarius  ad  vicem  Hkidovici  recognovit  et  subscripsit. 

Data  quiuto  kalendas  marcii,  anno  Christo  pi-ojiitio  vi'"  Hbulovici  pilssimi  au- 
gusli.  indictione  vuT'.  Actuni  A(piis;jrai)i  paiatio.  in  Dei  nouiiui'  féliciter.  Amen. 

A.  Apocrvplie  du  \i'  sièdf  aiec  traces  Je  sceau,  aux  Arcb.  nal.  K.8,  ti"  G. 

B.  Copie  du  xu'  siècle,  aux  Arch.  nal.  LL.  loa'j  (Carlul.  tti  d>>  Saiiit-Germaiu-des-Prés).  fol.  -jS  v". 

C.  Copie  du  xu'  siècle,  aux  Arch.  nat.  LL.  1026  (Cartui.  de  Saint-Germain-des-Prés),  fol.  G  \  . 

D.  Copie  du  %i\'  .siècle,  aux  .Arch.  nat.  LL.  1  oag  (Cartui.  de  Saint-Germain-des-Prés),  fol.  8  r". 


8"20 ,  1 0  octobre  - 


AlX-LA-CuiPELI.E. 


Diplôme  par  lequel  Louis  le  Pieux  conlirnie  les  biens  et  privilèges  de  l'Église  de  Paris,  et  e.xenijjte 
de  la  juridiction  rovale  certain  territoire  voisin  de  Saint-Germain-l'Auxerrois. 

DE   liLdA   S\NCT1  GERM\M. 

In  nomine  Domini  Dei  et  Salvatoris  nostri  Jhesu  Christi,  Hludovuiciis.  divina 
ordinante  providentia  imperator  augustus.  Notum  sit  omnibus  fidelibus  sanctç  Dei 
Ecclesie  et  nostris,  presentibus  scilicet  et  futuris,  (juia  vir  venerabilis  Inchadus. 
Parisiace  ecclesie  episcopus,  detulit  serenitati  nostre  quasdam  auctoritates,  ({ua^ 


'    Var.  -speui-:  (A). 

'"'  Ce  diplôme  est  daté  d'.\ix-la-Gliapelle,  le 
XIV  des  calendes  de  novembre  de  la  septième  an- 
née du  règne  de  Louis  le  Pieux,  ce  qui  corres[)ond 
au  i()  octobre  820,  mais  la  plupart  des  éditeurs 
ont  suspecté  Texactitude  de  cette  date  et  l'ont  cor- 
rigée, les  uns  en  831,  comme  Lecoinle  (Annal. 
eccles. ,  t.  \  III ,  p.  57G)  et  Bréquigny  (  Table  chrono- 
log.,  t.  I,  p.  i64),  les  autres  en  81g,  comme  Gué 
rard  {Canul.de  Noire-Dame, i.\,  p.  269)  et  Sickel 
(Acta  Karolin.,  t.  II,  p.  Sao,  n°  1  'j5).  Il  est  cer- 
tain que  Louis  le  Pieux  passa  l'automne  de  820  à 
Quiercy  et  ne  revint  à  Aix-la-Chapelle  que  tout  à 


l'ait  à  la  lin  de  l'année.  C'est  ce  ijue  nous  apprend 
Eginbard  {Annal,  a"  820)  et  ce  que  conlirme  uu 
diplôme  du  29  octobre  de  celte  année,  qui  est  daté 
de  Quiercy.  (Voy.  notre  n°  33.) 

iNous  croyons  cependant  devoir  maintenir  la  date 
du  19  octobre  820  pour  plusieurs  motifs:  \"  il 
n'est  pas  matériellement  impossible  que  l'empereur 
Louis  ait  été  à  Aix-la-Chapelle  le  19  octobre  et  à 
Quiercy  le  2  9  ;  la  dislance  (jui  sépare  ces  deux  lo- 
cahtés  est  d'environ  70  lieues,  on  pouvait  donc  fa- 
cilement la  franchir  en  dix  jours;  2°  rien  ne  prouve 
qu'on  doive  corriger  la  date  de  l'année  ])lutôt  que 
celle  du  jour  ou  celle  du  lieu;  dans  le  doute,  mieux 


/i'i  CARTLLAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 

domiuis  avus  iiosler  Pipiuus  et  genitor  bonç  niemorio  Karolus,  piissinius  impe- 
rator,  ad  pelitiones  prçdecessorum  siiorum  ipsiiis  civitalis  fieri  jusserunl;  iii  (juibus 
coiiliiH'batur  iiisorluiii  qualiter,  pro  niercedisaeleniç  aiijTiuenlo  et  finnitatis  studio, 
eideiii  jaiii  iiomiiiale  Parisiace  ecclesiç  pcM-  coiiim  atictoiitatcs  rirmavorniit ,  ut  les 
et  niaiicipia  ac  tehtnea.  (jne  e\  liberalitate  lerjuni  vcl  iiiiperatoriiiii  vel  pt3r  sti-ii- 
nienta  cartarum  cideiu  prelate  tradite  fucriiiit  ecclesiç,  deinceps  securiiis  possideie 
potiiisseiit.  Nos  vero  per  liane  iioslram  aiictoritatein,  easdem  res  et  niaiicipia  ac 
teloiiea  ipsius  ecclesie  cnHUriiiaviiuus  ac  rolioraviiiius,  ul  in  post<M'iiiii  i-eclores 
i])siiis  ecclesi»?  absque  ullius  inquietudine  vel  injiista  inlerpeliatione  quiète  le- 
neaul  el  sccurc  pnssideant.  Insuper  etiam  eidem  jam  noniinatn  Iiicliado  episco])o 
sniscpie  snccessoi'ibiis  coiicessinnis,  at(|ue  inoii-  |)alei'no  per  nostrani  auctori- 
tatem  conlirniavinius,  ul  nullns  cornes  ncque  ulla  judiciaria  potestas  in  terra 
Sanctç  Marie  in  i])sa  insula  consistente  ullum  censuni  de  terra  Sancte  Marie  acci- 
])iat,  nec  de  fainilia  ij)sius  ecclesie,  nef|uede  aliis  lil)ei'is  lioniinibus  vel  incolis,  qui 
rustice  albani  appellantur,  in  ipsa  terra  Sancte  Marie  nianentibus,  hoc  agere  pr«.'- 
sumat.aec  etiain  eis  quislibet  nllam  inquieludineni  vel  doniinationem,  seu  nlluni 
bannnni  contra  le|[em.  vel  inlicilani  occationein  lacère  studeat,  neque  censuni 
quem  dicunt  l'oraticuin.  neque  ripalicuni,  neque  salutaticuni,  seu  ullani  redibi- 
tioiiem  de  terra  Sancte  Marie  vel  desuper  inaneiilibus  accipere  aul  exactare  au- 
deat;  sed  liceat  sepe  noniinato  episcopo  Incbado  ac  successoribus  suis  quiele 
ipsani  insulani  secunduni  propriam  voluntateni  ordinare  atqiie  gubernare,  et  in 
ipsa  terra  Sanctç  Mariç  tani  tabernas  quani  alias  suas  nécessitâtes  sine  alicujus 
reddibitione  exercere.  Precipimus  etiam  atquc  ju])enius  ut  de  regali  via  ex  parte 
Sancti  Germani  a  Sancto  Mederico  iisque  ad  locum  ([ui  vulgo  vocatur  Tudella  <", 
in  rufra  Sancti  Germani,  neque  in  aliis  niinoribus  viis  quç  tendunt  ad  monasteriuni 
ejusdem  prenoniinati  Sancti  Germani,  ullusmissus  doniinicus  aliquam  judiciariani 
potestatein  ibi  exerceai.  neque  aliquem  censum,  ne([ne  ripalicuni,  necpie  fora- 
ticuin,  neque  ullum  teloneum  recipial;  sed  missus  episcnpi  secunduin  propriam 


v.Hit  mniiili^iiir  la  diite  imliqiK'o  dnns  le  to\lo; 
;>"  cnlin,  il  importe  de  rapprocher  ce  iliplùme  du 
if)  octobre  820  de  celui  du  29  octobre.  On  re- 
marque entre  eux  d'importantes  analogies  et  dans 
le  fond  et  dans  la  forme.  I^e  commencement  et  la 
fin  de  l'un  el  de  l'autre  sont  ideiiliques.  tls  sont 
signés  du  même  nulaire  :  •■  Duiaiidns  ad  vicem  l'ri- 
dugisi.ii  Tous  deux  se  terminent  par  une  fornnde 
insolite:  frActum  Carisiaco  {ou  Aquisgrani)  |ialacio 
publicitcr.i  au  lieu  de:  '^  Acluin  (larisiaco  palalio 
repio.i  Va\  un  mol,  ils  ont  ensemble  un  aii'  de  pa- 
renté incontestable  cl  qui  nous  semble  suspect. 
M.  Sickei.  tout  en  signalant  iliverses  particularités 


qui  peuvent  jeter  du  doute  sur  la  sincérité  de  ces 
deux  actes ,  a  conclu  à  leur  authenticité.  Il  se  pour- 
rail  cependant  que  l'acte  du  19  octobre  fût  une 
anqililication  de  celui  du  29  octobre,  fabriquée  an 
\'  siècle  par  un  inlerpolateur  liabile  qui  a  voulu 
confondre  en  un  seul  acte  le  contenu  de  plusieurs 
diplômes,  notamment  celui  du  9  septembre  8t'j 
(voy.  ci -dessus  n"  28)  et  celui  du  29  octobre  820. 
'''  Ce  lieu  serait,  d'après  Jaillot,  celui-là  même 
qui  fut  ap])elé  plus  tard  la  Grange-Batelière  (Jaillot. 
Ili'clierches  .sur  Paris,  t.  II,  Montmartre,  p.  20). 
mais  cette  hypothèse  ne  repose  sur  aucun  fonde- 
ment sérieux. 


CAP.TULAIRE  CEXERAL  DE  PARIS.  55 

voluntatem  ordinel  el  advocatiis  ejiisdein  occlesiv,  tani  do  ijisa  U'rra  Saiicli  (lei- 
inani  quam  de  jiredicta  terra  Saiicte  Marie  iii  insula  posita,  rectam  ac  leyaleiu  ra- 
tioiieni  reddat,  sine  aliqiia  jiidiciaria  poleslate  inil)i  vel  baniio,  nisi  in  mallo  legi- 
tiino  vi'l  re{[ali  placito,  siciiti  le\  occlesiariini  precipit.  De  liberls  auteni  liominibus 
(|ui  super  lerram  ipsiiis  supradiclç  ecclesie  Parisiacç  commaiiere  videntur  ac  eaiii 
proservire  noscuiitiir.  volumiis  iil,  sicul  in  pr«;cepto  Pi[)ini  avi  nosli'i  continelur. 
nulliis  in  lioslern  per([al,  m'si  una  ciini  cpiscopo  ipsiiis  ecclesiç  vel  seciindnni 
snaui  ordinalionein  remaneal,  et  neipie  de  ipsis  liominibus  super  terrain  Sancte 
Marie  inauentibus  aiiquom  censum  vel  aliquani  redibitionein  aliipiis  de  capile 
ooruin  accijiere  prçsumat,  quç  a  longo  tenipore  darc  consueverant  et  l'uturis  tein- 
poribus  persolvere  debent;  sed  quicquid  inde  (îscus  noster  exigere  aut  sperarc 
potueril  per  omnia,  pro  amorc  Dei  et  sancle  Dei  genitriris  Marie,  prefalo  Incliado 
episcopo,  suisque  successoribus  libenter  concedimiis,  et  ;>ratuilu  aninio  aucloritate 
nostra  confirnianuis,  nt  niillam  etiain  districtioneni  de  liominibus  super  terram 
Sanctç  Marie  manentibus  judiciaria  potestas  exercere  prf'smnat,  nisi,  ut  supra- 
diximus,  in  mallo  legittimo  comitis,  et  ibi  una  cum  advocato  Parisiace  ecclesiç 
venire  non  dilïerant,  et  rectam  rationein  ac  legalein  jusiitiam  adiinplere  cogantur. 
Haec  vero  auctoritas,  ut  lirmior  in  Dei  nomiiie  liabeatur  et  a  fidelibus  sancle  Dei 
(■cclesie  et  nostris  diligentius  conserveliir,  manu  propria  eam  subterlirmaviiims  et 
anuli  noslri  inpressione  signari  jussimus. 

Durandus  notarius  ad  vicem  Fridugisi,  recognovi  et  subscripsi. 

Data  xiiii  kal.  novcmbris,  aniio,  Cliristo  propitio,vn  imperii  d(nnni  Hludovuici. 
piissimi  imperatoris.  Actum  A([uisgrani  palatii  publiciter,  in  Dei  nomine  féliciter. 
Amen. 

A.  Copie  du  xi'  siècle,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arch.  nal.  K.8,  n"  9. 

B.  Copie  du  xn' siècle,  aux  Arch.  nat.  LL.177  (Litre  Kuir  de  \otre-Diiiiie),  lui.  89. 

C.  Copie  du  \in'  siècJn,  aux  Arch.  nat.  LI..17C  (l'elil  l'aniuml  de  .\ulre-lhiiiif),  p.  7Ô. 


33 

■820,  99  oclohre.  —  QliiîI'.ct. 

Confirmatioi) ,  par  Louis  le  l'icux.  de  tous  les  biens  et  [lossessions  de  lËylise  de  Paris  ''. 

EXEMPLAR   DE   OMMBUS   REBUS    ECCLESIE   SAXCTÇ   MARIÇ  PARISIACÇ   SEDIS. 

In  nomine  Domiui  Dei  et  Salvatoris  noslri  Jliesu  Clirisli,  Iliudovicus,  divina 
ordinante  providentia,  imperator  augustus.  Si  petitionibus  sacerdotum  iii  qiiibns- 
libet  necessilatibus  çcclesiasticis  nostre  auctoritate  sublevandis  consulimiis,  ci  ad 
ministeriuni  eorum  liberius  exequendum  opein  fierimus,  a  suiiimo  ponliîice  d(i- 

''  Vo\e/.  la  noie  a  de  la  page  'i.3. 


'tCj  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

miiio  iiostro  Jliesii  Clirislo  çtei'uç  remuiierationis  larjfire  nobispreinia  non  ambi- 

i]inius.  Proiiide  notiiiii  sit  (jimiibiis  fideHbus  saiictç  Dei  t'cclesio  et  nostris,  prç- 

seiitibiis  .sciHcet  el  l'uturis,  (juia  vir  venerabilis  Incliacliis,  Pansiace  urbis  ecclosie 

e|)is(?o|)iis,  d(;Uih(-  secenitati    iioslre  quaiidain  auctoritalem,  quod'''  domiius  el 

jjcnitor  iiosler  bone  inemorie  Karohis,  gloriosissiniiis  imperator,  ad  pelitioneni 

|irr(l("('c.ssoris  siii  Krcbenradi,  ipsius  civilalis  episcopi,  l'ici'i  jiissit;  in  (jua  coiiliiic- 

luilur  iiiseiiuiii  (|uod,  pcr  iiicuriam  et  iiejjiegeiitiaiii  custoduiii  i[)sius  ecfdesie, 

stfiiineiita  cartai'um  exusta  vel  concremata  sive  perdita  fuissent,  per  que  scilicel 

qiiod    pbu'ês  nobiles   viri,   pro    remediu  anime  suç,   res  et  niancipia  ad  ipsani 

debjfjavcrant  eeeb'siam,  et  qnod  idem  «enilor  noster'-'  per  eaiidem  confirmasset 

auctoritatem,    ut  res   et   mancipia  que    in  eisdem   strumentis    inserta    l'ueranl, 

cl  niide  predicta  çcclesia  eo  lenqiore  legibus  vestita  erat,  jure  çcclesiastico  se- 

cure  et  quiète  redores  ipsius  çeclesie  futuris  temporibus  tcnerent  atque  possi- 

dercnt.  Peciit  etiam  prçdictus  bicbadus  serenitatem  noslram,ut,  pro  ini'rcedis 

nostre  augmento   et  firmitatis   studio,  eidem    ecclesie,   more  paterno,   nosiram 

auctoritatem  su])er  boc  negocio  lieri  julieremus.  per  (piam   modernis  et  iuturis 

temporibus  res  et  mancipia,  que  pcr  prçlata  strumenta  cartaium  eidem  tradilç 

l'uerant  ecclesiç,  firmiter,  (juiete  ac  secure  a  prelalis  ipsius  ecclesie  baberentur 

vel   ])0ssiderentur.   Nos   ita(pie,   ins|)ecta    eadem  auctoritate  domni   et  genitoris 

nostri,  libuit    nobis  ejusdem  veuerabilis  viri  pelitionibus  adsensum   j)rebere  et 

palernç '^'  auctoritali    banc   quotpie  nostram   jungere   auctoi'itatem.    Precipimus 

a'i'go  atque  jubemus  ut  onines  res  et  mancipia  que  e\  liberalitate  eidem  conlate 

luiMunt  ecclesie.  nosiris  et  lïiluris  tenqioribus  ])er  banc  nosti'am  auctoritatem, 

redores  ipsius  ^cclesii,^,  abscjue   ullius   in(|uieludiiie  vel  injusta  intei'pellatione, 

(piiete  et  secure   babere   vel    |)ossidei'e    valeant.    (Juod    si    loi'le    super   eisdem 

rébus  antc  pri'diclaiii  exustionem  a  pridalis  ipsius  ecclesie   jure  possessis  queslio 

orla  Cuerit,  ut  [)ro  eis  lej[aliter  in  l'oro  disceptari  necesse  sit,  ita  per  banc  nostram 

auctoritalem  eisdem  res  et  mancipia  ipsius  ecclesiç  del'endantur,  sicuti  |)er  eadem 

sirumcnla,  si   ijjni  al)suinpla   non   bussent,   legibus   delendi   jioterant.   liée  vero 

audorilas,  ut  lirmioi'  in  Dei  nomine  babeatur,  et  a  lidebbus  sancli;  Dei  (.'cclesiç 

et  nosiris  diligentius  conservelur,  manu  propria  subleilirmavimus  et  auuli  nostri 

nnpressione  signaii  jussimus.  Sij;num   llludovici,  jiiissimi   nuperatoris.  Durandus 

diaconus,  ad   viccm   Fridugisi   reco<;novil.    Data   nn   kalendas   novembris,  anno, 

(Ibristo  |)ropitio,  vil  inq)erii  domni  llludovici  inq)eraU)ris.  Adum  Carisiaco  palalio 

publiciler,  m  Dei  nomine.  Amen. 

A.  Copie  ilu  xii"  sii'rlc,  iiiix  Anli.  ti.il.  1,^.177  {Livre  unir  de  Nolre-I)<ime),  \>.  io.3. 
li.  Copie  du  xiif  siècle,  aux  Arcli.  ikiI.  l,L.i7(i  (Pelil  l'nslm-nl de  Nulve-Dnme),  p.  7;). 
C.   Copie  alir<'j;i'i'  ilii  mji"  sircle,  :iiix  Aicli.  ri;il.  .riTii!,  ij"  1. 
I).  Copie  :ilin'j;,'e  du  m'  shtI..  ,  ;„ix  AitIi.  u;iI.  J.I'  (jadis  .1.1    )  loi.  S-  v".  d'après  C. 


Vai:  rrquaiii'-  (B).  —  ''''    Var.  miostri-  (A  ).  —  '    Vai:  irpaterni-  (A). 


CARTULAIP.E  GENKRAL  DE  PARIS.  /i7 

34 

8'29,  lojanviiT. —  Au-li-Ciiipelle. 

Conlirniation  par  If  s  ompereurs  Louis  le  Pieux  et  Lritliairo,  <lii  |)arlajTe  des  biens  Je  l'abbaye 
de  Saiiit-Germaiu-des-['ri-s.  l'ail  jiar  l'abbé  llildiiin. 

In  iioiniiie  Domiiii  Dei  et  Salvatoris  iioslri  Jliesu  Cliristi,  lUudovicus  et  Hiotlia- 
riiis,  (liviiiii  onliiiante  providoutia  imperatores  aii;;iisti.  Si  ea  que  fuleles  iinperii 
nostri  luo  statu  cl  uliiitate  rcelesiariiin  ac  servoruiu  Dei  litleliter  ac  dévote  ni)  [)ci 
auioreai  in  locis  sibi  coiumissis  statuerint,  uostris  confii  inainus  edictis,  hoc  uohis 
procul  dubio  ad  çteriiain  beatitudiuem  et  totius  refjiii  a  Deo  nobis  coiiiinissi  lu- 
telain  niaiisuruni  esse  crediinus,  et  relributorem  Doiuinurn  in  futuio  liabere  con- 
fidimus.  I;;itur  notum  sit  omnibus  fidebbus  sancte  Dei  ecclesie  ac  nostris,  presen- 
tibus  sciHcet  et  fiituris,  quia  vir  venerabijis  Flibbiinus  nionasterii  Sancli  Vincentii 
ac  Sancti  Gerniani  abba,  neciion  et  sacri  paiatii  uostri  arcbicapellanus,  nostre 
sugfjessit  serenitati  quod,  |)i'o  Dei  oninipotentis  amore  et  futuro  ejusdcin  congre- 
gationis  cavendo  periculo,  ne  abqua  successoruni  suoruni  neglegentia  aut  parcitate 
ordo  in  «va  fiituris  teniporibus  perturbaretnr  nionasticus,  stipendia  eornni,  (pie 
anuuatim  in  cibo  et  polu  accipere  debebanl,  necnon  et  qnasdani  villas  speciaiiter 
necessilatibus  illorum  deserviendas  constituisset  ac  deputasset,  atque  per  litte- 
rarum  serieni  el  larjjilionis  sue  cartani,  sua  aliorunique  bonorum  honiinuni  ma- 
nibus  roboratani,  eis  concessisset  ac  delegasset,  qtiatiiius  nulla  occasione,  nec  rei 
publiée  servitio,  ((uisquam  ex  successoribus  suis  iinpedimentum  in  futuro  inferre 
potuisset,  j)ro  quo  a  via  rectitudinis  et  observatione  regulari  oberrare  necesse 
esset;  sed  depulatis  sibi  rébus  et  stipendiis  contenti,  absque  necessitate  et  inopia. 
regularem  normam  tenere,  et  sine  prçvaricalione,  quantum  bumana  sinit  fragi- 
litas,  observare  quivissent.  Lnde  buaiiliter  jietiit  ac  postulavit  celsitudinem 
nostram,  ut  pro  rei  firmilate,  super  eandeai  constilutionem  auctoritatis  precepluni 
nostre,  pro  divino  intuitu  ac  ipsorum  sanclorum  reverentia,  lieri  juberemns. 
per  quod  in  antea  stabilis  et  inviolata  permaneret.  Nos  vero  petitioni  iilius.  quia 
necessaria  et  rationabilis  erat,  aurem  accommodantes,  et  qua  voiuntate  ac  ra- 
tione  talia  clementiv  nostre  suggeret,  perspicue  intelligentes,  veluti  postulaverat. 
fieri  adjudicavimus.  Qnapropter  statuimus  atque  jubemus.  secundum  quod  in 
iilius  ordinatione  conlinetur,  ut  dentur  eis  annis  singulis  de  Iritico  puro  modii 
mille  (juadringenti  et  quadraginta,  et  in  suscepfioiie  liospitum  modii  ceutuni 
octoginla.  quod  snni  siniul  modii  mille  sexcenti  viginti;  de  vino  modii  duo 
millia  ;  de  Icguminc  ni0(bi  centum  octoginta;  de  caseo  pensas  centuin  se\a- 
ginta;  de  pinguedine  aut  modii  vigiiili,  aut  porci  (juinquaginta,  quales  me- 
liores  iiiveaire  possnnt;  de  butvro  modii  qnattuor;  de  nielle  carrada  una  ex 
modiis  octo,  vel  sicut  ex  censu  de  villa  Lucarias  persolvitui';  et  mensalem  de 


'j8  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

diiodociiii  villis  m('ll('  ci  cçra,  id  est  iiii()(juof[iio  niense  sextaria  qiiattuoi',  et  cora 
libras  diias;  de  sale  modii  n-iitmii;  volalilia  ciiiii  ovis  de  diiabiis  feslis,  id  est 
Pasclja  et  Natalis  Doiiiiiii.  Ad  vcsliincnfa  eliaiii  vcl  omiies  eoriini  nécessitâtes 
secundum  l'cjjnlarcin  iiistitiitioiiem  procuraiidas,  constituinius  illis  easdeiii  villas, 
qiias  ipse  per  suaiii  coiicessioiicm  eis  visus  est  coiidonasse,  id  est  :  Auloiiiaciiin 
cum  ipsa  capella,  vel  (jiiirquid  ad  suum  opus  presenlialiter  lial>iiit.  vel  ipiic- 
quid  inde  liomiiies  pcr  precarias  teneid ,  vel  quicqiiid  per  lieneliliiini  illiiis 
ali([iii  adlmc  liaheiit  et  illic  pei'linere  videtur,  ut  post  eoriun  disccssimi  ad  usiis 
iVatriiiii  reverlaiitiir;  alteraiii  ciijus  vocahidiiin  est  cella  (pie  dicitiir  Villaris, 
cum  omnibus  appeiiditiis  suis,  quantum  ijise  [tresenli  lempore  ad  suum  opus 
illic  liabuil.  vel  (piiccjuid  liomines  per  precarias  vel  per  benefilia  illius  ti'iienl, 
et  illic  pertiuere  videtur;  tertiam,  que  vocalur  Matriolas,  cum  omni  inle;;ritate 
sua;  quarlam,  quç  vocatur  (laticantus;  (piiutani  cnjus  vocabulum  est  Novifjciilus, 
cum  oiuiii  iiite;;rilal('  sua''';  sextam,  cujiis  vocabulum  est  Spinogilum,  cum  ipsa 
capella,  vcl  quicipiid  iude  ad  suum  opus  liabuit;  septimam  locellum,  qui  vocatur 
Valedronis;  oclaxam  (pie  dicitur  Agmantus,  uiia  cum  ipsa  silva,  ([uç  vocatur 
Usta.  Has  eijfo  villas  cum  appendiciis  et  leililibus  suis,  ut  diximus,  ad  omnes 
ejusdem  conj;i-cj;ali()nis,  lam  infirmorum  quam  seniiui,  nécessitâtes  lacieudas  et 
susteiilacula  mortalis  vilç  miiiistranda,  inqieriali  auctoritate  et  iuiluljjeutia  [icr 
boc  prçceptiim  conlirmatioiiis  nostre,  sicut  piçdiclus  veueraliilis  abba  in  sua 
confirmavit  coiisliiulione,  slabili  jure  eis  coiicediuius  ac  conlirmamus,  prçcipientes 
ut  nullus  abba  per  siicccssiones,  quod  salubri  ejjit  consilio,  subiraliere  aut  mi- 
nuere  audeat.  aut  ad  usus  suos  retorqueat,  aut  alicui  in  benelitio  tiibuat  :  sed 
nequc  servilia  ex  eis  exactet,  ncqnc  paraveredos,  aut  expensas  ad  bospilum  sus- 
ceptiones  rccipiat;  iicipic  ullas  in  aliqua  re  cxacliones  inde  exigat  abstpie  iuevita- 
bili  necessilale,  pi'çtcr  mcusuras  in  principali  çcclesia  lîeati  Germani  et  in  |)onle 
Parisius  lonjjo  a  lenqiore  disposilas:  et  si  augcri  adjudicaverit,  et  numerum  mo- 
nacliorum  in  ma  jus  aiigcii,  amplilicandi  -  peciinia  majori  liccntiam  liabeal.  liée 
autem'-'',  ul  pulamus,  e.d  usus  ceiitum  viginli  moiiaclioriim  siiHiciiiut  :  distraliendi 
autem  aul  miiiuendi  cas,  (pias  pro  Dei  slaluimiis  amore,  necpKupiam  présumât. 
Sed  SI  lacci'c  [iicsiimpsciil ,  el  post  discessum  imslrum  banc  noslram  conlirma- 
tionem,  (piam  super  jiredicti'"  veuerabilis  vii'i  Ililduini  constilulionem  fecimus, 
violarc  voluerit,  (juerela  ad  successores  noslios,  cpii  tune  lemporis  noliis  su|)er- 
slil(>s  biciiiil,  deveiierit,  ipsi(|iie.  agnila  aiiclorilalc  iioslia,  slalula  iiosira  delen- 
dant,  el  sue  auctoiitalis  prvce|ilo  conlirment,  (pialitci' iiiliiris  lemjiorilms  l'ratres 
in  coenobio  siipradicio  regulam  beati  Benedicli  servanti's,  absque  perlurbatione 


Vnr.  r-sijji-  iii,iii([ni' (liiiis  A.  ''    )'«)■.  rn'iiinm  (  \  ). 

Vnr.  •■;iiii|>lilic,u-ii  (A).  •''    t'»)-.  -(jiijim  sii[irailicti-' ( A). 


CAI'.TILAIRE  GÉiXKRAL  DE  PARIS.  à'J 

libère  Deo  deservire  (jiieaiit,  n(jl)is([ii('  iiKnccs  exiiide  in  |iei'petiia  recoiiipeiiseluc 
elernilalc.  El  nt  liée  aiiclorilas,  ([uaiii  ol)  aiiioiein  Dei,  el,  anime  noslie  reuiediiini 
slalniinns,  firmioreni  ohlineal  vi;;orcni.  et  deinceps  inconvnlsa  valeat  perduraiv, 
nianns  noslie  snhscriptione  eani  snlilerliniavinnis  el  annio  noslio  sijjillare  jnssinius. 
Dala  idil)n.s  janiiarii,  anno  Clirislo  propilio  xvi  iinperii  domni  llludoviei  sere- 
iiissinii  anjjusli,  indietione  vn.  Actuni  A(jius[;rani  palatio  le^'io  in  Dei  uoinine  teli- 
citer.  A  Mien*''. 

A.  (>i]>ie  (lu  -\i'  sirclo,  A  l^i  Rilil.  iial,  iijs.  lui.   i'>7i  i  {Clmmique  interpolée  d'Aimoiii,  I.  V,  c.  lo.),  I'*'  i  -jg  v". 

li.  Copie  du  xii"  sivcle,  :iu\  Arcli.  iial.  LL.  in'j'i  (Cartul.  ttt  de  Sainl-Gertnain-des-1'rés),  fol.  32  r°. 

C.  Copie  du  xiv' siècle,  aux  Arcli.  nat.  LL.  loaO  (CarluL  de  Saint-dermain-des-l'ri's),  li)l.  '1   r°. 

D.  Copie  du  xiv"  siècle,  aux  Arcli.  nat.  LL.  lo^g  (Gartul.  de  Saiiit-Germain-des-Prés),  fol.  k  v°. 


35 

[829,  juin.  —  Paris  -'. 


Règlement,  fait  par  révêcjue  Inchade,  pour  le  jiai'laoe  îles  biens  de  l'Eglise  de  Paris 
entre  l'évêipie  et  le  cluipitn'. 


EXEMPLAI!    DE   OMMIiUS  VILLIS. 


Omnium  quidem  maximeque  donieslicornni  cure  e.sse  e|)isco])0  necesse  esl,  (jua- 
tinus  omnibus  qu(>  reii{![ionem  devolionemque  cirea  Dei  eullum  impedii'e  vab'iil 
explosi.s,  liltera  bi  qui  sub  eo  sunt  Domino  servilulc  i'amnbMilur.  Decel  qui[)[)e 
omnes  maximeque  pastorem  [)luris  penderc  i'amuhU.um  tbvini  enlUis  (piam  lun- 
doi'um  ierrenoium  reddilus,  seeundum  quod  a])o.stubca  inslruimur  doclrina  tb- 
centis:  crQui  habuerit  subslanliam  mundi  el  vi(bnil  balreni  .siiuni  necessilalein  pa- 
cienlem  et  clauserit  vi.scepa  sua  ab  eo,  (|uomodo  carilas  Dei  inaiiel  in  eo?  i-  Ll  erjjo 
carilalis  per[)eluo  vincula  inier  nos  née  lanluni  sieuli  deeel  eapul  nienbiis  inbei'ere 
el  pali'em  fdiorum  necessilaleni  ppospicere,  dum  adbiic  per  divinam  disposilionem 
supersumus,  el  arkuini  imbeeilblalem  spirilus  vivilicalor  vej;elal,  non  modo 
Iralnim  noslrorum  sancle  videbcel  niatris  ecclesie  quç  esl  iii  bonoi'e  sancli;  Dei 
«jenilricis  Marie  et  sancli  Slephani  protbomartyiis.  Ego  Incbadus,  divina  oi(b- 
iialione  Parisiaee  civilalis  episeopus,  utibtali  jiiospicere  sed  etiam  lulure  \oki 
donare  (pialinus  et  in  noslro  lenq)Oi'C  omnis  necessilatis  ab  eis  excludatui'  anj'or, 
quo  solbcilins  et  devotius  possinl  Domini  famulalui  sul)iuj;ari,  el  fuluris  sueces- 
soribns  eorum  prebeanl  ex  noslri  conslilutione  meiredis  augnienlnm.  (bim  que 


'''   Var.   rfamenu  manque  dans  A.  écrit,  se  tint  à  Paris  an  connnencement  du  mois  de 

'"'  Coi  acte  n'est  pas  daté,  mais  on  sait  ipie  li'  juin  821).  (Voy.  Le  (Joinle,  Annal,  ecclcf.  Franc, 

concile  (jn'il  rnenlionnc,  et  jiendant  lequel  il  tut  I.  Vlll,  p.  fii  et  suiv.) 

Cailul.  —  I.  7 


50  CARTULAIUE  ( ; K M: P. A L  DE  PARIS. 

nos  pic  statuimiis  ah  cis  coiisliteril  mm  divelli,  (jiiia  cL  (li;;iiniii  est  corain  Dco 
et  ln)iniiiil)iis  iiilcr  (■cclcsiaslicos  bonc  coiisliliila  non  icsciiidi  ciiiu  ul  scciilaria 
,sollciii|iiiilci'  ordiiiala  luslainenla  coiistel  jure  siio  ajuid  |)oslei'os  pei'lVui  *''. 
Igiltîi'  cojfiio.scal  oiiiiiiuin  sccuUira  poslei'iLas  prrsiiliiiiique  iiohis  succedciitium 
pia  palci'iiitas,  quia  pctieruiit  a  noslra  e\ij;uilale  li'atros  iioslii  saiicU'  niatiis  oc- 
(•Icsif,  cui,  miserauli'  Deo,  descrviuius,  uL,  luelu  lului'oi'uni  casuuni  piopt'lli'iido, 
alliihucremus  eorum  slipendiis  ipiasdaui  villas  de  rrlnis  ipsius  lualris  (/(x-lcsiç, 
(juaiiiiii  redililnis  fl  ipsi  suain  iiercssitalcu]  piopolicrcul,  cl  ('iiisropuiii  nuil- 
toiuiii  iiiolcsliis  assidue  e\a<ji(atiiiM  ikiii  iii(|uielareiil.  (Juoi'uiu  nos  pdllioui  as- 
seiisuin  ])reb('iites,  in  </cclcsia  ([ue  est  in  honore  saiidi  Stephani  prolhoniartyris, 
coi'ani  ipso  sacrosancto  ahari,  in  presenlia  veneral)ilium  viroi'uni  oh  Dei  cansani 
ad  synodale  ronciliuni  ajiud  l'arisioruiii  nilieni  eon\eiiieiiliiini.  l'^honi  videlicc^t 
ai'cliiepisc;o])i,  Aldi'iei  ai'(diiepisco])i,  liajjinoardi  archiej)iscopi ,  l^anidranni  arclii- 
episcopi,  .lone  episcopi,  Jess(!  episeopi,  l!aiil|jarii  episcojji,  Holliadi  episfopi,  Ada- 
lelini  episcopi,  llildcnianiii  episcopi,  (iodolVedi  episco|)i,  Ki'eculli  episcopi,  \\  iladi 
episcopi,  Theodiscii  episcopi,  Anialliei  episcopi,  Aliijjarii  episcopi,  Franconis 
episcopi,  lieruoini  episcopi,  Ilarihahli  episcopi,  Helie  episcopi,  ileni  Joni'  epi- 
sco|ii,  lfu;;herli  episcopi,  Fulchani  episcopi,  IhMuherli  -' episcopi.  (piasdani  villas 
cuMi  eai'uni  redilihus  eoniiii  slij)endiis  dediuuis  vel  dele[]avinuis,  (piaruni  noniina 
suni  liée  :  Oiidresiacuni  cuin  onnii  inle'pilale,  Hilei'iacuni  cuni  onniihus  ad  se  ])er- 
(iiientd)us,  Aur(diacuiii  et  Civiliacairu  el  Çastanediiin  cuni  cunclis  ([iie  iljis  adja- 
cenl.  Ikininliiiii  elLapiacuin  el  Sleovilla  cinii  univeisis  (pu;  perlinenl  ad  cas;  in- 
supec  (M  liiiidos  ([uos  lideliuiii  liheralilas  slipendiis  eoniindein  h'aliiun  (hile<;avil, 
videlicel  Siilciacuin ,  ipu'iii  Sle|)liaiiiis  illiisliis  \ir  et  ]>ie  recordationis  conies, 
necMoii  et  iixor  ejus  Ainalliiidis  eoruni  usihiis  deleijaveiuid;  ila  tainen  ut  lei'cia 
pai's  ejusdein  vdie  liiniinanhus  ecclesie  cederet;  sed  et  luedielatein  nonamun  eis 
atti'ihiiinuis,  ipie  de  ichus  ec(lesie  iioslce  ah  liis  (pii  eis  ulunluc  iioslre  ecclesiç 
coiili'nnilur.  liée  cijm)  oinnia,  pateiiia  caiilate  devinchis,  petilioiii  lialiMun  nos- 
ti'nniiii  ejjo  liicliadiis  pi'oiiipiissinie  lavens,  ul  jaiii  jirehha\  iiiius.  eociiiii  iisihns 
di'pulaiiiiis,  oh  Dei  onniipoleiilis  seiviliiteiii  |)ropensins  exliihendani  cl  ad  can- 
taleu!  uhernis  pidli'i'eiidain ,  (pialiiiiis  non  solnin  pro  slaln  sancle  ec(d(;sie,  sed  et 
pi'o  pac(^  el  iiicohiMiilate  di)iiiiii  Liidovici  re|;is,  pidlis(pie  ejus  tocius(pie  l'ejpii  ejus 
slalii,  nec  non  el  pin  iiiee  ahsoliiiione  anime,  iidelissime  ac  dexolissiine  Domini 
misericoi'diam  evdiciil.  Insii|)ei'  el  leclortnn  cuiani  h'aliilms  depnlalorum,  ne  con- 
lapsa  depei'eani.  ad  se  perliiiei'e  iioverinl.  Slaluimiis  si  (piidem  ul  supervenienles 
Iraires,  lam  canonicos  ipiam  nu)iiaclios,  de  aliis  conjp'ejjalionihus,  hoc  sunnno- 
pere  provideani,  ul  cuni  carilale  eos  siiscipiant,  eos<jue  in  ciho  et  in  conlationc 


''  Cl' Ion;;' pri'iiiiiliiilf' il  i'li>  omis  dans  la  copie  I!. —    -     j'nr.  rrllt;riji'ilij!  i  B). 


CARTILAIRE  OENKIIAL  DE  PARIS.  51 

silii  participes  Caciaiit.  Décima  quoqiie  oariuiidein  villarum,  id  est  <le  iiidomiiii- 
cato  taiituiii,  delur  ad  iiite|[cnai  ad  illiid  liospitale  jtaupernm  quod  est  apiid  me- 
niuriaiii  Ijeali  (dirisloloii .  ulii  IValres  tempore  slaliitn  prdes  j)aii|)crum  lavaiidi 
gratia  conniiaiit.  Petinuis  aiitein  successDres  iioslros,  iii  doiniiii  iioslri  Jhesii 
Cliristi  anioie  et  IValeriie  intuitu  dileclioiiis,  ut  lioc  iiostniiii  statiiiiim  iiiviolabi- 
liler  inaiiere  jiennittaiit,  qualiiuis  et  nos  sludii  iiustri  at(jiie  devotioiiis  remuiie- 
reiniir  iiicrcede,  et  vos  pro  paiilitate  opeiis  doneniiiii  eteriia  l'elicitale;  credinuis 
eJiiin  non  niinorem  retributionein  nianere  bene  incboantcs  quam  beiie  iiichoatii 
studio  propensioie  felicibus  votis  alqiu;  nisibus  prosec[uentes.  Hoc  auleui  iiostruni 
statutuMi,  ut  plcnioreni  in  (dii'isti  nomine  obtineat  firniilatis  viporein,  nianus 
iiostre  sijTnaculo  suljsifjnavinius,  manibus(]ue  spectabiiiuui  personaruni  roborari 
decreviiiius. 

T  Siifiiuni  Incbadi,  Parisiacç  civitatis  episcopi,  qui  boc  pi'ivib^jjiuui  ponti- 
ficab  avictoritate  fieri  jussit,  et,  ob  aniissioueni  hiininum,  scribere  iie(|uivit"'. 
Ebbo,  divino  niunerc  sanclç  Remensis  çcdesiç  arcbiepiscopus,  biiic  coiislitulo  a 
nobis  canonice  [)roniul[}ato  siibscripsi.  Aldricus,  sancte  Senonicc  seibs  arcliiejii- 
scopus,  boc  (lecretum  subterroboravi.  Rafi[inoardus,  sancty  Rodoniensis  ecclesie 
arcbiepiscopus,  id  statutuni  roboravi.  Landcainnus,  Turoiiensis  arcbiepiscopus, 
buic  constituto  su])scripsi.  Amatbeus,  episcopus,  id  statuluui  sulilerioljoiavi. 
Alitgarius,  episcopus  indignus,  buic  decreto  sid)scri[)si.  Franco,  episcopus,  banc 
consensionem  inferius  roboravi.  Rernoinus,  e|)iscopus,  boc  statutuni  sultscripsif-'. 
Heirboldus,  episcopus,  boc  scriptuin  coiifiruiavi.  Jouas,  episcopus,  boc  scriptuin 
confirniavi.  Jesse,  episcopus,  lioc  scriptuui  roboravi.  Rangarius,  episcopus,  lioc 
scripluni  confirniavi.  Rotbadus,  episcopus,  boc  subscriptuui  concessi.  Adelebnus, 
episcopus.  banc  consensionem  roboravi.  llibb-mannus,  episco[)Us,  assensum  pre- 
bui.  (jodefridirs,  episcopus,  boc  decretuui  confirmavi.  FrecuU'us,  episcopus,  boc 
concessi.  Wibulus,  episcopus,  boc  confirniavi.  Tlieodesclus'^',  episcopus.  boc  rolio- 
ravi.  Hebas,  episcopus,  lioc  subscripsi.  Hugbertus,  episcopus,  assensum  [irebui. 
Fulcbarius,  episcopus,  lioc  decretum  ibîcrevi.  llerltertus,  episcopus,  aboruui  statuta 
concessi. 

A.  Copie  (lu  xiT  siècle,  aux  An-li.  nal.  LJj.  177  {Lii-rf  tmir  <!c  Nnirr-Dmw).  p.  118. 

B.  Copie  du  \iii°  siècle,  aux  Aicli.  nal.  LL.  i7('i  {  l'eui  l'uslnml  dr  \"fir-/»,u;ic),  p.  iCi."). 


'''  La  |)articiil;iri((' mentionnée  dans  cette  sou-  rcensis  eeflesise  episcopus  interfiii  et,  quia  ob  aini^- 

scriplion   peut  èlre   invo(|u(!e  comme   preuve  de  rrsiouem  luininum  scribere  ue((ui\i,  manu  propria 

l'autiii'nticilé  dr.  ce  iliplùme.  On  possède,  eu  cIliH.  -si;|uo  eiucis  sul)lrrlii'ma\i.i  (  \rcli.  nal.,  k.   i| . 

en  original  une  jcllic  svnodale  lie  83-2  environ,  pai-  n'y.)  Vny.  Maliillou.  Ih:  ic  (liplniii.,  p.  TuS. 

laquelle  les  ('vêiiiics  dr  la  prii\  inci'  de  Ileims  cou-  *''   Lr  reste  manipu'  ilans  la  copie  I!. 

(irment   la    rélbrjur    introduili'   dans    l'aljbave  de  '    La  copip    A    porte    --'riicodesdiepus   episco- 

Saint-Deuis    par  Liaiis    le    i'ii'ux.  La   sonscri|ition  pus,-  faulo  di' li'ctiu-e  évidente  et  dont  il  est  lacile 

d'inchad  y  est  ainsi  roi-nnd('e  :  rincliadus  l'arisia-  de  se  lendre'  compte. 


52  CARTULAIRE  GEM'RAL  DE  PAIIIS. 

36 

Vers  8/i2. 

Association  ilo  ])rières  entre  les  moin<>s  île  Saiiit-Gennaiii-des-Pres,  do  Saiiil-Denis 
et  lie  Sainl-Remy  de  lieinis. 

(luiii  iiiin  saeculi  aiiiatores  ad  siiaiii  aliis  oslemlciKlaiii  (lilcdioin.'m  iimlla 
saepe  iiilci'  se  cadiica  cl,  iit  illis  vidclui',  prctiosa  laiviaiiliir,  spiritales  \iri  rt  a 
sa(?culi  aclilms  aliciii  ac  iiiliil  paeiiiliis  in  saeculo  ])raelcr  vicliim  et  \t'sliliiiii 
lialjciilcs,  lit  DtM)  iiiajjis  |)laceaiit  l'cbiis  s[)iiilalilitis  cl  ad  siiaïuiii  saJuteiii  aiii- 
iiiaiiiiii  j)crliiiciilil»us,  viiii  dilectioiiis  siiae  iiiidlo  iiiajjis  fuboraii  dr'heiit,  ut  siciil 
al)  illis  lialtilii  cl  iiioi-iLus  discrepaiit,  ita  etiaiii  iiitcr  se  pohoi'a  et  prccelsiora 
carilalis  iniiiicfa  exliihcaiit,  rpioiiiaiii  in  Salvaloi'is  Jlicsu  (lliiisli  discipnlalii  ncnio 
coinpnlaii  poteril  (|iiis(piis  hoc  dilcctioiiis  inunei'e  rariiciil,  ipso  leslanli'  (pii  ait: 
fc  In  lioc  coiinosccnl  onnu'S  quia  niei  discipidi  cstis.  si  dilcelioncin  ad  inviceni 
lial)neiilis.  ^1  Mfuicl  cliani  apostolus  diceiis:  rrCaritas  fraternitatis  nianeat  in  vobis.-i 
Ae<piuin  si(piidcni  visuni  est  IVati'ihus  in  heali  roidcssoris  (llirisli  lîeniijjii  niona- 
steiio  sid)  sanclissinio  ac  vencrahili  paire  Fulconi  nianenlihus.  ut  cuni  Irati'ibus 
tic  [nionasterio]  praeclarissinioruni  sanctoruni  videlicet  Dyonisii,  ISuslici  et  Eleii- 
tlierii,  cui  veneraljilis  [)astor  Ilililoiniis  preesse  videtur,  talc  dccreluiu  de  pacis 
ac  dilectionis  conjunclione  facei'e  cl  ipnd  iunis(piisipic  pin  salulc  al([ue  ol)itn  al- 
terius  aocre  debeal  ;  (piod  iieqiie  al)  ij)sis  nequc  a  successuiibus  coruni  ullo  un- 
([uaui  lenipore  coi-iiinipalur,  sed  seniper  firniuin  atqiie  inviolabde  jjcrniaueat. 
Ijjilur  aiino  \\v  inipeiii  doniini  ac  scienissinii  llbido\ici  nos  ouincs  iVatces  ex  ino- 
naslci'io  IJeali  lîenii<;ii,  boc  scripluui  j)ari  coiisensu  ahpic  connnuni  vobuitate  le- 
ciuius,  ipiod  et  nos  onnii  lempoi'e  couipleluros  polbcennii-  cl  ul  a  successoriliiis 
nuslris  conscrvclui-  idmixc  lla|;ilanius.  l'riinuni  nanupic  \obiiiius  ul  talis  iuler  nos 
t!t  supi'a(bcios  lialrcs  uosli'os  fervor  caiitatis  et  lanla  vis  (bicclionis  maueat,  ac  si 
in  uno,  si  licii  pd'-sci.  conservarcniur  b)Co.  De  celeio  ul  (piaudo  aliquis  ex  ipsis 
l'oi'pons  iicxibus  abMibilus  a  saeculo  uiijjraveril  uiniscpiisque  nosirinn  inli'a  ti'i;;nila 
(lies  psallcriuni  picnilei'  coiupleat,  ac  sacerdoles  noslii  iiiissas  eidein  psallei'io 
c()nj;iueiilcs  pi'o  eo  celebraie  siudeaiit  et  très  vi<;ilias,  id  est  j)rini()  et  se|)liiiio 
al(pic  liiccMiiio  die.  coiiiiMunilci'  nro  eo  cl  de\(>lissnnc  pei-a|;amus.  Si  vci'o  quidam 
c\  cis  ali(pia  corpoiis  iiicoiiiinodilale  occupalus  bien!.  luox  ni  mdtis  niinliatuni 
liiciil  oiuni  die  (pions(pie  coiivabîscat  aul  ab  liac  liice  disiedal,  unus(pusqu(> 
V  psaliuo'^  pi'o  eo  -ollicile  coinpical.  Kl  ul  nouiiiia  (Icfunclonim  illonini  inlcr 
noinina  iiiseranlni-  noslioniin  deruncioiiini .  ul  siciil  pro  nosliis  ila  etiain  pro  illis 
colidie  Domino  saciiiiciiim  oib'ialui-. 


CAliTULAIRE  GKNEI'.AL  DE  PAItlS.  53 

InCM'IIJNT    N(IMI\\    MONAflHOIilMI    l)K    MONVSTKI'.III    SAMm    DyOMSII. 

.. . . , ;ii 

l^(:II'llI^T  .\omim\  mon  \i;iiiiiihi  de  mon  vsriiiiiu  Sancti  (Jekm\m. 

!']|irniniis ,  ,-ilil)M.  \'Liir|)('rliis.  Ailal.iriiis.  Iii;|;il:irius. 

Hcimo.  Guiihirdiis.  fiijiobcriiis.  lliliiii'iirus. 

Sijjcimiiidus.  Ericlxildiis.  AdrcMjldiis.  ViiUjuiiis. 

Laiithcrliis.  Eiincnifnrius.  Lculhnrdiis.  Siiidiri). 

Adalnidiis.  (jodidtniiiidus.  Scsljoldiis.  llaina'iicus. 

Altbcrlus.  lUijji'iKikhis.  Hi'rloldus.  Bruiiaiius. 

Adalhiiiius.  Eulii.  Viiandrcardus.  Giraidus. 

KIcclaidus.  Vuaiiiiii;us.  H<'lisi'as.  (iislcinariis. 

Anioldus.  Adalj[.iriiis.  Bt'ilo.  Boso. 

Alccarius.  Trulholdus.  Vuido.  Fn:dcbrjll-K 

Adalardiis.  Ilaiiii'us.  Adalradus.  A<ldsUn)iiii(s  rvx. 

Odilardiis.  iM-nicnoldus.  Fiaiiio.  lùlimtird. 

Marlimiiis.  Adiidlïis.  Tcoduilus.  /iZ/cc. 

Gamnio.  Adalgisus.  Gauzbciiiis.  Giroldus. 

Olfredus.  Gislaiius.  Adalradus.  Vualdricus. 

ViiarimljL'i-liis.  Halrncricus.  Eviardiis.  l!oI;;riiiis. 

Avitus.  Ilildcbraudus.  Raiiiiiult'us.  Tciido. 

Adoaidiis.  HaoTnariiis.  Vualclirdus.  Bcrlraiiiiuis. 

InijolMidiis.  Alloliardiis.  lîcrlinus.  Ayrardiis. 

Viialecarius.  Adalardus.  Odaljjisiis.  iLt'iii  Ayrardus. 

Erlingus.  Raijiiu).  Ilillherliis.  lîoljji-rius. 

Adalboldus.  Ajjaiio.  Frolbuldiis.  Adam. 

Li'ulardus.  (ijiboldiis.  Fraiiicujjarius.  l?(u-neriu.s. 

Ilroll)('itus.  Itolbcrlus.  AruH'us.  Viiicliaidus. 

Lupus.  Laiidiiius.  Vuaracull'u.s.  Dadiivuiuus. 

Hotgaii|jus.  Haiiiugus.  (iuntliaidus.  Itayuoidus. 

Adalongus.  Audarrus.  lirnicnoldus.  Vualdrada. 

Hillcaiius.  Amalcarius.  Ilcnicgius.  Hcita. 

l'Iavardus.  Giinlaidus.  Ai'uoldus.  Gyrvaia. 

lîi'rlincnis.  Usuai'dus.  Dci'licrius.  Vuillcbadis. 

Ibiclji'ihis.  Iliidi'biaudus.  Ij-ulardiis.  Giriitia. 

Vuido.  Adi'(;uiaius.  Lculjjarius.  Galdo. 

Gedeou.  Einiciiarius.  Ilaiinoiuus.  l'iinialus. 

Atto.  Odabicus.  Albricus.  Gcrio. 

Sarcoisiis.  Cadabi.  Adalberlus.  Arnoldus. 

GislLdjrandu.s.  AjmisIus.  Olhadiis.  Ililtlrinis,  ISichoiits. 

Elogius.  Ib'Icuus.  Viiainarius.  Osiuuia. 

Bcnioiuus.  Bcnio.  Ilaifciubobbis.  I  iitinitiis. 


^''  Nous  croyons  inulili-  de  ri'iirddiiiir  la  lislcdcs  luoirips  de  Saint-Denis,  elle  a  l'ié  |inljlii''e  |ini-  d'Acliery. 
Spicilcif.,  t.  m  (éd.  iu-l'ol.  ),  |i.  o'.ih.  —  ■  Tous  les  noms  (|ne  nous  ini|prinions  en  ilaliijues  soni  des  addi- 
tions du  x',  \r  ou  \u"  siècle. 


54  CARTULAIRE  CENKRAL  DE  PARIS. 

Vnincln.  Tmdcrinis.                          Peints.  Wiilmciis. 

IhjHisitlii    Alirilis  lOtni-        Ti'ililniciis.                                  Hll/jO.  (icvhwjy'ts. 

Ii-ssr.  (inilioliliia.                                Ciciherlus.  Ilicitinus. 

CdiisUiiiciiis.    Ildildlii  -      Troiliriciin ,    (Joiabnius Comtantius. 

iiiciif:.  Il  i:rliiiiis  iiiin  Jiliis  et       liddliciiiis.  lUiiUmiim. 

Aildiii,  (iiiodns.  Jihdliiis.                             Alhoius.  IJmiiifti-ius. 

Fndvriri.  llrrciidiiirij'is.                          Aiidfns.  Ilrlliitit-s. 

Vi(iPi'iidi(ddi.  UcsijIendiK.                            Anndfus.  FulbcrlKs. 

Tciidoina.  lliKrI/iiii.                              Alnidis.  OUwrhis. 

Audnvdc.  (iishi.                                     Godefridus.  Uiidilo. 

(Hhniis.  Aliiidii.                                  Ol/rerus.  Ilodhertiis. 

Iloiliiljm.  .Udiamies.                             Lam-lirriiis.  Ricin-ldis. 

Godjertus.  (ionlii'rius.                             (imlii,  Itmidnl/us.  Ain/dis. 

Adchins.  Alliricii.s.                                Ilctrfiiilits.  Widerkus. 

linlididis.  Franco.                                 \\  lilninis.  Denedictits  ^\ 

Hrlniidis.  Ilddiiidis.                                Enin'llfiiirdis. 

Co|iiu  tlu  v'  sièrip,  à  lii  IJilil.  n.il.,  lus.  liil.    i.'liigo.  fol.  70. 


37 

Vers  .S/i2. 

Conliririoliciii  [)ar  (ilieirles  le  Cliauvc  fies  privil(''g'es  accorcl(^s  par  CharleningiK.-  el,  Louis  le  Pieux 
;i  l'i-ilibayc  de  Saiiit-Gerniain-fles-Pn's '"'. 

l'REClil'TUM  EMUMTATIS    k.\ROLl    C.\LVI   ET   LIRKUT\TE    IIOMINUM   ECCLESIE   IILJUS. 

In  iioiiiiiic  Domiiii  et  Siilvatoiis  iio.slri  .llicsii  (llii'isli,  K.iioliis,  diviiia  onlinaiile 
providciilin  Kraiicuruiii  re\.  (liiiii  petitioiiihiis  sacfrdotuiu  jiisti.s  et  l'alioiiabilihiis 
diviiii  cultiis  aniorc  l'aveimis,  siipcriia  nos  yralia  iminiii  non  duljilainns.  Pioiude 


''  Siiil   uni'    Miilic  (■iiluiHii'  ilr  iKiins  ajoutés  ;iii  iiiii(|iiciMrul     sijjin'    de    r('vi'(|iio    l'ibroin ,    ijujind 

\r  siècle  l'I  iMi  |i,iilii'  ivcciinciis  \>av  un  oiijjlet.  l'Vsl  ii  liii-aiême  que  l'acle  est  accordé;  d'ailleurs, 

'   1"  l.'é'crilurc  di' ccl  ai'lc  ne  saurait  a[)[)arleMir  les  diplùines  de  cette  épo(jue  sont  toujours  signés 

aiiN  li'iM|is  de  (iharics  le  (lliauve;  c'est   la  niôrnc  d'iui  dis  noiaircs  du  chancelier  Hiudovicus; 

iri  iliiri'  l)i/aire  (|uc  nous  avons  déjà  sig-naléc  dans  A"  T'iilin  l'acte  n'est  pas  dalé,  ce(pii  est  contraire 

pliisii'iirs  |iivIi'iiiIms   (>ri;;iiiaM\    provcnanl   des  ar-  a  rusajje  constant  des  clianci'llerii's  carlovinjjiennes; 

'•liivi's  de  Sairil-(lrniiain-dcs-l'n's  .  cl  qui  peut  a|i-  5"   Ou  objectera,  il  est  \  l'ai ,  ijue  l'acte  est  scellé 

partenir  au  \'  du  au  m'  sirclc;  cl  que  le  sceau  parait  être  d'une  aullienlicilé  indi.s- 

■:"   l.a  liiiruulc    iiiili.ilc  :    lu    iiniiiinc   Diiiidni  cl  eu  table.  Nous  l'admettons  fort  bien ,  mais,  si  l'on  dé- 

Snlvalori.s  mislri  Jlu'sii  CJoisti ,  u'é'lait  pas  eu  usajfe  coud,  ainsi  (jue  nous  l'avons  fait,  le  petit  sachet  de 

dans   la  chancellerie  dr  Charles   lelihanvi'.  C'csl  parchemin  ipn' cache  la  partie  |)ostéricure  du  sceau. 

In  idxinnr  Siiiir/n  H  indiriduc   Triidli'lis ,  cpd  e>l  la  nu  verra  ipie  les  deux   faces  du  sceau  ne  sont  pas 

ormule  usili'c  dans  tous  les  dijilijmes  authentiques  de  la  même  cin'.  La  face  sur  la(pielle  se  voit  l'ef- 

(le  l'f'pocpii';  llijic  est  d'une  cire  blanche  et  crayeuse,  le  revers 

3°  Il  est  Idut  à  l'ail  extraordinaire  que  l'acte  soit  est  il'une  cire  foncée,  moins  ancienne  que  l'autre 


CAIÎTILAIRE  (iKNEliAL  DE  PARIS.  55 

iiovcrlt  uiiiiiiiim  lidcliiim  iKJsti'uriiiii  presi'iiliinn  scilicel  ol  lului'oniiu  sollciiia, 
(juia  EhroiiHis  voiicrabilis  ('])is(()|)iis,  rcctor([ii('  moiiastcrii  saiicli  Gcrmaiii  coiifijs- 
soris,  ubi  ipse  corpore  requicscil,  siti  non  procul  ab  urbe  Parisiaca,  dolulil  nobis 
eniiinitali'S  avi  noslri  Karoli  [el  genitoris  nostri]'^'  Hludovici  piissinii  aiigusli, 
in  qiiibiis  inveninius  inseiluni,  qnoaiodo  ipsi  et  antecessores  eoriim  priorcs  rcgos 
Fraiiconini  prel'ato  monasterio  propler  divinuni  aniorem  el  l'evcrenliani  sancii  Gfi- 
inani,  ubi  plei'i(|iie  illoi'iini  uh  niniiinn  [])rel'ali  sancii  loci]'-'  aniorcni  sua  scpobii 
corpiMa  pieoptavenint,  seinper  snb  piciiissiina  debMisione  <'l  enuinilalis  Inilionc 
bal)nisscnt.  Ob  firinitateni  lamen  roi  j)oslMlavil  nobis  prc(ncUis  Kbroinus  cpiscopiis 
cl  aliba:^  ni  eornnideni  rujjnm  auclorilab's,  ob  ainoi'cni  Doi  cL  reverenliam  ipsiiis 
sancii  Gormani,  nostra  coidînnarenins  aucloritate.  Cujns  pclilioni  libenlcr  adipiic- 
viuuis  cl  ila  in  onniibus  concossinius  ac  pei'  boc  proceplnni  nostruni  conliriua- 
vimus.  [Oiiaproplcr  piocipienles  jubcnius]'''  ut  nemo  lîdeliuni  noslroiuni ,  \rl 
quilibet  ex  juditiaria  polestale,  in  eccicsias  aut  loca  vel  ajjros  son  robipias  pos- 
sessiones  meniorali  nionaslerii,  quas  ino(b:'i'no  Icnqiurc  (am  in  Franlia  (niani 
in  Burgundia,  scu  in  Ncustria,  sive  oUam  in  Aqnitania,  vel  ubiciunqne  in  rejjnis 
Clnislo  propitio  nostris  juste  el  rationaltilitei'  possidd,  vel  que  deinceps  a  calbo- 
licis  viris  eideni  coUalc  l'ueriiil  ycidesiç,  ad  causas  [audien(bis]^''',  aut  IVeda  vci 
Iribula'')  exigenda,  aut  mansioncs  vel  paratas  l'alienda.s,  nec  fidejussoies  tollendos, 
ani  bomines  ejusdem  accclesie.  lani  ingénues  (juani  servos,  super  terrani  ipsiiis 
comnanentes  disiriiigciidos,  nec  ulias  rediJjiliitnes  aut  ilbcitas  occasioncs  iiMjui- 
rendas,  nostris  et  bituris  lemporibus  iugredi  audeat,  vel  ca  que  supra  memorala 
sunt  exigcre  présumât.  Sed  liccat  jaui  dicto  abbati  snis(pn3  successoribus  res"' 
prcdicti  uionastcrii  sub  eniunilalis  nosirc  del'ensione'^',  ([uiclo  oi'dine  possidere.  El 
bomines  de  capitc  contra  lilteros  in  omni  placito  lestimonium  ferre  concedimus, 
ut  in  alimonia  pau[)erum  et  stipendia  monacborum  ibidem  Deo  l'amulanlium 
probtial  pei'liennibus  tenq)oribus  in  augmeniis,  (jiialinus  servos  Dei,  (pii  iliideni 


(te  plusieurs  siècles.  Il  est  évident  que  ce  sce;iu,  iioUdiles  |i(iui'  ijue  ikius  ayons  cru   iulrrcssiint  de 

d'une    origine    parfaitement    nutlieutitjue,    a    été  les  lelevei-. 

plaqué  sur  cette  pièce  pour  lui  donner  l'apparence  ''  Les  mots  rret  ;;eniloris  iinslrii  ne  se  Irouveul 

d'un  original.  Nous  avons  déjà  signalé  ilans  un  di-  (jue  dans  Besly. 

plùnie  de  Chai'lemagne  une  supercherie  du  même  ''  Les  mots  enire  crocliels  mampieut  dans  A  .  0 

genre.  (Voy.  ci-dessus,  ]).  oi,  note  i.)  et  D. 

Il  est  donc  hors  de  doute  non  seidement  i|ue  '  ■  Les  mots  entre  ci-ocliels  manquent  dans  A ,  C 

ce  diplôme  de  Charles  le  Chauve  n'est  pas  un  ori-  et  I). 

ginal,  mais  encore  qu'il  porte  dans  son  contexte  '''  Le  n)ot  r-audiendnsi  ne  se  trouve  que  dans 

des  ])reuvcs  de  fausseté,  ou  tout  au  moins  des  in-  lîesly. 

terpolations  qui  doivent  le  faire  suspecter  grave-  ''   Vin:  -Iriljuta  autlelunea^  (liesly). 

ment.  i")   Far.  nres  et  homines'»  (Besly). 

•  ^elte  pièce  a  été  puMiée  pai- Besly  [Ukloirc  (le>t  '''   Yar.  r-remota  totius  jndiciaria'  poleslalis  m- 

évci/ucs  (le  Poitiers,  p.  '.')■>)  avec  îles  variantes  assi'z  (|uietudinei  (Besly). 


50  CARTULAinE  CHXKRAL  DE  PARIS. 

r)<.'0  raiiiiilaiiliir.  pro  iiohis  et  coiijiigt»  ac  proie  nostra,  al(|ue  slahilitale  totiiis 
imperii  imstii  a  Dco  ii()l)i.s  coiicessi  aUpie  conservaiidi  iii;jitei'  [Doiniiium] '''  eM)- 
raie  dcleclcl.  El  liaiic  aiicloritatciii ,  iil  lirmior  iii  Dci  noiiiiiic  liabealui'  el  a  lide- 
lihiis  saiH'lc  Dei  aecclesie  el  iioslris  (lilijjeiitiiis  coiisei-vetiir,  iiiaiiu  piopiia  suljlcr 
lirniavitniis.  et  anuli  iioslri  iinpi'essioiie  signari  iiissiiiius'- . 

Sigmiiii  Kaioli  {nioiiojirdmnic)  régis  gluriosi^siiiii. 

Ebroiims  episco])iis  el  airlileapellaiiiis  relegil  et  l'ecojjnoviL 

A.  Ai^KHiilio  scellé  du  vi'  siOcIr,  :inx  Anli.  n.il.  K.k.,  h"  S. 

li.  (:o|.ic  (lu  Ml'  siiVli',  aux  AitIi.  luit.  LL.   k.-.'i  (Cirliil.  vf t  il''  S,-iinl-r,,.nnniii-(ln>.-Pn's),  fol.  29  v'. 

(].  (iii|iic  (lu  Mï'  siiVji',  aux  AitIi.  nnt.  1,1..   iiuili  (daitiil.  île  Sainl-Gormain-ilos-1'rés),  loi.  7  1°. 

I).  (inpic  (lu  xu'  siècle,  au.x  Arcli.  iial.  LL.  io-h)  (dai'lul.  de  Saiiil-Gormain-des-1'rc'.s),  fol.  y  r°. 


O  Q 
00 

cS'i.'j,  •iCi  |iiiii.  —  Ai\-LA-rini'i:i.i.i:. 

L)i|iiriiiic  |i;ir  lri|iii'l  (lliiirli'S  li'  Cli:iii\c  (li'l'cnii  cl  l'xijiiT  des  |iri''SPiils  îles  serves  de  l'abbajc 
lie  Siiiiil-fioniiniii-iles-l'|-es.  Ii>rsi|ii'elles  se  iiiarieiil  '  '. 

DE  CONTKNTIOM':  .MOWCIIOIUM  KT   lîJ'NKI'ICIIS   MII.ITIM. 

%  In  iiniiiiiii'  Doiiiiiii  cl  Salvaloiis  '  iioi^lri  .Ihesii  (lliiisli,  Kaiciliis,  (li\iiia  oi- 
diiiaiili'  pio\idfiilia  re\  Fiaiieoiiiiii ,  ciiiHiis  sanclr  Dei  (•cclrsiç  fuhdiljus  el  iioslris 
iioluin  esse  volumns  (jiieiiiadinodiiiii  \eiierabilis  vir  Guzliiius  el  abba  moiiaslerii 
saiiclissiini  prcsiilis  (ilcriiiaiii  Pai'isiace  iirbis  iioslrani  adiil  pi'esenliani  iiiiiolescens 
iiobis  iiigciilnii  alleiealiiniciii  el  scaiidabiiii ,  (|iiac  erat  iiilci'  sues  inililes  el  mo- 
iiaelios  ipsiiis  saiicli  presiilis  Geniiaiii,  videlieel  pi-npler  l'cmiiias  cpic  ducebaiiliirde 
villis  ablialiae  jamdicli  abbalisGozIiiii  siioriiiiKpie  lidcliiiiii  in  pnleslalein  rnoiiaelio- 
iiiin  iixdiandi  causa,  (pias  postca  icpi'h'ic  \(il(dianl  cl  capilalilinin  ab  cis  i'('(pin'e- 


"  l.e  Niiil.  "Doiiiirinin-'  iii,'iii(|iie  ihiiis  A,  (\. 
lii'slv  ildiiiii'  lie  celte  iler'iiièi-e  |ilii-asi'  le  texle 
siiivaiil  :  rl'^l  ni  liane  aiicloiilalerii  majfniliiiliiiis 
ffiioslrn»  iiiiiiies  iiielius  rreilaiil,  el  (lilij[entiiis  in 
croinniliiis  oliseiveiit,  lie  aiiiilii  iiiislii)  suliter  eniii 
rrjussini'.is  si{;illaii.  - 

''^'  (le  iliplùnie  est  aus>i  siis|iee|  que  \r  |irire- 
ileiit.  Sun  eri'lllire  lie  jiai'iiil  |'a-.  iMie  plus  aiieieiilie 
([lie  le  xi'  sièide.  (In  \  i-eiiiari|iie  la  luèiiie  liuiiiiile 
(1  iiivocnlidii    insolite.    Lo    nionograninie    na    ])as 


UuVes  lie  la  eliaiirellei-ie  ail  ricciii  llludoilci.  \,o  sceau 
n'est  pas  celui  ipie  imiis  Iroiivons  dans  les  autres 
(liplùnies  (le  (lliacles  le  Chauve,  et  n'olTre  niôrne 
aiii-iin  caracti'i'e  d'autlienticili'.  Enliu  la  date  fournit 
un  ilenner  aiifiintent  contre  le  dijilôine:  (lliarles  le 
(llianve  ne  lut  einpeieiir  ipie  du  \>.b  di-cenibre  876 
au  (')  iictolue  K77,  il  n'a  donc  pas  eu  six  annifes 
lYiiiijnriaiii  :  ipie  s'il  s'ajjil  seuliMueiit  de  son  règne; 
en  l'iance,  ilmil  la  sixii'inie  anni^e  tonilie  en  845.1a 
date  est  encore  faus.se,  car  jamais,  à  cette  date,  il 


ras|)ect  lialiiliiel  des  nionojjranmies  carlovinjfiens.        n'es!  question  de  \'imjicr'mm  que  Charles  ne  devait 
L'acte  est  sijfni'  |iar  Elirnharrlun  iid  virrin  Goziiiii         olitenir  que  liiiMi  des  annt'cs  plus  tard. 
nrcldcapeUani ,  au  lieu  dètre  signi'  par  un  des  no-  '''    \  av.  'Sasalvalorisn  (A). 


(  :  A  It  T  L  L  A 1 1\  !•:  (.  K  N  K  K  \  L  1)  K  l'A  li  I  S.  57 

l)aiil.  Nos  (jiioi|iH'  ex  liac  allcrcalionc  a((jiie  laiii  IViili  jnioio  coiisiliiiiii  i(3(|inifiit('s. 
iiostroiiiiii  ciiiii  assciisii  [)iiiici[)iiiii  liac  nuslii  aiTliira|(i'llaiii  cl  ahltatis  (iozlini,  talc 
r('|)])eriiiiiis  roiisilium  pio  Dci  aiiioie  et  sancti  GeriMaiii,quo  oiniii  Iciuporc  l'iiisscl 
iKihis  pioniliiis  et  iiiiseiicois,  iil  rciiiiiie  ([lie.  ex  ahhalle  diicle  liiei'iiil  in  inona- 
••lioi'uni  portesllateiii  "'  a  millf)  iiini|iiani  ex  i|isa  |iolestate  alilialis  repelaiiliii',  lier 
ali(|iioil  capiUiIlliuin  iieque  iilliiiii  niiiiiiisciiiiiiii  eis  reipiiralnr  ab  i[)sis.  Ei;;(i  pre- 
cipieiites  jiiljeiiiiis  vuljis  liiiiic  pietalis  [irecepliiiii  oniiii  teiiipoie  iiicoiiviilsiiiii  el 
iiileiiieialiiiii  periiiaiuMe,  queinadinodiiiu  iioslri  aiiteeessores  sua  jiiseiiiiil  [iic- 
cepla  sislere  liriiia.  El  ul  liée  auctoritas  lirinior  habeatur  el  per  l'iihira  seciila  iiie- 
b'iis  cuiiserveliir  de  aiiiilo  iioslro  sijjdlare  jussimus.  ()iii  vero  iiostio  leinpoie  ailler 
lacère  presuiiibserit,  sive  posl  discessiim  iiosiruin  liaii[(J  coiitirmaliuiieiii  \iolare 
voluerit,  a  Deo  ciijus  extitit  conlemlor  pénis  elcrnaliljiis  se  damnaiidiiin  cojjiioscal. 

Elji'idiardiis  ad  viceiii  Gozliiii'-'  andiicajienaiii  leeojpiovi. 

Sigmiin  Karuli  sereiiissiiiii  rejjis  {inonograiiiiiiej. 

Data  \i"  idiis  Jiilii,  aiiiio  (llirislo  pro[)ili<)  vi"  iin[M'rii  ddiiiiii  Karoli  sereiiissiiiii 
rejjis.  Ac'Uiin  Aipiisgraiii  palalii  iii  Dei  iioiiiim.'  reli|<ij(('r.  Amen. 

A.  Apocryphe  scollé  (In  xi"  siècle,  aux  Airli,  nal.  K.i  i,  n"  .'i. 

B.  Copie  du  xii'  siècle,  aux  Aicli.  nal.  LL.  ii.-.!'i  (liai  lui,  ttt  il''  Sainl-ljerniaiii-dcs-l'ri'.',),  loi.  .'ii  r  . 

C.  Copie  du  xiv°  siècle,  aux  Anii.  nal.  LL.  i^ili  (Cailnl.  de  Saint-Cermain-dcs-Prés),  fol.  lo  v". 

D.  Copie  du  xiv'  siècle,  aux  Aicli.  nal.  LL.   m-M)  (CailuL  de  Saint-Gennaiii-des-Prés),  fol.  ii  v". 


S'iO,  7  aoùl  '■■'.  -  Vhh. 

Exeiii|diijj]  ;icc(irii(.-e  pi'ir  (llifirles  if  (ilinuvi',  h  l'ablKiycde  Saiiil-drruuiiii-drs-l'ri's.  de  luiis  les  [«'■ujje.s 
sur  les  deiinVs  li;iiis|iortées  pour  celle  aLlinyo,  sur  la  Sciue,  la  Mai  ne,  r\onue.  l'Oise  el  rAisne. 

A.  Original  .scellé,  aux  Aidi.  nal.  K.i  i,  n"  .'i. 

B.  (iopie  du  xu'  siècle,  aux  Ai'cli.  nal.  LL.   lu-jh  ((^arUd.  ttt  de  .Sainl-ljennairi-iles-l'rr.s),  Icd.  -.^i  i'. 

C.  Copie  du  xiv'  siècle,  aux  Arcli.  nal.  LL.  102G  (Caitul.  de  Sainl-Gerniain-des-Prés),  fol.  5>". 

D.  Copie  du  xiv'  siècle,  aux  Ardi.  nal.  LL.  luaç)  (Caiiul.  de  Sainl-Gerriiain-des-Piés),  lui.  (1  v". 

Kdil.  :  (-1)  Lald.e,  Allmim'rhn,,,,,!.,  I.  Il,  p.  iC,,.,  ,rap,ès  A.  —  ( /- )  lioiulhird,  ll,sl.  ,!,■  r„hb.  ,(,■  Smnl-Gcwwn^ 
dfs-l'rés,  pr.  [i.  17,  d'après  A,  —  (.)  dit.  Chiisl.  imni ,  I.  \  11,  insir.  col.  1  ■:  ,  d'après  a.  —  (</)  Iti'iiinl  tirs  llisl. 
delà  Frmtce,  1.  VIII,  p.  ?iK'i,  d'.iprès  A.  —  (<■)   Tardif,  Cirlnus  ili's  liais,  p.  ().),  d'ajirès  A. 


'''    \  iir.  rr|jij|aleu]i  (.V).  plus  bas  ;i  celle  (laie. —  "'   La  plu|iarl  îles  aulc-uis 

"'    \  (ir.  "lleLi'(jardi''  (li).  (latent  cette  |)i(ice  du  S  amil ,  par  suite  d'iuie  crreui- 

'"'   On  trouve  dans  lo  Qirliilniio  dr  Nulvc-Dume  de   D(jin  Bouillard  (jui  a   lu  :  1/  /(/«.s  Anu'u.'ili ,  au 

(  Gutirard  ,  t.  1 ,  p.  -j  48) .  à  la  date  du  1  ■>  mai  iS-'ili ,  lieu  dt^  vu  ;  M.  Tardif  a  lélabli  la  vraie  date  d'apri's 

un  di])l(jiiie  (jue  n(jus  av(jns  ciii  devuir   reporter  l'orifjinal,   coninie   nous  avons  pu  le  roconiiaîlre 

avec  les  meilleurs  auteurs,  au  i -j  mai  871.  Voyez  |)ersonuellemenl. 

Cukil.  —  I.  8 


8  CAIîTLLMItl';  CKNERAL  DE  l'AlilS. 

40 

SÔO,     11)    JVlil.   SliRVUs. 

(ioiiliriniiliDii.  p;ii-  (iliiiiii^s  le  (;li;uive,  ilii  |i;irtiigij  de  liions  liiil  |kii'  ri'vèijiic  liicliad  , 
eiiliv  rc;vèi|iip  (le  l';ii'is  el  le  clia|iili-e  de  Nutre-Uame  ''. 

A.  Orijjinai  avec  traces  de  sceau,  iiiix  Arch.  nal.  K.i;!,  iV  i  '. 

15.  Copie  du  \'  sick'l'-,  aux  Anli.  nal.  K.i  :! ,  n"  i  ''. 

(1.  (;ii|immIii  m"  siècle,  aux  Aicl:.  nal.  K.i-^,  n  '  1  '. 

I).  Ciipir  du  \ii'  siècle,  aux  Aicli.  nal.  I.L.177  (  />'i'iv  noir  th'  Nubr-Drini'' ).  ]t.   'ui. 

K.  Ccipie  du  xiil'  siècle,  aux  Acdi.  liai.  LL.i7li  (l'elil  ixislural.  di:  Nolrv-Dmiir),  p.  .'iS. 

Édil.  ;  (")   Baluze,  (MpiUii  ec;;.  Fnmn.r..  I.    Il,  ,ipp.  roi.  l'iT..,  ,  rl'api  es  K.  —{h)   llrnml  Jcs  //,.,/.  ,lr  la  France, 
I.  VIII,  p.  :i07,d'apivsn.  —  (c)   (Juèi^iid,  Cnrlidmre  dr  N„lri;-lh,mr  dr  l'arix ,  I.  I.  p.  •!,-,„,  d'après  E. 


41 

.S.j.j,  -.0  Icviiec.  —  I'aci-,. 

hiploiiie  '  de  Charles  le  (iliaiive,  eu  laveur  de  l'abbaye  de  .Sanil-Sul|iiec  de  i!nui-oes.  «Datiuii 
IV  kalendas  Marlii,  aiino  w  l'cijiiaiilc!  karolo  olorioso  i'<'<;e.  iiidicliiiiie  m'''',  \rliim  l'arisiis 
[lalaeici  ic;;io,  in  Dei  iioiiiiiie  felicilcr.  Aiiii'ii.i 

A.    l,o|ii.Mlu  \iv'  siècle,  i.M\  Accllivcsdu  Clirc,  dans  le  Carliilaiie  .Ir  Saiiil-Sulpic  ,!,■  lionr;|.'S,  l.il.  i.jr'W. 
I!.    Cipi..  <lu  wii'  sie.lr,  .un    \r,  liivcs  du  lilirr,  d'après  A. 

Édil.  :  /;«■«,;/  drs  llisl.  ,/c  /-,  l-mm-r,  I.  \  III,  p.  :,:iS,  d'après  A. 


42 

,s.m;. 

I.rllre  du  clerj;é  de  l'aris  ii  (iueuildu,  arclievè(|iie  di!  Sens,  el  ;i  ses  sulliaoaiits,  leur  aiiiionraiit 
IV'lei'liiui  de  rc'vèi|uc  l'^ui'c  el   leur  deuiaiidaul  de  eiinliruier  relie  ('lecliiiu. 

lîrliniosissiiiiis  |)iiliilMis  cl  Iraliiliiis  fiiiciiiloiii,  iiicli(i|Hililaii(i  Sciioiiicai'  scdis 
aiilislili ,  (d  iiniviMso  clrro  cjus,  cl  (•(•Icrariiiii  ('(•(•Icsiaiiiin  |ii'('siililnis.  ([iiac  ilyocosi 
memoralc  sihIis  (■ciisimiI-iii',  ciiiiclisiiiiç  m  ri.s  Dco  laiiiulaiililHis,  cloriis  inalris  oc- 
clesiae  l*uri.si()riim ,  cl  Iratres  ccuuliii  Saiicli  Dvuiiisii,  et  Saiicli  (Ici-iiiaiii ,  <'l  Bcale 


'     TcMis  1rs  dmiiauies  lueiiliduiies  dans  ce  docu-  ''   (iediplnair  l'sl  le  plus  ancien  acte  royal  (|ui 

ineiil  è'iaiil  siUk's  Ikh-s  l'ari>,   nous  ne  ci-oyuns  pas  inenl.iiiune  e\press(>nii'iil   le   palais  des  rois  l'Vailcs 

di^voiL'  eu    ri'produire   le   lexle.    Ou  ne   la  jamais  à  l'aris. 

pulili(''   d'après  l'onoinal .   lu.iis   la  C(jpii'  rcuileune  '    iar.  riiidi<:lioiie  v|i(li). 

dans  le  /*('///    l'dsiiiiiil  ne  dillèri^  de  l'orioiual  ipie  '    Lin  ineendi<.'  a  détniil  ce  earlulairo  an  mois 

par  di's  variaules  orlli(i;;i'a|ilu(|ues.  d  avril   i.Srjo. 


c  A  r. T  (  L A I  r,  !•;  c  k \  i-:  it a l  d  i-  p a  is  i  s.  09 

Geiiov(.'[)li<_',  ac  l'(»s.'^ali'ii>;is,  (li\L'isoniiii(|u<'  iiiùiiastciioiiiiii  iiiiaiiiiiiilas,  pi'csciittMii 
et  riituraiii  saliitein. 

\  fiK'raliilciii  paslureiii  iiostnim  Ki'caiiraduin  ini|)('i' decessissc  ciiiu  loiijje  la- 
lefjue  vul'jalum  sit,  Uiiii  sanctitatem  veslrain  latere  non  pnliiit;  iios(|iie  adiici 
niacstitia  de  vocationc  patris  defuncti,ac  solliciliidiiie  |)ei'inovei'i  de  fleclione  suc- 
cossuri.  |)nid('iitia  veslia  iiitcll('j[il.  (luiii  eiiiin  priiicipalilei-  se  ruUiiiiiii  Ddiiiiiiiis 
.lliesns  [)olliceatur  cuin  liisqiii  principes  l'eligionis  existiiiil ,  non  patinuir  din  carere 
antislile,  ciijus  doctrina  ad  saluleni  nostiani  iiislitiianiiii',  exeniplo  inlorinemur, 
l)enedi(li(inil)us  in  noinine  Doniini  innnianuir.  Ejiis.  nl]iote  Ijoiioiiiin  oninium 
aurtoiis.  ne(|ua(piain  uns  cura  destitutos  lirniissinie  credinins,  duni  i|)se  curas 
nostras  sua  clenientia  susluiit,  et  vota  ultronea  bcnijjnitate  ])revenit.  .\anique  ipse, 
in  rujus  manu  cor  re;;is  est,  [;loi'iosi  donnni  nosiri  Karoli,  (piem;idruodiini  jilene 
coididiinus,  menli  iidudil.  ni  ejus  nos  regimini  oomniitleret.  <[iieni  in  di\inis  et 
liunianis  rébus  sui  fidissimuni  niultis  experinientis  probasset.  Igilur  Dei  pronani 
in  nos  aniplectentes  nnsericordiam,  et  régis  nostri  piain  suspicienles  piovideii- 
tiani,  Eneam,  cujus  preconia  preuiisiinus.  concordiler  oinnes  ideginius,  Kneain 
patrem,  Eneani  pontificeni  Iiabere  ojitannis.  Ouannis  enini  tanta  prudentia  ac 
probilale  precellentissinuis  i'e\  nosler  polleat .  ul  sobini  ejus  judiçinni  de  viro 
ineniorato  posset  sullicere,  tanien  conditionis  biinianc  imii  iie>cii.  Iiiiinuiunique 
curiosi,  aulicoruni  nos  ipsi  })roposituni  ac  mores  longe  [iriiis  mspexinms.  et  iufer 
j;raves  probabiles(pie  peisonas  et  sanctilale  leivenles.  Iinnc.  (piem  anli^lilcni  ha- 
ltère cupinius.  (pi(il(piol  eum  nosse  poluinuis.  ni  iiiinc  palam  esl .  al)S(pic  eriore 
annumeravimus.  l'rninde,  sancii  Patres,  aimilimini  ne  ddalinne  di\ini  et  regii 
beneficii  lorcpn-amnr;  sed  iiul)is  suspensis,  nobis  (b'sideiantibu^.  indii^  llagilan- 
tibus,  ponatur  celeriler  hu'eiiia  super  candidabrnm:  ni  bimen  \erilalis  popidus 
Dei  videat,  et  aeinula  devolioiie  presuHs  vesligia  lenens,  scmpiteiiiai'  bcalilndini 
prepaietnr.  l'rolessionem  \eio  noslii  consensus  m  Eneam,  l)ro  annneiile,  per 
vesirum  minisleiium  nobis  tuturum  antistitem  sidjscii|itionibns  nosiris  ceila- 
lini  roboiavimiis  ;  ul .  noslra  unaniniilatc  comperta,  votiun  suinma  properanlia 
compleatis. 

Cnpi.;  (lu  i\'  ^i.;■c|M.  à  \i,  Bilil.  liMt.  iri<i.  lui.  -.sriS  {Lrtires  itc  Lnip  ilc  FriTMV<^.  u    xr.vill).  lui.  ']Si'. 


43 

ii:>c,. 


iii'lionse  (le  niiriiiloii.  aiclicvèqiie  de  Si'iis.  cl  i\f  sfs  siilTragaiits,  an  cleiW  de  Paris. 
a|i[]rimvaiil  l'élcrlion  de  l'innine  I{iiée. 

Gnemio.  sanclae  Si.Miomce  se(bs  luelionoblanus  enisconus.  Ilerdiolihis  Aniisio- 


(iO  CAUTILAIISE  GENEIiAL  DE  PARIS. 

dori  opiscopiis,  .\<;iiis  Aurcliiuioiiim,  Priideiiliiis  TricassiiioiMiiii,  Heiiinaunus  Ne- 
vcrnciisiuin,  Frollialdiis  (larimliim,  llildc<;aiiiis  Meldoiiim ,  rlero  matris  ecclesiae 
Parisioiiim,  cl  ciiiiclis  in  dixcisis  ccnoliiis  siib  ca  Dco  militaiilibus,  saluteni.  De 
t'xcessii  rtnei'ciilissiiiii  (',oe|)isc(»|)i  iioslri  Ercam-adi  non  iiicdiocriltM"  anxii,  vos- 
Iriqiit'  iiiiM'oi'is  participes,  tandem  justissiiiic  disposilionis  Dei  ineinores,  C(M)- 
solalioiiciii  l'ccipimiis.  diiiii  vos  sul)  ])asloi'e  Ixjiio  a<;ciilcs,  (pii  siiiiiiiie  lioiiU'<  est, 
vicai'iuiii  ejus  scilicet  visiljilem  miiiistenicpie  nosti'i  coiisoileiii  aljs([iie  dilatiouc 
expctei'e  vestris  litteris  Iciieiitihiis  liiieas  ralionis  cojjiioviiiuis.  l'raeparatuiii  ciiiiii  a 
Deo  ci  1)01111111  exiliiiii  cicdiinus.  cuiiis  iiniiiei'c  taleiii  vidciiiiis  patcre  iiijfrcssuiii  : 
(|iiaii(|iiaMi  nohis  tutiiriis  luiiic  socius  oliiii  luit  praecojjuilus,  et  iiierilo  siiac  piobi- 
tatis  amabilis.  Ouis  ciiiiii  v(d  Icxilei- tetij;il  palatium,  cui  labor  Eiieae  non  iiiiioUiit. 
cl  l'civor  in  (bvinis  rebns  non  appariiil?  (Jnainobcciii  clcclionein  veslcam  in  eo 
ractani.  Deo  propitio,  libenler  se(|iiiniui'.  ni  enin  |)roruluruin  jtopnlo  cjiis,  ad 
dienilaleni  ponlilicahis  |»roino\eii(hnn  (•oiicor(blci'  (b'reniannis.  Si!  ijjitnc  vobis 
iiastor,  ipii  pio  suis  ni  Deinn  nicnlis  l)cnc  coinplacnil .  cl  se(|nentes  ejus  veraceni 
(bicirinani,  et  saiicla  opéra  iinilaiilcs,  ad  C(cb'slis  l'cjpn  pasciia  jiroperale  i'elices. 
Oiibnalioni  aiilein  ejus  subsciipsinnis  concoi'diler  tinivei'si.  ni  si'cuii  niinisterio 
polcsialis  ejus  iiiiaunni. 

Cnpi..  (lu  iv-sipilo.  ;'i  h  l'.il.l.  n.il.  ins.  Inl.  -j.SÔK  \  Lhiits  <Ip  Lmij,  dp  Fnrmp-! ,  n"  vcix),  fol.  'mj  i:°. 


SliO,  •!.'.  avril.  —  Sii\T-l)tM^ 


(loriln'MK'itidii.  |),-ir  (ilinrlos  le  (;ii,iii\i\  ilr  riiiiiiiiiiiili'  ncrurili'i'  pnr  Diijjohf-i-l  I" 
il  l";il)lj;i\p  ilo  S.'iiiil-lJciiis  '  . 

l'IlECEPTl  M    KMÎOI.I    IU:(ilS    1)K    l'UnilVlS. 

^  bi  iioniine  sanctae  et  indi\  i(biac  Ti  inilahs.  Kaiobe-.  jjialia  Dei  ic\.  (hiii'ipiid 


'    A  >'iMi  triiii'  {iii\  riir.K-li'ir^  (li|il(iiiiMli(|iii'S.  ccl  viii;;lii''iiii'.    l'uni'  ncrdciK'r  ci's  (|pii\  dali'S  .   il  faut 

ncif  III'  |)ri''li'  ^'niiTi'    à  l,'i    iTilii|iic.   Aussi    les   s;i-  sii|i|insi'r.  ou    liii'ii  i|M'il   v   ;i  (M'iviir  ilniis  lo  rlnlFrc' 

\anls  <|iii  liiiil  l'ijilr  iiisi|ii  iri  Iniil-ils  iliiiiiii' roiiiMiP  ilr   riiHJicliiiM   l'j    siilisliliiiT  MM   rliilVii'   i    ri'liii  do 

iiiitl)(Milii|iii'.  li  laiil  n'|M'iiiliinl  ]-ciii,iri[iii'r:   i    ijii  il  \iii.    i|in    nu  ri's|iiiiiil   à    la     miij|Iiciiii'    aniiôe    de 

visfi  un   |>ri'li']iilii   iliploiiir  ili'   Dajfiilx'rl  [oAt  mai  (iliaiK's  li'  (^liainr.  on    liii-ii   supposer,  (■oninie  l'a 

(i:?-!).   (joui   la  laiissi'li-  l'sl   si   liii'n  (Halilie  (voyiv  lail    l>oiu    llnui|uiM.   i|uc    K'    ivjjno  do  ('.liarles   lo 

Bir(|lli;|li\  ,  Diiilniiiiilii  .   |i.    l'io;  i'aiilcssils .  Dijilii-  Cliaiivo    rsl    iri  roiii|i|.'.  1    |ia-    ilo   S/lo .  001111110 

iiKilii.   I.   Il,   |i.    1.".;   l'rri/,,    Dliildiii/ihi .  |i.    l'i;!).  crsl  riialiiliiilo .  mais  du   mois  do  dooombre  SSy, 

<|ur  nous  avons  nu  inulilr  do  le  rc|iioduiiv  ;  •.>    i|ur  dair   do   la   diôlo  iT  \i\-la-(;iia|)ello,  dans  laijuollo 

lis  di'ii\    iiriiioi|ian\  (■Irmoiils  do   l,i  dalo  no  ooii-  l.oiiis   Ir  I'icun   lil    roromiaîlie  (ilinrlos  comino  roi 

cordont  pas,  rindioliori  r  (;orrospoiiilaiil  ii  la  di\-  do  .\ouslrio;  mais  c'iîsl  lii  un  iiiodo  do  compter  in- 

soptioinc  année  di;  (^liailos  lo  (lliauve  o(  non  à  la  solito,  doiil  on   no  Iroiivo  pas   nu  seul   exemple 


C  A  U T  l  L  \  1 1!  !•:  ( i  K \  !•:  li  A L  D  !•:  l'A  R I  S.  (i  1 

iiiTcIesiis  sancloniiii  pro  diviiio  amore  hcncriciciiliae  iiostrae  munere  (lelpjjaiulo 
coiircrimus  et  coiircroïKlo  (Iclcjjaimis,  proruliiriiiii  iiobis  ri  ad  prcseiileiii  vitaiii 
ciim  Iclicilale  Iraiisiciidaiii  cl  ad  aclci'iiam  licatitiidiiiciii  l'acdius  idiliiuMidam  iiiil- 
laleiius  (luhitaimiH.  l'roiiidt!  iioveril  oiniiiiuu  saiicta(!  Dfi  ai'cclcsiae  lilioium  et 
nostronim  tam  presfiitiiuii  quaiii  et  liitiiroruin  solk-rcia,  cpiia  llludovicus,  ahlias 
t'\  iiioiiaslcrio  saiuli  l)\oiii^^ii  pL'culiai'is  pioli'cloi'is  iioslii,  uiia  ciiiii  lialrihii^ 
i|)siiis  cocnohii,  iiostrani  adioril  celsiludineiii,  Iminililcr  postulans  ut  eidciu  loco 
iiostra  ro'jia  aiictoritato  iiiimunitali'iu  fioii  inheicmiis.  Siiaiu  pclicioueiii  justani 
esse  cniisidcrautc's ,  alacri  aiiiiiio  siisicpimiis  at(pn'  oli  aiiioi'ciii  Dci  cl ciusdeiii  pe- 
cidiai'is  protertoris  iiostri,  doniii  scilicot  Dyonisii,  ciijiis  jaiu  in  multis  necessita- 
tiljus  cxperli  suiiuis  sidlVaifia,  lioc  (jiiod  pcUdjaiit  compleri  deorcviiims.  Ei'jjo  sta- 
liiiimis,  ciim  cuiiiiiiiiin  coiiseiisii  ar  coiisilio  lociiis  rcjjiii  iioslri  (»l)liiiialinn .  ul 
prcdictiis  locus  j)i'opriain  iniimmilalriii  liahcal,  quatiiuis.  oiniii  iiiipiicliidiin'  ic- 
niuta,  inibi  liabilaiitcs  lihcriiis  Deo  laiiiulari  possiiit  ahpic,  [uo  rciiiedio  aiiiiiiae 
doiiiii  «jeniloris  iioslri ,  vidclioel  llludovici  aii;;ii!sli,  cl  Jiidilli  rcj;iiiac  atqtic  nem- 
tt'icis  iioslrae,  seii  pro  incoliimitate  uoslra  uxoris(juc  nosirac  Hiriuiiifriidis  rejjina' 
et  regni  iioslri  stabilitale,  Doiniiiuiii  et  Salvalorem  nosliiiiu  Jbesiiiii  Clnistiiin  attcii- 
oiiis  cxorarc  valcaiit.  (lui  niiiiituiii  iiiiiiiiiiiitati  ipsos  cosib-impic  tciiiiiiios  iiiijioiii 
ceiiseiiius,  qui  iu  privilcjjiu  dunni  Dajjobcrli  t^crcnissinii  ic;;is.  quod  de  rii<;ili\is 
ad  itb'in  eoeiiobinui  isdeni  «jloriosissiuius  rex  l'ecit,  presciipli  suiit,  id  csl  usipie  ;id 
euni  locuiii  (juo  ad  ean(b'ui  aeocb.'siani  tciidciiles  Tnceiiain  poiilcni  iM;;i'e(buiihii', 
iiecMun  et  viam  us(jue  ad  Mouleiu  Abii'tyiiiin  ubi  ipse  |)iacccl|eiilissiiiiiis  Donniii 
lestis  ajjoneni  suuiu  fidebter  explevil,  siunHtei(pie  us(pie  ad  \i;iin  pnbhcani  (|m;ic 
ad  Liipeiani  ducit.  Ita(pic  banc  lolani  pruciiilani  Deii  saiidcxpic  cjus  DvdiiiMo  do- 
nauius  cuui  oniiii  vitb'liccl  judiciaiia  poteslate,  bor  est  baiiiiuiu  oiiiiienKpie  iii- 
IVactuiMin  et,  si  quac  suiil  abç  (■onsuchubiics  b';;uui  ubicuiiiquc  ml'ia  lotani  |tn'- 
(bctaiii  pi'ociulani.  sivc  lu  ajji'is,  sive  m  (bmidius.  sinc  in  vns  pidibris  \(d  pnvalis 
t!\enei-inl,  <;uin  oinui  intcjrrilalc  al)S(pie  ulhi  (piciiin<una  aut  ((iiilraibclione.  sicut 
jain  anle  (Hxinius,  Deo  pcculiaïKpie  prolcciori   nostiM.  sanclissnno  scibccl   Dvn- 


pariiii  lis  (ji\  milros  (li|)lùiiios  riMlijjis  |kh- Iimiumih'  Idriiir  de  iiicIip,  chiiis  lrsi|iirls  les  i-lKiiii-cliers  ili's 

liol.'iirr,   et  qu'a   piil)liés  Duni    lîoiiqui'l  (  llecuril ,  mis  culdviiijiii'iis  cnlriiii.iir,  l   li'iii-  si;;ii;iliirii  snii.s 

(.  \ill.   |i.   087  à  G'iG).  Si  l'artp   ikius  iiv;iil  rli'  riiriiii'  ilc  iKihs   liidiiiriiiic-,.  Or  c  y;\vi\\Av  a  l'-W' 

consei'vé   jKir   un    cai-liiiniic.    on    |)ninrail.    riii'lliï»  Ifan'    |kii-   iiiir    main    iiir\|)(Tin]i'iili''i\    les    sij^in's 

l'eil'onr  siu'  le  cii!ii|ile  ilil  cniiisle;  mais  il  csl  ililli-  (|ii"i)n  \   ii'ii]aii|iii'  u  a|i|iarlicijiionl  ni  à   ral|ili.ilirl 

cile  (i'adnieltre  quelle   ail    |in   se  jjlissci-  ilans  un  lirciiiieri   ni  ii   aueun  aiilre.   Il  rsl  dene  ililliril.'  i\,- 

original.    Ol    (iriipnal .    il 'ailK'Uis,    si;   |iirsrnlr    a  ui'  pas  sus|mtIim' ir  |iirlenilii  iiii,'|irral.  (i'rlail  rupi- 

nons  sous  une  l'nrnii'  sns|iiM-|i'.  Onire  |ilnsirin-s  nir-  niun  ilii  savaiil  anlem-  ili' la  Pi/'craniiiiilim  ri-ilniini. 

unes  parlirnlaiili's,  qn  il   sérail    li-o|i   loiij[   île  l'e-  Kn|)|i,  lorsqn  en   niarjji'  il  inie  anaKsi'  nianiisei'ilr 

li'Ver,  lin  \  remarque   sni' I  enqilaernieuL  du  sceau,  de  ee   dq)li'ime  coiisi'rvee  aii\   Anlnvi'S  il  éeiivail 

lierdii   depuis  |iin;[liMn|is,  nu  de  ei's  paraphes  en  ees  mois  :  "El  piiurlani  fauN.-î 


li-J 


CAFiTLLAll'.l':  r;  i:\KI!  AL  DE  l'A  m  s. 


iiisio,  conceflimiis.  (loiilcstamiir  aiileiii  et,  dcpreramur  oiiiiii'S  siiccossores  nnslros 
rejjcs  sive  ciiinslihcl  (lijjiiitatis  piiiicipes,  per  saiiclam  el  individiiatn  TriiiilaU-ni  et 
|)iM- a(l\eiiliiiii  jiisli  jndicis  Dci  (îI  Salvatoris  iioslri  Jli(;su  (lliiisti,  iil  hoc  noslrae 
atictoritalis  iircccpiiiiii  iiidli  iiiiii|uaiii  li(iiiiiiiiini  siii'ci'dciiliiiiii  ullo  i|iiociiiii([ue 
paflo  iiilriii|;('i'e  liceat. 

I  I  aiilnii  liai'c  piac  coidirinalio  ciiiisIiIuckhiis  pci'  oiiiiiia  siipcrvciitura  ti'iiinoi'a 
liriiiioi'  liahealui'  tiriiiiu.s(|iie  ali  oniiiiljiis  ohseivi'tiir.  iiiaiiilms  propriis  suhler  lii- 
Hiaiites  sifiilli  Dosl.ii  inpressioiie  jiissiMius  iiisiijiiiii. 

Sijjnuiii  karidi  (iiioïKiiinniniic'j  jjloi'iosi.ssiiiii  ix'f]is. 

AdaljjariMs,  iiotariiis,  ad  vicein  (jaiizleiii  recojjiiovil. 

Data  seplimn  kalendariim  niaii,  indictioiie  qiiiiita.  aiiiio  virêsiino  remuante 
Kai(i|i>  ;;loii()sissiiiio  ic'm'.  Acliiiii  saiicli  Dyonisii  inoiiaslerio.  In  Dei  iioiniiie  ieli- 
<'it(M'.   \iiicii. 

A.    ni)n|ii,il(?)   ;ni-r   ll;iirs  ,\r  SCP/lll  ,  Mll\    Airll.   liai.    K.l!!,  I."  ."l  ". 

lî.   (,n|iic  liu  \'  Mrrli'  iin'c  Ir.iics  ilc  scenu,  iiux  Arcli.  ii,-it.  K.i-',  n"  .'i''. 


45 

.SC)I   .    l'i    jllill.4'".    —    COMIMIAM.. 

l>i|iloill.^  ilr  Chiirlrs  le  (:iiMil\c.  (■(MiitiI.uiI  ii    l''.ii(V.  rM^iiic  (le    l'iii'ls.   Ir   I  ;,  iilnl-l'olil   liiilUflli'MJfllI  l.iili  SUI' 
\r  (l'iTlIoiir  ili'  S,iilil-lii'nii;iui-rAll\iMrn|v. 

DK    l'iINTi;    M  V.IDlil. 

In    nonnne  sancii'   el  indi\  idiie  Tiinilalis,    Kaiolns.  ijralia   Dei  re\.   ^()tlnn  ?il 

''    df'lli'  |iirco  ;i  (Hr  diilrc  ilr  |  ,-iii  8(i  i    ji.ii'  Diiiii  (iii  ii{'  li'  ri'IriiiiM'  |]|m>  il  Ciirii|)i<''j|iii.'  ii\;irit  li'  mois 

l!lilll|l|r|    (I.    \lll.    |l.    .'iliiil.    |l,ir    |îlci|Mij;ll\    [Tdhlr  l|i'    M'|lll'llllll-i'    llr    l'alllll-i'    Slliv  Jiuli'.    (_  \  OV.    Il'>   All- 

(Irs  ,lij,l.    I.    I.   |i.   ->:,-)  cl    |,iii'   iMicliiiiri-  I /;r;;Y.s/».  ;/»/,  v  d'I liiinii;ir  ri,    lii^-iiioii.  .-r  Syo.daiis   IVrtz. 

|).    lây  l;   ili'    S<i'.    |iar  (inriani   [Cirl.    de    \(ilii'-  Sciijil..  I.  I.  |i.  'iSy  i-j   ,",S.j  :  rf.  lidi'liiiici-,  lki;rstit , 

Daiiif,  I.  1.  |i.  -''i:'.);  il.'  S7,,  |,ar  lialiiz.'  [iMjiilnl.  y.   i.'.y.   1  (i:; .  iH'i.l  (jiiaiil    à  la  dalc  do  ,S(i-_>.  elle 

I.  Il.p.   1 'ni  1 1.  (li's  (liMTMi'iiiTs  \  iriiiH'iil  ili' ce  (|ii('  lia    |iM    ("'lii'    |  i|-ii|»isi'i'    i|iic   pal'   iiiailvcrlaiice.    la 

ji'^   drii\    clriiiciils    ^^^(■llli^|s    de    la    ilalc    iir    ciili-  vilijjl-dcilMi'lili'  aiiiii'c  di'  (  du'irli'S  le  Cliaiivo  so  tf'l'- 

i-iadciil   y.f^.   la  \  iii;;l-drii\iriiii'  aiiiiiT  i\i-  (iliarli's  iniiiaiit  au  -ni  juin  S(i> ,  ri  iiolri' (li|ilômi,' ;i|)|)ar(f- 

Ic  (.liainr  coiiiiiii'iicaiil  an  -m  JHiii  SCpi.  cl   I  iiiilic-  naiil,  an   1  '1  jiiillcl.  Il  l'aiil  ciirore  rfiinanjiifr  (lue  In 

lidii  ;/;  ne  pdinaiil  riin\ciiir  i|M  a  1  aiiiicc  Syii,  Scliiii  ibriniilc  il'aiiiioiico  du  scoaii  est  I)i7,arre.  Nous  ne 

luiilc  a|i|iarcni-c.  I  erreur  |ii]iii'  mu-  '  iiidirlinn  .  (|iii  l'avons  rrli-oinéc  dans  aucun  nuire  nclp  de  Chnrtes 

de\ail    cire    i\    el    iinii    |ias    //;.    I,e   ili|i|i'iiiie   e^l    en  le    (iliaine.    Ile    |iliis.    niiiis    n'aMins    renconlré    In 

ellcl  dal('  de  (;(,iii|iicj;iie  cl    (In  mois  de   juillet;  iii'  sij;iialnre    de    (iislelierlns   iinenlre    S,'..')    el     8:>û. 

on  sail  par  pInsieiiiN  anires  dipli'iinex  ipic  (Ihailes  lùlliii    on    ni'    possède    pas    di-    diplôme    Do   ma 

li>  (diau\e   pas-.a    le    mois    de    jnilli'l   SCii    à   (loin-  ■■iiiiicli  (irniiinii  v\\\,\\>r  (\i'  (iliarli'S  leCliauve.  innis 

pié;;ne  iiii  dans  U's  environs,   laiiili^  ipi'eii  S-o  i|  jl  en  existe  un  de   l.oiiis  le  l'iciix  i  voy.  ci-dessiis. 

i-i'léliia  la  l'àipie  dans  celle  \illc.  puis  la  ipiitia  au  n"  '.'<■<).  dont  rantlieiilicilé  prèle  un  peu  nu  doute. 

mois  de  mai   pour  se  rendre  à  Alli;;ii\.  Il  passa  le  II   nous  .semble  après  cela    (]u"il  sérail   U'inérnire 

I  este  de  l'eli'  il  Mei'seu,  il  liéristall,  ii  l'oiitliioii,  et  d'accorder  h  ce  diplôme  une  confiance  ansolue. 


CARTLLAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  03 

omnibus  episcopis,  aLhatilnis,  ducibus,  comilibus.  vicaiiis,  centoiiariis,  telonariis, 
otnneni  rom  procuraiilibiis .  lideiibus  iiosiris.  prcsontibiis  scilicet  et  fuluris,  quia 
inspiraiifo  cleiueiitia  Salvaloiis,  pi-ii  tncius  ulilit;ile  i't';;iii  iiosiri  ac  del'ensioiie 
saiictv  Dei  eccb'sic  alquc  .Nuiinamioruin  iulcstaliouf ,  uiia  cuui  asseiisu  el  voluii- 
late  ndclis  iinstri  l'aiisiacc  uiljis  Kiici;  cpiscupi.  jjlacuil  iioliis  extra  piedictani 
urbenijde  erarii  iiu-i-ti'i  scatto.  su[U'a  teiraiu  luoiiasterii  Saucti  Gt.-nuaiii  suluiiltio 
conuiioi-antis,  quod  a  priscis  touiporibus  Aulisiodoreusis  dicitur.  subjectuin  etiani 
inatri  çcclcsie  Sancti;  Marie  conimeinoraii;  iiiliis  oportuuuni.  niajoreiu  facere 
pnnteni.  Post  expletioucni  voro  ejusdem  poutis.  tactus,  ut  crediiuus.  rorc  celesti, 
dijjiuun  judicavimus.  pro  ainoi'e  l)ei  et  saiicte  Di'i  genitiicis  Marie  sanctique  Ste- 
pliaiii,  ipsuni  poiit(Mn  Knci-  predicti  episcopi,  successoruiu(pie  suoruiu  potestati 
subicere,  quatiiius  taui  ipsc  (piaui  suecessores  ejus  ipsum  [xjuteni.  uiia  cuiii  via 
que  per  terrain  Sancti  Geiiiiani  ad  eunileiii  poiiteni  vadit.  Deo  |)ro|Htio.  ordi- 
nent.  absque  alicujns  coiuitis  ordinatione,  et  ia  eadem  euuiiiitate  perniaueat.  sicut 
autea  luit,  et  iii  preceptis  antecessnrum  iiostroruui  et  riostro  de  rua  Saucti  Ger- 
mani  couliuetur.  Qua  concessione  l'acta,  precelleiitie  uostre  placuit  sereuitati,  tam 
ex  predicto  poule  quam  ex  via  Saucti  Gerniani  jaui  predicti,  <jue  tendit  ad  eundeui 
pontein.  eideui  scilicet  Euee  episcopo  suisque  successorilnis  auctoritatis  iiostre  so- 
liduin  inconcussunique  statuere  preceptuui,  ita  ut  taui  ipse  (piam  successoi'es  ejus 
in  poslerum  sepe  nieinoratuui  ponteui  cuuctasqiie  areas  aque  ejusdem  poiilis  ac 
molendinos  et  quicqiiid  ad  eum  ju^tn  miliiie  et  lejjatioue  pertiiiere  Aidi'lui', 
absfjue  ullius  comitis  vel  vicecomitis  seu  ciijusliljet  judiciaiie  putestatis  contra- 
(bclioue,  bbero  et  pacilico  teneaut  arbitrio.  Et  ut  hoc  iiostre  auctoritatis  atipie 
lar|;itiouis  [)receptum  m  Dei  n(Uiiine  |)er  succedc'utia  aimoriim  curi'irula  cou-er- 
vetur  veriusque  ab  omnibus  credatur,  anuU  noslri  impressione  subtersijjillai'i  ac 
decorari  jussimus  manuque  propria  nostra  allirmai'e  curavimus.  Si;;niim  {indunjyr.) 
karoh  jjloriosissimi  rejjis.  Gislebertus  notariiis.  Data  piidie  idus.luHi.  iiidictiniie  m. 
anno  x\u  domiii  Karoli,  |;lonosis^imi  re;;is.  Vctuui  palatin  (lompemno.  iii  Dei  nu- 
mine  leHcitei'.  Amen. 

K.  (lopie  du  xii' siècle,  ans  Ai'  Ij.  liai.  I.I..177  (  lÀi-rp  noir  ih  \olre-Dnmi').  p.  .'ilj. 
B.  Copii'  (lu  vin"  sièclp,  .tiix  Artii.  nal.  LL.17G  i  Pelil  jnistoral  (/-•  \ulrv-Diu,if).  p.  'lO. 


4(3 

SCi'i,  2.^1  juin.  —  Piste-. 

Article  de  l'édlt  «le  Pisles,  iiiainlonaiit  un  ;ili'liei'  nKiiH'l.iire  «  Paris. 

.Sei|uentfs  coiisiiotiidinem  praedecessoiuin  imslrnriiiii  sicul  in  illomni  caiiilnli-  iiiM' 

nitur,  con.stiluiiiuis  nt  in  iiullo  ioco  alio  in  oniiii  rogno  noslio  iintiirta  liai  nisi  in  palalio  iioslio. 
et  in  Oneiilovico  ac  liotomago.  (|iia;  niuni.'ta  ad  (  hientov  ii'iini  ex  antii|iui  cunsLK'liidiiie  |iriliii('l 


6/i  CARTLLAIRE  (iKNKIIVL  DE  PARIS. 

cl  in  llcmis,  cl  in  Sononis,  et  in  l'arisio,  cl  in  Anieliiinis,  cl  in  (Inviilono.  el  in  Mcliillo.  cl  in 
^al■l)Oll;l 

A.   Cipir  du  \'  sie.le,  .-.  Ni  HiM.  ii.il.  ms.  U\.  rjt":'i  (..n.-.  siippl.  I,il.  u"  7.')),  fol.  1  1  1  v"  '•. 
1;.   Ccpie  ilu  \'  siucK',  il  l;i  liilil.  nal.  iiis.  \M.  .'in,,.j ,  Inl.  i^.'iv". 

Édil.  :  (")  SiriMuMil,  O/OT»,  I.  III,  col.  -i-i."!.  —  (//)  li.ildzf,  Ci/nl,,!.  ,;■■;.  Franc.  I.  Il,  col.  1  7S.  —  (r)  Bcssiii, 
Cn,al.llotlw,m,j;.,  |,.nt.  I,  |,.  3:!.  Inifim.d'iiprL-s /,.  —  (,/)  [tcc.  drs  ll,sl.  ,!<■  hnnn'.t.  \ll.  p.  Cô',.  d'après /-. — 
(e)  Wallor,  Coiy-iis  J»n,s-  »,//»/»,,  I.  III,  p.  iliS,  d'aprùs  ^.  ^  (/)  l'erlz,  Moninn.  Gn-m.  Iiisl.  Lcges ,  t.  1". 
p.  688,  d'apK'S  .A  ,  "  tl  /'. 


47 


Hcstilulion  fiiilc  jiiii-  Clii'uirs  le  (iliMMxo.  îi  Kni'c,  évêquc  de  l'aiis,  d  une  île  silui'C  près  de  l'eglise 
de  Ncilie-Djune.  et  dont  juuissaieni  les  cuiiitis  de  ['aris. 

liXKMPIAIl    Dli    INSLLV. 

In  iioiiiiiie  suiidiic  el  indixidiiao  Triiiilnlis.  Caioliis.  jjialia  Dci  rex.  Si  rojjatio- 
iiil)i(s  saccrdoliiiii  (lliristi  in  lioiioro  ('cclcs^iarimi]  silii  coiniiiisyarimi  auiein  celsilii- 
(liiii>  iiosliac  iiicliiiaiiiiis,  icjjiaiii  coiisucliKliiiciu  exei'cciiuis.  el  ad  saliih'iii  aiiiiuae 
iio^lrae  idipsiiiii  pciliiieie  procul  duhio  iiovimiis.  Ila(|iie  iioliiiu  sil  omiiihu.s  saiiclac 
l)ei  ecclcsiae  ndelihiis  et  iiostris.  pracseiitil)iis  al(|iie  l'iihiris.  (|uia  ad  siippliceiii  pe- 
lilioiiciii  Aciieac ,  \i'iii-ial»dis  Pai'isii  e[(is('()|)i ,  icddidiiims  iiisiilam  (|iiaiidaiii  eidcni 
civitali  iii  orieiilali  ||»laj;a  eoiilijciiain ,  alqiie  viciiiiorcm  eclc.siac  saiiclae  Dei  ;>eiie- 
(l'icisct  sempei'  virjjiiiis  Mariae  :  (|iia(' .si([iiideiii ,  praeler  iioiiaiii  el  deciiiiaiu,  aiitea 
iisilnis  lial)cl)aliir  cl  dniiiiiiid  tdinilis  ipsiiis  civilaliscl  ic|;i()!iis.  I  iide  cliaiu  prae- 
rcllciiliae  iiosirae  praeccpliiiii  lioc  1  c.stiliilioiiis.seii  restaiiratioiiis  lieri ju.ssiiiiiis,  [ter 
ipmd  slaliiiiims  alipie  liniiaiiins  ut  meiiiorala  iiisula,  sine  caiiisiiiani  comitis  in- 
(pii('la[rKMi('  I  ani  sollicilalione,  \(diili  piaesijjnaliun  est .  ddunnio  [episçopi]  sedis  l*a- 
riMi  cnilalis  el  |.sii(cess()|i'uni  ejns  perpétua  le;;e  sul)|aeeat ,  eoriim([ue  (iis|)o.sitioiii . 
siciil  aiiae  resd()niiii|alionis  ipsoruiu],  Do  m  i  110  auxilianle,  .seniper  subsistai ,  neuiiuc 
runlradii-eiite  aul  (pialdn'l  nneiilione  rcpciculc.  Il  aiilcin  liaec,  restilnlidiiis  sivc 
redditiinns  m)slrae  de  su  |)ia|  dicta  insu  la  |  pia'ce|)li()  seniper,  ni  Dei  iiinnine.  inelii)- 
rcni  oplnieat  vieureiii,  de  annlo  nustro  .suhler  eaiu  jussiiniis  si|;illari. 

liddcitiililus.  luitai'ius,  ad  vicein  Goslein  ircujjnoM  et  suliscripsi.  —  Doiunus 
\l'\  lici'i  pissit  *-  . 


'  ^(IMS  (TiiyiMs  Millisaiil  d'indifjner  les  deiiv  limis  de  l'.akizc  cl  de  IVrIz  TinilicaliDn  <les  aLitrcs 
ineilli'iris  rn.inusri-ils  (|ui  lions  aient  ronservt!  le  recueils  de  capilnlaires  où  ce  docinnent  est  inséré. 
te\le  de  iV'dil  de  l'i^les.  On  Iroiiveiii  dans  les  l'iji-  '      En  imles  tironieiines. 


rAUTlLAIUE  G  EN  En  AL  DE  PAU!  S.  65 

[Datimi  X  kaleiulas]  Maias,  indictioiie  xv.  aiiiio  xxvii  rejjiiaiite  kaiolu  gloriosis- 
simo  rege. 

Actiim  Compeiidio  [)alati(i.  iii  Uei  nouiine,  féliciter.  Auieii. 

A.  Original  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nal.  K.i'i  ii'  -i-.  (ilius  S.a3i,  ii"  -2. 

B.  Copie  du  \n'  siècle,  aux  Arch.  nal.  S. 281,  n"  .3. 

C.  Copie  du  \i\'  siècle,  aux  Arch.  nal.  LL.  177  {Lirrf  t,„ir  de  .\uire-Dame).  p.  .■?(}. 

D.  Copie  du  \iii'  siècle,  aux  Arch.  nal.  LL.  17O  (PeM  Pitslorul  de  .\otre-Dume).  p.  'i8. 


48 

868 

Concession  par  Énéc.  évèque  de  Paris,  à  l'abbaye  de  Saint-Maur-des-Fossés.  d'une  prébende 
dans  l'église  de  Paiis  '  . 

In  noiiiiiie  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Saiicti.  amen.  Docente  Cliristo  didiciinus 
qui  sua  reliquerit  et  euiu  sequi  studuerit  centuplum  accipiet  vitamque  eteriiain 
possidebit.  Idem  ipse,  ad  misericordiam  peccatores  provocaus,  ait  :  rcDate  elemo- 
siiiam  et  omnia  manda  sunt  vobis. r  Beatus  vero  Paulus,  doctor  egregius,  jubet 
nos  operari  bonum  ad  omnes.  maxime  autem  ad  domesticos  fidei.  His  vocibu>. 
quasi  manu  quadam  soUicitudinis  pulsatus,  ego  Eneas,  Dei  gratia  l'arisiorum  epi- 
scopus,  notum  facio  cunctis  sancte  Dei  aecclesii'  liliis.  preseiitibus  scilicet  et  fu- 
turis,  quod  anno  dominice  incarnationis  octingentesimn  sexagesimo  octavo,  in- 
dictione  prima,  jussu  serenissimi  karoli  regi.s,  ad  Fossatensem  ob  recipiendum 
corpus  bcati  lévite  Mauri  accedens  abbatiam,  dum  a  propriis  sacram  prel'ati  sancti 
déposai  Iiumi'ris  super  beatoi'um  aposlolorum  altare  gleljam.  concessi  eidem  ec- 


''  Celte  charte  a  été  incriniiuée  par  Laiinoy 
[Opéra,  t.  II,  1"  partie,  j).  608)  et  défendue  parDu- 
i)ois  (  Hisl.  ecc.  Paris. ,  t.  I .  p.  'i  '1  ij).  Launoy  y  vo\ ait 
deux  indiœs  de  fausseté  :  1"  dans  l'emploi  du  mol 
prœbenda;  9°  dans  la  mention  de  plusieurs  archidia- 
cres au  lieu  d'un  seul.  Dubois  a  réfuté  victorieusement 
la  première  de  ces  criti(]ues,  en  citant  des  mentions 
de  prébendes  dès  le  commencement  du  i\'  siècle. 
H  a  répondu  à  la  seconde,  que  c'est  précisément  à 
la  (in  du  w'  siècle  tpie  l'on  a  commencé  à  établir 
plusieurs  archidiacres  dans  chaque  diocèse.  Il  est 
vrai  qu'on  n'a  ])as  dautres  preuves  qu'il  en  fui 
ainsi  dans  le  diocèse  de  Paris  en  8G8,  mais  le  l'ail 
est  trop  plausible  pour  qu'on  en  puisse  tirer  un 
argument  contre  l'authenticité  de  cette  charte.  On 
pourrait  encore  critiquer  l'annonce  du  sceau  qiu 
tei'ruine  la  pièce.  C'est  une  parlicularilé  qui  ne  se 

Carliil.  —  I 


rencontre  pas  généralement  dans  les  actes  épisco- 
|)au\  du  i\'  siècle.  Ou  trouve,  il  est  vrai,  dans  lui 
ou  deu.x  actes  très  solennels,  mention  de  \annulus 
épiscopal  (Nour.  tr.  de  Diploiii. ,  t.  \  ,  p.  'iGiî  ).  Quant 
à  la  mention  du  sigillum,  nous  ne  savons  s'il  en 
existe  pour  l'époque  cailovingienne  un  seul  exeuqde 
bien  aulhenlique.  du  moins  dans  un  sinqile  acte 
de  donation.  Ces  divers  motifs  ne  sulliraient  peut- 
être  pas  pour  suspecter  la  charte  d'Énée,  mais  on 
doit  encore  remarquer  que  la  plus  ancienne  copie 
qui  nous  en  reste  porte  les  attaches  de  cuir  d'un 
sceau  pendant  et  que  son  écriture  est  du  xii'  siècle. 
Il  est  donc  possible  qu'au  xii'  siècle,  ayant  per-du 
lacté  original,  on  ait  fabriqué  celui-ci  >ur  des 
données  sans  doute  authentiipies,  et  (pie  nuu> 
n  ayons  ainsi  qu'un  acte  restitué  et  [leut-ètre  intei- 
[(olé  au  lieu  du  texte  original. 


(in  (:\i!Ti  \.\\\\\i  (ii:\i;ii\L  di^  I'AUis. 

cicsic,  aiiiiiiciililms  ciiiictis  aicliidiacoiiildis  l'I  clcricis  iiostris,  (|iii  niia  iiicciim  illic 
adcraiil.  in  .scdc  iiosin  ciiiscdijaliis.  m  ccclesia  videliccl  Ijoali;  Dei  j;eiiilricis 
Marie.  |i('i-|)<'liu)  |iicl)('ii(laiii  iiit(M;ram,  ila  ni  ab  liac  liora  iisqne  iii  novissiiiiaiii 
linjus  scciili  lidiarii.  laiii  vciieraliilis  Odd  (|iii  imiic  dli  cciinhiii  [jn-cst,  (|iiain  siii 
siicccssorcs.  caiii  hljerc  l't  alis(|ii(!  iilla  inulcslia  vcl  iiKjuit'tiidiiic  aul  ali(|U(i  sorvilii) 
liahcaiil  (■(  scciirc  possidcaiit.  l'i'occssiomMii  (liMii(|ii('  aiiiiiialiin  in  fiuadra'jesinia . 
(|iiaila  srilicfl  li'iia  posi  doininicani  (|m<;  passioni  CJiiisli  (iictilidalni'.  nosti'is  sc- 
i|uacil»iis.  in  Mioninicninni  |»i(i(r.ssi(inis  (jnani  (Ihiisli  ddcclo  (•oiir('sS()i"i  Alaiiru 
l'xliiltninuis  die  (|na  |ii'innnn  i('C('|)tns  csl  a  l'^ossalLMisibus.  indicinins.  ni  ciiius 
scrnci  in  anno  nicndna  ii'Msnnns  l'ins  pri'ciltns  d  mciilis  assidue  niunianiui'.  (Jui- 
(•nin(|nr  l'iijo  ndslimiini  ad  liane  xciKTinl  pioccssioïK^n ,  nidiani  ihi  snniaiil  rc- 
rcctioncrn  ,  s<'d  sola  kaiitalf.  (|nc  niidliludincni  pcccatuiinn  tipcrit .  illuc  al)canl 
al(|iie  sihi  niiitiio  dala  beiiiMliclionc  ad  propiia  ji'jnni  rcdcanl.  Abhas  voro  ine- 
sci'ibti  cpiiobii,  sil)i(|ii('  b'atrcs  snbdili  iiuiiani  bnjns  rci  «jialia  pcrsolvaut  Pari- 
siensi  ('cclcsic  ronsncliiibinMn ,  nciiuo  noitis  an!  siicrcssoi  ibus  nosiris  ab(|nani 
i('(bl)ili()ii('n).  (hiod  si  ali(|iiis  Moslronini  siirct'ssoriini  bnjns  conccssioiiis  cabinii)- 
nialor  an!  rctracbn'  cxlilcrit,  l't.  |)i'('bendani  iMuldciil  \('l  unniinnoiil ,  [troccs- 
sioniMii  ([Ui)(|in^  FossaLcnsi  (■ccb'sic  a  nobis  ob  aniorcni  bcali  \bniri  liaiblain.  finri 
nisi  occasions  racioiiabib  ab((ni)lioiis  probibiitM'ii,  l'xcoinninnicalus  nisi  |)rni|{'ns 
i't'si|)ueri(  pereal  in  yloi'nnni,  amen.  I  t  erjjo  boc  doniim  lirniuin  cl  slal)ib'  nia- 
n(;al  per  snccessnra  lenipora,  corain  omnibns  in  capilido  béate  Marie  coi-rolioiaN  i 
illnd  niann  propria,  ac  nostris  arcbidiacouibns  ennclis(|ne  rb'ricis  ad  i()boran(bini 
li-a(b(b,  nosli'0(|ne  sijfilb)  niniiiri  ])recepi. 
%    Sijpuini    \eiiei'  Parisiensis  episcnpi. 

A.   ('"[jir  ilii  \ij'  ^ii'mIc  a\oc  Ir.'iics  ilc  si'oiiii .  ;iii\  \i(li.  uni.  I,..')'2().  ii"  'i-. 


49 

.S7  I  .   I  ■'  iij;ii  '  .    -    .Stnvii'». 

DoiiiilioM  l;ul<'  |Kir  (Jhiirli's  li'  Cli.iiixp.  ii  ri':;;lisi'  de  l'jiris,  île  liiblKiye  de  Saiiil-Eloi. 

i»K  swcrn  Ki.Hiio. 

/f.    \i\  niinnne  sanetac  fl  nidi\  nbnie  Ti  iintalis.  Kaiidns.  jjiatia  i)ei,  re\.  Si  e'cb'- 
'■laslicis  nej'oliis  (•onsidenib)  eoinni  slaliini  ad  rnicboralKineni  ob  (Ibrisli  ainiiiein 


'    I.;i  diile  de  re  diplôme  soulève  ([uciqucs  dif-  celle  dale,  Charles   le  Chauve  n'avait  pas  encore 

licnili's.  l'ii  acndeiil   a  l'ail   disparaître  dans  Tori-  épousé  Uicliilde.  et   Knijehviinis  n'était  pas  encore 

;;nial   le  iliilViv  de   laiiiK'e;  dans  le  cartulaire  on  évèqiie  de  l'aris.   Aussi   lialiizi'   at-il   proposé  do 

lil     ••aiiiiii     sexiu    ret|iiante    Karolo    jfloriosissimo  corrijfer  «)(«(i  \  l'cii  iihiki  i  i  i  ;  ,  ce  (pii  correspon- 

•lejjeTj.    ce  <pii   correspond   à    l'an  S'il).    Mais,    à  diait  à  l'an  Sy  i  .  Celle  correi'lion  est  excellenle.  Le 


CAKTLLAIUK  HENKIiAL  DE  PAlilS.  C? 

flednciiniis.  ali  ipso  non  (luhiUinius  accipcrc^  roirilinlionoin  pro  ciijns  liacc  pera- 
«jinius  lionoi'i'.  ^ov^;l■il  iUu|nc  onniinin  sanciac  Dci  cclcsiac  tiilclinm  alque  noslro- 
|rnni  (pii  ad  pi'Jacscns"' cl  sul)se([Mnliira  saijacilas  [([uoinani  |  \ii;;('l\  uinns,  vcne- 
rabilis  et  sanclae  cclcsiac  Paiisiaccnsis  anlislos,  ad  nosli'ae  liinnililcr  acccdcns 
sul)liniilatis  niansiH'tudincni,  dcpi'ccatns  est  ut  oh  noslrac  inercedis  conjii<jisf[uc 
i-c;;jinac  nosd'ae  liiclieldis,  ac  vii'jjfinis  iiilcnicialac  jjcncti'icis  Mariac  eniolnnicn- 
Inm.  aljLatiani  Saiicti  Eli;;ii  [in  potcslate]  sihi  cicdilae  cclcsiac  sitiini,  ci<jiic  jiuc 
(x-ncliciario  noslra  rnunificcntia  conccssajani  dictac  cclcsiac  jjciiitricis  Dci  sanctac 
Maiiac  siiiicpic,  et  posl  se  Dci  nulii  liitiiiis  jiasliniluis  [in  polcsial  |cs '-'  ad  jus 
eclesiasticnni  lialx^ndiun,  coiiccdei'cniiis  cl  concedcndo  inpraevaricalidi  nostiac 
auctoritatis  praecepto  conllrMiareniMS.  (Injiis  pclilionilms  co  cessinuis  Idicntiiis 
(Hio  nosliac  iitilitali  piolMluriun  peispexiiiiiis  aniplms,  et  (dj  Doniini  noslii  .Iliesii 
(diiisli  suae(pie  vnjjinis  [Maiiac  anijoreni,  ahpic  (d)  ulrariini([ue  eclcsiaiiiui  oliiu 
a  iiacains  devastalaruni  inviceni  cmidiorationciii,  cl  n(ilis[siniac]  iioliis  ni  saliilcin 
populi  Gliristiani  a  [jenitiicc  \iij;iiic  prolis  alliilmlioiicin  ,  Imm-  nosliac  p|  ii\  ilc'j!  |- 
tatis  pracce|)tuiii  lien  id  illidan  '  JHssmins,  pei' «piod  siipradictain  aldialiain  (•[uni 
omni  sularuin  inlc;;ii(alc  reriiiii,  jani  diclac  cclcsiac  piacscnli  rnliiris([uc  pasto- 
ribus  dejejjeiido,  pcipcliialiler  ad  liahcnduni  coiicedinnis  et  concedcndo  inxiolalii- 
liter  niaiicre  deccininius,  atipie  de  nostro  jure  in  jus  ac  doiniiialionein  doiinnac 
ineae  ;;enilricis  Dei  niei  Mariae,  solcinni  nioie  Iraiisfcriinus,  talitcr  ut  (piicipiid 
exiiidc  slatutus  a  Deo  pracsul,  sccunduin  Dei  suaiiupic  volnnlalcni  faccic  \o- 
luerit,  (jiieniadmodnin  ex  aliis  sihi  credilis  cclesiasiicis  reluis,  canonico  in  iaciendo 
potiatiir  aiLilrio,  eo  sKpiideni  paclo  ut  diein  deposilionis  patris  noslri,  praccidlcn- 
lissinii  iiupcraloris  llludovuici,  (juod  est  diiodecinio  kaleiidas  [niaii],  et  mal  lis 
nosliae.  ;;loriosissiinae  iiiiperatcicis  Juditli ,  (piud  est  teiiio  deciiiio  kaleiidas  ajuilis. 
diein  (jiio(pic  naliviiatis  nostrae,  idiis  .luiiii,  nccnoii  cl  dieni  a  Deo  concessac  nobis 
uiictionis,  qui  post  obiluin  [in  ilicin]  ipsiiin  ni  celidirandu  transfuiidctiic.  |iiali\i- 
tatjeni  praeterca  aiiiabilliiiiaecouin<;is  nostiae  lîicliildis  rcsjinac,  kaleiidis  aiiciislis. 
et  copulain  secunduiii  Dei  voluiilalcin  nostrae  conjiinclionis,  insiipci'  cl  oiliiin 
prolis  nostrae,  si  a  lecuiida  vir<fiiie  impetrando  ilala  riieril,  siib  conlimia  oia- 
tionuiii  inissaruiiKjuc  assidiiitate,  ciini  oniiii  (dero  sibi  c(uiiiiiisso,  praeseiis  Inlu- 
rus(pic  aiilistes  c(dcd»rcl ,  cl  iclcclio  m  iili'a(pie  conjjrcjjalioiic,  m  die  ortns  prolis 


prédéci's.seiir   (ri']n[;i'l\\iiiiis,  rr\r(jiic    tjnV.  l'i.int  (');;■).   i'i  :','.] ,   •'■'j)-   lu  ^<'"^  '■>!  |iiis|i'Tii'iii'  ii   crlir 

niorl   le   Q7  (l('rciill)iv    .Syn    [Ciili.    Christ..    I,  Vil,  (laie  (////(/.  ,   p.  (Vl(i  ).  Klllill  rôlllirr  87  i    (■nrics|i(illil 

col.  iiT)  ),  i'iii-lc  Ml'   |priil    ('Ire  iiiiliM'inir  il   Friii  S7  1 .  a  la   i\'   iiiiliclioii ,  iii(lii|ii('c  ilaii-,  li' (li|il('iiiir ,  ci-  ijui 

D'îiiitfc  |iai-l ,  il  rst  |]i'ii  |iri]lial)lo  qu'il   S(iil    |i(i>lr-  acliinr  ilc  iirnincf  ii'xcrllcncc  de  la  ciiri'rcliiiii  |ii'(.- 

riciii-,  car  |iivs(|iic  l(iii>i  les  ili|iiiMiii's  de  (iliailcs  II'  nosi'C  iiai-  lialiizc. 

(jliaiivi' si;;iii's  |iaL'  ••  Ailaljjciiiis  ail  \ii-riM  (in/.li'iil -^  ''    |  ir/-.  r-iioNdiiniiiiiiiir  ailiiri'sciis"  ((  11. 

apparticiiiii'iil    aii\    auni'i'S   .S70   iH    «7  1   [  lli'r.  (1rs  '■■    l'»;-.  rriii  |iiili'slalriii  l'I  jus  l'ri.'lrsiasliriiiu '^  (Bi. 

Hist.  (le  1,1  l'ramr.  l.  \  111.  p.  ^^(7.  G-.'.:),  (i;!o.  G:ii.  '    V,i,-.  ■■slj;illari. 'i  [W]. 


68  CARTULAIP.E  GENERAL  DE  PARIS. 

nostrae,  si,  ut  diximus,  ;i  {jonitrice  Dei  data  i'uerit,  studiosissime  peragatur;  di' 
cetei'o  vero  pi'O  liac  u[tnii.s(jue  ecclejsiae  niajorata  emeudatione  oinnis  pra[esui 
pro]  nobis ,  coiijuge  et  proie ,  regnique  statu ,  Dei  niisericordiani  exorare  iudesinenter 
accédât,  lit  auteni  liujus  nostrae  piissiniae  largitionis  auctoritas  potioreui  m  Dei 
MOMiiiie  ohtiueal  firmitatis  vigoreni,  de  bnlla  nostra  insiguiri  jussimus.  et  manu 
propria  eaiii  subterfinnavimus. 

Sigiuiui  {monogramiiie)  Karolo  gloriosissiuio  régis.  Legiuius.  Adalgarius,  iiota- 
i-ius,  ad  viceni  Gozleni  recognovit.  Data  un  idusMaii,  indictioiie  nu,  a[uuo  sextoj 
icgiianlc  Kai'olo  gloriosissimo  rege.  Actuni  Silvagio  palatio.  in  Dei  noniiue.  l'eli- 
cilcr.  Amen.  AMHN. 


A.  <.)ri{;inal  .nix  Arcli.  n.'it.  K.ii,  n"  h'. 

B.  Copie  (lu  \u'  sic'cle,  aux  Arcli.  nat.  K.l  i,  n"  i''. 

C.  Copip  du  \ii'  sièclp,  aux  Arch.  nai.  LL.177  (Livre  unir  de  Notre-Dame),  p.  101. 

D.  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Arch.  nat.  LL.17C  {Petit  Pasiaral  de  l\otre-Dame'j,  p.  "j'i. 


50 

872,  -2(1  avril.  —  .Smnt-Dkms. 

Conlirinatiuii  par  Charles  le  Chauve  du  [lartng-e  des  hiens  de  l'ahhaye  de  Sainl-riermam-des-Pre's. 
fait  par  l'ahhé  (jozliti  ''. 

In  iMiiniiie  saiielae  el    iiidividiiae  Trinilalis,  karolus,  jjralia  Dei,  icx .Xolmii  si!  0111- 

iiihiis  lldeiihus  saiieli:  Di-i  erclesiae  ac  iioshis,  prae.senliinis  scilicel  el  liiliiiis,  ipiia  \ir  \eiieia- 
liilis  (în/.iinus,  al)l)a  nioiiaslei'ii  aliiii  eoiii'e.ssoiis  Chri.sli  [(leniiaiii  |  el  .Saiieli  Viiieeiilii  ina|rlvris, 
iiejciiim  nniiiaejhi  ejiisdeiii  e(iiij[re{jali()iiis] ,  de\o|  lissiiiii  (ii'aUires  iiosiri ,  Mijfjfessermil  serenitali 
noshae.  iil  pid  Dei  aiiiiire  el  l'uluro  ejusdein  eoiijfrejjalioiiis  sulTrJajjio,  ne,  ali(|ua  siiecessiiriiiii 
>ii(pnim  rieijlejieiilia ,  onio  |iii  ea  inonajslieiis  l'iiliiris  leinj)(irii)ii.s  [jerliii'barelur,  ul  sepe  iiiaiii- 
iesliiiii  esl  e(iiili{jisse,  siijier  (|uasdaiii  \ilia>  iieee-silaliluis  ednim  |)ei'  |)r(i|)riae  (■oiilirmalioiiis 
|iraeee|)lmii  |j[eiiil()ns  iinsln  lllujdovuiii  .sei'eiii.ssiiiii  aii;[iisli  eideiii  coiijjrejjalidiii  jain  (diin  dc- 
[lulalas,  sii|ier  alias  eliaiii  |a  iiieiniiralo  lididi]  lui.slro  (i()/.l|iii()  ahhale.  pro  eoniiii  slipeiidiis], 
i|uae  aMliiia|liMi  m  eilio  el  polii]  aci-i|iei'e  didxdiaiil  ,  iinslro  eipiiseii|su  el  anii(i|rilale  illis  col- 
lalas.  lirinilalis  ikisIii'  pi'ei'epliiiii  liiii  pilieieimis,  per  (puni  lain  ea  ipiae  prai'  iiiaiiilius  iiahon; 
videhanliir.  ipiain  l'iiain  ea  (|iiae  a  noslra  lar<]ilali'  in  piaesenli  illis  lonliiinalianUir,  tirmius  ac 
secniiijs  piT  sneeedenlia  lenipora  lenereiil  ar  itos'-idereiil.  \iis  \ei(i  iieressariis  illoriim  petiliit- 
iii1mi>  cli'nii'iiliai'   iiostiae   anri'iii  ae('(iiiiiii()d|aiiles ,  \<'l{nli  |  pusliilaveinnl  {   lieri   adjiidicaviinus, 

eniiiiniiaiiles  eis  rejfali  leslamenlo  lias  \illa,s,  (|uariiin  liaer  suiil  \<)caliiiia  - l'redia  deiii([in,' 

hoiKirmii  li(iininiiin  lai'j;ilione  sihi  doiiala,  uiia  euiii  clanso  seras  inoiiaslerinni  silo,  eisdeiii  Ira- 
liiliiis   slabili  jure  eoiieessiiiius   Siiprasrripla   aiilem  ad   eeiiliini  \i;jiiili  inoiiachoiuin  -.uni 


"'  Nous  avons  déjà  donné  ri-dessus  un  paita;;o  analo{[nc  fait  par  l'ahhé  Hilduin.  C'est  ce  qui  nous 
empêche  d'imprimer  i-.elui-ri  innrtcn.io.  (Cf.  noln>  n"  .'Ui.  Aelc  du  1  .'î  janvier  8-.)9.  i 

'  Tous  les  lieux  eités  iri  soûl  silu('S  hors  Paris.   \'o\.  Tardif.   Cnrtaufi  ilfs  Unis.  p.  1  3.'i-l  .S '1. 


CAR TLL AIRE  GENERAL  DE  PARIS.  CD 

ordinala  ex  (|iio  nil  imi(|uaiii  ciii(|iiaiii  aljbaluiii  liccLil  subtralicru;  augi'ie  voro  si  loile  votiii'ril. 
iiiiilti[)licatis  ad  usuni  eoi'uin  (ipiijus,  accuiiuilentur  diviiii  scrxilii  cuUdn's 

Sigiiuin  (momigriimme)  Karoli  jjldriosis.slini  régis. 

Gammo,  nolaiiiis,  ad  xicoin  (iozloiii  recogiiovil  cl  sulisciipsil.  —  (loslemis  alilia  anibasiiaM. 
Dala  XII  kaieiidas  iiiaias.  Iiidiclidiio  v.  Aiiiio  wxii,  rognante  Karolo  gloiiosissiino  rcge,  et  in 
successioiic  llidlharii  icgis  anud  m.  Actnni  nidnasterio  Sancii  Dyonisii,  in  Dei  nomine,  Icli- 
citer.  Amen.  AMHN. 

K.  Ori;;innl  scelli',  iuix  Arcli.  nat.  K.i'i,  n"  lo. 

B.  Copie  du  \i°  siècle,  à  lu  Bilil.  nat.  ms.  lat.  13711  {Chronique  d'Aimoin,  I.  V,  c.  .'î/i).  ("  i-')3  f". 

C.  Copie  du  \ii°  siècle,  aux  Arcli.  nat.  LL.ioa.'i  (Cartul.  ttl  de  Saint-Germain-des-Pré.s),  fol.  .'Ja  v". 

D.  Copie  du  xiv°  siècle,  aux  .Arcli.  nat.  LL.iO'iO  (Cailul.  de  Saint-Germain-ilcs-Prës),  fol.  S  v". 

E.  Copie  du  xiv'sièrle,  au\  Airli.  nal,  LL.iu-jcj  (Cartul.  de  Saint-Cerniain-des-Prés),  fol.   10  r". 

Kdit.  :  ((()  Du  Breul,  Aimmm  imnarin  lihri  I ,  p.  :'>3'î  ,  d'api'ùs  B.—  (h)  Mahillon,  /lc(n  .S.S.  uni.  S.  lieiwd.  m';.  III  , 
part.  11,  p.  1  Kj,  d'après  A.  —  (f)  Bouillai'l,  Ihut.  de  l'nhb.  de  S<nnt-Germ,iin-dcs-Pn's .  pr.  p.  19,  d'aprrs  C. 
—  {d)Iiec,ml  des  llisl.  de  la  France,  I.  VIII,  p.  (î.'fy,  d'après  B.—(p)  Tardif,  Cari,  des  /f«s,  p.  i3:5,  d'après  A. 


51 

.S7S,  -j  avril.  —  l'aais 


Diplùmo  par  Ipi|ui'1  Louis  le  Bègue  coiilirine  les  droits  de  l'Eglise  de  Paris  sur  l'alibaye  do  Saiiil-Eloi 
et  attribue  les  revenus  de  la  villa  de  Geutilly  au  luminaire  de  ladite  église. 

Dli  GliNTlLIACO   QIK   KST   ^OSTHA. 

lu  iioiniiic  Doiniiii  Dei  etorni  et  Salvaloris  iiostfi  Jlie.sii  Cliristi,  llliidoxiciis. 
iiiisericofdia  Dei  féx.  Si  eccl<;siaslicis  nctjociis  (•(nisuloiido,  (|iioi'iini  statimi  ad  ciiic- 
lioi'ationcm  ob  Clifisti  amoi'(Mn  deduciimis,  ab  ipso  non  diibitanius  accipeic  l'etri- 
bulioiieiii  pi'o  cujus  liée  honore  pefaoiiniis.  Noverit  igitur  omniiini  lidelimii 
saiicte  Dei  l>Tle.sie  iiosli'oriiinqiii;  presens  et  fultira  sajjacilas,  (inoniaiii  Adelaidis. 
karissinia  iioslfa  conjmix,  et  Ganziiiius,  venerabilis  abbas,  ad  noslfaiii  accedenles 
nianstieludineni ,  deprecati  sunt,  ut,  in  nostie  inei'cedis  aiiijincntuni  sempeiMpie 
virjjinis  intcinefate  dcnitricis  Marie  enioinmenliim ,  Iiit;e!viiio,  veiieialiiH  Paiisia- 
ccnsis  iii'bis  episcopo,  <;t  sue  eccdesit.',  ([W)  est  In  Iionore  sancte  Marie  nialiis  Do- 
niini  *;dificata,  per  nostfuni  denuo  pi'çceptuni,  palris  nostfi  imitantes  lilx'i'ali- 
talciii,  alibatiani  Saucli  Kb(;ii,  cpti,'  est  inIVa  nuiios  Parisii  civilatis,  ad  jus  ccclc- 
siastieuni  babendain  et  ab  ipso  et  ab  omnibus  successoribus  suis  (;teiiiaiiter  ]>()s- 
sidendani  l'econdereinus.  Quorum  pi'ccationilius  a(b|uicscentes,  eo  bbenliiis  id 
(•oncessinius  quo  noslir  ulibtali  iimpiius  pi'oliiluiiiin  pr-ispexinins.  Sed  «d  jaiii- 
dictus  venerabibs  episcopiis  Inijilvinus  (b'pi'ecatiis  est,  ut,  ex  ipsa  abbalia  (|iiaii- 
dam  viliubim,  (pie  vocatuf  Geiitibacus,  cuni  çetdesia  et  omnibus  ad  eandeni  vil- 
hilam  ])erlinentibus,  memorati;  sm;  niatii  <'C(|csie,  ad  biminaria,  per  hoc  ipsiiui 
nosli'c    aucloi'ilatis    pi'e'ceptum ,    pi'rpeiiiahli'r    hahemhnm    conccih'iruiiis  ;    ciiiiis 


70  CAIiTlLAIRE  (IKNERAL  DE  PARIS. 

fliaiii  precc'S  ^[(('nicrc  iioliiimus.  I  iidc,  ol)  Domiiii  noslii  Jliesu  Cliristi  bii(/(jiie 
jjcnili'icis  amorein,  iioslic  ((iiiccssiDiiis  ilcrmii  lieri  [)i('cc|ihiiii  et  jam  diclo  liigil- 
\iii().  \eiieral)ili  cniscono,  al(|ii('  suc  iiialri  çcclesK'  dan  |ii.ssiiiuis,  per  (jnod  su- 
pradiclaiii  al)liatiaiii  ciiiii  oiiiiiiuiii  siiaiiiiii  rei'uiii  iiilcjfiilalc,  tain  i])si'  {|uaiii  et 
(iiiiiK's  iKisl  ciiiii  liiliiii  |)iiiiti(iccs  lihi'ic  Icncaiil,  sicul  a  «jiMiilore  nostnt  iiistiliiluiii 
l'sl,  (-1  more  çcclcsiaslico  perlieiiiiilcr  possideant;  eu  scilicet  ordine  siciil  et  alias 
les  (pic  cideiM  iiiatii  cçclcsiç  coiiccssç  liahciitur.  Veriiiii  prçlalani  vdliilam  Gciili- 
liaciiiii  ijiopi'ie  ad  liiiiiiiiaiia  jnpiler  Iciical.  (hiaiii  \(diiiiiiis  iil  iiidlus  cj)isc()p()iiiiii 
pcr  accedonlia  teiiij)Oi'a  ad  siiain  jnopi'iclateiii  deteiilel,  aiil  aliciii  dare  prçsiiiiiat, 
scd  laiitiiiii  ad  Imiiiiiaiia  desei'viat,  co  si(piideni  ])acl(i  iit  dicm  a  Deo  iioljis  coii- 
ccssc  iiiictioiiis.  que  est  vi  iiliis  d(;cciidii'is,  et  dieiii  iiosiri  liitiin  (dutiis  presid  iiie- 
iiioialus  atrpie  siii  siiccessorcs,  sidj  continua  orationiini  niissarnmqiie  assiduitate. 
(•uni  onnii  clero  sihi  coniniisso  celebret,  et  relectiones  in  jam  dictis  dichus  in 
uliaipie  (■onjp'cijatinnc  studi(jsissiine  poi'a<;antui'.  ('.çteiinn,  pro  presenfi  utrinsque 
çccicsiç  euiolunienid.  a  noliis  restaltililo,  oninis  piesni  ])r(j  nohis,  conjujre  et 
proie,  i-ej;ni(pic  slalii ,  Ddunni  niiseiicordiani  indesiiienter  exoraro  procin-et.  Et  ni 
liée  nostre  denuo  reconlinnalKinis  auetiiiitas  per  ouniia  leiiqioia  in\  iolaliditer 
r()nser\elnr.  manu  jjroprni  sidjierlii  inavinius  et  anido  nostro  insijjniri  jnssiunis. 
WHardns  notarius,  ad  \iceni  (îozliin',  rer();;novil  et  suljscripsit  preceplum  liujus 
c\enq)lariç.  Datiini  nii  nouas  a[)rilis,  nidicimne  \i.  aniio  i  ie;;iii  doiuui  llliidovici 
jjloriosissiiui  re<|is.  Actuin  l*arisnis  cixitale,  in  Dei  in)ninie,  leliciler.  Amen. 

\.  Copi.'  <Im   Ml'  .-.i.Vlr.  iiux   Arcll.   liai.    Ll..  177  {  l.inr  i,„„-  ,lr  \nl,r -Ihlmr) ,  y.  ly;. . 
W.  Copie  du  Mil'siL-di-,  n»\  Airli.  uni.    LL.17O  (l'eiil  l'axhiral  de  .\alir-l>(i„ir) .  ^k  77. 


52 

AvonI  HSS 


DdiiJiliiiii  pnr  l"]iiili's.  coiiitr  ili^  l'iii-is.  il  l'i'jflisr  .\(iln'-t).-iTiie.  ili' iIimts  iiini.s  l't  ri'iilcs  ii  Foiileiiin . 

(iluirculnii.  l'ic. 


l'iireri'Ti  m  dk  kmiknton. 


Kine  inundi  a|q)ropin(pianlc,  riiinis  crebrescenliljns,  jam  rei'ta  maniftîstantur 
siîjiia.  (Jiia  de  causa  Sciipliira  sacra  nos  ammonet.  diceiis  :  r  Date  elcmosinam  et 
"oiiima  muiida  siiiil  \(il)is."  (Jiiocirca  cjmi,  in  Dei  noiinne.  Odo.  l'arisioriim  papi 
liumdlimiis  comes.  cojrnoscens  sarciniim  nieç  niale  conscienliç  at([ue  luoleiu  pecca- 
niinuin  meoriim,  ipiorniii  pondère  lessus  premor.  ii;norans  viam  evadendi,  iiisi 
lolis  nisiliiis  ad  sulli|MUiii   |ierlieiine  liealiliidinis  jjiessiis  li|M're  dcsiinavero,  (piic- 


'"  Ccttfcli;irl(M's(  .iiiléririiiï'  iiii  1'  jinivicr  SS8,  flalo  «lu   onuioiiiK'inoiit  d'Eudes  en  qiinlid'  de  roi  de 
t  rail  ce. 


CAIiTLLAtKR  (JÉXÉHAL  DE  PAlilS.  71 

i|m(l  ab  aiilorcssoi'iliiis  incis  |k'I'  \iiii  al(|iic  iiiaiulila  aviditale  a  Parisiaceiisis 
saiiclf;'  inati'is  (;ccl('si('  posséssioiiiljiis  alilaliiiii  liiil,  lotum,  seciuidum  prisram  i;i)ii- 
siieludiiiciii,  reddci't'  |»aratiis  cxislo,  iil  pro  lioc  facto  apnd  piissimiim  iudicciii 
oici'iiam  possiin  C()iis('((ui  hcatitiidinciii.  lîcddo  iîjitiir  ad  Imiiiiiaria  aliin'  Dri  j'ciii- 
li'icis  Maiii;  et  bcali  piollioinartyris  Siepliaiii,  ea  ipii;  alj  aiiteccssoi'iljiis  nieis  inale 
lÏK'ruiit  ahstracla  :  Ihh-  csI  ex  \illa  l'^oiitaiiclo,  midi' ad  viiiatii)iiem  [jrelate  ecclesie 
drlif!)ard  omiii  aiino  cxire  de  viiio  iiiodios  c,  iil  lil)eriiis,  (!t  ]»oslposila  oiniii  litr, 
iiidia  déiiiceps  occasiu  liahealui'  in  rccoiiipeiisalioiic  liuiiis  incrili.  Doiio  ctiaiii  in 
villa  <[UH  vocatur  Pressoriiis,  luansa  m",  et  ex  vinea  arpeinios  \,  (|iiia  viiiiiiii  daie 
iKMpico,  et  poiiliMU  Kareiitoii,  midi'  deliebanl  oiiiiii  aiiiii)  exire  soliili  i; ,  ad  liimi- 
iiai'ia  se[)erate  ecdesiç,  et  ex  |)i'i'ra[a  villa  iiiansmii  iiiiiini,  et  ex  ]»oita  Parisiai-a 
tertiam  pai'tem.  Matriculariis  vern  qui  in  jaiii  difla  iti  lesia  excuijaiit  lionu,  m  vdia 
ipii;  vocalnr  Très  iVIolendinos,  niodins  viiii  lx,  di'  \  illa  Nova  niodios  x,  de  Vitiid 
iiiodios  w,  de  Wasifiiijm  inodnis  x\,  eo  online  ut  ni  dn'  nljitus  niei  nistos  ejus- 
demecclesie,  pro  absoliitione  aniiiie  iiiee,  IVatrilms  ipsius  l'i-rlesii'  dare  stiideat  rx 
viiio  inodios  viiii  ia.  Si  quis  vero  lior  sci'ipdini  inemii  iiiliiiigere  voliieiil ,  --iiiil 
Datliaii  et  Abiro  vivi  alisorbeantiir.  VA  lit  liée,  scediila  lijjidiorein  per  ti'ni|M)ia  uli- 
iiiieal  viijoi'ein,  manu  |iropi'ia  eaiii  snliterliniiavi  et  relejfi.  Sionnui  Odoiiis  eoinilis. 
Si'jiiuni  liolierli  eomitis  '.  Sijpnim  Altmari  coinilis.  Sij;iiuiii  VVadonis.  Si<;iinm 
Isiiaidi.  Sijjmini  l!i|dii'ri.  Siijiimn  Alberiei.  Item  Signiini  Alberiei.  Si;;niiin  lla- 
dnei'i.  Sij'iinni  \alianiii.  Sij;uiim  Alti'i'i.  Si;;niiin  Ilardiadi.  Si;;nuiii  \ini'luui>. 
Sijfiium  Protliasii.  Si!;num  Albosti.  Sijjiimii  I  siiardi.  Si<;nmii  Erleeii.  Sii;nnni  l]r- 
roldi.  Sijiniim  iîobodoiiis.  Sijjnum  Heyriei.  Sijinuni  liolberti.  Sijjiimii  llildejjaiii. 
Sij;iimu  Flajjonis. 

s.  I^npiedii  xii''  siècle,  :iii\  Arcli.  nal.  LL.17Y  (Livre  noir  de  Nub-e-Dame),  p.  i)4. 

B.   Copie  (In  xiii"  siècle,  aux  Arcli.  nat.  LL.i  70  (Peiit  Paaloml  île  Notre-Dame),  p.  i. '!.'!. 


00 

8y'i,  •).  111,11.  —  S\i\T-Di;\'is. 

Ilonnlioii  par  le  roi  ImhIi's  à  l'iibiiiiyc  di'  Sainl-Dcnis,  il  un  iiimiisl'  ili'|i('iiiiiiiil  ilii  ilimiMiiir 
ii)\al  lie  Saii'cili's,  du  ilciix  iniiiiliiis  sur  Ir  liliiHii'  l'I  sur  li'  (Jrould,  ri  ili'  driix  Iriraiiis  siliiûs 
dans  i'aris,  '-ari'ns  diias  inlra  l'arisiiis  jiixia  |)(tila!ii  i|isiiis  rivilalis." 

A.   I)riî;inai,  aux  \nl..  uni.  K.i.".,  n"  ■>.. 
Kdll.  :   ((()    Douillet,   //«(.  ,/,.  rahhaije  de  Smnl-Deinp ,  p.  Sio,  d'après    \.  —   ( /,  )    Fidiliien,   //(.s/.   ./,■   r„hl,„ije  <le 
.SV(m(./)TO//s,  pr.  p.  77,  d'après  A.  —  (/■)    llenieil  des  llisl.  de  la  Fraaee ,  t.  I\,  p.  'ili.i,  d'après  A. —  (  1/ )    Tanlil, 
Cartons  des  Rois,  p.  1^8,  d'après  A. 


''  La  ciipic  15  a  iiiiiis  lniilcs  les  sinisciipliciiis  qui  siii\eiil  cl  les  a  ri'iilplai'écs  |jai  les  iiioN  ■  el  |iliiniii(innii 
liiiriirii  -. 


7-2  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

5/1 

Fin  du  i\'  siècle  ''. 

Notice  des  terrains  posse'di's  par  l'ahbaye  de  Sainl-Maur-des-Fosse's 
dans  la  \ille  de  Paris. 

\0TIT1\  DE   AHEIS  SAN'CTI   PETUI  FOSSATENSIS   MONASTERIl   QUÇ   SL'NT   IN   PAIllSIlS   CIVITATE. 

l'riina  area.  qiiaiii  leuet  Laugaudus,  liabet  in  loiiguin  pedes  xl  et  in  transverso 
|>cdes  XXV,  de  uno  latere  lei'ra  Sancli  Gervasii.  ab  alio  lateri  et  uno  fronte  terra 
Sancti  .luliani;  lialiet  exitnni  in  via  publica,  deljet  denarios  nn  ciini  euiojas. 

Area  queni  tenet  Elnirnus  habet  in  longuni  pedes  xc  et  in  transverso  pedes  l: 
babet  in  circuituni  terra  Sancti  Gervasii  et  exituni  in  via  publica;  débet  dena- 
rios XX  cuni  eulojis. 

Aiea  quam  tenet  .\dollredus  babet  in  longuni  pedes  lxxviu  et  in  transverso 
pe(b^s  XXX,  de  uno  hitere  tei'ra  Sancta  Maria,  de  uno  latere  et  uno  ironie  terra 
Sancti  Gervasii;  liabel  exitniu  in  via  publica,  débet  denarios  très  cuni  eulogiis. 

Area  quam  tenet  llildeniannus  babet  in  longuni  [)edes  l,  ab  uno  Ironte  pe- 
des XLV,  ab  alio  ironie  pedes  xxv,  de  uno  latere  leri'a  Sancti  Gervasii,  ab  alio  la- 
Icie  (ei-ra  Ingelberto,  de  uno  ironie  terra  Sancli  l'eiri  et  Sancta  Maria;  liabet  e\i- 
luin  in  via  pul)lica,  débet  denarios  iiij  cuni  eulogiis. 

Area  (juam  tenet  Vuineboldus  babet  in  longuni  pedes  lxxvi,  de  uno  ironte 
pedes  XV,  ab  alio  b'oule  |)edes  x,  de  uno  lalus  terra  Sancti  Georgii,  ab  alio  latus 
el  uno  ironie  leiia  Sancli  l'etri;  liabel  exiluni  in  via  pulilica,  debel  denaiios  un 
cuni  eulogis. 

Area  (piani  lenet  Sieniarus  babet  in  longuni  jiedes  xi.vi.  de  uno  ironie 
pedes  XIII,  ab  alio  lionle  pedes  xi,  in  circuiluin  terra  Sancti  l'etri;  liabet  exituin 
in  \ia  pul>lica,  debel  denarios  m  ciiin  eulogis. 

Area  (jiiaiii  tenet  Vuaniinjja  liabet  in  longuni  pedes  lvi  et  palnia.  de  uno  Ironie 
pedes  xiii,  ab  alio  Ironie  siniiliter,  de  uno  latere  et  uno  Ironie  terra  Sancli  Petri. 
ab  alio  latere  et  uno  Ironie  via  |)iiblica  ;  debel  denarios  un  cuni  eulogis. 

Area  (piaiii  tciii'l  Aia  babet  in  longuni  pedes  cl,  de  uno  Ironte  pedes  xvi,  et  ab 
alio  boule  iiedes  xxxv,  de  uno  latere  terra  Sancti  Kligii  et  de  alio  latere  terra 


(>  (lociiMiiMil.  qui  n'est  pas  dnié,  a  dti^ians-  Ihi  du  i\'  sièele.  Il  est  ceiiain  que  celte  notice  ne 

Cl  il  au    \'   sircir  snrii's  niarj;fs  il'uii   inaniiscril  saujail  èlie  plus  ;iiiciennc.  car  on  y  mentionne,  au 

du  i\'.   l.idiJM'  t.cjicid',  (]ui  la    puldic   le   prciriier  nijudiic  di's  liicns  sitiiis  hors  Paris  et  dont  nous 

(Disxnl..    t.    Il,    p.    XI, ml.   rslMiic   (pii'    r(iii[;in,il  mncllons  la  liste.  Ir  /h«»x«.s- rfe  /'yocmco,  qui  n'a  été 

di'\;iil  rire  peu  ,inlri-iiMir  il  celle  cii|iie.  .\1.  jiordier,  donné  à  l'abbaye  de  Sainl-Maur  qu'en  SliO.  (Voy. 

ipn  l'a   iinpiiiiii'   d<'   n<)uvi\-iii   dans   ses  /;'/;7(.s7\<  cl  un  acte  du  90  juin  8fi()  [niblié  par  M.  Tardif,  (,'«)•- 

MdiiiistriYs  tic  Paris,  p.  ttî)  et  suiv..  l'alliibue  à  la  Ions  dcn  Dois .  n"   Kji.) 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PMUS.  73 

Sancli  Pclri ,  de  uiio  froiitc  Ijabct  cxiliiin  iti  Marcndo,  »>t  de  alio  froiile  liabel 
exiluiu  iii  via  pidjlica  ;  dobel  deiiaiios  \  ciiiu 

Arca  ([uaiii  (fiiet  Odoiims  lial)et  in  liiiij;uiii  [)ed<'s  cl,  de  iiiio  lioiite  pedes  XLiii, 
ah  alio  IVonte  pedi's  xiiii,  de  mio  lalcrc  (ciTa  Saiicti  l'eli'i,  de  alio  latere  terra 
Saiicli  Elifjii;  liabcl  exiliiiii  de  mio  IVoiiLe  iu  Maicado,  de  alio  Ironie  iu  via  pu- 
blica;  débet  deiiaiios  xviiii  cuiii 

Area  (juain  teuet  Tedidlïis  babet  iii  lourjum  pedes  xxxvi,  de  uno  froiite 
pedes  x\\,  de  alio  lï'oiite  simililer;  de  mio  latiis  et  iiiio  IVoiite  via  publica,  et  ab 
alio  lalus  et  iiiio  ironie  terra  Sancti  l'elii  ;  débet  deiiai-ios  xii  cuni 

Area  (piani  teiiet  Berlariiis  babet  in  lon^jiini  pedes  lu,  de  uno  bonté 
])edcs  xxxnii,  de  alio  l'ronte  siniiliter,  de  uno  latus  terra  Sancti  Gervasii,  et  de 
alio  lalus  terra  Sancti  Pelri;  babet  exituni  in  via  publica;  débet  denarios  vui 
ciini 

Aiea  (iiiain  tenel  GirJjoldus  babet  in  lon;;uui  pedes  xxvi,  in  transverso 
pedes  xviii,  de  uno  froiite  via  puldica,  et  in  circuitnni  terra  Sancti  Pétri;  débet 
denarios  un  cum  eulojjiis. 

Area  (piani  teiu't  Tedulbis  ludjet  in  lonjjnm  pedes  xxv,  et  in  Iransverso  pedes  xx, 
et  de  uno  latere  terra  (jundevoldi,  ab  alio  lalus  et  uno  b'onte  terra  Sancti  Pétri, 
alio  Ironie  babet  exituni  in  via  publica;  débet  denarios  un  cum 

item  area  quain  tenet  Tedullus  babet  in  longum  pedes  xcv,  et  in  transverso 
pedes  Lx,  de  uno  (route  terra  Ciindevoldi  et  de  uno  latus  teri'a  Sancti  (jeor<[ii, 
ab  alio  latus  et  uno  Ironte  via  publica  ;  débet  denarios  un  cuiu 

Area  (piam  tenet  Frotbardus  lial)el  in  longum  pedes  l.  et  in  Iransversum 
pedes  X,  de  uno  latus  lerra  Sancli  (îervasii,  de  alio  latus  lerra  Sancli  Dyonisii, 
de  uno  Ironie  terra  Sancti  Gcrmane,  de  alio  Ironie  via  puldica;  débet  denarios  x 
cum 

Area  (piam  tenet  (Jastelanus  liabel  in  longum  pedes  lv,  et  in  Iransversum 
pedes  XVI,  de  uno  latus  terra  Sancli  Germain,  de  alio  latus  simililer,  di'  uno 
IVonte  terra  Sancli  P(.'tri;  babet  exituin  in  via  [lublica,  débet  denaiios  xii  cum 

Area  (piam  lenet  Otidbertus  babet  in  longum  pedes  rv,  et  in  Iransversum 
pedes  xiiii,  babet  in  circuiluiu  terra  Sancti  Pétri,  abet  exituni  in  via  jmidica  ;  débet 
solidos  n  cum 

Area  ipiam  [tenel  |  ''  lluncbertus  babet  in  longum  pedes  lv,  et  in  tiansversum 
pedes  xiii,  de  uno  latus  et  uno  Ironie  l(;rra  Sancli  l'elri,  ab  alio  lateri  terra 
Sancli  Dionisii;  babet  exiluin  in  via  publica;  débet  denarios  vi  cum  .... 

Area  quam  tenet '-'  Dominicus  babet  in  longum  pedes  lu,  de  mio  boute 
pedes  xvn,  de  alio  l'ronte  pedes  xnn,  de  uno  latere  terra  Sancti  Germane,  de  alio 


Ce  mut  Miaiique  dans  lu  iiiauuscril  —  '"'  Le  scribe  avait  d'aboid  écrit  ^debeti. 
C^irl.  —  I. 


74  CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 

latus  terra  Saiicli  Dynnisii,  de  uiio  froiite  terra  Sancti  Pétri,  (]e  alio  IVonte  via  pu- 
blica  ;  deltet  solidos  ii  cuni 

Area  qiiain  Leiiet  Pelriis  liabi-l  in  loiijjum  jiodes  wii.  et  in  transverso  pedesxn, 
de  uiio  latus  et  uno  iVonte  terra  Sancta  Maria,  de  alio  latus  terra  Veirone,  de 
alio  fronti'  via  publica;  débet  denarios  x  cuni  ...    . 

Area  (juani  teuel  AistuU'us  babel  in  lonjjuni  pcdes  Lxxnu,  de  uno  IVonte 
pedes  XLV,  de  alio  fronte  pedes  xlvii,  de  uno  latus  et  uno  fronte  terra  Sancti 
Gerniani,  de  alio  latus  terra  Sancti  Pétri,  de  alio  Ironte  via  publica  ;  débet  dena- 


rios xu  cuni 


Area  (|uanilenetGeroardus  babet  in  longuni  pcdes  lu,  de  uno  IVonte  pedes  xxuii, 
de  alio  IVonte  jiedes  xxv,  de  uno  latere  et  uno  IVonte  terra  Sancti  Gerniani,  et 
de  alio  latere  terra  Sancti  Pétri;  babet  exituin  in  via  jiublica  ;  débet  denarios  xn 


cuin 


Area  qiuun  tenet  Tetaldus  babet  in  loiiijuin  pedes  xlu,  et  in  transversuiu 
pedes  xvu,  de  uno  latere  et  uno  bonté  via  publica,  de  uno  boule  terra  Sancti 
Christoi'ori,  de  alio   latere  teria  Sancti   Pétri  de   alia  ])otestate;  débet  solidos  n 


cuui 


Area  iiidouiinicata  babet  in  longuni  pcdes  lu,  de  uno  bonté  pedes  xx,  de  alio 
IVonte  pedes  xvn ,  de  uno  latus  terra  Sancti  Gerniani,  de  uno  IVonte  terra  Sancta 
Maria,  de  uno  latus  et  uno  b'onic  via  publica. 

Area  quani  tenet  Autliadus  liabet  in  lonjfuni  pedes  ccv,  de  uno  IVonte  pedes  lx, 
de  alio  IVonte  siuiiliter,  de  uno  Ironie  via  puliiica;  liabet  in  circuituin  terra  Sancta; 
Gerniane;  débet  solidos  vin,  di'narios  u  cuni 

/Vrea  (piaiii  tenet  Deodatus  babel  in  lon;;uin  pedes  xx\i,  de  uno  b'oiite 
iiedes  wii,  <b'  alio  Ironie  pedes  vi,  de  uno  latus  terra  Sancti  Gerniani,  de  alio 
latus  Saucli  Pelii  de  alia  [iiilcstale,  de  niio  boule  lerra  Sancii  Mederici,  de  alio 
latus  via  publica  ;  deliet  denarios  vi  cuni 

Area  quani  tenet  Derirudis  liabet  in  loiiinmi  pedes  ce,  de  uno  Ironie  |)edes 
XLii,  de  alio  b'oiile  pedes  xw'iiii,  de  iiiio  lalere  leria  Sancti  MedtMici.  de  uno 
latere  et  uno  IVitiiie  terra  Sancti  (ieriiiani,  de  alio  boule  via  publica;  débet  soli- 
dos Il  Clllll 

\rea  (piaiii  leiiet  Aiiliilbis  babel  in  loii;;iiiii  jiedes  ci.w,  et  de  uno  IVonte 
pedes  LX,  de  alio  b'ont(!  jiedes  xxxi ,  de  uno  lalere  lerra  Sancii  Gerniani,  de  alio 
latere    terra  Sancti   Ele|;io,  de  ainbabus  b'ontibus  via   publica;   débet  solidos  n 


cuni 


Area  (|uain  tenel  llildrainnus  babet  in  lon<]uni  jiedes  clxi,  de  uno  Ironte 
pedes  \x,  de  alio  boute  jiedes  xv,  de  uno  latere  terra  Sancii  (ierniani,  de  alio 
lalei'c  lerra  Saiicla  Geii()\e|iba',  de  uno  boule  terra  Sancii  (!eor;;ii,  de  aba  Ironte 
via  jiubiica;  débet  ticnarios  vni  cuni  

Item  area  (juaui   tenet  Tetaldus  liabet  in   lonjjuin  pedes  ce,  m    uno   Ironte 


CARTULAIRE  CÉ.NÉP.AL  DE  PARIS.  75 

pedes  XXX.  Je  alio  froiitc  podos  xx,  de  uno  latus  terra  Saiicti  Martini,  de  alio 
laliis  terra  Saiicli  Geimani,  iii  uno  iVoiite  terra  Sancti  Georrjii.  in  alio  fronte 
via  publica:  débet  denarios  iiii  cum 

Area  quam  tenel  Ollielinns  liabet  in  longum  pedes  clxxxv,  de  uno  ironte 
pedes  LUI,  de  alio  iVonte  pedes  Lvnn.  de  uno  latere  terra  Sancti  Martini,  de  alio 
latere  terra  Sancti  Mederici.  de  uno  ironte  terra  Sancti  Gerniani,  de  alio  ironte 
via  publica  ;  débet  solidos  i  cum   

Item  area  quam  tenet  Tetaldus  liabet  in  loiif;uni  pedes  ci.xxxv,  de  uno  fronte 
pedes  XXV.  de  alio  fronte  siniiliter,  de  uno  latere  terra  Sancti  Germani,  de  alio 
latere  terra  Sancti  Mederici,  de  inio  tVonte  terra  Sancti  Martini:  débet  denarios  nii 
cum 

Area  quam  tenet  Bertisnuis  liabet  in  lono[um  pedes  oxxxv,  de  uno  fronte 
pedes  XV.  alio  fronte  pedes  xx,  de  ambobus  lateribus  terra  Sancti  Martini,  de 
uno  fronte  terra  Sancti  Germani,  de  alio  fronte  via  publica;  débet  denarios  nu 
cum  

Area  quam  tenet  Autbadus  babet  in  longum  pedes  ce,  de  uno  fronte  pedes  lx. 
de  alio  fronte  pedes  lxxxv,  de  ambobus  lateribus  terra  Sancti  Martini,  de  uno 
fronte  terra  Sancti  Germani,  de  alio  IVonte  via  publica:  débet  denarios  xx 
cum  

Sunt  in  sumnia  solidi  xxxvi  et  denarii  xi'^'. 

A.  Copie  du  \'  siècle,  à  ia  Bibl.  nal.  nis.  lat.  3,  fol.  A. 


900. 


00 

avril.  — 


Confirmation,  par  Cliarics  le  Simple,  d'une  doniilion  de  quinze  man«e?  situés  à  Cre'teil. 
faite  par  Grimoald,  vicomte  [de  Paris],  à  i'e'glise  Saint-Christophe.'-' 


DE   SANCTO    CRISTOPHORO. 

%.   In  iiomine  sanctae  et  individuae  Trinilatis,  karolus,  diviiia  [iropitiante  cle- 
lentia,  rex.  Si  jiistis  (idelium    nostrorurn  petitionibus  aurem  nostrae  serenitati'^ 


"'  Au  dernier  feuillet  du  mémo  iiiannscrit  (fol. 
4o7  v'  et  /io8  r").  se  trouve  une  énuraération  toute 
semblable  des  Liens  posst^d(?s  par  l'abbaye  de  Saint- 
Maur  aux  environs  de  Paris.  Elle  a  été  publiée  par 
Baluze.  Cupitul.  reg.  Franc,  t.  II.  coi.  i'iS-. 

<"  I^'abbé  Lebeuf  pense  que  l'église  dont  il  est 
ici  question  est  celle  de  Créteil.  Nous  regardons 
cette  opinion  comme  au  moins  douteuse.  Il  est  bien 
plus  vraisemblable  que  c'est  l'église  Saint-Chris- 


tophe-en-la-Cifé  qui  existait  depuis  longtemps  déjà 
(voir  nos  pièces  n°'  i  3  et  .35),  tandis  que  rien  ne 
prouve  l'existence  de  celle  de  Créteil  avant  le 
xif  siècle.  S'il  ne  s'agissait  pas  ici  de  Saint-Chris- 
tophe de  Paris,  le  rédacteur  du  diplôme  aurait  cer- 
tainement désigné,  comme  cela  se  faisait  toujours 
pour  les  églises  rurales,  le  nom  de  la  lilla  ou  du 
pagiis  où  cette  église  Saint-Cliristophe  se  trouvait. 
L'rglise  Sainl-Christophe-de-la-Cité  avait  seule  assez 


76  CVRTrLAir.E  (iÉXÉIiAL  DH  PARIS. 

accommodamus,  as.s('iisimi(|iic  illis  praebenius,  acia  jiraedeccssonim  iiosimrum, 
re{ju[m  vi](]elicet  Fraiiconim.  iinilare  videmiir,  ac  per  lioc  in  nostrae  fidelitatis 
devotione  proiiitioresilloscHiiMiiiiis.  I)('iii|qiie  iiovcrit  oinjiiininsaiictac  Dei  occksiao 
fideliuni  nostrorumque  tam  [[)iaes(Hiliiiiii  (]ii|am  et  fiittirorum  indiistria,  quod 
adicMS  nostrao  l)oiiif;nitatis  e\rp]lli'iiliain  Gi'inioliardus,  \ireco[iiies  alcjiif]  fidolis 
iioslcr,  ohiiixe  nostraiii  peliil  iiniiiilicciitiaiii  [([iiiiliniis  i-cs  ('(•clcsiac  i]ii  lioiiorc  beali 
(llirislophoi'i  iiiartyris  Clirisli  dicalae,  [iii  cpia  ossa  si]iniliiim  rcqiiicsciuil.  qiias 
idem  iii  aiiiinae  suacsalulci  cideiii  ccclesiao  Iradidcral,  aiici()i'|il|atis  iioslrae  prae- 
rei)l()  <'Ouliriiiare,  et  ut  iieiiu)  deiiiceps  illas  res  ali  eadciii  ecclesia  sulttraliei'e,  aul 
ex  eisdem  quiddam  ce|ns]mii  exij;ere  pra'sutnal,  niodis  omiiibiis  inldbore  di<;iia- 
l'eiiiur.  [Suiit]  auteni  liae  res  in  jjajjo  Parisiaceiise  silae,  in  villa  Clirisloilo.  lioc  esl 
niansa  qninilecini  et  inancipia  nlrinsipie  sexus.  IMacuit  itaque  celsiliidini  nostrae 
ejnsdeai  viri  adipiiescere  ])etitionibus,  et  hoc  nostrae  auctoritatis  praecejilnni 
fieri  jiissinins,  el  janidictae  eeclesiae  dari  decrevinuis.  Per  ([uod  praecipienles  jii- 
hemns  nt  eadeni  ecclesia  abs(pie  nlla  i-elVa];atione  asci'iptas  res  cuni  uinni  earnni 
intei;ritate,  terris  videlicet  cullis  et  incullis,  ])ialis,  \ineis,  sil\is  ac  niancipiis. 
a([uis  aquarnmque  deciirsibus,  oniniqnc  ad  se  jnsie  et  le[;alilei-  pertinente  jure, 
perpétue  teneat  et  possideat.  el  nenuj  posi  praenoiuinali  lidelis  nosiri  (Iriniohardi 
decessuMi  in  eadeni  ecclesia  poleslaleni  liabeat,  aut  ex  liis  re|  bus  aliipiod  cjensuni 
exif^ere  praesuniat,  ne(|ue  ulla  judiciaria  poleslas  [[)erpe|  (randi,  aut  lioininem  ibi 
c()nrii;;ienlein  expellendi  licentiani  iiabeat.  |Seii|  libère  licea!  sacerdoli  ecclesie 
Domino  i'aniulare,  et  sanctoiuni  patrocinia  di!;ne  venerai'e,  el  ejusdeni  \iii  pio 
salule  aniniae  supplicare.  Et  ul  hoc  nosirae  auclorilatis  edicinni  pei-  oinnia  leni- 
pora  inviolahileni  in  Dei  noniine  obtineal  \i;M)reni,  niaini  uoslra  sublei'hrnia- 
vinins  el  anuli  nosiri  inq»i'essione  sijjillari  jnssiinus.  Si<[niMn  karoh  [iiioiiogrdiiunf'j 
<;lori()sissiini  re!;is. 

Ib'i'ixeiis  noiarius  ad  viceui  \skeiici  episcopi  reco;;no\il  et  sid)scripsil. 

Daluni  vni  Kalendas  [niaii,  indi|clione  m,  anno  \ni   re!;nanle  et  rednile];ranle 

iili  Karojlo  [jloriosissinio  rej;i'.    \cluni  apud  \einieriani  pahiliiini,  ni  Dei  noniinc 

lelicilei'.  AiMMN. 

A.  ()ri;;i[ial  scelli',  aiix  Arcli.  iiiil.  K.  )  ("i,  n"  ^. 

n.   Copie  duxil'.siwh-,^mx  Airli.  n.il.  I.I..177  [Linr  ,inu-  ,!,■  .\nhr^l),n,w),  M.   'i... 

C.  Copi.-  lin  XMi"  sii>d(S  ^"ix  Airh.  nul.  1,1,.  17.')  (  (irnml  l'nsluynl  ilr  \,itir-ll,njit') .  p.  .')()!• 

I).    Ccipic  lin  Mil'  .si('Tl.\  ;inx  Arcli.  iu\\.  \.\..J-;I\  {l'clil  l'inliiral  </,■   \uli-c-Ihiiiic),  |).  '19. 


lie  nolorii^li'  jwur  qu'il  fi'il   itiiililp  iIp  la  (Ifeigner  ili-pendaiico  ili>  la  catlu-tlralo;  cela  permet  égaie- 

irniio  l'aroii  plus  |ii'«Tisr.  l'ji  interprétant  ainsi  ce  uicnl  de  fduipii'iulro  pourquoi  l'i^ji-lise  de  (Iréteil  a 

dijilôinc,  011  coiuiirond  comniciil  (lirteil  devint  une  loujour.s  eu  pour  patron  saint  (dirisloplie,  au  lieu 

possession  de  rEyli.se  de  l'aris,  car  l'i'jjlise  Saint-  de  saint  Ag-oard  et  do  saint  A|jlil)erl .  dont  elle  possé- 

(lliristoplie-en-la-fJiti^  à  ipii  la  terre  de  (^l'i-leil  fut  ikiil  les  corps  de  teni])s  iinnii'inorial.  (Voir  Lebeur. 

donnée  par  le  vicomte  Tirimoald.  l'ut  toujours  une  llisi.  du  dioc.  de  Paris,  t.  \ll.  -j"  p..  p.  1  d  et  s.) 


CARTl  LAIP.K  GENERAL  DE  PARIS.  77 

OOr).  -î'^  aviil.  —  (^oMi'ir.fiXE. 
Coiiliriiinlion,  par  (Charles  \e  Siinplc.  clos  |irivilt'fj('s  de  l"al)baye  do  Saint-Germain-des-Prés. 

PRECEl'TLM    r,ECO\Fir,M\TlM    POST   RABIEM   PMiWOlUM. 

%  In  noniine  sanctao  et  iiidividnae  Triiiitatis.  Karolus,  diviiia  projiitiaiite  cle- 
moiicia,  rex.  Ouicquiil  voto  aut  <jratiarum  actione  Deo  oiiiiiipotoiiti  oOerimiis,  cui 
iinii  soluni  ea  que  liabcimis,  quaeque  de  nianu  illiiis  accepimus,  sed  etiam 
iiosnietipsos  debeniiis,  qui  nos  et  predecessores  iiostros.  imperatores  et  reges. 
niillo  nostro  nierito,sed  sua  beiiigiiissima  gratia.  ie<;ium  in  stemma  lieveliere  dig- 
natus  est,  iioc  nojjis  a(]  presentein  vitani  t'elicius  transigcndani  et  ad  futiirani 
uberius  capessendam  consequentius  fore  nulle  modo  dubitanius.  Xoverit  igitiir 
omnium  sanctae  Dei  ecclesiac  nostrorumque  fidelinm,  presentium  scilicet  inturo- 
rumque,  universitas  quoniam  quidam  cornes  nobis  admodiim  dilectus,  nomine  Hot- 
bertus'' ,  necnon  et  gre\  sanctus  monachorum  Sancti  Gt'i'mani  Parisiaceiisis,  ad 
nostram  accedentes  mansuetiidinem,  obtulerunt  pveceplum  iiobis  divae  memoriae 
avi  nostri  Karoli  imjieratoiis  -  atque  ald)avi  Luduvici  ",  iieenon  et  karoli  nepotis 
avi  nostri,  qui  Parisius,  rabie  ]iaganoruni  seviente,  devenit  '  ;  dcprecati  sunt  nt 
nostram  munificentiam  denuo  auctoritalive  eis  reconcessissemus.  Nos  vero,pro  Dei 
amore  et  sancti  Germani  rebquorunujue  sanctorum  veneratione,  in  (pioruni  iionore 
idem  locus  constructns  babetui'.  id  fieri  consensimus.  Inde  lioc  nostrae  altitudinis 
edictum  fieri  et  memorato  loco  dari  jussimus.  per  quod  preri[)imus  at([ue  jul)emus 
ut  sicut  in  memorato  edicto  avi  nostri  et  abljavi,  necnon  et  niemorati  Caroli 
junioris,  continetur.  ila  per  succedentia  tempora  conservatum  a  nobis  et  a  succes- 
soribus  nostris  inviolabiliter  babeatur.  Reconfirmamns  ergo  jaMi(Hcto  sancto  loco 
ac  IVatribus  ibidem  Deo  servientibus,  villas  quae  in  jam  sepediclis  continentiir 
edictis.  et  omnia  quae  usibus  eurum  delegata  atque  contradita  existunt  ;  molendimis 
etiam  super  tluvinm  Sequaiiain ,  (juos  jamdicto  loco  ac  IVatribus  a\  us  noster  Kai'olus 


''  I,e  comte  Robert ,  mentionné  dans  ce  diplôme , 
est  ie  célètire  comte  de  Paris,  frère  du  roi  Eudes, 
qui  se  fit  couronner  roi  de  France  en  922  et 
mourut  à  la  bataille  do  Soissons  en  (j23.  H  était 
abbé  laï(jue  de  Saint-Germain-des-Prés. 

'''  Il  s'agit  sans  doute  du  diplôme  de  Cliarle- 
magne  du  ao  octobre  772  ou  de  celui  du  27  mars 
779.  (Voir  ci-dessus.  n"'2  2  et  20.) 

''  C'est  peut-être  le  diplôme  de  Louis  le  Pieux 
du  26  février  8i(j.  dont  nous  avons  signalé  ci- 


dessus  la  Imisseté  (voir  n°  ."îi),  ou  plutôt  celui  du 
13  janvier  8211  (n°  o'i  ). 

'  Ce  dernier  membre  do  plirase  est  un  pou 
obscur.  S'agit-il  de  Cbarles  le  Cbauve  ou  de  Cbarlos 
le  Gros?  Nous  ne  possédons  pas  de  confirmation 
accordée  par  ce  dernier  h  Saint-Gorniain-des-Prés. 
tandis  que  nous  en  ])ossédons  une  de  Cbarles  le 
Cbauve  (voir  ci-dessus,  n"  .■57).  D'autre  part,  les 
mois  qui  Parisiiis,  etc..  semblent  se  rappoiter 
à  Cbarles  le  Gros. 


78  CARTILAIRE  CEXER AL  DE  PARIS. 

concessisso  (linoscitiii',  qui  otiam  iii  prPco|ilo  iinMiKirali  iiepotis  et  equivoci  avi  nostri 
Karoli  mciuorai'i  alcjuc  coiitiiioii  vidciiliir,  aiictonlale  rej^ia  niliilominus  oisconces- 
sisse  coiifiniiaiido  sciaimir:  necnoii  et  piscaloria  sii|)er  eundeni  fluvium  sita  ciiiii 
oiimi  cniitiiieiilia  iitriiisqiic  ii[tae,  ([iiae  a  rege  oliiii  Cliildeberto  ois  roiitradila 
dinnsriiiHis''',  oiiiniiio  iiosira  aiicloi'itale  reconfirmamus.  Haec  aiitem  oninia,  sicut 
in  ]irere]»lis  prisronim  rejjiiin  coiilmeliir,  ifa  aiictorilate  rejjia  confirmanuis.  Et  ni 
liée  noslre  reeiHifinnationis  aucloritas  in  Dei  noniine  coiisei'vctur  manu  pi'opria 
suhterfirrnantes,  aiinio  nostro  jiissiinus  sigillari. 

Signuni  Kaioli  (^ninii.o<irniiniir)  régis  gloriosissimi. 

ErnusUis  notai-ius  ad  viceni  Askerici  episcopi  siihiiolavii  et  suhscripsit'-'. 

Datnm  vn  kaleridas  niaii,  indictione  vi,  anno  niidecinio  regnanlis  glnriosissimi 
régis  Karoli,  l'edinlegraiionis  ejus  vi.  Actum  Conipcndio  palacio,  in  Dei  nnmine 
féliciter.  Amen  '■^>. 

A.  Original  avec  traces  de  srean '*',  aii\  Arrh.  nat.  K.ifi,  n°  r». 

B.  Copie  du  xii°  siècle,  aux  Arcli.  nal.  l.L.ifi'i'i  (Cartul.  ttt  de  Sriinl-Gerinain-des-Prés'l,  f()l..'fi  r". 

C.  Copie  du  'iiv°  siècle,  aux  \rcli.  nal.  LL.i  cp;!(i  (Cartul.  de  Saint-Gcrrnain-des-l'ic's),  fol.  8  i '. 
!).  Copie  du  \iv''  siècle,  aux  Airli.  naf.  LL.io-.u)  (  Cailul.  de  Sainl-Geriuain-des-Prés).  loi.  g  v". 


57 

907,  2  1  inni.  —  I)(irzv. 

Donation,  ])ar  Cliarles  le  Sinipl(%  à  rEejlise  de  Paris,  de  l'abbaye  de  Sainl-Pierre  de  Rebais, 

pour  aider  ré\è(iue  Anscbericiis  à  n'|Kirer  les  ruines  causées  par  les  Normands.  '• Ouo- 

circa    omnium    noveril.   religiosilas    (juod    .Vskericus   Parisiacy   urbis    presul    venera- 

bilis l'clicibus  intimavit  vocibus,  nostrorum  coram  prçsenlia  lideliuin,  ecclosiain  Sanctae 

Marie;  prc.'dicly  vidclicel  urbis,   qua  isdem  presul  esse  dinosrilur,  Nortmannica  |)çniliis   in- 
festalione  destrudam  alquc  sçvilia  ronsuela  propo  ad  nibiluni  redactam.  Unde ^ 

A.  Original  eu  copie  anrieuuc,  jadis  cnnsrrviM- dans  les  arcliives  de  ISehais. 

n.  Copie  du  m"  siècle.  Arcli.  nal.  K.ili,  u"  ti'. 

C.  Copie  du  Mi'sièdi',  aux  Airli.  nal.  K.   ili,  n"  G''. 

1).  Cnpic  du  mi'  siècle,  aux  Arcli.  nal.  ].\,.i-^-j  {IJn-pnoir  <!,■  Nolrr-Lhwir),  p.  lo."). 

K.  Cofiii'  du  \tn  siècle,  aux  Arcli.  nal.  IX.  i -G  ( '''''''  /'".f(oi-»/  <!,•  l\niri--l),imi'),  p.  '>(>. 

ÉM.  :(<))  Duplessis,  llisl.  ,lr  M,;uir,  I.  Il,  p.  G,  d'après  A.  —  (h)  l.abl).^.  AWnmr  c/uv,»,,/..  I.  II.  p.  ,',99.— 
(c)  (;,illu:  Chnsl.  rrl,is.  t.  1,  p.  '111.  d'après  A.—  (1/)  Cillu,  Omsl.  u„v,< .  t.  Vil.  insir.  col.  .6,  d'après  K.  — 
(c)  Itn-wil  iIcK  II, si.  ,},'  l'rnmv.  I.  IX,  p.  .^oâ.  d'après  K. 


'    Voir  ci-dessus  noire  n°  ■? .  iiao-e  '1.  bule:  tTQuin|uid  volo,  etc 1  ne  se  rencontre, 

''   rrSub.scrinsit-î  est  en  noies  liroiiienncs.  croyons-nous,  dans  aucun  autre  acte  de  ce  prince. 

"■   (T.Anieu''  est  en  notes  lironieinies.  Mais  ces  df'tails  ne  sont  jias  assez  importants  pour 

'"  Ee  sceau  n'cxisU^  plus,  l/éeritnre  de  ce  di-  nous  eiiij)(^clier  de  considérer  la  copie  conservée 

plùnie   parait  dillerer  «luelque    peu    de   celle   des  aux  archives   cnruuie  un   acte   auliienlique.   voire 

autres  diplômes  de  Charles  le  Simple.  Le  préam-  mnm  un  original. 


CARTLLAIUE  GENERAL  DE  PARIS.  79 

58 

909.  1  G  seplembre. 

Coiifiniialion.  j>nr  Charles  lo  Simple,  de  la  donation  faite  à  l'Église  de  Paris  par  Charles 
le  (ilianve,  du  Graiul-Ponl  et  des  places  et  moulins  qui  en  dépendent. 

DE   PONTE    MAJORl. 

In  nominc  saiicti;  et  iiidi\idut;  Triiiitatis.  Karolus,  Jiviiia  [)ropi<-iaiil('  clernenlia, 
rex.  Si  jtistas  fidcliiim  jteticiones  Leiiif[iie  suscipiiiiiis  ol  seivunim  Dei  utilitatibus 
consulimiis,  regiuni  procul  dubio  inoreia  exequiniur,  ar  proliitiiriiiii  iioLis  oniiiiiio 
coufidiiiuis.  (Juaproptcf  oiiiiiiuui  saiictf  Dei  çcclesie  nostroruiii  lideliuiii.  preseii- 
tiuiu  scilicel  i'ul:itioruiii(|ue.  relij;iosita.<  uoverit,  quoniara  Aiiscliericiis  ' ,  Parisiace 
urbis  presid  venerabilis,  iniiotuit  serenitali  iiostre.  qualiter  avu!^  iioster  diuiie  ine- 
iiiorie  rex  karuliis  -,  pontein  jaindicle  urbis  cuiii  areis  et  moleiidiiiis  çcclesie 
Sanctç  Marit,%  iieciion  et  episcopis  ejusdein  lori.  pro  anime  sue  remedio  per  pre- 
ceptum  propi'ia  iiiaiiu  corroboraluui  coiidonaverit  "  perpetualiter  possideiidum. 
Unde  eliam  bumiliter  peciit,  ul  prelatum  pontein  cuni  areis  et  molendinis,  IVa- 
tribus  ibidem  Deo  raililantibu.s,  pio  iioslie  remedium  '  aniiny,  aeciion  et  ipsius  pie- 
sulis,  per  iiostrç  auctoritatis  preceptum  dijjiiareinur  concedere  jugiter  habendum, 
eorum([ue  stipendiis  ac  necessitatibus  sine  intermissione  desei'\iat,  sine  alicujus 
venturi  episcopi.  comilis  quoque  aut  vieecomilis,  aut  alterius  respectu  peisone 
vel  oontradictione.  Nos  vero  prelati  presubs  justam  et  salubrem  cognoscentes  fore 
petitionem,  concedinius  memoratis  l'ratribus.  per  iioc  nostre  auctoritatis  pre- 
ceptum, supradictum  pontem  cuni  areis  et  mob'ndinis,  precipientes  regiaque  auc- 
toritate  interdicentes,  ut  nulbis  ej)iscopus,  comes,  aut  vicecomes,  aut  abquis 
ejusdem  loci  ministeriabs,  |)refatis  iVatribus  e\  sepedicto  ponte,  areis  vero  aut 
molendinis,  abquam  présumât  t'acere  inquietu(bnem  ;  set  quod  bénigne  conce- 
dimus  jugiter  babeant,  quiète  leueant,  ac  perpetuabter  possideant,  et  quicquid 
exinde  facere  voluerint,  secunduni  canonicain  anctoritatem,  bberam  ac  lirniis- 
simam  in  omnibus  babeant  poteslatem,  pro  nostra  dumtaxat  sakite,  conjugis 
(juoque  ac  prolis,  ac  tocius  regni  statu.  Dei  miseiicordiam  assidue  exoraiiles.  Et 
ut  bec '^^  nostrç  auctoritatis  concessio  firma  jugiter  et  stabibs  permaneat,  manu 
propria  sublerfirmavimus,  et  anub  nostri  sigillari  jussinius  impressione. 

[Signuin  (^monogramme)  Karob  gloriosissimi  régis. 


'■'   l'Vfr.  -Askei-ikusi  (  B).  ^    Var.   -condonnvil.-  (C.) 

'*'  Voir    ci-dessus   le    diplôme  de    Charles   le  *    In/-,  ttremediu. i  (B.  C.) 

Chauve  du  l'i  juillet  8Ci  i^n"  'i5).  Le  mot  kIicc-t.  mao(]uedansA  et  C. 


80  (;\I!TULAIRE  GEXEltAL  DE  PARIS. 

Eiiiusliis  iiolariiis  tul  vicciii  Anscliciici  o|jisco[)i  subnotavit]  ■' .  Daliuii  xvi  ka- 
loiidas  oclolji'is,  iiididioiic  \ii,  aiiiio  wii  l'ognante  kaiolo  rcjje  «jloriosissiino , 
rediiik'jjraiilc  \ii.  ^al(■  fcliciler  -. 

A.  (iopii'  (lu  \ii'  sièci«,  iiux  Ar(-h.  nat.  LL.177  (Liirf  unir  de  Notre-Uame),  |).  '^■j. 

B.  Copie  du  xiii°  siècle,  aux  Aich.  nat.  LL.i  70  (  Grand  l'astond  de  ^(>^re-Dlu/le),  p.  571J. 

C.  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Arch.  nat.  LL.17G  (Petit  Pastoral  de  .\iAre-Dame),  p.  '17. 


59 

911.  17  juin.  —  Chsngï. 

Coiilirmation  par  (lliarles  \c  Simple  ilo  riiiiniunil(;  acconleV  par  Cliai'lcmagnp 
au  cluîtrc  lie  Notre-Dame. 

EX  CLALSTRO  [eT  EJLS  LlBEliTATE  AC   DE  DOMIBLS  CLAlSTRl]  ^'. 

Iii  nomiiie  sancle  el  iiidividue  Triiiitatis,  Karoliis,  diviiia  propitiaiite  clemeiitia, 
rex.  Si  prccdjus  sacerduUiiu,  (|iiaiido  pro  suis,  vel  ccclesiarum  sihi  commissariim, 
necessitalibiis  aliqiiid  iiobis  iuliiiiare  volueriiit,  aurcm  libentcr  accoiiimodaiiuis. 
eorunique  jusias  petilioiics  ad  optaUiiii  en'ccluiii  pcrduciiiius,  iioii  .solum  ie[;iaiu 
consuetudiiiem  in  lioc  cxciccmiis,  scd  oosdein  sacerdolcs  ad  Doiiiiiii  misericordiam 
[)ro  iiobis  exoiaiidaiii  |)iuiii[)tioi"os  ahjiic  devoliores  l'aciiiius.  loiliir  omnium  saiiclac 
Dei  ecciesiae  fidelium  noslroriimque,  tam  presenlium  quam  el  fuluiorum,  noverit 
industria  ,  (juoniam,  adiens  serenitatis  nostrae  presealiani,  dilectus  noster  ac  vene- 
rabilis TbeoduUus,  Paiisiacensis  occicsiae  Sauctae Mariae perpetiiae  virginis episco- 
pus''',  huniiliter  deprecatusest,  qiiatiniis  IVatribus  t'insdem  ecciesiae,  inibi  DomiiKi 
lainubuililius,  ex  rhuisiro  coruni  hoi-  nosti'ae  auclorilalis  |)rece|)Lum  lierijidjeremus. 
ila  iil  ilbid  sine  ulbns  e|Msco|ii  aul  ciijusliliel  ])ersone  in([uietu(bne,  sicnti  à  piis- 
cis  temp(M'ibus  ad  cobabilanduni  eis,  pi'o  obsei'vando  bl)entius  suae  reHjjioiiis 
ni'oposil(j,  coiicessiim  est,  perpelim  simili  possidei'c  vab'rimt,  al(jue  cohabilationes 
(lommum  siiaiiim  inibi  (■onsliuclas,  iiinno  eliam  in  [toslenim  consIrinMKbTS, 
abs(]ue  alicujus  calumnia  jujjiler  ipiielc  obtinere  posseiil  ;  insuper  el  cuictiimpu' 
conso(bibum  suorum  ,  aul  |)io  suai;  necessilalis  netjoliu,  aul  jusiae  ulilil.itis  arbilrio, 
siiij;illalim  eascb-m  cuncedere  aul.  veinb'ie  velleni,  hbcrabssnnam  id  a{;endi  poles- 
talem  baberent.  Cujus  nanu|ue  coiijjrnam  ac  necessariam  considérantes  pelitionem, 
ni'c  non  el  pi-oavi  noslii  Karob  iuq)eraloris,  cujus  aecbcio  oplimalum  iinperii  sui 
consibO  e\iil  .  iil  niiiversa  camniicorum  cbiusira  alis(|ue  census  exaclione  absubila 


'    Les  mots  r-Sigiuiin  Kaioli siiitiicitaviti  '^*  Les  mots  entre  []  ont  été  njoulés  au  xiii' siècle. 

Mianipieiil  <laiis  I!.  '''  (l'est  la  plus  anciemie  nienlion  que  ion  ail 

'    Ix's  mots  trVale  l'eliciler  »  niaiii)uent  dans  1!.         de  l'i^êipie  Tiiéodull'c. 


CARTULAIP.E  GKNKliAL  DE  PARIS.  81 

permaijcrenl''',  et  iiiclilac  jirolis  i|)siiis  avi  noslri,  scilicet  Karoli  régis'-',  id  pre- 
cepto  loboratum  esl ,  iiisuper  et  (niicqiiid  idem  r'anoiiici  iiilra  riaiisira  edificareiit, 
licentiaiii  liaheieut  iiide  lacinidi  (|iii)(l  voliiciiiil ,  vesligia  imitantes;  placuit  seiT- 
iiitali  iiostrae  ejiisdem  episco|)i  Tliendiilli  adqiiiescere  postidaeii)iiil)us,  el  munin- 
ceiitiae  iiostrae  precepto  ooncedimus  eisdem  lintrihiis  Saiiclae  Mariae,  ul  pri'dietiim 
claiistiiim  illomm,  lam  ipsi  ([iiam  siiccessoi'es  eorum,  l)i)miiio  servieiitiiim,  ali 
iiodienia  die  et  deiiiceps,  abs(jue  aliciijiis  sciiioris  vel  ullins  liominis  inpulsioiie. 
simul  ciim  domihiis  suis,  iiilVa  et  exli'a  existeiitilnis,  iiidesiiieiiter  libère  ac  ([uiete 
pdssideaiit,  et  r[iiic(|uid  e\  liis  videiieet  domdms,  ut  dictnm  est,  agere  voiiieriiit. 
(dirislo  propitio,  in  omni])iis  liabeaiit  pntestatem  l'ariemli;  pro  nostra  tantuiu- 
modo  sainte  conjngisque  nostrae  Fi'ideinnae,  ac  prolis,  fdiiiis  qnoqne  regni  stalii 
Domini  elemcntiam  prnpensius  obsiMM'antes.  Ut  aiilem  linjns  aucloiilatis  praen-p- 
fnm  per  rutiira  tempora  inviolabilem  oblineat  (innilalis  vigoiem.  manu  [uoprin 
subler  lirmavimns  et  annli  nostri  inq)ressione  insigniri  jussiiuns. 

Siijnum  Kai'oli  (iiionoiyrauunc)  régis  glnriusissimi. 

Hugo,  regiae  dignitalis  nofai'ius,  ad  vicem  Hei'ivei  arciiiepiscopi,  recognovit  et 
subscripsit. 

%.  Datum  \v  kl.  julii,  iiidiclinne  \nu,  anno  iiicarnationis  Donnnice'^*  dccccxi, 
anno  xvnii  régnante  domino  rege  Karolo,  redintegranfe  xmi.  Actum  villa  Camgiaco, 
in  Dei  nomine  felieiter.  Amkn.  Amen.  ^/««i''''. 

A.  Orijjinal  scellé,  oiix  Aicli.  ii.'il.  K.  i  <i ,  n"  -. 

B.  Copie  ilu  xil"  siècle,  ;uix  Anii.  nat.  LL.   177  (Lin-r  unir  île  \iilfc-D(inic),  p.  H'i. 

C.  Copie  du  xm^siicle,  ;nix  Anli.  iial.  LL.  17.J  (Cruml  Pnslmnl  de  Natre-Unine).  p.  ."j^a. 

D.  Copie  du  xiiT  siècle,  aux  Arcli.  naL  LL.  i  71!  (  Peut  Pastural  de  :\oti-e-l>iiiiie),  p.  /i3. 

E.  Vidimus  du  16  janvier  jifog,  aux  Aicli.  iiaL  LL.  'iji,  n"  r)i). 

F.  Conlirnialion  par  Pliilippe  le  Bel,  en  fi'\rirr  i.3iii.  aux   \rcli.  nat.  K.  i(j,  n°  7  . 
(i.  Copie  du  iiv"  siècle  de  celte  confirnialion,  aux  Aicli.  nat.  JJ.   'ib.  n"  h. 


'''   Nous  possédons  le  iliplônio  (rininiunité  ac-  (lliarics  le  Siinplo,  publiés  dans  le  Recueil  des  lli.i- 

cordi'  par  Cliarleraagne  à  Nolre-Danio,  ain|iici  ce  toiieiis  de  la  Fiiuuk  (1.  1\,  [>.  /ii')8-5Go).  on  n'i'n 

passage  paraît  faire  allusion,  mais  il  n'est  pas  an-  troine  cpie  trois,  oiilre  celni-ci,  qui   soient   ilalé's 

thentique.  (Voir  ci-dessus,  n°  27. )  de  l'Incaination.  Or  luus  |i>s  trois  ont  ('té  pris  pai- 

'''  Cf.  le  diplôme  de  (Iharles  ledliauNo  ronlir-  les  Bénédirtins  dans  les (i/nvres  de  r^eniire  et  prêtent , 

mant  le  partage  de  biens  fait  par  ré'vèque  Ineliad.  par  d'anties  détails,  à  de  graves  oiijeetions.  On  se- 

( Voir  ci-dessus,  n"  'm.')  r'ait  doire  en  di-oit  de  sus[iecti'r  l'arrtlienticilé  ihi 

'■''^  (le  diplôme  est  la  pins  ancieirrre  pièce  de  iioli'ê  diplôrrrc  ipre  nous  domicjns  ici.  si,   pai'  son  écri- 

recueil  (pii  soit  datée  de  l'an  de  l'Incarnatioii.  dette  ture  et  la  parfaite  conservation  de  son  sceau,  il  ire 

façon  de  dater  est  tout  à  fait  anoi-male  dans  les  semblait  offrir  tous  les  caractères  d'tm  acte  original, 
actes   des  rois  carlovingiens.  Sur  (ji  di|)lômes  de  '"   Ce  dernier  mot  en  caractères  tir-oniens. 


Cartn 


82  CAHTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

60 

91/1,  ■■5  (■(•■vri.T   •'.  —  Paris. 

(•oncf'ssioii  d'un  niniiliii,  p.ir  Aliijori  cl  Irs  icli{fiinix  de  Saiiit-Germaiu-dcs-Prés. 
M  Idillii'i'l,  il  sa  reiiirni'  Vuiiielinde  cl  à  leurs  enfants. 

In  iioiniiic  rejjis  acieiiii.  l\';o  AMjo,  lixciiodocliii  ciislos  nioiia.slerii  saiicli  Gor- 
niani,  Parisiorum  palroiii,  oiiiiiihiis  noslris  .successoribus  iiiliinari  voliimus  nos, 
ciini  jjeiiorali  IValriim  assensu,  coiicessisse  [arcam]  m[oleii](liiii  [peiiijiioiiteni  ad 
oLedii'iitiain  liospitalilatis,  rps|iicienl(>m  [iii  peniijltimo  loro  litiis  prali  [cjusdem 
saiicti]  coiil'es.soi'is'-',  (|uil)iisdaiii  persoiiis,  ]dillj«Mlo,  ciiiu  uxoi'c  Vuiiieliiidi  et  inlaii- 
fihus  [coriini],  su!)  cpiisii  [irjiuui  nunmioi'uiii  per  singidos  nienscs.  qiiilms  in 
l'odeiii  loco  poliici'iuit  nmlei'o.  (Juod  censiiiii  si  leddcre  nojjlexeriid  aut  lardave- 
iiiil,  IcMC  <'iiiiMidcnt.  l']l  lit  lir  litlerç  firmç'  et  stabiles  peniianeant  omiii  trinpore. 
iiianibiis  propriis  sul)t('rlii'iiia\imiis  jjcneraHler. 

Actiini  Pai'isii,  v  kaleiidas  iiiarlii,  aiiiio  roi;iii  Karoli  \\"\\'\ 

VbbaicPiotberlo. 

Abijo  [[)i('sbil('i'|  subscripsil.  iioini<;iiis  decanns  snl)scripsit.  Gozbei'lns  tljcsaii- 
rariiis  subsi  ripsit.  Viialdu  sacerdos  subsrripsit.  Dajjoberltis  saceidos  subscripsit. 
Arii[al(bis]  sacerdos  subscripsit.  Isaar  subsci-ipsil.  A(hd;;isus  sacerdos  sul)sci'ijisil. 
(ieiabbis  sacer(b)s  sul)sciipsil.  Lelobhis  sacerdos  subscripsit.  Sidrac  sacerdos  sub- 
--ci'ipsit.  Evrardus  subsciipsil.  Fi'edejjarius  sul)scripsit.  Gotsol(bis  sul)scripsit. 
lînlh.inbis  sidisci'ipsil.  Sij;el)ei'lus  sidjsciipsit.  Pucoldus  snl)scripsit.  Baiblo  sul)- 
sciipsil.  Viillardns  subsciipsit.  Erkeuraiis  subscripsit.  liaiiioardus  snbscripsil. 
(iuallei'iiis  subsci'ipsil.  liaudiiiPiis  sid)scripsil.  Acbdiilliis  sul)sci'ipsil.  Milo  sub- 
scripsit. Aiualviiius  snliscripsil.  (iiroldns  subscripsit.  l!a<;enoldus  subscri|)sil. 
VnabiM'ius  subscri|)sil.  ^arlb)ar(hls  subscripsil.  Aii'icus  sid)scripsil.  Teiitboibis 
sul)scrij»sit. 

Abbo  sacerdos  et  cancrllarius  l'idejjit  el  subscribsit. 

Oiijjiiiiil,  ,iiix  Arcli.  iiiil.  L.  783,  n"  1,  jadis  K.  Hi,  11"  7-. 


''  ('el  acte  rsl  du  ■.>.'i  frviier  i)  1 '1  ou  i|ii.l,  sui-  première  a  du  ^Ire  la  plus  employée  sur  les  bords 

vaut  (jiie  1(111  prend  pour  [iiiint  île  départ  du  l'èjjlie  de  la  Seine. 

de  (diarles  le  Simjile  son  CDuroTnieiiient  à   Reims  '   Il  s'agit  sans  doute  ici  des  prairies  qui  .s'élen- 

I  a8  janvier  Si)'.\),  ou  la  mort  du  roi  Eudes  (1"  ou  daieiil  entre  l'abliaye  et  la  Seine,  cl  auxquelles  le 

I!  janvier  S()8).  Di;  ces  deux  Tarons  de  compter,  la  innnasiére  a  du  son  nom. 


CAUTLLAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  83 

61 

918,  9  oclobi'o. —  Saim-Dems. 

Conlinnatioii    par  Charles-le-Simple   d'nni'    re-titulion  de    i|uiii/o   niauses. 
laite  par  Théoilulf.  i'vê([ue  de  Paris,  à  l'église  de  Saint-Marcel  '  . 

In  nomiiie  sancttt'  et  iiidividua'  Triiiitatis.  Carolus.  diviiia  pi'opiliante  cleineiilia, 
rex  Fraiicoruni.  Si  locis  saiictoruiii  aliquod  subsidimii  ex  nostia  aiu-loiitate  coiile- 
riiiuis.  id  procul  did)iu  in  l'utiiro  reiiiuiierari  credinius.  Idcirro  oiiiiiiurn  saiicte  Dei 
ecclesie  lideliuni,  tam  presentiuin  -  sive  luturoruin,  nosli'oi'tiiuqiie  indiistria  iiove- 
rit,  quod  quidam  Pari.siarensis  sedis  episcopus.  iioinine  Iii;;elvinus.  e\  siio  indoiiiiiii- 
catu  fratribus  saiii-ti  Marcclli  (piiiideciiii  luaiisos,  ad  ineiisain  eoruin  i'iatruiii  ciica 
ejiisdeiii  sancti  nioiiasterimn  '  coiijacentes.  dévote  tribuit.  (hio  '  detuncto.  videlicel 
Ingelvino  episcopo.  Aiisclieficus.  siiccessor  suas,  pro  iniiiiineute  ^ormanllo^uIU 
periculo  et  persecutioue.  (juod  suus  autecessof  jani  dido  saiicto  loco  dederat, 
abstraxil,  et  in  beneficio  suo  fideli  ti-adidit,  quod  usque  in  die  ^  tinis  vila^  su;p  ita 
perniansit.  Postea  vei'O  Teudulpbus  '^^;  eorum  sede  ordinatus.  \idens  juvediclnruin 
iiatfuui  inopiam,  vabb?  condohiit.  et  quod  suus  aiitecessor  dedei-at  et  alins  alis- 
traxerat  voluntarie  reddidit,  et  de  suo  indomiuicatu  '  ad  luniiiiafia  iinuin  inan- 
sum,  in  villa  Cella  posiluiu.  pra^buit.  De  (pia  causa  adiens  ad  nostfœ  digiiilati'^ 
serenitatem .  liuinilitef  expctiit,  ut  per  nosti*  aucloritatis  pr;ece[)tuiu  lioc  coito- 
boi'areinus.  Cujus  benivoii  autistitis  preces  suscipientes.  jtissinius  jaiu  supi'atatis 
li'atiibus,  in  eodem  rœuobio  degentibus.  ut  ab  liodiei'na  die  et  deinceps  supia- 
scriptas  res  cuin  mancipiis  utiiusque  sexus.  terris  cullis  et  incultis.  vineis,  prati.-, 
pascuis,  aquis  *  a(juaruuive  decursibus,  inolendinis,  exilibus  et  regiessibus.  et 
universislegitimis  tenu inationibus,  juste  ac  legaliter  '  ad  sepertiiientibus.  liabeaut. 
teneant  atque  jure  pei'petuo.  nullo  unquam  contt'adicente.  possideant.  \iiluinii> 
etiain  ut  dies  uiu-tiouis  noslrte.  hoc  est  in  cegein,  qui  est  oclava'  '"  sanche  \giieli> 


■'  L'original  de  cette  pièce  est  depuis  longtemps  presentium':   (B).  -Oinniuin  sancle  Dei  ecclesie. 

perdu.  La  co[iie  qui  nous  en  a  conservé  le  teite,  tani  presentiunii  (D). 

et  que  nons  n'avons  pas  retrouvée,  contient   une  ■   \oir,  sur  les  expressions /rn/res-  et   monasic- 

interpolation  singulière,  qui  consiste  en  l'introduc-  rium,  les    remarques    de   Jaillot.   Pu-cheiches  cri- 

lion.  entre  la  fin  de  l'acte  et  le  monogramme  du  tiques,  etc.,  sur  la  ril'c  de  Pons.    t.  I\'.    quartier 

roi  Charles,  des  signatures  du  roi  Henri  1",  de  l'é-  de  la  place  Maubert,  j).  'l 'i .  'lô. 
vèque  hubert  et  des  principaux  olKciers  du  cha-  Var.  -quod  delunctn-:  (B). 

pitre  de  Saint-Marcel.  Félibien  suppose  que  cette  "    Var.  crquousque  in  dieiii-  (D). 

addition  aura  été  faite  par  le  roi  Henri  sur  l'ori-  "    \i>r.  atieudulplius-  i  Ui. 

ginal  même,  en  guise  de  confirmation.  Elle  s'est  en-  ''   ]ur.  rrindonmioato- (D  !. 

suite  glissée  dans  toutes  les  copies  que  l'on  a  faites  **'   rrAquis"  manque  dans  B. 

de  ce  diplôme.  °'    l'a?-,  rel  legalitei-n  (D). 

,^î  Var.  rofniiium  sancla  ecclesia  lidelium.  lani  '°    Var.  r(jue  est  octa\is-  (^D). 


Si  CAniLiLAIRE  GKNKR\L  DE  PARIS. 

vir(Tinis,  cuiii  lufiiioiia  malioiiis  cel<-'l)ieliir,  et  post  obitum  nostriim  ipsa  «lies 
Iraiisimitctiir,  et  pro  uosfra  conjugc.  in  die  oLilus  sui ,  (juœ  est  m  idus  febiuarii. 
apra^liclis  Iratribus  inenioi'ia  sicuti  iiostra  fiât.  Et  ut  Iiœc  iiostra  auctorilas  fiiiiia  et 
iuviolaliilis  peitnaiieat,  iriaiiii  iiostia  suhleiliriiiavitmis,  et  aiimili  iiostri  iiiipres- 
sioiie  *"  sigillari  iussiiiiiis.  Sijfiiuiii  Heurici  ie;;is  -'.  Sigiiuin  liiil)erli''''  pricsiilis, 
cujiis  deprecatione  hoc  pr.eceptuni  iteruiii  coi  lulioratiir.  Sigmiin  Lisienii  decaiii. 
Sigmini  Hubert!  decani.  Siijnurii  Balduinil".  Sijjiiuin  Odonis.  Signuiii  Hugouis 
Bardulfi.  Sigiuim  Adam  PiiiccriKe'''.  Signuni  Miloiiis.  Signuiii  Bernard!.  Sigiium 
Walern!*^  .  Sigiiuni  NeveloiiisC'.  Sigiiuin  Willelin!.  Signuni  Walteri. 

Signuni  Ivaroli  y  re<[is  gloriosissinii. 

Goslinus  notai'ius  ad  vicem  Henrici'*  archiejiiscoj)i  suninii(|ue   cancellarii  re- 
cognovil. 

Datuni  vu  idus  octobris,  indictione  vi,  aiino  xxvi  régnante  (jarolo  rege  glo- 
rioso,  redintegrantc  xxi,  largiore  vero  hereditate  indepta''  vu. 

Artuiu  cœnobio  Sancli  Dionysii,  ubi  ipse  proprio  corpore  quiescit,  in  Dei  no- 
inine  leliciler. 

A.   Original  perdu. 

15.   (;opie  interpolée  du  II' siiVlp,  dans   les   Anbives   de  .Sainl-Marcel ,    aujourd'luii   perdue,   mais  imprimée 

dans  Félibien,  Hist.  de  Parts,  I.  111,  p.  la. 
C  Vidimns  du  29  mai  i^ioô,  sous  le  sceau  de  la  prévoté  de  Paris,  anjourd'Imi  perdu. 
D.  Copie  du  iv'  siècle,  à  la  Bibl.  Saiote-GeDeviève,  ms.  H'  j.!,  foi.  ôa  v",  d'après  C. 


62 

9:20,  2.i  août.  —  Pabis. 


Donation  par  Temio,  vicomlo  do  Paris,  au  monastère  de  Saint-Manr-des-Fossés, 
(1  nn  terrain  situé  dans  l'uris. 

nuOMODO  TEUDO,  VICKCOMKS  PARISIOUUM,   DEDIT   CENOBIO   FOSSATENSI   KCCLESIOLAM 
SANCTI  PKTBl.    QUE   DICITUK   AD   BOVES. 

In  noniiiie  Dei  eterni.  Annuoiitc  pietale  Dei,  Teudo,  l'arisioruui  viceconies. 
notuui  lieri  vohiiuus  omnibus  sancle  Dei  Ecclesie  fidelibus  quia  quidem  venera- 
l)ilis  abl)as  Adhehieus  ceiiobii  Sancli  l'elri  Fossalensis.  una  cum  (juibusdam  ejus- 
(b;m  C(;iiobii  monacbis,  accedens  ad  nos,  huuiililor  de[)rccatus  est  (|uatinus  (juam- 


'     1  «r.  ••annli  ini|iressioni'-  (  D).  '•'''  )  «c.  -  Ailani  l'iacerneii  (  U). 

D.iiis  l.'i  i-i)[)ie  1)  ou  a  coi-rij;!'  -lioiwicii'  en              '■  I»/-.  ■'Weleranni- (  U). 

•  Karoli-.  '■'  l'or. -.Ncvolsonis^  (D). 

IW.  rr\inl.erli-  (  I)  I.  '"'  IW.  rrliervci-.  ^D). 

''    r«/.  -iîaudoini- (Dj.  '°'  t'dr.  trincepta"  (D). 


CAP.TlLAlIiE  (,1-:m';IÎAL  de  PAIUS.  85 

(laiii  aream  terre  e\  iiu^tro  lieiieficio.  coiisistenteiii  iiilVa  urhem  Pai-isiacain.  cuiii 
quadain  celliila  in  honore  sancti  Pétri  fiinrlitiis  desli'uda.  ad  ioru<;iniu  siipradic- 
toriim  nionachoruni  oinniuniqiie  suornni.  jnre  censiiali  concedei'e  (li'jnareniur. 
.Nos  autom  rationabilein  ejnsdeni  abl>alis  Adliidiici  considei'aiiles  petitioiieni.  jiro 
ainore  Dei  saiictique  Petii,  apostoloruni  principis,  et  peccaininuni  nieorum  abso- 
lutione,  pari  asseiisu  domni  ac  prestaiitissimi  niarchionis  Hu;;oni«,  senioris  nostri. 
seu  ejusdeiii  civitalis  episropi  Fidradi  ' ,  predictani  aream  terre,  babenteni  e\  uiio 
latere  jiedes  i.xiiii.  de  alio  pedes  l\  ,  tani  prel'alo  abbali  quam  successoribiis  ejiis 
siniulqiie  nionacliis  ejusdem  lori,  eaii>a  refuj^ii,  iil  jam  diclnni  est.  perpetualiler. 
juie  censiiali  conressirniis,  et  iitteras  inanusiii  inilalis  exiiide  lieri  jiissinins:  c[uod 
ita  el  lecimus,  eo  videlicet  ordine  ut.  onini  tenq)ore.  iileiii  alibas  Adliehieiis 
successoresque  ejiis.  et  nionacbi  ejusdem  cenobii  Sancti  Pétri,  predictani  aieani, 
cuin  omni  securitate  et  absque  alicujus  persone  impulsione,  ad  utiUtatem  sepe- 
dicti  Sancti  Peti'i  servorumque  ejus,  teneanl  atque  possideant.  nullam  etiam  in- 
quietudinem  ab  aliquo  honiiue  inilti  j)acieiitur,  nec  vif^ilias  civitatis.  nec  receptio- 
neni  hospitum  faciant.  Si  quid  auteni  ex  possessionibus  jamdicti  nionasterii  inibi 
venundandum  est,  nulkis  judex  neque  vicarius  nec  ulla  opposita  ])ersona  ullam 
rem  requirere  audeat,  sed,  sicut  mos  est.  monacbornm  vitain  atque  religionem 
in  predicta  area  ducant,  exerceant.  pro  iiobis  etiam  Domino  preces  humilHma-; 
ell'undere  studeant.  omni  autem  auno  in  l'estivitate  sancti  Pelri.  que  evenit  m 
kalendas  juiii,  solidos  n,  tam  noliis  quam  successoi'ibns  nostris.  pcrsolvant:  >•[  si 
negb'gentes  inde  extiterint,  canonice  eraendent  et  quod  videntur  nuliateaus  per- 
dant. Imprecamur  etiam  coram  Deo  et  sanctis  ejus  omnes  successores  nostros.  ut 
sicut  illorum  l'acta  llrma  et  ^tabiba  vohu^-int  perdurare.  ita  liane  parvubmi  duiia- 
lionem  nostram  siiiant  permanere  inviolabilem.  Et  ut  liée  nostre  cessionis  cartuia 
firnmm  et  stabilem  deinceps  obtineal  vigorem,  mandjus  domini  ac  senioris  nostri 
Hugonis.  ac  prel'ati  episcopi  Fnb'adi ,  seu  [)birimorum  buiiorum  honniLuni  lawoium  . 
roborandam  Iradidimus. 

Actum  Parisins,  sub  die  x  kab-ndas  septembris. 

Sigiium  Hugonis.  comilis  atipie  manliioms.  seu  al>liatis.  Signum  leudonis. 
vicecomitis,  qui  banc  cartulam  lieri  jussit  atque  firniavit.  Signum  Teubaldi.  vice- 
comitis.  Signum  Girmundi,  vicecountis.  et  aliorum  xx,  anno  m"  régnante  Hodullo 
rege.  Ei'camlredus  caucellarius  scripsit. 

A.  Copie  du  \\'  siècle,  aux  Arcli.  iiat.  LL.  ii5  (Cartul.de  Saint-Maur-desFossés),  p.  i3G. 

B.  Copie  du  ïnii'  siècle,  aux  Arch.  nat.  LL.  i  16  (Carlul.  de  Sainl-Maur-des-Fossés),  p.  l 't'^.  d'après  A. 


Ce  diplôme  est  le  premier  qui  meulionne  i'évèque  FulraJ. 


8(1  CAI'.TLLAIHE  GE.NKRAL  DE  l>AlîlS. 

63 

mr,,  i"  février.—  Laov 

Ciiiidiinnlinii  |i,ir  f.nuis  d'Oiitro-nipr  de  l'iiiinitinili;  îipcoiiIi'c  à  l'rjjlise  do  S;niit-MeiTv 
[)iir  ses  ])rcd<'cesseurs. 

Iii  iioiiMiic  siiiirhe  et  imlividiia'  Tiiiiit;tlis.  Ludovicus  Dci  jiratia  re\.  Oua''- 
(•iiiii(|iu'  |)io  aiiioix'  Dei  et  revcrciilia  saiicloriitn  cjiis  cllicore  boiia'  dovolioiii? 
studio  coiitciidiiiius.  jiiol'utura  iiobis  ad  a'tei'iiam  ])catiludiiiis  <;loi'iaiii  l'aciliu?; 
(il)liii('iidaiii ,  L't  ad  |)ra^s('iiteiii  vitaiii  ielicitcr  traiisijjeiidaiii.  oiiiiiiiio  coiifidiimis. 
Advcril  ijjitiir  oiniiiimi  sanct;e  Dei  ecclesiœ  lidcliuui  iiostroniiiique,  taui  pra^seiitium 
(|iiam  i'utiiroi'uin,  solertia,  (|uia  adcuiitcs  pra'scutiam  iiostra'  sci-eiiilatis  illustres 
lideles  iiostri  Hiijjo  coiiies,  iiecnoii  Galteriiis.  l'aii^iuruui  cpiscopus.  atque  Teudu. 
vicecomes,  liuiniliter  petieruiit,  ut  ecdesia^  Sancti  Peti'i,  in  qiia  saiictus  Mede- 
ricus  corpore  (juiescit,  niaïudiiiiias  ((uas  feceruut  coincs  Adalardus  et  \l)l)o 
\assus,  uiide  et  pi'a'cepla  conolMuaverunt  Cliailoniaiinus  et  Odo.  ;;loii()sissinii 
reges,  pran'epto  uostra'  autliorilatis  retiovaieiiuis  atcpie  coiilirinareuuis.  Placuit 
ilaque  relsitudiiii  iiostia'  coiiini  salidiei  riniis  aequiesceic  postulalioiiilnis.  ideo 
pi'aTeptinii  ex  Imc  nostra'  altitudiiiis  lieii.  e(  .loaiiui,  iiialii(|Me  suae  Alderadae, 
iilioque  ejus  iiouiiue  Gaidteiio.  dari  jussituns.  [ler  ([uod  piecipiinus  atipie  jube- 
iiius,  ut  (aiii  ipsae  preiioiiiiuatae  persoiiae  etc..  ([uain  successores  eoruni  |)i\Tdicli, 
eeclesiae  Sancti  Pelri  et  pretiosissinii  conlessoiis  (lliiisti  Mederici.  abhaliolam  " 
ubi  a(ls|iiciiinl  in  \illa  l.niaias  nianselH  w.  in  Nivarias  siniibter  nianselli  \\. 
ni  nianso  \illaie  ni.  in  hiiaco  niansos,  etc. 

Ila'c  nnniia  in  nlihlald)ns  eeclesiae  jani  dicta',  in  suoinni  nsdms  onnii  tein- 
jjfU'e  possideant .  alis(pH' nlla  (bnninalione.  necpie  tliehnienin ,  ne(pu'  pnilalicnni , 
ne([ne  piialicnni .  sen  vialicnni.  nec  etiani  \idlalicuni  exnide  aliipnd  accipiat  po- 
lestas  judieiaria.  L't  auleni  linc  |ii;ece|ilinn  nosli  ;e  anllidrilnlis  inviolabileni.  m  Dei 
noniiiu',  nbtineat  perpelnilalis  xinoreni,  manu  piopiia  sulilei-lirniavinuis  at(|ue 
annnli  iidslri   impressione  iiiMjjnni  jussunns. 

Sifjniini  Ludovici  gloriosissiuii  cejjis.  Clc'raldns  canc(dlarnis  ad  \iceni  Ailoldi 
ai'cliiepiscnpi  reco[jnovi.  Actuni  Lu;i[<linii  Clavati,  calendis  l(d)iiiain.  anno  Donn- 
nice  nicarnatinnis  necccxwvi.  indiclinne  \,  anno  veio  pniud  i.udoxico  rege 
j>b)rn)sissiin(). 

Kilil.  :  (»)  niilioi>,  Ihst.  enles.  l'aris.,  I.  1",  p.  .■)'l'i.  ox  \rlori  cliiirin.  ^  (//)  Galtin  ilinst.  rrliis .  I.  I",  p.  i  1 3  , 
ex  vtMiTi  .lia.ln.  —  (c)  GalUa  clinsl.  »«■„ ,  I.  Vil,  itisli'.  (cil.  iS,  ,r:,pivs  /-,  —  (d)  Itmml  (l,:i  Uisl.  ,lc  la 
l'iuncc,  t.  I\,  p.  ,")SG  d'aprè.s  «. 


"   Félibieii  ( //(.s7.  (/(•  Piiris,  t.  !..  p.  117)  a  cm  clierclirs  criliqiirs,  elc.    t.  II..   (piarlier  de  Saint- 

i]iio  ce  mot  s'a|)])li(iuail  à  IVifliso  do  Sairit-Morry  Marliii-dos-(!liaiiips,  p.    'lô  )  fait   reiiiarquor  (]a"il 

de  l'aiis.  ce  qui  |)roiiverait  (ju  1111  |(etit  iiioiiastère  s  ajfit  ici  d'une  petite  alilia\e  l'taJjlie  à  IJuas  et  dé- 

y  avait  él(i  établi  au   x"  siècle.  Mais  Jadiot  (/(e-  pendant  de  Saint-Merry. 


(;\RTUL\IliE  GENERAL  DE  PARIS.  87 

64 

[Vers  980];''. 
Coiilirmation  par  les  mis  Lntliaiie  ol  Louis  delà  loinlalinn  de  l'alibaye  de  Saill(-^L1o;loil■e'-'. 

PRIMA    C\RTA    DE    FCM)AC.I()NE    ECCLESIE. 

Iii  iioniine  Domiiii  Dei  et  Salvaloris  iiostri  Jesu  •'  ChristL  Hlolliaiiiis  cl  Hludi)- 
viru.s  *'.  divina  ordinaute  providencia,  roges  augusti.  Cuin''  peticioiiibus  Hngoiiis. 
Francise  ducis,  racioiiabili])US  et  justis  diviiii  ciillus  amore  l'avenuis;.  sujx'nia  uns 
gratia  muniri  non  duhitaiites.  Proiade  noveiit  (iniiiiiiin  fidelium  nostioruin.  prf- 
sencium  scHicel  et  fiihirorum,  soUercia,  (jina  vir  pretaxatus  lionorabilis  iiostraiii 
petiit  clemeiiciam ,  preceptum  firmitatis  à  nobis  tieri  ex  rébus,  quas  idem  pie 
monasterio  Sanctoruin  Bailboloinei  apostoli  et  Magluiii,  arcbi|)residis  Britannit/ 
urbis,  scilicet  Doleiisis,  coiitulit,  quod  fuiidavit'"'  in  urbe  Parisiaca.  ad  sanrtonun 
corpora,  que  ut  peregrina  *'  liospitabantui-  per  aliorum  rura.  Est  autein  prius 
terra  in  qua  ipsum  situm  est  nionasteriuni  et  dotuni  *.  quod  (bituin  est  ipso  tbe 
consecracionis  ejusdeni,  videlicet  redibitiones  nostraruni  prebendaïuni .  quas  libère 
tenemus,  aiodus  quoque  queni  dédit  ipso  die  transiacionis  sancloiuni.  ex  potes- 
tate  MiUduni  cum  omiii  integritate  que  ad  ipsum  pertinel)at.  et  capella  "  inibi  sita 
et  consecrata  in  bonore  sancte  Dei  genitricis  Alarie.  Item  aliç  res  (pie  prius  date 
sunt;  unde  prior  est  capella  in  suburbio  Parisiaco.  liant  procul  à  nienibus.  in 
bonore  Sancti  Maglorii  dicala.  cum  terra  inibi  adjacenti.  in  qua  i|)sorum  se|)ultuia 
est  monachornm  ;  clansus  etiain  vineç  juxta  Saucias  sitns.  ([uem  dédit  bona-  me- 
moriœ  '"  Hugo'"',  lilius  liotberti  '-  régis.  Item  pars  terre  juxla  Monlem  ^blrt\rum. 
qnamcomesFulclio  '-'  dedil:  [)arvus  et  aiodus.  quem  tribiiit  '*  \\  illelmus.  juxta  eiin- 
dem  situs  suprascriplum  montein;  necnon  et  aiodus  in  comilatu  Meldicn.  ([iii 
dicitnr  Grandis  campus;  sed  et  ecclesie  in  Pinciacensi  comilatu.  prima  in  potes- 


'■'  Cette  pièce  date  au  plus  tût  de  1179,  époque  '  \ar.  -Jhesu-  1  B). 

de  l'association  de  Louis  V  au  trône.  Elle  est  anté-  "'  Viir.  rLolarius  et  Ludnvicu^r  (Al. 

rieure  à  986,  année  de  la  mort  de  Lotliaire.  '  lar.  -Diuii-  1  1!  1. 

"'  Nous  n'osons  garantir  la  parfaite  autljcntirili'  T  »c.  -'iiuod  el  lundavil-  (  A  i. 

de  celle  pièce,  car  elle  ne  nous  est  connue  (jue  par  ](ir.  rperegrini-  1  15 1. 

la  copie  mutilée,  et  peut-être  interpolée,  quen  ont  '  lar.  rdonuiu-  dans  les  iniprinirs. 

recueillie  les  cartulaires.  Il  faut  seulement  remar-  ''  (  or. -est  caj)ellai  ^  AI. 

quer  qu'elle  est  très   clairement  mentionnée   dans  "'  Vur.  -divo  nieniorie-  (A). 

lin  passage  d'une  chronique  rédigée  du  temps  du  "  Hugues  le  Grand,  jièrc  d'tliijjui's  G.ipci. 

roi  Robert,  et  qui  raconte  la  translation  des  re-  '■'  Var.  rrliolicrlii  (\). 

Ii(jues  de  saint  Magloire.  (Voir  Dubois,  llist.  cccles.  ^"''  Var.  rFuico-  (l!i. 

['(tris.,  t.  I,  p.  5')8).  '"■'  Var.  r([W'tu  (ledit-  (Ri. 


88  CARTLLAIliE  fil';M:i{AL  DH  PARIS. 

laie  Medriaca'^',  [in  lionore]  -'  sancti  Dionysii  dicata,  ciim  capella  iii  Marois  sita.  in 
sancti  Mail  i  ni  lionorc  fundala ,  alia  in  Vornolio  ecclesia ,  [in  lionoro]'^'  saiicti  Ste[)hani 
dedicata,  el  in  cadoni  villa  capella  Sanfli  Hilarii'''  noniinata,  denii|U('  cliaui 
capella  in  villa  quç  dicitur  Sancti  Leodogarii,  in  cujiis  etiani  noniine  [et  honore]^' 
benedicla  constat;  etiani  mansa  m.  (pie  leiuiit  Ricnlfiis  in  lienellcio  e\  supradicta 
potestate  Madreia;  in  episcopio  f'arisiaco  et  coinitatii  accclesia  saiicle  Marie 
noinine  sanclilicata,  et  in  eodem  coinitatu  in  jioiestate  ^.siaca  '^  viiieç,  unde  e\it 
census  soliduruni  \i;  in  coinitatu  etiani  Milidiiiicnsi.  in  jiotestate  Saviniaca.  man- 
.siini  I.  liée  oninia  snpradicla,  vel  que  deiiiceps  à  catliolicis  viris  eidein  collata^^' 
J'uerint  aecclesie,  ol)  aniorein  Dei  el  rcvereuciaiii  i[)soruni  sanctoruni,  conlir- 
inainus  auctoritate  noslia.  (juatinus  seinpei'  su!)  pleiiissinia  delensione  et  eimi- 
iiitalis  tuicione  coiioliorata  |)erinancant  :  lia  \idelicet  ut  niillus  aliliiiic  ad  causas 
exioeiidas,  aut  Ireda,  vel  trihuta  exijjenda,  aiit  niansiones,  vel  paialas  laciendas, 
vel  fidejussores  lollendos,  aut  lioinines  ejusdem  ecclesie  laiii  inijeniios  quani 
servos.  super  terrain  ipsoriini  ddiuinantes '*'  injuste  dislrliijjendos,  nec  ullas  redi- 
biciones  aut  illicitas  occasioncs  rerpiirondas,  iioslris  el  futuris  lemporilius.  iiijjredi 
audeat,  vel  ca  (pie  sujira  niemorata  sunt  exijjere  presiiinat;  sed  liceat  ahhati 
suisipie  successorilms  res  predidi  nionaslerii  suli  einiinilalis  nosire  dereiisionein 
quieto  ordiiie  possidere,  ad  stipendia  nionaclioruni  ihidem  Deo  raïuidaiitium 
perliennibus  prolicial  teinporil)us  in  au;;iiienlis.  Voluinus  eliaiii  ut  iiosler  ac  vester. 
o  dux  carissiine(''\  omniuniipie  episcoporuin  ac  ciuiiiliiin  in  hoc  concordet  asseiisus, 
ut  idem  locus  senqier  ahlialeui  liaheat  e\  pr(qMia  coiijjrejjatione,  ipii  ipsam 
casani  Dei  et  inoiiaclios  ibidem'"'  de<;entes  cuni  normali  linnore  ciistodieudo 
traclel.  Siiiuii(pie  voiiiiiiiis  ul  iiiilliis  melropolilanus,  aut  ali([uis  subjecliis.  aetiani- 
(jue  pdiililex  j'arisiaciis.  causa  aliciipis  oriliiiacionisi"  .  illiic  iii<;redi  présumai,  nisi 
vucalus  \eiieril.  aiil  ad  sfinctaiii  missaui  (■elebraiidaiu ,  aut  ad  (;cclesias  conse- 
craiidas.  aut  ad  lienediclioiies  clericoruiir'-  laciendas.  et  (piod  debiluin  exciisare 
11(111  deliel.  (pu  \()calus  liieiil  :  et  (pioiiiaiii  perejjrim  al(pie  alieiiijjeiK;  esse  nos- 
ciinlur,  lieiiijpie,  misericordiler  ac  pie  a  iMiiiis  et  catliolicis  \iris  sciu|)er  fractari 
ac  conluen  debeaiil  '',  pro  Clirislo.  a  (pio  el  nos  ciincli  '*  perej;rinauiur  in 
mundo.  Decrevimiis  (■tiaiii  per  noslri  aiicliu'ilaleiii  precepli.  ut  iiemo  siqier  ipsos 
sei\os    Dei   poleslalem    exerceat,    aut    (piempiam    inler    eos   coiilra    voluiitateni 


'  ]'((;■.  "Mndrica-  (A).  "''  l  iir.  ripsoriiin  rotiiiiKiU(Mil(>s-  (A). 

■'  l,i'>  nmls  -iii  i.miori'-  iii:iii([ii(Mi(.  ilaiis  A  (H  B.  "  I  «)■.  rkarissinicn  (B). 

■'  Les  iiKils  rrin  luiiKHci  iiiaiiijiiniit  (laii;;  A  et  I!.  '"'  l,c  mot  <Til)i(leinTi  manque  dans  B. 

''  Viir.  (rlivlarii"  (B).  "  \ai-.  rcirdinalionis^  (A). 

''  IjCs  mots  "cl  lioiiuri;"  iiiani|ueiit  dans  A  et  B.  ''  \iir.  -cIciieliDium-  (A). 

''■'  Viir.  crlsiaca^  (A).  '' '  ]  ar.  rdebent'-  (A). 

'"*  Vai:  rconlalai  (B).  >'*'  Le  mot  itcuiicliT  nian(|iie  dans  B. 


C ART UL AIRE  GÉ.XÉRAL  DE  PARIS.  89 

ipsorum  inipoiiero  teni])tol;  sed  in  corum  semper  disposicione,  ordiiiacione  el 
electioue  intus  et  loris  oiuiiia  consistant,  qualinus  serves  Dei,  qui  inibi  Deo  lamu- 
lantur,  pro  nobis  et  conjii<je,  ac  nostra  proie  ',  vel  stabilitate  tolius  regni  a  Deo 
nobis  concessi,  proque  reniedio  aniniariiiu  eoruni  qui  pro  aniore  Dei  et  sanctorum 
inibi  sua  tradidore  donai'ia,  eoruni  quoque  qui  futuris  temporibus  daturi  sunt 
premia'-'.  Et  banc  auctoritatem,  ut  firuiior  in  Dei  nomine  babeatur,  a  fidelibus 
sancte  Dei  ecclesie  et  nostris  diligencius  conservetur,  manu  propria  subterfirnia- 
vinius.  et  anuli  nostri  impressions  signari  jussimus. 

A.  Copie  inconipièle  du  vu'  .«lécle,  à  la  Bibl.  nal..  ras.  iat.  i.'i^oi.  fol.  161  1°. 

B.  Copie  du  iiï*  siècle,  à  la  BiLl.  nal.,  ms.  lai.  ô'ii3  (Carlul.  de  Sainl-Majloire),  p.  i. 


65 

980,  3o  décembre. 
ConCimation  par  le  pape  Benoît  VIT  des  biens  et  privilèges  de  l'église  de  Paris  ' . 

PRECtPTLM   DE  REBUS   EPISCOPI   ET   CANOMCORl'M   \  ROMANO   PAPA 
LISIERM    EPISCOPI  Pr.ECATL   CONFIRMATIM. 

y^  Benedictus  episcopus,  servus  servorum  Dei .  sancta?  Romane  sedis  apostolicus, 
omnibus  coepiscopis  et  omnibus  principibus  in  parte  Galiiarum  residentibus,  per- 
petuam  in  Domino  saluteui.  Convenit  apostolico  nioderaniine  pia  leligione  pollen- 
tibus  benivola  compassionc  succurrere.  et  poscentium  animis  alacri  devotione 
impartiri  assensum;  siquideni  eteuim  potissimuin  iucri  preiuium  apud  condi- 
lorem  omnium  l'eponilur  Dcuni.  quando  venerabilia  loca  oportune  ordinatn  ad 
meliorem  fuerint  sine  dubio  statum  perdiicta.  Noscat  igitur  vestre  excellentie 
laudabilis  mansuetudo.  quod  Elysiardus.  Parisiac»  sedis  episcopus,  adiens  limina 
beatorum  apostolorum  Pétri  et  Pauli  Rome  instantia,  ostendeiis  rt';;alia  piecepta. 
qua?  pro  remedio  animarum  suarum  neciion  et  anfecessorum  noslrorum.  privilé- 
gia œcclesia»  beatfe  Dei  genilricis  et  virginis  Marife  et  sancti  protomart\  ris  Stejdiani 
prefali  loci,  firma  ionscriplioiie  tradiderunt.  Hac  autem  ratione  coiiimotus  sup- 


''  Var.  rrac  nostra  proie,  seu  ])ro  duce  ejiisque 
conjuge,  nec  non  et  proie,  velr  (B). 

"'  Le  reste  manque  dans  A. 

''  Cette  bulle  ne  paraît  avoir  été  incriminée  par 
aucun  des  auteurs  qui  font  j)ubliée  ou  citée,  mais 
cela  tient  à  ce  qu'on  l'a  toujoui's  donnée  jusqu'ici 
d'après  les  copies  qui  en  ont  été  conservées  dans 
les  Cartulaires  de  .Notre-Dame.  Si  on  s'était  re- 
porté à  l'original  d'où  ces  copies  dérivent  et  qui 
existe  encore  aux  Archives  nationales,  sous  la 
cote  L.  220,  on  eût  vu  que  ce  prétendu  original 

Cari.d.  —  I. 


n'est  qu'une  copie  d'une  bulle  quelconque  du 
xi'  siècle,  à  laquelle  ou  n  voulu  donner  un  carac- 
tère d  authenlioilé  en  v  ajoutant  le  Beiievuletc  et  la 
date  qui  manquaient,  et  en  y  suspendant  un  bout 
de  ficelle  qui  simule  grossièrement  les  attaches 
d'une  bulle  de  plomb.  On  doit  d'autant  moins  hé- 
siter à  rejeter  cet  acte,  que  sur  l'exenqjlaire  dont 
tous  les  autres  dérivent,  le  nom  même  du  pape 
est  d'une  main  [dus  moderne  que  le  reste  de  la 
pièce  et  qu'on  aperçoit  par-dessous  les  traces  d'un 
autre  nom  qui  a  été  gratté. 


90  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

|)Iici  flevoliniie  deprecalus  est  nobis,  quatiiius  apostolica  auctoritate  ei  reroiifir- 
jiiarenuis  predictas  couscriptiones  et  episcopatum  prel'atç  sedis,  cum  oiniiihus 
pertiiicntiis  \cl  adjacentiis  suis,  videlicet  abbaliam  Saiicti  Eligii,  abbatiam  Saiicti 
Germaiii  lioluniU''',  aldjaliani  Sancti  MarcelH,  abbatiam  Saiicti  Chlodoaldi  atque 
Saiicti  Mai'tiiii,  abbatiam  Sancti  Pétri  (pie  dicitiir  Hespacis,  alilialiain  Sancti  Sa- 
tiiriiiiii  <le  (lavrosa,  abbatiam  Sancti  Feiri  quç  (bcitur  AijjeHa,  abbatiam  Sancti 
Martini  cpie  est  in  CampelHs'-',  abljatiani  Sancti  Petii  que  dicituc  Caziaciis  supei' 
Materna,  cum  oninibus  adjaceiitiis  earnm .  et  (piic(piid  lam  in  presens  quam  in 
rutiirum  pretata  eccb'sia  possideinhi  est;  simib  iiKido  ib'  stipeii(bis  b'atrimi  ipsius 
loci,  scibcet  Spedoiiam  potestatem  cum  ccclesia,  ac  vilkdam  nomine  Abicerias, 
cum  omnibus  inibi  juslic  leo;diter(pie  as|)icientibiis,  (juaiii  idem  prebbatus  presnl 
Elvsianbis.  amore  Dei  (bictus,  tam  a  suo  quam  a  successorum  suorum  dominio 
aul'crens,  in  iVatriim  saiicte  Mariy  prefate  sedis  delc{javit  usus;  IjiKlrcsiacum  cum 
aecdesia  et  altare  oinni(jne  inlegiùtate  et  snis  adjaceiitiis;  Aurebacum  cum  ec(desia 
etabare  suisipie  appeinlitiis;  (lixiliacum,  Laiacum  cum  eccK'sia  et  abare  omnibus- 
que  iiii])i  adjaceiitilms;  Caslenediim  cum  ecclesia  et  altare  suistpie  appeiKbtiis; 
Banioluin  cum  çccb'sia  et  aUare  suisque  adjacentiis;  Sulciacum  cum  ;eccb^sia  et 
abare  cum  omnibus  ad  usus  Iralrum  pertinentibus;  Cristoiium  cum  iecclesia  et 
abare,  vel  quicqiiid  inibi  ad  precbctorum  pcrtiiiet  stipeinba;  lia'c  eiiim  septem 
altaria  prefalç  sedi  attinenlia  iiKîmoratus  presnl,  e\  pi'oprio  dominio,  sine  sua  suo- 
ruimpii^  successorum  venditione,  iiullo  contradiceiile,  slip(.Midiis  perpetualitcr 
ipsorum  attribuit  batruni;  Eleiiacum,  Steovillam,  itosetum,  (lellas  et  Vernou, 
Maclielum  et  Samesium,  Mintriacum,  Alanriaciim,  cum  ecclesiis  et  universisad  se 
pertinentibus;  Viriacum,  cum  omnibus  ipie  xidenlur  ad  jiredictorum  usns  b-atrum 
aspicere,  sed  et  medietatem  noue  ac  décime,  ipu;  de  rébus  ipsius  ecclesiie  abslracte 
luerant,  al)  bis  qui  eis  utuntnr,  acci[)i  soient;  F(uifeiielum  cum  ecclesia,  \ilcenam 
cuiii  omnibus  inibi  adjacentiis.  Ob  lirmitatem  tanieii  reli<;ioiiis,  petiit  suprataxatus 
Klvsiardus  e|)iscopus  iit  et  clanstrnm  ipsius  con<;re<;ationis  jure  perpetiio  conlu'- 
niaremus,  qiio,  abs(|ue  iilliiis  impiieluduii'.  lam  ipsius  loci  episcopi  (piani  aliaium 
persoiiarum  seciiri  viverenl.  et  uiiuscpiisijue  canoniciis  suam  propriam  domiim 
cum  omni  snbstantia  dare  m!  vcudere  valeat  cuicuiiKpie  canonico  voliierit  e\ 
ijisa  coiiip-ejjatioiie  ,  iiuHiqiie  abo,  \eliid  coiistituluni  esta  priscis  teniporibus.  Nos 
vei'o,  iiispectis  piissimoruni  aiicloi'um  et  paternis  preceptionibiis,  libuit  nobis 
petitionibns  cjusdem  ejiiscopi  asseiisum  preben;  ut  siib  jure  et  jiatrocinio  sancla' 


''   SniMl-(îeriri;iiii-l  Aiixi^nciis  rUiil  (ii'j.'i  (li'sijjiu?  '    On  [x'ul  \()ir  sur  ce  [lassajfo  Ips  Iros  justes 

sniis  lo  nom  flo  SaiiiKicrniain-lc-llond  au  ix' siècle.  (iliscr-valinns  île  .laillol  {Recherches  critifjucf  sur  la 

Al)l)()n,   (tans  son   ranieux  poèuie   sur  le  siè(TC  de  ville  de  Paris,  t.  II.,  quartier  des  Halles,  p.   s-2, 

H8(').  l'appelle  à  diverses  repiises  rrSanilus  (ieniia-  et   (piarlicr  de   Saiut-Marliu-des-dlianips,    p.    65 

nus  teres".  (Abl)on,  I.  I,  v.  177.  et  I.  Il,  v.  ;>,').)  et  0(1). 


CAHTLLAIRK  GÉNKH\L  Di:  l'AIUS.  91 

romanç  et  a[)Ost()lica'  malris  a^cclosia^  oiiiiiia  luiiia  atquc  iiiviolata  jiijjiter  niaiie- 
aiil,  precipientes  aposlolica  aiictorilalc  jaiiidiclis  caiioiiicis.  clijjt'iitt'S  ex  sciiiet- 
ipsis   per  comimiiieni    (Hiniimii   assoiisiiiii    prepositos  et   dcraiios,   (pii   cl  eoiuiii 
prcvideaiit  villas,  fl  ilcliila  i^li|)ciidia  cis  adiiiliiislraiiL  (ideliler.  Eo  iianHjiK'  ordiin' 
precipiimis  ut  imlliis    ('piscopoi'iiiii   pri'  successioiies   subtialuîrc,    iniiiuare,  aul 
ad  iisiis  suos  ictoiipioro.  vcl  alicui  iii  l)('ne(lciiim  trdjiiere,  iii'quc  ulhiiii  impe- 
diincntuin   c\  pi'e(]ictis  re])iis  fratrum  inlerre,  sed  iicc  servitia  ex  eadeni   lerra 
exactare,  neqiie  ullas  iii  alirpia  re  exadiones  inde  exinere  piesiiniaul;  si  auoere 
eis  aliquid  placueril,  liciliiin   liabeant;  distraliendi  aiitem   vel   iiiimiciidi   ca  cpu; 
pio  Dei  amore  staliita  surit,  iicquaquam  valeaiit.  Slaluiimis  iiauupic  sub  divini 
jiidicii  obteslatione  et  beatoniin   apostolonim  Pétri   et  Pauli,  nostreque  bumi- 
btalis   jussione,   ut    milbis    uiiqaam    ex   iinperatoribus,    ie{;ibiis.    niarcbioudjus, 
ducibus,  couulibus,  priucipibus,  vel  ex  oiiini  judicalia  potestale  acciiictus,  seu  in 
quolibet  ordiiie  et  ininislerio  constitutus,  in  supradictis  episcopi  vel  canonicoruni 
rébus,  nec  in  ipsa  insula  ubi  eivilas  Pai-isius  videtui'  esse  posita,  et  de  reoali  via 
ex  parte  Sancti  Gerniani  liolundi  a  Sancto  Mederico   uscpie  ad  locuni  qui  vulgo 
vocatur  Tudella.  in  ru;;a  ejusdeni  Saiicti  Germani,  nec  in  aliis  minoribus  viis  que 
tendunl  ad  eundem  uionasteriiim.  ali<|nani  judieaiidi  potestatem   inibi  exerceat. 
nec  aliquem  censuni,  ncfpie  teloneum,  neque  ripaticum,  neque  rotaticuni,  neque 
portaticuni,  necpie  baniiuni,   ireda,  nec  ullas  districliones  faciendas,  nec   ullas 
parafas  requireudas.  nec  loraticuni,  nec  pulveraticuiu,  nec  ullas  lc{;es  taciendas, 
nec  de  liberis  boniinibiis  albanisqu(>  ac  colonibus  in  supradicta  terra  commanen- 
tibus,  aliquem  censuni,  vel  ali(pias  redibitiones  accipere  présumât,  nec   (|uani- 
libet  malitiani.  nec  jactura-  molestiam,  ibidem,   sive  pacis,  sive   brili  tiMiipore, 
inCerre  conetur,  dum  prolecto  amodo  et  usque  in  linem  seculi,  ut  [uedicluni  est. 
firnia  stabilitate  sul)  patrocinio  et  jurisdictione  sancta^  lioniaiie  matris    ecclesie 
permanendum  cuncta  deccrniiiins.  Si  cpiis  autem,  (juod  ikui  optainus,  lia-c  (|Uce 
a  nobis  ad  honorificenliam  sancla'   Dei  genetricis  Maria'  et   beati   proloniartiris 
Stepbani,  ceterorumque  sanctorum  qui  ibi  venerantur,  piu  ipsius  stabilitate  epis- 
copatus  statuta  suiit,  transgrcdi  ausu  nel'ario  presumpserit,  sciât  se  anatliematis 
vinculo  innodatuin,  et  cum  diabolo  et  omnibus  impiis,  eterni  incendii  atrocissimo 
suplicio  depiitatuin.  At  veio  ipii  pio  iiituitu  custos  et  observator  liorum  precep- 
torum  extiterit.  omuimode  benediclionis  oratiam,  omniuiiupie  peccatorum  suo- 
ruiii  absolutionem  et  indulgeuliam ,  et  celestis  vila-  beatitudinem  cum  sanctis  et 
electis  a  misericordissimo  DominoDeo  iinstro  consequi  merealur  in  secula  sa-culo- 
rum.  Amen.  Benevalete.  Data  m  kalendas  Januarias,  per  inaiinm  doiniin  Stepbani 
episco])i  et  bibliotliecarii  sancle  lîomane  ecclesie. 

A.  Apn(Ty|ilio  ilu  xi'  sii'cle,  aver  tracos  de  Imllo,  aux  Arrli.  iial.,  1,.  aan. 

B.  Copie  du  xii°  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  i  77  {l.ivi-p  tioir  de  Aolio-Dauie),  \>.  •!.'). 

C.  Copie  du  xiii"  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  175  (Graml  Prtsioraf  de  Notre-Dame),  p.  oSi. 

D.  Copie  du  xni'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  176  (Petit  Pastoral  de  Notre-Dame),  p.  .') 


92  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

66 

Vers  08'2.  —  CoHPito.NE. 
Confirinalioli  par  les  rois  Lolliaire  et  Louis  de  tous  les  biens  et  |iri\ilè|jps  de  rt'glise  de  Paris''-. 

PRECEPTUM  DE   OMMBLS  POTESTATIIÎL  S    IT,ATRLM. 

lu  iiomiiic  sanctç  et  iiuli\idiiac  Ti'iiiilalis,  Hlotliarius  jjoiiilor  «jciiiliisqiH!  oju.s 
Hlodovicus,  ulricjuo  opitulaiile  j^;i-atia  Dci,  Francoruin  i'e;[es.  Si  sacerdoliiiu  ai- 
scrvoriim  Dei  petilioiies,  quas  pro  uliliLatiJnis  cl  iiecessilatibiis  suis  siioriiin(]ii(; 
subiccloiiiin  noljis  iiiiiolueriiit,  ad  cil'erluiii  porduciimis,  non  soliini  rc;;lani  excr- 
(UMuiis  coiisuetiidinein,  voruin  ctiani  ad  aelcniac  l'etriluilionis  l^'aliliidincni  hilia 
i'acta,  auxdiantc  Domino,  nobis  profiituia  confidinuis.  Idciico  noUini  esse  voiiinms 
omnilniis  sanctç  Dei  ccclesiae  fidelibus,  laiii  nostris  presenlibiis  cpiaui  scilicel  et 
liiiuris,  (plia  vir  veiierabilis  Elysiardns  .  Paiisiacensis  ccclesiae  episc()j)iis,  nosliae 
iinioUiit  serenilali,  siigjjercnlibus  itatpie  ac  inlervcnicnlibiis  dileclis  lidclibus  iios- 
li'is,  videbcct  dulcissinia  conjujje  Enuna,  al(|ue  Hn.ijone  cxcellenlissinio  duce. 
egi'Cfjiisque  presulibiis,  Albcroiic  Ueniensis,  (iibuino  (labiloiiensis'-',  (piod  pio  Dci 
oninipolenlis  aniore  cl  liituro  ejusdeni  congrejialionis  cavcndopcricido,  ne  alicpia 
successoruni  suoiuin  aiil  seculariiini  pei'sonaruni  neglegentia  vid  paicilalc,  ordo 
in  ea  sedc  comnicinorala  liiluiis  Icniporibus  peiturbarctcanonicus,  qiiandam  poles- 
lateni,  Spcdonani  noininc,  ciini  ecclesia  in  lionorc  sancii  Beati  dicata,  ar  villani 
voca])ulo  Macci'ias,  ciun  leri'is  cidlis  cl  incidlis,  viiicis.  silvis,  iiiolcndinis.  pralis, 
pascuis,  jtiscariis,  aqiiis  a([iiai'unive  dccursibiis,  et  ciiin  omnibus  inil)i  juste  le- 
!;aiitcr<pic  as[)icienlil)us,  (piaui  idem  pitdibalus  pi-csid  Elysiardus,  amoi'c  Dei 
(hiclus,  tani  a  suo  (piam  a  siiccessorinn  siioiinii  dominio  auleicns.  in  IVatrum 
Sanctç  Mariac  praclalç  sedis  dclegavil  usus,  piT  boc  l'cgale  pracccpluni  slabib 
jure  cis  concedereunis.  Picterca  bumiliter  cxoi'antcs  jielierunt  ut,  pro  (bvino  in- 
liiilii  cl  pio  ipsius  coniiicoalionis  caveuda  itcccssitatc.  avoruni  iiosirorum  picccpla 
l'Cjpim,  e\  slqicndiis  ipsorum  IValium,  (piac  in  in(>nd)i':inulis  vcluslissiniis  cou- 
liiici)aulur  inseila,  in  bujns  coiporc  [)rccepli  Iiievilci"  accunudata,  rejjaH  auc- 
lonlalf   recniilirniarcmus   ad    inlejpum.    Ob   liiniilaleni    lamcn   relijjioiiis,   p(!tiil 


'    (hi()i(|iir'   ci'tlc    irii|inrhiiili>    pircp    soil    liii>ii  Snùiie.  iiinis  di'  (Ihi'ilnns-siir-Miirne.   Le   pivka  (jui 

ciiMiiiii',  Miius  jivdiis  (Mil  iIcMiii- riiisiTiT  dans  notre  si('j;e;iil,    ,'i    cellt!    ('pocjne    à    C.lialon  sui'-Saùnc   se 

icciiril  |iiircc  i|ij'('llc  n'a  jamais  rlc^   |)idilii'e  iiil('-  nuMiinait  Raoul  (voir  un  a  de  de  ()8G,  cité  dans  la 

;;ralerni'nl,  el  (|iiVlle  lions  l'ournil  a\ee  la  bulle  de  Gullia  clirkt.  nova,  l.  l\',  col.  8Si,  où  tous  les  deux 

lîenoîl  Vil.   ini|iiirn('e  ci-dessn-;.  la  ])liis  ancienne  sont  noinnids  simullanéinent).  Il  est  (Hranjjc  qu'une 

Mirnlion  (le  rcWèque  Elisiardns.  l'aule  de  ce  jfctn'c  se  soit  [jlissc'e  ilans  ini  acte  ori- 

(iiliuinns  n'(;lail  ])as  év('>i| I.'  (ilialon-sm-  g-inal. 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  93 

mcmoratiis  Eiysiardus  opisropus  ut  et  claustrum  ipsius  congregatiouis,  siciit  ab 
avo  nostro  rege  Karolo,  supplicante  Tcudulfo,  cjusdem  loci  cpisropo,  coiifiiinatuiii 
est,  jure  pcrpeluo  ac  stabili  ordiiie  corroburaremus,  quo,  al)sfjue  ullius  iiupiie- 
tiuliiie,  lam  ipsius  sedis  episcopi  quam  aliaruui  personaruin,  securi  vivereiil.  et 
unusquisque  caiioiiicus  suam  propriani  doimini,  cum  omiii  substanlia,  dare  vel 
vendere  valeat  cuicuiuque  voluorit,  lanluin  e\  IVatribus,  veUil  conslitutimi  est  a 
priscis  ternporibus.  Nos  vcro  petitioiii  eoruni,  quia  necessaiia  et  ratioiial)ilis  erat, 
assensum  prebenles,  vehid  poslulavcrint  fiei'i  adjucHcavimus,  quatinus  iiulla  occa- 
sione,  nec  rei  publicae  servilio,  quisquam  ex  succossoi'ibus  seu  sc(Mdaiibiis  por- 
sonis  iinpedinioutum  in  l'uturo  eis  iulcrrc  potuisset,  pio  quo  a  via  l'ectiludiiiis 
et  observatioue  canonica  eos  oberrare  necesse  foret,  sed  de  depufatis  sibi  rébus 
coiilempti,  absquc  iiecessitale  et  iuo[)ia ,  caiiouieum  ordiiieni  lenerc,  et  sine  pre- 
varicationc,  quantum  liumaua  siait  fragibtas,  observare  (juivisseiit,  ex  seinetipsis 
seiuper  per  coaiiiuniem  omnium  assensum  eligentes  prcpositum  et  decannm,  (lui 
et  corundem  prcvideant  villas  et  débita  stipendia  IVatiibus  (iddilcr  adniinislrant. 
Quapropter  statm'mus  ntque  jubemus  et  nostra  preceptione  eoniirmanius  eis  villas, 
([uas  duduin  per  privile<;ia  et  per  precepta  regnm  liabere  noscuntur,  ad  eorum 
nécessitâtes  procurandas.  et  metu  fntnrorum  casuuni  propellcndo  :  videlicet  ()n- 
dresiacum,  cum  ecclesia  et  altare  oinni([ue  intefjritate  el  suis  adjarentiis;  \nre- 
liacum,  cum  ecclesia  et  altare  suisque  appenditiis;  Civiliacum,  cum  aecclesia  et 
altare  et  omnibus  inibi  adjacenlilnis;  Laiacum,  Caslenednm,  cum  ecclesia  et  altare 
omnibus(]ue  adjacentibus;  Baniolum,  cum  ecclesia  et  altare  ceteris(|ue  appenditiis; 
Fidciacum,  cum  ecclesia  et  altare  et  res  in  Larziaco  et  in  Lolveovilla,  cum  om- 
nibus ad  usus  fratrum  pertiiientibns;  Crisloiluin,  cum  ecclesia  et  altare,  vel  (piid- 
quid  inibi  ad  predictorum  sti[)eadia  pertinel.  llaec  enim  septem  altaria  Parisiacae 
sedi  atlinentia  predictus  presul  Elysiardas,  ex  propi'io  dominio,  sine  sua  suorum- 
que  successoruai  vendilione,  nnllo  contradicentc,  stipendiis  pcrpetualiter  adlri- 
buit  ipsorum  fratrum  :  Cleriacnm  videlicet,  Stcovillam ,  llosetum ,  Cellas  et  Vcrnou , 
Macliehnu  (;t  Samesium,  Mintiiacum  et  Mauriacum,  cum  ecclesiis  el  uni\ei>is 
ad  se  pcrtinentibas;  Yiriacam,  cam  oainibas  (piç  videnlar  ad  luacdictoium 
usus  fratrum  as|)icere,  sed  el  medielalem  noaac  ac  decimae,  ipu;  di'  rdjus  ipsius 
ecclesiae,  (jaae  abstracti;  [aei'aat,  al)  liis  qai  eis  ntnntur,  accipi  solciil.  liane  ertfo 
pracdictam  polestatem,  S|)edonam,  et  bas  nomiaatas  villas,  cam  oaiaibus  aijiien- 
diiiis  et  reditii)us  sais,  nt  diximas,  ad  onnu's  ejasdem  congrejratioais  nécessi- 
tâtes et  sastenlacala  moi'lalis  vifae  nnnisli'anda,  vel  qaod  a  longo  lempore  ibidem 
sant  aspicicatia,  vel  ad  praesens  as[)icere  videnlar,  nat  deinceps  a  Deo  timentibas 
additam  vel  conlatam  fnei'it,  regali  ancl()ri[ta]te  et  indalgealia,  lioc  priU'C(>plum 
confirmalioais  nosti'ç  slabili  jure  eis  concedimas  ac  conlii'inanms.  Precipienles 
at  nallas  cjtiscoporam  per  sac(^essionessabtrabere,  minuare,  aal  ad  usas  saos  re- 
torqaere,  vel  alicai  in  beneliciam  tribuere,  nequc  uUum  impedimentam  ex  prae- 


!)^i  CAUTLiLAir.li  GÉNÉRAL  DE  IMRIS. 

dictis  rcbiis  eis  iiilerre,  scxl  ncc  senitia  ex  oisdom  villis  cxactare,  uecjue  ullas  in 
alifjiia  re  cxactioucs  [inde  exijfere]  prcsuinanl;  si  aii;;ere  eis  ali(|uid  [plac]ueril. 
liciliiiii  liaheaiit;  disiraliendi  auleiii  vel  niiimeiidi  ea  que  pro  Dei  stalula  suiil 
aiiioïc,  iieqiiaquaiu  valeaiil.  Ko  iiaïuqiie  ordiiie  jx'ccipinius  el  coiToljoraiiius.  pio 
salutis  iiostiv  renuiiicratione,  el  pro  saiicte  Dei  ecclesiae  statu  rei([ue  pul)lic<' 
jjiiberiiatioiie,  veliit  ab  aiilecessnribiis  iiustris  coidiniialuin  est,  ut  iiiiHiis  iin- 
(|ijani  ex  judiraria  potcstate  accinctus,  vel  quofunKjue  modo  nullisque  iiijjeiiiis.  in 
jtracdiclis  villis  aliquaui  jiidicaudi  polestalein  inibi  exerceat,  ne([iie  aliipieni  cen- 
suiii,  iiecjue  teloiienni,  ne<pie  l'ipaticnin,  neque  l'olaliciini,  ne(|iie  poilalicuin, 
iieque  banninn,  nec  lieda,  nec  ullas  disti'iclioiies  l'aciendas.  nec  ullas  paralas 
lequireiidas,  nec  loiaticuni,  nec  pulveiaticuni.  iicc  ullas  leges  l'aciendas,  nec  de 
liberis  bominibus  all)anis(|ue  ac  colonilnis,  in  supiadicta  terra  coniinanenlibus, 
aliquein  censuni  vel  aliquas  redibitiones  acciperc  présumai,  seu  (juicquid  fiscus 
nosler  indc  exigere  aul  spcrai'e  preseulaliler  potueril,  requirere  non  présumai;  el 
si  forte  callidilale  judicis  aul  alicujus  pcrsoiie,  ipsae  eniunitates  alicubi  inruplae 
luerinl,  j)riscorum  lejje,  id  est  solidis  oc  multclnr.  Petimus  ergo  successorcs  iios- 
lios  ut  banc  noslrani  liberalissimam  concessioneni  ita  conservciil  sicul  ea.que  ob 
amoreni  Dei  aeternamque  mercedcm  stfiUierinl,  a  suis  voluerinl  successoribus 
(>sse  servanda.  Et  ut  bec  aucloritas  quam,  oli  dilectionem  Dei  et  aniniarum  iios- 
Iraium  remediuni  statuimus,  lirmioreni  in  Dei  nomine  oblineal  vigorem  eldeiuceps 
pcipetualiter  inconvulsa  ])ermaneat,  manibus  propriis  eani  subterlirmavimus. 

Si;;nuni  Illolbarii  <j]oriosis(»(o//of'r»y/i/«c)simi  régis  filiique  cjus  [tnonooraiiuiie) 
llludovici. 

Kinullus  cancellarius,  ad  vicem  Alberonis  arcbiepiscopi.  recogiiovit.  Actum 
("-onj)endio  palatio. 

A.  ()n;[inal,  niix  Airli.  ii.il.,  K.  ly.n'T)'  (Miiséi<,  n"  83). 

lî.  (;ii|iie  ilii  \ii'  sik-l',  nu\  Arrli.  nal.,  k.  17,  m"  5\ 

('..  diipii' ilii  mT  siocle,  aux  Arcli.  ii.il.,  I.L.  1 -7  ( /.iirc  iio/r  do  Xolio-Daiiic),  p.  iio. 

I).  (Injiie  du  xiii''  sièclo,  aux  Anli.  nal.,  I.L.  1  -j'i  (  (innid  t'nsiurnl  do  iSotrc-Uanie),  p.  077. 

K.  Copie  dii  xiii'  sièclo,  aux  Arcli.  iial. ,  1,1^.  1  7(1  (  l'clii  Piislnrcd  de  .Noire-Dame),  p.  gO. 

I'".  \idiiniis  ilo  il)n(|,  aux  Arcli.  nat.,  k.  17,  n"  ■">  . 

r,.  Mdinius  do  loM-ior  1  :i  1  n  .  aux  Aieli.  nal.,  JJ.    '1.'.,  u"   7. 


67 

Vers  987.  —  Paius. 

roiiliiniMlioii  jiMi'  l!ii;;ucs  (;;i|i('l  di'  Idiis  li's  liicus  ri  |)rivil('j;es  des  ('jjliscs. 

In  Dei  noniiue,  onuiibus  pia'senlibus  el  Inluris.  IIiijh).  Dei  gratia.  Francorum 
rex.  (luni  sil  dijjnum  Deooujuia  bona  icreric.  cl  qiue  suiit  Dei  Deodare,  ul  divina 
iionilas  niulliplicci  seinen  regale  iioslriini  in  siii  bunoieni  et  ulilitatem  gentium. 


CARTILAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  95 

omiie?;  ecclesianim  libertales,  doua  et  privilégia  finniter  et  dévote  confirmainus. 
Volumus  autem  ut  charta  gloriosc  mciiiorie  Caroli,  Francorum régis,  de  possessio- 
uibus  Diis  gentium  qiiondani  dicatis  '  et  diviiio  cultui  applicandis  in  omnibus  ob- 
servctur.  Qui  autem  de  bis  aH(juid  sublraberc  vulueril,  vel  aliquo  Icinpore  chartani 
banc  regalis  rescriptionis  viobii-e  pra^suinat,  sentiat  in  omnibus  rébus  suis  detri- 
menlum.  et  parlem  babeat  cuni  Satliana,  principe  tenebrarnni.  Factum  boc  ad 
aram  Beatoium  Apostoiorum  Parisius  -',  sub  >igiiio  nostro  et  iiilVa  scriptoruni. 
S.  Rol)ei'ti  fib'i  nostri  '^'.  S.  Roberti  de  Xogcria.  S.  Genselini  '  Silvaueclensis 
bulicularii.  S.  Abiurini  '  camerai-ii.  S.  Genserici  "  relerendarii. 

Édit.  :  (a)  Dubois,  Hi^l.  eccles.  Paris:.,  t.  I,  p.  Gi  i.  —  (Ji)  Gall.  Clirisl.,  t.  VII,  inslr.  col.  -juj.  —  l<  )   /ffciieiï 
des  Hisl.  de  la  France,  I.  \,  p.  ô'iS,  d'apr-'S  b. 


68 

989,  30  juin.  —  l'ip.is. 

Donation  par  Hiijjues  Capet .  à  raljiiayo  de  Saiut-Maiir-Jes-Foss»s .  d'un  -niansus  indominioatus- 

sis  au  lieu  de  Maisons. 

-Dala  inense  xn  kalcndas  .hilias.  indiciinne  ii,  aano  u  regrianle  Hujjone  letjo.  Acla  publlrr 
l'arisii'a  urbe  "'.  anno  incainali  \erl)i  Di:cr,i:  lwxxvhi  ^  ->. 

.k.  Original  jadis  scollf  aux  Arch.  nal.,  K.  i'^,  ii"  i    (Musée,  n"  8'i). 

B.  Copie  du  xin'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  1 1 -j  (Cartul.  de  .Saint-Maur-des-Fossé.s),  loi.  i3  v". 

Edit.  :  (a)  Mabillon,  De  re  diplumalica ,  p.  576,  d'après  A.  —  (h)  Labbe,  Alliance  chrnnol.,  t.  Il,  p.  5 i 7,  d'après  A. 

—  (c)  Dubois,  llisl.  eccle.i.  Paris.,  t.  I,  p.  6o'i,  d'après  B.  —  (rf)  Gall.  christ,  nova,  t.  Vil,  inslr.,  col.  "i. 

—  (e)  Rec.  des  Hist.  delà  Francf,  t.  X,p.  ôô."),  d'après  a  el  d.  —  {/)  Tardif,  Cnrl.  des  rois,  p.  l'ig.  d'apiès  \. 

—  (g)  Rec.  de  fac-similés  à  l'usage  de  l'Ecole  des  Cliarles,  n"  3-3,  d'après  A. 


'■'   Var.  rrdalisr,  [a). 

■■  Ce  diplôme  est  le  premier  qui  ail  été  souscrit 
à  Paris  par  un  roi  de  la  dynastie  capétienne.  La 
mention  de  l'autel  des  Saints-A|)itres,  dans  lequel 
on  veut  voir  l'église  Sainte-Geneviève,  serait  fort  in- 
téressante. Malheureusement  le  diplôme  est  tout 
entier  de  la  plus  insigne  fausseté,  comme  les  sou- 
scriptions insolites  qui  le  ternn'neut  suHisent  à  le 
prouver. 

■''  Dans  les  diplômes  postérieurs  à  987,  Iloberl 
prend  le  titre  de  rc-r ,  cest  pourquoi  tous  les  au- 
teurs rangent  ce  diplôme  à  lan  987.  (Ptec.  (/es  ///»(. 
delà  France,  t.  X,  p.  5 18). 

'''    Var.  ffGemelini-î  (a). 

'*'   ffMaurini-  manque  dans  a. 


"'    ]'<ir.  -Genselini n  [a). 

Ce  di])lôme,  le  seul  acte  émané  dllugues 
Cai)et  qui  nous  soit  parvenu  en  original .  est  le 
plus  ancien  diplôn)e  royal  de  la  dynastie  capétienne 
daté  de  Paris.  On  en  connaît  bien  un  de  l'an  987, 
également  daté  de  Paris  (n"  6-);  mais,  conune 
nous  l'avons  dit  ci-dessus  (voir  la  note  21,  il  est 
d  une  insigne  fausseté. 

'  Ce  millésime  ne  s'accorde  pas  avec  l'indictiou 
II .  (pii  correspond  è  l'année  1)89 .  mais  on  recon- 
naît facilement  sur  l'original  que  la  date  de  l'iu- 
carnation  est  une  addition  au  texte  jiriniitif:  aussi 
avons  nous  cru  devoir  nous  eu  l'apporter  de 
préférence,  pour  dater  ce  diplôme,  à  riulirlion 
qui  concorde  d'ailleurs  avec  l'an  du  règne. 


06  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

69 

992,  3i  in.-irs.  ~  Paiiis. 

Accenseincnt  par  Renauil ,  ('vêque  de  Pai'is,  au  jirofit  dune  femme  nommée  Ode. 
(ruiie  (erre  d('pendaii(  du  doiiiaiiie  d'Aiidresy  ''  . 

Ailuin  Parisius,  priflie  kalendns  Aprilis,  arino  v  i'i';;iiaiile  Ihigone  screnissinio  rogp,  opisco- 
palus  uiisiri  primo.  )^  Ego  Rainaldus,  Parisiiuiim  cpiscopus,  sul)Siripsi.  Signum  Hilarii  de- 
laiii.  Sigiiuiii  Adelelmi  ranloris.  Signuin  Albrici  an  liidiaroni,  cle...  Ego  Ikddaudus,  cancol- 
laiiu'-,  me  présente,  lieri  jiissi. 

A.  Copie  du  xii*  siècle,  aux  Ardi.  nat.,  LL.  i  77  (Li'n-e  noir  do  Nolre-Danio),  p.  i3(). 

B.  Copie  du  xiu'  siècle,  aux  Ardi.  nal. ,  I.L.  17G  (Pelil  Pastoral  de  Notre-Dame),  p.  170. 

Édil.  :  (o)  Duhois,  llisl.  crrirx.  Paris. ,  {.  I,  p.  <Jofj.  —  {b)  Gall.  Chrisl.,  t.  VU,  inslr.  col.   a'i.  —  (e)  Guérard, 
Carliil.  (le  Nohe-Damr .  l.  I,  p.  3i>.j,  d'après  B. 


70 

90.'),  25  m;iis.  —  Piius 


Donation  à  l'abijave  de  MariMimliers,  par  lleiiand.  i'\êque  de  Paris,  d'une  terre  voisine 
de  l'i'ijlise  Sainlr-(_;ene\iève. 

NOTICIA   DOMM    UMNM.DI  IHUISI  \CENSIS  EPISOOPI  DE   GILLI  \C0 '-'. 

lu  uoiiiine  sanctc  el  imlividue  Tiiiiilalis.  Rainoldus,  non  mois  exigcntibuis 
iiieritis,  sed  yralia  preveiiieiite  RedempLoris,  Pai'isiacensis  opiscopiis.  iiolum  fieri 
volo  oiiinibus  coepiscopis  nostris,  jiresbyloris,  diacoiiibus,  scu  ciincti.s  iilriusquc 
ordiiiis.  <l(Mif()riiiii  scilicet  ac  iiionacniinii.  laiii  presentibiis  quam  cl  fiitui'i.s,  per 
vciitiii'a  li'iiipora  succ(Mleiild)Us,  (|iia]ilcr  iiioiiachi  Saiicti  Maitiiii  Majoris  Morias- 
Icrii  iiosliaiii  sciciiilaleiu  adiciiiiil,  liuinililcr  deju'ccantt^s  u(,  oli  amon»  Doi 
Oiiiiiipolciitis  cl.  sanclc  Marie,  cjus  genili'icis^'*,  siinuhiue  prcrioniiiiali  coitl'ossoi'is 
Mailiiii.  cl  ut  mcmoi'ia  iiosira  ac  succossoi'iiiii  iiosd'onmi  in  co  loco  j)erpcliiaHlci' 
babcaliir,  (juaiidani  Iciiaiii  de  allare  Saiirti  S(c|)haiii  Parisiacciisis,  haut  loiijjc 
ail  ui'lic,  jiixia  ecclcsiaui  Sanclc  Cicnovclc,  cis  iii  pcrpctuum  possideudaiu  coucc- 
(Icrciiius.  Ouod  ita  l'ccinius,  Burcliardo  coiiiitc,  cui  pcrtiiierc  vidclui',  as.scusuin 
|)i('b('iii(',  co  vidcHccl  oi'(Hii(;  ul  uiiu(|n(»(|U(!  aiiiio''  laissa  Sancti  \bu'liiii  iiiberiiali 
in  ccusiis  solidos  v  pcrsolvaut,   et.  si  ii<'[;lc<jciilcs  cxtiiciiut,  Icoablcf  ciiiciidcut . 


'''  C.elle  rharle    permet  de   li\er   d'une    laron  copie  A  les  mots  :  (rPcrlinet  ad  prioratum  Sanclc 

coitaine  le  conuuericcment  de   l'(''pisco|iat  de  Re-  Marie  de  Canipis  juxia  Parisius. -^ 
naiid.  '■^'    V(ir.  r-genelricis-  (R). 

'    Lu  scriljc  du  x\'  siècle  a  ajouli'  au  dos  de  la  ''     \  ar.  mmnon  niaïujue  diins  lî. 


CAIiTULAlRE  GENERAL  DE  PARIS. 


97 


et  absqiie  ulla  iiuiiiictiuliiie  aiicujus  opiscopi  seu  aliciii  lioiiiiiii,  ab  hodierna  die 
el  deiucc[p]s,  monachi  Dec  iiiibi  faiiiulaiitcs  [)refalain  terrani  cl  qiiicquid  perti- 
nere  ad  eain  videtur  secure  ((.'iicaiil  at(pi('  pcssidrani.  Coiisistil  [autem] ''Mioc 
terra  in  pago  Blesiaceiisi,  in  villa  que  dicilur  Gilliaciis,  ([iiattuor  parles'-',  et  in 
Maniaco  uiia  quaila,  et  ia  villa  Levirs  luia.  Actiiiii  Parisiiis,  xviii  kalcndas  aprilis, 
ainio  viii™  régnante  Hujjone  serenissinio  rej'e,  episcopalus  nostri  nn°. 

Et  ut  bec  descriplio  majoreni  per  leinpora  o])lineal  vijjorein,  corain  nostris 
fidelibus  manu  propria  eani  sublerfirinavinius,  nianibusqne  nostrorum  lideliuni 
cunctorunique  canonicoruni  corroboi'andani  liadidiiniis.  Si  (piis  anlem,  (|uod  l'u- 
turuni  non  credo,  post  niorleni  nostiani,  aut  episcopus  nostro  loco  succedens,  seu 
aliqua  persona,  contra  boc  scriptuni  surijens,  infi'injfere  conaverit,  sciât  se  ex  auc- 
torilate  l'alris  et  Filii*''  et  Spiritus  saiicli,  et  sanctoruni  Pairuni,  neenon  et  ex  nii- 
nistcrio  nostro  excominunicatuni  <*'.  ^  Rainoldus,  Parisioi'uni  e)»iscopus.  Si<jnani 
Burcbardi  coniilis.  Hilaiius'-'' decanus.  Elisiernus  arcbidiacouus.  Albericus  arcbi- 
diaconus.  Warinus  arcbidiaconus.  Huncbaldiis.  Ansoldus.  Erniarus.  Ildoldus. 
Adelelmus.  Ingclardus.  Clareiibaldus.  Ilutdo.  Erberlus.  Ilildodus  cancellarius  boc 
scripluni,  se  présente,  lierijussit. 

A.  Copiij  du  XI*  siècle,  aux  Arcli.  iial.,  K.  iS,  n"  i'". 

B.  Copie  du  xr  siècle,  aux  Arih.  nal.,  K.  18,  n"  i*''. 


71 

99i  ou  995.  —  t'Anis'^'. 
Confirmrilion  par  1rs  rois  Hugues  f'(  lioljert  do  i'acle  de  iiuididioii  du  inonasièrf  do  Bourpuoil. 

f-Dafa    csl    haec    auclorilas   Parisiaoo   palalio,    ro['naiililjus    Huijuno    ol    IioUjimIo   ro"ilius 
anno  viii.- 

A.  Carlulaire  de  lîourgufil,  n"  ^i. 

Edit.  :  («)  Lalibe,  Atlm„re  cIm.M.I.,  L  II,  p.  16S,  daprùs  A.  —  (A)  Besly,  llishure  ilm  aimles  de  l'airloii ,  p.  ^77, 
d'ap.és  A.  —  (c)  Cullia  chiisl.  n-L,  1.  IV,  p.  .jo3.  _  (,/)  Lalil..',  Co«n7.  n,ll.  m„.r. ,  I.  IX,  r„l.  76:..  — 
(f)Hardouin,  Coll.  mox.  (Jmcil.,  I.  \I,parl.  l,col.  7!!f).  —  (/]  Rrc  ilcx  Ilixi.  ,!,■  Frnnce,  I.  X,|>.  ôC.'i,  rx 
sclicdis  l).  de  Gaij;iiières. 


'''  Ce  mol  manque  dans  A. 

'^'    Var.  r(jualuor  quarte^  (B). 

O   Var.  rrFili,  (D). 

'*'  Cette  phrase  se  retrouve,  mais  plus  complète, 
dans  lUie  charte  du  mémo  ovêquc,  appartenant  à 
l'an  ioo5  environ.  (Voir  ci-a[irès.  p.  102.) 

">   F«r.  Tllarias-:(R). 

Carlid.  — I. 


'*'  Nous  enregistrons  ce  dijjlùme  parce  qu'il 
nous  fournit  la  plus  ancienne  mention  d'un  palais 
des  rois  de  la  troisième  race  à  Paris.  Nous  avons 
toutefois  certains  doutes  sur  rautLenlicité  de  cotto 
pièce.  L'insertion  de  la  date  imnifîdiatoinent  après 

la  suscription  nou.s  parait  à  elle  seule  u olifdo 

suspicion  des  mieux  londés. 


98  CAIiTULVIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

72 

Vers  mi  ..Il  'jyy  o. 

Cniilii'iiKilioii  par  lu  roi  llolj.;'i'l  di.'s  Liens  el  privilojjL's  du  l'egiiso  de  Saint-Ma|(;l(iiro. 

Coiisistciitis  in  unitale  Deilatis  summy  et  iiicomj)relieiisil)ilis  Triiiilalis  iii 
noiiiino,  Ro])(_'rlus,  Fraiiconim  rox  au;;ii8tus,  dispoiientc  prclibale  divinitatis  cio- 
iiioiilia  ,  iiilci'vciiiciilibiis  reijiiiis  Adélaïde,  vciierabili  sui  {{enilrice,  cuin  nubilissima 
uxuie,  Berla  uomiiie,  oinuibus  ciijiisliljct  oïdiuis  sub  iin])erio  noslro  degeiitibus 
liqiiido  pateat  voliimus.  Oljiiuxii  Deo  saiiclis(|ue  ejus,  duin  vivimus.  nioveimir  et 
sniims,  expedil  ita  pro  iiostri  nostroi'uiii({ue  erratiis  diluvioiie  coiniuovei'i  atqiie 
ineritis  sanctorum  imprecari,  eosque  iiicessaiiter  exorare,  qualimis  per  ipso- 
l'iini  iutercessioiiem  valeaimis  pacilice  viveie  atque  post  nielam  bujusce  labeiitis 
aevi  Deiiin  (b'oi'iim  iii  Sioii  sauclam  coiilemplari;  quaprupler  congrua  via,  quod 
iiobis  piu  eomiiiissi  taleiili  lucro  adtitulalur,  reputaiites  quod  Domino  fidelibus- 
(jue  ejus  tribuiliii',  inviobibile  atque  iiitenieratum  persistere;  simul  moli  miseri- 
coi'dia  [)auperuin  et  efîlagitatioiie  supra(Hctai-uiii  bonoi'abilium  reginaruiu,  cuni 
asseusu  primatuin  iiosli-oruui,  l'ecimus  pryceptuni  liiiuilatis  de  rébus,  <pias  pater 
iioslei'  bea(i'  nicinorii'  llngo  re\,  iiosque  pie  conluliiiius  monacbis  l'ainulautibus 
Cilu'islo  saMctissiino(|ue  Magloiio.  in  nibe  Parisiaca  ([uiescenli;  ubi  etiani  linida- 
\  innis  nioiiaslei'iuni  ])relaxato  ])i('cipii()  confessori  celeris(jue  sanctis  inibi  assigiiatis 
ob  illuiiini  eoipora,  (pu;  ul  peicgriiia  hosjjilabantur  per  aliuruiu  rui'a.  Est  autein 
prius  terra  in  cpui  ipsuni  siluni  est  moiiaslei'iuni,  el  prediuni  (jiiud  dedinius  ipso 
(b'f  Iraii.slationis  sancloi'uni,  et  dicitur  \ilhiris,  cinn  onnii  integritate  que  ad 
Ipsum  pcrlinet.  et  capclla  inil)i  coiiseci'ala  in  bonore  saiicli'  Dei  gciiilricis  Marie. 
Ih'iii  allé  rcs  (pu;  priiis  ibid.'  sunt,  unde  prior  est  ecclesiola  in  suburl)io  Parisiaco, 
bani  pidcul  a  nn'nibiis,  in  bonore  sancti  Maglorii  dicala,  eum  tei'ra  sibi  adja- 
l'i'iiti,  III  ipia  ipsonini  sepiiUura  csl  ninnaclioriini.  (Ihuisus  cliain  viiiei'  jiixta 
Saveias  silus,  queni  (b^(bt  divy  iiUMiiorie  Hugo  avus  nosttu',  eqiiivoci([ue  noslri 
Ptolbcrli  i-egis  liliiis.  Uimu  pars  iernî  jiixla  .^^)nteul  Marlvruni,  (piani  coines  Fub^) 
(b'ibl.  l'aiMis  cl  aldibis  (pieni  Iriiiuil  Wilbdiiiiis.  jiixla  euiiib'in  situs  siq)rascri])- 
liiiii  iiioiilein.  Necnon  cl  ahjdus  in  c.oinitatu  MeHico,  qui  dicitur  Grandis  Campus, 
<l  prcibiim  (juod  (beilur  Abjibis  in  comitatu  l'arisiacensi.  secus'-'  Fontiniacinn. 
Scd  cl  cr(desic  in  Piiiciacciisi  coinilalii  :  prima  in  polcsialc  Abub'iaca   in  bonore 


'  On  ranjjfj  liabituelloinci](  c.jUo   pièce  îi  l'an  un  nric  daté  de  (ijcj  environ.  (Voir  le  numi^ro  73.) 

()()()  envii'on.  Mais  elle  peiil  èlii' un  pi'n  aiilirienri'.  Il  rsl  viai  (pu-  c'  d.'niiei-  es!  d'nne  aulhcnticitc 

cal' dans  réniiMiéi'alion  lorl  di''laill(''(,'  di's  biens  de  eontrslaMe.  En  tout  cas,  celle  conlirmaliou  est  nu 

Sainl-Ma{;luiie.  ipn'  c.inlieni   c  .li|ili'iMi.'     il   iri'>l  plus  lard  de  l'an  1  000 .  puisqu'on  \  nieiilionne  la 

pas   l'ail    nicnlion  des  l.'rrcs  de  (inipercux  el  de  reine  Berllie.  donl  l'«oi)erl  se  sdpara  ii  celle  épo([ue. 
M.'iv.   (pii    liuvnl   iloniK'CS   ;i  Saiiil-Mnfjloire  par  Ici  s'arrôle  ce  (]n"on  possède  de  iorijijiual. 


CAIlTULAIllE  GENERAL  DE  PARIS.  99 

sancli  Dionysii  dicala,  ciiiii  capella  in  Maioilo  sila,  iii  sancli  Maiiiiii  honore 
i'undala.  Alia  in  Vernoilio  ecclosia,  sancto  Slepliano  dedicata,  et.  in  cadeni  villa, 
capella  sancto  Hilario  coiisecrala.  Deni(jue  et  ecclesiola  in  villa, (|iie  dicilur Sancli 
Leodejjarii,  incujus  et  noniine  Ijcnedicla  conslal.Snnt  etiain  mansiin,  qnos  tennit 
liiciilliis  in  beneficio  ex  sn[)radicta  potestale  Madreia,  in  episco]iio  Parisiaco  etco- 
initatii.  Ecclesia  sancte  Marie  noniini  sanclificata  et  in  eodeni  coniitalu  in  potes- 
late  Isiaca,  vinearum  at([ne  pratoinni  xvnii  arpenta.  Etiani  in  Veniia,  v  ar|)enta 
vineae.  In  potestale  rpioquc  Ciataronis,  niansiis  i  arabilis  terre  cum  vinearnm  lœ- 
cnnditate.In  prœdicto  ctiam  coniilaUi,  in  villa  que  dicitm-Moiitinni,  niansus  i  avahilis 
terre  cum  vinearum  ubertale.  In  eodem  fpioque  terrilorio,  supra  lluvium  \i<)enne, 
dimidiuni  maisnilum,  quod  dicilur  Murcinelus,  cum  pratorum  copia.  Et  proximo 
qnoqne  maisnilum  alieium ,  (juod  dicilur  Sienis  \  illare,  cum  capidla  iiiilii  in 
lionoie  saucte  Genovel'e  aedeficata.  In  Aurelianensi  fpioque  comitatu,  alodus  qui 
dicitur  Cillianicus,  cum  omnibus  sibi  adjacenlilnis.  Molendinnm  cpioque  Parisius 
in  lluvio  Sequane.  Item  in  comitatu  Aurelianensi,  ecclesia  in  villa  que  dicitur 
Gimminiacus.  Hçc  omnia  supradicta,  vel  que  deinceps  a  catliolicis  viris  eidem 
conlata  l'ucrint  ecclesie,  ol)  amoreni  Dei  et  reverentiam  ipsorum  sancloiiiin.  con- 
tirmanius  auctoritate  nosti'a,  qualenus  semper  sub  plenissima  delleiisione  et  emu- 
nitatis  tuitione  corroborata  ])ermaiieant  :  ita  videlicet  ut  nullusab  Innc  ad  causas 
exigendas,  aul  freda  vel  tributa  exijjenda,  aut  mansiones  vel  paratas  l'aciendas, 
vel  fidejussores  tollendos,  aut  liomines  ejusdem  ecclesiae  lam  injjenuosqnam  servos 
super  lerram  ipsorum  coinmanentes  injuste  distrinjjcndos.  nec  nllas  redhibiliones 
aut  illicitas  occasiones  retpiirendas,  nosiris  et  futuris  tenq)oribus  in;;re(li  audeat, 
vel  ea  quae  supra  niemorata  suni  exij;ere  présumai.  Sed  liceat  aldtali  suisque 
successoribus  res  predicli  uumaslei'ii.  sub  emunitatis  noslre  defensionem.  (piielo 
ordine  possidere,  ad  stipendia  monaclioium  ibidem  Deo  lamulanlium,  peremii- 
busque  proficiat  temporibus  in  augmentis.  \olunnis  etiam  ul  onniinm  episco- 
porum  ac  comitum  nostroruni  in  hoc  concordet  assensus,  ut  idem  locus  senq)er 
abbatem  babeat  ex  propria  congregatione,  qui  ipsam  casain  Dei  et  monacbos 
iliidem  degentes  cum  normali  honore  custodiendo  Iraclet,  simulqm^  ni  nuUus 
metropolitanus,  aul  aliquis  suus  snbjectns,  etiamque  pontil'ex  Paiisiacns,  causa 
alicujus  ordinationis  ilbic  ingredi  présumai,  nisi  vocatus  veneril  aul  ad  sanctam 
missam  celebrandam,  aut  ad  ecclesias  consecrandas,  aul  ad  Ijenedicliones  cleri- 
corum  faciendas,  et  quod  deldtum  excusare  non  débet,  qui  vocatus  bierit.  Et 
quoniam  peregrini  alque  alienigene  esse  noscuntur",  bénigne,  miscriciwdiler 
ac  ])ie,  almis  el  calliolicis  viris  semper  traclari  ac  conlueri  dcbcaiil  pio  (diristo 


"'  Les  moines  qui  (lesser\;iieiil  i'éjjii-^e  SainI-  îles  dangers  <\\w  pouvait  lui  l'aire  conrii'  la  guei-i-i 
Magloire  étaient  venus  de  Brelajjne  vers  l'an  r)G.5.  existant  alors  entre  fiicliaiil.  due  dr  .Xdi'iiiaiidip 
pour  mettre  le  corps  de  leur  saint  ]>atron  à  l'abri        et  Tliibaud,  comte   de  Chartres.   (I)uliois,   ///v 

i3. 


100  CAHTULAIIIE  GÉNEIiAL  DE  PARIS. 

a  (jiio  cl  nosciiiicli  pcri'oriiiainur  iii  imuido.  Decrevimus  ctiam  per  nostri  aucto- 
lilalein  prœccpti  ul  iieino  super  ipsos  sorvos  Dei  potestalcm  cxerceal ,  aul  ([iiem- 
piam  illier  eos  coiilia  voluulaleiii  ipsonim  iiiipoiiere  lontet.  Sed  in  eoruni  seiiiper 
«lisposilione,  ordiiiatioiie  el  eleclioiie,  iiitiis  et  loris,  oiniiia  consistant,  qualenus 
sei'vos  Dei  (jiii  inihi  Deo  fanuilantur,  pro  nobis  et  stabililale  totius  regni  a  Deo 
nobis  concessi,  proque  reniedio  aniinaruni  eornnujui  proamore  Dei  et  sanctoruni 
inibi  sua  tradidere  donaria,  eoruiu  quotjuc  qui  l'uturis  lemporibus  daturi  sunt 
premia,  Hceat  tute  atque  condigne  Domino  preces  iundere.  Et  banc  auctoritatem, 
ut  liruiior  in  Dei  nomine  babeatur,  lidelibus  quoque  sancte  Dei  Ecclesiç  etnostris 
(bbjj-entius  conservetui',  manu  pi'opria  subterfirniavimus,  et  anuli  nostri  impres- 
sione  signari  jussimus  {monogramme). 
Rolgerius  cancellarius  scripsit. 

A.  Original  <'l,  aux  Arcli.  dépailfinpiilales  trindie-et-Loire,  H.  HG/i. 

I).  Copie  <ii]  xi'  siùrle,  au\  Air|].  (Ii'partomcnlalcs  d'Indre-cl-Loire,  II.  304. 

Edil.:  (»)  \lar(ùne.  Thésaurus  uneahit.,   I.  1,  njl.  107,  d'après  A.  —  (4)  Mabilloii,  Annal,  liened.,  l.  IV,  p.  132, 
d'upivs  a.  —  (c)  Recueil  des  llisl.  île  la   France,  I.    X,  p.  57."),  d'après». 


73 

'J97  nu  <J9S.  —  Pinist^''. 

Doii.-iliiiii  |i:ir  \c  roi  I'kiIji'I'I,  ;i  IVjjlise  Siiiiil-Bartln'loiny  ri  Saiiil-Mnoloirc  de  divers  Itieus 
silui's  à  (Juiperoux  cl  a  Mi'ri'. 

CAIITA  QllOMODO  ItEX  lt01!lil\ÏLIS  DEDIT  ECCLESIE   VILLAM   DE  VALLE  PETUOSO  ,  CUM   PEUTINENCUS 
ET   (;0\SUETUDIN1BUS,    CUM   PLURIBUS  ALUS  REBUS. 

/f^  Ego  in  Dei  nomine  l'i[oberlusJ,  gratia  Dei  Francorum  rex,  notuin  volo  esse 
onniil)us  sancte  Dei  rcclesiç  cnltoribus,  nostrisque  (i(b)Hbus  tain  l'uturis  (piam  et 
presentibus,  (piia  nieinor  divini  judicii    et  anime  mee  precessorumque   meorum 

iTcles.  Pini\.,    I.   1.    |).  ,Vi()   el  suiv.  —  (Jl.  Ma-  rem   a,  jusiiii'ii  ces  (jornières  années,   considérée 

iiiliiiii,  \niial.  liened..  1.  III,  p.  (i."),').)  coinine  un  oiijfinai.  On  l'a  classée  dans  le  Musée 

''  l/orig-inal  de  celle  pièio  a  (Hé  employé  \eis  des  archives  comme  le  plus  ancien  diplôme  original 

iS.'io  avec  une  série  d'aulie.s  documeiils  du  x"  el  du  roi  Roherl  que  cet  élablissemenl  possède.  On 

du  \i'  siècle  pi'oveuaiil  de  l'abbaye  de  Mannoti-  aurait  pu  cei)en(lant  remarquer  ([ne  l'écrilure  d('- 

lier,  il  rectoMvi-ir  des  rejjislri's  de  ri';ial  civil.  !)(■-  noterail  plul(M  la  lin  du  xi"  siècle  (pie  la  lin  du  \'. 

eoinerl  en  iSSo  par  M,  de  (Irandiiiaisnii ,  arclii-  Mais  il  y  a  dans  le  conlexte  même   de  la  piiVe  un 

Msie    dlndre-el- Noire,    il    a   l'Ié    réiiili'jrri'   dans  di'lail  beaucoup  plus  imporlanl   el  (jiii   aurait  dû 

le  loiids  de  Mariiioiilier  ,'i  Tours.  Mallieiiieuseiiieiil  éveiller  raltenlioii  des  éditeurs.  I/acle  est  daté  de 

il  n'eu  ivste  ipie  (uni   liajjiiieiils,  doiil  un  assez  la -i'  ainii'e  iln  l'oi  l^oberl,  cesl-à-dire  (le  Tan  997 

jiiand.  ,111   ()(),S:  or   l'ioberl  étant   né,   sui\ant    l'opinion 

l.is  Ai'cin\es  naliunales  po-,>rdenl  luie  Copie  coiiimuiie,  cu  970,  coniineut  doiic  adinellrc  qu'il 

de  celle  pièce.  |iorlanl  dc^  h-ai-es  de  sceau,  il  que  ail    pu  être    (jualilié   iVadolesceiilidus ,  alors   (ju'il 


CAUTLLAIIïE  (iENERAL  DE  PARIS.  101 

salutis,  pcr  doprecatioiiem  {jlnriosç  geiiitricis  nieç,  Adelaidis  regine,  et  pcr  exorta- 
liorKiiii  domni  Hugonis,  educatoris  et  consiliatoris  nostri,  ad  exallandam  et  corro- 
borandani  cougregationem  Sanctoriiiii  Barlliolomci  atque  Maglorii,  coiicedimiis 
(juaiidaiii  villam,  sitain  in  loco  Petrosivadi,  cuin  oiiiiiibiis  appciidiciis  et  consiie- 
tiidiiiiljus,  id  est  baiiiiuni  et  viariaiii  et  omiies  terras  ad  Alairiaciiiii  pertinentes: 
super  liée  eliani  omnia,  concedinius  |)renoniinatis  sanctis  décimas  oniniuni  slir- 
j)etum  silvç,  quç  dicitur  Evline,  et  deciniationeni  pasnatici  totiiis  saltus  Evline. 
Si  quis  aiitem  successorum  nostroruni,  quod  omnino  non  credinuis  esse  fiitnniin. 
contra  liunctraditionis  et  donationis  cyrografum  venire  aul  inl'ringere  teniptavcrit. 
divine  maledictioui  et  perpetuç  dainpnatioiii  subjaceat,  et  sit  pars  ejiis  in  inferno 
interiori  cuni  Dathan  et  Abiron,  Synione  atque  Pilato,  et  Juda,  Doniini  tradilore, 
in  perpetuum.  Fiat,  fiât.  Actuni  Parisius,  régnante  Hotberto  rege,  adolescenhdo, 
in  anno  u,  cum  gloriosa  matre  sua,  Adelaide  regina. 

S.  Rotberti  régis.  S.  Adelaidis  regine.  S.  Burchardi  coniitis.  S.  Hugonis  coniilis. 
S.  Ansoldi.  S.  Hugonis  Melletensis. 

A.  Apocryphe,  aux  Arch.  nat.,  K.18,  n"  a^  (Miiséf ,  11°  85). 

B.  Copie  du  xii"  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  lat.  1.3071,  fol  i6-3  v'. 

C.  Copie  du  xiv'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  lat.  5ii3  (Carlul.  de  Saiiit-.VIa(;loire),  fol.  .j  v'. 

D.  Copie  du  xvii°  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  170  (Cartul.  de  Saint-Mayloire),  fol.  2. 


Vers  1005  '1. 
Concession  par  licnauil,  évéque  de  Paris,  aux  chanoines  de  N^lre-Dainc,  de  l'autel  de  SaiMl-\|i>irv. 

SANCTI  MEDERICI  PRECi:i>TLM. 

Inter  cœtera  apostoloruin  ])redicainenta,  qiiil)us,  auctore  Deo,  sancta  maler 
Ecclesia  inter  fluctus  liujus  vit;e  niortalis  periculos  at(pie  natilVafjia,  instar  solis 
radioruin,  persévérât  prefulgida,  vera  karitas  et  l'raterna  conpassio,  maxime  [)er 
ecclesiasticuni  ordinein,  ut  vocœ  et  operç  predic(etur  oportet.  Unde  et  Apostolus. 


devait  être  âijé  de  27  ou  28  ans?  M.  Boutaric,  i|ui 
a  publie'  la  pièce  dans  le  Musée  des  archives  ([i.  58, 
n°  85),  tourne  la  difficulté  en  rejetant  Topiniondes 
Bénédictins,  (jui  fixent  la  naissance  de  Robert  à 
l'an  970.  Mais  si  même  on  rejette  cette  date,  il 
n'en  est  pas  moins  certain  que  Robert  ne  pou\ail 
èlrcappéé  ndokscentulus  en  997  ou  998,  puis<pL'il 
e'tait  déjà  marié  de[)uis  deux  ou  trois  ans.  Nous 
n'hésitons    donc    |ias    h   partager   l'opinion   des 


auteurs  du  Recueil  des  fac-siutilcs  à  l'asnijc  de 
l'Ecole  des  chartes,  n'.'iu,  qui  ont  déclan' cetl»' 
pièce  fausse,  sans  inalheureusemenl  l'aire  roniiallri' 
les  motifs  de  leur  opinion. 

"'  Nous  laissons  à  celte  chiii'le  la  d.ile  de  loo.") 
environ,  ()ue  lui  ont  donnée  la  plupart  des  aiilcui^ 
ipii  l'ont  publiée  ou  citée  (Gui'rard,  Cnrt.  dr  ^aUr- 
Dame,  t.  1,  p.  017);  mais  elle  pnuirail  èlic  lui  |ii'ii 
antérieure. 


un  CAUTULAIRR  GENERAL  DE  PARIS. 

necossarioy  alimoiiiiL'  siiintu&  a  iralribus  suscipieiis,  istiiis  coiipassionis  lorite  aiii- 
iiiatiis.  ait  :  ff  Vos  boiielcci^tis  conununicantes  iiocossitatihus  moisn,  et  in  alio  loco  : 
crSi  coiiiialiinui',  (il,  coiii'Cjinahiiiuisii,  et  itcruiii  :  r  Altt'i'  alleriiis  lioiiera  purlate,  et 
sic  adiiiipleijitis  legem  Clirisli.  n  His  atque  aliis  saiictoiinn  Patruin  eruditioiiibus 
licliis.  in  noniine  sanclœ  et  individuç  Trinitatis,  Hainoldus,  non  meis  exigentibus 
iiieiitis,  sed  gratia  prçveniente  Redemptoris,  Parisiaceiisis  episcopus,  notnm  tieri 
\()l()  omnibus  coepisco])is  nostris,  presl)iteris,  diaconibus,  seu  cunctis  utriusque 
oïdinis,  clericorum  scilicet  ac  monacliorum,  tam  presentibus  quam  et  futuris,  per 
\cntnra  tempora  siibcedentibns.  qiiabtei-  canoiiici  Sanctœ  Maria'  Parisiacœ  sedis 
noslrani  sei'enitaleni  adierant,  liuniililer  deprecantes  ut,  ob  amoreni  Dei  onini- 
|i(ileiitis  et  sancta^  Mariu',  ejus  genetricis,  atqne  sancti  Pelri  apostoH  et  sancti 
Mcderici  conlessoris,  el  ut  nn-nioria  nostra  ae  successdrum  nostrorum  in  eoruni 
iocd  perpetualilei'  liabealur,  qnoddam  altarc  in  bonore  sancti  Pétri  et  sancti 
Mederici  dedicatuin,  in  suburbio  Paiisius,  eis  in  perpetuum  possidendum  conce- 
derenius;  quod  ila  et  lecinius,  arcbidiacono  nostro  Elisiardo,  ex  cujus  niinisterio 
est.  assensum  prelientc  ;  eo  videlicet  oi'diue  ui,  qnanidiu  Ileibertns,  noster  cano- 
nicus,  a(l\i\('ril .  piclaluni  altare  leiieat;  post  discessum  vero  ejus,  canonicis  Sauct;e 
IMariœ  per[)('tuab[er  concedo,  absquc  aiicujus  conlradiclione,  vel  donacione  seu 
\endiclione;  el  ut  iiun(puun  ani])lius  nol)is,  seii  posierioribus  nostris,  ali(p\id  debi- 
liiM!  vel  serviciuni  jieisohcul .  nisi  lanluni  eub)gias;  sed  abscjue  nlla  inquietu- 
dine  abcujus  episoopi  seu  aicbi(bac()ni,  al)  odierna  die  et  deinceps  supi'adicti 
canonici  Sanctœ  Marifo  prelatum  altare  cuni  ecclesia.  et  quicquid  ad  enm  perti- 
nere  \i(lelur,  secuie  teneant  atqne  possideant.  El  ut  bec  descrij)cio  uiajorcui  per 
lenqioia  oblineat  vi;;oreni,  corain  nostris  fidelibus  et  sancta  sinodo,  manu  propria 
eani  sublerlirniavinius,  uianiltusipie  arcbidiaconorum  nostrorum  ceterorumque 
clericoniHi  corroburanilam  Iradidimus'''.  Si  quis  auteni,  quod  l'ulurum  non  credo, 
\i()>\  niorlem  noslrani.  aul  episco])us  nostro  loco  snccedens,  seu  arcbidiacoiuis, 
\el  ali(pia  persona.  conira  boc  scriptum  sui'gcns,  inlringere  conaveril,  sciai  se, 
.e\  anctorilale  Pali'is  cl  Filii  et  Spiritns  sancti  el  sanclornm  Pairuni.  necnon  et 
e\  Niinisieiio  nostro.  excomniunicalnni,  silque  ei  pars  cnm  Datban  el  Abiron  in 
iiilciiKi  evlerioi'i ,  ibique  claudatui'  pic;eo  caxerno,  nisi  resipuei'it,  el  ad  einenda- 
lioncm  seu  .satisraclionein,  ante  altare  Sancla'  Maiia'.  cujus  dominio  Iradilum  es(. 
penilendo  coulugeril. 

jf.  Piainoldi,  l'arisioruni  episcopi. 

A.   ()iij;in;il.  aux  Ardi.  nal.,  K.iS,  n"  S-. 

11.   ^^>]>u^  <lu  \ii'  sied.',  aux  Anii.  liai.,  I.L.177  (Uirc  ur.u-  (li>  Xi>tro-Dain.>).  p.  S2. 

(,.  (;(.|iir  (lu  xiii'  siùcl.'.  aux  Anli.  nal..  LL.17()  (Pelii  l'ush.r»!  do  Ndli.i-Daiiie),  p.  lûçi. 


'■'   La  plirasc  qui  suit  so  retrouve  |)res(|ue  lexluellenioiil  liiius  une  aiilro  eliarle  du   luênie  ovt^fine  datée 
de  995.  (Voir  ci-dessus,  u"  70.: 


CARTULAir.E  GENERAL  DE  PARIS.  103 

75 

lnO(3.  3o  a>ril.  —  PAm>. 

Coiilirmation  |iar  Rfiiaud,  évècjiic  île  Paris,  de  la  lioiiation  (Jiine  prébende  dans  l'ejjlise  de  Paris, 
laite  par  son  prédécesseur.  Étiée,  à  l'abbaye  de  Saint-Maur-des-Fossés  ''. 

liAINOLDI  EPISCOPI    PRIVILEGIAI    DE  PREBENDA   PARISIENSI   ET   PROCESSIO.NE    QL ADRAGESHULI. 

Iii  nomiiie  sanctç  et  individue  Triiiitatis. 

Noverint  universi.  tam  présentes  quain  posteri.  qnod  e;]o  Rainaldus.  Dei  iji'atia 
Parisiorum  episcopus,  assensii  oinniuin  arcliidiaconorum  ceterorumijne  clericonim 
iiostroriiin,  prebondam  quain  Fossateiisis  çcclesia  intef;errime  ab  aiitecessore  iim<- 
tro  béate  niemorie  Aenea  in  sede  nostri  episcopatus,  sibi  duduni  tradilam  '. 
possidebat,  Deo  coopérante,  prefate  monaclns  ecclesiac  annuerini,  ita  quidem  ut 
quotienscunque  praet'ate  abbas  ecclesie.  qui  nuiic  preest.  Hildebertus.  aut  fjus 
successores,  vicarium  pro  se  in  çcclesia  Béate  Mario  servituruin  jiosuerint.  nullain 
a  nobis  alium  eligendi  licenliam  requirant,  sed  potestafein  lialteaiit  et  liceiiliaiu 
dandi  eam  cui  clericoruni  voluerint,  assensu  tanien  siii  capituli.  Instiiuinuis  diMiii|U(' 
et  prorsus  jubemus  ut  idem  clericus  in  Fossalensi  eam  capitulo  requirat  et  di- 
manu  abbatis  illam  recipiat;  ea  autem  suscepta,  ab  uno  fratrum  Fossatensium  .  cni 
ab  abbate  jussum  fuerit,  ad  capituluin  Beatae  Marie  die  alia  adducatur.  alqii.- 
decano  tantum  iVatrumque  communi  conventui  praesentetur,  qui  mox  ab  ipso  di'- 
cano  introducatur  et  ab  aliis,  Aclut  unus  nostruin,  in  conventu  dévoie  suscipialur. 
Susceptus  autem,  nil  muneris  nilque  j)raemii  in  recomjjcnsatione  tanle  gralie  ab 
eo  exigatur,  neque  fratrum  paslus  qui  coinniUiiiter  al)  omnibus  datur.  Decerni- 
mus  itaquc  ut  clericus,  de  ipio  agiinus,  bis  per  aiuiuni  ad  Fossatense  cenobium 
veiiiat,  ad  l'cstum  scilicet  apostolorum  Pétri  et  Pauli.  ni"  kalendas  julii.  et  ad 
transitum  beali  Mauri.  xviii"  kalendas  l'ebruarii.  (jui.  si  dissiiiuilata  iiiconnnn- 
ditate  aliqua,  non  venerit  et  tardus  neglerjensque,  iiisi  abbatis  licentia,  roinaii- 
serit,  ab  eo  vel  ab  ejus  nionitus  nuncio,  ad  Fossatensein  accédât  abbaliani  l't 
lege  emeiKli't  banc  neglegentiam.  Si  autem.  aliqua  \i  aut  temeritafc  lisus. 
emendare  noluerif,  tune  abbas  utatur  illo  judicio  qun  ego  ipse  iiterei'  supi'r 
Béate  Marie  canonico,  boc  si  quidem  agi  dilliiiimus  nostro  consilio.  Igitur.  ciiiii  ab 
bac  instabili  luce  isdem  vicarius  Fossatensium  migraverit,  fratres  et  canonici  eccle- 
sie Beale  Marie  sépulture  eum  tradant.  ita  tanien  si  in  iiostro  vilam  liabitii  finiiM-it. 


'    Cette  pièce  ollre  [leu   d'intérêt  an  point  de  connaître  la  composition  du  clerg-é  de  Xoire-Dain. 

vue  purement   |)arisien.  .Nous  avons  cru  loutcfois  au  connnencenienl  du  xi*  siècle  sont   eucnii'  in- 

devoir  la  donner,  parce  (pi'clle  ne  paraît  pas  avoir  édites. 

été  jamais  publiée  d"après  l'original,   et  que  les  '     Voirie  texte  de  celte  donation,  .sans   doui.' 

listes  de  noms  qui  la  terminent  et  qui  nous  font  restitué  ou  .\i'  siècle,  ci-dessus,  n"  ')><. 


lOi  CARTULAIP.E  GENERAL  DE  PARIS. 

DiMiiimi  est  eleiiiin  ut.  quoniia  roiisoitium  vivoiido  adipiscitur,  eorum  ofllrio  et 
nioiioado  tcrro  roniiiiendelur. 

Processioiieni  (lciiii|iie  ill;im,  (|uam  aiuiualiiii  jaiiidictus  prcdocossor  nostcr  in 
quadra{;esiina  ajji  disposuit,  nu''  srilicfl  ieria  post  dominicain  que  Cliiisti  prae- 
tilulaliii'  Passioni,  in  moniniciitiini  illius  processionis  quam  Christi  diiecto  con- 
l'ossdii  Mauro  exliihtiit,  die  (|ua  primiun  receptus  est  a  Fossalensibus,  sicut  in 
quodain  suo  iuveiiinuis  scriplo,  et  nos  siniiliter  nostris  sequacibus  indicimus  ut, 
cujus  scniel  in  anno  nieinbra  revisiuuis,  ejus  praecibus  et  meritis  assidue  mu- 
nianiur.  (Juicunque  ergo  nostroruni  ad  eani  veneiint  processionem,  nuUam  ibi 
sumant  refectionem,  sed  so][a  kjaritate  que  niultiludinem  peccatorum  [operit] 
illuc  Ijcninne  altcant,  at(pie.  sibi  alternatini  benedictione  benignius  data,  ad  pro- 
pria jojuni  redeant. 

Pi'efate  vero  abbas  ecclesie  sui(|uc  Iralres  [in  reinunejratione  bujusdoni  nullum 
noliis  [nec]  nosliisse([uacibus  reddaiit  debi[tuni],  neque  Parisiensi  çcclesiç  aliquod 
inde  un(piani  iaciant  obsequium.  Quod  si  abquis,  ab  bac  die  usque  ad  ultimuni 
bujns  seculi  dieni,  a  Fossalensi  ecclesia  vel  ab  ejus  nionachis  quic([uam  ob  hoc 
exioiqncic  presumpserit,  çternç  niabidiclioni  et  peipelue  danqiaationi  subicialur. 
nisi  lesipuerit  et  ad  eniendationeni  veneiit.  L  l  aulem  lioc  doiunn  finnuni  et  in- 
concussuni  pernianeat,  scriplo  mandavimus  scriplique  kartam  istam  propria  manu 
lirmavimus,  ac  nianibus  canonicorum  nostroium  lirmandam  tiadidimus.  et  in 
signum  lirmitatis  ])crpelue  noslro  sigilio  signari  praecepimus. 

%  Signum  Piainaldi  episcopi.  Signum  \larii  decani.  Signum  Adelelmi  prae- 
centoris.  Si;;iium  Alberici  arcliidiaconi.  Signum  Lisierni  archidiaconi.  Signum 
\\ai'ini  arcliidiaconi.  Signum  Gisieberli  sacerdotis.  Signum  Ernaldi  sacerdotis. 
Signum  Idoiiis  saceidotis.  Signum  Ermenrici  sacerdotis.  Sigiuim  Tetbobli  sacer- 
dotis. Signum  Ingelardi  sacerdotis.  Signum  Willebni  sacerdotis.  Signum  Gozberli 
lévite.  Signum  Gonbardi  bivite.  Signum  llerberli  lévite.  Signum  j'etri  levitç. 
Signum  Odonis  lévite.  Signum  Gausfridi  levitç.  Signum  Goscclini  lévite.  Sigmim 
\\armnn(H  le\ile.  Signum  Burcardi  subdiaconi.  Signum  Warini  subibaconi.  Si- 
gnum Dni'andi  subdiaconi.  Siginim  Bernardi  subdiaconi.  Signum  Arraudi  subdia- 
coni. Signum  Laudjeiti  accolile.  Si;;num  Ivonis  accolite.  Signum  Fulconis  accolite. 

Acium  publiic  Parlslus,  in  capilnlo  Sancte  iMarii;,  anno  Incarnationis  Dominice 
[millesimo  vi"],  indictione  nu,  epacta  [wm]  concurrente  i,  régnante  Rotberlo 
rege  anno  x\,  nostri  vero  episcopatus  \vi,  pridie  kalendarum  maiarum. 

Ansebnns  cancellarius  sci'ipsil. 

Si  «piis  boc  sciiplum  violaveiit,  anallienia  sit.  Amen. 

A.  (lrij;in,il,  iiiix  ,\i,|].  .wl..  K.lX.  n'    :;"  (  \1iis.m'.   m"  S(|  ). 

I!.  (.(.[.icdii  \ni"  sirclc.  .mx  Airli.  liât..  I.L.i  i  •.!  {I.ivri'  iiinr  de  Saint-Mniir-des-Fossés),  f  17. 

C.  (:..|.i.'  il.'  l'.-iii  i-<s'i,  ;iii\  Anli.  liai.,  LI..1  1  '1  (C.irliil.  île  Sainl-Miiiir-des-Kossés).  f  286. 

I).  (:n|,ie  du  w'  siùclc,  aux  Arcli.  nat.,  LI..1  1  .'1  (Cailiil.  df  Saint-Maur-des-Fossés),  f  78. 

K.  I  opir  du  \\'  .siècle,  aux  Aiïli.  nal. ,  l.L.  1 1  G  iCarlul.  de  Sainl-Maur-des-Fossds),  p.  01. 


CARTILAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 


105 


7() 


1000.  3  fleceml.r^.  —  Roml. 


Confiniialion  par  le  pape  Jean  X\  III  de  l'aLandon  an  rliajnlre  de  Paris,  par  l'evèque  Renaud  '', 
de  tous  droits  sur  i'hùpital  Saint-Christophe  ^  . 

DE   SaNCTI  CIIRlSTOFOni  XENODOCIIIX    EXEMPLAP.. 

Jofiannes  episcopus,  serviis  servortim  Dei. 

yf.  Clai'a  iilustrisque  ppioruiii  et  proscia  ralui'oriiiii  vigilanlia  et  pi'olixa  anti- 
quitatis  dilij'entia  ])ruvidis  prudentie  ociilis  oinni  aiictoritate  dignissiiiiuiii  instituit 
ut  qiiicqiiid,  pi'o  ciijusque  coinmodilalis  opoptuiiitate  et  allioiis  negotii  ralioiie, 
uovaiidiiui  aut  immutaiidmn  viderelur  esse,  scfiptis  et  annalibus  sollicite  adliibi- 
toquc  ratuni  fierel  stai'e.  Qiiapropter  ego  Uaginaldiis,  pace  Siqjerni.  l'erula  pas- 
toralitatis  Pafisioitiin  iinidefator,  et  diceiitis  illius  non  siirdus  auditor  :  rQuod 
possunuis  uiiusquisque  viribus,  in  domo  Dei  laborennisn:  tuni  vero  caiilis  dominici 
ovilis  non  tam  preesse  quam  prodesse  solliciliis,  pfeniiis  et  spe  retributioniseterne 
inductus,  noluni  esse  volni  omnibus  catholice  fidei  cultoribus.  tam  succedentibus 
scilicct  quam  et  presentibus.  pi'imores  canonice  l'eligioiiis  Parisiace  sedis  tribunal 
numinis  vel  mansueludinis  convenisse  nostri,  non  indigna  pacte  rogandi  videlicet 
quatinus  medietatem  bospitalis  Sancti  Cristoloii,  pertinentem  bactenus  ppesulum 
ditioui,  ad  solvendam  unilatis  integrilatem,  illorum  raedietati  adiceremus.  Quibus 
assensum  prebendo.  bénigne  impendentes  i'avorem,  commoduin  l'ecimus  eorum 
satisGei'i  volis:  et  concedendo  eis,  s])eclabiliuin  pcesenlia  utfiusque  oïdinis  pei- 
sonarum  et  reipublice  frequenlia  cetns,  ub  sempiterne  remunei-ationis  vicem, 
obtulimus  predictam   bospitalis  medietatem,  quam,   vice  benelicii,  doiimus  Li- 


''  Jaillot  [Recherches  sur  Paris,  t.  I.  ipiartier  de 
la  Cité,  p.  10.5)  prétend  que  Renaud  aurait  l'ait 
cette  donation  au  mois  de  décembre  1 002  .  et  qu'elle 
aurait  été  confirmée  par  le  pape  Jean  WIII.  en 
1007.  Mais  nous  ne  possédons  pas  d'acte  de 
Renaud  à  la  date  indiquée  et  tout  porte  à  croire  que 
Jaillot  a  vu  deux  actes  là  où  il  n'y  en  a  qu'un  seul, 
c'est-à-dire  celui  que  nous  donnons  ici. 

'■'  Nous  ne  croyons  pas  que  cet  acte  ail  jamais 
été  suspecté,  ce  qui  doit  tenir  h  ce  que  tous  les 
éditeurs  l'ont  donné  fl'après  le  Petit  paMoral.  Mais, 
s'ils  avaient  recherché  le  texte  même  dont  s'est  servi 
le  copiste  du  Petit  pastoral ,  la  fausseté  du  document 
leur  eût  sauté  aux  yeux.  Ce  texte,  en  effet,  n'est 
pas  un  original  ;  c'est  ime  copie  du  commencement 

Carliil.  —  I. 


du  \u"  siècle,  dans  laquelle  on  remarque  que  la 
suscription  du  pape  :  -Johannes  episcopus  servus 
servorum  Dei»  a  été  ajoutée  après  coup.  Le  contexte 
même  de  l'acte  aurait  d'ailleurs  dû  suffire  à 
mettre  les  éditeurs  en  garde.  Les  mois  :  rrQua- 
propter  ego  Reginaldusi  et  la  signature  de  Renaud 
à  la  fin  de  l'acte  prouvent  que ,  sous  sa  l'orme  pre- 
mière, cette  pièce  n'était  pas  une  bulle,  mais  une 
charte  émanée  de  l'evèque  de  Paris;  on  a  voulu 
en  faire  un  acte  pontifical  en  y  ajoutant  le  nom  du 
pape  et  en  transformant  la  date.  Malgré  ces  inter])o- 
lations  bien  faites  poiu-  éveiller  les  soupçons,  cette 
prétendue  bulle  a  été  admise  par  tous  les  criliijues. 
et  elle  figure  à  son  rang  dans  les  Begesta  jiuiiiif. 
roman,  de  laffé  (-2'  édit.  t.  I.  p.  5o:!  ). 


106  CARTL'LAir.E  (.ENEl'.AL  DE  PARIS. 

siei'iiiis  aiT.liifliacoiuis  ox  iiohis  liacleiius  Iciiuisse  videtur,  iil  liaboant  nlrasqno 
ii/<'(lielalos  ad  oiiiiieni  iiilejjrilalem,  miiic  vl  (Iciiiceps.  prodirti  caiiDiiici  Saïuti' 
Maiic  l'aiisiacciisis  <^cclesit,>,  post  excessmii  dnimii  [.isicriii  arcliidiacoiii,  al)S(nii' 
oiniii  coiitrovci'sitalc  et  iiiquietiidiiK;  ac  oiiini  de|iarlici()iic.  iiec  leiieaiiUir  ohiioxii 
de  liac  causa  cui(jiie  successorum  nostri,  per  idlius  ii'dibitioiieiii  olficialilatis  aiit 
scrvilii.  IIupis  aiitem  iil  aii<li)raiiieiil[  li'stilicatio  iiiroiivulsa  el  iiidissoluliili  Md)li- 
inilale  <'t  liecpieiilia  saiich;  sxnodis  roborai'i  decreximiis,  (piodel,  Deo  aniiueiile. 
pei'egiiiHis.  siil)sij;iiaiid()  et  iiiiponeiido  ])riiiiitus  iiiaiiiis.  Si  ipiis  voro  callidus  im- 
positoi'  el  et'cdesiastict.'  auctoritatis  vipereiis  anlVaelor  adiuillarc  vel  tcstaiiieiituiu 
roiiatns  fiierit,  ire  et  lualedictioiii  saiich;  el  iiidividiie  Triiiitatis  subjaceal,  el 
sidhireis  voiiicibus  Coeiti  deniersus,  ])ro('undis  iideroriiin  teiie])ris  perpeliio  coii- 
quiiiiscal  et  coiitabescat,  sil(jue  illi  jtars  ciim  Dalaii  et  Abyrun.  Symoiie  iiiafjo, 
Juda  traditore  Doinini  atque  Pylato,  et  cum  oiniiibiis  (jiii  dixiM'uiit  Domino  Deo: 
fr  Recède  a  iiobis.  scieiiliain  viaruin  tuai-iim  uoluimis.  "  Datimi  m  nouas  decem- 
bi'is,  jiep  inanus  Pclri,  al)batis  et  canccllarii  sancti;'  Apostolicç  sedis,  anno  m  pon- 
lilicatus  doniini  Joliannis  octavi  decinii  et  universalis  papç  in  sacralissiina  sede 
beat!  Peli'i  apostob ,  iiKbclione  v'''. 
%    liaiiiabb,  Parisiornin  ejiiscopi. 

A.  Apocrjplio  (lu  xii'  siècle,  aux   \i(li.  n;il.,  l>.-jiK. 

B.  Copie  (In  in'  siècle,  aux  Arcli.  nnt,,  LL.177  (l,ivir  iimi- .io  Ncitiv-Dann^),  |i.  lia. 

C.  Copies  (lu  xiii*  siècle,  aux  Arcli.  nal. ,  LL.i  76  {/'('(i(  /'((.«(oivi/ de  Nolr-c-Daïue),  p.  1  j  el  l'iù. 


i   i 

1007,   1"  janvier.  —  l'iai-. 

llenoiiiintiim  par  le  nii  llolwrl,  en  (a\enr  de  ralibaye  de  Sainl-MaoJoii-n. 
il  Idiis  ses  droits  sur  le  village  do  Charoniie. 

In  noinine  saiiclt;  cl  iinbvidnc  Tiinitalis.  Holtcilcs.  snninii  adqn(.'  aeterni  régis 
anxilianle  denientia  Francornni  rex.  (Juoniani  onmipolens  Deus  sna  gralnita  be- 
nijjnilate  nos  super  scdem  popub  sni  subbinare  digiialns  est,  ut  ejns  inniacidatae 
(;c(desiae,  cnjns  ijtse  est  sponsus  et  speciosns  forma  pre  fdiis  bominum  et  allissimus 
omnium  r(>jjnm  rex.aixeni  tncncb».  rej;en(b)  atbpie  cnsloibcndo,  pi'oceres  el  capila 
sinuis  i(bm('a.  oporld  nos  ei(b'ni  inermi  ac  vii'ilMis  deficiiMili .   nlj)ole  (jm;  j[bidio 


'''  Le  pape  .leaii  XVIil  fui  consacn' le  20  di^-  ])onùJ.   roui.,    -i' Mi. ,   l.    I,    p.    5oi    et   siiiv.). 

reiiiiire  loo;!;   tvllo  pi(''ce  sérail  donc  du  .'i  d('-  Jean    WIII,   ronMiic    les   autres  pajws   de   celle 

ceinbre  loo(').  I.'iiidiction  de  celle  anm-e  litait  iv  et  é[)0(juc,  faisait  conniiencer  l'indiclion  au  1"  sep- 

noii  pas  V.  Mais,  s'il  faut  en  croire  JafTc;  {lirffc-it.  lendjre;  cosl  donc  hieii  Tindicliou  v  qu'il  faut  ici. 


CARTULAIRE  GKNÉUAL  DE  PAllIS.  107 

caret  ferri,  fii]<;el  auteiii  uimitiiii  prudentiljiis  toirihili  luucroiie  verhi,  jugiler  iii 
oiiiiii])iis  (juibiiïlibcl  sciiis  pro  posse  subveuirc.  ojusqiie  t'amuHs  iimneribiis  ac  bu- 
ueficiis  coiiciliaii,  ut.  ciiiii  (b'I'ecerimus.  recipiaiit  nos  iii  at'tei'iia  tabeiiiaciila . 
neciioii  ciiiii  eis  ipsopiini  inei'cedeiii  re('i[)iamus,  (pii  vires  ois  prebiiimus  ne  deli- 
cerciit  in  raiiiiilatii  (Ihristi.  (Jiiocirca  noscal  oiniiis  iiosli'o  doniiiiio  subditus.  iios- 
raiit  l'I  iiiiiiics  iiobis  succcssnri  rpioiiiaiii ,  iiudlaiii  a  Dco  sporaiiles  clciiiciitiaiii 
adij)isci,  lutura  inalos  prestolaiilia  fii'jei'O  siippbCia,  imiiiu  per])otua  omniiiiodis 
optantes  cuin  omnibus  ob^clis  captare  prcinia.  qnasdam  nosti'ae  pi'0[M'ietatis  res. 
bacteniis  nostro  virtiii  lainidalas.  Doo  et  Saiicto  Maglorio  concodiiims,  onniia  sci- 
licel  quae  iisipie  nuiic  in  villa  ([iiae  niiiiciipatiir  Cadoroiia  lenere  visi  sumiis. 
pal)ula  videlicet  cantim  ac  ])iepetiiin.  atipu'  ipsoruin  custoduni  cnininoditates. 
bauiios.  lurla.  laïuibani.  et  (piic(piid  iii  nosira  mann  tenci'e  vicbdjaiDui".  Oinnes 
er;;o  qui  in  bac  vita  di'^junt,  quiqiie  posl  banc  succcssnri  snnl  bicein.  jut  ilbiui 
quaiu  expectamus  vitaui  omniinodis  conveiiimus  et  obfestainur  ul  ne  ipiid  cdruni 
quae  Dec  et  Saiicto  ^blt;Iurio  concessiinus  aidcrre  audoant.  scd  ciini  oiinii  iiilejji'i- 
tate  et  absipie  ulhi  [lerliubatioiie  secure  et  quiète  ipsa  bona  luonacbi  iliius  bjci 
teneant  atque  possideanl.  Si  quisauleni  cupiiHlate  perinotus  quicquaiu  altsiuleril. 
sit  ab  omnium  cbrislianorum  buijje  remotus  coiisorlio  at(pu>  jjcrpriuo  midtalus 
incendio  cum  eis  qui  dixerunt:  ^-Hereditati' possi(b'auMis  saiiduaiium  Dci-.  Ll  vero 
luijus  teslamenti  btten;  potiori  vijTcant  auctoritate,  cas  propiia  maini  loborantes 
sigilb  nostri  imj)ressione  si[>iliari  jussimus.  Actuin  Parisii  palatio  nostro.  kalendis 
januarii,  anno  xx  re<i;ni  nostri  '  ,  iiidictione  \". 

A.  Copie  du  xii'  siècle,  >i  la  Bilil.  nat.,  iih.  ial.   13701  (ano.  Harluy,  11°  'iS.J).  loi.  166. 

B.  Copie  du  ^vii'siecie.  a  la  Bild.  nal..  iiis.  Ial.   17191,  lui.  ()8,  d'aprus  A. 


78 

1008,  aT)  janvier.  —  Sii.m-L)ems. 

(joiilinnnlinii  pni-  lo  roi  Rolierl  de  l'imjiiunitt'  accordée  ptiv  ses  pre'décessours 
il  i';il)baye  de  Saint-Denis. 

In  noiiiine  sanclac  et  individuat'  Tiiiiilatis,  lioiiertus,  di\ina  ordinaiile  cleiiiciilia  ro\  Fraii- 

coruin  senipcr  augustu.s.  .Sicul  inniiiiini  Ijomuuin Unie  liiam  iiiiiminitali  ipsos  eosdi'iii- 

que  lerminos  iniponi  rensenius,  qui  in  inivilcjjio  doniiii  Dajjoliei  ti,  serenissliiii  régis,  quod  tie 
fugitivis  ad  idem  coeiiobiuni  idem  gloiiosus  rex  tceil,  jucscripli  snnt,  id  esL  n.sque  ad  eum  lo- 
cum  ([no  ad  candem  aecclesiam  tendenles,  Triceiiam  pontem  ingi'cdiuiilur,  necnnii  eliani  iisqnc 
ad  Monlcm  .Mnriyrum,  iil)i  ipse  preceilcntissimiis  Doniiiii  le.stis  agonem  siuini  leliciler  explevil, 


''    Pour  faire  concorder  l'indiction  et  l'an  du  règne,  il  Tant  admettre  que  les  années  du  rèijne  de  Fioliei  I 
sont  ici  comptées  de  son  association  au  trône,  c'esl-à-dire  du  20  décendjrc  «)8y. 


108 


CARTCLAIUE  GENEHAL  DE  PAP.IS. 


simililerque  usque  nd  vi;iiii  publicam    (|U(,'  ad   Eupcrani  diicil  '' Ut    vero  ipsa  sancla 

coiigrcgalio  pro  nobis,  et  filio  iiostro  Ilugono,  et  omiii  nostra  pro;;('nie.  et  pro  onini  imperio 
iiostio,  Doiiiiiii  iiiiseiicordiain  et  ipsorum  saiictoriim  valeant  attenlius  exorare,  et  hçc  iiostrc 
ronfiriiialionis  conslitutio  plenioiem  vigorem  debeat  habere,  liane  auctoritatcin  nostiani ,  iuditio 
episcoporuiii  (jiii  iiilcrf'iiêi'iiiit,  in  Dei  noniinc,  siililcisignaviniiis  et  de  sijjillo  nostro  insijniiri 
jiissinius. 

Lctlicricus,  Senonuni  archiepiscopiis,  suhscripsil.  I1iij;o,  archiefiisnipii^;  Turonornni,  sub- 
scri|isil.  Fulberliis,  Garnolciisiuni  episcopus.  siibsci'i[isil. 

Adalltero,  Laiidiiiiensiiiin  episcopus,  subsci'ipsil.  Fulio,  \iiieliauensiuni  episcopus,  sub- 
scripsil.  Rogei'ius,  lielvarensium  episcopus,  snbscripsil.  (Moiioip-ammc )'-K 

Eulco,  Suessionensium  episco|)us,  subsciipsil.  Frolnuiudus,  Trecassinornni  episcopus,  sub- 
scripsil.  Fub-o,  Amijianensium  episcopus,  subscripsil. 

Gislebertus,  Meldensiuni  episcopus,  subscripsit.  VVido,  (ÀilalaLmensiiini  episcopus,  subscrip>i. 
Iioberlus,  Silvauectensium  episcopus,  subsciipsi. 

lialduiuus,  Taruanensiuni  episcopus,  subscri|isi.  Uc|jin;u(lus  nolaiius,  vice  Abbonis  episcopi 
el  .-.uniuii  cancellacii,  recojjnovil  et  sul)scripsil. 

Dala  oclavo  kabMuhis  lobruarii,  indiclione  \i,  anno  primo  reijn.inle  I![o(ber(o]  rcfe  glo- 
rioso'^'.  AcLuni  mouasleiio  Sancli  D\ouisii,  in  Dri  iioniinc  t'cliciler.  Amen. 

A.    Ori;;iii.il  scollr,  ,ni\  Aicl].  nat.,  K.iS,  n"  .... 

l;.   G>|iiL'  ihi  Mil'  sirdo,  ;iii\  Avril,  nul.,  LL,   i  i  .'17  {CirlahaiY  hhwr  de  .Saint-Denis),  fol.  .'i.')  r°. 

Kdit.  ;  (il)  Diiclh'sno,  /fo/.  .r™™/.  ,/,■  /,;  m.imm  île  MmUnin-maj .  |.r.  p.  9,  il"aprùs  B.  —  (b)  Doiililct,  Uni.  de 
l'abbaye  dit  S,iiiil~l),'i,iis ,  p.  H-i-^,  .l'aiirès  A.  —  ( /■  )  Félihi.'n,  llixl.  dr  Vidibmje  de  Siiml-Denys ,  pr.  p.  fio.  _ 
(A)   Recueil  dis  Hisl.  de  la  Frnnee ,  t.  \ ,  p.  .'kj-j,  cPapres /-.    —  (<■)    Tardif,  Carlnns  des  Rois,  p.   l.'iG,  d'après  A. 


''  On  peu!  coiiijiarci-  les  limiles  iiidicpiées  dans 
ce  passage  avec  celles  ipie  donnent  :  1°  une  charte 
(le  l'évèque  Landry,  df  Tan  Gfia  (voir  ci-dessus, 
n"  10);  et  ■i''un  diplôme  de  Dagobert  de  l'an  G.'i-j 
(Pardessus,  Dqilotiiatu ,  I.  11.  p.  i.'j),  doni  la  faus- 
seté est  si  généi'alement  admise,  ipie  mms  mmui- 
cru  inutile  de  l'enregistrer. 

''  Les  sousci-iptions  sont  disposées  sur  ciiii|  ch- 
Nirnies,  le  monogi'annne  royal  est  placé  eiilrc  la 
seconde  et  la  troisième. 

La  (laie  de  ce  diplùmc  soulève  ipielipiçs  dilli- 
cillli's.  \,i\  pliipMll  des  éijileiiis  rniil  lue  :  rflndic- 
lione  M,  ,-1111111  1'  rej|iMiile  l'ioberln  rege  gioridso.- 
(  )r  la  preiiiièi-e  année  du  riii  l'ioljerl  se  ternnne  au 
plus  lard  le  ■' '1  ecliilire  i)()y.  annive|-sairi'  de  la 
iiKirl  de  Sun  pèri',  le  diplùme  sérail  donc  du  'J.')  jan- 
xier  i.i'jy.  Mais  r,-in  ();(7  corres|)oiid  li  l'indiclion  \ 
et  |iour  accoi'der  rindirlioM  el  l'an  du  règne,  il  fau- 
drait siippuher  i|iie  hi  (diaiicelliM-ie  du  roi  liobert 
coiiipliul  les  iuiliclidus  du  i'  jiinvier  .'!i->.  Lablie. 
(|ui  a  publié  un  fragmcnl  de  ce  diplùme  dans  son 
Mtiititri-  iliriiiiiilonhjiic  ,  t.  11,  p.  .^).")i.  a  préliré  cor- 


liger  Tau  du  i-ègne,  l't  a  lixé  cette  pièce  an  sa  jan- 
\ier  ()()8.  Mais  cetti'  date,  ])as  plus  que  celle  de 
iji)7,  ne  saurait  conconlei'  avec  une  partie  des  faits 
énoncés  dans  le  texte  de  l'acte.  Ainsi,  on  y  men- 
tionne Hugues,  le  (ils  aîné  de  Robert.  Or,  non  seu- 
lement ce  prince  n'était  pas  encore  né  à  cette  date, 
mais  sa  mère,  la  reine  (lonstance,  n'avait  pas  en- 
core épousé  le  roi  Robert.  D'autre  pari ,  les  souscrip- 
tions inscrites  au  bas  de  l'acte  ne  peuvent  s'accorder 
ni  avec  l'an  du  règne,  ni  avec  l'indiction.  Elles  ne 
|ieiivenl  convenir  (pi'à  une  seule  année,  ipii  est 
too8.  Eu  eifel,  on  y  trouve  le  nom  de  Fulbert,  (pii 
ne  devint  i'vè(|ue  de  Chartres  (jii'en  septembre  1 007, 

el  ceux  de  (lillll'll,  e\èi|ne  de  McaUX,  (pii  IllOUrut 
eu  lévrier  loo'i,  el  de  Ciii),  évèipie  de  (Ihàlons, 
mort  eu  moS  nu  louij  au  pins  tai'il.  On  remar- 
ipiera  de  pinsipie  tontes  ces  signatures,  sans  excep- 
tion, se  retrouvent  ahsohunent  dans  le  môme  ordre 
an  bas  d'mi  diplôme  accordé  par  Robert  à  l'abbaye 
de  Saint-Denis,  pendant  le  synode  tenu  à  Chelles 
an  mois  de  mai  1008.  (Tardif,  Carions  des  Rois, 
n"  -j.jo,  p.    i,^)S'i.  Il  est  il  coup  sur  étonnant  de 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  109 

79 

ViTs  1010. 
Confn'iiuiliiiii  \):iv  li>  mi  liobert  (li?s  ])ri\ili''jji's  rt  jms-^r'ssiuns  ilis  fliaiioiiies  di'  Siiiuli'-GenexièM'. 

In  aoiniiie  saiidf;  et  iiulivuliiac  Triiiilatis.  UoIIxmIus,  jji'acia  Dri  Fraiiconiiu  rex 
screnissiiniis.  Si  prccibus  caiioiiicoi'iim,  quaiKlo  jiro  suis  \el  ecclesiarum  silji  roin- 
inissai'utn  necessitatilnis  aliqiiid  nos  petere  volucrint,  aiiieni  libenler  acconuao- 
(laniiis,  eoniniquc  justas  pelitiones  ad  optaliini  ell'ectnni  pei'dMciinus,  non  soluin 
ret'iani  consuetudim'ni  in  hoc  cxercenius,  sed  eosdeai  canoniros  ad  Doinini  iiiisei'i- 
cordiam  pro  iiobisexoraiidam  proni[)liorcs  at({ue  dcvotioroslacinuis.  Ij;itiironiniiiin 
sancte  Dei  Ecclcsiao  lidclium  nostroniinque,  tani  prescntiuin  (juani  lultiroruiu. 
noverit  indusfria  quoiiiam,  adientes  serenilalis  aostiae  pn/sentiain,  dilecli  nostii  e\ 
aioaastiM'io  Saacloruia  apostoloruai  Potri  cl  Paali  cl  Saaclç  fjonovolç  viij;iai.s  ''  caao- 
aici,  iiiiaiililer  deprccali  suai  qaalinus  silji,  iaibi  Doaiiao  lainulanlihus,  ex  claiistro 
et  ex  oniaihus  ad  suas  villas  vel  res  perlineatiljiis,  acciioa  de  pr^Lcadis  alqae  [jrçlec- 
turis,  lioc  preceptuia  aoslre  auctorilalis  lieii  jubereauis,  ita  ul  oaiaia  supiadicla, 
sine  cujusiibet  persoaae  inquietudiae,  janilei'  quiele  opliaeaat;  qtiod  nos  lilx'iiler 
annuiiaus  et  pelilioaibus  eoraai  dilifjealei'  adqiiieviaias.  Voluauis  ilaijuc  al  oia- 
aiiim  fideliuai  aoslfotuai  ia  hoc  coacordel  asseasas,  ul  euadeia  locaai  ileiicalis 
ordo,  sub  cujus  reginiiae  a  priaiordio  faei'al  tradilas,  obliacat  [)eroinae  piçsealis 
vitae  toiapas,  secnadam  l'egulaai  caaoaicaleia,  seiap<'i(pie  dccainua  habeat  !'\. 
propria  coagregalione,  cpii  ipsaai  ecclesiaai  et  l'aniulos  Chiisli  ibideai  d(';;eales 
canonicali  religione  caslodial.  Decrevinuis  eliaia,  pei'  aoslii  aucloiilatcia  pn;- 
cepti,  ut  aenio  super  i[)sos  canonicos  iajustaai  potestatcai  exereeal ,  au!  (pieaipiani 
eis  leaiere,  coatra  volanlaleai  ij)sorua!,  eis  iiapoaere  leiaptel;  sed  ia  eoraai  justa 
ordiaalioae  et  eleclioae  oiaaia  ibideai  perliaealia  coasislaat,  (puitiaas  i[)si,  ipii 
iaibi  Doaiiao  faaiulaalur,  oraales  pro  aobis  et  slabilitale  lolias  rej;ni  a  Deo  nobis 
coaiiaissi,  j)ro([ue  l'eaiedio  aniaiaruai  eoruia  (pii  pro  aiaore  Clirisli  el  samloiiiiu 
illic  sua  Iradidere  doaaria,  eoruia  qaoïpie  (pii  t'iilaris  tcaiporibas  qaippiain  lacul- 


trouver  deux  actes  ëcrils  à  quatre  mois  (le  dislnnce  iiipUeut  jfucrt^  d'adtiieKrr  l'aullifulicilé  de  l'acli'. 

(aS  janvier-iy  mai)  el  porlaut  les  souscri|ia'oiis  quoinuo  nous  eu  possédions  un  rxcriipleiiri' siilli'. 

des  treize   mêmes  personnes,  alors  surtout  i|M'il  (jiic  Ion  a  (oujoois  roiisiihTi'  l'oiriun'  nu  i>ii';iiial . 

s'ajjit  d'dvêtpies  que  raille  motifs  devaient  ra])pel<T  ri  (pie  ses  cai-acli;i'i's  rxliinsiMpus  si'inlilcnl .  .'i  piv- 

dans  leurs  diocèses.  Enfin,  la  signature  du  cliau-  mii're\n('.  mellrc  à  l'aliri  du  soupi-on. 

celier  et  la  date  paraissent  copiées  lilléi-alenienl  sin'  ''     (Irllp  pié(.-i>  r^l.  a\rr  li'  leslamiMil  d' \nsi'"isi'. 

un  diplôme  accordé   par  Robert  1"  on  i)-.>o,àla  le  pins   anrirn   dociniHMil    (pii   donnr    k    nom    de 

même  abbaye.   (Itec.   des  Ilist.  île  la  Fr. ,    t.   I\.  Saiiilc-dcnevicve  à    Inncirimo    aliba\r    de    S.iiiil- 

p.  .559.)  Ces  considérations,  auxquelles  s'en  pour-  l'ieiro    ri    Saint  l'aid.   i  \  oy.    Féid.    L'uhlun/r   ilr 

raient  joindre  d'autres  moins  importantes,  ne  (joi-  Siiiiiic-dniciilre ,  t.  1.  p.  '■]'>.  1 


110  CARTL'LAIRE  GKXERAL  DE  PARIS. 

I;ilum  suariiiii  daturi  suiit,  sine  aliqua  injuria,  occlesiastica  ofîiria  atlitnplere 
valcanl.  El  liane  auctoritatem,  ut  (irrnior,  in  Dci  nomine,  habeatnr,  a  lidelibus 
(|MO(]iie  sanctae  Doi  Ecclesiae  ol  noslris  dili|;eiilins  conservcUir.  manu  nroinia 
siibleilii'niavimtis  et  sijrilli  nostri  iniprcssionc  sijjiiai'i  jiissimns.  {Moiiogirniniic.) 

Piainoldi,  Parisioriini  episcopi,  subscripsit. 

Fiiuico,  cancellarius  palatii,  recognovi. 

E<j(j  Gii'adus,  Dei  j;iatia,  Hoslionsis  opiscopus,  sanrlv  lionianr'  ccclcsi*;  lejjatiis, 
legi  et  subscripsi. 

Ego  HcnibaMus,  aiJosioHcc  sedis  irgatiis,  niann  nioa  snljsciipsi  *'  . 

A.   (»]ir;in;il  iivi'c  liai'es  de  sceau,  :\u\  Arcii.  nal.,  K.iS,  n"  ()  (Musée,  n°  f)i)- 

lî.   (.opip  (lu  Mil'  .siècle,  à  1,1  liilil.  Siunlc-(;cncvi(''ve,  Kl.  -5(Carlul.  de  Sainlc-Cpiievicve) .  |i.  GG. 


80 

lOl.'i .  11  iiovcinliip.  -     Or.i.MSv. 

('•iiilirni.-iliiiii  |j;ii' II' roi  lioliril  iriiiir  iloii^iliim  Ijiilr  ,iii\  cliiinniiics  ili- S,-iinl-t)ciiis-ilc-hi-Cli;ir(n', 
lie  so|il  iii.-insiN  !■(  ilniiic  ii  |''(iiii-ili('s.  (I;iiis  li-  l'iirisis. 

KUliCAS. 

In  noniiae  sancle  et  individne  Tiinitalis.  jioiberliis,  diviiia  jiropitiante  clc- 
nicnlia  icx.  Si  licbdium  iiostiorinn  jiislas  benigm;  pctitiones  siiscipiinus  eas(pie  ad 
piinn  ollcrlnni  pi-ospciando  pri'dncinius,  hoc  sine  dnbio  aginuis  nndc  ((iinnuuiis 
ulililas  prolcctiini  snscipiat.  ie;;ia(|ue  cclsitiido  lirnia  et  stabilis  at<jiie  gloriosa 
oniiiiruodis  ul)i(|ne  consistai.  C.nnctoi'uni  igitnr  sanct(^'  Dei  Ecclesie  fidelium,  tani 
picscnhnni  (piani  diani  liiinrorMin ,  nosti'orurn  (|HO(pie  indiislria  siiccessornm 
noM'iit  (jiuiniani,  adicns  nostie  sei'enitatis  genna,  (jiiidam  nostronun  niilitiim, 
nimune  Ansoldns,  et  uxor  sua  Reitrudis,  suniis.sa  precc  ])etiit  «piatiniis  Sancti  Dio- 
nisii  de  Pai'isiaco  Carcere'-'  canonicis,  inibi  Deo  laniiilantibiis,  assensu  lîainoldi, 
Miliduncnsis  pagi  coniitis  (M  Pai'isiacae  sedis  episcopi,  sr|)leni  niansos  et  dimiilinni 
(pu  sont  in  coniiialu  l'arisiaco,  in  \illa  (pu;  (bciliir  Eurcas,  snb  aucloiilate  ])re- 
ccpli  perpetiialiiei'  concedercnms.  Placuit nostrt,^  excellentie  bis  ainuiece  precibus, 
cl.  sicMt  ipse  poposcil,  de  seplem  in;nisis  el  dinndio  predictis  Sancti  Dionisii 
r-anoincis  régale  preceptnni  slatniinns  liabendinii.  Ipsos  aiileni  vn  niansos  eldiiii 


dinni,  ciini  mancipiis  et  ninversis  eornni  appendiciis,    per  succedenlia   lenipora, 
Domino  adjuvante,  sine  aliqua  (bniinutione  vel  abstcactione,  leueant  ac  absolute 


■''  (jcs  (|iMi\  ilcriiinvs  sijjiiiiliirrsnnl  élr  ajmili'ps  '•''  C.el  acl(^   osl    le   ]i]iis   nnciiMi  cpii    rniMilionno 

|)i)sléri('iiii^!iii>rU  il  la  n'dacliiin  ilc  l'aclo.  mais  l'ili's         {'('jj-lisc    Sainl-t)cnis-ilc-la-(lliailro.    i  \  oir  Jaiilol , 
parais.spiil  riri;  il'iini' ri'i-iliirc  coiilriii|inraiiii-.  Ilrrlimlirs  sur  Piiris  .1.] .  i|Marl.  di'la  Cilr.  |i.  -o). 


CAUTULAIllE  GÉNÉRAL  DE  PAHIS.  111 

secure  possideant,  iuMuiiie  im|iiictaiil('.  Si  (|iiis  aiiteiii.  (jiiod  iiiiiiiiuc  veiilurum  osse 
credimus,  contra  isliiis  precepli  auclorilaUMU  presiiinptive  li'iiiplavcril  iiismuere. 
ipse  et  petitio  ejus  adiiiillala  coram  roffia  luajestate  niaueal,  et,  coaciiis  jiidiciaria 
potestate,  ami  \\  lihras  c(iiii[)oiial ,  cl  ([iiod  rcpelit  niillo  modo  viiidicari  vaieat, 
sed  pri'seiis  precepli  aucloritas  llniia  aelcriialiter  subsistât.  Et  ut  lioc  uostre  aiic- 
toritatis  concessio  firma  et  stabilis  perpetualiter  maneat,  manu  [)iopria  siihter- 
liruiavimus  et  sigilli  uosti'i  impressioiie  insijjiiii'i  deleffaviiuus.  (  Mononranuiu;.) 

Franco,  cancellarius  palatii,  subscripsit. 

Actuin  palatio  Aureliauis,  m  idus   novtMidjris,  aiiiio  \nii\  (•s/'),  rejouante  P>ol- 
borto  fjloriosisimo  rege. 

A.   Original  scell/',  aux   \rrli.  nal.,  k'.   i8,  n°  8. 


Veis  1014.  —  OiiLt^NS. 

(lonfirmalion  par  le  roi  Robert  de  la  donation  du  village  de  Liniogcs-en-Brie  l'aile  aux  chanoines  de 
Saint-Denis-de-ia-Charlre  (canonicis  Santti  Dionysii  de  Parisiaco  Cairere),  par  Ansoldiis  et  sa 
femme  Reilrndis,  a\ec  le  consentement  de  Renaud,  ('\è(|ue  de  Paiis  ''. 

A.  Original  avec  traces  île  sceau,  aux  Arcli.  nat.,  K.18,  11°  7. 
Édit.  :  (a)  Marrier,  Mmuisl.  rejralis  S.  Martini  de  Oimiiis  liisl.,  p.  ;i  1 .3 ,  d'aprùs  A.  —  (h)  Fi-liljien,  llisl.  de  Paiis . 
t.  m,  p.  .'jS,  d'api-ùs  a.  —  (c)  Itec.  des  llisl.  de  h  France,  t.  \  ,  p.  59(1,  d'après  a.  —  (d)  Tardif,  Carluiis  des 
Hois,  p.   lOi,  d'après  A. 


Vers  1020. 


Lettre  de  Fulbert,  i-vèque  de  Gliai-tres,  au  roi  Robert,  au  sujet  de  l'élecliin  de  Franco 
àr,^êclié  de  Paris. 

EPISTOLA  FLLBERTI,   CARNOTENSIS   EPISCOPI,  DE  Fr^\\(;0NE  EPISCOPO  PARlSn:\SI. 

l'eiiignissimo  domino  suo  i'(!j;i(pio  Iî[otberlo],  F[ulbertus]  hiimilis  «acerdos, 
si  qua  potest,  ocationis  sulTcagia. 

Ex  parte  celsitudinis  vestre  dictuni  est  ([uod  (b)mnum  Francoiu'm  Parisiacens 
ycclesie  dare  vullis  episcojjuni,  et  ad  lioc  peragendum  iiosln;  liurnihialis  iialjero 


■''  Cette  pièce  n'est  malheureusement  [)as  dati'e,  être  à  peu  près  eonicmporaine  de  la  précàlente, 
mais  elle  est  forcément  antérieure  à  Fan  loïC,  el  nous  fournit  ainsi  une  des  plus  anciennes  luen- 
dale  de  la  mort  de  i'e'vêque  Renaud.  Elle  doit  donc        lions  de  l'église  Sain!  Dems-de-la-t^liarlic 


112  CARTULAIP.E  GENERAL  DE  PARIS. 

lavorein.  Nobis  autem  videtur  quia,  si  episcopusC)  de  quo  agitur  aptus'-'  est  de- 
ricus,  est  obtinie  litteratiis  et  ad  serinoncm  racicndum  agilis,  in  qua  re  omnes 
episcopos  decel  esse,  non  iiiiiiiis  quam  in  operatioiie,  poteiiles  atqiie  discrelos, 
unde  si  hoc  fieri  ])0sse  canonice  douini  arcliiepisropi  Seiioneiisis  et  coepiscoruin 
noslronim  probavil  sagacilas,  nostrum  çtiaiii,  qui  de  bac  discussioiie  appellati  non 
ruinais,  hal)eatis'^'  assensum.  bi  nnlb)'*)  enini  qnod  bonuni  sit  corani  Dec  vestre 
vobuitali  nitinuir  coniraire.  Vijjeat  excellentia  vestra '•''). 

A.  Copie  du  xi"  siùde,  à  la  l'.ibl.  nnt. ,  nis.  lai.  161  ('17  (ancien  Harlay,  n"  877),  fol.  7  v". 

B.  Copie  du  \ii'  siècle,  à  la  Bibl.  naL,  ms.  lai,  2872,  fol.  20  r". 


83 

Vers  1020. 

I.ellrc  ilr-  Fulhcii  ,  evôiine  rie  Cliartres,  au  sujet  de  l'abdication  d'Azeliii  '"'.  évèque  de  Paris, 
et  de  réleclion  de  Fraiicon. 

Vencrabib  b'airi  et  coepiscopo  F[rancoiii]  ",  F[uibei'tiis]  sainlein. 

Sujieinuiini  diixi  longnam  bilndam  nostri  senis  IranscribefC  et  niitlei-c  tibi.  ciiin 
lolani  lalionom  ejns,  si  qnaest,  ex  inoa  brcvi  res|)onsioiie  facile  percipere  possis, 
ipir  biit  bujiisniodi  :  [Veneraliili] '-'  iVatri  in  Domino  et  consacerdoli  siio  A.  F[ul- 
ItriliisJ.  Absit,  bâter,  ul  ciedatur  vei'uin  e.sse  qnod  scripsisli,  nienni  arcbiprae- 
sub'ui  et  me  tuam  conlessionem  pubbcasse;  non  est  <;nim  verum,  tnque,  duni  laba 
scril)is,  bcne  meiilis  de  te  ingratus  es  et'"'  injuste  conliimeliain  lacis.  Si  qua  l'nim 
lionesla  tua  novinuis  aut  speravimns,  fubditer  ea  pnbbcavimus,  ad  lestimoninm 
lui;  probitatis,  contra  illos  maxime  qui  discessionem  tuam  ab  episcopatu,  avaritie, 
vei  ignavic,  vel  tui'pitudini  adscribere  nitebantur.  Si  (|ua  vero  occuUa,  que  peni- 
tcnda  loicnt,  nostiv  lidei  credidisti,  caiiti'  crhita  sunt.  Al  si  lalia  confe.'^sus  es, 
(pu;  priiis  et  postniodum  oi'c  vnlgi  ventibita  siiit,  ea  nos  occuilai-c  nc(]uimiis. 
(lom|)eri  anteni  ex  litteris  tuis  tibi  mob?stiiin  esse,  qnod  te  monasticc  viti;  di\i- 
miis    amalorem;    cpiod,    (]iiia    noccre    non    inl('lli;;o.    mob'stum    esse    (bniiifor. 


'     !'»)•.  '•enisi-un;ilus-  (  1!).  [''vi\t\vnn.  L»  (liilliii   Clirifliniin   l'appelii'  Ascclinus, 

''■    Vai:  rrîiperlusn  (A).  ainsi  que  Diihois  [llist.  cccles.  Paris. ,  l.  1,  p.  033). 

'''    I  ne.  rlinhelisi  (B).  Le  lu'crologe  do  lYglise  de  Paris  le  iionune  ,l/ier- 

•*'   For.  ffln  se  indioi  (A).  Iks.  Une  ancienne    épilaplie   citée  dans  la    Gallin 

'''  Les  ninls  rrVijjeat,  etc.i  inan(|ncnt  dans  A.  (I.  \ll,  col.  'i(>),  Adulhcrtiis.  Nous  ne  connaissons 

''   11  es!  fàcliiMix  (|ni-  le  nom  de  rr\é(|ne  ddul  il  aucune  charte  (pii  permette  d'élncidiT  la  question. 

es!  ici  (pii^lion  ne  soi!  indiqiii' dans  celle  lellre  que  '''   Francon,  évoque  de  Paris. 

par  une  iniliale,  c;u'  nue  assez  jjrandc  incertitude  '^'   r- Venerabili  1  manque  dans  A. 

plane  sur   le    véritable   nom  du   prédécesseur  de  '"'    Var.  fcsseti  (A). 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  113 

Ainor  nanique  religionis  episcopali  (ji-adu  ([iiem  repetis  iligmim  te  polius  quam 
iiidignuiii  ctliceret,  si  iiicliil  aliud  iiiipediret.  Utrum  aiileni  sil,  vel  quid  sit,  quod 
iinpediat,  sagacitatein  luain  non  arbitmr  ignorarc,  si  ({u»;dani  gravis  causa  quam 
dissiuiulas  non  ohstarot.  Ea  est  liujusuiodi  :  Si  de  repetendo  episcopio  querimo- 
iiiaui  iiicipere  velis,  non  satis  apparet  eui  eam  jure  inteudere  possis.  Nullus 
cuini  te  expulit,  nullus  catliedraiu  tiiaiu  te  reuiteiile  pervasit.  Sed  tu  teniet  ultro 
causa  egriludinis,  ut  aiebas,  curain  episcopalem  siiiiul  ei  catliedram  reliquisti, 
ut  perhibent,  et  sive  Franconeiu,  tuuc  decanum  Parisiacensis  ecclesit;,  sive  quem- 
bbet  aliuni  subi'ogari  tibi  verbis  et  sci-iptis  a  rege  petisti.  Quod  si  ita  est,  et  sic 
tibi  consequeuter  substitutus  est  Franco,  eiigenle  clero,  sullragante  populo,  dono 
l'egis,  approbatione  Romani  pontificis,  per  manum  metropolitani  Senonensis,  l'ul- 
citur  utique  substilutio  et  consecratio  ejus,  favore  quoque  et  auctoritate  beati  Gre- 
;;orii  pape,  qui  scriptis  suis,  sicut  nulb  poutificum  non  petenti  pro  quabbet  egri- 
tudine  succedendum  fore  docuit,  ita  voluntarie  renuntianti  sedi  sue  successorem 
nulb)  modo  denegavit.  Si  quid  aliud  est,  quare  te  episcfipatu  carere  o])orteat. 
tute  noveris.  Sin  autem.  boc  tanti  nobis  esse  videtur,  ni  te  lacère  valeat  recupe- 
rationis  exortem.  Quapropter  desine  curiosos  instigatores  audire,  desine  reges 
et  presules  iueflicacis  querimonii;  tediosis  scriplitatioiiibus  faligare,  et  ecclesifj 
Parisiacensi  te  importune  obtrudere  velle,  que,  ut  l'atetur,  nec  patronum  te 
liabuisse  gavisa  est,  nec  doluit  amisisse.  Quippe  tnm  nequc  ex  presentia  tua 
doctrin(;  profectum,  neque  ex  abscntia  senserit  detriuieiiluni.  \  ive  memor 
nostri. 

A.  Copie  c!ii  m' siècle,  à  la  Bibl.  nat..  ms.  lat.  l'iH'i;  (ancien  Hoilay,  n"  077),  fol.  -U'i  v\ 


84 

Vers  1026. 

Lettre  de  l'ulherl,  i'\èi|iie  de  Clini-lres.  h  Fraiicoa,  éMèque  Je  P;ii'is, 
iiu  sujot  (le  l'iii-cliiili;icre  Lisi;iril  '''. 

A.  Copie  du  xi'  siècle,  à  in  Bilil.  nat.,  ms.  lat.  1 '1 1  67  (ancien  Hailay,  n"  877),  fol.  Vi  v*. 

Édit.  :  («)  C.  de  Villiers,  D.  Fiilberli  C.arnot.  opéra  (iGoS),  fol.  a.3,  n°  1  1.  —  (//)  .%;»«  hihlmih.  pnUitm  (Co- 
logne, 1618),  t.  XI,  p.  8,  II"  II,  d'après  a.  —  (c)  Diirliosne,  Hixt.  Franc,  xcrijit.,  l.  IV,  p.  17'!,  n"  0.  — 
((/)  Maxima  biblioth.  palntm  (l.yon,  1C77),  t.  XVIII,  p.  9,  11°  1  1,  d'après  a  ol  h.  —  (e)  Piccaril  des  ILsI.  <},■ 
la  Frame,  t.  X,  p.  ^77,  d'après  A  et  <•.  —  (/)  Mifjne,  F'alrol.,  f.  C\LI,  col.  ;îV;,  n"  9O,  d'après  c,  d  cl  e. 


'■'  On  possède  j)lusieurs  autres   lettres  de  Fui-  trouvera  dans  :  1"  (1.  de  \illiers,  Fiillierli  oiicru 

bert  à  l'évêque  Fraiicon.  Elles  offrent  trop  peu  d'in-  lui.  oo  v',  11°  20;  i\I(i(<na  hihUoth.  palniiii ,  l.  XI, 

térèl  au  point  de  vue  parisien  pour  que  nous  ayons  p.  10.  n"  20;  Maxima  bibliotli.  patriim  .  t.  XVIll. 

cru  utile  de  les  insérer  dans  notre  recueil;  on  les  p.  10,  n"  se;  ficc.  (len  Illst.  dn  la  France,  I.  \. 

Carlul.  —  I.  lû 


Il'l 


cAisTi  L\ii;i':  (;i>:m:i!\l  dk  1'\i;is. 


85 

Wrs  1  0-2O. 

I.ollro  (II'  Lfiilliôric,  iirrliovêque  «le  Sens,  cl  do  Fulln'i'l,  évoque  de  Chartres, 
iiivitnnl  le  clrrjji?  parisien  a  rompre  avi^c  rareliidiacre  Lisiard. 

A.  Copie  du  \\'  siwli>,  à  la  fîilil.  nril.,  iiis.  lat.  l'iiGy  (am-.  Hailuy,  11°  •Î77),  lui.  1 -^  i'"- 

B.  Copio  du  xii°  siècle,  à  la  liilil.  iiat.,  ms.  lai.  2.S7>,  fol.  5  r". 

K.lil.  :  (,i)  C.  do  Villieis,  /).  Fiilbirli  Carnnl.  „im;, ,  loi.  '12,  11°  .Ti.—  (i)  M,ii;n„  bihl.  piili: ,  t.  \I,  p.  1  3 ,  u'  ;» 
d'après  «.  ~(v)Ma:Tn,m  hibl.  pair. ,  i.  XVII 1,  p.  1 '1 ,  ir:!'i,  d'après  ,(  cl  /-.  —  (.f)  lirnied  des  llist.  de  la  Frmct 
I.  X,  p.  /177,  n"  71,  d'après  a.  —  (ci  (iallia  Chnsl.,  t.  \ll,  col.  igii,  d'après  ,t.  — (/)  Mi;;ii.-.  P„trol 
I.  CXIJ,  col.  ■.!'i7,  n';i7,  d'aprrs  f  et  </. 


86 


(loiiliniiallDii  par  Iloiiri  1  ',  <les  doiialioiis  faites  à  l'alijjaye  «le  Sain(-Ma;;loirc' 
par  un  nommé  .Aubry  '''. 

CVRTA   QL'R   LOOllTLIi  1)K  COM'IRM  VCIONK   IIENRICI    UEfilS    DE  MILI,EP\SSUS. 

In  iioiiiiiie  sancte  H  iiidividiic  Triiiilatis.  E|jo  Ilenricus,  <{ralia  Doi  Fraiicoi'iiiii 
rex.  Si  saiirloriim  locLs  et  religiosonim  viroruni  coiifjTOiTacioaibiis  refjali  lil)er[ali]- 
lato  subveiiiimis  et  conclescenclimns,  |)rocnl  (lul)io  ad  eternam  rcmuncracioiiem 
|ii'()inci-('iidani  profuturuin  crediimis.  Noverit  erj;o  posteritas  oiniiiiuii  .saiiclc 
mati'is  Ecclesie  fidelium  et  iiostcoriini  ([uod  quidam  vciierahilis  al)ha.s  ceiiohii 
Sancti  Mafjlorii  iiitra  urljcm  Parisiaccnsem  siti,  I»a;;inaldiis  iiomiiie.  rojjans  cl 
ol)iiix('  poslidaiis  iiostiM.'  sereiiitalis  adicrit  ])i'cseii("iaiii,  ([ualiiius  prcdiclo  ioco, 
(Hiani  (.svV)  pic  meiiiorie  ruiidavcral  et  suis  teiri.s  ditaveiat  Hiij'jo,  tei'i'as  (piasdam. 
iioslre  potestati  jure  foreiisi  et  pidjlico  maiicipala.s,  concedereimis,  ipias  (|iiidaiii 
vil' relifiosus,  Albi'iciis  noiiiiiK^  ad(]uirend()  oliiii  e\ri)liiei'al  et  prcdicio  Saiicli 
Majdoiii  Ioco  dévote  siiiiiii  lahoreiu  eoiicesserat.  Tcrniiiialur  autem  terra  arai)ilis 
ex  nua  parte  Seqiiaiie  lliivii.  ex  allera  parle  e\  moule  (ilaiidiolo,  ijualiior  arpenta 


p.  i7.'i,  n°  O7;  Mi{j-no,  PalroL,  I.  (IXM.rol.  262, 
11  S(_l.  —  a"  C.  (le  Villiers,  fol.  .^o  v",  n"  ff.: 
Miiffim  hibl.  pair.,  t.  XI,  p.  i."!,  n"  '1-2;  Dncliesne, 
UisL  Franc,  ■•icripl. ,  t.  IV,  p.  171),  n'  K);  Miuinia 
hibl.  pair.,  l.  XVlll,  p.  id,  n"  '12;  Rrcucildcs llisl. 
ilr  lu  Frimer,  I.  \.  p.  Ii-jîi.  n°  GC;  Migue,  PalroL, 
I.  C.XM.  col.  •.>',;!.  n"  87.  —  :î"  c.  (le  Villiers, 
lid.  f)!.  n"  'i.'5;  ;1/«/;n«  bibl.  pair.,  1.  XI,  ]).  l5, 
n"  'i.'i;  Duchcsne,  llisl.  Franc,  scripl. ,  t.  IV,  p.  180, 
n"  20  ;  .1/fl.r.  hibl.  pair.  ,1.  X VIII ,  p.  1  (j ,  n''i 3  ;  Bec. 
(1rs  lli.sl.  dr  la  France, L  X,  p.  67G,  n"  08;  Mijjne, 
l'alrol. ,  l.  CXLI,  col.  2'i3  ,  n°  88.—  '1°  C.  de  Vil- 


liers, fol.  ()0  v",  n°  58;  Magna  hibl,  pair.,  l.  XI, 
p.  17,  n"  58;  Max.  bibl.  pair.,  t.  X\lll,  [).  18, 
n"  .M);  Diiliois,  llisl.  ecclcs.  Paris.,  t.  I,  p.  (')35; 
llcc.  des  llisl.  de  la  France,  t.  X,  p.  i8o,  n"  70; 
Mijfne,  PalroL,  1.  CXLI,  col.  a-il),  n'  '19. 

■''  On  remarquera  (pie  tout  le  ihdmt  de  cette 
pièce  ollVc  l'annlooie  In  plus  frappante  avec  celui 
d'un  autre  dipK'ime  accordé  par  le  intime  roi.  l\  la 
même  abbaye,  que  nous  donnons  sous  le  numéro 
suivant.  Nous  ne  croyons  pas  cependant  que  cela 
soit  un  motif  suflisani  pom-  rejeter  Tiuie  ou  Taulrc 
de  ces  pièces. 


C.AUTLLMRH  (.ÉNHI!  A  i-  DE  PAIllS.  115 

viiiearum.  Conjacent  vero  x  arpenta  viiiearuni  ejusJeiii  loci  iiiler  basilicaui  Saiicte 
Geiiovefe  et  Saiicti  Stephani  et  Saiicte  Marie,  ciijiis  ecclesia  sita  est  in  campis. 
Et  ne  ali(juis  suoriun  succedenciuin  lierednm  ali([aam  nionachis  ultra  amleret 
iniene  violencie  injuriam,  inde  nostre  auctorilatis  preceptum  lieri  postulavit  et 
postulando  inipetravit.  Precipinuis  erj^o  et  rej^ali  auctoritate  ratuni  tieri  jubemus 
lit.  quic(piid  Albericus  et  uxor  sua  î\Iainbnri;is  de  nostris  terris  suo  iabore  exco- 
luerit,  et  predictoloco,  pro  remedio  sue  anime,  concesserunt,  niouachi  predicti  loci 
sine  in([uietudiiie  et  perturbalione  aniodo  ])Ossideant,  ut  quod  avus  noster  incepit 
Huoo,  |)er  nos  cresceudi  et  subsistendi  inrieaientum  accipiat.  Et  ne  liée  convencio 
a  nobis  dubitaretur  stabdita.  sij;illi  nostri  inpressione  adsiynari  precepinuis.  Actuni 
publiée  Parisius,  anno  incaniati  Verbi  niillesirao  tricesiino  tercio  et  regni  Henrici 
régis  secundo. 

A.  Copie  de  i:î3i,  à  la  Bilil.  nat.,  ins.  lat.  5'ji3  (Cartiil.  de  Saiiit-Ma;;loirc),  p.  lo. 


87 

Vers  1033^'. 
Confirmalion  par  Henri  I''  dos  Liens  dr  l'iibbaye  de  Saint-Magioire. 

[CARTA  QLOMODO  REX  IlEXUICUS  DEDIT  ECCLESIE  DECLMAS  DE  BLXOUrA,  DEAQLILINA.  tT  COX- 
FIRMVVIT  OMMA  QUE  REX  ROBERTLS  XOBIS  CONCESSERAT,  SCILICET  WDLMPETROSLM  ET 
CETERA,    UT   SUPERIUS   EST   SCRIPTUm] '''. 

In  noniine  sancte  et  ind[ivid]uae  Triiiilatis.  E[]o  Henricus,  jjratia  Dei  Fran- 
corum  rex.  Si  sanctorum  locis  et  religiosorum  congregationibus  viroruin  regali 
liberalitate  subvenimus  et  condescendinius.  procul  dubio  ad  aeternani  reuume- 
l'ationeni  promerendam  ])roruluruni  credimus.  ?Soverif  ergo  posteritas  omnium 
sanctae  matris  Ecclesiae  fidelium  et  nostrorum,  c|uod  ({uidam  veueraljilis  abbas 
coenobii  Sanctorum  Bartbolomei  aiiosloli  atque  Magiorii  arcliipresulis.  juxta  aulam 
nostri  palatii  sili,  Piaginaldus  noniine,  rogans  et  obnixe  postulans  nostrae  sere- 
nitatis  adierit  presentiam,  quatinus  predicto  loco,  quem  piç  memoriae  Hugo,  avus 
noster,  fundaverat  et  suis  terris  ditaverat.  (piandam  ecclesiam  illius  villae,  (pi<' 
Buxoria  vocalur,  concederemus.  liberam  omni  exactione  et  redibitione  cujuslilx'l 
dignitatis  persone,  ea  insuper  conditione  ut  de  omnibus  terris  Aequalinae,  de  quibus 
dono  patris  mei'^^  babebant  pasnatici  décimas,  similiter  omnium  stirpetum  mes- 
sium  et  frugum  de  novalibus  habeant .  Preterea  liuic  scri[)to  jussimus  inculcari  (pian- 


'"'  Cette  jiièce  est  sans  date.  Bréfiuigny,  dans  la  l'année   io33,   que  nous  donnons  sous  le  n"  8li. 
Table  des  diplômes,  Ta  classée  à  Tan  io33,  ce  qui  "    .\oiis  eniprunlons  ce  titre  à  G. 

nous  parait  justifié  par  la  similitude  des  formules  Nous  avons  donné  ci-dessus  (u°  70)  i'acli- 

employées  dans  cette  pièce  et  dans  une  autre  de  auquel  il  est  ici  fait  allusion. 


116  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

dam  villani,  qiiae  Petrosuni  vadiiin  vocatiir,  ciiiii  oiniiil)us  ledibitioiiihiis  et  e\ac- 
tioiiibiis,  terris  cultisetiiicidtis,  quam  pater  mens  predicto  loco  olim  concesseral'''. 
De  cetero  jussiinus  insererc  ecclesiam  illiiis  ville,  ([iiam  récentes  iiicolae  refris 
appellaiil  Novale,  cum  decimis  omnium  rerum  inihi  erescenliiun  el  terris  ad 
predictas  ecclesias  pertinentibus.  Plaçait  eliam  annotare  ea  quae  quidam  vicini 
eorum  de  nostro  servili  jure,  videlicet  Gerlindis  et  sibi  succedentes  coberedes,  ])ro 
remedio  anime  su«^  contulerunt,  nostro  jussu  favenle,  scilicet  unum  molcndinum 
in  villa,  (piae  Aianivillare  vocalur,  situm,  cum  lerra  ad  iliud  pertinente,  el  quas- 
dam  vineas  in  Melduiiico  vico  sitas.  Adjunxiinus  eliam  iiumerum  molendinorum 
<{ui  et  sex,  qui  lam  ab  antecessoribus  noslris  quam  a  nobis  vel  a  nostris  concessi 
sunl:  unum  videlicet  in  suburbio  Silnectensi  (sic),  duos  in  majori  ponte Parisiorum 
urbis  et  unum  in  minori,  unum  in  Malbraio,  unum  iteium  inolendinum  et  unum 
asccnsorium  piscium  situm  juxta  ecclesiam  Karentone  villae.  Denicjue  jirecipimus 
inserere  jjiu'jjites  piscales  1res  :  primum  ex  bis  silum  in  conlluentia  Sequane  el 
Materue;  secundum,  ([ui  respicil  lerram  ejusdem  loci,que  miliario  ab  urbe  di- 
stans vocalur  Millepassus;  lertium,  qui  sibi  continue  adjacel  insulae.  Postremo, 
secuiuliiru  anlecessorum  nostrorum  munilicenliam  et  liberalilem  (.s/c),  (|uam  erga 
prediclum  locum  liabuerunl,  concedimuseis  décimas  omnium  redibilionum  ad  nos 
perliucutiuni  de  niarino  ])orlu  Muslerioli  castri,  excepta  décima  uionele,  quç> 
quondam  concessa  esl  Sancte  Abstro])erte,  cl  décima,  que  Sancto  Salvio  concessa 
est,  cervisiae. 

Haec  omnia  superius  preuotaudo  exarala  lujsli'i  piecepli  auctoi'itate  firmamus 
cl  sigilli  noslri  inpressione  corroboramus,  co  convcnlionis  paclo  ut,  si  quis  leme- 
rarius  conlra  boc  preceplum  stare  voluerit,  vel  aliquid  lioruni  violare  presump- 
seril,  aut  c  libras  auri  refjibus  successoribus  nostris  persolval,  aut  de  vila  com- 
ponat.  [Moiioffiomiiiry 

Ego  Balduinus  cancellarius  relegendo  subscripsi  '-'. 

A.  Original  avec  ti-aces  de  sceau,  aux  Arrh.  iiat.,  K.  19,  n"   1"'. 

B.  Copie  du  xii*  siècle,  à  la  BiLil.  iial.,  iiis.  lat.  13701  (anc.  Harlay,  n"  i85),  fol.  i6i  v' . 

C.  Copie  de  i33i,  à  la  Bibl.  iial.,  ins.  lai.  r)'n3  (Cartul.  de  Sainl-Magloire),  p.  5. 


88 

1035.  —  i'AKH. 
Charle  par  laquelle  Henri  I"  prend  sous  sa  protection  i'ahbaye  de  Sainte-Geneviè\c. 
tf  Venerajjilis  ronjjreyatio  Beatoruin  aposloloruni  Pétri  et  Pauli  el  Sanclç  Genovefç  \irgini9, 

'''  Voir  ci-dessiis,  n"  7.3.  molendinis  in  Majori  ponte  et  minori  et  alii)i,  et 

'"'  Une  main  du  xiv'  siècle  a   dcrit  en  litre  au         plures  alie  rcs  concessc  a  llenrrico  regc.  Est  sine 
dos  de  la  pièce  :  -Carta  (jue  lo(]uilur  de  iJiixeria  el        data,  loijuilur  de  Sancto  Dartliolonieo. » 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  117 

ibidem  quiescentis,  quç  olim  a  quodani  anlecessore  noslro,  Franconiin  rege  Clilodoveo.  oitatu 
et  persuasione  beati  Remigii,  Remorum  arcbiepiscopi,  est  fundata.-^ 

A.  Original  scellé,  aux  Arch.  nat. ,  K.  19,  n'  l^ 

B.  Copie  du  \iii°  siècle,  à  la  Bibl.  Sainle-Genevièvc,  El.  25  (Carlul.  de  Sainte-Geneviève),  p.  G5. 

Édil.  :  (a)  Dubois,  Hist.  eccles.  Pans.,  l.  1",  p.  (jôi.  —  (6)  Gallia  christ.,  t.  VII,  inslr.,  col.  221.  —  (c)   Recueil 
des  llisl.  de  la  France,  t.  XI,  p.  h-^i,  d'apivs  a.  —  ('(/)  Tardif,  Carluns  des  Ruis ,  p.  :(JC,  d'apiès  A. 


89 

lOil,  10  mai.  —  P.inis 


Confirmation  par  le  roi  Henri  I"  d'une  donation  faite  ii  l'église   Notre-Dame  de  Senlis. 
d'une  chapelle  située  dans  lu  villa  nommée  Eve. 

tin  nomine  Domiai.  Henricus,  Dei  gratia  Francorum  rex.  Xotum  fieri  censuimus  omnibus 
Ghristi  fidelibus,  quia  cum  iu  die  Peutecosles,  in  ecclesia  Sanctaj  Dei  genitricis  Mariœ  apud 
Parisios,  missarum  solenmia  ceiebraremus,  venerunt,  etc..  Actuin  féliciter  in  basilira  Sancla? 
Marias  Parisiensis,  anno  incarnati  \erbi  mxli,  regnique  Henrici  régis  xi.-i 

Édit.  :  (a)  Gallia  christ.,  t.  X,  instr.,  col.  2o3. 


90 

1043,  20  mai.  —  Paris. 


Jugement  rendu  par  le  roi  Henri  I"  en  faveur  de  l'abbaye  de  Saint-Maur-iles-Fossés, 
contre  un  cLevalier  nommé  Nivard. 

!f  Actum  Parisius  civilate  in  aula  régis,  anno  Incarnationis  Dominicç  millesimo  xun°,  indic- 
tionexi%  sub  die  xiii  calendas  Junii,  anno  vero  regni  Heinrici  régis  gloriosi  xii^.t 

A.  Original  scellé,  aux  .\rch.  nat. ,  K.  ig,  n'  2'  (jadis  L.  i83,  n"  0). 

B.  Copie  du  sin*  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  11a  {Licre  noir  de  Suint-Maur-des-Fossés),  fol.  i5i. 

Edil.:  (a)  Dubois,  Hist.  eccles.  Paris,,  t.  I,  p.  6.j8,  d'après  A.  —  {h)  Recueil  des   Hist.  de   la  France,    t.    XI, 
p.  Ô77,  d'après  a.  —  (c)  Tardif,  Carions  des  Rois,  p.  1O7,  d'après  .K. 


91 

lOiâ,  octobre.  —  Paris. 


Donation  par  l'évêque  Irabert,  à  l'abbaye  de  Saint-Germain-des-Prés ,  de  l'autel  do  Saint-Georges, 
dans  la  villa  épiscopale  de  Villeneuve. 

~Actum  publiée  Parisius,  coram  sancta  synodo '■',  régnante  Heinrico  rege  anno  xv. 


'''  L'autorité  de  ce  synode  ayant  paru  insulli-  au  roi  Henri  I",  qui  la  lui  accorda  par  un  acte  de 
santé  à  l'abbé  de  Saint-Gerinain-des-Prés ,  pour  io58 ,  dont  l'original  nous  a  été  conser\é  (Anli. 
valider  cette  pièce,  il  en  demanda  la  confirmation        nat. ,  K.  1 9,  n'  /i ),  On  y  lit  cette  plirase  cuiieuse: 


118  CARTULAIRE  GENEUAL  DE  PARIS. 

rSiguum  Imberli  presulis.  Signuin  Lisierni,  decani  el  art-hydiaconi.  Siguum  LIrici  arcliv- 
cliaconi.  Signuui  Albcrli  archydiaconi.  Sigiium  \\  illelmi  presbiteri.  Siguum  Landiici  sacer- 
tlotis.  Siji'iuiiii  Hubcrli  sacerdotis.  Signum  Gisliberli  sacerdolis.  Siguum  Raiualdi  sacerdotis. 
Siguum  Ewiardi  sacerdotis.  Signuui  Alberti  sacerdotis.  Signum  Laudrici  laevitç.  Signum  Mai- 
uardi  l(;\'ik\  Signum  Riiiualdi  Içvilt".  Signum  Odonis  li;vit(,'.  Signum  Huberti  Içvile.  Signuiu 
Lnndonis  li;vitç.  Signum  Adelelmi  lyvitç.  Signum  Drogonis  lyvitç.  Signum  Umberti  levitç. 
Signum  Gciaidi  lç\itç.  Signum  Goscelini  Içvitç.  Signum  Waleranni  comitis.  Signum  Ivonis 
fomilis.  Signum  Wiilelmi  comitis.  Signum  Rodulfi  comitis.  Signum  Miloiiis  militis.  Signum 
Hciniici  militis.  Siguum  Burcliardi  mililis.  Signum  llugonis  Rufi.  Siguum  Beggonis  militis. 
Signum  Balduini  mililis.  Signum  Widouis  militis.  Siguum  Ursonis  subdiaconi.  Signuin  Ge- 
lokli  subdiaconi.  Signum  Ivonis  suLdiaconi.  Signum  Warini  subdiaconi.  Signum  Goscelini 
subdiaconi.  Signum  Ivonis  subdiaconi.  Signum  Hugonis  subdiaconi.  Signum  Pétri  subdia- 
coni. Siguum  Walterii  subdiaconi.  Signum  Fulcoii  subdiaconi.  Signum  Alberici  subdiaconi. 
Signum  Warini  acdiili.  Signum  Drogonis  acolili.  Signum  Milonis  acolili.  Signum  Walte- 
rii acolili.  Signum  \\arini  acoliti.  Signum  Vulgrini  acoliti.  Signum  Manasse  acoliti.  Signum 
Milonis  militis.  Signum  Ausoldi  militis.  Signum  Warnei'ii  militis.  Signum  Maingodi  mi- 
litis. Signum  ^Yariui  clerici.  Siguum  Heinrici  l'ratris  ejus.  Signum  Drogonis  mililis.  Signum 
Rainnrdi  mililis.  Signum  Avesgaudl  clerici.  Signum  Ade  mililis.  Signum  Johannis  mililis. 
Signum  Hilduini  mililis.  Signum  Fulconis  militis.  Siguum  Sulpicii  mililis.  Signum  Haymo- 
nis  mililis.  Signum  allerius  Ilaymonis  militis. 

"  llai'diadus  subscrijisil  cancellarius.  odobri  mcnse.i 

A.   Oi'ijjiiiaj,  nux  Anli.  iial..  K.  19.  n"  î>''  (Muséi',  n'  (|i|). 

\j.  Copie  (lu  xvi'  sii'clf,  aux  Arcli.  nal..  LL.  lo-jli  ((^arliii.  de  Saiiil-Goniiain-df's-Pri.'s),  fol.  liS  v\ 

liilit.  :  (»)   Dubois,  Hisl.  eccles.  Paris.,  1.   1,   p.  Cj'j ,  il'apixs  B.   —  {h}  Boiiillaid,   Ilisl.  ilc  l'abbaiie  de   Sainl- 
Geniiiiin-des-Pfcs ,  pr.,  p.  37,  d'après  B. 


92 

Vers  10/i5(". 

(^nncession  par  le  roi  Henri  1",  à  l'église  de  l'aiis.  du  niouuslère  de  Sainl-Gerniain-en-Layc,  de  divers  biens 
situés  dans  le  Pincei-nis  et  le  \'exin,  el  de  l'église  Saiiite-.Marine.  située  à  Paris,  dans  la  Cité,  '-ecclesiam 
Sancle  Marine  in  insula  Parisii.-^ 

A.  Original  scolté,  aux  Anli.  nal..  K.  if),  n"  f<. 

B.  Copie  du  xu"  siècle,  aux  Anii.  nal.,  Ll..  177  (Lhrc  «riVde  Noire-Danie),  p.  ôc). 

C.  Copie  dn  VIil'  sièile,  aux  Anli.  nal.,  LL.    17.")  [Grand  Pastoral  àr:  Noire-Uanie),  p.  588. 
I).   Copie  du  Mil'  siècle,  aux  Arrli.  nal.,  LL.  171;  yPrlil  Pusiural  de  Notre-Dame),  p.  g'i. 

Kdil.  :  («)  Duclicsiio,  Histoire  de  la  maison  de  Veigij ,  \n-..  |i.  (hi,  d'après  D.  —  (i)  Gall.  christ.,  t.  Vil,  iiislr. 
col.  3i,  d'a])i-ès  C. —  (c)  lircaeil  des  Hisl.  de  la  France,  I.  \l,  p.  .")()7,  d'aprèn  C.  —  (d)  Guérard,  Carlul. 
de  \otreDanie,  I.  1",  p.  27.3,  d'après  D.  —  (c)  Tardif,  Carions  des  Rois,  p.  178,  d'après  A. 


-"Smu  licet  ei[Adrald()]  cicriroiiuu  siicuiuii   el   in-  '    (lelle  pièce  est  sans  date;  elle  a  été  classée  à 

su|ier  synodali  astipulalione  (pianluni  puleral  cor-  l'an  loiîa  dans  la  Table   des  diplômes  do  Bréqui- 

roboraveril,  parva  lanien  sibi  vidcbatur  episcnpalis  gny.  Guérard  la  range  à  l'an  io45  envii-on;  nous 

et  synodalis  aucinrilas,  nisi  nosira  reo;ali  auctoi-i-  ;iilfiptons  cette  date,  qui  offre  mie  moyenne  enlre 

late  et  niunilicenlia  es>el  laxeiKlo  siiliuixa.  etc.-  lolii  el  toGo.    dates    extrôines   enlre   lesipielles 


<;AIiTULAniE  GENERAL  DE  PAP.IS. 


119 


93 


Conljmiation  par  le  roi  Henri  1"  iriine  (lon.-itidii  de  Irois  arprnls  ilo  vignes  faite  par  une  femme, 
noniinéo  l'eiiie,  ;i  1  église  Saint-Magloire. 

rRECEPTLM  IIEMRICI  l'.EGIS   DE  TEltlW  ET  \I\EIS   QLIBLSDAM   OMIS   SWCTO    M\GLOr.IO. 

%  In  Cliristi  noniino.  E<to  Heniriciis,  rex  Francoruni,  iiolmn  volo  fiori  cmictis 
lidelibiis,taiiipreseiitibus  quamfutuns,  quiaquodaiiimalioua,  nomiiicRegina,  pi'e- 
seiitiaui  nostre  sorenitatisadiit,  su])plicitei"  ])OsUilaiis  ut  terrain  triiim  arpcnnonun 
vinearum  ciim  censii  et  ceteris  reditibus,  que  de  bcneficio  noslro  e\  rébus  Saneli 
Victoris  sua  pareiitcla  a  nostris  precessoribus  lenuerat,  et  ipsa  a  iiobis  tenebal, 
aecclesie  Sancti  Maglorii  Parisiaceiisis,  pro  remedio  animarum  uostraruni  et  pro- 
genitorum  nostrorum,  donari  concedercin  ilkidque  doiiuni  mea  auctoritate  firnia- 
rem.  Cujus  petitioni  benigniter  annuens  supradiclae  aecdesie  illam  terrain  ciini 
vineis  etcensu  et  caeleris  reditibus  donari  concessi,  doni(iue  nolitiani  sigillo  propi'io 
subterfirmavi,  ea  ratione  ut  unaquaque  septimaua,  sexta  feria,  pro  nobis  niissa 
tamiliaris  a  monachis  ipsius  ecclesie  celebretur.  Si  quis  vero,  quod  absit  et  niininio 
posse  fieri  credo,  contra  banc  conscriptionem  aliipiid  agere  conaverit,  auri  lilnas 
\x  coactus  exolvat,  et  sua  petitio  nulluni  oljtineat  efTectum.  Sunt  autem  do  illa 
terra  arpenni  n  et  diniidium  in  loco  (jui  dicilur  Aurens  mous,  in  Aurebancnsi 
territorio,  dimidins  vero  arpenuus  in  ipso  lerritorio,  in  loco  (]ni  diciliii'  Abni- 
cellus. 

Signuni  Henirici  régis. 

Copio  ihi  xi'  siècle"  ,  aux  Arcli.  iiat.,  K'.  nj,  m'  ij'^  (.Musée,  n'  loii). 


cette  pièce  doit  être  classée.  Nous  rangeons  à  la 
suite  diverses  antres  pièces,  qui  appartiennent  an 
règne  du  roi  tienri  1",  mais  (pi'aucun  indice  ne 
permet  de  rattacher  de  préférence  au  coninien- 
cement  ou  à  la  fin  de  ce  règne. 

'"'  Cette  copie  a  été  regardée  jusqu'ici  comme 
un  original  et  classée  comme  telle  au  musée  des  .Vr- 
cliives.  L'auteur  du  catalogue  imprimé  de  ce  Musée 
a  cependant  fait  remarquer  ([u'elle  rne  parait  j)as 
émanée  de  la  Cliancellerie  royale".  En  efifet  on  n'y 
trouve  point  de  sceau ,  bien  que  le  sceau  soit  an- 
noncé dans  le  contexte.  La  souscription  du  roi ,  qui 
est  seule,  contrairement  à  l'usage,  se  présente  sous 
une  forme  insolite,  autour  dune  croix  qui  tient  ici 
lieu  du   monogramme   habituel.   Notons   enfin   la 


forme  llcmricus  donnée  au  nom  du  mi.  et  i|Lii  w 
peut  être  qu'une  mauvaise  lecture  de  la  fonm' 
Ileiitriciis  que  l'on  renconlre  assez  souvent.  Ce  sont 
là,  on  doit  l'avouer,  des  arguments  qui  autorisent  à 
mettre  en  doute  l'authenticité  de  cetle  pièce.  On 
serait  tenté  d'y  ajouter  celle  mention  d'une  église 
Saint-Victor,  qui  parait  bien  être,  dans  la  penser 
du  rédacteur  de  l'acte,  la  fameuse  abbaye  fnndiV 
par  Louis  VII;  mais  il  n'y  a  pas  lieu  d'insistiM"  sur 
ce  détail ,  car  les  meilleurs  auteurs  admettent  (pt'uin 
chapelle  dédiée  à  saint  Victor  a  dû  exister  av,ui! 
la  fondation  de  l'abbaye.  (Voir  Lebeid',  Ilisi.  tin 
dioc.  de  Paris,  t.  11.  p.  fi'io.  —  Jaillol ,  lleclteirlus 
cvhitjncu ,  t.  IV,  (|uailier  de  la  placi'  M.iubi'il 
p.  lO-j  à  iGô.) 


\-20  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

Vers  1045  '". 

DoiKilion  par  le  roi  Henri  I"  h  l'Eglise  de  Paris,  des  églises  Saint-Etienne,  Saint-Julien. 
Saint-Séverin  et  Saint-Bacclius. 

PRECEPTLM   DE    SANCTO   STEI'IIANO ,    JULIANO,    BACIIIO,    SEVERINO. 

lu  noiuiiie  sanctç  etiiidividuç  TriiiiUitis.  Ego  Henricus,  gratiaDoi'-'  Francorinii 
io\.  Guin  iii  exhibitione  temporaliiini  rcruin,  quas  liuinana  rcligio  divino  ciiltui 
ianuilaiido  locis  sanctorum  et  congregatioiiilnis  fidcliiim  ex  devotioue  aiiiiiii  lar- 
giliir,  tam  presentis  (juam  pcrpetuç  vile,  ut  jampridem  imdtis  expertuiii  est 
indiciis,  solatium  ad([uiiatiir,  saliil)eniiiuis  valde,  et  oiiinil)US  imilabilis  est  fruc- 
liis  primitive  virliitis,  scilicet  per  ([uam  et  imiiidi  prosperatur  transquillitas,  et 
felici  reniuneraliuae  çterna  succedit  félicitas'^'.  INoveiit  ergo '*'  posteritas  om- 
nium'^) sancle  iiiatri.s  Ecclesie  fideliuiu  et  noi^troriiiii.  qiiod  (piidam  Imljertus, 
l'ai'isieiisis''''  ecclesie  episcopus,  uoslre  seieuitalis  adierit  pi'a\scnlian],  rogaiis  et 
obiiixe  jiostulans  ut  quasdam  ecclesias  in  subuiljio  Parisiaceusi  noslrç  polestatl  et 
antecessorum ''*  anliquitus  niaucipatas,  Saiicti  Slephani  '"  scibcet,  Jidiaui  niartvris, 
Severini  .solitai'ii,  neciiou  et  Sancli  Baccbii ''),  quanuu  quçdain  olini  abbatiaruni 
lutuiine  .subbmatç,  et  ideo  receptaculum  et  stationeni  coiigregationi  canouicorum 
|»re])('utes  Sancle  Marie,  sed  propler  regiii  perturbatioueni  rébus  concessis  spo- 
bale,  soHludini  vacantes,  parvum  aut  Jiulbiui  antique  possessioni  relinuerant 
>laluiii,  predicte  cungregationi  concedei'cmus.  Sed  quia  apud  nos  pro  suis  meritis 
piedictus  episc()])us  erat  magnus,  ejus  voiuntati  nolentes  aliquid  derogare,  con- 
cessinius  pelitioui  predicta  loca  i-egab  precepto  et  liberalitate,  eo  pacto  et  con- 
dilioiie  ut  quanidiu  Giraldus  clericus  earum  possessor  vixerit,  sine  inquietudine 
|)ei'  assensuni  canouicorum  totius  congregationis  teiieat,  et  post  ejus  excessum 
usibus  canonicoruui  sine  reclamatione  manci[tantur.  Kl  ibi,  pro  reniedio  animç 


''    Celle  charte  est  sans  date,  et  les  nombreux  '"'    ]  nr.  r-Parisiaconsis-'  (B). 

auteurs  qui  l'ont  citée  l'ont  classée  à  des  années  '"■    l'nr.  rantecessoruiu  nostroruniii  (15). 

lort  diverses.  Ainsi,  Eacaille  l'attrihno  à  l'an  io3i;  '*'  11   s'agit   ici,   suivant  Jaillot   [ftecli.  criliq. , 

J)u  Roulay  {llisl.  iinii'.  Paris.,   I.  1",]).  lio-i),  i\  I.   IV.  Saint-Benoit.  ]i.  ûc)),Duliois    {Ilist.  rccles. 

l'an  lo.'îs;  Sarrasin,  dans  le  l]cpciimrr  ilcn  litres  de  Paris.,  I.  I",  p.  C'in)  el  la  plupart  des  auteurs, de 

.\ulre-Daiiic  \  \rch.  nal..  EL.  iSo.  fol.  i8).  il  l'an  l'église  Sainl-Elienne-dcs-drds. 

loi'.R;  l'alihi^    Lclicul'  [lliat.   (In    dioc.   de   l'ari.s,  '■"'  (iette   église   Saint-Bacchus    est    inconnue; 

I.  1".  p.  -.M  11  il  l'an  io.")o.  aussi  Dubois  a-t-il  émis  l'opinion  (pi'il  s'agissait  de 

'    1  >()-.  rl)ci  gnilia-  (  li  i.  qiiii(|Mc  autre  église  dont  les  co])istes  des  Carlulaires 

■''  Tout  le  |iréaiuKulc  riiantpie  dans  C.  de  Xnire-Uame  auraient  altéré  le  nom,  de  l'église 

•''   -Ergo- uianipie  dans  C.  Saiul-Bi'uorl.  par  exemple.  (Dubois,    llist.   ccdcs. 

'*     Var.  -omnium  posleritas-  (C).  Paris..  I.  1".  p.  G'i.")). 


CARTLiLAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  121 

nieç  vel  pareiitum  meoniin,  caiioiiici  aggregentur*",  qui,  pro  statu  et  incolomi- 
tate '-'  regiii  iiostri  exoranles,  ad  utrumque  sufficiant,  scilicot  et  ad  slatiouem 
more  solito  reddendam  çccicsiç,  et  ad  servienduni  caiiouice  valeaiit  coininuniter 
degere. 

A.  Copie  du  \ii"  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  177  (Livre  iioiV  de  Notre-Dame),  p.  50. 

B.  Copie  du  xiii*  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  17.')  (Grand  Pasiural  de  Notre-Dame),  p.  5ç)6. 

C.  Copie  du  Mil'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  176  (/'(■((■(  Paslorul  de  ,\olre-Dame),  p.  ;t:i. 


95 

1058.  —  Pap.is 


Autorisation  accordée  par  Henri  I"  aux  serfs  de  l'abbaye  de  Saint-Germain-des-Prës, 
de  porter  témoi{[na{fe  en  justice  contre  les  lionimes  liljres'  '. 

Ifi  lu  iiomiiie  Doiniiii  Dei  suiuuii.  Ego  Heuficus,  diviiia  digiiaiioue  Fiaiicorum 
i-e\.  Quoniarn  par  coiiditio  et  eadeiii  jjrol'essio  cultus  iudissimilis  aequales  larit 
houiiiies,  nec  in  mundi  prima  disposilioiie  alter  alleii  ])iepouilur,  et  non  liomo 
iioinini,  sed  animantibus  et  bestiis  teiTe  preesse  precipituf,  uude,  et  auctofe  Deo 
et  primordio  iii.sj)ecto  et  natufa  considei-ata,  nullus  degener  extat,  altendentes 
etiam  quod  ad  aecclesiamDei  tuendam,  et  malignorum  nequitiam  propuisandam, 
et  jui'a  coiiscrvanda,  inajorem  inter  liouiines  locuin  teiiemus  et  régis  nomine  ceu- 
semur;  pei-spicientes  iusiipcf  cpiod  iiii  qui  sunt  liomines  «Tcclesiarum  de  eapite 
suc  et  nionasteriorum,  si  in  lide  nobiscum  participaiitur,  non  sunt  ancilie  fib'i 
sed  libère,  qua  liberlate  Chi'istiis  nos  Hbefavit,  unde,  et  ipsius  aecclesie  el  (idei 
intuitu.  teneinufeis  et  lionoiem  deferi'e  et  mainim  nostri  ievaminis  in  bis,  in  quibus 
adgfaAantur,  porrigei-e.  Xoluin  l'acimus  cunctis,  presentibus  pafiler  et  hiluris, 
quod,  ad  petilionem  veneraltiiis  vit'i  Hiibeili,  abbatis  monastefii  Sancti  \  incentii  el 
Sancti  presulis  Germani,  in  subui'bii»  Paiisiaceiisi,  iiispeclo  jifiviiegio  Kaiob  lua- 
gni  '*',  quod  subjuncta  continere  videbalur,  inspicientes  qito  modo  prelatuin  monas- 
terium  ad  nostrum  spectat  et  pertinet  imperium,  bomines  jain  dicte  ecclesiv,  auc- 
toritate  regia ,  in  oninil)us  boncstamus,  (juatinus  in  quibuslil)et  causis,  placitis  et 
querelis  contra  liberos,  ut  testes  legitimi  testimonium  exaltati,  ainodo  et  iit  sempi- 
ternum  proférant,  nullumque  dampnutn  paciantur  aul  repulsam,  sed  jirobaliones 


'•'''    Vur.  '-adgTefjonlur-'  (P)i.  Gei-numi  ijuinl  non  jiossinit  reprni)nii  in  jilacito-^. 

'*'    Var.  rincolumitalei  (P)  l'I  G  ).  l'I  à  la  suite,  d'une  (•ci'itnre  du  wi'  siècle  :  -Dalnni 

"'   Au  dos  de  la  pièce  on   lit  cette  cote  tracée  aiinn  Doinini  ic).[)S-. 
par  une  main  iln  xii'  siècle  :  '-Pj-iviley-ium  Ileinrici  '''   \  oir  le  lexlc  de  ce  diplôme,  ci-dessus,  p.  ac), 

régis  de  libertale  lioniininu  de  cnpite  terre  Sancti  n"  •2-?. 

C-irlnl.  — 1.  l'i 


122  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

eoriiin  aiit  lil)eii  siiscijtiaiit,  aut  coiitradiceudo  ralsilîcent.  Si  quis  aulem  Iiuic 
nostre  astipulalioiii  occurpiido  olniarc  ])ie.siimpsc'ril,  primo  causam,  de  qua  a<;it. 
iinpei'])etiiimi  aiiiillat,  deiiide  aiiri  libras  ceiilum  fisco  noslro  coiiiponat.  Lt  hoc 
auteiii  scri])tiiiii  iioslre  voluiitatis  cl  ])recepti  habeat  evideiis  inditiuni,  iiiaim 
])i'opria  firniaviimis  et  siljilli  iiostri  iiiiprcssionc  et  iiomiiiis  noslri  karaclere 
liniiare  cl  sii;iiaie  piecopiiiiiis.  AUcsIaiilibiis  hiis,  (|iioi'uiii  sultjiiiicla  siiiit  iioiiiiiia 
et  sijriia. 

Sigiiuiii  liuiterli,  Parisieiisis  episcopi.  Siifiiuin  Giiidoiils,  Silvanectensis  o])iscopi. 
Sigiium  Radulfi  comitis.  Si;;iiuiii  luilioldi  romilis.  Si;jiuim  Galerainiii  comilis. 
Sigiuim  Iiigeimlfi  pincenie. 

Baldiiiiuis  caiicellarius  (^inonoi^fiunDic)  scripsit  et  suljsci'ipsit. 

Actuin  Pai'isiiis,  aimo  incariiali  V('rl)i  m"  i,""'  viii'°,  rcgiii  voro  lleni'ici  gloriosis- 
simi  l'egis  \x"  viii™. 

Original  scpllé,  ain  Arcli.  nal.,  K.  ig,  n"  5  (Miisép,  n°  loo). 


96 

1060.  —  Paris. 
Fondalion  par  Henri  I"  du  prioiiri;  de  Sainl-Marliii-(los-(>lianipà. 

In  iiomine  saiicle  et  iudividuie  Trinitatis.  Gloriose  iiialris  aîcclesiœ  lilii  iio\ennl 
iiiidc  gaudeant  et  ubi  })hiudeiites  piœ  devolioiiis  l'avorciu  impeiidere  satagant. 
Ortliodoxis  siquideiii  omnibus  luce  clariiis  liquet  sanctam  Ecclesiam  catholicam, 
fide  solidatam,  utriusque  Testamenti  niullimodiset  probabilibusargumentis  eterni 
l'cgis  e.sse  spon.sam.  Undc  iegitui'  :  rr  Erunt  duo  in  carne  una,  summo  scilicet  mentis 
intuitu  GJH'istus  et  Ecciesia.  -n  Et  prophcla  psabnigraphus  canens  :  cr  Tanquam  spon- 
sus  Dominus  procédons  do  llialamo  suo-i,  aperte  ostendit  quia  Doniinus  sanctani 
aecclesiam,  utj)ote  sponsus  sibi  soliavit  in  virginali  ibalamo.  Sed  et  ipse  Domiims 
lioc  idem  asseruit,  cum  de  se  ipso  apostolis  loqucretur  :  rrNon  |)ossunt.  inquicns, 
lilii  s|)onsi  lugcre  quamibn  cum  ilb's  est  sponsus.  ii  Quod  etiam  Apostobis  Ejibesiis 
sciibens  :  rr  Viri,  diiigitc  uxores  vestras,  sicut(;tCln'istustX'ccIesiam  n,  manifeslissime 
teslatur.  ()uando  vero  tani  evidenli  autborilatef'  sancla  Eccb'sia  comprobatur  esse 
sponsa  Gbi'isli,studcat  necesseesl  qui  la  m  prelioso  spouso  placeredesideratinctelis, 
ejus  sponsa  '-'  |)io  ol)sequio  vcnerari  in  terris,  jgitur  iiec  et  hujusmodi  ego  Henricus, 
Dei  gratia  re\  Fi'ancorum,  sedula  cogilatioiie  recolens  qualiter  decoreni  domus 
Dnmini  el  lociiin  iialiilalionis  ejus  dib^xi,  omnibus,  tam  presentil)us  (|uam  ruliiris, 


[(/)■.  frauclorilale-' i^PiV —   •    Ekc.  -spoii.^niii- (  R). 


CARTULAIRE  fiÉXÉRAL  DE  PARIS.  123 

iiotiun  fieri  volui.  Porro.  aiilo  Parisiacc  iirbis  portam,  in  lionorc  confessons  Christi 
MxRTiM  abbatia  fuisse  dif;iioscebaUir  '  .  quain  tyrannica  rabic,  quasi  non  fuerit. 
omnino  (leletam.  ab  inlef;ro  ampliorom  restitui,  œcclesiamque,  que  diu  sterilis 
amissa proie  {lèverai,  (juerens  redderefecundam,  cœlestisponso.  religiosoruni  con- 
silio  virorum,  canoiiicos  rc^rulari  conversatione  ibidem  Dec  faniulantes  attitulavi. 
Et  ut  sine  solicitudine.  magis  divinis  quain  secnli  curis  vacantes,  valeant-J  vivere. 
de  facultalibus  meis  dotem  faciens  ecclesie,ob  remedium  patris  niei    niatrisque 
niese  aniniarum,  atque  pro  mei,  necnon  conjugis  et  prolis  sainte  et  pace.  baec 
illis  largior  possidenda  perpétue  jure.  Altare  impriinis  ejusdeni  basilice  onini  c)a- 
rificatum  libertate,  et  terras  qnas  circa  eandem  ecclesiam  prius  liabebain.  et  qua- 
ibidem  Ansoldus  cum  nepotibussuis.  Milone  scilicet  etWarino,  mihi  dédit,  conce- 
dente  Hugone  comité,   propter  prcfali  Milonis  reconciliationem.  qui  tune  reus 
magni  criminis  erat  adversum  me;  sed  precibus  Imberti  presulis  accepta  terre 
cultura  a  predictis  militibus.  commissum  illud.  unde  centum  libras  justo  judicio 
exsolveret,  dimisi;  bas  ergo  terras  circa  niuros  ecclesiîe  sitas,  eidem  ecclesi.e  con- 
oedo,  ea  videlicet  libertate,  ut    nullus  in  eis  aliqnam  redibitionem  exigere  pn.-- 
sumat.  Apud  Parisius  vero,  molendinum  unum.  In  villa  que  dicitur  All)erliviliare. 
terram  quani  ibi  liabebam.  Xoisiacuni  vero.  super  Maternam  >iluni.  cuni  omnibus 
redditibus  et  redibitionibus  terrœ,  silvœ,  vinearum  atque  pratorum.  lu  tenitoiio 
autem  Meldensi,  villam  nomine  Anetum  ••'''.  cum  onmibus  reddilibus  atipie  redibi- 
tionibus terre,  silve,  vinearum  at(pie  pralonun:  de  i-cddililms  ([uidem  pastionis. 
vierie,  silve  atque  leigii,  omnem  ilecimam.  Item  in  pago  Paiisieiisi,  IJungeias  ' 
cum  omnibus  redditibus  et  redibitionibus  libère  sibi  adjacentibus.  Sed  et  in  pago 
Laudunensi,  Disiaci.  exceplo  altaii.  dimidium  cum  prefalis  possessionibusliabeanl . 
teneant,  regant  atcjue  possideanl.  lUiul  er;;o  pretermitti  nullatenus  volo  quia  pie- 
fatam  ecclesiam  ea  firmilale  umnio,  (juatenus  in  perpetuum  regio  juie  ab  om- 
nibus fore  concedatur  libéra,  tam  videlicet  inlra  ambitum  muiiitionis  ejus.   (|uaiu 
extra  in  procinctu  illius,  in  tbeloneis,  in  fredis,  in  justitiis.  in  onmibus  quecnnupie 
jus  nostri  exigit  fisci,  nemo  umquam  illam  inquielare  audeat.  Canonici  etiain  banc 
potestatem  babeant.  ut  abbate  obeunte,  assensu  fratrum,  boni  testimonii  viiiiin. 
nemine  perturbante,  restituant.  \  erum  etiam  ut  ea   fixa  firmamento  teneantur 
stabili,  banc  carlam'^-  in  qua  me  precipiente  bec  omnia  scripta  sunt,  sigillo  "'  ineo 
subterfirmavi.  Ego  ipse  rex  Henricus,  et  regina  pariter,  et  Philippus  iilius  meus, 
cum  fratribus  suis,  niami  firmatam  corroboravinius.  Ouam  quidem  Mainardus'' , 


'-   Var.  !T(linoscebatiir'  (B).  '"'  Var.  '-Anelliuni-  l^lî). 

•    Ici  sarrête  la  co[ni'  A.  le  feuillet  qui  sui-  '  ] <tr.  rBugeyas-  (B). 

vail  ayant  été  arracbi?.  Mais  ii'ius  en  connaissons  '  i  ar.  -karlani-  (lîi. 

le   texte  complet  par   i'édiiion    qu'en    a   donnée  !«/•.  -sy[,nilo- (B  i. 

Marrier,  Monnst.  S.  Mari,  de  ('ampis  liki. ,  p.  ti.  ■  ]nr.  -Maynai'dus-  (Bi. 


I2'i  GARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

Senoiuim  arcliiepiscopus,  ciini  Ymberto''),  Parisiorum  presule,  aliique  quam 
plui'inii,  tain  ])oiitirices  quani  laïci,  principes  coiifinnarunt  et  corroboraruiit'- 
omiiibus  supra  inemoratis  faventes.  Si  qiiis  aiitem  postliac'^'  priviiegiuni  hoc  vio- 
lare  presiiiupserit,  priinuin  sacrilegii,  sive  tante  auctoritatis  negligeiitie  reus. 
duro  anatlieniate  l'eriatur,  deinde  nefaiide  ])i'esinnptioMis  irritus,  gravi  census 
detriinento  danuietur'*'.  Ainio  l'cgni  supiadicii  régis  wvii.  Actiun  aiuio  al)  Incar- 
iiatione  Doniini  m"  l\,  iiidictione  xv,  l'arisius  publiée '■''. 

Signuni  régis  Henrici'"'.  Sigiuun  PbiH])pi  régis.  Sigiiuni  Anna?  regiiiœ.  Sigiuun 
arcbie])iscopi  Maiiiardi  Senoneusis.  Sigiuun  Gervasii '',  Heineiisis  arcbiepiscopi. 
Sigiiuni  \  niberli'^',  cpiscoj)i  Parisieiisis.  Sigiuun  Odulrici,  arcbidiaconi  Parisiensis. 
Sigiuun  Balihiini  cancellarii.  Signiun  Wizeliiii'"*  cajiellaiii.  Sigiuun  Piicbardi  capel- 
lani.  Signuni  Radulpiii  comitis.  Sigiuun  Tlietbaldi  de  Montemoreiici.  Sigiuun 
Hainabii  camerarii.  Signuni  Aibrici  coiieslabularii.  Signiun  Wiliehni  seiiiscalci. 
Sigiuun  Hiigoiiis  buticularii.  Siguniin  Hoberti  coci.  Sigiium  Radulpbi  Belvacensis. 
Signum  Yvonis''"'  siibcanierarii.  Sigiuun  Walteri,  liiii  Berneri.  Sigiuun  Amalrici 
Buli.  Sigiuun  Willehni,  l'ralris  Baldrici.  Signum  Widonis,  Ambiancnsis  episcopi. 
Signuni  \\al(eri,  Meideiisis  episcopi.  Signuni  Eliiiandi  ("\  Laiiduncnsis  episcopi. 
Signum  Froliaiidi,  Silvaiieclensis  episcojii.  Signum  Trecensis  episcopi.  Sigiuun 
Roberli,  lilii  comitis  Balduini.  Signum  Widonis,  Poiithivensis''"-)  comitis.  Signum 
Baldrici.  Sigiuun  Eiigenulfi.  Signum  Amalrici  de  Monteforti.  Signum  Stepbani 
|)repositi.  Signum  Franierici  coci. 

A.  Copie  du  xi'  sii'dp,  an  Britisli  iinisoiim,  addil.  iiiss.  i  iCGa  ,  fol.  4  v". 
15.  Copie  du  iiii'  siècle,  à  la  Bibl.  iial.,  ins.  lai.  (nouv.  aci].)  1.359,  ''''•  '  ^^■ 

C.  Copie  du  x\°  siècle,  aux  Ar-cli.  nnl.,  L.  870-. 

D.  Copie  du  xvjii'  siècle,  aux  .\rcli.  nal.,  K.  iSS',  n"  1  1,  d'après  A. 


'''    Var.  -InbertO"  (B). 

'''   I(»\  tr principes  cori'oboiaveiiiiil'5  (B). 

'^'    ]  ai:  '-post  liée»  (B). 

'*'    Var.  "(lainpncUu-i  (B). 

'^'  I^cs  imiicalions  chronologiques  de  celle  eliarte 
ne  concordent  pas.  L'an  1060  répond  à  Tindic- 
lion  \ni  et  à  la  29°  année  du  règne  de  Henri  I". 
Mais  les  erreui's  de  ce  genre  sont  (ro|)  nombreuses 
dans  les  diplômes  de  celle  époque,  pour  que  l'on 
doive  s'en  étonner.  Jaillot  (  Recherches  critiques ,L  II , 
«piart.  Saint-Murlin,  p. (J7  ),  s'est  efforcé  de  prouver 
(pie  l'acle  original  devait  être  daté  de  Mi.i.v  indic- 
tion .\ii,  ce  qui  correspondrait  bien,  d'après  cer- 


tains documents,  à  la  27*  année  d'Henri  1".  Quoi 
(ju'il  en  soit,  la  mention  parmi  les  signataires  du 
jeune  roi  Philippe,  prouve  ([ue  cette  fondation  n'a 
pu  élrc  l'aili' qu'entre  le  a 3  mai  loag,  date  de 
son  association  au  trône,  et  le  mois  d'août  1060, 
époque  de  la  mort  de  Henri  1"  son  ])ère. 

'">   Var.  rrllenrichi»  (B). 

'    r«r.  rrCirvasiii!  (B). 

"'   l'nr.  rlnberti-  (B). 

"'   Var.  rr Voizclini-'  (.\). 

'"'   Var.  rrlvonis"  (B). 

")   Var.  -rElinardii  (B). 
"■'   Var.  itPontivensisî)  (B). 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  12b 

97 

ViTs  1000. 

Abandon  par  un  nommé  Milon  des  droits  qu'il  [iiélemlait  avoir  sur  une  terre  donnée 
par  Henri  I"  à  Sniiit-Marliu-il's-Clinmps  ''. 

Noverint  audientes  quoniam  o<jo  Milo  (eiram.  qiiaiii  jiixta  Saiicli  .Martini  ;vc- 
clesiam,  Haiiii'ico  rege  aiilei-entc  niilii,  caluiniiiabar,  modo  eidem  œcclesia?  coii- 
cedo  spoutanea  voluntate,  iiiperpetuiuii  liabendam,  acceptis  tainen,  cuai  ffati'uni 
orationibus,  viginti  ab  abbate  Ingelai-do  solidis  iiunimorum.  Hiijiis  rei  sunt  testes: 
Rainaldus,  Rotlanniis,  Gonherus,  Rainardus,  Lisiardus,  Ewardus,  Hugo,  Johan- 
nes,  Walclierus,  Guntardus,  Fulcliertis,  Landricus,  Goisbertus,  Hubertiis. 

A.  Copie  du  xii'  siècle,  à  la  lîibl.  nal.,  ins.  lat.  10977  (.Liber  TesUuneiilui-itm  do   Sainl-Miuiiii-des-Clwiiiips). 
fol.  3a  r°. 


98 

1067,  icj  mai.  —  Paris. 
Confirmation  par  l^liilippe  I"  des  possessions  de  l'église  Saint-Martin-des-Champs. 

In  nomine  sanctse  et  individue  Tiiiiitatis.  Diviuarum  scrjpluraïuni  auctoritatc 
instruimur  aiitirpioriun  patruni  vestigia  sequi  et  eoruni,  in  quantum  possumus, 
bona  exenpla  imitari.  Lnde  Domiaus  pcr  Hiremiam  proplietam  nos  admonet  diceus  : 
K State  in  viis,  et  considerate  de  semitis  antiquis,  et  videte  quœ  sit  via  bona.  et  au- 
bulate  in  ea.-ii  In  via  ergo  bona  anti(|uorum  patrum  andiulare  precipinuir,  quia 
bona  opéra  patrum  nostrorum  nobis  facienda  atque  imitanda  proponunlui',  qua- 
tinus  eorum  consortes  atque  participes  sinuis  in  cadis,  quorum  exenpia  imilari 
laboramus  in  terris.  Ego  itaque  Pliylippus.  Dei  gralia  Francorum  rex,  liac  pro- 
phetica  edoctus  exliortatione,  et  precedentium  patrum  Francorum  videlicet  reguni. 
et  maxime  dilectissimi  patris  niei  Ilenrici  exenplo  provocatus,  (quorum  devolis- 
simum  studium  erga  divinam  religionem  et  ecclesiarum  iiistructionem  cogno\i, 
notum  fieri  voie  cunctis  fidelibus  saiictœ  Dei  /Ecclesie  curam  gerentibus.  tam  pre- 
sentibus  quain  i'uturis,  quia  ecclesiam  Saiicti  Martini  prope  Parisius  sitam,  qua» 
vocatur  deCampis,  quam  tyraimica  rabie  destructam  et  pêne  ad  nicbihim  ledaclam 
pater  meus  supradictus  renovare  et  reœdificare  studuerat  ''-\  et  multis  benetitiis  l'I 


■'*  Cet  acte  est  sans  date,  mais    il    ne  saurait        de  Saint-Martin-ilos-Lliamps,  qui  a|i[iartieiitii celle 
être  très  postérieur  à  l'année  1060,  puisqu'il  i-atifie        même  année.  (Voir  noire  numéro  '.)().) 
un  fait  dont  il  est  question  dans  l'acte  de  fondation  '    Voyez  notre  numéro  l)(i. 


1-iC  CAP.TlLAir.E  GENERAL  DE  PARIS. 

(lonariis  ditavcratalquc  ornaverat ,  et  canoiiicos  (|iiaiii  plures  cociiobialiler  vivciilos 
ibidem  a|j|;rcj;aveiat,  post  niortem  ipsius  dedicari  l'eci,  et  opus  quod  pater  meus 
iiiortis  sui  ripiciite  articulu  prcveiitiis  coiiplere  non  j)oluit,  ej;o  pro  ipso  supplevi. 
Ad  ciijus  dedicatioiiem  ccleLraiidam  mullo  coinocato  cunvenlu  poiitificum  et  pro- 
ceiiiii)  nostroruni  nobilium,tam  clericorum  ([iiam  laïcorum,  e<;o  ipse  presentiam 
iiieam  obtuli,  et  ob  amoreiu  Dei  et  boiiorem  preliosissimi  comlessoris  beati  Mar- 
liiii,  cujiis  nomiiii  adtitulata  est,  et  leijuiem  supradicti  palris  mei  defuncti, 
(imiiia  qiia?  ipse  sibi  doiiaverat  concessi,  phirima  etiam  qiue  in  nostra  poteslale 
craiil  adauxi  :  aldjaliam  videlicet  Sancti  Siiipboriaid  et  Saiicti  Sansonis,  que  est 
Aiiieiiaiiis  iiilra  nuiroscivilatis  sita,  et  medietatem  l'ori  quodstatuimus  in  loco  ipsius 
moiiasterii  kaleiidisNovenbris,  lamde  toloneis  quaiii  de  jnsticiis  et  fredis  et  omnibus 
je(bl)itioiiibus,  que  iii  tolo  teiipore  ipsius  fori  jus  iiostri  exijjit  fisci.  Haec  oiiiiiia 
illi  ii'cclcsie  iii  peijteluuui  babeiida  concessi,  el  boc  testainentuni  inde  liei'i  pre- 
cepi;  et,  ut  aeleiiiuni  lirinamentum  babeal.  sijjillo  nieo  subterfirniavi  et  corrobo- 
ia\i,  et  omnibus  episcopis  qui  alTuerunt  et  piincipibus  regni  mei  firmandum  pre- 
>enlavi.  Si  (piis  vero,  quod  absit.  et  quod  minus  ciedimus.  boc  regale  el  légale 
slalulum  ali(pia  temeiilate  calumpniare  vel  violai'c  presumpseril ,  sciât  se  régi» 
niajeslatis  reum  et  anatbemalis  gladio  i'eriendum. 

Actum  Pai'isiiis  publiée,  anno  ab  Incarnatioiie  Doniini  m°l\°vh",  indictione  v. 
anno  regni  Pbilijii  régis  \n,  un  kalendas  Junii'". 

Signum  régis  Pliyli|)i''-'. 

Ilupo  irater  régis.  Balduinus,  conies  Flandrie.  liicberus.  Senoncnsis  arcliiepi- 
sco|)us.  Gaulridus,  Parisiciisls  episcojtus.  (îuido,  Anbianensis  episcopus.  Gaullcrus, 
Meldensis  episcopus.  Hugo,  Trecensis  episcopus.  Ilogerus.  C-albalauneusis  epi- 
Ncopus.  Agolandus.  Idem  Ivo,  Saxeusis  episcopus.  Droj^o,  arcliidiaclionus  Pari- 
.sieiisis.  ^  vo,  archidiaclionus  Parisiensis.  Lando.  ])recentor  Parisiensis.  (îaulVidus, 
canouicus  Sancte  Marie.  Oli'icus  capellamis.  Calduiiins,  canonicus  Sancte  .Marie. 
Milo,  decanus  Sancti  Dyoïiysii  de  (/arcere.  Aengclanbis.  abbas  i[)sius  loci.  Gisle- 
Im'I'Ius  piior.  Diogo  prcslivlcr.  Drogo  giainalicus.  Dainbcrtus  diacbonus.  llyldricus 


Djiiis  la  popie  A.  la  ilali»  du  jour  a  <'lt'  iiitcr- 
apii's  cdiip.  à  In  siiile  du  iikiI   •■irriiTiiliiiii- 


Paslor  Dolciisis  est  ccclcsio  Tiirononsis, 
Saiisoii  Doleiiscm,  Marlinus  habot  Tnroncnscm 
.  .  Efclpsiam,  pacto  non  oonsiinili  nequo  facto. 

,lai,s  lui  hlanr  ,|uc  Ip  copisln  ;nail  laisse  a  la  hn  do  ,,,,^,^_,  p^,^._^^.^  ^^,.,..(    ^.^^j^,;,  Turononsis. 

la  li[;iip.  i'',lli'  inaiK|iii'  dans  B.  Quainlihel  in  parlrni  Martinns  iliucrit  artem. 

L'a  11  leur  du   rii-i.  d(^  Londres  (A)  a  illlercalé  ici  Ergo  Dolonsis  osl  sm-us,  bonis  Turoncnsis, 

,  ulre  la  lui  .lu  diplùnie  el  les  suusn-iplinns.  douze  ""J"''  l.-""  j"-!";  .lalionis,  lam.,nc  vonusla; 


vers  ainsi  Cnllrus 


Exisliinl  i>ti  li'sti'S  in  iiuniin''  Chl■i^li. 


'-    Dans  la  cupie  R.  on  lit  à  la  place  de  retle  si- 
Tal.  ,>,■,■  ,.x..,„|.hm,  ,..,i,i  adjugadobita  tomplun,.  p„aUiie  les  mots  :  rDedicala  sub  eode»)  tempore 

Onod  vclnil  inii'-siini  .Mortinns  bal)ol)al  oniissnni.  ,  ,     .  ...  .... 

;,  .     .  y,       .      .,  ,    .  ,,  ipsa  ecc  esia  a  siipradictis  iiene  opiscoins  oninilHis, 

Ad  JUS  jure  iT(ht.  i|Uicqnid  de  jiiri'  r.Ti'dil.  I  1  1  I         i 

Si  irdll  ad  Uoniinmii  servns,  non  .M  |M-ivj;ijnnin.  1111°  knlendas.  Jllllii.-^ 


GARTULAIUE  GENERAL  DE  PARIS.  127 

canonicus.  Ariiulfus  Saiicte  Crucis  x\ureliaiieiisis.  Ilayaio,  decamis  Sancte  Cniris 
Aurelianensls '').  Sanzo,  sacrisla  Aurelianeiisis.  Raiualdiis,  Sancti  Martini  tliesaii- 
i-ariiis  Turoiieiisis.  Balduimis  cornes  junior.  IIujjo,  cornes  Mellendis.  Willeluuis, 
conies  Suessioncnsis.  Rainaidus,  conies  CiirJjuliensis.  Ursio,  vicecomes  MeiidiuK^n- 
sis.  Guido  de  Monte  Letlieri.  Simon  de  Monte  Forli.  Tlielhaldus  de  Monnioriaco. 
Radulfus  siniscalcus.  Walerannus  caaieraiiiis.  Baldiicus  constabularius.  Enge- 
nulfiis  biiticulai'ius.  Adam  pincerna.  Guido  marescalcus.  Drojjo  pincerna.  Enjfel- 
rannus,  peda<jogus  régis.  Petrus  cancellarius.  Eustacliius  capeilanus.  Gauiridus 
subca[)ellanus.  Amalricus  de  Castello  Forti.  Fredeiicus  de  Curhuilo.  Steplianns. 
prepositus  l*arisiensis.  Malberlus,  prcpositus  Aurelianensis.  Walterus,  prepositus 
Pissiacensis.  Wiilebnus  de  Gomethiaco.  Hugo  de  Novo  Castello.  Mainerns'-'  de 
Sparrone '^'.  Herveus  de  Marleio.  Warinus  de  Islo.  Warnerus  de  Paiisius.  Fiot- 
mundus,  tVater  ejus. 

Giraldus,  Hostiensisepiscopus,  subscripsit.  l'iainbaldus,  aposlolicai  sedis  legatus. 
simiiiter. 

A.  Copie  du  xi'  siècle,  au  British  Miispum,  addit.  mss.  iiCGa,  fol.  G  r". 

B.  Copie  du  xni'  siècle,  à  la  Bibl.  nat  ,  ms.  lat.  (nouv.  acq. )  iSSg,  fol.  h  r°. 

C.  Copie  du  xvii'  siècle,  aux  Arch.  iial.,  LL.  137.3,  fol.  9. 


99 

1070,  â  mai. 


Donation  par  le  roi  Philippe  I",  au  nionastèie  de  Saint-Mai'lin-des-Gliamps. 
(l'un  moulin  sur  le  Grand-Pont. 

PHILlPi    REGIS    DE    MOLENDINO    ET    FURNO. 

In  nomine  sancte  et  individu(;  Trinitatis.  Quoniam  prevaricationis  reatu  primi 
parentis  Ade ''^  a  scde  beatitudinis  etei'nç  in  bujus  periculosuin  vite  stadium  cor- 
l'uimus,  opère  prccium  judicamus  ut  viam  illuc  revertendi,  que  est  karitas,  quam 
Ghristo  duce  cognovimus,  dum  licet,  arripere'^'  l'eslinemus,  quatinus  ad  gloriani 
(juietis  çternç  quam  amiseramus,  cum  fructu  bonorum  operum  lt;ti  redeamus, 
cujus  beatitudinis  via  nobis  in  promptu  apcritur,  si  prçceptum  '''  dominicum  cordis 


'''  Les  mots  ffSignum  régis  Philippin  sont  inter-  -''   Fflc.  frAlamerusi  (B). 

calés  ici  dans  B.  Gela  prouve  que  la  ropie  D  a  été  '''  Tout  ce  fpii   suit  ce  mot  maïKjuo  dans    hi 

prise  sur  A.  (îar  dans  A,  les  noms  sont  disposés  sur  copie  B. 

lieux  colonnes.  Gelui  d'Haymo  est  le  dernier  mol  '''  rr  Ado  manque  dans  A  et  G. 

de  la  première,  et  la  signature  du  roi  semble  êlre  '''   Var.  rfaperirei  (B). 

en  tête  de  la  seconde.  Mais  en  réalité,  elle  est  en  '"'  Les  mots  rraperitur  si  procopluuii  ui.uiipieni 

vedette,  en  tôte  des  autres  souscriptions.  dans  A.  G. 


128  CARTULAIRE  GENKRAL  DE  PARIS. 

])alal<)  cuii^loflitiir,  de  ([iia  ipsa  Ddiiiiinis  dicit '''  :  rtDate  clomosinani,  et  omnia 
iinuiila  siml  \o])is.  «  Oua|ir()])tcr  o;;o  Pliili|ipus,  (rratia  Dei  Fraiicoruni  rex,  notuin 
liori  volo  saiirte  inalris  l;]cclesie  fulelibus,  lain  preseiitibiis  (|iiaiii  et  l'ulnris.  ([uod 
IValer  Johaiiiies,  inclusiis  Sancti  Martini,  vir  l)oiie  inemorii;  et  de  susteiitalioiie 
pauperuin  sollicitns,  iiiei  prçsentiain  obnixe  deprecatus  estiit  paiiperiljus  et  pere- 
jfi'iiiaiililHii!;  Sancti  Martini  sejjregatini  al)  aliis  fratril)ns  in  ecclesia  psallentibus  ele- 
mosinain  i'acerem,  et  in  victiini  eoi'inn  ad  hos[)itaiem  loruin  molendinnm  uniim, 
qui  in  doniinio  nieo  erat  in  Maffiio  ])onte,  donareni,  et  ne  furnum,  queni  abbas 
Engelardiis  et  céleri  IVatres  Sancti  Martini  admonitione  ipsius  inclusi  instinclu- 
(pie  liaterni;  carilatis  b()S|)itali  concesserunt,  aliquis  destruere  prçsumat,  vel  in 
alios  usas  i-etonpiere  andeat,  vel  alteruni  prêter  eum  in  toto  procinctu  numitionis 
Sancti  Martini  conslrual.  Quod  si  forte  fierct,  crescente  habitantium  niultitudine, 
ad  liospitale  pertinciet '-'.  Preterea  deprecatns  est  ut  via  que  est  ante  nionaste- 
riuui  Sancii  Marlini,  jiro  lioiinre  ejusdein  ecclesie,  publiée  teneatur,  et  illa  alla, 
(pu;  su!)  nionasleiio  est,  ad  usnni  pauperuni  in  afjriculturani  ininulctur.  Quç  via 
ab  eo  Idco  (juo  se  diAicbl  a  via  (\\\r  dncit  ad  Sanctuin  Martinuni  ab  urbe  Parisio 
venientes  us(pie  ad  enni  locuni  in  (juo  convenientes  se  uniunt,  extenditur.  Cujus 
\()lis  et  beuivolentie  condescendens,  pro  sainte  niea  et  antecessoruni  nieoruni  ain- 
niaruni  reuiedio,  inolendinuiu  j)auperibns  supradictis  et  bospitalitati  eoruui  con- 
luli.  rurniiin  illis  sobini  esse,  nec  pretei'  euni  allcruni  consirui.  nisi  siq)radicta 
ratioue,  concessi,  via  ne  ulterius  nisi  ante  nionasleriuni  Sancti  Martini  teneatur 
prece|)i.  Et  ut  lioc  invioiabile  pernianeat,  signum  caracteris  mei  iiu[)ressi  et  si<jiilo 
nieo  corroboravi  ■' .  Si;;nnni  Pliilip|)i  rejjis.  Sijjnum  Ilu'jonis  de  Piisiaco.  Sijjnuni 
\\  illebni  ileTornabu.  Sijfnuni  Otranni  deDrocas.  Sij|;nuin  Lisierni  '"  Cabuti.  Si<;nniii 
llei'ii  coci.  Sijjnuni  lladulli  de  Stanqiis.  Sijjmnn  Arindli  cubicuiarii.  SigiuMn  11er- 
;;()li.  Siîiiiuni  \\  illeliui  de  Monsteriolo.  Si[fiuiin  Hngonis  de  Sordavalle.  Sijjnum 
(diadios.  Sijjnnni  Hoberti  de  Ciastello.  Sij{inini  llidberti,  arcbidiaconi  Silvanectcnsis. 
Siiriinni  Kustacbii,  capcdlani  régis.  Signuni  liollandi,  de  domo  Sancii  Martini.  Sig- 
nnni  (jislebcili.  liée  cai'ta  tiruiala  est  in  Jiago  Silvanectensi,  apud  Oriacuui,  m  no- 
uas niaii,  anno  al)  Incarnatione  Doniini  m"  lAx",  epacla  vi,  indictione  vin.  anno 
Plnlip|ii  l'cgis  icgin  \i. 

A.  (liipii!  (lu  xii' siùcle,  à  la  liilil.  liai. ,  nip.  lai.  10977  {l.iliei-  Trsiinnnitiinim),  fcil.  '17  r*. 

li.   (lopin  (lu  xii"  siècle,  à  la  liibl.  ual. ,  iiis.  lat.  101)77.  loi-  7-'>  i'"- 

(',.  Copie  (lu  xiii°  .'!i(kli',  aux  Arcli.  nal.,  LI-.  i3ôi,  fol.  iS  \'\  (l'apn'S  A. 

I).  Copie  (lu  xvii' siècle,  aux  Aicii.  nal.,  l.L.  ili.'j'i,  loi.  120  r". 


("  Vm:  "N^^iitt-is  dicil."  (A).  —  crWiilns  dici-  I.  1",  qii.-iiiii'r  S;iiiit-J;icqiiPs-iii-Iîoucliene,  p.  8. 
luri  (Cl).  '    Ton!  fc  (jiii  suit  manque  dans  A  et  C. 

'•'  Vdir  Mil-  oc  passage  les  judiriciises  obsoi-  '''   I.a  copie  A  porlo  ''I..isini-,  par suiledi;  l'oubli 

valions  lie  .l.iilldl,  Ikcherclics  sur  lu  ville  de  Paris,  du  sijjiie  abrciviatif  de  la  syllabe  er. 


CARTULAIP.E  r.EXERAL  DE  PARIS.  129 

100 

1072.—  Pap.is. 

Gonflrniatioii  par  le  roi  l'Iiilippo  1"  de  la  dmiation  l'aile  par  Simon  de  MoiUlorl  à  l'abbaye  de  Saint-Matrloiie, 
des  églises  Saiiil-Pierre  et  Saiiil-Laurciil  de  Monll'ort. 

In  iiomine  sanctc  eL  iiidi\idue  Triiiilalis.  Ego  Pliilippus,  gratia  Dei  Erancoruni  rex.  Om- 
nibus, etc..    Noturn    fieri   voliinius,  quod  (jiiidani    miles  de  Castro    qui  Monsforlis   vocalur, 

Symon  nomine,  nostram  adieril  presenliani,  rouans ut  suçdevolioni  assensum  preberenuis 

quatinus  aecclesias  Sanctoruni  Pciri,  apostoiorum  principis,  at([ue  Laurent ii,  archidiaconi  et  niar- 
tiris,  quae  in  eodem  Castro  silç  habenlur. ..  sibi  liceret  dari,  nostro  nulu,  aecclesie  Sanrlorum 
Bartiloiomei  et  Maglorii,  nostro  palatio  adherenti.  Cujus  petitioni,  etc.. 

Aetum  publicç  Parjsius,  in  aula  régis,  auno  Doniinice  Nativitatis  m°  l.\x°  ii°,  indidione  ,\, 
regnique  Piiilippi  régis  xiiii ''',  ctc 

A.  Copie  (lu  xu°  siècle,  !i  la  Bibl.  nat.,  ms.  lai.  i.'i70i,  fol.  1(37  v". 

B.  Copie  de  i33i,  à  la  Bilil.  nat.,  nis.  loi.  5.'ii3  (Cai-liilaire  de  Saint-Ma(;loire),  p.  a'i. 

Edil.  :  (rt)  Gallia  Clinsiiiinu,  1.  Vil,  insir.,  col.  87,  d'après  B. 


101 

1075.—  Pahis. 


Concession  par  le  roi  Philippe  I",  à  l'abbaye  de  Saint-Magloire,  du  di'oit  de  prendre  deux  charges  d  âne 

ilans  le  bois  de  Vincennes. 

C\RTA  DE  ULOBLS  ONEItlBUS  ASINIMS  LIGNOUIjM  ACCIPIENDIS   l'S  NEMORE  VICENAHLiM. 

Chfisliane  relifjioiiis  ciiltoribus,  tani  fiitui'is  quam  prcsentibus.  ego  PI]ili[)])us, 
gfatia  Dei  Fi-ancorum  rex,  nolum  facio  quod,  de  silva  (juc  dicilur  Viscena.  duc 
summe  asinine  oiiiiii  teiupore,  singulis  videlicet  diebus,  iiideficieuter.  lain  ex  im-o 
(juaiii  ex  paifis  inei  Henrici,  dive  ac  febcis  meniofie  régis,  dono  atlribiile  siuit 
Sancti  Bartbobjinei  apostoH  Sauctique  Maglorii  rialriini  servicio,  pro  Mostrariiiii 
animarum  remedio.  Sed  ne  lorlc  quilil)el  iiiiiiiiciis,  quod  absil,  sancte  Dei  Ecrle- 
sie  buic  nostre  lielemosiiiule,  pro  anima  niea  parenlumque  incoruni,  ut  supra- 
dicliim  est,  donale,  audeat  vel  possit  contra  ire,  kartuhiin  istam  de  bar  eadem  re 
jussiinus  perscribere,  nostriqtie  sigilH  inpressione  l'ecinius  sic  corroborare  et  Or- 
mare ,  ut  quicumque  prcsumpserit  destruere  vel  contradicere,  régie  niajestatis 
reus,  fisco  nostro  auri  bljras  c  festinet  persolvere,  et  ejus  raiumpnia  irrita  et 
vana  babeatur  ab  omni  Cbristianitate. 

Actum  Parisius,  in  propatubi,  aniio  ab  Incarnationc  Domini  nosiri  Jbesu 
Christi  m''lxx"v'',  indictione  xni. 

Hujus  vero  firmilatis  nostre  lestes  existuîitt'-^ 

A.  Copie  de  i33i,  à  la  BiM.  nat.,  ms.  lat.  5^ii3  (Carlulaire  de  Saint-.Mafjloire),  fol.  10  v". 


■''  Var.  ffxnii  (B).  —  '''  Le  reste  manque. 
Carlul.  —  I. 


130  CARTL'LAir.K   GENERAL   DE   PARIS. 

102 

107'J.  —  SAiM-nEvoii-sin-Loini;. 
Donation  à  l'abbaye  ilo  Cluny,  par  le  roi  l'iiilippn  I",  rlu  nionasl(';re  do  Saint-Martin-(les-Chanip<. 

l'RECEPTUM   REGIS   PHILII'PI   DE   .ECCLESIA    SANCTI  MARTIM  '''. 

lii  nomiiie  saiictre  et  iiidividiiœ  Ti'iiiitatis,  Patris  et  Filii  et  SpiriUis  saiicti. 
iNovci'iiit  candi  fidèles  saiicta!  Dei  Ecclesije,  qiiod  e{]0  gracia  Dei  Fraiicorum  rex'-', 
Philippiis  iiomiae,  doiio  et  coiicedo  Domino  Dec  et  sanctis  apostolis  ejiis  Petro  et 
Paulo  ad  iocum  Cluin'acuin,  in  manu  donni  Hngonis  abbatis  et  omnium  aldjaluni 
([ui  in  (M)dcm  loco  l'uluri  sunt  [lost  eum  in  œteinuni,  lociim  qui  dicilur  Sancli 
Martini  ad  Campes,  ([uem  pater  meus  Henricus  l'undavit,  ut  iial)eant  et  possi- 
deant  in  per[)etuum  cum  omni])us  ajipendiciis  ad  cunidem  Iocum  perlinenlibus, 
id  est,  terris,  viiieis,  sicut  Enjjelardus  abbas  possedit  in  vila  pali'is  mci  et  in  lem- 
porc  meo,  salva  subjectione  débita  sanctae  matris  ecclesiaî  Parisiacensis.  Facio 
autem  banc  donalionem  pro  remissione  peccatorum  meorum  et  jjcnitoris  ;;enitri- 
cis(pu5  nu'iB  et  omnium  re;;um  Fraïu^orum  aniecessorum  meorum,  ut  cum  omni 
b'bertate  et  quiète,  abstjue  uHa  calumpnia  alicujus  viventis  persona3  vel  ])olestale, 
prcuiatus  locus  possideat,  ut  Deus  omnipotens,  intorvcnienlilnis  beatis  apostobs 
suis  Petro  et  Paulo,  legnum  et  vitam  nostram  cum  pace  et  tran([uillitale  disponat 
in  pra'senli  sœculo,  et  in  l'uturo  saeculo  senipiterna  gaudia  concédât.  Lt  autem  liaic 
doualio  lii'ina  et  slabilis  atque  inconvulsa  permancat,  boc  praiceptum  manu  pro- 
piia  lirmo  et  corroboro,  ac  sigillo  proprio  sigillari  prœcipio,  Uistibusque  firman- 
dum  Irado.  Signuin  Pbilipjii  régis  Francoruni. 

Si  ([uis  autem  boc  donum  vel  prœccptum  calumpniarc  tem[)tavcrit,  iram  omni- 
polentis  Dei  et  omniuui  sauctorum  ejus  incurrat,  et  insuper  regia  polestate  con- 
slriclus,  vendicare  nequeat  quod  rej)elit,  usque(bim  a  calumpnia  recédât.  Siguuin 
Aganouis,  Heduensis  episcopi.  Sijjnuni  comitis  Uainaldi  de  iNivernis. 

.  Siguum  Pi()l)erli  dapiferi '^*.  Siguum  Rotberli  de  Alliaco.  Signum  \^alterii  de 
rdamiciaco.  Signuni  Ebonis  de  Monte  Celso.  IIujus  rei  testes  suut  et  confirma- 
tores  cauonici  ipsius  loci  :  Goisfredus  prior,  Euslacbius,  Gislel)crtus,  Daimbcrtus. 
Waltcrii  duo,  Mainardus,  Goisbertus,  Malfredus,  Bernardus,  Ilu>;o,  llobertus, 
Ai'raldus.  Ego  Gislebertus,  ad  vicem  Uogeri  cauccllarii,  relegeudo  sid)scri|)si.  /Vcluin 
publiée  apud  Sanclum  Benedictum  de  Floriaco,  anno  incaruati  \eibi  m  lxxix  , 
anuo  l'egni  nostri   \i\. 

A.   Oopie  ilii  xii''  .siccli',  à  la  Bilil.  nat.,  nis.  lui.  to'j']']  (Liber  Testamentiirnm  do  Saiiil-M.irlin),  fol.  i. 
D.  ()ii]iio  ilii  xiii'  sii'i'li'.ii  la  Rihl.  nal.,  nis.  lai.  (nouv.  acq.)  i35f),  fol.  ïi  v°. 
C.  Vidiinus  du  21  janvier  laSO,  aux  Arcii.  nat.,  L.  a5o,  n°6G. 

''  Le  titre  de  cotte  pièce  est  ainsi  conçu  dans  B  :  n-Karla  de  fundatione  ecclesie  Sancli  Martini.  1  — 
'    I  (ir. -rox  Francorum- (BV  —    ^'  Cette  sig-nalure  manque  dans  A  et  B. 


CAUTLLAini'    GENERAL  DE  PARIS. 


131 


Notice  spécilinnt 


103 

Vers  lOSO"'. 
devoirs  du  luonnslère  de  Sainl-Marlin-des-Glinnips  envers  l'Église  de  Pari-. 


Hçc  siiiit  débita  subji'ctioiiis  i[uç  débet  çcclesia  Sancti  Martini  de  Gampis  motri 
çcclesie  Beatç  Marie  Parisieiisi.  Sacerdos  qui  parrocbiç  preerit  curam  aniuiaruni 
ab  episcopo  et  archidiacono  suscipiet,  et  quocienscuuique  diebus  lestis  episcopiis 
uîissam  cantaverit,  ipse  duodecimus  cardinalis  ministerio  assistet.  Monaclii  vero 
Domino  inibi  servienles ,  si  ordinari  volueriiit,  ab  eodem  episcopo  ordinabunttir. 
Quod,  si  aliquociens  cpiscopus  impeditiis  fuerit,  et  ipsi  alias  voluerint  ordinari, 
pro  ordiiiatione  eorum,  ad  (]uem  elegerint  episcoj)i  vcl  archidiaconi  epislola  diri- 
getur.  Si  mater  ecclesia  cessaverit,  cessabit  et  ipsa.  In  festivitate  Sancti  Martini, 
quç  mense  julio  celcbratur,  ibunt  canonici  Béate  Marie  ad  Sanctum  Marlinnm. 
raissam  cum  monacbis  cclebratiiri;  qui  dextrum  choriini  tenentes,  missam  primi 
incipieut  et  gradale  decanlabunt.  Expleta  missa,  rediljunt  ad  donios  suas  cum 
pace, 

A.  Copie  du  su*  siècle,  aux  Aicli.  nal.,  LL.  177  (titre  noir  do  Noire-Dame),  p.  102. 

B.  Copie  du  xiii°  siècle,  aux  Arcli.  nal..  LL.  170  {Grand  Pastoral  de  Noire- Dame),  p.  G60. 


104 

1083-1092. 

Jugement  de  GeolTroi,  évêquc  do  Paris,  confirmant  à  l'abbaye  de  Saint-.Magloire 
la  propriéld  d'un  gourd  voisin  du  lieu  de  Milpas  ' . 

Ego  Goifridns.  gratia    Dei    Parisiorum   episcopus,   et   canonici  Sancte  Maiiae 


■''  Nous  laissons  h  cette  pièce  la  date  ipii  lui  a 
été  donnée  par  Guérard,  et  qui  se  justifie  par  les 
motifs  suivants  :  cet  acte  définit  les  devoirs  des 
moines  <leSaint-Martin-des-Champs  envers  l'Église 
de  Paris;  il  ne  saurait  donc  être  antérieur  à  l'éta- 
blissemenl  des  moines  dans  le  monastère  de  Saint- 
Martin,  qui  eut  lieu  en  1079.  (\'oir  notre  nu- 
méro 102.)  D'autre  part,  en  introduisant  les  moines 
de  Cluny  à  Saint-Martin-dcs-Champs,  en  1079, 
Pbilipjie  1"  avait  réservé  expressément  les  droits 
de  l'éxêque  <le  Paris  :  rSalva  subjcctioue  débita 
sanctœ  matris  ecclesia;  Parisiacensisn;  il  était  donc 
important  do  spécifier  en  quoi  consistaient  ses  droits, 
et  on  dut  le  faire  peu  de  temps  après  que  l'ordre  de 
Cluny  eut  piis  possession  du  monastère  de  Saint- 


Martin-des-Cbaiiips.     (Voir    Guérard.    Cartiil.    ik 
Notre-Dame,  t.  II,  p.  lioi,  note.  1 

'■■'  Nous  ignorons  la  position  exacte  du  lieu 
nommé  Milpas.  L'église  de  Paris  possélail  a\i 
siècle  dernier  une  ferme  de  ce  nonj  qui  se  trou- 
vait dans  la  partie  du  village  actuel  d'hry  la  plus 
rapprocbée  de  la  Seine,  et.  par  conséquent,  ende- 
bors  du  Paris  moderne.  (Voir  aux  Arch.  nat..  le 
plan  coté  N.Seine.  .Tel.  n"  5(1).  Mais,  d'antre  part, 
un  acte  du  milieu  du  xi'  siècle  que  nous  avons 
donné  plus  baut  (n°  86  i  dit  que  Milpas  était 
situé  à  1  mille  de  Paris;  or  la  ferme  en  question 
et  le  village  divry  étaient  à  une  distance  plus 
graude,  au  moins  du  double,  de  l'ancienne  enceinte 
de  Paris. 


132  CAIITULAH'.E  GE.NEI'.AL  DE  PAIUS. 

Parisiensis  aecclesiac,  iiotuni  fieri  voluinus,  lani  presentibus  quam  etfuluris,  ([uod 
quidam  miles  nostei',  Girelmus  nomine,  quendam  jjurgitem,  situm  prope  ripaiii 
leniloiii  qiiod  dicitui"  Mille  Passus,  injuste  sui  juris  leclamabat,  quein  rex  Ilain- 
l'icus  Beato  Maglorio  regali  jure  dedcrat,  preceplo  firmaverat,  et  sigillo  suo  sijjna- 
verat.  Cujus  causa  coram  clericis  multisque  laicis  contra  monachos  Beati  Ma- 
|Tlorii  satis  infirma  visa  est.  Hue  accedit  ut  communi  assensu  clericorum  el 
laicoriun  uicliil  euin  supei'  hoc  dcbore  calunq)niari  judicatum  est.  Tandem 
ila«|ue  Girelmum  calumpniasse  penituit,  et  juditio  clericorum  et  laicorum  ad- 
(piievit,  et  sic,  coram  multis  adstaiitibus,  ille,  cum  llliis  suis,  monacliis  Beati 
Alajjlorii  ([urjjitem  supradictum  pci'petuo  jure  lenendum  dimisil. 

S.  Goil'riili  ppiscopi.  8.  Haiinonis  ajjljalis.  S.  Hiijfonis  dapiferi. 

S.  Dro;;onis  aiTliidiaioiii.  S.  Bcncdicii  piloris.  S.  Goifridi,  fratris  ejus. 

.S.  Joscclini  arcliidiacoiii.  S.  Winohaldi.  S.  Rotbcrti,  filii  dapil'ori. 

S.  Ivoiiis  arcliidiacoiii.  .S.  Potri.  S.  Albert!  niilltls. 

S.  .Idiiaimis  dcranl.  S.  Uothcrll.  S.  Guerricl  mllllls. 

S.  Walcianiii  procpnloris.  S.  Waltcrii.  S.  Adelulfi  culjicidai'il. 

.S.  Ilainionls  succonlorls.  S.  Goifridi.  S.  Glrbcrti  cultiiularll. 

.'^.  Vid;;riiil  cancollaril.  S.  Vltalls.  .S.  Walderll  miiltis. 

S.  Odoiiis.  .S.  Horborli.  S.  Tescollnl  mllitls. 

,S.  Piaiiialdi.  .S.  Hun|;prii.  S.  Hardulnl. 

.S.  Boniardl.  .S.  llchiioini.  S.  Arnaldl. 

S.  Ispiibardl.  S.  GlsIolK'ili.  S.  Goifridi. 

S.  Tcdulnl.  S.  Warnorii,  11111  Guarnoili.        S.  Totbaldl. 

A.  Ori;;iiial,  an\  Aiili.  iiat..  K.  i!0,  n' 0"  (Miisûe,  n"  ii'i.) 

B.  Copie  de  i:j.3i,  »  lu  Bibl.  ii;it.,  iiis.  lai.  .j'ii3  (Carlulaiiv  ih  Suiiil-Magloire),  p.  a3. 


105 

108Û,  icSniars'".  —  Mauskiiitiei;. 
Doiiadon  aux  ri'iigirux  île  Marnioutior,  par  Payori  et  Gui,  de  l'église  Nolre-r)amG-di's-Chanj|)s. 

nOM'M     PA(>\M   FII.M     CLIDOMS     DE    .ECCLESL^    S.\NCT/E    MARIE     APLD    PAIilSIUS    ET    SEI'LI-TURA 
\rr\l\lI.M   DUABUM   /ECCLESrVRUM   DE  ISSIACO   ET   FONTANETO. 

Noverint  successores  quod  Pa<;anus,  lilius  (juidoiiis,  donaveral  Sancio  Martine 
et  monacliis  Majoris  Monastcrii  niiaiii  a'cclesiam  de,  Sancla  Maria  aj)iid  Parisius, 
et  cum  co  Giiido  Jjai'ohardus,  cui  eaiidein  in  vita   sua  coucesserat.  Anno  ah  In- 


''■'  Si  l'on  adiiiel  (pie  raiinée  coiiiinenràt  dès  celle  avons  cru  devoir  lui  laisser  la  date  (pie  lui  ont  aUrl- 
(■poque  à  Pâques,  ceUe  pièce  serait  du  7  avril  io85.  buiie  les  premiers  ('dlteurs.  (Tardif,  Cartons  des 
Mais  connue  il  y  a  Incertitude  à  cet  ('((jard,  nous        liois,  p.  i.S8). 


CAUTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  133 

carnatione  Domini  millesiino  octoffesimo  un'",  secunda  fcria  quintç  ebdomaJa' 
quadragesinie,  veuerunl  ad  Majus  Monasterium  anibo,  Pagamis  vididicelet  Giiido, 
in  capilulmn  inonachorum,  rogantes  ut  in  benefactum  et  oratioiies  eoriim  susci- 
perentnr;  ({uod  et  inipetraverunt.  Deinde  niiserunt  ambo  donum  de  eadem  ;ec- 
clesia  in  nianuni  donini  abbatis  Bernardi,  et  super  altare  portaverunt.  Testes  qui 
boc  viderunt  et  audierunt  sunt  bi  :  Hecebnus,  Hadulfus  de  ]>allc(jlo,  GodelVedus 
Norinainius,  Adelulfus  Normannus.  Videns  igitur  isdem  Pajjanus  Majus  Monas- 
terium et  monachos  Deo  ibidem  servientes,adamavit  locum  addiibtque  die  postera 
venire  in  capitulum  iterum,  et  donavit  monacbis  unum  servuin,  cum  tota  sub- 
stantia  sua,  apud  Parisius  et  sepulturam  de  duabus  tecclesiis  suis,  id  estde  Issiaco 
et  de  Fontaneto.  Hujus  rei  testes  sunt:  Guido  LaHj[(jl)ardus,  Hubei'tus  celhirarius, 
Leaudus  Godinus,  Girardus  de  Loratoriu,  Gauscebnus  piscator,  Lan<liicus  cocus, 
Martinus  de  Boeria. 

A.   Original  aux  Arcli.  nat.,  K.  so,  n°  G'. 


106 

Vers  1085  1 


Accord  par  lequel  un  iioramé  Payen  donne  aux  moines  de  Marmoutier,  résiliant  à  Paris,  trois  arpens  de 
vigne  siluiis  dans  Paris,  et  divers  autres  biens,  en  échange  d'une  terre  (jui  leur  avait  été  donnée  par  son 
frère  Gooffroi,  et  que  revendiquait  la  femme  dudit  GcofTroi. 

A.  Original  aux  Arch.  nnt.,  K.  ao,  ii°  G-\ 

Édit.  :  (a)  Tariiil',  Carions  des  Ruis ,  p.  iq'i,  n'  Sao,  d'après  A. 


107 

Vers  1080  "1. 


Lettre  de  saint  Anselme,  au  sujet  dini  leligieux  de  Sainl-Picrre-sur-Divo,  (pii  liahitait  à  Sninl-Magloire . 

sans  ])ermission  de  son  aldjé. 


AD     MOiNACllOS     BIÎCCENSHS. 


Frater  Anselmus,  abbas  Becci ,  tratribus  Becceusibus  apud  Gounuenlium  coni- 
manentibus,  sahitein. 


'"'  Nous  possédons  un  acte  du  i<S  mars  loS'i,  '^'  Bréipngny   classe  cetd'   Icllro  ii   Tan    loyH 

ou  du  7  avril  io85,  émané  du  même  personnage  [Table  des  diplômes,  t.  11,  p.  169).   Mais  elle  ne 

(n"  loT)),  ce  qui  nous  permet  de  déterminer  ap-  peut  être  aussi  ancienne,  <ar'  li'  |iricnr(''  de  Con- 

proximalivement  la  date  de  celui-ci.  Ihins-Sainlo-IIonorin'^  ne  fui  londé.  au  li'moigna;;e 


18'i  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

MiUilc  nosliiis  lillei'iis  BciiLMlicto,  moiiaclio  de  Saiiclo  Peli'O  supra  Divain,  qui 
|)i'Oj)lcr  scliulas  inoralur  apud  l'arisium  et  conversalur  in  nioiiasterio  Sancli  Ma- 
{[loiii.  ÎMaiiilo  ciiiiii  illi  el  roiisulo  ul  ad  iiioiiasteiium  suiim  rcdeat,  a  (ju(j  contra 
voluiilatem  ahlialis  sui  abesl.  Proiiiisit  eiiim  idem  abbas  ejus  inihi,  se  ilH  uiiseri- 
roidiaiH  el  niansueludinein  ])ro  nostro  aiuorc,  si  redierit,  exbibiturum.  Quod  si 
Cacei'e  \(»liiciil,  uniiiiiio  ilhnii,  sicul  moiiacliuui  de  iioslro  moiiasterio,  carilaliva 
s(dlicilu(liue  bniijjiie  juvate,  (jualeiius  aulequo  us(jue  ad  noslruni  moiiasleriuui, 
aut  iia\i  us(|ue  Fraisiiosani  venire  ])ossit.  Quod  doniiius  liodullus  uiandavil  vobis 
(b'  e(|uo  suo,  el  (b'  luoaaclio  Saiicli  Geniiaiii  l'acite  :  sed  boc  a  me  mandalum 
esse  (bceie  noble,  sed  a  donino  lio(bdro.  Vabjle,  el  scitoU^  quia,  miseranle  Dco, 
(le  ej;ri[udine  (|uani  nuper  baliui  Ijene  convalesco,  el  lioc  amico  noslro  domno 
l'isioni  noUini  buile.  Epislcdas  vcslras,  quas  domiuis  MauriUus  noljis  uiillere 
debiiil,  adbuc  expcclainus.  Ileruni  vab'lc. 

A.    Ci.i.le  (lu  Mil"  sirclc,  ;'i  l.i  liilil.  uni.,  iiis.  I,il.   l'i;!):!  (aiicioii  S,-iihl-\  irlor,    lif.  -jo),  fui.  78  i". 

Ltlil.  :    (»)  (jcrliM-uii,  S.    insrlmt  ifrra  (opi-,!.  I.  Il,    ih),  p.  ohC,  d'iipivs  A.  —  (h)  .Mi-nc,  l'alrologie ,  I.  (JLVllI, 
cul,   1  I  i;:i ,  d'apivs  «. 


108 


(yonliriiKilioii  p;ir  l'iiilijp[ic  I",  iliius  un  synoile  teiui  à  Paris,  des  privilèfjcs  du  chapitre 
de  Siiiiil-Coi-iieilio  de  Gonipièjjnc. 

In    iKiiiiiiir    sancle    el   iudividiie    Tiiiiilalis,    Pliitippus,    Dei    providentia    Francoiiiin    re.N 

piis-iiniis.  Oimiiiaiii  diviiia  elc VA  ul  ca   firmius  amodo  predicla  ecclosia  possideat,   pre- 

senUiii  pa;;iuani  sijjillo  re[jio  iiiajoslalis  insi[|iiiri,  clin  j)ervasores  Iiarum  renini  (jnas  cnume- 
raviiiiiis  cxi'oniniunicalioneni  licri  ah  episcopis  ijui  lune  Parisius  eongregati  cranl,  piercpinius, 
si'iiiccl  Manascdi),  Roinensi  arcliii'|]is((ipii,  ISichardo.  Riluricensi  arcliiepiscopo,  Ro;;('io,  (iataiau- 
iiensi  cpiscopo.  l'^linaiido,  Lauduiioiisi  episcopo,  Ral!)odo,  Noviomensi  episcopo,^Vid()ne.  Belva- 
censi  epis(()p(),  ilciti  Widone,  Anibiauensi  cpiscopo,  Goii'iido,  Parisicnsi  episcopo,  Wallero, 
Meidensi  episcopo,  Wallero,  ïricassino  episcopo,  cl  (joiiVido,  Aulissiodorensi  episcopo.  Si  quis 
liane  nosliaiii  coiifirniationis  paginani  violarc  (;l  sanclani  Conipciidienscm  ecclcsiani  su|)cr  bis 
omnibus  ini|iiiilarc  presunipseiil ,  iiani  suiiinii  Jiidieis  inciirral,  el  coaelus  reyi  cciiliiiii  liliras 
auri  persdU.il. 

■rSi;;uiiiii  l'Iiilippi  jjloriosi  l'^rancorniii  rejjis. 


(le  la  polile  cliniimpie  du  Bec,  (pi'en  1081,  cl  la  son //î'.v^o/ceffcv  conn'fo  (Irad.  Deiarc),  l.  IX,  p.  1  8. 
colonie  de  icli;;irii\  du  liée  (|ui  \iiil  li'  peupler  ne  Mais  ]ilusiciirs  des  évcques  qui  y  sonl  nicnlioniics 
fui  inslallec  qu'eu  loS;!.  (Voir  dalLCIirisl.,  t.  XI,  ('laiiMil  luorls  bien  avant  loya.  Et  il  faut  certaine- 
col.  '225  cl  Mi;;iie,  Pativl. ,  t.  (JLVIII,  col.  iifi.'}.)  iiieul  reculer  ce  synode  de  Paris  jusque  vers  1070. 
'''  .Nous  laissons  à  ce  diplùnie  la  date  (pic  lui  oui  (Voy.  Gall.  ('lirisL,  t.  IX,  col.  71  et  875.  —  Cf. 
(lonuiie  tous  les  (''ditcurs  el  qu'a  admise  Iléfël(i  dans  d'Achcry,  Spicl/eg. ,  (!dit.  in-fol.,  1. 1 ,  ]>.  ()-.>,8,  noie.) 


CAUTILAlUl-   r,EXi:iîAL  DE  PARIS.  135 

E;;o  Gnufridus  arcliicniirrllariii'!   i^'lojji   alqiio  siilj^cripsi.   Acluin    Parisius,   aiiiio    Doiiiinico 
Incarnalioiiis  m"  xciT. 

A.  Copio  du  \iii"  siiVle,  :iu\  Ari'li.  nn(.,  LL.  ifia-J  (Cdrlnhiive  htnnc  do  Sainl-llnnicillo  il.'  ('.rini[iiù,';no),  fol.  i . 

B.  Copie  du  xiii'  siècle,  à  la  liijjl.  de  Gompiègm;  (fivifpni'nl  du  Cartnlairi:  rniii;e  do  Siiiiil-'JoriM  illo). 

C.  Copie  (lu  xvii"  siècle,  à  h  l'M.  nal.,  nis.  lat.  9171,  d'après  I!. 

D.  Copie  du  xvii"  siècle,  an\  Aidi.  nal  ,  LL.  i(i:!.'i,  n'  11. 'i. 

E.  Copie  du  x\n'  siècle,  à  la  liilil.  n.it.,  uis.  lat.  i.'iSiji  [llixl.  ilc  (jiiii]iir^;iiij  do  iloiri  lirillioau  ),  fui,  lU'i  \". 

F.  Copie  du  XVII'  siècle,  à  la  liilil.  nal.,  nis.  IV.  -^'u.W  {Anliqnilrs  ,k  (:o,ni>.,\.;„e  do  ,lnn  <;illo>,.n,  I.  IV,  liv.  3. 
cl.,  ai). 

ÉdiL  :  (a)  Labbe,  Concilia,  t.  X,  col.  iiji.  —  (/-)  d'Acliory,  Spu-ilcginm  (éd.  in-Vj,  I.  Il,  p.   Go'i:  {r,\.  ui-fol.), 
I.  I,  p.  Cl"-.  —  (c)  Hardouiii ,  Concilia,  t.  VI,  pail.  II,  rui.  170.!. 


109 

109.3,  l'i  l'oviior.  —  l'Ar,i'=. 

Donation  par  Pliiii|i|)e  I",  à  l'abbaye  de  Marnioutier,  de  la  cliapellc  Saint-Majjloire, 
située  près  du  Palais. 

Iii  noniine,  etc.'''...  Notum  itaque'-'  sit  omnibus  liahei'c  nos  capt^llani  domi- 
nicaui,  in  lionoi'c  beau  Barlliolomei  apostoli  et  beali  Mafjlorii  confessons  con- 
structam,  sitam  in  Parisioruin  civitale,  jnxla  aulain  regiain,  que  liactenus  a  pro- 
priis  abbatibus  non  lam  fjiibernala  quam  desolata  vidcbaluf,  maxime  lempore'^' 
Haimonis  '''  abbalis,  per  cujus  incuriam  in  tanluni  adnicbilala  eral  primo  monastici 
ordinis  relijjione,  dein  vero  (^)  exteriovum  dcpopubTiione,  ni  paiici  IValres  qui  adhuc 
ibi  remanserant  de  rébus  erclesiœ,  prouLmonaclios  decel,  snsleiitari  non  valercnt. 
et,  jam  pêne  ad  secularitatem  redacti,  unnsquisquc  de  propiio  suo,  proiil  poterat, 
cum  magna  necessitate  et  ordinis  transgrcssione,  sibi  procurabat.  De  bac  ergo  deso- 
latione  cum  supradicto  a])l)ate  Haimone  rafionem  ponentes,cum  se  excnsare  non 
posset  et  per  negligentiam  siiain  omnia  bœc  accidisse  cognosceret  '•"'  assensionc  ejus- 
dem '"'  et  suppbcatione  IValrum  ioci  ipsius  baljilatorum(**',admonitione  (juoqueop- 
timatum  nostrorum  et  suggcstione  quornmdam  reb'giosorum  virorurn,  boc  con- 
sibuni  sahibre  rcpcrimus  ut  ccclesiain  ipsam  in  maiius  ordinale  et  monastice 
viveiitium,  abbalis  videbcetlJernardi  et  monacboriim  Sancli  Martini '''' Majoris  Mo- 
nastcrii,  ad  restaiiraiidum  Iradcremus.  Quod  et  fccimus''"',  ut  cella  sit  (btminica 
Beati  Martini,  et  onniisejtis  ordiiiatio  in  ejus  arbitrio  et  prudenlia  [icmb'îit  abijatis 


'''  Ces  mots  manquent  dans  a.  '''   Var.  -pjnsdcm  llamonisi  (A). 

''^'  Le  mot  -ita(pieîi  niarupie  dan.s  a.  '"'   I^os  mois  •■loriipsiusliabitatoiiiin^  oiaiiquoiit 

'^'  Le  mot  '■lemporc  maïupio  dans  /;.  dans  b. 

'*'  Var.  ^llamonisi  [li).  '   f.os  mois  -Sani-li  \!arliiii-  iiianipient  dans/y. 

'*'  Var.  '■rcnwwn  ( II).  ''"'    Var.   "l'ecimus   pro    redcnitione  aninu'e  nos- 

'''  Var.  '-Ki'jfoii  an  lieu  delà  phrase -Ue  iiac.     .  Iraj-i  [  Ij }  au  lieu  de  la  phrase  '-ut,  cella...  monas- 

eofjnoseerotvi  (h).  toriii  (a). 


136  CAIiTLLAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 

el  moiiachonini  Majoiis  Moiiaslerii.  Aclum  est  hoc  Parisius  publiée ,  iii  aula  repia, 
cuin  subscrijjtis  tcstilnis,  aniio  ab  Iiicanialioiie  Domiiii  mxcui,  iudiclione  i,  epacla 
XX,  XVI  kalendas  Mailii  <'',  rognante  Phibppo  rcge,  anno  ordinalionis  suœ  xxxvi. 
Si'jiuim  '-'  Ursioiiis ,  Silvaneclensis  episcopi.  Signuin  Hugonis,  fratris  Philippi  ré- 
gis. Signuin  Widonis,  dapifori  régis.  Signuai  Adelelmi,  constabularii  régis.  Sigiuim 
Sinionis  de  Nielfo.  Signiuii  Manasscn,  viceconiitis  Meliduni.  Signum  Philippi 
régis {Monogmiinnr).  ïliiherlus  caiicellarius  scripsil  el  subscripsil. 

Édil.  :(n)  Maliillon,  Aiuuil.  beiied. ,  t.   V,  p.  .'lio.  —  (A)   Morice,  Mvwmi-es  pour  sn-nr  de  pn'uers  à  l'Instoire  de 
Brol(i[;ne,  l.  I,  ccil.  AMi,  ex  .ircli.  Majuris  Moiiasteiii. 


110 

1093,  Novombro.  —  Paius. 

DoiuUioii  ;iii  |ini'ur('  ilo  Saiiit-Martin-des-Champs,  par  Gausljcrt  et  Piolinrd,  son  frèin. 
d'une  Icrre  sise  à  Ponliblon  ''. 

CARTA   DE   l'ONTE    IIEBALI. 

Noliini  (aciniiis  cmiclis  fidclibiis,  postei'is  et  j)rcsentibus,  qnod  duo  Iratres 
Gausberîiis  et  iioliardus  doderunt  ;ecclesi;e  Saucti  Martini  de  Canipis  totani  terrani, 
([uam  apiid  i'unteni  llebali  possidehanl,  liberani,  nicliil  cuiquam  prêter  a»cclesiœ 
Sancli  Martini  i-eddenteni.  IIoc  eliam  [uihlicr  facliini  esl  in  lecrlesia  sepedicli 
seperpie  dicendi  Bcati  Martini,  donunKjue  a  .snpraihctis  Irairihus  super  sacrosanc- 
tnni  altare  est  positum,  cunctis  videiitibns  et  audientibns  qui  adhierunt;  qui 
idcireo,  nt  testes  existant,  advocati  siint.  Inter  quos  advocalus  fuit  Hildegcrius  de 
Greva,  de  cujns  l'eodo  terra  ei'at,  qui  et  hoc  concessit,  et  manu  propria  donuni 
lirinavit.  IIoc  etioni  concesscrunt  uxores  eorum  et  lilii ,  quaruni  uxoruni  sunt 
noiniiia  llerenburgis  et  Gebelina;  liliornin  auleni,  Odo  et  Rainaldus.  Concessit 
*;l  lioc  Irater  cornin,  Aszo  noniine,  (pii,  ([uanivis  non  esset  lieras  terne  illius, 
(Muplio  eiiini  fialmni  supradictornni  eral,  lanien,  ne  conlrarius  essel  œcclesia;  in 
an(pi(),  deceni  solidos  acccjiit,  rt  sic  au'clesiaî  Saucti  Martini  libère  concessit.  No- 
landuni  est  eliam  (piod  snjiiiuhcii  li'alres.  Gausberlus  videlicet  et  Rohardus,  pro 
dono  sn[>i'adicti'  lerra'  (piin(jiiaginla  solidos  liabiu'rmil.  Ilnjns  rei  lestes  sunt: 
siq)ra(bclus  lliidigerius,  Odo  de  lialbiniaco,  Maiiigodus,  Wai'inus,  haler  majoris, 
Tlieu(h),  Iralei-  ejiis,  .losc'elinns  cai'pcnlai'ins,  IJci'nardus  de  Anelo,  .louas,  Ansol- 
(bis,  Godciredus,  Albciicns.  Noiandum  esl  eliam  et  huic  carlule  inserendum  t[Uod 


''"'    I  ((/•.  •(■|iacl,i  \\M ,  \  kal.  Mai'liii  ^«).  dans    nolii'    loi'iieil    ])aree    qu'elle    iiieulionne  le 

'"'  M  Malnllon-ui  Mui-ire  n'uni  donnr  lexlm-l-  porclie  de  la  sacristie  de  Saint-Martin-des-Champs. 

lenieni  loulcs  les  s(inseri|ili(iiis.  Nous  la  donnons  in  extenso  parce  ([u'ello  ne  paraît 

''  Nous  avons  cru  de\oir  ins('rer  cette  charte  pas  avoir  ('li' [)ul;lide  jiisfpi'ici. 


CAHTl  LAIUK  (iÉNKIÎAL  DK  PARIS.  137 

Teberlus  prej)(jsilus  tcrrani,  de  (jiia  siiperiNs  Iractaviiiius,  a-cclcsia'  Saiirli  Mailiiii 
fledit  ;  sed  Walteriiis  miles.  (|iii  jxjsl  deccssiuii  i])sius  iixorein  l'jiis  accepil.  ciii 
jure  heroditario  lerra  perliiicbal.  sid)  caliiiiipiiia  aliquantulum  contraiiiis  cxlilit, 
(|iii,  Doo  aiiiuienle,  cuia  l'adciii  lixore.  iioininc  Aveliiia.  ol  i[)se  concessit.  Iiilcrriic- 
iiiiil  aiitt'in  huic  concossiuni  lioiiiiiics  Isli  :  Aszo,  IValor  ipsiiis  Walterii,  Moriims. 
Aszo  panetariiis.  Fredericiis  el  Bernardus  de  Saiiclo  Dioiiisio.  Walterins  lîiisellus. 
De  iiostris  fueruiit  lii  :  ^^alle^i^Is  major,  Rol<j;ei'iiis  fdius  ejus.  Wariiiiis  lialer 
ojus,  Helgotus,  Herluiiius  filin?  ejus.  Radulfus  laber.  Herbertus  de  Ponle  Isare, 
W'allerius,  Ansoldus  corvisiariiis.  LaidterUis  bospitarius.  Huberlus  de  Xoiijjenlu, 
et  alii  multi. 

Acluui   est    l'ai'isius,  apud   Saiiclmii   Alailiiiuui .   iiiciise   iio\enbii,    iii    porlicii 
sacristie,  aiino  iiicaritali  \erbi  m  \c  m".  i'e<;iiaiite  Pliilippo  refje. 

A.  (^opie  dti  tri' si(Vli',  i\  Ui  Bihl.  ii^il..  rns.  Inliii  111977  (Liliir  TeslninmlnniiK  Af  Siiiiil-M.iptiii-.li's-Cluiiiips'i, 
fol.  S  r°. 


111 

Vors  10y:J. 

Letlre  ite  saint  AnselniL'.  iirclievcque  do  Cniiloi-héry.  ii  (iponVoy.  evùijiio  de  P;iris.  ])0(ii-  If  di^sinulci 
d'eniiiècher  Galcraii.  chantre  de  li'jO'lise  do  l'nris.  qui  s'était  reliii'  an  monastère  de  Saiut-\lailin-dos- 
Cbanips,  d'embrasser  la  vie  religiense. 

A.  Copie  du  xm'"  siècle,  ù  la  Bihl.  iiol..  ms.  hit.  1 'i7ii-  (aiic.  .S,iinl-Vi' loi-,  Kt.  nu),  loi.   ii.i  r  . 

B.  Copie  du  ^ni'  siècle,  à  la  Bibl.  nal..  nis.  I;il.  i'i7().>  (anc.  Saint-\  icior,  Ef.  "o),  fol.  i.'ïi  r". 

C.  Copie  du  \iu'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  I,it.  i '1Ô02  (anc.  Saint-Victor,  Bd.  iS),  fol.  17.")  v". 

Édil.  :  (a)  Mabillon,  A,„hiI.  tlwd.,  t.  V.  p.  :U>H.  —  (4)   Gerberoii,  S.  Ansph,,)  njm-a  (rpisl.  111,    f>),  p.  :(C(j, 
d'après  A.  B.  C.  —  (t)  .Migne,  l'atr:,t .  t.  CLI\.  col.  .3."),  d'après  /-. 


11-2 

Vec-i  U)',)3. 


I^ettre  do  saint  Anselme  ;i  (jaleraii.  clianlre  dr  léglise  de    l'aris.  renjfa!feanl  à  persister  (laii>  Mm  |iriijet 

d'emlirassi'r  la  vie  relijiieuse. 

A.  Copie  du  \in' sircl,'.  a  la  Bibl.  iiat..  r/is.  laf.   i'i7(;-.  (anc.  Sainl-Vict<ir,  Kl.   jo),  fol.  1  1 '1  n  . 

B.  Copie  du  \m'  siirle,  ù  la  Bdjl.  nal..  ni.s.  lai.  l'i-G-.  (auc.  Saint-Victor,  Et.  uo),  loi.  iSa  1". 

Edil.:  («)  Marrier,  Mnniisl.  reg.  .S'.  Marlini  </<■  Campts  liisl.,p.  'i8iS.  —  {b)  Gerborou,   S.    Amehni  u/w»    (epist. 
III,  1.3),  p.  370,  d'après  A.  et  B.  —   (c)  Migno,  Putruhgie,  t.  CLIX ,  col.  87,  d'après  b. 

Cartul.  —  I.  iS 


138  CARTULAIRE  (ilvNERAL  DE  PARIS. 


113 


Donation  h  l'alilcne  de  Marnioutier,  par  (ienUroi.  r\C(]iie  de  Paris,  des  clianclles 
di'  Noli-e-Danie-des-Cliainps.  de  Saint-Jidien  de  Versailles,  elc. 

UCTOnUlKMLM  (iVLSiT.KDI,  Kl'lSCOl'l  l'AUlSI  U:E\S1S  ,  DE  ALTAKIBUS  SWCTR  MAniE  i)i:  CAMPIS  , 
KT  SWCTI  .IULIWI  \)E  VKRSM.llS,  ET  SANDTI  (iEllMWI  HE  VII.E\  rilSORI  M  ET  S\N(,TI  DIOMSIl 
DE   INCIMS    '  . 

iii  iioiiiim^  saiicb'  cl  iiidividuç  Ti'iiiilalis.  karitalem  Irateriiitatis  imicein  dili- 
sn'iitcs,  Deimi,  (|iii  kai'itas  est.  in  primis  et  prccipiic  ex  toto  corde  et  anima  dili- 
[jaiiius,  proxiimim  vero  iiostrum  j)ei'  ipsMin  et  ciiin  ipso  [et]  in  ipso  )i()])is  luinm  l'acia- 
niiis.  Haec  est  illa  karitas  (pia  non  .soliim  amicns  in  Deo,  sed  etiani  ininiicns  propter 
Dcinii,  dilijjihir,  haec  es! .  in([uani,  quç  pau[)eres  ditat.  lanjjentes'-^  saiiat,  in  |)ecca- 
tis  nioi'tiios  vivilicat;  luiic  itaque  karitali,  quç  Deus  est,  Iininilitateni  nostrain  pla- 
cei'e  speraMius.  si  ejiis  opéra  faciamiis,  et  sic  iiidij^num  jiidicanius  IVatrihns  nostiis 
pclila  Me<;are  et  in  dandis  ])eneliciis  niannnilxMiediccionis  rctralici'c.  E;;o  ijjitnr  Goit- 
IVidius,  f)ei  <]i'atia  Paiisioruni  episcopiis,  et  Joscelinus,  arcliidiaconns,  monacliis 
a])ud  Sancliini  Martinuni  Majoris  JMonastei'ii  Domino  servientibus,  quatuor  altaria. 
et  que(]ue  suni  ad  ea  ])ertinenria,  pei'petuo  jui'e  possidenda  concedinnis  :  iniiim 
qnod  est  [)rope  Parisium,  in  honore  !)eate  Marie  semper  vir<;inis,  que  dicitnr  in 
(lanqiis,  dedicatum;  aliud  in  villa  que  dicitur  Versialia^  quod  est  in  lionoi'e  he- 
ali  Jnliani  marliris  constilutnm;  ti'rcium  apnd  \illam  Piroi'um,  in  honore  heali 
(iermani  |)onlilicis  assijjnatnm;  quartuni  vero  in  vico  qui  dicitur  lincinas,  in  lio- 
iioi'e  heati  Dyonisiy  ("  martiris  consecratuni.  Sed  ne  rcs  aecdesiastica  ])enitus  a 
nnslia  maim  rcnioveri  videalur,  synodos  et  cii'cadas.  et  cui'am  animai'um  ciim 
(h'hila  subjeccione  pari'oc[hian]is  |)resbiteris  a  nfd)is  coiice.-^sani.  el  ecclesiarum  rc- 
cduciliaciones,  innuo  débite  subjeccionis  et  iusiicie  obedienciam  in  eis  retinennis. 
IJl  aulcui  hoc  lirmuni  pcrmaneat,  carlulam  islam  propriis  nianibus  (irniavimus 
noslris(pn'  ai'idiidiaconibus  el  canonicis  lirniandam  Iradidinuis.  v  Sijjnum  G(mI- 
hidi.  Pai'isiorum  cpiscopi.  Sij;ninn  Fulconis  decani.  Sijjnum  Waleranni''  can- 
tons. Sii;nun)  Drojjonis  archidiaconi.  Sijjnum  Joscelmi  ai'cbidiacom.  Sijjnum 
llainaldi    archidiaconi.  Sijjnum   Walleri'-',  Meldensis   episco])i.   Sijfiuim   Walteri 


'    An  lieu  liecelitie,  la  copie  B  porle  icsuivant:  ''  l'flr.  rianguonlcs' (B). 

"(ionlii'inalio  venerahilis  episciipi  Pai'isiensis  Goi-  '  !'«)•.  trDionisiii  (I>). 

tredi  (le  cjnaliior  altarilnis  et  de  liiis  (pu»  ad  ea  jier-  ''  Var.  •rGualeranini'»  (B). 

linenl.'»  "'  Var.  f GiialteriiT^  (B). 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DF,  PARIS.  139 

sacerdotis.  Siguuin  Rogeri  <'' sacerdotis.  Sigmim  Ilogeii  Icvite.  Sigiiiiin  llnimoiii- 
levito.  Signum  Harmdfi  lévite.  Signiim  GoiflVidi  subdiacoui.  Sigiiimi  ("ujdeliidi 
subdiaconi.  Sigiiuin  Rirardi  subdiacoui.  Signuni  Raiiialdi  puori.  Sigmiiu  Ual- 
teri  pueri.  Signuni  Ilugonis  pueri.  Acluni  publicc  Parisius,  anno  ai)  Incania- 
lione  Doniiiii  niillesinio  lxxxx  ini'°'-',  régnante  Pliilippo  i-e<;e  anno  xxxvi,  (ioiliido 
vpi'o,  Parisioruni  episcopo,  xxxv. 
\  ul<;rinus  cancellaiius  scri])sit. 

A.  Orij;inal  on  forme  de  cbirograplie,  .iiii  Arcli.  nul.,  K.  20,  11°  G". 

B.  Copie  contemporaine  do  l'original,  aux  Arcli.  nat.,  L.  910. 


1095. 

Lettre  d'Vxes  do  Charlres  au  pape  Urbain  II,  lui  aunoaçanl  i'eieclidu  île  (iuillauiiie  di-  r.luirlre- 

à  révêclié  (le  Paris. 

Domno  et  pati'i  suo  Urbano,  sunniio  poiitifici,  Ivo,  [biimilis]  ecclesne  (>aniu- 
tensis  minister,  cuni  Petro  pugnare  el  cuiii  Paulo  legnare. 

Quoniam  Romana  ecclesia,  posl  multa  naufragia,  sub  vestro  legimine  ad  por- 
tum  pêne  pervenit,  et  Itabœ.  regnum  jamdiu  rebelle  in  coiispectu  vestro  totuai 
pêne  contieuit,  ita  ut  novus  rex  ad  voluntatem  Dei  et  vestrani  in  inanus  vt^stra;^ 
se  dederit,  gaudeo  in  Domino,  et  gaudiuin  ineuin  nuilis  syllabaruni  métis  expii- 
care  sufficio.  Quotidianas  etiam  preces  corani  Deo  pro  vestra  iiicolumitate  et  pace 
multiplico,  ut  sermo  Dei  per  vos  currat  et  de  die  in  diem  magis  proticiat,  et  bona 
quaî  per  vos  incboavit,  ad  finem  usque  perducat.  Notum  autem  f;icio  sublimi- 
tati  vestrae  quod  Gudleimum,  bons  spei  i'ralrem,  in  Garnotensi  ecclesia  nutrituni. 
Parisiensis  ecclesia  elegit  in  episcopum.  (Jui  ([uidem  sine  consilio  et  assensn  iius- 
tro  nibil  taie  pra^suinere  voluit.  Misimus  itaque  cum  co  (juosdnm  de  i'ratribus 
qui  diligenfer  inquirerent,  utrum  in  eum  vola  omnium  concuriereiil,  ntiuni  lia-c 
electio,  medianle  pecunia,  vel  aliqua  esset  a  rege  extorla  violciilia.  (Juibus  beiie 
cuncta  renuntiantibus,  illi  fralri  dedinius  consilium  et  assensum,  ut  illi  idectioni 
cederet,  et  divin*  ordinationi  se  non  snbduceret.  Tiinebamus  eniin  ne  alius  e\ 
transverso  intruderet,  et  ecclesiam  simoniaca  peste  macnlaiel.  Adilidiiinis  (jiioquc 
consilio  ejus,  quia  ali(juantulum  infra  annos  legitinios  nobis  esse  videbalur,  ut 
jiromotiones  ad  gradus  ecclesiasticos  per  congrua  intervalla  dilVeret,  el  intérim. 


'''   Var.  rWolfeinn  (B).  erreur  de  copiste,  coinnie  le  proiise  rindicntion  de 

'''  [..a  copie  B  porte  la   date  de   m  lxvx  iv  au         lannée  du  règne,  qui  ne  |ieul  s'accorder  ipiavec 
lieu   de    m  lxxxx  iv.  Mais  c'est  évidemment  luic        l'an  logi. 


UO  CAMTL  LAIHI-:  «iKM'IML  DK  PVl'.lS. 

aul-  ])ei'  se,  iiiil  |)cr  iiiuitios,  ccclesiœ,  pro  liis  (|iut'  ad  inlejjrilalem  ortliiia- 
tioiiis  iiiiiiiis  siiiil,  a  paternitaLe  vestra  iiidiiljjciiliaui  poslularel.  (Jiiod  scribo 
al)S(Mis,  si  (ip|iui  liiiiiLas  se  oll'cirel,  dicereiii  pra'seiis,  cl  pro  ipsa  ccclL'sia,  et  cuni 
ipsa  ecclosia  a  paleiuilalc  veslra  nia!;na  animi  liducia  posLolo,  ut  iiulll  œmulo 
de  ejus  iiisiuuilatioiie  aiirem  de  c.etero  coininodetis,  et  per  pi-œsentium  lato- 
rcm  iiiilii  et  ipsi  ccclesiie  littciis  vestris,  (juu  ordiiie  et  (pio  inudo  les  iiicœpta 
ail  exituiii  cuiii  j'i'atia  vestra  perduci  [lossii,  vos  i[tse  dispoiiatis.  douterai  Doiiiiiins 
Satanaiii,  oro,  sub  pedibus  vestris. 

Kdil."'  :  (")  Jiiiel,  h-oiiis  i-jme.  Cariiot.  l'inxhihr  (i.'iS'i,  in-V),  fol.  :!ci  v'.  —  ( /.)  Juivt,  huiiis  cpixc.  Ciivwil.  epist. 
(iliio,  in-S"),  |i.  7(1.  —  (r)  DiiclicMie,  Ilisl.  lùaiir.  stnpl.,  I.  IV,  |i.  -i-i,  a'a|]ics  //.  —  ('/)  Front oau,  D. 
Iioiiis  Caniol.  ujin-ii  (iCi/iy,  in  loi.),  part,  il,  |i.  19.—  (c)  H'i-  '/'"•■  Ii'kI-  'le  '"  t'fam-e ,  l.  XV,  p.  tS-'i ,  d'après  c.  — 
(r)  Mi;;ii.-,  l'nlroi.  I.  CIAII.  col.  .^.'i,  d'après  </. 


115 

lO'Jtl. 

I^i^llrP  il'Vvr>  ilr  (iliarlri's  ;i  Piiclicr,  uirlii'viMnii^  de  Sens,   ,'mi   Mijrl  <\v  l'i^lcclion  do  (îiiillaiinifi  do  Charlres 

à  I'om'cLic  do  l'iiiis. 

liii'hoiii),  Doi  gralia  Soiionoiisiiia)  ai-rliio|iisco|io,  I\o,  liiiiiiilis  (^.ariKitciisiiim  opiscopiis, 
saliili'tii  ciiiii  del)ita  olicdienlia. 

Patabain  mo,  sicul  iiiilii  iiiaiidaveial  vo.slra  palcniilas,  ul  veiiirem  ad  colloquium  vestruiu, 
oie...  Do  coloro  scialis  caiioiiicos  Parisienscs,  ducauiuii  vidolii;e(,  caiilorein,  Raiiialduiii  arolii- 
diacoiium,  in  priBsoulia  iio.slra,  sectmduni  pnwcL'pluin  donuii  papa',  jurasse  se,  iiuUo  lerrore 
rej>is  vol  dictai  iej>iiiii!  coiiipulsos ,  doiiiiuiiu  (iuliolinuia  opiscopuui  sibi  elogisse,  uo(jue  ali- 
iniid  siiiii)iiia(No  pravilalis  iii  ojiis  oloclioiii!  iiiloiidisso.  l'iidc  iiiaiulo  voliis,  ox  |iaflo  donini 
jiapa',  til  si  l'aiisioiisis  ecolosia  ouiii  sibi  ordiiiari  ol  ooiisociai'i  poslulavoril ,  anlo  tosliiiii  sancii 
l!oiiiij;ii,  sociiiidimi  aiidoiilatoiii  ol  ouiisucdiidiiioiii  oooiosia:  voslne,  ei  iiiaiiuin  impoaatis  et 
boiioro  pailii,  ad  toiiipus  vobis  iiilordiclo,  iii  ejus  oïdiiialioue  ol  coiisecratione,  uli  nullalenus 
i'orinidelis.  Sic  eiiiiii  (b)iuiiiis  papa  milii  coiicossit  apud  Moiilem  Pessulaiium  '-',  cum,  ad  pctitio- 
neiu  roiris,do  ejusdoin  (ïujjlicduii  eleclioue  Iraolafoluf,  ol  posi,  niullain  \onlila(ionoin,  cjusdeiii 
idoclioiii.s  disciissio  mibi  a  donmo  pajia  roiiimilleiolur  clc.  .  . 

Kdil.:     (ri)    .liircl,    ivDii.    ipisc.   ùininl.   cpisl.  (i.'>iS/i,   iii-Zi"),    loi.    107.  -(/.)  Jurct,   Yi'im.    episc.  Carii.  episl. 

(itiio,  iii-K"),   p.  <|o.  —    (r)   Diicjiosiii',    llim.  l'niiir.   .snv//(. ,  I.    IV,  p.    :>  - 1 ,  d'après  (<.    —  ((/)   Fronteau, 

/).  Irmus  Cnninl.  »/,. ,  purt.  11,  p.  ■>;!.  — (c)  ISci:  ,/rv  /„,s(.  ,lr  la  Fnnicr,  t.  \V,  p.  .S7,  d'.'iprèsc.  —  (/)  Migne, 
r„ln,l..  I.  CIAII.  .ol.  lu,  d'après  ,/. 


'    I.es  uiaïuiscfils  dos  loltros  d'Vves  de  Char-  lollros  (juo  nous  avons  cru  devoir  roprodiiirc,  ot  à 

Ires    soni    l)eaucoiip    trop    nottdjreux    poin-   ijiio  provoiiir  le   loolour  que  nous  avons  emprunté  le 

nous  puissions  les  iudicpier  ici,  aussi   nous  bor-  lo\|o  do  ces  loltros  à  ri'dilioii  de  Fronloau. 
nerous-nous  à   ciler  les   principales    édilions   des  '"    .Vu  coinnienconiont  de  juillet  io()G. 


C  \  ]\  1 U  L  \  1  II  !■:  C.  !•:  N  E  II  A  L  DE  PA  lî  1  S.  141 

11(5 

1000.  —  PiBIs"!. 

Donation  de  léglise  de  Montriiarlre  au  prieuré  de  Saint-Martin-d.s-l Champs  par  Gautiei-  Payen 
et  sa  l'enuiie  Hodienie. 

Vil-  quidam  cffrogius  el  miles  streiiuus,  Pagauus  appollatus,  a  baplisiaate  Wai- 
terius.  et  uxor  ejus  a  baptismale  Hodierna  comitissa  luiiiciipata,  imitari  voleii- 
les  preceJeiiliuin  ])atriun  exeiupla.  de  possessioiùbus  suis  saucUe  Beati  Martini 
de  Campis  œcclesia'  dederuiit  a?cclesiam  quy  sita  est  in  monte  qui  nuncupatur 
Mous  Martirum,  altare  videlicet  et  capsuni,  sepultufani  et  tantuin  alrii  ubi  fièrent 
ofllcine  IVatrum,  derime  terciain  paitem,  et  terciani  partem  liospituui.  terneque 
niediefatem  carnice  ad  possidendum.  Hoc  vero  publiée  factuin  est  in  siipradicta 
Beati  Martini  de  Campis  basiiica,  et  super  sacrosanctum  altare  donum  est  posituni 
a  supradicto  Pagauo,  et  conjuge  sua,  videntibus  cunctis  qui  aderant,  quorum 
hœc  sunt  nomina:  Petrus  et  Walo,  milites  ipsius  Pajjani;  Rotbertus,  lilius  Stephani: 
Heinricus,  fiiius  ejus;  Waio,  frater  ejus;  llricusialconarius:  Ualterius  major;  Wa- 
rinus  et  Teudo,  frater  ejus;  Helgotus  et  Herluinus  fiiius  ejus.  Drogo  nepos  ejus,  et 
Herleboldus,  ser\i  ;ecclesite;  Albericus  ortolanus;  Teobaldus  faber;  Beriiardus 
parmentarius;  Arnulfus,  major  rei  illius;  Rotbertus,  pater  Joliaiiiiis  presbyteri,  et 
Wiardus,  fiiius  ejus.  Voleus  itaque  omnipotens  Deus,  qui  est  omnium  futurorum 
prescius,  ut  absque  calumpnia  sua  ([uiete  possideret  œcrlcsia,  eo  disponente.  ad 
supradictam  œcclesiam  Beati  Martini  que  dicitur  de  Campis,  venit  Burchaidus  de 
Montemaurinciaco.  de  cujus  boc  donum,  quod  fecerat  Paganus  el  uxor  ejus,  erat 
beneficio,  quod  et  ipse  Deo  et  senioiibus  monacbis,  scilicet  Cluniacensibus.  in- 
ibi  Deo  servientibiis,  libciiter  et  libère  concessit,  el  super  sancUiin  altare  ipsius 
Sancti  Martini,  quod  est  principale,  coram  cunctis  qui  aderant  donum  niisil. 
Hujus  rei  testes  sunt  milites  ejus.  qui  cnm  eo  veneruiil,  quiqiie  boc  pactum  li- 
benter  laudaverunt,  quorum  nomina  bœc  sunt:  Hugo,  lilius  Teoderici  ;  (Jdo. 
fiiius  Odonis;  Hugo  de  ^\arenna;  Ricbardus,  fiiius  Tbeoderici:  Pliilijipus  de  Tres- 
luza;  AMdo  de  Aqiiaputa;  Herbertus  de  \  ilers.  Xoslrorum  vero  nomina  luec  sunt  : 
Wido  comes;  Hudo  de  Sanclo  Clodoaldo;  \\illelnHis  Marmerellus;  \\alterius 
major;  Rogerus,  fiiius  ejus;  Warinus  et  Teudo,  fralres;  Helgotus,  et  Drogo  nepos 
t'jus,  Herleboldus,  servi  (ecclesia';^^altel•ius  et  Steplianus.  custodes e(|uormn;  Rot- 
gerius  el  Piolberlus  sartores;  Reriiardiis  parmentarius;  Bernardus  liospilalis.  IIoc 
autem  l'actum  est   in   Galba    régnante  Pliilippo.   Cluniacensis    aecclesiœ   Hugone 


'■'  M.  Edouard  de  Barthélémy  a  public- ce  mémo  qui  lui  a  fait  lire  dans  l'élibien  i  llisl.  de  Paris, 
acte  sous  la  date  de  t  n6  {Cnrlul.  de  Monlmartre,  t.  III,  p.  Co),  à  qui  il  euipruulail  ce  texte,  le 
)).  57).  Mais  c'est  par  suite  dune  erreur  nialérielle,        cliill're  Jicxvi  au  lieu  de  mxcvi. 


ÎZi2 


CARTULAIRE  GE.XERAL  DE  PARIS. 


exislenlo  ahbate,  apiid  Canipos  siil)  eo  Lrsione  priore.  Willelmo  episcopo  uibis 
Parisiace,  aiiiio  Domiiiicc  liicarnatioiiis  irxcvi",  iiidictioiie  iv.  Qui  hœc  supradicto 
sprclosiaî  ahstiilcril .  ciit  aiiallieina. 

A.   Ciipiu  du  \ii'  sirclo,  à  la  Bilil.  nal.,  ins.  lai.  10977  [Lihi>)-  Tcstamciitorum  th  Saint-Marlin-dos-Cliamps  ). 
fol.  ()  v". 


1  17 

Vers  lOOfi    '. 

Acccnseiuent  des  olilations  dp  l'église  (h  Montmartre  à  un  laïque  nommé  Bernanl. 

^()l^lm  t'sse  vokuniis  coiilciiipoi'aiieis  et  j)osleiis  iioslris,  (pioiiiam  parva  ifclesia, 
(pic  iii  toile  Montis  Marliruin  est  et  a  \iil};o  appellatiir  Sanctiim  Marti  fi  uni,  ei'at 
oliiii  laicofuin  hoiuiuuni,  qui,  pi'o  absolutionc  peccatorum  suorum  et  sainte  aiii- 
inai'uni  suarum  coiisequeuda,  eaui  dederunt  Deo  et  Sancto  Martiiio  de  Campis,  et 
doniiio  Ursoiii  priori  et  scnioribus  ejusdem  loci.  Domiius  auleni  Urso,  assensu 
sciiioiiini  et  i()|;atii  laiconini,  concessit  oblatioueni  totaiu  que  alïeiTetur  iii  eam 
Bei'iiardo  laico,  in  vita  sna,  ad  censuni  x  sulidoi'uni.  quos  persolvet  ad  fesluui  sancti 
Joliannis  IJaptistç,  singniis  annis,  eo  lenoi-e  nt,  in  die  moi'tis  ipsius  Bernai'di, 
prel'ata  oblalio  Sancto  Martino  remaneal,  et  quicquid  facultatis  eo  die  Bernardns 
liabncril  Sancto  Martino  i-elinquat,  pro  anima  sua;  et  duni  vixerit,  missani  cele- 
Inaii  (acicl  in  ipsa  ;ecclesia  l)is  \el  1er  in  ebdomada. 

■\.   (".opic  tin  Ml''  si'''cle,  à  la  BiUl.  nal..  ins.  lai.  10977  (Liber  Trstiimenliirum),  fol.   1.")  r". 


118 

lU9(i,    l'i  juillol.  NÎUES'S'. 

Bulle  (lu  pape  [ii'i)aiii  II .  plaçant  sous  la  piolcction  du  Saint-Siège  le  prienir  do  Saint-Marliu-des-dliauips 

et  loul  ee  (|ui  lui  appartient. 

L'i'banus  e[)iscoj)Us.  scrviis  ser\oi'uin  Dei,  venciabili  Iratri  Hu;>oni,  (lliniiaccnsi 


'"'  Nous  laissons  à  cette  pièce  la  date  (jue  lui 
ont  donnée  les  premiers  éditeurs  (.\Iarrier,  Momisl. 
'■('U.S.  Malt.  lii.sL.  p.  ;!i().  et  (■;«//.  Chrisl. ,  t.  Vit. 
iiistr..  roi,  /i()ï.  En  réalité,  elle  peut  être  posté- 
rieure de  (pielques  aniK'es. 

'•''  Cette  bidle  est  g-énéraleiiiciit  rapportée  à  l'an 
iof)7  (Bréquigny.  Tnhic  dcx  Diplômes,  l.  II. 
p.  :îf)8;  Biillar.  ord.  Cliiniar. ,  p.  :>();  Marrier.  Mo- 
unsl.  i-Pff.S.  Martini  de  Canipi'i  liist. ,  \).  i'i8:  Eéli- 


Ijieii.  Ilifit.  de  Paris,  I.  111,  p.  5a;  Migiie.  Pa- 
Irol. .  t.  (iLl,  p.  '170),  (pioiipie  l'indictioii  iv  et  la 
i\'  année  du  poulilicat  d'tirbain  II  ne  puissent  con- 
venir qu'à  l'an  io()f).  Or,  cette  seconde  date  seule 
est  admissible,  car  Urbain  II  passa  la  plus  grande 
partie  du  mois  de  juillet  109(1  à  Nîmes,  tandis  qu'en 
1097  il  resta  tout  Tété  à  Rome  ou  au.>L  envi- 
rons. (Jatlé.  I\p(jesta  pontifcuin  roman. ,  a'édit.  .1.1, 
|).  G89.) 


CARTULAIP.E   GÉiNÉHAL   DE   PARIS.  14:i 

abbati,  saliiloiu  et  apostolicani  beiuMlidioiiem.  Pie  voluatalis  postulatio  effeclii  debel 
proseqiienle  coaipleri,  quatiiius  et  (le\utioiiis  sinceritas  laudabiiiter  eiiitesrat  cl 
iilililas  poslulala  viros  indubitaiiter  assumai.  Tue  i;;itui'  voluiitali  et  ooiuuuuiis  lilii 
Lrsionis  prioris  postulatiouibus  auiiueutes,  beati  Marliiii  nioiiasteriuui,  ([uod  de 
Cauij)is  dicitur,  in  l'arisiensi  parrocliia  situni,  presentis  décret!  auctoritate  niuiii- 
raus,  ul,([uemadmodum  Cluniacensis  cenol^ii  membra,  senipei-sub  apostolicç  sedis 
tutela  permaneat,  et  euncta  quç  ad  locuni  ipsnui  in  prçsenliai'uui  peitinere videntur: 
ecclesia  vidclicet  de  Agenvilla,  de  Novavilla,  de  Mareio,  de  Moule  Mailyruni,  (b' 
Loveriis,  de  Castenio,de  Nota  Sancti  l^'uiijjii,  de  Nota  Saucli  ^bu•tiui,  de  Dereii- 
zegio,  de  Balbiiieio,  de  Cabno,  de  GonlbuMitia,  de  Ca])eio,  de  Foutauis.  de 
Fbumua  re;jia  villa,  de  Valle  villaris,  de  Ab)utiaco,  villa  que  dicilur  Buuzeia.  Nu- 
cenuiu  uiaguuui,  Nuceiuuu  miuus,  Auetuui.  Majoriolas,  Saucta  Geuiuia,  Hodain 
villa,  Ursouis  villa,  Clauiardum,  Sorvillare,  Pentiuuui,  Cevi'enuuui,  Sanctus  Hv - 
larius,  cuui  ecclesiis  et  pertiueutiis  eoruiu,  ecclesia  etiaui  de  Goua.  de  Boiiella. 
de  Pringeio;  quicquid  preterea  idem  locus  bodie  juste  pnssidet,  vel  colla liDiic 
boue  memorie  Ileurici,  Francorum  régis,  (|ui  ejusdem  loci  buidator  extitit,  vcllilii 
ejus  Pbillip[)i,  cujus  donatiouis  cella  eadem  ad  vestrum  cenobiuiu  uoscitur  pei- 
tinere;  quicquid  a  quibuslibet  fidelil)us.  de  suc  jure,  eideui  loco  collatuui  est,  vel 
in  iuturum  coul'erri  contigerit.  Deceruimus  ergo  ut  nulli  omuiiio  bominum  liceal 
idem  cenobiuiu  temere  perturbare,  aut  ejus  possessiones  auferre,  vel  ablalas  re- 
tincre,  miuuere,  vel  temerariis  vexatiouibus  l'atigare,  sed  oumia  intégra  conser- 
venlur.  eorum  [)ro  quorum  sustentatione  ac  gubernatioiuî  coiicessa  sunt,  usibii-^ 
oniuimodis  profutura.  Si  qua  igilm-  in  crastinum  çcclesiastica  secularisve  persona 
bujus  decreti  paginam  sciens,  contra  eam  temere  venire  lem[)taverit ,  secundo 
terliove  commonita,  si  non  satislactione  congrua  emendaverit,  poteslatis  lionori^- 
que  dignitate  careat,  reanique  se  divino  judicio  existere  de  ])er[)elrata  iui([uilati' 
cognoscat,  et  a  sacratissimo  cor|)ore  ac  sanguine  Dei  et  Dornini  redenqitoiis  nos- 
tri  Jbesu  Gbi'isti  aliéna  liât,  atquc  in  cxtremo  examine  districte  idtioui  sul)ja- 
ceat.  Gunctis  autem  eidem  loco  justa  servantibus  sit  [)a\  Domini  nostri  .lliesu 
Ghristi.  qualinus  et  lue  fructum  boue  actionis  jjerciplant  et  apud  districtum 
judicem  pi'emia  i'terne  pacis  inveniant.  Amen.  [Anu'u.  Anicn.  Daium  Nemausi,  per 
manuni  .loannis,  sancte  Piomane  ecclesie  diaconi  cardinalis,  ii  idus  Julii,  iudic- 
lione  IV,  Incarnalionis  Domiiiicfc  anno  m  xc  vu",  poiitiHiatiis  aiilcm  domini  Ui'bam 
secundi  pape  ix"]  "> . 

A.  Copie  (lii  Ml' siètii-,  à  l;i   Bil>l,   iiat.,   ms.   lat.  l'f'j'i']    {Liber  Tastaïuciiloriim),  fol.  iV'"  r°. 


'''  Les  imils  ciilrp  [J  manquent  dans  la  copie  A.  Nons  n'avons  pu  rolrouver  la  ropie  d'après  lacpie 
ils  onttHi'  [lublii's  par  Marrier  el  les  aulres  éditeurs. 


1/i/i  CARTILMRE   GENERAL   DE   PARIS. 

1  19 

1097.  —  Pauis!'!. 

Dniiîiliori  iiM  clinpilrc  do  iNcjIre-Dnnie,   par  Guillaume,  évô(jui"'  de  Paris, 
de  réjjlise  Saiiit-Cbrislophe  en  la  Cité. 

DE    SANCTO   CimiSTOFOUO   PRljCEPTLM. 

%  lu  iioiiiine  saiicle  cl  individu^  Trinitalis.  Divinarum  scriphirariiin  aiiclorita- 
lihiis  iiiloimainur,  Irpruioiiliiis  aulem  Apostoli  monitis,  quasi  quadaiii  niaiiu  solli- 
ciliidiiiis,  l'xliorlamur  iil,  diiiii  leiiipus  lia])eiiius,  boiiiim  ad  oinnes.  maxime  aiitem 
ad  domcslicu.'^  lidci,  oj)efemiir,  et  peccala  iiostra  demosinis  rcdimentcs,  amico.s  et 
rcccptores  nol)isiii  clcnia  labernaciila  l'aciamus.  (Jui.s(juiseroo  in  midtis  se  memiiiii 
d(;iii|iiisse.  sludeal  iiecesse  est  iliis  jjiodesse,  (|iioi'iuii  precilnis  iiidisti'iclo  examine 
non  esl  tinn-iidum  in  manu  Dei  viventis  incidcre.  Taliltns  autem  Jiumililas  nostra 
placerc  non  dilïeiat  cl  nccessaria  peteiitil)ns  babundans  niisericordia  manu  benedic- 
tionis  non  icliaiiat.  E<[o  i;;ifur  \\  illeinnis,  Dei  niisericordia  l^niisiornni  episco[)us, 
anle  incnlis  oculos  dieni  ilbun  rediicens,  et  pericubim  anime  meç,  acusante  con- 
scientia.  meincns,  canonicis  beafe  Dei  genilricis  Marie  qnandam  çccb-siam,  iiifra 
niuros  civitalis  Parisii  silani.  et  in  bonore  bcali  Cbi'istolori  marliris  Deo  consecra- 
tani,  precibus  noslrorum  amicornm,  el  assensu  domni  Vnljjrini.  ejusdem  civitatis 
arclii(baroni,  Hberam  ctquietam  e|)isc()paHauctoritale  concedinuis,et  qnicquidjuris 
in  ca  olilinuinnis,  perpctno  cis  ba])endum  donamus.  Ul  antem  liocdonnm  firmum 
inconvidsuuKjue  pcrmaneal ,  cai'lam  istam  fieri  preccpiinus.  manuque  pi'opria 
lirma\imus,  manihusque  canonicoi'um  rujstrornm  firmandam  tradidinuis.  Aclum 
Paiisius,  in  ca])itulo  Sancle  Mai'iç,  anno  ab  Incarnalione  Domini  mxcvm,  re{jnaule 
l'liib[)po  icjje  anno  Iriccsimo  oclavo,  Winelmo  vero  anno  primo,  imb'cliones  v, 
concurrentes  m.  c|)a(t('  ini.  Signum  VVinelmi  (>piscopi.  Sijjimm  Fnbonis  decani. 
Signum  riualeranni  precenloris.  Sitjnum  \nlj;rini  ar(dii(baconi.  Si<;num  Ste- 
|)liani  arcliidiacom.  Sijfniim  lîainajdi  arcliidiaconi.  Sijfnum  Iiolljcrli  sacerdolis. 
Sijfnuni  fîoib'i'aimi  sacenbitis.  Si;;niini  l!o;;cri  sacerdolis.  Sijjnum  Ansclicri  dia- 
coni.  Si<>num  Pontii  diaconi.  Sijjnum  llaenrici  diacoin.  Siijnum  Tedoini  subdia- 
coni.  Si'nium  Nanleri  subdiaconi.   Sijnium  llii'îonis  snbdiaconi.  Sif;num  Lisiardi 


''    Il  rdsullo  (les  sjncbronisnies  contenus  dans  p.   5(Jo),    (i"apiès  le   (irunil   Pastoral   de    Nnlre- 

relle  pièce  fpi'elle  doit  se  iilacei-  entre  le  [iiois  iraoùl  Datne  l'a  datée  à  tort  de  109;).  Mais  il  en  a  donné 

et  le  mois  de  novembre  io()7.  Dubois,  (jui  en  a  [mo.  seconde  fois  le  texte  sous  la  vraie  date  (/A/V/. , 

publié    un    rrajjiiient    [Ilitl.   cccks.   Paris.,    t.    I,  p.  707). 


CARTLLMai-   GENERAL  DE   PARIS.  Ii5 

iicolili.  Sigiuiia   Pétri  acoliti.  Sii;niim    (loderridi   acoliti.   Antelmus  caiicellarin? 
>cripsil. 

A.  Original  en  forme  do  cliirograplie,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.,  K.  io,  n'  G''. 

B.  Copie  du  ïii"  siècle,  aux  Arcli.  na(.,  LL.  177  {Livre  noir  de  Xolre-Dame),  p.  G2. 

C  Copie  du  un'  siècle,  aux  Arch.  nal.,  LL.  17.")  (Grand  Pastoral  de  ^iotre-Dame),  p.  8i6. 
D.  Copie  du  xiii' siècle,  aux  Arcli.  nat..  LL.  170  (  Pf(i(  P„s(o™/ de  Notre-Dame),  p.  i4i. 


120 

1097.  —  P.»Ris(". 


Concession  par  Guillaume,  évêque  de  Paris,  aux  chanoines  de  Sainl-Gerniain-lWu.'cerrois,  d"uue  prébende 
dans  i' église  Notre-Dame,  en  échange  de  la  terre  dWrnelie  en  Beauvaisis.  par  eu.x  cédée  à  l'église 
Saint-Quentin  de  Beauvais'"'. 

Actuni  Parisiis,  in  capituio  Sanctae  Maria',  anno  ab  Iiicarnatione  Domini  mxcmi,  rejjuante 
Philipiio  rege  xsxviii,  Wiilelmo  vero  episcopo  anno  i,  iadiclioue  v,  concurrente  m,  epacta  un. 
Signum  Willelmi  episcopi.  Signum  Fuiconis  decani.  Signuni  Gualerani  pra'ccntoris.  Sigiiuni 
Vulgrini  archidiaconi.  Signum  Slepbani  archidiaconi.  Signuni  Reynakli  archidiaconi.  Signuni 
Roberti  presbyteri.  Siguuni  Goderani  saeerdotis.  Signuni  Rogeri  sacerdotis.  Signuni  Anscerii 
diaconi.  Signuni  Pontii  diaconi.  Signum  Herrici  diaconi.  Signuni  Theodoini  subdiaconi.  Signum 
Aantonis  subdiaconi.  Signum  Hugonis  subdiaconi.  Signuni  Liziardi  acolylbi.  Signuni  Pétri  aco- 
lyllii.  Signuni  Godefridi  acol\thi'^.  Anielinus  ctmceliarius  scripsit.  Signum  Hainionis.  decani 
.Sancti  Gerniani.  Signuni  Danielis  sacerdotis.  Signuni  Johannis  sacerdotis.  Signum  \uigrini. 
Signum  Anselmi.  Signum  liichardi.  Sijinum  Ursionis.  Signum  Gilonis.  Signum  \lljrrti.  Signiui! 
Hutonis  senescalei. 

Edil.  :  («)  Gall.  Clirisl.  nova.  t.  VII,  col.  g.'iS.ev  arcliivo  S.  Qiiintini. 


121 

1098.  —  Pi 


Donation  par  (iuillnume.  évêque  de  Paris,  au  prieuré  tle  Saint-Martin-des-Ghamps . 
des  autels  de  Montmartre.  Pantin,  etc. 

GUILLELMLS    EPISCOPIS  PAIilSIENSIS    DK    ALTARIBUS. 

Iii  noniiiit'  Patris  ol  Filii  et  Spiritiis  Sancti,  amen.  Saiictofuiii  canoiuiiii  auctoii- 


'"'  Cette  pièce  doit  .se  placer,  comme  la  précé-  ici.  Elle  a  été  publiée  dans  la  Gallin  clirist. ,  I.  \  . 

dente,   entre    les    mois    d'août    et    de   novembre  instr.,  col.  aig. 
1097.  ''  Toutes  ces  signatures  se  retrouvent  dans   le 

'''  Cet  acte  fut  coulîrmé  peu  a|irès  par  ime  bulle  même  ordre  à  la  fin  de  la  pièce  précédente  et  au  lias 

d'Urbain  II,  (pi'il  nous   parait  stiperlln   d'insérer  de  la  suivante. 

Carlul.  —  I.  Il, 


1^6  CARTLILMUI':   GENERAL   DE   PARIS. 

taie  didiciinus  et  prioruia  palrurii  institiUioiiibus  edocti  sumus  nos  do  possessio- 
nihus  noslris  impertiri  debere  (•iiiiclis  Deo  servicnliljiis.  Ifjilur  aprobato  consuc- 
tu(b'iiis  esl  in  l;]c(,'lcsia  oninia  cuin  l'ialribns  soinj)er  liabere  connntuiia.  In  lioc 
l'nim  maxime  carilas  coniprolialiir,  pei-  quam  Dei  misericordia  comparalui',  si 
cai-italis  hiicl.us  Dei  fidelilms  lideliler  cxibcahir.  Proljalio  enim  dilcclionis  exi- 
bilio  est,  (ipei'is,  (piod  per  ipsiiis  veritatis  testimonimn  satis  evidenter  sanclum  nobis 
intimât  Eiivan<;cliuni.  rrQni  ba])et.  incpiit,  mandata  mea  et  servat  oa,  ipse  est  qui 
(Hb'fTit  men.  Erijo  (pii  caritatem  babet,operil)us  eam  majjnificare  débet.  Ejjo  itaque 
\\  illejiiuis,  Paiisiensis  episco|nis,  nolum  volo  fieri,  non  minus  l'utuiis  (piam  pre- 
sentibus,  quod  monaclii  Sancii  Mai'liiii  Parisii  de  Canqtis  nostram  adicrunt  pre- 
.«entiam,  rum  quibusdam  nostris  l'aniiliai'ibus,  (jui,  supplicandu  nobis,  niultiplicatis 
|)etierunt  intercessionibus,  (pialiiuis,  ad  sustentacionem  iValrum,  altaiia  (|ue  sub- 
scrijtta  suiit,  ia  (bocesi  nostra  sita,  monasterio  Sancti  Martini  de  Canqiis  iu  pcrpe- 
lunm  habenda  concederenuis,  videbcct  allareMoulis  Martirum,  et  allare  vilb;  qu(,' 
(bcitui'Penlimim,  aUaie  etiam  ville  ([uam  vocamus Derenciacum,  et  altare  villçquç 
(bcitur  (laslanelum,  et  duas  partes  allaris  que  dicitur  Luveris,  dnas  pai'les  eliani 
altaris  vilb;  (pie  (Hcitur  (loniluentinm,  altare  qnoquc  vilb;  (pie  vocatur  (Jkiiiiarl. 

Quorum  postulatioiieni  exaudiri  deljcre  decrevimus,  tam  pietatis  ailectu  (piani 
supi'adictis  auctoritatilnis.  Adibito  ijjilur  assensu  et  coiisibo  arcliidiaconorum  nos- 
Iroruin,  videlicet  Yuljjriiii,  et  Ste[)liaui,  et  llaiiialdi,  et  eleri  nostri  tocius,  supra- 
dicta  altaria  supradicto  moiiasleiio  Sancti  Martini  de  Gampis  omni  tempore  pos- 
sidenda  roncessimus.  lieliiiuiiiuis  lameii  eceb'si(;  nostr(;  ipsuruni  altariorum  debitam 
obedientiam,  et  sinodum,  et  circadain.  (Juod  ne  prolixitate  tenqioris  valeat  abo- 
bîri,  pbu'uit  nobis  scripto  menioric'  commeiidaii.  Si;;iia  iiitstra  (|ii()(pie  subscrijisi- 
mus,  nianiltus  noslris  tangendo  lli'mavimus,  ne  (pia  \  ioleiitia  eoi'riimpi  pnssit  noslris 
suceessoribus.  Sijjmim  Wilbdmi  (qiis(u|)i.  Sij;nuin  Fulconis  decani.  Sijjiiiim  Gua- 
biranni  |)reccntoris.  Si<>iiuin  ^  ulgrini  arcliidiaconi.  Sii;nuni  Siepbani  arcbidia- 
coni.  Sijjnum  l{aiiial(n  ai'chi(bac()ni.  Sienum  Goib^i'anni  saeerdolis.  Sijjnum  l\ol- 
l)éili  saeerdolis.  Si|;iiiim  liojjcri  saccidotis.  Si<;iniin  Anscbeii  b'vite.  Sijjiiiim  Pontii 
b'vite.  Si;;niim  Haeinici  bjvile.  Si{;iiuin  lluijonis  subibacoiii.  Si<;uuin  Tedoiiii  sub- 
diaconi.  Sij;iiuni  Aihiin  subiHaconi.  Sijjnum  Eisiardi  acoHte.  Sijjnum  (îodel'ridi 
acoble.  Sij;iiniii  l'ciri  arolile''*. 

Aclum  l'arisiiis.  in  (;aj)ilulo  Sanel(>  Marii;,  anno  ab  Iiicarnalione  Domini  M^xavui, 
repliante  Phibppo  re|[e  anno  xxxvm,  Willebiio  episcopo  anno  m,  in(bcliones  vi. 
epacle  xv,  coiicurreiiles  un.  i*]];()  lîiear(bis  cancellariiis  scripsi.  Isli  siinl  iaici  testes 
qui  [)resentes  liuue,  (piando  isia  caria  iii'mala  est,  iu  capitulo  Saiicl(;  Mari(' :  Iliijfo 
BardoHs,  llachilbis  scMicalcus,  IJdo  de  Saiicto  Glodoaido,  Olricus  l'ab'onaris,  Willel- 


'■''  (If.  les  s()iisci'i|ilioMs  (le  nus  pii'ccs  11  '   i  i  ()  el  120. 


CARTLLAIUE   GENERAL   DE   PVP.IS.  Ui7 

mus  iiepos  Hugonis,  fjcriiiuiKliis,  l'^wardus,  Asceliuus,  (lodclridiis  Doiel,  Gua- 
rinus  Teon,  [Ierlel)oldiis. 

A.   Original  en  foririe  do  (:liiroj;i'a|iljf,  avrc   liâtes  de  sceau,  aux  Airh.    nat.,  S.   i.'i.'i7,    n°   if)  (alias  K.  -jo, 

lî.    Copie  ilu  Mi'sii'cl.',  à  la  ISiM.  nal.,  ins.  lat.    inr,;;   i  Uiry   TvsUimndnnun  .le  Saiiit-MaHin-des-Clianips) , 

loi.  80  s". 
C.   Copie  (In  w'  si.'cle,  anx  Ar.li.  nal..  LL.  \?,:,-^.  (Cailnl.  de  SainI- Maiiin-des.Clianips),  fol.  -17  r". 
I).   Co|iio  dn  \vi' siècle,  anx  Arcli.  nal.,  LL.  i.'jâ.i  (Carlid.  de  .Sainl-Mai  tin-d>'s-Clianii>s).  lui.  'À-j  1°. 


122 

lO'.M),  :!i   mars,  —  Pahis. 
Kehanp-e  de  viones  enli'e  le  [ji-ieiiri'  de  S;iiiit-\Iai(in-des-(lliain|is  et  lleriiiin,  lils  d'Alard  "'. 

Noliim  omnibus  saiiclç  matris  /Ecclesite  filiis,  tam  [ireseiitihus  (|iiam  l'uturis, 
(|uatiiiiis  ego  Lrsio,  Dei  gratia  moiiasleiii  Sancli  Alaiiiiii  [irioi-,  cl  Walteriiis  ca- 
merai'ius,  conseiisu  atque  vuliinlalo  locius  congregatioiiis  ipsiiis  inoiiastcrii,  ciini 
Heiluino,  fdio  Aalardi,  quasdaia  viiieas  commiilamus,  qufc  et  iiosli\'e  utilitali  el 
sufle  hoc  modo  magis  videiilur  conveiiire.  Ipsc  eiiim  Herliiiiiiis  lial)eiis  ([uiuquc 
(juadraiites  viiiee  apiid  l.oiciilar  Dro^gonis,  fdii  AulVedi,  nostris  viiieis  propiores 
et  iiobis  uliliores,  eos  dat  iioliis,  et  loco  dloriim  vu  quadraiites  iiostros  aceipit  a 
nobis.  qui  lueriint  llaiiierii  defiiiicti  et  Haalierli,  qui  suul  siii  ad  locuui  uomiue 
Chaiidulsaccuin;  et  eo  lenore,  [)ro  comuioditale  ulioi  iiiu(pie,  hoc  auctum  est 
ut  et  nos  et  hic  ibi  Deo  sei'vieiites  su[)iadictam  viiieam  sint^  cahim|)Hia  aliqua 
halteaiiuis  perheiiniter,  et  ipse  Herhiiiiusct  sui  posteii  ilhun  (pic  luit  noslia  pcr 
successionis  seriem  iiicoiivulsc  possidcaiil. 

Actum  monasierio  Sancli  iMartini,  a  kalendas  aprihs,  régnante  Phih'ppo  piis- 
simo  rcge  Fraucoinim,  vivcnle  A\  iHcbiio,  Paiisiacç  se(bs  anlislilc,  aniio  auteni 
Incarnationis  Dominicç  m"  lww""  \iiu"",  iiubclioiic  vu'\  Imh'  siinl  lestes  e\  pai'te 
I  noslia],  scilicet  :  ^^ahe^ius  inajor.  Hcilcboldus  atque  lliiardus  liuphus;  e\  parte 
vero  Herluini  :  Iiolgerus,  Fiilbertus,  Frerricus,  Bernenis,  (iazo,  Ainbeitiis,  Alal- 
gerus,  Laurenlius,  Wariniis,  Toboldus.  Osoldus,  A(hun,  at(pic  (loiislancius  et 
Petrus  sacerdos. 

A.   (^opie  dn  \\\'  siècle,  à  la  liilil.   nal.,  ins.  lai.   10977  (Lilipv  Tfsliuiinihn-iini  île  Sainl-Mailin-des-Clianips) . 
fol.  -28  v". 


''   Nous  ne  connaissons  pas  les  iiiiineuhles  nieii-  ccmenl  de  l'année.  Eu  elTel. .  le  cliillVe  de  rindicliou 

lionnes  dans  cet  acte;  aussi  l'aurions  lions  iaiss(' de  ne  peut  convenir  ([ii'à   l'année  loijg,  or  Pâques 

côlé,  s'il  n'avait  une  assez  gi-anile  importance  au  tombant  cette  année  là  le  10  axril,  cette  pièce  qui 

point  de  vue  chronologique.  Il  prouve  en  elTetque  est  du  3i  mars  aurait  porté  le  millésime  de  ioi)8 

le  style  de  Pâ(jups  n'('lail  pas  encore  d'un  usage  au  lieu  de  i  0^9,  si  l'on  avait  commencé  l'année  à 

général  dans  le  diocèse  do  i'aris,  pour  le  conmien-  l'à(uies. 


I'i8  CARTL'LMRE   GE.\KRAL   DE   PARIS. 

123 

Fin  flu  xi'  siècle. 

Aciold  suivi  d'dchange  eutre  un  nomuié  Payen  et  les  religieux  de  Nolre-Danie-des-Chaïups , 
au  sujet  d'une  donation  faite  à  celle  (îglise  par  GeolTroy,  frère  dudit  Payen. 

-XOTICIA   DE   FONTVNETO. 

Fraliiiiii  Mi(;c«;ssoriiiiiquc  iioslroriiiii  pnidciilii;  iiolifioîii'c  voluimis  qiiod  homo 
(|iiidain,  iiominc  Gausfi'edus,  o\  cJcricali  ordiiic  ad  secularcm  militiain  ooiitra 
jus  et  f'as  roii versus,  cuin  (|uadam  die  ;jravi  infirmilate  ojtprinicreUir,  se  iiio- 
iiaclium  fiei'i  jxjslidavil  el  luonachis  Majoris  Moiiaslerii,  qui  Parisius  commora- 
haiiliir,  se  et  lerram  suani  de  Celsis,  Pagaiio  IVali-e  suo  aiiniienle,  attrilniit.  Sed 
niulier,  quant  sibi  illicite  adjunxerat.  leiraiii  illaiii  cepit  caluinniai-i,  et,  ])i'o  filio 
quein  ex  co  [jeiiueial,  IciTain  ad  se  allinei'e  dioeltat.  ^euil^ll■  ad  judiiiiiin.  Illa 
vei'o  senticns  se  prejjravari,  sc<|ui  iioluit  judicium,  sed  ii]jiislc,  sicut  prius.  cepit 
caluiniiiaii.  Pajjaiuis  siquidem,  supradicti  GausIVidi  fi'ater,  liée  audiens,  di\it  mo- 
iiacliis  ut  cum  ea  aliquo  modo  pacem  lacèrent,  et  ipse  pi'elieret  eis,  pro  illa  terrii, 
com])ctcntem  et  sine  ulla  caluniiiia  coninuilationem.  Dederunt  igilur  nionaclii 
inulieii  solides  e,  et  calunmiani  Panano  et  nionacliis  omniiio  dimisit.  Paj;ainis 
vei'o  ni  arpeinios  vinearum  apiid  Parisius,  et  ((M'raiii  araltileni,  quanluni  pi'ilind 
ad  iiiiain  carrucain,  in  villa  que  Foiitena  nuncupatur,  et  iiii°''  ai'|)Cinios  pratoruni 
nionacliis  delilieiavil.  Ilujus  rei  testes  suiit  liii  ipii  cum  nionacliis  ad  placitnm 
ieranl  :  \nlj;riiius  cauoiiicus  Sancle  Mari(\  Walteriis  de  lîannoilo,  Ernoldus 
nepos  ejns,  IJnrdinus,  Lisieiniis,  jiadulfiis  de  Bailloilo,  Winerannus  di;  Saiicto 
rierniano,  Injielbertus  de  Laiaco,  Nanteriiis  de  Castanelo,  Alainardus  de  (loloii- 
;;ia,  Asclio  miles  l'ajrani.  Moinulii  :  liolberliis  Parisii  el  Andréas  Monlisfortis, 
lamnlus  (Hjruni .  Piolliertiis  Abeliniis.  (}ui  cum  iniiliere  vénérant  rneriiiil  liii  :  Tlieo- 
lialdiis  de  Caslelloloite  et  )\  alclieriis  IValcr  ejiis,  l^i.ijanus  de  \illaiio\a,  ll(  r- 
Inmus  de  (laslanclo  el  (iislelierlus.  Hiijjo  i'iclliis.  Facla  ijjiliir  liac  concordia, 
cum  iiioiiaclii  porrexciunt  ad  optinendam  teirani  siiam  de  Fonleiia,  inveneriint 
olisi'ssam  a  ipnliusdam  milililms,  Itelliiiii  et  disc(irdiaiii  cum  Pajjano  liahenlibus. 
Aulereliat  cmm  Paj;anus  cuidam  niilili,  iiomine  Odoni .  Icoduiii  suiuii .  qiiem, 
paliio  jure,  ab  ipso  Paj;aiio  Icnere  deb(d)al,  el  niiillolics  ab  (m»  et  ab  amicis  ejus 
rojjaliis  ut  ci  rcddeicl ,  reddeie  nolebal.  l  iule  illc  et  aiuici  ejus,  ira  cominoti, 
snpradiclam  villani  Foiitenani  cdiiciciuavcruiil  et  ouinino  destriixerunl.  Diiupie 
discordia  bec  iiiler  eos  perdiiravil;  sed  tameii,  Deo  aiinueute,  mcdiaiilibus  iiio- 
iiacbis  liolberlo  cl  Aiidica ,  ad  ciuicordiam  \eiieriiiil.  Dederiiiil  aiihuii  monacbi 
])ro  concordia  i'ajjano  palirrej;uni  uiiniii,  (pieiii  valde  cupiebal  ;  et  ipse  dédit  nio- 
nacliis duos  arpeinios   (erre,  ad  bospitandos  a^p'icolas  sues,  juxla  ecdesiam,  et 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  149 

lucuin  ad  onine  opus  nioiiaclioi'um,  omnibus  temporibus,  et  ad  hospitaiidiiin  agri- 
colas  solunimodo.  Hujus  rei  testes  sunt  liii  qui  ad  concordiain  veiicraut  :  Waszode 
Torota,  Symon  de  Arsecio,  Odo  Cailla,  et  Odo  cujus  erat  coucordia,  Walclierus 
Warullus,  Ernaldus  Levrcllus,  Durandus  d(;  Malobuiso,  i'afjaiius  fdius  Arclieii- 
baldi,  Albeitus  de  Paleso,  Raduli'us  de  lîailluilo,  Tij^;oiiiis  de  Foiitanelo  et  Alel- 
nnis,  Giroldus  Ponberius,  Willelmus  lainulus  iiioiiacboruiu.Iii  ciastinuni  abieruiit 
monaclii  in  villam  que  Coloiicbia  nominalur,  ubi  erat  conjunx  l*a[;ani,  et  ibi.  ea 
présente  et  annuente,  itoruni  donavit  Pananus  nionacbis  quç  supra  diximus  : 
terram  arabilem  ad  carrucani  unani,  lui  arpennos  pratorum,  lucuniet  n  arpennos 
terre  ad  hospitandum  agricolas,  et  ecclesiam,  et  onine  quod  ad  eani  pertiiiet, 
atrium  et  onuies  décimas.  Oinnia  bec  liljeuti  aninio  concessit  nionacbis  Bealrix, 
uxor  Papani,  bis  audientibus  :  Panano  conjuge  suo,  Albeito  de  Pales(j,  Radulfo 
de  Bailloilo,  Symone  de  Castaneto,  armigcro  Pagani,  Giroldo  Ponbeiio,  Mai- 
nardo  de  Coloncbia  et  Aszone,  Nanterio  de  Castaneto,  Willebno  monaclioruin 
faaudo,  Rogerio  blio  Orieldis  de  Medanta,  et  duabus  niidieiibiis  Iliblcbui'ga  l't 
Albereda  <". 

A.  Original,  aux  An.li.  nal.,  K.  20,  n'  G-'  {alins,  L.  lôo'i). 


124 

Fin  du  \i'  sircle 


Accensement  par  Ispiiibanl,   nliliL'  ili?  Sainl-Gerniniii-rles-I'R's. 
(l'une  terre  située  nii  delà  du  Graud-l'unt,  ;i  Paris. 

In  Dei  nomine.  Ego  Isembardus,  abbas  cenobii  Sancli  Vincenlii  Sanclique  Gei- 
mani,  significo  cunctis  Cbristi  fidelibus,  tam  presentibns  cjuam  bituris,  ipiod 
cuidam  militi,  Flolierio  nomine,  concessimus,  in  suburbio  Parisii,  vidclicot  ultra 
Magnum  Pontcm,  de  terra  Sancti  Germani  pertinenteni  ad  capitium,  duas  jier- 
ticas  et  dimidiam  in  longitudine  et  très  perticas  et  dimidiam  in  latiludine,  sub 
censu  septem  denariorum,  in  festo  sancti  Andrew  annuatiin  pcrsolvcndo;  supcr- 
fluum  vero  terrœ  ultra  predictas  mensuras  sibi  concessinuis  quietum.  Si  autem 
census  ultra  octo  dies  predictae  festivitatis  tardaverit,  lege  ])ersolvat  el  ininnuH 
perdal.  Hoc  doiiuni  sibi  sidj  cirograpbo  ad  lacienduin  ipiicquid  Vdluciit,  salvo 
tamen  censu,  manu  nostra  subterlirmavimus  et,  annuentibus  IVatrihiis  nosliis. 
eisdem  firmandum  tradidiunis. 

Actum  monasterio  Sancti  Germani  puldice. 

Sifiinum  domni  Isembardi,  abbatis.  Si.'ruum  Rainoldi.  Si"num  Walterii.  Sii'iium 


''  Ces  deux  derniers  noms ,  quoique  de  la  même  main ,  ont  élé  dcrifs  aj)rès  cou|) 


150  CARTLiLAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

Adciiiari.  Sijjimiii  Pelri.  Signuni  rioU)L'rti.  Sijjnuni  Mtalis.  Sigiium  Golberli.  Sir>- 
iiiiiii  Alijrrii.  Sijjiiiiiii  Odoiiis.  Sijjiiiiiu  Osbei'iii.  Sijjiiiim  Fiilcoiiis.  Si;;iiiiiii  Waldrici. 
Sijjiiimi  Walchcrii.  Sij;iiiiiii  Aiidrcr.  Siijiiutii  A\  allcrii.  Sigiuim  Josccliiii.  Sij;iuiiii 
Siiiioiii^.  Si'jiiiiiii  J.isiardi.  Sijjniiin  Froiinuidi.  Si{]iiiiiii  Gozliiii.  Siijniiiii  llorici. 
Sijjiiiiiii  Aiiselli.  Sijjinim  lloll)erli.  Sigiiuin  Fulcoiiis. 

Tcsics  iioslii  de  liac  re  :  ^^  iiici'aïuuis,  Giroldiis  nialriculaiiiis,  Gii'oldiis  lîorims. 
(iislchcrtiis  Norniaïuius,  Odo  iiiariscalcus,  Ilcrricus.  Testes  sui  :  Stepliaïuis  co- 
;;iiatus  ejiis,  Herluirins  et  RotLeiiiis  ne()oles  ejas,  Deusguarl,  Morardus  de  Moste- 
riold.  Giislciiiai'us  caiicellaiiiis  scripsil. 

A.   Cojiio  ilu  \ii' siècle,  à  la  Bilil.  ikiI.,  ms.  l:il.   10977  {IJbcr  Teslamenturuni  de  SMinl-Marlin-clcs-Cliainps), 
fol.  ;i  1  v". 


125 

Fin  ilii  \i'  siijcli'. 

\ciil('  ]iMi'  lin  nniniiii'  (l:ilrr;iii  iiii  iirioiirii  dp  Saint-Miirliii-dos-ClKinips  do  deux  iirpcnls  de  terri.' 
si  lues  près  de  ce  monastciT. 

Taiii  |)ieseiilil)iis  (|iiain  liiliuis  iioliim  sil  oiiiiiilius  (jiiud  cjjoAN  alcraiiiiiis  Saiicli 
Marlini  a^cciesia'  duos  ari|ieiiiios  leri'U',  quaiii  juxla  eamdeiii  a'cclcsiaiii  possidc- 
liaiii.  Irado  atijiic  iii  porpeluiiiii ,  pro  iiiei  saliile.  iiecnon  lamen  |)ro  w  sulidoiiiiii 
|)ii'ci().  eidein  lialioiidain  coiicedo  œc('l('sia\ 

Siil)  (|ua  linnilalc  liaiic  cailulain  (iiiiio,  lus  lcsLil)iis  rohuralaiii.  Sijjiiiiiii  Uale- 
laiiiii.  Sii;iiiim  Drojjo.  Sij;iiiiin  Ijeiiieri.  Sijjiiuiii  ^\  idoiiis.  Sijjiiimi  lialierii.  Si;;iiiiiii 
W  iiiicii.  Si|;iiiiin  liaiiiaidi. 

\.   (;»iii.-,lii  Mi'sin'r,  M  1.1  |{il,l.  liai.,  iiis.  lai.    i(.(j77  {l.ihrr  TfsUimiidKrnin   de  Saiiil-MailiiJl ,  loi.  ;!.")  \°. 


\-l(\ 


DiiiKilinii  |inr  (JLierrv.  111:^011  d' \iidi;;ii'r  de  (irèvf.  .'1  IV>j|lise  (\r  SiiiMl-M;irliii-di'^-(Jii;mips, 
di'  i|iiah('  iirpi'iils  de  \ij;Mcs  '  . 

NiihiiM  sii  (iiiiiiiliii>  Glirisli  lid('lil)iis  ([iiod  W  eiricu^.  iH'|t(is  \ldi;;eni  dcfii'cxa. 
di'dil  a'ci-li'siir  Saiii'li  Marlini  de  Gaiiijiis  (|iialniir  ai'|ii'ii!ios  viiicai'iiiii ,  aiileqiiaiii 
diciii  claiidei'cl  exliciiiiiiii.  Nain,  cuiii  jaiii  iidiniiilalc!  (jiia  et  morliius  esl  deliiie- 


'    Crlle  pièce  i?l    l;i  Miiv:iii(<' sonl  <-çrl:ii ni  ni's  d;iiis  di'iix  iiclns  de  loij^î  cl  io()(),  que  nous 

di's  dernièri's  iiiiiii'i'S  du  M'  sii'cli-,  c,-ir  (111  icliajuvc         :iviiiis    dnniK's     ci-di'ssus     (\()ii'     nos   n"'     110    cl 
1,1   plupart  des   personnages  ipii   \    sont   iiirnlion-  1  1  ti  1. 


CARTULAIRE   GÉNÉRAL   DE   PARIS.  151 

ri'tiii-,  voiiit  ad  .Tcclesiam  Sancli  Martini  <;t  doiium  posuit  super  principale  altarii 
manu  propria,  cl  i1i\it  :  rSancto  Martiuo  lias  viucas  do  pro  animç;'  uieç  rorpiie  et 
antecessonbus  lucis.n  Post  lia'c  autcni  icdiil  ad  donium  suani,  cl,  inl('i'[)osilis 
aliquot  diehus,  prescnteiu  liniviL  vilani.  Iluju,s  roi  lestes  idonei  sunt  lii  :  Walterius 
major,  et  duo  iValres  ejus  Tlieudo  et  Warinus,  fJerIel)oldus,l}ernardusde  Aneto, 
JunensC,  Land)er[us  ad  Rarbani,  Fredericus  de  Sanclo  Marcello,  Adalardus  de 
Bcrzilz,  Beruai'dus  de  Corona  Dei. 

A.   Copi.'  ilii  vil'  >lè<-lo,  à  In  liilil.  liai.,  iii-^.  l.it.   1(1977   C^''^'"''    Tealiimciiloruin   île  Sniiil-Marlin),  fnl.    i»!   v  . 


127 

Fin  (lu  xi"  sièrio. 
Echang-e  cli>  vijrnes  enti'o  1p  prionrt'  ili^  Saiiil-Marfin-dos-Cliamps  cl  Garin  (1rs  Clianips. 

Ut  in  pace  consistant  bona  ./EcclesicT,  notuin  lacimus  bis  qui  agnoscunt  se  filios 
ejus  esse,  quod  Warinus  de  (lampis  concessit  œcclesi;e  Sancli  Martini  de  Cam[)isvi 
arpennos  vinearum,  a^idem  «Tclesia»  pi'opinquos,  propler  v  arpennos  jacentcs 
apud  Mouleni  Magniacuin,  ab  eadcm  <Tcclesia  reniotos,  et  proptcr  xl  solidos.  Hoc 
concessit Odelina,  uxor  sua,  cuni  Bartliolomeo  lilio  suo,dato  sibi  uno  denario,et 
Aldegunda  lilia,cui  pro  erneiidis  solularibus  sex  denarii  dati  suul,  vidcnlibus  illis 
qui  adruerunl.  Hujus  rei  testes  sunt  :  Odo,  Ivo  cocus,  Ileinricus  fdius  Fulclierii. 
Rodulfus,  Walterius  major,  Warinus  frater  ejus,  Hugo  de  Aneto,  Poncius,  Ste- 
pbanus  cuslos  Cipiorum,  Odo  de  Pialo  Sancli  Gervasii,  liolgeiius  libus  Wal- 
tei'ii,  Adelelmus,  Rainaldus  de  Majerol. ,  Marlinus. 

A.   Copie  (lu  Ml'  siùclc,  à  l:i  Bilil.  iial.,   uis.  lai.    10977   (7-*''''   Tcsland'iiluniiii  i\f  .Suinl-Marliii) ,  l'nl.   Iih   r'. 


128 

Vers  1100. 


Letli'(>  (l'Yves,  évêque  de  Gliarlrcs ,  à  Foulques,  d(3yen  du  chapitre  de  Paris,  au  sujet  de  deux  sentence! 
d'exçoniniuiiication  p(jrtées  par  lui  et  que  l'Efjlise  de  Paris  n'avait  pas  observtîes. 

Edit.  '-'  :  ((()  Jiirol,  honis  riiisc.  Carnut.  rpisl.  (i5S/i),  fol.  laG  v",  ii'i'ii.  —  (i)JuiTl,  hmus  Qiniiil.riiixr.ejKal 
(ifiio),  p.  t!i  1,  11°  H2.  —  (r)  Kniiiloaii,  D.  Iwiiis  Cariiot.  rjiixi-.  opmi  (i(ir)7),  ■}.'  pai'l.,  p.  5-! ,  11"  1  it>.  — 
((/)  Dulmis,  llid.  cccUs.  l'oris.,  I.  I,  p.  7.30.  —  («■)  Cnll.  CAm/.,  I.  Vil,  iiisir.,  col.  /ii.—  (J')  Miipie,  Pulrol. 
t.  CLXIl,  roi.   i.'Si),  n"  11a,  irauros  c. 


'''  Le  vrai  nom  de  ce  leuioin  ('(ait  Juuas  (voy.  ci-dessus,  n"  110).  —  -"'  Cf.  la  note  de  la 


15-2 


CARTLLAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 


129 

1101,  a'i  févriprl').  —  P^nis. 
Donation  au  tliapilif  de  Notre-Dame  par  le  roi  Philippe  \"  d'une  serve  nommée  Hildegarde 


DE    FII.U     fiLMBOLDl. 


lu  uoiiiiiie  sanclf"  ol  iiidiviiliK;  Triiiitalis.  Regalis  celsiludiiiis  ainplitmliiioni 
iloccl  nmltiinodo  jjencficioruai  IViictu  jui^;ilcr  exuberare,  et  precipue  piolatis  el 
misericoi'diç  opcribiis,  vehiti  qiiihusdam  aroiuatuni  odoribus,  iadesinenler  ellîa- 
grai-e.  Unde  ego  Pbili])pus,  Dei  gralia  Fraiicorum  rex,  presentibus  et  posteris 
vobinius  palelicri  ([iiod  Fulco,  Parisiensis  aecclesias  decanus,  et  preceiitor  ^^  a- 
bMaiiiiiis,  cuin  aliis  optimalibus  nostram  adeuntes  praesentiam,  rogalu  imillo 
postidaveninl  ([iiatiiiiis  quanidani  ancillani  nostram,  Giiniboldi  filiaiii.  noiiiine 
flidegardem,  in  aiicillam  Béate  Maria?  inisericorditer  donarcmus.  Quorum  obse- 
ci'ationibiis,  .siiasu  et  consilio  primaluni  paiatii  nostri,  bénigne  tandem  acquies- 
centes,  lilio  nosti'o  Ludo\ico  favente,  et  donna  B[ertrada]  regiiia  aimucnle,  pi'e- 
falani  ancillani  cuni  omni  fructu  qui  ex  ea  erit,  et  cum  omni  substancia  a  pâtre 
sibi  data,  sine  ulla  successoriim  nostrorum  refragacione,  Béate  Marie  imperpe- 
tuiiin  liabend;iin  coucessimus,  et  omnem  in  eam  dominandi  polestalem  a  nobis 
l'I  siiccessoribus  iiostris  reinovenles,  canonicis  ejusdem  ecclesia'  traiistuliiniis. 
l'orro  ut  régie  majestatis  dispeiisatio  rata,  fixa  et  inconvulsa  iniinile  perma- 
nerct ,  litleratorio  nieinoriali  j)recepinius  aeteruari,  yigillo  et  caractère  [inonn- 
l'rainwe)  iiostri  nominis  bonestari,  testibus  corroborari,  suique  temporis  nota 
assignaii.  Anuo  Incarnati  \  erbi  mc,  epacta  xviii,  indiclione  et  concurrentibus  vu. 
Data  l'ari^iu!^.  vi  calendas  inartii,  luiia  x\ii'\  aiino  rcgiii  uostii  mju. 


''  La  date  de  celte  pièce  pi'ête  a  diverses  ob- 
servations :  l'original  porte  la  date  de  iioo.  Or 
le  -ji  février  iioo  appartient  à  la  /ii°  année  du 
règne  de  Philippe  I"  et  non  à  la  i.'î°.  L'épacte 
de  cette  année  est  7  cl  non  1 8  ;  l'indiction  est  8  el 
non  7;  le  concurrent  est  C  (jusqu'au  aS  févi-ier) 
cl  non  7.  C'est-à-dire  qu'aucune  des  indications 
chronologi(pies  ne  s'accorde  avec  la  date  do  1100. 

Faut-il  sup|K)ser  que  l'on  a  suivi  ici  le  style  de 
l'à(pies.  et  (pie  la  pièce  appartient  au  26  février 
1101.  Cela  nous  paraît  plus  prohahle.  quoique 
celte  date  ne  s'accorde  pas  non  plus  avec  toutes  les 
autres  indications,  car  en  1 1  o  1 ,  le  concurrent  est  1 
au  lieu  de  7;  l'indiction  9  au  lieu  de  7;  1  an  du 
règne  est  tout  au  plus  fi-2  au  lieu  de  i3;  mais  en 


revanche,  lépacle  s'accorde  bien  avec  l'indication 
d'année,  et  le  ai  février  1 1 0 1  tombait  bien  ,  comme 
l'indique  notre  pièce,  le  sa' jour  de  la  lune. 

Ces  discordances  de  dates  pourraient  s'expliquer 
])ar  des  erreurs  de  copie,  si  cette  pièce  nous  avait 
été  conservée  seulement  dans  un  cartulaire.  Mais 
nous  en  possédons  un  exeuqilaire  avec  traces  de 
sceau,  qui  a  tous  les  caractères  d'un  original  à 
l'abri  de  tout  soupçon.  Aussi  pourrait-on  être  tenté 
de  croire  que  la  chancellerie  du  roi  Philippe  sui- 
vait un  système  chronologique  din'éient  du  nôtre, 
si  l'on  ne  trouvait  d'autres  diplômes  (notre  n"!!;) 
par  exemple),  où  tous  les  éléments  chronologiques 
s'accoi'denl  à  merveille  avec  notre  façon  de 
couqiler. 


CARTULURE   GENERAL   DE   PARIS.  153 

Sigiiuin   Pa(;aiii    dapiferi.    Sigmiiii .  .  .    biiticularii.    Signuni...  '     cauierarii. 
Sigiiuiu  llanrici  lo  Heruin  - . 

Gislcbortus  caiicellarius  relegendo  siibscripsi  X. 

A.  Ori''iiial  avec  traces  de  sceau,  aux  Anli,  nal.,  K.  ao,  ii"  7. 

B.  Copie  du  \ii'  siècle,  aux  Arcli.  iial..  LL.  177  {Livre  iioir  de  Noire-Dame),  p.  2o5. 

C.  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Arch.  nal.,  LL.  17O  {Pelil  Paslnral  de  Notre-Dame),  p.  36  ■. 


130 

1102  w. 

Donadon  par  Avoie.  abbes^^e  do  Saiiit-Eloi  de  Paris,  à  Renaud,  abbé  de  ^bl^ilJIly. 
(bi  beu  de  Maisons. 

HEC  EST   CONVENTIO  FVCT.V  INTER  RAIWLDLM,   ABBATEM    DE    M\LtiIGMACO.   KT   ADVlSAM, 
ABBATISSAM   SWCTI   ELIGII. 

In  nomine  sancte  el  imlividue  Ti'iiiitatis.  remuante  Phili[)po  Francorum  rege  et 
Ludovico  filio  ejiis.  jani  iiiililari  juvene,  lacta  est  hec  conveiilio  intof  Raiiialduin 
abbatem  et  monacbos  Maurigniaci  et  inter  abbatissam  Hadvisaiii  et  saiictiiiio- 
ziiales  Saiicti  Elijni.  Maurigniacenses  siquidein  moiiaclii  habebant  in  vadinionio. 
pro  undeciin  Hbris  denariornni,  locuni  qui  ^b?sons  dicitur  et  teri-ani  ejusdeni 
loci.  Qui  inonaclii  rogaverunt  pra'dictani  abbatissam  et  sanctimoniales  ut  sibi 
supradiclain  terrain  concédèrent  denominato  annuo  ceiisu.  Hoc  idem  petiverunt 
a  Guillermo,  tune  temporis  episcopo.  ad  queni  pertinebat  ipsa  Sancti  Eligii  ab- 
batia.  .Asseiisit  autem  Guiib'i-mus  episcopus  petilioni  monacboruni.  pactis  sibi 
pro  bac  re  sobdis  1\''.  .Assenserunt  etiam  abliatissa  et  sanctimoniales:  et  cnmjam 
nionaclii,  in  capitulo  Sancti  Eligii,  conveiitionem  pr»dictain,  praesente  Guillermo 
episcopo,  perfinire  vellent,  orta  est  occasio  ([uedain  qua  conventionis  eflectus  dil- 
ferretur.  In  qua  dilatioiie  contigit  ut  Guillermus  episcopus  llierusalem  proficis- 
ceretur.  Quo  Hierusalem  prolecto,  monaclii,  volantes  rem  ceptam  perducere  ad 
effectura,  venerunt  iterutii  in  capitulum  Sancti  Eligii.  Ibi  presentibus  pluribus 
clericis  et  laicis.  abbatissa.  consensu  ceterarum  sanctimonialium,  tradidit  Raiualdo 
abbati  et  moiiacliis  Maurigniaci  pr<edictain  lerram,  quantum  ad  vadimoniuni  per- 


'    Les  noms  du  bouleillei- et  (Kl  çbainliricr  siinl  le    méiiie    (|iie    ce    -Heiirieiis    Lolharing;iisi    que 

resle's  en  blanc.  I'imi    reti-ouve  à   la   cour   de   Ijniis    \i    eu    1  i  1 -j 

^'   M.   I^iicliaire  a   l'ail    reiiianjiier  a\ec   raison  (voir  nos  n"'  iti-i  el  iGoiel  en   1117  1  \oir  imIco 

(Histoire  (lea  imlitutions  monarcliique'i  delà  France  n"  1711*. 

sous  les  quatre  premiers  Caj/étieii>^ .  I.   11.   |i.  -''uo)  '     (lelle  cbarle  est  la  seule  (jin  lasse  çonnaîlre 

que  rlo  Heruni-^  est  sans  doute  le  mol  -Lnberain-'  nue  abbesse  de  Tobscur  monastère  de  Saiiit-Eloi  de 

mal  nrthograiihié  et  (|ue  ce  persinnage  doit  ètie  l'aris. 

Carlul.  —  1.  '10 


l.-,/i  CAIiTLlLAIRE   GÉNÉRAL  DE   PARIS. 

liiiclijil.  <-(Misti  vijjinli  solidoiiiiii  Parisiaconmi  (Icnariorum  deiioniiiiato,  in  Nali- 
vilatc  Ix'ali  .luliaiiiiis  Ba|ilisla'  (jiKilaiinis  icddeiido.  (Juod  si  monaclii  ceiisnii) 
slaliild  di<'  non  rcddideriiil  l't  ullia  li(d)doiiiadaiii  irddeie  disliil(?rint,  pro  Ibris- 
lacld  (|iiiii(|iio  solidos  sujxM'appouciil,  et  (iiiot  Jicbdomadas  ultra  j)rii?(iiiitniii  Icr- 
iiiiiiiiiii  rcddcri!  distuleriiil  lot  (|iiiiiiios  solidos  siipcraddciit.  Unie  rei  adfiierunt 
cl  liane  reiH  eonliiniaveiiint  Ste])lianns  aixliidiaconiis,  Fnico  dccanns.  Rainaidns 
ai'cliidiacoiins,  in  ((uornni  niann  (juillci  inns  cpiscoijus  diniisit  cnrani  et  pi'oviden- 
tiani  episeopalinni  rornni.  Noinina  Icslinni  ipii  all'nernnt  seribere  necessariiini 
(luxinins  :  e\  parle  sanelinnniialinni ,  lestes  imnnnati  snnt  Sieplianns  arcdiidia- 
eonns,  Fnleo  deeanns,  lierlninus  p;pdaj;oi;us  Lndo\iei  re!;is  lilii,  Galterius  filins  sna? 
niatiis,  Ilu!;o  de  SaiicLo  Clodoveo'''.  InjM'indplins  pieloi',  Ilnoo  pra'])Ositns  Sancti 
l'dijjii.  K\  parie  nionaelim  uni.  liainaldiis  areliidiaconns.  Alherliis  et  Knlberlns 
canoniei,  Manjjoz  de  Melednno.  llnjjo  de  \alenloii.  Ileiva'ns  cainherlanns,  lio- 
iierliis  lilins  Ajorini,  Fulherlns  deSlain|)is.  Bartliolonuensde  Alonasleriulo,  iîoher- 
Ins  de  Sancio  (llodovieo,  (iiiillei  nuis  de  Histioi'-',  Hruiiest  ])r8eposil,us.  Teni|)ore 
(jno  hier  liiinala  snni,  in  Jiieriisalcni  (iiiillermns  i'arisiornni  episcopus.  et  episco- 
paliis  erat  in  nianii  IMiilippi  rejjis,  (pii  heiiieno  aiiiino  lia'c  onnna  eoncessit.  et  rejjali 
aiielorilale  iii'niavil,  et  (•liiroerajdMiiii  Inic  adliiltilo  sif;illi)  sno  rol)oi-a\il;  codcni 
modo  et  eodeni  aninio  eoncessit  luec  Lado\ieus,  lilins  ejus  sapiens  et  strennns. 
Aelnni  pnblice  in  eapilnlo  Saneli  Kli;;ii,  aniio  Doniinira'  Incarnalionis  m"  c."  n", 
rejjni  Pliilippi  régis  xlii".  Noniina  sanctinumialinni  (pue  capitulo  adluerunt  et 
convenlioncni  coneessernnt  :  al»l)atissa  Ihuhisa,  Seneclieldis  adliuc  laica,  Kreni- 
Iniri'is,  Herinensendis,  llildcardis,  Miclieldis,  Joseelina  Nornianna,  Adelais  Slani- 
pensis,  Av(dina  neptis  decani,  Joscidina,  Emeliiia.  In<;eneldis.  Aya  soror  liei  iiardi 
lij;uli,  llodierna  inians. 

\.   Cin.ir  <lii  uin    sirilf,  .1  l;i  l'.ilil.  n.il.,  mis.  I.iI.  û'i.l;)  (Oiiliilaiiv  .Ir  Mon-ny),  p.  -^.i-j. 


M 


l.rllic  li'Vvos,  (■MMiHf  (le  Cluirlirs.   :iii\  iircliidiiicrcs  i\p  l';iris  \iiljM-iii  l'I  j'ilii-iinr,  au  siiji'l  do  l'élrcliiiii 
ild  ilii\cri  Fiiiil(|Ucs  ;i  rr\('cli('  de  l'nris. 

Uo.  Iiiiiiiilis  ecelesia'  r.arnolen.sis  niiiiisler,  dilcelis  sd»i  m  Cdii-isio  areliidiaro- 
nil)ns  \\  iilijiino  el  Siepliano,  de<'(H('in  d(Uinis  Dei  dilij;ere  et  (pie  .lesii  C-lirisli  snnt 
(pierere.  (liiin  de  (deelione  episeo|M  apnd  vos  aj;eretnr.  et  a  (piilinsdam  veslrnni 
doniniis  Fnleo  deeanns  vcster  eli'ferelnr.  Iialiila  est,  ni  andi\iinns,  inler  \os  leda 


"   Irisez  fn!e  Sinirlo  ClodiuLldn-. 
iit^liii/.y. 


■'    I/iirii;iiKil  di'v.iil  |i()i-l('r  -Rislizi-  011  -Hislisi".  iorme  ;iiicieiine 


CARTLLAIRE   GHNKRAL   DK   PARIS.  155 

contentio.  qiiae  et  imiltorum  aures  olleiuleret  et  de  ecclesia  vestra  non  Ijoiiuni 
odoreni  lonye  lateijue  dispei-<jeret.  De  obtenebrata  itaque  pacis  vostrœ  serenitate. 
fraterna  compassioiie  doluiiiuis,  ([iiia  (jiue  <ji'avainiiia  de  Iratenio  scliisniale  eccle- 
siis  eveiiire  soleaiit,  experiineiilo  didicimiis.  Petitiotii  vestne  taiiien  hoc  respoii- 
deiiuis.  quia  élection!  doinni  Fulconis  vel  altcrins  assensuni  non  dabiinus,  nisi 
queni  aiit  clfri  [)b>l)isque  consensus  elejjeril,  aut  nieli'opoHlani  jiidicium  cuni  con- 
nivenlia  '  sulVra<j;aiieoi'uin,  babita  letjitima  discussione.  probaveril.  Considcndo 
ilaque  nionemus  IVaternitateni  vostram  ut  nenio  vestrum  in  tanlo  disciiniine  pii- 
vata  odia  exerceat.  iiulkis  piixatuni  honinein  vel  privatuin  cuminoduni  qua'rat. 
nullus  iVatrem  suuni  publica  inlaniia  pulset,  nisi  judiciario  ordiue  [)robare  possit 
quod  objecerit  :  ne,  duni  teniere  non  piobanda  objicit.  ipse  talionein  recipiat,  et 
se  et  sua  in  ])eiiculuin  niitlal.  Miranuir  autem  prudentiaiii  veslram  (piare  ad- 
versus  i'e<jeni,  in  [)r;esentia  i"ej;is.  disposuistis  causani  istam  examinare.  ubi  [)lus 
poterit  voluntas  rejjis  quani  justitia  leyis,  ubi  nec  veritas  potei'it  ciiia  pace  disculi 
vel  inventa  servari.  \  alete. 

Edit.  :  (a)Jur('l,  Iionis  e/iisc.  Carnol,  episl.  (i58-'i).  fui.  187  v",  n"  ifiS.  —  (b]  Jiiret,  honis  Carnot.  épis-,  épis'. 
(1610),  p.  Qhi ,  n"  i38.  —  (c)  Duchesne,  Hist.  Franc,  .^cripl.,  t.  IV.  p.  a.Sa ,  n"  3o,  d'jjprès  h.  —  (tl)  Froii- 
teau,  D.  honis  Carnot.  episc.  opna  ;i(5'i7),  3*  pari.,  p.  ."19.  n"  i38.  —  (e)  Dubois.  ///<(.  eeiles.  Paris..  I.  I, 
p.  729.  —  if)  Rec.  (les  hist.  de  la  France,  t.  XV,  p.  127.  d'ajirès  c.  —  {g)  Mign".  Palml.,  I.  (^LXIl,  col.  l 'ifi , 
11°  l'SH.  d'après  (/. 


132 

1103. 

Lettre  d"Yves,  évêqiie  de  Chai  très,  à  Daijiil)ert,  arclievèque  de  Sens,  sur  l'appel  formé  par  les  Parisien» 
au  sujet  de  rélcctinn  du  d  lyen  Foulques  à  l'inêdié  de  Paris.  —  rr.lppelialio  quani.  .  .  - 

Edil.  :  (a)  Jurel,  Ivonis  e/iur.  Ctiniut.  epist.  (i.58'i).  fol.  1  3.S  r',  11"  i()'i.  —  ib)  Jiiivl ,  Ivniis  Cnriml.  ejiisc.  cjnsl. 
{ iGio),  p.  aio ,  n"  139.  —  (ci  Uuchesne,  Hist.  Franc,  script..  I.  IV.  p.  -jSa  ,  iv  3i.  ir.ipiés  b.  — ■  id)  Fron- 
leau,  D.  Ivoms  Carnot.  episc,  opéra  (16^7),  2'  pari.,  p.  fie,  n"  1^9.  —  ici  Diilioi-.  Ilisl.  eccles.  Pans.,  t.  I, 
p.  781.  —  (J')  Rec.  des  hist.  de  la  France ,  t.  XV,  p.  1  28,  d'apivs  c.  —  {g)  Migne.  Patroi.  t.  CLXll.  col.  1  .'17. 
n"  189,  d'après  d. 


133 

1103. 

Lettre  du   pape  Pascal  II  a  Daiiuljeit.   aicliev.Vpu'  île  Sens,  au  sujet  de  l'eleclinii   du   diiyeii  Foulque-  ' 
il  lévèclié  de  Paris.  —  -\eiiit  ad  nos.  .  .  - 

Édil.  :  (a)  DWcliery,  Spicilegmm  (éd.  iii-i"),  t.  111,  p.  12O:  (éd.  iii-fol.),  t.  111,  p.  'i3().  —  (h)  l)id)oi.s.  Hc-(. 
eccl.  Paris.,  t.  1,  p.  731,  d'après  'i.  — (c)  Rec.  des  hist.  de  la  France,  t.  X\'.  p.  27.  —  1 1/ 1  Vlarisi,  OmciL.  t.  \X. 
p.  ioi3,  d'après  a.  —  (ei  .Migne,  Palrologie,  t.  CLXIII,  p.  i58,  d'après  (/. 

'''   Var.  rconvenientia'  (rfi.  dans  celle  lettre  de  (Jalon,  le  successeur  de  Foul- 

'*'  Plusieurs  auteui-s  pensent  ipi'il  s'ajjil  plulôl         que-:  aussi  la  classent-ils  à  l'an  iioô  (voir  JalTé. 


156  CARÏULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

134 

1  103,  0  avril.  —  Latrah. 

I.pllio  lin  pape  Pascal  II  au  clergé  de  Pai'is,  |i()iir  lui  reconininndor  l'évêque  Foulques''', 
re'cpmnii'ul  iusiiluc. 

PRKCEl'TLM   QUOI)   MI.LIS   CANOMCL'S    ALICL'l   PHUSOM-:   IIOMIMUM   FACIAT. 

Pascal is  cpiscopiis,  soi'viis  scj'vojiiiii  Del.  dileclis  liliis  Parisiciisis  ('cclosiv  cle- 
ricis  salulciii  d  aj)()sl()licaiii  bciicdiclioiicin.  El  ii()])is  et  vobis  gandciKlmii  est 
i|uia,  post  milita  (]ii(;  vestn;  ecelesi»;  conligeriiiit  adversa,  Uci  vos  niisericordia 
re.spexit.  Pei'soiiaiu  si(|iiidoiii  idoiicani  et  sacris  canonibus  coiigriieiilein  ad  vesirç 
i;cc]esi(;  {jubcniatioin'iii  sua  voliis  bciii{;iiilale  coiicessit.  Ipsiiiii  {['iliir  ad  vos  rcd- 
eunteui  liUcrariim  coiniiioiidatioiie  piose(piiiiuir,  rojjaiitcs  ut  euiii  pleiia  alTec- 
tioue  dilijjatis,  plciia  liiimililale  veiiereiniiii.  Coii(iiliiiius  ciiiiii  eiim  discipline  çc- 
clesiaslice  Intiiruiii  esse  ciistudem  et  saliilis  vestn;  solliciUun  jirovisDreiii.  Unie 
sedulis  olliciis  obedile,  el  «ji'aiiam  vobis  in  eo  conciliate  celesteni.  Hune  ad  recu- 
peraiida  (,'cclesie  boiia,  tpie  predecessoiuni  illius  teuipore,  lain  in  personis  quarn 
m  pi'ediis,  distracla  dicnnlur,  coniniunibus  adjuvale  jii'esidiis.  Ad  (piarn  causain, 
annuenle  Domino,  sirenue  [)eragen(lam.  noslre  auclorilalis  ei  vicem  concessimus. 
rpiatiiuis  si  ejiiscopi,  aut  (piornm  parrocliiani  bona  ipsa  diripiunl,  aut  ([uorum  in 
paiTocliiis  bona  eadem  babeiilnr.  au!  udlunl  aut  desides  suiit  ecclesie  vestre  jus- 
liciam  laceic,  ipse  vel  inlerdicendi  \el  excommunicandi  eos,  nisi  satisiecerint. 
Iiabeat  l'acullaleni.  Illnd  sane.  (|uoil  apud  ([uosdam  clericorum  fieri  audivimus, 
ut  videlicel  majores  preltendaiii  a  miiioribns  lionnnia  snsci[)iant,  et  liuic  colii- 
bendum  jirecipuuus.  ei  liileiis  juesenlibus  ne  liai  nlleiiiis  iiilerdicimiis.  lu  Inijus- 


llrgrstd  jiDiilIf.  rniit.  ,  -ï'  i''i\i\. .  [.\ ,  p.  y-.ïo).  Mais  Irs  pa-.   à  (lalnu  .    (pli   l'Iail    ilrjii   rvi'ijiie  ilc  Bcaiivais 

Iciiiies  iloiil  \r  papi'  sf  ^i  1 1  iiiiii-.  sciiililciil  s'.ippli-  ipi.iuii   il   lui   iiiiiiiii»'  au  sii'jjv  ilc   l'ai'is.   On  peut 

ipii'i-  liieii  iiiii'iix  il  Fiiiilipic-.:  aiis^i   lais^ridus-iioiis  ciiciiic  Iroincr  iiu  aiilre  aijpiuieiil  non  moins  t'oil 

celle  |)ièce  à  ce  ilcriiiiT,  siii\aiil  ri)|iininuili'  Dulmis  en   laveur  delà  nièiue  opinion  dans  les  mois  r-ml 

[llisl.  cvdrs.  l'inis..  I.  1.  |).  y.'li.)  \ii^  irdemileiM-,  Eoulipies  en  elld  .  a\aiil  d'aller  ;i 

''   l>es  anleui-s  de  la   (inl/in  rlirlsliiiiia    [\.   \ll,  lînnie    deniaiiiliM-  au    papr   la    lalilicalion   de    son 

roi.  .")/i')  |iensenl  (]iie  cille  l.-llir  s'ap|iliipic  à   l'r-  rlccliou,   (''l.iii   doM'ii    du    chapilie    dr    l'aris.   Ces 

\è(pii'   l''(iiil(pir> ,   ciinlrairriunil    îi   l'opiiiiou  cmu-  nmls  s'expliipieni  donc  d'eux-mêmes.  On  voil  moins 

uiiuii',    ipii    l'appliipie    à    son    suciissimii-   (lalun.  liieii  coMiiiieul  ils  sei'aienl  a|)plicaliles  ii  dnlon.  i]ui 

^Dnhoi-;,  Uisl.  ccclis.  Paris. .  I.  I,  |i.  y.'l'i;  lire,  tirs  v[iul  un  ancien   miiiiir  dr  SaiiiMJiieulin  de  Bean- 

/((.s7.  delà  l-'nnirr.  1.  W.  |).  ^(S;  (iinraid,  Ciirtiilnirr  vais  avant  de  devriiii'  (■vèipie  de  civile  ville,  et  (]ui 

lie  Notrc-lhiiiir.  i.\,  p.  ■!•> 'i ,  elc.)  L'ac<;ii ni  sur  n'avait   en  jnsijne-l,-i  aucnne   ivlatiiin   particaiière, 

leipiei    ils   s'appuient   esl    que   le   pa|ie   pailr    d'un  que    l'on  sache,   avec  le   diapihv  de  Paris.  Si  l'on 

l'Vripir    non    rnciiiv  ciin-acir.  ri   qu'il   lui    ciiiii-éde  adinel  rallriliuliiili  de  celle   pièce  il  l'évèquo  Foul- 

\r   ilriiil    d'rxcdinmnnicaliiin ,  lniil  iciinnir  s'il  riail  qiir- .  mi  ne  pnil  la  classer  ii   une  année  autre  que 

évi^que  •■(pi.iliniis  si  episcopi-.  Or  cela  ne  ciinvii'iil  I  lu.'!,  puisque  celui-ci  iiliuiriil  le  S  avcil   1  lo'l. 


CARTULAirtE   GENERAL  DE  PARIS.  157 

niodi  siquidcm  concilialione,  etnotalur  ambitio,  et  gravius  videtur  ecclesiç  scan- 
daliim  generari.  De  ceuobio  Sancti  Eligii  quid  agendum  sit  cjus  provisioni  com- 
misimiis;  dicitur  eniin  el  loco  iinporlunissimo  situiii,  et  inhabilantiiiin  desidia  tam 
iiilaiiiie  quaiu  eriimiie  '  veliementer  expositiim  - .  Dakim  Lateraiii.  viii  idus  aprilis. 

A.  Copii-  (In  \ii'  siècle,  iinv  Aicli.  nat..  I.L.   177  (  Livir  unir  de  Nntre-Danie  1,  p.  3i. 

B.  Copie  ilu  xiii' siècle,  aux  Arcli.  nul..  LL.  17I)  {Pelil  Posfora/ de  Notre-Dame  I.  p.   li. 


135 

1103  ou  1104. 


Lettre  du  chapitre  de  l'église  de  Paris  au  pape  Pascal  11.  pour  le  iPiiiercier  d'avoir  nommé  Foulques 
évèipie  de  Paris.  —  -Pateriiitati  vestrœ  cpiantas.  .  .  - 

Edil.  :  (a)  D'.\clien.  Spicil.  (éd.  lii-.'i°i,t.  III.  p.  108:1  éd.  in-fol.).t.  III,  p.  'r.Uj.  es  rris.  S.  Florenlii  Salmur.  — 
(4)  Dubois.  Ilisl.  pccles.  l'uris.,  I.  I,  p.  -'■i'i.  d'après  n.  —  (c)  Rec.  îles  lnsl.  de  lu  Fnuici' ,  1.  \V,  p.  .3o.  d'après  rt. 


136 

llOi.  2  décembre.  —  Paiïts. 
Lettre  de  Lambert,  évèijue  d'Ari-as.  au  pape  Pascal  II,  toueliaut  le  synode  de  Paris. 

Revereiidissimo  domino  et  palri  palriim  Pascliali  papa?,  Lanibertus,  Dei  mise- 
ratione  Atrebateiisis  episcopus,  debilam  cuiii  oiatioiiibus  siibjectioiiem. 

Coiivenientes  Parisiis  e.\  vesti-a  aucloritate  arriiiepiscopi,  domiiius  Daimbertus 
Senonensis,  RodulIusTurouensis;  episcopi  quoque,  Ivo  Garnotensis,  Joannes  Aufe- 
lianensis,  Humbaldus  Aulissiodoreiisis,  Gualo  Parisiensis,  Manasses  Meldensis. 
Baldi'icus  Novioiiiensis,  Hubertiis  Silvanectensis.  lecei'unt  rccitare  littei-as.  a  vestfa 
sede  pro  satisractioiie  et  absolulioiie  régis  missas.  Littei'is  itaquc  lectis  et  iiitel- 
lectis,  miseruiit  ad  legeiii  .loliaiiiiem  .\ureliaiieiisein  et  Gualoiiem  Parisieiisem 
episcopos,  sciscitaiites  si  rex  ju.\ta  tenoi'em  iittetaruin  vesti'arum  salisi'aceret, 
el  canialis  et  illiciUe  rofuila"  peccatum  abjufare  deci'evisset.  Quibiis  bénigne 
re.spondens  ait  se  Deo  el  saiictte  Roinanœ  ecclesite  libenler  velle  salisi'aceie.  et 


'■    V(ir.  -erumpne^  (15). 

^'  On  trouvera  ci-après  (ri°  i'i.3),  à  raniiée 
1 1 07.  un  acte  par  lequel  l'évcque  Galon  cliercha  à 
mettre  (in  aux  désordres  signalés  ici  par  le  pape. 
Lévêque  Foulques  n'est  j)as  nonimi'  darjs 
celte  lettre;  aussi  les  préc('denls  éditeurs  de  cette 
pièce  oîil-iis  cru  qu'elle  s'appliquait  à  son  suc- 
cesseur Galon.  (Voir  Dubois,  Ilisl.  ecclcx.  Paris., 


I.  1,  p.  73i.)  Mais  on  ne  peut  hésiter  à  l'attribuer 
à  Foulques,  si  l'on  admet,  comme  nous  l'avons 
fait,  que  la  leltre  de  Pascal  II  publiée  ci-dessus 
(  u°  10 '11  se  rap|iurte  à  lui.  La  lin  de  cette 
lettre  du  chapitre  parait  être  eu  efl'et  une  réponse 
directe  au  passage  dans  lequel  Pascal  ap[)elle  l'al- 
tenliou  <les  chanoines  parisiens  sur  les  cuxaliisse- 
ments  des  seigneurs  laïques. 


158  CARTIILAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 

aposloiicîB  scdis  prœceplo,  arcliiepiscoporum  (juoqiie  et  episcoporuni  pnesentiuiu 
acquiesfcre  coiisilio.  Ij;ilur  in  prœseiitia  praedicloruin  episcoporum,  iiecnoii  et  alj- 
haliiiii  \iliim  Parisioiisis  de  tilulo  Sancti  Dioiiysii,  lîainaldi  de  titulo  Sancti  Ger- 
iiiaiii  Parisifiisis,  Olrici  Parisiensis  de  titulo  Sancti  Majjloiii,  ileni  Rainoidi  Slani- 
pciij-is  (le  liliilo  Sanclse  Trinitalis,  at'cliidiarunoruni  etiain  (juam  phniniorum.  el 
hoiiorahiliiun  clericorum  et  laicoruni  circiinistantiiun,  adveiiit  ie\  satis  dévote 
niuitiini(|ne  liiiniiiiter  iiudis  |)edibiis.  peecato  renuntians  et  cxconinuuiirationem 
niendans,  et  sic  ex  vestia  aiiclorilale  absoliilioneni  siiscij)ei'e  niiM-uit.  His  ita  {[estis, 
tactis  sacrosaiiclis  evanjjeiiis,  abjuravit  copulani  et  llajjitiiim  illicita^  conjunctioiiis 
in  bœc  verba  :  tr  Aiidias  tu,  Lanibeite,  episcope  Alrebaleusis,  qui  hic  apostolica  vice 
lun|;eiis,  ambant  archie])iscopi  et  pi'œsentes  epi.sco|)i,  (piod  ejjo  Philippus,  rex 
Francoi'uni,  peccatuni  et  consuetudiuem  carnabs  et  illicite  copul».  quam  bactonus 
cuui  Beilrada  exercui.  ultei'ius  non  exei'cebo:  sed  peccaluni  istnd  et  Ibigitium 
penilus  et  sine  onnii  retractalioiie  abjuid.  Cuni  caib'ui  (pio(jue  l'einina  niuluuni 
colbxpiiiiin  et  coutulieruiuin,  nisi  sub  testiuionio  personaruni  minime  suspectaruni. 
non  babcbo.  Ibec  oumia,  sicul  bltera'  papœ  diciint  et  vos  iiitclbjjitis,  sine  onini 
inalo  inuriiio  oliservabo.  Sic  me  Deus  adjuvcl  d  h;ec  sacrosancla  Jesn  (Ju'isti 
evaiijieba.  "  Simibter  et  Bertrada,  cum  excounnunicationis  vincuk)  solveretnr,  tac- 
tis  saci'osanclis  evan;;ebis,  in  persona  sua  lioc  idem  juiavit  sacrosanctum.  Sancla 
Ti'iuilas,  Deus  nostei'.  saiiclitatem  vestram  pio  Kccbisia  catbobca  biborantem  et 
oranleni  diutius  custodiat  incolumem,  et  (pna,  cum  saucta  Homana  ecclesia  in 
juibcio  et  justilia  nobiscum  stetistis,  retribuatur  vobis  in  resurrectione  justorum. 
Aclum  Parisius,  anno  Dei  Cbrisli  Mciv.  iv  nouas  (b?cembris,  aimo  ponlilicalus 
PascbaHs  papa'  Il  quinlo  '  . 

A.   CHj.i,!  .laiis  11 .!.■  \\M,.<y  a'l;;iiy. 

liilil.:  («i  l,;ililir,CVwn/.  ,1.  \.  cil.  7'.  ;• ,  d'ai.ros  A.  —  ( 'm  Ifanldiiin,  Cnuni.  I.  \  I ,  j' |inH.,  ciil.  1S77.  — ic)  Galtùi 
c/iTO/.  lunii.  t.  III.  \n4v..  roi.  77,  d'après  A.  —  1  </ 1  Dubois,  llisl.  cccivs.  Paris.,  l.  I,  p.  -j'-iij.  —  (p)  .Migno, 
PalroL,  I.  CLXlILcol.  'loi. 


137 


l.rllic  (iVvos,  c''\("([uc  di'  (iliailres,  à  Dih'iiiIiitI  .  .iicIkïviVjih»  de  Sens,  potir  ren{[;igei-  à  approuver  1  eleclioii 
de  (i^doM  h  reN.VIiede  Paris. 

Daindx'i'to.  Dei  ;;ratia  Senouensi  arcliiepiscopo.  Ivo,  bumilis  ecclesie  Carno- 
tensis  minisler,  cum  débita  reverentia  servilium.  Notum  iacimus  vestne  palcrni- 
lali  quod  clerus  et   jiopidus  Pai'isiensis  ecclesia»  volo  et  voce  domnum  (îalouem 


Lisez 


C\r.TUL\ll!K   CÉNÉRAL  DE   PARIS.  159 

Holvacensi  ecclesiic  coiisci  ratiuii  in  opiscopum  t'iooci'iiiit.  et  ipsam  oloctioiieni 
ciim  littorarum  nstipulalitiiR",  missis  ex  clero  idoiieis  ])ersoiiis.  pra-dicto  episcopo 
présentes  '  .  ut  pastorali'in  pra'dicl.T  ecdesiœ  curam  susciperet,  humiliter  et  de- 
vote  pelieruiit.  Sed,  ipiia  traiislalioiies  ('[)isc(ipoiMim,  iiecessilate  iii'fjenle,  metro- 
politaiii  aiictoritate  et  siuiiiiii  poiitilicis  dispeiisatione  fieri  oportet,  nos,  quantum 
in  nobis  est,  eideni  oleclioni  asseusuni  pradjentes,  paternilati  vostr*  suggerinius 
fjuatenus  eidein  oleclioni  aslipulando.  a  donmo  pajia  poslulelis  ut  pra'dictuni 
episcojium  per  nianuni  vestiani  tianslerri  prau'ipiat,  cuin  propriani  sedem  obti- 
iiere  non  valeat.  lia  enini  et  veslruni  ininisteriuni  bonorilicabitis'-',  et  ecdesiae 
desolatœ  solatium  prad^endo,  eligenliuni  et  electi  devotioneni '■''  vobis  arctiiis  as- 
trin<jetis.  Et  in  boc  consiliuni  vobis  damus  ne,  si  aiio  exitu  i-es  provenial,  eccie- 
siœ  vestraî  dignilas  in  aUtjuo  niinuatur,  et  njutua  cbaritas  non  tani  brmo  vincub) 
colligeUir.  A  aiete. 

Kdil.  :  («)  Jurel,  Ivotiis  cjiisc.  Cnrmit.  cjiist.  (i58i),  fol.  lia  r°,  n"  171.  —  (i)  Jiirot,  Ji-iinis  Cinml.  tfisr.  ijnsl. 
(1610),  p.  202,  11°  lili.  —  ((■)  Kioiili'iiii,  D.  h-onis  Carnat  episc.  opirii  (lO'iy),  •>"  pail,.  |i.  (i>,  11°  1  'ili.  — 
((/)  Louvet,  Antiquités  (.'■  Ilenuvaisis ,  t.  Il,  p.  3.36.  — (e)  Du  Boiilay,  Hisl.  luilrers.  l'tnis..  I.  II.  p.  i5.  — 
(/)  Dubois, //is(.  eccles.Piins.,t],  p.  7.3.3,  d'après  c.  —  (g)  Rir.  , les  h,sl.  ,!r  h,  Fntinr.  I.  W.  |i,  i:jo,  .('après  t. 
—  (Il)  Migno,  PiitroL.  I.  CLXII.  coi.  i,")i,  n"  ii(i,  d'après  c. 


138 

1104. 

Lettre  d'Yves,  e\êqiip  df  CliMilirs.  an  papo  Pascal  il .  an  siijol  Je  la  Iranslation  lif  Ttivérjue  de  Beauvais, 
GaJDn,  à  ri'\èclii'  ilo  Paris.  —  ••Notiiiu  lacimiis  paternilali  vosliv.  .  .  1 

Edil.  :  (a)  Juret,  Ivomx  l'jnsc.  Curitot.  episl.  (i.")8'4),  fol.  1 '1 1  r",  n°  1O9.  —  ib)  Juiet,  Ivonis  Carnot.  episc.  fpisl. 
(1610),  p.  a'jf),  u"  l 'l'j.  —  (c)  Duchesno,  llist.  Fvaiir.  srnpl. ,  t.  IV,  p.  -yy.i,  n°  3.3,  d'après  b.  —  (1/)  Fron- 
leaii,  D.  Ivcmis  Carnot.  episc.  opéra  (  10^7),  a'  part.,  ji.  <)i,  n"  ih'i.  —  (c)  LmIiIic,  CimciL,  1.  \,  col.  7^1.  — 
{_f)  Rec.  des  hist.  de  la  France,  t.  \V,  p.  1 -j.j ,  d'après  -/.  —  i  g)  Mij^iie,  Palml. ,  t.  CLXII,  col.  i5o,  n'  li'i, 
d'après  d. 


139 

Vers  1105. 
Défense  faile  pai-  Pliilij)pe  I"  de  Ijàtir  des  maisons  aiilinu-  du  cloilre  de  Notre-Dame. 

DOMLS  CIRCV   CLUSTliLM. 

Pbilippns,  Dei  gi-atia  Fianronini  rex,  B.  decaiio  et  loti  conveiitui  Parisiensis 
ecclesie  sakitciii  et  gi-atiain  nostiani.  Pervenit  ad  aiires  noslras  ([ueriinonia  veslfa 


r.isez  '•prœsentaiitesi  (c).  —  ''   Var.  Tlionorabitis'i  (c).  —  ''^  Irt/-.  f dilectionemi  (c). 


160  CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 

de  Durando  et  de  filiis  ejus,  qui  super  clanslruiu  vestrum  domum  quandam  edi- 
ficare  volunt,  quod  ego  nullateiuis  volo,  imuio  prohibeo  et  defendo  ne  fiât.  Pio- 
Jiibeo  etiani  atque  defendo  ne  aliquis  circa  rlaustnini  vestruui  in  aliqua  pai'te 
aliquid  faciat  aliter  quam  in  tempore  palris  luei  sit  factuin,  et  insuper  vobis  pre- 
cipio  ut  inde  excomnuinicetis,  ne  ab  liislis  vel  ab  aliis  fiât. 

A.  Ori{;inal  nvw  lr,-ici»i  ilc  scoaii  pfinlanl,  nii\  Airli.  niiL.  K  -in,  n"  S. 

B.  (Aipie  du  xii'  siùrle.  aux  Arcli.  nil.,  IJ;  177  { Ijivri-  noir  àe  .\olro-Dame j,  p.  61. 

C.  Copie  du  xiiT  siècle,  aux  Airli.  iial.,  LL  170  {(irand  l'iislural  de  Nolie-Danie),  p.  âS'). 

D.  Copie  du  xiiT  siècle,  aux  Arcli.  ual.,  LL  17G  (Petit  l'asloral  de  Noire-Dame),  p.  io3. 


140 

avril.  —  L\ 


Bulle  du  pape  Pascal  II  ronfinnant,  à  la  requête  de  j'alihé  l'ieiiaiid.  Ions  les  biens  et  privilèges 
de  l'abbaye  de  SaiiU-Geriuaiu-iles-Pres.  —  -Kelijfiosis  desideriis.  .  .  1 

A.  Copie  (lu  xii'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL  liio'i  (Caitul.  7^7  de  Saiiil-Gerniain-des-Prés),  fol.  2  v". 

Édil.  :  (n)  DuI)ois,  ///.s-(.  n-rlcs.  Min.s. ,  t.  Il ,  p.  Oo.  —  (  //  )  liouillarl ,  Hist.  de  Valihaye  de  Simit-Gennain-des-Pres  , 
pr.,  p.  .'î.'i,  d'après  H.  —  (c)  Launoy,  Œuvrc.t ,  l.  V.  p.  -"o'i.  d'après  l'ori;;inal.  —  id)  Mijjne.  Patrolngic , 
I.  CLXllI,  cul.  307,  d'après  b. 


Ul 

1107,  ."io  a^rll.  —  Saist-Dems. 

(lonlirmation  par  Pascal  II  des  biens  du  prieuré  de  Sainl-Marlin-des-C.linnips.  —  "Relijjiosis  desideriis.. .  i 
A.  Copie  du  xui"  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  i3.")i  (Carlul.  A  de  Saint-Marlin-des-Cliamps  I,  fol.  1  v°. 
Kdil.  :  («)  Marrier,  S.  Marlim  de  Oimim  luxl.,  p.  i.');i.  —  (/>)  Mij;n^> ,  P„l,;d..  I.  CLXIII.  col.  aog,  d'aprè.s  n. 


142 

1107,  lii  mai.  —  Meux  K. 

C.nnrirnialinn  par  le  i)a[ie  Pascal  II  des  biens  et  prixilèjjes  de  l'abbaye  do  Sainte-Geneviève. 
• .  .  .Claiisliuiii  (pincjue  in  ea  ipiaiu  liaetenus  habuil  libertate  servetur. " 

A.   Copi,.  <lu  viir  siècle,  .i   la  liiM.  Sainle-fieueviève.  Kl.  ■'.'),  fol.  1   r". 
n.    Copie  du  xvu'  siècle,  à  la  l!d,l.  nal..  mil.   lialu/..'.  ms.  .'):,.  fol.  158  r". 


'    Le  pape  ]\isr;d  H  ne  pninait  (Mre  à  Latran  à  l'an   1  1  oCi.  .lalTé  ('/?('^ram,  -5.'  édil.,  p.  7991  pro- 
ie 1"  a\ril  1  107.  car  il  l'Iait  ii  Tium-s  le  ■.> '1  mars  ].(is,>  di'  lire  Tours  au  lieu  de  Latran. 
e|  il  Marnioulier  le  •?  avril,   \ussi  lîrecpiiiruy  (  7'«A/c  '     Les  auleurs  de    la  Giillia  cliristiaiin   [t.  VII, 
/les  dij)limes.  I.  II.  p.  .■!7 S  1  a-t-il  cla.ssé  celte  pièce  col.  70(11  el  l'abl»'   l'érel  [llisloirc  ùr  l'iibbiiyc  de 


c  A  UTIL  MUE  (;i:m-:r\l  de  paris,  161 

11(17.  —  I>Ar,i>. 
lU'fonijaliuii  du  nionaslère  de  Saiiit-KIni  par  Galon,  évêque  de  Paris. 

PRECEPTIM     EPISCOPI    I>E     ECCLESI\     SANCTI     ELUIII. 

i.  Iii  iiomiiic  saiictc  cl  individuc  Tiinitatis.  Racio  quideiu  et  saiiclaniin  sciip- 
turarmn  inoiict  acloritas  ut  qui  pasloralilcr  ecclesiis  président  vigilanti  cuia, 
|)asloiali  sollicitudiue  subdiloruin  vitaui  inf[iiiraiil  et  ias[)iciaHt,  ut  in  œcclesiis 
sibi  cuniniissis,  si  inlioneslas  et  incorrigibiles  viderint  personas,  aut  ad  slatuni 
reiigionis  studeant  revocaie,  aut  alias  uinnino  personas  coninuitare,  ne  inale 
vivenciuin  exeniplobene  vi\ entes  corrumpaiilur,  l't  pastores,  si  dissiaiubiverinl  aut 
tacuerint,cxcuniseiisu  taciturnitalisiinpei-peluuni  eu nidampneutur.  Omnibus  ioilur 
noluin  fieri  volumus  inonasteriuni  Sancti  Ebgii  Parisiensis  ordiiii  ([uidein  inona- 
cbarum  antiijuitus  l'nisse  de[)ulaluui;  sed  tandem  diabolico  instinctu,  iVagilis  ilie 
sexus  ad  lantani  turpitudinis  [jiolapsus  est  miseriam,  ut  puljlice  secubiritati  im- 
pudenter  adhei'ens,  voto  castilatis  ruplo,  pro]iosito  reb;;ionis  penitus  abjecto, 
templum  Dei  spehiiicam  fornicacionis  ellecerit,  et  vocem  nostre  ammonicionis 
et  rorrepcionis  nuHatenus  audierit.  Ego  igitur  Galo,  Dei  gratia  Parisiorum  epi- 
sc()])us,  et  Guilielmus  arcbidiaconus  tantiim  scaudaium,  tantam  pestein  minime 
ferentes,  ex  piecepto  quidem  domni  paj>c  Pascbalis '",  ex  consibo  régis  noslri 
PbiHppi  et  filii  sui  Lugdoviei,  boila(u  eciam  eanonicoruni  nostroruni,  infâmes  et 
incorrigibiles  personas,  pro  tuipiluibne  vite,  a  predicio  monasterio  ebnnaavinius 
et  omnino  alienavimus,  et  alciori  reb^gionis  or(bne,  cnm  Dei  auxibo,  sanctum 
locum  decoravimus.  Noverint  igitur  omnes,  tam  posleri  (juani  présentes,  ([uia 
monasterium  Sancti  Ebgii,  cum  omnibus  ad  ilbid  [)erlinentibus,  ecclesie  Beati 
Pétri  Fossatensis,  saivo  quidem  jure  Parisiensis  ('«(desiç,  perpetuo  liabeudum  con- 
cedimus;  ita  scibcet  ut  abl)as  Fossatensis predictuni  monasterium  tanquam  ceMam 
suam  possideat,  et  in  monaciios  illic  Deo  mibtantes  plenani  ac  perlectam  abl)atis 
potestatem  exerceat.  Inslitutum  tamcn  est  ut  duodecim  ad  minus  monacbi,  cum 
suo  priore,  ad  serviendum  Deo  illic  apponanlui',  qui,  jii\ta  regulam  sancli  Bc- 
nedicti,  ad  ordinem  tenendum  sufTicere  videanlur.  Sciendum  vero  est  quia  illain 
eandem  potestatem,  quam  predecessores  uostri  in  monasterium  Sancti  Ebgii  et  in 
abbatissani  illius  loci  antiquitus  babuerunt,  nos  in  abbatem  Fossatensem  ex  iii- 


Sainle-GciicvicL-c ,  l.  1,  ji.   ady),  daleiit  à  Icirl  celle  Pascal  II  ii'élail  jikis  en  France  (voir  Jall'é,  Regfsla 

pièce    de   l'an     iio8;    cai'  la   8'   année  du   pape  y;o»i//!  co»;.,  a   éilil. ,  [i.  780,  n"  Gi  .35  .  el  p.  7-i.') . 

Pascal   II,  et  l'indiction  xv   ne    conviennent  (pi'à  n"  6i()G  e|  siiiv.). 
l'on    1107;    d'ailleurs,    au   mois    de   mai    1108.  '''  Voir  ci-dessus,  la  [lièc.e  n"  Wj'i. 

Carliil.  —  I.  -M 


I(i'2  CAHTULAIRE   (HOMiRAL  DE   PAIUS. 

tejjro  liabeniLis,  et  iii  perpi'tiiuin  retiiiomus,  quanluni  scilicel  ad  cenobiuin  Saiicti 
Kligii  et  ad  res  illius  inoiiasloiii  pertinere  videUii'.  Sed,  ut  tolius  altercaciouis 
jiiolcslia  in  postei'iiin  excliulaliir.  (|iii(l  potestatis  e[)iscopus,  (piid  jiiiis  aiit  coii- 
siicliidinis  canonici  SaiicteMaiie,  tain  in  abljatissani  (jviani  in  nionasterimn  ilkid 
j)rin.s  ]>ossedeiinl  et  modo  possideant,  evidenter  et  aperte  disliuxinuis.  Scicndiini 
i;;iliii' est  (juia,  ([uociens  l'arisiensis  cpiscopiis  abbatissani  ad  jiisticiani  vocavil. 
illa,piocul  dubio,  onmcni  exsecutuia  jiistitiani  anle  opiscopuni  se  pi'eseulavit. 
Si  autem  vel  servus,  vel  ancilla,  vol  hospes  illius  nionasterii  contra  personani 
('piscoj)i  aul  contra  proprias  res  illius  aliquid  forifecissct,  abbatissa,  aiidito  prius 
rpiscopi  niandato,  in  presencia  cpiscopi  illos  ad  jnsliliain  laciendani  adduxisset. 
cl  post  jusliciani  episcopi,  abbatissa  suos  districtus  accepisset,  si  voluisset.  (hiod 
si  abbatissa  servos  vel  ancillas  illius  nionasterii  liberlale  donare,  aul  terrani  alie- 
nare.  aiit  nianulirniam  facerc  voluisset,  nullani  |)oteslateni,  iiidlain  id  faciendi 
licenciani  babuisset  absque  assensu  episcopi  et  absrpie  carta  sijjillo  ejus  et  can- 
cellario  lirniala.  Hanc  crjjo  potestateni  in  abbatissaui  et  in  nionasteriuni  Sancti 
Elijfii  anteccssores  nostri  babuisse  dinoscunlur,  et  nos  (pioque  in  abbatein  Fos- 
salcnsis  rcdesie  eandcni  potestalis  di|;nilateni,  ut  snperius  deterniiiiatuni  est. 
obtinenius;  uicliil  scilicct  nostri  juris  relinquentes  vel  relaxantes,  sed  taiitnni- 
niodo  abbaciaui  in  cellaui  comuuitantes.  Canonicis  vero  béate  Marie  predictuni 
nionasterimn  vSancti  Eli<;ii  per  sinjjulos  annos  duos  paslns,  e\  débita  cousu(>lu- 
dine.  jiersolvil,  unujn  scilicet  in  feslivitale  sancti  Paidi,  alteruni  in  IVstivitate 
■•aMcti  Eligii;  ita  scilicet  quod  uterque  paslus  in  rel'ectorio  canonicoruui  recipitur. 
(lousueludo  eciani  est  ut  cunventus  prel'ali  nionastei'ii,  una  ciini  canonicis  beale 
-Marie,  processiones  l'aciant  et  in  diebus  Ivojjacionuui,  et  in  die  Ascensionis,  et  in 
liineril)us  canonicorum.  Alias  eciam  processiones  aul  pro  aeiis  sercuitate,  aut  pi-o 
ali(|iia  lempestale  sive  necessitate,  si  canonici  l'accM'e  disposuerint,  necesse  est 
piedictuni  cunvenlum  canonicornai  institnta  sequi,  eos(|ue,  si  ruandaverint.  in  bis 
processionibus  senq)er  connlari.  llludeciani  silencio  pr('terir(!  noluuius  (juia.  (pio- 
rirns  mater  «Tcclesia  a  di\ino  ollicio  cessavcrit.  ceuobium  Sancti  Elijjii  ex  neces- 
silalc  ccssare  et  tacere  oportebit.  Sub  bac  i<;ilur  dislinctione,  potestateni.  jui'a. 
finisiieludines,  tani  episcopi  quani  canonicorum.  breviler  cumj)rebeiidiinns,  ni 
nulla  de  cetero  conti'oversia  oriatur,  et  jus  et  cunsuetiido  ulriusque  ecclesie  pre- 
senli  j)rivile{;io  defendatur.  Salvo  i'jitui'.  ut  dictuin  est.  jure  Parisiensis  ecclesie. 
ass(>nsu  ipiidem  régis  nostri  Pbilippi  et  lilii  ejus  Eu||(lovici,  cumniuni  «M'iani  ca- 
nonicoiiiui  nostrorum  cuncessn,  ecclesie  beali  Pétri  Fossatensis  monastcrium 
Sancti  l^li;;ii  in  cellani  possidenduni  conci'dinms  :  ca  videlicet  l'acione.  ut  ipio- 
cicn^  l'ossitcusis  abbas  debitani  prnrrssioncin  in  Paiisicnsl  eccicsia  leceiit .  ibidem, 
in  presentia  episcopi,  proliteatiir  moiiastcriiiin  Sancti  Eli};ii  i'\  doiio  epis(u|ii.  ex 
beucficio  Parisiensis  ecclesie,  se  lialiere  el  possidere.  Volunius  eciam  illnd  deler- 
miiiaie  (|iiia  liomines  pi'edicti  mouaslerii  in  exercitum  rejjis.  incuusulto  episco|)0, 


C;\ltTL  I.AIIIK   GÉXÉIiVL   DE   PARIS.  1G3 

iiuilateiius  debcnt  ire,  scd  abbas  aut  [M'idr.  ex  consibo  et  inaiidalo  episcopi .  illos 
debent  inonere  et  in  excrcituia  initlere.  Dillinitiiin  est  eciam  quatiiius ,  iii  i'estivi- 
tate  saiicti  EUijii.  caiioiiici  Santé  Marie  dextium  clioriini,  monaclii  vero  sinistruni 
teneant:  ita  scilicet  ut.  cuni  canonico  illo  qui  cbornni  tennei'it.  ant  prior  aul 
cantor  nionacboruin  ad  cborum  tenendnm  recipiatur,  et  nulla  aba  persona  ad  id 
l'acienduin  acbiiittatur.  Missani  vero  aut  abbas  aut  pi'ior  cautabit;  et  si  neuter 
interi'uerit.  abcpiis  ex  clero  nostro  illani  ceiebrabit.  Sciendum  vero  est  quia,  illo 
die,  predictus  paslus  redditur,  scilicet  ex  sexporcis  vivis  et  sane  carnis,  ex  duobus 
inodiis  vini  et  dimidio  ad  nuMisurani  nostri  claustri,  et  ex  tribus  sextariis  IVu- 
menti  bene  vanali.  Paslus  vero,  qui  redditur  in  festo  sancli  Pauli,  de  octo  cunstat 
arietibus,  et  duobus  modiis  vini,  et  dimidio  sextario,  et  ex  duobus  sextariis  et  di- 
midio frumeuti  bene  vanati,  et  ex  sex  denariis  et  obolo.  Ut  auteni  bec  concessio 
et  institucio  incuncussa  permaneat,  presentem  cartam  fieri  precepimus,  et  in  sijj- 
num  perfecte  lirmitatis,  sifrillo  nostro  illam  signavimus,  et  manibus  canonicorum 
nostrorum  firmandam  tradidimus. 

t.  Signum  Galonis  episcopi.  Sif^num  Berneri  decani.  Signum  Ade  precentoris. 
Signum  Guillelmi  arcbidiaconi.  Signum  Stepbani  arcbidiaconi.  Signum  Piainaldi 
archidiaconi.  Signum  Hogeri  presbiteri.  Signum  Landonis  presbiteri.  Signum 
Durandi  presbiteri.  Signum  Anscberi  lévite.  Signum  Jobainiis  lévite.  Signum 
(îuiueranni  lévite.  Signum  Tebaldi  subdiacboni.  Signum  Guillelmi  subdiacboni. 
Signum  Fulberti  subdiacboni.  Actum  publiée,  in  capitulo  Sancte  Marie,  anuo  lu- 
carnationis  Dominice  m°  cvu,  indictione  xv"'",  epacta  xxv'',  concurrente  i,  Pbilipo 
rege  régnante  anno  quadrageslmo  vn,  auno  e[)iscopatus  Galonis  m".  Girbertus  can- 
cellarius  scripsit.  Si  (juis  banc  dininicionem  violare  presumpserit,  anatbema  sil. 

A.  Original  scellé,  en  l'orme  île  cliirograplie,  .■iiix  Arcli.  n;i(.,  K.  20,  n"  g  (Musée,  n°  1  ai). 

B.  Copie  <lu  \ii'  siècle.  ;ilix  Airli.  iial.,  LL.  177  (Livre  noir  de  Notre-Dame),  p.  72. 

C.  Copie  du  xiii' siècle,  un\  Arrli.  ii.il.,  LL.  17.5  [Grand  Pastoral  de  Noire-Dame),  p.  do-. 

D.  Copie  du  xiii' siècle,  aux  Airli.  ual..  LL.  176  (Pclit  Pns/ocni  de  Noire-Dame) ,  p.  i5o. 


1 107,  avant  le  29  août.  —  Pahis. 
Confirnialion  par  le  roi  I'liili|ipe  I"  de  h  i-él'ormc  ilu  nionaslèiv  de  Saiiil-Eloi. 

PUECEPTIM  LLDOVICI   ET   nULlPPI   REGLM   DE   ECCLESIA   SVXCTl  ELIGU. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Pbilippus,  Dei  gratia  Francorum  rex. 
Notum  fieri  volumus  universis  sancte  Dei  Aecclesie  cultoribus,  lam  i'uturis  quam  et 
presentibus,  quia,  divina  |)rovidente  clementia  et  assensu  domini  pape  Pascalis. 
monitione  quoque  et  consilio  canonicorum  sanctae  Parisiensis  aecclesie,  neciion 
et  consensu  nostro  et  Ludovici  filii  nostri,  Galo,  Parisiensis  episcopus,ab  aecclesia 


\6!i  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

beati  Eiij;ii,  nioiibro  videlicet  episcopalus  sui,  propter  iiitemporatam  qiiani  iin- 
pudentcr  aijebaiil  foniicatioiieni,  moniales,  quainvis  canoiiice  sepissimc  correplas, 
lenipkiin  taineii  Domiiii  aperte  jiravo  usu  violantes,  ac  correptionem  pastoris  peiii- 
tus  negiifjentes,  spe  nielius  ajjendi  a  prefala  donio  dejecit.  Accoptis  itaque  doniini 
])ape  lilteris,  tune  teniporis  Parisius  venientis,  dataque  liccniia  ordinem  reli^jionis 
inibi  ponendi,  iioslra  licentia  et  oratione  cum  filii  nostri  Ludovic!  obsecralione, 
beato  Petro  Fossatensi  ejusdemque  loci  Tcobaldo  abbati  ])refatam  aecclesiani 
beati  Eligii  in  cellam  xn  monachorum  runi  priore  suo  pcrpetualiler  possiden- 
dam  concessit  liaijendam,  salvo  quidem  jure  sue  polestatis  et  aecclesie  Pai'i- 
sionsis,  queinadnioduni  et  in  ipsius  carta  determinatum  est.  Et  ut  bec  carta 
lirnia  et  inconvulsa  permaneat,  nienioriale  istud  inde  iieri  et  nostri  noniinis  ka- 
raptere,  et  sigillo  (^moiiogramme)  sij;nari  et  coiToborari  precepinuis.  Astantibus  de 
latio  nostro,  quorum  noniina  subtitulata  sunt  et  sij;ua. 

Signum  Hugonis  de  Creceio,  lune  tcm|)oris  da])iiei'i  nostri. 

Signum  ^^  astionis  de  Pissiaco,  tune  tempoi'is  coiistabularii  nostri. 

Signum  Pagani  Aurelianensis,  tune  tenqioris  buticularii  nostri. 

Signum  Widonis,  tuac  Icmjioris  camerarii  nostri. 

Actum  Parisius,  in  capitulo  Sanctae  Alarie,  anno  ab  lacarnalioiie  Domini  mcvu. 
anno  vero  regni  nostri  XLvn.  Stephanus  cancellarius  relegendo  snbscripsit. 

A.  Ori|;inal  a\cc  trnccs  dp  deux  sreniix  pla([iii'"i,  au\  Aivli.  n.il.,  S.  118-2  ,  n"  ù  ,  (alhis  K.  20,  n°  y'). 

B.  Copie  du  xm'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  1 12  (Livre  noir  de  Sainl-Maur-des-Fossés),  fol.  18. 

C.  Copie  du  xm' siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  ni  (Carlul.  de  Saint-Maur-des-Fossës),  fol.  aSfi  v°. 

D.  Vidimu';  du  xiv'  sièi'le,  aux  Airli.  nul.,  S.  1  iSa,  11°  3. 

E.  Copie  dp  l'année  1779,  aux  Aivli.  nal.,  LL.  1  iG  (Cailul.  de  Sainl-.Maur-ck'S-Fos';é-;),  p.  G.5. 


U5 

1107.  —  P.inis 


Exemption  île  juri<liclion  accordée  aux  serviteurs  des  chanoines  de  Sainte-Geneviève 
par  Galon,  évêque  de  Paris. 

DK     I.IBKRTATE     FAMULORUM    CANOMCORUM     SANCTE    (iENOVEFE     PAIilSlKNSIS 
ET    EORDM    QUIETUDINE. 

In  iiominc  sancle  et  individue  Trinilalis.  Sanctoruin  ])alrum  regiilis  inlorma- 
mur  et  exemplis  (juatinus  pastoral!  sollicitudine  ecclesiaruin  tranquillilati  |)ro\i- 
deannis  ut  de  antiquo  eariim  statu  ali(Hiid  non  soluin  non  imniimiainus,  viîriim 
rliam  ex  radiée  débite  carilalis  reniediiim  coiireranuis  illis  nccessarie  libertalis. 
Noverinl  igilur  tnn'versi  tam  présentes  (juam  posicri  quia  egoGalo,  Dei  gi'alia  Pa- 
risioruni  episcopus,  et  Stepbanus  arciiidiaconus  l'amulos  canonicorum  Sancle  (îe- 
novefe  Parisiensis,  illos  inquain  famulos  (pios  (;t  quotquot  unnsquisque  caiioniciis 


CAR  TU  LA  IRE   GÉNÉRAL   DL   PARLS.  IG5 

de  suo  victii  pasceiis  in  sua  domo  vel  faiiiilia  liabueiil ,  exccpto  loiniiieo  se\u. 
cujuscuimjuc  etalis,  ita  liberos  et  qiiietos  esse  coiicedimusutaeque  nos  ne(|ue  suo 
cessot'es  nostrl  aliquam  illis  dominationis  inférant  molestiani,  nullaniqiie  cluistia- 
iiitalis  in  eis  exerceant  jnsticiani.  Ad  liée  etiani,  (|uicnnique  fueril,  canoiiicoinni 
communis  cellerarius  sub  hoc  nianeat  privib^jjio  lil)ei'tatis,  nequaquain  icspoii- 
surus  justicie  noslre  potc[s]latis.  Sed,  ne  piviali  famuli  contra  divine  auctorilatis 
decretum  videantiir  ascepliali,  curam  animaium  illorum  decano  et  canoiiicis  pre- 
dicte  ecclesie  liabendani  concedimus  ut  in  suis,  ut  dictum  est,  faniulis  liî;aiu]is 
atque  solvendis  vices  nostras  exerceant  eisque  soHs  super  omnibus  que  coniaii- 
serint  respondeant.  Itautem  liée  libertas  inconcussam  per  oninc  tempus  obtineat 
tirniitateni,  presentein  cartani  iiianibns  nostris  et  sij>illo  firinavinuis  maniJ)us(]ne 
concanonicorum  nostrorum  lirniandani  tradidinuis. 

Si<;nnin  Galoiiis  episcopi.  Sijjnuni  lîerneri  decani.  Sijjnum  Ade  precentoiis. 
Signuni  Guillelini  arcbidiaconi.  Si;;nuni  Siepbani  arcliidiaconi.  Si{;nuni  Rainajdi 
archidiaconi.  Signuni  Durandi  presbyteri.  Signuni  Alexandri  presl)yteri.  Sijjiiuni 
Landonis  presbyteri.  Siniuim  Anscberi  dyaconi.  Sijpuim  Ililduiiii  dyaconi.  Sijjnmn 
Jolianuis  dyaconi.  Signun)  Tlieobaldi  subdyaconi.  Sijjnuin  GantVidi  su]jdyaconi. 
Signuin  Fulberti  subdyaconi.  Signuni  pueri  Yvonis.  Sigiuun  Siepbani  ])ueii.  Sig- 
nuni Hervei  pueri. 

Actum  puplice  Parisius,  in  capitulo  béate  Marie,  anno  Incarnalionis  Doininici' 
M^Cvii",  indiclione  xv',  epacta  xxv,  concurrenle  i,  Pbilippo  rege  regnanU;  aiino 
quadragesimo  seplinio,  anno  episcopalus  Galonis  ni".  Girbertus  canci'llaiiiis  sub- 
scripsit. 

A.  Copie  (kl  xiii' -iièi'lo,  ù  l;i  BILjI.  ilc  Siiliilp-Genevii''ve,  El.  25  (  (Jai-lnl.  do  Saiiilo-ljenevièrt'),  p.  07. 


{à6 

Vers  nos;". 

Donation  au  prieuré  de  Sainl-Marlin-iles-Champs,  par  Raoul  le  Délie,  à  l'occaslori 
de  l'entei'renient  de  sa  femme  dans  ce  monaslère. 

Nolum  sit  presentibus  et  i'uturisquod  Radull'us  Delicatus  et  uxor  ejus  Hazeclia. 
concedentibus  eorum  fdiis  Radulfo  et  Amalrico,  atque  liliabus  Agnete  et  Conie- 
tissa,  pro  sainte  aniniarum  suarum,  dederunt  Deo  et  Sanclo  Martino  de  Canqjis 
altare  de  Merudio,  et  altare  de  Herigniaco,  et  oinnia  quy  babebant  a])ud  Tniluni 
etapudMistigeriuni,  et  donuiii  liaruni  reruni  ])osuitP»aduirusDeHcatus  super  altai'f 
Sancti  Martini,  in  presentia  Ludovici  designati  régis  Francie,  ettocius  conventus 


Enire  1 098  on  1 099  et  le  .3  août  1 1 08. 


ir,r,  CARTULAIRE   GENERAL   DE  PARIS. 

iHoiiaclioium,  codcm  die  (|uo  uxor  sua  Hazeclia  lionore  debilo  S('j)ulta  est  anufl 
Sancliiiii  iMarliiium,  iii  aiulitoiio  aiite  frucifixiiin.  IIiijus  doni  lestes  extiteruiit  : 
r>iiicliai'diis  de  Moiiteinoreiitii ,  AMdo  Sihancctensis,  A\alerannus  de  Villaperoi'. 
Iliido  de  Saiiclo  Glodoaldo,  Pelriis  fdiiis  Hiiiijjerii,  Mvardus  et  Seguinus  de 
l'cissiaco,  Soltaims  lilius  Uanierii  de  l'arisio,  Uariieriiis  Calceus,  Berneeriiis 
de  Plagio,  Fiilco  de  Parceiic,  Ansoldiis  conesaiius.  .loliaiiiies  Paiiper,  RadulFus 
lilius  Hu[;onis  de  Mezauto,  ^\'alte^ius  lilius  Werrici.  lli  ouiiies  l'uerunt  testes  ex 
|)arte  Saucti  Martini.  Et  ex  parte  l^aduKi  Delieali,  Jii  l'uerunt  testes:  Walterius 
Musavena,  liothertus  Longus,  ho  de  Conflenz,  ^^  ido  prepositus,  ^^  illelnuis  Miool, 
Wiardus  de  Puseolis,  Willelinus  de  Ilairovilla,  Aiinericus  de  Blere  a?cclesia,  Hu- 
hertus  de  Cergio,  Willeliiius  lilius  AMllelnii.  Bernerius  clericus,  Rotbertus  Pes  de 
alclia,  Anseredus  Pes  de  alcha,  Girardus  boleiigarius,  Rotgerius  de  Corbeia, 
Bainardus  Bella  caro.  TeoJjaldus,  Nicbolaus  lilius  Lrselli. 

C!"|)i(>  (lu  xii' siècle,  à   la  Bibl.    iial.,   iii'i.    lai.  ^ocf-j'j    {Liber  Teslamentcinni  (le  Saint-Marlin-de.'î-Champs). 
loi.  1  1  v\ 


U7 

1108.  —Paris. 
Leg-s  au  ciinpitre  de  Nolre-Dnnic  par  larcliidiacre  Etienne  de  Garlande  d'une  maison  dans  le  cloître. 

IlE   DOMO    STEPII>X1   AKClllDUCOM. 

In  uoiuine  sancte  et  individue  Trinilalis.  Scire  voluinus  oinues,  tani  l'uturos 
fjiiaiu  présentes,  quod  Stepliaïuis  arcliidiaconus  domuin  suani,  quani  habet  in 
claustro  Sancte  Marii.'  cuni  duabus  toiniis  et  duobus  scannis  et  duobus  lectis, 
cidcilrain  el  capicerium  babentibus  (juideni,  nobis  canouicis  et  conlVatribus  suis 
|)()sl  decessum  suuni,  pro  remedio  anime  sue,  concessit  liabendani,  ea  videlicet 
l'onditioue  ut,  si  in  vila  sua  aliquem  canonicuni  vellet  cligere,  qui  post  morteni 
Miani  vel  decessum  suiim  doinum  illain  possideret,  ex  l)eneficio  electionis  suç 
donium  illam  canouicus  ille  obtineret,  et  post  ol)itum  illius  ad  ecclesiam  penitiis 
rediret.  GiOnsiituit  etiani  predictus  Sleplianus  quatinus  per  singulos  aiinos,  die 
scilicet sui  anniversarii,  statio  de  quatuor  lerculis  nobis  rcdderelui',  de  (|ua  sta- 
lioiie  tam  canonici  quam  vicarii  relicerentur.  Dillinivil  ctiam  se  ostcnsurum  et 
dalurum  nobis  in  vita  sua  vincas  vel  alia  bujusmodi,  undc  statio  vel  rel'ectio  illa 
•  jiiolannis  sulliciimter  j)osset>''  ficri.  (Juod  si  vel  inlinuitate  detentus  vel  insperaia 
ni()rt(!  occu|)alus,  dillinilioiiis  votuin  adimplere  non  ])osset,  insliluit  et  injunxil  ut 
de  suppellectili  douius  su(.'  et  variis  utensilibus  et  aliis  suis  rébus,  quod  valeret 

''    In)',  r-pnssil'i  (B)  . 


CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARES. 


167 


w""  inai'cas  ar'fcnli  acci])ci-cnuis,  uiido  prediclaiii  stalioiium  ])er  sini]ulos  auiio- 
ploiiarie  l'acereiiuis. 

Ejjo  autein  lierncrus,  dçcaïuis  Parisiciisis  ('cclcsii.',  et  tolus  (_'ccicsio  coiiveiilus 
eleiiiusiuaiii  et  beneliciuin  IValiis  heiiii'iio  aniiiio  attendeiifes,  cjus  iiislitulioiii  el 
voliiiilati  asseiisiiiii  prchiiimiis,  et  «juaiulani  aliain  doimnii  que  slalioneiii  roddit. 
allinciii  scilicet  et  contiguam  dumui  illius,  necessariaiii  et  perutilciu  usibus  ejus, 
illi  liab(Midam  concessimus,  ita  scilicet  ut  iitiiiisque  doimis  possessor  existât,  et 
slationem  sil)i  concesse  donnis  per  siii^jLdosanuos  rcddat,  et  iiulla  ulteriiis  jiei'soiia 
duas  doiiios  ad  diias  stalioncs  possideat. 

Facta  est  autem  bec  concessio  et  institutio  iii  capitule  Saiicti;  Marie,  anni)  ab 
lucarnatioiie  Domiiii  m"  c°  vui",  iiidiclione  r',  epacta  vr',  concurrente  iu°,  i'e<;nante 
rege  Lugdovico  anno  i",  anno'''  episcopatus  Galonis  nu"'-'.  Gerbertus  canceHai'ius 
subscripsit '■'''. 

A.  Copie  du  xii''  siècle,  aux  An-Ii.  n.il.,  LL.  177  (Livre  noir  de  Noire-Dame),  |i.  id.S. 

B.  Copie  du  xiii°  siècle,  au\  Airli.  nal.,  LL.  17(3  (Petit  Pastoral  do  Nolre-Dauie),  p.  2.J0. 


148 

1108.  _p,inis»l. 

Donation  au  chapitre  de  Noire-Dame,  par  l'archidiacre  Guillaiiino,  de  la  part  (|u'il  possi^dail 
dans  Tégiise  Saint-Gervais  de  Paris  el  dans  celles  de  Gonesse  et  d'IIerblay. 

DE   TRIBUS   ALTARIBUS  AD  STATIONEH   DATIS. 

In  iiominc  sancte  et  individue  Tiùnitatis'^'.Ego  Guilehiuis,  Dei  gfalia  Parisiensis 
arcliidiaconus,  notum  lacio  tain  posteiis  quani  pi'esentibus  ({uia  terciani  ])arteni 
allaris  Sancti  Gervasii  Parisiensis,  et  terciani  partent  aitaris  Sancti  Pelri  apud 
villani  que  vocatur  Gone.ssa,  terciam  quoque  partein  altaris  Sancti  Maitini  apud 
villam  (jue  nuncupatur  Krebleluni ,  bas,  inquani,  Ires  tercias  partes  jure  areln- 
diaconatus  nostri  possidebani,  et  in  dominio  meo  tan(juani  projirias  baljeJnini. 
("ionsulens  igitur  et  sabili  aniin^  inee*'')  et  ntibtati  ecclesie  nostre,  iUas  très  (ercias 
partes  jiredictoi'uin  altariuin  canonicis  Sancte  Marie,  conlVatribus  nostris,  assensu 


''  ^Anno"  manque  dans  lî. 
■"'  Les  synciironismes  contciiiis  dans  ci'lio  charte 
.s'accordent  tous  itien,  sauf  en  un  pcjint:  la  preniièi'e 
année  du  règne  de  Louis  VI  ne  coninience  qu'au 
3  août  1108;  or,  la  quatrième  annexe  du  pontiticat 
de  Galon  .se  termine  antérieurement  à  cette  date,  si 
l'on  doit  admettre  le  témoignage  rapport'  par  la 
Gallia  Clirisliana,  t.  VII,  col.  b^i'.i  B.  On  remar- 
(|iiera  toutefois  que  nos  deux  ])ièces  u"  1  i8  et  1  'i(| 


présentent  ces  mêmes  indications  chronologiques. 
Or,  elles  sont  toutes  les  trois  d'une  authenticité  in- 
discnlahie.  Il  faut  donc  admeUre  (jue  Galon  no-l 
entré  en  paisible  ])ossession  de  son  siège  qu'il  muc 
date  postérieure  au  commencement  d'aoùl    im'i. 

'^'  Ces  trois  derniers  mots  maïKpii'iil  dans  1!. 

''  Voir  pour  la  date  de  cette  pièce  nohv  noie  a. 

^'  L'invocation  mancjiie  dans  I). 

")  "Meei  man(|ue  dans  A. 


KiS  CMtTLLMI'.l':   (;Ei\ER\L   de    I'AHIS. 

i|iii(lein  (loiiiiii  Galonis  e[)iscopi,  et  voluiitalc  cl  coiicessioiic  locius  capitnli,  jure 
pt'i'peliio  liabeiidas  dereliqiii,  lioc  modo  scilicet  ut  quiciiniquo  domuiii  iliani, 
(iiiaMi  ex  heiiclifio  çcrlcsir  possideo,  post  decessuiii  mcuin  lialnici'it,  illas  très 
parles  obliiieat,  et  refectioiieni  de  (piiiique  ferculis  pcr  sinijnlos  aiiiios,  die  anni- 
versarii  iioslri,  caiionieis  iiide  laciat.  Débet  ciiiiii  uiio  eodeinque  die  et  predicta 
relectio  caiioiiicis  dari  et  aimiveisarius  dies  nostri  obitiis  ceiebrari.  l  t  auteiii  pci- 
peluo  stabilitatis  privilcjjio  doiiiim  istiid  fîriiietur,  [iresenti  scri])to  ineiiiorii;  illiid 
coniinendaviiiuis. 

Signiiiii  Guilelmi  arcbidiacoiii.  Si;;ninii  Berncri  decaiii.  Sif'iitim  Ade  pi'eceii- 
loris.  Signuin  Stepbaiii  arcbidiacoui.  Sigiiiuii  Haiiiabli  arcbidiaconi.  Sioiuun  Du- 
laiidi  sacei'dotis.  Si;;nuni  IIerl)ei'ti  sacerdotis.  Sijjmuii  Symoiiis  sacerdolis.  Sigimni 
Aiischeri  diacoiii.  Sigiuim  Johaiiiiis  (bacoiii.  Sigiuiiu  Wiiieranni  diaconi.  Signuni 
Tidbcrti  sul)dia('oiii.  Sigiiiiiii  Pétri  subdiacoiii.  Sinniim  Guilelmi  subdiaconi.  i  Sig- 
iiuui  Galonis  e[)iscopi  '''. 

\rtum  publiée  Paiisius,  in  ca[)itulo  Sanctç  Marie,  auno  ab  liicaruatione  Do- 
niiui  M"c"vui",  iaditioue  i",  epacta  vi'\  concurrente  m°,  rege  Lugdovico  régnante 
amio  1",  anno  cpiscopatus  Galonis  uu°(-*.  Girbertus  canccllarius  subscripsit'^'. 

A.  Copie  ilii  xii'siùrlo,  :iii\  Arcli.  ii.il.,  LL.  177  {Livre  noir  de  Notre-Dame),  p.  178  el  if)0. 

B.  Co[>ie  (lu  siii' siècle,  :\u\  \nli.  imI.,  LL.  17G  {Pelil  Pastoral  de  Notre-Dame),  p.  3oi. 


149 

1108. —  Paris 


Coiiliiinatioii  par  révoque  Galon  du  droit  qu'avait  le  cliapitre  de  Saint-Geriiiaiii-1  Auxerrois 
(le  nommer  aux  [ir(}ljendes  de  Sainte-Opportune. 

C\1\T\    COLL\TIOMS   SANCTI';   Ol'ORTlNE  PREBENDABDI. 

■;  In  iKunine  sancle  et  individue  Trinilalis. 

l'asloralis  providentie  est  summa  sollieitudinis  cura  eclesiarum  Iranqiiillitati 
>liHlere  el  veterum  palrum  iusiiliita  uulla  occasionis  violeiitia  reiractare.  Coguo- 
\inius  aulem  et  veridica  midiorum  lelalione  didicimns  quia  predecessor  noster 
llinberliis  episcopus  prebendas  Sancle  Oporlunc  canoiiicis  Sancti  Gernuiiii  con- 
«•('ssit  babeiidas,  lioc  modnscilicel  ut  (piibus  v(dleiit  pcrsonis,  idoneis  taïuen.  prc- 
dictas  pr(d)eiulas  donarenl,  et  in  dandis  prebendis  et  in  eligendis  [)ei'sonis  liberam 
cl  pleuam  liab(M'ent  polestatem.  Kgo  igilur(!alo,  Dei  misericordia  Parisiorum  epi- 
scopus, aniecessorem  nostrum  imilatiis,  benclilium  et  dduum  illius  pleiia  \oluntate 
coiH;essi  et  mauum  nosirc  conlirniatioiiis  adbibui.  llabet  igitur  prefata  Sancti 
Germani  eclesia  plenani  potestatem  dandi  predictas   prebcudas  congriiis  quideni 

"  Les  sijjnalui'ps  mainpient  dans  ?>.  —  '^  La  date  est  altri'gee  dans  B.  —  ' "  Ces  trois  derniers  mois 
manquent  dans  B. 


cAUTi  l\h;k  cknkrm.  di-:  i'vris.  ig9 

personis,  et  caiioiiice  illas  iiivcstieiKli  ahsque  reqiiisitione  episcojii.  l  t  auteia  liée 
iiostra  confirmatio  posteroriun  Iradaliir  memorie  presentein  cailam  Imjus  coufir- 
inationis  leslem  fieri  precepiiiius  et  sio[iilo  nostro  illaiii  sio;naviiiuis. 

i"  Signiim  Galonis  cpiscojii.  Si[]iumi  Berneri  decaui.  Signiini  Ade  preceiitoiis. 
Siuiiuni  Guillelmi  arcliidiacoiii.  Signum  Stepliani  arcliidiacoiii.  Sigmiin  Rainaldi 
arcliidiaconi.  Sigiiuiii  Alexaiidri  sacerdotis.  Sigmuii  Laiidoiiis  saeerdotis.  Signum 
Simonis  sacerdotis.  Sigiium  Anscheri  diaconi.  Signiim  Joliaiiiiis  diaconi.  Sigiuun 
Wineranui  diaconi.  Sigiium  Roberti  siiLdiacoai.  Sigiium  Guidonis  siibdiacoiii. 
Sigiium  Teoderici  subdiacoiii. 

Actum  publiée  Parisius,  in  eapilulo  Sancle  Marie,  anno  ab  Incarnatione  Do- 
mini ''^  M°c°vni°,  indilione  w'"',  epacta  xvu""',  concurrente  ni'\  rege  Lugdovico 
régnante  anno  i",  anno  episcopaUis  Galonis  nn°.  Girbertiis  caiicellarins  snbscripsit. 

A.  Original  avec  traces  de  sceau.  aii\  Atrli.  nat.,  K.  31,  iv  1-. 

B.  Copie  du  siii'' siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  'iKç)  (  Cartul.  de  Saint-Gennaia-i'Ausorroi-),  loi.  29  r". 

C.  Copie  du  xiï'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  'ipo,  IV}!.  '37  r°. 

D.  Vidimus  de  iJi'i.  aux  Arcli.  nat.,  L.  5.")><.  n°  i. 


150 

nos.  —  Pinr 


Aulorisation  accordée  jiar  Louis  \  1  aux  serfs  de  Noire-Dame  de  témoigner  en  justice 
et  de  figurer  dans  les  combats  judiciaires  contre  les  liomines  iihres^  . 

OCOD  SEUVl   ECCLESIASTICI    l'OSSlNT   TESTIFICAlil     \I)VEIiSLS    LIBEliOS    IIOMINES. 

Lngdovicus,  Dei  gracia  Fraiicoru m  rex,  omnibus  (^hristi  lidelibns.  Gtiin  juxta 
sacratissimarum  legum  institnta,  regia  potestas,  ex  injuncto  sibi  ollicio.  ecclesia- 
iMini  defensioni  et  lionori  pluiiimiin  vaccare  debeat,  opore  pretiitm  est  eos  qnibus 
tanta  pemiissa  est  a  Deo  potestas,  earuin  tranqiiillitati  et  [)aci  attentiori  sollicitu- 
dinis  cura  providere,  et  ad  lainlem  Dei  oinnipotentis.  per  (pieni  regos  re;;nant, 
ecciesias  et  earum  res  quodain  honoris  privilégie  decoraie,  iil  in  bonis  aclibiis  et 
regium  morem  exerceant  et  superne  retributionis  preminin  iiidtibilaiiter  recipiant. 
Noverint  igitur  omnes  cjuia  sancte   Parisiensis  ecclesie  conventns,  noslre  sereni- 


'"'  Les   synchronismes  contenus   dans   cet  acte  pouvait   être   datée   de   i'épacle  17,  (jui  est  celle 

prêtent  h  quelques  observations.  Outre   celle  que  de  11  or). 

nous  avons  déjà  faite   (voir  ci-dessus,  note  2  de  ''    Bréquigny  cite  sous  la  date  île  iiO()   [Table 

la  page  167)  au  sujet  do  l'accord  entre  la  pi-eiiiière  dea  Diplômes .  t.  II,  p.  403)  un  diplôme  qui  a  e'té 

année  du  règne  de  Louis  VI  et  la   quatrième   du  publié  par  Baluze  (^.W-sce//. ,  I.  Il,  p.  loô).  d'après 

pontificat  de  Galon,  on  doit  remarquer  que  l'indic-  le    Qirliil.  anliiep.  Paris,  iwix  lu  dale  -a'  1109. 

tion  de  1108  est  1  et  non  i5.  Quant  h  lépacte  do  ind.    1.  legni  1  -.  il  qui  nisl  qu'nii  ilnuble  mal 

l'an  1108,  elle  devrait  être  6.  Mais  on  sait  qu'où  daté  de  celui-ci. 

faisait  parfois  commencer  les  épacles  au  59  août,  Ce  privilège    fut     confirmé    par    le     pape 

et  si  celte  pièce  est  postérieure  à  cette  dale,  elle  Pascal  il ,  en  iii3.  (Voir  ci-après,  notre  11°  lOi.) 

Cartul.  —  I.  ia 


170  CARTULAIRE   flKM'RAL   DE   PARIS, 

(atis  prcscnti.Tin  iulierit,  coïKiuerendo  oslendeiis  et  osteiidendo  conquérons  qna- 
tiinis  sei'vi  prcfalo  ecclcsie  scciilarihiis  personis  lanto  conleinptui  lial)ol)antiir. 
ipiod  in  l'or('nsil)ns  ol  civilibiis  causis  vel  placilis  adversns  liijcros  lioiniiies  in  tes- 
limoiiiuni  nullatoniis  i'e('i|)ioljanlui',  ot  ccclesiastica  mancipia  socularibus  servis 
l'ère  in  indio  prel'erebantur;  iiiide  res  ccclesiastica,  oh  tanti  scilicet  dedecoris  op- 
[irobiinni,  non  s()hunniO(b)  \ilesrebat,  sed  niaximnni  diniiinilionis  inconnnodnin 
de  di(!  in  dieni  incurrebat.  CiOjjnita  vero  ecclesir  (jnerehx,  niotiis  tani  ratione  qnani 
(lilectioiie,  necessariiini  diixi  a  Parisiens!  ecclesia,  nol)is  quidem  inter  alias  faini- 
liarissiina,  (antuni  scandaliun  oninino  reniovere,  et  i'C{;iain  sedeni  rej;io  beneficio 
sidjjirnare.  K{;o  Lnjjdovicns,  Dei  clenientia  Francornin  ie\,  coinnuuii  quidem  epi- 
scoj)oruin  ac  proceruni  nostrornni  consilii)  et  asseiisu,  rejjie  aucloritatis  deci'eto 
instiluo  et  dccerno,  iit  sei'vi  saïu'te  Parisiensis  ecclesic.  illi  scilicet  qni  proprio 
ad  canonicos  pertinent,  ad\ersns  onnies  lioniines,  tain  liberos  quam  servos, 
in  onniibus  causis,  placitis  et  iie|[()liis,  libcrani  et  pci-rcclani  liabeant  testilicandi 
et  l)ellandi  licentiani,  et  nenio  nnqnani,  servitutis  occasioneni  eis  opponens,  in 
l'oi'urn  feslimonio  ullani  dare  |)iesnniat  cahmquiiani.  Hac  auteni  ratione  licentiani 
testilicandi  ea  (pn>  vidcrinl  et  andierinl  eis  concediinns,  ([uod.  si  aliquis  liber 
lionio  ni  eadeni  causa  de  falso  (estiinonio  illos  coidradicere  et  corq)robare  volue- 
iit,  aul  snaui  conqjroljationein  dncllo  perficiat,  aut,  eoruni  sacrainentum  sine 
iilla  alla  conlradicli.JiK'  r(!cipiens,  illoruin  teslinionio  adquicscat.  Qnod  si  aliquis 
lenieraria  presiinijitione  ilioriim  testinioninin  in  aliquo  relutaverit  aut  caluinpiiia- 
verit,  non  solniii  rcjjie  auctoritalis  et  publiée  institiicionis  rens  existât,  sed  quere- 
lani  iiesnilii  siil  vel  placiti  inrecuperabililei'  aniittat;  ita  scilicet  ut  presuinptuosus 
calunipniator,  de  querela  sua  si  queiat  ulteriiis,  non  audiatur,  et  si  aliquid  ab  eo 
ipieraliir  nlleriiis,  ((iierele  immis  et  coiivictus  oninino  liabeatur.  Aliud  etiani  statui- 
nius.  II!  predictiis  caliiinpnialor,  iiisi  de  tanla  caliiinpiiie  ciilpa  Parisiensi  ecclesic 
satisleceril ,  exciiininuiu'cationis  nuicrone  l'eriatur  el  ad  fesliinoiiiuin  raciendiiin 
interea  non  adiniltatnr.  Ut  aulein  liujus  iiostre  instihilioiils  edicluni  perpétue  ririni- 
latis  privilejjio  niunialur,  preseiileni  cai'lam  lleri  preciqiinius.  que  nosire  aucto- 
lilalis  ellecliiin  poslcroriiin  nieniorie  Iradat,  el  toliiis  relractationis  occasioneni  in 
|iei|»cluiiiii  e\cludal.  \(1  bec  etiani.  in  leslinioniiini  veritalis,  nouiiiia  episcoporum. 
coiniliiin,  ac  procciuin  nosIriHuin,  cpn  liuic  carie  assensiiin  |U'ebueruiil .  inscribi 
jnstuiii  decreviiiiiis,  el  ad  exlreiniini  si{;illo  nosire  iniajjiuis  ipsaiii  carlain  si<;na- 
vinins,  cl  caiaclere  nosiri  iioiiiinis  corroborav  iiiiiis,  adsianlibiis  de  palatin  noslid 
ipiornni  noniina  siibliltilala  siiiil  et  sioiia. 

/fC.  Si;|iiiiin  Anselli  de  (iailanda,  tiiiic  leinporis  dapireri  iiostri.  Si|[niiiii  llu;;o- 
nis  cojjiioniine  Slrabonis.  innc  lenipoiis  coiislabiibirii  nostri.  Sijjnnni  (liiidonis, 
lilii 'liiidoiiis  de  Tniic,  lune  leinporis  biiliciilaiii  iiosiri.  SijjnuiiiGuidoiiis,  caiiie- 
raiii  iiosiri.  /f^.  Sijjninii  (ialoiiis,  Parisiensis  episco[ii.  Sininiin  Ivonis,  Carnotensis 
•  'jiiscopi.    Sijjmiin   .bdiannis.    \nreliaiieiisis  cpiscopi.  Si;;iiiiin    Manasse.  Moldeiisis 


CAKTl  LA1H1-:   f;É.NÉR\L   DE   PARIS.  171 

episcopi.  Sigiuiia  Odoiiis.  comilis  de  Corboilo.  Siniuun  Mathoi,  comilis  de  Bello- 
moiile.  Si<;iiuni  [mon(i[>ram)ne)  Liijjdovici  rejTis. 

Actiini  publiée  Parisius.  régis  ])alalio,    aimo  ah    Iiicariialione  Doinini  mcviu". 
iiidilioiie  r',  anno  regui  nostri  i".  Stepliaiius  caiicellarius  relegeiido  subscripsil. 

A.  Original  «-elle,  aux  Arcli.  nal.,  K.  21,  11°  1  (Miisée,  11°  128). 

B.  Copie  (lu  xii'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  177  (Litre  noir  de  Xotre-Darae),  p.  h-i. 

C.  Copie  (lu  un'  siècle,  aux  Arcli.  iial.,  LL.  17.Î  [Grand  Pastoral  an  NoIre-Damc),  p.  Mfi. 
I).   Copie  du  1111°  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  17C  [Vrtii  Pasiural  de  XotreDanie  ),  p..5i. 


loi 

Vers  nus. 

Envoi  nu  cLajiilre  de  Notre-Dame  par  Ansel,  chanlre  de  IVglise  du  Saint-Sé|)uitre. 

d'une  croix  faite  avec  le  bois  de  la  vraie  croix. 

DE   J1IERIS\LEM. 

G[aloni].  Dei  gratia  Parisioriim  cpiscopu.  et  Stepliano  aichidiacoiio.  cujiis 
laudis  et  potestatis  inagiiitudo  per  muita  terraniiu  loca  et  eliaiii  apud  nos  celebfis 
habetur.  et  B[ei-nero]  decano.  et  ll[ainald(i]  archidiacoiio,  et  A[dani]  precentori. 
omiiique  conveiitui  Saiiete  Mai-ie  Parisiensis.  Aiisellus  gbji'iosissiiiii  Sepulcri  caiiloi' 
et  presbiter,  licet  indigiius,  subjectioneiii .  revet-eiiciam ,  ainoreia  et  sic  in  iioc  seculo 
vivere  ut  per  oraciones  vesti-as  in  l'iituro  vobiscum  nierear  sine  fine  gandere.  Ciiiai 
ab  ecclesia  vestra  et  a  vobis  iiiquael  ciiin  ([uilnis  nntritiiset  enidilns  lui.  jani  per 
\xnii  annos  reinotus  sim  corpoie,  tamen  aniino  fei-vens  in  amure  vestro  et  ecclesie 
veslre  vobiscum  cobabito  meute  ;  nain(|ue  cum  liis  qui  per  singulos  aniios  a  vobis 
ad  nos  venerint,qui  vos  noverini  et  a  vobis  notl  lueiiiit.  seuq)er  luit  miclii  sermo. 
et  est  sedule  inquisitionis  de  statu  ecclcsii.'  vestre  et  de  vobis,  (juid  agatis  et  quo- 
modo  vos  babeatis,  de  vobis  precipue  quos  vidi  et  cognovi,  et  quamdiu  visero. 
licetabsens,  senqier  aiuabo:  sepe  quoque  per  somnia  in  solempnitatibus  et  pro- 
cessionibus  necnon  etiam  l'erialibus  tualutinis  et  otliciis  veslris  \ideor  intéresse  et 
vobiscum  psallere.  Hac  ergo  dilectione  pro  vobis  sollicitus,  dominum  ^\[ibelinum] 
patriarcbam  et  canonicos  nostros  rogavi  ut  oracioiiibus  et  beneficiis  nostre  congre- 
galionis  fratres  et  paiiicipes  jungereinini.  cui  jielitioni  coucedentes.  itidem  a 
vobis  roganl  cl  re([uirunl.  Preterea  de  donis  ([u<;  milii  deilil  Dcus  ad  bonorem 
et  gloriam  et  sublimatioiiem  çcclesie  vestiv  et  \estri  vestre([ue  civilalis  donum 
maximum  et  iucoui|)arabile,  viddicet  cruceui  unam  do  ligno  Saiictç  Crucis.  [)er 
.Ansclnuini  lidelem  veslruni  vobis  devotus  transmisi,  a  quo  et  litteras  vestras 
nobis  missas  accepi.  Sicut  a  Grecorum  et  Syrianorum  scripturis  didicimus.  pati- 
bulum  crucis  Cliristi  de  n!i'"iignis  fuit:  niuim  iii  quoPilatus  tituluni  scripsit,  aliud 
in  (pio  bracliia  ejus  exleiita  et  palme  ailixe  luerunt,  terciiim  in  quo  corpus  ejus 
appensum  est,  quartum  in  quo  criix  allixa  luit  :  quod  etiam  aspersione  sanguinis 
lateris  et  pedum  intinctum  et  sancliticatum  est;  et  crux  ista  quam  vobis  misi,  de 


172  CMITI  I.  \IKK   OKNHIiVL   DE   PAIIIS. 

(Iiiobiis  est  Ijuiiis,  (|ui;i  ciun  iiiscrla  esl  criiri,  iiiscrta  os(  de  eo  in  (iiio  penondil  . 
in  (jua  inscnliii'  de  siibiicdaiico  iii  (]iia  cruxa(li\a  Fuil.  utriiniquc  (li];imm ,  iiti'uni- 
<|ue  saiiclinn.  I'oito  l)a\i(l,  re\  rjcorjjiaiioriim ,  (jui  ciim  suis  ])i'edecessoriljiis 
Poi'Ias  (laspias  Iciiuit  et  ciislodivit ,  iihi  siiiil  incliisi  Gofj  el  Ala<jo<j,  quod  et  filins 
cjns  adijnc  l'acil,  cnjns  terra  et  rcjjnuni  conlra  Medos  et  Persas  est  iiohis  (|uasi 
anieniurale,  liane  vero  ernccin  qnaindin  vixil  in  snninia  veneralione  et  dilec- 
tione  lia])nil.  (Juo  del'uncto  et  filio  in  i'ej;n(i  pionioto,  nxor  ejus  venerabilis 
])lns  sanctital('  ijuani  {jencris  noliiliLite,  caput  lotondit  liabitnnnjne  reli|;i()nis 
snscepil,  et,  assiiin])la  rrure  isia  et  innilo  anio,  .Iliei'nsaleni  euni  iianeis,  lujn  l'edi- 
lura  sed  nt  dti  in  (piietci  silenlio  el  oiatione  \itani  liniret.  advenit,  et  de;  aino 
(jnod  attnl(Mal  con{;reyalionil)ns  saiH'te  civitalis  paiies  disliibnit,  panpeiil)ns(pi<- 
et  ])ore;;rinis  eleniosinas  ernoavit.  Poslea  snb  mann  donini  Gibellini  patiiaiehe 
conjji'enationeni  sanctinutniabiini  (icorjjianaïuin ,  (pic  est  in  .Iheinsab'in.  inliiuil. 
Nec  nudto  posi  rooatn  soiui'nni  et  palriarebe  rejjinien  con[{rej>atiouis  snscepit. 
Deni(jne  (bsliibntis  et  ei'ojjalis  et  in  nccessitatibns  couiniisse  coii<>Teffalionis  oin- 
nil)ns  (jn(,'  allnb'rat  expensis,  enm  inedia  iej;ioneni  noslrani  op|)ressissel,  ipsa 
cnin  snl)ditis  (;e[)il  ej;eie.  (aumpie  jam  mnlta  dono,  mulla  nnituo  recepissct, 
(piod  nullo  modo  pro  necessitate  sni  eoi'poris  laceret.  pro  iiecessitatibns  coii;;i'e- 
jjationis  sibi  eonmn'sse  pio  all'ectu  lacère  coinpnlsa  est.  itaqne  islnd  lijjnum.  indli 
j)i'eeio  conîparandnm.  Iiac  ralione  piecio  est  coniparalnni.  Kre(.'  illnd  vobis  nn'si, 
|)reeor,  liabelote  illnd  lionoiidee,  sicut  debelis.  VeruniLanien  nt  nienioriale  sil 
posleris  et  sncccssoribns  veslris  nndc  et  ipu)inodo  illnd  babnistis,  scribite  in  li- 
bris  veslris  :  rr  Ansellns  clei-icns  noster  banc  crnceni  de  lijjno  Sancte  ('rucis  ecciesie 
nostre  et  n(d)is  de  Jbernsaleni  Iransinisil.  i^  Poslnlo  ijjilnr  a  vobis  nt  ni(!  diligcntem 
vos  dilijjatis  et  posi  nn^rtein  ineain  in  oialioiiil)ns  xeslrisniei  nienioriain  lialjeatis, 
(|ni(l  veio  tanti  lliesanri  lalori  contijjcril  ,  ntrnni\t>  ad  vos  prospère  j)ervenerit  , 
[)er  littei'as  vesiras  niiclii  nolnin  lacialis. 

A.    ()]i{;iii.il,  .iii\  Airli.  n.il.,  k.  ■>  i .  n"  i  "  (  aiicMMuiciiiont  !..  7'i(),  il"  i '.  Musée,  n"   la.')). 

1).    r.diiic-  ilii  Ml'  -lùHo,  iiii\  Arrli.  uni.,  LL.  177  (Lurf  naii-  de  .\oln-l),iiiH').  p.   1. '(■.>. 

0.   Copie  du  xiii"  sièi-ie,  ;iii\  Anli.  luil.,  l.L.  17;')  (Granil  Pu.ilorat  de  N(iliv-l)jine),  |i.  Oog. 


l.)-2 

\,TS    IKIS. 


I.otli-e  irAiisel,  i-|i;iii(re  (le  l'('j;lise  du  SMiiil-.Siî|iiilcii'.  (•(iiiliniKinl  l'envoi  ,111  rli,-i|iilre  île  Notre-Dame  il'iin 
lr,-ij;nieiil  di'  l,i  \iiiie  croix,  et  ;uHiciiie;iiil  l'emoi  il' iToix  fiiile  nvee  la  pierre  du  Sninl-Sepiilero. 

()nesislis  cpia  lalione,  (pia  necessilal(î  portio  ista  de  doniinica  (Irnce  assninj)ta 
fuei'it,  ej;()  cpiod  inde  ex  lilteris  el  i(dalion(!  seniornni  Sniianornni  andivi  el  di- 
dici  vobis  inanileslabo.  i.eeilni'  in  evanj;(dio  nuilla  (piideni  el  alia  sijjna  l'ecisso 
Jbesnni  ni  conspecln  discipnloinin  snornin,  ipn;  non  smil  scripla  in  libro  boc.  et 


(:\RTiiL\ini-:  géxérvl  de  paris.  i;:^ 

vos  miilla  legistis,  sed  non  omiiia.  Multa  ciiiiii  lialH^nt  Girc'i  (|iic  non  linljciiL  Latiiii. 
I.('<;islis  lanicii  quod  saiicta  Heleiia  Criicem  doiniiiicam  pei'  niediuin  sccaii  f'ecil. 
el  cruccni  Coiistaiiliiiopolim  ad  riliiiin  dcddil.  n'uccmqiie  .Ihcrosolimis  rclhjiiil: 
l'clictani  Cosdroe.  vasiala  Jlioi'iisalem .  raj)iiil  cl  iii  l'ersidcin  dctidit;  (|iiain. 
interleclo  Cosdroc.  Eracliiis  .llierosolimaiii  rclidit  cl  iii  (lalvaric  loco,  iit  a  popida 
clirisliano  vencrarclui-,  rcposuit;  post  moi'loin  vero  Eraclii,  popuius  iiiHdeliiiiii 
adco  cliristiaiios  upprossit  ut  noineii  Giiristi  conarenliir  exlinîTuerc  et  nieinoriaii! 
(Iriicis  et  S(![)ulcri  delcrc.  Ilaquc  coiiiieric  lifjiioruiii  siiperposita,  partein  Scpulcri 
coinhiisscriiiit  et  Ciruceni  siiiiilitci"  coiuburerc  voliicruiit,  sed  cliristiaiii  eam  abs- 
condciuut,  quocirca  multos  ex  eis  occideriint.  Deniqiie  cliristiaiii.  Iiabito  coiisilio. 
secataiii  in  iiiultas  portioiics  diviseriiiit  et  per  ecclcsias  rideliuin  disiribueiuiit. 
quatcmis  si  una  cispars  ad  coiubiirciidiiia  aut'criclur,  tali  modo  aliœ partes  rescr- 
vareiitiu'.  Ilaque  iiiConslaiitinopobtaiia  iirbe  pretei' iinperatoris  ci'ucern,  smit  iiulc 
m  criices,  in  ''Vpro  dnc,  in  Crète  una,  in  Antiocbia  ui,  in  Edessa  una,  in  \le- 
xandria  nua,  in  Ascbalone  uiui,  in  Dainasclio  una.  in  Jbcrusalcin  un;  Suriani 
liabentunam.  Greci  de  Sanclo  Sabba  nnuni,  nujnarhi  de  valle  Josapliat  unani: 
nos  Latini  ad  Sanctum  Se[)ulciuni  habcnuis  uiiaui,  quç  habet  palniuui  et  iliiiii- 
dium  longitiidinis  et  polliceni  unuui  latitudinis  et  grossitudinis  in  quacbo;  pa- 
triarcba  quoquc  Georjjianoruni  liabet  unani;  rex  etiam  Georfpanoruui  liabuil 
unani,  quana  modo  Deo  gratias  vos  bal)etis.  Nuiic,  vero  ad  supplenibim  gaudiiini 
vestrum  et  ad  gloriam  et  honorcm  ecclesiç  vesirç  et  régie  dignitatis  et  civitatis 
vestre  et  vestrum,  donum  maximum  et  thesaurum  inconqoarabiiem  nec  inferiorem 
])riore,  videlicet  crucem  uiiam  de  lapicb'  domiiiici  Sepulcri  per  Bernarchim. 
Sancte  Genovelc  precenlorem,  testimonio  veslro  virum  lionestum,  vobis  dévolus 
transmis!,  quam  obnixe  imploro  ut  liouorilice  sicut  dignum  est  hal)eatis.  Postulu 
igitur  a  vobis  ut  post  mortem  meam  in  orationibus  veslris  niei  memoriam  lia- 
l)eatis.  Quitl  vero  tanti  Ihesauri  hUori  conliugcrit,  uirum  ad  vos  prospei'e  perve- 
uerit,  per  litleras  miclii  veslras  nnclii  notum  taeialis.  Aaiele. 

A.  Oi'ijjin.'il  aux  Arcli.  nal.,  K.  -21,  n"  i'  (aiicirniviiiciil  L.  ~'i('>,  n"  i''.  Museeu"  i2<ii. 

B.  Copie  du  xil"  siècle,  au\  Arcli.  Mal.,  LL.  177  [Liin- nuir  ilc  Xotre-Danie),  p.  lôO. 

(j.   Copie  i.lu  siii'  -iièch',  aux  Anli.  uni.,  LL.  170  {(jruud  l'aslural  il(>  Nulre-Uauip),  p.  i-;'>. 


153 

VCMSIIO'J. 

liistltulion  par  Coiion ,  évèquo  de  l'ali'sti'iiin,  d'uni-  IV'lo  aiiiiiicile  pour  a'-h'-lm-i-  le  jour 
où  un  fragment  de  la  Sainte  Croix  fut  apporte  à  Paris. 

G . ,  Dci   gracia    l'renesliiius   episcopus'",   apostoHce    sedis    legalus,   omnibii> 


Gonon,  éM^ipiede  Palesli-ina  de  1  11)7  à  1  iû-2  environ. 


17/1  (:\I!TLLAIUI':   GE.XEl'.AL   DE   PARIS. 

(llirisli  lidcliliiis  saliiteiii  et  beiiedicLioiioni.  Co{>noviiiuis  (juod  de  liijiio  Douiiiiice 
(liiicis,  de  li[;ii()  scilicet  iiostre  redeiii[)tioiiis  iiiaxima  pars,  thésaurus  scilicet  ini- 
coMipai-aliilis,  ab  Hierosolimis  per  ancleiiticas  persouas  Parisius  ti'ansuiissa  fuerit. 
Nos  i'jilui',  ])i'u  revereiitia  taiilaiiiui  reliipiianuii,  slatuiiiius  quatiiius  ea  die  qua 
deiate  suut,  prima  videlicet  doniinica  auj'usti,  célèbre  l'estum  atque  sollempue  in 
boMore  ejusdeui  (Iriicis  in  Parisiensi  rivilate  liabeatur.  Ad  iiaiic  vero  solleiupui- 
laleiu  quicuuKpie  convcnerintet  veniain  dévoie  pelierint.  reniissKtnem  peccatoruni 
suoruui  procul  dubio  se  iuq)elrasse  letentur.  Coninumicalo  eniui  l'ratruni  consib'o, 
quicquid  de  peceatis  ])enilentiuni  episcopiis  Parisieiisis  misericorditer  reUuaverit, 
aucloritate  sancte  Pioinanc  ecclesie  et  nostra  reiaxare  iustituinius.  Yalete. 

A.    ()n);i]i.-il,   ,-iVoc   Iimi-c<    de   scoiiii   pendaiil ,   »u\   Arcli.   liai.,    K.    21    11°  1"    (anciennement  L.    7^6,  n'   1'. 
iMusiv.  a"  11Î7.) 


IIIMJ.  — Paris. 


Autoiisalion  donnée  par  Louis  VI  aux  sorffi  do  l'alfbaye  de  Saiiile-Geneviève  de  Paris,  d'élre  entendus 
comme  témoins  et  d'être  admis  au  condjat  judiciaire  contre  les  hommes  libres. 

PHKCEPTLM    l'.EClS    0101)  Si;UVl   IlLJl  S  ECCLESIE    IN   TESTIMOMO    HECIPI\\TLH. 

In  noniiiie  saiicle  el  iiidivi(bie  Triiiilalis.  (Jnia  preordinante  Spirilu  sancto  per 
Esayani  de  Ecclesia  dicidir  (jiiod  rr  mainilla  i'e;;iiin  laclaliilur  et  reges  eruiit  nutricii 
ejusii,  regabs  sereiiitalis  pielaleni  (b?cel,  pro  tianipiilblale  el  pace  Ecclesie,  regni 
jura  lemperare,  |dei)iscila  reiaxare  et  coidracta  solidare,  ut  Ecclesie  lilii  a  mali- 
jjnantiuni  inle.stacinne  all(|uatenus  rele\ali.  Dei  servitio  attenlius  vaccare  babeant, 
et  calboliciiin  ri'jjeni  ad  ie;;ni  jjnbei'nalinneni  oi'alionnin  assiduitate  propensius 
adjuvare  vab'ant.  .Mnllnni  enini  valel .  ui  liabel  .lacobi  e[iislola.  deprecatio  justi 
assidna,  oianle  iieinpe  juslo  iM()\se,  Israbel  superai)at  rejjein  .\nialecli.  Ilex 
anleni  i^ladio  accinjjitnr,  seciindnin  aposliibiin  l'etrmn.  ad  vindiclain  inalelac- 
ioruin,  liiu(b'ni  \ero  imnoriiin .  ui  per  collalain  sibi  di\iiiilus  polenliain  oniutes- 
(•(•re  i'aciat  inq)i'udenliuni  honiiinun  ijjiioranliaiu.  constilulus  iii  i-eoiio,  juxta 
.lereiuvaiu,  ni  evellat  el  deslrnat  el  diperdat  et  dissipet,  et  edificel  et  plantel. 
Ilac  ijfilnr  ralione,  spe  et  devolione,  e|;().  Dei  jjralia  Francoruni  rex,  Ludovicus, 
ecclesir  piincipuni  ajiosloloi  nui  Pétri  el  i'aub  el  Sancle  rienovel'e,  super  servoruin 
suoruni  conhnneliosa  et  danqmosa  in  teslimoinis  abjectioiie  adversus  liberos  snp- 
pbcanli.  lacriiuanli  cl  inslantt'r  rojjilaiili.  tandem  misericorditer  assndtavimus 
poiitilicunupie  nostroruni  consilio  comilum  quoipie  et  procei'um  assensu ,  bac 
prerogativa  nosire  niajestatis  onines  indillereiiter  liujns  prelate  ecclesie  serves 
beni<;niler  lionesta\imus,  ipuitinus  in  oiniiibiis  causis.  placitis  el  qiMM'elis.  contra 
iniiversas  iiijjciuii'  |totrslalis  personasveritatis  teslimonium  regali  institiito  a  modo 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 


!75 


nsciueiii  senipiternain  exaltali,  ut  testes  legitiini,  proférant  et  proferendo  asse- 
rant,  salvo  et  iiitegro  jure  el  timoré  cnjiis  sunt  ccclesie,  ac  .leinceps  (lanipiiuin  vel 
r,.|.ulsain  se  in  Imjusmodi  negoliis  protulisse  millatemis  cloleaiit  vel  eruhescaiit. 
Horum  itaque  probatioiies  aut  liberi  suscipianl.  aut  coiitradicen.lo  falsiliceiit. 
Regalis  igitur  decreti  transgressor  causam  de  (jua  agit  imporpetuii.ii  amittat.  ex- 
communicationi  subjaceat,etejus  calumpnla  irrita  fiat;  intérim  etiam  in  testimonm 
non  recipiatur,  nec  pacis  osculo  a  fidelibus  osculetur.  Dignum  est  ennn  supra 
ceteros  servos  eos  exaltare.  qui  ei  serviunt,  oui  servire  est  regnare. 

Ut  aulein  bujus  instiluti  traditio  per  succedenlia  tempora  inconvulsum  vigorem 
obtineat,  litterarum  memorie  commendari,  immo  nostri  nominis  karactere  et 
sigiUosignariet  corroborariprecepimus.Presentdnis  de    palatio  nostro.   .[uorum 

nomina  sublitulata  sunt  et  signa  : 

Signum  Anselli  de  AVarlanda.  tune  tempoiis  dapiieri  nostri  {inonoirrammr). 
Signum  Hugonis  dicti  Strabonis,constabularii  nostri.  Signum  AVidoius  Initirnlarii. 
Signum  Widononis  {sic},  Waleranni  fdii.  nostri  caïuerarii  '  . 

Actum  publiée  Parisius  in  palatio,  anno  Incarnationis  Dominice  m  c"'Mx"°.  unc- 
lionis  nostrf;  i". 

Stephanus  cancellarius  relegi  et  subscripsi. 

A.  Oritniial  scellé  du  sceau  plaqué,  aux  Aich.  nat.,  K.  ai,  n°  i'. 

B.  Cop'ie  du  xin'  siècle,  à  la  Bibl.  Sainte-Geneviève.  Kl.  35  (Cartul.  de  Sainle-Geueviève),  p.  6*. 


1  55 

1110,  io-i(i  janvier  -!.  —  Paris. 

Échange  enlro  le  cliapilre  de  Sainte-Geneviève  et  l'alibaye  du  Bec  de  len-es  sises  à  Vernon . 
|)our  des  biens  situés  à  Auteui!  et  à  Paris. 

[In  nomine  Patris  et  Filii  et  Spiritus  Sancti.  Amen]  ^>. 

Agnoscant  universi  présentes  et  posteri  que  et  qualiter  lacta  est  commutatiu 
inter"canonieos  Sanetoruni  apostolorum  Pétri  et  Pauli  etSanet^.'  GenovelV  precipn.; 


'''  L'origiual  porte  rrcatucrii.- 

■''  Cette  pièce  est  |)rol)ablement  de  janvier  1 1  lo 
(n.  st.),  ce  qui  s'accorde  bien  avec  la  seconde 
année  du  règne  de  Louis  VI  (couronné  le  3  août 
1 1  o8  )  et  avec  la  dixième  année  du  règne  d'Henri  I" 
d'Angleterre,  qui  monta  sur  le  trône  le  5  août 
1100.  Toutefois,  elle  pourrait  être  de  iioy,  «ar 
notre  pièce  n°  1 54  prouve  que  le  style  de  Pâques  ne 
régnait  pas  encore  d'une  manière  générale.    Il  est 


vrai  que  dans  cetle  hypothèse  il  faudrait  supposeï'. 
ce  qui  est  bien  peu  vraisemblable ,  que  le  scribe  a 
compté  comme  une  année  entière  la  première  anné<' 
de  chacun  des  deux  rois,  et  qu'il  a  fait  commenoM- 
au  1*' janvier  i  lotj  la  deuxième  anm'o  di'  I  un  l'I  l;i 
dixième  de  l'autre. 

'1  Cette  pièce  est  en  forme  de  chirographe.  <i 
l'invocation  qui  servait  de  légende  au  rhirngraph'' 
est  coupée  en  deux  par  le  milieu  <les  letlres 


ne.  cAnTULAip.K  genkhal  de  pauis. 

vii';;iiiis.  al(|ii('  iiilcr  inoiiaclioy  nioiiastei'ii  Suiiclc  Mari*;  Ik'cci.  Sleplianiis  i<>iliir 
ilccaiiiis  cl  iiiii\('i'siis  caiioiiicorimi  coiivciilus  siiprasci  ipli;  ecclesiç,  (|uic(iiii(l  lialx'- 
haiil  cl  (|iiic(|iii(l  alii  de  illis  Iciichanl  scu  in  IcimId  scii  alio  ali(juo  modo  anud  \  cr- 
iioii  casiiiiiii  cl  apiid  villain  Gainilliacuiii .  \(d  cliaiii  (|iiic(Hii(l  vi  au!  Iraudc  fuil 
illis  iiidc  aillai  mil.  inouaslciio  Saiiclc  Alariç  ]5ccci  et  luoiiacliis  in  eo  Deo  seivien- 
idnis,  concesscninl  jierjicliio  jure  possidcndnrn.  Siinilitci'  alihas  A\iilt'lmus  et  uni- 
\crsa  conjpcjjalio  Bcccensis  inoiiastciii.  ijiiicijnid  lialirjiani  et  qiiicquid  alii  de 
illis  lenciiaiit  seii  in  l'euJo  seu  alio  ali(|iio  modo  ajuid  Alloilum  villani  et  ajind 
•  ivilatem  Parisiuin,  in  servis  et  ancillis,  in  cciisii.  in  \iiieis  el  lena  aialiili,  cnin 
jnslicia  et  ciini  onmilius  consuetudinibus  (juas  ibi  liabebant.  \el  etiani  (juicquid 
\i  ant  fraude  i'iiil  illis  inde  ablalum,  ecclesie  Saiicti,'  Geiiovelç  et  canonicis  in  ea 
Deo  seivieiitibiis  coneesserunl  pcrpetuo  jure  possidendum. 

Acta  sniit  liçc  publiée  in  capilulo  Sanctç  (jenovel'e,  anno  InçariiationisDominice 
millesimo  centesimo  uono,  un  idus  januai'ii,  rejjnautibus  atcjue  hçc  eadem  con- 
linnantibus  Ludovico  rejje  Francoium,  anno  rejjiii  sui  secundo,  et  Heinrico  rege 
\n;;loi'uni '')  et  duce  ^o^nlanol■um  anno  lecni  siii  deciino.  Presentibus  Stephano 
decano,  IJernardo  prccentore,  Gisleberto  lliesauiaiio,  Claro  sacerdote.  Widoiic 
sacerdole,  i^aiidi'ico,  Ursione,  liobcrto,  diaconibus;  Frederico,  Alberto,  lloinrico, 
>iil)ibaconil)iis;  (iiroldo.  Odoiie.  \lberico,  pneris,  ciim  ceteris  canonicis.  De  mo- 
nacliis  :  Bosoiie  sacerdote ,  lialduino  de  Tornaco,  IloduHo  cellarario,  Ricardo  sub- 
diacono.  Tesles  ex  ])arle  canonicorum  :  Ileinricus  major,  Balduinus  cellararius, 
iiHjnominc  Paj;aiHis,  Landricus  camerarius.  riecmaniis  ccnsarius,  Stephainis  co- 
ipiilla,  Bclolus  lilius  liainardi,  Sleplianus  l)idun.  Tesles  ex  parle  monacborum  : 
Wilbdmiis  de  Mahuilla,  Wilbdniiis  de  l>ecco  liicardi,  ibddcearius  de  Goi'iiaco. 

l'osti'a  vero,  x\ii  kalendas  l'ebruarii.  siipiasci'ipli  aniii.  rclractala  sunt  liée  et 
conriiiiiala  in  capilulo  Sanctç  Marie  Becci,  [iresentibus  cjusdem  cçnobii  aiibate 
Willelmo.  lîaldi'ico  priore,  Hogerio  prçcentoi'e,  Sel'redo  tbesanrario.  RoduHo  ca- 
iiiciario.  cnm  celeiis  inoiiacliis;  el  de  canonicis  :  Glai'o  sacerdole  et  Gisleberto 
I  hesaurario.  Tesles  c\  parte  monacliornm  :  Gaiisliidiis  sacerdos,  IIujjo  sacordos, 
Willelmiis  cubiciilarins,  iioberlus  Alarescalciis,  lîojjerius  cocciis,  Odo  coccus,  Gi- 
riilliis  lon^slarius,  ^\illellllns  de  Saiiclo  Sidonio.  Ailardus  lilius  liobei'li.  Ex  parte 
clericoriim  :  Mainardus  et  Hclotus. 

A.    Oii;;in;il,  ,ivc.-  Iivic.'s  do  si-oaii  |HMi(Iaiit,  aux  Anli.  nal..  K.  t!  i .  n"  i '». 

I!.    Ct>\n,'  ilii  \iu'  sil>^l,^  ;i  la  lîiiil.  .le  Saiiilr-Gcn.'vièM'.  F.l.  s:)  (Carliil.  ilo  Sainlc-IJeiieviL-ve),  fol.  i()C). 


''   Noms  jjossAIous  iiiic  conliriiiiilioii  dr  ivl  (M'li.-mf;i'  |iar  le  rui  (l"An;;iolorn;  Henri  I".  (Voii'  li'  Cai'tul. 
Sainle-Gi'iievic've,  [i.  71»,  ii  la  l!il)l.  Saiiili'-la'in'virvi' .  VA.  ■\^>.) 


CARTULAIP.E  GÉNÉRAL  DE   P\UIS.  177 

155  "■' 

mo,  'i  IVvM.T.  —  l'ir.is. 

Aiitonsiilion  ncninl(V  [lar  Louis  \I  aux  sorfs  de  Saiiit-Marliu-des-Cliamiis  de  lrmnij;ar.r  on  justice 
cl  de  pieiiilie  |iarl  aux  roudials  jiuliciaires  coulée  les  boiniues  lil)res. 

LLDdVlCI    ItEGlS    1)K   EWLTaKINK  SEllVOUl  M '''. 

V  lu  nomiiie  Paliis  et  Filii  et  Siiiritus  Saiicli,  amen.  Quia,  preordiiiaiih;  Spirilu 
Saiicto.  per  Isaiain  de  l^cclesia  dicitiir  qiiod  rniiainiHa  requin  lacUdjitiir  et  rejjes 
eriiiU  nutricii  i-j'ust,  rejjalis  serenitatis  pielateiu  decet,  pro  tranqiiillitatc  et  [)acc 
Çcclesie,  refjni  jura  teiuperare,  plebisscita  rclaxare  et  coiilVacta  solidare,  ut  Eccle- 
sie  fdii,  a  malijjuauliuui  inlestatioiie  aliqualenus  relevât! ,  Dci  servitio  attendus 
vacarc  liabeant.  et  catliolicum  re<;eni  ad  regni  gubcinationeni  oralionum  assiduitate 
propeusius  adjuvare  valeaut.  Multum  enim  valet,  ut  liaLel  Jacobi  epistola,  depre- 
catio  justi  a.ssi(hia;  orante  neuipe  justo  Moyse,  Israhel  siiperabal  rc;;em  Amalec. 
i\('\  auleni  gladio  accingitur,  sccunduui  apostoluui  Pelruin,  ad  vindiehuii  nialc- 
lactoruni,  laudeni  vero  bonorum,  ut  per  collatam  sibi  diviin'tus  potentiaui  obniu- 
tescere  fatial  inprudcnlium  bominum  ignoraiitiani,  coiislitulus  in  re;;iio,  juxta 
Geremiani,  ut  evœllat  et  destruat,  et  disperdat,  et  dissipet,  et  cdifieet,  cl  plantet. 
Hac  igitui-  ralioïKî,  spc  et  devolione,  ego,  Dei  sp-atia  Fraucorum  rex,  Ludovicus. 
ecclesie  Saneti  Martini  (]uç  dicitur  de  Canipis,  super  sei'voruin  suoruni  eontuine- 
liosa  et  dauipnosa  in  testinioniis  abjeclione  adversus  liberns  supplicanli,  laeri- 
nianli  et  insLanlcr  rogitanti,  tandem  misericorditer  ascultavinius,  pontilicum  nos- 
Iroriim  consilio.  comiltmi  cpioque  et  [)roceruni  assensu,  bac  prei'ogativa  nostre 
majestalis  oiniics  indill't'renh'r  liujus  jjrei'ale  ecelesie  scrvos  bcnigiiili'i-  lioncsta- 
vimus,  (juatenus  in  omnibus  causis,  placitis  et  (juerelis,  contra  universas  ingénue 
poleslalis  personas  vcrilatis  testimonium,  re;;ali  inslituto  a  nioûo  nsquc  in  sem- 
pitcrnum  exalUili,  ut  iesles  legitinii,  pi'ufei'aiil  c(  prol'erendo  asseiant,  salvo  et 
integro  jure  et  limore  cujus  sunt  ecclesie,  ac  deinceps  dain[)num  vel  repulsam  se 
in  liiijusmodi  negoliis  pcrtulisse  nullatcnus  dolcant  vel  erubescant.  [loruni  ila<|ue 
pi'obaliones   aul    bberi    suscipiani,    aut  conlradicendo   talsilicent.    Ii(^;;alis    ijjitui- 
deci'cti  transgressor  causani  de  (jua  agit  in  perpetuum  amiltat,  exconnnunica- 
tioni  subjaceal,  et  ejus  ralunniia  irrita  fiât;  inL^rim  etiam  in  testimonium  non 
l'ecipialur,  nec  pacis  osiulo  a  (idelibus  osculelui'.  Dignum  est  enim  supra  ceteros 
servos  exalLiic  qui  ci  sci'viunt  oui  servii'c  esl  regnare'-'. 


'    Ce  titre  a  été  ojout(^  au  xm'  siècle.  —  '"'  On  remarquera  fjue  ce  diplôme  est  la  repi'odurlion  p 
textuelle  de  celui  que  nous  avons  donné  sous  le  numéro  lo'i. 

Ortiil.  —  I.  a.'f 


178  CARTULAIRK   GÉNÉRAL  DE   PARIS. 

Il  juilciii  lnijns  insliluti  traditio  per  succedentia  iempora  iiironvulsaiu  \i;;o- 
l'eiji  optiiieal,  lillerai'iun  meniorii;  comniendari,  imnio  nostii  iiominis  cliai'aclerr 
et  sioillo  si<;iiari  et  corrohorari  procepinms. 

Pi('seiilil)iis  de  palatio  nostro  quorum  iiomiua  suhtilulala  sunl  et  si;[ua  :  Sij;- 
niim  Auselli  dapileri.  Sijjiiuui  \Mllelmi  Guarlandeiisis.  Sijjnuni  \Mdoiiis  de  Turre. 
SijfuuMi  Froj;ei'ii  de  (lliatarauiio.  Si!;iium  Herluini,  nia[;istri  refais.  Sigiunn  Bartnlo- 
luei  de  Fulcois.  Si'fiiuin  Haiuardi  rSufi.  Si;;uuni  Beruardi,  iiepotis  cjus.  Si'jiHuu 
Sle|diaiii  caiiccllarii.  Si|;iinMi  Ei'clienhaldi. 

Actuui  l'arisius,  aiiiio  lucaraati  Verbi  m"'"  c'""  x'"",  iiidictioiie  m',  pridie  nouas 
lebruarii,  autii)  unclioids  nostre  11"''^. 

Slepliaiius  caiieellarius  relegeiido  subscripsit  {iiioiioniatninr). 

A.  ()rl(;iueil  m-.'IIc  ;iii\  Airli.nal.,  K.  al,  ii'  i  ' '. 

B.  C.opio  (lu  Ml'  Mrrlo,d  la  Bilil,  nat.,ms.  lai.   10977  {Lihrr  Tnlniiinildrum  île  .Saint-Marlin-di'S-Champs). 
loi.  70  r". 

().   Copie  i\n  xiii'ï.ii'clo,  aux  Arcli.  iia(.,LL.  i.'i.Ji  (CiMiiil.  Aile  Saint-MarlIn-dos-Cliainp-).  loi.  ii). 


156 

Vers  111(1. 
ConliriiKition  par  Louis  VI  du  droit  de  voirie  de  l'évêque  de  Paris. 

l'HECEPTUM    lADOVICl   REGIS    DE   VIATURV  ET   IIOMIMBL'S   PARISIENSIS   EPISCOPI '-'. 

In  nuniine  sancte  el  individue  Trinitatis  ^'.  nnoniain  itnniensis  adversitatuui  pm- 
cidlis,  luulliniodis  exaclionuni  generibus,  sancla  Dei  If.ceb'sia  IVequenter  concutilur, 
nos  (piitlcin  spccialiler,  (pios  Deus  aliis  volnit  pi'eesse  et  prodcsse.  ipsis  nos  peri- 
cidis  opponere  (bdx'nuis,  ut  quod  aut  nejjlijjenlia  oinissiun,  aul  inordinale  pie- 
sinnptuni  Ineiil,  in  nielioreni  statuui,  Deo  juvanle.  refoi-inanles.  Çc(desiani  Dei  i'\ 
laiilis  curai  uni  lluclibus  ad  Irampiillilatis  porluin  valeamns  penhicere,  et  servitio 
Dei,  cni  servire  rej;iuire  est,  bberam  et  quietain  oinnino  elficere.  \  obiinus  itaipie 
vialurain  ipiandaui  a  Parisiensibus  cpiscopis  anti(piilus  |)ossessani,  sed  uostris  tein- 
poiiluis  a  (piil)US(bnn  tenierc  usin|ia[ani,  presenti  scriplo  detci'ininan',  et  eeiiis 
cain  liuiililius  ae  leriniiiis  disliiij;ut!re.  ut  jus  suuin  e\  inlejjro  Pai'isiensis  ol)tin(^at 


'   Louis  II' (iros  ayanl  éli;  sacr(' le  ;>  août  1108,  •'   rLxeniiilai-   \iarie  episco|ii  juxta   ilaiislruin 

Il  Oi-léaiis.  rrllr  |iii'ti' isl  du    h   ré\rii'r   1110,  ce  canoniconiiim  ( lî). 

ijiii  riiMCordr  liini  aM'c  l'iiidiclioii   m.  Lllo  ])rouve  '''   L'auleur  de  la  ropie  L  a  intercaii'  ici  la  lor- 

1)11011  1  1  10  le  sl\  le  pascal   n"était  pas   encore  en  mule  :  fr  Ego  Liidovicns,  Dei  gratiaFrancorunirex^. 

iisaj;r  à  la  chancellerie  royale;  c'est  donc  à  tort  que  sans  remarcpier  qu'elle  se  trouve  plus  loin  à  la  suite 

'WrnWf  [Ciirloii-s  (les  rois,  p.  troo)  la  dati'C  de  1 1 1 1.  de  ce  long  préambule. 


CARTLLAir.E  GENEUAL  DE  PARIS.  17!i 

çcclesia,  ac  de  cetero  totius  altercationis  sopiatiir  moleslia.  Tcira  igitiir  illa  ([ur 
incipit  a  porta  claustri  beat«;  Marii',  ab  illa  sciiicot  porta  que  proxima  est  do- 
mibiis  Siepliani  arcbidiaconi,  illa,  inquam,  terra,  a  sinistro  existens  latere.  sicul 
|)ublica  distiufjiiit  via,  usque  ad  donuim  Ansoldi.  et  ab  illa  domo  liaeatiin  usque 
ad  capul  (-cclesie  Saiicti  Cristolori,  et  a  capite  illo  usque  ad  nuiros  vetcris  ecclesie 
Saiicti  Stepliaid.  tota.  inquam,  terra  illa  cum  edificiis  suis,  quemadnioduin  a 
predicta  circuiucingitur  et  clauditur  via,  iindique  usque  ad  muros  claustri  beatf 
Marie,  sub  potestate  Parisieiisis  episcopi.  et  iii  viatura  tantunmiodo  illiiis  jure 
antiquitalis  exisfit;  ita  scilicet  quod,  si  ali(|uis  in  tota  terra  illa  quic(|uani  foris- 
lecerit  (|uod  ad  viaturampertineat,  remola  onniino  régis  potestate.  episcopo  tantuni . 
aut  lus  qui  [)er  cpiscopum  lenent,  débet  eniendari.  Ad  reniovendnm  eliani  (otins 
ambiguitatis  scrupuluni.  consuetudines  viaruin,que  in  predicta  terra  continentur. 
distincte  el  aperte  volumus  explanare,  ut,cognita  veritate,  quasi  (|uodani  rationis 
freno  usurpantiuni  violentia  relVenetur.  In  omnibus  ergo  viis  illis.  que  suiit  intra 
supradictam  terrani,  si  (juis  viaturam  inIVegerit,  nulli  dubium  est  ad  solum 
ej)iscopum  pertinerc.  Banleugam  vero.  tam  in  viis  quam  in  predicta  terra,  si 
quis  inIVegerit.  quamvis  tam  ad  regeni  quam  ad  episcopum  l'orisfaclura  illa  per- 
tineat,  tamen,  si  régi  causam  illam  audire  placuerit,  et  episcopo  luandavei'it. 
episcopus,  aiulilo  régis  mandato.  placitum  ilkid  aiiie  regem  convocabit ,  ibique. 
rege  présente,  causa  illa  traclabitur:  rege  vero  absente,  coiam  e[)iscopo  dilli- 
nietur.  Scieiiduni  autem  est  quia  spalium  illud,  quod  est  infra  portas  veleris 
ecclesie.  sicut  lotus  interior  murorum  ambitus  continet.  sub  jure  est  episcoiii. 
quemadmodinu  nova  ccclesia.  régis  potestate  omnino  excliisa.  Spatium  vero  illiid 
(|uod  est  a  ca])ite  tracti  mûri  veteris  rcclesie  usque  ad  Sequanani,  transeundo 
scilicet  ante  curiam  ejuscopi.  liinc  et  inde,  sub  viatura  est  ejusdem  e|)iscopi.  Ban- 
leuga  vero.  ad  similitudinem  supi-adictr  (erre,  ante  regem  et  e[)iscopuni  trac- 
tari  débet  et  emendari.  .Notandum  quidem  est  (piia  spalium  islud  et  predida 
leri'a  illam  liabent  bauleugv  consuetudinem,  qm;  est  in  burgo  Sancti  Gennani. 
qui  ad  episcopum  pertinet.  Solebant  preterea  Parisienses  episcopi,  e\  antiipio 
ecclesiasticr  consuetudinis  usu,  tam  suos  quam  suarnm  ecclesiarum  servos  vel 
ancillas,  Sancti  scilicet  Germani  Parisiensis,  Sancti  Eligii.  Sancti  Alairelli.  Sancti 
Clodoaldi,  Sancti  Mai'tini  de  (jampellis,  abscjue  ullo  régis  assensu.  absipu'  ulla 
régis  calumpnia.  vinculis  servitutis  omnino  absnlvere.  et  privilegio  lihei'talis  en> 
honorare.  Ego  igitur  Ludovicus,  Dei  gratia  Francornm  rex,  ecclesiarum  consue- 
tudines, que  pro  legibus  debent  venerari.  non  solum  non  violare,  sed  ab  aliorum 
violentia  eas  defendere  dignum  el  necessarium  estimans,  supramenmratam  illius 
teri-e  viaturam.  quam  etlocoi'um  spaciis  et  melarum  terminis  distiiiximus.  servata 
(|uani  diximus  viarum  vetusia  consuetudine,  servata  etiam  in  omnibus  episco- 
porum  antifpia  dignitate  et  potestate,  Galoin,  venerando  Parisiorum  episopo. 
ejusque  successoiibus  im^efi-agabiliter  liabendam  et  peipetuo  ])os>id('ndam  con- 


180  CARTLLAIRE   Gli.XEHAL  DE   PARIS. 

cedo  ;  ila  scilioel  ut  prelatani  viaturani  ciiin  predictis  coiisueliidiiiihiis  taui  ipse 
<]uaiii  succcssoirs  ipsiiis,  absque  iiila  relractalioiic,  sicul,  d(ilcniiiiiaLuin  est,  de 
t^clci'o  po.ssideaiil,  i;t  .sorvos  Sancti  Germani  et  ccteraruni  quas  preliljaviinus 
(îr.clesiaiuin,  oiiiiies,  inquani,  lani  suos  quam  suai'uni  ccclesiai'uiii  senos  vel 
aiicillas  iii;niiiiiiillrii(li  liceiiliaiii  lialjcant,  et  iii  illa  iiiaiiuiiiissione  reffis  asseiisuni 
imllaleiius  cxpeclaiites,  plenain  et  pciTeetam  ])otestatem  exerceaiit.  Illud  eliani 
sileiitio  ])releiii'c  non  volunuis,  quia  servi  supradictarum  ecclesianuii ,  illi  etiam 
servi  (jui  smI)  pr()pi'ielal<'  el  poleslate  l'arisieiisis  siiiit  ejiiscopi,  in  judicialibus 
caiisis,  in  lurensibus  placitis  vel  nejjuLiis,  contra  lihcros  lionniies  teslificari  minime 
peiniittebantur;  unde  res  ecclesiaslica  cuni  j^ravi  incommodo,  cum  majjno  dcde- 
coiv.  a  plnrliiiis  phiiimnm  oppriinelnitur.  Ad  bonorem  ijjilur  et  iitib'latem  sanctç 
l'arisiensis  ccclesiç,  babilo  ej)iscoponim  ac  procei'nni  nostrorum  commuiii  consilio, 
'[oneraH  slalnimus  edicto,  refjia  conlirmavimus  auctoritate,  ut  in  onniibns  cansis, 
|)lacitis  et  iie{;oliis  (■iiiilra  libeios  homines  jiredicti  specialiler  scivi  tcstificandi 
el  ])enandi  babeanl  liceiiliam,  nulbisque  occasione  servitulis  eeclcsiaslicc,  si  alla 
non  iin|)edierit  causa,  lestimoniuni  illoium  inq)robarc  aut  calumpniari  présumât. 
Dellandi  (piidem  bccnlia  bac  ralioiK;  illis  conceditui',  quod,  si  aiiquis  bl)ei'  bomo 
ri)s  (b'  pciini'io  ani  (b'  lalso  tcslinionio  appeliare  et  comprobare  vobn-rit,  |iroba- 
Imncni  illnin  aiil  diicHo  [leilJcial,  an!  su[)ra  saiiclas  rebquias  eoruin  juramenlum 
ii'cipii;ns.  sine  aba  roiiliaibclioiii'  iHoi'uin  lestimonio  plane  a(bpiiescat.  Quiciimcpie 
i'i|;o  teincraiia  prcsuniptimie  scciis  cpcrit,  euscpie  a  teslimoniis  et  l)elbs  repu- 
(bavfi'il,  non  sobun  it';',ii'  anctorilatis  et  pubbce  institulionis  reus  existât,  sed 
qiu'rcbiin  nciMitii  soi  vel  pbu'ili  ini'ecupei-abibtci'  ainillat,  et.  (bniec  episcopo 
(picin  ollembt  el  personr  (piani  icpiidiavit  jiish'  el  condij[n('  salisb'ccrit,  exeom- 
iMiinicalioiiis  senlcntia  jcrialni-,  cl  ad  testilicanduin  interea  non  aibnillalui'. 
\  cniiiilanicii .  (piJa  biiinani;  li'a{;iblatis  est,  (piod  ea  eliani  (piç  (•()li(be  sub  nostra 
jicia;;unlur  pi'escntia  subilii  a  nosti'a  ebdiuiiliir  memoria,  prescnlcm  carlam, 
ninsui'hnbnrs  et  jura  Pai'isU'iisis  episcopi  li(pij(b)  cxponcnlcm,  iiei'i  pi'ece|)nnus, 
II!  anctorilate  nosira  ifsui'j;at  anti(piilas  cl  bbcitas  çccbîsiasiicç  j)ossessionis.  et, 
\ivcnle  sciiplii,  pcr\ij;il  m(!moria  casuin  cxcbidal  rcpenline  obbvionis.  \omina 
\ciii  cpiscopoi  inn ,  cinnihini  ac  procci'iini  noslroinm .  ipn  bnic  uisliliitioni  assen- 
suni  piebucruni ,  Iniic  cai'lç  insei'uimus,  eanupic  sijjiib)  nosli'ç  inajcslatis  cor- 
idboravinius.  \dslantil)us  (b'  pabilio  nosiro  (piorum  noniina  subtilidata  snnt  et 
sijjna  :  %  Sicinnn  .AnscHi  (b'  (iai'bni(bi.  hinc  Icniporis  (bqiiicii  nosli'i.  Si|;num  Mu- 
j'onis.  coijnoinine  Sliabonis.  constaijubiiii  nosti'i.  Si(;iiuin  (iisb'beiti  de  (iailancba, 
l)ulicidarii  nosli'i.  Sijjnnin  (îiii(b)nis  cannîrarii  nostri. 

\.    I)llj;ill.ll    srrll,.  ,1.1    MV.HI    ],Uli\nr.   ;ill\    An  11.    II.1I..K.    :M  ,  II"   7". 

r,.  (;..|H(Moiilriii|,(.nim',  .nix  Aif  li.  luI. ,  K.'.n,  n'  7''. 

C.  Ccpi.'  <lii    Ml'  ^iL■l■^•,  ,iii\  Anh.  ii;i(.,  LL.  177  (Livre  iwir  do  Xolie-Dniiir),  p.  'i5. 

I).  (;ii|ii(.Mlii  xiiT  siOilr,  aux  Aieli.  nal..  LL.  17.")  [Grniid  Pastorid  de  Xotre-Danift),  p.  ■)S(j. 

Iv  C()|iic:  (lu  Mil"  sièclo,  aux  Anli.  uat.,  LL.  17(1  (Petit  l'aslurtil  de  Xnlre-Daine),  p.  fi.'J. 


CAIiTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  181 

15()  ''' 

Wr-s  111(1. 
Fondation  |)nr  Louis  M  île  la  foire  Saint-Lazare'''. 

É.lil.  :  (a)  .1.  Buullr,  Rnh.  /»s(.  sur  lu  maison  d,-  Snwl-Lazan  de  Pin-is ,  lians  le^  Meui.  dp  h'  Sr.r.  de  flnsl.  de  Paris. 
I.  111,  p.  lOO. 

157 

1111,  avniil  le  i-j  iiiai's.  —  Pahis. 

l)i|ilôinf'  (|p  Louis  VL  dispensant  les  chanoines  de  Sainte-Geneviève  de  venir  eu  la  cour  du  i-oi 
pour  répondre  aux  actions  intentées  contre  eux. 

DE    CLEHICIS   SOLITIS    II'.E    AD   CLIilVM    RECIS. 

T  lu  iiomiiic  iiiiius  cL  iiidividue  Triiiitalis.  Catliolici  fcois  iiuillimoda  piclalc  oi- 
Uiodoxe  reli{;ionis  cullorcs  caiioiiici  beni<;nitci'  suiil  coiisolaiidi  et  a  seculari  tjxac- 
lioiie  peiiilus  libei'andi,  (jualinus  ad  ofationiiin  inslaiitiaiii ,  pro  pace  et  stahilitate 
impcfii  clii'istiaiii,  devoti  reddaiitur  et  qnieti.  L'nde  ego,  Dei  jji'atia  Fi'aiicoruni 
re\.  Ludovicus,  univcfsis  ecclesir  filiis  notificari  volnniiis  (piia  ciijusdaiii  aiilc- 
cessoi'iç  coiisuetudiiiis  iiiquietudiiiem,  iiiinistris  Dei  caiioiiicis  vald»;  oiieiosaiu,  iii 
tabeniaciilo  Dei,  super  altare  apostolofum  P[etfi]  et  P[aiili  |  cl  Saiict»,'  Genovel'e 
virjjinis  litiquentes  et  déponentes,  saciificamiis,  (pialinus  Dciiin  iiiisericordeiii 
ipsosque  Dei  aposlolos  nostris  excessibus  propitios  iii  teiiipore  iiccessilalis  liabea- 
inus.  Ei'at  iffitur  coiisiietudo,  in  teinpore  i'e(;uni  jneteiito,  cpiod  pi'elil)ate  ;ecclesie 
canonici  vcniebaiit  ad  cuiiani  l'cfjis  de  qualibct  causa,  accusatione  et  quefebi  re- 
spoiisuri,  judirio  laineii  ejusdem  ecclesie  deraiii  et  canoiiicorum  sobimmodo  judi- 
caiidi.  Haiic  ila(|t!('  consiieliidiiiem  sacris  institntis  coiitrariani,  pi'o  anima  patris 
nici,  pie  nienioi'ie.  IMiibppi,  et  io{;alu  ciijiisdani  i'ainib'aris  noslii,  donni  videlicet 
Stepliaiii,  ejusdem  etudesie  tunr  (bjcani,  omiiino  imperpetuum  dimisinius;  et  pfe- 
dictos  canonifos,  tam  pi'esenles  «piam  luliu'os,  liac  piecepti  rei>ii  pfero[;ativa 
lionestamus,  ut  ab  liodieriio  imlbis,  ne([ue  pi'ecentor,  neque  canonici,  de  (|ua- 
b'bet  culpa  vel  clnmoi'c  accusali,  de  ecclesia  \el  eorum  capilnlo  exeaut,  scd  l'ejji 
v(d  rejfio  b'oato,  in  ca[)ilulo  justa  sacra  inslitula  l'espondeaiit,  et  sin<;nb  accusali 
d(!canum  et  universos  canonicos,  secnmbnn  juslas  eccb;sie  tcadiliones,  consiliarios 
babeaiit  (;t  judices,  et  in  (îoi'um  judicio  justa  permittatur  discretio.  Soins  vero 
decaiHjs,  d(!  pioprio  commisso  pccsonabter  accusatus,  jiixta  niocem  pcedecesso- 
rum,  ad  curiam  régis  pcesentelur;  de  coinnnini  vero  negolio,  sicut  ceteri  canonici, 

'''   Celte  clun-U'  n'appartient  pas  à  l'an   i  i  lo;  on  la  ti'ouvi'ra  ci-apivs,  ii"  ■>;](),  ii    la  date  de  i  i -'l  i . 


18-2  CAIITLLAIRE   GE.MiRAL  DE   PARIS, 

audialur  in  fajiiliilo.  (hiod  ne  rogium  precopluin  ali(|uo,  (juod  absit,  usiinatoir 
valcal  iiiliiiiiari,  iiostii  iioininis  karacterc  et  sioillo  si<^jnari  et  corroborari  nrece- 
|)iiiuis,  presentijius  de  [)alalio  iiostro;  <jiioriim  noniina  snblilulata  sunt  et  sijjua. 

Si;;iiiiiii  Aiiselli  de  Giiarlaiida,  tiiuc  tem])ons  dapiferi  iioslri.  Sij'num  Hiifonis, 
cuiistabul.iiii  iiosli'i.  Siffiiiini  Widonis,  Ituticiilarii  nostri.  Sifjiiuin  Widoiiis.  came- 
rarii  nostri  {^iiioiion^tiniunc). 

Aclum  publiée  Parisiiis.  in  palatio  uoslro,  ainiu  Jncariiati  \  erbi  m  c  \i,  auno 
veio  cousecratioiiis  nosliv  m  <'*. 

Slej)baniis  eanccllariiis  relegeudo  siibsciipsi. 

Si|jmiin  Dcnlierti,  Senonensis  arebie])isco|)i.  Si;;iniiii  Walonis,  Parisiensis  ejii- 
scopi.  Sijjiiiuu  Juhaiinis.  Aurelianeusis  episcopi.  Sijjiiuiu  Ivuiiis,  Cariiotensis  epi- 
sc()|ii. 

Firinaliiiii  Mclcdinii .  siili  anatheiuale  predicloruiii  episcoporuin,  1111'°  idub 
inarlii.  in  lestu  sancii  Gre;;{jrii. 

A.  ()]i;;iiK]|,  ^viM-  iv-lo  (le  M'raii  Jjl.icjui;,  Jinx  Aicli.  rinl..  K.  i>i,  ii°  2  "  (Musiji',  II"  i'!')). 


158 

Mil,  avanl  le  3  aoùl.  —  I'miis. 
(loiiliniii'iliiiu  |);ir  Ir  nii  NuLiis  VI  lies  liions  cl  privilr;;('s  de  Saint-AIui'lin-Jçs-CJliamps. 

In  nouiiiie  saiiclissiine  et  individiie  Trinilatis.  Ego  Ludovieus,  Dei  gratia  Fraii- 
coi  nui  rex.  (jnia  eiincla  ((ui;  niiunbj  fiiuit.  nisi  cyrografi  nienioria  receuseiilni',  vel 
trii'vel  peiiitiis  linniaiH'  Icvilatis  incuiia  ad  niclidum  iletbtci  cognoscuntur,  dijjMuni 
au  vable  necessarinin  ducimus  ut  uuiversa  memorie  digna,  et  ea  pi'ecipue  ipie 
nobis  ipsis  catboUco  llicsaurizainus  providcntes,  in  poi^teriun  ne  p(enilus  obHvioni 
ti'ail.iiilnr,  vel  aliciijus  nsnrpaloris  invidia  inlinnari  vel  irrila  fieri  valeant.  litlera- 
niui  inenioiic  ciinnnendeiniis. 

l  ni\ci>is  igiliir  .sancle  Dei  i;''*''*-'^".'  euiloiibiis,  lain  posti'iis  (piain  et  prc- 
seiilibus,  noinin  lieri  ae  certum  liabeii  vctbnnus,  (piia  i^ta  (pu;  subscii[)la  snnl. 
ipii'  picdecessores  iiosiri  Franeoriun  regcs.  de  morte  anime  niedilanles,  Deo  el 
bcalo  Marlino  tb;  (lani|)is  carilative  tribnenles  liadiderunt  :  ipsam  videlieet  iii- 
p|■illli^  beali  Marliin  de  (lanipis  ecclesiam,  cnni  leiiis  (pie  eii'ca  eandem  i;ecle- 
>iam  liaiienlnr.  inimo  eiim  lli(doneis  el  l'icdis  et  jiistiliis  earundeni  terrariim: 
picicica  l'arisiiis  nnnm  molendiniim;  Icriam  llanbei'livillaris  ;  Noisiacnni  villam. 
cmii  onnnbiis  rcddililxis  lerrc  lam  silve  (jnam  vineaiiim  et  pratoruni:   Anetiim 


'    l,a  i'aroii  (luiil  cclli'  |iiéce  esl  dali'c?  pi-duvc  ([luj  le  slvic  do  i'â(](ies  iiY'tail  pas  encore  d"im  usajfo 
îvéïKTal. 


r:\RTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  183 

villani,  cuni  omiiihus  ifddilibus  tci'n;,  tani  in  silvis  qiiam  in  viiieis  et  pralis; 
oinneni  dccimain  pastionis  Lei{[ii  cL  Bierio;  Bunzeias  cmii  omnibus  reddiiibiis 
libère  siJji  adjaccntibus;  allaie  Hienville  et  Noveville;  in  territorio  Landuaensi, 
Disiacnni  villam;  ([iic  fralribus  nionacbis  inibi  Deo  niibtanlibus  ilonavorunt,  ipsis 
viani  universç  oarnis  injjressis,  pcrpctualiler  possideiida  concessinins  ethal^enda; 
gorduiM  ctiani  pisciuni  apud  Pissiacuni  in  Se([uana,  queni  diun  adviverent  non 
dedcrunt,  nos  in  diademate  regni  viventes  prel'ate  ccclesie  beati  Martini  perpetuo 
possidenduni  donavimus.  Preterea  cuncta  bénéficia,  runctas  videbcct  terras  cum 
cçteris  possessionilnis  quas  crteri  barones  in  [to]to  regiio  nostro,  tani  clerici  «piani 
laici,  prenominale  beati  Martini  ecdesie  in  remedio  aiiiniainni  suaruni  dona- 
ve[i'unt],  more  regio  cum  suprascriplis  coidirnianles,  nostri  noniinis  kaiaclere  et 
sigillo  signari  et  corroborari  precepimus,  viventibus  et  in  paialio  nostro  degen- 
tibus  quorum  noniina  sublitulata  sunt  et  signa  :  Signum  Anselli,  tune  temporis 
dapiferi  nostri.  Signum  Hugoiiis,  constabularii  nostri.  Signum  Widonis,  buticularii 
nostri.  Signum  Widonis,  camerarii  nostri. 

Actum  Parisius  in  palatio  publiée,  anno  [ntoiiograMme)  Incarnati  Verbi  m  c  xi, 
anno  vero  consecrationis  nostre  ni". 

Stephanus  cancellarius  relegendo  subscripsit. 

A.  Original  scellé,  aux  Arcli.  nal.,  K.  21,  n"  a"-  (anc-ioniieinçnl  L.  l'jiîij,  ii"7). 

B.  Copie  du  xii'siècie,à  la  Bil)l.  nal.,  ins.  lai.  10977  (^*'"?''  Tesliimenlorum  do  Siiint-Marliii),  M.  7G  v\ 

C.  Copie  du  xiii' siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  i.3.'n  (C.-ulul.  A  de  Saint-Mai-lin-dos-Champs),  loi.  20. 


159 

1]  1  1  ,  .3 1  di'ceinliro  "'.  —  Orléans. 

Exemption  tic  tous  droits  accordée  pai'  Louis  VI  nu  four  (|uc  Bartliéloniy  de  Fourqucux 
possédait  à  Paris. 

fin  noniine  sancte  et  individm;  Trinitatis,  amen.  Ego  Ludovicus,  Pliiiip|)i  refis 
filius,  Dei  gratia  rex  Francoruin  constitutus,  notuni  lalio  preseutibus  et  l'utiiris 


''  Cotte  pièce  a  été  mal  datée  par  plusieurs 
auteurs.  Tardif  (Parlons  dca  rois,  p.  "203,  n"  ?)')^i), 
l'attribue  à  l'an  1112,  erreur  manifeste  qui  viiiit 
de  ce  qu'il  n'a  pas  remarqué  l'indication  du  quan- 
tième qui  termine  l'acte.  D'autre  part,  Boutaric,  en 
décrivant  cette  pièce  dans  le  Musée  des  Arcliives  na- 
tionales (  p.  76 ,  n"  1 1 8  ) ,  a  pré;tendu  (jue  la  formule 
rrLndovicus,  Pliilippi  rej^is  filins,  Dei  gratia  rex 
tVancorum  constilutusu,  indiquait  que  le  roi  Phi- 
lippe l"  était  encore  vivant ,  ce  qui  l'a  naturelle- 
ment conduit  h  compter  ici  les  années  du  règne  de 


Louis  VI  de  son  association  au  trôin',  cl  ;'i  classei- 
ce  diplôme  à  l'an  iio3.  Mais  les  l!(Miédictins 
(  NoHi'.  Iniil,'  lie  <Hpl„in.,  I.  V,  p.  S,,,.  )  et  \l.  d»  Wailly 
[KlèmeitlH  de  pa/én/ji:.  t.  I.  p.  ;];;'i  )  ont  sijpi.il.:  un 
diplAme  de  l'an  1 1 1 3,  puMir  jiar  lloulilri  (  llisioirr 
de  l'ahb.  de  Saiiit-Deiii/s ,  p.  .S'il»),  m'i  L(]uis  VI 
prend  la  qualité  de  rrl'Iulippi  i'e.;is  liliiisr.  I.'oi-i- 
ginal  en  existe  encore  (Ari'li.  nat.,  k.  -n,  11°  <i  ). 
Do  [)lus,  du  vivant  de  son  péic,  il  prenait  le  litre 
de  crrex  designalus^  et  non  de  mox  constitutus-. 
Enlin,  et  cette  preuve  esl  p(Ti'm|itoire,  le  chancelier 


18/1  CAliTULAIRE   GÉNÉRAL  DE  PARIS. 

quoil  BaiioloiiKio  (le  Fiilcosio  i'uriium,  quem  Parisius  Iiabebat.  tanta  libt^rtaie 
possideiichini  cl  liabciuluiu  concedinuis,  ut  prcdicti  l'iirni  ab  omni  coiisuetiubne, 
videlicet  tallia,  seii  oquitatioiic,  seu  basbanno,  seu  oxauclionc  nostri  prcpositi. 
liber  et  sohiliis  pcriiianeal,  duin  furinim  tciiueril.  Prcterca  sex  talemerarios  cuiii 
biniaiio.  qui  tuiiiuui  (Vequentavoi'iiit ,  ibi  pauciu  suuni  e\  consuetudiiic  enquérîtes, 
ab  umiiibus  pielatis  consueludiiiiltus  seu  exactionibus  liberos  esse  jubeuius,  ila 
famen  ut  piedicli  talenierarii  laies  siiil  qui  predictas  consueludiues  nobis  uec 
delniisseiit  nec  solvisseiit.  Prelalas,  iiKpiaui,  cousuetudiiies  coiicedimus  Bartoln- 
nieo  ejusque  successoribus  accipere  a  prelalis  laleinerariis,  ([uod  sicut  nolùs  sui- 
vissent, ita  eis  pcrsolvanl.  \olumus  eliani  ut  talemerai'ii,  si  juxta  funiuni  nioi'ari 
iKiu  piissiut,  uliicnMi(|iic  suit  l'arisius,  iii  prelata  lil)erlale  [leruiaiieant.  Lt  aulein 
liiinuiu  peruiaiu'al,  sijjilli  iioslri  impressioue  confiriiiari  preeepimus. 

Iluic  doiK»  iiilerbiei'unl  couies  liadulbis,  Sle])liamis  cancellai'ius,  Auselliis 
(lainlcr,  lluj;()  (b'  iiiiaiiova,  Ilerluinus. 

Aiioliini  \uii'liaiii:-,  in  palatio  publiée,  prima  (biminiea  post  INalali'  Doiuini, 
rejouante  LudoMco  un'"  aniin. 

Dala  per  nianuni  iloinui  Stepliani  eaucellarii. 

\.  nii;;iiiiil,  ;i\it  traces  do  sceau  ])la([iir.  aux  Aicli.  ii.il.,  K.  e  i.  n'  T,-  (Musée,  n"  i  iS). 


160 

1112('\  — I'aiu>. 
.Iiiîji'ineril  (il'  LdiiisVI.  altc'sUiut  <|uo  Ilcni'i  le  l-urriiiii  l'sl  «le  rniiililinii  lilirc. 

CAivrv  oLi;  loolitii!  oi:   iiemiico  li;  LomiAix,  i)i:  LiiiKUTATi;  ipsils. 

In  Uduiint'  sanite  el  individue  Trinilatis,  amen.  Kj;o  Ludovieus.  Dei  îjnilia  Fran- 
cDiiim  i-e\,  udlum  vdIo  lieri  umnibus.  (am  posleris  (piam  ])res('ntibus,  (pu)iinudam 
nivida  relacidne  aniibus  noslie  suljlimilalis  iiilimaluui  biisse  (puMidam  ,  seilieel  llen- 
lieuui  e()<;n(mnne  Lolborinjfum,  sei'vum  nostruni  debere  ess(;  el .  maire  (piidem  illius 
libéra  exislente,  ex  ])alei'na  tantum  origine  servilutis  maculam  conli-axisse.  Sed. 
(pua  bonoi'  rej;is  judicium  dili!;il.  (pierelain  el  causam  islam  in  judiciuin  posuinnis 
eldiem  iud(!  slaluinius.  I)i(!  ijfilui- stalnla,  eon\enientibus  in  unum  in  palatio  nns- 
lio  ainieis  el  lidelibus  nostris,  predicinm  llenrieum  monuinius  ut ,  lampiam  nosler 
sei'vus  el  e\  nostio  seivo  nalus,sieul  nobis  dielinn  liierat,  servilulis  obsiMpnum 
nobis  im|)('ndeiel.  Ilaurieus  vei'o  el  se  el  palreni  suuni  sei'vum  nosirum  v(d  linsse 


KlUMiiie  Cl   II' si'iirciiiil    Aiiscl  irapiiiiniissciil   ihius         ilc  Lmiis  \  I  ii  ]i:iilir  du  ;i  ;uiùl  i  1 08 .<■(  donner  i 
lc>  <li|ilùiiies   rii\;in\  (]iic  \i'i'-  iioii   iH  iioS.    11         ce  privilt'i;!' la  date  de  1111. 
Iiiiil  dciiic.  sui\aiil  I  usijje.  eoiupler  ici  les  aiini'es  ''   Axant  le  li  aoi'il. 


CVRTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  185 

vel  esso  debereoninino  nefjavit.  et  ab  omniscrvitute  judicionostrose  et  eum  del'eii- 
(lere  paratus  fuit.  (Juoiiiaui  auteni  objecte  servitutis  aberal  testis,  accusator  del'e- 
cerat,  coniimitii  coiisibo  dilliiiitiiiii  est  ut  ipsc  Ileuricus  sue  libertatis  jiirator  et 
coniprobator  existeret,  et  jurameiito  suo  nos  super  boc  certos  et  oiniiino  (iiiieto.-- 
l'odderet.  (Juod  et  factum  est.  Juravit  enini  in  presencianoslra  se  non  solunnnodo. 
sed  et  patreni  et  avum  suuin  bberos  fuisse,  et  ex  liberis  hominibus  natos  esse,  et  in 
libertate  (juanidiu  vixerunt  permansisse.  Facto  autem  juraniento.  ut  llanricus  et 
libi  vel  fdie  ilbus  nullani  de  cetero  servitutis  incurrerent  caiumpniain,  piesenteni 
cai'tan),  cai'tam  quideui  non  de  hbertatis  donacione  sed  de  bbertatis  coinpruba- 
cione,  fieii  precepinuis  et  sigdio  uostre  niajestatis  iliani  si;;tiavinuis,  presenlibus 
ex  palacio  nostro  quorum  nomina  subtitulata  sunt  et  signa  (moitofrraminc).  Signuni 
Anselli,  tune  teniporis  dapiferi  nostri.  Siguum  Gisleberti  buticulaiii.  Signuni 
Hugonis  constabularii.  Signuni  Guidonis  canieraiii. 

Actum  Parisius  in  palacio  publice,  anno  Incarnati  A  erbi  M'c'xn'',  anno  \eio 
consecracionis  nostre  nu".  Testinionium  perbibent  AMllebnus  de  Garlanda,  Fio- 
gerius  Cataiaunensis.  Paganus  de  Turota,  Petrus  Orpbanus,  cornes  de  Bellonionte 
Matbeus.  Burcbardus  de  Monte  Morenciaco,  Herluinus  magister,  Mvardus  de  Pis- 
siaco,  Bernerius  Sancte  Marie  Parisiensis  decanus,  Girbertus  arcbidiacoiuis.  Uai- 
naudus  arcbidiaconus.  Tbebaldus  de  Villariis,  Durandus. 

Stepbanus  cancellarius  relegendo  subscri[)sit. 

A.  Copie  (lo  i33i,  à  la  Bibl.  liât.,  m*,  lat.  5ii3  (Carlulairo  de  .Saint-Ma;;loire) .  p.  21. 


1112.  —  PlBIS. 

Contifuuilion  (kii-  Lmiis  VI  de  (ouïes  les  possessions  d'Henri  le  Lorrain  ii  Paris  et  aux  environs. 

CAlîTi    (JLE   LOnUITLK    DE  TERR\   DE    IIALDERVILLARI ,    DE    POISSIACO, 
DU    HLANCMESML  ET   PLLRIBLS    ALUS. 

In  nomine  sancte  et  individne  Trinitatis.  Ego  Lndovicus,  Dei  gratia  Franco- 
rum  rex.  Quia  cuncta  que  in  mnndo  fiunt.  nisi  cyrograpbi  menioria  tenea[n]tur. 
vel  fere  vel  peuiliis  ad  nichiluin  deduci  liuniane  levitatis  incuria  coTuoscuntur. 
necessarium  ducinnis  ut  ea  salteni  que  digna  menioria  agimus.  ne  penitus 
irrita  tiant.  litterarum  memorie  comniendemus.  Lniversis  itaque  sancte  Dei 
Ecclesie  culloiiinis.  tam  posteris  qiiam  presentibus,  notum  iieri  voluimis  ac  cer- 
tum  liaberi,  (piia  quidam  ex  palacio  nostro,  Henricus  videlicet  Lutlieringus,  adiit 
pi-esenciam  iiostram.  obsecrans  ut  beneliciorum  suorum  possessiones,  (juas  a 
pâtre  noslio  donino  Pbiiippo  tenuerat,  ipsi  et  omnibus  beredibus  ejus  per  suc- 
ccssiones  bereditario  jure  concederemus  in  perpetuum  possidendas.  Cujus  peli- 
cioni  bénigne  coiidescendentes,  tam   pro  servicio  nobis  ab  ijiso  fideliter  impenso. 

Cariril.  —  I.  ., ', 


186  CARTULAIRE   GÉNÉRAL  DE   PARIS. 

(jiuim  pro  siipplicacioiie  qiioi'uindam  niforuin  fideliiiiii,  queniadmodum  a  paire 
iiostin  leiiiiei'al,  ila  sua  universa  quietc  et  pacifice  a  Gervasio,  ipsius  llonrici 
lilio,  reccplo  lioniiiiio,  modis  omiii])iis  Icneiida  conccssiinus  et  liabeiida.  Quod  ne 
(•iiiiislil)('t  usurpaloiis  iiividia  iciilum  ficri  vel  iidii'inari  valerel,  que  vel  qnalia 
essciit,  ex  iiomiiie  lilulaii  iiercssaiiiiiii  el  ulile  jndicavimus  :  terrain  videlicel  df 
llauljervillai'i,  (errain  de  Trel.  teiTain  et  liosjiiti'iii  de  i'issiaeo.  l)iitai-iain  de 
Pai'isiiis,  niajjisterium  prccomuin  viiii,  tolaiii  terrain  quani  tenet  apud  Moiites- 
villaiii,  et  apud  Villainnovain,  et  apud  Abliin,  liospitem  de  Mesiiil  cum  tota  familia 
sua  et  cuin  omnibus  suis,  etscrvituteui  eorunideni  cum  capiciis'"',  etjusticias,  sicut 
ii'X  l'hibppus,  antequam  Ibîni'ieo  dedisset,  prius  liabuerat.  ÎNostri  cpioque  nominis 
kaiaetere  et  sijjillo  sijjnari  et  corroborari  precepimiis,  presentibus  ac  testimo- 
inniii  veiitatis  perbil>eiitibus  (piorum  nomiiia  subtitulata  sunt  et  signa  :  Signuni 
\iis('lb,  tune  teinporis  dapileri  noslri.  Sigmim  Guidonis  buticuiarii  nostri.  Signum 
\Vi<b)ins  camerarii  nostri.  Signum  Iliigonis  ronslabiilarii  nostri. 

\r(um  l'arisius  in  pahicio  [iiibbce,  aniio  Incarnati  Yerbi  mcxii,  aiiiio  vero  coro- 
naeioiiis  iiostre  iu"(-'.  Stejdiaiius  caneellariiis  ndegciido  subseripsit.  Testes  Frogerus 
Gatalanneiisis,  llerluiiius  magister régis,  Hothinuiidiis  (b'  Cialvomonte,  Fredericus 
iibiis  Tli('()])aldi,  (iariiiiis  filins  Letliardi,  Bartli()b)ineus  cainberlaiius,  Bartbobi- 
Miciis  (b'  Ab)sterulo,  et  abi  cumpbires  (juorum  noinina  bic  non  continentur. 

A.  Copie  de   i:;::!i,  .i  l.  lîil.l.  nal.,  111^.  I.il.  .Vu:;  (ChImI.  .le  r.il.luje  de   S,iml-Maj;leire),  loi.  s. 


l()-2 

III.'),  ■', 'i  jaiiNier    '  .  —  I!i;nmc\t. 

(loiiliriii.iliiiii  |i;ii-li'  |);i|)e  l\isc,il  II  ilii  |.ri\ilè;;i' acconlr  |i,ir  le  rn\  I. unis  VI  ;iiix  .-^erfs  ilo  l'église  île  Paris'* 
lie  |iiiii\(iii-  |ini'li'r  li'iiii)ij;ii,ij;e  e|  eiiiiili.illi'e  en  jiisliee  ennlre  li's  liniiiriies  liliri's.  —  rfSiculex  relalioiie.  ..- 

\.     Mm;;,,,;,!  sn'll,.,  ,-,ll\  Aîch.    11,,!.,    L.    op.'l.    II"  o. 

II.    (;n|„e  ,1,1   Ml'   Me,  le,  :,u\  .\irli.  ii;,l.,  !.!,.  177  (/,„■/-•  AWr  (le  N„l,v-l),-,iM.'),  1'-  •!;)■ 

1:.    (:..|„e  ,lii  \,,r  v„;.,l..,  .„,^  Airl,.  liai..  I.L,  17:,  (Cmwî  l'a.lm;,!  ,h-  Ni)liv-l),-in,e),  p.  r).").'}. 

I).    (:,i|„e  ,\u   \lll'   M.rle.   ,-,,,\  A,v|,.    ,i.-,l.,  L|,.    ,  -  G  {l'rlll    P„sl„rahl'   Xetiv-D.ulie  ) .    |,.    1;',. 

l';.l,l.  :  (e)  i.al.h,'.  C;!,,;!..  I.  \  ,  roi.  (',S„,  ,ri,|ir,'s  C.  —  ('.)  I,.ihl„.,  .l//e(«rr  rhro,,..  I.  11.  p.  ,■)()<).  -^  (c)  B.lluze. 
1/i<rr//.,  I.  Il,  p.  iSS,  il'.ip.vs  lî.  ._(./)  il.inleulii.  Cmnl..  I.  Vl,  p.,il.  Il,  eol.  iSnj,  d'.ipn's  ».  —  (0)  Mnnsi, 
'.'.'<»  iV.,  I.W,  p.  in.'iCi,  ,r.-,pivs  «.  —  (/■)  It.;m;l  ,!,■■<  jl,sl.,h  l„  F,:.  I.  \V,  p.  5-.,  (ropiés  «.  —  (/;)  Goénircl. 
Criiil.  ,!,■  \<,trr-l)a,w,  I.  I,  p.  •.■..'!,   il'.ipn's  W.   ^  (M  Mi;;ni',  l'nlrM;;..  I.  (XMII,  col.  :!  1  i ,  irnprè.^  e. 

''  (^11  iilutôl  TCiipilajjiisi.  Tau  i  i  i  .'1  el   niiii  a\er   i  i  i 'i.   tVailleurs  Pascal  H 

"'   II  l'amlrail  raniio  iiii'i.  |i,-iss.i  le  iiinis  ile  jaiiviei-  i  i  i  'i  au  palais  de  f.atran. 

''   GiiiTanl   a    laiiifi'   pelle   |)ièce  par  erreur  au  laiiilis  i|ii'iiri  sail  |iai-  iTaulres  jiières  iju'il  passa  le 

•>.'!  janvier  i  i  i  'i.  Mlle  psi  ainsi  dali'e  :  •viui  Kal.  mois  île  jaiiNier  1  i  i  ."i  il  Bi-névenl,  d'où  rolle  huile 

lehruaiii.    indii-linne   \  i",    liiearnalifinis    Dniiiinie,'  es|  dalee.  (  \  oir  .lall'i',  /?(?//ra/(( /ioh^  iwh.  ,  ï!"  édil. . 

aiini)  lu'  I.  \  1111 .  piMililicalus  aulem  ilmuiii  l'aselialis  1.  |,  p.  y'iS  l'I  -'.\  i.i 

see li    pape   aiiui)  Miii"-.  Or,  rindiclinu   (i  el  l,i  '■'   (le  iliplôiiie  di'   l,ouis  VI    es(  de   l'an  iioS: 

I  V  auiii'e  du  rèoii,' lie'  l'aseal  11.  ('MUcurdenl  avee  nous  l'avons  doniu:  ci-tlcssiis,  p.  i(>'.|. 


CARTULAIRE  GÉ.NÉllAL  DE  PARIS.  187 

163 

1  I  |;i.  —  CllÀLONS. 

Foiidiilioii  (lo  r;iljl)uye  do  Saiiil-Viclor '''. 
DE  l'UiNDATIO.NE   IIUJUS   ECCLESIE. 

la  uoiiiino  sancte  et  individus  Triiiilalis. 

(Jiioiiiain  Deo  dispoueiile,  boiia  qiir  lemporalilcr  ajjiiiuis,  el  coiilra  advcr- 
sariuiii  iioslrum  arma  siiiit  iiic.\])ii[inaljnia,  eL  fH^i'H".'  lit'iedilalis  indubilanlei' 
iiohis  adquiruiil  piciiiia,  laliu  coiisulit,  uceessilas  e\i{![it  ut,  duni  lein])us  lialje- 
imis,  1)01111111  [ad  oiiiiK's],  iiiaxiiiKj  aulcm  [ad  doincslicjos  lidei,  opereniur;  ut  pau- 
jx'i'es  spiiiLu  nostr<;  lar{;italis  muiiiliccnlia  ii[ccess]ilatis  optincant  rcmediuni,  el 
iioslra  Irajjililas,  eoruni  orationibus  adjula,  in  dislriclo  oxamine  judicem  sibi  inise- 
ricordem  i[nve]nial  a[c  propitijuin,  eleeniosyiia  eiiim,  [teste]  scriplura,  et  oratio 
justiassidua[viti]oriunincentiva  extinguere,  elDcum,  cujus  iiiiagiiieiu  portauuis, 
valet  inotlensuin  reddere,  in  cujus  nianus  duriiiii  et  boireiiduiii  l'st  iuci[dei'e]. 
Illustris  vcro  ineiuoric  antecessores  nostri ,  quorum  excelleiitia,  quorum  virtiite, 
i-egnum  Fraucorum  usque  iii  bodieniam  dieiii  OGruit,  ad  laudem  et  <;loriam  Dei, 
cui  servire  rej;iiare  est,  mullas  in  re;;iio  nostro  l'cclesias  l'undaverunt,  el  immensis 
eas  donariis  bonorare  decreverunl,  [eleemosijnis  quidem  peccala  redimentes,  el 
amicos  in  cleriia  labernaciila  facieiites.  E{;o  igiliir  Ludovicus,  Dei  gratia  Fran- 
coiiim  re\  aiileeessorum  iioslroriim  exenijdis  iiilVirmalus,  et,  accusante  conscienlia. 
diein  exlreini  exaniinis  aille  oculos  lediicens,  oj)  remedium  aiiinii;  nosire,  |)ro 
saillie  etiam  |)aliis  iiosiri  l^liilippi  re;;is  et  aiilecessorum  noslrornm,  in  çcclesia 
Jx'ali  \icl()iis  <pi('  jiixla  Parisioiiim  rivitatem  sila  est,  coiisultii  quidem  arcbiepisco- 
jiorum,  el  episcoporum,  el  o[)limatum  rejjiii  nostri,  canonicns  regulariter  viventes 
ordiiiari  \oIiii,  qui  videlicet  lam  pro  iiobis  quam  pro  sainte  regiii  nostri  Dei 
inis(>iicor(liam  iinplorarcnt,  et  memoriam  nostri  et  iiostroriim  aiilccessoruin  iii 
SUIS  orationibus  liaberent.  Et  ne  cura  leniporalis  necessiludinis  IVatrum  spiritale 
proposiluni  ad  exlerioriim  solliciludiiiem  inclinaret,  eandeni  prelalam  ccclesiam 
iioslie  larijilatis  benelicio  dolavi  et  dilavi.  (jonveiiienlibus  vero  m  iiinim  (willia- 
lauiii  arcbiepiscopis,  e[)iscopis,  comilibus  el  crteris  nostri  rejjui  oplimatibus, 
communi  assensii  diliiiii\iinus,  (juatinus  predicii  caiionici  de  !',rc<;e  sue  vel  de  alia 
ecclesia  ipiem  vcllcnl  sibi  abbalem  eligerenl,  ila  iameii  (|iiod  in  illa  abbatis  elec- 
lione  iiec  régis  assensiim  (piererent,  nec  régis  auclorilatein  uUatenus  expecla- 
l'ent,  nulliusque  alteriiis  persone  volunlalem  vel  laudem  allenderenl,  sed  quem 
Deus  eis   coiicederel.   inccmsulto.  ni   dixiinus,    regc;  vel    qualibel  alia    persona. 

'■''  DuBoulay  (llisl.  niiiirrs.jiaris.,  t.  il,  p.  ;Î7)(lalc  à  lorl  t-oili[)lôriic' di.'  l'an  1 1  if),  ft  l]ré(]ui{[iiy  l'a  eiii-e 
{fisiréàcelli.'  dair  (  Talilr  des iJiji/miies .  t.  II ,  |i.  /i  !  i)) ,  en  iiirriie  lriii|)s  (ju'à  ci-Ile  di;'  i  i  il!  ,(|Lii  est  la  viTilalili'. 


188  CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

cniioiiirc  flij'TTfiit ,  «■(  Parisiciisi  opiscopo  inrefrafjabiliter  ronsorraiiJiiiu  olleiTOiil. 
l'roimilnaviriius  etiam  in  codciii  conventu  villas,  prodia  ot  cotera  bénéficia  qui; 
ad  nsnni  canonicoruiii  piclalc  contulinius  i;cclesii.',  et  liée  omnia  perpetuo  jure, 
|)ei'p('tiia  lilterlale,  eis  liabenda  concessinius,  nicliil  polestatis,  nicbil  nostri  jnris 
re.scrvanti's  nobis,  sed  oinnia  que  ad  nos  peiiinere  viib'banlur,  eis  oninino  emaii- 
ripantes,  bec  scibcet  :  Puicolis  villaui,  que  est  in  fenitoiio  Naiilonensi,  cuni  ser- 
vis et  ancillis,  cuni  Icodis  niilituni,  cuni  terris  cultis  et  incullis.  cuni  vineis  et 
silvis,  cuin  oniiiilnis  ad  eani  peitinenlibus;  niercalnui  ctiain  in  cadeni  villa  lieri 
per  sinjjnlas  ebdomadas  re'jia  potcstale  in  perpeluuui  annuinius;  aquaai  etiani 
(]ue  proxinia  esl  eideni  ville,  ([ue  scilicet  aqua  Essoiiia  vocatur;  oinnia,  inquain, 
isla  (pieiiiadinodiiin  piissiibdiannis,  eis  pei'|)eUi()  jxissidenda  concessinius;  Orjje- 
niacuni  otiain,  quod  in  lenitorio  Milidunensi  situin  est,  cuin  servis  et  ancillis,  el 
c(^Meris  omnibus  que  iliideni  ])ossidebanius  luiic  dono  adjunxinuis;  iinuni  etiam 
ex  nioleiidniis  nostris  (pii  siinl  apiid  \  cteres  Stainjias,  prediclis  caiioniiis  [)er- 
petiio  possidenduin  Iradidiinus;  apud  Corbellas  eliani,  juxta  (laslrnni  .Nanionis, 
vijjinti  aijiemios  ])i'ati)runi;  et  viaturani  de  Bussiaco,  qiiain  a  Tescelino  Buno- 
censi  compara viimis,  et  qiiicquid  apud  idem  Bussiaciini,  (piod  jiixia  Liiicanlum 
situni  est,  liabebamiis;  Buciaciini  insuper  villam,  (jiie  in  terrilorio  Aureliancnsi 
sita  est,  cuni  servis  et  ancillis,  cuni  omnibus  appeiidiciis  suis;  liçc  omnia,  in- 
quain, eisdem  canonicis  pleiia  liberlate  perpetuo  oplinenda  annuiiuns;  apud  Foii- 
tanetum  etiani,  in  territorio  Parisiensi,  terrain  duobus  carrucis  snllicientein,  et 
qiiinqiic  bosjiiles,  el\""'  solidos  census  in  eadoni  villa,  partim  a  siipradictis  hos- 
pilibiis,  partim  al)  alia  lerra;  et  ibidem  lorcular  iiimm  et  diniidiiim  cum  pressuris 
ad  ea  pi'iiincntibus;  el  apud  Musterioliim,  (piod  est  juxta  idem  Fontanetum . 
terrain  uiiiiis  carinci'  cuni  uno  bospite.  iirelate  conlulimus  ec(desie.  Breler(;a 
sciendiiiii  est  (piod  canoiiici  Sancti  Severiui  de  Castro  Nanionis,  apnd  I  riacum 
villam,  liuram,  serves  et  aiicillas  aniiipiitus  possideliani ,  medielaleni  cnjus  [los- 
sessioms  preilecessori  noslro,  reei  videlicet  i'liilip[)0,  sano  usi  cousilio,  concessere, 
liac  scilicet  commutalione  quod  idem  l'bilip[)iis,  iiosler  |)redecessor,  [U'o  liac 
(•Diicessione  «Msdem  canonicis  Sancti  Severiui  omnes  consueiudines,  qiias  apud 
liroliiiin,  eoriindem  caiioiiicoium  villam  jiixla  l'iileolis  sitam.  juste  vel  injuste 
optiiiere  videhatiir,  preler  corvalas  1er  m  aniio.  (miimio  remisil.  i'reli'r  liée, 
etiam  apud  piedictuni  Lriacum.  lerraiii  ad  lisciim  noslrnm  peilmeiilem  possi- 
debanius,  (piaui  scilicet  terrain  cum  medielale  supradictç  possessionis ,  cum 
pr(Mbctis  cliaiii  corvalis,  prel'ate  Sancti  \icloris  ecclesiç  plciia  libeilale  m 
per[)cliiiiiii  liiilieiidam  tradidimiis.  ^olnm  etiam  omiiibiis  lien  voliimii-^,  quia 
ecclesiam  beali;  Marii'  de  l'uteolis  el  allare  de  \mp(iiiiv illa  cum  hilo  airio.  cum 
medielali^  iiia;;iii'  décime,  cum  terra  insuper  nosiri  juris  in  eadein  \ni|)oiiivilla 
exislenle,  panes  rlijiii)  jui  allare  de  Kska<;()sa  perliiientes,  omnia  quidem  sicnl 
(ipliiH'lijiiiiiis,  prcmi'iuiiralis  canonicis  re|;iilaiibiis  ex  inle|;i'o  j)Ossideiida  coiices- 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  189 

simus.  1 1  auleiii  j>refata  Sancti  Victoris  (,'cclesia  prescripta  iiostre  larçitatis  bt'iH'- 
ficia  legitiino  liaberet  dono,  legitiino  oplineret  ordine,  ea  quç  regii  jiiris.  qur 
nostre  erant  procul  diibio  potestatis,  eidein  ecclesiç  inviolabiliter  optiiierida 
iioslra  niami  tradidinius;  ecdesias  vero  et  quç  jiiris  l'cclesiastici  suiit,  iii  manu 
Daiiiborli,  Scnoncnsis  arcliiepiscopi,  reddidinuis;  ipse  auteni  ulilitali  IValriim 
providens,  pretaxatis  regularibus  oadein  omaino  conccssit.  Coiilirinatiim  est 
eliam,  in  supradicto  episcoporum  ac  proceriim  nostroruni  coiivciitii,  (piod  qiii- 
ciinque  allodia  sua  que  sub  nostia  lutcla  suut,  vel  quicquid  quod  ad  liscum  \A 
fooduni  nostruru  attiiict,  eisdfui  rogu]ari])Us  iiupartiri  volueril,  dibyeiiler  aiinui- 
nuis  et  i'e<na  auctoritate  conlirnianuis.  Aniiuiiiuis  etiaiu  quod,  si  aHquos  ex  servis 
vel  aiicilHs  suis  prefati  caiioiiiei  mamimiltere  volueriiil,  nostro  super  iioc  asseiisu 
mininic  requisilo,  quos  vel  quoi  voluerint  servos  vel  aucillasjugo  servilutis  absol- 
vant, et  perpétue  libertati  tradaiit,  remota  scilicet  onini  caUunpnia  et  sopita 
totins  letractionis  molestia.  Illud  insuper  sumrnopere  deterniinaviinus  et  detei- 
ininando  diUiniNÎnius,  quod  omnia  que  superior  continet  pagina,  eojure.  ea 
liberlale  qua  tenuimus,  predieta  Sancti  Victoris  i;cclesia  in  sternum  possideat , 
el  Iioc  j)recepluni  nostruin.  quod  nostri  noininis  caractère  signa\inius,  in  sig- 
nuni  et  argumentuni  perpétue  firmitatis  o[itineat,  in  supradictis  tanien  omnibus 
salva  auctoritate,  salvo  jure,  saiva  débita  oboedienlia  Senonensis  arcliiepiscopi  et 
Parisiensis  episcopi. 

r  Signuni  Dainberti,  Senonensis  arcliiepiscopi''*.  f  Signum  Rodulfi,  Remorum 
arcliiepiscopi.  f  Signum  Ludovici  régis,  f  Signum  Ivonis  (larnolensis  episcopi. 
f  Signuni  (Jualonis.  Parisiensis  episcopi.  f  Signuin  Lisiardi,  e[)isco]ii  Suessio- 
nensis.  f  Signum  Maiiasse,  Meldensis  episcopi.  r  Si{[num  Joliannis,  Aurelianensis 
<q)iscopi.  f  Signuin  Godefridi,  Ambiauensis  episcopi.  t  Signum  Autisiodorensis  epi- 
scopi Humbaudi.  f  Signum  Iluberti,  Silvanectensis  episco[)i.  i  Signuin  Pliilippi, 
Trecensis  episcopi. 

Auctum  Catalaunis  in  |ialalio  publiée,  anno  Incarnalionis  Uomiiiici'  mcmu. 
anno  vero  regni  nostri  v. 

Data  per  manuin  domni  Slepliani  cancellarii.  Signuni  Anselli.  tune  lemporis 
dapil'eri  nostri.  Sigmiiin  lliigonis  constabularii.  Signum  ^\  idonis  caineiarii.  Sig- 
num Gisleberti  biilicularii. 

A.  Orijjiiinl,  avec  si-paii  phi<]n('',  aux  Ai'cli.  riat.,  K.  :>i,  n"  8'.  (Mu-iùe.  il"  i.'îi). 

15.  Copie  du  xii'  siècle,  avec  traces  do  sceau  peiulaiit,  auv  Auli.  nal.,  K.  21,  n'  8''. 

C.  Copie  du  xiil' siècle,  aux  Arcli.  ual.,  LL.  ii.")o  (Carlul.  de  Sainl-Viclnr),  loi.  1. 

1).  Copie  du  xï'  siècle,  à  la  lîilil.  ual.,  lus.  lai.  i.5o5S,  fol.  i8(j  v". 

E.  Copie  du  xvi'  siècle,  il  la  Bilil.  nal.,  ins.  lai.   i'i67'!,  fol.  1. 

F.  Copie  du  xvii' siècle,  ù  la  Bibl.  ual.,  im<.  lai.   i'iC)iï>,  fol.  :îy3. 

G.  Cojiie  du  xvii' siècle,  à  la  Bibl.  nal.,  lus.  lai.   l'iliyçi,  p.  19.. 
H.  Copie  du  xvii"  siècle,  à  la  lîiLl.  nal.,  nis.  lat.  l'idSG,  fol.  i. 

'''  Une  partie  de  ce.s  signatures  sont  aiitugraplies  dans  loriginal  (A). 


190  CAItTlLAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

1114,  i"  (li'reinbre.  —  LAir.A.\. 

('iOiilii-iii:ilioii  p.'ir  le  [inpo  l'iiscal  II  de  la  fondalion  de  l'abbare  île  Saiiit-Mctor. 
el  de  ses  |)nssessions  et  |irivilèges.  —  rrReligiosis  desideriis  dig-muii...  ^ 

A.  ()ii;;in.il,  avi'i-  Iruce»  tlo  scf-au,  ,iii\  Arcli.  rial.,  L.  uaS,  ri°  3  {iilias  K.  if),  n"  S). 

1).  (lii|iic'  ilii  vi'  siècii-',  à  iii  Bilil.  liai.,  DIS.  liil.  I  jor>8,   fol.  190  v°. 

C.  (Àipifi  de  i5ii,  aux  Arcli.  nal.,  L.  aaS,  11"  3-,  fol.  5  r". 

D.  Cojjle  du  xvi'  siècle,  à  la  Bilil.  iiaL,  nis.  jal.  ihù-]'!,  fol.  A  r". 

E.  (;n|,i,.  du  wir  ^l.'■rl.■,  à  la  liiM.  liai.,  in^.  lai.  l'iGi.'.,  fol.  378  y\ 

F.  (;.i|]i.'  du  wii'  si.'tlc,  à  la   jlilil.  liai.,  iiis.  lai.   \lii''-;(),  p.  17. 

Kdil.  :  («)  Diilii..^.  //(W.  rrrirs.  ijari.i. .  1.  I,  p.  797,  dViprùs  F.  —  {h)  Alarléiic,  A.npiis.'i.  colkct.,  1.  VI,  p.-2\(j. 
('•)  .Mi^'iiL',  falniL,  I.  CLXIll,  cul.  35(j,  d'après  6. 


165 

1  1  l'i,  après  le  3  auùl.  —  Pahis. 

E.xeiiiptioii  deeorvér,  de  Uiille.  de  voirie  e|  autres  droils.  accordée  par  Louis  \'l 
au  prieure  de  Saiiit-Eloi. 

lu  iioiiiiiK' siiiiclc  cl  iiidividuc  Triiiilalis,  aiiR'ii. 

Ilc'jic  (lijpiilali  cl  lioiii'slali  |tiiiici|talilor  coiivciiil,  illa  \itlcliccl  qiH;  |icrliiH'iiI 
ad  cultiuii  Dci,  soliiis  ;;ralia  carilatis  liicri,  iintiio  honore  comliiiiio  vciierari, 
rI(|iic  liiimiliuiii  |)['cc(,'.';  siiscipcrc,  maxime  auteiii  domesticoriim  lidei.  E<[0  ijjiUir 
Liidoviciis,  Dci  miscricordia  Fiaiiconim  ie\.  Iiacc  cl  alia  cxcmjila  yaiiç  doclrinç 
dilijjciilci'  atlciidciis,  maiiifcslo  ]ircsciili  iialioiii  cl  siiliccdculiiim  posicrilati , 
(|ii0Miam  Tcdliaiidus,  alihas  {\i'  Fossalis,  cl  ctiiii  illo  l'iaiiiaiidiis.  piioi'  Saiicli 
Elijjii,  assciisii  ci  Vdliiiilalc  (îalouis,  Pansioiiim  c|)isco])i,  sci'ciulalis  iioslrç  pre- 
sciitiaiii  adici'c.  Iiiiiiiililcr  olisccraiilcs  (|iiatiiius.  pio  levcrciilia  Di'i  cl  |>io  i'ci|iiic 
anime  iiicç.  imino  ul)  rcmcdiiim  aiiimaiiim  |)i('dcccssormn  iioslioiiim,  mnnuf^ 
taille  lilicilalis  acccicsic  licali  Elij'ii,  (|iiç,  iii(|iiaiii,  sul)  mcmoralo  ahbale  con- 
^islil,  (■onccdercniiis,  ul  illi  oniiics  cujiiscuminie  ollicii  cssenl.  (jiii  vididicet 
iiiaiisioiics  |)()ssidcrciil  m  Icria  çccicsie,  (|ue  cxira  eoriim  miiros  esscl,  aille 
niiiam  nosliain.  ali  aiieiilo  poile  iioslic  nsipic  ad  porlain  Sancli  Eli}[ii.  in 
cadem  liliciiale  (jiia  priiis  Icira  cxlih^ral  cum  inlia  miiros  lueral,  cl  ip.si  in  per- 
pcliiiim  pcrmanciciil  :  ali  unuii  \ideliccl  vialiira,  hanno,  saii'jnine,  corveia. 
ppcposili  cxacliuiic,  liiri.s  caplioiic,  inceiidio.  lallla,  scii  ipialibel  alia  mala 
consuelndiiic,  ipiicli  |)ciiiliis  cl  yoliili  cssenl.  (hioriim  pelicioni  hciiijjne  coii- 
desccndenlcs   facile   adipiicvimus.    ila    diimiaxal    ipiod   de    illis    liospililuis   iiiibi 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  191 

conversantibiis  telonouni  essct  inonacliorum,  de  foreiisibus  autem  cuai  illis  mer- 
catuni  l'acicntibus,  teloiieimi  nostriun  esset.  Si  vero  de  illis  liospitibus  iiiibi  coii- 
versaiitibus  aliqiiis  oiricimn  taie  teneret  ad  qiiod  liasbaiiiieiim,  seu  alia  consue- 
tudo,  ad  nos  ex  jure  offîcii  pertineret,  more  solito  persulvercl.  aut  ab  ollicio 
cessaret.  Lt  autem  hoc  firmum  et  inconvulsum  permaneat,  assertionis  uosln.' 
robore  et  sygiili  nostri  impressione  alBrmari  precepimus  [moiwgnimnw).  Siifnum 
Anselli  dapiferi.  Signum  Gisleberti  buticularii.  Sijpuim  Hnj;oiiis  roiistabulaiii. 
Signum  Widonis  camerarii. 

Vctuin  publiée  Parisius  anno  Incariiati  \  erbi  mcxiiu,  aiiiio  i[uoi[ue  regui 
nostri  vu. 

Data  pcr  manum  donnii  Stepliani  cancellarii. 

A.  Original,  avec  (races  de  sceau  plaqué,  aux  Arch.  iiat.,  K.  ai,  ii°  lo'. 

B.  Vidimus  du  xiv'  «iécle,  aux  Arch.  nal.,  S.  iiH-2.  n'  ii-ia. 


166 

1114,  aprè?  le  3  août.  —  Pach. 
Aflrancliissement  par  le  roi  Loui-;  \  I  d'uno  serve  nommée  .Sanceline. 

DE    SA>CELI>\   FILU   ASCOMS. 

t  In  noininc  sancli;  et  individue  Trinitatis,  amen. 

Ou'.'cumquo  in  mundo  fiunt,  quia  temporalem  (inein  liabeiit,  venlo  oblivionis 
facile  delentur,  nisi  memoriç  litterarum  inllgantui'.  Quajjroplcr  ego  Liigdoxicus, 
Dei  gracia  Francorum  re\.  nolum  facio  presentibus  et  luturis  (pu)niam,  ob 
remedium  anime  niei;  et  pro  requie  animarum  nostrorum  predecessorum,  (juaii- 
dam  ancillam  uostram  débite  servitutis  nobis  obnoxiam,  nomine  Sancilinam, 
Aschonis  scilicet  filiam.  pretaxate  servitutis  nexibiis  onuiiiuode  absolvinuis,  illam 
perpétue  libertati  dantes,  ut,  quasi  orta  ingenuis  parentibus,  aniodo  halieat  po- 
tcstatem  el  licentiam  nubendi  cui  voluerit.  etiam  faciendi  conjuginm  cum  boniine 
beati;  Marie,  ncc  propter  hoc,  ex  nosti'a  parte,  rccindatur  illius  libellas,  sed  peni- 
tus  quieta  et,  ut  dictum  est,  in  elernum  permaneat.  (Juod  ut  lirnuim  et  iiicoii- 
vulsuin  permaneat.  notatione  litterarum  et  sigilli  nostri  im])ressione  conliriuaii 
precepinais.  Si  cpiis  vero  deince[)s  liujus  libertafis  lirmitati  ob\iare  temptaxcrit. 
quasi  temerarins  contemj)tor  et  reus  iiostn'  majestafis  habeatur,  irrita  lameii  <^t 
vacua  calumpnia  ejus. 

Actuni  publiée  Parisius,  anno  Incarnationis  Domiiiiei;  m"c"xuii'\  anno  (|UO(jue' 
regni  nostri  septimo.  f  Signum  Lugdoviei  régis.  Signum  Anselli  dapiferi.  Signum 
Hugonis  constabularii.  Signum  Gisleberti  buticularii.  Signum  Guidonis  camerarii. 


192  CARTLLAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

Présentes  vero  adlueniiit  :  Gnilelmus  de  Garlanda,  Gisleberlus  fraler  ejus,  ^ival■- 
diis  (]e  Pissiaco,  Tebertus  Geniardi  filins,  Bartolomeus  camerarius. 
Data  per  manuni  Stephani  caiicellarii. 

A.  Original,  avec  sceau  plaqué,  aux  Arch.  nat.,  K.  3),  n"  lo'. 

R.  Copie  du  su'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  177  {Livre  i\'oir  de  Notre-Dame),  p.  209. 

C  Copie  du  siii' siècle,  aux  .Arch.  nat.,  LL.  17O  (Petu  Pastoral  lic  Notre-Dame),  loi.  062. 


167 

nu. 

Lettres  de  Gnaln,  évesque  de  Paris,  qui  reconnoît  que  les  chanoines  de  Saint-Marcel  peuvent  lever  taille 
sur  leurs  liostes  et  subjects  sans  requérir  ni  attendre  la  permission  de  l'évesque  de  Paris .  et  de  con- 
céder à  leurs  hommes  qu'ils  puissent  contracter  mariage  avec  d'autres  servantes,  et  qu'ils  peuvent 
vendre,  transporter  et  esclianger  leurs  vignes  sans  la  permission  dudit  évesque.  De  l'an  1 1  li.n 

Analyse'''  du  xvii'  siècle,  aux  Arcii.  nat.,  ro<;.  LL.  65  (Invent,  des  litres  de  .Saint-Marcel),  fol.  i. 


168 


Concession  par  Louis  \  I  aux  chanoines  de  Saint-Denis  de  la  Châtre  de  ses  di-oits 
sur  le  cloître  de  cette  église. 

In  noniine  sancte  et  individuc  Trinilatis.  Ego  Ludovicns,  Dei  gratia  Fraiicoruni 
ie\,  notiini  facimus  tain  presentihus  quam  lutui'is  quod  claiislruni  ecclesie  Sancti 
Dionysii  de  Carcei'e,  inuri  vetcris  anibitu  contcntuin,  ab  iino  laterc  \ie  supeiiori 
que  ducit  ad  niajorem  béate  Mai'ie  ecclesiam  conterniiniini,  ab  altei'O  vero  laterc 
MO  que  ducit  ad  Seqnanam  conlijjuuni,  liane  libertateni  et  inmiuiiitateni  lia- 
bere  voliiinns.  nt  niilliis  prepositiis  nec  ali(]iiis  ollicialiiiiii  noslroruiii  al)  eis  qui 
in  ipso  claustro  nianent  seu  mansuii  suiil,  aliipiain  consuetudmeni  exijjere,  vel 
ipsos  in  aliquo  vexare  ])resuinat,  nec,  si  in  jiarliciilari  lureraclo  extra  claustrum 
iidein  liierini  depreliensi.  (piidqiiid  est  jiiiis  in  eo  spatii  (pnul  iiiler  diclnin  elaus- 
truin  et  Sequanam  silnni  est,  liabcbamus,  caiionicis  ejiisdem  ccelesie  conccssinius. 
()uod  ne  cujusquam  usur|)atoris  teineritatiî  infirinari  valeal,  litteraruin  meinorie 
connnendiiri  cl  noniinis  nostri  carailere  et  sijjillo  signari  et  rorroborari  leciinus. 

Actiim  Parisiis,   aiino  liu-ariiali  \  eibi  inillesiino  ceiilesinio   deciino  cpiinto,  et 


''*  Nous  no  connaissons  aucune  copie  manuscrite  ou  imprimée  de  cette  pièce;  aussi  nous  bornons- 
nous  à  reproduire  le  texte  même  de  l'analyse  contenue  dans  l'inventaire.  —  '''  Avant  le  3  août . 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  19:^ 

regninostri  septimo,  astantibus   in   palatio  nostro   quorum    aomina   subscrii)ta 
fuerunl  :  Si-num  Ansclmi  tiapiferi;  Gilberli,  fralris  ipsius,  buticulani;  Hugouis 
constabularii;  Guidonis  cainerarii '". 
Dala  pei'  niauuni  Stepbani  caurellaiii. 

A.  Copie  (lu  xvii'  siècle,  aux  Ai'cli.  nal.,  L.  911,  n'  'i- 


169 

1110.  —  i'i 


Notico  par  iaqi.fllo  le  doyen  Ber.iier  et  le  chapitre  do  Notre-Dame  coustateiit  la  rqiaralion  faite  par  le  roi 
Louis  \I,le  jour  de  son  mariage,  pour  avoir  fait  démolir  la  maison  d'un  chanome. 

HOC    SCF.irTLM    EST    DE    RECTITLDINE    QUAM     FECIT    DOMMS     LODOVICUS    CANOMCIS    DE    DO.MO 
DOMM  DLIIANM  CANOMCI  QLE  EUVÎ   EXTRA  CLALSTliUM. 

In  nomine  sancle  et  iiidividue  Trinitalis.  Ego  Bei-nerus,  dccanus  Sanctc  Marir 
Parisiensis  occlesie.  totus(iuecoiiveiitus  canonicorum,  sci-ipto  mandaicdecievinms 
quod  constitutum  est  et  sanritum  actoritatibus  et  privilogiis  inuUoruni  oftbodo- 
xorum  rcgum  et  apostolicorum,  douius  videllcel  canonicorum  nostrr  rccbîsie,  tam 
illas  que  suut  extra  claustrum  quam  cas  que  sunt  in  ipso  claustro,  soiutas  et 
quielas  esse  ab  omni  inqnietudine  jndiciaiie  potestatis,  ncc  aliipiem  cas  inquie- 
tai-e  posse,  nisi  contra  de.rela  i-egnm,qni  eas,  tam  extra  (|uam  iniia,  bl.emmas 
canonicis  concessere,  vohiorit  tacere,  et  analbemati  apostolicorum,  (pii  [uivib'gia 
coidirmavere.  volnerit  subjacere.  Domnus  autem  Ludovicus,  régis  PInHppi  filins, 
ut  mos  est  ])nncipibns  ieviler  irasci  minoribns,  iiescimus  (pia  ira  accensus.  quibns 
iiequam  hominibus  eum  instigantibus,  cum  nesciret  domns  canonicorum,  qn.; 
sunt  extra  claustruiu,  soiutas  quielascjuc  esse  debere  actoritatibus  et  piivilegus. 
ut  prelaxatum  est,  precepit  l'anudis  ([uatiiius  domum  (jnandam  cujnsdam  canomci 
iioslri  Duranni,  que  erat  extra  clanstrnm,  precipitarent.  Ipsi  autem  lamuli,  non 
audentes  contraire  jussis  i|)sius,  particulam  de  domo  precipitavernnl.  Non  longo 
autem  lempore  post ,  domnus  Galo,  noster  e[)iscopus,  et  quidam  de  canonicis 
Hostris,  adeuntes  domnum  Lndovicum,  ei  rationabiliter  demonstraverunt  omnes 
domns  canonicorum  iH)stroi'nm  soiutas  quietasque  esse  debere,  nbicumque  lue- 
rinl.  I]ise  anleni  domnus  Ludovicus  hoc  audieiis  et  non  bene  cgisse  se  recognos- 
cens.  die  (pni  duxit  nxorem  suam ,  anlequam  benedicereiitnr,  Denberlo  Seno- 
nensi  arcliiepiscopo  et  conplnribus  episcopis  et  clericis  adstantibus   et  militibus. 


''•  Le  copiste  a  écrit  rrcaudarii-,  faute  de  lecture  évidente  etliicilc  à  expliiiuer. 
Carliil.  —  1. 


10/a  C  ART  CLAIRE  GENERAL  DE  PARIS, 

iiiidii  Bcnioro  (Ifcjiiio,  [)ro  onuiihus  aliis  caiioiiicis,  j)i'o  l'orifaclo  qiu»!  de  doino 
jtrodirl;!  iiisriciihM-  jiisscral,  por  denarium  quein  iii  manu  sua  k'iiel)al,  rcctitu- 
diiieni  aille  i|isiiiii  altarc  (oeil,  iiicvidenlia  cpiscoporuiii  el  clcriconun  ellaicoruui, 
jiioriiillciis,  (jualiiHis  .sibi  illud  l'oriracluni  coiidonarclur,  se  nou  ultra  laie  quid 
julif^iido  vellc  prcsuiueic  al  privilcjjia  suoruiii  prcdecessoruiii  re;;uiu  el  aposloli- 
cnriiiii  de  doiiiilMis  prediclis  coiiliriiuire  el  iiiviolabililcr  roiiservaic. 

A.  Origliiiil  (' ,  iiii\  Anii.  liai.,   K.3i,irii. 

B.  Copie  (lu  xiu'  ^ii■c■|^,  ;iiiv  Arcli.  liai.,  Ll..  lyô  {'jrimil  l'(isli,ral  de  Nolrc-Danir) ,  p.  (i.'iô. 


170 

m:).  —  Pinis'-'. 

AliMiidoii  par  Ivmis  \  I  aii\  iiiuiin's  de  NoIre-Diimc-ilos-Cliamp^,  d'iiiie  iviito  de  six  sous 
iju'iU  lui  iii;\,-iieMt  aiiiiiiolloiiienl. 

l>i;    VI    SOLIDIS   CENSLVl.llîU.S   OLOS   PEFiDON  \\  IT   LLDOVICIS    r,E\   DOMLI    NOSTliE 

i)i;  c\Mi'is. 

lu  iKHiiiiM'  saiiclc  cl  iiidividiic  Ti'iiiilalis. 

In  (lliii^li  iioiiiiiii'.  e;;o  Lucdovicus.  Dei  dispensaiile  uiisericordia  iii  legcui 
Fiaiicmiiiii  suldiiiialiis,  iioliiiii  licri  volo,  tain  jiresenlibus  quaiii  l'iiliiris,  ipioiiiain 
|)ri's('nciaiii  iiosiraiii  adiil  doiiiius  \\  illeliiuis  de  Warlauda,  fubdis  iiosler,  rojjans 
ac ohiiixc  dc|)iccaiis  (pijiliiius,  pio  .iiiiiiiarnui  pali'is  luei  cl  aialris  iikm;  predeces- 
soruiiiipii'  iioslioriiiii  leiiicdio,  scx  siilidos  quos  iiobis  uiio  quo(|ue  aiiiio  in  festo 
bcali  l!i'iiii;iii  (•(■iisiiahler  pcis(»lv('l)aiil  iiioiiacdii  boate  Marie  iii  Caiipis,  eidem  ec- 
clcsic  in  |i('ipi"liiiiiii  cuiiduiiarciniis.  (liiins  pelicionein  inisei'icoi-diler  ainpiexus, 
icineiiioi'aiis  non  .solnm  (|Uod  Uîiien,  quod  possidco,  veriiin  eliain  <|ii(id  valeo,  e\  Dei 
sohiis  niiscricoidia  babcre,  el  (piia  ejii.s  nianns  aiiplis.siina,  ni  idem  in  Evan;;elio 
leslalui-,  (■(■nliipliiiii  rcliibiicl,  siqiraibcliim  ccnsiiin  eidem  eclcsic  dedi  el  cuii- 
ei'ssi.  \'A  ni  lioc  laluin  el  lirniiim  pcinnaneal  in  scnqtilernum.  presenleni  cartam 
noslii  acIuriLile  sijjilli  siijnalain  el  eoiToboraliim  (ieri  disposiii,  (|ue  cl  liane 
clcmosiii.uii  noslram  iicilcclc  expnnal  el  in  miinimeiilmii  slabililalis  perpclno 
exi.slal. 

KranI  lune  lenipinis  in  palacio  iioslro  (pini'iim  iiomina  siilililiilala  siinl  el 
sijjiia.  Si|;iiuiii  Aiisclli  dapilcri.  Si<;iiiiin  lln|;i)nis  cunslabularii.  Si;;iiiim  Gisleberli 
biiliciilarii.  Si;;iium  W  iddiiis  eaniciarii.  Tesles  iiillneiiinl  :  iinirai'dus.  Krofrerius, 
^ival■dlls. 


On  |iliilnl  r(i[iii'  niiilciii|iiii-,iiii('   mais  incniiiplèle.  -  -  '■'   Avant  lo  ;]  anùl,  1 1  i ,' 


CARTILAIUE  G  EN  Eli  AL  DE  PARIS.  195 

AcUim  Piirisius,  iii  palaeio  iiostro  piiplicc,  <inno  Incarii.Tti  \  eiLi  m°c°xv",  aiino 
nostre  cuiiHOcracioiiis  vu",  primo  aniio  ciinsecracioni.s  Atlelaidis  reijiia'  (inotio- 

Data  pof  laaiuun  Stcphani  caiicellai-ii. 

A.  Oiii;iniil,  :ivw  liace^  do  scraii  |jl:u]rié,  aux  Arolj.  nul.,  K.  ai,  ii"  10\ 


171 

Vers  1115 


lijln'ndation  par  Tliibaiil,  abbé  dfi  Salnl-Marliii-iles-Gliaiii|is,  à  Aiisel,  dit  Payen, 
d'une  terre  sise  à  Saiiite-Geneviijve. 

Noluiii  sil,  uiuiiibus  fiitiiris  cl  presentibiis  quia  doiiiiiiis  Tcobaldus,  piiur  Saticti 
Martini  de  Cami)is,  consilio  amicnriiin  suoriuii  et  i'aiiiiliariiiiii  ;ecclesi;e  Saiicli 
Martini  et  quorumdani  monaclionuii  ciedens,  dédit  (juaiidani  trrrani  in  feudo 
Anseilo,  lilio  Heinrici  Ruselli,  co<;nonienlo  Pa<;ano,  qiiani  petcbat,  ca  videlicet 
conventione  ut  eamdeni  terrani  predictus  Ansellus,  cognoniento  Paj^anus,  in  sua 
vita  tonoat,  et  pro  ea  predicto  domno  Teobaido  priori  et  seniori])Us  Sancti  Mar- 
tini serviat,  nec  ullam  potestatem  diniittendi  eani  suis  iieredibus  habeat;  sed, 
cum  evenerit  ut  nioriatur,  in  dominiuni  Sancti  Martini  su[)radicta  terra  reverta- 
tur:  que  terra  a])ud  Sanclani  Genovefani  consistere  videtnr.  tlujus  rei  testessunt  : 
Hurdinus  de  Devra,  et  Willelmus  de  Maciaco,  Willelnius  Marniercllus  et  ncpos 
ejus  Arnulfus  Malviellus,  IJertrannus  major,  Godardus  deranus.  fiodaidus  lu- 
restarius. 

A.    Copie  (lu  xii'  siiVlo.à  h  Bilil.  uni.,  in.s.  lai.  111977  {Likr  Testainnihinun  ilo  Saint-Marllii),  lui.  ^.'i  r". 


172 


lieiioiiciation  par  Eoiiis  VI  à  Idiil  droit  sur  un  sort  do  SaiMt-\larliii-dc's-(;iinin|is  uoiiuné  (iaiuu . 
ijui  avail  ('|ion5é  une  serve  du  l'oi. 

In  noniine  sancte  et  in(bviihic  Trinitatis,  amen*').  Ludovicus,  Dei  <;ratia  Fran- 
corum  re\,  iiotum  fieri  volumus  universis  sancte  Dei  IJcclesii;  cultoribus,  tani 
lulnris  (piam  et  presenlibns,  et    maxime   ministeriabbus  nostris,  (juod  queiidam 


Entre  1  luG  et  1 1  17.  —   '    Enire  i  108  et  1 1  ,7.  _    )  Linvoratiun  nianqui'  dans  A. 


19G  CARTLiLAIUE  GEXEIiAL  DE  PARIS. 

(le  faniilia  l)eali  Martini,  Waloiieiii  videliccl  noniiiie,  queni,  quia  uxoreni  ex 
l'aniilia  iioslra  duxcial,  filiaiii  videlicel  inajoris  de  Saviniiiaco,  diclanlc  juslilia 
caliiiiipiiiabamiir,  pelitioiie  Tedlialdi''',  Saiicli  Martini  tune  lemporis  ju'ioris,  et 
liolberti'-'  de  Provinniacu  ac  ceteioruni  fratruin'''  ejusdein  ecciesio,  in  aninu,' palris 
nosli'i  reniedio,  cum  uxore  sua  Saiictu  Martino  liberuni  dedinius  et  ab  ouiiii  ju{;o 
servitutis  qua  detentus  fueral  iiberuni  ])enilus  et  quietuni.  Et  ut  bec  libellas 
ex  parte  nostra  (lima  et  inconvulsa  pernianeat,  incnioriaie  presens  iiide  fieii  et 
iiostri  nomiiiis  karactere  et  sigillo  signari  et  coiToborari  precepinius.  Teste  Ivone 
Cai-noteusi  episcopo,  Stepbaiio  Parisiens!  arcbidiacoiio,  Wilb'hno  ipsius  l'ratre. 
Ib'rhiino,  Frojjerio  !''. 

A.  Co]iio  (]ii  su'  sirclc,  à  lii  IJilil.  [lal.,  MIS.  bl.  10977  (^''"^''  Teslaiiicnluriim  de  Saint-Marlin),  fol.  ig  v". 
li.  Copie  lin  xi[°  sii'iio,  tliiit.,  fol.  7S  v". 


173 

1  1  10,  i.'l  novr'nilire.  —  Au  TiiANSTEVEnE. 
lîiille  |iar  lai|iiplli'  lo  |)a|io  l'a-iral   H   |ii-i'nil  l'abliay  ilo  Saiiit-Majjloirc  suiis  la  jiiTilcrtioii  du  Saint-Sièffc. 

Pascliabs  episcopus,  servus  servoruni  Dei,  dib'cto  lilio  Giiiel)oldo,  abbati  vene- 
i-abibs  inonasteriibeati  Ma<dorii  Parisiensis,  ejusque  successoribus  regulariter  sub- 
stiluendis,  in  perpetuuni.  Pielifjiosis  desideriis  dignum  est  facile  prebere  coiisensuni 
lit  li(b'lis  devocio  ndereni  sorcialnr  ellectum.  Clarissinnis  siquidem  Francoruni  rex 
Lodvicns,  spetiabs  ajiostoHcr  sedis  (iHns,  fideb  nos  devolioiie  piilsavit  ut  ])eati  Ma- 
;;loni  inonasieriiiin ,  cui  Deo  auctore  présides,  juxta  dcsi(b'riuni  tuiiin.  sub  tuteiam 
cjusdein  a|)()st()lic.(;  sedis  excipeicnuis.  ^os  ila(pie  vestris  votis  duce  Doinino  aii- 
niieii|l('s],  iib'in  nionasteriuni  saiictae  lîonianr  aecclesii;  greinio  suscipimus  conto- 
\eiubiin.  l'er  preseiilis  igitur  piivilegii  pagiuam,  aposlobca  auctoritale  statuimus 
ni  (piecMni(|uc  predia,  ([uascunupie  possessiones  snpiiubcluiii  beali  Maglorii  nio- 
nasleriiini,  coiicessione  |ioiiliiiciini ,  iiberablale  principuni,  vid  ol)latione  li(bdiuin, 
vcl  aliis  justis  niodis,  in  |n'eseiili  \  indictione,  possidel,  vel  in  Inliinini  juste  nt(|ue 
canoiiice  polcril  ;ubpisri,  lirma  voliis  vesiriscpie  siiccessoi'dius  el  dbl)ala  [iri'iiia- 
Jicaiit.  bi  (piibiis  Ik'c  propriis  visa  sunl  iioiniuibus  expriinenda  :  in  Parisieii>i  pago. 
aeccbîsia  Sancii  Dionisii  et  Saiicte  (h'ucis  de  Pn'eis;  in  (jarnotensi.  a>cc]esia  Saiicti 
Laureiitii  (b'  Abinldorti;  m  \bi  lucensi,  aeccb'sia  Sancti  (lirici  de  P)ai(dii:  in  par- 
libns  jiiiiKiiis    liiillaiinii;,   pago  L(dionensi,  aeccdesia  Sancloruin   l*eli'i    ri   Pauii, 


'''    Var.  -Tcohaldi-  (A  '.  ''   Li-  mol  rfrati'iiiii-'  inniM|iii'  ilaii-;  A. 

'    Var.  (rliolifi-;!-'  (li  .  ■'•  Les  noms  ili^s  léinoins  iiiaiiqiioiil  dans  A. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  197 

que  etiani  Sancti  Maglorii  dicitiir;  item  in  Carnotensi  pago,  a?cdesia  Saiicli 
Stephaiii  de  Vernoilo.  Deceruimiis  ergo  ut  nulli  omuiiio  liominuin  liceat  iileni 
monasterium  teniere  pertiirbare,  aul  ejus  possessiones  auferrc,  vol  ablatas  re- 
tiiiere,  niiiiiicre,  vel  lemerariis  vexationihus  Catigare,  scd  oiniiia  intégra  coiisei- 
ventiir  eoruni  pro  (pioruin  sustentaliuiie  et  gubernatioiie  concessa  sont,  usibiis 
omniniodis  pro[ru]lura,  salva  Parisiensi  episcoj)i  canonica  reverentia,  ciii  tanien 
monasterium  ipsum  gravare  aut  insolitis  exactionibus  vexare  non  liceat.  Si  qua 
iintur  îccclesiastica  secularisve  persona  banc  nostiç  constilutionis  paginam  sciens, 
contra  eam  temere  venire  tenqjtaverit,  secundo  terciove  commonita,  si  non  sa- 
tisfaclione  congrua  emendaverit,  potestatis  bonoris(pnî  sni  dignitate  careal,  ream- 
que  se  divino  judicio  existere  de  perpclrata  iniquitate  cognoscat,  l't  a  sacratis- 
siino  corpore  ac  sanguine  Dei  et  Domini  Fiedemptoris  nostri  Jbcsu  Christi  abena 
fiât,  atque  in  extremo  examine  districte  ultioni  subjaceat.  Cunctis  autem  eidem 
bjco  justa  servantibus  sit  pax  Domini  nostri  Jhesu  Cbrisli,  qiiatinns  et  bic  l'ruc- 
tum  bout;  actionis  percipiant  et  apud  (bstrictum  judiccm  prcmia  aeterne  pacis 
inveniant.  Amen,  amen. 

(/îo/rt)(')  Ego  Pascbabs  catbobcae  aeccJesiae  episcopus.  Benevaicte. 

Datum  apud  Transliberim,  per  manum  Jobannis  sanct»;  Rduianc  ecclesic  dia- 
coni  canbnalis  ac  bibbotbecai'ii,  idibus  novenbris,  indictione  \,  hicariiatioms 
Dominico  aniio  mc  \vi,  poiitificatus  autem  donmi  Pascbabs  seciuidi  papv  amio  wnr'. 

\.   Copii'  ilii  \rr°s.,  A  la  Bilil.  nat.,  ins.  I;il.  i.'i-oi,  lui.  170  f". 


\lk 


t.    —    l'iRIS 


Échange  île  deux  serl's  entre  le  cliapilre  de  Paris  et  l'abijaye  de  Saiiit-dcrniain-des-Prés. 
BEUXKhU   l)EC\M. 

Ego  Bernerus  decanus,  et  sancte  Parisicnsis  ecclesii;  conventus  notum  faciiniis, 
tam  futurls  (piam  presentibus,  quod,  ca])itiib  nostri  conniiuni  assensu  et  consiiio, 
llei'berliim,  Odunis  libum,  et  Rainerium ,  Odonis  corarii  liHuni,  rcciesiç  noslrt,' 
serves,  monacbis  (;ccb'si<;  l)ea(i  (b'rmani  de  Prato ,  perpétue  jure  [)ossidendos, 
concedimus.  Ipsi  vero,  recom[)ensatione  mutua,  Galonem  sutorcni  et  llenardum 
Cosse,  suç  çcclesiç  serves,  intègre  ac  bbere  in  perpetuum  possidendos,   nobis 


'''   Autour  de  |;i  vi>Ui  csl  iiisrrili'  la  devis''  du  |(a|ie  :  r- VVrlio  Diiinini  caeli  lirruati  sinit.i  —  ^''    l'/iili'c  la 
lin  de  février  et  le  ;;  .loùl  1117. 


l'JH  CAIiTL'LAIItE  GElXEItAL  DE  PARIS. 

coïKM'ssri'iinl,  ila  vitleliccl  iil  eoriiiu  iioslri  et  nostri  quoque  eoriini  dciuceps  servi 
pciiiijiiicjint.  Iloc  aulem  uL  firiiiimi  pennaiieal,  cartaiii  prcseiilcin  fieri  precepi- 
nius.  Acluni  ])iiljlic('  in  oapiliilo  Ijeale  Mario,  rcge  Ludovico  i\  auiio,  Girberto 
cpiscopu  aiiiio  II. 

Si;;rniiii  Beniei'i  decaiii.  Sij]iiuin  Ade  precentoris.  Si!;nuin  Stepliaiii  archidia- 
coiii.  Siijiiuin  lleiirici  arcliidiacoiii.  Si;;iiiiin  liainaldi  arcliidiacoiii.  Sigiium  Dii- 
l'aiidi  sacerdotis.  Sijjnnin  lleiheiii  saccrdotis.  Sionum  Tiieoderici  lévite.  Siffiuim 
Joliaiiiiis  levilc.  Si;]iiuiii  IlujjDiiis  sulidiacoui.  Si(jiuun  Albeiii  subdiacoiii.  Si."niini 
^\iliehlli  pueri.  Sijpmiii  l'elii  pueii. 

Testes  Saiicti  Geriiiaui  :  Sijjiiiun  liainaldi  aljbatis.  Sijjiium  Lisiardi  prioris. 
Siijiiuiu  Galdrici  iiioiiaclii.  Si(^;iuiiu  Aiinerici  nioiiachi.  Sijjiiiiiii  Roborti  nioiiachi. 
Si|;iiiim  (ialterii  moiiaclii.  Si;;iium  Fronerii  nioiiachi.  8i{;iiiini  Hii[fonis  hiici,  Lan- 
di'ici  laici,  Herberti  hiici,  Froiiuiii(H  laici,  Gariiii  laici,  GiroMiiaici,  Pajjani  laici, 
Hu[;uiiis  laici,  (îiioldi  laici.  Tlieobuldus  cancellarius  scripsit. 

A.  (:n|,i..  (lu  xii'si.'d.'.  :iu\  A)tIi.  iKil.,  LL.  lO'v'i  (Oirliil.  ttt  île  Saiiil-Gmiwiii-drs-i'rtK),  fol.  70  r". 


175 

1117,  -î.')  iiiais-3  aoi'il.  —  Pahis. 

Diplôiiir  (Ifl  I.oiii'^  \]  i'i';;lniil  00  f|iii'  l'aljbayi^  de  Saiiil-Majflnire  doit  fournil'  pour  la  sui)sislance  des 
(li'MMT\.iiils  (Ir  la  clia[ielli'  Saint-Georges,  et  conlirmant  des  Liens  donnés  à  la  niènic  cliapelle  par 
Henri  li'  Lorrain. 

C.M'.TA   OIE   LOULITIR  DK  VICTL   l'IUOIilS  ET  SOCU  EJLS   OUI  DEdEBVNT  I\   i.OCO  SVNCTI  (jEOI'.Gll 
011    mm:    est   ECCEESIV   ^()STIi\,   ET  DE   CONEIIIM  \TIONE   C\RT.\r.lM   ECCLESIE. 

lu  iioiiiiiie  saiiclc  et  iiidividiic  Triiiitalis,  aiiieii.  l']j^;o  Liidoviciis,  Dci  j;iatia 
Fiaiicoi'iiMi  rcx,  oiiiiiibiis  saiicte  iiiatris  l*]cclesie  filiis,  tain  presentibus  (piaiu 
liiluiis,  |)er  Inijiis  vile  sladiiim  perlieiiiie  coiise([ui  biaviiiiii.  Jiislis  illiislciuiii 
viroriiiii  Deocjne  rainulaiitiuiii  pelicioiiibiis  uecesse  est  (piaiii  luaxiiiie  |irebere 
coiisciisiiiii ,  (pioiiiiii  piis  et  assidiiis  precibiis.  dniiia  propiciaiile  cleineiicia, 
nos  peccali  poiidcic  pi'cssos  relevari  ac  coiisolari  coiilidiimis.  Aoiicie  ijjitiir  laiu 
posleroi'iiiii  (piain  pi'eseiicium  dele'jaiidiim  jier  lillenis  ciiraviiinis  quoiiiaiii''* 
boue  iiicinoiie  Giiiiiebaldiis,  ccclesie  beali  Majjloi'ii  i'ai'isieiisis  abbas.  toluscpH' 
IVatruiii  siioniiii  coiiventiis  iiostram  adici'e  preseiiciaiii,  rojjaules  ac  precibus 
(aiii  lideliiiiii  (piam  aiiiicoruin  suoriim  iiiiiltiplicatis  deprccantes  (pinliiius  apiid 
capellain    jiixla    ('aiiipellos  .sitaiii,  in   lionore   sancturnin   Georj;ii   niartiiis   alque 


l,e  nis.  poi'te  f(jiinni- 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  199 

Maglorii  Christi  coiilessoris  consecratani ,  duus  sacerdoles  iiiouaclius  qui  ibi- 
dem Domino  die  nocteque  deservirent  paricum  eis  asseiisu  depulaicmiis,  et  coii- 
corditer  cum  cis  ex  rébus  inatris  ecclesie,  sue  vidcHcet  abbacie,  uiide  boiieste  et 
(juicte  vivere  ])osseiit,  provida  consideracione  decerneremus.  (Jiioniiu  piis  deside- 
riis  ac  jusLis  pelicionibus  aaïuieiites,  conniuini  asscnsu  IValrum  et  (ocius  oa[iiluli, 
decrevimus  ul  duo  prel'ati  monachi,  sacerdotesprcl'ate  capeUe  servieiitcs,  ad  usuni 
colidianum  très  panes  et  se\  viiii  inensuras,  aboriim  mensuris  fratruni  eijualiter 
comparatas,  a  niatre  ecclesia,  sua  videlicet  al>batia,  sinjjulis  diebus  babeant.  In 
dlebiis  vero  Doniiui  Adventiis  et  Quadrajjesiino,  jejunabbus  taiituiii,  et  Quatuor 
tem])orum  et  viijiliarum  dicbus,  duos  panes  et  quatuor  vini  mensuras  reri|iieiit. 
Pisciuui  vero  et  omnium  aborum  ciborum  <;eneraba,  ac,  pilencias  connnuiifs,  et 
quebbet  pubuentorum  gênera,  legumen  quoque  et  saj;imen,  et  ligna  ad  coiiniiiam 
capelle  necessaria,  et  omnimodam  vestiluram,  cum  reliquis  IVatribns  abbacie  in 
sacerdotab  ordiue  descrvienlibus  eqnabler  parlicipabunt.  Sed  uuiin's  ilb  panes 
quos  abbacia  duobus  monacbis  ad  predictam  rapcllam  mittet,  pauibus  fratrnm  in 
matre  ecclesia  deserviencium  in  (jualitate  et  quantilate  pcr  omnia  sint  equales. 
Servientem  eliam,  qui  monacbis  capelle  serviel,  abbatia  subministiabit  cl  de  sno 
procurabit.  Et  ut  bec  institucio,  tam  a  nostra  excellencia  assencieiile  quam  a  iVa- 
trum  postulancium  karitate  racionabiliter  disposila,  gracior  et  magis  ex  aiïectuosa 
voluntate  fieret.  et  ut  in  aliquo  malrcm  ecclesiam  non  gravai'cl,  Heniicus  l.ollio- 
ringus,  fidelis  noster,  predicte  capelle  reparator,  et  quibuscum([ue  modis  v;del 
beuigims  auxiliator,  ad  capsam  in  qua  corpus  beati  Maglorii  requiescit  su|iorar- 
genlandam,  que  propter  matris  ecclesie  necessilatem  exconnnuni  assensu  frati'uni 
fuitdisparata  et  détecta,  duodecim  marclias  ai'genti,  et  sancto  matri  ecclesie  Sancti 
Abiglorii,  ad  connruinem  usum  IVatrum,  nninn  torcularapud  Karronam  vilbiin  |iir- 
pelualiter  possidendum  dédit,  et  quicquid  liabi'bal  in  \adiiiii)nio  sn[(er  duo  tlni- 
l'ibula  argentea  et  calicem  argenteuni  eidcm  abbacie  condonavit.  Idem  etiam  llen- 
ricus  Lotboringus  ad  pretaxate  capelle  reparacionem  ununi  arpennum  \inee  apud 
Karronam  et  duos  arpeimos  (erre  apud  Mille  Passas  in  pei'|>etuum  coiilidil  lia- 
bendos.  (Juecumqiie  antem  buic  capelle,  in  lionore  sanclorum  Georgii  videli- 
cet atque  Magloi'ii  consccrate,  bacteiius  data  sunt  ac  d('iiiiT|)s  data  ciiiiit,  ipsa 
capella  et  nionacbi  in  eadem  Domino  servienles  libère  ac  (piietc  in  peijx'Iuum 
possideanl.  \eriim  ut  bec  astipulacio  rata  et  firma  permaneat  in  s<'mpitermnn, 
presentem  cailani  noslri  ac  iiiemorali  abbalis  inq)ressione  sigilli  subferilrmare 
curavimus.  (Juod  si  (piis  banc  lani  l'alionabilcin  et  (am  caritativani  inslitucioni-m 
violare  piesiiuqjscril.  el  prcdictis  duobus  moiiacliis  in  aliquo  contra  banc  iiisliiu- 
cionem  mob'slus  exlilerit,  a  venerabili  Gerljcrlo,  l'arisiorum  episcopo,  et  a  rdi- 
giose  vite  Guincbaldo,  ejusdem  ecclesie  Sancti  Maglorii  abbate,  exconnnunicatus 
et  dampnatus,  lionore  et  dignilale  jtrivalus,  lldelium  communione  carebit,  nisi 
satisfactioue  congrua  p'enitucrit,  el  quod  contra  predictam    deliquit   ecclesiam 


200  CARTULAIRi-:  GÉ\ÉRAL  DE  PARIS, 

cineiidaverit.  Doiiiimis  aulom  Gerl)ertus,  reverendus  Parisiensis  episcopus,  noster 
lidelis>iuuis,  iiosiro  jnssu  ac  deprecacioiie.  liuic  astipulacioni  iii  capitule  Saiicli 
Maglorii  iiiterfiiit  et  hauc  excommunicacioiieiii  ciun  prediclo  abl)ate.  comiuuiii  as- 
sciisu  fraliuin  cjusdein  ioci,  ibidem  l'ecit. 

Actuiii  puldioc  Parisius.  in  capitule  Sancti  Maglorii,  aiiiio  Domini  5r'c"xvu'"", 
l'ogiii  vero  iiustri  iioiio,  epacta  x\™^  vi'%  concurrentibus  septeni'''.  Aslantibus  iii  [)a- 
lacio  nostro  quorum  uomiua  sublitulala  sunt  et  signa. 

Signum  Anselli  dapifei'i.  Signum  Gisleberti  buticularii.  Sigmmi  Hugonis  con- 
stabularii.  Signum  Guidonis  cameiarii.  Data  per  manum  Stephani  cancellarii. 
Signa  quoque  tam  béate  Marie  canonicorum  ([uam  liiijus  ecclesie  fratrum  subter- 
scri])simus  ut  testimonio  veritaiis  quod  lactnm  fuerat  fulcirelur.  Signum  Berneri 
decani.  Signum  liaiiialdi  arcliidiaconi.  Signum  Ade  precentoris.  Signum  Guillermi 
canonici.  Signum  Pétri  subdiacoui.  Signmm  Joliannis  subdiaconi.  Signum  Roberti 
pueri.  Signum  Mvardi  pueri. 

A.  Copie  do  i33i  .  à  in  Bil.i.  tiat.,  iiis.  lat.  5'ii3  (Carlnl.  do  Suint-Majjloiro) ,  fol.  tS  v". 


17() 

1117   -■,  —  Puii^. 
Doiijilion  |i;ir  I>oui>  \  I  à  Saiiit-Mc'u'liii-(li_'S-Cliimi[is  (l'un  sert  iioninn.'  Ansold. 

LIDOVICI  HEdlS   FKANCORIM  DE  DONC  ANSOLDI. 

In  Giiiisli  noiiniH'.  Kgo  Ludo\icus.  Dci  gralia  rex  Francorum.  iiotnm  lieri  voie 
tam  lulinis  (uiam  cl  instantilnis  quoniam  nostram  adiere  presenciani  donnus 
Malliens  Sancti  Maitini  piioi-  Intusque  cjusdem  eccb^sie  conventus,  l'ogantcs  ac 
nbnixe  de|)i('canles  (piatenus.  pro  aiiimarum  patiis  mei  et  matiis  nice  pi'cdcce.s- 
sorumque  nuslrorum  remedio,  quendam  siM'vum  nostrum  nomine  Aiisuldum  eccle- 
sie beali  Martini  donai'cmus.  (Jnoi'um  peticionem  misericorditer  am|)le\us.  eum 
cidcm  ecclesH'  niliil  proisiis  in  eo  ictinenics  in  perpctunni  (l(ma\imus.  \eiiini  ut 
boc  ratnm  et  lirnmm  peiinaneat  in  senpilerimm,  pre.s(>ntem  kaitam  iioslri  aucto- 
l'itale  sijjilli  lirimilain  et  coroburatam  ticii  disposuimus,  (pie  et  islud  (loniim  paten- 
ter cxjjonal  cl  m  niunmiciilum  slabililalis  jicrpcluo  existât. 

Actum  Parisms.  aniio  Incarnali  \  crbi  m"  c"  wii".  rcinii  nosiri  viiii",  Adelaidis  re- 


''  Le  cliiflVft  (le  l'('ii;ifli>  nr  concorde  jins  avoc  les  ait  suivi  lo  calcul  ('jjyption.  Mais  la  ()"  année  de 

aiiln's  indicalions  cluonoiojyitjues.   C'est  celui  de  Louis  VI  se  terminant  au  a  août  1 1 1  7,  celte  liypo- 

l'au  iiiS.Toul  au  plus  conviendrail-it  ii  une  date  thèse  nit^nie  ne  feiail  point  disparaître  tout  désaccord, 
postérieure  au  ay  août  1117,  en  adnieltunl  qu'on  '■'■  Avant  le  3  août  1117. 


CARTLLAIUE  GENERAL  DE  PARIS.  201 

giiic  m".  A>tanliljus  in  palacio  uuslro  quoruiii  iioiniiia  siiblilulala  suiil  et  siî;iia  : 
Sigiuiiu  Aiiselli  ilapit'eii.  Sigiiuni  Gisleberti  buticularii.  Siununi  Hiigoiiis  coiisla- 
bularii.  Signiim  A\'idonis  caiiierarii. 

{Moiioi'raimno.^  Data  pcr  maiium  Stepliaiii  cancellaiii. 

A.  Orij;iiial,  -celK'  du  scejii  placiuo,  aiii  An-li.  iial.,  K.  21,  a'  1  1  . 

B.  Copie  (in  \u'  sicVIe.  à  la  lîibl.  iial..  iii'^.  lai.    10977  ('■''"'''  TrxIaDwiiluinni  f|p  Sain^Martiii).  I^il.  77  \'. 


177 

ApiM^    111"! 


.\ccnr(]  entre Saint-.Martiii-iles-dliainjis  et  Maiui-.sès,  pelil-fils  (FlJNe.  au  sujet  lie  drux  presïoiis 
et  de  vignes  que  celle-ci  avait  donnes  aux  moines. 

l'resentibus  et  l'uturis  notilicaimis  quoiiiain  Eva,  pro  !!;aliilc  anima'  t^ua-,  dotlit 
moiiacbis  Sancti  Martini  do  Canipis,  vivente  donino  Teobaklo  piioie.  duo  toicu- 
iaria  cuni  vinearum  custodia  et  duos  aipennos  vineanun.  Sed  bis  omnibu.s  inlnbl 
postea  cabimpniam  Manasses,  f]|ius  fdie  ipsiiis  Eva.  Pioplerea  aïonachi  leceiunt 
cum  eo  concordiam,  ti'ibnentes  ei  l  solidos,  concessitque  atquedonavit  siq)i'a(bcta 
omnia  Sancto  Maitino.  Adbieriint  testes:  .4nsebnus  dapifer  et  Willeimns  irater 
ejus.  Heinricus  Lotbaringus,  Eiiuinns,  Fredericus  fdius  Tetbaldi,  Drogo  major. 

A.  Ccpie  du  xu'  siècle,  à  la  BiM.  ual..  rii<.  lat.  10977  (J'>f'^''  Tcslninentm-wn  de  Sainl-Marlin).  loi.  .■?(>  v°. 


178 

Apre'^  nr 


Confirmation  par  Manasses  des  donations  laites  au  prieure  de  Saint-Martin-des-Cliainp> 
par  Eve.  sa  grand'mère. 

Sciant  j)resentes  et  iuturi  qiiod  Manasses  conccssit  accb'sia  Sancli  Martini  de 
Canqiis  (juir(juid  attava  sua  Eva  predicta  acclesia  dederat.  Audientibiis  iiis  tes- 
tibus:  Fulcone  decano,  Hugonc  clerico.  \\aszone  Baez.  Olrico,  Hngone  Truioiie. 
Warino.  Teudone  Iratre  ejus.  Godefrido  Burdino.  Gisb'berto.  Fnlcone  coco,  Gir- 
berto.  Herlebau(b).  Bernardo.  Rotgerio.  De  puerubs  noslris.  Herlnimbis.  Aabid- 
dus,  Wallerius  fueruiit  testes. 

A.   Copie  du  xu'  sièrle.  à  la  Bilil.  nal s.  Inl.  10977  (Lil'ir  Tcsiamciilonivi  de  Sainl-Murliii),  loi.  /i/i  i". 


''    Cette  pièce  et  la  suivante  ne  pruvenl  se  dater  exaclrinrnt;  niai>  ello;,  sont  postérieures  à  la  mort  ilu 
prieur  Thibaud,  qui  eut  lieu  le  8  janvier,  en  1 1  li  an  plus  toi  on  1117  au  pins  tard. 

Cartul.  —  I.  aO 


202  CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 

179 

IIIS.—  PiiiisC). 
Kcliaiige  do  deux  sorves  onln;  le  l'hapilro  ilo  Saiiile-tjiîiKîviève  d  li>  cliapiti'e  de  Notre-Dame. 

nii   CdMMLTVTlOM-:    DUAI'.LM    WCILLUIIM. 

(ji'alia  leliiK'iuIc  iii  riiliiriuu  ineiiiorii;,  preseiitiiui)  Iraditiiiii  e.st  litlerariiiu  iio- 
tiiic  (jijocl  (■;;()  Sli'|)liaiiiis,  Saiicli;  (îeiiovelV  ilocaiius,  et  canoiiici,  comtmiiii  capi- 
inli  iioslri  voliiiilatc  l't  coiist'iisii  l'cclesii;  nosln;,  aucillaiii  (juandani,  Gibeliiiaiii 
nomiiie,  liliaiii  Burdiiii  de  Fiinfaneto,  rege  Ludoviro  asseiisum  pi'ehoiite  -',  cano- 
iiicis  ('ccle.si('  Bealc  Marie  perpetuo  jure  liabeiidaiii  aiiiiuiiiius.  Ipsi  vero  recom- 
|)eiisalioiie  iiiiiliia  aliaiii  (,'cclesie  sue  aucillaui,  liliaui  Hicardi  de  Balueolo.  Gois- 
))erj[aiii''  iioiiiine,  iiilejjre  ac  libère  imperpeUium  ecclesie  uosire  possidendani 
coneedunl ,  ita  scibVet  ul  (jui/  eoruiii  no.slra  l'I  que  iiosli-a  eoi'uni  aucdla  deiiie,ej)s 
[tennaneal.  AcUun  |)ul)lice  in  capitido  Sanrle  Geiinvel'e.  Signnin  Stepliani  deraiii '^^ 
Si;;iiuni  Reruardi  pieceuloi'is.  Sij]iiuni  Gi.sleberli  pi'esliyteii.  Sigtiutn  Clai'i  |)resby- 
leri.  Si|;iiuiii  liaiiialdi  piesbyleii.  Si|[nuin  Frederici  diaconi.  Signuni  Hujjoiiisdia- 
coui.  SijjriUMi  llani'H'i  diacoui.  Si!;iiuni  Aiberli  subdiaroiii.  Sij;uum  Girobli  subdia- 
coni.  Si|;iunii  Herici  subdiaroui.  Sijjuuai  Ilainierici  pueri.  Sigiiuiii  BernanH  pueri. 
Sii;muiii  (iuillchni  pueri.  !len[iiante  Ludovico,  rege  Fraiicoriim,  anno  \",  anno  In- 
eaiiiatioiiis  Dounnice  m'(:'x"vui".  epacla    .  .'■'"'. 

Albertus  cancellariu.'s  sci'ipsil. 

\.    (;i>pi.'  (lu  \ii'  Mi'ilo,  au\  Aivli.  iKil.,   LL.  177  (  l.u'i-cwnr  <le  \oliP-D,im.>),  p.  '107. 

H.    Copi.Mln  \,„'  .i.mI,..  :m\    \irli.  ,Kil. .  1.!,.  171;  (Prlil  /Vs'Mni/ d-  Nnliv-Dailif  ),  |i.  M,J. 


180 


(loiiliiiiialinii  |Mr  Louis  \  1  d  1111  irliaiijje  do  serves   '  enlri'  les  rluuioiiios  do  Saiiilo-rioneviève 
cl  lo  chaiHlre  de  Nolre-Daiiio. 

MiïVTK»  iiK  ni.iv  m  l'.DiM  r.T  hk  i-ii.i\  iiicmu)!. 
■^  lu  nuuiine  uniiis  cl   indiv  nhu' Triuilalis.  I>l  oiieie  lu^cliuni   liiub're  auidiii 


'■    \\aiit  II'  o  aoôl  1  1  iS.  '■■''  Tonlos  los  sijjiiatiiros  oui  ('•!(■  oinisos  dans  l> 

''   \'oyez  iiiilro  11"  180.  •'■   Lo  cliiiïro  de  l'éiiarlo  est  losli'  011  lilaiic. 

''   ['«(■.  f^Joihorgam- (1)1.  '"    Voyez  la  |)ièce  pi-écédoiilo. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  20;^ 

lidelium  quia  ego  Francoruiii  rex  Liulovicus  inutualiorif'in  quaiii  feceriuil  Bcale 
Genovefe  decanus  et  canoiiicidequadam  ancillasua,  soiore  Laiidrici  de  Fiiutaiieto. 
iioniiiieGibelina,  proancilla  Béate  Marie,  sororeFredcrici,  numiiie  Goiberjja,  lieri 
aiiiiuiniiis.  (Juod,  ne  posset  deno{;ai'i,  sigillo  iiosti'e  iiiajestalis  prerepiinus  coiifir- 
niari  ol  proceruni  nostroiuiii  noiiiinihiis  et  sigiiis  tcslilicari.  Acliim  publiée  Pa- 
risius  iii  palatio  nostro,  aiiiio  regiii  iioslri  x.  Siginuu  Willehui  dapiferi.  Signuni 
lliigoiiis  constabularii.  Siguuui  Gilleberli  buticularii. 
Ego  Stcpiianus  canceliaiius  subscripsi. 

A.  Original,  avec  sceau  plaqué,  aux  Airh.  n.il.,  K.  -i  i ,  n"  i.'i'  (Musée,  11°  1,33). 

B.  Copie  du  xii'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  177  {Lxre  twu-  de  Noire-Dame),  p.  307. 

C.  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Arrli.  nal.,  LL.  176  {Pelti  F'osWrnl  de  Nolre-Dami>).  p.  .3G'  . 


181 

1118.  —  I'abis. 


Aulorisation  donnée  par  Louis  VI  à  Etienne,  doyen  de  Sainte-Geneviève,  et  aux  chanoines  résidant  dans 
celte  abbaje,  de  faire  tout  ce  qui  leur  semblera  utile  pour  cette  église,  sans  consulter  les  chanoines 
demeurant  en  dehors. 

A.  Oiijjinal,  avec  liare-i  de  sceau  plaqué,  aux  Arch.  nal.,  K.  •!!,  11"  i.ï-. 

B.  Copie  du  xiii' siècle,  à  la  Bdd.  Sainte-Geneviève.  El.  tîo  (Cailul.  de  Sainte-(jeneïiè\e),  p.  70. 

Edil.  :  (fl)  Tardif,  Carions  drs,  ruts,  p    -211,  n°  870,  d'après  A. 


182 

1119,   1"  avril.  —  Pauls   'i. 

(lirbert,  évèque  de  l'aris,  allrancliil  l'église  S:iHil-Geiniuiii-l  Au.xrrrois  d  une  itMlmuiice  annuelle, 
do  deu.x  muids  d'avoine  et  d'un  cheval  pour  l'armée  du  roi. 

CAUTA   CILBlsUTI    l'AniSIENSIS   EPISCOPI   DE  QUITATIONE   II   HODIORl  M   WKM 
ET    LMUS    EQLT. 

(Juoniaiii  juxta  sanclaïuni  srriptutaruin  aucloritateiii,  pastoralis  <'Nt  oilicii  iioii 
soluni  preesse  sed  prode.sse,  nostro  iiicombit  solliciludiiii.  jjii'sciitia  &i  (jua  siiil 
in  *;cclesia  Dci  gravatnina,  lalce  caritati.s  aiiiputare  et  fuliira  viiili  nistodia  prcvi- 
dere  et  precavcre.  Noveiiul  ijfitui-  onine.'^  ([uoiiiani  aiuiuonilioiic  el  sugjje.'^lioiic 
(|u(>ritnidaiii  nostroruiii  al)  ccciesia  Sancti  Gerniaiii ,  per  ^iiigulos  aiiiios,  duos  avcnc 
niocbns  ol  equuni  unuui  iii  cxorcilu  legis  e\  débita  coiisuetu(bii('  letjuirore  ba- 
bebani,  sed  canonici  iMius  bjci,  iiostrani  adeuiitcspreseiitiaiii,  consuctucbneni  illani 


'"'  Guérard  [Cavlul.  de  Notre-Dame.  I.  I.  p.  ;îa8)  a  publié  sous  cette  inênie  date  un  autre  acte  qui 
nous  croyons  un  peu  postérieur.  On  le  tiou\eia  ci-apiès  à  l'an  1  \'}.'À. 


■JO/i  CAIiTULAinK   GENERAL   DE   PARIS. 

oinniiio  nogal)aii[  oL  luilliuii  redditionis  iiidicium  se  vidissc  asserebant,  illiid  qui- 
dem  pretendeiiti's  et  si'piiis  iiicidcaiites  (]iiod,si  nl>  illa  non  consuetudinissed  novi; 
l'xarlionis  i-e<jiiisitiom'  \(d  redditioiie  non  desislerem,  jti'edictus  lo(Mis  usqiie  ad 
insiiin  narieUiin  deslrucliuneni  |;iavai'eliii",  cl  a  ludjis  in  extreino  examine  pronil 
diil)io  r<M|!iirei'elin'. 

Ej;o  vero  (jiibeiltis,  Dci  iiiiseiicordia  Paiisioriiiii  niinisler,  coiniiiuiiicalo  religio- 
sorinii  eonsilio,  luin  quia  consueUidiins  lestes  deliciebanl  el  iiidia  verifalis  iiidicia 
a|)|iarel)ant,  tuin  quia  doniuin  Dei  novis  exaclioiiilius  jji'avaie  non  est  çcclesiain 
lejjei'e  sed  vasiai'e,  coniiuiuii  assensii  (•a|)itidi  nostri,  ni  |)rcdicta  Sancii  (jerniaiii 
eeclesia  his  gi'avaminihus  et  exaotioiiibus,  ])re(beto  e(|uu  videlieet  et  pi'edicta  au- 
iiona,  bbera  et  inqierpetuiun  quiela  exsisteret  annuiuuis,  et  presentein  eartani 
Inijus  coiici'ssionis  tesleiii  (piasi  ctciiiiini  iiiciiioiialc  licii  ])i'ecepnnus,  si<;nisque 
caiionicoriiin  nostioi'uui  et  sijjilli  nostri  inqtres>ioii('  coiToboi-avinius. 

Vctuni  puldic(;  Pansius,  in  capitulo  Bciiti'  Marie  Sijniniii  Girberli  epis(:o|ii. 
Siciiinii  lîerneri  dccani.  Sij;iiiini  Adc  ciiuloiis.  Si;iiniiii  Siepliaiii  ar<'lii(lia<'oiii. 
Si|;nuni  lliMirici  arcliidiaconi.  Sij;nuiii  liaiiialdi  arcliidiaconi.  Si<;nnin  Duraiidi 
saccrdolis.  Sijjiumi  Laiidonis  sacei'dolis.  Sijjiiinn  Tlieodcrici  saccidolis.  Sijjiiuiii 
lioberli  diacuni.  Si{;iniiu  \\  illchni  diiicoiii.  Sijjuuui  Tel)aldi  diaroni.  Sijjnuin  Hu<jo- 
iiis  siil)diac(jni.  Siijnuiu  Albeili  sidjdiaconi.  Sijjuuui  Fiilix'i'ti  sulidinconi.  Siijniiin 
l'i'lri  pueri.  Sijjnuni  Anselli  pueri.  Sijjnuin  Audreç  pucri. 

Aniio  hicai'nalioiiis  Doiniiiici'  M"r,"xvnn",  iiidiclm  xu',  eparlc  vu.  concuri'eiis  m". 
teriiimus  pascludis  un.  kalcndis  iq)rihs,  Liidovic(j  re;;e  aiiuo  xi",  Girbei'to  episcopo 
aiuio  m". 

Tebidihis  caurellarins  ^ciipsit. 

\.   ()ri;;iiuil  i>ii  Unmi:  .io  r|nni;;i;)|)lio,  avor  lr,in'<  de  snTiii  |ion.biil,  .un    Airli.  m;iI.,    K.  •!  i ,  n"  i  .3"  (Musée, 

11"  i.'l'i). 
1!.   Coi.ir  ilii  Mil' M.r|i.,aiix  An  11.    ii.il.,  LL.  'iSr,  (Oirliil.  de  Saiiil.C.niiiain-rAiix.MToivl,  1..!.  ii. 


183 

IIIV.  —  l'ii;is 


Exoiiiptiiiii  (le  (iiiil  [ir:ijjc  ri  (le  Imilr  rcili'VMiici'  Mrcnnli'p  |i,ir  li'  icii  l.iiuis  Vl  aii\  jjPiis  ciMployi'S 
iiu  l'iuiiiiiiMTc  |i.ir  1  l]j|lisi>  dr'  I*nris. 

l'r.KCKI'TUM     M  (,l)()Vll  Cil    KKfilS     IT     M  ll.l  S     VCCMMAI'     IN    IU;(;\0    SLO    M!    l'I'ISCOl'O     r\RISli:XSI 

I  r  \  cvxoMcis  swcTE  \i\ii!i;  n:ii\(,UM  m;(H  ic  rin:i.oxi:i  m. 
In  iiounuc  hancta'  il  individuç  Trinilalis.  hi  (Ihri.sli  nonnnc,  ('[;o  L^udovicusJ. 

'''  Publiée  par  Tciild,  ^oiis  Li  iliil.'.TrniicVdc  i  i  \H  (  l.ai/i'llcs  du  Trésor  ilcucltarlci .  1. 1.  [).  'lo).  (Ift  aiilpur 
se  trompe  en  atlirniaiil  qiw  iit  acte  n'a  pas  edi  donné  |)ar  (Inéiaril.  \  oir  Cart.  de  \otre-Dame ,  t.  I  .  p.  -î^i:). 


C  A  HT  U  LAI  RE   GENERAL   DE   PARIS.  -lOi, 

Dei  (lispeiisanle  miseiirordia  in  re<}ein  Fi'ancoiuiii  sublimatiis,  omiiiljiis  episco- 
pis,  al)ltaliljiis,  ducibuy,  roniitibiis,  vicai'iis,  ceiilenariis,  teloiieariis,  actioiiariis  eL 
iiiiivei'sis  res  iiostras  prociiiaiililnis,  proseiilibiis  soilicol  et  luluris,  iiotiiiii  ficri 
voliiiniis  <niia  voïKM'ahilis  Gii'bcrtus,  l'ai'i.sioniiu  episropiis,  Berneriis  decamis, 
Slcpliaïuis  caiicellariiis  noslor  atque  cjnsdem  erclcsiç  arcliidiacomis,  lotiiS(|ue 
Parisiciisis  ccclcsic  comimiiiis  coiivoiiliis,  detiileriiiit  iiohis  precopliiiii  ])r('deces- 
soris  iiostri  L[nd()vicij,  Karuli  lilii,  in  qno  ('(inlinobaUir  (|nalitc'r  ipse  et  aiitecessores 
sui,  rej;es  videlicet  Francornni,  recloribus  ecelesie  saneti;  Dei  Genitricis  et  Sancli 
Stepliani  prullioiiiarliris  atque  Sancti  Germani  confessoi-is,  in  quurnni  lionoi-e 
ipsa  ^t'des  Parisiaia  dicala  est,  concepsi.ssent  ut,  (|uand()cuni(|ue  eis  Hbuisset 
lanmlos  vel  missos  suos  in  qnauicnnique  partem  ne<;()ciau(]i  jjracia  dirijTere,  cuui 
carris  videlicet  et  sauniariis,  sivc  (bi  navi<[in  vel  qnolibet  neijocio,  br,(Miliani  |iei'- 
j;en(li  ubicunique  vellenl ,  al)sque  alicujiis  infeslalionc;  vel  contrarielale,  babereut. 
Pro  liiinitatis  siqui(b?ni  stinlio,  nostrani  leipani  inajcstateni  deprecati  siuit  pre- 
<li(iiis  G[iibeitus|  episcopus  ati[ue  cjusdeni  ccelesii'  canonici  u(,  pro  uierredis 
nostrç  enioluinenio,  ([uoddaui  precepluiii,  ([uod  plcnarie  ipsani  L[u(luvieiJ  prede- 
cessorumque  nostrorum  preceptioncni  in  se  oontineret  et  conririnaiido  venovarel, 
eis  ficri  preciperemus.  Nos  itaque,  ulib;  atque  pernecessarium  esse  sentientes  nni- 
cui(|ue  nostruni  ex  bis  que  in  iiocmuiidoad  lenipus  sibi  siinta  Deocollata,  propter 
Omnipotentis  bonorificenliani,  ecclesias  in  l)eali'  Dei  Geniliicis  bonore  et  nieinu- 
lia  ceterorumquc  sanctoruni  lat(^  jier  oiJicni  consliuelas  uunieribus  lorupletare, 
pre  ceteris  etiam  omnibus  di;;uius  ipsaui  ejoiiosani  Dei  Gcnitriceni  quani  optinns 
donis  placare,  et  ipsiusf'cclesiain,  que,  post  Di'uni  ccli  leuens  a[)icen),  lifjandi  atque 
solvendi  pleiiaui  in  Filin  olilinet  jjolestatcni ,  divitiis  Iionorilice  ditai'e.  juslis  ac 
lationabilibus  eoruin  peliliouibus  ad(|uievinius  pro  rcniedio  anime  nostiv;  lioc  am- 
plilieando  superaddentes,  ut  (juod  eisdeni  e])i^eopis  ab  ipso  Lfudovico]  predeces- 
soiibusque  nostris  auli(}nitiis  collaluni  bierat,  eanonicis  ejusdem  ecclesie  omni- 
bus inibi  Deo  l'aniulautibus  et  nos  in  perpctiium  concedei'enius.  Hoc  ijjitur  nosiie 
aucloritatis  preceplum  tain  episcopis  quani  eanonicis  l'ai'isiensis  çcclesii.'  uuiver'sis 
iiei'i  dis|)osuinius,  pcr  qiiod  cunclis  lidelibns,  presentilnis  scilicet  et  futuris,  nosli-a 
auctorilate  rejjia  j)recipimus  ut,  ubicunii[ne  faniuli  vd  niissi  l'aiisiensis  episcopi  et 
ejusdem  çcclesie  canonicoruin  inira  ditionein  iuqjerii  nostri  iiej;otiaiuli  causa  direcli 
lueiint,  ueino  teloneum,  ne(|ui!  quod  vul;;o  dicitur  ripaticum,  uec  rotaticuni,  aiit 
])octaticum,  sive  triaticuru,  aut  cispialicum,  necnon  et  salutaticum,  aut  uiliini  cen- 
sum,  aut  nllain  l'cîdibitionem,  sive  alicpuun  consueludinein  ab  ipsis  e\i;;ere  vel 
accijjere  présumât;  sed  liccat  eispacilice  discurreie,  etillud  ad  ipujd  missi  bieriiil 
libère  pei'a<{ere,  et  ad  ([uascum([ue  civitates,  vel  portus  aut  loca  accessus  babne- 
linl,  uullani  in(|uietudineni  aut  detenlionem  sive  cnntiaiietaleni  ab  aliquo  [)alian- 
tur,  sed  nbicuunpie  ab  episcopo  vel  eanonicis  directi  l'uerinl,  secui'i  etipiieti  cum 
omnibus  que  secuni  detulerint,  nostra  auctoritate  ire  et  redire  valeant.  Quod,  ne 


iOô  CARTULAIRr:   GENERAL   DE   PARIS. 

\ aient  oblivioiio  deleri,  scriplo  coniiueiuiavinius,  et,  ne  possil  a  posteris  iiifrin<i[i, 
sij;illi  iioslri  aiictoritatc  et  iioniiiiis  nostri  karactere  firmari  et  coiruboraii  dispo- 
siiiimis.  Actmii  publiée  Parisius,  aiiiio  liicarnati  \  erbi  m°c°xviiii'',  rcf;ni  nostri  xi", 
Adeiaiclis  lejjiiiç  v".  Astantihiis  in  palatio  no.stio,  quorum  noniina  subtilulata  sunl 
ot  tii<;na  :  Sifjnuni  Guiliehui  dapileii.  Sij;iuini  llunonis  constabuiarii.  Sijjnuui  Gis- 
leberli  butifiibnii.  Si;;nuni  Guidoiiis  canierarii.  Daluni  per  luanuni  Stephani 
(  ancellani.  (^M(}iiof>r(iiiiiiir.'j 

A.  Orij;inal,  scellé  du  sccm  [jlaqiu',  aux  Aicli.  luil.,  K.  21,  11°  i '1 

B.  Copie  du  xu'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  177  {Livre  noir  de  Noire-Dame),  p.  5o. 

('..  Copie  du  XI 11'  siècle,  aux  Aicli.  nal.,  LL.  17.5  (  Grand  Paslurui  de  N'olre-Dame  ),  p.  .58(1. 

D.  Copie  du  Xlll' siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.   I-I'i  (Priil  Pnstund  de  Nolie-Danie),  p.  G". 

E.  Copie  abrégée  du  xiii'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  .1.  i53,  11°  1. 

F.  Copie  du  xv'  siècle,  abrégée  comme  la  precédeule,  aux  Arch.  nal.,  JJ',  fol.  81   v\ 


1119,  a-  iiovemhn-.  —  .Suvr-DtMS. 

Bulle  (lu  |ia|ie  Calixle  II .  jiLiçjiiit  le  iiumaslère  de  S;iint-Marlin-(Jcs-Cliaiii[)s  sous  la  |)rotecliijn  du  Saiat-Sièjje 
et  i-(iMliriiiaiit  ses  biens  el  priviièjTrcs. 

Caiixtus  episcopu.s,  servus  scrvoiuin  Dei,  dilecto  in  Cbristo  filio  Matbeo  priori 
nionasterii  Saiieti  Martii:i  quod  de  Ganipi.s  dicilur,  saluteni  et  apostolicani  bene- 
dictionem.  Sicnt  iujusta  poscentibus  milhis  est  tribuendus  efl'ectus,  sic  légitima 
desideranlinin  non  est  dilïerenda  petitio.  Pioinde  nos,  dilecte  in  Cliristo  fili  Matliee 
prior,  tuis  pelilionibus  annuentes,  Beali  Martini  nionasteiiuni.  cui.  auctore  Dec, 
ex  venerabilis  l'ralris  nostri  Poiitii  Gluniaceiisis  abbalis  institiitioiie  présides,  pre- 
seiilis  decreli  auctoritate  niuiiinius,  slatuenles  iil,  c|Ucina(lnio(luni  calera  Glunia- 
ceiisis cenobii  nieiibra,  seinper  sub  aposlolicr  sedis  tutela  perniaiieal.  Guiicta  etiam 
que  in  [)iesenti  xiii"  indiclioiK!  eiden»  loco  |)crtinere  videiitur,  (juieta  vobis  sein[»er 
(i  iiite;;ra  jierinaiiere  .sancinius.  \  idelicet  in  |)a;[()  l'arisiacensi,  deeiinain  ejusdeni 
piel'ati  nionaslerii  Sancti  Martini,  et  allare  et  tlecimain  de  Gallevio;  in  suburbio 
Parisiac";  urbis,  ecclesiani  Saiicli  .lacobi  ciini  parocbia;  prope  nionastoriuni  Sancti 
Martini,  eapcllain  Sancti  ^icllolai;  inlra  m  bcni.  in  xico  (|ui  diciiiir  Jndcoruin ,  lur- 
nuiiMpiendain,  et  ad  Ma{;nnni  l'onleni,  duo  niolendina;  ecclesiani  Sancli  Dioiiisiide 
Monte  MailMuin,  cuni  capclla  (pic  ad  Sanctum  Marl\  riuin  apjiellatnr;  Nusielluni 
\  illaiii  eu  m  cccicsia  et  alrio,  et  (iiiiiiibii^  appcndiciis  suis  ;  liiiMacnni  \  i  lia  ni.  <  pi  a  m 
(ledit  Ansclinus  dapiler;  apud  TaAcrniacuni ,  cl  Turnuin.  et  .Monceliuin,  liospilcs.  et 
\iiieas.  et  ccnsus,  et  siKaui  castanearuin.  ex  doiio  Oildonis  coiiiitis  de  Gorbolio, 
et  aliam  siUain  de  castaneis  juxta  candi'in  sitani;  ecclesiani  de  jjiniaco:  apud 
Poiilisarain  castruin,  de  dono  re;Mo,  cl  riadulli  Delicali  el  Guarnerii  Silvanc'cten- 
sis,  liospites,  ceiisuni  et  Iciias:  apud  \allcin  Joiaci.  terrain,  censuin  et   liosj)ites, 


CAIiTULAIP.E   GENERAL   DE   PARIS.  207 

ex  (loiio  nijusdaiii  nioiiaclii  Bereiigarii,  coiicedetile  OsmuiHio  dt;  Calvo  Monlo; 
et  villaiii  Castaiieium  ciiiii  œcclesia  et  décima;  et  lerrain  de  Piileulis;  et  altai-e  de 
Koiitanelo;  altare,  a?cclesiani,  atrium  et  decimam  de  Es(|iieiii  ;  allare,  atrium  et 
decimam  de  Campiiiiaro;  eeclesiam  de  Doommite,  ciim  appendiciis suis  ;  altarede 
Ermouovilla;  œcclesiam  de  Duiiiaro,  et  inolendiiia  et  cèlera  que  ihi  suiit  Saiicli 
Marliiii;  a|)ud  Poiilem  Ehali,  curleni  et  tfiras;  C(!vreiicuui  villani,  cuui  appciidi- 
ciis  suis,  et  œcclesiaui  ejusdem  ville,  cum  capella  et  décima  de  Livriaco;  Bon- 
zeias  cum  jecclesia  et  appiMidiciis  suis;  apud  Nuseiuui  Siccuin,  terram  et  censuiii; 
et  apud  Clicei,  tei'raui  etcensum;  et  Pantiuuni  cum  a^cclesia  et  a|(peudiriis  suis; 
et  Hovei'edum  cuui  circumadjacentihus  terris;  apiul  Luvrain  in  i'arisiacn,  a^ccle- 
siam  cuui  atrio;  apud  Gornacum  castruni,  mouaslerium  Sancle  Marie  ruui  om- 
iiil)us  appeudiciis  suis;  villam  ^useluul  cum  omnibus  appeudiciis  suis;  Maiiolas 
cum  a'cclesia  et  appeudiciis  suis  ;  decimam  de  Aitiliaco;  villam  Cunnuentiam 
cum  aRcclesia  et  appeudiciis  suis;  a|)ud  Sanctum  Marcellum,  tei'rani  cpiam  dédit 
(]Ieopas  juoiiaclius;  apud  Victriacum  villam,  domum,  loi'cular,  viueaset  cfiisum; 
apud  Villam  .ludeam,  liospili^s,  terrain  et  ccnsiim,  et  inolendinum  de  Arcoilo; 
apud  Clamardum,  ;ecclesiam,  terram,  vineas  et  censum  ;  apud  Sanctum  Clo- 
doaldum,  terram  ([ui,'  Alnetus  dicitur,  cum  appeudiciis  suis;  iii  monte  Savias  <'t 
Monte  Maityrum,  torcularia  et  vineas;  in  Carnotensi  pajjo,  aicclesiam  de  Bonella 
cum  atrio  et  liospitibus  et  omnibus  appeudiciis  suis;  Ursonis  Villam  cum  aecclesia 
et  appeudiciis  suis;  Bolovillam  cum  appemliciis  suis,  et  Escun,  et  Placemontem, 
et  villam  Gouiolum  cum  a'cclesia  et  décima;  apud  Mundumvillam,  liospites  et 
terras;  apud  Capellam,  liospites  et  terras;  Bodenis  Villam  cum  fecdesia  et  an- 
pendiciis  suis;  apud  Carnotum,  in  bur<]o  Saiicti  Gaialni,  liospites  et  censum; 
villam  (jui' Tabulas  dicitin',  cmsum  denarioi'um,  et  decimam  de  Berceriis;  apud 
(Irispei'ias,  tecclesiani  et  decimam  et  liospites;  villam  Boult;  Sanctum  Hylarium, 
cum  iT-cclesia  et  appeudiciis  suis;  gordum  de  l'itiaco  ;  apud  Medendam,  de 
traiisverso  pcr  aqiiam,  de  singulis  navibus  très  obolos,  e\  ddiio  (îervasii  dapifeii 
et  concessione  Pliilippi  régis;  apud  Miliaciim  castriim  (  t  Conliacnm,  decimum 
diem  in  redditu  pedagii,  partein  videlicet  prefati  Gervasii;  in  Aurelianeusi  pago, 
llyemvillam  cum  a><'clesia  et  tota  parocliia  de  Puteacio,  c't  decimum  mercatum 
cum  oininbiis  appemliciis  suis,  et  altare  de  Novavilla;  in  Senoiieiisi  pago,  a-ccle- 
siam  et  atrium  de  Pringi,  et  Vovas;  a|)ud  Gonam,  a'cclesiam  et  atrium  cum 
appeudiciis  suis;  iu  Mcldensi  pago,  Aiii'tiim  villam,  cum  ;ecclesia  et  atrio  et  ap- 
peudiciis Miis;  in  Siiessioiieiisi  pago,  vilbiin  qui;  Saiicla  (iemina  dicitur,  cum 
;ecclesia  et  appeudiciis  suis,  et  l(;riMni  d(;  Monte  Aldonis;  in  Laudunensi  pago, 
Disiacum  villam,  et  alodiiini  de  Brianna  cum  appeudiciis  suis;  in  Novioinensi 
pago,  a'cclesiam  de  casiro  (piod  Gapi  dicitin-,  cum  appeudiciis  suis;  altare  de 
Heldicurte  et  allare  di;  lîevelone;  in  And)iaiieiisi  pago,  ;ecclesiani  de  Ligniaco 
cum  ap[)endiciis  suis;  apud  Areiias  castrum,  ;ecclesiaiu  Beat^  Marie  cum  a]){)eii- 


208  CAP.TLLAIIiE   GENERAL   DE   PAIUS. 

diciis  suis;  aptid  fîuam,  Veiluiium  et  Waben,  redditus  salis  et  aquarias  piscium; 
in  TaniaïK'iisi  pa;;o,  altare  de  Fevreiiliaco  cuin  apjK'iidiciis  suis;  in  Belvaceiisi 
[)ago  apud  Belhini  Monteiii,  œcclesiaiii  Saiicli  Leiiorii  ruin  a]»pendiciis  suis,  ol 
deciniaiii  de  Mcdiaiia  Cuite;  apud  Nusiacuiii,  terrain  et  censuui;  apud  Meiuacuni 
villani,  altare,  atiiuin  et  decimam,  cnni  ap])eiidiciis  suis,  cl  altare  Sancti  Audo- 
luari  cuin  appcndiciis  suis;  a|)ud  Belvacuni,  a'Cclesiam  Sancti  Panlaleonis;  apud 
iMontiacuni  Sancli;  Opoilum;,  a-cclesiani  cjusdein  sancle  cuni  appcndiciis  suis;  in 
Siivancctensi  pa;;o,  monasteriuni  Sancti  ^icholai  de  Aciaco,  cuni  appcndiciis  suis; 
apud  S(n-villare,  ;ccclesiani,  atrium,  decimam  et  liospitcs.  in  Anglia,  apud  Lun- 
duniam,  tcrram  ccnsualcm  et  liosjjilcs,  ex  dono  liadulfi  de  Tuin  et  concessione 
Ileinrici  refais;  apud  castrum  Bariuistabale,  œcclesiani  cuni  appendiciis  suis;  et 
cetera  que  predecessorum  noslrorum  sancli;  niemoiii;  L'rbani  paj)c  et  Pasclialis 
secundi  privile{;iis  continentur.  (hn.'cunique  preterea  a  quibuslibet  de  suo  jure 
eideni  loco  collata  sunt  vei  in  luturum  conl'erre  contigerit,  iirma  semper  et  illibata 
pcrmaneant.  tam  a  le  quani  ab  aliis  (jui  per  (Muniacenses  abbates  eideni  loco  pre- 
i)Osili  l'uerint,  possidenda,  regenda  ac  peipi'luo  disponenda.  Decerniinus  ergo  ut 
nidli  omnino  liominuni  liceat  idem  ceiioljiuni  temere  perturbare,  aul  ejus  pos- 
sessiones  aul'crre,  vel  ablatas  retinere  .  minuere  vel  tcnierariis  vexationibus  fali- 
."are;  sed  onuiia  integia  conserventur  eoium,  [)r()  (juorum  sustentalione  ac  guber- 
natione  concessa  sunt,  nsibus  omnimodis  profutura.  Si  qua  igitur  in  fuiuium 
lecclesiastica  sccularisve  persona,  luinc  noslre  constitutionis  paginam  sciens,  contra 
oam  temere  veniic  lenq)ta\eril,  secundo  tertiove  comraonita,  sinon  satisl'actione 
con<'rua  emendaverit,  [)oteslalis  lionorisque  sui  dignitate  careat,  reamque  se  di- 
vine judicio  existere  de  perpetrata  iniquitate  cognoscat,  et  a  sacratissimo  corpore 
ac  sanguine  Dei  cl  Uomini  Bedemploris  Jlicsu  Cbrisli  aliéna  fiat,  atque  in  extrême 
(>xamine  dislricte  ullioni  subjaceat.  Cunctis  aulem  eidem  loco  justa  servantibus  sil 
pax  Domini  nostri  .llicsu  Cliristi,  qualenus  et  liic  frucluni  bone  aclionis  percipiant 
et  aj)ud  districlum  judicem  premia  œterne  pacis  inveniant.  Amen. 

(/îo/rt)<".  ligo  Calixlus,  calliolice  ecclesie  episcopus.  Bcne  vaiete. 

Datum  a])ud  Sanctum  Dionisium.  pei'  manuni  Griso[;oni,  sancle  Bomane 
t'cdesic  diaconi  cardinajis  ac  liibliollii'caiii.  \  kalendas  decemliris,  iiubctionc  xnr', 
Incarnalionis  Dominice  amio  M"c"xvmr',  ponlificatus  aulem  doniui  Calixli  secundi 
pape  anni)  piimo. 

A.  Onjjiiial,  aii\  Arcli.  nal.,  L.  226,  n"  1. 

B.  Copie  (lu  xii'  siècle,  à  la  Bihl.  iiat.,  ms.  lai.  10977  ('•''"■''  rc-''"»"'"'"'"'"  <!''  Saiiit-Marlin),  loi.  7:5  r'. 

C.  Copie  (lu  xiif  siècle.  aii\  Arcli.  iiat.,  LL.  t^'n  (Cailnl.  A  do  Saiiil-Marliii-des-Chainps),  fol.  2. 


Autour  de  in  roln  se  lit  la  légeiKie  (!»>  C.aiixlo  II  :  ••l"ii-iuiimentum  pst  Dominus  (xic)  timenlibus.- 


CAUTLLAll'.E   GE.\EU\L   DK   PARIS.  20') 

J85 

1  l-JO,  avm.l  le  18  avril"'.   -  Pap.is. 

Confirmnlioii  |)ur  Ldiiis  VI  de  l'iinnuinité  îiccfinliV  |i:m' sos  [irédécpsseurs 
an  cloilro  Ndire-Dainc. 

l'Iil'.CEPTlM  DE  nOMO   IIUHEItTI   KT   AI.(;iUM    ST\MI'1•^SIS   1\    l'AllADVSO. 

In  (lliristi  iKJiniiic,  ego  l.,u("(]()vicus,  Dei  riiiseivuilc  |ii()vi(leiilia,  Francoruiii 
rn\.  Ciirii  .  juxia  sacralissiniariim  ieguin  institula,  rcjfia  poteslas  ex  iiijiiiifto  sihi 
ullicio  rcrlesiariiiii  iitilitati  t't  lionori  pliirimimi  vacart.'  debcat,  ()|)oit  iucciiiiiicsl 
COS.  ({iiihiis  laiiia  |icriiiissa  csl  a  Deo  polcslas,  cai'iini  liaii(|iiillilali  ol  paci  altciilioi'i 
solliciliuliuis  cura  jM'oviden' cl,,  ad  laudeia  Dei  omiiipoteiilis  pci'  (|iieiii  i('j;f's  vv- 
jjiianl,  ('r(desias  ot  eariiin  rcs  «jiiodam  lioiioris  |»i'iviloj;i(>  derorari',  iil  m  lioiiis  artiljus 
ot  regiiuii  iiioiTin  exerccaiil  et  siipcrnç  ri'triljnliniiis  pieiiiiiiiii  iiiduliitaiilcr  adijui- 
rant.  Noverint  igitur  omncs,  tam  preseiilcs  qiiaiu  futiiri,  (juoiiiani  doiniuis  Gcrbi'i- 
Uis,  Pari.sioruiii  ppiscopiis,  doinniisfjucSlcphaiius,  rancollariiis  nosleret,  l'arisiciisis 
çcclesiç  arcliidiacliomis,  scrcnilaLis  noslrç  prcsculiain  adiciiiiit ,  ac  dniiiiii  Kai'uli 
])rcdecessoi"is  nostri,  gloriosi  Fraiicoriim  rej'is.  de  iiiiiiiiiiiitati'  cl  ronliiiiialiDiic 
clatislri  Parisiciisis  çcclcsiç  prece])luin  celsiltidiiii  iio.sli'ç  ()l)lulcniiil ,  liuiuili  pcli- 
liiiiic  dc|»rccaiilcs  qualeniis  cl,  illiid  aiicloiilaic  rcgia  conririiiaiciiius,  cl,  ad  .sanclç 
Dei  Gi'iiitricis  lionorem  et  exallalioiiem,  cidciii  clauslro  et  ipsius  libertali  aliqiiid 
ex  iio.sira  pail,(;  sujicraddcrciim.s.  Nos  vero,  liumilciii  (!t  coiigruam  coniin  pclilio- 
iiciii  iii(b|;iiuiii  rcpellcrc  jinbcaiiles,  prccc|)lmn  claiistri  cl  caiionicoriim  bltciiatciu 
a  pi'cdcccssoiibii.s  iiostris  cl,  a  j)rediclo  Kai'olo  rcgc  collalani  cl  confiriiialaiii  in  pei- 
pcliiuiii  coiifiiinaviiiiiis;  et,  ut  ex  nberalilali.s  iiostie  iminificciitia  bcnigniiis  agere- 
iiius,  doiiios  llidteili  Silvaiiccteiisis  et  Algriiii  Slanipciisis,  eiiisdciii  çcclcsiç  caiio- 
iiicoriiiii,  ([lie  aiitca  (h'  claustro  11011  ciaiit,  aille  porlarii  ectdcsiç,  ad  occidcntab'iii 
vi(bdicet  plagam  sitas,  ciim  eariini  appendiciis  et  omnibus  que  infra  ijisariiin 
iiiuros  iis(juc  ad  llii\iiiin  Secane  contiiieului',  ebiuslro  Beatç  Marie  et  ipsiiis  libiT- 
lati  superacbliniiis,  et  in  claustriun  per[)otua  stabiblate  coiilirniaiiuis,  ila  scilicet 
iil  upfpie  rex,  neque  episcopiis,  iicqiie  prorsiis  alia  qucdil^ct  persona.in  ipsis  sive 
III  caiiiMi  appeii(bciis,  cxaclioiics  vel  (•;)iisiictudiiics  ab(|uas  iilterius  ro(piii'cre  vcl 
accipere  |ii-esiiiiiat,  sed  in  cadeiii  bbcitate  ot  tuilioiie  alterius  claustri  perpetuo 
et  inviobibibter  persislant.  It  aiiteni  hoc  nostre  auctorilatis  preceptuni  jierfiitma 


'•'1   Ollc  |iièci'  c.sl   ilal(V  (II'  l'an    i  i  K)  d   lir   la  aci-dnlrr  cclli' ilalc  a\(r  l'an  i  i  i()  di-  l'Ini-arnali.in  . 

(j'aniK'c  (l'Ailélaïdi';  iir.  ri'lli' |innrc.ssc' avanli''|ioMsi''  on    ilnil   donc  sn|i|Jos('r  ijuc    ce    di|]|niiir   est   dali' 

l.nnis  VI  dans  les  [iii'rrniMN  muis  Av  i  i  li'),^!  (i'  an-  d'a|iiv-;  Irslxlc  de  l'àqni's,  cl  ([n'il  csl  aiilcricur  an 

iicc  de  sein  ir^inp  ne  jienl  lunibei'  (jn'en  i  i  -jo.  l'unr  i  S  ^lynl  i  i  ■>(). 

Carliil.— I.  37 


-210  C\RTUL\IIil':   (ii:M:itAL   \)K   l'AUlS. 

l('m|iur;i  iiiviolahilcin  oblineat  firinilalis  vigorom,  si<;illi  iioslii  auclorilali'  ol  iio- 

iijiiiis  iKisIri  karacLiTc  lirmai'i  et  coroltoi'ai'i  (lisposiiiiniis. 

\ctiiiii  Paiisiiis,  aiino  liicarnali  \  crhi  \i"  c"  wiiii",  icijiii  mtslii  \ii,  Vililrlaidis 
l'ci'jiii'  VI",  aslaiilihiis  iii  |)alalio  iioslro  (|iioriiiii  iioiiiiiia  siihtiliilata  siiiil  cl  sijjiia  : 
Siciiiiiii  W  illi'liiii  (lapil'cii.  Si(;iniiii  Hu'jonis  coiislaLiilaiii.  Si;;iiiim  Gislehoiii  hii- 
liciilai'ii    Si;;iiiini  (juidoiils  caiiicrai'ii.  {Moiutonuiimf.] 

Dala  |)i'i'  iiiaiiiiiii  Slcpliani  caiiccllarii. 

\.  ()ir;;lll,il   ,ivci'   mt^h  |)lai]ll.^   ,iu\  Airll.  Il.il..   K.    ■>! ,   II'    1  ô. 

1!.  (;.,|,i,Mlii  Ml'  ■.,.•,•|,^  ,„i\    \irli,  liai..  LL  1-7  \l.i,;r  „m'r.l,.  \»lr,-I).iinr  , ,  |,.  1 ',.S. 

C.  (;..|,1.mIu\II1°  s„r|r,  niK   An  h.   ll,,l.,    LL.   i;.-)   {  (■,ymMl>,:Klun,l  ,\r    \ol,r-|);i,„r  ),  p.  ."j^.-,. 

1).  (:„|,ir  .lu  Mil"  Mr.l,.,   Mll\    \lrl,.  iKlI.,    I.L.    17!;   [l'rUI  l\„U,r,lh\,'    N..lr  ■-Doili:' ) ,  |i.    X  1  • 

V..    Viili silii   il'pj.iinio:-  i.j.Kj.niiN   Virli.  iKiL  ,  L.  'i."n  ,  il"  Ç)i)- 


180 

H -211,  avont  In  iS  ,:viil  "  .  —  ISi:i-i. 

AIkiihIuii  |i;ir  I-miis  VI  mii  chiiiHlr.'  ilr  Anli-i'-rViiiic  ilc  loii~  les  ilniN  ;m\i[ii  'U  il  |ii'i;ii'iii|ail 
sur  une  fiilllillr  ili'  selfs. 

In  (llirisli  iKiminc.  V^\n)  Lii(lo\  iciis,  Dci  (lispcii.sanh!  iiiix^i'irordia  in  rcjjcm 
Fiaiicoriiin  .siildiinaUi.s,  uolum  licri  volt)  laiii  riihins  (|iiaiii  cl  inslaiilihiis  (|iii)- 
iiiain  uu.strain  adiere  presciiliam  domiuis  l^d'iiinais,  Pai'isi(>nsis  decaiius,  l()liisi|ii(; 
cjii.sdcin  çcclcsiç  coiiiinuiiis  couvenliis,  roijaiiLcs  ac  ()l)iii\(j  dcprcraiitcs  ([iiadims. 
ol»  iM'incdiiiin  aiiiniç  iioslrç  |)redecos.soninK|iic  nnsli'ornin,  scrviliilis  raliiiiipiiiain 
iniiislaiii,  (|iiani  Oiloiii,  iiiajoi'i  (]i'  Uiidrcsiaco,  IVali'ilxis  s()i'oi'il)iisi|iii'  suis,  liliis 
rliaiii  ri  liliahiis  iin[)()iii'lKiiiius,  ex  lolo  diniiUcrciiius.  (Jiioi'iiin  |ii'lili<ini'ni  iiiis(! - 
l'icdi-dilcr  ani|)l('\i,  caliiiiiniam  iiiiuslc  inipnsilaiii  diniisiniiis.  cl  laiii  ipsiiiii  ([iiaiii 
IValrcs  cLsoi'oi'cs.  lilios  cl  Idias  i|isuis  al»  cuniii  iioslra  scr\  iliilc  in  |ici'|ichinni  Idjc- 
raviniiis,  cl  çc(dcsiç  IJcalç  Aiai'ic  Parisicnsis,  si  ([iiid  in  cis  juiis  no-^lri  Incial. 
jnrc  [)cr|)clno  possidcndiini  conlnlinuis.  (hiod.  ne  valcalolilivinnc  dcjcri ,  sci'i|»to 
i-iininicnda\iinns,  c^l,  ne  |)(i>sil  a  pnslci-is  inlVin;;i,  si|;illi  nosii'i  anclonlalc  cl  no- 
niinis  iKisIn  kai'aclcrc  nrcsciilcni  cailani  snltlci'lirniaN  ninis. 

\clinn  l'arisins.  aniio  Incai-nati  \  crlii  M"(;"\vnn",  i'c;;ni  iioslci  xn',  \dclaidis  rc- 
;;inç  vi",  aslanlilius  in  palalio  noslro  ipininni  noniina  snKliInlala  siiiil  cl  si;;iia  : 
Si;;nnni  (linllcinii  dapilcii.  Si<;niini  ilnjjonis  conslaludaiii.  Si|;iHiiu  (lisl(d)('iii 
liiilicularn.  Sijjmnn  (Inidoms  cainciai'u. 

Dala  ]icr  inanuni  Slcjdiani  caïKMdlai'ii.  {Moiinifidniiiic.) 

\.    (,n|,i,.   (lu  xiii'^i.tI.-.  .iii\   Anh.  ii.il.,  LL.  177  (/.iri(M».ii- (!,■  \nln-l)jiiii'),  p.   so:!. 


'■    Mèriir?  (ilj'-or\ali(iii.  (|ii;iiit  à  la  ilale.  que  pmir  la  pii'jfi'  |)r(V(jiliMi(o. 


CAiniLAir.i';  {ii:i\EUAL  uk  paisis. 


211 


187 

llL'K,  ,ii„vs  ie  :;  aoul.  —  l'Ani>. 
(Icssiori  p;ir  Louis  \  I  ;iii  clijiiiilrc  de  Nulrc-Diinic  (l'un  serf  nommé  Ermond. 

Illi    IIIÎRMLMX». 

Iii  iiofuine  sancle  Tiiiiilalis.  Epo  Liidovicus,  Dei  ;;ralia  Francorum  rcx,  noUuii 
licri  volo  ciiiiclis  ii(l('lil)iis  laiii  i'uLui'is  qnam  cl  iiislaiitibus,  quoil  calmiipuiani 
sci\iliilis,  (jiiaiii  Ik'riiiimdo  iiiipoiieljaiiius.  jiioi'siis  in  |)('i'|it'tiuiin  (liiiiiiimiis,  cl 
lîealç  Marie  Pari.sicnsis  çccicsic  illuiu  jure  perpcliio  in  scrviun  conccdiimis.  (hiod. 
ne  valcat  oblivionc  dclcii,  scriplo  connicndavimiis,  cl,  ne  possit  a  po:^le^is  infii- 
niai'i,  sioilli  noslii  acloiilale  cl  iionnnis  noslri  karaclcre  snldci-lii'iiiavinuis. 

Actum  Parisiiispuldic(!,  anno  lucarnali  Veibi  m"c"\\,  rejjiii  nostri  \mi,  Adelaydis 
aulcm  rcoine  vi .  aslanlibns  in  palalio  iioslio  quonuii  nomina  snljlilnlala  snnl  cl 
si'fna  :  Si<]iiuni  Slc])liani  dajMCcii.  Si|;nnin  Gislclicili  Itulicularii.  Si^num  Ihiooni^ 
conslalnilarii.  Sijjnuin  Widdonis  cliaaicrarii.  {MoïKf^riuinnc.) 

Data  pcr  inaiinin  Stepliaui  caneellai'ii. 

A.   ()i-i;;inal,   avec  liâtes  ilc  scf.iii  iilaipir,  aux  Airli.  nnt.,  K.  l!1,  h"  17. 

li.   Copie  (iii  XII°  siècle,  aux  Arili.  nat.,  I,L.    1--  (7,ii'/v'  unir  de  Aijlri'-Damr),  [1.  211. 

C.   Cojiie  du  xui'si.''cle,  aux  Airir.  rjal.,  LL.  i7fi  [l'iiil  l'iislonil  de  ,\nliv-haiiic),  p.  3(j>.!. 


J88 

Vers  1120'". 

Don  il  l'iddifiye  ilc  i\o(ro-L)amc'  dr  l,ong(iont  jiai-  l'>lionni'  do  \  itiy  de  la  moitié 
d(.'  réi;lisi'  Saiiil-Jnlicii-lii-l'auvi'o. 

Slepliaïuis,  miles  de  \ilr\,  lilius  liainaldi  de  PIcisseiz,  rediens  de  Hierusaleni, 
cuni  per  mare  iiavigarci,  ibnpu'  ciim  lanla  infiniiitas  invadcret  ut  nulla  spcs  vittC 
in  eo  rcmanei'cL  Dei  iiiiln  admoiiilns,  dédit  ecclesia^  Saiicta^  Mariai  de  Lniiîîo 


'■'  (^elle  cliaHe  cl  la  sni\anle  11c  peuvcnl  ôlii' 
datées  avpc  précision.  L'éditeur  du  Carliilnirc  de 
Lo)i/j-pont  les  a  reculées  jusque  vers  1100,  parce  (pie 
les  mots  tf rediens  de  Hierusaleni"  lui  ont  lait  croire 
(pi'Ktienne  de  Vitry  avait  été  ii  la  |iieioirre  croi- 
sade. Mais  il  s'ajj-it  plus  |)robal)lrnient  dun  simple 
pèlerinage  dont  rien  ne  donne  la  date.  En  revanche, 
nous  savons  (pi'Etienne  de  Vilry  était  conleiuporain 
de  f!uy.  neveu  de  lleni'i.  pririu'  de  Lonjfpont  (  (Àii- 


tulairc  de  Loiiffpont,  n°  a/iO);  or  ce  prieur  si('gea 
jusqu'en  1125  au  moins.  De  plus  le  moine  Thierry 
mentionné  ici  se  retrouve  dans  un  acte  de  1 1 1 G  on 
1117  (ibid.,  n"8/i),  où  figure  également  Thomas 
do  (Ihâleaulorl ,  dont  le  nom  se  lit  au  bas  de  la  se- 
conde de  nos  deux  chartes,  mais  jdutôl  ii  la  lin 
(pi'au  conmiencenient  de  cette  périoile.  (les  deux 
documents  ;ipparticrmenl  donc  au  premier  qiiarl 
du  mi'  sitVIi'. 

27. 


■2\-2  CARTliLAlHE   G  EXE  H  AL   DE   PARIS. 

Pc)iil(^  iiic(li(>L;il('iii  ('(■clesia'  Saiicli  .liili.iui  iiiai'U  ris,  (jua'  l'aiisiiis  ii|)inl  l'ai-\iiii 
l'onleiii  sila  csl.  Ilujiis  ici  Icslis  cl  liM;alus  rsl  Stc|)liaiius  AdraclKîpd,  (jui  tiiiK 
cratsociiis  cjiis.  Dci  aiileiii  niiseiicordia  iiiaiis  a[([ue  iiiliniiitati.s  tocius(jii('  itinoi'i' 
ovadciis  pciiciila,  (luiiuiii  isliiij,  mchI  supra  (lixiiiiiis,  se  Iccissc  rccojjiioxil .  ahiiio 
cliaiii  lil)('iili  nnifiio  ilcravil ,  poiicus  illiid  in  inaini  Tcodcriri  nioiiaclii,  qui  cjiis 
pi'cceplo  illud  celoris  fralribus  apiid  Lonj;iini  l'oiileiii  coiivei'saiitibus  dcLulil. 
Ilujiis  ici  siiiil  li'slt's  ;  lîulx'iiiis  laiiiiilus.  al(jiio  l'Iiilippiis  de  Bai[;iios. 

A.   Cû\w  ciii  Ml"  siècle,  il  1.1  liihl.  liai.,  lus.  lai.  i).|('>S  ( Cailubuiv  de  l."ii;;|ionl),  loi.  Oo  r". 


189 

V.rs  1120. 

I)oii  par  llii;nirs  il.' MonU'Ior  ù  l.'alihavfi  dr  Niiln'-Ilaiiic  dr  I,iiji;;|miii! 
ili'  l'i''([lisp  Saiiil-Jniii'ii-le-l'aiiMi'. 

(lii{j;0  d(^  Miuilch'r  di.Mli[  Dco  cl  Saiicla'  Maria'  de  Ldiipu  l'unie  cl,  inunaclns 
cjusdi'ni  ccclcsiam  ipiandani  apiid  l'arisnis,  (jinc  CDiisIriicla  est  m  lidniire  .-anc- 
toriiin  .Inliaiii,  inartyris  lîrivalcnsis,  alijue  Juliaiii  coiilcssoris,  Ccnoinancnsis  cpi- 
scopi,  cnni  Icrra  (piain  prclati  inonaelii  jain  possidchanl  jn\la  candeni  a'cclesiain, 
l'clento  silii  ccnsu  suo  de  ipsa  lerra  (piaindiu  |)la(iieril.  Hoc  donuin  concessit  llcl- 
visa  u\or  ejus,  atijne  l'clriis  lilius  anihoruin,  et  siiniil  cnin  prcdiclo  Hujjone 
sn|)cr  altariî  santi;e  Maria'  posiienint.  (Jiiud  vidciunt  et  andieriinl  liii  testes  : 
ruilierlus,  cojjnoinento  Syi'ot;  (jiiido,  Iralcr  Tlionie  de  (lastrolorti  ;  (îaulrcdiis 
Malaterra;  Landric.iis,  Iralcr  Berlrainn;  (iiiillclnins.  lilius  Fnlconis  de  i'aleseolo: 
Mbricus  do  Palcseolu;  Garnerius  raniiilus;  Oyiardiis,  lilius  Ijarpiiii;  lloldcbcrtus, 
lilius  (leoi-îrii. 


liihl.  nal 


lai.  ;|()GS  (Carliilaiiv  (l.>  l.on;;iionn.  loi. 


90 


Coiilral  ilo  iiii'layajje  enlrn  le  cliaiiiirn  do  Noliv-Daiin'  ol  .li'an  'IViaii, 
[imir  l'pxploitalidii  dos  \ij;nesdii  cliapili'c  ii  l\iy. 


!)!•;    VIMÎIS  Al'l  I)   IVlinciM   SITIS. 

Kj[o  Herncrus.  Sancje  Marie  Parisiensis  çcclesie  decanus.  communi  favore  et 
paiili  onnnuni  canunicoruni  assensu.  vineas  noslias.  (piça|)ud  Ibriaciiin  site  suiil, 
Joliainii  TriaiiiKi  et  licicdibus  ejus  ad  incdieialeiii  raciendas  coiu'cssiinns.  (pianidiii 


CARTLLAIUR  GE\EI{.\L  \)E  l'AlUS.  -Ji;; 

ipse  vel  cjus  IhuimIcs  (|ii(M'iiiii(|iie  in  facUua  \iiicaruiii  illaiiiiii  iicccssaiia  liu'iint 
bene  o|JCiahiiiiliii'.  (hioiiiaiii  xcio  iiiiMites  hoiiiiiiuiii  in  paclis  vaiias  lli'\il!il('S(|ii(' 
co[;novinniy .  litlciaiuni  nifinoiii' coniniendari  cL  cArojjiai)!!!  >ul)stii[)lion('.  ne  m 
poslcruiu  inli'Uijjalur,  aiinolaii  \ohnnnis<'). 

A.  Copie  (lu  \iu"  -.ièclo,aiix  Anli.  ii;il.,  1,L.  177  {  Linv  ,»,»■  lic  .\„liv-l)aiiii'),  \>-  ■J"-!- 

B.  Copie  du  xiiT  biijck',  aux  Anli.  iiat.,  LL.  17(1  (l'flit  jiusloml  ilo-  Nolre-Uanic),  p.  -.lûS. 


191 

ilM'il.   —  TinoN 


Diplùlue  de  Louis  VI,rMcr\ant  la  connaissance  des  causes  iiilén^ssant  l'alibaye  de  Tiroii ''  au  l'arle- 
uieiit  de  Paris:  :f(loi'ani  uia^fnis  prn;sidciilialibus  uoslris  l'arisius,  \el  alil)i  idii  uii>lia  [irccfllrNs  c(  su- 
prenia  regalis  cui'ia  residebil,  immédiate  et  soluniiuodo  lialjeani  e(  tiMiraulnr  ii's|i(iudi'n'-. 

A.  Apocryphe  au\  Anli.  cl"Kiue-el-Loir. 

Édit.  :  («)  6'»;/»!  ihiisliuMt ,  I.  Vlll,  col.   :î-jn,  d'après  A.  —  (h)  iVoiir.  IriiiUhhf  ihjibim.,  I.  III.  p.  tj-.'i,  pi.  K\iij, 
d'apn-s  A.  —  (r)   M,.rlrl,  lUId.  ,/,-  l'É,vlf  ,lrs  chm-tes ,  3'  série,  I.  \,  p.  .".-."i. 


192 

I  12  1,  après  !.■:;  aoùl    -  l'uiis. 

Abandon  par  Louis  \I  l'n  lineur  des  marchands  de  Paris  d'uji  droil  de  tio  sous  |iar  lialeau  de  xiu. 
i|u'ii  percevait  au  temps  des  vendanijes. 

In  nominc  sanclc  Tiinitatis.  Eou  l^dduvicns,  Di-i  |;ralia  Fraiicoiiiin  rcx,  nuluni 
liei'i  volo  ciincLis  lidt'liljiis,  lani  riitiii'is  ([iiam  iiislanliljiis,  (|nia  scNaoïiila  .solidus. 
»|iios  tenipore  vin(l(!iMiai'inn  de  unaijuatpie  navi  vinu  uncrala  l'arisius  (•api(d)anins. 
niercatorilnis  ita  iniperpelMiun  diniitliinus,  condoiiainiis,  ut  niinipiani  indc  am- 
|)liiis  nisi  justani  consncludinein  nosirain  accipiainiis.  (hiud,  ne  \al<'al  oliliMonc 
(lelei'i,  scfiplo  coinniendaviinns,  et,  ne  possit  a  pusleiis  inliiinaii,  si;;illi  iioslii 
aucloritale  et  noniinis  nostii  kai'actei'e  subterfirinavinnis. 


■''    V<ir.  rrsnjjscriplioue   lecimns  aunolari»   (1>).  (Noiir.  Irailr  de  diiilmii. .  1.   III,   p.   liy-j  el   (i7ii). 

'"'   Cette  pièce  a  longtemps  passé  pour  f  un  des  Divers  auteurs lu^  autorises  se  sont  servis  île  ce 

plus  autlicnticpies  et  des  plus  précieux  monuments  dorunieiit  pour  (■claii'iii-  les  oii;;[rics  du   l'ai'lemenl 

du  l'ègne  de  Louis  li'  (iros-.  Les   llruiMiclins.  (pu  de  Pai'is,   jiisipi'aii   jour  oii   IVujnidl  eu  a   sijniali' 

l"ap|)réciaieut  ainsi,   ajdiilaienl    ipriU    w  cciniiais-  la    l'aussrlc'  dune   lacdu    p(''i'rinpliiirr  [Oliiii.  I.   I, 

saieni    |jiiiul   (II-   rrioiiiinieni    plus   anricu   oii    la    di-  p.    \\\iv  I.    Crllr    dl.■nlll^^lrall(lu    a    i'l(''    rompli'li'e 

giiilé,  la  pr('i'iiiini'uic  e(  l;i  s(iu\ l'raineli' du  l'arlr-  depuis  par  M.   Merlet  [llililiullinjne  dr  l'Ecole  des 

mriil  (|i>  Paris  liis^i'ul  plus  di-.i'rli'nii'nl  l'xpriiui'es.  eluirles.  '.V  ^(•rie.  1.  V.  p.  ."js'i  et  sui\,). 


•Jl/i  (;\I;TI  LAIIli;  CIvNKliAL  DK  l'AltlS. 

Aciiiiii  l'iirism^  |iulilicc.  ;uino  liiciiniali  \cilii  iiiillesiino  cciilcsiiiio  \  iVcsiiiid 
iii  imo,  rcjjiii  iKisIri  \iiii",  Adi'lavdis  l'cjjiiic  \ii.  asiiiiilihiis  m  palacio  iiostio,  (|ih)1'iiiii 
iKiimiia  siiltliliilala  smil  cl  M;;iia  :  Si||iiimi  Sl('|)liaiii  ila|iileri.  Si|;iiiiiii  (lilchcili 
l)iiliiiihirii.  Si;;iiiiiii  ]lii[;(>iiis  coiislaliiilarii.  Sij;iiiiiii  (luidoiiis  cliauierarii.  Data  pei' 
jiiaiiiiiii  Sl('|iliaii]  caiiccllarii. 

A.   \  lll)n;ll^  '    il-  LiHii>  \  ,  ilalr  (!<_■  IrM'iu-  i.'iili,  iiiix  AitIi.  riiit.,  K.  (iVS.  u"  •.•."). 


19:3 

l\-2-2   -'.  —  l^lu^. 


l)i|ilùiHc  (le  l.duis  \  I  iMi  liiM'iii-  (le  FahlKiy  de  S:iiii(-Dfiiis,  |ioilaiil,  mire  iiulros  disjiosilioiis. 
il('ri'ii>('  ilr  nin>liiiirr  riilir  S:iiii(-] )ciiis  i'(  l'rjflisf'  Siiiiil-L;iiirc'iil,  s;iiis  permission  d>;  l'abbaye. 

In  noiiiiiic  l'alii>  cl  l'ilii  cl  S|iinliis  Sancli. 

I!r;;i(!  (iij;iiilalis.  cir Mjjo  ijjitiir  Liidovirus.  I)ci  fjralia  icx  Francoruni,.  .  .  iioluni  l'acio 

|iic>('iilil)iis  ri  |io>lcris  (|ii(iiiiain  prcsciiliain  luisliain  adiil  Su;;j;i'i'ius.  vcncrabiiis  |iasloret  abbas 
ci'cloic  l)cali>siiii(irmii  luaihiiiin  l)\()Misii ,  liii>lici  cl  l^lciiliici'ii .  luiiiiililcr  cl  dcvcili'  iiiij)l(ii-aus 
iil,  |i(()  icmi'dii)  anime  nu.'c,  conjucis  ci  |iruiis,cl  salulc  jircilcccs^nruni  nu'cjruiu,  (|uasdum  exac- 
liiino  cl  lonsin'IudincN  ()j)|iiin)cnk's,  quas  in  bnr{;o  lîcali  Dyouisii  aniiqnilus  oplinueram,  a 

pirlaxala  xil'a  cl  cjnsdeni  pcilincnliis  pcnilus  exiiiparcni Prelerea  mansiones  et  hospi- 

luni  inliaiiilaliiincs,  ipias  (]uoriin)dam  niini.steriuUuiii  no.shoinin  su[;geslione  et  consulUi  a  loco 
Indicli  us(pie  l'arisius  l'accrc  disposucramus,  prcdicli  abbalis  prccibus,  imperpetuuni  liori  iiostre 
inajcslalis  ancliirilalc  pidliibuinnis  cl  proliibcimis,  quoniaui  exinde  maximum  (Icli-iincntum  et 
niolcsiiam '[luriosoiniii  niaihrniu  crclcsii'  |)(islcris  Icinpocibus  accidcrc  pos.sc  pi-ovidimns.  Inlcr- 
dn-iinns  itaipic  rcjpc  maji^slalis  ancloi-ilalc  cl  pnibibcnuis  ne  (|iia  luaiisio  vd  iidiabitalio  a  pre- 
diild  linrjM)  nsqnc  ad  c<xicsiani  Sanrti  Lanrcncii,  ipic  sila  csl  pi-ii|ic  ponicni  Sancii  Martini  de 
(lampes,  cl  ex  allcra  parle  sliale  ie!;ic  ali  cadem  \illa  Sancii  ]J\(ini>ii  iimjiuî  ad  alinm  poiilem 
pi'dpc  l'aiisiuni.  jii\la  ddininn  l.c|)j(is()ruin ,  versus  cliam  Seijuanam  ali  cadem  \illa  Saiicli 
l)\iinisii  iisipie  ad  Abinicin  \larl\rnni.  a  ijnoipiain  dciiice|is  liai,  nisi  ad  jus  jirediclorum  mar- 
Ivriini  pcriincal.  cxceplo  (Ijipiaio,  (|ui)d  ex  aniiquo  ad  lisiuni  rc;;ium  pcrlincro  dinosritur;  ex 
allcra  cliam  parle,  ab  c,;dcui  \illa  Saiifli  Dvonisii  ns(jue  ad  rcijiam  slralam  que  durit  ad  Lu- 
prram.  lias  cl  onines  alias,  quas  in  cadem  \illa  babcbamus  eonsueludines.  sicut  bcalo  Dyonisio 
in  Icnqiorc  anici-csscu'is  cjus,  sic  et  in  lenqKiie  Inijiis  el  rcHilirmamns  cl  rcforniamus.  .  .  Aduni 
l'arisius  publiée,  anuo  Inrarnali  Vcrbi  m  i:\xii,  rej;ni  nostri  xiiii,  Adclaydi.s  rejjiue  scptinio.  .  . 

A.    \itlii.]iis(lii  \nr  sirrlc,  M\\  Arcli.  n:il.,  K.  ■?.■?.,  u"  I. 

lî.  (;n|,i,.  (lu  \ni-.M.VI(.,i,ii\  Arcli.  ii.il.,   I.I..  1157  {CnrlKhiiyc  bhuir  Ar  S:niil-I)riiis),  p.  liH. 

C.   (;n|,ir,lu  \]v°MiVlo.  ,1  1,1  i;il.l.  iiM.,  uis.  lot.  .■j'ii.")  (Carhil.ili'  Saiiil-Dcnis).  |..  111. 

Kdil.  :  («)    D.Mil.Irl.  //„(.  ,/r  /■„/,/,.  ilrSaml-lhmis,  p.  S.",i.  —  (/-)    Itcr.  ilrn  (Inh.nn..  I.  M,  p.  iSi.  (f.-iprrs  a. 


"^   ("/est  d'après  ci'  viiliinus  ^uv  re  d(iruuienl  a  rU'-  public''  par  Fi'libicn .  Ilisl.  de  Paris,  I.  I.  preuves  de 
la  Dissrrr.  jirOhin.  .  p.  i|.'). —   "    Du  ronuueiK'crneul  di'  lauui'i'. 


(;\i;ti  Lvir.i:  (ii;M:i!  \i.  ni:  ta  m  s.  -ii:» 

l\il.  -^  Puns    '  . 

OMifii'mniion  |  nr  GirljPil.  i'\r([iip  do  r';ii-i>.  irniie  iliiii.ilioii  ili»  iiumliiH  fi  ili^  ro:ilo  aimuelle. 
Inilc  par  snii  prriliri-'-.^Piir  Galon  h  la|]|i.iy(,'  ili;  Sainl-\  i'-lor. 

(,ir,iii;r.Ti  p\r.isii:\sis  kimscopi  di:  moli^ndims. 

la  noiiiiiie  saiictc  e(  iiidiviilnc  Triiiit;itis.  lloi-latiii"  oaritas,  ui';;ct  noco-sitas 
Ijeneficia  f-J  rcclesiis  rollaia  episcopali  auctoritate  coiillrmarc,  d  .  iio  ohlixioiiis 
iiiiiiuantiirinciirsii.  slilo  iiUMiioric  ronuiicndarc.  \overin(  i][ilur  uiiiiic?.  laiii  pd-lci  i 
([iiaiii  présentes,  (jiioil  aiiteccssoi'  nostiT  Ijoik;  meiin)i-i<;,  doniiiis  scilicrl  (lualo.  Pa- 
risiensis  episcopus,  iiiedietatom  molendiiiorum,  suh  domo  episcopnli  iii  SfMjiiana 
molentiiiin,  ranoiiicis  Saïuii  Vicloris  perpetiio  lialjendani  coiicosserit  ac  donaxeiit. 
et  in  hoc  duiu»  asseiisuiii  rejjis  cl  capituli  Paiisiensis  ex  iiite!;ri)  liahiicrit.  Addidit 
eliam  liuic  dono  vijiiuti  sulidos  Paiisiensis  moncti;  quos  siiijjulis  annis  ]»i-edicli 
IVatres  rcciperent  de  jjordo  episcopali,  inter  Ma;;nnni  Poiitern  et  Mellji'ani  coilo- 
cato.  Ego  igitur  Girljertiis.  Dei  niisericordia  Parisioriiin  (■piM'u[iiis,  motus  tain 
ratione  qiiani  fralruni  iicccssitale,  donum  prcdecossoris  noslii,  assensu  re;;is  et 
capituli,  dilijjcntcr  conccdo.  laudo  et  confirnio,  ita  scilicel  (|uod  in  af[ua  Se([uaiii' 
a  superiori  videlicet  capile  insnli;  nsijue  ad  Paivuni  Pdnli'ui,  (pu;  tota  est  de  jnre 
episcopali,  si  molendini  unns  ant  plurcs  construanlnr,  anl  rpiacunniue  occasione 
vcl  ia  quocumque  loco  niutentur,  coniniuiii  et  consilio  et  suni[)tn  taai  episcopi 
qiunn  predictoiuia  IValrani  liât  niolendinoiuni  constiuctio  et  repni'atio.  et  coni- 
nuinis  et  cqualis  liabeatur  totins  cniolnmenti,  taia  multuri'  qaaai  piseinni  quani 
ceteroruni  divisio;  luoiendinarii  etiani  comauiniter  et  inponaiitni-  et  lidelitateru 
taciant.  Scieadum  etiani  e^t  ([nod  qtudain  hospes  nosler,  (înilkdnius  noinine.  pos- 
sessioncm  suam,  de  qiia  reddebat  cpiscopo  vu  denarios  de  cen^n.  sihi  aiiteni 
superaccreverat  m"  solidos  nno  obolo  minus,  prediclis  Iralribas  in  elcnio^inam 
dédit.  Nos  vero  ditnuni  illius  auclorilate  nostra  conllrmannis.  ila  scilleel  ut  cpi- 
scopo vu  denarios  de  C(M1su,  sicut  ille  reddiderat.  reddant,  el  ([uod  ille  superac- 
creverat in  sua  proprielate  r(!tineanl.  (Juicquid  eliam  de  feodo  episcopali  eccb'sie 
Sancti  Victoris  collalum  esl,  ralum  esse  volunnis,et  sub  e;idem  tirmitate  consli- 
tuimus,  et  preseateni  cartam  tam  ista  qiiam  alia  continerdem  si;;illi  n()>tri  inq)res- 
sionc  corroboramns.  S.  Girberti  episcopi.  S.  Berneri  decani.  S.  Aib;  precentoris. 
S.  Siepliani  ai'cliidiaconi.  S.  lleinici  arcbidiacoiii.  S.  Ti-obalili  archidiacom. 
S.    Iluberti.    S.    I.ambtnis.  S.   Teoilciici    probileroruni.   S.   lioberti    ^ubccnloris. 


'''  Du  c'immrncpmnnl 'le  l'aiiiHÂ'.  —  "'  l,'()i'i;;iiial  porlc -li/iii'lic-iis-. 


-21 G  (;\  HT  CLAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 

S.  Daiiiihrili.  S.  (iiiillcliiii  (liacfiiiiinim.  S.  Ilu[;niiis.  S.  Dmgniiis  suljiliacoiii  S.  Al- 
Ix'ili  siiltdiacoiii.  S.  FulLeili  siilxliacoiii.  Acliim  |)iil)lic(' Parisius  in  ca[)iliilo  licalc 
iVlaiii',  aiiiK»  liicanialiimis  Domiiiice  i\i"  c"  \x"  ii".  iiKliclionc  j)rima ''',  rejjiiaiile  rej;(' 
Illiidovico  aiiiio  \"iin",  cpiscopatiis  Gii'beili  aiiiid  vi". 
T('nl)al(liis  caiicellai-iiis  sub[s]crij)sil. 

A.    Orijimnl  vrll,;  m,\  Arcli.  uat.,  L.  S,|0,  ii"  i. 

1!    Copie  (lu  wii'sirclo,  nia  liilil.  luil.,  tw^.  ial.  i'i(')7i|.  p.  3fi. 


195 

112-2.  —  l'inis. 
(IoiiIm-iii.'iIiou  ii.1I'  (iirlinrl .  ('vèque  (lo  l'jiris,  de  \:i  riiii(l:iliiiii  ilo  l'i'jflisp  Siiinl-Donis  (\o  la  Cliàlro. 

Pasloralis  piia  idciilii;  csl  ]ii(i  allcclii  ac  sliidiosa  solliriliidiiic  omiiihiis  iiivi<T|- 
lare.  !iia\iiiii'  aiilciii.  jiixla  Aposlolmii.  doiiicslicos  lidci  Ih'imTiciis  cl  iiiiiiiifiroiitia 
anihliai(>.  cl  aiii|ilialos  dili;;ciili  cura  prolcjii'i-c,  ac  cdiilia  iiialiciioi'imi  vcrsulias 
ni'eiiiuiiii'c.  l'.co  ijjilui-  (jirhci'lus,  Dei  iiiisci'icoi'dia  l'aiisieusis  çccicsiç  liiiinilis  epi- 
scopiis.  iiolilicarc  ciiiavi  (aiii  poslci'is  qiiam  picscnlibiis  rpiod  «piidaiii  miles,  An- 
xildiis  iiiiiiiiiic,  cl  iixor  cjus  licliiidis.  pi'o  aiilcccssnniiii  siioi'iiiii  iicciioii  cl  aiii- 
iiiaiiiiii  siiaiiiiii  icincdio,  pioiil  accc|)iiiiiis.  çccdcsiain  Bcali  Dyoïiisii  de  Carcere 
suis  (>|)iliiis  rmidaMMiinl ,  cl  clciicos  qui  ihidciii  l)co  luililarciil  devolc  slaliicniiit , 
idiiriiiiisiMic  liciicllciis  in  snsf^'ulalioncni  cl  in  nsiini  {iiciliclonini  cicricdi'iini 
candcni  ccclcsiain  Jiberalilcr  dotaxcninl.  InhM'  (piç  snpiailicla  ac  nnniiliccuiliç 
dona  idcMi  Ansoldiis  cl  uxor  cjns  liiMiMidis  dedcriinl  prcfalç  cccicsiç  Hcati  Dvonisii 
de  (larccfc  jure  nci|iclM(i  ad  possidcnduin  de  cpiscopali  Icodo  inniin  \idcliccl  ar- 
ix'iniuni  IciTi'  cuni  onniiLus  cjiisdcni  aipcinii  c(Hisncliidinil)ns  apnd  \illani  que 
dicilni'  Marcscaiccis,  cl  lolani  dcciniani  ciilhiraniiu  dnarnin  villarum.  (piarnin 
\illaiuni  allcra  Marcscaiccis,  allcra  vocaliir  Nociciz,  (pii(ini'.(|nc  cas  cidUiras  ex- 
colal  si\c  nossidcal.  I]l  hoc  loliini  pi'cdicla  (;ccl(;sia ,  pront  acccpnniis,  phii'iinis  ac 
ncnc  innnniciis  annis  (piiclc  ac  jiisla  lran(piillilalc  ns{pic  liodic  posscdit  cl  Dco 
opilulanli'  pdssidcl.  Nos  vcro,  a  (piihns  catilnlis  ila;;ianiia  in  alios  dchcl  rcdiindaro. 
(>l  ad  (pios  prccipnc  pcilinci  lain  m  se  licnc  a;;cre  (piani  alioiinn  licnclacla  cl 
dicia  siislcnlarc  cl  allirniarc.  asscnsii  donnn  ilcni'ici  arcliidiaconi  e|  lolius  capi- 
Inli  nosiri.cl  |irccil)iis  donini  Jiolici'li  decani  cl  canoiiicoinni  piclalc  cccicsiç  Sancii 
Dvonisii,  lolnin  (piod  de  cpiscopali  leodo  pi-cdicins  \iis(ddiis  cl  u\oi'  cjns  licli'iidis 
pi-cdiclc  cc(  Ici-ie  conlidei  uni .  cl  siciil  cinsdcni  çcclesiç  canoiiici.  ni  dclcrnnnaluni 


Lisftz  "iiidiflionc  w"-. 


CAlITLLAlItl-:  (iENERAL  DE  l'AKIS.  217 

est,  quiète  et  traui|uille  possederiinl,  coiilirinaimis  et  eidein  pcclesii;  Saiicli  Dvu- 
iiisii  de  Carcere  perpeliio  jure  olttiiieiiduiii  et  possidendun»  in  gratia  et  cantate 
Dei  coiicedinuis.  El,  ne  hoc  aiii[iia  [)o^lel'0^■unl  cahunpiiia  j)ossit  iiilirniafi,  sigiili 
iiostri  iiupressioiie  et  caiioiiiconmi  iioslrorum  sigiiis  decreviimi.s  sic  fulciri.  Sigiiuiii 
Giiberli  episcopi.  S.  Beriieri  dccaiii.  S.  Ade  preceiitoris.  S.  Stepliaiii  arcfiidiacoiii. 
S.  Ilenrici  anliidiacoiii.  S.  Teobaldi  archidiaconi.  S.  Laiidoiiis  sacerdotis.  S.  Teo- 
derici  sacerdotis.  S.  Piiilip[)i  sacerdotis.  S.  Frederici  diacoiii.  S.  Guiiielmi  diaconi. 
S.  Guiiieraniii  diaconi.  S.  Ihigonis  subdiaconi.  S.  Pétri  sul)diaconi.  S.  Alberti 
subdiaconi.  S.  Anselli  pueri.  S.  Andrée  ])ueri.  S.  Manasse  pueri.  Actuni  publiée 
Parisius,  in  capitule  Sancte  Marie,  anno  Dominice  Incarnationis  m^c^wu",  coacur- 
rentibus  vi,  epacta  \i,  indictione  xv,  episcopatus  Girberti  anno  vi.  Tetbaldus  can- 
cellarius  subscripsit. 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  iiiix  Arcli.  nat.,  L.  ôSa.  n"  2. 


196 

1123,  28  mars.  —  Lathan. 

Buiie  du  pape  Calixle  11,  nrrlounaiit  au  clergé  parisien  d'obe'ir  à  l'évèquc'  Girjjcrt  et  décidant  que  toul 
chanoine  promu  à  l'épiscopal  devra  renoncera  son  canonical  :  rut,si  aliquis  çcclosie  Parisiensis  cano- 
nicus  ad  episcopatus  l'uerit  lionoreni  proniotus,  et  alterius  ecclesiç  guberuacula  beneliciaque  susceperil . 
illius,  de  qua  assurnptus  est,  ecclesiç  privetur  canonica. -n 

A.  Original  aux  .\rcli.  iial.,  L.  ah,  n'  T). 

B.  Copie  du  xii'  siècle,  aux  Arcli.  rjal.,  LL.  177  (Ltire  mur  de  Nelre-Danjc),  p.  iô(). 

C.  Copie  du  xiii"  siècle,  aux  Arcli.  rial.,  LL.  177  (  Pclit  l'asluial  dr  Xolre-Dauie),  p.  17. 

D.  Copie  de  i33o  aux  Arcli.  nal.,  LL.  i8i  i l'clit  ciirlulaire  de  Xotre-Daïue),  loi.  h  i\ 

Êdil.  :  («)  Baluze,  Miscelhnœa ,  1.  111,  p.  ih.  —  (h)  Lal)be,  CuitciL.  I.  \  ,  col.  S'i8,  d'après  B.  —  (c)  Hardoiiin. 
ConciL,  t.  \I,  part.  II,  col.  1970,  d'après  B.  —  {d)  Thendori  jtœmlmliah,  t.  H,  p.  GiG,  d'après  A  et  B.  — 
(e)  Mansi,  Concilia,  t.  XXI,  p.  ;ii.),  rl'après  B.  —  (Jj  Recueil  </«■  hist.  île  lit  l-'vancp ,  t.  XV,  p.  'ihH,  d'après  h. 
—  [g)  ^ligne^  Palrol.,  1.  (,L\1I1,  cul.  la-i.  p.  ni,j.  d'après  n. 


197 

1123,  avant  le  3  août.  —  PAnis. 

Diplôme  de  Louis  VI,  concédant  au  chapitre  de  iNolie-Dame  une  vigne,  un  presscjjr  et  une  maison  situés  à 
Ivry,  qui  avaient  appartenu  à  l'évêque  Girbert,  ainsi  que  la  ciiapelle  de  cet  évêque  el  Imites  les  chapes 
et  ornements  sacerdotaux  de  l'église  Notre-Dame. 

.A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.,  S.  'i-jo.  11°  8. 

B.  Copie  du  xii'  siècle,  aux  Ardi.  nal..  LL.  177  (Lnre  non- de  .Votre- Dame  ),  p.  171. 

C.  Copie  du  xni'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  170  {Grand  Pastoral  de  .Notre-Dame),  p.  81. 

D.  Copie  du  xiii'  .siècle,  aux  Arcli.  ri. il..  LL.  17(1  (Petit  Pastoral  do. 'Sohe-Damc),  p.  8'i. 

Édit.  -.la)   Gu.M-aid .  Cartulaire  île  .\olre-lhniie  de  Pans  .  1.  1 ,  p.  a  (j(i ,  d'après  (;. 

Carlul.  —  1.  ,,s 


'21S  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

198 

1123,  ;i|iR's  le  ;i  ooùl.  —  Paris. 

Dipli^riic  lie  Louis  VI,  aiilorisaiit  Ifi  cliapiire  de  Noire-Damn  à  prélevPr  annuellement  une  somme  tle  dix 
IJMPS  SU!'  les  revenus  de  révêché  pour  subvenir  à  la  couverture  de  la  cathédrale. 

PHECEPTLM  COOPEliTLRÇ   ÇCCLESll-;   BEATE  MAUIÇ 

In  nomiiH'  s;incl('  et  individiic  Trinitatis.  Justitie  et  ralioiii  coiijïruei-e  plane  et 
evidenler  aj;noscilur,  quod  ea  que  ecclesiis  Dei,  rai'ilalis  j;ialia,  conteriuitur  in 
earuni  necessitatibns,  ut  dignum  est,  expendanlur,  quia  (|uasi  crudele  et  inlio- 
•icstum  videlnr  (jiiod  ea,  que  illis  data  sunt,  in  usibus  ipsaniin  necessariis  eisdem 
subtliraanlnr;  qnod  siqui(b'm  regunipreci[)ue  et  piiiiri|Hiin  oflitio  incnmbei'e  depre- 
henditnr,  ut  ecdesie  Dei  ab  ipsorum  soilicitudin(>  iii  boc  provideatur.  Ego  igitur 
Ludoviciis,  Dei  j;ratia  Fi'aiicoruiii  l'ex,  liac  ratioiie  aumionilus,  notum  fieri  volo 
cunelis  lld(dibus.  laiii  iutuiis  (piam  et  inslaiiti])ns,  (juod  Bernerus,  Béate  Marie 
Pai'isKMisis  ('(■(■jesic  dccaiius.  e|  capiluli  ejusdeni  eeclesie  conventus  universus. 
diini  m  manu  mislia  Farisieiisis  episropalus  benefitia  teneremus,  a  majestale  uostra 
liunnliter  pctiei'unt  ut.  super  eeclesiaui  sanetissime  Dei  (îcnitrieis  miserieordia 
Mioti,  de  rébus  episropalilius  alicpiid  eideui  erclesie  unde  in  pei'petuiuii  coope- 
l'iri  |)osset,  juti*  peipetuo  et  annis  sinjjuiis  liabenduui,  donarenius.  ^os  auteui. 
digne  et  liuniili  enruui  pelitioni  coiidescendentes,  regia  actoritate  nostra  statuinius 
el  precipiinus  ni,  ad  eanideni  ecclesiani  cooperiendam,  x*^'™  libre  de  reddilu 
altaris  in  uciavis  lidicii  aniiuatini  suniantui-.  El,  si  ad  lioc  altaris  redditus  non 
suHicei-it,  ille  x"™  nuuinioruui  libre  de  eereis,  (|ui  in  IHu'ificatioue  sancte  Marie 
a  rasalis  redduntur,  ad  |)lenuni  suppleanlur,  et  pnsite  in  custodia  capicerii  et 
uuius  ejus(b'ni  eeclesie  c.anoniei,  ([ueui  decanus  el  capituli  conventus  ad  lioc  ele- 
gcrint,  soliinnuodo  in  essillis  et  clavis  et  legulis  peuitus  expendanlur.  et  ubi  (!t 
quduiodo  expensf  l'uerint.  ilecano  et  capitulo  ab  earuui  cusiodibus  coinputabilur. 
Ti'ahes  auteui  el  ligiii.  luuiio  alia  ouinia  l'cclesie  necessaria,  ab  episcopo  ecclesiç.' 
unnisjreutur. 

(  )mi(l .  ne  \aleat  olilivione  delen  ,  sci'iptu  coiuuicndav  uuus.  et ,  ne  |iossil  a  posteris 
iidii'uiai'i,  sigilli  nostii  actoi'ilate  et  iiouiinis  nosiri  karactere  subterliruuivinius. 

\cluiu  l'arisius  publiée,  anuo  Incai'uali  \  erbi  m"(;"\x"im".  regni  nosiri  x"vi", 
aslaiilibus  ui  palalio  noslro  (pioiiiui  nounna  siiblilidala  sunt  et  si|;ua  :  Signuui 
Slephaui  dapileri.  Signiiui  (lislcberli  ituticularn.  Siguinu  llugonis  couslaliularii. 
Signuui  Albei'ici  cluiinerarii. 

Data  pcr  nianiini  S(e|)liaiii  ni\\Ci'\\;\{iiKiiii)iirtniniiijn\. 

\.  (lii;;iiial,  .ivcc  Iraros  île  si'onu  pl.-uiii.;,  ;iii\    \irli.  nul.,  K.  ■■3,  n'  ■!. 

li.  Copi.'  ilii  Mil"  siiVln,  aux  Airh.  nal.,  1,L.   177  [l.wiv  w,„-  >\r  Noliv-Dniiic),  p.   17:1. 

1;.  (;(i|ii.'  (lu  mm'  sl.Vlc,  .iiix  Arrli.  ii;il.,  I,L.  17.".  (Uraml  l'nslornl  (li-  N'olrc-Damo),  p.  .">88. 

I).  (',„|,|,.  (lu  vin'  <iir\i-.  :iux  Aivh.  n.iL.  |.|,.   i7(;  ( /V/i/  l'iisluriil  île  N.ilre-Oain.'),  p.  S.j. 


CAHTl  LMnh:  (iENERAL  DE  PARIS.  219 

199 

1  123.  ;ipivs  I.'  o  anùl.  ~    Paris. 

Coiifiiiiinliiiii  ();ir  Loiii-  VI  ili'  riiiliMMlalioii  d'une  partie  du  toniieu  du  [min  de  l'iiris,  laite  par  l'iiiiipije  I 

il  Etienne  le  Maréclial. 

I'!UM\   LlTTKn.\   Tfc;LO>El'''. 

lu  iioinine  saiicle  et  iiidividiie  Trliiilatis.  Ego  Ludnvicus,  Dei  gialia  Fraiicoriiii: 
rex.  notiim  fieri  volo  ciiiirtis  fidelibus,  tani  fuliirisqiiaiii  et  iiistantibu.s,  (juod  Ste- 
phanus  Marescallus  duas  paftcs  teioiiei  ])anis  Pai-isius,  excopto  illo  solo  (juod 
Beatus  Dionysius  iiide  lialjcl,  et  l'oracliium  cjusdem  civitatis,  a  doiniio  Pliilipo. 
pâtre  nosti-o,  iii  teodo  liabuit  cl  possedit.  Nos  autein  predictas  illas  duas  [)ai-tes 
et  i'oragiuin  predictuni  predicio  Stephano,  jure  perpetiio,  et  iii  leodo  et  ut  ligio 
hoiiiini  nostro  coiicedinius  :  medietatem  siquideiii  illaruni  j)ai'tiuiii  prodictaruin, 
quani  idem  Steplianus  Petro,  Letoidis  filio ,  cum  filia  sua  in  niarilagio  donavit, 
nos  eidem  Petfo  in  perpeluuui  concedimus,  ita  ut,  sicuti  Siepliaiiusa  pâtre  nostro 
et  a  iiohis  tenuit  et  fenebal,  ila  l'etrus  medietatem  illam  a  nobis  in  teodo  et  in 
ligietate  bominii  teneat  et  obtineat.  Quod.  ne  valeat  oblivione  deleri,  scri])to  con- 
mendavimus,  et,  ne  possit  a  ])osteris  infirmari,  sigilli  nosiri  actorifale  et  nominis 
nostri  karactere  subterfirmavimus. 

Actum  Parisius  publiée,  anno  Incarnati  Verlji  M''c"xx"ur,  regni  nostri  x°vi", 
astantibus  in  palacio  nostro  (juorum  nomina  subtitulala  sunt  et  signa:  Signuni 
Stepbaui  dapiieri.  Siguum  Gisleberti  buticuiarii.  Siguum  Alberici  camerarii. 
Signum  Hugonis  cuiistabularii.  {Moiioijraiinne.) 

Data  per  maiiuni  Stepbani  cancellarii. 

A.  Original,  a\ec  traces  do  sreiiii  j]|dc|iit'',  aux  Anli.  iial.,  K.  •>.'>,  n°  -i'. 

B.  Vidimus  de  129(1,  ""^  ^"'''-  "'''•■  ^-  '■'-'■' ^  ""  •'''• 


200 

Vers   1123' 


Girberl,  évêque  de  Paris,  j)artaye  le  caiionicat  de  rarchidiaere  Etienne  |de  (iurjandoj  en  deux  prébende 
et  en  ali'ecle  les  re\enus  à  deux  nouveaux  chanoines. 

PRECEPTCM  DK    CAPELLA   STEPHAM   ARCIIM)1AC0M. 

In  nomine  sancl»;  et  individue  Trinitatis,   Girberlus.    Parisioriim    episcopus 


''   Titre  du  xiii'  siècle.  —    '''   Gu('rard  {Carliil.  de  Notre-Dame  de  Paris,  I.   f,    p.  3-iS)  a  elass('  relie 
pièce  aux  environs  de  l'an  iii<).  Winyxi^rw^  {Table  des  diplômes ,  l.  Il,  p.   ^^y[))  la    place  \eis    ii>o    ce 

28. 


•220  CARTLLAir.E  GENERAL  DE  PARIS. 

laiii  nit'scnlJbns  (juaiii  liilni'is.  Scire  volurnus  oinncs,  lam  poslci-os  qiiiiiii  pie- 
seiilcs,  (jiiod  Sle|tlianiis,  arcliiiliaroiius  noslor,  aiircs  nosli'c  parvilatis  scpe  pul- 
savcril,  roj'aiiilo  cl  siipplicando  (jiiatiims  probeiiclain  suam  duoljus  ])resltileris 
liahcmlain  ronceflercmiis,  et  duos  caiionicos  Boatç  Marie  inde  faceiT;mus.  Propo- 
sueral  ciiiiii  idem  Slcpliaims  (juod,  in  ecclesia  quaiii  domilnis  suis  coiitijjuaiu  edi- 
licavei'al ,  iiiinislros  saccrdolalis  ordinis  cousIiliuM'ot,  qui  tani  pro  reuiissioiie  pec- 
catoruui  suoruin  (|uani  pro  sainte  antecessorum  suorum  Dco  ihi  ministrarenl,  et 
nienioriani  lialiniin  sanclç  nuilris  ecclesie  dcliitis  lioris  celebrarent.  P'uit  etiani 
in  ejus  voto  et  ])etitioiie  qnatinns  in  electione  et  in  inipositione  piesbiterorurn 
ibi  niinistrantiuni  et  in  investitnra  |)redicte  ])rel)en(b!  (  apilulo  Bcalç  Marie  vices 
nostras  ex  inlejjio  concederemiis,  ol  e])iscopaH  auetoritate  in  peijieltnnn  liiina- 
remus,  onines«|ue  (jui  pro  investitura  illa  pecuniani,  pastnni  vel  ali(|uid  ulio  lem- 
pore  proniitterent,  darent  vel  acciperent,  sub  perpeluo  anatliemate  ])onerenius. 
Volnit  etiani  ni  nos  de  presbiteris  illis  lioc  ordinaremus  quatinus,  et  in  clausti'o. 
et  in  capitulo,  et  in  rlioro,  et  in  altai-is  servicio,  et  in  omnibus,  sicnt  et  cçteri 
eanonici  inrelVagabiiitcr  liabercntnr.  pariterque  et  allernatiMi  pci-  sin[|ulas  septi- 
manas,  tain  in  niatie  ecclesia,  sicut  inle|;ri  ranoniri.  (piam  in  pi'edicta  capella, 
Deo  niinistrarent.  Nos  ij;itiir,  justain  et  lioiiestain  in  onniibns  petilionem  ejus 
ronsiderartes,  nioti  tani  l'aiione  (|uam  eccli'sie  ulilitate,  assensu  totius  capitnli 
nostri,  jireces  iilius  beniiçiic  sus('e|)iinus,  et  jietitinni  tani  juste  \w\-  oninia  dili- 
jfenter  adquieviinus,  sub  anatiieinate  totuni  confirinando.  neli(|iiit  auleni  bis 
diiobns  sacerdotibus  duos  elausos  vinearuni,  unnni  ad  l'adicem  moiitis  Béate  Ge- 
novele,  altiu'uin  vei'o  apud  Ivri;  ita  ut  cotnnuiniter  eos  excolercnt  et  fructus 
eoriini  eoniinnniter  colbjierent'''.  [Donius  anteiii  prefati  Stepbani  duobus  presbi- 
leris  illis  sic  dividitni',  ut  ab  aresta  illins  niacerie  que  média  est  inter  majorem 
doniiim  et  illani  in  (|ua  cellariuni  continetur,  recta  linea  ducatur  niurus  usque 
ad  illuin  inuruin  ipii  cintiin  claudit  et  vie  ailjacei.  Et  (pii  majorem  donuini  lia- 
behil,  et  tin'riin  babebil;  ([ni  vero  alteram  doninni  liabebil,  liabebit  et  xnidarinm. 
Conslituil  eliani  predicins  Stiqilianus  (piatiniis  duo  piclali  piesliileri  per  sinjjnlos 
annos.  die  scilicel  sni  anniversarii ,  slalioneni  de  ipialnor  ierculis  redderent;  de 
ipia  slalioiie,  lani  canonu'i  (piain  vicarii  iclM'ci'i'Mlur.  | 

A.   Cnpic  du  xii'siiVIc,  nnx  Anii.  iimI.,  L1,.   177   {l.irri'  n<,tr  ilo  Noli'P-Daiiie),  p.  jCjCi. 

R.   Cipic  (lu  MM"  sliVIe,  ;iux  Anli.  uM.,  LL.  i;.')  (dniwl  l'nxloral  i\c  Nolro-Daiiio),  p.  (■.i')7. 

C.    Cnpi,.  (lu   Mil'   si.'cln,  ;iu\   \l(lr,  uul.  ,  Ll..   17II  (l'rhl  l'„sl,„nl  ik  Xoll  (-D.iuic  ) ,  p.    177. 


(|iii  11(111^  |)iir;iî(  pn-fi-rnblft ,  oliiiil  ddiiiUM'  lii  conlinrrîitiiiii .  iiuilliiMirciisi'iiii'iit  s;iiis  dalo.  iiiii  imi  fuUiiile  ]);ir 
Klicniic    siHCPSsciii-  (le    l'.^.'.|iic  Cirlicl.    (\(jir    li^  ri"  -ui\:iiil.)   —     '     Tdiil    ce  i|iii  siiil    mi,iii(]iic  i1,-iiis 

\  ri  1;. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  2-21 

201 

Veis  ll2'i. 

Confirmation  par  Etit^nno,  évAfpie  de  Paris, 
du  jiarlagf  du  canoiiicat  do  l'archidiacro  Etienne  [de  IJarlainle]  en  deux  (iri'liende-. 

lu  iioniiiift  saiicte  et  iudividue  Tiinilalis. 

.\o(uni  sit  omnibus  veritatis  testibus,  taiu  presciilibiis  quaiii  l'iituiMs,  (juia  e;;u 
Slephanus,  Dci  jjratia  Parisioruiu  episcopus,  motus  precibus  domiii  Stepliaiii  arclii- 
tliaconi  nostri,  concessi  et  positione  sijjilli  nostri  sub  aiiathemate  coiilirmavi  (juod 
domnus  Girbertus  episcopus,  antecessor  noster,  siinililer  coucessit  et  conlirmavit. 
de  pi'ebenda  pi'elati  Slepbaiii  quam  duobus  presbiteris  rebquit,  ut  capelb-  Sancli 
Aniani,  que  est  doimii  sue  coiitijjua,  tam  pro  remissione  peccatorum  suoruin  quam 
pro  salute  antecessorum  suorum,  Deo  il)i  miuistrareiit  et  memoi'iam  liadiim  sancte 
matris  ecrlesio  debitis  Iioris  celel)rai'ent. 

A.  Orijjinal  en  forme  île  diirograplie,  avec  traces  de  sceau,  aux  Anli.  n;it.,  L.  5lii),  n'  i  '. 

B.  Original  (a'  moitié  du  chirographe),  avec  traces  de  sceau,  an\  Arch.  nat.,  L.  ôog,  n"  i  ''. 
(\.   Copie  du  xii°  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  177  (Liire  noir  de  Notre-Dame),  p.  i8.j. 

D.  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Arch.  nal.,  LL.  175  (Grand  Pastoral  de  Notre-Dame),  p.  608. 

E.  Copie  du  xni°  siècle,  aux  Aich.  nal.,  LL.  17IJ  (Peut  Pastoral  de  Notre-Dame),  p.  ifS'i. 


202 

1  1-J4,  avant  le  3  anùt.  —  Pabis. 

CnndiTnalioii  par  Louis  \  I  d'um»  coutume  [mur  le  luariagp  des  serfs  de  Sainle-(i('iieviè\e 
à  Villeneuve  et  à  Cliaillot. 

Dlî   CONSUETL'DINE   BEFEIIT   INTEIi  UOMINES  IlEfilS  ET   NOSTROS. 

f  In  noinine  sancte  et  iudivicbie  Triuitatis.  (}uia  lioiiof  rejjis,  juxta  piophetiani, 
habet  parafe  dii'ecciones  judiriuin  et  justiciam,  c|;o,  Dei  oralia  Kt'aiicoiitm  ie\, 
Ludovictis,  l'uturis  et  pi'esentibiis  notum  lieri  vohimus  (piod  doriims  Slephanus, 
Sancte  GenoveiV  decanus,  et  ejusdem  ecclesie  canonicorum  conventus,  iioslrani 
serenitatem  buniiHter  deprecando,  quandam  consuetudinem  inter  nostros  liomines 
Iriutn  tantiim  villarum,  scilicel  Ville  Novç,  Moncii,  Caloili  et  bomines  Sancli;  Gf- 
uovel'e,  olini  liabitaiii,  quesierunt  in  futuruni  seivaii  et  elerna  stalMblale  invioja- 
biliter  conllcmari;  et  talis  est  consuetudo,  hpl'clit  appeilata  \'id<;o,  (ptdd  niuiierc^ 
ulriuslibcl  iiiefalc  \ill('  niqitu  vifis  miiluo  <lal(;  l'einanent  in  maritofUMi  liinc  l'i 
bine  servituti',  a  natali  ancillacione  penilus  destitute,  et  non  solum  ipsi'.  ■^tH\ 
etiani  (pioUpiot  siinl  ulriiisque  sexus  inl'antes  paciliiri';  <juam  consuetudinem  |ii'e- 
seiitis  caile  piecepjo  concedendo  lliintiviiniis  >A   liiiuandu  concessimus,  et  si'rijlo 


■222  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

iioslr*;  imagiuis  ot  karactere  [monogi-munc)  iioslri  iioininis  coiroboraviinus,  el 
|)roceriun  uoslri  [)alacii  iioniinibus  et  signis  coiifirmari  precepiinus. 

Actuiii  publiée  Parisius,  aiino  Incarnati  Verbi  M°c"x\°mi",  regtii  iiostri  \"vi-'. 
astautibiis  in  palacio  nostro  quorum  noniina  subtilulala  suut  et  signa  :  Signum 
Stepliani  dapiferi.  Sigiuim  Gisleberti  biiticularii.  Signum  Hngonis  constabularii. 
Signum  Alberici  camerarii. 

Datum  per  manum  Stepbani  cancellarii. 

A.  Original,  avec  sceau  plaqué,  aux  Arcli.  nat.,  K.  aa,  n"  3'. 

B.  Copie  collatioiinée  du  xviii*  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  K.  181,  n"  6*. 


203 

I12i.  —  Par 


Donation  par  Etienne,  evèqne  de  P;iris.  aux  chanoines  de  Saint-Vicloi-  des  anniversaires 
qui  se  celebraienl  dans  léglise  Sainl-Jean. 

DE   SANCTO   JOIIANNE. 

In  nomine  sancte  et  inrlividue  Ti'inilatis.  Antiquorum  patrum  et  sanctarum 
scriptui'arnm  docet  auctoritas  ut  qui  in  spocida  pastore.s  a  Deo  positi  sumus,  pasto- 
lali  sollicitudine  utilitati  ecclesiarum  provideamus  atque  utriusque  vite  stipendia 
ovibus  nobis  commissis  caritativc  ministrare  studeamus.  Et,  quoniam  divisiones, 
dispensationes  atque  rationabiles  transmutationes  ex  antiquis  sanctorum  tradicio- 
nibus  nol)is  commisse  sunt,  pro  ollitii  nostri  debito  loco  et  tenqjore,  dividere. 
dis[)ensai'e  atipie,  si  opportuerit,  Iransmutare,  omnia  tamen  cum  caritate  fa- 
cientes,  convenienter  debemus.  Karitas  etenim  boneste  excusât  et  operit  multitu- 
dinem  peccalorum,  et  ipii  manet  in  caritate,  Deus  manet  in  eo.  In  caritate  igitur 
manere  cupiens''^',  ego  Slepliamis,  Parisiensis  episcopus,  notum  fieri  volo  tam 
Inlnris  <piam  et  instanlibus  ([uoniam,  conimuni  assensu  ac  petitione  Herneri 
(b'cani  toliusque  capiluli  Béate  Marie,  anniversaria  canonicorum,  i|uc  videiicet 
ecclesia  Sancti  Jobannis  liucusque  babueral,  çcclesii;  Sancti  \  ictoris  et  canonicis 
regubuibus  iiiibi  Deo  fanudanlibus.  conccdenlibus  ejusdem  rccb'sie  prcsbvteris, 
Guiilehno  vi(b'iicet  et  llugone,  in  pcrpeluiini  concessmius;  et.  in  comulationem 
anniversariorum,  ('cclesic  Sancti  Jobannis  prebendam  unam  donavimusel  donando 
(onlirniavimns.  Hoc  auteni  sub  silenlio  preterire  nobmuis.  (juod  neque  in  visita- 
liondins  ndirmorinn,  ne(pn;  m  sepciuMidis  canomcis,  neijiu'  ni  processiondjus, 
ne(pie   m  ipiibuslil)ct  servitiis,  qnv  anliquitus  lacère  consueverant   vcl  nos  vel 


'•   Entre  la  fin  de  j.invier  el  le  .'î  août  1  la'i.  —   '    Tout  ce  qui  [irécède  manque  dan>  lî. 


CAUTLLAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  J'JS 

canoiiici  Boati;  \Iari(.',  eos  absolvimus  vel  relaxarnus;  iiuo  in  fodeni  servitio.  in 
eodeni  dcbito  et  in  codoin  statn.  in  quo  antea  tucrant,  soliininiodo  annivt>rsariis 
excliisis,  eosdeni  relinqniimis.  nec  eos  Béate  Marie  canonicos,  sed  Beati  .lolian- 
nis<')  esse  volumus  et  conlirmaiiius.  Decano  etiain  et  Béate  Marie  capitule  liberam 
potestateni  ponendi  vel  removendi  ejnsdeni  ecclesie  sacerdotes  jure  j)erpetuu  ((in- 
cedimus.  et  ne  quid  in  eoruindeni  substitutione  detur  vel  accipiatur.  sub  anallie- 
niate  probibenius.  Statuinius  etiani  ut  unuscpiisque  sacerdotuni  Sancti  Joliannis 
integrani,  sicut  ranoiiicus.  septinianam  faciat  et  inlegrum  servitium  persolval. 
Verum,  ut  lioc  ratum  et  lli-numi  permaneat  in  sempiternum,  presentem  kartani 
nostri  aucloritate  sigilli  tlnnari  disposuimus  et  uominibus  canonicorurn  nostroi-nin 
subterfirmavimus. 

Actuni  publiée  Parisius,  in  capitulo  Béate  Marie,  anno  Incarnati  Verbi 
M"  c°x\°iiii°,  régnante  Ludovico  rege  anno  wi",  Stephano  episcopo  anno  i'*. 

f  Signuni  Stephani  episcopi.  S.  Berneri  decani.  S.  Adç  precentoris.  S.  Stepbani 
archidiaconi.  S.  Teobaldi  arcliidiacioni.  S.  Teobaldi  archidiaconi.  S.  Landonis 
sacerdotis.  S.  Teoderici  sacerdotis.  S.  Odonis  sacerdotis.  S.  Deniberti  diaconi. 
S.  Guillelmi  diaconi.  S.  Ivonis  diaconi.  S.  Henrici  subdiaconi.  S.  Pétri  subdiaconi. 
S.  Fulberti  subdiaconi.  Signuni  Manasses  pueri.  S.  l  rbani  pueri.  S.  Tebaldi 
pueri  -  . 

Si  quis  autcni  contra  banc  nostram  dispositioneni  agere  presumpserit.  ana- 
thema  sit.  Datiun  per  manum  Algrini  cancellarii. 

A.  (!opiiî  du  \n"  siècle,  an\  Arcli.  nal. ,  I.L.  i  --  i  l.nri'  mnr  de  Nolre-Dami'),  p.   i  \\'i. 

B.  Copie  du  Mil'  siècle,  aii\  Anh.  nnl..  LL.  i  71)  (  Pi-lit  Paslural  de  Nolie-D.ime).  p.  i  SCi. 

C.  Copie  du  sïii' siècle,  aux  Arcli.  nal..  L.  'in.S,n°  11,  d'après  B. 


204 

1124.  —  Pakis 


Cliai'to  (I  Etienne,  évèqiie  de  Paris,  contirinant,  (l'accord  avec  le  doyen  ilii  çliapilre  de  .Nuti'e-Daiii'.  la 
concession  l'aile  aux  chanoines  de  Sainl-Viclor,  des  annivei'saires  qui  se  célébraient  dans  l'église  Saint- 
Jean,  et  déterminant  les  circonstances  dans  lesquelles  l'alihaye  de  Sainf-Viclor  pourrait  jouir  des  pré- 
bendes vacantes  dans  les  chapitres  de  Notre-Dame,  de  Sainl-.Marcel,  de  Saint-Germ.iin-l'Auxerrois.  île 
Saint-Cloud,  de  Saint-Martin-de-Champeaux,  etc.  —  rDivinarum  auctorifate  srriptiuarurn .  .  .  - 

A.  Drijpnal  scellé  des  sceaux  du  chapitre  et  de  l'évècpie  de  Paris,  aux  Arcli.  ual.,  1,.  SK.S'.  n"  1. 

B.  Copie  du  \\\\'  siècle,  à  la  BiM-  nal.,  nis.  lai.  liô'g.  p.  h-i. 

Édil.  :  (n)  Dubois,  //is(.  ecctes.  l'ans. ,  I.  11,   p.  ■?.?,.  —  (h)  Pétri  Bleseinis  nim-n .  app..  p.  -(y.i. 


'■    Var.  r-Iîeatum  Johannem-:  (B).  —  '"'  Les  signatures  mampienl  dans  ('.  —        Fiiitie  la  lin 
vier  et  le  '.'>  août  1  1  a '4. 


224  CARTLLAIHE  GENERAL  DE  PARIS. 

205 

1124.  —  Paris  I". 

(ioiidi'iiialioii  |)iii'  Etienne,  (^('(lue  île  P.'iris,  iliin  aceonl  conclu  enti'e  le  prieur  fie  Saint-.Muitiii-des-Clianips 
el  Ijoudianl  de  Moiiliiiorency  touchant  les  possessions  du  prieuré'"'. 

Iii  iiomine  sancte  et  iiidividuç  Triiiitatis.  Plerunique  contingere  solel  ut  ea  qui; 
ecclcsiis  Dei  a  fidelibus  daiitur,  aul  vetustate  teniporum  obiivioiii  li'adaiitur,  aut 
ah  injustis  caluiiijiuiatoribiis  aui'ei'antur,  nisi  cartidis  vcl  cieis  8cu  pelriiiis  tabulis 
ad  iiH'inoiiaia  futuroriiui  iiiseita  coiiscribautur.  (Jiiod  inaliiiii  vitare  cupiens'^',  ego 
Slcjiliaiiiis,  Dei  gralia  ('*  Parisiorum  episcopus,  noticiç  futuroruin  fidebuin  per  hauc 
kartam  commeiido  coiiveiitioiiein  scilicet '^'  iactain  iiiler  doiiimuii  <''•  Matbcuni, 
priorcni  Sancti  Martini  de  Cainpis,  et  doniiiuiii  Biii'chardum  deMoiitemoreiitiaco, 
videlicet  de  possessioiiibus  i|iioiidaiH ''''  Saiicto  Maitiiio  datis,  que,  diu  imdtumque 
veiililata,  tandem  utroiimiipie  coiiiinuiii  consensii,  boc  liiie  "*',  aie  laiidante  et 
conredeiite,  teriiiinata  est.  Sciant  igitur  lideles  Dei,  preseiilcs  et  luturi,  quod 
donnius  Burchai'diis  de  Monteniorentiaco  ea  (pie  de  leodo  siio  Sanctn  Martino  de 
(lainpis  el  inonacbis  ibidem  Deo  servieiitibiis  ab  iiumiiiilms  suis  ptimitus  data  fue- 
rant,  perpetuo  babenda  coiicessit,  et  de  propria  beredilali"  ipiedam  aiia  eidem  in 
(deiiiosiiiani  liadidit.  El,  ut  que  dicinius  eiiufdealius  iiitelbgaiitui',  ipsa  possessio- 
iiuin  noiiiiiia  bic  subsciibere  digiium  judicavinuis  :  eccb'siam  Sancte  Oportuiie  de 
Moiiciaco,  ciiin  (b'cima  et  atrio,  servis  el  anciibs  et  cum  omnibus  apenditiis  suis; 
el  oinnein  tciram  domiii  Cleopbe  de  Saiicto  .Marcello,  onineiiKjuc  (''  viariam  de 
Thur''"'  et  de  Mestigerio,  et  oiniiem  consuetudiiieni;  rcclesiam  eliani  de  Monte 
Mailiriiiii  et  taiituiii  atrii  ulji  fièrent  ofiicine  batrum,  décime  terciani  parteiu  et 
tcrciam  ()arlein  bospilnm,  lerramipie  ad  nunbelatem  carriice  ad  possidendum. 
Ilcidciiit  ^^  alli'iius'"',  cogiionieiito  Paganus,  et  ii\iu'  cjus  lloibcriia.  cognoniciito 
(loniilissa;  poslca  Adam  \  iiinezol ''-'  cl  conjunx  ejiis,  teinpor<'  (b)niii  Tbeol)abii 
prioris  ('■"'',  addideriint  lantuni  decimç  iil  Sanctus  Martiiius  totius  decimç;'  niedie- 
lalcm    babeal.    (loiicessit    etiam    çccb'siaiii   de  Dobuonic  et   omne  doiiiim    qnod 


"'   Eiilre  la  liu  do  janvier  et  le  '.]  août  ii-.ii.  '''  Var.  rcondamn  (  li). 

■     Nous  donnons  celte  pièce  m  extenso,  parce  '*'  Var.  it hoc  fine t  niaiiipu' dan-  I'. 

qu'elle  ne  parait  jias  avoir  éli;  piihliée  jiisiiu'ici  en  '''  Var.  -ipicKpie-'  (B). 

,sou  eiiliei'.  ''"'  Var.  r-Znr-n  (li). 

'   Tout  le  jiivaniliuli' nianipie  dans  lî.  '"'  t «r.  -Gallcrins-' (B). 

''    Var.  f|)ei  j;ialia'<  manque  dans  A.  '''^*  Var.  rde  Vinezol»  (B). 

'      l'rt)'.  -scilicel-  nian(|iie  dans  (B).  '"'  Fnr.  -teinpore  donni   Tlieolialdi-    nianqii 


iininniM-  i 


Bl.  dans  \. 


CARTLL.VIRE  GENERAL  DE  PARIS.  225 

dederat  Saiicto  Martiiio  Radulfus  Bellus  et  Lisvia  conjuiix  ejiis.  teinpore  picdicti 
prioris'');  et  medietatem  deciniç  fabariim  Sancti  Briccii.  qiiain  dederat,  tenipore 
domiii  Mathei  prioris.  Concossit  et  altare  de  Erinoiiovilla;  ecclesiam  qiioque  de 
Escueii  et  totam  decimam.  Dédit  etiam  domnus  Biirchardiis  Sancto  Martino  om- 
nibus annis  sl'"  solides  de  traiisverso  suo  iiiter  Saiictuiii  Dioiiisiuni  et  Pontisaram, 
ad  festivitatem  sancti  Martini,  mense  novend^rio.  Post  obituni  anteni  domne 
Agnetis,  matris  suç,  dédit  Sancto  Martino,  pro  anima  ejns,  \i.''solidos  de  censu  suo 
apud  Sanctum'-'  Dionisium.  in  burco  Sancti  Marcelli.  Domnus  vero  Matheus  con- 
cessit  ipsi  Burchardo  Dugniacuni.  dans  ei  bbei-am  potestatem  faciendi  inde  quic- 
quid  vellet'^'.  Tum  vero  idem  Burcbardus  predictis  xl'''  solidis  \x''  soiidos  super- 
addidit,  concedens  ut  çcclesia  Sancti  Martini  de  Canqjis  singub's  annis  imperpe- 
tuum  liabeat  lx'*'  soiidos  de  censu  prel'ato  quem  liabet  in  burco  Sancti  Marcelli. 
concedente  uxore  sua  cum  omnibus  liberis''''  suis.  INotum  etiam  fieri  volo  quod  ego 
idem  Slepbanus,  Dei  gratia  Parisiorum  e[)iscopus''',  eidem  monasterio  Sancti  Mar- 
tini de  Campis  concesserini  çcclesiam  de  Or(Mo,  in  cujus  parrochia  Monsgain''''  est. 
perpetuo '"'  habendam  cum  altare'*'  et  omnibus  que  ad  eam  pertinent,  sal\o  in 
omnibus  jure  Parisiensis  episcopi,  laudantibus  et  concedentibus  biis  qui  eam  diu 
injuste  lenuerant,  Gisleberto  de  Moidermolio.  cum  uxore  sua  et  liberis  suis,  matre 
etiam  comitissç  ejusdem  Ermengardç,  necnon  et  pâtre  ejus  Antelmo;  andientibus 
bis  testibus,  Burcbardo.  milite  Antelmi,  Aszone  majore,  Alberico  de  Moid'ernioilo. 
Drogone  de  Oseriis,  Balduino  de  A'illaflo,  Drogone,  Fidlierto  et  Otranno,  lamulo 
Sancti  Martini  de  (lanq)is  '''.  Prcterea  sciendum  quod  concessione  antecessoriim 
nostrorum  et  nostra,  idem  monast«'riuni  lialiet  in  capella  Sancii  Jacobi  Parisien- 
sis,  cnm  presentalione  presb\teri.  medietatem  boiionnn  omnium  que  pin  presbi- 
terio  ejusdem  ecclesie  ad  ijisuin  presbileriuni  vel  ejus  utililatem  aliquo  modo  per- 
veniunt,  scilicet  in  oblationibus,  in  baptisteriis,  in  conlessionibus.  in  sepulturis. 
in  legatis,  et  si  qui  sunt  alii  modi  benelicii  ad  presbiterium  pertinentis,  in  Puri- 
ficatione  sancte  Marie  et  in  festivitate  sancti  Jacobi  omnes  sunt  monacliorum '"". 
Yerum,  ut  bec  omma  que  supradicta  sunt  rata  et  firma  in  senqiiternum  perma- 


''  Var.  rieiiipore  donni  Tholinldi  prioris-  {  \]. 

'*'  Var.  rSancUim''  manque  iliins  15. 

'^'  Var:   r faciendi  inde  tjuicijuid  \i'llel  dans  ei 
liberam  potestatem "  (A). 

■'>  Var.  ,rtîliis«il5). 

'"'  \'at:  f'Ideni.  .  .  episcopiis-  rnaMcjne  dan--  li. 

'''  Var.  fr  Monsgains  1  (B). 

'''  Var.  f imperpeluoTi  (B). 

'"  Var.  rraltari»  (B). 

'''  \  ar.  Tnnl  ce  passage  cle|)uis  -sahi)  in  unini- 

Carlul.  —  1. 


Iiu-i. . .  -  esl  remplacé  dans  15  par  ces  lignes  :  -rn'jalii 
cl  ciincessione  eorum  qui  eam  din  injuste  tenuerani . 
Gisleberto  scilicet  de  Monfermolio  et  u.xnre  sua  cnin 
lilieris  suis,  snli  teslimonio  Burcardi  niilitis,  An- 
llieini  de  (irudlio  et  .\szonis  niajoris,  .\lberiei  de 
Miinlerniulio.  Drogonis  de  Gseriis,  Balduiiii  de  \  d- 
lallois  el  Olraimi  faiiiuli.'^ 

'"'    I«r.    Tiiul    ce    ])assai|e.    dr|)uis    -j'relerea 
sciendum .  .  .  -  ,  manque  dans  .\. 


22G  CAHTLLMIil-:  (iKNKMAL  DK  PARIS. 

rit'iiiil.  |ir('sciil('iii  k;ii-|;iin   iioslil  Jiiicloiilaln  si;;illi  lii'iiKihiin  *'     licri  (lispdsiiinnis, 

si}j[iiis(]iic  (•iiiioiiironiiii  iiosiroriiiii  corii)l)()r;iri  pn'rcpiiuns. 

Aciiiiii  l'ai'isiiis  |iiililin',  in  ca|iitiil()  IJcalc  Maiie'-,  aiiiio  Iiicarnali  Ncilii 
M"  (;"  \\"  lin",    l'ojriiaiilr    Ijidovirn    l'cjje   aiiiio    \\i".    Sl('|ilian()  ''   e]iisro|)()  anno  i. 

Si;Minin  Sli'jiliani  i'|)isr()[ii.  S.  BeiiKM'ii  dccani.  S.  Atli;  jn-cccnloris.  S.  Sloiiliani 
aichiiliacdhi.  S.  Tlicohaldi  aicliidiaconi.  S.  Tlio(»l)al(li  aicliidiaroni.  S.  Landnnis 
Njirpidolis.  S.  Ti'iidciici  sarcrdolis.  S.  Odonis  saccrdutis.  S.  Ivonis  diaconi.  Sijjnnni 
DcndxMti  diai'oni.  S.  rinillcliiii  diaroni.  S.  (loslcni  snlidiaroni.  S.  Gnillidini  snb- 
diaconi.  S.  Prlii  snlxliaconi.  S.  Mauassc  pncri.  S.  l  rliani  |infi'i.  S.Tcobaldi  pnfii. 
Si  (inisconlia  liane  noslrani  di^^posilioncin  a;;('n>  jncsniii|isfiit ,  aiialliénia  sit. 

Dala  |iri'  niannni  Aljjiini  canct'llarii. 

\.   (.(i|iir  ilii  xirsirclo,   H  la  lîihl.  îiiil.,    i]]s.  hil.  101177  (Liher  Teslamcnhinim  i\e  Saiiil-M.irliiw1i»s-C)i,inips). 

Ini.  es  X  '. 
I!.   (Inpic  du  Mil'  '•i.Vlo,  niix   \rcli.  ii.-il.,  LI..  i.'i.")i  (('..itliil.  \  lie  S:iiiil-\l:irliii-i|os-(',liarn|is) .  I„l.  'io  p". 


20(5 

1  r."i.;.|,ivs|.';i,'ioiil.  —  l'viiis. 

l/iiiis  \l   '•iiiiliniir  |;i  (Iniinlion  (rmio  iriil."  d.'  vin  ri  ili'  rniiiiciil  liiilc  par  son  sénécli;)! ,   (iiiill;iiiiiiP  lic 
(iarlaiiilc,  aux  li'|)n'ii\  <le  Paris. 

Di:  DOMO  fillI.l.l-I.MI   DK  r,\ni.\M)\. 

IvMi  I,nd()\lciis.  Dci  jjraria  Franconiiii  ic\.  ihiIiiiii  licri  volo  rnnrlis  fidelilnis, 
lani  liihin^  ipiaui  l'I  inslantihiis.  (|ii(>d  \\  illcliniis  de  (iarllaiida .  daiiilcr  iiosItM'.  in 
claiiM»  Mio  i\,'  l'onlc  l'ai\u.  diii»  \iiii  iiiodios  lc|irosis  l'arisicnsiliiis  ila  in  |)fr|ii'lniiiii 
diHiavil  fl  (■iinii'--il  ni.  in  cniiisciinKinc  inanniii  illnd  clansnin  xcncnl.  prcdicli 
|rii|-o>i  siii'Milis  aiinis  dnii^  dr  clanso  iilo  \iiii  iniidiii-.  cliain  si  jilns  iln  non 
lialii-alnr.  in  |H'i|ir| niini  halicanl.  In  inolcndiiHi  piiicica  sno  de  Midirain.  (|n(id  in 
Si'cana  lialud),)! .  idem  (indltdiniis  nnnin  Irinncnli  iniidnini  sin<Milis  aiini'-,  m  cnjus- 
(•nmiinc  iDaiinni  inolcndinnni  illnd  xcncril.  Iialirnilnni  |ircili(li>.  [irii  icini'dn) 
aninic  snc,  Iciirosis  ini|iri|iflniiin  di)na\il  rl  concc-sil.  Nus  anlcni  |iivdicla  ilhiH 
doua  cl  cuiK'cssioiri's  cl   \ulninns  cl  a|i|ii(dianins  cl.  ijiianlnin  ad  noshani  |icrliiic| 

niajcslalcin .  m  |ici|iclniini  (■Dniiiinanms.  (j I.  ne  \alcal  ()ldi\iiinc  dcicri.  ^criplu 

i-omnicndavinin^  cl  vieilli    noslri  aiicloiilalc  cl    iKniunis  noslii   karai-lcrc   miIiIci- 


-Finiialaiii'  iiia]ii|iir  il.iii-  A.  —     '     Los  mois  r-piililicr  in  cipitiiln  ISi-aio  Marii'-  liialKjnciil  rians  lî. 
''   Tmil  (V  (ini  ^iiil  nianiiiii'  il.uis  1!. 


cAi'.Ti  L\ii{i:  (;i:m:i;al  di:  {'ahis.  -i-ii 

(iniiaviimis.  AcUuii  i'ai'i>iiis  piihlico.  aiiiio  lutaniati  \  cibi  m"  c'w"  un',  n.'fjiii  uo;^- 
tri  wii".  Astaiitibus  in  palalio  nostro  (|uoinMi  nomma  Mihlitnlata  >iiiit  l't  sifjna  : 
Signuni  Sk'pijani  ila|)iri'ri.  Si;;num  Guilli'lnii  l>;itlrulai  li.  Sijjhum  Hn;;i)m-  con- 
slahularii.  Sijjnum  Albeiici  oanuMvirii.  Data  \)vv  manuni  Sli-pliani  caiicfllaiii. 

Huic  autem  doiio  et  conccssioni  A\illelnii  di;  Gfiilamla  intiMTiii'rnnt  Matluas 
Turciiï.  t't  RaduHus  de  Matreio,  et  Mo;;erins  lialcr  rjus.  cl  (lrimiildu>.  et  'inil- 
lelmus  -Niger,  et  Totnm  Tempiis.  InferiiierunI  diani  Ste|diaiiu--  et  <iisli']jei  tu-. 
Iratres  sui. 

A.   Copie  liu  Mil'  si.'clc  inix  Arcli.  ikiI.,  MM.  i;  lo  i  Cailu!;iiie  'U;  S;fii]t-L,i^i>'  i,  loi.  ;f 'i  r'. 


207 

V^T?  1124  ( 


Confirnialioii .  par  le  iloyeij  du  cliapilre  de  No(re-l)ame,  de  la  cession  par  le  cliaiioine  Fulhir; 
à  l"abLe'  do  Marmuutier  d'une  vigne  située  sur  h-  territoire  de  Notro-Duuie-di'S-fJhaïup-. 

CO.NSSENsLS    CAl'lTLLl    SANCTl,    MVP.It    l'^RlSItNSlS    DE    (.iLAHAM    (OMUL  T  \ilUNK    INïti'.    Il'sOS    tT 
MON\COS    MO>\STKIin    l)K    CVMPIS   l'MllSILS. 

B.--'  Parisieiisis  decaims.  totustnie  ejnsdem  loci  coineiiliis.  0.  '  IJeati  Martini 
de  Majori  Monasterio  abbati.  tcti  (juoqne  conventui  ejiisdem  luci  ^^alnt^•m.  \  obis 
qnideni  roriteni|)oraneis  iio>-tris  necnon  et  omnibus  snccessoiibus  \i'stiis  notum 
fieri  voiumus  quoniam  commutatiunem  illam  (juam  Fniborliis.  canoiiiciis  noster. 
cum  doiino  abbate  Udone  l't  (juibnsdam  Iratiibus  vesll•i^  b/eit.  \okimns  et  lau- 
damus,  sigilli  qiioqne  iioslii  impressione  firmanuis,  pio  qiiinqne  \ideb(el  soHdis 
Blesensis  monete,  quos  ecclesia  vestra  iinstii'  eccb-siç  sinj;nlis  aimis  |iersolvebat, 
très  quartas  vinee  que  aput  Parisium  siiiit .  in  teiiitorio  Beatç  Mariç  de  Campis, 
ab  ecclesia  nostra  pei'peluo  optineiidas  pacilice  aeci|iinms.  et  pro  tab  coimuita- 
tione  vos  et  eccb'siam  vestram  ib;  (piiiKjue  soli(Hs  ilHs  ex  boc  iinnc  et  deinceps 
quietos  fore  coiicedimus.  \  ohinius  autem  ut  capitub  \estii  bltei'as  e\lia  sigillum 
vestrum  dependentes  et  de  conmutatioiie  bac  assensum  vestrum  commémorantes 
nol)is  mitlatis.  ^  ab'te. 

A.   Original,  avec  traces  do  scf-au.  aii\  Arili.  iial.,  L.  O'o.  n"  i!. 


'''   Cette  pièce  se  place  entre  les  années  i  i-j  'i  o|  clianoino  Fuliiorl.  l'onrlo  d"liéloKo.  n'H|)p,irait  |ilii.- 

1  iSy.  dates  exlrènies  de  l'adininislralion  il'Kndes,  dans  les  ciiarlos  de  Nilre-ltanii'  après  i  ij  'i. 
aljl)é  de  Marnioulier.  Mais  elle  doit  appartenir'  au  "    l'ernerus. 

commencement  de  celle  période,  car  le  nom  du  '    Odoni. 


228 


CARTULAIRE  GEiN'ERAL  DE  PARIS. 


208 

M'25,    M    Ii'mIiM-.      —    LtTiHN. 

Ccirifii'iiKiliiiii  |ini-  le  |i;i|)f'  Hiiiioi-iiis  II  (li'S  jxissossiiirjs  Ao  r.-ilibaye  ilo  Saint-Victor. 

PI!l\ll.i:(,ll  M    IIONOlill    PAI'li   Dt;    DOMS    EI'lSCOl'OnL  M    l'AIilSIENSIlM  GLALOMS   ET  GlItliKRTl 
KT   STKIMIAM    ET    CANOMCORUM   BEATE    MAIIIE. 

Iloiiuriiis  e|iisc()|iii,s,  sorviis  servoiuiii  Dei ,  ililcctis  iii  (lliiislo  liliis,  Gilduitio 
.•il)bali  et  lialrilms  iii  ccclesia  Saiidi  \  icions  Parisioii.sis  i-cjjiilaix'iii  \ilaiii  |ii'ulessis, 
tani  preseiitiljiis  (|uaiii  riilufis.  in  pcipctiiuiii.  Ail  Iioc  iiiiiversalis  Ecclcsio  cura 
iiobis  a  [novisoi'c  onniiuiii  lioiioiiini  Dco  cotiiinissa  e.sl  lit  rclijjiosa.s  (llli<)aiiiiis  per- 
soiias  (il  liciK'  [ilaci'nlciii  Dco  rclijjioiiciii  stiidcaiiHis  iiiodis  oiiiiiilnis  |iiti|ta<;aro. 
\('c  l'iiiiii  Deo  Plains  aliijiiaiido  laimilalii.s  iiii|)enfliliii',  iiisi.  o.\  caritalis  ratlice 
|)rucc(l('iis,  a  jinrilale  rolijjioiiis  luerit  coiisci'valiis.  ()|)(irlcl  iijiliii' oiniies  cliiistianç 
lidi'i  ainalorcs  l'clijjKHicm  (lilijjcri'  cl  loca  vriirraliilia  ciiiii  ipsis  |M>rsoiiis  (li\  iiio 
sci'vilio  iiiaii(i|ialis  alh'iiliiis  cuiilovere.  (Jnaproplcf  vesiris,  m  Doiiiiiio  kanssiini 
lilii.  |ielilioiiil)iis  asscnsmii  prebciiles,  vite  caiionicf  oi'diiicni.  (|ii('iii,  seciiiidiini 
beali  Aiijnishiii  i(';;iilaii! .  m  vesira  ccck'sia  prole.ssi  otis.  aiictonlali'  scdis  a|M)- 
.stolicr  (•(Hillriiiaiiiiis,  slaliiciilcs  ut  ])ei|i('liiis  iIh  liMii|i(tril)iis  \)i'v  Dei  {{ratiaiii  cmi- 
sei'vcliii.  (loiiliiiiiaiiiiis  cliaiii  quic(jiiid  m  |)i('S(uiliaiuiii  cniice.ssioni!,  pontificiim 
liltcralilahï ,  ri'jjis  Fiaiiciiiiiin .  kafissmii  \idcli(('l  lilii  iioslri  Liiduvici,  d  raiio- 
iiiconuii  Bealr  Alariç,  sivc  alioriiin  lididiiiiii  Indciiiosiiiis,  pio  (•oiniiiiiiiis  vite 
siistciitalioiie,  pos.'^idctis  Icijitiiiic,  id  est.  i-x  doiio  (iiialoiiis  et  (lirherli  liuiie  ine- 
moi'K'  at(|inj  Si('|diaiii,  Pansiciisiiiiii  rpiscondiiiin ,  ((iiisciisii  <apitiili  l'I  collaiida- 
Imiiic  caiioiiicoiiiiii  Parisit'ii.sis  iiialiicis  ccclesiç  Saiich.'  Alarii',  im'ciioii  el  assciisu 
ifjjis.  mcdiclatfin  iiiolciidindiiiin  siil)  doiiio  cpi.scopali  iii  Scipiaiia  molciiliiim. 
lia  sciliccl  ipn^d  m  a(pia  SiMjiiaiM'.  a  snpdioii  xidcliccl  cajiilc  Insiilc  iiscpic  ad 
l'ai'viiiii  l'oiilcin,  ipic  joja  csl  de  jinc  cpiscopali.  si  iiiiilcinliiii  iiiiiis  au!  plures 
(■(iiisliiiaiiliir,  an!  ipiaciiiiKpii'  occasKtiH'  M'I  m  (pidciiiinpic  Idco  iiiiilciiliif.  coin- 
niiiiii  ('(iiisilio  cl  siiiiiplii  tain  cpisi'opi  (piaiii  pi'i'dicliiriiin  iralriiin  liai  iiKilciidi- 
iiiMiim  coiisImicIio  cl  ii'pai'alid.  cl  (■oiiiiiiiiiiis  cl  (Mpi.dis  halicaliir  loluis  l'iiiolii- 
niciili  laiii  iii(dilMi'c  (piani  pisciiiiii  cl  ccli'i'di'niii  di\isii>:  inolciidniarii  cliani 
«■oinniiinilcj-  iiiipdiiaiilni'  cl  lidclitalcni  laciaiil:  \i;;inli  sididcs  l'arisicnsis  inunelç, 
<pi((s  siii;;iilis  aniiis  iccipitis  de  jMtiild  cpiscdpali.  iiilcf  Maj;iiiiiii  Puiilciii  et  Meiltfa 
collocalo:  lies  solidds  iiiid  (diiilo  iiiiiiu-.  Ac  cciisii  in  ildiiid  (iiiillclini,  cl  (piicipiid 
lie  liiiidd  cpiscdpali  ecclesic  vcsifç  Sancii  \  icloiis  cdilaliiii!  csl .  (pieiiiadiiiodiini  m 
ediiinidein  cpiscopoi  uni  (■diicessioniliiis  (•diiliiicliif.  l'A  ddiio  aiilcni  eanoiiicoi'iim 
prelalç  nialiicis  ccclc^ii'  Saiiclc  Marie  l'aiisiensis,  enin  asseiisii  cjiixopi.  terrain 
arabilein.  ipiç  nui  carriicr  snllicial.  apiil  ('.i\dia(nin  \illam.  laiii  d<'  Icrrilorio 
(aviliaci  ipiaiii  Orliaci.  cciiliiin  \i<;iiili  arpcniids  leire  araliilis.  ila  videlicel  ni  pi'r 
\ds  ipsds.  aiil  per  ipiosliiicl  ;dios.  prelcr  hospilc-  (•aiioiiicoriini  (',i\iliaci  el  i>aiaci 


C  \ R T U L A I H E   (i E iN E li  \ L   DE   I'  \  li I S.  J •_>-.) 

coiiiinaiioiilcs.  prcdiclam  leiTaiii  cxcolalis:  (Icciiiiaiii  f|  cam|ii|)ail('iii  ejiisdciii 
Il'Itc  in  iiil('|;rmii  ixissideiidaiii  ;  (ilcliiaiii  ciini  oiiiiiildis  (•(iiisiieliuliiiilius  suis  ri 
rodditiljus;  ex  douo  prolcrca  V('ii('ral)dis  IVatiis  iiostri  Sl('[)liaiii,  l'arisiciisis  epi- 
sc()|)i  ('*,  ciuii  consoiisu  ca|»itu]i  cl  canoiiicoi'uin  et  pt'esljytcrorimi  Saiicli  Joliaiiiiis. 
if'ddiliis  prebeiidariiiii  caïKiinVoiuiii  l'x'ale  Marie  in  inleffiiiin .  ita  videlicel  lit,  si 
ali(|nis  caiionicus  Béate  Marie,  aul  lieicniilamni ,  aiil  rei;nlaiinni  canonicoriini .  anl 
monachonini,  aut  (juorunilibol  aliornni  vitani  elijfens,  |n(d)eii(lani  icli(|iieril,  \eslia 
Beati  \icl()i'is  ecclesia  ejns  |)i'eliende  |ii'r  annnni  reddiins  possidebit.  (Jnod  si  ca- 
noitirus  Béate  Marie  piebendain  snam  in  nianii  episruj)i  reddideiit  et  [)ro  aliquo 
oi'averit,  et  super  hoc  euin  episc()[)ns  exandiei'il,  in  prebenda  sic  reiblita  iiicliil 
habebitis.  (Jnic(pnd  \ero  in  pie(Hclis  prelxMuhs  babetis.  id  ipsnni  nicliibjniinns  in 
|)rebendis  canonicui'iini  Sancii  Alaicelli,  Sancii  (îeiinani  Aiitisio(b)rensis,  Sancti 
Clodoabb,  necnon  l'Iiani  Sancti  Martnii  <b'  Cainpelbs  inte|;i'e  babealis.  Porro  rnd- 
hnn  ex  debito  supi^i'  boc  aut  ecclesns,  aiit,  (bdunclis.  si\e  [Hocessionis,  m\c  \isila- 
tionis.  sive  se|teHendi  prelci'  anniversarinni  exsolvalis.  siciit  m  picbili  iratris  nos- 
Iri  paipiia  coninietur.  Quecuni([ne  preterea  in  lului-uni,  larjjienle  Deo.  juste  atcpie 
canonice  poleritis  adipisci,  Ornia  voijis  \estris(pie  successoribiis  et  illibala  pei'uia- 
neant.  Decerniiuus  er<j()  ut  nulb  onnnno  linniinnni  bceat  suj)radictani  eccb'siani 
vestrani  teniere  pertui'bare.  aut  ejns  possessmnes  aulerre,  vel  abbitas  ictinere. 
niinuere  vel  teineraiiis  vexationdjus  latijjare,  sed  (unnia  nite^jra  couservenlur  re- 
jfubu'iuni  b'atrinn  el  paupeiiini  usiluis  [)r(dulura.  Si  cpia  ieitur  in  rutnruni  eccb'- 
siastica  secularisve  persuna  banc  lutstre  c(»nstiliitionis  pajjinani  scieiis  coiiti'a  eam 
temeri!  venire  teuiplaveril,  seciinib»  leiliove  connnonita.  si  )n)n  satislactione  con- 
;;iiia  eiruMidavei'it,  potestatis  Imnonsiph'  su:  dijjnilate  careal.  reannpie  se  di\inn 
jndicio  existere  de  perpetrata  ini(piilal(;  coijnoscat,  et  a  sacralissiino  corpoi'eac  saii- 
jjuiiH'  Dei  et  Doniini  lieib'Uiptoiis  noslii  .Ibesii  Cbi'isli  abCiia  liât,  alque  in  ex- 
ti'enio  examine  districte  ullioni  subjaceat.  (Innctis  aiileni  eideni  loco  justa  servan- 
tibus  sit  pax  Dounni  nosiri  Jliesu  (Ibiisti,  (pmtenus  et  lue  Irucluni  boue  acliiuiis 
percipiani .  et  iipinl  disirictuni  judiceni  prenna  ilernc  pacis  inveniant.  Amen.  Amen. 
Amen. 

(Rotti)  '■-'  E<;o  Ibinorins  catbobca'  tecclesu'e  a'piscopus,  Benevajele. 

Datum  Laterani,  per  nianum  Ainnuici,  sancle  l'ioinane  cccdesie  diaconi  car- 
dinalis  el  canc(dlarii,  m  nouas  l'ebi'uarii,  indictiom-  nr',  Incarnalionis  Doniinice 
anno  m"  c"  xxnn",  pontilicatus  auicni  (buiini  Ilunorn  seciindi  pape  anno  primo. 

A.  (Jrijjiiiul  scellé,  iuu  .\n-|i.  iiat. ,  L.    i-i.'i,  ri'  i. 

B.  Copie  (lu  x\[' siècle ,  à  la  liilil.  nal.,  jiis.  lai.  i6ti7-j,  fui  G  i". 

C.  Copio  (lu  x\ii'  sii'cle,  à  ia  lîiM.  nal.,  mis.  lai.    i'ili--i,,  p.   ',:,. 


'''  f'.ï.  li"  -iiiA.  —  C.p  j)assaj|f'  osl  rojiii^  presque  n'Xliielicjnenl.  sur  la  cliarln  de  rt!M'i|iic  l'Jliemif.  — 
'"'   Aiitdiir  (le  la  cy^f ,  la  |i-g('ii(le  lin  pu|)e  : '^Uciili  Doniini  siipei- jiislos.  - 


•J30  (.AltTLLAlRt;  GE.NEUAL  DE  l'AUlS. 

209 

1126.  —  I'aiiis:'  . 

{liiiicc»iriii  iiiilr  |Jiii-  l.iHii,  \1  il  It'-jjlise  (lo  Siiiiil-\  iciiii-  lies  ;iiii]iil('s  île  oiizi;'  ]iiolieiiiles  dans  les  églises 
ili'  (iliàlciui-i.aiiiluu.   Mcliiii.    Élamiif'S,    Dreux,   Mantes,   l'nissv .  l'nntiiiso.  MonlUiorv.  Corbeil  et  Paris 

vDeihnms  eis  |can(Hiicis  S.  \icliiris|   eliani  viaui  i|iic  niisira  cral.  el  imitala  est.  juxia  uccie- 
siaiii  Jleali  \ii-toris  sitaui .  iiitei-  (iariluni-tinii  et  leiiain  Anti'JMU." 

A.    On;;iii,il.  iivi;c  scf^ii  |ilnf|iié,  aux  Arcli.  iiiil.,  K.  'io  u"  .'i  '•'. 

li.   (.npii'  aiilljriilii|iir  du  xu'  sii'cle,  avuc  sceau  |)i'ti(laiil,  aux  Arclj.  ual.,  Ix.  '22,  n°  3*'. 

C.   Ciipie  du  Mil'  sii'cle  à  la  Bibl.  nul.,  uis.  lat.  i  'if>~[\,  [)■  Ou. 

Kdit.  :  («)  Taiilir.  Cm-liiiK  (/,'.s-  i»is-,  [i.  auj,  u"  •'iç,.').  d'apivs  A. 


210 

\  ers  II  "20,  i'2  mur». —  Lathav   •. 

Conlirniation  par  le  pape  Honoriiis  11  de  la  concession  des  annales  do  diverses  prébendes  laites  à  lahliave 
de  Saint- Victor,  par  Henri,  archevêque  de  Sens,  Geoll'roy,  évêque  de  Chartres,  et  Etienne,  évèque  île 
l'aris.  —  "Oiioliens  illiid.  .  .  ^ 

A.  OiijïHial  so.ll.',  aux  Arcli.  nal.,  L.  ai2."),  u"  2. 
tdit.  :  (a)   l'nu;;k-llarttuiij7,  A<:U:  iiunUf.  nmum.  mr,L,  t.  1,  p.   i.iîi.  d'.ipr.'S  A. 


211 


l.rllri'  d'ElieiiMi',  l'vèipie  de  l'ai'is  il  lli'iiri .  arclievè(|iie  de  Sens,  puiir  prnte^li'i-  cnnlj-e  la  cilalion  de  (ialon, 
inailir  de  Irnile  r'piscn|iale  de  l'aris,  devant  le  ti-iliiiiial  iiiétropiilitaiii.  —  trSijjiiilicavit  nohis.  .  .  r, 

|-;d.l.  :(,/)  D'Arliciy,  .S/,„-,/,Y,'i""i(''il.  i»-'i"),  I.  lit.  Ji.    i  T..".  :  (  .-d.  ui-|..l.  I ,  I.   III,  p.   '|S,,.    --|fc)    |)„  li.ailay.  //is(. 
nnrnr^.  l'mi.. .  1.  H,   p.   l'ji,,  .fapies".  —  (r)    ll.runi  ,l,:s  ^ii.sf.  ,!,■  I„  lu:.   I.  \\,  p.  .'i-.,, .  d'apiv.  ». 


'     f,et  acte  est  dali'  dr  la  l  >,'  aiiliiT  de  Louis  \  1  .  il  ■>(',  on  i  i  o-.  car  elle  doit  èlrr  i\r  pril  p.islérieiire 

et  de   laii    1  i->."i,  II'  qui   es|   inconriiialde.  car   la  an  diplôiiie  de  l.nuis  \1  ipie  iiiiiis  dnnnoiis  sons  le 

ii|'  année  i|i'  l.iuiis  \l   ne  coiiuiience  i|n'aii  .'!  aoùl  nuiiiiTo  preeedent. 

1  io(i.  .Ndiis  lai>si.ii>  a  celle  pi.Te  et  il  la  suivante  la 

-     Celle   liiille,  d'après  riliiiéiau  e  du   pape  Ho-  date  que  leur  a  doiilU'e   Dniii   llrial  dans  le  lliciicil 

iiniiiis  II,  dressé  [lar  .lallé,  dnil  se  placer  enlre  les  (/i-,<  liistoriiis  </-•  Ai  Franc,-.  D' \cliery,  suivi  en  cela 

années  i  i  •>."!  et  i  i  -.'.ii  i  /îc/ycs/ri  imnl.  iviii. ,  ■>.'  éd. ,  par  Uréquigiiv  (  Tiible  des  diplômes ,  l.  il ,  p.  Ooô  ) , 

I.  I.   p.   iS.'Jô);  mais  il  esl   prohaMe  qu'elle  est  de  les  avait  classées  ;i  !  an  i  i  il •.!. 


(:\r,TrL\ii!i:  (.i:m;ral  de  imius.  -r.w 

212 

V.MS   \lif>    '  . 

flli-f  p;ir  I;kjhi'11i>  Eliciiiii',  r\i'ijiii'  ili"  Paris,  ivl'use  ilf  lever  I 'e\riiiinniiiiii-:iliiin  (|u'il  :i  |>roii(>iR'ee  coiilre 
(îaloii  et  |ii-iiiiiet  de  se  i-cinlir  ii  lidiiie  |)imi'  snmiielli'i^  rnirairc  an  jiij;riiii'ii(  ilii  |ia|M'.  —  -\'i^is  litleii-; 
vesti'is.  .  .  - 

Édil.  :  («)   U'Aclipry,  .S/mi/c/,''"'"  (■■'1.  m-'i  ),  I.  III,  p.   ir>-\  (.--.l.  iii-lul.),  I.  III,  p.   'n|(i.  —  (h)   Du  nou'ay, 
llisl.  uiiivi'rs.  Paris.,  I.  Il,  p.   \',\o,  il'iiprès  <i.  —  (i)   Rfciieil  des  )iist.  île  tu  l'r..  l.  \V,  p.  ;î:1o,  d'nprès  rt. 


213 

1120.  —  PAras  !^: 
Concession  par  Etienne,  évèqiie  de  Paris,  au  roi  Louis  VI,  d'une  partie  du  fossé  de  Cliampeaux. 

Édit.  :  («)  Galand,  Frn„t-alle<i,  p.  -;. 

2U 

llL>7,;ipr.'s|,.  3;,oMl.  — l'inis. 

•  '.oiilinualion  pai'  le  roi  ijouis  \  I  des  pri\ilèj;es  du  i-lia[iilre  de  >Joli'e-|)aiiii>  de  l'an^.  —  rDiiei-lio 

et  reverenlia    .  .  ^ 

A.   IJrirtiiial  avci:  sciaii  |ilncpif,  aux  Aicli.  nal.,   K.  -v  ,  n'.'i"  (Miisi''.  n'  i  'i  i  ). 

lî.   Vidimus  du   ili  |aii\ii'r  looii,  ,in\  Anli.  nal..  K.  -v- ,  u"  .'i''. 

C.   Copi...  du  \ii'  M.rl,..  aux  Air!i.  iial.,  1,1,.  177  i  Lier,'  mur  .!■>  Nolrp-Dain.' ),  p.  1  SS. 

1).  Copie  du  viiiMr,!..,  aux    \irh.   nal..  LI,.  17.",  I  (inni.l  ViisU.nil  ,\-  Nnli  .-•-Darnr),  p.  ."iSr,. 

K.    Cnpie  dnxiii'  si.',!,.,  aux    \rrli.   nal..  1.!,.  171;  {  l'rlil  Pii^lmnl  A-  \,iliT-!)a ),  p.  SC. 

Kdit.  ;  («)  I)ucli,.siie,  //(.<(.  jnhmil.  ,lr  lu  w.us.m  ilr  Dri'iir,  pr.,  p.  -î-M,  d'api.s  li.  —  ( // )  Dnl,,,,.;,  //,.,/.  ,r,/,.s-. 
l>m-is.,  t.  Il,  p.  ■.:>.—('•)  ftr.  ,/,■«  ;,rs-/.  ,/,■  lu  Fr..  I.  \V,  p.  XVÀ  ,  n„l,.,  ,rapr,s  //.  —  ( ,/ 1  C.i.Taid,  ll-n-lul.  ,lr 
yolre-Dame,  I.  I,  p.  -ii'i-,  d'apivs  1).  —  (<■)  ïaiilif.  Curhms  ,/,•«  ,„«.  p.  ■!■<:!,  .l'apr...    \. 


215 

V.;.rs   1127  'I. 


1,1'ltre  <lu  (  ierjré  parisien  au  pape  Uonorius,  e.xposant  les  ciuises  du  diUéreiid  survenu 
entre  Tévêipie  Etienne  et  i'airliidiacre  Thiijaud.  —  trDoniinus  Sieplianus.  .  .  - 

KiJil.  lu)    D'Achery,   Sjur,l,Y,mm.   (.-dil.   ill-V),   I.    III,  p.    l(il;  [rA.  in-lnl.),   I.  lil,    p.  'l,|i.  —  ( /,  )    Dul.nis.   //,.s(. 
m-l.  l'uris.,  t.  li,  p.  ■!,),  d'apr(''S  „.  —  (,■)  ll,'rm;l  ,/,-.,  I„sl.  ,lr  lu  l'r.,  I.  \V,  p.  .i:!,,,  .l'apivs  u. 


''    Voir  la  iioti'  de  la  pirce  •>  1  0.  \era  i;i-aprés  il  cnllr  dale.  (  Voir  noire  niuiirro  •>.(! 'i.i 

■'   C'est  par  erreur  que  (ialaM<l  a  daté  retti' pièri'  '   Ci'Iti'  piére  dml  èli-e  dr   pou  anPuienre  ii  la 

le  l'année  iiaO.  Elle  est  do  11 -iy,  ol   on  la  Inm-         sni\aiile. 


232  (w^RTULAIRK  GENERAL  DE  PARIS. 

21(3 

1127.    ~    I\(JME. 

Rptrlfiiieiil ,  par  Ifs  sniiis  de  Malliieii,  inèqur  ilAibann,  do  Jpnii,  (Mirliiial  du  tilic  de  Saiiil-Cliysogone,  et 
de  Pierre,  cardinal  du  litre  de  SaiiiKialixle,  des  dillicuités  survenues  entre  i'évèque  de  Paris  Etienne 
et  snii  arrhidiacre  Thibauil. 

A.  Copie  du  VMi'  mocIp,  à  la  BihI.  n.il.,  ins.  l.il.  :,J::Ci,  loi.  1 1|  v"  (Carlul.  i\f  Noire-Dame). 

B.  Copie  du  xiv'  siècle,  a\iv  Anli.  nal.,  Ll,.  iS.'i  (Peiit  nirliilaire  <le  _\o(re-Dame),  fol.  /i6  v°. 
(..  Copie  du  \iï'  siècle,  ihiil.,  loi.  'i-j. 

Édit.  :  (a)  Dubois,  Hist.  ecctes.  l'm-ix.,   I.   II,  p.  So,  d'après  A.  —  ('))  Rec.  des  /ii.fl.  de  ta  Fr.,  I.  XV,  p.  o.3i, 
note,  d'après  A.  —  (c)  Guérard ,  Cnriul.  de  Awfre-DamB,  t.  I ,  p.  28,  d'après  A,  B,  C. 


217 

Il -.'7. 

Attestation  par  Geoffroy,  i^vêque  de  Chartres,  et  Boiiehard,  évèque  de  Meaux,  de  l'accord  établi  entre 
I'évèque  Etieime  et  l'arcbidiacre  Tliibaud  par  les  soins  de  I'évèque  d'Albano  et  des  cardinaux  Jean  et 
Pierie. 

A.  Copie  du  viu'  siècle,  à  la  Bdil.  nal.,  ms.  lat.,  .'i.'iafi,  fol.  -.o  (Cartiil.  deN'oln-Damei. 

B.  Copie  du  xiv"  siècle,  aiu  Anli.  naC,  LL.  i8'i  (l'cHI  <iu-liil<nm\i;  Noire-Dame),  fol.  kù. 

Édit.  :  (")  Dubois,  HisL  eccles.  Pans. ,  t.  II,  p.  30,  d'après  A  et  B.  —  (/>)  Rec.  des  tii.'<t.  de  ta  Fr.,  t.  \V,  p.  3;5i. 
d'après  n.  —  (Ij)  Guérard,  Cnrtut.  de  Noire-Dame ,  I.  111,  p.  -iS'. 


218 

Vers   1  1"_'7 


Ijettre  d'Henri,  archevêque  de  Sens,  à  Etienne,  évêque  de  Paris,  citant  celui-ci  à  comparaître  devant  lui 
à  Provins,  pour  s'expliquer  sur  son  différend  avec  l'archidiacre  Etienne  de  Garlaude.  —  --Dileotioru 
vestiae ..." 

Édit.  ;  (rt)   D'Acbery,  Sincilejjvn»   (éd.  in-/i"),  I.   111,  p.   i.'i.S;  (éd.  in-fol.).  I.  III,   p.  /if)o.  —  (6)   Du   Boulay, 
ll,.-<l.  umi.  Paris.L  II.  p.  1  :i  1 .  d'après  a.    -  (c)   ftr.  des  /i;.s(.  de  ta  Fr.,  t.  \\,  p.  332,  d'après  n. 


219 


{■ettre  par  laquelle  l'éviVjuc  Etienne  refuse  de  se  rendre  à  Pnivius  pour  répondre  devaul  son  métropolitain 
aux  plaintes  portées  contre  lui  par  raj'cllidiacre  Ijienue.  —  r-Audito  clauiore.  .  .  - 

Édit.  :  (n)  D'Arberv,  Sii,r,tei;iuii,  (éd.  iu-V  ),  I.  111,  p.  i.'if);  (éd.  in-fol.),  I.  111,  p.  i8g.  —  {Ij)  Du  Boulay,  llisl. 
iwirers.  Pans.,  t.  II,  p.  i3l.  d'après  a.  —  (c)    Rer.  des  Itisl.  de  la  Fr.,  t.  XV,  p.  33^!,  d'après  a. 


Bréquijjiiv  classe  cell",'  pièce  et  la  suivante  ii  laiinée  1  lo-r.  (  Fable  des  diplômes,  t.  II,  p.  (loi.) 


GAIITDLAIHK  (JENERAL  DE  l'AlUS.  233 


220 


Acf-nril  entre  ÉtiRniio,  ('MMiiie  île  Paris,  et  le  chapitre  de  Ntitre-Daino .  mi'nagi''  [lai-  Siijfer. 
al)lié  de  Sainl-Di'iiis.  (lildniii.  ablié,  et  Thomas,  prieiii-  de  Saiiil-\  icloi-. 

.  .  .De  claiislrn  vern  cnnoniidruiii  pni  pace  lOnfiriuaiKla  e(  lite  l'I  in(]uielrilione  e\itaiida, 
|)lacLiit  utriijiie  paiti  iii  liac  pacis  coiiipositione  ad  plénum  dilliniii  (pmd,  iii  causa  et  conlro- 
versia  inter  Parisiensem  episcopuni,  illustre  lecordalionis  Giibertuiii,  et  Dcale  Marie  capiluluni 
collata  sententia  judiiii  minus  plene  dilliiiivil.  Discreta  eleuim  providenlia  lam  venerabilis  Ste- 
pliaui,  Parisiensis  cpiscopi,  «juam  convenlus  Pari,siensis  ecclesie,  cnitando  niolestiam  et  inquie- 
lationem  claustro  iuferri,  slaluendo  concessit,  ut  neque  scolares  extranei  in  doniihus  clauslri 
ullerius  liospitarentur,  neque  in  illa  parle  elaustri  quç  vulgo  Tresanlie  iioniinanUir,  deineeps 
legerent  neque  scole  liaberentur;  sed  amiMC  et  gralia  dnmni  Slepiiani  presulis,  inlra  ambituiii 
clauslri.  quidam  bicus  adiierens  episcopali  curie,  per  quam  inlmilum  et  e\ilum  scolares  liabe- 
bant.  ex  commuui  assensu  episcopi  et  capiluli  eleclus  et  codpertus  esl ,  in  «pm  seule  ecdesie 
deinceps  tenerentur  et  rogeienlur.  .  . 

A.  Ci'pic  lin  xii'  siicle,  ^Mi\  ArrI].  n.-il..   LL.  177  {Lien- nu,r  clr  \oliv-Darii.' 1 .  |i.  :m.i. 

B.  Copie  (In  Mil'  Mrilc,  im\  Airh.  uni..  I.L.   17I;  (Petit  l',ish,nil  .le  .Nnlie-DariicJ.  |i.  i;)'i. 

Kdil  :  I  n)  Giieranl,  Cmliii  ./-■  Ao//--/M,«p.  I.  | ,  p.  a.'IS.  il'apiùs  [i. 


221 

I  I2!S.  inaiil  le  :i  aiiùl.  —  I'ap.is. 
I'aila;;e  de  liieiis  eiilie  t)lii/.cin  le  médecin  el  fJenle  sa  leniiiie. 

Noluin  sil  oimiihiis  li(imiiiil)iis,  laiii  |)resi'iitil)iis  i|naiii  liiliiiis.  (jlkkI  (jiMila . 
iixof  Uhizonis  iiiedici,  jiosl  so|)aialior)cin  eorum  auto  regeni  Fraiirii'  et  rejjiiiani 
et  miiltos  alios  factam  iii  doino  .loliaiiiiisde  BaiTa.  iteriim  rovei'sa  ad  ouiideiii  01)i- 
zoiiem,  reddidit  ot  dmiavit  |)ei' viijjaiii ,  proprio  jm-f,  sine  nlla  (•(iiidilioiir.  l'idriii 
Obizoni  et  suis  heredil)iis.  aiit  (•iiiciiiiique  idctn  Obizo  (birel,  viiicaiii  (|iic  luit  \\;\\- 
tbolomei  de  Musleriob)'-',  el  oiiiiiia  f[iiocuni([ue  eadcni  riciita  babrbal  in  viin'is. 
iii  doniibus,  in  vadiriioiiiis,  iii  cai'nicis,  in  animabixis  cl  in  omnibus  ahis  rcbiis. 
sine  nlbi  exceptione.  Ileni  claniavil  qinetiini  j)roprio  jnic  pri'diclo  Obizoni  et  suis 
hei'edi])us,  aut  cui(Miin(]iie  i(b'ni  daiet,  rpiicijuid  pi'elatns  Obizo  lune  babcbal  aiil 
uniquain  habitui'iis  immI.  l'oslca   vcra  prrdictiis   Obizo  icddidil    m  (b)li'iii  l'iib'iii 


■''   Celte  |)ièce  deil  èlrc  de  la  mèiiii'  epipipie  à  le   roi    Louis  \  I   aliaiidoniia   ces   \i;;iies   à   0|..iziMi . 

peu  pi'ès  (pie  les  |iii'cc'di-ii|rs.  (ar  il   V   r>(  jail  allil-  l'ii  en  n'-si-naiil   riisiiliiiil  ,'i  sa  l.'iiiiiie.  (  \ri-li.  liai.. 

sion  ail\   déttlèli'S  (riùiemie  el   de  sc'S  arcliidiaci'cs.  K.    -j;>  .    iT    i)".    —    CI.   Tardir.    ('iirtfi/is    (/es    ;viî\ . 

''   Nous  possédons  un  acie  de  1  i;i(i.  par  leipiel  p.  2?»:!.  11"  'i-;S.) 

Oirlul.  —  I.  ■  '  ;ie 


234  CAUTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

GonU'  oiiines  dniiius  suas,  (jiias  Parisiiis  hal)ebat,  (juam  doliiin  predicla  Geiila, 
nro  viiicis  |)i'('(liclis,  sihi  |)ro|)ri()  jui'u  tloiiaverat,  in  eadeni  doino  Jolianiiis  dr 
15a  ira. 

Acliiiii  esl  auleiii  hoc  in  rcclcsia  Boalç  Genovcl'v  in  Givilate,  anno  Incarna- 
tiniiis  Domini  nosiri  ,lli(,>sii  (dn'isli  ji"c" \x" vm",  rojjnank'  Lodovico  rege  Francic 
anno  vicesinio,  in    prescnlia  lioruni  liominuni  (|iiornni  noniina  snbscrijtta  sunl. 

T^obaldus  ai'cliidiaconus  de  Vilcrs  interlnil.  Gosiredus  prcsbyter  cl  Gnarnorus, 
l'Icrici  ejns.  L(?il)ei'(ns  saccrdos  çt  l'iicardns  sa[cçrdos]  de  Sancto  Glirisloloro.  Guido 
sacerdos  de  Sancla  Genovel'a.  Alartinus  sacerdos  et  Fnlcho  canonicus  de  Sancto 
I) .  .  . ,  (il  .\Ialj]i'i[nns]  cleiiciis  de  Sancto  GbiMsloforo.  De  laicis  auleni  :  Frodniundus 
de  lin('lla,  Fi'odnuniihis  Ganat,  Fnvrai'(his.  .  .  utor,  et  .lohainies  Guaslinellus  fdius 
ejus.  Bernarikis  pai'inenlarins  et  Odo  soroiius  ejns.  Albiicns  |)ainientarius.  Frede- 
licns  ])|arinent]arins.  Hebliei'us  talanielarins.  .lobanin's  de;  Gbebs.  Oelardus  miles. 
Mainiei'icns  l*ontisai'e[nsis].  Hei-I)e|rlns|  de  l'iossiaco,  Brillellus  sei'viens  Obizonis. 

A.   ()ri|jinal  on  roriiie  de  chiri);;rap|]i'.  aux  Anh.  iiat.,  S.  -u.'iij.  n'  .'io  [iiiiiie  k.  -ja,  n'  .')'). 
!!.   Copie  du  \vii°  sièclfi,  à  la  liililiol.  nal.,  iiis.  lai.  l'ili^j),  p.  l'i.'j. 


222 

I  r2«,  avanl  le  ;i  aoiil.  —  l'inis. 
Concession  par  Lmiis  \  I  df  iilusii'iirs  iirivilèjjes  au  priciin''  do  Saiiil-Marlin-di's-Cliainps. 

DE   lIOMlNHiLS   Vlîl.  IIOSI'lTIUl  S   S\NCTi   MMtTIM   NON  (UlUliMMS,   MSI   DKI'lilillKNSI 
KL  r.lilNT   IN   PliESENTI   FOIÎEKACTO  ''). 

In  noniine  .sancte  cl  individiie  Tiinitalis.  Ej;o  Ludovicns,  Dei  niisericordia  in 
rej;ein  Francomin  snbliinatns,  noliiin  fieii  volo  ciuictis  fideHbns.  tani  instantibus 
ipiaiii  liiturisl-',  (|(iod,  pro  peccatornin  nostrornni  nniiissioïKi,  Deo  et  ecclesiç 
l)eati  Martini  de  Gainpis,  di;;iia  et  hninili  pcititione  doinni  Odonis,  bonestissimi 
prioris  <'jiis(hMii  loci.  el  liatruni  ibidem  Deo  servientiiini.  in  pei'|)clmim  conce- 
diiinis  (|iiod  nos  vei  heicdes  nostri  nnnKjiiam  iîeali  Martini  homiiKis  vel  hospites 
capiennis,  nisi  in  prescnti  lorilaclo  Inerint  deprcbensi,  e,t,  si  nos  v(d  homines 
nostri  (pierelam  advtnsus  eos  ab(piam  habiierimns,  in  (  iiriam  Beali  Abirlini  ibimus 
et  insticiam  per  niaiiuiii  jirioris  el  iiioiiachoinni  inde  siisci|)iemiis.  (^^oncedinuis 
eliain  ipiod  Heati  .Vlartiiii  bomines  niiiiKjnam  in  e\pe(Htionein  vel  e(|uita[um  e,\ 
consni'liidim>.  nisi  e\  aniore  sohimmo(b)  el  prece  el  volinilale  et  bcentia  prioris. 
ibiinl.  l'relerea  (piic(piid  de  leodo  nostro  eis  daliim  est  vel  ni  liiliiriiin  |)o|eiiiiil . 


Cl'  lilri'  iiiaïKjnc  dans  .\.  —    '     \ur.  -tain  l'uluiis  quain  iiistaiilil)U.'*i  (15)- 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  235 

lar<;ieiite  Domiim,  adhipisci  '^\  illis  jure  pei'petuo  coïKcHimiis  el  roiifiiinaiiuis. 
(Juod,  HP  valoai  ohlivioiic  delcri,  scripto  comiiieiidavinius,  ot .  ne  possit  a  posteris 
iiifirmai'i,  sijjilli  uostri  actoritate '-•  et.  iioininis  nostri  karactere  sublerfirmavinius. 
\c.tiiin  Parisius  publiée,  aiiiio  Iiicarnati  Verbi  m°c"\\vmi,  rej;ni  iiostri  w".  Astaii- 
libus'-*'  in  palatio  nostro  quorum  noniiiia  8ul)tiluiata  suiil  cl  si;;ua  :  Sijiuuni  Ludo- 
vici  bnlicnlarii.  S.  Hujjonis  constal)ularii.  S.  Alberici  cauierarii.  Daitil'ei'o  iiuiln. 
Cancellario  mdlo.  Aif;rinus*'"  notarius  releoendo  suliscripsit. 

A.   0)\ni'  du  \ii"  si.Vlo  it  iii  Bib.  nat.,  lus   lat.   1111177  (  Uhn-  Teslnineiilonin,  ,1-  Sairit-Marliii)  Ici!.  77  r". 

H.   Copie  ilii  \iii°  siècle,  aux  Arcli.   iiat.,  LL.    l'iTii   (llaihil.   A.   di'   Saiiil-Marlin-i:les-(',liarii|is),   fol.  21  v\ 


223 


Li'  doyen  Beriiier  et  le  chapitre  de  Nolre-Dniiir-  s'engagent  par  sernieni  ii  poursuivre  en  justice  quicoi](]ue 
oserait  attaquer  ies  personnes  ou  les  pi'opriélés  du  clia|iilie.  —  rrl'ei'iculis  instantibus.  .  .  1 

.\.   <ji[iie  du  xii'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  177  {Ln-n'  mur  de  \olre-|)aiiie).  |j.   1S7. 
B.   (;opie  (kl  \ni'  siècle,  aii\  Arcli.  oat.,  LL.  17(1  (Pelil  l'nsUnal  de  .\oliv-L)aiiie).  p.  .'1. 

Edil  :  («)  Giiérard,  Oirltil.  ,1e  ^„lrf-l)^me.  I.  I.  p.    îiS,  d'après  li. 


22à 

1  1  "2'J,  •>  mars.  —   LATllA^ 


Lettre  (lu  pape  Honorius  11  au  chapitre  de  Paris,  inleidisant  toute  innovation  dans  les  anciennes  coutumes 
diidit  (dia[)itre.  —  rtluni  consuetiidiuis  ususque.  .  .  - 

Édit  :  (a)  iJnliois,  Hisl.  e,-,/,.s.  /'«n.s'. ,  I.  H,  p.  •.7. 


225 

1129,  avant  le  :^  a..ûl. 
Concession  pai'  le  roi  Louis  VI  à  i'abhaye  de  Saint-Ma(;loire  d'un  droit  de  pèche  dans  la  Seiiii'. 

(;\RT\  ni-;  piscacionk  seqi  \m:. 

lu  nomme  sanclc  et  iiidividuc  Triiiilatis,  e<i[o  Liidovicus;.  Dei  ;;ialia  Kraucn- 
rnm  re\.  .luslis  pelicioiiibus  bouoruiu  virorum,  locis  diviuis  cultilms  maiicipatis 
lamubiiilium,  deeet  nos  prebere  eonsensum,  (juia  Uinto  a  Domino  nostrum  con- 
fidimus  sublimius  exlolli  principatum,  quanto   bumibus  at(|U('   (  lem(!iitiu.s  eroa 


'■'    Var.  (radipiscii  (A).  —   "'   Var.  -ancloritalei  (A).  —  ■'■'    \'(ii:  Tout  ce  qui  suit  inan(]ne  dans  B.  — 
■''    Var.  rr Aigrir,  (A). 

:u,. 


■23f)  CAP.TLLAIHI':   GIvNÉI'.AL   DE   l'AHIS. 

ino(l('iiiiiiMiii  ('jM-riiims  erclL'siaiiuii.  ()iiapropter  iiovcril  postetitus  oiiiiiiiun  saiictu 
iiiahis  Kccicsic  lidi'lium  iM  iiosLroruin,  (|U()(1  (|ui(laiii  l'elrns.  cenobii  Saiicti  Ma- 
jjlorii  al>l)as.  iiuslrc  sereiiilatis  aciiorit  prcsciiliaiii ,  iu;;ans  ac  lumiiliter  postulant 
(jualiims  |>iscati()iieiii  Se([iiaiie,  a  supiM'iori  capile  iiisule  Saiirle  Marie  usqiie  ad 
Ma;[iiiiiii  Pai'isioriiiii  Poiileiii ,  iiioiiacliis  Domino  in  pi'cdiclo  cenobio  servientibus 
beiiijpic  ciiiicederenius.  Ciijus  pcticioiii.  ruiii  voiiiiitate  Pliib'])pi  filii  nostri,  ipso 
aiino  in  rcjjeni  coronali,  a.ssensuui  piclicnles,  pi'edicli  (Inniinis  omnem  pisca- 
iioïK'iii,  nilia  pii'dictus  lenninos.  cnnclDiiinKini;  in  oa  piscanlinni  justiciani  sic 
concediinns,  ni.  nisi  periniUeiilibns  nionacliis,  aliqiia  piscatoria  arte,  excepto 
<;iiij;il('  cpiscopi,  nnllns  iliidem  andcal  [)iscari.  Et,  ut  hujns  doiiatioiiis  astipulatio 
ratfi  liaberclur  in  luluro,  eani  proprii  sinilli  iii|)ressione  insi'jnin  procepimns  et 
manibiis  oltliniatnni  fidelinni  nostroruni  cori()l)Oi'andani  tradidinius. 

S.  l'Iiilippi   lilii  iiuslri,  ipso  anno  in  n'.'jeni   coronali.  S.   Lndovici  bulicniai'ii. 
S.  [luf^jom's  conslabnlai'ii.  S.  All)eiici  canierai'ii.  Dapil'ero  nulht. 

Data   pcr   niannni   [iiioiin<>riiiiiiiir)   SynH)nis  caiicellarii,   anno  Incarnati    \eibi 
niillcsinio  (;"\\"vnn".  rej^pn  vei'o  nosiri  \\"i". 

\     l»ii;;iii;il.  av.c  |i,i,i>  ,!.■  ■-,  ,.aii  |,l;i,|iic,  ;iu\  Aivli.  ii:il.,  S.    1.11,1,  iT    ili,  {imiic  K.  3;>,  11'  5"). 
h.   Coin.'  .le  i:i:;i,  :i  1,1  llilil.  n.il.,  ms.  lai.  :)'ii:i  lli.nlnKiiiv  il.'  S:iiiil-Ma.;Ioiro),  p.  i>. 
C.   Cdiiii    ilii  Mil' sir,  1,.,  nii\  Aivli.  ii;il..  |,L.  ,-:;  (r..ii|iiliiiio  .!.■  S.unl-Majjldiic),  fol.  ai. 


22() 

1  l:i().  .\  n.n.'i, ,1,1V.  --  CijM. 

IJuili'  iriiiiiHccnt  II.  coiilii-iiiaiil  li's  liieii'-  l't  priNiJi'jj'i.'s  lii-  Siiiiil-(ii'iiiiiiiii  îles- Pris.  —  ^Qiiotieiis  illud.  .  .t 

\.    ()n;;iiial  aii\  Airli.  iKil. ,  L.  tiuli,  n'   i. 

B.  (:,,],i.mIii  Ml' si.ilr.  iiii\  .\nli.  iMl.,  M,,  lu-f'i  (Carlul.  ïivil.'  .Saiiil-Gfniiaiii-dos-Pros),  loi.  .3  r°. 

Kilil.  :  («)    liniiillail,  Ihst.  ,/(■  Saint-Umnnw-ilex-l'rés,  p.   ;i6,  d'aiiLs  A.   —  (b)   Allf;iio.  l>nlnUi;te,  I.  CL\.\IX. 
rnl.  (-,.-,,  d'après  u. 

■m 

V.T.s  ll:!i).  —  l'uus  ■'■. 

l)iiii,ili',ii  |)iir  je  cIliiiiiiiii'  iiciiri  ;ui  cli.'i|Mtn;  ilo  Niilri'-I);iiiic  de  trois  iir|it;nls  di'  vij|il('S.  ^Siint  aiiletii  ;ir- 
|ii'iiiii  illi,  iiims  iii  hilcrc  S;iiii-ti  Stppliaiii ,  aliiis  iiilci'  viiii'iiiii  rcjjis  et  viiicnin  Odonis,  el  idius  ex  alla 
|)arli'  vie  juNla  viiicaiii  dniiiiii  S(i'|iliaiii  aiTliidiaciiiii.-^ 

\.    Cnpi..  ,lii  Ml    ..i,.,|,.,  au\  Arcli.  m.éI..    I.I..   i  77  ( /.inv -,.„/■  ,!,■  .Nolr.'-Dainf),  p.  t!  i  7. 
l'jlil.  ;  («)   Cih.M-ar.l,  Carlul.  de  Nuire-Dame,  I.  Il[,  p.  ;j.").:i. 


''   .^ous  lais.soii.',  il  ci'llc  pii'Ci^  la  dalc  a|)|)ro\i-         |iariiii  les  liMiioins  liffiin-  le  |)rieiu-  Thomas,  assas- 
riialivc  (|ue  lui  a  doiinéi'fiiiérard.  Notons  •.fulcnieiil         siiii-   le  ao  aoiil   de  celle  aimée.  (Voir  ci-après, 

qu'elle   ne    peiil    ('de    po>lérieiire   à    1  1  ;>.'l .  |Mlis(|iie  n"  ■!  'l 'l  i.'l  S.  ) 


CAlîTlLAIKE   GE.NEHAL   DE   IMUIS.  237 

228 

\.TS     113(1    ''   . 

l.i'UiY;  (le  (jt'olirny,  évêqiio  de  (jb;ir(res,  à  Eliouiie,  evèqiie  tli'  l\iris. 

lui  olliaiil.  :iii  nom  d'Hlieiiiie  de  Garinnde,  de  soiiniettre  le  diflerend  que  ee  deniiei'  a\ait  a\ec  lui 

au  jugeineiil  de  saint  Bernard.  —  rDe  lefoi'inanda  |)nee.  .  .  -^ 

É.lit.  :  (a)  ]J'.\di,-r\.  Spuilegium  (.■cl.  in- V),  I.  III,  p.  i(io;(edil.  iil-lc.l.).  I.  III.  |j.  'i;,i.  —  | // )  M;,Ulli)ii .  S.  Il<; 
H«r(/i  f,y,mi ,  l.l.  Ci,].  .■',77.  .■pi-t.  '137.  — (t)  Du  lioul/iv,  llist.  iinmrs.  l'uris.,  I.ll.  p.  i  M:. .  .j'/ipivsK.  —  (,/)  Hcc. 
lies  litst.  ilr  In  Fr..  I.  X\.  p.  .■f:i.'i,  d'après  a  ei  h.  —  (c)   Migiic,  P«(io%,c,  I.  Cl.WMI.  r„|.  (;,,'i,  .l'iipres  b. 


229 


Lellie  d'un  anonyme  -   à  Élienne.  évè([ue  de  l'aris.  le  niellant  en  ;|ai'i|e 
conli'e  riiostilité  ([ne  le  riii  1.4  la  reine  lui  temoijjneut  ^ .  —  -nuainvis  ]iaternilalis.  .  .  ^ 

Kilil.  :  (a)  DWcliery,  Sj)icilei;ium  (éd.  in-i"),  I.  III,  p.  iGa;  ('-il.  in-lol.),  I.  III.  p.  'ii|-  —  ('')  Dubois,  Hist. 
eccles.  Paris.,  t.  Il,  p.  a').  —  (c)  Mabilloii,  S.  Bermtrdi  nperu.  I.  I,  col.  \\i,  d'.ipios  u.  —  ((/)  Knueil  ilex  liisl. 
de  h  Fmnct,  I.  XV,  p.  3.33,  d"aprw  a   —  (e)  Mi;;no,  Patvdonœ.  I.  CLWXII.  .ni.  i.",,,.  noie,  .l'apivs  <;. 


230 

Vers  1130. 


Lettre  d  un  aiioiijme  ''  à  Etienne.  ëvè(|ue  de  Pans, 
l'avertissant  ([u'il  est  menacé  de  mort.  —  rr(Juoniaiii  ^icnt.  .  .  - 

Éilil.  :  (n)   D'.Acliery,  Sjnalvgxnm  (éd.  iii-.V).  I.  111,  p.  ili-J:  (l'J.  in-lol.),  t.  III.  p.  /19.  —  \b)  Hn:  dnx  insi.  ,/r 
hi  France,  I.  XV,  p.  33-'i,  d';ipirs  a. 


231 

Vers  1  130. 

Ij'tire  d'Etienne,  aljljé  de  Cîteaux,  au  l'oi  Louis  VI.  poni'  protester  corilre  les  \e\aliofis 
qu'il  faisait  subir  à  l'évêque  de  Paris.  —  ffPiex  eeli.  .  .  -^ 

Édit.  :  («)  Mabillon,  S.  Bernardi  opcra ,  l.  I,  col.  .')3,  cpisl.  .'lô.  —  [h]  B.ironiiis,  .hiiwics  cccirs. .  I.  \11.  p.  170. 
—  (<■)  Mai)i'i(pi(',  Annales  Gslerc. ,  1.  I,  p.  17^1.  —  (</)  Maiinrc  île  lenii  le  iliapHve  de  Vileuii.r .  p.  170.  — 
ye)  Ml;;ne,  l'alndnj^w .  I.  CLXXXII.  cu\.   i'i<),  episl.  h',.  M'après  «. 


'    Migne  classe  celte  lettre  à  l'an  1 13(|  (Puliv/..  '    Voir  pour  l'iiisloii-e  des  déiiuMés  enire  Louis  \  I 

t.  GLXXXII.  col.  (i;)/!);  niais  elle  appartient  plu-  et   l'évêque   Etienne Mpii'ls   cellr  |iiece  el   nos 

tôt  à  1 1  â8-i  1  3o  ,  car  elle  doit  être  antérieure  à  In  11     a^o  à  ■>."!i  ont  rapport  :  Maiiricpie,  , !«««/.  (.Vs- 

lettre  que  nous  menlioimons  sous  le  n"  aat)  et  (|ui  leir. ,  t.  1.  p.  172  el  s.:  Dnliois.  Ilist.  eccles.  Paris., 

semble  appartenir  à  l'an  1  1  3o  ou  ii3i.  t.  II.   p.    i.ô.  elc.  On   place  aussi  ces  (néiiemenis 

"'   Dubois   pense   (pi'elle   doit   èlre   attribuée  à  vers  iio-.'.. 
Adam  ,  préclianlre  de  l'i'jrlise  de  Paris  (  Ilist.  eccles.  '    Le  même  sans  donle  que  l'auteur  de  la  lellre 

Paris..  \.  II.  p.  •>,")).  précé'denle. 


•238  CARTULAIRE  GENERAL   DE    PARIS. 

232 

Vers  1  1  :?(). 

Lf'KiM  (If  (îenlîmi,  ôvéque  de  Chartres,  nu  [Kipc  Honorius  II  au  sujet  des  vexations 
(HIC  \t>  nii  faisait  suliir  à  r(jv("que  de  Paris.  —  rrTristissime  historié. .  .  " 

Kilil.  :  («)  Miihlllnii.  S.  Ilmiunli  »/*;•«,  I.  I,  (cl.  .'i/i ,  cpist.  i/17.  —  (/-)  linrnnius.  Amialn  m-lrs..  t.  \ll. 
|..  I7('i.  —  (<■)  \lMniii|iii>,  ,l»i(n/cs  (.V.sfw. .  I.  [,  p.  170.  —  ((/)  Rfc.  ilci  lusl.  de  In  Fr.,  I.  \V,  p.  -O-. 
d'^ipivs  ...    -     ((■)  Mi;;n.'.  l'ntml„jr,e ,  I.  CI.WMl,  ,■,,!.   i.-):i,  ..pist.  '17,  d'après  «. 


233 

V.>rs  1  V.W. 

I,i|(rc  (hi  |ia|ic  hinocpiit  II.  sonuiiant  Etienne,  évoque  de  Paris,  de  lever  l'interdit'''  sur  les  églises 
({('pendant  de  l'abbaye  de  Sainte-Genevi(>ve.  —  rrOlini  Iralernilati .  .  .  •" 

K.lil.  :  (,.)  D'Arlirrv.  SpMlvi;,,,,,,  ((^(1.  iii-V),  I.  ill.  j..  i,')5;  (.■.I.  iii-lnl.),  t.  111.  p.  /1.S1,.  —  (/')  Lilil..'.  0,„- 
nl..  I.  \,  col,  ():>(;,  .l'/iprès  <i.  —  ((■)  Hurildiiiii,  G.ncl.,  t.  VI.  p:iil.  11.  col.  n'O.S.  -  (c)  Mansi,  G.nci/. , 
I.  \\l.  p.  h,,-.  —  (,/)  Du  lioiilay.  Hi^l.  »/./.Yr.v.  /',„■.,...  I.  II.  p.  i.S,  d'nprcs  r.  ~  {,-)  Hec.  ,hs  Iml.  ,h  la 
l-'r..  I.  \V,  p.  ■•(i7.  (l'oprcs  nV'\ 


23A 


l'Ilic  de  (icDllidy,  (^(''iiue  de  (Chartres,  à  Etienne.  (_'v(''(|ue  de  Pai'is,  lui  nidiqnanl  ;i  ([iielles  conditions 
il  |iiinnviil  fiiiic  l,-i  |ini\  a\('c  le  mi  "    —  rrMlIci-as  a|nid  l'xiiiani  Valleni.  .  .- 

lil.  :   (,.      h'Achci)     Spinh-s'iiin,  (r,l.  Ki-V),  I.   m.  p.  i(;;i;  (,mI.  in-lol.),   I.  111,   p.   '19-!.  —  (/')   lin.  </-'.s-   l»Rt. 
...■  /.(  /')■..  I.  \V.  p.  XV\.  il'.ipn'S  n. 


235 

11. 'il.     -    l'tllIS. 

(Idlilirmalioii  |iar  Louis  \l  de  lonles  les  |iosscssioMs  de  l'abliaNc  dr  Sairil-\la;;lon'('. 

iioiiiiiic  siiiiclc  (d  imlividiic  TriiiiliTlis,  l*oIri.s  cl  Kilii  cl  Spiriliis  Saiicli.  Ego 


'    (Ici   nilci-dil  csl   |irobablement  celui  qui  l'iil  li\|>(>lli(''sc  n'a  pas  ('t(' admise  ])ar  .lalTt'.  (jui  laisse. 

|)|-on(in(('  par  rc\(''c|iic  i\v  Paris  à  rnceasion  de  sc<  avec  raisdo.  celle  biillc  ii  liiiinrcnt  11  { Iteffc.iln  pnii- 

.l.^irH'-h^s  ;ivcc  Eonis  VI.  li/.  mm.  ,  •>"  .'■d.,  I.  I.  n'  S-iCS  1. 

Doni  lîiial  ei'oil  d.voir  rcsiiincr  cette  pi(''Ce  ii  ^    {icoHi'oy   parle  dans  celle  iciti'e  d'un  vovajfc 

llaiorins   II   cl    la   ilalc  .le    ii-.S  ou    iifl(i.   ('.elle  (|n'il  vciiail  de  lairc  ,'1  Ponllc\.i\    p.nic  rni-lallalion 


CARTULAIRE  (iENElUL   DE   l'AillS.  •.':','.• 

Liidovicus.  Dei  ijratia  Francoriiin  re\.  ^otlllll  lîeri  voluiims  cuiictis  li(lclil)ii>  (jim- 
uiain  ni)bcrtus.  vcuerabilis  abbas  Saiicli  Majjlorii  l'arisicnsis.  adiil  prcscntiani 
uostro  i'c<)ie  serenitalis,  rogaiis  suiipUcifer  et  obiiixo  [)osliilaiis  qualimis,  pro  iiostra 
et  antecessoriiiii  nuslroriim  sabite,  |)io  legiii  iioslri  iiici)luniitatc  et  |to(issiimiin  pro 
tibi  iioslri  (b)iiiii  lMiinp[)i  rejjis  iiovitcr  (li'l'iiiicli  "  clciiia  l'equi».',  (•(iiilii'iiiar('iini>. 
uosliv  régie  auctofitalis  asseiisu,  oiiinia  doiiaria  et  benelicia  (pie  preialo  iiioDastei'io 
lelicis  ineinorie  a\ us  nosler  doinius  Heiiricus  rex  doiiaveial.  (Injus  petitio,  (pioiiiaiii 
ralitmabilis  ii(djis  visa  est,  et  taiii  ii()])is  ipiain  iiostiis  (tiiiiiiluis  iililis  d  boiiesta. 
postidationi  ejiis  piiiin  bénigne  acconiinodavimus  assensnni,  et  oiiniia  (pic  ci  (  ni 
preest  nionasterio  non  s(jluni  prenoniiiiati  avi  nostri  donni  Heiiiici  régis  icgab 
mag[iiajiiiniilale  laela,  sed  et  (piai'iinicLin<pie  (i(h_diiini  peisdiiaium  niiiniliciMilia 
et  liberabtate  collata  siiiit  donaiia  et  lienelicia,  per  litleras  et  sigillum  iiosli'c  rc- 
gabs  coniirinavinius  anctoritatis.  Inter  qm;  bec  propriis  noininibus  specialiter  visa 
sunt  aiiiiotaiida  :  concedinuis  ita(|ne  et  coidirniaimis  ineiiKJiato  Saiicli  Alagb)i-ii 
nionasterio  in  primis  totaui  deciinani  omnium  reddituum  in  castro  Moiiasleriob 
et  in  Porta  Mariiio  ad  nos  pertinentium,  excepta  décima  ]noiiet(.'  atqiie  (-ervisic: 
deiiide  décimas  et  ecclesias  de  Exartis  et  de  Buxei'ia,  utrasque  omnimodis  libéras: 
villam  (juoque  qu(,'  dicitur  Gueperros,  cum  terris  et  decimis;  sed  et  decimam  tolani 
pasuagii  totius  A([uiliu(,',  cum  decimis  et  l'actorum  et  facieiidorum  in  ea  exarto- 
rum  seu  crcmeiitorum.  Sex  insuper  niolendinos  in  biijus  nostrc  confirmatidnis 
pagina  adjungimus  :  ties  Parisius  ad  Grandem  Ponlem,  et  qiiartum  ad  l*ar\um 
Pontem  situm,  quinlum  ad  Milbrai,  et  sextum  in  Silvanectensi  siibiirbio  coiistitu- 
liiiiKsed  et  septimum  cum  jiiscaria  sua  in  villa  Gbai'entonc.  Postrenio  très  pisca- 
rias,  (pu;  vulgariter  ajipellantur  gorz  :  priniaiii  in  i-onlluentia  Sequaiie  et  Maine 
sitam,  secuiidam  (!  regioiK;  loci  illius  ipii  iioiiciq)atiir  Alilpas,  tertiam  que  cijii- 
tigui.'  sibi,  ciiidam  adjacet  insub;.  (Juibiis  omnibus  adjungimus  et  molendiiinm 
cum  vineis  in  Meldunico  vico  sitis,  a  Gerlende  ejusipie  lieredibus  datis.  Ffec  om- 
nia,  siciil  sujieiius  sunt  prenotando  comjjreiiensa,  sepedicto  Sancti  Maglorii  nio- 
nasterio nostrt;  régie  majestatis  aiictoritale  confirmamus,  nostri  sigilli  im[)ressione 
communimus,  nostri  quo([ue  noiniiiis  karactere  corroboraniiis,  decernenles  ut 
servorum  Dei  monacboruin  juris  propria  perpetuo  maiieaiit  et  libi-ia,  coruiiKpie 
tantummodo  usibus  pro  quorum  utilitatibus  doiiata  sunt  proficiant.  Contra  (juod 
pietatis  nostre  decretum  si  qua  umpiani  cuiuslibet  digiiitatis  aiit  ollicii  persona 
veiiire  lemptaverit,  lioccjue  scienter  inbingere.  utpole  l'cgic  majestatis  rea,  etiaiii 
de  vila  uericlitari  (li';n>T  judicetiir. 


d'un  aljbi';  les  auteurs  du  Recueil  des  historiens  de  ''  D'après  l'opinion  commune,  l'iiilippe  serai! 

m  France  pensent  qu'il  s'ajjit  de  l'instalialion  de  mort  le  lo  ocIoIjiv  iioi:  celle  |iiéce  sérail  donc 

l'abbé  Fulbert,  qui  enl  lieu  vers  1 1  ;5o.  d'après  la  de  la  -.'.'C  iiniièe  de  Louis  \1  ei   non  de  In  a.i'. 

(jttllia  cliristiaua ,  1.  \  lil.  col.  i38a.  comme  le  porte  la  tiale. 


■2M)  CAP.TULAIRE    GENERAL   DE   PVRIS. 

\(tiiiii  l'aiisiiis  III  palatio  iiostro,  aniio  ah  Iiicarnalioiie  Doiiiiiii  M"f;"x\\°i".  regiii 
aiilem  iioslii  w'iii",  imliflioiie  vitii. 

K.iro  lliii'ii,  iiI)Imis  Sdticli  Gcrmani  Ptirtsiciixis,  Icsliincmium  peiliihro  rpao  ila  in  niil- 
h-vlico  hdlx'lnr  stciil  lue  ronttnelur'^'. 

A.   f:"|iM'  .lu  \i\'  siicl.',  iiv.T  Uvin.s  ili'  >.,.;„i  [joii.ljiil  -  .  ;iii\  Arrli.  i;;il..  K.  -M,  n"  .'i'  (iinc.  M.   >o\). 
I!,   Oipii.  (In  wiii'  >i.r|p,  aux  Airli.  n<il.,  LL.  17a  (CiirUilaiic  ilr  ^:iinl-M;i|;loiiv),  fol.  2  v'. 


23() 

v.T^  ii:;i 

Foiiihition  par  Eoiiis  Vl  ilr  \;>  lijiic  Siiint-Lazaro   •. 

I'lil\ll,i:(>im   DOM    liEGlLM   KUNDIWUIM    IN   CliASTINO  OMMI  M   SWCTOIIUM. 

Ejifi  Liuluviciis,  Dci  ijralia  Fraiicoriiiu  rcx.  Nolum  fieii  \oliiiiius.  lain  riilui'is 
(|uaiii  et  iiislanlil)iis,  ijuod  nos  liât  ri  I)  us  Saiieti  Lazari  Parisioiisis  liM-iam  quan- 
dam'''  in  craslino  lestivilalis  Oniiiiiim  Saiicloruni.  pro  anima  Pliilippi  rogis.  filii 
iiostri.  et  prcdecessonnn  noslroruni,  sinjpdis  annis.  juxta  predicti  sanrti  eccle- 
siam  danuis  cl  coiicedimus.  Et  cuntes,  sive  redeuiiU's  ad  l'eriarn,  in  condiictu 
nosli'o  i'('ci|)inius,  ila  videlicet  quod  nos  in  ea  nolns  nicliil  prorsiis  jiu'is  reti- 
neainiis,  ncijuc  niinistciiale  nostris  aliquo  modo  aliquid  m  ea  capiant,  excepte 
|Jatrono]  (picni  solunnnodo  nobis  retinemus,  scilicel  ut  de  eo  juslitiam  f'aliamus. 
In  illa  leria  nullus  cril  ibi  liber  ab  aiiqua  consuetudine,  et  nullus  polerit  in  ea 
iiere(btare.  Oiiod,  ne  valeat  oblivioiie  deleri,  sigilli  nostri  auctoritate  rorroborari 
precepinuis. 

A.  i;ci|ii<'  du  siiT  sii'i-io.  aux  Airli.  nal.,  MM.  -ji"  (OarlulainMle  Sainl-Lazai'c).  loi.  ÔH  v". 


''   Plirasf  iijdutôc  an  xiil"  siiVIe.  sdcii'  an  Iiimm'  (|iii'  Ir  1  '1   aM'il  1  i-jf).   Il  l'^l  iiKirl  \r 

■  Pnil-iMiv  Ir  scriiii  (le  lahiié  Hugues  ii|i|)i'iiihi.  i.'l  (ii'jiilirr  1  1  .'il.  drlli'  pircc  rsl  iliiiir  |Kjs|('riciii-i' 
au  \iir  Mrrlc,  il  ci'llr  rdple  |)our  raullipnli(|ii(>r.  ii  1  i-!i|,  |iiusi|ur  l'liili|i|ii'  \    in-dil  k  lili-i'  de  roi. 

■  La  |)lu|iarl  îles  liisliuii'iis  ailiuellriil  (|Ui'  Il  csl  luèuie  1res  prahalile  ipielle  a  été  l'aile  peu 
Louis  VI  acciirila  en  1110  aux  L(''|ireMX  île  Paris  île  jours  après  sa  mort,  piiisipi'il  n'y  osl  pas  ([ues- 
uue  luire  (jui.  ilu  u(uu  île  leui'  uiaisoM,  lui  appeliv  lion  du  liilur  roi  Louis  \  11.  assorié  au  Irône  dès  le 
la  loii-e  Sailli-Lazare.  Le  lilre  orij;iiial  de  celle  l'on-  ■,>.'i  octolire  i  1  .'^)  i  ,  el  ipi'elle  est  laite  |)our  le  repos 
dalioii.  si  laiil  esl  ipi'il  ail  jamais  exisié.  esl  au-  de  l'àiiie  de  Philippe  seuleineiil.  Oii  reiiiar(|uera 
jourd'liui  perdu.   M.   l'oiilli'  a  rrii   en  Iroiiver  une  les    resseinlilaiices   exlraordiiiaires.   dans   la  tornir- 

ropie.  e'esl   la  pière  iiiêiiie  ipie   nous  donnons  lei.  ei dans    le    rond.   i|ue    celte    j)icce    présente 

el    il   l'a  pulilii'-e  sou,   la    dale  de    1110    dans   se>  a\ec   un  diplô le    1  1  .'ly  éjjalemeni   relatif  à  la 

Ikrli.  Iiisi.  x)/!-  lit  iiiiiivm  de  Sainl-Lazcm:  (xiiir  les  foire  Sainl-Lazare,  e|  ipie  lions  donnons  sous  le 

]lfm.  (If  1(1  Sac.  (le  riiixt.  de  Pdris.  I.  III,  p.  1  (Kl ).  n'  0G7.  Cela  fournil  un  sérieux  motif  de  suspicion 

Mais  celle  dale  esl   inadniissii)le.  En  elfel.  le  lils  i\  l'enconlre  du  premier  do  ces  deux  actes. 

de   Louis   \1.   Philippe,  ipii  esl   lueuliouné  dans  Le  lexli' du  carlulaire  porte  f  quondani'- .  qui 

l'acle.  n'esl  né  ipie  le  oi)  aoùl   Mil),  el  n'a  élé  as-  est  une  liuile  l'-videnle. 


CARTULAIUE   GENERAL  DE   P\IÎIS  U\ 

237 

I  I3'2,  i5  mars.  —  \  alenck. 
OmliriiKiliiiii  [);ir  li''  piipe  limuci'iit  11  îles  possessions  el  priviK'-jo's  do  l'iihliaye  de  Siiiiil-\  iclor. 

NlLl.I   MCKT    Itl'.Cll'KUK   C\NOMCUM   SWCTl  VICTORIS  PAniSIKNSIS   SINE   ASSENSU  ECCLESIE. 

liiuoci'iitius  <»|)isco|)iis,  serviiy  servoruni  Dci,  dileclis  in  (llirislo  lilils  GilcUuno 
ahhali  et  IVatrihiis  in  ecclesia  Sancti  Victoris  Parisiensis  re<;iilai'eni  vitam  pro- 
l'cssis,  taia  prcscnlibus  quani  futuris,  in  perpetuum.  Oflicii  noslri  nos  liortatur 
auclorilas  pro  (;cclesiai-uni  statu  satagere,  et  eariini  (piieti  et  ulilitati  salnl)ritei-. 
auxiiiante   Domino,   providere.    l)i;jnnni   nainque    et    iioiiestali    conveniens  esse 
cn;>noscitiir  ut  rpii  ad  ecclesiariun  re;;inien  assiinipti  siimus,  eas  et  a  pravoruni 
lioniiiium   neipiilia   tucanuii',    et  beati   Pétri    atque  ajiostoiice   sedis   patrocinio 
nuiniamus.  Proinde,   karissimi   in  Domino  lilii,  vestris  postidatioiiibus  assensum 
prebentes,  statuimus  ut  ordo  canonicus  quem  in  vestra  ecclesia,  secuiiduni  beati 
Augustini  lefjidain.   piofcssi  estis,  perpetiiis  ibi  teni])oi'ibus  inviolabibter,  auxi- 
baïUe  Domino,  conscrvetur.  (Juascumqne  cliam  possessiones,  queciinKjue  boiia  iu 
presentianim,  concessionc  pontificum,  Hberabtatc  karissimi  lilii  nosti'i  Ludovici, 
Francorum  re<;is,  et  canonicorum  Beale  Marie,  sive  olilalione  abOriim  fideliuni, 
])ro  communis  vile  sustentatioue  leiiitime   [)0ssidetis,   voltis  et   |)er  vos  ecclesie 
Sancti  Victoris,  in  ([ua  divino  vacatis  servitio,  per  hujus  scripti  paginani  confir- 
niamus.    In    (juibiis   lipc   propriis    nominibus  duxiinus   amiotanda  :    lîiedietatem 
scilicet  molendinorum  sub  domo  episcopali  in  Sequana  molentium,  ex  dono  Gua- 
lonis  et  Girberti,  bone  niemorie,  atqiie  Stepliani,  Parisiensium  episcoporum,  con- 
sensu  capitidi  et  coliandatione  canonicorum  Parisiensium  matricis  ecclesie  Saucte 
Marie,  ncciion  et  assensu  re;;is,  vubis  collatam;  ita  scilicet  ipioil  m  a([ua  Sequanc. 
a  superiori  videlicet  capile  iiisulr  usque  ad  Parvum  Pontcin,  (pic  lola  est  de  jure 
episcopali,  si  niolendini  anus  aiit  |>lnres  coiislruanlur,  aiit  (piacininpie  occasione 
vel  in  quocunupie  bico   mutcnlur,   coiumuni  consilio  et    suniptu,   lam  episco|)i 
qiiam  piedictoruni  liatruni,  liât  molendinorum  constructio  et  reparatio,  et  com- 
munis el   e(pudis   liabeatiir   loliiis   cnHibimenti,   tani   mcditnrc  (piam  pisciuni   et 
cçterorum,  duisio;  niolendmarii  etiam    counnuniler  im[)onantm'  et  lidelitateni 
laciant;  viginti  solidns  l'arisieiisis  moiiete,  (pios  singulis  annis  recipilis  de  jjordo 
episcopali  inl(;r  Magnum   Ponteni  et  Meibra   collocato;  Ires   solidos,  imo  obolo 
minus  de  censii,  in  domo  Guillclmi,  et   (piiccpiid   de   Inndo  episco])ali  ecclesie 
vestre  Sancli  \  ictoris  collaUnn  est,  (piemadmodum   m    eoriinidem  episcoporum 
concessiomlnis  conlinetur.  l'A  dono  auteur  canonicorum  prel'ale  maliicis  ecclesie 
Saucte  Marie  Parisiensis.  cum  assensu  episcopi,  terram  arabilem,  (pie  uni  carruce 
sulTicial,  apiid  (liviliaciim  \illam.  lam  de  lerrilorio  Givdiaci  ipiam  Orliaci,  centnm 

Carlid.  —  I.  .'il 


'lu-î  iAW T I ; I. A I R I-:  (; i-: \ !•: w  \ l  \) e  im lu s. 

vijfiiili  ;M|)('iiliii(js  li'iif  aiahilis.  ila  videlicel  iil,  per  vos  ipsos  aut  per  (iiioslibcl 
alios,  prcicr  liospilcs  caiioiiii'oi'iiin  Civiliaci  <■!  Laiari  commaueiiti's,  nicdiclaiii 
liM'iam  cxcdlalis;  (iccimain  et  partem  cam|)i  cjusdem  lerr<;  in  iiitei]niiii  possi- 
ii('ii(laiii:  olcliiaiii  cuiii  omnibus  consuetiidinilms  el  redditihus  suis.  Ex  dono  ])re- 
l('i'ra  veni'i'aliilis  lialiis  nosiri  Stej)liani.  Parisi(,'nsis  ('pisc.o|)i,  cuni  consensu  capiluli 
cl  canonicoruiii  ac  pri'sl)\lei'onini  Sancii  Joliaiinis,  redditus  prehendaruni  cano- 
nicoruni  Sanc.tr  Marie  in  intej;ruin.  ila  \iileli(-et  ni,  si  aiiquis  canonicus  Béate 
Maiir,  aul  hereinilaïuni,  aut  rejjulariuni  caiioniroriiui,  aut  inonaclioi'um,  aul 
ipioi'undihel  alioiuui  vitain  elijjcns,  preheiidain  reli(jueiit,  vestra  Beati  \  ictoris 
ecclesia  ejiis  prcjjende  j)ei'  annuni  ivdditus  possidehit.  Quod  si  canonicus  Beale 
Mai'ii-  pi-eliciidani  suani  in  manu  l'piscopi  redilideiil,  et  pro  ali(pH)  oiaverit,  et 
^iiper  hoc,  eum  episcopus  exandieril ,  in  pieltenda  sic  reddila  nicliii  liabebitis.  Quic- 
(pnd  vero  in  preibctis  pi'eben(bs  babrtis,  id  ipsum  nicbilominus  in  |)rebendis 
caiionicoinm  Sancii  Maicelli,  Sancti  (iermani  Anlisiodorensis,  Sancti  Clodoaldi, 
nec  non  etiam  Sancti  Abirtini  (b'  (lanijiellis,  inlcip-e  lial)eatis.  I'oito  nuliuin  ex 
(b'bito  super  boc,  aut  eccbisiis,  aut  delnnctis,  sive  proccssionis,  sivi;  visitationis. 
sive  se|teb;en(b,  pri'ter  anniversarinni  exsolvalis,  sicut  in  |)rel'ati  b'atris  nostri 
papuia  conlinetur '').  (hn'cuni(pi(;  pi'cîtei'ea  in  Ininrinn,  kir<;iente  Domino,  juste 
alfpie  cauonice  poliîi'itis  a<Upisci ,  lirma  vobis  vestrisipic  successoribus  et  ilHIjata 
pei'nian(^ant.  Proiiibenius  etiam  ul  nidbis  nmquani  canonicoruni,  post  faclam  pro- 
lessionem,  abs([ne  bbera  abbatis  el  Trati^um  bcentia  ,  cccb'siani  vestram  rebn(juere 
et  ad  abum  b)cum  bccat  pei'tiansire;  nec  abijuis  (>piscoporum.  abbalnm,  prioi'nni, 
vel  ab(pia  persona  eum  retinere  présumât,  sed  lancpiani  sue  professioiiis  preva- 
l'icator,  ad  b)cum  proj)rium  conipeHatui'  l'edire.  Nulb  eijjo  onniiuo  bominnm  (as 
sit  preibctam  çcclesiam  temere  perturbait',  aut  ejus  possessiones  anierre.  vel 
abbilas  l'elnieri',  minuere,  aut  ab(|uibns  vexationibus  latijjare;  simI  omnia  intégra 
conservenlur,  re;;uiarium  b'atrnin  et  pauperum  usibns  |)rorulura.  Si  quis  ijjilnr 
bni('  noslre  consliintioni  lenn/i'ario  ausu  contr,nr<'  linnptaxcnl .  secun(b)  Iciciove 
connnouitns,  si  non  satislaclione  conjji'ua  einenda\crit,  poleslalis  lionorisqu(!  sui 
(bipiilale  careal  et  a  sacralissmu)  cor|)ore  ac  sanjjuine  Dei  el  Domini  lîedemploris 
nostri  .Ibesu  (lbri>ti  abenus  liai,  ahpie  m  exti'rmo  cxaniiiie  distiicle  ullioni  sub- 
jaceat.  (lonservantes  anleni ,  intiM'venienlibiis  bealoium  aptjslolorum  l'elri  et  l'auli 
meritis,  graliam  Domini  nostri  Jbesu  Clii'isti  el  eterne  vite  pi'emia  i-onsiMpiautiir. 
\iueii.  Amen.  Amen. 

liola^-'  EjM)  Innocentiiis,  catbolice  ecclesie  episcopus.  suliscripsi.  Bene  valele. 

i    E};o  liUcas.  presbyter  cardinalis  liluli  Sanclornm  Jobannis  el  Panli.  subscripsi. 

f    l'][;o  lionianus,  diaconiis  cardmalis  Sancti;  M.M'H'  mi  Porticii.  subscripsi. 


'''  Tout  ro  qui  |)ri'ci''(ln  csl  liUc'i'iiloiiKMit  copii;  sur  iinlrn  pièi'i'  u"  907.  —   *'   .Autour  do.  la  rota,  on  lit 
(lc\isi':  ••.Adjuwi  nos.  Dons.  s;iliil:iris  imsli'i--. 


C\P,TL'LAI[$E   GENERAL  DE   l'AP.IS.  ^'i^ 

i  Ego  Grc{;oritis,  diacoiius   cardinalis  Sanctorum  Sorjpi  i-l  Uaclii,  siihscripsi. 

f  Ego  Otto,  iliacoiuis  cardinalis  Saiicti  Georgii,  sid)scri|)si. 

t  EgoGiiiflo,  diacoiius  cardinalis  Sanctorum  Cosine  et  Dainiani,  snhscripsi. 

DatuHî  Nalcnlii;,  per  nianuni  Ainici'ici,  sancte  Romane  ecciesii'  diaconi  cardi- 
nalis et  cancellarii,  xvui  kalendas  aprilis,  indictione  \'"',  Incninationis  Dominici- 
aiino  M"  c^xxV'n",  pontificatns  domni  innocentii  pape  secnndi  anno  m". 

A.  (»ri(;innl,  avec  traces  de  si-r>aii,  aux  Arcli.  uni.,  L.  aafi,  u'  11. 

B.  Copie  du  xvii"  sièdo,  à  la  Bil)l.  iiat. ,  ms.  lat.  ii()73,  fol.  (). 
C  (^opie  (lu  wii'  siiVle,  à  la  Bilil.  uat  ,  ms.  lai.  l'i'i^f),  p.  8(i. 


238 


t)i)iialii)ii  |)iii-  le  roi  l.oui.s  \I  au  cliaiiitrr  ilr  l'i'jilisi'  di'  l'aris  il'iiur  U-tro  l't  ilf  \igiies  sitiK'o.  près  ilc 
l'église  Notrp-Danie-il(;'>-r;liani[is.  en  l'cliaiijji^  ilc  la  U'vic  île  rrl  nvillers-' .  i-édée  par  leilil  rliapilre  à 
l'abbaye  d'Hierre. 

A.   Copie  du  wiii'  sii'i'lr.  au\  Arcli.  ual.,  K.   1711,  liasse  1,  11"  10. 


239 

—  l'vnis  "). 


(ioiicessidji  |iar  Etienne,  évèrpie  dr  l'aiis.  an  pi-iiMiré  de  Saiiif-Marliii-des-(iliainps  de  li'Mjlis 
Saint-t)cnis-i|c-la-(;iiâlre  »\cr  loutes  .ses  pnssessions. 


I)K   S\NCTO  b>OMSI()    DK  CAliCKliK. 


In  nomine  sancte  et  iiidivi[dii]e  Ti'initatis,  ego  Steplianiis,  Dei  gratia  Pari- 
sioruni  episcopus,  licet  indignus,  non  igiioi-ans  quid  soUicitndinis,  (jtiid  amoris, 
(jliristi  et  ecclesie  filiis  debcam,  i-t  cnm  multo  limore  pefpendens  (jnid  oneri.s  pid 
l'Bgendis  fidelibus  populis  sustineam,  quanto  ad  liée  auxilio  (piaidave  pio  distii- 
biipiidis  miclii  eoium  oblationil)us  solleilia  indigeam,  l'aciendiim  pio  necessilate 
cogiiovi,  ad  snjiportaiidam  tante  impo.sitionis  sarcinam,  servortim  Dei  an\ilia 
querere,  eosque,  ut  nobiscuin  ob  cnstodiam  gregis  Dei  vigilent  et  oi'eiil,  slipei!- 
diorum  nosli'oi'uni  participes  etTicere.  Cum  aulem  onuiibus.  si  lieriposset,  nitiin- 
ficum  et  titilein  episcopalis  me  dignitas  esse  deposcal.  religiosis  maxime  viris 
munificentie  et  utilitatis  niee  libeialilatem  aliquam  impcndere  studui.  (}iiapi'opter 
ecclesie  Beati  Martini  de  Camj)is  et  iraliibits  inibi  Deo  servientibus  ecclesiam 


Riilr-e  la  lin  de  janvier  et  le  niiiis  d'adiit  1  i.3;i. 


•_>Vi  CMiTULAlIil-:   (iÉNÉI'.AL   DE   PAIUS. 

Saiicli  Dyoïiisii  (|iie  diciUii'  do  Carcerc,  qiiam  diii  inaiius  laica  iiijuslc  iiivaseiat. 
(HIC  çtiain  Icnipoi-e  iiosli'o  ad  maïuis  rcjfias  redacla  lueral,  i|)sam  iii  niaiiiljus  ikjs- 
Iris  redditani,  ox  coiiseiisu,  pelitioiie  et  voliuitali!  ipsius  doinini  régis  Ludoviri, 
aiiiuicnle  Adelaide  rcgina,  (iliis  etiam  ejus  Ludovico  rege  et  Heiirico,  ojusdt'iu 
ecclcsi(>  abbalc,  concedenlihiis,  salvo  iii  uiiiiiihus  jvire  Parisieusis  ecdosii',  imper- 
pctiuuii  doiiaviiims,  cum  oiniiiljiis  ad  caudein  ecclesiam  pcrtinciitiljus,  scilicel  : 
inoleiidiiio  iino  in  Miltrai;  l'iu-iio  eliam  uno  oodem  (s/r)  ecclesie  proximo;  villa  de 
Foiilaiiis  en  m  occlesia,  et  décima,  et  iiemore,  et  porlii;  villa  eliam  de  Liiiio;;iis  cum 
ecclesia  et  décima;  villa  de  Farcis  cum  ecclesia  et  décima;  teira  et  pralis  in  loco 
(pii  dicitur  Pioiiiidel,  cum  prebeuda  etiam  Béate  Marie  majoris  et  sedalis  ecclesie. 
et  cum  uiiiversis  ceteris  appenditiis,  eo  dumtaxat  modo  quo  prefale  ecclesie  clerici 
eatenus  teiiiieraiil.  'Nos  aulem.  traiH|uillitali  fralruiu  ibidem  Deo  famulantium 
providentes,  ex  coiiseiisu  Bei'iierii  decani  et  \de  preceiiloris  tociusque  capiluli , 
solas  processioues,  excepta  cruce  et  cajiellano  ettexlu  et  a(jua  bcnedicta,  eis  condo- 
luninuis,  ceteraque  omnia  ad  jus  Parisiensis  ecclesie  jierliueiitia  nobis  et  ecclesie 
iiostre  retinuimus.  Veiuiii,  iil  lioc  ratiim  et  lirmiim  jiermaneat  in  senqulerimm . 
preseiitem  cartam  uostri  aiictoritate  sigilli  iîrmavimus,  que  doiuim  nostruni  dili- 
jjenter  ex|)oiiat  et  munimentum  stabiiitatis  perpétue  existât.  Actum  Parisius  [in 
capitulo],  amio  Jncariiationis  Domiiii  M<'c''xxx°m",  régnante  Ludovico  amio  \xv"('', 
[episcopatus  autem  nostri  ix".  Signa  quoqui;  IVatrum  iiosirorum  subtitulari  decre- 
vimus,  ut  testimouio  veritatis  quod  l'actum  est  corroboraretur.  Sijjiium  Bernerii 
decani.  S.  Ade  precentoris.  S.  Stepbani  arcliidiaconi.  S.  Tlieobaldi  arcliidiacoiii. 
Sigiium  Tlieobabli  arcliidiaconi.  S.  Ciisleberti  sacerdotis.  S.  Tlieodorici  sacerdotis. 
S.  Willclmi  diaconi.  S.  Yvonis  diaconi.  S.  Guinnerauiii  diaconi.  S.  Anselmi  sub- 
diaconi.  S.  Pétri  subdiaconi.  S.  Alberti  subdiaconi.  S.  Henrici  pueri.  S.  Manasses 
piieii.  S.  Henrici  pneri.] 

A.  Orijjiual  scellL',  aiiJDiii-a'liui  |ilt(1ii  (publié  |i;ir  MjitI.t,  //,.;,.  ,«„„„.,(.  .S.  Minliiii  de  Cinnina  htsi.,  p.  .•^■.7). 

B.  Copie  (lu  xm''  siècle,  au\   An-li.  nal.,  LL.   i.'i.')!   (C.irlnl.  A.  de  .S.iiiil-Mnrliii-ck'S-Cliiiuips),   lui.  -Vf  r. 

C.  Copie  du  3i  janvier  1G8H,  aux  Arcli.  ual..  L.  AijS,  n"  1  k^. 


•240 


CrssJDM  iui  l'iii  Ldiiis  VI.  par  Thili.iini,  |ii'iri]f  dr  Saiiil-Marliii-ilc>-('.liaiii|w,  ilr  irjjlisi'  ih'  Moiilniarli-c. 
cil  (Vlianj;!^  ilr  li'jjlisc  Saiiil-l)fiiis-ili'-la-(',liàlri'. 

In  ('lirisli  nomiiie.   Fgo  Teobaldus.   prior  lîeali   Marliiii   de  Campis,  (ntusipu- 
ecclesie  conveiiliis.   noliim  lieri  volumiis  tain  preseiitibus  (piam  l'iiluris  (piatinus 


Tniil  l'p  iiiii  rM  iMilri'  1-iiirlii'ls  iiiaii(|iii'  ilaii>.  I!. 


C  A  P.  T  U  L  \  1  n  F.   (  i  E  N  !•:  1!  \  L   I )  !■;   P  \  H  I  S.  J/i T, 

«cclt'siam  Moiilis  Martyruni  ciiin  suis  a|)|)(Miiliciis  Liulovico,  Dci  j;ralia  Kraiicoruni 
rpgi,  et  Adelaidi,  ejusdem  jjralia  rcjriuo,  cl  Liulovico  coriiiii  lilio.  jam  in  rcjiein 
su1)linia(o  aimo  m,  ad  hoc  sciliccl,  doiiavinius  et  coiicessiinus,  ut  eaiii  saiictiinoiiia- 
lijjiis  ihidem  Dec  laimdantilnis  doiiareiit  et  jierpetiio  concédèrent.  Doiianms  etiani 
eis  ad  lioc  idem  capellani  de  Sanclo  Marivrio,  et  culturani  Morelli,  et  doniiim 
Guerrici  camhiatoris,  sicuti  eani  lial)('l)aniiis  et  teaeljanins.  lîex  auteni  Ijudovicus 
ecclesie  Beati  Martini  de  Canipisct  nohis  ecclesiani  Beali  Dionysii  donavit  et  liahen- 
dani  perpetno  concessit.  (Jiiod,  nt  ratiini  <■(  firnniiii  permanent  in  sem|)ilernMm . 
sci'iplo  commendavimus,  et,  ne  possit  a  posteris  inlirmari,  si|iilli  nostri  anctoritate 
subterfirmavimus.  Actiim  ])ubliee  in  capilnlo  Beali  Mailini,  amio  Incarnati  Verbi 
M°c°xx\"m",  rej;naiite  Lndovico  anno  \x"vn"''>.  Si!;inim  Teoijaldi  |)rioris.  S.  Odonis 
snl)prioris.  S.  Gislemeri  lerlii  prioris  monaclii.  S.  Pelri  a  secretis.  S.  Manasserii 
a  secretis  '-'. 

A.   Cc]]]!.'  (In  viii' siiVlo,  aux  .\ivli.  nul.,  L.  1000,  n"  1   (Caiiiilriiro  ri,.  MdiilMiuiliv).  I"l-  1   ''"■ 
lî.   Cdiiir  .In  vv"  si.VI,.,  aux  Aixli.  nal.,  LL.  i0o5  (Carluliiirp  .!.■  Mnnlinailir  j,  U>\.  -.(i  r'. 


241 

I  133,  après  Ip  -2-2  ani'il.  —  l'vi-.is. 

('.onliriiiMliùn  \kw  l'ipi-re,  alihé  de  Cliiiiy,  ih  l'i'c'li;inp;i>,  l'ail  riiln'  li'  rui 
l'Ile  prii'lir  (le  Saiii(-Martiii-il(:s-(;ijain|js.  de  I  é;;iise  de  .Meiiliiiarlre  coiilre  celle  de  Saiiil-Deiiis-de-la-'iliàliv. 

In  nomine  sancte  et  iiidividiie  Triiiitalis.  Dilijjens  |)iec(Ml(Miciiim  patrum  provi- 
deiitia  et  studiosa  iiicliilomimis  sajjacis  ])ro\idenlie  eorum  sollercia,  alnnma  jiacis, 
amica  concordie,  presenlinm  riitnrorunKpie  consuleiis  utililali.  Iioc  institnit,  lioc 
previdit,  hoc  inspirante  Deo  decrevit  ut,  quotieiis  ali(pii(l  [)reci[mum  ajjilur,  vel 
Dec  servicntihus  memoria  dijjnum  conlertur  beneficium,  litlerarnm  leslimonio  et 
scriptornm  privdejjio  roljorelur,  (pio  memorie  tenacius  commemh'hir.  (liijiis  cun- 
stitutionis  (h)ctriiiam ,  (hviniins  editam ,  ego  l'rater  Petrus,  abbas  (Ibuiiacensis,  smIj- 
sequens  actionem  ilhun  sahitiferam,  intcr  [)iissimum  rcgem  Francorum  Lndovicum 
et  ejns  uxorem  Adah'idam  l'eginam  eorumque  fdios,  ac  prioi'em  Saiicti  Martini  de 
Cam])is,  domnum  Teobaldum,  etcouventum,  soleniiiter  peractam,  de  ecclesia  vide- 
licet  Moiitis  Martyruni  et  de  ecclesia  Sancti  Dionisii  de  Carcere,  approbo  et  con- 
cedo,  utque  nostris  temporibns  et  liitnris  hi'mior  habeatur,  inviohiliihicr  leneatnr, 
rata  conservctur  et  indissolubilis,  scripto  presenti  conlirmo.  Snnt  antem  bec  (pu; 
ego  et  conventus  concessimus  :  Ecclesia  videlicet  libéra,  eo  dumiaxat  modo  (pu» 


''*   Il  l'aiidrail  ftaiiiin  .xwi'-,  à  ineiiis  de  sM|)|)()ser         t\'Mi,  anniversaire  du  sarre  de  Louis  le  Jeune  ;i 
que  Terreur  porte  sur  l'an  de  l'Inrarnalien  .  ei'  (pii         l'einis. 
placerait  celte  ])ièce  enir-i'  li;  .'i  aonl  el  le  :>."!  oiinhre  ''    Les  souscii|>tions  uianijuenl  dans  II. 


■>fi(\  CAIITULAIRK   GENERAL   DE   PARIS. 

moiiaclii  iioslri  Icmieraiit,  et  décima  ad  eamdein  ecclesiani  ])erUiieiis,  cuui  vincisot 
terra  arahili,  ciiiii  uiio  liospile  apud  Daroiiciactmi,  ceterisque  appendiciis  que  il)i- 
dein  Deo  servieiites  possiderant.  Addidiiiius  preterea  ecclesiain  de  Sancto  Martiiio 
cuiii  viiieis  Adeii,  et  Morelli  cultiiram,  cnlLuram  eciain  quani  doninus  Matheus 
pi  ior  compai'avit  a  Wai'iierio  do  Poilu.  Actuni  Parisiiis  apud  Sanctum  Martiuuiii 
<le  (jainpis,  aiiiio  ab  lucarnalione  Douiiiii  m"(;'' \\\"  ni",  iiidictioiie  \iv'''',  résidente 
iii  apostolica  sede  papa  Inuocentio,  Ludovico  rof^e  Francoruin,  et  duiiiiii  Pétri 
Ciluiiiaceiisis  ahbatis  aniio  \ii". 

\.   (;i.|iic  ilii  \ni'  si.tI.',  um\   \iiIi.  liai.,   I,.  lo.'in,  u"  i   (Cui-hil.  il.'  Mfiiiliiiarir.-),  fol.  i  v". 
i;.   (.:ii|ii.'  (lu   w'  Mnir,  jii\  \,rh.  riul.,  1,1..  i(io5  (Cariiil.  i!.>  Moiilinuiltc),  lui.  27  r". 


242 

Vfis  lla.i. 

rllic  du  |iii|ic  liiMnccrit  II .  iiimIiiiiI  ri'vê(|iir'  lùirriiif  i.'l  lo  chniiilii'  de  .N(itre-l);iiiic  à  filli-iliiicr  uiip  ]ir('i)('ridf 
.•iii\  l'il.iiiriiiics  de  Sninl-Viclor '"'.  —  -Non  diiliiiiiii.  .  .  ■^■ 

A.    (io|H.'  (lu   \\ii'  siérir,  à  lu  lîihl.  liai.,  lus  lai.    i/iG;;!  (Ilisl.  S.  Virlvns),  |i.  (|0. 
ii.   CojiM'  du  \xu    siiVI,..  .'i  la   l!il>l.  liai.,  lus.  lai.  i'i6S6,  loi.  ;i  v". 

K.lil.  :  («)  DmImiis.  //i.^/.  ralrs.  I'„ns.,  1.  II.  |i.  -mS,  d'apivs  A.  -  ( /.  )  Iîuii(|u.-l ,  Brr.  ,l,'s  In.l.  dp  la  Frnnœ .  t,  \\, 
|>.  :!-i,  d'apivs  „.  —  {,■)   \li,;iir,  l'nirni..  1.  CLWIX,  col.  ('.on  .  ,l-aprè>  /.. 


243 

Vi-i-s  I  I  3;!. 


Diiliation  par  l'(;vè(]ne  ÉlienilP,  à  l'aiiliaye  de  S,iiiil-\  iclui',  de  diverses  preliendes 
dans  les  éjTJisos  Saint-Marcel.  Saint-CImid,  Saiiit-Gerrnaiii-l'Aiixeirois  et  Saiiil-\larliM-de-(i|i,ini|ieaiix. 

sTi:rii\M,  PVRisiRNSis  Ki'iscori,  m:  dono  i'iu:i!i;M)\ni  m. 

lu  iinuiine.sancleel  individue  Tiiiiilali.s.  (huniiaui  sul)  iiiio  capile.  Ciliristo.  luium 
corpus  ecclesie  iiiui  spirilu  vivificatiii'  et  re|;ilur,  liujus  tanic  carilas  unitalis  et  uiii- 
tas  cai'ilalis  expostulat  ut,  dilectioiiis  et  coiupassioiiis  all'eclu,  siqx'riora  inenibra 
lulerioribus  coiidesceiidaiil  et  iidirmiorilMis  foclioi'a  siibveiiiaiil.  Parisieiisis  ilafjue 
iiialcr  eccjcsia,  (lue  m  corpore  Cbrisli  siipenoi'is  loci  et  piiucipalis  iiiciubii  ol)liuel 


''   Jjisoz  crdiKidcciiiia -.  nieiil   ;i  celle  t'|io(jue   |\iiii-  nus  11     -.iyO  cl  279). 

'■'  .lan'é    (Hr/fe.ila  pdiitif.  roui..    ■;>■    imIJI.,    I.    I,  M.iis  un  Miil  |ini' suii  coiilexle  i|u'elle  doit  être  anlé- 

p.  907,  11°  8fl()(;)  place  celle  liulle  eiilre  iili.S  el  lieiii'e  à  la  pièceipie  1 s  dniiiiullS  ci-apif  s  (n"  243) 

ll/l."î.  sans  doute  ;i  ciiise  de  den\  nnlres  Imlles  el  tpii  sérail,  .s'il   l'anl  s'en   lier  il  d'anciens  tdnioi- 

pnnr  le  même  olijel .  ipii  apparlieinieni  éll'ecli\e-  !',"'i|f''^.  de  l'an  i  1  ."13  (cf.  la  nn|e  1  de  la  p.  •ili~). 


CAUTLLAIlîK  (iÉNÉRAL   D['    PVRIS.  -J'iT 

di<;iiitatem,  liujus  taiii  car»'  uiiilatis  non  iiiniK'nior,  licati  \  icloris  ccclesiaiii 
spiritalibus  (juidein  bonis  et  ii'li;;ionis  opiiifnlia  per  Doi  ;;raliaHi  liabnndanlem. 
sed  lamen  reJ)iis  oxleriui-ibiis  et  teniporalibus  uidi;;enteni,  ocnlo  [)ietalis  iv- 
spexit  et.  sicul  bénéficia  collala  te>tanlui',  ejus  inopiani  de  babnndantie  sue  lai- 
;;itate  supplevil.  E;;o  ilaipie  Sh'plianns,  Dei  miseiicordia  Parisioriun  e[)iscopus. 
predecessorum  meoruni  [)ie  recordationis,  doinni  sciHcel  Gualonis  et  doiuni  Gir- 
berti,  exenipHs  inlorinatus  et  provucatus,  qui  scilicet  suo  tcnipore  ecclesie  Beati 
\ictoi'is  bbenli  aiiiiuo  benelicia  coiitulerunt,  vobn  el  pbiriniiui  dcsideravi  (pia- 
tinus  etiani  ex  dono  nosti'o  [)ielata  Beati  \  ictoris  ecclesia  ab(juid  benelicii  obti- 
neret,  quod  non  soinni  nobis,  voriun  etiani  fratribus  et  fdiis  nustris,  videbcet  rano- 
nicis  Parisiensis  eccb'sie,  Dei  rnisericordiani  et  îjratiaui  inijieti'aret.  ^overint 
igitur  iniivei'si  quia  in  Paiisiensi  eccb\sia,  in  (|ua,  Deo  auclore,  Hcet  indijjni  epi- 
scopi  olbciiun  peiinuis,  j)iebeiKlani  unani,  assensu  Bernei'i  decani  atque  Adam 
precentoris  et  totius  caj)itub,  ecclesie  Beati  Victoris  iinpei'pelunin  babendani  do- 
navimus  :  in  hoc  dono  nostro  ejiisdein  Beali  Victoris  ecclesie  non  soluni  consii- 
lentes  necessitati,  sed  etiain  providentes  dignitati,  quatinus  in  prebenda  ista  el 
pauperes  Glnisti  inveniant  sue  aecessitatis  subsidiuin,  et  ipsa  Beati  Victoiis  ec- 
clesia ab  ecclesia  Farisiensi,  siciil  filia  a  maire,  obtineat  canonice  dijfnitatis  privi- 
legium.  Adhuc  eliam  ad  pau])eilatem  predictoi'um  reffulaiiiini  sustentandam,  huic 
dono  nostro  aliarum  pirbendaïuni  doiiuni  adjnnxinms,  el  in  (piilius  ecclesiis  ille 
prébende  sunt  inferius  detei'iiiinate  siguavimus.  Donavinius  siquideni  pcedictis 
canonicis  Beati  Victoris  in  ecclesia  Sancti  Marcelli  prebendam  unani,  assensu 
Gisleberti  decani  et  tolius  ca[tituli;  in  ecclesia  Sancti  Clodoaldi  prebendam  unam. 
assensu  Hugonis  decani  el  totius  capituli;  in  ecclesia  Sancli  Gerniani  Authisiodo- 
rensis  prebendam  unam,  assensu  Tlieobaldi  decani  el  tolius  capituli;  in  ecclesia 
Sancti  Martini  de  Canqxdlis  prrliciidam  unam,  assensu  Mcliolai  prepositi  et  to- 
tius capituli.  Nec  illud  lalere  xolumus  quia,  ut  j)redicti  canoiiici  Saiicli  Victoris 
divinis  obsequiis  liberius  vacare  [)ossint,  statuimus  ut  inlia  ambitum  murorinn 
suorum  nulla  penitus  [)ersona  contra  eos  aut  sua  aliquam  violentiam  aut  poles- 
tatem  audeat  exercere,  et  si,  quod  absit,  aliqua  inlraclura,  sive  de  suis,  sive  de 
alienis,inibi  facta  l'uerit,  ad  eos  solumniodo  exsecutio  juslilie  |)erlineal.  Lt  autem 
supradicta  omnia  in  perpetuuni  firma  et  illibata  permaneant,  scriplo  comnu'nda- 
vinius  et  sigilli  nostri  auctoritate  lirmavimus'*'. 

A.  ()ri;;inal  scclio,  aii\  Arch.  luI..  I,.  SSK'-,  m"  3. 

H.  Copie  dii  xiii'  siwlc,  Jiix  Airli.  rul.  1,1,.  l'i.'jo  (Cûilnl.  (!.•  Saliil-Vi.h.i),  loi.  -J.'i  v". 

C.  Copie  du  xvii' siwie,  aii\  \i-.l].  iial..  I,.  'mS,  n"  i. 

D.  Co|jic  (In  wii'si.Vk',  ,i  la  liilil.  iial..  m.  lai.   l'iCyg.  \>.  >,:>■ 


'''  On  trouve  sur  I"oi-ijjinal .  :i  l;i  siiili'  ilii  U-\[i'  ci-dc-sus.  rc[U'  iinlc  ajoiUi'c  au  \vi'  sii"'i-lc  :  Auiki  i  i-'io. 
:  Chronico  inx.  S.  Victoris. 


2i8  CM'.TULAini-:   GliNEUAL   DE   l'AIUS. 

'2^^ 


Sfiitfiici'  il  l'xroiiiiiiuiiication,  lancée  par  révô(jue  Éticiiiie  conlre  les  meurtriei-s  de  Tlioinas. 
prieur  de  Saint-Victor.  —  »  Ex  anclorilale  Dei .  .  .  -> 

A.  (:n|iir  (lu  xvii'  nircli',  à  la  Hil)!.  liât.,  ms.  lai.  l'ifi'ji),  p.  (J'y. 
Ivlil.  :  («)  Dnrlicsiir,  //,,s/.  Fr.mcm:  srrljd. .  I.  IV,  |..  y/iC.  —  (h)  \)n  licinlay,  llul.  «H,nr.v  M-m. ,  I,.  Il,  |,.  i  a., 
■l'uiiivs  a.  -  (-•)  C.iiiîT.'iiM  cl.  la  l'n)iisli,.|v,  Mw-hininn  Thmiur ,  i,norh  S.  \  ,rl„ns ,  |,.  7/1.  —  (,/)  Lahlif 
','™n7.,  I.  X,  r»l.  97/1.  —  {»■)  Dubois  11,^1.  nrles.  l'„ns.,  I.  II.  p.  ii.'i.  —  (./)  llanloiiiii,  Connl. ,  I.  VI 
pail.  Il,  r„l.  mS:J.  —  (,f)  Marti.ii.N  l/y<«.  r  .,//,Yi,.. ,  I.  \l.  n,l.  ;>.,„.  ^  (A)  /(,r.  ,/ra  /m.../,  r/e  /»  Fn;i,c, 
I.  W.   p.  :!.■(.■,.  ,rapn-s  n. 


245 


.l'IlC'  (rÉiii'iiiir,  ('ViVinc  (II'  Paris,  à  GeolTroy,  livèijiii'  ili:  (lliartrcs,  lacniilaiil  lo  iiiriu'trc  de  Thomas. 
|irii'iii'  de  Saiiit-Vieliir  ''.  —  rCalaiiiitalis  novaî  pimdiis.  .  .  71 

.\.    Copii'ilii  wn'  si.VIc,  a  la  lîilil.  liai,.,  mis.  lai.  i'i(i7i),  p.  liH. 

;.lil.  :  («)  Maiinipir,  liniiil.  Csinr.,  I.  I,  p.  ■1...  -—(h)  (iiiiii  ivaii  ilr  la  l'iniislin  r ,  Miirl<innii,  Tliiiimf ,  j)Vi,.yis 
S.  Vichiris.  p.  77.  —  ((■)  Du  Itnulav,  //«(.  imirns.  I',u:,\.  11.  p.  .5.1  ol  i-.',.  —  (d)  Lalilir,  ùmcit.,i.  \. 
,,„!.  f,7r,.  _  (,.)  Maliilli.M,  .S'.  i:,-n,„r,li  up.,  I.  I,  n,l.  i.viii.  -  ( /)  Diiliiiis,  llisl.  vccU.  l'ariH.,  I.  Il,  p.  .3.3.  — 
(;;)  llirilnuiii,  Con,,!..  I.  VI.  pari.  11,  ml.  li«'i.  —  {/.)  IW.  des  hint.  ,lr  h,  Fronce.  I.  \V.  n.l.  :î3r..  — 
(,)    \li;;ii..,  raln,lai;,r,  I.  ClAWU.  rnl.  .3  1  .^1 ,  noie  i^N,  .l'apivs  1: 


•2  46 


1,1'Hrr  iri'^lii'iiiii',  i'\rr|ni'  de  l\iris.  au  pape  iniHii-ciÈl,  II,  au  siip'l  du  uii'urlre  de  Tlionias. 
prieiii-  de  Saiiil-V'ielo]-.  —  --Vir  ii'lij|iosus.  .  .  1 

\     l.opi,    .lu  mu'  -^url'.  à  la  liilil.  liai.,  m-,  lai.  :i7(.-i,  lui.   1-  r  . 
n.   Cnpir  ilii  wii'   siitIc,  à  la  liilil.  uni.,  iii^.  lai.   i'i(;7çi,  p.  -;l\. 

K.lil.  :  („)    Du    l!oiila>,   llisl.   inmrrs.    l'un,..   I.    Il,    p.   i.!-.  —  (Al    Maliilliiu .  .S.   /)Vimn-/i  -.//.,    I.    I.   o,\.    1 .),)  . 
,.p,.(.  ,r„|.  —  (,)  Diiliiils.  Ilist.  ccclrx.  I',ins..\.  Il,  p.  l-..    -    { ,/ )  llenirll  dr.  I„st.  dr  t.,  l'inm-r.  I.  W.  p.  .33(1. 
(«•)  Mi(;iir,  l>„ln,h,r,r,  I.  CI.WMI ,  roi.  3i,,,  .•fiisl.   1.^).,,  .l'apn-  h. 


'    (>lli' Irllrr  l'I  ji"- siiivanles  onl  élé  rappoi'li'i's  Virinr,  ipn   li\i'  au   ■.>o  aoùl,  la  luorl  du  pi'ieui' de 

par  li's   uns  il   r,iu   ii'M,.  pai-  les  autres  à   iilîo.  Saiul-\  icior.    ri  sur-  une  lellre  de  saint  Bernard. 

iNous  avons  ri-ii  pirli'ialilr  de  suivre  Maliilliiii.  ipn  ipii   liiiiis  appirud  (]Ue  le  ci-iiue  fut  commis  un  di- 

les  allriliui'  à   laii    m.3:;    (.S.    Dcnundi  ../<.,  I.   I,  uianrlir.  Or  h'  -mi  aoùl  1  1 .'!;!  loudiait  ellectivemenl 

•■ni.   i.\).   PII  s'appuvani   >iir  le   iiiri  olojp'  de  Sain'-  uu  diuiauclii'. 


CARTLLVIRE   GENERAL   DE   PARIS.  249 


247 


Lettre  de  saint  Bernard  au  pape  Iiiiiorent  IL  au  sujet  du  meurtre  de  Thomas, 
prieur  de  Saint-Victor.  —  -  Fera  pessima.  .  .  i 

A.  Cujji.;  (lu  su'  siècle,  à  la  KM.  nat..  lll^.  lut.  ih(>r>>i.  fol.  ifi'i  v". 

B.  (>)pie  du  ïïir  siècle,  à  la  Bibl.  iial.,  iii^.  lai.  i''*''-<j.  p.  7'i. 

Édil.  :  (n)  Du  Boulay,  Hist.  univers.  Pans.,  I.  II.  ji.  12.3.  —  (h)  Malnllou,  .S.  Bmmrd,  njma ,  I.  1,  roi.  i^H . 
episl.  i58. —  (c)  Dubois,  Hist.  eccles.  Pans.,  t.  II, p.  .35.  —  (d)  ^Maliillnn.  Annal.  HenerL.  t.  VI,  p.  237.  — 
(e)  Migne,  Palrohgie,  I.  CLXXXII,  col.  3i5,  npisl.  i58,  d'après  b. 


248 

113.3. 

Lettre  de  Pierre,  aldjé  de  Ciunv,  au  pape  Innocent  IL  au  sujet  de  l'assassinat  deTlioma>. 
prieur  de  Saint- Victor.  —  f-  Execrabiie  facinus.  .  .  - 

.\.   Copio  du  \vu*  siècle,  à  la  Bibl.  nat..  nis.  lai.  \'jf>-tj,  p.  7S. 

F.dil.  :  (o)   Pétri  Clnniac.  ahhat.  episl. ,  I.  I,  11'  17.  —  (6)   Mamor.  Uihliollieca  Chinitu.,  col.  1)37.  —  (c)  Dulu 
llisl.  eccU-s.  Parts.,  I.  11,  d'après  n. 


249 

1133. 

Lettres  d  Hugues,  evèque  de  Grenolile.  aux  évéques  réunis  en  synode  à  Jouarre.  au  sujet  du  meurtre 
de  Thomas,  prieur  de  Saint-Victor.  —  -  Quod  lioiniiies  sumus.  .  .  -n 

k.  Copie  du  \\\\'  siècle,  à  la  Bdil.  ual. ,  nis.  lai.  i-'i(>7Ç),  p.  71. 

Édil.  :  («)  Picard,  ,S'.  Bernardi  opéra,  in  iiol.  ad  cpist.  i.jS.  —  (//)  Manrique,  Annal.  Cisliir..  1.  I.  p.  212 
d'après  a.  —  (c)  Gourrcau.  Martyrium  Thnmtr ,  j.rians  ,S.  \  icti/rii ,  p.  83.  —  (d)  Du  Boulay,  llisl.  univ.  Pans. 
t.  II,  p.  135.  —  (e)  Lalibe,  Concil.,  1.  X,  col.  975.  —  {J)  Mabillon,  S.  Demardi  opéra,  I.  I,  lol.  lix.  - 
(g-)  Hardouin,  Concil. ,  l.  VI,  part.  Il,  col.  118O.  —  (/i)  Marlène,  Thés,  anecdot.,  i.  I,  col.  38i,  ex  ne 
Elnononsi.  —  (1)   Bec.  des  hisl.  de  la  Fr. ,  I.  XV,  p.  337. 


250 

1133. 

Lettre  du  pape  Innocent  II  aux  évêcjues  réunis  au  synode  de  Jouarre.  portant  conlirmation  de  l'interdit 
prononcé  par  eux  à  l'occasion  du  meurtre  de  Thomas,  prieur  de  Saint-Victor.  —  ^  Graviora  delicta .  .  . 

.\.  Copie  du  xvii'  siècle,  à  la  Bibl.  liai.,  111s.  la(.  ) '1(179,  p.  72. 

Édit.  :  (a)  Du  Boulay,  Ilisi.  anir.  Par.,  I.  II,  p.   i-aC.  —  (h)   Labbe,  Omcd.,  I.   X,  col.  977.   —  (c)   Mabillo 
S.  Remardi  opéra ,  I.   I,  cid.  li\.    —  {d)  Uec.  des  hut.  de  la  Fr. ,  I.  XV,  p.  382,  d'après  a. 

Carlul.  —  1.  32 


250  (;\RTUL\IliE   GÊNER  \L  DE   PARIS. 

251 

1  lo3,  iG  novoinbro.  —  I'ise'''. 

Lrlti'p  fin  papp  Innocent  II  aux  aiTlievôqucs  do  Reims  el  de  Sens  et  à  leurs  suffrafjanis,  les  iilânianl  de 
n'avoir  pas  |)lus  tôt  excommunié  les  meurtriers  de  Thomas,  prieur  de  Saint-Victor.  —   r-Horrenda 

codes.   .   .   ri 

K.lil.  :  (n)  D'Acliriy,  S>in7,'.'.  (.■.!.  in-Zi"),  I.  V,  |j.  5O7;  (r.l.  iii-f.il.),  I.  III,  p.  /|<,:!.  ^  (//)  Du  Boiil.iy.  Hist. 
uu,m-s.  Par..  I.  Il,  |,.  i-C,  ,ru|Hv.  „.  —  (,)  /,Vr.  ,l,s  Aivl.  ,/,■  /,/  Frame,  I.  W,  |,.  :!.Si,  ,rj|,rvs  „.  — 
(</)   \li;;ri..,  I>„lrolog„' ,  I.  CLWIX,  |..  i()i. 


252 

Il3;î-Ilà0.  —  F'aius  «. 


Vcnle  |)ar  (îilduin,  alilji'  il'  Sainl-Victor,  à  Albert  d'Étanipes,  chanome  de  Notre-Dame, 
de  vijjnes  situées  à  Savies. 

SA!\<;TI    VICTOIUS    DK    VIMîIS    Al'LU)   SWIAS. 

Ejfi*  Gilduiims,  Dci  ;;raliii  iihhas  rcclesir  Saiicli  \irloii.s,  iioliiiii  (ieri  volo  ([iiod 
Hei'luiiius  iiopos  uKHis,  <|iinii(lo,  seculnm  dcserciis,  societaleni  iiostram  ad  Deuin 
convei'.siis  iiilravil,  viiioas  (|iiasdaiii,  ([uas  in  colle  Saviaruin  sitas  liabebat,  çcclesiç 
iiosttv  doiiavil.  Has  ilaqnc  viiicas  ono  Gilduinus  el  cclei'i  Iralres  iiostri  Alberto 
Slaiipcnsi,  caiioiiico  lîeale  Marii;,  |)ro  xx''  libris  Parisieiisi.s  nioiiete  coiiiniuni  as- 
seiisii  vciididiimts,  ijisuinqiic  Mbei'Iiiiii  in  capiUilo  noslco  de  ei[s]dem  vineis 
ac condilioiic  i'(Mnve.stiv[iJmiis  (|ii()d,si  m  posleiniii  cahimimia  ali(|na  l'orle  eniei- 
Ijeret,  ccclesia  nostra  vineas  illas  eidein  Allierlo,  pi-oul  justitia  exigerel,  jjaran- 
dii'et.  Haiic  aulcin  iiostrani  veiidicinncni ,  ad  iiiajoreni  confirniatioiiem  et  ad  poste- 
l'oiiiin  rccoi'dalioiicni.  lillcii.s  aniiolaïc  (■m'avinitis.  ipsasqiio  litlei'as  sigilli  nosli'i 
aiicloi'ilalc  lii'inavinius.  f  Sijriiiiin  (îildiiiiii  alibalis.  Sijjinini  Odoiii.-^  prioi'is.  Sijjiiurn 
(jarnci'i  siib|)i-i()i'is.  Sijjnnm  iiiaî;isli-i  HMjjDiiis.  Siijntini  Adclaidi  caniciarii. 
Sii'Mutii  liolbci'li.  Sij;niiin  liciiirri.  ISicapdi,  Gaiilcii.  diacoiioi'iiin.  Sijfiiiim  Adam , 
riilconis,  Alvcicdi.  .siibdiacoiioiMini.  liée  suiil  iiomina  eloricoi'iini  qui  huic  inves- 
lilMi(!  prtïseiiies  airnei'iiiil  :  (jal((>i'ii.s,  llcrliiinn.s,  Gosienus,  canonici;  Garncfus, 
Aiiselbis.  Ansc.lierns,  vicaiii. 

A.    ()n;;iMal.  .iv.r  li'MCi's  ilo  stvjii,  uii\  Airli.  n;il.,  I,.  ((1)7.  u"  '-ii  (iinc.  L.   i  '177) 


'■  .lallé  (lli'jjesla  jmiilif.  mm.,  :<."  éilil.,  p.  Hlii,  est  antérieur  à  1  1  '10,  date  do  la  mort  du  ameux 
11'  -yli.'ili  )  l'ail  reniai-(|uor  (pio  collo  pièce  est  datée  lliiy^uos  do  Sainl-V  icior,  que  nous  croyons  devoir 
lin  \vi  dos  caloiidos  do  (liroud)ro,  ol  non  du  •.!  1  dé'-  recoimaiiro  ici  sous  le  nom  do  rr inaijisler  llugoi. 
comhro,  coiiuiio  l'onl  admis  la  plupart  dos  l'dilotu's.  IJiHn  r  Mbortus  Slampensis-  est  sans  doute  le 
C.o  (locumont  est  posié'rioui- ,'i  ii.'i.'i.  (■|io(pio  mémo  ipn  li{>uro  en  ii->7  dari<  un  acte  du  (lar- 
cin |o  prioiu-  l'jidos  siicccMla  au  |inciir  Tiuliiiud.  Il  liilain'  do  Nniro-Damo  i  (liii'-i-ard .  I.  I.  p.  i>S). 


CARTULAIIIE  GÉNÉRAL  DE   PARIS.  251 

253 

1  13'i,  .'i  aoi'pl-35  octobre.  —  Paris. 
Cession  du  prieure'  de  Saiiit-Éloi  à  l'ablKiye  de  Saint-.\Iaur-des-Fo»rs  par  hltienne.  ésèijue  de  Paris. 

DE   MONACHIS  SANCTl   ELlGll   PARISIENSIS  ET   DE    HIIS  QUE   DEBENT   CVPITLLO   [VVIilSIENSl. 

Exeuipla  patriiin  nos  admoiieat  et  racio  nobis  consulit  ordiiioin  et  imuiditiam 
domus  Doniiui  sic  ainaie  ut  ea  que  sanctorum  auctorilatibus  non  concordant 
rigore  judiciali  studeanuis  corriijere,  et  ea  que  justicia  et  lionestas  commeudant 
paterno  afl'ectu  preo|)tenius  in  suo  statu  et  ordiue  conservare,  ut  et  niale  viventes 
ab  enormitatibiis  suis  judicii  timoré  reprimamus,  et  bene  et  boaeste  viventes  ad 
nieliorem  vite  viani  paterno  amore  accendamus.  et  saluti  noslre  et  sue  ita  provi- 
deanuis.  Ego  ijjitur  Strpbauiis.  Dei  gratia  Parisiensis  episco[)u.s,  notuni  fieri  voio 
cunctis  tldebbus,  tani  posteris  quam  preseutibus,  uionasteriuin  Saucti  EHgii  Pari- 
siensis ordini  saactimoniaHuni  fuisse  antiquitus  deputatuin;  verum  pro  nimia 
illius  sexus  IVagilitate,  qui,  voto  castitatis  rupto  el  proposito  reHgionis  abjecto, 
ad  intolerandam  tur[)itudinis  prolapsus  erat  miseriani,  ita  ut  temphun  Dei  eli'e- 
cisset  fornicationis  speluiicaiu,  veiierabilis  et  boue  mcmorii;  predecessor  noster 
GaJo,  Parisiensis  episcopus,  tantam  pestem  non  ferens,  iniaines  el  iucorrigibiles 
persouas,  pro  lurpitudine  vite,  a  predicto  eliminavit  et  jjiorsus  alienavit  monas- 
terio.  Volens  eliani  sanctuni  locum  aitiori  religionis  ordine  decorare,  predictum 
Sancti  Eligiimonasteriuin  cuni  omnibus  ad  illud  pertinentibus,  ecclesie  Beati  Pétri 
Fossatensis  jure  pei'petuo  babenduni,  minus  taraen  canonice  quara  deceret,  dona- 
vit  et  concessit.  Ouod  siquidem  donum,  quia  inordinate  nec  ita  ut  oporteret 
secundum  Deum  actum  est,  abbas  ecciesie  Fossatensis,  Teobaldus.  vir  quidem 
discretus  et  bonestus,  sue  et  subditorum  famé  consuleus  et  sabiti.  predictum 
Beati  Eligii  nionasterium  nobis  in  manu  nostra  reddidit  et  dimisit,  et  se  et  monacos 
Fossatenses  predictum  nionasterium  nec  secundum  Deum  ade[)tos  esse  nec  bene 
possedisse  cognovit.  Cum  vero  idem  nionasterium  in  manu  nostra  diu  tenuissemus, 
tandem  raisericordia,  que  omnino  humilitatis  arnica  est .  ocidis  nostris  se  olïerens, 
visa  est  nobis  exigere  ut  quod  predictus  abbas  nobis  dimiserat,  timoré  Dei  el 
humilitate  compulsus,  *,^cciesie  Fossatensi  niisericorditer  donaremus.  Dignum  enim 
non  erat  ut  ex  hoc,  quod  gratia  liumilitatis  fecisse  videbatur,  aliquodei  dampiium 
aut  incommodum  sequeretur,  iinmo  quod  amor  humilitatis  videbatur.  ut  ita  di- 
camus,  abstuhsse,  misericordia,  quia  iliius  arnica  est,  debebat  lestituere.  Amore 
itaque  misericordie  inciinati,  et  peticione  domni  pape  Innocentii,  et  prece  domni 
Ludovici,  illustris  el  gloriosi  Francorum  régis,  inllexi.  et  religiosorum  virorum 
consibo  inducti,  assensu  etiani  Berneri  decani  et  capituli  nostri,  predictum  Sancti 
Eligii  monasterium  cum  omnibus  ad  illud  pertinentibus,  Ascelino  abbati  et  ec- 


252  CAirriîLAIME  CE  NÉ  H  AL  DE  l'AlilS. 

clesii;  Heati  Pétri  Fossatciisis  ])er|)('hio  liaheiHluiii ,  saho  (jnidciii  In  oniiiiliiis  juii' 
nostro  cl-  siiceessoruii)  iiosliniuiii ,  cl  salvis  in  oniniljns  cl  per  oniiiia  consnclmli- 
niliiis  çccicsiç  Parisicnsis,  doiianiiis  et  cnncediiiiMs,  ila  sciiicelut  abbas  Fossalcnsis 
[)rcsciij)liini  nionaslciiinn  lanijtiani  ('(îlbun  siiani  possidcat,  cl  iit  moiiacos  ibi  Dco 
mibtanics  |)leiiani  cl  |)crrcclain  abbalis  polcstalcin  cxerccat,  dnni  i])se  cl  suc- 
cessores  su!  abbates  et  nionacbi  Fossatoascs  in  iioslia  cl  snccessorum  noslrorum 
episcoporum  Parisicnsiiiin  suljjeclione  perniansci'inl,  cl  Parisiciisi  çccicsiç  cl 
nobis  jus,  ot  bonnrcm  nostiiini,  cl  cuiisncluibncs  noslras  in  oninibiis  conserva- 
vci'inl  <'l  rcddiderinl.  Instiliiluin  tanicii  est  ul  \ii""'  ad  niiniis  nionacbi,  cum  suo 
piicirc,  ad  scrviencbun  Dco  ilb'c  apponanlui,  qui  juxla  rcjrulam  sancli  Benedicli 
ad  ortbncni  leiuMidum  suiliccre  vidcanlni'.  SciiMi(bini  vci'o  esl  quia  illani  eandcni 
[lolcslalcni  cpiani  pi'cdccessnres  noslii  in  nionasUM'iiini  Sancli  YAh^n  et  in  abba- 
tissani,  (piç  ibi  antiquilusbicral ,  babuciunl,  nus  inabbatcni  Fossatensem  exiutegro 
liabcnius  et  in  j)ci'pcliiiini  idinciuiis,  (juanluni  scibc('l  ad  cenobium  Sancti  EHgii 
cl  ad  l'es  iUius  inonaslciii  pcrlincic.  videtui'.  Sed ,  ni  lolius  allcrcalionis  niolestia 
in  [)oslciuni  c\(du(hilur,  qnid  potcstalis  cpisco|)us,  (piid  juris  aul  consuclu<bnis 
canoinci  Sanctç  Marie,  lam  in  abbalissain  (piani  ni  nionastcrium  illud  prius  pos- 
sc(b_'rint  et  modo  jiossidcaiil,  evidenlci'  l'I  apeilc  (bsiinxinius.  Scieuduin  ijjilur  est 
(|uia,  (juoticns  Parisiensis  c[)iscopus  al)balissain  ad  jnsliciaui  vucavit,  illa  procui 
(bibio  onniem  exseculura  jiisliciani,  anle  cpisc()|)uni  se  prescntavil.  Si  aulem 
servus,  vel  anciMa,  vcl  bos])es  ilbus  nionasterii  contra  personani  cpiscopi  aut 
«•onli'a  piopnas  rcs  ilbns  aliqiiid  forilccisscl ,  abljalissa,  au(blo  priiis  cpiscopi 
niandalo,  illos  in  prescnliain  cpiscopi  ad  jusliciani  l'aciendain  ad(hixisset,  et  post 
justiciain  cpiscopi,  aljiiatissa  suos  dislrictus  accepissel,  si  voiuisscl.  (Juod  si  ab- 
batissa  scrvos  vel  ancilhis  nionasleiii  bbcriatc  (bjiiare,  <iul  terrain  abenarc,  aul 
inanuliiinani  lacère  voliiissel,  ludlani  polcslalein,  nulbnu  id  i'acieudi  liccntiani 
liabuisscl,  abstpic  asscnsu  cpiscopi  cl  absque  caria,  sij;illo  cjus  et  caucclbuii  lir- 
iiiala.  liane  ci'jjo  polcslalein  in  abbalissain  cl  in  indiiasieriiiin  Sancli  Klijjii  [irc- 
decessorcs  noslri  babuissc  iioscunlur,  et  nos  (|uo(|ue  in  abltateui  Fossatcuseni 
cand(!ni  nobis  rcliiieniiis  polcslalein,  nicliil  noslri  juris  reliiiquentes  vel  relaxantes. 
(laiioiiH'is  v(>ro  Bcalç  Marie  predictiiin  nionaslcnuni  snijjidis  aiiins  duos  paslus 
i'\  debito  pcrsolvil,  unuiii  in  reslivilate  sancli  Pauli,  all(!rum  in  lest.o  sancti  Fligii, 
ila  (piod  ulcnpie  paslus  in  rcicclorio  canonicoruni  l'ccipilur.  Consuetudo  cliain 
<'sl  ut  prelali  cenobn  cDiivcnliis  iina  ciiin  caiKUiicis  l)calc  Mariç  proccssioncs 
laciaiil  ni  diebiis  liojjalionuin ,  ci  in  die  Ascensionis,  cl  in  bnicribiis  canonicoruni. 
Alias  cliani  proc(>ssiones,  aul  pro  acris  scrcnilalc,  aul  pro  aliqua  lenipcslalc 
sive  neccssilalc,  si  camniici  lacère  disposiicrinl,  ncccssc  est  predictuui  con- 
venlurn  caiidiiicoruni  inslilula  serpii,  cosqiie,  si  uiandavtMinl,  in  bis  processio- 
nibus  connlari.  Pielerca,  quoti(!ns  uialer  çcclesia  a  divino  oliicio  cessaverit,  ceiio- 
biiiin  Saiii'li   l']|i|;ii  c\  iicccssilalc  ccssdiil.  Snb  liac  igilur  disliiictione  ceiiob 


iiiin 


CARTCLAIRE   GK\KU\L   DE   PAI'.IS.  253 

Saiicti  Elijjii  ecclesio  Fossateii:>i  iii  rrllain  possidoiidiim  coiiccdiimis.  co  scilicel 
teiiore  ul,  <{uotieiiS  Fossateiisis  abbas  dcbitaiii  |iiol'essi(jii('iii  in  l'arisimsi  rcclesia 
lecerit,  prt'soiite  episcopo,  i'ateatur  cenobiuin  Saucti  Elijjii  ex  iloiio  episcopi  et 
benelicio  Parisiensis  çcclesiç'  se  habere.  \  olunuis  etiaiii  detfriiiinare  quia  boiniues 
piMMlicli  fcnobii  in  oxerciluni  re^;is,  iiicoasulto  episco[)o,  non  dcdjcut  ire;  scd  abbas 
aiil  prior,  ex  precepto  e[)iscopi,  illos  debeut  in  exercitum  niitlere.  Diftiniluiii  est 
etiam  ut  in  l'esto  sancti  Ebfjii  canonici  Sancle  Marie  dextruni  cboruni,  nionachi 
sinistiMim  l(Mieant.  ila  nt  cuni  canunioo  qui  clioruni  tenueiit  aul  piior  aul  canlur 
niunarlioruni  churuui  teneat,  nec  aba  persnna  ad  illud  adiuillalui'.  Missani  veru 
aut  abbas  aul  prior  cantabit;  quod  si  utenjue  aberit,  abquis  ex  clore»  iiostio  illani 
celebrabit.  Sciendum  vero  est  (piia  die  illo  predictus  pastus  ledditur  ex  vi  porcis 
vivis  et  sane  carnis,  exduobus  modiis  vini  et  diniidio,  ad  nieiisnraui  nostri  <  laustri, 
et  ex  tribus  sextariis  frumcnti  bene  vanati.  Paslns  veiu  (pii  recbHliir  in  l'esto 
sancti  Pauli  de  oclo  constat  arietibus  et  duo]>us  modiis  vini  et  diniidio  :-extario, 
et  ex  duobus  sextariis  et  diniidio  frunienti  beue  vanati.  et  e\  \i  nuuiinis  et  obolo. 
Ut  autem  lioc  ratuni  et  inconcussum  permaneat,  presentem  cartani  tieri  precf- 
pimus  et  sijjillo  uoslro  signavinms,  et  maiiibus  canonicornni  noslrornui  firinandani 
tradidiiaus.  f  Signum  Stephani  episcopi.  S.  Beriuni  decani.  S.  Ade  [irecentoiis. 
S.  Stepbaniarcbidiaconi.  S.  Teobaldi  arcliidiaconi.  S.  Gilleberti  presbvteri.  S.  Teo- 
derici  presb^teri.  S.  Fulconis  presbyteri.  S.  Ivonis  diaconi.  S.  Guidonis  diaconi. 
S.  Gualterii  diaconi.  S.  Pétri  snbdiaconi.  S.  Anselnii  sulidiaconi.  S.  Andrée  sub- 
(liaconi.   S.  Manasse  pueri.  S.  Osnuindi  pueri.  S.  Heiuici  [)neii. 

Aclum  publiée  ia  capitule  Sancte  Marie,  ainio  Incarnati  Verbi  M"c"xxx"nn', 
régnante Ludovico  rege  anno  xx°vh°,  Ludovico  juniore  in  refjeni  subliniatoanno  ui", 
anno  episcopalus  Stepliani  xi".  Data  per  manuin  Algrini  cancellarii. 

A.  Copie  (lu  \ii'  siècle,  aux  Aroli.  nnl.,  LL.  177  {Livre  nmr  dp  N'oinj-buriie) ,  p.  ■■.'3g. 


254 

I  \M,    S  aoùt-^Tj  octûlire   —  Paris. 
Pri\ilè<jo  acrordé  p;ii'  l^oiiis  VI  :iii\  Ijonrg'eois  de  Paris  de  faire  saisir  les  Ijiens  de  leurs  iléliiii'urs. 

In  noniine  sancte  et  individue  Trinitatis,  amen.  Ego  Ludovicus,  Dei  <;ralia  Fiaii- 
coruni  rex.  Notum  lieri  volunmstam  [l'uturis]  quam  presenidjus  ([u<id  hurgensibiis 
nostris  Parisiensibus  universis  precipiinus  et  concedimus,  sidebitores  sui  quiluis  sua 
ci'ediderint  débita  sua,  que  si  negata  fuerint  légitime  probari  poterint,  lerniinissibi 
a  burgensibus  datis,  non  solverint,  Inirgenses  de  rébus  debitoriim  aut  liominiim 
suorum  ([ui  de  justicia  nostra  sint,  uliicumque  et  quocunique  modo  polerunt, 
tantum  capiant  unde  pecuniam  sibi  debitam  intègre  et  plenarie  habeant,  et  inde 
sibi  invicem  adjutores  existant.  El,  si  ali(|uando  de  rébus  (juorundibct  cepcrint  r| 


•Ih'i  CAHILLAIKE   GÉNliUAL   DE   l'AUIS. 

illi  8(;  ali([iiiil  cis  dchere  non  cojrnoverinl,  si  légitime  inde  convinci  a  liiirjjcnsihns 
nun  |»()lciinl,  Ihiiimmisos  nnllniii  erjja  nos  l'urislacluni  iMCurrent.  sed  e\|)ensani  el 
danipninn  (jiie  illi  pro[)ler  lioc  lacienl  el  liabebunt,  illis  cuni  le};e  qua  vivuiil 
rcddenl  el  eniendabnnt.  Volunins  etiain  et  |)recipiiniis  ni  [)reposilus  noster  Pari- 
siiis  el  onines  lainuli  noslri  Paiisienses,  luUiri  el  jiresentes,  ad  hoc  sinl  in  |)ei'|)e- 
lunni  hiii'niMisiuni  adjulures. 

(hiod,  ne  valeal  oblivione  deleri,  scriplo  coannendari  precipinins,  el.  ne  possil 
a  poslei'is  inlirniari.  siijilii  noslri  acloritate  el  noniinis  noslri  karaclere  sublerfir- 
inaviniiis.  Actiun  l'arisius  pnljlice,  annn  bicarnali  \eibi  M"c"\xx°nn",  re<jni  \\\n, 
aniinenle  Liidovieo  tiiio  nosli'o  in  l'cfjeni  sublinialo  anno  m".  Aslanlibus  in  palatin 
noslro  i|uoi'iun  noniina  sublilulala  sunl  et  sijjna  :  Si<;num  lladulli  dajjileri,  \ii'o- 
niandonim  coniilis.  S.  Hiij;(>nis  constabnlarii.  S.  Hugonis  cliamerarii. 

Daliini  pei' nianiun  («(«//«/nv//////(r  )  Stephani  cancellarii. 

A.   Orijfiiial,  avec  traces  di'  sri'.'Hi  pcndanl .  au\  Aiili.  nal.,  K.  ()'i><,  n"  i. 

15.   VifliiiiLis  (le  février  i3i().  aux  Arcli.  nal.,  K.  n'iS  n"   i  Ins. 

C.   Vi.liiiius  lie   i3'i:.  du  Mdiiiiiis  .Ih   i.'iili.  aii\   \r.li.  iiiil.,  K.  (fn,,  ii"  i 

1).   Ccpie  du  Vid;i)iu>  de  i;'.'i:).  aux  Arcli.  iial.,  .1,1.  7.'),  11°  '<--. 

K.  \idimns  de  i/i.'iS,  au\  Arcli.  nal..  k.  (|.")ii,  11"  ■•n). 


255 

1  l?)'i.  3  aoùl--'.')  (iftobre.  —  1'ai;i>. 
Ciiiiliniialiiiii  par  Loiii-i  VI  des  liien,^  île  l'alihiiyo  de  Moiiliiinrlre. 

In  iKiniine  saiicte  et  individue  Trinitalis,  amen.  Ego  Liulo viens,  Dei  inisericordia 
m  l'egem  Francornni  subliinaliis.  NoUiin  lier!  volumiis  ciinclis  fidelibus,  tam  lii- 
liiris  (juain  presentibus,  quod,  pro  reinedio  anime  nostre  et  predecessorum  nos- 
li'oinin,  el  pièce  et  consilio  karissime  nxoris  noslre  Adelaidis  regine,  ecclesiani 
t'I  abbatiam  in  monte  qui  Mons  Martirumappellatur,  acloie  Deo.  conslrnximus.  (lui 
videlicel  ecclesie  et  saiictimonialibus  ibidem  Donnno  i'amulantibus  hec  (lue  sub- 
sci'ipta  sunt,  imperpetuum  habemla  et  [lossidcnda.  de  icbus  el  possessioiiibus  nos- 
iris,  annuente Ludovico  filio  noslro  jam  in  regem  sublinialo ,  donamus  el  coiicedinnis  : 
villain  aille  Sanctum  Ciodoaiidum  silam,  que  vocatiir  Mansiouillum,  cnni  omniixis 
appendiciis  suis,  vineis,  el  pratis,  el  uemore,  ad  suos  et  lioininiim  suoruin  usus; 
molendiniini  apud  (lli|)ia('iiiii.  nmi  concliisione  aipie  et  inobtura  lociiis  ville;  in 
civitate  l^nisiiis,  riiiiniin  (piein  ibi  proprium  liabcbamiis  ciini  (tiiiiiibns  consiie- 
tndinilms:  in  silva  ([uo(pie  iiostra  (pie  Vulceiiia  vocatui',  cotidie  veiculam  unaiii 
mortuoriiin  iigiiorum  eis  coucessiiiius;  domum  pret(!i'ea  (luerrici,  el  slalioiies,  et 
l'eneslras  ibi  constriictas.  et  ejiisdem  terre  vicariam  predictis  saiictimonialibus. 
liberam  [irorsus  al)  omni  consueludine  el  quielam,  perpetuo  lial)enda[ni]  dediinus. 
Omnibus  si(|uidcm  iiiiiotcscere  volumus  quod  Guillelmo  Silvanecleusi,  cujus  erat 


CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARIS.  255 

illiiis  terre  vicarin,  pro  eadeni  vicai'ia  statiiin  iiiler  veteres  status  cariiiricuiii,  et 
fenestras  diias,  ex  alia  pai'te  vie  Parisius,  in  coiiiiniilatiuiiem  ilonaviiiius.  Eisdem 
insuper  saiictininiiialibus  dediimis  liospites  in  loro  nostro  Parisius,  prorsus  liLerus 
ab  oniiii  exactione  et  qiiietos;  et  terrain  quani  enii  a  Teoberto  lilio  Geinardi,  ipie 
vocatur  Piincta,  lilieram  et(|uietam;  et  piscaluiam  (jiiam  l'arisiiis  in  Secana  liabe- 
banuis;  et  terrain  in  iiisula  de  Berciliiis  ai)  oiiiiii  coiisuetudiiie  iiberain;  apiid 
Chelain.  arpentos  pratorum  decem;  iii  pajjo  Silvanectensi,  apiid  Braium,  doiiuuii 
iinani  et  viiieas  ([uas  ibi  liabe])anius,  et  terrain  uni  carruce  sullicientem,  ab  oinui 
exactione  et  consuetudine  liberani,ita  rpiod  de  carnica  illa  aut  de  aliis,  si  pbires, 
Deo  dante,  caiTuscas  ibi  liabuerint,  iiuUain  cain])ipartein,  nullam  consuetudiiieni 
uinquani  Iribuant.  Dedinius  etiam  ilbs  in  pago  Stanipeiisi  villain  rpu;  Toiroliiim 
dicitur,  cuin  omnibus  appendiciis;  in  pago  Milledunensi,  neinus,  et  navein  per  Se- 
canam  ad  ligna  adducenda,  ab  omni  exactione  et  consuetudine  prorsus  bberain 
et  quietani,  liospitem  quoque  iinuin  al)  onnii  exactione,  equitatu  et  tallia  liliciinn, 
ut  annonain  earum  a  Miieduno  usque  Parisius  per  Secanani  adducat,  eo  scilicef 
pacto  ut,  si  eis  bene  non  servierit,  inortuusve  l'uerit,  alins  ad  lioc  opus  idoneus 
eis  restituatur;  in  pago  Gastinensi,  inansionillos  ties  en  ni  teri'a  et  niolendino  et 
ceteris  omnibus  eorum  appendiciis,  quicquid  eliain  adipisci  de  leodo  nostro  pole- 
runt,  imperpetuum  concedinuis;  et  Stam[)is,  lïirnum  unum  quein  ibi  propriuin 
babebamus,  cuin  omnibus  consuetudinibus;  apud  Pralellum  Holdeuni.  \ill;ini 
([uani  ibi  edificaviinus,  prorsus  Iiberain  cuin  omnibus  a|)|)endiciis.  Siib  silemio 
autempreterire  non  volumus  quod  pro  doino  Guerrici,  (juain  monacbi  Beati  Mar- 
tini de  Cam[)is  in  manu  sua  liabebant,  et  [)io  ecclesia  Mentis  Martirnm  (piain  ibi 
possidebant,  nos  eisdem  monacbis  ecclesiam  Beati  Dyonisii  de  Carcere,  quain  in 
manu  nostra  propriam  babebamus,  cum  omnibus  appendiciis  in  commutationem 
donavimus. Quod,ne  valeat  oblivionedeleri,  scrijilo  comnienda\iinus,  et,  ne  possil  a 
posteris  infirmari,  sigilli  nosiri  actoritate  et  noininis  nostri  karactere'"'  subterfirma- 
vimus.  Actum  Parisius  in  palocio  nostro  publiée,  anno  Incarnati  Verbi  M"c"x\x"ini'. 
regni  nostri  x\"  vu",  concedonle  Ludovico  lilio  nostro,  jani  in  legem  snblimato 
anno  m",  astantibus  in  palacio  nostro  quorum  noinina  subtitulata  sunt  et  signa  : 
Signum  Badulli,  Viromandorum  comitis  et  dapil'eri  nostri.  Signum  Guillelmi  buti 
cularii.  S.  Hugonis  constabularii.  S.  Hugonis  cliamerarii. 
Data  per  manuin  Stepliani  (inuiidjjramiiic)  cancellarii. 

A.  Oipie  (lu  xiii'  siérli',  ;iii\  Anli.  uiil.,  !..  lo.'io,  il'  a'. 

li.  Vidimus  (le  i-i^o  :iii\  Anii.  ikiI..  S.  iii.'i,  n"  .5. 

C  Vidiiiiiis  (le   ia()'i,  :iii\  Aicli.  n.il..  1,.    ici.3i).  11°  't'. 

U.  t'.n^l\.-  (Iii  xiu'  si(klc,  .iiix  Airli.  liai.,  1,.  ici.'ii  ,  n"  1   ((/irliilain-  il.'  M.iiiliiiail:.' )■  l'-il-   1   i  • 

E.  (.(ipiesdu  w'  siecli.',  ans  Ar.li.  uni.,  LL.  idû.")  (Carliilaire  di;  Moiiliii..iliv),  f„|.  3 '1  cl  -."). 


■'      I>0  tcxlc  porte  "kiU'ilill.Ji. 


'2ïii]  CAHTULAIliE   GE\EIi\L   DK   PMtlS. 

256 

1  134,  ,-i|iivs  Ir  3  aoiil. 
Ciiiiliiiiinlioii  [lar  \muU  \\  du  iloii  île  trois  |in?|jpn(li>s  liiil  |i,'ir  ri-vwjiie  fie  l'aiis  îi  l'abbaye  lio  Suiiil-Vicl( 

A.  ()ri{;inal,  avec  sceau  pendant,  aii\  Anh.  nal.,  K.  ■■a,  n'  8. 

B.  Copie  collationiii'e  tin  xviii'  siècle,  .iiix  Aitli.  nal..  K.  iKi  ,  ii"  /i^. 

Kilil  :  (")  Taiilif.  Curions  di's  rois,  p.  2-!f),  ii°  'i  1  ■! ,  d'apri'^  A. 


257 

nS'i,  :ipivs  lo  3  ai.iil.  —  Pahis. 

fiftssinn  laito  par  Louis  VI  au  cliapidv  ilo  Nolro-Dami'  fl(>  Paris  des  (erres  d'Etieuuc  de  (îariaude. 
uioyeutiaiil  di\-luiil  deuiers  de  cens. 

l'RlVILEGlUI   TlilllIK  STKl'HAM   (iAIlLANDENSls'''. 

Jii  iioiiiiiio  Doniiiii  (-',  ego  Ludovicus,  Dci  <;ratia  Fraiicorum  rex.  Notiiin  lieri 
volinmis  lam  tuluiis  quam  et  iiislaiilihus  ([iiud  leriaiii  Stepliaiii  (jariaiideiisis'^'. 
in  tjua  viiiee  ejus  liahehantur,  ([iiando  eas  extiipari  leciiiuLs,  cum  vicaria  el  omni 
jiisticia  el  oiiiiiibus  coiisueludiiiibus  ejusdem  leri'e  ad  ikis  pertiiicntibus,  exceptis 
deceni  et  oclo  deiiariis  de  ccnsu,  Beale  Marie  et  diiohiis  caiionicis  in  domo  pre- 
difli  Stcpliaiii  coiistitutis  ita  perpetiio  jure  liabeiidam  coiicediiiius,  (piod  iii  ea 
iiicliil  omniiio  iiol)is  aiit  lieredibiis  iiostiis,  excepto  j)i'edicti)  ceiisu.  reliiieimis. 
(jiiod,  ne  vab'al  obHvione  deleri,  scripto  conimendari  preci])inuis,  el,  ne  possit  a 
posteris  infirniari,  sifjilH  nostri  auctoiitati;  el  uonnnis  nostri  caractère  siibteiTir- 
niaviiniis.  Aciiini  l*arisiiis  pnbbce,  anno  Incaiiiali  Verbi  m"c"\\\"mii",  rconi  vero 
nostri  \\"vn".  ;\stantil)iis  in  paiatio  nostro  (pioniin  noniina  subtitidala  smit  etsiffna  : 
SioMuni  l'ia(bdpbi,  Viroinandoruni  conntis.  Si<;nuMi  GuiHehni  buticularii.  Sigiium 
lliigoiiis  constabidarii.  Signum  lliijjonis  caniei'aiii  (^itiiuiiii'rininiic). 

Data  per  nianuin  Stepbani  cancelhirii. 

A.  l!npii'  ilii  xii'  sii'cli',  aux  Aiili.  iial.,  LL.  177  {Livre  nmr  ilo  Xotre-Daiiio),  p.  iio<). 

li.  Copie  (lu  xni"  siècle,  aux  Arcli.  nal, ,  LL.  177  {Livre  noir  de  Nolre-Dann'),  p.  3(>(i. 

(;.  C;opii'  du  xm''  siècle,  aux  Anii.  nal.,  LL.  175  {Grand  Pmioral  de  Noire-Dame),  p.  .")83. 

1).  Copie  .lu  un'  siècle,  mux   \it1i.  ual..  LL.   I7(;  {l'elil   l'nslor.d  de  Xoliv  D.iine).  p.  87. 


''    Vai:  ':|)e  li'ira  .lidiaïuiis  (iarlendeusisi  (  B).  place  Maubert.  là  ou  plus  lard  fut  ouverte  la  rue 

"'  L'invocalioM  inantpie  dans  A.  Tialaiide.  (Voir  .laillol ,  Rechercher  critiques,  t.  IV, 

■''   Celle   terre   se   Irouvail    aux   environs  de    la         <piai'l.  Saiiil-lienoit .  p.  (15  et  ()G.) 


CARTULVIRE   GENERAL   DE   PARIS.  257 

258 

1135,  :iOjinllfl.  —  l'isE. 
Cdiillrmalion  jiar  le  pape  liiiioccnt  II  drs  Limis  et  pi'i\ilè!n'S  de  Saiiit-Martiii-iles-Cliamiis  ■'  . 

Innoeencius,  episcoj)us,  serviis  servonim  Dei ,  (tileclo  in  Clii'i>lo  lilin  Te(il)alilo.  priori  mn- 
nasterii  Sancli  Martini  de  (ianipis,  ejus(|ue  successoiil)us  re;;ulariter  Milislitiiendis  in  perpeUuini. 
Quotious  illud  a  nobis  pelitur  (|iiod  rationi  et  honestali  eonvenire  co];noseitur,  animo  nos  deret 
libenti  conredere,  et  pelenciuni  desideriis  congruiim  inipertiri  sLdlrajjiuni.  Eapropter,  dilectc 
in  Domino  fili,  Teobaiide  prior,  tuis  peticionibus  annuentes,  Ceati  Martini  monasterium,  oui, 
auclore  Deo,  ex  venerabilis  fralris  uostri  Pétri  abbatis  Chiniacensis  institurione  présides,  pre- 
sentis  decreti  aurtoritate  muniimis,  staluenlcs  ut,  (|uoiiiadniodiini  eetera  Gluniaeensis  cenobii 
inembra,  semper  sub  apostoh'ce  sedis  tiilela  permaueat.  ciinela  eeiani  ([ue  in  presenli  xiii'  in- 
diclione  eidem  loco  pertinere  (|uieta  vobis  seniper  et  inti';]ia  p<'iiiianiMe  sinelinius.  vi(bdicet: 
in  page  Parisiensi,  deeiniain  ejusib-ni  prel'ali  nionasterii  Sanili  Mailiiii,  l't  allare  et  decimam 
de  Callevio-,  in  suburbio  Parisiace  iirljis,  ecebîsiam  Sancli  Jarolii  eiuii  paroi  liia;  juope  monas- 
terium Sancti  Martini,  capeilam  Sancti  Niciiolai;  inl'ra  nrlieni,  in  vini  (|ui  diiiliir  Judeorum, 
iïirnum  quendam  ;  et  sul)tus  Magnum  Ponti'in,  duo  molendina;  et  superius.  teicium  ;  in  Mil- 

brai,  (juartuni: in  monte  Savias  et  Monte  Martvrum,  torcuiaria  et  viiieas; in  Parisiensi 

civitale,  ecclesiam  que  dicilur  Saneli  Dynni~ii  de  (larrere.  ciim  omnilnis  que  eiei'iei  ante  pos- 
sède rant 

Data  Pisis,  [ler  manuiii  Aiinerici,  sancle  Romane  errlesie  diaconi  enrdinalis  et  caneellarii, 
xni  kalcndas  augusli,  indirlione  xiir',  Inearnationis  Dominico  anno  m"  €"xxx"  vi°  -',  pontifi- 
catiis  vero  douiui  luuocenlii  pape  il  anno  m". 

A.  Original,  avec  traces  de  sc^aii,  aux  Arrlj.  nal.,  L.  a-.»!',  n"  i  i. 

B.  Copie  du  xni'  siècle,  aux  Anli.  nal..  LL.   i;i.ji   (Carlul.  A  de  .Saint-Mailin-dcs-CljanipM.  fui.  .')  v°. 

C.  Co])ie  du  \?°  siècle,  aux  Arcli.  nal..  LL.  i3.')i>  (  Carlul.  B  de  Saint-Marlin-des-Cliamps),  fol.  h  v". 
1).  Copie  du  xïi"  siècle,  nn\  AmIj.  nal..  LL.  i  :i.VÎ  (Carlul.  C  d.'  .Sainl-Mailin-des-Clian)ps),  fol.  5  r". 
E.  Copie  du  x\n°  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  i.'i.Vi  i  Cailul.  D  de  .Sainl-Marlin-dcs  Clianip- 1,  fol.  .30  r". 

Édil.  :  (o)  Marrier,  Monast.  refr.  S.  Mnrtini  ilr  C»«,/<)',s  /.;*'..  p.  i(h|  (exliail;. 


259 

I  1.35,  ;i  août- a 'i   oclobre.  —  Pir.i>. 
Échange  de  serfs  entre  l'abbave  de  Saiiile-Gcneviève  et  le  cliapiire  de  .Xdlre-Daine. 

C0M5IITAT10   MILESENDIS  PRO  ANSKLLO. 

Ecclcsiasliee    carilalis  ^ulliçiliuliiii   cl   j)ro\ideiilie  iiicuiiiliii    iit    iiiilla  rcclesi 


'■'  Innocent    II    confirma  une  seconde  l'ois   et  '"■  L'indictioii  xui  et  la  (»'  aiuiée  du  pontifical 

dans  les  mêmes  termes  les  biens  et  privilèges  de  d'Innocent  II  concordent  avec  1  année  ii35,  mai» 

Saint-Marlin-des-Ghamps,  le  23  mars  i  1^3.  (\oir  l'an  de  l'Incarnation  est  ici  calcule  dainvs  le  stjle 

ci-après  notre  n°  ayS.)  pisan. 

Carlul.  —  I.  Z'6 


-'5S  CARTLI.Aini':   GÉiNÉHAL   DE   PA|{[S. 

aherius  eccli'sic  possessioiicin  iiiuiiliiialt'  ()ccu[tare  [H'esuiiiaL,  sed  eain,  ex  coiiseiisu 
corum  ad  quos  peiiiiiore  cojjiiosciliir,  caiioiiice  el  juste  recipiat.  Si  quaudo  autein 
iiiler  ecclesias  |)oss('s.si(»iitiiii  coiiuiuitalioiiein  Heri  nécessitas  aiit  l)eiiiv()leiitia  cari- 
tatis  exposcit,  (■oiiiiiiiilaiidoi'iini  rqualllas  sic  iii  iili'aiii(|iie  pailcm  perpeiulatiir, 
lit  in  vinculo  pacis  imitas  liatcina  ex  inlejp'o  conservclui'.  Eapropter,  e{![0  Ste- 
piianns,  ecclesiç  aposlolninni  Pclii  et  l'auli  cl  Béate  Genovefe  Dei  gi'atia  decanus, 
cl  liiliis  ejnsdein  loci  IVati'iini  conventns,  Alilesendini,  Hernardi  filiain,  çcclesiy 
nosti-e  ancillam,  ciini  omnibus  liliis  el  liliahus  suis,  ecclesiç  Beale  Marie  Parisiensis. 
jure  servitulis  in  |)er|)etuuni  possideudos,  lioc  modo  mancijiavinius,  tpiod  quendam 
i'|usdeni  l'ansieiisis  çcclesiç  sei'vum,  Ansidluni  nonnne.  ex  ulnus(pn;  capiluli  as- 
scnsu,  reconqiensalione  miilua,  jure  [x'i'peluç  servitulis  siinililei'  liahendum  rece- 
piniiis.  Ilanc  vcio  ordinationem  nostrani,  ne  succedentiuui  calunq)nia  inlrinijeret 
aiil  Mienioriaui  dclei'cl  aniiquiias,  comnKMidaviunis  scriplo,  Iralrnui  noslroriini 
noniiiia  siihscrilienh's  ad  Icsliimiinum ,  et  si;;dli  nosti'i  inqiressione  ad  lirnia- 
ineiiium  sijjnanles. 

Sij;nuni  Slcpliai:i  dccani.  S.  Bei'hni  saccidolis.  S.  lîarlliolonici  sacerdolis. 
S.  Ilclinandi  sacerdolis.  S.  Fi'ederici  diaclioni.  S.  S\moiiis  diachoni.  S.  (îancheri 
diaclioni.  S.  Gaul'ridi  suijdiaclioni.  S.  (iiroldi  sul)diaclioiii.  S.  Ileiici  suhdiacliuui. 
S.  Hciinci  pucri.  S.  .lohannis  pucri.  S.  Pclii  pucii.  Acium  publiée  Pari>ius.  in 
capilulo  Peale  (ieiiovele,  anno  liicariialiouis  Doiumicç  m"(;"\x\"v'\  Ludovico  r<'- 
<[naute  amio  xx"\ni".  cl  lilio  cjus  Ludo\ico  in  re;;eni  sublimalo  anno  nii'. 
Alliei'iciis  canccllarius  scripsil. 

\.     (Ill;;in.-rl,  .iMr   \r.irrs  ,1c    -„T;,n,  alIX     \irll.  IKlI.,    I,.   S;,),  n"   ."). 

r..     (:n|„r    ,lu    Xll'M.Vlo.niU   Al,  II.   IKlI.,    1.1..    I77    (  /.,n  V  „„«•  ,1,'  Xlll  IV-D,- ),   p.   ■•  0 'l . 

C.    i;,i|,h'  ,lii  Mil-  m,m1...  ;,ux  Ai-,1).  n-M.,  I.L.    i7r,  (/',./,(  l>„.ilo,;il  ,!.■  X.iliv-Daïu.'),  p.  ■><)' ■ 


2(50 

1  I :!(■),  o„  r,.vnfr.  —  i'isK. 
ISiiil,'  (l'iiuioc-iil  IL  oiiiiliniKiiil  li'S  j):is><cssiniis  cl  |ii'i\ili''j;''^  '''■  laliliiixe  lic!  Siiiiit-M:iMr-(l(N-l'oss('S. 

iMiKici'iiliii.s  r|iisrii|iu.s,  scriiis  scrMiiiiin  l)ri,  (lilcclo  lilio  Ax'i'liin),  ahliMli  iiionaslcrii  Saiirli 
IN'Iii   l''iiss;i!riisis  i|iii>il  in  l'iirisii'iisi  |):i;m(  silinii  csl .  ('iiis(|iir  Micccssurihus   ri'jjnlarilcr  siiljsli- 

liiriiilis  in    |ii>i'|irliiiiiii.    (jiinlic^  illud   a   iinlii^ itiNili   l'cli'i  inniiaslciiiiin ,  cm   Dru  aiirlorc 

|iicrs,si!  (Ii,;iiiisi'i'iis,  a|Hisli)lir<'  Scdis   |ii-i\  ili';;iii   (■(iiiiliiuiiiiiiii'-.   >l,iliiriili'S   ni   iiiiasciiini|iH'   ])()S- 

M'ssiiiiic-  ■-ru  li,)ii,i |ios-~i(li'li-; liiiiia  \(il)is  in  |iri-|irliiiiin  cl   illihal.i  |ici-niancanl  ;  in 

i|nil>n^  Il  ce  |iri)|n'iis  ininiinilins  (ln\inins  cxiiriincnila  : pridialinn  .'^ancli  t,li;|ii.  mira  çivila- 

Icni  l'aiiMciiM'ni  silnni,  cl  (■n!c-,i,is  ail  i|i-nin  pcilincnU'^.  xiilclic/l  n-clcsiani  Samii  .Martiali.s. 
cccicsiani  Sancii  j'ilii  ilc  \r,si(inilins,  cccIcNiain  Siiuclc  (inicis.  fcrlc-^iain  Saurli  l'clri  de  lîoljus, 
inlra  iiiium-  cjn^dcni  ci\il:ilis  >ilas;  ci-rlc-^iani  .Sancii  iionili  ulli'a  Majjnnin  i'onlcni:  orclcsiaiu 
.Sancii  l'anli  c\lia  ci\ilalcni;  ciini  Icni^  cl  \i'Uu<  ad  cam  |icilincnliiMi> Dalinn  l'isis,  per 


CAUTLLAIHE   (lÉNÉRAL   DE   PARIS.  259 

tiiaiiuiii  AiiiuM'ici.  sanrte  Romane  ecclesie  diaconi  cardinalis  et  cancellarii.  V  cal.'mla^  iiiartii. 
indirlionc  Ml  '  .  Iiicarnalionis  Domiiiice  mcxxxvi,  punlilicaliis  doiiini  iiinorriilii  pajiu  II  aiiiinM, 

A.  Copie  (lu  xiu'  siècle,  aux  Arcb.  nat.,  LL.  iia  (Livre  x-ir  de  Saint-Maur-dof-Fossés),  foi.  i  \'. 
1).  Copie  collalionui-e  du  w'  siècle,  aus  Arcli.  nat.,  S.  i  Hi'i,  n°  i. 

Kdit.  :  (>)  Dubreul.  Supplein.  AiitHj.  iirbis  /'nm.,  p.  170.  —  (Ij)  Didiois,  Jllst.  eccl-s.  P.u-is. .  I.  II.  p.  62.  — 
((•)  Félibien,  Hisl.  de  Paris,  l.  III,  p.  32,  d'apn's  «.  —  (tl)  (JitUia  clirislwnn.  t.  Vjl.  insir.,  col.  50. 
d'après  c.  —  (<■)  -Mijne,  Ptiln.l.,  t.  CLXXIX.  ool.  -îOO.  d'après  d. 


•261 


1 1 30 


Conririnalioii  par  b^  papo  Iiinncciit  II  des  liieiis  et  pri\ili''ge,  de  l'abljave  de  Saiiil-\icli. 
—  rPie  poïlulatio  vojuntatis.  .  .  t 

A.  Original,  avec  traces  de  sc.aii,  aux  Arcli.  nal.,  L.  2j'i,n"]3'. 

B.  Copie  du  xvi' siècle,  à  la  Bibl.  nat..  ms.  lai.  x'-tû-i.  fol.  20  r". 

C.  Copie  du  xvii'  siècle,  à  la  Bibl.  nat..  nis.  Ia(.  i'jl'<-[\.  p.  i5'i. 


•2(32 

i  136,  '8  mai.  —  I'ise. 


Cnnlirmaliori  par  le  papo  Innocent  II  de  (outes  les  possessions  de  rabbaye  de  Saint-\  irbir  -'. 
—  rCum  pie  desiderinm.  .  .  - 

A.  Original,  avec  traces  i|p  sceau,  au\  Arcb.  nat.,  L.  22(5.  n"  l3^ 

B.  Copie  du  XVI'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  lat.  ii(i72,  loi.  i5  r". 

C.  Copie  du  wii'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  nis.  lat.  1  '11179,  p.  1  '17- 


2(33 

1130,  1"  octobre  -.  —  PisE '''. 

(^oiilirmation  par  le  pape  Iimocent  H  des  prixilèoes  de  l'abbau'  de  Munlinarlre. 
—  -Pie  posliilatio  vnluntalis.  .  .  - 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  .\rcli.  nat.,  L.  226.  u"  1  '1. 

B.  Copie  du  xv'  siècle,  aux  Arcb.  nal.,  LL.  iGoô  (Carlulaip'  de  Moiilniartre).  loi.  ô  v\ 

C.  Copie  de  l'an  1007,  aux  .\rrb.  nat.,  L.  226,  n°  10. 

Kdil.:  {n'\  Pflugk-llailliing,  Arlti  jiontij.  roman.  ineiL,  t.  1.   p.   1  .ï  1  .  d'ajirès  A.  —  [h)  Éd.   de   Baribelemy.  lin. 
des  cliartea  de  Vahbaije  de  Muitlmartre ,  p.  67,  d'après  C. 


''  Lisez  -indielione  mv-. 

'-'  La  première  de  ces  deu.x  bulles  parle  surloul 
des  prébendes  accordées  à  Saint-Victor  dans  les 
chapitres  de  diverses  églises;  la  seconde  émnnère 
avec  détail  tous  les  biens  de  Tabbave. 


le  jirmiveiil  les  autres  indications  de  date  ou  de 
lieu  contenues  dans  l'acte.  (\oir  Jairé.  RegC'^ta . 
■2'  édition,  n'  7790.) 

■'   Le  dernier  éiliteur  de  celte  pièce  a  lu  pnur 
la  date  de   lieu  Pansii>: ,  ce  (pii  pourrait  l'ournir  1111 


'    Olte  bulle  est  datée,  conformément  au  slyje        argument  contre  raullienlicité  liu  document,  car 
pi.saii .  de  l'an  1  137.  Mais  elle  est  de  11 30, comme        Innocent  II  n'est  point  venu  ;i  Paris  en  11 30.  Mais 

33. 


-'00  CARTULAIHE   GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

264 

1  137,  JMinier-  i  i   avril.  —  I'aris. 
Aile  ili'  |iiirl;i;;i'  du  lossr  i\c  (lluimpiMiix  oiilre  li'  mi  Louis  VI  l'I  l'évi>i|iio  de  Paris,  Étieiino. 

C(t^vl•:^Tlo  imei\  heoeiM  i;t  episcoplm  de  fossvto  c\mpelli. 

i  Iii  iioiiiine  sniuir  Triiiilalis,  cjjo  Liicdoviciis,  Dci  jjialia  Fraiicoi-iim  rex. 
N'dliiiii  licii  voliiiiiiis  ciiiiclis  rideliljiis,  tatii  futuris  (|iiaiii  iiisiaiililnis,  (juod,  in 
locd  (|iii  in  siii)Uil)iu  Pari-siciisi  (lanijx'lliis  appcllatiir,  ejiisdcm  Jooi  l'o.ssaluni  ad 
IJcali;  l'aiisiciisis  Alaiii;  ('cclcsiani  el  iid  Paiisiciiseiii  |iciliii(i  ('])isc{)|)aluiii.  Fidclis 
\('iu  iioslcr  SicpliaiiMs,  xciici'aliilis  l'arisioriiiii  episcopus,  loliiis  capilidi  Bcat^ 
.Marii'  (■oiiiiiiiini  ((insdio  cl  asseiisii.  Iioc  L'iioïc  cl  liac  paclioiic  .sd)i  nos  associavit, 
l'I  pailicipcs  cl  cousoilcs  prcdicii  lossali  nos  ila  lecit ,  ni  de  ccnsn  illiii.s  Icrrç,  do 
lallus,  de  loi'islaclis  ,  de  viMidilionduis,  [de  ]  cniplionihns,  de  ipiesliljns,  insnpci'  do 
oininliiis  ilhiis  Ici  Tc  icddililnis.  (piocninpic  modo,  .sive  jusio  si\i;  injnslc,  liahili.s 
c|  lialicndis .  tcrciani  pailcni  prcdictus  Sicplianns  el  onnics  cjns  in  cpiscopalnni 
succcssores  in  peipcinnni  (piicle  cl  lilierc  possidcieni;  nos  veio  el  InTcdes  iioslri 
de  onmiLns  piediclis  reddihhns  snpranoininali  lossali  dnas  l'eliqnas  pailes  m 
perpchnini  iiahci'cnius;  nn'Inl  anicin  oninnio  V(d  nos  vel  nnnisici-iales  noslii  de 
illa  lena  capcronnis.  de  (pio  vel  episcopns  vel  niinisleiiales  sni  terciani  pai'leni 
non  lialicrcnl.  l'rcleica  conslilninius  ni  ])i'eposilns  noslei'  de  illa  terra  cpiscopo 
l'arisiensi,  qnicunque  essel,  lidelitaleni  laeerel;  siniiiilci-  ])icposilns  o])is€opi  do 
illa  lerra  nol)is  vel  lieredi  noslro,  (jiii(nnu|ne  esscl ,  lidelitaleni  faeerel;  cl  iieipie 
pi'cposiins  noslei'  smc  preposilo  episeopi,  m'ijne  jireposilMs  episcopi  sine  nosli'o 
|tre|)osilo,  m  illa  Icna  alupiid  a;;erel.  (hiod,  ne  valeal  oldivione  doleri,  sciMplo 
(•oiiunenda\  iiniis,  id  .  ne  a  posions  possit  infirinari,  sijjilli  nostri  auolorilale  ehio- 
niiiiis  noslii  kararlerc  siililerlinnaviiiiiis. 

Aciiiiii  piildice  l'aiisins,  aiinncnlc  lilio  noslro  Lncdo\ico,  jaiii  in  rejjeni  siildi- 
iiiald,  aniKP  liicaniali  \  crin  m"  i."  \\\""  \\'\  rcj(ni  noslri  vicesnno  iiono.  rcojii  Lnc- 
doMci  lilii  iiosli'i  aiiiio  iiiiailo  '',  aslaiililins  m  cnria  nosli'a  ipionnii  iioiiiina  siili- 
lilnlala  siiiil  el  sijpia  :  Si;;iiniii  lîadnlli .  \  iroinaiidoinni  coniilis  et  dapifcri  nosli'i.  S. 
\\ill(dini  iMilicnlaiii.  S.  Ilnijonis  conslahnlarii.  S.  Ilnjjoniscainei'aiii  (»)«//rY;7Y(»i?«c;j. 

Dala  pi'i'  niannni  Sicpliaiii  caiii'i'lhii'ii. 

A.    n,,;;„i,,!,  MMV  li.iirs  ,lr  s,,..,,,  |..,mI,,iiI,  ;in\    \iih.  n.il..   K.  •>  -  .   rj"  ;|. 

11.    C.jM.'  au  \i|-sir,l.',  ;mi\    \iiI,.  n.il.,  I.L.   177  [l.inr  i,u,r  ,lr  Ni -n,uri(0.|).  ■^\■'. 

C.    Copie  du  Mirsirrlr,  ,,l.\  Airli.  ii;il..  I.l,.   f -a  {  Cnui.l  l>.,sl.,n,hl-  Acliv-Oa ),  |..  .-.fi'l. 

i).    Copie  du  Ml['  ,s;è,lr,  .iMv  Ai. h.  n.ll.,  1.1,.    17(1  {  l'rlll    P.iHlnral  de  Nul:  e-U.lu.e  ),   p.  .SS. 

K.    Copie  do  \ni'  siècle,  ;m\  Areli.  nal,,  LL.   1  S '1  (l'élit  Cailoliiire  ,1e  Nolie-Darne) .  fol.  ■..■.>  v". 


l'onj;iii.d,  ciiiHiiH'  ses  ili\erses  e(i|iies,  |ii)rlc  /Vv(,s .  1     |,,.  |.,\,,,,e  de  Louis  VII  psl  ici  calcul  lift  jaii- 

l'I  ]  on  [iriil  \:iii-  dons   les  Hcnrstn  île  .lalle i|ii'liiiio-  \  iej-  1  1  o '1 ,  1  \  oie  Luidiaii'O.  lùiidex  sur  les  ucle.i  de 

eelll  11  |ins,aelleeli\ellielll  0  l'i-eloiilel, innée  I  I  :ir,.  I.duis   VU.   |i.    ■.i)ei;),,,   llolo  1 .  ) 


CARTULAIUI'    GÉNÉRAL  DE  PARIS.  261 

265 

1 137,  i"  ooiH-a'i  oclobre.  —  Paiîh. 
Coriflrmalioii  par  Louis  VII  des  liieiis  de  raljbaye  de  Saiiit-Viclor. 

la  iioiiiiiie  sancte  et  imlividue  Trinilatis.  Juslum  et  rationahile Proiiide  e;;o  Ludo- 

vicus,  Dei  jjratia  rex  Francorum  d  du\  A(|uilaiionim.  uotuni  lii'ii  miIo (]iiod  boue  et  il- 

lustris  meniorie,  Dei  gralia  rex  Fianiorum,  |iraodeces*or  et  paler  meus  Ludovicus.  ob  anime 
sue  et  antecessorum  remedium,  Beali  Vicloris  Parisiensis  ecclesiaiii.  icii;;ionis  ordiiie  insigni- 
tam,  a  iuiidaineiitis  extruxit,  et,  sicut  in  privilégie  ejus  auetoiilate  lirinato  continetur.  regiis 
muneribus  dotavit  et  ditaxit.  Nos  itaque,  cjusdeni  patris  uostri  exemple  provocali  et  piecibus 
exorati,    praelatam   Beati    Victoris  ecclesiam  speeiali    amoie   l'ovendam   ac  tuendam   suscipi- 

nius Aiiuni  publiée  Parisius,  in  palatio  nostro,  anno  Incarnationis  \'t'rbi  wcxxxvii.  anno 

\ei'o  regni  nostri  sexto 

A.  Original  mentionné  ea  i8.jô  dans  la  Bthl.  île  l'Emh'  des  chtirtes.  '\'  «vrio,  t.  II.  p.  'io(3.  ri'  i3. 

B.  Vidimus  de  1873,  aux  Arcli.  nat.,  L.  888',  n"  !i. 

C.  Vidimus  de  i38o,  aux  .^rcli.  nat.,  L.  888*,  n°  ."). 

D.  Copie  du  \vn'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  coll.  Baluzf,  vol.  LI,  fol.   lo'i  r". 

E.  Copie  du  XTii'  siècle,  à  la  Biljl.  nat.,  ms.  lai.  i  '11179,  p.  iG'i. 

F.  Copie  du  xïiii'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  K.  181  ,  n'  7^. 

G.  ('opie  du  xfui'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  K.  -23,  n'  1. 

Édit.  :(n)  GiiUia  christ.,  t.  VII,  col.  G;j8,  rra;;m.  d'après  A.   —  (b)  Lucliaire,  lùi'drs  sur  les  actes  lU  Linii.i  VU. 
p.  3'ig,  d'après  F. 

•2(36 

I  137,  1"  aniit-0'1  o.-lolire  ■■'■.  —  P.inis. 
(jonlirrnatiori  par  Louis  \  Il  des  donations  faites  par  son  père  à  l'aliliaye  de  Moutmartre. 

In  iiomiiie  saiicle  [et]  iiidividiic  Trinitalis,  amen.  E^o  Ludovicus.  Doi  niisiM-icof- 
Jia  in  rejjcni  Francorum  et  Juceni  .Aquitanoium  sublimatiis.  iiutuiii  fieri  vohiiniis 
l'utiiris  et  presentihiis  quod  liée  que  sequntur  a  domiio  paire  nostro  gloriosissimo 
Ludovieo  eotdesie  Montis  Martvriim  niisericorditer  collata  et  l'oiioessa.  nos.  pro 
remedio  anime  ipsius  et  anteeessoi uni  noslroriim.  eidein  ecclesie  in  perpetuiini 
tenenda  et  possideiida  concedimus  et  confirmaraus  :  villam  aiite  Sanctum  (llodcal- 
diini  sitani,  que  vocatur  Mansionillum,  ruiu  omnibus  appendiciis  suis,  vineis,  et 
pratis.  et  ueinore.  ad suos  et  liominuin  sumum  usus;  mi)lenilinmii  apud  ('.lipiaciim . 
cum  conclusione  aque  et  molitnra  tolius  ville:  iti  civitate  Parisius.  ftirnuin  quem 
ihi  propiiinn  ■'  liabebamus,  cum  omnibus  consueUKUnibus;  in  silva  quo([ue  nostra 
que  \  ulcenia  vocatur,  cotidie  vehiculalam  uiiam  mortuorum  bjjnorum  eis  C(Uice.s- 


'*  M.  Luchaire  a  classé  cette  [)ièce  entre  no-  porte  à  M.  de  Barthélémy  {Hecncil  des  cliartcs  dp 

vembre  1187  et  le  a  avril  11 38  (Etudes  sur  les  Vablmije  de  MonUmirUe ,   p.  7.'!),  (|ui  a  lu  -aiino 

actes  de  Louis  VU,  p.  99,  n'  (J),  mais  son  calcul  rejfui  in"-  au  lieu  de  -nnno  vi'-. 
repose  sur  une  erreur  matérielle  :  il  s'en  est  rap-  ''    Var.  rtproprium-  ruaiu|ue  dans  A. 


■202  CMITLLAIUI-:   GENERAL  DE  PARIS. 

.•^iimi^:  (loiiinni  juclrrca  (iiicrrici,  cl  stationes.  cl  leiiestras  il)i  coiislriiclas.  cl  '-jus- 
(leiii  Icrrr  xirariam  |ii('ilicli,s  saiicliiiKniialilMis,  lilicraiii  jirorsiis  ab  omiii  consue- 
liidiiiç  l'I  i|iiii'laiii  |)ri'j)çluo  lialiciHiam ,  (ItMliiiiiis.  Oiiiiiihiis  si([iii(lcin  iiiiiulcscere 
voliiinns  (|iioil  (iiiilleliiio  Silvaiiccleiisi,  ciiiusiTal  Iciic  vicai'ia,  slaluiu  uiuiiii  iiilcr 
vêlerez  slaliis  cai-nilicum,  ri  loiicslias  diias  e\  alla  parte  \ie  l^u'isius,  in  cominula- 
lioiicMi  (loiia\  iiiiiis.  ImsiIi'iii  iiisupci' .saiichiiionialihiis  dediinus  liospilos  m  ''  in  l'oi'u 
iioslio  Parisms,  piuisus  Idti'ius  aL  oiniii  exaclidiic  cl  ([iiiclos;  cl  lcrraiii(|iiaiii  cmi- 
I  nuis]  a  Tcohci'lo,  liiio  (jcniardi,  (jucvocalur  Piincla,  libcram  chjuiclani;  cl  pis- 
calniain  qnani  Pai'isins  in  Sccana  lial)clianuis:  cllcrramin  insiila  de  RiM'cilliis,  ab 
imnii  cunsucludinc  lilx'rani;  apud  (lliclani ,  ar[)ciila  pratoriiin  x;  in  pa;;o  Silvanec- 
Icnsi,  apud  lîi'avima'-',  doinuiu  unain,  cl  vincas  (jnas  il»i  lialx'banuis,  etlcrram  uni 
cai  ruce  snlllcicnlcin ,  ali  onmi  cxacliitnc  cl  consuctudinc  lil)erain,  ila  quod  de  car- 
riua  illa  aul  dr  aliis,  si  phucs,  Dco  donanlc,  caiTUcas  ibi  liabuoriiiL  nidlain 
canipiparlcni,  nidhiui  consiiclndiuein  nnquain  Iribuant.  Dcdinuis  cliain  iibs,  in 
pajMi  Slanipcnsi,  villain  ([ne  ToHolbuni '^'  (bcitui'.  runi  omnibus  appcn(b('ii8;  in 
pajM)  ^^ll■(lullcn^i .  ncnnis  cl  navcni  ad  b;;na  pcr  Sccanani  a(bUiccnda,  al)  ornni 
c\a(li((ni'  cl  consMcludinc  piorsus  bbcram  cl  ((uielaui;  bospltcni  (juoquc  unnniab 
(iniiii  cxaciionc,  cipiilahi  cl  tallia  lil>ciinn,ul  annonani  caruni  a  Milcibnio  ns([ue 
l'aiisius  pci-  Sccanani  ad(bicat,C(>  scibcct  paclo  ul,si  cis  l)enc  non  sci'\icn|  inor- 
luusvc  Incril.  a]ius  ad  boc  opus  iibineus  cis  reslilualur;  in  j)a{fu  Gastincnsi,  uian- 
slonillos  ni  ciini  Icna  cl  iii(dcn(bno.  cl  céleris  omnibus  eorum  appcndiciis.  (Juic- 
ipiid  cliam  adipisci  d('  Icoilo  nosli'o  piilcrunl  libère  impcrpelnum  coucedimus;  et 
Slairi])is.  birninu  unum  (jncin  ibi  pi'dprium  liab(d)ainus,  cnm  onmibus  consuelu- 
diniliiis;  apiid  Prahdhim  Holdeiim.  \illam  ipiaui  ilii  edilicavimus,  prorsus  liberam 
ciini  (tninilius  apjicndiliis.  Sub  silenlio  aulem  prelcrirc  non  vobunns  ipiod  jno 
donid  (inerrici,  ipiani  uioikh  lii  lleali  Marlini  de  (lanipis  in  manu  sua  liahebanl.  cl 
pi'd  cccicsia  Moiilis  \lail\runi  (piani  ipsi  possidcliani .  nos  cisdeni  monacliis  ecclc- 
siam  P)eali  i)\iiniMi  de  (larccrc,  (juam  in  manu  nosira  propiiam  liabcbamus.  cnm 
omnibus  cj us  appcndiliis,  doiun  imns.  (  Mujd  .  ne  valeat  oi)li\ionc  deleri.  scriplocom- 
menda\imus.  cl.  ne  pussila  poslcris  inlirmari,  si<;illi  nostri  anclorilale  cl  iiominis 
ndsiri  kai'aclcrc  sulilcrfninavimiis. 

\clum  l'arisiiis.  in  palalio  nosiro  publiée,  aimn  liicarnali  \erbi  m"  c"  \\\"  vu°, 
re;;Mi  nnsli'i  anno  m"  '  . 

A.    C.pl.'  du   Mil'  Mnlr,  ;iin  Airli.  ii.il,  1,.   ui'.ii..  u"  1  (  I  ;jiliil.iiri'  ilc  Monliii;irli(>).  fol.  •>  v". 

W.    \mIi ,  d.'  iiLii   i-M,'i.  s., IIS  Ir>,r.iii  .1,.  In  l'ivvùl.'.  ilr  l'.iiis,  im\  Aivli.  luit.,  L.  lo3o,  u"  ::-. 

C.    Ccpi.'  (lu  \\u    si.'.lr,  au\  Arcli.  ii:il.,   1..    ir.:i,i.  i,^   i  ■.  |,,1.  :,  s",  d'apivs  A. 

•'  Cp  i-liilIVo  a  rW-  {fiallL'  dans  A.  a  Iransrril  par  erronr  fcllo  de  la  conliinialion  de 

■  \'ai:  -riraiiuii-i  i  1!  i.  Louis  \'l   (voir  ci-dessus  notre  n°  a.^a),  dont  il 

•'  r«)-.  ftlcillolium-  1 1!  I.  oxi'rulait  n\  mc^mc  Icuips  une  ropie  que  nous  pos- 

'''  Au  liru  (II'  ri'llc  il,i\r.  laulcur  il.'  la  rii]iir  I!         simIous  cnrore  (Arcli.  iial..  L.  io3o.  n°  •î'). 


CARTLLAllii:  OÉNÉP.  \L  DK   PAIllS.  263 

2()7 

1  I:î7,   i"  an.-.l-j^mvk.r  1  138.  —  Pahi^. 

Exeniplion  de  tous  droits  arcorilée  ]wr  \.nnU  \l\  ii  une  femme  noiniin'e  rienle.  pour  une  luaisnn  et  uu  l'om 
i|u"elle  a\ail  lait  cnuslruire  à  Chamin'nux. 

HEC  CARTA   EST  DOMNE  (lENTE  [dE  FLRNO  DE   CAMPELEls]    '•. 

lu  iioiuiiie  saiiclc  Tfiiiilali-,  aiiicii.  E|;o  Lucdoviciis,  Dci  <;ratia  rcx  Fi'aiiconiiii 
et  tlux  Aquitauoruni.  Noliiiii  licii  voliiuius  cuii[c]li.s  lidelilms.  tam  rutui'is  (piani 
instanlibus,  qiiod,  consilio  el  prcct'  doiniiipct  inaliis  iiosliv  Vdelaydis  i't';;iiio  et  plu- 
riinoruin  Iioininuin  et  rideliiiin  iiosli'oruin.  doinuiii  fjiianidaiu  d  riiiiiiiin  in  e'adeia 
domo,  quos  Adeleiidis.  (jiu;  Geiita  coonumiuatur,  l'aii-iiis  iii  l'oro  iiovo.  in  locu 
videlicet  qui  in  suburbio  Parisiensi  Canipellus  appellatur.  de  sur»  proprio  odificavit 
et  construxit,  cum  hospitibus  in  eaib:-]!!  domo  iiiaiienliljtis.  nos  ciib^n  denti'  pei- 
petuo  ila  coucedimus,  qnod  quilibel  l'auuili  aut  uiinistciiales  iiostri  ibi  uullateuus 
manmn  mittaiit.  sed  et  donuis  et  furuus  liberi  oinuino  al)  oniiii  consuetudine  et 
exactione.  cum  bospitibus  ibi  mancntibus,  perpetiio  exislaul ,  neqm;  idlo  modo  aH- 
(juis,  excepta  predicta  Genta,  ilii  aliquid  exi;;at,  aut  poteslatem  aHquain  ibi  exer- 
ccat,  et  eidem  Geute  et  succcssoi'ibus  suis  quicquid  voluerint  inde  lacère  libeiv 
liceat.  Precipimus  etiani  ut  idem  liirnus  ita  in  predicto  l'oro  <'t  loco  sidns  et  niiicus 
perpetuo  babeatur.  qnod  nuiKjtiain  a  nobis  neque  ab  alio  aliipio  lurniis  ibi  alius 
ullatenus  coiistruatnr.  Qnod,  ut  perpetne  stabilitatis  optiin'at  miinimentuui.  pré- 
sent! scripto  memorit'  couunendari  et  si;;illi  nostri  auctoi'italc  i-t  nominis  iiostri 
karactere  corroborari  precepimus. 

Actum  Parisius,  in  [)alatio  nostro.  anno  Incarnati  \  erbi  m"  c^xw"  viT.  re;;ui 
nostri  un'",  astantibus  in  palatio  nostro  quornm  nomina  snblitulala  >mit  d 
signa  :  Signum  Radulpbi.  \  iromaiidorum  coinitis  et  dapiferi  no>-lii.  Sijjiium  \\  il- 
lelmi  buticnlarii.  Si[jnum  Hngonis  constabularii.  Signum  Ilu;;oiiis  cliamerarii. 
Data  per  mauum  Algrini  {innii<i>yriiiitinc)  cancellai'ii. 

A.  Original  scellé,  aux  Aroli.  tial.,  K.  y3,  n"  -i  (  \lii^i'o,  n^  i  'i7  ;. 

B.  Copie  du  \iu' siècle,  aux  Anli.  iial..  LL.   i.'iôi  ((iailul.  A  de  S.iliil-Mailiri-ils-Cliaaip*  i,  f"l.   'i  v. 

C.  Vidimns  de  iSyS,  aux  Arili.  u^il.,  L.  ^70,  u°  S. 

D.  Copie  du  xvr  siècN'.  aux  Anli.  iial.,  S.  i3ija.  n"  7. 


'■'  Les  mots  entre  crocliets  ont  été  njouli's  au  \iii' siècle 


2GÛ  CMÎTULAIUE   GI^IAERAL  DE   PARIS. 

268 

11. '57,  i"  ;ioùl-n  avili  11.3.S. 

Acic  (!..■  Louis  VII  relalirà  riiûtcl  de  l;i  Raix^e  aux  Halles'". 

A.   C.ilalKm   (lu  \viii°  siùclo,  à    lii  Bibl.  nal.,   iiis.    Ir.   .Sn.^.'i,   fol.    1 1  G,   il'ainvs   le  Livre  bhmc  du  Cliàtelel. 
fn].  1  fi  1  //is  .  ivpi'oJuilo  par  Lucliaire,  Etudes  sur  les  acies  île  Louis   Vil,  p.  10t.  ri"  in. 


269 

1  \?>1.    l"   aoi'll-:!  avili    1138.  FllMVlNEDLEAl. 

Fonilaliiiii  pai-  [.nuis  VII  d'iun'  Foire  fjiii  se  liendra  à  Sainl-Lazare  je  ieudeniain  de  la  Toussaint 
el  les  liuil  jours  suivants  '•'. 

I)l'    FERIV. 

In  iiuiiiiiic  .saiicU'  d  iiidividiK'  Tiiiiilatis,  aiiicii.  E|;()  LikIom'cus,  Dei  «ji-alia 
Fraiicot'iiiii  i('\  l'I  (liix  \(|iiilaiiofiiiii.  Noluiii  licu'i  volumus  tain  fiilmis  (|uaiii  iii- 
slaiililiiis  (|ii(hI  imis  lialiilins  Saiicli  Lazari  Parisius  feriain  quaiidam  in  craslino 
ri'sti\ilatis  Oiiiiiiiiiii  Sancliiiiiiii,  |iio  anima  Lii(l()\iri  palris  noslri  et  l*liiliji[ii  li-aliis 
no.stfi  et  onniiuia  picMlcccssoruni  ni)slroi'imi  et  nusira,  sini^julis  aiinis  juxta  j)redicti 
sancti  ecclesiain  damus  et  concediniiis,  \olumiis  etiani  ut  pcr  octo  dies  continua- 
liiii  duiel.  Kutilrs  veri)  si\e  redeiintes  ad  l'eriani  in  conductii  ikjsIio  recipiinus, 
ila  \idclicet  (ptod  nos  in  ea  n()l)is  nicliil  prui'sns  l'etiiieuuis,  iie(jiie  niiiiisteriales 
niislii  ali(|n()  modo  ali(juid  in  ea  caijiani,  exce|)to  latrone,  qucm  solununodo  iiobi.s 
irlinciiius  ad  lioc  sciliccj  ni  de  eo  iusliliain  ratianius.  Precipimus  siquideni  iamulis 
cl  sei\i(;nlilui,s  cl  l)Ui|;cnsilms  nosifis  ([uod.si  (piandoque  a  niiiiistcrialilnis  Sancti 
l.a/.ari  sulnnonili  lueiiiil  ad  ol>8cf\alionem  predicte  l'eric,  eo.s  in  necessttatiljus  suis 
lidclilcc  juNciil,  eo  lamen,  sienl  supt'adiclum  est,  lenore.  ut  ministeriales  nostri, 
nlii(nm(|nc  siiil  \(d  in  (piaciniupic  villa  niancanl,  de  venienlilnis  sive  redeuntibus 
ad  l(;iiam  et  a  l'ciia  nieliil  piinsus  nol)is  vel  sihi  letineant.  (}uod ,  ne  valeat  ohli- 
vione  d(deri,  et.  ne  possit  a  posteris  inlrinjji,  sijjilli  nostri  auctorilate  coirohorari 
pfei-i|)inius.  Acinm  apud  Kontein  Blaliaut,  anno  ab  Incarnalione  Doniini  m"  c^xw^vu", 
rc;;ni  nosifi  i". 

A.   Ci.pi.'  du  Mil'  M.VI..,  aux  Aieli.  nal.,  MM.  ii  i  n  (Cai  lidaiiv  do  Saiul-Lazaïc),  fui.  I''  r. 
n.    Cnpir  ilii  Mil'  .si.Tl..,  aux  Arcli.  liai.,  i7.i,/. ,  fnl.  in  r". 

''    CeUe  pièce,  dont  M.  j.iirliaiiv  n'a  pu  retrou-  couni  :    rCarla  Ludovic!   VII   reg-is   |iro  donio  et 

ver  auciuie  copie,  ii'esl  autre  chose  ipie  le  diplôme  liiriio.   iii  l'oro  olitorio  Parisionsi  quod  {;allice  (lici- 

relalif  au  Imir  de  (  iliainpcaiix .  (jiie  nous  dnniious  mus  le  fief  de  la  lliipéc  au  marché  aux  poirécs ,  ou 

sous  le  u"  ■?A\-.  l'niir  eu  l'Iiv  cniivaiuiu.  il  siillll  de  iiiiurhé  Chnmpcau.r . -n 

se  reporter  au  lilre  ipu'  Maniera  domii^   à  cette  i'   iNous    avons  déjii    signalé   les   ressemblances 

pièce  eu   riiiipiimaiil  dans  sou   ///s(.  reg.   woiiiist.  (|ue  cet  acte  présente  avec  un  dij)lôiue  dc  I^ouis  VI. 

N.    Miirliui  de  Cnmiiis .  p.   ;!  i .   Ce   litre  est  ainsi  (  Voir  ci-dessus,  n"  y.'iti.  —  (If.  aussi  le  n"  'iGi .) 


CVRTULAIRE  GÉM':R\L   DE   PARIS.  265 

270 

1137,  i"  aoiH-f)  juin  1  HT  '". 
Donation  nux  Trni[>lii'i-s  do  Paris,  [lai-  une  roniiiic  uoiiimi'o  (Jenlo.  il'iiii  rmiulin  sniis  Ir  (Iranii  Ponl. 

IIEC  EST  CARTA   DOMINli   GENTV   DE  MOLENDINO   M\GM   l'ONTlS. 

lii  iioiniiic  saiict(.'  ac  iiulividiu;  Trinilalis.  Sequiimii'  nioroiii  aiili(|iuim,  et,  se- 
cuiidiiiii  statuta  pi'ioi'iim,  (lue  slaLili  voluiiiiis  menioria  rcliiicri  ixtImmiiiI  lltte- 
l'aruiu  li'sliinoiiio  roiiiMiiiiiiiiius.  ^()lulll  ita(|ue  facio  (v;o,  iioiiiiiie  G<Mila,  lidclilnis 
uaiversis,  et  prcseiitilniis  paritcr  cl  ruluiis,  ([uod,  [iro  rcmedio  animç  mco  prede- 
cessorurnque  meonini,  cL  pro  anima  iiobilissiiiii  ri'aiiroi'iim  re{;is  vciicraiidoquc 
memorie  Ludovici,  (pii  nie  |j(.'iii!;iiilalc  re!^;ia  ciiiilrivil,  iiiolcudinum  (juciidam 
Parisius  siib  Ma^iio  l'oiilc,  (pieiu  ab  Arclierio,  lilio  Savaiici,  coinpai-averaiii, 
milildjus  TempH  b'iosoHiiiitaiii,  ipso  Archerio  el  iixorc  sua  {nom  l(iis<<é  en  hhiiic) 
coiKt'duiitibus,  in  manu  Kljrardi  île  Barris,  post  deci'ssnm  mcum,  Hlteium  proi- 
sus  ab  omni  calnnijuiia,  pcrpcluo  jure  dunavi.Verum  aulein,  ul,  me  etiani  adliuc 
vivenle,  collali  beiielicii  nonnulla  eo<;nimenla  pcrciperent,  sin<;nlis  anm's,  qiiam- 
diu  inoleiidiiiuni  illum  ipsa  lenuero,  mudium  unum  IVumenli  preibclis  me  Ira- 
tribus  reddituram  inslitui,  ([uatenus  et  in  presenli  pais,  et  jiost  decessnm  meum 
totum,  vel  etiam  anle,  si  milii  l'uisan  ita  quandoque  [)lacuerit,  in  cornm  jura 
concédât'-'.  (Juod,  ut  latuin  in  posterum  inconcussuuKpie  permaiieal,  testium  qui 
alVuerunt  subscripta  l'eci  cninneratioiie  lirmari.  AU'uerunt  ijiilur  testes  :  gloriosis- 
simus  rex  P^'ancorum  el  diix  Atpiitanornm  Ludovicus,  el  maler  ipsius  Adelaydis 
regina,  et  [»ost  lios  (juilelmus  buticularius,  Terriens  (laleiamii,  Auberlns  de  Avo, 
Auguinus.  Ubi  vero  prel'ati  Arcberii  conjunx  donum  islud  concessit,  testes  inter- 
i'uerunt  :  Terriens  Galeranni,  Gislebertus  Engania,  Fredericus  de  l)om])nione, 
et  servienles  ipsius  Teirici,  llildninus  et  Hugo. 

A.   On;;iiini  scfllé  du  si'raii  rnyjl,  s.-ins  lonlrescenii ,  aux  Arcli.  liai.,  S.  T)!)-;,  ii°  :^  (mine  K.  ■'•''.%  ri"  i5'). 

271 


(ionlirnialion  |)ar  Ir  r-ni  Nuiiis  VU  ilos  donalinns  lailos  par  ses  iirédeccsscurs 
an  |ii-icnn''  cli'  Saint-\larlin-iles-(diani|is. 

In  noinini'  >anc-lr  ri   indisidiie  Trinilalis,  anu.Mi.  (jnia.  |ii'rordiiiaNl('  Spiriln  sanrlo.  .  .    Ilac 


''   Ollc  |iièi-('.  iiiir  dos  |ilns  anricrnics  (|iii  in-  la  cniisadc,  cai-  on  y  nienlionm'  le  lioiilciller  Ginl- 

li'rosscnl  la  Miaisiiu  du  TrMi|ili'  ,-i  Paris.   iM    pesh'-  lainnr.  i|ni  ac(iirn|ia;'na  le  rni  eu  Tei-re-Sainh'.  e(, 

rienre   ii    la    nierl    de    l,(aiis   \l   e(   juilérienre    iiii  i|ui  lui   reni|ihiec'   an   l'elnin'  [lar  (in\  de  Senlis. 
i|  juin   ii'iy,   il.ile   du  diparl   de    l,iiins   \ll    jionr  '"     Il  laudrail  feonci'daliU'i. 

(.ai  lui.  —  .1  :Ui 


■li)ù  CAUTULAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 

i;;iliir  ralionc,  s|ie  cl  devolione,  cjjo  Dei  );r:ilin  Luilovicus  re\  Francoiiuii  et  (lu\  Ai]uilan()riini , 
cJijjrium  duxi  ul  islii  (jiie  siibscripla  sunl,  que  prcdecessores  noslri  Fianconiu)  regos,  do  moile 
anime  medilaiites,  Deo  et  Bcato  Maiiino  de  Cam])i.s  caritalivc  tiiluieiitcs  liadidenint ,  more  re<no. 
noslri  nomiiiis  caraclere  et  si|;illi  cori'oboralione  confii'iiiarciiius  :  ipsain  \  iildiict  in  in'iinis 
Reali  Martini  de  («impis  ecclesiani,  rum  terris  (jiie  eiica  eamdem  eci-iesiani  lialuMitLir,  inum» 
cum  liieloneis,  et  Iredis,  et  justiciis  eariundem  lenariini.  Fieterea  l'aiisins,  ad  Magnum  l'on- 
Irni,  molrndiniim  nniini,  de  elemosina  palris  inei  pie  recordalionis  l>udo\iii  régis;  alteruni 
\i'io  ad  eunilem   pniili'iu ,  de  elemosina  Odonis  liiii  Stepliani;  alteruni  etiam  su|)ra  piediclum 

pontem,  de  elemosina  (iucrrici  de  Porta;  iterum  aliumin  Mijji-ai,  de  elemosina  R()i)erli  Pi^e! 

E\allationem  (]U0(|ne  scrvorum  Reati  Martini,  qnos  omnes  pater  meus  rex  Ludovious,  iiumili 
ponlificum  suoiiim  rogalii,  romiluni(jue  et  proceruni  suornm  assensii,  prcrogativa  règle  majes- 
lalis  indillerentei'  lioneslavil,  «juatinus,  in  omnibus  rausis,  placitis  et  querelis,  contra  univeisas 
iii;M.'niie  poleslalis  personas,  verilalis  lestimonium,  reeali  inslitulo  ns([ue  in  sempilei'num  e\al- 
lali.  ul  lestes  legitimi  proférant  et  pioirreudo  assi'ranl,  salvn  et  inlegro  jui'e  et  timoré  rujus 
>uut  ei-clesie,  ac  deince|is  dampiium  vel  repulsam  se  in  liujusniodi  nejjoliis  perferre  nullatenus 
iloleanl  \el  eruiirscanl ,  et  eorum  [irobaliones  liberi  aut  suscipiant  aiit  roniradirendo  l'alsilicent; 

dignu st  enim  supra  releros  servos  exallare,  qni  ei  serviunt  cui  servinr  esl  regnare.  Ecclesiani 

(pifKpii'  Saiicti  Dyouisii  de  Cai'cerc,  que  lempore  patris  mei  ad  manus  regias  redacla  fuei'al, 
cjuam  ipse,  ex  consensu,  pelicione  et  volunlale  domne  Adelaidis  regine  nialris  mee,  me  cliam 
jam  iu  regeni  sublinialo  assenlienle,  et  doniuo  Ilenrico  Traire  meo,  ejusdem  ecclesie  abbate, 
in  po>lerum  jure  |ier|)etno   possidendam  concessil,  cum  oiiinilius  ad   eandem  ecclesiani  perti- 

ncnlibu>,  scilicet  molendino  uiio  Alilnai.  furno  cliam  uno  eidem  ecclesie  proximo Insu- 

pei'  quinque  solidos  (pios  e;;o  debeo  île  ceiisu  predicle  eccle^il>  Sancii  Dvonisii.  de  terra  (pie 
est  in  Canipeaus,  in  (pia  palcr  meus  slal>ili\il  novum  l'orum,  ubi  liabeni  lociini  \enditores 
merciuni  et  pars  caniltialoniui,  (juos  denarios  ego  precipio  ab  eisdeni  inercium  vendiloribus 

siiigulis  annis  prel'ate  ecclesie  de  meis  rcddilibus  reddi Donalioneni  eliam  (]uam  l'oeil 

pater  mens  pie  memoric  rex  Ludo\  icns  luonacbis  Sancti  Marliiii  de  (lanipis,  tomporibus  et  Iiu- 
mili |irecc  douini  Odonis,  ejusdem  loci  prioris,  scilicet  (juod  nos  vel  beredes  nosti'i  nuuKpiam 
licali  Marlmi  Immines  \cl  Inispiles  capiciiiti-- .  nisi  in  presenli  Inrelaclo  l'ueriul  (lepreben>i ,  el .  si 
nos  \el  bomines  noslii  (ji:crelaui  nd\ersus  cos  alniuam  babucriiiius.  in  cui'iain  Reati  Martini 
illimns  cl  jusiiciam  per  inanum  pi'ioris  el  nionacboriim  inib' >uscipiemus.  (joncedimus  eliam 
qnotl  Rcali  Marlini  lioiuincs  numquani  in  expedilinncm  vel  eipiilalum  e\  coiisueludiuc.  nisi 
ex  amore  solunimodo.  cl  pi'cce,  et  xnlunlali'  cl  lii-enlia  pridris.  iliunl,  cxceptis  boniinibus  de 
Poiilisara  quorum  isl;i  retinuil  palci-  meus,  sirui  superins  sciipluiii  esl.  Prclcica  (|uic(piid  de 
fcodo  nosiro  predictis  monacbis  .Sancti  Martini  dalinu  e>l,\cl  iu  l'ulurum  polerunl  largiente 
nomiuo  adipisi-i .  iliis  juii'  pi'ipi'luo  cnnliriiiamlo  concedimus.  (Juod  ,  ne  valeat  oblivione  deleri , 
-criplo  cDiuiiicudav  imus ,  cl .  ne  po---il  a  po^teris  iiilirmari,  sijplli  noslri  auclorilate  el  nominis 
iiosli'i  caracicri'  sulilerlirmaN  imu-:.  \cluin  l'arisius.  anno  Incaiiiali  \crlii  m"  c"  \\x"  vu",  regni 
noslri  \". 

.\.  (hi;;llKil  [irnlii. 

r..  0<y\r  An  \,i,'  si/'clc,  i<u\  Anii.  iKil.,  1,1..  i35i  (Cnrlnl.  A  d.'  .S.ilnl-M^irliinl.'s-Cliaiiii.^  I.  foi.  y.J  v". 

C.  \i.liiniis  ,1..  l'.yo.  MH\    \nli.  liai.,  1,.  870.  Il"  7. 

D.  (;n|,i.'  .Iii  \i'  Mr.lr,  aux  Airli.  iial..   l.L.    ,:<,:,■>  (Carliil.  li  .lo  Saiiil-Marliii) ,  loi.  -.3  v\ 

!•:.    (:o|.M>  <lii  \n'  M.TJr,  aii\  AitIi.  liai.,  LL.  i:i.'>3  (Carlni.  C  ilc  Saiiil-Mailiii  ).  lui.  2-.!  \',  d'apivs  B. 
I'\   (.i.|il.'  (lu  wif  si.TJr.  aux  Anli.  iial.,  LL.  i35'i  (Carliil.  D  (le  .Sainl-Marliil),  loi.  87  v". 
<;.  (;»|iir(lii  wu'  .sir.l,.  aiiv    \irli.  liai..  LL.  1  3f)i)  (CaHuI.  ilo  .Sainl-Dciiis-d.'-la-Cliàlrc),  |>.  16. 

li.lll.  :  (»)  Manier,  .1A.h«.s'.  .S.  Mnriim  de  Campi^  hi-:l.  ,Y.  "<'',  -l'.iiaùs  \.  —  {h)  Mavtiunvw .  iVii.  1  ()  v".  — (f)  GaUrn 
chnsl.,  1.  \  II,  iiiflr.,  cul  .hj.  —  (,/j   I-elil,ien.  IhsI.  ,lv  /',,n.i,  t.  III,  p.  03.  d'aiiro.s  a. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  267 

272 

1138,  20  niai-s.  —  LatranC. 

Conlirmalion  p.ir  le  |)a|io  Iiiuorent  II  des  biens  et  privilèiires  de  Téglise  de  Paris  et  do  l'accord  conclu 

enli-c  le  i-oi  Louis  VII  et  I  evè(jiie  Etienne,  nu  sujet  du  lieu  de  Cliampeaux  '"'.  —  r'(Juanto  nobilis.  .  .  i 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.,  L.  3  2(5,  n"  i  .'>  bis. 

B.  Copie  du  xni'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  lat.  !Jâ-'J'>  (Cartiil.  de  ri''vè(|iie  de  Paris),  loi.  lo  i". 

C.  Copie  du  vvui"  siècle,  aux  Anlj.  nat.,  Ll..  iST)  (Caitul.  de  r.'ii'iioe  île  Paris),  p.  .l.;,  d'apn'-s  li. 

Kdit.  :.  (ff)  Didiois,  llisl.  eccles.  M/ris.,  1.  II,  p.  :1S.  —  ( /,  )  Galli,!  rhnsl.,  t.  Vil,  iiislr.,  roi.  57,  d\iprès  li.  — 
(c)  Guérard,  Carliil.  de  h„hc-D<iiiic,  t.  I,  p.  •!:!,  d'après  B.  —  (-/)  Méiii.  hisl.  et  vnl.  xtir  la  lopngi:  <ht  l'nns, 
(Paris.  1771  ),  p.  l'i'j.  d'après  A.  —  (e)  Miyjie,  l'ulml.,  l.  CLWX,  col.  3.J2,  d'apiès  li. 


273 

Vers  11 38,  26  mars.  —  LiitiAN  '■'. 

Coidiiinalion  par  lunocent  II  de  la  donation  faite  h  l'abbaye  de  Saint-Victor  d'une  [nébende  à  Saiul-Marce 
et  d'une  autre  à  Sainte-Geneviève.  —  rrQue  piis  religiosis.  .  .  1 

A.  Ori{;iiial  scellé,  aux  Arcli.  nat.,  L.  2a(),  n"  7. 

B.  Copie  du  \vi°  siècle,  à  la  Bilil.  nal.,  ms.  lai.  i/i()72,  fol.  lar". 

C.  Ciipi"  du  xvu*  siècle,  à  la  Bilil.  nal.,  ms.  lai.  1 '1(179,  p.  ai  3. 

Édit.  :  in)  Pllu^k-llarllung.  Acln  imnlif.  mm.  med. ,  I.  I,  p.  i53,  il'après  A. 


274 

1138,  3  avril-3i  juillet  C).  —  Paris. 

Lonlirniation  |)ar  Louis  \  Il  des  biens  que  l'abbaye  de  Saiiit-Viclor  avait  l'eçus  du  rui  Louis  VI 
et  d'Etienne,  évêipie  de  Paris. 

CONCESSIO  niîGIS   LIJDCJVICI  JL'MORIS  Dli   PIIKBENUIS. 

II!  noininc  sanclc  et  iii(livklue  Triiiitalis.  A(-lliiic  iiohis  leoiç  celsitiidinis  (.lijjiii- 
lateni  providenlia  diviiia  coiicessit  ul  pro  occlesiai'iiin  slatii  satagere  ot  oaruiii 
quieli  cl  ulililali,  anxiliaulc  Domino,  sfu(li.'aiiiiis  saliiliiilei'  [Ji'ovidci'e.  Pioinde  ojjo 


'■'  La  pluparl  des  auteurs  datent  ;i   tort  celte  ment  |ias  posiérieure  à  ii.'îS,  car  on  remarquera 

bulle  di'  1  i.'ly,  car.  le  aG  mars  li.Sy,  le  pape  était  (jne  celle  ilonalion  de  pri'd)rndos  fut  cordirmée  en 

à  Vilerbe.  ( Voir .lad'é, //c^yMin/îo/i/;/!  voiii..  a'  éd..  celle  nième  anni'e  i  i.'mS  pur  le  roi  Loins  \  II.  (Voir 

t.  I,  p.  875  el  87(1.)  notre  n"  1Î7/1.) 

'■-'•    Voir  le  Icxlo  de  cet  accord  ci-dessus,  p.  -iGo,  i'-    CM  acie   est   aulericiu-   au    .".1   juillel    ii38. 

n"  -'.G'!.  puisipj'il  e;,l  ejicdie  si;;ru' du  c<iuiiéluld.' ||u;;ues  de 

''   (iellc  liullr  Nc  peul  èlivaMl(>riciii-eà  l'an  1  i38.  (diaunionl ,  (|ui  fut  rrmplac(''   a\unl   celle  dali'  par 

car  luiioceni   11    lie  srj(]iini,i  au   palais  di>  Lalran,  iMalbieu  de   Mouliuoieiicy,  cdiiiiiir'  le  proinr  milre 

pciidanl    le  mois  de  iiuirs,  cpie  de  11. ')S  à   iiA.'î  pièce  n°  27C.  (Gf.  Luidiaire, /;'/w(/e\  .shc /(.s  ((r^e,sw/c 

(voir  les   Ilcijrsta  de  Jalli'').    Elle    ii'esl    piobable-  Louis  VU.  p.  10,'),  n"  19.) 


2G8  C\r.TULAII!E  GENEI'.AL  DE  PAISIS. 

Ludovicus,  l)ci  ijralia  rcx  Fi'ancuriiin  t-t  dux  Aqiiilaiioiuiii,  iioliiin  fieri  volo  quia 
illu.sliis  iiuMiioiir  |)al('i'  lueus,  Ludovicus,  Doi  jjralia  rcx  Fi-aiiconiiii .  licali  \  ic- 
loi'is  l'arisiciisis  aecclesiarn  spcciali  sem[)er  dcvocioiie  dilcxil,  ('id('iiH|ii('  çcclesiy, 
|)i'()iil  iiui;;iiiri(('iilia  )'c|;ia  di;;iiiiiii  ei'al,  l)eii('lici'iilia  |ihiriina  coiitulil.  Sciant  ijfiLiir 
iiiiivcrsi  (|iiia  nos  cliani  pielalain  Bcali  Vicloris  çcclesiain  speciali  ainorc  diligi- 
iiius,  et  non  soluiii  ca  t[U('  ex  doiio  pali'is  iiici  cl  noslro  eadçm  çcTlcsia  jiossidcl, 
hlicMc  ('1  (jiiiele  eidciii  possidere  coiicudimus,  vcrum  cciain  oniiiia,  (juç  a  veiic- 
laLili  Sle|)liaiio,  I^arisiensi  cpiscopo,  prcdiclc  Bcali  Victoi'is  vcclcsiae  collala  siiiil, 
cjns  l)LMi('liciis  lihoiilis.siriic  amuu'iilcs,  aucloi'ilalc  rejjia  in  pci'pelnnni  cuiilii'Mia- 
iiins.  In  (piil)ii,s  lice  piopi'iis  noniiinljiis  aiinolanda  sulijnnxinms  :  primo  omnium, 
inccclesia  Sanclç  MariçParisicnsis,  probcndain  unam,  quam  idcmpontifcx,  assensu 
Berncri  dccani  et  lorius  capiluli,  çcclosi*^'  lîeali  Vicloris  ibidem  in  p(M'peluum 
liabcrc  conccssil;  similitcr,  in  accclcsia  SaïK'li  Maicclli,  pri'bcndam  unam,a?s('n^u 
(iisb'biirli  (b'caui  ol  locius  ca[>iluH;  in  acccicsia  Saiicti  Gei'mani  Aulhisiodoi'ensis, 
pi'('l)cndam  unam,  assensu  Tcobaudi  decani  et  locius  capiUdi;  in  eccicsia  Sancli 
\birlim  (b-  ('ùunpelHs.  pr(d)cn(him  unam,  asscusu  Niciiobii  preposili  et  locius  Ciq)i- 
hdi.  Isie  (inmes  prébende  ex  dono  sunt  [jrefali  Parisiensis  cpiscoj)i.  Ibjc  etiam 
noliim  iicri  volumus  (|uod  doinnus  Slepbanus,  decanus  Sancte  (icnovefe  de  Monte, 
et  canonici  ejusdem  bjci  omnes,  communi  assensu,  prebendam  unam  in  sua  Bealç 
(ienovele  aecclesia  aeccb^siç  Bcali  Vicloris  libère  possidendam  cbjno  perpeluo  con- 
cesscriinl,  quod  nos  siniililcr  animo  libcnli  concedimus  et  re;;ia  auclorilale  l'atum 
css(Mlecernimus.  (Juod,  ne  valeal  olibvione  delei'i,  scrijtio  comendavimus,  et.  ne 
possil  a  posleris  inlirmari,  sijjilli  iiosiri  anctoi'ilate  et  nominis  noslri  caraclei'e 
^ublei  lirmavimiis.  \cliim  l'arisius  [)id)licc,  in  palalio  nosti'o,  anno  Incai'nali 
\  cibi  11"  (."  \\\"  vm",  rejjin  nostii  \n";  astantibus  in  palalio  noslro  qnoi'um  nomina 
siiblilulala  sunt  et  si;;na  :  ])a|iirero  nullo.  Si;;num  Ilujjonis  conslabularii  (iiioiio- 
llfiiiiiinc).  S.  Guillelmi  bnlicularii.  S.  Mailiei  camerarii. 
Dala  pei'  manum  Mjp'ini  cancellarii. 

s.  (»ii;;inal  scril'  ;iux  A)t1i.  uni.,  K.  -Ï.S ,  u"  :!  (Miis.r,  n"  1/19). 
li.  (;o|iic  lia  wii'  si.''rl.',  A  lu  MiM.  uni.,  lus.  I.il.  1  'iC;;!,  |..  17-. 
(',.   Cii|iii-'  rdlhirKiiiiK'i'  Au  xvi[i'  .siù'ilc,  iiii\  Aich.  iKit..  K.   iSi,  n"  \'A'\ 


275 

]13.S,  .'i  iivril-.ii  jiiillrl.  --  l'iiiis. 

l'iciiiiM'  \i\\\c  |i:ir  Eiiiiis  VII  (l'un  cens  (lui  lui  ('liiil  ilTi  |i"iir  Iitiv  ,i|i|iMilririiiil 

à  l'rjjli.sc  Siiint-Hcnoll. 

In  iKJiiiiiU'  sancle  el  individue  Trinilalis,  amen.  Lv'o  Ijudovicus.  Dei  eralia  rcx 


C.VRTULAIP.E  GENERAL  DE  PARIS.  209 

Fi'ancoriim  cl  diix  Aquilaiionini,  nolum  fieri '''  volmmis  univcrsis,  tam  fiUuiis 
(|iiain  ])resentibiis,  quocl  nos,  pro  rrineilio  anime  nosLre  et  anteccssoruiii  iiostro- 
riim,  eloiiiosine  Beati  Bencdicli,  ([ue  sita  osL  iii  suburbio  Parisiensi,  jiixla  lociini 
qui  (licilur  Terme,  obolum  iinum  quoil  de  ceiisu  annualim  ab  cadem  elemosina 
babebamus,  de  terra  scilicet  Simoiiis  TerneiU'-',  prorsus  dimisimus  et  in  perpe- 
lunm  condonavinuis,  ul  predicta  elemosina  terram  illam  abomni  cxactioiie  liberam 
et  quielani  perpétue  possideat.  Qnod,  ne  valeat  obHvione  deleri,  scriplo  conimeii- 
davimus,  et,  ne  possit  a  posteris  iiifirinari,  sijjilli  nostri  auctorilale  et  nominis 
nostri  karactere  subterfirmavimus. 

Aclum  Parisius  publiée,  anno  Incariiacionis  Dominicc  millesimo  oentoimo 
tricesimo  octavo,  rejjiii  noslrl  primo;  astantibus  in  pahicio  noslro  quorum  nomina 
subtitulata  sunl  et  sijjna  :  Da|)irero  nulle.  Si;;num  Guillernii  buticularii.  [Si|;iunn  | 
Hugonis  conslabularii.  [Signum]  Alatliie  canierarii. 

A.  Copie  du  xiii"  sièclo,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  iS^i'i,  loi.  13  v°. 

B.  Copie  conservée  j.idis  aux  Malliurins  et  puliliée  par  Clioppin  ,  Munnsliniii ,  liv.  Il ,  lil.  ■> ,  rut.  1  ."1. 


276 

1138,  ."5  avril- 3  1  juillet.  —  I'ahis. 
Amorlissemml  jiar  Louis  Vil  d'iiiie  terre  donnûe  niix  moines  de  Tirnn  par  Ancelin  île  Gro^lny  "'. 

L.,  Dei  gratia  rex  Fraiicorum  et  dux  Aqnitanorum,  omnibus  liddibiis  sancte 
Ecclesie  nolum  facimus  quod  lerram  quam  Ancelinus  de  Groolelo  nionacbis  Tyro- 
nensibus  dedil,  que  de  feodo  noslro  erat,  nos  eisdem  monacbis  liberam  ab  oinni 
consueludine  jure  perpétue  obiineiidam  concedimus,  ila  (juod  nicbil  nobis  aut 
successoribus  nostris  in  ea  relinemus. 

Aclum  publiée  Parisius,  aimo  Inearnali  \  erbi  m"c"xxx  viu".  re;;ni  nostri  i';  astan- 
tibus in  palacio  noslro  quorum  nomina  subtitulata  sunl  et  signa  :  Signum  Guil- 
leliui  Initicularii.  Sigiunn  Mathie  constabularii.  Signum  Matliic  cliamerarii.  Da|)i- 
l'ero  nulle.  Data  per  manum  Algriiii  cancellaiii. 

A.  Copie  du  xiT  siècle,  aux  Areli.  d'Eure-et-Loir  (Carlul.  de  Tiron),  loi.  (ii   v". 

B.  Copie  du  xjiT  siècle,  d'apivs  un  \idiiuii3  de  i-!3i,  aux  Aixli.  uat.,  LL.  17.")  {Grand  l'nslornt  di'  Notre- 
Dame),  p.  '>-/">. 

C.  Vidinius  de  13/17,  sous  le  sceau  de  la  Prévôté  de  Paris,  aux  Arcli.  uat.,  S.  i.'nO'',  n"  1."). 


'''    Var.  'rlialjerii  (B).  "'   Suivant  une  iiolice  écrite  an   wii'  siècle  an 

'*'   Var.  rrTernellei  (I!).  —  -Cerveili»  (A).  —        dos  de    relie  cliarle.  la  (erre  <lonl  il  s'agit  était 
Cf.  nos  n"'  .3ao  i-t  .'!■.>  i.  sitniie  à  Paris,  rne  Couiiean. 


•270  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

277 

1 138-1  l/iO,  3  juin.  —  Latran. 

(iontirinalioii  par  le  pape  Innoceiil  11  des  donations  failes  à  rabbaye  de  Sainl-Viclor 
par  le  médecin  Ubizon'"'. 

CONFIRMVTIO  liN>OCE>TlI  PAPAE  DE  DOMS    OBIZO.MS  MEDICI. 

liiiiocciitiiis  c()isooj)us,  servus  servoruui  Dci,  diloclis  (iliis  Gelduiiio  abbati  et 
Irati'iljiis  rcclcsii;  Saiicti  <-'  Victoris  Parisiensis,  salutcm  [et  apostolicam  benedic- 
tioiiem].  Ea  que  piis  locis  devotioiiis  intuitu  coureruiitur,  ut  perpet[uo]  futuris 
teinporibus  [inconjvulsa  pernianeant,  auctoritateapostolica  convenit  roborari.  Ea- 
propter,  dilccli  in  Domino  filii,  vestris  rationabibbus  postubitionibus  gratum  pre- 
bentes  assensum,  ea  que  niagister  O[biz]o  béate  meniorie,  pro  reniedio  aniniy 
sur,  ecclesie  vestri'  testaniento  reb(juit,  vidcbcet  doniuin  unani  ju\[a  Sancturn 
<li'istofoiuin  ,  cuni  plaleis  eidera  doniui  conliguis,  et  unum  clausum  viiiearum 
apud  Musterioluni,  vobis  vesti'isque  succcssoriljus  in  perpetuuni  présent!  scriplo 
lirniaimis,  slahienles  ut  nuUi  onniino  boiniiiuni  liceat  eandem  donationem  inbin- 
gere  vel  nuitare,  aul  super  bis  aHquaui  volns  molestiain  irrogare.  Si  (juis  autein 
boc  ausu  tenierai'io  atteniplare  presumpserit,  indigiiationeni  Dei  omnipotentis  et 
iieatoi'uni  l'etri  et  Pauli  apostolorum  ejus  incuriat. 

f  Ego  Innocentius,  catbobcç  ecclesie  cpiscopus,  subscripsi. 

i  Ego  Albeiicus,  Ilostiensis  episcopus,  subscri[)si. 

f  Ego  (ireimrius,  diaconus  cardinabs  Sancloruni  Sergii  et  Baciii,  subscripsi. 

T  Ego  (leiar(bis,  presljyter  cardinabs  titub  Sancte  Crucis  in  lerusalem,  sub- 
scripsi. 

T   Ego  Eiicas.  pi'esl)\ler  cardinalis  titidiSaiicloiiini  ,b)baniiis  et  PauH,  subscripsi. 

r  Ego  Marliiius,  prcsinler  caidinalis  liluii  Sancti  Slelani  in  Ccb'o  Monte,  sub- 
scripsi. 

'['   Ego  (iui(b(,  (baconus  cardinabs  Sancloruin  (losine  el  Daniiani,  sul)scripsi. 

Dattiiii  Lalcraiii.  un  iu>nasjunii. 

A.   ()ii;;in;il,  iiu\  Airli.  ii;il.,  !..  — (i,  ii"  <). 

li.   Ci)]iie  dn  xvi"  sioflc,  à  la  liilil.  iliit.,  ms  lat.  i  'i()7-!,  loi.  -li  r". 

C.  Copie  du  xvii" siècle,  à  la  Bibl.  nal.,  ms.  lai.  i  ''^i^'j,  [>■  217. 


'     La    pidi.iii'h'    i\r    ces     bii'i]>    lui    (■iMili'>liV         <■»  loiilii'nia  la  pussi'ssidii  il  l'aiiliay  de  Sainl-\  iclol'. 
(pirlipics    aiiiiri'>    a|iivs     par    drs    rliaMiiinis     d(>         (  Voir  m lirr  n"  •.',() I . ) 
.\(]|rc-l)anii'.   mais  un  acte  du  d(jyen  liartbrleniy  '"    l,'(jrig;inai  porle  r-SancIvi. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  271 

278 

Vci-s  1138-1142  0. 

Ri'vocalion  par  Elionno,  cvèque  de  Paris.  (1(^  ruiie  dos  clauses  de  la  doiialioii,  par  lui  laili'  à  Sairit-Viclor. 
des  annales  ou  vacances  des  prc^ltendcs  de  Noli-e-Dame,  de  Saint-Mai'col,  di'  Sainl-fierniain-l'Auxerrois, 
de  Saint-Cloud  et  de  Saint-Martin  de  Cliampeaux.  —  "Ea  (jue  a  nobis  ajjunlur.  .  .  i 

A.   Oiiî;inal  scella,  aux  Arcli.  nal.,  L.  ,SSS°,  11°  ■?.. 


279 

1  1;18-1  I'i2,  17  avril.  —  LiTr.Av. 

Confirmation  par  le  pape  Innocent  II  du  droit  d'annates  accordé  à  Talibaje  de  Sainl-Viclur 
par  ri'.vèque  Etienne,  sur  les  prébendes  du  chapitre  de  Noli'c-Danie. —  <r<)iu'  a  l'ralribus  nosli'is 

A.  Original,  avoc  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.,  L.  •2-2Ù,  n"  S. 

B.  Copie  du  xvi'  siècle,  à  la  Bibl.  nal.,  nis.  lat.  liTija,  fol.  j.S  v". 

C.  Copie  du  wn"  siècle,  à  la  liilil.  nat.,  ni9.  lat.  1^1679,  p.  ai.^). 

Édil.  :  (n)   Pflugk-Hartlung,  Acta  piiiilif.  ruin.  iiird.,  t.  1,  p.  ifi8,  u"  190,  d'après  A. 


280 

1  139,  1"  aoûl-6  a\ril  1  l'U).  —  l'Ar.is. 

Confirmalion  jiai'  Louis  VII  d'tni  accord  conclu  enlre  son  père  cl  l'iibbaye  de  Saint-Majdoiie 
pour  le  parlajje  <les  enl'anls  nés  d'un  serf  de  l'abbaye  e(  d'une  serve  du  loi. 

CARTA    DE   QLODAM   IIOMLNE    DE    CIlAIiliOW,   SERVO    NOSTliO ,   QUI    DLXIT   UXOP.EM  E\    liEGU.I 
fAMILlA  PHOCREATAm''-'. 

1)1  iiomiiie  Dei  suniiiii.  Ejjo  l.iKloviciis,  Dei  ifcalia  te\  Francoruiii  d  diix  \([iii- 
taiioi'uni.  ^uticif;  Ikleliiiiii  cotniiKMidare  (lij;imni  viddiir  (|iiaiiilain  coiivciilioïKMii 
infei'|)iissi!mtni  ociiilorcm  iiuslftiiti  Ltidoviciiin,  l'ejjeni  Ffaiicoriiin,  cl  vciicrahiieiii 
Guiiichaldiiiii,  Saiicli  Alaolorii  ahhalem,  diidiim  liahilaiii,  liaiic  (]ii()(]ii('  iii  tin'cio 
auiio  iiosli'C  stiljliiiiatioiiis  rcvci'cndis.simo  cjusdeni  rnoiiaslcrii  jialri  Itoix'rto  a 
nol)i.s  concessam,  cl  ipsiiis  conccssionis  paclionem  siihscfiplaiu,  sijjilli  eliain  iiostri 
impressionc  sijjiialain  alqiie  coi'i'ol)Oi"ataiii.  Teinporc  .siqtiidciii  siipradidi  (iiiiiic- 
baldi  abbatiis,  liomo  (piidaiii  ex  laiiiilia  Saiicti  Ma|;Ioi'ii,  de  villa  karioru',  (îiiniiiiis 
nomiiie,  duxit  uxorein  noniinc  Sclics,  ex  rcgali  l'aiiiilia  proci-ealani;  (pic  rcs  cuiii 


'''   La  dale  de  celle  pièce  doit  èlre  ,'i  peu  près  hi         eu  loiit  cas,  èlre  posliTieiire  ii    1  1  'i- 
infime  que  celle  de  bi  bulle  d'Innocenl   II  (pie  nous  la  nioil  de  rè\èi[ue  Elieniii'. 

donnons   sous  le  iiuiiiéio  sui\aiil;  elle  ne  saurait.  '    Tilic  .ijoiilé'  ,111  vin'  siècle. 


•27-2  CARTULAIRE  GEAERAL  DE  PARIS. 

althati  ac  inoiiacliis  vc;liementer  displicoret,  co  qiiod  siii  juiis  liomo  altcrius  l'ainilic 
silti  coiijujjiMii  (lcle[;asset,  et  ob  hoc  plurimuai  caliimpniaielu!'  (jiiod  dehiLo  silii 
])rociealioiiis  friiclu  (;cclcsia  privarcLur,  vcntilata  hac  cahiiupiiia  ad  aiires  piissinii 
;;ciiitoi-is  iioslri  pcrvciiil,  qui,  nolens  ecclesiam  IVuctii  faniilié  sue  ex  tolo  deslilui. 
saiicire  sluduil  uL  aiiilioruui  coiiju(]uin  propajjatio  ex  equo  parlirelur,  et  altéra 
rej'ii;  aiii])litudiiii,  altéra  pars  Saiicto  Maglorio  remaneret  in  perj)eluum  possi- 
deiida.  Ea  ei'jjo  que  jjloriosus  [jeiiitor  nosler,  sapieuti  usus  consilio,  piidem  coiices- 
serat,  nos  (pi0(jue  oh  niililatein  ecclesie  heni<[ne  coiicedinuis.  (Juod,  ul  perpétue 
slaiiilitatis  oplineat  nuuiinienluin,  sij;illi  nostri  acloiitale  et  noniinis  noslri  karac- 
lere  suhterlii'mavimus.  Actuin  puhlice  Parisius,  in  palalio  noslro,  anno  Incarnati 
\eihi  M"  c"  \\x"  vun",  icjjni  \('io  iioslii  ni";  aslantihus  in  palalio  noslro  (piorum  iio- 
uiiiiii  sulititulala  suiil  et  si|;iia  :  Siijnuni  liadulli,  \  ii'oinandurnn)  couiilis  et  dajiiferi 
no>!ii.  Si;;nuin  Willelnii,  huliculaiii  nostri.  Sijjiuun  Matliie  constalnilaiii.  Sienuni 
Malhii;  ehanieiarii  (^inDuoip-diinnc).  Data  per  inanuni  Aljjiini  cancellarii. 

A.   Oil;;iiiiil,  .ixci'  li:uos  Au  sciiii,  aux  Airli.  liât.,    S.  i  i5"i,  il    1  .'1 ,  nunc  K.  -13,  ii"  h-  (Miist'e,  II'  irji). 
1!.   Ciiiiir  dr   i:J3i,  à  la  liibl.   liai.,  lus.  lai.  T/il'î  (C.ailulaiiv  di:  Saiiil-Ma-loire).  ftil.  i  :!  v°. 


281 

lliO,  7  avril -novembre.  —  I'aius. 

(iiiiiliniKilion  par  Louis  \  Il  du  dnii,  liiil  par  B;wlli('lciiiy  de  Fourqueux  aux  moiiips 
du  Nolrc-Dame-des-Cliamps,  d'un  lour  silur  rue  des  Juifs  ". 

Liidoviciis,  Dei  jji'alia  Fraiicoruni  l'ex  '•-'  el  (hi\  Aipiilanife.  _Noluin  lacimus 
lani  luUiiis  (jiiain  preseiilihus  qiiod,  ad  [ireces  Bai'llioloinei  de  Fulcosio  '■',  ([ui  [lalri 
iioslii)  salis  lidclis  exiilerat.  nioiiacliis  BeaUo  Maria^  de  Cain[)is  concessiinus  ut 
riiriiiini  illiini,  (|uein  de  doiio  illius  haheiil,  in  vico  Juda'oiuin  ,  in  eadcni  possi- 
ijeaiil  lilierlajr  ipia  palrr  noster  pra'ilicto  lîarlholonieo  confesserai,  ul  scilicel 
liiriii  jineilicli  se\  laleniefarii '''  et  l'ui'naiius  ah  equilatione,  et  tallia,  el  ashano, 
el  exaclioiie  noslri  pra'positi,  el  oniniinoda  alia  consueludine  liheri  inaneanl  el 
iiiiniiines.  Acliini  Parisiis  puhlice,  anno  Incariiali   ''  \  erhi  mc\l,  n'ijin  noslri  v''"'', 


'     Il  a  c'h'  ipii'sliuu  de  ce  liiui'  ei-dessus ,  dans  '''    l'rt)-.  rlncarnationisi  [h). 

MM  acie  de  1  1  1  1 .  (  \(iii- iiiili-e  11"  i."ii|.)  '"'    Var.    rrviu-!  (i).  —  Si    l'un    aduplait    colle 

'  '    Vuf.  Les  luiils  f-Dei  j;r.  t"r.  re\-  s^uil   rem-  \ariaiile.  roiiiiiie  nous  serions  leulc'  de  le  faire,  il 

piarcis  par  trdnniiiii  re<;is  lilius-^  dans  h.  laudrail   placer  ce  diplùine  entre  le  i"  janvier  cl 

'    \ai\  •  l'iilciisis)!  {<i'\.  —  r- l'iiljjdsio-  \l>).  le  oç)  mars  i  l 'i  i  .  dalc  d'aulanl  plus  vraiseaihlablc 

'     Vai-.     "MA    Irlemeuari-^   {li'\.    —   -scnlarii-i  ipie  la   laçon   de  C(im|iler  les  années  de  Louis  VII 

\n).  —  Nmis   iviiviivoiis   pour  juslilii'r  iinirr  lec-  (pie  Mipposei'ail  rrcoiii  iiiislri  v- soulève  de  ffravcs 

Ini'e  au  le\le  df  la  dnnaliiiii  nri-iiiale,  ci-dcs-iis,  olijcclions.  (\oir  Lucliaire,  Eludes  sur  les  actes  de 

11"   l.'nj.  /.OI//.S    17/,  p.    i-i.) 


CARTLLAIUE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  273 

adstantibus,  etc.  [Siguuiii]  Hadulplii,  Viromanduoruin  comilis,  dapil'eri.  Sigiium 
Wilelnii  buticularii.  Si<riium  Mathei  cainerarii.  Sijjiiimi  Matliei  coiistahularii.  Data 
per  maiiuni  Cadurci''  caucellarii. 

A.  Copie  tlans  un  Cmtiilaire  de-  NoIre-Daino-des-Cliamps,  aujouril'lmi  poidn. 

Édil.  :  («)   Sauvai,  .liidVym/es  de  l'aiis,  jir. ,  t.  111.  p.  7,  d'après  A.  —  (//)   Lauii.:Te,  Glossaire  du  droit  français , 
t.  1 ,  p.  iG-j  ,  d'après  A. 


282 

I  l'iO,  7  avril -99  mar<  1141.  —  P.inis. 

Fondation  par  GeoflVui,  chanoine  deSainle-Genexiève.  d'une  cliapellenie  à  laiitel  de  Noire-Dame 

dans  la  cryple  de  l'éjjiise  Sainte-Geneviève. 

DE  ELEMOSINA  DE  ClilPTA. 

^ove^inttanl  l'utuii  (piain  présentes  qiiod  GaulVidus,  ecclesie  Apostolorum  et 
Beale  Genovefe  cauonicus,  sacerdoteni  ad  assidue  senieudiim  clioro  et  altaii  m 
eadem  ecclesia,  sicut  et  très  ejiisdein  ecclesie  capellaiii,  Saiicti  Johaïuiis  scilicet 
et  Sancti  Medardi  et  Béate  Genovele,  servire  debeiit,  pro  redeniptioiie  anime  sue 
et  benefactorum  suorum  elejjerit,  et  eidem  sacerdoti  donium  ad  inliabitanduui,  et 
ad  cetera  vite  neccessaiia  tics  ar[)eiinos  vinearum  et  niodiuni  ainione,  dimidium 
frumenti  et  ordei  dimidium,  assignaverit.  ita  videlicet  ut  idem  sacerdos,  in  allari 
Béate  Marie  quod  est  in  cripta,  secundum  consuetudinem  parrocliiarum  missas  ce- 
lebret,  et  prêter  hec,  singulis  saldjalis,  de  beata  Virgine  missam  sollempnem.  Pre- 
dictus  vero  GaulVidus  potestatem  eiigendi  sacerdoteni  sibi,  ([uoad  vixerit.  et  duobus 
canoiiicissuccedenlibus  post  ipsum  rctinuit,  ita  ut  pi'imi  secundis,  et  secundi  teiciis. 
et  deinceps  per  ordinem,  sine  capilulu,  liujus  electiunis  committaut  providentiani. 
Quod  si  sacerdos  circa  vineas  excolendas  negUgens  exstiteiit,  vel  in  servicio  ecclesie 
minus  assiduus,  si  canoiuci  (juibus  bec  cura  incundjet,  eum  non  correxerint,  ad 
capitulum  correctio  spectabit.  Ne  quis  autem.  spiritu  malivolentie  aut  cupiditatis 
synioniace  ductus,  vel  pecunia  precorruptus,  instituturn  boc  aut  rescindere  at- 
lemptet  aul  aliipiateiius  inlirmarc,  egu  Stopbaiius,  ejusdeni  ecclesie  dccauus,  et 
canonici,  concordi  assensu,  eidem  sacerdoti  censum  domus  et  vinearum  que  m 
terra  nostra  sunt  imperpetuum  perdonantes,  instilutionem  iiauc  el  concessioneni 
iiosiram  sigilli  iiostri  inquessione  et  sub  anathemale  et  icalii  cor|)oris  et  sanguinis 
Domini  ratam  baberi  decrevimus,  et  in  capilulo  nostro  assensu  communi  exco- 
municationis  sententiam  promulgavimus. 

Ego  Aubericus  canccllarius  subsci'ipsi,  amio  Incai'natioms  Domini  .m"  c"  xl°. 

Signum  Stepliani  decani.  Siguum  Stepliani  precenloris.  Sigiium  i'etri  canonici 

'''    Var.  --Vadurcii  (a). 

Carlul.  —  1.  •'>"' 


27/1  CARTULAIHK  GENERAL  DE  PARIS. 

ppiscopi  Sil[vaii]eclen.sis.  Sigimin  GaulVidi  sacerdotis.  Sifjiuiui  Barlliolomei  sacer- 
(lotis.  Sigiuim  Eliiiaiidi  sacci'dolis.  Sijjiium  Fredt'rici  diaconi.  Signuin  Henrici  dia- 
«•oui.  Signuin  Gauclieri  diaconi.  Sigiium  laagislri  Radulplii  diaconi.  Signnni  llu- 
gonis  de  Pis''',  diaconi.  Signuni  Gaui'iidi  de  Spar-,  suhdiaconi.  Signuni  Ilciici 
subdiaconi.  Signuni  Guillelmi  de  Sar'^',  subdiaconi.  Signuni  Hugonis  de  Sar,  sub- 
diaconi.  Signuni  Gisleberti  subdiaconi.  Signuni  Ifenrici  subdiaconi.  Sigiuun  Pétri 
subdiaconi.  Sij;nuni  Roberti  preposili,  subdiaconi.  Signuni  Gikluiiii  canonici, 
|)iieri.  Signuni  Gilduini,  (ilii  Ascon  '',  canonici. 

A.  C.oplo  (lu  \iii'  siikle,  à  la  Bibl.  Sainlo-GeiiPviève,  El.  35  (Cai-lul.  do  Sainle-Goncviève),  (ol.  i65  r". 


283 

I  l'iO,  i"  aoùl-o,,  inar-s  I  I  'i  I .  —  Pir.is. 

Concession  [wr  Louis  VII  u  l'abbaye  de  (Ibaalis  d'une  rcnli>  de  'lo  sons 
sur  le  -Marciié  Neuf  de  Paris. 

bi  iioninic  Doniini.  Kgo  Lucbnicus.  Dci  gialia  rcx  Fi'ancoruni  cl  dux  AqtnUi- 
noi'uni.  Noluni  lieii  \i>bniiu^  niiiveisis.  lani  luturis  (juani  |)resciitibiis.  quod  nos. 
pio  Doi  anioie  et  leniedio  anime  noslie  et  antecessornin  noslioruni,  ecclesie  Ka- 
lobloci  et  religiosis  ilji  Deo  servienlibus  et  servituris  donavinuis  et  perpetuo  coii- 
cessinius,  in  l'oro  iiovo  l'aiisius,  (|na(b'aginta  solidos  (]o  censu,  singulis  annis ,  in 
Nativitate  sancii  Jobannis  Raptiste.  Hoc  anleni  idem  doiium  slatuerat  et  donaverat 
eis  |)alei'  noster  piissimus  Ludovicus.  Illos  vero  ([uadraginla  sobdos  de  censu  dabuiit 
ijisi  monacbi  perpeliio.  singulis  annis,  Guiliermo  de  ^b'lloto  et  iKM'edilins  suis, 
pro  counnutatione  leiic  de  Auriaco.  (Juod,  ut  perpétue  sLdiilitatis  obtineat  muni- 
mentuni,  scri|)to  commcndavimus,  el  nominis  nostri  karactere  snbterfirmavimus. 

Actuni  pubbcc  Parisius,  aniio  bicarnafi  Verbi  h"c"\i,".  l'egni  noslii  iin":  a-tan- 
libus  in  ])alatio  nnslro  (piornin  nomiiia  sublitulala  sunt  et  signa:  Sigiium  Ra- 
dulpbi,  Viromancbionim  comitis,  dapileii  nostri.  Signuni  (luilielmi  bulicubirii. 
Signum  \billiei  canicrarii.  Signuni  Malbei  constabubii'ii. 

Data  per  inaiiuiii  (lacbirci  cnncellarii. 

\.   Copie  dans  nu  c.irtiilaiiv  d<'  l'ulilia\.-  di>  Cliaali-  aiij(iiii(!"liiii  pordii  ''  . 

I!.    ('...pi.'  du  \uii    si.Vl',  à  la  Itil.l.  II..I..  .-..II.  \l,.r.Mii.  I.   I.MII.  l'nl.    .,,.i,  .l'après  A. 


'     l'cul-ôlre -Pisis-^.  ('.iMHirii  |)i'.i|)i-e  id  jibisiours  '    P.Mil-.'ti'.'  TSarunii  pu  "SafisiH^ria-. 

les   sniviuils  oiil  .'h'  d.'lijMir.'s  pai'  !.■  .(iiiisl.'.  (|ni  '     Sans  donl.'  -  \sconis-. 

.eniblfi  avoir  onus  I.n  alir.Mali.iii>-  ijui  il.'vaii'ul  l.s  ''    1..'  carlulair.'  ili'  ('.liaaii^.  couserv.'  il  la  liiblio- 

■()ni|>li'(cr  dans  rorijjiual.  lln''i]ui'   nali.mal.'  i  ni<.   lai..  iio.)3},  ne  cinlicnl 

''   Peul-»Mr.'  ••S|)arn..u.'-  ..u  ■•Spai-nia.'.i-.  (jiMni.^  lirèv.'  aiialy-i.'  d.'  i'.>  .li|di')nie  i  f.il.  .').'^->  r"  ). 


CAHTl  LMIil-:  GÉNÉRAL  DE  l'AUl,^.  275 

•284 

1  141 ,  janvier- 29  mars.  —  PAnl^. 
Coii(iriii;itioii  par  Louis  \  Il  des  po^sessiolls  du  monastère  de  Sainl-Eloi.  —  crl'iegum  lionor  est.  . .  u 

A.  Orifjiiial,  avec  traces  do  sceau,  au\  ,\rcli.  nat.,  S.  1182,  n°  l'.'i.  iiiinc  K.  2.3.  n"  6'. 

B.  Copie  du  xn'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  J.  iij8\  n"  1. 

C.  Vidimus  de  it!63,  aux  .\rch.  ual.,  K.  '1.3,  n°  G^. 

D.  Vidimus  de  i388,  aux  .\rcli.  nat.,  S.  1182.  n°  9. 

E.  Copie  de  lô.'io,  aux  .\rch.  nat.,  S.  1  182,  n"  li. 

Édit.  :  (a)  Teuiet,  Layetles  du  Trésor  des  chartes.  I.  I ,  p.  ôi,  d'après  B.  —  (h)  Tardit,  (Uirlims  des  rois,  p.  a  4  A, 
d'après  A. 

285 

IMl,  3û  mars-iS  avril  lli"2.  —  Meilan. 

Donation  par  Galeran.  comte  de  Meulan.  au  chapitre  de  Saint-Nicaise  de  .Meulaii.  des  églises  Saint-Gervais 
et  Saint-Jean-en-Grève  de  Paris. 

Sepe  contingere  solel  ut  beiie  gesia  parentum  perlurbet  sucfosio  liliorum,  dum  de  rebiis 
ecclesie  Dei  collatis  minus  sufiîciens  adhibetur  testium  cautela  vel  non  superest  carta.  Hoc  at- 
teudens,  ego  Galerannus.  conies  .Mellenli,  videra  et  reb'gere  volui  cartas  et  munitiones  quas 
habebanl  monachi  apud  Mellentuni,  in  ecclesia  Beati  Nigasii  martiris  divinis  excubiis  insis- 
tentes,  super  beneficiis  eidcm  monaslerio,  tam  pcr  me  (juam  per  patreni  meum  vei  per  alios 

anlecessores  meos,  diversis  lemporibus,  ad  houoreni  Dei  collatas Concedo  niebiioniinus 

ego  Galerannus,  conies  Mellenti,  et  sigiUi  mei  munitione  confirino  Ueo  et  ecclesie  Beati  Nigasii 
martiris  ecclesiam  Sancti  Nicbolai,  in  novo  Castro,  extra  insulain  Mellenti  constitutam,  sicut  e\ 
dono  patris  mei  prius  acceperat,  in  perpctuum  possidendam;  simililer  et  ecclesiam  Sancti  Ger- 

vasii  et  Sancti  Johannis,  que  sunt  Parisius  in  viro  qui  dicitur  Gie\a \cta  sunt  bec  apud 

Mellentuni,  in  capilulo  Beati  Nigasii,  anno  ab  Incarnatione  Douiini  millesiino  centesimo  qua- 
dragesinio  primo,  présente  et  bec  omnia  confirmante  Galeranno .  comité  Mellenti;  Ludovic.) 
glorioso  Francorum  rege  Francis  et  .\quitanis  celebriter  imperante,  presentibus  et  lestificantibus 
Pbilippo  Lincoliensis  ecclesie  venerabili  decano,  Matbeo  de  Monteniorenceio.  Roberto  de  Novo 
Burgo,  Hugone  de  Gisorcio  et  Tbeobaido  fratre  ejus,  Roberlo  de  Forvilla.  Baldrico  de  Bo.sco, 
Gaufrido  Bertrant,  Nicbolao  de  Londa,  BoduH'o  de  Monte  Aureo.  Garnerio  |)re])o>ilo  Mellenli. 
A.  Copie  de  1765  d'un  vidimus  donné  en  1297  par  le  prévôt  de  Meulan.  aux  Ardi.  nat.,  K.  191.   n     r. 

Éilit.:  (n)  Malingre,  Aiilujmiés  de  Parix.  |..  .'17.J.  —  (6)  A.  de  la  Rocpi.'.  Ilisl.  de  la  nmisoii  d'Uiircourl,  t.  IV. 
p.  i3i.j.  d'après  a.  —  (c)    Mabillon,   Annal.  Bened.,  t.  IV,  p.  3. 


28(j 

1141,  i"aoùl-i>>  avril  1  Hl'.  —  l'uiis. 

Donation  à  Saint-Lazare  par  Gautier  Pinçon  dune  fenêtre  de  cliangeui-  sur  le  Grand  Pont, 
de  quatre  étaux  pour  la  vente  du  pain .  etc . 

De:  dono   GALTERll   PIXÇLN. 

In  iiomiiie  sancte  cl   iiidividiie  Tiiiiilalis.   amen.    E;;o  Liidovicns,  Dei  jjraoia 

3;') . 


27G  CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DK  PARIS. 

Francoriini  rex  et  (lu\  Aijiiitaiioruin.  Aotum  fiori  volumus  tani  fiituiis  (jiiam  pre- 
senlibus  (jiiocl  Galteriiis,  qui  cognoiDeiito  Piuçuii  appellatur,  ecclesie  Beati  Lazari 
iii  subiirltio  Paiisiace  ui'his  lïimlate,  pro  sainte  nostra  iieciioii  et  pro  redeni[)tioiie 
aniaiaruin  sue  videlicel  atijue  coiijujjis  ipsius,  insuper  et  pro  aniniabus  anteces- 
soruni  iiostroruni  atque  suoruin.  niuiiifica  satis  beiietitia,  in  [)erpeluuni  retiiienda. 
(le  possessiomun  suaruni  laryitur  al)uiHlaiitia,  ea  sciiicet  que  in  présent!  cartuia 
subnotantur:  l'eneslrani  unam  ad  opus  nuinniulaiioruin  super  l*ontem  Magnum 
constitulam,  cuinonniibus  eideui  fenestre  pertiiicnlibus;  ad  poitani  vero  stationes 
un"',  ad  panis  vendilioneni,  quas  slalia  vu]j;ari  vocabulo  apjiellant;  terram  in- 
super quani  eniit  ail  AiicluM'io;  vadinionniin  quoque  domni  Hu[;onis  cognomento 
l'ueri,  nu""'  videlicet  libras;  apud  \illani  que  Monasierioluin  appellatur,  \inee 
seplem  quarteria;  ibidem  etiain  in  clauso  suo,  per  singulos  anims.  très  vini  qua- 
drigatas;  in  eadem  ilerum  villa,  census  v  solidos.  Sed  et  hoc  omnibus  innotescere 
dignum  duximus,  quod  jiredicte  ecclesie  sancta  congregatio,  inibi  Dei  mancipata 
servitio,  pro  tanto  ei  beneficio  in  presentia  nostra  in  eorum  capilulo  conressit  qua- 
tinus,  in  capella  juxta  supradictam  ecclesiam  ab  ipso  l'undala.  pro  sainte  et  redemp- 
tione  omnium  pro  (juibus  ipse  eis  tantuni,  ut  duximus,  benelitium  impertitur,  per 
singulos  dies,  ab  uno  sacerdotum  totum  ex  integro.  secundum  consuetudinem 
ecclesie,  divinuni  ollilium  in  per|)etuum  celebrelur,  noctibus  assiduis  lampade  ibi- 
dem accensa.  Quod,  ut  raluni  liabeatur  in  posterum,  scripto  commendari  et  sigilii 
nostri  auctoritale  muniri  atque  nominis  nostri  karactere  corroborari  precipimus. 
Actum  Parisius,  anno  Incarnati  Verbi  m°  c°  xl"  i",  regni  vero  nostri  v";  astantibus 
in  palacio  nostro  quorum  nomina  subtitulata  sunt  et  signa  :  Signum  r5[adulpln]. 
Viromandoruni  con)itis,  dapiferi  noslii.  S.  A\  uillelmi  buticularii.  S.  Matlioi  came- 
rarii.  S.  Matliei  constalndarii. 

Data  pei-  manum  (laduiri  cancellarii. 

A.   Oipic  du  \m'  siècle,  aux   \rTh.  nal..  MM.  •.•  i  o  (Caituluiiv  d-  .Sniiil-Lazarv  i ,  M.  7  »». 


•287 

1  l.'ll.   i"af.Ml-iS  a^^l   I  1 'il'.  -  PvBi-. 

Louis  VII  fjiit  reiiiisp  ;i  Dnltirii,  innlcciii,  du  tiers  d'un  Ci'iis  ijii'il  lui  dt^vait 
pour  sa  inaisoii  du  (iraiid  l'oiil. 

r.rnovici,  REdis  rBWCu:.  m;  nri.rnxo  mkhico. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinitalis.  Ego  I.udovicus,  Dei  gratia  rex  Fran- 
coruui  et  du\  Aipiitanorum.  Noium  lieri  volumus  tam  futuris  cpiam  presenlibus 
(piod  Dulliano  mcdico,  de  sexaginla  solidis  (|uos  nobis  annmiliui  censualiter 
debebat     pro   domo   sua    (piam    l'arisius   supra    Magnum    l'onlem    habcbat.    pro 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  277 

servicio  quod  iiohis  fecerat,  vinginli  solidos  condonavinuis,  ita  viilelict't  ut  de 
domo  illa  ipse  et  lieredes  ejus  quadiaginta  solidos  iiobis  et  successoribus  nos- 
tris,  sin<Tulis  aiiiiis,  persolvaiit  in  perpeluuiii.  (Juod,  ut  perpétue  stabilitatis  obti- 
ueat  niuniinentuni,  scripto  coniiueudaii  et  sigilli  iiostri  auctoritate  niuiiiii,  atque 
noiniuis  noslri  karactere  corroborari  precepimus.  Actuui  publiée  Parisius,  anuo 
Incarnati  Veibi  m" c"  xl" i",  regui  vero  nostri  \'';  astantibus  in  palatio  nostro  quorum 
noniinasubtitulala  sunt  el  signa:  Sigiiuiu  Hadulplii.  \  ironiaudoruni  comilis,  dapi- 
(eri  nostri.  S.  Guilelnii  buticularii.  S.  Matliei  conslabularii.  S.  Matbei  canierarii. 
Data  per  manuni  Cadur[inonogr(iimne)c'i  cancellarii. 

A.  Original,  avec  rcbtes  de  acfau,  aux  Arch.  n,it.,  S.  0077,  n"  3,  nuiw  K.  ali,  11°  G''. 


288 

1141,   1"  aoiil-iN  avril   I  142.  —  F(I\tainf.bleaii. 

Diplôme  par  lequi'l  Louis  Vil  déciilo  que  le  clianye  t:e  tienilro  loujours  sur  le  Grand   Pont,  et  lixe   à 
•3  0  sous  la  reilevance  annuelle  ipie  les  cliang-curs  devront  payer  pour  ouvrir  boutique  en  eet  endroit   ". 

Notuin  faciiiuis  tani  fuluris  qnam  instaulibns  quatinus  canibilum  nostriini  Parisius  super 
Magnum  Pontem  in  pcrpeluum  nianore  slatuinuis.  Statuimus  etiani  quod  nulii  iiceat  Parisius 
canibire  nisi  in  fenesiris  illis  quœ  sunl  super  pontem;  ([uarum  singula;  nobis,  per  singulos 
annos,  viginti  peisolvunl  solidos.  (Juod  si  aliquis  super  prœdictuni  pontem  novani  feneslram , 
nostro  assensu  pr;emisso,  lacère  et  ibi  cambiie  voluerit,  de  fenesira  illa,  singulis  annis,  viginti 
solidos  babebinius,  sieut  et  de  aliis  t'enesiris  liabemus. 

K.lil.:  («)  Diilireul,  Le  Thàiln-  des  antiq.  ,1e  Pons.  p.  3.3G. 


289 

1141,  1"  aoi'il- iH  avril  1142.  —  I^jiWeu -Li\Do\. 

Vente  par  Louis  Vil  aux  bourgeois  de  la  GW've  et  du  Moneeau-Saint-(jervais  d'une  place 
appelée  la  Grève,  pour  le  prix  de  soixanle-dix  livres. 

In  noniine  sancte  et  individue  Trinitatis.  Ego  Ludovicus,  Dei  gralia  re\  Fran- 
coruin  et  dux  Aquitanoruui.  Nolum  laciinus  universis,  preseulibus  paritei'  at(jue 
futuris,  quod  bin'(;ensibus  nostris  de  Grevia  et  de  Montcidlo  ])laniti('ni  illaiu  prope 
Secanani,  que  Grevia  dicitur,  iibi  vêtus  forum  extitit,  tolam  ab  omni  cdilicio  va- 
cuani,  nullisque  occupacioniliiis  iinpeditam  vel  inq)ediinentis  occupatam.  sic  in 


''   Nous  ne  connaissons  aucune  copie  cornpli'te  de  celle  pièce;  nous  ne  pouvons  que  reproduire  l'cvlrail 
(pTcii  a  <liinui'  Duliivul .  sous  la  date  cir  1  1  'n  ri  dn  la  .V  aiUK'r  di'  Louis  Ir  Jeuiir. 


■278  CARTLLAIRK  G  EN  El!  AL  DE  PARIS. 

p(;r|)(:Uiiiiii  tiiaiicre  concessiniiis.  Fro  quo  nos  iiostri({ue  curialcs  a  prediclis  Itui- 
<;eiisil)iiy  L\\  libras  liabiiiinus.  IIiijus  coiicessioiiis  iiieiiioriam,  ne  lenipoiiiin  anli 
(|iiitas  valoat  oblïiscare,  scripto  conimendari,  cl  sijjilli  noslri  iinpiessione  inuniri. 
n()slii(|uc  noininis  subler  inscri])l()  karaclere  corroborari  prccepiams.  Actuni  jm- 
bbco  apnd  Ciasliiini  Landunis,  aniio  liicarnati  Vci'bi  m"c°\i.i°,  logiii  vcro  iiostii 
(piinlo;  asIanUbns  in  palalio  iiosiro  quorum  noiiiina  8ublitulata  sunl  et  sijjua  : 
Sijjnuni  lia(hdphi.  \  ironiauibiiuni  coniilis,  dapileri  iiostri.  Sijiiiuin  Guillehui  bu 
licularii.  Sij;nuni  Malbci  cauierarii.  Si<|nuui  Abitbei  conslabularii. 
Data  pci'  luanuni  Cadurci  caucidlarii. 

A.  (Iii;;inal  '"  |.ul.li..  dniis  l'/fc/,,,,?  (!<■  I>,ins   ,U'  Ivlibiwi,   1.  I  {IhH.^rrlnlwn  de  h-  Wuy),  p.  xi.v. 

B.  C;n|iif  (lu  \i\'  sièclf,  aux  Aicli.  liai.,  \.  •_■  (Lirri-  rouj;c  riril  (In  Cliàti-let  ).  loi.  106  v°. 

C.  \iiliiiiMs  (le  i'i5i),  iiMX  Aich.  n.-.l..  K.  orx..  n"  .3S. 


290 

Vers  ll/i2(-'. 
(ioiilirni.'ilioii  |i;ii-  l'^lieiiiio,  é\LMjiio  de  Paris.  (I(>  diverses  diiiialioiis  laites  à  i'alijjaye  de  Saiul-Viclor. 

CMiTA  STEPIIAM,    PARISIENSIS    l'-l'lSCOI'l,   DE  ECCLESMS  <JL AS  .\0B1S  DEDIT  ET   DE  DONO  HLNGERI  , 

FILU  GIRELMl. 

In  nomine  sanclc  et  iiidividnç  Tiinitatis,  l'atiis,  et  Fibi  et  Spirilus  saiieli . 
amen.  Gloria  episcopi  est  panperum  operibus  providers  et  eorum  necessitatibus. 
quantum  nécessitas  poscit  et  possibilitas  sup])etit.  ministrare.  Noverint  i<;itur  uiii- 
versi,  et  présentes  et  posteri,  quia  ego  Stepbauus,  Dei  jjratia  l'arisioi-iim  epi- 
scoims,  (Miasdam  parrocliiales  ecclesias,  in  iiostra  diocesi  siias,  ecclesie  Beali  Vie- 
loris,  ad  susteidationem  panperum  CInisti  (pii  Deo  iuibi  scrviuut,  in  perpctuuni 
liabere  eoncessi,  et  nbi  cl  «pie  siiil  illç  çcclesiç  iiominatim  assignait'  euravi. 
Illud  quo([ue  seire  necesse  est.  quod  predictas  erelesias  quidam  persone.  (juas 
inl'ei'ius  annolabimns,  lenuerunt,  et  easdem  ('cclesias  et  (piicipiid  in  eis  babebant 
ecclesie  15eali  Victoris,  nostro  assensii ,  libentissime  concesserunl.  (juidam  itaque 
clericus  de  (lorboilo,  nomine  Balduiiuis,  in  ccclesia  Beati  \  icioris  lactus  lejjularis 


''    Niiii-,  ii'aMiiis   pu   rcir-oincr  ccl   (iri[;iiial.  I.c  — t'A.  \.ui-U»'\vr .  lùiidcs  .sur  Ir.s  iiclrs  de  Louis  Ml, 

l«(i\.    l'aulciir   (le    la    Dissnliiliini    sur    f(iri;;iiu'    ili:  \\.    1 -.î;,  11"  iS-.  ) 

riliitrl  ilr  rillr.    l'avail    mi  cm    17-'.')    dans   les    \i-  '-■'   Celle  (laie  iiiiiis  paiail  jiisliliir  par  la  nienlioi) 

cIiIms  de  la  \illc,  aiiiKiiie  A.  Ia\elle   I,   liasse  h.  siiniillaiii'e .  dans  ce  (lipl(\iiic .  de  r.'\('(|iie  Eliennc. 

Il    parai!   ipiil  a  passi'  en   xeiilc  en  iStiy  [Itilil.  de  niorl  vers  la  lin  de  1  1  'i->,  d  du  diixeii  liarlliéleiny. 

ri'-nde  (/(■■.■  r/,<(r/e.s,  l.  \\\  II! ,  1  .Sd;,  p.  i  ()ii.  11"  'ilili.  ipii  siieciMa  vei>  la  llii'iiie  (^pixjiie  à  Px'rilier. 


CARTULURE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  279 

canonicus,  i^cclesiain  de  villa  qm;  Guiis  appellatiir,  et  sextani  paileiii  iiia<{iic  dé- 
cima, et  sextam  iiiiimlo,  et  terrain  ad  eaiidem  (^cdesiain  pertineiiteiu,  ([iir  oiiiiiia 
sicut  clericus  possidebat,  canonicis  Saiicli  Victoris,  iiostro  et  domiii  Hartliolomei 
arcliidiaconi  assensu,  in  |)er|)ctiinin  liahere  coiicessit;  statuinuis  etiaiu  ut  de  pres- 
biteratii  ejusdem  occlesie  predidi  caiionici  ad  sustentatioiieni  siiani  [)er  siiifjulos 
aunos  L\'''  solidos  liaheant;  «'cciesiam  de  \  ilers  et  terciani  partein  iiia^jm;  deciinç 
tam  viiii  quaiii  aniioiie,  et  redecimatioiiein  totins  magne  décime,  et  redecimationem 
minute;  necnon  rcclesiam  Sancii  IJriccii  cum  tola  sua  minuta  décima,  et  ununi  mo- 
tlium  i'rumenli,  assensu  HaduKi  Belli,  ([ui  predictas  ecclesias  el  prediclas  décimas 
sicut  laicus  teuuerat,  assensu  etiam  filii  sui  Matliei,  «;cclesiç  Beati  \ictoris,  aii- 
nuente  domno  Stepliaiio  archidiacouo,  in  peipetnuni  liabere  concedimns.  Sta- 
tuinuis etiam  ut  de  presbiteratu  Saiicli  Bi'iccii,  caiiunici  Sancti  Victoris  ad  sus- 
tenlatioiiem  suain  jier  singulos  aniios  l\''  solidos  babeaiit.  /Ecclesiam  de  villa  qiu; 
dicitur  Vallis  (iaudii,  et  totani  decimam  majjnam  lam  viiii  (|uain  annonr,  et 
totam  minntam  ad  eaiidem  ecclesiam  peitinentem.  assensu  Pagaui  de  l*iaeriis, 
fjui  in  ec(desia  Beati  Victoris  ad  Dei  servitium  ad  succurreiulnm  se  reddidit,  qui 
scilicet  prediclam  ecclesiam  et  ejus  decimam  sicut  laicus  tenueral,  assensu  etiam 
uxoiis  sue  et  filiorum  suorum,  Adam  scilicet  et  Tlieobaudi  et  Pétri,  ecdesie 
Beati  \icloris,  ;iimnente  domno  Stepliam»  arcliidiacono,  in  perpetuuin  liabere 
concedimns.  Idem  eliam  Paganus  partcm  cujusdam  d(;cime  quam  in  villa  que 
dicitur  Laci  prope  Lusarcliias  liabebat,  predicte  ecdesie,  iioslro  et  liliorum 
suorum  assensu,  in  elemosinam  dédit.  Hlud  etiam  uoverint  universi  quod  Huu- 
i;erus.  filins  (Jireliiii,  vijjiiiti  et  octo  solidos  et  quinque  deuarios  ceusus,  qui  ad 
nostrum  leoduni  pertinebat,  ecclesie  Beati  \icloris  nostro  assensu  iii  lielemo- 
siiiam  dedil;  qui  ceusus  ita  distiufjuilur  :  in  ])rincipio  Cardoneti,  de  quibusdani 
viiieis  que  siiiit  jiixla  porlum  '"  Saiirle  Geuovefe,  très  solidi;  in  eodem  Cardoiieto, 
de  quibusdani  \iiieis  (pie  siiut  prope  muruin  cauonicoi'iim ,  vifjinli  solidi  et  se[)lem 
denarii;  apud  Saiictum  Marcellum,  seplem  solidi  et  se\  deiiarii;  l^irisius,  in  vico 
qui  vocatur  Clievrucliuu,  de  quibusdani  liospitibiis,  se\  solidi  et  (juatnor  denarii. 
Ut  auteiii  manifestnm  sit  quam  ratioiiabililer  elemusiiiam  illam  Ilnn;;erus  fecerit, 
uotum  fieri  volumus  quod  piedictus  ceusus  ad  quciidam  leoduiu  pertinebat  quem 
Petrus  de  Alanlia  de  nostra  manu  primo  loco  tenebat,  de  eodem  Petro  tenebat 
(ioslenus  ue|ios  ejus,  de  Gosleno  tenebat  Hnngerus.  Die  itaque  quadam  pre- 
dictus  Pelriis  iiim  iiepote  suo  Gosleno  in  presentia  nostra  alTuit  et  predictiim  ceii- 
sum,  assensu  iiepotis  sui  Gosleiii,  iii  niaim  nostra  coram  luultis  testibus  reddidil. 
quatinus  idem  ceusus  uequacpiam  de   feodo  ultra  existeret,  sed  polins  eundem 


■''   Ce  frporliisM  l'I.-iil  sniis  doiili^  l'iiilili  sur  la  l!ii''viv,  dont  un  Imm-^  pas^ail  cmiIio  le  rlus  ilii  Cliardoriiiel 
les  (lomailiPS  ili'  l'aliliaye  île  Saiiili'-(  Irncvirve. 


28(1  CARTCLAIRE  GEXKRAL  DK  PARIS. 

ceiisiim  l'cclosia  Be.iti  Virloris  ex  doiio  Hiingeri  et  noslro  libère  iii  pcrpetuuiii 
possiderel. 

Hi'c  suiil  nomiiia  clericoruiii  et  laicorum  qui  ad  testiaionium  présentes  alTue- 
iiiiit:  Barlliolomeus,  Saiicte  Mariç  decamis;  Albertus  preceiitor;  Bernardus  arclii- 
diacoiius;  llenricus,  frater  régis;  magister  Gauterus,  sacerdos;  Herluinus  cano- 
iiicus;  Fulbertus  canoiiicus;  Herbertus  canonicus;  Fulclierus,  Sancti  Germani 
decaiius;  Paganus  de  Saiiclo  lonio;  Petrus  Bestisi;  Clodoaudus,  episcopi  famidus: 
Willehims  iiialricularius;  Gaufridiis  A({uilan\is. 

Nec  illiid  lalere  \uluimis  quod  prcdictus  Huiigerus  sex  arpeiiiios  terre  qiios  de 
iiobis  tencbat,  sitos  jiixta  Saiictuni  Germaiium  Autbisiodorenseni.  çcclesiç  Beati  Vic- 
toris  nostrn  assensu  in  elemosiiiam  dodit;  Syuioii  quoque  de  Ver  terciam  partem 
decinii;  vini  quaiii  apiid  Viciim  \ovnin  babebat,  nostro  et  matris  suç  assensu, 
eccbisii'  Beali  Victoi'isin  lieleniosinam  in  ])erpetiuini  babere  concessit. 

Il  aufeni  supradicta  omnia  in  posteruin  firnia  et  ilbbata  |)ermaneant,  scriplo 
conimendavimus  et  sigilb  nostri  auctoritale  firniavimus. 

Datuni  per  nianuni  Algiini  cancellarii. 

A.  Original,  avec  li-occs  de  sceau,  aux  Arcli.  nal.,  L.  S88',  n"  It. 

B.  Copie  du  xvii*  siècle,  à  la  BiLl.  nat.,  ins.  lai.  i'i>'>~(),  p.  aoô. 


291 

\ers  1  li2 


(lorifiriiiatioii  p;ir  le  tloyeii  du  clia|)ilre  de  Nnire-Dnme  de  la  diiiialion.  faile  |iar  le  me'decin  Obizori 
il  l'aljhave  de  Saiiil-\'icloi-,  de  terrains  situés  près  de  i'éjjlise  Saiiit-Cliristophe. 

i;OXCESSIO  CAPITULI   PMllSMiNSIS  DE   l'I.ATEIS   OHIZOMS  MEOICI. 

In  noniiiie  saiicte  et  in(bvidue  Trinitatis.  Ego  Bartholonieus,  Dei  gralia  ecclesiç.^ 
Béate  î\hTri(;  Parisiensis  decanus,  cl  ceteri  canonici  nosiri  nolnni  fieri  volunuis 
(jiiod  Obizo  ine(brus,  cuncanonicus  noster,  iufirniilale  correptus.  ad  ecclesiarn 
Beali  \  ictoris  deportari  se  l'ecil .  ibicpie  se  ad  Dei  scrviciuni  reddens.  inter  alia 
bdiia  qui;  eidein  iTcdesie  lerit.  etiani  (piastbun  pbUeas,  ([uas  Parisius  prope  eccle- 
siani  Sancii  Cdinslolori  silas  babebal.  in  eleniosinani  (b'dil.  \  isuni  est  auleni  (|ui- 
l)usdani  canonicoruni  nostroriini  quod  eb-inosina  duinni  Obizonis  nequaquain 
ralionaliibs  erat,  pi'o  eo  quod  ])biteas  easdem  l'cclesic  nostn;  prius  donaverat.  AHi 
auteni  canonicoruni.  prioril)iis  consenlientes.  sed  tann-n  an{piid  phis  addentes,  lioe 
asserebaiil  (piod   plalcas   ilbis  toluni  capitnbiui   iioslruin  (bmnio  Bernero  decano 


■■     (lelle  date  rrsiille  de  la  nii'iilii)M  siiiniltaiiée  de  IV^vèiiiie  l'ilieiine  et  du  dn\eii  l'arlliéletiu. 


CAUTILAIUK  GENERAL  DE  PAIUS.  281 

<oîiuniiiii  ossonsii  concessoral,  el  ille,  die  quaclain  ciiiii  jjravilcr  infinnaretur  et 
eiiiii  caiiouici  visitarenl,  easdciii  doimio  Obizoïii  ad  raciciidiiiii  (iuii'(|iiid  vellel 
reddideral.  l'ropter  liiijusiiiodi  caluiupiiiaiu  nosiraiii  doiuiius  (iildiviiuis,  ahbas 
Saucli  \ictoris,  die  (inadaiii  in  capitulo  iiostru  veiiieiis,  présente  ciiiscopo  iiostro. 
doiiuio  sciliret  Slepliaiio,  liiiiiiililiT  nos  ro[;avit  cjualiniis  picdiciaiu  caluinpniam 
dimitterenuis  et  eleinosinani  (piaiii  ecclesie  Beati  \ictoris  doinniis  Uhizo  lecerat 
concederenuis.  Nos  aiilein,  attendentes  quia  ecclesie  Keali  Vicloris,  etiain  de  pro- 
])i'io  nostro,  niiilta  itoiia  coiilulinuis,  peticioniljns  [tredicli  alilialis,  iiilei'veiiiente 
episcopo,  assensimi  prelniiniiis,  et  coiniiiuiii  asseiisu  eoiicessiimis  quatiims  elenio- 
siiia  qiiani  doiniius  01)izo  lecerat  jiermaneret,  et  prediclas  plateas  ecclesia  Beati 
Victoris,  sopita  oniiii  caliiiiipiiia  et  loeius  reclaniatioiiis  seii  etiain  retractationis 
molestia,  libère  inipei'[)eliiiuM  [Kissideret.  Quod,  ne  valeat  obli\ioiie  deleri,  scri])to 
coinniendavinuis  et  sigilli  noslri  auctoritate  In-niavinius.  Noniina  caiionicorum  : 
Barlholonieus  decanus;  Alb(3i'tus  [)receiitor;  Bernardus  arcladiaconns;  Henricus, 
frater  reois;  Gilebertiis.  decanus  Saiicti  Marcelli,  saceidos;  uiagister  Walterus, 
sacerdos;  Gerniundus  sacerdos;  Willelmns  succentor,  diaconus;  llerlewinus  dia- 
conus;  Wido  diaconus;  inagister  Albertus  subdiacouus;  Herveiussnbdiaconus;  An- 
dréas subdiaconus.  Data  per  nianuni  Aljjrini  cauccllarii. 

A.  Original  scellé,  iiiix  Airli.  lUil.,  L.  .S(|'>,  ii"  '.i. 

B.  (^opie  du  xvii'  siècle,  à  la  HiM.  nal.,  ms.  lai.  lifj-g,  p.  1(19. 


292 

Galerau.  eoiiite  de  Meuku].  donne  ii  l'alilinve  de  Siiint-Viclor  une  rente  annuelle  de  quarante  sous 
sur  lin  cens  (|u'il  prëlcvait  au  Monceau-Sainf-tiervais, 

I)K   DONO   COMITIS   DE   MELLENT. 

In  nomine  sancte  el  individue  Tiinitaiis.  Noverint  onnies  iani  posleri  quam 
présentes  qnod  ego  Waleranuus,  Dei  <;ratia  cornes  Midlenti ,  |)ro  reniedio  anime 
niee  et  pro  aniniabns  pal  ris  et  niai  ris  niee  et  anlecessoruni  nieoruui,  quan- 
dani  elemosinain  feci  et  ecclesie  Beati  ^  ictoris  l'arisieiisis,  de  censn  (pieui  in 
Monscello  Saucli  Gcrvasii  Parisius  babeo,  quadra;;inla  solidos  per  sinjjulos 
aiinos,  m  festivitate  saiicti  Beinigii,  in  jierpetuuni  dedi.  Unie  autem  dono  Hu}>o, 
frater  meus,  iulerluit  et  concessit.  Et  ne  lioc  donum  possit  in  posterum  oblivioiie 


'    r.ctie  donation  ne  |ient  être  posli'rieure  à  i  lia,  ])uisqu'elle  lut  cimlirmi^e  par  i'évêque  Etienne,  ([ui 
mourut  vers  cette  même  époque.  (Voir  ci-a|ii'ès  iioti'e  n'  açio.  ) 

Cailiil.  —  I.  •i'j 


282  (:\l!Tl  LAIIiK  (;K\ÉHAL  DE  PAItlS. 

(leleri.  scii|)l()  coiiiiiicii(l;itiiiii  el  sijjilli  iiostri  est  iinpressione  lirnuitmii.  lier  siiiil 
iioniiiia  coriiiii  (jiii  Imic  duiio  presciilcs  ruerunt  :  Baldriciis  de  Aeinore,  Guilleliiiiis 
iMitictiliiiius,  Heiii'icu.s  de  Forrariis,  Hiifjo  de  Feri'ariis.  (iiialeraiimis  de  Meileiito, 

(iallcMus  de  Bello  Cam|)0,  liol)ertus  hulicidariiis;  Tl haldiis,  liliiis  Siepliaiii  iiia- 

riscalcii;  rinillelimis,  liliiis  Fi-ooerii,  (|iii  tune  teinporis  qiiaiido  dcjniim  lioe  l'eci 
meus  prelecLiis  l'iiil:  TeherUis.  filins  Geinardi;  Drotjo  de  liipa  cl  Ueniiardiis 
lialei'  ejus;  lialdiiiiius  Fhiiidreiisis. 

A.  Oiij;iiiul  sfi-llc,  iiiix  Airli.  n^]l.,  L.  8ç)-i,  n"  kj. 

I!.   Copie  (lu  Mii'siccli',  ,iM\  Arcli.  uni.,  LL.   i-'i-'io  (  CarliiUiiiv  de  S:uul-Vic(oi),  fol.  ."iG  v". 

C.    CopiL- (lu  \M|-  sied.',  à  la  Hilil.  liai.,  lus.  lai.   i'i(;7(),  p.   i;;). 


293 

Vers  11 'il'. 
(  1(111  lii'iiuiliou  |i.'ir  lilirîiiic,  cMMiiic  (le  l'jii'is.  de  iIIxcin  ilmis  lu  ils  à  l'ulilKnc  de  .Suiiil-\  u-((ir. 

(;()^(:l•;sslo  stki'iivm,  I'arisiiîxsis  ioimscoi'i. 
iiK  imNo  coMiTis  mi;li.k\ti  i;t  de  luseiis  (;i:ntili\ci  au  m  (.om-:  riLio  (;au\eri  concessis. 

I  |;T    DK    !)()>()]    BALDIIM     M'UI)    V1I,L\M    (,)IK    CONS   DICITLR. 

l'talio  cuiisulil ,  nécessitas  cooil  lieiielicia  aecelesiis  (-(dlata  e]iis(ii|iali  aiicloi'itate 
liriiiare,  et.  ne  (dilixionis  ininuaiilni'  niciiisii,  slilo  nienioiic  coniineiidai'e.  Fjjo 
ijjdnr  Steitlianns,  l)eo  oïdinaiite  l'aiisicnsis  ('[Hscopus,  nolinn  lioi  volo  (Hiod 
(iuaieiannns.  roines  Mellenti,  Paiisnis,  in  Moin-ello  Sandi  (!('i\asii,  lerrani,  eeii- 
siini  et  li()S|)iles  lialn'l  .  (]iie  (uniua  de  iiosli-i)  Icodo  leiicl.  IIic  ita(|nc  [irii  l'eniedio 
anime  sue  (|nandam  elemosinam  lecii,  ri  piulem  |M('(licli  lensiis.  \i,  scilicel  soli- 
dos  |)er  sin<[nlos  annos.  in  lestivilale  sancti  l!emi;;ii,  aecicsic  lîeali  \  ietoi'is  nnstro 
asseiisn  in  |)ei'|)etunm  dédit.  IIujmi  ctiam.  liliiis  (laineri.  d  n\(ir  ejns,  llavis, 
nrediete  Saneli  N'icioi'is  aecclesic  hoc  in  |)ei|ielunm  cmiccsseninl  ni  oves  l'jnsdem 
aecclesic  in  n.iscnis  (ienliliaci ,  (|ni;  ad  niisli'nm  Icdduin  peilinenl.  liix'ie  pasce- 
j-ent,  ila  (|nod  jnedicle  ecclesir  canmiici  |ii'o  pastn  earnmdeni  oviiini  niilhiin  |)re- 
linni,  imliain  consnetiidinein  daicnl.  Iloc  aniem  el  nosiro  asseiisn  el  in  [iresenlia 
noslia  laclnm  est.  l'ilii  eliam  pi-edicli  lln!;onis  assensnin  dedeiiinl.  \ns(dmus  sci- 
licel el  Fi'edei'icns,  el  nepos  illins,  iinmine  Snlleims.  el  (iuilelmiis  de  ('(Orneliaco, 
;[eiier  illius.  \ec  illnd  lalere  voinmns  (jikmI  (dericiis  (jnidam  de  ('orhoilo.  noniinc 
lîaidninns,  in  aecidcsia  I5fali  \  icloi'is  laclns  rejndaiis  canoincns.  aecclesiam  de 
\illa  (|Ui'  (Idns  a|i|M'llalni'.  cl  lenani  cl  decimam  ad  |ii'csliileialnin  ejusdem  çc- 
clesic  peiiincnlcm.  -cxiain  ([imiiue  paiicm  nia|;nc  dccimc.  el  sextam  ininnlc.  (|uç 
onnna.  shmiI  clenciis  p()ssid(d)al  .  caniinicis  Sancli  \  n-loris.  nnslni  assen-n .  m  per- 
pelnwm    liahcre    cmiccssil.   Slalnimus   eliam    ni    de   prcshiliM'aIn    ejnsdcm    ccclesie 


cviiTi  L\ii!i-:  (;É\Ér.\L  j)i-:  I'auis.  283 

pieilicti  caiioiiici  ad  suslenlalioiii'in  suaiii  |H'r  siii;[iilos  aiiiios  sexajjiiita  solidos  lia- 
beaiit.  Idem  (jU()i|nt' Ijalduimis.  iii  alia  villa  que  dicitiir  \  iciis  No\  iis,  scxlain  par- 
tein  magiio  deciiin',  (jiu.'  sua  cral,  predictis  canouicis  dédit.  Hoc  eciam  iioverint 
iiuivcrsi  (juod  Matlieiis,  miles  de  Miiffiieliis.  in  a^cclesia  Reafi  \  iclcM'is  ad  succiir- 
reiidiim  lialtitiim  ieli[;iiiiiis  assuineiis.  pi'edicte  ville  «pn'  du-iliir  \  iciis  Noviis  me- 
dietatem,  tam  in  terra  qiiam  iii  liospitibus.  servis  eciam  et  aiicillis.  ad  eandem 
medielateni  ])ertinen!ibiis.  se])edicte  Sancti  \  ictoris  aecclesic  in  peipelnum  dédit, 
et  etiam  medielateni  aecclesie  ejnsdeni  ville,  et  sextain  [laiteni  majjne  décime,  et 
medietatein  minute,  que  omnia  sicut  laicns  possidebat.  nostri)  assensu  et  dono, 
eidein  Sancti  \ictoris  aecclesie  dereliquit.  Hugo  eciam.  iilius  (jii'elnii.  terrani  ara- 
bilem  >uperripam  Secane.  in  Afpn^gaudio  sitani,  et.  apud  IJalneoInm.  octosolidos 
ceusns  et  ni  obolos  aecclesie  Beati  \  ictoris  nostro  assensu  doimvit.  Simibter  Hun- 
gerus,  frater  ejusdem  Hugonis,  assensu  nostro.  dédit  eidem  aecclesie  lotum  cen- 
suni  quem  in  Cai-doneto  liabebat.  scilicet  xun*^™  solides  et  vu''"'  denarios.  Dédit 
etiam  m  solidos  et  u  denai'ios  census  de  terra  que  sita  est  apud  Sanctum  Ger- 
inanum  Autbisiodorensem,  et  un"'  solidos  census  de  duobns  molendinis  qui  sunt 
apud  Melbra,  et  vi  solidos  et  un'"'  denarios  de  liospitibus  de  ('iievriiclinn.  His 
omnibus  supradictis.  (piia  ad  nos  pei'tiiiebant  et  de  nosiio  leodo  eraiit,  libeiiter 
assensuni  preliuimus.  et.  ut  in  posterum  lirina  et  illibata  permaneant,  scripto 
commendaviinus  et  sigilli  nostri  anc[toritate  tirmavijmus. 

A.  On;;inal  scellé,  aii\  Arcli.  nul.,  K.  t^'.i,  n"  G''. 

B.  Copie  du  xiii'  «iècle.  aux  Arcli.  nul.,  LL.  l'iTio  (Oi-liilaire  île  Saiiil-\  iclur  i,  fol.  50  v'. 

C.  Copie  du  \rii'  -.ièile,  à  la  liiM.  nal..  nis.  lai.  li'iyf).  p.   'oo. 


•294 

Milieu  du  Ml'  >iècle. 


Galeraii.  cipiiili'  de  Meulaii.  iiiainie  à  ses  [irevùls  île  t'iiris 
de  paver  eliai|ue  année  aii\  cliaimines  de  Saint-Victor  une  rente  de  'lo  sous 


COMITIS    MKIJ.EM1    DE    \L    SOLIDIS. 


(iualeraiinus.  comes  .Abdlenli.  omnibus  prepositis  suis  l'arisiensibus  salutem. 
Precipio  vubis  quod  per  singulos  aiiiios  liene  et  plenarie  reddatis  çcclesie  Sancti 
\ ictoris  XL  solidos.  quos  de  censu  meo  quem  Pai'isius  liabeo  eidem  ecclesie  et 
canonicis  ibidem  Deo  seivieiilibus  in  elemosinam  de(b.  et  caita  mea  sigillo  meo 
signala  in  per])etuuni  conlirmavi:  et  eadem  (be  reddatis  qua  census  meos  reci- 
pietis.  Et  proliibeo.  super  aimuem  nieum  et  sujter  forefacturam  peccunie  vestre . 


'''  Celle  pièce  et  la  suivante  doiveni  èlre  à  peu  près  cunleinporaines  de  notre  n'  ùi.y2. 

30. 


■28i  CAliTlLAlRE  (iÉNÉIlAL  DE  l'AUIS. 

iie  ultra  predictam  dioiii  detiiiealis.  Testes  :  Px^hertus  de  Novabar}]o,  et  Wiilel- 

mus  de  Piiio,  et  Uobertus  de  Furiio,  et  Hogero  capellaiio. 

A.  Orijjinal  scellé,  aux  Anli.  Jiat.,  L.  «ij-j ,  ii"  30  (jailis  L.  1^78). 

B.  Copii' ''    <lii  xii*  «iècli',  aux  Airli.  nal.,  K.  a3,  n°  lô-"  (jailis  L.  l'i-S). 


295 

Milii'U  (lu  XI]'  sii'tle. 
Galei'iin.  (-oiiilo  do  Meulan,  l'ail  rejiiise  aux  frères  île  SaiiU-Lazai-e  ilïm  cens  qu'ils  lui  ilevaieiil. 

G[iialei'aiiiuis],  cornes  Melleiiti,  oiiuiibus  aiiiicis  et  lioiniiiil)iis  et  ininislris  suis 
saluteni.  Sciatis  me  dédisse  et  iu  perpetuaui  eleiuosiMaiu  eoiiccssisse  IVatribus 
iurirmis  Parisius  de  Saucto  Lazaro  ii  solides  et  v  denarios  et  obolum  de  ceusibus 
l'onini  ijuos  niihi  [)er  aniuini  reddebaut.  Volo  i<;itur  et  precipio  ut  babeaiit  et 
leueaut  illud  ita  bcne  el  ita  in  pace  et  ita  lionorilice,  cuni  oiiiiiiiuis  consuetu- 
diiiibus  ad  illud  pertineiitibus,  sicul  teiiebam,  quando  erat  iu  lueo  douiiiiio.  Tes- 
tibus  Hobeito  de  .\ovo  Burj;o  et  Uaduilb  de  Monteauro,  et  l'io<;ei'()  et  Balduino 
capellaiiis. 

A.   (Aipu'  ilii  Mil'  ^ircli-,  aux    \irli.  nal.,  MM.  510  (Cartiilaiiv  th^  Saiiit-Lazan'),  lui-  •!■!  v\ 


296 

Milieu  ilu  xu'  .-iùcle. 


Ordre  donné  par  Galeraii,  cuuile  de  Meidaii,  à  ses  prévôts  et  nflieiei-s  de  Paris,  il.'  drlivrer  cliaipie  année 
treize  deniers  de  renie  à  i'éylise  Sainte-Geneviève,  sur  ses  revenus  de  Paris.  —  trScialis  me  dédisse...') 

A.   Copie  ilii  xin'  siede,  à  la  Bilil.  Saint(;-(kMievievo,  El.  20  (Cartiilairo  de  .Saiute-(Jenevii've),  p.  7Ç. 


297 


Gonlirinalion  par  le  lé;;at  du  pape  \llirrii\  (■vè(|ui'  d'Ustie,  des  décisions  prises  par  les  rM'ijues  Girbert 
et  tilienne  au  siijel  du  leslnmrnl  d'Hlienne.  arcliidiacre  de  Paris. 

lu  iioiuiue  saiicli;  et  iiidividiu;  Triuitatis.  \ll)('ricus,  Dei  i;falia  Oslieii^is  epi- 
sc.opus,  saucle  Sedis  aposlolici;  leijalus,  lain  |)i-eseuhbus  ijuain  luliiiis.  SiruI  ea 
qur   iiulla  latioue  vel   auctoritate   uitiiutur  iuliriuare  delieuius,   sic  ea  ipu;  laui 


''   Celle  copie  a  été  pnliliée  dans  les  CnWoH.s  (/es  ''   Aljjriic  occupa  le   siè;;."  d'Oslie  de   11. '!8   à 

rois,  n"  i^u  '1 ,  comme  élaiil  rorij;inal.  Ce  n'est,  en  1  1  '17  ;  cet  acte  ne  peut  donc  appartenir  ipi'à  la  lin 

réalité,  fpi'nne   mauvaise  expédilion  du  \u°  siècle  du  ponlilicat  derévè(|ueKtienne(;- 1  1 'i->  ).  ou  à  une 

où  l'on  relève  tics  omissions  imporlanles.  époque  assez  voisine  de  sa  mort. 


CAirrULVlRE  r.ENEUAL  DE  l'AI'.lS.  -28.". 

aiicloritate  i|uaiii  liilfliuiii  devoliono  corroborari  dcsidi'raiil  [ileiia  auctoiilale 
ooiiruiiiaimis.  Domiiius  siqiiidein  Stepliauus,  Parisiensis  arcliidiacoims.  diviiio 
spiritu  aftlatiis,  pro  sua  suoruiiKjue  sainte  et  peccatoniin  redemptioiie,  [)ro  ter- 
reiiis  celestia.  pro  perituris  elerna  coinniutare  disposult;  et  quia  nicliil  iiiagis  ob- 
servai'i  convenit  quaui  supreiiias  et  libéras  decedeiitiuni  voluiitates,  et  maxime 
in  ultiniis  disposiliouibus  in  (piibus  beredem  faciunt  ecclesiani.  ([uicquid  super 
lioc  a  venerabilil)us  i'ratribus  nostris  Girberto  et  Stepbauo,  Parisioi'uin  episcopis. 
et  capitulo,  [sicul]  ex  litterarum  suarum  teiiore  perpeuditnr.  constitutnin  est, 
ab  omnibus  deinceps  Parisiensis  ecclesie  episcopis  volumus  et  precipimus  euni 
onini  integritale  in  posterum  observari,  et  nuHa  lemeritate  violari.  Si  qua  i<;itur 
persona,  secularis  sive  ecclesiastica,  tam  relioiosi  testamenti  dispositionem  violare 
temptaverit,  et  Sedis  apostolice  et  olbcii  nostri  confirmationem  scienter  contenqt- 
serit,  et  bénéficia  jiredictis  persoiiis  religiose  collata,  sive  in  vineis,  sive  in  do- 
inibus,  sive  in  vir;;ultis,  sive  in  aliis  rébus  imminuere,  aul'erre  vel  retiaere  [)re- 
sumpserit,  beati  Pétri  a[tostoloruni  principis  auctoritate,  cui  a  Domino  ligandi 
solvendique  poteslas  collata  est,  anatbematis  eum  vinculo  iniiuilamiis,  donec  resi- 
piscat  et  cura  débita  satisfactione  ablata  in  integrnm  restituât;  cunctisauteni  pre- 
dicta  servantibus  sit  pax  Domini  nostri  Jbesu  Christi,  ut  pax  Dei,  qnç  exuperat 
omnem  sensum,  custodiat  corda  et  intelligentias  eorum. 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aii\  Aiili.  nal.,  L.  Jii  ,  n"  i. 

B.  Copie  du  \ui'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  17Ô  {Grand  PasUival  tVt  .Xotre-Dann;),  p.  508. 


298 

Ili3,  1?)  mais.  —  Latha 


ConlM'iniitiiin  par  Iimneent  It  des  possessinus  d<'  Saint-Marlin-dt^s-Cli.'imp^  ". 
—  fr(Juotiens  illud  a  uobis  pelitiir.  .  .  •> 

A.  Original,  avec  (races  de  sceau,  aux  Aicli.  nal.,  L.  a;îG,  u"  1  7. 

B.  Copie  du  xiii'sii'cle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  i3.")i   (Cartul.  A  de  Saint-Marlin-des-r.lianips),  fol.  .I  \\ 

C.  Copie  du  xv'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  i352  (Cartul.  B  de  Saint-.Maitin-des-Cliamps  ),  fol.  3  r" 

D.  Copie  notariée  de  l'an  i55o,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  gai"),  n"  iS. 

E.  Copie  du  wi' siècle,  aux  Arch.  nal.,LL.  i3.')3  (Cartul.  C  de  Sainl-Mailin-des-Chanips),  fol.  3  v" 

F.  Copie  du Xïii' siècle,  aux  Arcli.  nat.,LL.  i35^i  (Carlul.  D  de  Saint-Martiu-des-Cliaraps),  fol.  38  \ 

Kdit.  :  («)  Marrier,  Mon.  S.  Mari,  de  (^ampis  hisl..  p.   170. 


'■'  Celle  l)ulle  pslroiirue  dans  les  niêiiies  lerraes  était  en  eirpt  |)neiu'  de  Sainl-Marlin-de.s-Ciiain|is 

que  la  conlirnialion  du  0.0  juillet  1  i^S,  accordée  quand  il  fut  élu  ëvêque.  Or  cotte  bulle  pnmve  (piil 

par  le  même  pape  à  ladite  abbaye  (voir  ci-dessus.  n'avait  jias  encore  quitté  son   prieuré  à  la  lin  de 

n°  ùôS).  Elle  peut  aider  ii  lixer  le  commencement  mars   11  'i.'i.  Nous  n'avons  du  reste  tiûii\('  aucune 

de  l'épiscopat   de  l'évèque  de   l'aris,    Tlubaiid.   Il  ineiiliuii  de  son  (^piscopal  avant  la  (in  de  1  l'i;! 


l'8G  CAliTLLAIKE  Gt:M:i!AL  UK  l'AI'.IS. 

299 

ii'i.i. 

],fllr-i'  ili'  sailli  liiTiianl  à  l'jlii'nnp.  ^\êque  ilc  Palrsli'iiia  '  ,  [■clalivr'  aii\  soiillraiices  de  l'Eglise.  e(  iiulaiii- 
iiinil  (le  l'ei'Jisr  lie  Pai'is.  —  "Deiiiinie  seilel  in  tri>litia  ei-cli'sia  l'arisieiisis.  [iroprio  desliliila  |iasLore,  et 
iieiiHi  e.sl  (|iii  lie  siilislidienilo  alin  uiiilire  auileal.  - 

Kilil.:  (»)  MiiMllon,    ,S.    IW„„nh  ,f,;;i.    I.    I.   col.    aoS,    l'iiisl.    -..'i.  —   ( /,  )    Mi,;i,...    l'alrohi;,,- .    I.    CLXWIl, 
ri>l.  '■\()i ,  iJ'apW'.s  II. 


300 

1 143,  i"  aoàl-  3.j  mars  I  1/t'i.  —  l'Aia^. 

Ilniialiiiii  |iar  Louis  \  II.  aii\  i-eli;jieiises  d'Verres,  de  la  iliiiie  du  pain  qui  se  consonimail  à  la  cour, 
ijnaiid  elle  séjournait  ii  Pai'is,  —  f(jiioniaiii  Den  disponente.  .  .  ' 

A.    CiiiMr  ilu  Mil'  slè.l...  aii\  AitIi.  nul.,  LL.    i  .".f|i,  iQiiliiiaire  irVeiirs).  Id.    ,    ,■  . 
I!.    \i(llllllls  lie    l.-.C.'l,   |MiMii>  ,lall^  le  fin:  ,lrs  i.nloun. .  I.  \V1,  |..  -(iK. 
i;.    (."|.ic  niilaliniiiMV'  du  wiii'  si«lo,  aiu  An  h.  nal.,  K.    171),  11"  '1. 

Édil.  :  (»i  Diiluviil,  Thnitn'  ,lrs  ,n,l„j.  ,1e  Pans.  |,.  1  tîo.'i.  —  (h)  Maliilliin,  Annal.  Ilrnr,!..  I.  \l,  p.  308, 
iPapivs  A.  —  (,l  iJ'Aclieiy.  .Sy«<i%.  (,■(].  in-'i"),  I.  X.  |..  G'17:  (éd.  in-fol.),  I.  111,  p.  '1;,-.  —  (,/)  Gallia 
rhnsl..   t.  Vil,  iiislr.,  coi.  (I-.  —  (c)  Recueil , les  vnlaan. .  I.  XVl,  p.  aoS,  d'aprùs  B. 


301 

11/4:S,  i"  aoùl-?."i  mars  ll'i'j.  —  I'ahis. 
(luidirnialion  par  l.oiiis  Vil  des  privilèges  cl  possessions  de  l'aliliave  de  Sainl-Denis. 

lu  iioiiiine.  .  .  Kejjie  dijrniialis.  .  .  Ejjo  ijjiUir  Liid()\iciis,  Itei  jjralia  re\  Franconiiii  el  dux 
Ai|MilaM(iiiiiii. .  .  .  eoiii-edinHis  el  coaHmiaiiius, .  .  .  deriinilo  ahhate  (.-ccles-iii' ,  iiullani  de  omni- 
liiis  i|ueeiniii|iie  lialiiiil,  Miiiliililiiis  sive  iiiiniobilibiis,  lieri  repclicionem,  mansioimin  \el  inlia- 
bilationmn,  si  non  sini  ejusdeni  çcclesiç,  omniiuodani  renioliononi.  a  predicto  l>iiri;o  iisiine  ad 
erricsiani  Sancii  Laiireiilii ,  ([nç  sila  est  prope  poulem  Sancii  Marlini  de  (iauipis;  el  ex  allcra 
parte  sirale  rooic,  ah  eadeni  villa  Sancii  Dyoïiisii  ns(|ue  ad  aiiiini  ponlem  prope  Parisius,  juxla 
doniuni  Leprosornin;  versu.s  eliam  Secaiiani,  ajj  eadeiii  villa  Saneti  Djoiiisii  iis(pie  ad  Monteiii 
iMartynini,  exeeplo  (llipiaco;  e\  alleia  eliani  parte,  ab  eadein  villa  Sancii  Dyonisii  nsque  ad 
rejjiaiii  slralani  ipie  dncil  ad  Liipeiaiu.  .  .  .\ctuni  Parisius,  anno  Incarnati  Verbi  .«"e'  xl"  iii", 
reoni  M'ro  niisiri  vu",  elc.  .  .  . 

A.   ()ri(;iiial  scellé,  aii\  Airli.  liai.,  K.  38,  n"  8. 

li.   (lopicdii  \li° siècle,  à  la  liilil.  \alicane,  ms.  Otiolinii.    a;!)!)  {Ilei;>.ih-e  A.  de  l'hilipjie  Aiti;iisle).  fol.  .Sa  v'. 

C.   Cojiie  du  vin"  siècle,  aii\  Airli.  nal.,  LL.   1  1  ."i(i  (  Cailiilalro  de  .Sjinl-DnjLs  ),  loi.  (i'i   \". 

I».   Cnpi,.  ,1,1  xu'si.Vk,  aii\  Anli.  nal.,  JJ.  -jG,  loi.   i'i."i  \". 

Ldil.  :  (a)  Dmil.l.'l,  II, st.  ,1e  l'abb.  ,le  Smnt-Deny.s ,  p.  8(;(i,  d'apré.s  A.  —  (h)  Lédiliioi, ,  //i.W.  ,1e  l'abh.  de  S,iml- 
Henij.i.  pi.,  p.  (.(,  d'apn-s  A. —  (c)  Tardif,  CarliaiS  îles  rais,  p.  3.')/|,  n"  /i(i(i,  d'apir^  A.  —  ((/)  L.  Delislf, 
Le  jireiiiiiT  rej;islre  de  l'Iiilippe  /Ih^'h.sïc,  fol.  82  v",  d'après  B. 


'''    j'ilienne  occupa  le  siè|;e  de  l'aleslrina  de  1  ]  /io  à  11  'l'i  (voir  les  Itejrrsia  de  .laiïiM;  celle  lettre  se  rap- 
porte donc  aux  dilliciillés  (jni  précédèrent  l'accession  de  Tliiliaud  ii  I  évèché  de  Paris. 


C  Ali  TU  LA  IRE  GIvNEIiAL  DE  PARIS.  287 

302 

1  l'i.'i,   i"  iioiit--:.  nrjy*    I  I  Vl.  ^  1>ari>. 

ReiKiiirialiDii  |inr  Louis  VII   :iii  ih'nil,  i|iic  sVt,-ncril  ni-i'iii;i' ses  |irr(liVrsseiirs, 
(le  s"np|)i'(i[ii-i('r  les  iiieiiblt's  l|-(iu\es  ihiiis  les  iiiiiisoiis  des  evè(|ii('S  de  P;iris,  ;iii  iiioiiieiil,  de  leur  dires. 

1>K    SLI'KLI-ECTII.IBLS    IJCNKIS   KT    KKItliRIS    l'F.UTINENTlIiL  S    KU    SI  CCKDKNTEM    K  l'ISCOI'L  AI. 

lu  iiouiiiK"  saiicli;  cl  iii(livi(Li('  Trlnitalis,  aincii.  Liidoviciis,  iJci  jjiaiia  rex 
Fraiicorum  et  dm  \(|iiilaiiniiiiii.  Sciuiiis  quia  i'\  jiucloiilalc  Vdciis  Tcslamcnti, 
etiam  nostris  leniporihus,  ex  çcclesiaslica  iustitiitioiic  soli  icijt's  et  .sacerdoles  sacri 
oi'isinatis  niictioiie  coiisecraiitur.  Decet  aiitem  iil  (|iii,  soli  prc  cctcris  omnibus 
saci'osaucla  crismalis  liiiilioiie  coiisociati,  ad  rcfjeiidnin  Dci  |)o|iuliiiii  prcliciiintur. 
sibi  ipsis  et  sidxbtis  suis  laiii  l(Mii|ioi'alia  ([uam  spirilualia  siildiiiiiistraiido  [)iovi- 
(leaiit,  elprovideiido  inviceiii  suliiiiiiiisireiit.  Notuin  orod  laciiiius  (piia  nos.  (jiiibus 
e\  aMti(nio  prede('<>ssoniiii  iiosiroriim  teiiore,  quasi  jure  fisci,  oniiiia  (pu;,  iiioi'tno 
Parisiensi  episcopo,  in  doniibus  ejus  iiiveiiicbaiiUir,  absporlare  liccbal,  volentes 
ecclesie  Dei  cl  episcopis  Dei  servitio  mancipatisdidjitaiii  reveiciitiaiii  cxilieic,  el  cos 
donis  maioi'ibiis  anipliai'c  |  cl  ]  '''  iiilioiieslas  consuelii(bnes  l'clocniart',  imili  pi'ccdiiis 
et  siq)plicalioiH'  karissimi  iioslri  Teobaldi,  Parisiensis  episcopi,  viri  reli<[iosi,  (piic- 
(|iiid  siippellectilis  de  nialeria  lijjiiea  vel  feriea  deiiiceps  inveiitiiiii  l'iieril,  in  doini- 
biis  cpiscopoiMiin  Parisicnsiuin  posi  niorlein  ipsoiuin.  in  (piilniscnniqnc  locis  et 
villis  domus  ille  sitç  sint.  inlaclnni  et  inle<;i'nni  snccedenlibns  e[)iscopis  in  pei'pe- 
tunni  possidendnin  libère  et  (piiete  inaininiittinnis  et  coidlrnianuis.  assensu  el 
consilio  donnie  Alieiiordis  ie;;inç,  collaleralis  noslre.  Onmia  aulcni  (|nç  mannnii- 
sinnis,  siib  cuslodia  ca]tilidi  lîeale  Marie  ad  usiiin  episcopi  siibslituendi  <'')iisei'\a- 
bunlnr.  Hoc  si([uideni  donnni  super  altare  Béate  Marie  pi'o  d(diclis  nosiris  et 
palris  noslii  supplices  oH'ci-cnlcs.  ne  ali(piis  succedenlinin  rc;;nin,  (piod  absit. 
inlViu'jat,  sij;illi  el  karaclci'is  nosiri  auctorilatein  o[)poniinus,  et  (puxl  pid)lice  ac 
celebriter  octuni  esl  in  çcclesia  Parisiensi  et  in  ipsis  doniibus  episcopabbus,  lideiis 
aunolai'i  et  exconinninicationis  seiilcntiain  ab  ipso  episcopo  et  univei-sis  cjusdein 
çcclesi»;  sacerdotibus  jussu  nosiro  proinidoatani ,  ne  quis  videlicet  coiilra  ii'i;iaui 
niajestateni  et  cliristianos  Doiniin  sacerdotes  ])i'esunieie  andeal,  subsciibi  prece- 
piniiis. 

\clnni  publiée  Parisius,  anno  ab  Incai'uatione  Diuiiini  m'c"  (piadiaijesinio  m", 
réuni  vei'o  iiosiri  vu";  asianlibus  ni  palalio  iiostro  (pioriiiii  iKuiiina  siibliliilala  siiiil 
el  sieiia  :  Si;;iiiiiii  liodnlii .  \  iroinandoruiu  coinilis,  da|)ileri  iiosiri.  S.  Mailiei  coii- 


''     r-Kl- 


lllilIKIIIr  lllllis   I  OM 


1>S8  CARTl  LAIRK   OKNEIWL   UK  PARIS. 

>laliiilaiii.  S.  Miitlici  caiiieiaiii.  S.  (iiiillcrmi  Inilii-ularii.  Data  jH'T  inaiiiiiii  [inotw- 
lli'diinnc)  (ladiirci  caiirellai'ii. 

A.   Onj^[in:il,  a\cc  Iraccs  de  sceau,  aux  Anh.  ii:il..  K.  •-!.'!,  ii"  7'  (Musi'e,  n"  1  j3). 

lî.   Copie  (lu  \ii'  siècle,  aux  Arrli.  nul.,  K.  ■!■!,  11"  7''. 

C.  Copie  (lu  \n'  siècle,  aux  Anii.  uni.,  1,1,.  177  (Liirc  nnir  de  NoIi-e-Daine),  p.  'ilih. 

1).   Copie  (lu  xiii' siècle,  aux  Ardi.  nul..  LL.  17.")  {Crunil  Piislimil  i[e  Nolro-Danie),  p.  5()6. 

K.  Copie  du  xiii' siècle,  aux  Arcli.  luit..  LL.  17(1  (Petit  Pastoral  de  Notre-Dame),  p.  8(j. 


303 

I  I'nî,   1"  acu'il- î!."!  tuars  I  l/i'i.  —  Paris. 
Dnii.'dimi  |i;ii-  Louis  \ll,  ;iiix  Teiii|iliers  di^  I';iris.  (riiii(j  vcuic  anniicilo  di_'  27  livres. 

Iii  iiouiiiic  saiicli;  ac  individiic  Triiiilatis.  Liicl()\irus  ('<m.  Dei  giatia  ro\  Fraii- 
«'ormii  t't  (lii\  A(|iiilaii()iiim.  Oiiiiiiii"  i('<jalis  inmiilicciilir  ilijjiiiim  lore  cogiiosci- 
iiiiis  ol  IVe(|ii('iilil)US  ('It'iiiosiiiis  rt'llijjiosoiimi  siisliiicre  coiivciitus,  cl  m  auciiieii- 
lalidiiciii  ccclcsiaruin  Ix'iiijfiia  .sciiipcr  iiiteiilioiin  persistore.  Proiiido  prosciitibiis 
siimil  ac  |toslcns  iiutiiiii  in  jieipcliimii  laUiiiKjuc  lore  statuimns  Tcnipli  nos  mili- 
lil)iis  Icrosdiiiiiilaiii,  (pios  s(di  Dco  vcie  iiovit  uiiiversitas  iiiilitarc,  in  inensisnum- 
iiiidarioiiiiii  Parisius,  libia.s  vij;iiili  septemque,  quotaiiiiis  in  iNativitale  beati 
.loliaiinis  Bapli.slc  reddcndas,  pcilicniii  largitione  li-ihuisse.  Quod,  ut  perpcluç  sla- 
l)ililalis  ohlincal  innninicnla,  scriplo  coinniendari,  sijjilli  noslii  anclorilatc  niuniri, 
ii(),s|i'l(pic  iioniiiiis  snblcrinscriplo  karaclere  coiioliorari  prcccj)inins.  .\clinii  ])ublice 
Pai'isin.s,  aiiiio  ab  Incanialione  Domini  .M"c°xL"ni",  icgni  vcro  nostii  vu":  aslan- 
libns  in  palalin  iioslio  (piornni  noniina  sublitulata  sunf  et  si|;iia  :  Signiiiii  Piadulplii, 
\  iioinaiidoiiiin  coniili.s,  dapileri  nosli'i.  Signnni  Matbci  camcrarii.  Sijjnuin  Mathei 
l'onslabnlarii.  Signuni  Gnillchni  bulicnlarii. 

Data  pcr  inaïuun  Cadurci  [monotp'dttDiK')  canccllarii. 

A.    Ori;;iual  sccili',  aux  Aicli.  liai.,  J.  i;!i!,  11°  a. 


304 

1  IA;!,  1"  aoùl-'-r)  mars  I  1  Vi.  —  I>.»ris. 

Mxeniplion  de  lailli^  accdnléc  [lar  Lciiiis  \  Il  ii  diMix  licmiocois  de  Pai-is, 
(|n'il  coiisai're  an  .sorxicc  des  fii-r-cs  de  Saiiil-Lazart\ 

m:  CAiiMiiCK. 
In  uoninic  ^aiiclc  ac  indivichu; 'riinitalis,  anicn.  hgo  Luibivicns,  l)oi  gratia  rox 

''     Sii[)])l(''('z  r-l'Yaiicnriim-. 


(I) 


CAP.TLLAIP.E  GENERAL  DE  PARIS.  289 

cl  (lii\  A(|iiilaiioniiii.  Noluiii  faciiiitis  uiiiv(;rsis,  (M  iiislaiilihiis  [)aiiliT  et  liiliiris, 
(|U(m1  IValilliiiy  (If  Saiiclo  l.azai'o.  qui  [)i'()[)e  l'arisiciisiiiiii  civitalçiii,  in  prcdidi  siili 
liuiiore  saiicti  dodicala  ecclesia,  salutcm  aniiiiaiiiiii  coiilinuis  sIikIchI  oralidiiiltiis 
suIj  cor[)ori.s  iiifiniiitale  prniiierori,  duos  in  urbe  prcdirta  jiurjjenscs.  Reiiiarduiu 
scilitT'L  oaniiUceni  cl  SLcpliaiiiiin  pcU'ariuiii.  dcdiuius,  ila  siquidciii  lihcros  ul  ait 
oniiii  lallia,  ab  oniiii  coiisuctudiue  et  exactioiie  pciiilus  cuianripali,  illoruni  seivilio 
soluiu  et  potc^lati  subdantur.  l'ost  quorum  utique  dccessuni.  ne  (pio  in  lenqiorc 
licncfitii  iioslii  coniodilate  jti'ivarenlui-,  jji'ovideiitia  iiostra  et  subse(|uatiuui  [)Ost 
nos  noslroruHi,  abos  duos  loco  ipsoruni  pari  bberlale,  ad  preilictoi  uni  ol)se([uia 
IVatium,  perbenni  sanctiinius  in  posterum  successioue  substilui.  (Juod,  ul  ])er[)etue 
stabibtalis  olilineatinniiinuMiia,  scriplo  coniendari,  si;;db  nostri  auctoiilalc  nninii-i. 
iiostriquc  noniiinssubtus  inscripto  karaeteie  corroboi'ari  piecipimus.  Actuiu  publiée 
Parisius,  aniio  ab  Jncanialionc  Doniini  M"e°XL''ui",  regni  nostri  vu";  astaulibus 
in  pahilio  nostro  quorum  nouiina  sultlitubita  suiit  etsij;na:  Si;jnnm  Hadulli,  Viro- 
inandorum  eomilis,  dapib'ii  nostii.  S.  Matbei  constabularii.  S.  Abillici  canu-rarii. 
S.  Guillebiii  buticubarii.  Data  per  manum  Cadurci  cancellarii. 

A.  Copie  du  xiii'  siocli'.  aux  Airli.  imI.,  1IM.  ■mu  (Carlulaire  di^  S.iiul-Lazarr).  loi.  /i  v". 


305 

1  li^l ,  i\  janvier   —  Lïthav. 

l'iiilIrMlo  Ci'lesliii  11.  en  l'jiM'iir  dis  'i"rm|ilieis,  [iriiiinMlaiit  dos  iiidiil;[i'iiceb 
il  ceux  i|iii  sidi\ieiidroiil  aux  ln'siiiiis  de  rordre"',  —  frMdili\s  'reiii[)li  (erusoiiiiiiliini . 

A.    Orijjinal  scellé,  aux  Anii.  nal.,   L.  ^17*,  n"   1. 


30() 

i  lA'i,  H  l'évrioi'.  —  LvTr.w. 

(liiiirirrnulidii  [j;ir  Célesl.in  11,  ;i  l;i  reijiiêle  di'  l'^ililié  (iildiiiii.  des  pussessinns  de  Fidiii^iyc  de  S;iinl-\  iclur. 
—  rrOue  il  friilrilHis  imsli'is.  .  .  '■ 

A.   Ori;;iiial,  avec  Irjres  île  sceau,  aux  Aicli.  liai.,  L.  ■f2-/\  11"  a. 
R.   Co|iieilii  xvi"  siècle,  ,■,  h  lîil.l.  luiL.  nis.  lai.  iMiya,  fol.  aj  r". 
C.   Copie  (lu  xvn°  siècle,  à  hi  Bilil.  nat.,  ms.  lai.   l'iOyg,  p.  280. 


'''  Il  existe  iiiix  ArrliiMs  nidioiiiiles  (  L.  ooS,  n"  •>  Iji.s]   nue  luille  d'Eiinèiic  III.  courue  exiieleiiieiil 
liiiis  les  iiiêiiies  leriiies  et  ijiii  est  iliilre  du  jiiijiiis  de  Liitiiin,  le  o.'l  ii\ril  [1  i,")o]. 

Cailiil.  —  I.  liT 


J'JO  CAUTULAini-:  GENERAL  DE  PAlilS. 

307 

1  li^,  .')  iV'Viier.  —  Lathan. 

(Joiillrmation  [)ar  (Ii'Iesliii  II,  à  la  ivqiKjle  iln  l'alibi'  Gilduin,  di'  toulrs  li's  pi-ébomlrs 
aj)|)ar(cnatit  à  l'abbayi;  ilc  Saint-Viclor  dans  diverses  l'jjlise-;.  —  irQuotieiis  illud  a  iiobis 

A.    (>ii;;iii.il,  ,iviT  liiic-os  du  srrau,  aii\  Arcli.  uni.,  L.  :!-!7\  II"  3. 
lî.   (]n\,\o  (lu  \\,'  si,:.,|o,  ;,  1,,  r„|il.  luil,,  1115.  l.it.  l'ifi;:!,  lui.  27  r". 
1^.   lio|ii''  liii  xm'  siùilo,  i'i  l;i  Ijilil.  liai.,  111s.  l,il.  1 '1(171),  p.  97.'). 


308 

I  l 'l'i,  aS  niiirs.    —  Liiiiaw 

(liiiiliniialiiiii  |Kir  j.uciu^  11,  à  la  rL'i|iièli'  di'  l'abbé  Ilu;|iies,  dis  privilègis  e|  |iiissossioi)> 
de  l'abliayi'  di;  Saiiil-(jei-|iiaui-des-Prés.  —  rr  l!rli;;insis  desidrriis  digiunn  .  .  .  -1 

A.   OrigiiKil,  avi'i-  liaccs  ilc.^c'un,  iui\  Anli.  ii.il.,  L.  ■127'',  n"  1. 

lî.  Copie  du  xii' bièide,  aux  Anli.  iial.,  LL.  io->'i  (Caii.  tït  di'  Sainl-Gi.'iiiiaiii-d.'S-I'i-i'S),  loi.  '1  v'. 


309 

11 14,   i3  avril.  —  Laiiiax. 

(liiiiliriiialiiiii  par  l.uciii-,  II  di'  la  liiiidiiliuii  ,  des  |(rivilèjji'S  et  des  piissessions  de  l'abbaye  di'  Mniiliiiarlre 
—  '^l'ie  poslidalio  voluutatis.  .  .  1 

\.  Copir  collaluMiii.e  <lii  ■• '1  .siplcniliro  i.')ii7,  aux  Airli.  nal.,  L.  ai>(.,  n    i.'i. 

il.   Copie  du  xvi'  sire!.',  aux  Aiili.  ual..  LL.   iCio.')  (Carlulaiiv  i|.  l'aliliay  de  MmUmarliv),  fol.  .'ii)  r". 


310 

1  1  '|4  ,    î.'i  mai.  —  i.iriiAîi. 

iillr  ilr  l.iiriiis  11  au  sujel  de  la  prébende  acconMe  aux  chanoines  de  Sainl-\  irlor  pai-  l'abbavi 
di'  Sainte-Geneviève.  —  ^Ecclesia  lîeali  Victoris.  .  .  ^  ' 

A.   (Irijpiial,  avec  li-acos  de  sceau,  aux  Arrli.  liai.,  L.  888"^,  n°  5. 


'    'l'ouïes  les  bulle-,  cpic  mms  cil.iiis  iei  |)araissriil   iiiédilis.  Mais  cllis  nlTivul  assrz  pni  d'iiiliTi'd   p 
u'il  suinte  di'  \c<  lurnlloiiiicr. 


CVIiTULAIIiE  GENERAL  DE  PAIUS.  291 

311 

114i,  r'aoïit-Siiviil  ll'i5.  —  Pahis. 

Ciiniiriiiulion  par  Louis  \  II  il'uiii'  liniisactinu  ciini-liio  entre  la  maison  do  Saiiil-Lazarc  ol  Juan  ilo  Glamarl, 
iDiirliaut  les  possessions  de  celle-ci  à  Fonli'iiay. 

DE   FONTENETO. 

Ludovicus,  Dei  ijralia  re\  Fraiicuriuu  et  dux  AquitaiiuiMiin.  NovcriuL  uiiiversi, 
])resentes  paritcr  et  futiiri,  qiioniain  Ileiiriciis  de  Foiiteneto,  aiixietate  lèpre  per- 
cussiis,  quicquid  apiid  villain  ([lie  Foiitanetum  iiuiicupatur  possidebat  et  seipsuni 
fralribiis   iu    doinu   iîeali  Lazari  l'aiisiiis  deijciitiljiis  conlulit,  jiueqiie  pci-jietiio 
pos>idendiim  coiicessit.  A  erum  pro[)iiiquu.s  ipsius,  Jolianiies  de  Clamai't,  res  pre- 
dicti  llenrici  ad  hereditatcm  siiaiii  poslniodum  peiiinere  coiilendeiis,  duiiuai  Ileu- 
rici  cahimpiiiare  et  res  piedidui'uui  IVatiiiiii  presuiupsit  pro  eo  \i()leiiliub  inleslare. 
Tandem  aiitem,  certo  indicto  jiiditio,  prêter  eqiiitaleni  juris  a'jere  conviclus  iu 
publico,  precio  a  iratrilnis  sil)i  dato,  et  bonesloriun  virortiiii  precibus  exoratus, 
asseiitieute  siqiiideiii   iixorc  sua  Ansudde  et  fdiis  suis  Gariiio,  Oduue,    et  fiHa 
Raeuburge,  iu  prescutia  Parisieiisis  arcbidiacoui  Bcrnardi  et  aboruui  luuUoriini, 
quoi'um  nomiuapajjiua  sequeiis  cxpcdiet,quic(|uid  lleuricuspresijjiialisrralriljusde- 
derat,  omui  in  postei'uui  (piesliuiie  sopiia,  qiiiete  seiu[)ei'  babi'U(bnu  oltlineinbiiu- 
que  dimisit.  Utque  pateuti  saiictiotie  firuiatiun,  uihil  occulte  l'ursitau  occasiouis 
baberet,  assetisu  jirefate  coiijujjis  et  iiliorum,  iu  eoruui  preseutia  quorum  sub- 
sciipla  (pioqiic  suul   sijjiia  iurcriiis,  per  oblalioiiciu  viroe  qiiaiu  manu  ;;eslabat, 
supra  sacrum  altare  I5(!ati  Lazai'i,  de  [)rediclo  doiiu  doiuinu  d  Iratres  solempmter 
iiivestivit.  (Juod,  ut  per[)eliie  stabilitatis  olitineat  muiiimt'iila,  iilroriuuquc  pelicio- 
nibus,  scriplo  coniuiendiui,  si;;illi  lujstri  iuipressioiie  sijjnari,  iioslri([ue  uomiuis 
subler  inscripto  kai-aclere  corioixu'ari  [U'ece[iimus.  Actiini  puldicc  Paiisius,  aiuio 
ab  incaruatioue  Domiiii  m"  c'Vm,"  uu".  rcjjiii  vero  iiuslri  viii";  aslanlibiis  m   palatio 
nostro  quorum  iKiniiiia  snblilulala  suut  et  si;jua  :  Sijjuuui  Ibidulli,  \  ii'iuuainbji'iiiu 
coinitis,  da[iireri  uostri.  S.  MaHiei  canierarii.  S.  Alallici  coustabiilaiii.  S.  (iuill(duii 
Imticiilarii.  Testes  aulcui  bii  suut  qui  (acte  coiuordie  iiiler  ecclesiaiu  Deali  Lazari 
et  Jobauiiem   de    (llaiiiarl    mlerliu'ruiit  :  Robcrius.   païu'larius  ir;;is;  Slepliaiius 
Erradicans  Paluui;  llii;;o  de  Mollciico;  Ileuricus  Flaudreusis  cl  (luillelmus  lilius 
ejus;  (iaiilei'ius  lucisur  et  Kiilco  lilius  cjus.  De  iineslilione  vero  (pu'  [ler  virjjaui 
super   altare   l'acla   csl ,    lestes   bieriiul   bii   :   (iuaruerius  cdidubaiiarius  el   Iraler 
ipsiiis  Ardiiiiiiis;    l!(Muo[u]diis    {"liubH'as;    liemo[ii]dus  de   Monte   Moreuciiii;    lia- 
duipliMs  l*iiu[)i'r.  Data  prr  luamiui  Ca(birci  caucc|lai-ii. 

A.    Cupic  du  \ii)'  si.'.U,  :,ii\  Airli.  n.il.,  \I\I.  '.MO  (Cailul.iiiv  .lu  S.iiiil-Laz.oo  ) ,  Inl.   i 'i   r. 

;!7. 


•20-2  CARTULAIl'.E   GENERAL   DE   PAlilS. 

312 

ii-'i'i  ". 

Si'iili'uci'  (le  llii;;iii's,  rMMjne  d' \ii\iTi'C .  el  (lo  lîi'riKii'd,  .'ililn'  de  r,|;iir\:ii]\,  lixaiil  11?  ilroil  n  |iavrr  ;i 
l'alibavc  ili.'  Sairi(-\  irlMi-  |i;ii-  lu  prii'iiré  de  SjiMl-MHrlii]-ili's-(di;uiiji'i,  en  ('cli;ii)<|e  d'imc  |iri'ljoi)dp  nccor- 
(!(■('  il  ce  [irieiirr  diins  r('|;lis(^  Nnlre-Dniin'. 

Dli    liKCOJII"K\S\TI()\K    \NM  \IJS    PIll'liKNDK    !•  CCI-KSIK   S  WCTE   MMilE,    I)  \TE    MOWSTEniO 
SVNCTl    MAHTIM    DE    CVMl'IS. 

Kj[0  llii;;o.  I)('i  ;;riili;i  \ii(isioil(iiciisis  e])isco])iis.  Ego  Bi/riiardus,  Clarevalleiisis 
alibas.  Notiiiii  licii  voluiims  laia  posteris  quaiu  iircsoiitilius  ([iiod  (loninus  Thoo- 
l)al(liis,  Dei  j;i'alia  l'arisiciisis  ('[)isfO|)us.  in  eccicsia  Bcalc  Maiic,  assciisii  caiiiliili, 
|ii'clicii(laiii  uiiaiii  niuiiacliis  Saiidi  Alarliiii  iiii|i(']'|M'luin  drilit.  Krrlcsia  vcro  Saiicti 
\i(loi'i,s,  (iiu;  in  pri'lala  Hcalc  Alaric  i;<:<'lL'sia  annnalia  pn'ljcndarnni  liahi'l,  luijns 
i|tsiiis  |)r('l)L'nd('  (|ii('  iiKiiiacIn's  dala  [iiil,  annualo  siuini  e\  inicjjro  IiahniL  Scd, 
(iiila  de  cadcni  [ircliruda  ([iic  nionacliis  iin|)ci'|M'lunni  dala  cral  jaiii  de  crlci'o 
eccicsia  Sancii  \icl(iiis  ainiiialc  liabitnra  non  eral,  ne  in  lioc  donn  çccicsia  Saiicli 
\  icioris  Icdciclur,  si  niiiiis  prébende  amuiali  benelicio  iinpci'|)etiiiun  privareUir. 
(plia  id  e\  preceplo  piedicli  Tlieultaldi  episcdpi.  asseiisu  uliinsipie  capilnli.  vide- 
liccl  Sancti  Martini  et  Sancii  Victoris,  consilio  nostro  el  consideralioni  nostre 
inipositiini  esl ,  decrevinins  et  staliiinms  ni  nionaclii  Sancti  Martini,  ])ro  recoinpen- 
salioiie  annualis  snpra(h(le  piebende  sil)i  date.  ])(>r  sinjjnlos  ainios  ecclesie  Sancti 
\  iclcMis.  in  lesld  sancii  l*asclie,  deceni  solidus  et  pei'solvant  et  niitlanl.  Quod.  ne 
xab'al  (iblixionc  deleii,  scripto  cninniendaviniiis,  el ,  ne  possit  aposteris  iidiruiari. 
sijplloi'uiH  ndsIidruMi  inpressione  (ii'nia\niins. 

A.    Orijiiiiiil,  sci'lj/'  des  smiiix  de  ïrsrtyw  llii;;u<'s  ,■[  d.;  sairil  I!priiard,  ,hi\  AnIi.  iKil.,  L.  888\  il'  7. 
P.   Ci'pic  du  xvi'  i-iècle,  à  la  liihl.  nal.,  ui>.  lai.   ,  '1O7.),  p.  i^jX. 


313 

ii'i'i. 

Tliili;iiid,  i'\('(|iii'  di'  l'aiis.  dniirif  aux  rpli(fieii\  de  Saint-Martin  une  prébende  à  Nolre-Dnnic  de  Paris. 
il  ciiiidilinii  (juils  |i,i\ci'onl  une  redevance  annuelle  de  dix  suis  à  l'alihaNe  de  Sainl-Victor. 

TEOini.DI,  EI'ISCJM'I  P\lilsn:NSlS.  [de]  DECEM  SdLlDIS  IN  IU:(;OMPENS\TldNE  DMIS  C  WOMCIS 
SWCTI  \1CT0IUS   \    M()NU:M|S  SWC.Tl  MMiTIM,  IT.I)    \\M   U.I   l'HEIlENDE  S  WC.ÏE  M  \IIIE  P  MIISIENSIS. 

Tlicdbaldiis,  Dei   <;ralia    l'aiisiensis  eccb'sie  episcopiis.   Oiinnbns  Cdirisli   lidi'- 


;'     l.a  date  Ar  crllr  |,lr(r  cl  de  la  sni\anle  se  diMuit  avec  cerliliulc  de  celle  de  notre  n"  ."ii /i.  Tontes 
Ir.ii-  -mil  l'ii  '■ll'cl  ivlaliM'-  ii  la  nièiin-  allairc  r[  apparléMiiieiil  pnilialilciiirul  au  nièiiie  jniir. 


CAliTULAIRE   GEM^RAL   DE   PARIS.  293 

libiis,  tain  [loslcris  ([iiaiii  incsciililms,  in  peipelimm  iioliiin  l'n'ii  voliiimis  ([iiod 
prebeadam  iiiiam  In  pcclesia  Bi-atç  .Mari<;  Parisieusis,  asscnsn  capituli,  luonaclns 
Saiicti  Martini  de  (lanipis  iaipcrpetumn  liahcndaui  concessiinns.  Ecclesia  voro 
Sancii  Viotoi'is.  ([m;  in  prcfata  Bi'al<;  Marie  occicsia  anniialia  prclitMidariim  liahet, 
liiijus  i[)sius  prchcndc.  (piaiii  nionacliis  dcdinins,  aminalc  snnni  ex  iiit(';;i'i)  lialinit. 
Sed  (juia  de  eadeai  prel)enda,  (pie  ecclesie  Sancti  Maitini  iniper|)ctiinni  data  crat, 
jani  de  celern  ecclesia  Saucti  Victoris  annualc  lial>itnia  non  eiat,  ne  in  Iioc  dono 
ecclesia  Sancii  \  icloiis  ledci'i'tiii',  si  nnins  jti'ehende  annnali  linicricio  iinperpe- 
tnnni  privaretar,  coasilio  et  consideratione  doaiai  Hajjoais,  \ntisiod()reasis  epi- 
scopi,  et  doiani  Beinardl,  Clarevalleasis  abbalis,  et  nosira,  coniniaai  assensu  sta- 
Inerant  monaclii  Sancti  Mailini  al,  pro  reconipcnsalidae  anaaaiis  sa|tradicte 
prébende  sibi  date,  per  sin<;nlos  annos  in  festo  sancti  l'asclie.  ccclesie  Beali  Vic- 
ions deceai  solidos  et  [lersolvant  et  miltant.  Qndd,  ne  \aleal  oljbvioae  deleri, 
scripto  comnieialaviiaas,  et,  ne  [lossit  a  poslei'is  ialn-niari.  si;;illi  aoslii  iaipcessioae 
lirniaviaias.  lIçc  sant  aoniina  clericoi'nni  qai  iaterfaeraal  :  Majjistei'  liobertas 
Pallanas;  Ivo,  Parisiensis  ai'cliidiaconas;  aiagister  Gaatei'us,  canonicus;  Gaido 
de  Cala;  Gerniandas  caiionicns. 


A.  Orisiiial  scellé,  aux  Artli.  iial..  L.  8H,S\  m° 


314 

ll'i'l.  ■jo  so|,|,.|iil,ro.  —  I>i 


Concession  à  l'aljbnyc  île  S:iiiil-Vir(iir,  par  Miiiles,  [ir-ieiir  île  S;iiiil-\l;ii-liii-ili.'s-<;iiaui|is,  irime  renie  aii- 
nuell"  ili"  ili\  sniis,  en  édian;;r  iln  ilroil  il'annate  i[ne  celte  alihay  avait  snr  nne  |irelicnile  de  Nulce- 
Uanii'.  ilnnncean  [ii-ienn'  île  Sainl-Marlin  |iai'  Tlnliainl.  (■vèijiii'  île  i'ai'is. 

Eijo  Initer  Odo,  i)ei  ;;niti;i  pi-ior  Sancti  Martini  de  Cainpis,  et  tohis  iio-ler  conveiiln>.  Notuni 
fieii  volnmus  Inin  posleris  ipiani  presentibus  ([Licid  doniiniis  ïlieolialdiis.  per  Dei  jjialiaui  de 
iio^lri)  iiioiiasterio  nssiiniplus  et  Parisiensis  ecclesie  episco|ins  ladiis,  piebiMidaiu  iniani  in 
eadeni  IJeale  Marie  ecclesia,  assensu  cajiitnii,  ilobis  in  per[ielniini  dedil.  l'.ccle^ia  \ero  ''... 
Signum  Odoiiis  prioris.  Sifjuum  Tboine  aljhalis.  Sijjnian  l'elri  sMbpriniis.  Sijinnni  Sinionis 
de  Marnoa.  Signum  Sinionis  de  Anijiviiei-.  IIçc  suiit  noniina  clericiuiini  qni  inlerlnci-unt  : 
inagislcr  Robertus  Pullanus;  I\o,  Parisiensis  ai'cliidiaconns;  niai|isler  (lanlerus.  canonicus: 
(Inido  de  (iala,  canonicus;  (iermundus,  canonicus.  Acluiri  publiée  in  ca[)ilulo  Sainii  Marlini. 
\ij;ilia  sancii  Matliei   aposloli,  annii   Incai  nali  \'erl)i  niillesinio  cenlesinio  ipiai|ia;|e-nuii  i|UaLto. 

A.  Orl-lual  scf-lt.;,  ,-iri\  Arili.  ii.-il.,  L.  Nija,  m"  ■m. 


''   I.c  resle  reni'iiiliiil  liAlnelli'nn'nl  la 


2!)'i  CAIiTLLAïai-:   GENERAL   DE   PAftIS. 


O  1  0 

llâ/i,  3  décembre.  —  Lathan. 

Cmi/iniialiiiii  |i;ir  le  |)ii|)i.'  I.iiciiis  11  de  l;i  seiilcnce  .'U'Lilr;ile  l'Ciidiie  [i;ir  Hugiios.  l'vêrjiie  d'\uxei'rc.  el 
lioruiiid,  ;\\\\>r  (le  (dairvaiix  '%  lixani  le  droit  aiiimel  di\  par  les  iiioinos  de  Sairil-Marliii-de^-(>liaiiij,s 
oti\  reli;;ii'ii\  de  Saii](-\  iel  ,r  sur  une  prélieude  de  Nulre-ilaine.  —  r-(jiie  a  fratriljus  uuslri-i.  .  .  - 

A.  Ori;;iiinl  srrll,..  ;nix  An  li.  iKil.,  I,.   s-:,-';  if  G. 

B.  tujiie  (lu  wi'sièile,  à  la  Bilil.  nal.,  nis.  i,il.  l'iO;^,  |i.  3oti. 


316 

1  144,  5  déceiiiljre.  —  LArr.AN. 

Coiiiii-iiialKiii  |iar  I''  pape  l.iieiiis  H  des  liieiiset  pri\ilènes  île  Keylise  Noire-Dame  de  Paris'-'  et  spécialement 
de  raliaiidiiii .  lait  par  le  rni  l.niiis  \  Il  '  ,  du  droit  qu'avaient  les  rois  de  France  de  s'approprier  le  ino- 
liiliei'  di-s  évèipies  de-  Paris,  (piaiiil  ceux-ci  xenaierit  à  innurii'.  —  r-Quaiilo  nobilis  et   .  .  .  - 

A.   CupiV  .lu  \in'  .siède.  a  la  fiilil.  nat.,  iiis.  l;it.  ô.'ijG  (Carlulaire  de  l'évèiiue),  loi.  n,  r'. 

11.   Copii'  dn  Mil'  M.'.l.',  aii\  Arih.  nat..  LL.   i".')  {Griind  Piistoral  lie  NoIre-IJanie),  loi.  içn)  v". 

C   (Ai|iir  (lu  \u\'  sied.',  .•iiix  .Vieil,  uat..  LL.  i85  (Carlulaire  de  IV'véqiie).  p.  30,  d'après  A. 

l'-ilil.  :  ((I)  Giieraid.  (miIhI.  (/«■  ^„ln^-I>,„lW ,  I.  1,  p.  sT,,  d'apivsA.  —  (//)  Mi;;ne,  P,ilr„ln,pc ,  t.  CLXXIX  .cnl.  ;)i5, 


ll'ii,  ."i  (l(Teiiil.iv.  —  LaiiAN. 

('.(iiilirinalioii  par  le  papi'  l.ucius  II  des  possessions  de  Saiut-Miirtin-(les-Cliaiii]is. 
—  '-Ad  lioc  nobis  ecclesio  callioliee  cura.  .  .  n 

A.  Ilri;;ii)al.  avcr  Iraccs  de  Mvaii.  aux  Anli.  nal.,  L.  ■2-:'-/  ,  n    .j. 

II.  Copie  du   Mil'  siècle,  aux  Aicli.  nal.,  l.L.  i  3.')  i   (Cartiil.  A  de  .Sainl-Marlin-des-C.liaiiips),  tel.  7  1". 

C.  Copie  (lu    w'    siècle,  aux   Airli.  nat.,  LL.  l3.")j  (Carliil.  I!  de  Saiiil-,Marliii-dos-Cliaiiips),  loi.  0  r  . 

I).  Copie  (In  \n'  si.Vle,  aux    \r.  11.  nal.,  LL.   i.'!."!.'!  (Cailiil.  C  de  .'saiiit-Marlin-dcs-Cliainps),  loi.  fi  \' . 

L.  Copie  (In  vvii'  siiVle,  aux  Ar.li.  nat.,  LL.  i3,'i'i  (Carlnl.  1)  de  yainl-Marlin-des-Cliaiiips),  loi.  3'i  r'. 

Ivlit.  :  („)  Marriei.  M.mi.l.  ,;j;.S.  Martini  île  Oimpis  Insl..  p.  i;!'.,  d\\l>ixs  .\.  —  (b)  .Mifjne,  l'iilruli'jric ,1.  CL\MN. 
cnl.  <,,.S.  d'apivs». 


'    \  iiir  nuire  11' .')  I  e.  96  mars    11  38.  (jue  nous  avons  citée   ci-(!e.ssus 

■     (icite    lilille    reproduit   ii    peu    pivs    texiuelle-  (  \oir  ndtre  n"  -iy-i  ). 

iiK'iil   une   partie  d'une   liiille   d'innoeenl   11.  du  ■'    \oir  cet  acte  de  Louis  \  11 ,  sons  notre  11°  3o2. 


GARTULAIUR   GKNKRAL   DE  P\IUS.  in 


ô  lè> 

1144. 

I'\('nipliiin  (li>  toutes  routuiims  aoconléo  par  [,oiiis  VU  aux  lialiitanl-  dis  Iniis  clianihn'S 
ilo  Sainl-I)cnis-(le-la-Cliâti'C  ". 

A.  Cilalion  du  xvm'  sièclo  à  la  Bibl.  nal.,  ui'^.  l'r.  So5'i. 


1145,  i5  nvril-3o  ninrs  114(3.  —  Pinis. 

liègloment,  par  lo  doyen  Barthélomy  et  le  chapitre  de  Paris,  îles  revenus  et  des  fondions  du  virali'e 
cliargé  de  desservir  une  prébende  possédée  à  Notre-Dame  par  l'abbaye  de  Saiut-Victoi'. 

EjfQ  Baitlioloincus,  Dei  {{l'atia  Pai'isieiisis  ccclcsii',  Bi'ati;  scilicel  .Alarii;,  voi'aliis 
(lecaiius.  et  ceteri  ejiisdein  i^cclesiç  caiioiiici  iiolum  (îcii  voliiiiuis  (ani  |)()s(cris 
quani  proseiitibus  (jiiod  caiioiiici  Sancli  Viclofis  in  iiosU'a  Béate  Marii;  si-iiioii 
çcclesia,  ex  dono  pie  recoftlalioiiis  duiaiii  Stepliaiii,  Pai'isiensis(^pisco[>i,  cl  iiosli-o. 
prcbendain  uiiaiu  liabeiit,  et  vicarium  unuiii  sacerdoteni  ]»ro  eadem  prelieiida  ad 
servitiuiu  ecclesie  assidue  dejnitatuin.  Et,  ([uia  justuni  est  ut  ([ui  ceelesie  serviuiit 
de  ecclesia  vivant,  in  priniis,  commuui  tocius  ca|)itu]i  uoslii  (■()ii>dio  statutum  fuit 
ut  predictus  vicarius  pi'o  servitio,  quod  faciebat,  de  n-dilibus  piebi'iidc  w  solidos 
et  stationes  et  antipboiias  et  viiiuni  Hbertatuni  liabeiel,  et  ita  aliipiaiilo  (empoi'(; 
factum  est.  Postea,  quia  labor  sei'vitii  colidiani  jjravis  erat,  et  poilio  prelieiide 
que  iu  usus  et  sustentatioueiii  vicarii  depulata  erat  incidica  videlialur,  al(|ue  ideo 
vicarius  scrvitium  sibi  injunctuin  iie{;Hoeiitius  et  sejjnius  exe([uel)atiii',  idcii'cot-' 
predictos  Beati  Victoris  canouicos  i'o;;aviinus  qualinus  ad  predietinn  \irarii  slatu- 
tuni  aliquid  adderent,  ut  vicarius  iaborein  iiijuncti  servitii  et  l'ubustius  sustinei-et 
et  alacrius  ageret.  Canonici  vero,  peticioiii  iiostiv  facile  adipiiescentes,  consilio  et 
laude  doniiiii  nostri  Tlieobaldi  episcopi,  ad  suj)iadieli  vicaiii  stalidiini  hoc  (piod 
pelivinius  addideruut,  ut  scibcct  vicarius,  qui  [)rius  \v  sobdos  balieliat.  \\  soHdos 
haberet.  Concesseruat  etiani  ei  panein  et  viuuin  ()uadraj;esinie,  ila  sciiicet  ul  iidVa 
ebdoinadain  siiigulis  diebus  pauetn  sobiniiiiodo  uiuim  cl  in  doniiiiica  duos  liabi'at, 
siniililcr  iidra  cbdoniadain  siiurulis  diclnis  babeat  (biuidium  scxiariiim  vini.  et  in 


'''  Celte  pièee  ne  nous  est  connue  que  ]iar  une  loi.    i^îO);   aussi    nous   bunious-nous    à    repro- 

citation  du  nis.  l'r.  8or)/(,dela  ISilil.  iial..  prise  sur  duire  l'analyse  (pi'i'ii   a  l'aile  M.  I.udiaire  dans  ses 

deux  reoistrcs   dn  Cliàleirl  cpii  pai'aissenl   pri'dus  lùndcs  sur  lis  nrli's  ilr  Lmiis  VU,  p.   l'i.").  u"  l'i'i. 
[Becucil  des  orjccres ,  fol.  /iCi4,  et  Priii  lin-/'  lilmic ,  ''''   Il  y  a  -icrirco-i  dans  r(iri;;inal. 


2!)C  CAIiTI  L\II!K   (IKNÉRAL    DK   l'ARIS. 

(loiiiiiiira  scxliiriiim  uiiuiii,  vcl  tMiaiii  ^i  iiilia  |iic(liclaiii  iiH'iisui'aiii,  ]ii'0|i|i'i'  \iiii 
iicinirlaiii .  iiiriisiii'a  iiiiiior  a  cajiiliilo  liiciil  (irdinata:  cl  iiuii  soliiiii  m  (Jiiadi'aju'- 
siiiia  hoc  haix'ijil,  sod  cliaiii  a  doiiiiiiica  (juc  est  aiili' capul  jcjiiiiii  iis(]iic  ad  vi;;i- 
liaiii  IN'iiIccdsley.  ^i  laiiliiiii  dislrihiitio  paiiis  cl  \iiii  diiiarc  |)oliicrit.  Si  aiilem  dis- 
li'iliiilio  illa  paiiis  cl  \iiii  ullra  prcdicluiii  tcriiiiniiiu  diiravciil ,  vcl  cliaiii  iiilVa 
Iciiiiiiiuiii  dii|)licata  \cl  ali(|ii()  modo  aucla  liK'iil,  (|iiic(|uid  sii|iia  id  (|iiod  piiiis 
dclermiiialiiin  cs(  addiliiiii  lin-iil.  I(»liiiii  (■aiioiiiconiiii  ciil.  Adiiiiicluin  est  cliaiii 
(|iio(L  ([iiaiido  [H'ocessio  ad  liidicliim  \cl  ad  Fossalciiscm  ccclcsiam  vadil,  .si  liiiic 
caiilas  Ml  dciiaiioriiiii  V(d  cliaiii  iiili'a  lacla  liiciil,  lial)(djil  caiii  vicarius,  si  aulcin 
caiilas  illa  plus  (|uaiii  \ii  ilciiaiioiiiiii  Ineiit,  {]iiic(]uid  ullia  xiidciiarios  esl,  lialic- 
liuiil  caiioiiici:  iinllaiii  oiiiiiiiio  aliani  carilalciii,  iiisi  diaiii  ipic  dclci'iiiinala  est, 
lialicliil  \icanus.  Sricndiiiii  \cro  csL  ijiiod  çcclcsia  Bcali  \ictoris,  cpiç  in  nostra 
ceci  CM  a  pi-cliciidaiii  lialii't,  iiiilluin  oiiiiiiiio  al  iiid  servi  h  uni  m  çcclcsia  cadcm  nos  Ira 
pcr  se  laccic  didtcl ,  iiisi  lioc  laiil  iim  ipiod  ,  in  scpliniaiia  Sancli  \  iclocis.  inissani  nia- 
joicni  caillai  caiioniciis.  iiiissaiii  \cid  iiiatiiliiialcni  et  loliini  ex  iiite<;ro  aliud  scrvi- 
liiini  vicaiins  lacère  lialicl,  ila  ni  eliaiii  in  (piilinsdani  soleniiiilMis  leslis,  rpiando 
cpiscupiis  iiiissani  cidcliral  cl  \ii  cardinales  assisliiiit,  idem  Aicai-ins  pro  çcclcsia 
iîcali  \  icimis  miiiislciinm  cardinalis  prcslix  tcri  délicat  exliiherc.  (hiod  si  prcdic- 
liis  Mcai'ins  in  rcddcndo  dclnlo  secvilio  iie|;iij;cns  liiciit  cl  [ler  ncj'lijjcnliam  suain 
aliipiod  scaiidaliiin  aiit  scrvitii  dcFcchis  contijjcril,  ad  capiUilum  nostrum  spccta- 
|jil  coricclio.  ila  cpuid  ecclesiç  Bcati  \  icioris  niidiil  oinnino  jinteiit  inipnlari.  liane 
aiilcm  ccdiliium  assij;iialioncm ,  (piç  vicario  Sancli  \icloris,  pro  preliciida  ciii  dc- 
sci\il.  nosiro  cl  canonicoiiim  commniii  consilio  constitnta  est,  ita  iinpcrpotiaim 
ralain  lialicri  ileccinimns,  ni  eaiii  nnllatcnns  nostris  snccossocilins  ad  [{l'avameii 
caïKniicoiiim  Sancli  Vicions  liceal  iminiilare.  (jnod,  ne  \alcal  ol)li\ione  deleri, 
sciiplo  cinnincndavimns,  el,  ne  possit  a  |)osleris  iiilirmari,  sijjilli  iioslri  inipres- 
sioiie  et  Homiiinm  nostrorum  snbscriplioiie  lirmavimns.  Sijjniim  Barllioloini'i  dc- 
caiii.  S.  Alliciii  prcccnloiis.  S.  Slcpliani  arcliidiacoiii.  S.  lîei'iiardi  arcliidiaconi. 
S.  (iaiilcn  pi('sli\  Icii.  S.  Odonis  preshylcri.  S.  (ilcmcnlis  pi-cshyleri.  S.  majjislri 
S\in(Miis  diaciMii.  S.  Ilclliiini  diaconi.  S.  Goslini"  diaconi.  S.  llcnrici.  IValris 
rejjis,  snhdiaconi.  S.  Ilcr\ci  snlidiacdiii.  S.  Dniandi  snlidiacdiii.  S.  l'Iiilippi  pncci, 
tralris  rc];is.  S.  l'elri  pneii.  S.  Iliidnliii  pneri.  \clniii  piildice  l'ansins.  in  capilnlo 
l)calc  iMaiiç,  aiino  Incai'iialioins  inilli'smii)  cenIcsiiiK»  (piadi'ajjcsimo  ipiinlo. 

\.  OM;;iiial  mvII,',   ,■„  |n,i„r  ,lr  rliin.;;i  ;,|,hr ,  ;iil\   Airli.   uM..  ]..  S8S",  n"  6. 

1!.  (:..|ii.'  Au  mm'   m.tI..,  à  la  lîiM.  i.ul.,  lus.  l.il.   i.-,,,.-,;,  lui.   i,  ,". 

C.  C:n|.i  •  (nll.iii i.'.'ilii  ■..",  lainicr  iCM',.  ,iin    \iiii.  iial,,  1,.  ."i  ■;.  ii"  aiS. 

1).  (aipir  (lu  WH*  siàle,  à  la  liil)l.  nal. ,  lus.  lai.   i  'il'.;;),  ji.  .'ioS. 


'''   1,'iiriuiiinl  ]>nr!i^  rlinlliiii- 


CARTLLVIUK   (lÉNERAL   DE   PARIS.  297 

320 

Vers  lliS. 

(^.oncessian  à  Taliliaye  de  Saiiit-fieniiaiii-iles-Prc-s  par  Eiiiles ,  prioiir  de  Saint-Marliii-(lcs-r.liaiii|is  '  .  d'un 
cens  de  cinq  deniers,  en  dcliaufje  d"nn  autre  cens  que  cette  aljhaye  possédait  mu-  un  li  iiaiii  employé  à 
la  conslructiou  <le  l'i-jj-lise  Saiul-Jacqiies. 

iNoliim  sil  oiniiiljus  lideliljiis,  laiii  pi'csenlilnis  ([uain  fiilui'is,  (juod  Synion  Toi- 
nellus  dedil  quamdam  teriam  ecclesie  Sanoli  Jacobi,  ([iic  est  île  jure  lîeali  Mai- 
liiii  deCaiiipis,ad  ruiisliiieiidaiii  imam  pailcin  (•a|)itis  ipsiiis  ecelesie.  Sel ,  ([tioiiiam 
predicla  teri'a  singidis  aimis  reddcbat  moiiasteiio  Beati  (jei'iiiani  de  Pi'alis  v  dena- 
rios  de  ceiisii,  e<jo  Odo,Beali  Martini  Dci  jjralia  pi'ior,  iioleiis  aliqiiam  conli'ovei- 
siam  esse  inter  iiostfam  et  Beali  Germaiii  ecdesiam,  asseiisii  liatnmi  iiostroi'imi 
coiistitui  ut  ecclesia  Saiicli  Germani  v  denarios  illos  l'arisiiis  accipiat  de  domo 
quadam  que  fuit  Laml)erti  Biiletaiii-',  et  modo  est  iiostra,  que  aiitea  ini  laidum 
denarios  Saucto  Gcrmano  deljebal,  sel  amodo  et  deinccps  vnii  rcddal.  liée  aulcm 
concessio  ut  (irmius  roboraretur,  cartam  lieri  jussimiis.  maiiil)us(|ui'  iioslri^  lli- 
niavimus,  IValribusqiie  firmaiidam  Iradidimus. 

A.  Ori[;inal  en  fonin'  île  cliii'ograijhe,  avce  Iraces  de  sreau,  aux  Arili.  iial.,  L.  7S;!,  11°  -j. 

B.  Copie  du  xii'  siècle,  aux  Aicli.  nal.,  LL.  loa'i  (Carliil.  'rti'  de  Saint-Gennairi-iles-Pré>),  loi.  70  v". 

C.  Copie  du  xru' siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  ioa5  (Carlul.  de  Saint-Genuain-de.s-l'rés),  fol.  :i,')  r". 

D.  Copie  du  xiv"  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  102G  (Cariai,  de  Sainl-Ce]inain-des-l'rés),  loi.  'M>  v'. 

E.  Copiedu  xiv'  siècle,  aux  Al(Ii.  iiiil.,  LL.   io:!g  (Cailul.  de  Saml-GeiinaiLi-ilrs-l'iés),  loi.  -J'j  1". 


321 


Donalion  aux  TeiniiliiMN.  par  le  duveu  Hartliéleiny  et  le  chapitre  de  \(i(ied)an[i'  île  l'ai'is. 
de  sui\anle  sous  à  prendre  sur  le  Cliaufje. 

Iii  iiomiiie  sanrti;  et  iiidividuc  Triiiilatis,  amen,  (hioniam  sabis  aiiimanim  ora- 
tioiiibus,  eb^mosinis,  céleris  et  bencllciis  lebciter  conq)erialur,  ad  bec  tdla  aiiimi 
avidilate  inlendere  uiiiversi  deljeni  cbristiani.  Notiim  ila(|iic  lieri  \iduiinis  laiii 
liituris  quam  preseiilil)us  (juia  ego  Bartliobxneus,  decaniis  l'arisieiisis.  el  lotus 
Beatr  Marii;  conveiilus  illos  i,\''  s(didos,  quos  de  doiio  el  cb'uiosiiia  icgis  in  (lain- 
bitorio  babebamus,  sacrosanclo  Salvatoris  noslri  Tcmplo  et  icvcrciidis  uiililibiis 
Temidi  ejusdem  babcndos   iii    neriieluiim  concessimus  et  dedimiis.    ibic    eliam 


'''  Deux  prieurs  rlu  nom  de  Eudes  ont  oouverné  du  second,  [luisipron  nomme  dans  l'acU^    Sijiiou 

le    monastère    de   Sainl-Marliu    |(i'udaut    la    pie-  Ternel,  que   iiou-^  retrouviiM>  daii^   une  charte  di' 

mière  moitié  du  xn'  siècle.  L"uu  eu   ii-'y-ii-ïS,  1  1. "S  (  Voir  noire  n"  lliT."). — (il.  noire  u"  os  i). 

l'aulre  de  1  i 'i.'5  à  ii.'io  environ.  Mais  il  s'a;;il  ici  ''   Il  faut  sans  doute  r-|îulétariii. 

Carliil.  —  I.  ;i8 


298  CARTULAirtK   GEINÉIWL  DE   PAiilS. 

(loimiii  «rloiiosus  \c\  Fi'aiicoriiiii  l.udoviciis  a|iprol)avil  cl  commciMlabili  aiicti)- 
ritale  sua  coiifirniavit,  ])reseiilc  saiicLç  reli<;ionis  palrono  et  paire,  vulelicel  Clare- 
valiciisi  al)l)ate,  et  doiiiiiio  Andréa  de  Baldiineiilo,  et  rompliii-ibns  piç  recorda- 
lioiiis  viris.  Ut  aiitciii  liiijus  duiii  Iciioi'  apiid  posteros  nostrosiiiimitabdis persistai, 
liane  carlani  nostii  sijjillo  capitnli  numivinins,  et  suljsci'iplis  lestiuni  nonuniI)ns 
i()ii(d)()raviinus.  Sii;nuin  Raillioloinei  decani.  S.  Alherli  precentoi'is.  S.  Stepliani 
aicliidiaroiii.  S.  IJcrnaidi  arcliidiaconi.  S.  Ivonis  aicliidiaroin.  S.  Gei'niundi  pics- 
hileri.  S.  Gallei'i  pi'eshiteri.  S.  Odonis  jireshitei'i.  S.  Pétri  diaconi.  S.  Goisleni  dia- 
coni.  S.  Herlnini  diaconi.  S.  Anselli  snbdiaconi.  S.  Andrée  sul)diacoiii.  S.  Urhani 
snlxliaconi.  S.  I'ln'li|ipi  pucri.  S.  l'etri  jtucii.  S.  Stepliani  pneri.  Ex  parle  dn- 
iiiini  rcjjis  testes  l'iieiiint  :  GiiilhdiiiMs  lintieulariiis''',  Symon  Ternelli ,  Gilleberlns 
Saj;itla,  ipios  rex  in  capiluluni  nostrnin  ad  nos  niisil,  ut  ejus  concessionein  et  ap- 
|ir()|pa(ioi]i'ni  prelali  doni  testilicarciitni'. 

\.    (Inj'iii.il  scril,;,  i,ii\    \irli.  nnl..  K.  -ïV''.  ii"  i^>\ 


322 

I  l'il),  s  janvi.'i',  -    |,ATin\. 

IjiiIIc  d'EujW'iie  III  |inil:iiil  loiilinii.iliiiii  île  Imislrs  liions  et  privilèg'i's 
(II!  l'jililjiiye  (le  S;iint-(!i'rinaiii-(lcs-l'r(-s'  '.  —  '-(Jiiolicns  ilhid  n  iiobis  jiftitur.  .  .  v 

\.    ()ri;;in,il  nii\  Anli.  iKi(. ,  L.   ■•■•S,  n'   i. 

1j.   Copie  du  \\\'  sircle,  .'in\  Arcli.  iial.,  LL.  iii:i'i  ((kiildl.  itt  do  Sniiil-<Joriiiain-d(js-Pi'i's),  loi.  (i  r". 

0.  Copie  de  i.'ioi.  :iv\  Arrli.  liai.,  L.  y.'i-'i,  ii'li. 


ÔIÔ 

I  I  'iG,  apivs  I.'  .il   iiwrs.         l'uus. 

I!i'';;|i'mciil,  ]i:ii'  le  doyiMl  Ikirlliëleiiiy  cl  le  i'li;i|iilre  de  l';i|-is, 

des  i-eveiiiis  ri  (li's  rmiclidiis  du  v  icnire  cliiiri;!'' de  di^sser\ir  une  |ir('liende  possijdi'P  ii  .\(i(n;-l);inie 

[i;ir  le  |inr'nn>  de  S,'iiiil-M;irlin-iles-(lliniii]is   'K 

\.   Ci.pi.'ilii  \iir-.si,VI,.,.-iii\  Airli.  uni.,  l.L.  17."!  (Graiiil  l'aslotid  il-  Nolre-D: ),  p.  l'i'ii, 

1;.   \iiliinii-;  de  i-Ji|fi.  |;idis  iniisrivi:  dan.s  les  .\rcliivcs  d(>  Saiiit-Marliii-des-(;liaiiip<. 
C.   Ciipir  du  ui'  si.Tlc,  aii\  Arcli.  liai.,  LL.  iS.'i.'f  (Carliil.  de  Sainl-MaHiii-d.'s-Cliaiiips),  loi.  177  r'. 
l'Mil.;  (»)  Manier.    Mmiasl.   riy,.   S.   Mm-lini  ./-■    (jimpis   ;,,s/,,p.    \oJ\.  d'après   I!.  —  (M    l)iic!icsii.-,   //i.s-r.  .;ctm/. 
,/(.  la  wnioH  ilr  Mmlmnmiaj,  p.  .'i.'n 


''    l„i  inenliiin  (In   IninleilliM-  I  iiiilhuiine  |ir(iu\i'  liiiiu' \  ni ,  Incarn.ilidiiis  Dnniiiiiic  ninuMi  c  \i.v.  |ion- 

(|ne  eel  .icle  esl  iinb'iii'iir   ii  ii'i7.{(d'.  I.ni'li.iire.  lilie;iliis  mto  diiinni  Euj;enii  111  |iii|H' iiniKi  primo. n 

l'.imlrti   sur  les  iicii's  ilr  l.iiiiis  17/.  \).  'iS.  )  ''  (Jet  iicio  esl  coiiçu  cxiiclemonl  dans  les  iiiônins 

Celle  |ii(>ce  l'sl  (hilcc:   •hiiluin  Liilerani,  per  leniies  que  le  rèjjleinont  donne'  par  le  doyen  lînr- 

iiian l'iidicrli,   ^aiiclc    lioniaiie  ccidesii'  presliy-  llii'leiiiN ,  en  ii'i.'i.  pour  le  vicaire  de  l'alilioye  de 

lei-i  caMlinalis  cl  eanecllarii  .m  idos  jannarii .  iiidie  Saiiil-\  ici  or  1  \oii'  ci-dcs-ns,  n    .'1 1  (|). 


CAUTULAIRE   GÉNÉRAL   DE    PARIS.  29!) 

324 

1  l'iCi,  ,'ii  innis-Kj  avrii  lli".  —  l'uus. 
Dûiialiouaiu  Teiii|ili.>rs  (le  Paris .  |Kir  Simon,  év.Vjue  de  Noynii,  de  {'(^nlisede  Trao\-ie-\  .il  '  . 

rAcluin  Parisius  iii  Teiii|ili>,  prespiile  mai|istro  cl  convenlii  uiilitiiiii.   aiiiio  ab  Iiicarnatioiie 
Domiiii  m"(;".\l"\i.- 

A.   Uii./inal,  a\w  traces  ilo  sceau,  aux  Arrli.  nal.,S.  y-j33,  n' Itli. 


lI'iCi,  3!   iii.Ms- 19  avril  I1'47.  —  l'inis. 

Goiiliriiiatidii  par  le  cliapitrc  de  >(ilre-Ilaiue  drs  dniis  (mis  l,  l'alihaye  di-  Saiiit-\  iclor 
par  les  rvèipifs  et  le  chapiln'  de  Paris. 

BAUTIIOLOMEl  DECAM   KT  TOTllS   CVPITLLl  PAlilSIENSIS  ,    DE   DONO  (lALOMS  EPISCOPI, 
DE   DOM)  CU'ITILI,  DE  DO.NC»   DOMM    STEI'II  \M  PAIIISIENSI.S  EPISCOPI. 

Iii  noniiiio  Palriset  Filii  et  SpiriUis  saiicli,  aincii.  E|;o  UaitliolimuMis,  Dei  |;calia 
(.'cclesiç  Beatç  Mapir  Parisieiisis  Jecamis,  et  totus  cjusdeiii  loci  cohvchUis,  notuui 
fieri  volumus,  tain  pobteris  quain  presentibus,  quod  ccclesia  iiosti'a  Bcati  Victoris 

çcclesiam,  caiioiiicopuiii  ivjjiilaii  opdiiio  insigiiilam,  s| 'iali  aiiioïc  dilcxil  et  di- 

lectioneni  suaiii,  ut  res  ipsa  probat,  eflectu  operis  coni[)Poljavi!.  Siniiidi'in  jirelata 
Bcati  Victoris  çcclesia  imdta,  taiu  <'\  doiio  opiscojiopiun  fpiaiii  canuiiiooi'iim.  pos- 
sidct  bénéficia,  ^()s  i[;itiir,  [iiedecessoiuiii  nostpopiuii  beiicficiisassensiiiii  [irfix'iilcs. 
t't  non  soliini  illopiini  doua,  sed  çliaiu  nostra,  firnia  iiiipeppeliumi  esse  voleiites, 
()l>  pecordationoiii  beiiencioiiim  iiostropiiiii.  preseides  Htii-pas  ppe<"cpiiiuis  fieri. 
at<pie  in  eis  ipsa  beiielii-ia  ex  inaxinia  parle  [)r(ipiii;  si;;naiiti'r(pic  dcscribi.  Ib/c 
aulein  snnt  bénéficia:  ex  dono  donmi  Giialonis  e[)isc()[)i,  ine(Hcla.s  iiioJciKbiionini 
pul)  domo  episco[iab.  ila  scih'cet  (piod  in  a([iia  Secane,  a  siiperiori  ca])ite  insuie 
us(pie  ad  PaiMiin  l'oiilcin.  (pu;  lola  esl  de  jure  l'iiiscopafi,  si  iiiolciidini  iiiiiis  aiit 
j)lurcs  construanlur,  aul  (piacunupie  occasione\el  in  ([uociinupie  b)C(j  niulentur. 
coinnuuii  et  consilio  el  suniplu  lain  e[)iscopi  rpiani  canonicoruni  Beali  Victoris, 
fiât  molendinoruni  cmistruclio  el  repaiatio,  et  cominuiiis  et  ecpiaiis  habealur  toliiis 
emolumenti,  tam  niidture,  (piam  pisciuni,  (|uani  cideroruni,  divisio:  inolciKHiiarii 
etiam  conimuniter  inipoiiaiilui'  el  fi(b:'Htaleni  l'aciant.  A(bbdil  cliaiii  piiMbcliis  çpi- 
scoj)us  liuic  doiKi  \\  sohdos  Parpsiciisis  nninele.  cpios  sin<;iihs  aiiiiis  prc(bcli  Iralics 


''  Nous  avons  donn(j  prt'r('(lciiinienl  plusieurs  pièces  qui  prouvent  la  jin^sence  des  Ti'n)[iliers  à  Paris; 
ffille-ci  est  la  première  (jui  nienlionne  d'une  i'acon  formelle  leur  maison. 


?.00  CAIiTlLAlHE   GENERAL   DE   PARIS. 

r('<;i|i(,'i('iit  (le  jjoido  ciiiscoi);!]! .  iiilcrMajjiiiiiH  Poiili'iii  cL  Melljiai  collocalo.  \]\  duiio 
(•a|iiluli  iiuslri.  apiid  Ci\  illiacuiu ,  tain  di)  leriiloiiu  (iivilliaci  i|uaiii  Orliaci,  terra 
uni  caiincc  sufiiciciis,  ciim  decinia  cl  caiii|ii])ai'te  cJMsdem  leni;;  olclda  quoqiie 
iiiia  (iiiii  oiiiuihus  coiisuctudinibiis  et  rcdditihus  suis.  Ex  duiio  pic  iiieinorif;  doiuiii 
S|('|)li;iiii  ej)is(u|ii  cl  iiostrn,  in  liac  noslra  Bcatç  Mariç  çcclcsia  pi'cljciida  iiiia:  in 
(■(■clcsia  Sancii  Marcelli,  picl)onda  inia;  in  çcclcsia  Sancli  Gcrniani  Autisiodorcnsis, 
pi'clicnda  nna;  in  çcclcsia  Sancli  Clodoaldi,  probenda  una;  in  çcclcsia  Sancli  Mar- 
llui  de  (lanijtcllis,  pi'clicnda  una  :  ita  sciliccl  (juod  canonici  Sancli  ^  icloris  in  sin- 
i;ulis  siijiiadictis  çcclcsiis  ad  scrviciinn  caiiindcm  çcclesiaiuni  sinijulos  \icarios 
piinanl.  llcni.cx  dono  prcilicti  episcopi,  ainnialia  canonicoi'um  onniiiun  prcdic- 
liiiuni  ccclcsiaruni .  ita  sciliccl  ni  (juocnnujuc  modo  (piihbel  caiionicus  caiiindcni 
iccIcsiaiiiHi  prcbcndani  suain  iclinipial.  \(d  (piocuini|iic  modo  pi'c])cnda  d(.'  una 
|i('i's(>iia  m  aliam  lianscal.  çcclcsia  Bcali  \  iciolis  cjusdcm  pi'(djcndç  rcdditus  pcr 
aniium  c\  inicjp'o  liabcal .  cl  nnlhnii  supci'  lioc  o\  dcbito,  aul  çcclcsiç,  auldcl'uncto, 
piclci' amn\cisaiium .  cxohat  oltsc(juiuni.  idem  (puMpic  cpiscopus  ([uasdam  ])ar- 
Kiiliialcs  ccclcsias.  (pias  (picdani  j)crsonç  cliam  laicç  jirius  Icnclianl.  cai'undcm 
pcixinaiiim  non  solum  asscnsu.  scd  eliam  rojjalu,  prci'atç  Bcali  Victoi'is  conlulil 
ccclc>iç  :  r()|Nitn  liadnlfi  Bclli,  çcclcsiam  de  \  ilci's  cl  tccciam  paitcm  maj;nc  dé- 
cime, lam  \ini  «piam  aiinonc,  et  ledccimationcm  niajpiç  et  minutç  decimç;  çcclc- 
siam Sancti  Fuilii  cuni  tola  sua  minula  décima,  et  de  [U'csbileialu  ejusdcni  çccle- 
sic,  pcr  sineulos  annos,  ia  solidos.  Item,  i'o;;alu  l'aj;aiii  de  Pi'aeriis,  çcclcsiam  de 
\alle  Gaudii  el  lolam  ma;;nam  decimam.  lam  \ini(juain  annone,  cl  lolani  nùnu- 
lam  ad  candem  çcclcsiam  pertinentem.  liojfalu  cliam  ])rcdicti  Pajjani,  pai'Iem  cliam 
cujusdam  decinu;  pro])c  Lusai'cbias,  in  \illa  (piç  dicitui'  Laci,  (|uam  predictus 
l'a;;aiius  Icncbal.  Itcni,  I0|;atn  Balduinl  cjcrici  de  Coibnilo.  (pii  in  çcclcsia  Beali 
\  Icloris  canonicus  extilil,  çcclcsiam  de  villa  ipu;  (Ions  ap[)cllatnr,  et  terram  et  deci- 
mam ad  prcsbilcratum  ejnsdeni  çcclcsiç  perliuentem;  sextam  quoipic  partem 
mai'jiç  décime  el  sexiam  minute.  Sl.iluil  eliam  ulcm  e|iiM'opus  ul  de  prcsiiitcralii 
cju>dem  çcclcsiç  canonici  Sancti  ^ictoris,  pci'  siujjulos  aimos,  i.x  solidos  liabcanl. 
Ilem.  ro|ialu  Matbei  militis  de  j\In;;n(dlis  el  Pa<;ani,  lilii  Sulionis.  avi  ejns,  quorum 
aller,  id  est  Mallicus.  in  prefata  çcclcsia  ad  succuii'cnduni  se  l'cddidit.  aller  vero. 
id  c^l  Pa|;anus,  snli  liablln  canonici  ali(pianlidum  \  ixil.  çcclcsiam  de  N  ii'o  Novo  et 
lolam  decimam  (piam  in  tola  parrocina  cjusdcm  cccIcsh'  Iiab(d)ant  :  sexiam  (pioquo 
paricm  majjuç  decimç  cjusdcm  loci,  ex  dono  prcdicii  IJaldiiini  de  ('.iirbudo.  Item, 
ex  dono  jircdicii  episcopi,  çcclcsia  de  Atliiis  el  tola  dccnua  (piam  Albcilus  de  \erin 
Idia  paiiochia  picdiclc  çcclcsiç  lial)ebat.  Suntalia  (pu;(lam  ad  feoduni  e))iscopalcin 
pcriinciilia,  a  (piibnsdam  prel'atç  Bcall  \  icloris  çcclcsiç  data  cl  a  predicio  cpiscopo 
(•(Uicessa  :  si(piidcm  IIujmi.  lilius  (iirelmi.  Iciram  arabilcm  supci'  ripam  Sccanç,  et 
apiid  Balncoluni .  \  m  solidos  el  ui  oliolo>  ccusus  prclalc  ccclcsii'  dédit.  Sinniiter  l  n- 
ifcrus.  l'ralcr  cjusdcm  llu;;onis.  lolum  ccnsuni  «piem  in  (lardmelo.  cl  apud  Sanctum 


cAUTULAini-:  f;i-:M;n.vL  de  paris.  301 

Marcelliim,  et  Parisiiis,  iii  vico  (jiii  vocaliir  C-IiomiicIiuii,  cl  apiid  Mliiacliiun  Iiabe- 
hat.  Item  dominiis  !\lallieus  de  Monte  Aloi'ciiliacho  c  solidos  per  sin;;ulos  annos,  de 
ceiisii  (|ii('in  lialii'l  a|iii(l  Saiirlniii  Dioiiisiiiiii,  in  lerra  que  dicihir  Sanclns  Marcel- 
liis.  Ileui  (loniinns  (înaleranjins,  conies  Mellenti,  xl  solidos  de  ceiisu  queni  liabct 
l'aiisius  in  Moncello  Sancli  Gervasii'' .  His  et  aliis  beneficiis  ecclesie  Beati  Victorisab 
ccclesiii  iiostia  eollalis,  sient  supiadicliun  est,  asscnsntn  prehemus,  et,  ne  possit 
(djlivione  dideii,  prescnieni  carlani ,  pie("e[)to  nostro  ronseriplani,  sijjilli  nostvi 
impressione  <■[  noniinnni  noslioi'nni  subscii[»lione  lii'niainns.  Si;;nnin  IJaiiboloniei 
decani.  Sijjnnni  Albeiii  prcocntorls.  Signnni  Ste|)bani  airbidiaconi.  Si<;nnin  Ber- 
uardi  arcbidiaconi.  Si[;mun  Ivonis  ai'cbidiaeoni.  De  [)rcsbileiis  :  Si;;nuni  lloberti 
snccentoi'is.  Si<;niun  (înalteii.  Si;;nuin  (lleineiitis.  Sijjnuni  (Jdonis.  De  diaronibus  : 
Si{;nuni  Herlnini.  Sijjnnm  (îosleni.  Si|;ninn  Pétri.  Si{;nMni  H('rl)eili,  De  snlidia- 
conibus  :  Sipnnni  Sxinonis.  Sijjnuni  Hervei.  Signum  Herberli.  Sinnuni  Uil)ani.  De 
])neris  :  Si;;nnni  IMiibppi,  lialiis  rcj;is.  Sijjniini  Ste|)liani.  Sijjnnni  Hcrbiini.  Sijjnnni 
Tlionie.  Actnni  publiée  Parisius,  in  capilub^  Bcalç  Mariç,  anno  Incaiiiati  Verbi 
niillesinio  centesimo  xl"  vi". 

Data  per  niaiium  Aljjrini  cancidlarii. 

\.  (tii;;in;'l  sct'il.',  aux  Ardi.  ii.il.,  L  8(|-î,  il"  2,  hI„\s  K.  3:i ,  u'  i  3'. 

li.   Copio  du  %u\'  siorlo,  A  la  Bilil.  liai.,  iii^.  lai.  ijojy,  lui.  -j  v". 

€.  Copie  du  xiii'  siiklc,  aux  Arcli.  iial. ,  LL.  i  'i.'jo  (Cartulairo  de  Saiul-Vii.lor),  fui.  i.S  v\ 

I).  Copio  du  xvii°siùclo,  à  la  Bijjl.  liai.,  iiis.  lai.  l'id-g,  p.  .;ji8. 


320 

Il  il),  -il  iiiaiN-ir)  avril   1  I 'i7. 

Conllrninlioii  par  Tliiljniul,  ('vêquo  de  Paris,  ilcs  (lonations  l'allés  par  ses  préilwrsspurs 
à  l'ai)haye  (le  Saint-Vii'lor. 

Teolialilus,  Dui  yralia  I\Trisioiisis  ejiiseopiis,  oiiinibus  (iliiisli  lidelibiis,  lam  |Hislcris qiiain  pro- 
soiitibiis  in  pcipcluum.  Aloliim  fieri  voliiimis  quod  Parisiensis  ecclcsia,  cui  Dro  aucloro  presi- 
(Icmus.  IJcali  Vicloiis  eoclcsiani,  canniiicnrinii  rcifulaii  ordino  iiisijjnitaiii,  spei-iali  aiiiorc  dilexit, 
cl  dili'ctionem  siiaiii,  iil  ics  Ipsa  pinljal,  L'H'crtu  opcris  roiiiproliavil.  .Siijiiidoni ,  clc  .  .  Hec  sunt 
liciielii-ia  :  ex  ilmio  (Idiiiiii  (ialoiiis  ciiiseiiin  niedictas  iiiiileiidiiiuriini  siilj  doino  cpisoopali ,  lia 
scilii-rl  ipiod  iii  ai]Ma  Seipiaiii'  a  sii|ieii(iii  cajiile  iiisiilr  iisipie  ad  Pai-\i:iii  l'oiili'in,  ipn;  lnla  csl 
de  jiiid  cpiscopali,  si  iiiolendini  iiiuis  aiit  plurcs  ronsliiiaiitur,  aiil  (|uacuiii(pie  occasioni!,  vcl  in 
(piociiinijuc  loco  mutentur,  coiiimiini   cl  consilio  et  suinptu  tain  episcopl   quain  canonicoiuin 


'''  \iiiis  avims  donne'  sons  nos  n"   !f)'i,  ao'i,  a'i.'],  ayo,  aijo,  aya,  les  prineipaiix  acies  visi's  dans 
celle  cnnliniialion. 


•M)-2  CAliTLLAIRE   GIvXKUAL   DE   PARIS. 

l)LMli  \  le  loris  liai  niiilcii(liii(n-iuii  conslnKiioel  rt'jiaraliii,  ftr. .  .  Ilis  l't  aliis  iM;'iK'lii'iisecck'si(;  Beali 
Vicloiis  al)  ccrlcsia  l'aiisiciisi,  cui  Deo  auclore  |)i'(>i(l('iiiiis,  (((ijalis,  sicul  supradicluin  est,  asseu- 
siiiii  |ii('l)t'iiiii>.  cl,  III'  jtossil  oljlivione  dcleri,  itirscuicni  cailam  pi-eceplo  nostro  roiisci'iptani 
sif|illi  iiDsIri  iiii|)ics,sionc'  finiuumis. 

Dala  |iiT  iiiammi  Alfji'ini  canrcllarii"'. 

,\.   Uii;;in;il.  iivoi'  Ir-.ici's  do  sceau,  »u\  Anii.  nal.,  L.  ISij'j  ,  ii"  la. 

I!.  r(i|iii.' (lu  XMi' siècle,  aux  Ardi.  nat.,  I,L.  l 'lâo  (Carluialrf  de  Saint-Victor),  fol.  22  v'. 

('..  Co[À<:  du  wii' siècle,  à  la  15ilj|.  nal.,  nis.  lut.  1/1079,  P-  "^'5. 


62/ 

lliC,  .-il    niars-i.)  avnl   I  l'i".  —  I'aki^. 
\iil(iiisaliMii  (Iduiiiv  pai-lr  cliapiliv  de  l'aris.  il  liii  liai'd  ili'  Saiiil-Marccl .  irunlivr  à  Saiiil-\  icloi'. 

E;;()  IJiiilliiiluiiicus,  Dei  i;ratia  sciiioris  ecclesic  IJealo  Mai'ic  l'arisiensi.s  dci  iiiiiis. 
cl  loliis  çinsdciii  loci  coiivciilus.  Noluiu  licii  volumii.s  tain  [losteris  qiiani  pi'cscii- 
liliiis  (|ii(i(l  liicliardo  de  Saiicli)  MaiCL'llo,  ii('|M)li  (lii'inii,  ([ni  de  noslra  l'aniilia 
cial.  Iicciiliain  dcdiiiiiis  nt ,  srcuiidiuii  di'sidçiiiiin  cl  |)cli[iiiiiciii  ipsins,  rcliclo 
scciilu,  ccclcsie  Beali  Victoris  se  ipsnni  ifildcrcl.  il)i(|ne  Deo  servirel.  (Jnaiidani 
cliani  \iiicain  (|ne  vocaliir  vinea  de  Viel,  in  (|iia  siinl  duo  arpenni,  que  prcdicli 
l'iicliardi  cial  ,  cl  idco  ad  niisltitiii  coii(|iiisiliini  |icrliiicl»a(.  canonieis  Sancii  \i(((i- 
I  is  coiiiinniii  asscnsii  in  |»ei|)eliinni  liabere  conces.sinius.  Oinid,  ne  valeat  oLIivinne 
delcii,  sciijilo  connnendavinins,  et,  ne  possita  pn.stciis  inlirniari,  sij'illi  noslri  ini- 
pfcssioiie  cl  noniiiiiiHi  nustfofuni  snliseriplimic  lifinax  iinii.s.  Sijjiiuin  ])artli(iliitiiei 
dccaiii.  Siljiiiiiii  Alliciti  pfeceiitori.s.  Si{;nmn  Siepliani  ai-cliidiaeoiii.  Sieiiniii  IJcr- 
iiai'di  atrliidiaroni.  Sionnin  Ivonis  arcliidiaconi.  Si|;nuni  (leinunidi  sidiccnloii.s. 
Sijjiniiii  (îaidlcri  presliilcii.  Si<;nnin  Odonis  prcsliilcii.  Sii|iiiim  C.leinciitis  picslii- 
li'ii.  Sijjiiiiin  ina;;islii  S\n:onis  dyacnni.  Sij;nnin  llciliiini  dxaciini.  Siijnnin  inaiji.siri 
lliiiMiiiis  de  (lanipolloiidd,  dyaconi.  Sijjnnin  llcrvci  sitlidxaconi.  Siniinni  l>aidiiini 
Milidiacoiii.  Siijniiiii  (iaiilVidi  snlidiaciini. 

Vcliiiii  piililice  l'ati:^iiis,  in  capiliili)  lîcalc  Marte,  anno  Incarnait  \cilii  iiiillc- 
siiiiii  c"  (|iiadfaj;esiino  se\lo. 

A.    Copie  du  wii'   su;-\r,  ,1  la  Itil.l,  nal..  nis.  lai.    l'Hl;!).  p.  .'if-!. 


>■''   Olle  jiinr  ursl  |j,is  ilalec.  mais  (die  est  l'vi-  iiiniilier.    l'.lle  diHciv  ^^iMile lit    de  l'aiidv    parla 

diMiinirnl  dr  la  liii'iii''  date   (|iie  la  priVi'diiile  ,   sur  .s|iMri|ilion   !■!   par   la   Mi|ipi  rs-imi  de   l.a   dale  el  de 

laipadie    rllc   i-^l    i'npi(M'    lilIrralniieMl .  ediiiiiie   les  liaites  le-  siiiisiaiplieiis  antre-  ijlie  celles  du  eliaii- 

euiirN  cxliaiN  ipie  lioii-  eu   d.aiiiiiii>   miIUm'iiI  à  le  eiliej-   \l;;iiii. 


CAUTULAIRE   GENKRVL   DE   PARIS.  303 

328 

I  liG,  aprè-i  le  ni  niar-;. 
Bail  à  ponsil'iine  iiiaisnii  aiiiiarloiianl  à  l'ablja\e  do  Moiilniartro. 

EjTO  C.''',  Dei  {Ti-atia  Saiirti  DionisiiMoiitis  Maityrum  dicta  abhatissa,  noliini  fieri 
volo  iiistantibus  at([ue  futuris  (|iio(l  Hobertus  sacerdos  do  Lbuis,  pro  rcinedio  aiiimo 
sue  aiitecessorunique  suoriiiii .  doiiium  quaiidaiii  sanrto  Dyoïiisin  nobisqiio  dédit,  eo 
videlicet  pacto,  ut  qui  pi'e(b'ctaHi  domuni  teiieret  in  dio  aiiuivei'saiii  ojus,  scilicet 
\ii  kalendas  decoinbris.  x  solides  iiobis  persolveret.  Aiino  vei'o  quo  rex  L[u(]ovicusJ 
sigiuim  sancte  Crucis  accepit -,  predicta  donuis  pre  niinia  ej;estatc  abs([ue  lialiita- 
tore  remansit,  quam,  assensu  totius  capituli  precibusque  etiam  bonestoruui  viro- 
runi  Parisiace  civitatis,  cuidam  matrone  Adelaidis  noniiiie,  ipsius  Roberti  cogiiale. 
pro  V  solidis  concessi,  ea  ratione  ut  bunc  censum  ipsa  vel  heredos  ejus  pnst  iiioi- 
tem  ipsius  quoque  auno  persolvant:  si  vero  bic  ceiisus,  sirut  iHctuiu  est,  non  red- 
detur,  domus  cum  omni  subpellectili  in  manu  ecclesie  Hbere  et  a])sqiie  onnii 
calumnia  reverteretur.  Hujus  rei  testes  sunt:  ex  parte  nostra ,  Durandus  et  Silvester. 
sacerdotes;  Bernardus  sciiptor,  Henerius,  Bartboloineus,  Robertus  carpentaiins. 
famuli. 

\.  OriflinnI  en  forme  de  chirograplie,  .nix  Arcli.  n.il..  L.  lo.'io.  liasse  3,  n"  .'i. 


329 

1140,  ,"  août- 1  9  avril  1H7.  —  Puus. 
Dm  par  Louis  \II  aii\  Ei'[ircu\  de  Paris  d'um?  leiile  de  \iai)de  ei  de  \iii. 

DE   FRECEXGnS. 

Ludovicus,  Dei  gratia  rex  Francui'um  et  du\  Ai[uitanoruui.  Retribuliimis  etenu' 
bealam  spem  exjjoctamus,  quando  neeessitatibus  indij>entium  rci;alis  muniliccnlir 
minière  subvenimus.  IIujus  rei  iji'atia.  Leprosis  Parisicnsibus,  ex  inluitu  calami- 
tatis  Inimanc,  donainns  atque  concedimus  ut  de  nosti'o,  sinjjnUs  annis,  deceni 
frecengias  babeant,  et  vini  iiostri  modios  quinque  :  ea  videbcet  in  l'uturuni  per- 
eimi  successione.  quod  magister  rarnificuin  Parisiensiuin  frecengias  iliis  annua- 
tim  persolvct.  <piaiiini  precium  erit  singnbnrnni  Irium  sobdoiuni:   viiiuni  aufeni 


Christiiia.  Il  s"a|ril  sans  doiilo  ici  de  la  prise  de  crjiix,  ce  qui 

'"'  Louis  \  II  prit  la  criiix  le  ;!  i  mars  i  i  'i(j .  mais         place  notre  charte  dans  le  com-anl  de  rannée  i  i  'e> 
ue  partit  (pi'an  iiidis  di'  juin  de  fannir  suivante.         ou  moins  prolialilement  de  i  r  '17. 


30'i  (:\irrLL\ii!E  GEM;r, vl  de  paris. 

in  torciilarilius  iiosliis  de  Miisterolio  aiiiiiialiiii  arripiciit.  Et.  ut  hoc  iioslii  Ijciicficii 
(loiuiin  ratuiu  (l('iiicc|is  in  jjerpetuum  liabcanl  vA  inviolatuni,  sciiplo  comiiieudari. 
sij;illi  iiostii  auctoi-ifale  niiiiiiri,  uoslrique  noniiuis  subterinsciiplo  karactere  cor- 
roliuraii  [)i('cr[)iimis. 

Actnm  Pai'isius.  ainio  ab  Incarnationc  Domiiii  m"c°xl"vi'',  regiii  vcro  uostri 
aniio  x",  quo  signiim  sanclc  Crucis  accopiiiins'''  ;  asiaiilibiis  in  palalio  iiostro  quorum 
noiiiiua  subtil  ulala  su  ut  et  signa  :  Sijjnuni  Piailiilli.  \  ironiandoruni  conjitis,  dapiferi 
iiosiri.  Si;;nuin  Guilleluii  buticularii.  Si;;nuni  Malbei  canirraiii.  Sij;iiuin  ^hitlioi 
ronslabularii. 

Data  per  niannin  {iii()iiii<jriumucj  Cadnrci  canccllai-ii. 

A.  Oriijiiial,  avec  Ir.'ifos  do  mimii,  aii\  An;]],  mil.,  K.  a.'l,  \i'  i.'i'. 

B.  Copie  du  xiii"  siècle,  aux  Aixli.  iiat..  MM.  -Jio  i  (^artidain?  de  Saint-Lazan'),  loi.  i  i  r'. 


O  O  /l 

ooO 

Vei-:.  1  I  10  -. 
Conliiiiiiilinii  par  Louis  VII  du  liail  du  moidiu  di'  Milir;i\  l'.iil  |)nr  li'  chapitre  do  Nnire-Danie. 

1)1-  moli;m)I\()  ni;  Mir.ii \i.  pactio  intki'.  cm'itillm  i;t  ir.EDEiiiciM  i'M'.isiknskm. 

In  iKiminc  sanclc  cl  induiduc  Tiinilalis.  K;m)  Lnduvicus,  Dci  ;;i'atia  re\  Frau- 
(•(Hiiin  cl  (lii\  \qnil,iinnuni.  ^otunl  licii  \(dunius,  lain  luturis  (piani  [)res(!iili])iis, 
(pind  Fi'cdciicns,  llliiis  Iliij;unis  liiii  Gainciii,  canonicos  Bcale  Marie  Parisiensis 
ecclesie  adiil,  cl  nndcii(nnuiii  coruni  (juoil  apinl  _\b'l)rai  situni  est  ])ci"  manuni 
iKisliain  co  Icnorcali  cis  siiscepit ,  ut  singulis  aiinis  nn"''niodios  Iruniciili .  ad  niiiiam 
ic;;is.  censnabler  ipsis  pcrsolvcret ,  medictatein  in  NalaH  Doniini.  cl  nicdietateni  in 
b'slo  Ascciisionis:  l'o  pacio  \idclicet  ni.  si  molciKhnnin  illud  \cl  reddiliis  cjiis  in 
abipid  dcliccrcl.  de  piopiio  inolcnibno  ipsiiis  l'Vcilcrici,  quud  proj)e  niulendinuni 
(■anonicormn  siliiin  csl ,  cis  icsliliiercl.  Fl ,  qnia  iiiolcndinuni  Frcdci'ici  de  leodo 
nico  cral.  nie  l|isiiiii  oloidcin  dciht  canoiiicis  ipiod  paclioncni  liniiisiiMMli  lain  i|)se 
qiiaiii  licrcs  siiiis  pcrsiiK ei'cl  canonicis  in   pcr|ieliiiiin. 

A.  (Irlijinal ,  avor  Irarns  do  sceau,  aux  AiTJi.  nal.,  S.  'i-;.  Il    (  I   niiiic  K.  :>.').  n"  i.'i  '<i,'i). 

li.  Copie  du  xii'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  177  {l.in-c  unir  do  Noiro-Daiiie),  p.  ■>-'i(|. 

C.  O|iio  du  xiii''  sii'clo,  aux  Arrli.  iiol..  LL.  i  -'>  1  Cniml  l'iixiarcl  do  Niilro-Daiiio),  ji.  5()'.!. 

I).  Ceiii.'  .lii\iu%i.'cl.',  aux  An  li.  nal..  LL.  17C1  [l'rhl  l'.islunthU-  Niilro-Daiiie) ,  p.  i)0. 


i'I   \oir  la  noio  ■>  di'  la  pai;o  |iiécoilciitc.  avec  celle  ipie  lui  assijfue   la   table  clininologiijue 

'■'    Nous  laissdiis  il  celle  pièce  la  (laie  aiiproxi-  des /Vvo/vih.m  \ccIi.  nat. .  LE.  180):  mais  en  réa- 

uialivi'  que  CiiiTard  lui  a  domiée  {Cartiil.  de  \olrc-  liU^oii  n'a  piuir  dater  cette  pièce  qucle  titre  dodu-r 

lldiiic.  t.  III,  p.   'i-j'i  t  et  (jiii  s'ai-corde  à  peu  ]ii-ès  .{iiiiiliiiiondii .  (]ue  Louis  \|[  porta   jiisipron  llô'i. 


C  A  K  T  r  L  A I P,  E   G  E  N  K  R  \  L   I)  E   PA  P,  ES.  30 5 

33i 

I  li7,  3  0  avril -i  jiim  '".  —  Pari^. 

l'(?nrincialii)ii  par  le  roi  Louis  VII  aux  dniils  que  sfs  pmlwesseiirs  avaient  coiUuino  de  pivlevei- 
sur  les  possessions  de  l'i'vêclié  tle  Paris  à  la  mort  de  ciiaqiie  évoque. 

PRlVll.li(;iLM   LLDOVICI   SUPER  TAIJ.IV    A  DOMINO   RE(jE  EACIE.NDA,   VACAiNTE  SEDE  , 
OLE    TALLIA    NON    DEBET  EXCEDERE   L\  I.IBRAS. 

lu  iiomiiie  saiiclc  cl  iiHliviihic  Tiiiiitatis.  Liuloviciis.  Dci  jjiatia  rex  Fiaiicoiiiiii 
et  (lux  Aqiiilaiioruiii,  oiniiilxis  iii  perpetiiiiiii.  Dijfiiiim  pi-oisiis  esse  ilecei'iiimiis 
ut.  quoniani  ex  omuipotcnlisDei  misericordia  sceptrum  regni  suscepinius,  opoiuni 
lesliniouio  slucloamus  ostenclei'e  quaiii  pronipta  vohintate  çcclesiaruiii  re[;ni  uosti^i 
libei'tatem  velimus  adauî^ere.  Inler  quas  Parisieiisem  rcclesiam  tauto  propcusiiis 
uos  liouorafe  ilebei'c  recoliiuus,  quauto  eani  ex  loiijjo  temporuui  usa  coi'unc  it'|;iii 
familiarius  adjuactaiu  esse  perpeudimus.  Omo  uiinii'uin  iiituitu,  dilectissiiiii  iiosti'l 
Teobaudi,  veiiei'a])ilis  Pai'isioi'um  episcopi,  justispostulationibus  débita  betiijjiiitate 
{ji'atuni  impei'tientcs  asseusum,  exactioneiu  et  tallam.  quaiii  post  oliituni  pieib'- 
cessoi'is  sui  Stepbaiii,  pie  i-ecoixlationis  episco]»i,  iii  leffisejusdem  episcopatus,  nos 
lecisse  meiuiiiinius,  sibi  et  successoi'ibus  suis  episcopis  iii  perpetuuui  eoiidouainus, 
et.  ne  iii  posteruni,  vel  pcruos  vel  per  aH(|uern  successofuai  uostrorum.  ab'quate- 
nus  leqiiirafur.  pet'  presentis  preceptum  pafjiiic  rejjia  profsus  auctofitate  cou- 
cediuius  et  conlifinauius,  sub  ea  tameii  exceptione,  ut,  ([uaiido  episcopiiiiu  iii 
mauus  renias  deveuerit,  coiisuetudiiiarios  i-edditus  et  laliani,  statuto  tenqiore  epi- 
sco])0  ib'bitaiii.  niiiiisteriab'S  nostii  et  successofiiiii  uosli'ui'uiu  ex  i'ej;io  inaii(hito 
possiiil  accipere,  ac  sine  coiiti'a(bctioiie  ecclesie  Parisieiisis  babere.  Ac,  ne  ctiaiu 
lalb;  iibussuiunia,  ad  ,o;ravaineii  ecclesie,  supra  modum  ulHs  occasioiiil)usauj;catur. 
certa  sub  assijrnatioiK»  slatuiiiius,  aciuo(bs  orniiibus  iiiliibeniiis  ne  iiuiiieiuiii  scxa- 
gintaUbrarnin  excédât.  Quod.  ut  ita  per[)etiir  stabilitalis()|)tiiieal  luiuiimeiiluin  el  iii 
posterum  quaui  prcseiitibus  taiu  luturis  pereiuiitcr  iiiiiolescat,  scripto  counneiidari. 
ac  si'jiin  iiostri  auctoritale  muuiri.  uoslri([ue  iioiuiiiis  sultleriiiscriptu  karactere 
corroborari  precepimus.  IIujus  auteiu  iiostrc  coiubiiialionis  testes  atl'ueruut,  veiie- 
rabiles  viri,  Goslciius,  Suessioueiisis  episcopus;  Sujferius,  al)bas  Heali  Diouisii; 
Hugo  deCa-etbiaco;  Bartbolouieus,  Lauduueusistliesaiiiaiius;  l'hibjipuspuci'.  l'ialer 
uoster:  E\|r]ardus  de  Brelob'o:  Terriens  (luab-raiiims. 

.\clum  publiée  l'arisms,  aiiiio  ab  lucaiiialiuiie  Doiiiini  m"  c"  xl"  vu",  rejuii  vero 


■''   h]nli'e  le  •->()  avril  l't  le  -'1  juui  au  plu-  liu-<l.  car  ce  di|)lôine  lut  conlii-rur'  par  \i\v^  huile  d'Eujjèiie 
ilali'i' ilu  ."ijuiu  1  1  :'iy  I  voir  le  u"  338). 

Carliil.  —  I,  .■),, 


30f>  CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 

nostri  xi",  jisliiiilihiis  in  jialalio  iiostro  (jiionim  iioniiiia  snlititiilata  siiiil  el  sij;iia  : 
Sigmiin  HadiiHi,  Vironiaiidoniin  comitis,  dajiiferi  iioslri.  Sijjmiin  Giiillfliiii  biili- 
cularii.  Sigiium  Matliei  camerarii.  Sigiiuin  Matliei  constal)ulaiii. 
Data  pcr  iiiaïuiin  C3i[monogmmme)dnvci  caiicellarii. 

\.  Origiiuil,  ;ivpc  traces  de  sceau,  aux  Arch.  nat.,  K.  28,  u"  1  '1  (  Musée,  n°  1  50). 

B.  Copie  du  xru'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  175  (Grand  Pastoral  de  Noire-Dame),  n.  .58". 


I  l.'iV,  ■!<)  avril  S-jiiiii  "'. —  Siist-I)e\n. 

Donation  |),ii'  l.oiiis  VII  ;ui\  Lépreux  de  Paris  d'une  ivnli'  do  dix  nuiids  de  vin  . 
sur  son  cellier  de  Pari^;. 

DU    I)L;()BUS    MODllS    FRUMENTI    APUI)   (.(INliSS  \M. 

Ludovictis.  Dci  j;ialia  icx  Fraiicoriiiii  et  dti\  A(|iiilaii()i'mii,  oiiinihiis  m  [hm- 
j)ftiiiiiii.  lliiMiaiic  cdiidilioiiis  iiiliiniilas  nos  lioilaliii',  in  (|iiaiil()  in  alllictione  cai'iii.s 
paiipciiini  l('|)i()S()niin  iiianirestiora  noslre  IVaiçilitalis  ar{;unieiita  videniiis.  tanto 
inagnilicentius  piclalis  iiiliiitu  niamini  l'cjjic  lai'ijilioiiis  cis  apoiianiiis.  Nohiiii  ita- 
([ue  l'acinnis  iiiiivei'sis,  et  pi'csenlibtis  paiilcr  cl  liiUifis,  ijuod  Lc|)i'osis  l*arisieii- 
sibus  \  modios  vini,  in  cellai'io  iioslro  l'arisius,  toni])or(!  vindemiariiin,  cl  tno- 
dios  duos  Iriiincnti,  iii  <{ran<{ia  iiosli-a  a])ud  Goncssani.  sinijulis  annis  roddondos, 
pci'peluo  dono  coïKMubiniis  c|  pcf  pi'csciilis  aiictonlalein  paj;inc  perenni  iniiiii- 
niine  coiiiii'nianiiis.  Slaliiinuis  aiilein  at([ii('  |)icci|)iHiiis  ul  (jiiiciiii([iic  riiei'it  cuslos 
;;ranj;iç  nosti-c  (bi  Goiicssa,  (piiciiniqnc  cdlarii  noslri  l'arisiensis.  libère  deinc,e|is 
ac  sine  oiiini  conlfadielioiie,  banc  beb'Hiosinam  iioslram,  ad  ineiisiii'aMi  Paiisicn- 
s(!in,  prefatis  Lepi'osis  aiiniialiin,  siciit  slabiHviiiins,  loddant.  (Jiiod,  ni  ila  latiiin 
pei'inaneal  cl  inconciissiini,  sriiplo  coiiineii(biri  ae  sijjilli  noslri  aiirlorilale  niiiniri 
iiostri(pic  noiiiinis  siiblcfinscripln  kai'artei'c  coiroboiari  prcccpiiinis.  Aciiini  apiid 
Realuin  Dionisiuin,  aniio  ab  Incarnalionc  Doniiiii  m"  c"  \i."  \ii",  ie<;ni  vero  noslri  xi". 
asiaiilibus  in  palalio  noslro  (pionini  nonn'iia  siibliliihila  suni  et  sijjna  :  Si|fnuni 
na(hilpbi,  \  ii'oniaii(b)iuin  coinilis,  dapileri  noslri.  Sijjinim  (iniHcbni  biiliciilarii. 
Sijrniini  Mallici  canicrarii.  Si{jniiin  \biibei  roiislabiibirii.  Dala  pcr  inannin  (laibirci 
canccHarii. 

A.   Ccipi.'  (lu  Mil'  Mr.l,.,  .uix  Airli.  liai.,  MM.  -iiii  (Carliiiauv  de  Sainl-I.a^arr  ),  loi.  ,,  r". 
li.   Cofii-'  collalionniv  du  \uii'  si.'cle,  aux  Airli.  nat..  K.    iSi,  n"   i\ 


''   Le  S  juin  1  1  '17  est  la  dale  du  d(î|iarl  ilc  Louis  \'ll  |)nMi'  la  eroisadi' 


CAHTLLAIRE   (iE.NKRAL   J)E    l>\lilS.  307 

333 

1 147,  après  le  90  avril. 

Letli*  de  (leoffrov  de  Claiivaux  h  Aihinus.  évèque  dAIbnno,  contenant  le  récit  de  la  condamnation 
de  Gilbert  de  la  Pom-e.  au  concile  tenu  à  Paris  le  jour  de  Pâques  (ao  avril)  i  liy. 

Edil.:  (a)  Mabilloii,  S.  lieriiardi  ojiera ,  I.  II,col.i3ig.  —  (h)  Hardouiii.  Cuncilin ,  I.  \l,  -2'  part. ,  col.  i3ii.  — 
(c)  Mansi.   Comilm.  I.  XXI,  col.  728.  d'apr.'S  h.  —  (4)  Migne.  Palmhgie.  I.  IXXXW,  col.  .jS;.  d'après  11. 


334 

II 47,  28  ami.  —  PiRis. 
Donation  aux  Templiers  par  Bernard  de  Bailleul  ''. 

In  Momine  saiicte  el  iiidividuc  Tfiiiitalis.  Omnibus  domiiiis  et  aniicis  suis  et 
sa  note  Dei  ecclesie  filiis,  Bernardus  de  Ballolio  saluteni  in  Domino.  Volo  iiotuni 
iieri  omnibus,  tam  iutuiis  quani  pi-esentibus.  quod,  pi'o  dilectione  Dei  et  salute 
anime  mee  antecessorumque  meoium.  fi'atiibus  militibus  de  Templo  Salomonis 
xvlibratas  teri'e  mee,  quam  iii  Aiijjlia  possideo,  perpétue  in  elemosinam  libeie  et 
absque  ulla  consueludiiie  dedi  et  concessi,  Wedela  nominatini,  que  est  membrum 
de  Hichen.  arva  aspera  et  plana  cuin  ncmore,  fluvios.  Quod  si  pi'edicta  teri'a 
sufficienter  XV  iibias  non  valueiit.  juxta  consuetudinem  temporis  i-egis  Hein'ici. 
de  mea  proximiofe  illi  ])redicte  nunieinm  xv  libraruni  complelio,  filio  meo  In- 
geh'anno  concedente  et  assentiente.  Hoc  donum  in  capilolio,  quod  in  octavis 
Pasche  Parisius  fuit,  ieci,  domino  apostolico  Eugenio  présente,  et  ipso  rege 
Francie,  et  ai'chiepiscopo  Senonensi,  et  Bufdegalensi,  et  Rotliomagensi,  et  Tui-o- 
nensi  '- ,  et  i'ratribus  militibus  TeiupH  alba  claniide  indutis  c""  xxx%  et  presentibus 
Evrardo  de  Bretoil.  Theodoi-ico\\aleianiio,  et  Baldwino  Caldenin,  testibus.  Pfeter 
istos,  testes  sunt  ^^ido,  comes  Pontivi,  el  Jobannes.  IVater  ejus,  (îeioldus ^  de 
Scalunmaisnil,  Andi-eas  de  Manniot  miles  '',  Hugo  de  Aienis.  Piobertns  de  llaii- 
nei'cui^,  et  Wilelmus  d'Arccurt. 

A.  Copie  du  xv'  sièile,  au  Biitisli  Muséum,  uis.  tollou.  .Nero  E.  vi  {fti's;.  Ihsp.  S.  Joli.  Jn-usalem) .  loi.  i  18  r°. 
Édit.:  (a)  Dugdale.  Monasùcan  mifrUrunum ,  I.  VI,  part.  Il,  p.  819,  rl'après  A. 


'"'  Cette  pièce  mentionne  ii'  |)reniier  diapitn'  Senver,  et  Bardell,et  Piothoniaguni,el  Drasiunnie.- 
général  du  Temple  tenu  à  Paris.  '  Le  manuscrit  porte  rGerolaus'î. 

■  Ces  noms  oïd  été  com[)ièteraent  défij[uréspar  "  Le  manuscrit  porte,  etDugdale  &  lu  Tuzieu", 
le  copiste  du  manuscrit  A.  Nous  les  rétablissons  par  mot  inintelligible,  qui  paraît  être  une  faute  gros- 
conjecture;  Dug<lale  lésa  lus  ainsi  :  -aniiii'[)isc<ipo  siére  pour  rmilesi. 


308  CARTULAIRE   GÉNÉKAL   DE   PARIS. 

335 

1  li",  2  mai.  —  PiRis. 

Conliniintioij  |)ar  le  pape  Euyèiie  111  dc^  Mens  et  privilèges  de  l'abbaye  de  Sainl-Victor. 
—  r  Desideriuiii  qiiod  ad  religionis.  .  .  '^ 

A.  Ori(;iiiai,  avi'C  tnict'S  de  sceau,  aux  AicIj.  nal..  L.  i>-2S,  n°  li. 

B.  Copie  liu  xiii'  siècle,  à  la  Bil)i.  iiat.,  ms,  lat.  lôoâ-,  foi.  fi  y". 

C.  Viiliinus  de  i3.3<).  aux  Arcli.  nat.,  L.  2-28,  n'  i-. 

D.  Copie  du  \i\'  siècle,  à  la  Bibl.  nal.,  nis.  lai.  i.'ifi^a,  fol.  .30  r'. 

E.  Copie  du  xvn' siècle,  à  la  Rilil.  nat.,  nis.  lat.  l'i'i;;),  p.  33.'). 


33() 

I  lîi7,  00  mai.  —  Paki; 


Conliiniatiuii  par  le  pape  Eiioénc  III  des  possessions  et  privilèges  de  Saint-Lnzare. 
—  "Sacre  sei-iplnre  testimonio.  .  .  -^ 

A.   Ori<;iiial,  ^im'c  traces  de^cl■.lu.  aux  Arcli.  nat..  L.  •j:!.S,n"  .'i. 

I!.   Copii'  du  MU*  siècle,  au\  Arcli.  ual.,  M\l.  -m  (Cartulaire  de  Saiul-Lazare),  loi.  -ïo  v'. 

Édil.  :  («)  Boull.;.  Mém.  ,/.•  la  Sor.  ,1,- Vlnsl.  r/c  Pons.  I.  111.  p.  lOS,  d^aiirès  A. 


337 

I  147,  3  juui   '  .  —  I'aci--. 

Cnnllnnalion,  accoi'dée  par  le  pape  Eugène  III  an  prieur  Eudes,  des  biens  et  privilèges 
de  Snint-Martiii-des-Illianips.  —  -lieligiosis  desidei'iis  dignnni.  .  .  - 

A.   Original,  .ivre  traces  rjo  sci'au.  aux  Arcli.  nal.,  L.  -jaiS,  n"  7'. 

R.  Copie  ilu  xui' siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  1301  (Cartul.  A  de  .Saint-Martin-dcs-l^liamps),  loi.  8  r'. 

C.  Copie  du  xv'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  i3.')a  ((larlul.  If  de  Sainl-Marlin-des-Cliaui|)s),  loi.  7  r". 

D.  Copie  du  xvi"  siècle,  aux  Aicli.  nat..  LL.  i3r>3  (Cartul.  C  de  .Saint-Marllu),  fol.  7  v',  d'après  li. 
K.  Copie  ilu  xvu'  siècle,  aux  Arcli.  ual..  LL.  i3.').'i  (Cartul.  1)  de  Sainl-Martia-dcs-Cliamps).  fol.  7  v". 
K.  Copie  de  lô.'io,  aux  Aicli.  nat..  LL.  -i-iS,  11°  7'. 

Kdil.  :  (n)  Mnrrier,  Moiiiisl.  S.  Miivliiii  de  Campis  hml.,  p.  179. —  1//)  liibliollieca  Cluinm. .  p.  Go3.  --(c)  Mijfiie, 
Palrat.,  l.  CL\\\,  col.   i:x:U,,  d'après  n.  —  (d)  Idem,  ibiil..  col.  1  a ^o,  d'après /<. 


''  Cette  bulle  est  dalèe  :■■  VI  nouas  juiiii.  indic-  reueoiiire  dans  nue  autre  bulle  posle'rieiu-e  d'un 

tione  X,  Incaruationis  Doniinio;  anno  m"i:°.vl"  VIT -,  jnui'  ;i   celle-ci  et  «jui    est  datée  -v  nouas  junii». 

tandis  qu'en  juin  les  noues  u'onl  (|ue  quatre  jours.  (Voir  l'original  de  celle  dernière  aux  AitIi,  ual.. 

Il  est  à  reiuanpuM'  (|ue  la  niènie  particularité  se  1,.  028,  u"  aG.) 


CARTULAIUE  GENERAL  DE   PAHIS.  309 

O  O  Q 

1  1  'l7,  .'i  juin.  —  Pahis. 

Confirinalion,  accordée  à  i"évêque  Tliibaïul  par  le  pape  Eugèno  lll,  des  biens  et  privilèges 
de  l'église  de  Paris.  —  rQuaiito  nobilis  el  gloriosa.  .  .  r. 

\.   Orijjiiial,  avec  traces  de  sceau,  aii\  Airli.  iial.,  L.  saS,  n"  la. 

B.  (^opie  (lu  xiii'  siècle,  à  la  Bilil.  nal.,  rus.  lat.  .").j2G  (Cai-lulairc  de  révolue  de  Paris),  foi.  lo  v". 

C.  Copie  du  xiv'  siècle,  aux  .\it1i.  nal.,  LL.  i  S'i  (Petit  cai'tulaire  de  Notre-Dame),  fol.  .3. 

L).  Copii'  du  xviii"  siècle,  aux  .\rcli.  nal.,  LL.  iN.'>  (Caitulaire  de  l'éï.'(|ue),  ji.  .iQ,  d'.iprès  lî. 

Édit.:(a)  Gnèrard,  Curtiit.  de  .\otre-rhii,w ,  {.  1,  p.  ■>.),  d'après  .\  el    B.    —  (^)Mi.;n>.,   l'alnloyie,  t.  CLWX  , 
col.  1  aS.'i ,  d'après  «. 


339 

1  1 'i7,  .'i  juin.  —  P.iRis. 

Conlii-inatioii  jiar  le  pape  Eugène  111  de  raccord  étaljii  entre  l'évèque  Etienne  et  l'archidiacre  Thibaud  , 
pour  détei-miner  les  droits  îles  archidiacres  de  Paris.  —  -Ollicii  nosiri.  .  .  •? 

.\.  (iopie  du  \iii°  siècle,  à  la  BihL  uat.,  ms.  lai.  r).ji>G  (Cartulaire  de  l'evèque),  fol.  l'.'y  \'. 

B.  Copie  du  \iv'  siècle,  aux  .\rch.  nal.,LL.  i  H.3  (Grand  Cartulaire  de  Notre-Dame),  toi.  igD. 

C.  Copie  du  wiii"  siècle,  aux  .\nli.  nal.,  LL.  i8.")  (Cartulaire  de  l'èvèqne),  p.  A8,  d'après  B. 

Édit.  :  (a)  Pi'tit.  Tlieodoripcewleiil.,  I.  II.  p.  710.  —  (b)  Mij;ne,  Putivlogie ,  t.  CLXW.  col.  i.jô'i,  d'après  a. 


340 

1H7,  7  juin.— Paris 


(ionlirniation.  accordée  par  le  pape  Eugène  111  à  l'alibesse  (Ihri'tienne,  des  biens  el  privilèges 
de  l'abbave  de  Montmartre.  —  -Pieligiosis  desidei-iis  dignuin  est.  .  .  - 

A.    Copie  du  \ï' siècle,  aux  Arcli.u.il.,  LL.  i(io5  ( Carlulair.' d.- l'alihaje  d..  .Montmartre),  tel.  i  r'. 

Kdit.  :  {„)  FéHliieu,  Uisl.   de  la  villr  de  l'uris,  t.  lll.  pr. ,  p.  Ce.   —  (A)  Mij;u.',  l'oieol..  t.    CL\\\.    cul.    i'J.30, 
d'après  a.  —  (c)  til  de  Barllieleruy.  /;-r.  des  charles  de  Vuld,.  de  Mnntnmrtre,  p.  7;,.  d'après  ». 


341 

Il'i7,  i.ijuin.  —  Meaix. 


Indulgences  accorde'es  par  le  pape  iMigène  lll,  en  cnmméinoration  île  la  coiisi'cralion  de  l'église 
aldialiale  de  Moniniarire. 

lMi;;i'iiiiis  ciiiscoiius,  serviis  si'fvoiiiiii  Dci.  iiiiivcfsis   Dci  liddiliii-- .  saliitciii  et 
a|)Osl()licini)  hi'iicdirlioiiem.  Ollicii  iioslii  nus  liotlaliif  aiillioritas  vi'iicrahilia   lora 


310  CARTILAIRE  GÉNÉFiAL   DK   PAIUS. 

ciiiii  ipsis  [xTsoiiis  (liviiio  laimilalui  maiicijialis  (lili;;orc  et  fovere,  et  eoruin  oppoi- 
luiiitalilnis  palei'iia  solliciludiiie  providere.  Inde  est  quod  nos  sanctimonialium  de 
-Monte  Mailyruni  necessitaleni  attendenies,  juxtn  petilionem  eariim,  anno  ab  Incar- 
natione  Doniini  m"(;"\i,"vu",  kalendis  jiuiii,  lueuni  ipsuui  pei' presenliam  nostrani  ad- 
iviimis,  ibiipie  S[)iritus  sancti  gratia  invocata,  n)ajus  allare  in  honorem  beatoiuni 
inaitvruin,  videlicet  Dionysii,  lîustici  et  Eleutberii,  auctore  Domino  consecravi- 
nius.  IlHs  auteni  qui  tune  locuin  ipsuni  devotionis  et  pietatis  intuitu  visitaverunl, 
vei  de  celero  in  anniversaria  die  ipsius  consecrationis  visilaverint,  et  de  iaculta- 
til)iis  silji  a  Deo  prestitis  eisdem  sanctinionialibus  suas  eleeniosiiias  iargiti  l'uerint. 
Dct  dics  iiijiincte  pœnitentiae,  confisi  de  beatoruni  apostolorum  Pétri  et  Paidi  nie- 
ritis,  indulgenius,  et  eancleai  indulgentiam  sciipti  nostri  pagina  confinnamiis. 
Datuni  Meklis,  idibiis  juuii. 

Kdil.  :  („)  Miiliilloii,  Annal,  nrilu,.   S.  Ileni'd.,   I.  VI,  p.  701.  —  (/.)  Félibien,  IhsI.  de  la  iillc  de  Paris.  1.  111. 

|).  (;;i,    il'après   l'iiri;;iiiiil.   —  (c  )  Rec.  des   htsi.  de  la    Frame,   I.  XV,   p.    It'i'i.   (I":ipivs  a  cl   h.  —  (</,i  Miyne. 

l'atruL.  I.  I.IAW,  cnl.  i-./|o,  ,r;ipr.'sn.  —  (e  j  Éd.  ilc  liarlliolciiiy,  Itniinl  des  cluwles  Je  l\d,l,.de  Mmmarlre , 
p.  7S,  il'apro  /'. 


3^2 

11 'i7   '  . 

l'ilie  Ao  Suger,  aljbé  Je  Saint-Denis,  au  pape  Eugène  111,  lui  signalant  la  laron  dont  a  été  élu  le  doyen 
du  cliapiLre  de  Paris,  Clément,  et  les  démêlés  qui  se  sont  élevés  entre  ce  doyen  et  le  chantre  de  Notre- 
Itanie.  —  frNobilem  BeaUc  Maria;  Parisiensis  eeclesiam.  .  .  " 

A.  Ccipii'  (lu  \\\'  siwlf,  à  l^i  Bilii.  liai.,  ins.  lai.  Dgôi,  fol.  ,3i)  r". 

K.lil.:  («)  r).icli.>.inp,  }hsl.  Franc,  script.,  I.  IV.  p.  5i3,  d'apri's  .\.  — ('/)  Du  Boiilay.  Ilt.1l.  tuiivers.  l'aris .  I.  II. 
,,.  .^iS.  —  ic)  Ree.  de.,  htst.  de  la  France.  I.  XV,  p.  6'i«,  (l'apri's  b.  —  (d)  Migiif,  l'alroL.  t.  CI.XXXVl, 
col.  i38o,  d'aprijs  a.  —  (c)  Lecuy  de  la  Marche,  Œuvres  cnmplèlps  de  .Sager,  p.  ail,  d'après  rt. 


:U3 

IH8,  Il  avril- 3  avril  1  1-Vj. 

D'iualinn  par  Simon  de  Poissy,  à  l'égiiso  Saint-Denis-du-Pas,  d'une  somme  de  Irenle  li\res 
pour  rentrelien  d'un  elui|)elain  ' . 

:  (a)  DiilMii..  //,,s(.  eccles.  l'ans..  I.  II.  p.   1  i '1. 


'■'  La  date  appro\imaliv(>  de  cette  pièce  ressort 
d'iiuf  lellre  (|iir  le  pajie  Eugène  111  écrivit  à  Suger 
II'  (i  octiiiirc  1  1  '17  cl  dans  hupielle  on  lit  ces  mots  : 
-Quod  aniriii  pru  Parisieiisi  ecclesin  te  sollicituni 
esse  pcijiendiiiius,  gralum  lialiemus,  etc. ',  cpii  pa- 
raissent être  une  réponse  ii  la  leltiv  (pie  nous  enre- 
gistrons ici.  (\oir  celle  lettre  d'Eugène  111,  dans 


Ducliesne,  /i/.s7.  Francs  cripl. ,  1. 1\,  p.  ii).").  —  Ilec. 
(/es  /iî.s(.  de  la  France,  t.  W.  p.  V'iy.  —  Migne, 
l'atrohific ,  t.  CIAXX.  col.  138.'!.) 

'■'■  Celle  pièce,  (piel)uliois  el  liré<|uigny  {Table 
(les  (liplùiiies ,  1.  111,  p.  i.'i())  ont  classée  à  1 1 '18 
d'après  une  copie  incomplète,  est  de  1 178;  on  en 
trouvera  ci-a|)rès  le  texte  complet. 


CAliTULAIRF,   GENKRAL  DE   P\RIS.  311 

1  H8,  29  uvril.  —  Langres. 

Leilre  du  papi'  Eugène  III  cliargeanl  Siiger,  ablié  <h'  Saint-Denis, 
(]('  réformer  l'abbaye  Je  Sainte-(ieneviève. 

Eiigeilius  episcopus,  servus  sei'vorum  Dei,  dilecto  iilio  suo  Sugerio,  ahhati 
Saiicti  Dionysii,  salutem  et  aposlolicam  beiiedictionem.  Ollicii  noslri  nos  horlalur 
auctoritas  ad  religioiiem  statuendaiii  diligenter  intendere.  stabilitatein  vero  exaeta 
dilifjentia  conservare.  Inde  est,  sicut  tua  novit  dilectio,  (jiiod  cuni  carissimo  Iilio 
nostro  Ludovico,  illustri  Fraucorum  rege,  contidinuis  ut  in  ecclesia  Saiicte  Geno- 
vefe  religiosos  fratres  ad  Dei  servitiuni  ponerenuis.  Oiioil,  brevitate  teinporis  jno- 
hibente,  secundum  ipsius  et  nostrum  |)i'oposituni  nequivinius  oll'ectui  niancipai'e. 
Veruin.  quia  vices  regias  in  Galiiarum  jiartibus  dinoscerisexeirere,  et  quia  de  tua 
plurinuini  discretione  conlidiinus,  per  presentia  tibi  scripta  inandanuis  (juatinus 
prioreni  Abbatisvillc  in  abijatem  liberum  et  absolutum  ibi  statuere,  et  octo  IVatres 
ecclesie  Sancti  .^^l^li^i  de  C-anqMs  ejus  societati  studeas  (biputare,  ut,  exenq^lo  bone 
conversatioiiis  eoruni.  qui  minus  honeste  sapiunt  ad  diviinini  oOiciuin  pt'ovo- 
centur.  .Nos  vero  priori  Sancti  Martini  de  Campis  per  apostolica  scripta  inandavi- 
nuis  quatinus  predictuni  iiuineruni  fratrum,  cuni  tibi  placueril,  l'xbibeat  et  con- 
cédât. Suslentatioiii  (pioruui  beneiiciuni  decanatus  et  prebendas  venerabilis  iVatris 
nostri  Silvancctensis  episcopi,  Gregorii  diaconi  cardinalis,  et  Autissiodorensis  tlie- 
saurarii,  liliorum  nostroruni,  auctoritateapostobca  doputamus.  Ad  ipsoruni  quo(pie 
usuni  ornnia  bénéficia  decedentiuni  canonicoruni  assignaii  voliunus  et  jul)enius. 
Datuni  Lingonis.  m  calendas  niaii. 

A.  Copie  (lu  wi"  H.-.lo,  ;'i  In  I!,|,|.   ikiI.,  ms.  l.;l.  :).,.')i  ,  M.    iS  r". 

B.  (Jopie  du  wii"  siècle,  à  h  Bibl.  nal.,  ins.  liil.   l'iOyij,  p.  3.")5. 


345 

11 '18,  ag  avril.  — I.AN,;nE-. 

Lettre  du  pape  Eugfène  III  ordonnant  aux  cbanoines  de  Sainte-Geneviève  do  recevoir  avec  déférence  les 
moines  de  Saint-Martiri-des-Glianips,  qu'il  envoie  pour  les  réformer.  —  -Qnisquis  calholicœ  .  .  .  - 

\.   Copie  <lu  wi»  sied.',  à  la  liil.l.  iiol..  iii-^.  lat.  .'ipôi,  lui.  19  r'. 

hidil.  :  («)  DiirhcMlP,  Ihsl.  Fmm:  ^rripl.,   I.  IV,  p.  .joi  ,  .l'apivs  A.  —  (h)  Un  lioulay,  //,.s-/.  iiiuver.i.  l'an,.,  I.  11. 

p.  •lat'.  —  ((■)  Labb.'.  Cmial.,  I.  \,  col.    1(j.')S.  —  (,/)  Dubois,  llisl.  cc-Irs.  l'iins.,  I.  Il,  p.  ()'4,  .l'apiv^e.  — 

Hardouin,  Cannl.,  I.  VI,  -i'  pari.,   cnl.  i,..")-,,  d'après  n.  —  (./")  Mansi,  Oiiictl.,  I.  \\l,  p.  Ii,37,  d'après  c. 

—  (g-)  Rec.  des  litsi.   (le.  la  l'rniicr ,  I.  X\',  p.  'i.")0,  d'après  (i.  —  (h)  Mignc,    PcdroL,  I.  CLXXX.  col.    i:i'i7, 

.l'après./. 


312  CARTLLAIRE   GK.M-liAL   DE   I'\IilS. 

346 

lli.S. 

Lfllio  lie  hoiiit  BiiiKifd  l'élicitmil  Siiger,  ablié  do  Saiiil-Denis,  d'avoii'  entrepris  la  réforme 
(le  l'abbaye  do  Sainle-(!eiioviève.  —  -Benedictus  Deus.  .  .  n 

A.  Copifilu  ïvi'^^sirrlf,  ;,  la  Bilil.iial..  nis.  l.-,l.  :);,r.i,  1"!.  .in  v". 

l';dil.  :  (n)  Diicli.'SMP,  llisl.  Fninc.  .vi7-i/</..  I.  IV,  p.  fiuS,  .Tapii-i  A.  —  {!')  Mabilion.  .S.  Bnnanh  opéra, 
I.  1,  col.  ;i:i2,  cpisl.  3G(j.  —  (r)  llir.  ,1,'s  liisl.  ,!r  la  Fraiirr ,  t.  XV,  p.  (i  1 1 ,  il'apcùs  fl.  —  ((/)  Mi{jiie,  Ptttrol, 
I.  CIAWII,  nil.  57/1,  (Fapivs  /-.  —  ((.)  Mij,iie,  l'alrol. .  I.  CLXXWl.  roi.   i.iva,  d'aprùs  /.. 


347 

1  l/lS.   !(■>  juin.  —  Vi.ricEii.. 

Lellre  iI'Eiijm'Uc  ill  ii  Siijjcr.  alibé  di;  Saiiil-Dcuis.  lui  ordoniiaiil  île  recourir  à  ib's  rhaiioines  ri'ijulier>, 
à  la  plate  des  moines,  pour  la  réi'ni'inr  di'  Fabliaye  de  Saiule-Geiieviève.  —  -(ami  domiiuis  ac.  .  .  " 

A.   Cnpi.'  (In  \M'   si.-,|..,  à  l.i  15ilil.  liai.,  iiis.  |.-,l.  .")r,:.i.  loi.  30  r". 

Édil.  :  (")  Daclicsiie,  tlisl.  lù-mu:  script.,  l.  IV,  p.  .".oj,  d'apiv^  A.  —  ( /- )  l.aljljp,  Cmial..  I.  X,  col.  loôS.  — 
((■)  Du  Bouiay,  Ilisl.  unirers.  Puris.,  I.  II,  p.  a-K).  —  (1/)  Dul.ois,  Ilisl.  en-h'x.  l'aris.,  I.  Il,  p.  9."),  il'après  «. 
-  (e)  HardoLilii,  Coricil.,  t.  VI,  a'  pari.,  col.  1  :).">;(,  d'apirs  a.  —  (J)  Call.  rhrisl.,  I.  VII,  col.  710.  — 
(g-)  Mansi,  Cu„dl..  1.  X\I,col.  G38,  d'aiiivs  c  —  (/,j  Ihc 'les  hist.de  l„  France,  t.  \V.  p.  'i.'.!.  —0)  Mij;Me, 
PalroL,  I.  CLWX.col.  i35'i,  d'après  ff. 


348 

II4«,  après  lo  -A  aoùl. 
Lettre  de  Sut|er  rendaiil  rompli'  au  pape  de  la  riToriue  de  l'abbaM'  de  Saiiile-lieucviève. 

knii.^siiiu)  (loiniiio  cl  juilii  iiiiivcisali ,  Dci  |;iiilia  miimiiih  |)()iililiri.  Elincnû», 
Sii;;('iiiis.  lîoali  Diomsii  liuiiiilis  iiiiiiistcr,  dcvolas  iii  (iliiislu  oralioiic.s,  olxîclicntiîc 
(_'t  s(!i\ilii  |ili'inliiilim'ni. 

Sus(r|dis  apuslolira'  |)i'a'C('|)tioiii.s  vcud'aiidis  a|>icil)iis,  ilr  iimtiasliia'  irlijjio- 
iiis  iiosiliDiic  III  (■(■(•IfMa  l)i'ata'  (iciiovola'  l'aiisieiisis,  laiituiii  laiiKjiir  Dcn  placi- 
hnii  iicjMiciiiiii  laiu|iiaiii  coditiis  iidIiLs  coiiiiiiissuiii  jjialaiilissiiiir  aiiiplrclciili','^,  co 
(]ii()«l  sii[)('i'  hoc  i|)su  |)i  ;pseiiliali(('i'  saiicla'  palci'iiilalis  \oslia'  cclsiliulo,  ciiiii  non 
Ilisl  iiiipciarc  oporlcrct .  |iarvilal,('iii  iiosliaiii  juins  roiiaxciit .  lulis  aiiiiiii  virihiis 
cllrchii  iiiaiin|iarr  rlalMiia\  iiinis.  (}iiain\is  ciiiiii  ocrasiiiiir  i[ii('i  iiloniiii  i-aiioin- 
ciirniii  ail  vos  ]-rolicisccii(iiiiii,  co  (|iiotl  cmia  lioinaiia  coiisiicx  il  ali(|iiaiiilo.  (|iio(l 
liii|ir  iioii  esl ,  ciiin  rc  imilarc  consiliiiiii .  discn'lc  (lislulissciiius:  iiulla  lamrii  con- 
trai licci  il  m  m  ,  m  il  II  lui  III  aiil  iiiiioliiliiiiii .  clciiriiriiin  srii  laicoruiii .  (>[i|)osilioiic  lopes- 
i-cri'.  aiil    III    alii|ini  Mi|iri'   Inir   iji^o    M'Iiiismus   lialicrc  ilrcrcM'ianius.  Ciiiii  siiliilo 


GAUTULAIRE   GENKRAL   DE  PARIS.  31  :î 

proxiina  die.  feria  Icrtia'''  atil  qiiaila ,  qua  dosi;;iiatum  abhatein  el  nioiiachus  in  ecclc- 
sia  eadom  poiiere  proposiieiaiiiiis,  ecce  priTfali  caiionici,  videlicel  caiitof  el  alii,  a 
facieveslra  redeuntes,  imitalain  pro  liuiio  pacis  seiileiitiani  ia  canoiiicoruin  rejjula- 
riiini  positione  iioLis  reddideniiit.  Nos  aiitem,  fecpie  dévote  ac  {[rataiitersecundam 
ac  si  piimaiii  i-ecipieiites  senteiitiam,  assuinpiis  nobiscuni  voiieiabilibiis  et  sapieii- 
til)us  viris,  videlicet  abbate  Sancti  Germani -',  Saiicti  l'elri  Fossateasis '^',  Sancti 
Maglorii*'',  Sancti  IV-lri  de  Ferrariis'-'  et  aiiis  de  nielioribiis  persoais  assistealiina 
viciaoriun,  ad  eundeia  Sancl;e  Gcaovelie  Incuai  accelei'aviauis,  et  ia  capitule 
eoruni,  quid  super  boc  extrenio,  (piid  super  priiao  capitulo,  secun(Uua  teaoreni 
litteraruin  quas  aobis  detulerutit,  prosequi  velleat  coasulte  coaveaiauis.  Oui,  ut 
erant  diversi,  diversa  sealieates,  cuni  aut  utraai  aut  aeiitraai  coacorditer  jirosequi 
uolieat  seatentiani,  auilta  et  aiorosa  repreheasione,  quod  otiaai  postulata,  quod 
etiani  niisericorditer  concessa  relutareat,  iasistebaaius,  doaec  qui  saiiioris  craat 
coasilii  el  filii  lucis  caaoaicos  regubues  se  suscepturos  pacifiée  proaiiseraat.  INos 
aulem  super  boc  ipso  e.xbilarati,  quoniaai  quidaia  de  aielioribus  abbaleni  sibi  coa- 
stitui  et  caaoaicos  de  Saacto  ^  ictore  postulabaat.  coiaaniaicato  cuni  assisteatibus 
coasibo.  tuai  (juia  nullaai  pea('S  nos  l'eligiosiorem  ia  suc  statu  aovinius  ecclesiaai, 
tuai  quia  propiaquitate  lociadoiaaeai  eoiuni  sive  iaterioreia  sive  exterioreai  coai- 
aiodior  existil  necessitateni,  ad  eos  divertimus,  viruiaque  veaerabileai  abliateia 
Sancti  \icloris'^^  operibus  pietalis  approbatuai,  aiodo  seorsuai,  aiodo  ia  cuaventu 
suo,  ut  bis  opeai  ferret,  et  adjutor  Diviaitatis  evelleret  etdestrueret,  œdificaret  el, 
plaataret,  ia  aoaiiae  Doaiiiii  suppbciter  etllagilabaaius.  Oui,  ut  emeritus  pater  et 
cjusdeai  loci  providus  procurator.  cuai  boc  ipsum  iastaater  recusaret,  ut  piioreia'"' 
suuai,  viruai  venerabileia  et  reiigiosaai,  al)l>atem  ficri  jiostulare  nos  coiapt-ril, 
obortisbicryiaiscum  llelu  et  aagustia  cordis.  seaiuai  delecluaique  suuai  oppoaeas. 
ejusdeaique  piioris  coasibuia  el  auxibaia  si  eo  careret  dcpjoraas,  fere  per  lolaai 
dieni  recasaado,  et  (juod  iiuiK^uaia  lieret  detestaado,  usque  ad  pioxiiaaai  iioaaai 
detilluit.  Tandem  vero  victus  j)recibas  aiultoruai,  iaïaio  auctoritate  veslra,  ([ua 
euni  iaiportuae  opporluae  adjuiabaaius,  taai  niisericoriba  (piaia  j)ietate  |)i'o  abeao 
coianiodo  suuia  sustinens  iiicoininoduni,  euaideai  veaerabileni  piioreai  cuia 
duodeciia  fratribus  ,  viris  rebgiosis  el  boaeslis,  aobis  coatradidil,  ([uos  in  l'eslo 
saiicii  Rartbdioaiei  '"'•  ad  eaindeni  ecclesiam  solemiiiter  cuni  clero  el  pojtub) 
civitatis  indiixinius,  et  venerabib  Mcldcnsi  episco[)0  M. '"',  qiicia  nobiscuni  liis 
agendis  susceperaïaus,  eadeia  die  corani  altari  ejusdeni  Sanct;e  Genovel'ie.  abba- 


'''   Le  MIS.  rc|ii'()iluit   [):ir  Diiclifsiic  el   |);ir  tous  ''  Siipiil.   -Joli;iriiiei. 

les  6lileiirs  [lorlc  -i'ri'c  lertiai ,  qui  ii'ii  pas  de  sens.  ''  '  Siippl.  rrGiMuiimin-. 

'*'  Supij/.  rtHiiyoïie-.  <'  Siq)!)!.  rOdoiiem-. 

'■'   Siippl.  rr AscelinoT:.  '  Le^^i  aoùl. 

'''  Siippl.  ri]al(lerieoi.  '-  Suppl.  -.Maiiasseï!. 

Carliil.  —   I. 


314  CARTULAIP.E  GEM:UAL  DE  l'AUlS. 

tem  benedi<'i  soleiiiiiiler,  opil niante  sanclitale  vestra,  l'eciinus.  Fiaita  vero  cjusdeiii 
otlîcii  inissii,  clauslruiii ,  ca|iiliiliiiii  et  refectoi'iiiin  eis  delibcravimus,  iliefjue  se- 
quenle  re{;aliiiin  '  .  e\|(aite  (luiniiii  ie<fis  ciijiis  vices  agimus,  potestatein  coiilulinius, 
lidelitatem  viroiiim  ad  eus  jiertiiieiitiiiin  et  jiii-aïuenta  securitatum  eis  fieri  l'ecimus. 
Eapropler,  [lalcr  saiiclissiine,  actiuiiein  iiohis  cominissi  npjfotii  celsitudini  vestrœ 
siiiiimaliiii  sij;iiili('aie  dijpuiin  diixiiiiiis,  ni  et  vobis  quod  prœcepistis  factuni  esse 
placeat,  l'I  (piaiii  proiiipta  sit  parvilas  nostra  ad  ohedientiie  vestrœ  expletioiiem 
innotescal.  De  celero,  sancli  apostolatiis  veslii  |;eiiil)us  provoluli  spirilu,  obiiixe 
subiiixe  sii|)pHcaiiius,  opus  hoc,  opiis  maiiiuim  veslraniiii,  inaiiiiteuere  et  pmte- 
jjere,  ijladiiiiii  sancli  Pétri  contra  onnieni  a'nndoruni  iinportnnitateni  coniiniis 
eva{jinare,  appelbilionum  ([iiO(|ue  niolestias,  cpiibns  (piieteni  eorum  ju{jiter  indis- 
crète perturljai'cnt,  niisericorditer  si  placet  prohibere,  eandeni  ecclesiani  Deo  in- 
novataui,  !ain(piani  novani  phtnlam,  donec  perlccte  i'a(bcata  Inei'it,  crelira  pro- 
pagalionc  extendere.  Qiiibns  omnibns  maxinHini  polerit  pra^stare  snlTrajjinni,  si 
(jneniadnioduni  incu'ptuni  est,  in  eadeni  cccb'sia  plenitudineni  ollicii,  secnndnni 
observationein  urchnissni.  ns(pn'  ad  unuin  iula  cl  unnin  apiceni  conservari  Icceri- 
tis,  ne  dissonantia  ollicii,  lejjendi  et  cantandi  diversitas  in  scandaluni  rejjiilai'inni 
et  irregnlariuni  emer<;at,  ne  ostiornni  a|)erli<)  bac  occasione  nocle  et  die  fratres 
conturbet,  ne  jier  eosdeni  a-nudos  alicpia  inlanna  in  cos  snbr('|)at  :  nt  (|niele  ibi- 
dem oinnipolenli  Deo,  ad  landeni  et  honoreni  sancti  apostolatns  vestii  et  persona' 
vestrae  seinpiternani  reinunerationeni,  di|j;nnni  Deo  lanmlatiun  exbibere  valeant. 
(juid  nannpie  de  paternitate  vestra  sperarem?  Ejjo  ipse  peccator  ex  hoc  vestro 
opère  alicjuid  misericordia;  Dei  nie  Incralnrnni  conlido.  Ks|  et  aliud  quod  pater- 
iiitati  vestra'  volunins  capilulnin  iniiDlcscere.  ul.  sicnl  prininin  niandaslis.  salvis 
eoi'nni  lantnni  pi'a'bendis.  pi'iepositura'  el  lerrainni  cn-l<i(ha  canonn'is  l'ejjnlari- 
biis  leniaiieanl  ;  (pn)niani,  si  extenoiilius  rcniaiiserini .  oinnia  ddapidabnnt  et  slbi 
siibripieni,  el  ad  dclectinn  vicinalaini.  nt  \ei  sic  (inlo  pcrichtelni',  lorsilan  criide- 
liter  elaborabnnl.  \liiid  (pKxpie  es!  ipio.  m  Ikic  piin(i|iiii  lahoiis  sni.  lilii  veslri 
polissiinnni  indi;',ciit  :  (pieiidani  liodnliihnni ,  a'iiiiilanleni  l'I  deroijanlein  eornni 
reli[;ioni,  inncrone  lieali  l'ciri,  ni  coiixerlalnr.  rcricndo  CDiiipescalis,  el .  ne  inipii- 
nilate  ejns  ali(jrnin  enier!;at  conininacia.  ejns  stnllitiani  repriniatis.  (lonterat  l)o- 
iniims  onniipotens  oinneni  liostem  snb  pedibns  vesiris.  Nos  aiileni,  servitio  veslro 
|)aratos,  et  ecclesiani  iiostrain.  scd  el  (  liaiissiniiiiii  lilinin  veslrnin  Lndovicnin,  re- 
j;eiii  l'^rancornin.  in  opère  Dei  tain  laltoi'iose  iiej;olianlein,  sanctis  orationibns  ves- 
iris (•(nnniendanins.  r()j;aiiles  nt,  si  (piid  certniii  de  l'o  andislis,  nobis  insinnclis. 
\al('al  m  a'Icinnin  sanclilas  \otra ,  aiiiaiilis>inie  paler  cl  d(iiniii(\ 

\.    C.pir  (Im  xu'  sir,!,.,  ,\  h,   |!i|,|.  n.il.,  „,s.  Inl.  :„,:■,,,  InL   :• '.   v". 
li.    Copir,!,,  Mil' sir,  1..,  A  la  liilil.  i,,il.,Mis.  I.il.   l'ili:;!,  \>.  :i.")|i. 


I.i'  iii>.    \  |Miili'  ••ii';;mII:i-  .  i|iii'  Dilrlirsiu'  i  Ilisl.  l'riuir.  ^nipl..  I.  1\'.  |i.  ."10.")  )  n  riirrijji-  cil  -r('j;;iliuil 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  315 

349 


Lellre  (l'Eugène  m  à  Siiger,  abbi'  de  Saint-Denis,  lui  nnionnanl  de  l'aire  remettre  entie  les  mains  du 
nouvel  ahbé  de  Sainte-Geneviève  le  trésor  que  di'tenaient  les  chanoines  qui  ne  s'étaient  pas  soumis  à  la 
réfonne  de  celte  al)baye.  —  r.Quoniam  ad  relii;insoriuu  s|icclat. .  .  i 

A.  Copie  ilu  xn'  siècle,  ù  \:i  Bilil.  nal.,  lus.  bl.  "jç).")!,  IdI.  .'io  r. 

B.  Copie  du  wn'siùcle,  à  hi  iSilil.  tj.iL,  mis,  lat.  i'ifi7i|,  p.  ;i(i3. 

Édil.  :  (fl)  Dudicsno,  Jhal.  Frun,-.  srni,i..  I.  I\ ,  p.  .",..8  d'apiv^  A.  —  ( /< )  DidM)is,  //(s(.  eides.  Paris.,  \.  1,  p.  (jS, 
d'après  a.  —  (c)  Lablje,  Gmal. ,  I.  \  ,  col.  i  oCu  .  —  (<l }  Ibii'ddiiin,  (^mcil. ,  t.  VI ,  -i"  part.,  col.  i  2r)5,  d'après  a. 

—  (e)  Maiisi,  tVmn/..  I.XXl,  cul.  (14,, ,  d'après  (/.  — (/)  Rir.ilcs  lu^t.  ,1e  la  Framr,  I.  W,  p.  6,")-j.  d'aprcs  a. 

—  {g)  Mijpic,  PalinL.  I.  CIAW,  col.  i.'ÎC'S,  d'après  e. 


350 


Lettre  de  Suger  faisant  savoii-  au  jiape  Eugène  III  (jue  les  cbanoines  de  Sainte-Geneviève 
oui  refusé  de  lui  livrer  les  reliques  et  les  objets  du  trésor  ipi'il  était  cliai'gé  de  leur  réclamer. 

kai'issiiiïo  iloiiiiiio  ol  [)atfi,  Dci  <;ialia  uiiivei\saii  et  suiuiiio  poiilifici,  Etijjeiiio, 
Sujjoiiiis,  Reati  Dioiivsii  al)bas,  oliedieiilite  el  servitii  plenittidiiiein. 

Laiidem  Doiiiiiii  lo(|uilui'  os  ineimi,  (jiiod  iaiila  taiili  |)alii.s  ot  uiiivei'salisdoniini 
celsiliido,  j)fc  execulioiK!  débita'  obedieutitT  aj)ud  Saiictaiii  Geiiovelain,  parvitali 
iiostra".  f|iia'  |)eiie  luilla  est,  ;;fates  reddei'e  non  dedij;naliii'.  Pfoleclo  iiiler  alia 
boc  |)olissiiiiuin  ex.stat  (Hiod  ad'''  omiieiii  iii(bllei'eiiter  obedierilia-  pleiiittidineni 
aiiimaimip,  qiiod  ad'-'  oiiiiiium  iiiandatoriiiu  vesti'oruiii  executionem  pro  tolo  posse 
tatii  pie  quant  audactei' acriiijjiimir.  Saiie.  (piod  pi"e  oiiiiiiljits''''  est,  Saiicta'  Geno- 
ve('a3  ne[{oliuiii,  oj)iis  diviiiiiin,  opussaiictiiiii,  o[)us  qiiod  opcfatus  Deiispei'vos  in 
diebiis  nosti'is,  niisenimi  illi  Sicriibires,  non  tani  canoiiici  (piaiii  Saiict»  Geiiovela' 
persecutores,  apud  iio.s  impedirc  non  valenles,  calei'vatiin  Honiain  [tiopei'anle.s 
festiiiaut,  si  lorte  (piacitnqne  oecasione,  qnociinqne  pietatis  bonesto  aut  iiiboiiesto 
ino<lo.  Pétri  constantiam  nioveie,  curiam  lioniananipcditionibns  fleetefe,  laniibafes 
el,  per  iainibai'es,  abos  (b.'eipefe,  pio  vita,  pro  nioidiii--,  pio  re  laniibaii  ipiabcnn- 
qiie  ne  niutetui',  toto  nisii  aniini  et  coi'])otis  inniteiites.  Veinni,  (|nia  causa  Kceb'- 
sia^  ransa  Dei  est,  IVdro  eti'eiri  vicario  j)ef  l'cliiini  conuiiissa.  (;onlidiimis  in  Dn- 
niiiio  Jesii,  quia  ipse  qui  cœpit  pei'liciet,  iiec  poteriint  viii  oll'ensoics  Dei  el  sni 
prodilores  advei'siis  rebjfioiieni  in  cufia  capitab  reli;;ionis  pia'xidere.  (jni  qiiain 
intbscielc  et  iiTevei'eiitei' contfa  pfcPceptutn  \esliiini  se  babneiiiil,  veslia'  paler- 


''   Les  im[)riniés  donnent  tous  -(|uo  ad'.  —  '^'   Même  ol)^ervalioii  i|u';i  la  lij;rie  |)r('céilente.  —    '    Les 
lupriiiiés  donnent  ffprœ  inanibiis- .  (|ui  n'a  pas  de  si'us. 


316  CAHTULAIRE  GÉNÉRAL  DK  PARIS. 

iiitali  siffiiificarc  (lij;nuiii  (luxiiims.  Tlicsauios  fjuos  iiobis  ]M\Tre[)islis  assi{;nare  alj- 
bati  et  cauoiiicis  re!;ularil)iis,  amlieiite  arclnepiscopo  licmensi''*,  et  episco])o  Sues- 
sioiiensi '-',  et  aliis  qiiampliirimis  reli|jiosis  personis,  ex  parte  vestra,  oslciidentes 
litteras  pra^ceptionis  vestrae,  exegiimis.  (Jui ,  iiiicpiilate  involuti,  uequitia  exctecati, 
iiec  tliesauros  furtim  sublatos,  videlicet  qiiatuordecim  marras  aiiri,  ut  aiuiit,  de 
i'cretro  sanctae  GenoveCœ,  uec  relii[uias  ejusdeiu,  videlicet  casulain  sancti  Pétri, 
pro  (pio  oos  rejjia  potestate,  iiisi  eis  [)iu  reverentia  vestrfe  celsitudinis  parceremus, 
taii(|uanifui'es  aut  raptores  teuuissemus,  iiiillo  modo  reddere  voluerunt.  His  igitur 
et  luijusmodi  iiijuriis  Deo  et  sanctis  (ijus  et  apostolica^  reverentiœ  derogautes,  pro 
coiitemplii,  [»ro  inobedieiitia,  prosacrilegio,  in  ultioiiem  ecclesiasticam  decidentes, 
(jiieiii  meriicruiit  ex  rigore  jiistitia'  recipere  talionem,  eos  in  proximo  sentire 
snppbciler  eHlagitaums.  Ilhic  enim  superbiendo  ascenderunt,  unde  eos  justo  judi- 
cio  [)ro.slernere  et  sei'vos  Dei  in  pace  ronservare  lacillinu'  potestis.  Saqiius  enim 
mnlla  convicia,  minas  tcrribilcs  eis  intulerant;  j;arcioncs  siios  eandem  SanctiB 
Gonovelie  ccclesiam  nocln  intrare,  et  ostia  eorum  IVangi  l'ocerant;  contra  canoni- 
cos  matulinas  incipientes  conclamaro,  ne  alter  alterum  audiret,  im|)ub'rant,  donec 
nos  sn])er  iiis  injuriis  ab  eisth^ni  canonicis  rcjjnlariljiis  vocati  ilhn;  accebîi'avimus, 
ocnlorimi  cxca'cationem  et  niend)roriim  delnincalionem  liclinonibus  biijusinodi, 
si  qnid  simib-  dcinccps  comniiUerent,  lerril^ilitcr  promisimus;  servionti'sde  nocte, 
si  (jui  inlercipoi'cntur,  crebro  transmisimus;  etsicper  Dei  jjratiam  zelo  obedientiœ 
('I  regia'  majcstatis  lerrore,  eos  in  pace  taïupiam  Dei  exc(dsi  servus  libentissime 
conlovenuis,  et  in  boc  sob)  Dei  ac  sanctie  rcbjjionis  amore,  quandin  voljis  pbicue- 
rit.  conslantcr  perseverabiinns.  Verum  lantiun  bomim,  ipio  hetatnr  Eccb'siaDei, 
(pio  ])raMbcabiUii'  sancli  apostobUiis  vcstri  iisqiic  in  fineiii  sa'cuH  lainosa  boatiludo, 
lablei-  [)acilice  et  (piicle  terminait  ])oteril,  si  iis  rebgiosis  cboruni,  capitnbim, 
cbuisirum  et  refectoriiiin ,  ad  conscrvatioïKîm  sancta^  rebgionis,  juxta  nrdinem  Sancli 
Vicloris,  iibs  cxcbisis,  dcbbçrari  leceritis.  De  re(ldiliI)Ms  etiam  e\terioril»us  et  terra- 
runi  custodia  cavendum  eril,  ne  in  nianil)us  (îorum,  quia  eain  oninino  rebjjiosDiiim 
odio  destrnerent,  dimiUatis.  CiOnstat  enim  (juod  iri'egnlares  regularibus  nun(piani 
nisi  in  matin  l'urli  consentirnl ,  ne(pi('  jii'o  extorla  j)(,'ccak)i'um  vohqdatc  iiisi  misc- 
ric()i(ba  Dei  elieceiit.  eis  vera  paci;  jnngentnr  ''. 

A.    i\o\nc  <lii  u'i"  sI.'tIp,  ;i  I.'i  liilil.  luI..  m^.  I.il.  .'i.jfji  ,  lui.  :!i    r\ 
W.   (;o|,ie  lin  wii-  siècl.',  à  1,1  Wl.l.  nal.,  rns.  i,iL  l'illS'i,  M.  a.3  r". 
C.   CMpli'  lin  xm"  -i,.clo,  A  l.i  BIIj!.  iiiit. ,  nis.  I.il.  i  '1671).  p.  .■i(i('>. 


'■   Siijijil.  ••S;iiisiiiir-.  |)ièri's  11'    S'i'i-o.'x)  iliiiis  un   r{ii-ii'ii\  M'riiioii  que! 

"'    Siij)ji/.  "(liislmii-.  MOU-,  a   sijMiiili'  M.  KnuriMii.  ri    i{ui  si'  Iiuum'  il  l.'i 

''    Kliriiîii'  il.'  ïiiiini.i\.  ({iii  lui  .ililir  il.'  Saiuli'-  ItiM.  mil.  il.-ius  li's  luss.  I,il.  1  'ii|.'l.">.  lui.  .'iii;  .'l;;');). 

CrlH'Mi'M'    une     livulllillr    iI'muuiV^    |llushuil,    lilll  lui.  (iS  ;  r|,  1  l'i 'l  C).'!  ,   loi.  I  9.,) .  ^  Voir  llu  l!iiulil\  ,  //('v/. 

.■illu^iiiii  .iu\  rM'arjiiriils  ;iuM|urls  sr  rii|i|ii)r(uut  nos  inivcrs.  l'aris. ,  I.  11.  |).  -l'i').) 


CARTULAIRE  GENEP,  \L  DE  PARIS.  317 

351 

Entre  1148  ot  1153'". 

Conlirmalion  par  Tbibaud,  évêque  de  Paris,  des  possessions  du  [)iieuré  de  Saint-Martin-des-Ciianips. 
—  "Rebuiose  viventibus.  .  .  i 

A.  (^opie  liu  Mil"  siè<;lc,  aux  Arcli.  niil.,  LL.  i35i  (Cartulaii-e  de  Saint-Martin-des-Clianips),  fol.  !iG  r". 
Kilit.  :    (a)  Mairier,  Momisl.  S.  Marf.  de  Campis  Itist.,  p.   iSO. 


352 

Enlre  1148  et  1  loi  <'-K 


Accord  entre  les  abbés  de  Sainte-Geneviève  et  de  Saint-Victor, 
toucbant  la  prise  d'eau  de  la  Bièvre. 

Odo,  saiicte  virginis  Genovcl'e  servus,  cimi  IValribus  suis,  ouinibtts  lîdolihus 
lam  posteris  quaiii  pfeseiitibus,  iii  perpetiumi.  Li'{jeimii'  debito  carilatis  ea  ijik; 
iiostfa  suul  iioii  soium  udii  quefere,  sed  etiam  alioi'uiii  uliiitatibus  ac  necessilati- 
bus  pi'ovidcfe.  Proiiide  veneraljilispatfisuostfi  G[ilduiiii],Dei  «jfatia  abbalis  Sancti 
\icloi'is.  et  liHoriim  ipsiiis,  IVatruin  nostfoi-tim,  precibiis  aumientes,  ooinimini 
asseiisii  eis  coiicessiinus  ul  totain  a(]uain  Revei'is,  de  siib  niobMidino  iioslio  accep- 
taiii,  [)ei'  teri'aiu  eccbîsie  iiostrc  ad  poi'j)fisiurn  eccb.'sie  sik;  et  iiide,  pio  vobtiitate 
eoruiii,  usque  in  Se([uanain  voi'sus  Pai'isius  diicereiil,  el  de  eademaijiia,  iiiffa  ani- 
bitiiiii  niui'oniin  suoftiin  et  extra,  (jiiicquid  eis  essel  utile  ac  necessaiiuiii  facei-eiit, 
excepto  qiiod  inolendiiutiii  eis  extra  muros  faceie  non  Hcebit,  nec  ad  siiuni  inobMi- 
(bniini  aIi([uos  fccipcfe  niob-iites.  Hoc  tanien  fifiniler  detenninaluni  estilbid  eonini 
opus,  qualecuiiKjue  lueiit,  sic  debere  fiei'i  lit  niob^ndimis  noster,  qui  supeiius  sitiis 
<;st.  in  luillo  iiiipediatur.  Propterea,  ne  l'orle  inter  (bias  sorores  ecclesias  ab'qua  in 
posteniin  super  lioc  oriatiir  conteiitio  vel  etiain  contenlionis  occasio,  roiisilio  et  in- 
spectioiieartificis,  conimuni  asseiisu  utrius([tte  partis,  ad  inob^ndinuin  iioslrunijuxta 
aqueibictuni,  meta  quedam  ,  (pie  vulgo  patelKi  vocatur,  posita  est;  quam  sciHcet 


-''  Celte   [Mèce   n'est   ilafi'e  ijne  par  b'  nom  de  Louis  VII  pi'rdit  [)ar  son  (bvorce  le  titir  do   -duv 

Simon,  qui  ltit|Mirur  de  Siiinl-Marlin-dcs-Clianips  Afjuitanoruinn  (lu'il  porte  encore  dans  la  Iroisièrnc 

de  11 /i8  à  1  i. )'■').  lie  ces  jiièces.  Bonaniy,  dans  son  Mémoire  .sv/r  k 

'■'   Celte  pièr'e  el  b's  deux  suivantes  sont  posti;-  eo«/-.v  de  In  i-irièrc  de  Bicire  {Ilisl.  de  l'Acad.   des 

ricuics  à  11^18.  date  de  tinslallalion  d'Iùides,  an-  iiiscript. ,  t.  \IV,  p.  afiy),  les  classe  à    iifjo   eii- 

cien  pi-ieur  de  Saint-Victor,  à  la  tète  de  l'abbaye  de  vii'on.  (Voir  aussi  FiM'et,  L'ahljaije  de  Sciiiile-den'-- 

S;niite-(  ieneviève ,  et  antérieures  à  1 1  .">  '1 ,  époque  où  eièrc  ,1.1,  [).  2  1  ;î.  ) 


318  CAUTILAIRE  GENEMAL  DE  l'AlilS. 

uiclaiii  ;i(|iia,  iiiilla  opeiis  eoriim  elcvalioiir  xd  ipsiiis  aque  releiilione,  liansiic 
debcbit;  quiii  poliiis,  si  aquediictiis  coiiim  a]i(|ua  loiie  iie|;lij>(Mi(ia  uiiiius  cavatus 
fuorit  vol  ciiralns,  semper  lial)ol)uiit  ])rt!  ociilis  ad  quaiu  l'ormaiu  aquediictum 
illiiiii  doix'aiil  icpaïaïc  lllud  ([iio(|iie  delcrniiiialiiiii  csl  ijnod.  si  aliquaiido  stag- 
iiuiii  L't  innleiidiiios  nosti'os  ad  stagiuuu  transleiTC  volueriiiuis,  libère  et  absque 
roiilradictioiie  id  l'accre  ])olei'iimis,  salvo  (amen  aqiieductu  eorum,  ita  ut  aqua  eis 
consessa  in  iiullo  a  ciirsii  siio  impediatiir,  vol  in  damniini  eorum  alio  detor(piea- 
tur.  Vvo  Iota  autem  terra  aqucductus  ecclesia  Sancli  \  ictoris  siri<julis  amiis  in  l'eslo 
sanctc  Genovefe  duos  solidos  oensus  nobis  dabit.  Ouod.  ne  ullo  Iransitu  temporum 
seu  personaium  deleatur,  aut  niodu  alicjuo  inlrinjfatur.  scripti  presentis  pa<[ine 
commendavimus,  atque  sub  cyrograpbi  partilione  bine  inde  babendum  duxinuis, 
sioiiantes  partes  firmanlesque  sigillis  ulriusque  ecelesie,  subscriptis  etiam  nomini- 
bus  personarum  capituli  alterutri  parti. 

Signum  Nanteri  prioris.  S.  Egberti  subprioris.  S.  Osberti  sacerdotis.  S.  Ernisii 
sacerdotis.  S.  Pelri  diaconi.  S.  Anselli  diaconi.  S.  Goberti  subdiacoui.  S.  Arclieri 
subdiaconi. 

A.  Orijfinal  en  l'orme  de  chirojjraplie ,  avec  les  atlaclies  de  doux  sceaux,  aux  Ardi.  iial.,  S.  i538.  ii°  i. 

B.  Vidiimis  de  juin  ia02,  aux  Arch.  nal.,  L.  89a,  n"  24. 

C.  Copie  du  Mil'  siècle,  à  ia  Bibl.  Sainte-Geneviève,  El.  a5  ((iarlulaire  de  .Saiiile-liiMirvièi-e),  p.   lOli. 
b.   Copie  du  xiv°  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  i65o  (Cartulaire  de  .Saiiil-Viclor).  loi.  iq  r\ 

E.  Copie  du  x?ii' siècle,  à  la  Bibl.  nal.,  ras.  lai.  14079,  p.  4oG. 


353 

Enice   11 'iS  .4    1  l.-)4. 


I5ernnnl.  alii»'-  do  Cl;urvau\.  iittesle  (jirEii(lê.s.  idibr'  de  Siunle-dencvievo. 
;i  ciinc('*loaii\  reliçrieiix  de  Sainl-Victor  uni'  lu-j^cd'i'aii  il,ui>  l;i  l'iieMe. 

Eî;o  Beriiarcbis.  Cdarevallensis  vocatiis  alibas,  ommixis  Di'i  lidelilnis.  tam  po.'sle- 
ris  (|uain  presentibns.  iiotum  lieri  volo  me  (piadam  vice,  ciim  Parisiiis  veiiissem, 
rogassc  domiium  Odonem,  abbatein  Sanctc  Genovcr<',  ('jusfpu;  balres  in  connuuni 
capitulo  ut,  IVatcrnc  dilcctionis  intuilu.  (îeldcvino  abbati  hati'ibusque  crclesii' 
Heali  Victoiis  conccdcrcnl  aijuani  Bcvcriiii.  de  suli  iiKilriiibiiii  (|(iimI  (iiipels 
appellalur  acceptam,  iis(|ue  ad  suam  rcclesiam  dedncerc.  et  inde  \eisus  l'ai'i- 
sius  in  Se(|uanam,  dato  idoneo  ])recio  bominibus  pi'o  leriis  Sanctc  Genovcl'c  per 
quas  acpiani  diiccreiil .  cl  ni  prclalc  ccclesic  lîcali  \  iclmis  liccicl  in  cailcni  aipia 
iidra  iniiios  siios  molcndiiium  lacère  ad  suos  usus.  el  (piiccpiid  iilililalis  in  a(jue- 
duclii  illo,  inl'ra  eosdem  inuros  et  extra,  propriis  expeiisis  exlrueie  valeret.  (Juç 
(minia  Odo  abbas,  conimuiii  Iraliiim  siiorum  asscnsii .  nostro  inicrvenin.  bcnigne 
conccssil .  i(a  lamcii  11 1  iiiolcndiniim  Saiicle  Gcnovelc.  cpiod  siqici'iiis  nom i lia \  1111  us, 


CARTULAII'.E  CÉNÉHAL  DE  PARIS.  :]\9 

iiiilla  operis  Saiicli  Victoris  inacliiiiatiinK' aiil  arjur  eli'vatioiioinipediatur.  Quccoii- 
cessio  uLrccIt'siv  lîeali  Victoris  lata  rii'iMa(|iie  iii  peipotiiuin  perseveret,  scriplo  eaiii 
comiiieiidaviinus  el  sigiili  nuslii  imprcssioiie  Icstilicaiidam  (luxiimis.  Placiiil  (■tiain 
i^oruni  iioinina  suljjuntjei'c  (jui  ])i'(;cil)iis  nosli-is  tiiiic  iiitcrruere  :  doiniius  Godoli'i- 
dus,  Laii'joiieiisis  episcopus;  domniis  Joliamios,  Saiirli  Maclovii  t'[»iscopiis;  majiisler 
Bf'i'iiai'diis,  l'arisii'iisisarcliidiacoiius;  iiioiiaciii  ([iioquc  iioslri,  Gt'iai'dus  et  Gaiilridus. 

A.   Original,  avec  Iraces  de  scfiaii,  aux   \nli.  iial.,  K.  ■!.')",  n"  "O'   iMiiscc  n'  i.'iN). 

IS.   Copie  (lii  xiv°  <hxh,  aux  Ardi.  iial.,  LL.  i  'iTio  (  Cailulaire  il.-  S,iiiit-Vi.l,,i  ),  fol.   i8  v°. 


354 

Entre  I  li«  cl  I  lô/i. 


Accord  conclu  cnlrf  l';il)ljaye  de  Sainl-Viclor  et  l'iddiaye  de  Sainte-Geneviève, 
toiicliaiit  le  cours  de  la  lîièvre. 

DE   CONCOIiDIA    l'ItATliLM  SV>'CTI  VICTOHIS   ET  SVNCTE  GENOVEFE   AQUEDIIOTUS   BEVERIM. 

Ego  '',  Dei  {jratia  dictiis  al)bas  Karoliloci ,  el  (m;o  Stcpliaiius,  Saiicti;  Marie  de  Valie 
dirtiis  al)l)as(-',  iiotum  lieri  voliimiis  ciiiiclis  Dei  lidelibn.s,  tani  j)Ostei'is  ([iiaiu  pre- 
seiitdjiis,  coiitroversiani  iiitei' l'celesias  Heate  Geiiovele  el  Saiicti  \  iclorisextilisse  de 
posilioiie  iiieiisurc  (pie  vidgo  patella  vocaliir,  iii  a([iia  Beveri,  (piaiii  ecclesia  Heatr 
GeiiovelV  «Tclesie  Sancti  \  ictoris  ad  siios  usus  diireiidaiii  eoiiresserat.  (Jiiam  coii- 
Iroversiaiii,  illiisirissiiiii  rejjis  Kiaiicoiimi  I..  et  diicis  Aquitaiioniiii  atuiiti'iite  ae  de 
ecclesiariiin  pace  sata<;eiite  studio,  iiosirt;  iiis|)ectionis  examiiiatioiie  iiostroipie  judi- 
cio  leniiiiiaiidaiii ,  iitraqtie,  coiiiiiniiii  IVatriiiii  suoriiiii  asseiisu,  acrpiievit  l'cciesia. 
Maiidato  igitiii' profali  i'i>|;is  ad  meiisuraiidaiii  aipiam  conveiiiniiis.  ai'iilircs  de  IVa- 
ti'il)us  noslris  coiiversis  perilos  et  piohatos  ahpie  alios  de  seeido  iiohisciiiii  addii- 
ceiiles,  quorum  IViîti  peritia  et  attestante  scientia,  |)atellani  legitiinaiu  ac  justaMi 
[)OSMinius,  (|uauî  prius  alu  arlilices,  viri,  ut  proliaturu  l'st,  valdc  |)erili,  at(pie  ah 
eodeni  regc  lidei  sacrauieiito  astricti,  iideliter  posueraul.  Ad  rujus  uiensure  sutu- 
muiu  aqua  perveiiienle,  uioleiidiuuiu  Sauctç  Gcuovelr,  supei'ius  situui,  uostio  ae 
conuuuin  lioruni  ouuiiuiu  aililicuni  judicio.  iii  nuilo  iuqti'diiuui  (M'il.  Insuper 
et  portas  in  veteri  a(pn;  transitu  lîeri  slatuinius,  <;qn<i  altiindinis  posite  tinMisun;  ^'), 
quas,  cntn  aqua  uieiisui'aui  Iraiiscenderit,  portas  qnoqne  lihere  siq)erlal)i  possit. 
Ht  lioe  unxio  a(pH'dnelus  Saneti  VicIoims  de  a(nia  non  i)lns  liahi'liit  (piain  ei  pisia 


'''  Siippl.  rrAnialricnsi.  |iiè<'('  qur   niuis  donnons  ici  [ironvr  fjin'  cri  alilu' 

'^'   I.a  Gallin  clirlsliaim  (\.  \|l,  cd.  ,S-j(i)    |iri''-  si('';;i'ail   i\r\'.i   en   i  i  5 'i  ,  |iiilM|ne   d;iiis  ccllr  |Mère 

lend  (|ii'l']lienne  n"esl  devenu  ahlx'  dn  \  al  (|iie  vers  l.nuis  VII  e^l  ciicori'  i|nalilii'  duc  d  \(|uil.uui'. 

I  1  Sy.  M;us  celte  alIirinalioM  est  liy(>otliélii|n(',  el  la  '    durr.  "iiosila  nicnsura-. 


320  CARTULAIRE  GKXERAL  DE  PARIS. 

nieiisura  dodeiit.  Quotl  si  opus  iiieiil  el  aqua  suIj  inoloiidiiio  SaiicU;  Geiiovetc  iii- 
iniiun  iiici't'vei'it,  porte  levari  dcbent  ut  aqua  per  vetoreni  transituui  sullicienter 
rolaxari  possit.  Que,  ut  iiiter  prefafas  ecclesias  inperpetuum  le<;itiine  rata  liabean- 
tur  et  IVatcnia  caritate  pacifice  conserventur,  présent!  scri|)(o  declaravinius  et  si- 
gilloruiH  iiostroruui  suspeiisioue  irreirajjabile  ccpiitatis  testiuionium  terniinaiido 
roboravinius. 

A.  ()nj;inal,  sf  elle  <lfSSCo;iii\  (les  ^ililiésiln  Cli.iMisol  du  Val ,  niix  Arcli.  n.nl. ,  L.  8;|0  ,  11' 4. 

B.  (Inpli^  du  xiv' siècle  aux  Arcli.  nul.,  LL.  ii.5o  ((i.ululuiiv  i|r  .Suiul-Virlor ),  fol.  19  v". 


355 

1149,  novcmbiT-ir)  avril  11.jO">.—  Paris. 
(idiilii'in.'iliuii  pai-  le  roi  Louis  Vit  de  la  réliirme  de  l'abbaye  de  Sainlc-Geiie\iè\e. 

Ll'DOVlCLS   REX.  DE   INSTlTlTIOMi  REGIS. 

Iii  iioniiue  saiiclr  et  iiidi\idui'  Triiiitatis.  Ludovicus.  Dei  {[lalia  rex  Fiaiico- 
runi  et  dux  Aquilaiiorum.  oiiiiul)us  in  perpetuum.  Suaima  et  principalis  est  gloria 
reguu),  ad  lioiioreui  coroue  re^jalis  accedens,  de  profeclu  et  lioiiestale  ecclesiarunj 
attente  considerare,  atque  earuni  statuni  in  eniendationeni  religionis  et  ordinis 
pietalis  studio  proniovere;  uicliil  enini  eipie  niaj;nilicuni,  nicliil  tani  {;loriosuin  in 
operibus  re{]i(,'  poteslatis  ajtparet,  quani  (juod  l;A-clesia  Dei  in  nieHoreni  staliini 
senqter  cxsurjjat,  et  sacrosancte  reli;;ionis  lionore  {;Ioriosiusconvalescat.  Tali  ninii- 
runi  coiisiderationo,  supei'  i;cclesia  Béate  GenuvelV  de  .Moule,  (jui;  in  manu  secu- 
lariuin  canoiiicoruni  cilra  prolectuni  relijjionis  declinabat  in  inperrectum,  eo  at- 
tentius  estiniavinius  |)iovidendiHii,  quo  speciaHus  eani  rojjnoscinius  ex  ipsa  sui 
iuiidatioiu'  ad  (bjjnitaleui  coronr  nostrc  perlineie.  (hia  in  re,  coiisideratis  di\er- 
soruni  loeorum  oi'dinil)us,  vt^neiabilis  ordo  canonicoruni  ecclcsie  Ueati  Victoris, 
(|ue  in  coiispeclu  lioniinum  in  estiinalioneni  niaj;ne  relij;ionis  excrevit,  jjialior  nobi.s 
alque  i(b)neus  niajjis  occuirit.  Coniplacuil  ita(jue  nobis.  liiiu  |)ropter  vicinitatem 
loci,  tuin  propter  babitus  siniililudinein ,  in  prelalani  vcelesiani  Béate  Genoxel'e 
de  ('(-(desia  Beati  Victoris  canonice  rtdijjioiiis  inslilutioiieni  translerre,  altjue  inea, 
quasi  ex  novo.  sacrosancti  oi'cbiiis  luiidanienla  b)care.  (juia  ergo.  anxiliaiite  Do- 
mino. sccuiKhim  (b'si(b'rium  nosirum,  prelala  rcelesia  Béate  Genovele  in  eminen- 
lioris  or(bnis  j;ra(him  asceiuHl,  coiistilulo  ibi  vid(die<!t  in  abbatem  venei'abib  vire 
()(b)ne,  nos  (b'  tanto  r(di;;iunis  iiioleclu  "auib-nles.  eandem  ecolesiam  in  boc  statu 


'''   (lelle  pièce  m;  Icriniue  pai-  la  lnriiiiile  -cainellaiin  iiiilln-  :  or.  d'aïuv;-  M.  Iju'haire  (lùudci  -sur  les 
actes  de  Louis  VII ,  p.  ô.')  |.  I.i  vaiaiiee  de  la  (•liauceileiii'  a\ail  ces^t'  avant  le  1  î)  avril  1  lôu. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  321 

canoiiicalis  ordiiiis  régula riter  poniiaiiendani  sancciimis.  et,  per  preseiitis  auctoii- 
latem  piccepti,  peipetiue  stabilitatis  inunimeiito  conoboraimis;  statuinius  etiani 
et  confirinamus  ut  et  antiiiiu'  lilx'rtatis  iniuuiiitatein  eadem  çcclesia  nichilominus 
universalité!' habeat  et  opliiieat,  et  in  proprie  poteslatis  soliditate.  sicut  aiitiqui- 
tus.  libéra  prorsus  et  quieta  persistât.  Possessiones  quoque  et  bona  qurciimque 
ad  eam.  vel  ex  autifjua  vel  ex  recenti  aqquisitione,  quocumque  modo,  quacumque 
Icjje  videntur  ratiuuabihterpertinere,  in  perpetuum  ei  concedimuset  confirniamus. 
Hujus  igitur  nostre  constilutionis  et  confirraationisstabilimentum.  ut  inconcussum 
deinceps  perpétue  nianeat  et  illibatuni.  memoriali  scripto  comendari,  atque  auc- 
toritatis  nostrç  si;;illo  signari.  nostrique  nominis  subternotato  karactere  corroborari 
precepiuuis.  Acliun  puplice  l'arisius.  aiiiio  ab  Incarnatione  Doniini  m"'c''xl"  vini°. 
regni  vero  nostri  xni":  astaiitibus  in  palalio  nostro  quorum  nomina  subtitulata 
sunt  et  signa  :  S.  nadulfi,  \iromandorum  comitis,  da[)il'eri  nostri.  S.  tîuidonis  buti- 
cularii.  S.  Matliei  camerarii.  S.  Matbei  constalndarii. 
Data  (•ancel(wio«og7'aH(>«p)lario  nullo. 

A.  (.)njjinal,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.,  K.  23".  ii"  i5". 
R.  Copie  du  \n'  siècle,  aux  Aicli.  nat.,  L.  S79.  n"  1. 


35(3 

1  150  ou  1 153,  S  janvier.  —  Latra.'s  '''''. 

Buile  du  pape  Eugène  III  réglant  les  droits  relatifs  de  l'évêque  et  de  l'abbaye  de  Sainte-Geneviève 
sur  l'église  Saint-Jean.  —  -\e  obii\ionis  obscurilas.  .  .  n 

A.  Original  aux  Arch.  nal.,  L.  298,  11°  i3. 

B.  Copie  du  xiii'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  lat.  553G,  fol.  20  v°. 

Édit.  :  (a)  Sauvai,  Antiquités  de  Paris,  t.  III,  p.  fitj.  —  (6  ;  (juérard,  Curtul.  de  Sulre-Daiiie ,  t.  1,  p.  00,  d'après  A. 
—  (c)  Migne,  PalioL,  1.  CLXXX,  col.  i565,  d'après  b. 


357 

1150,  oS  avril.  —  Rome. 

Lettre  du  pape  Eugène  111  à  Suger,  abbè  de  Saint-Denis,  lui  ordonnant  de  faire  rentrer  à  Sainte-Geneviève 
les  pièces  du  trésor  qui  avaient  été'  mises  eu  gage.  —  -Prudentiani  tuam  iatere.  .  .  -. 

A.  Copie  du  \\i'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  lai.  5(|5i,  fol.  -li  v°. 

Édit.  :  (a)  Ducbesne,  Uist.  Franc,  scitjit.,  l.  1\',  p.  53;,  d'apn-s  A.  —  (/<)  Labbe,  Conal.,  t.  .\,  ool.  1057. 
—  (c)  Hardouin,  Concil.,  I.  VI,  3'  part.,  col.  1061,  d'après  n.  —  (</)  Mausi,  Cuncil..  1.  \\l,  p.  (i'iO, 
d'après  c.  —  (e)  liée.  îles  hisl.  ite  la  France,  t.  \\.  p.  ^5;,  d'après  a.  —  (fj  Migne,  Palml.,  t.  Cl.WX. 
col.  I  'ii5,  d'a[)rès  il. 


'■'   En  parcourant  titinéraire  d'Eugène  111  dressé  par  Jafl'é.  on  voit  que  cette  bulle  ne  peut  ajipartenir 
(ju'au.x  années  iii6,  ii5o  ou  iio3.  Mais  il  est  peu  probable  qu'elle  soit  de  ii'itj,  car  elle  règle  un 
Carlul.  —  I.  '11 


322  CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 

358 

1150,  17  décembre.  — Ferkvtino. 

Confirmation  par  le  papn  Euj^ène  III  îles  privilèges  de  l'abljaye  de  Sainte-Geneviève. 
—  -Dominus  sapientia.  .  .  ^ 

A.  Copie  du  vm'sii'cle,  à  la  Bibl.  Sainte-Geneviève,  El.  2.')  (Cartulaire  de  Sainte-Geuevieve),  (ol.  I  r° 

B.  Copie  du  xvii'  siècle,  ;i  la  Bibl.  nat.,  coll.  Baluze,  l.  LV,  fol.  1  .'iK  v'. 


359 

150  — PïRis. 


Décision  de  lévéqiie  Tiiiliaiid  aftrilmanl  la  chèvecerie  de  Sainto-Opporlune 
aux  chanoines  de  cette  église. 

Teohaidiis,  Deijjracia  Parisiensis  episcopiis,  dilcctis  liliis  canoiiici.s  Saiiclo  Opor- 
lunc  in  jx'i'potiuim.  Ad  odiciuin  spectat  episcopale  mnciiicpic  ocrlcsic  coiisorvare 
jti.s  propciiun,  et,  de  neijociis  (|ue  in  presentia  eornin  canonice  diilinita  sunt,  per- 
petne  paci  et  <piicti  i;cciesianini  providcic.  Idcirco  nos,  ex  auctoritate  iioslri  ollicii. 
ac(:e|)l,a  ipierela  inter  caiiunico.s  Saneli  Gerinani  et  Sancle  OpurtiiiK'  de  capiceria 
Sancle  Oporlum; .  dieni  utiique  parti  certum  pi-efiximiis,  in  qua ,  convocalis 
lratril)iis,  et  assistante  frcqueiilia  |)liiiiniorMni  sapienluin,  inter  |)ai'les  in  jtn;- 
sentia  iioslra  causa  est  proposita,  el  ciuu  oniiii  dilifieiitia  per  ali(|nantuiii  tein- 
poris  est  jnsticia  partiiini  investijjala.  ^'osvel■o,  auditis  allejjationibMS  liine  etiiide, 
el  jure  uti'insipie  pailis  <-oj;iiit(),  coiisiliuni  liahuiinns,  et  bon  uni  visuin  esl,  in  con- 
spec.tu  noslro  el  liatruni  assistenlium,  al)S(pie  ve.xalione  jndicii,  causain  ipsani  per 
coiicordiani  teiriiinare.  Forma  itaqne  pacis  hujusinodi  fuit  :  capiceriani  canonicis 
Sancte  Opoilune  lilx'iani  et  al)Solulani  per[ielno  a  suhjectione  Sancii  Gefiiiani 
i-eddidiinus,  (|uia,  cuni  nullo  evideiiti  titulo  jniis  innileretitiir  cannonici  Sancti 
Geiinani,  jus  loiij;(;  relenlioiiis  el  possessionis  Sancle  Oportune  caiioiiici  piopo- 
nel)anl.  et  vivis  teslihus  se  approhaluros  asstM-ebant,  si  non  intercessi.ssel  verbuin 
pacis.  Kos  ila(pie  propria  manu  inveslivimus  de  prefata  caj)icei'ia  in  consj)eclu 
IValruni  noslroriim,  ul,  excbisa  onuii  quereia  Sancti  Germani .  in  dilioiie  el  potes- 
tate  eorum  de  celero  linna  jx'rmaneal,  in  ipio  tam  (b^canus  quam  oiniies  cano- 
nici  Sancti  Germani,  capiceriani  juris  canonic^orum  Sancle  Oportune  recojjnos- 
ceules.  prehueiunl  assensum.  mchil  cabimpnir  el  l'onti'oversie  vel  jnris  sibi  in  ea 
de  cetero  réservantes,  cpiod  et  pi-opriis  manil)us  subnolai'unl.  1 1  aulem  liée  dilli- 


ilillrrcnd  ipn   lui   li^riiiiiK'  «mi  pi'c'si'iiri'  du   jiape  "ipialilcr  coiilroversia  in   noslra  liiei'il   presentia   ternii- 
nala-i.  c'est-ii-diie  san^i  ddule  lojs  du  vnvajj-c  ijn'lj  lil  ii  l';iiis  en   11  '17. 


CARTULÂIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  3-23 

nitioiiis  noslrt'  senteiitia  et  in  presenliarum  et  aj)iid  posteros  firnia  et  stahilis  per- 
severet,  Inscripti  nostri  auctoritate  eam  concludei'e,  et  sijiilli  iiostri  testiinunio 
coiifiiniarc  precopiiiuis.  Et,  qiioiiiani  niillus  erit  finis  litiuni  si  a  coiicortlia  facile 
discedatur,  quicuniqiie  hujus  iiistitulionis  lemeralor  extiterit,  tanqiiain  coiivulsor 
pacis  et  aniator  discordiç,»  ab  çcclesiaruni  liniinil)us  arfealnr,  et,  nisi  resipiierit, 
liorribili  anatlieniate  pciTellatur.  Actiiin  publiée  Parisius,  in  curia  nostra,  in  con- 
spectu  çcciesie,  ainio  Dominici;  Incarnationis  m°c"l",  indictione  xni'',  anno  vero 
pontificatus  nostri  \u°,  niense  ni". 

Ejjo  Giiido.  decanus  Sancti  Gertnani  subscripsi.  Sigiuini  Hernandi  saceidolis. 
S.  Garini  sacerdotis.  S.  Alffrini  diaconi.  S.  maj;istri  Durandi  diaconi.  S.  Gaulridi  sidj- 
diaconi.  S.  Astlionis  sacerdotis.  S.  Rainaldi  subdiaconi.  S.  Giraudi  subdiaconi.  S.Ste- 
|)liani  subdiaconi.  S.  Stepbani  pueri.  S.  Teobaldi  pueri.  Ui  siint  (estes:  (iuernuindus 
saceidos,  l*arisiensis  arcbidiacunus;  niajjister  Hnjjo  de  Catn|)0  Florido,  diaconus. 
l'ai'isiensiscanonicus;  niajjister  Petrussubdiaconus,  Parisiensis  canonicus;  Hadullus 
diaconus,  Parisiensis  canonicus;  Hosinundus  subdiaconus.  Parisiensis  canonicus; 
.bdiannes  subdiaconus,  Parisiensis  canonicus;  Geniius,  Houiane  ecclesie  subdia- 
conus; Milo,  ejusdeni  rcclesie  subdiaconus;  Gircbnus  sacerdos;  Guido  sacerdos; 
Landjcrtus  saceidos;  liainaldus  sacerdos;  Fulcoicns  sacerdos;  Jobannes  sacerdos: 
niajjister  ]ieuii<;ius  diaconus;  Balduinus  diaconus;  Jobannes  Grossinus  diaconus; 
Durandus  subdiaconus,  canonicus  de  Campellis;  Hutjo  acolitus. 

Data  per  nianuni  Algrini  cancellaiii. 

A.   Original,  avec  traces  di>  scfau,  aux  Aiili.  rial..  K.  'l'i'',  n"  ih'\ 

lî.   Copie  du  Mil'  sièflf,  aux  Arcli.  liai.,  LL.  (j.'i  (Cartiilaiiv  di'  .Sainte-OpporUiin'),  fol.  .'J-!  r°. 


360 

1150.  —  Pabi^ 


Tliiljaud,  évêqim  do  Paris,  inveslil  le  cliapiire  de  Saint-Marcel  des  biens  laissés  par  Guy  le  (llianoine, 
et  en  réserve  l'usufruit  à  Pierre,  lils  de  celui-ci,  sa  \ie  durant. 

Tcobaldus,  J)ei  j'catia  Parisiensis  ejiiscopus,  dilectis  liliis  Neveloni  decano  et 
loti  ca[)itulo  Sancti  Marcelli  in  perpetuuu).  (jui'  aucloritale  pontilicali  le«;iliine  dii- 
(iiiita  sunt  nec  oblivione  deleri  decet  iiec  perturbari  lualitia.  Ea|)ropt(;r  (jue  in 
presentia  nostra  lacta  sunt  super  querela,  que  inter  canonicos  Sancti  Marcelli  [et] 
Petrurn,  filiuni  Guidonis  Ganonici,  versabatur  de  |)o,ssessioue  ejiisdeiu  dejuncti, 
scripto  voluinus  propalare.  Petrus,  filius  Guidonis,  oninia  de  (|uii)us  eral  (|iie- 
rela  reddidit  in  iiianus  nostras,  \idelicet  très  doiuos,  (pias  patcr  siiiis  tcniieial, 
iinaiii  ipic  l'uit  (iildiiiiii,  abbatis  Sancti  Victoris,  alleraiii  <pie  liiit  liainerii  pres- 
bslcii,  terliaiu  (pie  luit  Aiisclierii  clerici ,  et  très  ar|»ennos  terre  ad  \iani  de  Pe;>io, 
et  vineani  di'  Troiniel,  et  viridariutn  desuner  IJeveram;  et  nos  occicsiain  Sancti 


324  CARTULAIRE   GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

Marcelli  de  liis  omnihus  inveslivimus,  per  inamiin  Nevelonis  decani,  jiredicto  Pe- 
tro  présente  et  concedeiito.  Postea  vcro,  rojratu  iiostro,  idem  decanus  ex  parte 
ecclesie  iiivestivit  predictum  Petruin  de  usufriictu  omnium  predictoi'um,  ad  vitam 
suam,  per  (piinqne  s(dido.s  ad  .stationem.  Posi  decessum  vero  Pelri,  très  arpennos 
terre  et  vineain  de  Troniiel  ad  panem  et  vinum  Quadragesime  ascripta  esse,  très 
vero  domus  et  viridaiinm  desnper  Beverani  ad  u  stationes  dai-i  per  sinjjulos 
annos,  omnibus  noliim  esse  vokunus.  Et  nt  hoc  apud  posteios  ratum  et  inconvul- 
snm  permaneat,  prescntis  scripli  [jaffina  annotari  et  si{jiili  noslri  auctoritate  con- 
firmari  precepimus.  Si  (juis  vero  liiijiis  nostre  iiistitwtiunis  tam  salutare  decretuni 
aliqna  macliinatione  violare  lentaverit,  us(pie  tertio  commonitns,  si  non  emenda- 
verit,  anatliemate  snhjaceLil.  (Jl)servanlibus  liée  pax  eljjratia. 

Actum  publiée  Parisius,  in  palatio  nostro,  anno  ab  Incarnatione  Verbi  m°  c"  et 
quinquagesimo,  episcopatns  vero  nostri  oetavo. 

A.   Copie  (lu  xvii' sièi'le,  miix  AicIi.  aal.,  S.  ir)3i,  n'  ;!. 


361 

IlôO. 

Accord  nidnagé  par  Tliil)aud,  évêquo  rie  Paris,  oiitie  \os  diiinoines  de  Saint-Marcel  et  Pierre, 
(ils  de  Guy  le  Chanoine,  louchant  la  ])iissessi(in  de  certaines  terres  et  maisons. 

Notuni  sit  onniibiis,  presentibus  et  futuris,  quod  quedam  controversia  inter 
canonicos  Sancti  MarcelH  etPetrum,  (ibuin  Giii(bnns  Canonici,  in  presentia  noslri 
ajjitata  fuit  snper  quibusdam  domibus,  quarum  una  luit  Gilduini,  abbatis  Sancti 
Virloris,  allcra  iJainerii,  alia  Ansclierii,  et  supi'i'  vinea  truncata,  nec  non  et  m  ar- 
pennis  lenc,  d  (piodam  viiidariu  sil(j  supra  HeNirc.  Partis  autem  utriuscjue 
assensu  m  concordiam  concurrcnle.  m  bunc  tcnnrem  couqjositio  lacla  est.  Predic- 
tus  Petrus  omnia  bec  supramemorata  uinle  qiierela  luit  in  manusnostras  reddidit, 
quibus  etiam  decanum  Sancti  Marcelli,  vice  ecclesie,  inveslivimus.  ea  conditione 
ni  idem  Petrus  illa  in  vita  sua  ruiw  iutc^jrilate  possideat  ila  (juiete  quemadmodum 
pater  suus  posséderai,  et  pro  bis  omnibus  slacionem  v  solidorum  prediclis  cano- 
nicis  sinjTulis  annis  persolval.  posl  obitinn  vei'o  ipsius  eadem  supradicfa  ad  jus 
iH-clesie  Sancti  M;ircelli  abs(pie  diminulione  ali(|iia  l'evertenlur.  Sn|)er  bis  autem 
investivit  eiiin  iNc'velo  <lecaiiiis.  (}uod,  ut  ratnin  et  inconvulsum  permaneat,  sijjilli 
noslri  inqtressiom;  r.l  teslium  subnolalione  roboiavimus.  liée  nomina  teslinm  :  Cle- 
mens  decanus.  iiia<nstcr  Meriiardiis,  (luermundus  arcbidiaconus,  llervbcus  de  Hu|)e 
Forti,  llerbertus  de  Orli .  (iarnerus.  Et  banc  conqjositionem  cjjo  Tlicobalilus,  Pari- 
siensis  e[)iscopus,  leci,  anno  ejtiscopatus  nostri  vin. 

A.   Orif'inal,  avec  Iraces  lic  scrviu,  ,tii\  AitIi.  iial.,  L.  ii'-'",  »"  •>■ 


CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS.  325 

302 

1150.  —  Paris. 

Thibaufl,  l'vèqiie  «le  Paris,  prend  sons  sa  protection  les  biens  dn  prieuré  de  Longponl, 
et  entre  autres  :  -ecclesiani  Sancti  Juliani  l'aiisius,  jnxia  Parvum  Pontem  sitani,  cum  atrio.i 

A.   Copi.'  du  xn'siikle,  à  la  Bilil.  iiut.,  iiis.  lai.  ()cjli«  (Car-tulaire  de  Notre-Dame  de  Longponl),  fol  -2  r°. 
Edil.  ;  la)  Le  Carlidaire  du  prieure  île  \otre-Dame  de  Luiigpoiit  au  diocèse  de  Pans,  p.  (Ja,  d'après  A. 


3(33 

Second  quart  du  xii°  sircle 


Lettre  de  saint  Bernard  à  Gilduin.  abbé  de  Saint- Victor,  ponr  bii  reconiinaufler  Pierre  Lombard  . 
\enu  à  Paris  pour  ses  études.  —  "Necesse  habenius  niulta  requirere.  .  .  i 

Édit.  :  (a)  MabilloM,   S.  Berimrdt   op.,  t.  I,  col.    ;j(i-i,  n"  liio.  —  (t)  Migiie,  Palrol. ,   t.   CLWXll,    col.    OiS, 
d'après  a. 


364 

Vers  11,^0 


Charte  d'affranchissement  accordée  pai'  le  cha[)itre  de  Sainl-(]ermaind"Auxerrois  à  une  serve 
nommée  Geneviève,  ilaiis  le  but  de  lui  permettre  d'é])Ouser  un  serl'de  Notre-Dame. 

A    Copie  du  ^n'  siècle,  aux  Arrli.  nal.,  LL.  177  {Livre  mur  t\e  Notre-Dame),  p.  2^17. 

B.  Copie  diMMi'sièclM,  aux  Arcli.  nat.,  Id^.  17.")  {Gnind  P«.s(ma/ de  Notre-Dame),  p.  210. 

Edit,  :   (n)  Guérard,  Curtut.  de  Nutre-lMme,  I.  11,  p.   177,  d'après  B. 


365 

Vers  II 50!»'. 


Baudouin,  abijé  de  Saint-Magloire,  donne  à  cens,  à  Thibaud  de  Brie. 
un  arpent  de  vigne  à  Gharonne. 

K;;o   Hiildiiiims.  ahbas  Sancli  Ma-rlofii,  asseiisu   loliu.s  caj)iliili  iiosifi,   doiiavi 


''   Nous  laissons  à  celle  pièce  la  date  approxima-  ''   L'abbé  Baudouin  siégeait  dt^à   en  11 '17;  la 

tive  que  lui  a  donnée  Guérard.  Mais  on  peut  seule-        première  mention  de  son  successeur  est  «le   1  lâ-i 
ment  «lire  «ju'elle  est  du  second  quart  du  xn"  siècle.         (  Gallia  christ. ,  t.  VU ,  col.  3 1  -j  ). 


326  CARTLLAIIU':   GÉ.NÉHAL   DE   PARIS. 

Teboldo  de  Bria  iiiiuiii  arpeiimiin  viiioe  apud  Carroiiain,  in  loco  (lui  vocatur 
Moiitibovis,  tali  paclioiie  ut  reddat  iiohis  pcr  siiijjnlo.s  aiiiios  taiitiim  census  (luaii- 
tuiii  reddit  pro  aliis  arperinis  (juos  idem  teiiet  de  iioljiji.  Hujus  donatioiiis  teste 
esl  toliim  capituliiin  iioslruin;  et  laici,  (jariims  Poslel,  fratei'  ejusdem  Tcbuldi; 
Galteriiis  Po])iiis,  major  (lai  roue.  Frater  Hudri,  Haduifus  de  Melleiito.  Bernerius  de 
(iravia,  Gariienus  cariierarius,  Beiioudus  Bercliers,  siiiit  siniiliter  lestes  hujus  rei. 
Et  iiisuper  Tiaciire  inonacus  est  lestis  hujus  rei. 

A.  Copie  du  xiii'  sii^clc,  aux  Arcli.  luil.,  MM.  210  (Ciirtulaire  de  Sainl-Lazare),  fol.  3.3  v°. 


3()(j 

Vers  I  150" 


Abandon  jini-  Thomas,  fils  d'Oger,  à  l'i^giise  de  Saint-Victor, 
lie  (oiis  ses  driiits  sur  une  |)laco  rt  une  maison  sise.»  à  Paris,  (]ui  avaient  appartenu  à  son  père. 

Ego  Beriiai(his,  Dei  giatia  l'aiisiensis  ecclesie  archidiacouus,  uotuni  heii  volo 
lani  ])0sleiis  (piaiii  |)i-esentil)us  eedesiam  Beati  Victoris  dédisse  quatuor  libras  Pari- 
siensiiim  Thoiiie,  lilio  Ogeri.  pro  phitea  et  domo  (jue  palris  sui  luerat,  quani  Teber- 
tus  ex  eis  habueiat  et  ecclesie  in  eleniosinani  doiiaverat;  et  i|)se  in  presentia  noslra 
et  prioris  Beale  Marie  de  Cauijiis  jus  onine  alxbeavit  alque  ecclesie  Beati  Victoris 
(h)n)uin  (juiete  in  pcrpetuuiii  possideiidani  concessit,  et  insuper  lide  firiuavil.  Dedil 
etiain  plegias  quod,  si  ahquis  jus  aliqiiid  in  doino  clainaverit  et  l'ratres  prel'ate 
ecclesie  iiiquielaveiit,  antequain  placituin  incaiit  aiil  in  placito  sedeaiil,  deplegiis 
decein  libras  accipient.  Fuit  auteiu  plega  pro  centuin  solidis  niagisler  Gaulerus, 
canonicus  Parisiensis;  frater  ejus  Herveiuspro  xi,;  Ste[)lianus  neposejus,  canonicus 
Saiicti  Mederici,  ]iro  xi,;  (îirbertus.  lilius  Tebeili,  jiio  \\.  Iliijus  ici  testes  liierunt 
clerici  et  laici  :  Syuion  (h'  Saiicto  Dionisio,  Ansellus  et  Herveius,  canonici  Béate 
Miirie;  Hericus,  canonicus  ^b■lde]lsis;  Durannus  sacerdos;  hiici  :  Matheiis  et  Ste- 
piiainis,  lllii  Tcherti;  Paganus,  major  de  Moule;  Odo  de  Sancto  Marcello  et  (jaute- 
riis  lilius  ejus.  (Juod,  ne  valeat  in  posteriim  oblivione  deleri,  scri[»to  commeuda- 
vimus  et  sigilli  nostri  impressioue  testilicaudiim  duxiinus. 

\.   On);irial  scellé'-',  aux  Anli.  liai.,  !..  S.,-,  11"  1  .S. 


'''   (lelle  pièce  ne  pi'ul  être  (l;ilir  ipiapproxirna-  nulii'  n'  .'iM.'i)  et  n'\  était  plus  en  1  i.'it)  (u"  ■Jg'i'l. 

livenicnt.  L'archidiacre  liernanl,  dont  elle  ('tuane,  ''   On  lil  au  reveis  de  la  pièce,  de  part  et  d'autre 

apparaît  \ers  1  \/i9.  (voir  ci-dessus  nos  n"'  ai)o  et  de  l'attache  du  sceau  :  irSijjilluni  liernardi  archidia- 

•.>f)i).   Il  était  encore  en   fondions  en    iiô'i  (voir  coni  Parisiensis  [iio  ]ilateis  Tlionie  iilii  OjpTi." 


CAHTULAIRE   GENERAL    DE   PARIS.  :V27 

367 

Vers  1150  '". 

Règlement  par  Gariiier,  abbé  de  Mariiioutier, 
(les  revenus  qui  devront  être  all'ectés  à  l'ollice  de  la  sacristie  de  Nutre-Dame-des-Champs. 

DE  SACRISTEHIV. 

Fiijjax  et  labilis  lioinimiin  niemofia,  tiicliil  jiatitiir  slahile,  nicliil  l'atuiii,  iiisi  lile- 
rariiin  ajiicilnis  fueril  adiiotaliiiii.  Iileu  ego  Ifaler  Gariicfius,  Majoris  Monasterii 
abbas.  oa  que  secunliir  ol  que  aJ  sacristariain  occlesir  Sancti/  Marie  de  Cainpis 
|)erliiienl,  ubi acoipiaiitur,  et  iii  qiiibus  et  qiiomodo  cxpeiidantiir,  prece|(i  pfeseiiti 
cai'tiile  coMinendari,  eaiiKjue  sigilli  capitiiH  nosti'i  iinpiessioue  liriiiari,  m*  ab  abqiio 
deiiiceps  abbale  vel  pi-iore  liceat  viulaii,  vel  iiiimutaii,  sive  alitei"  ordiiiaii.  Viiiee 
de  Tobiiaiitel,  iiiiiim  tefceohiiii  viiiee  justa  Tohiiaiitel ,  iiiiiiia  arpeniniin  viiiee  in 
Magiio  Dolure,  dimidiiim  arpeiiniim  ad  Ivriacum,  el  aliiiin  dimidiiiin  iii  (biobiis 
frustris  siiuibler  ad  Iviiacuin,  diiiiidiiim  ai-peiiimii)  de  Odoiie  Seiiielpiii,  (binidimii 
arpennuiii  et  uiium  quarteriokun  du  Trelsa ,  et  iiiumi  ai-penimin  tei'i'e  et  iiiia  doiiiiis 
de  Alcxaiidro,  inolendinum  de  Becberel,  uiiiiin  niodiiiin  viiii  justa  Becliefel;  se\a- 
giiita  solidos  ad  ligua,  quiiideciui  ad  Ivriacuui,  reliquum  apudSanctuni  Fiambou- 
duiu,  et  quod  superl'uerit  ulti'a  sexagiiita  solidos,  ad  sacfistafiaui  remaueliit;  do- 
mus  Hadvise  et  douius  Widonis,  ad  pellicias  uiouacboi-uui;  douuis  de  Jiidaismo  et 
domus  (|ue  est  justa  domuiu  Letielie,  ad  porcos.  Actuiu  est  lioc  Parisius.  audtenti- 
bus  et  videntibus  sociis  itiiiei'is  iiosti'i,  Beruumdo  [)rioi'e,  .lobaiiiie  preposito,  Rai- 
luuudo  bajulo,  Heiia  sacrista,  Widoue  Tufoueusi,  Wileluio  uotario,  Giliberto  tuuc 
teinporis  ejusdein  ecclesir  piioi'e,  Itei'beito,  Ailexaiidio,  Mainei'io,  Bertolouieo, 
Asclioue,  Ivoiie. 

A.   Oii(;iii.)l,  en  forme  di;  cliiroj;raplie,  avoc  truc(?s  de  sceau,  aux  \idi.  ii.it.,  L.  ijao,  n'  t'>. 


368 

Vers  1150  '^1. 


Confirmation  par  Tliibaud.  évêque  de  Paris,  de  la  vente  d'un  Jour  et  de  ses  dé|)Piidani'es 
faile  fi  Evrard  le  Convers  par  OiTAme,  cm-iî  des  Saints-Innocents. 

joveriiit  oiniies  taui  pi'eseiites  quaiu  posteri  quod  ecck>sia  Saiicti  liiiioceiitii  de 


''   Pins  exactement,  de  i  i.'i;  à  i  i. '..').  dal,.  s  e\-         de  rc^leclinii  ilii  ddvnn  Cléiiieiil.  Les  nmiis  des  li- 
IrAmes  de  l'abbatial  de  (îarniei-.  iiinins   pcriiirKcnl   ,]<■   l'alliiliiier  à  lan    ii.')û  en- 

'''  Celle   charte   est  posléi'ienre   ,'i    ii'iH,   diite         \iri)n. 


328  CARTULAIRE   GÉNÉRAL  DE   PARIS. 

(laiiijiollis  queiidiim  liuiiuin  et  quedam appeiidicia ,  juxta  domuin  Evrardi Conversi, 
hal)cl)a(.  Pioshiler  vei'o  prel'ate  ecclesie,  Geraiimiis  uoinine,  vidensiUa  omnia  que 
iliidciii  {'cclcsia  prelata  possidebat,  parvaiii  et  tere  iiullain  utililalein  sue  ecclesie 
comIciic,  duxil  utile  illa  vendere,  et  de  ])iecio  inde  suscepto  aliquid  emere  quod 
illi  ecclesie  in  |)()sleium  foret  utile.  Tali  ijjitur  nacta  occasione,  Evrarduni  prefa- 
luiu.  queui  illis  onuiibus  sciebat  esse  proxiuuim,  convenit.  et  ut  illa  oniuia  eme- 
cet  persuasil.  Predictus  vero  Evrardus,  sciens  (aie  nieiciuioiiiuui  sibi  iVire  uecessa- 
riuui.  .secuni  agere  cepil,  et,  coMsilio  iiiilo,  se  illa  emere  spopoudil.  Veruntamen, 
ne  super  Ikic  jji'avamen  incurreret,  ut  id  seciirius  agere  posset,  nostram  preseii- 
tiatu  adiit,  et  illud  iiobis  iulimavit.  Nos  itaque,  utilitati  illius  ecclesie  providentes, 
et  illi  (puHpie  liomini  taui([uaui  propiiiquo  rei  cousuleutes,  id  tieri'coiicessimus  et 
ajjprobando  conliruiaviiuus,  doiuiiio  Gueruumdo  arcliidiacono  concedenle  et  cano- 
iiicis  Saucle  Oppoiiuiie  coiicedeiitibus,  ineque  etiani  supei'  lioc  quani  sepe  poslu- 
lautibus  ut  id  tieri  coiicederenius.  Prefatus  itaque  Evrardus,  iiostra  coucessioue,  ut 
predixiinus,  et  peruiissione,  uec  non  et  predictoruui,  lurnuni  predictuni  cum  suis 
a|qi('iidiciis  pio  xi.  libris  eiuit;  illud  autrui  preciinn  Gii'eluius  piesbilcr,  assensu 
et  cousilio  noslro  et  predictorum .  in  quadaui  deciiua  quaiu  in  vadiuui  accepil 
posuit.  \  eruui  hoc,  ne  ab  aliquo  successoruni  nostroruin  |)ossit  jiermutai'i ,  karta 
présente  et  noniinis  nostri  auctorilale,  et  sigilli  nosli'i  nq)ressi(iiie  inuniii  leciuius. 
Sijfuuni  Teobaldi,  Parisiensis  episcopi.  S.  Guerniundi  arcliidiaconi.  S.  Guarini, 
presbyteri  et  Sancte  Opportune  canonici.  S.  Azonis  presliyteri  et  Leonii  subdia- 
coni,  ejusdeni  ecclesie  cauonicorun].  Hiijus  quo(|ue  lei  testes  sunt  :  Gleniens,  Pa- 
risiensis ecclesie  decanus;  Ansellus,  Tii)erti  (ilius;  Ste[)lianus,  l'rater  Ade  caine- 
rarii;  et  Galterus  de  Pontisara,  et  niagister  Galterus,  et  Guido  de  Cbela,  ecclesie 
Saucte  .Marie  Paiisieusis  canonici;  [îartliolouiens  arclii|)reslivter;  Teoldus,  pres- 
bvter  Saiicli  .lacobi;  (lallerus,  presb\  ter  Sancti  Eeufredi;  Fulcoius.  presbyterSancti 
(ierniani;  itcMiiguis.  deiauus  Saiicti  (ieruiani;  Matlieus  presb\ler;  Reinigius, 
presb\l(>r  Sancii  l>andeiici;  llu<;o  presb\  ter;  Durandus,  presbyler  Sancii  Severini; 
.loliaïuies,  piesbylei'  Sancti  Pétri  Boum;  liobertus,  preslnlcr  Sancii  .loliannis; 
Gaulridus  presbytei',  (rater  Ei'aidi  capellani;  Fulco,  presb\  1er  de  Carceic;  Teol- 
dus. lilius  .Idliaunis  Gastinel.  Laici  :  Fro'jt'rius,  lilius  Tiberti;  (îiibertus,  Irater 
rjiis;  Mallieus.  irater  ejus;  \\'ill(>lums  île  Goi'nau);  [{alduiniis  |)re[)osilus;  Sle- 
pliaiiiis  lîiicel;  llnnberlus ,  lilius  Alsendis:  lleinricus  candiiator:  Hugo,  lilius  Gliie- 
lem;  Odo  llalbus;  Girelmus  cambiatui';  Rainioldus '"  de  Moriana;  Uaginaldus  de 
Sancio  (Ibrislol'oi-o;  Odo  pellipai'ius;  Hei'uardus  Aposlolicus;  l  rricus  Trussevacbe; 
llaimericus,  lialer  ejus;  Galterus.  <;ener  l']biai-di;  Ebiardus  Trocliardus  et  trater 
epis;    lleiniicus    AureliaiuMisis;   Sieplianus.   liliaslei'   Odoni   IJaIbi;    Sle|)liauus  de 


;c  rsl  11 Mit' lijiii-  il'iuilri's  iii.'cfs  -Ii;iiiiiilili,s-.  (TReiiiinlilus"  el  cri{:iiiiuiiiiiiis 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  ^20 

Porta;  Fulco  Picot;  Odo  Esciiaraz;  ^Yillelmus  de  Sanclo  Martino;  Aiiclierus  de 
Claustro;  Ivo  Rotundellus;  Aubertus  Strabo;  Evruinus  cariiifex;  Odo  carnilex: 
Drogo  caniifex;  Joliannes  Popin;  Amalfrcdus  pistor;  Guido  de  Sanclo  Jacobo: 
Burdinus  de  Castelfort;  Hildericiis,  fdins  Vitalis;  Hildericiis  miles:  Fcrricus  de  \  i- 
triaco;  P»ohardusmagisler;  HugoSaileiibieii:  Garnerius,  filius  Leigardis;  Rotrocus 
de  Calceia,  Disderius  Cochuns,  Ansehnus  cainbiator;  Harcherus,  filius  Tliiacri: 
Popinus  pelliparius;  Tiardus  mercerius;  Rainoldus  de  Satelia:  Giiermimdus  Panis 
Muscidus;  Robertus  Brunellus. 

A.   Orijjinal,  a»ec  traces  clp  sceau,  aux  Arcli.  nnl..  L.  O.'iG,  n°  2. 


369 

Vers  1150. 


Confirmation  ])ar  Thiliaiid.  ëvêque  de  Paris,  d'une  donation  do  revenu 
en  faveur  des  frères  de  Saint-Lazare. 


DE   PITANTU   MENSIS. 


Ego  Tlieobaldus,  Dcigratia  Pai'isioiiiin  episcopus,  tain  preseiitiliiis  (juam  luliiiis 
notuin  fieri  volo  ipind  Petronilla .  Saiicti  Lazari  i(;clu?a ,  e\  propria  ndipiisitioiie,  do- 
iiiiini  jiixta  portani  illo  in  loco  sitaiii  '  e(lirica\it.  de  cujus  reditibus  l'eiiestrani  inini- 
nnilariain  supra  Ma<;iiuin  Ponteni  coinparavit.  Ex  istius  fenestrc  eldomuspredicle 
reditibus  statuit  predicta  Petronilla  iVatiilius  predicte  ecelesie  pitanliaiii  in  kalen- 
dis  cujusque  nien.sis  accipiendaiii.  scilieel  duos  uiiicuiqne  denarios.  Stalnif  etiain  el 
cerani  et  olenin  et  incensum  in  ministerio  Sancli  Lazari  exj)endendiim,  (jue  ooti- 
dianis  usibus  ecelesie  istius  sutlicerent  et  perlienniter  pennanerent.  lb)nim  ita(pie 
redituuin,  siquidluerit  residuuin,  illuddecrevit dispensandum  rt  |)i'edi(lonini  Ira- 
truni  consilio  et  suo  maxime  arbitrio.  Hoc  pietatis  statutum,  lioc  misericoidii'  dc- 
nuin.  et  nostro  et  religiosorum  consilio  deliberatum,  presenlibus  lillciis  niandavi- 
mus  et  nostre  anctorilatis  sigillo  confirmavimus,  ne  ojjlivione  possit  deleii.  m-  \aleal 
ali([uatenus  iiifirniaii.  Decreviinns  eliani  ut  [U'edicta  ecclesia  dijpia  relribulione 
predicte  Petronille,  dum  supererit.  suppeditet  necessaria  ne  \el  ipsa  vel  cjns  mi- 
nislra  aliqua  pauj)ertatis  gravetur  molestia. 

A.  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Arch.  nal..  MM.  ■>io  (Carlulaire  de  Saint-Lazare),  fui.  .3o  r'. 


'''  C'est-à-dire  sans  doute  la  porte  de  l'enclos  de  Saint-Lazare. 


330  GAHTULAIHE   GENERAL   DE   PARIS. 

370 

Milif'ii  du  xii'  si(''cle  "'. 

Acniispirionl  (lar  Gildiiin,  ablir'  do  SaiiU-Viclor,  à  Garnier,  neveu  d'Hei'luin,  d'une  maison  et  d'un  verger 
situds  à  Saint- .\I;iitin-<les-Gliamps  '^',  et  |irécédeanuent  donm's  à  l'abbaye  par  ledit  Herluin. 

LITÏKItK  (IILDOIIM    \l!l!\TISDIi  CKNSU   KT  TEHHA    Al'l  D   SANCTUM   MARTIMM  DE  CAMPIS. 

In  iioiniiif  saiiclc  cl  iiidiviilue  Triiiilatis.  Effo  Gildiiimis,  clicliis  abbas  cenobii 
Saiicii  Vicloris,  iiotuiii  licri  vulo  qiiod  iiepos  mens  Hcrhiiiuis,  m  donio  nostra  ad 
l't'liifioiicni  coiiveisus,  (bnniim  uiiaiii  ab  onini  coiisiietudine  liberaiu,  quain  apnd 
Saiicliim  Mai'linmu  (b'  Caiipis  babcbaL,  coclcsic.  iioslre  donavit.  Nos  aiitciu  |)re- 
(bclani  (b)nnini,  cinii  olcbia  que  ci  adjacet,  Guarncro  nepoti  Hoiliiiiii  et  beredibus 
(■jus  |)i(»  \ii  solidis,  |H'i-  siii|;ulos  aiinos  in  octabis  Innocentnm  solveiidis,  in  perpe- 
Inniii  balicic  concessiniiis.  Ipse  vero  Guarnerns  et  ejns  lieredes  cuicunque  volne- 
l'iiit  doinnni  iHani  dare  et  vendeie  poterunt,  ita  tanien  qnod  quicnnque  ilie  luerit, 
uns  illnin  de  doino  iUa  leveslieinus,  et  rcvestinieiituni  et,  si  vendita  fnerit,  ven- 
(bciones  babebinins;  et,  si  in  domo  iUa  vel  in  ejns  olcliia  lorisfactum  ab'quod  i'ac- 
tiini  iueiil.  noslriini  erit.  (Jnicunque  autem  donium  iUani  de  manu  nostra  sus- 
cepi'iit  et  |i(issedeiit,  per  siiigulos  annos,  ut  supi'adictum  est,  ecclesie  nostre 
vu  soli(bis  dabit.  l'relerea  eidem  Gnarnei'o  un'"  arpennos  vinearum  et  unum 
(piadrantem,  pro  nu'"'modiis  vini  per  sin};ub)S  annos,  concessimus,  ita  scibcet  qnod 
idem  Guarnefus  vineas  iHas  solunnnodo  beicdibiis  suis  qui  de  len;itima  uxore 
exiiterint,  i'(din(|uere  [toterit,  nec  unquani  Guarnei'o  vel  ejns  beredibus  ulli  allei'i 
vcndere  vel  dare  licebit.  (Juiiunque  autem,  sive  Guarnerns,  sive  beres  ejus,  vineas 
illas  possederit,  |)er  sin<]ulos  annos  ceiisum  vinearum  nobis  da])it,  et  nos,  qui  do- 
miiii  \iricarum  sumus.  Sanelo  Marcello,  in  rujus  lerra  vinee  sunt,  eensum  dabimns. 
[\cc  illud  lalcre  volunius  qnod  jiossessor  A'inearum  viudemiani  illarum  sinjjulis 
ninn's  ad  nostrum  torcnlar  adduret.  Hoc  etiam  determinatum  est  quod,  si  supra- 
dicla  (binms  au!  nciijii'vncia  aut  vetuslalc  aul  alicpio  casn  dccideril,  et  possessor 
vnicaiiirn  ipsas  vineas  minus  colueril,  et  plus  (piam  justum  est  deieriorari  pcrmi- 
scril,  nos  (|uid('m  possessorem  domus  vel  vineaium  primum  conveniemus,  et  de 
i('|iara(i(inc  vi'l  domus  \el  \ini"arum  UKinebimus,  et.  si  cnu-ndaïc  [)ost  adnu)mcio- 
Mcrii   Udsham  nolueril.  nos  sise  (lonniiii  sivc   vnu'as,   id  scdu'ei  (puni  ncjjlectum 


"'   Les  iKiins  de  r.diii' (iildiiin.  iiinrt  eu  ii.^.'i,  deSainle-Genevi^ve  en  i  i /i8  .  prouvent  que  la  pièce 

du  snus-|iiii'in-  (iMiiiici-,  cpn  ei]lr;i  m  liincliniis  mts  e^l  du  milieu  du  \u'  siècli',  iiu   plus  exarleiueul  de 

M  'i.H  IhsI.  1,1t.  ,  I.  Mil ,  p.  ',,„,),  ,lr  larchidiacre  i  i  h:^  à   i  i  'i8. 

i'.riu,ii(l.(pu  apparail  mis  i  i 'iTi  th\\\^\f  l'.arlulairc  '"''   liue  iulrrpolaliuu  d<' la  ciipie  H  nous  ap[)reud 

ilr   \<ilrr-l)„iiic,  ri  <hi  prii'iii-  Kudcs .  deM'UU  ;d)b(^  (|ue  cette  luaisun  (■lail  silure  rue  TransiKinain. 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  331 

liierit,  sicut  nostrum  accipiemus.  Et,  ne  liujus  convencionis  paccionein  ali(jua  delc- 
ret  oblivio,  scripto  eam  sub  cyrographo  commendari,  et  astaiiciiiin  rininina  ad 
testimoniuiu  feciimis  adnotari,  et  siyilli  iiostri  inpressione  firniari.  Sijjiuim  Gil- 
duini  abbalis.  Si<jnum  Odonis  prioris.  Sijriium  Guarneri  sidjprioris.  Sigiuim  Adam 
precentoris.  Signuni  Roberti  sarordolis.  Sigiuiin  Nanteri  sacerdotis.  Sij;iiuin  Hcr- 
rici  sacerdotis.  Sigiiiuii  Stephaiii  sacerdotis.  Sigtiiiin  Ileriiisii  diaclioni.  Signiiin 
Johaiinis  diacboni.  Signum  Pétri  diaclioni.  Sigimni  Roberti  stdxbaclioni.  Sigiiuiii 
Oelardi  subdiacboui.  Sigiiiun  Herrici  subdiacboiii.  Signiun  Guimeri  cainerarii. 
Signum  Adhehdpbi  vestiaiii.  Hec  siuit  nomina  clericonini  :  Rernardus  arcbidia- 
conus,  Tescelinus  de  Sancto  Marcello,  Alexander,  Guillehnus  presljyler,  Oldriciis 
diaconus,  Humbaldiis  diaconiis,  RaduHus.  Hec  sunt  nomina  laicoriim  :  Drogo  et 
Gunterus,  Irater  ejus,  de  Vitriaco;  Herruardus  de  \  iti'iaco,  major  Sancti  MarcelH: 
Paganus  major;  Herhiinus  serviens;  Giroidus  et  Nanterns  lih'us  ejus;  Odo  de  Sub- 
turre;  Odo,  fdius  Errenburgis;  Aceliiius  tinctor;  Algriinis  carpeiitarius. 

A.  Original  en  forme  de  cbirographe,  avec  traces  de  scoau,  aux  Arcii.  nat.,  L.  ^'ji.  n"  5. 

B.  Copie  du  XVII*  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  lai.  \!iO-j(j,  p.  ifji. 


371 

1  151 ,  8  avril- 20)  mars  1  15'2.  —  Paois. 

Conlirmation  par  I^oiiis  \II  de  la  venle  d'une  terre  sise  à  Saint-Laurent,  laite  par  Etienne  de  Meung 
h  la  maison  de  Saint-Lazare. 

DE  STEPHWO   DE  MEODO\0. 

Régie  convenit  benignitati  res  pauperibus  Cbrisli,  et  precipue  illis  qui  propriis 
viribus  se  ipsos  tutari  vel  sibi  siibvenire  nequeunt,  zelo  kaiitalis  coUalas.  sive 
eniptione,  sive  abo  modo  juste  acquisitas,  contra  omniinn  inlVstanfium  violfiitiani 
protegere  et  contra  fluxum  quanticuinqiie  temporis  fiririiter  conimunire.  Sciant 
igitur  nniversi,  tani  présentes  quam  i'uturi,  quod  Stepbaiius  de  Megcbino  domm' 
Sancti  Lazari  Parisiensis  vendidit  quicquid  babeliat  apiid  Sancluni  I.aureiilium 
in  terra  et  in  censu,  ipsanKjue  jusliliam,  et  nicbil  oninino  retiiiuit,  concedenlibus 
lixore  ipsius  Lucba,  et  fratriitus  ejusdeni  Stephani  omnibus.  Huic  etiani  vendi- 
cioni  assensnm  suum  dédit  Fredericus  Parisiensis,  niib^s  nosler.  de  cujus  ieodu 
constat  resvendila,  et  in  presentia  nostra  Fredericus  ipse  et  Geivasius  de  Turota 
ostagios  et  garentores  bujus  contractus  se  futuros  esse  pronuniiaverunl.  i\os  (]v- 
nium  ad  queni  principaliler  speclat  totius  negotii  snmnia,  noslrum  (b'(bmusassen- 
sum  atquelaudavimus.  Quod,  ut  ratum  sit  in  posterum  et  insnperabib'lcr  liiniuni. 
scripto  commendari  et  auctoritate  sigrilH  noslri  precipimiis  conlirmari.  adjeclo 
caractère  nostri  nomim's.  Actuin  pnlilice  Parisius,  anno  ab  Incarnatione  Doniini 

/it!. 


332  CAUTULAIRE   GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

M"f;"i.i";  aslaiililius  iii  jialalio  iioslro  quorum  sul)iiotata  sunt  nomiua  et,  sijrna  : 
Sijjnuin  Radulli,  dapil'cri  noslii.  S.  Guidoais  ])uli('ularii.  S.  Matliio  coiislabularii. 
S.  Matliie  canierarii.  Data  por  niaïuun  llugonis  cancollarii. 

A.  Copio  du  xiii'  sièrle,  aux  Airli.  iiut,,  MM.  -jio  (Carlulaiip  (Je  Saiiil-Lazaro),  fol.  a  r". 
li.  (jopie  du  wi"  si(''cle,  aux  Aii-|i..iiul. ,  S.  230,  u°  li. 


372 

1  151-1  l,ji,     lu   juilirl.    —    PaIUS   '". 

\cc(ii'(l  oiilii'  Icsrjjliscs  (11'  S;iinl-M;irci'l  (A.  il'  .Nijtro-Dniiii,'-ilrs-Cliarii|j!,  kjiicIu-iiiL  I;i  pussossiou 
(il'  Iniis  iiiaisiiiis,  une  vijjii'',  iiij  jardin  cl  Iruis  arpents  di'  Icrre. 

\)E    l'AIUSlLS. 

(loMtrovorsia  orlaest  iiitcr  G.,  priorcuuSaucte  Marie  in  Gampis,  el  canonicos  Sancli 
Marf-rlli,  de  lril>iis  d()iuil»u.s  el  uno  arpeuuo  viiice  et  Iribu.s  arpcnnis  terre  et  uiio 

"il'>-  <| uiiiia  iileiu  prior  a  Peti'o,  (iuidonis  filio,  diceijat  silii  e.'^se  coiiccs.sa,  sed 

a  caiioiiicis  jaiiidiclis  vi(deiiter  ahlata  <-'.  Suj)er  lior  auLeui  talis  concordia,  in  pn;- 
seiilia  doiuiii  .loliaiiiiis  Paparoais,  Saucti  Laurentii  in  Dainaso  prcsbyteri  cardi- 
nalis,  lacla  ckL,  (|iiod  caiioiiici  Sancti  Mai'celli  douios  i-t  ai'peiiuuin  vinee  teuercnt, 
ercicsia  vero  Saiiclc  Maiie  m"  arpcniios  terre  et  nrtiiai  us([uead  fossatuia  liaberct, 
lin  laincii  (puid  ialra  spatima  triiiai  aiiiioruia  co.sdein  arpeaaos  et  ortuni  alicui 
|irisi)iic  |(erliiieiili  ad  eccb^siaia  Saaeti  Marcelli,  jiroiit  inelius  poteril,  vendat. 

I''a(la  est  aulciii  liée  coacordia  Parisius,  ia  pre.scntia  doniai  episcopi  ejiisdeni 
livilatis,  et  decaai,  et  arcliidiacoai,  vi  idusjulii. 

\.   (lii;;iiiiil ,  avrc  Iracrs  do  sreau,  aux  Artli.  tial.,  L.  ijao,  11"  ;i. 


373 

1102,  21   ivwkr.  —  Skcn 


(loiilii-rrialioii  pai'  Hiij;ï'iie  HI  des  Ijicns  cl  privilèjjps  du  prioiiii'  <lfi  Nolre-Daiiii:'  de  Longpoiil,  dans  Yémi- 
rniTalKiii  desipicls  on  Ironve  r:  .  .  .capellarn  Sancli  Jnliani,  l'arisius  juxla  Parvuni  Ponleni  silani.  cnin 
scpnllnr'a ..." 

-(hiocicns  iliiid  a  n(il)is  pcliliir  (pind  roli;;i()ni,  clc.  .  .  ^ 

\.   (;i.|>ic  du  XII'   si.Vl.',  à  I;,   |;il,|.  liai.,  MIS.  lai.  ,,>,(;«  (Cai-liilairo  de  Niilro-Daiiic  de  l,on;;pou(  ),  loi.  1. 
Kdil.  :  (<i)  /,«•  Oiiliiliiirr  ilii  iiricaré  de  \iitre-l>(Wic  (le  l,oiij;i,i„it  du  diiicki'  dr  l'aris,  y.  ."19,  d'après  A. 


'■'  Celte  pièee  tiil  l'aile  en  présence  de  Jean  Pa-         Damaso ,  dii  ;5o  mars  ii.")!  au  iGjuin  ii53.(Voii- 
parmi,  ipii  M;;nie   dans   les   liidies   d'Eugène   111,         .lall'é,    Kcgesta  pont.  rom. ,  a' dd.,  1.  II,  p.  20. "I 
Il ne  eai'dinal  pi'êlre  du  lilre  de  Sainl-Lnuienl  in  '•'   Viiii'  ci-dessu.s  noire  minidrn  300. 


CARTULMRR  GENERAL  DE  PARIS.  333 

374 

1152,  3o  mars- 1  0  avril  1153. 

Donation  aux  Templiers  par  Mathieu,  comte  de  Beauinont,  d'une  maison  et  d'un  four 
situes  à  Paris. 

MATHEI,  COMITIS  BELLIMONTIS,  DE   FLRNO  PARISIUS. 

fn  nomine  sancte  et  iiidividue  Trinitatis.  ÎNolum  siL  oninilius  Doi  fidplihiis  et 
insuper  sancte  inatris  Ecclesie  prelatis,  tain  presentilnis  qiiam  lutiiris,  quod  Ma- 
theus,  conies Belliinontis,  dédit  Deo  et  fratribus  Tcmpli  Salomonis,  pro  redemptione 
anime  sue  et  patrissui,  etmatris  sue,  et  anlecessorum  suorum,  rurnum  queiii  ante 
portani  Parisius  liabebat,  et  oninia  ad  furnum  pertineiitia,  in  perpetuuiii  libère 
et  quiète  possidenduin  ;  et  prêter  boc  xli  sobdos,  deiiario  minus,  qiios  in  terra  (bî 
Ruilli  censuales  babebat;  et  insuper  xvii  sextarios  avene  et  unam  minam,  et  rralH- 
nas,  que  sibi  per  sinjjulos  annos  ex  eadeni  terra  reddebantur.  Dédit  quoque  do- 
mum  Frogerii  Asinarii,  ante  Barras  sitam,  et  omnem  prclate  doinus  jiistiriam  (jue 
sua  libéra  erat,  et  portum  eidem  domui  adjacentem.  Lt  boc  aiitcm  firnium  et 
inviolabile  in  perpetuum  maneret,  buic  donacioni  testes  aflïierunt,  clerici  :  Hu- 
bertus  decbanus;  Reinaldus,  precentor  Gonipendii;  et  Nicbolaus,  coinilis  notarius; 
milites  :  Petrus  de  Runcberoles;  Willelmus  de  Mennilio;  Petrus  de  Borrengo; 
famuli  :  Petrus,  major  Canibliaci;  Odo  de  Guviz;  et  de  fratribus  Templi  :  Irater 
G.  deDrusencurt;  frater  Walerannus.  Auctum  itaque  hoc  Incarnati  Verbi  «"c^l"!!" 
anno,  annuente  rege  L[udovico],  de  cujus  feudo  erant,  aimuente  quoque  Matildi 
comitissa,  uxore  Matliei  comitis,  cum  liberis  suis. 

A.  Original  scollo,  aux  Arcli.  nat.,  S.  5o8G,  n'  i,  nuuc  K.  2.3°,  n'  16-. 


375 

1  152,  l'i  ocloljre-  18  avril  1  1  53.  —  Pauis  "  . 
Partage  de  quati-e  serves  entre  le  roi  Louis  \'II  et  l'abbaye  de  .Saiiit-\Ia<jloiri\ 

CARTV    DE    OLATLOR   FEMIMS   DE   CIIARBOXA  SERVIS. 

lii   noniine  sancte   et  iiidividue   Trinitatis,   amen.    Ludovicus,  Dei  gralia  rex 


'■'  Celte  jiièce  et  la  suivante  sont  probablement  couronne,  le  sénéchal  Raoul  de  Vermaudois.  (pn 
postérieures  au  \h  octobre  iiSa,  puisrju'elles  ne  iiaraîtcMi-e  mort  à  cette  date.  (\oirLucliaire,  /:W/« 
mentionnent  pas,  parmi  les  grands  officiers  de  la        sur  les  actes  de  Louis  VIL  \>.  ^6  et  i8().) 


33i  CARTULAIRE    GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

Francoruin  et  (lu\  Aqiiitanoruin .  .  .  '''.  Contiiijjere  solet  mullociens  quod  inter  eos 
nascitur  aitercatio  quibus  eadem  commuiiis  est  possessio,  et  precipue  pauperes 
Cliristi ,  muiidiiiii  cgressos  et  contemplative  vite  fruclibus  intentos,  sine  alteiius  par- 
ticipio  decet  haltère  suas  possessioues,  ne  forte  cpiibiiscunique  occasionibus  pertur- 
bati,  serenitatein  mentis  et  qiiietem  spiritiisamittcre  compellantur.  Notum  sitijjitiu' 
omnibus,  tam  l'ulurisquam  presentibus,  (pujd  un""  fcminas,  Goini  et  Scliesie  fiiias, 
communes  babebamus  cum  ecclesia  Sancti  Mafjlorii;  ejusdcm  ecclesie  abbas  Petrus 
nostiam  adivit  preseiiciani,  rogans  ut  [)artircntui'  iile  fcmine.  Quod  nos  quideni 
])ro  amore  Dei  et  prece  abbatis  et  pace  monacborum  concessimus.  et  nej;ociuiiJ 
boc  fidelibus  nostris  Hu<;oni  cancellario  el  Tbcodi'iico  Galeranno  mandavimus. 
Qui  ante  piesenciam  suam  evocantes  prepositos  Paiisienses,  lîenobhun  et  Bau- 
duinum,  el  ministros  nostros  de  Mosteriolo,  Hicliardum  Oelinum  et  Gondrannum, 
negocium  perfecerunt.  Abbas  etenim  predictus  el  prepositus  ecclesie,  Teacrius, 
parliti  sunt  ieminas,  el  ministri  nostri  de  Mosterolio,  data  oplione,  elegerunt  et 
acceperuut  duas,  Gliristianam  scilicet  et  Andream,  el  aiie  due,  Geliendis  el  An- 
tliesa,  remanserunl  monacbis,  maritale  liominibus  ecclesie,  Landrico  videlicet  el 
Armando.  Illas  igitur  ecclesie  Sancti  Maglorii  cum  earum  semine  in  perpetuum 
babendas,  sine  oiniii  exactione  el  reclamacione,  regia  benignitate  concessimus. 
Quod,  ul  in  posterum  ratum  sil  el  immobile,  pagine  commendari  et  sigillo  iiostro 
muniri  precej)inuis,  subscripto  nostri  karacterc  nominis.  Actum  publiée  Parisius, 
anno  Dominice  Incarnalionis  m"  g"  lu",  regni  noslri  wi";  aslanlibus  in  palacio  nostro 
quorum  subtitulala  sunt  iiomina  et  signa  :  Sijjnum  Guidonis  buticularii.  Signum 
Matbie  conslabuhuii.  Signum  Malbie  camerarii.  Data  per  manum  Hugonis  [inono- 
IP'aiiiiiic)  cancellarii. 

A.  Cnpie  (Je  i33i,  à  la  liibl.  ikiI.,  ms.  lut.  5ii3  (Cartiilaire  ilo  Saiiil-Magloire).  p.  9-2. 


1  1.j2,  i/i  oclobif-i.S  avril  1  153  -  .  —  Paius. 

\n\Ui  \m-  (jrrv;iis  ili'  Turoli'  ;i  lii  iiuiison  lii-  Saii](-I,:iz;irc  d'un  ci:iis  île  Irriili'  sdus 
il  S.'iiul-Lfiiiri'iil. 

l)i:   COHLM   CKNSt     \P1  T   SVNCTIM    1.  \L  HKNTIL  M. 

In  iKimiiic  sancle  et  iiidividiii'  Triiiilalis.  amiMi.  Ego  Ludoviciis,  Dei  gratia  icx 
Kraiicoiiim  cl  dux  A<|uiUiii()ruiii ,  m  pci'pcluiiiii.  Siciit  ccclesiarum  et  ])auperum 
Gbrisli  prdlt'cliu  ad   noslram  spectat  siibbiiiilali'in .  lia  cliam  ipsorum  emptiones 

'''   Blanc  au  nianusiiil.Sii|i|ilc(v.  les  mois  "omnibus  in  pi'rpplnLin)-. —  ''  Voir  la  noie  delà  page  333. 


CAUTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  335 

et  quecunque  augmenta  tlecot  nos  diligere  et  manuteiiefe,  pro  ainorc  illius  excel- 
lentis  Doinini  qui  nobis  regni  contulit  dominium.  Notuin  sil  itaque  universis,  et 
prcscntibiis  et  futuris,  quod  Gei'vasius  do  Turola  domui  Sancti  Lazari  Parisiensis 
et  miseiis  ibidem  nianeutihus  veudidit  \\x  solidos,  quos  babeljat  iii  commuiiali 
cen«u  apud  Sancluni  Laurentium,  juxta  Parisius,  et  inde  liabuit  Hbras  xl'  et 
unam;  uxor  ejusdem,  Couiitissa,  concessit  venditionem  lial)uitque  x\.''  soHdos;  simi- 
bter  et  fdii,  Pagauus  et  Geivasius,  factum  patris  couresseruul,  et  dati  sunt  eis 
lui"'' solidi.  In  prcseniia  noslra  l'actus  est  iste  contraclus;  et  rejjia  benignitale  neg- 
ociuni,  proul  transactum  est,  omnino  concessimus.  (Juod,  ul  ratuni  sit  in  posteruni 
et  niaiiilesle  coguiluni,  meniorie  litlcraruni  commendari  et  sigillo  nostro  nuniiri 
precypimus,  nostri  nomiuis  subterscripto  kaiactere. 

Actum  publiée  Parisius,  anno  Dominice  Incarnationis  m^c^lu",  regni  vero  nostri 
xvi°;  astantibus  in  palalio  nostro  quorum  subjecta  sunt  nomina  et  signa  :  Signum 
Guidonis  buticularii.  S.  Mathie  constabularii.  S.  Abatbie  camerarii. 

Data  per  nianum  Hugonis  {inonogramino)  cancellarii. 

A.  Original,  avoc  Iraces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat.,  K.  aS,  n"  iG. 

B.  Copie  du  xiif  siècle,  aux  Ardi.  nat.,  .MM.  aïo  (Carlidaire  de  Saint-Lazare),  fol.  8  v°. 


377 


Tliibaiul.  évoque  do  Paris,  garantit  aux  Lépreux  de  Sainl-Ijazaie 
la  vente  de  trente  sous  de  cens  à  Saint-Iiaurent,  que  leur  a  faite  Gervai.s  de  Tnrole. 

DE   CENStj   l)K  (iEIlVAStO   DE   TUnOTA   APLD   SANCTLM   LVlliEMtUM. 

Ego  Teobaldus,  Dei  gi'atia  Pai'isiensis  episcopiis,  notiini  tacio  lam  pieseiitibus 
quam  futui'is  quod  Gei'vasius  de  Totota  xxx''  solidos  census,  assigtiatos  in  com- 
muni  censu  Sancti  Laurencii,  Leprosis  Sancti  Lazari  Pai'isiensis  veudidit  pi'o  xl  b- 
bris  et  tribus,  asseusu  coiijugis  sue  et  fiborum  siujt'uiu,  Pagani  atque  Gervasii, 
et,  ne  super  boc  iu  postertiin  domus  Sancti  Lazaii  vexationeni  ab(|naiii  vel  dis- 
pendium  sustineat '-',  pcpigit  se  gai-anciam  jui-e  latufuin;  redibdit  eliaia  ceusum 
illum  in  manus  nosti'as.  Et  nos  super  boc  iuvestivimus  pi-iofem  domus  Sancti 
Lazari,  et  garanciam  in  nianuin  suscepimus,  eo  tenore  ut,  si  forte  bs  et  ca- 
bimnia  super  boc  emergerel  et  ipse  Gervasius  vel  lilii  sui  non  garantirent,  ieo- 
dum  quod  leiK^l  ex  nobis  saiseremus,  donec  eundem  censuni  adqiiietarent.  Ut  au- 
lem   etiam  onniis   precidatur  calunq)nia,  scripti  ])resentis  aiuiotatione  et  sigilli 


''  Voir  pour  la  justilicaliou  de  cette  date  la  pièce  prén'dente.  —  '■'  I/originai  porte  fsustineant". 


33G  CARTULAIRE   GÉNÉRAL  DE   PARIS. 

iiostii  iiiipressioiie,  adliibilis  etiam  testihus,  lioc  ipsum  roboraviinus.  Hiisuiit  testes  : 
niajjister  BiM'uarilus  prccenlor,  Baitlioluiiieus  de  Saiicto  Leodegario,  Petrus  le 
Vialres,  Bucardiis  Flaminen,Gauterus  li  Policrs,  Constanciusde  SanctoLaurencio, 
Drojjo  li  Boc.Iicrs. 

A.  Uiij;in:il,  avec  (races  de  sceau,  aux  Arcli.  nal.,  M.  3o,  n°  -2. 

B.  Copie  du  xiii' siècle,  aux  Arch.  nat.,  MM.  210  (Carluiaire  de  Saint-Lazare),  fol.  33  r°. 


378 

1153,  if)  avTil-3  avril  ll.Ji.  —  Pahis. 

Aulorisnlinii  (Ioihk'c  par  Tliiijfiiul,  (-vêquc  de  Paris,  aux  chanoinos  de  Sninle-Opportune. 
de  iiirllre  en  culture  les  marais  fju'ils  possédaient  au  nord  de  Paris'''. 

TEOISALDUS,    F:I'ISC0PI:S    PARISIENSIS,    SIPEU   C().\FlliM\CIONE   MARISCORLM. 

la  iioiiiiiie  saiicli'el  iiidividae  Triiiitalis,  aiiion.  Ego  Teobaudus,  Parisiensis  Dci 
gpatia  episcopus,  caiioiiicis  Sancte  Oportuii»;  iii  pei'petiium.  Quoiiiam  litteraruui 
iriscriplioiies  ineiiioiiam  custodiunt  homiiiiiiiique  inuiiiuiit  iiistitutiones,  icciixo 
ego  Teoljaudus,  Dci  givitia  Parisiensis  episcopus,  per  présentes  lilteras  meniorari' 
et  coniimiiiirc  illud  dccrevi  qnod,  ad  lionorein  et  provenlum  <;cclesiç  Sanctç  Opoi- 
tnnr  cl  lolius  nijjis  Parisiensis  coinniodilatcni,  consilio  régis  Ludovici  et  nostro  et 
alioriiiii  viroruin  prudeuliuni,  diebiis  noslris  l'acluin  est.  Al>  aniiquis  siqiiideiii 
leinpoiibiis  ccclesia  Saiicli;  Oportunr  in  jure  sno  liabebaL  toluni  niarisiuni  (jui  a 
seplciilridiie  Parisnis  cii'cuit,  in  (juo  laiiliiiii  cuinnninia  baljebantur  pascua.  (lonsi- 
deravcriint  aiitein  prudentes  viri  tjuod  niaiisius  ille  usuni  utiHoreni  et  magis  ne- 
cessarmin  toli  civilali  et  ecclesie  Sancic  Oportunr.  qui.'  erat  pauperriina,  conl'erre 
possct .  si  ad  excob'ndiini  daretur.  Canonici  ilacjuc  iUius  ccclesie,  consiUo  régis 
Lud()\ici  et  nostro,  medietateiu  niarisii,  nt  in  longitudinem  protenditur,  ad  e\co- 
b'iiiliiui  ded(M'unt,  ita  ut  de  uno  quo<pie  ai'penno  xii'^""  denaiii  predicte  ccclesic 
anins  sin;;nlis,  in  Icsio  sancii  Picinijjii,  rcnsuab's  icddantiir,  et  tolus  ceiisus  tolius 
nKuisii,el  dfcuiic,  el  vicaria  in  jurt;  ipsius  ecclesie  in  inlegiimi  ])eriiianeant.  (Juod 
SI  ;di(|iii(l  grave  cxiiide  einerserit,  (piod  raiionicoruin  consilio  dilliniri  non  possit, 
salvo  in  inlc;;riiin  jin-t'  ccclesir  I5eali'  Oporliinr,  ad  episcopiiiii  releralnr.  Provi- 
stiiii  es!  cliaiii  ni  (!<■  (('nsii  illo,  (pii  de  iiiarisiii  accipcrelur,  prebendarum  bene- 
licHiiii  crcsccrcl.  ita  (|uidcin  (jiiod  caiHinici  (pn  iiinc  présentes  erant.  prêter  anno- 
nani  piciiciidi'  suc,  in  \ila  sua  scx  libras  singiilis  annis  recipiant,  ooiUHitnerata 
l;in:cii   iiiiiiiiiKiriiMi   siiiiiiiia   (piaiii  de  prcbenda  sua  accipere  solili  eraiil.  iVistea 


''  \  oir  nu  sujet  de  ces  marais  nos  n"'  538  à  5'ii,  5 '18,  577  et  r)7(). 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  337 

vero  duo  vol  eliaui  pluros,  secundiiin  quod  ceiisus  illo  liabiiiidabil,  ciiiioiiici  in 
çcciesia  predicta  assijjneiitiir,  qui  sex  libras  in  beneficio  jucbende  habcant  et  oni- 
nem  assiduitateni  sorvitii  ciun  abis  l'aciant.  Ut  auteni  bujns  nosln;  inslitutionis 
dccretuni  nulla  possit  obbvione  dcleri,  vcl  abcujus  niabcia  iniinutari,  btteiaruni 
nostraruni  tesliinonio  ot  sifjilU  nostri  auctorilate  (Innari  precepimus.  x\ctnm  pu- 
bbce  l'arisius,  in  scde  nostra,  anno  Dominici.'  Incarnationis  m"  c"  l"  ni",  anno  veiu 
ponlificatus  nostri  undeciino. 

A.  Original  sielk's  aux  Arcli.  iKit.,  K.  'iS",  n°  20^ 

B.  Cojjio  (lu  \!v'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  ()3,  fol.  .3a  v". 


379 

115;i,  i"aoùt-.'i  avril  Il.j4. —  I'aris. 

Cession  par  Louis  VU  .  au  chapitre  de  Notre-Dame,  d'une  serve  nommée  Ledvise,  iiliede  Hubert  Salleuiljien  . 
et  d'Adélaïde,  (jui  avait  l'pousé  un  serf  du  chapitre  nommé  Renaud.  I]ls  de  Rohert  Lefomle. 

A.  Original,  avi'c  traces  de  n-eaii,  au\  Arcli.  nat.,  K.  a.'i",  n"  if). 

B.  Copie  du  xii"  siècle,  aux  Arcli.  nul.,  LL.   177  (Lii-iv  unir  de  Noire-Dame),  p.  aTi'j. 

Édil  :  (rt)  Guéranl,  Carlnlnirc  ilc  f<ulre-Duiii(' ,  t.  111,  p.  .'157,  d'après  B.  —  (h)  Tardif,  Curluns  ilet  rois,  p.  97.5, 
n°  5a4  ,  d'après  A. 


380 

1 153,  1"  aoùl-.3  avril   I  154.  —  Paris. 

Concession  par  Louis  VII,  à  i'ahhaye  de  Montnuirlre,  d'une  rente  de  trente  sous 
sur  le  tonlieu  de  la  boucherie  de  Paris. 

In  noiuine  sancte  et  individue  Trinilatis,  aineu.  Ego  Ludovicus,  Dci  gralia  rex  Francoruin  el 
(lux  Aquitanoruin.  Notuni  sil  omnibus,  tam  futuris  quam  presenfibirs,  (jiiod  pater  meus,  boue 
memorie  rex  Ludovicus,  et  rejjiiia  mater  mea  Adelaudis  maj|nilice  rundaveruiit  ecclesiam  nio- 
iiialium  de  Monte  Martyium,  (|uain,  [iro  honore  Doi  et  rcligiosa  conversatione  sororum  ibidem 
lioneslc  vivenlium,  el  pro  reverentia  fundalorum,  caram  liabeiv  el  in  inilhi  dimiiiiitani  esse 
vohinius.  In  civilale  l'arisiensi,  ad  portam  Magiii  Pontis  et  iiusipiani  alibi  solejjanl  esse  carni- 
iices  el  vendere  suas  cames,  iilu  predicle  moniales  domuin  (|iiandam  baijebanl  |(iopiiaiii .  (|iie 
lueial  Guerrici  cambiloris,  eis  anniialini  valons  triginla  lijjras,  aliipiaiido  etiani  supra,  ali- 
(juando  infrn;  sed  nos,  regia  providentia  commuul  commodo  toliiis  ville  daiiles  operani,  pluies 
esse  solito  carnifices  cl  in  pluribus  locis  carnes  posse  vendi  conslituimus,  et  prelalam  domuin 
(îuerrici,  et  allcrius  domiis,  (jiiam  moniales  habebanl  in  vice  I'ar\i  l'ontis  inira  insulani,  quan- 
(lani  parlem,  ad  anijdiandam  viani,  in  manu  noslra  accepinius,  assensu  Ade  abbatisse  tociusipie 
(•a[)ituli,  et  ipsi  ecdesii;  Irigiiila  libras  in  perpetuuni  liabendas  assignavinius  in  llieloneo  cariii- 
ficuin,   sivc  unus  sive  pliires   habeant   theloneum;  persolveutiir  auteiii    in  (|iiatiior  leriuiiiis, 

Carlul.  —  I.  i3 


."538  (;\1!TL:LAI|{K   CEM'IUL   DK    1>\IIIS. 

;i(l  _\;il;ili' Ddiiiiiii.  :iil  I';isi-li;i ,  ad  li'sliiiii  >uiicli  juliiiunis  et  .'ul  l'o^tiiin  saiicti  D\uiiisii ,  ri 

siii|julis  Icriiiiiiis  scph'iii  iibic  el  decein  solidi 

Arliiiii  Parisius,  aiino  Di)miiiice  Inoarnalionis  M°(:"L°iir,  rt'[;iii  nnslri  \"  x'ptiino,  clr. 

\.  ('a>\)u'  du  \ih'  -IùcIl',  iiii\  Ait)],  iial..  1,.  i(,;jo  (Carliilaiie  de  l'aljli.iyp  ilo  Monlmaiiie),  fui.  .'i  i°. 
li.  Ccipio  du  W  si.Vlo,  aii\  .\nl].  ni<\.,  LL.  iGo.j  (CarUdnire  de  l'M.lj.iyo  de  Monlinai tre),  fol.  h  r°. 
C.  Copie  colliilioniiee  du  xvii'  siècle,  aux  Arcli.  n:il.,  S.  'i/i'iS,  n°  (). 

Kdil.  :  (n)  K.  de  narlli.demy,  Ri'nml  iIcm  rhai(fs  de  Vnhlwifih-  M„mnim-Ui' .  y.  .S5,  il'après  A. 


381 

llù'l,  i"   janvier.  —  L*fRA>. 

(.Diilirni.dinii  par  le  p:ipe  Viiaslase  IV  de  plusieurs  droils  de  raidiayo  de  Saiiit-\  ietor  el  en  parlicuiiei- 
lie'  la  eiii](es>iiiM  de  l'eau  de  la  BièM'e  (ju'ello  avait  obtenue  des  cliaiinine>;  du  Sainle-Geue\iève  '  .  — 
-•  Apnsldliie  s"i|is  auelorilas.  .  .  - 

A.   (Irijjiiial,  avei-  (rares  ili>  -.reau,  aux  .\rrli.  iial.,   L.  a-Jij,  ii"  i). 
li.  Copie  du  xvi'  siècle,  à  la  Hild.  nul.,  \m.  lai.  i '1(573,  fol.  33  r". 
C.   (^ople  du  xvu'  siècle,  à  la  liilil.  naf.,  lus.  lai.  i'i67f),  p.  h-2Vf. 


382 

llô'i.  3  jamior.  —  l.iii;i\. 

(  aiiilii'iualHiM  par  le  pape  Aiiaslase  1\  de  dhers  liieiis  apparleuaul  ii  I  aliliave  de  Saiiil-\  ict'ir,  uDlariiiueiil 
lie  Irois  prelieiiile^  ipi'elje  possédait  ù  Sailli-Marcel,  à  Saiiite-Geiie\iè\o  et  à  Saiiil-l'ierre  de  Mruillliery. 
—  ■•(.lue  pia  ilevidiiiiie  el  iuluilu  rati'iiinliili .  .  .  » 

\.    Un;;iiial,  avec  Iraces  de  sceau,  aux  Airli.  nal.,  I,.  a->(),  11' 7. 
I!.    Copie  du  vvi'  sM'cle,  à  la  lîilil.  liai.,  lu^.  I.il.   1  'i(;7o,  fol.  3i  v  . 
!..    Cnpo'  ilu   wu'  Mcci.'.   à  1;,   IMjI.   liai.,  DIS.  ial.    l'n;7(),p.    'l3-1. 


383 

I  l."»'!,  3i  jauviec.  —  Luinx. 

l'aiiiru  lualioii  p.ir  le  pape  .Viiastase  IV  des  privilèjjes  de  l'abbaye  de  Sainl-(leriiiniii-des-l'i'és. 
—  rEnecliiiii  jiisla  poslulautibus.  .  .  n 

\.    (1m|;iii,i1,  avec  Iraces  de  sceau,  aux  Arcli.  ual.,  I,.  -J:!;),  Il"  S. 

I!.    Cnpir  ilu  Ml"  si.Tle,  aux  Accli.  Ual.,  !.!,.  10-. '1  iCarlul.  itr  de  Sailli  Ijenuaiu-des-l'ivs),  loi.  7  r\ 

;dil.  :  (  e  I  itoiiiliari,  //,..'.  ,/,■  VoUh,,;!,-  d,-  Smnl-(,rn„<,,i,-drH- l'irs ,  pr.,  p.  wvMii.  d'après   \.  —  (h)   Mijpie,  P„lro- 
ln,;,r.  I.  CI.WWIII,  cl.    i„3m,  d'après  e. 


\  iiir  ci-dessiis  nuire  n"  .'îô- 


CARTILAIRE  GENERAL  DE  PARES.  -y^) 

384 

1  lô'i.  .'i  avrii--i(i  niais   1155.  —  Pakis. 

Concession  [i;ii- Adèle,  nblxsse  (le  Moiilinarlre.  aux  inarcliainls  de  poisson  de  Paris,  d'un  eiiiplai-einenl 
jirès  du  château  du  roi  '  .  moyennant  un  cens  annuel  de  soixante  sous. 

lu  noinine  saiicle  et  iudixidiie  Triiiitatis,  amen.  A[dela],  Dei  ;;ialia  Moiitis  Mar- 
tiruiu  abbatissa,  totusque  ejusdem  loci  coiiveiitus,  laiii  fuluiis  ([uain  pfcsoiitilnis. 
Noveritis  quod  nos  (|uaii(laiii  plateaiii.  Parisius.  siipef  stialaiii  juxta  castelliim 
régis  habenuis,  (juaiu  nos  ejusdem  civitalis  piscium  vciidilui-ilius,  ad  veiideiidiuu 
suos  pisees,  sub  ceiisu  siiirjulis  aiiiiis  l\'  sobdorum  in  perpeluiim  concediimis. 
sub  tali  scilicet  leuore  quod  se.x  illorum ,  Alberlus,  Hiiii;m"ius.  Martiiius,  (iau- 
bei'lus.  Enio<lus.  ^  italis,  sive  eorum  lieredes,  iiobis  et  pro  se  et  pro  aliis  de  pie- 
dieto  ceusu  respoudeaut,  et  per  un-''  termiiios,  in  terininis  videlieet  caiiiificum. 
sex  ])redicti  nobis  xv  subdos  pej'solvanl.  et  sic  nobis,  ut  jam  dielum  est,  lx'  so- 
iidos  singubs  annis  compb'ant.  Si  vei'o  in  predictis  terminis  censuin  ad  pbîuuin 
non  reddiderint,  iinus  pi'o  onniilnis  et  uiia  salislaclione  el  quod  vul!;o  nna  lejje 
dicitui-  euiendans.  censum  ex  intègre  nobis  rcstituet,  et  quod  in  eniendatione  et 
census  restitutione  ab  eo  expensum  bieiit,  ab  eo  fiui  cunniiisit.  totuin  ei  exigere 
Hcebit.  .Addiinus  eliam  quod  in  Iota  terra  iiostra  (pie  ibi  est.  sine  licenlia 
eoruin  veiidere  pisees  nulb  iicebil.  Concedimus  etiani  ([uod.  si  abqua  (pierela 
iiiter  eos,  de  bis  (|ue  ad  terrain  nostram  pertinent,  emerseiil.  |)er  se  poterunl 
|)aciricai'e.  Si  \einperse  paeificari  iieqiii\erinl.  nos  de  liis  et  de  (imnilnis  ([ue  ad 
nos  pertinent,  jusliciain  nobis  reservamus.  Est  etiani  coiistitiituin  quod,  si  unus 
vel  duo  vel  pliires  eorum  debieril.  residiii  predictam  suminam  denariorum  in 
prefixis  lermiins  ex  integro  [)ersolverent.  Si  vero  a]i(piis  eorum  ila  dciecerit  qnod 
iiequiverit  xel  nobierit  (•onventioiicm  istam  (enere,  seii  deluerit  qui  liereditario 
jure  ei  babeat  succedere,  piscalorum  erit  coinnuiniter  aliuiii  snbslituere,  qui 
locum  deficientis  o])tineat  et  eensiim  in  parte  sua  n(dtis  pcrsulvat.  \(l(bnnis  etiani 
quod,  si  abqiiis  eorum  in  predicta  platea  ab(piid  eiblieii  v(d  emendatioins  leccril. 
abi,  suivis  venditioiiibns  et  reteris  redditibiis  iiostris,  vendere  jioterit.  (hiod.  ni 
raliim  in  poslerum  maneal.  nos  sub  c\rognapbo  sigilli  nosdi  caractère  lirmari  do 
rre\imus.  /Vctuin  pubbce  in  capitiilo  iiostro.  aiuio  ab  liiearnatione  \  erbi  v''c"L"im": 
astantibus  quorum  nomina  subsignata  sunl  :  Sigiiiim  Adile  abbatisse.  Signum  liig- 
seiidis  priorisse.  Signum  AmeHiie  caiilricis.  Si;;niim  Malubc  Signum  Odeline. 
Signum  Haiueri  capellaiii.  Signum  David  conversi.  Signum  Sigeri  servientis. 
Signum  Bernardi  arcbidiacoiii.  cujus  cousilio  boc  laclum  esi.   Signum   Scrispam 


"■  Il  sogit  sans  doute  ici  du  fjrand  Chùlclet  el  de  la  poissonnerie  qui  donna  son  nom  à  la  rue  Pierre- 
au-PoissoD.  (\oir  Jaillot,  Ilccherclies .  I.  \.  quartier  Saint-Jacqu^s-la-Bouchorie.  p.  O7.) 

.'i.-S. 


3i0  CARTDLAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

decani.  Sijiniini  DuiaïuJi,  [iresbiteri  Sancli  Severiiii.  Sijjmiin  Heniici,  presbiteri  de 
lUicl.  Sigiuiin  Scrispiiii,  presbiteri  de  Moldon.  Siijnuin  Heri  piscatoris.  Sijjmim 
Benieri  piscatoris.  Sigiium  Ernoldi  piscatoris.  Sijjiuiin  Duraiidi  de  Ruel.  Siytium 
Raiiialdi,  inajoris  de  lUiel. 

A.  Original  on  forme  île  cliirojjiaplio,  :iii\  Arcli.  iial.,  S.  i'i/i8,  ii"  37,  mine  K.  'iS",  11"  ^1-3'  (Musée  11°  16)  ). 

B.  Copie  du  Xï'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  1G0.Ô  (Caitiilaire  de  l'abliaje  de  Montmartre),  fol.  16  r°. 


385 

I  154,  1"  aoùt--j/i  novembre  ''  .  —  Paiiis. 

(>ouis  VII  (loniif  son  asseiitimonl  à  la  mise  on  cuitiin'  de  la  nioitit'.  des  marais  siliiés  au  nord  de  Paris, 
et  appartenant  aux  eliaiioines  de  Sainte-Opportune. 

PIIIVILECIIM  I.lOOVICl  IlKfllS. 

lii  iioiniiie  saucte  fl  iiidixidiic  Tiiiiilatis.  Ej;o  Ludovicus,  Dci  jjratia  Frau- 
coruni  rex  et  dux  A(]uitaiioriiiii.  lîejpii  sedes  priiicipabs,  civitas  Parisieiisis,  et 
antecessoribus  iiostris  Fraiicoriini  rcjjibiis  sernper  <>rata,  rjuaiito  iiobis  est  accep- 
tior,  taiito  ampHus  sollicitiidinem  rcjfiam  ea  (jue  ad  hoiiorein  et  siiUVagia 
civiiini  perliiieiil  decet  providere.  Secus  eamdeiii  civilatem  aqiiosa  qiiedam 
lerra  est,  (piain  laariscos  vocaiit,  iii  usuiii  cominuiiis  pascue  coiistituta  et  Saiiclç,^ 
Oportuiiv  proj)ria.  Notuiii  sit  ij>itur  omnibus,  tain  natis  ([uam  iiascituris,  quod 
iiostro  et  veiieraiidi  l'arisieiisis  episcopi  Teobaudi  nostroruiiKpie  lidebiun  con- 
silio,  caiioiiici  Saiicti;  Oporliuie,  jjiopter  ecclesie  pauperlatein  et  coinniunen 
nudtoriiiii  iilibtateni,  inariscoruni  niedielatein  culture  et  curticulis  facieiidis  de 
(b'ruut,  bal)iluri  i-eiisuiii  iii  l'csto  saiicti  lieniij;ii,  de  siii;;idis  videlicel  ajjripeuni 
deiiarios  xii'"",  ex  iiosiro  asseiisu,  (b'cimis  terre  ilbus  et  viaria  retentis  et  coiisi- 
;;uatis  iti  jure  ejuscb'ui  eccbîsie.  Si  lauieii  exiiide  abquod  <;rave  natuni  luerit. 
quod  iKMpieaul  liiiire  canonici  et  juajori  ej;eat  coiisibo,  salvo  jure  ecclesie,  res 
illa  perfcreliir  ad  episcopuui.  Ex  lioc  ilaque  redditu,  ceasu  scilicet,  viaria  et  deci- 
niis,  coustilnluiii  estauq)liari  prebendas,  ut,  cauonicis  qui  tune  erant  in  vita  sua 
liabenlibus  seoisuni  annonain  lotaiii.  prébende  sin<;ule  de  celero  valcaiit  in  nnni- 
niis  VI  libias.  (Jnod  si  redditiis  baljundaveril ,  de  residuo  canonici  duo  sive  pdiires 
in  servilio  ecclesie  assidni  instaurenlur,  ipii  in  beuelicio  prebendariini  siniiliter 
accipiantsex  libras.  (Jiiod,  ul  raluin  sit  in  pdsteriiin  et  omnino  inconcussuni,  con- 
scribi  et  nostri  sij;iMi  auctorilale  coinniuiiiri,  nosiri  (pKxpn'  iiontinis  karaclcre 
rob(U'ari  |ti('ce|)iinus. 

Aciuni   pidilice  l'arisius,    anno  ab   liicarnalioiie  Domini  M"c,°i.ini',  rejjni   vero 


m 


is 


'''  Celte  pi^ce  est  nnli'ricMre  au  •.!  '1  novembre  )  1  ■')  /i ,  car,  à  celle  date ,  Louis  Vil  avait  abandonné  le  litre 

(le  iliir   \iiinlinioriiin  .  (pi'ij  |iiirle  ciii'iji-c  ici.  (\'oii-  Lucliaire,  h'iiidcs  sur  les  aclcs  de  Louis  \  Il .  p.  10.) 


r.ARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS.  341 

noslri  x"viii°;  astaiitibus  iii  palalio  noslro  cnionim  sublitulala  sunl  nomina  i;t 
signa  :  Sigiiuin  Guidoiiis  buliciilaiii.  Sigiiuiii  Malliei  caincrarii.  Sigiuini  Matliei 
constabularii. 

Data  per  maïuim  Hiig()(w««rt/;/v//«/«r')iiis  cancellarii. 

A.  Original,  avec  traces  do  sceau,  aiiv.   \ir|].  jial.,  K.  i!."',  n°  ■'.'1. 

B.  Copie  du  xiv'  siècle,  aux  Arcli.  ual.,  LL.  ij3,  fui.  .3.'i  v". 

C.  Copie  irapriinée  sur  parchemin,  et  collationnéo   le  lil  sepleuiljre  iGiy,  au\    Aicli.  ual.,  S.  19C3,  n^  1, 

L.  ')()(j,  n"  I,  e|  L.  Gij:i,  m"  .'!  (triple  exeuiplaiie  I. 


386 

ll.jà,  1"  aaiit-alj  mais  I  I5J.  —  Paris. 
Fondation  par  Louis  Vil,  dans  son  palais,  à  Paris,  d'un  oratoire  dédié  à  la  Vierge. 

ANTIOUA   C\RT\    SLPER   LIREU  \CI0M;. 

Iii  iiomine  sanclc  ot  iiidividuo  Tiinitalis,  amen.  Ego  Ludovicus,  Dei  gralia 
Fraiicoiiiiii  rex.  Scianl  uiiivcrsi  pi'cscnles  et  fuluri  quod  in  honore  béate  Marie 
matris  Domini,  Pari.sius,  in  donio  nostra,  oratorium  quoddani  construxinuis,  in 
cujus  dedicatioiie,  pro  vicluabbus  sacerdotis  in  capella  eatb'ni  servientis,  doteni 
assignavimus  et  anniudeni  recbliluni  :  apud  Gonessam,  duos  niodios  rrumcnti  in 
festivitate  sancti  Heniigii,  sex  modios  vini  de  Iiaubainio,  et  ti'igiiicta  solidos  Pa- 
risiensiuni  de  censu  apud  Bainels,  ad  luminare  et  serviciiun  capelle.  Preterea, 
quociens  et  qiiamdiu  rex  sive  regina,  sivc  etiani  proies  regia,  in  palalio  luerint 
Parisius,  capellaniis  qui  in  capella  Béate  Marie  servierit  inr"  panes  et  diniidinni 
vini  sextarium  et  lesani  candele  et  duos  denarios  cotidie  babebil  pro  ([iioipiiiia. 
Omnes  vero  oblationes  ojnsdem  rapelle  babebit  capellaïuis;  sed ,  cuin  inissain 
audierinius  ibidem,  capellani  (pii  cnriani  sccuntur,  niedietalem  oblatioiiuni  ha- 
bebunl,  et,  si  re{jina  alTuerit,  suus  capellanus  terciani  parteni  olTerende  babebit. 
Et,  cuni  regina  sine  nobis  niissani  audierit,  capellanus  suus  iinani  babebit  iiicdie- 
tatcni  de  oU'erenda,  et  allerani  (pii  assiduus  est  in  capella.  (JiKjd,  ut  ratiini  sil  e( 
indubitabde,  sigillo  noslro  iiiuinii  et  noniinis  nostri  kararlere  iiisigiiiii  pie- 
cej)inius. 

Actuni  publiée  Parisius,  aiiiio  Doiuinice  Incarnationis  M"c"Lnii;  asianlibus  in 
palalio  noslro  quorum  subtilubtla  sunt  nomina  et  signa  :  Signuni  Teobaldi,  JJle- 
sensis  comitis,  dapil'eri  noslri.  Signuui  Guidonis  buticularii.  Signum  Matbei  came- 
rarii.  Si'fnuni  Malbei  roiislabiibirii. 

Data  per  manum  (inoiiounnitiiwj  Hiigonis  cancellarii. 

A.   I)rij;iiial  scellé,  aux  An-li.  ual.,  K.  "..'i,!!'  2'!. 

lî.   Copie  collaliounée  du  xm"  siècle,  aux  Arcli.  iiat.,  S.  Ç)/-'!,  u'  .')  1 . 

C.   Copie  du  xvir  siècle,  aux  Anii.  ual.,  I.L.  0-j3  (Carlulaire  ,1e  la  Sainte-Cliapelle),  fol.  /i5. 


W2  CARTULAIIll:;  GENERAL  DE  PARIS. 

o  O  T 

00/ 

llji  ",   16  décfiiiljro.  —  lUniE. 

Confirmation  par  le  pape  Adrien  IV  des  droits  de  l'tnêque  de  Paris 
sur  les  e'jflises  apparlenanl  à  l'abbaye  de  Sainte-Geneviève.  —  ^Qnod  ecelesias  Béate  Genovele.  .  .  " 

A.  Ori"iiial,  avec  Iracos  iln  .sci"'an ,  aii\  Anli.  iial.,  L.  aay.  n"  1  liix. 

li.  Copii'  ilii  \iii°  siècle,  à  la  Bilil.  nat.,  ms.  lat.  .'î.'jaG  (Carliilaire  ilo  l'évèque),  loi.  lO  v". 

C.  Copie  du  xiv'  .m(''c1p,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  i83  (Grand  Oarliilaire  de  Notre-Daiiip ),  loi.  i(j()  r°. 

D.  Copii^  (lu  \\i\i'  sirrle,  aux  Arcli.  nat.,  LI,.  iS."),  p.  Cu.  d'apri'/s  A. 

K.lil.:  (a)  Sainal,  ,l»(»y»iV.v  -/-■  l'ans .  t.  111,  p.  '19.  d'apirs  A.  —  (/.)  liaiiize,  M.scollann, ,  t.  III,  p.  -a.  — 
(c)  JlanM,  C-»n7..l.  \\l.  p.  8-jf),  d'après  b.  —  (</)  (iihT.inl.  Cm-tiil.  ,k  ^utn■-Lhwe  île  Pans,  I.  1,  p.  3o. 
d'après  A   cl  lî. 


388 


Nolio'  d'un  duel  indieiain'  ordonne'  par  le  roi  Louis  \  II  |innr  terminer  un  dill'ei'cnd  sui\enn 
cuire  i'abbave  de  Saint-Geruiain-des-Pri's  et  lùienne  de  Massv  ''\ 

DE   CAI'TIONE   HOMIMS   NOSTUI  Dt;   AMOGMACO. 

lu  Chiisli  iioiiiiiie.  Ejjo  Gaiiffidiis,  Dei  iji'alia  aljl)as  Sancii  (Jcfiiiani  Parisieiisis, 
cl  ejiis  inoiiaslciii  coiivciitus.  ÏNoliini  esso  voliitmis  iiiiivcEsilati  [)icsciitiiiiii  jiaiiloi- 
ot  fiitiiiofuiii  qnod  Slcpliaiius  de  Macliiaco  ccitil  (jiiciiidaiii  lioiiiiiieiu  iioslriiin. 
lii<;oliaiiiiiiim  de  Aiitojjiiiacu,  (jiioiiiain  i|isc  juxia  |iiil)li(ain  stialaiii  fossctiiin  (|ii(id- 
daiii  lacieljat,  iilii  idciii  Ste|diaiius  el  Eiislaeliiiis  de  Bivei'a .  rniisaiij;iiiiieiiï;  ejus. 
iiiediam  pai'tciii  \i(aricse  liaJici'e  claiiialjaiil.  Nos  aiiteiii  liane  iiijiiiiam.  supcf 
iiijiisla  cajitioiie  liiniiiiiis  ncislii  iiohis  illalaiii ,  doiiiiiin  \-i'\\\  oslcndiiiiiis.  Ipse  xci'o. 
|)ei'  sLd)inoiiilioiieiii  in  eiiiiam  re;;iaiii  M'iiieiis.  oiiiiics  Iciias.  jiri'ici'  arpciiiKis  extra 
villam  Aiit();;iiiitei  el  cxlia  villas  ad  cain  |i('itiiiciil('s.  de  vicaria  ({iiaiii  claiiialiat 
esse  asserebal.  cl  ideo  iiiedicliiiii  liiniiiiK'iii  nostriini,  alis([iie  siin  assi'iisti  seciis 
viain  fodiciilciii ,  ecpeiat.  Diceliat  insu|ief  ([iiihI  |ialt'f  siiiis  el  i|ise.  posi  |ialieiii. 
\adia  liclli.  si  (|iiaiid()i|iii'  in  \illa  Aiilojjniaci  cNcnisseiil.  ad  volnnlalcin  siiain  ex 
(•(insiicliidiiie  apinl  Macliiaenni  el  apnd  Ciilliaciiin  iluxcianl.  \(l  ([iiod  prohaii- 
dmn  duos  lioinincs  exilniil.  l*ofi'o  nos.  liée  oinnia  pi'o  ecelesia  iioslea  ne^aiiles. 
jiei'  I.andriciiin  de  Vnlojniiaco.  nimiii  de  |ii(il)ali>iil»ns  suis,  seniiidnm  Lainberluin 
de  Macliiacd.  in  aiiinolialionc  lacicnda  (|iiani  [iidiniseral  inendnsiiin  esse  iiKUislia- 


•''  .lafle  (/Jcg-fsfa   poiitijkiim    roman.,    2"   ddit. ,  '''   Nous  laissons  à  ee  doriinient  la  date  (jue  lui 

p.   io3'l  classe  rette  bulle  ;i  iiT)'!.  On  ne   trouve.  a  doun(V  doni  iinuillarl  son  premier  ('ditenr  (//î'.s7. 

en  eU'et,  (jnVn  décembre  de  cette  année  des  actes  de  Saiiil-Gcniiniii-drs-l\Ts .  pr. .  |i.  wxix).  Mais  il 

de  ce  pape  dati's  de  l'umie.  pourrait  éti-e  aussi  de  1  1.').'!  ou  di'  la  lin  de  1  i.")a. 


CVRTULAIRE  OENERAL  DE  PARIS.  :î/i3 

viiiiiis.  I<;ilur  [)liii'il)iis  iiitei'curreiitihiis  iiitervallis,  aJ  dicm  a  doiniiio'')  statuliiiu  , 
voiiit  idem  Stcplianiis  ruiii  suo  l>ii{;ili  in  ciiriain  duiuiiii  icijis  l^Trisius,  ubi  iVa- 
Ires  iioislri  Haiiiardus  et  Pliilij)[)iis,  a  iioljis  destiiiati  locu  iioslii,  sicut  ad  diielluiii 
beiie  nmiiili  adfueniiit.  Pruiiide  pertractata  causa  in  |ireseiitia  l\aiisieiisitiiii 
prepositorum,  Guillelini  de  Goinaio.  Rainoldi  de  IJcIloiiionte,  Baldiiiiii  Flaii- 
drensis,  lociini  doniiiii  re,';is  teiieiitium,  cum  non  possel  iiiter  nos  cl  predictuiii 
Steitliamnn  pa\  finiiari,  addurtiis  est  in  medio  utei'ipie  pn;;d  el  ad  conllicta- 
tioiieni  stalnliis  :  ciiinipie  andjo  diu  nudtuHKpie  conilictassent  et  sese  inviceni 
•{ravissimc  alllixisscnt,  tandem,  Ueo  auxilianle,  [»u{;il  nostei',  adversarium  suuni 
viriliter  et  audactei"  invadens,  oculnm  ei  eii])uit,  et  tanto  conamine  enui  jjra- 
vavit  quod,  ilio  pr<»lit('nte  se  victnm  esse,  vicloiia  silji  rcssit.  Pielerea  eadeni  die, 
siipradiclns  Sleplianns  addiixerat  duos  liomines  in  inedinni,  [ter  (piorum  testimu- 
nium  [ii'oliare  volel)at  (piia  ipse  vel  servientes  sui,  sine  assensn  iiostro  et  ollicialinm 
nosirornm.  doheliaiil  de  jni'e  melielas  de  villa  Pxrodio  ad  reelnm  parare.  Inj;el- 
bertus  auteni  de  Anto;;niaco.  uni  illorum  huminum,  Odoni  iiunrujjato,  eonlradi- 
cens,  testimouium  ipsius  super  hoc  l'alsum  esse  se  probaturnm  publiée  asseruit, 
et,  sic  vadiis  Itelli  inter  eos  comniissis,  ad  duellum  lacienduni  eadem  dies  préfixa 
fuit.  Cunique  victoiiam  ])iiuio  puj;ili  iiostro,  sicut  prcdictum  est,  cessisset,  jice- 
lati  fratres  nosti'i  llainai'dus  et  IMiilippus  aHuni  nosiniin  pujjileni,  sciiicet  hijjel- 
bertum,  cum  obsidibus  bonis  in  médium  adducentes,  obluleiunt  jinlicibus  eum 
ad  probandum  quod  promiserat.  At  sepedictus  Steplianus  piesens  ('um  ibidem 
non  fuit,  necpujjilem  suum,  sicut  mos  est,  cum  obsidibus  pretaxalis  judicibusex- 
lubuit,  unde  iidem  judices  IValribus  noslris  liainardo  el  IMiilip[)o,  cum  puj;ilibus 
et  obsidibus  nosti'is,  dederunt  licentiam  recedendi  a  cuiia.  VA.  cum  ipsi  judices 
a  curia  exeuntes  irent  ad  piopria,  jucnomiiiato  Stepliano  obviaiiinl,  (piem,  pec 
dct'eclum  uliiusque  duelli,  ca[)tiim  cum  suis  [tujjilibiis  et  obsiibbus  in  casiello 
posuerunt. 

A.  (jopieilii  xiv' si/'i-lo,  ,-]u\  Arcli.  îial.,  LL.  io-j(i  (C;irliilnirc  di-  Siùnl-(Joriiiaiii-iJes-l'ri's),  lui.  108  r". 


389 

Vors  1  1.54-1  l.'i?. 


Cliarte  de  lîartlirli'riiy,  |)rieui'  Je  Sniiit-Mai'liii-fles-Cluitiips, 
réglant  les  conditions  d'un  eni|irnnt  l'ail  [lar  un  moine  nommé  Eudes  |)oiii'  la  répaialion  de  sa  maison. 

(:\liT\   SWCTl    MMITIM  ItK  I)o[m]\0    ODONE    CLEIUCO. 

Eyo  Bartliob)nieus,  prior  Sancti  Marlini,  nolum   l'acio  lam  prescnlibus   (piam 
luturis  (juod  Odo  clericus,  ({ui  se  nobis  reddidit  et  sua  posl  obitum  suiim.  mu- 

''   Suj)|ili'i'/.  le  mol  rtrejien. 


;UZi  CAItTULVIUFi  GKXKI'.AI.  DK  l'AlUS. 

Iiiavit  a  (jiiadaiii  (('iiiiiia,  iioiiiiin^  Liois,  i,\  .solidos  ail  melioraiidaiii  (loiiiiiiii  que 
suncr  aqiiaiii  sila  est.  Liide  eciani  eideiii  foiniiic  concessil,  assensu  iiostro,  dimidiam 
pailciii  predicti'  doimis  ad  maiieiidum  vcl  roiicedeiidum,  et  niansioneni  in  caméra 
jiixla  ])osila  iii  vita  sua,  ita  (juod  iiec  doiiniiM  iiec  caniei'am  iiivadiaie  vel  alienare 
|)()lcrit;  domiis  vero  iioslra  ia  solidos  predicte  l'einiiie  post  mortem  Odoiiis,  si  non 
liiuiiuL  ab  ipso  reddili,  solvet.  Quod,  ut  raluni  sil,  si<;iili  nostri  impressione  et 
lesliuni  sid)Scriplionc  fliniavinius. 

A.  Copie  du  Mil'  sii'i-lc,  au\  Arili.  imI.,  LL.  i.'!5i  ((!artiiiiiin>  A  de  Saint-Maiiiii-des-Cliiimps),  foi.  88  r". 

B.  Copie  du  xm"  sircie,  au\  Aitli.  iial.,  LL.  \'Aîi'i  (Çaiiulairc  C,  de  Sainl-Marlin-dns-Cliamps),  foL  lo'i  r°. 


390 

1155,  9  finrirr- 3('^  mars   '  .  —  Pinis. 

(lonliiiiiJiliiiii  |i;ir  J.oiiis  Mi  du  iloii  dr  B.-irlinry.  l'jiil  à  l'abbaye  de  Moiilmartre 
|i.'ir  la  reine  Adrlaïde.  sa  iiierc. 

In  nomine  sancle  et  individuc  Triiiitatis,  aincn.  E<;o  Lndovicus,  Dei  {jratia 
Francoruni  ve\.  Anior  Dci  cl  votorum  ol)li;;acio  nos  aIi([nando  conipulil  ad  sanc- 
Uini  JacolKHii  aposloliiMi  cl  patronuni  Udsliiini  pcicoiinari.  Scd .  duni  csscnnis  in 
itinere,  Jjone  nienioric  Adclaydis'-',  ix'jjiiia  Fiancic  cl  nialcr  iioslra,  in  sancta  con- 
i'cssione  niijjravil  a  seculo  ajnid  Monlcni  Mai'tiinni.  in  collc<jio '^'  sanclaium  femi- 
nariim,  (juain  sane  alialiani^''  ipsa  fundavcral,  cl  specialiler  dili<;ens,  dnni  adluic 
vivebat,  viilani  (|nandani  de  dote  sua,  Barbariacuin  sciiiccl,  eidcm  loco  donavit 
in  eleniosinain.  (Jnod  donuni  ul  conccdcrenms,  pcr  noslros  et  siios  familiares 
nosli'c  niandavit  scrcnilali  a((pie  lojjavil.  Cnjus  [trccein  cxaudire  cl  volunlatein 
l'arcre  convcnientissininni  nobis  eral.  Sciant  ij;itnr  universi  présentes  et  Cuturi 
(|uod,  conipbîta  ])ci'enrinacione  nostra,  sc[iultnrain  re|;ine  matiis  nostre  voluinius 
viderc,  et  coii{;i'C|;acif»ncin  doininaruin  ^blnlis  ^bl^lil■nnl  \isilanles.  in  earuni 
ca])itulo,  niultis  prcsenlibns,  Barljaiiacuni  vilhiin,  slanj;iinni,  cnni  jnsticia  et  di-^- 
li'ictis  et  cnm  onniibus  pcrlinenciis,  rpiiccpiid  scibcet  ibidem  baltebamus,  pro 
jM'niloiis  nostii  rcjjis  Ln(b)vici.  et  iain(nclc  rcjjinc  malris  nosire,  cl  Iralris 
nosti'i  rcj;is  l'billjipi '■''  animabus,  al(|Mc  iioslia,  in  [)erj)clnnm  eccb'sie  donaviinns. 
cl  reginc  donnm  concessiinns,  cl  onnnno  lalnm  babuimus.  Ll  boc  autem  in 
poslcinm  cojjnilnni  sil  cl  inconcnssiini ,  cl  ni  onuiis  (b'inccps  annivealnr  cabimpnia, 
sii;ilb  noslii   anctoiilale  presenteni  pa[;inam  mnniii   et  nominis  nostri  karactere 

'     l,c   |irraridiide   di'    crlli'   ciiailc    ra|i[ii'lle   un  l';'i(|ni's   ii.").'».   (  Ijieliaire,  lùiidcs  sur  les   actes  de 

\(,yaj;c  (|iir  l.cuiis  \ll    lil  m   Ksjia;;!!.'  à   ia   iin  d.'  Louis  \  II.  p.  yy.) 
i'annrc    i  i  T) 'i  ;    iir.    ciininu'   il    rlail    l'nccjri'   dans  '"'    }'«/■.  '-.\delaudisT!  (A), 

le    Midi     \r    ()     li'vrier     i  i  ."(."i    el    (jiie    celle    eliaile  '''    I'hc.  rCdlejfio''  (  A  ). 

esl  dali'c  (\r  l'aris.  il  iaiil  i|hi'  l'an  de  l'Iiicanialinn  '''    ]'iir.  'aiiaciaiii -^  (  A'i. 

V  Sdil  calriilr' d'ajnes  Ir  sl\le  de  l'àqiie>.  el  ([ii'elle  <'''    rinli|i|M'.    lils   aillé   de    Louis  VI.   associé  au 

ail    ('le   diiiiiiee  enire  le    i(    li'M'ier   el   le  jciiir  de  Irniie  en  i  i  ■!c| .  iiMirl  a\aiil  son  père,  on  i  i  ^î  i . 


CARTULAIIU-:  CENERAL  DE  PARIS.  345 

coiisigiiari  precopiuuis.  Aclum  piiblice  Parisius,  aiino  ab  Incaiiialioiic  Doiuiiii  iiiilh;- 
simoc"L"iiii";aslaiitibiisiii  palacio  iiostro  (|uoriini  siihliliilata  siinl  iioiniiia  el  sijjiia  ; 
Sij;iium  coiiiilis  Tlieolniudi,  dapilV'ri  iiostii.  Sipiiiim  (iiiidoiiis  hiiliculai'ii.  SijjMiiiii 
lAIatlii'i  camerarii.  Sigiiiun  Matlici  coiislahularii. 
Uala  per  luaiiuiii  Ilujjoiiis  canccUarii '''. 

A.  Vuliiiiiis  du  la  pi'évi'ilé  de  l',iri>,  du  t!  i  jiiiiviei'  i'i07'  '"'^  Anh.  nal.,  L.  io3o,  ii"  ^^ 
li.  (Icipie  du  \îi°  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  ilio.j,  loi.  .j.j  v"  d  i-i  i  ". 


391 

1  155,  37  niais-i  'i  avril  1  150.  —  l'iiiis. 
r.o)iliiitinlioM  \m-  Louis  VII  tic  la  i-eclfnance  duc  par  les  liuiichcrs  de  Paris  à  rahltajc  de  Montmartre. 

CONFir.MATIO   DE  TUIOIXTV   LllîlilS    l\  CAItMKICKlilA   C  U'IENDIS   llll'"'  TEliMIMS. 

In  iioiiiiiie  sancte  et  individiie  Triiiitatis,  anieii.  Ej;o  Liuloviciis,  Dei  oralia  Fiaii- 
coruin  rex.  Ex  régie'-'  admiiiistralioiiis  provideiicia  deljeinii.'^  [(l'otcctioncm  ecclesiis 
regiii  et  oiuiiiljus  servis  Uei,  iiiulto([uc  aiiijilins  olliciosi  esse  voltiimis  cirea  liite- 
lam  sacraruni  vii'iTiiiiiiii,  que  ex  voto  et  professioiie  Dei  servilio  uljli<;ate  suiit  et 
minus  liabent  virium  ad  delensioneni  reruni  suaium.  Hac  racionc,  ninltuni  inten- 
dentes  d  sulliciti  cii'ca  inonasleriiini  de  Monte  iMarlyiiiin ,  (piod  de  nostris  et  ante- 
cessofuni  nostfornni  elernosims  liindatnni  esse  dinoscitiir,  notnni  l'acinius  univefsis, 
pi'esenliijiis  parih.T  et  l'uUu'is,  (jnoniani,  (piando  reddidiinns  carnilicilius  Paiisien- 
sil)ns  niinistei'iuin  siiuni  el  conlirniavinins,  eonvenlio  lïut  «puid,  [)io  donio  (liiei- 
vià  candiitoris  (pie  est  ad  portant  civitatis,  ul)i  et  venditiitiif  carnes,  monialiljus 
de  Monte  Mai-tyiuin  tri<;iiiia  libi'as  Parisiensiuin  anniiatiin  ad  ([uatuor  leiiiiinos, 
Nalale  scilicel,  l'asclia,  festuni  sancti  Joliannis,  l'estniii  saueti  Dyoïiisii,  e(]ualilei' 
pai'tilis  poi'cioiiihus  per  septeni  lil)fas  et  dimidiam  persolvant.  Jiixta  eaiideni  do- 
muni  est  platea  qiiedani,  (juam  Harclierns  cainbitor  cideni  ecelesie  donavit  in  ele- 
niosinaiii,  et  nos,  ex  regia  l)enivoIentia,  sororihus  se[)('dictis  Irioinla  librasetpla- 
teain,  ad  eam  libertatem  in  qna  Arcberns  et  antecessores  siii  rain  liabiiei'iint, 
conliriuaviinus.  Quod,  ul  fatum  sit  in  poslerum,  sigillo  noslro  niuniii  el  iioininis 
noslii  kafaclei'i!  |)feci[timus  consijjnari.  Actuin  pultbCe  l'ai'isius,  anno  Doniiiiice 
Incarnalionis  m"(;"l"v";  astantibus  in  palacio  iiostro  (|U()iMim  sublitidata  siiiil 
noinina  et  siona.  Sij;n(iin  comitis  Teobaudi,  dapiferi  nostii.  S.  (iiiidonis  buiicu- 
larii.  S.  .Matbei  caincfatii.  S.  Matbei  constalnilaiii.  Dala  per  inaniiin  lhi;[onis 
caneeliai'ii''. 

A.  Copie  du  Mil'  siècle,  au\  Anli.  nat.,  L.   lù.'îo  (C.ulidaiic  de  Moulmai  Ire),  fol.  'i  v". 

B.  Copie  du  w'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  iCo5  ((iarlulaicc  de  Monhnactre  |,  liil.   i.S  r". 
(i.  Copie  du  ivi"  siècle,  aux  Arcli.  nat.  (l'diW.),  fol.  .3ç)  r  . 

'''   Les  noms  des  (cinoiris  manquent  dans  A.  —  '''    Var.  •  regc  (A).  —  '  '   Var.  r-cancelarii"  (A). 

Cailul.  —  1,  'l'i 


346  CAIiTI  L\ll!l'    (ii:M-:R\l.  DK  PMlIS. 

392 

Vers  1  15.J  *'  . 
I)«("isii)ii  ilii  cli;i|iili-i'  (le  l'iiris  luiicli.iut  In  coiilisriition  îles  liions  îles  iiiiMir-triers  dans  son  rossorl. 

DIO    CONSTITI  CKIMi   CONTU  V    EOS    011    IKtAllM.M    (M'.CIDINT   IN   TKlil'.A    BKATI".    M\RIK. 

I*ru  coiiliiiuis  iiiolcsliiiniiu  .sulliciltidiiiibiis  evitandis,  [)ru  j;i'avissiinis  cl  iiilol(>- 
i'al)ilil)iis  injiniis,  |ii'o  riMMjiiciililius  liomicidiis  (jue  in  lerra  lîcatt^  Mai'ie  coiilinjje- 
hanl.  ex  (|ui)iiiiii  iiiipuiiilatc  s(;(■l(^slol•llln  ac  iK^rarioiiiiii  iiiaims  ad  cunsiiiiilia  et. 
jjravioi'a  scelcra  piovocaljauUir,  ego  (lleimuis,  Paiisiciisis  dccaïuis,  el  uiiivpi'si 
Pai'isieiisis  ecclesic  caiioiiici,  coiicorditer  docnniimis,  et  ciiiu  juramenlo  saiirii'i' 
dijpium  diixinins  (|iiod,  (jiiicuiiKjiic  ali(Hi<'iii  liomiiii'iii  iiisliciaiii  non  dciioijaulcni 
in  Icna  iioslia  occidcrit,  V(d  scivuin,  vid  h(is|iil('iii  iiosliiiiii  iil)icinii(|ue,  lionis 
oinnil)iis  (jiir  m  lerra  iiosli'a  linic  |)ossid(d)il  |)i-i\tliii\  doiiec  judirio  ('(-(dcsic 
noslro  salislccci'ii.  Si  aulfiii  iiilcflertoi'  ser\ns  vel  liospes  ccclt^sie  noslre  fiicril, 
hoiia  siiiiililci-  uiiixcisa  (pic  in  Icira  iiosli'a  lialxdiil,  xcl  que  ralionahili  modo  ci 
|iro\cnlura  ci'iinl,  n'ix'cn|ici'al)ililcr  aniitial.  nisi  Ai-  iiniocciilia  sua  conlidciis. 
proharc'-' poUieril,  aul  (juod  non  oi-cido'il ,  aiil  (pn)d  in  dofoiisioiHMn  proprii  coi- 
poi'is  cnni  o<xidcrit;  intérim  aniem  iniiversa  ejns  posscssin  in  proprietatcm  n\\n- 
Inli  icdijjalnr.  Hoc  idem  de  illis  slaliiinms,  ([ui  coi'|)oialem  |)reseiitiain  ad  iliiid 
lioniicidinm  perjiedanduni  adlii])uei'int.  lllud  eliam  jiiianiento  nostro  addidimiis 
(piod,  si  (]nis  canoiiicoriim,  vel  ahscns  vel  in  canonicnm  |)ronmvendus,  per  litte- 
l'as  ani  [)ci'  nnnliuin  a  decano  commoniins,  linjus  l'oiine  iiii'amcntuni  faccre  rio- 
hierit,  inlVa  scplimiim  diein  commoniliouis,  ci  ne(pic  in  clioro  in'([ue  in  capilulo. 
donec  feceril,  conimuincahinins. 

A.  (:<>\w  (iii  \ii"  sinic,  ;iu\  Airh.  M;il..  IJ,.  i--j  (Lioie  nniv  (h}  Xulrv-D.niie  ) ,  |p.  ■Uo. 

B.  (;n|ii(-  (lu  \Mi"  <I.V|(^  :,H\  \ivli.  ii.il..  LL.    170  {Petit  l'iistnml  lU  SoUv-\):\m>i).  |).   '1. 


393 

II.")*;,    ,:,  .iviil-;i.,iiiars   11,")?.  l'wilv. 

(Idiilirnuilinn  |i;ir  l/mis  VII  de  hi  ddn.ilioii .  laid'  ii  \;\  iiiiiisdn  de  Siiiiil-jjazar.'  par  (Knu  Icinnir!- 
altcinli.'s  de  la  l(''|ir(',  de  leurs  |iers(iniies  et  de  leurs  liiens. 

DK   1)1  Mil  s   sonoiniii  s   1)K  ■\10STi;iilOI.O. 

In   nonunc  sancle  cl    individnc  Tiinilalis,   ann'ii.   E|'(i  Lndoviciis,   Dei   j'racia 


'    \(ins  laÎNSdiis  à  celle  |)i('c('  la  (lato  approxiina-  ([ne  le  noni  du  doNdi  Ch'nienl ,  (jui  si("j|(M  de  1  1  /18 

li\e  (|ue  lui  a  ddiiiiee  (  liuVaid   [Carliil.  de    Voice-  \\  1  1  (jd  euv  ii-dil. 

Daiiif .  I.  I  ,  |i.  t!  I  (i).  Mais  ou  deit  reniai-(|ner  (|u'dii  '    La  ed|>ie  A  portait  :  -l'rijfide  a(jneju(licio  pro- 

n'y   rel(''\e  anciine  autre  indication  cln'oiiolo^i(|n(^  liares  ,  mais  ces  mots  ont  éli5  exj)onclu('s  après  coup. 


CAUTLLMRE  GENERAL  DE  PARIS.  :î'i7 

Fraiicorum  rex.  Que  [)au|)erilju.s  Cliristi  coiifenintur  in  olcniosiiiam,  uoslrain  ic- 
giam  sereiiitatein  decet  et  cniiredere  et  momorie  coinendare.  ne  de  justis  po>se>- 
siouibus  pau[)eriim  riijusliljet  impietas  ali(jiiid  valeat  al)i'0[;ai'e.  Sciant  itaque  uiii- 
versi,  et  [treseiites  et  futuri.  quod  due  sorore>  de  Mosteriojo,  Ei'uieiijjaidis  et 
Frocia.  asperse  lepra.  ad  doiiuun  Sancti  Lazari  Parisieasis.  ulji  uiiVellus  lueiat 
earumdcni  iVater.  Heniicus  uoiuiue.  veueruiit.  et  se  et  ([uod  lialiebaiit  duiiaveruiil 
ecciesie,  videlicet  \v  solidos  et  diuiidiurn  in  ceiisu  terraruui  et  vinearuui.  Et,  ([uo- 
iiiaiii  iii  feodo  iiostro  constabat  ceiisus  ille,  super  boc  iratres  nos  adieiunt  et,  pro 
amore  oiiinipotentis  Dei.  de  ceiisu  jain  (b'elo  faclam  elemosiiiani  nos  ecxde^ii' 
Sancti  Lazari  et  doinui  miseroruni,  salva  jnstitia  et  \iatura  nostra,  in  perpetuuin 
concessinius.  Onod,  nt  raluni  sit  in  posteruni  et  onniino  permaneat  inconvulsiini, 
nostri  sijjilH  auctorilale  muniri  et  nomiiiis  iiostri  karactere  consignari  preci[)i- 
inus.  Actuni  l'arisius.  anno  al)  Incarnatione  Doiuini  M"r."Lvi'';  astantibus  in  [labatio 
nostro  quorum  nomina  subscripta  suut  et  ?i;;na  :  Sijjiiuni  comitis  Tbeobaudi, 
dapileri  nostiù.  Sijjnnin  (ïnidimis  l)uticularii.  Si;;uuin  Malbei  canierani.  Sijjunin 
Matbei  constabnlarii. 

Data  per  nianum  Ilut^onis  canceUarii. 

A.  Copie  (lu  Mil'  siècle,  aux  Arcli.  nal..  MM.  aïo  (  Cartulaire  ilo  Saint-biz.iri.'),  loi.  .">  r". 


394 

lljlj,  1.')  aMJl-iio  mars  ll.jT.  —  l^v^:l^. 

Cniilirmatioii  par  le  chapitre  di'  l'ai'is  du  don  d'une  (erre  t'ait  par  les  chanoines  de  Saiut-Merry 
à  l'alihaye  de  Sainl-Ma;;loii'e. 

Efi[o  Clemens,  Parisiensis  decanus,  totuscpie  ejusdem  ecciesie  conventus.  Nolum 
fieri  volunius  lam  l'uturis  quam  presentibus  convencionem  qnandam  ipie  per  ma- 
nuin  et  asserisuni  nostruin  facta  est.  Caiionici  siquidein  Sancti  Mederici  terrain 
(juandani  bospitatain  jnxta  olbcinas  Beati  Ma;;lorii.  que  lies  soHdos  et  quatuor 
deuarios  ceiisns  eis  reddcbat.  dcderunt  domiio  Fclro  abbati  et  ecciesie  Sancti 
Majjlorii,  cum  omnibus  consuetudiiiijjus  suis,  id  est  censinn.  parrocliiam,  in>ti- 
ciam,  vendiciones,  investituras,  vel  quicquid  in  ea  ecclesia  Sancti  Mederici  bacte- 
niis  visa  est  tenerc.  ])ro  parte  cnjusdam  terre  que  est  ad  capuciuin  ecciesie  Sancto- 
luni  Innoceiitum,  que  etiam  quinque  solidos  censusreddebat.  (Jiiam  terrain  l'etriis 
abbas,  assensu  capituli  sui,  sic  concessil  babendam.  ut  oinnes  ex  ea  redbibiciones, 
consuctiidiiies,  viaturam,  et  que  ad  eam  pertinent,  iiabeant  et  quiète  possideant. 
Concessit  etiam  censum  cujusdam  donius  que  luit  Uareniotb.  que  deceui  deua- 
rios reddit.  El.  m-  in  lutuio  ab  ali(]uo  commutatio  possit  inlVinjji  vel  deleri,  me- 
morie  litteraruni  traders  curavinius,  et  inipressione  sigilli  Béate  Marie  muniri 


3/iS  CARTULAIISE   GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

|))'ecc|)iimis,  ol  tcstibus  iiifrasci-iptis  ad  corroboraiuluin  tradidiiiuis.  Sigiium  Cle- 
iiieiilis  dftcaiii.  S.  Alberli  preceiitoris.  S.  Welmuiidi''' archidiaconi.  S.  Pétri  arclii- 
diacoiii.  S.  Ivonis'-'  arcludiacoiii.  S.  ISobeiii  saccrdotis.  S.  VValterii  sacerdotis.  S. 
Oduiiis  saccrdotis.  S.  Durandi  diacoiii.  S.  Herhuiii  diaconi.  S.  Herbeili  diacoui. 
S.  O.sinuiidi  subdiacoiii.  S.  TlioobaMi  subdiacoiii.  S.  Balduiiii  sabdiaconi.  S.  Gi- 
l'ai'di  piicri.  S.  lîaiiholonici  piicri.  S.  IJosonis''*  [jncri.  Actuin  pidjlice  iii  capitulo 
Béate Maiic,  aiiiio  liicaniali  Ver])i  m"(;"l"vi".  Data  pcr  inaniini  Alf^rini  caiicellarii. 

A.  Ci)[>\r  lie  i:i.'ii,  à  1.1  Bilil.  iKil.,  lus.  I.il.  .".'ji.S  (  CdrUilaiiv  il.'  8.iint-Mai;loiin),  fol.  :i7. 

li.   Cnpir  ilii  \vi°  siècle,  aux  Arcli.  luI.,  S.  i  ilio,  n"  i  i. 

('..  Ccjiii'  ilu  wii"  siècle,  :iux  Aicli.  nal.,  LL.  17.'!  ((^niinlaire  de  Sainl-Mfigloire),  p.  7^1. 


39.) 


Lcllri.'  lin  [)ii|ie  Aili'ii'U  IV  iiiviUmt  Fcvi'ijiio  Tiiilwini  ,'i  résri-vrr  ;i  IImi|iii'S.  cli;iiicrlirr  ili;  Kiviiiri'. 
il'  |in!iiiirr  ollicc  (|Lii  sci;iil  vaciiiif  ilaiis  ri'j|iisp  lic  l'aris.  —  -(juoiiiaiii  iji'  (ii'volioni'.  .  .  -1 

Édit.;  (»)  Uudiesiie,  Ut.st.  Fmiw.  srrijil..  I.  IV,  p.  t,iii\.  —  (I,)  Lalibe,  Coiuilio  ,  I.  \,  coi.  1  lui,  d'après  <i.  — 
(c)  Hardoiiiii,  Coiicil.,  1.  VI,  pnri.  Il,  col.  i.3/i3,  d'après  «.  —  ('/)  Maiisi,  Omcil.,  I.  XXI,  col.  8o5,  d'après  c.  — 
(e)  /!«■.  ,ks  hist.  de  la  France,  I.  XV,  )).  CyS,  d'après  a.  —  (/)  Mi(;ne.  PairoL,  I.  CLXXXVIII,  col.  i536, 
d'après  (/. 


396 

I  i:>6-i  I.jS,  -ïi  dèci^iiibn'.  —  Latran. 

iTinissimi  (içcuriliV  |iai'  le  |ia|ir  Ailririi  IV  aux  clianoiiios  île  Saiiit-Viclor  de  recevoir  dans  leiii'  iiionaslèn 
el  d'y  retenir  (mis  clercs  on  laiipies  libres.  —  rrliii|ilenila  siiiil  seniper  posliilaiitiiim  ilesideria.  .  .  •> 

A.   Oii;;iiial  scellé,  aux   Arcli.  iial.,  L.  ■.li'],  n"  •>. 


397 


Veille  par  (iuillaume''',  prieur  de  Saiiil-Marlin-iles-(;iianips,  ,î  un  prêtre  nommé  (lautier. 
de  In  maison  de  Ciai'nier  de  SainUMarcel. 

\)v.  DOMi)  (a  \«m;iui  [de  s\ncto|  m\iu:i;i,i,(>. 
Nov(M'iiit  pi'csciiles  (il,  posteri  doiiiiiiiin  ^\  incbiiiiiii ,  |irioi'em  Saiicli  \biiliiii  de 


"'    Var.  ftWuilmiindii  (B).  '*'   Il  y  cul  deux  prieurs  du  nom  de  (iuilianme 

<'>   Far.  ffYvoiiisi  (B).  à  Sainl-Martin-des-Cliamps,  l'un  vers  1157-1158 

'■''   Var.  trilosonisi  (A).  {Gallia  christ.,  t.  VII,  col.  fiai),  rniilre  au  début 


(:\IÎTULA1RI-    Gi:\EIiAL   DE   l'VP.IS.  ;>'.'J 

Campis,  assensu  totiiis  capituli,  xeiididi^sc  (jaltcrio  jJiohUcio.  lilio  Mnsreliiii  di- 
Alonlbrt,  domum  Ganierii  de  Saucto  Marcello,  cuiii  aipciiiKJ  adjaceiiti  cl  <ji1o,ad 
ceasuiii  seplem  solidoruni  siii;;iilis  aiiiiis.  in  octavis  saiicli  Diouisii,  ea  coiiditioiie 
(jiiod  piedictain  doimini  veiidei'O,  vel  [iro  liljito  siio  cui  voluci'it  dare  pussil. 
Ouanidiu  aiileni  ipse  Galteriiis  supradiclam  domuin  liabrliit,  si  ali(|iiid  in  ea  vel 
ejus  ambilii  do  suis  propriis  rébus  veudiderit.  nec  ipse  ner  eniplor  ali(|uani  m'h- 
dondi  vel  eniendi  dahunl  nionacliis  consuetudineiii  ;  indlus  auteui  posi  euni  do- 
nuiiii  i)Ossideiis  ab  bac  rcddiMida  coiisueludnic  niiuunis  ei'il.  Nam  viaiiam  cuiii 
omui  alla  justicia  in  eadcm  domo  el  ejiis  ambitu,  tam  predicti  GaUerii  tcnipoie 
f|uani  aliorum,  nionacbi  sibi  relinuerunt.  Ipsi  vero  nionacbi  per  ouinia  cideni 
Galtei'io  de  ipsa  douio  cum  appenditiis  suis  onniem  <;ai'andiani  poitabuut.  IIujus 
rei  testes  sunt,  c\  parte  nioiiacjiorum  :  Symon  supprior,  Jobaïuies  lercius  in  or- 
dino,  et  alii. 

A.  Copie  du  \mi'  sirclo,  aux  Arcli.  ii.nl.,  LL.   liiôi  (ilarlul.  A  J'>  SMiiil-\lnrtin-de^-Cliaiii|i-l,  lui.  'ji  r'. 

B.  (iopie  du  xvi'  siocle,  aux  Arcli.  n^it.,  LL.  1-303  (Cailul  C  de  Salnl-Martin).  fui.  109  r'.  d'npr./s  A. 


398 

I  l.")7-l  l.j8  ,  i8  janvier.  —  L(ti:i\   '  . 

Défense  l'aiti'  par  Iç  ])ape  Adrien  IV  de  liAlir  aucune  éjjlise  ou  cluiiM'Ili'  sur  ji'  lenitoire  do  Saint- Marcid. 
sans  le  consenteinenl  du  chapiti'i'  de  celle  ejrlisn  cl  de  r(ivi'i|ue  dn  l'aris. 

Adrianus  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilertis  liliis  Xcveloiii  dorano  el 
universo  capitule  ecclesie  Sancti  Marcelli.  que  juxta  Parisins  sita  est,  sabitem  et 
ajioslolicani  bencdictioueni.  Justis  petentiuni  desideriis  lacib'in  nos  conveiiit  inijiar- 
liri  consensuni,  lît  vola  que  a  raiionis  Iraniite  non  discordant  elleclu  sunt  prose- 
quente  complenda.  Eapropter  dilecli  lilii  noslri  Tlionie,  concanonici  veslri,  pre- 
cibus  indiuali,  petitionibus  vestris  iioslruni  iin|)ai-linuii-  asseiisum.  el  (puid  in  alio 
privilejfio  a  sede  apostolica  quondam  vobis  indullo  déesse  videtur  presenli  pa<;iiii- 
duximns  adjunj;enduni,  statuentes  ut  int'ra  parrocbias  vestras  ecclesiani  vel  qiiod- 
libel  oratoriuni,  abs(jue  veslro  et  dyocesani  episcopi  assensu,  nulliis  (MJilicai'i"  pré- 
sumât. Quod,  si  factuni  l'uerit,  auctoritate  apostolica  irriluni  liabeatui'.  Aulli  er;;ij 
omniuo  liominuin  iiceal  banc  paginam  nostre  instilutionis  inl'rin.ijere,  vel  ei  ali- 
(juatenus  contraire.  Si  quis  autem  boc  attenqitare  piesuiups(!ril,  indignalioneni 
omnipotentis  Dei  et  beatoruui  Pétri  et  l*auli  aposloloiiiin  cjus  incurral.  Daliirn 
Lateraui,  xv  kalendas  lel)ruarii. 

A.   Orijfinal,  avec  Irares  di^  sceau,  aux  Arcli.  nnl.,  L.  ■2JH,  n'  17. 

(lu  xiii'  siècle.  Le  nom  du  .sous-prieui'  Simon,  ipii  OUf  huile  l'sl  cerlainemcnl  anliTieiu-e  à  l,i 

ligure  ici  parmi  les  témoins,  prouve  ipie  c'csl  du        coulirmation  du  •.>(>  juin   i  i.jS,  ipi»  nous  dnunouf 
premier  que  cette  pièce  émane.  sous  le  numéro  'io.5. 


350  CAI'.Tl  LAII'.K   (i  K.M:UA  I.   DE   l'AIilS. 

399 

1  lr)7-l  I  :>'.).    iN    loMliT.    —    LaTIIA.N. 

Mdiiik'iiiciit  ilu  pape  Adrien  IV  ù  l'abbaye  de  Saiiile-Geneviève  de  jtayer  aux  eliaiioines  de  Saiiil-Vielor 
U'i  revenus  de  la  prdbeude  qu'ils  possédaient  à  Sainte-Geneviève.  —  "E\  injuncto  nobis.  .  .  - 

A.    Oii;;iii,il  sci'll.^,  aux  AkIj.  ii:iI.,  L.  'i-jif.  n"  i  (ï. 

li.    (j.pir  (lu  \M'   si.mIc,  il  [.<  liilil.  ]i;,l..  iiis.  I.il.  l'ili--.,    Idi.  :i(;  i'. 

C.    Cupir  (lu   xni"  Mrdr.   à   1,1    lilbl.  lldl.,   Ilj-i.  I.lt.    l'l('7().  Ji.   .'l<i.|. 


400 

I  \:>'.  :U  mais- ni  .imII   1  l."..S.  —  Pinr^. 

lenoiicialiiin  par  le  lui  Louis  Vil  an  droit  de  jfile  sur  les  terres  de  IV'jjlise  NoIi-e-Dainc.  —  "...  ^ns  erg-o 
ecclesiani  l'ai  isieiisein ,  in  rnjns  claustro.  (juasi  (piodani  lualcrnali  greniio,  incipientis  vite  et  puericie 
nostre  e\e;;iiiiiis  leiii[iora.  anteces-soribus  nosiris  cariorein  et  inter  regni  erclesias  ominentein  consi- 

ileraiiles.  .  .  ■• 

A.  ()ii;;iiial  iMi  liirine  ilf  c  |j|iip|;ia[iliG,  aux   Arcli.  Mal.,    K.  -'M  ,  n"  i   l'is. 

i;.  Cupir  <lii  xn'  -irclc-,  aiix  Ardi.  liai.,  LL.   177  (Lim'  wm-  de  Nolre-Daiiic),  p.  -il^H. 

(!.  (.(i|iir  (lu  Mil'  siùilf,  aux  Alcli.  ual..  I.L.  17.')  (Grand  l'axloral  de  Nolre-Daine),  p.  ïy'jb. 

1).  Ijjpir  (lu  mu'  sirclc,  aux  AitIi.  liai.,  I>L.  17I)  (/'(■(/(  Pastoral  de  .Notre-Dame),  p.  (ji. 

\'..  i.i<\iu:  (lu  xiii'  siècle,  aux  Arcli.  iial.,  .1.  i5j,  m"  i. 

V.  (iupic  iucdiuplèle  (lu  xv"  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  J.l*'.  (ane.  .I.l\)  fol.  8.3  v". 

I'àIiI.  :  (rr)  Du  l'.uulaj.  II, si.  inunr.s.  l'aris.  I.  11,  p.  27(1,  liaijiii.  —  (/-)  Hem.jiffus,  De  .'Icm/cmi»  l'ain..  p.  ai. 
1,..,;,,,,.  _  (,.)  l.Vjllucii,  ll,yt.  ilr  l'cns,  t.  V,  p.  5,|(;,  IVa;;iii.  —  (</)  Gullw  rhnsl.,  1.  \ll,  luslr.,  nil.  fi(i ,  d'a- 
luè-  1).  —  (<•)  CiKÏrard,  Ciirlal.  de  ^otre■Da,nr,  I.  I,  p.  ■.!70,  cl'api(''s  D.  —  (/)  Taidil,  Cartons  des  rois, 
p.  -.iS-y,  n"  .')5-j,  d'après  A. 


401 

1  157,  ;ii   mars-  1  ij  aM-il  I  L^S.  —  l'iiiis. 

|ioii;ili(ui  par  i>(uiis  \  Il  à  l'IlAlel-Dien  d'une  ceiisiM»  située  près  de  la  porle  l!aiido\ei-. 
il  eliarge  d'une  l'edevance  annuelle  de  trois  d(>uiers,  payable  an  roi. 

i)i':  cKNsi;  i:t  domimo  ni-;  poutv  i!Uii)i:iiii  datis  a  hkck  i.iitovir.d. 

lu  iiDiiiiiic  .siiiiclc  cl  indu  idiic  'IVinihilis.  aiiii'ii.  Lii(l()\icii>,  Dci  j;ralia  l'i'aii- 
coiiiin  l'i'N.  (jiiod  i'cj;iii  saiicirc  dccrcvil  aiiclorilas,  iiiilliii.^  d(d»iM  iiiliiii;;i  Iciiici'ilalis 
ari()j;aiilia.  Sciaiil  (uniics  (|iii  vidcriiil  pfcsciilcs  liKcrtis.  nos  iii  pnrain  cl  peipc- 
liiain  cicniosiiiaiii  ctiiicc.ssi.ssc  cl  c(jiiliili!!!SC  |iaii|)('rdiiis  Doiiuis  Dci  Parisiensis  très 
Milidos  cL  (»cl(i  dcnario.s  de  censu,  Parisiiis,  apiid  |)i)i'laiii  I5andcriaiii  sitiis;  cl  non 
lanliini   censiini.  scd  Inndnni  cl  oinnc  doniinimn   ci  (|iiici|iiid  J'H'i^  "'I    iHilc.slali.- 


CVRTLLAIP.E   (il':\ÉR\L   DI-    P\niS.  3.jl 

in  censiva  illa  lialjobainus,  dicte  Doiiuis  Dei  paii[iriilnH  (It'diiiin'^.  iiicliil  iiuhisaul 
successoribus  iiostn's  retiiientos  in  C('iisi\a  illa.  ('\(i'[)lis  tiihiis  denaiiis  ([iii  nobis 
l'I  siicccssorihus  iiostris  annuatim  roddeiiUir  pro  j;aiaiiilia;  (juod  nos  deinceps  la- 
luni  pernianere  volentes,sitfilli  noslri  inunimino  fl  iiDuiiins  noslri  kaiaclei'c  snjjter 
aiuiofalo  r<"cinius  confirniari.  Actuni  Paiisius.  anmi  \erl)i  Incarnali  \i"  c"!,"  vn": 
astanlii)iis  in  palatio  nostrn  quornm  apposita  snnl  noniina  et  si^na  :  Siijnnni  co- 
niili>  Tlieohaldi,  dapifci'i.  S.  (îindoiiis  l)iiticnlarii.  S.  Matiici  canuMarii.  S.  lîadnl- 
plii  conslalnilaiii.  Data  pcr  inannin  {iii(iiii)<iraiiui>r)  llnjjonis  cancidlarii. 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  de  ^As^ist.  put)!.,  layette  65,  liasse  .'{112. 
li.  Vidimiis  de  i-j6i,  aux  Arch.  de  i'Assist.  pnbl.,  layette  lia,  liasse  Sga. 

C.  Copie  du  xiii"  siècle,  aux  Arch.  de  l'Assisl.  pulil.,  A  i8o3  (Ijart.  (;  de  l'Hùtel-Di^u),  loi.  1  r. 

D.  Vidimns  de  i38i,  aux  Arch.  de  I'Assist.  pulil.,  layette  O.j,  liasse  -Sg!. 


402 

1  157-1  15',),  1  1   mai.  —  Luin\. 

Lotlre  du  pape  Adi-icii  IV  iiivilanl  le  cliapiti'o  de  Noire-Dame  à  ri'servef  h  Hii;jnes,  oliaiirejier  de  l''riiiice, 
la  première  prévôté  cpii  seivi  vacante  dans  l'église  it>  Pai-is.  ainsi  ijii'iine  maison  dans  le  cloilre  '  .  — 
-  Kcclesiasticas  personas .  .  .  r. 

Kdil.  :  ((()   I)uche<ne,  llisl.  Franc,  sa-ipt..  t.  IV,  p.  Sga.  —  (4)  Du  lioulav.  Iltst.  „nn\  Pans.,  t.  Il,  p.  070. — 
(c)  Labbe,  Concilia,  l.  \,  col.  16O1,  d'après  «.  —  (</)  Hardeniu,  (Mncil.,  I.  VI,  p.irl.  Il,  col.   i.'i5  i,  d'npiès  n. 

—  (e)  Rec.  des  hiit.  de  la  France,  l.  W,  p.  ()8o,  d'après  n.  —  (/')  \Iansi.  OmciL.  1.  \\1.  col.  Si-j.  d'.ipres  d. 

—  (^)  Migne,  Palriilojjie,  I.  CLWWllI.  col.  i('>o(5,  d'après  jt. 


403 

Vers  I  157-115!)  ='. 
Legs  par  [ieiuliard,  sieur  converse,  de  tous  ses  biens  au  prieuré  <le  Saiut-Martin-des-IJluimps. 

(:\JiT\   ÏIIEOB^LDI   El'ISCOPI   DE  TESTVMENTO   IIILDEVRDIS   CONVERSE. 

E'jo  Theobaldus,  Uei  jp'atia  l'arisiornni  episcopns,  notnm  lacio  onnilliiis.  tani 
pr(!Sontibus  quain  Inturis,  qnod  qnedani  conversa  Sancti  Maitini  de  Cainpis,  Hei- 
deai'di-  noniiiie,  leslannjntnnt  snuin  fecit  ecclesie  ejnsdein  Beati  Mai'lini,  onines 


'    Cf.  ci-dessus,  n'  3f).") ,  une  lettre  analogue  du  1 1 67,  dalo  des  premiers  actes  connus  où  soit  nieu- 

pape  .\drion  IV  à  lévApie  de  Paris  en  laveur  du  linnné  le  prieur  Guillaume.  Elle  est  en  tout  cas  pos- 

même  personnage.  lérieure  à   11 54,   dale  de  la  den.ière   pièce  nii 

'•■"''  Cetle  pièce  est  aniérieure  à  1 15(),  époque  de  ligui'c  le  prieur  Bartliélemv,  prédécesseur  de  (luil- 

l'avènement  de  Pierre  Lombard,  successeur  de  l'é-  lauine.  (Voir  Marrier,    Uist.  mon.   S.    \lartiin   <t>' 

vè(pie  Tliibaud.  Klle  est  sans  doule  au  plus  tôt  de  Camim,  p.  190  et  2()i|.) 


'^'i■l  CAiiTi  I. vntF.  (.km;i;\l  [»i:  paius. 

\i(lelic('l  (loiiios  suas  ciuu  [n'iliiiciitiis  d  appondiciis;  item  uiuiiu  cIiocl'Hiiiii  iu  Se- 
i|iiaiia  cl  allcruin  Saiirlo  Dyoïiisio  de  Carci'i'ç;  item,  ajuid  Monasteriolum,  deceiu 
cl  (((ioovcs  (|uas  liabel  riuiiiicriiis  de  Foiitciieto;  item  omiie  mobile  suum  el  oni- 
iiia  dcliila  sua,  iiliiciiiiKjiie  siiil.  (.hiod  tcm|iore  dumm  Guillermi  prioris  ejiisdem 
laclinii  csl.  ([ui  cl  ipsc  piior  eidciii  converse ''',  diim  viveret,  \ictualia  dari  cou- 
ccssil.  (Jiiod,  iil  iiicoiiciissiim  cl  iiiciiiivulsuiii  persévère!,  muiiimiiie  iiostri  si;jilli 
el  si;;illi  Saiicli  Marliiii  (•(iiiliiiiia\iiiiiis. 

A.   Cdiii.'  .lu  Mil'  >in|,.,  iiiix  Airli.  iiiil.,  LL.  i.;.")!  (C.Hliil.  A  lit"  Sainl-MnrIiii-ikvs-Clinnips),  M.  '.0  v'. 
\'>.  0>i>ir  du  \m'  siècle,  aux  Arcli.  nul..  LL.  io."i3  iCarlul.  C  i\v  Saint- .M;uliu  j.  loi.  60  v\  d'après  A. 


404 

I  Iô«.  -o  avril-  1  1   nird  1  l.")0.  —  l',tr,i>. 

(iouccssiiFii  |iar  Louis  \  Il  à  l'aLbriM'  île  Moiilniorli-c  (111110  rliai'relée  de  boi.s  iiioi-l 
il  [ireiiilro  cliai|ue  jniir  ilaii>  le  Lois  ili;  \  inceiiues. 

Iii  iiomiiic  saiicle  et  iiidi\idiie  Triiiitalis.  aiiieii.  E;;o  Ludoviciis,  Uei  ;;racia 
Fiaiicoriun  lex.  Notiim  l'acimiis  omiiilius.  i'iitiuis  sicut  et  preseiilibiis,  ipiia  domiii 
Moiilis  Maityrum  el  soioiibiis  ibi  Dco  raiiiiilaiitilius  in  \  iceuna  mortuuni  iiemus 
ad  nsiiiu  domus,  iiiiam  (|iiadiii;alam  ad  duosequos  rolitlic.  concessim  us,  extra  l'os- 
sata  IJoMoruni  Hominuni  de  Graiidimoiite,  el  servientes  nostros  inhibemus  ne  mi- 
nislris  moiiiaHum  noceanl  injuste,  nefjue  disturbent.  (Juod,  ut  ratum  sit  in  pos- 
Iciiiin,  sij;illo  nostro  muniri  lecimus,  ascripto'-'  noaiinis  nosti'i  karactere. 

Aeliiiu  Paiisius,  anno  Douiinice  Inearnalioiiis  nilHesimo  ceutesimo  i."viu". 

A.  Ciipie  du  Mil''  sit'ilr,  aii\  Arcli.  iiaL,  !..  luilo  ((iarlulaiie  de  l'abbaye  de  Muniniartre),  fol.  iS  r". 


405 

1  l.")S,  -ii;  juin.  —  .Srîni. 
iloiiliriiialidii  pai-  le  pape  Ailrien  IV  des  pii\ileges  et  possessions  du  cbapitre  de  Saiiil-Mai'cel. 

Adiianus  episcopus,  servus  servoiuin  l)ci,  (blcclis  fdiis  Nivebuii,  (b'cano  ecdesiç 
Saiicli  !\bncclli  l'aiisiensis,  ejuscpu-  Iratiiluis  tain  piescnlilius  ipiain  luturis  cano- 
iiice  siibslilucndis,  in  perpetuuni.  Kil'eclum  jnsta  poslubinlibus  iu(bilf;cii'  et  vigoi- 
c(|uilalis  cl  orib)  exijrit  rationis.  preserlim  (juaudo  ])clentiuin  vobuitatcm  et  pielas 
adiu\al  cl  verilas  non  reliiHuiil.  (juurcira  (bb'cii  libi  noslii  Tbomc.  concanonici 


''■    Le  iiiaiHi-(  ril  A  piirle  -coiiversel':.  —  "    Le  mniiuseiil  A  purl  ■  -nscripta' 


CARTULÂIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  353 

vestri,  precibus  inclinati,  veslris  justis  poslulationibus  clementcr  animimus,  et 
prefatam  ecclesiain,  in  qua  divino  inaiicipati  cstis  oltsequio,  sub  beati  Pétri  et 
nostra  protectione  suscipinuis,  et  presentis  scripti  privilejjio  coiiiiiuiniinus  :  sta- 
tuentes  ut  quascumque  possessioiies,  quecumque  bona,  tam  in  vineis  quani 
terris  cultis  vel  incultis,  pascuis,  pratis  et  aquis,  eadem  ecclesia  inpresentiaruni 
juste  et  canonice  possidet,  aut  in  futurum  concessionc  pontilicuni,  largitione 
reguni  vel  principuni,  oblatione  fideliuni,  seu  aliis  justis  inodis,  Deo  propitio, 
poterit  adipisci,  firma  vobis  vestrisque  successoribus  et  illibata  pernianeant.  In 
quibus  bec  propriis  duximus  exprimenda  vocabidis  :  Burguni  videliret,  in  quu 
ipsa  ecclesia  sita  est,  cuin  omnibus  appenditiis  suis;  curiani  de  (lansilo  cum  per- 
linentiis  suis;  et  villam  Calonei  cum  pertinentiis  suis;  qiiic([nid  liabetis  in  villa  de 
Miseri;  quirquid  liabetis  in  territorio  de  \ilbeolo;  et  quiiMpiid  liabclis  in  terri- 
torio  de  Villa  Judea;  leri'am  quam  liabetis  in  territorio  de  Rerloldi  Curie;  terrani 
quam  habetis  in  territorio  de  Castreio;  et  terram  quam  liabetis  in  territorio  de 
Cliezy;  ecclesiani  Sancti  Pétri  de  Ivri  cum  ciniilerio;  ecclesiam  Saiictorum  Gervasii 
et  Protasii  de  Vitri,  cum  cimiterio  et  decimis  ad  i|)sam  pertinentibus;  ecclesiani 
de  Piroi,  cum  cimiterio  et  decimis  ad  ipsam  pertinentibus,  et  capellam  de  Santrio; 
ecclesiani  de  Asneriis,  cum  cimiterio  et  decimis  ad  ipsam  pertinentibus;  et  eccle- 
siani de  Gharenlum,  cum  cimiterio  et  decimis  suis  at(juc  terris,  ({uas  ibidem  ha- 
betis. Statuinius  iiisupei'  ut,  secunduin  antiquani  et  rationabilem  ecclesiç  vestn; 
consuetudinem,  libère  vobis  liceat  decaimm  eligere,  qui  assidue  debeat  ecclesii; 
deservire.  Clerici  quoque  ipsius  ecclesie,  qui  ad  ordines  bierint  promovendi,  per 
decanum  ejusdem  ecclesie,  episcopo  presententur.  Preterea  omnes  illas  libertates 
et  priscas  atque  rationabiles  consuetudines  quas  infra  ambitum  claustri  vestri,  aut 
in  burgo  in  quo  ipsa  ecclesia  sita  est,  seu  in  villis  et  possessionibus  vestris,  vel 
in  capellis  ipsius  luirgi,  videlicet  Sancti  Martini  et  Sancti  Ypoliti,  et  in  capella 
Sancti  Ylai'ii  de  Monte,  liacteiius  canonice  habuistis,  vobis  aucloritate  apostolica 
coufirmamus.  Nulli  etiaiii  liceat  in  parrocliiis  prefate  ecclesiy,  nisi  cum  vestro 
et  episcopi  vestri  assensu,  ecclesiain  edificare,  neque  alicui  licitum  sit  servos 
ejusdem  ecclesie  ab  utilitatc  et  servitio  vestro  vobis  invilis  subtraliere  vel  aul'erre. 
lu  parrocliialibus  vero  ecclesiis  (|uas  tenetis,  liceat  vobis  libère  secunduin  anti- 
([uam  institutionem  ecclesie  vestre,  sicut  bacteiiiis  Iccislis,  saceidoles  eligere 
et  episcopo  preseiitare,  ipiibiis,  si  idoiiei  inveiiti  bieriiit,  cpiscopus  curani  ani- 
marum  committat;  et  voliis  qiiidcni  de  temporalilnis,  episcopo  vero  de  spiritua- 
libus.  idem  sacerdotes  debeant  respondere.  Decernimns  ergo  ut  nulli  oninino 
hominum  liceat  prefatam  ecclesiain  lemere  pertiirbare,  aut  ejus  possessiones 
aul'erre,  vel  ablatas  retiiiere,  minuere,  seu  quibusliliet  vcxationibus  fatlgare,  sed 
oninia  intégra  conserventiir  eoruiii  pro  quorum  gub(>rnatioiie  ac  susteiitatione 
concessa  suiit,  usibus  omiiimodis  probitura,  salva  sedis  apostolice  aiictoi'itate 
et  l'arisiensis  episcojii  canonica  jiisticia.  Si  qua  i|;ilur  in  liitiiriim  ecclesiastica 
C^irlul.  —  I.  /,:, 


35i  CARTULAIRE   GÉNÉRAL   DE   PARIS, 

secularisve  ix'isuiia  liaiic  iiosti-o  coiistitutionis  [)ajjinani  sciens  contra  eaiii  leiiiere 
venire  temptaveril,  secuiulo  tertiovf  coinmonita,  iiisi  presumplionein  suaiii  coii- 
<>riia  salislaclioiie  coiTCxerit,  potestatis  Iioiiorisque  sui  dignitate  caroat,  reainque 
sft  divino  juditio  existere  de  perpelrala  im([uitate  cojjiioscat,  et  a  sacratissimo 
corpore  ac  sangiiiiu;  Dei  et  Domini  Hcdemptoris  nostri  Jliesu  Christi  aliéna  liât, 
atque  in  exli'cnio  examine  district^'  ultioni  suhjaceal;  ciinctis  autem  eidein  ioco 
sua  jura  servantihus  sit  pax  Domini  nostri  Jliesu  Gliristi,  quatinns  et  hic  friictum 
bone  actionis  percipiant,  et  apud  dislrictum  judicem  pi-emia  eleiwii;  pacis  inve- 
niant.  Amen.  Amen.  Amen. 

(/?o/«)'''.  Ejjo  Adrianus,  catliolice  ecclesic  episcopus.  sulisciipsi.  Henevalete. 

PIlEMikllK   COLONNK. 

t  E<;o  liiihaldus,  presbiter  cardinalis  litiili  Sancte  Praxedis,  subscripsi. 

f  Ei/o  llubaldns,  presbiter  cardinalis  lituli  Sancte  (îrucis  in  lliernsalem,  snb- 
.scripsi. 

T  EjTo  Bernaidns.  pn-sliitei'  cardinalis  lituli  Sancti  (llemeulis,  std)sciij)si. 

i  Ego  Oclavianus,  presbiter  cardinalis  tituli  Sancte  (lecilie,  subscripsi. 

f  Epo  Gerardus,  ])resbiter  cardinalis  tituli  Sancti  Siepliani  in  Gelio  Moule, 
subscripsi. 

f  Ej'O  lldebrandus,  j)iesbiter  cardinalis  basilice  \ii  Aposloloruni,  subscripsi. 

t  Ego  Guido,  presbiter  cardinalis  tituli  Galixti,  subscripsi. 

f  Ego  Joliannes,  presbiter  cardinalis  tituli  Sancle  Anastasie,  sid)scripsi. 

T  Ego  Albcrtus,  ])rcs])iter  cardinalis  tituli  Sancti  Laurentii  in  Eucina,  sid)scripsi. 

f  Ego  Guilielmus,  presbiter  cardinalis  tituli  Sancti  Pétri  ad  Viiicula,  suliscripsi. 

DEUXIÈME   ^.(ILO^\E. 

v  E<'0  Oddo.  diaconus  cai'dinalis  Sancti  Geuigii  ad  \eluni   \uiciim .  subscripsi. 

f  E.<'0  Boso,  diacoiuis  cardinalis  Sanclorum  Gosine  et  Daunani.  subsciipsi. 

f  Ego  Gintbyus,  diaconus  cardinalis  Sancti  Adriani.  subscripsi. 

f  Ego  Petrus.  diaconus  cardinalis  Sancti  Eusiatliii  juxla  Teni|duin  \;;iip|iç, 
subscripsi. 

f  Ego  Haimundus,  diaconus  cardinalis  Sancte  Maiie  in  \  ia  Lala,  subscripsi. 

Datum  Siilrii,  pei'  manum  Piolandi,  sancle  iuimanc  ccclesie  presbileii  cardi- 
nalis ei  cancellarii.  vi  kalendas  julii,  indi<lione  \i,  Incarnationis  Domini  amio 
M"<:"L\in".  ponlilicalus  vero  donnii  Adriani  Mil''  pape  anno  uii'". 

A.   ()i-i(;iiinl,  av(>r  Iraccs  do  sceau,  aux   Arcli.  nal.,  I,.  •.!-.'ii,  n'  i  V. 

I!.    (;»[)io  ccillatiuruieo  rie  iCki?,    aux  Atrli.  liai.,  !..  ■'■içi,   u"  t 'i ',  il'a|.rès  A. 

C.    Ciipir  cullaliorUMM-  il"   ilUin.  aux  Ardi.  ual..  L.  •V'i),  u"  i 'r,  d'apirs  A. 


Diiiis  1p  ci'itIi'  i\f  la  volii.  la  ilovise  il'  Ailiii'ii  IV  :  ■Ociili  moi  somprr  ad  I>oniiiiiiiii. 


CARTILAIRI':   CEXERAL   DE   PARIS.  355 


406 

1  I j'J,   'i  mars.  —  Ljtcw. 

(iouliniialioii  des  Ijiens  el  (irivilèjji's  de  l'idibaye  de  Saint-Mngloire  ;ircnrd('p  ;i  l'nbbé  Pierre 
|inr  le  pape  Adrien  I\ . lieligiosani  vilain  eligeiililnH.  .  .  - 

A.  Copie  du  xui'  siècle»,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  lùH  (Carini.  de  Saint-Magloiie),  fol.  iji)  r". 

B.  Copie  de  i^l^^i  .  à  la  Bilii.  nal.,  m<.  lai.  .JiiS  (Cailul.  di_'  Saiiil-Majjloire),  p.  -lO. 

C.  Copie  du  Ç)  juin  iSaS,  aux  Arclj.  nal.,  S.  it'i-,  n"  3. 

L).  Copie  du  xviii'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  172  (Carlul.  de  Sainl-M.ij;l"iri'),  p.  'laii.  d'après  li. 

Édil.  :  (a)  GalUa  rlirisl. .   I.  Vil.   insir..  col.  ('17.  —  (h)  Migne.  Palrr.lwie .  I.  CI.WWIIl.    col.  1651,  d'aprf.  n. 


407 

!  lô'J.  7  mars.  —  Lïti;.(\ 


(joiliirmaliou  accordée  à  1  abbé  TbiJjaiid  par  le  pape  Adrien  IV  des  biens  el  privilèges  de  l'abbaye  de  Saint- 
Germain-des-Prés ,  et  particulièremenl  du  droit  de  noniinalion  aux  cures.  —  -EUectuni  justa  postulan- 
tibus.  .  .  ■• 

.\.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Airli.  nal..  L.  a2(),  11°  lo. 

B.  Opie  d»  xn'  siècle,  aux  Arcli.  nal..  LL.  losi  (Cailiil.  ttt  de  Saint-Geiinain-di's-I'rés),  fol.  8  v'. 


408 

Ji).  1 3  mai.  —  L.iTr.A 


Conlirmation  par  le  pape  Adrien  IV  des  biens  du  cbapitre  de  Saiiite-()j)|)ortune. 
i'ie  postuialio  vokuitatis.  .  .  - 

. . .  Eeclesiani  Sanrtoruni  Innoceiiluiu  et  aqiiosani  terrain  ijuaui  inariscns  voraiil.  juxia  rivifa- 
leiii  Parisius  ronsistentem,  (juain  boue  nieiiiorie  Teobaldiis.  (juoiidaiii  Parisieiisis  episcopus, 
et  karissiiuus  fiiius  no.ster  Lodovicus,  illustris  rex  Fraiiciirmn.  \obis  cl  ecrb^sie  vesiro  eoiiCr- 
niasse,  ac  suis  srriptis  roborasse  noscuiitiir,  eapiceriam  quO(|iie  ipsiiis  ecclesie.  sicut  idem  epi- 
.scopus  vobis  eani  rarionaitililer  adjiidiravil,  auctoritate  aposlidica  eoiiririnainiis .  .  . 

A.  Original,  à  la  BiM.  nat.,  ms.  lai.  î^iipi!,  n°  1. 

B.  Vidimus  de  i.3i5,  aux  Arcli.  nal.,  L.  Gf).3,  n"  1. 

C.  Copie  du  xiv'  siècle,  aux  Aich.  nal.,  LL.  ij.'i,  liil.  :!  1   \\ 

D.  (;opie  du  29  juillet  1  'û,'\.  aux  Aicli.  nat.,  L.  <|(lii,  n"  i>. 

Édit:  (n)  Fèliliien.  Uùl.  <k  Pnns .  t.  III,  p.  ;i:i.  —  {In  .Migne,  P.ilroh.frw .  t.  CI.XXWIII.  col.  iG.'îo,  d'après  n. 


;55G  C  A  II  T  U  L  \  I R  E  G  E.N  ER  A  L  DE  PA  R 1  S. 

409 

1 159,  iléconibre-aO  mars  1  100.  —  Paris  ". 
Confirniatioii  par  le  l'ui  Louis  VII  des  biens  et  priviièijes  de  l'abbaye  de  Sainl-Magloire. 

In  noniine  Doinini  Dei  et  Salvatoris  nostri  Jpsu  Cliristi.  Ego  Ludoviriis,  Dci  gratia  Fiancoruni 
rox,  ecclesiç  Sancii  Maglorii  in  perpeluuni.  Cum  bononini  virorum  justis  peticionibus  condoscen- 
dinuis,  Mi|)eiiia  nos  gratia  muniri  non  dubitamus.  Proinde  noverit  omnium  fidelium  presentiuni 
si-ilicel  et  l'uluronim  sollcrlia  (juod  quidam  abbasccclesiç  Sancti  Maglorii,  Pèlrus  nomine,  nostram 
adiit  presenliam,  rogans  et  obnixe  postulans  preceptum  firmilalis  fieri,  tam  de  rébus  que  pie  ab 
antecessoribus  nostris  regibus,  Hugone  vidclicet  ejusdem  monasterii  fundatore  el  edifioatore  et 
aiiis,  eranl  concessc,  quam  de  bis  quç  a  nobis  videbantur  esse  collate.  Cujus  peticioni  assensum 
prebentes,  voiunius  cl  regia  aucloritate  lirmando  preci[)imus  ut  ea  que  olim  eidem  cenobio,  et  que 
a  nobis,  vel  çtiam  futuris  temporibus,  ob  amorem  Dei  et  sanctoruin  inibi  quiescentium,videlicet 
|)redia,  possessiones,  bénéficia,  libéra  sint  et  quieta  ab  omni  exactione,  redibitione,  consueludine 
el  relevatione  inonele  (|ue  iercio  annn  a  nobis  exigilur.  Et,  (|uia  oinnes  ejusdem  ecclesi(,'  posses- 
siimes,  prolixilatem  vitaiilrs,  cnuinerare  uohimus,quasdani  lamon  in  lioc  scriplo  annotari  prece- 
|iinuis.  Ksi  cniiii  prior  erclc^ia  Sanctorum  Rarlbolomei  alqin'  Maglorii  ante  nostrum  palacium 
sila.  anliipiilus  rejjuni  ca|iclla,  cuni  hospitibus  et  terra  ex  omni  parte  sibi  adjacente;  iocus 
rtiam  ilie  ubi  sitn  est  aiibacia,  cum  omni  terra  ex  utraque  parte  sibi  adjacente,  cum  ea  terra  quç 
dicilur  Sancii  Mederici  l'uisse;  a([ua  Secane  sicut  Huit  a  capite  insuie  Sancte  Marie  usque  ad 
Magnum  Poulem,  ita  libéra  ut  nullus  inibi  sine  gratia  et  nutu  ecclesiç  et  abbatis  Beati  Maglorii 
piscari  sive  aliquid  construere  possit;  in  pago  Parisiensi,  in  villa  quç  dicitur  Monz,  terra  et  hos- 
|)iles  et  viuum;  et  villa  quç  dicitur  Carrona,  quam  dedil  Robertus  rex,  cum  vineis  et  terris  et 
loriularibiis.  servis  el  anciilis,  liberis  ejusdem  ville  liospitibus  a  lliclonoo  de  rébus  quas  pro 
usu  suo  vendiderint  vel  emcriiit,  et  quod  in  procinclu  ejusdem  ville  nullus  alius  torcuiar  possit 
construere  vel  babere.  .  .  In  polestate  Issiaci,  vinee  el  bospites.  .  .  El,  quia  abbas  Sancti  Ma- 
glorii anti(juitus  capellanus  regum  constitulus  est,  et  ob  boc  (]ualunr  prébende  ei  sunt  atri- 
butc,  volumus  ut  iu  liorreo  el  cellario  Beatc  Marie  Parisiensis,  ubi  una  illi  est  designala,  simi- 
literin  borreo  et  cellario  Sancti  Germani,  ubi  aliaconstitula  est,  frunienlum  et  vinumpro  reddilu 
illarum  babeat  et  sine  moleslia  recipiat.  Ubicumque  aulem  extra  Parisium  fuerimus,  si  illic 
abbas  advenerit,  de  nostro,  ul  mos  est,  plenani  procuralionem  babebil.  ilec  autem  omnia  quç 
prcdicla  siinl,  \el  (|ue  bic\ ilalis  causa  n(ui  sunt  denoniinata,  vel  quç  deinceps  a  bonis  viris ei- 
deui  ecclesie  l'iieriiil  collala,  cnnlirmamus  auclorilale  nosira,  qualiiius  sempor  sub  plenissima 
dereusicuie  el  emuuilalis  luicione  corroborala  perinaneant,  ila  ul  ab  bine  nullus  in  bis  via- 
nam,  sanguiurni,  luilum,  bannum,  ju>liciam.  ali(iuam  consueludineui  et  icdibilionem  liabeat 
vel  ex(|uirat .  .  . 

Actiiiu  |)ulilicr  Parisius.  anuo  ab  Incarnalione  Domiui  m"  c"  l°ix°;  astanlibus  in  palalio  nostro 


'    Celle  |)iècfi  est  signde  du  séuéchalTliibaud  V,  pnuilons  cette  observation,  pense  qu'il  reprit  ses 

ronile  de  Rlois;  or  on  sait  cpi'il  avait  quitté  le  roi  fonctions  auprès  du  roi   de  France  en  décembre 

Louis  VII  i)eu(laul  le  cours  di'  l'année  1 1  5() .  poiu'  1 1  ô() .  lors(pie  fut  signée  entre  les  deux  rois  la  trêve 

laue  lioinniage  au  mi  d'Aiigleterre.  el  qu'il  rentra  (pii devait  durer  jusqu'au  9  2  mai  1 1 Go.  (Etudes  sur 

iilus  lard  en  giàce.  M.  l.ucliaire.  à  lyn  imus  eui-  les  actes  de  Louis  VU,  p.  -235.) 


CARTULAIRE  GÊNER  \L  DE  PARIS.  357 

quorum  subtitulata  sunl  nomiua  cl  signa  :  Signum  comitis  Theobaldi,  dapiferi.  S.  Guidonis 
butifularii.  S.  Matliei  camerarii.  S.  Matliei  constabularii. 
Data  per  manum  Hugonis  {mnnofp-amme)  cancellarii. 

A.  Original  scellé  ''',  aux  Arcli.  nat.,  K.  ai,  ii"  3'. 

B.  Copie  du  xm'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  Ll^.  i(i8  (CarUiIaire  d''  Saiiil-Maj;loire),  fol.  67. 

C.  Vidimus  du  3  décembre  i6'io,aux  Arcli.  nat.,  L.  'lôi,  n°  a. 

D.  Copie  de  la  fin  du  xv'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  L.  Go-i ,  n°  i. 

E.  Vidimus  du  30  septembre  i5.35,  aux  Arch.  nat.,  K.  s'i,  n°  3\ 
FG.  Deux  copies  du  xvi'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  S.  i  160,  n"'  1  1  l't  i3. 
H.  Copie  du  7  mai  i6i4,  aux  Arch.  nat.,  K.  ai,  n'  3',  d'après  «. 

J.  Copie  du  xvii°  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  170  (Cartulaire  de  Saint- Ma;;lnire),  foi.  3  r'. 

K.  Copie  du  XV if  siècle,  aux  Arch.  nat.,  S.  1  liio,  n°  i-i. 

L.  Copie  du  xviii'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  17a  (Cartulaire  de  Saint-Magloire),  j).  -'120. 

Édit.  :  (n)  Dubreul,  Antiquilés  de  Paris,  t.  I,  p.  la'i»!  (l'xtrait).  —  (b)  Gallia  christ.,  t.  VII,  coi.  69. 


^10 

ll.jiJ-1100  W. 

Pierre  Lombard,  évèque  de  Paris,  reconnaît  que  l'oirice  de  clièvecier  de  Saint-Germain  l'Auxerrois 
appartient  au  doyen  de  cette  dglise. 

LITTERA   QUOD   C\PICERIA  ECCLESIE   SANCTI   GEUIUM   AUTISSIODORENSIS  PARISIENSIS 
PERTINET    AD    COLLXTIONEM   DECAM. 

lu  iioiaiiie  saiicte  et  individue  Triiiitatis.  Sciant  présentes  et  posleri  <[U0(1  esço 
Petrus,  Dei  gratia  Parisiensis  episcopus,  inovi  querelaiii  advei'sns  Pieiaij'iuin.  de- 
canuni  ecclesie  [Sancli]  Gerinani  Atitissiodoi'ensis,  pro  capiceria  ejusdem  ecclesie. 
Duhitavi  eniin,  quorunidani  stijjijestioiie,  utrum  dictam  capiceriain  doiialione  pre- 
decessoris  nostri,  Theobaldi,  optiaeret.  Denuiin  vei'o  diligeiiter  iiitpiisita  rei  ve- 
ritate  et  audita  et  cognita,  scilicet  quod  pi'edirtus  R[enii[;iiis]  ipsain  capiceiiaiii 
<'um  decania,  donatione  et  ti-adilione  piedecessoi-is  nostii  Tli[eobaldi],  et  juste  et 
canonice  possidebat,  et  quod  etiaiii  jaiiidicte  ecclesie  decani  ipsain  capicofiain 
cuni  decania  optiimerant;  iiitei'ventii  quoqiie  et  consilio  Sansonis,  Pieniciisis  ar- 
chiepiscopi,  Henrici,  Belvacensls  episcopi,  et  Roberli,  Caniotensis  episcoj)i.  Petti 


''  dette  pièce  est  scellée  du  sceau  de  Charles  Vil 
en  cire  verte,  altacbé  à  des  lacs  de  soie  verte  et 
rouge.  Cette  particularité  est  expli(juée  dans  la  note 
suivante  écrite  sur  le  repli  du  parchemin  :  -Presens 
caria,  ex  ordinacione  domini  cancellarii  prehabita 
collacione  ([uoruindam  consiiiariorum  régis  et  aliu- 
rum  proboruni  virnrum,  super  nuper  facla  frac- 
lione  sigilli  regii  quo  fuerat  anti(|nilus  sigillala , 


fuit  rcsigill.ila  sigiilo  niagno  domini  nostri  l'egis 
Karoii  vu""  nunc  regnantis,  die  tertia  mensis  de- 
cenibris,  auno  Domini  m°  cccc"'"  quadragesinio  et 
regni  dicii  domini  nostri  régis  decimo  nono.  - 

"'  Les  divers  noms  de  prélats  mentionnés  dans 
cet  acte  prouvent  sullisamment  qu'il  émane  de 
Pierre  Londjard,  qui  siégea  de  ii5()  au  2:>  juil- 
let 1  iGo.  (Cf.  ci-après,  p.  .'.Stla,  note  i.l 


:;:>s  cAiiïL LAiFii-:  Gi':_M';ii\L  dk  paius. 

<|U()(|iie,  'rii'censisahhiilis,  et  Willernii,  prioiis  Sa  net  i  Martini  de  Caii)j»is,  eliiiaxiiiio 
|)i()  r('(();;iiilii)ii('  vcritatis,  (jnerelaiii  iiiccptam  ex  toto  et  im|teijiotLuuii  diniisi.  Kl, 
ne  iiiota  (|ii('iela  alifjiiod  ])ericiiliim  lei  tialieiet  in  posteruni,  dictum  I([emi<jiuni] 
(le  i|)sa  caiiicciia  siinul  cuin  decania  inxeslivi,  approbans  et  aiïirmans  ut  ipse  om- 
niluis  (li(d)us  \itc  SMC  diclani  capiceriani  et  oinnia  ad  ipsain  perliaentia  cum  ipsa 
ilecania  et  onniilms  pertinentibus  ad  ip.sain  intej;re,  libère,  quiète  possideat  et 
liaheai.  El,  ni  latum  et  inconcussum  j)ei  inaneat ,  Htteraiiim  presencium  et  sij;ilb 
pi'esentis  anct(nilal('  eoiioboiavinuis.  ita  (piod,  si  (|iiis  hoc  viobiverit,  auctuiitate 
Dei  anatbenia  bit. 

A.  Ccipie  ilu  Mil"  siècle,  aux  Arili.  n:il.,  LL.  '189  (Cartul.  de  SiiiiU-Gemiaiii-l'Auxerrois),  fol.  aa  v°. 


411 

ii.'jg-iiso". 

C.cMjliriii.'ilioii  |i,'ii-  le  |);i|)p  Alex.'iuilie  lit  ilo  (oiis  ks  luciis  cl  pnvilrijos  de  S;iiii(-Lazarp '"'. 

Ab'\an(b'i'  episcopns,  servus  servoruni  Dei,  dilectis  fdiis  ])anperibiis  Cliristi  Le- 
piosis,  in  suljuibano  Parisius  in  ununi  babitantil)ns,  in  |ier[)etuiHn.  Sacre  scrip- 
tiire  lestimoiiio  didicinius  quoniani  queni  diUjjit  Dominas  corripit,  flagellât  aulem 
unuicni  lilinni  ipieni  recepit.  El,  (|uoiiiain  tabler  fla<jellatis  regnum  celoruin  est 
païaUiin,  ralio  et  buinane  conditionis  liunn'lilas  persuadet  ut  leprosis  a  caslris 
siquideni  se[)aralis,  ([ui,  tolerantie  virlute  muniti,  [)arentuni  et  amicoruni  suorum 
domestica  et  dulci  coliabilalitnie  privati ,  coritorales  angustias  et  obprobria  secu- 
laria  sub  spe  (îterni  prernii  tenqioraliter  siistinent,  solatia  niinistreiuns.  Ea  propler, 
dilecti  in  Domino  filii,  cpiieti  et  utibtati  vestre  paterna  sollicitudine  providentes, 
vestris  jnstis  postulationibus  cliMuenter  amniinnis  et  predecessorum  nostrorum 
i)cale  recordalionis  Innocenlii  ('l  En<;enii,  lîomanoriini  pontilicum,  vestigiis  iidic- 
icnlcs,  locuin  vesli'um  cum  oinniitns  ad  q)snni  pcriincnlibus  snb  beati  Pétri  et 
nosira  pnileclione  siiscipimiis,  et  presentis  scripti  pi'ivilegio  comnnniimus.  sta- 
tiientes  ut  (niascinn(pH'  possessiones,  (piecnm(|ue  bona  inpresentiarnm  juste  et 
légitime  possidelis,  aiil  in  l'utui'um  concessioiie  ponlilicnm,  largdione  regnm, 
lilirralilalc  iiiincipu  ni ,  (iblalioiie  lidclnim,  scn  ahis  pislis  modis,  |U'ocin'anle  Do- 
mino, polerilis  adipisci ,  liiina  vohisel  dbbala  [xn-maiieant.  In  quibns  bec  '  [)ro|)riis 


"'  I,a  date  inan(|ui'.  En  Irledcla  pièce  se  trouve  '''  I.e  li'xlc  de  celle  ludle  osl  copié  pi-esqne  lil- 

l'ci-ile  en   niarj;e   l.i   d.ile  de    ii,')i|.  mais   elle   esl  (('ralcriiriil  sui-  la  roiifiriiialinn  accordée   à  Saint- 

<riiii('   main    iiiodriiic  el    n'csl    la   sans  doule  que  Nazarc  par  le  pape  lùi;fèno  III .  le  .'ui  mai  i  1 /17.  el 

|iom'   lappc'liT   ipT  \lr\aiidri'    III    lui   élu    pape  le  (jue  nous  avons  cilée  sons  le  11    .'!•'!(). 
7  scpli'mlire  iifn).  ' ''   I.e  manusrril  porte  rlioei. 


CARTLLAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  359 

duximus  expriiiiemla  vocahulis  :  Forum  silicet  aiiiiuale,  in  IV'sto  Omnium  Sanc- 
torum,  quod  constat  ad  ca])ut  ccclosic  vestre  sltuni,  \oljis  a  vencral^ili  l'egi'  Fran- 
corum  bone  memorie  Ludo\iro,  pro  ain'ma  veuerabilis  rofjis  Pliilippi,  fdii  sui,  sua 
quoque  et  parentum  suorum  attribulum.  et  a  l)eni«jnissimo  rcjje  filio  ojns  Ludo- 
vico  litteris  et  si;;nis  suis  corroboratum,  qiioil  iiulli  imlc  transie! rf;  liceal,  vel  ad 
illud  venicntes  vel  inde  recedentes  ansu  tcnieraiio  ptMtuiljai'f.  Duos  luu-'jenses 
ollitia  infirmorum  oxeiTcntcs,  ab  omui  cunsuctudiiie  et  rxaclioni'  lilioros  et  (piietos, 
\iil)i^  al)  iiiso  prelato  rejjo  concessos,  ({uihus  dcruiictis  ut  alii  duo  sempei"  substi- 
tuantur,  vobis  ait  ipso  douatum  est.  Decem  porcos  solidorum  xx\  a  luajfistro  cai- 
nificuni  per  siu[;idos  annos  reci[)iendos.  Quinqne  modios  vini  liabendos  in  presso- 
ribus  ipsius  repris  apud  Muslerioluui;  et  arpennos  terre  et  pratorum  sexies  \x  apud 
Cevreut,  et  totam  ejusdem  terre  justitiam;  et  usum  nemoris  ad  supplenda  Iriticee 
domus  ne'folia,  voldsab  Arroldo,  miiite  et  leproso  vesiro,  datos  asseusu  \A  illeliui 
de  Cornillun  et  uxoris  sue  et  suoi'um  liberorum,  de  ijuoruni  lioc  erat  l'eudo. 
Modium  frumenti  unum  iu  décima  Beeoli,  quem  dédit  vobis  Hujjo  de  Oonz  pro 
filio  suc  leproso,  auuucntibus  liliis  suis  et  episcopo.  Modium  unum  annone  in 
décima  Cohindjarum.  voliis  ai)  uxore  Pagaui  de  Torotli  datuiu,  annu(Uitil)us  liiii< 
suis  et  episcopo  et  illis  de  (piorum  est  leudo.  Lnum  modium  Irumenti  voijis  ah 
Hugone,  Guarnerii  fibo,  et  uxore  ejus  et  fdiis  eorum  coucessum,  in  molendino 
Gentiib,  in  Adveutu  Domini  recipieii(him.  Fnum  modium  IVuuieiili  ipiem  (U?dit 
vobis  Jobannes  de  Barris,  babeudum  quotauuis  in  molendino  ([uod  est  coiitiguum''' 
domui  sue,  et  quicquid  terre,  pratorum,  census  et  bospiliim  Hcnricus  et  uxoi- 
ejus  leprosi  babebant  apud  Fonteniacum.  L  nam  fenestram  cambitoris,  (piam  dédit 
vobis  Gauterius  Pinzun,  cum  stallis  quatuoi'  ad  portam  ad  vendendum  pauem,  eum 
tribus etiam  quadrigatis  vini  in  suo  clauso  ad  Musteriolum  liabendis  siugulis  amii-^. 
non  sine  arpenno  ejusdem  clausi  uuo  de  meliori.  Quinque  modios  vini  ad  Maili. 
ad  niensuram  ejusdem  loci  liabendos,  de  censu  vinearum  cum  piessoragio  earum, 
quos  dédit  vobis  Odo  miles  et  leprosus,  assensu  fratrum  suorum.  l  niim  modium 
Frumenti  quem  babetis  a  ca])itulo  Béate  Marie  Parisiensis,  in  Quadrag<!sima.  Lnum 
modium  frumenti  in  molendino  Willelmi  de  Garlanda,  de  Muibi-ai.  Iiaheiidum 
(|Uotannis  in  Quadragesima.  Sane  novalium  vestrorum  que(pu_'  propriis  siinq)libiis 
colitis,  sive  de  nutrimentis  vestrorum  am'malium,  nullus  omniiu)  a  \obis  dciimas 
exigat.  Decerm'mus  ergo  ut  nulli  omuiuo  bomiuum  liceat  locum  \cshum  V(d  res 
ad  ipsum  pertinentes  temere  perlurbare.  aulerre,  minueie,  vd  ali(piibus  inl'esta- 
cionibus  jjerturbai'e,  sed  omnia  intégra  conserventur  vestris  usibus  oumimodis 
])rofulura.  salva  sedis  apostolice  auctoritate.  Si  qua  igitur  in  futui'um  ecclesiastiea 
seculai'isve  jiei'sona  banc  nostre  conslilutionis  paginam  sciens  C(Mitra  eam  lemere 


Le  mniiiiscrit  porlo  -<viii(iiiiiiiiii  - 


36(1  CAr.TLLAIRE   GK.NKUAL   DE   PARIS. 

\eiiiro  Icuiplaveril,  secundo  lerciove  couimoiiila,  iiisi  reakiia  siiiim  coiij]riui  sa- 
lisfactioiie  (•oiTex[er]it,  potestatis  ]ioiioris([ue  sui  careat  dignitate,  reumcpie  se 
(liviiio  jiulilio  exisiere  de  perpetrata  iiiiquitalc  cognoscat,  et  a  sacratissimo  cor- 
))oie  et  sanguine  Dei  ac  Doniini  Iledemptoris  nostri  Jliesu  Cliristi  aliéna  fiât,  atque 
in  extrenio  examine  districte  subjaceat  ulcioni.  Cunctis  autem  eidem  loco  sua  jura 
seivantibus  sit  pax  doniini  nostri  Jliesu  Cliristi,  ([uatinus  et  liicfructum  bone  ac- 
tionis  percipiant  etapud  districtum  judiceni  preniia  eterne  pacis  inveniant.  Amen. 

A.  (:(i|iii>  (lu  xni'sirclo,  aux  Arcli.  n.it.,  MM.  f  i  o  (Ciiluhiiic  d^'  Sainl-Lazaii.'),  fol.  .",3  r°. 


â\2 

1  100,  i"  févi'iei'.  —  Naples. 

Coiilii'iiiiilidii  par  Ip  [ta^if  Ali'xainlrc  111  du  dt'cloiiblrniciil  des  |iri.'lirndps  do  tëjjlise  Sainle-Opporluûe, 
pour  accrciili'e  le  ikumIii-o  dos  cliaiioinos. 

I.ITTERA    ALEWNDIII   PAI'K    SUPER   D1VIS10\E   l'UEFÎENDARLM   ECCLESIE 
SA.XCTE   OI'OUTl.XE. 

Alexandcr  ejiisropus,  servus  servorum  Dei,  viMierabili  iValri  episcopo  F*ari- 
siensi,  sahiteiii  et  apostoliraiii  benedictioneni.  Desiderantes  plurimuni  utdi\iiius 
cultus  in  ecclesiis  assidue  au;;eatur,  biis  que  ad  ipsius  cullus  augmentuin  piovide 
slatiiuiitur,  libenter  robur  adicinuis  firinitatis.  Cuni  itacjue,  sicut  accepiinus.  lu 
|iinvide  |)('nsans  quod  ecclesie  Sancte  ()[)ortuiie  Parisieiisis  adeo  excreverant  iacul- 
latcs,  quod  proventus  rujuslibet  prébende  i[)siiis  ecclesie  duobiis  canonicis  possent 
sui'ficere  conipetenter,  (jiiodque  dicta  ecclesia.  j)ro|)ter  niiiiistrancium  paucitalein. 
dcfectum  non  inodicuni  in  divinis  obsequiis  palcretur.  et,  ut  eadem  eo  uiagis  ad 
diviiii  cultus  augnienluni  jji'oliceret  quo  in  ipsa  niinistrorum  nunierus  augeretur, 
de  coiiiniuni  assensu  caiionicoruni  ejusdeni  i^cclesie  ac  decani  et  capituli  Saiicli 
(leiinani  Parisieiisis,  ad  quos  collatio  [irel)eiidariini  dicte  ecclesie,  de  anticpia  el 
approbala  ac  liaclenus  observata  consuedidine.  pcrlinct.  diixeris  staluenduin  ut 
de  ci'deiitibus  vel  dccedentibus  ecclesie  prei'atc  canonicis  (jui  nunc  suiil,  (|uelil)el 
prebenda  i|)sius  ecclesie  dividatiir  in  duas.  et  diiolius  canonicis  assignetur,  nos, 
luis  su|i|>licationibus  inclinai i,  quod  super  hoc  a  le  provide  facluni  est,  gratum 
liai)entes  et  rai  uni,  illiid  aucloritate  apostolica  conlirniainus  et  presentis  scri|)ti 
patrociiiio  coiiiniuniinus.  Nulli  ergo  oninino  lioniinuni  liceat  banc  paginam  nostre 
(■onliriiialioiiis  iid'riiijfer»'.  vel  ei  aiisu  leincM-ario  coniraire.  Si  quis  auleni  lioc  at- 
l('nq)lar('  prcsuinpserit,  iiidigiiatioiieiii  oiiniqioleiitis  Dei  et  bealoruiii  aposlolo- 
runi  Pétri  (^t  Pauli,  a|)Osloloruin  ejus.  se  iioveiit  inciirsuriiin.  Daluni  Neapoli, 
kalendis  l'ebruarii,  pontificatus  nostri  aiiiio  primo. 

A.   Copii'  (i\i  xiu'  siirlo,  jux  Anh.  liai.,  I.I..   VSi)  (CarUilair.'  de  Sainl-Gcrniaiii-l'Auxorroi.-^),  fol.  .'îo  v\ 


CAIITULAIUE  GENERAL  DE  PARES.  361 

11  fil),  -7  innrs-.rj  a^ril  Ufil.  —  Pinis. 

Cniiliiiii:iliiiri  |inr  ir  cliniiilic  ili»  Nolrc-Diinie  ilii  linii.  j;iilis  liiit  ii  hi  lllai^(lll  i|r  Saiul-Liizare. 
(1  une  renie  il  Un  nuiid  de  fiuiin'iil. 

DK   AN.NOW    CAriTLI-I   SANCTE   MAUIE. 

E|;o  CleiiKMis,  Paiisiciisiy  ecclesic  dijcamis,  totuiiii|uc  ('iusdciii  (U'clcsie  capitu- 
inm,  nolum  lieri  volunuis  lam  l'iiUiris  ijuain  prcseiitiljus  qiiia  aiileeessores  iiustii 
<l(»iiiiii  Leprosorum  que  est  sita  extra  ci\itateiii  Parisius,  pro  aiiiore  Dei  et  pro  re- 
medio  aniiiiariim  suarum.  iiiiuin  iiiodiiun  Iriinieiiti  in  {jranario  nostro,  ad  niinani 
[{raiiarii  iiostri,  coiicessei'iint  el  usqiie  ad  tempiis  nostruiu  persolverunt.  \os  eliani, 
bonis  operilnis  minime  invideiiles,  illud  idem  concedeiido  persolvimiis.  et  persol- 
V(>miis  siiijfiilis  aniii:;  usqiie  ad  Asceiisionem  Domiiii.  iiisi  iidVa  pcrsolverinius.  Ne 
aiilem  niihilo  oldivioiiis  coiicessio  lalis  aholealur.  sijjilli  ikisIii  auclorilalc  coiilir- 
ma\iinus,  nomiiia  (pioqiie  (jiioriimdam  nostroruiii  suhseripsiiinis.  Sijjnuiii  (dé- 
mentis decaiii.  S.  Allieili  |)receiitoi'is.  S.  Giieriniiiidi  arcliidiaei)ni.  S.  l'Iiilippi 
arciiidiaconi.  S.  Giraiidi  arcliidiacoiii.  S.  lîolierti,  siiccent(Ji'is  el  saceidotis.  S.  Gal- 
tei'i,  ("ajjellaiii  al([U(;  sacerdolis.  S.  magistii  Galteii ,  saccrdotis.  S.  Heikiini  dia- 
coni.  S.  Osnuiiidi  diaeoni.  S.  Symonis  diaconi.  S.  Heivei  sidxiiaconi.  S.  Holjeili 
sididiaeoni.  S.  Sicpliaiii  suhdiaconi.  S.  Pliilippi  piieii.  S.  l'xjsonis  pucii.  Actum 
pid)iice  l'arisins,  in  capilnlo,  anno  ah  [iicainatioin'  Doiniiii  m'c'ia".  Data  [ht 
nianum  niajjistri  Odonis  cancellarii. 

A.   Copir  tlu  viir^i.ilr.  ;iii\  Aitli.  rial.,  MM.  'j  i  n   (Carlnhinr  cl'  S^iinl-biz:nv  ),  lui.  -m  v". 


414 

1  l(i(l-l  17(1,  'i  juin.  —  Anagni  '". 
(loriliiriinliuii  par  \r  |].T|ie  Ale\,UMliv  [Il  des  liiriis  ijuc  Irs  ll.is|iilali(MN  |M.ss('Mlaiiiil  ii  Paris. 

Alexandcr  episc(»|ins,  scivus  sei'\(iiiiin  Dei.  dileclis  liliis  iiia;;is|r()  cl  liairilms 
Ilospitalis  lerosolimilani,  salnlcin  cl  apostolicam  henediclionein.  Ferxor  i'eli|;iunis 
vestrc  et  caritatis  beiielicia,  ijiie  indi|;enlil)iis  jnoiter  exliilictis.  ad  adrnilteiidas 
jiistas  pelitioiies  vcsiias  nos  sollicilaiit  pi^opeiisins  cl  iiidui-unl.  iit  liospilalitatis 
pro|)osito  taiito  fervcnlins  iiisistatis  quanlo  relei'iiis  in  vcslrisa  noijis  Itieiilis  [)eli- 
tionihus  exanditi.  Ea[)i'optei',  dilecti  in  Domino  fdii.  vestris  jnslis  ])oslulationiljns 


*''   (iclle  Ijiille  |irut  appaiiciiir  au\  aiiuéi's  i  iliii,  i  170,  i  17'!  011   1  i7((. 

Ciiilal.  —  I.  AG 


:u'r2 


cAiîTi  LAiiiK  (;km;i;al  dk  i-aisis. 


Mi'.iliiiii  iiii|icili('iilcs  jissciisuiii ,  el  paci  xcsirc  volciiles  in  |iosl(M'nin  juon  idcic,  iiiii- 
\(Ms;is  |)(isscssioiii's  cl  icildiliis,  (|uos  l'iirisiiis  Icjjidiiie  cijiiiiiai'aslis,  xoliis  cl  (luiinii 
Acslrc  aiiclorihilc  a|i(is|()lica  coiilii'iiiaiiiiis  cl  |i|-csciilis  scii|ili  |)ali'(iciiii(i  cciiiiiini- 
llilllll'^.  slaliicnics  iil  iiiilli  (iniiiiiio  Imhiiiiiiiiii  liccal  liaiic  |ia!;iiiaiii  imslrc  CDiilii'- 
iiialioiiis  inliiii;;crc.  \cl  ci  ali(|iialciius  coiilialrc.  Si  ijiiis  aiilcm  lioc  allciii|)tai-c 
|)i-cMiiii(isciil ,  iii(li<;iiali(iiicni  (jmiii|iulciilis  Dci  cl  licaloi-mn  l'ciri  ci  l'auli,  apii- 
sloldiiiiii  cjiis,  scii(j\cril  iiicursuiiiiii.  Daliiiii   \iia;;iii(',  ii  iiimas  juiiii. 

A.   On;Mii;il  M-cli,'.,  ,-iLix  Ait!],  nal.,  L.  o.'io,  ii'  0. 


415 


i  ir,U,    ,,>.illl   I JMlllrl    I  .  —  l'ïl-.iS. 

NiililiiMluMi  |i,ii-  l'icrrr  |/iinli;i|(l,  i'm' |iie  ili'  l'iiiiN,  (l'un  ilnij  Diii  ,1  la  111,11^111  de  Siiiiil,-l,ii/ni'i' 
par  ildlioit,  lils  lie  Madiicii  ilr  Sainl-MciT\ . 

1)1'    CliNSL    SU.IWTOlll  M. 

Kj;o  Pcliiis,  Dci  {jialia  l'aiisiciisis  c|iisc()|iiis.  \olmii  laciimis  uiiiveisis.  laiii  juc- 
seiililms  iiiiaiii  liiliins,  (|ii(mI  lioliciliis,  lilius  Matiu'i  de  Saiiclo  Mcdcnco,  iiohis 
|i!i'sciililiiis  cl  aiidiciilil»us,  doiiuii  Saiicli  Lazaii  l'ai'i:<it'iisis ,  in  qiiaiu  nxoiein  cjns 
rc(i|)ic|iaiil .  Avclinani  iioininc,  de  ninritajjio  dich-  doininc'-  ([uciidam  cciisuni  do 
|-c|;i'alaiiis  (|iii  sal  \ciidniil  Pai'isins,  ci  1res  sdlidos  ccnsns,  cl  Ires  scxtarins  a\ciK!, 
al(jne,  deciinaiii  di;  sox  ar|teniiis  terre,  (jnani  (cnciil  Iralies  Teinpli  de  inarilajfio 
Aveline,  cojjnnvii-  se  in  elcinosinani  douasse;  cl,  si  de  hoc  dono  sni'<;erel  ali(|nando 
(-aliiiiiiiiiia  (|iiia  de  leodo  esl ,  donec  doiiuni  i>liid  |jaraiilasset  ot  l'alum  Iccisscl, 
m  conliaiilcuinin  dedil  alinin  (jnendain  ccnsuin  siiiiin.  (|iieni  m  l'dleiia  lialiel  de 
Sancla  (!ciiol('\a.  AcUini  jinlilice  i'arisins,  in  doino  iiosira.  aiiiio  al)  incainalione 
Ddiiiiiii  iiiilIcMnio  cenlesnno  s(>\aeesiaio;  astaiililtiis  illis  (|iiiiniiii  niiniiiia  siilili- 
Inlala  snnl  :  (încrniundo  arcliidiacono,  (iirai'do  arcdiidiacono,  nia|;isli(»  Manerio, 
Hn;|(ine  de  Sarcleio,  Tlicobando  de  Scnlid;  \ilali,  dcfano  Mosiaei;  (Irispino.  de- 
cano  Anioniaci;  Indierlo.  dccaiio  Donni  i\ledardi;  ludicito  de  l)aaloi:  iiia<;i>lro 
Anselnio. 

A.    llil;;iiMl  Mvllc,  ,-in\  Aieli.  iiiil.,  M.  3o  ,  11"  :i. 

i!.    Caiii.'  ilii  Mil"  sir,  1,.,  au\  Airli.  nal.,  MM.  -m  (i  (OailiiKiiKMlr  Siiinl-Lazan'),  M.  .'i  1  v". 


''     l'iiTiv  l.iiiiilKinl  siTiiil  iiiiirl  le  .">   mai  1  1  (io  ,  mtJIi's  iIi'  ci'   riiniiasIi'Te.  par  .Icaii  de  T(iii!niizi\  In 

(r;i|M-rsr()l,iliiainMli'Ni,livi)aiiic|(liii'Tanl.  f;«/7H/.  |ilacriil    au     •'••   juilli'l.    (,'rsl    crllc    (Irniirn-    ilale 

,!,■   \iiln   D.iiiic.  1.    IV.    |i.   (111  I,  mai-  si.n  (^iiilaplm  (|ii'a,liiicl    M.    \  i(|,.r    M.iilrl    ilaii-,    smi   (•liidc    sur 

,laii>    IV;;li-r    Sailli  M,"  (vl    (Cil/,,,    rl,n\l.,  I.  VII,  Irlrrlinii    ,|,.    Maurice    ,1e  Sullv    [  Ainial,''<  ,le  /„  lui- 

,-ul.  (i,|  ilixail  sa  iieirl  an  •'.  i  jiiill,'!.  ,•!  l'Oliiluaire  nillr  df  Hunlraii.r.  1  SSf) .  n"  il. 
ili'  Sam!  \icl,ir.  il,'  iiiriiie  i|iic   li's  Aiiiiairs   manu-  ''    l.e  mauiiscril  lî  |iiir(e  par  l'rri'iir     iHiiiiiiii'T. 


(;\p.TiL\iuE  f;i:M:n\L  m-  pap.is.  3G3 

1  ICilt,  opivs  le  i"  août.  —  Pinis. 

Confii-iiHitioll  par  I/mis  \  II  il'iiii  ilcn  Inif  à  la  mai^nii  de  Sniiit-l,a/.ari' 
par  r.iilierl.  i\U  .le  Mallileii  de  Sainl-Monv  '*'. 

In  nomine  >anrte  ot  iiulivicluc  Trinilalis,  amen.  K[;o  Liudovicus,  Dci  ;[ralia  Fianroiuni  rex. 
iioturn  faciimis  universis,  tam  presenlihus  (juam  fuluris.  quod  liollicrliH.  lilins  Mallici  de  Sancto 
Mcderico.  in  presenliam  iioslram  veniens.  ddimii  el  IValrlIiu-  Saiirli  I.azari  I'aii'<ieii-i-.,  in  ipia 
iixfiri'in  ejn'^  reripicbant,  Avelinam  nomine.  elc.  Hem  ila  roeilalam  el  aiidilam  (■<in>iiil.ii  el  ad 
per|)eluam  rirniilaleni  ^i(;illll  nostro  miiniri  pi-eeepimn';,  i~nl)lei\sriipt()  karaelei''  noslii  nomini^. 

Actiini  l'a^is.iu^.  anin)  ajj  Iiicainalione  Doniini  m"  (."  l\'\  re;;ni  nnslii  wiiii'  :  a?laiililju.~,  etr. 

A.  Original,  avec  re^los  de  srfaii,  aux  Aicli.  nat..  K.  "4.  n"  'i. 

B.  Cojiie  du  vin'  sirili'.  au\   \it1i.  ri:it.,  MM.  ^lo  i  Carliilairo  de  Î^aiiil-Lazar'' i,  l"l.  i .')  T. 

Edil.  :  Tardif,  (Inrlniis  ihs  mis.  p.  "fii.  d'^ijirés  A. 


11  GO,    i"  ,iomI-i5  ai  ni    1  1  C)  1 .  —  Paris. 

(ioiiccssimi  par  l.niiis  VII  ii  Tlière,  IV'mine  d'ivps  Lncolie.  de  la  piviprii'lé  dis  cini|  méliers 
de  laniii'Mrs,  liaiidroveiirs.  siieui-s.  iiié[;issiers  et  liiiiirsiers  de  Paris '\ 

Ego  Ludo\icus.  Dei  '[liilia  Fiaiicoiiiiii  \v\.  niiivcrsis  prcsciili's  lileras  itispec- 
turis  salutem.  Novorilis  (jiiod  nos  dediinus  ot  ronci'ssiiiuis  ex  iiuiu-  iii  [loslcniin 
Tliecic,  iixori\voni  Lacolic.  et  ejiis  horiMlibiis  inaffisleriinii  laiialui  uni.  Itaudreu- 
iiini,  ^iiloruni,  mcsfft'icoi  iiin  (d  l)uisiniuni .  in  villa  iinstia  Parisiciisi.  <uni  loto 
jure  ipsiiis  niafjislci'ii  quod  liahchanius  et  lialiore  polfianius.  cl  [iiccipuc  doini- 
iiiuni  t'xcubiai'iim  dirtc  \ijl(>.  ciini  (unniluis  jicrliiH'nlihns  ad  casdcin,  (d  alioiaiiu 
ad  dicUini  niafrisloriiini  |ioi  liiicncinin.  Iialioiidum  id  posMilriidnni  in  [luslciuin 
al)  ipsa  ot  ah  cjus  InTcdilms.  Kl  iiisu|»iM-  quillavinius  du  laiii  Tlicciain  id  cjus  lic- 
i'cdcs  al)  onini  cDiisiicludiiie  (d   lolta  td   lalia;    ncipii'   |iii)   pirposilo   m\i'  \iaiio, 


'''   (ic   diplôme   esl   cupie    lillrralenieiit   sur    la  saint  Louis,  car.  ain--i  que  \l.  Liirliaiie  l'a  lail  ob- 

charlo  do  Pierre  j.ornliard  ijiie  iiniis  avons  donnée  server  avee  raisim.  les  Iriniiiiles  -I  iii\ersis  |,i-,.^|.|i- 

sons    le  II"    preci'denl;    il   esl    dmir    proliaMe    (pi'd  les  iileijis  ii|s|]rf|iiris  >,dllteiii -,   -Niivri  ili^  inind- , 

est  de  peu  posiérieiir.  -(jiioil  iil  raliiiii  --il...  hadi  Iriiiniis-  nrhiienl  [lojil 

'"'  Jusqu'il  ces  ili'riiiei-s  leiiips  raiilhenlicilé  de  en  usage  ;i  la  cLaiiceilcrie  de  l.iniis  \  II.  .\ioiil(jii> 

ce  di])l(jino  n'avait  soulevé  annine  (dijeclion.  quoi-  que  re\|iressiiin  -vdla   PaiM^ieiisis-   pour  r|é;.i;;ni'i' 

<pie  de  nonil)i-eiix  auteurs  aient  eu  occasion  de  le  la  ville  de  Paris  u'élail  ;;iicri>  d..  >|\|i.  ,mi  \n'  siècle. 

publier  ou  de  le  citer.  Nouscroyons  toutefois ([ue  c'est  —  (!!'.  I.iicliaire.  F.tiidi-s  sur  /es  lu-h'^  ilc  l.i.u  s  VII . 

une  pièce  fausse,  fabriquée  vers  la  lin  du  rè^fjne  de  p.  ,Si|. 


Ui 


(;\HTLL\IIU':   GEXERW.   DE   PARIS. 


iief|iie  pro  alio  se  juslifialnint,  iiisi  jiro  coipore  ro[;is.  (Jiiofl.  ni  ralnm  sil  cl  in 
])a(('  lialicniit ,  lilh'ras  d  sifjllmii  nosliuiii  suj)t'r  hoc  dono  dicle  Thoeic  cl  çjiis 
lici'cdilnis  liadi  Içciinus. 

AciuMi  l'arisiiis,  aiiiKi  nimiiiii  m"(;"i.\".  i'c|ji)i  iioslri  xxiiii";  astanlibus  in  palacio 
iioslro  (|U()i'iMn  apposila  siinl  noniina  el  sijjna  :  Si;;iuiiii  coinilis  Tlicohaldi ,  dapiloi'i. 
S.  Mallici  cnincrai'ii.  S.  Matlioi  coiislabidarii. 

Dala  jtci'  niaunin  Hn;M)nis  caiiccJlarii. 

A.   Ci>|)ii'  (lu  vu"  m'i'vIo  il'iiii  \l'liinu<  Ar  mars   1-177  ("■  ^-^^  ''  '■'   "''''■  "'''■'  '"^-  ^''-  2'ioGi)  (Ltrrc  des  inr- 
liers),  fui.  \ii".\  !•". 


418 

IKiO.   1'    ,-.oùl-i5  .-nril   11(11.  —  Pvnrs. 
AssiiMi.iliiiii  par  l.nuis  Vil  (le  (liviTs  iY'\eniH  au  clia|ji'laiii  (li>  la  cliaiii'lle  île  Sairil-Mccilas-iln-PaJais '". 

In  noMiinc  saiictc  cl  individue  Triiiitatis,  amen.  Ivjo  Lndovicus,  Dei  <;i-atia 
Francornin  rex,  noluni  facinius  nniversis  jjrcsenliliu.s  cl  lnhiii>  (|nod  palermeus, 
Ikimc  nicnidi'ic  i'c\  l.ndoMcns,  ainiiic  .sue  consulens.  m  lionm'e  Ijeali  coidessoiis 
.Niclinlai,  l'arisins,  in  palalio,  ca|)ellani  conslilMil  et  desaccrdolis  ibidem  servitiiri 
snsl(>nlalioiie  majjnificc  jipovidit.  Nos  eliam,  ohlenlu'-'  ix'missionis]ieccatoi'am  nos- 
li(n(ini.  ipsinii  l>''nilicinm  eapellauo  Sancli  Mcliolai  alli^iluilinn  cmiscrilii  l'ccera- 
nui.'!;  sed ,  eandeni  ne|;iij;('iiUa  (•(H'rii[)tam  rénovantes  cailidam ,  consliliiimus  capcl- 
lano  dnos  mo(1ios  IVunienti  apud  \  illam  Novam  annuatini  liabendos,  in  lesto  sancli 
liemi;;li:  l*arisiiis.  iii  Ircba  nosli'a  relro  pabdiiim,  vi  modios  \ini,  nbi.  si  \iiiinn 
dclnciil.  ib'  hanl)anniii  noslio  pn^cipiinns  redib;  (b'  re(bbln  corvesai'ioiMim .  m  Na- 
lab  \  s(di(b)s.  in  l'ascba  \,  ;id  l'enlecoslen  siinihlei'x.  (hiamibu  aulcm  moiabimur 
l'ai'isiîis.  sivi'  nos,  sive  rejjina,  sivc  malcr  noslra.  sivc  pcob's  i-e;;ia.  collnbc  (b' 
(b)m(i  niislra  un'"'  panes  el  vim  dnnubiim  sexlarinni.  pcd  coipiina  (bios  (b'nanos. 
cl  pid  biniiiiaii  uiiam  lesain  cambde  ci  pci'pclm»  slaliiimns.  Obbiliones  vcni  om- 
iics,  siciil  iiistum  esl.  capelbini  ernni:  scd  .  cnm  erniiiis  presciiles  ciim  capclbims 
(Hii  iiidiiscinii  (Mniilanl.  ex  eipio  (b\i(b'l.  el  snndilcr  cnm  capclbino  icjjinc:  cl. 
cnm  l'ef'iiia  n(d>iscnni  allncril ,  capelbnnis  Sancli  Nicbolai  (>lb'ren(b'  tciciam  paitcm 
babebil.  (Jnod.  ni  pcipeliM'  slabiblatis  idilinciij  mnninn'nl  uni ,  scriplo  conniMMi- 
(bnimiis  cl  si'jilb  noslri  ancloiilale  el  noinmis  noslii  cai'aclerc  snl)lci-  lii'niaxnnns. 
\iichini  pnbbcc  l'ai'isins.  ann<i  bicai'iialionis  Dcnninicc  ai"  c."  i.\",  rejjni  nosli'i 
xx"mi;    aslanliiius  in    pabilio    nosli'o   (|noiiim    iMimina   sidililnbtla  snni    cl    si;;na  : 


•'    TiliT  ajfiiili' ail  \n'  sirrlc  :  -liarla  vi'dif'ris  rapclli' iMlcrioris.-    —   "'  Siippli'i-z -pn 


CARTULAIUE  GENERAL  DE  PARIS.  36; 

Sigmim   Teobaldi,   Blescnsis   romitis,    dapileri   iiostri.  S.  Guiiloiiis    Ijuticularii 
S.  Matliei  canierarii.  S.  Matliei  conslabulaiii. 

Data  pcr  iiiauum  [inonoordninw)  Hiij;oius  caiicellaiii. 

A.  Original,  avei"  tiaces  Je  sceau,  aux  Airli.  nal.,  K.  jô,  u"  i. 

B.  Copie  collai,  du  wii*  siiV-lo,  aux  Arcli.   nat  ,  S.  (j^^,  n°  5t. 

C.  Copie  du  wii'  siMe,  aux  Anli.  nnl.,  LL.  lia:)  (Carlul.  de  la  Sainle-Cliap.'lle),  fol.  ^l'i  lis. 


419 

Vers  II  GO. 


Sentenco  de  Maurice  ilc  Sully,  ('\("(|iip  iIo  Piiris,  adriluuinl  an  pricMin'  di'  Noliv-Diiun^-ilcs-Clianips  la 
iiioilié  (l'un  four  siliié  nie  ili?s  Juifs,  iliuil  P.ohert,  lils  de  Mathieu  di'  Saiiil-\Ii'i-i'y,  cuuli'^lail  la  pi-oiiried' 
audit  prieuré  '''. 


DE  PARISILS. 


In  nomine  saiirle  cl  iiidividne  Triuitatis,  ainen.  E;;o  Maiiriciiis,  Dci  j;ralia  Pari- 
siensis  ecclesie  Inuiiilis  iniiiistor,  notuin  fieri  voliinuts  lam  preseiitiljiis  (jiiam  fu- 
turi.s  quod,  veniens  aille  pres(Miliaiii  nostram,  lîaldiiiims,  prior  SaiicLc  Maiie  de 
Canipis,  advei'sns  lioljei  liiiii ,  niiiiMi  Alatliei  de  Sanclo  Medeiico,  ([iiei'elam  depo- 
suit  pro  eo  «piod  dicebal  incdietatem  cnjiisdaiii  funii  residoiilis  iii  vico  Judeo- 
runi,  ciijiis  allera  pai\s  poiies  jiriorein  cral,  ipsuiii  violeiiler  cl  injuslc  leiiere.  Qiio 
ad  jiidiciuiii  iiostriiiii  sepins  evoi'alo,  laiidein  ipsam  coiilioveisiam  e\  iiiaiidali) 
domiiii  pape  el  sine  reiiiedio  a[)pellalioiiis  audiendarn  el  iiiie  deliilo  leriniiiaiidaiu 
siiscepimus.  (loiilroversia  auleiii  lalis  eral  :  dicel)at  siipiideiii  prior  loliim  predie- 
liiiii  liirmim  ad  jus  lîeale  Marie  perliiiere,  ea  scilicet  ralioiie  ipiod  el  daliis  liicral 
a  (piadain  imiliere,  iioiniiio  Teeliiia,  ela  filio  ejiis  Ileiirico,  enjus  maiiliis,  iioiiiiiie 
Harlliolomeiis,  eidem  ecclesie  se  dederat,  iii  elemosiiiaiii,  id  est  in  dorialioneiii 
inler  vivos,  licel  coiitcinplatmiie  niorlis  el  posscssionem  iotius  j'ui'iii  liabiicral  et 
(|uicle  po.ssederal  ;  cpiod  evideiilissiiue',  lam  super  possessioiie  (piaiii  sii[iei'  ileiia- 
tioiie,  niulloi'uni  lesliuiii  copia  coiuprohavit.  (Jiii  (piideiii  leslcs  assereliaiil  siipia- 
dictum  liirniim  jindalo  l)[ailliolonieo]  el  iivori  ejiis  iiullalenus  de  lieredilale  oIj- 
venisse,  sed  de  adipiisilioiie  ipsormn  esse.  Frcdiclus  vero  li[ol)erliisJ,  lixore  sua 
prcsenlc,  ciijus  n(jiniiii;  e\|)eri(d)alui',   et   raluiii  liabeute  quod  pcr  euiu  lielial. 


''   Celle  cliarli'  esl,  sans  dale,  et  hi  clu'ounldjric  (piec'rlail  an  rdUMiieiieenienlde  l'i'pisi-npal  de  \lau- 

des  prieurs  i\r   Nohe-nauir-dcs-ClMuips  rsl  Irop  rire  di'SulK,  cai- nu  sail   pai-  ilcu\  ail.'s  (pic  ihmis 

iueerlaiur  pniu'  <pic  l'nu  puisse  ilirc  Ji  (jui'llc  (•pdijuc  ,i\(iHsi|(.uur^ei-drssus(ii'    h  i  .">  el  'i  i  (i  )ipic  lliiljei-t . 

siégeait  le  prirur  l!;uidi/uiu  ;  uuus  pcusiuis  Iduicluis  lils  d._'  Malhiru  de  Saiul-Mci-rj  ,  \  ivail  eu    i  i  (io. 


3CG  (:\I',TL:L.\IHI':   GI^M::!!AL   DE   l'AlUS. 

liée  Diuiii.i  |iciiiliis  aliiie[];il)al.  Aiulilis  i|;ilui'  lalioiiihiis  hiiie  iiide.  et  altcslatio- 
iiiluis  ic(r|ilis,  oiiiiiiljii.s(juc  dilijfciik'r  iiispcctis,  coininiiiiicalo  cuni  sapientibiis 
xiiis  cmisilid,  scivalo  ordiiio  jiiiis,  in  ii('!;otio  piocodeiites  socuiKluin  cause  iiic- 
lila.  pailciii  liiiiii  (le  (|ua  cral  (■((iilciitii) ,  auclt)ri(ale  apuslolica  cl  iiosd'a,  ecclesic 
Bcali'  Maiic  adiiidicaviiiiiis.  (juod  (|iiideiii  sci'iLi  leciuius  et  si;;illi  niislii  iiiuiiiiiiiiit' 
l'oboraii. 


A.    On;;!!!;.!,, 


Anh.  iwL.L. 


420 


Vers    1  1  (iO  ' 


Ali;iiiil"ii   [lar  les   liis  de  Jimii  des  Ikinrs  (\r  Ions  les  ilidils  qu'ils  |ioiiv;iii'nl  nvoir  -.iir  iimc  maison 
fl  .les  \i;;ii('S  sillKVS  ;i  lirllmillc.  (JIMIII  cllcViÉlier  liOlilliii'  lîunlill  fiXiiil  ilnuin-i's  ;i  Saint-\  icior. 


ni:    \im:is   lur.niM    militis. 


EjM)  Evcrardiis,  iiiiiiislcr  liuiiiilis  iiiilirie  Tenipli,  iiotuiii  lieri  \(iln  laiii  poslei'is 
(jiiaiii  [)reh('iililjiis  (|iiod  lilii  Johaiinis  de  Barris  Iratris  iiiei,  \\illelimis  cl  Balde- 
viims,  {((iisilio  el  precihus  patris  siii,  pro  remedio  aiiiiiuiniiu  siianiiu  et  antices- 
^oiiiiu  siioriiiii.  e\  tuto  rciiiiscriiiil  eeclesie  Beali  \  icturis  (jiiiccpiid  juris  halieliaiit 
seii  elaiiiai'e  poleiaiil,  lain  iii  duiiio  ([iiaiii  in  vineis  el  onniilnis  qne  Bnrdini  mi- 
litis rui'iiini.  et  qne  15nrdlniis  cidcin  eeclesie,  post  obiluirr  snnni  et  nxorissne,  con- 
ccssil  alipie  inipeipcliiniu  d(ina\  il.  Bnrdinus  enini ,  anteqnani  doiiuni  eeclesie  Beati 
\  icioris  lecisscl,  di)innni  siiani  et  \nieas  apud  Sa\ias  in  leudnni  Juliannis  de  liairis 
posncral,  cl  de  eo  lenel)at,  cl  illi  scrvicinni  debebat.  (Jne  oninia.  videlicct  leoduni 
et  serviciuni  cl  oiimc  jns  .snnni  in  (iinnd)us  (juç  ex  doiio  illins  Bnrdini  predicle 
cccicsic  cvcncrnnl .  prcfali  lihi  .liiliannis.  in  pi'Csenlia  nosira  el  snb  Icslmionio  nnstro, 
inipcriichmni  icniiscinni  cl  libcre  ac  (pnclc  [Hissidcre  conccsscrnni ,  ni  nicliil  dein- 
ccp>  c\  liis  \cl  i|isi  \cl  sin'ccssores  eornni  cxijjcie  ani  i(M'laniarc  possinl.  (juod,  nt 
in  |i()>lciiini  rai  uni  lirninniipn'  perinancal .  sci'iplo  connncndari  ac  m;;iIIi  nosiri  tes- 
lini(iiiit)  si;;nari  ccnsnmins.  \(innna  Icsiinni  (pn  alliici'unl  licc  snnt  :  lîencns.  ca- 
noniiiiN  (\i'  Mcidis:  (iirlM'rln>  cl  llcniicus.  Landricns  panciai'ius  cl  lilius  ejns  Evc- 
lai'dns.  l'cr  crnccin  rc\cslicrnnl  Nanlcrnin.  priureni  de  Sanclo  \  iciore,  Willelmus 
et  Baldiiinns.  lilii  .lolianni^  de  Barris. 

A.   ()ii;;iii.il  Mvll,..  aii\  Anii.  liât.,  S.  •■  i  .'i  i .  n'    i  S. 


>■'  (^cllc  |iircc  fsl  s.iiis  (l,i|i>,  mais  (>ll,'  |irul  rliT  alli-il)iiiv  au\  ciivirniis  i\<'  l'an  i  il'io.  car  li-  prii-ni'  (if 
Sainl-Viclor,  .NanliTiH,  i|iii  \  l'^l  MoinnK',  nioiniil  I  •  !•.>  juin  il  (')■.>.  {(iullm  cltrisl. ,  l.  \  11.  roi.  (ilid.  ) 


(;AliTUL\IP.E   GÉNÉRAL   DE   PAUIS.  367 

1  IGI,  apivs  le  27  in.iis  '  . 

I.nni';  VU  sipiiifip  ail  |iwiir  i\r  S,iiiil-\  iclcir  i|ii('  l'alibi^  Aclianl,  ayaiil  rtr  |ii-(iiiiii  i:\('([iii'  irA\ranrlies. 
(li'M'a  ili'Sdniiais  s'alislciiir  ilc  Idiil  acte  d'admiilislralidii  dans  l\djlia\r. 

Ludovicus,  Dc'i  ;;rali;i  Fraïuoiuin  rcx,  pi'ioi'i  d  uiiivcisis  fiatiihiis  Saiicti  \  ic- 
toris  .saluleni  cl  diloclionein.  Ecclesia  isla  ex  beiielicio  piiodecessoruin  iioslrorum 
ol  occlosia^  Parisieusis  funtlala  est,  mule  et  specialius  eain  (lili;;iriiiis.  Vocatiis  est 
abl)as  vesterad  aliain  ccclesiain.  Non  V()liinuis(|iiod  res  ecclesia!,  ciijiis  cura  ad  nos 
priiicipaliter  speclat,  in  aiiipio  ininoienlur,  sed  crescant.  Unde  cL  rejjia  auctori- 
tale  vobis  pi\Tci[)iinus  ut  aljhas  A[cliardus]  de  celero  nulhun  alienandi  vel  acci- 
piendi  res  ecclesia'  istius  lia])eat,  l'acullatem,  ne(|ue  eu  pivesenle  vcrluiin  aliquod 
de  electione  incipialis.  Valete. 

A.   Copie  dans  un  maniisciil  de  Suiril-\  iflor. 

Édit.  :  (a)  Diichesne,  lliM.  Franr.  script.,  I.  IV,  p.  -/GH,  d'apivs  A.  —  (/-)  I)n  lîoiibv,  //»(.  l'ian'is.  Pans.,  1.  II. 
p.  3oo.  —  (>)  MaHène,  A,„i,I,shi„„i  mllnlin,  I.  VI,  p.  2;io,  d'apirs  A.—  (./)  '."///.'  rhnsl.J.  \  Il  ,  col.  Ml\. 
(Paprès  a.  —  {e)  Rer.  ilcs  l„sl.  ,1e  h  /■>,-«,<•,  f.  XVI,  p.  ■^7,  d'apiès  ». 


422 

IIC.I,  i(;  avril -7  avril  1102.--  Omàws. 

Dniialidii  par  Lmiis  Vil  à  la  l(>pniscric  de  la  Saiissaye,  près  \illciiiir. 
de  la  dlnie  ilii  viii  aiiielU'  au  cclliiT  royal  ii  l'ai'is  [idui-  le  s-i'vinMlii  lui  iiiiei'liii  ilr  la  l'eiiie. 

Citée  par  :  («)  Diilirenl,  Aiitiijmlh  ,Ic  Paris,  p.    i:!i'i.   —    (h)  Cnllin  chrint..  I.  MI,  ci.l.  C,:!,',.     -  (,.)  I.nrliaire  . 
Eludes  sur  les  actes  de  Louis  VII ,  p.  ■?.■•'{ ,  d'apié-;  11  el  b. 


423 

i  IGI,  1(1  avril-7  avili   1  Ifii.  —  I'ahis. 

Don  par  Louis  Vil  aux  relieii'iises  d'Wrres  des  revenus  de  la  ilièvecerie  de  li'elise  de  Paris, 
peiidaiil  la  vacance  du  siè;;'e  è|iiscdpal. 

IIEC   EST   OLVUTi;!.  \    KCLKSUi    lUiVTE   MVniE   PVlilSIENSIS   DE    SEDE    VVCWTE. 

E<jo  Ludovicus,  1)('i  <;iatia  Francoruni  rcx.  Post  ohituin  Paiisiensis  episcopi 
bone  meniorie  Tbeoliaiib,  episcopatus  et  refjale  in  noslrani  inanuni  venil ,  et 
siniilitcr  ca[)icerie  l'ediHlus.  Sed,  cuui  oblationes  cL  icddiliini  allaris  millcinns 
assuniere  iii  usus  re^jios,   luonasLcriurn   virjjinale  de  E(b'ra  c()nsp''\iuuis   niuilis 


''    l!ré(]liij;ny(7«Wc(/r.w/;/-/.,I.IIl.p.:!-.-0ella  Irhrliuu  .FAcliar.l  au  siè;;e  d' \vraiiclies  eu!  lieu  le 

Gallia  chrislmna  (loco  cil.)   placeul  irlle  lellre  en  -jy  iii.iis  1  i(ii.  (  Ciil/iii  clirisl.,  I.  \l,  cdl.  'iSi.  Cf. 

1  1  (J2  ,  mais  elle  es!  pliildl  de  l'année  ])rè(M'denle ,  car         Liicliaire ,  Eluder  sur  les  iicic.s  de  Louis  |  II,  |j.  -j  fi  ?>.  ) 


3G8  CAHTLLVIIU-:   GKMiRAL  DK   PARIS. 

iiiditjL'ie,  vl  siKTiii'iim  viijjiiiuiii  iii(Ji|;i.'iitie  siicciirrere  tli;;iiuiii  (luxiimis.  Nuliun 
ilcKjiH'  icciiiuis  uiiiversis,  presentihus  et  luturis,  ([uod,  pro  uoslia  el  aiitccossorum 
iiostroriuii  icjfiiia  Fraiicie  aiiimabus,  qiiicquid  capiebamus  in  capici-ria  L'clesie 
Paiisiciisis,  vacante  sede  el  episeopatu  cxisleiilc  in  niann  ic];ia,  cunvenlni  soioruni 
de  Edciii.  (pn^ciens  vacaverit  episcopatus,  donavinius,  iiabeiiduni  u.sijue  ad  ipsani 
diem  ijua  laela  l'uerit  eb'ctio.  Et  intérim,  dnni  teinieiiiit  moniales  capiceriain,  ipsius 
capneiie  el  allaris,  tiun  de  luminaiibns  (pnnn  de  aliis  necessariis,  sicnl  est  con- 
snclndu  eelesie,  expensas  i'acient.  Ouod,  nt  ralnni  sit  et  penitus  inconvnlsnni, 
pei-  srrijilnram  presentem  et  regii  sigilli  in)pressionem  confirmari  precipimus, 
snbscriplo  nomiiiis  noslri  karactere.  Aelnm  |ud»lice  Parisins,  anno  ab  Inearna- 
lionc  Doniini  .m°c"l\i";  aslantibus  in  palatio  noslro  f[n()rum  sublitulatasunt  nonnna 
et  sijjiia  :  Signnni  comilis  Tlieo])aldi,  dapiferi  nostri.  Sijpiuni  Guidonis  bnlicularii. 
Signum  Ahillici  cann-rarii.  Coiislabulariu  iiulio. 

Data   pt'i'  mannm  llujfonis,  eaneelbiiii  et  episro[ii  Suessionensis*''. 

A.    C.i.ir  An  Mir-HTlr.  inix  Airli.  ii:it..  LL.    1  Ti,,;)  (  C^ulnl.-ilrv  ,lr  r,,l,l,ayr  d'Y.'nvs).  p.  •>. 
li.    I.upif  (In  xni-  siùclc.  Il  la  11. 1.1.  nat.,  iii^.  lai.   i  iX,,f|.  |m|.  i  T..")  r",  d'apirs  A. 
(^   (;o|ii.>  (In  wiu'  ■Siècle,  aux  .\i(li.  ii.il.,  K.  iSi,  n"  -M. 


UGl,  ■.,,  ,„;,i.  —  Ana,,m. 

I>i'llr-('  |iiir  l;ii|iii'lle  le  pape  AloxjMnlrc  III  ili-iiuiiidr  an  cliaiulre  de  Paiis 
lie  iliiiiiirr  riiii>|iiliilil('  ikiiis  le  eleilre  de  Notrc-Damr  ii  ivnU  île  ses  neveux,  venus  à  Paris  [mur  eludier. 

Al('\an(k'i'  episcopus,  sei'vns  seivoruin  Dei.  dilcclis  liliis  de'cano  el  capihdd 
l'aiisicnsi ,  sabilcm  et  apostobcam  benedicliuncm.  (inm  dilcclos  lilios  Joaiinem, 
iioijcriinii  el  IMasiiiin.  nepoles  el  capellamis  nosiros,  l'aiisins  (bixerirnns  deslinan- 
(b)s.  di.sciphiiis  scliolastlci,^  ibidem  vacalnros,  allendeille^  (pmd  e\  roiivei'saliiinc 
bon'iiuiii  iiHii'iim  lonnaini'  lionestas,  el  propler  lim-  cornin  proleclibns  e\p('(bi'e 
(pidd  iidi'in  in  locu  nmrentni'  conjp'uo  el  ciim  pci^onis  (•ommorenlni"  lionolis, 
nin\('rsilalein  \('slram  ibiMinns  alleiile  i'();;and.ini,  pcr  aposlubca  vobis  scripla 
mandiuili's  (pialcnns  ipsos  cnni  eorum  l'ainiba  in  domibus  (danslri  eecb:'sia'  \es- 
lia'  iiKiiari.  pro  icvi'i'enlia  nosli'a,  benijjnins  permillatis,  slatuto  contrario,  (pnxl 
liabrri;  diciniim  inramcnlo  lirmatiim,  mî  (|nis  iiisi  canonicns,  vel  in  expensis  cano- 
nici,  in  domibn.s  ipsis  manere  vaK;al,  non  obslaiile;  pi'eccs  noslras  tabler  impb»- 
liiii.  (piod  vestia  exiii(bi  jtossel  devotio  nierilo  commendari.  Datum  Ana^nite, 
m  calciiilas  jiibi.  poiililicaliis  noslri  anno  sccinido. 

tilil.  :   («)    IUmiiimmiis.  Ik  .Imlrmiu  l'uns.,  p.   17.  —  (/,)  Diil.o,,,  //„s(.  rnlrs.  l'tins. ,  I.  II.  p.  220. 


i.a  eepie  A  pnrie  -Suesscnonensis 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  369 

425 

1161,    117  juin.    P.lI.E'iTlllNA. 

Letire  adi-essée  par  le  pape  Alexandre  III  au  cliapitre  île  Saiiil-Victoi',  pour  lui  reconiinandei'  un  diacre 
de  l'église  romaine,  nommé  Alexis,  pour\u  d'un  canonicat  dans  cette  abbaye.  —  -Cum  univei-sos 
Ghristi ...  1 

.\.   Copie  (Ili  xvn'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  in«.  lat.  iiG7r),  p.  6.39. 
Édit.  :  (a)  Marléne,  Amiiliss.  culkc,  t.  VI  ,  col.  «ii.  —  [h)  Migue,  Pntro].,  t.  CC.  col.   lai,  d'aprè-  a. 


426 

Entre  1161  el  1168"'. 


Charte  de  Tliibaud  III,  prieur  de  Saint-Martin-des-Charaps ,  rappelant  les  donations 
faites  par  Aubert,  chantre  de  l'église  de  Paris,  an  prieuré  de  Sainl-Martm. 

C\RTA  ALBEHTI   CANTORIS   PARISIENSIS. 

Noturn  sil  omnibus  quod  vcnei'abilis  aiiiicus  iioster  doiimus  Alberlus,  caiiuiii- 
cus  et  cantor  Paiisiensis,  dedil  nobis  pro  remedio  anime  suc  prebendam  suam  de 
Stampis  in  ecclesia  Béate  Marie,  totam,  integi-am,  absque  uila  retentioiie,  et  jani 
babeiniis  cam.  Dédit  etiani  no])is  vineas  suas  de  Saviis,  quas  émit  a  Sancto  Mc- 
loie:  el  domum  suam  d(;  Tefuiis,  cum  vinea  que  ad  eam  pertiiiet;  donitim  eciam 
suam  de  Victriaco,  cum  \ineisquas  de  Saiicto  Martino  teuet.et  cum  onniibus  que 
ibi  adqiiisivit  vel  adquisierit.  Insuper  dimisit  nobis  omnia  niobiba  (}ue  inventa 
fueiint  ad  mortem  ejus,  que  sub  legittimis  lestibus  abbi  non  dedeiit;  étires  ton- 
nas novas;  corporis  etiam  proprii  sejuilturam,  nisi  eam  alibi  diviserit.  E<jo  quoqiu' 
Iraler  Tlieobaldus,  prior  Saiicti  Martini  de  Campis,  et  omîtes  seniores  noslri  concc- 
(limus  ei  ut  singulis  annis,  in  i'estivitate  sancti  llemigii,  de  nostro  proprio  (bîiienlur 
ei  novem  Ubre  Parisiensium  deuariorum,  quamdiu  id  ei  jdacuerit  accipere,  et  in 
leslivitate  b\ berna  sancti  Martini,  aj;nina  pebcia,  et  nocturnales  qui  vulgo  bote 
dicunliir.  Ipse  (|uoqu(' caiitor  couslitiiit  nobis  el  promiltil  quod  singulis  annis,  in 
craslimim  (Kuniiiice  aute  Cineres  que  (Juiti((uagesima  vocatur,  dabit  viginli  sobdos 
ad  rerectionem  b'atrum.  .\os  eliam  coiislituimus  ei  ut  post  mortem,  anniversarium  '- 
ejus  racieiidiim.  Iribuanliir  \\  sohdi,  ad  rerectionem  rralriim,  de  reddilibu.s  cju^ 
quos  eccb'sia  babuei'il ,  iiulliipie  [)ii(iii.  iiiiHi   caiiicrarin.  niilliquc   persour    lircal 


''•  Ce  sont   les  dates  extrêmes  (pie  l'iin   dunne  bidtituellrnieiit  au  prieurat  de  Tliibaud   III  l\  Siiiiil- 
Martin-des-Chanips.  —  '■    Suppl.  le  mot  :  raïU. 

Caitul.  —  1.  ',- 


310  (:\iiTLL\ir.i-:  cem-I!  \i.  de  I'\his. 

f^ius  aiiiii\('isiiriiiiii  liac  liciiedictioiie  ileliaiulai'c.  (jiKid  si  |ilacuciil  ei  lias  iioveni 
lihi'as  in  vila  sua  iioliis  (liiiiitlorc,  lit  jaiii  (leiiiccps  iiicliil  iiidc  accipial,  vull  laincii 
i(l(!iii  caiilorel  iiuscoiicediinus  iil,  de  reddilihus  cjuos  lune  liabeltimiis,  nos  iii(liil(i- 
iiiinus  w  sdlidos  denius  ad  refectionem  in  die  (|ua  prediximns  faciendam.  et  post 
inorteui  ad  aiiniversariuni  ejus,  absquc  diiniuiitioiif  \el  in  vita  vid  in  iikuIc. 
Signuni  ina|;istri  Maui-icii  ('])isco|ii.  S.  Willidini  de  |  Pcvcis.  S.  liulieili  de  Sancio 
.loannc  S.  Aimonis.  S.  niajjislri  Fedriici  dr  (loiliolio.  S.  Coslalmli.  De  inona- 
(diis  :  S.  Tlii'(ii)aldi  prioris.  S.  S\  iiKiiiis  sulipiioris.  S.  Tlieolialdi  iidiiMuarii.  S.  Laii- 
rciilii ,  |)ri(iris  de  (lai'cere]  '". 

A.   liopif  ilii  Mil'  si(Vlc,  aux  Airh.  nnl.,  l.L.  i.'i."i]   (liarliilain'  A  .l(i  S.iinl-Marliii-ii.'S-Champs),  loi.  ;)()  \°. 
lî.    (:r,|,i,i,lii  xii'  si.rl,',  aux   Airli.  liai.,  1,1,.  i  :;."i.i  (Carliil.  C  .1.'  Saiiil-Marllii  ).  loi.  i-.  v",  d'aprùs  A. 


V27 

Il  (1:2,  7  juill.^l.  —   \liniTi:i.i.ii,ii. 

(loiilii-Miiiliun.  Mi-ciinliV  II  [';)\,\ii'-  Thiliaiiil  |iar  le  |Ki|ic  \lr\aiiiliv  III .  ik^  |iiM\ilèjWs  c[  posscssidu-;  ilc  raidiayc 
ilr  Saiul-'îi'niiaiii-ilis-l'îi's,  cl  S]iirialciiii'iil  du  ilrnil  ilc  |ialrciiia;;r  Mir  Iin  ciii-cs  '.  —  ••l''.ll'rclmii  jusla 
|iiisliilanlilius  ,  .  ,  1 

\.    (In;;inil,  .ivi'c  ll■a(v^  ilr  s,-faii,  aii\  Arrli,  iial,,  I,.  ■!;i(i,  ii"   i,"). 
I!.   Cnjur  <lii  xTii'  siù.li'.  aux  Airh,  liai,,  L,  ••;!(i,  n'  i  .j-, 
C,   Copii'  i-nllaliiiiiiii'c  ilii  lo  iiiaiN  iCli.'i,  aux   \r(li,  uni,,  L.  2^0,  n"  i:>\ 


428 

I  Ki-J,   i"  anùl--!:i  luaiN    I  Hili,  l'inis. 

|l('lalilis--ciiiciil  |iai-  l.iiiii-;  \ll  lies  aiii-ifiis  |iri\ilcj;i's  ili'  la  coriioralidii  ilrs  li(iiiclirrs  ilc  Pans. 

In  niiiiiiiic  sanclc  ei  individiic  Tiinilalis,  aineii,  Ivm)  Ludmiciis.  l)(>i  «jialia 
l'Vaiicoruni  i-('\  .  ..  (hioniain  ,  scciiniliiin  \|ii»sli)luin  ,  (|ui  preesl  in  sollicitiidinc  il(>- 
l)('l  curare  ni  oinnia  sue  suhjecla  |K)lestali  reclo  el  lioneslo  iirocedanl  oïdine,  nos 
emiilali  siiiniis  e\en)|)luni  sanelilalis  ciica  l'arisiensis  cixilalis  ordinacionein.  in 
(|ua  l(»ii|m  lein|i(i!'e  cariiilices  (|iiasdani  aiili(|nas  liabiierunl'''''  consnetudines,  palris 
inei  re^is  Liidovici  leinpoïc,  el  (liel)us  '''  anlecessitrniii  ii()sli'(n'iim  siiperioriini 
leniini,  el    siil)   iiolns  |iei-   ali(|ii()(l    lein|iiis.    Oslcusuni    esl    aiilein    iiuliis  iiileit'sse 


'     1,1's   iiniij-,    ciilri'    cr.M-licU  avai^'iil    rir   iiiiiis  (  il.  ci -ilcssiis  (  ii    '1117  i  une  huile  aiialii|;iic  du 

|iai-  le  |ireiiiiei-  rr'dacleiir  ilii   carliilaire;  ils  iiiil   clé  |ia|ic    \diicii  l\,  ilaice  ilil  7   mars  1  i.')(|, 
a|iiiiles  eu   iuar;;e  ,111  xvii'  --iècle,  d'a|iiès  l'onifiiial  \  nr.  •Iialiiieraiil  -  1  A). 

scelli'.  aliirs  ciiu--ervr'  dans   les  aicjiives  du  iii'ieui'i',  '■'    \ar.  "Ul  dieliiisri  {  .\). 


C  A  HT  LL  A  [!{[•;   GEM:I!AL   \)K  PARIS.  .'571 

civitatis  iil  comnuitareiiUii'  ;uili(jiie  consuetudiiies  carniliciuui,  l'I  uiulaUis  l'sl 
ordo  qui  fuerat  aiiliqiiilus,  et  iliu  permaiisit  n-s  seciiii(hiiii  Icmohi  iiosire  coiii- 
iiiutacioiiis.  Porro  iiatiiralcs  caniificos  nos  adiermil  "'  et  su«'  miserii'  pondus  e\- 
jjosiiei'iuit  nol)is,  quod  videlicet  semet  ipsos,  neqiie  uxores  suas,  iieqiie  faiiiilias 
suas  gubernare  potcraiil,  et  sua  iacrimabili  deploracioiie  iios  ad  pietateiu  coui- 
luoveruiit.  Itaqne  aperieiiles  eis  viscera  pielatis,  per  consiliuni  eorum  qui  uobis  ad- 
sislebant.  revocavinius  in  civitateni  nostratn  Parisiensem  antiquas  consueludines 
carnilicuMi  et  eis  eas  omnino  et  iiitiM;ralitei'  reddidimus.  INotumque  facinius  uni- 
versis,  presentibus  paritei'  eti'uturis,  nos  reddidisse  rarnilicibus  civitatis  Parisiensis 
oiuncs  anliipias  (•onsuetndinessuas,qiias  habuerunt  tenipore  superioruni  rej;uni,  et 
in  diebus  patiis  nostri.  boue  inemorie  rejjis  Ludovici.  et'-  nostro  etiain  teni|)ore;  ail 
borani  et  sub  tanla  asseveracione  eis  iHas  ronsuetudincs  assignavimus  nt'^  nnlH 
postnioduni  bceat  jjotestati  antiqurn  ininutare  ordineni  et  antiquas  niovere  con- 
suetudines  carnilicnni  Pai'isieiisiuni  de  ominljus  ininisteriis  suis.  Quod.  ut  cogiii- 
luni  sit  et  ratuni  omnino  inq)osteiura,  earta  regia  et  sijjiHo  nostre  aucloi'itatis 
connnuniri  precepiinus,  suljter  inscripto  karactere  nostri  noniinis. 

\ctuni  [udjbce  Parisius.  anno  hu'arnati  \  erbi  .m"  c"  L\n",  legni  nostri  xxvi": 
astantibus  in  palacio  nostro  quorum  apposita  snnt  uoniina  et  signa  :  Signum 
eomitis  Tlieobakb,  dapil'eri  nostri.  Sigmnn  Guidonis  buticularii.  Signum  Matbei 
camerarii.  GonstaliuLirio  nulio.  Data  [)er  manuni  (^monograïaine)  Hugonis  can- 
cellarii. 

A.  Vidiriiiis  (le  Cliiirles  le  Bol,  de  iiinr<   i32j  (n.s.),  uiix  Arcli.  nul..  .1.1.  (ia,  l'nl.  17G  r". 

B.  Vidiniii^ile  Charles  ivycnl  de  Frarire.  de  seplciiibre  iliôS,  auv  Ardi.  iial.,  JJ.  Si;,  Inl.  l'À,  v\ 


429 

\ers  1102  ou   110.3  ;'\ 

hetire  adresséi'  nii  roi  Louis  \  Il  par  (îiiv,  lils  ilo  Mainrrov.  el  Maiiilroy.  Mis  ili'  i'izn,  [nmr  lui  rpconiMiaiider 
un  (le  leurs  pai-oiils  :  rnepoteni  nostcuiii  iiomine  AI.,  clcriciiiii  lillcradini  et  oruni  lnineslalp  roiis|iicuiini. 
l'arisius.  (|iiasi  ail  calliiplica-  tlilei  areeiii.  resliiiaiitciii.  xesli'a-  sereiiilali  i-nniinilliiiius.  .  .  - 

A.  (","pie  (hms  1111  |]l^.  de  Pi'l.nu. 

B.  Copie  dans  un  riis.  de  l'alili.iy  île  Saiiil-\iclor.  cote  11,  i>;>. 

Kdil.  :  (fl)  Diii-hesne,  llml.  Franc,  srnp!..   I.  1\  ,  p.  708,   d'après  A  cl  B.  —  [h)  Du   Dniilay,   //is(.  l'niv.  l'imn. . 
[.  |[,  p.  ;ioi,  d'après  „.  —  i'<-)  l!<-r.  ,I<;  l„st.  ,lr  la  Fra,,,,'.  I.  \VI,  p.  78  ,  d'api  es  „. 


'''    Var.  -non  amlieniiil- 1  A).  '''   Celte   lellre  l'ait   allusimi  aii\  ditliciillés  qui 

''  Le  mol -et"  iiiaii(|iie  dans  A.  obligèrent  le  pape  Alexandre  jll  à  ipnlter  l'ilalie 

''•   Vnr.  ttel»  a«  lieu  de  -ut-  dans  1}.  au  coinniencemenl  de  son  ponliliial. 


372  CARTULAIRE  GE.NEUAL  DE  PARIS. 

430 

Vers  1162  ou  1163  0. 

Letire  adressée  à  Louis  VII  par  un  landgrave . 
pour  lui  recommander  ses  deux  fils  qu'il  envoyait  étudier  à  Paris.  —  ffQuod  hactenus  nullam.  . .  r, 

A.  Copio  dans  un  nis.  ilo  Pétau. 

B.  Copie  dans  un  ms.  de  l'abbaye  de  Saint-Viclor,  coté  11,  2i>. 

Kdit.:  (rt)  bucbesne,  //l's/.  Ftohc.  scrip.,  t.  IV.  p.  70.'!,  d'apn'^s  A  et  B.    -    (6)  Du  Boulay,  //is'.  (/»i!j.  Pan 
t.   Il,  p.  3o2  ,  d'après  a. 


431 

11(V2-1I71>. 

I>ellre  d'Eudes,  rariiina!  Ii'j;iil  '',  ,'1  l'omis,  abhé  île  Saiut-Vietor, 
au  snjel  d'une  cliaprlle  d'orleNrerie  (ju'il  avait  cliai-jjiî  un  de  ses  ser\iletn's  de  lui  ncliricr  à  Pai'is. 

Odo,  Dei  gralia  saiiclte  Uoinaii;t'  ecclesia'  dyacoinis  cardinalis  (>l  aj)osl()licai 
st;dis  Icjfaliis,  dilerto  Iratri  Eniisio,  al)l)aii  Saiicli  \ictoris,  salulein.  Laloicin  pra'- 
s(_wi(iiim  —  iValei"  fiiil  Frcdonis,  clciici  iiosiri,  i|ui  ciiiii  iret  ad  doiiiiiuiiii  pajiaiu 
l'isisol)ii(  —  famuliiiii  iioslruiii,  (jiiein  pi'o  (|uiljiis(laiii  iicgotiis  iiostris  ad  vos  ti'aiis- 
iiiisiniiis,  dileclioiii  vesli'a>  coinmendamus,  rojjaiite.s  ut,  in  his  quaM-endis  qiuc  sihi 
injiiiixiiiiiis,  dili[jciiliaiii  adliiheatis.  Volunms  oiiim  ut  duo  bacdia,  calir.oiii,  lliiiii- 
huluui  et  i'eli(Hia  ad  capelJam,  si  o])tiuia  iiivcnci'it,  acfjuirat  et  canibiiini  laciat;  et 
rojjaniiis  iil  eum  adjuvetis. 

A.  Cojiie  dans  un  ins.  do  Saint-Virloi-,  publiéi-  parMarléue,  Ainpliss.  collvct.,  t.  VI,  col.  a'i.'j. 

B.  Copii'  du  v\n' siècle,  à  la  Bibl.  tiat. ,  nis.  iat.  i'i67y,  p.  693. 


432 

1162-1172. 

I.cdri' d'Eudi's,  cardipal  li=j[al .  à  Krnis. 
aldii'  de  Sainl-Vii-lor,  loncliani  divers  oliji'ls  d'oriï'xrcric  ipi'il  a\ail  l'ail  acjieter  à  Paris. 

Odo.  Dei  jfiatia  saiictte  Uoniana^  ecclesia-  dyacoiius  cardiualis  et   a])OstoliciP 
sedis  letratus,  dilecto  iratri   et  amico  eliari.ssinio  Ernisio,  abbati  Sancti  Victoris, 


''   Cclli'  dali'  |irul  èliv  indniti'  d'une  pbrax'  011  '   Jalb' si|;iiale  sous  le  ponlilical  d' \lr.\andir  ill 

l'aulcur   de    la    Icllre    parle   d'une   rupliu'e    entre  di'ux  cardiuauN  diaer.s  du   nom  d'Iùidrs  :  l'un   du 

l,ouis\  Il  l'I  l''i'i'di''rie  11,  ectpii  semble  se  rap[)orter  i.">  ochdu-e  1  i.'n)  .ni  1"  (Irçruduc  1  itii,  l'autre  du 

au  temps  où   l'empereur  cliassait  d'Italie  le  jjape  1.")  ocbdirc  ii.')C|au  T'uiars  1 1  7/j.  O'est  du  seroiid 

\le\andro  111,  ipie  le  kh  de  l'rance  recevait  dans  quo  rilli'  Idlrc  o|  la  suivante  ('manent.  Il  était  car- 

ses  Etats.  dinal  du  lilro  di'  Sainl-Nicolas  -in  Ciarcei-cTullinnoi. 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  P\RIS.  373 

salutem.  iMandanuis  vobis  ut  inissale  nostrum  mittalis  uoljis  pci'  isliini  pra-soii- 
tium  latorein,  et,  si  contracaiiibiiim  feceritis  de  argeiito  iii  auniiii,  teiiete  a|m(l 
vos.  Si  calicem,  tluiribuliiiii  seu  ampullas  acquisieritis,  inittite  ad  nos  per  taies  qui 
secure  deducant.  Bacilia  si  coiiquisieritis,  teuete  apud  vos;  [jrisios  qui  suiit  apud 
vos  mittite  nobis,  et  litteras  istas  apud  vos  retiuete,  ut  sciatis  quie  transmiserilis 
ad  nos,  Historiam  etiain  nostrain'''  mittite  uobis. 

A.  Copie  du  wu'  siocle,  »  la  liil)l.  n.it.,  ins.  lat.  ik('i-[),  p.  Sga. 


433 

1163,  a/i  mars-3i  juillet. 

Donation  pai'  Louis  VII  ù  la  léproserie  de  la  Saussaye,  près  Villejuif,  irniif  rejite  aiiiiiirlle  de  trois  livres 
dix-huit  sous,  à  prendre  sur  le  péajje  du  Petit  Pont,  moitié  à  la  Mi-carùuie  l't  moitié  à  la  Tous- 
saint '■". 

Citée  par  :  (a)  Dubreiil,  Théâtre  ile.i  nMifjnildi  de  Ihiis ,  p.   i -2  l 'i.  —  (/))  Gitllia  christ.,  (.  VII,  col.  (J.S.j,  d'aprè'*  (t. 
—  (c)  Lucliaire,  Etudes  sur  les  uelis  de  Louis  Vil,  p.  -ihi,  n°  l'-j2,  d'apiés  n  el  h. 


A34 

11615,  •^ll  mars-novi'iiibre  '''.  —  Paiiis. 

Don  par  Grimaud  et  sa  femme,  à  la  maison  de  Saint-Lazare,  d'ime  ljouti(jue  de  change  siu'  le  Grand  Pont , 
que  Pétronille,  leur  sœur,  recluse  île  ladite  maison,  leur  avait  achetée. 

DE  KENESTIIA  SLPEIt  MAGMM  PONTEM. 

Ego  Mauritius,  Dei  {jratia  l'arisiensis  episcopus.  Lniversis,  tain  luluris  (juaui 
presentibns,  notum  lieri  volo  quod  Petronilla,  Sancti  Lazai'i  fccinsa,  ronsilio  el 
ainmonitione  fi-alruin  ejusdem  loci,  émit  l'enestfam  numinulaiiain  siipia  Maj;tiuiii 
Pouteni  a  Grimodo  frati'c  suo.  liane  vcnditionem  tenendam  et  in  pcipctunin 
habcndam  concesserunt  in  elemosinam  domui  Sancti  Lazai'i,  in  ipso  ca|iiliilo, 
Griinodus  et  uxor  sua,  et  lilius  suus  Jobannes;  et  de  ipsa  cuin  libio  stipef  altatc 
Sancti  Lazari  donnin  l'ecei'unt.  Hujus  rei  testes  sunt  :  ReiiMokhis  dr  Moiiaiiat', 
Gueneis,  Guiliebnus  Ahitarius,  Anqnetinns,  roquus  prioi'is,  lîicbai'diis  \oiinainiiis. 


i''  Ou  peut-être  tfveslranii.  consécration  seulement  ([u'il  comptai!  les  années 

'''  Nous  ne  connaissons  aucune  copie  de  cette  de  son  pontitical.  (Voir  à  ce  sujet  un  article  ijue 

pièce.  M.   Victor  Morlet  doit  puhlier  dans   le  fini/,  do 

'''   MaïU'ice   de    Sully    l'ut  élu   évèijue  de   Paris  la  Sac.  de  l'Iiisl.  de  Paris  de  i  SSy  et  ipi'il   a   eu 

le  12  octobre  iiGo,  mais  il  ne  hit  consacré  (pie  l'obligeance  de  nous  communiquer  en  mariii'^rril. 

quelques  semaines  plus  tard,  et  c'est  du  jour  de  sa  '''  Cf.  p.  .3a8,  note  i. 


Wl'i  CVIITI  LAIIil':  (;ivM:ii\L  DK  I'MMS. 

l'J  .  lie  in  |i(i^lrniiii  ;ili(|ii;i  |)ossol  siiLoiiii  caliiiiiiniia,  ([iic  |ii'riliclaiii  |iciliiil)arel 
vi'iidilioiiis  coiiccssioiiciii  al([ii('  (loimiii,  i|)saiii  |)(»slino(liim  ad  nos  relalam  ol  pre- 
scnli  |ia;[ina  connH'ntlalain ,  rojjatu  i[isius  l'|('lronill(']  l'cclusc,  auctoritato  nostn 
si.nilli  rcciniiis  idlioiaii.  \nn()  Incaiiiali  \crlii  m"c"ia"iii",  (■j)isco|)atns  nosti'i  Icrcio. 

A.    (J'iiir  (lu  Mil'  Mn  Ir.  :in\    \irli.  n.il..    \l\l.  -  I  m  (  (  .,,1  Inl.iii  p  ilu  Siiinl-I.aziuc).  lui,  o'i   r  . 


43.) 

I  Ki.-,.  o'i   niais- 1  I    aviil  I  H'i'i.  —  \',r.i- 

l)(in  |);ii'  le  cliMiiilir  lie  l',ii-i>,  [\  llriiri  Niiiiiel  i'[  ;i  sn  rciiiiiic,  (|p  (leii\  jii:iimiiis  en  rM-li;iii[>o  ili'  celle 
i|ii'ils  lui  ;i\iiii'iil  céiliV  |M)iir  riiijvfrliii'c  (111111'  nie  eu  fiioe  ilii  parvis  Nolre-Daiin». 

i'iio  noMo  l'iiisicoaiM  in  puiviso. 

In  iioniinc  saiictc  cl  iiidividuc  Tiinilalis,  anirn.  (îialia  |n()|)a<;aiidc  in  [justeios 
niiMUdiic.  |ii('s('iilniin  liadiliini  est  lillcraiinii  noiilic  nt  sciant  lani  présentes  (|uani 
|i(isleii  (|ii()d  ej;o  (llenieiis,  Parisiensis  ec(desie  decaïuis,  toliini(|ne  capiluliini  dnas 
(Itinios  (|ue  ad  iiesliam  speclahanl  adipiisilioneni  vA  erani  contijjne.  (piaïuni  al- 
leia  Ineral  Leicentie,  alleia  lleiinaiidi ,  Loonello  el  Peti'onille  nxoi'i  "'jus.  jure 
lieredilaiio  |H)ssidenilas,  |»recil(us  el  \idiiiilale  doniiii  e])iscopi  Mauricii,  coneessi- 
niiis,  el  (pii((|iiid  jnris  m  eis  liahcbanius  dedinius  in  reconipensationcin  donuis 
sue  pi(i|iiie.  (|nani  i|isi  liadiderunt  episrnpti  et  iioliis  delendain,  ad  pei'lîriendani 
viani  (|iie  lielial  anie  ecclesie  iioslie  paravisinn.  Pacli  eliain  luiiniis  (piod  donios 
illas  siinradiclas  l.oonelld  el  uxeri  epis  l'elroiiille,  et  (^oruni  liereddius,  et  (piilni>- 
eninipie  cas  darenl.  \el  \eiidereiil .  \el  (pn)ciinii|ue  niixlo  eas  alieiiareni .  pista 
;;aiiiii[ici(ine  prn|ei;ereiiiiis  el  (piiele  eas  possidere  racereniiis.  l  t  auteni  liée  iiostra 
coiicessid  inviolahilein  nptiiieat  lirniilateni,  siudli  iioslri  aneloiitale  el  preseiiti> 
carie  testiiiionio  corroliorari  voluniiis. 

\clnni  pulilice  Paiisius.  in  capidilo  lieate  Maiie.  aiiiio  liicariKili  \  crin  m"  <;" 
lAiii".  Sijpiiim  Cdemcnlis  dccani.  Sij>iiiiiii  ,\ll)(;rti  jirecenloris.  Si];niiiii  (luerniiindi 
arcliidiacoiii.  Sij;imni  Syiiioiiis  aiTliidiaconi.  Si|;iiiini  (lirardi  arclndiaconi.  Si];iiiiiii 
lîdlieiii  siicccMiloris  et  preshyleri.  Si|;niini  (inalli'ii  preshyleri.  Sijpiiiin  Odonis 
|iicsl)\  leri.  Si|;iiiim  Osimiiidi  diaconi.  Si|;nuni  \iiselli  diaconi.  Sijpiuni  S\iiionis 
diaconi.  Si];iMiiii  Hervei  siilxliacoiii.  Sieiiiim  lleijicili  siihdiaconi.  Siipiiini  Haldiiini 
siilidiaconi.  Si<;iiiiiii  l'Iiilippi,  nejKili  re|;is,  [iiien.  Sejinini  lliieiniis  piieri.  Sijpiuin 
llelluini  pneri. 

Data  per  iiiaiiiiiii  Odonis  cancellarii. 

A.    Onj;iii:il  mtII,.  .  aii\   Anli.  ii.il..  L.  S()-.> ,  ii"  C. 

H.    Cdpir  ilii  \\i\    -i.'il.'.  .1  hi   UiM.  rial.,  MIS.  hil.   i  'ili-i).  y.  W.VA. 

C.    Copi.'  lin  Mil    -I.  r|..,  à  la  llil.l.  liai.,  iiis.  lai.   i  'i.'iliS.  p.  (|o'i. 


CAr.TLLUlil':  r.ENEIlVL  DI-:  PARIS. 


436 


ir.3. 


■il.  —  I'ahi-. 


.Nolificalion  par  Hugues 


j|]i'  (le  Saiiit-Geriiiain-des-Prés  '■ 
par  le  pape  Alexandre  111. 


la  consécration  de  son  iVlis 


CU\TA   nEDlCATlOMS   ECCLESIK  TEMrORIBLS    \LEX\M)r.l    IMPE. 

Anno  al)  Incariiatione  Domiiii  m^c^lx^iu",  Alexander  papa  loicius  Parisienseni 
civilatein  iiifjressus,  per  aliquot  tempus  ibiik'in  inoras  l'ecil.  Diimijuc  in  eadem 
iirbe  moraretur,  ego  Hugo  tercius'- ,  Dei  gratia  ablias  Saiicti  (ioiinani  l'arisioiisis. 
accedens  ad  ejuspreseiitiam,  exoravi  euiii  quatinus  vcclosiam  Beali  Gciniani,  iiovo 
scemale  reparataiii ,  ([uia  iiocduin  conseciata  eral,  digiiitalo  coiisecralionis  iiisi- 
giiire  dignaretui':  ac  idem  reveri'iitissimus  papa  Alexander,  pn'(il)ii>  nostiis  ;p'a- 
tanteraunuens,  xi"  kalendasinaii,  predictam  ecclesiam  advenil,  inajjiia  pdiitilicmn 
ot  cardinalium  frequeiitia  comitatus,  quoi-uiii  uniis  fuit  Mauiiciii.'^,  Pari<ien<is  epi- 
scopus.  Quem  nioiiaclii  ejusdem  ecclesie  videiites.  et  oh  ejus  piTseiiliam  nimimii 
|)Pi-hirliali,  dixenuit  se  nullatemis  passuros  qiiod  coiiseci-atio  ccclesie   lîeret  duin 


''  En  marge  dun  ancien  exem|)laire  du  niartv- 
rolnged'lisuard,  conservéjadis  dans  la  biidiothè  pie 
de  Saint-Germain-des-Pres,  et  aujourd'lmi  à  la  Bi- 
bliothèque nalionale  (ms.  lat.  i388-2),  un  scribe 
du  xii'  siècle  a  e'crit  ces  mots  en  rcganl  du  m  des 
calendes  de  mai  : 

rParisius.  Dedicalio  ecclesie  in  honore  sancli' 
liFUcis  et  sancloruin  martiruni  Stephani  et  Vinrentii 
nique  sancti  Germani,  confessons  Christi  atque  pon- 
tificis,  celebrata  ab  Ale.xandro  suinnio  pontillce 
Romano^  (fol.  18  v°'i 

La  veille  avait  eu  lieu  la  consécration  île  plu- 
sieurs autels  secondaires,  comme  l'indiquent  les 
notes  suivantes,  inscrites  par  le  même  scribe  "11 
marge  du  folio  1 8  r"  : 

-XII  kalendas  mai.  Dedicalio  altaris  in  honore 
sancte  Dei  genitricis  et  |)erpetue  virginis  Marie,  et 
sancti  Micahelis  archangeli  omniumque  celestiura 
virtutum,et  sanctornni  apostoloruni  Pciri  et  Pauli 
omniumque  [sanctoruin]. 

-item  aliud  nllare  in  honore  sanctornni  niartv- 
rum  Laurenlii,  Sjxli  et  socioruni  ejus.  Vpoliti 
sociorumque  ejus,  Tiburcii.  et  sanclorum  confi's- 
sorum  Alarlialis,  Medardi.  Venantii.  Clodoaldi.  et 
sanctarmii  virginuiii  Agathe,  Agnelis.  el  (iiiiuiiiMi 
sanclorum. 


r:Ilem  aliud  altare  in  honore  sanclorum  inarli- 
ruin  Clemenlis,  Grysanli,  Johannis  et  Pauli,  et 
sanclorum  confessoruui  Gregorii.  Anbrosii,  Au- 
gustini,  leronirni.  et  sanctarum  \irginiiiii  Daiie. 
Eugénie,  et  Dallildis,  el  omnium  sauclorniii.' 

Le  même  manuscrit  menlionne  encon'  d'aulics 
consécrations  d'aulels  au  vu  des  cajeiuh's  de  mars 
(fol.  la  r'),  nu  111  des  ides  di>  mai  (fui.  •>■!  v°). 
aux  calendes  de  juin  (fol.  -'Jt  v'I.  au  m  de~  idos 
de  juin  (loi.  27  r"l,  aux  noues  d'août  i  fui.  '■]')  r'  1. 
au  xn  des  ides  d'octobre  ^fol.  '1.")  r").  M.ls.  lieii 
n'indiquant  l'époque  de  ces  cousécralions  ni  l'em- 
placement des  autels  en  (pu'stion.  nous  avons  cru 
inutile  de  donner  ici  li'  texte  de  toutes  ces  men- 
tions. 

"    Gel  abbé  esl  noiuiui;  lliigur^s  V  par  les  liisl'i- 
riens  modernes  (Dom  liouiilarl.  p.  (ji  ).  ou  riiémi' 
Hugues  VI  (  (j'«//i'M  c/(C('s(.,  t.VH.  col.  'i'io).  pair. 
qu'on  range  au  nombiv  di-s  abbés  de  Saiiit-Germaiu 
des-Prés  Hugues  le  Grand  el  Hujpies  Giqiel.  Mai: 
les  anciennes  listes  d'abbés  dressées  dans  l'abbaxe 
tout  en  inenlioiinant  Hugues  le  Grand  el  son  (ils 
les  mettaient  hors  rang,  et  nomiuaieul.  couiiiie  ici 
Hugues  HI  l'abbé  Hugues  de  Monceaux.  1  \oi]-(leu\ 
listes  du  xn' siècle  dans  le  ms.  lai.  1  .'î'^iSo  de  la  Uib 
liât. .  fol.  .").")  v°  et  100  V".) 


;J7G  C.MiTLLAlIiE  G1':.\EI{AL  DE  PARIS. 

|)ic(li((iis  jMaiiiiL'iusc|)isro]uispresensa(lessel.  Un(]cdoininuspapa,audila  ctco{{iiita 
iiiuiiaclioiiiiu  |)('iUirl)alioiie,  coiivocavil  ad  se  domiiiuin  laciiictum,  diaconuiii  car- 
(liiialciii  Saiicli;  JMaiir  in  Cosiiiidiii,  et  doiiiiiium  Oltonem,  diaconuin  cardinalem 
Saiicli  JNicliolai  de  Carceie  Tiilliaiio,  doiiiiiiuin  quo(|ue  Wdleliiuiiii,  presljiteruni 
(indinalein  Saiicti  Pelii  ad  \  iiirida.  (Juil)iis  accersilis,  precepil  ut,  siipradictuiii 
Maiiriciiiiii  episeopuin  coiiveiiieiiles,  iiioiiac-lioriiiii  coiiuiiotioiieiii  dili[jeiilei'  nolili- 
caieiil.  el  e\  ipsius  iiiaiidatu  eidem  precipeieiit  (piod  al)  ecclesia  discedei'et,  alio- 
(pilii  iiioiiacliiconsecralioiiem  fieri  oninimodis  relu  tarent.  Ac  ille,  auditodominipape 
iiiaiiilato,  ciiin  oniiii  ornatu  et  vestimeiitis  queseciun  detulerat,  abçcclesia  recessit. 
l'dsl  ctiiiis  al)!sressuin,  doiiiini  Hubaudiis  Ilostiensis,  BernardusPortueiisis,  Galtlie- 
lius  Alltaiieiisis..luliaiines  Sigiiinensis.  GeraudusCatnrcensis,  AlmalricusSilvaiiec- 
Iciisis,  e])iseo])i;  et  de  llispania  :  Joliaiiiies,  Toletaiius  arcliiepiscopus  et  Hispaniaruni 
|ii  iiiialiis,  Fellandus  Asturicensis,  Jolianiies  Lejjionensis,  Steplianus  Zamorensis, 
.loliamies  Liiccciisis,  AssuerusGaurien.sis,  PetrusMijfjdoniensis.  episcopi,precipieiite 
doniiiK)  papa,  ecclesiani  delorisin  circiiitu  ter  et  deintus  siniiJiter  circiuulustraiiles 
el  a(|iia  lieiiedicta,  sicul  mos  est,  asjjergeiites,  eam  lionorilîcentissinie  proul 
derebat  dedicaveriint.  Deinde  doniimis  papa  Alexander  uiajiis  altare  in  honore 
sanctr  Cil  iicis  et  sanclornm  niarlirum  Slepliaui  alque  \  incentii  sollenipniter  conse- 
(■ia\il.  el  in  ine(bo  cruceui  de  oleo  sancto  in|)usnit,  eircuinstantibus  ad  nn'"  cornua 
ejns(bMii  altai'is  un"''  de  supradictis  ponlilicibns,  (pu)i'uni  unustpn'sque  cruceni  de 
ob'o  sanclo  in  loco  suc  siniiliter  inq)osuerunt.  Doniinus  auleni  papa  rebipiias 
intia  allaïc  posin'l,  et  accepte  instruniento  quod  viiljjo  vocatui-  Irnella,  easdem 
ceincnto  intro  sijjillavit.  Qno  peracto,  dominas  llnbandns,  Ilostiensis  episcopus, 
el  lies  episcopi  pariler  altare  inatntinale  in  honore  sanclissinii  coid'essoris  Ger- 
luaiii  consecraverniit.  liileriin  doniiinis  papa  Alexander  ad  pialnni  <|nod  est  jnxla 
inonastcrii  ninros  cnin  sollenq)ni  processione  procedens,  ad  poi)nlum  sei'nioneni 
lecil,  et  coram  omnibus  astantibus  publiée  prolestatus  est  (pmd  ecclesia  Sancti 
Geiiiiaiii  de  Pralis,  de  propiio  jure  beali  Pétri  existeiis,  iinlli  aicliiej)isco|)o  vei 
eoiscoiio,  nisi  summo  pontilici  sancte  llomani,'  ecclesie,  subjacel. 
His  inlerlueruiit  cardinales  (juoi'uin  snbscripta  suiit  noniina  : 


niElIlKriK     Cdl.ON'NK. 


Ilubaudus,  |)resbiter  cardinalis  liliili  Sanch;  Giiicis  m  llierusalem: 
lleiiricns,  presliiler  cardinalis  tiUili  Saiictorum  ^erl'l  et  Achillei: 
.lohaniies,  presbiter  cardinalis  litnli  Saiiclc   \iiaslasie; 
Alherins,  presbiter  caidiiialis  tituli  Sancti  Laurentii  in  l.ucina; 
Guillelinus,  presbitei'  cardinalis  tituli  Sancti  Pelri  ad  \incula. 

DKIMÈMK     (.OI.ONM;. 

lacinrjii--.  diaconus  cardinalis  Sancti'  Marir  in  Gusmidiii: 


CARTLLAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  377 

Oddo,  diaconus  cardinalis  Saiicti  Nicliolai  in  Carcere  Tulliano; 

Ai'dieio,  diaconus  cardinalis  Sancli  Theodori: 

Boso,  diaconus  cardinalis  Sanctorum  Cosmc  et  Dnniiaiii: 

Cinihius.  diaconus  cardinalis  Sancli  Adriani; 

Peti'us,  diaconus  cai-dinalis  Sancli  Enslliacliii  ju\ta  teni[iluin  A;;ii|i[)e; 

Manfredus,  diaconus  cardinalis  Sancli  Georgii  ad  Velnni  Aurcum. 

Ejjo  Hugo,  abbas  Sancli  Gcrniani  de  Pratis  lercins,  leslilicor  banc  cunsecra- 
lioneni  nieo  inslinctu  sic  peractani  fuisse,  el  ideo  ad  ceililudinein  |»resenlinm  d 
futurorum,  eandeni  scripto  coinmendavi  et  sigillo  meo  cori'oboravi. 

A.  Original,  avec  Iracus  de  sceau,  aux  Arcli.  nal.,  L.  7Ô3,  n"  7. 

B.  Copie  du  sm' sièdo,  aux  Arch.  nat.,  LL.  1026  (CarUilaire  de  Siiiil-Germain  des-Prés  1,  fol.  'i.'i  1'. 

C.  Copie  du  \iii'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  1029.  fol.  .39  r'. 

D.  Copie  du  xiv' siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  1026,  fol.  53  v". 


^37 

1103.  2  2  avril. —  Pvr.is. 

Bulle  par  laquelle  le  pape  Alexandre  III,  à  l'occasion  de  la  dédicace  de  régiise  Saiut-Germain-des-I'rés. 
accorde  un  an  d'indulgences  à  ceux  qui  visiteront  cette  église  depuis  le  jour  de  la  dédicace  jusqu'à 
l'octave  de  la  Pentecôte,  et  vingt  jours  d'indulgences  à  ceux  qui  la  visiteront  à  laviijir  le  jour  anniver- 
saire de  la  dédicace  ou  pendant  les  trois  jours  suivants.  —  -Certum  est  el  nndtaruni  scripturanini 
testinionio.  . .  ^ 

A.   Original,  avec  traces  de  sc^au,  aux  Arch.  nat.,  L.  23o,  n"  18. 

Edil.  :  (ai  Lœwenfeld,  Epist.  roman,  ponlif.,  p.  i33,  d'après  A. 


438 

I  IG3.    l'i  j\ril.  —  Paris. 
Confirmation  par  le  pa|)<'  Alexandre  III  de  tous  les  biens  de  l'aMiaxe  de  Sai:ile-''ieMi'viè\f-. 

-Doniinus  sapientia  l'undaxil.  .  .    .  Preleroa  qiiascumijuc  pos-cssinncs.  qniTiinniLie  huia  en- 

dem  ecclesia  inpresciitianini  juste  el  canonice  pnssidel, liiiiia  lilii  liiis(|iir  -ui ce-snribus 

in  perpetuum  el  illibata  permaneanl,  in  quibus  lioc  propriis  diiviinus  cxpriiiicnda  Micibulis  : 
burgum  Saucte  Genovel'e,  a  donio  Barllioloniei  usque  ad  ponhiii  SmuiII  .Mrd.ndi  d  iiv(|iii'  ad 
slralani  regiain,  juxta  erclesiani  .Sancli  Siepbani,  cuiii  omnibus  jii-liliis  el   lilierlalihiis  ;  \ill,iin 

Sancli  Medardi  el  ecclesiam  cuni  iiinnibiis  jnsliliis  cjusdem  ville: pivhriidani  nnain    in 

ecclesia  Beale  Marie  Parisiensis;  Pari-ius,  inira  civilalein  el  extra,  (bmios.  census  cl  capilalia 
inullonnn - 

A.   Copie  du  sui'siècle,  à  la  ISilil.  .Sainte-Geneviève.  El.  aô  (Cailulaii-e  de  Saintr-(ieneviéve),  p.   i3. 
Édil.  :  («)  Gallia  chnst.,  I.  Vil.  iusir..  col.  2'ii.  —  (b)  Migne.  P,ilnlo<;ii',  I.CC,  col.  2  ;  1 ,  d'après  n. 

Cartul.— 1.  i8 


378  CARTULAIRI-:   GIvXKRAL   DE   PAIUS. 

I  H'i.'!,   i"  juin.  —  Toiiis. 

(iniiliriiialinii  |i,ir  lu  |i;i|i('  Ali'Naiulrr  111  du  |iii\ ilù;;i;' en  \erlii  duquel  l'ablmyo  de  S;iiiil-f!(>rinaiii-des-r'rrs 
l'iail  cMMiiiilrr  (|i'  la  jiMidictiiiii  d(>  I  eMMjiie  de  i'ai'is  cl  iio  relevait  que  du  Sniiil-Sirjje.  —  tfDum  vene- 
l'.ilillis  IV.ilcr  iKislri-  Maiiiicius.  .  .  » 

A.    (Iilj;in.il,  .urr  Ip.io'^  (1..  sf.Mii,  aii\   Arcli.  ii.il.,  L,  liSo,  n"-2i. 
Kilil.  :   («)    Di.JMvnl,   A„lHi„ilr:    ,!,■   /Vn,..,  Inl.    ,'17   v",   ,l\.|iivs   A.  —   (/,)  M;illiij;i;.,  Anii.juilé,  ,1c    Pnrn ,  liv.    Il, 
|>.  içi'i,  (rnpn'^srt.  —(r)  Dii   jt.Mihiy,  //-.s/.  r,„r.  /',„«.,  1.  Il,  p.  .'ii-j.  —  (<l )  Laiinny,  0/»r»,l.  III,  1"  pari., 
p.   .2..,  ,1'npiv.s  «.  —  {(..)  /(,r«,77  ,/fs/„s(.  ,lf  la  l'nnuv.  [.  \\,  p.  -^,,(;,  ,|',,p,vs   <•.  —  (/)   Mijriir.,  Palvohy^ie , 
I.  ce,  0(j1.  'jaS,  ,l'iipn'«i  r. 

I  IC)3,  5,,  soplrjiil.r.-ig  sopl.Miihrp  I  Ifj'i. 

Confession  par  le  papr  \lc\andri'  III  à  l'aliln' di'  Sainl-(ierrnain-des-Prr>s  du  dr(]il  de  porlei- la  daliualique 

l'I  de  conli'rer  les  oiilrrs  iniin'ins  aux  nioims  dr  l'aldiaxc 

AloxiiiKlei- cpiscnitiis,  scrviis  scrvoniiii  Dci .  dili'clo  lili(»  abLati  iiioiiaslcrii  Saiicti 
(icniiaiii  ili'  l'ialis  l'aiisiciisis,  ad  Itoiiiaiiaiii  l'cclcsiain  imllo  iiiodio  iicrliiiciitis,  01- 
diiiissaiicli  rx'iicdicii,  saliiloin  cl  apdsiolicaiii  iMMicdn-lKnieiii.  iJI .  (>\  .^iiiccraMlovo- 
lidiiis  alVci'iii  (|ii('m  ad  nos  cl  rujiiiaiiaiii  cccdoiaiii  lialicre  diiiosriM-is.  favoi'cin  tihi 
a|Misliiliciiiii  sciilias  acc.i'0\  isse,  iilciidi  daliiialica  cl  (iiiiica  m  inissaiiiiii  solciiiii- 
iiiis,  (?l  ilaiidi  l)ciicdicli()iieiil  .sollciii|)iiciii  sii|)ci'  |mi|)uIiiiii  iiiorc  poiitiliciiiii ,  et  coii- 
Iciciidi  iiniKircs  ordiiics  inoiiacdiis  cl  clcncis  luis,  m  iiioiiaslcrio  liio  (d  cccde.siis 
cidcni  iiiiiiiasiciM)  [dciio  jure  sulijcclis  diiiiilaxal,  liiti  cl  siicccssorilms  luis  auclo- 
iilalc  pra'sciiliuui  coiiccdiiinis  iacullalcni.  duinMi(i(l(j  Idii  cl  cisdciu  .'-ucccssorihiis 
sccundiiMi  luorcui  |ira'lici(Mid()i'uin  aliliatiiin  nianiis  iui|)iisdi()  iacla  noscaliir,  et  te 
iic  cDsdciii  succcssorcs  constct  CMstcpc  sacci'dotcs.  Nulli  ci'oo,  etc.  Ponlificatus 
nosiri  auno  (juaiio. 

1  dil.  :  (»)  It.Miill.iil ,  Ih^Umr  ,lv  r<M„;i,'  tle  Sainl-(;en„„ii,-,lcs-l'ni'< .  pr. ,  )..  xi.i ,  d'upi.s  lui  rarlulair.'    ". 


411 

1  \^y^.  ■•■j  ii»\ciiiliro-  iS  adàl  I  H'i'i. 

l.i'Uri'  adri'ss('i'  par  l.onis  \  Il  an\  rclijjieus;  de  SaiMli'-(!eni'\iùve  |ionr  leur  reroniuiander  d'i'viler 
!:inl  d(''snrilr('  piMidanl  la  varanrc  dn  si(V<-  al)lialial  '"'  .  —  rl-.rcli'sia  veslra.  qna'  alp  anliijuis.  .  .  -i 

\.   i;,.pl,.  ,luM^  11:1  lus.  ,!.■  i'.Uaii. 
1!.   Copi,.  ilans  un  111^.  ilc  .S,,iiil-\  id..r,  riil,:  II,  o.k 
:.lil.  :  (»)   Duclirsn.',  Ilisl.  Fnn.r.  ,v  ,7/,(. .  I.  IV,  p.  7::..,  d'apn'.s  \  r\   H.   -  -  [l>)  M.irlônc,  AwplmtnHi  rolt,'rhu,i.  M. 
™l.  a:i,j.  — (r)  (nill.,hnsl.,\.  \  II,, -01.717,  d'après/-.  —(,/)//,■,-.  ,lrs  hist.  ,1e  la  /■>. ,  I.  \\l,  p.  I  o-j ,  d'après  a. 


'     Nous   a\ons   \aiuc'nii'nL   clirn-lii'  le  li'xie  de  ''   11  s'ajjil  saus  doule  do  la  vacance  qui  suivit 

l'Ile  picrr  dans  les  di\rrs  earlulaircs  di' ."viiiil*  ier-         la  mort  de  ral)l)(' Anliort  (-Ji)  novciiibri-    li();i)et 
lain  di's-l'rrs  iiiii^i'r\(s  aii\   \i'clii\i's  iiatiiiiiali's.  prnvila  ra\rni'uii'iil  di'  Talilir  fiui'riii.  Or  ce   der- 


CAIîTLLVllîE  CÉNÉRAL  DE  PARIS.  379 

1103  i.ii  1104.  If,  decpmbr.'.  —  Sens. 

l.fiUrc  du  pape  Alexandre  III  au  roi  Louis  \II.  le  [iriant  d'empêcher  le  i)outeiiler  Guy  de  percevoir  sur 
Tabbave  de  Sainte-Gene\iève  des  redevances  auxquelles  elle  n'était  jioinl  tenue.  —  -Dileclus  lilius 
noster .  .  .  ^ 

A.  Ccpio  dan'i  un  ms.  do  IVlau. 

B.  Copie  dans  un  iiis.  de  Sainl-Vidur.  rolo  II.  -li. 

Édil.  :  («)  Ducbesne,  Uisl.  Franc.  .■îrn'//(.,  t.  IV,  p.  Gi5,  d'npivs  A  cl  B.  —  (h)  LaljLe,  Cumil.,  t.  \.  (ol.  i:i.5i. 
—  (e)  Hardouin,  Couni,  t.  VI,  -i'  p;irl.,  col.  i'i80,  d'apiè<  a.  —  (i/i  Mansi,  Coh<i7.,  I.  \\i.  col.  lo»:). 
d'après  c  — (c)  /6i</.,  col.  loafi.  —  (/)  Uecxml  des  hisl.  ,h  la  France,  t. XV,  p.  811,  d'après  0.  — (g-)  Migni', 
Puirologie,  l.  ce,  col.  27G,  d'après  e.  —  (/i)  IhuL,  col.  281.  d'après  d. 


4/i3 

Vers  1103  ou  IlGl 

l.eltre  de  Louis  Vil  à  Maurice  de  Siillv.  évèque  de  Paris.  rin\ilanl  u  pour\oir  d'un  bénéfice 
le  clerc  lîarbedor  '  .  —  ^  L'élis  freijuentior  lialn'l .  .  .  r 

A.   Copie  dans  un  ms.  de  Pélau. 

n.   Copie  dans  un  ms.  de  Sainl-Viclor,  cote  II.  22. 

Kdil.:  (a)  Duclicsne,  Hinl.  Franc,  acripl.,  t.  IV.   p.  73'i  d'après  A  el  B.  — •  ('.')  Rnucil  des  liist.  de  la  France, 
I.  XVI,  p.  -Cl.  d'après  «. 


110'..   ■,  j.unler. 

Lettre  adressée  au  roi  Louis  \  11  par  le  sénat  de  lîoine 
[)our  lui  reconnnander  un  clerc  venu  à  Paris  pour  ses  études. 

Senaloros  l  rl)is  iiibiuiii  illiisti'i  et  prinleiiti  viro  Luil()\ico.  Ffaiicoriiin  re[;i. 
amico  connu  cai'issiino,  saliileiii  et  dilectioneiii. 

Super  Leiiioiiilate  veslra_^  i'(';;i;e  uiaje.slatis  ac  liljeialilalis  uns  iiosliiinie  eives 
valde  coiirideiites,  iiobiles  cives  iiostfos  clericos  causa  lilieialiuiii  stii(lioi'iiiii  iii 
torram  vesti'»  ditioui  siiljdilain  sumina  spe  dirij;iimis.  liitci'  (jiios  (|ii('iu(lam  <;eiie- 
l'osuin  civem  noslruiii.  .loliaiiiiem  Felicis,  apiid  l'arisitim  lilciiili  sindio  ('(11111110- 
rauleiii,  quein  lionesUiiii  .sancta'  Hoiiiaufe  ecclesi;e  rleticiiiu  sciiniis.  vestr;c  rejjia' 
beuijjnitati  valde  coiuineiidainus,  precantes  uimiuiu  vesti'ain  libcfalitatcin  ut  ei. 

nier  entra  en  fonctions  avant  le  18  août   iiù't.  '    lîréquifjny  a  classé  cette  pièce  à   l'an  iiyO 

date  d'une  lettre  d'Alexandre  111  (voir  noire  n' /lô'il  {Tuhk  dfs  dijil.,  t.  111,  |>.  ô-io  i;   mais,   liaibeiloi- 

relative  à  ses  démêlés  avec  Guillaume  do  Danemark.  étant  devenu  doyen  de  l'éjjlise  de  Pniis  \eis  i  i  O'i . 

Cf.,  pour  ces  dates,  la  Gallia  christ.,  I.  Vil,   col.  nous  pensons  avec  Dom  lirial  qu'elle  doit  être  an- 

71(1-717,    et  Lucliaire.   Eludes  xiir  ks   actes    de  téiieure  de  peu  ii  son  accession  au  décanat  t /i£c«ei/ 

Louis  I  //,  p.  t>50.  des  liist.  de  la  France,  t.  \\  I,  p.  70,  noie  (J 1. 

.'.S. 


:?80  CAIiTULAIRE   GliAKIlAL   DE   PARIS. 

pro  iiosdo  et  lîil)is  amoro,  m  liis  (jn;r  cmii  opoilcL  lioiiorein  et  auxiliuin  coiifo- 
l'.'itis;  ([iioiiiiim  a  iiol)i.s  suis(juc  oj)tiiiiis  coiisaii<;iiiiieis,  (]iubiis  in  Urlte  plui'imiim 
pollcl,  vcsdi  liilfics  in  lîoniana  |iatria  dijjnain  viceni  et  congi'ua ,  si  o[iorlnerit. 
ieci|iicnl  jira'Miia,  v()his(jiic  laudes  el  (jrates  inajjnas  refereniiis.  Alissa  iv  die  ja- 
nnarii,  mdiclione  \i\  '''. 

A.  (;o|iii'  (liiiis  lin  Tiiiiiiiisri  it  (le  Saiiil-\  icior,  cotij  11,  i!i>  ,  et  cl;ijis  un  ins.  du  i'ulau,  piiLiliét.'  par  Ducliesne 
llisl.   Ihinr.  xcnpl..  l.  1\,  p.  71/1. 


445 

V.MS    IlO'l. 

l'Ilri' ,-iili-rss('i'  ;i  l.oiiis  Vil  |i,ii-  .lniinkiiii  l'ii'ili'(iiii>,  rinisul  dr  linriic,  [imir  lui  recomiiuiinliT  Jean  Felici, 
cicir  l'iiiriiiiii ,  vriiu  ;i  l'aiis  jhiii]-  cdiiliiT.  —  r(,liii,i  |iliiriiiiuiii  di^  vcsli-n.  .  .  1 

A.    (;n|ii,.  ,la„s  lin  ins.  .!,•  l'.'lan. 

1'..    Caiiiic  ilans  1111  nis.  ilr  Saiiil-Vidor,  coU  II,  'VJ. 

■:.lil  :(«)  Knilip^ir,  llist.  Fniiu:  srn/,(. ,  I.  IV,  p.  7  t  (i ,  ,l'ap,v.s  A  ri.  I!.  —   (Jj)  Dn   Uoulay,  Itisl.  Umvers.   Ptirts 
I.  Il,  p.  :ii)a,.rapivs  ».  —  (e)  Iter.  rI,'S  h,sl.  delà  Fninre ,  l.  W'I,  p.  77,  d'apros  a. 


44(5 

Vi'is   IKi'i. 

Aiilr-r  jplliT  (les  consuls  de  Rome  an  roi  Louis  Vil  pour  recommander  à  sa  iMeiiveillaiice 
un  clerc  ilalicn  venu  à  l'aris  pour  éludier.  —  (rAmoreni  (jiiem  veslra.  .  .  1 

A.    Cnpie  ilaiis  ini  in^,  ilc  l'.;Liu. 

I!.    Ciipir  dans  un  ni.s.  de  SaiMl-\  irloc,  cole  II,  2-j. 

ilil  ;  |«)  DuiJifMi.',   Ilisl.  l-rniir.  snipl..  t.  IV,  p.  717.  d'nprcs  A  cl.  H.  —  (h)  Du   Butday,   IhsI.  Univers.   Paris. 
t.  11,  p.  ::03,  d'apii's  „.  —  (c)  Itrr.  dis  hisl.  ilr  la  i'riiiice .  I.  \V1,  p.  7S,  d'après  ». 


447 

I  lf)4,()  jami.T.  -   .Skv.s. 

•  ionlii  nialiciri,  acciifdcc  a  l'alilii'  llii'nics  par  le  |ia|ie  .\lc\andii'  III.  des  pri\  ilèjfes  et  possessions 
.le  l'aldiaxe  de  S,unl-(  Icrniain-des-l'n'.s.  —  -In  cininmli  licali  i'eiri  calliedra.  .  .  r- 

A.    ()ii;;iii.il.  aiiclraccs  dr  sceau  ,  aiu  Arcli.  nal.,  I..  ■..;,,,  n     27. 

I!.    (.npir  du  \u'  M.rlc.  aiL\  Airli.  nal.,    l.L.  1 ,,  ! '1  i^Cirliilalrc  vvv  de  .Saiiil-Coniialii-dcs-l'rés),  loi.  ()  v' 


'     Lindiclinu  \ii  es!   re\enue  lri)is  l'ois  pendant  el  pnldiee  pai-  Kncliesne  ii/iid.,  |i.  710).  on   voit 

le    rèjjue    lie    Louis    \ll.    en    li'li).    en    iid'i    el  (pie  loules  deu\   iloiveill   appartenir  il  l'epoipie  où 

en  1  171).  Mais,   en  rapprochant  l'clle  lellre  d'une  Alexandre  111.  elia.sse  de  ses  Ltals.  avait  tronvé  nn 

aulre  adre^xee  |),ii- les  Consuls  de  lîonie  il  LiMiis  \ll  r(d'iiee  en  l'rance. 


CARTLLVir.i;   (.É Mil! AL   DE   PARIS.  831 

1 16^,  ()  janvipi-.  —  St>'*. 

Confirmation  par  le  pape  Alexandre  111  des  possessions  de  l'abbaye  de  Saiiil-Maur-des-Fossës 
et  du  prieuré  de  Saiiit-Eloi  de  Paris. 

-Quoliens  a  nobis  pelitur.  .  .  Prioratum  Sancti  Eligii  intVa  civitatem  Parisiensem  situm,  et 
ecclesias  ad  ipsuni  pertinentes,  videlicet  ecrlesiam  Sancli  Marlialis,  ecclesiam  Sancii  Pétri  de 
Arsionibus,  ecclesiam  Sancle  Crucis,  ecclesiam  Sancli  Pelri  de  Bobiis  infra  muros  ejusdem  civi- 
tatis  sitas;  ecclesiam  Sancti  Boniti  ultra  Ma^nuim  Pontem,  ecclesiam  .Sancti  Pauli  extra  civitatem. 
cum  terris  et  rébus  ad  eam  pertinenlibus.  .  .  In  ecclesia  Parisien>i  pndjindam  uuam  ad  mo- 
nasterium  vestrum  spectantem,  in  eadem  ecclesia  aliam  preljendaiii  ad  prioratum  Sancti  Eligii 
speclanlem.  .  .  - 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nat. ,  L.  s.Su,  u°  -jf'j. 

B.  Copie  colialionnée  du  6  février  ii86,  aux  Arcli.  nat.,  S.  i  lOi,  n    i. 


449 

1 16i,  27  janvier.  —  .Se\?. 

Confirmation  par  le  pape  Alexandi-e  111  des  privilèges  et  des  possessions  de  l'abbaye  de  Muiitiuarlre. 
—  "Desiderium  tpiod  ad  religionis  proposiluin.  .  .  - 

A.  (;opie  colialionnée  du  i5  octobre  iô86,  aux  Arcli.  nat.,  L.  io3o,  n"  iK 

B.  Copie  du  18  mare  iG/ifi,  ans  Arcli.  nat.,  L.  lo.io,  n"  i\  d'a[}rfc  A. 

Édit.  :  (a)  E.  de  Barthélémy,  Rfcucil  des  rharli-s  de  l'ahbiiije  royale  île  Monluinrlre ,  p.  ()8,  d'après  A. 


450 

1  IG'l.  I  2  avril-  r'  auùl  —  PiP.i^. 

Notice  des  privilèges  accordés  par  le  chapitre  de  Nolre-Danie  aux  deux  cliapelains  étaldis  par  Simon 
et  Osinond  de  Poissy,  en  l'église  Saiiit-Deiiis-du-Pas. 

T  Iii  nomiiie  saiictc  et  iiiilividiie  Ti'iiiilatis,  amen.  NoUiin  .«il  omniljus.  taiii  fii- 
turis  qiiaiu  pieseiililnis.  ([iiod  Osiiuiiidiis  de  Pissiaco.  frai  ri  s  .s  ni  iiiajjistri  Svinonis 
pia  etmilatioiie  iiiseqneiis  V('sli{jia,  ^-ic-ul  ipse  [irovida  caiilalis  vi;;ilaiitia  iiiiuin 
constituei-at  sacerdotoiii  in  oratofium  Sancli  Dvoiiisii  de  l'assit,  Deo  inihi  pefpetuo 
servituruiii,  ila  etipse.  tam  lioneslo  et  l'aiiiiliari  pcrmotns  exciiiplo,  Cdiristo  liere- 
ditatis  sue  facto  liei-ede.  ad  usiim  ailoiius  sacei'dutis  (pii  in  picfalo  oi'atdi-io  Deo 
deservii'ct  assiduus,  dédit  l\''  solides  in  villa  c[ue  dicitiif  Neiiiiis  Puiherti.  ipic  sita 
est  in  ten'itorio  \  illepecose,  tam  in  ccnsu  quant  in  aliis  l'eddili'.tiis.  Ad  liujiis 
autem  beneticii  increinenlum.  capitidi  nostri  caiilas  nmnilica.  pi'elali  Osmiindi 
comniendans  et  pi-oveliens  devotionis  inceplum,  conccssit  ut  (piicumque  pi-edictum 
Jiaberet  beneficium,  de  pane  et  vino  quadrajjesiniali.  quoquo  modo,  quocuinque 
tenipore,  (juaciumpie   ineiisiira  disliibuereliir.  ctsi    p(M'  loliini  aiiniim  duraret. 


38-2  CARTLLAIIIE   GEAERAL   DE   PARIS. 

(|iiaiiliiiii  uni  e\  cjnionicis  inaiisioiiaiiis  tantiiiii  fidciii  sacerdoli  donaretur,  cxceptis 
illis  vil'""  iiiodiis  (■(•clcsiaiiiin ,  de  (|iiilnis  iiiilli  iiisi  canoiiico  licet  liabere;  nio 
quoruiii  (aiiioii  rccomiiciisalioiK',  ii  sexiaiios  rruiiicnli,  rcffia  mina  iiiensiiralos,  in 
fi'slo  saiicli  li('iiiij;ii  siiH^  conlradiclioni'  liaberet.  Snl)  hoc  aniciii  Icnorc  lioc  Cacliim 
i'>l.  ut  Osiuiiiidiis,  (jiianidiu  vi\eril!',  utrunique  sacordolciii  in  pi'cdiclo  oratorio 
sci'vitiiriiiii  lihore  iiujioiiat;  post  moitoni  vero  ejiisot  eoriiin  (piosiniposuorit,  coin- 
miiins  ordiuatio  capiliili  diclos  iiiiponct  s^aicrdolrs.  Finualiini  est  auteiu  a  capi- 
liilo  ni  ui'uio  picdiclo  hcnclicio  iincsliatur,  nisi  |)rius  ordiiic  sacordocii  runjjatur. 
l'irl<Tfa  saceiNldtiluis  in  scpcdicla  c'apclla  e(uistitutis  plenani  in  niatrici  ecclesia 
adiiHiiisIraliiuicni  di\iiii  (inicii,cl  iiiilii  l'uiiip  \  ice  iule;;i'a  canonici,  capiliiliiin  con- 
ccssit,  iicciion  eliaiii  inissc  cclcliralioiiciii  iii  luajori  allari.  Saccrdotes  voro  ipii 
ad  allaïc  llcati  Dsonisii  vocali  riicinil,  cullald  ipsis  delciniinato  beiic(icio,  siii- 
jjulis  dicluis  lioraiiiui  caiiunicaruiu  laudes  I)ei)  iiiibi  ])ersolveiit;  singulis  inissis 
(juil)iis  liciieiil,  pidpiiaiii  oiatidiieni  ]iio  aiiiina  niaffisti'i  Synionis  et  Osniundi 
lialiuiiKpie  suoruiii  diceiil;  tel'  in  elidojjmada  pro  fidelibiis  celebrahunt,  nisi 
lesluin  haliens  oiialias,  vel  aba  vabb.'  conipeleiis  excusatio  iulercesserit;  assidui- 
lateiii  iii  inaliioi  eccleMa  exliibel)iiiil.  \eriiiii,  ut  boc  raluin  cl  lirinuin  perrnaneal 
in  seuipiteiiiuiii ,  prcsenteni  cartain  beri  (bsjiosuiuius  et.  ne  possit  a  ])ostcris 
inbiiij;i,  sijjilb  iiostri  aiictoritale  lirinavinius.  Data  piibbce  l'arisius.  in  ca[)itiilo 
lîeale  Marie,  aiiiio  Incainali  Veibi  M"c"LX°im",  rejouante  J^udovico  roj^e  anno  xxvn", 
Abiiii'icio  episcopaiile  aiino  nu".  Si|;iiuiii  Cb'iiieiilis  (b'cani.  S.  Alberli  precentoris. 
S.  Giieiniuiidi  ai(lii(lia((Hii.  S.  Synionis  arcliidiaroni.  S.  Girardi  arcbidiacoiii. 
S.  liolteili  siisceiiliuis.  S.  (l.iiileii  capellani.  S.  (lauteri  sacerdotis.  S.  Aiiselb  dia- 
coni.  S.  S\iiiiinis  (hai'oiii.  S.  lia(billi  (baconi.  S.  l)al(biiiii  snbibacoin.  S.  (jaufndi 
siil)diacoiii.  S.  1  lie(d)ai(b  suImIkh'oiii.  S.  I'bibp|ii  piieri.  S.  Ilu];()iiis  piieri.  S.  Hei- 
liiiiii  pueri.  Data  pcr  inaiiuni  ()(b)ins  cancelbuii. 

A.    ()ii;;iii;il,  ;ivr,-  Ij.kv.s  ,1i'  siriiii,  ;ih\  Aivli.  ii;,l.,  S.  S',-.",  ii"  i. 

l;.    (...|,i,.  .In   Mii'M.r!,.,  i„i\  Airl,,  MJI.,  1.1. .   i7.->  (Gn„„l  l'„sl,.n,l  ,\o  Nnlic-Diii,,./),  p.  ■-,:,:,. 


I  IG'l,  1-.  nNnl-;i  avril  1  Ki."..   -  l'uws. 

Dciiiiiliiin    riiir   l'i''\r(|iii'   Maiirici'  di'  SiilK    ii    llciin    l.mnrl.   il'iiii   cniphicpiiiPiit  pivs   Trifiisi'  Saiiil-Cliris- 

ln|ilir.  en  iVii,in;;r  ili'  ilrii\  incisons  sur  li'  |i.ii\is   i\()lii'-|),i |i.ir  lui   ri'ilri's  ])mir  Toi i\erl lire  d'une 

riir. 

DK     DO.MIIUS     lir.MUCI     I.OKNKI.I.l . 

K|;()  Abiulilius.  Dei  .';ralia  l'aiisiensis  eccIcMe  biiiiiibs  niiinslei'.  Nuiiim  licri  vo- 
biinus  uinversi.s,  laiii  picseiilibiis  (jiiaiii  luliiiis.  nos  pio  lacieiubi  \  la  aiilc  ecclesiain 

'■'■    I.'or-ij'inal  p'irlo  r\isi>i'il-. 


CARTULVIUE   GÉNÉRAL  DE   PARIS.  38:'. 

Béate  xMarie,  ab  Heiirico  Lcoiiello  et  nxore  sua  doiiios  quas  leiicbaiit  aiilc  païa- 
visiim  prctio  quadraijiiita  librariiiii  coiiiiai'asse.  liisupiM-  pro  prediclis  ibiiiiibiis  ba- 
beiidis,  (lonaviiiius  eis  ])biteain  (|iiaiiidain,  sitain  [irupe  Sancluiu  (Ihristoforiuu, 
(jiiaiii  emimiis  a  lleiiaudo.  libo  Abdjjriiii,  pretio  vi[;iiili  bbraiiim,  iii  ([lia  prefatus 
Hcui'inis  coiistnixit  sil>i  (b)iiiuiii.  |iie(licto  Heiiai.i(b)  el  u\oie  sua  ciim  fdiis  et 
libabiis  suis  per  niaiiuia  noslrani  coucedeiilibus  eidem  lleiirico  el  uxori  sue  et 
successoribus  eorum  eaiiidem  pbdeain  in  pei'petuuni  ])()ssideiidani,  assensu  locius 
capituii  j)ariter  prosequeiile,  a  ([uo  preiiomiiiatus  Iteiiaufbis  supradiclam  plateaui 
einerat,  que  eidem  capilub)  de  contpiisilione  ''  obveiieral,  ([uod  eliam  capilubini 
lilteras  <;aranlie  ei  dederat.  E(,  id  prenomiiiatus  lleiiricus,  tam  ipse  (piani  uxor 
sua,  et  unuies  (juibuscuiiKpie  vel  \eudere  vel  douare  v(dueiiiil  supradidaiii  (erraiii 
et  id  quod  supi'a  eiblicaluni  est,  bl>ere  et  qinete  possideant  iii  peipeluum,  si;;illi 
nostri  auctoritate  eisdeiii  coidiiiiianuis,  pro  qua,  si  qiiis  in  posleiiiui  (euieiaiiu 
ausu  adversus  eos  insui','^erc  vel  jus  suuiu  presum|iserit  iulrin;;eie,  nos  et  succes- 
sores  nostri,  quantum  jusiicia  tbclaret,  defensionem  et  audoiilaleni  ipsis  piebe- 
bimus.  Iluic  rei  lest'vs  interbiei'uut  quampbires  :  abbas  Saneli  Majjbnii;  Ciemeiis. 
Parisiensis  decanus;  Guermuiubis  arcbidiaooinis;  ,Vlbertus  pieci'iiloi-;  Synion  arebi- 
diaconus;  Geraixlus  arcbidiaconus;  magister  Galterns;  Ascebnus  eanonicns;  Synioii 
de  Sancto  Dyonisio;  Petrns  de  Villa  Nova;  Bai'tolomeiis,  sacerdos  Sancte  (ieuovefe; 
Petnis  Angelerius;  Aimericus  Bituricensis;  et  laici  (pianqdnics  ;  Oilo  Libaul,  Odo 
de  Sanclo  Gbristoi'oro,  Henoibis  Aposlolicus,  Fiojjerius  bâter  cjusdcin,  Odo  Cor- 
veiser,  Bamuiidus  Goiveiser,  liicliardus  Corveiser,  Bartludomeus  Aurelianensis, 
Berncrius  Aurum  Verberans,  Mar(pu;rius. 

Actum  publiée  l'ai'isius,  in  presentia  nostra,  anno  Incanialionis  Doniiiiire  niil- 
lesimo  centesimo  L\"nn". 

A.   Orijjiiiiai  scellé,  aux  Anh.  n.-il.,  |,.  S()-i,  n"  -, 

15.  Copie  du  xvii'  sicVIe,  à  In  liiM.  uat.,  ui-^.  liil.  li.'OiS,  p.  tjm. 

C.  Ciipie  (lu  \*u' siècle,  à  1.1  lîilil.  naJ.,  iiis.  laL  i'i()79,  p.  5'i-i. 


4Ô2 

I  Ki'i,  ;;  jiullel.  —  Sens. 

CdMlii-iiMlinn  |i^ir  Ir  |i,i|ii'   \lc'\:iiiilrc  11!  du  iloii  (riiiic  iiiiiison  '' 

siliii-i'  |ir('s  ili.'  IV;;lise  S;iirit-Jnrques-la-lioiifliPric, 

liiit  |ini-  Tiiiuul,  nir|ii]iirliv  de  l'égliso  de  l'ai'is,  à  un  clerc  iKiiuiiir  Xicdlas. 

Alexander  episcopiis.  seivus  servoiiim  Dei,  dilcclo  lilio  Nieidao.  clerico.  sabi- 


'''  L'orijriiKi!  pnrle  -cniKniisioiic''.  >ièrle,  rni  dos  de  la  pièce:  rrCorilli-malidil  du  |ia|ic 

'''    Cette    inai-son  |paiail   èire   dc\,.|me   plus  lard  \le\aiid|-e  lij    dr  la  duualiori   laicie  ;>  Saiul-Mailui 

la   propriélt^  de  Sailit-.Marliu-des-(;|]aiu|is,  si  !' l'une    riiaisuii    juijjriaut    l'eulise    Saiul-.lac(|uc>-la- 

seii   ra|i|j(jrle   à    la   cole    .siii\aiile  éc]-il(>   au   nvii'         liuuclierie.i 


38i  (:\RTULAIUE   GEXEliAL  DE   PAP.IS. 

lom  cl  fi|)ost(ili(;iiii  liciiedictioiiom.  Jnstis  peleiiliiiiii  desideriis  di;;imni  osl  nos 
Incilcin  prdx'n- coiiseiisiiin,  et  vola  que  a  ralioiiis  traiiiilc  non  discordant  ellcctu 
sMiil  ])i'os('(|ncnle  complcnda.  Eapro])ter,  dilcctc  in  Domino  lili,  tnis  jnstis  postu- 
hilioiiiltus  [;i;ilo  concurrentes  assensn,  ddiniim  jiixla  <'cclesiani  Beati  Jacolii  sitani, 
cuni  doliis  (pic  in  eaei'ant,  et  tria  arj)cnla  vinearnni  (jih'  sunt  prope  Mnstarolinni 
jnxla  11)  Kossi.  (pu-  Teifns,  Parisiensis  eccl<'sie  ai'ciiij)resl)yler,  in  elemosinani  tibi 
concessit,  dcvdiioni  lue  ancloritale  a|)oslolica  conlirnianiiis,  et  pi'csentis  scripti 
patiocinio  connnmnnnis,  slatuenles  ut  nnlii  onniino  lioniinuni  liceat  liane  pa<jinain 
nostre  conliiinali(jnis  inl'rinjjcre,  vcl  ei  aliipialeuus  contraire.  Si  rpiis  anlcni  iioc 
allcniptarc  prcsiinipscril ,  indij;nalioncni  ouinipotentis  Dei  et  beatoruni  IV-tri  et 
Pauli,  apdstoloruni  ein^,  se  no\erit  incuisurnni.  Datuni  Senonis,  v  nouas  jidii. 

A.  0]i"iiiiil  M-rlIr,  ;]ux  AitI].  u-A.,  L.  3:Jo,  n"  ■•5'. 


403 

lIG'i,  -m;  j.iillr(.  —  Sens. 

l.c  poiir  AloxiiMilii'  III  iri-iFiiiiiiiiiiilc  il  lliij;uis.  (■Mvjuc  (lo  Sciissoiis,  Reiioinl ,  nrcliiiliacro  de  Salislnipy. 
(jui  \(iiihiil  alliT  (.'Uidif-r  à  l'oris.  —  '-Uilectiis  lilins  niister.  .  .  - 

A.  C"!.!.'  .l.iiiM  un  lus.  ,1c  IVIaii. 

H.   Ci.pic  (Luis  iiii  lus.  ,lf  Saiiil-Viclnr,  coli:'  II,  l'-j. 

li.lit:  („)   Du.JirsMo,  //,,s(.  Fr„m:  ..rn/,(.,  I.  IV,  p.   5;)'.,  d'apit-s  A  >■(  li.  —  (h)  LM,n ,  GmciL,   I.  X,  cul.   i;io8. 

—  (c)IIardiiuiii, /.■../(,(/.,  I.  \l,  j"  |iail.,  roi.  j /i.SS,  d'aprrs  ».  —  (>/)  Maiisi,  Cmicil.,  I.  XXI,  col.  98 1 ,  d'après  c. 

—  («?)  Rec.  des  hisl.  (/(•  tu  Fruiia',  (.  \V,  p.  8lij,  irqiri'S  «.  —  (/)  Migno,  Piilrologie ,  t.  CC,  col.  299,  d'après  d. 


454 

I  lO'i,   iS  onul.  —  Si: 


Maiiilrriirril  ilii  pape  Alcxamlrv  III,  nnloniiaiit  aux  aMirs  i|<>  Sanil-\  idni-  cl  ,|,.  Saiiil-(;iTiiiaiii-(lr>-l'iv> 
(il'  lairi'  iMii-  riii|iiiMi'  .siii'  li's  iiiaiixais  liailciiii/iils  iiillij;v,s  ail  cliaiiiiiiii'  tiiiillaiiMK^  |inr  l'aljhc'  tic  Suiiitc- 
(ic]ic\  ic\c   ''. 

Alcxandci'  cpisciipns.  servus  scrvonim  Dci.  dilcclis  (iliis  Sanctl  \  ici o ris  cl  Saiicli 
(jci'niani  aldialiliiis.  priiiri  (pio(pic  ac  suppriori  cccicsia'  Saiicli  \  ici  (iris,  cl  ()(l(un . 
ipiondani  Saiichi'  (IciioncIic  aldiali.  saliilciii  cl  apd.^lolicaiii  licncdiclKiiicin.  Si;;in- 
licaliiin  iKilii.s  csl  (puni,  cuiii  (iuillcliinis.  Siiiichc  (iciii)\cra'  caiionicns.  ad  prc^cn- 
liani  iioslraiii.  alis(pic  alilialis  cl  capiluli  siii  liccnlia.  acccssissel,  eunidcni  ad  prc- 
dictiini  alilialciii.  ul  in  capilulo  tir  liuiiismodi  Iransjp'essionc  salislacercl .  a  noliis 
Iransini.ssuni ,  ila  \  cl  1  cm  en  1er  cl  iidioncslc  liacla\il  (piod.  ipsum  universis  vestibns 


"'  Voir  siii'  rollc  adairo  l'YivI.  L'ahhaijc  de  Salntc-Gcnci'icvc,  I.  I,  [>.  119  cl  tao. 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  385 

exuens  et  acriter  verberaiis,  septeni  diebus  iii  terra  cuin  caiiilnis  cibiiiu  sumere 
lecil.  Quoniani  vero  de  viro  tam  bonesto  ac  religioso  abquid  siiiislruin  non  debemus 
facile  credeie,  nos  de  veslra  lioneslate  pleiiius  coulidenles,  lioc  discrelioiii  vestrœ 
committiuuis  exequenduni,  inaiidanles  ut  rem  i[)saiii  dib<jeiitissiine  inquiratis  et 
bujus  rei  veritatem  vestris  litleris  nobis  fideliter  inlhiuielis. 
Daliim  Senonis,  \v  kalendas  se])lembris. 

A.  Co|)ie  dans  un  ms.  de  Pélau. 

B.  Copie  dans  un  ms.  de  Sainl-Victor,  colé  II,  22. 

Édil  :  (n)  Ducliesno,  //i^/.  Fnuic.  ^rripl.,  I.  IV,  p.  75î!,  d'après  A  et  B.  —  {b)  Lalilie,  Omni,  I.  X,  col.  1  ^.Sq.  — 
(c)Hardouin,  Cunai,  1.  VI,  2"  pari.,  col.  i  .0.36,  d'après  «.  —  (</)  Launoy,  OixrnJ.U,  2'  pari.,  p.  (1 70,  d'après». 
—  (e)  Marlène,  AmpUss.  cullecl.,  I.  VI,  col.  a.33,  d'après  B.  —  (/)  Rn\  des  Imt.  de  la  France,  t.  XV,  p.SaS. 
d'après  a.  — (g-)  Maiisi,  ConciL,  I.  XXI,  col.  io3o,  d'après  c.  —  (/i)  Migue,  Palrolnj;ie,\.  CC,coi.  807,  d'aprèsg. 


455 


1  Idb,  i"  mars. 


Sens  <" 


Confirmation  par  le  pape  Alexandre  III  de  l'accord  dlabli  jadis  entre  Etienne,  évèque  do  Paris,  et  tarchi- 
diacre  Thibaud,  par  les  soins  de  Mathieu,  évèque  d'Albaiio,  de  Jean,  cardinal  du  litre  de  Saint-Chryso- 
jjone.  et  de  Pierre,  cardinal  du  (ilre  de  Saint-Calixte '"'.  —  '-OlIJcii  noslridebiluni.  .  .  n 

A.  Copie  du  xui"  siècle,  à  la  Bibl.  nal.,  ms.  iat.  55a6  (Carlulaire  do  l'évêquc),  loi.  1  A  v°. 

B.  Cojjie  du  xiv"  siècle,  aux  Arch.  nal.,  LL.  i83  (Grand  Carlulaire  de  Notre-Dame),  loi.  195. 

C.  Copie  du  xviii'  siècle,  aux  Arch.  nal.,  LL.  i85,  p.  52,  d'api-ès  A. 

Édit:  (b)  Petit,  Theodori  Pœiiilentiale ,  t.  Il,  p.  718,  fragm.  d'après  A  ou  B.  — (i)  Guérard,  Curtul.  de  t\'i)tre-Dmne , 
t.  1.  p.  27,  fragm.  d'apiès  A  et  B. 


I  1  G.j ,  4  avr 


45(3 

0.3  avril  1160.  —  Paris 


Abolition  par  Louis  VII  de  la  coutume  en  vertu  de  laquelle  les  olliciers  royaux  enlevaieni ,  lorsque  le  roi 
venait  à  Paris,  les  matelas,  coussins  et  oreillers  des  maisons  où  il  avait  droit  de  gîte  '''. 

In  iioniinc  sanctc  et  iiidividuc  Triiiitatis,   amen.  E{;o  Liidovicus,  Dei  j[ratia 
Fraiicorum  rcx.  0[)us  bomim  et  re(;ia  ma^juificciitia  dij;iuim  racimus,  qtiotieiis 


'''  Guérard  (  Cartiil.  de  Notre-Dame ,  t.  I ,  p.  27  ) 
a  reporté  à  tort  celle  bulle  au  1"  mars  1  iGi.  Elle 
est  datée  :  f  Kalendis  martii ,  indictione  xin ,  Incarna- 
tionis  Dominice  anno  11  clxiv,  pontificatus  vero  do- 
mini  Alexandri  pape  III  anno  sexto.»  Or  la  G'  année 
d'Alexandre  III  ne  commence  qu'au  20  seplendjre 
1 16^1.  11  est  donc  évident  (|ue  la  pièce  esl  du  i"raars 
116.5.  On  sait  d'ailleurs  par  d'autres  documents 
Carlul.  ^  1. 


que  la  chancellerie  d'Alexandre  III  comptait  les  an- 
nées de  l'Incarnation  du  2  5  mars. 

'"'  Cette  pièce  est  la  reproduction  d'une  bulle 
d'Eugène  III  que  nous  avons  cit('e  sons  le  n°  o3g. 

'"'  Une  erreur  de  copie  a  fait  dater  ce  diplôme 
de  l'an  1  266 ,  dans  le  tome  II  des  Ordoiiii.  des  rois 
de  France,  p.  Wih.  Mais  celle  erreur  a  été  corrigée 
dans  le  tome  IV,  p.  2 08,  du  môme  ouvrage. 


38fi  CARTULAIIiK   GENEltVL   DE   PVHIS. 

illicilas  cxactioiies  cxtiiipuiimis  fl  pravas  coiisuetudinos  abolemns.  \otuiii  ita(|ue 
laciinus  uuivorsis.  lam  j)reseiilibus  fjuaiii  futuns,  quod,  quando  veniel)amus  Pari- 
sius,  in  domibus  quibiisdani  capiebaiil  ad  opus  nostriim  servieiitos  iiostri  culcitras 
cl  pulvinaria.  Considérantes  tandem  rem  istam  paiiperibus  hominibus  nostris 
damj)nosam  nec  uobis  multum  utilem,  [pro]  amure  Dei  et  proanlecessorum  nostro- 
iiim  animabns  et  nustra,  consucliidineni  ex  loto  condonavimus,  slatuentes  imper- 
pcluuni  ne  qnis  sei'vienlum  nostrornni,  sive  alius  bomo.  ad  opus  nostruni  l'arisius 
cnb-itras  aut  pulvinaria  deposcal,  nostris  aul  successorum  lujstrormn  teiiq)oribus. 
sed  boulines  nostri  Parisienses  ab  bac  consuctudine,  in  ([iiantum  ad  nospertinet, 
penitns  bberi  sint  et  im[munes].  Quod.  ut  ralum  sil  et  inconvulsimi.  scribi  et  si- 
fjilb  nostri  anctoritate  connnnniri  [[)recip]inius,  addi[to  karactere  nostri]  noniinis. 
Actuiu  pubbce  Parisius,  anno  Verbi  Incarnati  m''c"lx°v";  astantibus  in  paIa[tio 
nostro  quorum  subscripta]  siuit  nomina  et  si;;na.  Si;jniiin  comitis  Teobaldi,  dapi- 
l'eii  nostri.  S.  Itadidli  [constabuhu'ii.  S.  Guitbjnis  ljiilicubi]rii.  S.  Matbei  came- 
rarii. 

[Data  per  manum]  {iiiDiiDgranimc)  Hugonis  cancellarii. 

A.  Origiiiiil  nuililé,  aux  Airlj.  nat.,  K.  ;)'i8,  11°  2. 

B.  Vidinius  di-  juin  i33i,  aux  Arcli.  iial..  .IJ.  .Su,  n'  (il'iG. 

C  Vidiimis  (lu  -jo  s\n\  i-'i.38,  aux  Arcli.  ual.,  K.  i)i3ij,  11"  -io. 

I).  Copie  du  w"  siècle,  à  la  Bild.  nat..  mis.  lai.  giC-î  1  CaHul.  de  rilùt.d  il;  Ville),  fol.  1  1  r". 


ll().j.  -30  avnl.  —  Paius. 
Coiilirmation  par  le  papo  Aliwainlre  lit  (li\s  Lions  cl  pi'iviièges  (hi  rliapilro  ilo  l'c'|;li«o  do  Paris. 


\LEX\NORI  PAPE    U\. 


.\b;\ander  e])iscopus,  servus  servornm  Dei,  dilectis  fibis  Clemenli  decano  et 
nniverso  capituKi  Parisiensis  ecclesie  eorumque  fratribus  canonice  ordinis,  in  per- 
|ii'luum.  ElTectum  jiisia  pdsluhintiluis  indulgere  et  vijfor  cquitatis  et  ordo  exigit 
lalionis,  preserlim  (juaudo  petentinm  volunlatem  et  pietas  adjuvat,  et  veritas  non 
rebn(|uit.  Eapropter,  dilecli  in  Domino  libi,  vestris  jiistis  postubiliouibus  clemeu- 
tei'  annuimus,  el  pi-efatam  Parisiensem  ccclesiani,  in  qna  dixino  maneipali  estis 
ol)sequio.  ad  exemplar  pi'edecessoris  nostri  sancte  recordalioiiis  PuMicdirli  pape"', 
sid)  l)eali  Pcti'i  et  nosti'a  pi'oteclione  siiscipiinus  et  presentis  sci  ipli  nrniiegio  com- 
munimns,  slatuentes  ut  (piascunnpie  possessiones,  quecunupiebona,  cadenieccle- 
sia  in]iresenliarnui  jnst(!  el  canonice  possidel,  aut  iu  i'ulurum  concessione  ponti- 
liciim,  bugitione  regnm  vel  priiicij)um.  obbitione  fnb'bum.  seu  abis  justis  modis 


"   Allusion  à  la  Imllo  th-  IVnoîl  VII  que  nous  avons  donnoe  ci-dessus,  n"  65. 


CARTULAIRE   GKXEI'.AL  DE   PARIS.  387 

prestante  Domino  poterit  adipisci.  firnia  vobis  vestrisque  siiccessoribus  et  illibata 
permaneaiil:  in  quibus;  bec  propriis  duxinuis  exprinienda  vocabidis  :  abbatiam 
SanctiEligii;  abbatiam  Sancti  Germani  Rotundi;  abbatiam  Sancti  Marcelli;  abba- 
tiam Sancti  Chlodoaldi  et  Sancti  Martini;  abbatiam  Sancti  Pétri  que  dicitur  Res 
Pacis:  abbatiam  Sancti  Saturnini  de  Cavrora^'';  abbatiam  Sancti  Pétri  que  dicitur 
Nigella:  abbatiam  Sancti  Martini  que  est  in  Campellis;  abbatiam  Sancti  Pétri  que 
dicitur  Caziacus  super  Materna,  cum  onmibus  earum  pertinentiis:  Spedonam  cum 
potestate  et  omnibus  suis  pertinentiis:  \inulam.  Macerias  nomine,  cum  suis  per- 
tinentiis; Undresiacum,  cum  ecclesia.  altari  et  suis  pertinentiis;  VureHcum  -  , 
cumecclesia.  altari  et  suis  appenditiis;  Civiliacum:  Laiacum,  cum  ecclesia,  altari 
et  suis  pertinentiis;  Castenedum,  cum  ecclesia.  altari  et  suis  pertinentiis;  Ba- 
uiolum  cum  ecclesia.  altari  et  suis  appenditiis:  Sulciacum.  cum  ecclesia,  altari  et 
omnibus  ad  vos  pertinentibus;  Cristoilum.  cum  ecclesia.  altari  et  omnibus  ad 
vos  pertinentibus;  Eleriacum,  Stcovillam,  Rosetum.  Cellas  et  \  ernoi  :  Miche- 
lum.  Mintriacum.  Muriacum  ■''.  cum  ecclesiis  et  suis  pertinentiis:  Mriacum  cum 
suis  pertinentiis.  Preterea,  ad  couservandam  vobis  qnietem  rcligionis.  claustrum 
prefate  ecclesie.  ad  exemplar  memorati  predecessoris  nostii.  vobis  perpétue  con- 
firmamus,  ut  absque  iuquietudine  ibi  securc  vivere  valeatis.  Antiquas  eliam  et 
rationabiles  consuetudines,  libertates  ac  dignitates,  a  rejjibus,  arcbiepiscopis, 
episcopis,  priiicipibus,  baronibus  et  aliis  Dei  fidelibus  ecclesie  vestre  concessas, 
sicut  in  auteuticis  scriptis  eorumdem  regum,  episco]iorum  et  aliorum  Dei  fidelium 
continetur,  vobis  et  per  vos  ecclesie  \estre  auctoritate  ajmsfolica  confirmamus. 
\d  exemplar  eliam  prel'ati  predecessoi'is  nostri,  apostolica  auctoiitate  statuimus 
ut  de  communi  assensu  liceat  vobis  prepositos  et  decanos  eligere,  qui  villis  vestris 
prevideant  et  débita  vobis  stipendia  tldeliter  amministrent.  Adicimus  quoque  ut 
nulli  episcoporum  liceat  de  pieiatis  rébus  vobis  subtrabere,  minuere,  aut  ad  usas 
proprios  retorquere,  vel  alicui  in  beneficium  tribuere,  neque  ullum  inpedimen- 
tum  ex  eisdem  rébus  vobis  inferre,  sed  nec  servitia  in  eisdem  villis  exigere,  vel 
aliquas  exactiones  facere.  Ad  liée  constituimus  ut  ludlus  unquam  imperator,  rex, 
marcbio,  dux,  comes.  princeps,  vel  aliquis  judiciali  potestate  accinctus,  seu  in 
quolibet  ordine  vel  ministerio  constitutus,  in  supradiclis  rébus  vestris.  vel  in  ipsa 
insula  ubi  civitas  Parisius  posita  est,  a  regali  via  e\  [larte  monasterii  Sancti  Ger- 
mani Rotundi,  a  Sanclo  Mederico  usqne  ad  locum  qui  vulgo  vocatur  Tudella,  in 
ruga  ejusdem  Sancti  Germani.  aut  in  aliis  minoribus  \iis  (jue  tendunt  ad  preia- 
tum  monasterium.  aliquam  judicandi  potestatem  exerceat,  nec  aliquem  censum, 
neque  teloneum.  ne(juft  l'ipaticum,  neque  rolaticum,  neque  porlaticum.  neque 
banimm.  freda,  nec  ullas  districtiones  exerceat.  nec  ullas  ])aratas  re(}uirat,  nec 


''  Lisez  -Cavrosa-.  —  ^  Lisez  '•Aureliacuni-.  —       Lisez  ^Maclielum.  .  .  Mauriacum^. 

49- 


38S  CARTULAIIÎE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 

loraliciiin.  iicc  pulvcraticimi,  iiec  ullas  leges  facial,  lU'c  a  liberis  liominilnis,  al- 
baiiis  ac  (^oloiiis,  in  predicla  terra  commanciitibus,  aliquem  censum  vel  aliquas 
rcdibilioiies  présumai  accipere,  nec  quaiiiHbel  malitiani,  iiecjacture  molcsliaiii. 
sive  pacis  sive  belH  teiiipore.  il)ideni  iiilerre.  liée  auleiii  omiiia  ila  vobis  duximus 
coiifiriiiaiida,  sicul  ea  (juiete  ac  paciOce  nosciiuiiii  possedisse.  Deceriiinius  erjfo 
ni  nidli  oiiiiiino  bominiun  liceat  prelalam  ecclesiani  teiiiere  perturbare,  aut  ejus 
possessiones  aulerre,  vel  ablalas  retiuere,  iniiiuere,  scii  quibuslibet  vexalionibus 
lalijjare;  scd  oninia  iiilejjra  conserveiitur  eoriini,  pio  quorum  gubernalioue  et 
susleiilatione  coiicessa  sunl,  usibus  oniiiimodis  [n'oliilura,  salva  sedis  aposlulice 
aiictorilale  cl  Parisiensis  episcopi  canouica  juslilia  iii  prel'alis  ecclesiis  et  |)arro- 
cbiauis  eai'uni.  Si  qua  ij^itur  in  futurum  ecclesiastica  sccularisve  persona,  liane 
noslie  conslilulionis  paginam  sciens,  contra  eam  tcmere  venire  temptaverit,  se- 
cundo Icrciove  conimonila,  nisi  rcatum  suum  con'jrua  satisfaclione  correxerit, 
poleslatis  lionorisque  sui  dignitale  careat  ream(|ue  se  divino  judicio  exsistere  de 
per[)elrala  inicpiitate  co(;noscat,  et  a  sacralissimo  corpore  ac  sanguine  Dei  et  Do- 
mini  liedemptoris  noslri  Jesu  Cdn'isti  aliéna  Hat,  alque  in  extremo  examine  dis- 
Iricte  ulliuni  subjaceat.  Cunctis  auleui  eidem  loco  sua  jura  servanlibus  sit  pax 
Domini  noslri  Jesu  Cliristi,  quatenus  etbicrructuni  bone  aclionisperci})iant  etapud 
cbslriclum  judicem  preniia  elerne  pacis  inveniant.  Amen.  Amen.  Amen. 

{Ilo/ii)  '''.  f  Ego  y\lexander,  catbolice  ecclesie  episcopus,  subscripsi.  Benevalete. 

C0LO^^IÎ   Dti    MlLIKIl. 

+    Ej;o  llid)aldiis,  lloslicnsis  episcopus,  subsci'ipsi. 

f   Ego  lîcriiardus,  Poiiiieusis  et  Sancle  llnline  episcopus,  subscripsi. 

f   EjMj  (juallerius,  Albanensis  episcopus,  subscripsi. 

COLONNE   DK  GXLCUK. 

f  Ego  Ilenricns,  presbyter  cardinalis  tituli  Sanclorum  Nerei  et  Acbillei,  sub- 
sci'ipsi. 

i-  Ego  .lohannes,  presb\ter  cardinalis  tituli  Sancle  \uaslasie,  subscripsi. 

T    Ego  (luillelnius,  tituli  Sancli  Pelri  ad  \  incula  presbylcr  cardinalis,  subscripsi. 

COLONNK  DK  DROITi:. 

f    Ego  lacinlus.  diaconns  cardinalis  Sancle  Marii;  in  ('osmydyn,  sid)scri|isi. 
■;    Eg,o   Oddo,    dia<()nus  cardinalis  Sancli   ,\icliolai   in  (larcere  Tulliano,   sub- 
scripsi. 

f    Ego  Hdso.  diacoHUs  cardinalis  SaiuMonim  (liismc  cl  Damiam,  subsci'ipsi. 
i    E'M)  (liiillivus.  diacoims  cardinalis  Sancli  Adriani,  subscripsi. 


Diiiis  II'  ri'iM'ii"  (le  l;i  mlii  so  lit  iii  di'viso  il'Alcxniiiln'  111  :  -Vi;is  liuis,  Doiiiiiif.  ilonionstra  miclii. 


r.ARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  389 

i  Ego  Petrus.   diaroiius  rardiiialis   Saiicti  Eu^talliii  jiixla  Teiiiplum  A;jrippf'. 

subscripsi. 

i  Ego  ManlVedusi.  diacoiuis  caidiiialis  Sancti  Georgii  ad  \  idiuu  Aui'ciini.  snh- 

scripsi. 

Datum  Parisius,  per  manimi  Hernianiii.  sancle  Romane  ecclosie  sulidiaconi  et 

iiotarii,  \ii  kaleiulas  maii,  iiidiclione  xiir,  Incarnationis  Doiinnioe  aiino  m  c  i.x  v. 

poiitificatus  vero  domni  Alexandri  pape  111  aniio  vi. 

A.  Original,  avec  traces  de  sceaux,  aux  Arcli.  nal.,  L.  23o,  n"  ■28''. 

B.  Copie  du  xii'  siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  1  77  [Livre  noir  de  Notre-Dame),  p.  iiOn. 

C.  Copie  du  xiu'  siècle,  aux  Archives  nat.,  LL.  175  (  Grand  Paslural  de  Notre-Dame),  p.  558. 
I).  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  171)  (Petit  Piistoval  i\e  Noire-Dame',  p.  -îo. 

E.  Vidimus  du  i(3  janvier  i3og  (n.  s.),  aux  Arcli.  nat.,  L.  2.3o,  n"  28'. 

F.  Copie  collât,  du  8  lévrier  1576,  aux  .\rch.  nat.,  L.  a.So,  n°  28'. 

G.  Copie  collât,  du  1"  septembre  1.58G,  aux  Arch.  nat.,  L.  280,  n°  28'. 
H.  (^opie  collât,  du  11  septembre  ifiS.'J,  aux  Arcb.  nat.,  L.  i>Ho,  n"  28"*. 


4ô8 

110 j,  :M   avril.  — Etaîipes. 

LeUn?  (lu  pape  Alexandiv  III  à  lévèipie  Maurice  de  Sully,  pour  le  prier  d'engager 
le  chapitre  de  Saint-Marcel  ù  se  mettre  d'accord  pour  l'élection  d'un  doyen.  —  rEx  relatione  tua.  .  .'i 

A.  Original  scellé,  aux  Arch.  nat.,  L.  280,  n'  28'. 
Edit  :  (rt),  Lonvenfeld,  i'/«s(.  ruman.  jxmlif. ,  p.  1.37,  d'après  A. 


459 

IIGO-IIT'J.   10  avril.  —  Ldr.iN    '  . 

Exemption  de  dimo  accordée  par  le  pape  .\loxandre  III  à  l'abbaye  Saiiil-deriiiain-di'sd'ns  [)our  les  novale 
•ju'eUe  fait  cultiver  et  pour  le  pâturage  de  ses  troupeaux.  —  rJu-.tis  [)nslulalionibus  relipiosorum .  .  .  - 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arch.  nat.,  L.  280,  n'  29''. 


/i()0 

lUlO,  -j'i  avril-.3i  juillet.  —  Pir.is. 

Fondation  par  Louis  VII  (l'une  foin'  qui  se  tiendra  à  Saint-Lazare  pi'udant  ipn'nze  jours, 
à  d;i(c'r  du  Irudemain  de  la  Saint-Martin   '  . 

DF.   KEniA. 

EgoLudovicus,  Dei  gi'atiaFi'ancoruiii  ie\.  Notuin  fieii  vuluiiiiis  tam  fuliifis  (|iiaiii 

'"'   Cette  bldle  peut  être  do  iiliO.  iiliy.  ti-S  ducliou  lexlin'llc  du  dipiùuie  par  lequel   Louis  \  11 

"u  1  lyî).  fiinila  eu  1  1  07  une  foire  fpd  devait  se  tenir  à  Sainl- 

On  iiMnar(|uera  que  celte  pièce  est  la  rrpro-         Lazare.  [iiMidant  l'octave  de  la  Toussaint  (voir  notre 


390  CMiTlLAIRE  (lENERAL  DE  PARIS. 

iiistaiitiliiis  (|iiod  nos  Iratrilnis  Sancti  Lazaii  l'arisiensis  l'eriain  qnandaiii  iii  cras- 
liiio  r<'sli\ilalis  saiicli  Marlini,  jm'O  anima  rcjjis  l^udovici  palris  iiostri  el  IVatris 
iiDstri  l'Iiilipjii.  et  oinniiim  predecessoruni  nostroriim  el  nosira,  singulis  aimis, 
JLixla  |ii('di(ti  Sancti  Lazaii  ecclesiain  damus  et  concediinus.  Volnmus  etiani  ut 
per  (juindciiMi  dies  coiitiHuatiin  durci;  de  j)riinis  octo  diebus  conductnni  iieque 
aliqiiid  aliiid  liabebinius.  et  de  lebijuis  octo  di(d)iis  condiictiiin  noslrum  accipie- 
niiis.  lùnitcs  vei'o  &ive  redeuntes  ad  feriani  in  condiiclu  nostio  recipinms,  ita 
videliccl  (piod  nos  in  ea  nobis  nicbil  prorsus  relinenius,  necjue  ininistenales  nostri 
aliquo  modo  abcjiiid  in  ea  capiant.  exccpto  latrone  ([ueni  solummodo  nobis  reti- 
nemns.  ;id  b(tc  scilicct  ni  de  eo  jnsliliani  lacianiiis.  Precipimus  siquideni  famulis 
et  servientibus  el  bnrjjensibus  iiostii.s  quod.  si  qiiandoque  a  nnnisteriaHbus  Sancti 
Lazari  snl)inoniti  l'uerint  ad  observationem  jtredicte  ferie,  eos  in  necessilatibus  suis 
fidelitcr  jnvcnl,  eo  tamen  tenore  ut  ministcriales  nostri  ubicumque  sint,  vel  in 
(|uacum<pie  vilbi  maiieant,  de  venientibus  et  redeuntibus  ad  leiiam  et  a  leria, 
nichil  proi'sus  nobis  vel  sibi  rclineanl.  (Juod.  ne  valeat  oblivione  delei'i  et  ne  possit 
a  postcris  inirinjji,  sicilb  nostri  auctoiitate  coi  roboraii  precipimus.  Actum  publiée 
Parisius,  anno  Incai  iiati  \  cibi  m"c''lxvi°,  re<;ni  noslri  xxix",  Pbilippi  fdii  nostri  n°; 
astanlibus  in  palatio  iiostro  quorum  apposita  sunl  nomina  et  si{;na  :  Signum  co- 
niilis  Tlieol)aldi.  dapil'eri  nostri.  S.  Guidonis  buticularii.  S.  Matliei  camerarii.  S. 
Piadulli  coustabularli.  Data  per  manum  Hugoiiis  cancellarii  et  episcopi  Suessionuuj. 

A.    Co\ni'  (lu  \nr  sictie,  iui\  Aicli.  luil.,  MAI.  210  1  Cartiilaire  ilf  Saint-Lazaro),  fol.  1  2   v". 


461 

llOO,  y'j  aviil-S  avril  I  Hi7.  —  l'Ar.is. 

Sciitciiie  iviiiliie  |iiir  lrvi''i|ii('  Maui-icc  ilo  Sullv  sur  un  iliUVM'Ciid  exislunl 
iMjlrc  11'  clu'uioiur  liugurs  (II'  N(]v;iri:'.  cl  Alcaunic  fl  miii  lils  l'icrre,  au  sujet  d'uiif  maison. 

i>i;  co^Tlio\l;risr\  inteu  m\cisti!LM  iilgonkm  uk  ^ovaiua  i;t  ALriniiM 

ET    KILUM    K.IIS   SUPKli   QIADAM   DOMO. 

Ejjo  Maiiricius,  Dei  gi'atia  Pai'isiensis  episcoj)ns.  Notum  lieri  volumus  lam  pre- 

n°  aCii)).  Il  l'st  l'IiMMiaiil  (pie  le  ])ioii)ier  de  ces  di-  sa  deiixièiiie  année  du  cominenceiiient  de  l'année 

plûmes  ne  suil  pas  uieuliimnc'  dans  le  plus  récenl.  1  lOC);  car  nous  jiossédous  nu  diplAnie  de  Louis  Vil 

Ou  reuiarqueia  cuc-ni'  t\nc  lis  indications  chrnnn-  apjiarleuaul  ii  la  période  comprise  entre  le  -jû  avril 

lojjiqnes  cpu  leiiiiiurut  cf  diruier   sont  incouci-  el  le  ,'!  1  juillet  1  lOG,  et  cpii  csl  daté  de  la  99' an- 

liables.  Kii  ell'el ,  la  -u/  auner  de  Louis  \  Il  se  1er-  uee   de    Louis  VII  et  di'  la    1"  auure  de  l'iiilippe 

mine  au   ;!i    juillel    iiGC),  laiidis  ipie   la    seconde  Aujjuslei  \rili,  iial. .  K.  ■.> '1 .  n"  11.  —  (Jl.  Lucliaire, 

année  de  l'Inlippe  Aujjnste  ne   connneuie   ipie   li-  lùiiilcs  sur  les  actes  de  Loiii.i  Ml,  p.  2C6,  n'ôaS). 

•}.:'.   août  iitiC).  Qii  "Il  lie  iliï^''  P'is  <|ue.   l'Iulippi'  Il  \  a  donc  dans  la    ])ièce  que  nous  donnons  ici 

Au.i^rnsle  l'taut  ué  eu  1  1  (>.") .  on  iiouxail  laire  narlir  n\w  erreur  UKUiifeste. 


CAP.TULAIRE   GKNERAL   DE   PARIS.  391 

sentibus  quam  futuris  quod  causa  t'xlilil  iiitcr  niajjislruiii  IIu;;oncin  Novarieiisoni, 
canonicum  iioslriini,  el  Aleliiuiia  ol  liliiim  ojus,  super  qiiadam  donio  quam  prc- 
dictus  Hiigoab*''  Aleliuo  \lii  lihiis  iMiiciat ,  de  (juibus  decciii  libre  persolvciide  su- 
nereraiit.  Oui'  siquideni  causa,  cuui  iHu  l'uissct  a{;itata,  tandem  piedictus  Alelmus 
et  Petrus  ejus  filius,  de  quo  susceplis  jurameiitis  coiistabat  (piod  ad  aiiiios  (bs- 
crectionis  peiTeiiisset  et  adulte  etatis  esset,  jus  predicii  Hugonis  et  veiidilioiiciii 
doiiius  légitime  factam  l'uissc  coi'ain  nobis  et  IIu<toiic.  abbale  Saucli  Geriiiaui  de 
Pi'atis,  ad  cujus  juridilionein  eadeni  domus  speelat,  i'eeo(;iiosceiites,  vendiçiontMii 
illani  ratam  liabere  et  ab  oiniii  ealuinpiiia  <;araiitirc,  Iule  a  iioiiis  iTccjila.  llriiia- 
veruiit.  et  quod  iiullam  de  cetero  super  doiiio  illa  questioiiem  luovereiit  couces- 
sei'uut.  Hoc  idem  (jilla,  predicti  Alelmi  fdia,  et  Petrus  Lunibardus,  ejus  maritus, 
firmiter  lenere  coucesserual.  (juod,  ut  iuconcussum  teiicietur  ii)q)osleruni,  si;;illi 
nostri  auctoritate  roborari  postulaveruut.  Actuin  Parisius,  aiiuo  ab  liicaiiiatii)ni.' 
Domini  m"  c"  l\v\°. 

A.  Copie  du  sur  M.VIe,  au\  Anli.  nM.,  LL.  i.'lôi  (  Cniliilain'  A  ilo  Saint-M.nliu  .[.•■^-(:liani[js) ,  lui.  :,■_>  v  . 

B.  Copie  du  \m'  siècle,  aux  Aixli.  uat.,  LL.  i.'t.jS  (  Cartnlaiie  C  do  .Saiiil-Mailin ),   loi.  ô'i   v".  d"apn'-s  A. 


à62 

1 106,  5'i  avril-.S  avril   1  1(17.  —  Pahis. 

Coulirniatiun  par  Hiigiios,  abljt-  de  Saint-Gcriiiaiii-iles-Prés,  en  faveur  de  Hugues  de  -No\are,  de  la  pro- 
priété d'une  maison,  .sise  dans  la  juridiction  de  Saint-Gerniain-des-Prés,  iju'il  avait  achetée  d'.Vleaume 
et  que  lui  conlestail  le  (ils  de  ce  dernier  ' . 

CARTA   DE   DOMO  MAGISTRI  IlLfiOMS  DE  NOVARIa' ^'. 

In  Cliristi  iiomiue.  Erjo  Huinj.  I)ci  <;i'atia  abbas  Sancii  Gcfuiaiii  de  Piatis,  noti- 
lîco  presentibus  et  futuris  quod  Petrus,  Alelmi  fdius,  [iroclamavit  nobis  super 
magistt'O  Hugone  iNovai'iensi  j)!'o  quadam  domo  quam  in  nosti'a  juriditione  tenebat, 
et  predictus  Petrus  eam  sui  juris  esse  dicebat.  Pie  vera,  magisler  Ilugn  domum 
illam  ab  Alelmo,  pâtre  Pétri,  emerat.  Utraque  igilur  parle  anie  tics  conslitiila, 
cum  causa  diu  esset  agiltata,  tandem  predictus  Alelmus  et  Petrus  ejus  lilius,  de 
quo  .susceptis  jurameufis  constabat  quod  ad  aiinos  discretionis  pervenisset,  et 
adulte  etatis  esset,  jus  |)redicti  llugonis  et  venditionem  domus  légitime  laclam 
luisse  recognoscentes,  venditionem  illam  ratam  bal)ete  et  ab  omni  calum])nia 
garantire,  fide  data  firmaverunt,  et  quod  nullam  de  cetero  super  domo  illa  ques- 
lionein  moverent  concesserunt.  Hoc  idem  Gila,  predicti  Alelmi  filia,  et  Petrus 
Lumbardus  ejus  maritus  firmiter  fenere  concesserunt.  Onod.  ni  iiiviolabiliter 
observetur,  sigillo  nostro  roborari  postulaveruut.  Actuin  Parisius.  in  domo  episco- 


Var.  '■Elr,  au  lieu  de  -abii  dans  A.  —   ''  Cf.  la  pièce  précédente.  —  •''  Vnr.  -Navariai  [\). 


392  CARTLLAIliK   GEAEUAL  DE   PARIS. 

|)ali,  prosciilc  vciierabile  pontificeMaiiricio,  assistentibus  cliam  quainpliiribus  tain 
clencis<piaiii  laicis,  ([uoruin  siiblitulata  suiil  iioiiiiiia  :  CliMiioiis,  Parisicnsisdecanus; 
z\lberlus  prccciitor  ;  Syinoii  arclikliacomis;  Udo  cancellarius;  Synion  (Je  Sanclo 
Dyonisio  clalii.  Aimo  ab  lacariialioiic  Doiiiiiii  millesiino  cciilesimoLx"  vi". 

A.  (;ci|>if  du  xin' sii-ilf.  -un  Anli.  nal..  LL.  i^.'ii  ((i.irlulaire  A  de  Saint-Martin-des-Clianips),  fol.  f)3  r. 
I!.  Co|ii(;ilii  \ï' siiVIc,  aii\  Anli.  nat.,  LL.  i35i!  ((larliilain'  B  de  Saiiit-Maiiin-dos-Cliaiiips),  fol.  92  r", 
C.  Copie  du  xvi' siècle,  aux  Arcli.  uat.,  LL.  io')'-i  ((Jarlulaire  C  de  Saiiil-.Marlin),  fol.  1)2  r",  craprés  A. 


^63 

110G-1187<". 

Guv  Ili  (le  StMilis,  hoiiti'illrr  flo  France,  cmilimir  hi  ilmialion  d'un  élnl  à  la  Roiiclierie  de  Paris, 
l'aile  |)ai-  sou  frère  Hugues  le  Lou|)  à  l'abbaye  de  Monluiarlre. 

Ego  Guiclo,  icjji.s  Fianroriiin  bulirulariiis,  iiotuui  lacio  oinnibu.s,  lain  presen- 
tibus  qiiam  l'uturis,  (piod  IIiijjo  Lupus,  fraterinciis,  in  ultiiiiaiufiviiiilate  sua,  duin 
pre.ssus  gravi  niorbo  ifb(|uil  scculum  et  ad  rcligionein  transiil,  stalbun  in  Maceilo 
Parisiensi  doinui  Sancti  Dyonisii  de  Monte  Martirum  reli([uit,  me  assenciente  et 
confirmante,  de cujus  l'eodo  predictuni  stalUun  erat,  taii  videbcet  condicione  quod 
Tencia,  fiba  picdicli  Ilugonis.  neplis  scibcet'-' niea,  oniiies  reddilus  qui  de  eodeni 
slallo  dol»entur  in  vita  sua  intègre  baliebit,  et,  post  decessum  predicte  Tcncie,pre- 
l'ata  ecclesia  de  Monte  Martirum  libère  et  quiète  imperpetuum  possidebit.  Quod, 
ut  ratum  et  inconvulsum  permaneat,  sigilb  mei  aucloritatc  confirmavi.  Testes 
bujiisroi  suiit:  Peti'us,  Suessionensis  arcliidiaconus,  fratcrmeus;  Stepbanus.  Silva- 
necteiisis  ib^eanus,  l'rati'r  meus;  Matbeus  Panis,  Stepbanus  de  Govix. 

A.  (.iipie  du  \ui"  .sinli'.  au\  AitIj.  ii.il.,  1^.  io3n  (Cavlulaire  de  l'abbaye  de  Munlmaiire),  fui.  :>  v\ 
15.  (iopii'  du  \\'  sli  rlr,  ,iu\  Arcii.  nul.,  LL.  i(Jo5  (CarUdaire  de  l'abbaye  de  Monlmailre),  fol.  17  r°. 
C.   Copie  du  xvi'  sii'cde,  thuL,  fol.  O'i  r". 


à6à 

I  107.  ;i  avril -uuveinbre.—  Paiii>. 

r.oulirruatidii  par  Maurice  de  Sully,  ('M'ipie  de  Paris,  du  don  de  \ingt  sous  île  rente  sur  un  four 
silué  rue  (les  .huis,  fail  par  (iuillauuw  de  Carlaude  à  la  ujaison  de  Saint-Lazare. 

hi:  w  SOI. nus  m:  iaii\o  wii.i.klmi  di;  (.\iii.\M)\. 
Caritatis  oj)eia  précipite  digiia  siint  sciipto  rouimendari,  nt  sic  et  injurie  repel- 

''   \oici  les  l'Iéuieuts  qui  |ieuvent  servir  à  dater  (Delisle,  l'.arUikirc  (les  actc.i  de  Philippe  Auguste, 

cette  pièce  :  i"  Parmi  les  liuuoiiis  ligure  Étienue  II.  p.rxwu:  —  l'ère  Anselme,  Uisl.  des  fframls  njiciers, 

doyen  de  Seulis   de    iilKl   à   ii.SS  au    plus    lai'il  t.   \t,  p.   a.'i-i.  et  t.  VIII.  p.   .^l(');  —  Lucliaire, 

{Giilliit   clirisl.,   I.    \.  col.    l'i.'iCii;    o'Cuy  II   tle  lùmks  sur  les  actes  de  Louis  \'II ,  \k  àl^). 

Seulis  lut   iKUilciller  de  Krauie  d.'   n'i()  à    11.S7  <')    Var.  r-secularis-  (  li  . 


CARTULAIUE   GÉNÉRAL   DE   PVRIS.  393 

laiiliir  iiiali<;naiitium  et  saliitaie  omnibus  propniialiir  cxenipluni.  Hiijiis  ergo 
i-alioiiis  iiituitu,  ejjo  Maiiritius,  Dt'i  gratia  Parisiciisiuni  episcopus,  iiolum  lieri  vo- 
lunuis  universis,  tam  prosenlibiis  quaiii  lutiiris,  cpiod  doiiiinus  Willelmiis  de  Gar- 
lenda  \x''  solidos  ecclesie  Beati  Lazari  et  IVatn'bus  iuibi  Deo  servieiitibus  in  per- 
|)eliiani  elcmosinani  dedil,  et  eos  in  ledditibus  iurni  queni  iiabet  l'arisius  in  vico 
.Indeonim,  ad  iNalivitaleni  Domini  prenoininate  ecidesie  annuatim  persolvendos, 
assijUjnavit.  Quod  domina  Idoiiea,  uxor  predicii  GuiHelnii,  eoi'nmqueoninesfdii  lau- 
dantes  conccssernnt.  Et,  ne  hor  pie  l'aelum  a  domino  Gnilieiiuo  aliciijus  malignilate 
infirmariautretiactari  valeat  in  poslerum,  presensscri[)tiim  sigilli  nostriauctoritate 
dijinum  duximus  roborari.  Hiiic  rei  testes  interfuernnt  fpiamphires  :  Clemens,  Pa- 
risiensis  decaniis;  Albertus  cantor;  Guermundus  arcbidiaeonns;  Simon  arcbidia- 
conus;Galteruscapellaniis;Peti'Usberemita;  Guido,  buticnKTiiusi'C[jis;  OdoBalbus; 
Jobannes  Ldier;  Odo  nialricuiarius;  Floaidus  Bracbium  Feiri;  Gnillelmiis  Inciser. 
Actiim  pubbce  Parisius,  in  presentia  iiosli'a,  anno  Incarnati  Veibi  m°  c"  Lxvn".  e])i- 
scopatos  vero  nostii  vn'\ 

A.  Copie  du  xui'  siècli-,  aux  Anli.  ii.il.,  MM.  210  (f^artiilaire  de  Sniul-Lazurc).  lui.  -jC)  1'. 


4(55 

I  1(17,  ;,  avril-, 'lu  ii,ai->  I  IGS.  ^  PmssK 

Gonfirmatioii  [>:u-  I.ouis  \  Il  de  l;i  vfiite.  ptir  Bamlniii  ilc  Courcollns,  à  Barljcdor,  fliTC  du  roi, 
de  diverses  maisons  sises  à  Paris  devant  la  porte  du  cloilre  NoIi'i^Daiiie. 

DK   \EM)1TI0M:   OLMilMDAM    DOMORLM   SITMIL.M    VNTE    l'ORTAM   CLALSTP,!   IN   TEnRA 
SWCTI    laKiH,    OLi:   FLERCNT   BUUiEDOIt. 

In  Homine  sancti»  el  indixidne  Trinilatis,  amen.  Ejfo  Liidovicus,  Dei  jjialia 
Francorum  rex.  (Juoiiiam  ])biiiini  inllannnali  malitia  iiij;eiiiiim  sniim  eonverlniil 
ut  sevire  possint  et  abena  ra])ei'e  quocunnpie  moib),  censctuf  etiain  sa|)iens  (pii 
in  malis  cautior  est;  tabum  mabciam  et  iniquam  calum|)niam  omnibus  estconsiHum 
previnire.  Oua  consiib'i'aoione,  notum  facimus  universispresenlibiis  et  biluiis  ([uod 
apud  poitum  Peiisiaci,  ante  nos  multis  presenlibns,  Babluiiuis  de  Guireibs  co;)- 
novit  quoniam  ([uasdain  domos  Parisius,  ante  portam  ciauslri,  (|ne  l'iiei-unt  \ebd- 
])bi  miblis,  in  terra  Saiicli  Fb|;ii,  clerico  nostro  Bar])edor  vendidei-at  i])se  et  uxor 
ejus  Odebna,  cum  (b'  bcreditate  domine  essent  (b)mus.  Porro  de  i[)sa  vendilione 
li(bitiaverat  Balduiniis  et  uxor  ejus  garentisiam,  et  in  noslra  piesenlia  de  eadem 
garentisia  Babluinus  siqier  Icrram  suani  domiiium  suiim  lÎMidiarcbim  di'  M(iiil(>- 
maurenciaco  dédit  ostajjiuni,  et  nos,  prece  et  rogalu  Bncbarcb',  in  manu  accepi- 
mus.  Lt  autem  in  poslmoduni  rescindatur  omnis  calunqMiia,  et  légitime  lacta 
constet  emplio,  sciiptiuc  mandari  et  sigillo  nostro  consignari  precepimus,  sultter- 

Carlul.  —  I. 


39i  CARTULAIKE   GENERAL   DE   PARIS. 

iu!?cri|)Lo  noniiiiii^  iioslri  karaclere.  Actum  publiée  Pensiaci,  aiino  Incaraali  Verbi 
ji"  c"LX  vu";  astaiiULus  in  palacio  noslro  quorum  apposila  sunt  noaiiua  el  siyiia  :  Si- 
gnum  comitis  Tlioobaldi,  dapiferi.  Sijjauni  Guiduais  bulicularii.  Sigauai  Matliei 
canierarii.  Sigauia  Radulfi  constabularii. 

Data  per  inanuin  (^monogramme)  Hugoais  caacellarii. 

A.  Original  scellé,  aux  Arcli.  nat.,  K.  ai",  u"  iT). 

B.  Copie  du  xiii'  sitele,  aux  Arch.  nat.,  LL.  lyS  {Grand  Pastoral  de  .Nolre-Daiiie),  p.  jtj'j. 

C.  Copie  du  xiii°  siècle,  aux  Arch.  de  l'Assist.  publ.,  Carlulaire  C  de  l'Hotel-Dieu,  loi.  a  r\ 

D.  Copie  du  xviii*  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  K.  iHi  ,  n°  23. 


4(3(3 

1  167-1  Kj'.I,  9  uovcuibro.  —  Bénévent. 

(^onlirnialiou  par  li!  pape  Alexandre  III  des  possessions  de  l'alibaye  de  Sainte-Geneviève'''. 
—  fljuni  ex  injuncta  nobis.  .  .  ^ 

A.  Copie  du  xiii' siècle,  à  la  Bilil.  Sainti^Gcnfviève,  El.  aô  (Carlulaire  de  Saiute-Geueviève),  p.  32. 
lidil.  :  (n)  Gtitlm  chnsl.,  I.  VII,  col.  717,  rrajjMi. 


4(37 

1168,  3i  mars- 11)  avril  1169.  —  Paris. 

En;;agenient  pris  |)ur  le  doyen  et  les  chanoines  de  l'église  de  Paris  de  laisser  leur  lit  à  l'Hùlel-Dieu. 
à  Jenr  mort  ou  ioi'sqn'ils  renonceraient  à  leur  |)rél»ende. 

DE  CANOMCIS  BEATE   MAIUE  PAUISIENSIS  QUI   MORIUNTUR  ET   OUI  liEClPIL.NT  MAJORIAS. 
DE  QUIBUS  DEBEMUS  HABERE  LECTLM. 

Beatus  qui  iiilolligil  su])ei'  t'<;eauai  et  paupcfcia,  quia  in  die  adversilati.s  po- 
teater  a  Doaiiau  liberabitur.  la  (Ibfisli  igitur  noniine,  tani  fuluris  (|uaiu  presea- 
tibus  iaaotescal  (piod  ego  Bai'ba  Aui'ea,  Dei  gratia  Parisieusis  ecclesie  decauus,  et 
uni veisuai  ejusdem  ecclesie  capituluai ,  coasilio  veaerabilis  episcopi  nostri  Mauricii , 
ia  capitulo  nosti'o  commuai  oaiaiuai  asseasu,  ad  l'eaiissioaemomaiuia  peccatoi'uia 
aostioniia,  coasiituimus  quod  qaicuiaque  caaoaicus  ecclesie  aosU'e  decesserit, 
vel  pfei)eiide  .sue  (piocuia(|ue  modo  abreiiunciaveril,  post  ejusdem  [decessum] 
vel  abiMMUiaciacioaeia,  liospilale  Béate  Mai'ie,  ([uod  est  ante  poi'lam  ecclesie, 
ejus  culcitram  cuai  pulviaari  el  lialeamiaibus,  ornai  occasione  et  coati'adictioae 


'"   On  y  énnmère  entre  auhvs  :   -(lapellain  de  Moule,  capellani  Sanclc  Genovefc  de  (avilatc,  eccle- 
siam  Sancti  iMi'dardi ,  etc.  •; 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  395 

reraota,  ad  opus  pauperum  habeat;  si  vero  mansionarius  in  civitate  non  fuerit, 
vel  ibi  iectum  non  habuerit  valens  xx  solides,  de  suo  accipialiir.  donec  predicla 
intègre  eidem  hospitali  restituantur.  Item,  si  quis  niajoriam  ad  ecclesiam  perti- 
nentem  susceperit,  similitor  culcitrani  cura  pidvinari  et  linteaminilius  eidem  hos- 
pitali nostra  inslitiicione  incontinenli  donare  cogatur.  Quod,  ne  ])0ssit  a  posteris 
infirmari,  sigilli  nostri  inipressione  et  omnium  nostrorum  subsciipcione  firma- 
vimus.  Signinn  Barbe  Auree  decani.  S.  Alberti  precentoris.  S.  Gozmundi  archi- 
diaconi.  S.  Symonis  archidiaconi.  S.  Girardi  arcliidiaconi.  S.  Robeiii  succentoris, 
sacerdotis.  S.  Jocelini  sacerdotis.  S.  Gauteri  sacerdotis.  S.  Anselli  dyaconi.  S.  Hil- 
duini  diaconi.  S.  Pefri  dyaconi.  S.  Baldoini  subdiaconi.  S.  \\illelmi  subdiaconi. 
S.  Philippi  subdyaconi.  S.  Philippi  pueri.  S.  Johannis  pueri.  S.  Hugonis  pueri. 
Actum  autem  publiée  Parisius  in  capitulo,  anno  ab  IncarnacioneM°c<'Lx°vni°,  Lo- 
dovico  rege  régnante.  Mauririo  episcopo  existente.  Data  per  manum  Pétri  can- 
cellarii. 

A.  Original  '  ,  publié  par  L^maire,  Paris  ancien  el  nniivenu,  I.  III,  p.  i33. 

B.  Copie  du  %u\'  siècle,  aux  Arch.  de  l'Assisl.  pub!.,  Cartul.  C.  de  l'Holel-Dieu ,  lob  ai  v". 

C.  Copie  du  \<i'  siècle,  aux  Arcb.  nat.,  LL.  178  {Livre  îles  serments  de  Nr>tre-Dnme),  foi.  87  v". 


4(38 

1 168-1  im.  no  juillet.  —  BÉNÉfEM. 

Lettre  d'Alexandre  III  enjoignant  au  chapitre  de  Paris  d'admettre  Plii]i])pe.  neveu  de  l"é\êque  de  Meaux. 
—  r  Quantum  venerabili.  .  .  1 

A.  Copie  dans  iin  ms.  de  Pi'-taii. 

B.  Copie  dans  un  ms.  de  Saint-\  iclor,  colé  II,  aa. 

Kdil.  :  (a)  Duchesno,  Hisl.  Frnnc.  script.,  l.  IV,  p.  7.58,  d'après  A  el  B.  —  (i)Labbe,  Conal.,  t.  \,  col.  18.^9. — 
(c)  Hardouin,  Concit.,  t.  VI.  i"part. ,  roi.  15.37,  d'après  a. — [d)  Mansi,  Conal.,  t.  X\I ,  col.  io3i ,  d'après  c. 
—  {e)  Rec.  des  hisl.  de  la  France,  I.  XV,  p.  878 ,  d'après  a.  —  (/)  Migne,  PalroL,  t.  CC ,  col.  553,  d'après  d. 


4(39 

1168-1170. 


Confirmation  par  Guillaume,  archevèijue  de  Sens,  au  chapitre  de  Saint-Mcaise  de  Meulan.  de  sou  droit 
de  présentation  aux  bénéfices  des  églises  de  Saint-Gervais-en-Grève .  de  Saint-Pierre  des  Mureaux,  et  de 
Saint-Martin  de  Fresnes.  —  ^Cura  ecclesiam  \estram.  .  .  - 

Édit.:  (a)  Fèlibicn,  H1.1I.  de  Pans,  I.  III,  p.  Ç)'i. 


'''  L  original,  jadis  conservé  aux  .Archives  de  l'Assistance  publicpie.  a  été  brûlé  pendant  la  Commune. 


390  CVRTULAIIIE  (.ENEUAL  DE  PARIS. 

470 

lilJ.S-1177    ''. 

Aliaiidoii  j)at'  Gaiitipr,  prieur  de  Siiiiil-Marliii-dcs-Cliaiiips.  de  tous  ses  droils 
■^ur  iMie  ruaisoii  Mjisiue  des  Tliennes,  que  le  eliantre  \id)erl  avait  donnée  à  l'église  N'oire-Dame. 

i)!'  l'iiioliK  ,s\^(;•rl  mm'.tim  m;  cvmims  i>\i\isils. 

K;;o  (iiillfiiiis,  pi'ior  Saiicti  Alailiiii  de  (laiiipis,  l'I  cuiinciiIus  ipsiiis  lut'i.  iio- 
tiim  laciiiuis  laiii  pi'oseiitibiis  quaiii  liitufis  (jiiud  preceiitor  ecclesio  l'arisiensis. 
Alheiiiis,  (loiiiiiiu  (|iiaiii(lani,  apiid  Tciuias  tsilain,  et  dimidiuiu  arpeiinuin  viiiee, 
ipsi  doiiiiii  adlR'iciitciii ,  ikiIjis  ah(|uaiid()  dcdcial.  Nuiic  aiiti'iii  ([u]C(|iii(l  jiii'is  lia- 
hiiiiiuis  liactcnus  in  (uuleiii  doiiiu  et  diniidio  arpciuio  vinee  omiiino  diiniltiiniKs 
et  (jiiiciiiiii  clainaimis,  ac  doiiacioneiu  (jiiaiu  idem  precciitor  super  ipsa  doiiio 
et  diiiiidid  ai  |i('iiiio  viiiee  lecit  ecclesie  Reate  Marie  rataiu  lialieiniis.  IIoc  eciaiii 
scripto  presciiti  et  sijpili  iiostri  impressioiie  ciiiii  testiuiii  subiiotacioiie  firmavimiis. 
Hii  siiid  testes  :  S\iiion  sii])prior,  Gauterius  de  Britoilo,  Juszo  sacrista,  lîoljertiis 
arinarius.  Peiriis  de  Greceio,  Andréas  liospitarius,  liimioldus,  Petnis  di'  Braia, 
\ii!;erius,  lla\  iialdiis. 

\.   Copie  (lu  xiu'  siùcle,  im\  Arcli.  nal.,  LL.  17.J  ((iniinl  l'nsloitil  <k  jNiiln'-D.iiiK' ),  p.  yu.'i. 


â7\ 

1  ICi.S-l  ISU. 
Eclianifo  de  terres  oiiln.'  (Jaulier.  pi'ieur  de  Saint-Marlin-des-Clianips.  et  Dreux  le  l)Ouclior'"  . 

1)1-:    Ti:iili\    (U  \M   CONCKSSIMLS    DliOCiOM   CMlMFli:!. 

Nolinn  si!  picsiMililtiis  et  iiitiiris  (piod  nus  (iallcriiis,  prior  Saneli  Martini  de 
(lanipis,  et  t(dus  ejusdi'iii  loci  coiiventiis,  mi  eoiiiiiiiiiii  capiliiln  iiostro.  eoncessiinus 
Drnjioiii  cariiillci  et  lieredilms  ejus  m  [lerpetniiin  possidendani  terrain  ipiaiii  iledil 
iiiiliis  Aalil,  lixor  llaiclierii  coci,  iii  elemosiiiain,  ad  eeiisiiiii  vijjinli  et  oclo  dena- 
iHMiiiii,  m  leslo  sancli  lîeiiiijni  aiiimaliiii  soNciidoriiin.  l'ro  qna  ii(d)is,  aiimii'iite 
iixoi'e  sua  Hersent .  e()nc(>ssit  lerraiii  cpiaiii  lialielial  in  cnlliira  iiosira,  (jiie  iiniro 
doiiiiis  iKi'.lrc  eoiilijpia  esl ,  perpelno  iiiissidendaiii.  (  hiod  ,  ut  ralum  sil  el  iiicoiiviil- 


'     l,e  piieiu- (iaulier- de  Cliàloiis  sii'jjenit  di'jà  en  par  un  eiianuine  nommé  (îaulier.  (  Areli.  iiatinii.. 

1  1  CiS.   l.a   premiers  lueiiliou   eiinuur  i\f  son   sue-  1,1..  180.  fol.  .")■.>.  \".) 

ees^eur-  I!(iImi-I  esl  de  1  1  So.  (.hiaiil  au  elianiri'  tU-  ^'  Nous  avons  déjii  rencontré  Dreux  le  l)Ouclicr 

Notre-Dame.  Aiiberl.  il  lut  reii)pl;icé  avant  1177  \ers  1  lôo-i  1  .")•'.  (Voir  nos  n"" -iCS  et  377.) 


CARTULAIRE   GÉNÉRAL   DE   IHlilS.  397 

suui  perinaiieal.  sigilli  nostri  karactei'C  et  testium  subiiolacioiic  ('oii'ol)oravimu?. 
Testes  e\  parte  iiostra  :  Galterius  ([iii  luit  alibas,  Bereii;;eiiiis  camerarius.  Joszi» 
sacrista.  Petrus  prepositiis,  Galteiiiis  siiheamerarius;  e\  parte  Drogoiiis:  Matiiens. 
filiiis  Tcherti.  Iii;;raniius  Biirdo,  Rainoldus  de  Moriaiia,  Froiniiiidus  Essart,  Ma- 
llifiiv  l]ellus  Nepos,  Eurardus.  Idiiis  (Jrimoldi.  l'iubertiis  iiostei-  majoi'. 

A.  Oriî[innl,  nvcc  traces  tlo  -ce:ui,  aux  Arili.  n;it..  S.  l'ioo,  u"  -jH  {dlins  k.  7.  n"  ■!•.>). 

B.  Copie  du  siii'  siècle,  aux  Aicli.  ual..  LL.  i:i.')i  (Cartul.  A  de  Saiiit-Martin-d"<-Cl],im|i'i).  loi.  90  i-°. 

C.  Copie  du  xn' siècle.  nii\  Anli.  ii.il..  LL.  i:ir>3  (GirliiL  C  de  Sainl-Marlin   .  f.d.  ui-  v" .  d'apr.'s  B. 


M'2 

I  I(i^>-l  isn. 
Acensement  d'une  maison  l'ait  à  (jih-ard  le  niaeon  par  Gaiilier.  [U'ioui-  do  Saint-Marliii-des-Champs. 

QUAUTV  CLMUSDAM  DOMLS  PRO   DLOBLS   SOLIDIS  CKNSl S. 

Ego  Gauterius,piioi-Saiicti  Martini  de  Campis.  et  eoiiveuliis,  iiotuiii  laciuius  taiii 
presentibus  quain  l'iituris  cpiod  Gerardus  ceaientariiis  eniit  a  ii(d)is  dniiiuin  (juau- 
dam  in  terra  nostra.  pro  (|ua  debebaiitur  nu"''  denarii  ceasus  singubs  aniiis.  Ipse 
vero  \\  denarios  ad  censDiii  addidit.  Itai[ue  doiniiin  ipsani  ci  jure  beredilario  jios- 
sidendam,  ad  ceiisuiii  diioi'uin  sobibjruni,  concessimus  in  binic  nioibiiii.  ut  laiiii|t-c 
(jiian)  beredes  ipsius  nunquani  pi'o  doino  ipsa  co;;i  possint  ad  solveiidain  talHani 
vel  exactioneni  abquam,  salva  jiisticia  terre  nostre.  Census  auteni  pre(bclus  in  l'esto 
saiicli  l'icmigii  solvetur.  Si  qua  super  eadera  domo  ('abim[)iiia  orla  fueril.  prelato 
Girardo  garantbiani  per  rectum  terre  tenemur.  (Juod,  ut  in  |)osteruin  latuni  et 
incoucnssum  pornianeat,  scripto  presenti  et  sigilb  nostri  inipressioue.  cuin  as--eiisu 
capituli  et  testiiun  subnotatione,  firmaviiiuis.  Hii  siint  testes  :  Joscebiius  supprior. 
Anscullus,  Petrus  camerarius,  Willebiuis  armarius,  monacbi;  Bertramiius  ceiiien- 
tarius.  Hugo  mib?s.  lîainoldusde  Sancto  Marcello,  Malgerius,  Hogerius  de  Sancto 
Benedicto,  laici. 

A.  Orijjiiial,  avi'c-  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  iial.,  S.  iSOi),  u"  .'i-.'. 


473 

IKiO.  -o  avril- '1  avril   1170. 

Cession ,  par  rabljavf  de  Saint-Maiir-des-Fossés  ;i  l'idjbaye  de  Saiiil-\  ictoi-.  de;  >i\  arpenls  de  vignes 
siliii'S  à  lîelleville  el  à  Neilill\-sur-\lai-iie. 

1)1-;    VINKIS    K0SSAT|-;>S11!CS. 

Quociens  aliquid  observandum  slaluitur  vel  aliciii  baln'iiduni  concediliir,  ne  id 


398  CAHTULAIRE   GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

ublivio  deleat,  iiecosse  e^t  ad  postororiim  incmoriani  ut  aliquo  certo  verilatis 
sigiiaciilo  sij'iH'lur  [)aritor  et  tlrmelur.  Proiiule  ego  Teobaldus,  Dci  gratia  ecclesie 
Saiicli  Petii  Fussateiisis  abbas  vocatus,  et  totus  nionaclioriiin  noslrorum  coiiven- 
tus,  iKitiiui  lieri  voluimis  tain  posteris  quain  presentibus  quod  sex  arpeiinos 
virieaniiu  apud  Savias  et  très  apud  Nidliacuiu,  in  nostro  ceiisu  situs  et  ecclesie 
Sancti  Vicloiis  in  elemosinam  datos,  eidem  ecclesie  in  perpetuum  liabendos,  salvo 
nostro  censu  et  décima  consueta,  communi  assensu  concessimiis.  Easdem  vero 
vineas  predicta  Sancti  Victoris  ecclesia  ita  libère  tenebit,  quod  nisi  de  nostro  censu 
l'orifecerit,  de  nulla  querela  in  curia  nostra  respondebit.  Poterit  eciam  jamdicta 
ecclesia  prel'atas  vineas,  in  eadem  iibertate  quam  eiconcessinius,  cuilibet  l'aciendas 
ad  tempus  coniniittere  et  concedere.  Si  vero  eas  vendiderit  et  a  se  omnino  alie- 
naverit,  lutiuii  jus  nostruni  et  justicia  ad  nos  revertetur.  Hoc  totuni  mediante 
domino  Alauricio  Parisiensi  episcopo  et  in  pi'csentia  ejus  factnm  est  et  concessum, 
ainio  Incarnati  Verbi  m"c''lx"ix°,  et  scripto  commendatum  ac  sigilli  ecclesie  nostre 
improssione  firniatum,  sidjscriptis  in  tcstinionium  nominibus  et  signis  quorumdam 
Iratruni  nionacboruni  noslrorum.  Signum  Hisenbardi  prioris  nostri.  Signum 
Ilugoiiis  supprioris.  Signum  Haimonis,  prioris  Sancti  Eligii.  Signum  Girardi  can- 
toris.  Signum  lleroaldi  sacriste.  Signum  Gaufridi  Piper  diacoui.  Signum  Ansoldi 
diaconi.  Signum  Teobaldi  pueri.  Signum  Picinaldi  pueri. 

A.  Original  scellé,  aux  Arcli.  nat.,  S.  ai.'iô",  n"  (i. 

B.  Copie  du  xni'  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  lijo  (Cnrlulaire  de  Sainl-Vicloi-),  fol.  ^2  v°. 


474 

11G9,  20  avrd-  'i  avril  I  170.  —  l'ir.is. 
(iniicession  par  I^oiiis  \  H  à  Henri,  lils  de  l'riflli',  du  poids  du  rni  à  Paris. 

Iii  nomine  sanctf  et  individue  Triiiilalis,  amen.  Ego  Ludovicus,  Dei  gratia 
Francorum  re\.  A  rej^ic  majestatis  e(jui(ate  exigilur  ut  ea  que  antcipsam  vel  ipsius 
auctoritale  stabilita  suiil,  nullius  anti(juilatc  temporis  seu  aliquorum  inalignan- 
lium  iiicuisii  dcbililaii  valeant  vel  cassari.  Inde  est  (|uod  nolum  lieri  \olunms 
umversis,  lam  presentibus  (juam  fuluris,  (|uod,  adpctitionem  eorum  qui  tuncnobis 
assistebant,  concessimus  Heiu'ico,  lilio  l*rielle,  totum  pondus  Parisius,  excepto 
pondère  ccrc.  Iicicdilario  jure  j)ossidendum,  salvo  jure  alterius.  Quod,  ut  ratum 
in  poslcriim  habealur.  sigilli  nosli-i  impressione  et  nominis  nostri  karactere  mu- 
niri  et  (■oiiliMiiaii  pr(Mf|iiiiius.  \clum  publiée  Parisius,  aniio  ab  liicarnalione 
Domini  millesimo  cciilesimo  sexagesimo  nono;  aslantibus  in  palatio  nostro  (juorum 
nomina  et  signa    subscripta    siint  :  Sigruim  coniilis    Tlieobaldi,   da])iferi    nostri. 


CARTULAIRE   GEXERVL   DE   PARIS.  399 

Signum  Guidunis  bulicularii.  Si{;iuuii  ^Alalhei  cauierarii.  Sijjiuiin  na(liil])lii  coii- 
stabnlarii. 

Data  per  manuni  [monoiji'amtiu;)  llugouiscaucellaiii. 

A.  Copie  coliationnée  du  xviii'  siècle,  aux  AitIi.  nal.,  K.  179,  n'  30. 


475 

116y,  20  avril-i  avril  1170.  —  Paujs. 

lienoiiciatioii  par  Raoul,  comte  de  Clermont,  aux  droits  qu'il  prétendait  avoir  sur  la  prébende 
(jue  possédait  Pierre  de  Moucy  dans  l'église  Notre-Uame. 

.  .  .  Concessioni  autem,  super  allare  Reale  .Marie  l'acte,  iuterfuerunt  quamplures,  sciiicet 
dominus  Mauricius,  Parisiensis  cpiscopus  ;  Albortus,  cantor  Parisiensis  ;  Peirus,  archidiaconus 
Suessioneusis;  Ascelinus  sacerdos;  Guido  de  Yssiaco,  (jui  lune  missani  cclebrabat  ;  iiiagister 
Odo  diaconus,  Galterus  subdiaconus,  magistcr  Hilduinus  diaconus  ;  laiei  :  Ilenricus  Leonellus, 
Guibertus  et  Hugo  servientes  episcopi.  Recoidationi  vero  et  récognition!,  corani  domino  rege 
l'acte,  interfuerunt  plures  alii  :  Cornes  Thcobaldus,  Fredericus  Parisiensis,  Bucardus  Veautrus; 
et  de  canonicis  Parisieusibus  :  Barbedaurus  decanus,  Aibertus  cantor,  Anselius  Tiberli,  Symon 
de  Sancto  Dyonisio,  Petrus  de  Gampellis,  Robertus  de  Pisa.  Actum  Parisius,  anno  ab  Incarna- 
cione  Domini  .11°  C  lxix. 

A.  Copie  du  xni'  siècle,  à  la  Bibl.  nal.,  nis.  lat.  GûaG  (CarUilaire  de  l'évèque),  fol.  2j  v  . 

B.  Copie  du  xiv°  siècle,  aux  Ardi.  nal.,  LL.  i83  (Grand  Carlulaire  de  Noire-Darne),  fol.  :i(j/i  i". 

C.  Copie  du  xviii^  siècle,  aux  Arrii.  nat.,  LL.  i85  (Carlulaire  de  révèipie),  p.  S'i,  d'après  A. 

Kdil.  («)  Guérard.,  Cnrud.  de  Xoirp-lhimf,  t.  I,  p.  3g,  d'après  A  et  B. 


476 

1109,  30  septembre'".  —  Bé.xéve.vt. 

MandoiiK'iil  ilu  pa|ie  Alexamln»  III  cliargeaiit  Guillaume,  ai-chevèque  de  Sens  ,  el  Eudes, 
abbé  d'Ourscam|i,  de  réformer  l'aliliaye  de  Saint-Victor  "'.  —  rCiun  adlmc  oliiu  Smouis  essemus. 

A.  Copie  du  xvri°  siècle,  à  la  Rihl.  nal.,  ms.  lat.  1  !iCi-]rj.  p.  l'u  1 . 


'''  Le  pape  Alexandre  III  .s'est  trouvé,  à  la  fin  de  christ.,  t.  XII,  col.  5o),  celle  bulle  ne  peut  ap- 

seplerabre,  à  Bénévent  en   11  (jy,  11  (38   et   iilif)  parteiiir  quà  l'anni'e  11  (i(). 

(Jaffé,  Rcgesla  font,  rom.,  2°éd. ,  t.  II,  p.  aoO,  '"    'il.   d'autres  lettres  du  môme  pape  pour  le 

•21 1,  2  25);  mais,  l'archevêque  de  Sens,  Guillaume,  même  olijet  à  la  date  du  1"  février  1171  ou  wjo. 

n'ayant  été  sacré  que  le  22  décembre  1  1G8  (Gall.  (ci-après,  n"'  /i<)i  à  A(|3). 


/lOO  CAnTLLAlUE   (iE\ERAL   DE   PARIS. 

/i77 

1170,  :>  aviil-iiun'iiil)!.'. 

\i'iil('  (le  (liMT>i'>  (m'cs  Inilr  ;i  l";i|j|jii\c  (iê  SiiiiU-Victor,  en  présence  île  lexêijue  Mniirico  de  Sullv, 
|)iir  (uiv  il  \ulii'r\illi('i  s.  Gii  lliiiiiiio  Mnussion,  son  frère  Thomas  el  sa  mère  Hersent. 

ni-:    Mi.NDITiONi;  NEMUIIIS    OIOD    GIIDO    1)K   IIALlil'liMLKUS    KT  WILI.KLML.S   .MM.LSCIOMS 
ET    T1I0M\S    ir,  Mlil!    KJIS    \  1;M)M)KIU  NT. 

In  iiMiniiie  sanole  el  iiidividuc  Trinilatis,  amen.  Ei;o  Maiiricius,  Dei  gratia  Pa- 
nsieiisis  cpiscopus.  Noliiin  Heri  vokinius  pusleris  el  pi'esenlibus  quod  Guido  de 
IlimliriNilris,  ('[(linlIeiinusMalusciouiiH,  et  Tliunias  Irater  ejus,  et  Hersendismaler 
eoriiMi.  duiiiiio  (iujfoiii,  veneialtili  epibco})0  Suessioiicnsi.  et  ecclesie  Saiicli  \  ictoris 
veiidideniiil  sepcies  viointi  arpeniios,  pai'tiiii  nenioiis.  parlim  terre  arabilis.  Siii- 
j;ulu^  \id('li(i'!  aipeiiiios  iieiiioris  lii;;inla,  et  siiiifidos  tei'ie  arahilis  \\''  .-^olidos 
vi'iididrrinil.  Diius  iiisuper  arpeniios  leiie  plane  predicle  ecclesie  in  eleniosinani 
conccsMTunl ,  et  iieniiis,  ad  ijrancliiani  ibidem  l'acieiidam,  domno  episcoj)o  super- 
addiderunl.  Facliim  est  auti'm  liujusmodi  coiidilione  (jiiod  donnais  episcopiis 
iiemiis  et  tenam,  (piamdiu  sil)i  j)laciieril,  in  manu  sua  lenere  poterit,  sed  post 
decessnm  siiiini,  vel  aille  si  volueril,  ob  perlienipneni  sui  in  oratione  memoriam, 
«'(•clcsic  Sancii  Vicloiis  usu  perpelnu  |iossidrnda  di'irlinipiet.  Sciendnm  eliani 
<pi()d  picduii  vendilores  emplionem  islam  domno  e[)iscopo  el  ecclesie  juste  jjua- 
renliir,  lide  sua  interposila,  in  aiila  domini  rejjis  Parisius  proinisemnl.  Laiidavit 
linc  ibidi'ui  rt  asseiisiim  prebiiit  Alilo  de  \liliac(),  de  cnjus  leodo  nemus  el  teira 
li'iK'baliii'.  justamipir  ;iuaiaiiliam  lidi'  dala  purtaluium  se  spopondit.  Testes  ipii 
in  aula  re;;is  alliirninl  :  domiinis  Fenicns  de  l'aiisiiis,  llnjjo  de  Castro  Foili, 
Ansidliis  (le  iîronniaco.  llu'jo  Bil)ens.  Milo  de  Loi'semz,  Synion  lilius  lîobeiii 
di'  Hiaria.  lidbei'his  (Irassiis  de  Turneni.  .loliannes  di'  Mei'cilz.  Pliilijipus  de  \lliiis, 
Prl l'IIS  de  Moiilrii'llo,  Tcubaldiis  lUjdel.  .loliannes   de  Malliiaco,  liicliardus  \oel. 

liiiisiis  alia  vic(!,  Pai'isiiis,  m  clatislro  Béate  Marie,  in  diuno  Plnlip[)i.  ni'potis 
iloiiiiiii  ('iiiscopi  Mcldensis,  in  prcseiitia  iiosira  el  doiiini  Suessionensis  et  predicli 
Meldi'iisis  rpiscopi.  riiiplioiiem  islam  driiini  declaialam  el  recojjnitam  concesse- 
rmil  llersendis  mater  vcndcntium,  Doia  u\or  (iuidonis,  el  duo  filii  eorum  Ilen- 
ricus  cl  liadidfns.  (liiido  ipioipie  liliiis  [lersnidis.  Tesles  ipii  an'iierunl  :  .loliannes 
de  (liiiliiiild;  l"'erii(iis  cl  Oilu.  lilii  .losbcrli  ISiiardi  :  (ialdricns  de  Saximaco;  Ferri- 
cus  de  (jrinniaco;  liobeilns  Poliiuis  cl  Freilericus  Iraler  eiiisdem. 

Prelerea  apiid  Sancluin  Viclorem,  in  luliio  aule  episc()|talis.  in  ]iresenlia  iiostra 
cl  diimiii  Sncssiunciisis,  scpcjalaiii  cni|itiuiiciii  dciiiiu  ilcclaralani  cl  rccoijinlam 
(iiiido  cl  Thomas  (Dnccsscrniit ,  el  lidc  sua  interposila  juste  ijuarenlirc  condixe- 
1  nul.  Super  bue   cliam    liaduHus  Ac   (lombcllis  et  (jaiiclierus,   Iraler  ejus,  ei'jja 


CARTULAIRE   GÉNÉRAL  DE   PARIS.  àO\ 

iloinnum  episcopurn,  et  orfja  ccclesiani  Sancti  Victoris,  et  <'i-j',a  Giiiduncm  de  Gar- 
ianda,  fide  interposita  se  lidejussores  constitiierunt,  et  in  reiinplejjio  toluni  feo- 
dum  qiiein  ab  eo  teneiit  posuermil,  lali  teuore  quod,  si  predictaiii  proinissionem 
non  obsenarent.  ipse  sine  snbmonitione  et  lide  non  nientita  feoduni  saisiret. 
Laiidavit  lioc  ibidem  et  assensnni  prebiiit  donmus  Gni(b)  de  Gailanda,  de  quo 
Mibj  de  Atiliaco  lenebat,  et  de  onunbiis  iiliis  suis  boc  factuni  non  inquietaturis 
iii  manu  cepit.  Quod  si  predicti  venditores  et  Milo  de  Atibaeo  a  premissa  conven- 
tione  resibrent,  aut  promissam  ^jaranliani  non  portareiit,  doniniis  Guido  leodum 
illuni.  cl  quicquid  aliud  ab  eo  teneni,  sibi  saisiret,  et  e\in(b'  \\"  liliras  domno 
cpiscopo,  quamdiu  in  niaïui  sua  teneliil,  et  post  ipsuni  eecb'sie,  aiiiinatini  })ei- 
solveret,  donec  plenani  [;arenliain  1res  prenominati  episcopo  vd  eceb'sie  rel'or- 
niarenl.  Testes  cb'iici  (|ui  aiVuerunl  :  Einisius'^'  abbas,  Pdcbardus  prior,  IIu<>o  de 
Sercelbi,  TlieobabUis  de  Taverni,  Daniel  Rrito,  canonici  cjusck'ni  bjci;  Galterus, 
capelbinus  noster;  Micbael,  deeaniis  Meldensis;  GaulVidus  canonicns,  ^b^^cellus 
canonicus,  Parisienses  ;  laici  vero  :  Ferricus  de  Paiisins,  lleniiciis,  Jordanus, 
Tbeobablus  Maguus,  Hermanus  Teulonicus,  Pucliardus,  P>oberlus  Hasardus,  l'a- 
niub  episcopi  Suessionensis;  Garinus  carpentarius,  Gervasius,  Ilikbiinus.  Stepba- 
nus  Villanus,  faniuU  Sancti  \ictoris. 

Quarta  vice,  itidein  in  ])resentia  nostra,  in  nova  donio  noslia  Parisius,  ante 
hoslium  nove  capelle,  ileruni  et  iteruni  repbcalaui  venditioneni  ipsi  venditores, 
Guido  videlicet  et  Willebiius  Mabiscionus  et  Tbonias.  concesserunt,  eorunique 
assensu  et  coniventia,  doninus  Ansellus  de  Garlanda  biudator  exlilit,  et  per  oinnia 
secundum  pactiones  patris  sui  garandire  proinisit.  Testes  qui  all'uernnt  :  Ferricus 
de  Parisius,  Burcardus  VeUro,  Hugo  de  Castrolorti,  Hugo  Bibens,  Jobannes  de 
Matbiaco. 

Tandem  vero.  apud  Sanctuin  ^ictorem,  in  caméra  ju\ta  ductum  aque,  ad  ple- 
nam  consiunmalionem,  in  presentia  nostra  et  donnn  Suessionensis,  ti-es  predicti 
venditores  convenerunt,  et  tociens  examinatam  eniptionem,  secundum  juemissas 
conventiones  lidei  et  stabiHtatis,  concesserunt. 

Laudavit  boc  ibidem,  i|)sorum  vobintate  et  coul\enlia  vcndentiiim,  donnais 
AnseHus  de  Garbinda,  eo  lenore  quod,  si  venditores  et  ^b^l  (b_'  Atibaco  a  pre- 
scripta  vcnditione  resibrent,  aut  justam  garandiam  non  porlarent,  i[ise,  sine  su])- 
inonitione  facta  et  lide  sua  non  mentita,  pâtre  sibi  cedente  vel  decedente,  leodum 
ilium  et  (juic(piid  aliud  de  se  ienebunt,  sibi  saisiet,  et  exinde  x\''  libras  episcopo 
vel  ecclesie  annuatim  persolvet,  donec  ipsis  plena  ;;arandia  reloiinetur.  Huic 
ultime  consummationi  ante  nos  assensum  prebuerunt  :  Piadullus  de;  Gombels  et 
Gauclieius  [rater  «'jus,  (pii  lide  data  se  lidejussores  conslitueinnt.  Testes  laici  : 


'''  Beaucou])  (rautcuis  ont  aiipclt-  ciH  abbé  frErvisiiiS".  Mais  c'est  à  lort  :  soa  vrai  nom  était  fErnisiusi, 
comme  le  prouve  cette  cbarle,  où  il  est  cciit  1res  lisiblement. 

Cartul.  —  I.  .r,i 


-40-2  CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

Robertiis  Crassus,  Ro])ei'lii.s  de  Aliliaco,  Gariiuis  carpcntariiis,  Riiallo  Brito, 
Radiilfusdc  Saririiio,  fainuli  Saiirti  Vicloiis;  Hu<[odc  Clara,  Ilciii'iciis,  Tlieobaldus 
Majfiiiis,  R(d)ertus  Ilasardiis,  liicliardus  cocus,  liicliardus  iMajjiuis,  fainuli  can- 
ccllaiii.  (jiiod,  u(i  siibro[)ciis  oblivio  deleat  aul  emcrnons  caliiin|)iiia  coiilradicat, 
ipsoriiin  voudcntiiim  jtostulalionc,  lilteris  niandaluiii  posleroniin  noiicie  traiis- 
mi.siiiuis  cl  si{jilli  iiosd'i  aucloi-itatc  sijfiiatum  coiilirmare  curaviiiius. 

Actum  aniio  Doiiiiiiicc  Incanialioiiis  m"  c"  l\\",  episcopalus  aiitcm  iioslri  \". 

A.  Ofijjinal  scellr,  s\\\  Aixli.  nal.,  S.  ;!  l 'r; ,  n"  ih. 

li.  Copie  (lu  xiu°  sir<|i',  iuix  Aicli.  nal.,  S.  21 '12,  n"  /i ,  fui.  i  r". 

(1.  Cfipie  (lu  xiii"  siii'cli.',  atix  Arrli.  iiaf.,  LL.  l'i.'jo  (Carlulairc  do  .Sniiil-Viclor),  fui.  71  r". 


478 

1  170,  f)  aviil-noveinlireC). 

CoiiriniKiliiin  p;ir  Guy  de  (lariiuiile  cl  Anscnu,  noii  lils,  (riinc  \oiilc  de  bois  cl  du  don  de  doux  arpeiils 
de  tei'ie,  Inits  h  Inbbayi'  de  S;iiiit-\  icior  jiai'  Guillaume  Maiissioii,  Tlioiiins  son  Iriirc.  et  Guv  d  "Auber- 
viiliei's. 

DIO    ItlîLLO   nOBORE. 

E;;o  Giiido  do  Guarlanda  noluin  lacio  posteris  cl  presentil)us  rjuod  Giiilelmus 
Malusciomis,  et  Thomas  frater  ejus,  et  Guido  de  Ilaubervilers,  venerabili  Ilugoni, 
Siicssionensi  episcopo  et  domini  l'e^jis  Francorum  canccllario,  septies  \\''  arpen- 
iKts  nenioris  et  terre  ai'abilis  ad  opiis  ecclesiç  Saucti  Victoiis  in  perpetuiuii  possi- 
deiidos  veiididerunl.  Duos  insuper  arpennos  terre  [)lan(;  predicte  «,'cclesie  in  ele- 
niosinaui  concesseruni ,  et  nenius  ad  '[rancliiani  ibidem  l'acicndam  domno  episcopo 
supeiaddicb'i  uni.  Ilaiu'  aulem  vcudilionem  ei^o  Guido  et  Anscllus,  fdius  unnis, 
bberc  et  sine  omni  cahnnpiiia  et  contradictionc,  sicut  in  luajjna  carta  domni 
^h^uricii,  episcopi  IVirisieiisis  <-',  decbiralum  est,  concessiuuis,  eo  vidcb'cel  teuore 
(juod  prefala  ecclesia  vel  aliqiiis  alins,  sine  nostro  assensu  vel  bereiluin  noslrorum 
|)()st  nos,  ac  sine  connnuni  ca|)iluli  l?eali  Vicinris  assensu,  veiub-re  vel  invadiare 
vel  ali(pi()  modo  iu  aliam  peisonam  lundum  l('rr(;  Iraiislen'e  non  polent.  (Juod, 
ut  ratinn  at(pie  (ii'missiuunn  liabealur,  cjjo  Guido  presens  sci'iptum  si;;illi  mei 
iinpi'essione  corroborari  l'eci.  Doiulniis  autem  episcopus.  (juanidiu  voliu'rit,  in 
manu  sua  lencdiil  ,  el,  (piando  placueril ,  jamdicle  ccclesii'  relin(pi('t.  K;;o  aulem 
Guido  de  omnibus  liliis  meis  hoc  l'aclum  non  in(piietaliiris  in  manu  cej)i.  (Juod 
si  predicli  venditores  et  Milo  de  Aliliaco,  (|ui  de  meo  feodo  lenebat,  a  premissa 


'■'   Celle  cliaile  esl  anliricuiv  ii   la   lin  de  l'an-  de   l'i'iiiscdiKil  de  Maurice.  (  \'oir   au\    \itIi.  nal., 

n('e  1  170,  car  l'ilc  <^sl.  Miciilininiee  dans  uni'  cliai'le  S.  -3  \  'i-.'. ,   n"  iT),  orijjinal  seelli';  el  ujie  coi)io  du 

de  Maurire  di'  Sidly.    relalive  ii   la   nièim'  all'aire  xin'' sii'ele.  ihid.,  S.  aii-:?,  n°  '1,  loi.  3.) 
et   dali'C   de   l'an    1170   el    de   la    dixième  année  '^'   Voir  celle  diarte  sous  noire  n°  'j 77. 


CARTLLAIRR  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  A03 

convcntione  rcsilireiil  aiil  piuniissaiii  «[uaraiiliam  non  ])oitarent,  e^jo  feodum 
illuni  et  quicquiJ  aliud  de  me  tcnoat,  sicut  contiiielur  in  prefata  caita,  niilii 
saii^irem ,  et  exinde  \\"  libras  donino  episcopo,  qiianidiu  in  manu  sua  tenebit, 
etpost  ipsum  occlesie.  annualim  persolverem,  donec  plenam  {jnarantiam  Ires  pre- 
nominati  episcopo  vel  ecclesie  l'eformaient.  Totnm  lioc  Ansellus  lilius  meus,  me 
sibi  cedente  vel  decedente,  sicut  continet  sepedicta  carta  episcopi  Parisiensis,  fac- 
turum  se  spopondit.  AcUim  anno  Dominico  Iiicarnationis  m"c°l\x°. 

A.  Original  scellé,  aux  Artli.  iial.,  S.  ai'ia,  n"  iG,  alias  K.  aô  n"  3'  (Miiséo,  n"  17-3). 

B.  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Anli.  na(.,  S.  ai'ia,  ii°  'i ,  fol.  .3  v". 


^79 

117(1,  .')  avril- i-  luari  1171.  —  P.inis. 

Donation  par  Malliieu.  (ils  de  TliiLeit.  à  l'église  de  Nolre-Danie-iles-Cliamps, 
d'une  terre  sise  entre  la  clu'uielle  Sainte-Geneviève  et  Saint-Deiiis-de-la-Cbâtre. 

DE   PARISILS. 

In  nomine  sancte  et  individue  Trinilatis,  amen.  Ego  Mauricius.  Dei  gratia  Pari- 
siensis ecclesie  episcopus,  notum  facio  presentibus  pariter  ac  fuluris  tjuod  Ma- 
theus,  filius  Tbetberli,  [)ro  anima  Gile  uxoris  sue  [)aren(um(jue  suorum,  contulit 
in  elemosinam  ecclesie  Sancte  xMarie  de  Campis,  que  sita  est  in  suburbio  Pari- 
siensi,  terram  et  totum  censum  quem  ipse  liabebat  inler  capellam  Sancte  Geno- 
vefe  et  Sanctum  Dionisinm.  Porro  eadem  ecclesia,  proptcr  collatum  beneficium. 
dédit  ei  de  carilate  quadraginla  libras.  lluic  aiilem  collalioni  assensum  ])rebue- 
runt  duo  lilii  prelati  Matliei,  Tiietbertu.s  scilicel  ac  Piiilip])us,  et  liiia  ejusdem 
Ascelina;  Pelrus  etiam  de  Parvo  Ponte,  de  cujus  feodo  idem  census  esse  dinos- 
citur,  nichilominus  lioc  concessit;  preterea  Stepbanns,  nepi»s  scpedicli  Mathei,  et 
Drogo,  consanguineus  suus,  luijus  rei  fidejussores  monacbis  suj)ranominate  ec- 
clesie adbibiti  fuerunl.  lnsu])cr  supradictus  Pelrus  fidejnssor  et  t(>slis  fuit  cum 
inirascriptis  tcstibus  aliis,  (piorum  apposila  sunt  nomina  :  Raimundns  de  Moriana; 
Ivo,  fdius  Roberli  Brunelli;  Albericus,  filius  Rainaudi;  Gigaudus  de  Ci-lla;  Ingel- 
bcrtus,  Anscberius,  Garinus,  Lambcrtus,  servientes  sepedicle  ecclesie;  Galte- 
rius  et  Ilerluinus,  fraler  ejus;  Ilergotus  et  Bernardus,  nepos  ejus;  Joliannes  et 
Ascelinus;  \  italis  piscalor;  .b)liainies  et  1res  lilii  ejus,  Hugo  scilicet  et  Hcrbcrlus 
ac  Fulco;  Ricliardus,  lilins  llcnnnelini;  et  phires  alii.  LU  aulem  bec  donalio  ali- 
cujus  falsitalis  ligm('[nJto  nullalenusin  posterum  possit  violari,  presentem  paginam 
inde  scribi  precepimiis.  Actum  est  lioc  Parisius,  anno  ab  Incarnatione  Domini 
m°c"lx\". 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nal.,  L.  pïîo,  u"  7. 


àOà  CARTULAIRE   GENERAL   DE  PARIS. 

480 

1  170,  5  avril- 37  mars  1171.  —  Pinis. 
Coiifiiiiuilion  par  Louis  Vil  des  couliimes  de  la  marchandise  de  i'eaii  de  Paris. 

CAUTA   MEliCATOULM  AQUE  PAniSlKNSILM. 

In  iiomiiie  sanctc  et  iiidividiic  Triiiitalis,  amen.  Ejjo  Ludovicus,  Dei  [jratia 
Fraiiconim  ]-e\,  omnibu.s  iiiiperpotiuiiiiC'.  Notum  facimus  tani  presentibus  quain 
luluris  qiiuil  civos  nostri  Parisieiises  (]iii  mcrcatores  suiit  ])er  aquam,  nos  adie- 
runl,  rojjaiiU's  ut  consuetudines  suas,  qiias  tempore  patiis  nostii  Ludovici  régis 
lialuierant,  cis  concedercnnis  et  coiifirmai-emus;  quorum  petitionem  bénigne 
lavorc  anqilecicnles,  piccil)us  coium  l)eiii<[iium  prebuimus  assensum.  Consuetu- 
«lines  eoiiini  talcs  sunt  ab  antiquo  :  Aemini  licot  ab'quam  luercaforiam  Parisius 
j)er  a(juain  adducere  vel  reducere,  a  ponte  Maduntc  us(]ue  ad  pontes  Parisieiises, 
nisi  ille  sit  Parisicnsis  aque  mercafor,  vel  nisi  aliqueni  l'arisicnseni  aque  nierca- 
toreni  socium  in  ipsa  mercaloria  liabuerit.  Si  quis  vcro  aliter  lacère  presunqtscrit, 
lotum  amiltet,  et  totius  niedietatem  rex  babebit  pro  forifaclo '-',  et  reli{|uani  nie- 
dietateni  nostri  Parisienses  aque  inercatores.  Rotbomagensibus  autem  aque  mer- 
caloiibus  licebit  vacuas  naves  adducere  usque  ad  l'ivulnm  Al[)Oci  et  non  ultra,  et 
ibi  liDiierare,  et  bonustas  reducere  sine  socielate  mercatoruni  aque  Parisiensium. 
Si  (|uis  vero  sinesocio  Parisiensi  ultra  pi'ocesseiit,  totuin  simililer  *^'  aniillcl  et,  sicut 
predictum  est,  régi  et  niercaloribus  dislribuetur.  Preterea,  si  aliquis  fanuilus 
]M-eilictoruni  aque  mercatorum  aliquid  forilecerit  ''),  pro  nullo,  nisi  pro  domino 
suo  iii  cujus  servifio  erit,  justiciani  c\ei[uetur,  nisi  in  ipso  iorilacto  luerit  depre- 
beiisus.  (Juod,  ut  ratuin  sit  inij)erpetunm,  scripto  comincndari  et  sigilli  noslri  auc- 
toiitate  coinmuniri  precepimus,  addito  karactere  nominis  nostri.  Actnni  Parisius, 
anno  \ei'l)i  Incai'iiati  *'*  m"c"l\\";  astanlibus  in  palacio  noslio  ipioruni  subscripta 
suni  noniina  et  signa  :  Signuni  coniilis  Tbeobaldi,  dapil'eri  noslri.  S.  Matliei 
cainerarii.  S.  (iuiilonis  bnticularii.  S.  lîadulpbi  conslabularii.  Data  pcr  manuni 
lliigonis  (•ancel(M(o//Oj';/flw(//(e]lai'u  et  cpiscopi  Suessiun^nsis. 

\.  Cniik'  ilii  \iu'  siiVI.',  -.uiK  Anii.  iml.,  .IJ.  ail  (  Cji-liiliiiv  A-  l'Iiilippc  Aiiynsle),  foi.  87  v°,  n"  .'îi. 

li.  \i.liiiiiis  ,1,.  ninrs  1070  (11.  s.),  aux  Airli.  riiil.,  K.  >,■>",  ""  -'S'. 

('..  Copio  d'iiii  vidimus  ilc  février  i.3i()  (n.  s.),  aux  Arcli.  nal.,  JJ.  -^^t,  fol.  •j<Sf)  v",  d'après  B. 

D.  Copie  iruii  vidiiiiiis  de  mars  i3/iG  (n.  s.),  aux  Arcli.  nal.,  JJ.  7."),  fol.  2<Sg  v°,  d'après  D. 

K.  \idiiiiiis  de  juin  i.l.")!,  aux  Arcli.  nal.,  K.  ;)^)o,  n"  28'',  d'ajirès  D. 


''  La  copie  B  est  la  seule  (|ui  ail  reprodnil  iii  ''     Vur.  "luiidiliis  aiiiileH  (A). 

cxlcmo  les  l'onimles  iniliales  el  liiiales.  '     Vitr.  -forisfeceril"  y  A). 

''    IVjr.  -Inrislaclu'!  (A).  •''    Iwc.  -aiiiio  iKiiiiini^  ( A). 


CARTULAIUE  GENERAL  DE  PARIS.  i05 

481 

1  170,  5  avril-27  mars  1171.  —  Paris. 

Ni)lillcation  par  Guillaume,  archevèipi-  tic  Sens,  de  Taccoril  conclu  entre  Maurice  de  Sully  et  le  elinpilrc 
de  Notre-Dame,  au  sujet  des  revenus  du  décanat,  pendant  la  vacance  de  cet  r)flice.  —  -^Decanns,  cantor 
el  (Hiamplures  canonici,  Parisius,  coram  nojjis,  in  donio  nova  ejusdcni  cpiscopi,  eonveneruni  et  se  cause 
illi  penilus  renunciasse  e(  in  discretinne  et  volunlale   episcopi  se  posuisse  c  mlessi  sunt...i 

A.  Original,  aux  Arcli.  nat. ,  L.  'i!i,  n"  i. 

B.  Copie  tlu  XMi"  siècle,  à  la  liilil.  nal.,  mis.  lat.  oûaG  (Cartulaire  de  révi'qiie),  fui.  18  v". 

C.  Copie  (lu  xiv'  siècle,  aux  Ardi.  nal.,  LL.  18.3  (Graml  carlulaire  ilo  Notro-Dann.'),  fol.  Sai  v". 

D.  Copie  du  xvi"  siècle,  aux  Arrli.  iial.,  L.  h'io,  11"  i. 

E.  Copie  du  wiii"  siècle,  aux  Arrli.  nal.,  LL.  iS5  (Carlulaire  de  l'évèquo),  p.  Of),  d'après  B. 

Édil.  :   (fl)   Dubois,  Ilisl.  ml.'s.  P.iiis. ,  I.  11,  p.   iS.j,  d'après   C.  —  (b)   Guérard,  CirUd.  <lc  Nuire-Diime,  t.  1, 
p.  .3'i,  d'après  B. 

1170,  ô  avril- 27  mars  1171. 

Donation  par  Agnès,  comtesse  <le  Meulan,  à  l'e'g-lise  Sainte-Geneviève,  d'un  serf  et  de  sa. femme, 
en  exécution  d'un  vœu  fail  par  Galeran,  comte  de  Moukin. 

DE  ELEM0S1N\   NOBIS   FACTA  DE   GARXEROUE   MAGMACO    ET   EJLS    UXORE. 

Ego  Agiios,  coHiilissa  Alellenlis,  noUiin  esse  volo  tani  futui-is  quain  presentibiis 
quod  Gai[iie]iiiuii  de  Maijjniaco  el  nxorern  ejiis,  qui  mei  servi  de  iiiatrimoiiio  nieo 
erant,  et,  fructiim  qiieni  liidjehaiil  et  (|iieiii  liabitiiri  eraul,  ecclesie  sanctoriim  apo- 
stolorum  Pétri  etl'aiili  saiictcque  viroinis  Geiiovele  in  eleuiosiiia  delegavi,  tiini  pio 
sainte  anime  niee,  tiim  in  ciijiisdani  voti  qiiod  vii'  mens  Gaierannus,  conies  .Mel- 
lentis,  sancto  Cerauno,  qui  in  eadem  ecclesia  jacet,  leceral  nec  heiic  solverat, 
recom[)ensationein.  Huic  clemosine  lîadnlplins  filins  mens  interi'nit,  et  appiohavit. 
Ne  vei'O  liée  elemosina  pnsset  in  postcruni  infiiniari,  lilteras  sigilli  mei  impres- 
sioiie  roboratas  abl)ati  et  ecclesie  tradiili.  Actum  Incaiiiati  Veibi  amio  iM"(;"l\\'\ 
Testes  luijus  reisnntqui  interliici'nnt  :  Hugo  abbas,  et  pi'ior  Sancti  Vincentii  Silva- 
neclensis.  Ex  parte  doinni  Mauricii,  episcopi  Pari.siensis  :  Ascelinus,  decanns  Sancti 
Marcelli,  et  Hugo  de  Sarcleio.  Ex  parle  nostra:  liadullns  de  Gombels;  Gariinusde 
Villa  Flix.  Evrardus  de  JNuilli,  Ilndninus  de  Villallix.  E\  parle  aiitem  ecclesie: 
Henricus  viator  et  Hermerus,  serviens  ejnsdem  ecclesie;  Lambertns  de  Lisiaco  et 
Garrinus,  (ilius  ejus;  Ferricns  etiingo,  filii  \\i(l(jnis  de  I  Imis;  llenricns  Tesliiz 
et  Lamdricus,  fraler  ipsius. 

A.  Copie  du  xin'  siècle,  à  i,i  Bihl.  .Saiiilc-Gene\ièvo,  El.  oô,  p.  iSi. 


âÛG  CAHTLLAIUE  GENERAL   DE   PARIS. 

483 

1170,  !3  ijKii.  —  Veholi  <'\ 

LflliL' d'AlexaiiiIre  III  recoiniiiniulnnl  nu  [iriciir  liicliard  et  nu  c]in|ulre  do  Sainl-Viclor 
dïis^islor  l'nbl)c  Emis.  —  '•Sn'|)ius  dilectuni  filiuia.  .  .  - 

Édil.  :  (a)  Dm  IS.ml.iy,  llixl.  unnrrs.  l'iins. ,  L  II,  p.  3Ki.  — (i)  Marlùne, /Iw/y/iss.  collcc,  I.  M,  col.   aG/i.  — 
((■)  [tecueil  dm  hial.  lie  la  hunce ,  t.  W,  p.  S86,  d'jiprès  i.  —  (</)iMigne,  l'utruL,  I.  CC,  col.  O75,  d'après  b. 


àSà 


Lettre  du  jinpi'  Aloxnndre  III  ù  Guillaume,  archevêrjuo  de  Sons,  lui  ordonnnnt  do  convoquer 
tous  ses  suH'rnjjnnls  ù  l'aris'^',  pour  condamner  une  erreur  tWologii|ue  de  révoque  Pierre  Lombard. 

Alexoudri-  ciiiscopus,  sci'viis  scrvoi'iiiii  Dci,  vciiei'abili  fr;ilii  AMIlrliiio  Soiio- 
nensi  afcliicpiscoito,  ajioslolice  sedis  Icjjalo,  salutciii  et  apostolioain  Lfiicilic- 
lioneiii.  Cuiii  in  iioslra  esses  oliiii  jireseiilia  coiisliUiUis,  tibi  viva  voce  iiijiinxiiuus 
ul.  suH'iaijaiieis  luis  Paiisiiis  til^i  ascilis,  ad  a])ro<;atioiiein  prave  doclriiie  Peti'i 
(|iioiidaiii  l'ai'isieiisis  episcopi,  qua  diciltir  cpiod  Clirislus,  secundiim  quod  est 
IjoiiH).  non  esL  ali(|iiid,  oniiiiiio  inlendei'es,  el  eflicaceni  operani  adliiberes.  Inde 
siquideni  est  (juod  (Valeiiiitali  lue  pcr  aposlolica  srripla  niandainus  qualinus, 
quod  libi  cuni  coram  nobis  prcsens  esses  pfecepinuis,  sullVapaneos  luos  Pai'isius 
convoces,  el  una  cum  ilHs  et  abis  reli<;iosis  et  |)iiidenlil)us  \iris,  prescriptani 
doclrinani  sludeas  jieuilus  al)i-oi;ai'e,  et  a  majjistiis  [et]  scolaribus  il)i(b:Mn  in  tiieo- 
logia  studenlibus,  (Ibiisiuni,  sicut  pei'lcctuin  Denin,  sic  et  perlectum  lioininem, 
ac  veruni  boniinein  e\  anima  et  corpore  secuncbini  (juod  bonio  consislenlem.  pi'e- 
cipias  e(b)('eri,  uni\ersis  liiiniter  et  (bstiicle  injunjjt'ns,  (juikI  docliinani  illani  de 
cetero  tenerc  seu  liocere  neipiaquani  jucsuinant.  sed  ipsam  penitns  (b'ieslenlui'. 
Datum  Vcrulis.  v  kaiendas  junii. 

A.    Copie  (lu    \ui  sinlu.  à  1,1   lillil.  IKil.,  lus.  hll.    |(h|||-..  lui    1  .'i,S   r". 

''   1.0  loxio  pidilii'  |ini-  Mni'lôno  ot.1  ainsi  dalo  :  dr  In.  l-)-aiict\  I.  \V,  \>.  8H6.  ol  Itrirrxla  pDiil.  rom. , 

~Dnttuu  Vciioliis  III  idus  iiiMii',  ce  qui  ciirnsiHiii-  -i'  vt\..  ii'    i  i-i)'i.) 

(Irait  au  i  ;i  mai  i  lyy  cl  oliliijcrail  (radiiicllic  (|iic  '   Co  cducilo  n'osl  pas  lueiilionui'  p.ir  les  divers 

l'alilié   tjiiis  avail   (■(iiivcrv(''.   apivs    la    iKiiuiiialidU  ailleurs  ipii  se  suiil  (iccupijs  do  I  liisloire  des  oon- 

dc  son  successeur  ('iiKMiu,  iiiio  cerlaiue  |iarl  dans  ciles.    ol    il   n'est  iiu'iuo  pas  (•il('  dans  le  clinpitre 

raduiiiiislraliiiu  de  i'aliljay(\  Mais  cola  osl  Lieu  iiii-  rniisaciv  |iar  M"'   ll(T('l('  aux  synodes  ocridenlaux 

proijalilo.   Aussi  a(l(i|iler(iiis-ii(iiis,  avoo  lldiii  lirial  tenus  d(^  ii(ii)  à  117II  (Uitt.  des  conciles,  l.  VII, 

cl  .lalli',  la  ieç((ii  de  (lu  l!eiila\,  (pii  a  lu  :  "WnilisT  p.  Ay-'i  de  la  Irad.  Dolarc).  Copcndanl  il  a  dû  se 

au   lieu   (le    r  \  eiieliis- .  ce  (jiii   repiiilo  la   pi("'cc  rouiiir,  car  on  jnissiidc  une  Icllro  do  Gi^ofl'roy  de 

au  li!  mai   1  1  711 ,  (■'osl-'i-diro  à  une  ('poquo  anid-  Sainto-narlio   à   Joan,   abbd  de  Boaufforais   (voir 

rieure    à    l'alidiçalidii   d'i'jiiis.   (Cf.   Hcc.   des  liisl.  luitro  n"  /i8ri).  qui  parait  s'y  rapporlor. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  A07 

485 

Vers  1170. 

Lettre  de  Geoffroy  de  Saiiile-BarJje  à  Jean,  abbé  de  Beaug-erais,  mentionnant  un  concile  tenu  à  Paris.  — 
rDoleo  et  valde  dolui  quod  in  Normauuia  non  fui,  cuni  in  Normanniam  venisli.  .  .  Traxit  me  intérim 
ad  concilium  quod  Parisius  celebrabatur  cujusdam  abijatis  necessarii  mei  diu-a  nécessitas.  .  .  •> 

A.  Copie  dans  un  ms.  de  l'abbaye  de  Lyre. 
Edi(.  :  (a)  Marli'-no,  Thesaunts  anecilut.,  I.  I,  col.  ."iiy,  d'après  A. 


486 

1170-1172,  la  dùceiiibre.  —  Fcascati. 

Confirniation  par  le  pape  Alexandre  III  du  règlement  du  chapitre  de  Paris 
relatif  à  ia  résidence  des  cbanoines.  —  rEa  que  ad  increnientum  ecclesiarum.  .  .  s 

A.  Copie  du  xn°  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  177  (Livre  w/ir  do  Xotre-Dame),  p.  iîG.3. 

B.  Copie  du -sni' siècle,  aux  Arcli.  nat.,  LL.  176  (Petit  Pastnral  Ao.  Xoire-Danie),  p.  2.3. 

Édit.  :  (n)  Baluz:,  MiscelL,  t.  II,  p.  33.3  (éd.  Mausi,  t.  III,  p.  2  1  ).  —  (b)  Mansi,  ConaL,  I.  \\I.  .'ol.  iotJ7 
d'après  «.  —  (c)  Guérard,  Cnrhd.  de  ?\otre-Daiiie ,  t.  I,  p.  ■j-27,  d'après  A.  —  (/?)  Mlgnc  Pairnl.,  l.  CG 
col.  7G0 ,  d'après  h. 


487 

Vers  1170". 
I)i)ii  d'une  maison  fait  par  Anscau,  clianoine  de  Paris,  à  ses  deux  neveux  Foubpies  el  Hujjues. 

DE   DOMO   AD  PORTAM   CLAUSTRI  PROPE   INSULVM,   QLVM   ANSELLUS   P.VRISIENSIS   C  \M)MCi;S 
DEDIT   DLOBLS   NEPOTIBUS  '-'. 

Iii  iiomine  sancte  et  iiidividue  Tiiiiilatis.  amen. 

Sciant  présentes  et  futuri  ([uoniani  c;;o  Anscllti?,  Parisiensis  ccclesic  caiioincus, 
duobus  nepolibus  mois  clcricis,  Fulcoiii  scilicet,  ina[jisti'o  scolanim  Aiireliaiieiisis 
ecclesie,  et  Hiiyoïii,  fiiio  Girherti,  domuiii  nieani  que  est  e\lra  clausfriim  juxta 
iiisulam  dirnisi,  ita  quod  illis  diiolnis  iusiiiiul,  si  utrique  placuerit,  et,  si  unus 
noluerit,  altei'i  tamen  sine  altero,  abs(jue  ulla  conti'adictioiie  liceat  in  illa  donu» 


'''  Cette  pièce  n'est  pas  datée,  mais  le  chanoine  1  i3i  et  1  lô.S,  de  diacre  de  1  iGi  à  i  i-]-i.  (  \oir 

Anseau  est  sans  doute  le  même  que  nous  trouvons  aux  Arch.  nat. ,  LL.  180,  loi.  3o  v'  à  5o  v''.  )  Il  est 

dans  divers  actes  de  Notre-Dame,  en  qualité  ftaco-  évident  que  cette  donation  est  de  la  fin  île  sa  vie. 
lyte   entre  iia3  et    1127,  de  sous-diacre  entre  '    Titre  ajouté  au  xm' siècle. 


608  CARTULAIRE   GÉNÉRAL  DE   PARIS, 

iiianpie.  Qiiod  si  aiiilxj  prcflictani  doiiiuiii  alii  locaro  volueriiil,  prolio  localioiiis 
cqualiler  pailicipeiit ,  et  iieuter  illoruiii  veudcre  vol  inpi[jiieraie  possil;  sed,  si 
iiiius  islnruiu  alliM'i  siipor  hoc  satisfaciat .  altcr  soins  quiele  doiuum  possidt-re 
vali'at.  Itt'in,  posl  dccessuiii  niiius,  aller  lolain  doimim  obtiiioal;  post  ohitum 
aiitem  utriuscpio,  pi'cdicti  scilicct  Fiilconis  et  Hugoiiis,  cleiinis  qui  proximior  erit 
111  eadoni  cojjiiatioiie  predictam  domiiin  possideal;  et,  si  duo  in  codeiii  gradu  co- 
piialioiiis  cunivcneriiil,  major  nalu  sine  alicujus  contradictionc  eaindem  doinuni 
iiabeat,  et  ila  j)er  succcssionem  cleiieornni  ejusdeni  cojfiialionis  possideatur  do- 
mus,  lali  etiani  pacto  quod  quicuinque  [lost  prediclos,  Fulconeiii  scilicet  et  Hu- 
;;oiiein,  predietani  d(unuin  possoderit,  sexaijinla  solidos  capitnlo  Heate  Marie  et 
quadrajjinta  liosjiitali  ejnsdein  ecclesii;  daie  teneatur.  Sed,  si  luilkis  clericiis  in 
prcdicta  coj;nalioiie  inveiiiatur,  in  proprios  usus  predicli  hospitalis  Béate  Marie 
redigatur,  ila  quod  nuiinjiiaiii  veiidalur.  Ili  suiit  testes  :  Droco  presbyter,  Adaii 
presbvter,  lliihudus.  \dan  de  Ilosj)itali,  (jaulerus,  niagister  Georjjins,  Ansellus. 
Hi  suiit  cieiici  :  Ivoiius,  Eustacliius  de  lîevra,  Tlieoinus  de  \itri,  Gauterus  de 
lUiella.  lleniieiis  lîoiinellus,  Burcliardus  de  Balneolo,  Millo  de  Vitri,  Landricus 
de  Vitri,  (iuillerinus  Aiijjlicus,  lioberlus  de  Belvaco,  Fubertus  carpentarius. 

A.   ()iij;iM^il,  .'uuc  lraci?s  tl.'  se  'au,  aii\  Airli.  nal.,  L.  ■>''>■.'.,  n"  i. 


488 

Vers  1170  ". — 


Amnrtissenirnl.  pac  le  cli;i|iilre  de  Piiris. 
il'un  iiiHiiliii  sous  1p  Gciinil  t'ont  ilouiii'  aux  Teiiipliors  par  luie  femme  nommée  Gente. 

DE  MOLEM)1NO  ET   DOMlBtS  DOMINE   fiENTV  QUE   StM  Sri'ER   MAGMM   POMEM   PAniSILS, 
.R\TA  MOLENDINLM   SANCTl  MUiTlM  DE  CAMPIS. 

Notuin  sit  omnibus,  lam  luturis  (piam  presentibus,  dominam  Gentain,  ob  sue 
anime  quietein,  Tenipli  l'ratribus  inolendiiuiin  (piod  siib  Ma[;iio  Ponte  babebat  et 
domos  desuper  dédisse  et  quiète  dimisisse.  Molendiimm  autem  multo  ante  obiluin 
suuin  eis  prebuerat,  et  (piia  supradiclorum  eensns  ad  eanonicos  Beale  Marie  per- 
tinebat,  decaiius  el  canonici  Iratres  Templi  ut  veuderenlur  veliementcr  artabant, 
ideo  maxiine  (pioniam  eclesia  alterins  eriesie  ceiisuale  ultra  annnni  et  diem  uiium 
minime  leuere  débet;  set,  (pioniam  canonici  domini  et  amici  donins  Tenipli  in 
omnibus  approbanliir,  apiid  decaiiiim  et  canoiiicos  jirecibus  et  amore  obtinnerunl 


'''  On  peut  ronjerluier  d'après  les  noms  des  qu'en  ii68,  tandis  que  le  chantre  Auhert  el  i'ar- 
iiersonnes  mentionnées  dans  cet  acte  qu'il  est  ciiidiacre  Simon  disparaissent  des  documents  vers 
de  ityo  cmiroii.  Gar  Barbcdor  ne  devint  doyen         l'an  117.'!. 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  /i09 

quod  ipsi  supradictum  molciulinum  et  doinos  IVatiibus  Teinj)!!  iii  perpetuum 
foncesseruiit,  tali  tamcii  interposila  paclioiie  quod  IVatres  Templi  ceusuiii  ({iiein 
doiuiiia  Geiila  donaLat  annualiiii  caiioiiicis  ri.'ddeiit,  ci  salvo  eclcsic  juif.  Iiisupcr 
IVatre.s  Tcnipli  de  helemosiiiis  doiiius  xxx'^  libras  eis  dederunt.  Hoc  auteiii  in 
capitulo  Bcate  Marie  [)ublice  actuiu  est,  coram  domino  ÎMauricio,  Paii.'^ieiisi  i-pi- 
scopo,  et  coram  decano  Barl)a  dOr,  cl  doaiino  Aulieito  pieceiitore,  el  doiniiiu 
Simone  arcbidiacono,  el  domino  Simone  Sancli  Dionisii,  el  domino  Acelimi  sacer- 
dote.  el  donnno  Audoino  Sancli  Dionisii,  et  Adam  de  .Mostarui,  cl  omnibus  cano- 
nicis  i(b'm  concedcntibus.  Hoc  vero  Iralris  Gaui'nih  Fubdierii  laclum  est  consilio, 
(jui  cis  mare  Templi  magisler  erat,  et  consdio  lialris  E. '''  (lanis.  qui  t-ulj  liaUe 
GaulVido  preceptor  erat  Gallie,  el  liatris  Bernardi  Canbitoris,  et  iValris  Joliannis, 
preccptoi'is  Parisius. 

.\.   Uri{;inal,  avec  traces  de  sceau,  aiix  Arcli.  nat.,  S.  6077,  n"  1 ,  (iiiiiir  k.  a.3,  n°  î  5'). 


489 

Vers  1170. 


Cliarlc  (l'affruiicliissemeiU  ocIroyJe  par  Hugues,  alibfi  de  SaiiiMliTiiKiin-des-Prës. 
aux  liaijilaiits  ilu  bourg  Saint-Germain'^'. 

In  nominc  sauclç  et  individuç  Trinilati.s,  amen.  Sapicnlium  consilio  lioc  in  con- 
siieludinem  venisse  dinoscilur  ni  in  omnibus  diflinilionibus  vdonea  >'''  adliibeantni' 
leslimonia,  etunacjueque  juste  ac  lalionabililer  diOinita  ratio  ita  cujuspiani  scripli 
roborclui-  leslimonio,  ne  deinccps  adnullari  \el  calnmpniai'i  possit  ullius  l'alsilatis 
(ij;mcnlo.  (juanq)lur('s  enim  contenlioncs  excilarcnlur,  nisi  scripluraium  lesli- 
monio et  siijillorum  aiictorilalibus  sopii-enlur.  l']api'0pler  e<;o  Hu;;o,  Dci  <;iaciii 
abbas  Sjuicti  Gonnaiii  IViiisiensis.  el  communis  ac  volunlarins  capituli  noslii 
asscnsus  hbeiialem  bui';;o  IJeati  Gernuini  et  in  eo  ile;;entibus,  a  nobis  concessiim 
el  conliiniatam,  |)resentium  et  fnturorum  noticiçpresenli  scri[)to  decrevimus  sij;iii- 
licarc.  Sicpiidem  unanimi  deliberalione  statuimus  et  ])erpetua  rcinissione  imlid- 


'''   "Kuslacliii'.  ((if.  n"  Boy.)  (lerniain-des-IVrs  aux  lialiilanls  ilii   bnurj;   Saiul- 

'■■''  Cet  acte  est  de  Hugues  de  Monceaux  (  1  iG-j-  Germain.  Mallieureusenienl  elle  ne  nnus  esl  cmuiue 

1181).  eoninie  le  prouvent  les  noms  des  lémoins.  <|ue  par  des  carluiaires  (  Areli.  uiii.  M..  1  n-t't ,  Inl, 

.Ajonloiis  i|uil  est  plutnt  du  ronunencenicnl  ou  du  ;!ii  r";  1,1..   ui-jC.  fol.  .')i  r' ;  l,l>.   iu-'().  lui.  :>-  \"  ) 


le  niJiis  II 


'iii.iin 


milieu  de  son  alilialiat,  car  en  1178  au  plus  laid  (jiii  Idul   Ironijiiée  de  Irllc  sml 

le  sons-piieur  liolierl  avail  un  successeur  nommé  mèmr    pas   le  ikhu  iU'  \\i\)\ir  Ar   iiiii  elli 

Alexandre.  (ISoiiillarl,  lli.sl.  de  Saiiil-Gennain-tles-  Toulclnis  les  rormiiles  iiiiliales  de  celle  pièce  aiilo- 

Pré.s,  pr..  p.  \i\j.)  —  On  po.s.sède  une  .seconde  charte  lisent  à  l'altribiier  au  mu'  sierie. 
d'adraiielussemeiil   di'livrée  par  un  ai)b(Mle  Saint-  ''    ('«/■.  fridunea-. 

Cariai.  _l. 


410  CARTIJLAIP.E   GÉNÉRAL  DE   PARIS. 

sinius  ul  lallia,  et  corvadr,  cl  placila  oeiici-alia,  et  culcitrariim  atque  capilaliuiu 
paniioruinqiie  usus,  et  sépulture  merces,  et  ])anis  qui  iii  rrastiuo  die  Duiuiuice 
Nalivilatis  iiol)is  et  presbitero  hujus  ville  de  cousueludiMe  reddebatiu-,  uec  a  uobis 
nec  a  suceessoribus  nostris  iu  perpeluuni  ab  aliquo  bdiuinuni  in  predicio  burgo 
Mianeiiliuin  exifjaiitur.  l'ori'o  laiii  uobis  (|iunu  snccessoi'ibus  uoslris  siu{;uli  bur- 
<;eiises  ejusdeiu  loci  très  solidos  ceusuales  anuuatiui,  juo  siu<;ulis  ij]uibus,  ad 
l'estuiu  saucii  llemio-ii  suivent,  uisi  l'oitc  aliquisdouius  sur  quauilibetcauieraui  sive 
caméras  alicui  locaverit,  a  (juo  iijiie  et  a  quo  conduclorc,  quia  propn'am  liabita- 
tioueni  non  babuerit,  siqu'adictus  census  non  exi^ctur.  Lt  aulem  contra  banc 
iH>sti'ecessionis  cmunilaleni  uulla  in  posterum  possit'"oririquestio,  presentis  scripti 
eain  coulinnari  decrevinuis  patrociuio,  quod,  testiuni  annotalione  et  si<;illi  Beati 
Gerniani  et  nosiii  imprcssione  confirmantes,  nominis  nostri  karactere  sijjnavinius 
rratribus([ne  nostris  sijjnanduui  prebuimus.  Sijjuuin  (buuni  Ilu[jonis  abbatis. 
S.  Willclnii  prioiis.  S.  lîolierli  supprioris.  S.  Gariui  tercii  prioris.  S.  Ansoldi. 
S.  Ha(hd(i'-''  caiitoris.  S.  lioberli  cellerarii.  S.  GaulVedi.  S.  Joliannis.  S.  Hoiici. 
S.  lluffoiiis.  S.  Martini.  S.  Syniouis.  S.  Odouis.  S.  Jobaniiis  ])uei'i.  Testes  :  Odo  de 
(Irispeio,  (lautcrius  carpentarius''',  Petrus  de  Novionio,  Rainaldus  de  Hospicio, 
Boso,  Adam,  Guinerannus  Carduiis,  Guillcbnus  matricularius,  .lobannes  sartor, 
(iaulVedus  sartor,  Giiillebuus  pistor,  Aleunus  et  Gernuiiidus  IValer  ejus,  \lelnuis, 
.loliannes  lios|)ilalarius,  Gerbertus  portariiis.  Hugo  lujtarius  scripsitet  subscripsit. 

A.  Copie  du  xu' siècle,  an\  Arcli.  nal..  M..  lO'i'i  (Carlul.  itt  ilo  Sainl-Geriiiain-di'S-l'ré!-),  loi.  (S.'i  i'. 

B.  Copie  (lu  xiii"  siècle,  aux  Ardi.  iial.,  LL.  i  n-ili  (CuiLul.  île  Sainl-(iermain-des-Prés),  fol.  5.')  v". 

C.  (;opii'  du  xiii'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  10-2;)  (Carlul.  de  Sainl-fierriiain-des-Prés),  fol.  'n   r". 


Vers  1170-1  I.SO  W. 


Don  par  Tliibaïul,  abbé  de  Saiiil-\l;iiir-(Jes-l''oss<^s,  au  prienri'  do  Saiiil-Eloi 
i|p  tout  ce  que  l'ahliaye  de  Saiiit-Maur  |)o.ss(''dait  ii  l'aris  dans  la  juridiction  de  Saint-Martin-dos-Clianips.  etc. 

!\overint  preseiiles  et  lutiiri  (piod  donnius  T(M)baM(his,  abbas  Fossaleusis,  as- 
sensu  caiiitiili  sui,  liadidil  pcr  nianuni  et  aniorein  Uaiuionis.  |)rioi'is  ecclcsic 
Beali  hlligii.el    concessii    ni    perpeluuiu   possidrnda   (»innia  cpu'    liabebat  ecclesia 


''!    Var.  rriin|ioslei-UMi  pidciili  (lî.  (".).  ''  Celle  pièce  ne  peut  ôlre  datée  ipie  par  les 

'-'    Vdi:  rliaiuJMllii  ({',).  noms  de  l'ahbé  Tliibaud  et  du  prieur  llaiuion.  Ee.s 

■"   Ces  sijjnalures   cncadn'iil    un  ni(ino;;rainnie  plus  aiifii'us  documents  où  nous  les  avons  Irouvds 

lur  on  lil  le  mol  llVriO;  c'est  \c  monofjramiiic  de  l(uis  deux  nientionu(;s  sont  de  1171.  {Gallia  christ., 

]'M,r  de  i|iu  (Uiiane  l'acli'.  t.  Vil,  col.  •.Mj'i.) 


CARTULAIRE  GEAERAL  DE  PARIS.  /rll 

rossatensis  Parisiiis,  in  niajoria  Saiicti  Martini,  ciim  torculari  et  décima  sua  que 
est  juxta  l'ontem  Petrinum.  illiid  ([iioqiic  (jnod  a])ud  Vitriacum  in  ])arva  décima 
ecclesic  Sancti  Germani  tenebat;  quibiis  nicliilominus  rébus  concessis,  addidit 
etiam  niedietatem  piscosi  jjurgitis  qui  fixus  estsub  portu  Caneveriarum;  ([ue  prior 
predictus  et  ecclesia  Sancti  Eligii  semper  tenebit  ad  censum  xn  nununorum.  Pro 
quibus  omnibus  perpétue  possidendis,  prior  et  ecclesia  Sancti  EHjfii  reddent 
annis  singulis  cenobio  Fossatensi  vu'""  bbi'as  bis  terminis  :  in  crastinum  oclaba- 
l'um  sancti  Dyonisii,  lnx  solides;  in  festo  beati  Mauri,  alios  l\x  solvent.  Porro 
de  liis  omnibus  concessis,  abbas  et  Fossatensis  couventus  ecclesie  Sancti  Ebjïii  et 
priori  ilHus  semper  et  in  omnibus  locis  plenam  et  justam  tuitionem  vcl  jjarandiam 
|)ortabil. 

A.  Orijjinal,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  naf.,  S.  1 185.  n°  i. 


à9[ 

1171-1172,  i"  février.  — Friscati. 

Manilement  du  pape  Alexandre  III  oriloniiaiit  ;i  rarchevèque  de  Sens,  à  l'dvèqiie  de  Meaux 
et  il  talibé  de  \'al-Spcrel  de  réfornuT  l'ahiiaye  de  Saint-\'icloi''''.  —  -Crebra  janidudiini.  .  .  n 

A.   Copie  dans  iiu  ins.  de.  Pélaii. 

lî.   Ojpie  dans  un  ms.  de  Sainl-Victoi-,  colé  II,  32. 

Kdit.  :  («)  Dnchesno,  //i.W.  Frniir.  sm/y(. ,  t.  IV,  p.  (io:!,  d'.iprès  A  et,  [i.  —  (A)  Du  Roulay, //('s(.  Univ.  l'nrix.J.  II, 
p.  .382.  —  (<■)  Lalilir,  Ornai.,  t.  X,  col.  i ;i-K).  —  ((/ )  Hanlouiii,  Coiinl.,  t.  VI,  i"  part.,  col.  i.'joo,  d'aprùs  a. 

—  (c)  Marléne,  AmpUss.  mil.,   t.  VI,   cul.  a-jo,  d'après  B.  — ( /')  .Mansi,  ùmciL,  t.  \\1.  p.  r)y:i,  d'après  (/. 

—  (//)  Rec.  des  liisl.  de  la  Fniiur ,  t.  \V,  p.   8(j8,  d'après  a.  — (/i)  Migne,  PutroL,  t.  CC,  cul.  771,  d'après/. 


A92 

1171-1172,  1"  lévrier.  —  Kiiascui. 

Lettre  d'Alexandre  III  iKitiliaiil  ;m\  chanoines  de  Saint-Victor  le  mandai  par  lui  donné  ii  rniilie\èipie  de  Sens 
ponr  la  l'i'lbrnie  de  leur  inonasière.  —  "Jairidnilnni  ad  nos.  .  .  1 

A.  Copie  dans  un  nis.  de  l'elau. 

B.  Copie  dans  un  nis.  de  .Sainl-Viclor,  cnlè  11.  -j:!. 

Kdit.  :  («)  Diiche.n.',  Ili.l.  Fninr.  .sc,y.,  I.  IV,  p.  (io.'î ,  .l'apres  A  et   K.  —  lh)  Du  Boulay,  ll,^t.  I  wr.  /'«,■,»,.  I.  Il  , 
p.  ,382.  —  (e)  LaM).',  Concl.A.  X,col.   1821.  —  (-/|  llardouln,  r.'wo/.,  t.  VI,  2'  pari,,  ml.    1  .'h,  1 ,  il'après  ,1. 

—  {e)  Marlène,  Amplis-i.  enll.,  t.  VI,  col.  o.'ii,  .l'après  I!.  —  ( /)  Mansi,  Cmiai,  t.  XXI.  p.  çm'i,  d'après  d. 

—  ig)  liée,  des  hist.  de  la  France,  t.  XV,  p.  81)9,  d'après  n.  —  (/i)  .Mijjne.  l'atrulojpe ,  I.  CC,  col.  772  ,  d'après  /. 


On  a  \n  ci-dessns  (11"  ,'171'))   nne  antre  linll(>  ilélivrée  pai-  le  nièrne  pape  poiu'  le  même  objet. 


à\2  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

1171-1172,  i"  fi'vricr.  —  FniscjTi. 

I-oUi'p  du  pape  Alexandre  III  au  loi  Louis  VII  au  sujet  du  relâchement  de  la  discipline  monastique 

dans  l'abhaNe  de  Saint-Victor.  —  '•Considerantibus  nohis.  .  .  r, 

A.   Copie  dans  un  ms.  de  Pclaii. 

15.  Copie  dans  un  ms.  de  .Saint-Victor,  coté  II,  aa. 

KHil.  :  («)  Diicliesne,  Ilist.  Franc,  sm'jil.,  t.  IV,  p.  60-,  d'apiès  A  et  R.  —  (/;)  Du  lîonl.n,  Ilisl.  I  mv.  l'uns., 
I.  Il,  p.  :3Si.  —  (c)  Labbe,  ConciL,  t.  X,  col.  i.'iiç).  —  (</)  Hardouin,  Crmcil.,  t.  VI,  2'  pari.,  col.  ligy, 
d'après  a.  —  (c)  Martène,  Amplm.  coll.,  t.  VI,  col.  o/ir),  d'aprcs  B.  —  (/)  Rec.  des  hisl.  de  la  France,  I.  XV, 
p.   8()7,  d'après  n.  —  (g-)  Migiic,  Palrologie,  t.   CC,  col.  77,3,  d'apiès  e. 


494 

Vers  1171  ou   1172. 


Ledre  de  (iuillaume,  arche\èijue  de  Sens,  aiuionçant  aux  cliannines  de  Saiut-Vicli 
<pril  \irndra  procliainenient  visiter  leur  monastère.   —   irTetigit  me  aliquanlulum  . 

A.    Cnjiir  dans  un  iris,  de  Pélau. 

H.  Copii'  dans  lui  ins.  de  .Saint- Vidor,  colé  II,  32. 

K(li(.  :  («)   Duclifsuc,  IIisl.  Franc,  scnjil. ,  I.  IV,  p.  7'if),  il'après  A. 


495 

1171,  38  mars -novembre.  —  l'vnis. 

\c|c  de  |)arlajje  passi'  par-ile\anl  révêcjue  Maurice  de  Sullv  par  Gautier,  maréchal  de  Saiul-Denis, 
et  son  frère  Pierre,  curé  de  Saintd)enis-dn-Pas. 

Kfjo  Mauriciu.s,  Dci  oiatin  Parisiciisis  cpiscopus.  JNotiiin  lîeri  voliiimis  universis 
(|iio(]  rialtci'iis.  iiiai'cscallus  Beati  Dionisii,  in  picsciilia  iioslra  coiisliliitiis,  donavit 
lialii  siiu  IN'tio,  .sacerdoti  Saiicli  Dionisii  de  Passii.  in  [lailcni  licrodilatis  .siu'.  pi'ata 
(|U(!  sila  siimI  suit  villa  Sancti  Leo(lcj;aiii,  ci,  doniiim  (juc  l'iicfat  Ojjci-i  cofini.cl  inc- 
di(!lal('ni  (|nai'li  niolendini  in  Mihfaio  sili.  IV'li'ii.s  aiilem  sacetdos  liée  |ii('dicta  pi- 
•jndrc  (iMi|;ata  icdcniil  :  piala  csolidi.s,  doiniiiu  i,  sdlidis.  nicdiclalcrn  nmlcmlnii 
\iiii'""  lilifis.  Il  nie  donalioni  a  (jallcio  Pclio  l'aclc  intci'liifi'unt  lestes  Albei'Uis 
pi'ecenlor,  IJoheidns  siiecentoi'.  (lallei  us  capellaniis  noslei',  IVatei"  Daniel.  Asccliniis 
ili'cainis.  Marcclliis  nepos  ejns.  Svmoii  de  Sancto  Dionisio.  iiia|;isler  llildniiuis. 
(ianliidns  de  (liiiri.  Ilosinuiidus  de  Pinsiaco,  Tlienhaldus  de  \ii'i;  iaici  :  Gui- 
lieiliis,  Thomas  ruaicscalhis,  j'iieliai'dtis  canierai'iiis,  Gcrvasitis,  Martinus  riirna- 
iins.  S\Mi()n  caipenlaiiiis.  liée  aiileni  siipiiidicla,  i'elco  IVali'i  siio  donala  et  ah 
ipso   Peti'u  sicut   diMiiiiis   redeinpia,  Gallertis.   lidei  sue  iiiler])i)silioM(>,  ;;afaiilire 


CARTULAir.E  GENERAL  DE  PARIS.  /rl3 

sponoiidit.  Hoc  auleni  factiiiii  <-'sl  iii  ciiria  iiuslia  Paiisiiis,  aiiiio  Incaiiialloiiis 
Doiiiinioe  m"c°l\\"i",  episcopatus  vero  iioslri  m",  (hiod,  iil  ralimi  d  iiicoiicussuiii 
pcrinaiical,  ])resenti  pajjiiie  conimoïKlari  et  sijjilli  nosti'i  iiiimiiniiir  (lijjiiuiii  diixi- 
mus  cniifirinari. 

\.   Orij'innI  scfllé,  aux  Arcli.  nat.,  L.  r).'î'.>,  n"  'À. 


496 

1171,  -iS  mars-iiovrMnliri'.  —  Pahis. 

Sentonce  rendue  par  Maurice  de  Sully,  ('vêque  de  P;uis,  siii-  un  diiïrriiid  e\islant 
entre  l'abbaye  do  Saint-Vietor  et  Ferry  de  Genlilly,  au  sujet  d'un  cens  à  Saint-Marcel  et  à  Ivry. 

I)K    CE>SU   QUEM   IIABEMUS   APLD  SANCTUM   MAI!CEI,LUM   ET   IVRIACIM    DE    FEliRIACO. 

Qiioiiiaiii  pleriijue  perversi  aiiiiiii  ad  decipieiidiiiii  iiiaxiiiic  iiiteiiduiit,  iiosti'i 
officii  csl  i-es  in  presentia  nostra  beiic  {restas  pio  hoiiu  pacis  ad  noliciaiii  poslc- 
roruiii  inemorie  tradere  et  scripto  conCiriiiare.  Ego  igitiir  Mauiiciiis,  Dei  jjiacia 
Parisiensis  episcopus,  notum  iaciimis  universis,  preseiitihiis  pariter  et  futui-is,  (juod 
Ferricusde  Gentiliaco  rjuendaiii  ccnsiini,  qiiem  apiid  Saiictimi  Mai-celhiui  et  apiul 
Ivriacum  ecclesia  Beati  Victoris  Parisiensis,  de  dono  frati'is  Feirici,  ejns  ecclesie  ca- 
iionici,  diu  in  pace  tenuerat,  de  l'eodo  suo  et  aiitecessoium  suoruni  eundiMU  cen- 
sum  esse  dicens,  saisivit.  Ecclesia  veto  Beati  Victoris  erga  piedictuin  Feniciini 
super  lioc  querinioniani  niovit,  et  corain  justicia  nostra  placitavit.  Tandem,  consilio 
prudenlutn  virorum  liabito,  jaindicta  ecclesia  ad  conlirniacioneni  [tacis  siiprano- 
niinato  Fcrrico  nii'"  libras  denariorniii  donavit,  et  ipse  picsciiptiim  censiini  sej)e 
memorate  ecclesie  quietnni  claniavit,  et  qnicqiiid  pro[)rii  jnris  in  eodeni  censu  se 
liabere  diccbat  cideni  ecclesie,  in  presencia  nostra,  in  pace  perlienniter  possi- 
dendiun  coiicessit,  et  juslani  indc  se  garantiaMi  laliiriiiii  proniisit.  (hiod  cliani 
conccssit  et  laudavil  Ansellns  de  Biiineio,  sepedicti  Fcrrici  Irater,  videiitihus  et  an- 
dientihns  (jiii  iiobiscuin  aderant,  quorum  supposita  surit  noniiiia  et  signa.  Signuin 
domni  Ascelini,  decani  Sanctl  Marcelli.  S.  Simonis  de  Saiiclo  Dionisio.  S.  (iaiilcrii, 
capellani  nosti'i.  S.  magistri  Mainerii.  S.  Marcelli,  clerici  nostri.  S.  Teoberti  de 
Monte  Letclici.  S.  Pétri  de  Moiiter(!llo.  S.  Philippi  de  Atliiis.  S.  Ilugonis  merca- 
toris.  S.  Drogonis  carnilicis.  (Juod ,  ne  suhrepens  uljiili\i()  dcicat  ant  eaiergens  ca- 
luinpnia  contradicat,  scripto  mandari  prec(!pimus  et  prcsentcm  pagiiiam  sigilli 
nostri  auclorilate  roboravimns.  Aciuui  publiée  Parisius,  anno  Incarnati  Verbi 
m"(:"l\\"i",  episcopatus  vero  nostri  anno  \i". 

A.  Original  scellé,  aux  Arcli.  nal.,  S.  ■•ir).S,  n"  8. 

B.  Copie  du  xni' siècle,  aux  Ardi.  liai.,  1,L.  i4.")0  ((iarlulairr  île  Sairit-\  ielor),  lui.  ô-j  r". 


li\li  CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

497 

1  171,  11  s  in.'ir-s- novembre. 

Notice  dressée  \m'  Maui-ice  de  Sully,  évi^iue  de  Paris,  des  donations  faites  à  l'infirmerie 
de  i'abhaye  de  Montmartre  i)ar  Tabbesse  Ada  et  par  Constance,  comtesse  de  Toulouse,  sœur  du  roi. 

KjM)  Maiiiicius,  Dei  ;;ratia  l'arisiciisis  cpiscopus.  Notiiiii  fieri  voliumis  iiiiivoi'sis, 
lam  |MvsiMitil)iis  (|iiani  riiltiris,  ([iiod,  cimi  sorores  ecclesie  Moiitis  Martyruiii  aiili- 
(|iiilu,s  cjii'olaii  sulci'ciil  cl  cuiii  coiiiiiDi  victii  rofeclori  ad  convalescenduin  non 
|(Oss('ii(  l'flici,  doiniiia  Ada,  ojiisdçiii  ecclesie  al)l)alissa,  et  domina  Constancia, 
!-oioi'  l'cjjis  Fiancie,  comilissa  Tolose,  ex  sola  carilalis  dilectione  pi-oinote,  unde  ali- 
(|iiand()  li'a;;ililati  liuinane  ejTi-itudiiiis  sncciirrei'enl,  dévote  institefunt  in  bac  insli- 
tiilione  (|iie  vocahir  iidiiiiiai'ia.  Domina  Ada,  pfcdicta  abbalissa,  assensu  toliiis 
(•ajiiiiiii,  de  prcmio  domiis  Parvi  l'ontis  \i<jinti  solides  censuales  singiibs  aiinis 
assij;iiavil  ;  domina  veto  Constancia,  sorof  régis  Fi'ancie,  quoniam  videial  ph'- 
lasqiie  saiiclimoiiialiiini  sorormn  in  iiifirmitate  snofimi  coiporum  biborarc  et 
inniimefal)iles  pentnias  lolei-are,  spei-ans  et  exspectans  in  i'utiira  vila  participare 
met'cedem  Ijenelicioiiiin  (pie  linnl  in  [)i'edicta  ecclesia,  \igiHis,  jejiiniis,  oralio- 
nil)us  et  elomosiuis,  sive  (piibusciimqne  modis  liant,  decem  solidos  et  viiii  dena- 
l'ios  censnales  quos  liabel)at  ad  Aiibei'ttiin  MIare.  (pios  emei'at  do  domino  siio  a 
domino  llngone  Abijjuo  de  Calliaco,  ciim  jnstitia  leii'c  illius  pro  qna  census  iste 
redditiir,  ad  conloilandiim  soiores  instiUite  inlirmaric  concedendo  et  laiidando 
doiiavil:  seil,  !~i  alibi  decem  solidos  piedicte  iidirmai'ie  assijjnaret,  ipsa  domina 
(lonslantia  illos  piedictos  decem  solidos  ad  usns  suos  vellet  relinefc '''.  Eodem  tem- 
pore,  domniiis  liemodiis,  jnccenlor  Conjieiidii,  et  li'aties  [el]  soroi'es  ipsiiis,  pro 
anima  [)atris  siii,  qui  lune  temporis  niq)errimc  obierat,  et  pro  animabus  omnium 
aniecessornm  suornm  et  omnium  lidebnm  defuiictoriim,  unam  fenestram  (jiia  panis 
veiidiliii',  (pie  est  ad  l'ortam  Parisius  predicte  inlirmaric  (loiia\(M'unt  et  conces- 
sei'iiiit  et  laiidaveriiiit,  et  per  Thomain  Divitem,  (pii  tune  i\Trisius  preposilus  erat, 
dominam  Adam,  pr(Mliclc  ecclesie  abbalissam,  de  l'cnestra  illa  invcstiri  fecerunt. 
Ilcm  jMcdicta  (lonslanlia ,  soror  rcjjis  Fraucic,  dat  cc(desie  Sancti  l)y)nisii  de  Monte 
Alaitjrnm  molendiniim  (pioddam  (^t  piscatiiram  ejnsdcm  molendnn,  (piod  vidc- 
licct  molcndinum  a  sanctimonialibns  Kdercnsis  abbalie  sibi  emerat,  sitiim  apiid 
('.liclnaciim  ;  bec  ila(pic  lali  pacto  dat  (piod  decem  cl  ocio  scxlarios  aiinone.  (pia- 
Icm  molcndinum  predictum  Im'ratiim  l'uerit,  reddaiiliir  inde  llelisabetb  nepli 
suc  per  siujjulos  aunos,  (piamdiu  ipsa  vi\(!ril.  Medielalem  tanien  [)redicle  pisca- 


■''   Il  sciiililc  (|iic'  i-c(lc  |ilir,iM'  di'\ail  ('(re  ainsi  construite  dans  l'orijjinal  :  -Sed.  si  ipsa  domina.  .  .  vellel 
reliiicre.  alilii  ilrcriu  s(ilidi)s.  .     nssijniaret.i 


CARTLLAIRE  GEM-RAL  DE   PARIS.  '.15 

ture  reddi  disponit  simul  eidom  Helvsabeth,  aliani  medietaloiii  eccloï^ie  liabendam. 
Si  autein  ipsa  Helvsaljelli  ante  eam  decesserit,  prelata  aiinona  et  niedietas  pi«ca- 
turt^  ipïi  Constantio.  duiii  vixi-rit.  reuiaiielniut.  Postqiiain  voro  utraque  disces- 
seril.  siipradictiim  molendiiiiiiii  ciiiu  aiiuoiia  et  piscatma  doiniii  iufiniiaruiii 
supraiioniiiiate  ecclosie  remaiicat  in  posterutn.  tali  ^idelicl'l  coiidilioiio  quod 
singulis  annis  custosdomus  inliniiarum  diiodeciin  solidos.  in  die  aiiiiiversarii  ipsiiis 
Constantie,  ad  quandam  pitaiitiaiii  relectorio  faciendani.  reddal.  liée  aiilein  oinaia 
fada  sunt  assensu  domine  Ade,  ejusdem  ecclesie  abbatisse.  et  t^tius  convcntns.  Et 
ut  bec  rata  et  inconculsa  teneantur  in  perpetuum.  fbunina  Ada  abbatissa  et  do- 
mina Constanlia,  soror  re;ps  Fi'ancie,  que  lune  tein[)Oiis  ni  Monte  Martvrum 
niorabatur,  sigilli  noslri  auctoritate  et  teslimonio  sii;iUorum  sinirum  presens 
scriptum  sub  anathemate  nuiniri  rogaverunt.  Aclnm  anno  Inrarnali  \  erbi  n^c" 
L\x°i'\  episcopatus  vero  nostri  anno  \i°. 

A.  Copie  (lu  xiii' fiècle,  aux  Arcli.  na(..  L.  io3o  i  Carliilairo  ilo  Moniniarire),  fol.  iGr°. 

B.  Copie  ilii  xmi'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  L.  io.3u.  u°  i  ',  lui.  i.3  r°,  iraprès  A. 


498 

1  171,  a8  mars- 15  avril  1  172.  —  .Sens. 

.•Vccord  établi  par  Guillaume,  archevêque  de  Sens,  entre  les  Hosj)italiers  de  Jérusalem  et  les  chapitres  de 
Notre-Dame  et  de  Saint-Benoit,  au  sujet  d'un  oratoire  que  les  Hospitaliers  [lossédaient  dans  la  censive 
de  Saint-Benoit. 

CONVEMIO   IMEU   C\P1TLLLM   ET  HOSPITALARIOS  SLPER   OP,  VTOIUO 
IN   PAUnOCMU   S\NCTI  BENEDICTl. 

W  illi'buus.  Dei  gpalia  Senonensis  arcliiepiscopus  et  apoJloHce  sedis  legatus,  om- 
nibus sancte  matfis  Ecclesie  fibis.  lam  futiiris  quam  ])i-esenlibus.  ad  quos  Hltere 
présentes  pervenei'int,  in  Domino  saiutem.  linversitati  vestre  iiotum  lieri  volu- 
musquod,  orta  conti'oversia  inlt>r  canonicos  Beale  ^biiie  et  Beali  Benedicli  Pari- 
siensis,  et  ejusdem  ecclesie  sacepdutem  et  capiscefium,  et  Ibeposoliinitanos  Hospita- 
larios,  super  oratorio  ab  eisdeni  Hospilalariis  in  ceiisiva  Beali  Benedicli  bmdalo. 
ex  delegatione  donn'iii  pa|ie  cansfim  illain  per  composilioiiem  aut  per  dillinitivam 
sententiain  snscejiimus  terminandam.  (Juia  vero  persone  tam  religiose  lites  exe- 
crari  et  declinare  ])olius  quam  exequi  debent.  de  partium  consensu.  per  manum 
nostram  compositio  bi^c  inler  eos  lacla  est.  Possidebaiit  Ibispilalaiii  in  censiva 
Beali  Benedicli,  que  ecclesia  est  menbrum  Béate  Marie  Parisiensis,  domos.  et  in 
eadem  oratorium  construxerant,  pro  quibus  singulis  annis  undecim  solidos  el  duos 
vini  modios  capiscerio  Beali  Benedicli  persolvebanl.  AI)  bac  deiiiceps  census  solu- 
tione  et  omni  alia  consueludiue  sive  jure  et  dominiu  canonici  u!rius([ue  ecclesie.  una 
cum  capiscerio  et  capellano  Sancti  Benedicli,  quantum  in  predicla  censiva  conli- 


/il6  CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

iicl)alur,  ;il)sulveiiiiit,  cl,  Ilospilalariis  quietuiu  tleiiiceps  et  liljcruni  concesserunl. 
Lici'liit  Hospilalariisoraturiiiininibi  etcimiterium  liabere,  ila  quod  in  oratorio  cani- 
paiiaiii  al)s([ii('  liceiilia  capituli  Béate  Marie  non  liabeant,  nequeparrocliianosSaiicti 
Benedicii  vcl  aliaiiuu  ecclesiarum  Parisiensiuni  ad  divina  ollicia  vel  oblationes  re- 
(•i])iaMt.  in  ciiiiilerio  autem  fralres  taiitinn  siios  et  fratrum  famiiiani  sepelient. 
harpie  saims  liabitiiin  eoruni  suscipientes,  vel  inlirnios  ad  eos  pedibus  aiit  equi- 
laiido,  ila  ipiod  per  se  asceiidere  et  descendere  et  cqiiitarc  valeant,  veiiientcs,  libère 
siiscipiaiit  et  l'is  scpidturain  exliibeant.  (Juod  si  aliqiiis  de  civitate  Parisiensi  aut 
ejus  snbiubiis  lial)ilnMi  eoruin  siiscipicns,  taiita  e{}ritudine  laboraverit  quod  non 
nisi  aniiiiiculo  alleiiiis  ad  eos  veiiire  non  possil ,  et  oa  ibi  egritudine  decesserit,  ca- 
pidlanns  ipsins  jura  jiarrocliialia  in  nioituo,  acsi  in  propria  donio  obisset,  liabebit. 
Sciendnm  cliani  (piod  ,  si  ('cclesia  Beale  Mai'ie  |)er  inlerdicti  seiitentiani  a  divinis 
ccssaverit,  Ibispilalani  in  predicio  oialoriu,  aliis  exclusis,  snis  iantuni  et  laniilie 
sn(!  divina  clansis  celebrabunt  jaunis.  Projiter  banc  auleni  conipositioneni  iirinius 
observandani,  Ilospilalarii  vineani  d('  Canielu,  Svnujni  tune  temporis  capellano  et 
ra|)isc(;ri(),  et  cjns  snccessoribn.s,  abonnii  censu  el  consnetndine  liberani,  et  domuni 
dnos  solidos  rensnales  annualini  reddentein  dederinit,  ita  quod  in  predicta  vinea 
et  donio  reddilns  qnadrajfinta  duoruni  solidoruni  ad  arbitrinni  capellani  assif^na- 
bunl.  Si  cliam  picchclani  snniniani  anima  [icnsio  excesseril,  capiscerii  el  capellani 
l'iit.  (Juod  si  aliipia  super  vinea  et  doino  predicta  controversia  aut  cabimpiiia  orta 
lueril,  lb)spilalarii  in  (puintinn  ralio  exefjerit  per  jus  «[aranlizabunt.  Fropler 
banc  eliain  coinposilioncni  coij'oborandani ,  prcdicii  ilospilalarii  capiiulo  Beale 
lVlaii(;  ad  redditiis  emendos  centnin  libras  dedernnt.  ilec  auteni  omnia  lacta  sniil 
per  inaiinin  inislrain  publiée,  Senonis,  in  |n-esencia  suH'rajianeorum  nostroruni. 
(pioriini  iKHiiiiia  siil»sciipla  siiiil  :  Mauricins,  episcopns  l'arisiensis;  Manasses,  Au- 
relianensis;  Sleplianus,  Meldensis;  Willelnius,  Aulissiodorensis;  Bernardns,  Niver- 
neiisis.  Fueinnt  eliani  el  alii  |)lures  testes  et  relijjiosi  viri  :  Sliqdianus,  abbasSancli 
l^\  iircil;  lliMiiinns,  lliesanrarins  Senoneiisis;  ma;; isler  Sleplianus,  ejiisdein  ecclesie 
caiiuniciis;  nia;;isler  l'elrus,  arcliidiaconiis  (lariiolensis;  Itoiicns,  arcliidiac(nius 
.Meldensis.  Hoc  aiileni  toiiiiii  |;estiini  esl  ni  leiiipore  procnraloiis  el  coininenda- 
loris  IJdspilaiis,  (icinfridi  s<-ilii-el  jîriionis.  Joceliiii  liloaiidi,  Ferrici  de  l*e\iers: 
l)ai  bedaiiro  ipiiMpie  lune  exisleiile  deçà  no  ecclesie  l'arisiensis.  (}iiod  ,  ul  robiir  |)er- 
iieliie  III  posleniiii  (ililiiieal  lirinilalis,  preseiilis  scripli  alleslaliinie  el  sij;i1Ii  iiosin 
aiicloiilale,  p(isl niai ioiie  iilrins(pie  partis,  c(iir()li(n'aii  et  coiiiniiiiiiri  leciiiins. 
\(iuiii  Seimnis,  in  palalio  poiililicali .  anim  Dniiiiiiice  liicarnalionis  niillesnno  cen- 
jcsiniii  sepliia];e-;iiiiii  piiiiKi. 

A.    (trij;innl  .'ii  l'nriiio  do  cliinifîr.iplio,  :npc  Iniro-  ,lo  sr.Mii,  ;iiix  Airli.  n.iL,  K.  -."i,  n'  V'. 
l;.    Cipio  .In  .vin'  M.rl,.,  ,„i\  Aieli.  nid.,  l.L.  i  7.-)  (  r;,-»»,/  l'„sl,.r,il  ,!.■  \nln-l);iiii.>  1.  p.  t<,.„. 
C.   (;ii|iii'  Kilhiliniiiici'  ilii  :!i  ilr'c.Miilirf  lOijn.  aux  Arcli.  nnl.,  I,.   'i.'ii.  n"  .'i ,  (Papix-;  A. 


C  ART  IL  AIRE   G  H  M- R  AL   DE   PARL<=;.  /il  7 


A99 

1171,  jS  mars-i5  avril  117"2. 

Abandon,  par  Eorrv  <li:'  Paris,  clievalier.  on  laveur  de  l'ahljave  do  Sainl-\  ictor. 
d'un  cens  de  six  deniers  qn'il  avait  sur  une  maison  appartenanl  à  eetle  aiihavi'''. 

DE  DOMO   GVUFRIDI   OLE   EST   IN  CIIEVllECHLN   ET   DE   CENSL   OLOI)  DEDIT   >()IiIS 
IN    EUIEM  DOMO  FREDERICLS  DE    l'M.ESEE. 

In  iiiPiiiiiKi  siiiicte  i'[  in(li\i(luL'  rjiiiilatis.  EjjO  Frodcnciis  iiiilt>  l'aiiMcii~i>  iiuliiiii 
lieii  volo  faiu  po.steiis  (jiiam  presciitiljiis  (|iiod  GaulVidiis  .'iaccidos  de  Edcra.  jaiii 
in  exli'cmis  posilus,  quandain  doimiiii,  nijus  pars  in  censivo  mco  t'\istil,  ecclesio 
Beati  \  idoiis  in  eleniosinam  dédit.  Ihijus  partis  ciMisiim  quem  il»i  liabi'l)ain.  vi  vide- 
licet  dcnai'ios,  pi'ccibns  donnni  Hnjfoiiis.  veiierabilis  episcopi  Suessioneiisis.  et  do- 
niini  Erni.«ii,  abbati.';  Saiicti  Victoris.  ol  Odonis,  Beat<;  Genovelo  ([iioiidam  abbatis, 
prefate  ccclesie  Sancli  \  irturis,  pi'o  renicdio  anime  nice.  quiète  in  per[)eliiuiii  pus- 
sidendos  reliqui  et  concessi,  ita  quideni  quod  nulbis  lierediim  meonun  ali(jiiid 
il)i  in  posternni  reclainai-e  poterit.  Un  jus  rei  testes  snnf  :  doniiiiiis  episcopus  Sues- 
sionensis.  abbas  Sancti  \ictoi'is,  alilias  Sancte  Genovele  de  Monte,  abbas  Odo: 
Petrus,  Henricus,  Fredericus,  l'etiiis.  canonici  Sancli  \ictoris:  bTici  :  .(ohannes  de 
Malliiaro,  Fiedoricus  de  Genlilli.  l'etius  (b'  Monterello.  Hocetiani  omnibus  pateat 
(juod  d'aires  pre(b(;ti  uionaslerii  siiijjulis  annis  aiuiiversarunri  nictiin  racirn-t.  Qiiod. 
ut  ratum  et  ineoncussum  maneat  in  posterum,  presons  seiiptiim  si;;illi  mei  ando- 
ritate  corroborari  leci.  Actum  aimo  \ei!)i  Incaniati  m"c°l\\i". 

.■\.   Orijjiiiai  scellé,  aux  .\icli.  nal.,  K.  a.5,  n'  'i'  (Miisi%',  n^  17'c). 
P..   C(i|iic  du  Mil'  siècle,  à  la  liilil.  iiat.,  iii<.  lai.  i!ii')-tj,  p.  (J'ii). 


500 

1  17  I ,  -jS  mars- 1  •']  uM  il  I  I7l'.  -     (iinii.ii. 

Alli-aucliissenielil  di'  cens  ociroyi'  par  iînjjerl.  cunile  di'  Dren\.  Irere  (!e  Loui~  VIL 
à  riiùpilal  SaiiiMli.rïai-  d.'  ['ans   " . 

1,11  nomine  sancte  et  iiidixidue  Trinilalis,  amen.  F;;o  liobertns  conies.  Luibnici 

'■   Lue  nule  du  rédaelenr  drs  Anitala  de  Sainl-  sous  If   rèjjiie  de  Louis  \l   la  londatinn  de  celle 

\iclorfait  connaître  reniplacenienl  de  la  maison  m  maisun  de  ri-l'u'je.  (pii  suli-.is(a  ju-ipraii  win'  siè- 

(jueslion  :  rlslo  census  .silus  est  in  loco  (pu  \ul;;o  (!.■  s(jns  k' nom  d7/(;/«V«/  ili'^  l'ills  Siiii,l-(irmiis. 

flicilur  Campus  Rosicus  circa  ccclesiaui  Sancli  l'olri  Mais  v'r>l  une  pure  livpollw-f.  car  on  n^'  eonnail 

ad  Boves  in  civilale  el  circa  Sancltnn  Cluislopho-  pas  de  pièce  anli-iicnre  a  collo  (pir'  n((n~  d  iiuinns 

'■'ini.i  ici.  micel  hôpital  soit  menlioiun'.  (Ll.  Jaillol.  Hccli. 

"'   Sauvai  i  Aiiti'/.  ii<:  l\iris .  I.  I.  p.  [ljC))  place  -sur  Paris.  I.  III.  (jiiarl.  Saint-Auloine.  p.  128.) 

Cariai.  —  1.  5.3 


à\8  CAIiTlJLAIIII';   (ii;_M:iî\l.   DK   PAlilS. 

l'ei'is  FiaïK-iiriiin  IValer.  cl  UNor  iiii'a  Ajjiies  coiiiilissa ,  d  liliiis  iiostoi'  liuliciius, 
iiuliiiii  laciiniis  iiiii\('isis,  piesciililuis  et  liiUiiis,  (|U()maiii  (loniuiii  (jariiii  ((■idcm- 
tai'ii.  silaiii  In  airio  Saiicloi'iim  (icrvasii  cl  Pi'nlasii,  (|iic  iKiliis  (pialiKir  di'iiarios 
(le  (-ciiMi  aiiiiiialim  pci'solveljal ,  (|ii;iiii  idem  (iaiiiiiis  cl  liliiis  cjus  llaiclicriis 
sacci'dos  ad  liospilaiidos  |iau|>ei'cs  (llirisli  diiiiavcriiiil .  iiilcr\ciilu  dniniiii  rcjjis  cl 
vciicrahdis  Slc|diaiii ,  Uiliiiicciisis  airliic|)iscii|)i ,  cl  Iralns  ISci'iiaidi  (\i'  \icçna, 
|)i()  aiiimaliiis  iiosiris  cl  |ii-cdcccss()|-iiiii  noslroruiii ,  al)  (iiiiiii  jiiic  iioslro  cl  ('(iiisiic- 
liidiiiilius  iiiiiiiiiiiciii  l'I  (jinclaiii  m  |)ci'|icluiiiii  lorc  coiiccdiiniis.  (jiiod.  ni  laliiiii  cl 
iiicDiiciissiiiii  jiciniaiical ,  si;;ill(>iiiiii  iiDsli-onim  aiictdiilalc  coidiriiiaiiius.  \cluiii 
niiitlicc,  aiiiii)  liicariiali  \  crl»i  m"  c"  ia\"  i",  in  \dla  (pic  dicihir  CJiaillis;  asianlilms 
in  cuiia  misli'a:  (îallcro,  caiicllano  noslro  de  tlliadli;  niaci>li'()  l'ianialdo,  capicci'io 
Didcai  nin;  de  niilililins  :  Haiiliulunici)  l'iloso.  (Icimundo  de  Drucis,  S\inune  de 
Sancio  FciTcold.  sci'\icnlc  noslro,  I)i'(ij;oiic  de   Ponlisara. 

Dala  |ici'  inaiiiini  Wdlclnii  nnlani  iioslri,  lîcnM'nsis  canonici 

\.    (In"iii,i|  sr-llr  .1  •  .l.Miv  s.-.',,u\.  iin\  Airli.  uM.,  K.   ■!.',,    n'  'i  ^ 


501 

1  1711  172.  -r.  jiiiilri.  -     KiMsfMTi. 

j.cllre  ilii  |i^i|M'  AIrvaiiiliT  II!  ii  ilciir],  ;iiTlir\riim^  de  llrinis.  lui  iIouikiiiI  riimnl.il  dr  Iciniiiinr  |(^  liillriviiil 
i>\islaiil  niliv  I'^ikIi's  ilr  Siiiiil-Dciiis  ri  l'avril  lAiiirhii^  ail  siijcl  il  •  la  |)n>srs>.i(iii  iriiiic  l'eiir'liv  sur  ji' 
Ciaiiil  l'oiil. 

Alc\aiidcr  c|)isco|iiis.  servns  sei'vt)rnni  Dci,  vcnci-alnli  Icalii  llcncn-o.  Itcnicnsi 
ai'cliic|iiscii|)o,  salnlcni  cl  ajxislolicani  licncdiclioncin.  (lansam  ([ine  inicr  Odoiicni 
de  Sancli)  DioiiNsio  cl  l*a|;annni  Anjjlicnni  cl  nxoicin  cjn^,  (|niindain  liliani  (icno- 
vcia'  de  Sancio  (ieiinano,  super  (piadani  Icncslra  (pue  esl  siipcr  Ponlcn:  Maj;nniii, 
priniiini  in  pra'scnlia  \cncraliilis  Iraliis  nnsli'i  M|aiiricii  |,  l*arisicn-is  cpiscopi, 
|)oslniiMluni  vero  Cdiani  \encialiili  W  |  illi-lnni] .  Senonensi  arcliiepiscopo ,  aiiusto- 
lica'  sedis  le;;al(i,  diulius  esl  a;Mlala,  cl  ad  nos  pcr  appcllalidiicni  dclala ,  cxpciien- 
lia'  liM'.  de  (pni  pleiie  conlidinins.  coininillnnus  audicndani  cl  lim'  dclnlo  tcimi- 
nandani.  Idcoipic  Iralci'nilali  Ina'  pcr  apu^lidica  scripla  piiccipicnilo  niaiidanins 
(pialcnns.  cnin  c\iiidc  rcipiisilns  Inens.  nlraniipic  paricni  anic  Inain  pia'scnliani 
couxoces  cl.  ralionilins  liinc  inde  dili;;cnlcr  audilis  cl  coipiilis.  caindcni  caiisaiii. 
si  lil»i  conslilcril  cain  pcr  appel  ialKincni  ad  nos  delà  la  m  luissc.  snhlalo  appcllatioiiis 
rcnicdio,  coMCoiilia  \el  jiislilia  nn'dianle,  décidas.  Datinn  Tuscnlani.  \n  kalendas 
aiijpisli. 

\.    C.iiiiic  .Iii  \ii'  >lr,l,.  (luiis  un  MIS.  il'  Sjinl-Wa.isl  il'Amis. 
K.hl  :  («)    Miulri,..,  Auiphss.,,,!!..  I.  11,  .ol.  ,,|S.  a'apvs    \.  —  (h)    \Ii;mi.',  /'„(n,/. .  1.  CO,  cal.  S'i:î,  d'apiis  «. 


CARTULAIRE   Gi:M:R\L   OH   PARIS.  il 9 


:)()2 


Permission,  acconltr  par  le  pape  Alexandre  111  à  rablié  de  Sainl-Orniain-des-Prés. 
de  l'aire  iisajfe  de  la  miti'O  el  de  l'anneau  '  . 

Alexander  e|)isco|)iis,  servusservoruni  Dei.  dilccto  lilio  Il[ii(;oiii],  al)l)ali  Saiicti 
(îi'rmaiii  ilo  l'i'atis.  saliilciu  et  aposlolicam  beiicclicliuiiciii.  Kos  spécial!  prerooa- 
livo  ililifiiimis  et  iar;;il!oiie  iioslri  iimiiei'is  merito  (lecui-aiiiiis.  ([ikis  iiomiiius  liealo 
l'ed'o  et  iiobis  devotos.  et  ciica  Kcclesiaiu  coiislaiilie  viilnle  r('i\eri'  xideinus.  At- 
teiideutes  ita<|iie  devolioiiis  et  fidei  puritateiii  quaiu  rirca  licaliim  l'etriiin  et  ciica 
nos  ipsos  exliibere  diiiosceris.  volentes  quoque  te  et  iiionasleiiinii  tiiiiiii  hoiioiis 
el  gratie  pi-ivilegio  decoi-are.  usiiiii  mitre  atqiie  aimli.  tam  tilii  (piaiu  suecesso- 
ril)us  tuis.  de  coiisiieta  sedis  apostolice  beiiigiiitate  dnximus  iudul|;endum.  Datiiiii 
Tiiscuiaiii.  111  iiuiias  augusli. 

A.  Orij'inal.  ;i\er  traces  ih'  •^ci'.iii,  ;mj\  .\it1i.  na(.,  L.  •'■3i,  n"  il. 


503 

1171,  iioioiiiliiv-i.">  imil  117-2.  —  Pahk. 

Mérite,  par  le  cun'  et  les  paroissiens  de  Sainl-Landry.  d'une  \i[|ne 
apparlciianl  au  preslnlère  de  ladite  e'g-lise. 

DK    \KM»1TK)M;    MM.V.  OLK   fut   l'IiESBlTElU   SWCTl   L\M)i;r,lCl. 

Vjh)  Maiiricius,  Dei  <;ralia  l^l^i^iellsis  e[)isc(ipii>.  Ndtiiiii  lien  vobiiinis  iiiiivei- 
.sis,  tam  presciitibiis  (piaiu  lutiiris.  (jiiod  Jobaiiiies  sacerdos  et  parrucbiaiii  Saucti 
Lauderici  viiieaiii  (jiiamdam  iii  Aarso  silam.  que  ad  piesl)ileiiiiiu  eccb-sie  sue 
spectabat .  coiisilio  el  assensii  iioslro.  hbiardo  \\''  liluariim  precK»  \  ciKliileniiil . 
(puis  si(piideni  \\''  bbias  el  eu  aiiqiHiis  ad  enieiidatiiiiieni  ciiinsdaiii  (hjiiiiis  jiixta 
pieralaiii  ecclesiam  sile.  (pie  ad  presbileriiim  jieiiiiiel .  (Iepula\eiiiiil .  ita  (piud 
ie(blilus  e\  doiiio  ida  [»iu\eiiieiiles  ad  iisiis  preslulerii  Saiicli  Laiideiici  ])('i'p(.'lii(> 


''  On  voit,  par  ]cs  Rcgcsia  de  JalVi'.  (pie  retli'  llisl.  tic  l'ciiL  il''  Siii)ii- Denis,  jir. ,  p.  c^i.  —  (!|. 
huile  ne  peut  appartenir  cpfaux  aiiin-es  1171.  Jallr.  l'u-oisla .  w"  iW-i'A')).  .Mais,  d'aiiliv  p;iil . 
1  ij-a  ou  1 180:  ou  peut  l'aire  valoir,  en  l'avciir  de  la  celle  Imile  ne  lail  que  cmiiplelei-  le  privilèjjc.  ai- 
date  de  1180,  (|ue  le  |)ape  avait  accordt-'  un  peu  cordé  des  1  1  ti.'!  ;i  l'alihe  de  Saiiil-flerniain-des- 
auparaxant.  le  3o  mars  1  178  ou  1  i7(,|.  un  privi-  Pii's.  de  porter  la  daliiialiipie.  iDjinne  les  évèipies, 
lèjje  du  niéuie  jfenre  ;i  l'aliliaye  de  Saint-Denis  el  de  contcrer  les  ordres  mini'iirs  au\  njoiiiês  de  sm 
(Mi;;ne.  l'iilivlo/fie,  t.  C(J,  cul.  i-iiio. —  l'"(''liljieii,  abliaye.  1  \  uir  imlce  n    'l'io.) 


/j2(i  (;Ai!TLL\iiii':  Gi:\i:n\L  de  pauis. 

rciiiaiifltiiiil.  (hioil,  ul  iuliiris  lriii|i(ii  iltiis  juiv  iii\  luliiltili  leiicakii',  i)re.seiilis>  al- 
teslalidiic  sciiplmc  cl  sijjilli  iiusli'i  auclorilali'  coiiiiiHiiiiviinus.  AcUim  l'aiisius. 
oiiiio  Iiirariialioiiis  Doiiiiuice  m"c"  l\\°  i"  ''',  [opiscopalus  aui.ein  iioslri]  aiiiio  diio- 


\.  <:n|M.'  (lu  xin'sii'ilp,  aii\  Arcli.  nal.,  LL.  io-n")  (  rnihi'airv  de  Saint-Gprmnin-cies-Prcs),  fol.  Ii'a  v". 
11.  (;<.|iic  (lu  \iii'  sl.Vle,  aii\  Atrli.  rjul.,  LL.  lo-jC)  (  Cirliil.uP'  Ar  .Sainl-Germain-des-Pivs),  fol.  36  r'. 
(..   (;..|,i..  (lu  Mil'  si.rl,.,  aii\  Arch.  nal.,  LL.   io-ji|  (  liarliilaiio  ,1-  Sainl-r.oiniaiii-d.'s-l'ics  ),  fol.  .3o  v". 


50^4 

I17"2,  Il  avril. —  Fnisi'ui. 

I.cilic  lin  pape  Alexandre  111  ;iiix  elianoiiies  de  Saint-Vicinr 
p  iiii  leur  reeiiiiiiiiaiiiler  la  snuinissinii  à  leur  iininel  alil»'.  Giieriii,  successeur  d  Eriiis. 

\lc\aiiilci'  cpiscoidis.  serviis  scivoniin  Dei.  dilectis  llliis  raiioiiicis  ecclcsite 
Siiiicli  \icliiiis  l'aiisiciisis.  salutt'iii  cl  a|Hisl()lii-aiii  Ix'iicdiciiiiiiciii.  (Jiifilllo  ccdcsia 
vcslia  iiia|i>ri  liaclriuis  l'elijjioiic  lloniil  cl  aiii|)l;oi-i  i-clulsil  (jluna  iiicnldriim , 
laiild  aiidila  rt'Ioi'NialKiiif  i|isiiis  Jaiali  suiiius  aiiipliiis  -  cl  j;a\isi.  cl  de  i|isius 
niiiiiiKido  cl  |ii''dcclii  cxliilarali.  Andiviiiiii.s  .'^aiic  ([iiod,  vciicraliildiiis  IValriljus 
nosliis  l)iliiiicciisi  cl  SciiDiK'iisi  ai'cliic|)KS('o|iis  (•(Mi|ici'aiililiiis  cl  ad  lioc.  jiixia  iiiaii- 
dali  iMisli'i  IciKii'ciii,  lolo  sludio  lal^oraillibiis,  cccIcMa  vcslra  in  slalmii  cl  j;radmii 
s\\  |ii  l'-liiiiiiii  rcloriuala;  cl  Eriiisio^-')  (|ii()iidaiii  ahlialc  s|ioiilaiicc  in  pra^sciilia 
dilcclorinii  lilioiiini  noslioiiini  \|ll>ci'lij  lilidi  Saiicli  l.aiirciilii  in  Liicina  et 
T|  liciidini  I  liluli  Sancii  \  ilalis  jircslivlci-nriiin  cardinalinin ,  apostolica^  scdis 
lc;;al(>i'iini .  adnuinslialioin  ccdciile,  ciiins  culpa  slaliis  cjiis  lucral  m  ])arlc  non 
niodica  dcloi'nialiis.  pcrsonani  iduncani.  lunicslani  cl  lillcralani  in  ald)alcin 
vc.slrnni  cnniiunnilci'  clcj'islis,  cl  proxidcrc  vcdiis  rniaslis  nnaiiiniilci'  in  paslo- 
rcni.  \(is  \('i(i  (|iiilius  (•()n\ciiil  lalKiiialidiliiis  xolis  ac  .^laliilis  jjralniliini  prar^larc 
laMH-cni.  cl  ni(  icnicnla  dcsidci'aïc  virinlinn",  l'cccnlcm  *'"  clcclioncni  vcstrani 
cl  aliiciiniicialiiiiicin  illiiis,  de  ciiiniiinni  IValrnni  iioslrornin '*''  consilio.  ralani  cl 
lirniain  lialuMiins  cl  ciinlirniannis,  unn  ci'.silalcni  \cslrani  nioiH'iilcs  alipic  nian- 
ilanlcs  ipialcnus  aldiali  M'slro  ipu'ni  (dc|;islis  didiilani  icx  crcnliani  cl  nlicdicn- 
liani    nnpcndalis,  cl    lia   \()s  sil)i   dcvolos  cl    liiiniilcs  cxliilicrc  ciiiclis.   ipiod   pci' 


l.e  le\|e  (liMil  lis  cii|iisles  des  earliihiires  se  "     ]iir.  ••aiiiplius-  iiiaiii|iie  dans  f. 
XII  il  siTMs  p  .ri  ail  M  '  ci:  '  i.wi .  erreur  Miainrisle  ipii  1  iir.  r  \'a\  i>iii-  i  c  i. 

a  pa^^e  dans  cliaciiiie  des  eupics.    ïoiiles  mil   (unis  '      \  <ir.  -  virtiililin  -  nian(jll(MlailS  c. 
(le  iiii'nir'  le-  iiiiils  •■epi-.ciipalii-  aiileiii  iinslri-  (jne  ■    ]  (ir.  -receiileni -  iiian<pie  dans  a. 

(■•mlcii.iil  à  (■  iii|i  sur  l'<ii'ij|inal.  •  ■''    \iu\  rnuslniniin  IValnini- (  c). 


CAliTULAIliK   (:i':M':1!A[.   ])!■:    l'VIUS.  'i21 

obedieiiliaiii  vestraiii  d  |>i()\i(Iciitiiiiii  illius  onld  i'cli[;iiniis  cl  lioiicslatis  iii  ccciosia 
vestra  relloical  et  plciiiiis  valeal,  aiixiliaiilc  Duiiiiiio,  coiiscrvaii. 
Datiiin  Tiisculaiii,  loilio  iilus  a[irilis. 

A.    Copif  ilans  un  ins.  .!.■  l'rl.in. 

R.    Copi^'  clan^  un  nis.  ,|..  Sjinl-\  irinr,  cnl,:  11,  o.i. 

C.   Cojiie  .In  Mil"  sicVlp,  \  la  l'.il.l.  nal.,  ni^.  lai.   i  'iC,-;,,,  p.  lî;.'!. 

K.lil  :  (^0    l)n,-|ieM..>,  /;,.s/.   Fnnr:  scnj,!..   I.  IV,  p.  (»,:,,  -l'apivs   A  ./l    li.   -    (M    Du   lînnlav,    IhsI.   I  ,u,:   l'„ns. . 

I.  II,  p.  :m.   ^  (<■)   LaMio,  Cmr,/.,  t.    \,  n,l.   i.'tjS.  -    (-/)  Ilar.lonin,   Om,,/.,   I.  \l,    ■.'   part.,   cl.    ,ho-2. 

d'apivs  «.  —  ((■)  Marlèno,  /l;H/,/i\.-'.  n,ll.,  I.  VI,  col.  ii'i.  —  (,/ )  MunsI,  Cn,,,;!  .  I.  \\l,  o,l.  ,),|.-,.  .l'apr.'S  </. 

—  (g)  /îec.  A'S  /,!«(.  *  la  Frmia',  I.  \V,  p.  r,l3,  d'apivs  ».  —  (h)  Miipn',  /'"/,■»/.,  I.  CC.  cl.  S-C,  d'après  f. 


505 

I  I7i,  Il  avril.  —  Fr.AscïTi. 

LtltiT  <lii  pnpr   \lc\nii(lri'  III  à  (liirriii,  ;il)ijr  de  Saiiit-Vicloi-,  pour  le  Irlifilcr  de  son  /'ieelion. 
Ijjlc'ilecto  et  cognilo.  .  .  r, 

A.  Copie  dans  ini  iiis.  d.'  l'dau. 

lî.   Copie  dans  un  ins.  d/  Saiiil-Viclnr,  oAr  II,  -j-i. 

C.   Copii'  du  \vii°  siùiir,  i'i  la  lîiM.nal.,  ins.  lai.  i '11179,  P-  '>T'-'''l-''- 
Édil.  :  (<()   Diiclicsnc,    llisl.    h-aur.  «■,-,//(.,  I.  IV,  p.  (ioO,   d'apivs  A  el  lî.   -  (M    D"  lionl^v,    //«(.    l'mi:    Pim 
I.    II,   p.   :is:i.    -  (f)    Lalilic,    Om-iL.  I.  \,   ,ol.   .;j-j3.  —  {,!)   Ilaidouin,   Cm.nl..  I.   IV,    •'    parl._,  ™l.    1  5n 
d'après  a.—  (r)  Marlrno,  .lm,,fo..  <„//.,  I.  VI ,  cl.  25.-,.  —  ( /)  Maiisi,   Cm.nl..  I.  \\l.  «,l.  .ji,.', ,  d'apiV^s  ,/. 
(g)  Rec.  des  liisL  </«  Ici  /<V.i«n',l.  W,  p.  ()i:i,  d'après».  —  ('-)  Mijin.',  /'(/(,-/.,  t,  CC,  col.  S77,  d'api ùs  c. 


506 

1  I7-.',  ili  a\iil-7  avril   I  IT.'i. 

.\ecord  conclu  dr\:iiil  daiilier,   prieur  de  Saiiil-Miirliii-des-('.liniiips,  nilro  Adam  de  Brie 

cl  sou  lils  'l'IiilKiiid,  an  siijel  de  diverses  [irnpi-jidés  siliiées  ii  l'ai'is. 

DE   COMMIMTIOM-;    lACTV    INTKIt     \I)\M    lUUMi    ET   TIIKOIJM.DL^M    l'ILIlM    K.ll'S. 

Iii  iioiniiic  saiiclc  cl  iinlividiic  TiMiiilalis,  amcii.  I'>|;()  Iralcr  (iallcriis,  |iiiiir 
Saiicli  Marliiii  de  (laiii|iis,  cl  loliis  coiivciilus  ccclcsic  sfii|ili  linjiis  ailiiidalioiicm 
iiiciiioric  C(>iiiiiicii(laiiius  |i|-csCMliuiii ,  cl  ad  iiotlciaiii  li'aiisinillo  liiliironiiii  coii- 
vciiliuiiem  quamdaiii  (|iii'  stili  |ircsciilia  iioslia  lacla  csl  iiilcr  Adam  t\r  lîiaia  cl 
Tlicobaldiiin  liliiiin  cjus.  Ilcc  aiilcni  sic  se  lialicl  :  Adam .  midlis  adsIaiiUlms,  iiiaiii- 
l'esLe  cojjnovil  (jUdd  lam  l|isc  (|iiam  iixor  sua  KiiKdiiia,  iiialer  scilicel  ipsiiis  Theo- 
l)aldi,  dod(Miiiil  cldeiii  Tlicdliaido  jure  heredilnrio  |)Ossi(leiida  ea  f|iie  siilijerla 
siinl  :  diias  doimis  aulc  ciiiiam  i-e!;is  silas,  que  suiil  de  ceiisu  Saiicli  Ma;;l()iii;  cl 
tolum  ceiisuiM  suuiii  qiieni  iialtebaiit  iii  loco  qui  Cauq)ellus  a])|)(dlalui';  eldonium 
(juaiii  liabebauliii  Fi{;ularia''),scilic(!t  cuin  toto  anibilu  eideni  domui  adjaceuti;  eL 


Autroiueiildit  la  rue  de  la  l'olerie.  (  Voir  Jaiilut,  Rcciterclics  sur  Pniis  .  l.  III ,  (piarl.  dr  la  Ciôve,  p.  '17.  ) 


'i22  CMîTlLAIIii:   GKNKliAL   DE    PAIilS. 

xiiicas  (jiiiis  liiilicliaiil  a|iii(l  ^]Llsl()|■i()lllIll  ;  cl  (;i'aii;;iam  de  Berciix,  cimi  miiversis 
loi'i'is  cl  pialis  ad  eaiidcni  pcrliiii'iitilnis.  Sciciiduin  aulcni  qiiud  oiiiiiia  alia  prc- 
<liela.  cxcciila  liac,  };i'aii!;ia  de  Berciix  cl  suis  ])crliiieiitiis,  dédit  predicUis  Tlieo- 
lialdii,-  iixdi'i  suc  l'clroiiillc  in  doleiii.\  l'iuiiiplaiiicii .  (immiaiu  '  picfatus  Adam  liée 
Diiiiua.  (|ii()ad  \ivcrcl.  in  maïui  sua  teiicie  xolclial.  liniens  ne  filio  suo,  sejieuo- 
nniialo  Tlicdhaldo,  ali(|iiod  detriuieiiluni  vcl  caluinpnia  possit  orriri.  deveslivit  se 
de  (inind)us  iiis  picdichs  in  niaïuis  doniinoruni  de  (piiljus  lenebat.et  liliuni  suuni 
Tlic(d>alduin  investiii  Iccil.  TlieoliaMiis  vcio,  nicliiloniiinis  palris  sui  ulililalilius 
pi()\  idens.  a>scnsii  nxinis  suc  Pclidiiillc,  licc  oinnia  palri  sun  rccipere  counin'ii- 
da\il.  ca  \idclicet  condilionc  ipuid  i[)se  Thcolialdus  loluni  ccnsuni  de  oninilius 
--npradiclis  doiinnis.  de  (|inl»us  niovcl ,  peisolvcl.  \dani  aulem  palcr  cjus  toliiui 
liiiiliiin  (pii  de  (inindins  liis  proNcnire  potciil,  (pi(iadus(jnc  in  scculaii  lialilii 
\i\cril.  Iiahclul.  Ilcc  auteni  inlci'  palicni  cl  lilnnn  concui'dilec  conijiusila.  ne  aii- 
ipia  nialilia  liiiltan  jiosscnl.  picdicliis  Tlic()lialdn>  et  iixor  sua  Peliduilla .  lidc 
inlei|Misila  cl  jucanienlo  suliseipu/nlc,  lirnia\eiunt  liaiu-  paclioncni  in\  iolaliililci- 
se  (diser\alni'()s;  dedei'unl  etiani  lidejussoi'es  -  de  liis  iinniilaliiliter  (iliserxandis  lidc 
inlerposila  lii  nuuei'niil.  Nonnna  lideinssoiinn  liée  siiiil  :  (jillierhis,  IValci'  l'clroinlle; 
Holieiliis.  cl  Adam,  cl  llcnncus,  lilii  Balduini:  Feiiicus.  iralci'  Pliilippi:  (ialtcrus, 
IIImi>  l'Inlippi;  lioijcrus  Arpinus,  Guimondus.  Fa  alia  [)arle  :  Adani,patei-  ipsiiis 
Tlieidialdi.  cl  Maria  u\or  sua,  fuie  simililcr  intcrposila.  jicjtijjciunt  Tlicoljaldo  cl 
u\()ii  suc  l'elroinlle  se  isla  l)ona  lidc  cusludilnros,  \idclicel  ipioil  imllo  injienio 
\c|  aile  (jucrei'cnl  vcl  couseutirenl  (juomi)du  [)i'edicle  pussessioiics  eisdem  \cl  lie- 
redihus  eoriim  aulerii,  \cl  nuiuu.  vcl  in  slalum  deleriorem  converli  |)ossinl.  Isli 
suul  lesles  liujus  rei  :  (laltciiis  prior.  Joscclinus  sulipiiiu'  cl  aln.  \nnn  '  ait  In- 
carnalione  Donniii  M"c"i,x\"n". 

A.    i;..|iiu  dn  \iu'  >i.Tl,.,  au\  Arilj  n.il.,  Ll,.    i'A:,!  (  C^i;  liil.iiiv  A  il''  .Sjiiil-\l.iiiii]-il.'.,.(  .li.iiiips  ),  fol.  S;,  i-'. 
It.    (:..|.i.'  (lu  w'  vi.-.l,..  aii\  Aicli.  ii.il..   I.l,.  i:!:,.>    iCnhil.iiiv  l!  ,1c  S.,inl-\|.iliii-(l.>  (:h;rri.|..i.   loi.  S-  v' . 
(;.    (.npi.'  (lu  vu'  .si.'ii-,  aux  Aicli.  liai..  LL.  i.'l.').!  (i:.nliil.iir.'  C  (!■  Sainl-Mailiii  l.  Ici.   lo.")  v  .  il'apivs  A. 


507 

II7J.    ni  avril-;  aviil  117:!. 

DoiKili'iii  iiiix  Triii|iliii>  |i,ii-  (',iin>l:iiici'.  Mi'iir  (In  loi  Lmiiv  \  Il . 
iliiiii'  maison  siliiir  aux  ('.liaiii|ii'aiix. 

cusTVNTii:  soi'.onis  hkcis  ih'.xcii;  di;  (u  u)\m  domo  dk  c  uiimcli.is. 

Nelinii   sil   (uiinilius.  prcMMililms  cl    liilui'i^,   ipiod  c;mi  ('.n;islaiilia .  surcu'   re<)i> 
'  laiilic  L|  nd()\  ICI  |.  Dec  diimniipu'  Tcmpli  dmiium  (|ii.'i!ndam  m  Campejlis  silam  . 

'     l.c  tn<.  A  |iiiil('  -(|ii(mI-.  —    ■    Sii|)|ilirz  -([ni-.  - —    '    l.c  iiis.   \  iinrlc  -jiiimis-. 


CMiTlLVir.E   GKMIUAL   DE   l'U'.IS.  'r2:5 

nru  rrilcinplioiM' aiiiiiii'  iiiL'f  |i;ilri>i[ni'  iiicc([iii_' iiiiilris.  cl  iiiaxiiiic  Iraliismc!  I^iii- 
(lovicil.  i'i';;is  Fralitio,  [lost  (iliiliiin  iiiciiiu,  iiii|ici'|)('liiiiiii  ili'di.  Ddiniiiii  xci'n  illaiii 
(lin  (l'iiuit  (le  l)iii'aii(li)  lie  (ilicliiaco.  ([uasi  \icaria  iii  tlotario,  I!i;ilri\  ii\i>r  llci- 
iiiaiiiii:  cl.  (|m»niani  donuis  i.-la  predicla  in  inaïuis  mcas  excidcrc  dcbcrct.  |ian]ici- 
talis  illiiis  niulieris  cnn  coiiipassa .  |)i-(i  \icari()  siio  dedi  ci  vi  lilnas  cl  diiiiidiani. 
His  ila  jjcslis.  ni-0[)iii(|iii()ribiis  piroiitihiis  prcdkii  Duraiidi  '  Af  (llidii  liaiu^  domum 
obluli.  cl  pi'iiiuim  IVali'i  siio  llctiiico  M(jrcll(j  cl  un'"'  lil.is  suis.  M'ilicct  Cdarcni- 
baido,  J(diaiiiii.  Vs(Mnbar(lii  cl  lîiicbaido.  cl  lilial)iis  suis,  Marie  et  Wihur;;!. 
ceteris(|ue  pareiitibiis  Duraiidi,  Clai-eiul)aldo,  majori  de  ('li(lii,  cl  liliis  suis  Su- 
gerio  et  Joliaiiiii.  J)(muuiu  <|U()(|ue  islam  luillus  istoiiiiii  i'eei|ici(!  Mibiil.  cl.  ut  ipsi 
d(jiiiuai  illaiii  iiiilii  libciiliu-  (piiliui  (■ouccdcrciit ,  \iiicas  uunis  (|ue  \()caiitui' 
rdiaiitaloe,  eis  pro  niiiioii  precio  (binisi.  (luiii  autein  douiiis  iMa  iii  iiiaiius  nicas 
\eiiissel.  illain  destrnctani  iii\eiii:  piiuiuin  ad  i'ee(brirali()ii(Mii  iHius  dduius  \iii 
libras  posui  et.  aba  vice,  \iiii  bbras  et  vi  subdos.  El.  ut  Imic  l'aluiii  d  iiicdiicussum 
permaiieat  perpétue,  iuipre-^sione  si;;illi  iiiei  conliruiari  decrevi.  Unie  d(juo  allue- 
ruiit  testes  :  domiuus  lîernerius,  decaïuis  de  Miislreolo,  et  Evrardus.  .bjbaiiiies 
de  (lorcelbs.  L  b'ieus  de  Muslrcelo,  Andréas  Teriicl,  (llai'eiiibaldiis.  iiiajoiMlc  Cbcdii, 
Suggerius  lilius  ejus,  (juerriciis  de  Cbcbi,  Aiisoldus  de  Clicbi.  [bTiiiaiiiiiis  de 
Clichi,  Girardus  Rull'us,  Heiiricus  Alorel  et  iilii  ejus.  ([iii  bujiis  rci  loles  suiit  et 
fidejussores;  IVater  Gill(d)eitiis.  (\apellai)us  Tempb,  IVatcr  Kiishu  liiiis  (laiiis.  Ii'aler 
Bei'uardus  (laiid)il()i'.  baler  .lobaiiiies  de  Saiicto  ^hl^lillo.  hatci'  .bis/.n.  iValei' 
^^i^cbulls  Ti'aiirb(.'\achc.  fialcr  l'oiitius,  IVater  Fulicrtus.  Ddiiiiiii  i-liid  lactum 
in  manu  b-alris  Eiistacliii  Canis.  codem  tempoi'c  prcfcploi'is  domiis  TeiDpb  Paii- 
sins.  aiiiio   bicai'iiationis  Doninii  m"  c"  i.wu",  re;'iiaiite  lejie  Fiaiicdium   Ludd\i((j. 


A.    ()ri;;iii:il  sivll.',  ;iii\  Anj].  rj^il.,  S.   .V.-;,  n"  S;,  „,(,„■  K. 


50. S 

I  17-J,    iCi  nviil-;  axril  1173.   -  Pap.i';. 
Iv'iinniTo  lie  serves  ciilP'  il'  nii  Eoiiis  \  H  (•(  l'iilihavr  ijr  Saiuli'-(li'iii'vii''\i\ 

DE   MAMMISSIOM-    (.WlKMNi:    I-II.IK    CL  \  liKMB  \LDI  ,    M\JdlllS    1)K    CLU.UCO. 

bi  noinine  saiielc  cl  iiiib\i(bic  'rrinilatis.  amen.  Iv;d  l,n(b)\  icns.  Dci  ;;iatia 
Francoi'um  re\,  omnibus  inipei'pelunm ,  amen.  Ea  (jue  nos  ipsi  ieeimus  cl  (pic  a 
fidebbus  uostris  per  vobintaleni  et  |)Ci' manuin  nostiam  iaeta  siml,  ne  in  poslcium 
ab([UO  easu  labelaclaii  aiil  ali(|uibus  occasidiiilnis  pennutaii  \ab'aiil.  (bb;;ciitcr 
altendere  et  caute  precavere  régie  sulibmitatis  débet  (bscretio.  Notuiii  itacpie  i'aci- 


I,  ii|-l!riilc'll   pur 


t.'  -I)..CaiicliT 


h-l!i  (;AliTLiL\ll!E   (lENKRAL   DE   PARIS. 

rims  miivcisis,  piosciililnis  parilor  et  fuluris,  quod  Gameliiiam.  filiani  Clarein- 
lialdi  inajoris  de  ('ilij;iaj;o,  conci'.ssimus  fore  uxorcni  Gallcri  niajoris  de  Vanvis. 
cl  tain  i])saiii  (|iiaiii  piolcin  (|ue  de  ca  cxitMit  donavimus  quilam  et  absolutam 
(Tclosic  Saiiclc  (it'iiuvcl'c  de  Monte;  el  eccjesia  de  Monte  et  ejiis  abhas  AlbertUs  in 
(■(incandiiiuii  iiohis  donaverunt  siniiliter  aljsoliite  Freesemdini,  cognoniinc  \iHa- 
iiaiii,  ejiisdein  Galteri  sororeni.  Hanc  rem,  teni|)ore  ahhatis  Albcrti  l'aetam,  rnrsus 
iccoidati  siiiiius  tenipoie  aldtatis  Iluj;oMis.  Et,  ne  Galtei'us  aiit  beredes  siii  snper 
boc  deinceps  vexari  aiit  in  cabun])niani  aii(piil)iis  teniporiljus  Irabi  vaieanl,  rem, 
sicnt  eam  i'ecimns.  scripto  comniendaii  et  sijjilii  noslri  auctoritate  coidirmari  [)ri'- 
(•('pimns.  Anno  Ncilii  Incai'nati  M''c"LX\n'';  aslaiitibus  in  palatio  nostio  (piornm 
snbscripta  snnl  nomina  et  sijjna  :  Sijjnnm  comitis  Tbeobalib,  da])iieri  iio^tri.  Si- 
;;inim  camcrarii  ^blthei.  Sioninn  Guidonis  Initicularii.  Sij;num  lîadnlpbi  consta- 
bubiiii.  \acaiite  cancelbiria  (iiiouoip'nnniic) ,  Petrns  notariuï^  t^ubsci'ipsil. 

A.  G.|ii,.  du  Mil'  >ic.l,.,  ^1  l;i  ItiM.  y,-iinlc-(; .viùvr,  Kl.  •■:>  (Cirliil.iiiv  d.j  ,S:Hrilo-f;eiirvi,;M.),  p.  7:5. 

r,.   Ciinie  ilii  \ni'  ^iwle,  ;i  ki  Bilil.  liai.,  liMiizi.',  I.  LV,  lui.   Hili  v  . 


509 

1  172-I1.S(I.  7  o.i(,l,n-.  —  FinsCATi  ''. 

liiille  (l'Ali'Niiiiilii'  III  iiiili)iis;iii(.  ;i  i;i  rei|U('lc  (lo  I'mMiô  (liirriii,  l'iiKbaye  de  Sainl-Vii-lor  ;i  raclieter  les 
(limes  qui  lui  cl.iiciil  iIiicn  |>ai'  des  laïijues,  el  rmiliriiKiiil  ses  autres  i)rivilèges.  —  r-Ad  iiiiiversalis  ee- 
clrsie  i-e;;mirii ...  1 

A.  ()ii;;.ii.M  Mvllr,  :iii\  Airli.  nnl.,  L.  aiio,  n"  8\ 

lî.  C.iiiit.  .1.1  Mil'  >i(Vl..,  ,-...\  Airli.  uni.,  I.L.  i'k...  (Ciii-li.laiii>  .!.•  .Sniiil-\  ifl..r).  toi.  ■i:<  v'. 

1;.  Cipi.'  li.i  \vi'  si.'il.',  à  la  Itilil.  liai.,  iiis.  ial.   i;ili7a.  M.  ;!«  f. 

I).  Cipi.'  ...Ilali..iiii.'.>  ilu  ."j  aiiil  1710,  aux  Arfli.  liai.,  L.  -y.'in .  n"  ^''- 


510 

Vuis  11 7-2  I-. 


tl.'li'iisi'    faite   |iar   ir   ]ia|ic   \li'\aiiilri'   lit   ;i  Siiniiii,  arcliiilian  r   di-   Vi\v\^.  d..'   l'h'ii  rMjMT  |m)iii    riiilioiil- 
sali.iii  di'  l'ail!)!'  il.'  Saiiil-\'icli)i-.  —  -Cliui  sis  \ir  lill. Talus  cl  diM-rehis.  .  .  t 

A.   (;..|.i.'  .Iji.^  m.  ii.N.  .1.'  l'.'laii. 

I!.   (;.i|,i.'  .I..I1MII1  m^.  ,l.-S..ii,l-\M'l.ir.  ..il.'  11,  ■■  •. 

C.    (;..|.i.'  .1.1  Mil'  H.-.l'.  a   la   lillil.  liai..  llH.   Ial.    I.'ll>7.|.  p.   r,7->. 

K.lil.  :  (»)  l)ii,li..sii..,  Ih^l.  l-'nmr.  .srn/-;. ,  I.  IV,  p.  âll;,.  -l'apivs  A  .•!  1!.-  (M  Lal.li',  Omni..  I  .  \.  col.  1  .ioo. — 
Ic)  Har.l.iiiiii.C./..//. .  I.  VI.  ■•'  |iail..  roi.  i'i8(..  .rapirs  ».  —  (-/)  Mail.'iK.  .Im/W/.sMm»  ,»//,■;■/,/, .  I.  VI.  .'ol. -j.'ife. 
—  {,'}  MaiiM,  Co,,,;!..  I.  \\l.  |i.  .,7.!.  .l'apivs  ,-.  —  ( /)  Iti'r.  ,h's  hi^l.  -/«■  h  l'rann' .  I.  W.  p.  ;,  1  :! .  .rapiés  o. 

''   Cnlli'  liiilli'  pi'iil  apparl.'Mir  aux  années  1 172  ,  ^'  Cielle  pièce  n"a  pa.s  de  djile,  mais  l'auteur  de> 

1  17<S  iiii  1  1  .Su,  |i.'iiilaiil  li'M|ii.'ll.s  II'  |iapr  pas'-a  le  .[iiiinks  dp  Saiiil-Vickir  la  rapj)orle  à  riiilroiiisaliou 

iii.ii^  d'.rrlnliri'  il  t'r.i-r.ili;  .'II.'  ii'.'sl  |ia>  aiil.'Mi.'Uir,  de  l'alilii'  (iiKM-iii .  dont  l'élecliim  eut  lieu  en  1  17^1. 

(■:\f  l'.ililir  (iiiri-iii  lui  élu  MT>  l'àipirs  1  17-^.  (a'Ilc  al Iriliuliini  lions  |)araîl  tirs  |ilausilj|.'. 


CAIiTULAIIîE   GI:.M:R\L   de   PAltlS.  4'25 


511 


Lellro  ilfi  f'élicilalions  adressée  par  les  cardiiiaux  légals  Albert '''  el  Tliéodin  à  riinMiii.  .iIiIk'  de  Sainl- 
\iclor,  à  pro|)os  de  son  eloclioii.  Ils  Tctig-agent  à  (îlever  moins  de  construclioiis  (|iii'  mih  [iiiiiiMessciir  el 
à  s'occuper  davanlage  de  l'élal  moral  des  religieux.  —  -Scribimus  fiali'ibus  uoslris.  .  .  - 

A.  Copie  ilans  nn  nis.  d^'  l'i'liiii. 

B.  Copie  dans  un  ms.  dij  S:iii)l-\  icinr-,  rok'  II,  3-j. 

C.  Copie  (lu  xvn°  siècle,  .'i  l.i  liiM.  Mal.,  lus.  l.il.  l'iG;;;),  p.  ('>-'>, 

Édit.  -.(Il)  Diicbesno,  llisl.  Fn/m-.  scn/y/.,  I.  IV  ,  p.  Oo/i,  d'oprè,  Aol  li.  —  {h)  Mailèiie.   liiq/liss.  co//. ,  I.  VI,  col. -253. 
—  (c)  Rec.  des  hisl.  de  la  Fratice,  |.  XV,  p.  yi'i,  d'oprès  a  el  //. 


512 

Vors  1172. 


Lettre  des  cardinaux  h'gats  Albert  el  Tlu'odiu  ii  Guillaume,  arcbevèque  de  Sens,  pour  l'inviter  à  con- 
traindre l'ancien  alibé  de  Saint-\  ictor,  Eiiiis,  ii  abandonner  une  propriele  de  l'abbaye,  cpi'il  dt'tenail, 
et  à  faire  pénitence.  —  rlnveleralis  in  via  seeuli.  .  .  i 

,A.  Copie  dans  un  ms.  di"  Pétau. 

B.  Copie  dans  un  nis.  de  Sainl-Viilor,  folé  II,  113. 

C.  Copie  du  xvu'  siècle,  à  la  Bd)l.  nal.,  ras.  lai.  i/iGjf),  p.  Ci-^o. 

Edil.  :  (a)  Duchesiic,  HihI.  Fm„c.  ,crq,l..  l.  IV,  p.  Go3  ,  .l'après  A  et  D.  —  (//)  Du  P.enla»,  lli^l.  Umv.  l'ims. , 
I.  11,  p.  38-'i,  d'ajuès  a.  -  (c)  Marléne,  A,i,j,liss.  cuil..  i.  VI,  Cul.  -ihi.  —  (d)  lin.  dis  hisl.  d,-  la  Frima', 
I.  .X\,  p.  3ii,  d'après  «  et  h. 


513 

Veis   1172. 


Lettre  de  tjuillaunie.  aiclie\("(pie  de  Sens,  à  Maurice.  evèi|ue  de  l'aris.  l'iNvilaiil  ii  laire  reiliercber  el  ;i 
rendre  aux  chanoine^  de  Sainl-V  icior  le  ti'ésnj-  de  cette  abba\e,  ijue  riuicieu  abbe,  Ernis.  cbenbail 
à  caciier. 

\\  illolmus,  Dci  oratia  Soiioiieiisis  arcliie])iscopus,  ]\][aiirici(i|,  Paiisiciisi  cpi- 
sco|)o,  saintem.  lu  quaiilaiii  et  quaiu  [)prniciosani  fiater  E[riiisiiis],  ([uoiidaiu 
ahha.s  Saiicti  Victoi'is,  ex  iiiordiiialis  actibiis  suis  ccclesiam  cl  l'ialres  iiiiiversu.s. 
(jui  lam  fclijjioiie  (juaiii  liUi'ialiiia  |»r:e  céleris  pi'a'eiiiiiiere  (liiKi.scimliir.  addu.xefit 
coiilusioneiii,  veslra  iiovit  pleiiitis  circurnspectio.  Oui,  cmn  saiictos  qui  secuni 
eraiit  pro  virihiis  inipujfiiaverit,  el  saiiclilalem  persecuttis  liiefit,  ea  per  Dei 
j;ratiain  sil»i  ainpiilala  iiooeiidi  l'acullale,  iioudiini.  iil  accepiiiuis,  ipucfil.  iiouien 

'''  Ce  légat  était  cardinal  du  litre  de  Saint-Lau-  de  JaiTé  (a"  éd.,  p.  ilih)  tpie  de  1  l'k)  ;i  1 178  le 

rent  m  AwcîHrt.  Ducliesne  a  publié  piusieui's  letlres  lilre  de   Saint-Laurent  in   Liuiim  aji|)ailinl   à   un 

de  lui   où  il  est  nommé  :\lc.iiii.f.  Mais  c'est    une  caidinal  nommé  .{Ihcrtiii; ,  et  (ju'il  n'\    a\ail  ])oiul 

mauvaise  lecture,  car  mi  peut  voir  par  les  Jlrijcsla  iWilvdiiis  parmi  les  cardinaux  d'Alevandic  III. 
Carlul.  —  I.  5'i 


4'JG  CAUTULAIUE   G  E  N  K  II  A  L   DE   PAC.IS. 

Douiiiii ;  sod  iulliiic  iiKiiiiis  ejiis  extenla  est.  et,  ciiiii  inleniam  et  ieleniaiu  non 
])ossit  siil)\erlcie  discipliuam,  variis  et  iruiunieris  exterioi'um  lentationiini  {jene- 
ribiis  corinn  nitiliir  peitiirbare  qiiietem.  Proiiido,  cimi  tliesaiiruin  ecclesia^  adliiic 
occidiaie  conlendal ,  Iratcrnilati  vi'slia;  pra'seiitium  auctoritate  iterato  mandamiis 
(jiialiiuis,  ad  ecciesiain  oinni  mora  semota  accedeiites,  siib  tesliinoiiio  dilecli  lllii 
iiii>tii  G[ariiii]  abbatis  et  IVatriim  nieinorat*  ecclesi;e,  eiitbecas  et  repositoriola 
pia'laxali  lM[iiisiiJ  t^crutari  curetis.  et  cabceiu  aiucuiii,  el  alla  (jiue  ad  jus  eccle- 
sia'  Beali  \  ictoris  spectantia  ibidem  iiiveneritis,  abijati  et  l'iatribus  assijjiietis. 
Deposiliiiii  vero  aiebicpiscopi  I)aci;e  in  loco  reponatis  in  ecclesia  niajori.  Si  vero 
inemoialiis  Kr[nisiiis]  [)iaM]icla  exliiljere  delrectavi'iil ,  iiibilouiinus  vase  iniqnilalis 
cl  inaniinona^  ('((ntiacto,  qua-  pra'dixinius  exeeiilinni  niandelis. 

\.    C<i|,i.'  li.nis  lin  111^.  a.'  l'.'IUM. 

I!.    Cupii'iliins  lin  ms.  ,!.■  Suiiil-\  irloi-,  nilr  11,  •v. 

C.    (;..|ii.'  (In  \Mi'  siiVlo,  ;<  lu  Uilil.  naf..  m.;,  lit.  i  'iG;;!,  p.  G7S-G7(). 

Kilil.  :  («)    Diiclirsiir.    Ilisl.   l-n,nr.  saipl.,   I.   IV,  p.   C,,,',,  il'iipirs  A  cl  P..  —  (i)   Du  Boulay,   /fc(.  Imr.  Pans.. 
I.  11,  p.  ;i8:!.  —  (<■)  MailùriP,  AmpHs':.  c„U. ,  I.  VI,  col.  -O.i.  _  (,/)  /(«■.  ,/«■  /,«/.  de  la  Franc'',  I.  XV,  p.  91.'), 


514 

V..I-.  I17i>. 

I.ctiri'  ili-  M.iiiiicf  (le  Siillv,  évèqufi  de  Paris,  à  (niillaiime,  arrlievi'uiuf  Ac  ,Spiis,  le  priant  Ao  venir  en  per- 
^ollne  à  Saiiil-\'i(lor,  |Mior  (mv  reslilnor  à  l'abljé  Guérin  le  In-sor  que  cliereliail  à  caelier  l'ancien  abbé 
Ei'nis.  —  rin  rjnaiilniii  cl  (|ikiim  porniciosain  ''.  .  .1 

A.  (liipie  (In  ivii'  si(''ili\  à  l:i  lîilil.  11. il.,  111-.  lai.  l'iH;;),  p.  IJ;^. 

l-idil.  :  («)   .Marl.'Mie,  .Im/W/s.s-.  cMccl.,  t.  VI,  cnl.  iWi. 


5 1  5 

1173,  S  aM-il-novcinlirc —  Pinis. 

l'alilicaliiin  [lar  Maurice,  cncpio  ilc  Paris,  de  la  dnnation  de  Irois  niaisiiiis  faile  à  Trirlise  Saint-\  icior 
par  lIiMiri  l.iimel  cl  Pi'lronille.  sa  rciiiiiic. 

r>K    DOMIBIS   IIKXIUCI    I-OKXKI.I.t    KT    PKTliOXII.I.i:    IXdHIS  SIE. 

K<|()  ^b^^^i(■ills.  Dci  jn'alia  Pai'isiensis  episcopus.  NUlinii  liiMi  \uliiiiiiis  tani  pos- 


'     Celle  Icllrc  l'sL  la  Mii'iiie  que  la  pri'Ci'denle.  irW.  Dei  j[ra.  Sen.  nrcliie|).  M.  Par.  pp.  sal.  -  ,  ce  (pii 

Mlle  n'en  ilillVrc  que  |iai-  l'adres-c.    qui  cnI    ;iiii<i  |ieriiiet .  siiivaiil  la  façon  doiil  un  renqilil  les  abré- 

cipucne    dans    la    copie   diinl  s'esl   sei-\i    Mai-|(''ne  :  \ialiiin^,   de  l'aire   de   ce  ddciiimMit    une   leltre  de 

-\\ill(  Inid.    Dei    (jratia    Scnonensi    aiiln.qiiscdpd.  .Maurice  de  Sully,  (lU  de  rairlievèipie  de  Sens.  Mais 

Maurilius.  Parisiensis   epi^cnpus.  salutem.-   11  esl  une  lecture  allenlive  du  le\te  sullit  îi  prouver  (]ue 

f'videni   i]ue  celle  ciijiic  a  l'Ii'  laite  sur  un  ins.  où  celte  lellre  émane  bien   de  ce  dernier,   et  qu'elle 

celle  jidicsse  élail  ('crile  en  abré';;!;  connue  ceci  :  doit  cire  ravée  des  œuvres  de  .Maurice  de  Sullv. 


CAP.TLLAir.E   G!':M:RAL   de   PVP.IS.  !i-21 

toris  quam  jneseiitibus  (|uo(l  llenriciis  Looiielkis  et  uxor  t'ius  Petroiiilla  dedcruiit 
in  oleniosinain  ecclesie  Sancti  Victuris  ties  iloinos.  duas  prope  Tenuas  sitas,  ter- 
ciaiii  jii\la  paravisuiii  ante  vicuiii  iiovmn  coiistructaiii,  in  platea  qnain  a  Rainaldo. 
filio  Mal'jrini.  eniinuis  et  eiileni  Heiu'ico  ac  Petronilli;.  nxori  ejus,  cuncossinuiï;  in 
icconipensationein  donuis  sue.  quam  ip?i  nobis  destruendam  liadideiiuil  ad  |)erli- 
ciendani  viaui  que  ante  ecclesii;  Béate  Marie  paravisum  fiebat.  Et.  quia  Hainaldns. 
filins  Malgrinijjanidictam  plateani  a  cajtilulo  Béate  Marie  cmerat,(|ue  eideni  ca- 
pilulo  de  conqnisitione  obvenerat,  peciit  et  inqietravit  prcnoininatns  Hein'icus. 
tani  a  nobis  quam  a  capitule,  litteras  garantie  per  quas  ipse  el  uxor  ejus,  et  sncces- 
sores  ipsornm,  eandem  plateam  et  quicquid  in  ea  superedificaretur  libère  in  per- 
petnuni  possiderent,  et  quibuscunque  vellent  vendere.  \el  (bjnare,  vel  quocun- 
que  modo  alienare  possenl.  Predicte  autem  elemosine  donuin  ecclesie  Sancti 
Victoris  bac  condiclione  est  l'actum  quod  Garnerus  sacerdos,  Iilius  predictç 
Petronille,  1res  prenominatas  domos  et  quicquid  e\  earum  locatione  provenerit. 
quanidiu  voluerit,  libère  possidcbit;  ecclesia  vero  Sancti  \  icloris  x\''  libras  capi- 
tule Parisiensi  ad  stationem  faciendani  persoivet,  cum  très  ilb.'  domus  ad  eam  deve- 
nerint.  Et.  quia  idem  Garnerus  lerosolimam  ire  voleliat,  ne  per  absentiam  ejus 
ecclesia  Sancti  Victoris  detrimentum  sustineret.  investita  est  de  tribus  domibns  in 
presentia  uostra  per  scrvientes  dominorum  de  quorum  ceiisu  erant,  salva  tamen 
investitura  quam  Garnerus  tota  vita  sua  babere  débet.  Determiiiatum  eciam  est 
in  presentia  nostra  quod  idem  Garnerus,  vel  ille  in  cujus  manu  très  illas  domos 
dimittet,  si  quid  in  eis  repaiandum  l'nerit,  de  suo  laciet.  et.  si  aliqua  super  boc 
querimonia  mota  fuerit,  nostro  consilio  corrigetur.  (iuod,  ne  oblivione  deleatur, 
scripto  mandari  el  sigillo  nostro  sijjnari  fecimus.  Testes  qui  interi'uerunt  :  Gallerus 
capellanus.  Symon  de  Sancto  D\onisio,  Marcelius  et  Osnuuidus.  canonici  Sancte 
Marie:  Guibertus.  liicardus,  ïbomas.  servientes  nostri.  Actum  publiée  Parisius  in 
domo  nostra,  anno  Incarnati  \  erbi  M°c''Lxxni",  episcopatus  auteni  nostri  xni". 

A.  Ori'inal  scelle,  aux  Arcli.  iial.,  I..  8()i>,  n°  22. 


ll7:i,  8  avril -03  inar^  1  17i.  —  Pap.i-. 

Sentence  arbitrale  de  Guillnniiie,  iirriievèqne  de  Sens,  el  de  Mnui-ice.  cvècjiie  de  Paris,  di'li'jrués  par  le 
pape  pour  rc^gler  le  difTérend  existant  entre  l'Hùl('l-Diea  el  les  officiers  du  roi,  au  sujet  de  la  censive 
de  la  porte  Baudoyer. 

DE   CUNFIRMATIONE   PORTE   BALDERI. 

Willelnius,  Dei  gratia  Senonensis  arcliiepiscopus,  et  Mauritius,  eadeni  gratia 
Parisiensis  episcopus,  omnibus  ad  quos  présentes  litière  pervenerint,  in  Domino 
salutem.  Nolum  fieri  volumus  causam  fralrum  Domus  Dei  Parisiensis  adversus 
prepositos  Parisienses  et  domini  régis  ballivos  in  Parisiaca  urbe,  super  ({uibus- 


/i28  CARTULAIRE   GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

Jam  recWilihus  et  coiisuctii(linibus  ceiisus  qiiein  dicli  IVcitros  Paiisius  apiid  por- 
tain  Baiideriain  liabcbaiit  ex  doiio  régis,  iioliis  a  suiuino  pontifice  laisse  coininis- 
sam  cl  |)i"oul  oido  ralioiiis  exigeret,  appellalioiie  remola,terniiiiandaiii.  !\os  aiiteni, 
suiiimi  jioiililicis  aiiclorilale  IVeli,  coiivocalis  illis  qui  ex  parle  doiiiiiii  ri'jjis  et 
ex  parte  dicte  Doimis  Dei  super  boc  eraut  evocandi,  rationibus  bine  et  iiidc  pro- 
positis  et  auditis,  cogiiito  per  jurainentuin  boiniiiuin  antiquoruni  et  boni  testi- 
moiiii  quod  re\  iii  [)iiraui  et  perpetuaui  eleiiiosiiiaui  pauperilnis  se[>edicle  Domus 
Dei  dederat  (piictpiid  douiiiiii  et  poleslatis  iii  terra  ilbus  ceusus  habebat,  nicbil 
sibi  aut  successoribus  suis  retinendo,  exceptis  tribus  denariis  pro  garaiidia,  ad 
(•onsibuin  ^iro^unl  prudeuluiii  et  jui'is  peritoruni,  per  seiiteiicie  jjruLationem 
ouine  doniiniuni  terre  illius  feusus,  cuui  omnibus  consuctudinibus  vendentiuni  et 
enienliuin  in  illa,  adju(Uca\iinus  eleniosinarie  Domui  Dei  libère  et  quiète  in  per- 
pcliiuni  leniancrc,  datis  donn'no  i'e{;i  liibus  denariis  aninialini.  Lt  boc  igitur 
laluni  et  inconcussuni  in  posteruni  pei'nianeat,  presentis  pagine  attestacione  et  si- 
gilloium  noslrnruni  appositionc  sentenciania  nobis  prolatani  connnnninius.  Actuni 
Parisius,  in  aula  l'cgis,  anno  ab  Iiicarnalione  Doniini  m"  c°  septuagesinio  tertio. 

A.  Original,  avec  Iracrs  de  sceau,  aux  Ardi.  ile  TAssist.  pulil.,  layullo  Gû,  liasse  3ij2. 

B.  Copie  du  Mil'  siècle,  aux  Arcli.  de  l'Assisl.  publ.,  Caitul.  A  do  i"Hotel-Dicu,  fol.  77  r",  11°  71. 

C.  Copie  du  w"  siècle,  aux  Ar-cli.  de  l'Assisl.  |)iilil.,  laydlo  05,  liasse  392. 


517 

1173,  G  niai.—  A^Ar.M('  . 

lUillo  (rAJ.'xniKJiY'  111  nijlcMi.'iilMril  riiilidiiisalimi  ilr  l'ablit'  de  Saiiil-Viclor. 
—  "l'iici  e(  (jiiieli  ivli{;iusuniiii  \iriiniiii.  .  .  ■■ 

A.  Oii[;iiijl  sellé,  aux  Arcli.  nal.,  L.  ti3o,  n"  .'>. 

li.  CopiM  du  \i[|'  M.clr,  UMX  Aixli.  uul. ,  LL.   i'i5o  (Ca.lulaire  de  Sainl-Viclor),  fol.  -jG  r  . 

C.  Copie  du  \m'  siècle,  à  1,1  l!d>l.  ii.it..  uis.  I.il.  i'iG7-.î,  loi.  '■'■',)  V. 

U.  Copie  du  wii'  siècle,  à  l,i  llild.  ual.,  uis.  lai.  i'iG7.j,  p.  77.'). 


518 

1173-1  17G,   10  amil.  — Ana.,m  Cl. 

I.iille  du  |):ipe  Vlexaudre  III  piirlaiil .  eiilre  aulres  rliiises,  reiioini'llciiieiil  de  la  pernii-sinii  aceurdre  aux 
fhaiiniiies  de  Saiiil-\  ielnr  (rinhuiiiei-  dans  leur  <'';;iise  les  perMiiiiies  (|ui  l'auraieiil  deiiiaiidc'  |)ai'  losta- 
Ilieiil.  —  "Jnslis  |ie|eiiliiiiii  desideriis.  .  .  ■" 

\.    ()iij;iiial,  uM'c  Iraces  de  sceau,  au\  Airli.   nal.,   !..    ..'io,  n"  1. 
I!.    Copie  du  \M'  sied.',   à  la   Hilil.  u.il.,    uis,  lai.   i'i(i7-!,  loi.  '10  \\ 

'''   Aloxaiidi-c  III  a  passi'  le  cniiinienceineid  do         plutAl  (|iii>  des  autres  ; (îes,  car  clic  parait  coiii- 

iiiai   à    \iia|iiii   en    11(10,   1170,    117'!   e!    117G.         plotcr  la  rdfoniio  opJn'n  à  .Saint-Victor  on  1172. 
Mais  il  e>l  proliahle  ipie  relli>   ludle  date  de  117;;  '''   Celte  pitVc  nieiitioiiiic  Guillaume,  arclifivêqiie 


CARTLLAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  429 

519 

I17:i-I179.  —  Pvr.is'". 

Scnleiice  i-i'ikIih'  [m-  Ir  lr;;;il  du  |i.i|i'\  l'iiTiv,  f;iri.liii;il  ilii  liliv'  (l(^  S:ii]it-(]lirysnnoiie. 
l'I  R'!;l;iiil  la  cuiiililinii  ilc  Tliili.unl  l'I  Oilnn.  Iiduiiiii'^  iIi'  Saiiile-îli.'Ui'viève   '  . 

UK   SENTENTIV   L\T\   CO\THA    STATIM  TllKOBU.IH   ET   ODOMS  ,    IIOMINLM    SANCTE   (iENOVEKE. 

l'Iclrut^],  Dei  <;rali;i  liliili  Saiicli  Gris()j;oiii  prcsbUer  caidiiialis,  aitostolice 
setlis  legalus,  omnibus  ad  quos  présentes  littere  [terveiieriiit,  salulciii  in  Uoiiiino. 
Ea  que  ordine  judiciario  fiant  tanlo  majorem  fiiniitatis  auctoiilateni  desidciant 
quanto  solienqtniori  tractatu  et  prol'undiori  consilio  statunntnr.  Inde  est  (juod  ad 
conimuneni  noiiciain  onuiinni  volnnuis  perveiiire  quod,  cuni  ex  mandato  iloniini 
])ape  cognosceremus  de  causa  status,  (|ue  vertebatur  iider  ecclesiani  Sancle  Geno- 
vele  et  quosdam  boniincs  de  Vanivis,  scilicet  Tbeoljalduin  et  Odonom.  lilios  Haineiii 
de  Valle,  allegationibus  et  attestationibus  utrius(pie  partis  inbj;eiitei'  aiiditis  et 
cognitis,  consilio  haljito  cum  multis  religiosis  et  sa[)ienlibns  viiis  Parisius  apud 
Sanctuni Martinum  de  Campis,  pronunciavimus  piedictos Tbeobalduni  et  Odonern , 
pro  censu  capitis,  ccclesie  Sancle  Genovefe  quatuor  denarios  non  deljere,  eosdeni 
autem  esse  homincs  predicle  ccclesie  cum  liiis  consueludinibus  :  non  possunt  filios 
suos  clericos  facere  nisi  ex  concessione  ecclesie;  filios  suos  aut  filias  suas  non  pos- 
sunt malrimoiiio  conjun;;ere  ciun  lioniiniinis  alleiiiis  bailhve  v<d  doniiiiatus;  ca- 
duciim  id  estmanum  mortuam  debent;  in  necessitatibus  ecclesie  dabuiit  conveniens 
auxiliuin  desuo,  juxta  consuelndinem  l'egni.  Huic  senlentie  prol'erendc  assessoies 
nobis  i'uei'unt  et  consilimn  dcderunt  :  Heinicus,  Silvaneclensis  e|ii>copus;  A\  illel- 
mus,  abbas  Sancii  Dyonisii;  llu;;o,  abbas  Sancti  Geiniani  (b-  l'ralis;  Vnsuldus. 
abbas  Compcndicnsis;  Barl)adaurus,  decanus  Sancle  Marie  l'ailsicnsis;  Giiai'dus, 
ai'cliidiacouns  Pacisiensis;  Micbael,  decanus  Abddensis;  ma{;is[('r  (inaidiis  Pnella; 
inagister  Bernardns  Pisaiius;  magister  Gaido,  tbesauraiiiis  Novaiieiisis;  inagister 
Svmon  de  Tornaco;  niagislec  Ilei'ljeilus  de  Pxisebani.  (Juud  ne  piissit  obli\ione 
delci'i  aut  maligiiantunn  Irauilc  pi'rxcili ,  pi-iMbclain  dilliiiilivam  scnli'iiliani  con- 
sci'ibi  et  sigillo  nosiro  lecimiis  coninnniu-i. 

A.   Copio   (lu  \im'  siorle,  .l'.ipiV'S  un  viillrniis  ,1c  .li^nu,  ,iljh,'  de  S„iiil-\  n  lur  (  mh'  s.),  j  hi  lliM.  S^iiiile-Geiio- 
\i.''vo,  El.  ..:)  (Ciiliil.  (Il-  .S;iiiil,--(;cii.'viL'vr),  p.  h... 


(Ifi  Sens,   (jiii  ncciip.i  co  si('!|(_'  à   parlir  du   -i-.i  di'-  Saiiit-(_dir'v.;o;j(iiii'  ilii  -ij'i  oiiiiliie   117.'!  au   1"  mai 

ceinhrc  1  1  Ijfi.  '  U-  di'|iiiiN  criii.  ip,)i|iir  \lij\aiidiv  III  1  1  yç). 

n'a   passé   \r  nu>U  iWun'ii   .1    \naj;iii  (|ii'i_mi    iiy.'i.  Il  rxisle  mu- cille  alTaiiv  une  cliarlo  du  doyen 

liyiel   ii-jli.  Barljeilor,    e  mnie    dans    les    nn'ines    leriues    (|iie 

''    D'apre- .lalTi' (  /,V;;c,s7(j /»;/(///:  coy//,!». ,  ..  '  l'il. ,  erlie-ci.  (  \'iiii'   leCarlul.   de  Sainle-I  ieni'Vlève,  il   kl 

]).  t'l.')j.    le  le;;.il    l'ienv   fui    earduiai   du    lilie   de  ISilil.  .Salul^-Ceuevieve.  M  -^.5.  p.  u -a  1 .  ) 


fi:]i)  CAUTLiLAIISI-:   GENERAL   DE   PAIUS. 

I17'l-lI7,S,     li    jallvi.T.    —   \S\..M. 

\.c\};>\)i'  Ale\;iri<lir  111  ;,Ci-uvAr  ;i  liihl^iy  de  SMiiil-diM-iiialn-drs-l'n-- .  U  la  roquèlf  de  \'M,r  llu;;iifs.  !,■ 
]irivili''j;c  (il'  iir  |Mi(i\(jii-  ('Ire  rKi|i|ii''r  (i'c\i-(iijiiiiiii]ii;illnii  dii  (riiiliTilil  i|iir  |i;ir  ii.'  s(iuvri-;iin  puiilifo  iin- 
iiiéino  (lU  |);ir  si's  li''(j;i(s.   —   rrOiumlii  iiKniiisIciiiim .  .  .  i 

A.   Oriyiiiul,  iivi'i:  Iracts  de  scejii.  :iux  Anli.  ii.il..  L  'i.'!)  ,  11°  03. 


521 

~i  h  ,  •-!  I   tuiirs.  —  l' A 


Aiïifiiicliisseiiifid  nctordr  pnr  li'  cliiipitre  d(^  P;iris  ii  hi  lilli'  dr  Pwioid  liniii-diiii. 
iii;iî-!;iiillirr  de  Nolre-l);iine. 

lu  iioiiiiiic  siuiclr  i'\  iiulividiK'  Triiiilalis.  Ej;o  Biiilicdaiiius,  iJci  ;;ratia  l'arisien- 
sis  ecclesie  docaiiiis,  lotiniHjue  cjnsdcm  ocricsie  (•apitiduiu,  uiiiversis  noliuii  fieri 
voluinus,  laiii  lutiiris  <|uani  pieseidi])us,  (jiioiiiani,  ciiiu  leria  (jiiinta  aiite  diein 
Pasce  ad  repiM^seiilatioiioiii  C(Mie  Doniiiii  iii  capilulo  coiivenissemiis,  Coiistantia. 
(1110  lin'i'al  ii\()i'  liadulli  BoidDii,  servi  iioslri  el  erclcsic  noslrc  iiiatiicidaiii.  ut 
iiiiam  de  liliahiis  suis  inaiiuiiiitlei'ciiiiis  suplicilci'  a  ludiis  posUilavil.  Nos  ilaquc 
piTcihiis  ipsiiis  et  amicoriiin  siioiuiu  iiioti,  pietatis  taiiitiiin  <^;racia  et  pro  tarn  ce- 
li'liiis  dici  revereiitia,  et  maxime  iiiliiitii  diimiiii  Pliilippi,  lilii  domiiii  Liidovici 
l'cjjis.  ipieiii  ipsa  milrierat,  filiam  ejiis  iiiajoieiu  nalii,  Gilam  nomiiie,  al)  oiimi 
juiMi  i'[  del)il()  sei'vitulis  altsolviiiius,  ea  conditioiie  ul  de  cetci'o  iiulla  de  liliabus 
suis  ad  muiius  liherlalis  aecedere  possil.  (juiid  ,  ul  roltui'  ])er[ieliu'  in  posteium  oljti- 
iH'al  liiiiiitatis,  preseiitis  seripti  atleslatioue  el  sigdli  iiosLri  aueloritale  currohorari 
ilecicxiiiius.  Sifjninii  Barhedauri  dccajii.  Sifjinnii  Aiberti  caiitoris.  Sij^riiuni  Guer- 
iiioiidi  aichidiacdiii.  Si;;iium  Simoiiis  areliidiai'oui.  Si|[miiii  Girardi  arcliidiaconi. 
Sij;iium  majiistri  (ialleri  presliileii.  Si!;miiu  .losceliiii  pi'eshiteri.  Sijiuuiu  Odouis 
presl)ilei'i.  Sijpium  Simoiiis  de  Saiieto  Diiuiisio  diacoiii.  Si|;uum  magistri  llilduiiii 
diacoiii.  Si<;iuiin  Peiri  de  (lampellis  diaeoiii.  Si<;iiuiii  Balduiiii  sul)diacoiii.  Si;]iuiin 
llcrvci  sulxliacoiii.  Sijjiium  Pliilippi  siilidiacoiii.  Si|;mim  Juliaiinis  pueri.  Sii|uum 
Gullrrmi  pueii.  Sij;iiiim  Galleii  piicri.  \clum  puldice  l'arisius,  iii  capitulo,  aiiuo 
\  crlii  liicarnati  .m"(:"i.\\"  m  '. 

Data  per  mauuiu  miij'istri  l'eln  caiieellaiii. 

A.    Orlj;in:il.  iiwc  liipos  il.'  scciii,  aii\  Aivli.  nul.,  L.    '111,  n"  I. 


"'   Les  préci'dciils  ('(liloiirs  (Mil  lu   pour  la  dalo         et  celle  de  nos  devaiioici's.  s'il  ii"('(ait  ([iieslion.  dans 
aiiiKi  m"c"  i.Miii"».  1,'niijjMial  eliiiil   liés  ell'ari!  eii  lacle ,  di'  l'Iiilipiie   \iijjiist(\  iii>  seulemeiil  an  mois 

el  eiidi-oil,  on  [l'Hinait  lié-ilev  eiilce  iinti-e  lecliire         d'aei'il  ii(j,'). 


CARTUl.  \IIU-    (il-.Ni-liVL  DK    l'AUlS.  /i31 

522 

IlT'l,  a'i  mai-s-i-3  .ivril  1175  ■''. 

D.inrili'in  h  l'abbayn  de  Montruarlre  pnr  Matliilde,  cliâlftlaiiio  de  Douai, 
de  sept  ar|)i'iil>  el  ileiiii  de  vignes  silui's  à  Bolle\ille. 

Niiliiin  sil  nuiiiilius.  preseiihbiH  et  lului'is,  (jiiûd  Maltildis.  castellona  de  Doai, 
filia  Raldiiini  de  Salli,  post  excessuin  ojiis,  diiuisit  Iiisseiidi  priorisse  et  Beatrici 
sorori  ejus  vu  ai'peniios  et  diiiiidiuni  viiiearum.  (jiie  siiiit  site  iii  loco  qui  vocatur 
Savie,  ad  faciendas  pro  t  jus  anima  elemosiiias,  qiiaïudiu  vixeriiit;  et,  qualibet  de- 
fuiieta.  illa  que  supervixerit  siniiiiter  jiossidebit  ipsas  viiieas  oinuibus  diebus  vite 
sue.  Post({uaiii  vero  hee  due  sorores  deluiicte  fuei-int,  supradictc  vinee  in  perpe- 
tuuin  reinamdjuiit  omni  conventui  sanctiinoniab'uin  de  Monte  Maitvrum  ad  cenas 
earmn  pro  anima  supiadiite  Mallilibs.  lali  disposilione  ut.  in  die  obitus  ejusdeni 
Maltildis.  iiia  ([ue  procurationem  prediclarum  vineaium  babebit  unoquoque  anno 
dabit  conventui  unam  pitantiam  xx  sobdorum.  Etsciendiun  est  quod  nuHa  aliatissa 
niittal  mamiin  in  red(btibus  viiienrnni  istaiiiiu,  nisi  illa  sula  oui  conventus  lioc  opus 
injunxeiit.  Hoc  auteni  totum  laudavit  omnisconj;ie;;alio  et  impressionesigilli  con- 
iirmavit.  IIujus  rei  lestes  fuerunt:  Ganterus.  re|;is  Francoi'um  camerarius".  et  Gaii- 
iVidus.  prcpositus  de  ^b^ntelelieri.  et  Petrus  marescalln<.  d  Ijalduinii-  ilc  l'Iati'a. 

A.   ()rij;iiial  scellé,  aux  Artii.  nat..  L.  io3o,  liasse  3,  n"  •'). 


523 


Pvnis 


Coiilirmalion  par  I>oiiis  \  If  du  dnu  de  sept  arpeuis  el  demi  de  vignes  situés  ;i  IJelleville. 
fait  par  .Matliilde.  cliàlelaiue  de  l);iuai.  à  l'ahliave  de  Montuiartre. 

DE  vixEis  Di;  s\vie:s. 

In  nomiiK!  sancte  et  iiidi\i(bie  Tiinitatis.  Ludovicus.  Dci  |;ialia  jcx  Fi'am-orum. 
Quoniain  ca  que  scriplo  commendaiitur  iiulla  potesl  aboleie  vetustas,  iccirco  notum 
lieii  volunuis  omnibus,  tani  presentilms  quain  tutnris.  (piod  Matildis.  castellaniia 
de  Doai.  lilia  Halduiin'  de  Salli.  post  excessuin  ejus.  dinu-il  l!i-<i'iidi  piiorisse  et 
Ijeatiici.  soi'oii  êjus,  vu  ai-j)einios  el  diiiiidium  vincaiinii  iph'  sunt  site  in  bien  (nii 


''  On  pourrait  être  tenté  de  donner  une  date  Ion  se  reporte  aux  dernières  lignes  de  notre  pièce 

plus  ancienne  ii  celte  ])ièce,  car  la  prieure  Rissende  suivante,  on  iw  peut  guère  douter  que  cette  dotia- 

était  en  fondions  dès  iiô'i  (Barthélémy,  Hec.  des  lion  ne  s  lit  de  même  date  (pie  la  c  mlirmation  i|u"en 

Charles  de  l'abb.  de  Moiilmarlre ,  p.  S, Si.  M;iis,  si  lit  Louis  VII,  r'est-à  dire  de  ii-'i. 


/j32  CAIiTI  I.  \II;K    (ilvNKliAL   Dl-    l'\l!lS. 

vocaliii'  S;i\ii'.  ail  laciciidas  pro  cjus  anima  clcniosiiias,  siciil  ijisaiiiel  siio  on.'  dis- 
jiosuit .  (luaiiHliii  vi\ei'iiil;  el,  iilralibcL  deliiiicta,  illa  (jul'  sii[)t;'r\i\crit  siiiiilili'i' 
])u:^sideljil  ipsas  viiicas  (juaimliii  \i\erit.  Ilis  iluabus  sororihiis  di^ïiiictis,  siipra- 
dicte  viiiee  in  jx'rjx'liiiun  icinaiieliiint  foiiventiii  paiicliiiioiiialiiini  de  Moiilo  Mar- 
tyriini,  ad  cciias  earutn  jno  anima  supradicte  Malildis,  lali  di>|iosiliuiic  iil,  in  die 
o])itus  cjiisdem  Alatildis,  illa  (juc  predictas  vineas  lenrhit.  uno  (pnxpH'  anno  dahit 
convenini  unam  [lilantiani  \\  solidoi'um.  El  scicndum  c>l  (piiid  nulla  abljalis^a 
miltel  manum  in  roddiidjus  vineai'um  islarum.  iiisi  illa  sola  cui  fonvontus  hoc 
o])ns  injiinxerit.  Hoc  aulcni  Ininm  l'acUim  fuit  in  |)rcsenlia  no.'^lra,  cl  nos,  ad  pre- 
ct'S  abbalissc  el  sanclimomalinm ,  si!;illi  noslii  impressiono  confirmavinms.  Aclum 
Paiisius,  anno  ab  Incarnalione  Domini  M'c^Lwciiiailo;  aslaidibns  in  palalio  nostro 
quornm  nomina  sup[)Ositasnnl  el  sijjna  :  Si[;nnm  comilis  Tbeoltaldi,  da])irerinostri. 
S.  Malliei  camerarii.  S.  Gnidonis  Imticularii.  S.  liadulfi  conslabularii. 
\  acanle  {iiiinioijrtniniic'j  cancellaiia. 

A.   Oii;;:iijl  scoll.',  ;iiix  Arcli.  n.il.,  K.  ■_•:<,  u"  ('>■'. 

lî.    V.i'inr  ilii  Mil'  sici,.,  ;,ii\  Arrh.  nul.,  ],.    lo.'id  (  Curliil.iii'.'  ,\r  .M.iiiliii;irliv  i .  M.   17  v\ 


524 

117i,  liS  oclnliiu. —  I'euemimj. 

_■  ji.'ipe  Alr\:iii(lii'  111  c'iiiilJriiir  les  lilioili's  -lijjerliili;'^.  cl  ;iiilii|ii;is  el  ralion^ihiles  consiii'ludines-  de  l'église 
(le  Piiris,  el  ilcride  i|iic  le  cliiipilre  ne  poiirrii  êlre  cnrilrninl  d'adiiieUre  au  litre  de  clianoiiie  rcanniiicarei 
les  personnes  pdinMies  des  [ii'ébendcs  dont  jouissent  certains  nioiiaslères  dans  l'église  de  Paris. — 
'-Quaulo  lei'Mir.  m  devueionis.  .  .  7^ 

A.    On;;iri.il  ^n-\W- ,  ;imn  An  h.  rul.,  L.  û.'în,  n"  11. 

D.   Co|ii(.-  .lu  Mil'  Mr.le,  .iiix  Airli.  uni.,  1,L.    <^:<  I  Gn,n,l  Pcsloral  do  N..lie-n,uiic) ,  p.  h^i. 

Kdil.  :  («)  ll.ird.iiiiii,  <Minl.,  I.  VI,  ■>'  pnil.,  (  ol.  i.'iCi'i.  —  (//)  Monsi ,  Ooiril. .  I.  \XI,  fol.  io."i8.  d";iprrs  a.  — 
(c)  (juéiiinl,  Cm-liil.  de  hohr-Diime ,  1.  11,  p.  3HH  ,  d'iipivs  li.  —  ('/)  Wiyne,  l'iilrolugic.  I.  CC,  col.  998, 
■  rui.ies  /,. 


525 

llT'l,  ;iS  oflolire  ^".  —  KEnivNTiMi. 
f,ellre  du  pa|)e  Alexandre  III  an  eliapilre  île  l'aiis,  diridant  (]ne  les  allocations  snjiplénienlaires  nccordéf 


'•  Celle  pière  a  été  ])nliliée  sons  la  date  erronée  eoinine  on  peut  le  voir  et  sur  l'onginal  cl  sur  la 
dn  9  uovendire  r\  idus  iioveiuliiis-  par  Mansi  el  copie  lonlenue  dans  le  Grand Pa.sloral que  Guérard 
pal'  \li;;ne.  |{lle  esl  datée  ••  v  kaleiiila>  iio\cniliiis- .  a  judiliée. 


CARTULAHIE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  i33 

à  Robert  de  Belley,  vicnire  de  Saiiit-Maur-des-Fossés,  et  h  maître  Maiiiier,  pourMi  de  la  pn'bende  appar- 
tenant à  l'abbave  de  Sainte-Geneviève,  devront  disparaître  à  la  mort  de  ces  deux  clercs.  —  rrJuslitia 
postulat .  .  .  ^ 

A.  Original  scellé,  aux  Arch.  nal.,  L.  3.S0,  n'  10. 

B.  Copie  du  siii*  siècle,  au\  Arcli.  nal..  LL.  17.")  {Grand  Paslornl  do  Nolro-Damo),  p.  .'ifi'i. 

Édil.  :  (a)  Ilardouin,  Concii,  t.  VI,  a'  p.irt.,  cul.  lûOi.  —  (b)  Mansi,  CuiinL,  t.  XXI,  col.  lo.'jf),  (l'après  o. 
—  (c)  Guérard,  Carlul.  de  Pioln-Lhiiiie,  I.  Il,  p.  3()-2,  d'après  B.  —  (d)  Mijjne,  Pulrulope,  I.  C.C,  col.  999. 
d'après  b. 


526 

1174,  i()  octobre.  —  Fei\enti>o. 

Lettre  du  pape  Alexandre  111  à  Pierre,  léfjat  du  Saint-Siège,  cardinal  du  litre  de  Saiut-Cbrysogone, 
au  sujet  de  l'Université  de  Paris. 

Alexanderepiscopiis,  servus  servoruni  Dei,  dileclo  fîlio  Petro,  titiili  Saiicli  Chry- 
sogoiii  presbvtero  cai-diiiali,  apostolica?  sedis  legato,  saluteni  et  apostolicam  bene- 
dictionem.  Licet  mandaverimus  ut  hi  qui  volunt  docere  uihil  pro  scliolis  revendis 
ab  aliquo  exigaut,  juxta  illud:  rrYeni  et  audin;  volenles  tanien  lioneslati  et  lite- 
raturae  magistri  Pétri ,  canccllarii  Parisiensis,  quantum  salva  honestate  po!>samus, 
prompta  beiiignitate  déferre,  quem  .speciali  prœrogativa  diligimus  et  volunuis 
honorare,  discrelioni  tuœ  mandanius  quatinus,  habito  consilio  cum  venerabilibus 
fi-atribus  nostris  Willcbuo,  Senonensi  arcbiepiscopo,  et  ah'is  dignis  et  bonestis 
persoiiis,  super  regimine  scbolarum  Parisiensiuiu,  quod  tibi  visum  fuerit,  ita  quod 
persoiiani  jamdicti  Pétri  non  excédât  quod  exinde  l'eceris,  circunispecta  diHgciitia 
provideas  atque  disponas,  eani  cautelam  et  maturitatem  adliibiturus,  quod  non 
videaris  niodum  excedere,  et  illi  qui  scliolas  rexerint  non  debeanl  inimoderate 
gravari.  Datiun  Ferenlini,  iv  kalendas  novembris. 

A.  Copie  dans  un  nis.  de  l'èlau. 

B.  Copie  dans  un  ms.  do  Sainl-Victor,  coté  II,  na. 

Edit.  :  (n)  Hemerœus,  De  Academia  Parit. ,  p.  fiO.  —  (6)  Diicliesnc,  Hisl.  Fraiir.  script.,  I.  IV,  p.  .'jlJO,  d'après  A 
et  B.  —  (e)  Labbe,  Cmcil.,  t.  X,  col.  1398.  —  (-/)  Mansi,  (.'«««7.,  I.  X\l,  col.  971,  d'après  i,.-!  col.ioSS. 
—  (e)  Rec.  des  hist.  de  la  France,  t.  XV,  p.  9.')i  d'après  b.  —  (/)   Migiie,  l'alndiij^iç ,  I.  C(J ,  p.  99'S,  d'après./. 


527 

1175,  i^:!  avril -novembre.  —  l'ir.js. 

Conlirniation  par  Maurice  de  Sully,  évétjue  de  Paris,  des  possessions  et  privilèjjes 
du  prieuré  de  Saint-^L^^tin-des-Cllamps.  —   r-Pastoraleui  condecet  sollicituilincin .  .  .  " 

A.  Copie  du  xni'  siècle,  aux  Arcb.  nal.,  LL.  i.35i  ((^artul.  A  de  Sainl-Marliii-iles-Cliaiiips),  fol.  5i  r  . 

B.  Copie  du  i?"  siècle,  aux  Arcb.  nal.,  LL.  i3Ô2  (Cartul.  B  de  .Sainl-Marlin-iles-Cbanips),  loi.  /19  v". 

C.  Copie  du  XTi*  siècle,  aux  Arcb.  nal.,  LL.  1.353  ((larliil.  G  de  Saint-Martin),  fol.  Ga  v",  d'après  A. 

D.  Copie  du  xvii'  siècle,  aux  Arcb.  nat.,  LL.  i.SG'i  (Carlul.  D  de  Saint- Marlin-des-Cliamps),  fol.  j  1  1 

E.  <;o[iie  collaliorniée  du  m  mai  i'i'k),  aux  Arcb.  nal.,  S.  13^7,  11°  11. 

Cartul.—   1.  ÔT) 


434  CARTULAIHE   GENERAL  DE   PARIS. 

528 

in.j,  i.'iaviii-.'i  avril  1170. 

I)(;cl;irnlion  irisiTnImnl ,  [ii'ii'ur  ili^  Siiinl-Eloi, 
;ai  sujcl  (les  Ijioiis  fjue  possi'ilaient  li's  Ti-inpIiiM's  d^iiis  lii  l'eiisive  de  .Saiiit-Eliii. 

\nli(|ii(iniMi  iiiiliistria  ,  iiieiiionaiii  lioiiiiiiiiiii  iiiiiiiiini  esse  lahilem  iiitelliii'eiis, 
scri|)l()  (•(iiiimciHlare  curavil  (juicqiiid  .se<|iiaces  suus  ignoi'aie  nolel^al.  Quia  ergo 
in  aiili(|iiis  sapieiilia  repporitiir,  iio.s  modciiii  eoriiin  exenipla  iniilari  dcbcmus. 
E;;()  ilai|ii('  Isciiliai'iliis,  piior  ccclcsie  Bcali  Elijjii  l'arisieiisis,  iiotiiin  ficri  volo  taiii 
|)i('sciilil>iis  (|iiain  liilmis,  aiiiio  liicaniali  Verbi  m"  c"  lx\"v°,  me  coiicossisse,  assensu 
cl  cdiisilio  (ioiiiii!  Tcobaldi,  aldjalis  iiostri''',  et  nionaciiorum  meciini  babilaiitiiiin, 
(b)iiiiii  Tem|)b  l'aiisieiisis  et  li-atiibus  ibidem  maiieiitibiis  quirquid  sab  iiostro 
cciisii  cl  (b:  ii(d)is  modo  videntur  Lciicrc,  iii  pei'pcUium  .sine  abqiia  contradictione 
vel  cabimpnialione  tenere  et  cpiiele  po.ssidere,  salvis  lamen  nostri.s  reddilibus  et 
leire  consnehMbiiibns.  Kt,  ni  bec  Hcenlia  et  |)ei'missio  l'ala  et  .stabiHs  senqjer  ]ier- 
maneii'l,  m  capitub)  nostro  eis  cunce.ssimns  et  ptM'  lactnm  inde  cirograpbum  con- 
lirmavinins.  cniiis  |)artem  eis  tradidimus  et  partem  uobis  reservavimu.s,  et  auctori- 
tate  sijjilb  abbalis  nostii  eoi  Tolioraviinns.  In(b>  testes  e.\  uti'a{|ue  [)arte  siibsciipti . 
(b'  moiiacbis  :  Laidjeitns  sn])j)rior,  llunobbis  caiilor,  Fulbertiis,  Odo,  Reinablns 
Hesianl,  liacbdliis  .Invenis;  de  b'atribns  Tenq)b  :  Kuslacbius,  Jobannes. 

A,    Oiijjiiial  m  ruriMc  d''  (.■iiii'Ogi'.iplic,  avrc  Iraccs  de  sceau,    aux  Artli.  liai.,  S.  5o8o,  ii"  2(j. 


529 

1175,   i.i  a>ril-:!  avnl   I  17(i.  —  l'vnis. 
l)i|ilnuj(' lie  i.Miiis  \ll  lixaiil  à  siiixaiUe  li>  iioiidiro  ili's  ndijjicnises  do  l'aliiiayo  do  Monlmnrtre. 

In  nonnne  sancte  et  indi\idne  Tiinitalis.  amen.  Ln(b)vicns,  l)ei  jji-aiia  Fraii- 
einnni  i'e\.  l'ieifiam  (b'cet  pi'o\i(b'nliani  lani  eccb'siarnm  (iiiam  moiiaslerioruiii 
e\pensas  ,i(b'(i  sabibriter  modei'aii  el  in  |inslei-nm  eis  denbera|las]  prospicere, 
ne  snin|iliiiini  nnnKKb'ralo  |;ra\ainine  ail  exlreniani  inanilKUieni  alqne  iiiopiam 
deponaniin-.  Tnneinns  ennn  ne  Iniie.  ipnid  alisil.  ex  (bssminbilione  cnlj)ai)ib  per 
iie{;b{;enliani  oU'endamns  Deum  (pii  nos  re|;nare  rebcilei'  ptn'miltit,  iiisisubjeclomm 
el  preseilini  reb;;ios(n'nm  c.ommiHbs  inlenli  debila  solllciluibnc  vi'^ib'nuis.  (hia 
considi'ialione.  nolnin  lacnnns  nniversis  picsentibns  el  liilniis  (piod  snper  moiias- 
leiio  i)rale  el  ;;b>iiiise  \  iijjinis  Abirie ,  jnxta  Pai'isins  in  Ab)nte  .Martirum  coiislitulo, 

'"   Tliiliaiid  i\  .  aiilir  dr  Saiiil-Maiir-ili's-l'nsscs,  diuil  drpiMidail  I.'  prioiiié  (h-  Saiiil-Eloi. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  '.35 

cui  substaiitiam,  pro  nimia  multitiidine  monialium  ibi  receptariun,  pcriclitari  ut 
in  dies  siii{;ulos  attenuari  videbamus,  ad  pL'lilioiietn  et  consilia  sapioiitniii  coiisti- 
luimus  ut  ad  scxagenarium  nunieruni  ibidem  sanctiinoiiiaHum  lediicci'etiir  iiudti- 
tudo  que  iiimis  excreverat,  et  a  i'esto  Ijeati  Andrée  miUa  oninino  sancliinonialis  in 
prcdicto  deinceps  recipiatiir  ninnaslerio,  nisi  urjjente  mortis  ailirubj,  (b:)nec  ad 
pretaxatuni  luiniernm  redijjantnr,  et  poslea  in  loouni  decedenlinin  abe  subio;;ari 
poterunt  atque  snbst[iliii,  ita]  tamcn  (juod  nnmernin  se\a<;enarinm  indbntenus  (b> 
vote  ibidem  Deo  sanctimoniab^s  •''  [transcendant.  Qnod  si  prejsuniptione  vel  teme- 
ritatcaliqua  prescriptns  numerus  exce[datnr,  sciant  lani  al)ljatissa  quani  conxenjtiis 
quod,  j»ro  nostri  transjjressione  mandati,  rejjiam  [indifjnationem  et  oHensani  in- 
currenl.  et  qnod  enorjniiler  jM'stum  i'uerit  reyie  districtionis  [censura  noveriut  pu- 
niendum.  (Juod,  ut  inconimutal)ileel]  ratuni  jierpetuo  perman[eat,  sijjilb  nostri  au- 
tborilate  ac  regii  nominis  subterinscripl(j]  kai-actere  Ifcirnus  [communiri.  Factuni'- 
Parisius,  anno  Verbi  Incarnati  mill<'simo  centesinio  septuagesinio  quinio;  astan- 
tibus]  in  pal[atio  nostro  quorum  supposita  sunt  noniina  et  sifjna  :  Si<;nuin  comilis 
Tbeobabli.  dapil'eri  nostri.  Signuin  Guidonis  l)uticularii.  Signum  Re[[iiKddi  came- 
rarii.  Signuni  Radulplii  constaludarii  {^nionoffrainmc).  Data  vacante  canc(dlaria.] 

A.  Orijjinal  mulilû,  aux  Arcli.  nal.,  L.  io3o.  n'  .ô'. 

B.  Copie  collai,  du  3  févrif.-r  iCiJ.  aii\  Arcli.  nat.,  L.  loSo.  n°  5-,  d'après  A. 


530 

1  17j,  i.')  asiil-.'-l  avril  1 176.  —  Paris. 

Don  par  le  roi  Louis  Vil  à  l'abbaye  de  Clair\niix  do  trente  livres  de  rente  à  prendre  sur  le  î^linnije 
installé  à  Paris  sur  le  Grand  l'ont. 

Ludovicus,  Dei  gratia  Francoruin  rex.  Notum  fieri  voluinus  tam  luluri^  (|uain 
presentibus  quod  monasterio  Béate  Marie  Clarevalbs  et  toti  con\enlui,  \\vu  sabile 
anime  nostre  et  predecessorum  nostroruni  et  Pbibppi,  karissimi  liiii  nostri.  con- 
ccssinius  Irifjinta  libras  Parisiensis  monete,  Parisius  super  i\bij;inim  Poiilem.  de 
redditu  nosli'o  in  cambio,  ad  emendas  sex  pitancias  lialribus  ilndcm  Di'o  sei\ien- 
libus,  annuatim  reci|)iendas,  unam  medietatem  in  Pasca  etalteram  in  \ali\ilate'^ 
Domini.  (Juod,  ut  (irmum  et  stabile  nianeat  inperpetuum,  sigilb  noslii  auclorilale 
ac  rcjjio  nosiro  caractère  presentem  paginam  jussimus  communiri.  Achim  pubbcc 
Parisius,  anno  Incarnati  \erln'  millesimo  centesinio  seplnagesimo  quinio;  aslan- 
tibus  in  palalio  nostro  quorum  nonn'na  supposita  sunt  et  signa  :  Sigiium  ç()niiti> 


■''  L'original  est  mulilé,  et  des  quatre  dernières  lignes  on  ne  peut  lire  que  les  premiers  mots.  Nous  le 
complétons  ù  l'aide  de  la  copie  B.  —  '"  L'original  devait  porter  -Aelum-.  —  -      Vor.  -Natalir  (A). 


436  CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

Tlicobaldi,  dapiferi  nostri.  Sigmim  Guidoiiis  biilicularii.  Sijjiiuin  Rainaldi  caine- 
rarii.  Signum  IJadulfi  coiistabulai'ii.  Vacante  (^nionogi'atiune)  cancellaiia. 

A.  Copie  dti  Mil"  siikle,  à  la  Bilil.  do  Troyfs,  Cailul.  de  Clairvaux,  p.  7a. 

B.  Copie  collalionii("e  à  l'original,  le  a  seplembre  1744,  aux  Aicli.  nal.,  K.  1H7,  n"  3'. 

C.  Cnpic  du  xix'  sii'cle,  à  la  BihI.  iiat.,  nis.  lai.  nouv.  acq.  iao8,  fol.  83,  d":ipivs  A. 


531 

1 175,  28  juillol.  —  Ferentino  ''1. 

Confirmation  par  In  pape  Alexandre  III  de  la  donalion,  faite  par  Guérin  le  maçon 
aux  frères  de  l'aumùnerie  Saiiit-Gervais,  d'nne  maison  située  sur  le  parvis  de  Sainl-Gervais. 

AlcxaiRler  e|)i.sco|)us,  scrvus  servofum  Dci,  dileclis  filiis  prociiralori  cl  fi-aliibus 
(dêiuosiiiarie  doimis  Saucti  Gervasii  Parisiensis,  saluteni  et  apostolicain  benedic- 
lioiieiii.  Justis  pcteiitiuin  desideriis  digmim  est  nos  facilem  [)i-ebere  coiisoiisuni,  et 
\ola  (pie  a  ralioiiis  traiiiite  non  discordant  elïectu  suiit  proseqiiente  complenda.  Ea- 
pi-optoi'.  ddccli  in  Domino  lilii,  vcstris  jiistis  poslulationibns  gralo  concurrentes 
assensn,  donuiin  jiixta  airinm  Sancti  Gervasii  sitani,  a  Garino  ceinentario  eidem 
eleniosinarie  doimii  [lia  largitionc  concessani  et  annuuni  censnni  cpiattuor  dena- 
lioriiin,  (jni  aniinatiin  solveltatnr  nobili  viro  Hoberto,  coniili  Brenensi,  ab  eodeni 
(•(imite  in  perpetuam  eleniosinani  eidein  doniui  vestre  collatiim,  sicnt  ea  ralio- 
iiabibter  possidetis,  vobis  et  donmi  vestre  auctoritate  aposlobca  confirmamus  et 
piescnlis  scripti  patrocinio  comnuininuis,  statnentes  nt  nuHi  oninino  homimim 
liceat  banc  paginani  noslre  conlirnialionis  infringere,  vel  ei  abfjnatenus  contraire. 
Si  (piis  anteni  hoc  atteniptare  presnm[)serit,  indignationem  oninipotcntis  Dei  et 
bealdiiim  Petii  cl  l'anH,  apostoloruni  ejiis,  se  noveril  incursnrum.  Datuin  Feren- 
lini,  V  kab^ndas  angusii. 

A.  Orijjirial  sccllii,  a(ix  Arcli.  nal.,  S.  It'j'it,  n"  3. 


532 

1  17.VI  17Ci,  ()  novcmlire.  —  A^Al■.Sl. 
Leltre  du  pn|)c  Alexandre  111  à  l'ieire,  cardinal  du  titre  de  Saint-Chrysogone,   li'gal  du  Saint-Siège,  au 


''  Tous  les  idilcurs  do  cellr  liuili'  I  ont  dali'O  de  tout  n'ccniiiirnl ,  M.  Ea^wcnleld,  cji  si'  reportant  à 

l'Iorenci':  mais  Jalli'  a   fait  reniaiipier  avec  raison  lorigiiial,  a  |)u  constater,  comme  nous  ra\ons  fait 

pi' Alexandre  III  ne  pouvait  iMre  à  Florence  ;i  cette  iious-mème,  (pi'il  faut  lire  iFerentinis  et  non  ffFlo- 

lati'  [Hcficiita  jioid.  roiii. ,  1"  l'd. ,  n"  S.'iCiS).  Eiiliii .  mûkni.  [Rrjesla,  a't'dit.,n°  laôoij.) 


CAIiTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  i37 

sujet  de  la  nomination  d'un  archidiacre  de  Paris,  faite  par  l'i'vniuc  Maurice  de  Sully  conlrairenienl 
aux  instructions  du  pape  et  malgré  l'appel  on  cour  de  Piome  interjeté  par  le  légat.  —  rSi  iunoli's- 
cerit. .  .  Datum  Anagnia;,  vni  idus  novemlnis. i 

A.  Copie  dans  un  niaiiuscTit  ilo  Pélaii. 

B.  Copie  dans  un  manuscrit  de  Saint-Virlor,  coté  II,  aa. 

Édil.  :  (n)  Duchesne,  Hist.  Franc,  scrijil.,  t.  IV,  p.  .JCa,  d'après  A  et  B.  —  (h)  Lal.he,  Cnai,  t.  \, 
col.  lago.  —  (c)  Ilardouin,  Concil.,  t.  VI,  a*  pari.,  col.  l'i-",  d'après  a.  —  ((/)  Maiisi,  Crmal.,  t.  XXI, 
col.  964,  d'après  c.  —  (e)  Recueil  dfs  hisl.  de  la  France,  I.  XV,  p.  Q.'ja,  d'après  a.  —  (/)  Mijjne,  Patrolngie. 
t.  ce,  col.  lûOi,  d'après  (/. 


533 

Vers   1175. 


Donation  à  Robert  Amicle  par  Gautier  de  Barut,  maître  du  Temple  en  Fiance, 

et  Eustaclie,  commandeur  du  Temple  ;i  Paris  ''. 

de  la  moitié  d'une  maison  (jui  leur  était  commune  avec  l'Hôlel-Diou. 

Ego  Waiterius  de  Bariil,  qui  eo  teiiipore  majjistcr  lui  iii  Fi'aiicia,  et  lialof  Eu- 
stachius,  qui  tune  coininendatof  crat  domus  que  estPai'isius,  nos,  iuqiiain,  cum  li'a- 
ti'ibus  nosti'is,  iiotuiu  facirnus  preseiilil)us  et  futuris  quod  iiiagistfo  Roberlo  Amicle 
et  ejus  lieredibus  donaviuius  et  in  perpeluum  concessinius  niedietatein  et  iutus  et 
extra  quam  liabuiiiius  in  domo  que  erat  communis  inter  nos  et  hospitale  Sancte 
Marie,  ut,  sicut  libère  et  quiète  possedimus,  ita  et  ipse  et  ejus  lieres  possideat; 
dabitque  magister  et  ejus  beredes  omni  anno  censualiter  v  solidos  in  festo  sancli 
Remigii.  Nos  vero  liane  donationem  sigilli  nostri  appositione  confirinainus.  Tes- 
tibus  fratre  Godefrido  Revel,  fralre  Godefrido  de  Joi,  fratre  Rogerio  de  Cbaaluns. 
Rogerio  de  Alrebato,  Joliaiine  cainptore,  Iinberto,  Jobainie  dispensatoie. 

A.  Original,  avec  traces  de  scean,  aux  Anli.  uni.,  L.  SSS'^,  n"  i-j. 


534 

Vers   1175. 


Confirmation  par  Bouchard  de  Munlmorency  du  don  fait  par  Malliieu,son  ])ère,  à  la  maison  de  Saint  Lazare, 
d'un  jardin  sis  Ji  Saint-Laurent. 

DE   Cl'RTILLO   NOSTRO   [pitOPE   SANCTL'M  LALRENTILm]  l"*. 

Pielatis  instintu  j)rovidentes,  posteris  quod  fecimus  scripto  comniendari  volui- 

''  Le  commandeur  du   Ti'mj)le  ici  nonuné  pa-  ("est  le  même  sans  doute  <pii  est  cilé  connue  te- 

raît  être  le  même  (ju'Eustaclie  Le  Chien,  (jui  figure  moin  dans  une  pièce  de  1170117.J  environ  (]ne 

vers  1175  dans  une  pièce  de  Saint-Eloi  (Arch.  mit. ,  nous  avons  donnée  ci-dessus. 
S.  5o8o)  et  en  1172  dans  un  acte  de  Constance,  ''  Les  mots  entre  crochets  ont  été  ajoutés  au 

sœur  de  Louis  VIL  (Voir  ci-dessus  notre  n°  007.)  xiii'  siècle. 


/i38  CAinULAlUE   GÉNÉRAL   DE   PARIS. 

mus.  \oluiii  sil  ll;i(jii('  oiiiiiihus  prosciitilnis  et  lulnris  quod  palor  meus,  Maheus 
(le  MoiituKii'enfi,  liortum  (|neuKlain  iufirmis  Sancli  Lazari  Parisiensis,  qui  eral  ibi 
pi'ope  ad  Sancluiu  Laurciilium.  iii  elemosiiiaui  dédit  sul)  censu  duoium  soli- 
(loriim,  sihi  sohendo  siii|[ulis  aimis,  quou)  et  sic  domus  illa  lunj;uo  tempore 
possedit;  (juod  lamen  proccdeiite  tempore  Erveius  clericus,  irater  meus,  cum  ad 
auiios  venisset  disrretionis,  quasi  calumpniari  volait,  co  quod  in  partem  terre 
dirfl)al  cedeic  (piam  pater  meus  relii|uerat  ei.  Tandem  vero,  ne  videretur  dero- 
jjaic  elemosine  paliis,  liane  cum  doino  conq)Ositionem  fecit,  cpiod  videlicet  do- 
niiiii  latum  lialjiiil.  el  eos  in  pace  tenere  concessit.  Insuper  et  aliam  terram  ibi- 
dem piopc.  i)U(>  de  parte  sua  erat.  donc  adjecit,  eo  scilicet  pacto  quod  terram 
illam  prelata  domus  suo  dominio,  sine  omni  censu  (!t  consuetudine,  perpetuo 
|)ossideret;  de  liorlu  \t'io  i[isi  Erveio,  quamdiu  viveret,  censum  \x  solidorum 
deiiiceps  dari'l;  post  ohilum  vero  Ervei,  vel  j)rius  forte,  si  ad  religionem  se 
ciuilcrirt  aul  ad  majoreni  jpadum  conscenderet,  census  ad  dominum  de  Mont- 
morciici  rcdiid  :  cl  lamen  deinceps  non  nisi  duos  solidos,  sicut  a  principio  tenuerat, 
donms  prelata  pro  lioilo  daret.  allcram  terram  habens  suo  dominio,  sicut  predic- 
tum  (■>!.  (Juod  donuni  pali  is  et  l'rairis  cno  Bucliardus  ratum  babens,  quia  ad  me 
ledilura  esscl  ulra(]U(;  tena  post  mortem  clerici  Ervei,  pro  anima  patris  mei  et 
n)ea,  simihlei'  concessi  in  belemosinam  predicte  domui.  Et,  ut  senper  inviolabile 
cs-el.  sij;il!i  nici  aiictorilale  firmavi,  terram  tenens,  uxorem  autem  aut  lieredeni 
nundum  babens.  lluic  pono  facto  adfuerunt  testes  multi  de  nostris. 

A.    On;;ii.nl  s,rll..,  niix  Anii.  n,.l.,  M.  :io.  n"  Tj. 

I!.  Co|.ic  (lu  xiii'  sirrlr,  au\  Aiili.  nul.,  MM.  210,  fol.  i.'.  v". 


535 

Vors  1175. 
I.i'Uif  (Ir  (iiii  (Ir  l'azciclio  ;i  Mil  (le  si's  aiiiis.  coiili'iKiiil  i'rlojff  (le  lii  ville  de  l'iiris  ■'  . 

Nobili  aibdcscciili  cl  in  lanlinn  suo  (pmd  alleri  sibi .  (i[uido|  de  Hasocliis,  nobilitati 
;;i'neris  icspomlri  !•  iiKiribiis  jjiMicnisis.  Picoplalis  visllando  me  scri|)lis.  non  solum 
absentem,  \riiiui  l(iM;;n(i  icmnlum  Icrraïuin  spalio,  (pianlum,  eisi  disjunctiis 
corpore,  sis  miln  conjunclus  animo  dcclarasii.  (Juapi-()|il('r  de  statu  nu'O  silutpu' 
civitalis  (|ue  inc  lloienli  sludii  icmoralur  amure .  rescribei'c  ld)i  libens  incipio,  ni 
le  <iuasi  duabus  ad  nie  manibus  lr;iliam.  et  reliabam  ab  anqjlexu  in^'jocii  vel  ocii 
secularis,  ejus  a[)|ietitu  diii  nimiunnpie  lanjjuentem,   causa  videlicet  me  conso- 


•''  (lelle  loUi-o  ;i  l'Ié  |iiil)licc  |Mr  M.  Klio  iV'i'ifor  ilnns  le  Dnll.  de  la  Soc.  de  l'IiUt.  de  Paris,  1877.  p.  38. 
Nous  ivpnHluisdiis  le  \r\U;  (|ii'il  a  iloiiiir.  en  \  iiiti-oiJiii^aiil  ciiii-lqnc;  corrcclioiis. 


CARTULAIRl']  GENERAL  DE  PARIS.  'i3') 

landi  dolenlem  piopter  absenliam  tuani,  et  desiderio  videndi  cck'ljerriiiunn  civi- 
tatem. 

Status  itaque  meus  liic  est  :  suni  quidem  Parisiiis,  tam  mentis  quam  cor])oris 
sanitate  jocundus.  si  (Vueris  eadem  jocuiidior.  jocuiidissimus  si  te  non  déesse  '' 
contigisset.  Sum  quidem  Parisius,  in  urbe  regali,  ([uc  nun  soluni  dnlcilliia  nalii- 
raliuni  dotum  retinet  oblectationc  présentes,  scd  cliam  l'einotos  aliiril  .  invitât 
absentes.  Sicut  euini  luna  splendidioiis  speculi  majestale  sideriMim  scpclil  jnbar, 
non  aliter  urbs  [)rel'ata  super  ceteras  urbes  diadeniate  rejjic  di;;iiitalis  nM|irrii)^Mui 
caput  altollit.  Sedet  in  greniio  valbs  deliciose,  tpiam  montium  eoroiiat  andiilus, 
quos  Ceres  et  Baccbus  studiis  orlantibus  ornant.  Secana  iiiter  agmina  lluvioruni 
non  bumilis,  superbus  alveo,  decurrens  aJj  Oriente,  eapul,  coi',  niedidlain  lutins 
urbis  duobus  circumpb'ctens  bracliiis,  insulaui  facit.  Sul)nr])ia  duo  dexira  levaipie 
porriguntur,  ([uoruni  minus  precellens  invidiosis  urbibus  invidiain  parit.  Ab  utro- 
que  suburbio  duo  iapidei  pontes  in  insulam  [u'oli'iidiinlMr;  ipioniin  iilcnpie'''' 
nonien  a  sua  sortitus  est  quautitate  :  Ma<;num  enim  euni  cujus  lacies  ad  Aqui- 
lonem  et  mare  spécial  ad  AngHcum;  opposilum  autem  illi,  qui  patet  ad  Lijjerim, 
Parvum  Pontem  ap[)ellaverunt.  Pons  iUe  (pii  Alajjnus  diiitur.  deiisus,  (Hves.  cinax, 
l'ervet,  suspirat,  alnnidat  navijjiis,  opibus,  meiribus  innumeris,  na\iniis  l'crM't, 
opibus  suspirat,  abundat  mercibus.  Ecce  parcm  non  Iiabet  istc  locus.  Poiis  autein 
Parvus  aut  pretereunlibus,  aut  spatiantibus,  aut  dispulanlibus  l();;icis  (bibcatus 
est.  In  ejus  insuie  siuu  precelsa  palatii  regalis  allituibj  consuigit,  (pic  lolius  urltis 
capitibus  liumei'O  minatur  audaci.  Eam  non  tantuin  mirabilis  ojjerum  structura, 
quantum  nobilis  illius  rejjui  reverenda  connuendat  auctoiitas  : 

lier  est  illa  domus,  Fraiicorum  gloiia,  quoiiiin 

I^erpetiKi  laudes  sccuia  laudo  raiicnl. 
Hcc  est  illa  doiiuis  cujus  dilione  Iciicliir 

Galtia  Marie  potens,  Flaudiia  dives  (([uini. 
Hec  est  illa  donuis  cujus  r)Ui(juiidia  sicpli  uni. 

Normanni  iniperiiiiii,  Britones  arma  liuiciil. 

In  bac  insula  régale  sibi  solium  ab  antiquo  filosofia  collocavit,  que  sola  solo  co- 
mité contenta*'  studio,  perbemnem  lucis  et  immorlalitatis  possidens  aiccni.  \iclo- 
rioso  pede  calcat  mundi  janqirid(.'m  senesccntis  aridum  floreni.  In  bac  insida 
perpetuam  sibi  mansionem  seplem  pepigere  sorores,  artes  videlicet  libérales,  et. 
intouanle  uobilioris  ebxpiculic  tliuba,  décréta  leguntur  et  leges.  Hic  Ions  doctrine 
salutaris  exuberat,  et,  tpiasi  très  rivos  ex  se  limpidissimos  ad  prata  mcnliiim  irii- 
gauda  |)roducens,  dividit  tri[)liciter  intellectum  sacre  pagine  spii'italem  in  bysto- 
l'icuin.  allegoricum  et  moralem. 


'"'  edcesseti)  (Berger).  —  '''  Tallicio  invitai"  (Berger).  —    ''  riiter  qui"  (Berger). 
(Berger). 


vjo  cartllaiue  général  de  paris. 

l'ioplorea,  dilectissiine,  prccor,  el  [irccordialiler  bradais  sincère  dileclioiiis 
liiiiMi  illud  amaiilissinuiin  iiiilii  pectus  anipleclor,  ut  abjeclis  oblcctationum  secu- 
laiiiuii  et  le  letiiientis  ocii  blandimenlis,  imj)edientem  te,  si  diflieilis  est  ad  soi- 
M'iidiim,  [)otiiis  et  ocius  riiiij|)e  iuiiiciduin,  veiiire  l'estinans  ad  me,  tam  propter 
ainoiein  meiiin,  quam  propter  celebreiii  lociini,  in  quo  possis  adipisci  roruiu 
divinaruni  humanarnniquc  scientiain,  notitiani  nobiliuni,  probabiiiuni  gratiain. 
ainiciliam  pliiriinoruni.  Lt  auteni  noveris  ([uani  necessariuni  sit  lioc  in  tempore 
desideratum  pi'esentie  tue  solalium,  majfnis  me  trislilie  nebulis  iavolulum  prn 
niilii  carissimo.  viro  clarissimo,  rébus  humanis  nuper  exempto,  significo  tibi  cuni 
lacrimis  et  carminé  lamcnlalionis  : 

(jiiici|iiid  in  hoc  muiiilo  pretiosius  esse  prohnlur, 

Ini[)robii  vile  l'acit  mors  miseiuiiKjue  probal. 
\ani  ([iiod  in  lioc  mundo  sit  jirecelieiis  iionio,  veruni  est. 

Et  iiicliil  lioe  vero  \ei'iiis  esse  polesl. 
Sed  (juod  nioiiis''  onns  non  sustinealur  nb  ullo, 

Non  geniis  aut  species,  non  iiabel  nilus  bonor. 
Non  facit  bor  sensus,  nequeunt  artcs  neque  vires, 

Miuieris  liiijns  opem  non  operautur  opes. 
De(ine  niaijis  caro  major  jactnra  carere. 

Et  ijravior  casus  {|uo  j>radus  ailior  est. 
En  llos  niiiitie  Gnido  jacet ,  ineliliis  armis, 

Magniis  honore,  decens  eoipore,  cbirus  a\is.  ' 

Eama  minor  taiiis,  ([nainvis^-'  celeberrima,  cujus 

Elernum  meruit  landis  iiaberc  (b'rns. 
Quis  doh)r!  el  (juantus,  modicus  modo  quod  lit,  acerviis 

Ma;;nilici  cordis  nobilis  illa  donius! 
()  plan;;enda  niniis,  ijuamvis  laudanda,  rebelles 

Nescio  lundere  |>lns  an  dare  docla  mauus! 
0  (|aasi  sielia  inieans  Gastellio  nomen  in  armis  ! 

0  linior  hostillisl  (3  soeialis  bonor! 
Sublato  Gnidone,  laies,  (|no  bellica  sijjna 

iMajus  el  insigne  nil  ^'  babnere  magis. 
Terra,  (juid  occulis  bec  oculoruni  sidéra,  llavuin 

Grinem,  cni  soiili  cedere  rrisolili  ■'  ? 
liens!  Ubi  libéra  Irons?  Ubi  nunc  flos  illc  genarum . 

Os  rosenm,  earnis  liiia,  dentis  ebur, 
(iloria  lanta  viri  tanti,  qno  vivcrevivo 

Elegil  probilas,  vel  morienle  niori? 
Sicnt  in  biiinaiiis  iii(liil  esl  immobile  rébus, 

i\il  valel  in  summo  culmine  slare  diu; 


'■   "Morlus  (iiius"  (Berger).  —  '''  rrcpialiiiiis^i  (^liei-jj-er).  ce  ([ui  ne  convient  m  au  sens  ni  à  la  quantité. 
^'  ^niin"  (lirrger).  —  '''  r-oculisi  (Bei-ger).  —  ''■  rcrisulili  cedero  (Berger),  ce  (jui  fait  un  vers  faux. 


CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS.  4il 

Cum  jam  non  posset  plus  crescere,  ne  quid  haberet 

Desceudeudo  minus,  tota repente  ruil. 
Francia,  plange  virum,  vires  tibi  cujus  ademptas 

Tarn  doiuisse  parum  est  quam  meminisse  dolor. 
Qui,  cum  te  canerent  veterem  rénovasse  fidèles, 

Deponens  hominem,  sit  tibi,  Chrisle,  novus. 

A.  Copie  du  xiu'  siècle,  à  ia  Bil)i.  de  la  ville  de  Luxembourg,  ms.  lat.  aS,  fol.  ii  i'. 


53G 

1175-119-2  '. 
Échange  de  cens  entre  les  abbayes  de  Saint-Victor  et  de  SaintGermain-des-Prés. 

DE    PERMLTATIONE    CLJLSDA51    CENSLS    CLM    FP-ATRIBIS    DE    SANCTO  VICTORE. 

Ego  Guai'iiuis.  ecclesie  Sancti  Victoris  Parisiensis  abbas,  et  ejusdem  loci  cuii- 
ventus,  nolum  facimus  omnibus  ad  quos  littere  iste  pervenerint,  quod  de  coiitio- 
versia  que  ei'at  inter  nos  et  ecdesiam  Sancti  Gerniaiii  de  Pratis,  ])ro  ren^u  duo- 
decim  denarioi-uni.  queni  eadem  ecclesia  Sancti  Gei'niaui  dicebat  se  babei'e  in 
domibus  Pienaudi,  filii  Mauguini.  ante  Sanctum  Cbristofoi'uni  sitis.  solvcntibus 
nobi.*  annuatim  ceiisum  lx"  soHdorum,  que,  assensu  ecclesie  noslre,  constructe 
ei^ant  in  plateis  quas  liabebamus  ex  donc  Obizonis  inedici,  quas  eliam  Embeitus. 
filius  predicti  Renaudi.  nobis  pro  centuin  et  quinquaginta  libris  vendidit,  facta 
est  compositio  in  bunc  modum.  Pro  -'  supradicto  censu  \ii"'"denarioi'um ,  quiMU  pre- 
fata  ecclesia  Sancti  Germani  no])is  imperpetuum  remisit.  nicbil  juris  in  pi-etaxatis 
domibus  sibi  retinens^^',  conces.simus  ei  in  recompensationem  abos  xii  denarios  de 
censu,  octo  scdicet  in  domo  majoii  Renaudi  Pbib'ppi'*',  in  capite  Sancti  Chi'istotoi'i, 
ita  tamen  quod  camei'a  adhei-ens  pi-el'ate  donnii,  que  sex  denarios  reddit  cen- 
suales,  remanebit  ecclesie  nostre;  et  un"'' denarios  de  domo  Hildeaidis,  uxoris  de- 
functi  Godefridi,  in  festo  sancti  Andrée  persolvendos,  libère  et  quiète  imperpetuum 
possidendos  penitus,  nil  juris  nobis  in  eadem  possessione  retinentes.  Preterea  pro 
censu  xviii  denarioi^um,  quem  babebat  sepedicta  ecclesia  Sancti  Germani  in  domi- 
bus niagistri  Hugonis'^',  quondam  episcopi  Suessionensis  et  régis  cancellarii''^^,  quas 
domos  abbas  Sancti  Germani  el  conventus  nobis  libère  et  quiète  imperpetuum 
possidendas  bénigne  concesserunt,  nicbil  juris  sibi  in  eisdem  retinentes,  dédit  Ti- 
boldus  Dives  in  recompensationem  ecclesie  Sancti  Germani  xx''  denarios  de  censu 

''    Cet  acte  est  postérieur  à  la  mort  de  Hugues  "-  J^es  six  mots  suivants  ont  été  sautés  dans  €. 

de  Cbampfleun,  évè(pie   de  Soissons,  rHugonis  ^'  Var.  rretinens  sibi^  [X). 

quondam  episcopi,"  mort  en  1 170. 11  est  antérieur  '''  Var.  rPhilipin  (A). 

à  1192.  époque  où  le  [irieur  Robert  succéda   à  '  Var.  r-Hugoni»  {.\,  B). 

Guérin  comme  abbé  de  Saint-Mclor.  '  Les  trois  copies  \.  15,  (j  portent  rcancellis-. 
Carlul.  —  I.                                                                                                                                       u6 


442  CARTULAIHE   GENERAL  DE   PARIS. 

libère  et  quiète  iinperpetuum  possideudos,  uichil  juris  iii  cisdem  silji  retiaeiis, 
xiiii"™  scilicel  iii  doino  Aalulfi  caiiihitoils,  et  sex  denarios  in  domo  Pétri  Fabri, 
lombardi'".  Quiavero  idem  Tiboldiis,  a  rjuo  ])renominali  episcopi  doinoshabuunus, 
sigillum'-^  ad  pelitioueni  doiiini  abbalis  et  conventiis  Sancti  Gerniani  de  Pratis, 
piedirlaui  rceoiipensaliont'in  btteris  nostris  iiiterseruimiis,  simililer  et  coiidoiia- 
tioiieiii  dimidii  modii  aveiie  l'actam  imperpetiiuni  ccclesie  Sancti  Gerniani,  pre- 
cibiis  ejusdem  Tiboldi,  a  l'ratribus  \icenie,  quem  annuatini  babere  debebant  in 
;;ranchia  \  ilb'uove  de  elenio^ina  Pétri  de  Monterello  siipradictuin  diaiidiuni  avene 
niotbinn.  (Jue  condonatio  lacta  est  in  reconpensationeni  cujiisdain  l'eodi.  quem 
fenebat  idem  Tiboublus  al)  abbate  Sancti  Gerniani  a[)ud  Laorcinas,  eleuni  ven- 
didit  Iratiibus  de  Hospitab.  (Juod,  ne  valeat  oblivione  deleri,  scripto  comnienda- 
viiiius,  et  sijjilli  capitub  nostri  iinpressione  confinnavinius.  Signuni  Pioberti  prioris. 
Signuni  Pétri  prebendarii.  Signuni  Henrici  liospitalarii.  Signum  Stepliani  sacer- 
(bilis.  Signuni  AnseHni  sacerdotis.  Signum  Ricbardi  dyaconi.  Signuin  Pbilippi^^' 
subdyacoiii.  Signuni  Alebni  snbdvaconi.  S.  Odonis  subdyaconi. 

A.  Copie  du  xiii°  sii'cli',  aux  Ardi.  iiat.,  LL.   103.")  ((jnilulairo  île  Siiiul-(}eriiiain-ilc_'s-Prés),  fol.  ii  r. 

B.  Copie  du  xiii'  siècle,  aux  Aveli.  iial.,  LL.  loali  (Cartulaire  de  Sainl-Gormain-des-Prés),  foi.  36  r". 

C.  (Jopic  du  xiii'  siècle,  aux  Anh.  nal..  LL.  1039  (Cartulaire  de  Saiut-Germaiii-des-Prés),  foL  .3o  v°. 


537 

ll7<i.  Il  avril -noveiiiljre.  —  Paris. 

Donation  par  Etienne  de  Meudoii.  aux  IIos|)ilaliers  de  Je'rusaieiii . 
de  cinquante  sous  de  rente  sur  une  maison  près  du  Petit  Pont  et  de  plusieiu's  pièces  de  vigne^. 

DK   OllNOlAOLMV   SOLIDIS   PRO   DOMd    OL  \M   TF.NET   GlLlBKRTL'S   OKO.S.SLS 
PIîOPE    PMULM   PO>TEM. 

Egu  Alaiiiitiiis.  |)<'i  gratia  l^arisieiisis  episcopus.  Notuni  fieri  vokimus  omnibus 
li(iiiiniilMis(piod  Steplianus  de  Moldon  et  ejus  uxor,  nomine  Luca,  profici-scentes  ad 
liica  (pie  iinigenitus  Dei  lilins  eorporali  presentia  sue  majestatis  illustravit.  cau.sa 
xisilanib  sepub'ruiii  in  cpio  slelcrunl  pcdcs  ("jus,  et  inlentione  suscipiendi  babi- 
luiu  relijiiouis  lb)s|)itabs  Ilicrosobiiiitaiii ,  dcderiint  Deo  et  ejus(b>in  Ilospilabs  ira- 
tiibus. pcr  maniiiii  niisliam,  in  perpctnam  (dcmosiiiam ,  (piin(|uagiiita  soHdos  an- 
nuatini recipieii<K)s  super  (piandani  (b)uiiiin,  Parisius  j)ro|)e  Parvuni  Pontein  silain. 
quani  leiict  Gishil)erlus  (îrosstis.  pro  siipradiclis  (piiii(pia<;inta  sobiHs  annuatini 
llospitalaribus  persolv('n(b>.  Ilujiis  aulcm  doiii  eiciiiosina  fada  est  de  vobmtale  et 
(b-  benejilacito  Jobaimis  GirbobH,  clerici  et  nepotis  ipsius  Stepbaui,  in  ciijus  Jo- 
liaunis  l'uiido  supraiiouiinata  dumus  lundala  erat.  Super  bujus  auteni  ek'mo.'^ine 


''    ]'ar.  rrlonbardi-  (A).  —  ''   Cette  phrase  est  é\iii(>iiHiient  trompièe.  —        l'ai:  nPliilipii  (A). 


CARTULAHIE   GÉNÉRAL  DE   PARIS.  ',/,:i 

lieuclilio  icieiii  Joliaiiiios  {;ai'antiam  se  juste  laturiim  lidci  sue  jurejuraiulo  Ira- 
Iribus  Hospitalis  promisit  in  manu  iioslra.  Preterea  idem  Steplianus  et  ejus  uxor 
supradicta  dederunt  eidem  Hospitali,  per  luanum  nostram,  iii  perpetuam  clemosi- 
iiaui  très  viiieç  arpeimos  apud  Eissi,  coustitutos  de  suo  plieudo,  et  apud  Montem 
rievii  iteruni  dederunt  cideni  Hospitali  alios  très  vinee  arpennos,  pro  quil)us  sunt 
annnalini  duo  solidi  et  duo  numnii  ecciesie  Béate  Marie  Parisiensi  de  censu  per- 
solvcndi.  Et  insuper  ibidem  concesserunt  idem  Steplianus  et  ejus  prefata  uxor  iu 
elemosinam  très  quartas  unius  ar[)eniii  de  suo  jdieudo.  Super  harum  autem  pre- 
dictarum  possessionum  eleniosina  Hamalricus  et  Matlieus,  tilii  ipsius  Stephani, 
quorum  consilio  et  assensu  totum  hoc  factum  fuit,  jjarantiam  se  juste  laturos  fra- 
triltus  Hospitalis  fidei  sue  interpositione  promiseruul  in  manu  nostra,  et  nos,  eorun- 
dem  assensu  et  consilio,  f'ratrem  Gauterium,  uiagistrum  domus  Hospitalis  Pari- 
siensis,  investivimus.  Preterea  notandum  quod  prenominatus  Johannes  Girboldus 
condonavit  in  perpetuum  deeem  luimmos,  quos  habebat  super  predictani  domum 
censuales,  eidem  Stephano.  Hujus  rei  totius  testes  sunt  :  Symon  de  Sancto  Dyo- 
nisio,  et  Marcellus  Parisiensis  canonicus ,  et  Daniel  noster  capellanus,  et  Stacius 
de  Bevra,  et  Matheus,  Irater  Simonis  de  Sancto  Dyonisio,  et  Ricliardus,  noster  ca- 
merarius.  Actum  Parisius,  anno  iucarnati  \  erbi  m°  c°  l\xvi°,  episcopatus  nostri 
anuo  xvi°. 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  nal.,  S.  5i  i5",  n"  lih. 


X  '1  Q 

ooo 

1170,  'i  avi'il-novembre.  —  Pinis. 

Coiifinnatioa  ])ar  Maurice,  évê(jue  de  l\Tris,  île  la  mise  en  culture,  par  les  clianoines  de  Saiiile-Opporlune, 
d"uii  inarnis  situé  eiilre  Paris  et  Montuiartre. 

LlTTEIii   EPISCOPI   MVLRlCn   SLPEH    COXFIRMATUIXE   MVRISCORIM  ET   PREREXDUtLM. 

In  nomine  sancle  et  individue  Trinitatis,  amen.  (Juicquid  pro  jure  ecclcsiarum 
tuendo  juste  et  ralionabililer  slatutum  est,  ita  sancciri  oportet  ne  quis  coutro- 
versie  scrupulus  exinde  possit  in  poslerum  suboriri.  Hujus  er<jo  rationis  iiituitu. 
ego  Mauricius,  Dei  gratia  Parisiensis  episcopus,  notum  lleri  volumus  univer- 
sis,  tam  presentibus  quam  futuris,  quod  canonici  Sancte  Opoitune,  de  voluntate 
domini  pape  Alexaridri,  et  assensu  domini  régis  Ludovici  et  domini  Willehni,  luuc 
Senonensis  arcbiepisco|)i  et  ajiostolice  sedis  legali,  et  nostro  aliorumque  [)ruden- 
lum  virorum  consilio,  propter  ecclesiç  sue  paupertatem  et  conmunem  tocius 
civitatis  utilitatem,  marisiuin  qui  jaccl  inter  Parisius  et  Moiitcm  Martirum.  et 
protenditur  a  Ponte  Petrino  usque  subtus  villam  quç  appellatur  Gbailloel,  ((iii  (uo- 
prius  ecciesie  Sancte  Oporlune  esse  dinoscilur,  ad  excoleudum  dederuul,  iu  tcslo 
béate  Oportune  de  siugulis  arpeiiuis  duodecim  denarios  recepturi,  decimis  marisii 


hfià  CIARTULAIUE   GEXIiRAL   DE   PAUIS. 

illins  et  viaria  relenlis  el  consigiialis  iii  jure  ejiistlein  ecclesie.  Preterea  slalutiiui 
est  ut,  de  ceiisii  pretaxato  crescal  beiieficiuia  prebeiidarum,  ita  (jiiidem  quod 
cauoiiici  qui  niinc  suiil  prêter  aniioiiaiu  et  vineas  piebeudaium  suaruui  se\  libras 
singulis  aniiis  vecipiaiil,  coiimimciata  (aiiicii  iiiuiinioruni  suinnia  quaiiiab  antique 
de  prebeiidis  suis  recipere  consuevenint.  Stalutum  est  etiain  ut  unus  vel  duo  vel 
plures,  secunduni  quod  census  liabundabit,  iii  ecclesia  predicta  canouici  assi- 
îfiientur,  qui  sex  libias  lautum  iii  benelicio  prébende  de  novo  censu  niarisii  re- 
ripiant,  et  assiduitateni  servitii  cum  aliis  facianl.  Verum,  ne  antiqui  canouici  ali- 
ipiani  pro  institutione  ista  possint  incurrcre  jacturam,  statulum  est  ut  quicunique 
lie  novo  fiet  canonicus,  in  capiceria  et  oblalionibus  ipsius  ecclesie  et  aliis  rébus 
aulicjuai'um  prebendaruin  nuihun  jus  possit  exijjere.  Ne  igitur  quod  a  nobis  factuin 
est  aliqua  niaii;;iianciiini  l'raude  possit  infrinni  vel  pcrturbari,  predictuni  neg- 
ociuin  prosentis  pagine  allestatione  et  sigilli  nostri  auctoritate  coroboramus  el 
conlirinamus,  statuenles  et  sub  anatliemate  inbibentes  ne  quis  buic  nostre  contir- 
rnalionis  pagine  ali»|uo  iemerario  ausu  obviare  présumai,  salva  lauien  in  omnibus 
sedis  aposlolice  auctoritate  el  Parisiensis  episcopi  jure  et  dignitate.  Aclum  publiée 
Parisius,  anno  ab  Incarnatione  Domini  millesimo  centesimo  septuagesimo  sexto, 
episcopatus  vero  nostri  anno  sexlo  decinio. 

A.  (  tiijpiuil,  ;i\i;r  traces  ili'  sci'jii,  au\  Aicli.  iiiil.,  L.  5Gô,  n"  3. 
I).  Cupir  du  \iv'sirclf,aux  Arxli.  iwt.,  I.L.  (jM,  lui.  3o  r'. 


539 

1170,  i  avril- ■!.•!  avril  1177.  —  I'aRis. 

I.i'llrfs  de  011111:1111110,  arciicvriinp  ilc  Sens,  ;i[)|iroii\;iiit  l;i  mise  en  nillure  îles  marais  île  Saiiile-Oppnrtiiiie 
el  ili'teriiiiiiaiil  rniiplni  qui  ilevra  elle  l'ail  îles  revenus  qui  en  proviendroiU. 

sirru  coxrniMATioMi  aivuiscorum  et  roxDATioxE  xovii  prehi:m)i:, 

\\  illelniiis,  IJi'i  gratia  Senonensis  archiepiscopus,  a])ost()licc  sedis  legalus,  oni- 
iiibiis  lam  l'uluiis  ipiani  presentibus,  in  peipetuuni.  Digiium  duxiinus  scriplure 
inemorie  counnendare  ipie  nobiinus  oblivioiie  dcperire.  Noscal  ergo  nniversilas 
M'stia  quod  canouici  Sancte  Oporlune,  de  voluntale  domini  pape  el  assensu  do- 
mini legis  Lu(lo\ici  et  nostro,  el  Manricii,  episcopi  Parisiensis,  alioniiiKjiie  pru- 
ileiiliini  consilii),  pro])ter  eccbisie  siu;  [lanpertatem  el  connnunein  totius  civitalis 
ntililalem,  marisium  qui  jacet  inler  Parisius  el  Monleni  Martyruni,  el  piotendilur 
a  Ponte  Peliiiio  usipii-  sid)liis  \illani  que  ajipi'llatur  C/liailloel ,  qiiiproprius  eccle- 
si(<  Sancte  Oportniie  esse  diMoscilui,  ad  excolendum  di'derunt,  in  feslo  bealc  Opor- 
lune de  singulis  arpennis  duodecini  denarios  rece|)turi,  decimis  marisii  illius  et 
viaria  letenliset  consigiialis  in  jnie  ejusdem  ecclesie.  Pieleiea  stalutum  esl  ul  de 
i-eiisn  pretaxato  crescal  beneliciuin  preiiendaiiini .  ita  (piidein   (piod  canonici  qui 


CARTL'LAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  /i/i5 

iiuiic  suiit,  prêter  annoiiam  cl  viiieas  prebendaruni  suarum,  sex  lihras  siiijjulis 
annis  recipianl,  conminierata  taïucii  nummorum  sumina  quam  ab  aiiliipio  de 
prcbeiidis  suis  recipcre  consuevorunt.  Statuiinus  etiam  ut  uiuis  vel  duo  vcl  plures. 
secuuduni  quod  eensus  babundaljit,  iii  ecclesia  prediota  canouici  assijjnciitur,  (pii 
sex  Ubras  tanluui  in  beiieficio  prébende  de  novo  censu  niarisii  reci])iaul,  et  assi- 
duitalem  servicii  cum  abis  l'aciaut.  Vcrum,  ne  autiqui  canouici  abquani  pro  nostra 
inslitucione  possiut  incurrere  jacturam  vel  dispendiuui,  staluinuis  ut  quicuiuque 
de  novo  liet  canonicus,  in  capiceria  et  oblationibus  ipsius  ecclesie  cl  abis  rébus 
aiiliquarum  prebeudarum  nulhiui  jus  possit  exigere.  Ne  eryo  (juod  a  nobis  pie  et 
lauihibibter  iactuni  est  abqua  niaii[;nanliuni  fraude  possit  inl'ringi  vel  perturbari, 
predictuni  negociuni  prescntis  pagine  attestacione  et  sigilli  nostri  auctoritate  cor- 
roboramus  et  confirnianuis,  statuentes  et  sub  analbeniate  inbibcntes  ne  cpiis  liuic 
uostre  confirniationis  pagine  aliquo  teuierario  ausii  obviare  présumai,  salva  tamen 
in  omnibus  scdis  apostolice  auctoi'itate. 

Actum  Parisius,  ainio  ab  Incarnalione  Domini  niillesimo  cenlesimo  septuage- 
sinio  sexto.  Data  per  manum  Alexandri,  cancellarii  nostri. 

A.  Urigina!,  avec  traces  ilo  sceau,  aii\  Anli.  nal.,  L.  005,  n°  i. 

B.  Copie  du  xiv'  siècle,  aux  Arcli.  uul.,  LL.  <|-'J,  ii/l.  S'i  i". 


5/i0 

1  170,  h  avril-23  avril  1  177.  —   Paris. 

Approbation  par  Giiilhuime,  ;nrlie\i"nue  de  Sens,  Je  la  lui.so  eii  cuilure. 
par  les  clianoines  de  Sairile-Opportiine,  d'un  marais  situé  entre  Paris  et  Montniarlro 
—  (rDijjnum  duxirniis  litlerariim  niomorie.  .  .  ^ 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Ardi.  iiat.,  L.  .503,  n"  2. 


541 

1170,  Il  avril-i!.3  avril  1177.  —  Paris. 

Ratilication  par  Louis  Vil  ilo  la  niiso  en  cnlluro,  par  les  chanoines  de  Saiiile-Op[)ortune, 
d'un  niai-ais  situé  entre  Monluiarlre  et  Paris. 

In  nomine  sancte  et  indivicbie  Trinitatis,  amen.  Lutlovicus,  Dei  gralia  Fran- 
corum  rex.  Notuiii  l'acimus  universis,  presentibus  pariter  ac  futuris,  cpiod  canouici 
Saiicte  0])ortuue,  proptcr  ecclesie  sue  paupertatem  et  comniunem  tocius  civitalis 

'■'  Cette  pièce  est  un  abrégé  de  la  précédente  conçu  à  peu  près  dans  les  mêmes  ternies. 


?i/i()  CARTULAIUE   GÉNÉRAL  DE   PARIS. 

utililaLein,  iiiaiisiiim  qui  jacrl  iiilcr  l'arisiiis  cl  Moiitoin  Martiruni,  cl  prolciidilui 
a  Potilc  l'clrino  iisqiie  subtiis  villaiu  ({uç  appcllalur  Cliallocl,  (|iii  propriiis  rc- 
clcsiç  Sauclc  ()j)orliine  esse  diiiosciliir,  ad  cxcolciuliim  (Icdei'iiiil ,  in  rcslo  Ijcate 
Opordiiic  de  siii<Tulis  arpcniiis  \ii"'"  deiiarios  aniiuatiiii  rccepturi,  decimis  ina- 
risii  illius  et  viaria  retentis  et  asi'jnatis  in  jure  ejusdeui  (icclesiç.  Nos  auteui  j)re- 
dicle  inslituLioiii,  niandato  domni  paj)e  et  tani  Scnouensis  archiepiscopi,  \Mllelnii, 
(|iiani  Parisiensis  episcopi,  Mauricii,  aliorumque  prudent  uni  consilio  indueli,  Ijcui- 
!;nuni  prehuinius  assensuni,  et,  ne  arj'uuientosa  nialijjnanlium  calliditate  dcinceps 
valeat  alitjuatenus  innnntari,  eaui  sijjilli  nostri  auctoritatc,  noniiin's  nostri  karac- 
li'i'c  subter  annotato,  lecinius  comniuniri.  Actuui  Parisius,  anno  Incarnati  Verbi 
ii"(;"  LX\"  VI";  astantibus  in  palalio  nostro  quoi'uni  noniina  supposita  sunt  et  signa  : 
Si;;iiiiui  comitis  Tbcobabli,  dapiferi  nostri.  Signum  Guidonis  buticularii.  Signum 
Itainaldi  canierarii.  Signum  Radulfi  constal)uhiiii. 
Vacante  [Dioiioginnittic)  caucellaria. 

A.  OriijiiMl  scellr,  aux  Anli.  uni.,  K.  ■',:>.  ii"  H''. 

B.  Copie  lin  xiv°  siècli',  aux  Arcli.  iial.,  \.\j.  if.i  (Gai'tulaire  de  Sainle-Opportuue),  loi.  .3o  r". 

C  Copie  inipr.  sur  parclirmiii,  ri  (dllal.  le  i;i  septembre  16-17,  '"■"'  -^i'^''-   l'î"''-  ^-  "j'J'Jï"'  2. 

I).    Douille  (le  C,  aux  Arch.  ual. ,  L.  jCiG ,  11"  3. 

!■'..   Copie  collai,  (lu  ô  juin   i^.'j-j.aiix  Arcli.  ual.,  S.  kj.'iS,  u"  1. 


542 

ll'(),  fi  avril-a.'l  avril   1177. 

Coiiliniiatiiiii  p.ir  (iiiillaïune,  arclievêi|ne  île  Sens, 
(tes  |>o,ssession5  et  privilèges  île  Saiiil-.Mui'liiMles-GJiaMips.  —  -t'A  eiuiiiiiisso  nrijjis  oflicio.  .  .  n 

A.  Original  scellé,  aux  Areli.  nal.,  L.  1S70,  n"  li^. 

B.  Copie  ilii  xiii"  .siècle,  aux  Arch.  nat,  LL.  iîi5i  (Carlul.  A  de  Saiiil-Marliu-des-Clianips),  fol.  3a  r'. 

C.  Copie  du  viv"  siècle,  aux  Arch.  nal.,  LL.   i3.53  (Cartul.  B  de  Sainl-Martin-des-Champs),  fol.  .32 

D.  Copie  coilalionuée  dii  10  mai  l'ai;),  aux  Arch.  nul.,  .S.  1337,  if  iis. 

E.  Vidimus  de  ligo,  aux  Arch.  nat.,  L.  ><7o,  u°  «•?. 

F.  Copie  du  wi"  siècle,  aux  Arch.  nat.,  LL.  i3.53  (Cartul.  C  de  Saiul-Marliii),  fol-  3i  v",  d'après  B. 


543 

117(1,  h  avril- jo  avril   1  177.  —  l'inis, 

Ai-iT|ilaliuii  |iar  l.iiiiis  Vil  île  la  ilnnalioii ,  (lui  lui  avail  l'-li'  l'allé  par  les  ri'lioieiix  île  Saint-Gennailiiles-Prd.s. 
lie  la  iiiiiilii'  (lu  rcNcMu  de  leur  foire. 

CVKTA   DK  MiM)IMS   S.VXCTI   «KIIMAM. 

In  noniiiie  sancte  et  iiidividuc  Ti'iiiilalis,  auicn.  Luddvicus.  Dei  gratia  Fran- 
coitini  it'\.  Iicgit;  sollicitudinis  intercst  ut  ea  in  (pioruiii  proveutus  ex  çquo  perci- 
piendos  ecch'sic  sive  nionastcria  nos  colb^gerint,  nosire  protectionis  intuitu,  carte 
nostre  ineinoria  sic  iii  [)ostcroruni  notitiain  dcciirrant,  qtiod  nostro  muiiiniine  in- 


CARTLLAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  h'û 

cremeulum  valeanl  adipisci,  statunK[ue  sorliaiitur  iumulaljiloiii.  Noveiiiil  ijjitiii 
univers!,  présentes  pariter  el  l'uluri,  Hugoneni  dilecluni  nustriun,  vencrabilein 
Snncli  Gonnani  de  Pratis  aldjnlciu,  de  assensu  tolius  capiUdi  siii,  in  niedietatein 
omnium  illoiuni  que  de  reddiliLus  nundinarum  suaruni.  incipientium  quinto  de- 
dmo  die  post  Pasclia,  provenerinl,  nos  collegisse,  eo  lenore  (juod  a  manu  nostra 
vel  liereduin  nostrorum  portio  nostra  nequaquam  poterit  alienari.  ()uam  si  diuiit- 
tere  l'oile  voluerimus,  ad  predichnn  niunaslerium  libère  et  sine  conlradictione  re- 
diljit.  Ne  vtTo  super  predictis  valeat  in  poslerum  didjilari,  presentis  .scri])ti  palro- 
cinio  el  re;;ii  nominis  karaolerc  subter  annotato  eadem  fecimus  conmum'ri.  Actuni 
Parisius.  anno  IncarnationisDominice.M°c"Lxx°  vi";  astanlibus  in  palatio  nostro  quo- 
rum noniina  supposita  sunt  et  si<;na:  Sij;nuni  comitis  Teoljaidi,  dapiferi^'J  nostri. 
Signum  Guidunis  bulicularii.  Sijpium  Piainaldi  canierarii.  Si[;num  liadulfi  consla- 
bularii. 

\  accante  {monogrammi'^  cancellaria. 

A.  Ori^jànal  scellé,  auï  Arcli.  nat.,  K.  ",j,  n"  8-. 

B.  Copie  du  \iii' siècle,  au\  Aiclj.  iiat.,  I.L.  loori  (Cardilaire  de  Saiiil-lii'iiiinin-Jes-Prés),  loi.  -j 'i  i'. 

C.  Copie  du  xiii' siècle,  aux  Arcli.  iial.,  LL.  lOiH  (  Carliilaire  de  Saiiil-Gerniain-des  Piés),  fol.  'i.j  i°. 

D.  Copie  du  \\t  siècle,  aux  Arcli.  iial..  LL.  loag  (Carlulaire  de  Saint-Germain-des-Prés),  M.  V\  r'. 


544 

IITC.  ■,  avril-a."!  aM-il  1177.  —  Paris. 

Diplùnic  (le  Louis  \  Il  lixnnt  \\  viueft  livres  la  soiiimo  ;i  [iPr-ce\oir  par  les  officiers  rovaiix 
sur  la  foire  Saint-Lazare   '  . 


Ludovicus,  Dei  jjratia  Francorum  re\.  Noverint  universi  presenles  et  futuri  quotl 
ieprosi  domus  Parisiensis  feriam  qnamdam,  pro  anima  patris  nostri  Ludovici  et 
IMiilippi  fratris  nostri  et  nostra  ipsis  concessam,  de  assensu  nostro.  eo  die  quo  vo- 
iuerint  incboabunt,  et  per  quindecim  dies  durabit.  (Juandocumque  tamen  sederit 
vel  sedere  inclioaverit,  viginti  libras  de  reddihi  fciie.  annuatim  preposito  Pai'isiensi 
reddendas,  nobis  et  lieredibusnosiris  retinuimus.  neipie  nos  iiequealiquis  lieredum 
vel  minislerialium  nostrorum  ali(pud  ullerius  iiide  babebunt  vel  requirent.  Onnie-^^ 
autem  ad  feriam  venientes  et  pro  feria  nomiuatini  imnuiues  erunt  a  consuelndine 
conductiis.  Omnes  etiam,  tani  euntes  quam  redcuntes,  ab  ipso  die  quo  l'eria  in- 
clioaverit,  in  ocio  dies  |)rimos  siniiliter  imniunes  erunt.  Elapsis  vero  priniis  octo 


''   L'orijfiiial  porle  r-(la[)it'arin.  —  ■'  (A.  ci-dessus  noire  n"  'Hio. 


448 


CAHTL'LAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 


diebus.  iiullus  coiiduclurn  solvel  nisi  qui  in  reditu  Secanam  vel  Mateniam  Irans- 
ieriut.  Ouod.  ne  teniporum  viciscitudinelradi  valeat  oblivioni,  nieraorie  lillerarum 
coiiiiiéiidari  et  sigilli  nostri  inipressionc,  et  nominis  nostri  karactere  subter  auno- 
tato  ])reccpimus  coniniuniri.  Actum  Parisius,  anno  Iiicarnati  Verbi  m°c°lxx°vi"; 
astanlibiis  in  palalio  nostro  quornm  snpposita  sunt  noniina  et  signa  :  Signuni  co- 
mitis  Theobaldi,  dapiferi  nostri.  S.  Guidonis  buticularii.  S.  Reginaldi  camerarii. 
S.  Radulfi  constabidarii.  Data  vacante  cancellaria. 

A.  Copie  (lu  siii' siècle,  aux  Ardi.  nat.,  M\I.  310  (Cartiilaire  do  Saint-Lazaie),  fol.  11  v". 


545 

1  171),  ao  juill.'l.  —   AsAi.M. 

(jonlii'inalioii  îles  priviloges  de  l'abljoye  de  Sainl-Gerinain-iles-Priîs  accordée  à  i'abbi'  Hugues  par  le  pape 
Aloxandi'e  111.  —  rrin  cniinenti  beati  Pétri  calbedra.  .  .  Datiim  Anagnie,  per  manuni  magislri  Ge- 
raidi.  sancle  Romane  ecclesie  sul)diaconi  et  notarii,  xiii  kalendas  augusti,  indiclioiic  viiii,  Incarnationis 
Domiiiice  anno  m"  c"  lxx°  vi",  pontilicalus  vero  domni  Alexandri  pape  lil  anno  xvii.i 

A.  Original,  aux  Aixli.  nat.,  L.  aSi,  n^  '17. 

B.  Copie  du  xii'  siècle,  aux  Acch.  nal.,  LL  lo-ji  (Carlul.iire  ttt  de  Sainl-Gorniain-de^-Prés),  fol.  i3  v". 

C.  Copie  collai,  du  10  mars  iCOi,  aux  Arcli.  nat.,  L.  ù'-ii,  n"  ô'i  Ins. 


546 


Gonlirniation  de  tontes  les  possessions  de  l'abbaye  de  Saint-Germain-dcs-Prés  accordée  à  l'abbe  Hugues 
par  le  pape  Alexandre  111.  —  rrMonet  nos  apostolice  sedis.  . .  Datuni  Anagnie.  per  nianurn  (iratiani, 
sancte  Romane  ecclesie  subdiaconi  et  notarii,  xvii  kalendas  dccernbris,  indiclione  x,  Incarnalionis  Do- 
niinice  m"  0°  Lxx"  vn',  pontificatns  vero  domni  Alexandri  pape  111  aimo  xviii  ''.- 

A.   C)ri<jiiial,  avec  traces  de  .«ceau,  aux  Arcli.  nat.,  L.  ''.'il,  u"  ï>li. 

I!.  (^opie  du  xn'  siècle,  aux  Arcli.  nal.,  LL.  loni  (Cartulaire  ttt  de  Sainl-Gennain-dos-Prés),  fol.  i5. 

Kdil.  :  (n)   Bouillarl.    Ilisl.  d,:  Siiint-G(rmaii,-{lcs-Pre.i,  i^:,  p.  xliv,  d'après  A.  —  (h)  Mi;;iie.  Pnlroloffie ,  t.    CC , 
col.   1  0.S3,  d'après  «. 


'''  Les  dates  île  celle  pièce  ne  concordent  pas. 
Le  cliinVe  de  l'an  du  ponlilicat  prouve  (jue  celte 
bulle  est  <le  l'an  11 71')  et  non  de  1177,  ce  (pie 
confirme  l'itinéraire  d'Alexandre  111  dressé  par 
Jad'é  ( Itf(rcxi(i ,  •.>'  édit.,  n"  ia7'ii).  On  jiourrait 
(Mre  |eiil('  de  voir  ici  un  exemple  de  lemploi  du 


style  pisan  pour  le  calcul  îles  années  do  l'incarna- 
lion.  Mais  ce  serait  tout  ii  fait  anormal,  car  dans 
ses  bulles  Alexandre  III  suit  liabituollement  le  style 
llorentin  et  commence  l'année  au  ■J.'j  mars.  Il  vaut 
donc  mieux  admettre  une  simple  erreur  du  notaire 
«pii  a  écrit  l'acte. 


CARTILAIUE  GENERAL  DE    PARIS.  ii9 

547 

1170,  3o  décembre.  —  Bénétent. 

Lettre  d'Alexandre  III  à  Pierre,  cai-dinai  du  titre  de  Saint-Clirysogone ,  Idgat  du  Saint-Siège, 
lui  enjoignant  de  prendre  sous  sa  protection  l'abbaye  de  Saint-Magloire.  —  rlla  sollicite  nos...i 

A.  Copie  dans  un  ms.  de  Pélau. 

B.  Copie  dans  un  ms.  de  .Sainl-Viclor,  coté  II,  -î?. 

Édit.:  (a)  Duchesne,  Ilist.  Franc,  sa-ipl.,  t.  IV,  p.  ôlîô,  d'après  .4  et  B.  —  (h)  LaLbe,  CuncU.,  t.  \,  coi.  lagS.  — 
(c)  Hardouin,  Concil.,  t.  VI,  2'  part.,  col.  1/175,  d'après  a.  —  (d)  Mansi,  Cnncil.,  t.  XXI,  col.  968, 
d'après  c.  —  (e)  Rec.  des  hial.  de  la  France,  t.  XV,  p.  gSâ,  d'après  a.  ■ —  (/)  Migne,  Patrologie,  t.  CC, 
col.  1087,  d'après  d. 

548 

1  177,  i  janvier.  —  Bénévem  '''. 

Bulle  du  pape  Alexandre  III  confiant  au  doyen  de  l'église  de  Paris  et  à  l'abbé  de  Sainl-Germain-des-Prés 
le  soin  d'examiner  un  différend  survenu  entre  le  cbapitre  de  Sainte-Opportune  et  celui  de  Sainl-Ger- 
main-rAuxerrois. 

LITTER\  ALEXANDRl  PAPE  SUPEfi  LSUS  PASCLORLM  ADJACENCILM  CIVITATI   PARISIENSI, 
QIOS    C\NOMCI    S\NCTE    OPORTUNE    SLIS    ANTlOllS    PREBE>D1S     \OLERANT     \PPLIC\RE. 

Aiexander  episcopus,  servus  servorum  Dei,  dilectis  liliis.  drcaiio  l'arisieiisis  ec- 
desie  et  abbati  Sancti  Germaui  dv  Pratis  salutem  et  npostolicain  Ijenedictioaem. 
Pervenit  ad  nos  qiiod,  cumusus  pasciiorum  civitati  Paiisionsi  adjaceiitiunt.  que  ad 
ecclesiam  Sancte  Oportiine  .«pectare  noscmitur.  hacleiius  publions  fuerit,  niiiic  eis 
ad  spéciale  commodum  ejusdem  ecciesie  reductis.  peiisiones  eorum  caiioiiici  ppe- 
dicte  ecciesie  antiqiiis  ppebendis  suis  appiicai'e  contendunt,  nec  pefmilUint  dilec- 
tum  filium  iiostrum,  inaijisti'um  P[etruui].  decaiium  et  capituluiu  Sancti  Gefmani 
Autissiodorensis ,  ad  quorum  oi-dinationem  predicta  ecclesiapeitiiiet.de  iiovis  peu- 
sioiiibus  in  eadem  ecclesia  prebendas  alias  instituere:  iiide  est  ([uod  disci-etioni 
vestre  per  apostolica  sci'ipta  inandamus  atque  precipiiiius  quatinus,  advocatis  vobis 
predicto  decauo  et  clericis  ejusdem  ecciesie.  de  quantitate  prebendarnin  ipsius 
ecciesie  una  cum  eodein  decaiio  stndiosius  inquipatis,  et  pi'ivile|;ia.  si  que  habent 


'    M.  Lrt'wenfeld ,  dans  la  2'  édition  des  TJeg'es/a  fondation  de  plusieurs  prébendes  nouvelles.  Or  le 

de  Jad'é,   n°  12768,  classe  cette  bulle  entre  les  différend  avec  le  cbapitre  de  Saint-Germain  l'Auxer- 

années  1  i(J8  et  1 177;  mais  nous  pensons  que  c'est  rois  auquel  le  pape  a  voulu  mettre  fin  par  la  bulle 

plutôt  il  cette  dernière  année  qu'elle  appartient,  car  que  nous  donnons  ici  semble  être  né  précisément 

l'église  Sainte-Opportune  fut  autorisée  en  1 176  à  de  la  clause  relative  aux  nouvelles  prébendes,  con- 

mettre  en  culture  les  marais  qu'elle  possédait  (voir  tenue  dans  les  actes  de  1 170  que  nous  venons  de 

nos  n"'  008  à  5 '11)  à  la  condition  tpie  le  supplé-  ra|)peler.  Cette  date  s'accorde  bien  avec  le  séjour 

ment  de  revenus  qui  en  proviendrait  ser\ii'ail  à  la  d'Alexandre  III  à  Bénévent. 

Cai-tiil.  —  1.  57 


àbO  CARTULAIUE   GKXEHAL   DK    PARIS, 

i|)si  cli'iici  iul  causiuii  ipsaiii  iiecessaria .  voLis  lacialis  quaiii  ciciiis  exliibi'i'i.  Et.  si 
vobis  coiislitcril  piebciidas  ipsas  secuiidum  staluni  et  qualilateni  ecclesie  sihi  Mitli- 
cieiili's  cxish'ii',  do  iiovis  dlis  peiisionibus  iii  ipsa  occlesia  probendas alias,  coiilra- 
dictioiic  cl  appclhiliuiie  cessante,  auctoritate  iiostia  iiistiluere  miiiiiiif  dill'cratis. 
Si  vero  prodicte  prébende  secuiidum  statuai  ejusdeiu  ecclesie  sibi  sutficientes  non 
simt.  de  illis  novis  peiisionibus  eas  in  eo  <juod  ininusest  siippleatis,  et  dereli(juo, 
si  rpiod  supcieiil,  ad  quaiitilateni  jirebendiiiuni  illarum,  sublato  appollationis 
l'eniedio,  prebendas,  auctoritate  apostolica  Ireti,  (juantocius  inslitualis.  Porro,  si 
utenjue  vestruni  iiiis  exequendis  intéresse  non  ])oterit,  alter,  ascitis  sibi  viris  prii- 
dentibus  et  <liscretis,  ea  nicbiloniiiiiis  exe(piatur.  Datuin  Beneveiiti.  n  nouas 
janiiarn. 

A.  <!o|iii>  (lu  xiii'  sii'-di',  niix  An'li.  nal.,  LL.  'i8i|  (Cai'tulaiiv  de  Sîiinl-GiMiiiain-rAuxori'ois),  fol.  .'il  i". 


.H  9 

1177,  u'i  nvril-y  avril  1  I7S.  —  l'uiis. 

Hcliiiii;|('  cnli'e  les  Hospitaliers  do  Jénisaleiu  et  liaiin'iiiie.  fille  d'Yves  |i'  l'rètre, 
dune  iiiaixii)  sise  à   Paris  el  d'une  \ijjni'  sitiieV  [irès  do  Montreiiil. 

i)i;  KSCVMtiïioM;  rvciv  NOHIS  \li   \MEIJ\\  SLPKII  HIMIVM  PUSTE  VINEE  (JLVM  iiabeiîvt 

JL.\Ï\   MOSTElilOLlM,    l'IiO  01  \I)AM   MEDIETME    CLUSDAM    I)OMISOL\M 
iniiEBVMUS   LLTIU    MAIJMM    POMEM. 

Ej;()  Mamilius,  Dci  jjiada  l'arisiensis  episcopus.  \otuin  iieri  Aoluiinis  oninibiis 
lioininiinis  (juod  llainelina ,  lilia  \vonis  Sacerdotis,  consilio  ainicoruin  suorum, 
sciiicel  liojiviii  aiilii]»resbyleri,  et  Garnerii,  et  Bertrandi  sarcinatoris  vestimento- 
iiini.  (ledit  liahiims  llospitalis  intègre  et  absfpic  oiniii  diniinutione  totani  suam 
partein  \iiiee,  (juain  liabebat  ex  lestainento  patris  sui,  in  territorio  juxta  Moste- 
riolnin.  pio  inedietate  nijusdam  donius  (juaiii  IValres  llospitalis  babebant  ex 
parte  Muberti,  l'ratris  ipsiiis  llaineline,  religioni  llospitalis  niaiicipati,  ultra  Ma- 
;;nuiii  l'onteni  constilule.  liane  autein  donius  coniulacionein  pro  viiiea  lactani, 
lidei  sue  juiamento  in  manu  iiostra  dalo,  promisit  sii|)radicta  llamelina  rataiii 
ac  liiinam  in  peipelnnin  liai)eie,  nec  conlra  <'am  ahipiando  \eiiire.  llujus  rei 
lestes  siiiit  :  IralcM'  Kustaeliius,  Parisius  magisler  donius  Templi,  et  Mai'cellus,  caiio- 
niciis  Parisiensis.  cl  liicliardus,  iioster  cainerarius.  el  Bos,  nosler  janilor.  et  Petrus 
proxniliahs.  \(tiiin  Paiisins,  m  [iiesenlia  nosira.  ainio  ab  Incarnatione  Domiin 
M"C."|,X\"  \u". 

A.   Oii'riiuil  scellé,  iiu\  Arcli.  nul.,  M.   io,  n"  .'i-'i. 


CARTULAIIÎE   CKM'RAL   DE    PARIS.  &h\ 

550 

1177,  ai  uvnl-8  aM-il  1178. —  Mommorkxv. 
\Vnte  par  Yves  de  Gonflans.  à  Simon  ili'  Saint-lJeiiis.  dr  iloiiiniiies  à  Aiileuil  rt  ii  Briliville. 

I)K    \LTOLIO. 

la  nomine  saiiclc  cl.  iiidiviiluo  Tiinitalis.  Ego  Bucliaidiis  de  Moule  Mauriciaco 
iiotuiii  lacio  cuuclis,  laiii  liiliiris  (jiiani  jiresentibiis,  quod  Ivo  de  (joiiflanz  veiidi- 
dit  Svnioni  de  SaiH^lo  Dvonisio  ceiisiim  et  liospites,  et  (|uic([uid  ajMid  Anteoiuin 
liabebat,  et  duos  solidos  et  ii  deiiarios  qiios  a[)ut  Saveias  liabebat,  cuiii  décima  et 
viatura  et  omni  dominio  quod  ad  terrain  pertiiiet,  coiisensii  l{adul[)lii,  IValris  sni, 
a  quo  utniinque  liabebat,  et  assensu  iiostro  de  ciijiis  leodo  bec  erant.  ita  quod 
predictiis  Simon  isia  (»miiia  (b^  cetero  veiideiidi,  doiiaiidi  et  siiscessoribus  suis 
diiiiitteiidi,  vel  ecclesie  alicui  donaiidi,  absque  re([uisitioiie  nostra,  pbMiariam 
habeat  [)otestatein.  Quod,  ut  perpétue  stabilitatis  obtiiieat  iirmaiiientum.  scripto 
conimendari  et  sigilli  iiostri  auct(»ritate  roborari  precej)iiiius.  Actuui  publice  ajiut 
Moiitemmauriciacum,  aniio  Incarnati  \erbi  millesimo  cenlesimo  lxxvii.  His  tes- 
tibiis  :  Matbeus,  Irater  Bucardi,  Reiiaudus  de  Pomponne,  Guido  de'Grooloe, 
Theoliamhis  de  Corvesnere,  lieuandus  Musavell(^  Meiiricus  de  Menil,  Adam 
de  Vilers,  Guillebnus  de  Nuratorre,  Pliilipus  de  Groole,  Heiiriciis  de  Faiel,  lio- 
bertus  frater  cjus,  et  plures  abi.  Fidejussores  sunt  :  Piadulfus  de  Collenz  et  ego 
Bucardus. 

A.  Original,  ,nvcc  (rac"^'<  de  sceau,  aux  Arrli.  nal.,  S.  8i'i,  liasse  Û8,  n"  i. 


551 

1  177,  novcmlire-8  avi-il  1 178.  —  Pahin. 

Donation  par  Pierre  de  \illeneuvi>,  chanoine  de  Sainte-Geneviève,  à  l'église  Saint-Vi<-I(ii-.  d'une  maison 
sise  rue  Chevrnclion,  à  condilion  (pie  ladite  église  payera  quinze  livi-es  à  eliaoun  des  deux  neveux  du 
donateur. 


DE   XV   LUtniS   Oi;\S    r.EDDllUMlS   l'RO   DO-MO    PETIU   DE   VILI.WOVX 


(1) 


Ej;o  jMauiicius,  Dei  {[ratia  Parisieiisis  episcopus.  .Noliim  lacimus  taiii  liiluris 
qnam  presentibus  quod  Petriis  deNiHaiiova,  canoiiicus  Saiicte  Geiioverc.  in  jire- 
sentia  nostra  dédit  ecclesie  Beati  Victoris  in  perpetuiim  in  elemosinani  domum 
suani  quani  possidebat,  non  de  sua  liereditate  sed  per  eiii|)tioneiii,  in  ceiisu  ejns- 


'■'  Au  .w'  siècle  on  a  rayé  les  mots  f  Pétri  de  Villamiva-^  et  écrit  au-dessus  '-Clie' 


Zi5-2  CARTULAIRE   GEXEUAL   DE    PARIS, 

(lem  cfclesic  Saiicli  Vicloris,  in  vico  qui  vocatur  Ghevreceon.  Veruiii,  quoniani 
idem  Pcti'us  domiun  caiulein  prius  duobus  suis  nepotibus  promiserat,  scilicot  Gis- 
leberto,  cauoiiico  Saiicti  Beiiedicti,  et  Pelro  Ghereniaaille,  dederunl  abbas  et 
l'ratres  Sancti  Victoris,  vohmtate  Pétri  de  Villaiiova,  predicto  Gisleberto  xv  libras, 
etEmeliiie,  uxori  Petin  Chieremaailii;,  qui  jani  obiorat,  et  fiHis  ejus  \v  libras.  El 
ipsi,  tain  Gislcbertus  quam  EmmcHna,  uxor  Pétri  jaiu  deluncti,  cuni  Gallero, 
iriajoii  lilio  suo,  preiiomiiiatam  eiemosinam  ecclesie  Sancti  Victoris  in  prosontia 
nostra  concesserunt,  et  fide  intcrposita  juslam  ;;arantiani  de  sua  concessione  se 
portaturos  promiserunt.  Clerici  testes  qui  intertuorunt  :  Joseelinus,  noster  capei- 
lanus,  Symon  de  Sancto  Dvonisio,  Guillcrinus  de  Sancto  Dyonisio,  Herkiinus  et 
Su{][]erius,  canonici  Bcat<'  Aigrie  Parisiensis,  Pioijerus  arcliipresbyter.  Laici  qui  in- 
lorluerunt  :  Rei'nerius,  prejiositus  Parisiensis,  Galterns  Popin,  Galterus  Pbibppi, 
nohcrlus  Bauduini,  Tbeobaldus  Bodez,  Uojferus  Harpin,  BaduH'us  \i<i[orosus, 
Garinus  carpentarius,  Guillebnus  Norniamius,  Guillelnius  Tbolosa.  (}uod,  in^  va- 
leat  oblivioue  deleri,  sciipto  luaiulari  et  svjjilH  nostii  inq)iessione  l'eciinus  cor- 
roltorai'i.  Acluui  pubHce  Parisius.  in  douio  noslra  nova,  anno  ab  Incarnatione 
Doniini  m"  c"  i,\\"  vu",  episcopatus  auteui  nostri  \"vin". 

A.  (_lri;;inal.  avec  traces  de  sceau,  aux  Arcli.  uat.,  L.  S;ij  ii"  i'.i. 


552 

I177-II',M. 


i^cltre  d'Étii'iiiii'  (le  Tournav  ■'-■  alilj''  i\r  S;iiiili_^(iiMievièvc,  nu  roi  de  Hongrie, 
(ûiicliaiil  un  jeuur  Hmijjrois  mort  à  l'aris '"'. 

\o])ibssiino  B.  >'*  Ilunj;arie  regi<*',  Slepbanus,  Sancle  Genovefe  Parisiensis  ab- 
bas(''',  lotiis(pie  ejiisdein'''*  ecclesie  Inunilis  conventus  salutcin '"'  et  gloriain  seinpi- 
(ernani.  Mauileslis  ail  nos  venicntiuiu  indiciis  expeili  siiiuus  quia  juslitiain  (lili;;itis 
et  colilis  veiilali'in.  liée  est  siibliiuitas  reoni  vesli'i  "',  liée  vestri  <;loria  priiiii[ialus. 
Inde  est  ipiod  e\cellenliain  vestrani  scire  voluinus  quia  boue  meniorie  adolescens 
Betlileheni,  qui  apud  nos  in  Domino  requie-scit,  in  sancla  confessione  et  fide  catho- 


'    Etienne  de  Toui-n;iy   liit  abbé  de  Sainle-Ge-  ■''  15éla  111.  roi  d.'  Hongrie  de   iiy'i  à   ii()IJ, 

iieviève  de  1177  à  1  ii)i.  ijui  avait  épousé  Marguerite,  fille  de  Louis  VII. 

*'   Lobil  de  ce ji'une  H<iM<;rois,  mort  ii  Paris  et  '''    \'a>:  rliiustri  \\.  lluiigarie  régi-  (C). 

enterré  à  Suinle-Geneviè\e,  est  insorit  au\  calendes  ''   IVjr.  -de  Sanrta  Genovela  dictus  abbasi  (D). 

de  décembre  diuis  le  nécroioge  de  l'aljbaye  :  f  Obiit  ''    Vur.   ripsiusi  (A). 

lîetlileliem  clericus  (|nid;un  de  Ilungaria.  pro  quo  '"'    Var.   '■Sniiitoni.  etc...-    inancjue  dans   15, 

|);iter  rjns  el  mater  dcderunt  ecclesie  nostrc  pre-  C.  I). 

liosa  orn.-unenla.-i  -''    Var.  rverii  (U). 


CARTULAIRE  GENERAL  DE    PARIS.  ^'o'^ 

]ica,  coram  omnibus,  absque  contradictione  seii  querela  creditorum  aiit  fidcjus- 
sorum,  in  ecclesia  nostra  sepullus  est.  Sed,  cum  nuper  ob  eamdeui*^'  causani  nuntii 
parentuni  ipsius  ad  nos  venissent,  diiigenter  inquiri  fecimus,  an  aliqiio  debito.  sivt- 
apud  cbristianum  sive  apud  judeum  obligaUis  Parisius  teneretur.  Facta  circiter  de- 
com  diebus  bac  inquisitione,  non  est  invcntus  qui,  vel  principabter  vel  secundario, 
predictum  adolescentem  sibi  diceret  obh"gatuni.  Parati  erant  predicti  nuntii  solvere . 
si  quis  sibi  pro  eo  fateretur  deberi'- .  \  erumtanien,  sicut  non  '^^  coniparuit  creditor, 
sic  et  defuit  fidejussor^^l  His  interfuerunt  clerici  de  regno  vestro  Job''"',  Micbael  et 
Adrianus.  ^  aleat  sanctitas  vestra.  et  regnum  vestrum  coram  Domino  roljoietur. 

A.  Copie  du  xiii'  siècle,  à  la  Bibl.  nul.,  ni";,  lai.  liiGS,  foi  79  v°. 

B.  Copie  du  siii*  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  iat.  8566\  fol.  89  \°. 

C.  Copie  du  siï'  siècle,  à  la  Bibl.  nat.,  ms.  lat.  292.3,  fol.  100  r°. 

D.  Quatre  mss.  provenant  de  Tournav,  .Sainte-Geneviève,  Saint- Victor  et  du  collège  de  Navarre  nt  ayant  servi 

à  l'édition  de  du  Molinel,  Mag.  Slepham  abb.  S.  Gcnovpf.  Paris,  rpisl..  p.  iîi. 


553 

1 178-!  179,  i  avril.  —  LAiniN  '■■>. 

Réduction  par  le  pape  Alexandre  III  des  religieuses  de  labbaye  de  Montmartre  au  nombre  de  soixante.  — 
frMgili  cura  nos  converiit  exequi.  .  .  i 

A.  Original,  avec  traces  de  sceau,  aux  Arch.  nat.,  L.  2.3o,  n"  i. 
Edit.  :  (a)  Lœwenfeld,  Epiit. pontif.  roman.,  p.  171,  d'après  A. 


554 

1  178,  9  avril-. 3 1  mars  1  179.  —  Pap.is. 

Vente  à  la  maison  de  Saint-Lazare,  par  OgiiT,  cuisinier  di>  Snint-.Marlin-d(S-r,hani|K.  r-i  S'iliu.'. 
veuve  de  Gilbert  Ib^bod.  du  droit  dVtalilii-  un  aqueduc  à  travers  leurs  vignes. 

DE   FONTE   NOSTRO  REPARANDO  [  ICT  DUCTC   AQLe]       '. 

Ego  Piiilippus,  Parisiensis  arcliidiaconus.  Notuin  esse  volunuis  pi-cscnlibus  et 
luturis  quod  Imbei'tus,  prior  Saiicti  Lazari  Paiùsiensis.  et  ejusdcm  donnis  liali'es 


'''   Frtr. -banc  eamdenii  (D).  di[j|ùmp  de  Louis  \  II  pour  le  même  objet  (voir 

''*   r«r.  raliqind  fateretur  debilii  (A).  n°  ij-jf)),   on   peut    admettre  avec  vraisemblance 

'''   Far.  rnec-^  au  lieu  de  ttnou'i  (.4).  qu'elle  n'est  pas  antérieure  ;i   iiy.T.  Or,  depuis 

'*'  Ici  s'arrôte  la  co])ic  B.  celte   épocpie,  Alexandre    III   n'a   passé   le   mois 

'''   Var.  rrJacobus^  (D).  d'avril  au  palais  de  Latran  qu'en  1178  et  en  1179. 

'''  Jaffé  {Reifesta,  a'éd. ,  n°  iSaoa)  date  celle              '    Les  mots  entre  crocbets  sont  une  addition  du 

bulle  de  1 16G-1 179;  mais  en  la  rapprochant  d'un        mu'  siècle. 


!uifx  CAliTLLAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 

ad  facif'iKliim  af|iie(liictum  j)ei'  viucaiii  Ogeii,  coqiii  Beati  .Martini  di'  Cainpis.  et 
|)t'r  viiieaiii  Soliiic.  iixoris  del'iincti  Gislcberti  Herbodi.  0[;erio  ])redicto  dedcriiiit 
\  s()lid(js(>l  SoliiK!  1111'"  .solidos,  ea  tameii  coiidicioiie  quod,  si  nieinoratus  ac|iH'ductus 
in  lotis  prcdictis  aliquid  vicii  contraxerit,  operarii  predicle  donuis  Beati  Lazari 
pei-  prei'atas  vineas  liberum  inoressum  ol  rejfressum  ad  ipsuni  aqueduclian  ie])a- 
randum  liabebunt.  Cujus  padiniiis  ténor  ni  inviolabibnu  et  inconcnssani  linni- 
taleni  ol)tiiieat,  jiresenleni  eailaiii  sijjilli  nosiri  caractère  et  testiuni  subscriptione 
Iccimiis  corroborari.  Hnjns  l'ei  testes  snnt  ex  parte  0<jerii  :  Galteriiis  ad  Petrani, 
de  Sancto  Martino:  Tlieol)a!dns  Tortus,  servions  Beati  Lazari;  Bobcrtns,  niagister 
acpiednctns;  Herveins.  IValci"  cjiis.  Ex  parte  vero  Soline:  Gniardus  Herbodus.  filins 
Solini".  cni  pio  consensn  dati  snnl  a  prefato  priore  dno  solidi.  Actnin  Parisins, 
aniio  Doniinice  Incariiationis  m"  c" lw"  vm". 

A.   Oipif'  (lir  ^rii'  sircle.  oiix  Arcli.  iiiil.,  MM.  3  in  ((i.iriui.nirc  île  Saint-Lazare),  fol.  38  r'. 
1!.  (iiipi»  iiinjpriw>.  ,-iii\  Arcli.  iial.,  S.  (i(;;!(|,  n"  1.  d'après  A. 


1 178,  9  avril-3i  mars  11 79.  —  P.^nis. 

Don  par  le  cliapitre  de  Sainli^-O[)]iortiiiii'  à  la  maison  fli-  Sainl-Eazar.' 
lie  cinq  arprnts  di'  pré  moins  un  quarlior. 

DE   riiATIS    SAXCTE   OPPORTUNE. 

Ejjo  Pbibppns.  Parisiensis  ai(dii(baconns.  Notnin  esse  vohiinns  jiresenlil)ns  et  fn- 
liii'is  (piod  canonici  ecclesie  Sancle  Oportuix'  Pari,sieiisis.  intnitn  jiietatis  et  pre- 
cnin  noslrarnin  iiiterventione,  qninqne  ai'pennos  pratornm  nnn  qnarterio  minus, 
adjacentinin  cab'cati^  qna  itur  ad  Sanctnin  Lazarnm'''.  snb  aniino  censn  xii  deiia- 
noinm  t\v  (piolibct  arpenno  doinni  Sancti  Pazari  Parisiensis  in  perpctnnni  possi- 
(b'ndos  cesserniit.  (hiod  ne  aliqna  po.ssit  oblivione  deb'ii,  preseiitem  cartani  si|;iHi 
uostri  caractère  et  ti'stiuin  subscriptione  feciiniis  roborari.  Hnjns  rei  testes  snnt  : 
Pio|jerius  aicln|ircsbiler.  Ilerveius,  Uenaribis  de  Nnisi.  Willebnns  de  Bonzies. 
presbileii.  \cliini  l*arisins  piil)lice,  in  curia  nostra.  aiiiio  Doniinice  Incariiationis 
h"(;"  i.w"  Mil". 

A.    Oriî;Hial,  aver  Irares  il.,-  scoau,  au\  Arrli.  liai..  S.  fiO.'i.'i .  11"  1. 

li.   Copie  (In  Mil"  M.Vle,  aux  Airli.  nul.,   \1M.  -j  1  o  (  Carlniaire  de  Sainl-I.azare),  fol.  38  v"  el   iot>  v". 


Celle  eliaussi'e  élail  le  jn-iind  eiieiiiiii  de  Saiiit-T)eni-. 


(:\rtl:laii)F.  (;i:nei!AL  de  PAnis.  ^55 

5  56 

II7.S,  <)  aMil-:ii   iiiaiN  117'J. 

Cliiii'lc  ili'  l'liili|)[)i'.  .'ircliiJiacrc  de  Paris,  n'jjlaiil  un  diUrreiid  liilre  If  [irieur  de  Saiiitd.azare  di'  Paris, 
et  Lisiai'd  it  Eli>ablli,  sa  fi'iiiiin'. 

DE    LISIARDO. 

Ejjo  PIlilippiis,  Paiisicnsis  arcliidiaconus.  Aotuin  esse  volumus  preseiitibus  et 
liitiiris  (|iiod ,  ciuii  Lisiardus  faber  et  uxur  ejus  Elisabeth  adversus  Ynibt'itiim .  prio- 
rem  Saiicti  Lazaii  Parisieiisis,  et  uiiiversos  ejusdem  domiis  fiatres  queriinoiiiaiii 
intendeieiit  ut  vel  deceni  et  iiovein  bbras  obtiiierent,  (jiias  ab  eodeiu  Lisiardo, 
cuiii  oliiii  se  domui  ipsorum  prêter  assensiiin  uxoris  sue  addixisset.  acoeperaiit. 
vel  taiii  i])se  quaiii  uxoi'  ejus  in  fraternilate  eorum  adiiiitterentur,  et  i])si  c  contra 
douiuiii  et  oiiines  agros  et  viaeas  Lisiardi  et  uxoris  ejus,  qiias  janidictus  Lisiardus 
eis  legaverat  post  obitum  utriusque,  liabere  contendereut,  mediaiitibus  bonis 
viris,  in  [)resenlia  nostra  hoc  modo  transegeruiit  :  quod  sepediclus  Lisiaidus  et  uxor 
ejus  querele,  (|uani  vel  pro  nienioratis  deceni  et  noveni  libris  vel  pro  IValernitate 
ipsoiuni  babenda  intendebant,  renuntiaverunt,  et  ])redi(ius  prier  et  janidicte  domus 
Sancli  Lazari  fratres  menioraluni  Lisiardurn  et  uxoreni  ojus  a  fralernilale  sua  ciii 
se  addixerant  absolvantes,  donium  et  omnes  agros  et  vineas  suas  jure  liercdilario 
in  perpetuuni  possidendas  utrique  remiserunt.  Ouod  ut  inviolabilcm  et  inconcus- 
sani  firinitateni  obtineat,  presentem  cartani  si{;illi  iiostri  caractère  et  tcstiuni 
subscriptione  fecinms  niuniri.  Hujus  rei  testes  sunt  :  Adam  canonicus,  Drogo  cai- 
nifex,  iMarsilius  seutor,  Stepbanus  cordarius,  Willelnuis  Irater  ejus,  Renerus 
tim|)anarius,  Boninus  l'aber.  Joliannes  candjitor,  llerbertus  Tisons,  lîenedictus, 
campanarum  l'usoi-,  Jobaimes  marescallus,  Willelmus  timpanarius.  Actum  anno 
ab  Incarnalione  Doniini  millesimo  cenlesimo  lxx^vui". 

A.   (^opip  du  \m'  siècle,  mn    \icli.  nat.,  MM.  a  i  n  (  Catlidaiie  du  Suiiil-Lazaro),  loi.  ;i(j  r'. 


557 

I  17S,  II,  juillet.  —  Latihn. 

ISidlc  du  |ia|ir  Ali\aiidri'  lit  coiilirruanl  les  |invil('Y|i'S  accordi^s  pr  ses  prédécrssrui's  à  laldiavi'  i\f  Saiulr- 
Geneviève  :  "Eicrt  e.\  susceple.  .  .  Caiicllr  vrsliv,  videlicet  capeila  de  Monte,  Saiicti  Medardi,  Saiiiie 
Genovele  de  Civilate,  eaiumqui'  eaprilaiii  in  eadiin  libi-rtate  pernianeaill  quain  tenipore  clericoiiirn 
liabuei-nnt  el  nunc  liabeiv  noscniilur.  .  .  r, 

.\.  Copie  du  viu'  siècle,  à  la  liilil.  Saiiile-Geiieviève,  El.  26  (Carlulairo  de  Sainte-Geneviève),  p.  17. 


456  CARTULAIUE   GENERAL   DE    PARIS. 

5.58 

1  178,  o3  jiiilld-:ii  mars  I  17'.). 

Pcn]]i.-.Miiii  ai.-(iir(lrf  par  IIiijmks,  alihé  ilr  Saiiil-Gi'i'iiwirwlcs-l'n's,  à  .Vdain,  lils  de  Durand  le  cliarpontier, 
(le  Mdiilrciiil .  self  di'  l'aljiiayr,  de  si'  luarirr  ave(-  (!illr.  (iili'  d'HiTvé,  sitvc  de  Notrr-Danie  de  Paris,  à 
ciinditioii  ([Ml'  les  l'idaiils  à  iiailre  appartiendront  par  nioitir  à  l'abbaye  de  Sainl-derinain-des-Prés  et  au 
cba[)ilrc.  —  '-NoxiTiiit  pnsrnli's  pariliT  et  luliiii  (piod  inlcr  .Idani .  .  .  .iVctuni  anno  Iiicarnati  Verbi 
M'  c"  i.vx"  Mil",  pfouiolioiiis  nosti'r  sepliiiio  dcciriio '"' .  .  .  i 

A.  Oriijliial  on  forme  do  cliirojjniplio,  avec  Iracos  de  iloux  sceaux,  aux  Arcli.  uat.,  L.  753,  n"  g. 


559 

117S,  a\ant  le  i"  août  '='. 

Notice  des  d((Maliiin>  laites  pai-  Simon  de  Pnissy  el  Simon  do  Saint-Denis,  pour  l'entretien  des  cbapelains 
de  l'église  Saiiil-Denis-du-Pas''\ 

LITTliRE   FLNDACIOM.S  PREBIÎM»  \Rl)I  S\NCTI  DYOMSll  DE  PASSU. 

lu  iiouiiiic  saiicle  ci  iiidividue  Tiiiiilatis,  amcii.  NuUiiii  .sit  omnibus,  lam  lulu- 
ris  (jiiam  piesciiLiljiis,  (]uia  magister  Syiiiuii  de  Pis.siaco  oi-aloi'iu»i  Beati  Dyo- 
iiisii  de  l'assii  carilatis  vi«danlia  lestiluciu  dispoiieiis  ,  xw''  lilji-as  ad  reddituiu 
eiuendum  iii  usiiin  sacerdolis,  ibi  pro  anima  sua  et  parenlum  suorum  perpetuo 
s(^ivitui'i,  pcr  maiium  Hosmuudi  IVatris  .sui  babcndas  Icgavit.  Hosmundus  vero  illas 
ad  emtuidam  Gilk'berli  vicecoinilis  (jorboileiisis  decimam  de  lîonoilo  tali  couditione 
ti'adidil.  nt  sacei'dos  ille  siugidis  amiis  duos  modios  pui'ioris  frumeuli,  quod  in 
commmii  gi-aiiaiio  essct,  cxcepto  illo  (piod  de  redditibus  \ocalui',  ad  minam  régis 


'"'  .\niis  ijjnoiiins  de  (jiiel  jciiii'  l'abbé  Hugues  de  l'annoV  i  lyS,  en  ce  cas eetle  ebarte  se  placerait 

faisait  ])arlir  les  anni'es  de  son  abbatiat.  Mais  son  eiilie  le  ij  avril  et  le  i"  aoiît  1178.  Mais  peut-on 

prédécesseur,  l'abbé  Tliibaud,  était  mort  le  aSjuil-  sii|iposer  (pie, dans  un  acte  rédigé  devant  lecbapilre 

Ict  ii(i:>.  de  Paris,  on  ait  adopté  une  façon  de  compter  les 

''    Los  données  ebronoloeiipies  eiiolennes  dans  aimées  de  Maurice  dont  on  ne  trouve  aucun  exem- 

retle  ])ièce  sont  diiliciles  à  concilier.  I.a  Ai'  aiiiu'e  pie  dans  lnus  les  actes  l'nianés  de  ce  prélat  (pii 

de  Louis  Vil  va  du  1"  août  1  1  yy  au  1  "  août  1  1  yS;  nous  i-eslenl  '' 

la  iç)' année  de  \lamicedi!Snlly,de  ijoxeiiibi-e  1178  '''  Dubois  a  publié  cette  cliarto,  mais  en  la  cou- 

à  novembre  i  lycj.  j'diir  l'aire  aciniilei-  ces  dates.  jiaiit  de  laçon  à  en  faire  deux  ])ièces  distinctes.  Il 

il  faudrait  ailmellre  ON  bii'ii  ipi'oii  a  conipli'  ici  les  en   a   donne  la   pieniière   moilii!,  jiisipianx   mots 

aimi'es  de  Maïuiio  de  b.  nioit  di'  snii  pii'diVesseur.  ■•eadeiii    loina    reiiperet  1 .  sous  la  date  de   11/48 

ce  (pii  placorail  colle  eliarlo  enlre  le  -j.-'.  jnillol  et  ( ///.s7.  err/ov.  l'uiis.  .  I.  II.  |).   iiAl,  et  la  seconde 

le  1"  aoiil   iiyiS;  ou  enccico  (pi'iiii  a   pris  comme  nioilié .  à  partir  des  mots -lloriiin  promotus  cxem- 

poinl  de  di'pait  di'  sa  1  (f  amn'o  le  commencement  plo.  .  .  1 .  sous  la  date  de  1178  (ibid.,  p.  1 15). 


CAHTLLAIUE   GÉNÉRAL  DE   PARIS.  'i.J7 

communem  iiiensiiratus;  ol('i(|uo  sexlariuai,  ad  cjusdein  oialoni  Iiimiiiari',  in 
festo  saucti  Ueinigii,  siiio  iilla  dilatione  vcl  coiitradictioue,  lialjerct.  Do  |iaiic  veio  et 
viiio  Quadragesiiue,  (jiioijno  modo,  f[uocumqac  lempore  dislribiiercUir,  etsi  [ler 
toluiii  aiiimin  durarel,  i|iiaiilniii  uiius  ex  niaiisionariis  caiioiiicis  lialx'i'cl ,  exceptis 
sepleni  laodiis  ecclesianiin  île  ([iiilnis  lialjore  mdli  non  caiioim^o  licel,  pro  (pio- 
nuii  laiiicn  rcconpeni^aliDiie  a  capitulo  slalulum  esl  iil  duos  riiiiiiciili  sexlaiios 
cuiii  duoLiis  pi'cdictis  modiis  aiimiatiin  iii  eodciu  Icsto,  l'adciu  mina,  lerijK'iel. 
Postmodum  Hosniuiidus,  Iralerpredicli  Syiiionis,  cjus  pia  seculiis  \esli;[iii,  x^libras 
ad  eniendiun  reddilum,  allcri  saecrdoti  qui  Dec  iu  eodciii  oratorio  dcsorvirct  as- 
siduus,  doiiavit.  Ad  liiijus  aulcm  iiirromenliim  Ijeiielicii,  miiiiilica  noslri  capituli 
caritas  quaiituiii  coiiccssci'al  piioii  sacerdoli  taiiUimdcm  loiiccssiL  allcri.  Ficma- 
tum  est  auteui  a  capitulo  ut  uulli  [)rediclis  beHefioiis  inveslianlur,  iiisi  piius  ordiiie 
sacerdotii  lungautur;  pi'etei'ea  sacerdotihus  in  se|iedicla  capella  coiislilulis  piciiam 
in  niatrici  ecclesia  divini  ollicii  adminislrationeni  et  inihi  vice  inlej;ra  canonici 
fun<]i,  scilicet  et  misse  celelualioiiem  in  inajori  altari  ca[iilulum  concessit.  Hoiiim 
pio  permotus  exemple,  Svmon  de  Sancto  Dyonisio  duos  alios  sacerdoles  ibidem 
assensu  tocius  capituli  coustituil.  ad  quorum  usuin  lies  pailcs  molendini  de  Ge- 
nesleio  cum  qninque  arpeiniis  vincarum  et  terra  arabili,  eidem  molendino  adja- 
centilnis  donavil.  Nostrum  antem  ca[)itulnm  qnarlam  parlem  que  sua  eial  illis 
adjecit  et  illos  duos  in  ea  [)leniludine  l»enelicii,  dijjiiitatis  et  ollicii  in  (|ua  prioi'es 
suscepcrat,  suscepit.  llli  vcio  mi'"  sacerdoles,  omnibus  missis  qml)ns  licuerit  pro 
animabus  predictorum  oracionem  propriam  dicere  ter  in  ebdomada  pro  li(b'libus 
delunctis,  nisi  lestum  liabcns  oclabas  \(d  alia  conqieleiis  excusalio  inicrcesserit, 
celebrare  et  assiduilatem  mati'ici  çcclesie  exibere  teuentur.  \eriim,  ut  boc  ralum 
et  (ii'inum  permaiierel,  presenleni  carlam  fieri  voluimns,  et,  ne  posset  a  pos- 
tcris  inlriufji,  sijfilli  noslri  aucloritale  lirmavimus.  Data  publiée  l'ai-isiiis,  in  ca- 
pitulo Béate  Marie,  anno  Incarnali  Verbi  m"  c"  lxxviu",  Lu(b)vici  re<;is  xu",  iVlau- 
ricii  episcopi  xvun".  Si<;num  Harbedauri  decani.  Signum  Galleri  piecenloris.  Signum 
Pbilippi  arcliidiacoui.  Signum  (iraciani  arcliidiaconi.  Signum  (iiiardi  arcliidia- 
coni.  Signum  Gakjuis  succentoris,  presbiteri.  Signum  Jocelini  capellani.  Signum 
Galteri  presbiteri.  Signum  Symonis  diaconi.  Signum  llilduiui  diaconi.  Signum 
Odoni  diaconi.  Signuui  Balduiui  subdiaconi.  Siginim  ^\ill(■lmi  subdiaconi.  Si- 
gnum Ilervei  sulnliaconi.  Si;;iunn  Ste[)baiii  j)ueri.  Signum  Mauricii  jiueri.  iJala 
per  nianum  Pétri  cancellaiii. 

A.  Orif;inal,  ovnc  (rares  de  sroaii,  aii\  Arrli.  nal.,  S.  S63,  11"  ■>. 

B.  Copie  (lu  viv'  siiVlo.  aux  Arrli.  nal.,  LL.  176  (Grand  Pasionil  dr  XulTe-Daiiir),  p.  --:,!,. 


'i:)8  CAIiTLLAlUE   GKNKIIAL   DK   PAIUS. 

560 

117JS,   i"  oclcilnv.  —  l''nA3C,iTi. 
lioiiliiiii.ilioii  |i:ii-  II'  |)ii|)i'  Ali'\;mdri^  111  do  loutos  les  pusscssioiis  du  rliiipili'i'  de  Sniiiti^-Opiioi-tiiin'  di'  Paris. 

rrPic    postulacil)  MlllllllallS.  .  .  v 

\.   (:n|,if  >lii  viir  -\ri\ii,  aux  A.rh.  uol.,  LL.  9:;  (Cirliiliiin'  ilr  Saiiilo-f J|)|j»rliine ) ,  loi.  .'io  \'\ 
[',.   (,.i|,i.'  n.ll.il.  .lu  y.,jiiillrl  i'i5'i,aM\  Airh.  liai.,  I,.  .")(i(l,  n" /|. 
C.   (;"|iic  ilii  wiii'  siri  Ir,  aux  Ai'cli.  ual.,  l.  :>M ,  11"  '1  lus. 

K.lil.  :  (n)   F,-lil,i,.|i,  Ihsl.  ,1e  InvilU-  lie  Pin;s,t.  III,  J..  .3'i.  — (6)    \lij;ni',  l',HrMg,c,  I.CC,  Cul.  iiS5,  d'après  «. 


561 

1178  011   I  |S(I.  —  l'-inis. 

AceiisRiiiciil  d'unr  maison  siluiie  di'vaiil  Saiiil-PictTC-aii\-I!criirs. 
l'ait  |iar  Isonibard,  prieur  d.'  Sainl-Kloi,  au  prnlll,  de  l'IliUrl-Diiii. 

iiK  HOMO  i)i;ri\(;Ti  sontanm  in  vico  s\n(;ti  im;tri  \n  hoves  ante  ecclesia.m 

TIIADITA  MACISTRO  .1(111  \\M   I)E   IllUSnCO  l'IîO   \V   MBIUsCl 

R;;()  Isiimhardiis,  |irior  Sancti  Kli{]ii,  cl  lotus  ojnsdeiii  orclcsic  convontus,  nolum 
lariiniis  riiliii'is  cl  |)resciilil)ns  (juod  (loiiiiim  f|iiaii(lnm  ad  nostruiii  ceii.suale  per- 
liiH'iilciii ,  (MIC  liiil  Siislaiii'-'  filii  Gariicii,  aiilc  Saiicliiiii  l*c|i'iim  de  l^oltiis  sitam, 
li()s|»ilali  l>catc!  Marie  |uo  \vi  denariis  ceiisiialiNiis,  l)ei  iiiliiilu  et  tain  domiiii  B[ai-- 
liedaiiii  |.  I*arisieiisis  d(^raiii.  (juam  iiiajjisiri  llildiiiiii  inlerventu .  in  jierpetuiiiii  te- 
nciidaiii  coiicessinnis;  c(i  (|iiideni  tciioi'c  (|iiii(l,  si  ikis  |iei'  doiiacioiu^n  \el  (.'ni|)ti()- 
iicin  ' .  vcl  ali(|ii()  aiio  modo.  ali(|iiid  ar(jiiii'ei'e'')  coiitijjiîi'it  quod  ad  eomni  ceiisiiale 
ncriiiical.  iioliis  coiidiuiia  vice  in  tanto  d(d)eanl  l'cspondcrc.  Onod  wt  ratinn  et 
incoiirnssnin  perinaneat,  pi'csentein  cai-|ani  sid»  ex  rojp'aplio  seriplani  si|;illi  iiosti'i 
caraclerc  lecinui.s  roborari.  Ilujus  rei  siiiit  Icsics.  nioiiaclii  :  Lanil)ei'lns  snhprior, 
lîei'iiialdiis*'^  de  rineserrai,  lliiiioldiis,  Ilidialdiis,  .lolianiics.  jji'csliileri;  Piadnl- 
pliiis,  (laiiliidiis,  Adam,  dyacoiii;  llcivciis  snLdvH^onns;  Johaimcs.  (iaiiinis, 
piieri;  \n(lreas.  Tliomas,  seivienles.  De  Domo  Dci  :  Adam,  IioIxtIiis,  preshiteri; 
lîaldiiiiiiis  de  Saiiclo  (Ihiistoplioi'o,  ina(;istei-  Giiardus  de  Sancto  Dyonisio.  (iohoi'- 
lus  sciiplor,  Tlicolialdiis  Divcs.  \alar(liis.  l\o  panelarms,  \ll)eiliis  filiiis  eJMS,  ci 
Mallicus  aiiril'aher,  (Jiiido  serviens  Tlieolialdi  l)i\itis  "',  lialdniims  snlor  de  l'arvo 


I  »)■.  --De  diKMii  Siisliuii  lilii  (lariici-i-  (A).  ''■  \'(ti:  rr\.'l  cniplidiii'iM  -  iiiaiii|ur  dans  li. 

'     l,'(iri;;iiial  dcvail  pnrlrr  •Sidlaiii-,  cl,  la  ror-iiic  ''  Var.  -adipiircrci  (  1!  ). 

-SonI,- !■•  .  ipirii  iiii,  li^iiiis  dari^  le  lilrc  de  la  eu-  '''  \  ci:  ff  liciialdus-  (111 

pir   \.  duil  .''liT  cnri-iiM'c  l'ii  rcSdiUaiiiiii.  '"'  \ar.  rr sci-vicns,  Tlirolialdiis  Duns' 1  li). 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  459 

Ponte,  Mcliolaus  proco,  Duiandus '''  preco,  GaulVidiis  actioiiariiis,  I^(llJl■l■Lll^ 
siitor.  Actiiin  publiée  Parisius,  in  capilulo  nostro,  anno  ab  Incarnation*'  Douiini'-' 
M^c"  L\\°vni"^-^'. 

\.  (;ii|iie  Ju  Mil'"' siècle,  aux  Arcli.  ili'  l'Assist.  piibl.,  Carlul.  A  ili'  l'Hùli'l-Diru,  fol.  io5  v°,  n'  102. 
lî.  i:n|ii,.  (lu  Mil'  fittlo.  iai\  Arrii.  (If  l'Assist.  publ.,  Cnriul.  C  ik'  rHol./1-Di.™,  fol.  1  :i  r",  n'  'i::. 


5()2 

1179,  i"  .-uril-iri  avril   1  l.SO.  —  AtMOtns ''''. 

Affrancliissenienf  de  cens  nctroyé  par  Gautier,  cliiimbfier  du  roi  I.nuis  Vil. 
il  rii('i|iital  Saint-Gei'vais  de  Paris. 

In  noniine  saiicte  et  individinî  Ti'initatis,  amen.  E<;o  Galteius,  ie;;is  Fiancotiini 
ramerarins,  notuni  esse  vobimus  prosentibu.s  et  l'iiLuiis  ipiod  nus  einnnitateni  el 
quietationeni  su|)ei'  qiiadam  dmiio  Garini  cementarii,  in  atiio  Sanctornni  Gervasii 
et  Pi'otliasii  sita,  (jiiain  idem  Gaiiinis  et  fdius  ejus,  Ilarclierus  sacerdcs,  ad  h()s[)i- 
tandos  paupeies  Chiisti  donavei'iint,  a  predecessoribus  nosti'is  iaelani,  latam  lia- 
betnus,  el  eandem  domuni,  tam  a  (piatuor  denarii.s  (juos  janidictis  predece.s.soi'il)Us 
nostris  annuatini  de  ceiisu  persolvebat  ([uani  ab  omni  aliu  jure  et  consuetudiiie,  iii- 
luitu  Deietanimaruni  nostrarum  reniedio,  Hberam  et  quietani  in  perpetiium  clama- 
mus.  Quod,  ut  raluni  et  incuncnssuni  permaneat,  [tresenteni  eartam  sij^jilli  nustri 
aucloritate  et  testiuni  subscriptione  l'ecimus  roborari.  Testes  sunt:  Pbib'jtpusarclii- 
diaconus,  Adam  llarenc,  Petrus  marescalcus,  Pbilippusel  l  rsio,  filii  luislri.  Acliim 
j)ublice  Nemosii,  anno  Verbi  Incarnati  m^c'  l\\i\". 

A.  (tri;;ina!,  an-r-  Icaces  do  sceau.  aii\  Aicli.  nat..  S.  'iij'ii.  11'   ■:  (niim-  K.  ■!.'),  n"  .")''.) 

B.  Vjrlimiis  du  5  f,:-vrioi-  1081  (n.  f.l.  doimi'  pnr  rolllcial  d.>  l'aii^.  aux  Airli.  iial..  S.  'iiiHi.  n"  S. 


5(33 

1179.  !"  nvril-if)  aM-il  1  LSO.  —  l'Anis. 

Itiiii  par  flaiilier.  flianibrier  du  roi  Louis  Vtl,  aux  ermites  du  bois  de  \  incerHics. 
d'un  moulin  sis  à  i'aris  près  du  Grand  Pont. 

DE   IIOLENDINO   DOMM    GALTEIU. 

In  nomine  saiicte   et   indiviiUie   Trinitalls,  amen.    Ludo\icus.  Dei  i;ralia  Kraii- 

'''  Var.  -Lovellus-i  (B).  Tardif  a  classé  celle  [lièco  à  1172  {(Àirl.  fies  rois, 

'^'  l'ai:  -Domini'!  manque  dans  A.  irti'ii).  La  inêmeerreura  t'IécommiseparLucliaire. 

'''  Var.  "millesimo  cenlesimo  oclogesimoi  (A).  Ilisi.il/s  insiiini.  iiioiinrcli.  smis  In-:  jimnins  Cmjii'- 

'■'  Par  suite  dune  mauvaise  lecture  de  la  date.  linis,  t.  11.  p.  2f)i|. 

58. 


àCiO  G  A  II  TU  LA  IRE   GE.XKHAL   DE   PARIS, 

coruiii  l'cx.  .^ovciiiil  uiiivfi'si ,  prcsoiites ])ai'ilor ac Ciiliiri .  ([iiod  Gallenis.  caiiierarius 
nosicr,  |)i'o  lemcdio  aiiiino  sue  et  aiiiicoriini  suoiiim.  iDolcndinuni  (jnem  liahebat 
l'ai'isiiis  ad  Ma;;iiiuii  Pdiilciii,  IratiMhiis  Viooiic,  iii  presi'ulia  iiostra,  assciisu  Ave- 
liiH'  nxurissue  et  filioiiiiii  suoruin,  in  ('leiiiusiiiaiii  dcdil  el  )ici'|)('tuo  possideiidum 
coiiccs^-iL  Kl,  ut  hoc  diiiiuui  p('i|i('tuaiii  ol)liiieal  lirinilaloiii ,  presenteni  cartain, 
salvo  oniuinni  jnic,  si;;illi  nosti'i  ai:ctoiitalc  ac  rcfjii  iioujinis  cai'actere  subter 
auiiolalo  leciiuus  couliriuaii.  \(ium  l'aiisius,  anuo  al»  liicarnatione  Doniini 
M"  r,"  i.w"  i\";  aslaulibus  in  palatio  iiostro,  (juoniiu  uoiiiiua  supposila  suiit  et 
sij;na.  Sijjniiui  coiiiilis  Toobaudi,  dapifcri  uostil.  Sijjuuiii  (iiiiduuis  buticularii. 
Si;;uuui  ricjfiuaudi  cauii'iarii.  Si<;iiuiu  liadiilplii  coiislidiularii. 
Data  pcr  uiauuui  re{;iaMi,  vacante  [niouoiyi'ainiiic)  cauccll;iri;i. 

A.   Orijiiiial,  im\  Anii.  n.il,,  S.  ASi;,  n"  9  (MiiM^e,  11"  iS3). 


1179,   t-  avril- i(|  jviil  1  18(1.—  I>iT,rs. 
Accord  enlie  la  luaisou  de  .Saiiil-Enzai-f'  et  Ir  prieuré  de  Saiiil-lllui  an  snji'l  d'une  censive. 

I>K  CEN'SU  SANCTI    ELIfUI. 

Sciant  pi'csenics  ac  posicii  quod  de  consiva  rpiaui  lufirnii  Sancii  Lazari  l*ai'i- 
siensis  Icncnt  a  Sancio  l'>l(';;i(),  cnui  a  pi'iore  Sancii  Klcnii  infiruii  submovorcntur 
et  coficrcntur  ad  M'ndcnduui  ccnsivani,  farta  est  inicr  ros  conipositio  lalis  atque 
cnncoriha  super  liac  ccusiva.  (|uod  douius  Sancii  [>azaii  de  illa  l'cddil  annuatini 
l'ciisuin  a  priori  ((insucludinc  dupplicaluni.  Kl  hoc  paclo  Iliscniljardiis,  prioi' 
Sancti  l'J(';;ii,  ('\  asscnsusui  capiiuh .  couccssil  donmi  Saiicli  Kazari  prcdictani  ceil- 
sivani  hhci'aui  cl  (piiclaui,  cl  ipiod  ad  vcndcnduni  illaui  inlirnn  ullcrius  non  pos- 
sciil  cojji.  \  crunilauicii .  si  ahipia  neccssitalc  iidlrivi  islam  ceiisivaiu  aut  ahipiid 
de  ilhi  veiidere  veliiil,  hoc  sibi  hcet,  sed  cpiod  Miiihluiii  l'iiei'it  ad  prioreni  census 
constietudinein  re(hbil.el  piioi'  Sancti  Kh'jjii  suas  vciKhlicuies  Inib'  haliebit.  I^oca 
aiilciii  hupis  cciisiM'.  (h'  (piihiis  (huiiiis  Sancii  Kazari  cciisuiii  Sancio  l'".le;;io  reddil. 
suiil  hcc  :  De  (cira  (h'  (Ihauiiiuul .  \\i  (huiarios;  *h'  claiiso  ll;u  Iiilni ,  \\  deiiarios;  (h' 
doiiio  Sancii  Mcih'nci ,  11  (h'iiai  10s  cl  (dicihiiu:  ih'  chaïuciis  Tihiriose ,  iiir"(leiiarios; 
de  (huiio  l)crliiiii(h  lallaiidai'ii .  nu'"  (h'iiarios;  (h'  (hiabiis  doiiiilius  (pic  -nul  ad  \\;\- 
chacrani  inediain.  \u  (h'uanos;  (h'  ilhs  (pie  habeiil  ad  Saiicliini  l'aiihiin.  \n  (h'na- 
nos.  Siiinuia  prions  census:  \  son(his  cl  \  di'iiarios  et  obobini.  Suinina  (bippbcali  : 
\  soh(his  cl  \i  (h'uarius.  I  I  aiileiii  hoc  laliiiii  ac  >laliih'  |iciiii;iiicrcl .  prescnlis  pa- 
|;nie  incniorie  coinuMMuhiluni  csl .  ipic  pcr  c\  rojji'aphinn  (h\i(hlur.  cl  auclorilale 
si;;ilh  ])rioi'is  Sancii  Kh'jjii  cl  Ic^liiuouiis  \iroruin  ronhnnalui-  (pioiiiin  subscripla 
suiil  iHuiiiiia.  I'',\  jiaric  iiionac  h(Hiiui  ;  I.aitiliciius  vidipi  inr.  .bdiaiiiics  cfinlor,  (Jna- 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  461 

rinus  Rufus,  Radulfus  diacoiius  et  Adain  diaconus,  [lerveus  sulxliacomis,  Andréas 
cocus,  Thomas,  famulus  prioris.  Ex  parte  vero  iiilirnioruin  :  Aimaiiis  sacerdos, 
et  Radulfus  clericus,  et  frater  Riclierius,  et  frater  Guido,  et  TheoLaudus  Dives,  et 
Guarinus  conies.  Actum  publiée  iii  ciauslro  Sancli  Elejjii,  anno  Incaniati  \erbi 

M''C°L\\"IX". 

A.  Original  en  forme  do  cliirograplip ,  avec  traces  Je  sceau,  aux  Arcli.  nul.,  M.  .jo.  ii'  'i. 

B.  Vidimus  de  157.3,  aux  Arcli.  liai.,  M.  .'io,  11°  h  his. 

C.  Copie  ilu  viiT  siècle,  aux  Arcli.  iial.,  MM.  tM  0 ,  loi.  62  r" 


56.5 

1179,  i"  avril- 19  avril  1180.  —  l'viiis. 

Accord  entre  rilùlel-Diou  et  les  reiifjieiix  de  Sainle-Geiieviève,  an  siijel  irinii>  place  sitiic'e 
devant  la  chapelle  Sainte-Geneviève,  d'une  ruelle  contiguë  à  celte  place  et  de  deux  maisons. 

DE  PL\TEA   QUE   EST   AME   C\PELLVM    SWCTE   GENOVEKE  <'*. 

Ea  que  perheniiem  sui  inomoriani  desideraiit,  ne  forte  oMivioiiis  deleantur  in- 
vidia,  soient  litleris  annotari.  Inde  est  quod  ego  Stejiliaiius,  Ri'atc  virjfiiiis  Geno- 
vefe  dictus  abbas,  lotusquc  ipsius  ecclesie  liuniilis  convciilus,  notuin  ficri  voluinus 
tam  futuris  quam  presentibus  quoniani  erat  inter  nos  et  liospitalein  donuini  Béate 
Marie  Parisiensis  contenlio  sup(!r  quadani  platea  ,  que  est  in  censiva  nostra  ante 
capellam  Beale  Genovefe  et  débet  nobis  vi  denarios  census;  nobis  assi'rentibns 
eandcm  plateam  nostrani  j)ropriam  esse,  ministris  auteiu  ])redicti  xenodocliii  di- 
centibus  predictani  plateam  jure  proprielatis  ad  eandeni  donniin  venerabilem 
perlinere;  item,  cuni  in  eadem  rensiva  nostra  pr<'fato  xcnodorliio  duas  domos 
Hugo  de  Castello  Forli  in  elemosinain  dedisset,  j)ro  quibus  i\  deiiaiii  census  sin- 
gulis  aiHiis  nobis  solvebantur,  nos  ad  venditionem  illaruin  doinoiinii,  secunduni 
consueludinem  ecclesiarum  Parisiensium  posl  annuni  et  dieni  ex  qiio  eas  [lossidere 
ceperant,  premissi  venerabilis  loci  pauperes  monebanius;  rursiis,  (pioiiiain  duos 
denarios  census  in  contigua  siq»radicte  platée  ruella  liabenins  "t  ila  in  smiiiiiain 
xvn  denarioruni  |)reMoiHinalus  census  consurgit.  Pro  bis  oninibiis,  iil  inler  nos  et 
hospitalem  domuin  pax  et  concordia  fieret,  et  iiulla  deinccps  coiileiilio  oiiietur, 
statutuin  est  inler  nos  et  ipsos  ut  deinceps  doiniis  bospitalis  Reate  Marie  predictam 
plateam   ad  edilicaiiduni,  vel  quicquid   voliieriiil   facieiidiiin,  ciiiii   ipsa  ruella   et 


'*  On  lit  au  dos  de  cette  pièce  les  mentions  sui-  et  de  doino  relicle  iMartini  Alescurel,  in  censiva  et 

vanles,  (juil  nous  a  paru  intéressant  de  recueillir  :  duininio  Sancletienovefe  deMiinlei(  \iu'  s.). —  trDe 

"Litera  de  domo  niayna  ante  erclesiaui  Saiicle  (!e-  Li  uiaisdu.lclian  l'cllcliei-,  rrliciix  de  livrez»  (xiv's.). 

novele  l'arve,  (|uaiu  tenet  Nycholaus  l^ondiardus,  —  'rMaisdn  de  lescu  di'  Fiancci  (wiii'  s.). 


iGJ  CAUTL'LAIIIE   (iÉNÉUAL   UE   PARIS. 

(lual)iis  (l()iiiil)iih  ([lias  cis  llu;;o  de  Caslcllo  Foi'li  dederat,  in  pcrpeluuin  ([iiiete 
hossidcaiil,  iiiM-  iiii(|uain  de  ccloro  a  iiobis  vel  successoribus  iioslris  eas  inviti  dis;- 
tralioie  coiiiiicllaiitur.  Ecliouoiiii  autcm  vol  minislri  cjusdoni  xenodocliii  anli- 
(|uimi  (•(■iisiiiii  iiosliuiii  i\  cL  vil  duiiariorum  cL  insiipcr  x  solidorum  Parisiensiimi. 
siiij'ulis  aiiiiis  (•(•clL'sie  Boalo  Geiiovofe,  in  feslo  saiicti  llrniiyii,  pcrsolvent,  et  sir 
erniit  \i  solidi  cl  \  dciiarii.  (Juod  si  no{jlij;enles  iii  solulione  fiierint,  secundiini 
coiisiu'liidiiieiii  aliuruiii  feiisualiniu  iioslroruni  eniendabunt,  salvu  insuper  onini 
|urc  no.sliMt  (puid  in  abis  cjusdeni  censivc  censnabbus  noslris  habenius.  Si  vero 
loile  abipiaiido  conliîM'ril  prononiinatuni  venerabile  xenodochiiini  prcdictani  cen- 
sivani  islam  vel  disli'aliere,  vcl  aliqno  alieiiationis  t\lulo  in  aliiini  Iransferre,  (jui- 
(•iiincpie  possessorejus  lïieril  sin[;ulis  annis  lenebilurxi  solidos  ctv  denarios  ecclesie 
Ueale  Genovel'e  in  l'esto  sancli  rieini|[ii  solvere.  salvo  insuper  onini  jure  nostio 
(pidd  in  abis  cjusdem  (-ensivc  censuabbus  noslris  babenius,  tani  in  vendilis  quani 
in  céleris  rébus.  AcUun  jtublice  Parisius,  incajiilulo  noslro,  anno  ab  Incarnalioue 
Domini  m"(;"l\\"viui°. 

A.   ()iij;iiinl,  .HOC  Iraci'S  ilo  scp.tu,  aux  Airh.  ili"'  l'A-iSHl.  |iii1jI.,  l.iyotle  iS,  |ia^<e  i/io. 
n.  Cniiir  (In  \in'  ^lL■(•lL■.  aux  Arcli.  de  I'A^m-1.  |.u1iI..   Cmiul.  A  ilc  l'ilOlel-Dica,  ii"  8G. 


566 

117'.»,   ]"  aviil-M)  avril   ll.Sd.  —  MoMMAniitt. 

Coiirosiiiii  hiilr  |mi-  ÉI]>;iIm'|1i.  mIiImjssi' de  Moriliii;ir(ro.  ;i  Mcoias  ilo  Neiiillu 
il'iin  II  rniiii  vl.]i^ill  de  la  l'orle  dr  Paris. 

(Juoniaiii  malcr  lillis  nblivio  eliain  serio  acia  nonniiinquam  ad  irriliini  iedi<;il. 
c(;()  Ilelisabelli.  Dei  ;;ialia  Moiilis  Marlinini  abbalissa,  presenliuin  i'nlur(»iuiii(|iie 
noiicie  lra(buiiis  (jintd  ex  (■oniinuiii  couNenlus  iioslri  consilio  elassensu,  plaleain 
(piandaiii,  cpiani  apiid  l'oilaiii  l'arisiciiseiu  ccflesia  nostra  slciililiM'  ac  inuldiler 
diii  posséderai ,  Niclidlad  de  ^ulba(■()  edilino  veslieiidain  jurcMpic  beredilario  pos- 
sidciidani  dciriiiiiis.  l'jiin(bMii  prclcica  Nicliolaiini  oiiiiiiuin  noslroruni  partici|)eui 
Iccinius  slipiliiiii.  (pii  slalla  noslia  ait  cjus  doiiio  coiiliiiua  diriinuiil:  insuper  con- 
cedenles  ul  doinus  ('insdcin  solivas  desupcr  exiendal .  laiilunupii'  super  slalla  nostra 
spacii  in  prrpcluniii  possidcal.  (piaiiliiiii  [iresciis  cdiliciuin  leslalur.  l'orro  cxinde 
super  eandciii  pusscssionein  ccnsus  \i.v  sididoriiin  iiol)is  assiijnaliis  esl.  queni  an- 
iiualini  i-ryr  diclus  N  |  irliolaiis|  rjiis(pH;  successores  ecclesii;  iiosli'O  jiersoUent.  Si 
vei'o  sli[)il('s  pri'dicli  didcccriiil ,  si  IcjmiIc  supra  spaliuin,  ul  dirtuin  est,  Ni(diolao 
lieredibiisipic  suis  coiMcssuin  pulniciiul ,  si  {jiiliaria  nobis  et  illi  coiiinninis  inno- 
vanda  liicril .  Af  noslro  nid  ni  iiupcndeiiius,  sed  ipse  N|icliobuis|  snus(pie  sucoessor 
siiii;ula  no\aliil  ilc  proprio.  \  l'iiiin  iic  proli'r\  e  ah'(piis  aliipio  reelaniel  in  teinpore. 


CARTLLAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  'i6;5 

sigilli  nostii  auctoritalein  objecimiis,  subscripta  siint  etiaiu  testiuiu  legiltiiiiôruin 
nomiua.  Ex  parte  iiostra  :  S.  Henrici  presbileri.  S.  Salomonis  ctMauricii.  caprlla- 
iioruin  iiostroriim.S.  AVillelmi  et  Pagani.  tValniiii  nostronun.  E\  parle  Mcliolai  : 
S.  Reiiobli  de  Paci.  S.  Auberti  Guimerl.  S.  RaduUi  de  Chaiz.  S.  Pji'ineri.  S.  (ial- 
teri  Salbenbieii.S.  Auberti  Riifi.  S.  Willehiii  de  INulliaco.  Acliiiii  iii  capitulo  iiostro. 
aniio  ab  bicarnatione  Doinini  >rc'' lw"  viiii'\ 

A.   Orijjiiial  en  forme  de  cliiroijTaplie,  aux  Arcli.  iiat.,  S.  64'iS,  n°  Sq  (iiunc  K.  5Ô,  ii'  i3')  . 


567 

Vers  1179. 


Cliarlc  (le  Hugues,  abbé  de  Saint-Germain-des-Prés.  in>lituaiil  un  c'.iarpenlier  de  Inlibay- 
et  réglant  ses  gages  ■''. 

Hugo,  Dei  gratia  Sancli  Germaiii  Parisiensis  luimiHs  abbas,  omnibus  ad  quos 
presentis  scripti  pagina  deveuerit  salutein.  Noverit  universitas  vestra  qiiod  nos,  di; 
assensu  et  vobuitate  tocius  conventus  nosti'i,  concessinius  Gilleberlo  caipentario 
niinistorium  paternum  et  ofliciuni  ex  integro,  videlicet  ut  domos  nostras  cuni  ne- 
cesse  l'uei'il  cooperiat  -,  obsequium  cellerarii  '  in  dobis  et  vasis  bgambs  et  fucienibs. 
et  in  aliis  onuiilnis  in  quibus  necessarium  erit.  arlificiuni  suuni  e\c(pi;ilin-.  In  le- 
compensatione  vero  baboris  sui  et  opère,  vokunus  ut  (juoad  vixeiit  liabeat  cotidie 
un  panes,  u  videbcet  albos  et  u  duos  bisos,  (bniidiuin  sextariuiu  vini.  générale 
con  i'abis,  et  in  l'estis  carneni.  quainb)  abi  servientes  baljebunt,  et  [)r(i  ine^se  an- 
nuatim  diinidiuni  modiuni  IVumenti  ail  majorein  niinani,  et  tunirani  nrain  [)recii 
V  solidoruni.  Tempore  aulein  vindeniiaruni,  (juanidin  doba  rebgaljit,  babebit  coti- 
die ununi  denarium  et  veleres  circulos.  et  dobitiuas  b;;nonun  (pie  in  opère  niitti 
non  possunt.  Concessinius  etiam  ei  terram  tb'  \aus.  Ilec  autein  onniia  i[isi  in  vita 
sua  contubmus  ita  ut,  si  forisl'ecerit  et  emendare  voluerit,  teneat,  siii  anlem  per- 
dat.  Que  oinnia  ut  rata  nianeant.  nec  a  posteris  infirmari  possint,  presens  scrip- 
tuni  cuni  cirograpbo  ticri  et  sigilb  Beati  Gerinani  et  nostri  inpii's^ioiic  niiiniri 
mandavimus,  adjunctis  (juoruindam  fratruin  et  ollicialiuni  iiostroruiii  noniinilxis 
et  sijjnis  ■■ . 

.A.  Copie  du  XII*  siècle,  à  la  Bibl.  nal.,  nis.  lai.  iai()'i,  l'"l.  .i  v°. 


''  Cet  acte  est  de  l'abbé  Hugues  de  Mduccaux  '    I.e  uis.  porle  :  rcon  necesse  fneril  (jiio  (ip(;- 

el  de  1 179  au  plus  tard,  lar  le  cliarpenlier  Gilbert  rial.- 

figure  comme  lémoin  dans  une  charte  de  cet  abbé  '   I.e  nis.  pnrte  rcellaiiin. 

datée  de  n7(j.  (Voir  notre  n"  568.)  •'■  Le  reste  mamjue. 


àùh  CARTULMRE   GENERAL  DE   PARIS. 

568 

1179,  i"  avril- 19  avril   1180.  —  Paris. 
linil  il  cons  (!p  la  \if;nc  de  Laas  l'ait  par  Hiiffiios.  ablui  de  Saint-Gorniain-des-Pi-és. 

CAIîTLLA  I)K   VINEA  DD   LWS. 

Hu{;o,  ])('[  j>r<itia  Boali  Gerinjiiii  Parisieiisis  liuiiiilis  abhas,  omnibus  lain  fulurii^ 
qiiain  prcsciitiljiis  in  pcrpeUiiini.  Novcrit  universitas  vestra  quod  nos,  de  communi 
luliiis  convonlus  noslii  assensii,  (juanidam  vineam  de  Laas,  quam  spontanea  vo- 
liinlate  eideni  coiivcntiii  iioslro,  ad  anniveisarii  nostri  dieni  celebrandiiin  libère 
couoesscranius.  caindcm  (jnibnsdaui  bomiiiilnis  ad  bal)i(aiiduni  et  donios  in  ea 
edilicaiidiim,  ulililalcin  i|)siiis  capiluli  in  hoc  considérantes,  assignavinius,  eo  si- 
(jiiifbMii  Icnoie  (|uod  oniiies  bospilcs  qui  in  terra  ejnsdeni  vinee  domos  babuerinl, 
sinj^uli  pro  nna(piaqiie  donio  m"  soHdos  ccnsiiales  lanliininiodo  jaindiclo  capitulo 
noshu  (piolannis,  ad  lestuin  saiicli  Reniijjii,  reddcnt;  nienioratis  l'ralribus  nostris, 
ad  (|nos  suprascripla  vinea  proprie  pertinel,  oiniieni  jnsticiani,  venditas  etiani  el 
roalliiuni  celeras([ne  consueludines  universas  sibi  relinentibus,  extincta  taliia,  el 
onini  exaciionc.  et  l'onsueludine  qiia(]ani  candeb',  qiiani  boniines  liujiis  ville  bis 
in  anno  paridcliiis  suis  daie  coiisueverunl.  Quod,  ut  ratuni  pernianeat  nec  ab  ali- 
(piibus  possil  inliiniari,  |)resens  cvro<jra[)luini  indc  fieri  et  sifjilli  beati  et  nostri 
iniprcssione  niuiiiii  picccpiiiius,  adjunctis  quorunidam  l'ratrum  et  ofllcialiuni  nos- 
troiiini  iKiniinibns  el  .sij;nis.  Si;;niini  Alcxandri  subprioris.  Signum  Jobannis,  tercii 
pnoris.  Sifjinnn  (iaiini  cfxpiiiiaiii.  Si;;nuin  Savineii  cellararii.  Si<;num  Martini 
paiicjarii.  Sijjnuni  luibcrli.  Teobaiidi,  Laiidrici,  (iuidonis,  .socioruni  donini  ab- 
balis.  Si;;nuni  I'xmIi  aiiiii ,  Sicpliaiii,  Aiisclli,  Pétri,  liadulli,  puerorum;  ex  laicis  :  Ha- 
duHus  ((xpis.  lia\iiau(his  de  Issiaco,  liobeilus  de  Morelo,  Raynaudus  de  Hospitio, 
(ii^lclicrtiis  caiiiciiliniiis  el  alii  pbiies.  Acliiinanno  liicarnati  Verbi  m"c'' i.xx"  nono. 

A.   ()Mj;iii(ii    (Ml    Icriiir   ,\i-  cliiii.-iviiilic,   a\.r    Ir.icrs  ,u-  ,U-ii\   scc.uix,    aux   Arcli.    liai..   S.   2()75,  n"  .'i  (  »""( 
I..  77!).  H"   1  ). 


569 


liniiliiiiialioii  |iar  le  |ia|ir  AliAaiiilrc  111  i\v  la  dmialinii  lailr  à  Sai[il-I)iMiis-ilii-l'as  jiai'  .Siiiiim  do  Saint- 
Denis,  rliaiiiiiiio  ili-  i'aiiN.  |iiiiir  \  onlreloiiir  di'ux  |iirlrrN  '  .  —  '(ami  dilcotns  liliiis  noster,  Symoii  dr 
Sanctn  niiiiiisiii,  raiioninis  l'aiisiciisis  ecclesic .  .  .  Daliiiii  Eati'rani,  vu  kalendas  niadii.- 

A.   Orii'iii.il  .n<x  ti.HT.s  tlo  .sciMU,  aux  Airli.  liai.,  S.  S'|.>",  n"  .'i. 


''  (".elle  Ibiiiiatioii  est  dft  1 17S  (voir  ci-drssiis.  n"  '>.')()  1;  mais  loaâ  août  1 178  le  |»a|)p  élaitau  Vatican 
(Jallr,  [Irijcslit,  •.("('■(!..  1.  ll,j).  :io'i),  tandis  i)iril  ("lait  an  jialais  de  l.alran  1o-j5  avril  117(1  (ihid.,  p.  ."i/iS). 


CARTULAIRE   GE.XERAL   DE   PARIS.  â65 

570 

1  179,  iiov,.nil.iv-n)  avril  IISII.  —  I>(r.i>. 

Vente  par  Asseliiie.  nlibe'^'ie  île  (ihelles.  iui  i;lKi|iilre  île  Sainl-Benoîl. 
lie  trois  ([iiarliei's  île  vi;;iie  sis  au  innnl  Saiiil-llilaire. 

lu  iioiiiiiie  sancte  el  iiidividuc  Triniintis  amen.  E;;o  Ai[aiiriciris].  Dei  jji'alia  Pari- 
siensis  episcopiis.  Notutn  liori  vohimiis  universis,  tain  pfcscnlibiis  (jnaiii  l'utui'is. 
qiiod  Asceliiia,  al)l)atissa  Kalonsis  inoiiastorii,  et  totiis  cjnsdein  loci  roii\(.'iiliis. 
debitoriini  lioiiere  jji-avitci'  oppi'csse,  lies  (piaitaiios  vincc  ipids  lialicitaiiL  apud 
Saiictiim  Hylaiiiiin  Parisiiis,  «pioriim  iisiis  pi'0[)t('i'  roniotioiieiii  iiiiiiiis  utilis  vide- 
hatur,  vcndilioiii  exposueruiit.  Postca  vero,  oblalo  et  accejjto  dnudeciin  lilirai'iiiii 
])recio  per  iiiatiuiii  maMislri  Leoiiii,  Saiicti  Beiicdicti  Paiisiensis  caiioiiici,  eaiideiii 
])OSsessioiiein  a  ceiisu  et  oiniii  peiisionis  lionere  libérant ,  ecciesie  Saiicli  Beiiedieti 
et  caiionicis  ibidem  coiiimofaiitibiis  perpétue  possidetidam  coiicessenmt.  Siipei- 
addideruiit  etiaiii  ([iiod,  si  ipiis  niiKjitaiii  prcdictaiii  eccb'Mani  pro  eaili'iii  viiiea 
in  aiiqno  ve\afe  pfesuinjiseril ,  oninein  garentiam  de  pacto  Iciie  l('ii»d)iinliii'.  \<is 
veto,  ad  petitioneni  [jfedictoinin  eanonicorum,  banc  veiidilioiieni  sicnl  in  atileii- 
tico  sctMpto  pfediclarum  abbalisse  et  soiorum,  ((uod  vicbiiins,  telijjinnis  e(  inspexi- 
nius,  contiiietur,  sci'il)i  feciinus  et  .sigillo  nostio  liriiiaviiinis.  \cliiin  a[)iid  Sanctuin 
Victoi'em.  anno  Incarnati  Vei'bi  m"  r,"  ia\"  i\",  episcopatns  veto  iioslii  aniif)  w . 

A.  Ori|;inal,  avpc  Irares  de  sceau,  aux  Arcli.  nal.,  S.  .SSri",  n"  i  'i. 


571 

117'.).  iiovpml.p.-,p  avril   1180.  —  Pini^. 

Transaction  conclue  entre  Alanl.  [U'ienr  île  NoIrc-Dame-iles-Cliaiiips.  el  Thiliaml  |i'  foin-nier. 
au  sujet  ilu  lour  ijiii  a\ai(  a[i|iarlenu  à  IJarlIii'Ieiux  ili'  l''oiii-i|iien\  '  , 

DE     t'AP.IStLS. 

In  noinine  sancte  et  iiidixidiie  Trinilatis,  anien.  Kgo  Maurieins,  |)ei  ;;ralni  l'aii- 
sicnsis  episcopus.  Notiini  lieri  voliiinits  iiniversis,  tam  ()fesenlibii.s  quant  liilniis. 
quod  contfovcfsia  extitit  iiitei"  Tbeobaldmn  t'urnerium  et  Alai'dnni,  piioriMii  lîeale 
Marie  de  (lattipis  sitpef  (ptodam  Itu'no  ipteiti  paler  ejnsdeni  Tlieobaldi  el  i|isi'  lani 
longo  tenipore  teiiuefant  quant'-'  etiant  ipseTlieobaldus  jure  befedilario  se  contin- 


''  On  trouve  au\  Arcli.  nat.  sous  la  cole  I,.  ij->o.  l'^ourqueux.  Mai-^  celle  [lircr  ne  |ieul  iMre  aiili'riruii' 

II'  l(J,   une  ratillcation  par  Hervé,  aljlié  de  Mar-  a  iiS.Î,  car  on  \  nomme  parmi  1rs  léinoins  l'arclii- 

moutier,  d'un  accord  conclu  au  sujet  du  four  de  la  diacre  Osinoiid,  ipii  porto  ce  litre  de  i  iS'i  -i  i  içj'i. 

rue  des  Juils  entre  le  prieur  de  Notre-Dame-des-  ^Arcli.  nat.,  LL.  iSo,  l'nl.  ,^)'i  v"  à  (io  v  .) 

Ctiamps  et  Hugues,  petits-fils  de  liartliélemy  de  '    I/original  pnilr  -ijuem". 

Carlul.  —  I.  .'K) 


46(j  CAUTULAIIIE   GKNKliAL   UK   PAUIS. 

îjcrc  iissi  l'chal.  IViur  ('x  ;i(l\(;i'sii  [iiopoiieijat  (■cclcsiaiii  Bcale  Mara'  de  (Jaiiipis,  ex 
(li)ii(i  lîaillioloHici  dcFulcose,  in  eli'musiiiam  ciiirIciii  luniiiiu  rocepissc,  fllonjuiiii 
Iniiii^sc.  l'osl  iinillas  vcro  allei'(]uationes,  in  luinr  niuduni  inler  cos  de  pace  con- 
M'nil.  Tlircihaldus  eiiini  jns  eccicsic  rccojjnovit  et  jiiri  licredilario  iiMiiuiliavil,  ila 
(|ii(id  liiiiiiiin  i|)siini  in  viLa  sua  pacilice  leiiel)il,  ad  censuni  wx'' solidoiinn,  ecciesie 
lîcalc  Maiic  annuatini  solvenduni.  Posl  niorlem  vcro  ipsiiis  TlicoJjaldi,  furnns  ille 
ni  jus  cl  propiiclatcni  prcdiclc  eccicsic  lil^ci'c  rcvciieUii'.  Hoc  liiinavil  idem  Tlico- 
haldus.  m  manu  noslia  lide  inlerposila,  el  Ail)ericu.s  i'ralci'  cjus.  -Ncc  prctcrmit- 
limns  (piod  idem  Tlieoltaldus  nec  uxorem  nec  lilx-ros  hahebal,  cpiando  predicla 
composiho  lacta  liiil;  rjuani  si  jioslea  du\il.  noiunnis  in  dampnuni  eccicsic  ledun- 
dai'c.  Iliijiis  com[iositionis  lestes  lueiunt  :  Bailjcdaunis,  decaïuis  Parisicnsis;  Gau- 
Iridus  de  (iiii.  canoincus  Béate  Marie;  nojjerus  ai'clii[)resLiler;  Ahnalricus,  clericus 
episcopi,  et  alii  pluies.  \e  ijjilur  qiiod  pcr  inanum  noslrain  sub  testinioiiio  ])o- 
iionim  \iroriiiii  |('j;illime  lactum  est,  noxia  temporum  voluhililate  depereat  vcl 
iiiimiileliii-,  sciiplo  commeiHlavimus  et  sijjilli  nostri  innniniine  lirinavimus.  Actuni 
l'.irisiiis.  in  vclcii  aida,  anno  Incaruati  Verbi  m"c"i,xx'M\",  episcopatus  vcro  noslri 
ainio  x\",  m"  anno  ordinalionis  llcrvei''',  Majoris  Alonasterii  aldiatis.  ([ni  prcdictani 
compiisilioiieiM  coiu'cssit  el  jani  diclo  Tlieobaldo  sijjillo  suo  conHrnuuit. 

A.   (lri;;iii.il ,  iivc'i'  Il  .ices  de  sceau  ,  aux  Anii.  iial.,L.  [yM< ,  n"  8. 


572 

I  ISII,  -jfS  mars.  —  \tLLETi;i. 

(]ni](iriiuilicil)  |)ai-  Ali'Xcindrr  111  îles  |)ri\ilè;;is  de  SaiiU-CioniKiili-ilc.s-PlXs 
—  rriri  eiiiiiieiili  |i(\iti  l'elii  eallicili-M  .  .  .  ^ 

liai,  a\iM-  1  races  (le  sii'an  ,  aii\    \irli.  nul.,  L.  ■.î'ii,  n"  i'i'i. 


.>73 

1  iSO.   •.„,,„,)-:.  aMll   I  jSI. 

\l lisséuieill     |iiil-     Maurice.     iH^iiie    de    l'jiris.    lie    (|iieli|Mes    |i,iicelle<    de     iii'iipriéli'     situées     prés     de 

Siiiiil -lieniiain- r  \ii\ei-niis   el    dilue    iii;ii.soll    prés   de   Sailjl-I.;iliil|-)    iliilMlé-e   ;i    l'Ilùlel-Dieii    par    unft 
lelllMie  IKlIlMlli'e  I.llrieiine. 

l)i:    01  \I>AM    DO.MO   S1T\    AXTi:    DOMLM    CI  lUTI    S\XCT1    I,  VXUKUICI    KT    XVII   SOLIUIS 
AXXM    CrXSl  S    IX    DAVKIiOX    lI,Tli\    .MACMM    l'OXTKM '-'. 

Abiiiriciiis,  l)ci;;ialia  l'arisiensis  cpiscopiis ,  omnibus  ad  ipios  piesens  scri|)tuni 


'     llervi'  de\iiil  nMii'  de  .Marnioiilier  on  mai   1177.  —  •'■    Var.  trl)e  reiisiva  <1«;  Fossatisi  (li). 


C  ART  L  LA  IRE   (IKXKRAL   DE  PARIS.  'iCT 

pei'veiiorit,  saliitein  in  Domino.  Nolum  lacimus  qiiod,  assensii  et  consilin"   cai i- 

corniii  Sancti  Gcrinaiii  Aiilisiodorcnsis,  conccssimus  fratrilius  Dormis  i)ci  l'aii- 
sieiisis  <|uastlam  (loimmciilas  a|)ml  Saiicliim  Gcrmamim  silas,  in  cciisiva  cjnsdcm 
sancli,  et  domiini  (|iiani  dédit  cis  l^uciana  a[)iid  Sanctnni  Landcricnni ,  in  ceasiva 
siniilitor  rauonicorum  Sancti  Germani,  sine  coartione  voiidendi  eas.  in  |)(M|)ctnmn 
nacific'c  ttMiendas,  salvoconsu  (|ni  |ii'o  ris  dclx'lur,  ila  lamen(|U(id,  si  loi  te  conliii- 
jjerct  occk'sie  Bcati  GeitDani  donari  domiini  vd  alind  (jiiod  ad  jus  Domiis  Doi 
pertiticret,  consuetiidinario  juro  oxccpto,  ecclcsia  Boati  GiMinain  siniililer  lilxMc 
ot  (juiclc,  salvo  censu,  jtossiderct.  l  t  i;;itMr  hec  conccssio  stal>ilis  persovorol ,  pii-- 
senteni  pa'jinam  l'eciniiis  sijjilli  noslri  impressions  rohorari.  Achim  amm  ah  Incai- 
iiatioiie  Domini  >i"  c"  ()eto<;esimo. 


A.    \'i(limiis  do  juin   iS;;!,  aux  Artli.  iiat..  S.  7.'!,  n'  j». 

I!.  Cii|,lo  lin  Mil"  mi'tIo,  oii\  Arrh.  ,lo  l'Vssisl.  |mi1,1..  Carliil.  fi  .!.■  ril,Mpl-l)i.Mi .  M. 

C.   Copio  dn  mu"  si.Vh',  aii\  Ar.l,.  d,.  l'A^-i^l.  |.uM.,  Ca.lul.  (.  <]r  l'llnlrl-l)i,.,i.  fol.   17  1".  11    :,G 


17   1  .    M 


57/i 

UNO,  50  airll-'i  .ivill  1  ISl.—  l'u;is. 
Acte  ilo  follihilioii  (In   riillrm.  ilrs  Div-llllil. 

Ego  Bai'bedaiirus.  l'arisiensis  eccdesie  decanus,  et  uni\eisuni  ejnsdeni  ecclesie 
capitidiiin.  Notuin  (ieri  voliiimis  omnibus,  tani  prcsentibns  <[nani  l'ulmis,  (piod, 
ciim  doniinus  Jocius  de  Loiuloniis  ix'vorsus  l'uisset  liierosolimis,  inspectn  snnimo 
devotionis  allectu  benelieio  ([iiod  in  liosjticio  Béate  Maiie  Paiisiensis  j>aii|M'i  il)ns 
et  e;jris  adnnnistiatur,  ibidem  cameram  quandam,  in  (pia  pan[iei'es  clerici  ex  an- 
tiqua  consuetudine  lios[iitabantur,  inspexit,  et  illam  a  inocui'atoribns  ejusdeni 
domus  ad  nsuin  predictoriim  cleiicorum,  piecio  ([iiin(piaj;inla  (bniinni  lil)iaiiim, 
de  consilio  nostro  ot  inajjisti'i  Hildiiini,  Parisiensis  cancellarii,  ejnsdem  loei  lune 
procuraloris,  in  pei'petuum  ad(|uisi\it,  lali  l'acta  eonditione  ipiod  ejusdeni  domus 
procuratores  deccm  et  octo  scolaribus  cleiicis  leclos  sullicienles,  el  sin|;ulis  men- 
sibus  duoibiciin  nunimos  de  conlVaria  (jue  collijjitui'  in  aicha.  peipeino  adnnnis- 
trabunt.  Prcdictos  vei'o  ciericos  anie  corpoi'a  in  eadeni  domo  (bdiincla  ciiicem  el 
aquani  benediclam,  secundum  vices  suas,  delerre,  et  sinj;idis  noclibus  seplem 
psalmos  penitentiales  et  orationes  (bdiilas  et  ex  anli(pio  instilulas  eelebiare  opoi- 
tebit.  Ut  aulem  hoc  firmuni  ac  stahile  manerel,  [iix'l'aliis  Jocius  hanc  caitam 
nostre  constitulionis  prehitis  (dericis  lieri  im[)elravit  et  sijjilh  noslri  caradeie  suh- 
ternolalo  corrohorari  postuhivit.  Actuui  publiée  l'aiisius,  in  capituh)  noslio,  anno 


")   Var.  trvoluiitalen  (A). 


'ic.s  (:\i!TCL\iP.i':  r;É\i':p.  \L  de  paius. 

al)  liicanialioiif  Doiiiini  m"  i:"  octojjt'simo.  Sijjiiuiii  lîai'bcclauii  dccaiii.  SijMiuui 
(iallcn  |pi('C('iiloi'i.s.  Sijjiiiiiii  Pliilijijii  arcliidiaconi.  Si;;imm  Gratiaiii  arcliidiaconi. 
|Si;;iiiiiii  (iiraidi  arcliidiacoiii.  SijjiminJ"  (lalleii  |)ri'sb\leri.  Si;juuin  Joccdiiii  pres- 
livlcri.  Siniiiim  (ialoiiis  pi'esl)\  Icii.  Sioiiiiin  S\|m()iiis]  diacoiii.  Siffiiiim  Peiri  dia- 
cdiii.  Si;;imiii  Odidiis  diacoiii.  Si;;iiiiin  Baiidiiiiii  suljdiaroiii.  Sijjiiuui  Adc  suhdia- 
coiii.  Si;iiniiii  lliinoiiis  suhdiacoiii.  Si^jiiiiiii  Su^pliaiii  pucri.  Si;;iuiiii  Maurifii  ])ueri. 
Si;;iiiiin  (laidVidi  piii'ii.  Data  pcr  iiiaiiiiiii  llildiiiiii  caiiceliaiii. 

\.  ()n;;iiial,  ;,vec  liacvs  dv  ^cenii,  :ni\  Ar.  il.  ii.iL.   \l.    i  ■>  i  ,  ii"  V. 

[].  \i.liiMii^  ,1..  r,,luri.,l  Ao  P;iiis,  <lii  I  'i  iiMi,.|„liiv  1271,  :m\  ArHi.  n^il.,  M.  i -..  i ,  11"  .j. 

C.  Vi,l,i,„,s  du  di.ijMlr.'  lie  l'niis,  ihi  •^■^  seplrii,|,rr  i.ia.'i,  iiux  A.di.  uni.,  M.  lai,  11"  G. 

L).  (.n|„,-  .ull.il.  <ln  -.Ji  s,.|,i,.|iiImv  ii;,7,niix  Arcli.  mil.,  M.  1  ■•  1 ,  11'  r. 


575 

1180,  ■.„  .-nnl-'i  ;nnl    I  181. 

\(voi-il  r  iiicl.i  ciiliT  liiiiliiiyi!  lie  Sciiiile-(iiMii>virvi'  l'I  1rs  IVéïvs  dr  Suiiil-L;i/.;u'<v  |)oiir  c.\Piii|)li'i-  il»'  cens 
lr<  liiriH  ili'  S.iiiil-l.MZMir  siluc's  sur  Ir  ti'i'iilnirc  ili'  .Sjiiiili'-licMi.'vicvc,  i.'l  l'aii'f  ivcrvoir  ;i  S;iiiil-I.az;ii'e  les 
lr|iriMi\  (11'  Saiiite-(li'iii'\  irve. 

i)\:  s\\Ci\  (, i:\ovEFA  l'iuj  eis  oli;  posskssimls  vh  ea  '-^ 

(loiivciilioiie-^  Ixiiia  lidc  liahilc,  el  iiiaxiiiic  (pic  iiilcr  pcrsoiias  n'Iijjioiioiii  pi'o- 
Icssas  liriiiaiiliii',  (aiilu  lidelius  oljscrvari  d(d)('iit,  ipiaiilo  majureiii  lavofis  re\o- 
rcnliani  ("cclcsic  siiiiii!  cl  c(■clc^.ia,sli(•e  pcisuiie  .'^ibi  ab  omnibus  proiiicrciilm-  iin- 
pciidi.  Eapi'oplci'  c;;n  Siepbanus,  Bcalc  Gciiovelc  vir[jiiiis  dictus  abbas,  totus(|ue 
ipsiiis  ccclcsii'  liiiiiiilis  coinciiliis,  iioliiiii  licri  vdIiiiiiiis  laiii  lïiliiris  ipiaiii  prcscii- 
lihiis  (pioiiiaiii  iiitcr  nos  cl  inlirmos  Iralrcs  Sancti  l^azai'i  l'arisionsis  bec  l'cb'jjiosa 
cl  de  nniliia'''  carilalc  pioccdcns  convcntio  baltifa  est.  pcrpcliiis  leniporibusa  nobis 
iiiMccm  cl  ipsis  in\  iolabibici' oliscrvaiida.  (lonccssinuis  cis  ni  ca  (pic  in  Icrra  Beale 
(iciiovclc.  ibc  biiiiis  coiivciiLionis  babilu,  si\c  in  \incis  sivc  in  domibiis  possidoiit, 
non  coijaiiliir  a  nidiis  \cl  siicccssonbus  iioslris  iiivili  vciKb'ie.  \cl  alio  modo  alié- 
na ic.  sal\o  lame  11  jure  noslio,  la  m  in  eeiisn  (piani  in  ahis  (pie  (buniiiis  ceiisuanbus 
soIm  soIciiI.  Hcc  anteiii  sniil  ipic  siib  bac  coii\ ciilione  possidcbniil  :  nna  domns  in 
Saliiili).  allcia  m  nia  ipie  (bciliir  \bi/acia  mediana  '  ,  (pialiior  arpcmii  Miicarniii 
apiid  l'oddiiiaciiiii ,  1res  m  lernlorio  Ab)iiti>''  ipios  e\  iioslca  coiicessioiie  ad  majo- 
rem  censnm  (b'diM  aiit ,  nnus  in  (iardmelo.  Si  veio  deinceps  ab(piam  jiossessionem 


'"   l,r|i;ir(iii'iiiiii  i-sl  l'on;;/' ni  ci  I  ciKlriiil  (hiiis.A.  '    .lailliil  (Ucclicrclici  sur  P.iri.t,i.  I ,  qunrlipr  (!(• 

'■     I  iir  main  ilii  \i\'  Niri-li'  a  ajniili'  rrs  iiinls  ail  la  i-ilr.   |i.  i.'i."))  iiirnlioiinc  relie  rue  sons  le  irtiii 

lilre  |iiiiiiilil':   "el   In  terra  sii.i   inii  leneaiiiiir  [in-  île    -\lacra   nieiliaiin-   el  l'iilenlilie  avec  la   rue  île 

liere  exira  iiiaiiiiiii  ire.-'lraiii.  -  la  \  ieilli'-l'ejli  lerie. 

'"  le  ciiiiilaire   polie  -île    iniil.ila.-  -''''    La  MiMilajfiie  Sain(e-(ieiioviève. 


CARTl  LAIRK   GKMiR.VL   DE   PAIUS.  'iGO 

in  terra  nostra  ali(ju(7  modo  a('(|iiisieriiiil,  su!)  Iiac  coiivciitioiiis  \ofu'  non  (l<;\t>- 
iiicl,  soi]  eain  secuiiduni  coiisiieliKliiiein  ccclesiarum  l'arisiciisiiiiii,  si  iiobis  pla- 
cueril,  alienare  cojjciiUu'.  (Jiiod  si  forte  aliquam  de  prcnoiiiiiialis  possessioiiibus 
vendideriiil  et  aliaiii  ejusdem  cstiiiialioiiis  aeqiiisierint,  noviler  acqiiisitam  "'  loco 
veiidite  suh  [niiiia  coiivciilioiic  polcriint  deliiiere.  Ipsi  aiilein,  IValeriia  iioliis  (M 
alterna  caritate  occnrrentes.  Iratreui  Bartliolomeiim,  canonicinn  nosli'uin,  divino 
juditio  clelantia  tactnin,  i'0|;atn  nostro,  in  colle,<;ium  smini  receperiint,  siilUcienter 
ei,  tain(jnaia  nni  de  liatiihus  snis,  in  victu  de  eetero  pi'ovisnii.  Nos  vero  vestes  ei 
convenientes  niimstiahinius,  et  pro  victu  sin[;nlis  annis  diniidinni  niodinin  IVu- 
menti  et  nn'"  niodios  vini,  cl  \\"  solidos  dahinms  pi'o  coqnina.  Sriendnni  anteni 
quia,  si  de  cetero  aliquos  de  lialiibus  nosti'is  simili  llaj;(dlo  lèpre  lan<;i  conlijjei'it, 
fratres  Sancti  Lazari  eos  per|)etuis  aniodo  temporihus  in  soeietalcni  et  domuni  sicnt 
fratres  récipient,  et  eis  sullicicnler  in  victu  provideJjunl ,  suh  anniia  pcnsionc 
|)rcnoniinata,  dinn'dii  scilicct  modii  fi-umenli  et  nn"''  modioriim  vini  et  w''  soli- 
dorum.  et  nos  eis  providebimus  in  vestitu.  Lt  auteni  Imm'  nostra  convenlio  rata 
permaneat,  litleras  si;|;illo  capituli  nostri  roboratas  eis  ti'adidimus,  iValinm  n(js- 
trorum  sijjna  et  noniina  subteranuotautes.  Si|;nuin  Rainuindi  prioris.  Si<;nnm  Ste- 
phani  suppiioris.  Sijjnum  Gerri  camerarii  et  Guidonis,  presbileroriim.  Si(>num 
Willelmi  et  Roberti,  diaconorum.  Sijjnum  Jobamiis  el  lluadVcdi,  subdiiironoruni. 
Actuni  anno  Incaniali  Verbi  m"c"  octof;esimo. 

A.  Cupio  au  xiii"  siècle,  im\  Arrli.  liai.,  MM.  -210  (  Ciiiluliiire  ih  Sniiil-Laz.iro),  loi.  :i(i  v". 


570 

1  ISI),  !..  jiiillcl.  —  FinsivTi  ^J  . 

Maiidemeiil  du  |Kip«  Alexaiidi'C  III  ;i  EliViiin'.  idilji'  di^  Saiii(c-(lciirvirM\  iH  à  i'liili|)|ii',  ^iirliidiaere  de 
Paris,  pour  coiilraiiidre  les  clianoines  de  Saiiile-ltpporlune  à  appliipier  aux  hisniiis  de  leur  l'jjlise  les 
revenus  provenant  des  marais  (pi'ils  ont  donnes  à  mltiver  ''. 

Alexander  episcopns,  serviis  sei'vornm  [)<m,  diledis  liliis  S|  Icphaiio],  abliali 
Saiicte  Genovele,  el  l'li[ilip|io],  ai-ciudiacono  Parisiensi,  sabilcm  d  aposlidnam 
benedictionein.  Ex  liansmissa  insinnalione  dilecli  lilii  nostri  l'|('lri|.  deciini  Saiidi 
Germani  Autissiodorensis,  accepimus  quod,  cum  caiionici  ecclesie  Sanclc  Opor- 


''    l.e  ciiiiiste  du   carliilalre   :i   écril    par   eireiir  p.    -«(jl)  et  3i)3.  —  (il..  aii\   \icli.   iia(..   I,L.    iSo. 

fUoverit  acipiisitani-.  liil.  .")o   \".)  O,-  l'imiKM'    11.S0  e^l    la   seule  depuis 

'^'   (iette  pièce  el   la  sui\auli'  doiviMil  appaileuir  eelle  ('iinipie  où   nous    puissions  nmslaler  in  pii'>- 

tonles  deux  à  l'anuir  1  iiSo.  Ivn  ell'el   rarrludiacie  seuce  du  pape  Ale\ai)dr-e  III  à  Fraseali  pendant  li' 

de  l'ai'is,  l'Iiilippe,  (|iii  est  niinnuc'  dans  i-es  i\f\\\  nmis    di'  jiiillel.    ({'A'.    ]:it]Y',   Iti)'n>:la  /rmiif.    mm., 

pièces,   n'est    eulri'    en    ronclimis  (|iie  vers    1177.  -j"  l'd. ,  I.  Il,  p.  .'!(i'i.) 

(Voir    GucM-ai-d,   (lartiil.    ilr    "\i,Ur- Diiiiir .    I.    Il,  ''   Cf.  noire  n"  .'!7S. 


^70  CAIiTULAII'.I-:   G  km:  UAL  DE   PARIS. 

lime,  cujus  oiiliiiiilio  iid  ipsiiiii  l'[('lriiin|  et  ca|)ituluni  Sniicti  Gcrmani  pciiiiiet ,  ua^- 
ciia  iiiariscdiiirii  colciula  locaieiit,  coiivciiit  ut  coloiii,  prêter  aiiiiuam  peiisioueni,  in 
ipMi  ((iiKliiclioiiis  iiijjressii,  pio  siiijjulis  arpemiis  decein''^  iioniiiieservicii  sive  nrecii 
er(>;;aieiit  ;  caiioiiici  vei'o,  cuiii  peccuiiiaiii  e\  liac  causa  Jiuiltani  acceperiiil,  eaiii 
uiiii  iii  eccli'sie  usiis  sed  in  ulilitateni  propriarn  converlerunt.  Quia  i<;itur  que  de 
lionis  ecclesie  alicujus  pi'oveniuiit  in  ejus  dehent  ulilitateni  convei'ti,  discretioni 
vestre  ]>er  aposlolica  .scii])ta  niandanius  qualinus.  si  veruni  est  ([uod  asseritur, 
])relatos  caïK/nicos  ut  prescri[)tam  peccnuiani  restituant  in  usus  ecclesie  e\pen- 
dendaiu,  dilalioue  et  appellatione  reniota,  cogatis.  Datum  ïusculani,  un  idus 
jnlii. 

A.   Co|riu  tlii  xiii'  siii-li',  aux  Arcli.  iiat.,  I.L.  'iH()  (Carlulairo  dr  Saiiil-(!prmaiii-rAii\i'iToi'.),  lui.  ;ii   r' . 


577 

IISO,  i3  jnillol.  —   l-'.iAscui. 

Maniliiiiciil  (lu  |);i|ie  Ali'Xiiinlri'  lit  ii  IvlieiiiH',  .tIvIk'  île  Sainlc-lii'iU'vièvc.clii  I'liili|i[K',  arcliiili;aTe  do  l'jii'is. 
|iiiiii- jii!;ri-  lui  (liiréieuil  enti'e  les  chanoines  de  Siiiiile-(l|)|ioi-luiii' cl  ceux  de  Siiiiil-Cieriiiniii-rAuxpr- 
riiis,  (iiiicliaiil  les  dîmes  de  leurs  iiiariiis. 

Ale\andcr  episcopus,  ser\  us  servdruin  Dei,  dileclis  fdiis  alihati  Sanclc  denuvele 
el  l*liilippo,  Farisiensi  arcliidiacouo,  saluleni  et  apostulicain  beiiediclioneui.  (jue- 
rela  dilecli  lilii  P[etri],  decani  Sancli  Gerniaui  iAutissiodorensis.  ad  nos  transuiissa 
perM'iiit  ipiod  canoMici  Saiicle  Opiirlune  ecclesiain  Sancli  (ierniaiii  Autissindo- 
rcH'-i^  ^npel■  décimal iondms  di'  inariscu,  (pie  ad  ipsani  j)arruclnali  jure  pertinent. 
\e\;ire  presuiuunt.  Inde  est  quod  discretioni  \eslre  per  apostolica  scripta  maiida- 
niiis  (pialiniis  pi'clalos  canonicos  inoiieatis  el  aiiclorilale  imslra  districtius  coni- 
pellalis  ni  iii\asa  sine  dillicultate  restituant  et  in  ])ace  dilnillani,  vel  suli  (îxaniiiH' 
\eshii.  conlrailiclione  el  appellatione  reniota,  quod  juslicia  dictaverit  exequaiitiii-. 
|).'iliiiii  Tiisi-iilaiii .  m  idii^  iiilii. 

A.   Cupii'  lin  Mil'  mit!.',  aux  Anli.  liai.,  LL.  iSi,  (Carliil.  do  8aiii(-GL-rniaii:-rAiixciTois).  M.  '.U  v  . 


T)  7  S 

1   181).    ,S    .sr|,l'.|.lli|V-',    ..Mil    1   I.Sl    I-. 

Iliiiiiliiiii  |iar  (ii)lislaiice,  comlesse  ilr  Saiiil-(iil|os,  aux  l|iis|iilalii'rs  ilr  Ji'TU-.alrlii . 
il'iiur  iiiaisiiii  hiliiir  à  i'ari-i.  mii'  Ir  (Iraud  l'uni. 

Notiiin  sil  oiiinilius  lioiniiiiluis.  tain  liiliiris  quaiii  preseiitihus.  ipiod   doiuinus 


•''  Sii|i|ilri'/.  "hiilidiis'.  —  ■''■   (leUe  pièci'  e>l  iinsli'Tii'iire  à  la  niurl  de  Liuiis  \'ll  (i8  se|)(enilj|'e  i  i  8o  ) 
■I  anliTiriiiT  au  fi  avril  i  i  S  i . 


CAP.TULAIRE   GKNHUAL  DE   PARIS.  'i71 

Evroinus  et  uxor  ejus,  Aii|;ncs,  et  (rater  ejus,  Joliamics  de  Goiiieio,  veudiderunt 
domine  Constaiicie,  Dei  jfracia  Sancti  Ej;idii  comilisse,  quaindaiii  dniiiiiin  (|iiaiii 
liabebaiit  Parisius,  super  Ma<jmiiii  Poiitein  sitani,  precio  ceiituin  fjiiadiajjiiila  li- 
brarum  et  c  solidonini  Parisieiisis  moiieto.  Ilaiic  auteiii  domuiii  prciioiiiiiiala 
comitissa,  pro  aiiiinalms  palris  et  iiiatiis  sue  et  pro  anima  Iraliis  siii  I.odovici, 
boue  memoiie  Francoriim  retjis,  et  eciam  pro  redempcioiie  aiiiuie  sue,  iii  elcmo- 
sinam  coiilulit  Saïu'lo  ()s[)itali  lerusalem,  sub  hac  videlicet  condicioiie  qnod  pro- 
curator  domus  ()s|)italis  Parisiensis,  quicquid  de  predicta  domo  eveiiciit.  cciitum 
solidos  rapellano  (juem  domina  comitissa  ecclesie  Sancti  Maitirii .  ipii  (bcitur  \Jons 
Maitirum  ibi  constitiiet,  qui  prescriptis  animabus  et  pro  benefactorilnis  suis  super 
altare  sacriGcium  Domino  obtulerit,  in  Natale  Domiiii  \\v  solidos,  in  Pasca  Do- 
mini  x\v  solidos,  in  f'esto  beati  Joliannis  Baptiste  \\v  solidos,  in  leslo  sancti  lie- 
migii  x\v  solidos  aiinnatim  persolvet.  Post  obitum  domine  comitisse,  capdlano, 
quem  in  prediclo  loco  domina  abbalissa  Montis  JMartirum,  assensu  locius  ca[iiluli 
sui,  posnerit,  piedicti  nnmmi  dabuntui'.  Lt  autcm  bec  in  memoriam  et  testi- 
monium  babeantur,  et  ne  malijjnorum  Iiominnm  dolosa  macbinacionc  possit  ol)nu- 
bilari,  ego  Rogerus  de  Molendinis,  Dei  <;ratia  Ilospitalis  lerosoliniilani  nia;;ister, 
de  conssensu  fratrum  noslrorum,  presentem  paginam  annolari  lecimus  et  sioilli 
uostri  testimonio  roboiaii  precopimus.  Aclnni  luit  lioc  coi'am  domino  Maiiricio, 
Parisiensi  episcopo,  anno  Incaniati  \  erbi  m"c"l\\x";  videntibus  et  teslanlibus  iVa- 
tribus  iiosti'is,  in  Galba  prioi'e,  fralre  Anselmo,  etfratre  Petio,  Parisiensi  capelhuKj, 
et  fi'alre  Girardo.  Parisiensi  conmandatore,  et  Iratre  Petro,  nostro  capellano,  et 
pluribus  aliis  (juorum  noniina  subticemns. 

A.   N'iiliiiiiis  ilu  i3  août  13S8,  aux  An  11.  n.il.,  MM.  87(1  {Pienn-il  iKili'nip-nphiijiir ,  I.  Il  1,  ii'ii'i. 


579 

1  180,  a  5  iiovcmljre.  —  Fuascati. 

Bulle  (rAlexandre  III  annulant  la  coiilu-nialion  |iai'  lui  nreonléii  au  cha|Mlro  de  Sninlc-Oppui-tune'', 
aulérieui-enieiil  au  règlement  du  dilIiTeu<l  qui  existait  entre  ccUe  église  et  celle  de  Sainl-lieruiain- 
l'Auxerrois. 

Alexander,  e[)iscopns  servus  servorum  Dei,    dilectis  liliis  et  l'raii'iljns   Sancti 


'''  M.  Lœwenf'eld,  dans  la  a"  édition  des  llegcsta  ces  dates.  Car  le  texte  de  cette  bulle  ()rouve:  1  '(|n<' 

de  Jalfé  (n"  i353i  ),  a  classé  cette  bulle  de  1170  a  l'c'glise  Sainle-Oppurtune  avait  alors  uu  dill'éreud 

1180.  KffectiverTient  la  présent-e  dWlexandre  III  à  au  sujet  de  ses  marais  avec  le  chapitre  de  Saint- 

Frascati,  le -.!. 5  novembre,  est  consljitée  en  1170,  Gennain-rAuxerrois  ;    9°  qu'elle  avait  leçu  assez 

1 171 .  1 17a  et  1  180.  Mats  on  peu( ,  croyons-nous,  |ieu  de  temps  auparavant  une  conlirniation  ponli- 

s'arrêter  avec  toute  vraisemblance  à  la  dernière  de  ficale.  Or  ces  deux  laits  s'accordent  à  merveille  avec 


lil-2  CAUTLLAIP.i:   GE.XEUAL   DE   PARIS, 

(ioiiiiaiii  \iilis^iotl(»r<'iisis,  salulemel  apostoiicain  benedictioiieiii.  Sicul  iiieininisse 
videiiiiii',  iiilcr  vus  et  caiioiiioos  Saiicte  (J|iurluiie  causa  super  pluriltus  qui'stioui- 
])iis  diii  Iraclala  esl,  sed  idem  cauoiiici  aule  decisioncm  causo  super  re  litijjiosa 
dicunlur  coiiliruialiouis  lilteras  iinpetrasse.  Ououiani  igitur  pastoral!  iiobis  est  sol- 
licitudine  providcnduiu  ne  volais  ipsa  cualiiTiiatio  iii  vestro  jure  alTerat  detriineu- 
luu).  discietioiii  vcslre  preseutihus  litteris  intluljjeuius  ul  liltere  confirnialionis,  si 
(pias  a  ii()l)is  vel  ab  aliis  prcl'ati  canonici  aute  decisioueui  cause  predicte.  vobis 
i;;iioraiilibus  vel  icclainautilius.  iiiipetrarunl,  in  iiullo  juri  vestro  iirejucHceul . 
siciil  picjiidicare  non  debeiil.  Aiilli  crgo  ouiiiiuo  liouiiiuua  liceat  banc  pagiiiaai 
uoslie  constilulionis  inlViiijjere,  vel  ei  ausu  tcniei-ario  contraire.  Si  cjuis  autem  iioc 
alteiitare  presuiiipseril .  iiidi|inatiouein  oniuipoteiitis  Dei  et  beatoruin  Pétri  et 
Pauli  a[iosloloniri)  ejus  se  noverit  iiicursuruiii.  iJatuui  Tusculaui.  \u  kalendas 
decemliris. 

A.    C(i|in-  (lu  Mil'  siècle.  îiiix  Arili.  ikiI..  LI..  'i.Sri  (  (..'irhiliiirc  de  Sainl-«ji'rmain-rAiixciTnis).  fol.  -'il   r  . 


580 

Voi-   I  l.SIl  "  . 
iSjiil  a  cfii^  |iar  liiiliurl.  |irieiir  de  Sainl-ljazarc.  (l'un  tciTain  si>  à  Saiiil-Marliii-ilos-Clianiiif. 

CAIITV   SVNCTI    L\Z\ni. 

E|;o  Hyiidiertus.  Dei  gpatia  ecclesie  Snncti  Lazari  Parisieiisis  prior,  totuinque 
ejusdeiii  ecclesie  ca|)ituluin  uotuin  fieri  \olunius  taiu  fuluris  quaiii  preseiitibus 
(piod  Aiiti(piiini>  acce|iil  a  iiobis  très  quarteiios  terre  a[)ud  Saiicliini  Marlinuiu 
de  (!ain|i;s  pr<i  \i  solidis  ceiisus  ad  octahas  saucti  Dvonisii  persolveudis  siiijjulis 
aiiiii'-.  lali  siipiideiii  conditioue  iniplicita  (piod  predictus  Antiqiiiiius  vel  beredes 
e|U^  pdlei'iiiil  picdictaiii  leiraui  dari',  \eiidere,  \el  iinadiai'e.  et  (piic(jiii(l  \oliie- 
riiit  de  ea  lacère,  salvo  ceusu  Saucti  Lazari.  ul  deleruiiualuiu  est.  No^auleni  ca- 
pitaleni  censuiu  illius  el  coi'veas  dabiuius,  el  leclani  j;ai'aiiliain  de  terra  illa  \ii- 
(piiiilino  pi»rtabiiiiu>.    Vcluiii  publiée  m  capilnlo  Sandi  bazari.  islis  astanliliiis  el 


la  ilale  (le  ii,s,,,car  iiuiis  a\(iii>  |iii!ilii'   ri-i|i'>^iis  '     I.a  clircinoloyio  des  prieurs  de  Sainl-Lazaie 

(  II"  ."i-O  cl  ■<--  )  iliMi\  liiillcs  ilr  ci'lli'  lurMii'  aiuirr  l'st  ciipiire  li-np  mal  étaljlie  pour  qu'on  puisse  dalei- 

(|ni  iiiiiix  iiiniiliviil  les  ilcii\  cliapliri's  m  liillr  au  celle  pièce  avec  certiliKlc.  Nous  la  classons  vers  1 1  (So. 

sujcl  do  iiiaiai-.  de  Saiiili -1  •p|iiirluiii' el  nous  a\(ius,  parce  iprun  acte  daté  (te  1178,  que  nous  a  con- 

;i  la  dale  du    1"  iicluhre   117K.  une  (■iiiiliriiialioii  ser\e   le   (larhdaire  di!   Sainl-Lazare  (.Arcli.  nal. , 

des  liiciis  (le  .Siiiiiie-Op|i(iiiiiiie  (pii  esl  |ir(ilialile-  MM.  -J  1  o .  loi.  ;i(|  il.  110U6  |irouve  que  te  prieur 

iiieiil  celleipie  le  pape!-i'V(i(|ue  ici  ivoir  nuire n'ôlioV  tiiilierl  l'Iail  en  foncliims  xers  celle  l'poque. 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  'û?> 

assensuni  j)rehcnlibus,  Alberto,  et  Rcnaldo,  et  Eniardo,  et  Willt'lnio,  saccrdotibiis; 
Guidone,  et  Pucherio,  etDuraiido,  fratribiis  sanis;  Willehiio  collerario.  c(,  l'hibppo, 
elPetro,  et  Jobanne,  et  Ermenoblo,  ccterisque  fratribns;  Maria  prioiissa,  d  Va'- 
nioncs.  et  Eriuengardi,  et  Magareta,  ceterisque  sororibus. 

A.  Original  scellé,  jadis  conservé  dans  les  Arcliivesde  .Saint-.\Iarlin-des-Clian]|is. 

B.  Copie  du  xm" siècle,  aux  Artlj.  nal..  LL.  i33i  (Carlulaire  A  de  Saint-Marliii-des-f;liam|is),  M.  loo  v"(". 
i:.  Copie  du  svi'  siècle,  aux  Ardi.  nul.,  LL.  i3.j3  (Cartulaire  C  de  Saint-JIarlin).  lui.  \-ih  \",  d';i|iivs  A. 


581 

Vers   llSO. 

ConfiiTualiuii  |iai-  Maurice.  é\t'i]ue  de  Paris,  des  jjiens  donnés  par  ses  prédécesseurs 
et  divers  [larlicidiers  à  ralii)aye  de  Saint-Viclor '"'. 

CONKIRMATIO   MALRlCll    EPISCOI'I  DE   DOMS   l'REDECESSORUM    SLORLM   EPlSCOl'ORni. 

Mauriciiis,  Dei  gratia  Parisiensis  cpiscopiis,  omnibus  (Ibrisli  Hdcb'biis,  tain 
posteris  quam  presentibus,  in  perpetuuni.  Notiim  ficri  vobimus  (iiiod  l'arisiciisis 
ecclesia,  cui  Deo  auctoro  [)residemus,  Bcati  Victoris  ecclesiani  ie;;ulaii  canoiii- 
corum  ordiiie  insigiiitam  speciab  ainore  dilexit  et  dilectioiiem  suani,  ut  res  i])sa 
probat,  effectu  operis  com[)robavit,  siquidcin  prcfata  Beati  Victoris  ecclesia  inidta. 
tam  ex  doiio  Parisiensiuin  episcoporiim  quain  canonicoriun,  [jossidct  boiielicia. 
Nos  igitur,  predecessorum  noslrorniii  vesligiis  iidicrenles,  ipsorum  beiicfieiis  as- 
sensuni prebemus,  et  dona  ab  eisdeni  servis  Dei  collata  firina  in  perpctuuin  esse 
voientes,  ob  recordationem  beneliciorum  iUoruin,  présentes  Hlleras  prect'pinius 
fieri,  alque  in  eis  ipsa  bénéficia  ex  niaxinia  parte  proprie  signanterque  dcscribi. 
Hec  sunt  bénéficia  :  Ex  dono  donini  Galonis  episcopi,  medietas  niob'ndinoriiin  sidt 
domo  episcopaii,  ita  scibcet  quod  in  aqua  Seipiane.  a  superiori  cajiitc  insuic  us{pie 


'"'  La  copie  B  a  été  eollatioiinée  an  x\  ii'  siècle  sur 
l'originaL  comme  rindi([ne  la  note  suivante  écrite 
en  marge  du  Cartulaire,  et  qui  nous  fait  en  même 
temps  connaître  un  sceau  de  ia  maison  de  Saint- 
Lazare  dont  la  liche  collection  des  Archives  ne  con- 
tient pas  d'exemplaire  :  "Visa  et  coliala  fuitpresens 
carta  ad  suum  autograpbum,  cui  sub  duplici  cauda 
coriacea  adpendet  sigilinm.  in  quo  figura  T^azari 
a  sepuichro  emergentis,  cujus  circuniscri|itio  iiasc 

est;  SIGILLVM  SA\CT1   LAZ4RI   PARISIVS.  ' 

'"'  I>'auteur  des  Annales  de  Saint-Victor  (ms.  lat. 
1 4679  ,  p.  607  )  a  classé  cet  acte  ;i  i"an  1 1  (io ,  sans 
doute  parce  qu'il  émane  de  Maurice  de  Sullv.  doni 

Cnrlid.  ■■-   1. 


l'épiscopat  ciiniriience  en  celte  année;  niais  il  n'esl 
pas  si  ancien,  car  le  cliancelier  Ililduin.  ipii  l'a  si- 
gné, n'est  enlri'  en  fonctions  i|ue  hien  plus  tard, 
Hemerasus,  il  est  vrai,  dans  la  iislo  (pi'il  a  dunni'e 
des  chanceliers  de  l'église  de  Paris  [De  Acad.  Par. , 
p.  110),  suppose  l'existence  d'un  premier  Ililduin 
en  t  iGo,  et  d'un  second  en  1 189  (iltid. ,  p.  1  1  '1  ). 
Mais  il  n'apporte  d'autre  preuve  à  l'appui  de  sdu 
hypothèse  que  l'acte  même  que  nous  imprimons  ici , 
et  c(ue.  trompé  par  les  Annales  de  Saint-\  ictnr,  il 
ilale  nihili'aircnient  de  i  i(Jo.  En  réalilé.  il  u'\  a  eu 
qu'un  si'id  Ililduin,  qui  entra  en  fonclions  en  1179 
au  jilus  loi.  (Voir  aux  Arch.  liât.,  l.L.  iHo.lol.  .').■)%".) 


474  CAiiTL'LAIRE   GK.NERAL   DE   PARIS, 

ad  l'aiviim  l'uiileui,  que  Iota  est  de  jure  episcopali,  si  molendiiii  uiuis  aul  plures 
consliuanuii'  aul  (juafuuKjue  occasione  vcl  in  quocumque  loco  niutcnlur,  coiii- 
inuni  et  consilio  et  suiiqttu,  lam  episcopi  quam  canoiiicoruin  Beali  Victoris,  fiat 
Miolciidiuoruni  conslruclio  et  reparatio,  et  commuuis  et  cqualis  habeatur  totius 
eiiioliiiiieidi,  laiH  iiiullure  (|uam  pisciuni,  quam  coleroruni,  divisio;  nioleiidiiiarii 
cliaiii  (oiiniuiiiiler  iiupouaulur  et  fidelitatem  faciaiit.  Addidit  etiani  prcdictus  epi- 
s((i|ms  liiiic  duiio  \\  solidos  Parisicnsis  nionete,  quos  siugulis  aniiis  j)redicli  fratres 
iccqiciciit  do  !;urdo  episcopali,  iiiter  Magnum  Poutem  et  Mell)rai  collocato.  Ex 
(loïKi  capiluli,  a])iid  Civiliacum,  lam  de  territorio  Civiliari  quam  Orliaci,  terra  uni 
cai'iucc  sullicieiis  cuni  décima  et  campiparlc  ejusdeui  tern;;  olclna  (juoque  una 
ciim  uiinii!)us  coiisueludinihns  et  leditibus  suis.  Ex  dono  predecessoi'i>  nostri  pie 
memoiic  domui  Slepiiani  episcopi,  in  liac  iiostra  Béate  Marie  ecclesia,  prebenda 
una;  m  ecclesia  Sancii  Marcelli.  prebenda  una;  in  ecclesia  Sancti  Germani  Auti- 
siodorensis,  prebenda  una;  in  ecclesia  Sancti  Clodoaldi,  prebenda  una;  in  ecclesia 
Sancti  Martini  de  Canipellis,  prebenda  una;  ita  scilicet  quod  canonici  Sancti  \  ic- 
toiis  in  siii|;ulis  sujtradictis  ecclesiis,  ad  servicium  earumdem  ccclesiarum,  sinjjulos 
vicarios  ponant.  Item.  e\  dono  predicti  episcopi,  aimualia  canonicorum  omnium 
piediclariim  ecclesiarum,  ita  scilicet  ut  quocunque  modo  quilibet  canonicus 
eaïunubjui  ccclesiarum  prebendam  rclinqiiat,  vel  quocunnpie  modo  prebenda  de 
una  pei'sona  in  aliam  transeat,  ecclesia  Beati  Victoris  ejusdem  prébende  redditus  per 
annum  ex  integro  babeat,  et  nullum  super  boc  aut  ccclesie  aut  defuncto  ex  debito 
pi-elei'  aniiiversarium  exolvat  oltsequium.  idem  (juoquc  episcopus  quasdam  par- 
rocbiales  ecclesias,  quas  quedam  persone  etiam  laice  prius  tenebant,  earumdem  per- 
sonarum  non  soluni  assensu  sed  etiam  ro<>atu,  prcfatç  Beati  Victoris  contulit  ec- 
clesie  :  rojjatu  HaduKi  Belli,  ecclesiam  de  Vilers,  et  terciam  partem  majjne  décime 
lam  viiii  quam  annone,  et  redecimationem  maj;ne  et  minute  décime;  ecclesiam 
Sancii  I5ri<ii  cum  Iota  sua  minuta  décima,  et  de  j)resbiteratu  ejusdem  ecclesie  per 
sin;;ulos  annos  i.x  sulidos;  item,  rojjatu  Pa;;ani  de  Praeriis,  ecclesiam  de  Vallejjaudii 
el  Inliun  magiiam  decimani,  tani  viui  (piam  annmie,  el  lolam  nn'nutam  ad  eandem 
ecclesiam  perlinenlem;  i'(i|;aln  eliam  |ii'i'dicli  l*a;;ani.  paitem  cujiisdam  décime 
pro|ie  Liisarcliias.  in  \illa  (|ue  iliciliii'  Laci.  cpiam  preibctus  Pajjanns  tencbat; 
ileni.  i(i;;atu  Ualdiiini  clerici.  de  (iorlMu'Iu.  ipn  in  ecclesia  Beati  Victoris  canonicus 
exslilit.  ecclesiam  de  \illa  (pie  (Ions  a|ipellalur.  el  jei'iani  el  decimam  ad  ])resbi- 
(eialiim  ejusilem  ecclesie  |iei  linenlein .  sexlaiii  (pnxpie  partem  magne  decimç  et 

sexia liiiiiiie;  slaliiil  eliam  idem  episcopus  ni   de  [)resbileratu   ejusdem  ccclcsi(; 

canomci  Saiieli  \  icloris  per  smj;ulos  amios  i.x  sobdos  liabe;ini  ;  dem ,  rojjatu  Matliei 
de  Mugnellis  et  Paj[ani  lilii  Sulionis,  avi  ejus.  cpioiMim  aller,  id  est  Matlieus,  in 
pi'elal.i  ec<lesia  ad  siiccunendiim  se  l'cddidil.  allei-  veio.  id  esl  Pagaims,  sub 
liiibihi  canonici  aliquanlisper  \i\il,  ecclesiam  de  \  icunovo  et  totani  decimam 
(piani  in  loin  parrocbia  ejusdem  ecclesie  linbebanl ,  sexlam  cpioque  parleni  magne 


CARTULÂIRE   GENERAL  DE  P\UIS.  'iT:. 

décime  ejusdem  loci,  ex  doiio  prcdicli  Balduini  de  Corlioilo:  ilcm.  i'\  diiiio  [m- 
dicli  episcopi,  ecclesia  de  Allais,  et  lola  décima  (juam  Allicrtii^  «le  Nn-  m  luhi 

paiTodiia  predicli;  ecclesir  lial)el)at.  Sunt  alia  quedam  ad   1 Iiiiii  <'pisc()pali'iii 

perlirientia.  a  ijuihusdam  prclate  Beali  \  ictoris  eccicsio  dala  cl  a  picdirlo  rpi- 
scopo  concessa  :  siqiiidein  Hugo,  fdiiis  Gireiini,  lerraiu  aral)il(Mii  sii|icr  ii|iaiii  Sc- 
qiiam;,  et  apiid  Baliieolum  oclo  solidos  et  très  obolos  ceiisus  pcelatc  ecclcsn'  dedii: 
similiter  Huugerus,  i'raler  ejusdem  Huj;onis,  totum  censum  ipieni  in  (lard(uieto. 
et  apud  Sanctum  Marcelluiii,  et  Farisius,  in  vico  qui  vocalui'  CIicmiicIiuii,  r|  apud 
Vitriacum  liabebat;  item  domiius  Matheus  de  Munteuioienciaco  c,  solidos  pcr 
siiigulos  annos  de  censu  quem  liabet  apud  Sanctum  Dvonisiuiii.  in  Ifiia  ([uc  di- 
citur  Sanctus  Marcellus.  Ilem  domnus  Galerannus,  comes  Meik'iili,  \i.  solidos  de 
censu  quem  liabet  Pai'isius,  in  moiicello  Sancti  Gervasii.  His  et  aliis  Ijeficliciis 
ecclesif  Beati  \ictoris  ab  ecclesia  Parisiensi,  cui  Dec  auctore  presideuius,  collatis. 
sicut  supradictum  est,  assensum  prebemus,  etnepossit  oblivione  ddeii.  presentcm 
cartam,  precepto  nostro  conscriptam,  sigilli  nostri  imprrssione  (irniamiis, 
Data  per  manum  magistri  ililduini  cancellarii. 

A.  Oiigiiia!  scfll.',  :m\  Arcli.  mM,.  L.  88S^  11°  S. 

B.  Copie  du  xvii'  siiVlo.  ;'i  l,-i  (iilii.  ikiI..  111^.  lai.  liGyçi,  p.  007. 


i82 


Accord  entre  le  prieuré  de  Saint-Éloi  et  l'abbaye  de  Saint-Victor  au  sujet  rl'nn  arpeni  et  demi  de  vif^ne 
situé  h  Savies,  qui  avait  été  donné  à  Tabbaye  de  Saint- Victor  parGaulier  Piipin.  l't  sur  |i^(pif|  le  |)rieuré 
de  Saint-Eloi  avait  un  droit  de  cens. 

Di:   VIXEA  SWIARIM. 

Ego  Isenbai-dus,  monaslerii  Sancti  Eiigii  Pai'isiensis  prior,  et  ejusdem  lo<i  con- 
ventus,  notum  facimus  omnibus  ad  quos  liltere  isle  perveneiiul,  (piod  de  ai  pciino 
et  dimidio  vinearum  apud  Savias,  solventium  nobis  xn  denarios  de  cciisii.  ipias 
Galterus  Popinus  in  ultimo  testameido  ecclesie  Sancti  Victoris  in  clcmosinain 
dederat,  internes  et  eaadem  ecclesiam  lacta  est  compositio  in  liuiic  iinMliim.  Pio 
predicto  ar[)enno  et  dimidio  vinearum  snlvet  ecclesia  Sancti  \'icioris  iiobis  in  ])ri'- 


''  Celle  rliartf  ne  peul  .Mro  datwqu'apprnxima-  vers  iii|0.  rpdipie  on  il  dr\ii]l  abli.'-  de  S^iinl- 
liveraenl.  Le  prieur  Iseinbard.  dont  elle  éniann,  \Iaur  {Gn/lin  christ.,  1.  Vil.  rf,l.  o,,'i  1.  I'lnsifui> 
fut  d  abord  prieur  de  Sainl-Maur-des-Fossés  jusijuc  des  tf'jiioiiH  de  mllo  piiVf  ~e  relmuveul  àm-  lui 
vers  11-;^:  il  g.mverna  le  pripurédeSainl-l':ioi  de-  acie  d.'  1178  ou  1180  .pic  nous  avoii<  ilduné  ci- 
puis   117")   einii'on    (voir  uolri'    u     ftaS)  jiisfpic  dessus  (n    ril'n  ). 


'i7G  CAnTULAlRE   GEM-RAL   DE   l'AlUS. 

puliHiiii  (liios  solidos  d(;  ccasu,  et  nos  cis  comniuiii  asseiisu  conccssiinus  ut  eas- 
deiii  viiii'as  in  p(M'j)i'tuiiin  lil^ere  et  qiiiete  possideaiit.  Siguum  Isenbarcli  prions. 
Si(>iiMiii  Laiiiherti  supprioris.  Si;;iuiiii  Mcliolai  cellerarii.  Signuin  Gallionis  sacer- 
(lolis.  Sijjiimii  Iliiiiulili  saccrdotis.  Sij{iuun  Huberli  diacoiii.  Sigiuim  Ueinaldi  dia- 
coiii.  Si;;iiiim  Ilervei  subdiaconi.  Sijfiiuiii  Martini  |)i'(>positi.  Sionuin  l'Iiilippi  ser- 
\iciilis.  (Jiiod,  ne  valcat  oldivioiie  deleri,  scri[)lo  commendavinius  et  sigilli  nostri 
iiiprcssioiic  lii'inaviiiuis. 

A.  (liij'in.il  scelM  aii\  Anl).  nul.,  S.  ai-jf),  ii"  lo. 


583 

V.jis  1  180  ('. 

filiiiilr  lie  lliijjiips  lie  MoDCfMiiN,  ;iijljé  de  Saiiil-(!ei'niain-dos-Pi'es,  yiiiiiiiijr,ii](  les  lomlalioiK  |)ar  lui  l'aile? 
pour  la  céléhralioii  de  son  annivei-saii'e. 

(hiia  viaiii  iiiiivi'i'sc  caiiiis  iii|;i'('(Ii  iK'cessario  Iciit'iiiiir  iiiiivei'.si,  iiiidc  est  (juud 
iiiillus  iiinipiaiii  li(imiiiuiii  iiiaïKMitciii  Ijaliiiit  in  lioc  innndo  civitateni.  iccii'co  ad 
Inlnrani  j)r(nneicndan)  lotis  nos  viriijus  oportet  aidielare.  Veriim,  (pioniain  corpo- 
l'is  qnod  corruinpilnr  sai'cina  preip'avati,  niultis(pie  pi'cpcditi  nesjoriis  sccularibus, 
ad  (lij;n()s  penileiicic  Irnclus  iaciiMidos,  v(d  ad  supernoi'nin  ohtincndani  civiiini 
societatcni,  propriis  non  sullicinuis  merilis,  duni  tcnij)ns  liahenuis,  agenduin  no- 
l)is  est  iputd  salnti  nostraruni  posl  niortem  corpoi'is  pivdiciat  aniinaiiim.  Prniiide 
cjn»  lluj;(i,  Dei  {p'acia  Sancti  Gerniani  l^iiisiensis  Iniiuilis  ahljas.  prescnti  scrij)to 
lani  liiliii'is  quaiii  presentihus  nolilicare  decrcvi  (juosdam  de  redditibus,  (jiios 
Iciiipdic  nosti'o  ])ropriis  snniptibiis  adqiiisiviinus  cl  industria,  ad  anniversariiini 
iiuslrnui  .sinjjnlis  sdllcnipnilci'  annis  faeicndiini .  asscnsu  et  voUmtate  lotius  çccK'siç 
nosirc  (onvcnliis,  nus  iiislituisse.  ^l)vel■int  i{[itiii-  univorsi  (piod  nos  ab  Evrardo  de 
(îir\a  (pianidain  cniinins  vineam  juxta  Parisius,  silam  in  b)co  ([ui  vocatur  li  Aas. 
(piani  (piil)MS(lani  asccnsivinins  li()ininll)us  ad  IiospilaïKbini  et  donios  edillcandas. 
Ipsi  vi'io  de  doniibns  suis  l'eddnnl  nobis  (piolannis  \i.  nu'"  solidos  ceiisns.  Eininnis 
cliani  apiid  Antoniacuni  a  (iniHehno  de  Orrcin  vni   solidos  et  ui  obolos  censns. 


"'    Il   serait  dillieili'  i\r   di^lrriiiiiifr  an(]url   de^^  d'en   douiirr  |i  oliire  l;i  veille  de   r,iuiii\ei-saire  du 

n-ois  abliés  du   iinui  dr   llujjui's  (|iii   ;;iiii\ciiiéi'i'ul  [(indalcur  :  t...    l'ro  auiuia  ilorjnii   llugoiiis  ali- 

l'abljaye  dr   Saiiil-lierniaui,   au    \n     sircle.    erlle  lialis  :  de  d ihus  (|iie  suul   li    \a-.  -   Or  Hujfues 

cliarle  apparlii'ul .  ^i  Y Irnu\iul  daus  le  ,\.Vi-(i-  de  Miiureau\  (i  i  (i-j-i  i Mli  i  uiiiurul   Ir  m   des  ca- 

lojredeSainl-deriu.iiii  di's-l'rr^.  nu  \u  drs  calruilrs  Irridrs  da\ril   i  iH,'!,  e'esl-à-dire  l.'  leudi-ruaiii  du 

d'aM-il,  diMi\  li;;ncs  furl   hliv,  pai'  \.'  cismu  du  j.iur  m'i  celte  uieuliuii  est  iiiscr.le  dans  li'  Necm- 

relieur  (|iii  InnI  allusiou  à  crllr  loudaliuu.  Kllesra|i-  i()j;e  de  Saiul-tJennain-des-Pri'S.  (Bilil.  nat..  ins. 

|ici,ii  iil  riilili;;atiiiu  iiiscrilr  ii  la  liii  dr  eetif  eliarir  laliu  i  .'iSS-i  .  liil.  73  v°.j 


CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS.  'ûl 

Illos  itaqiie  xl  iiii"''  solidos  de  domihus  que  sunt  en  l'Aas,  et  viii  solidos  et  m  obu- 
los  de  Antoniaco,  qui  simul  sunt  lu"  solidi  et  ni  oboli,  eum  omnibus  aliis 
consuetudinibus  et  redditibus  qui  de  utraque  censiva,  sive  in  fora|;io,  sive  lo- 
tatico,  seu  aliis  quibuscuniqne  niodis  pi'ovenient,  stalninms  ad  priniain  nosti'i 
anniversarii  dieni,  ad  hoc  videlicet  ut  in  ijisa  die  [irocurelur  exinde  in  iT'lec- 
torio  toto  convenlui  [)l;ena  refectio  de  piscibus  sciiicet  ol)tiinis  et  de  j;astellis 
et  de  bono  clarato.  Enn'nius  quoque  terrani  quanidain  a  Maliieo  Buii!,  inter 
Sanclum  Marcelkini  et  Vilriacuni  sitam,  que  quotannis  valet  nobis  circa  xx\"  so- 
lidos redditns.  Conslituinuis  autem  ut  in  ipsiiis  anniversarii  nosti'i  octava  die 
de  bis  xxx'-'  solidis,  et  de  omnibus  aliis  consuetudinibus  qiuî  de  teiTa  illa  quo- 
(juomodo  provenient,  procuretur  conventus  quatinus  et  in  ipsa  die  plenani  île 
nobis  et  devotam  faciant  fratres  nostri  memoiiam,  nobisque  cum  missa  plénum 
exliibeant  ofllcium  del'unctorum  in  conventu.  Prêter  bec  etiam,  ut,  per  illos  sex 
dies  qui  sunt  inter  primum  anniversarii  diem  et  oclavum,  colidiana  de  nobis  fiât 
in  capitulo  memoria,  et  ibi  nos  conventus  sicul  in  [irima  die  et  octava  sperialiter 
et  nominatini  absolvat,  de  censn  sv'"'"solidorum  Provinensium  qnos  apnd  Emantuni 
emimus  a  Pafjano  de  Warennis,  statuiiruis  quatinus  per  eosdem  sex  dies  colidie 
conventus  duos  solidos  et  dimidium  liabeat  ad  cenam  emenilam.  Emimus  pielerea 
in  villa  ista  lerram  quamdam  de  Guillelmo  de  Piupe,  in  qua  plures  posuiiiins  lios- 
pites.  quorum  unns,  PoKerius  sciiicet  petrarius,  de  domo  sua  l'cddit  v'i'"  solidos 
census.  Hos  itaque  decreviinus  elemosinario  bujus  ecclesie  amuiaiim  l'cddi,  (|ua- 
tinus  eos  ipse  in  prima  annivei'sarii  nostri  die  pro  anime  nostre  ri'medio  sexa[]in(a 
pauperibus  erofjet,  ita  quod  eorum  uinisquisque  unum  liabeat  denarium.  Emimus 
denique  apud  Tlieodasium  a  Frederico  milite  u""  solidos  census  (|uos  reddit  Gerel- 
nuis,  filiusGarini.  Cum  itaque  cetera  que  de  censiva  ista  pi'ovenient  domno  icma- 
neantabbati,  nos  islos  ii'^  solides  disposuimus  et  dediimis  quatuor  niatricnlariis 
ecclesie  istius  qui  pro  iioliis  in  anniversario  iiostro  et  in  die  octava  sijjiia  pulsa- 
bunt;  habebitque  quis(jue  eorum  ipsa  die  et  octava  panein  unum  inle<;rum  cum 
vino  ([uod  liabere  soient,  et  de  illis  duobus  solidis  quisque  vi  deuarios  prima  die, 
eo  videlicet  lenore  quod  nullus  eorum  parlem  snam  quam  babet  in  bis  denariis 
ullatenus  jioterit  alii  dan'  aut  veiidere  seu  pi;;nori  obligare.  Non  enim  in  eorum 
erit  poleslate  istos  duos  solidos  aliipia  umpiam  ralione  a  proprielate  mali'icularie 
alienare.  Lt  autem  [iresi'iis  scriplum  el  bec  nostra  de  iioslro  anniversario  dis- 
positio  liiinum  et  inviolabile  robur  [)er|)(,'tualiler  obliiieat,  auctoritate  Del  omni- 
potentis  et  Beale  Maiie  sancliqne  Vincencii  et  beali  Germani  omniuimpie  sjinclo- 
rum  et  iioslra  peiiitiis  pi-oliibenius  ne  qiiisipiam  uimpiam  bomiinim  banc  noslram 
inslitulionem  aimiveisarii  noslri  sive  reddilnnin  (pios  ipsi  depulavimiis.  post  de- 
cessum  iiostrum,  immutare  seu  minnere  présumât.  Eos  vero  qui  hoc  attemplare 
presumpserint.  loto  in  commiiiii  capitulo  assislenle  conventu  ,  excoininuiiicavimus, 
qiialenus  reos  se  divino  jndicio  exislere  de  pei'peliiila  iiii(piila(e  cojjnoscanl ,  et  a 


i78  CARTULAIUE   GENERAL  DE   PARIS, 

sacialissiiiio  coiporo  Dei  c(  doiiiiiii  uostri  Jliesu  Cliristi alieni  fiant,  alquc  in  exlrenio 
examine  dislricle  sultjaceanl  ullioni.  Porro,  ul  licc  omnia  successorinn  nostroruni 
nienioiie  l'aciliiis  seniper  occurrant  et  fidelius  inipiiuiantur,  precipiendo  sub  pre- 
sci'ipla  slatuiiniis  conditione  quatinus  liiijus  nostre  iiistilnlioiiis  pagina,  singuHs 
aiiiiis  in  \ipilia  anniversarii  nostiù,  posl  leclioneni  capiluli  coraai  omnibus  in  cou- 
veiilii  le|;atur. 

A.  topiu  du  \n'  sikir,  à  la  Bibl.  uat.,  iiis.  lai.  iSSba.  fol.  f|6  r°. 


584 

(Ji)i]cr>sioii  il  GiMiK  raiiil  |)iir  Hugues,  jiljjié  île  Saiiit-Gei'iiiciiii-des-l'ni's,  de  la  inoiliu  ilii  loiir  banal  du  bourg 
Sauil-fji'niiaiii.  à  cliarijr  par  le  cuiicessioiiiiain'  de  servir  une  [>itancc  aux  religieux  le  jour  anniversaire 
de  la  niiirl  de  labbé  IlMj;ues. 

In  Dei  nomine.  E;>o  IIiijjo,  abbas  ccnobii  Sancii  \  incenlii  Sanctique  Germani 
l'aiisieiisis,  nolifico  Chrisli  fidelibus,  presentibus  scilicet  ac  rului'is,  cum  communi 
assensu  Iratrum  noslroruni,  (|uod  medietaleni  i'nrni  biijns  ville,  quam  precio  com- 
|>ai'avi  de  uxorc  Odonis  Agasonis  et  de  filio  ejus  llugone,  concedimu.s  cuidam 
iioslio  servienli  nomine  Guinerando,  qui  cognominatur  Stultus,  habendum  tam 
ipsi  quam  suis  liercdibus.  Alteram  vero  partom  ipso  habebat  dono  et  consensu 
pi'edec,es,soris  mei  liaiiialdi  a]jl)atis,  quam  et  sibi  concedimus.  Ita  ergo  concedimus 
sibi  el  suis  hcfeiiiljiis  rurnum  liujus  [ville]'-'  babendum  sub  censu  xudenariorum 
solvcndum'''  in  leslivitale  Sancii  Remigii,  ca  soilicel  conditione  ut  in  singulis  anuis, 
in  die  anniversaria  obilus  paiiis  mei.  (puimdiu  vixero  l'aciat  in  rclectorio  fralrijjus 
comnuimler  pilanciam  iiiiniii  jxniam  el  ci)nj;itiam  de  piscii)us,  de  liiciis  scilicet 
el  perlicis,  vel  de  piscibus  liixis  in  adipe,  et  unicuiipic  IVatri  dabit  giiastellum 
iiniim  et  unani  nuMisuram  de  claralo.  (lum  autein  obitiis  mei  tenq)us  advenerit. 


'     Mal;;i r>  la  Mii'ulion  de  I  ablir  l'iciiaud  .  un  |iiiui--  avons  i-rinai'iiui-  ti-ii|i  laid  |ioui-  reinellre  cet  acle  à 

rail  se  drnianilrr  si  cil    aclr  dnil  l'irr  alli-iliiic  ;i  sa  \raie  place,  [lerinel  d'atli['iner  (]u'il  est  île  IIu- 

llugues  II!    I  1  M  (i-i  1  'i.")  I.   il  iiiijpics  l\    (11  'ili-  j;nes  111.  En  ell'el.  au  ix  des  calendes  d'avril,  nnni- 

1  l.")-.>  I  Mil  à  Hugues  \  (  1  if)i!-i  iiS:!  ).  Il  a  r\r  Iran-  \er>aire  de  la  i -t  de  l'abbc'  Hujjues  III  (nis.   lat. 

scril   dans  la  srcundc  nmllii;  du  \u'  sicclc  sur  un  i.'iSS-i,  jnl.  -;;  j-  ),  n^||,.  donation  est  rappelée  en 

Iniillcl  blanc  d'un  hiMriiln.;c  de   l'abliaxc.  il  ciMi'  ces  iiMines  en  marge  du  N('crologe  :  rrllie  lit  anni- 

dinir  prtilc  bulle  ir\le\anilrr   III   cl   d'uni'   si'ric  versarius  donnii  Ilugonis  abbatis  de  rcdrlilu  furni 

daclrs  d'associaliou  de  prièir^  l'iiiani^s  des  abbcs  islius  \  illc.i  Cel  acle  est  donc  antérieui' ii  l'an  l  l /l5  . 

Ilii;;ues  V,  t'oulipies,  l'.obrrl  el  .Icaii.  ,\u.-si  axions-  dalr  de  la  mort  de  Hugues  III. 

iKiiiN  d'aliiird  pcns(^  iju'il  poinail  èlre  île  lingues  V  ''   Mol  omis  par  le  copiste. 

el  lax  ions  nous  classé  à  l'a •!■  i  i  So  ciniroii.  Mais  1,'original  dexail   po|-|er  irsolveudo'-.  ou  rfsol- 

nn  pas>agedu  Néci'ologedeSaiul-lierniain.  i|ue  nous  \euilornm-. 


CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS.  /i79 

eaiidein  (juam  pro  pâtre  meo  iVatriljiis  rerectioncm  faciebat,  amiis  singulis,  in  die 
aiiiiiversaria  obitus  nici  i'aciel.  Slaliiimiis  aiilem  et  firinamus  ut  luillus  présumât 
lurnum  coustruere  in  liac  viHa  super  istuin  predictuin  furnuni,  et  ut  nenio  bospi- 
tuin  bujus  ville  présumât  coquere  ad  aliuin  fuiiium,  nisi  ad  istum.  Quod  si  (juis 
presumpserit,  abbati  loci  bujus  lejje  einendet,  et,  ne  ab  aliquo  suc('c:^sol•um  iios- 
trorum  cabimpnia  oriatur,  constitucionem  communi  iVatrum  consilio  roboralani 
lie  aliquis  couvellere  audeat  sub  analbemale  interdiximus,  indeque  lioc  cyrojii'a- 
[)liuiii  (ieri  di'cre\imus,  (juud  iiiauu  nostra  subleifirinavinius,  IValriljus([U(;  aos- 
tris  firiiiaudiuu  tradidiiuus.  Actuui  muiiaslerio  Sancli  Geiinaiii  publiée.  Siijiium 
doiniii  Hujjonis  abbatis.  S.  Galdrici.  S.  Ayniciici.  S.  Piotberli.  S.  Vuljjritii.  S.  (îal- 
lerii.  S.  Eruaudi.  S.  Giloiiis'".  S.  Galoiiis.  S.  Uorici.  S.  Laiidrici.  S.  Saiisoiiis.  S.  Sy- 
mouis.  S.  Andrée.  S.  Aruulfi.  S.  Odoiiis.  S.  Symonis.  S.  Aymcrici.  S.  Josbeili. 
S.  Puiinaldi  pueri.  Testes  nostri  :  Giroldus,  Petriis  filiiis  ejus,  Piotbertus,  Tbeode- 
ricus,  Leobinus,  Drogo.  Testes  illoi'uni  :  Slepliaiiiis,  Galterius,  Aalardus,  \boiiius. 
Landricus,  Tbebaudus  fratcr  ejus.  Odo  cancellarius  srripsit  el  subsnipsil. 

A.  Copie  du  xii'  sirrie.à  l.i  Bibl.  nat.,  lus.  lai,  i388-j,  loi.  91  r'. 


.580 

Vci-s  1180. 
Etal  (les  cpiis  posséJrs  dans  le  hourg  SaiiiWlorniMiii  |ini'  l'abbaye  de  Sainl-Gerniain-des-Piés. 


CEN'SliS   DOMOniM    VILLK    SWCTI    (JKRMAM. 


liaiualdiis  de  Hospicio,  uiiaiii.  liadiilfus  [)rcsbytei',  unain.  (_)do  Hufns,  uiiaiii. 
liojjeriiis  |)armentarius,  unam.  Herinengardis,  unam.  Ilavidis  la  Garlaiide,  uiiam. 
Ricliai'dus  Gode.  unam.  Teboudus  de  Versaleis,  unam.  Terriens  ([ua(hi;;ai'ius. 
unam.  Teob[al]dus,  unam.  Odo  Gastinellus,  unam.  GaulVedus  Aiijjlicus.  niiam. 
Ptogerius  de  Gapite  Ville,  unam.  Steplianus  Coillelort,  unam.  Gislebertus  bubul- 
cus,  unam.  Giroudus  ii  Borrcrs,  unam.  Willclmus  Beloz,  unam.  Petnis  asiiia- 
rius,  unam.  Willelinus  Pevrels,  unam.  Bernerius,  unam.  Bobeilus  rnriieiius. 
unam.  Fromuudits,  unam.  Hisembardus  clausarius,  unam.  Alelmus.  unam.  (ial- 
terius  Normannus,  unam.  Maria  la  Desvée,  unam.  Pindiilfiis  de  Emaiilo,  dnas. 
Gislebertus  decanus,  unam.  Ilodierna  deraua,  unam.  Willelmns  Dudiiis,  unam. 
(iuinandus,  unam.  Guido  GaliehiMS.  iinaiii.  Hugo  Mazue,  unam.  Badulfus  de 
Saïuio  Sulpicio,  unam.  lioberlus  i'arvus,  unam.  Ililduinus  riausarius,  unam. 
Hcisrndis,   uxor   ()';eri.    iiiiani.    Uamiill'us,   unam.    Gncliewi,    unam.    Peirus    de 


'»  On  |iciil-('-(iv  -Calonis-. 


'iSO  CARTULAIRE  GÉNÉRAL  DE  PARIS. 

Barra,  iniaiii.  Gerniuiidus  filius  Beliiii,  uiiain.  Joliannes  de  M,<;lion.  uuaai.  Ri- 
djardus  Tiaiju.  iiiiam.  Ravis,  diias.  Lcjardis,  uxor  Gauterii  carpenlarii,  uiiam. 
Laiidriciis  lUiliis,  iiiiain.  Odo  Parviis,  iinain.  Hugo,  filius  Antes,  uuaui.  Helvidis. 
uxoi- Ailles,  uiiaïu.  Guineranniis  sutor,  unam.  Steplianus  verrarius.  unam.  Livoi- 
iius,  uuaiii.  llodierna  decaiia,  unam.  Marescalcus,  unam.  Aalciiz,  filia  Joliannis 
veirarii,  iiiiani.  \Villelmus  pistor,  unam.  Steplianus  clausarius,  uiiam.  Monoudus 
li  Aljubcnc,  unam.  Engelbertus  marescalcus,  unam.  Joliannes  nejios  abbalis, 
unam.  Robertus  de  Morcto,  unam.  Tcobaldus  Saillenbein,  unam.  Giiido.  lilius 
Eviardi  Pinel,  unam.  Steplianus  Gbioiis,  unam.  Gauterius  quadrigalor,  unam. 
.loliaunes  parmentarius.  unam.  Piobertus  Caro  Asini.  unam.  Geniuindus.  filius 
Gauterii  carpenlarii.  unam.  Gaufiidus  Rufus,  unam.  Joliannes  Parvus,  unam.  Gi- 
beie,  unam.  Gislebei'tus  carpenlarius,  unam.  lîicbardus  Surdus,  unam.  Radulfus, 
clausarius,  unam.  Robertus  ad  Vaccas,  unam.  Slephanus  pistor,  unam.  Robertus 
li  Goluins,  unam.  Steplianus  de  Galliaco,  unam.  Teobaldus  de  Pistrino,  unam. 
Herb('rtus  Rrocliez,  diias.  Rogerius  cocjuus,  unam.  Radidlus  presbyter.  unam.  Ju- 
liana.  unam.  Renardus,  unam.  Toinas,  duas  (pro  v  solidis)'".  Robertus  Surdus. 
unam.  Ste|)liaiiiis  ceinentarius,  unam.  Gauterius,  unam.  Petrus  de  Cris[)eio. 
unam  et  dimidiam.  Joliannes  Pes  Anseris,  unam  (pro  nu  solidis).  Segiiinus, 
unam  (pro  iiii  solidis).  Adam  pelrarius,  unam  (pro  un  solidis).  Petrus  (piadri- 
gator.  unam.  Gisleberlus  major,  unam.  Bartliolomeus  de  Novionio.  unam.  \\  illel- 
mus  matriculariiis.  unam.  Girardus  justisiator.  unam.  Terricus  Apostolicus,  unam. 
Gisleberlus  Rlundels.  unam.  Gisleberlus  coquus,  unam.  Johannes  bospitalarius, 
unam.  Pi-trus  castellanus.  unam.  Joscelinus  Hoperon,  unam.  Odo  sartor,  unam. 
Guiiieranniis  Pijons.  unam.  Steplianus  Filions,  unam.  Emelina,  filia  Guinerani 
jtisloiis.  unam.  \\  illelimis  Pictaveusis,  unam.  Rogerus  Teste,  unam.  Gaufredus 
sarld]-.  unam.  Willelmus  jiorlarius,  unam.  Susanna,  uxor  Roberti  Legris,  unam. 
lieibeiiiis  Giirtiis.  uiiam.  liicliardus  li  Teisserranz.  unam.  Girbertus  portarius, 
unam.  llilduinus  major,  unam.  Hugo  Rufus.  unam.  Guinerannus  Carduus.  unam. 
Engerboudus.  unam.  Gisleberlus,  filius  Noël,  unam.  Isabels,  unam.  Teboudus, 
unam. 

Copie  du  xii'  siùrl.',  ;iii\  Airli.  noi.,  LI,.  loa'i  (rarlulairi'  ttt  do  Saint-Gorniain-tles-Pri'S),  foi.  loi  r. 


Ees  mois  i|iii'  non-,  niclldiis  entre  pnreiillièsis,  ici  et  |ila^  loin,  nul  étô  njouli's  en  iiitorligne. 


TABLE    VLPHABETIOIE 


DES   MATIERES. 


Aaljedis,  458. 

pater  Herluini.  1/17. 

toslis,  679. 

Aalenz.  fiiia  Joliannis  verrarii,  iSo. 

AiLiT.  iixor  Harclierii  coqui,  896. 

Aaluddis,  puer,  t>oi. 

Aaiclfis,  raoïbilor,  Llia. 

Aarsim,  il  g.  —  Ville  L*as. 

Aas  (li),  i76,  477.—  Vide  Laas. 

Abaciaccm  {Avezé,  Sarihe,   c"  île  la 

Ferlé-Bernard  ),  19. 
Abbitis  TiLLf  prior,  3i  1. 
Abbo,  cancellarius  S.  Geimaiii,  82. 

ruslos  monaslerii  S.  Geniiani 

do   Pratis,    molendiruim    concedit 
Idilherto  et  Winelimli,  Sa. 

episcopus  et  canci-llarius,  108. 

— —  vassii-i,  8(j. 

Aeelims  (Rolbcrtus),  fanniius,  iâ8. 
Abll.v   (Abloii,   Seine-el-Oise ,   c""   île 

LoDjjjiimeau),  i  86. 
Abobebre  (Menoudus  li),  i8o. 
Aboims.  teslis,  479. 
AcBOLDis.  lestis,  io. 
AcELERics.  tcstis,  ao. 
AcELiMs,  33 1,  409.  —  Vide  Asce- 

LIMS. 

AtHARDis,  jdibas  s.  Vicloiis.  867. 
AciAcisi  {Acti-en-Multien,  Oise,  c"''  de 

Betz). —  Motiasteriuin  S.  Mcliolai, 

208. 
AcTiLiis  [roferendarius] ,  ai. 
Ada  scu  Adila,  abhalissa  Moiilis  Mai- 

tyium.  337,  339,  iii,   ii:>.  — • 

Charta  ejus  pro  piscium  veiidilo- 

ribus,  339. 
Adalardis,  cornes,  86. 

monachus  Sancti  Germaiii   do 

Pratis,  53. 

DE  Behziu.   i5i. 

Carliil.  —  I. 


AnALARiis.  monachus  S.  Germani  de 

Pralis,  53. 
.Adalbero,   archiepiscopus   Remensis, 

92,  9i. 

ofiiscopus  Lauduncnsis.  108. 

ADaEERTts,     opiscopus     Pari,<ien*is , 

1 1  a. 

monachus  S.  Gertuani   de  Pra- 
lis. 53. 

Adalboldls,    mouacbus   S.    G'rmani 

de  Pralis,  53. 
Adalelmvs,   episcopus  Calalaunonsis, 

36,  5o,  âi.  —  Cf.  Adeleluis. 
Adalfredcs,  72. 
AuALGiRus,    monachus    S.    Germani 

de  Pralis.  53. 

nolarins,  O3,  6S. 

\dalgisis.  monachus  S.  Germani  de 

Pralis.  53. 

sacerdos.  82. 

\i)iLGrD!s,  uxor  Gamnionis,  20,  21. 

.\dalhirus,  nionarims  S.  Germani  de 

Pralis.  53. 
\dalo\gis,  monachus  S.  Germani  de 

Pralis,  53. 
ADALBAors,  monachus  S.  Geniiani  de 

Pralis,  53. 
Adalriccs,  leslis,  io,  n. 
Adalilfus,  leslis,  82. 
Adam.  5'i. 

abbas  S.  Dionvsii,  i5S. 

canierarius,  3a8. 

canonicus  Parisiensis,  455.  — 

\iile  Adam  subdiaconus. 

diaconus,  458,  46]. 

filins  Balduini,  iaa, 

lilius  Diirandi  catpentarii,  456. 

lilius  Pajjani  île  Praeriis,  279. 

miles,  I  iS. 


Adim,  nionarlins  Siincli  Germani  d.' 
Pralis.  53. 

peirarius.  'i^>o. 

pincerna,  84. 

pincerna,  127. 

pra'cenlor    Parisiensis.     i  63  . 

i()5.  1O8,  169,  171.  198.  200. 
2o4,  2o5,  2]5,  217.  228.  226, 
aii,  3i7,  953, 

pr;ecenlor  S.  Vicloris.  33i. 

prcsliyler',  4o8. 

presbyter,  458. 

subJiacouus,   i46, 

subdiaconus,   canonicus    Pari- 
siensis, 455,  468. 

. subdiaconus,  canonicui  S.  Vie- 
loris,  aâo. 

l«-slls.  i'i7. 

■  loslis,  4io. 

■ [lE   BrAIA,    421,    422. 

H\rem;,  459, 

de  HoSlMTALl,  4  08, 

DE  MosTARLL,  4o9. 

DE  \lLEr.s,  45  1, 

\lVNEZOL.   2-4. 

Ada>,  4o8.  —  Vide  Adim. 
.Vddelaidis,  210.  — Vide  Adelaidis. 
Adelaidis,  Addelaidis,  Adelais,  Ade- 
LACDis,  Adelatdis  ïel  Adelesdis, 

cognala   Roberli   sacerdolis  de 

Ulmis,  3o3, 

re{;ina.    uxor    IIu;;onis    régis. 

98,  101. 

rcgina,   uxor   Ludovici   Balbi . 

69- 

regina,  uxor  Ludovici  \  I,  195, 

aoo,  206,  210,  2i4,  aii,  245, 
254,  268.  365,  266,  887.  — 
Apud  .Montem  Marlyrum  defuncla 
et  scpulla,  344, 

61 


'iS2 


CARTLLAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 


Adehidis,  uxor  Iluberli  Sulii-iilis  iii 

Domiiii,  337. 
Adelus    Stimi'Osis,     s.incliiiioni;ilis 

S.  Eligii,  1  j'i. 
Adf.urdis,  raiiiLTiiiius  Sainti  Vii.to- 

ris.  a")!!. 
Adi;hidis,    ii'j;iiia,    33/,    3'i'i.    — 

Virl.»  AlltLWDlS. 

Adelus,  ."li. 

Adeliïdis,  rojfina,  -21'),  303,   aOS, 

3i'i.  —  ViJp  AuEniDK. 
Adei.elîhs,  constabularius,  i3G. 

cpiscopiis    Calalaiiiieiisis,    3(5. 

'n.  —  Cf.  Adalelmis. 

levila,  I  18. 

— iir.iN-ciilor  Parisii'nsis,  106;  \el 

canlirr,  9'i. 

Aiiti.EMiis,  cojjiioiiiinala  Gi'iUa,  2C3. 
Adelstam.ms,  rex  Ai];;l(irciiii,  53. 
.■Vdeulfis,  culiiculaiiiis,  i3j. 

Nonsi.ivMs,   i'i3. 

Ademari.s,  lestis,  i5o. 
Aden  viiiea",  a'iC. 

Aderilfi-s,  luissus   S.  Dionysii,   28. 

Aduelneis,  abbas  Fossatonsis,  8i, 
8.5. 

Adiielllpius,  vibtiarius  ,  33 1. 

AriiLA,  abbalissa  Jlontis  Marlyruni. 
—  Vide  Ada. 

Ado,  leslis,  '10  ,  11. 

Addardis,  moiiacbiis  S.  Goniuni  il' 
l'ralis,   53. 

Adolfredes,  7a.  — Li'(;o  .\i)Alfredis. 

Adrachepei.  (Slepliaiins),  ai-i. 

Adremaris,  monacbiis  S.  GiTinaiii  de 
l'ralis.  53. 

Adrevoldis,  monnrbiiH  S.  Gormani  de 
l'ralis,  53. 

Adrums,  cleriçiis,  .'i53. 

Adriams  IV,  ponlilex  luaximus,  3'i2  , 
3'iS,  3'i(j,  35o,  35i,  352,  35.'i, 
355.  —  Epistola"  pro  lliigone  can- 
collaric),  3i8,  35 1.  —  Privilégia 
|iro  ecclc-iia  S.  Geiiovefse,  3ia; 
S.  Gerinani  de  Pralis,  355;  S.  lla- 
glorii,  355;  S.  .Marcelii,  S'ig, 
35a;  S.  0|)porUiri.e ,  355;  S.  Vie- 
loris,  3'j8,  35o. 

Adrualdis,  abbas  S.  Dosiderii,  19. 

Adhilfls,  missus  Saiicti  Dionysii, 
2K,  a.). 

iiroiiacbiis   Sanrii   (ieniiaiii  de 

l'ralis,  53. 

Ahciiieries,  cpiscopns  Klirediiiieiisis, 

if).  —  Cf.  Aetiierius. 
Aegïsabfs,  leslis,  I  G. 
Aei.i  EPiiis,  miles,  SgS. 
Aeseas,  G(),  ir)3.  —  Vide  F.>eas. 
Aux.EEVRDrs,  laG.  —  Cf.  I>gehbdis. 


Aetuerrs,    episcopus   Ebredunensis, 

1  4 ,  I G . 
Agano,  episcopus  Eduensis,  i3o. 

monacbus  Sancli  Germani  de 

Pratis,  53. 

Agaso.ms  (Odo),  678. 

Agenvilla,     )'i3.     —     Vide     Hie\- 

VILLA. 

Agetaiidls,  leslis,  3f). 
.\gics,   episcopus  Aurellaneiisis,   Go. 
Agmantim    (Esiimiis,  Srine-rt-Murne , 
c"  lie  Monten-au),    /18;   Emantlm, 

Agnes,  comilissa  Drocarum,  /118. 

comilissa  Alellenti,  servum  dal 

ccclesia!  S.  Genovefo,  4o5. 

fdia  RadulG  Delicati,  iG5. 

mater    liurcbardi    de    Monle- 

morenciaco,  aa5. 

uxor  Evroiui,  !\-ji. 

.AGOLA>Drs,  leslis,  laG. 

Agestes,  monacbus   S.    Germani   de 

Pratis,  53. 
An,  7a. 

AlAMVlLLARE,    1  1  G. 

Aie.rLFES,  coîiies  palalii,  iG. 

AiMARCs,  sacerdos,  4Gi. 

AiMERicrs,    cardinalis,    ecclesioe   Ro- 

mana;     cancellaiius,     aag,     2'i3, 

257. 

fraler  Ui'rici  Tnissevacbe,  3a 8. 

monacbus  Sancli  Germani  de 

Pralis,  53. 

miinaclius  Sancli   Germani  de 

Pratis.   11)8. 

puer,  canonicus  SancUe  Geno- 

vela^  a 0  3. 

leslis,  -'17g. 

BiTcniCENsis,  383. 

DE  BlERE  iECCEESIA,    1  G6. 

PoNTISARENSlS,    a3.'l. 

AiMd,  370. —  Vide  Haiiio. 

AuucLS,  leslis,  8a. 

AisTii.rrs,  7Î1. 

AiiARDCs,  filius  Roberli,  17G. 

Airrris,  5'i. 

Alameris  DE  Sparrone,  t  :i7.  —  Vide 

Maineri'S. 
Alardus,     prier    lieaUe    Maria;    de 

Cani|iis.  /iG5. 
Ai.RVNE\sES   episropi,    \iile    Alimms, 

Galterrs,  .Matiieis. 
Albereda,  leslis,  1  'uj. 
Alberices,  Albrices  vel  AtRRlClS. 

ardiiiliaconus,  gG,  97,  106. 

camerarius,   ai8,   aig,  saa, 

aa7,  335,a3G. 

cancellarius  SancUc  Genovefa', 

a58,  a73. 

constabularius,  la'i. 

episco|)us  Osliensis,   370.    — 


Ejus  cbart.i  de  teslamenio  Stepbani 
arcbidiaconi,  q8'i-2S5. 

lilius  Rainaudi,  /io3. 

bortulanus,  lii. 

monacbus  Sancli   Germani  de 

Pralis,  53. 

parmentarius,  33'i. 

puer,  canonicus  Sancte  Geno- 
vefa.-, 17  G. 

siibdiaconus,  ii8. 

leslis,  71. 

leslis,  i3ii. 

de  Mipnfermoilo,  aa5. 

de   PlLESEilLO,    ai  a. 

Albero  [seu  AoALBERo],arcbiejiiscopus 
Renii'Hsis,  ga,  gl. 

Albertivilure,  ia3;  .^cbertem  Vie- 
lare,  4i4;  Hacbertivillare,  18a; 
H  u BERïiLURE  (  A ubei-i'ilUers  ,Seine, 
c°"     lie     Suinl  -  Denis  ) ,    1 86.    — 

Cf.  HvEBERULERS. 

Albertis  vel  Ai  bertes. 

abbas  .S.  Genovefip,  878,  I12/1. 

arcbidiaconus  l'arisiensis,  1 18. 

cancellarius  S.  Genovefa;,  20a. 

canonicus  Pari.siensis,  i5'i. 

cardinalis  tituli  S.  Laurentii  in 

Lucina,  35i,  37G,  4ao.  —  Epi- 
slola  ejus  ad  Guarinuiti  abbatem 
S.  Vicloris,  42 5;  ad  Guillelmum 
arcbiepiscopum  Seuonensem,  iaô. 

clericus  Ronianus,  871. 

episcopus  l'arisiensis,  11a. 

fibus  Ivonis  panelarii,  458. 

(Magister),  subdiaronus,  381. 

miles,  i3a. 

pisciuni  vcnditor,  SSg. 

pra'cenlor  Parisicnsis,  vide  .\l- 

BERTUS    StAMPENSIS. 

sacerdos,  118. 

sacerdos,  473. 

subdiaconus,  canonicus  S.  Ge- 

iiovefiB,  17G,  202. 

leslis,  1  'i5. 

iiE  Avo,  2G5. 

GiisiEBEs,  4G3. 

DE  I'aleso,  i4g. 

Rirrs,  4G3. 

Stampensis,  canonicus  Pari- 
sicnsis, 2  5(1  ;  subdiaconus,  198, 
2d4,  ai5,  21G,  a44;  prseccnlor, 
2S0,  381,  agG,  ag8,  3oi,  3oa, 
3'iS,  3Gi,  3Gg,  374,  38a,  383, 
3g2,  3g3,  395,  3gG, 3gg,  409. 
4ia.  43o. 

Strabo,  829. 

DE  Ver,  3oo,  475. 

Albims,  episcopus  Albanensis,  807. 
Albostis,  testis,  71. 

Albricis,  53,  5'i,  96,  ii4,  I24. 
212,  33'i. —  Vide  Alberices. 


TABLE  ALPHAnETIOUE  DES  MATIEHES. 


/i83 


Aldeginda,  filia  Warini  do  C.impis. 

loi. 
Alukrada,  mater  Joliannis,  86. 
Aldericis,  1 1. 
Aldigehus   de   Gbeva,    i5o.  —  Cf. 

HiLDEGAIllUS. 

Ainiiicis,  archiepiscopui  Senonensis. 

3(),  ,"Jo,  5i. 
Alecahhs,  monaclius  S.  Gerniani  de 

Pralis,  5.3. 
Alelmis.  canonicus  S.  Vicions,  sub- 

diaroiius.  h'i-2. 

liabitalor  villce  Sanoli  Gerniani, 

''-9- 

pater  Pétri,  3r)i. 

testis.  l'ig. 

lestis,  iio. 

Alendis,  54. 

Alenms,  frater  Germundi,  iio. 
Alesci  REi  (Martiniis),  4fii. 
Alexa>der  ,  cancellarius  eccicsiîc  Seno- 
nensis,  445. 

elericus,  33 1. 

clericus  Beatœ  Marije  de  Cam- 

pis,  3.7. 

Aleîander  111,  ponlire\  inaximns, 
358,  3Go,  3fii,  3(JS-370,  375- 
38 1,  383-386,  388,  38ç),  Sgi, 
395,  399,  .'106,  io-,  4ii,  4i2, 
4"i.s-'ia"i,  424,  42S,  43o,  43-.. 
433,  436,  443,  448,  449,  453. 
455,  458,  464,  466,  469-471. 
—  Consecral  .S.  Gemiani  de  Pratis 
ecclesiani,  370,  376.  —  Eplstohe 
ejus  ad  oapitulum  Parisienso,  368, 
395;  ad  capiluluin  S.  Vicloris,  369, 
4o6,  4i),  4-20,  421;  ad  Honri- 
cuni,  arcliiepiscopum  Remenseni, 
4 1  8  ;  ad  Hugonem ,  episcopiini 
Suessionensem ,  384;  ad  Petrum 
cardinalem,  433,  436,  449;  ad 
Willelmum,  arcbiepiscopuni  Seno- 
nensem ,  4  06.  —  Privile;;ia  ejns  pro 
ecclesiis  vel  rtrnobiis  Moiitis  Mar- 
tyrum.  38i,  453;  S.  Dionysii  de 
Passu,  464;  S.  FJigii,  38i  ;  ,S.  Ge- 
novefa?.  377,  879,  384,  894, 
455:  S.  Gerniani  Aulis.siodorensis. 
449:  S.  Germani  de  Pratis,  870, 
377.  378,  38o.  389,  419,  43o, 
448.  466;  S.  Lazari'.  358;  S.  Ma- 
glorii,  449;  S.  Marcoili.  889; 
S.  Mariœ,  385,  386,  407,  433; 
S.  Opporlnna;,  36o,  449,  458, 
469,  470,  471;  .S.  Pétri  Fossa- 
lensis,  38 1  ;  S.  Vicloris,  899,  4i  1. 
4i9,  49,4,  428;  pro  Hospilali  Hie- 
rosolymilano ,  36 1;  pro  bcispitali 
S.  Gcrvasii,  'i.'!6;  pro  .Niciilao  cle- 
rico,  383. 

|ires|j\|or,  c.nnonicus  Parisien- 
sis,  1  65,  169. 


ALE\iNDEn,  subprior  Sancti  Gerniani 
de  Pratis,  464. 

teslis,  3-3-. 

Ale^indrii  (AleTaiulrie  iVEgtjli), 
170. 

Alexus,  diaconus  ecciesia?  Roniana?, 
369. 

.\levdis,  5'i. 

Algeriis,  lestis,  i5o, 

Alguincs,  cancellarius  ecclesiic  Pari- 
siensis,  228,  226,  253,  380, 
281,  3oi,  3o2,  3:?8,  348;  idem, 
ut  pntanl,  qui  cancellarius  rejjis 
Ludovic!  VU,  263,  268,  269,  372. 

carpenlarius,  33i. 

diaconus,  canonicus  S.  Ger- 
niani Autissiodorensis,  828. 

notarius  Ludovici  VI,  335. 

pater  Roberti,  i54. 

Stampensis,    canonicus    Pari- 

siensis,  209. 

Aliedis,  roniitissa,  54. 

A1.1EM1B,  rogina ,  uxor  Ludovici  VII, 

287. 
AtirGïmis,  episcopus  Canieracensis, 

36,  5o,  5i . 
Allesa-nder,  827.  —  Vide  Ale^andeb. 
Alliaco  (Roberlus  de),  i3o. 
Almalriccs,  876,  466. —  Vide  Amal- 

RICLS. 

Alsetis,  207. 

Alodls,  in  comitatu  Parisiacensi,  98. 

Alpeci  rivulus  {Ruisseau  du  Pecq, 
Seine-el-Oisp,  c°"  de  Saint-Germain- 
vn-Layr),  4o4. 

Alsendis,  828. 

Altcebtis,  nionarlnis  S.  Germani  de 
Pratis,  58. 

Altères,  lestis,  71. 

.^LTiciEM  { Saint- Pie>re-d' Aulils ,  Hure, 
c'"  de  TccHon),  18. 

Altmarus,  cornes,  71 . 

Altothrdcs,  nioiiacbus  S.  Germani  de 
Pratis,  53, 

Altoilvm  villa  (Aulenil,aiij.  dans  Pa- 
ris), 17(1;  Auteolcsi,  45 1. 

Aletarius  (Guillelmus),  878. 

.Alteredcs,  subdiaconus  Sancti  Viclo- 
ris, 25o. 

Amaeberctui  s,  episcopus  [forte  San- 
tonensis],  17. 

Amslcariiîs,  nionacbus  S,  Germani  de 
Pratis,  58. 

AiiALFREDts,  pistor,  829. 

Amalbarils,  abbas  Portmauri,  18. 

AiniRicrs,  clericus  ej)iscopi  Pari- 
sierisis,  4lifi. 

•  episcopus  Silvaneclensis,   876. 

lillus  Radiilli  Delicali,  i65. 

filius  Stepbani  de  Moldon,  448. 

DE  Castello  Fobti,  137. 

DE  Mo.NTE  Fonil,  12  4. 


AManicis  RrFCs,  1  94. 
AsiiLTREDis,   uxor  Slcphani  coniilis, 

35,  88,  89,  5o. 
.\m  vlvlms,  teslis,  82. 
AsiAME.xsis,  notarius,  7. 
.\matiiees,  episcopus,  36,  5o,  5i. 
Ambertcs,  lestis,  1  47. 
Amciam    {Aniiins,    Suuiuic),    33.    — 

Episcopi  Anjbianenses,  vide  Berte- 

fredcs.  Fllco,  Godefbides,  Geido, 

Jesse, 
Amelina,    canliix    mnnasierii    Monlis 

Martyruni,  889. 
Amelims,  cancellarius,  i45.  —  Lef;e 

et  vide  Antei.mfs. 
Amelo,  lestis.  71. 
Amicle  (Roberlus),  487. 
.^MPOMViLiA  (  Ampnnville,  c°"  de  la  Ciia- 

j)eUe-la-Beine,  Seine-et-Marne),  188. 
Anagma  {Anai;ni,  Italie),  862,  42><, 

43o,  436,  448, 
AxASTAMis     IV,    pontifex     niaxinuis, 

privilégia  confirmai  Sancti  Gerniani 

de   Pratis,    838;    Sancti  Vicloris, 

388. 
A.m:elims,    269.  —   Vide  Ansemms. 
AxciiERiES,  976,   —  \  Ide  Anscuerus, 
A>ciiERCs,  829,  —  \  ide  ANSciiEniis. 
AvDEBOLDrs  abbas,  21. 
A>DEGAïiMS  pagus  {l'Anjou),  18. 
Amiobertcs.  episcopus,  i4. 
Andr-ïas,  5'i. 
Andréa,  filia  Goini,  834. 
Andréas,  canonicus  Parisiensis:  puer, 

2o4,  2  1  7  :  subdiaconus,  258,  281, 

roquus  .S.  Eligii ,  46 1. 

bospilarius,  396. 

puer,     vide     Andréas,    cano- 


nicus. 

.  ^ei-ïieus,  458. 

subdiai-onus.  \ 

nniiiius. 


ide  An 


teslis 


1,10, 


■  teslis,  479. 

— —  DE  Baldimento,  298. 

DE    MaMNOT,    807. 

■ ■  MoNTis  FoBTis,  nionacbus,  i48. 

Ternel,  428, 

Aniiresiacim,     OnDRESIACI'M,     Undre- 

siACiM      {Andresij ,     Seine-et-Oisc , 

c"  de  P(iissij),  85,   5o,  90,   98. 

887. 
Anetiieu,  198.  —  Vide  Anetev. 
Aneto  (Bernardiis  de),  i36,  i5i. 
Aneto  (Hugo  de),  i5i. 
Anetcm    {Annet,   Seine-et-Marne,    c"" 

de    Clnije),  i48,   182,  207;    Ane- 

TIIUM  ,  128. 

Angelebus  (Pelrus),  883. 
Angf-lwinis,  67,  —  Vide  Ingelvims. 
Angerics,  teslis,  896, 
61. 


/i84 


CARTULAIUE   GENERAL   DE   PARIS. 


A.vGiviLEti  (Simon  de),  2()3. 
Anglicis  (GaLifredus),  /171J. 

(Pajjamis),  /118. 

Angniis,  /171.  —  Vide  Ac\ES. 
AvM,  ii\or  Ileiiiici  régis,  la'i. 
ANMAi.ri  pra'liendariim  in  diversis  pc- 

rlesiis  data  S.  \  icloris  inonasterio, 
aSo,  971,  ai)2 ,  293. 
Anouf.ïisi:s,  cocpius,  37-!. 

A\(JllNTlMiS    Vci    AnTIOLIMS,    ^73. 

A>si:iinuis,  l'i.").  —  Vide  Anscderils. 
A\S(:nERK'.is  vi'l  AsKEnicis,  episcopns 

Parisicnsis,  7G,  78,  79,  Ho,  H.'!. 
Anscheiiiiis,     A^cllElllUs,     A^clltnLs, 

AxsCERits  vol  Anschebis. 

cleririis,  2->:h  .■i-!'i. 

-  dl^ 


328,  3()r).  —  Cf.  Ansellis,  cano- 
nicus  Parisiensis. 
Anseuus,  aiibas  Berci  et  arcliiepisco- 
piis  Cantuariensi^i,  i33,  137. 

camliilor,  'S\'<j. 

cani'ellariiis    Parisiensis,    lo'i. 

dapifer,    15)3,    aoi,    'joO.    — 

Vide  Anseli.is  de  GAnbiNDA. 

fdius  Iliigonis.  tiWa. 

(Magisler),  30-!. 

—  prier    Hospilalis    ilicrnsolyini- 

tani  in  (jallia,  '171. 

snlidiaionus,    canoiiicus    Paii- 

siensis,  'j'i'i,  a53. —  (À.  A\sli.i.is, 
canonicus  Parisiensis. 

leslis,  1  '1.'). 

lus,  caiioiiirns  Beala?  Ma-  1  Anseredus  I'es  de  Atcin,  iCii). 

,  l'i."),   l'iO,    i(i3,  1O5,  j  Ansoldis,  123,  171J. 

I.  !  al)|jas  Compendiensis,  /i2<|. 

-  corvisiarius,  137,  ifiG. 
■  miles,  110,111,  3  lO. 


lOS.   16,). 

—  s.Tiiéo^  lieal.r  M^ 


Cani- 


DE   ClALSTRO,    3'!ij. 

Aksciîlfijs,  teslis,  397. 
A.vsELiNUs,  saocrdos,  canonirns  Sandi 
Virions,  li'i-i. 

Ansellis,  canonicus  Parisiensis,  ^07; 
puer,  2o'i .  a  17  ;  sulidiar.oniis,3gS, 
3aO;  diaronus,  37'i,  382,  'Sifi. 
—  l!li;iila  ejus  de  doniosua,  /1U7. 

■ 'jl.    AnsEELV  s   TlllERTI    cl    AxseI.- 

canlor  S.  Sepuirii.ad  capilu- 

luiji     l'arisiense    relnpiias    niillil, 

da|iirer,  vide  Anseei.is  de  Gar- 

LVMI  \. 

diaconus,  .■;7'i,   38-!.   —   Vide 

Ansei.l'  s,  laiionii  IIS. 

diaconus.  canonicus  Sam  li  \  ic- 

loiis,  .■iiS. 

liliiis   Tilinli,  :!a8.    —    Vide 

AnM.I.LI  ^  TllJKIlTl. 

puer,   ',(;/,. 

seivus  li.  Mariie,  2.J8. 

sulidiacouiis,    vide      Anselles, 

raiioiiicus. 

leslis,  i.')o. 

le.slis,  A08. 

vicariiis,  2.")o. 

DE      UroNMICo,      '100;      V(d      DE 

Brcseio,  .'i  1  3. 

DE    Garlamia  ,    dapiler    I.inlo- 

vici  VI,  I  70,  17."),  178,  180,  182, 
i83,  iS'i,  18Ô,  iK(),  189,  191, 
193,  19'!,   aoo,  -loi,  ■.:„(•,. 

DE  Garund-v,  liliiis  Gilidnuis, 

'101,  /loa,   '10.3. 

Paganos  dicliis,   lilius   Ileinriri 

Hiisclli ,  19'). 

TicuRii  ,  canonicus  l'arisiensis. 


inonacliiis   Sanrii    Geiniani   de 

Pralis,  iio. 

. .serviis  rejjis,  200. 

teslis,  97. 

leslis,   101. 

leslis,  i3G. 

DE  ClICHI,    /|-?3. 

Ansuildis,  nxorHenrici  de  Fonleiielo, 

Amelmi   terra ,  33o. 
AvTELMis,  canceilarins  occlesia'   Pari- 
siensis, l'i.^).  Cf.   AllELlMS. 

paler  Coniilissœ,  225. 

Antes,  pater  Hii[;onis,  48o. 
Abtiiesa,  iilia  Goiiii,  33'j. 
Amkhhh  (Anliin-lir),  t-'A. 
Anviciiims,    '17a.   —   Cf.    Anoi.etimis 

et    \n.)11MINus. 
A\Te..MA(:i  M,    3?ia.    —   Vide    Amo- 

A^TO\nl:o  (  lii|;elianiniis  de),  3'ia. 

(Landricus  (!,■),  ;i4a. 

A.NTo\nc.Lii    {Atitoiiy,    Seine,    c""    de 

Sr,;lll.r),     /18,     3  G  2,     tl-lj,     '177; 
Amoiimvmm,  3'ia.  —  DocannsAn- 
Inniaci,  vide  Ciu-riM  s. 
Aei.nnviEH,     a'-leriuui ,     18.    — 

Al.l.a^,   vide    PiMS. 

Ai'oMni.i,.i>  (lîeniaidus),  3a8. 

(Terriens),  hHo. 

\ni  Ai'iTA  (  Wido  de),  1  '1 1  . 
AglEGAlDIiM,  super  ripam  Sr(piaiia', 

a83. 
AouILl^A  (liifiiirl  (ll'eel(iie),  239. 
AoriS(.RAMM     (.li.r-/rt-a«;;c//e),    .'11, 

/i3,  /,.-,,  /.9,  07. 
An\R\ii«,  in  pajjo  Oxmensi,  18. 
ARCiiEMiu.Drs,  jialer  Pajjaiii,  1 '19. 
Aaiiitiiii  s,      AnciiERis,     llAnciiElius 

Vel    11  UICIIERIS. 


Archerus,  caniLilor,  3'iô. 

co(pius,  3 9  G. 

tiliiis  (iarini   cemc-iilarii ,   '118, 

iÔ9-, 

liliiis  Savarici,  265. 

lilius  Tliiacri,  329. 

siilidiaconiis,  canonicus  S.  Vie- 

toiis,  ;ii><. 

Arcuercs,  3i8,  3'i.").  —  \  ide  Ar- 
cherus. 

Arcoilcvi  (Arcueil,  Seuie ,  c' '  ,/,;  \  ,Ue- 
jmj),  e07. 

Ardicio,  cardiiialis  S.  Tlieodoii,  377. 

Ardeincs,  fraler  Guarne.ii,  agi. 

AnEcriiT  (W'illelinns  d'),  30-. 

Arelvtevsis    episcopns,    vide  Joiian- 

Aren.i  ciislruni  [Aîniiiies,  Siiiniw, 
c°"  lie  Miilliens-Vi(tiime).  Ecdesia 
B.  .Maria',  207. 

Arems  (Hu;;ode),  307. 

AniBOLDtS,    3G. \'iile    HARliiiiLDI  s. 

Armandis,   servns  S.   Maj;lorii.   33'i. 
Armenuriis,    episcopns    Senonensis, 

Arnaldcs,  sacerdos,  83. 

leslis,  i3a. 

Arnebercthes,  leslis,  17. 

AiiNoi.Dus,   mouaciius  S.  Germaiii  de 

Pralis,  53. 
Armlfes,  o'i. 

canonicus  (?)  S.  Cruris  Anre- 

lianensis,  1  27. 

cubicnlarius,  laS. 

levila,    canonicus    Parisiensis, 

.39. 

— —   major,   1  '1 1 . 

leMis,  /,7,,. 

M  ILVIELLES,  1  9."!. 

Anri>rs  (lio;;erns),  vide  Rogeres. 
Ar.Rvi.Dus,   canonicus   S.   .Martini  do 

Cainpis,  i3o. 
Arrai  DUS,  subdi.iconus,  canonicus  l'a- 

risiensis,  lo'i. 
Arroedes,  miles,  3.")9. 
Arsecio  (Simon  de),  1/19. 
Arsbxctas,  episcopns,  17. 
Artoluis,    an  liiepi-copus    nenieii-^is, 

8G. 
Arii.eis,   iiionacliiis   S.    (iermani   île 

Pralis,  .')3. 
AscEMNA,  .ddialissa  Kalensis,  'iGô. 

Iilia   Malliri,   'lo.'). 

AsCELiMS,     alilias    possaliMisis.    a5l, 

a  58. 

canonicus     Parisiensis,     383: 

sacerdos,  399,  609. 

decaniis  Saiicli  Marcelli,  io5, 

tll2,    .')l3. 

Cliisoopiis  Parisiensis,  lia. 

sacerdos,  vide  Ascelims,  cano- 


TABLE   ALPHAnKTIQLE  DES   MATIERES. 


/.85 


AscELiMs,  (eslis,  i  'j-. 

tf-*lis.  'lO.'i. 

linclor,  331 . 

AsCHALON,  173. 

AsCHo,  clericus  Beala;  Mari;t  do  Cum- 
pis,  327. 

miles  Pagani,  1^8. 

[laler  Sanriliii;p,  iQi. 

AskERicis,  cpiscnpn-i  l'aiisiensis,  7G, 

ASKEBIKLS,   79.  \i(le   AskEBlCLS. 

As>Eiii.s  {Aèiiieres,  Seine,  c""  de  Omr- 

Ijevoie),  353. 
AsscERis,       episcopus       (jauriensis. 

376. 
AsTHo,  sacerdos,  3a3.  —  Cf.  Aszo. 
AsTLiiiCE.\sis    episcopiis,    vide     F'tu- 

LANDCS 

Aszo,  fialer  Gausberli,  i3(j. 

Iralor  Wallerii  mililis,  137. 

iiiajor,  asô. 

puiiclarius,  137. 

jne^LvIer,  canuuicus  S.  Oppor- 

UiniP,  o-iS.  —  Cf.  AsTiii). 

leslis,  lig. 

Athiis  (Ecclesia  de)  {Atliis,  Seine-el- 
Oise,  c'"  Je  Longjumeuu) ,  3oo. 
i75. 

(l'I'ilippus  de},  '100,  'ii3. 

Atbildis,  teslis,  17. 

Atiliaccm,  ioo,  ioi,  io2.  —  Vide 

Attiluclm. 
AinEBiTENSis    episcopiis .    vide     Lam- 

BERTIS. 

Atbebato  (Rngerus  de),  A37. 
AriiLiico  (  Milo  de),  ioo,  '101. 

(Rolierlus  de),  io2. 

Attiliaci'-j  (Attiihj,  c"'  (le  FernAles, 


c'"'  lie  lîne-CumU'-Uobeit ,  Smie-el- 
Marne),  207,  ioo,   '101,  '102. 

Atto,  tnonaclius  Sancii  Geriiiani  de 
l>ralis..j3. 

AiBEnicL's,  273.   —   Vido  Alckricls. 

AiBEi-.TLM  ViLLAKE,  ii'i.  --  Vide  Al- 

CEIlTI   VlLLABE. 

AiBEinis,  oCT),  329,  '109,  'i("i3. 
AiDicBis,  monachiis  .S.  GiTiiiani  de 

Pialis,  ,'.3. 
AiDCHABiis,   abbas    .'^.    Germani    de 

Pralis,  18. 
AiDEBEBTis,  episcopiis  Caiiierafen^is. 

1  '4. 

episcopus  .Silvaneclensis,  1 '1. 

AiiiEr.Dis.  patriciiLS,  17. 

AiDOEMS,     ar(liie|iis<"opus      Rotonin- 

gensis,  1  '1. 
AcDoi.MS  Sa>cti  DioMsii,  '109. 
Alfbedls,  paler  Drogonis,  167. 
AiGcisi's,  2(33. 
AuNE«u.\Drs,    arcliiepiscopus    Liiguii- 

neiisis,  l 'i,  17. 
AiRELiAClM  vel  Oeliaci M  (  Orly,  Seine , 

c""  de  Vittejuif),  35,  5o,  90.  93, 

228,  2'ii,  3oo,  387,  ^7/1. 
AiBELiANE\sis(Paganiis),liuliciilariii.s, 

iG'i. 
Alt.elum  (  Orlénns.  Loiret),  O'i,  1  i  1, 

12G,  iS'i.  —  Goiiiilalus  Aiirelia- 

nensis.  9g.  —  Episropi  Aiiielianen- 

ses,  vide  Agiis,  Félix,  Filco,  Jo- 

llANNES,  JOAS,  MaSASSES. PagllS 

Aurelianeii?-is,  18.  —  Pra-posilus 
Aurelianensis ,  vide  Malbertis. 
—  S.  Crucii  Aurelianensis  deca- 
niis,  \ide  Haïmo:  -acrisla.  \ide 
SiNzo.  —   S.   Emu-  li  abb.-is.    vide 


Stephams.  —  .'^.  .'>ymphoriani   el 
■.'î.  Samsonis  abbalia,  i2t>. 
AiRELicisi,  387.  —  Lege  et  \ide  Al- 

I  IIELIACIM. 

AiBEL's   MoNs,  in   lerriloiio   Aurelia- 

nensi,  1 19. 
AiRiActM,  v.-j'-i.  —  \  ide  Or.iAOi  M. 
AisoMis,  scriba,  20. 
UsTBU  (l' Auslrasie),  33. 

AlSTROBEBTLS,  (eslis,   17. 

AlSTBOLEMS.   leclor.    |5. 

Al'TEOUM,  'loi.  —  \  ide  Altoilim. 

Altbadcs,  7'i  ,  75. 

Altuabus,  abbas  S.  Germani  d"  Pra- 
lis, 20,  2 5. 

Al  tissioDORiM  (Aiurene,  ionnej.  Go. 
Episcopi     Aulissiodorenses ,      vide 

GaIFBIDLS.    GlILLELMlS,    HeBIEOL- 
DIS,  Ikoo,  HlïEALDlS,   PaLLADUS. 

—  Tbesaiirarins,  3i  i. 
AiTRAMMS    seu    AiTRANMs.     (estis . 

'10. 
Aini.ns.  7  '1. 
\vEi.iM,  sanctiiiionialis,  i5i. 

uxor   Galterii  camerarii ,   i(io. 

uxor  Robe:li,  3G2,  303. 

uxor  Wallerii  niililis,  137. 

AvESiiiiDCS,  clericus,  1  1^. 
AviD,  lesli?,  io. 

.4viTis,  iiionachus  S.  Germani  de 
Pralis,  53. 

lestis,  39. 

A\o  (Aubeiius  de),  2G5. 
A  TA,  50;  or  Beruardi  figuli,  lôi. 
Atmebicis,  '179.  —  Vide  Aimeeicis. 
AïBABDrs,  iiioiiarliiis  S.  Germani  de 

Pralis,  53. 
Azo,  328.  —  Vide  Aszo. 


BvALoi  (Robertusde),  3G2,  'i33. 

Babdo,  fiater  Dodonis  abbalis,  9. 

Badenao  villa,  18. 

Badilo,  lestis,  82. 

BiDO.  leslis.  39. 

BiEZ  (Waszo),  201 . 

Baionos  (Pbilippus  de),  2]->. 

Bailloilo,  vide  B\lleolo  (R.  de). 

Bainels,  vide  Balneoliu. 

Baiolo  (Ecclesia  S.  Cirici  de)(Sain(- 

Cijr-de-Baitleul ,  Manche,  c""  de  Ba- 

renlon),   19G. 
BuBiNElLU    {Bobigny,   Seine,    c""    de 

Pantin),  1  i3. 
BiLBiMico  (Odo  de),  i  30. 
Balbis  (Odo),  893. 
Baldevivls,  306.  —  Vide  Balbiims. 
Baldiiiento  (Andréas  de),  298. 
Baldims,  cornes.  39. 
BanoiMS.  3g5.  —  Vide  Bilulims, 


BiLDoMtr.is.  episcopiis  Tai  an  lasiiu 

1  -i. 
BaDRicis,  conslabularius,  127. 

episcopus  Novioinensis.  157 

fraler  Willelmi,  la'i. 

prior  Bcccensis.  17G. 

lestis,  laO. 

de    Bosco,    al:as    DE    Nemu 

275,  282. 

Baldiims,    Baldevims,     Baldop 
BALD01M.S  vel  Baidlinis. 

abbas  S.   Alaglorii,  Saj:  • 

ciiaila  de    \inea   apud   Carnui: 
3 2 5-3 2  G. 

caucellari  .s  régis  Fb'iuici.  1 

122,  1 2  '1 . 

canonicus  Paiisiensis,  12 G. 

capellanus    comilis     Mellei 

■'.fi'-i. 

clericus  de  Coiboilo.  ranoni 


.S.  Viclor 


282.  283,  3oo 


[V].    cornes    Tiandi 
G. 
[VI  ].  cornes  Flandn 


diaconus,  323. 

epbcopus  Tariianeusium,  108. 

filius  Johannis  de  Barris,  3Gti. 

fraler  Roberli,  i2  2. 

•  miles,  I  I  8. 

prœpositiis,  828,  33i. —  \  id.' 

BuDCIMS  Fn>DRENSlS. 

prior  .Sancii  Martini  de  (!am- 

p:s,  305. 

subdiaconus,  canonicus  Paii- 
siensis, 3o2 ,  3i8,  37'i ,  382,  395. 
'i3o,  i57,  'lO». 

sulor  de  Parvo  Ponte.  'i58. 

lestis.  Si. 


480 


CAIiTLLAIIiE   Gli.NERAL   DE   PARIS. 


li.lLDllMS    CM.llF,r.l  \,  307. 

lit    ClRtELLIS,    3()3. 

['"LVMinEvsis,   prEeposiliis  l'ai'i- 

sicnsis,  28:»,  328,  33 '1,  3'i3. 

PiGANis,  ceilerarius,  17(5. 

ht  PHTEV,  'l3l. 

Di;  Sali.i,  /i3i. 

DE  Sam:to  CiinisTiiiMiono,  ûjlS. 

i>ETon\Aco,  176. 

DE    VlLL\FLO,   220. 

liai.i.ciLo  vol  IJailloilo  (lîadullus  de). 

i33,  i4S,  iluj. 
BaLivi  REGIS  in  iirhe  Parisiaca,  /J27. 
Ballolîo  (BernarHus  do),  807. 
Balneolo  (Biircliardus  do),  '108. 

(Ricardus  de),  202. 

Balxeolim    \c1   Bamollm   {Udgiicti.r . 

Seine,  c"  de  Sceuux),  35,  50,  ç)0, 
93,  283,  3oo.  387,  675;  Bai- 
sées .  3'i  I. 

Bamohm,  3.'),  5o.  gri,  (j3,  387.  — 
Vide  Balnkollm. 

Bn\oiL<)  (Wallerus  de),  1 '18. 

Bahbv  AiiiEA,  Stj'i,  3(10.  —  \  ide 
Bvr.riEDur.is. 


Bincuiu  lus, 

DAI  r.i  s. 
Bvr.B\    u'Or, 

DAinus. 
Barbam  (Lan 
Babbariacim 


629, 


^09, 


—   Vide  BvniiE- 

—     Vide     liABBE- 


erlns  ad),   1  ôi. 
Ildtbirij,    OiSf ,    (:""   lie 
Senlis),  3'i  '1. 

Barbeduris,  Bincv  Aibe\,  Barca- 
DAiRis,  Barba  d'Or  vel  Bareedor, 
decanus  Parisiensis,  879,  Sç)S, 
3f)i  ,  39."),  399,  iog,  /iiG,  Ii-hj, 
li'So,  li!ii),  4r)7,  /i58,  4GG,  A(J7, 
i68.  —  (iliarlœ  ejus  de  fundalione 
collegii  BeaUe  Mari;e,  /i()7;  pro 
liospilali  BealΠ Maria;,  Sgi;  de 
manumissione  Gila;  ancilhe,  /i3o. 

r>\RCtiioR,  clericns.  393.  —  Vide  Bar- 

REIUl  RIS. 

Uarimius  (1In{;o),  1  'iCi. 
Barn\shbale,     castruni     in     Anglia 

{ISunisfaple,  en  Devonshire) ,  ao8. 
l\xv.r.\  (Pelnis  de),  .'179,  'iSo. 
Babr.e    (Ueti-ilil ,    à     l'mix,    dernirr 

S>imt-G(rvmx).  333. 
Bir.iiis  (Kljrardns  de),  2(j.^. 

(Joliannes     de),     2,j3,     2  3'i, 

3,')9,  .S6(i. 

BvRTiiOLOMFi  diiiiiiis,  in  liiir;;o  S.  Ge- 
novefa',  .■!77. 

BlRTIIOLOMEl  s,  BaRTCIEDMEIS  Vid  BeR- 
TOUIMEIS. 

arclndiarenns  Parisiensis,  279. 

arrliipre>liyler  B.  Maria',  'i-xH. 

cambellanns,   iS(i;   vel  canie- 

rariiis,  i9'.i. 

ranonims    S.    Genovefa;    ele- 

plianlia  larliis,  '1G9. 


P>\nriifii.()MEis,  decanus  Parisiensis, 
280.281,  39.Ô,  29G,  397,  29H, 
399.  3o],  3o2.  —  CliarliP  pro 
liidianlo  de  S.  Marcello,  3o2  ; 
jiri)  .S.  Vicloris  nionaslcrio,  280, 
29.Î,  299;  pro  Teinpli   milililiiis, 

—   iainuliis,  3o3. 

lilins  Warini  de  C.in]]>is.   i5i. 

niarilus  Ti-elin;e,  3G5. 

prier  S.   Martini   de    (!ani|iis. 

3'i3;  ejus  cliarla  de  iiuiluo  Udonis 
tlerifi,  3^3,  3i.'i. 

puer,     canonicus     Parisiensis, 

;i'i8. 

saccrdos.  canonicns  S.  Geno- 
vefa', 2  58,  27.'.. 

sacerdos  S.  Genovefa' ,  ,'i83. 

liiesaurariusLandunensis.  3o5. 

Al  RELn^E^sIs,  383. 

DE     FlLCOSIO,     iS'l,     272;      DE 

l-'lLCOIS,   178;   DE  FlLOOSE,  'iGG. 

DE      MoNVSTERIOLO.     1  5 'l  :    MoS- 

TERiLO,  i8G:  vel  Misterioeo,  233. 

deNovmjmii,  4^0. 

PlLOSl  s,    .'j  1  s. 

■     DE   SiM.T"    LEnlIE'aRIn,   33G. 

BlIlTol.llMEI  S,     5'l.     iN'l.     192,     283. 

—  \  ide  Babtmulomei  s. 
BisouiiisiGiiido  de),    'i.'jS. 
lin  lui  iiAr.ii.--.  defi'nsiir.   ••  1 . 
liAlDOlM--.    8'i.    —     Mde    Bai.Iiums. 

Baidreobes  Parisienses,  3G3. 
BiiDiiM  (Rniiertus^,  /i52. 
Baidum-s,  33/1,  iG8.  —   Vide  Bal- 

Dl  IMS. 

Baloesiim  { Beanirei-iiis .  ImUe-el- 
Luire,  c"'  de  Loche,  c""  de  Mim- 
trésur),  !\i>. 

BAuai.FLS,  fidelis  Pippini  régis,  27. 

Beatriv,  soror  Rissendis,  priorissa' 
Monlis  Marlyrnm,  /i3i. 

nxor  Itcrinanni,  /i23. 

u\or  i'ajjani,   i '19. 

Bei;(;i  nionasleriuni  {le  Dec-Ilellunin, 
Eure,  c""  de  Brioniie),   i33.   176. 

—  Alibas.  Vide  Anselmis,   Giil- 
Lii.viis.  —  l'rior.  Ville  Bu.nuicrs. 

BE(Xû-i!iru\Di  (VVillelinus  de),  17G. 

Beciierel  (Molendinum  de),  327. 

Beeoli  décima,  359.  —  Lejje  Beeloi 
iprnbahlemenl  ISelloij,  Seiiie-el-Oise , 
(■'"  de  Iju:arclies). 

Befeiit.  consuehido  in  terra  S.  Ge- 
novefa;, 221. 

Beggo,  miles.  1  1  S. 

Beh.  ri'X  IIun{;aria',  i'i5:>. 

ISelims.  jiater  (ierinundi,  '180. 

Bei.ea  (^aro  (Rainardus),  iCG. 

Beli.o  Gavm'o  ((ialtoriis  de),  '182. 

Bei.iiimome  (Bainaldus  de).  3'i3. 

Beelis  (Radulfus).   22."),  3oo.  /17A. 


Beli.i  s  .Mo>s  {Henumoul-s7ir-Oise, 
Seine-et-Oise,  c""  de  Vhle-Adain). 

—  Coines  Belli  Monlis,  vide  Ma- 
TUEis.  —  Ecclesia  S.  Lenorii,  208. 

Belles  Nepos  (Mallieus),  897. 
Beloagi.vsis  pagus,  vid'  Belvvcim. 
Belotls,  fîlius  Rainardi,  17(3. 

leslis,  17G. 

Beloz  (Willelnnis),  67g. 
Beetm.o  (Roljerliis  de),  '108. 
Belïaclvi    {Beimvuis,   Oise).    Eccltsia 

S.  Pantaleonis,  308.  —  Episcopi, 
vide  Galo,  Gnno,  Henriius,  Hil- 
DEMA.v.ws,  RoGERiLs.  —  Pagiis  Be- 
loacir.sis,   18. 
Benedictis.  54. 

canipanarum  fusor.  455. 

. monaclius    ,'san(  li    Peir'    super 

Divam,  i3'i. 

prier  S.  Maglorii,  i32. 

Benedidtts    \II.    pontifex   niaximus, 

89,  38G.  —  Ejus  pr.Tceptum  d(î 
rébus  ecclesi*  i'arisiensis,  89-gi. 

Bemnls,  leslis,  /lo,  n. 

Be\>o.  leslis,  39. 

Bebardl's,  leslis.  ?io. 

Bebabus,   leslis,  '10.  n. 

Bebcebi.î  {llnltires,  Liirc-cl-Loir). 
207. 

Berciiei'.s  (Renoudus),  32G. 

Bebciix  (Grangia  de),  .'132. 

Bebciliis  (Insula  de),  205,  262. 

Beri;ilz  (Joliannes  de),  4oo. 

lÎEBDAADLs,  miles,  2  1 . 

Bebefridls,  54. 

BEREvGVBirs.  nionachus.  207. 

BtREVGERUs,  camerarius  S.  Martini 
de  Canipis,  39G. 

Berihidis.  54. 

Bermi  NDis,  prior  Majoris  Monaslerii, 
327. 

BEBNARDrs,  abbasClarœvallensis,  237, 
2^9,  28G,  292-29'!,  297.  3l2. 
3iS,  363.  —  Cliarla  ejus  de  aqua 
Bevera;  ab  abbale  S.  Genovefie 
ecclesiie  S.  Vicloris  conces-a,  3 18. 

—  Epistobe  ejus  ad  Gilduinum  ab- 
lialcni  di'  Peiro  I.uinbardo.  32Ô; 
ad  Innocenlein  II  de  nece  Tbomœ 
prioris,  249;  ad  Stepbanum  Pra-- 
noslinum  cpiscopum  de  statu  eccle- 
siie, 28G;  ad  .Siigeriuin  abbalem  de 
rcformationc  S.  Genovefa-,  3i3. — 
Sentenlia  ejus  de  pra'benda  S. 
.Martini  de  Canipis  in  ecclesia  l'a- 
risiensi,  292. 

abbas  .Majoris  Monaslerii,  i33. 

i35. 

arcbidiaconus  Parisiensis,  280 , 

281,  391,  29G,  398,  3oi,  3o2, 
319.  33 G,  33 1.  .339.—  Charta 
pro  ecclesia  S.  Vicloris,  336. 


TABLE   ALPHABÉTIQUE  DES   MATIERES. 


iS7 


Behnmidls,  canonicus  Sancli  M^irliiii 
de  C^iinpis,   i3o. 

caiioriicns  l'arisiensis,  i3i. 

cardiiialis    tllcili    Saiicti     (_!!:■- 

nic-nlis,  3ô'i. 

.■piscopus  Niverr.ensis,  liiOi. 

opis(opiisl*oi'tiien9is,37G,  388. 

iii;iiliis,  1 ,5'i. 

hospilalis,  i  /ii . 

laiciis,  1  6  a. 

iMagisler),     canoninis     forlc 

.S.  Maiwlli,  :i2'i. 

(Magislor),  pnecenlor,  336. 

iiepos  Hi'i-|;oli,  /io3. 

ncpos  Raliiardi  Riifi,  178. 

parmenlariiis,  i.'ii. 

paimoiilatiiis,  236. 

palcr  Milesendis,  2.58. 

pivcceiilor    Sancl;u    Gonovefa', 

1  "•> .  1  76,  202. 

piirr,   canonicus  Sancta;  Gono- 

\e\.r.   OM'l. 

sci'iplo;'.  3o3. 

siiLdiaconus,   ranoniiiis    Pari- 

siensis,  106. 

li.'Slis.  39. 

Irsiis,  8'i. 

leslis,  201. 

DE    A\ET(I,    131),    loi. 

.\posTOLii:i  S,  3'i.S. 

DE    B-ILUILIO,   307. 

Camditor,  niili's  Ti'nipli,  '10g, 

623. 

DE  Cor.oNA   Dei,  1.5  1. 

PiSAMS  (Ma|;islpr),  629. 

DE   SaVCTO   DlOMSlO,  137. 

DE    \lCENA,    /il  8. 

Berneeriis,  ifiG.  —  Vide  BEiiNEnics. 
BEnNEPiiis,   Berneerils  vcl  Behneris. 

rl.'riiijs.  lOli. 

a./.aïuisdr  Muslreolo,  'i23. 

di.'canus      Parisicnsis,       iC3, 

iG.'i,  if)7,  1G8,  i(5<|,  171,  iSô, 
193,  196,  197,  198,  200,  306, 
2o5,  210,  912,  9  1.5,  217,  Gl8, 
222,  223,  220,  227,  23.5,  266, 
267,  aSi,  2.53,  2C8,  280.  — 
Cliartaîejasdcdonalionea  Sicpliano 
ardiidiacono  capitiilo  Paiisiciisi 
fada,  iGO;  do  privilijjils  capiluli, 
235;  do  privilpjjiis  daiislri  a  Lii- 
dovico  VI  viiilalis,  193;  do  sorvo- 
rum  cuni  ocdo.sia  .S.  Geriiiani  coni- 
mulalione,  197;  de  vincis  apud 
Ivriacnm,  212;  île  vinoa  in  ter.  i- 
torio   B.   Maria'  do  Campis,    227. 

liabilalor    liiir;;!    .Sainli     Gor- 

niani,  '179. 

monadius   Sanili   Goniiani  do 

Pialis,  .53. 

paler  Waltori,  126. 

plscator,  3 '10. 


BLiiNEnus.pi'.-pposilusParisiensi.s, 602.  | 

leslis,  60,  n. 

loslis,  i.'i7,  i3n.  j 

leslis,  .'ifj3.  I 

.\inLM  Vebbebans,  3'*3. 

DE  Graha,  32G.  I 

DE  PlAGIO,    lliG.  t 

Beiino,  monadius  .Samli   Gorniani  d  ■  I 

Pralis,  53. 
Bernoim:s,  episcopus  C.■iI■nnlon^i^,  3G,  i 

00 ,  5i . 

monadius  Sancii   Giiniani  do  1 

Pralis,  53. 

Bernoïnls,  3G.  —  Vido  Bernoim  s. 
Beroaldls,  refereudanus,  iii. 
Beroldis,  loslis,  71 . 
Berta  ,  53. 

uxor  Rolljcrli  roj;is,  98. 

Bertariis,  73. 
Bertehrus,  \ir  inlusler,  iG. 

lÎERTEFREDl  s,   CpisCOpilS  AuiLlii!  Ilcll^is  , 

l'i. 

Blrtims,  miles,  21. 

monadius  Sancii  Gorniani   do 

Pralis,  53. 

sacordos,  canoiiirus  Sanct.i-  Go- 

novefa;,  2  58. 

Btr.TisMi  s,  75. 

Bertmeuis,  inonarlius  .S.  Gormani  do 

l'ralis,  53. 
Berto,  monadius  Sancii  Gorniani  de 

l'ralis,  53. 
Berioldi  clrtis,  353. 
Bertoldus,  monadius  S.  Gorniani  de 

Pralis.  53. 
Beriiilomees,  dericu'i  Boako  Maiia;  de 

Campis,  327. 
Bertrada,    rojjina    Fraiicoruni,    i52, 

i5S. 
Bertramms,  397. 

inoiiadius  Sancii  Gorniani  i\o 

l'ralis,  53. 

Bertrandls,  .sarcinalor,  45o. 

lailandarius,  'iGo. 

Bertbaxnes,  episcopus  Cenomanonsis, 

ecdesiis  Parisionsilms  pkira   Loua 
toslamcnlo  Iribuil,  S. 

fraler  Landrici,  212. 

major,  195. 

puer,  'iG'i. 

Bertrim  (Gaufridiis),  275. 
Berzilz  (.\dalardu5  de),  i5). 
Bestisi  (Pelrus),  280. 
Betiileiiem,  puor  apud  Sanclam  Ge- 

novofani  dcfunclus,  652,  653. 
Bevera,  alias  Beteris,  Bevirb,  Bevr\, 
BivERA  {lu  BifiTe,  rivicre),  i83, 
317.  3iH,  319,  323,  326,  338. 
—  r.ursus  ejus  a  Vidorinis  mu- 
laliir,  317;  aquarum  parlilio  inler 
monasieria  S.  Gcnoveraj  ot  S.  Vie- 
loris,  3l  7-.'l20. 


Beveris,    317,   3 18,    319.  —   \ide 

Beverv. 
Bevire.  326.  —  \  ide  Bevera. 
Bevra  (Burdiniis  de),  195. 

(Euslacliius  de),  '108.  —  Vide 

EisT\<,iiii  s  DE  Bevera. 

MnTRK,  623.  —  Vido  Beatriî. 

l'.iREN'i  (  llu;;o),  600,  601 . 

Bii.i  \  (Slophaniis),  171;. 

UiERU  (La  Ji.rrI  ,h;  Hwro  „»  ,1-  Fun- 

tiiiiie!ile.iii ),  i83. 
BiLFRED'  s.  leslii.  '10. 
lîisTii;!  (iieriiardus  do),  i56. 
BiTURicE  (llourijes.  Cher),  no.  —  Ar- 

diiopiscopi    Biluricensos.   vide  Bi- 

ciiARnrs,  Stephams,  Velfolems. 

—  Monaslerium  S.  Siilpicii,  58 
BivER\  (Euslacliius  de),  36-n 

(Sloplianus  de),  3'i2. 

Bladims,  loslis,   60  ,  n. 

Beïmis,  nopos   Aloxandri    p.np:o    III. 

3G8. 
Blere  .ïcclesia  (  \iinorirus  de),  iiJG. 
Beesexsis  cornes,  vide  ïiiEocAEDrs. 
Blesiacensis  paffus  {le  lîlaisuis),  97. 
Bloacdes  (Jocelmus),  61  G. 
Blindées  (Gislelierlus),  /iSo. 
Burine  vm.ea  {Bnimille,  Seine-el-Ois', 

r"   ik  Chnk-Samt-Mm-(l ,  c  "   d'É- 

l(impes),  S. 
BciBO,  leslis,  17. 
BoDET  (Tlieolialdus),  600,  65j. 
Bodolevos,  leslis,  1  7. 
BoERU  (Maiiiniis  de),  i33. 
Bolovilla  (DoHville,  Scine-cl-Oise,  f"' 

d'Hliiinpes),  207. 
{{■IN  EFAtu  s,  episcopus  Garllinginionsif, 

i3. 

BoNELLA    {fl'illllcIll'S,    5ci/(C-f(-0lS0,    (■"" 

,/,.  I>„„nl„„).   ,'i3,  207. 
BoM  HoM!NEs,i,.Giandi  Munlo(C™.s- 

Hiiiiiiiies  (la  Vincemios),  35?.  —  (il. 

\  icr^NNE  l'ralres. 
BoMNEs,  falior,  655. 
BoNNEELis  (llonricus),  608. 
BiisoiLo  (D'cima  de),  65G. 
BoNOiElM.  villa,  39.  —  (Rrmiininl-xiit. 

Marne,  Semé,  c""  île  Chiirenlon). 

BoNZEl.E,    207.   Vid'   BiNZELE. 

BoNziEs  (Willdiiuisde),  656. 

BoRDoN  (Badnlfus),  63o. 

Borm's  (Giroldus),  i5o. 

BoRBENco  (Pelrus  de),  333. 

BoBREBs  (Girodns  li),  679. 

Bos,  janilor,  65o. 

Bosco  (Baldricus  de).   —   Vide  Bal- 

DRICES   DE   Bosco. 

Boseha M  (  Maj;ister  Horliorlus de) ,  6  ■>. 9 . 

BosiTTo,  leslis,  20. 

Boso,  cardinalis  S.  Adiiani,  377. 

cardinalis   SS.   Gosnie   ot   Da- 

miani,  356 ,  388. 


liSS 


(.\r.TLL\ii;i!;  (;i:m:ii\l  dh  I'AIiis. 


Bn.si),  inonarhiis  S.  Genii.iMi  ili'  l'i';i- 

lis,  :,:i. 

piHT,     canoniiiH      l'iii-i-.ifii'-i^, 

sac,_T<lo.s.  i-C. 

DotLT    \illa   {Ilehinisl.    Sn,ir-el-()ise , 

c"  ùe.  Monlfort-l'Ammiry),  207. 
Bbaciiiim  Feiiiii  (  KIoaldus),  Sij-i- 
BniEiA  (Rol)Crtus  de),  ino. 
lir.AM  f  Adam  de),  4ai,  /i-js. 
— —  (l'elnis  de).  '.icfC 
BiJAiiH,  o')^).  —  Vide  BiiAvii  M. 
BnAviiM  in  pago  Silvnn'Tlensi  {Iti-nij. 

Oisi',  c"  de  Ruitij,  c""  <lc  Piml-Saiiile- 

M:r,'iire),  2  55,  a  fia. 
Br.^:l^    in     pago    Parisieiisi,     (Ilviii- 

smi s- Forges,   Seiue-el-Oixe ,   <:""  île 

Liiiioui-s);  eccle.sia    S.    Dionysii    el 

S.  Criicis,  igfi. 
BiiE>NACi:M   in   pa;;o   Eluoicensi   (/>V)- 

tiaij ,  Eure),  1  8. 
BnKKHL,  \iile  BisirrciLiii  (  Kuaidus  de  1. 
BntroLio       (Kirardus      de),      .'io5, 

,'!o7. 
BniA  (Tel)oldns  de),  3-3fi. 
BnnNNA  (llrieiine,  Ardeiiiies,  c""  d'As- 

lehl).  207. 
lîi.UMH  s  1  .liislieilns).  /joo. 
r.iii..ii.M  (/«  /!n>),  13. 
Bmiawii    siinor(/«   Bn"(»g-m-),  i(|(j. 
Br.iihLLis,  >ervii'ns  ()lii/,(inis,  a.'î'i. 
Bniro     (Daniel).     —     \  idi'     l)AMtL 

Br.iTo. 

(Ilanfiidu-),  ,'ii(i. 

(Knallo),  'loj. 


l!iiiT(iii.o  (Gant -rins  do),  3ijfi. 
lii:ociiEZ  (IlerLerlus).  /iSo. 
Brolum,  jii\la  Pnleolis,  188. 
BiioMonr.iAsis     leriiiinus     (l'CJ"     de 

lîni^noles ,  Vt(r),  3. 
BnoNMA,;»  (,\n-elln.^  d.-),  An... 
BniMniis,  mi.naclius  .S.  Gerniani  de 

l'ialis  5.3. 
BniNtlo  (Ansellns  de),   ':i'-i. 
Brim;li.i!s  (Roberlus),  .'j-j.).  Iio'.i. 
BniNEST.  pneposilns,  i5'i. 
BicARDt's,  3-iG,  399,  6(.i,  A5i.  — 

Vide  BiiiciiAP.Dis. 
BicEL  (.Sleplianns),  3'>8. 
Bi  CHAR  DUS,  3^3,  638,  !i'}\.  —  Vide 

BlRCirARIll!-. 
Bl  ..lAClM  ,    1  f|. 

llliirii-le-Um,  Liirel,  r""  d'Ar- 

leiHiii),   18K. 
BiFE  (Matliens),  !i-^0. 
BiFETwi.s  (Lainljerlns),  297. 
Bi^GEi.E,  123.  —  Vide  Bi:>zeie. 
Bl  NoctNsis  (Tescelinns),  188. 
Bi\zEi-E  \(A  BiNGEi.E  [Hiiiidij,  Seine, 

c""    de    l'anlm),    123,    l'i'o,    l83, 


Bl  nc\RFii 


l'j'i- 


Vi.l..  Bc 


Bmii.iiardi  s  ,      lîlClROU?.  .     l!li;IIARDlS 
\el  Bl  r...vni);  s. 

cnines,  9!),  97.  loi. 

.'piscopns  .Aleld.'ii-is,  2  3-i. 

filins  llenriri  Morelli,  i23. 


niil.s  rnlelinl,  22 
sid.diafonns.  1  n  '1. 
leslis,  uj'i. 


BiRi,u\r,Dts  DE  Balveolo  .'108. 

Fnji«E\ ,  330. 

DE  MoNTEMOnE.VCIACO  [1\  ],  1  'il  . 

1 0(3,  i85,  22'i ,  2a5. 

DE  .MoMEMORENClACO  [  \  ]  ,  SqS  . 

/|3S,  h'>\.  —  Cliarta  ejns  de 
ipiiiilam  censu  al)  Ivone  de  Con- 
llanz  .Simoni  de  .S.  Dionysio  Nen- 
dilo,  45 1.  —  Donum  confirmai  a 
paire  siio  .\Iallieo  Leprosis  Pari- 
sicn'ibus  fai'lo,  'i37-/i38. 

Veaetris.  399.  '101. 

\  ELinu,  '101  .  —  Cf.  Bl  RiniARDLS 

\ EALTBIS. 

BiBDiGALENsis  aicliiepiscopiis,  307. 
BiaDiMS  (Godel'ridus),  201. 

miles,  36fi. 

leslis,  1  W. 

DE   BevIU,   195. 

DE  Castelfurt,  3ag. 

DE    FUMANETO,    202. 

Blrdii  (Infjrannus),  397. 
BiRCE>sES    Parisienses  a  r.-;;e  Ln.lo- 

vlco  VI  privilejjinm  olilineiil  cniilra 

deliilores  snos,  253,  a5'i. 
Bin..LM..jFAn,     e])is.i.pns     Mcidensis, 

1  '1. 
BiRsKir.Es  F'arisienses,  of>3. 
BissiACiM,  juxta  l.irii'anlnni  {Boisny- 

anr-Cmlles ,  Seine-el-Marne,  c""  de 

la  Chayelle-lit-Reme),   188. 
BusERiA  (Eecicsia  de),  289;  Bc^oniA, 

ii5    (/«     liinsxxére,   Seiiie-et-Oise, 

c""  de  Ramhiimllet). 
BiMDis  ( Boissij-Snint- Léger,  Seine-et- 

(hse,  ch.-l.  'de  c""),  38. 
Blvoria.  ii5.  —  Vide  Buxeria. 


\l;ii,i...M«  {l'.liiiliJii-siir-Siiviie j,  Gfi. 
—  (iabilloneiisis  .'piscipiis,  (j;..  — 
Vide  Gritor,  PiiKiiM m  s. 

ADAi.o,  mi.nnrlms  ,S.  G.'irn.ini  de 
Pralis,  53. 

ADiiRiiNA,   107.  \i.le  ()\|;r.)A\. 

adrdcims  pajjns,  19. 

APiRcts,    canceilarins,    273,    27/1, 

■>7r),  277.   278,  os.s,   289,  291, 

3oîi,  3,.C.. 
.EDiuciM.  in  pn.;.)  Genomanicn,  19. 
\1LH  (Odii).  1  '19. 
\i\   (Gnid.)    d.'),    canonicns,    293. 

ILCEM    (I!.. 11... lis   .le),    3-19. 

u.i;eis  (Warneiiiis),  iCfi.' 
\i.Dr.m>  (  lialdwiiins).  307. 

ALEllM.    l'l3.   \  ide  GvLl.hïll  M. 

\i.Erini:i  s,  episc..|ins  r.arn..leiisis,  7. 

iLisris  II.  ponlil.'X  iiia\imiis,  2.ifi, 
208,  217.  —  (;..iilirinali"  Im.ii..- 
rinn     nionasI.Mii    .S.     Martini     de 


Gampis,  2oli-2o8.  —  FpisL.la  ad 
cleinin  Parisiensem,  -m  7. 

Gii.i.A  flnvius  (lu  Oialiiiielle),  S. 

GaLLEVUM  Vel  CiLEUM,  i'i3,  2ofi, 
257.  Gf  GlLOlI.l  M. 

GvLunco  (lln;;u  .Majjnns  .le),  /ii'i. 
(Slepliaïuis  de),  /180. 

(iïLOIl.rM     (CllIliUllij,     221;     (.ILEllM, 

1  'i3;  Gii.i.i;\UM  .  2o(),  257;  Giiui.- 

l.i.Ei.  ;       'l 'i.'i ,       '1  '1  '1  ;       Giiu.i.oEL, 

'1  '1  (). 
Gvi.OMIM.    353. 
GiEvo   MoMi;  (ll..llim.in.liis   vel    Os- 

mnn.lns  .le).   iS(3,  207. 

G\Ml;l.lll.VM  s   ^  lli'lA.'Ils),    l5'l. 

GvMiiiriiR  (  l'ernardus'i ,  -'ux),  .'i23. 

GvMiuiM  in  Majpi.)  Ponle,  275,  277, 
288,  op-,  /,;i:,, 

Gnuii.u.MM  (ClKwihly.  Oise,  r""  de 
^rll,lll|-en  Thelle),  333;  GvMn.n- 
eiM,  19.  —  Maj.ir  Gainl.liai'i .  vid.> 


Ptinis.  — Paeiis  Caniliariiisis,  18; 

Caniiliacinsis,   19. 
GAMBRiimirM   [Ciimbreiiwr,   Calradus, 

W..-/.  *,"'),,  9. 
G  vMEi..)  (  Vinea  d.-),  '1 1  fi. 
(ameradim  (G'nmfcrai',  Surd).  —  Kpi- 

scopi  Canieiacenses,    vid.'  Alitga- 

RllS,    Al  DEISEIITIS. 

(iiMGUcuM  {Chiini;y.  Saonc-ct-Loire, 
c"  de  Charolles),  81. 

Gamiluccm,  19.  — Vide  Camblucum. 

GvMPEAis,  -iUCy.  —  \'ide  G\»ipelli. 

G\MPEi.i.i  (G'/inwiymm.r,  lieii-dil  à  Pa- 
ris, sur  renijilacemetit  des  Huiles), 
198,  a66,  328,  /lai,  /122;  — 
fossalnm,  23 1,  2C0,  afiS,  aCfi. 
2  07. 

[Chumpcauj:,    Seine-et-Marne, 

(■""  de  Munnaiil),  90,  179,  323, 
387  ;  —  pnelieiida;  ccclesiaî  S.  Mar- 
tini, 2a3,  229,  9.I12,  a/17,  a68, 


TABLE  ALPHABÉTIQUE  DES   MATIERES. 


'iS'J 


271,   3oo,    'i7''j;    —    canunicus, 

vide  DmiXDis. 
Campellis  (l'elras  de).   —  Vide  Pé- 
tris  DE  ClMPELLIS. 
(^nipni    Inns   {Ciimpx,    \'(ii\    c""    i/c 

Briipwles),  -j. 
CiMPiM.vcuM    {Cliamini;iiij-sur-Miin:e , 

Seine,  c'"  (le  Charenton),  207. 
CvMPis  (Wariiuis  de),  i.ji. 
CiMPo  I'loiudo  (Flugo  de),  .3oa. 
i'.ww  (  rrndmundiis),  aSi. 
(iiM  ïi:i;i  E    (  Uiennevières-sur-Mariie , 

Senie-el-Mariw,  o°"  de  Buissy-Saiid- 

Léger  i ,  i  1 1 . 
Cams     (Eii-.tacl]ius) ,     cuniiuendalur 

Tenipli  Parisiiis.  ioQ,  i;!3,  A37. 
Cansii.i  m  .  3.">.'i. 
Capeicji  (  Cnppij,  Somme,  c""  Je  nruij- 

siir-Summe),  l'iS,  ^07. 
CiPELLi    (lu    CItapille    d^Auiminvilli', 

Eure-el'Loii;  c""  d'Auneuu),  307. 
C»Pi,  villa  in  paj;o  Noviomensi,  207. 

Vide  C.APEU  M. 
(",AP1TE  Ville  (Rii|;êriiis  de),  '1711. 
Capitilim     Parisiense,     vide     I'aiu- 

sius. 
GinASiiis  Quviiis,  (In  Calmiiie),  •.>. 
Caucep.e  (Presbyter  de),  338. —  Vide 

Parisus. 
Cvp.DiNETUM,  vide  Cabdonetem. 
CAnDONETlM    (Clus  dit    Clidnldutiet ,  ù 

Paris),    23o,     379,    383,     It^ô; 

Cardineluni,  3oc,  /i08. 
CiP.Dtis  (Guinerariiiius),  /no,   'iNo. 
CiiiiBEr.TLS,  rex  Franconiiii,  7. 
Gir.iDïNDis.  cpiscopus,  l'i. 
CinisiicLM.  i(i. —  Vide  CAiinAcpu.i  m. 
Cables.   37.  —  Vide  Kïrulis   \hi:- 

TELUS. 

Carmfices  Parisienses,  3ij3,  337, 
3'i5,  3.")<),  370,  371.  —  Ediuiii 
prnilrijia  a  Lmlovico  \'ll  rcsiiliil.i, 
370. 

Cvr.NOTUM  {Cluuiri's,  Eure-el-Loir  ) , 
207.  —  Episcopi  Carnoleuses, 
vide  Bep.^oims,  Caletp.ices,  Ddmi- 

ClVM.s.       FllOTBALDLS,      FuLBEIlTLS, 

(JAiFRiDiS,   Ivo,   Malcardes,   R(i- 

DEBTIS. 

Cabo,  aliljas,  19. 
Cabo  Asim  (Pinberlus),  680. 
Cabolls,  2Ç).  3i,  33,  33,  3'i,  '10, 
6i,  83,  8'! .  r,.").  —  Vide  Kiroli  s. 
.Iiiiiior,  77.  —    \  ide  Kirulis 

CïLVlS. 

CABBir.iir.iM  {Qiiwrsy,  Aisne,  c""  de 
CoHCi)-le-Cli(ile»u),  33. 

OvBBONi  (Cluiriiune),  33(1,  35();  — 
Cadiibon»,  107;  CvT\n(),  g();  — 
KiRROM,  if)g,  371.  — ■  Majnr 
Carrona^,  vide  (jalteriis  Popiss. 

f.ASTiDics,  opiscopus,  i4,  16. 

Carlid.  —  I. 


(asn\EDLM  (Chàlenaii ,  Seine,  c""  de 
Sceaux),  3ô,  .5o  ;  Cïstenedcm, 
1)0,  ()3,  3S7. 

CisTixEiuM.  307.  —  Vide  GlSTA- 
>  E  a  M . 

C\srvNETu  (Herliiimis  de),  1/18. 

(Synion  de),  arniiger,  i/iç). 

C\STi\ETEM  [Chàtenny ,  Seine-el-Oise , 

c""    d'Eeouen),     l'iO;    Cashneiem, 

307;   (jASTtMlM.    1  /|3. 

Casiëlams,  73. 

CisTELFOBT  { lîurdiniis  de) ,  33(|. 
Castellione  (Guido  de),  i'io. 
CvsTELLO  (Ri)bortus  de),  138. 
Castello  FoBTi  (Aniairiciis  de),  137. 

(Hugo  de),  /iGi,  hCi-i.  —  Gf. 

(issTBOFoBTi  (Hugo  de). 

(Tliecdialdus  de),   i'i8. 

CASTE^EDCM,  go,  g3,  387.  —  Vide 

GïST\>EDlM. 

ClSTEMlM,       l'iO.      Vide       GaSTA- 

NEIEM. 

Gastreiem,  353. 

Castroforti  (Hugo  de),  ioo,  '101. 
—  Gf.  Gastelloforti  (Hugo  de). 

(Thomas  de),  312. 

l'isTRlM    LlNDOMS    Vel    N  1\T(I\1S  (  C/l(l'- 

tenn-Landm,  Seiw'-,l-Marne,  ch.-l. 
de  c°"),  188,  :'7S.  —  Ganonioi 
S.Severini,  188;  pi'U'bendie,  a3o. 

G^T1LA^^E^SIS  (Frogerius),  18."),  iSO. 

CiULAiM  (Chàlons-siir-Marne),  187, 
18g.  —  Episcopi  Gatalaunenses, 
vide  Adelelmis.  GrRuiMs,  GciDo, 
i!o(,Enus. 

GnvRnMs  pdteslas,  gg.  —  \  ide  Gin- 


Caimai.ai  mm  , 

lu 
C\ri,: 


18- 


-    \ide 


GiTA- 
d\h-- 


Caclum ,  Seine 
(iieil ,  c""  de  ViUejnif),  p.  '18. 

Gaturoenms  episcopus,  37O.  —  \  ide 
(iKrar.Dis. 

Gaeriensis  episcopus,   37('i.  —   Vide 

AssEERlS. 
IJIVILLOMM,  (i'j. \ide    GaI'.ILLUM  M. 

Gavi!(isi     (Chevreuse ,    Seine  ■  el  -  Oise , 

ch.-l.  de   (■""),  go.    — •   Ecciesia   S. 

Satuniini,  go,  387. 
Gaziaces   super    Malernam    (Oie;//- 

rAhhaye,   Aisne,   c""   de   Cliiirlii), 

g...  —  Aldialia  S.  Peiri,  go,  3,S7. 

—  Terni  .S.  Marcelli,  353. 
Gelesti^es    II ,     jiontifex    inaxiiiius, 

38g,  390.  —  Ejus  privilégia  pro 

!^.    \  ictoris   eeclesia,    28g,    390; 

pro  Teuipli  niililibus,  389. 
Gella  (la  Celle,  Yar,  c"  de  Briffmdes), 

3;  —  liasilica  S.  Romani,  3. 

(Gigaudus  de),  /io3. 

Gellas,  villa  (/o  Celle,  Seine-et-Marne , 

c""  de  Muret),  1,  a,  90,  gS ,  887. 


Gelsis  (Terra  de),  liS. 
Genomam   (Le  Mans,  Sarllie),  S.   — 
Episcopi  GenoMianenses,  \ideHER- 

TRANMS,      DONNOLES,       FrANCO.      

Pagiis  Genomanicus,  ig. 
Gemies,    subdiaconus    eixli'sia'     Rii- 

man;p,  333. 
Cerm  mes,  vendilor,  II. 
Gercio  (llubei-lus  de),  i(Wi. 
Gevremmim,  viili'  Gevrenmm. 
Gevp,en>em  (Sevran ,  Semc-cl-Oise,  c"' 

de  Gonesse),  1  'i3;  Gevre>(:im,  207; 

Gevre\t,  35g. 
Getbext,  vide  (;evbe\>cm. 
GuAALCNS  (Rogerus  de),  '137. 

(jlADREDO,    lestis,    I  7. 

GiiADios,  lestis,  I  38. 

GuAENo,  ablias  S.  Dionysii,  18. 

GiuiLLis,  4i8.   —   (Gnpellaniis  ilc). 

vide  Galteries. 
GiiAiLLOEL,  vide  Galiulim. 
GiiALDO,  leslis,  17. 

GllVLEnEL,    vide   G\L01LLM. 
C.IIANDl  LSÏCCEM,    1  '17. 

GiiANTALoE  (Viue.-p  de),  /|33. 
GinoALDES,   aicbiepiscnpiis   \ieniieii- 

sis,  17. 
GilARENTo    (Charcnliin ,     Seiiii' ,    ch.-l. 

de   c""),    33g;    GiuifEVTUM,    353: 

KVREVTON,     71;      KvREMini      MLH, 

Il  G. 

GlUREVTlM.   vide  GlIARENTO. 

GiiARLovnwEs,  rex  Fraucurum  ,  8(i. 

GiiARZ(Ra(biibis  de),  /iC3. 

GuATinUNd  (Fre;;iTius  de),  17N. 

(  jiAiMiNr  (  Terra  de),  /i(Jo. 

(jiiEDELM  IRIS,  ablias  S.  Geriiiani  de 
Pralis,  33. 

GiiEH  (Chrllej,  Seine-et-Marne,  c"  de 
Lagnij),  355,  3()3;  Kvla,  35.  — 
Abbatissa   Kalensis,  vide  Asceliw. 

(Giiido    de),    vide    Geido    de 

GllKH. 

GiiEi.is  (Joliannes  île),  aS'i. 
(!iiebemavm.le  (Peirus),  'lôa. 
GiiEVRECEov   (Viens),    /i53.   —    Vide 

GUEVRECIIEN. 

GiiEïREciiii.N  (  \icus),  379,  383,801, 
'117,  A53,  '175;  —  cibi  si|iis, 
h  17,  M. 

(^MEZï,  353.  —  \  ide  Gaziaces. 

GiiiEREiN,  pater  Hiigonis,  338, 

(illIEREMAAlLEE  (PeIrUs),    /i53. 

GllILDEBERTlIlS,   33.    \  idc   GlilLDE- 

RERTES   HI. 

GuiLDEBEBTEs  I,  rex  Francoruui ,  i, 
3,  3,  h,  5,  78.  —  Privilégia  ejus 
pro  ecciesia  Parisiensi,  i;  pro  nio- 
iiaslerio  S.  Geriiiani  de  Pralis,  3. 

Ciiii,DERERTrs  HI.  rex  Francorum,  ai'. 
33,  el),  38.  —  Plaiila  ejus  de  Le- 
mauso  moiiaslerio ,  29;  de  teloneo 

fia 


/j'JO 


CARTULAIIiK  flE.N'ERAL  DR  PAP.IS. 


a  (JriiiMjiiM.i  loiiiile  nifi.-iln  SiriH  li 

Dionysii  iinjiu.silo,  i-^-ù'i. 
(]|)iLDf:nir,r.sll,rvx  Kraiicoriiui,  '3,  -il]. 
CiULPEiiicuiis  II,  rox  Kraiiriiriiin,  'j'i, 

■j5.  —  l'rivilpjfia  ejus  [irn   Kcissa- 

tciisi  iiioïKisloriii,   aT);   piii  Siiiicli 

Dionysii  cick'si.i ,  "'i. 
( ji[i,i'mci;s,    'j.").   —    \i(l('   Onii.i'Eiii- 

aiis  II. 
( JiLODOAr.t)i:s,  li'slis,  20. 
ClM.Diiocrniui  s,    ivv,     •'.'■>.    —     '-'^'J'' 

i:iii.otm,vm:s  m. 

(liii.niiiiVHs  11,  IPX  l'ioncdr-iiiii,  1 .'! , 
iG,  •.:(,  -•;.  —  liiiMiuiiil.ih'iii  riKi- 
iiriMiMii  S;iii(li    l)i(.ii\sii  (nnliiiii,!!. 

(luLiinovil  s  m,  |>iT|icl';ilil  locililsdlilo- 

(idoli.ifius,  ..:;;vi'l  (.liiuiiiMiiiis,  -..ri. 

ClILirmiIlS  II,  IVX  l'raiir.iMIUl,  s, 
.,,      1(1.    ---     Cnlllilllj;!!     (hiM.iliolK'lll 

s.   DiiJiiy.sii  linsilM^r  l.i.i.im,  9,   ~ 

Ciiiilir-niat    loslaiiirnliiiii    .lnliannis 

nejDrialdi'is,  (j. 
(jrLorn.icmiiii  >,  ij  ,  u>.  —  \  iilr  (iiii.u- 

TAnius. 
(liii.iiniMui  .s,    ■!(!.   —    l''"",';''   CiiuiiKi- 

VI,  s  m. 

(liii.i  iiDHi  s,   1  3.  —  Vide  ('aii.nimvii  s. 

(jlRiBDBliRCTlIS,  tl'.slis,    iCl. 

CiiiMsiiM,  abliatissa  Munlls  Marly- 
riini,  ."îoS.  —  Cliarla  cjus  il^  (lumo 
Roboili  sacori-lolis,  3i.>.'!. 

Illia  (Idiiii,  .'i.'i'i. 

(îunisTOiLi  Ji    (drrlcil,    Sniic,    i-""    itv 

Clmreiitiiii),    -jH;    Ciusthili  \i .    ()ri, 

;,:i,  3.S7. 

(liinonEiicA,  7. 

I  jii-.ciiiij.mii  s,  \ir  iiiliisler,  (j. 

(iHUoiii:si\r  V ,  7. 

(IlllUlTIlAllDl  s,  -'-j.  —  Vid:'  lilITIl  ir.iii  s. 

(lii.nnNii;!!»  pajfiis,  ig.  —  \  idi'  (Ikm.)- 

MiM. 

l!ii.Ln\ii;i  >;,  alcidiis   in    loiiiilalu     \ii- 

ndianciisi ,  i|(). 
OiNTiiMs,  raidinali--.  .S.  Ailriaiii,  3.')'i, 

:!77,  3,SS.  _ 
Cim.ui;!  M    [Cilu'i'ilhj ,     Snno,    r""    ilc 

Vilh-jmf),  3'),   fx),  90,   f)3,   -oS, 

■•'m,   ■■'i-,  3(in,  3H7,  /17/1. 
lin  11.1,1  (  1:1  M  ,   .'Ion. \  idr  (llMMir.l  M. 

C.UMvr.i.iM  {Ckmarl.  Sriiir.  r'"  ,1c 
Smiu.r),    i'i3,    1  'i(i,    ■•„-;. 

l!l,\MAnr,     1  '1(1.     \  idf    (j.AMMlIll  M. 

(.Iiiliaiiiics  di'),  u;)!  . 

(Ilimiciai.o  ^VVallo^ill•i  di'),   i3o. 
Clara  (IIii(;()  de),  '101. 

C.LAriAVAI.l.l.s    {(^llliri-dll  r  .   .\llhi\   (■    '  (/(' 

Ville-som-ln-IÙTtr).   \lili..li,-i  11,  \Ia- 
liic,  'hS.");  aldias,  \iild  l!i:ii\  iiiiii  <, 
<;LARiiMliAi.iii  s,    lilillS  lli'lirici    SIlMclli, 
.'i->3. 

inajiir  do  (diclii.u  0,  h-'.'i.  'la'i. 


(iLinEMiALiii  s,  lesti.s,  (17. 
Claris,  e|iiscii[iiis   Crali.inii|iolilnnus, 
li,   17. 

sacfi'dos,    canoniciLS  S.    (jeiio- 

vpfic,   17G,  30  2. 

Clalstro  (  AiiclnTiis  do),  32f). 

Clemens,  docaniis  Parisien.sis,  3io, 
3i>'i,  3-.S,  3'ir),  3/17,  3'iS,  :i(ii, 
37/j.  382,  3K3,  38(3.  392,  393. 
—  Cliarla'  eins  de  doinilius  Li'O- 
nollo  rnnoossis,  37^1;  dedoiio  iniidii 
iiiiiiis  rniinoiili  LoprosoiMiiii  doiiiiii 
l'ado,  3C.1  ;  do  dciiialiono  a  S.  AIo- 
di'i'ici  canonicis  ecdosia'  S.  Majjlorii 
fada,  3'i7  ;  de  lioniicidiis,  3'iG.  — 
Cf.  (!leiiens,  pi-oslnler. 

pM'.-|p\lri-,      canoiiiiiis      l'ari- 

sioiisis,  .J9(i,  3oi,  3n-;  pn^iloa 
docaiiiis.  —  Vieil'  Ci.EMi':><,  do- 
caans. 

C.LEoi'i,  niiiiiacliiis,  ".n-].  —  \  ido 
Cleiii'mas  HE  Sam;t()  Marciillu, 

Cleoi'ius  iie  Sanctii  Marcello,  nioiia- 
oliiis,  207,  i-îh. 

Cleriaclm,  93.  —  Lo;jc  et  \id.'  Kle- 
nnciM. 

Clicei,  ^107.  —  \  ido  Clipiaciu. 

Cl. 11, 111,  h'i'A.  —  \idc  Clipuoim. 

Cliliiiaoo  (.\ii,soldiis  do),  'i23. 

fDiiraiidus  do),  /i23. 

(Ciioniriis  d.'l,  4-33. 

(Ilenuaiiniis  do),  i23. 

Clidmik.im  ,  Ai'i.  — Vide  Clm'iacem. 
(iLii.iAii  M,  ff'.'i.  —  Vide  Clii'Uci  M. 
Clii'Hum  {(:i„h;,-hi-G,n;',mc,  Snnr, 

,■"••  ,]ry,;iiU,i].  17,  r.'i.  oi'i,  oSC: 
Cl. Il  Ml,  V.!3  ;  Ci.ii  iinci  M,  '1 1  '1; 
Clim  \i;i  m  ,  /i"'i  ;  Cliopuci  w  veti  s, 
,,',.  _  (Major  do),  fi-.3.  \idi'  Clv- 

UEMEVEIlUS.    Moloildilllllll,    -.'l'i, 

2  (î  1  . 

(!loiiom  III  s,    faiiiidiis   opi.sropi    l'aii- 

si.'llsis,    -i.S.l. 
CLOTMillS,  .S. \  idoClll.olARll  s  11. 

CuMA.iM  (Oh//;/,  S,„mr-,-l-j.mn\ 
,/,.-/.  ///•  (•""),  i3o,  l'ii,  i'i3.  — 
,Mil,uld-i   Cliiiiiaconso.s  vide   llia.o, 

I'lTI'.I  s,    l'ilMll  s. 

Cn.aiiNs  (  D.'sid.-iiiisK  3-!9. 
CoFi.iNZ,   'i.'ii  ■       -  \  ido  Co^n.l■:^z. 
Coii.LEKiiM-  (  Sli'pliaiiii'.),    '179. 
CoL\ ,  iii  pa;;o  l.cxniiio,   1  9, 
CoLEHia  M    {(','iiiillii,    Si'iiic-cl-Miiiiir, 

c""  (le  O'/'V//),  3 '12. 
('oi.o\ciiiA,  villa,   1  '19. 

(Maiii.irdiis  do),  i'hj.  —  Vide 

Cnl.oM.H. 

Coi.oM.iv  (Maiiiaidiisde),  1^8,  1/19. 

Coi.om;is,  leslis,    '1». 

CoLUMR.»:,  309. 

CoMRELLIs  (Hailiilfiis  do),   .'100,  '101, 

A  .,.■). 


COMBELS,     /lOI,     .'lO.'l.     Vido    Co.M- 

DELLl.S. 

CoMETissA,  filia  Radulfi  Delicali,  lOo. 
CoMiTissA,  alias  llodienia,  uxor  Pa- 
gani,  l'ii,  22'i. 

uxor  Gervasii  de  Tiimla,  33r). 

(aiMPENDILM    {Cinnpivjpie ,    (lisi;),    2.5, 

28,  (13,  65,  78,  gi,  i3'i.  — 
.\bbas  Conipondicnsis.  vido  A.x- 
soLDi  s.  —  l'ra'Coiilores  Conipen- 
diensos,  vido  Rainaldis,  Remodes. 

Cnw  {Cdiinrn ,  Seiiie-iH-Munœ .  c"' de 
Moiiln-nun,   l'l3,  207. 

Co\iaLu  l'arisiensia  :  Conciliiiiii  anni 
iiovxvi,  1  1  ;  —  Dcccxxix,  /ig-oo;  — 

MM,V,     117;     MXIII,      i3.'i;    — 

MMÏ,     107;     lUCVLMI.     307:     

MCLW,    'lu()-'l07. 

Co\FlRMATIOSE,S         BOKOREM         occlosiœ 

Moiitis  Mai'tyruni,  3.ji  ,  2.')g,  sih, 
3go,3og,  38 1;  — Paiisicnsis,  34, 
'i3,  /.:,,  .'■)8,  (ig,  89,  92,  io3, 
178,  209,  23i,  2()7,  2g.'i,  3og. 
380,  .'i32:  —  S.  Dionysii,  i."). 
107,  2.8G;  — .S.  Dionysii  de  Car- 
cere,  21(1;  —  S.  Kligii,  276;  — 
S.    (jonovela',    109,     160.     322. 

377,  Sg/i ,  'j.").5;  —  S.  Gerinani  de 
Pralis,4i,  /17,  .5/i,  68,  77,  160, 
236,  ago,  2g8,  338,  3.J5,  370, 

378,  38o,  i/i8,  466;  —  S.  La- 
zaïi,  3o8,  358;  —  S.  Majjlorii, 
98,  ii5,  196,  238,  355,356; 
—  S.  Marcelli  ,35a;  —  S.  Martini 
de  Campis,  laS,  i4i,  160,  i8a, 
20C,  aa'i,  257,  265,  385,  3o8, 
317,  433,  446;  —  S.  Opporlnna;, 
355,  36o,  458;  —  S.  Peiri  Fossa- 
tensis,  a5,  358,  38n;  —  S.  Vic- 
foiis,  igo,  323,  34i,  209,  261, 
267,  278,  382,  28g,  290,  agg. 
3oi,  3o8.  338,  473. 

CoNru.NZ  (ho  (loi,  iGG. 

(ho  do),  45i. 

(Radidliisd.'i.  'i5i. 

Co.NELlENTU,   vi(|o  Co.VELl  ENTM  M. 
ClINFLEE.VTllM     (  (a>IiJI(IUX  ,  .S'ci/IC  ,  c"  (le 

CharenUin),  143,   i46,  207. 

(  C(iiiJl<iiis-S"-ll(iiiorme,   Seine- 

,l-0,sc,  (■■■■•  (/(■  Po,.i.i;i),  i33. 

Cii\o\,   opiscopiis  Prenoslinns,    173. 

('.ONPENniLM,     20,     (|'l.     \  ido    (]0M- 

PEM/U  VI. 

(ki.NS  (Cu)iibs-lu-]'tlle,  Seiiie-et-Mnnw , 
c°"    de    Urie-Cumtc-Uuborl),    37g. 

282,  3oO,  474;  Cl'MBIS  VILLA. 
1  1  . 

(ioNSTVxou  comilissa,  soror  régis  I.u- 
dovici  Vil.  4i  '1,  4i5,  '122  ,  471. 
— ■  Doiiinin  roncedit  niililibns  Hos- 
pilalis  llieros(dyiiiilani,  470;  item 
nidililiiis  Ti'inpli,  423  423. 


TABLE   ALPHABETIOUE   DES  MATIERES. 


'i91 


(^ONST.VNCllS,    Ô'i. 

loslis,  1  '17. 

ItV,  SlNCTO   LAtnENClO,  336. 

(I"^sT^^Tl^,  uxor  liadiilfi  Bonlon,  et 
niitrix  Pliilippi  Aufjiisli  re{;is,  43o. 

CoNSTiMiNOPdLis  (Oinstanliniiph).  — 
Hic  (Ictulit  S.  Holena  cnicem  e 
cruce  Uomini  facUim,  173. 

(loNSTANTIUS,   5/1. 

CoMlACUM  {Qmli,  Suiiiini',  rli.-l.  ih 
l-°"),  307. 

CooiiLLA  (Slppliaïuis),    I7(). 

ConiiEiA  (Rotgerius  Je),  lOll. 

CniiDELLE  {(jorbeiUes-dn-Gùlmnis,  c" 
de  Ferrures.  Loiret),   18 S. 

CniiBiiiLo  (  Johannos  de),  /loo. 

Couboilim  {Cnrbeit,  Heine-et-Oise) , 
171,  i!3o,  1178,  3o(i;  ConBOLiiM, 
20(j:  Cir.BLiLiM,  137.  —  Cornes 
Corhoilensis,  vide  Odo,  Rainaldis. 
—  Prœljcndœ,  -jSo.  —  Vicecomcs 
Corhoilensis,     vide     GisLEBEiiTiis. 


CuncoLrrj  (Krodivirns  de),   370.  — 
Aide  l'r.tDEP.icis  ut  Curboimi. 

(il)RBOLIIM,      L>0G.       \'ide      Coi'.BIlI- 

LUM. 
CoRCELLI-S    (JniiailllI'S   dl'j,    ^33. 

(]oi\«iliacl:s,    18. 
(ionNELîAco  (G{iillelii)0  de),  383. 
CoBMLLiN  ((iuillelnius  de),  3ô(). 
CnBciM  [)ti  (Bernardiis  de),  i5i. 
CoBVKisEB,  vide  Oi)0,  Ramundis,  Ri- 

ciiardls. 
CoRVESABii  Parisienses,  30 '1. 
(ioBVESNEBE  (Tlieoliauilus  de),  /i.">i . 
(losDROE,  rex  Persaruin,  173. 
Cosse  (Henardus),  tçfj. 
CnsTABULUs,  lestis,  370. 
(^BECEio  (nu(;ode),  dapifer,  ifi'i. 
Cbetiiiaco  (lliigo  de),  3o.j. 
CnETis  iiisula  crucem   e  ligiio   omiis 

Domini  factain  possidel,  173. 
(^nispEin  (Odo  de).  Il  10. 
(Pelrus  de),  '180. 


CiirspicRT.E    (  Cn'jJièri's  ,    Scine-ct-Oise , 

r"  ,/../•«.«,,).   307. 
CniM'iMs,  drraniis  Anioniari,  3(i3. 

Cllf-TOILIM,   vide  ClIRlSTnlI.I  M. 

Cnn    e    lij;no    crucis    Ddiiiiiii    lada. 

rrclfsi.-e  l'arisiensi  niilliliir  ah  Ari- 

s.'Ilo.    .S.    Sopulcri    cinlorv.    ,71- 

17'!. 
Cl  i;i]i;wi,  luliilalor  liiiijji  Sancli  Crr- 

iiiarii,  '17(1. 
CiMiiis    vii.1.1,    11.  —   \  idi'  ClIN--. 
Cl\I)EV(ii.iii  ^,   73.   —    Li';;e    GcMif- 

101.  m  s. 
CupELS,  nioleiidiniiiii  iii  Rc'vera,  .'liS. 
Cl  RBtîiLO  ( Frederinis  di'),    i>7.   — 

\'ide  Fredebicus  de  Cubboilo. 

(JLBBULIENSIS     COIlies ,     I37.      Vid'' 

(ilIBBOlr.UM. 

Cl  bi;ei.lis  (  Baldiiinii^  de),  3f)3. 
CiBTis  (Herjierlus),  ?i8n. 
CïPniJS   insuia    dnas  e  crin-e   Domini 
faclas  ci'uces  possidet,  173. 


D 


Dado.  leslis,  3(). 

DADoniMs,  inoiiacliiis  S.  Gennaiii  de 

Pralis,  33. 
Daoobeuctiius,    1  .">.    —    \  ide    Digo- 

BEBTDS    I. 

Daoobeiitis  I,  rex  Fi-ancoriiin,  10, 
1  1,  i3,  i.'i,  3(i,  38,  (il,  107.  — 
Pi-i\iii';;i.'i  Iriliuil  Saiicti  Dioiiysii 
cœnol)io,  10,  11.  —  Ejiis  lesla- 
nienliini,  1  1. 

snci'idos,  83. 

DlIMBEBTlS,    DaI-NBEBTIS,   DeMBEUTIS, 

vel  Denbebtis. 

arcllinpiscopus         Senoiiciisi';, 

i-^-'j,  \')-.  i.j8,  183,  i8(),  193. 

diacoiius,canoiiicLisParisii'ii.sis, 

3i(i.  -33,  3 3 G. 

diaroiius,  canonicus  S.  .Mailiiii 

do  Campis,   1  sO,  1  3o. 

Daixberti.s,  1  36,  189.  —  Vide  Daim- 

BtRTUS. 

Dalfims,  alilias  S.  Oionysii,  33. 
Damasciiis  {Damiifs,  Syrie],   \-j'i. 
Daniel,  capellanus  Maiii-icii  episropi, 
/443. 

(Fra(iT),  '113. 

.saciTiios,   l'i."). 

Brito,  canonicds  Saricli  Vicio- 
ns, /lOl  . 

Daoberctmis,  vir  inlusler,  g. 
Darenciaciui   (Dranrij,  Seine,  c°°  de 

l'antin),   s'ifi;  Debem;iacim,  i.'i3, 

1  'i(i;  [)ere\2Ei:ii  m,   i  .'i.'i. 
David,    ronverMis    riiorias(eiii    Monlis 

Marlyriim,  33;). 
David,  rex  Georgianoiiim,  173. 


Delicatls    (Radoirii>),     ifi.'i.     iGG, 

3oO. 
Dkmbertus,  333,  33G. —  Vide  Daim- 

BERTIS. 

Denbebtls,  1S3,  it)3.  — Vide  Daim- 

BERTIS. 

Deiidatls,  7/1. 

Deobovai.dis,     liliiis     Knilinellilinlis, 

31. 
l)i;nE\eiAi:i,M,  vide  Dibesciaulm. 
Derenzei.u  M  ,  vide  Direnciacim. 
IJebperus,  iDonacliiis  .S.  Grmiani  de 

Pralis,  .',3. 
Dertbidis,  7^1. 
Desidebamii  s,  abl)a,s,  31. 
Desidebite.s,  leslis,   i  7. 
DiisvÉE  (Maria  la),  ^17(1. 
IJErsGLART,  le.îlis,  lôo. 
DisDERiis  Cocia>s,  33g. 
DisiACLM  [Di:\j-le-Cros ,  Aime,  c""  de 

llo:oi-sur-Serrc),  ia3,   i83,  307. 
DivEs  (TlieohaldiisveiTiboldus),  'i4i, 

/i^i3,  /..-|8,  ^iGi. 

(Tlioinas) ,     [jriTposiliis     l'arl- 

sieiisis,  lii'i. 

(Tilioldus).  /l'u,  i/i3.  — Vide 

DivEs  (Tiieolialdus). 

DoAi    (Casiellana     de),     vide    Ma- 

Tll.DIS. 

DoDi>s  (Willeliiiiis),  47!). 

DoDO,  al)l)as  Saricli  Dioiiysii  in  Fran- 

cia  ,  9 ,  10, 
Don,  uxor  Cnidonis  de  Ilaiiliervilers, 

lino, 
DoLENsis  arcliipresbyler,  87. 
DoLMONs,  vide  Doomoxs. 


DmiiiMMs,  episcojins  Carnolensis,  7. 

Dininias,  7:). 

DnMMs    .Medardis   { DaiiùiKirl ,  Sciiie- 

rl-M<,n,e,  C-'  de  Lijinij].—  Deca- 

iiMs  Diiiniii  Medardi ,  vide  Roberti  s. 
l)"\ii'\M\E  (Fredericiis  de),  aG."), 
D"\us    Dei,    vide   HcispiTALis    Bevie 

Muui. 
Do.vMiLi  S,  episcopiisCenoiiianeiisis,  7. 
DoOMins    {ihnntmt,   Seiiie-et-Oise ,    e'"' 

d'Eiinien),    307;    DoLMo.vs,   93/1. 
DiiBCAssiMs  pa(;us  (le  Driigesm) ,  i.S. 
I)..BET  (GodelVidiis),  1A7. 
I)iiB^]\nc,  '.V't. 
DiiAVEBMM    {Itnneil.   Si-iiir-el-Oisr . 

c""  de  IliHsxij-Saint-lJger) ,  12. 
Driic.e    (Dreux,   Eure-et-Loir).   Aii- 

niiaiia  prad)end:e  in  ecciesia  Dio- 

censi,    S.    Vicloris   canoiiicis   con- 

cessa,  3  3o.  —  Coiiies  Drocai'iini. 

vide  RoBERTis.  —  Coiiiilissa,   vide 

Agves. 
DiKiCAS  (Olranniis  de),  138. 
l)B(ii:is  (rierninndiis  de),  .'118. 
Dbcico,  presljvter,  /108. 
DBOGO,arcliidiaconusParisiensis,  la  G. 

i33,  i3S.  —  Cf.  Drogo,  levila. 

rarnilex,  3.9,  33G,  39G,  397. 

'ii.i,  /i.").').  —  cr.   Dbiico   li   iin- 

(IIEBS. 

(■iinsiin'jiiineiis  Malliei,  'io3. 

faiiMilus     Sancli     Marlini     de 

Campis,  93.'). 

fidelis  Pippini  rejp's,  37. 

liliiis  AulVedi,  i'i7. 

^'i-aniiiialicus,  13G. 

G3, 


àd-2 

Dnou 


iiuii,  Irvilii.   faïKiiiiriis  Pari--iensis, 
118.  —  Cf.  DniiGo,  aicliiili.'iconus. 

—  iiiajui-,  20  1. 

—  inilos,  118. 

—  i]i'|ios  llolj;nli,  161. 

—  [linicrna,  i-jy. 

—  jjrosliUor,  126. 

—  suliiliaconus ,    canoniciis    Pari- 
siensis,  ïi  lO. 

—  |psli>,  ir)0. 

—  Irsiis  '170- 

—  Lf  linciiEiis,  33(5.  —  Cf.DnoGo, 
.■,iiiiili>\. 

I)K    O.SEIÎIis,    235. 

IiE   PuNTlSAIH,    /il  8. 

DE  RiPl,    !>8a. 

—  lit ViTi!Hi.n,fraler(jiinli'ii,  33i. 


CARTULAIRE  GEXERAL   DE   PARIS 

1 


IJr.rsENCLHT  (G.  do),  fraler  Te 
333. 

Dcr.MvciM,  vido  DUNHCIM. 

DuLTiVMS,  nii'dicu.s,  27C. 

Du-MACiM  (Dugmj ,  Seine,  c""  de  Saint- 
Denis),  907;  DlC.MiClM,  525. 

DtBANDOMAiiLS,  abbas,  21. 
DinANurs,  canonicusPansionsis,  siib- 

diaconus,  agi)  ;  —  postea  dlaconus, 

3/18. 

carpciilarius,  li'iG. 

diacniuis,  iKilariiisLiiildvici  Pii, 

/i.'i,   'iG. 

l'ralor  S.  Lazari,  ^73. 

(Majjislei'),  diaconus,  canimi- 

ciis   S.   Gcrinaiii   Aiilissiodornisis. 
3  a  3. 


DiniNDis,  prfpco,  65r). 

prosbylei'  Sancli  Severini ,  828 . 

3io. 

sacerdos,  3o3. 

«accrdos,  Sa  G. 

sacerdos,   canoniciis    Parision- 

sis,   i(J3,   i()5,  1O8,    ir)3,   19S. 

2  0'l. 

•iubdlaconus,  loi. 

subdiaconus,   caiionlcus  Cam- 

pf'Ueiisis,  323. 

lo^lis,  i85. 

DE  Clicuuco,  '123. 

DE   MaLOBLISO,   l'if). 

DE  RUEL,    3'lO. 

Dmu>M-s,  193,  33G.  —  Vide   Di- 
niNDts. 


Kiuiii,  M'I  Ki;n,  aichii'pi>riipiis  Ru- 
iiii'iisis,  .'iG,  5o.  5i. 

■ DE   MoMK    (!eLSO,   i3o. 

hnn,  .-.M.—  Vidf  Kr.r.o. 

EuiuiiDis,  2()5,  328,  hicj.  —  Vide 

EvBARDlS. 

Ebrecims  paijiis  {pinis  d'Kvreti.r),  1  8 ; 

Ebricixi.s,  kj. 
Ebiujiubdis,  notarins,  57. 
Eeboim  s,  abbas  S.  Geniiani  di>  Pra- 

tis  et  episciipiis   Pictaviensis,   53, 

—  (fslis,  17. 
Ebriefis,  Ifstis,  1  7. 

EuiBM  s,   72. 

Ebeb*  (Yeires,  Scine-ct-Oise,  c""  ilc 
llnissij-Saitit-Légei-).  —  .Abbaliu 
Ederènsis,  243,  286,  3G7,  3G8, 
'ii!i.  —  Sacerdos  do  Edera,  vido 
Gaiifbidis. 

Edessa   {Eilesse,  Asie  Mineure).,  m 3. 

EuiCTiiM  (le  Lendit),  218. 

EuoMACisi,  19. 

Eduensis  episcopus,  i3o.  —  Vido 
Agaxo. 

Edwibd,  53. 

EoBEBTis,  snbprior  S.  Viiloris,  3iS. 

Eissi,  'i!i3.  —  Vide  Issiicim. 

ICiis,  n'Iereiidariiis,  28,  29. 

Enniis,  vouditoi',  '1. 

Elei'.tardis,  nidiiadiiis  S.  (jorniaiii 
do  Pralis,  53. 

Elegus,  nionacbus  S.  GiTinani  do 
Pralis,  53. 

Kl.EBUCIM,   vido   llll.ElinCLM. 
El.KEC,    53. 

Elus,  vide  Heuhs. 

Ei.iGiis,  opisco|)us   Niiviciiiionsis,  1 '1 , 

1  <"). 
Ei.i\iMM>   v.d    Er.ivniDis.    episcopus 

l,aii(bjnoiisis,  1  a'i .  i  3'i. 


Eliwndis  \i-I  IltLn  iNDis,  sacerdos, 
canoniciis  S.  Gono\ol;o,  ■•58,  37 '1. 
ELiNABDrs,  12/1.  —  Ville  Eliwndcs. 
Elisabeth  vel  Helisibetii. 

abbati.ssa     Monlis     Marlynini, 

i  1  .'1 ,  4  1  5 ,  4  G  2 .  —  Pla  loaui  con- 
ci'illt  Nicliolao  de  Niiliiaco,  /1G3- 
.'iG3. 

noplis  Ada',   abJjaliss.T  Monlis 

MarlyriiiM.  '1 1  '1 ,  '1 1  5. 

u\or  Lisiardi,  i55. 

Elisaciiar,  cancollarius,  87,  '10. 
EusiARDts,  arcliidiaconus,   102.  — 

Vido   LiSlEBNLS. 

Elisiebnus,    arcbidiacoiuis,    97.    — 

Vide  LisiEBNcs. 
Elïsubdis   vel   LisiEBNUs,    episcopus 

Parisiensis,  89,  90,  92,  93. 
EuAXTo  (Radulfus  do),  It-jç). 
Emintim,  477.  • —   Vido   Agmintim. 
Emirdis,  sacerdos,  478. 
EiiBEnns,  lilius  Ronaudi,  4'm. 

EmELIAV,    EmMEI.IM    vol    HlMEI.INV. 

filia  Guineianni,  48o. 

iilia  Yvonis  Sacerdolis,  45o. 

sanclinionialis,  i54. 

iixor  Adanii  ib'  Riaia,  '121. 

uxor  Poici  GbiToiiiaaillo,  403. 

Emma,  nxor  Clilolliani  roj;i<,  9'. 
Emmelim,  45'.  —  Vido  Emkliw. 
E.\Di;cvs  (Rainiondns),  291. 
E\E(Svel  Aeneas,  episcopus  Paiislon- 

sis,  59,  G3-6G,  in3.  —  KIoclio 
ejiis,  59,  60.  —  Pii\ilo;;iiiiii  prii 
aliliatia  Fossatoiisi,  G5. 

notarlus,  34o. 

Em;ïmi  (Gislcbcrlus),  2G5. 

KxGEUBDlS,  128,1  3o.  Vidi'  Im.E- 

HRDCS. 

EM.Ei.BEnTts,    48o.  —   Vide    1>gel- 
iitr.iis. 


E\r.E\i  LFis,  124,  127.  —  Vide  Ivge- 

MLFIS. 

Engebïxms.  pa'dagogus  reyis,  127. 
Engebbocdis,  iialiitalor  burgi  S.  Ger- 

niani,  4 80. 
Eraclus,  imperalor,  173. 
Erabdcs,  capellanns,  328. 
Erbebtes,  ti'slis,  97.  —  \  ide  Her- 

BERTUS. 

Ercimbebti.  conjiix  Vuandomiri,  19, 

20. 
Ercamboldcs,  Icstis,  89. 
Ercuifredis,  cancollarius,  85. 
EucoBïDLS.  09,  Go.  —  Vide  Erchen- 

RIDIS. 

Erchexbvldus,  leslis,  178. 

Erceienrides,  episcopus  Parisiensis, 
35,  4G,  59,  Go;  Ercinridcs, 
5g,    Go:    Erkenrïdis.   35:  Her- 

CilENRADrs,  3  1 . 
Erebletam    {Ih'rhlatj,  Seine -et -Oise. 
c""  d' Arf^enleuil) ;  occlosia  S.  \Iar- 
lini,  1G7. 

ErEMBLRGIS,  IlEBEMBtRGlS  Vol  Hf.REN- 
BIRGIS. 

saiH  hiiiniiiaii'.,  i5'i. 

uxor  Gaiisb''rli,  i3G. 

Erigiru  s,  l''slis,  39. 

Er.nnciM  vol  Herignivccm  [Erajpiij- 
snv-Oise,  Seiiie-el-Oise,  c'  île  Pan- 
toise), 1  G5,  20G. 

Ebkexradis,  35. — Vide  Erciienrvuis. 

Erkearais,  leslis,  83. 

Erleboluis,  monaclius  S.  (ierinani  do 
Pralis.  53. 

Eni.EERCs,  leslis,  71. 

Eri.ixcis,  monaclius  S.  Germani  de 
Pralis,  53. 

Eri.iims,  201.  —  Vide  Herliincs. 

Ebmaris,  leslis.  97. 


TABLE  ALPHABETIQUE  DES  MATIEBES. 


V,)3 


EiiMENARus,    iiionacluis    s.    <>niijni 

de  Pratis,  53. 
EuMENBERTis,   episcopus,  .'î().   Cf. 

Heueeiitis. 
ERMENES,sanctiiiioi)i.'illsSai)rti  Lazari, 

i73. 
EiiMENGiiiDA,  iiialor  Ciimitiss.-p,  aa."). 

EnMENGVnDIS,    .")'l. 

liahilalrix   biir|;l    Saïu'li    C!er- 

iiiani,  479. 

Icprosa,  3/17. 

sanctinionialis  S.  Lazari,  '17.'!. 

Ebmexgakiis,  monacluis  S.  (icniiaiii 

de  Pralis,  53. 
ErmEiVoldcs,  frater  S.  Lazaii,  A73. 

monaclius   Sancii  Gerinaiii    di' 

Pratis,  53. 

EnMENnicis,  donie.sticus ,  i(i. 

sacerdos,  io4. 

Ermi>"ethrcdis,  ai  ;  —  tjcis  loslanipn- 

tum,  16»/. 
EnMOXOvan  { Errm'nonviUe ,  Oise,  c"" 

de.^unteml-le-llttudouiti),  307,  aa5. 
Ernaldis,  Er>aidl:s  vel  Herxaudis. 

sacerdos,  lo'u 

sacerdos,  canonicus  .S.  Germani 

.\utissiodorensis,  323. 

teslis,  '17g. 

Levrellds,  ]4g. 

Erkisius,  abbas  Sancti  Vicloris,  872, 
878,  ioi,  àoG,  ii7,  liao,  ia5, 
iaG. 

diaconus  ,  canonicus  Saiirli  Vic- 

toris,  33]. 

sacerdos  ,  canonicus  Sanrli  Vic- 

toris,  3 18. 

Ernodis,  pisciinii  vendilor,  oSg.  — 
Cf.  Ernoldcs. 


Kr.NOLDis,  nepos  Walterii  de  Ban- 
noilo,  i.'lS. 

piscator,  3io.  —  Cf.  Eunodcs. 

EriMLFcs,  cancellarius,  g4. 
Ermistcs,  notarius,  78,  80. 
Errenburgis,  mater  Odonis,  33 1. 
Erveils,  i38.  —  Vide  Herveis. 
Envisiis,  abbas  S.  Vicloris.  —  Le{;e 

et  vide  Ermsus. 

EscLEV  {Ecoueit,  Si>ine-el-Oise ,  ch.-l. 
(Ii;  c""),  aaS;  EsQUEM,   207. 

EsciN,  207. 

E.SKAGOSA  (Esclititeiise,  Loiret,  c""  de 
Puiseatix),  188. 

EsniEM,  207.  —  Vide  EscDEW 

EssiRT  (Fromundus),  897. 

EssoMA  (l'Essonne,  nV. ),  188. 

EuFROMCs,  episcopus  Mivernensis,  7. 

El  GEMIS  III,  pontifex  maximus,  agS, 
807,  3o8,  809,  810,  3ii,  3i!, 
3i5,8ai,  3a2,83a,358.  — Pri- 
vilégia ejus  pro  ecclesiis  Lonjji- 
ponlis,  38a;  Monlis  Jlartyrum, 
809;  Parisiensi,  3og;  S.Genovefa', 
811,  3ia,  3i5,  3aj,  Saa;  S. 
Geiniani  de  Pralis  agS;  S.  Lazari, 
3o8;  S.  Jlartini  de  Campis,  3o8; 
S.  Vicloris,  3o8. 

EuSEBILS,   8. 

scriba,  21. 

EisTACiiiis,  canonicus  S.  Marliui  de 
Canipis,  i3o. 

capellanus  régis,  137-138 


litVRA      vel     BiVERA  , 
'4  08,    '.'l3. 

CïMS.  pr;pcepli,r  ïeropii 

'J:>8,  'i3'i,  437,  45o. 
Elstogiis,  episcopus,  i.'i. 


342, 


EuTo,  nionacbiis  Suncli  Germani  de 

l'ralis,  53. 
ErvRAKDis,    23'i.    —     Vide   Evru;- 

111  s. 
El  s ,  donalrix,  201 . 

villa   (iVc,   Oise,  c""  de  ^^an- 

leiiil-le-ll(iiiiloiiiii),  1 17. 

Evtrar.nrs,  3(;(;.  —    Vide  Evrardls. 
EvL[\i   ^ylva  (F.n-rl  d'Yveline),   ici. 
EvnMUiis,  Eiiinr.Dis,  Euvrirdcs,  EvE- 
iniiiHs  vel  EwRinnus. 

fdius  Grimoldi,  3g7. 

liliiis  Lanilrici,  3()(5. 

minisler    TiMiipii,     36().     — 

Cliarla   ejus  pro  liliis  Jobnnnis  de 
liarris  'M- 

MMinaclms    Sancii    Gerjuani  de 

l';ali<,  53. 

sacerdos,  118. 

lestis,  82. 

L'élis,  a3'i. 

leslis,   '1-3. 

DE  liinnis,  2()5. 

i>E  Bretolio,  3o5,  007. 

CoNVERsrs,  828. 

— ■ —  de  Greva,  '17!). 

IlE  NriLLi,  'io5. 

PiNEL,  '180. 

TrOCII  U'.lllS,   82^. 

Va  licjiM  ^,  .'171. 

Evr.i  iM  s,  carnili'X,  829. 

Ewwiurs,  teslis,  12 5. 

Eiuur.urs,  118,  .'{97.  —  Vide  Evrvi;- 

111  •;. 
Ewmis  (Eeclesia    de),    (les  Essiirls- 

le-Vvu,  Seuie-el-Oise.  c"  de  liiun- 

h.mdh;),  289. 


Faiel  (llenricus  de),  'i5i. 
Farilfl'S,  abbas  S.  .Martini  Priscia- 

censis,  ig. 
Fedebicis,   87(1.   —   Vide    FniiDERi- 

Ct!.. 

Felicis  (Jobannes),  37g. 

Félix,  episcopus  Aurelianensis,  7. 

Fellandl's,    episcopus     Asturiccnsis, 

876. 
Febentinl'm     (Fevenliiw,    Italie     een- 

irale),  432,  488,  436. 
Feria  s.  Dionjsii,  10,  22,  aG,  82. 

S.  Germani,  440. 

S.    Lazari,    181,     24o,    2G4, 

.3Sy,    ',',7.     _ 

Febrabi.e  (Ferrières-en-  Gdtitmis, 
Loiret,  ch.-l.  de  c'").  —  Abbas 
S.  Peiri  de  Ferrariis,  3i3. 

Ferrariis  (Henricus  de),  382. 

(Hugo  de),  282. 


Fkrbicus,  829,  4oo,  4oi,  4o5,  4i3, 
4iG,  4  22.  —  Virle  Fredebicus. 

FtvRKNTiiccM  (Frévent,  Pus-de-Ciiliiis, 
c""  d' Au.rij-le-CliàlcuH) ,  308. 

FicL'LABiA  (rue  de  la  Poterie),  42  1. 

KiLLONS  (Sieplianus),  48o. 

FlRMATUS,   53. 

Flago,  lestis,  71 . 
Flamsia  REGiA,  villa ,  i43. 
Flammen  (Bucardiis),  33G. 
Fi.AVARDLS,  monacbns  S.  Germani  dp 

l'ralis,  53. 
I'loai.dc;.  Bnu:iiUM  Ferri,  3g3. 
Flcimerii  s,  miles,   1  49. 
FoLLEMhIS,    28,    82.'  —    Vide   FlL- 

RADl.S. 

Foi.RADLS,  2G,  37,  82.  —  Vide  FlL- 

RADLS. 

Foxs  Rlwuit  (Fonlaiiiehleaii ,  Setne-el- 
Marne),  3 64. 


Fo\s  .Sancti  Bemigii,  i3. 
Fo\TA,\,-E  (Fontmiio-le-Port,  Seiue-et- 
Marne,  <,•""  du  Châlelet),  i43,  a44. 
FoNTiNETo  (Bmdinus  de),  30a. 

(Gnimerins  de),  35a. 

(Henricus  de),  agi. 

(Landricus  de),  208. 

(Tigerins  de),  i4g. 

FiJMiM.Ti  M      (  Fontenay  -  aux  -  Roses , 

Snne,  (.'"  de  Sceaux),  i33;  Fo.nte- 
M;ruM,  2g  1;  Fomemacim,  35g: 
F()>TiMAcr.M,  g8. 

(Fontenay-lès-Loiirres .  Srine-el- 

(lise,  c""  d'Econen),  207. 

(Fontenay-sous-Dois,  Setne,  c"" 

de  lincennes),  71,  188;  Fomene- 
TCM,  go,  g8 ,  852. 

Fontena  ,  villa  ,   l 'iS. 

Fo.VTENETl'M,    gO,     98,     39  1,    352.    

Vide  Fo.MANETl  M. 


/l'J/l 


CAlîTLLAlUE   GliNKUAL   DE   PARIS. 


KinTEMACliii ,  35().  —  Vidi'  ro>r\NE- 

Tl  M. 
l'dMlMll.l  M,  l|S.  —  ^  \  lllc  FdNTlMiTlM. 

l''iPi;\i(iM  \i  l'inTi  M  ,   1 .'!. 

I'(,i;ui.h(I!o1mtI,is  (!.■),  •,7:,. 

l'n^sAM.NM.s  ;,I.Kah.i  {Sm„l -Maui- 
lp.i-Fiissrs,Sfiiii',  c""  lie  Clnirpiiliin  |, 
•)">,  ;if),  r>i,  .")(),  05,  7a-7'i,  l^'i. 
Hï).  ()û,  io3,  iiih,  117,  1  (h  ,  ili-  , 
ifii'i,  aôi,  25a,  L!53,  ■>5!5,  j()0, 
.■ii3,  .'iKi,  3()H,  Aïo,  /m.'  — 
Ai)l)Mtps,  vide  Auiielneus,  Ascelisis, 

lllLDEnERTl'S,    Odo,  TiIEOB  ILDIS.  

lîoiia  cjus  mnfirniiiiitiir,  "5,  358, 
381.  —  Bfina  ci  liiliniinliir  ab  Hii- 
jjoiK'  iT|;c.  Ç)5;  a  Tciidoiic  vice- 
iiiiiiilr,  S'i.  —  lUiiia  c|ii,r'  l'arisiiis 
i\"  sa^ciilo  |iiisNi(lcli,il,  "i-.'-j'u  — 
Pni'lioiida  fi  IriliuiUir  in  l'iclr^la 
l'arjsiiMisi,  ()5,  io3.  —  l'iicir.iliiri] 
S.  lîlijjii  rel'oniiandiiiii  accipil ,  'iji- 
253. 

FosM  (I.0),  juxia  Miislaroliuni,  ;i«/i. 

KniMKM.Anii  s,  Miiinacliiis  S.  (Iciiriaiii 
de  l'rali>,  53. 

KniMEniciis,  C(>i|iius,  i-i'i. 

Fi\.nco,  5^1. 

i-anci'llariiis.    nu,   111. 

ilciaiiiis.  [icp^liM  l'pitcdpus  l'ari- 

Mi'ii.sis,   ;  1  I ,   II!,  I  1  3. 

i'|iiscii[jiis    (a'iininaiii'iisis,    30, 

5ii ,  5  1 . 

0)iiscii|jiis      l'uiisiinsi^,      vidr 

FiilNCO  <lfCaiius. 

liioiiacliiis    Samii  (ii'iiiiaiii    ilc 

l'ialis  53. 

iM-.wiNEriM,  vdia,    iH. 

FllECtLElS,        Cpiscnilll  .        I,c'\<ivi('lisl^, 

36,  5o,  5i. 
Fr,Entiii)i.T,  53. 
FnEDEi:Aiiii;.s,  li'slis,  .S->. 

FllEDEIlIcrs  \rd    FeIII'.Ii.I  ^. 

laiidiiicus  s.  \  irions,  /117. 


dia(oniis,  caii 


■mS,  ■17'!. 
iiis  lieala.  Ma 


liliiis  Gosh.Tli  lînardi,  'v>;. 

■ llliiis  (iiiidoiiis  de  Uliiiis,  hu't. 

lilius  IIiij;oiiis,  aS-i,  3(i'i. 

lilius  Tlirolialdi,   iSr,,  -Mil. 

lialiT  l'iiilippi,  h-X'. 

li-aliT  lioljcrli  INiliiii,  hiH,. 

miles,  .'177. 

niniiacliii.s    Sam  li    G^'i-iruiiii  i\r 

l'ralis.   5'i. 

pjijiiiMilariijs,  oji'i. 

- —  sidjdiacoiiiis,  caiioniciis  Sanfl.i' 
l.ieiiovnfa',  17(>. 
■  [do  Baliicdlo],  sorviis,  tu)3. 

IiK  (ailllldll.d,    1  37. 

ni;  (aiiiiidi.id,  371). 

ME    l)dMI'Md>E,    0.05. 


FllEDERILI  s  DE    GeMILIACO,   /l  1  3  ,    4  17. 

iiE  Giii\mai:û,  ido. 

I'ahisiensis    vel    he    I'arisii  s, 

iiiilos  Liidovici  VII,  33 1,  3i)f), 
'ido,  /)oi,  /117.  —  (^cÈisiim  cdii- 
Cddil  Ofclcsia'  S.  \irloiis,  .'117. 

ijE  I'eviers,  /uO. 

HE  SAAcro  DiOMSid,  137. 

DE   Sa.NCTO    MVBCELI.O,     l5l. 

DE  \rTiiiAco,  Saç). 

FiiKiid,  clcricus,  373. 

Ffveesesidis,  cojTiioininp  \illaiia,  'l'i'i. 

FnEAEs  (Fresnes,  Oise,  r""    ilr  Cluiii- 

iiionf),  ccclcsia  B.  Mailiui,  3r)5. 
FnEiir.luis,  Icslis,   1  '17. 
FiiiDERi.\A,  uxoi'  Kai'dli  Siniplicis,  Si. 
I''i;iiin.isi  s,  carucllaiiiis  Luildmi  l'ii, 

/i5,   /,(). 
l'RlsI()^Es  imgocialorcs,  yC). 
Fkocia,  Ipprosa,  8^7. 
FRnDMl^Dls,    33''i.     —    Vide    Fro- 

MI  \D1  s. 
l'Rdl.ERIls    Vcl    FlUX.EIII  s. 

lil;nsTilir,li,3-j,S. 

lialrr   liriidili    ^pdsldlici,  383. 

UH.niacliMS    Saiicli    (jor'inaiii  di' 

l'ralis,   if)S. 

pal.T  (liiill.'lmi,  -«3. 

—   Ipsiis,    i;i'i,  11)0. —  NidcFiui- 

(jIRUs    (,\TaU  NENSIS. 

AsixARiis,  333. 

(i  VIALAINENSIS,  l85  ,  I  iS(),  l()'l  , 

1  i|0;     DE    ClUTARAVXO,     178. 

DE    (IriATARAUNO,    I78.    V  idc 

FlaH.l.Rll  s    C,  ITAHINENSIS. 

h'iidi.Era  s,   iMO.    —  Vidi'  FRdfj.Riis. 
l'r.di.LVNDi  s.  cpiscopiis  Silvnni'cloiisis, 

l'iaiMI  Mil  s,       I''|U1DMI  \nis      Vld      FlldT- 
Ml  Mil  s. 

rpis('d]iiis  Trirassiiidriiiii,   idS. 

IVal.T     W.inuTi     dd     l'arisidS, 

Iialiilaldi-     lmi;;i     Salicli      (dT- 

niaiii,   '1711. 


Epistola'  djiis  ad  clerniii  l'arisien- 
seiii,  1 1 '1  ;  ad  Fraiicdiioiii  episcd- 
puin  ,  113,  1  1  3  ;  ad  IWlierliiiii  iv- 
(jdin.  111. 
FiLRERTis,  famuhis  .Samli  Marliiii  dr 
Caiiipis,  335. 

iiionacliiis  S.  Elij;ii,  'i3i. 

£u])diacoiuis,    canonicus    l'an- 

sieiisis,  1  5.'i ,  i03.  i05,  i08,2o4. 
3>5,  333,337. 

IdSiis,    'id. 

Idsils,  1/17. 

DE  .StAMI'I--,    i5'i. 

Fii.CARiES,   C'pisropus,   3li.   —    \  idi' 

FlXCIlARll:S. 

Fi  LijiARiis,   ejiiscdpiis,   30,  ûo,  5i. 
FiEiaiERU  I  (jaul'r'idu.s),  tioij. 
FiLiaiERiis.  palcr  Ilcinrici,  i5i. 
FL-LcaiEiiis,  dpcaiius  S.  (jormaiii  Aii- 
tissiodorcn.sis,  380. 

—  losti.s,  1  3  5. 

FiL.ain,  87,  33'i.  —  Vidd  FiLcd. 

Fl  LCIACLM,   ()3.  Lejjd   Sll.lJlAia  SI. 

FiLcai,  aOlias  Samli   lidiiii;;ii   iidiiirn- 


a.ohllii 
ra  1101  lie 


de    Sancld     I). 


i3'i. 


I.'slis.   i:id. 

C\y\i.  33'i. 

DE   lîl  EEE\,    3.3/1. 

I'"r.dTR\LDi  s.     cpisi-opiis    (!ai  iidiciisis. 
Od. 

iiidiiai  liiis   Samli    (jpiaii.'iiii   dd 

l'ralis,  r,:;. 

l''RdTMAIllll  S,    7.3. 

l'idinii MHS,  idS,  137. \'idc'  Flld- 

Ml  MH  s. 

l'inEiuis,  r.ii  |ii'nlai'iiis,   'idS. 

Iraldi-  Teiiipli,  'i>.3. 

Fl  ERERTl  S,    5'l. 

canonicus  lieala'  Maria'.  380. 

('Iiisciipiis  (.'anidk'nsis,  108. — 


cdmrs,  ,S7,  9S. 

decanns  Parisiensis,  i38,  l'i'i, 

!'i5,  l'iO;  poslea  episropus  Pari- 
sidn.sis ,  1  5 1 ,  1  53  ,  1  5i  ,  1 55 ,  1  56 , 
157. 

dc« s   (Idile   S.    Marlini  dd 

Caiiipis».  3di. 

cpiscdpiis  Ainliiaiidnsis,  108. 

episiaipiis  \iirdliani'nsis,  1  n8. 

cpisoiipiis      Parisidnsis ,      vidi' 

Fl  LEO,  ddcaiiiis. 

episcopiisSiicssionensis,  108. 

lilius  (laiilerii  Inrisoris,  2()i. 

filins  Joliannis,  /io3. 

niajjislcrsdiolariim  ccrlcsia' .\ii- 

rdliancnsis,  '107,  'iid-!. 

miles,  I  iS. 

presliyidr  S.   Daiiiysii   dd  Car- 

cere,  33  8. 

sacerdos,  raiioninis Parisiensis. 

3  53. 

siilKlIarouiis.  raiid.iKiisS.  Vir- 
ions, "50. 

DE     l'iEESEdlal,    a  13. 

DE  I'arcem:,    1  00. 

PirdT,   339. 

Fl  i.eoicES,   sarerdos,    .33.'!.    —    Vide 

Fl  Lcoii's  prcsiij'icr. 
FiLcnis  (Barlliolonipns  de),  178.  — 

Vide  Bartiioi.omei's  de  Fulcosio. 
FuEcoirs,  prcshjler  SaiicIi  Gorniani , 

333,338. 


TAIÎLI'^   ALPHABETIQUE   DES   MATIEHES. 


fi9r> 


FuLcons,  snbdiai'oniis,  iiH. 
FuLCosE   vol   Flli;(isio  (Barllmloriiriis 
lie).     —    ViJi;     Uabtiii)Uimi:i  s    m. 

FlT.COSIO. 

Fri.r.uii:s,     l"iiLnu)rs    vol     Folleiia- 

DI.S. 


FiLHAiii:-;.  ahlias  Sancli  Dioiiysii,  ".G. 
opiscopus  Parisiensis,  Kt. 

Fl  NTANELLA  (FnlUenelle  OU  Sllilll-Wllll- 

ilrille,  Seiiic-lnférimre ,  c""  de  Caii- 


Fl  \T\NET11  M  ,   'ida,  t'O-'î.  \  i{|i>  F 

TiNirn  M. 
Fi  IME  (/•'.-»<■,/„■., ,  Sv,np-vl-Murm' . 

,1,'  nne-Cmnh'-IUrrI],    ,i„,   5 
Fi  IIJI  llINsls    |ia;;ll^    I  Frrjic: ,    V'ir), 

FlIlVJ    (lîulMMllIi   lll'l,    -iS'l. 


G 


G.,  prior    Reala;  NFaiNe   île  Canipis, 
'Mh2.  —  \  iJi'  GjM,i;iii;iiri  s. 

DE   I)nisE\i:ir,T,  fralor  Ti'iiipli, 

3.3:^. 

GAERECIiniMM  s,  liiacoiiiis,   17. 
GAEnuAntu  s,  conifs,  S'i.  —  Vido  <JE- 

RARDLS. 

Gaeiiims,  jussiis  Icstis,  17. 
Gaido,  Ihesaurariiis  iNovarioiiHis,  ho.cf. 
Gailems,  lestis,  '10,  n. 
GAinEFREDis,  conips  Paiisionsis,   37. 
GAinEnARDi's,  coiTies  Parisionsis,   -17. 

—  Vide  Geraudis. 
Gairims,  cornes  Parision-ils,  a.'i. 
GiLDRici'S,  monaclms  Sancli  Gfriiiani 

de  Pralis,  198. 

teslis,  /171J. 

DE  SiviMAi;o,  '100. 

Galeramnis,    la;!.     —     Vide  (jai.e- 

RAXMS. 
GlLERVNMS,  GvLERiMMJS,    GuALERlV- 

Ms  vel  Walerawls. 

camerariii-i,  m-j. 

COIIIOS,    118,    132. 

cornes    Mellenti,     27.5,     28]- 

28/1,  .Soi,  4o5,  /173.  — ■  Ecclosi;p 
S.  Genovcfa;  xm  denarios  rodditiis 
concpilil,  28'i;  —  occlosias  S.  Ger- 
vasii  et  S.  Jojiannis  ca|)ilido  S.  Ni- 
cliolai  Mellenti  conccdil,  27Ô;  — 
ecclesiœ  S.  Lazari  ceiisiiiri  liiliuil, 
2  8'i;  —  occlesii'c  S.  V'icloris  xl 
soliilos  roilditiis  concedit,  281,  283. 

cornes  forte  .Mollenli,  i.'jo. 

fraler  Templi,  333. 

paler  Widonis  caiiierarii,  17."). 

jira'criil.ir     l'jiisieiisis,     l32, 

137,   1  :i8,   1  'l'i ,   1  'i5,  i'i(),  102. 

( Tlieodoriciis    seu    Teniius), 

aiiô,  3o5,  307.  33'i. 

de   Mellemo,    282.   —    Vide 

•jiLERA.v.Ms,  conies  Mellrnli. 

DE  V'iLLAl'EROR,    lG(i, 

GiLiijMERS  (Guido),   /l-J(f. 
Gai.o,  (liAi.n  vel  Wm.ii. 

l'pisriipiis      l'arisiensis,  1.").'), 

I  •")!;,    i.')7,   i.")i),    iGi,   1(13.  i(i/i, 

i(i.'),  1(17,    1(18 ,    idy,   170,  171. 

17;),  182,  i8ç),  190,  ig2,  11)3, 

228,  2'ii,  2'i7,  2,5i,  agg,  3oi, 
^73.  —  l'iivilojjia  ejiis  de  S.  Kii- 


;;ii  ndiiriiialione,  1  (1 1  ;  depra>liendi> 
S.   Opporliiiia',    1(18;    pri,   S.  Ge- 
noveta,'  larimlis,   1  (: '1  :  pin  S.  Mur- 
celli  l'aiioniçis,  1  g 2. 
GiLO,  filiu^i  Rolierli.  1 '1 1 . 

niajjisler   scliolanim    l'ailsien- 

<iiiiin,  23ii ,  23 1. 

miles  l'a;;aiii,    1 '1 1 . 

sei'Mis  Saiicd  Marlini  de  Gaiii- 

pis,  ig(i. 

siii'cenliir Parisiensis, [iresliyliT, 

/157,  '1(18. 

leslis,  /r7g. 

(ilLTEnlLS        (JALTERIS,        GaLTHERUS, 

Gallterius,  Gaulterus,  Gauterus, 

(jaTERlS,    GlALTERILS,  GuAI.TERls, 

VValteriis,  Walierls  vel  VVai.tiia- 

RlUS. 

camerarius   rofjls   Fraiiconmi. 

'i3i,  Aâg,  /i6o.  —  Ejiis  privile- 
fjiuni  pro  liospilaii  S.  (iervasii, 
'1.5  g. 

camerarius    Sancli    Marlini  de 

Campis,  1/17. 

canoniiiis    Sancli    Marlini    de 

Campis,   i3o. 

capellaiiiis  di_' Cliailii,  /ii8. 

capelianiis    et   sacerdos,    3(1 1. 

382,  oy3,  /loi,  .'112,  /127. 

carpenlarins,  ^110,  'iSo. 

conjnx  Gode,  2."). 

cnslos  eqiiorani   S.   Marlini  de 

Campis,   l'ii. 

diaconus, canon jcns Parisiensis, 

2  53. 

diaconus,  caiinnicns  Sancli  Vir- 
ions, 3Ô0. 

diclus  Pa(;aniis,  1/11,  22'i. 

episcopus     Albanensis,     37C, 

388. 

episcopus  Meldensis ,  1  2  '1 ,  t  2(1 , 

.3'i,  i38. 

episcopus  Parisiensis,  8(î. 

episcopus  Tricassinns,  i3'i. 

filins  Bernerl,  lî'i. 

lilius  Kmnielina',  'i."J9. 

lilius  Jiiliannis,  8(1. 

lilius   Odonis  de   Sanclii    Mar- 
cello, 32(1. 

filins  Pliilippi ,  /122. 

filins  sua;  malris,  i.'i'i. 


GiLTi:niis,  lilius  Werriii,    idd. 

Ira(er  llerliiliii.  'io3, 

Iial.il.ilor     lMir;;i    Sancli    Ger- 

inani.  'iSu. 

ina;;i-.| T  dmnils  llespilalis  j'ari- 

■ (  \lj;;i-ler|, sacerdos  .canonicns 

Parisiensis,  "',0,  280,  281,  2g3, 
■•i|il,  ogS,  3oi,  3o2,  .32(1,  328. 
3 '18,  3(11,  37'!,  382,  383,  3g.j. 
'i3o,  '1.J7,  /i(18. 

major,   137,  1 '1 1 ,   i'i7,  1  .">  1 . 

iiiajur  de  Vanvis,   '12 '1. 

.   niaiescalliis   li.  Dinn\sii,    '112. 

miles,    137. 

mnnarlius  Sancli    lieriiiani    de 

PiMlls,    ig8. 

prei(2i(or      Parisiensis,      'i,'j7, 

'l(eS. 

pivepiisilus  Pissiacensis.   127. 

— — •  [iresliyler,  3'in- 

presinler  S.  Leufredi,  338. 

piior   S.   Marlini    de    fiainpis, 

•'Igd,  3g7,  '121,  '122.  —  Cliarta' 
de  ci'iisu  solvendo  a  Gerardo  co- 
menlario,  3g7;decomniutationebo- 
norumcnm  Driif;ane  carnilice,  3g(l; 
dé  concordia  inler  Adam  de  lirala 
et  TliPolialdum,  i2i  ;  d  •  ddi,,,,  \|. 
lierli  pra'cenlorls,  3g(j. 

• puer,     cannniins     Parisiensis. 

'•'■'■ 

[luer,     canimiciis      Parisiensis, 

pueriiIiisSanrli  Mai  llnideCam- 

saceriliis.  caiioniriis  Parisiensis, 

i38. 

siiLicaiiierariils    S.    Marlini    de 

Campis,  3g7. 

• •  sulidiariinus,   118. 

sulidiaciinus,  3gg. 

•  leslis,  82. 

leslis,  8/1. 

leslis,   i32. 

leslis,  137. 

leslis,  l'ig. 

leslis.   ifio. 

lestis,   'loH. 


/i9(i 


CAIiTULAIUE  GI::\ERAL  DE  PAItlS. 


GiLTEr.Hs,  leslis,  A^i). 

Tit  lÎANNOILO,    lis. 

iiE  lÎAini,  maj;i.>.tci    Tciiipli   in 

l'"r;iiicia.  !!'.]■].  —  (jijumImmi  do- 
iiiiH  nietlietaleiii  inriiidil  lidljurlo 
Aniicle,  /uiv- 

nr.  Bei.i.o  (Iampo,  ■j>H-2. 

■ IlE   BniTOlLO,  •ifj'J. 

DE  Clamiciaco,  i3o. 

hcisOR,  agi . 

MuSAVENA,    ]G6. 

NonMANMS,  '179. 

Ail  Petraii  ,  de  Saiiilo  Marliii", 

'1 .  j  '1 . 

PlllLII'l'I,  'l52. 

PlM.l.V,   371;,    359. 

Il    l'oHEBS,    336. 

nr.  F'oMisARA,  328. 

Popn-i  vri  l'iifiMN,  ii;,ij(ir  Car- 

l'oïKi'.  3 1^0,  '1Ô2  ,  '17"!. 

tn:  Ri  Ei.n,  '108. 

Sai.henuien,  /iGo. 

Galtehis,  '^So,  98a,  3a8,  Ai  ■; ,  hiH, 

/lai.  l>-2-2.  /la'i,  /i3o,  /i.V>,  'i.-,7, 
/i.'m).   /i(!o,   A(13.    AOS,   A7."i.   — 

\  ill'    (i  SLTERUS. 

JALTiiEnus,  37G.  —  \  iilc  Gai.teriis. 
JAMALDiis,  episcopiis   luilc    IVicasIi- 

iii'nsis.  lA. 
Iamapiii  >.  ti".lis,  ao. 
'iHiEEnA.  fili.i    Clarc'iiilialdi,   iiiajniis 

,lr(.li,lnaro,    A-.'i. 
iwili.i.i  Mil  M   {GniiiiUij.    F.iirc,   <■"'    dr 

Vrn ),     17(i. 

j(MMi>.    Ml,  ■' 1 ,  ••••',.  —  l.PniaiHi  iijo- 

nasli'nnliiiii    cdiicedil    CdMioliid    .S. 

GiTiiiani  de  Pcatis,  an.  —  ^llJll^ 

doiii  onnllnnaliu,  aa. 
■ iniiiiarlius   Saiicli    Gi'iiiiani   d' 

l'rali..  r)3. 

imlariii.s,  ('»,. 

G  »\CTI  l.KI  S.    Ii'slis,     1  7. 

Gm;i\i-.  (iAi;niM'.s,  Gi  ai;im  s  n'I  W'a- 
niM  s. 

alilws  .S.  Gi.Miovfl'a',  378. 

alilia.s  S.   Vlctoris,   Aao,   Aai, 

AaA,  Aao,  /ia(i,  4Ai.  —  (lompo- 
.■^iliiiiifin  facit  ciiin  aldialia  S.  Gor- 
iiianl  d<>   l'ralis  i\o  qiiodaiii  clmisu, 


A  A 


anilydiiis,    1  1  «. 
.irrliidiMcoiiiis   Paiisionsis,   07, 

canoiiiiiis  S.  0|i[)OI'(iiii;l',  3:iK. 

carpi'nlai-iiis,   Ao),   A02,  'i.'ia. 

ci'iin'iilarliis,  A18,  A3r),  A.'h). 

clcriciis,  I  1  8. 

ccirni's,  Alii . 

(■iKpiinap'iiis,  Ali'i. 

filiiis    lli'iiiici    de    rdiitciiolo. 


(nr.iMs,    filins  Laiiilierti  do  Lisiaco, 
Ad.'). 

liliiis  Lctliardi,  i8(3. 

■  Irater  Teudoiiis,  leslis,  aoi. 

Ii-aler  Wallerii  majoris,   i3(i, 

1  -i  7 ,  1  A  1 ,  1  .^  1 . 

■ laicns,    if)S. 

nioiiarlins  Sani'li   Gcrmani   di' 

Pivihs.  .-,3. 

iirpds  Ansdldi,  ia3. 

palei-  Giroluii,  A77. 

pnpr,  A 58. 

sacordos,  canonicns  S.  Gcrmani 

Autissiodorcnsis,  3a3. 

servions  Beatic  Maiiœ  de  Caïu- 

pis,  Ao3. 

siilidiaronus,    canoniius    Pari- 

sii'iisis,   lo'i. 

Ii'iliiis    prior    S.    Geiiiiaiii    di' 

Pialis,  Aid. 

DE  Ca.mims,   1  5l. 

iiE  IsLd,  1  a 7. 

[vel  (jAIl^EllLs]   riE   .Magmaco, 

Aod. 

PdSTEL,   32G. 

luFis,  Aûo,  AGi. 

ÎEdN,    1A7. 

ME    \'|L1.AFLI\,    Add. 

Ga|!H\IH,    GlIAIlLANDA,  \VARLA^DA.  

\idf  \\m;i.h:s  de  <.i.,  GlSLEIlERTtS 
IlE  G.,  (iLirid  DE  G.,  (il'lLLEESllS 
HE    G. 

Gaheamie  (lla\idls  la),  A79. 

Gi  \r.nMiA.  178,  i,Sa.  —  Vidd  Gah- 

1.  \MH. 

G\r,\Ei;iis,     Gai'.neris,     Giarnemus. 
Gi  vKNtr.ts.  \\  A  UN  Ali  11  s,  \\  »i;\Er.ns. 

'1.J0. 

alilias  Majdiis  Mdnasleiii,  red- 

diliis  ordinal  sacrislariœ  B.  Maria' 
d.'  Gampis,  3a7. 

canierarius,  3a0. 

clericiis,  a 3 A. 

•  (drdiilianariiis,  agi. 

Iilin<!  GariiiTii.   i3a. 

liliiis  Lei[;ai'dis,  33(). 

•  miles.  1  iS. 

palei  llii;;dnis,  -Sa  .  3dA  .  3^9. 

pater  Snllaiii,  A.")8. 

paler  Wariieiii,   i32. 

pra'posilus  Melleiili,   37.'). 

sacerdds,  liliusPelronilla',  A27. 

siiliprior  .S.  Vicions,  aSo,  33 1. 

leslis,  3aA. 

Miarins,  a.5n. 

Gai.i;eis,   iGG. 

DE  pAnisus,  137,  I  G(l. 

DE  I'ortu,  a'iG. 

DE  Sam;to  Maiicello,  3'ui. 


:1\r>erils  Silvanecteasis,  aoG. 
L'iARNERES,  aSo,  282,  3aA,  A27.  — 

\  ide  GiBNERius. 
Garrims,  Aoij.  — -  \  ide  Gabi.ms. 

LJASTINELLIS  Vol  GlASTINELLUS.  Vide 

OdO  GAST1^ELLUS,  JoiIANVES  GaS- 
TI>ELLIS. 

IJASTi\E>sis  pagiis,  25,"),  aGa. 

(lATDd.    53. 

G  uiid.  sacerdos,  A7G. 
Galbertis,  33g.  —  Vide  Gaisbertls. 
Gai  CHERIS,    diacoiuis,    canonicus    S. 
Genovefip,  a58,  a7A. 

fraler    Radnlfi    de    Cmnliellis. 

Add,  Adi. 

Gaiciocerus,  diaconus,  17. 
G\iFREDis,    aia,    Aid,    A7g,    A80. 

—  Vide  Gaefridis. 
Gaifridis,   Gaieredus,  Gaisfbedls, 

Galsfridis,    Goiffrides,    Goifri- 

DLS,    GolSFBEDlS,  GoSFBEDES. 

abbas     Sancii      Gcrmani      de 

Pratis,  3Aa. 

aciionariiis,  A  5  g. 

archicancellariiis,  135.  —  tl. 

Gaifridis,  episcopus  Parisiensis. 

diaconus,  A 58. 

episcopus  Aulissiodorcnsis,i3A. 

episcopus     Carnolensis,    a3o, 

a32,  a37,  a38,  aA8.  —  Cliarla 
ejus  de  concordia  iiiter  Stepliannm 
episcopiim  et  Tlieobaldum  arclii- 
diaconum,  a3a.  —  Epistola  ad  Ho- 
norium  papam,  2  38;  —  ad  Ste- 
pliannm episcopum,  287. 

episcopus     Parisiensis,     126, 

1 3 1 , 1 3 2 , 1 3  A ,  1 37, 1 38 ,  1 39  ;  ar- 
cbicancellarins,  i3ô.  —  Monachis 
Majoris  Moiiaslerii  dal  ecclosiam 
B.  Maria'  de  Ganipis,  i38:  —  mo- 
nachis S.  Ma;;lorii  confirmai  [losses- 
siduein  [[urjjilis  in  Seipiana,  187. 

fr.iler  Hii;;oiiis  dapiferi,   i32. 

■   IVali'r  Pajpiii,  i33,  1A8. 

leula,    canonicus    Parisiensis, 

id'i;  iileiii,  ni  videliir,  qui  presby- 
ler,  laG. 

inonaclius  Glara'\allensis,  307, 

319.  —  Ad  Albinum,  episcopum 
Albanensem  ,  scribil  de  loncilio  Pa- 
rlsiensi,  307. 

monarlius    Sancii   Gierniani  di> 

l'ralis,  A  10. 

pr^posilusde  Monlelelieri,  A3i . 

presbjier,  3a8. 

presbyler,    cU'ricns    Tbeobaldi 

anliidiaconi ,  a3'i. 

prior   Sancii  Martini  de  Gani- 
pis, i3o. 

puer,      canonicus     Parisiensis. 

AG8. 

sacerdos.  1  7G. 


TABLE  ALPHABÉTIOUE  DES   MATIERES. 


A  9  7 


GiLFniDLS,    sacenlos,    cauonicus    S. 
(jenovelie ,  37.'!,  27.'!. 

saoTilos  de  Edera,  A 17. 

saillir,  '110,  i'So. 

siibcapellamis,   127. 

suLdiaconus,   caiioniciis    Pari- 

siensis,  idem  sane  qui  vocatur  Goif- 
fridiis,  189,  cl  Gaufrldiis,  lUf). 

subdiaconiis,    canuniciis    l'ari- 

siensis,  3o2,  883,  .'10  1. 

subdiaconus,  canonicus  S.  Ger- 

iiiani  Au(i^sioJol'eIlsis,  'i\i'S. 

Ifslis,  133. 

A\i;licI's,  .'171). 

. Ai,iiii-iM.s,  aSo. 

. lÎEBTRANT,    375. 

Drito,  commendalor  Hospitalis 

llieiosolyinilaiii,  /ii  (i. 

Fdlcherii,  magisloi' Teinpli  cis 

mare,  ioi). 

DE   GiRi  seu    Guini,  canonicus 

l'aiisi'>iisis,  .'ii  a  ,  i(3(i. 

MlLATERBi,    3  12. 

l'iPEn,  diaconus,  3g8. 

RcFus,  iSo. 

iiE  Sancia  BAucAnA,  '107. 

DE  Spar.  ..,  subdiaconus.  a5(S. 

GuLTEBiis,  8G.  —  Vide  Galterius. 
Gaclteris,  12C,  3o2.  — Vide  Gal- 

TEBILS. 
GAUSBERTtS,    GaIBERTIS,    GaAZBEBTIS, 
GoBEBTIS,     GoiSBERTlS,     GoZBEIlTlS 
Vei  JOSBERTIS. 

canonicus  S.  Martini  de  Gain- 

,„s,  >3u. 

iValer  Holiardi,  i3G. 

Ie\ila,  lo'i. 

monaclius    Sancii   Germoni  de 

Pratis,  53. 

pisciimi  vendiloi',  33g. 

scri|ilor,  /i.j8. 

subdiaconus,  canonicus  S.  \  ic- 

toris,  3 18. 

teslis,    120. 

leslis,  /179. 

Ilii'saiiraiius    .S.     (jerinani    de 

Pralls.  S->. 

Gacsbebtls  BniARDlS,  ?I00. 
Gauscelmcs,  piscalor,  i33. 
Gausfbedcs,  i33,  i38,  1  '18.  —  Vide 

Gaufridus. 
Gaesfridus,  io?i.  l'iS,  17O.  —  Vide 

Gacfbidus. 
Galterus,    2gi,    3.")g,    3g(i,    ■U)-j, 

.'110,    .'11 3,    /i.'i3,  '.'180.    —   Vide 

Galterus. 

GAliTERUS,     25o,     280,     9C)3,     2g6, 

826,  330,  383,  3g5,  .'io8,  .'i3i. 

—  Vide  Galterius. 
Gaizberils,  .53.  —  Ville  Gausbertus. 
Galzle.nus,  ()2.  —  Vide  Goslesls. 
Cailul.  —  I. 


Galzlincs,  Gi).  —  Vide  Guslems. 
Gazo,  leslis,  147. 
Gebelina,  uxor  liobardi,  i30. 
Ge[ieo.\,    nioiiacbus    .S.    Gerinani   de 

Pralis.  53. 
Geldeïisl'S,  3i8.  —  \  ide  Gildiims. 
Geldui.nds,  270.  —  \  ide  Gildcinis. 
Gellendis,  filia  Goini,  33 '1. 
Gemardls,  paler  TelxTli,  ig2,  255, 

262,  282. 
Gehelikcs,  tcslis,  g5. 
Genesteio  (Molendiniim  de),  '157. 
Geno,  leslis,  348,  n.  —  Cf.  Benno. 
Genoïefa,    ancilla    S.    Gerniani    Aii- 

lissiodorensis ,  32  5. 

DE  SaNCTO    GebMAVO,   IllS. 

Ge.vseli.ves,    Siivaneclensis   buticula- 

rius,   g5. 
Ge.\sebicus,  referendarius,  95. 
Ge.ma,  alias   ,\delendis,   268,   2C5, 

/108,  4og. 

uxor  Obizonis,  288,  28'!. 

Gesuliacls  (  Gentilly,  Seine,  c°"  de  Vil- 

h'juij),   6g,    70,    383,    35g;   — 
niolendinum  do  Genlilli,  35q. 
Ge.milli,  85g.  —  \  ide  Gemilucls. 

(Kredericus  de),  lii']. 

Georgia>orim  rex,  vide  David. 
Georgils  (Magisler),  4o8. 

paler  Holdeberli,  212. 

(jeraldis,    82,    8l>.    —    Vide 

BARIllS. 
(JEBABDIS,     IjEnALDlS,     (jERVLDlS 
RALDCS,     GlBABDLS    Vel    GiRAl'DIS. 

arcbidiaconus  Parisiensis,  86 1, 

362,  374,  882,  383,  3g5, 63g, 
'i3o,  /157,  468. 

bolengariiis,  166. 

cancellarins,  86. 

canlnr,  8q8. 

caidiiialis    liliili    S.    Criicis   in 

llieru>aleiii.  ■•-(,. 

caidliialis  liluli  S.  Slcphaiii  in 

Cuelio  Monte,  85'i. 

cenienlarius,  3g7. 

clericus,  120. 

conies  Parisiensis,  27,  28,  2g: 

Gaebiiardis,     34;      Gaireiiabhus, 
27. 

cominendalor    Parisiensis  llus- 

pilalis  Hierosolunilani,  471. 

episcopus  Cadiirceiisis,  876. 

• episcopus  Osliensis,  127. 

juslicialor,  48o. 

levila,  118. 

niiinacbus  Glarœvallensis,  3ig. 

nionacbus  Sancii   Germani  de 

Pratis,  53. 

noiarius  RomaiKeecclesicB,  448. 

puer,     canonicus     Parisiensis, 

84«. 

sacerdos,  83. 


Ge- 


(h- 


Geririus,  subdiaconus,  canonicus  S. 
Gerniani  Aulissiodoiensis,  3-3  3. 

•    de  LORATORIU,    188. 

PcELU  (_\bij;islerK  42g. 

Itins,   '128. 

DE  S.    DlUMSIO,    45s. 

Germdis,   876.  —   Vide  Gebabdls. 
Geracmis,    presbyler  S.    Innocentii. 

828.  Cf.    GlRELMlS. 

(JEiiuEBTis,  54,  167,  igg,  200,  20g, 

4  10.   Vide    GlBBERTtS. 

Gerburiiis,  54. 

Gebelmi  s,  477.  —  Vide  Girelmus. 

Gerbu'.rs,  leslis,  4n,  n. 

Gerlindis,  33g. 

•  serms,   1 1  G. 

GtRi.o,  53. 

Gkrmancs,  censarius,  176. 

■  episcopus  Parisiensis,  1,  2,  8. 

5,  7,  8.  —  Privilejjiiim  ejiis  pro 
.S.  Criicis  el  S.  Vincenlii  nionasle- 
rio,  5,  7. 

GeRMCNDCS,  GlRMlNDLS,    GcERML.VDtS. 

Warmcndus,  Welmcndls  vel  Wuil- 

MDNDIS. 

canonicus  Parisiensis, sacerdos. 

281,  2g8,  2g8;  —  succenlor. 
802;  —  arcbidiaconus,  828,  3a4, 
328,  348,  36i,  303,' 874,  882. 
888,  8g3,  43o. 

filins  Beliiii,  4 80. 

Illius  Gaulerii  carpentarii, '180. 

■ IValer  Alenni,  4 10. 

levila,    canonicus    Parisiensis, 

1  0  4 . 

. iLslis,      .47.     _ 

vicocoinrs,  H 5. 

DE  Drocis,  4 18. 

PamsMcscidis,  32g. 

Geihhrdis,  74. 

Geroldls,    iiS,  807.   —   Ville  Gi- 

ROLDCS. 

Geiiri  ,  canierarliis  S.  Gennvel.p,  46g. 
GtRiiMcs,   arcliiepiscopns   neniensis, 

dapil'er,  207. 

l'ainiilus  S.  Vicloris,  4oi. 

lilius  Gervasii  de  Turota,  835. 

lilius  Henrici  Lolliaringi,  186. 

I.'slis,  4  12. 

DE  TiBOTl,   881,   335. 

GiiloNS  (Sleplianiis),  48o. 
GUBANNO,  le>lis,  20. 

GiBELiNA,  ancilla  Sancl.e  Genovela-, 
302  ,  2o3. 

GiBELLiMsvel  WiBELLiNcs,  patiiarclia 
Hierosolyniitanns,  171,   173. 

GiBEEE,  habilator  burgi  Sancii  Ger- 
mani, 48o. 

GiBii.vrs,  episcopus  Galalaunensis, 
g2. 

GiGAtDUS   DE   GeLLA,    4o8. 

63 


'i98 


CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 


(Jii.1 ,  filia  Alelnii,  Sf)! . 

lîlia  ConslantiiT,  iiiilricis  reijis 

Pliillppi  Au(;\isli,  h'.io. 

lilia  Hervci,  iTiO. 

uxor  Malllit'i,  403. 

(ÎILBERTLS,    igS,   hi'l.   —    Vidr  Gis- 

i.kiii:i:t[-.s. 

cpisi-cipiis  Pntisiensis,  t!0.3.  — 

Vide  (iiiiuEriTi's. 

l'oBRETAMS,    30". 

GlLDIVIMS,    281.    Vide   GlLIllIMS. 

GiLDouiMis,  33o.  —  Vide  Gilduims. 
GiLDiiiNus,    Geldevinus,    Geldiims, 

Gll,tllH\ls    vel   GiLDOlIIMS. 

aillas  s.  Viciwis,    9-J8,    i!i3, 

2.'i<i,  270,  2K1,  aSy,  317,  3i8, 
333-32.'),  33o,  33 1.  —  Doimim 
Giaiiiprio  srib  Cdisu  conccdit,  33o; 

—  vinoas  apud  Savias  vc^ndil  Al- 
lierlo  Slariipfnsi,  a.'io. 

filius  Asconis,  canoiiiciis,  ni  vi- 

di'liii',  Saiicljp  (jeiicnol'a^,  27'!. 

puer,    canonicus,   iit    viditiir, 

.Sancla;'  Geilovelin,  37'!. 

GlLEBEUTUS,    2|/i,   281.  Vidc   GlS- 

I.EIIKRTIIS. 

(iii.[p.r:nTis,  327.  —  \'\de  Gislepertis. 
(iiLLA,  fdia  Alelmi,  3pi. 
GiLLEREnrus,  2o3,   a.^3,  ag8,  ia3, 

'i.")().  /i(i3.  —  Vide  GiSLEDEBTi  ;:. 
Gii.Lncrs,   in    [ia;;o    BIcsiacensi ,   97. 
Gii.o,  le.slis,  1  '1.5. 

loslis,  ff^(). 

GiMMiMicis,  villa  in  roniibtu  Anre- 
lianensi  (6V/«jy»i/,  LoircI ,  r""  de 
P<nnii).  99. 

Gl\EBlll,DLS,      196.     \  ide      Gl  I\E- 

ini.iiis. 
Gin  uns,  ï>h. 

episfopns  Osliensis,  1  ui. 

<jinu.i)us,  120,   127,  177.  —  Vide 

Geiuiidiis. 
Giinniiis,  53  ,  i33,  iCiC,  3i8,  3(i-! , 
37':,  382,  39,'),  398,  h'iS,  '129, 
'i3o,   i.57,  /j.58,  /i(;8,  /171,  /180. 

—  Vide  GEnvnDis. 

Gii!4um;s.  323,  3(ii.  —  Vide  Ge- 
nuiDiis. 

•iiRBEIlTDS  Vl'l   Ge1U)I:11TLS. 

aiTliidiaciinns  i'arisiensi.s,  18.'); 

i-r.  episi-opns  Pansiensis. 

l'aiicellarinst'cciesifp  l'arisiensis, 

\iV.i,  if)."),  i(;7,  1(58,  iTh). 

niliicnlarius,  i32. 

episcopiis     l'arisiensis,     198, 

199,  200,  2o3,  2o'i,  aoT),  209, 
21."),  2 il),  217,  219,  221,  238, 
a33,  a'ii,  3'i7,  2.S.").  —  Goiiliriiial 
di)nalioiiciii  a  Galone  episropo 
S.   Vicloris  eccicsia'   larlam,    2  15; 

—  ronlirinal.  rniiilaliiineni  .S.  Uio- 


nysii  de  Garcere,  21O.  —  Pra^- 
beiidani  dividil  Stepliani  aiclii- 
diaconi,  219.  —  S.  Gcrmani  An- 
tissiodorensis  ecclesiam  a  qnadain 
runsueludine  libéral,  2()3. 
Gibbeutis,  filius  Tebcrti,  3 2 5. 

fialer  Frojjerii,  338. 

|ialer  Hngonis,  /i()7. 

poi'Iarius,  /iio,  A.So. 

leslis,  300. 

GinnoLDis,  73. 

monacbus    .'iancii  Gerniani    rie 

Pralis,  53. 

(Joliannes),  vide  Juiunnes  Gin- 

BOLDCS. 

GiRELMCs  vel  Gerelmus. 

cainbitoi-,  328. 

libns  Garini,   '177. 

miles.  i32. 

palerllnn,';eri  el  Ilujjnnls,  279, 

283,  3oo,  li-j't. 

presbyter  Sanctoinin   limocen- 

tinin,  338.  —  (^f.  Geradmis. 

sacerdos,  323. 

GiRi  (Ganli'idns  de),  vide  GuEBinns 
Di;  Giiii. 

GiRMiNDiis,  vide  Germindus. 

GiRo,  avus  Ridiardi  de  Sanclo  Mar- 
cello, 3oa. 

GlROLDLS,  GeBOLDDS    Vcl  GiROCDUS. 

canonicus  S.  Genovefo,  puer, 

17O;  subdiaconus,  aoa,  208. 

laicus,  198. 

matriculai'ius,  100. 

niiinacbus   Sanrii    Gerniani   de 

Pralis,  53. 

|Ki|er  Peiri,  /179. 

subiliaconns,  118. 

leslis,  82. 

leslis,  33 1. 

BoBMS,    iTlO. 

1.1    BoRRERS,    /17g. 

PoMIERllS,    I  '19. 

DE  ScALr.NMAISML,   307. 

Ginii.Fis,  foreslarius,  17O. 
GlRlTM  ,  53. 
GiSLA,   5'i. 

GlSHBERTlS,      .'l'l2.     Vide     (ilsl.F.- 

BERTrS. 

GisLums,  monacbus  S.  Gerniani  de 
Pralis,  53. 

GlSLERERTCS,  (lIEBERTlS,  GlLEIlERTCS, 
GlMllERTI  S,  GlLLEBERTIS,  G|sH- 
REBILS   vel    (jlSMRERTI  s. 

biiliiilciis,  '179. 

biiliciilai'iiis,  vide  Gislerertcs 

DU    GuiLA>nA. 

cancellarius  regius,  i53. 

canonicus  S.    Benedicii,    /i52. 

raiiiiniciis   .Sancti    Martini    de 

Campis.  i.'io. 


Gisi.EBERTis,  capellanus  Templi,  Ui'6- 

carpeiilarins,  'iG3,  40i,  680. 

■ coquiis,  .'180. 

decanus,  '179. 

decanus  Saneli  Marcelli,  247. 

268,  281. 

episcopus  Meldensis,  108. 

filius  Noël,  680. 

IValer   Anselmi    de    Garlanda, 

193.  —  Vide  (JisLECEnns  de  Giu'.- 

H%Dl. 

IValer  Peironillie,  i23. 

major.  'iSo. 

noiaiiiis  Garoli  Calvi,  03. 

nolarius  Pbilippi  régis,  i3o. 

presbvier,  canonicus  S.  Geno- 

veftp,  202;  idem  forte  qui  tliesau- 
rariiis,  17O. 

prior  BeaNe  Mariic  de  Ganipis. 

307,  332. 

jirior  Saneli  Martini  de  Gampis. 

I  2('l. 

sacerdcis,  canonicus  Parifiensis. 

Ke'j,  11  S. 

sacerdos,  canonicus  Parisiensis. 

2'i'i ,  253. 

subdiaconus,  canonicus  S.  Ge- 

novel'a?,  276. 

lestis,  128. 

leslis,  l32. 

lestis,  1  i8. 

lestis,  201 . 

lliesaiirariiis  .SancUe  Genovefc . 

17G. 

• viceconies    Corboilensis,    650. 

— lÎLODELS,  /180. 

EMiANH.  2O5. 

Di:     GvRLiNDv,     liulicularius. 

iSo,   i85,  189,   i;|i,  192,  193, 
igi,  200.  201.  2o3,  20O,  210. 

211,    21  '1.    ai8,    319,  323. 

flEBRODCS,    '|5'|. 

HE  MoNFERMOLIO,    220. 

\or.\nNMs,  i5o. 

Svi.irn,  298. 

(iisi.ERR\\Di:s.  iiionarbiis  S.  Gerinani 

do  Pralis,  53. 
Gisi.Einiius,     fidelis    Pippini    régis. 

27,  29. 
Gisi.EMVRrs,  cancellarius,  lôo. 

moiiaclius  .S.  Germani  de  Pra- 
lis, 53. 

Gisi.EMEiiLs,  prier  S.  Martini  de  (^ani- 

Gisi.iBKRTi  s,     1  iS.    —    Vide    GlSLE- 

BERTrs. 

(iisoRcio  (lIuj;o  de),  275. 
(îi.vxDI0Li:s  MoNs,  1  1  '1. 
Geiris,  episcopus  Graliajio])olitanus. 
1  ?i.  —  Vide  Cunis. 

Gl.ORIOS.E  CUIMEHE,   AOo. 


GODEBTCS,  3l8,   458 

Goda,  feniina,  20. 

GoDALMiNDis,  nionacLus  S.  Gormniii 

de  Pralis,  53. 
GoDARDis,  decanus,  igâ. 

forestaiius,  19Ô. 

Gode  (Richardus),  '179. 
GoDEFBEDis,  3tJ,  133,  i3(j.  —  Vide 

GoDEFnlDlS. 
GoDEFniDlS,     GoDEFr.EDlS     vel     GoDO- 

Fr.EDi-;. 

â'i. 

acolj'tbus,cailorucusParisierisis, 

lis,  1/.6. 

episcopus  Amliiaiiensis,  189. 

episcopus    Lingonensis,    3 19. 

episcopus    Silvaucclensis,    3(i, 

00.  .")!. 

marilus  Hiidealdis,  iii. 

subdiaconus ,   caiionicus    l'ari- 

siensis.  189. 

lestis,  i3G. 

BiBDi:çis,  201. 

DoRET,  1  ^-. 

DE   Joi,   frater   Teuipli,    .'137. 

NOKMAXMS,   i33. 

Revel  ,    fraler    Tempii ,   i37. 

GoDERANMS,      SBCeidoS ,      l  !l  !l  ,      l'i."), 

1/16. 
GoDiMs  (Leaudus),  i33. 

GoDOFBEDtS,    5o.  —    Vide    GnuEFnl- 
DIS. 

GoG  et  Magog,  iiicliisi  in  Portis  Gas- 

piis,  172. 
GoHLXs  (Robertiis  li),  '180. 
GoiEEr.GA,   2o3.  —  Vide  Goisbergv. 
GoiFFP.iBts.  i38,  139.  —  Vide  Gal- 

FRIDIS. 

GoiFBiDcs,  i3],  i32,  i3i,  189.  — 

Vide  GAfFRiDcs. 
Goims.  servus,  33i. 
GoisBEBGi,  ancilla.    liiia    Ricordi   de 

Balneolo,  203 ,  2o3. 
GoiSBEKTis,  5i,  12."),  i3o.  —  \  ide 

Gaisbertcs. 
GoiSFREDCS,    i3o.    —    Vide    GuFRl- 

DIS. 

GoiSLEMS,     298.    \ide    GoSLEM'S. 

GoLLIMS,    296.  Lege  GoSLENUS. 

GoMARioïiLLi  (Gommerville,  Eure-el- 

Loir,  c"  de  Janville),  18. 
GoMETBiACO  (Willelnius  de),  107. 
GosESSA  {Gonesse,  Seineel-Oise ,  ch.-l. 

de  c'"),  167,  3oG,  3ii.  —  Ecclesia 

S.  Pétri,  167. 
GoxHARDCs,  levila,  loi. 
Go>HERics,  â'j. 

GONBERIS,   lestis,   120. 

GoR\Aco  (Heldegarius  de),  17G. 
GoRSACCM    castruni    (Gowrn«i/-««r- 
Marne,  Seine-el-Oise ,   c'"   de   Go- 


TABLE  ALIMIABKTIQIE  DES  MATIERES.  i99 

(JREïA  Sf'ii  Grevia  {la  Grive,  à  Paris). 


Vide  Gais- 


^''). 


Mar 


—   Munastcrium  S. 
Vide 


Gon>Aio    (Guilleimus  de 

GlILLELMlS    bt    GoBNAIO. 

(Joliannos  de),  471. 

GoscELiMs.  ici.  118.  —  Vide  Gos- 

LEMS. 

GosFREDcs,  23i.  —  Vide  Gaifridis. 
GosLEMs,  Galzlexcs,  Gauzli.xcs,  Gois- 

LENCS,  GoSCELlMS,  GoSLIMS,   GoZ- 
LEMS    vel    GoZLINCS. 

abbas  S.  Gemiani  de  Pralis  et 

cancellarius,  .50.  07,  G2,  Gi,  G8, 
(19,  70. 

arcbicapellaiius.   57.   —  \  ide 

GosLiMS,  abbas. 

cancellarius,  Ga.  —  \  ide  Gos- 

LiMs  abbas. 

canonicus  Parisiensis,   subdia- 

coiuis,  22G,  25o;  —  postea  dia- 
conus,  296,  298,  3oi. 

episcopus  Suessionensis,  30.5. 

levila,    canonicus   Parisiensis. 

loi ,  118. 

nepos  Peiri  de  Manlia,  279. 

noiarius,  8i. 

subdiaconus,    vide    Goslims, 

canonicus  Parisiensis. 

teslis,  io. 

teslis,  1 5o. 

Goslims,  8'i.  —  Vide  Goslems. 

GoTBERTLS,    5'i. 

lestis,  i5o. 

GoTsoLBis,  lestis,  82. 

GoiiOLiM,  villa  [Gouillons,  Eure-et- 
Loir,  (■""  de  Jaiiville),  207. 

G0H1  I  Sleplianus  de),  3i)2.  —  \ide 
Ginz. 

GozcEBTis,  82,  lo'i.  —   Vide  Gals- 

ilERTls. 

GazLEMS,  'lu,  Gs.  G9.  —  Vide  Gos- 
lems. 

GiiZLiMs,  ÔG.  07,  GS,  70,  ijo.  — 
Vide  GosLEXis. 

(jozsiiNDLs,  arcbidiaconus  Parisiensis, 

GRiciANrs,  aicliidiaoonus  Parisiensis. 
'407,  i()8. 

Grandi  Mome  (Boni  honiines  de), 
352.  —  Cf.  VicE\\.E  fratres. 

Grandis  (^impls,  alodus  in  comitalu 
Mcldico  {Grutidchamp,  c"  de  Jai- 
giws ,  c""  de  Lizy-sur-Ourcq,  Seine- 
et-Marne),  87,  98. 

Gbithms,  ecclesia;  Romanœnotarius. 
/ii8. 

Gritor,  episcopus  Cabilonensis,  li, 

'7- 
Gratia,  vide  Grevia. 
Grbceio  (Pclrus  de),  896. 
Gregoriis,  cardinalis  liluli  S.S.  Scr- 

gii  et  Baccbi,  2^3,  270,  3 11. 


(  lîernerius  de),  32G. 

(Evrardiis  de),   '17G. 

I  Hildegerius  de).  i36,  i5u. 

Greui,  277.  —  \ide  Greva. 
Grimoildis,  major  domns,  22,  33. 

2'i,  26,  27,  28,  82. 
Gbimodis,  fraler  Peironillie  reclusœ. 

373. 
GiiiMoiMBDis,   vicecomes   Parisiensis. 

7G. 
GllIMiiLDl'S,   â'i. 

niajordnnius,  82.  —  Vide  (jri- 

MOILDIS. 

p.iler  Ettrai'di,  897. 

Gri>mii:o  (Ferricus  de;,   '100. 
Grisogonls,   cardinalis  et   bibliotbe- 

carius  ecclejiiP  Ronianœ,  ao8. 
Groole  (Pbilippus  do).   'i.5]. 
Gbooleto  (Anceliiius  de),  269. 
Grooloe  (  Guido  de),  .'i,5i. 
Grossims  (Joliannes),  diaconus,  323. 
Grossis  (Gislabertus  i,   'i'i2. 
GnLDERADrs,  teslis,  17. 
'jcalo,    episcopus    Parisien-is,    1Ô7. 

i'*9,  192,   228,  ail,  2i7,   299. 

—  Cr.  Galo. 
Glalterics,  82,  253,  88N.  —  Vide 

Galtebus. 
Gi  IRIMS,  ii7,  828,  878,  iii,  iGo. 

iGi.  —  Mde  Gabincs. 
GcABNEBius,    i3a,   20G,    291,   859. 

Vide  Gabnerics. 
GiARNERts,  33i,  33o,33i.  —  Vide 

Garnerius. 

GCASTINELLIS,  vide  G  1ST1.>  ELLIS. 
GlE.NEIS.  878. 

Gtemlo,  aribiepiscopiis  Sononensis. 

5s,  59. 
GcEPEBBiis  (Guijiereui ,   c"  d'Herme- 

raij,  c'"  Je  Ihimbinnllet ,   Seine-et- 

O'ise),  289. 
GrEBMr>Drs,  828,  82^,  828,  829, 

3Gi,  862,  37i,  382.  383,  898. 

i3ii.  —  Vide  Germcndcs. 

GlEBBiClS   vel    W  EBBICtS. 

c.inibitor,     2i5.     25i.     255. 

2C2.  887,  3i5. 

miles,  182. 

nepo<  .Mdigerii  de  Greva,  i5o. 

paler  Walterii,  166. 

Dt  (^Liciii,  '138. 

DE  Porta,  2G6. 

Gi  K>EEBA[  (Reginaldus  de),  i58. 
GuGLJtLMis,  lio.  —  Vide  Giillel- 

Ml  s. 
GriARDrs  vel  Wiardis. 

lilius  Rollierli,  p.  lii. 

HtBBODis,  i5i. 

DE  PlTEOLIS  ,    166. 

G3. 


500 


CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 


OiiBERTLs,  servions  i^piscopl  Parisien- 
sis,  3()9,  '137. 

■  testis,  /lia. 

(jCIDo,  Vi;ido,  Widdo  vel  Wido. 

Iiiiliciilariiis,    vide   GiIDO   Sii,- 

va\E(;te\sis. 

initicul.iriiis,  l'ilius  Giiidmiis  de 

Turre.  171),  17."),  iSa,  i8(). 

— r.imernniis,    liliiis    Waieranni, 

ifi'i,  1711,  i-j'),  iSo-i8.'i,  iS.'), 
iXli,  i8<),  irp,  I  ()3 ,  ir|6,  :iim, 
:>oi,  ■ii)C>,  -1 1  0,  --ni,  ai  4. 

l'ardinaiis  S.  Calixli,  35'i. 

rardinalis  SS.  Cosin.p  el    Da- 

niiaiii,  a'i.'i ,  ■>70. 

rouies,  161. 

CDiiies  Pontiveiisis,  iii. 

inmes  Pontivi,  807. 

dapiler,  i3(i. —  Vi<le(ii:iDO  DE 

Mo^TE  Letiieih. 

■  deeamis  S.  lierinaiii    Aiilissio- 

dorensis,  p.  Jitj.i. 

diaconus,  canoniciis    Pansieri- 

sis,     "53,     t?8l.     Cf.     GllDO    DE 

('HE1.,*. 

episcopus    .\nibianensis,    iti'i, 

136,  i34. 

. episcopus  Belvaceiisis,   i34. 

episcopus  Catalaunensis,    108. 

■  episcopus  .Silvanectensis,    i'2. 

lilius  Evrardi  Pinel,  48o. 

lilius  MaiilVedi,  871. 

fraler  S.  Lazari,  4()i,  473. 

fialer    Tlioui.c    de   Caslrofurli, 

judex,  2 9. 

niarescalcus,  127. 

miles,  |).   1  1  8. 

nionaclius   .Saiicli   Cieriuani    de 

Pralis,  5.3. 

pater  Pagani,  i3-j,   i33. 

prœpositus,  ilJ6. 

preslij'ler,  caiionicus  S.iricla'  Ge- 

iiovefa>,  iOg. 

«acprdos,  3-? 3. 

sacerdos,  cauonirus  .SaucliP  (je- 

no\-efae,  170. 

saceidos    Sauche    (jeiiovel'a'   in 

(livitale,  ■>3'i. 

■ servieu/riieolialdi  Divilis,  'i.'iS. 

socius    lluj;iiiiis  aldralis   SaiicIi 

Geriiiani,  .'ilJ'i. 

sulidiaconiis,     l'anoiiicu'i    l'ari- 

siensis,  i()i);  idem  lorle  <pii  dicilur 
diaconus,  ;>.r)3,  '.iSi;  et  vocalur 
(Juido  deCliela,  •.!()3,  3î8. 

teslis,   iTxi. 

DE  Aoi;.\PlTl,   p.  l'il. 

DK  Basoceiis,  'i38. 

DE    Gala,    p.    293.   —    Vide 

GlIlDU   DE  (.IIEI.A. 

CA^oNl<•.lis,  333    3-.>4. 


GlIDO    DE  Castellione,  tiliO, 

DE  Chela,  canoiiicus  Parisien- 
sis,  993,  828;  idem  forte  qui  di- 
cilur diaconus,  253,  281. 

GvLiciiEr.s,  479. 

DE     GAr,LA>DA,     'loi,     .'l02.     

Cliarla  de  vendilione  quadani  a 
Guilleluio  ^Ialu•^ciono  ecclesicc  S. 
Vicloris  fada,  /102-403. 

DE  GnOOLOE,   45i. 

DE  Haibervilehs,  /loo,  4oi. 

Lancobardls,  i3a,  i33. 

DE  Monte  LETHEni,  i27;dapi- 

fer  Pliilippi  régis,  i8(i. 

DE  Sancto  Jacoeo,  829. 

SlLVA^ECTE^SIS,  1O6;   bulicula- 

rius,   i8->,   i.S.'!. 

Silva\ei;tk>s[s,    (Il    nomini'), 

buticularius,  831,882,  884,  385, 
3^10,  84i,  345,  35i,  857,  365, 
8f)8,  371,  879,  880,  890,  892, 
898,  894,  899,  4o4,  424,  482, 
435,  ÙC.  446,  447,  448,  46o. 

—  Ahljaliie  Montis  Martyrum  con- 
In  mal  doriationem  slalli  in  Macello 
Parisiensi,  892. 

TimoNENsis,  827. 

DE  Ti:nr.E,   170,  178. 

DE  Umis,  4o5. 

DE  YssiAco,  presbjler,  899. 

GriLELMCs,    167,    168,    192,    194, 

277,  282,  '102.  —  Vide  Gi;iLLEL- 

«lUS. 
GllLLELMCS,    GlIGLlELMUS,    GlILELMDS, 
Gl;ILLI.IlMllS,  (irLIELMCS,WlLEI.Mi:S, 
W  ILLEI.IU.S,     WlLLEBMlS    Vcl     WlIL- 
LEI.MIS. 

aljhas  Recci,  17 G. 

alibas  S.  Dionjsii,  429. 

arcbidiaconus  l'arisiensis,  i63, 

i65,  167,  168,  ifig. 

arcbiepiscnpusSi'uonensis,  895, 

8911,  4o5,  'ii)6,  4  II,  4i2,  4i5, 
4iS,  420,  'i'>5,  'loC,  427,  438, 
448-'i'i6.  — •  (lliarla  ejus  de  man^ 
siis  .S.  Oppoi'lmia',  4'i'i,  'l'ij.  — 
Conllmial  licma  S.  Marliui  de  Gam- 
pis,  'i'i(i;  S.  Nica^ii  île  Melleiili., 
395.  —  Kiiisidiam  -nibil  ad  Mau- 
riciumepiscopum  de  Kiiiisioabbale, 
425;  ad  .S.  Virlnris  ranoiiicos,  4  i  2. 

—  Senlenlia  ejus  iiiler  capiluluni 
ParisieuM'  ri  lldspilale  Ilierosoly- 
niilaimm,  '1 1  5 ;  iiiler  Mauriiimn 
episcopimi  et  capiluhuii  Parisiense, 
'in5;  iLjler  Maui'icium  i'|)isropum 
et  Domum  Dei ,  427. 

aiiuarius     Sancii     Marlini    de 

Gampis,  897. 

buliculai'ius,    \ide    Gi  m.i.ei.mcs 

SlLVASECTENSIS. 

- — —  c.'inoiiicus  Remensis,  '118. 


GiiLLELMis,  canonicus  Sanclœ  Geno- 

Vefa»,     38'l.    Cf.    GlILLELMlS     DE 

Danh. 

cardinalis   tituli    S.    Pétri    ad 

Vincula,  354,  876,  388. 

• — —  cellerarius  S.  Lazari,  478. 

cornes Suessionensis,  1 18  , 1  27. 

cubicuiarius,  176. 

dapifer,    vide    Glillelmis    de 

tjAnLA.NOA. 

diaconus,  canonicus  S.  Geno- 

vefœ,  46g. 

episcopus  Aulissiodorensis,  4i6. 

episcopus     Parisiensis,      189, 

i4o,  i42,  i44,  i45,  i46,  147, 
i53,  i54.  —  Gapilulo  Parisiensi 
concedll  ecclesiam  S.  Cbristophori, 
i'i4.  —  Gapilulo  S.  Germani  Au- 
lissiodorensis pra'bendam  cuncedit 
in  ecclesia  Parisiensi,  1  45. 

famulus,  149. 

filius  Frogerii,  282. 

filius    Fulconis    de'    Paleseolo. 

212. 

rdiu"  Ilenrici  Flandrensis,  291. 

filius  Jobaimis  de  Barris,  8C6. 

•  lilius  VVillelmi,  16G. 

frater    Anselmi    de    Garlanda, 

201.  Vide  GuiLLELMCS  DE    Gab- 

LA\D1. 

frater  Baidrici,  126. 

fraler  Elisabeth, abbatissaî  Mon- 
tis Mailyrmii,  468. 

frater    Stephani    arcliidiaconi, 

1  96. 

fiater  Slepbani  cordarii,  455. 

•  liiispes  Girberti  episcopi,  31 5. 

malricularius,  380. 

malricularius,  4io,  48o. 

nepos  llugnuis,  147. 

notarius,  837. 

pislor,  4  10,  48o. 

porlarius,  48o. 

presbyler,  33 1. 

presbyter,  478. 

presbyler,    canonicus   Parisien- 
sis,  io4 ,  1  iS. 

presbyler  ccclesi;e  S.  Jobannis, 

222. 

priorS.  (icrmanide  Pralis,  4 10. 

prior   S.    Marlini    de   Gampis. 

348,  352,  858;  —  domum  ven- 
dit Galteiio  presbylero,  848. 

puer,     canonicus     Pari.siensis , 

43o. 

puer,     canonicus     Parisiensis , 

198;  — subdiacoiius,  2-i(). 

puer,  canonicus  .Sanda!  Gono- 

vefa;,  902. 

senescalcns  Pbilippi  régis,  I24. 

subdiacomis,   canonicus   Pari- 

sieuïis,    168,    168,    200,    postea 


TABLE  ALPHABETIQUE  DES  MATIERES. 


>Q\ 


diaconm,  3o4,  'uf),  517,  -133, 
aa6,  a6'i;  idem,  iit  vidotiir,  qui 
dicilur  succentor,  281. 

GuiLLELMis,  subdiaroiius,  canonicus 
Parisiensis,  SgS,  ATi^;  idem  saiie 
qui  vocalur  G.  do  S.  Dionysio,  459. 

■ •  succcnlor  Parisiensis  et  diaco- 

nUS,  981. Cf.   GuiLLEl-MtS,   sul>- 

diaconiis. 

testis,  8.'i. 

lympanarius,  /iô5. 

An;TAniis,  .373. 

Anglicis,  IioH. 

d'.Aheciut,  307. 

DE  Recco  RiDtnni,  17G. 

Bei.oz,  /17g. 

DE    BiSTIGI,    lâ'l. 

DE  liuNziES,  presi)ylcr,  h^yli. 

DE  C{in>'ELIACO,   282. 

DE  ConMLLIN,  35(). 

[de  Danu],  cnnoiiirus  s.  Gcno- 

vefo,  3  8/1. 

DoDl^s,  '179. 


DE  GarM 


<DA,    I  78,    iSiï,    Ifjfl 


frater  Anselli  de  Garlanda,  201, 
et  GisleI)Crli,  iga;  dapifer  Liido- 
vici  VI  rejjis,  3o3,  20C,  210, 
996,  297. 

DE   Gaheanda,  3.^)f);  —  domui 

S.  Lazari  dat  xv  solidos  ceiisus, 
392,  393. 

de  Gohethiaco,  197. 

DE   GniivAio,  praopositiK  Pari- 
siensis, 398,  3fi3. 

DE  HAlnOVlI.LA,    lOG. 

Iscisnn,  393. 

DE  AIaciaco,  196. 

deMalavilla,  17(1. 

— ■  Maluscionis,  Aoc),  Aoi,  '109. 

Marmehellus,  l'ii,  190. 


GllLLELlinS  DE  MeLLOTO,  97'!. 

DE  Mennilio,  333. 

MiGOL,    160. 

DE  MoNSTEr.OEin,  128. 

Nici-.u,  ■v>7. 

iVonnANNiis,  /i59. 

DE  Nl'LLIACO,   /|63. 

DE    NllRAT()RI\E,    4.')1. 

. •  DE  (JiicEin,  h']Cu 

DE    PeVEHS,    370. 

Pevukls,   '179. 

l'iIlTAVIEXSlS,    /i8o. 

IIE   Pl\0,    98'l. 

IIE   l'ill'E,    .'177. 

ru;  s.  UioMsio,  canoniciis  Pa- 
risiensis, /i59;  idem,  iit  vidotiir. 
cpii  dicilur  siiLidiaconns,  09.^1, 
/,.-,7. 

•    DE  S.    MaI\T1N0,    399. 

m:  Sancto  Sidomo,  17O. 

DE  Sar...,  sulidiaconus,  97'!. 

SiLVANECTEnsis  ,      bulicularins  , 

954,  255,  356,  2G0,  9r>9,  203, 
960,  268,  269,  279,  973,  97'!, 
376,  377,  278,  382,  288,  989, 
991,  998,  3o/i,  3oC. 

TlKlLOSA,    '|59. 

DE    ToilNABl  ,    I9S. 

TiiANciiEVACME,   IVater  Tcmpli, 

i9  3. 
(jllLLERMIS,      l53,     l5/|,    200,     2f)9, 

97'!,  988,  359,  4oo,  /108,  Zi3o, 

'l59.    Vide   GuiLLELMUS. 

Glimerls,  Gcimebus  vei  WiMEiius. 

(Aulierlus),  /i63. 

rami'rarius,  33i. 

leslis,  i5o. 

DE  FoNTENETO,  352. 

GuMOSDus,  teslis,  iaa. 

GCINANDIS,    /179. 


(jCISEflALDlS,     GlNEIldl.DlS,      \V|\I.1,II\- 
lUS    Vel    WlSEBOLIllS. 
79. 

aliljas   S.  .Ma|;lurii,   u/, ,  198, 

199,   971. 

lestis,   i39. 

(lll\EM\DLS,     678.     Vide     IjlINE- 

r.ANKlS. 
Gcr.\ERANNUS,    Gu^ERANDlS    Vcl    WlNK- 

RANMS. 

levila,    cannnicus    Parisiensis, 

1(13,   I  (iS,   1  (jg,  917,  aA'i. 

p.iler  Emelin.e,  /i8n. 

sei\iens    aldiulis    Santli    Cor- 

niani,  678. 

suler,  480. 

Gaiuitls,  /jio,  4 80. 

DE   Sa>CTU    (JERIUNO,    |48. 

GiiRi  (Gaidridiis  de),  4i3.  —  Ville 

Gai'i  r.lDlS  DE  GiRI. 
GlI.IEl.Ml  -i,     l4o.     Vide     (jlILI.EI.- 

>n  s. 
GiMcoLDis,  sei'vns,  i59. 
Gi  ^«E^ol.Dls,  73. 

(jlWDOBERTtS,  teslis,    I7. 

Gdkdulfooebtis  {Gaiidicourt ,  Oise,  c"' 
fie  IMIr-Églixe,  c°"'th  NeuiUy-en- 
Thelle),  18. 

GiiMARiiis,  nionaclins  S.  Germani  di> 
Pratis,  53. 

leslis,  120. 

Gli>TERllS   DE  VlTlilACO,    33  I  . 

GiMiuBDis,  nionaclius  S.  Germani 
.le  Pralis,53. 

diaconus,  90. 

GuoiMS,  servns  S.  Magloi-ii,  971. 
Glviz  (Odo  de),  333. 
GinvABA,  53. 


H 


Haabertes,  147. 

Hadoeres,  leslis,  71. 

Hadvidis,  54. 

Hadtisa,  abbalissa  Sancti  Eliijii,  i53, 

i54. 
Hadïise  doniiis,  397. 
HAE^nl(:u.s,  i44,  i4f).  —  Vide  Hen- 

BICES. 

Haimebicls,  53,  9(19,  234,  398.  — 

Vide  AiMERiciiS. 
Haimii,  Aemii,  Haïmo  vel  IIeïmo. 

abbas  S.  Ma{;lorii,   i39,   i35. 

decanus  S.  Crucis  Aiirelianen- 

sis,  1  27. 

decanus  S.  Germani  Anllssiodo- 

rensis,  i45. 

levila,   139. 

rr.ilc's,  1  18. 


lliiMo,  monacbns  S.  Germani  de  Pra- 
lis,  53. 

jirior  S.  Elij;ii,  398,  'iio. 

siK-i'enlor  Pnrisii'nsis,  i39. 

leslis,  370. 

IIuMoiNus,  monacbns  S.  Germani  de 

Pratis,  53. 
IIainrices,   195,  i39.  —  Vide  IIe.n- 

RICIS. 

IhiBicis.   nionaclins   .S.   Germani   de 

Pralis,  53. 
Haibikgls,  monacbns  S.  Germani  de 

Pralis,  53. 
tfviRoviLi.A  ( VVilleImns  de),  iTili. 
IlAMALRiers,    443.    —    Vide    Amaliu- 

crs. 
Hamelina,  45o.  —  Vide  Emelina. 
Hannercubt  (Robcrlns  de),  307. 


IIlVRlClS,     l53,    l8'),    l85,    909.    — 

Vide  IIevbigis. 
HiRCiiERiis,  39G.  —  Vide  Abciierius. 
llvRciiEBis,   399,    3'i5,    4i8,   459. 

—  Ville  Archebics. 
IlARiinADES,  cancellarins,  118. 

lesli'i,  7  1. 

IIarduims,  leslis,   1  32. 

Habe\c  (Adam),  45g. 

IIabiboldus,     episcopiis     Anlissiodo- 

rensls,   30,  5o;   Heibcoi.di;s,   5i  : 

IIeribodis,  59. 
IIabistaeluim  {llérisliil ,  IMjpqiio),  3r. 
IIaruîim  clausnm,  4(i(i. 
IIaemlfis,  levila,  139. 
lluu'iN  (Roj;eriis),  459.  —  Gf.  Ar- 


lli 


j,  fiater  Oviardi,  2  1 


50:^ 


CAU 


Hasabius,    vide   Ror.ERTis    H\sAr.Di;s. 
Haï  CERTiTii.LAri];,  i  Nj.  —  Viclo  Alueu- 

TIVlLLUIi;. 

HviiEEr.vii,Er;s  ((juiilo  (II'),  600,  fiii\, 

h»9.. 

Jl  u  iiF.nni.i.AnE,  18G.  —  Milo  Aldeh- 

TIUI.l.MU:. 
Il  ^\1III^    LA   (JABI.AMIE,    'lyT). 

Havi^^,   iixur   fliijjciMis    filii    (jaiiiPiii, 

IIaïmo,  iiN.    \^^-.  —  Mil'  IIauii). 
HizuijiA,  ijuji- lUIiilli  U.'lir^ili,  iC5, 

iliG. 
Hecelims,  toslis,  i.'iS. 
Hedeensis,  i3u.  —  Ville  Ediensis. 

HeIMO,   5:i.    —   Vi.ll'   HllMO. 

Hejm;!!:!  >,     1  1  G,      1  iS,     1  ?i  1 ,     1  ."il, 

I7O.     11).".,     ■>.)!,     jciS,    S-jH.    — 

Vidu  IIemucis. 
HEinBOLDis,     o|iiM:npiis     Aulissimlo- 

rcnsis.  5).  —  Cf.  HAr.iiioi.Dis. 
Hi'.LDAiDis,  cancellnrius.  ()(i,  ij-,  — 

Cf.  IlaiioDis  l'I   li,D(ii.nrs. 
Heldevudis,   coiivprsn    S.   M.iiliiii   df 

Caiiipis,  .'î."i  1. 
HELDEi.inii  s,   17(1.   —   Vide   llauE- 

(,  \nii  s. 
Heldicep.tis  (lleuilicuwi ,  Soimni-,  r"" 

rie  Roisel),  007 
HELDiEnrs.  Inloiiiehiriiis,  a.'î-j. 
HELiinn:s,  ser\Ms  S.  Mjiiiiii  de  Cani- 

pis,   1 .37,  1  '1 1 . 
Helias  vol  Elias,   episcopiis  Tricas- 

.siniis,  3(i,  So,  5i. 

s.-irrista  Majoris  Monasteiii  \el 

l>.  \l,iii,e  di;  Canipis,  3-17. 

lli:i.iNAMii  s,  a.")8.  —  Vide  Elimmiis. 
IlELisAiiEiii ,  '1 1 '1 ,  hi'i.  —  Mde  Eli- 

i-AUETIi. 

IIlii-~li>,    irioiia(lm>i  S.    C'nnaiii    dr 

l'r.iii..  .-.:î. 

Hlllims,  .-,',. 

Helllims.  ;!()(),  37'!.  —   \  ide  IIei;- 

LIIM  -. 

Hei.mei.u  m  s   vid   IIelmi.ai m  s,  lid(dis 

IIllm..im>,  Icsiis,   i.'ia. 
IIkimiu^.  iiMii-  Anii's,  'iSd. 
IIli.vim,  u\.)r  ll.i.;onis  de  Meiihder, 

IIelvuui-;,  T).'!. 

11elïsem)Is,  .")'i. 

Hemceutis,  episeopus,  lut. —  (!('.  En- 

MEMIIEIITIS    el    llLIlIlEnTI  s. 

IIkmmli.im -,  palT  Ilirluirdi,  /io3. 
llKMiie  I  - ,   ii(|.  —  \  idf  IIlmiili  s. 
Ili;\  MIDI  s  Cns-E,  serviis,    1  (17. 
IIlmuii  -,  laiiiiiliis,  .'io.'i. 

IIkMIICIS,  llAEMillMS,  IJAIMllelS,  IIaN- 

r.ir.Ls,  IIkimiici  s  vel  IlEMniccs. 

aiTliilliai-miiis  l'arisii'iisis,  lyK, 

ao'i ,  21.'),  ai(),  217. 


TLLAiRE  gi-:m:ral  de  paris. 

,  ariliiepiscopus.  Si.  —  Lej'e 


Henkici 
Hervfis. 

andiii'pisropus  Remensis,  iiS. 

arcliii'pi.soopusSeiioiiciisi?, 2.3o, 

a.'ia:    —   ejiis    epislola     ad    Sle- 

|ilianiiiii,  ['ansieiiseni  episcopum, 
a.'ia. 

(■.iiiil.ilor,  ;?a8. 

eiinoiiiius  l'arisieiisis ,  vide  Hex- 

nieis,  Inder  régis. 

canoniciis  S.  Vicions,  417. 

cardinalis  tiluli  Sanclorum  Ne- 

r,>i  et  Acliillei,  876,  .388. 

diacniiiis,  caiioiiiciis  Parisien- 
sis,  1  i '1 ,  i/i(j;  \ocaliii'  IIehiiicls, 
i/iô. 

ejùscopiis  lîelvacensis,  ;j."i7. 

episcopus  Silvanecleiisis,  /laf). 

raraiiliis  episcepi  Sucssionciisis, 

/loi,  'ma. 

liliiis  Baldiiiiii,  6aa. 

liliiis  Eidrliei'ii,  i.'ii. 

fdius    Giiidonis   de   Hauheivi- 

Irrs,   'icio. 

iilids  l'rielle,  3(fH. 

lilitis  Rolbcrli,  l'ii. 

lilius  Teelina',  .3(i5. 

IVater  l'ejjis  Liidovici  VII,  ablias 

.Sancii  Dioinsii  de  Carcerc,  aii, 
a()6;  —  caiioiiiciis  Parisiensis  et 
sididiaCDiius,  980,  381,  2()6. 

frater  Warini  clerici,  11  S. 

Iiospilalarius,  A'ia. 

leprosiis,  3/17,  Stïg. 

iiiajnr,   17G. 

miles,  118. 

presliyler,   'iG3. 

presliyter  de  nuel,  3/io. 

pii.T,     canonicus     Parisiensis, 

a'1'1,  a,J3. 

|iiici-.  canoiiicns  Saiiclie  (i'aio- 

xrUr,   ,.58. 

siilidiacciniis,  27'!. 

sididiaiMinus,    canonicus     Pari- 

si-iisis.  ....:;.  ,,3G. 

SMl.,liar,.nns.  canonirus  S.  (ie- 

novi'la',  I  711  ;  piisli'a  diacoiins,  aoa, 

leslis.  :îgg. 

trsiis.    'inl. 

viatei-,   Ao.'i. 

IIemiicis  I,  lex  An;;liirnin,  17G, 
a  08. 

IIenric.i  s  I ,  rex  Erancunnii ,  8.'i ,  i  i  '1 , 
I  I  ."1,  1  I  (i,  117,  11^,  1  I J).  I  an  , 
lai,  laa,  la'i,  la."),  laij,  i3o, 
1  3a  ,  1  'i3  ,  a3g.  —  Piivilcjjia  cjiis 
pio  erclesia  Ko.ssalen.si,  117;  Pari- 
sieiisi,  118.  lao;  S.  Genovefjc, 
1  1 G  ;  S.  Majjlorii ,  ]  1  /i ,  1 1  5 ,  1 1  ()  ; 
B.  Maria'  Silvanerloil.sis,  1  17; — pi'O 
fniidatione  cœiiobii  S.  Martini  de 


Cainpis,  1  aa;  —  pro  servis  S.  Gei- 
iiiani  de  Pratis,  1  31. 

llENlilCrs    AURELIA-VENSIS,    328. 

BoN.NELLlS,    608. 

DE  Faiel,  45  1  . 

DE  FeBRARHS,   382. 

Klandrensis,  2yi. 

DE   FOMENETO,    29  l. 

Leo.^ei.hs,  383,  39;),  627. 

Lo  lÎERtM,   i53.  —  Cf.  He\- 

RICES    LoTlIiRlNGl'S. 

LOTIIARINGLS,    l8'l,    l85,    l8(i, 

199,    201. 

DE  Meml,  /i5i. 

MoRELLlS,    /ia3. 

lUsELLLS,    195. 

Testez,  io5. 

Heriieriis,  canonicus    B.    Maria>   de 
Cainpis,  327. 

diacuniis,    canonicus    Parisien- 
sis, 3cii,  3/18;  idem  l'nrle,  aSo. 

episcopus,  5o,  5i.  —  Cf.  Ei:- 

lIEMIlEimS. 

filius  Jolianiiis,  io3. 

lilius  Odoiiis,  197. 

•  levila,    canonicus     Parisiensis. 

97.  102,   lo.'i. 

sacerdiis,  (anonicus  Parisiensis, 

168,  198. 

sulidiaconus,  canonicus  Parisien- 
sis, 3oi,  37/4;  idem  forte,  280. 

leslis,  iSa. 

DE  BosEiiAM  (Magister),  '129. 

BiinciiEZ.  '180. 

CuRTts,  '180. 

DE   OrLI,  32'l. 

DE  PoME  IsvRE,    137. 

DE  RoSSlACO,  23'l. 

Tisons,  'i55. 

DE   ViLERS,    I  '1  1  . 

Herbodus  (riislelierlns),  'i5'i. 

(Guiardus),  i'i5i. 

Hercuevradis,  3i.  — Vide  Erciiev- 

II A  Dr  s. 
IIeiiembi  nf.is,  5'i;  IIeremh  R(.is,  i3fi. 

—  \  ide  Erembi  BUIS. 
Hergotus,  testis,  128. 

teslis,  'io3. 

Hebibodls,  59.  —   Vide  Habiboldi  s. 
Hericcs,    202,    a58,   27^1.  —  Vide 

Herricls. 
IIeriomic.em  ,     iC5.    —    Vide    Ebi- 

MlCl  M. 

IIerimanms,    (il).    —    Vide   11erma\- 

NLS. 

IIerim  uurs,  5'i. 
IIerii  s,  ceipuis,  1  aS. 
IIebiveis.  7G,  81.  —  Vide  Hervels. 
Herlebaidis,  testis,  201. 
Hebleroldi  s,   serviis  S.    Martini    <le 
Canipis,  1  '1 1,  1  3i. 


IIerleboldus,  loslis,  i  '17. 
Heblewints,  a8i.  —  VideHERLuixcs. 
Herlcindis,  201.  —  \  ide  Hebluims. 

HeBLUMS,  EllLlIMS,HELLllMS,HEn- 

LEWiNCS  vel  Heiilundis. 

diaconus,  caiionicus  Parisien- 
sis,  a5o,  aSo,  2S1,  agG,  ayS, 
3oi,  3o2,  3i8,  3Gi. 

filius  Aalanli ,  l'i". 

filius  Ht'ljfoli,  i-'i^,  lii. 

fréter  Gallerii ,  'io3. 

nepos  Flolierii  inililis,  lôo. 

nepos   Gilduini  aliijatis,  aôo, 

33o. 

pi-dagogus  Ludoviri  VII,  1 5 '1. 

178,  i8i,  185,  18G,  igG. 

puer,     canonicus    Parisiensis, 

3oi,  37!!.  382,  'i32. 

puerulus    Sancli    .Martini    de 

Campis,  201. 

sorviens,  33 1. 

deCastaneto,  1 '18. 

Herua>di  domus,  37!. 

HERMi\.MS,HERIMANMS  vel  HeRMAMS. 

episcopus  Nivernensis,  60. 

marilus  Beatricis,  i23. 

S.  RomaiiiP  occlesia;  subdiaco- 

nus  et  notarius,  389. 

DE  Clichiaco,  .'123. 

TErTOMCcs,  '101. 

Hersiengardis,  ^79.  —  Vide  Ermen- 

GARDIS. 

Hermensendis,  sanclimonialis,  jôi. 

Hermebis,  serviens  Sancta?  Genovefaî, 
4o5. 

Hermcndis,  servus,  211. 

Hebnaldis,  333.  —  Vide  Ernaldis. 

Hermsus,  33 1.  —  Vide  Ermsiis. 

Heboaldls,  sacrista,  3(jS. 

Herriccs,  diaconus  ranonicus  Pari- 
siensis, 145.  —  Vide  Henriccs. 

sacerdos,  canonicus  .S.  Victoris. 

33 1. 

subdiaconus,  canonicus  S.  Ge- 

novefae,  202,  258,  27^1. 

subdiaconus,  canonicus  S.  Vic- 

toris,  33 1. 

lestis,  i5o. 

HbBBIARDIS  de  VlTBIACO,  33 1  . 

Hebsexdis,  mater  Gnillelmi  Maliis- 
cioni,  ioo. 

uxor  Ojjeri ,  '179. 

Hersem,    usor    Dro'jonis,  3()G. 
Hebcs,  pi>calor,  3io. 

Hebveics,    281,    326,     438,     i5.'i. 

—  Vide  Herïeis. 
IlEBVErs,  IIeriveis,  Herveiis  vol  Her- 

VIIEIS. 

abbas  Majoris  Monasterii,  iGG. 

-^—  arciiiepiscopus  Remensis  et  Ca- 

roli  Simplicis  cancellaiius,  81,  8'i. 
■ cambellanus,  i5'i. 


TABLE    \LPHABI:TI0UE  DES  MATIERE.S.  .",03 

HlLTlKjF.RllS.     l3(i.    Vide    IIlLDEGA- 


Hervecs,  clericus,  iVater  ISurciiardi  de 
Monleniorenciaco,  438. 

frater  Galteriicanonici,  SaG. 

fral.T  rinl.erli,  454. 

notarius,  7G. 

prc-bvter,  'i54. 

puer,     canonicus     Parisiensis, 

i65. 

subdiaconus,  canonicus  Pari- 
siensis, a8i,  2f)G,  3oi,  3o2,  33G, 
36i,  43n,  457. 

su!)diaconus,  S.   Elijjii  mona- 

chns,  45s ,  4Gi,  476. 

de  ^Iarleio,  127. 

DE  RrPEFORTI,    32'l. 

IIeevheis,  3a '1.  —  Vide  Heraei-;. 
Hetenls,   monacluis   S.  Gerniani   de 

Pratis,  53. 
Heïricis,  leslis,  71. 

HiCUEN,   307. 

HiENViLLA  {Junville,  Enre-il-Loir, 
ch.-l.  de  c"),  i83;  IIïemvii.ea, 
207;  Agenmlla.  1 13. 

HiEBOSOLIM.E,     17'!.     Vide    HlERl- 

SALEM. 
HiERCSALEM  ,       HlEROSOLIM.E,       IeROSO- 

LIMA,       I1IEROSOLIM.E,        IllERl'SALEM 

(Jérusalem  en  Palestine) ,  1 53 ,  1 54  , 
172,  173,  174,  427,  467.  — 
Peregrinationes  ad  Hlerusalem , 
i53,  i5'4,  427,  4G7.  —  S.  Se- 
pulcliri  canlor,  vide  Axsellcs. 

HiLABics,  docaniis  Parisiensis,  yG, 
97,  io4. 

HiLDEALDis,  uxor  Godefridi ,  44  1. 

HiLDEAEDis,  sanclimonialis  Sancti  Eli- 
jjii, ih'i. 

Hir.DEBERius.  ablms  Fossalensis,  io3. 

rex,  28.   —  Vide  Childeuer- 

Tis  III. 

HiLDEBODis,  notarius,  G'i. 
HiLDECRANDrs,  cardinalis  basilicaî  XII 
Aposfolorum,  35'i. 

HiLDEBCRGA,   tCStis,    l49. 

HiLDEFREDrs,  tcslis,  4o,  n. 
HiLDEGAEDis,  filia  Gumboldi,  i52. 

HiLDEGABICS,  lÎELDEi.ARllS,  HlLDECE- 
RRS  vel  HiLDIGERirs. 

episcopus  Meldensis,  Go. 

fidelis  Pippini  régis,  27. 

testis.  71. 

DE  Ijiir.NACO,    17O. 

DE  Greva,   1  3G. —   Cf.   Aldi- 

GERUS. 

Hildegerus,  i3G. —  Vide  IIildei;a- 

BUS. 
lIlLDEMAVNCS.  72. 

opiscopu<  Beivacensis,  3G,  5o, 

5i. 

HiLDERicLs.  filius  Vilalis,  Say. 

miles,  329. 

rev,  2G.  — Cf.  CuiLDERiccs. 


IliLDoDis,     cauci'll.irius    Parisiensis. 

97.   Cf.    IIcLDAl  Dl  s. 

HlLDOlMS.    5?.    Vide   lIlLDllMS. 

HiLDRunr.'i,  74. 

lIiLDRicis  vel  HïLDRici's,  53,  12G. 

IIlLDlINCS     HlLDOINCS     Vel     IIlRDlI>rS. 

abbas  S.  Dionysii,  5a. 

abbas  S.  Gerniani   de   Pratis 

'12,   '17,  '18. 

cancellarlus  ecclcsia>  Parisien- 
sis,  '1G7,  4G8,  473,  475. 

claiisarius,  479. 

— diaconus,   canonicus  Parisien- 

si»,    iG5. 

lamiiliis  .S.  \icloris,  'un. 

>  Magisler  1 .  canonicus  Parisien- 
sis,  diaconus,  395,  399, 4i 2 , 43o. 
457,  458;  idem  forlî  qui  postea 
cancelKiriiis. 

iiKijur,  'iSo. 

mil.'..  Il  S. 

piiHi-,    cunonirris     Parisiensis. 

09  G. 

serviens     Terrici     Huab'i'anni, 

2(15. 

lliosaurarius  Senonensis,  4iG. 

HiLERiAcCM,  35,  5o:  Ei,EBiAi;rM,  90, 

93,  387. 
HiLMERicrs,  monacluis  S.  Gerniani  de 

Pratis,  53. 
lîiLiBEB.rs,  rannacliiis  S.  Gerinani  de 

Pratis  53. 

r^X,      2G.     Cf.     CulLDECER- 

TL-llI. 

IIiLTiiARii  S,  iiiouacliiis  S.  Gerniiuii  de 

Pratis.  53. 
HiMEtRTis,  328.  —  Vide  I\ll]Lr.ll^. 

HlNBERTIS,   iCtH.  Vidr>  ImEERTI  S. 

HiRDiiMs,  agG.  —  \'ide  Hildiims. 

IIiREsius,  propheta,  i-iâ, 

HiRiiiNTRCDis,  uxor  Caroli  Caivi,  Gi. 

HisEME\RDis,  4 Go,  479.  ^  \  ide 
IsEMBARnrs. 

HisENCiRDCs,  398.  —  \  ide  IsESI- 
Bvniit-. 

HiTtRiis  vel  IIiTutRiis,  cancellarius 
Caroli  Magiii,  3  i,  32. 

Hlodovicis,  93.  —  Vide  Lcdoviccs. 

HLOTmBKs,iniperalor,  47,69.  —  Pri- 
vilegiiim  concedit  ecclesi;e  S.  Ger- 
niani de  Pratis.  47. 

ie\   Franrorum,  87,  92,  94. 

—  lioiia  confirmai  ecclesia;  Pari- 
siensis, 92.  —  Fundationem  con- 
firmât ecclesiic  .S.  Maglorii,  87. 

HLrDovicis.  43,  45,  4G,  47,  49, 
52,  55.  Gi.  G9,  70,  87.  94, 
2  I  G.  —  Vide  Li  DOïicDS. 

Hi.iDOHicis,  4o-'ii.  43,  45,  G7.  G8. 

—  \  idi'  Ll  DOUCES. 


iO/i 


CARTLLAIUE  GENERAL  DE  PARIS. 


HoDlEIlNA,  CllgnoillPIll"  Coiiulissa, 
uxnr  Pajjani,  l 'n  ,  •>.3'i. 

deçà  lia,  A  79. 

ilct-ana,  A 80. 

infa[is.   ir,/,. 

IIoLDEBKiin  s,  lilius  (i('()i;;ii,  •il'!. 
IloMiciDiA,    c|ii"    iiiiido    |iuiiianliir   in 

lorra  fî.  Maria',  ;i'iti. 
HoNORiLS  H,  iioiililox  iiiaxiniiis,  -jaH, 

229,  a3o,  •'.■!.,  ■.;ir..  n.-i.S.  — 

Epis(ola  ail  ca[iiliiliiiii  l'arisioiiso, 
235.  —  l'rivilcjjia  aincodil  dclpsioe 
S.  Vii'loris,  228,  aSo. 

Hui'Eno.v  (Josceliiiiis),  ASn. 

HosMUNDiis,   3'j3,   A12,   A.'id,    '1Ô7. 

Vidi'   OSMIÎNDIIS. 

Ho-.ni;i»  (naii.aldus  df),  vid.'  Ilu.s- 
["ITiii  (  liaiiialdii»  de). 

HospiTALF.  ISeat.e  Maris,  3()A,  AoK, 
A37,  458,  AOi,  A67.  —  Doiiuis 
r)ei,  3r><.,  35 1,   A27,  A'j8,   hi\-]. 

—  (laiiniiici  l'arisicii.ies  pmiiiil- 
{iMil  M'  li'ihiiii  |)u>l  iriorloin  siiaiii 
leli.Uiios  lialidms  llciniis  D.'i, 
:Uf'i.  —  CoiilinNrisia  .-11111  liaillivis 
n.'j.is  de  l'oila  lîaiidt-ni,  '1:17.  ~ 
I^'inliardiis,  |ii-ioi- S.  Klijiii,  doniiis 
(■iijiisdaiii  reiisiiin  lialiilais  l)o- 
inns  Di'i  liiliiiil,  '|5S.  Liid.ni 
cm  \ll  i.|-,d.il  ,,.|isiv.mi  jiala  l'"i- 
laiii  lia.wlrni,  .15.1.  M.iiiricii 
i|>isi.,|ii  .li.irla  .1.'  .1. .111.1  |ii\la  Lail- 
drii-iiiii,  'ilili.  —  .SIepliaiii  aliliatis 
cliaila  de  (iiiadaiii  plalea,  A  (il. 

S.  CinnsTiii m,  5i,  iii5. — 

Uaiiial.liis  .•pis...|..i'i  MM  in  li..!-|ii- 
lale  S.  (;iiil,sl..pli..n  j.iia  .aiiilid.. 
Paiisii'iisi  diiriillil ,   1  .'5. 

S.  CiEIWAsIl.   'm  S,    'i3li,   A3i). 

HOSI'ITALIS  IIimtllSdLlMlTAM  .llilllHS  l'a- 

risieiisis,  3(ii,  Ai  5,  'ii(i,  'iVj, 
'i'i3,  'i5..,  A71.  —  .M.'xaii.ler 
|„,pa  III  .j.is  l.,.na.-..iili.iMal,  3(i  1 . 

|'„,iia    .liv.'isa    .-i    ...ni-.'iliiiiliir 

A'i-!,  A7.1.  —  Ciiiii-.irdia  niin  r.ipi- 
lulis  li.  Maria'  el  S.  lieiii^didi .  .!.' 
oraloi'i.i    in    .■.■nsi>a    S.    jii'ii.'.licli 

a;difical(),    '11  5.  I) inn    pr.. 

vin.;n     couiinnlal     .11111     il.ini.'liiia, 

A5...   —  Ma.il>l.'i-  ll..^pilalis   vi.l.' 

()\i,Ti;nii:s,U.i.:iaiii  s  m:  M.iii.m.ims. 

-  l'rmr  in  Callia,  vi.l.'  ;\\si,lmis. 

Ilosi'iri..  (llaiiialiln>  d.'),  ^il.i,  Ali'i, 

''!'.)■ 
l[ovn^■.^^l^,  vi.l.'  OsiiENsis. 

II.IIMIMM-     IIE     (^Al.VUM.lMK.     1  Hli. 

\l.|.'    DsMlM.ls. 

Uiaur.i.i'.Tis,  33,  53.  —  Vide  rv.iiiEii- 

Tl  s. 

II.  Mu.is  Unis,  l.'>lis,  1A7. 
lliB\i,iiis,  cai.linalis   lilnli   S.  Crni is 
in  lli.'i-.is,,l 35A. 


IIuiuLDis,  cardiiiali.s   lilnli  S.   l'raxe- 
dis,  35'.. 

opiscopus  (Isliensis,  37G,  3.S8. 

pie.sliytei',  'i5K. 

llijiiArniis,  37(1.  —  Vi.l.'  lliuAi.iiis. 
Hl'CEnTiis,  alilias   .Sancii   (i.'iinani   .le 

Pralis,  121. 

caiicellarius  re|;is,   1  36. 

— —  cclleraiins,  i33. 

d.'canus,  8A. 

diaconiis,  h-ji). 

episciipns  Silvuneclensi.s.   157, 

IValcr  llam.'liiia',  'i5.i. 

levila,    ranonicn.i    l'arisieiisis, 

I  18. 

iiion.-. clins  Sancii   G.'rinaiii   .!.■ 

Pralis,  53. 

prcsbyter,  21 5.  - —  (il.  HuBEn- 

TUS  SlI,VA\ECIE^Sls. 

presliyler,   canonicns  l'aiisieii- 

sis.   I  18. 

lestis.  1  a 5. 

iiE  Ceuc.i.i,  iGli. 

lit:  Nom;ento,   137. 

Saliens  i\  CONUM,  337. 

SiLvv>ECTENSis,  pposb^lei',  ca- 
nonicns Parisiensis,  209,  21  5. 

IIiiBODUS,  preslijter,  A08. 

HlCBEBTlS,    53. 

HtDO      DE    SaNDT.I     (iLOIlOAl.ne,      llA, 

i(ÎO. 
Iliimi  (Fraler),  3" Ci. 

IhlIllilM'S   DE    Vll,l.AFLl\,    A(l5. 

IliGBEnTiis,  episcopiis  Meldensis,  3(i, 

5 .1 ,  5 1 . 
IIi:(,.i,  5A. 

aldius  Cliiniiicensis,   i3ii.   l'u, 

1  A  ■! . 

alilias  S.  Genovefa'.  A 'A. 

ahlias    S.   Oennaiii    .1.'   Pralis. 

1  n.iinine.  .S5,  KCi. 

al.l.as    S.    (I.'iinani    de    Pralis, 

111  [(;,i//m  rhnsl..  W  ]  noniin.'. 
rninnin  villœ  S.  Gennaiii  Gnin.'- 
lan.l.i  .enc.'.lil,  A7S. 

al.lias  S.in.li  G.'iinani  d.'  Pra- 
lis. \  I  G,illi<,,hi,sl..  VI)  n..îniii.', 
375,  377,  3.^0,  391,  Aii9,  '110, 
A19,  A-J9,  A3n,  AA7,  AA«,  AA9, 
A5(i,  AC's,  AG'i,  /17G.  —  Gliai'la 
.'jus  de  anniversario  siio,  A7G; 
-  de  carpenlarii  oirici.i  Gillelii'rlo 
ruiiress..,  'iG3;  .le  rnns.'rraliiin.' 
eiTlesia'  S.  G.'iniani,  375;  il.' 
doiiii)    ll.ijMinis   Novariensis,   391; 

-  .1.'  lilierlale  roncessa  liominiliiis 
\illa'  .S.  (ierniani,  A119;  — de  iiia- 
Iriniiiuiii  rnjnsdaiii  servi,  A5G;  — 
ilevinea  ,1e  Laas.  AGA. 

-  -   ahlias    S.    Gerniani  d.'    Pralis, 


VI    [Catlia  ihnsl.,  VII]   noniiiie. 
2 '10. 
HiGO,abbasS.  Vincenlii  Silvanctleii- 
sis,  Ao5. 

acolyllius,  3'j3. 

arcliiepiscopus         Tnronensis, 

1  08. 

buticularius,  12 A. 

camerariiis,   25A,  255,   256, 

260,268. 

caiicellarius,  332,  33A,  335, 

3Ai,  3A5,  3A7,  3A8,  35i,  36A, 
365,  368,  371,  386,  390,  SgA, 
399;  —  episcopiis  Snessionensis. 
3nA,  •i90,  Ai.io,  A02,  AiiA.  A17, 
A  A  1 . 

canonicns  S.  Martini  de  Cam- 

[lis,   i3o. 

canoiiicus  S.  Vicloris,  2  5o. 

clericus,  301 . 

■ cognoiiiinalns  Puer,  276. 

cornes,   lui. 

.oiiies,  123  (coiiies  l'oiie  .Mel- 

ienli  ). 

coiiies  Melleiili,  127; —  idem 

forle,  123. 

conies  Parisiensis  el  abbas  S. 

Geruiaiii  de  Pralis,  85,  86,  87, 
98. 

ciiislabulaiins,        uilc      IIluo 

Stbuiu. 

dapifer,    i32. 

decanns  .S.  Cl.id.ialdi,  2A7. 

.liacoiuis,  canonicns  S.   Geno- 

— - —  diix  Francla',  87,  92.  —  Vide 
Ih.,.,,  rex. 

•  episcopnsAiilIssiodorensis,  292, 

293  ,  29A.  —  (iliarla  ejii.'i  de  prœ- 
lienda  iiionasl.'rio  S.  .Marlini  de 
Cainpis  in  e.'cl.'sia  Parisiensi  coii- 
cessa,  2112. 

■  épis.. .plis      Graliaiiop.ililanus. 

■.'A9. 

-  -  .'piscopiis  .Snession.'iisis ,  vide 
Hi.io,  caiicellarius. 

episcopiis  Tr.'cerisis,   126. 

Illins  .\iiles,  'iHo. 

liiiiis  Cliieivin.  328. 

lilius  Garnerii,  282,  3oA  ,  359- 

■ ■  lilius  Girlierli,  A07,  A08. 

lilius  Giieliiii,  2S3,  3oo,  676. 

lilius  Joliaiiilis,  Ao.). 

filins  Odoiiis  .\|;asonis,  A78. 

lilius    Itnllierli   Prancorinn    re- 

.;is,  ,S-,  9S.  \i.l.'  IIii.o,  coin. 'S 
l'arisi.'iisis. 

lilius  Teoderici,  1 '1 1 . 

lilius  Wi.l.iuis  de  Idinis,  Ai)5. 

lialer    Gal.'raiini,     coinilis    de 

M.'llenlo,  281. 
. —    -   liater  Ilnnjjeri,  3oo. 


TABLE   ALI>H\IîI:TIOLE  DES   MVTIERES. 


io: 


Hci.ii,   fraliM-   ro^h  l'iiilippi    I,   ii>(>. 

1  S(i. 

I.iiciis,  if)S. 

in^'iralor,  ù  1 3. 

miles,  397. 

nionaclius  S.  Gormani  do  Pra- 

lis,  '110. 

nolaruis,  81. 

notariiis,  '110. 

l)ra;po<ilu<  S.  Eligii.  lô'i. 

pi-esliy ter,  SaS. 

presbyter  ecclesi.c  Sancti   Jo- 

liannis,  aaj. 

puer,     canonicus     Parisieiisis, 

139;  —  idem  forte  qui  postea  sul)- 
diaconii?.  i4'i  et  s. 

puer,     canonicus     Parisiensis. 

37  'i ,  38:! ,  3g5  ;  —  idem  forte  qui 
subdiaconus,  '168. 

rex  Francorum,  g4,  g5,  9C. 

97,  98,  1 1 '1 ,  11 5,  356;  anlea 
dux  Francia",  87,  92.  —  Eccle- 
siaruna  bona  confirmât,  g'j.  —  Pri- 
viletfiuin  tribuit  ecclesiœ  Biirgu- 
liensi,  97;  ecclesiœ  Fo?satensi.  95. 

sacerdos,  176. 

serviens    episcopi    Parisiensis. 

serviens    Terrici     Guali^anni, 

subdiaconus.  118. 

subdiaconus,  canonicus  Pari- 
siensis, ]  'l'i ,  i45,  lifi.  198,  30 i, 

2  I  fi ,  2 1 7  ;  —  idem  forte  qui  antea 
puer.  iSg. 

subdiaconus,   canonicus    Pari- 

si'-nsis.  .'1O8;  —  idem  forte  qui 
puer.  37 i  et  s. 

supprior   Samti    Peiri    Fossa- 

lensis.  398. 


Ill..o.tr-stis.    ,  ;:,. 

DE   A>ETO.    l5l. 

DE  Ar.EMS.  307. 

Bakdolis  vel  BAr.DiLFis.    Si. 

1  'iii;  —  idem  forte,  l't-. 

BiBENS.   ioo,  ioi. 

DE    Campo   Flocido,   diacotuis, 

canonicus  Parisiensis.  3o;!,  323. 

DE    CïSTBO     FoRTI,    4oO,    /|  0  1  ; 

vel  (^^STEl.I.<)  FoiiTi,  !i6i.  !>62. 

DE  CuRo,  hoa. 

DE    Creceio,    dapifer  Pbillppi 

rejïis,  lO'i. 

DE  Crethiaco,  3o5. 

DE   FEIiRiBIIS,   382. 

DE  GlSOBCIO.    27"). 

Lvpis,  frater  (iuidonis  buticn- 

larii.  392. 

Magncs.  de  Calliaco,  'ii'i. 

\1azi  e.  .'179. 

\lELI.ETE\srs.   ini. 

iii:  Mezimo.  iG(i. 

DE   ^[0LLE^C0.    291. 

DE    MoMELER.    2  13. 

NoTARiE>sis,    lanonicus    Pari- 
siensis, 3g  1. 

DE  .\0VO  (^lSTELLl),    127. 

Dt  Oo\Z.  3.'>g. 

PlELLlS.    1  '18. 

DE  l'is.  .  .,  diaconus,  27'!. 

DE   PlSHCO,    128. 

DE  lll'i  \0Ti,    l8il. 

Bl  FIS.    1  18. 

Birrs.  iSo. 

Sailenriev.  329. 

DE  s.  (!lodoveii.  i.")'i. 

DE  S\ii.  .  .,  subdiaconus.  27'i. 

■ ■  DE  S1RCI.E10.  3G2,  io5. 

DE  Sercelli,  canonicus  Sancti 

\ii'loris,  'loi. 


II11.IJ    DE   .SllRDAVALLE.    128. 

.Straco,   constabularius .   170. 

17,').  180,  18a,  i83.  ]8.T,  186. 
189,  191.  ig3,  ig.'i,  200,  301. 
2o3,  aolj,  210,  3  11,  21ÎI,  218. 
319.  322.  227.  235,  236,  25i. 
255,  256,  afio,  263.  268,  269. 

Truio,  201. 

DE  Vale.ntov,   i5'i. 

DE  \^  ARE>>i .    1  i  1  . 

IliLBERTis.    arcbidiaconus    Silvanec- 
tensis,  128. 

HniRÏLDrs.    IIlMEAlDlS   V'I    HlNCBAI.- 

»rs. 

diaconus.  p.  33 1. 

episcopus.iutissiodorensis.  157. 

,89. 

leslis.  97. 

IIlMBAlDlS.     iSg.      Vide     HlMEVE- 

DCS. 

HoirBEDCS,    subdiaconus.    canonicus 
S.  Genovefae.  ifiq. 

HlNCBALDES,   97.  \ii|..    lllMElLDls. 

Hi-Ni-iiEBirs.  73. 

H1M.ER11S.  i33,  iCfi.  —  Vi.l.'  Hi\- 

GEBIS. 
HlNGERlS,    HL\f.EBIlS  vel  UMiERl>. 

■  filius  Girebni  et  fral^r  Hujjoui-. 

279.  280,  383.3o(7,  /.75. 

paterPolri,  16G. 

piscium  venditor,  339. 

teslis.  i33. 

IIivoLDCs,  canlor  S.  Eligii.  'i3'i. 

sacerdos.  ^58,  '176. 

HiTDii.   lestis.   97.   —  Cf.   L'do.   sa- 
cerdos. 
HiTO,  senescalcus,  1 'i5. 

HtEMV11.LA.    207.   \id'^    HlEWM.I  1. 

HïLDRicrs.  canonicus.  126. 

HïMCERTl-.    '172.    Vidf  ImI-.EBTES. 


Iacintis.  rardinalis  S.  Maria'  in  (>os- 

mediiL.  37r).  3S8. 
Ibruccm.  212.  —  Ville  hRiAcrw. 
Idilberiis.  82. 
Idonca,  u\or  (jiiilloluii  de  Garlanda, 

393. 
Ierosolima.  ^127.  — Vide  Uiebisalem. 
laERosoLiJiE,  173,  -'1O7.  —  Vide  Hie- 

RISILEM. 

lllERCSALEM,    172,    173.   17').  Vid<' 

HlERlStLEM. 

Ilahics,  97.  • — ■  Vide  Hilabies. 
Ildebrandis,   35 'i.  —   Vide    Hilde- 

BRANDES. 

lLDOi,DEs.teslis.97.— VideHELDAUDEs. 

IjIBEBTES,  lllSIBEETCS,Hl.MiERTtS,  IIïAI- 
EtRTlS. 

episcopus  Parisiensis,  8'i  .117. 

Cartul.  —   1. 


118.     !20,    122,    123,    12i.    itiN. 

—  .'^.  Ge.irgii  allare  in  Villa  N.na 
c'wic'dit    rnoiiastt'rio    S.    (jerniani 
de  Prali>.  1  17. 
Imbertis,  liliu<  Alsendis.  028. 

prior   .S.    Lazui,   453.    i55. 

^72.  — Cliarta  de  lerra  Anliqiiino 
concessa,  673. 

testis,  437. 

Immimtates  concessa;  eccle<iaj  l'ari- 
sieiisi,  34,  80,  3o4,  a'»);  — 
S.  Dionysii ,  11,  12,  1 5 ,  (io ,  1 07  ; 
—  S.  Eligii,  190:  —  .S.  Germani 
de  Pratis,  5,  39,  378;  —  S.  Ma- 
glorii.  88;  —  S.  Mederici,  86. 

hciiADis,  episcopus  Parisiensis,  38, 
'10,  '11.  4  3 ,  4  '1 ,  4  5 .  '1 0 ,  49,  5 1 . 
58.  —  Ecclesiic  Parisiensis   bona 


tapilulinu  inter  et  opi-copiuu  rlivi- 

dll.  4.|-5i. 
IscisoR  (Guilleimusi,  393. 
i.scRixrs.  teslis,  17. 

InDICTIM  (le  l.Pltdlli,  21  4.     >:)li. 
I\GtnRu:s.  monachus  S.  Gerinmi  d.' 
Pratis,  53. 

iNUEEARDiS,     .EnGELARDI  S       Vel       Em.K- 
HRDES. 

abbas  s.  Martini   de  Carujiis. 

125,  ia6,  128,  i3o. 

sacerdos,  97,  lo'i. 

Ingelbebtes,  72. 

marescidcus,  48u. 

serviens  Bealœ  Maria'  de  Gain- 

pis,  4i)3. 

DE   AXTOCMACO.    343. 

DE  Lauco.  I  4s!. 

64 


■)0G 


CAUTULAUil':   GEiNKliAL   DE   l'AllIS. 


l'.Giii.imiMS  m:  AmucM  li.o,  .'i'i:!. 
l.VGELViNUs,  ciiiMciiiis  l'iirisionsis,  Iki, 

70,  8:!. 
Inceneldis,  ^illll  liiiionialis,  \^>'i. 

IvOENI.l.flS,  I'^(.i;\l  I.ILS,   Im.KM  I.I'1I1S. 

piclm-,  ,:.',. 

|iinnTii;i,     i'>:     l.iiliiiihiiiiis, 

'  ''7- 

IcNlis  '■'''■ 

l>r.FM  i.nils,    ij'l.    —  Vi(li>    Kl.liML- 

rus. 
1m;ii.iii.s,    i'|ji'.i  npiis    \:i|crilinMs,    l'i. 
hcii.viMs,  C.ç),  70.  —  \\i\e  IvctLvi- 

l\i;(iiii:r.Ti  ^.  iihmkii  luis  .S.  (lornioiii  de 

l'raiis,  :,;i. 

I\(;ni'.niii  s,    iiiiinni  liiis  S.  ( I.Tiiiiiiii  (Ir 

l'raiis,  r>:;. 

l\(.OLno,:i  mis,  vilhi,   ]  S. 

I.VGRA.NM  S    Itl  rUIll,    •il)7- 

l^^flcn^s  l(.  piinlirox  maxiiim-,  ■.'.'■U'i, 
a.'iK,  -..'m.   ■.fio,  ..,,/i;i,  a'iCi,  -j'iS, 

■171.,  -71,  -i^."),  .'iôS.  -~  liona  ciiir- 
linii  I  (cdrxia'  Fossalensia,  lîTj.S; 
rc.li-si.f  Mdiili'i  Marlyniin,  l'Ôç,; 
crcli'sia'  l'arisii'iisis,  :!()7;  ccclcsin- 
S.  Crniiaiii  ,1c  Pruli.s,  -J-'il'i;  l'Hu- 
M.r  S.  \hirlliii  lie  Ciiinpis,  2ri7, 
■'.H:>;    cfclçsiM'     S.    Vicloris,    -'il, 

2.")(/.    —    DolM    illl    OMZUIL.'    Illl'dn-" 

■  ■i-i'li'siir'  S.  Viricil'is  faclii  Cdiiliniial , 

■'70.      EpisloliP     ('jus      (11'      llfll' 

TImiiii.i' piloris,  a^iç),  aôo;  d.' in- 
Iciilii  I"  iii  li'n-is  S.  (jenovefa',  23l~l; 
ili'    prirlii'iiilis     S.    Vii-loi-is,    -i/lCi, 
■.(■,7. 
UsviA   {l'iV   ,!<■    la   (M).   A.'i,  I  lO, 

.,,:,,  ;i:i7,  ;iS7. 

(i'i,  •_•:!(;,  •..!().  -'m,  ;(:i(i.  —  \ 

Ciiînlo    C.ih"     l'fsliluitiir    ocilcsia- 
l'ariMiMisi,  H'i. 
l.,M  II11VIU.S,  (D.mw),  o. 


Isui:,  loslis,  So. 

IsAUEI.S,    /|.S(I. 

IsAMnAHDlS,     'l.'lK.    \  id.'     UlvMDAR- 

Ison.is,  :f,  '1.  —  Vide  IssiAci;>. 

IsliMOMIllI  s.  IhsEMBtBDlS,  IsWlIÎAllDI  S, 
vel    IsEMIABDlS. 

al.liu.s    s.   (iHiiiKiiii    ilr    l'ralis, 

Kl.diclio  iiiilili  Irirani  tuiicvdil  ad 
riMi-iiiTii,   l 'if). 

rlauslil'ills,  If/ij. 

priiir  S.  l'i'tri  Kossaleiisis,  .'!()><; 

deiiidr  pi  Mil-  S.  Elijjii,  !ii!\,  .'loX, 
'ilii> ,  '17.'!.  —  Cliarla'  l'jus  de  liciiiis 
Teiii|di  lu  eensiva  S.  Eligii,  'i.'i/i; 
di'  (■oiiipiisiliiiiie  cuin  iloiiio  S.  La- 
/aii  l'aila  de  qiiadaiii  ceiisiva,  'ilio; 
de  ciiniposilione  diiii  S.  \  ictoiis 
e.drsud- vlneisapudSaviaH.  /17.".; 
de  dellio  anle  S.  l'elri  de  linlius 
eoclesiaiii  siia,  'iTiS. 

IsENDAIlDllS,   i.'f-i,  'i3/i,  '17;").  —   \  ide 

lM.\lb\.  111  s. 

I.-iin  puleslas,    SS,  ,|,|.  —   \  ide  Is- 

lMo(U,illllll.sde),    l'vy. 

is|.u,iiis  villa.    iS. 

IsMvco  (ISayiiaudiisde).   /|(i^i. 

IsMMis  (Issii.  Sniw.  <■""  (le  Sn'iiu.r), 
i:i:i:  Eissi,  'i'i;i;  Isuiacis,  -a,  h: 
Imiiia  p"le>las..S!S.  ().|;  Ysuci  pu- 
leslas, NS. 

IsrïM'INsis    paj;iis,    1  S.   —  (il'.   Stam- 

PF.NS1>. 

Imi  vel   Yve. 

aeiiljllius,   eaiiiiiiieus   l'ai'isien- 

sis,    lo'l. 

ariliidiaioniis   l'ai'isiensis    |1|. 

i-.S,  i.ij;  idem  loi  le  ipii  siilidia- 
rniiiis,    ]  1  S. 

airliidiaenniis  l'aiisieiisis  |ll|, 

eç).'!,  3i|N,  :iûi,  •■!(i-j,  .'i'iS:  idem, 
iil  videliir,  tpii  diciliir  diacuiiiis, 
at2(i,   'iVi,  'ihli. 


Ivn,  canoiiiciis  l'arisieiisis,  s'i'i:  ilia- 
(onus,  2a;i,  00 G.  ■>:).'(.  —  01. 
Ivo,  arcliidiaconus  [  II]. 

rleiicus,   'lo.S. 

(Ii'iieus  lieaK-e  Maria'  de  Cam- 

p.s,:i',7. 

COllies,    1  1  8. 

COipillS,    LJ!. 

episoipus     Carnolensis,     iSj), 

l'ici,  i.ji,  i5'i.  105,  i.')7,  ).")8. 
i.'jf).  170,  i8'i,  189,  igl).  — 
Epistoia;  ejus  ad  Uaiiiiberlinn  ar- 
ciiiepiscopuiii  de  eleclioiio  Fulconis 
episcopi,  1,").");  —  lie  pleclione 
Galterii  opisropi,  i.")8;  —  ad  Fnl- 
coneui,  decamim  l'ai'isienseni,  de 
ipiadam  iulerdicli  .senteiilia,  iji: 

—  ad  l'asclialeni  papam  11,  de 
•  ialone  episcopo;  —  ad  Richeriniii, 
arcliiepiscopuin  Senonenseiii,  de 
eleclione   riuillelmi  episcopi,  l'io: 

—  ad  Urlianiim  papam  11,  de 
eoileiil,  i3();  —  ad  Vnlfjriiuiili  el 
•Sleplianuin  arcliiiliacoiios,  de  elec- 
lione Fiilioiiis  episcopi,   i.")'i. 

episi-opiis  Saifieusi.s,  laO. 

liliiis  noLiet'li  Briiiielli,  'io3. 

panelariiis,  V)S. 

puer,     lauonicus     l'arisiensis, 

ili.'). 

.«ulicanierarius,  la'i. 

sidjdiacoiuis,  canoniciis  l'ari- 
siensis, 118.  —  V,\.  Ivo,  arcliidia- 
couus[l|. 

DE    (InxrUVi.     '1.')  1  . 

DE   (ioM  l.lvNZ,     1  liCl. 

. Lacoim;,  .iCi.-i. 

RoTl  .XDH.I.I  s,    ^l'U|. 

Saceiidos,      paler      Haniejiiia'. 

hiu  .  vid.'  JMIlAei  M. 

hiiKMM  i!n;,.S,,„r.r-,lry,llcjniJ), 

S(i,    •>i7,    .■i->7,     li\'-\:     Idbiacim. 

■j  1 -1  :  Imi,  i!:>0,   r!.")3.  —  Ecclesia 

S.  IV'lii,  ;i.'):i. 


Jesse,    episcopiis    Aiiiliiaiionsis,     .'{(i, 

."lO,    .')!  , 

JoA^^Es,  8(i,    l'iS,   1.57,  Sa.'t,   ;i(;8. 

—  Ville  JoiiAXM.s. 
.loD,  clerii'iis,  hh'A. 
JocELMCs  lii.oAinrs,  htit. 

JoCIDS   DE   I.OVIIOMIS,    'l()7. 

J01IAKNES,  fl'l. 

alilias  l{au[jesii,  '107. 

—  arrliiepiscopus  Toietanus,  ;i7(). 

camliilor,  'i.'i7,  'i5r>. 

ranlor  .'s.  Eli;;ii,   'ilio. 


JoiiANXEs,  rardiiialis  el,  liililiolliecariiis 
ecclesia'  lioiiiaiia',   1  97. 

cardiiialis  liluli    S.    Aiiaslasia', 

3.")'i,  .■(70,  ;i8S. 

carilinalis    Saiiiti    (;iiiysoj;oiii, 

•23o,  .-isri. 

diai'oiius,  caiionii'iis  Saiiili  \  ir- 
ions, .'Cil. 

diaroniis  raidiiialis.  1 'i.'i. 

— —  decamis  l'arisiensis,  i.'i'. 

dispensalor,  '1.37. 

episcopiis  Arelaleiisls.   l'i. 


JoIlA^^ES,     episcopiis    Aureliancnsis 
1  .")7,  1  70  ,  i8'i ,  189. 

episcopiis  Lejjioiiensis,  .■>7(i. 

episcopiis  Lucrensis,  876. 

episcopiis  S.  Maciovii,  319. 

episcopiis  Sij;iiiiiensis,  37(). 

niius  Alderada',  81'). 

lilius  r.larenilialdi,  'l'j3. 

lilius  'irimodi,  873. 

lilius  llenrici  Morelli,  'ia3. 

l'raler  .S.  l,a/ari,  '173. 

IValer  Wiilonis  coinilis,  307. 


TVP.LE   ALIMf  \BKTI0L1E   DES   MATIERES. 


507 


J(iin\\i>,  hospil.-il.Trius.  'no,  .'iNn. 

ini  liisusS.iiicIi  Mïirliiii  (leCaiii- 

pis.   ,.„S. 

li'vila,    canoniciis    l'arisiensis, 

i(;:{,  16'),  ifi8,  iGt),  iij8. 

marescalliis,  /i")'). 

miles,  1  iiS. 

miles  Tompli,  'liii. 

rDonaclms  Sancii   <leiiiiaiii   do 

l'ralis,  '1 10. 
— —  monacluis   Saiuli    Mai'liiii    de 

Oampis,  3^19. 

nojjociator,  i<i. 

nepos  abbalis,  A80 

nepos     Alexaiidri     papa'    III, 

3(18. 

pa|ia     XVIII,    10."),    106.    — 

l'rivilcjjium   ejns   de    llospilali    S. 
Cliiislopliori,  1  o5. 

parmentarins,  hSo. 

pal(M'  Hii(;onis,  /4o3. 

pnPceplorTeni[ili  Parisiiis,  io;). 

prœposidis  Majoiis  Jlonaslerii, 

3.7. 

presbyler,  1  'j  i . 

presbyter,  i45. 

presbyler,  SaS. 

presbyter,  A 58. 

presbyter  S.  Landeriri,  /ni). 

pTesbylrr    S.    l'elii   ad   Boves, 

.'i-îS. 

•  puer,     caiioiiii.U'^     l'ansicnsis, 

3,,:),  /i3o. 

puer,  canoniciis  Sancla'  (icno- 

vel'a',  -.(58. 

piier  Sancli  Kli(;ii,  'i.')S. 

puer  Sancli    (iennani    ilc  Pra- 

lis,  '110. 

• sarlor,  h  1  o. 


.Iciiu\m;s,  subdiaronns,  canoniins  l'a- 
lisiensis,  auo;  idem  forte,  .■{■>3. 

snliiliaconns,    eanoniins    l'ari- 

siensis,  3-!3;  idem  l'oite,  ano. 

sulidiacnniis,   r.iiionirus  S.  fi-- 

novelje,  hiUj. 

Ii'iliiis    prier    S.    (jerniani    de 

l'iati.,  'ir.'i. 

I.'shs,  3(). 

leslis,  6o3. 

verrarins,  '1811. 

DE  H.U'.BA,    ■1,33,   23 '1;    DI-;    BiB- 

Rls,      35().       VA.     JollAN.MÎS       DE 

Barra. 

DE  BEnciLZ,  tioo. 

DE  Chelis,  a34. 

DE  Clamirt,  a()l. 

DE  (loRBOILO,    ioO. 

DE  (ioRCELLlS,    /l'iS. 

Felicis,  379,  .'I80. 

Gashnel,    3-j8.    —   \'iile    Jo- 

I1A\>ES  (iu.ASTINEM.LS. 

GiRBOLDi,   nepos   Stepliani  de 

Moldon,  4 '12,  /i/i3. 

DE  GORNEIO,  /17I. 

(ÎRnssi.vis,  323. 

Gm.astiseli.is,  ■l'Mi ,  3^8. 

DE    M.ATHIACI),    '100,    'llll,    '117. 

DE   .\l(1110N,    /|8o. 

PAi'.ABO,cardinalis  litiili  S.  Lau- 
rent ii  in  Daniaso,  332. 

Paipi;r,  1  (')(;. 

Pes  Ansekis,  'i8(i. 

p„,.iv,  .-j.^,,. 

m      Sam.tij      MiRTiNo,     frater 

Tenipli.  -'i23. 


■lell  VN\ES    L'j.lEll  .   39.3. 

.Inl    (C.delli.lns  de'),     '137. 

Jenei  vallis  {la  v„ll/;-  ,/,■  J,„i^-n,- 
Jdsiix.  Si'iiic-et-(lisr),    MiG. 

JoNAS,  episcupiis  Anreli.inensis,  30, 
r>o,  5i. 

.  epi^copiis  Nivernensis,  3(j.  .')0. 

~>\ . 

lestis,   i3(i,    iT)!. 

JoRllAM  S,   teslis,    Aol. 

— —   Pi-TRiLEOMs,  consul   llomaïuis, 

38o. 
JosBERTis,  'ion,   '179.  Vide  (JACS- 

BERTl  S. 

JnscELiNA,  s.inclimonialis,  i.")'i. 

\iiR\n\\  ï  ,sancliinonialis,  1  5'i. 

JosCBLiMs,  aiThidiacoiuis  Parisiensis, 

i3-. ,   i38. 

•  capellanus    Mauricii   episcopi , 

/i.Vi,  Zi,-,7. 

carpentarins,   i3fl. 

sacerdos,  canonicus  Parisiensis. 

39.'!,    43o,    408. 

supprior  S.  Marliiii  de  Gainpis, 

397,  '10... 

leslis,   i5o. 

.    llnPEliON.    '180. 

.loscELMis,  ai(  liidiacoiius  Parisiensis, 

i3S.  —  Cr.  JoMELiNrs. 
.loszo,  fraler  Tenipli.   'i2.'l. 

.sacrisia  S.  Mailiiii  de  Gainpis, 

390,  397. 

.ItD.EoRiM  vii-ns  [nte  itrs  Juifs),   20O, 

2.")7,  ■.72,  30ri,  393. 
■Imimsmo  (  Doniiis  de),  327. 
.Iiiiini,   nxni    Illiidovici    Pii   iinpera- 

loiis,  Oi,  O7. 
Jtliana,  .'180. 

JlNENS.    teslis,    lijl.    (il.    .lo\AS. 


Kali  ,   vide  GllEH. 
KvRENTOV,    vide    CUABEMO. 

Kabe.vtona  villa,  vide  Chare.ito. 

Karolu.ocis  {Cliaulis,  Oise,  c"  de 
Fonlaine ,  c""  de  Naiitetiil-Ii'-Uaii- 
douin),  274,  319  —  Karoliloci 
abbatia'  conceditnr  ceusiis  in  foro 
iiovo  Parisiens!,  27/1. 

Kabolus,  Cablis  vel  Gar(u.is. 

ArcusTLs,  30.  —  Vide  K'aboi.i  s 

Macsus. 

[Calvns],  lei  Krancni'um,  .'l'i, 

50,  57,  58,  59,  Oo,  G2,  03,  O'i, 
05,  (iO,  08,  O9,  77,  78,  79    81. 


—  Rcclesia^    Parisiensi    dal 
si.-ini  S.incli  Eli;;ii,  00;  r|  in 
B.  \l,in.e,0'i,  —  Ma;n.uui  P. 
conri'dit    /Eiiea'    episcnpo,    0; 
Ediitiiiii  ejnsde  nioneta  Parisii 
O2  ;    Privilejjia    ejiis    pro    eci 
Parisiensi,  58,    O2,  O'i, 
nionaslerio  S.  Gerinani  de  P 
5'i ,  57,  08  ;  pro  monasterio  S. 
picii   Biluricensis,  58;  pro 
S.  Germani  de  Pratis,  50. 
ivABOLrs[l\Iagnus],  im|ieraloi-,  2 
32,33,  3/1,  30,  38,  39,  /lo, 
40,  55,  77,   80,  95.   121, 


,H-r\(!- 

—     Privilégia     ejus 

1""   '.'!' 

desia 

siilam 

Parisiensi,    ;!'i:    S. 

|)ioii\sii. 

3i, 

uileui 

32  ;  S.  (jermarn  de  1 

ralis,"29 

33; 

2.   — 

|jro  Ijniversitale  P.u 

isiensi,  ;; 

1. 

iensi. 

Karous  Marlellus,    : 

7- 

desia 
;   l'C" 

[Sini|de\  |,     iw 

75,  7O,  77,  78,  7, 

Kianco 

,  80,  8, 

uni . 

8'<. 

ratis. 

8'i,    93.    —     Privi 

■;;l.i     ejus 

pro 

.Sul- 

eccli'sia    Parisiensi, 

1^-   79' 

80: 

servis 

pin  ecclesia  S.  Cbrisl 

jpliori,  75 

;pro 

eccli'sia  S.  (icrmani 

de  Pratis 

77  • 

.1,3,, 

pro  ecclesia  S.  .Marc 

elli,    83. 

4  4 

Karrova,  villa,    199, 

271.  — 

Vide 

209. 

GlRRONA. 

Lais  (  Lans,  tieii-itil  dans  l'aris),  h  19, 


L(Ci  (Lnssy,  Seinc-el-Oisc,  c°"  de  Li 
inrclies),  279,  3iio,  47*1. 


l.tcoiiE  (Vvo),  303. 

l,li:lACl'M,  5o.   —  Vide  LiMiiM. 

O'i. 


ÔQS 


CAHTULAir.E   GKNKI^M   J)l-:   PAIIIS. 


L  (couuiiirs,  l'-i'.i. —  \  iili'  (jiiDc)  La>- 

(;oiiAnDis. 
Laiaco  (Ingrlljfrlnsdf),   l'iS. 
Laiachi  (/.«;/,  Sniw,  c""  de  \ilh'jmf), 

35,    90,    '.)■'!,    ■'.■jM,    a'i-j,    .j.S-j; 

Laciaci:m  ,  ôo. 
Lamberti.s,  ai-dlyllius,  kj'i. 

1  r>8. 

li..>]iiNiriiis,    i.'ij. 

•    SITvilMlS  l!r;iki'    Mariil'  (Je  {'.\m\- 

pis,  io3. 

siilipricr  S.  I';ii;;il,    Vi^i.    'i.")S, 

Ali    lÎAlil:  VM  ,    J  .'m  . 

Kl  Kti AM -,  ''oy. 

■     l>b    l,IMA(  II,     'inô. 

DE    MaCHUCO.    ;i'l;!. 

I>a«diianm;s,  5o.  —  \  ii.li'  Lantihumm  >. 

LAMDniClS,    60.").    \  iilc  LaMiI'.IU  s. 

Lanbeiitis,  1.')-.  —  ^'ide  ]>nii:Er.Tis. 

LANCIIEnil  .s,    ."l'i. 

Landebeutis,  iilihas,   iH. 

Landeriim  s,  c[)isni|iiis  Parisloiisis,  1  ■-> , 

1  i ,  1 5 ,  1  (j. —  Imiiiiiuilali'iii  mnliTl 

t'cclosia'  S.  Diimysii,  12. 
I.AMiEiT.iuis,   aliliidissa  luon.islcrii  S. 

r.iisiivili,  is. 

I    VMin.     I.'sil.i,     |■all^llinl^  PJI■isi(•ll^i^ . 

I  18.  —  Cr.   l.iMHi.  |ii-aTi.|ilnr. 

|ii;ri'niliii-  l',iii~i..iisis,  i -(i.  — 

CI'.   Lammi,  laiiiiiiinis. 

■ pr('slijli'r,raniiiiliiisl'arkii'n>is. 

1  (;.•),  i(i:i,  iChi,  ■■ii'i,  -iri,  317, 

au.'i.  ■!■!(;. 
l.VMiiUMM  s.  .'1 1 .  —  \  idi"  L A \TI> r.  un t  s. 
l,A\Biucis,  cainoraiiiis,  17(1. 

coqiitis,  i;i.''. 

[liariinii.s  (■.iiiiiiiii-iis  S.  CiMiu- 

M-fa'.  17  Cl. 

Iialrr  l!i.ilr.iinii,  -n-j. 

fralor  ll.'iuiii  Tcslii/,  'i,..',. 

IValoi-  Thn.li.il.li,  '1711. 

laiciis,   i;|S. 

It'vila.    i-aiidiiinis     l'ai  i.siciisis, 

1  iH. 

iiionarliiis    .Saiicli    (lorniaiii  di' 


l'nliis,  raiiiiiiiciis  Pai'isicnsis. 


Il  S. 


sciviis  s.  Ma{;lorii,  .'i.'i'i. 

sociiis  lliijjonis  aljlialis  S.  (ii- 

mani ,  'iCi'i. 

Icstis,  12,"). 

Ipsiis,   '171). 

DE    A.>T01.\Hi:il,   .'i'i-J. 

DE    FlNTANETO.    'îll'i. 

FilFlS.    'iHo. 

IIE    \  1TI\I  ,     'lOi>. 

I.AM-.AI  Dl  <,    -■■. 


Langiibarues  ((.Inid(i),  i32,  i3.'î. 
LiNOiiNENSis.   3i().  —    \  ide  Li\coM. 
LANir.EnTi  s,  iiiiiiiaidiiis  .S.  (jiTiiiani  de 

Praiis,  :>:>. 

I,A>TBI1AMM  s  ,    aridiiiipisi-iipiis    Tiiro- 

in'iisis,  3(i,  511 ,  ."11. 
Lantfiiedis,   alilias    S.    (rninaiii    de 

l'rati.s  3o. 
LAdUCn.E     (Liurntw.     ,l,n,s     Piiris), 

'l 'i  -i . 
Lii;ziA,:iv   {l.,n;h),  Sr,iw-cl-(Hsc ,   r"" 

,1,'  tu  F,rlr-Alrp.u,   ,,3. 

LuEiUMM  i/c  Lilnin  '«  lU,c),   1  .'17, 


jai),  2711 ,  -l'ii),  h.) 


;î.  /iCi'i. 


LiUBLMM  ( /.noH  ,  Aisne),  Lngdiiiiuiii 
claAadim  \ocalnT',  SG.  —  EpÉsnipi 
Laudiinei).si'<.  vide  .\DALBERn,  Ei.i- 
sAMii'^.  —  l'a;;iis  Laudunensis, 
1  i.'i.  —  Tliesaiiraiius  Laudunensis, 
\ide  ISautiioliimeis. 

Lai  be.mrs,  leslis,  1  '17. 

Leaedis  GoDiMs,  i33. 

Li.»visA,  anrilla,  337. 

LtCIONENSIS  Cpisn)|illS.   \  ide  .lllliA\- 

^ts. 
LEGiiis(l!olieHiis),  iS„. 
Leiki\e\sis   pa;|iis  (//«;/s  de   l.nm,  eu 

Ihrlugw),    H, G. 
Leiii.mie  dimiiis.   i'arisins,  07']. 
Li  ii.ii'.iii-..  iiialir  (Ijiiierii,  3>i|. 
LlIi.llM  I J.u-rl  de  I.o,;es  an  d-(h'lr,u,s), 

1  S.;;. 

Lejmuiis,    ii\(ir    (lauleij    cai  peiilaiii , 

'180. 
Lem  VI  sis  (  l.imuiir^.  Scuw-el-Oise.  rl,.-l. 

de  e  ■);    iii.Hia.slei  inni   .S.  .Iiiliaiiiiis 

et  S.  Crinis,  iiii,  i^j. 
Lbocims,  leslis,  'i7(). 
Ledddims,  leslis,  4o,  n. 

LEIlDEUALln  s.  episl'OpIlS,  7. 

LtimoiM  s.  lolis.  'm,  n. 

LeoM.ELI  ••    \id    LniiM.l.LIS    (  I  li'lll'illlS  ) . 

37'!.  383,  'i-.7. 
Leomis.  l'aiiiiiiiiiis  .'-i.  lienedii-li.  'il'i."). 
siibdiaciiiiiis,  caïKinii  Ils  .S.  Op- 

porluna',  3;i.8. 

LeIMIOSOIH  »1  M'I  S.  I.AZUU  lIolllllS, 
181,    -..li,    '.'.■>.(),    0/10,    -.il)'!,    ■176, 

■.18/1,  aS(),  i>«8,  L>8(),  21,11.  3(j3, 
3oG,  3o8,  3-jr).  331,  3;i'i,  33.J, 
3'if),  3'.7.  358,  35f).  3Gi,  3G'i. 
3G3,  373,  38;),  3i,n,  3()-.,  3 y 3, 
'i38,  'i'i7,  .'i53.  'i5'i,  .'i55,  'iGo, 
.'iGS,  'iGij,  '170.  -  Kcdesia  S.  La- 
zaïi,  ■■7G,  3i|n,  3i)3.  '17...  .__ 
Colivelllio  nuil  .S.  Kll;;ii  riallililis 
de  ipiadaiii  ceiisiva,  .'iGii;  niiii 
•liiliaiine  de  (daiiiarl.  ";)i;  emii 
Lisiardo  el  ii\nre  sua  .  'i5.'i.  -  Pri- 
vilejria  a  l!ui(diarilo  J.'  Meiileiini- 
reni-iacoeonressa,  '137  ;  al'.lenienli', 
(liaciiiHi    Paiisiensi ,  3Gi:  a    Liiilo- 


vico  Vil,  ooG,  oS8-a8(),  3i.3. 
33 1,  3'iG,  3C3;  a  Galeranno  de 
Mellenlo,  i>8'i;  a  Mauricio  epi- 
scopo,373,3()2;  a  Pedro  episi-opo. 
3G2;  a  Pliilippoarcliidiacoiio,  'i53, 
Aâ'i,  'ië5;  a  Tlieobaldo  episcopo, 
329,  335.  —  Privilejjia  el  liiuia 
confirmanlur,  3oS,  358. —  Privi- 
légia de  fei'ia ,  181,  ùho,  rîG'i. 
359,  3Si),  .■ii)ii,  'i'i7.  —  Sanrii 
Lazari  fratres  lenaiii  rpiaimlaiii  ad 
eensuiii  .\iiipiiliiio  eoncediint,  '172  ; 
S.  Geiiovela'  canonicuni  lepra  lar- 
tntii  in  domo  sua  recipiiinl,   '1G9. 

—  Prior  S.  Lazabi.  vide  Imbebtis. 

—  Piioiissa,  vide  Maiua.  —  Pie- 
chisa,  329. 

Leteebtis,  sarordos,  2  3i. 
Lethardes,  lilius  (iariui,  18G. 
Letiieuiois,    iuS.   —    \  ide    Lci  tiie- 

RICIS. 
Leticha,  327. 

LetOIDIS,    2  IC). 

Letolixs,  sacerdos,  82. 

Leitabdi  s,  jjermaiiiis  Siepliaiii  1  oiiii- 

lis.  3,j. 
iiioiiai  lins  Saiieli    GiTiuani    de 

Pialis,  53. 
Lei  nivr.us,  moiiai  lins  S.  Gerniani  de 

Pi-alis,  5.!. 
I.EiTinr.Dis,    ninnailins   .S.    Geimani 

drPralis,  53. 
I.KiTiiEnni  s,      ariliiepisciipus     Seiie- 

iieiisis.  iiiS,  1  l'i. 
Lei  liiFr.Eiii  s,  lidelis  Pippini  re<;is.  37. 
l.iviiis.  villa.  ,17. 
Li.M'.ELi.i  s  (  \rnaldns),  1  '19. 
Lemiim  s  M'I   l.tvi  i\Ls  pajpis  il'Uijs  de 

Lisieti-r),  19.  —  Episcopus  Lexo- 

\iensis.  vide  rnEeiuns. 
LiuAiT  (ddii),  383. 
LiiiEi!  (la  Luire ,  fleuve  1 ,  3();  Ligeka, 

35;  Ligere,  33. 
Ln.MACMi  {Li(;uij-sur-Cimehe.  l'as-de- 

G(/«is-,    c"'    irAiiTii-le-Clidleaii). 

Lniiii.iE  {I,iuiuirex-eii-Urie,  Seine-et- 
Miii-iie,  e"  de  llrie-Cmite-lluherl). 
2  '1  i . 

LiNAïAS  villa  i  Liiias  ,  Seiiie-el-()ise .  c"" 
d-Arpajun),  80. 

LiNcoLiENSis  ccclesia  [Lincoln,  Angle- 
terre).—  Décanus,  vide  Piiilippis. 

Li.NGOM  [Lmijrres,  Ilaule-Murne),^i  1. 
Episcci|iiis  l.ini;<inciisis.  vide  Giide- 
ERim  s. 

Liois,  feiniiia,  3'i'i. 

LinicJNTis  (  l.nreliiml ,  Seine-cl-Marne, 
r'"   de   la    Chupelle-Ui-Rewe) ,   188. 

Lisnco  (LaiidiiTlns  dej,  -'loô. 

LisuBDis,  aciilylliiis,  canonicus  Pai-i- 
siensis,  1  '1  '1 ,  1  'i5,  1  .'iG. 


TABLE   ALPHABETIQUE   DES   .MATIERES. 


')()9 


LiiHRDi>,    o].isc(ipu-i    Siiessioneiiiis, 

ral«T,  'i5.-,. 

l>riuiS:iiic-li  Goiniani  île  Piiilis. 

n,S. 

tostis,  1  :>."). 

testis,  i5o. 

LisiEBMS,  archidiaionus  Paiisionsi?, 
97,  102,  1  0  'i ,  I  o6 ,  1  !  3  ,  1 1  'i  ; 
—  decanns  l'iirisi>Misis,  8'i;  — 
«lecanus  et  arcliiiliaroiiiis,  i  i8;  — 
voc.'rtiir  Kli-iianliis,  io>;  Eli'-ii^r- 
niis,  <j-; 

ppiscopus,   Sp.  —   \  ide  Elv- 

Sl  VIIDCS. 

li^stis,  1  !\H. 

CinoTis,  128. 

LisuA,  conju\  liidulli  Bclll,  -'i'K 
I.iTTEr.ics .   npisc(iiiiis  Carpeiilonu-liTi- 

sis ,  1  .'1 . 
LlïoiNLS,  habilalor  l)ijr;;i  Saiicli  Gci- 

iiiani,  'i8o. 
LiTP.ucuM  (Livrij,  Senic-i'l-Oisc .  <'"  Ji' 

GoHfsse),  ;!07. 
Lizimnis,   i 'i5.   —    \  idi>  Lisinnis. 
LoBitiMs,  fori'slaiiiH,  ■>'!. 
LouoTiTJA.  Inciis  piDpo  ir)iiriis  ii\iljli- 

l'arisiensis,  .i. 
LoDoncrs,  s-i'i,  ih'i,  671.  —  \idi' 

LlDOUCtS. 

LobUCLS,   191;.  Viclr   Ll  DOMCl  S. 

Lo  IIerim  (Honrinis),   i:>:i.  —  Vido 

IIenrici  s  Liitu,\i;i\(,i  •;. 
Lo>DA  (Nicliolaus  di'),  i~'l. 

Lo.vDnxiis  (Jotiiis  do),  '1II7. 

Lo\ci  l'ii-Mis  m'iioliimn  (L'mj^pnnl , 
Seiiie-pt-Oise ,  c°"  ili'  Lnnmiimmu), 
:>i  I,  :>i->. ,  3;>5,  33:!. —  Huic  L'œ- 
ni)l)io  Iriliuilui-  occli'sia  S.  Juliani 
prop''  ParmiM  l'uiilciri,  211:  sua 
lioiia  coiiliniiaiiliir,  3->."i,  33:>. 

LoN(,>o  (Rolbcrliisi,  1  ('.(;. 

LOONEI.LI.S,    87'!,     'l-.!7.    \  ido   I.En- 

XELLIS. 

LoRATOBio  (Girardus  de),  i33. 
LonsEMZ  (Milo  de),  'joo. 
LoriiAriiMiL>;    (Honriciis),    vide    Hen- 

niCLS  LoTIliBlVCLS. 

LoTUAims,  vide  lInuriAniLs. 
LoTHRr.iNGCs,  18.).  —  \  iilo  IIiiNnicrs 

LoTliARINGlS. 

LoTUOUlNGUs,  i8'i.  —  \  idi;  11e\p,ii:ls 

LOTHARINGIS. 

LoTVEOViLLA  (LeiidcviUe,  Srinr-i'l-Oiae. 

a""  d'irpnjun?),  ()3. 
I.o\Ei\iis  (Kccl.'sia  do),  i'i3.  —  Vid- 

Lri'ERA. 
LtiiAMiA  villa ,  t(). 
LuCA  ,  uxor  SleplMiii  de  Mdlduii,  'i'j>. 

LfCARIAS,    -'17. 

LtCAS,  pn'sbylci'  ranlinali.s  lilidi  SS. 
Johaimis  et  l'.iuli,  ■>'rj,  ■>7(>. 


Lti;oi:\sis  episfopus,  vide  J(iiia\nf.s. 

Ll  fiiovK  1  ■;,  iq'i,  t'iip,  aCo,  :>G3. 
3li3.  —  Vide  Li  novuns. 

Ll  cm .  iixor  Siepliaiii  do  Mejjddiio, 
33 1. 

Ll  ciANA,  doTiatrix,   '11)7. 

Liciis  II,  ponlifex  inaxiriiiH,  :>r)n, 
■ip'i.  —  l'rivilepia  ejiis  pro  ecrlesia 
Moiitis  Marlyriim,  21)";  pni  ec- 
liesia  Parisiensi,  290,  :mj'i:  pro 
ecrlesia  S.  Martini  de  Cainpis,  ay'i  ; 
pro  ecclesia  S.  Victoris,  9r)0,-.Mj'i. 

Ll  Oliviers,  IIuiDOVicis,  IlbiDovicrs, 
IlrrDowiccs,  Louovicrs,  Lnmicrs, 
LccDiiuccs,  LvDi  vici  s,  LiGnovicrs. 

alilias  S.  Dioiiy>ii,  t'n. 

bulicilariiis.  •.:!,-,,  i>3(i. 

caiicellariiis  Liido\ici  I  iiiipera- 

tcris,   'i3. 

LiiioMcis  I  Pus.  iiiipeialor,  h»,  .'11, 

13.    'l.'j,    'lO,   '17.    'il),  on,   .Jt!,    ,j,'l, 

Gi.  117,  1:8,  ao.:).  —  Privil.'..iH 
•  •jus  pro  ecclesia  l'arisiensi.  '10, 
'i3,  iâ;  pro  ecclesia  S.  Gerniaiii 
de  Pralis.   '11,  '17. 

Lilioiicis  II.  rc'\  Franco:  11111 .  eic  le- 
sia-  Pal  isieiisis  jura  in  abli.ilia  S.  Eli- 
{[li  conlii mal,  (iç).  70. 

LiiioMcis  IV  Cllraiiiai-iniis.  tr\  Fran- 
coriiiii.  inimimilaleiii  confiiinat  ec- 
cl'sia-  S.  Me.lerici.  KG. 

LiDiniiis  \ ,  re\  Francoi'iini,  87,  f)>, 

(,'1.  Plivilr.ri.i   ejiis  pio    e(clesin 

l'aiisien>i.  i|-i-i)'i;  pi  o  ecclesia 
S.  Mauloiii,  X--X[). 

Liniincis  VI.  rox  Fiancoruin.  i.'j-j, 
i."i3.  iTi'i.  iGi.  iCi:. .  iG  I.  i(ii, 
iGT).  1(17.  iGH.  iG(|.  170,  171, 
1  7'i .  I  711,  177.  1711.  i^t,  1  Ng  , 
!S3.  iS'i.  is.j,  i8(;,  1X7.  iSi). 
190,  191.  19-2,  193,  19'!.  190. 
19(1.  198,  -100,  -'O-i.  -103,  -'o'i. 
•> 09  .  •.>.  10,  211,   M  3  .  r>  1  '1 .   -M  G , 

217,    218,    219,    221,    223,   22G, 

228,  23o,  os'i,  23^,  335,  237. 
239,  2'io,  2/11,  2'i3,  2'r'i,  s'i5. 

2'iG,  •>■)!,  203.  2ri'i.  2:)G,  2G0, 
2Gi.  2G'i,  ■■().").  ■>(;(;.  2(18. 271. 

27^,  3'i'i,  3:,9.  3G'i.  371.  390, 
.'in^i,  /i.'i7. 

Diploiiiata  ejiis  :  pro  biirijensilnis 
l'arisiensilms,  2Ô3  ;  pro  capella 
S.  Georjjii,  198:  — pri)  ecclesia 
Monlis  Marlvrnni.  'iri'i;  pro  ecclesia 
l'arisiensi.  178.  2o>.  •>o'i,  209. 
210,  211,  217.  218,  2/i3,  251';; 
pro  ecclesia  S.  Dinnysii,  2  1 '1  ;  pro 
ecclesia  S.  Dionysii  de  Carcere, 
192,  2.'i3:pro  ecclesia  S.  Klijfii. 
1  90;  jiro  ecclesia  S.  (ienovela'  ,181, 
20a  ,  2o3  ;  pro  ecclesia  S.  Majjloi-ii. 
I  98,  235,  238:  pro  ecclesia  S.  Ma- 


ria'  d-'  Canipis.  1  9 '1 .  kjÔ,  23 '1: 
pio  ecclesia  ,S.  Marlini  de  Gaiii- 
pis,  1M2.  2(11),  2'i3;pro  ecclesia 
S.  Viiloris,  187.  -lôG;  pro  ecclesia 
Tyronensi,  21 3;  —  pro  Henrico 
Lnibaringo,  iS.'i.  t85;  —  pro  Le- 
prosis  Parisiensibiis.  22G;  —  pro 
servis  B.  Maria'.  1G9;  pro  servis 
S.  Genovefa.'.  17'!,  221:  proseivis 
S.  Marlini  de  (jampis,  177. 

Feriaiii  inslilnit  S.  Lazari.  181. 
2 '10.  —  Fossaluiii  Campelli  dividil 
ciiin  episcopo  Parisiensi,  2G0.  — 
Finidalio  ecclesia»  S.  Victoris.  187. 
—  Fiirnnni  B.  do  Fiilcosio  ab  emni 
consuetiidine  libérât.  1  s:-!.  —  I.d,  ■!■- 
talcNi  Sancelina"  tiibuil.  191.  — 
.\aves  \ino  oneralas  a  coiisin'liidine 
(piadam  exiniil.  '13.  —  .Salislaiit 
ca|iitido  Parisi.Misi  pro  \io!alisclaus- 
Iri  pii\ilo;;iis.  W].'!.  —  Teloiiei 
jianis  liiias  parle-  Slopliaim  iim- 
rescallo  cnnlirmal.  '19.  —  \  ia- 
1  iaiii  conliriiial  e|iisciipi  Paiisionsi-. 
178. 
inniici.  \ll.  -'l'i.  ■'■,:,.  25'i.  -.55. 

:>|'h,.  -Gl.  :!(;.;  .  2G'l  .  ■'1,5.  -'IM'l. 
:>G7.  2GS.  2G9.  271.  27'l.  275. 
:'7G.    277.     'NG.    2N7.    28S.    .,,||. 

29 '1.  -'98.  3(.3.  3r.'i.  3o5.  3o(;. 
31  1.  3!'i.  319.  333.  33'i.  33G, 
337.  3 '10,  3i'i.  3'i'i.  3'i5.  3'iG. 
:i5o.  352,  355.  35li.  359.  3G3. 
3(i'i.  3i;7.  37,,.  371.  372.  373. 
378,  379,  3So,  382.  383.  385. 
389.  393,  398,  .'lo'i.  '112.  '117. 
'122.  '123.  'i3i.  'i3'i.  'i35.  'iVi. 
'1 '1 '1 .  'i'i5.  j'iG.  'i'i7.  '157,  '159. 
'171. 

Dipiniiiala  ejns  :  pro  capella 
S.  Mclinlai  in  l'alalio.  3G'i:  pro 
Doiiio  Di:i  Parisiensi.  .'i.'in;  —  pro 
ecclesia  Garoliloci.  27'!:  (dara'- 
vallensi.  'i35;  Ederensi.  28li:  Mon- 
lis  Marlyriiin,  261.  337.  3 '1 '1 . 
3'i5,  35I..  'i3i.  .'i3'i;  Parisiensi. 
2S7,  3o'i.  3n5.  337.  35o:.S.  Be- 
nedicti.  2G8:  S.  Dionysii.  2^11. • 
S.  Diony-ii  d''  (Carcere,  2(|5  ; 
S.  Kli;;ii.  ■'75;  S.  (ienovefa',  32o. 
'i-'3;  S.  Lazari.  2()'i.  2S8.  291, 
33 1.  33 '1,  3', G:  S.  .Maylorii,  271. 
333,  35G;  .S.  Maria'  de  Canipis. 
•■72:  S.  \lartii)i  de  Canipis,  ■'G5; 
S.  ()pporlnn:e,  3'io,  'i'i5:  S.  \  ii'- 
toris,  2G1,  2G7,  270;  TM'onensl. 
2Gg:  —  pro  fralribns  Viceiia-. 
'159;  —  pro  Leprosis  Parisien- 
sibiis, 3o3,  3nG:  pio  Leprosis  d" 
.Saiisseya.  3G7.  373;  —  pro  mili- 
libn-  Tonipli.  oss.  _  Epi.stobe 
eiiis    ;i.|    (.irionicns     S.    GenoveDe, 


10 


CAUÏLLAIP.I':   Oi;\KI!Al.    DE   PARIS. 


;;-X;  ail  |in..i^'in  S.  Vi.-loils,  :i(i;  : 
iul  Mauriiiiim  i'|iisi"|)Hiii  pro  li.ir- 
bcdaiiro  clerico,  ■i';(}- 

Aiicillas  coiiimiilat  cuin  ucclesia 
S.  (iriirnr-lip,  'i'>.'î.  —  (ianiliiiiin 
In  Ma;;iin  l'nTitci  in  [iGi-pcliiiiiM 
iiiaii'iiiruin  slaliiit,  ■177.  —  (iarrii- 
liriirii  l'arisionsiurii  privilégia  re- 
sliliiil.  .'57(1.  —  Doimiin  Dulciaiii 
iiii'iliii  a  i-i'iisii  pni  pailo  lilicrat, 
•.7li:  doinuiii  (icnla'  libéral  ali 
oiniii  ci'iisii,  ii(j;i.  —  lu  l'cria 
S.  (ioiTiianI  rptlililimni  iiicdielas  ci 
roncoililur,  'l'iO  :  l'criam  insli- 
liiil  S.  Lazari,  tiCi'i,  .'!Si),  'i'i7.  — 
(in'viaiu  burgi>nsi|]H'^  vrniill,  •177. 


—  Mcririlniiiiii  aipia'  piivllrjjia 
loiiliriEiat,  '10'].  —  OialiM  iiiiii  in 
paialio  conslriiil  in  lionurr  |{.  Ma- 
ri;e  Virginis,  .'i-'ii.  —  l'oiitliis  rogis 
Ilenrico.  tiliii  l'jifllf,  runi-eilil, 
3()S.  —  jiflurmal  iitalas  riinsnp- 
tudincs,  287,  .'iSô.  —  Tliciia', 
uxori  Yvonis  Lacolie,  conceilil  nia- 
gislcria  tanalornni,  sntorniii,  l'ir.. 
'M)'.i.  —  Vcnililiononi  ronfirnial  a 
lialilniiio  (le  Ciiicellis  l'aclani  lîar- 
bcilanro,  ;i;).3. 

LiDrvicrs,  77.  —  \  hIi'  Liiinvicis. 

Linnnvicr'i,    i(ii,     ,{,..     ,(]-.    i()«. 

llil),     17(1,      171.      1()1.     \|ile 

Linnua-  \il. 


Lu.i.iMM    {Lif.n.  Ill„:„f).    -    Arcln- 
epifcopi    bn;|ilinienses,  vide  Ai  ne- 

MINDI  ■',    Nll.l.lll  ^. 

Lri:iiir\iM    la.  wiriv,    8().    —    \  id^' 

Lu  m  \i  M. 
1,1  MiOMi  {  Lniiih-cs .  Aii[;lflnTe),  flo8. 
LiPtiiA  (L'iiwres,  Scine-el-Oise ,  c"  de 

Litziirches),  (ii,   loS,  ai4,  386; 

Loïi'.iii.ï,  i^i^i;  LrvF.nis,  i'i6;  Li- 

\r,A.  -.(,7. 
Liris,     iiionacbus     S.     Gi'rniani    de 

Pralis.  .-,;i. 
Li  >\ia.iii.ic  (/,i/:rtrc/ics,  Spittc-cl-Oisc . 

clL.-l.,l,'c'],-2-t).  .•io„.  '17',. 

I.LVI.nlS,    1 'l(i.  \iile  LlPhlU. 

LlviiA,   ■J0-.  —  Vide  LurKr.v. 


M 


MUIII.M. 


idis   Abmiis   \lar- 


Mamkm:  (  l/e:„,vs.  Sf;t.,-rl-(l,K,- ,   i"" 

,/r  Mauh's), ,,...  ,|-,  ;;s7. 

Ml(IHU-.\\ll.ln\,  Min.— Cr.MAZAcnA. 

\h(  1M.U  M  I  M,irl„nill.Srinc-cl-M,iriie. 

,■■■'    ,lii   Chnlrlfl).  ;|",  (j.'!  ;   —    Ml- 

MiLi.i  M.  :;s7. 

Mv.imi;.!  (l.andierln^.lei.  :i'i2. 

(Slepbainis  lie),  ;i'|o.  .'i'i:!. 

NhciUAcr»!  (iW'issi/,   Sfiiir-el-Oise ,  c"" 

lie  Liiiigiuiiii'aii  ),  .'i'i'. 
MACUen  (VVdielinns  de).   i;|.",. 
MAlULFRinrs.  \ir  Inlusifr',  17. 
MADOLANDrs,  ablias,  ■■  1 . 

MaI.IIIM    pelesl.is.   \l.le    MmiRIACA. 

M  liiin  sr.i  poleslas  (  Vm-ij.  Ellir  ,  c°"  tk 
l'dcii-siir-l'^iirr),  (|S;  MADiitrA,  8H, 
()();  .Madiuca,  8M,  (jH.  —  Ecclesia 
S.  Diiinysii,  8S,  i|i).  —  Mateiia- 
I  i\Ms  pa;;ns,   1  S. 

\hin;n,\  piilesl.is,  viilc  Ma[iiua<;i. 

Maiiim»,    'in'i.  —  Vide  Mi:i)l>TA. 
M\(.iN\r.u  -.,  lidriis  l'ippini  rejjis,  27. 

MinriTA.   '17^1.  —   \  ide  \1aiii:mikh. 

Wm.mm.u  (Carnerinsd.'),  /ki."). 

,\h,.Ms  l)ni,.iK,  .■i-.7. 

MaIIUN,     'i.'IH.  \ide    \IUMMS. 

\hl^^r,L)l<,  anliiepisnipns  Si'iioneii - 
si<,  i^'i. 

canoninis    Sanrii     Marlini    dc' 

Canipis,  r.'iu. 

DE  C.OUl.Mil  V  ,    l48,    1 'U). 

.MAiMiunci.s,  nxor  .\lbcrici,  11."). 
Mai.vkkils  (Magisler),  in  prcle.sia  l'a- 

risi<'nsi    beiielieiains,    .'il):>,    lii'.i, 

/i.'i.'i. 
M  M\i.iu  S  III,  Si'MnaiM:,   1  •.17. 

\hiv is  i"il''»     iif<- 

I.'slis,    i.'iO. 


MAiaiAcrM  (Mrrr,  .Sn«e-e/-0,s,..  r""  ih- 

Moiilfirl-rAiniiiiiii).   ICI. 
J\Iaiboi,.e  {M(inM(s-n,-l!nr.  .Scme-n- 

Oise,    v'"   (h'   lloiss,i-Smiil-l.i:;;er), 

207:    MAJ01ll(ir..'E,    1  fili. 

MA.ior.ioi..i;,  ih'^.  —  Vide  Maiii(ii..e. 

M\.Il>    MeWSIERIlM    {M,ll'll,lullur,IIITS 

,!,■  Tmirsu  (,(,,  i.-i-!.  i:i:i,   i.'i:., 
i^ii.   i.'is,   iVs,  ■.■>-,  :;o7.  _ 

Unir  ni'nid.iii  rniireilnnlnr  ecclesia' 

SS.  Barllioloniei  e(   \hiylorii,  i^ô; 

B.  Maria'  de  Campis,    i;i..,  ilJK; 

varia  boiia,  ()(i.  227.  —  Abbalcs. 

vide   BEl\^Ar,Brs,   (iAiiMciius,  II1.11- 

VEIS,  Odii. 
Malaterra  (  (iaufredns),  212. 
.Malavilla  (Willeliiuis  de),  17(). 
Malbertcs,  pra'posiins  Aiireliaiiensis. 

127. 
Maluraiim,   1  Hi.  —  \  ide  Miluni. 
Malf^eius.  ca^onicn^   S.    Mailiiii   di' 

(iampis.  I  .ici. 
Maegariiis.  epivçdpns  (Miriioleiisis.  i  '1, 
Mali^euh  s,  le.slis,  3;i7- 
Mu.(;ei',is,  leslis,   i'i7. 
Maix.iums.  cleiiins  ,1e  Sancli,  ClÉri>- 

bipborci,  -..l'i. 

v.d  Maimims,  pale,   Itainaldi. 

;i.s:i,  '127. 

\hi.()ui  isd  (Dnramln'i  de),  1  'i(|. 
Ahi.Tii.Dis,   'i.'ii.         \  ide  Matii.iiis. 
MAi.iS(.ioMs((;nillelnins).  'nio,  /loi. 

/102. 
Maevieli.i  s  (Arnnlbis ),   1  i|.'i. 
Mamac.as  [Muulmuctj.  Oise,  c""  de  W- 

hecoiirt),  2-! .  2  '1. 
Mamnot  (Ancb-eas  di'),  ;io7. 
Mamsse,  acolyllins.  1  1  S. 
Mavasses,    arcliiepisciipns   lieiiionsis. 

i3'i. 

a    secrelis    Sancii    .Marlini     de 

Lanipis,  'l'ij 


Ma\issi>,  epi'-ciipns  Anroiiaiiensis, 
'lld. 

episropns  Melilensis.  t.">7.  1  70  . 

i.S,,. 

.■p,scupn>  \b'idcnsis,  .•Si.'i. 

Iilln^  lilia'  Kva'.  201. 

jiner,     lanonicns     Parisiensis, 

217,  ■■•■:!,  2<(i.  o'i'i,  2.J3. 

vicccoines  .Melediini,   i36. 

Maneriks  (Magisler).   31)2.  —  Vide 

^Iaiveru  s. 
MnrREDis,  cardinalis  .S.  (leorgii   ad 
\.dnni  Ainvnn).  377.  38f). 

Iilnis  l'i//,i,  370.  37  I. 

paler  llnidunis,  371. 

AlAMaiz  ui.  _Mei,i:iii  Ml,   lô'i. 

MaM  VCl  M.    ()7. 

MvM.M  (  l'elrns  dej,  •>7f,. 
NhNsioMLLiM.  villa  ante  S.   Cloiloal- 

duin.  2:>i,  2111. 
Marcei.i.is,      caiionicii'^      Parisiensis. 

.'1111,  'i'7,  'i'i3,  'i.'id. 

clericns  Manrlcil  episcopi.  '11  3. 

iii'piis  Ascelini  derani.  A  12. 

MuiLi.i(l-;cclesia  d.').  l43. 
M\RKSi;Ai.i:ris.  villa  ,  2  i(i. 

M  VRESCILCI  s.    'iSo. 

Maruiieti,  sancliniciiiialis  Samli  La- 
zari,  '173. 
MuM,  fiiia  llenrici  Morelli,  /i23. 

priorissa  .S.  La/ari,  /173. 

nxor  Adaini  de  Braia,  623. 

\A  Desvée.  '171J. 

Marleih  (llervensde').    127. 

MiREi  (Marlii-le-Riii,  Sciiie  -  ri  -  Oise , 
rh.l.  (/ce""),  3r,(). 

Maiwierellcs  ( Willelinns),  l'ii,  ii)."). 

MvR>A,  23i).  —  Vide  Materna. 

.Marmh  (Sininn  de),  2<,3. 

M\r.(iii.iM,  in  coinllalii  Pinciaccnsi 
(  \linrtl-xiii--Miiiil<hr  .  Seiiie-el- 
Oise,,-'"  ,1e  Meiihiii\.  iin  ;  MARfils. 


TAHLI'    MJMniJKTIOUK   DIvS   M  \T1  KUKS. 


511 


.SS;  rapi'llii   S.   Miirliiii,    .SX,  ,,;|. 
M.itiois,  US.  —  Vide  Mai'.oii.ih. 
MAHOiEniis,  ti'slis,  3H.i. 
Mabsilh  s,  siilof,  i.'jS. 
\I  vr,TiMii:s,  moiiaclms  S.  (juiuiani  il'' 

IValis,  :.:i. 
\hrin\is.  ,Mnliiial]S  liliiliS.  S(c|.liaiii 

III  Cœlio  Miinlo,  070, 

riirriiii'iii-i,  A  1  ■!. 

iiioiiarliiis  S.  (jormani  île  Pra- 

li-i,  'nii. 

Iiam^'ariii-i,   'ili'i. 

|ii;.    Illlll    M'IliIilor,    •>•'!<). 

sa.iTilnsile  Samli.  0.  ..,  -V.i'i. 

Ii'-lis,    i.'n. 

Ai.i;ma:iii;i.,  'i(m. 

iiE  BoEim,  i^.'i. 

Ma>-i.f,i,i\is  de  Mosfout,  ii'ii)- 
MasiliaI  Mars.-ilhJioiirhesihiWuhw], 

MATEnAi:n<is  [lairiis,  1  S.  —   \  iile  \l  v- 

iir.i  M  \. 
Mateiix  1  (  la  Munie ,  nrinr),  i)ii,  1  1  (i, 

i-!.;,   :!«7,  Vi.S;   Maiinv,  '■.:!i). 
\Iatiii:i.s,  Maiiecs,  MvriiiAs. 

aiirilaliPi-,  'kiX. 

|lli-ûnirsili-l!,.||i.\l.mli',  171, 

iy5;  —  rainiTariiis,  'îliS,  ■•Au), 
370,  o73,.,7'i,  07,;,  077,  .,7s, 
0.88,  ùH(),  ■!;)!,  :iii'i,  :fii(i,   3-.n. 

[Il|  roriics  lie  Itelloiiiiiiile,  ca- 

inerariii>i,  3:i-.,  33.'i,  33.'),  3'ii  , 
3'i.j,  3'i7,  301,  3r)7,  3(i,'i,  3ri:i, 
3f)8,  371,  3Sli,  3i|ii.  :mj'i,  3(,.,, 
^lo'i,  /i-!'i,  /i3rî.  — Kiinii'iiii  liai  <■! 
iliimiiiii  niilililms  Teii!|ili.  333. 

conslaliiilariiis  ,    ville    Mvtiieis 

IlE    .\lli\TEMIllU:NCIAi;il. 

e|iiM-ii|iiis      Alliaiii'iisis,      23-), 

385. 

Illiiis  liailiilll  li'iri,    -i,. 

niiusSlp|iliaiii.lrMiililiiii,/i'i3. 

liliusTi'lM-rli,  3r.(l,  3,|7,   '11,3. 

llaliT    [Siliranli    île     Mollleiiill- 

reni'iaeo,    'i.')i. 

Iraler  l''roj;erii,    3^8. 

Iraler  Synioiiis  île  Sain'lo  Dio- 

iiysio,   'i'i3. 

presljyler,  3..8.  ^ 

prioi-   S.    .Mai'liiii    île   (;aiii|iis. 

LiOii,  'ioG,  2a4,  32.'),  -ijiù. 

Iii;i.Li:s  Nei'os,  3i)7. 

BiFE,  'i7(;. 

DE     MoNTEMDRENenr.n,    eonsta- 

bulariiis,  alii),  ■i-j'>.,  273,  ■17.'!, 
270,  376,  377,  •178,  287,  a88, 
289,  391,  3o'i,  3o(),  331,  333, 
336,  33.-),  3/11,  SA.f),  347,  357, 
364,  SOT).  —  Censuni  dat  eoclesia" 
S.  Vicloiis,  3i)i,  A7.5;  —  liiirdiiii 
<lat  fralribiis  Sancii  Lazari,  'i3S. 


\l  ITIIEl 

'1- 

3(i 
M 1111 
\hrii 


llE      \lll.\EM.IS     383,     300, 


I'aMs,    3()3. 

I>E  .S\M7rO  .MEDEIlli:u,3(i3,  3()3, 


(  Jol,,- 


'loi. 


■iiu),  3-3,  33'i,  33Ô.  — 

\i.le   Matmeis. 
\liriLi.i>^,  lasli.llana  il.'  D.iai,  «■plein 

arpeiiiiiis     \iiieaiiiiii     ilal     eii  lesia' 

MoiilU  M.nluiiiii,  'i3i,  '|33. 
.   iniir     ^ialhei,     lomihs     Belli 

\luiilis,   333. 
AIatreio  (liadiilliLS  de),  337. 
Matihoi.e  (M(inlles-sur-Seim' ,  Sciiii'- 

i'l-M(ii-ii,' .  (•'■"  ,k  Miinlireiiii),  '18. 
Maii.iims.  Vu.  —  \  ide  Mili.eims, 

palei-  liaiiialdi. 
Mil  iiiieiM      [  Munj,     Sriiie-vl-Miiriie, 

<■""  lie   fjiii/i'),  90,  93;   Mi;iiiAi:i  M, 

3S7. 
Maeiucus,  iMpellaiius  Moiilis   Maily- 

niiii,  /ii;3. 
eiiisciipiix      l'arisieiisi'^,      3(')."), 

371.,  373.  37'!,  37.5,  371;,  37S. 

379,   3S.. ,  3S,,,  390,  393,  393, 

.'iij'i,   3i)S,  .■199,  '100,  .'103,  /|f)3, 

'iiiri.  '11.9,  Al 3.  'il 3,  /il  '1,  'iid, 

'118,  '119,  /i3.'),  '13(1,    '137,  /i33, 

/i:;7,  /i'i3,  'i'i3,  'l'i'i.  /l'iii,  /i.-Hi, 
'i.'ii,  'i53,  'ir)7,  'i(i.'.,  'iin;,  Z171, 

/173.  ~  Roua  conliriual  .S.  Mar- 
tini lie  Cainpis,  ,'i'i3:  el  S.  \  ie- 
liilis,  /173.  —  Cliaihe  ijlis  denill- 
veiilione  iiiila  Ilospil.ilaiin^  iiiliT 
el  llaniclinain,  /i.'in;  —  il.'  iloiiio 
ri-a(riliiisl)oiiinsl)eia  Lmiaiia  ilala , 
/ili(i;  de  donio  II.  Leunelli,   3H3; 

—  de  iloiiii  a  llriinndo  IValriliii'^ 
S.  Lazari  larlo,  373;  île  donis  tri- 
liiilis  eirlesia.  Mmilis  Mailyniin  a 
(!onsl.inlia  iiiinilissa,  4  1  '1  ;  ecele.siie 
I!.  \laiKr  do  Campi.s  a  Alaliieii 
Tliellierli,  4i,3;  ocHesia'  S.  Vic- 
ions al)  Henriro  Lconcllo,  'i-li,  et 
a  l'elro  de  Villaiiova,  4.n  ;  iiiili- 
lilins  Tei.ipli,  a  Slepli.ino  do  \jol- 
,l„,i,  /,/,.,;  —  do  riii-iio  1;.  do 
Fidcohio,  40;');  de  rurno  W  .  do  Car- 
iaiida,  393;  —  de  luaresiia  ,S.  Op- 
|iiirliina-,  4'i3;  —  de  parlilioiie  Im- 
iKiiiiiii  inlor  (lalloniin  iiiare-;i'allniii 
el  l'elrniii  sacoidoloiii ,  Ai  3;  —  do 
vendilione  a  (iiiidone  de  Haiiliei'vil- 
lers  alilialia'  S.  Vieturis  l'ai'la,  4oo; 

—  de  \iiiea  al)  aliliali<sa  Kalensi  ca- 
pilnlo  8.  lîenedieli  concessa,  /iG.5; 
de  vinea  a  parrocliianis  S.  I.andoriri 


omlila 


alliil.nla,    li-J',. 


Kpislola 


porpo- 
.Senlenlia 


ojns  de  contruversia  iiilii-  Doininii 
i)ei  et  rejfis  pr;epnsito<.  'i-^;;  inloi 
eixlesiam  S.  \  iitoris  ol  l'oiiirinii 
l'aii^ioilM-i„,  'il,;;  inlor  llil;;oiloiii 
do    Nol;i|i,,    ol    AlolliMlln,    :;,,u;    — 

de  fuiiiii  vin  .liid.oiiiinn,  :!(;.->. 
Mairicus  piior.iaiiniiii'ns  l^ll■i^ien^i^, 

/i.")7,  AOS. 
Mai  lUi.NHei  M  (  M^njpiij.  Sriiir-rl-disi' . 

<■'"•  ,rÉlui„j„'s).  —   Alilialia    Mauri^ 

oiiiaceiif.i.'i,    i:>'.'>\  alilias,  \ido  IIai- 

NALDUS. 

MuiiuKUs,  i-ainerarins,  9.5. 

episi'opiis  N'anneleiisis,  l'i. 

MiiiiiTiES,  vide  \I  luiiieii  s. 

_Mu  WIUll  ^,    I  :''l.     —  \  illo    M  MSlIlDI  s. 

Mazu.iu    \h.hn\i    |viiii>),     'ili8.    — 

Cr.  Mvr.iiAïaïA. 
Mazee  (Hugo),  '179. 
Mebuaio,  330.  —  Vide  Mhirai. 
MEI)A^TA,  149.  —  Vide  Meiii>ta. 

MeIIEMIA,    307.    \  ido    MeIII  M'A. 

Meihaxi  Ciirris  (  Miiiiimuirt .  lu-ii  c/c- 
tniil,  Oise.  <■"'  </-•  /'e/«//(  0»  </.• 
CluiiMii),  31.8. 

MEi,Riu;i'pote>las,  ,S8.  ^  Vide  \h- 
Diu  v<:\. 

Mkiiints  i)l„„lrs.S,u,r-,'l-(>,s,')-   \h- 


IHMA,    I  'ii);    \li;i)i.\ir 


—  Pons,   'in'i.   -Pi.ilionda-,  1 'i.,. 
Meihma  (Oiioldis  do),   I  'i,|. 
\li:i.nii.\o  (.Stepliaiius  do),  .;::i. 
Meiuiia,  338,  34i.  —  \  ido  Miiniii. 

MeLHRA,    31.j,    3K.'i. \  ido    MlRIlAI. 

Mti.inm,  .'Ino,  47'i.  —  \iile  Mirrh. 
Mi.i.in  {M,;,i,.r,  ,SVm,..w-A/,n  «e  ).  3  10. 

—  Oinonieus  Moldeiisis  .l-O.  — 
Coniilalns  Moldeiisis,  87.  —  Do- 
i-aiius  Aleldensis,  vide  .Midiiaei..  — 
Episciipi      iMeldens.'s,     vide     BuR- 

CIURDES,  BlIlilllMlOFlR,  (fAl.TEIlllS, 
rilSLEBERTlS,  IllIIIEI.  AI!  Il  ■■ ,   Hll.ia.R- 

TUS,  Makasses,  .StEI'IUMS.  —  'i'or- 
liloriiini  Meldonso,    1  •■.'!. 
MEEiiUNiees  viens,  1  iCi,  "31).  —  \  :do 

MllLDON. 

,\lEi.Ei)i>jin  (Mangoz  de),  i."iA. 

Meleuenem  {Meluit,  Seine -ri-  Marne). 
137,  i3(i,  1H3,  188,  33o,  3.').5, 
■.To!.  —  (aiiiiilalns  Moleiliiii(3isis, 
XS.  —  Krolesia  Sancta>  Maria',  87. 

—  Paons  Moledunensi.s,  1,  3,  1  m. 
■'.:,:>.  3O3.  —  Vicoi-oniile.s  Mele- 
diinonsi's,    vide   Matasses,    Ursio. 

\Iki.ii.imm,  137,  i30.  —  \iilo  \Iku:- 

1)1  M  M. 

Mellendis  ronies,  127.  —  \'iili'  \li:i-- 

EEMIIM. 

Meli.emis    roinilissa,    4ii.'i,    —    Vide 

MULLEMEM. 

Mellemo  (Baiinlliis  ,\<').  33li. 
Meli.entem    (Mevliin.    Seiiie-rl- (),u\ 


:>\-2 


CARTl  LAIUK   GENE  UAL  DE   PARIS. 


,;,.-/.    (/(■   ,■•"■).    f,X,    l-iy,    375,    -.Si. 

■j,So ,  383 ,  -.'.S  '1,  ;io  1 ,  Iwb.—  Omi.^s 
Mellenli,  vide  Gai.kuanm'.s,  llui.o. 
—  C.oiiiili.ssa ,  vide  Agnes.  —  Eci-ie- 
siii  S.  Nii'nsii,  •>7i),  .'!()5.  —  l'ia'- 
piisiliis  Mi'lli'iili,  \i(lo  GviiMîniis. 

\I^,l..,l,^l,^sl.s  (llii;;"),  loi. 

MlM.IUs  inlllll.lhls,   ;,S. 

\li:i.i,..rn  (CiiilIciiniK  d.' |,   27'!. 

\Ii;mi.  (ll.'niiciis  de),  A.")i. 

MlNMl.ln  (Wlllflinusdc'),    .'i-JO. 

\|i,\(ii m  s  1.1    iiKiiitniu;,  'iHu. 
\li.i;(,uiii;i  s     MME    l'ur-isii'iises,    /id'l; 

-  iiiil<)iiiM;;rHs,.v,    'in'l. 

\lEl;i  vuill  (Mn'll.  I>,s,'.,h.-I.  ,lr  <■""), 
•JI..S;  MiiUiiinM,  .Cl.").  —  Kcclusia 
S.  Aiidiiiiwil,  ■!(..S. 

\li;iii;nM;M,  1  (i."!.  —  Vide  Miau  au  m. 

Mkmi  i.Ki  s,  vil-  inliisli'i-,  I  (i. 

\ll,sML  i  ,,n,h„l,t,;„ri,l  lllancinrs,,,!. 
Sri,il'-rl-(hsr.  r"  ilr  Coiinse) .  iSC). 

-  CI.   l;i,(xMn,-.Mi,,iS.V 

Si;,,,',  r"     Jr   Cli,,,;;,!,,,,) ,   l.'.li. 
\li^ii..i:i;n  ii .  vidi'    \lisi  ii,i:i;n  M- 
MiiM.LMi   [M,'!l,',  l),'ii.r-S,:.vi-es).  (i'i. 
\li,/,i\ri>  (lliij;n  lie),   iGI>. 
Mii:i;ai.    1  1(1,   -LJ,  ?.i>li,  -J-M,  •!:!(). 

■.'11.  j'i'i.  ■.r>7,  oijG,  i28:i,  :ioM, 

ll.'lll.    '111,    '17'!;    MlLliRAIIIM.   1  1  Ci; 

,\li;'iwu.  ^-S,  u'ii;  MiiLiuu.  -.u,. 

■•s:;;    \|,.,i.i,„Ai.   .i.M).    '17/1;    Ali- 

ruiAii  M  ,  '1 1  ■'  ;  \lii.i;i;\i .  -'.-U),  •2'1-j  : 
Mniiiui,  .-t.".;!.  —  Molrnillii.-i  de 
Mdii.ii.    ■.■.!;,     ■■:!.,.    -lili,    ;i(.'i. 

:;.'..i.  'ii->. 

\ln;i;uiM.  'il'.  —   Vide  Miiuiu. 
\lhiui.i,.  ilerlnis,  'i.'i.i. 

.leeaiiNs    Mrldeiisis,   'nii.  !,-m,. 

\1 ,1.1  M.    ;îS7.  —    \i.|..   VIai:im:li  m. 

\lii,hiiMi.\si^e|ii<i'ii[iii'i.     -\  ide  l'iiiius. 

\l I,  !  WIlIrlinilbK  iCili. 

Miir.ini.  ■.;i;),  :!.">7.  —  Vide  AliBiui. 

MiMhiMM,  -:.:>,  -ji;-!.  —  vide  \Ikli.- 


Mii.iMM.is.  lili.i  l'.eriKirdi.  ■■: 
\liiUM  M     LMsiniiii   (Milhi,  s. 

(hs,'.  ,'l,.-l.  ,/r  ,■""),    -,'17. 
Mllll.l  MM.     1,    ■],    S7.    SS,    11 

\  Ide   Mll.KIH  MM. 

\]ii. 1. 1:111  m;\si>   |ia|;iK,   2."i5.    - 

Mll.lIMMM. 

Mniin-Ms,    M.-,,    ,,(;.    i3 
Mii.eAs,   ■.:!(,. 

MlLLO   DE    VlTlll  ,    tloH. 

\Iii..i.  decMiiiis   .S.    Dl.invsil    de    C, 


MiL",  li'slis.  N-j. 

leslis.  .S'i. 

•  m:   Atilik.o,   'ido,    'lui,   602. 

Dt   LcUlNEMZ.    .'100. 

\Ill.lMS.     ■>'U).     \  Ide     VIlI.l.lCPASSI  s. 

Ml^TlUAelM   (Milr;i.  Sci„,'-it  -  Mniii,' , 

r""  ,1,'  CI.Kjn.  9".  93,  .■i.S7. 
Mis.  lii.Li  M.  \ilhi  in  |i.i.;(i  liadiuciiio.i  ij. 
Mi>F.r,i.  :i."):i. 
Misnr.Ei'.iiM    vel     \|i,stii,erii  M ,    i(iri, 

MiiMM.x  (M,;i,li,n.S,;ne-(l-(hx,',  c""  ili' 
Si'vi'i'x).  '.')'ii>:  —  (preslnli'i-  de). 
Vide  S.lilseiMs.  —  Viens  Meldu- 
iiicLis,   1  Hi ,  ■!•!;). 

(Stepliauns'.)..),  .'1 '11! ,  ?i'i:.!. 

MoLENDiMs    (U"|;eras    do).    —    Vide 

lioi.ElU.S  DE    MllI.ENUIMs. 
Moi.lMS,    .-{.S. 

VlnLLi.M.»  (lin;;"  de).  ;!;|i. 
Al(i\ASTi;nini.n(l!arlli(>lonieiisde),vlde 

lÎAllTllOI.DMiaS   DE    VIoNASTEniIll.O. 
MeMMir.l.MlM,    •..7(;,     .J."l.>.    ~     \ld.. 

MlMlKL.l.lM. 
MnMsll.Klel.lM      CasInllM      {  Moilli;-ll,l - 

s„l-M,r.l'„s-,l,'(:„l,„s).  ■.;(;,;  \ils- 

Tiaiioi.1  M,   1  1(1.  —    Mdialia  S.  Sal- 

Mt,     11  Cl. 
M.)\el.l.Ll  M  .    -M,*''. 
MoMEl.HS,  111  lellileliil  Allieliaiieiisi. 


S.    Cervasil,    '^7 
1.   '17."!. 
A.:e  I  l'el 


■>.Sl. 


fnlells   l'i|>|iiiii    r.'jjis,    •.'7,    -9. 
miles,  11. S. 

ne|ios  Aiisolili.  i-.-'i.  leli. 
8iiljdiac'oiiiis  ecclesia.'  lioiiuTue. 


\l..NMA.;e  ll'elnis  del,  :i,|,j. 
\l..\,:iu.l  M.  -■■'1.   —   \ide    MeMlAel  M. 
MeNMIM.    ••■M.      -    \lde    \|..Mls. 

\l..M.i;KM"ii.e,    e-.:..    —    \ide     Mu\- 

l'ElîMIIEle. 
MllNFEIlMnl.lo   (  AllMMlciLsde),    -ib. 

((lislel.erliis  de),  -j-jr). 

\r.iM'..i:T(\lasa-liniis  de).  .Ti,,. 
\l.ns   \l,IM.Ms(  :1A.»(/».J™,   l,.s-m..r"  ,/e 
lH(:h;i„4lr~M„„lh,ilk,H,r"",h-(:„n,!r- 

,.„-/;,„.),  ..,7. 

M.INS  ClAIll.    'l'i.'i. 

Me>sr..iins  (  Mimljurt-rAmninij,  Srim' 

(l-n,se,  ,h.-l.   ,/e  ('■'").   i-Mj.  i9(i; 

ecelesia    S.    I.aui  inlii ,    l-'9.     19'i; 

eed.'sia  .S.  l'elii.   109. 
\In>s.,UN.  lu  pa.nelii.i  ,ie  (Irel,,.  ..,..-,. 
MeNsLl.luail.    'i:il.   —    \lde    Muas   Li.- 

aiiEiui.i. 
Mexs   l.hlilElll.l.   ■•:;...  XiS:  Muas  Le- 

iiEi'.i.    'i.'ii.     -   l'radjeiida'  ecclesia' 

S.  l'elil.  ■■:!..,  :r.\8.  —   l'r;e|Hisi- 

tiis.  vid"  (Iai  riiims. 
MiiAs  Mi{.\H(as  (Monlmui;»!/,  Suino- 

,-l-Ois,\  e"    (/(.  Moiilmorciic'i),  i  .â  1 . 
\l"As    MAiiTvr.i'M    {Monimnrire,    aiij. 

(hiiix    Paris) .    Oi,    «7,    98,    107. 

1 '1 1 ,  l'iti,   ■107.  2  1 '1 ,  2.")7,  •^HC), 

'i'i;î.   Vi'i.   ViT).  'l'iTi.  —  Aliliafia 


Aluulis  Alaiiyriiiii,  2.")'i .  -î.jg.  sdl. 
"90.  3o3,  309,  3 10,  337,  339. 
3/1/1,  3'iô,  35a,  38i,  393,  /ii/i, 
■•i3i,  /i32,  'i3'i,  /i(i3.  —  Alilialia- 
lioiia  cl  |jrlvllef;ia  conrirmantur, 
■i.'i'i,  ■!.â9,  -hiii.  -19",  309,  3'i5. 
3Si.  —  Ciinsecratioecclesia;,  809. 

—  Denationcs  varia',  3/i/i,  '11/1, 
'i.ii.   —   Kundalio  aliliali.T,    a.â'i. 

—  Iiiriiiiiarùe  reddiliis  vai'ii  Iri- 
liiiiiiiliii-.  'ii'i.  —  PIscliiiii  veiidlto- 
riliiis  plalea  al)  Ad.'la  alilialissa 
(diiredllur.  339.  —  ()iiadrigala  II- 
j;nl  alilialla'  dalucin  Viceuiiie  Sylva. 
3."i!.  —  liedditusin  llieloneocarni- 
Heiiiii  as.sl|;naliis,  337,  3/i5.  — 
.Sl.illiiin  in  Maeello  i'arisiensi,  3g2. 

—  .S.inctiinnniarniin  iiiimerus  ad  l\ 
re.lniiliii'.  /i3/i.  /i.j3.  —  S.-piillni-a 
Adelaidi,  iv;;iiia',  3Vi.  -^  Ahl.a- 
liss;e,  \lde  Ain  vel  AiiELA,  (ainis- 
Tiw.  l'àas\iu;Tii. . —  i'cierissa.  vido 

lilssEMlls. 

Cjp.lla  .S.  Alarlu-ii,  lia.  scili. 

■.'iT),  -../ii;.  '171. 

Kcdesia  S.  Dionysll.  l'ii.  i/i3. 

l'if),    3o(),    t>3'l,    -l'i.'l,    'J.â.a,    3()2. 

—  S.  Alai'linl  de  Caiiipls  cu'iiolilo 
loncedilur,  1 '1 1 ,  ih'i.  —  A  Sancii 
M.irlliii  niniiaclils  re|;i  Ludovico 
(  (incediinr.  -''i.'i ,  'i5-'i. 

\ln\s  \iora;MiAiis  (  .\li)iil)i>i,i-eiicij . 
.SV„„..,.,-0,\,.,  ,h.-l.  ,!,■  r-i:  Mevs 
Mui'.EA.neis.  393;  \lovs  Maeiu- 
.lAMs.  ',,j,:  AIÙas  MuniMiUEs. 
l'ii;    MoAs    MeiaiMs.    1:17:    AIoAs 

MnllEM  Eli  s.    l  7."):   M.IAS  AloREAiaM, 

191  ;  MiiAs  M'ir.EMUi  111  s.  3iii: 
Muas  MniiEMll,  1  llli  :  MnvTMe- 
i;i.:m,i,    ,.,',,     'lijS.    —     Cf.     AloATE- 

MeA~     PesmeiMs    {M,„ti,elltrr.     Ih- 

,-m,U).  l'io. 
MdAs  S.  (iEMHEi'.E(  lu  iii,'iiliii;neSinidf- 

Ciii'iinr.  n   Air,.s).  3:Hi.  ACiS.  — 

M.ijecAl..iills.,i,lel'i..AMs.  —  VI- 

nr.v.    /iClS. 

MoASTEii"i.i"  (Willeliiiiis  do),  128. 
AliiAiCEEM  s  (  le  Mnm:i'au-Siiinl-Gerfais. 

,WVr..),2-7. 
MdATE  AinF.0  [Radiillu.s  de),  27.% 
AloATE  (Ieeso  (Elilio  de),  i3i). 
AIo.ATE  PoiiTi  (Ainalrlcu.s  de).  13/1. 

(Simon  de).  127,  129. 

AliiNTE  LETiiEiiiia  (Guido  do),  127. 

(Teolierliis  de),  /ii3. 

AIciATEi.En  (lliij;o  (le),  312. 
AIoATEMoREMaAc.n  ( Buicliardus  IV  de  ) . 

l'u.  il>(;,  iS,"J,  23'i. 

^liiircliaidus  V  de),  393./i.')i. 

(  Mallieiis  de),  vide  Matiiees  de 

AlnATEMiiiiEM  ueo. 


TAlîLK    VLl'Ii  VBKTIOLE   DES    MATIERES. 


513 


MoSTEMonENCiAco    (Roiniundus    de), 

091. 
(Tlioolialdusde),  videTacoBAL- 

DIS  Dt  MoMEUOnENCl\CO. 

MoMEnELLO  (Pclrus  de).  '100.  il 3, 
i!ii7,  ^''■^■ 

MoMES.Ii)  p;i(jo  Parisiensi,  (.WoHs,  c"' 
d'Alhis,  c°"  de  Longju7iicau ,  Seiiie- 
et-Oise).  99,  186,  .350;  Moncicsi, 
^21  ;  MoMicM.  99;  MoNZ,  .'J.')6. 

MosTiACiM  (Moussij-le-.\eiif,  Seine-et- 
Marne,  c""  de  Dammartin),  ii.3, 
■îo8.  at>i.  —  Ecclcsia  S.  Uppor- 
tuna?,  208.  aa'i. 

MoMiBfnis  lociisapiid  Carronaiii,  3a0. 

MoMii'M  \illa.  99.  —  \  idi?  Montes. 

Mo>2,  S.jO.  —  Vide  .Montes. 

MORABDIS  DE   MosTERIOLO  ,    1  JO. 

MoF.ELLi  culliira.  a'iij,  246. 
MoBELtrs  (Hoiiricus),  4 28. 
MoRETo  (Robcrtiis  de).  464.  4 80. 
MoBUNA  I  Raiinundiis  do)  vide  Raimi  n- 

DIS. 

MoniNTs.  teslis.  137. 


MosiAi;iii  {M/issij,  Si'ine-el-Marne ,  c"" 
de  Brie-Comle-Rohert).  —  Decanus, 
Mosiaci,  \ide  Vitalis. 

MosTARCL  {.\dam  de).  409. 

MosTERioLo  (Morardus  dc'i,  lijo. 

MosTEBiOLLsi.  4.')0.  —  \  ide  MisTE- 

RIOLIM. 

MoSTEBOLitu.  33 '1.  —  Vide  Miste- 

BIOEIM. 

MosiERiLo  (Barlholoiueiis  doj,  tb6. 

—  Vide  Barih.  de  Monasteriolo. 
McGNELLis  (Matiieus  de),  283,  3oo, 

47'!. 
MciDRAi,  339.  —  Vide  Miunu. 
MtiiJioLCs,  conies.  21. 
MiNDHiTiLlA    {Mimdoniitle,   Eure-vl- 

Loir,  c'"  d'Anneau).,  207. 
MlNEtilSELlS,  teslis,  âl. 
Mlbcinctis  {Morsang-sw-Orge ,  c""  de 

Lmgjumeau),  gg. 
Mlreaiï  (Les)  (Les  Mureaiu,  Seme- 

et-Oiie,  c°"  de  Menlan).  —  Enle- 

sia  S.  l'etri,  39.J. 
MiRiAciM,   387.  —  \  ido  Mu  RIACrM. 


MisATE.NA  (Renaudus),  401. 
MisATENA  (Waltorius),  i6li. 
ilisTABOLHU,   38 '1.   —   Vide   .VflSTE- 

RIOLl  M. 

MisTEnioLO  (Barllioloniens  de),  233. 

\  ide     BaRTU.    DE    MONASTERIOLO. 

Mlstebiolcm   caslriini,   116.   —  \  ide 

Mo.VASTERIOLlM. 
jiixta   Fonlaaeliim  (Munirenil- 

sons-Bois,  Seine,  c'"  de  linrennes), 

188,  270,  0J9;  .MoNASTERIOLtM, 
276,  352;  MOSTERIOLCM,  4.5o: 
MOSTEROLUM,    334;    MrSTAROLIlM, 

384  ;  Mt  STEROLILM  ,  3o4  ;  Mestorio- 

Ll  M.    422.   Cf.  MlSTREOLlM. 

MrsTEROLiiM,   3o4.  —  Vide   Mlste- 
niOLi  M. 

MrSTORlOLlM,     422.     \  ido    MtSTO- 

BIOLIM. 

MisTREOLO  (Lirions  de),  423. 
MisTREOLCM    { MonIreuil-sous-Bois    ou 

Monireuit-le-  Grand .  Seine-el-Oise . 

c"  de  Versailles).  —  Decaniis  Miis- 

treoli,  vide  Bernerhs. 


N 


^ANTERIl.-    DE   Castaneto.    i4S,  i4g. 

ÎVanteris  diacoiius,  canonicus  S.  Vic- 
ions, 33 1  :  idem  forte  qui  prior  fuit 
S.  Vicloris,  3i8,  366. 

liliiis  Giroldi,  33 1. 

prior   S.  Victoris,   3i8,   366. 

vel  Nanto,  siilidiacoiuis.  cano- 
nicus Parisiensis,  i44,  i45. 

Nanthecbildis,  i5.  —  CI",  .\a.\thildis. 
Naxthildis,  u\or  Dagoberli  régis,  i3. 

1.5. 
Nanto.  i4.").  —  \  ide  Nanteius. 
Nantonesse  lerriloriiiii),  188.  —  \  ide 

Castrim  Xantoms. 
Narbona  (Narbonne,  Aude),  64, 
Nardoardis,  tcstis,  82. 
Natransts,  toslis,  71. 
Neapolis  (Xaples,  Italie),  36i). 
Nemacscm  {Mnds,  Gard),  i43. 
Nemore  (Baldricus  de),  vide  Bildri- 

ci  s  DE  Bosco. 
Nemosii'm   {\cmoni-s,  .Seine-et-Marne, 

ch.-l.  de  c'"),  4.")9. 
Nemis  Roberti,  villa,  38 1. 
Nevelo.   decanus   .S.  Marcelli.   323, 

32  4,  3 '19,  3,")2. 

teslis,  84. 

\icetus-  arcliiepisinpiis  Lugduiiensis, 

NiciioLAis,  cellerarius  .S.  Elijp'i,  476. 

filins  Urselli ,  166. 

notarius    comitis    Bi-lliinonlis, 

333. 

prœco,  459. 

Carlid.  —  I. 


NiCHoLAis.  praîpositiis  S.  Martini  de 
Campellis,  3';7,  268. 

LoMBlRDlS.   46  I. 

DE  Lundi.  27."). 

DE  NtLLiAto,  462,  403. 

NicnLAis,  clericns,  383. 

NlDEP.lClS,    54. 

NiELEo  (Simon  de),  i36. 

.\iGELL\    {\esle- la -Reposte,    Marne. 

c°"  d'Eslin-natj  ).  —  Abbalia  .S.  Peiri . 

90.  387. 
Niger  (Guillelmiis),  227. 
NiGHON  (Joliannes  de),  48n. 
NlMIO,  villa  (Chaillot  ,auj.  dans  l'nris), 

8. 
NiTUVDis.      fidrli*      Pippini       régis, 

NiviRDVs.  miles,  1  17. 
—  puer.  200. 

DE  PissiAco,  i6ij,    1ÎS.5.  iga. 

")''■ 
NiVERNi  {Nevers.   Nièvre).  —  Coini'« 
Nivernciisis,    vide    Rainalots.    — 
Episcopiis  Nivemensis,   vide  Ber- 

N\RD1S,       ElFRONILS,       HeRMANNVS, 

.loNAs.  Rviiiicis,  BiNicrs. 
NoCETrs  {.^oiseau,  Seineel-Oise ,  c""  de 

liniss^j-Saint-Léger) ,  38. 
Noël,  pati'r  Gisleherti,  4Ko. 

(Ricliardns),  4 00. 

NotREiz,   (Voîrti/,    c""    de   l'aldiseini , 

Seini'-et-Oise?),  216. 
NoGERiA  (Roherliis  de),  95. 
NoisiACLM ,  super  Maternam .  (!\oisy-le- 


Grand ,  Seine-el-Oise,  c""  de  Gonesse), 

123,  182. 
NoNGENTo  (Iluliertiis  lie),  137. 
N'oRMANNA  (.loscelina) ,  sanctimoniaiis. 

154. 
NoRviANNORi  M  dii\.  — Vide  Heinrici  S. 

infeslatio,  63,  77,  78,  83. 

NoRMANNis  (Galt' riiis),  479. 

(liisielierliis),  i5o. 

(Guillelmns),  402. 

(Richardus),  873. 

Nota  Sancti  Mirtini  {y'oël-Saint-Mar- 

tin.  Oise,  c"'  de  \  illeneuvesnr-Ver- 

berie) .  1  43. 
Nota  Sancti Remicii ( Xoël-Saint-Bémii, 

Oise,  e"  de  Rohereal ,  <■""  de  Pont- 

Sainte-Ma-rence) .  1  43. 
NovALE,  villa.  1  16. 
NovARiENSis  tliesaurariiis.  429.  —  \  ul.' 

TiAIDO. 
N0VAVII.LA  {Seurille-au.r-B',is.  Loiret. 

<;,.-/.  dec"),  i43,  1  S 3,  207. 
NoviGENTis  {\(igent-rArland ,  .!i.i/i<'. 

t""  de  Charlii),  4 S. 
NoviLiACis,  I  yeuillij-en-Tlielle.    Oise. 

,h.-l.der").  18. 
NoviOLiiM  (  .^Ki"i7,  Maine-et-Loire .  c" 

de  Vihiers).  18. 
NovtojlENSis   episcopus.   vid"   l!\[,Dni- 

CIS,   RlNTGAlillS,   RaTEODCS,  SVMON. 

NorioMO  (Batrliolouieus  de).  V'^u. 

(l'elnis  de),  4  10. 

Noïo  BrRGo    (Roljortiis    de).    ■•75. 
28 '1. 


51/i 


CMiTILVlHE   Gt;NEIÎ\L   DE   l»\RIS. 


Novo  (^ASTELi.ci  (ilii};i>  lie),  i  ••'■ 

SciJWi'l-Ulse.  c""  ,!,■  (JoiiPssr,,  1  'il!  ; 
.NUSEIIIM  ,   ■>()7. 

NiciiNiui  MiMîs,  ih'.i.  —  Vide  NiMiiuM 

SICCUM. 

NllLLI  (Kvraivliis  (le),   'lo.'i. 
NiiLLiAm  (Niclidlniis  .Ir),  '.(i-,  A(i:i. 


\ii,i.Mr.(,  (Wllleltniis  .1.' ),  'if..!. 
NiT.i.iACiM  {l^ruillij-sur-M(tnic .  Sriiic- 

i'l-0,sf.  (•""  de  huuos.'ie],  .'jflS. 
NrniTdiiiiK  (  Guillolmus  ilc),  'i;')!. 
Ni.isi  (Ronarilus  de),  'ij'i. 
\isi.:uM,   vilhi,   007.   —  Vi.le  Nrci:- 

MM     \lu.MM. 

i\i  si-ii  M  SicciM  (  Aoî.vi/-/e-.b'«-,  Seine, 


.'■'■'  ,1e  l',i„lin),  ■.,,7;    NicEMM    Ml 

M  s,     iVi. 

Ai-.iu;iM  (,\uisi/-s»i--0,sc.  Seiiie-cl- 
(hse,  c""  (le  Luznrches) ,  ■>nH. 

N'isiELLiM  (Aoi'siW,  Seiite-cl-Mniiie 
<■""  (le  Lrifjinj),  20 G. 

N'iTRix  Philippi  Aiigusii,  'i.'io. 

iNïcuuLAus  LosiuAuuiis,  Mil,  n. 


() 


Dm/O,     lllo<liills,     ■î.'i.'î,     :!70,     riKii, 
•.Si,  /i/ii. 

OCHEI-PINCIIS,  ll'slls,    1  7. 

OcTAïunis,  (  Miiliiinlis  liluli    S.  (^eci- 

liip,  35/1. 

Oba,  fpitiina,  911. 

OdALGISUS,    lIMlIliirllMS   s.     (ItM'Illiini   (II' 

l'ialis,  5:). 
Odalricus,  nionaclius  S.  Cn'iriiaiii  ili' 

l'ralis,  fi:!. 
Oddo,  35/1,  :i77,  .'(HH.  ~  Ville  Onn. 
OnELiNA,  saïu'liiiiDiiialis  Moiilis  Marly- 

riiiii,  .'i.'ii). 

ll\nl'   ISaiiluini     il.'      Cllirollis, 

;î,,:i. 

uxoi-  Wariiii  ,\c  (iaiiipis,  1 .')  1 . 

OniLARDii.s,  moiiachiis  S.  (Icniiaiii  de 

Pralis,  yli. 
Odo  vi'I  Oimii. 

ahlias  FossaliMisis.  (ICi. 

alilias        Majniis       MonasIiTii, 

3-7. 

alilias  S.    (ji'iKivur.r.  \ul.'()i)u, 

[irioi-  S.  Victoris. 

alilias  Ursicainpi,  ■Ujtj. 

cancellariiis   ccclosia"   l'arisicn- 

sis,  3Gi,  .■i7'i,  3X0,  3()-i. 

canccllaiiiis  Saiirli  (liMiiiaiii  ilo 

l'ralis,  /171,. 

l'aiiOMicus  l'arisionsis,  i3-j. 

. caidiiialis  S.  (;coi[;ii  ad  Wlimi 

Aiireiiiii,  35'!. 
cardiiialis  Saiicli  Mciilai  in  Car- 

ceie    Tidliaiio,    37-. ,    37I;,    377, 

388.  —  Kpislol.i'  l'jiis  ad  Kniisiinii 

al)l)aliMii,  37'>. 
carnircx,  3-.îi|. 

-  ciMariiis.   1117. 

ik-riiu^,   imiiiailiiis  S.  Mailiiii 

il.'  (;aiii|iis,  3/|3,  3/1 '1. 

nmi.-s  de  Ciirlioilii.  171,    ■•nlj. 

rouies     l'ari.siejisis,  711,     71; 

poslea  rex  l'"i  anooniiii ,  Sli.  —  Kcile- 
sia'  l'ai'isieiisi  (lliarenliiii  villani  cou- 
ledil,  711.  -  Koi'.sin'  S.  Diomsii 
iliias  ai-cas  inIVa  l'arisiiis  liiliuil . 
7  1 , 
n„p„is,    171;. 

diafoniis.  canoiiii'iis  l'aiisiensis. 

'1:17,   'i(.S;  id.-iii  loi  le.  :;(|,,. 


liliii-  EiTonl.iM,.;is,  ;i;{i. 

liliiis  (iaiislM-i'ii.  1  :;(',. 

liliiis    llrnii.i     dr    Foiilenelo, 
I . 
liliiis  Joslierli  Kiiaidi,  '100. 
liliiisOdoiiis,  1  'n. 
liliiis  liainerii  de  \'alle,   l\o.(). 
liliiis  Slepliaui,  -.(ii;, 
lioir.o    Siepliai.i    de    Macliiaro, 


1,'Mla 


l'arisieiisis 


I  S. 


(Maj;islei).      iliMCOliils,      3(|i); 

idem   loi  le,   'i;,7,   'illK. 

inajor  de  liidn'siacn,   -.no. 

miles,  I  'iH,  1  /il). 

mile',  cl  leprosiKS,  359. 

iiiouacliiis  S.  Kli|;ii,  "'i3/|. 

■   niniiailiiis  .S.  (li>niiarii  de  l'ra- 
lis, /no. 

|iellipariiis,  3:!N. 

preshyler,  caiioninis  l'arisieiisis, 

■!Ç)I),  -ipK.  3oi,  3o->,  ;i'iS,  37'!, 
'i3o. 

pnsliyler,  raiioiiinis  l'arisieiisis, 

■•■.3,  ■V'O. 

piior   S.    Mailiiii     d.'   Caiiipis. 

-.'i'i,     -Cli,    ■■(,3,    •.<)7.    3.19.    — 

l'aili m  laiiteiini  occicsia  .S.  (ler- 

III. on  de  l'ialis  de  (piodaiii  censii , 
•.■117;  —  iiiiii  ecilesia  S.  Vicloris 
de  |iiii'lieiida  in  eccicsia  Parisieiisi . 

■■!»•■!■ 

prior  Sailli  i  \  icioris,  ••.">o,  33  1; 

poslea  alilias  Sancla'  r.eiimi.l'.r , 
3l7,3lS,3-.,,.  '11-.-  l'arlioneiii 
lacil  ciim  alihale  San,  li  \  iiloris  do 
rnrsil  lievera',  317,  3  1  S. 

puer,   caiionniis  S.   (ienovel'a', 

17(1. 

. re\   Krancoriiin.    S(i.   —   Mile 

Odo,  nuncs  l'arisieiisis. 
sarlor,  'i^n. 

serms,  197. 

■  sororiiis  ISeriiardi  pariiieiilarii. 

■•3'i. 
siiliiliai-oniis.  raiioiiinis  S.  \  le- 


Ono,   Miliprior  S.  Marlini  de  liampis. 

ieslis,  39, 

Ieslis,  .S'i. 

teslis,   lôo. 

Ieslis.  i.'.i. 

teslis,  '179. 

m:  liAi.riiM  \(;o ,  ]3l>. 

IÎAI.UIS,  3eS,  393. 

(Bailla.  1  '19. 

Corveisrh,  383. 

DE  (JUSI'EIO.   .'un. 

(i  \stim;i-i,i  s,   '179. 

ni;  (irviz,  333. 

Lir.AtT,  383. 

Parus,  '180. 

DE  PrATO   .s.   CiERVASII.    1  ")  I  . 

lilKlS,     '179. 

DE  S.  (aniisToKoRo,  3S3. 

DE  S.    DlOMSlO.    'll.'^. 

DE  s.    MuiCEI.LO.   3->.(i. 

.Semeepin,  3:>7. 

DE    SllirlRRE.   33  1. 

(IDOIMS,   73. 

Ouoi.nicis,  arcliidiaeoiuis  l'arisii'iisis . 

.   Ieslis,  '10. 

OiioMs  viiio^i,  ..3(;. 
Oii.iRDis,  miles,  aS'i. 

sulidlaconus,  33  i. 

Oi.Eiiiis.  roipiiis  P>.  Marliiii  de  Caiii- 

()in.Ris.  coipiiis,  'i  I  ■>. 

niariliis  llerseiidis.  .'179. 

paler  Tlioiiur,  3!l!. 

Ol.IlEllTl  s,    .')'l. 

(  li.Diiiei  S.  diaroiiiis.  33  1 . 

l)i,,,Muv.  ;,',. 

Oi.iuni..,  alilias  S.  Majjloi'ii.  158. 

caprllaniis.    1  of!. 

ralcoiiariii.,  l'iC. 

Ieslis,  -ni. 

0>DREsiAi:i,M,   3.">.   5o,  93.    —   \ide 

Andresudiv. 
Oosz  (llii|;o  dp).  3.")9. 
llpTATls,      noiariiis      karoli      Majpii. 

3^1. 
OR.Eiofrniill.'Imiis  del.  '17(1. 
Dreum  .  •.!  •.>.''. 


TABLE   ALPHABKTIOUE   DKS   MATIERES. 


5i: 


Oisr.EMict u  (Oiy/c/i'/is ,  Seine-et-Miinie , 

c"  (le  llvissi^ele-lioi ,  c"  de  Mehin), 

iSS. 
Op.lii:i  M,  in  pago  Silvanedensi  (Orrij- 

hi-ViUe,  Oise,  c""  ileSenlis).    128: 

AlliUClM,  -i-'i. 
OniELDlS  l)E  .Medi>ta.    l'if). 

Orli  (Heibertusdo),  li-i'i. 
Orliacim.  32S.  •> '1 1  ,  .ioo.   '17'!. — 

\  ide  Al  BELIACIM. 

OnpoAMS  (Pelriist,  iS.j. 

DSANNA.  53. 

OsBBRNCs.  leslis,  I  5o. 
OsBEBTUs.  sacwdos.  canoniiLis  S.  Vic- 
ions, .'il  8. 
(IsRRii*    Drow)  de).  •!;!.'). 


Os\iLMii>  M'I  IlnsMi  NDis.  î  UiiHDis,   iiioiiacliiis   S.    Goiiiiani   (le 
canonicus  Pari-iicnsis,  siibdia-         Pratis,  .j3. 

coniis,  323,  3!iiS:  —  poslca  dia-  I  Othelsiis,  -j. 

coniis,   3Gi.  37^;  —  idfin  forlo,     Otiiebi  s.  .")'i. 


piici'.  253. 

•  DE  Caiao  M(ime.  iS(),  207. 

DE     PlSSIACO.    3Hl,    38-!,      '41a. 

-'i56,  '.57. 

OsOLDlS,  leslis,    1  '17. 

UsTiENsis  episcopiis.   — ■   Vide  Albe- 

BICCS.  GeRARDIS.   r,|RiDK.  Hleal- 
DfS. 

Otelbebtcs.  70. 

Otfbedis,  monacluis  S.  Germani  de 
Pralis.  53. 


OiRANM'i.  faiiiiilus  .'^ancti  \Iailini  de 
Cainpi.s.  2  2  5. 

lesli<.  -'10. 

DE   DnOCAS.     12>S. 

Orro.  371;.  —  Vide  Od». 

eardirialis    liluli    ,S.    Gemgii , 

2'l3. 
OXELLIM.     1<). 

OxsiA.  >iila  iii  pBj'jo   Dorcassiiio.   18. 
OxMi>sis   paijus   (l'IUémnis    ou  pafjs 

il'Enni's,  Orne).  18.   1  g. 
Ouu.Dls.  liliiis  Hariiini.  2i'>. 


Paci  (  Renoldu.s  do).  4()3. 
PicAMs.  alias  AvsELLCs,  ig5. 

alias  Walterus.  i-'ii,  -ii'j. 

(Balduinus).  cellerariiis,   176. 

dapifer.  i53. 

liliii'i  Arclionlialdi.  l 'ip. 

fdius  Geivasii  de  Tiiiota.  335. 

filins  Guidonis,  i32,  i33:  — 

Monachis  ilajoris  Monaslerii  con- 
cedit  ecclesiam  B.  Maria-  de  Caiii- 
pis,  i3a:  et  très  arpennos  vinea- 
rum,  i33. 

filins  Sulionis,  3o().  '17'!. 

fratPrElisaljelli.al)l)alis>.eMon- 

lis  Marlyruni,  /i()3. 

frater  Gausfridi.  i!>X.  i 'nj. 

■ laicus,  19S. 

major  de  .Monts,  32(5,  33 1. 

Anglicis.  4  18. 

Al  RELIA^E^Sls,       liiilimlariii» . 

i6'i. 

DE  PbvERHS.    27g.  3(>0,    .'17^. 

DE  S\NCTO   loMO.    2811. 

deTirota.  i85,  35g. 

deVielanova.  1 '18. 

DE    WaRENMS,    ^177. 

Paleseolo  (Albriciis  de),  212. 

(Fnlcode),  21a. 

Paleso  (All)erlus  de),  lig. 
P\i.LADii  s,  episcopijs  Autissiodorensis. 

■  '',  «7- 
Pams  (Malhens),  3g2. 
Pantimii  (Pnnliii,Seinp,  cli.-l.de  r'  ). 

207. 
Pai'aro     (Johannevi,    vide    Joiiannes 

PAPABO. 

Paboexc  (  Kcilco  de  1 .    I  fiti. 
Parisie>sis  (Fredi'ricns  seu  Ferricus  |, 

3gg,  .'ino. 
Parisio  (Warneriiis  de),  lOf). 
Parisiis,  /i.  23,  25,  32,   35,  38. 

f)'l,    (K|,    70,     71.     72,     77,    82,80, 


'iBIsii  S.  (  Seq.  ) 
gj.  g(i,  97.  gg  .101,    lo'i,   107, 
!  i5,  elc. 

Ahhiitiœ  Parisii'nses ,  vide  Mons 

.MiRTïni  M.  S.Gevovefa.S.Germams 
DE  Pritis.  .s.  Magloriis.  .S.  \  ictor. 

Alrinni  S.  Gervasii  et  Protasii, 

/118,   'i3G,  i5g. 

Biirgcnses  Parisiennes  privilégia 

oblinent  a  Lndovico  VI .  2 1  3 ,  253  ; 
Greviam  a  Lndovico  VII  arqninnil, 

•  Bularia  Parisi^nsis,  18G. 

Gu])ella  regia ,  3  '1 1 . 

Gapelbe,    vide   iiifra    Kcclpsitp 

l'arisii-nses. 

(^apiceria  Pari-iensis,  3()8. 

Capilubim  Pari^iense,  vide  iii- 

fra  E'\-lesia  Parixiensis. 

•  Garnitices     Parisienses.    070. 

37  1 . 

Ca'ilellnm    régis  ite  Cliiilelet). 

Cellarinni  reginni ,  3ot),  31)7. 

CollegiiB.Mariiefnndalio,  '167. 

Comilalus  Parisiacns,  gg. 

Coniiles  Parisienses,  vide  G u- 

REFREDIS  ,       GaIBIMS.       GeBVBDIS, 

Grimoildi  s,  Hkïo,  Odo,  Stepiums. 

Decani  Parisienses.  vide  Bar- 

REDURIS,      BiRTHOLOMElS,      BeRVE- 

RU-S,     Clemens,      Fravco,     FlI.lIO, 

JoilANNES.    LlSIERMS. 

IJonins  n.'i,  vide  MiKPiTAi.K  B. 

\hRIt. 

lùcipsin  Pnrixinisis .    1,   S.   21, 

3'i,  35,  37.  38,  '10.  'm,  'i3,  'l'i. 
'i5.  M),  'ig,  58,  G3-(;(l,  Gg,  70. 
71,  72,  7'i,  78-81,  HH,  «g.  go, 
g2 .  g3,  101-ioG.  11 3.  1 17. 
l'i".  i3o.  i3i.  i32.  l'i'i.  1 'i5. 
l'iG,  i52.  157.    iGii.    t(i-i-iGg. 


l'iRIsIls.  {Si'q.) 

171.  172.  173.  17g.  iNG.  igi - 
ig2.  ig3.  197.  202-2o5.  209. 

2'l2,     216-221.      223.     228-231. 

233.  235,  236,  2^1-246,  2'i6. 
2*17.  25o,  252.  253.  25G,  257. 
25S.  260.  267.  268.  271,  287. 
■>92-3o2,  3oi .  3o5.  309.  3io. 
325.  328.  337.  3.'ir..  3'i7.  3'.8. 
35o.  35 1,  356.  35g,  3Gi,  367. 
31)8.  369.  38 1.  382,  386,  Sg/i. 
3g5.  3g().  3gg.  '100.  'io5,  ^07. 
'108.  'log.  ii5,  'iiG,  427.  .'i3ij. 
'i32.  4'i3.  i5G.  '157.  .'17 '1. 

(!anoiiiti  Parisienses.  iicS,  i;J2. 
1  'l'i,  i'i5,  1 'iG,  iG5,  168,  i(ig. 
ig8,  2i5,  217,  21S,  220,  222. 
223,  228,  329,  23l,  233.  235. 
24'i.  2'i6.  200.  252,253,  29G. 
298.  2gg.  3oi.  3o2,  3oi.  328. 
3"'i6.  3.'i7.  3i8.  3g4.  3g5,  'io5. 
407.  '.,5./,32. 

(^apilnlnni  B.  Maria',  58.  157, 
23i,  235,  297,  29^,  2gg,  3o2. 
3'iG,  3'i7,  359,  36i,  368,  87'!, 
38i,  382,  386.  39'!,  .'io5,  .'107. 
'loS,  .'109,  '116.  .'127.  .'i32.  '137. 
Bnnnrnni  divisio  episcopnrn  inter  et 
lapilnliMii.  .'19.  58.  'io5.  —  Cun- 
lonlia  inter  Slephannm  episropniii 
el  lapilnlnm.  233. 

(!lanslrimi  B.  Maria',  80,  g'!. 
Hin.  16G.  17g.  ig3,  20g.  2>l. 
-33.  3G8,  '100.  /107.  —  Glanslri 
bb'rlas,  80,  g3,  iGo.  ig3. 

Privilégia  ecclesia;  Parisiens! 
ronces-a  :  ab  .\lexandro  papa  III. 
3S5.  386.  407.  432;  a  Bene- 
diclo  papa  VII.  89-91;  a  Karolo 
Galvo.  58.  G'-G3.  G'i.  66-68;  a 
Kaiolo  Magno.  3i;  a  Karolo  Sini- 
plici.  78.  7g.  80:  a  Gliildeberlo. 
65. 


516 


CAIiTULAIliK   (iE.NERAL    DK   PAUIS. 


l'inisus.  (.S'c/.) 

reyr,  i;  ali  Kcijjciiio  papa  III, 
309;  a  Gaiterio,  pi-ioiv  S.  Marliui 
de  Caiiipis,  3()();  a  Giiilieluio, 
arcliidiai-ono,  Hi-;  a  <iiiil|p|riio, 
opiscopo,  l'i'i;  :ili  llciiriio,  (  anii- 
nico,  330;  ail  llciiricd  rc{;p,  i:!o; 
ab  Hoiiorio  papa  II,  a.'ij;  alj 
Iiiiiocenlc  papa  II,  2G7;  a  Jii- 
liaiiMP  pajM  Wlll,  io5;  a  Lnllia- 
ri(.  cl  Lii(l..vi.(i  i.MjilMm.  ||'!-(j'i;  a 
Liicio  papa  II,  -Mj'i;  a  Ludiiviro 
Uaibo,  (ig;  aLudovito  l'Io,  '10,  /i.i- 
i.5,  i.^-6G;  a  Luilovico  \1,  ilJi), 
17S-180,  30i!-3o3,  ao/t-iiol), 
30g,  310,  3  11,  317,  ai  S,  2.31, 
2/1.3,  ibt);  a  l.ii.l..vi.„  VII,  •.S7, 
.3o/l,  3n.",,  ;!;i7.  .f.-.n;  al.  (),luil.<, 
ooriiile.  70;  a  l'ascliali  papa  II, 
I  8()  ;  a  l'iiillppo  r'o;;i'.  i."i3,  i()(i; 
a  Rainaido,  coinile  Clariiimulis, 
.39g;  a  Rainaido,  episccipn,  kh- 
103;  a  SlepliaïKi,  cnnn'li',  .'{7-.'ji); 
a  Stepliaiio  dr  (iailanda,  1 CC , 
219.  —  Piivilr;ri,-i  J,.  jiralifiidls 
ecclesia;  B.  iMaria',  (i.'i,  i(i.3-io'i, 

:/l."l,    217,     219,    220,    231,    233, 

229,  23o,  2'ia,  3/i'i,  3/i().  2/17, 
2lj8,  271,  293,  293,  39'],  39."), 
298,  3oo,  3011,  31)9,  377,  3.S1, 
099,  /i32,  A7/1.  —  l'rivilrjiia  dç 
servis  R.   Maria',   i,'i3,   iI'hj,  iSG, 

191,    197,     303  ,    2u3,     3  111,     3  11, 

257,  358,  3o3,  325,  337,  /i3„, 
hUCt.  —  l'rivilt'j'ioruiii  d  Imiioriirii 
(iiiilirinalidiK'S,  .3'i,  /i3 ,  ,'i5,  .'iS, 
lig.  .s,,,  ,,.,  ,n3,  178,  309, 
33 1,  307,   39'f,  309,  38(j,  /i33. 

Canipelli  fossalii.s  inlcr  ecclosiam 
Paiisiuiisrni  ol  rcj;eiii  dividiliir, 
3(io.  —  Cajilivria  ral.^ia'  Pari- 
siciisis,  vacaril..  M_-d.',  Kiriccdilur 
alilialia-  Ed.Teiisi ,  .31)7.  —  Conpni- 
liira  ecclesia',  318. —  Ooiicedun- 
liir  ecclesi.e  l'arisii-iisi  :  aldialia  Res 
Pacis  viical,],  7S;  ei(l('>ia  S.  Cdiris- 
lophori,  l'i'i;  S.  l':ilj;ii,(;G-ri8; 
S.  Marina',  1  1  N  ;  .S.  Mcjenci,  loi  ; 
S.  Srirrini.  i.n;  ii.Mila  1;.  \l,i- 
lia',  O/i;  Pons  i\la;[iiMS,  (l3-(i3  . 
79.  — Del.ila  S.  .MarliiiideCanipis 
erj;a.'Ccl.'siaiiil'arlsieiiM'iM,i3i.- 

l)e    I, indus  ,11    1(3  ra   W.    Maria', 

3/i(;.         I iniiil.il.'s.'c.l.M.r  Pari- 

.sionsi  concissa' ,  3/i ,  '10  ,  .So  .  30  '1 , 
20O,  209.  —  Reliipiia'  ,'di  llicrii- 
saleiii  iiiissa;,  1  71-173.  —  Repar.i- 
lio  a  Liidovico  VI  ecclesi;e  Parisii'iisi 
lacla ,  1  93-1  i)li.  —  Viaria  "piscopi , 
178-180. 
Ecrl,'.„r  l'„n.w;,sf^  : 

.S.  ;\r,deoli  o.aluiiuiri.    '1. 


P.inisils.  (.S'rty.) 

s.  Ailiani  capell.i,  221  . 

S.  Aposloloniiu  ara,  g5. —  Vide 
S.  GENOvrr  1. 

S.  Racilii  ecclesia,  130. 

S.  Rarllioloiiiei  el  S.  M;i{il..rii 
capella  a  Pliilippo  lejje  iiion.icliis 
Majoris  Alonasleriicoiiceililnr.  i.l."i- 
i3(j. 

S.  R.nlIioloMiei  el  .s.  Ma;;l„iii 
ecclesia,  vide  S.  \h(,Loiui   alilialia. 

.S.  lieiiedicli  ecclesia ,  li  1 .3 ,  '1 1  Ij , 
/i52,  6G5.  —  Capituluiii  .S.  line- 
dicli  vlneas  eiuilapiid  S.  Hilariuiii, 
AGâ. —  Oraloriiiiii  in  censiva  S.  lie- 
nedicii  a  fralrilms  liospilalis  coii- 
slniilnr.  ';  1  5. 

•S.  linliili  eclesia  jlixia  _M.r;;nillll 
Poiilem,  358.  3Si. 

S.  Clirislopliori.  Ciiiislorori , 
Gristiviii,  vel  Grislolnri  clesia 
(S,i,ul-(:i,nHl„i,!u-n:-l„-(:,lr),     iN, 

5i,  7^,  75,  71;,  ,',^,  ,79,  o:i', 
370,  3S0,   3is:i,    'l'ii.  —  .Acci- 

pil  a  (;ai(dii  .Siiiipiiii  \\  luailsos 
apiid  (..risloihiiii,  75-7G.  —  Eccle- 
sia;' Purisieiisi  daliir  a  Goilleliiioepi- 
scopo,  i/i'i.  —  Ahbalissa  S.  (iliiis- 
lnpll0M.\ill.'  LiMitriiiius;  — deii- 
cus,  Md.'  Mvi.uiiMs;  —  sacrrdos. 
vide  Ricu;i.i-.  —  Dmim-  jiixia 
S.  Glirislo|iliei mil ,  370  ,  '1  '1  I  ;  pla- 
Ir.T',    380,  3,S3. 

S.  (jri>livili  ecclesia,  iH. —  Vide 
supra  S.  Glirislopliori  ecclesia. 

S.  Crucis  i'i-cle>ia  (.S.(/«(e-^Ve,,r- 
r„-la-Cilr),  ■'.:,)<,  3Si. 

S.  (jucls  .'l  ,S.  \inrr,i|li  r,,!,.- 
si.i,  \iili'  S.  <ji.i;\M\i  1)1.  Pr.viiv 
alibali.i. 

.S.   |)i,.M_\»ii  de  Caireie  en  lesia , 

355,  257,  3G3,  3G(;.  -.95.  3-.S, 
3/1/1,  353,  /m. 3.  —  Kji.s  boii.i  a 
Giiberlo      episcopo      coiiliriiiaiiliir, 

diiiiliir,  110,  111.  1 9"  ,  395.  — 
S.  Mailloi  de  Caii.pisV.i'iMd'.iH  |,i- 
ImuIuc.  ■''■:;  -'15.  —  D.'c-iin.  vide 
M11.0,  Hni.iims.  ^  iMiIllIlIlil,,^ 
claiislc.     W|3.   —    Pre>liv|er.    vide 

l'il.Ml. 

S.    Die, n, il  ,1e    \|, M.mIm 

ec.le-ia.  vl.le  Movs   \hlM,l;i«. 

.S.  DiolMMl  ,1e  PasM,  ,;r\r>u,. 
'.tu,,  'il  '.  'iG'i;  ,,i.il,,ii,iin.  :!M. 
'|5G.  —  Capill.oii  ,lu,i  in  l'a  insli- 
Innnlnr,  3.Si.     -  Pia'l.eiul.e  a  .Sv- 

inoneile  Pissiaco  ,'1  Os lido  IValre 

Mio  binilala',  '157;  conrnnianlni  ab 
Alevandin  |||.  'iC'i.  -  Saceidos. 
vi.le  Piir.i  s. 


PvRisas.  iSeij.) 

S.  Eligii  ecclesia  vel  ca'nobiuni . 
66,  G7,  Gg,  73-7/1,  i53,  i5/i. 
107,  iGi,  1G2,  iG3,  iG'i,  17g, 
190,  a5i,  aâa ,  203,  258,  375, 
3H1,  3^<7,  393,  /i  10.  /lit,  'i3'i, 
/i5s,  ,'iGo,  'iGi,  /175.  —  l!ona 
\aiia  liiiic  inon.isb'rio  li'ibinniUir. 
i53,  093,  /iio.  —  GoncediUir 
Parisiciisi  ecclesia;,  GG,  Gg;  et 
poslea  Fossatensi,  25 1.  —  Imniu- 
nil.ile  Irniliu',  igo.  —  P.iclioneiii 
lacil  nini  S.  I.azari  Iraliil.iis,  'iGo; 
cniii  S.  \  ictoris  capiliilo,  .'175; 
ciiiii  'l'einjili  niililibns,  /i3/i.  — 
Plie)',  \idi'  R.uNALDis.  —  Privile- 
;;ia  n.nlii  nianinr,  375  3.Si.  — 
Reiorinalnr,  1  li  1 ,  iG3.  ~  Abba- 
lissa,  vide  Hinnsv.  —  Priores, 
vide  ll.dMo,  FsEviiur.iits,  R\inaldus. 
—  .Subprior,  vide  L.niUF.nTcs. 

S.  (jenovefa;  capella  in  Civilab^ 
{Sinnle-Gciinihc-tu- Pehlc) .  23.'i . 
'io3,  'i55,  'iGi.  —  Sacerdoles. 
\i(b'  lt\i;iii'ii.nMi.i  s,  Gi  uni. 

S.  (ienovela'  de  Moule  ecclesia, 
vide  S.  Genovuf.e  abbalia. 

S.  Gcorjiii  ecclesia,72,  78,  70. 

S,  r,e(M;;ii  •■(  S.  Maj;lorii  capella, 
JiivIm  liaiiiprllus  (jiliis  lard  Suint- 
Miig!oire),  igS,  19g. 

S.  Gerinani  basilica  (Siiint-Ger- 
,ii,iiii-ri,  ln-<:ilr),  S. 

S.  Geniiani  \iilissindoreiisis  ec- 
clesia. '■  .,  'i3,  'l'i,  'i5,  63.  63. 
go,  91,  i'i5.  iGN,  179,  i8û. 
■M, 3.   3<,'i,   333.  33g.    3'l3,  2'lG, 

3'i7,  3GS,  371,  280,  383,  3oo, 
333,  335,  338,  350.  357,  36o, 
3S7,  '1G7.  /170  .  /172,  /17/1.  —  Cano- 
iiici  < mil  .S.  OpporlniKi"  canonicis 
lili;;anl  dr  1  apii  eria  .S.  Opporlnna', 
.13!;  de  inaresiis  S.  Op()orlniia'. 
'l 'ig.  'Hig.  /170.  —  Capilnbiiii  a  con- 
siirliidine  ipindaiii  iiberalnr,  2o3; 
noniinationeni  lialiel  in  ])r;ebendis 
,S.  Opporlnna',  1G8.  —  Cliarla 
l'elii  eplsr.pi  di'  cipireiia  S.  Ger- 
niaiil.  357.  -  (diail.e  de  pr.ebeii- 
dis  S.  <ieniiani,  i'i5.  "23,  229, 
3'i3,  a'iO,  2'i7,  3GS.  271,300, 
.35(i,  '17'!  ;  de  i|iiadaiii  aiicilla. 
330.  —  l).i  ,11111s.  vide  l'"i  i.iiiEiius. 

GmIIO,    IhlMO.     PlIlUs.    ReMEGIIS. 

TiiEoiiAi.his.  —  Pii'sbvier,  vide 
Fii.coiis. 

.S.  G.'iiiianiNovi  e(cli'sia.39. — 
Vidr  .'^.    (leim.ini     \nlissii)doreiisis 

,S.   Gerinani  de   Pralis  cccle.sia, 

vide  S.  Gir.vuM  i>E  PinTis  abbalia. 

S.    Gerinani    Rolnndi    abbalia. 


TABLE   ALPHABÉTIQUE   DES   M  VTIEBES. 


517 


PabisICS.  (Seq.) 

f)0,  gi,  387.  —  Ville  S.  Gomiani 
Aulissioiiorensis  ecclesia. 

S.  (jorvasii  basilica ,  ai,  7  -2 , 
7'i,  167,  275,  3gî>\  —  atrium, 
^ufS,  /i3G,  liâg.  —  Capilulo  l'ari- 
siensi  pro  parle  datur,  i()7.  — 
Ecclesio'  S.  Nicasii  de  Mullonio  a 
(îalSranno  comité  datur,  276,  3g5. 

S.  Iniiocenlium  ecclesia,  337, 
^h-,  3.").').  —  Presbyler,  vide  GinEL- 

M 1  s. 

S.  Jacohi  occie-ija  (Saint-Jac(]iws- 
In-Bimrherie),  20G,  22.5,  267, 
398,  338,  383,  38 '1.  —  Hujus 
ecclesia;  conslriidio,  297.  —  Pifs- 
l)yler,  vide  Teoldls. 

S.  Joliannis  capella,  273,  3ai. 

S.  Joliannis  ecclesia  {Saiiil-.kun- 
eii-/n-CV(e),  222,  223,  229,  2A2. 
—  Presbyler  (forle  S.  Joliannis  in 
Grevia),  vide  Robeiitls. 

S.  Joliannis  ecclesia  {Saiiit-Jeun- 
en-Grhe),  37.").  —  Presliyter( forte 
S.  Joliannis  in  Civitate),  vide  Ro- 

BEBTI  s. 

s.  Jnliani  ecclesia, prop'j  Parvam 
Ponteni  (  SaiiU-Julieti  -  le  -  Punvre  ) , 
72,  120,  212,  32.Ï,  332.  — 
Concedilnr  cœnoltio  li.  Mari.r'  de 
Lon;;o  Ponte,  211.  212. 

S.  Landerici  ecclesia,  328, 
il  g,  '167.  —  Piesbytcri  S.  Lande- 
rici, vide  JoiiiNNEs,  Remighs.  — 
Vinea  a  parrocliianls  .S.  Landi'rici 
vendilnr,  4  1  (|. 

S.  Lanrenlil  ecclesia,  23,  2 '1 . 
2i'i,  281J,  33i,  335,  .'i38.  — 
Mercalnm  .S.  Uionysii  apud  .S.  Laii- 
rentiuni  Iransfertur,  33,  n'i. 

S.  Lazari  ecclesia,  vide  Leit.o- 
soRiM  domiis. 

S.  Lenfredi  ecclesia  {Sninl-Luiif- 
froy),  328.  — Presbyler,  videGa- 

TERCS. 

S.  Marcelli  ecrlesia ,  \i.le  S. 
Marcelli  Brn(us. 

S.  Maria;  c.ipella  ,  in  dumo  i''- 
gia ,  3  '1 1 . 

S.  Mari.e  ecclesia ,  vide  snpra 
licclesin  l'urisiiiixis. 

S.  M.irla'  l'I  S.  S|i.[)li:ini  eale- 
sia,  K().  —  \  II!.'  Mi|M'a  Erclcsui 
Varmnmn. 

S.  Maria',  S.  SIepliani  .•!  S,  Ger- 
mani  ecclesia,  /ii,  2o5,  vide  Ecdi<- 
sia  Parisiensis. 

S.  Maria'  de  (^anipis  ecclesia 
{Noire -Dame -des-  Champs),  g6, 
ii5,  i3a,  i38,  1^8,  igà,  227, 
2'i3,  272,  327,  332,  30.5.  3(;»i. 
.'io3.     'lOô.    —    (Concedilnr    1110-  I 


'aiusii  s.  (Seq.  ) 
nacbis    Majoris    Monasierii,    i32. 

—  Controversia  de  qiiodam  furuo, 
3(!5,  .'iG5,  i(JO.  —  Priores,  vide 
Alabdis,   Baldcims,   Gislebeetcs. 

—  Privilégia  conccssa  a  Garnerio  , 
abliate  Majoris  Monasierii,  827; 
a  Liidovico  VI,  ig'i  ;  a  Ludo- 
vicoVII,  272;  a  Maiiiicio  episcopo, 
305,  io3. 

S.  Marinrc  ecclesia,  118. 

S.  Martlalis  ecclesia,  258,  38 1. 

S.  Martini  basilica  (plus  Innl 
Sttiiil-Miirtiii-des-Champs),  23,  75. 

S.  Martini  capella  ,  in  liur[;o  S. 
Marcelli  {Saint- Marlin ,  <m  bourg 
Sainl-Marcd),  353. 

S.  Martini  de  Canipis  ecclesia  et 
cienobium,  122,  133,  laô,  12G, 
127,  128,   i3o,  i3i.   i30,   137. 


i'i5.  1  'lO 
i05,  i('j(i 


182, 
20O, 

2'lO, 


i83. 


301  , 
2i5. 

200. 


1  ()5 ,  ujO,  200 
aVi,  Ai.  ahli 
207,  2O2 ,  2O5 

2S5,  2g2,  293,  ag.'i,   ag7,  ag8. 

3o8,  3ii,  317.  33o.  343,  3'i8. 

35 1.  352.  3('m),  .'ig'i.   3117.  4  11. 

'121,    '129,    .'i33.  ViO,    '172.  — 

Prières,  \ide  Baldci\i:s,  [iir.THOLo- 

Mlil  S.GALTEnUS.  GuTniDLS,GlSLE- 
BEKTLS,  GlSLEMEBLS,  GlIELELMI S . 
I.VGELAEDIS,   MvTlIEIS,     OllO  ,    ThEO- 

BVLDis,  L'nsio. —  Privilégia  S.  Mar- 
tini cœnobio  concossa  :  ab  Alberto, 
pivecentore  Parisiens!.  SOg;  a  Bar- 
lliiilomeo,  decano  Parisiens;,  2g8;  a 
(iaiiAto  papa  II,  20O-208;  ab  Eii- 
jjenio  papa  III,  3(iH  ;  a  (jausberto 
et  Pioliardo.  130;  a  Gnillelnio, 
Senoiifiisi,  'l'iG; 
■|iisfop()  l'urisiensi, 
lleiirico  ri';;e,  122- 
ente  papa  II,  257, 
2S5:  a  Liii'io  papa  II,  agi;  a 
Ludovico  \'l  Ti';;e,  177.  182,  ig5, 
200,  2.{'i;  a  Liidovico  VII  rege, 
205;  a  Mnnasse,  101;  a  Mauri- 
cio,  episcnpe.  'i33;  a  Milone . 
125;  a  Pag.inn,  1 '1 1  ;  a  Pascliali 
papa  II,  lOn;  :i  Peiro  abliate  Gln- 
iiiacen^i ,  2'i5:  ;i  Philippo  1,  i25, 
l'T,  i3.,;  a  liadniro  Delicalo, 
SIephano  episcopo, 
;  Il  Tlicoliaido  epi- 
>)■?..  317,  35 1;  ,di  Ilr- 
'12-1 'hi;  a  Wiiln- 
WViri.o.    ncpdie 


arcljiepi^copo 
a  Gnillrlnin. 
l'l5-i'i7;  ab 
1  2  '1  ;   ab  Innoi 


iG5 


-22(), 


lia  nu  papa  I 
ranno,  i5f 
Aldigerii  de 
vilegia  de  ^ 
ig5,  igO. 
ifiorniii  l'I  Im 


,  i5o.  -  Pri-  I 
;.  Mnriiiii.  177,  I 
■iliO.  —  Priiile-  I 

rolllirniatiniii";     i 


'abisiis.  (Seq.) 
125,  i.'i2,  160,  182,  3O0,  -lia. 
257,  2C5,  285,  ag'i,  3o8,  317, 
/i33,  ViO.  — Abbaliie  Cluniacensi 
concedilnr  cienobium  S.  Martini, 
i3o. —  Censuuui  conimutatio  inter 
S.  Martinum  et  abbaliam  .S.  (Jer- 
mani  de  Pratis,  2g7.  —  Débita 
snbjectionis  S.  Martini  erga  eccle- 
siani  Parisienscm,  i3i.  —  Fnu- 
dalio  cœnobii  S.  Martini  de  Cani- 
pis, 132 -i2i.  —  Heldeardis 
conversa  bona  sua  oninia  S.  Mar- 
tiiin  concedit,  35 1-352.  —  Molen- 
dinuiii  siib  Majjiio  Ponte  S.  Mar- 
(ino  cunci'ditiir.  127.  —  Monlis 
Marlyiiuii  eccli'sia  S.  .\larlino  cnn- 
ceilitur,  l'ii,  i'i5-i'i7;  et  a  ,S. 
Martino  régi  Lndovico  retroce- 
ditur,  aVi-aiô.  —  S.  Dionvsii  de 
(iarcere  ecclesia  datur  S.  Martine. 
2'i3-24'i.  — Pra;benda  in  ecclesia 
Parisiens!,  292-2g4,2g8;  pacliim 
de  eadeni  cuin  ecclesia  S.  Victoris. 
2g3;  sententia  lliigonis  epi!,c<ipi 
Autissiodorensis  ib'  eadiin.  ■•■i|2. 
2i|'i.  —  S.  Genovefa;  ivtoriiialiuni 
deli'gaiitni-  monaclii  .S.  M.iiliui. 
01  1.  —  Subprioi'i'S  S.  Mai  lin! ,  vide 
JoscELivrs,  (Ji)o,  Simon.  —  Ter- 
rarniii  roininnlatio  ciini  Dr(i('0iie 
carndice,  3g0.  —  \  iiicainni  coiii- 
ninlatio  ciiiii  Herbiino.  ri7;  rmn 
Wariiio  de  Canipis,  i5i.  —  Ven 
dilio  cnjnsdam  ibunns  (iall.'rio. 
presbylero.  3'i8-3  'ig. 

.S.  Medardi  caprl'i,, ,  ,  id,,  S.  \Ii;. 

DAlUll    villil. 

S.  Mederici  occb'sia  {SaiiU- 
l/irr//l.  '1 '1 .  7.'i,  7.5,  80,  101, 
10' ,  32ii.  3'i-,  350,   887,  -'lOo. 

—  Kcclesia;  Parisiens!  concedilnr. 
101.  —  Inimnndale  frniliir,   8(). 

—  (iaïuinic!  S.  Mederici  censiiin 
danl  capilnlo  .S.  Maglorii,  3'i7.  — 
Dniinis  S.  Mederici,  'lOo.  —Terra 
S.  Mrdrri.  !.  351;. 

S.  Niilidlai  cn|n'lla,  in  palalio 
regio.  30'i. 

.'^.  .Mcliolai  capella  .  piope  S.  M.u- 
linuiii  de  Canipis  {Suiiil-\iruliis- 
(tes-l.'liaiiips),  20O,  257. 

S.  npporlun.'c  ecclesia.  iils. 
322.  32S,  ;i;i(j.  ■.i\o,  ;i:M,  ;{(;,,. 
'i'i3,  .'1 '1 '1 .  'i'i5,  'l'iO,  'l'iii.  .'i5ii. 
'i5'i,   'i58,  'lOg,   '170,  '171,  '171. 

—  liliarl;c  de  capiceria,  32". 
355;  de  maresils,  33i).  3'io.  355. 
:'ii3,  'l'i/i,  'i'-i5,  'l'iO,  'l'ig,  'lOg, 
'170. —  Conlroveisia  cnni  capitule) 
S.  Gi'rmaiii  Auli^'.i"diireii>!s  di'  iii.i- 


1  11). 


".)■  < 


18 


CMtTl  LVIIIE   GEXHliAL  DE   PARIS. 


'a  m  SI,..  (.SV,,.) 
—  l'r.Tln.mh.M  0«  ,:):)(;. -Vlo.  ;i (io, 
'l'i'i,  'i'i(),  /i.'io,  470.  —  l'rivi- 
l(>;;i,-i  <i]ni-es<:i  :il>  Acir'iaiio  |ia|ja  l\, 
.•i.'if);  ;il)  Ali'Xiiiiilro  papa  lII,;ilKi, 
'i.'i.S;  a  (jiiillc'lmo,  aicliii'piscopii 
Si'iioiifnsi ,  .'l'i'i,  /l'i.'i;  a  l.iiJo- 
vioi  Vil.  ;i'i(i.  'l'i.');  a  Mauricio, 
cpiscopo,  AA.'i;  a  'rii('iilial<lo,  cpi- 
scnpo,  ;i-j2,  3.'i().  —  Privilégia  et 
iMiiia  coiilirinaiiliir,;i5r) ,  .'UJo  .  /i.'jS  . 
.'1  - 1 . 

.S.  Paiili  ercli'sia ,  extra  miiros 
Parisii  (aujourd'hui  Saint- l'nut- 
Sainl-Louis) ,  a.'iS.  .38i,  .'lOo. 

S.   Peiri    hasilica,   1  ■! ,    -j  1 .   — 
Vide  S.  CiKNOvtK.E  alilialia. 
,  S.    PeIri    ecdesia,  Sli.    —   Vide 
.snpia    y.    \lr,lrnci    rcrl.'-ia. 

S.  Prlri  il.'  Ai-si..iuliMs  eale- 
sia    (Saint  l'a'n-f-,lrs-Arrls).    •..-,«. 

:{s,. 

.S.  Prli)  .!.■  KdaiSNel  a,l  Wnws 
occlosia    (  Saiat  I'irnT-aa.i-n,r,.J.i  ). 

8'i.  h:>.  '.."is,  :!-'K,  :;.si,  'i.')S.  — 

s.   l'elri  (vlliila    lA.ssalriisil.il;.  1110- 
„,„lns   , jailli',  sr,.  —    l'iv^l.vler  .S. 

P..|li,    vide  .InlMXMS. 

S.  Pi'lii  .■!  S.  M.'.l.'iiii  allare. 
n,  ..  —   \i,|..  S.    M.'d.'iiii  .•.•ilesia. 

SS.  l'.'hi  ri  l'auli  liasilica  8; 
SS.  peiri  el  l'auli  .1.  S.  (ieiK.velie 
rieniiliiiiiii,  loij,  181,  27.!.  — 
Vidi'  .S.  (inMiVEF.ii  ahlialia. 

.S.  Sevei'iiii  eeclesia  (Saiiit-Si'- 
r.rni).     iM.,    :ùtS.    —    Pivsl.Ur,, 

lid.'    DllUM.IS. 

.S.  Siiilunalii  liasilira  (Saiiit- 
Synijiliwinl  ra-t.i-Cit,'),    -i  1  . 

'  S.  Sl.'pliani  liasiliia  [Saint- 
ÉtivHiic,  inrs  .\„tirlha„'),  •■ ,  17, 
■ji  .  ;f(i,  /n.  'h.i.  ."><.,  171).  — 
a.  Eaksia  l'answasn. 

S.  .Sii.pliaiii  enli'Sia  [Saint- 
lùti'iiiii'-ilf>s-(jirs),  ()(),  llTj,  i!>i.. 
■•:M\.  :i77.  —  Slrala  rejjia  jiixia 
.■i-rlesiaiii  S.  SIepliaiii  (/ri  rw  .SV„„/- 

,/,„.,,„,.  ).;i77. 

s.  Slepliaiii  ■■!  S.  \iiiiviilii  cc- 
clesia,  o.  _  \i,l,.  Kntrsia  l'an- 
xiciisl". 

s.  Victiiris  cap.lla.  iiij. 

S.  Vielori.s  ee.l.'sia,  ^ide  S.  Vie- 
Tonis  alil.alia. 

S.  Viiu-.'iilii  l.asilu-a.  ville  .S. 
(ii-uMiM  w.  l'iiMis  al.lialiii. 

S.  \  inceiitii  el  S.  (aiicis  eeclesia  . 
vide  S.  (iiiriMAM  iiK  Pnais  alilialia. 

S.  Vlarii  capella,  in  Mniilc  S. 
Cenovelie,  .'îr»;!. 

.S.  Vpolili  capella.  in  liiiijn)  S. 
Mair.'lli.  .■(.'):(. 


'arisiis.  {Spi].) 

Eleeinosyna  S.  Benediili,  flIiS. 

Episciipi    Pansicnseii.   —   Vide 

AdALBERTUS,     A.XSCIlElilCIIS,    AsCELl- 

Ms,  Elisurdl's,  Exea.s,  EnciiENni- 
ms.  Franco,  Fulco,  Fulradis, 
(Ialo,  G\lteruis,  Gaifridis,  Ger- 

MAMS,  (iinCERTIIS,  GoZLENlIS,  Goil.- 
LELMIIS,  hlBERTlS,  IxCIIADUS,  (\- 
(lELVIMlS,     LANDElilelS,     MaUIUCUS, 

Petru.'!,     Rai\ali)i;s,    Skiofredi  s, 

StEPIIAM'S,  TiIEORALMS,  TllEllDi  I,- 
FUS,    TLRXOAI.ni'S. 

Episcopi  ania  velus,  'iCili;  — 
doiiius  nova ,  'loi,  /lo.'j,  'i..:!;  — 
jura  in  eccli'sia  S.  .lolianiiis.  ;ia  1: 
in  occlesiis  S.  Genovcl'ie,  ',Vi«. 

Forum  Pari.sicnse,  aôô,  aO-î; 

Iniiiiii  noviiin.  ali^f,  fiGli,  27^; 
forum  velus,  277. 

Furims   Barlliolomei    de    Ful- 

cosio,  i8.')-i8'i,  a7a,  365,  !tCn> . 
tiGG.  —  Fiirnns  Evrardi  Gonversi , 
:i,,--.'î.>S.  —  Kmnus  (;,.nla-,  ali.'!. 

—  Furnns  G.  d.'  Gailanda,  Jk).'!. 

—  Furnns  Malliei  de  lîelloinonte, 
;jiî.'i.  —  Furnns  ,S.  Germuni  de 
l'ralis.  /178.  —  Furnns  li.  Maria' 
lie  Camjiis.  27a,  .'i(i.').  —  Fur- 
nus  S.  Marlini  de  Gampis,  1-.8, 
aoC. 

Feiia,  \ide  Fi;nn  S.  Gi,r\um, 

S.  Luvni .  elr. 

Gordiis  episi'iipalis,  2  1  .'1 ,  ■•28, 

2'i  1 ,  -'iiio.  .'i7'i. 

Ilospilale,    vid.'    llosr.,ni.E    S. 

GiiRisTopiioRi.  .S.  Gianvsii,  I!.  M  1- 

RI-E. 

lusiila.  ville  Km  LA. 

Lauili'S  Paiisioiiiin  sriiliil  G.d.' 

Masochiis,  .'i:i(|. 

Maeellum  Paiisiense,  .'fii". 

Marcadimi  Parisien.se.  7;!. 

Molendiua,    h.    G:i ,    77.   7;). 

i)i|,  1  ili.  123,  128,  211I),  2I.'>, 
2'ili,  228,  a.'i(),  a'ii,  2r)7,  alK), 
2lili,  2i_)(),  3oi,  3o'i,  317,  3.')i), 
3r.3,  /108,  .'lia,  .'i5(),   'i(io,   'i7'i. 

Monela  Parisiensis,  (53.   2  1  ."1 . 

2.')0,   3-.li. 

Mnrl    ci\ilalis,    3.    8,    i, ,   G;,, 

87. 

Pa;;iis    l'arisi.'usis,    ■>:,-,    ...".S; 

Parisianis,  11,  •i3,2'i.  2G,32. 
38;  Parisiacensis.  7G;  Parisi.ijMis  . 
27,  33;  Parisiorum ,  .'i.  70. 

Palalinm   rej;is,  .")8,  07,  'i3i): 

—  capella  in  honore  H.  Maria>  Vii- 
j;inis,  3,'ii  ;  —  ca|iella  in  linnore  S. 
.\ieliolai,  3(i'i. 

Panis  lelomnin  Sli'pliano  iiia- 

rescalloiu  ri'Uilum  eoncedilur.  211). 


Parisks.  (.S'er/.) 

l'arliumenlnm  Parisiense,  21 3. 

•  Pasrilus  .S.  Marlini,  10. 

■ ■  Pondus  ri'jjis  daluin   Henrico, 

lilio  Prielle,  398. 

Pons  Magnus.  /i ,  ,'18,  G2,  03. 

70,  116,  128,  l'if),  auO,  21."), 
aa8,  23G,  23i),  a'u,  2.''i7.  aG:'), 
alifi,  97G,  977,  3oo,  329,  337. 
35G,  373.  38 1,  AoS,  /u8,  /i35. 
.'139,  /i.")(i,  'iGo,  /171.  ^7/1.  —  Pons 
civilalis.  '1;  PoiH  Giaiiilis,  23(|: 
Pons  major,  r.2,  7.1 .  1  1  li.  — 
Gamliiiiin  hic  piTpi'luo  mansurnm 
slatnit    r.'X    l.ndovicus    \l[,    277. 

—  ConrediUir  a  Caroln  Galvo  .Knea' 
episcopo.  G2-G3,  79.  —  Donius  in 
Magno  Ponte,  2711.  '171.  —  Fe- 
iieslia'  niimiunlariorinn .  27.') .  27G , 
277,  329,  373.  '118.  —  Molen- 
diua. G3,  79,  11  G.  128,  aoG, 
239,  2.')7.  aG.'),  aGG,  -'108.  6G0. 

—  Porta  Ma.;ni  l'onlis,  337. 

Pons  Parvus.  iiG,  213,226. 

228,  "39,  2'u.  299,  3oi,  32;"). 
332,  337,  373.  'l'i'i,  /139,  i.'l2, 
-'i.j8,  '17/1.  —  Donins  in  l'arvo 
Ponte,  /i  1  ?i ,  .'l'ia,  —  Molendina. 
11  G,  ■>39.  —  Pedaf;inni  Parvi 
Poiilis,  373.  —  Viens  Parvi  Pon- 
tis,  337. 

Pons    S.    Marlini    il.>    (iampis. 

21/1.  28G. 

Pons  S.  Medardi,  377. 

Porta.  333,  '1 1 '1  ;  Porta  civi- 
lalis, .'1.  71.  123.  27G,  3.'i.'): 
Porta  l'arisionsis,  '1G2.  —  Porta 
h'auderia,  3.-)0,  '128.  —  Porta  Ma- 
;;ni  Pontis.  337. 

Portos  S.  GenoAefa'.  279. 

l'r.eposili     Parisienses,     a.")?i. 

3;i'i,  '1-7,  'i'i7. —  Vide  RALBri.vvs 

FuMllirXSls,  iîir.XERU  S.GllLLELMtS 
lir  Gi.llNMO,  jUlXALlIUS  BE  BeLLO- 
JIONTE,   TllEOini.Ill  s    DlVES,    TH0>MS 

Dues. 

Bejpalarii  Parisienses,  3G:>. 

Sihohe  vel  scliolarii  Pari.sienses . 

i3'i.  23i.,  3G8,  372,  379,  38o, 
'ii.G.  'i33.  /1G7. 

.Slalla    ad     vendendiim    pisces. 

.339;  slalla  earnilicnni ,  2G2. 

Sulores  Parisienses.  3C3. 

Svnodi    Parisienses,   vide  Co^- 

1:11.1  \. 

Treliare<;isrelio)ialatiiiin,3G'i. 

Lniversitas  Parisiensis,  3 '1.  — 

Gf,  snpra  .Sr/i'i/c, 

\  ireroniites    Parisienses,    vide 

GiiiMoiiiiim  s,  Teiiio. 

Viii   Parisienses  :  Galceala  qua 

ilnr  ad   S.    I.azarnm.  .'i.'>'i.    —  Fi- 


T  \  lî  1.  !•:    \  L I'  1 1  \  B  ]■:  T 1 0  L' E   D  E  S   M  A  T I  E  II  I-  S. 


.')  1 9 


PiBisiis.  iSeq). 

j'iilaria.  ût>i.  —  Machacia  média, 
-'Kio,  i()8.  —  Poleria,  ;jt)i.  — 
Riiga  S.  (iermani,  i'i.  63,  91. 
.•Î,S-.  —  Sabiiliim,  '168.  —  Slrala 
juxia  Caslelluin  re{;is.  33g:  slrala 
regia  juxIa  ecclesiam  S.  Sippliaiii , 
3-J-.  —  Via  regalis.  i3,  'lîi. 
91,  286.  387.  —  Via  ail  Lu- 
peram,  61.  —  Via  ad  Moiileni 
Marlyruni,  61.  —  \ia  anio  eccle- 
siip  B.  Mariae  paravisiim,  38a-383. 
-'137.  —  Via  anie  S.  Vlarlinuni  de 
Campis.  ia8.  —  ^  ia  ducens  ad 
B.  Mariae  ecclesiam,  iga.  —  Via 
juxIa  ecclesiam  S.  Victoris.  980. 
—  \icus  Clievrucliiin,  379,  t!83, 
3oi.  ^17,  i5:!,  '175.  —  Viens 
Judaeonim.  206.  i!r)7.  27.!,  36.Î, 
398.  —  \  icus  Parvi  Poiitis,  387. 

Parto  Pome  (Pelms  dei,  io3. 

Pascalis.   156,  i03.   —  Vide   Pas- 

CHALIS. 

Pascbalis  II,  pontilex  iiiaximiis . 
i55,  i.")G,  1.J7,  108,  159,  i6i), 
161,  i63,  186,  190,  196,  197, 
208.  —  Coiifiiiiial  Liidovifi  \1 
privilegium  pro  senis  ecclesia"  Pa- 
I  isiensis ,  186.  —  Privilégia  et  bona 
ecclesiœ  S.  Genovefa',  1  60;  S.  Ger- 
mani  de  Pralis,  160;  S.  Maglorii. 
196;  S.  Marlini  de  Campis,  160; 
S.  Vicloris,  190.  —  De  eiecliune 
Fiilcouis  episcopi  scrihil  Daimiierlo 
archiepiscopo,  i,"j5:  capilulo  Pari- 
sieosi,  1 .56. 

PlSELLlS  SaNCTI  MaBTIM,    10. 

P\iPER  fJoliannes),  166. 

Pegio  (Via  de),  ."i-S. 

Peissiacim,  166.  —  \  ide  Pissiuim. 

PENSiActM,  3g3.  39 '1.   —  Vide  l'is- 

SIACIM. 

Pe.mimu    iPaiHiii,    Hetiu'.    ch.-l.    de 

e°°),  ii3  ,  1 16. 
Pes  de  Alcha  (Anserediis),  166. 

(Rolberliis  de),  166. 

Pes  Ansebis  (Johaniies),  .'<8o. 
Peirileoms   (Jordaïuis),   consul  Ho- 

manus,  38o. 
PtTBoMLLA,     Saiirli    Lazarl    recliisa, 
329,373.  37 '1. 

lixor  I.oonelli,  37'i,  '127. 

uxor  Tlieobaldi,  '122. 

Peiroscs  Vadis  (Guipereux ,  Seine-et- 

Oise,  c"  d' llermei-ay ,  c""  de  Ram- 
bouillet ) ,  101,  11;"),  1  ]  6 . 
Pétris,  51. 

abbas  Ciuniacensis,  a'i."),  2I6, 

al 9,  207.  —  Cliarla  qua  conce- 
dil  ecclesiam  Monlis  Martyrum  n'gi 
Ludoïico,    â'i.").   —   Epislola   ejiis 


de  iiioile  Tliom;e.  prioiis  S.  Viclo- 
ris. 2I9. 
Pétris,  abbas  S.  Mnglorii,  I  noiiiiiie, 
■>36. 

abbas  S.  Maglorii,  II  iioiiiiuo , 

331,317,  355,  356. 

Pétris,  abbas  Trecensis,  367,  358. 

arcbidiaconusCarnolensis,  1 1  0. 

arcbidiaconus  Parisiensis.  318. 

arcbidiaconus      Suessinneiisis, 

392,  399. 

a  secrelis  S.  Marlini   de  (jam- 

asinariiis.  I79. 

camerariiis  .'>.  Marlini  de  Cam- 
pis, 397. 

cancellarins,   127. 

cancellarins   Parisiensis,    395. 

13u,  133,  157. 

canoiiicus   S.  Genovela',   puer, 

25S;  subiliaroniis,  27I. 

caiionicus  S.  Mcloris,  '117. 

canonicus  Silvaneclensis,  273. 

capellanus  Hospilalis  Hieroso- 

hniilaiii,  I7  1 . 

capellanus  Rogeri    de    Molen- 

dmis,  I71. 

cardiualis  S.  Calixli,  302,  385. 

cardinalis  S.  Cbrysogoni,  I29, 

133,  436.  V'ig.  —  Sentenlia  ejiis 
de  stalu  Tlieobaldi  el  Odonis,  I29. 

cardinalis   .S.   Euslalbii.    35'i, 

377,  389. 

casiellanus,  I80. 

decanus  S.  Germani  Anlis>io- 

dorensis,  lig.  I69,  I70. 

diaconus.  canonicus  Parisien- 
sis. 298,  3oi,  Sgô,  168:  — 
irbin ,  ni  \  ideltir.  <pii  vocalur  Peirns 
'['•  Campellis,  899.  13o. 

diaconus,  canonicus   S.   Vicli>- 

rls.  3iS.  33 1. 

episcopus  Migdonien^is.  376. 

episcopus  Parisiensis.  \ide  Pé- 
tri s  LoMBARDI  s. 

lilius  Alelnii,  391. 

lilius  Giroldi.  I79. 

filins  Guidonis  Canoniri,  323, 

3-.i.  332. 

filins  Hungerli.  i6(). 

filins  Leloidis.  919. 

lilius  Pagani  de  Praeriis,  279. 

Iraler  S.  Lazari,  I73. 

Iieremila,  398. 

levila,    canonicus    Pari<iensi>, 

1  ii'i. 

major  Candiliaci ,  333. 

mare^callns,  13 1. 

marescallns,  I59. 

I'etrcs.  miles  Pagani,  ili. 

noiarius.  I2I. 

pra;bendariiis,  'i'i2. 


Pétris,  pra-posilus  Saiicli  Marlini  <l- 
Campis.  897. 

pro\incialis,  15i'. 

jmer.  161. 

puer,     canonicus     Parisiensis. 

1  15.  1 16,  198,  2ùl. 

puer,    canonicus     Pari^itnsis. 

296,  298. 

quadrigalor,  l8o. 

sacerdos.  1 '17. 

sacerdos     Sancli     Dinnvsii    de 

Passu.  1.2. 

subdiaconus,  canonicus  Pari- 
siensis.  1 18. 

subdiaconus.  canonicus  Pari- 
siensis, 168,  200,  217.  228  .  226. 
■•'il,  2  53. 

subdiaconus.    canonii  us    Pa.'i- 

siensis.  323. 

siibprior.  290. 

Icslis.   182. 

leslis.   i5o. 

Am.elerus.  383. 

m;  BvRRi.  I79,  I80. 

lîtsTISI  .    280. 

uE  ISorrenoo.  333. 

iiE  Hrim  .  896. 

iiK  CiMi'ELLis.  canonicus  l'ari- 

siensis.  diaconus.  899.  'i3o. 

(!llEIU:UULLE.    102. 

Di:  O.isrtio,  I80. 

Funii.  Lombardus.  I'i2. 

iiK  Greceio.  896. 

1,o»ib(RI)1  s.  32Ô;  episcopus  Pa- 
risiensis. 307.  862.  io6.  —  Doc- 
Itina  ejus  ab  .^lexandto  papa  con- 
deinnalur.  I06.  —  Privilégia  ejus 
de  capiceria  .S.  Germani  Autissio- 
dorensis.  357:  pro  domo  S.  I.a- 
zai .  362. 

LrMRVRDis.marilnsGiiliP.ogi. 

ne:  .\Ia.\lu,  279. 

i)t  Mo\cnco.  899. 

IlE       \1"\TKRELL0.      'lOO.        '.  1  3  . 

'""■  ''''■'• 

ht;    NoMciMO,    1  1  0. 

lIllPlIlM  S.     1  85. 

m:  l'vRVO  Po.vTE.  lo3. 

m;  Pu  NciiEROLLES.  333. 

i,K  Vmtres.  336. 

ut  ViLLwovu  383. 

DE  \  II.HN0H.  canonicii-.S. 'io- 

ilovelif.      'i5i-'i52;     idem     loi  le. 
388. 

'evers  (Willelinnsde).  87... 
'éviers  (  Ferriciis  de).  li(i. 
'tvRELs  (U'illelmus  I.  '179. 
'mii.m'pi  (  Gallerus).  152. 

( Renaudus).  lli. 

IIILIIMMS.     PlllLII'lS.     Pllli.l.ll'ri  s     \el 

Pinrirri  ■.. 

aicbldiaconus   Parisiensis.  Ira- 


)-2() 


CAI'.TLLAIRE   GE.\ERAL   DE   l'AUlS. 


tpr  Liidovici  Vil  n«;is,  :i(M,/i53, 
l\:)h.  II')'),  h')'],  'loi),  /|(J8,  /169; 
aiilea  puer  in  ecclesia  l'urisii'iisi , 
•..((G,  •■<,8,  .'ioi,  ;i<ir).  —  ClinH.-e 
ojiis  piiJ  S.   l.a/.aii  fralrihus,  Afilî- 

h:,:,. 

'iiiLU'i'is.     (Ircaiiiis      Liucûlaiiiisis, 

c'pi^(u|]iis  Tncfii^i-.,  189. 

niiiisMalli.'i,  'io:i. 

fraler  Fririci,  '1  ■.>•'. 

iiidiiacliiis   SaïKii   (jeruiaiiL   de 

l'ralis.  Ij'i.!. 

filiii'i   (iallerii  caiiierarii .   h'jij. 

Iraler  S.  l.azari,  hf.i. 

iii'pds  episcopi  Meldensis,  3i|5, 

'ion;  idem  sane  qui  sulidiaconus 
in    ecclesia  Parisiensi,  3g5,  i3o. 

—  Kpi--  doiiiiis   in   claiislro,    'loo. 

piiii.      c.iiiiiiiiciis      l'aiisieiisis, 

:.i,(;.  -MiS.  ;!nl,  .i.!."!.  —  \ide 
l'iiiiii'i'i  -,  aicliidijcûiiii';. 

puer,      caiiuiiiiiis     l'arisieii^is, 

3(ii.  as-,  ^Hj'i;  idem  forle  ipii 
diciliir  Me|iiis  rejji^,  .'i-jA. 

re\  [deMj;iiatii.s],  rdiiis  Liido- 
vici Vl,  ■■;ili,  -l'io.  ad'i,  .Tii. 
;!.-,(,.  :i,,o.Vi 7. 

sai-eidos . caiioiiiciis  Pai'isieiisis , 

MTMell.-.    '17(1. 

vnlidi.icoiiiis,    caiKHiiciis    Paci- 

M.-iisij,.  ;!(,.■),  /i;io.  —  ci:  Piulh'- 

i'i>.  iiepus  episcopi  Meldensis. 

siilidiacoims,  caiinnicns  S.  \ic- 

'iiii.ii'i'i  s  I .  n'\  Kiancormn ,  1  a3.  i  ti  '1. 
I  ■'.'),  I  -Wi ,  I  eS  ,  1  ■!(),  1  .io  ,  l 'i'i , 
1  l)(i.  1  .■!7.  I  Ml).  I  '1 1 ,  1  'io  ,  1  'l'i , 
i/i.'i.  1  'h;,  i.".-.,   i.'i:i,   i.'i'i  ,   uiS, 

I  Cio.  i<)i .  1  II-. .  1  ii;î,  1  (ij ,  1  .s  1 , 
is:i.  18:1.  1.S7,  188,  i;i:i.  ■!o7. 

■■"J-  —  l'ii»il";;ia  ejiis  pio  lapl- 
liilo  (ajiii|peiidiensi ,  1  .''l'i  ;  pi-o  eccle- 
sia Parisieiisi,  i."ia,  i()o;  pro  eccle- 
sia S.  l':ii|;ii,  lO:);  S.  Majjlorii. 
i:!();  S.  Marlini  do  C.ampis.  i-jâ, 
1:17;  |)ro  Majni'i  .Monaslerio,  ilî,'}. 

-  (ilimiaci'iisiliiis  Iriliiiit  eccle- 
siam  S.  Marlini   de  C.ampis,    i.'io: 

Majnci    Monaslerio   1 edil   cap.d- 

1,1111  ,S.  Maj;lorii,  iM.");  S.  Klij;ii 
lel'oi  iir.ilionein  cniiliriiial,   ilio. 

m,  A  unis.   '100  ,  '1 1  3. 

[Arin.sTis].  liliiis  Ludovic!  Vil 

re;;is,  .'ioo,  /i.'in,  h'-'^^i.  —  Kjnsnii- 

II  i\.  'i'.Uk 

I,;,  liui.Mis.  -.no. 

111    CiiaioLi:,  A  ."11 . 


Piii 


iu:si.i  z  1 ,  I  '1 1 . 

■■(•).    il)3.    -    Vide    Pi 


3.  — ■  Vide  PiiiLipeis. 
3.    1  ?,(').  —  Vide  Piii- 


PuiLLlPPl 
PuïLIPPlS 

Lipprs. 

PiCUT   (Flllco),  3->f). 

PicTwiENsis  (\\  illeliiiiis) ,  A 80. 

PlELLlS  (Hlljjo),    1  AS. 

Plots,  abbas  Aollinovilla',  18. 

Puons  (Guineranniis) ,  A80. 

PiNo  (Wlllelmiis  de),  28A. 

PiNsi  vco(Osmnndns  de),  A  1  -T.  —  \  ide 

Pissnco. 
i'nziN  (Calterius).  27C1,  3.")i,. 
PipiNvs,  A'i,  A.'i.  —  Vide  Pii'PiMs. 
Pippims,   rex  Francormii,    9(1,  98, 

29,  Sa,  AA,  A5.  —  Privilejjia  pro 

S.  Dionysii  cienobio,  nG,  a8. 
Pinoi,  3r)3.  —  \  ide  PriinnirM. 
PisA  (RoberUis  de),  cnnoiiicus  Pari- 

siensis,  399. 
Pis.E     (l'ise,     Itidic).      2.Ô7.      ùM. 

372. 
PiSAMS  (Ma|;isler  liernaidiis),  A'U). 
Pisi-L  (Pioberliis),  nGG. 
Pissnco   (.Nivardiis  de),    lOCi,    i8.'j, 

19a. 

(Osmundiis  de),  38 1,  Ai;!. 

(.Sej;ninns  de),  ilili. 

(Simon  de),  3io,  'i.')(i. 

(Wasdo     de),    conslalinlaiius, 

iC.'i. 

PissnciM,  Pi:rssiAciM,  I'eksiaoim, 
PiNsncMi,  l'iTUCi  M  {l'oissij,  Srine- 
el-0,xe,  ch.-l.  (le  a"°).  l■^■J,  i83, 
1  8(i ,  307,  93o  ,  393,  39A.  —  Co- 
milaliis  Pinciacensis,  87,  98,  i  lu. 
—  Gordum  de  Pissiaco,  207.  — 
Pra'benda?  in  erclesia  Pissiacensi , 
■joo.    —    Pra>posilus  i'issiacensis. 

\ille    <j\LTEIUI  s. 

l'ismiNo  (Tbeobaldiis  de),  A8n. 
l'iTiAciii.  207.  —  Vide  Pissivcm. 
i'izo.  |iater  ManlVedi,  371. 
Plmemons  .  :!o7. 
Pluiicu  m  moiiasleriiim  (  l'liiisii\Sciiir- 

cl-Oisc,  a"'  (h  MurUj-lv-llm).  3i. 
Pni;io  (Berneerius  de),  ifiG. 
PuTEv  (ISalduiniis  de).  A3i. 
Plessiciz  (Rainaldiis  de),  ai  1. 
PoiiEus  (Ganterus  li),  3.3I). 
Poi.iNis  (Roberlus),  Aoo. 
Pomponne  (Renaudus  de).  ATii, 
PoNcu  s,  leslis,  1.5 1. 
l'oMiEiiii  s  (Giroldiis).   l'ii). 
Pons    IIkiuli    vel    Eiui.i    [VuiiiiliUm, 

Si'ine-el-Oise .  r'"  ilr  linniiind,  c""  ite 

GfDirssr),   i3(i.    107. 
Pons  Petiîim  s  .  A  i  i  .  'l 'i.'i .  'l 'ili. 
Ponte  Ismu,  (  ll.Mberliis  de).   137. 
PoMiswu    rasirmn    (l'oiilinse,    Sciiic- 

e(-Oise),  aoG,  36G. —  Pnebeiida'. 

i!3o.  —  Transversnni .  aa.'). 

iDrogode).  A 18. 


PoNTiSAra  (Gallerus  de),  338. 
PoNTisiRENSis  (Haimericus),  a3A. 
Po.NTHivENSis  comes ,   laA.    —    Vide 

PoNTIVlM. 

PoNTRS,  abbas  Cluniacensls.  30G. 
• diaconus,  lAA,  l'i."),  lAli. 

fraler  Temjili,  Aa3. 

Ponthim  {le  Puiilliieii).  cornes  Poii- 

livi.  la'i.  307.  —  VideWiuo. 
l'oPiN  (Galteriis).   Aja.  —  Vide  Po- 

PINI  S. 

—  (Joliannes),  329. 

PopiMS,  pelliparius,  329. 

(Gallerus),  Aâa.  A7."). 

Porta  (Guerricus  de),  aGG. 

(Stepbanus  de),  338,  339. 

PoBT.E  Caspue,  172. 
PoRTMAi'RLM  nionasleriiim ,  18. 
PoRTi  (VVarneriiis  de),  a  A  G. 
PoiiTiENsis  episcopns .   vide   Bernar- 

Dl  s. 
PosTEL  (Garinns),  33G. 
PoTERiA  {rue  dp  la  Pnlirti'},  3G-'. 
Praeriis  (Pafjanns  de),  3oo,  A7A. 
PnjTELLlM     HoLDEl  M      (  Ic     Boiirget  , 

Scinr,  (•""  de  Puntni).  aS-j.  aGa. 
PniTo  S.  Gervasii  (Odode),  i5i. 
Premiacum,  in  page  Aiirelianensi,  18. 
PnENESTiM's    episcopns,    ville    f!o>ON. 

Stepiia.nes. 
Pressorius,  villa,  71 . 
Prétextâtes,  episcopns  (iabillonensis. 

7- 
Prii  ELA  (l'orle  corri|;endnin  Pieee\). 

39S. 
I'rinoeum    {Pringii,  Sciiif-el-Miinie . 

<•'"'  de  Mehin),    1  A3,  307. 
l'aiNti,  307.  —  \  ide  Pcincemii. 
pRisciuiM      {Pi-éitj-^nr-diÀe  y     Oise. 

,"■■  d.'Cinl).  19.  —  M.balia  Mar- 
lini,   19. 
Proinri  s,  vir  mliisler,  1  7. 
PROTIMMI  s ,  leslis,  71 . 
PiioviNNiuo  (Koberins  de),  i  9G. 
Pr.i  hENTiis,  épis -opiis  Ti  iia-.sinorum. 

Go. 
Peeei.a  (.Ma|ji^ler  Girardiis),  A29. 
PuLLAMs  (Magisler  Roberlus),   293. 
Pi  nota.  205  .  263. 
Pisnco  (llii];o  de),  ia8. 
PiTEAciiM    [le    l'uisel.    Eiire-el-l,iiii-. 

(■■'■'  de  .hiiinlle),  307. 
PiTEoEi  {Puiseu.r-lè.i-Lnnvres,  Seiiie- 

el-Oise.r""  d'lù-nu"u).  307. 
PcTEOEIs     (l'iiiseifiJ- .     Inirel,    ch.-l. 

de  (■"').   \ill.i    m    lerrilorio    Nanlo- 

nensi.  188.   —  Fcclesi.i  .S.  VLiria;. 

188. 
PiTEOLis  (Wiaidiis  de),  iGG. 
PvnoDii  M  \el  PiROi  {Sainl-Pieire-du- 

Ptrniii.  Seiiic-el-Oise ,  c°"  de  Corbeil}. 

3  A  3. '3:)  3. 


TMiLK    \1.IM1\BI-:T101H   I)1:s   MATIKIiES. 


r)-2i 


0 


{i-:i„i>i<js.r>a!.-iU-(:,u,„x.  ri,.-i.,hc"'i. 


I'l\l.l:l.l;ll  ■-.    fj'l.                                                              j     liADLLFlS     B|;LVAI,K,>SIS,     1- 
liADDIl,    ."l'i.  !    lîllllDON,   à.Ul. 

liiiiii,  (iinccllaniis  (vel  iiuluiiiis)  l\a-  '  Di.  Ciniiz,  hCù). 


roli  M^if;ni,  lii,  H;,  ;j6. 

l.'slis,  17. 

IUdiibei'.ti -.  iiKijor  (Idiiiii-ï,  i(j. 

H  (DUI.fi  s.     Il  \L'I  l,l'llt>,     lillDILhLS    Vcl 
RoDULI'Ill  s. 


arcliii'pisci>|ius  liemensis,  lîSq. 

an'liiopisc(p[)Ms'rLironeiisis,  \7>-. 

caiiiprariiis  liof cousis,  i"G. 

ranlor  Saiirli  Ijoiiiiaiii  de  Pra- 

liS,  /un. 

ci;llciaiiiis,  1  7IJ. 

clausaiius,  iSd. 

deriiiis,  'S'-U  . 

rloiiciis,  hCit. 

CI>lll''S,    118,    l!-!,     |-''l. 

(orims   i«'i. 

cnriii'sVii'oiiiuiiiliiiimi]],(l.i|iiler, 

•î.')4.  L'.')."),  a'iG,  -jlio,  ••es,  072. 
.73,  07.',,  07C,  277,  .78,  987, 
?88.  289,  agi,  ;Ho.'i,  lUiC,  .■^'.  i , 

382.  .r3;i,  n.' 


Di:  CoFI.r•;^z,  iui . 

IIK    COMIIELLIS,    /ion,    'll)l,    'hl.') 
DliLlCATUS,    lOÔ,   ■>ll(i. 

DE  Emanto,  'i7(t- 


'lo'J:    riUMiii.iils,   .338  ;  PivMiii.Di..-., 
3(|7  ■  liEIMni.lil  s,   ','t-'A. 
lUlMLDls,     IVlMNALlU  s,     li  II.IMI  l>l  s, 
Ra|\AI\DIS,    ISaIWIDIS,     lîlIMILDls. 
lîlVMLDIS,  lUïNAlDIS,  RvïN(lLUl>. 

lÎKuiwi.iii  N,  l'ii;i;i>\iuii  s,  lii:M\Ai - 

111^.    lîniN  M.Lll  ■-,    l'illX  llllll  S,  lii:\u. 


JrvE.\is,nioiiaclius  Sailli i  Kli|;ii,  m  ■■,  liLVMHn  ■-,  lli.Miins,  [Îenoiii  >, 

/iM'i.  1        lii:\OLDis,  lli:\i ~  ir|  |!,.:ï> iliii  s. 

DE  MniiEiii,  ■1-J7.  I  aLilias  Mamijjiiia.i'nsis,   ih'A. 

DE  Meei.emo,  ,')-.!r..  alilias    S.    lieiiiiaiii   do    l'ialis. 

DE  iMoME  .\ir,o,  «7.5,  ■■,8/1.  :        ir)8,  i(io,   198,^178. 

l'Aii'Eii,  yqi.  .  alilias  S.  .\l3j;lorii,   i  l 'i ,   ii.'i. 

DE  SiNCTii  Si  Li'IOKi.   '171).  ablias  S.  Trinilalis  Slaiiip'^iisi-;. 

DE  Siii  lIll^(),  4o'>.  I        i''^^. 

DE  Stasii'Is,   i-i8.  I  airliidiaconiis  l'arisioiisis,  1  .iN. 

DE  TfiN,  yciS.  i        lAo,  l'i'i,  l'i.î,   l'iCi,   i.'i'i.    ili.i. 

VicicmoM  s,  ATi-j.  I        iliô,  ir)8,   Hiç),   171,  18."),    198, 

HuiiEPiiis,    ■■7'!.    •i8'i,    ■>88.    291,  [        ■> aii'i. 

.■ii>(i.  'lo'i,    '10"),   /ii'i,  /i.'if),  'i.'ii,  I  airhiiliai'oiiiis    Sarrislipi-ieiisi'^. 

/|.")K,    Mmp.    —    Vido    l'iADlEFl-.  !  M'"!'!. 

PnEMitra.is,   lilia    l|rinii;i    de    Koiilo-  j  caiiiei  aiiiis ,    1l>'i. 

iii.|ij,   ai)!.  I  iiiiicrariiis,    'i3."i,    'i3G.    'l'ill. 

RAl.ANFnEDlIS,  lliajiil-  dilllllis.   •.>/l.  I  'l'l7.    'l'l8,    /|()<l. 

RtotNFiiiDls,  ivloiciidaiiiis,  n."!.  ca|ili-oiiim  DrocMniiii ,  4i8. 

P1K.FVCIPEI1I  s,  'l'i.  caiiiilrv.   ■■89, 


C0ii^tal>iilaiiiis,3.')i,38lj,39pp.  1  iiioiiacliiis  S.  (Ifriiiaiii  île  l'iii- 

39'i.  399.   ho!i.  !i-:h,  'i3-2,  'i.'l.'i,  |        lis.  53. 

'i3ri,    'l'Ki,    'i'i7,    /|/|8.     'ido:   —  l'iM.EMFBEDis,  ti'slis,  39. 

cniiii  s  Clariiiioiilis.  3911.  l'ui.Ex Mui  >,  iiioiiatims  S.  (jorinani  d? 

n)r|iiiis,  Ad'i.  l'ralis,  :i3. 

diariiiuis,  27'i.  livM.MiCi.i;ri  s,  luslis,    17. 


c.ini.-^  C.Ml.uilonsis  127. 
puMirsdo  Ni(.'nns.  i3r,. 
diacoiiii>,  'i7(i. 

i'pi>C(p|ins  l'aiiMoii^i-^.   911.  97, 

■!,    ni3.    Ki'i,   luT).    K.C,    I  !(.. 

Capilulii      l'aiisi.'iisi     1  iiiirclil 


dijcuniis,  /ir)8,  /lOi.  j   lUcEMiLDis,  nionaclius  S.  (ieriiiai)i  de  '        allaiv   S.    \lodcriii,   nu.   —   ,\lii- 

diacomis,caiionicnsParisionsis.  1        l'ralis,  53.  nadiis   Majoiis    McmasIiTii    lorrain 

3>:!.  .■;8...  I  testis,  82.  I       ipiamdain  cniioodil .    9(1.   —  l'ia'- 

faijor,   137.  j  IVu.INALDrs,    io5,     1  l 'i ,    Ii5.    3.>8.  Ivndaiii  ali  .'Kiioa   opiMupo    h'iissa- 

liliiis  (ialoiaimi,    i-oinilis    Mol-'        — \  ido  Pui\  u.Di  s.  '        lonsiliiis  C(.ii(os»aiii  coidimiat,  1  (i3. 

lonli.  ',,,5.  lii,,nAiiDis,  :;.l7.  —  \ido  lluMi.ms.  ,  liliim  .\Ijlj[riiii .  383, /1-7, /i '1 1 . 

Iiliii.  (,iail.iiiisdollaiil,oivilors      l!i..nu.    iiM.iiarliiis    S.     (.ninuiii    do      liliirs  Roliorli  Conillis,  337. 

'10...  :        l'ralis,  5:1.  liliiis  li. .hardi,  i3(;. 


rdiii> 


iiis     do     Mozaiilo, 


1(1(1, 


liliiis  liadiilli   Dolicdli.   i(i5. 

lialor  Ivoiiis  doCoidlaiiz,  'i5i. 

presliylor,  '179. 

jireslnlor,  '180. 

piii'r.  M'i'i. 

• ri'x  l'ranciinini ,  85. 

lo^lis,    l5l. 

■     DE    li(LECIM.Il,     l33.     l'l8.     1/19. 

I!m)i;lfis    iÎEEEis,    •!-!5,  379.   3on, 
17  I. 

Carliil.  -   I. 


PnMNollilH-.,     arrliii.pisr.ipii,     llollili- 
iiia;;oiiHs,  .IC,  5,.,   5i. 

PlAIIEI'.ll  ■•,    lo^lls,     1  ou. 

lîllMlMMS,     l'nMIlMlls     vol     lilMIMPI^ 

Ipajulii^      Majoris      iMiPiiastorii 

cardiiialisS.  .Maria'  iii  \  i.i  l.ala 

35.'i. 

■  prior  S.  (Ii.'tiovidio.  '109. 

CoBVEISEIl,   383. 

■    K\DI,Cis,    ;>91. 

DE  Monte  Mcphemjui.ip,  091. 


Ilialli.    'iS,,. 

lovila,  I  iS. 

major  pI.'  lîiiol,  :;'i,i. 

iiiilos,  1  iS. 

moiiarliiis    Saiirli    (orniaiii   ilr 

l'ralis,  53. 

inouaiiiiis   Saioii    (:oriii..iii    pIp' 

Pralis,  I  'i.j. 

moiiaiiiiis   Saiidi    Ooriii.ini   ilo 

l'ralis,  3'i3. 

liolariliy,  1118. 


DE   M"KIA^A,  3^8,  373,  397,  ,  ]ialp'r  AI|piMi(i,  .'io3. 


CARTLLVIRE  (, i:\ERAL  DE  l'AUIS. 


HiiNAiiiis,  |ir,ir<'riloi  (^onipeiidiensis, 

ir.vi. 

presbjtor,  ciiiKiiiicus  S.  Gono- 

vofoc,  -jOfl. 

prior  S.  Eligii,  i()«. 

puor,  .'ipH, 

piiiT,    (anoiiiciis     l'ai-isiensis. 

sacertios,  i  18. 

sacei'dos,  3->3. 

sacoi-dns,  /.7;i. 

Milidiaooniis,  ranonicus  S.  Ger- 

iiidiii  Aiili^ioduionsis,  3a3. 

Ie>lis.  1  a 5. 

ti't-lis,  lôo. 

toslls,  3()('i. 

Ilicsaiiiiiriiis  S.  Murliiii  Turo- 

noiisis,  1  •17. 

AposToi.iiiis,  3X3. 

Dell\  Caiio,  iGG. 

Dii  Belldsionte,  piaposiliis  l'a- 

risieiisis,  33'i.  3'i3. 

liKKI.IlKns,    3:i(i. 

iiE  (ji  LsLnnAi ,   'i.'>8. 

iiE  Hiisi'ii.iii,   '110,  'iCi'i.  '171). 

DE  Issnc:ii.    'lli'l. 

DE    \IaJE11C1L1S,    loi. 

Ml  SJVENE,     'loi. 

DE  \iiM,  pri--KUi.'r,  'iT)'!. 

DE   I'mI.    'l(i3. 

l'ilH.lJ'PI  .    '1  '1  1  . 

DE    I'lE!.;.E12,    311. 

DE  PdMPO.WE,    'l5l  . 

lÎE.sTAUT,  iiiniia  liiKS  Samii  Kli- 

;;ii,   'i3'i. 

DE  SaM:T1I  CllRlSTOFdliil,  3'i8. 

DE   SV-Vl.Tfl   M.*I1CELI.II,    3()7. 

DE   SlTEl.IO,    3>i(). 

lÎAlNir.DI  S.  llK.  \''J.  l.'ju.  lli('>, 
I7S,    3'l3.       -   Vili.'   l'UNALDl>. 

livINUDIS,  iS:),  19,,,  .'i03.  —  \u]v 
HUNM.DIS. 

liAi.NBAi.Dl  S,  Irjraliis  apii-loliiiis ,   1-17. 
lUlsEiui  doiiius,  1  '17. 

\ilMM,    3o.'l. 

lUnLiai -•.  l'iAi\i,nis.  I'ikineiu-  m?1 
IIemiiis. 

raju'llallils     \|„iilis     Murhiiiin. 

33,,. 

dmcii-,  li.^al.i.  Maila.  ,!.■  Cain- 

pis,3.7. 

diacoiiiis  S.  \i('liiris,  a.iu. 

lilius  Odoriis  ccrarii,  197. 

pi-csli\UT.  3 -..3. 

tjnipaiiarius,  'i.'j.'). 

DE    \   U.EE.    'l'if). 

lîuNEius.  3-.7,  33.|'—  Vid.'   liiiNE- 

lUI  ^. 
lUlMMIiDI-.    ai,lli.'pi>.'<ipilS    l!olli,IIIM- 

"l'ii^is.  3(i.     -  Cr.   IhMV.miDI-.. 


fiiiNOARDUs,  teslis,  8-!. 

Rainoldis,  f)G,  97.  lO'j,  110,  i.'i9, 

i58,  339,   3'.3,   397.    —    \ù\r 

Rai.naldls. 
Ramiildis  de  MoaiAM,  397.  —  Viili' 

lÎAIMl  >DE!.. 

l'iAMMLFis,  inoiiaLliiis  s.  Goriiiaiii  de 

Pralis  •")3. 
Ramllfls,  .'179. 

RlMLNDlS  CoilVELSEn,  383. 

Ha.ndi.ngis,  lestis,  8-!. 
Randiefi--,  ô'i. 

RaMi.ARRS.     CpisCopilS     NlIV.OIlD'Ilsis, 

3(i,  .ju,  .-)i. 
Rateodus, episcopiis .\()\ ioinoiLsis,  1 3i . 
Rauuo,  fidelis  l'ippiiii  régis,  37,  39. 
Railco,  39.  —  Vide  Ru  110. 
RAinAi.is.  episcopiis  ><iverneiisis,  17. 
Ravis,  '180. 

Raï.mldls,   39G. —  \ide  Raivaldis. 
RiïNACDis,  .'jG'i.  —  Vide  RinvLDis. 
Riï.xuLDLs,  .")3.  —  Vide  Rainai.dis. 
Razelim  ,  .")'l. 
Regi.na,  matron.i,  1  1  9. 
Rei,i\aldis,   38'i,    'i3.'),   'l'iH,   'i.")S. 

'jGo.  —  Vid  ■  Rainaldis. 
REunAP.DlS.  loS.  —  Vid'  Raiwi.dis. 
Regixaidis,  'iI!o.  —  Vile  Rai\ii.dis. 
Reimoldis  de  Mor.iwA,  873.  —  \  ide 

RuMtNDlS. 

Rei.valdis,  333,  398.  /i3'i,  '17(1.  — 
Vide  Rainaldis. 

Reinardis,   38g.  —  Vide  Raimi.dis. 

Reiverls,  200.  —  Vide  Rai.nerm  s. 

Reitridis,  laor  Ansoldi,  110,  111, 
2  1  G. 

Remiialdls.  legaliis  apnsloliciis,  iio. 

Remegus,  iiionaLlms  S.  Gi'niiani  de 
Pialis,  r)3. 

Rémi  {Reims,  Manie),  G'i.  —  Ar- 
(liii'piscopi  Remenses,  vid."  Adal- 
cERo,  .Vrtoldis,  Ebbo,  Gervisiis. 
GimiMs.  IIenriii'.,  Heiiveis.  M  \- 
\vssKs,  Radii.Fi-,  s.  Remigiis, 
Sanmin.  —  Gaiioniciis  lieiiiensls, 
vide  Gi  iLi.Ei.Mis.  —  s.  Reniigii 
alilias,  vide  Fiego. 

Remigii  s.decaïuisS.Germani  .\iili-sio- 
d(MviiM.s,  3nS,  3.")7,  3r)S. 

dei-aniis     .Sanrli     Gri-inani     dn 

Piali-,  83. 

(Magisler;,  diaionus,  333. 

pi-eshjtT  S.  Landeiici,  328. 

Remodis,  pra'i'enlor  C.oiiipendii,  '11  4. 
Remondis,  391.  —  Vide  Raimindis. 
Renu.dis,  '17.1.  —  Vide  Rai.mi.di  s. 
Renardis,  .'i.'i'i,    '1X0.   —    \i.l.<   Rll- 


Re 


383,   'l'ii. 


\  ide 


Rkm;ris.   'i.->.-).  —  \ide  RunerHs. 
Remidis   \|.osTnM..i  s.  383. 


Renoldis,  331,    'iG3.  —   Vid'   Rii- 

NALDIS. 

Renol'di  s  Rerchebs,  33G. 
Remardis,  fialer  Drogonls  d'  Ripa. 

••83. 
Rericis,  canonicus  Meldi'ii-is,   33G. 

3GG.  —  Cf.  RoRicLs. 
Res   Pai:is  (Rebiiis,  Seine-el- Munie . 

ch.-L  de  c°");  alilialia  .S.  Pelri.  90. 

387. 
Retridis    2  1  g.    —     \  ide   Reitridis. 
Revel   (GodelVidiis),    IVator   Tenipli. 

-'137. 
Revelone  (  Altare  de)  { Heeelon .  Soninie , 

c"  d' Heudicotirl ,  c'"  de  Roiset),  307. 
Revxaldis,  1 '1.").  —  Vide  Rainaldis. 

Rll.lRDls    vol     RlGIlARDlS,    aiclliopisCO- 

piis  liiliiriceiisis,  1  3'i. 

camei-ariiis,  ,'11  3. 

caiiierai-ius   Maiiiicii    epi-copi. 

'i'i3.  'lio. 

• r.incellariiis  Parisiensis,  i  'iG. 

capeilaiiiis,  i3-'i. 

coipiii-,  'ni!. 

dia.ni.ii,.   'i'i3. 

diaiiiniis  .S.  Victoris.  200. 

laiiiulus  episicipi  .Sue.ssionensis. 

'1  n  1 . 

filins  Hemiiieliiii.  'io3. 

filins  TLeoderiii,  1 '1 1 . 

prior  S.  Vicloils,  '101,  'mii. 

.sacerdos     de    .'saiicto     Gliiislci- 

pliiiro,  3  3'i. 

serviensMauricii  e|)isfopi,  .'137. 

sididiai-omis,    raiioiiiriis     Pari- 
siensis, 139. 

sulidiaconns,  canonicus  S.  Ge- 

novi'l.r.  17G. 

DE   RlLNEOLO,    203. 

GoRVEISEll ,   383. 

Gode,  '179. 

\1  iG\i  s.  l'ainnliisepiscopi  SiD'.s- 

sioiD'llsis,   '103. 

\oEL,     '10.1. 

.NoRMANMS,   373. 

DE  .S.   MlRCELLO,    3o2. 

Si  RDI  s.    '180. 

1.1   Teisser»\z.    '|N<i. 

Trvro,   '180. 

H1C.MEI.D1S.  .")'l. 

■ ri'giiia.  lixor  Kaioli  (^ahi,  G7. 

sancliinonialis,  i.'i'i. 

RlCIIERUS    vel    RlCIIERIS,    .")3. 

arc:liiepiscopiisSenoii''iisis.  13G. 

Iraler  S.  l.azari .    'iGi,  '173. 

IlicoALDis,  e]iiscopns  Aiisii.'iisis.  1 '1 , 

1(1. 
lii,:oLDis.  lestis.  83. 

RlGllMS,    ,")'l. 

Rici  i.Fi  S.  88.  99. 


TAULK    \LPHUii;TIOUE   DES   MATIÈIIKS. 


523 


liu,()i!ERtTin  s,    ai'cliit'piscopus    Tuio- 

ni'nsis.  16. 
RiiiSKNDis.  3;^;). —  Vide  Rissendi';. 
Hii'A  (Drogo  de),  •iSr!. 
lîii'Hiirirs.  leslis,  71. 
ni,ssK\nis  vel  RiGSENDis,  priorissa  Moii- 

lis  Alarlynim,  'i'Sc).  ii;ii. 

lîODEUTlS.   HnOTBERTlS,   lîllDBERTI  S   Vl.'l 
lioTDERTLS. 

alilias  Suncli  (irmiaiii  df  ['ra- 

li-,  :j:i. 

aljlias  Saiicli  Mafjlorli.  -l'Aq. 

■ armariiis     Sainli     Martini    île 

Campis,  SgO. 

Iiuticulariiis,  28!). 

canoniciis   Parisieiisis,  sulnii.i- 

comis.  iCg;  poslea  diaconiis,  ao'i, 
l'I  siicconlor.  ai  5. 

canonicus  S.  Marlini  de  Cam- 
pis, i3o. 

cai'pi'nlariiis.  oo.'i. 

celli'rariiis  S.  Geriiiaiii  d.-  l'ra- 

I1-.  'no. 

cOLues  Br-erionsis,  'i36. 

■ roinos   Drocai'uin,  liospilale  S. 

(irMvasii    al)    oiniii    ceiisii    Jiljoinl. 
'117. 

foiiios  ot  ahlia-  S.  GiTiuaiii  <if 

Pralis.   71.    77,    N-..   _    CI',    [jo- 
iiEi'.Ti  S  I .  rex. 

coqiiiis,   1  2  '1. 

dapifer,  1  .'in. 

dncanus  Uoiiiiii  Modardi.  .'IG-i. 

df'canns  Sancli  Dioinsii  do  Cai- 

reio.  -nfi. 

diaooniis,   caiiiiniciis   S.    (Iciui- 

^r{■.p.   176. 

diaconus.  (Mnonitiis  S.  Gciio- 

M'I'.r.  'lOg. 

ppiscopiis  Carnolohsis.  ;i.")7. 

opiscopiisSilvanoclensis.  lo!^. 

fdius  Al(;iii]i,  i  '>'i. 

fdius  Balduirn.  Iiù-2. 

lilius  Baldnini  coiiiilis,  ii>'i. 

liliiis  ooinilis  Drocanitii,  /jiS. 

lilius  Hiigoiiis  dapifcri,  i.'i-i. 

fdius  Malliei  de  Sanclu  Mod..- 

rico,  3(33,  363,  30."). 

filius  Siepliani,  1 '1 1 . 

IValer  Henrici  de  |-"aicl.  'i.')i. 

lurnaiiiis,  •'i7(). 

iiia,ijisliTai|ii,i'dui-|M!.  .Saurli  La- 

za  i-i .  '1 .")  .'1 . 

Diajor  SaiicIi  Maitijji  d,.  Caiii- 

pis,  3  ((7. 

marescalcus,   1711. 

Mionarlius   .Samli    (lemiaiii  do 

l'ratis.  .")3. 

inciuaclius  Sancli    (ionnani    do 

l'ralis.  ir,S. 


linBtiiTis,  n.'posFIolierii  niililis,  lôo. 
■  paticlarins  royis.  i!()i. 

paler  .loliannispi-eshyleii,  l'ii. 

pr;ppi)situs  Sancl.x-  (Jcnuvefa'  ol 

suhdiaconus,  37-'!. 

presbytoi-,  458. 

•  presbyler  S.  Joliannis,  3^8. 

prinr  S.  \ictoris.  i'i3. 

puoi-,     canonicus     l'arisiensis. 

■JOO. 

sacoidus.  canonicus  l'arisiensis, 

1  'li  .  1  '1.').   1  'il). 

sacerdos.  canonicus  S.  Vicloris, 

•jôo.  33  I. 

sacerdns  do  Ulmis,  3o3. 

sarordos  ol  ■^iicconlor  Parisien- 
sis.  3'iS,  3Gi.  37'!,  3S.>,  3()5, 
'lis. 

sailoi',   1  !,\. 

sociiis  llngoilis.  alilialis  .S.  G'T- 

ni.ini,  'if)']. 

sul)diaconus.    canonicus    l'aii- 

sionsis.    3()i.  —  Cf.   n..iiEr,Tis    iie 

Pisu 

sulxliaconus,  canonicus  S.  \  ic- 

loris.  :i;!i. 

subprior  S.  Cierniani  do  Pra- 
lis, 410. 

sutor,  ^59. 

loslis,   h». 

loMis,    71. 

lo^is.    i3>. 

t.'slis.    1.").., 

leslis.   '179. 

liiiBFiins  I,  ri'\  Francorum,  87,   i)8. 

—  Cl.  lîoBERTcs,  conies. 
lioBEnris    11,    rox    Fiancnrnni,    9.), 

97,  ()>',  100.  loi.  lo'i,  loC, 
107,    inS,    109,   110,   III,  ;i,')(i. 

—  Privilégia  ojns  pro  ecdesia  Biir- 
gulicnsi.  97;  .S.  Dionysii,  107; 
.S.  Dionysii  de  Caicere,  110,  1  1  1  ; 
S.lM.lMUer.r.iog;  S.  Ma;;lorii ,  98  .   | 

AiiEMMS,  lainulus.    1 'iS. 

IIE  Ai.Li  m:o,  I  ;io. 

.\«Ic:i.E,    '|.')7. 

DE    AtILIACO,    /|o-'. 

DE   Iîi.ll.OI,    30l>. 

BuniiM,  4.")-j. 

•   DE  Beei.ei,  vicariiis  lieali  l'elri 

l-'ossaloiisis,  :'i33. 

DE  Belvaco,  hoh. 

DE  Br.AEIA,    '100. 

Br.CNELLrs,  3-.>9. 

Cino  AsiM.  'iSo. 

•  DE  (asTEi.i.i),  1  a8. 

COMES,    337. 

(JnlSSCS  DE  Tl  BNEII,    'lOO,    'lO-' 

DE    KOBMLI.*,     370. 

DE    Kl  B\0,    38'l. 

1.1    liolll  NS,    /l80. 


BoBEBTUS  DE  HA>SERCrBT,   3u7. 

HvsABDis,      fainulus     cpiscopi 

Siiossionensis,  .'101,  /103. 

LE(.nis,  .'iSo. 

LoNGCS,     lOli. 

DE    MoBETO,    /lO'l,    '180. 

DE   .\0GERIA,    9'). 

DE   NoïOBlBGO,    r>7.3,    38'l. 

Pabisii,  inonaclius,   i48. 

■    PlBVUS,    479. 

Pes  deAlmii.  iliC). 

DE  PisA,  canonicus  l'arisiensis, 

399. 

•  PiSEL,  2OG. 

POLINCS,     '100. 

■  DE    PnOVlN.NUCO,     I9IJ. 

PcLLAMS,    393. 

DE  Sancto  Clodoteo,  lô'l. 

DE  .Saxcto  .Ioiianne,  370. 

Slbdcs,  '180. 

SvBOT,    3  I  ■'. 

U)  Vaccas.    '180. 

iioBODO  ,   le-lis,    7  I  . 

r.oDlMlILI.l     l/î"/«l)7/c-.,«»s-.l«,i™». 

Eiire-i-t-Liiir,   c""   <rA(iiieiiu  ) .   i'i3; 

RoDEMSVILLA,      ■•117. 
RoDBEnils,    .'l'i.    —    \  ide  liûBEBTls. 

RoDEGAiiiis.  niissiis  S.  Dionvsii,  38, 
29. 

RohEMs     \lI.LA.    lide   lioluxniLH. 

RoDoMiM    (Iliiiieit.    Sciiif-lnlih-ieiire  ). 
33. 

RoDOMACCM     (/Ï'>.WIV-S.;HS-/)V)IV,    c""    llf 

Viiicnines),  'i(iS. 

RoDCEFlS,    .")'l,    8.'),    11,S.     1,'i'i,     iji, 

i.'')7,   170,  18, |.   ..7.-,,  .287.  3i'i. 
—  \  ide  Radci.ii  s. 

RuDILPIllS,     3l'l.     —      \ide     IÎADU.HS. 
RoGEIlUS,       ROGEBIS.       RoK.EBU-       M'I 
RoTGEBls. 

arcllipresbyler,  'i.")o,  'i.'ii,  'i.Vi. 

'ifiG. 

cane  ■ilariiis.   i3o. 

.ancellaiiu-  llob  .rli  re;;,s.  luo. 

c.ipillaJHi^     ."iiiilis      MelJ.-nli. 


COIJIIUS,     '1811. 

epi.scopus  Bolv.iCensis.  108. 
episcopiis  Cal.dainii'nsis.    lali 
'1. 
films     Uîicj.lis     ,1e     Medmil.i 


iijori 


I  19. 

lilllls     Walle 

1  '1  I .    I  ."m  . 

bahM-liadiilli  de  \lalieio,  337. 

•  leiila,    caiinui.us    Paii-L'iisis, 

.39. 

■   moiiaclins    Sancli    (ienuaiii  de 

Pralis,  ,')3. 

inonaclius  S.nicli    (jerniani    de 

Pralis,  .■)3, 

GG. 


r)-2/i 


CARTLLAli'.l-;  (,r.M:i!\L  DE  l'AIilS. 


lidCKlills,    lli'|ins    \l(>\;illilri    [j.l|j.r    III, 

;f(;,s. 

|Mn„.M,l.ni.is,  A7(,. 

|«.|iMriMS,  477. 

Ijni'crnlor  Hoccensis,  176. 

^;H■l'r(l<)■;,  cîiriuiiii'iis  Pjinsit.'ijsis, 

j  ^1() .   1  '1  '1 ,    1  'i.'i ,    1  'i(i,    ]  (l.'î. 

saillir,   1  i  ! . 

Ipslis,  1/17. 

("Slis,    -.(11. 

AlU'IMS      ÏC'I       Ilwil'IMS,       'l'!",, 

DR  AîiiKnni),  h'A^. 

m;  Osi'iTi:  Ville,  '170. 

m;    (jmix>s.    Iraici-   Tciiipli, 

IIE  (:ni;r.l,l\,    1  lili. 

hl;  \l<'I,^M)l\I^,  lii:i;;isli'r    lldypi- 

m:  SiM.Tii  l>i,\Kiiii,Tn,  .■!'.)7. 

ÏKsn:,  ':S(,. 

idi.Kiiis,  ;  ■■(;,  i.i.i,  i;i'i,  i:i|,,  ,hh, 
l'iT),  i/i(;,  i(i;i,  ..s'i,  v.a,  /i;)7, 

'1.V1,  '171,  'iS,,.  --   Vi.l.'  lidr.Eiiiis. 
lH^l;lll^.  liiilcr  (i.iushei'li ,  t'.U't. 

(\l.i(;islor),  33fl. 

M. \M)i>,    raiicr'llariiis    onlosi;i'    l'n- 


II.LIMIIS,    lIMII.I.IllL-,    S.     \hirlllli     (le 

(;aiii|pis,   i-iN. 
iM.i;      M'n;iliis     cl     idiisiilcs      Lu.Iii- 

su-n  VII  sciiliiiiil,  .•i7(,,   .■iSn. 
iMu.s,  .H.-Hn„,is  r.ir.l'iiiiilis  S.incl.T. 

Maiiir    il]   l'nrliiii,    ■:',:>.. 


liorihis,     anl.iai.ic.Miu^      M.iloiiMS, 

'iiC.  —  1:1.  Utnicrs. 
iiiiiiiailuis  Sancii    lloiiiiani  ili' 

Pralis,  '110. 

lliisETLM  (Hiamj- en-Brie,  Seine-et- 
Marne,  cli.-l.(hc°"),  90,  f):i,  :iS7. 

RossiAco  (Herl)crliis  di'),  s.'i'i. 

HorBERiLs,  /io,  h'.i ,  71,  77,  K-i,  ,S7, 
98,  i3o,  i.'ia,  l'ii,  l'i.S,  lôii, 
16O,  !>5o,  '171). 

HoTGANGUS,  nionailitis  S.  liciinani  ilc 
Pratis,  53. 

RnriïuiiLS,    iiiissiis   Sancll    Dimusii, 

noTCEllIl'S,  53,  1(11),  137,   109,  1  '1  1  , 
i5i,  iGO,  .!oi.  —  \i(lr  nof,Kr,ir>. 
RoTiiEnis,  1 '17.  —  Vido  Roclliis. 
PioTiiADis,    cirisi-diius    Siii'ssiiinoniis, 

RdTllARIlIS     Vl'l     (  jllldTIl  IMH  -,      l'illi-lis 

lîdll.^^M^,  tcsiis,    1  ■!."). 

MninvuMs  (/;„»,»,  Sruir-lnferieure), 
h'-'}.  —  AitIm'|ii>(  (i|.i  liuldiiia- 
;;i.MiM'>,  \iilc  \riiièi-\is.  Ii((.i\(nn- 
Di  s. 

nuTRiici  S  111;  (i\i,i:r,i  1 ,  3"9. 

lîniiidLiii  ^,  c'dn]''S,  1  ■.'■>.. 

l!dllM.l.LMs(hd),    309. 
RiUNDEL,    "'l  '1. 

RovEr.EDi  M  {ll'iiirnni .  Sejie .  r"'  île 
M.,/»M.«d7. 


RdVLiiiîd  (Fdre>l.i   de)  (llvis  de  l!„ii^ 

1%'iie),  o'i. 
Ri;a    (Hue,    Somme,     eh.-l.     ,le    r  '). 

3d,S. 
RiA  NdVA  (Iliii;d  di-),  iM'i. 

RriLLO  RniTd,    'ing. 

Iîri:i.     (Iliiril,     Seine-el-Oise,     r  '    ,h 
M,irlii-le-ll,„),   3 '10.    —  Major  <\.- 

lillrl',   ïidr    RUMLDIS.—  PlPsInl,., 
d,'  lillrl,  videllENni.:is. 

(Duraiidii-  de),  3 '10. 

Ri  Ei.i.i  (l'iddiiiiindiis  de),  fl3'i. 

(IJaiilerus  de),  Ao.S. 

Ili  IIS  (Aiilierliis).  i63. 

(Gaiifridiis),  iSo. 

(  Ijiiariniis),  /ilid,  .'ilii. 

(Huardiis),  i!i7. 

(IIii;;o),  1  iS. 

(Ili.;td),  /iSo. 

Kldd),  ',79. 

RiiLi.i    [lien, II,/,    nnj.    dans     l'ans). 

333. 
Ri  MdLPi  s,  leslis,  3911. 
RrM:iiEi:di.i.i>  (  Pririis  de),  333. 
RuMCis,    e|iiscd|Mis    .M\d,  iieiisis  ('?). 

1  'i. 
Rite  (  Ciiillelniiis  de),  '177. 
Rii'EFor.Ti  (  llervi'us  de),  3-i'i. 
Ri:i'iiis,  1  '17.  —  Vide  RiFis. 

RUSULLIS  (llrilllinis),    ig."). 

RisEi.i.is  (Walleiiiis),  13-. 
RisiMiM.  villa  (Ituissij-en-llne.  Seine- 
el-]lnrne,t:""  de  Tournon).   ■'dd. 


S 


Sua  LOI  I) iis\u)(i-ae  d.'xSaldims^, 

.S>,,Ellllds  (Y\d),     'l.'lil. 

Sii.iiu  (lliJlelhTliis).    •■9S.  ; 

.■^Mi.LMMis  (  llii;;d),  .'i-M).  ' 

SlILLIMalN    (TlirnlMldllM,     '|Sd. 

Sai.iii.m'.ii.n  I  l,,lll.■|l|^|,  'iii:!. 
Su.Li  (Raldiiiiin^  de),  'i3i. 
Sn.dMdN,    laprllaiiiis    \ldiili-,    \laiU- 

niiii,  'ili:i. 
Sami;mi:m  (Saninis,  Seine  el    Marne  .  r" 

de  runininehieaa],  91,,  9:1. 

SAMai.ui,  lllia  Asil is,    191. 

Sam.h    \r,sir.di!ir,n,    1  1  (i. 

SiMid      liL\i:iiii,id     (  llii;ivriii^      de). 

■H)r 
.Saxcti  ^I!i;m;ii1i:ii  ^  m:  l''LC)iiMi:d(.S'(i(/i/- 

HmaH-mr-lMre,  l.mrel .  r     iHUi- 

:iiiier-xiir-l,nire).  i3d. 
.SiMTi;s  liiucciis  {Sawl-ilriie,   Seine- 

el-Oise,  (.•""  d'ICcnueii).  •^■•'t.  —  Vx- 

l'Iesia,  •!79,  3dn,  'i7'i:  --   presliy- 

I.M-aliis.  --d. 


SiNcTi  CvnALM    leirjpis.   apiid  Cariai-  •!•>'■>.   --i],   •• '1 -i ,  ■!'i7.  •171.   .'Ido  . 

Iiiin,      {Stiint- Chenal .      i'.are-el-\  '17'!. 

Lnir,    (■""    (/('    Chàlenan'iif-en-Thi/-  j  Sancti  s    (Iiddiim  ni  s,    ■^■)'l■    —    \  ide 

nierais),  -m^-j.  S.  (a.iiiiini.iii  s. 

SiM.Tis  CrLMs.  3.  I  .SA\i:Td  Ci.diidvi.d  illiiyd  dr'i.    i.'i'i. 

SAMn-CriiAiMs,   'id.-|.  (lidlierliis  (].■),  i.Vi. 

SiMTis   CiiLdhdALhi  s,   3ri,  39.  .IS-  SiMT  E  (;iin:is  el    S.  Vivctxiii     IlISl- 

—  \idd  SvMri-   laj.how.iiis.  lira.    3.    (i ,    -d,   ■• , .    .,.-,.      -    \  ,,1,. 
SiMii   i;iii;isidi'ii.ii;i     lid-pilale.    vidr  S\M,n    (Ii.rmim    hk    Pimti-  .dilia- 

lldsrirui:.  l;a. 

Si\r,id  laiiiisiui'iidiid  I  lialdiiiiiiis  di').  '  S\m.ti  Desideuh    alilialia,   19. 

'i."iK.  Si\i;tis  Diomnsis,  9.  —  \ideSA\(.ii 

(Odd  ild),  .-iS.!.  l)io\\sii  alilialia. 

(  Ra;;iiialdiisdi'),  .'i-iN.  S  ïmiti  s  Diomnsu  s.  1  o.    -VidoSAMrn 

SiM.id  (.i.diiini.iin  (lliijMi  de),   i.'i'i.  I        DidMsii   alilialia. 

llidliiTlus  de),  i,Vi.  I  SvMTi    DidMsii  alilnlia  (.S«ml-/V)».s-. 

(Ido  de),    l'ii,    l'iCi,   ildi.  Seine).  9,    id,   1  :) .    i3.    1 3 .    iS. 

Ssx.Tis     Ci.diiniM.i  ^,     ( aii.niKM LUI  s .  -3,  -''i.  ■^i>.  -A't.  "N.  29.  3i.  3-'.. 

Ci.MiHUi  MIS  |.S'„„,r-0.,H(/,  .Srmr-r(-  39.     .".X.    Ci.     -1,    73.7'!,    S'i. 

Orne,    (•  '    (/(■    Serres),    -mi-,    o.'i'i.  idS,   i."iK,o,i8.  o  , ', ,  0,9.  ..fSii. 

•j(li;~al)l)alinS.CIodiialdi,  3.S7:  '1-9.    —    .M.liales,    vide:    .Adam. 

—  erclesia  .S.  CIdddnIdi,  39,  179,  I        CiuENd.    Dai.eims.    Done.    (irii.- 
3,S7;    pradieiid.i'    liiijiis    ciilesia'.  j        1,11, mis.       Hilimims,       l.iniuicis. 


T\iiLK  \i.pii\i!i:T[()ur:  i)i:s  m  \tii:i!i:s. 


Sii.KiiHS.  —  Cliarla'  de  nijimiui- 
l.ililiiis  a  refi'ibiis  coiiressis,  ii, 
1."),  (io;  a  Laiidi'iro  opiscopo,  i  ■>. 
—  (Iliai'lie  de  iinM-calo,  id,  a-!, 
a(i,  28,3a.— l'rivll.'jjia  a  Kaiolc, 
Magno  concossa ,  3i,  oa;  a  l.ii- 
ddvico  VI,  ai'i;  a  Liidovico  \ll, 
•>H6;  a   variis,  (),  71.  —  Socidas 

ciiin   S.  G.^miaiii  de  Pralis  iiioiia- 

cliis,  .Vj. 
StNcTi    Diowsii     \iila     {Siniil-Uniis. 

Sriiif),  aSG,   ;iol,  .-ioll.  — 'JVall^- 

vorsiini,  a ■-!."). 
S  IN,  ru  DioMsKi  (Aiiduiniis  de),  'un,. 

(  lioniardus  ili'j,  i.'i-j, 

I  l'i-i-deririis  de),   i-!;. 

(Cii'.mliisde),  'i.'iN. 

(  Diiillehiius  lie).   '1,-,... 

(Simon  lie),  .'j-iC. 

SvNcTLs  DioM.siis,  palniniis  oeclesia' 

Paiisiensis,  .'iô. 
SiNCTLS  Dtomsils.  vide  SiNcns  Dm- 

MSTUS. 
SlMTP      Ei.IDll       COllilIl^sa,    ville    (in\- 

st*m;u. 
Si\CTO  pEiiRtOLi)  (Syiniiii  de),  'irS. 

SlVCTiS        FnAMI10ll)l^       (  Sllllll-Fl  illlt- 

hum-ir,  Seine,  c-  ,rln;i.r"'  ,1c  \,ll,- 

Si\i;Ti  <Ii:m\ia  (.S'«;;i(e-f.'i™//ie.  lAn/.e, 
!■"■   ,1e  (:i„;i,lln,i-sm--\hn;,e),   l'iM, 

■'"7- 

S\m;ta  (1f.\ovi;fa  ,  l'aii.sii-.se|iulla,  I  e. 

S>\i:te    Cenou:!!;    alil.alia,     S,    1  ■■ . 
■n,    .'iç).  :>(),   7'i,  (,(i,    ior|.    I  lO,   j 
I  Kl,  iCio,    i(i'i,    17.1,   17'!,  17:1, 
17'i,   iHi,  l'Oi,    oo.i,  2'ii,    n'iS, 
■!r..S,  267,   --US,   «7:!,  oS'i,  3ii. 

.•ii.'i.  :ji5-;ia->,  ;î;is,  ;i'ia,  .•m-.. 

.■i77-379,  ;î;,',,  'm..-,,  ',,7,  /,..',. 
'i-ij,  'lô.').  ,'i(ii,  'iCi ,  id.s.  — 

s.  Pelri  liasiliea,  ,  ■- :  S.  l'elri  ,.| 
S.  l'aiiii  liasiliia,  ly;  li.  a|.i.>liilii- 
nim  Pelri  el  l'aiili  el  S.  Ceiiovel.e 
«■iiu;[rej;alio,   1  1  (i,   17'!,  1  7.'!. 

Aliliales,viile.\i,nuis,i;tr,iM,s, 

llli.n,     (II,,,,    SlM.IMM..    —    All.ire 

S.  \l.ina.  il,  ,,,|,l;,,  •■7;).—  I!n;ia 
a  diversis  Inbnla,  17.",,  -S'i,  'ii.."i. 

—  (iapellaiii,  a7.'i.  —  IJecaiiiis, 
vide  .Stkimiam  s. 

Jura  l'piscopi   l'.u  l^lr||s|^   in  e,  _ 
clesiis  S.  Gonovela'  sidi|e.  Ii^,  .l'ii; 

—  jura  S.  Ceninel.e  i„  ecrlesia  S. 
.Inliannis,  ;i-.r.  —  A  jni  i.diili,,,,  • 
epiMupali  lllieraiilni-  laiiiiiii  S.  Ce- 
ni)vcl,e,  ili,'i-i(i:,. 

l'ai'liiiii  niMi    1) I,   Dei  deipia- 

diiri  plalea,  /|(ii;  iiiiii  S.  Lnzaii 
li-alfiliiis,  'i(iS;  iiiiii  S.  \irl,rris  ra- 


l'iivile,;,a   a   l.iidiiuiri   \|   ,„„-  .17.1 .  :i7S ,  38n ,  ijSf) ,',,,,.',;;„ . 

cessa,    iSi,     1,,:;.  —   l'nvijejjia  ,■!  'l'iX,   M'iG;  a   lîcrlraiimo   cpiscopu 

Lona  conliruianliii.  loi).  I  ili,  lOi,,  Cenniuaiiensi,    S;   a  Karolo  Calv., . 

.■i3a,  377.  3,,/|,  '1.-,.-..  —  Privile-  ,        .V,,  .V,,  .',7,  (iS;  a  Karulo  Ma;;iii,. 

i;ia  de  |ii-adieiiilis,  3117,  ..es.  .1,),,,  .,,,,    3'i;    a    Kainli,    Siiiipliri,    77: 

338,  3:)0,    '|33.   —    PHvile;;ia  de  i        a    { dnldelierl.,   I,   ,;  ;  ,,  Childeli-rli, 

servis,    17'l,    ana.  001,    ■■."17,   'il, .).  jjj.     ■.■,  ;     al,      l:il;;r.|lln      |,,,|,.i      III, 

'ia3,  /laf).  .,,,-;  ,,  i;.,mii,ni,.'.   m,:  ,d,  llemi.o 

Reforiiialii,  ahl.alla',  Mii.  :!i-i-  |  iv;;e,  1  . 1  :  al,  liiil.ril,,  e|,iv,i,|H,. 
3i(j,  3ao.  —  .SepiilrliMiiM  s.  Ce-  '  117;  ,di  iDiii.ieriln,  papa  il,  -^AW: 
raiini,     'n,.',.     —     .Siil.piinr,    vide  a    Liieio  papa   1 1 .  a.jo  ;  a  Linlmirn 

^'tPiHM  V.  i        pi„    i„,pe,al"ie,    'm.    '17;   a    Pas- 

SvMjTE  Gi:\i,\i.|-.n    liMr;;iis,  ( /,■   li.nir;;  iliali  papa  II.  illo;  a  S.  Geniiaiiu. 

S,unte-<;e,„'v,nr .  ,;  l',ir.s),  iij.",,,  episnipo  Parisien.si,  5;  a  Tliendo- 
I  11"  III  rejje,  a."i.  —  Pri\ilp;pa  el 
Iroiia  rnidirrjKiiiliir,  '11,  '17.  .", '1 . 
tix,  77,  iiin.  .,,:;c,,  .,,|,,.  .,,,S. 
338,  3.J.),  .■;7o,  378,  .s'8o.  'i'i8, 
lil'ii).  —  Piivlleyia  d.'  servis,  1  a  1 , 
1117,  'i.'jli. 


.177. 

nions,  a  a  II. 

.■^wiiTE  <ii:\mLrE  de  Mome  endcsia, 
a(;8,  '1,7,  ',:,',.  —  \i,|e  SniXE 
Gemuif.e   alilialia. 

Sam.ti    (jmhhm    lini-rnis,    17(1,    'mr), 

'171).   —   Cen.iis    diinioniiM    l,iir;;i  j  .Sixielas  nnii  alilialiis  S.  lîeini);ii 

.S.  (ii^rniani.   'i-ij-'iSo.  --  |,i|,:.||„  p„, ,|^is    el    S.   l)ioiiy-ii.    ."ja.  — 

lial,ilali,ril,iisl,nr;;i,on,-e,liliir, 'i,,;|.  ■        Sidipriores  S.  (ierinan'i,  vide  \lev- 

SiM-Ti  (,i,r,iMM  1,1,  I'kitis  al,l,ali.i.  .i  .  \\i,i.r, .  Ronjin  s.  — 'i'erlii  prl"iv>, 

•'i,li,N,  I  I.  ,,S,,!o.  ei.  a-,  •..,,ai).  Mile   (Iimm-,   Joinvvt-..    —  Tlir- 

:!o,  33.  ;!,,,  ',-,    '17,  '18.  r,3,  33.  I        saniariiis,  vide  (iuMiruas. 
■'•'.    ■'7-    ■"'^-    ^'^^    77'    '"i-'.     117.      Samitu  (iEiiMAM,  (Genovela  d'I,   'i  i  ,S. 
lai.   l'ii).   i3.S,   ido,    11)7,   ii)S,  !  Swens   (iEnMAMs,  palronns  eirlesla' 
a3(i.   ..,|„.  .,,,-,  .,,|S,  ;ii:i,  3:i8,  [        Panviensis,  3.3,"  38,  'ii . 
3'ia,  .•!3:,,  370.  :;-X,  .'IS,,,  3.S,,,  l  S,m  n    (ii;i;vvsn  linspilale,  viJe  Ij,,,- 


'i"i).   Ail),  /i3,,,   'l'ii.   'l'i-,   V'17, 

'i'i8,  /ii;:!.  'iiiii,  :'i7(;,  'i7S-'i,so. 

—  .s,    (lerniaiii    d.'  Pr.il rleMa, 

11)7.   —  S.    \.nrei,lil    l.asilii-a.   S. 


l'Mw.r. 
.Si\i;ti  IIele\  \,  1  7ii. 
Si\i;ns  lliLAUis  (le  ]l,.iil  S,iii,l-ll,- 

l.,„-e),V, 


II.    —    s.    \iiMv,ilii    el    ,S.    la^iiris  ■  (S„i„l-ll,l,„re,   Sein,;  -  et  -  Oise 

l"-il"-^>,    •'!,    li.    ao,    ai,    a3.    —  j        ,""  ,riù„i„i„s].    l'i,'!.  ..07. 

S.   Vin  eiilii   el  S.   Ilerinani  cieno-  Sa\i:i,i  .Iu:mi;„  (Cnidi,  de),  3-'<). 

leiiin.    i.S,   ■:■>.    ■•i).3„,    33,  /,  •. ,  \  SiMin    IninxM,  1  Kol s   de)',  37,, 

'17.1,^.   i-'i.i'i.).  ■  .Si\,  h,    LiiiiiMii,    1  (,i,n-tanriiis   ,1e  | 

\l,l,ai,.s  S.  i.erin.ini.  viil  ■  Al  1,-  [      :;:u;. 


iinr.ii  s,  \i  III  \i;ii  s ,  (iiii.i,M.\i  \r.i  s. 
KniioiM  s,  (ivi  EKiiirs,  i;,,si,ii\i  s. 
llii.iiiiMs.  Ili,,,,,||i  MiMairis.  Kem- 
fviiiiis,  l.ornirhrs.  Il  \i\  ii.iii  s. 
Ilertiiii  ,.  Tin.,i;u.iiis.  —  \l,|,a- 
hlai,  i-„iHV,l,lur  jn.  iil.aaii  il,,l- 
lllali,-a,  37X:  JUS  n|,Mi,li  nuira 
el  aniiiilu,  'm,,.  —  Aiinr.ersariuin 
llii,.;unis  .d, liai, s,  'i-i;.  —  IJono- 
riiin  ilivi-io,  lis.  --  |)ii,.:|,,„i  ,-ii,n 
Mepl.aiiu  de  Marilia,,,.  :i ',  ■  .  ;i',  i. 
—  l'iirlesia  ruiisi'rral iir  al,  \l,.van- 
dro     m,    373-377.     -  Kv.uiiiuui- 


S(N,  Il  \.V/A,:l   ,luinns  ,.(    .rileHa,    vide 

Liria,-.,,i;i  \i  i„,Mi,s. 
.S»\i:ii     Li;, , 1,1.1.  \iiii     villa,     88.     ,)!). 

'il'.    --    Ivilesia     S.     Leod,.;;a'iil. 

S, S. 

S,n,:r,,l,i;„i,t,.iKi,,(  llailliuluniensde  ). 

:i3i;. 

Sam, ri  M  iri.ovii  eplsiopus,  \id.'  Ju- 
in w  es. 

Si\i  ri  M\,,i,„i;u  al,l,,ilia.S7.,,S.  i„i. 
1  07,  I  1  '1  ,  I  I  3.  1  1,) ,  1  o,).  1;;  I . 
I  .'ia  .  1 .13  ,  1  38  .  I  ()(', .  I  f)8  .  1 1).) . 
-00,  a3(i,   a38,  ..3i),  -.7,,  3i:;. 


""■"i  II""  I si  rij;aiul,iiii„  S.  I,,a-  3a3,  .3'i7.  :;33.  :;3(; ,    383,   'lai 

'"■•'iii  "'-'•'- inu  punhlue.   '1:;,,.  'i.'ii).  -     AMiales,   vide  |i  w.i.mni  ^ 

—  l'eri.i    S,    (ii'r-iuani.    'l'il',,  '['17.  <  i  1  IM  1: 1 1.1,1  s  .  ni.i;i,  1  s  .  l'ii  k   s.IIi: 

—  I''niiilah ona,|.rii,     3.     ^  mmeiuv.    Momauiv     - -.     \i,    ||,, 

linninnilas    nenuluu    run-i'ssa,    3,  .        aune    re,,e    rundaliir,    Sy,    |)  ■ 

387.  —  l'riui-es  S.  Il.einaiii,  viil,'  I  liila  ejns  ei-i;a  r.ip.'llamis  S.  (  iiair.;li 


liliili,  denn-sn   lie 


3  I , 


33X.  —  p,-iur.  vide  lîiniiMiis. 


(.1  ii.i.Ervns,  l.i 
Prnil,.,;,,ie,, 
papa.  33",:  al,   \l,\.,iii|ii,  |||  pap.i ,  \ilrian,,  p.ipa   l\.  :;33;ali  Ale\aii- 


ii)S;   er;ia  enles,.,,,,   Parisi-nsini . 
■■'i'  \drian,,|\  ,3,.  —  Prn  i|,";i;i  ei  Ird i,|,ir  al, 


■2C, 


cAi'.TLLAiiii;  (;i:.M:iiAL  DE  l'A  lus. 


<lr.j  ii;i|.,-i  III.  'i'mj;  a  CI.Min/nl.- (Ic- 
cniio,  .■i'17;  a  (iauliiilo  cpiscopo, 
1  .'i I  ;  al)  Jlùiirici)  l'oge,  11'],  i  1 5 , 
1  i(|;  ul.dlliario  otLuclovifo  rejfibiis, 
H7-.S();  a  Lurlovico  VI  l'ojjc,  :?;i."), 
•n!M  .  :!' t  \  a  Pascliali  papa  II. 
ii|(i,  ii|8:  a  l'lilll)]p(>  [  ri'ni^, 
i-M|.  I  :;.•,:  a  Hi.Iji.iIi.  rf;;i',  ;i8. 
loi.  i(.(i.  —  l'ii\ili'j;ia  c'JMs  cualii- 
iiiaiiliir.  ()S.  II.").  i|)(l,-2:iS,  :i.").'i, 
;;.-,(,.  Vu,.  —  .Sr,,l  rjiis.  ■:■],, 
"-•1 .  .'I.ii. 
S\\i;ii    \li(.i,ii];ii   cicli  sia  in  |iaj;o  Li'- 

IlOlll.Ml^i  ,     1  l)f). 

.s  01:11    Maikjki.m     I.iii;;iis.    ( /,•  Ar,»)/; 

s,iii,i-M>inri).  -iu-j.   -i-^cj.  ;i:):f, 

'1 1 .'! .  '1 7 .") .  '177. 

If)!,  a^i.i,  o.'2<j,  a'i'i,  267,  •!(J7, 
■■lis;.  ^171,  3.10,  3:!."),  32/1,  33m. 
33 1,  33.. .  33K.  ;i'iS,  :i'i(,,  3.").!. 
3C>r),  .■(S7.  .'IN,,.  '17/1.  —  D,. 
lappilis  ,i',l"ili(.iiiili,  in  liTiilniio 
S.  Mar.vlii.  ;;'h).  —  Dn-.ini.  vi.lf 
\m  M.IM-,  Nm'i.n.  —  KlfCli.)  clo- 
(Oiii,  3Ncj.  —  LiiniiiiaiP,  S'A.  — 
Palnin  niii.  crclrsia  I!.  M.nia'  ,1.. 
Caiiipi,-.  Jm  .pnl)iisilam  (Inniihu-, 
:i:i.,.  _  l>„,.|„.i„la'.  21.3,  •^•>;|. 
•l'i-'.  ■•Î17.  ■.HI7.  ■■(■).«.  •>7i,  3ijo, 
33.S.  3li(;,  '17'!.  —  l'jivilc;;ia  am- 
r.vssa  al)  .\.lnan"  papa  l\.  35i>; 
a  (jaloiie  l'pisiopi),  i(}\>.;  u  Kai-olo 
Siinplioi ,  iS3  ;  a  Thoi)l)al(li)  cpiscupo . 
333,  3;!'i.  —  l'rivilo|rioriiiii  coii- 
liunali)..  3;').. 

Ii'i.'a  .ipiid  S.  Diiinvsiiiiii ,  •!■'.'), 

.StNCril    MAIUJtl.l.<)((;l,Mipliascll'),  •.■>/!. 

(Kroilrn.nsilc),  i.")i. 

((I)ln  ,1c  ).  3-(i. 

(liaiiinMiistle).  397. 

(liiiliai.liisil,.).  3o-.. 

Sam.tis  Maiii:i;i.i.i  ^.  pahunns  ctiirsia' 

l'arisiciiMs.  .!."). 
Si\i:i  F.    Mw.iK    iii-nla.  ■!3r,.  —  \  idr 

Inmi,». 
.SAN.;r\  Mum  liiv.xi.  \ul-  \U.,a.,  1110- 

iia'ili'i-iiiin. 

m;  CoKNu;.).  viil,-  Cuk.nai.im. 

11::    l.uM.n    l'iiNTi;.    ail,    i!!:!. 

SiNcTi.    M\i;ii:    hi    \  Ai.i.K   alilia*.  viilf 

SlM'IMMs. 

Samii  m  Min  m    innii.ichi.    i.'i.').    i.'iS. 

-  \ul(-  M  Ml  s  \luxtsn;„iiM. 
Mm, 11  MiniiM  i)i;  (.iMi'i.i.ij^  al.l.alia. 

ville  (^VMl'KI.l.l. 

SvM.ri  MuuiM  iJi:  (iuii'is  iiinnliinni , 
M.lr  l'iiiiMis.  S.  Mailuii  .1.'  Caïu- 
|..s  ocHcsia. 


SiNcro  Mir.TiX)  (Julianncs  [|m),  fial'T 
Templi,  lii'.i. 

(Willelmiis  (le),  3-î(|. 

Sascti   Martïp.ii    ecclosia,  vicie  Moxs 

M  \IlTVlll  M. 
SanCIA  MlSCKNTIA  (l'oill-SltUlIP- 

Marnice,  Oise,  ch.-l.  de  c '").  33. 
Sancti  .Muthicii  nionaslerinin  (Smnl- 

Mnurice  eit  Valn'x),  i(\. 
.SvvcTi  Mal'ri  corpus  ad   To.^sal  ■nseui 

ecclesiam  deferliir,  (i.j ,  Oli. 
SiNCTi    Mkdvddi    villa    (Siniil-Mriliiril. 

„,y.,/«„./W»  1.377.  -Capella, 

li'oh;  —  capellaiins.  ■>73. 
Sm;Ti   Mederiiji  alilialii>la.   apiid    I,i- 

naias.  86. 
,Sam:ti)  Mederico  (Mallieus  de  | ,  3()'  . 

3(i3.  36."). 
.Swen   \iCHi)Hi    de    Auaio  innnasle- 

niiii),  vide  Acni:i  m. 
S^\CTI^  pETia  s  DE  (Iaziido,  \ido  ('.\- 

7A\IXs. 

SiNCTis    Pétris    de    Ferrarus.    \ide 

Ferrari.e. 
SiNc.Ti  s  Pétri  s  Koss\ten-.is  ,  \idf'  l''n>- 

sATENsis  ablinlia. 
Sancti  Pétri  et. S.  Pu  1.1  liasiliia.  vide 

SncT.E   (iEMIVll  E    (lliliali.l. 

ecriesia       i„       pa;;..       I,el,nnel,-,| 

{S,i,„t-l'„l-,h-Leun.  l-imsUrr,,!,.-!. 
,/-■<■""),  iç,6. 

.SiNcri  (h  ivTiNi  erclesia.  i3. 
Sancti  IUmii.ii  fi)\s,  1  3. 
S\M;ris  liEMD.iis,  aiThiepisii>|iiis  lie- 
nicnsis.  117. 

SaxCTLS  RusTlClS,    l3,    l,")..")-. 

.Sanctus  Sabras,  cieiinliiiini .  17.1. 
SlM;Tn  SlD()Mo(\\lllidllllls  de),    171;. 
Savcti  s  Stei-u  i\is.  palroMiis  eerli'sia' 

Paiisiéiisis,  3r),3.S. 
S(\c:tii  Silpicio  (  lîadnirus  de  |.   '179. 
SiNcii    ViETDRis   aldialia.   1S7,    1  «S . 

1^9.  190,  'u.").  •j2->,  •j-!3.  'iaS, 

■>ti9.  ^31),  a'ii,  n'iC),  ■•A7,  -j'iK. 

•i'ig,  ajo.  2.')G,  359,  2G1,  267. 

268,  270,  271,  278,  279.  'îSo. 

281,  282,  283,  289,  290,  292, 

293,  29'!,  295,  396,  299.  3o(). 

3ui,  3o2.  .308,  3'i3,  3'i7,  3i8, 

319,  393,  3a."),  326,  33o,  338. 

3'i8,  300,  360,  367,  369.  38',. 

397,39s,   399.   '10,1.    '101.    'lO-'. 

'111.  '1 1  ■' .  '11  .i .  '117.  V'ii .  '1.1 1 . 
'i.'ii.  .'i.'ii.  '16").  '17.').   '17').  '17."). 

AM,ate>.     vide     \,NIRDl-.     KrM - 
-.11  s,    (IaRIM  S.    (ill.DI  IM  S,  TllnM  ÏS. 

—  Al,lialiiiiiiiilr,)iiivali,),  'i2'i.'i-8. 
Aida  epis,n|ialls  apnil  S.  Vir- 
loreiii,  6o,i.  —  (^>iiveiili"nis  ,11111 
Ferrico  Parisieiisi .  '1 1  3  ;  iiiui  enl,'- 
.sia  S,  Elijjii.  li-^h:  ciim  ccrlesia  S, 


(jenoiela'  de  cnrsii  ne\era'.3i7- 
319,  33H.  — Epislola^Alixaiidri  III 
papa',  3G9,  iii,  .'120;  Gnillelnii 
arcliiepiscopi  Senonens's,  /11a;  Ln- 
dovici  Vil,  3G7.  —  Fniulalio  ali- 
Iwliie  S.  Vicloiis,   187-1  H9. 

Pralienda' ,  293,  aSo.  266, 
■.•')6,  259,  267,  271,  290,  292, 
293,  -ig'!,  99Ô,  3oo.  338.  3ôo. 

Pi'iores,    vide    Ninteris,   Onn. 

linaRDlS,    RoBERTES,   ThOVIAS. 

Privilégia  S.  Victoris  eccicsia- 
coniessa  :  al)  Ailiiano  papa  IV.  3'iîS. 
3.')o:  al>  Anasiasio  papa  IV,  338; 
ail  Aloxandro  papa  III.  'la'i.  '128: 
a  liaillioloiiieo,  derano  Pai'isiensi. 
281),  290.  299,  3o2;  a  liernardo 
ai'cliidi.icono.  396;  a  (ielesliiin  11 
papa,  28g,  990;  al)  Eiiyenio  111, 
3ij8:  a  Feri'ico  Parisiens),  /117;  a 
(laleranno,  comité  Mellenli,  281. 
2S.'Î;  a  Girlicrlo  episcopo,  2i5: 
a  (iiiiilom^  de  (iailanda,  /109;  al) 
llonori')  papa  11.  23i];  al)  lleii- 
licn  Lennelln.  'i)6;  al)  liiniirenli,) 
papal  1,  2 '1 1,  2. ">9,  267.  270.  271; 
al)  lspinl)urdo,  piioro  S.  Eli(;ii, 
,'173;  a  Liidovieo  VI.  1S7,  23o, 
•i.',(i;  a  Lndovicii  VII,  261.  2G7; 
al)  Odone.  priore  S.  Martini  de 
(lainpis,  293,  doinde  alibate  S.  G:^- 
iMivel'iC,  317;  a  Pascliali  papa  11, 
19";  a  Manricio  episcopo,  .'ion. 
'11  3.  /i.'ii,  '173;  a  Pelm  de  Villa- 
nova,  2.")i;  a  SlepliaiK)  episcopo. 
222,  293,  9'i6,97i,  978,282;  a 
Tlieobaldo,  alibalo  Fossalensi,  397- 
3i|'S;  a  Tlieob.ildo  episcopo,  3oi. 
Privilégia  coiifimiaiiliir,  190. 
922,  o'u,  9.")9,  261,  267.  978. 
2S.1,  ■■Kg.  2,|0.  299.  3()1,  3o8. 
338./,7;i. 

lieliinn.ilii)  S.  Victoris.  .'igg, 
'111.  '112.  '120.  —  Ad  reioV- 
nianilaiii  S.  (leiiovpra."  abbatiaiii 
didejjantiir  Vicloriani,  3i3.  — 
.Siilipriores,  vide  Kdrerti  s.  —  Tlie- 
saiiriis  ail  Kriiisio  aliliale  ileliiiel,,, . 
'1  ■..").  '126. 

Sam  11  \iME\Tii  liasiliia,  .S.  \  i\i:i;mii 
,•1  S.  (lui  1:1s  hasilica,  S.  Vincentii 
l'I  S.  (Iehvhm  ciiMioliiiini.  —  Vide 
S.  IIeiimvm  de  PiuTi-  .dili.iti.i. 

S\M;ns  W  vNDo,    iS, 

Si\M)\  ,arcl)iepi.scopuslU'meiisis.  3.")7. 

.  leslis.  ,'179.  ^ 

Samrii  M  (Siiiiilri/,  Seiiio-cl-Oise,  1°"  de 
Corhril),  3,')3! 

Sanzo.  .sacrista  .Viireliancnsls,  127. 

Sarcleio  (Hugo  de).  369,  /io5. 

SiREc.isis,  nionaclius  S.  Germaiii  do 
Pralis.  r.3. 


TMJLK   ALI'UVIîKTIOLK   DKS   AI  ATI  KM  ES. 


i-27 


Sautrino  (RaJiiifiis  de),  'lua. 
SiTELlA  (liainoliltis  de).  3-2(j. 
Saucias,  lejjo  SAvKn<. 
Sausseïa  (Leprosi   ilr)   [lu  Saiixsayi', 
Seine,  c"  île  Cherdlij,  c""  de   \  die- 

s  >  ï  ui  V  (  Sèires ,  Seine,  el: .-/.  de  c""  ) ,  Z| . 
S\\Anii:i-^,  pnler  Arclicrii,  -ifûy. 
SiMii.E    vcl  Savi.e  {Savies,   lieii-dil  à 
l!elUrdle),H-j.[)H,-in-,  o."»),  -T,;. 

;i(;r>,  ■Mk,,  :u_,h,  'i.'ii,  i.'S:!,  h:>i, 

'!■'■ 
Savi.maci   polesl.is   in  comilalii  Mili- 

iliiiiensi .  (  Savii;nii-le-Piiii  ,  Seine  el- 

Miinie,  c°"  deMelnn).  SS. 
Savi.maco  (Gaidricus  de),  ioo. 
Savinmaclm  (Satijrnii-snr-Orge ,  Seme- 

el-Oise,  c°"  de  Ijinj'jimieaii),    i  i)li. 
Saxensis  episcopns,  udi'  Un. 
SAXfwEs  nojjociaiores,  ■>(>. 
SAïMEniis,  ccllerarius,  'iG'i. 
ScALiiNMAisML  ( Gcroldus  do),  .'iDy. 
.ScHESLA,  ancilla,  33/i. 
ScnispANDs,  decauns,  33g. 
ScnispiM  s,  pivslijler  de  Moldoii ,  3'io. 
Scii'iLio,  spalariii.s,  ■>  i . 
Secvm,  vide  StniAv  \. 
SernEDis.      lliesauiaTiim      lîei'c.ensis. 

,7(i. 
Sei.ums.  Iial.ila((ii'l>iir(;i  Saiuli  Cer- 

riiaiii,  'iS.i. 

IlE    PEISSIACII,    lOli. 

Seiii;-.,  ancilla  n'ijis,  271 . 
Semelpi>  (Odo),  3-27. 
Seneciieldis,  laica,   iô/i. 
Sem.ii)  (Tlieoliaudus  de),  SGa. 
Semjm  (Sens,  Yonne),  (i'i,  385,  'ii(i. 

—  Airliiepiscopi  Senonenses,  vide 

Al.OllICLS,  AriME\TAI\US,  DAIMBEn- 
TUS,    GuEMLO,   GlJILLEHUS,    HeM'.I- 

cvf,  Leithebjcls,  Mainabdis,  lil- 
CHEBis.  —  l'ajjiis  Senoniciis,  33. 

—  Sedcs  Sononica,  .'iS,  5<j. 
.Sei'ulcubiim  Doriiiiii,  171,  173. 
SEQ^]A^A  M'I    Secana    (/'/   Sine.  Jl.), 

■',  3,  '1,  77,  ç,(i,  ii'i,  lit;,  iK3, 
i;r>,  -(.;,,  o,'/|,  2.,(l,  3.:!8,  23(i, 
23;),  -.'il,  23.'),  •>(;■>,  077,  283, 
a8G,  29;),  3oci,  3(11,  317,  3i,S, 
352,  /173,  47.')  ;  Sli.oN»,  -.'i. 

Sebcella  (Hujjndi'),  viildli  (,0  he  Seii- 
CELLA. 

.Sebvi,  dont)  dali  vaiiis  ecciesils,  i.'io, 
2(10,  210,  ail,  /iiif);  —  inaiiii- 
niissi,  191,  32.'i,  A3o:  —  malri- 
iiionio  jiincli,  ïil'i.  i()5,  221,  271, 

32.5,   337,    /|50;    —    pcilllll(alini;is 

lîominc  dali,  1  97,  202  ,  267,  27  1 , 
333,  33'i,  /i23;  —  sipculuni  relin- 
queiitos,  3(J3,  /129.  —  SiTvis  di- 
ver.sariiin  ccclesiaruiii  roiicediliii- 
jus  Icsiificandi  advcisus  liliems  liu- 


iiiines,  12],  1I19,  171,  177.  i'*^*'- 
Seshoi.dls,  inoiiiKliiis  S.  (iejiiiaiii  di' 

Piatis,  53. 
SiDBii;,  facerdos,  82. 
SiEMABi  s,  72. 
Smms  ViLLARE  (Suinle-Genevii've-dei:- 

llins.  Si inc-el-Oise ,  c'"  de  Lonjjjn- 

iiiriin),  (j9  ;  —  capella  S.  (jonovela', 

.Sii.Ei;i,nri  ••.  Irslis.  82. 

Sii.EMiMrs,    iiiipiiai'liiis    S.    Geniiaiii 

d..  l'ialis.  53. 
Sll.Elll^,   MT\ii'iis    llHllla^le|■ii    Mcinlis 

MailMiiin,  33;,. 

,Sl..MM.XMS  cpiM-lipilS,  371;.  —  Vidr 
.InlIVNMS. 

Sii.nFi'.Eiji  >,  I  oiiii's  palalii,  23. 
Siirniium  s,  e|)i^copiis  l'arisieiisis,  1  7, 

.Skkim  lliiviiis  [la  Seine),  ■>Ji. 
.SiLVii.iLM   (.Seiriiis ,   Aisne,   e""   de  ht 
Fire),  08. 

.SlL\  ANE(.Th.\SlS    ((iliaillerills).   2oG. 

(Wido),    iGli. 

Sn.\nEin\i  (Senhs,  Oise). —  Arclii- 
diaciMins  ,Silvaiiec!cnsis,  vide  Hii,- 
11;  i;ii  s.  —  Kpiscopi  SilvaiK'cIriises. 

vldi'    AM\Er.ll.ls,    \l.  III  IIERTI  '.,  l'"i;oL- 
H\I>I  s,  GdllEFUIDl  s,    (jl  llHI,    IIeMU- 

II  s.    IIii;Eiiri^.     l'iiiiiKi'.r.  s,    Llr.-^iii. 

—  .S.\iiii-iMilii  .SiKainvIi'iisis  alilias 

Il  piior,  fuûi. 
."^ii.M-.iEi; ,  farrrdiis,  .'Iii3. 
SniiiN.  \iili'  .Sijiiix. 
.SiMiii",    iiiotiai  luis    S.    GiTiiiaiii    de 

.SciANAi  Hu.iHv,   iiMir    Karoli    -M.iiUlli, 


,S,„,iM.  uv.HIi.Ii.ImtII  11it1,o,1i,/|5',. 
.SiiLiwis,   liliii,  Waiin'rii  il'  l'aiii-in. 

iGG. 
.Sonun  ALLE  (lliij;ii  de) ,  1  28. 
SimuLUBE  ( Survdliers ,  Srine-el-Oise , 

e-  de  Linm-ches),  xh.\,  208. 
Spabbcive  (Maineni'i  île),  127. 
Spedona  (Epùiie,  Seine-et-Oise,  c"'  de 

Munies).    90,    92,    ;)3 .    3S7;    — 

irclr.sia  S.  lîi'ali,  ;)2. 
Sl'iMii.lLl  M   (Ejnniiij-sni-lhj'e ,  e""  de 

Lmiiiinmenn),  '18. 
Stu  II  s  DE  lÎEVBl  ,    /|'l3.    —    \  nie    El - 

M  U.llll  S   IlE    lÎEVBA. 

.Stami'.e  (Eiampes ,  Seine-et-Oise). 
l'ia'heiida  de  Slanipis  iii  eiclesia 
l'arisieiisi ,  3(ig.  —  l'aijiis  Slani- 
peiisis,  8,  22,  255,  2G2  ;  Islaiipiiisis, 
18.  —  Alilias  .S.  Triiiilalis  Slaiii- 
pensis,  vid:'  1!  vin  m, m  s.  —  Veleres 
Slanip.-e,  iSS. 

SuMPLNMs  (Alii'rlii-K  \id.'   \Li)i,nris 

SrAMI'LNsK. 


Stvmpis  (l-'ullpTliisde),  i5'i. 

(liadidliij  de),  128. 

SlIKiM  s,    Vllli'   SlEPIlAMS. 

SiEmiLH  (hteeille ,  Seine-el-Oi!.e ,  c" 
de  la  Ferle- Ali'iis),  35,  5ii.  ()ii . 
93,3X7. 

Stlimums,  alilias  GislereieiKis.  237. 

aldias  8.  Iviireii.  '11  G. 

• alilias  S.  Geiiinela'.  '|52.  '1(11, 

'1G8,  'iG(,.  —  l'ailiiiii  lacil  luiii 
Dmiin  Dei,  'iGi;  ciiiii  .S.  L.izaii 
Iralnliiis.  'iGS.  —  Sfiiliil  lliin{;,i- 
li.e  i'e{;i  de   inmle  ailnlesceiills  111- 

J,ISlLllll.^52. 

alilias  Saiirl.e  Mana^  de    Valle. 

319. 

arcliidiaeiiiins.    Mile  .Silpimm  ^ 

iiE  G  ai;  LA  Mil. 

aiThiepi-iiipiis         Milniiiiiisis, 

'118,  A-j(i. 

canci-llaiiii--,  \ii|i'  Silimi  w;  s  u:. 

Gaiilamm. 

cailiillillls  .S.    Me.leiiii,  :'i-G. 

CailllllilllS  .S,2lli|lr||sis,    'llG. 

(.•eineiilariiis.   'iSn. 

Llaiisai'iii>,   'iSii. 

ci:i;;iialii.s  l'IuliiTii  iiiililis,  iju. 

i-diiies,  .35,  3G,  37,  38.   :i;,, 

5.1.  —  l'iveivpllllll  ejiis  p.»  eecle- 
sial>uis,e„s,,37.3,i. 

ciislos  eipioriini   .S.   Mail  mi   de 

Gaiiipis,  1  '1 1 ,   1  5  1 . 

■ dapil'er,  "  1  '1  .  218,  2  1 1| ,  22  2  . 

de.aiiiis    S.     Geiioier.e,     17G. 

iSi,  2(12,    20:!,    ■'21,    258,    2(jS, 

decaniis  .Silvaincleiisis,  .'!;)2. 

i'|iisinpU5  Melilensis,  /i  1  1,  '1 1  G. 

e[iiscripii»      l'arisieiisis,      221. 

222,  223,  22/1,  225.  22G,  228, 
2"9,  23o,  23i.  232,  233,  237. 

238,     2'll,    2'l',    ■>'|3,    2'lG,    2'l7. 

2'i8,  25i,  ■>53.  2G11,  2G7.  2G'<, 
271,  27.S,  28,.  282,  285.  295, 
3oo,  3ii5,  309,  385,  li-/\.  — 
Gliarla,'  ejiis  pro  erclesia  lùissaleiisi . 
25 1;  pid  ecticsia  S.  M.irliiii  de 
Caiiipls,    2->'i,    2'i3;    pio    eiilrsia 

S.    Viltdl-is,    2  !2,   223,    2'lG,    271, 

278,  283.  —  (ionlroversia  cuiii 
capiliilo  l'arisicnsi ,  •i33;  riiiii  lia- 

loiie,     2-1(1  .      '3  I  ;    lllîll     |V;m'.     2.'i7. 

238;  ciiiii  SIrplianii  île  (',.11 1,111,1a 
237;nii,iTlie,ilK,l(l(ianlilili,inino. 

23l,    232.    —     Kivle,iail,    S.     Diii- 

iiysii  de  (^arcire  iniiceilil  iiiinia- 
cliis  .S.  Marlinl  de  Caïupi-,  2'i3. 
^  Kirleslaiii  S.  Kli;;li  liiliiill  m.i- 
iia.-|iis|-(.-aleiisiliii.'.  25  1.  —  Kpi- 
skila.  ij,isdeneieTliii„,a..pn,ins 


)-28 


CAI'.TLLAIUE   GK.NEUAL   DE   l'AiU.S. 


s.    VictonV.    5'iS.   —    Pnflioiiil,.' 
S(p|)li;iiii    .irrliidlaooni    (livi^ioin'in 
ciinlirinal,  221. 
STi:i'nvM>,i'pi^copiisPn;ni'slinus,  280. 

cpiscopii'i  Ziiiiiorensis,  .'i^G. 

liliasli!!-  Odonis  Rjill.i,  328. 

lilius  TckTii,  .•i2ti. 

liiiliT  XdiE  caiDcrarii.  3",^. 

nj.iK^scalciis,  282. 

miles  (le  Vilry,  211. 

in'piis  .M^illiei,  'lo,'!. 

[i.iler  Oilmii-.  -.(Kk 

p.ilvr   ilulL.'iti.  1  'il. 

p'Ihiriu-.  -S.j. 

pisl„r.  VSn.    ■ 

pr.rc,.|ilOf    S.    (iriKiv.'nc.  27.'!. 

pr;cjiosilus    l'iirisiensis.     i2'i, 

1  ••7. 

|iiii'i',     (•niiiiniius     l'.ii  ibii'iisi>. 

iL.'i. 

piii'i-,  caiiiiiiircis  l'.iilhii'iisis.  '107, 

'ilis. 
piiri.canuiixiisl'ari.siensis,  2(|8, 

^liii;  —  mhJiacoiuis,  .'i()i. 

pinr,  canonirusS.  (ierrnaiii  Aii- 

li^^iolloI•cnsis,  ;i2.-i. 

sarerJos.   'i'l2. 

sacenJo-,  ranonicin  S.  \  iiluris. 

'■>'■>] . 

■ ,siili:liaromis,  caiioiiicus  S.  Gci- 

iiianl  Aulissitiiloronsis,  3a-i. 
siihpiior  S.  Gi'iiov-Cr.   'iCiçi. 

l.-slis,   ',;,,. 

Al):;\MlEl  El,  ,  2  1  ■?.. 

l'.llJI\.    17(i. 

DK    I')1\L1H,    ;i'l2. 

Bl  IIEL,  328. 

DE  ClLLlACI),   .'iSo. 

CoiLLEFOliT,    '17g. 

CooiILLV  .  I  7(). 

EnRAtlli;>>s    l'\I,lM.    21)1. 

■ HE  Ij  m;i.  \\ij\ ,  anilidiacoiiiis  l'a- 

ll^i'ILsis.      1 '1 '1 ,      l'i.").     l'l('>,     l.')'l, 

1  ('.:;.  iti'i.  if.:>,  lOii,  iCs,  iiii), 

171.  171).  i;)(l.  i()N.  au'i,  20 j. 
2 1 1 1 1 .  21."),   217.  220,  221,   223, 

-si;.    232,    2311.    237,  2.'|.'l,    203, 

••')(').  379,  2!<5,  2()(),  2(|8,  3oi, 
•!02;  —  ranct'llariiis  in;;i-  l.iido- 
v'i.'i    Vl.     Ki'i.     17..     17:1.     17S. 


i«2,  i83,  i8'i,  1IS.J.  iS(i,  iSij, 
ii|i,  ii|3,  if)5,  200,  201,  2o3, 
2o(i ,  2  I  "  .  2 1  1 .  2 1  .'1 ,  2  1  8 ,  a  1 9 , 
222,  227,  25'i.  2.j5.  o.'jO.  aOo: 

—  arcliidiacoiuis  et  canc(?llarius, 
20Ô,  9og.  —  Conlroversia  ejiis 
(■uni  Sieplwno  episcopo,  232,  «37. 

—  Domiiiii  dal  ecclesiif  Parisiensi, 
po^l  iiiorleiji  Miam  liaboiidaiii.  lOO. 
■ —  Praslifiida  ejiis  in  duas  parles 
dividiliir,  2i(|-22o.  —  Praîcepliim 
Ail-ieriri  episcopi  O'^liensis  do  cjn^ 
tcstanienlo,  aS'i.  —  Terra  ejiK  a 
Liidovico  VI  crclesia'  Parisiensi  roii- 
cediliir.  '^.:>(). 

StEPIUMS       fi  lfiLV\IlF.\MS,       2Ô'i.      

\  iile  Stepuv.m  s  OE  Gu'.hmh. 

I.HIONS.     !iHl>. 

liE    Gri\l\.    3l|2. 

LE   \h,  HIACCl".   3i2,    363. 

M  UiEsi:iLLrs,  219. 

I.E    \lEl.UOVn.    33  1'. 

OE    \lllEriO\.    'l'j2,    li'l'.i. 

ui:  Pdnici.  .'l-S.  :i>(|. 

ViEHNC,  faiiiuliis  Saiieli    Wr- 

loiis.'i.n. 

Stirpimicim  {Ein''pnj^nii,  Emv.  ili.-l. 

Stv.wm  (  Aidii'rliis),  02||. 

(Hii;;">.   loii-laliulariiis,    170, 

17.J,   1S2.  —  \ide  lln,u. 

Stiltis  (  (jiiiiirraiidus),   678. 
Si  BTur.RE  I  Udo  de),  33]. 
SiESMo^ENsis  conii's,  vide  Gih.eelmis. 

—  Episciipi     Siiossionoiises,    vide 

Fl  El  0.  <jn^EEM  ■- ,  HllIO,  l.lSIEriM  >, 
nuTIlADl!-. 

Sii.Eniis,  fdiiis  r.laremlialdi,  .'i23. 

SiiaiEnits,  alilias  S.  Oionysli ,  2  1 '1 , 
Soi),  3io,  3i],  3i2,  3i.").  321. 
. —  Kpislolioejus  ad  Eiigeniiiiu  III, 
de  elcelione  decaiii  Parisicrisis, 
3i  0;  de  relornialione  S.  Genovcla". 
3i2.3i."i. 

— — -  canonii'us  li.  Maria,'  l'arisieiisis. 
Il  .">  2 . 

.SiLci  vciM  iSiii-ii-iii-Hnc,  Sfiiie-pt-Oise. 
c'"  de  llnissy-Siiiiil -Léger),  35.  3(i, 
38,  .")0,  90,  93,  387.  —  Eccicsia 
S.  Martini  de  Sidciaco.  38. 

SiEiii,  paler  Pafjani,  3oo,  '17 '1. 

SrEI'if.iL'S,  miles.   1  1  S. 

SiETAMs.  filiii^  Gariierii,  'i.')8. 


SiLTEMs,  nepus  Hiifjonis,  282. 
Sinnis  (l\irlianliis),  .'i8u. 

(RobsrUis),  .'180. 

.SisTAMS.  filins  Gariicrii,  i.jS. 
Slthum  (Sulri,  Il(die),  3.j'i. 
SizvNVA,   luor  RoLerti   Le(;ris.  /i8o. 
Sï(.(i(iEEMs,  referendarius.  9. 
Sïc.iiicuELMts,  teslis,  17. 

.Simon,  arcliidiaconiisParisieiisis.37.'i. 
382.  383,  392,  393,  39:),  609. 
,'12 '1.  h:UK 

caiirellariiis  ie;;ius,  231). 

capireriiis  .S.    Benedicli,    'ii(i. 

carpeiilarius,  '112. 

diafoiius,  3Gi,  37'! ,  382  .  hb'. 

'jli8. —  Vide  SïMoN  de  S.  Dkinïsio. 

diaroniis,  canoiiicus  S.  Geno- 

velie.  2. ".8. 

episcopus    .Xoviomensis,    299. 

liliiis  Roberli  de  Braeia,  ioo. 

(Magisler).     diacomis.     29O. 

3o2.  —  Vide  Svmos  be  Pissiaco. 

(  \lai;ister),  frater   llugonis   lU- 

l'issiaco,  38i,  382.  —  Vide  Svho.\ 

DE    PlsSIlCIl. 

iiioii.iilius  S.  Germuiii  de  Pia- 

lis.   'm... 

saeerdi)s.  caiiuiiioiis  Parisiensis. 

1G8.   1G9. 

suliprior  S.  Martini  de  Campis. 

3 ',9.390. 

lesll,.  i.",n. 

leslis,  679. 

DE  A\r,lvlLEn,    293. 

DE   ArisECK),  1  '19. 

DE    risTiVETd.    l'u). 

DE  MinMiA.  293. 

BE  MoMEFiirm,  127.  129. 

BE   NiELFO,    l3G, 

DE   PissiAco  (Majjister),  caiio- 

Tiiins  Paiisiensis,  diaconus,  agti. 
3o2,  3io,  38i.  382,  i5C,  6.")-. 

. •  DE  S.  DioMsio,  ranonicus  Pa- 

ri^ieii^is, diacomis, 3 2G.  361,37/1 , 
3Ni,  382,  383,  39a,  399,  .'109, 
'112,  hi'i.  /127,  .'i3o,  i/i3,  /loi, 
i.")2  ,  /1.J7,  /iG.'i ,  .'iG8.  —  Idem  forte 
ipii  dicilur  sulidiaconus,  3oi. 

DE  S.  Ferreoi.0,  '118. 

Teii\ellis,  2G9,  297.  298. 

DE  TimNAco  (.Majjislor),   'i->9. 

Dl.    VeII.    28(1. 

8)i;(ir  (  lîniierliis  I.  2  1  •'. 


TiuiEAs,  villa  {Les  T,d,les.  E„re-et- 
Ij'iii;  c"  de  Siiiiil-Liicien,  c"'  de 
A')g-«>ii(-/e-/Jin'),  2117. 

Taciaclm,  18. 

TiMinr.ES  P.irisieuses.  3(13, 


'ahi  iNE-NMS     epivrripns,     vide     liu,-  ciinluii      de     Muulunjretuij).      20G. 

DiiMs,  —  Taniani'iisis  pa'jiis,  20S.  ,  Tebaedis,    iG3,  2o'i,  223.  —  \  idc 

'atebm  (Tlieohaldns  de),  vide  Tmeo-  !       Tiieoualdis. 

nvEDis  DE  Taveiim.  Tebeiitis,  Teobertis,  Theibertus  vel 

l'wErvuciM   (Taveniii,  Seine-cl-Oise.  Tibeiitis. 


TABLE  ALPHABETIQUE  DES  MATIEHES. 


529 


TtEEniLS,  3a6. 

filius    Geoianli,     if)2, 

■3C2,  282. 

palor  Anselli,  el  Frogerii,   cl 

Diili.Mli,  et  Malhei,  828,  397. 

jir.rpositiis,  i.'i^. 

DE  Monte  Letebici,  'ii.'i. 

Teeoldis,  32G. —  Vide  Tiieobaldls. 
Teboudus,  '179,  iSo.  —  \iile  ïheo- 

BALDIS. 

Tedbaldus,  196.  —  Vide  Theobaldcs. 

ÏEDBALDIS,  190.  Vide  TllEOBALDlS. 

Tedoi.m's,  lii,  l'ifi.  —  Vide  Tueo- 

DOINIS. 

Tedcim'S,  iSa.  —  \  ide  TiiEiinoiNis. 

TEDlLFt>,    7.3.     Vide    TllEODlLFUS. 

Teeli.na.  luulier,  JKi."). 

Telfus,  arcliipiesbyler  l'arisiensis, 
384. 

Tejipli  milites,  26Ô,  aS8,  289, 
297,  299,  307,  333,  4o8,  io9, 
i22,  /|34,  437.  —  Bartlioiomeus 
decaïuis  el  capitidum  Parisiens"  eis 
tribuunl  60  sol.  in  Cambio,  397. — 
Bcrnardus  de  Bailoilo  terras  eis 
o.oncedit  in  Anjjlia.  807.  —  Celes- 
lini  II  privilegiuni,  28g.  —  Con- 
slaucia  comitissa  domuni  eis  in 
(lampellis  concedil,  4  a 2.  —  Genla 
eis  dat  raolendinuin  sub  Magnn 
Ponte,  2 65,  /lo8.  —  Isenibardi 
prioris  cliaita  de  bonis  Templi  in 
censiva  S.  Eligii,  434.  —  Ludo- 
vicus  Vil  27  iibras  reddilus  eis  as- 
signat, 288.  —  Malbeiis,  conjes 
Belli  Mentis,  dnrjiuin  ois  onnredil, 
333.  —  Simon  episi'0[)U3  eis  da! 
eccicsiam  Traciaci,  299. 

Capellanus  Tenipli,  vide  Gisle- 
BERTLs.  —  (^onvenliis  generalis, 
307.  —  Magislri  Templi,  vide 
EU.-.T.VC1I11S    Canis,    Galtebiis    de 

BaBLT,   GaIFRIDIS  FlLCIlEBII. 

Tencia,  filia  Hugonis  Lnpi,  3(|2. 
Teoealdis,    piissitii.    —    Vide   Tueo- 

BALDIS. 

Teobudis,  2^7,  aCiS,  3u."),  33(;, 
34o,  34.'),  4io,  4lio,  'i(i4.  —  Vide 

lilEOBALIllIS. 

Teobebtis,  a5.5,  "O2,  4i3.  —  \  ide 

Tebebtus. 
Teodaldis,  leslis,  4o. 
Teodebicus,    54,    i4i,    i<>9,    2 1  ■! , 

217,    323,    236,    203.   —    Vide 

TllEODEBICLS. 

Teodi'i.fis,  .")3.  —  \  ide  Tiieijdiîi.fi  s. 
ThOLDiis,     (iliiis    .lolianriis     (ia-lincl, 
328. 

prrsIiUer  S.  .larnbi,  3-.8. 

TtiiN  (Giiarimi',),   1  47. 

Tkbm.e  (Tlu-nms  ,lr  J„l,m.  i,   /Vins), 


I  Ternel  (Andréas),  423. 
I  Teb.\ellis  (Simon),  269,  297,  298. 
Tebricis,  quadrigarins,  479. 

Apostolicus,  48o. 

Galeraski     vel     Goalebannos, 

2(jj,      3o5.      Cf.      TllEODEBlClS 

Galerasscs. 
Tescelims,  miles,  iSa. 

Bf.NOCENSlS,   188. 

DE  Sancto  Marcello,  33 1. 

Teste  (Rogerius),  48o. 
Testiz  (Henricus),  400. 
Tetaldus,  74.  —  Cf.  Tethaldis. 
Tetbaldis,  i32,  201,  217.  —  Vide 

TllEOBALDlS. 

Tetboldus,  sacerdos,  io4. 
Tethaldis,  75.  —  Cf.  Tetalois. 
Teibaldls,  8.">.  —  Vide  Tiieoevldis. 
Teidericls,  .'34.  —  Vide  Theodericis. 
Teud»,  Theodo  vel  Tueido. 

fraler  Warini,  i3(),  i4i,  l'ii, 

20  1. 

inonarliiis  Saiirli   Germani   de 

Pralis,  .j3. 

■ leslis,  39. 

\icecomes  Paiisioruiii,  8'i,  8r>, 

8G;  terram  qnamdam  conredit  1110- 
nacbis  Fossatensibns,  84. 

Teldllfis,  93.  —  Vide  Tmeiidi  lfi  ■-. 
Tei;Dilpiii)s,  K3.  —  \  idi'  Tiiehih  lfi  s. 
Tei'tbodls,  feslis.  Sa. 

TUEBALDIS,  18.").  Vid 


TllEBAtDlS, 

niLUis. 

TutllA.      UXOl 

3(34. 

TllEOBALDUS  , 

Teboidfs. 
Teoevldis, 
Tetboldfs, 

TllEBALDLS, 


T'.i-     — 


Tebaldus 
Tedbaldls 


1  1IE0EAL1II  S. 

Vide    Tiito- 


3(13, 


Teeoldfs  , 
Tedbaldls, 


Tf.obïldus,  Tetbaldis, 
Telb\ldls,  Teutdodus, 

TUEBAIDIS,     TllEOEAI - 


ThETBALDIS,  TlBOLDLS   vel   Tl- 


BOFLDI  S. 

abbas  rossaleiisis,    11)4 


19(1 


•('19,  3(19,  39G, 
Cailnl.  — 


abbas  Fossalensis,  398.   4  m, 

'i3'i.  —  S.  Eligii  ctenobin  Iribnll 
Fossaleiisimn  buna  in  majoria  S. 
Marliiii  de  Cainpis,  4 10.  —  .S. 
\  irliiris  ecc'Iesia'  vineas  conredil, 
397-398. 

abbas   .S.   Gcnnani   d.'    Piatis, 

3:.ô,37o. 

airbidiacdiiiis  l'arisiensis.  aiô, 

217,  223,  aaO,  244,  309,  385. 

— •  nifliidiaronus  l'arisiensis,  223, 
22(1,  a3i,  aSa,  244,  253. 

aicbidiaconiis  de   Vilers,    a34. 

caneellarliis       ei'i'Iesia'       Pari- 

siensi.^,  19S,  2o'i.  aili,  217. 

eûmes    Blesensi-.    dapifer    Lii- 


dovici  VU,  34 1,  345,  347,  35 1, 
357,  364,  305,  3(58,  871,  38('i. 
390,  394,  398,  399,  4o4,  424. 
432,  435,  'i.3C,  440,  447,  448, 
40o. 
TllEOBALDlS,  decaniis  .'^.  (jerniani  An- 
tissiodorensis,  247,  2G8. 

diacimns , canonicns Parisiensis . 

2o4;  idem  sane  qui  subdiai-oiius. 
i63,  i05. 

episcopiisParisiensis,  287,  292. 

293,  295,  3oi,  3o5,  809,  817. 
322,  823,  32'i,  8a5,  3a9,  835. 
836,  84o,  348,  35i,  355,  857, 
3O7;  aniea  piior  S.  Martini  de 
Campis,  244,  245,  257.  —  Pri- 
vilégia ejns  |)ro  ecclesia  Loiigi|)nn- 
lis,  325;  .S.  Lazari,  829,  835; 
S.  Marcelli,  828,  324;  S^  Martini 
de  Campis.  292,  298,  817,  35i  : 
S,  0p]J0rtiiiia>",  322',  330;  S.  Vie- 
loris,  Sol.  — •  (jontirniat  veiidi- 
lionem  Evrardo  farlam  a  Girelnid. 
sacerdole  S.S.   Iiinoceiilinm,   .'127. 

faber,  i  4  1 . 

lilius  Ada.'  de  Biaia,  42  1,  422. 

•  filius  l'agani  de  Praeiiis.  279. 

. •  filins  Rainerii  de  Valle,  429. 

liliiis  Siephani,  2S2. 

. Iraler  IliigonisdeGisorcio.  275. 

fraler  Landrici,  479. 

fiirneriiis,  465,  460. 

Iiabilalor     \illa'     Sancii     G"i - 

mani,  479. 

babitalur     vilbe     Sancii     Gei- 

iM.ini,  48u. 

paler  Frederiri,  186,  201. 

piior   S.    Martini   do   Campis. 

I  nomiiie,  igS,  19C,  201,  2  2'i. 
Terram  in  feodum  roncedil  Aiisello, 
diilo  Pagano,  195. 

piior   S.   .Martini   de   Campis, 

II  nomine,  2  44,  245,  2  57;poslea 
opiscopiis  Parisiensis,  vide  Théo- 
EiLDFs,  episcopns. 

prior   S.    Martini    de   Campis, 

III  nomine,  SOg,  870.  —  Cliarlï' 
ejiis  de  bonis  qnse  S.  Marlino  di'dil 
Alliorliis praeenlor  Parisiensis,  jlml. 

puer,  898. 

■  piior.     canonicns     Parisiensis, 

228,  22O. 

sacordos,   lo'i. 

socins  Ijngonis,  abbali;^  Sancrl 

Geiinani,  464. 

siibdiaconiis,  canonicns  Pari- 
siensis, l63,  I  05  ;  iitem  sane  qui 
diaconiis,  2o4. 

snbdiaconns,  ca.nonicns  Pari- 
siensis, 3'iH.  882. 

loslis,  82. 

lo'lis   i3-). 


530 


CAIiTULAlHE  (iE.XElîAL  DE  PARIS. 


TllEOBALDliS,     loslis,     1  (i(i. 

vicecouics,  80. 

BODET  vel   lîoDEZ,    /lOO,    'l.')!!. 

DE  Bria,  3t>0. 

DE  Castellofobte,   i'i8. 

DE  ConïEs\EnE,  llï)l. 

DivEs,  li!ti,  /458.  'lin. 

.MAGMiS,    /loi,    /l03. 

DE       Mo\TEM01\ENCIACiJ  ,         1  ■> 'l  , 

'  ■  '  7  ■ 

DE  l'iSTUlNO,   A.Sl). 

Saillenbein,  'iSll. 

de  Senlid,  '-iC)-.. 

DE   Taverni,    c'iinouicn.s   Siiiii'ti 

Vicloris,  hot . 

Toirnjs,  servions  S.  Lazari,  A.")6. 

de  Versaleis,  '17;). 

DE  V'iLuniis,  18.J. 

de  Vini,  h  1  ■!. 

TllEOBAlIDUS,     379,    3/17,     3<):!,      'l .")  I  , 

lii)i.  ■ —  Vide  THiiciuAi.Diis. 
TiiEODAsiu»!  (Tliiiiix,  Smie,  r""  ili'  Vil- 

;.;«;/),  f.77. 
Theodericus,  Teiidericls,  Teiiderkjus, 

TllEODORlClS  vel  TlIElIDERICUS. (il. 

Terricus. 

0/1. 

canonicus    Parisieiisi-.,   snlidia- 

rorius,  i(jq;  diacoiuis,  198;  postca 
sacerdos,  aoi,  :'.i."),  ■!i7,  ••■j.'i, 
•j'iG,  nhh,   t>â;i. 

lidelis  Pippini  ivjjis,  27. 

nionaclius  Longi   Poiili.s,   n'j. 

patiT  Iliigonis,   1 '1 1 . 

paler  Biiliai'di  niililis,  1 '1 1 . 

lestis,  /179. 

TiiEODERtciis  III,  ie\  Fraiiccin 19, 

^.'i,   a(). 
Theodebici:s  IV,  rcx   Fraiicoiiuii,   3."). 
TiiEODERicis  vel  Terricijs  (i  u,eranm:s, 

■•.05,  305,  3(17,  :f3'i. 
TnEODESCLis,   episiopus,   .'ii.  —    CI. 

TllEOniSCLI  s. 
TiiEODiMrs,  cai'diiiali.s  S.  Vil.ilis,  'i'îii. 


TiiEoui.scLus,  episcopus,  3(),  ."m,  ."n. 
TiiEono,  39.  —  Vide  Teido. 
Tiieodoinus,TedoinU8,  Tkduimis,.siiIi- 

diacomis,     canoiiieiis     Paiisieiisis, 

■  3,!,  i/./i,  i'i5,  i/iC. 

TllEOD01.Dli.>i,  Ir.slis,    'iD,   11. 
TiiEODri.Kis,    'I'kiiii.fis,    Ti-.oni;i.Fiis, 

TllDri.Kt.>i    Vi'l  'l'il  III  l.l'lll  ,s. 


Tiir.oDi  i.piii  s,    rpiscopii>    P.irisieusis, 
80,  81,  83,  9:1. 

nionaclius  S.  Geniiaiil  île  Pra- 

lis,  .")3. 

ThEOINIS  de  VlTBI,   6  (18. 

Thetbaldcs,     13  a,     137.    —    Vide 

ÏUEOBALDllS. 

TiiETEEiiTUs,  liliiis  Malliei,  ào'S. 

pater  Matliei,  /io3. 

TlIEUDERlCUS,   33,    aC,    37.   —    \  ide 

Theodebicus. 
TiiEUDO,    i3(),   i5i.   —  Vide  Teldo. 
TiiiACBUs,  patpi-  llarclieii,  33g. 
TaoLosA  ((juilleltnus),  4Ô3. 
Thomas,  abbas  S.  Vicloris,  393. 

canonicus    S.    Mairelli,    3 '19, 

303. 

raiiiiilii'- priiiris  ,S.  Kli|;ii,   'ifn. 

liliiis  (((HTi,  331;. 

fraler     (iiiilleliiii     Malii.scioni, 

A  0  0 ,  A  0 1 ,  A 1 1  ■> . 

Iialiilaliir    liiirj;i    S.     I  irnnaiii , 

A  80. 

niaie^rulliis,  A  13. 

pi'iur     Saiicli     Vicloris,     3?iH. 


—  1' 
3oi. 


lier,     canoiiiciis 


serviens  Mauriciiepiscopi,  A 37. 

serviens  S.  Elijjii,  A 58. 

DlvEs,    pr.rpo'iiliis   Paiisiensis, 

A  1  '1 . 

TurR  (Viaria  de),  33 '1. 

TiACiiRE,  monacluis,  32G. 

TiARDiis,  mercerius,  329. 

TiBEBTi  (Anselliis),  rannniciis  Paii- 
siensis, 399. 

TiBEBTrs,  383,  33S,  399.  —  \  ide 
Teberti>. 

TlBIlLDlS,   A '11.     \  idi-   TllEOllALDCS. 

TiDOULDis,  AAa.  —  Vide  'riiEiiBani  s. 

TiGEBllS  de  Ko.NTIXETO,     1  A9. 

Tiso.vs  (HerberUis),  A  55. 

ToBOLDrs,  teslis,  1  '17. 

TorroLiiiM,    30-'.    —    Vide    Toi.Fii- 

ElliM. 

TciLETAMs    areliiepisi-opiis,    37(1.    — 

Vide  JoiiAX.NEs. 
ToLFOnUM     (Tarfiin,     Seiim-cl-Oisi' , 
c"  Je   la   lùrlr^M,,,!:].  -.-,.-,,    ,,C,.,. 

ToLMASTEI.  (VilliM'  ll'M.   -i-''. 
ToMAS,    A80.  —   \i.leTllnMV.. 

Ton>ABi:  (Wille s  de),  1-8. 

TORNACO  (lialdiiiiiu-  de),    17li. 


Tonwco  (Magisler  Syinon  de),    '139. 

ToROTA  (Waszo  de),  1  A9. 

ToROTii  (Pajjanus  de),  359. 

ToTiiM  Te«pi;s,  337. 

Tbabo  (Bicliardns),  A80. 

Tracï-le-Val,  399. 

Tri\ciievaciie  (  VVilleliniis) ,  l'raler 
Tempii,  A  a  3. 

Trei'.ensis  abbas,  vide  Petrus.  —  Epi- 
scnpi,  vide  FR0Mu^DL's,  G.alterhs, 
Helias,  Hugo,  Philippls,  Pruden- 

IIUS 

Trejectcs  {iiirrhl],  33. 

Trel   (Triel,    Seiue-H-Om,    c°'    de 

Poissy),  i8(). 
Trelsa  ,  337. 
Tresïntie,  pars  rlaiislri  Beata'  Maria;. 

333. 
TnESLrZA  (Pliilippns  de),    lAi. 
Tbes  iMoLENDixos,  villa,  71. 
ÏRiA\No  (Joliannes),  213. 
Tricassims  |iaj;iis,  33.    —    (^f.  Tre- 

CENSIS. 

Trice>a  pons,  i3,(ii,   107. 
TniciM  pons,  vide  Trice\a  pons. 
TRlGlsiMis    pajMis,   3.3. —  Vide  Tri- 

cissixrs. 
Triicharuis  (Ebijrdus),  338. 
Tros.vel  (Vinca  de),  3a3,  S3'i. 
Tbmo  (Hu{;o),  301. 
TBiissEVACHE  (Urricns),  338. 
Trutboldis,  nionaclius  S.  (ieniiani  de 

Pralis,  53. 
Tldeli.a,  AA  ,  387. 
TuiN  (Radulphus  de),  308. 
Tl'LLtM  ,   1  05. 
TuRGis  (Malliias),  337. 
Ti  B\E»i    {Toiiniuii,   Seine -et -Marne), 

Aoo;  TuRMM,  aoO. 
TiR>04LDi;s,     episcopus     Parisieusis, 

a  II ,  3  A . 
TiRONENSES  airliiepisciijii,  vide  lliGii, 

L\-\toramm;s,  Badci.fls,  ISigoberc- 

Tius.  —  Tliesaurariiis  S.  Martini, 

vide  ItlINAl.Dls. 
TiiiiiTï.   TiiiiiiTv    \el  TiiROTii   (Gerva- 
siiisde),  33  1. 

(l'a;;anns  de),    i85,   359. 

(Waszo  de),  1  A9. 

TiuBE  (Giiido  de),  170,  17S. 
Tiseii.vMM    [h'raseali ,   Italie),   At8. 

'119,  '131,  A70,   '173. 
T^nll^E^^ES  iiioiiarlii  [TItiion-Oaidais , 
Enre-el-l.oir.  ch.-l.  de  c"),  aOg. 


IJdo,  sareidiis,  m'i.    -CI.  Iliri.i 

IIK  .SaM.TII  (ll.lllKIALDO,    lAO, 

IJi.iBR  (.lolianiies),  .■!i|3. 
IJI.MIS  (Giiido   de),  'io5. 

iSarerd(isde),  3o3. 


II 


L'i.Ricis,   lalcoiiaïuis,  lAi. 
DE  MlSTBEOLO,  Aa3. 

Ulthrogotis,  rejjina.  7. 
Umukrti  s.  p.  1  1  K. 


Unoinas  (\iciisi|iii  diciliir)  (  tV.iiHes. 
lieu,  ilelinil ,  Seine-el-()ise,  rnmmwie 
de  Vi'lizii,  caiilim  de  \'ersaillrs). 
i38. 

lj.NDnEsi\co  (Odo.le),  3  10. 


TABLK   \L{'HAR1;T[QLF>  dks  matierks. 


531 


Lnbresiaccu,  90,  .'iS-.  —  \  ide  A\- 

URESIACIM. 

LNcEP.LS,  3oo.  —  Vide  Hi>gebiis. 
L.MïEnsiT.is  Parisiensis,  3'i.  —  \ide 
P.iRisiis,  scbolœ. 

L'WILLEBS,    2^3. 

L'rbams  II,  pontilV'X  nijixiiiHis,  189, 
i'i2.  i'i3,  508.  —  S.  Marlini  de 
Campis  bona  ot  privilégia  confirmât, 
1  !ii. 

Lrbams,  puer,  aa3,  aali. 

Lr.BAMs,  subdiaconus,  caiionicus  Pari- 
siensis, 298, 3oj. 

L'riaccm,  villa  [Ui-y,  Seine  -  el  -  Munie , 


canton   de    la    (Jiapette- la- Reine  \. 

188. 
Lrricus  Trlssevacue,  338. 
Ursa,  filia  Alderici.  1  1. 
Lrsellis,  paler  Nicbolai.  1G6. 
L RSiCAMPUs  (  OHrscnw/ys,  Oise,  c'"  de 

Rihecuurl).  399. — Abba<,ïide  Odo. 
DnsiNCs.  refcrendarius,  10. 
Ursio,  diacomis,  canonicu*  S.  Geno- 

vefic ,  1  7 1). 

episcopus  Silvaneclcnsis.  i3(j. 

lilius  Galterii  cauicrarii ,   '159. 

priur    S.   Marliiii   de   Campis, 

lia.  l'i.i.  1  i- :  idem  forte,  i3îi. 


—  Cbarla  ejiis  de  vinearum  coin- 
muliilione   cum    Herluino,    Mardi 
fdio,  liy. 
L'bsio.  leslis,  1  'i5. 

viceconies  Meledimensis,  127. 

Urso.  1  '12.  —  Vide  Ursio. 

subdiaconus,  118. 

Lrsoms  \  illa  (OrsomiUe,  Seine-et- 
Otse,  c'"  de  Dourdan).  i'i3. 
ao-. 

L'sTA  sjlva  [forih  d'Otle),  (iH. 

LsrARDts.  monadius  S.  Gerniaiii  d' 
Piatis,  .j3. 

le-li'i.  71. 


\ki.rAi  (Roberlus  adj,  '180. 

Vadis  PETRosrs.  11.').  —  Vide  Pt- 

TROSIS  VADrs. 

Valedroms,  i8. 

\  ALE>T1A  {lolence,  Droine),  2^3. 

Valemiims.  notarius.  ">. 

Valemov  (Hugo  de),  i5'i. 

Valle  ViLLARis  (  Ecrlesia  de).  i'i3. 

\allis  Gacdii.  a79,  3oo.  h-jli. 

Petroscs.    villa,   trio.   —   Cl. 

PtiRcjsLS  Vadis. 

Vavive,  ^129.  —  Vide  Vawe. 
Vavdamurus.  lestis,  17. 
VivDREMiRis   bona  noniiulla   ecclesiis 

Parisiensibus  coiifert,  17-19. 
\  »\vE  (  I  anrcs,  Sritie,  c'"  de  Sceaux), 

ia'i:  \amt.e,  i-Hj:   Venva.  90.  — 

Major,  vide  Galteris. 
Varnai^harrs.  teslis.   17. 
Vais  (Terra  de).  .'i03. 
\  EAiTRus  (Biicardus).   399:  Veltiio. 

'ici  . 
VeltB'i  (Biicardus).   .'101:   Vealtris. 

•'99- 
Vema,  99.  —  L"ge  \  EWA   el    vide 

VA^^.E. 
Ver  (Albcrlus  de),  3oo.  '17.'). 

(Symonde),  280. 

Vermebia  (  Verberie,  Oise,  c""  de  Vunl- 

Sttinle-Maxence) ,  2 '1 ,  3a  ,  7^. 

Ver\  .  39.  —  Vide  Ver. 

Vebnoi,  387.  —  Vide  \tn\oL. 

Versoilhm,  99.  —  Vide  Vervoilim. 

\  ER>oiLru  in  p,i(;o  Carnoten'ii,  (  IVr- 
novillel ,  Seine-elOise ,  c°"  de  Poissy  ) , 
88.  99,  107,  197.  —  Ecclesia 
.S.  Slepbani,  88,  99.  197.  — 
C.apella  S.  Hilarii,  88,  99." 

Ver.voliih.  88.  99.  —  VidcVtRNoiLiM. 

\  ERMis  casiriim  (  Vernon ,  Eure,  ch.-l. 
dec"),  176. 

Vebsoi,  90,  93;  VtRNoi.  387:  Ver- 
>UM.  71  (Venion ,  Seine-el-Marne. 
c"  de  Moret  i. 


V 


\  ERMM  .71.   \  ide   \  ERVOl. 

\£RSALEis(Ti>boiidus  de).  .'17g. 

Versalie  (Versailles,  Seine-et-Oise). 
i38:  —  ecclesia  S.  Juliani.  i3S. 

VcRTLVCM  {]'n-trin.  Pas-de-Calais,  c"" 
de  Monij-eutl-sur-Mer) .  ao8. 

\  ERLLi  (  Veriili ,  Italie).  'io(i. 

Veteres  Stuipe,  I  88. 

VuTRES  (Pelrus  le).  330. 

\  icEVA  (Fraler   Bernardus  de).  ii8. 

\  ii:e\>a(  l  iiicennes , Seine , ch.-l. de  c''  \. 
90.  —  Fratres  Vicenna'.  /lia, 
'i(5o.  —  Boni  bomiiies  de  Grandi- 
raonle.  119,  S.jo.  —  Ncmu'^  Vi- 
cenna?.  3.")-;:silva  Viilcenia.  a.ji. 
261. 

Vktriaiim.   207.  3G9.  —   Vid.'  Vi- 

TliUl.lM. 

\itTiBTis,  episcopus.  7. 

Vicis  Noms  {Vijrneux.  Soine-el-Oise, 

c"    de    Buissij-SainI- Léger),    280. 

-83,  3oo,  h-!>. 
Viel  (Vinea  de),  3o2. 
ViGE.vNA  lluvius  i l'Orge,  rn\),  99. 
ViLCENA,  90.  —  Vide  V|(:ev>a. 

(Adam  <le),  6,11. 

ViLCENA  (  Arcbidiaconiis  de).  -iS'i. — 

\  ide  TiiEomLDis. 
\  iLERs   {)Miers-le-Uel,   Seine-et-Oise . 

c""  d'Ecuuen),  279,  3oo,  h-^'i. 

(Ilerberlus  df).  lit. 

\  iLLAELis  (Garinus  de).  '10.'). 

(  Huduinus  de),  îio."). 

ViLLAFLo  i  Balduinus  de  ),  2  ■!.">. 
Villa  Jidea  (Villfjuij ,  Seine,    (h.-l. 

de  c°").  007,  303. 
\iLLA.\A.   cognonieii  Freesenidis    an- 

cilla-.  'la'i. 
ViLL\NovA  ,71. 

36 i. 

\  1LLA>0VA  (  (  illeneure-le-Roi,  .'ieine-el- 
Oise,  (■""  de  Longjumeau).  181"). 

(  (  illeneure-S'-  Georges,  Seiue- 

et- Marne,    r"   de   Boisiii-Saint-Lé- 


ger),  3i.   117: — ailare  S.  Geui- 
gii.   117:  —  grancliia,  i'ia. 
\  1 LL  i-\ovi  (  Villeneuve-sou.i-Dammnrtin , 
Seine-et-Marne, c°''  de  Danimarlin) . 
2  •>  1 . 

(Paganiis  de).  i'i'<. 

(Pelrus  de).  383.  —  CI'.  Pi.- 

TBIS  DE    ViLLAVOVA. 

ViLLiPEiion  (W'aleranniis  de).  iGii. 

\  ILLAPEROSl  .   38l.   Vide   VlLLl 

PlRORI  M. 

Villa  Pirorim  (  ViUeprenx,  Seiite-el- 
Oise).  i38:  Vilupeeosv.  38i . — 
Ecclesia  S.  Gerniani.  i38. 

Villabe.  in  pago  Oxniiusi.  j  S. 

mansus/ 1  illiers-snr-Urge.  Seine- 

el-Oise.  c""  de  Longjnineau  ?).  8G. 

\illariis  (Tbebaldus  de),  i8.5. 
ViLLARis  cella  (la  Celle-Saint-Cloiid , 
Seiueet-Oise, c"" de Mnrhj-le-Roi),  '18. 

priedium,  98. 

\  iLLiCAsi\LS  pagiis  [le  Vexin).  18. 
ViWEZoL  (Adam  de),  23i. 
ViRi  (Tbeobaldus  de).  ii2. 
\  IRIACIM  (  I  iry.  Seine- et-Oise .  c°"  de 
Dnissy-Saint-Léger  ) .  90.  93,  387. 
\  iscEVA  sviva.  129.  —  \  ide  Vicenv». 
ViTiLis.  decanus  Mosiaci,  362. 

paler  Hilderici,  829. 

piscator,  6o3. 

pisrium  vendilor.  389. 

lestis.  i3-!. 

\  ITIlEOLtM.   3.")3. 

VlTRI,    3r)3.    Ville    \lTBIAI.IM. 

(I.andricns  de).  .'108. 

(Milo  de).  '108. 

(Tbeoinus  de'i.  ioS. 

VlTBlACHLM,  3ul.  \  ide  \  IIRIAI.I  M. 

ViTRiAio  (Drogo  do").  33i. 

(  Ferricus  de).  329. 

(Giinterus  de).  33 1. 

(  Herriiardiis  de  ) .  m,ijor  .S.  Mar- 

c'Ili.  33 1. 

07  ■ 


532 


CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARIS. 


ViTi\iAni:M  {\  ilrii,  Sfiiiû,  c""  rie  Ville- 
juif),  207,  Soi,  35.'i,  .'iGg,  4ii, 
/175,  /177.  —  Ecclosia  SS.  Gervasii 
cl  l'rolosii,  .'ir>3. 

ViTnï  (Slepliaïuis  de),  211. 

VlVAllIAS.    8(5. 

VoizKi.iM  •*,  rapeliamis,  in'i. 

Vnv  E   {\(}ves,  Seitie-et-Mariii',  1:'"'    île 


Dnmwarie,    1:""    ih    Meliiii) ,    207. 

VlILCENlA,  vide  VlCENilA. 

ViiLFARDUs,  notarius,  70. 

testis,  K-.. 

VuLFAnics,      lidplis     Pippiiii     rf'|;is. 

Vi'LFOLEMs,    opiscopus    Biliirirpiisis , 
l 'i ,  17. 


ViL(;niMs,  acolylljus,  1  18. 

arrliidi.ncoiius  Parisiensis,  l 'i  '1 , 

1  '1 5  ,  1  4  6 ,  1 5  '1 . 

rancellariiis   ecclesia  l'arisieii- 

^is,  iSa ,  1.39. 

l'anonicus  Parisieiisis,  ii8. 

tPstis,  ifi'i. 

lostifl.  '179. 


\VAnE^  (  Wiihni,  Pii.s-ilc-Culiim ,  c"'  Je 

MoiiIreuil-sur-Mer) ,  3(iH. 
Wadumacas,  18. 
Wabemiris,  teslalor,  20. 
W'iho,  li'slis,  71 . 

\V  ALBKIITUS,    leslis,    .'il). 

Walcherils,  l'nilcr  Tliriilialdi  dp  Cas- 
IpIIo  Forli,  i?i8. 

teslis,  1  20. 

testis,  i4ç). 

leslis,  i5o. 

Wai.deiiius,  miles,  i  .'!>. 

tpsiis,  /io,  n. 

W'Ar.no.  sarpi-dos,  82. 

^•^llS,    .'iri.   11. 

W'M.ur.Mn,  ri.'i. 

W'ALDnii'.is,  monncliiis  s.  (ipiinaiii  dp 
l'ralis,  r,;i. 

teslis,  i,jo. 

\\  Ai.ECAiiiLs,    iiionaclni>-    S.    lipiiiiaiii 

de  Pialis,  Wi. 
VVAi.iiFiiEDis,    iiioiiaoliiis   S.   Gprmani 

de  Pralis,  ."i:i. 

WlLKlUNMS,  8'l,  IlS,  127,  i;i2, 
li!7,    l.'i8,    l'xj,    1-'|2,     l(il),     17."!, 

281,  ;io7,  ;!.!;).   —   Vidp  (Jim.E- 

nA^N^s. 
Walernus,  leslis,  8'i. 
Uai.p,  l'ii,  182,  iijli.—  Vide  (iAl.O. 
\\  Ai.TEiiu:s,     8>,    118,     i.'io,     iSs, 

1  .'(7,    l'il,      1  '17,     l'l(),     1.5l),      l")!, 

.  if)(),    201,    2-/1,    .'i'iS.    -^    Vide 

(iALTEIlUS. 

Walteriis,  8'i ,  i2'i,  127,  i.'i.'i,  1^)8, 
i.'if),  i'i8,  281,  'i:i7.  —  Vide 
Galterics. 

Wai.tmarius,  lidpjis  l'ippini  ip|;is,  27. 

\V^^»REAnDl:s,  inoiiarliiis  S,  (Ipiiiiani 
de  Pralis,  :.:i. 


w 

\V\NDREMARLS,  alllKlS,    1  8. 

WamngL'S,  monacliiis  S.   ripniiani  de 

l'i-alis,  5li. 
Waraciii.fis,    iiMinacliiis   S.   ('ipimani 

de  Pratis,  .'j.î. 
Waremotii  ,  347. 
Ware^na  (Hugo  de),  i  ^ii . 
Warenms  (Paganiis  de),  '177. 
Warimbertls,  moiiarhus  S.  (ieimaiii 

de  Pralis,  .'J3. 
Warini's,  .")3,  97,    lo'i,    118,  123, 

127,   )3(i.    137,   i4i,   i'i7,   ifn, 

201.  —   Ville   CiniMs. 
Warlanda,      17.').      —       Vide     li\l\- 

LANDA. 
WaRHUNDI  s,     lll'l.    \'idp     (iEI!«l\- 

m<s. 
WiRNUiiLs,  iiiiiiiacliiis  S.  (ii'i'iJi.iiii  dp 

l'ralis,  .">3. 
Warnerius,     118,    127,     l32,    lO(). 

2.'l(i.   Vide   (l(R\ERlliS. 

Warmmia  ,  7". 

\VAiniLLi;s,  Ipsii.s,  1  '19, 

W  (sirim;i  s.  71 . 

Wasiio   de    Pissnco,  l'oiislaliularuis, 

iG'i. 
VVaszo  Baez,  2(11 . 

■    DE  TpR"T(,    1  '19. 

VVedela,  307. 

Welmusdis,   3'iS.   —   \  ide   IIi:rmi:\- 

Di;s. 
WERiueiiS.    i.'ici,   i(i(i,  —  \  ide  I'her- 

UlCliS. 

WiARDUs,  1 '1 1 ,   il)().  —  \  ide  (ieiAn- 

ni  S. 
\\inia.i\îs,     171.    —    Vide    (iiiiEl.1.1- 

m:s. 
\\  MiiRias,  lilia  Ilenriri  \loielli,  'i23. 
WienERTti'i,  niiiips  palalii.  27.  29. 


\\  icHARDis.  meiiaclms  S.  Gerniani  de 

Pialis,  53. 
WicPERTL'S,  monaclius  .S.  Germani  de 

Pralis,  53. 
Wicus,  33. 

VViDERICUS,  54. 

VViDDo,  211.  —  \'ide  GuiDo,  carne- 
I  a  ri  us. 

WiDn,  29,  53,  108,  118,  124, 
i3'i.  i3(l,  l'ii,  i5o,  )64,  lOfi, 
175.  17G,  178,  182,  i83,  18O, 
189,  191,  194,  201,  281,  307, 
327,  4o5.    —  \  ide  GciDO. 

WiLADiis,  episciipiis  Gonslanliensis. 
30,  5o,  5i. 

WiLELMUs,  273,  307.  —  Vide  Guil- 

I.KI.MUS. 
W  ll.l.EIMDIS,    53. 

\\  11, i.Ei. Ml  s,  y)».s'si//i.  —  Vide  Gliulel- 

«1  s. 
w  ILLEIIMIS,  358.  \  ide  GllLLELUlS. 

WiMERiis,  i5o. —  Vide  Gl'imeris. 
w  ifiEBAi.Dus,  i32.  —  Vide  Guinebai,- 

Dt  s. 

w  i\Enoi,Di:s,  72.  —   Vide    GiiNEim.- 

Drs. 
VViNEiiNDis,  iiNor  lililliPrIi,  82. 
WixEui,  5'i. 
\Vl>ERANMS,    i48,    i5o,    168,   1O9. 

—  Vide  Gi  i\Ei\AN\i  s. 

WiZEI.lM  s,   5'l. 

(appllaiiiis,  1  2  '1. 

\Vi  i.FAiiii  s,  iiKiiiailius  S.  Germani  de 

l'ralis,  53. 
VVii.(;rims,  i54. —  Ville  Vn.cRiMs. 
Wiii.È.Ei.Mi  s,  271').  —  Vide  GiiLLEi,- 

Ml.S. 

W  1  ii.Mi  NDi  s,  3'i8.  —   \  ide  l'iEr.Mi  \- 


Vniiiiis,  lll'l.  -   Vidp  llu.Ar.ii  ■*. 

^WIIERTIS,    8'l,    12'l,    4'i5.    —     \i 
iMRERrrs. 


^SEMRARDIS,      filins      lliMlliri      Vloiplli. 

42  3. 
Vsiii:\  poleslas,  ïii|p  Nsm  1  s. 


^  sMu:ii  (Giiido  de),  399. 
Vmi,    i-'i,    12(;,    i(",5,    2'i'i,    3(i:(, 
'i5o.  —  V  ide  Ivi). 


ZtMoiiENSi'.  ppi^^i  opiis,  \idp  Su  Pin 


TABLE  CHRONOLOGIQUE    . 


\ .  —  7)28.  janvier.  —  Donation  p;ir  (^liilJebert  I",  à  l'éjjlisi'  de  Paris,  de  divers  domaines  siliies 

en  Provence  et  dans  le  pays  de  Melun i 

2.  —  528,  (j  déceiniire.  —  Fondation  de  l'abbaye  de  Saint-\  incent-et-Sninte-Croi\  par  Cliildç- 

bert  I" o 

o.   —   5C6,  :>i  aont.  —  Exemption   de  la  juridiction  épiscopaie  accordé'  par  saint  (jerniain. 

évèque  de  Paiis,  à  l'abbaye  de  Sainl-Vincent-et-Sainte-Groi\ 5 

'!i.   —  615,  -î-  mars.  —  Extrait  du  testament  de  Bertran,  évèque  du  Mans,  contenant  une  do- 
nation en  faveur  de  l'éjflise  Saint-Germain  de  Paris 8 

5.  —  625,  juin  ou  juillet.  —  Confirmation  par  Clotaire  II  d'une  donation,  faite  ii  l'abbaye  rie 

Saint-Denis,  d'un  terrain  situé  dans  Paris O 

6.  —  Vers  6'27.  — (lonllrmation  par  Clotaire  II  d'un  testament  fait  par  un  niarrliand  ninnini" 

Jean  en  faveur  de  l'abbaye  de  Saint-Denis i) 

*7.  —  629,  '^o  juillet.  —  Fondation  par  Dagobert  I"  d'un  mai-ebé  sur  li'  clieniin  de  Saint-Denis 

à  Paris 1 1 1 

*H.   —   6ol-G32,  -Mijuillrt.  —  Immunité  accordée  par  Dagol)ert  I"  à  l'abbaye  di' Saint-Denis  dans 

un  concile  tenu  à  Paris i  i 

"9.   —   (KÎ5  environ.  —  Dagobei't  I"  fait  donation,  par  leslamenl,    de  phisi<nn-s  villas  à  divêrs''s 

églises  de  Paris i  i 

II).   —   652,  i"  juillet.  —  Cbarte  d'immunité  accordée  à  l'abbaye  de  Saint- Denis  par  Landry. 

évèque  de  Paris i-2 

11.   —   (')53,  -i-i  juin.  —  Confirmation  par  Clovis  II  de  la  cbarte  il'imrnnnilé  accordée  'a  l'abbaye 

de  Saint-Denis  |)ar  Landry,  évèipie  tle  Paris i  5 

I  2.  —  6'.)0.  —  Donations  faites  par  Vandemir  et  sa  femme  Ercamberle  à  diverses  églises  de  Pari^.      i  7 
']•'>.   —   697.  6  avril.  —  Fondation  à  Limours,  par  Gamon  et  Adalgude.  d'un  niona-'lère  de  femmes 

soumis  à  l'abbaye  de  Saint-Gerniain-des-Prés -jo 

*1 '1.   —   700  environ.  —  Legs  faits  à  diverses  églises  de  Paris  (lar  une  dame  nonnnée  lù'inenllniidi'.      -m 

'15.   —   70:),  îj  février.  — Jugen:enl  de  Cbildebert  III  eonlirmant  la  donation,  faite  par  Gamon 

l't  Adalgude,  du  monastère  de  Limours  à  l'abbaye  de  Sainl-Germaindes-Piés .      ■2-2 

16.  —  711),  1.3  décembre.  —  Jugement  rendu  par  Cbildebert  111  en  faveur  de  l'abbaye  de  Saint- 

Denis  contre  Grimoald,  comte  de  Paris,  an  sujet  des  droits  à  percevoir,  à  Paris 

et  dans  le  Parisis,  sur  les  marchands  qui  venaient  à  la  foire  de  Saint-Denis.  .      :•.  > 

17.  —  717,  -j.S  février.  —  Donation  |)ar  Cbilpéric  II,  à  l'abbaye  de  Saint-Denis,  de  la  forêt  de 

Piouvray  et  du  domaine  de  (ilicliy,  où  babitait  le  garde  de  la  forêt ■> '1 

'l'"^.   —    '17,  a'i  avril.  —  Conlirnialion  par  Cliil|iéric  II  des  |u-ivilèges  de  l'abbaye  de  Saint-Nlaur- 

des-Fo.ssés -j) 


•''    L'a9lmM|iie  in(lii|iii»  le*  piiTi-s  que  nous  n'avons  pas  donniios  m  etti-nsu. 


53/1  flAUTULAIRE   GK.XEUAL   DK    PARIS. 

*1'J.  —  T;')!)  (.'iiviriiii.  —  Confirmation  par  Thierry  III  d'iirie  ilonalioii  dp  divers  Liens  laite  par 

(lautier  el  sa  femme  Goda  l\  fabbaye  de  Saiiit-(leiniain-des-Pres if) 

:*((.  —  lU'.'i,  8  jiiillel.  —  Conlirmalion  par  Pe*[)in  le  Bref  de  l'aitandon  fait  à  faliliave  de  Saiiil- 
Denis,  par  les  rois  ses  pn^décesseurs,  des  droilsdii  lise  dans  tout  le  l'arisis  sur 
les  marchands  rpii  venaient  à  la  foire  de  Saint-Dem's ad 

•2\ .  —  7r)9 ,  ;!(S  oclobre.  —  Jugeinentde  Pépin  le  Bref  maintenant  les  droits  de  l'abbave  de  Sainl- 
Di'his  sur  le  marché  de  Saint-Denis,  contrairement  aux  prétentions  de  Gérard , 
romle  de  Paris ^8 

'2-2.   —   77:*,  t>o  octoliri\  —  Conlirmalion  par  Cliaileriianne  de  l'immunité  accordée  par  ses  |iré- 

d('Cissciii's  à  labbaye  de  Sainl-Cermain-ilcs  Prés -n^ 

"'2'^.  —  77."!,  -1.8  juillel.  —  .(iijiement  de  Cliariemajjne  oiljnj|eant  à  l'abbaye  de  Saint-Denis  le  nm- 
naslère  de  Plaisir  en  Pincerais,  dont  la  proprii'lé  était  contestée  par  Herclien- 
rad ,  l'vècpie  de  Paris .'!  i 

2'\.  —  Avant  775,  novembre.  —  Conllrmatioii,  acror-dc'r  par-  Cliarlriiiagne  à  l'abbave  de  Saint- 
Denis,  du  droit  de  percevoir  ii  Paris  el  dans  l'Ile-de-France  Ions  les  ilroits  de 
[léage  sur  les  marchandises  a|)porlées  ;i  la  foire  de  Saint-Denis Ma 

2^.   —  77'J.  '.17  mars.  —  Confirmation  par  Cliarlemagne  de  l'exemption  de  droits  de  péaj;e  ac- 

cnidi'e  à  fabbaye  de  Sainl-Germain-des-Prés  par  le  roi  Pépin Jio 

':2(>.   —   7'.)0  environ.  —  Diplùmi'  de  Cliarleinagne  établissant  l'I  niversité  de  Paris .'i'i 

2~ .   —   7',).)  environ.  — •  Conlirniatinn    [lar  Cliarli'inajjne   de's  biens    et    privilèges    de    l'éijlise   r|e 

Paris ' A', 

*28.   —   80:').  —  Capitulaire  édité  à  Paris  par  Cliarlemagne  et  c(]ntenanl  des  additions;!  la  loi  sa- 

liqne 3G 

2'J.  —  811.  —  Donation  laite  par  le  comte  Etienne  et  Amallrude,  sa  femme,  à  Incliade.  évêipie 

de  Paris,  des  biens  qu'ils  possédaient  à  Siicy,  Noiseau,  Boissy,  etc M7 

;)0.   —   81  '1.  f|  septeinlire.  —  Conlirmation  par  Louis  le  Pieux  de  l'(>xeii)j)ti(in  de  droits  de  péiijje 

accordi'e  pai'  filiai'lemagne  à  féjflise  de  Paris ko 

;)1.   —  81'.).  -it;  lévrier.  —  Conlirnialion  par  Louis  le  Pieux  des  pii\ilè;;es  de  1  jdjbaye  de  Saiut- 

Germain-des-Prés '11 

oi.  —  8l'0.  Il)  octobre.  —  Diph'ime  p;ir  lecpiel  Louis  le  l'ieuN  conlirjue  li's  biens  et  pri\  ilècjes  de 
l'éjjli.se  de  Paris,  et  exemple  de  la  jui'idietiou  royale  eerl.iiii  lerriloii-e  voisin 
de  Saint-Cermain-l'Auxerrois 'i.'î 

'.]'.'>.   —   H2() ,  -K)  orlobri'.  —  (Conlirmalion  par  Loius  le  Pieux  di:  lous  les  biens  el  possessions  île 

f.;;;lise  de  P;n-is 'i5 

I5'i.  —  8:2",).  1.'!  jjuivier.  —  Coidinnation.  jiai-  les  empereurs  Louis  le  l'ieux  el  Lnllmire,  du  |iai- 
laj;e  des  bleus  ,1e  l'abbaye  d,'  Saiul-I  iermaïu-des-l'iV's  l;ul  |.ai-  labbé.  llil- 
(Imu : '17 

;>5.    —   8:il).  juin.  —  l!è;;leineul   lait    par   IV'véïpie   lucliade   |ioiir  le   parlajjC   îles  biens  de  l'ejjiisc 

de  IViris  enire  l'évèipie  et  le  chapitre /li| 

.')().   —   8'il'  environ.  —  Association  de  |iriéres   entre  les  inniiies  de  Saiul-(ieriiiaiii-iles-Prés.   de 

Saint-Denis  et  de  Sainl-liémy  de  ISeuiis Tvi 

'M.   —   8'i:;  eiiMiiiu.  —  Conlirmation  par  Charles  le  Chauve  des  privilùj;es  accordés  par  Cliarle- 

loajfiie  el  Louis  le  Pieux  à  l'abbave  do  Sainl-Germain-des-Prés ô'i 

08.   —   8'l5,  -ii)  juin.  —  Dipli'ime  jiar  leipiel  Cliarle>  le  Cliaine  ili^fend  d'exij-er  des  pri'senls  ile> 

sei'vis  de  labbaye  de  Saint-fiermain-iles-Pres .  lorsipi'elles  se  inarienl 5(') 

•:\'X  —  8'i(i.  7  août.  —  Lxeiii|,|inu,  accordée  parCbarles  leCliauve  à  l'alibav  e  de  Sauil-lieruiaiu- 
des-Pres.  de  lous  les  péajjes  sur  les  denrées  transportées  pour  celte  abbaye 
sur  la  Seine,  la  Marne.  l'Yonne,  l'Oise  et  l'Aisne 57 


TABLE   CHRONOLOGIQUE.  535 

''4O.  —  850,  if)  nxril.  —  Gonliriiiation  par  Charles  le  Chauve  du  partage  tle  biens  fait  par  révtMjne 

IiuhaiJe  entre  i'e\ê(|ue  de  Paris  et  le  chapitre  de  .Notre-Dame 58 

''tl.  —  855,  3IJ  lévrier.  —  Diplôme  de  Charles  le  Chauve  en  laveur  de  l'alihaye  de  Saint-Sulpire 

de  Bourges 58 

i-.  —  «50.  —  Lettre  du  clergé  de  Paris  à  (luenilon,  archevêque  de  Sens,  et  à  ses  sulli-agants, 
leur  annonçant  relection  de  l'ëvèque  Euée  et  leur  demandant  de  coiifii-mer  cette 
éleclion 5g 

'1:5.   —   85().  —  l'iéponse  de  (iueiiilou,  arcl]evè(|ue  de  Sens,   et  de  ses  sulTraganls  au  cler<ré  de 

Paris,  approu\aiit  l'élection  de  l'évèque  Eriée 5,, 

l'i.  —   8(J0,  ao  avril.  — Confirmation  par  Charles  le  Chauve  de  l'immunité  accordée  |)ar  Daco- 

herl  I"  à  l'abbaye  de  Saint-Denis Oo 

'i5.  —  8tJl  ,  1  '4  juillet.  —  Diplôme  de  Charles  le  Chauve  concédant  à  Énée,  évèque  de  Paris,  le 

Grand  l'ont  noiivclleineut  bàli  sur  le  territoire  de  Sainl-(Jermain-rAu\errois.      h-î 
'M).  —  SO'i.  aô  juin.  —  Article  de  l'édit  de  Pistes  maintenant  un  atelier  monétaire  à  Paris C". 

:'|7.  —  8(')7.  aa  avril.  —  Restitution  par  Charles  le  (jliauve  à  Énée,  évê(|ue  de  Paris,  d'une  lie 

située  près  de  l'église  de  Notre-Dame,  et  dont  jouissaient  les  comtes  de  Paris,      (i'i 

'18.   —  8(i8.  —  Concession  par  Enée,  évéque  de  Paris,  à  l'abbaye  de  .Saint-Manr-des-Fossés,  d'une 

prébende  dans  l'église  de  Paris O;, 

'1'.).  —   871 ,  la  mai.  —  Donation,  foite  par  Charles  le  Chauve  à  l'église  de  Paris,  de  l'abbave  de 

Saint-l;loi "...      tjd 

'50.  —  87l',  20  avril.  —  Confirmation  par  Charles  le  Chauve  du  partage  des  biens  de  l'abbave 

de  Saint-(jerrnain-des-Prés  l'ait  par  l'abbé  Goilia .      (jS 

51.  —  878.  a  avril.  —  Diplôme  par  lequel  Louis  le  Règne  confirme  les  droils  île  l'église  de  Paris 
sur  l'abbaye  de  Saint-Éloi,  et  attribue  les  revenus  de  la  villa  deCenlilly  an  hi- 
minaii-e  de  ladite  église "  i;,, 

•"j--   —   Avant  888.  —  Donation  par  Eudes,  comte  de  Paris,  h  l'église  Notre-Dame,  de  divers  biens 

et  renies  à  Eontenay,  Gharenlon,  elc -^ 

*.>3.  —  89'i.  2  mai.—  Donation  par  le  roi  Eudes,  <à  l'abbaye  de  Saint-Denis,  d'un  nianse  dépendant 
du  domaine  royal  de  Sarcelles,  de  deu.x  moulins  sur  le  Rhône  et  sur  le  Crould. 
et  de  deux  terrains  situés  dans  Paris -^1 

■'''    —   t'ii  'I"  1^'  siècle.  —  Notice  des  terrains  possédés  pai-  l'abbave  de  Saiul-Maur-d.'s-l'ossés 

dans  la  ville  de  Paris -.1 

/  - 

5.).  —  i)00,  a'i  avril.  —  Confirmation  par  Charles  le  Simple  d'une  donation  de  (piinze  nian-e., 

.situés  à  Créteil.  faite  par  Grimoald .  viconile  de  P;n-is,  ii  l'i^glise  Sainl-Cliris- 

to|)he _- 

.i(i.   —   ',)();!,  aô  avril.  —  Confirmation  par  Charles  le  Simple  des  privilègi.s  ilr  l'abbave  de  Sainl- 

(Jermain-iles-Prés 

/  / 

*57.  —  'J(I7,  21  mai.  —  Donation,  par  Charles  le  Simple,  à  l'église  de  Paris,  de  l'abbaye  de  .Sainl- 
Pierre  de  Rebais,  pour  aider  l'évèijue  \nschericnsii  rép.irrr  les  l'iiines  causées 
|)ar  les  Normands _v 


58.  —  yOy,  lO  septembre.   —   Confirmation   jiar  Charles   le   Simple    de  la  donalioi 
l'église  de  Paris  par  Charl<>s  le  Chauve,  du  Grand  Pont  et  des  nlact 


[iu,    lail>'   à 
places  e|  ni(jn- 
lins  (pii  en  dépendaient _, 

■)'.».   —  'Jl  1  .   17  juin.  —  Confirmation  par  Charles  le  Sim|)le  de  l'immiuiité  accordée  par  Char- 

lemagne  au  cloître  de  Noire-Dame jjo 

(il).   —   '.)l  '1.  a5  lévrier.  —  Coni-ession  d'un  moulin,  par  \bbon  et  les  religienv  de.Sairil-Gi'rniain- 

des-Prés,  ;i  Idilbert,  ;i  sa  femme  Winelinde  et  à  leurs  enfanls 82 


-.30  CAP.TULAIIU-:   GENKRAL    DK   PARIS. 

(il.   —  918,  f)  ofldhrc.  —  Colifirmation  par  Charles  le  Simple  d'iiiie  rcsliliiliou  de  (jiiiuzc  manset- 

l'aile  par  Tliéodulf,  évêque  de  Paris,;!  l'dgiise  Saint-Marcel 8;î 

it-2.   —  '.):Î5.  -20  aoùl.  —  Donation  par  Teiulo,  vicomte  de  Paris,  an  monastère  de  Sainl-Maur-des- 

Fossés,  d'un  terrain  situé  dans  Paris S'i 

(■,;;.   —    ',i;î('i,  i"  l'(^rior.  —  Confirmation  par  Louis  d'Oiitre-nier  de  l'ininnuiitè  accordée  à  l'éiflisc 

Saint-Merry  par  ses  prédécesseurs Mt") 

(i'i.  —  ÎI80  en\iron.  —  Confirmation  par  les  rois  Lolhaiic  et  Louis  de  la  fondation  de  TabLay 

de  Saint-Mag^loire 87 

(>.">.   —   !l8(J.  ."io  déi-endire.  —  Confirmalion  par  le  [lape  P)enoît  \1I    des   Ijiens  et  privilég-es  de 

ré;|lise  de  Paris 8i| 

(i(i.    —   \m-2  rn\ii-on.  —  Conlirmation  |)ar  les  rois  Lolliaire  et  Louis  de  Iniis  les  liiens  el  privilèges 

de  réglise  de  Paris f)9 

(17.   —  '.tS7  environ.  —  Conlirmation  par  Hugues Capet de  tous  les  liicns  et  [irivilèges  des  églises .  .      r)'i 

•(■)8.   —  98'.).  '.io  juin.  —  Donation  par  Hugues  Capet,  à  l'abliaye  de  Saint-Maur-des-Fosse's,  d'un 

manse  sis  au  lieu  de  Maisons 9ÎJ 

*(;9  —  9'.)2,  "il  mars.  —  Acensement  par  Renaud,  évêc|ue  de  Paris,  au  pi'ofit  d'une  femme  nom- 
mée Ode,  d'une  terre  dépendant  du  domaine  d'Andresy ()•> 

70.   —   '.)'.)5,  'i')  mars.  —  Donalion  à  l'abbaye  de  ^Lirmoutier.  par  Renaud,  évèqne  de  l'ai'is.  d'une 

lerre  voisine  de  l'église  Sainle-Geneviève f)<j 

•71.   —  lHl'i  iiii  '.!'.).").  —  tlonlirmation  jiar  les  rois  Hugues  e(  liobert  de  l'acle  de  fondation  du  mo- 

nasière  de  liourgueil 97 

~-2.   —   997  ou  999  environ.  —  Confirmation  par  le  roi  liobert  des  biens  et  privilèges  de  l'abbave 

de  Saint-Magloire 98 

7;>.   —   997  ou  998.  —  Donation  parle  roi  Ri>bert,  ;i  l'abbaye  de  Saint-Magloire.  de  divers  biens 

silu('s  à  (jui|)ereux  et  îi  Mi'ré 1  00 

7'i.   —    1  (10.")  environ.  —  Concession  par  Renaud,  évêcpie  de  Paris,  aux  chanoines  de  INolrc-Daine. 

de  l'autel  de  Sainl-Meri-y '  0 1 

7.-1.  —  KIOG,  ;iu  aviil.  —  Conlirinalion  par  Renaud,  (■\eijne  de  Paris,  de  la  donalion  d'une  pré- 
bende dans  l'église  de  Paris,  laite  pai' son  pn'décesseur,  Enée.  ;i  l'abbaye  de 
Saint-Maur-des-Fossés 1  o!i 

7i;.   —    lOdCi,   .'1  dé'ceirdire.  —  Conlirmadon  par  le  pa[ie  Jean  Wlll  de  l'abandon  au  chapitre  de 

Pal  is,  pa[-  l'é'véïpie  Renaud,  de  tous  droits  siu'  riiôpil;d  Saint-Christophe.  ...    1  o.") 

77.    —    l(l((7.   1"  janvier.  —  lienonciation  par  le  roi  Robert,  en  faveurde  rMlibayeileSaint-Magloire. 

il  liius  ses  droits  sur  le  village  de  Charonne 1  07 

'78.   —    lOIIS,  -jf)  i^iiivirr.  • —  Confirmation  par  le  roi  Robert  de  l'iimunnitc^  accordf'e  pni-  ses  pré- 

d(''cesseins  il  l'abbave  de  Saint-Denis 107 

7'.l.   —    1(11(1  ,.|jMi-(, 11.  —  Confii'iiialion    par  h'    roi  liobrrt   des   pri\ilej;,.>  ,.|    possessions  du   elia- 

pilre  (le  Saiiito  (  ieneviéve 10  ) 

8(1.  —  Idl'i.  Il  iio\eiMbri\  —  Conliriualiiiii  par  le  roi  ItoiiiTt  d'une  donalion,  laite  au  clia- 
pilrc   di'   Saiiit-l)enis-di'-la  (ibàtre.    dn  sept   maiisrs  et   di'iiii   à   Fourches   en 

l'arisis 110 

•81.  —  101 '1  environ.  —  Conlirmation  par  li-  roi  lodirrt  de  la  donation  du  >illaj;e  de  Liiiioges- 
eii-Diie.  laite  an  cliapilie  de  Saiiil-Denis-ile-la-Cliàtre  par  Aiisoldiis  l't  s.-i 
lelllllle  lielrildis 111 

H:).   _    KI-JI)  einiroii.  —  Lettre  de  Fulbert,  é'vèipie  de  Chartres,  an  roi  l'ioberl .  au  sujet  de  l'é'ec- 

tioii  de  Franco  ii  l'évèché  de  Paris i  l  i 

8;').    —    10:211  en\iron.  —  Lettre  de  Fulbert,  évèipie  de  Chartres,  au  sujet  de  l'abdication  d'Azelin. 

évê(|ue  de  Paris,  et  di'  l'élection  de  Franco i  i  2 


TABLE   CHRONOLOGIQUE.  n37 

''i'i-  —   1020  environ.  —  Letlie  de  Fulljei't,  é\èijuo  de  (lliiirires.  à  Franco,  évèqne  de  Paris,  an 

sujel  de  l'archidiacre  Lisiard i  i .'! 

*S.i.   —   102(p  environ.  —  Lettre  de  Leatheric,  arclievèqne  de  Sens,  et  di'  Knlbei-t,  ('vAque  de 
Chartres,  imitant  le  clergé  parisien  à  rompre  avec  l'archidiacre  Lisiard  .  , 


1  1  1 


^^''.   —    10;S3.  —  Coniirnialion  par  Henri  I"  des  donations  faites  à  l'ahhave  de  Saint-Manluire  par 

un  noninie  Auhrv i  i  'i 

<*^~.   —    1031]  pn\iron.  —  Conlirination  par  Ileini  I  "  des  liiens  de  l'aldjaye  de  Sainl-Ma;;loire.  .  .     il.") 

*88.   —    lO.'iô.  —  Charte  [lar  laquelle  Henri  1"  preuil  sous  sa  priitection  l'ahhave  de  Sainte-Cene- 

viève ,  ,  (J 

*89.  —  lO-'il  .  10  mai.  —  (]on(irmalion  par  le  roi  Henri  l"  d'une  donation,  laite  à  l'église  Notre- 
Dame  de  Senlis,  d'une  chapelle  située  dans  la  villa  nommée  Eve 117 

*yO.  —   10'i3.  20  mai.  —  Jugement  reiidn  par  le  roi  Henri  1"  en  faveur  de  l'alihave  de  Saint- 

Maur-tles-Fossés  contre  un  chevalier  nommé  INivard 11- 

*'JI.  —   10'i.j,  oetahre.  —  Donation  par  l'évèque  Imhert ,  à  l'ahhave  de  Saint-Gerniain-des-Prés. 

de  l'autel  de  Saint-Georges,  dans  la  villa  épiscopale  de  Villeneuve 1  ly 

*9l'.  —   lO'i.")  environ.  —  Concession  par  le  roi  Henri  1',  à  l'église  de  Paris,  du  monastère  de 

.Sainl-Gerniain-en-Laye  et  de  l'église  Saiiile-Marine  en  la  Cité 118 

1)3.   —    lO'i.)  einiron.  —  Coniirnialion  par  le  roi   Henri  1"  d'une  donation  de   trois  arpents  de 

vignes  liiite  par  une  femme  nommée  Reine  à  l'église  Sainl-Magloire 1  1 1) 

9').  —  lO'i.")  environ.  —  Donation  par  le  roi  Henri  1",  à  l'église  de  Paris,  des  églises  Saint- 
Etienne,  Saint-Julien.  Saiiit-Séverin  et  Saint-Bacchus i.>o 

'.J.'j.   —    10,)8.  —  Autorisation,  accordée  par  Henri  I"  aux  serfs  de  l'abhaye  de  Saint-CerniaiinJes- 

Prés,  de  porter  témoignage  en  justice  contre  les  hommes  libres i-ji 

9().   —    10()().  —  Fondation,  par  Henri  I".  du  priem-é  de  Saint-Martin-des-Chanips 1  -la 

11/.   — •    lOlitl  environ.  —  Vhaudon  par  un  nommé  Mdon  des  droits  qu'il  prétendait  avoir  sur  une 

terre  donnée  par  Henri  I"  à  Saint-Marlin-des-Champs i-i,") 

98.  —   101)7,  -ir,  mai.  —  Conlirination  [)ar  Philip[)e  1"  des  possessions  do  l'église  SaiiilMarlin- 

des-Chanips ,  on 

99.  —   1070.  ,")  m,ii.  —  Donation   par  le  roi   Pliilip|ie   I",   au  monastère  de  .Sainl-Martin-dcs- 

(ihanips.  d'un  moulin  siir  li'  Ci  and  Poiil 1  -j  7 

*100.  —  107:!.  —  Conlirination  parle  roi  l'hili|i|)e  1"  do  la  donation,  faite  par  Simon  de  .Mont- 
fort  àl'ahhaye  de  Sainl-Magloire,  des  églises  Saint-Pierre  et  Saint-Laurent  de 
MonIl'orI ,.,,, 

loi.   —    107.").  — ConcesMon    par  li'    roi    Pliilip|)e    1",  à    l'ahhayo  do  Sainl-Magloiro.  du  droit  do 

prendre  dcu\  cliargvs  if^nr  dans  lo  bois  de  \  iiiceniies i-îi) 

11):).    _    lOT'j.  _l)o,ia(ioii   à  r.djhayo    ,|o  Cliiiiy,    par   le  roi  Philippe  1",  du  monasière  de  Saml- 

Martin-dos-Champs t  3o 

103.    —    IIISO  oiniron.  —  Notice  spéciliant  les  devoirs  du  iiif)nastère  de  Sainl-Martin-de.s-Chunips 

envers  l'église  de  Paris 1  T,  1 

lO'i.   —    I08;)-1092.  —  Jugomeiil  do  Coolfroi,  évèque  de  Paris,  confirmant  ;i  l'abhaye  de  Sainl- 
Magloire  la  proprii-lé  d'un  gourd  voisin  du  lieu  de  Milpas 1 .'!  1 

10.>.   —    lOS'i.  18  mars.  —  Donation  aii.\  religieu.x   di'   Marmontier,  par  Paven  et  Cni,  di'  r(-glise 

.\otre-Daine-des-Cliamps 1.'!) 

"  lOli.  —  lOÎS.)  oiivii-oii.  —  AccokI  par  lequel  un  nommé  Payea  donne  aux  moines  de  Marmontier, 
ii'sidanl  à  Paris,  trois  arpents  de  vignes  situés  dans  Paris  et  divers  autres 
biens,  i>ii  iVhaiige  d'une  terre  qui  leur  avait  été  donnée  |)ar  son  frère  Geollroi 

el  quo  ri'\ondi([uait  la  U'inme  dudit  GeolTroi i33 

Cartiil.  —  I.  CK 


538  CAHTLLAIRE   r, i: NE R A L   DK   PARIS. 

107.   —   ]()(Sti  oiivii-dii.    —    Li'llri'  lie  saint  Aiiselnic  ;iu  siijol  cruii  religieux  de  S;iinl-l'ierre-siir- 
Dive  ijiii  luiliilnit  a  Saint-Magloire  sans  permission  de  son  abbé 

*108.   —    IO'.):i.  —  Ccinliriiialion  par  Pbilippe  I",  dans  un  synode  tenu  à  Paris,  des  privilèges  du 
iliajiitre  de  Saint-Gorneille  de  Gom|)iègne 

1  0").   —    1  (M);! ,  l 'i  frvriei-.  —  Donation  par  Philippe  l",  h  l'abbave  de  Marnioulier.  de  la  eliapelle 
SaiulMagioire,  située  près  du  Palais 


JIO.   —    10',);'),  n()vend)re. —  Donation  au  prieuré  de  Saiut-Marliri-des-tdianips,  par  Gausberl  el 

liiibard  ,  sou  frère,  d'une  terre  sise  ii  i'nuhblori i3tj 

'111.  —  10'.)o  eii\iron.  —  Lettre  de  saint  Anselme,  arcbevèijue  de  Ganlorbéry,  à  Geoll'roi,  évècjne 
do  Paris,  pour  le  dissuader  d'empèelier  (ialeran,  chantre  de  l'église  de  Paris, 
cpii  s'élail  relire  au  monastère  de  Saint-Marliu-des-Gliamps,  d'embrasser  la 
\  ie  religieuse i  Sy 

'  [\'2.  —    10!).')  envirnn.  —  Lettj-e  de  saint  Anselme  U  G.ilrraii.  clianln'  de  l'église  de  Paris,  l'enga- 

gcanl  il  persister  dans  son  pi-ojel  d'embr.isseï-  la  \ie  religieuse i.'î^ 

1 1  .'5.   —    1  0'.)'i.  —  Donation  à  l'abbaye  de  Marmoutier,  par  (iedH'ioi,  <'vè(jue  de  Paris,  des  chapelles 

de  NoIre-Dame-des-Chanips,  de  Sainl-Jidien  de  Vei'sailles.  elc i38 

lUi.    —    1  ()'.>.').  —  l.cllre  d'V\es  de  Chartres  au  pape  Uibain  11.  lui  au çaut  l'élci-lion  de  Guil- 
laume dr  Gharires  à  l'évèché  de  Pai'is t2c\ 

11,').    —    lO'.X),  —  l.i'llrr   d'\\es   d,'  Gharires  i.    P.icher,  airhrxéipie  ,1e  S.mis.  au    sujel  de  l',;ir,li,.|i 

dcGiiillauuie  de  Gharires  à  l'éNèi-hé  dr  Paris ' t  'lo 


1  1().   —    lO'.'li.  —  Diinatiun  di'  li'glisr  de  Muiilinarliv  au  prieure  dr  Sainl-\lai  lm-iles-Ghani|)s  par 

GaiiliiM-  l'aven  cl  sa  femme  lldilierne i  .'i  i 

117.    —    1  ODIi  ciniron.  —  AciMisnnent  di's  ohlaliiins  de  l'('j;lise  i\v  Munlinarlrc  à  un  laiipic  noiiimé 

Itei-nard i  /i  a 

lis.   —    lO'.lli,   l'i  jmllel.  —  lînile  du  pape  Urbain  H    plaçanl    suiis    la   proli'clion  du  Saiiil-Siè;fe 

le  pni'ure  (II'  Saint-\Iarliu-des-Ghamps i  .'i'2 

II'.).   —    l()'.)7.  —  Donaliiin  au   chapitre  de   Notre-Dame   par  (iuillaumc,  exèipie   de    Paris,    de 

l'église  Sainl-Ghristophe  en  la  Gili' i  .'l 'i 

l'20.   —    10'.)7.  —  Goncession  ]»ar  (iuillaume,  évèque  de  Pai-is.  aii\  chanoines  de  Sainl-Germain- 

I'  \u\ei'rnis,  d'une  prébende  dans  l'éghsc  Niili'e-Dariie i  .'i.^ 

l'2\.   —    lO'.hS.  —  |)oiialiiiii   |iar  Guillaume,  e\èi]ue   de  Paris,   an    prieuré  de  Sainl-Martin-des- 

Ghani|is,  des  autels  de   Montmartre,  l'anliii.  ele i.'i.") 

l:^:î.    —    109'.),  :ii   mars.  —  l'Vhanjje  de   \igiies  cuire   le   ])rieiiré'  de  Sainl-\larliii-des-Gliam]is  et 

llerhiin,  (ils  d' Alard i  .'17 

\'2'.).  —  l'indu  m'  siècle.  —  Accord  suivi  d'échange  entre  un  nnniiné'  l'aven  et  les  reli;;ieu\  de 
Nolre-l)anie-des-(Jhamps,  an  sujet  d'une  donalinn  laile  U  relie  l'elise  par 
Geoll'roi .  frère  diidil  Payen 1  '18 

l:^'l.    —    Pin  du   vi'  siècle.  —    \censement   ]iar    Isainhard.   abbé  ili'  Sainl-Germain-iles-Pres .  d'une 

terre  située  au  delà  du  Grand  l'uni,  ii  Paris 1  'iij 

l'J.i.   —   Pin  du  vi'  siècle.   —  Yenle  par    un    noiuiui'    (ialeran,    an    prieuré   de   Saint-M.irlin-des- 

Gliamps,  de  deiiv  ai'pents  de  terre  siliii's  près  de  re  mnnasière ir)0 

1:2().   —   l''in  du  \i   --lècle.  —  Donabon  jiar  (îuerry,  ne\eu  d' \udigier  de  Grè\e.  an  prieui'é' de  Sain(- 

Marlin-iles-Gliamps,  de  ipiaire  ar|ienls  de  vignes i.jo 

\Û~.    —    Fin  du  \i'  siècle.  —   l'ichaiijje   de   vi;;iies  entre   le   p|-ieuré   de   Saint-Marlin-des-Ghamps  et 

GuiM-in  des  Ghamps 1 .")  1 

1:28,  —  I  100  enviiiiu.  —  Lettre  d  \\es,  évèijne  de  Ghailres,  à  l''i)ul(|ues,  doyen  du  chapitre  do 
Paris,  au  sujol  de  deux  senlences  d'excommunication  |)rononcée.s  ])ar  lui  et 
i|ue  r(''glise  de  P.iris  n'avait  pas  observi'x's i.)i 


TABLi:   CIlItO-NOLOGlQLK.  539 

\-2'X  —   1101.  'j'i  frvii.T.  —  Donation  .111  diapiliv  d.^  .Notre-Dame,  par  le  roi  Fliilippe  1",  d'une 

serve  iioiiKiiée  Hil(le{;arile i_r,.j 

130.   —   MOl>.  —  Donation  par  Avoie,  al)bo.sse  de  Saint-Kloi,  à  Renaud,  abhé  de  Morigny,  du 

lieu  de   Maisons "  ,  :^;; 

l."?l.   _    1  10:i.  —Lettre  d'Vves,  évêque  deChartres,  au\  archidiacres  de  Paris  Vulgriii  et  Etienne. 

au  sujet  de  l'élection  du  doyen  Foulques  à  l'inèclié  de  Paris i54 

*13:i.   —    1  10.3.  —  I.ellre  d'Vves,  evê<iue  de  Cliarires,  à  Daimljerl.  archevêque  de  Sens,  siu'  l'aj)|>e| 

rornii'  par  les  Parisiens  au  sujet  de  l'e'l.rlidii  du  doyen   Foul.rues  à  l'évèché 

''"''■'- ■ ^ ,ô.> 

*  133.   —    1  103.  —  l.etirr  du  pape  Pascal  II  à  Dainihert,  arclie\èque  de  Sens,  au  sujet  de  l'éieclion 

(hi  dH\en  Foulqni's  à  {'(■vèché  de  Paris ,  r,- 

13',.   -    1103.0  .-'wd.  -   Lettre  -lu  pap,.  Pascal  H   au  clerg,'  de  Paris,   pour  lui  reconunander 

1  evèipie  Foulques .  r  j; 

•13.";.   —    1  1(1,3  ou  110',.  —  Leitre  du  chapitre  de  l'église  de  Paris  au  pape  Pascal  11,  p.uu'  le  re- 
mercier d'avoir  noniiué  Foulques  e'vètjue  de  Pai'is i',- 

130.   —    llO'r,  2  d.remlMv.  —  Leilre  ,1,.  Laudieit,  évéque  d'Ari'as,  au  pape  Pascal  II,  l.iuchaut 

un  synode  tenu  à  Paris ,  -_ 

13/.   —    1  ID'i.  —  Leilre  d'Vves,  évèipie  de  Chartres,  à  Daimherl,  archevêque  de  Sens,  pour  l'en- 
gager à  a|q)rouver  l'éleclion  de  Galon  à  l'êvêchê  de  Paris i.-,8 

M38.    —    1  lll'i.  _  L,.llre  ,rV\es,  êvèque  de  Cliarires.  au  pape  Pascal  11.  au  sujet  de  la  translalion 

de  l'évêipie  de  Beauvais,  Calon,  à  l'êvêché  de  Paris '. ,5,, 

M39.   —    1  10.)  environ.  —  Défense  faite  par  Philippe  ]"  de  kilir  des  maisons  aut.nu-  du  cloilre  de 

l\olre-Dame 1  U^^ 

■  L',0.   _    1  11)7.   ,"  avril.  —  lîulle  du  pape  Pascal  11  coidirmant.  à  la  requête  de  l'abhé  Renaud, 

lous  les  biens  et  privilèges  de  l'abbaye  de  Saint-Gerniain-des-Pi'és 1  Oo 

'  l'il.   —    I  107.  ;!o  a^nl.  —  Confirmation  par  le  pape  Pascal  11   drs  biens  du  monastère  de  Sainl- 

Martin-des-Champs 1  ij^^ 

'l'rJ.   —    1107.   i.-;   mai.  —  C(,nlirmation   par  le  pape  Pascal  11  des  biens   et   privilèges  de   l'ab- 

bay  de  Sainte-Geneviève ,  (;,, 

1  'i3.   —    1 10/.  —  Relormalion  du  monastère  de  Saint-Floi  j)ar  Galon,  évêque  de  Paris lOi 

IV..   —    1  107.  a^anl  le  aç,  aoûl.  —  Coidinnation  par  le  roi  Philippe  I"  de  la  réforme  du  monas- 


lèi-e  de  Saint-Floi . 


lO.'! 


l'jO.  —  I  10/.  _  Lxrniption  de  juridiction  accordée  aux  serviteurs  des  chanoines  de  Sainte-Gene- 
viève par  Galon,  évê(pie  de  Paris ,,;/, 

l'ib.   —    1  108  emiron.  —  Donation  au  jirieuriMle  Saint-.VIailin-des-Cham()s,  par  Raoul  lr>  Délié. 

a  loccasKiii  d,.  renlerremeMl  de  sa  femme  dau>  ce  monastère ,(;,', 

1  'i;.    _    1  108.  _  Legs  au  chapitre  de  .\olre-l)ame.  par  l'airhidiacre  Élienne  ,1e  Carlande.  d'un,' 

maison  dans  le  cloître ,  ,;ij 

l'i8.  —  11118.—  Donalion  au  chapitre  de  Notre-Dame,  par  larchidiacre  Gudlaume,  de  la  pait 
qu'il  possédait  dans  l'église  Saint-Gervais  de  Paris  et  dans  celles  de  (ionesse 
l'td'llerblay ,,;_ 

1  V.t.   —    1  KIS.  —  Cordirmation  par  l'évêipir  Galon  ,lu  d,-oi(  .pi'avait  le  chapitre  de  Saint-Germain- 

1  \u\errois  de  nonnner  aux  prébendes  de  Sainte-Op|iorlune i08 

l.jO.  —  1108.  —  Aulorisation,  accordée  par  Louis  VI  aux  serfs  de  Notre-Dame,  de  lén.oigner 
en  justice  et  de  (igurer  dans  les  combats  judiciaires  contre  l.'s  homiues 
l'i- .0,, 

loi.   —    1108einirori.  —  Lnvoi  au   chapitre  de  Notre-Dame  par   Ansel.   chantre   de  l'église  du 

Sainl-Sépidcre.  d'une  croix  faite  avec  le  bois  de  la  vraie  croix 171 

08. 


n/iO  CAP.TULAIRE   GENERAL   DE    l'A  RI  S. 

]  r)2.  —  1108  piiviroii.  —  Lettre  d'Aiisel ,  chniitre  Je  l'église  ihi  Siiiut-Sépiilcre,  conlirmanl  l'envoi 
Mil  ciiapitro  de  Notre-Dame  d'un  fragment  de  la  vraie  croix  et  annonçant 
l'envoi  d'une  croix  faite  avec  la  ])ierre  du  saint  sépulcre 17' 

If);).  —   I  1  O'.l  cnviioii.  —   Institution  par  Conon,  évèipie  de  Palestrina,  d'une  fi^le  annuelle  pour 

céléitrer-  le  jour  où  un  fragment  de  la  vraie  croiv  fut  apporte'  à  Paris ly.'î 

l.Vi.  —  1  Kl'.).  —  \ul(iri.salion,  donni'c  par  Louis  VI  au\  scifs  de  l'alii)aye  de  Sainte-Geneviève, 
d'èlre  enleudws  comme  ti'oioins  cl  d'être  admis  au  combat  judiciaire  contre 
les  linmnies  lil>i'es 1  7 '1 

1 .').").   —    1110.  10-1  ()  janvier.  —  lùdiange,  entre  le  cliapiire  île  Sainte-Geneviève  et  fahhayedu  Bec. 

de  terres  sises  ;i  Vernon ,  |Minr  des  liii'us  situi's  à  Auteuil  et  à  Paris 17.') 

155'. —  1110,  '1  lé\rier.  —  Autorisation,  acconié'e  jiar  Louis  \1  an\  sei-fs  de  Saiiil-Martin-des- 
Gliam|is,  de  ti^moignci'  en  jnslicc  et  dr  prendre  pail  aii\  coniLats  judiciaires 
conlre  les  lioiunies  libres 177 

15(i.   —    1  1 10  environ.  —  ( ionlirmalion  par  Louis  \  I  du  di'oil  de  \.iii-ie  de  l'i^vêipie  de  Paris.  .  .  .     178 

'  15(i2._    I  I  10  environ.  —  F lalion  par  Louis  VI  de  la  foire  Saiiil-Laznre 1  S  1 

157.  —  llll.a\anlle  1  1!  mars.  —  I)i|ilôme  île  Louis  \1  ilis|iensanl  les  chanoines  de  Sainle- 
(ieneviève  de  venir  en  la  inni'  iln  nii  ponr  ii'pondre  an\  actions  inlenlées 
contre   eux i8->. 

I08.   —    1  il  1  ,  a\ant  le  ;;  août.  —  Conllriiialion  par  le  roi    Louis   \1  des   lnens    el   pri\iléf;es   de 

Saint-Mailin-des-Ghamps i8-> 

15'.l.   —    1  1  1  1  .  In  diremlire.  —   Exemption    de    tons  ilroils   accordée  [lar  Louis  VI  an  four  ipie 

liarlliélemy  île  Fourqueux  possédait  à  Paiis iS3 

KiO.   —    1112.  —  .luj;ement  de  Louis  VI  attestant  tpie  Henri  le  Lori'ain  est  de  condilion  libre.  .  .     i8'i 

101.    —    1112.  — (  Ionlirmalion  pai-  Louis  VI  de  lonles  li's    possessions  de  Henri    le    Lorrain    à 

Paris  et  aux  environs 1  85 

'  1(>2.  —  1 1  L) ,  ■!'!  janvier.  —  (Ionlirmalion  par  le  pa|)e  Pascal  11  du  privilège,  accoi'di'  par  le  roi 
Louis  VI  aux  serfs  de  l'i'glise  de  Paris,  de  |ioii\oir  poi'ler  témoignage  et  coni- 
liallre  en  justice  conli'e  les  hommes  libres 1  8G 

Kio.  —    1  1  1.').  —  Fondalion  de  l'abbaye  de  Sainl-Vidor 187 

'Ki'l.    —    lll'l,  1"  decendire.  — Confirmation  par  le  jiape  Pascal    11  ili>  la  fondation  de  l'idibave 

de  Saint-Viclor if)o 

](;5,    —    1  I  1  '1  ,  après  le  ;!  août.  —  l'Aem|ilion  de  corvée,  de  laille,  de  voii'ie  el  anires  droits,  ac- 

coiilèe  par  Louis  VI  au  nrienré  de  Sainl-l'Jloi 1  ')o 


1  (;(;.   —    1  1  I  '1 ,  après  le  ;'.  aonl.  —    \lfranchissemenl  par  le  ini  Louis  VI  dinie  seive  nommée  San- 

celme M)' 

|(i7,    _    I  1  1 '1.  —  Leilce  de  Caloii.  é\êi|iie  de  Paris,   en  f.iveiir  du   cliapiire   de  Sainl-Marcel ig-i 

KiS.    _    1115.  —   Concession    par  Louis    VI,  aux   chaiinines    de  Salnld)ems-ile-la-Cliàlre.   de   ses 

ilroils  sur  le  cloilre  de  celle  i'';;lise 1  i)-> 


IC'.I.  _  1  1  15.  _  \olire  par  laquelle  le  doyen  liernierel  le  cliapiire  de  Xoliv-Dame  constatent  la 
réparalion  faite  jiar  le  roi  Louis  \1,  le  jour  de  son  mariage,  pour  avoir  l'ail 
démolir  la  maison  d'un  chanoine nj.) 

170.  —    1115.—  Abandon  par  Louis  \  1,  aux  moines  de  \olre-l)ame-des-Cliamps,  d'une  lenle  de 

six  sous  ipi'ils  lui  devaient   amuiellenieiil ii('i 

171.  —    1115  environ,  —  Inléodalioii  par  'i'hibaud,  prii'iir  de  Saiut-\laiiiii-des-Chaiii|is,  l\  Aiim'I. 

dil  Payeii,  d'une'  terre  sise  à  Sainte-tîeneviève 19.» 

172.  - —    1115  environ.  —  Renonciation  par  Louis  VI  à  tout  droil  sur  un  serf  de  Sainl-Marliii-des- 

(  '.li;iin|)S  nommé  Galon  ,  qui  avait  l'ponsé  inn'  serve  du  roi 1  ().) 


TABLE   CHP.ONOLOGIOUi:.  .y,  1 

173.   —   II 10,  13  novonihre.   —  Bulle  par  la(iuelle  le  pape  Pascal  II  prouil  lubliaNo  ili'  Sainl- 

Magloiie  sous  la  prolection  du  Saint-Siège 1 1|0 

I  /  'i.   —    111/.  —  Ei-liaiige  lie  deux  seils  entre  le  chapitre  de  Paris  et  lalibave  de  Sainl-Gmiiain- 

'les-Pres : ,,,7 

17.).  —  1117.  af)  mars-.)  août.  —  Diplôme  de  Louis  \I  réglant  ce  (|ue  l'abbaye  de  Sainl-Ma- 
gliiirc  doit  fournir  pour  la  subsistance  des  desservanis  de  la  cliapelle 
Saint-Geor;;es,  el  conlirmanl  des  biens  donnes  à  la  même  cliapelle  |iaj-  Henri 
le  Lorrain i  i|S 

1 /G.    —    1117.  —  Donalinn   par  Louis  \l,  ;i  Saint-Martin-des-CIianips,  d'un  serl' nomme  A nsold.    -jou 
177.   —    I  I  I  7  ciuiron.  —  Accord  entre  Saint-.Martin-des-Gliamps  et  Mana^sés.  jjelil-lils  d'L\i',  .lU 

sujet  de  deux  pressoirs  e(  de  vignes  ipie  celle-ci  avait  donnes  aux  moines.  .  .    -'oi 

'~'^-   —    I  I  17  l'iniron.  —  Goiilirmalion   par  Manassès  des  donations   lailes  au  prieure  de  Sainl- 

Mnitm-des-Cliamps  jiar  Eve,  sa  grandinère -ioi 

'7.'.  —   I  I  LS.  —  Echange  de  deux  sei-\es  entre  le  chaiiilre  de  Sainle-Geiie\iève  et  le  chapitie  «le 

Noli'e-Dame .to-j 

l'^d.  —  1  I  I  S.  —  Conllrmation  par  Louis  VI  d'un  e'change  de  serves  enlre  les  chanoines  de  Sainte- 
Geneviève  et  le  chapitre  de  Notre-Dame -ju-'. 

'181.  —  I  1  IS.  —  Aniorisatiou  ilonnée  par  Louis  \  l  h  Etienne,  do\en  (||.  Sainte-Geneviève,  et  aux 
chanoines  résidanl  dans  celle  abbaye,  de  laiie  tout  ce  (pii  l.'ur  semblerait  utile 
pour  cette  ('glise  sans  consulter  les  chanoines  demeurant  au  dehors -io.'! 

18:2.  —  1  1  m.  r'  avril.  —  Gilbert,  (^vèipie  de  Paris,  affranchit  I  église  Saint-Gerniain-rAuxorrois 
il  une  ledevauce  annuelle  de  deu.x  niuids  d'avoine  et  d'un  cheval  pour  l'armée 
du  i-oi .,,,;; 

18.'!.   —    I  I  l'.l.  —  Exemption  de  tout  péage  et  de  toute  redexance  accordée  par  le  roi  Louis  \  I  .-lux 

gens  employés  au  commerce  par  l'église  de  Paris ■)o'i 

I8'l.  —  I  1  l'.t.  '7  novembre.  —  Bulle  du  pape  Calixle  II  plaçant  le  monastère  de  Saint-Mai tin- 
des-Ghamps  sous  la  ]irot('clion  du  Saint-Siège  et  c(jnlirmant  sos  biens  et  pri- 
vilèges     .,,,(; 

18.).    —    1120.  axant  le  iS  axi-il.   —   Goiillrmation  par  Louis  VI  de  rimmimilr   accncdre  par  ses 

pi'éilécesseurs  au  clniliv  Xotre-Damc .uxi 

iSIJ.    —    I  12(L  axant  le  18  avril.  —  Abandon  par  Louis  VI,   au   chapitre  de  .\otiY-I)anie.  ,{,■  l,,us 

lis  droits  auxquels  il  pri'tendait  sur  une  lamille  de  serfs ■>  ]  i> 

187.  —   1120,  après  le  .'i  août.  —  Gession  par  Louis  VI,  au  chapitre  de  Notre-Dame,  d'un  serf 

iionimi'  l']rinond .i  1  , 

188.  —    I  120.  —  Don  à  l'abbaye  de  Notie-Dame  de  Longpont.  par  Étiemie  de  Vitry.  de  la  moitié 

de  l'église  Saint-Jnlien-le-Panxre -ni 

18'.).   —    I  120  environ.  —  Don  par  Hugues  de  Moiitelei',  ,-i  l'ahbaye  de  Notie-Dame  de  Longpont. 

de  l'église  Saint-Jidien-le-Pauvre .> , ., 

l'.IO.    —    1120  enxiion.  —  Contrat  de  métayage   end'e  le  chapitre  de  Notre-Dame  et  .leaii  Trian 

pour  l'exploitation  des  vignes  du  chapitre  à  I\ry ■>  1  -. 

'l'.H.   -—    1121  ,  ;i\ril.  — Diplôme  de  Louis  VI    réservant  la    connaissance  des  causes    intéressant 

l'abbaye  de  Tirou  au  Parlement  de  Paris ..  1  ;; 

1  02.  —    1121.  ,ipi-ès  le  0  août.  —  Abandon  par  Louis  \  I ,  en  l'axeiir  des  marchanils  de  l'ans.  d'un 

ib-oit  de  ()o  sous  |)ar  bateau   ili>  vin  qu'il  percexait  an  temps  des  xemlanges.    -.m.". 

l'J.'i.  —  1  122.  —  Diplôme  de  Louis  \  I  en  faveur  de  labbax  e  de  Saint-Denis ,  poitani  ,  entre  autres 
dispositions,  défense  de  construire  entre  Saint-Denis  et  l'église  Sainl-I.aïuent 
sans  permission  de  l'abbaye .3  i  '1 


:,'i-2  CUiTULAIRE   GKMIRAL   DE   PARIS. 

t'.l'i.   —    1  \-2-2.  —  (iuiifiriiiatinn  (inr  Girljerl.  éviMpio  île  Piiiis,  d'une  donation  de  nmiiliMS   et   do 

rente  annuelle  faite  par  son  prédécesseur  Galon  ;i  l'abbaye  de  Saint-Victor. .  .    -ii.") 

li.)5.   —    \\-2-2.  —  (^iinlirniation  par  Girbert,  é\êque  de  Paris,  de  la  fondation  de  réglise  Saiiil- 

Denis-de-la-Gliàlre ■>  i  G 

*l',l().  —  11:>3,  uH  mars.  —  iîulle  du  [)ape  Calixte  H  ordonnant  au  clergé  parisien  d'obi'ir  ;i 
i'c'vê([ue  Girbert  et  décidant  que  tout  chanoine  jjronui  ;i  l'épiscopal  de\ra 
renoncer  à  son  canonicat 217 

■  l'.'T.  —  1  \'2'.\.  a\anl  le  ',\  août.  —  Diplôme  de  Louis  VI  concédant  au  chapitre  de  .^olre-Dame 
une  vigne,  un  pressoir  cl  une  maison  situé.s  à  Ivry.  (jui  avaient  a])partenu  à 
résèque  Girbert,  ainsi  que  la  chapelle  de  cet  évè({up  et  toutes  les  cliaiies  et 
ornements  sacerdotaux  de  l'église  Notre-Dame q  1  7 

108.  —  1  l:*;i.  a|)rés  le  :i  aoùl.  —  Diplôme  de  Louis  \'I  autorisant  le  chapitre  de  Notre-Dame  à 
pri'levei'  annuellement  une  somme  de  dix  livres  sur  les  revenus  de  l'évêché 
pour  subvenir  à  la  couverture  de  la  cathédrale 21S 

1 '.»'.>.  —  1  liio,  a|ires  le  ;>  août.  —  Goniirmation  par  Louis  \  I  de  linréodation  d'une  partie  du  ton- 
lieu  du  pain  de  Paris,  faite  par  Philippe  I"  ii  Etienne  le  Maréchal q  19 

2()0.  —  I  \'2'.\  i'n\irou.  —  Girbert,  évèque  de  Paris,  partage  le  canonicat  de  rarchidiacre  Kliemie 
(de  Gai-lande)  en  ileux  prébendes  et  en  all'ecle  les  revenus  ii  deux  nouveaux 
rlianoines s  1  (  ) 

■2i)\.    —    1  1l''i  cnvu'iiu.  —  Gonlinnation  par  Etienne,  (■sècpie  de  Paris,  du  partage  <\u  canonicat  de 

rari'hidiaci-e  Etiemie  (  de  Garlande  )  en  (\f\i\  pn-bendes •2-21 

•2()-2.    —    1  Iri'l.  avant  le  .')  aoTil.  —  Gonlirmatinn  par  Louis  \  I  d'une  coulurne  pmu-  le  mariage  des 

serfs  de  Sainte-tjeneviève  à  Villeneuve  et  à  Ghaillot -  .  .    -221 

■20'''k  —  lll''i.  —  Donation  par  Etienne,  évêque  de  Paris,  aux  chanoines  de  Saint-\  ictor.  des  an- 
niversaires qui  se  célébraient  dans  l'église  Saint-Jean 'a  a  a 

'ÙO'i.  —  1  \2't.  —  Gliarto  d'Etienne,  évèque  de  Paris,  conlii-manl  la  concession,  l'aile  aux  chanoines 
de  Saint-Victor,  des  anniversaires  qui  se  célébraient  dans  l'église  Saint-Jean, 
el  di^terminant  les  circonstances  dans  lesquelles  l'abbaye  de  Saint-Victor  pour- 
rail  jouir  des  prébendes  vacantes  dans  les  chapitres  de  Noti'e-Dame,  de  Saint- 
Marcel  et  de  Saint-Germain-l'Auxeri'ois i-i'o 

■2{)'>.  —  1  l:*."i.  —  Gordirniation  par  Etienne,  évèque  de  Paris,  d'un  acconl  conclu  l'iilie  le  prieur 
de  Saint-Mai-lin-des-Chanq)S  et  liouchaid  de  Montmorency  tniichanl  les  pos- 
sessions du  pi'ieuré 1-ih 

■20t'i.    —     1  lli'l.  a|irès  le  .'!  aoùl.  —  Louis  \  I  conlirme  la  dmialiou  d'une  C(Mile  de  \in  el  de  froment 

faite  par  son  S('iié>chal  (iuillauuie  de  (iarlaude  aux  Le|ireu\  de  Paris ii-iC) 

■201.  —  1  l:i'i  envii'ciu.  —  Goidirmation.  par  le  doyen  du  chapitre  de  \iilre-|)ame,  di'  la  cession 
par  le  chanoine  Eulhert,  il  l'abbaye  de  iMarmuulier.  d'une  vigin'  située  siLr  le 
leiiiloire  de   \oli-e-Dame-des-(',hanq)S y.>7 

l)|)8.    —    1  li>.").  ;i  f'M-ii'i-,  —  Gonlirniatioii  [lai-  le  pape  Honorine   11   des  possessions  de  l'abbaye  de 

Sauil-Viclor -^-sS 

"liO'.l.  —  1  !:!(;.  —  Cuncessiou,  fute  par  Louis  VI  ii  f(M;li~e  de  Sauit-\  icinc,  des  amiales  de  onze 
pnhcniles  dans  les  églises  de  Ghàteau-Laiidou ,  Meliui.  Elampes.  Dreux, 
Manies.  Poissy,  Pontoise,  Monllhéry.  Gorbeil  el  Pat  is o.'Ji, 

':!lli.  —  \\ûi\  environ.  1 -j  mars.  —  Gonllrniation  pai-  le  pape  llonorius  II  de  la  concession  des 
annales  des  diverses  jtrébendes  faite  ,"i  labbave  de  Saiul-V  ictor  par  Henri, 
archevêque  île  Sens,  (ïeoll'rov.  évèipie  de  Gharli'es,  et  i'iliemie.  l'vèipie  de 
Pai-is •2lii> 

'  ÛW  .  —  I  l:i()  environ.  —  Lettre  d'h^lienne,  évèque  de  Paris,  ii  Henri,  archevêque  de  Sens,  jiour 
piotester  contre  la  citation  de  Galon,  maitre  de  l'école  épiscopale  de  Paris, 
devant  le  li'ibiuial  melropolilain ai^o 


TABLE   CHr.OXOLOlJKjUi:.  S'i,'] 

'•2\i.  —  1 1  20  enviioii.  —  Lettre  par  laquelle  Ltiemie,  évèijiie  de  Paris,  refuse  de  lever  l'excomiim- 
iiicatioii  qu'il  a  prononcée  contre  Galon,  et  promet  de  #e  rendre  h  Rome  pour 
soumettre  l'afraire  au  jugement  du  pape a3 1 

'213.  —    IJ^i'i.  —  Concession  par  Elienne.  éxèque  de  l'ari^;.  au  i-oi  Louis  \I.  d'une  |)artie  du 

fossé  de  (]liampeau< 201 

'■2\'i.  —    1  127.  après  le  .'5  août.  —  Conlinnation  par  le  roi  Louis  \  1  des  pi-ixilèges  du  chapitre  de 

.Notre-Dame  de  Paris j.')  1 

'215.   —    1127  environ.  —  Lettre  dii  clergé  parisien   au  ])ape  Honorius  H.  exprjsaul  1rs  causes  du 

différend  survenu  entre  l'évèque  Etienne  et  l'archidiacre  Tliibaud 20  1 

'21(i.  —  1127.  —  Pièglenient,  par  les  soins  de  Mathieu,  e'vèque  d'.Alhano.  de  Jean,  cardinal  du 
titre  de  Saint-Chrysogoue .  et  de  Pierre .  cardinal  du  titre  de  Saint-Calixte .  di's 
difficultés  survenues  entre  l'évèque  de  Paris.  Etienne,  et  l'archidiaci'e  Tlii- 
liaud oMo 

*217.  —  1127.  —  .itlestfltion  par  GeolTroy.  évèque  de  Chartres,  et  Bouchard.  é\èque  de  Meau.v, 
de  l'accord  établi  entre  l'évèque  Elienne  et  l'archidiacre  Thibaud  par  les  soins 
lie  l'évèque  d'Albano  et  des  cardinaux  Jean  et  Pierre 2.'5-j 

'218.  —  1127  environ.  —  Lettre  de  Henri,  aj'chevèque  de  Sens .  à  Elienne.  é\èque  de  Paris,  ci- 
tant celui-ci  à  comparaître  devant  lui  à  Pro\ins.  poui-  s'iwpliipier  sur  son 
diflérend  avec  l'archidiacre  Etienne  de  Garlande •î'.'i-ji 

'219.  —  1  127  environ.  —  Lettre  par  laijuelle  révêi|ue  Etienne  rehise  de  se  rendi'e  à  Provins  pour 
rcpiFudre  devant  son  niélro|iolilain  aux  plaintes  portées  contie  lui  par  l'archi- 
diacre Etienne a.'ii! 

'220.  —  1127.  —  Accord  entre  Etienne,  évèque  de  Paris,  et  le  chapitre  de  .Notre-Dame,  ménagé 
par  Suger.  abbé  de  Saint-Denis,  Gilduin.  abbé,  et  Thomas,  [)rieur  de  Saint- 
Victor  o;;:! 

221.  —    1  12s,  avant  le  :!  août.  —  Partage  de  biens  enire  le  médecin  (Jlii/,ou  el  Cciile.  -a  femme.    -l'Ao 

222.  —    I  I2H.  avant  le  o  août.  —  Concession  par  Louis  M  de  plu^ieius  privilèges  au  prieuri'  de 

Saint-Martin-des-Champs â.'î  1 

'22;}.  —  1 128.  —  I,e  doyen  Hernier  et  le  chapitre  de  Noire-Dame  s'engagent  par  serment  à  pour- 
suivre en  justice  (juiconipie  userait  altacpier  les  [lersonnes  ou  les  propriétés 
du  chapitre s-'io 

'22 '1.   —    J12'.),  2  mai-s.  —  Letire  du  pape  HouiiiLis  11  au  chapitre  île  Paris,  interdisant  toute  iuno- 

\ali  in  dans  les  ancieimes  coutumes  dudit  chapitre 2.').) 

22.").   —    1  12'.),  avant  le  .'i  août.  —  Concession  pai-  le  roi  Louis  \  I.  à  l'abbaye  de  Sainl-Magloii-e. 

d'un  droit  de  pèche  dans  la  Seine -jo'i 

'220.   —    lloO,   .3  novembre.  —    Bulle  d'iunocenl  II  conlicmanl   les  biens  el    |irivileges  de  Sainl- 

Germaiu-des-Prés -i.iù 

'227.   —    I  KiO  eiiviriin.  —  Donation  par  le  chanoine  Henri,   au    chapitre  de  Notre-Dame,  de  Irois 

ar|ieuls  de  vignes 23'J 

'228.  —  1  l;i()  en\iron.  —  Lellre  de  Geollrov.  évèque  de  Chailres.  a  Ijieuiie.  é\èipie  de  Paris,  lui 
oH'raiil  .  au  nom  d'I^lienne  de  Garlande,  de  snunietlii'  le  ditliTend  ipii'  ce  der- 
mer  avait  avec  lui  au  jugement  de  saint  Bernai d «07 

'220.   —    1  loi)  environ.  —  Lettre  d'un  anonvme  à  Etienne,  évèque  de  Paris,  le  metlanl  eu  garde 

contre  l'hostilité  que  le  roi  et  la  reine  lui  témoignaienl 207 

'2ol).   —    I  131)  envii-on.  —  Letire  d'un  anonvme  ii  IJiemie.  évèque  de  Paris,  l'avertissanl  qu'il  élail 

menacé  de  mori ■-''■'i~ 

*2:jl.    —    11:')!)  environ.  —   Letire  d'Etienne,  abbé  de  Cîlcaux  ,   au  roi  Louis  \1.  poui-  prolesler 

contre  les  vexations  qu'il  faisait  subira  lévèque  de  Paris ■?.'■>- 


r)/i/i 

'm.  — 

*iT,.  — 

':2:î'i.  — 

iX,.  — 

L'.'iC,  — 

i>;!7.  — 

■2:\\).  — 

-J'iO.  — 


'ih\).  — 
"■2.")(>.  — 


CVIiTIILAIIU':   GKNKIiAL   \)V.   l'AlilS. 

no  ciiviioii.  —   Iji'llre  ilo  (ieoffroy,  tWt'qiii'  di'  (ili;iilri's,  au  pii|io  Ilouoriiis  II.  au  Mijct 

lies  vcxalimis  que  lo  roi  faisait  suliir  à  IV>\àjuc  de  Paris a'SH 

no  ciivii'du.  —  Leifre  du  pape  Innocent   II  sornutanl  l'Etienne,  ('vêipie  de  Paris,  de  levée 

l'inlriilil  sur  les  ('glises  dépendant  de  Talihau-  île  Sainte-Genevièvi' a^îft 

1)0  en\iroii.   —   Li'lli'i'  do  (îeofTrov,  t'vêcjue  de  (lliarlres,  à  lilienne,  l'vèqiie  de  Paris. 

lui  iiichquaiil  îi  (|uelles  conditions  il  pourrait  faire  sa  paix  avec  le  roi 2.'i8 

iil.   —   (lonlirnialion    par   Louis    \'I  de  loules   les  possessions  de   ral)lja\e   de   Sairil- 

Ma,;lon-e ^ t!;î8 

ni  environ.  —  Konilalioii  par  Louis  VI  de  la  foire  Saint-Lazare -j'io 

'.\'l .  I.')   mars.   —  (lonlii'inalion  par  le  pape  innocent  II  des  possessions  et  privilèges 

de  l'aliliax  e  de  Saiiit-Viclor lh\ 

',\i.  —  Donation  par  le  roi  Louis  VI,  au  cliapilro  de  réj|lise  de  Paris,  d'une  terre  el  de 

vijjues  siliii'cs  près  de  l'éfflise  Noli'i'-I)aine-des-(lliaiiqis 2'i3 

nn.  —  (loncessinn  |)ar  Etienne,  évêque de  Paris,  an  prieiu'é  deSaint-Martin-des-tiliarnps. 

(le  l'église  Saint-Denis-de-la-GIiAlre a  'i3 

'■V.\.  —  Cii'ssion    au   mi  Louis  VI  par  'fliihaud,  prieur  de  Saiiit-Marlin-des-Cliamps.  de 

l'eiflisc  de  Monlinarlre,  en  écliange  de  leglise  Sainl-Denis-de-la-Cliâlre a'i'i 

■  V,\ .  après  le  ■)■}.  août.  —  Conlirniation  par  Piei're.  ahhé  de  Gluny,  de  I  échange,  fail 
enire  le  roi  el  le  prieur  de  Sainl-Marlin-iles-Glianips.  de  l'i^glise  de  Monl- 
niarlre  eonlre  celle  de  Sainl-Uejiis-de-la-tJliàlre ikh 

'.V.\  environ.  —  l.ellre  du  pape  Innoeenl  II  invilant  l'évècjue  lilieune  el  le  cliapiire  de 

Notre-Uaine  à  attribuer  une  prébende  aux  chanoines  de  Sainl-Victoi' q.'iG 

n.")  enxiioii.  —  I)onalion  par  févêque  Etienne,  à  l'alihaye  de  Saint-Victor,  de  diverses 
pri'liendesdans  les  églises  de  Saint-Marcel .  Sainl-GIoud,  Sainl-Gerniain-I'Auxer- 
rois  et  Saiid-Marlin  deGhanipeau\ -îhfi 

'.V.\.  —  Senlence  d'exconinuniieation  lancée  par  ré\è(pii'   f^ticrme  conli-e  les  nieni'Iriers 

de  Tlioiuas,  prieur  de  Saint-Vii'Ior •.i'iB 

'■V't.  —  Lelh-e  d'I'itienne,  évoque  de  Paris,  à  GeolVro\.  i-vècpie  île  Gliarlns.  raconlani  le 

meurtre  de  Thomas,  pi'ieur  de  Sainl-\  icior s'iS 

n>n.  —  Lellrc  d'I'llienne,  i'\èipie  de  Paiis.  au  pa|)i'  Imincenl  II  au  sujel  du  nieurire  de 

Tliomas.  prieur  de  Saint-Victor a'i8 

'X,\.  —  Leilie  de  saint  liernard  au  pape  lunocenl    II   au  sujel  du   niemlie  de  Tlinmas. 

|irieur  de  Saiiit-\  icIor -J 'u) 

nn. —  l.ellre  de  Pieiie .  ahlié  de   Gltniy.   au  pape  Imincenl  II.   au  sujel  du  menrii-e  de 

Tliouias,  prieur  de  Saint-Victor î!'if) 

nn.  —  Leilres  de  Hugues,  évoque  detîi-euolile.  aux  évoques  ii'unis  en  sMiode  à  .liiuarre, 

au  sujel  du  nieiu'tre  de  Thomas,  piiein-  de  Sainl-\  idoi- q'k) 

'.V,\.  —  Leilie  du  pape  Iimocent  II  aux  évèqnes  riMinis  à  .louarie.  pinlanl  lonlirmalion 
de  rinlerdil  prononcé  par  l'ux  il  roccasion  du  meiirlre  de  'flmnias.  prieur  de 
Sainl-\  icIor :('if) 

'.V.\ .  1  (i  ninemlire.  —  Lettre  du  pape  Inuoci'iit  II  aux  arclie\èipies  de  Iteiiiis  el  de  Sens 
el  il  leurs  siiirraganls,  les  lilàmanl  de  u'aMiir  pas  plus  lui  exeiiininume  les 
meurliiers  de  Thomas,  prieur  de  Saiiil-\  ictnr '.'.ôo 

n:;  I  l  'lO.  —  \eiile  par  Gildum,  ahlié  de  Sainl-\  icIor.  ;i  Aidiert  d'fjainpes,  chanoine 

de  .\olie-I>ailie,  de  \  ignés  siliiee^  a  Sa\ies flôo 

o'i.  ;;  aoùl--.>.'>  oclohre.  —  Cession  du  pneiiri'  de  Sauit-Eloi  a  l'aliliaNe  de  Sainl-.MaiU'- 

des-I'dssi'S  par  Elienne.  évèiiiie  di'  Paris aoi 


TABLE   CHnONOLOGIQUE.  545 

i5i.  —   113/1.  3  août- -25  ocloLre.  —  Privilège  de  L'iuis  VI  aceordaiil  aux  l)oni'geois  de  Paris  l<' 

droit  de  ftiire  saisir  les  biens  de  leurs  débiteurs -j  .")."> 

^5.").   —   1 13'l.   3  aoùt--2Ô  orlobre.  —  Conliruiation  |iar  Louis  VI  <les  i)i('iis  iji'  l'aiibave  de  Mout- 

iiiarlre •>.  ô^ 

"'l'iCj.   —    1  13'i.  npii'S  le  3  août.  —  Conlirniation  j>ar  Louis  \l  du  dim  de  trois  pre'iiendrs  l'ail  par 

I  évêque  de  Paris  à  l'abbaye  de  Saint-Victor a.")!) 

'l'il .  —  1 13-'i ,  après  le  3  août.  —  Cession,  faite  par  Louis  \  I  au  cliapilre  de  Notre-Dauie  de  Pa- 
ris, des  terres  d'Etienne  de  Garlande,  moyennant  di.x-buit  deniers  de  cens..  .    aSG 

*  ùhH.  —  1 135  ,  20  juillet.  —  Conllrmation  par  le  jiape  Innocent  II  des  biens  et  privilèges  de  Saint- 

,Martin-des-Cliamps -jSy 

:^û'.'.   —    1135,  3  août--ji  octobre.  —  Echange  de  .serfs  entre  l'abbnve  de  Sainte-Geneviève  et  le 

cLapiire  de  Notre-Dame -l'i-j 

*:JG').  —   1  13G.  20  lévrier.  —  Bulle  d'Innocent  II  coiilirmanl  l>'s  possessions  et  privilèges  de  l'ab- 

bayi'  de  Saint-Maur-des-Fossés 208 

'iJtil .   —    1  13(j .  28  mai.  —  Conlirniation  par  le  pape  Innocent  H  des  bien>  et  pri\ilèges  de  l'abliave 

de  Saint-Victor o.mi 

*'2i>-2.   —    1  13G.  28  mai.  —  Continuation  pai-  le  papi^  Iiniocent  II  dr  toutes  les  possessions  de  l'ab- 

bayi'  de  Saint-\  ictor ■2Ô(} 

*2(i3.   —    1  136.  1"  octobre.  —  Contirmniion  ])ai'  le  pape  liinuciMil  11  îles  j)ri\ilèges  de  l'abbave  île 

Montnjartre -jïx) 

:2()i.   —   1137.  i"janvier-ii  a\ril.  —  .kte  de  partage  dn  fosse' di' Cliampeanx  entre  Le  roi  Louis  \1 

et  révèque  de  Paris.  Etienne 2lii 

*ù()'>.   —    1  137.  1"  août -2 4  oclnbie.  —  Conlirmalion  par  Lnnis  \  11  des  biens  ib-  l'alibavi'  di'  Sainl- 

\  ictor " alii 

:J()(i.   —    ll.')7.  1"  aoùt-2'1  ocliibic.  —  (ionlirnialion  |iar'  L'inis  \  H   di's  donations  failo'^  par  son 

[lèi'e  à  l'abbayi'  de  Monlniai  tif 2l)i 

51)7.  —  ll.'!7.  1"  aoùt-janviei-  1138.  — Exemption  de  tons  dioils  accni'dée  par  Lmii- \  Il  ii  uni' 
fenmie  nomini'e  Cenle,  piur  une  maison  et  un  four  (pi'i'llc  avait  l'ail  con- 
slruiie  h  Chainpeaux , 2O.'! 

2(18.    —    1137,  1"  aoiU-2  avril  1138.   —  .\cte   dr   Louis   \ll   relatif  à   l'iiôtel  de  la   l'.ap.V.  aux 

Halles 2(i4 

26'.).   ^    1137.  1"  aoùt-2  avril    1138.  —  Fondation  par  Louis  \ll  d'une  foire   (jiii  se  (ii'uilra  à 

Saint-Lazare  le  lendemain  de  la  Toussaint  et  les  huit  jours  suivants 26'i 

270.   —  1  1  37,  1"  aoùt-f)  juin  1 1  'i7.  —  Donation  aux  Teniplier>  di'  Paris,  par  un<'  fenum^  nommée 

Gente,  d'un  moulin  sous  le  Grand  Pont    oli.') 

'271 .  —   1  138.  janvier- 2  aviil.  —  (Conlirniation  par  le  roi  Louis  Vil  di>s  ilonations  faites  par  ses 

priMi-cesseurs  au  prienié  de  .8ain!-Marlin-d.'s-Ciiamps oCJ 

'272.  —  I  138.  2()  mars.  —  Conlirniation  par  le  pape  Innocml  II  di-s  bien.-  r(  privilèges  de  l'é- 
glise de  Paris  et  de  l'accord  conclu  entre  le  roi  Liuis  \  Il  el  l'i'vèipie  Liienne 
au  sujet  du  lieu  de  Cbampeanx 267 

*273.  —  1  138  environ.  26  mars.  —  Conlirniation  par  Iiinoienl  11  de  la  donation,  l'aile  à  l'abbave 
de  Saint-\  ictor.  d'une  pK-liende  ii  Saint-Marcel  et  d'une  autre  a  Sàinle-Gene- 
\iève oG- 

27'i.  —  1  138.  3  avril-3i  juillet.  —  Conlirniation  par  Louis  \ll  des  biens  que  l'abbaxe  de  Saint- 
Victor  avait  reçus  du  roi  Louis  \  1  el  d'Etienne,   é\è(pie  de  Pans 2C7 

27.").   —    1  138.  3  avril-3)  juillet.   —  Hemise  faile  par  Louis  \  Il  d'un  cens  ijiii  lui  élail  dû  poiii- 

une  terre  appartenant  a  l'église  Sainl-Iienoit aG8 

Carlul.  — 1.  Cy 


r.'ir.  CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

■21  il.  —   1  l.'!S,  .'!  nviil-3i  jiiillel.  —  Aiiioi-lisseinent  par  Louis  VII  d'iine  terre  ilonnée  aux  moines 

(le  Tiiiiri  |i,ii'    \iisr'lin  de  (irosiny -jIm) 

■21  ~ .   —    I  ];)8-  1  1  'lit  ,   !  juin.  —  (',oiilii-iii;ilioii  par  le  pape  liumceul  11  îles  doijaliniis  faites  à  l'ab- 

liavc  (11'   Sair]l-\  irlor  pai-  le  uiédeeiu  (.)bizcili oyo 

:27s.  —  I  I  .'îS- Il 'ci  (UN  iriiii.  —  liéviiealioii  pai- Êliernie,  évêijue  de  Paris,  de  l'une  des  clauses 
de  la  diiiialion,  par  lui  l'aile  à  Saiiit-Vietor,  des  annates  ou  vacances  des  pré- 
licndrs  de  \'otre-Danie,  île  Sainl-Marcel,  di'  Sainl-Gennain-l'Auxerrois ,  etc..    -271 

■21'.).  —  1  l.']8-l  1  'r2.  17  axril.  —  ( Ji]]lirin,ilioii  |iar  li'  pape  liiiioceiit  II  du  di'iiil  d'annate  accordé 
il  l'abliaye  de  Saiiil-\  iedn-  pai-  l'i^véïpn'  l'^tiriiiie  sur  les  prrliendes  du  chapitre 
de  Notre-Dame 071 

liSI).  —  ]  I  3'.t ,  1"  aoùt-()  a\ril  I  l 'lO.  —  (loulii'maliiiu  par  Louis  VII  d'un  accord  conclu  entre  son 
prre  i'\  l'aliliaNc  de  Saiiil-Maj;i()ire  peur  le  partage  îles  enfants  nés  d'un  serf 
ilr  l'aliliaM'  l'I  d'iuie  sej've  du  roi -27  1 

•2>i\.  —  ll'lD,  7  a\  ril-iioM'iulii'e.  —  (jonlirmalion  |iar  Louis  \  Il  du  ilmi,  lail  par  ISarlhéleniy  de 
F(iuripii'ii\  aii\  moines  de  NiiIre-Daiiie-des-t.diamps ,  d'un  liiur  situé  rue  des 
Juifs •17-2 

■2>^-2.  —  ll'iO,  7  avril- -M)  mars  1 1 '1 1 . —  Fondation  par  Geolfroi,  chanoine  de  Sainte-Geneviève, 
d'une  rhapi'lleiiii'  à  l'aulel  de  l\i)trc-Dame,  dans  la  crypte  de  l'église  Sainte- 
(irni'\;ève o 7,') 

^!y:|.   —    1  I  'i().  1"  aoùl  -■}.[)  mars  1  1 '1 1 .  —  Conressiiin  |)ar  Louis  Vil  à  l'ahhaye  de  Gliaalis  d'une 

iviil.'  de  '10  sous  sur  lo  Marché  Neuf  de  l'ai'is -27 '1 

os'i,    —    I  1  '1 1  ,  ianMi'r--u)    mars.  • —  (ionlirmaliou  par  Louis  VU  des  possessions  du  niouaslère  de 

Saiiil-I'lloi o-^ô 

'■2S'>.  —  1  I '1 1  .  .'01  mars-  iS  axi-il  11  'i2.  —  Doualion  par  (ialeraii.  comti'  de  Meiilan,  au  chapitre 
dr  Saint-.Nicaise  de  MiMilaii .  des  églises  Saiiil-ller\ais  el  Saiiil-Jeau-eu-GreM' 
di'    Paris -27.5 

^JSC).  —  1  I  '1 1  ,  I  '  aoùl-  |S  avril  1  1  'r2.  —  Donation  à  Saint-Lazare,  par  tlauliei'  Pinçon,  d'une 
li'iiélii'  de  i-liaii;;i'iu'  sur  le  (irand  Pont,  do  ipiairo  édiiix  pour  la  vente  du 
I''""-    '■'■■ ^7^ 

■2><,1,   —    M'il.   r    aoùl- I  S  avili  I  I 'il'.  —  Louis  \  Il  fait  rniiiseà  Dulliou.  iiii'dirin,  du  lioisd'un 

cous  ipi'il  lui  ilrvait  pour  sa  luaisoii  du  (irauil  Pool :'■]{) 

O.SK.  —  I  i'il  ,  1"  aoùl-  iS  a\iil  1  1  'r2.  —  Louis  \  Il  dicnlo  ipie  le  cliaii;;.'  sr  linidra  loujoiirs  sur 
lo  (Irauil  Poiil ,  ol  li\e  à  -iii  sous  la  rrilevaiiio  aiimirlli'  ipio  1rs  rliangeiu-s  de- 
Moiil  paver  pour  ouvrir  lioiilii|iii'  eu  col  niilioil ■J77 

■2>i\t.  —  1  I  'il  .  1  aoùl-iS  ^ivril  1  l'rj.  —  Voulo  par  Louis  VII.  ,iu\  Ir.iirgeois  de  la  Crève  et  du 
Moucraii  Saiiil-Gervais.  d'iiiio  place  appoliV  lii  Grève,  pour  lo  prix  de  soixanle- 
di\   hvros -.77 

l'',IO.    —    I  I  'i2  cnviroii.  —  Goiilirmalioii  par  IJirmie,  év'ipir  dr  Pai'is.  do  diver^s  don. liions  faites 

i,  r.ililiive  de  Saiul-\ielor 077 

2'.)\,  —  I  1  'i:>  oiiviion.  —  Goiilirmalioii  .  p.ir  lo  doyou  du  rliapiliv  do  Nolro-Dame.  de  l,i  donation, 
failo  p.ir  lo  iiiiMoriii  Olilzon  ,'i  l'.ililiay.'  de  SainI  \  irlor.  do  lorrains  situés  |irès 
do  Irgliso  Sailli  (iliri.loplio ' -..fio 

■2<,)2.  —  I  l'il*  au  plus  lard.  —  Galer.iu  .  coiiilo  di-  Moiilaii,  donne  à  l'aliliaye  d,'  Saint-Victor  uni; 
loiijo  anmiollo  di'  ipiaraiilo  sous  sur  un  ions  ipi'il  pri'levail  au  Monceau  Saiiil- 
(Jervais -iXi 

■2'.):;,    1  i  'ili  au  plus  lard.   —  ( '.ouliriuatiou  par  I-^lir^mie.  ('vèipio  de  Paris,  de  divers  dons  faits  à 

l'aM.aye  do  Saiut-Virlor -iSl 

2\i'i.   Miliou  du  \ié  sièric.  —  G.ilei^u.  c lo  do  Moulaii,  iiiaudo  à  ses  pi-i^i'ils  de  Paris  de  payer 

oh,  ipio  ami''o  aux  ehaiioiuos  de  S  inl-\  idor  une  renie  do  (piarante  sous ....    -.'(S.l 


TABLE   ClIllONOLOCKjUK.  5/i7 

29.").   —   Milieu  du  \ir  siècle.  —  Ci.iliTan,  i-onile  di'  Mi-iiI.im.  liiil  ifiniM'  ;iii\  lirros  dr  S;dii(-[j;iz:ir(' 

d'un  ci'iiy  (jnils  lui  di'\;iiciil oS'i 

*21)G.  —  iMilirii  du  xu"  >ii''cii'.  —  Ordre  (Ioihil'  |]:ii- (;,ilriMii ,  <-(iiii(i' ilc  Mcid.iri,  ;i  srs  pirvùls  cl  nlli- 
ciris  di'  l'.iiis,  de  di'livrc'i-  cli.iiiuc  .iiiiK'e  licizc  dciiii'i^  de  iciilc  il  ^^^;li^(' 
Siiiiiti'-(iciir\iovr  sur  ses  imciuis  dç  l'^u'is a,S/i 

i'j7.  —  \\h'2  rmirtiii.  —  Cduliriiinliou  (lar  ]c  \i'"^:d  du  |):i[)i^.  VIIxtIi'.  i'vri|ur  d'Oslii',  dos  ducisions 
(irises  j);ir  les  évèqiies  Gilbert  ri  l'^licuiic  ,iii  suji'f  du  lisliuiiciit  d'Élipiiue,  ,ir- 
cliidi:icro  de  Paris .jS'i 

':2',)8.   —    ll'l3,  -ir)  Mi.iis.  —   CoufiniKilidU  |i,u'  liiiiocriil    II    dis  iiussessiuiis  de   Saiul-M.iitiu-des- 

Ch.iMips -îST) 

'  2D9.   —   11  Vi.  -^  l.i'llre  de  saiiil  Bernard  à  Élieruie,  é\è(|ue  de  l'aleslriua ,  relalivi'  aux  soullrauces 

de  rEjjlise,  et  nolaniineiit  de  réglise  de  l'aiis oSli 

'.'SOO.   —    ll'io.  i"  aiiril--)r>  mars  ii4'i.  —  Donation  par  Louis  Vif,  aux  religieuses  irVerres.  de  la 

diuie  du  jiaiii  (|ui  se  consommait  ii  la  nnir.  ijuaiid  elle  sejoiuiiail  à  l'aris.  .  .  .    •jS(') 

'30L   —   11'i:i,   1"   a.iùt -•!.">  mars   Uhfi.  —  Cniillrmalion  par  Louis  VII  des  privilèees  el  pesses- 

sions  de  l'aljliaye  de  Saint-Denis o8(i 

•Î02.  —  1  1  'l3.  i"  aoùl-a5  mai's  11-')^.  —  Benonciation  par  Louis  \  Il  au  droit,  i|ue  s'élaienl  ari-ofé 
ses  prédécesseurs,  de  s"ap[iropriei'  les  meidiles  Iminés  dans  les  maisons  des 
évê(]ues  de  Paris  au  moment  de  leur  déiés -jSt 

;S0;3.   —    1L'i:î.    r'    aoùt-25    mars   Ll/l'l.  —  D.malian    par  L.iiiis   VII,   aux  Teuipliej-s  de  Paris, 

dune  rente  annuelle  de  17  livi'es oSS 

oO'l.    —   1  l^i'i,  1"  aoùl-oô  mars.  —  Excmplioii  de  taille  accordc'C  par  Leiiis  \  Il  ,"i  iTeiix  liourj;eois 

(le  Paris  (jii'il  consacre  au  service  des  frères  i\c  Saiul-Lazare o,S.S 

'305.    —    1  1  Vl  ,  ()  janvii'i-.  —    lilllle  de  Célestin   H  en  faveur  des  Templiers,  preuiellant  des  iiidul- 

j;eiices  il  ceux  cpii  siili\  ii'iidronl  .iiix  liesdiiis  de  I  ordre 'iSi) 

■"30G.    —    llV'i,  .'!  IV'vrier.  — Coiiliriiialieu  [lar  Ci'leslin   II   des   possessions  de   l'abliave  de  Sainl- 

V  icior .),S(, 

'307.    —    IL'i'l.  3  IcM-ier.  —  Conliinialioii  par  (  ièleslin  II  île  joules  les  pridieiides  a])parlenant   il 

laldiaye  di:  Saiiil-\  icIor  dans  dneises  è;;lises -Hio 

"308.    —    ll'l'l.   -.'S   mars.    —   (ionlirmalion  par  Liicius   II  des  pri\  ile;;es  et  posses^ious  de  lalib.iv  e 

de  .Saiut-tiermaiu-des-j'ré-, .),,„ 


'30'J.    —    ll'l'l,   lil  avili.  —  Coiillrmalion  par  Liiciiis  II   de  la  londaliou,  dis  priMlej.es  et  des  pos- 
sessions ,1e  labbay  de  Moulinai  Ire '. o,,,, 

•lilO.    —    ll'l'l.   ..'1    mai.  —    Bulle  ,1,.  Liieiiis    II  au   sujet  ,1,.  I.,  pivbeuile  accordée  aux  cliaiioiiies  , le 

Saiiil-Vlilor  par  labbave  de   .S,iiii|e-(;eiii.Me\e .,,,,, 

311.  —    ll'l'l.    1'  aoùt-S  avril   lli,"..   —  Conlirmalioii  par    Louis    \ll    dime   Iraiisarlioi,  ,■ -lue 

eiilre  .lean  de  (  il.imart  el    l.i   luaisou  île  SamI-Lazare  toiiclianl   le>  posM'ssions 

de  celle-ci  ii  l'oiilenav .ii)  1 

312.  —    llVl.    —    Seiilence   ,1e    llu.;ii,s,   é\è,pie  d'.Auxeice,  ,.|   ,|,.    |l,.niar,l ,   abb,;   ,!,■   Clairvaiix, 

lixaiil  I,'  droit  il  pavi'r  ii  babbave  ,le  Saiiil-\  ii  lor  p.  r  le  prieur,'  île  Sainl- 
Marlin-d,'S-(;iiamps,  en  écliaiijj,'  d'uni'  prebemle  ac,-ord,''e  ii  ,•,'  prieur,'  dans 
réélis,'  .\olre-Daiue .,,|-i 

313.  —    ]\h'l.—  Thibaud,  v\i\yw  ,1,' Paris,  ibiiine  aux  n'li;;i,'iix  de  Saiiil-Mai  lui  un,' prélM'udi' ii 

.Notr,'-Daiiie  il,'  l'aiis.  ;i  i-iiii,lili,iii  ipi'ils  payi'ront  uni-  redi'vance  aimui'll,'  ,1e 

dix  sous  il  l'abbave  de  Saiiil-Vidor 2,,o 


-l'plembr,'.  —  (ionc,'ssi,iii  ii  rabb,i\e  ,1e  Sainl-Vi,'i,ir  par  làiib'S,  pri,'ur  de 
Saint- Maiim-d,'s-Cliani|is,  tWum  ivnle  aniiiii'll,'  d,'  ,lix  sous,  ,'n  l'clianjje 
du  droit  d'aiinate  (jue  celte  abbaye  avait  sur  un,'  pri'bend,'  de  Notre-Dame 
donnée  ;ui  prieuré  de  S;iint-Maiiiii  pur  Tliibaud  ,  é\è(jii,,'  de  l'aris 3,j3 

69. 


5'i«  CARTULAIRE   GENERAL  DE  PARIS. 

".)];),  —  ll-Vi,  o  cli'ii'iiil)i-('.  —  Coiilirnintion  [)ar  le  p:ipe  Lucius  II  de  la  sentence  arbitrale  rendue 
par  iiiijjiics,  évêque  d'Auxerre,  el  Bernard,  abbé  de  Glairvau.x,  fixant  le  droit 
aniiiii'l  (lu  par  les  moines  deSaint-Marlin-des-Cliamps  aux  religieux  de  Saint- 
Viridi-,  sur  une  prébende  de  Notre-Dame -nyi 

';',\(),  —  11  '(/i ,  f)  di'cruiliri'.  —  (loiilirinalion  parle  |)a|)e  Lucius  11  des  liiens  i-l  pri\ilè[jes  de  l'éjjlise 
.N(]|ii'-|),iiiie  dr  Paris,  et  spécialenient  de  l'abandon,  l'ail  par  le  roi  Louis  VU, 
(lu  droit  ijuavaienl  les  rois  de  France  de  s'appro|irier  le  mobilier  des  évtVjues 
de  Paris,  ([iiand  ceu\-ci   venaient  à  niniirir ^(('i 

*  ;;  I  7.   —    I  l 'l 'i ,  .")  (I(''ceiiibiv.  —  (  liinlirmalion  par  le  pape  Lucius  11  des  possessions  de  Sainl-Marlin- 

iles-C.liamps 2()'i 

*;i|(S.   —    I  l'i'i.  —  l'Aeiiiptidii  (le   loules  coutumes  accordée  [lar  Louis  \'ll  aux  liabilanls  des  Irois 

cliaiiibies  de  Saint-Denis-de-la-Clj;Ure a;).") 

■.\\[),  —  11'i5,  1."]  a\iil-.'>o  mus  1  i 'i(i.  —  Règlement,  parle  doyen  Barlliélemy  elle  chapitre  de 
Paris,  (les  revenus  et  des  fonctions  du  vicaire  chargé  de  desservir  une  prébende 
poss(''d(''('  à  Notre-Dame  par  l'abbaye  de  Sainl-Victor -jiib 

,')-2().  —  I  I  'i.")  eiiMi'oii.  —  Concession  à  l'abbaye  de  Saiiit-(!eriuaiii-des-Pri's  p,ir  Eudes,  prieur  de 
Saiiii-\lailiii-dcs-Cliamps,  d'un  cens  de  ciii(|  deiiieis.  eu  échange  d  un  autre 
cens  (pu-  ci'llc  abbaye  possédait  sur  un  tiM'r.iiu  eiiiploy('  à  la  coiistruclioii  de 
l'i'jjlise  Saiiil-.lacipies oa)-] 

'■\-2\.    —    I  l 'i.')  l'iniroii.    —  Donalion   aux  'reiiiplicrs.    par  le  doyen    liartlK^leiiu   et  le  chapitre  de 

Notii^-Daiiic  (le  Paris,  de  soixante  sous  à  prciidre  sur  le  change -M^-j 

':]-2-2.    —    1  1  Iti't.  s  jimvier.  —  liiillc  (rEug('.'iic  III  [iiirtaiit  cnulliuialioii  de  tous  les  biens  et  privilèges 

de  l'ablidNe  de  Saiiit-Geriiiaiii-dcsd'ies •>()« 

':\-2'.\.  —  ll'di,  après  le  .'Il  inai-s.  —  liègleiuenl,  parle  doyen  Barthélémy  cl  le  chapi!ri>  de  Paris. 
des  revenus  et  des  fonctions  du  vicaire  chargé  de  desservir  une  prébende  |)os- 
s(!d('e  il  ^olre-l)anle  pai'  le  prieiiri'  de  Saint-Martin-des-C.hainps o()8 

*?,2^i.   —    I  l'ili.  -il  m.irs-i()  avril  1  l'l7.  —  Donation  aux  Templiers  de  Paris  pai-  Simon.  (■v(''(|ue 

de  Noyon.  (le  ^(:g•li^e  de  Tracyde-Val ■>.()() 

;'>:*5.   —    ll'l('),:')i  niai>- i((  avril   1  1 '|7.  —  Conlirmaliou  par  le  cliapiire  de  .Notre-Dame  de  dons 

f.ils  ,'i  labbaye  de  Saiiil-\  iclor  p  ir  les  ('■vèipies  et   le  chapitre  de  P.iris ■.>(|() 

*'i2<',.  —  ll'i('),:!i  iiiais-ii|  avril  M 'i7.  — (kinlirmation  par  Tliibaud.  evè(|iie  de  i'aris,  des  dona- 
tion-, fuies  p.a-  ses  pr('(l(''(esseni'S  à  l'abbaye  de  Sainl-\  icliu' -'îoi 

:;-27.    —    I  I  'lO.  ;li    mais-  i()  avnl  I  I  '|7.  — Autorisation  .  doiiniv  parle  clia  pitre  de  Paris  ii  lîichard 

de   Sauit-M.iicel.    d'eillrer  à  Sailil-\  ictor .".o:- 

•';28.    —     I  l'iCi.  apiès  le  .">  i    mars.  —   Itail  à  cens  iriiiie  maison  a|)paileii  ml    a    rabli.vi'   de    \loiil- 

marlie •'')•! 

:;2'.).    —    I  1  'ili.    I  "  août-  iS  avril  1  I  'l7.  —  Don  par  Loiii^  \  Il  .  aux  l,e|iivii\  de  Paris,  (rime  rente 

(le  viande  el  de  vin •'>i):i 

:•,;;()     —    1  1 'id  einiidii.    —    Coiiruiiialioii   par   Louis  \  Il    du    bail    du    iiioiiliii   de  Mibray  l'ail  parle 

cii;, pitre  de  Noln-Dame o'i'i 

:;;;).  —  l  l  '|7,  ,n)  avrd-/i  juin.  —  r«eiioncialioii  par  le  roi  Louis  \il  aux  droils  ipie  ses  piiMh'ces- 
seurs  avaient  coiiliime  de  pn^lever  sur  les  possessions  de  l'('vi'cli('  de  Paris  à 
la  mort  de'  clia(|iie  l'vèipn' !o.> 

:]:\-2.    —    I  I 'l7,  -Mt  avili    M  juin.  —  Doiiatiiin  |iar  Louis  \1|.  ;ui\  l.('preii\  de  Palis.  diin(>  rente  de 

dix  m'iiids  (le  vin  sur  son  cellier  de  Paris ;]o(i 

•:i:i;i  _  1  1  '|7.  après  le  -o  avril.  —  l.elliv  de  CeollVoy  de  Clairvaiix  il  \lliiims.  ev(''ipie  d'\lhano, 
conlenant  le  lecil  de  la  (•oudamnalion  de  (Jilberl  de  la  Poriee.  au  concile  teini 
à  i'aris  le  jour  de  Pà(pies   I  i  'l  7 i't>7 


TABLE   CHRONOLOGIQUE.  5/19 

33^.  —   1 1 47,  -38  avril.  —  Donation  aux  Templiers  par  Bernard  de  Bailleul 007 

*335.  —  1147,  a  mai.  —  Confirmation  par  le  pape  Eugène  111  des  biens  et  privilèges  de  i'abhaye 

de  Saint-^'ictor 3oiS 

'336.  —   1147,  00  mai.  —  Confirmation  par  le  pape  Eugène  111  des  possessions  et  privilèges  de 

Saint-Lazare 808 

'■Vil.  —   1  1  'i7.  3  juin.  —  Conliniiation  ]iar  le  pape  Eugène  lU  des  biens  et  privilèges  de  Sainl-Mar- 

tin-des-Champs ?,oS 

*."):)8.   —    11 'i7.  .'ijuin.  —  Confirmation  parle  pape  Eugène  III  des  biens  et  privilèges  de  l'e'glise 

'lelVis 3o;, 

'.'5:59.  —  1 1 'i7  ô  juin.  —  Confirmation  par  le  pape  Eugène  III  de  l'accord  établi  entre  l'évêque 
Etienne  et  l'arobidiacre  Tliibaud  pour  déterminer  les  droits  des  airbidiacres 
<le  Paris :îoç) 

^340.  —    11  'i7.  7  juin.  —  Confirmation  j)ar  le  pape  Eugène  III  des  biens  et  privilèges  de  l'abbaye 

de  Montmartre 3()() 

•>'iL  —   ll'i7.  10  juin.  —  Indulgences  accordées  ])ar  le  pape  Eugène  III  en  commémoration  de 

la  consécration  de  l'église  abbatiale  de  Montmartre ;îo(| 

*3'i^.  —  1 1 'ly.  —  Lelti'e  de  .Suger,  abbé  di'  Saint-Denis,  au  pape  Eugène  III,  lui  signalant  la  façon 
dont  a  été  élu  le  doyen  du  chapitre  de  Paris.  Clément,  et  les  démêlés  qui  si- 
sont  élevés  entre  ce  doyen  et  le  clianlie  de  Noli-e-Dame 3io 

"3'i3.  —   ll'iS.  II  a\ril-a  avril  1149.  —  Donation  par  Simon  de  Poissy.  à  féglise  Saint-Denis-du- 

l'a'i.  d'iuie  somme  de  ti-eiile  livres  poiu'  l'entretien  d'un  chapelain 3io 

3'i'i.   —    1  1  '|S.  o(j  avril.  —  Lettre  du  pape  Eugène  III,  chargeant  Suger.  abbé  de  Sainl-Denis.  de 

rélormer  l'abbaye  de  Sainte-Geneviève 3  i  i 

*34.).  —  1  I  'i8.  2.;i  avril.  —  Lettre  du  pa])e  Eugène  III  ordonnant  aux  chanoines  de  Sainte-Gene- 
viève (le  recevoir  avec  déférence  les  moines  de  Sainl-Marlin-des-Champs,  (pi'il 
envoie  ])our  les  rélormer 3i  i 

'3'iG.  —   1  I  'iS.  —  Lettre  de  saint  Bernard  félicitant  Suger,  abbé  de  Saint-Denis.  d'av(jir  entrepris  la 

rél'oi'ine  de  l'abbaye  de  Sainte-Geneviève 3  i  -j 

'.'i'i/.  —  11  'iS.  iG  juin.  —  Lettre  d'Engène  III  à  Suger,  abbé  de  Saint-Denis,  loi  ordonnant  de  re- 
courir à  des  chanoines  réguliers,  à  la  place  des  moines,  pour  la  réforme  de 

l'abbaye  de  Sainte-Geneviève 3i-î 

.1  |S.   —    11  'iS.  après  le  •>. 'i  août.  —  Lettre  de  Suger  rendant  compte  au  pape  de  la  rc'l'orme  de  |';di- 

baye  de  Sainte-Geneviève 3i  -j 

-.'ïV.I.  —  1  l 'iS  environ.  —  Lettre  d'Eugène  III  à  Suger.  abbé  do  Sainl-Donis,  lui  iirdomi.iut  de  faire 
remettre  entre  les  mains  du  nouvel  abbé  de  Sainle-Ceneviève  le  trésor  que 
détenaient  les  chanoines  qui  ne  s'étaient  pas  soumis  à  la  réfoi'uie  de  cette  ab- 
baye   :j  1  ;, 

3.)l).  — ■  1  1  'i8  enviiiin.  —  Lettre  de  Suger  faisant  savoir  au  pape  Eugène  111  que  les  chanoines  de 
Sainte-Geneviève  ont  refusé  île  lui  livrer  les  nliques  et  lis  obji-ls  >lii  Irésur 
qn  il  était  chargé  de  leur  réclamer '.U') 

'3.j1.   —    I  I  'iiS-l  l.).i.  —  Confirmation  parTliihaud.  l'vèipie  de  Paris,  des  possessions  du  piieui'é 

de  Saint-Marliu-des-Champs .'!i7 

•'•'-■   —    1  1  'l8-l  l,)'i.  —   .Accord  enirc  les  abbés  de  Sainte-Geneviève  et  de  Sainl-\'iclor  Innclianl 

la  |irisr'  d'fau  de  la  l!iè\re 3  17 

3.-,3.  —  ll'i8-ll.")'i.  —  limiard.  abbé  de  Clairvaux.  atteste  qu'End. ■<.  alibr  de  Sainte- 
Geneviève,  a  concédé  aux  religieux  de  Saint-\ictor  une  prise  d'i'au  dans  l.i 
Bièvre 3 1 8 


550  CARTULAIRE   GENERAL   DE   PARES. 

;j  5  /( .   —   11  'i  S  -  1 1  5  ^1 .  —  Accord  conclu  ciilrc  l'abbaye  de  Sainl-Viclor  ol  l'abbaye  de  Sainle-Gcneviève 

loiicliaiil  le  cours  de  la  Dièvre oi  (j 

;}55.   —   1l/i'.),  uoveiiibre- if)  a\fil  1150.  —  (loiilinualioii  par  le  l'oi  Louis  VII  de  la  réforine  de 

l'abbiiye  de  Saiule-Geneviève 3-2 o 

*;5,j(i.  —   1 1,')0  (lu  1 1  ô;;,  s  jauviiT.  —  Huile  du  pape  Eugène  111  ré{;lanl  les  droits  respectils  de 

re\èijue  el  de  l'abbaye  de  Sainte-Geneviève  sur  l'église  Saint-Jean 3a  i 

■;\',~.  —  ]  ]'){).  oS  a\iil.  —  l.illie  du  ]]ape  Eugène  III  h  Sugcr,  abbé  de  Saiut-Denis,  lui  ordon- 
nant de  l'aire  riTiIrer  à  Sainte-Geneviève  les  pièces  du  trt'sor  qui  avaient  étti 
mises  eu  gages oai 

•  :5,"",S.   —    1  |;")0,  17  diVenibre.  —  Couliruiatioii  pai-  le  pape  Eugène  III  des  privilèges  de  l'abliave  de 

Sainlc-GcneMève 3-22 

;;5<.).   —   ll.'iO. —  Dirisiiiu  <lc  rr"\èi]ue  Thiliaud  attribuant  la  clièvecerii'  de  Sainte-Opportune  aux 

chanoiues  de  cette  église '•'•i'i 

;UJO.   —    1  Ibl).  —  Thibaud  ,  (^('(piede  l'ai-is.  investit  le  cliapiliv  de  Saint-Marcel  des  biens  laisses 

par  (iiiy  le  Glianoiue  et  eu  l'éserxe  l'usufruit  ii  l'irire.  lils  de  celui-ci 3a3 

3()1.  —  1150.  —  Accord  niruagè  |iar  Tliibauil.  i'\èi|ui'  de  l'aiis,  rnirr  li-s  clianoines  de  Saint- 
Marcel  il  l'icrri',  lils  de  (mj\  le  Gbaiioiue,  louciiaul  la  jinssession  de  certaines 
ter-res  el  maisons 32/i 

"30:2.    —    1150.  —  Gorilir-maliciu   par  Tliibaud,  èvèipic  de  Paris,   des  biens  ihi   prieuré   de  Long- 

l'""l •'" 

*3(J3.   —   \ii'  siècle.  —  Leilre  de  saint  lîernaiil  à  Gilduin,  abln'  de  Sainl-\  icloi'.  pour  lui  recoirunan- 

der  l'ierre  Londjard.  venu  ii  Taris  pdur  ses  éludes 3-j5 

*3(iZl.  —  1150envirou.  — (',liai-|i'  d'airrancliissenieni  accoi-diV  par  le  cbapilri'  de  Saint-Gerinaiu- 
r  \u\i'ri-iiis  il  une  sei've  nommée  Geneviève,  ilaus  le  biil  de  lui  pei-niellre  d'('- 
pouseï'  un  seifde  Notre-Dame 3-25 

,305.   —    1150  l'uvirou.  —  liaudouin.  abbé  de  Saint-Magloire,  donne  ii  cens  à  Tliibaud  de  lirie 

un  ai'pi'ul  de  vigne  à  Cliaronue 3-2  5 

;>,(■,(;.   _    lir,0  environ.  —  Abauilnu  par  Thomas,  lils  d'Oger,  à  l'cM.lise  di' Saiut-Vicli.r,  de  tous  ses 

droils  sur  une  pla<-e  et  une  ntaisou  sises  U  Paris 3-2l') 

;;07.   —    1150  environ.  —  lièglemeul  parGainiei.  alibi'   de  Marmoiilier,  des  reveinis  qui  devront 

êlre  all'ecles  à  l'iillice  de  la  •.acri^lie  de  Niilre-Dame '.ri-J 

;J68.  —  1150  enviriiii.  —  Conlnuialioii  p.ii'  ■riiiliaud,  evèqiie  de  Paiis,  de  la  vente  d'un  liiiir  el  de 
>es  dépiMidauces,  l'aile  il  Evrard  le  Goiners  par  Gi'rôme,  curé  des  Saiiils-lnno- 
ceiils 327 

l'iC'J.   —    1  150  eiivii-on.  —  Gonlirmalion  |iar  Tliibainl.  ivèqne  de  Paris,  d' Innalioii  de  revenus 

eu  laveui-  des  frères  de  Sauit-l.azare 3-2ij 

;',70.  —  1150  environ.  —  Acensenient  par  (uldiiin,  abbé'  de  Saiiil-\  icior.  ii  Garnier,  neveu  d'Ilei-- 
biin.  d'une  maisoii  l'I  d'un  ver;;er  siliii'N  ii  Saml-Mailin  des-Gliamps  el  |irecé- 
dei ni  diiimes  il  l'abliaye  par  leilil   llerlinu ;)3o 

.•',71.    1151,  S  avril --Ml  mars  1  15:2.  —  (  ionrirmalion  par  Louis  \  Il  de  la  \eiile  d'une  lerre  sise 

il  Sainl-Latirenl .  l'aile   par  Llienne  de  Meiiiig  il  la  iiiaisnn  de  Sainl-I. a/are. .  .    iKu 

-.irl.  —  I151-115i,  K.  juillel.  —  Accord  entre  les  églises  de  Sainl-Marcel  .■!  de  Nolie-Dame  des- 
(;iiaiiip>  liincbanl  la  |ill^se.-ision  de  Iroi^  maisiins,  une  vigne,  nu  |arillii  et 
trois  arpenls  de  terre 33-2 

.;j7;;.    —    115:2,  -m    février.  —  (iniilirmalion   par   lùigène  ll|   des   biens  el   privilèges  du  prieuré' de 

Notre-Dame  de  l.ongpmil 33-2 

r)7'l.    —    1  15-J.  .'lo  mars-  1  0  avril  I  153.  —  Ddiialinii  aux  Templiers  |iar  .Malliieii,  coiiilc  de  lleau- 

iiionl ,  d'une  inaiMiii  el  d'un  four  silues  ;i  Paris 333 


TABLE  CHRONOLOGIQUE.  551 

375.  —    1152,  li  oc(olirp-i8  avril  1153.  —  Partage  de  quatre  serves  eiilre  le  roi  Louis  \11  et 

l'al)l)ayc  flcjSaint-Mafiioiro 333 

37G.  —  1  152,  li  octobre- 1 8  avril  11. ")3.  —  ^  ente  |)ar  Gervais  de  Torote  à  la  maison  de  Saint- 
Lazare  dan  cens  de  trente  sous  à  Saint-Laurent 33 'i 

377.  —  1152  environ.  —  Thibaud,  évèque  de  Paris,  fjarantit  aux  Lépreux  de  Saint-Lazare  la 

vente  de  trente  sons  de  cens  à  Saint-Laurent,  que  leur  a  faite  Gervais  de 
ïorole 335 

378.  —   1 153,  après  le  ■j3  mars.  —  Aulorisalion  donnée  pai'  Tiiil)aud,  évèque  de  Paris,  aux  cha- 

noines de  Sainte-U|ipoi-tnne,  de  mettre  en  culture  le  marais  qu'ils  posséilaient 

au  nord  de  Paris 335 

37y.  —  1 1  'i3,  i"  aiinl-3  avril  1 1  'i5.  —  Cession  par  Lr)uis  Vil.  au  chapitre  de  Notre-Dame,  d'une 
serve  nommée  Ledvise,  fille  d'Hubert  Sallenibien  et  d'Adélaïde,  qui  avait 
épousé  uji  serf  du  chapitre  nonnui'  lieuaud,  (ils  de  lioherl  Leciimle 33^ 

380.  —  1153,  i"  aorit-3  avril  l'15'i.  —  Concession  par  Louis  \dl,  à  l'abbave  de  Montmartre, 

d'une  rente  de  trente  sons  sur  le  lonlieu  de  la  boucherie  de  Paris 3.'!7 

381.  —    1  1  5  'i ,  1  "  jan\  ier.  —  Confirmation  par  le  pape  Anastase  IV  de  jibisieurs  droits  de  l'abbave 

de  Saint-Victor,  el  en  particulier  de  la  concession  de  l'eau  de  la  P)ièvre  qu'elle 
avait  obtenue  des  chanoines  de  Sainte-Geneviève 338 

382.  —    I15'l.  3  janvii'r.  —  Ojnlirmalion  par  le  pa[ie  Anasiase  IV  de  <!i\ers  biens  appai'Ienant  à 

l'abbaye  de  Saint-Victoi',  notamment  des  [)ri'bendes  (pfclle  possédait  à  Saint- 
Marcel  et  à  Sainte-Geneviève 338 

'383.   —    115'i,  3)1  janviei'.  — Confirmation  par  le  pape    \naslase   IV   des  privilèees  de  l'abbave 

ilr  Saint-Germain-des-Prcs 338 

38 'i.  —  1  l.i'l,  'i  a\ril -■,>(')  mars  1 155.  — (Concession  par  \dèle,  abbesse  de  Montmartre,  aux  mar- 
rliiuids  <le  iioisson  <le  Paris,  d'un  enq)lacement  près  du  (ihàlelet,  moven- 
nanl  un  cens  annuel  de  soixante  sous 33() 

38-).  —  ll.>'i.  i"  aniit--!'i  novenibri'.  —  Louis  Vil  dunne  son  assentiment  à  la  mise  en  cidlure 
de  la  moitié  des  marais,  situés  au  nord  de  Paris,  appartenant  au  cliaiiitre  de 
Sauile-Opportune .'! 'lo 

38l>.   —    1  15i,  i"  aoùt-->()  mars  1  155.  —  Fuudalinn  p:ir  Louis  VII.  dans  son  palais  ii  Paris,   d'un 

oratoire  di'dié  ii  la  V'iei-!|e ;îîi  i 

'387.   —    115'i,   I  ()  décembre.  —  Conlii'malioii  par  le  |ia|ie    \drien   IV  des   dnéls  de  |r'vé(pie  di' 

Paris  sur  les  éjjiihes  appartenant  à  l'abba\o  dr  Sainte-(iene\iè\e 3'i-.'. 

388.  —  I  1  5 'i  en\iron.  —  Nolicc  d'un  duel  judiciaire  (irdouué'  par  le  l'oi  Louis  \  Il  pnur  (n'uiiner 
un  dilléiiMid  siirM'uu  ruli-e  l^ibbaM'  i\r  Saiiit-Gei'Uiaiii-des-l'rés  el  l'Etienne 
de  Massy ■ 3^-> 

38'.l.  —  1I5'|-1157  emiron.  —  Charle  de  liarlhrlrmv.  piii'ur  de  Saiul-Mailin-des-Champ> .  iv- 
{jlant  les  conditinns  d  un  emprunt  lait  pai-  un  moim'  Udimué  Lmles  piinr  la 
i'é])ai'alion  de  sa  niai^on .3  'i3 

.3'.lll.   —    ll.'')r),   (|   lé\rier-->(j   mai'S.  —  Conlirmation    par  Louis   \'II    il\t   ilon   de   lîarlK'iv,   lait    ii 

l'abbaye  de  Monlmarlri'  par  la  reine   \ilrlaidc.  sa  mère 3'i'i 

3'.l|.   —    115.').  oy  mars- 1 'i  avril  ll.'id.  — ■Conlirmation  par  Louis  \ll  de  la  rrde\auce  dm'  par 

les  boiicliei's  di;  Paris  il  l'abbay?  di^  Moulmai'lie 3'i.'> 

•  >'.)2.   —    I  I  55  environ.  —  Décision  du  cbapiti-e  de  Paris  louchani  la  cunliscalioii  des  bims  drs  meui-- 

Iriei's  dans  son  ressoi-l 3.'i() 

;;'.}3.  —  1  15(1.  1,",  avril-3„  mars  I  157.  —  Conllrmali.ni  par  l.nuis  \  Il  de  la  donalidii,  faile  è  la 
maison  ib' Sainl-Lazare  par  diMiv  l'rmmi's  allciiili'-i  di'  la  liyr^',  de  Irurs  per- 
■.oiinrs  et  de  leuis  bii'iis 3'|t) 


55'2  CAHTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

39i.  —   lloG,  )5  avril -3o  mars  1157.  —  Confirmation  par  le  chnpili'e  de  Paris  du  don  d'une 

terre  tait  par  les  chanoines  de  Saint-Merry  à  l'abbaye  de  Saint-Magloire 'ik-i 

*3'J.").  —  115G-1158,  i"  novembre.  —  Lettre  du  jiape  Adrien  IV  invitant  l'évêque  Tliibaud  à  ré- 
server à  Hugues,  chancelier  de  France,  le  premier  oflice  qui  serait  vacant 
dans  l'église  de  Paris 3^t8 

*390.  —  1 150-11.^8,  23  déceiidjre.  —  Permission,  accordée  par  le  pape  Adrien  IV  aux  chanoines 
(le  Saiiit-Viclor,  de  recevoir  dans  leur  monastère  et  d'y  retenir  tous  clercs  ou 
laïques  libres 3/i8 

'.VM .  —    1  l.')7-l  l.'!i8.  • —  Vente  par  (juillaunie,  prieur  de  Sainl-Mai-tin-des-Cliunips,  à  un  prêtre 

nommé  Gautier,  de  la  maison  de  Garnier  de  Saint-Marcel 3^4  8 

398.  —  1157-1159,  1 8  janvier.  —  Défense  faite  par  le  pape  Adrien  IV  de  bâtir  aucune  église  ou 

chapelle  sur  le  territoire  de  Saint-Marcel  sans  le  consentement  du  chapitre 

de  cette  église  et  de  l'évêque  de  Paris 3/i<) 

399.  —    1157-1159,   i8  février.  —  Bulle  du  pa|)e  Adrien  IV  invitant  l'abbaye  de  Sainte-Gene- 

viève à  payei'  aux  chanoines  de  Saiut-Viclor  les  levernis  delà  prébende  qu'ils 
possi'daieMl  à  Sainte-Geneviève 35o 

'((Ml.   —    1  157,  3i  mars-i(|  aviil  i  158.  —  lienonciation  |)ar  le  roi  Louis  \  Il  au  droit  de  gîte  sur 

les  terres  de  l't'glise  Notre-Dame 35o 

Mil.  —  1157,  .'!  1  inars-i()  avril  1158.  —  Donation  |)ar  Louis\'ll.  \\  rilùlel-Dieu  ,  d'une  censive 
située  près  de  la  porte  Baudoyei',  à  cliai'ge  tluue  redcvaufe  annuelle  de  trois 
deniers,  payable  au  roi 35o 

Wi.  —  1157-1159,  Il  mai.  —  Lellre  ilu  pa|ie  Adrien  l\  iuvilaiit  le  rlia|)ilre  de  Motre-Darne  à 
ri'server  à  Hugues,  chancelier  de  France,  la  première  pn'vôli'  qui  serait  va- 
lante dans  l'église  de  Paris,  ainsi  qu'une  maison  dans  le  clnihe 35 1 

'|03.   —    1  157-1  159  environ.  —  Legs  par  Heudiard,  so'ur  (-(inverse,  de  tous  ses  biens  au  |)rieuré 

lie  Sainl-Marlin-des-Chatnps 35 1 

'lO'l.  —  1158.  Qo  avril- I  i  avril  1159.  —  Cuncessiou  par  Louis  \ll,  à  l'abbave  de  Moutmarlre. 
iliine  charrelée  de  bois  niorl  à  prriiilii'  clnupie  juiir  dans  le  Imis  de  \  in- 
ceiines 35o 

'|05.   —    1  15.S.  .jC)  juin.  —  (iiinlirmalioii  par  le  pape    Vilrii'ii    IV  des  privilèges  et  possessiims  du 

rliapilir  de  Saiiil-Marcel 35-1 

'l(l(i.   —    1159.  'i  mars.  —  Coiiliriiialinn  [lar  le  pape  Ailiieii   IV  des  biens  el  privilèges  de  l'abbave 

de  Saiiil-Magloire ." .    355 

'l(l7.  —  1159,7  mars.  —  ('.niiliruialiou  |)ar  le  pape  \ilrieii  l\  des  biriis  el  privilèges  de  l'abbave 
de  SaiPil-fleriiiaiii-ili'S-l'ri's .  et  parlii'iilièii'iiieiil  du  ilrnil  ilr  iiiiiiiiualinu  aii\ 
curi'S 355 

'illS.   —    1159.  1  ■'.  mai.  — Giiiiliriiialiini    par  Ir   pape    \iliii'ii  1\'  dis  binis   du  rliapilre  de  Sainle- 

Oppnrlinie 355 

%\\\),   _    1  159.  ilrnMiibiv-'.r,  mais  I  KiO.  —  Cniilirmalioii  |;ai-  Ir  riii  Louis  VII  ilrs   biens   el  pri\i- 

Irgrs  de  labb-ive  de  Saiiit-Magloire 35C) 

'lIO.    —    1  159-1101).  —  l'ieiTi-  l.oiabaril,  rvèipie  de    Palis,  lerniiiiail  que  l'iillire  de  clièvin-ier   de 

Sailil-(irriiiaiii-l   \ii\ei|-ois  apparliriil  au  ilo\rii  de  i-clle  rglise 35j 

/lll.    —    1  159-1  1  SU.  —  Coiirirmatioii  par   le  |iape  .\le\aniliv  III  de  (oun  les  biens  el    privilèges   de 

la  maisiiii  de.  Sailli  La/,a|-e 358 

h\-l.    —    IKill,   r    ii-vrirr.  —  Ciiiilirmalinii   par   le   jiape  Alevamlre   lll   du  diMoiiblrnienl  des  piv- 

lienili'S    de    l'èglisi'    Sailili-dpporliiur.     p ■    arrroiliv    !,■    iiouibrr    dr-    rlia- 

noiiirs 3()o 

/|13.    —    ll(il).   ■>-   mars-i5  avril    IKil.   —  Conlirmaliou  par  le  clhqiilre  de  \o(re-l)aiiie  du  diiii. 

iadis  l'ail  ,'i  la  luai-nii  ib'  Saiiil-  l.a/.an'.  criiin'  renir  d'un  liiliid  di'  lionii'lit .  .  .     3(ii 


TABLE  CIII'.ONOIJM.IOLE.  553 

'lltl.   —    IIGO-IITC),    /i  juin.  —  Coiifiscalioii  par  le   |ia|if'   \lc'xnii(lrc  III  des  biens  (|un  lis  Hus- 

[lilaliers  |)ossédaieiit  ii  Paris oGi 

Vir>.  —  IIGO,  avaiil  le  ■'.■!  jnillel.  —  iNnIidcalinn  par  l'ierre  LoniLai'd,  l'vèijue  de  Paris,  dnn 
don  lail  il  la  inaisun  de  Saiiil-Lazare  par  l'ioliert.  liis  de  Malliieu  de  Saiiil- 
Merry •"iti-i 

*Vl(i.   —    IIGO,  après  le  i"  anùl.  —  rdiilirnialinn    |iai'  I.oiiis  \  II   d'un   don   fait  ii   la   maison  de 

Sainl-I.azare  par  lioliert.  lils  de  .Malliien  de  Sainl-Meri'x oG:! 

'ilT.  —  11(10,  i"  aoû(-i.")  a\i-il  IIGI.  —  (loncession  par  Louis  Vil  ii  Tlièee,  l'eniMie  d'Ives 
Lacolie.  de  la  propriélé  des  cinq  jnéliers  de  tanneurs.  Iiandi'oyeurs,  sneius, 
niéjjissiers  et  liuiusiers  de  l'aris .'Ki^ 

'dS.  —  IIGO,  i"  aoùl  -  1.")  axril  IIGI. —  Vssi;;iialiiiii  par  l.oni^  \  Il  de  divers  revenus  au  cha- 
pelain de  .Sainl->in,las-du-Palais .'IG'. 

'il'.).  —  1  IGO  environ.  —  Sentence  de  Maurice  di'.Sidl\  ,  (■vècpie  de  Paris,  eu  laveur  du  prieuré  de 
Notre-Dame-des-Clianips,  au  sujet  de  la  moitié  d'un  loin-  situé  rue  des  Juifs, 
dont  ISohert,  Mis  de  .Mathieu  de  Saint-Merry,  contestait  la  propriété  audit 
prieure' oGi") 

'jl'O.  —  IIGO  environ.  —  Aliandon,  par  les  fils  de  Jean  des  Barres,  de  tous  les  ilroils  qu'ils  pou- 
vaieul  avoir  sur  une  maison  et  îles  vip^nes  situi'es  ii  Bi'llevilli',  iju'lui  chevalier 
nommé  Burdin  avait  clonnées  ii  Saint-Victor oGG 

'r2].  —  IIGI,  a[Hès  le  -j-  mars.  — ■  Louis  \  Il  sijjnihe  au  prieiu'  de  Saiut-Viclor  ijue  I  ahh(' 
.\chard.  avant  l'Ié  prnuru  ('vèipie  d',\v  l'anches.  devra  désoiMiiais  s'ahstenir 
de  tout  acte  d'adunuisiraliou   dans  l'alihave r .'iGy 

-'r2-2.  —  11G1  .  i(;  avrd-7  avril  1  lGi>.  —  Doiialiou  par  Louis  \1I  ;,  la  lé'proseiic  de  1,-,  S,iiis,ave. 
prés  \  illejiiir,  de  la  diiiie  du  vin  ameué  au  cellier  roval  ii  Paris  pour  le  ser- 
vice du  roi  ou  celui  de  l.i  reine 0G7 

'1^;!.  —  MGI  ,  iG  aviil-7  avril  \\Cr2.  —  Don  par  Louis  \  II.  aux  reli;;ieus,.s  d'Verres.  des  reve- 
nus di>  la  chèveceriede  l'i'.'jHse  de  Paiis.  |ieii(hm(  hi  vacance  du  sii'jje  ('■piscopal.    .'iGy 

'i^'i.  —  IIGI.  -Il)  mai.  —  Lettre  par  laipiellc  le  p.ipe  Alcvandre  III  demande  au  chaplliv  de 
Paris  de  donner  l'Iiospilalili'  dans  l,'  cloitre  de  \ii(re-[),ime  ,'i  huis  de  ses 
neveux,  venus  à  Paris  pour  lindni- llljS 

''1-2:).  —  IIGI  .  07  juin.  —  l.ellre  adresse  par  le  pa|ie  Aicv.mdrc  III  au  chapiliv  do  Saint-Victor, 
pour  lui  recdmiuaiidci'  un  diacre  de  re;|lisi.  romaine,  iiomiui'  \le\is.  poiii-vii 
d'un  canonical  dans  ceIN-  alihave .    '^,(,,^ 

',2r,.  —  MGl-MGS  environ.  —  Charlr  ,1e  Tluhaud  III.  prieur  de  SamI -Marlm-.lrs-Champs. 
rappel.iul  les  donalions  faites  par  \uIjimI.  chanliv  île  l',';;lisc  de  Paris,  au 
prii'iué  de  Saml-Marlin .'IGc) 

"r21.  —  1102.  7  juillel.  —  C.iurunialion.  .iccoidée  a  l'ahl.,:  Tluhaud  par  le  pajie  Alevandic  III. 
ili'S  privilej;i'S  et  possessions  de  l'ahhave  île  Saillt-(ieruiaill-di's-Pri'S ,  et  spii- 
cialeiiieiil  du  droil  de  palroiia^'e  sur  les  cures 370 

'rJS.    —    1IGl>.   r   aoùl->':i  mars    llG:i.  —  Bétahlissement    par  Louis  Vil  des  anciens   priviléocs 

de  la  i-orpoialion  îles  hoiichers  de  Paris 37,, 

''li'.».    —    1IG2  ou   IIG;;  environ.  —  l.ellre  adivss,:,.  ,.,„  ,.„i   i,-,,,;^  V||   |,,„.  j;,,^.    |j|,  ,|,,  \I,,i|,(|.,,v , 

et  Maiiifroy.  lils  de  Pi/n,  pour  lui  recommander  un   de  leurs  paienls 371 

*'l30.   —    1  IG-J  ou  I  IG;;  environ.  —  Ldlie  adressée  ii  Louis  \  11  par  un  land;;rave.  pour  lui  recoiii- 

mamlcr  ses  deiix  lils  qu'il  envoie  éliidicr  ;i  Paris 372 

'l31.  —  LIGi-IITl'.  —  LeIlrrd'Liides.  cardinal  le;;al.  ii  Lrnis,  ahhe  de  Sahil-Viclnr,  au  sujel 
d'une'  c-hapel|i'  d'oi'lévrerie  <pi'il  avail  char<|é  un  de  ^'s  serviirurs  de  lui 
acheter  à  Païas 3"ti 

(iiirtul.  —  I. 


r,j'i  CARTULAIRE   GENERAL  DE   PARIS. 

',:\-2,   \U'r2-l\l-2.  —  l.i'tlifis  d'Euiles.  canlinal  léj;iil.  ;i  Emis,  aljbé  de  Saint-Victor,   (oncliaiit 

ilivej-s  c)l)iels  d'oi'févrme  cjii'il  avait  l'ait  acheter  à  Paris l]-j-i 

■'i,");).  —  ll(i;>,  -ift  ninrs-;^!  juillet.  —  Uonatinn  par  Louis  Vil  ii  in  It^proserie  de  la  Saussaye, 
|irès  Villejuif,  d'une  rente  annuelle  de  trois  livres  dix-huit  sous,  à  ])rendrc 
sur  le  |ii'aj;'e  du  Petit  Pont,  moitié  à  la  Mi-(Jarènie  et  moitié  à  la  Toussaint..  .    S-]'i 

'ilS'i.  —  llG^i.  •->. 'i  mars-iiovenihre.  —  Don.  par  (Irimaud  et  sa  femme,  à  la  maison  de  Saiiit- 
Lazari',  d'uin'  hnuti<]ue  de  chani;e  sur  le  (livuid  Pont  (jue  Pcironille ,  leur 
xi'ur,  reclu>c  de  ladite  maison,  leur  avait  achi'lce 070 

'j:!.").  —  IKi;),  a'i  mars- 1  1  aviil  1  iO'l.  —  Don  par  le  chapitre  de  Paris,  à  Hetu'i  Lionel  et 
il  sa  li'mmi',  de  deux  maisons  en  i-cliange  de  la  leur,  i|u'ils  avaient  cédée  au 
chapitre  poiu-  l'ouverture  d'une  rue  en  lace  du  parvis  Notre-Dame .'S^'i 

'i:;(i.    ^    1  !(').■] .  -M  avril.  —  Charle  de  l'ahl»''  llujjiic.  ivlalant  la  cuiis.^crali.ui  de  l'énlise  de  Sainl- 

(Icrmaiii-des-l'n'^  p;ir  le  pap  •  Al'xandrc  III 076 

■ 'loT.    —    IKi:),  ■!■>  aviil.  —  Bulle  du   pajir  Alexandiv   III   accordant  diver>cs  iiiduleeuces.  à   Toc- 

casiou  de  la  d.Mlica -c  de  l'i'jdisc  Saiiil-C-rmain-d  s-Prrs '.i-j-j 

"i;;S.    _    I  !(',;(.. j'i  ;nril.   —  Conlii-inalion    par    le   papr    \l,.\aiidrc   111    des  Liens  de   lahliay   de 

Saiule-(jene\ie\e :;77 

/|;5<|.  —  I  ir,:J,  i"jniu.  —  (ioMlii^malion  parle  pape  Alexandie  III  du  pi-|\ilè;;e  eu  vertu  duipiel 
l'abbaye    de    Saint-G 'rmain-des-Prés    était    exemptée    de    la    juridiction    de 

l'i'MVpie  de  Paris  et  ne  relevait  ijue  du  Saint-Siè|j' 'i-jH 

ViO.  —  1  l(jl).  -jo  seplemlire- ii|  septembre  IKl'i.  —  (iouce-simi  p^ir  le  pape  Alexandre  III, 
il  l'abbi'  d'  Saint-Gcrmain-des-Pri's,  du  dmil  de  porter  la  dalmaliijuc  et  d' 
conrerer  les  ordres  mineurs  aux  moines  de  l'abliave ."578 

'Vil.  —  11(13.  -Ji)  nii\embre-i<S  août  lIG'l.  —  l.etlre  adr.s^i'e  par  Loiii,  VU  aux  religieux  de 
Sainle-Genevièvc,  pour  leur  reciuumauder  d'éviter  tout  dé>ordre  pendant 
la  viicance  du  siège  abbatial 378 

'h'i-2.  —  1  Ki.i  ou  1  lO'i,  t()  ihremlire.  —  l.ellie  du  pape  Alexandiv  III  au  roi  Louis  VII,  le  priant 
d'em|)èch'r  le  liouleiller  tiuy  de  percevoir  sur  l'abliave  de  Sainte-Geneviève 
des  redevances  auxipielles  ell  ■  n'élait  point  tenue ^~\) 

'Vi.'j.   —    I  lli;i  on  1  Ki'i  eii\irou.  —  Lettre  de  Louis  Vil  à  l'évécpie  Maurice  de  Sully,  l'iinilant  ii 

p'.inAnird'iiu  bénélice  le  clerc  lîailied-ir " :Î7-) 

/l'i'l.  —  I  Ki'l  ,  '1  jaiiMci-.  —  Leilre  adressée  au  roi  l/iiiis  \  Il  par  li'  si'iiat  de  l!i •  pour  lui  recom- 
mander mi  clerc  venu  à  Paris  piiir  ses  l'Iiides 7() 

•'l'i."!.    —    IKi'i  einiron.    —  Lelhe  adre^M'e  ;i   Louis  \ll  par  Jourdain  l'ierl le.  consul  de  liume , 

pour  lui  recomiiiaiidi'r  .leau  l'elici,  clerc  rniiiaiu,  \eiiii  à  Paris  pour  étudier .  .    38o 

"l'iCi.   —    1  Hi'l  environ.  —   \iilre  leilre  des  coihuU  de  l'nme  au  mi   l.oiii-.  \  Il  p  mr  recommaiidr'r  à 

^a  liieuveilhiuci'  1111  clerc  ilalieii  \emi  ii  Pans  piiir  eliiilier 38o 

■'i'l7.    —    1  Hi'l.  1.1  janvier.  —  C.oiilirmaliou  par  le  pape   \levaiiilre  111   dis  privilèges  et  possessions 

de  l'abbaye  de  Saiul-(iermaiii-iles-Pré> 380 

■'l'|8.    1  Ki'l,  i|  janvier.  —  Conlirmatioil  par  le  p.ipe    \le\aiidre  III  des  possessions  de  l'abbaye 

de  Sainl-Maur-des-Fossésel  du  prienri'  de  Sainl-Lloi  de  Paris 38  1 

•  'l'i'.t.  —  1  K'i'i.  -7  janvier.  —  G  Miliiiiialioii  par  le  pape  Alexandre  III  des  |iriv  ilèges  et  des  posses- 
sions de  l'abliave  de  Mmilmaitre 38, 

'ifid.  _  1  Ki'l.  1  ■..  avril-i"  août.  —  .\olice  des  nvanlage,  accordés  par  le  chapitre  de  Nolre-Daiiie 
aux  deux  chapehiins  .'■hiblis  par  Simon  et  Gsuiond  de  Poissv  en  l'é'.flise  Saint- 
Dems-dii-Pas " :iSl 

'i."il.  —  I  Ki'l.  i>  avril-:')  avril  1  I  Ciô.  —  Conlirmalion .  par  Maurice  de  Sully,  du  don  d'un  em- 
placeiueiil  pre,  li-lise  Saiul-Ghrisloplie,  fait  |)ar  le  chai)ilre  de  Notre-Dame 

il  Henri  l.i I  eu  échange  de  d/ux  mai-ons  sur  le  parvis  Notre-Dame,  cédées 

par  ce  d-rnier  pour  I  ouverture  d  une  rue oba 


TARLE  cenONOLOGIQUE.  f);-).^) 

■IJ--  —  llG'l,  '3  jiiilli't.  — Coiilii'inalinn  pnr  le  papo  Aii'xnnilrn  III  du  don  (111110  maison  voisine 
de  l'église  Saint-Jarques-la-Boniluiie,  liiil  par  Tliioul .  areliiprèlre  de  r('{jlise 
de  Paris,  à  nii  clerc  nommé  Nicolas ;iSI! 

'lô;').  —  IKl'l,  -jG  jnillel.  —  I.eltre  de  l'eeomniandalion  dn  pa|ie  Alevandre  111  ii  llii;;iies,  évèijiie 
deSoissons.  en  faxoin-  de  Renaud,  archidiacre  de  Salisbui'v,  ipii  \onlail  aller 
étudier  ij  l'aris o8'i 

'i.">'i.  —  IKi'i,  i8  août.  —  Mandenienl  du  pape  Alexandrie  III  ordonnant  aii\  alilirs  de  S.iiiil- 
\  icior  el  de  Saint-fiermain-des-Prés  île  l'aire  une  enijuèle  soi-  les  inauvais 
traiteuienis  inllijjés  au  clianuijie  (iuillauiiie  par  l'alilic'  de  Sainle-(jene- 
\ièNe ■Mi.'.i 

'(').").  —  1  Kiô .  i"  mars.  —  Conlirmalion  par  le  ])apc  .Alexandre  III  de  l'accord  établi  jadis  enire 
tlieniie,  évètjue  de  Paris,  el  l'arcliidiacro  Tln'baud,  parles  soins  de  Malliien. 
évèi]uc  d'Alhano,  de  Jean,  cardinal  du  lilie  de  Sainl-lilu-vsojjune.  el  de  Pierre, 
cardinal  du  tilre  de  Saint-Cali\le îSS.'i 

'i7iCt.  —  llllf).  /i  avril-aS  avril  1161).  —  Aboliliou  pai- Liiui>  \  Il  de  hi  cdulinne  eu  mmIu  de 
laquelle  les  olliciers  royaux  eule\aienl,  lnr>que  |i'  riii  ven.iil  ,'i  l'aris.  les  uia- 
lelas,  coussius  el  oreillers  des  maisons  oii  il  avait  droil  de  oi|,i '.]H^i 

'i'")".  —  IKJj,  i>oa\ril.  —  Confirmation  par  le  paj)e  Alexandre  III  des  biens  (■!  |iii\ilèj;es  ilu  cha- 
pitre de  l'église  de  Paris .'ISil 

'  'lîi.S.  —  1105.  21  aM'il.  —  Letire  du  pape  Alexandi-e  III  à  l'c^èipie  Maurice  de  Sullv.  pnur  le  piier 
d'engager  le  chapitre  de  Saint-Marcel  ;i  se  melire  d'accord  pnur  l'eli^rlicui  d'un 
doyeu ;'iS() 

'/i5'J.  —  ll(j()-1179.  10  avril.  —  Exenq.lion  de  dlme  accnrdi'e  par  le  pape  Alexandre  111  à  l'ab- 
baye de  Saint-Germain-des-Prés  poiu'  les  novales  qu'elle  faisail  (-ulliver  el  jidur 
le  pâturage  de  ses  troupeaux '.\Si^ 

'i(')0.   —   lltiC),  a/i  avril-3i  juillet.  —  Fonilaliou  par  Louis  VII  d'une  foire  (pu  ^e  licndra  U  Saiul- 

l-azare  pendant  (piin/.e  joins  à  daler  du  leiideiii  lin  de  la  SaiiilMai'lin .■i.S() 

',(-,],  —  MG(i.  o'i  avril-S  avril  1  I  ('i7.  —  Seuleuce  ivndue  pai'  Maurice  ,[,■  SiilK.  .'véipie  de  Paiis. 
sur  un  dilli'i'end  ixislaiit.  au  siijel  il'uw  maison,  eiilre  le  cliaiiniiie  Hugues 
de  Novare,  el  Aleaume  el  son  lils  Pierre ."iijii 

'il')-.  —  Ml)().  -j'i  avril-8  avril  11G7.  —  Conlirmalion  |)ar  Hugues,  abbé  de  Saiiil-llermaiii-iles- 
Pri's.  en  faveur  de  Hugues  de  Novare,  de  la  propriété  d'une  maisen  sise  dans 
la  juridicliou  de  Saiul-Ceriuain-des-Pi'és .'!((i 

.'li;;i.  _  IICC-l  1S7.  —  Cuy  111  d.'Seulis.  b.iuleiller  de  Trance.  coulirme  la  doualiim  d'un  iHal  ,-, 
la  lîmicherie  de  Paris,  l'aile  pai'  sou  livre  Hugues  le  Loup  à  l'abbaye  de  Monl- 
mai'lre 3()-! 

'iliV  —  1]()7,  1)  avril -novembi-e.  —  (lonlirnialiou  [lar  Maurice  de  Sullv.  (•\èi|ue  de  Paris,  du  deii 
de  \iiigl  sous  do  renie  sur  un  finir  silin^  rue  des  Juifs,  l'ail  par  (luillaiime  de 
flarlande  à  la  niai.son  de  Sainl-Lazare '.'uy 

'it').").  —  ll(i7,  (|  avril-3o  mars  1108.  —  Coiilirmalinn  par  Louis  \  H  de  la  veiile.  par  lî.iiidouiii 
de  (.iiiucellrs  ,'i  lîarbedor.  rlerc  du  roi.  de  diverses  maisons  siliiées  à  Paris 
(l.-\anl  la  pmle  du  cloilre  N'ilre-Dame ."ii,;! 

•',(iO.    —    1  107-1  IC.f).  I,  n.ivembir.  —  C.inlirmalinii  par  le  pape  Alexandre  111   dis  pnssessions  de 

l'abbave  de  Saiiile-Ceueviéve ;!,,'i 

'|07.  —  111)8.  .'il  njar>- 1  ((  avril  110*.).  —  Engageuieul  pris  |iar  le  doyeu  el  les  ilMiiciiiies  de 
l'église  de  Paris  de  laisser  leur  lil  à  l'Ib'ilel-Dirii,  ii  leur  iiiorl  ou  lnrsqu'iN  l'e- 
nouceraieut  à  leur  pn'bende .'lij'i 

' 'i08.   —   1108-110'.).  20  jnillel.  —  Letire  d'Alexandre  III  enjoignant  au  cha|iilre  de  Paris  d'ail- 

inetlre  l'Iiilippe,  neveu  de  l'évéïjue  de  Menux .'îij.Ci 


550  r:  A  lîT  CLAIRE   GENERAL   DE   PAR  ES. 

*/iG'J.  —  L1()8-M7G.  —  (loiilirni.iliou  ]iar  (!uill;uiino,  ;ut1ii'M'i|iio  dr  Si'iis,  du  droit  qu'avait  ie 
(•lui[)ilre  do  Saint-Nicaise  (\c  iMeidan,  do  |)ri'scii(or  aux  ln'nélices  des  églises 
de  Saint-Gervnis-en-Grove,  do  Sainl-l'ierie  des  Muieaiix  et  de  Saint-Martin  de 
Fiesnes 3l)ô 

'lli).  —  lJ(iS-ll77.  —  AI)andoii  [lar  (Jaiitiei-,  pi'iciir  de  Saiiil-Mailiii-des-niiainps.  de  tous  ses 
droits  sur  une  maison  V(]isii]e  dis  Tlieriues  i|ue  le  cliaiilre  AmIjimI  a\ait  donure 
à  l'i'jrlise  Nolre-Dauie 3()(> 

'|71.   —    1  l(i<S-l  ESO.  —  i'^cliaiijie  de  (erres  entre  Gaiilier.  prii'ur  di>  Sain(-Marliii-des-Cliain|is.  l'I 

l)reii\  le  lioiiclier '.Wjit 

!ll-2.    —    1  l(i.S-l  ISII.  —   l'iail  il  ceiis  d'une  maison  l'ail  à  (ierard   \r  mai  on  |iar  (ianlier.  [irjenr  de 

Sainl-Martiii-des-dliamps ;î()y 

',-■:,,   _   1  IC,'),  „,,  M\ril-/i  a\ril  1  170.  — Cession  par  l'aliliaye  de  Sainl-i\laiu--des-Fosstîs.  à  l'ahliaye 

de  Saint-\i(l(ir.  de  six  aipents  dr  vi;;iies  silms  à  l)elle\ille  et  à  Nenilly iiijy 

',7/|.  —    IIG'.),  -jo  avril-/i  avi'il  1170.  —  Concession  par  Louis  Vil  à  llrnri,  (ils  de  IVielle.  du  poids 

du  roi  à  l'aris ;i.|S 

•  '|75.    _    I  |r,(),  oo  a\ril-A  a\iil   I  170.  —  lienolicialion  par  liaoul,  eoinlr  de  Clei-mnul ,  aux  di'oils 

ipi  il    pi-i'Ieiiilait  a\oir  sni-  la   pri''liiiiilr  ipn'  piKSi'dail    l'inre  de    Money  dans 

I  éj;lisi'  .\olre-Danie .■Î9() 

•  i7G.   _    lie,'),;;,,  se|iliMiilire.    —   MandomenI   du    papr   Alrxandre    III   ordonnani    à    Cnillanme. 

ai'i-hr\èipir  de  Seus.  et  ii  l'indes.  alilu'  d'Din'scamps,  de  ri'lormi'i-  l'aliliaye  dr 
Saiiil-\  ielor •)()() 

'i77.  —  1  170,  ô  avril -no\eiidire.  —  \'ente  de  diverses  Inrcs  jaile  à  l'aljliaye  de  Saiiil-\  ieloi-,  eu 
piéseniT  de  l'evèfjue  Maurice  de  SnIK,  par  Cny  d'Auljervilliers.  (luillanme 
Manssioii,  son  Irère  Thomas  el  sa  mère  llerseiil 'loo 

/i7S.  —  1170,  .")  a\i-il-novriiilire.  —  Conlii  uiation  par(iny  de  (Jarlaiide  ot  \nseaii,  son  lils. 
d'une  veille  de  bois  et  du  don  de  deux  arpents  de  (erre,  l'ails  à  l'alihaye  de 
Saint-Viclor  par  Guillaume  Maussioii,  Tliomas,  son  frère,  et  Guy  d'Auljer- 
villiers   ' /ioo 

'|7'J.   —     1170,  :<  a\|-il-->7  mars  1171.  —  Donalion  par  Malliiru,  lils  de  Tliilierl ,  à  rè;;lise  Notre- 

l)a -ili's-Cliamps,    d'une    trrre    sise    eiilre    la    rliaprile    Saiiile-(iene\iè\e    ol 

Sainl-ltoiiis-dr-la-Cliàliv 'io3 

■VSO.     —    1170,  .")  a\ril--^7  mai-  1171.  —  Conlirmalion   |iar  Louis  \ll   des  conluiiies  de  la  mar- 

rliaudisedrl-raii  do  l'aris ,'lo'i 

'!l^\.  —  1  170,  .')  a\i  il- ■>7  mai-  1171.  —  Noliliralion  par  Gmllaiiine.  aielievèipie  de  Sens,  de 
raci-iinl  roiirlii  nilrr  rrvèipir  Maurice  de  Sully  ol  le  eliapilrc  de  Nnlre-Dauie. 
au  suji'l  ili's  rivemis  du  dovcimi'  prielaiil  la  \ai-alir,' 'lo.') 

W-2.  —  1170,  .'.  aMil-'7  mar-,  1171.  —  Doiiaiion  par  \;;iiès.  romlossr  dr  Mciilaii.  il  réjjliso 
Saillie  (ieiicv  iè\r.  d'un  sert  ol  de  sa  l'eimue,!!!  exi'eulioii  d'un  Mvn  l'ait  par 
(ialeran.  n.mir  dr  \lridaii 'io5 

*/lS;;.    —     I  170,  li!  mai.  —  LeIliT  d'\lr\aiiilrr  III  recoinmaiidanl  au   pi-ieui'  Rnlierl  e|  au  eliapiire 

de  Sailli  Aictord'assisirr  l'alilii' Ernis 'loll 

'iS'i.  —  I  170,  iS  mai.  —  Lillri'  du  papo  Alrxandre  III,  à  (iuillaunie.  airlievè.pn'  île  Sens,  lui 
oïdiiiinanl  dr  eouMi  picr  tous  srs  siill'raj;anls  à  l'aris,  pour  rondamuei-  une 
rrreiir  llii'iiloi|iipir  dr    l'rvè.pir  l'ieirr  Limiliard 'io() 

»'iH:..    1  170  riiviron.  —  l.rllrr  dr  Griillrox  dr   Saiutr  r.arlir   il   .Lan.  alilir  dr  r,ran;;rrais.  mru- 

lioimanl  un  ronrilr  Iriiii  ii  l'.iris '107 

•,/,,S(;.    1170-117^,  !■!  drcrmliie.  — Coulirmalion  par  lr  pape  AIrxaudi-r   ||1  du   rr;;lenienl   du 

elianilrr  de  l'aris  rrlatd'  ii  la  n'sideuce  des  elianoiues '107 


TABLE  CHHOXOLOGIOUE.  557 

i87.  —   1170  environ.  —  Don  d'une  maison  fait  par  Anseau,  chanoine  de  Paris,  à  ses  deux  neveux 

Foulques  et  Hugues '107 

.'j88.  —   1170  environ.  —  .Amortissement,  par  le  chapitre  d^'  Paris,  d'un  moulin  sous  h'  Grand 

Pont  donné  aux  Templiers  |iar  une  fi^mme  nommée  Génie ioS 

i89.  —   1 170  environ.  —  Charte  d'affranchissement  octroyée  j)ar  Hugues,  alih''  de  Saint-Germain- 

des-Prés,  aux  habitants  du  boui'g  Saint-Germain ioi| 

i90.  —  1 170-1 180  environ.  —  Don  par  Tliibaud,  abbé  de  Saint-Maur-dcs-Fossés,  au  prieuré  de 
Saint-Eloi,  de  tout  ce  que  l'abbaye  de  Saint-Maur  possédait  à  Paris  dans  la 
juridiction  de  Sainl-Martin-des-Champs ,  ite 'j  1  o 

'/i91.  —  1171-117:2,  1"  février.  —  Mandrment  du  pape  Alexandre  111  ordonnant  à  larchevèijui' 
de  Sens,  à  l'évèque  de  ^^■aux  l't  à  l'abbé  de  \  al-Secrel  <ie  réformer  l'abbaye 
de  Saint-Victor i  1  1 

'iy2.  —  1 171-1172,  1"  février.  —  Lettre  d'Alexandre  III  notifiant  aux  chanoines  de  Saiul-\  ictor 
le  mandat  par  lui  donné  ii  l'archexèque  de  Sens  pour  la  réforme  de  leur 
monastère '111 

'i93.   —   1171-1172,  1"  février.  —  Lettre  du  papi>  Akxandn'  III  au  roi  LnuisMl  au  sujet  du 

relâchement  de  la  discipline  monastique  dans  l'abbaye  de  Saint-Victor ^1 1  ■-> 

*'i9i.  —    1171   ou  1172  environ.  —  Lettre  de  Guillaume,  arcb'Vêque  de  Sens,  annonçant  aux 

chanoines  de  Saint-Victor  qu'il  viendra  prochainement  visiter  leur  m!)nas!ère.   i  1  n 

19.)  —  1 1  71 .  a8  tua rs- novembre.  —  Acte  de  partage  passé  par-devant  ré\èque  Maurice  de  Sullv, 
])ar  Gautier,  maréchal  de  Saint-Denis,  et  s'jn  frère  Piern'.  curé  de  Saint-Denis- 
du-Pas i  1  -j 

VJO.  —  1 1  71 .  aS  mars-novembre.  —  Sentence  rendue  par  Maurice  de  Sully,  évèipie  de  Pari--,  sur 
un  différend  existant  entre  l'abbaye  de  Sainl-\  ictor  et  Ferry  de  Geiililly  an 
sujet  d'un  cens  à  Saint-Marcel  et  à  Ivry 4  1 .'! 

VJ7.  —  1171.  -iS  inars-noveudjre.  —  Notice  dressée  par  Maurice  de  Sully.  évè(jiie  de  j'aris.  des 
donations  faites  à  finlirmerie  de  l'abbaye  île  Montmarl'e  par  l'alibesse  Ada  et 
par  Constance,  comtesse  de  Toulouse,  sœur  du  roi '1 1 'i 

'|98.  —  1 171  .  -28  mars- 1.5  avril  1172.  —  Accord  établi  par  Guillaume  de  Sens  entre  les  Hospi- 
taliers de  Jérusalem  et  les  chapitres  de  .Notre-Dame  et  de  Saint-Benoit,  au  sujet 
d  un  oratoire  que  les  Hospitaliers  possédaient  ilans  la  censive  de  Saint-Benoit. .    't  t  h 

V.)9.  —  1171.  -jS  inars-i.j  avril  1172.  —  Abandon  ](ar  Ferry  de  Paris,  chevali-r.  en  laveur 
de  l'abbave  de  Saint-\  iclor,  d  un  cen--  clo  six  deniers  (ju'il  avait  sur  une  maison 
appartenant  à  cette  abbaye '117 

5011.   —    1  171 .  -28  mars-  i  .'J  avril  1 172.  —  Affranchissement  de  cens  octroyé-  par  li;ci>uile  BdluMl . 

frère  de  Louis  \  11,  à  rhô|iital  Saint-Gervais  di>  Paris '117 

5(11.  —  1171-1172,  -1,6  juillet.  —  Lettre  du  pape  Alexandre  III  à  Henri,  archevêque  de  Beims. 
lui  donnant  mandat  de  terminer  le  différend  existant  entre  Eudes  de  Sainl- 
Denis  et  Payen  Lauglois,  au  sujet  de  la  possession  d'une  fenêtre  sur  le  Grand- 
Pont '1 1  ^i 

51)2.   —    1  1  71-1  180.  ;!  août.  —  Penuissinn.  accordée  par  le  pape  Alexandre  III  à  l'ablM-  il.'Saiiil- 

Gorniain-des-Prés,  de  faire  usage  de  la  luilrc  et  de  l'auneîui '11  (| 

50;î.  —    1171.  niiveuibre-  i5  avril  1 172.  —  Vente,  par  le  curé  et  les  |iaroissiens  île  Sainl-I.audry. 

d  uue  vigne  appartenant  au  jiresbytère  de  ladite  église '1 1(| 

50'i.  —    I  172.  1  1  a\ril.  —  Lettre  du  jiapo  Alexaudic  IH  aux  chanoines  de  Saiul\  iclor  pour  leui- 

reconnnander  la  souunssiou  ii  leur  nouM-l  abbt'.  Guéiin.  successeur  d'Ernis. .  .    4-JO 

'505.   —    1  172.  1  I  a\ril.  —  Leilre  du  pajie  Alexandre  III  à  (inérin,  abbé  de  Saint-\  ictor.  \nmv  le 

félicili'r  de  son  é'Iection ''-J  1 


558  CAIiTLILAlHE   GE.NEIiAL   DE   PARIS. 

50G.  —  1172,  iG  avril-7  avril  1173.  —  Acconl  conclu  devant  GniiliiT,  prieur  de  Sainl-Martin- 
fles-Chanips,  entre  Adam  de  Brie  cl  son  lils  Tliibaud,  au  sujet  de  diverses 
propriéte's  situées  à  Paris k-ii 

507.  —  1172.  iG  a\ril-7  avril  1173.  —  Donation  aux  Tein|)liers  jiar  C.onslance,  so'ur  du  loi 

Louis  Vil,  d'une  maison  situde  aux  Cliampeaux 'jqs 

508.  —  1172,  iG  avril-7  avril  1173.  —  Echange  île  serves  entre  le  roi  Louis  \II  et  l'aGhaye  de 

Sainte-Geneviève Ii^o 

«50'J.  —  1172-1180.  7  octobre.  —  P.ulle  d'Alexandre  111  anlorisant  l'aliliaye  de  Saint-Victor  à 
racheter  les  dîmes  (pii  lui  étaient  dues  par  des  laïques,  et  conlirnjant  ses  autres 
privilèges '12  a 

510.   —  1172  environ.  —  Défense  faite  par  le  pape  Alexandre  III  à  Simon,  archidiacre  de  Paris, 

de  rien  exiger  pour  l'intronisation  de  l'abbé  de  Saint-Victor 4'j'i 

'  51  1 .  —   1172  environ.  —  Lettre  de  félicitations  adressée  par  les  cardinaux-légats  Albert  et  Théodin 

il  (iiiérin,  abbé  de  Saint-Victor,  à  propos  de  son  élection /laS 

"512.  —  1172  envii-oii.  —  Lettres  des  caidinaiix-légals  Albert  et  ThiMidin  à  Guillaume,  archevêque 
de  Sens,  piiur  rin\iler  à  cimlraindre  l'ancien  abbé  de  Saint- Victor,  Ernis.  à 
abandonner  une  [iropiié'lé  de  l'abbaye  qu'il  détenait ^i-!5 

513.  —  1  I  72  environ.  —  Lettre  de  Guillaume,  archevêque  de  Sens,  à  Maurice,  évêipie  de  Paris, 
l'invilant  à  faire  rechercher  et  à  rendre  aux  chanoines  de  Saint-Victor  le  trésor 
de  celte  abbaye,  que  Tancien  abbé,  Ernis,  cherchaittà  cacher 'ia5 

*51'i.  —  1172  enviion.  — Lettre  de  Maurice  de  Sully,  évèque  de  Paris,  à  Guillaume,  archevêque 
de  Sens,  le  priant  de  venir  eu  personne  à  Saint-Victor,  pour  faire  restituer  à 
l'abbé  Guérin  le  trésor  que  cheichait  à  cacher  l'ancien  abbé  Eiiiis Z12G 

515.  —  1173.  S  avril -novembre.  —  llalification  par  Maurice  é\êquc  de  Paris,  de  la  donation  de 
Irois  maison^^  faiii^  à  l'église  Saint-Victor  jiar  Henri  Lionel  el  Pélronille,  sa 
témme 6aG 

510.  —  1  173,  8  nvril-fl3  mars  1  I7/|.  —  Sentence  arbitrale  de  Guillannie,  arche\êipie  île  Sens, 
et  de  Maurice,  évêqiie  de  Paris,  di'légués  par  le  pape  pour  régler  le  dilTéiend 
exislant  entre  l'Hôlel-Dieii  el  les  olliciers  du  roi,  au  siijel  de  la  censive  de  la 
polie  llaudoyer h-i"/ 

'517.    —    1173.  G  mai.   —  Ihilli'  d'Alexandre  III    régleiiienlanl   rinhuiiisalimi  de  l'abbé  de  Saiiil- 

\irl(,r 628 

■518.  —  1173-117G,  iiiam'il.  —  lîiille  du  pape  \le\aii(h-e  III  renonvclanl  la  pei'mission  accordée 
aux  chanoines  dr  Saml-\  nlni'  d'inlmnirr  dans  Inn-  i'i[lise  h-s  personnes  qui 
l'auraiiMil  ilcmandi'  par  leslamenl /ia8 

5111.  —  1  173-1  1711.  —  Si'iilciiiv  iviidiii'  par  le  l(';;al  du  pap.',  l'ieiTr .  cardinal  du  lilre  de  Sainl- 
Chi-ysogiine.  et  ri'';;l,uil  la  coiidiliiin  dr  Tliibaud  ri  Oilon  .  Iidnimes  de  Sainte- 
(ieiieviè\e ViÇ) 

520.  —    117'i-l  178.   1-.  janvier.  —  Le  pape  Alrxaiidiv  111  a.rnrd.'  a  fabbaye  de  Saini-liermain- 

di's-l'r(''s  le   pii\ilr;;i'  de  ne  poli  \  iiir  ('•!  rr  lrjp|iri'  d'exr-iiiiiiMlliiicallon    on  d'iii- 
lerilll  que  |iai'  li^  someiam  ponlile  liii-mêriii'  ou  |iar  ses  li'gals i3o 

521.  —    1  17'l.   -n    m.us.   —    \lhanrlnssrmcnl  airord,;  par  \r  chapilre  de  Paris  à  la  lille  de  llaoni 

lioiii'don.  maigiiilliri-  de  Nnhe-Daiiie >'i3o 

522.  —    1I7:'|,  ■>.'>  mars-i-:>   a\ril   1175.   —   Donahon   ,-i   l'abbave  de  Monlmarlre  par   Mathilde. 

châtelaine  de  Doii.ii,  de  sepl  iirjienls  el  ilemi  de  vignes  situés  à  lielleville. .  .  .     'i3i 

523.  —    117'i.  fl '1  mars-io  avril  1  175.  — Goulu-malioii  par  Louis  VII  du  don  de  sept  arpents  el 

demi  de  \ij;iii'>  siliiés  il    lielleville.  lait   par  .Mathilde,  clwllelaine  de  Douai,  à 
labbave  de  .Monlmarlre i3i 


TABLE   CHRONOLOGIQUE.  559 

*52i.  —  1  IV'i,  38  octobre.  —  Le  pape  Alexandre  III  coiiliime  les  libertés  de  l'église  de  Paris  et 
décide  que  le  chapitre  ne  pourra  êlrc  contraint  d'admettre  au  titre  de  clianome 
les  personnes  pourvues  des  prébendes  dont  jouissciil  certains  nionasti'res  dans 
l'église  de  Paris '"'"•' 

'b-2h.  —  1174,  28  octobre.  —  Lettre  du  pape  Alexandre  III  an  cbapitn!  de  Paris,  décidant  ([ue  les 
allocations  supplémentaires  accordées  à  Uobert  de  Belloy,  vicaire  de  Samt- 
Maur-des-Fossés,  et  à  luaitre  Mainicr,  pourvu  de  la  prébende  appartenant  à 
l'abbaye  de  Sainte-Geneviève,  devront  disparaître  à  la  mort  de  ces  deux  clercs.   63-2 

526.   —   117,'t,  29  octobre.  —  Lettre  du   pape  Alexandre  III   au  légat  Pierre,  caidinal  du  litre 

de  Saint-Chrysogonc,  au  sujet  de  l'Université  de  Paris «•>■' 

'îrll.  —   1175,  i3  avril -novembre.  —  Confirmation  par  Maurice  de  Sully,  éyèque  de  Paris,  des 

possessions  et  privilèges  du  prieuré'  de  Saint-.Martin-des-Champs i')3 

r,28.  —  1175,  i3  avril-3  avril  1170.  —  Déclaration  par  Isendiard,  prieur  de  Saint-Eloi,  au 

sujet  des  biens  ipie  possédaient  les  Templiers  dajis  la  censive  de  Sainl-Eloi.  .    /i3'i 

529.  —   1175,  i3  avril-3  avrd  1 17G.  —  Diplôme  de  Louis  VU  fixant  i.  soixante  le  noudjre  des 

religieuses  de  Montmartre ''^ 

530.  —    1175,  i3  avnl-3  avril  117(3.  —  Don  par  le  roi  Louis  VII,  à  labbaye  de  Clairvaux.  de 

treille  livri's  de  rente  à  prendre  sur  le  cliange  instalh^  à  Paris  sur  le  (Jiund 

I,    ,  'i3ô 

1  ont 

r)31.  _  I  17,-).  q8  juillet.  —  Confirmation  parle  pape  Alexandre  III  de  la  (lonati(m,  faite  [larGuénn 
le  maçon  aux  frères  de  faumônerie  Saint-Gervais,  d'une  maison  située  sur  le 

iiarvis  de  Saiiit-Gervais '■'  ' 

•532.  —  I  175-1170,  G  novembre.  —  Lettre  <lu  pape  Alexandre  III  à  Pierre,  car.linal  du  titre  de' 
Saint-Chrysogoue,  légat  du  Saint-Siège,  an  sujet  de  la  noininatinn  .l'un  arcdn- 
diacre  de  Paris,  laite  jiar  l'é-xèipie  Maurice  de  Sully  contrairement  au\  luslnir- 

..        1  ^i3(') 

tions  (lu  pape 

r,:i3.  —  I  175  environ.  —  Donaliou  à  liobert  Aniicle  par  Gautier  de  Barut.  niailre  du  Temple  en 
France,  et  Eustaclie.  comman.leur  ilu  Temple  à  Paris,  de  la  iiKulie  dune 
maison  qui  leur  était  commune  avec  IHôtel-Dieu. 

:,:',/,.  —   1175  environ.  — Confirmation 

son  père,  à  la  maison 

-,T)    —    1  175  environ   —  Leilre  de  Gui  de  lîazoclies  à  un  de  ses  amis,  cniiteiiant  féloge  de  la  ville 

de  Pans ''•'" 

536     -    1  175-1  IU2    —  Échan.n.  de  cens  euliv  les  abbayes  de  Saint-Victor  et  de  Saiiit-Geriuain- 

des-Prés "' 

537.  —  I  176.  '1  aNril-ir.Nenibre.  -Dniiatini,  par  Élieiuie  de  Meu,l,>ii,  aux  Hospitaliers  de  Saiut- 
.Ican-de-JiMusaieiu.  de  eiiKpiaiite  sous  de  rente  sur  une  maison  siluée  près  du 
Petit  Pont  et  do  |)lusieur.  pièces  de  \igues '•''••! 

-,38.   —    1176,   '1  aviil-novenibre.  —  Conliim.itioii   par  Maiirire,  .Hèqiie  .le  Pans,  iU'.  la  mise  en 

culture  par  les  chanoines  de  Saiiil.-Opportuiie  ,fuii  marais  situé  entre  Pans   ^ 
et   Montmartre    

53y.  —  1176.  '1  aviil--.>3  avnl  1177.—  I.eltres  de  Cuillauiiie,  airlic>\è,pie  deSi'iis,  approinaut 
II,  mise  en  culture  des  marais  de  Saiule-Opporluue  et  déteniuiiaut  1  emploi 
qui  devra  être  lait  des  revenus  qui  en  pro\  ieiidroiil '"  ' 

•,-,^,0  _  1176.  '>  avnl--j3  avril  1  177.  —  Approbation  par  Guillaume ,  airlievnpie  de  Sens,  de  la 
mise  .'Il  culture  par  les  rlianoiues  île  Sainle-Opportuue  ,fiin  marais  situé  entre 
Moiiluiaitie  et  Pans ''''■' 

.Vrl.  —  1176.  'i  au-il--.3  avril  1177.  —  natiricaliou  par  Louis  \ll  de  la  mise  eu  eiillure  par 
le,  chanoines  île  SainleOpportiiiii'  d'un  marais  silui'  eiilrc  Monliiiarlre  et 
,,     •  Vi5 


par  Bouchard  de  Montmorency  du  don  fait  par  Mathieu, 
on  de  Saint-Lazare,  d'un  jardin  sis  à  Saint-Laurent 'i37 


ii:\ 


560  CARTULAIRE  GENERAL  DE  PARIS. 

*5/(2.  —  117G,  h  aviil-23  avril  1177.  —  Confirmntion  par  Guillaume,  archevêque  de  Sens,  des 

possessions  et  privilèges  de  Saint-Martin-des-Champs hh(> 

.")/4;j.  —  117(J,  h  avril-a3  avril  1177.  —  Acceptation  par  Louis  VU  de  la  donation,  rpii  lui  avait 
(?tt?  faite  par  les  religieux  de  Saint-Germain-des-Prés ,  de  la  moitié  du  revenu 
de  leur  foire 6'i6 

;Vi4.   —   117(),  h  avrii-->.'>  .ivrii  1 177.  —  Diplôme  de  Louis  \  II  lîxant  à  vingt  livres  la  sonmie  à 

percevoir  |inr  les  olllciers  royaux  sur  la  foire  Sainl-Lazare .'1/17 

».^)/i5.   —   117G.  20  jiiillcl.  —  (idiilinrialion  des  privilèges  de  l'alihaye  de  Saint-Germain-des-Prés 

accdi-iliT  à  l'abhé  Hugues,  par  le  pape  Alexandre  III i'i8 

''thi).  —  1170,  i5  novi'iiilii'e.  —  Confiruiation  de  toutes  les  possessions  de  l'abbaye  de  Sainl-Ger- 

miiiii  iles-l'rés  accordée  à  faillie  Hugues  par  le  pape  Alexandre  111 '1/18 

'5'i7.  —  117(1,  3o  dc'ceiiiLiri'.  —  Leilre  d'Alexandre  III  à  Pierre,  cardinal  du  tilre  de  Sainl-Chry- 
sogone,  légat  du  Saint-Siège,  lui   enjoigiiaiil  de  prendre   sous  sa  jiroleclion 

l'aliliayc  de  Sainl-Magloire 4/i() 

,")/i,S.  —  1 177,  '1  janviei'.  —  ISulle  du  pape  Alexandre  III  conliant  au  doyen  de  l'église  de  Paris  et  à 
faillie  de  Saint-Gei'uiain-des-Pn's  le  soin  d'examiner  ini  diU'érend  survenu  entre 
le  cliapilri'  de  Sainte-Opporinne  el  celui  de  Sainl-Geriiiain-l'Auverrois 'i'i() 

,jii<.).  —  1  177,  ih  a\ril-8  avril  1 178.  —  Iv-hange  entre  les  llospilalirr-s  de  Jérusalem  et  Hameiine. 
lillc  (r\ves  le  Prêtre,  d'une  maison  sisr  à  Pai'is  el  d'uni'  vignr  située  près  de 
Moiilreuil 45o 

:,:,(|.   _    1177.  .,'1  avril-8avril  1  I  7.S.  —  Vente  pai- Yves  de  Conllans.  à  Simon  de  Saint-Denis,  de 

domaini's  siliiés  à  Autenil  et  ii  l!i-lli'\ille /i.")i 

.">")!.  —  1  177,  novi'mliri'-8  aviil  1  178.  —  Donalion  |iar  l'ii'rre  de  \illeneuve,  chanoine  de  Sainle- 
Gniiviève,  à  l'église  Saint-Viclor,  d'une  maison  sise  rue  Ghevruchon,  à  cou- 
diliiin  que  lailile  église  payera  (piinzc  livres  à  chacun  des  deux  neveux  du 
donaleiu' /i.")  1 

.'i.'ii.   —    1177-1  l'.tl.  —  Leilie  d'I'^lieiHie  de  Tonrnay,  alilié  île  Sainle-Geneviève,  au  mi  de  llou- 

giir,  I -hanl  un  jeune  Hongrois  mort  à  Pai-i-i 'i52 

*5r)3,   —    1  I7S-1  170.  '1  avril.  —  liéiluction,  par  le  pa[ie  Alexandrie  111,  des  rrlii;ienses  île  l'aliliave 

(II'  Moiilniai  Irr  au  mimliri'  ilr  soixante 'i5.'î 

.").") '1.  —  I  178,  i|  avril-.'ii  mais  1  17',l.  —  W'Ulr  à  la  maison  ilr  Sainl-La/.aiT  par  Ogier.  cuisnnrr 
di' Saint-Martin-des-Champs.  il  Soliiir.  vi'uvr  ili'  Gillieil  llniiml .  dn  ilroil 
dV'Ialilir  un  aqueduc  à  Iraveis  Icnis  vigni's hhW 

Tl'iS-.   • —    I  17s,  ()  avi-il-3i   mars  I  I7',l.  —  Dmi  par  le  chapilri'  dr  Sainle-Opporlnni'.  ;i  la  maison 

ili'  Sainl-I.azaiv.  Àv  rinq  arprnls  dr  pré  nioin^  un  quarlier hnh 

.j.'il'i.  —  I  17s,  i|  avril -:'ii  mars  II7'.I.  —  C.liarlr  dr  l'lnli|ipi',  arrlniliai-rr  ili'  Paris,  ré;;lanl  un 
ililléri'iiil  nilre  II'  |irii'm-  dr  Sainl-Lazare,  de  Paris,  ri  l.isiard  el  Klisalii'ih  . 
sa  Iriinni' hh'o 

"fi\)l .    —    1178,  10  jnillrt.  —  Itullr  lin  papr  \li'\aiiil]i'  III  nmlii'uiaiil  les  privilèges  accordés  par  ses 

pri'iliresseurs  à  ialiiiavr  il'  Sainli'-lirnrM/'M' h'ol) 

'."i.'xH.  —  1 178, -i:!  iiiilli'l-."M  mais  117'.).  —  Prrmissinn  arcunli'i' par  Hugues,  ahlié  de  Saint-Ger- 
maiij-ili's-Prrs,  ,'i  Adam,  lils  dr  Dniaiid  Ir  (iharpenlier,  de  Moutreuil.  serf  de 
laMiavi',  dr  sr  niaiirr  avri-  (iillr.  lillr  dllnvr.  M'rve  de  ^olro-Daml' de  Paris. 
a  ninihlinii  qiir  1rs  rnl.inis    à  nailrr  a|iparlirndroiil  par  moitié  à  l'aliliave  de 

Sainldrrinain-ilrs-l'irs  ri  au  rliapiire /|,5G 

."i.'i'.l.    —    1178.   avani   Ir   1"    aoùl.  —   Nulicr   ilrs   donalions  lailrs  pa|-   Simon  de    Prissv    ri   Simon 

iK  Saml-llriiis  |Hiiir  IrnliTlirn  ilrs  iliaprlams  t\v  ,S,iiij|  Drins-du-Pas 'i5(i 

'riliO.   —    1  178.  r    orlrliri'.  —  (iiinlirmalion  par  Ir  pa|ir  Alexandre  111  de  loulcs  les  possessions  du 

rliapihe  de  Sainle-(  >p[i(ir!uni'  de  Paris ioS 


TAIiLE   CHRONOLOGIOLE.  561 

;)()!.  —   1178  ou  1180.  — Acenseuieut  duiio  maison  siluw  dcvaul  Saiii(-Pi('ire-aii\-B(i'urs.  faii 

[jar  Ir^embanl.  |iri('iii-  île  Sainl-Éloi,  nu  prolil  do  rilôlel-Dk'U 'i5,s 

.)C2.   —  1179,  i"  avril- 19  avril  1180.  —  Aiïranchissomfnt  de  cmis  oclroyû  par  Gnulicr.  cliam- 

brier  du  roi  Louis  VII,  à  l'iiôpilal  Sainl-Gervais  de  Paris 'jfxi 

r)6.").   —    117'J.  r'a\ril-if)  avril  1180.  —  Don  par  Gaulior,  chambrier  de  Louis  VII.  aux  «■nnite> 

du  bois  de  Viiicennes.  d'un  moulin  sis  ;i  Paris,  près  du  Giaiid  Pont 'i,")i| 

')G'i.  —   1171).  1"  avril -19  avril  1 180.  —  Accord  eulre  la  maison  de  Saint-Lazare  et  le  prieuré  de 

Saint-liioi  au  sujet  d'une  cen'ii\e /i(jn 

ûOri.  —  117'J,  1"  aMil-19  n^i'il  11 ''^0.  —  Accord  rntif  rilùtHd)icn  et  les  religieux  de  SainlMle- 
neviève.  au  siijel  d  ime  place  située  devant  la  cbapeile  Sainte-Geneviève,  d'une 
ruelle  continue  à  celle  [)lace  et  de  deux  maisons 'ili  1 

500.   —  1179.   i"  avril-19  avril  1180.  —  Concession  par  Elisabeth,  abbesse  de  Montmartre,  à 

.Nicolas  de  .Xeuilly,  d'un  terrain  situé  près  de  la  porte  de  Paris 'lOa 

;)G/.   —    1179  environ.  —  Charte  de  Hugues,  abbe'  de  Saint-Gcrmain-des-Prés.  instituant  un  rliar- 

penlier  de  l'abbaye  et  réglant  ses  gages ,'i(;;; 

5G8.  —  1179.  \"  avril-19  avril  1  ISII.  —  lînii  à  cens  de  la  vigne  de  Laas  l'ait  par  Hugues,  abbé 

de  Saint-Germain-des-Prés 'i(;', 

'309.  —  1179,  t>5  avril.  —  Conlirmalion  par  le  pape  Alexamlre  III  de  la  donation  faite  à  .Saint- 
l)enis-du-Pas  par  Simon  de  Saint-Denis,  chanoine  de  Paiis.  pourv  entretenir 
deux  p:  êtres /,(;'i 

57(1.    —    1179,  nov.ndire-u)  avril  1180.    —  \enle  par  Asseline.  abl.iesse  de  (ilielles,  au  chapitre 

lie  Saint-lîenoit,  de  trdis  quartiei-s  de  vignes  sis  au  mont  Saint-Ililaire !i{',i, 

571.  —  1179.  novembre-!9  avril  1180.  —  Transaction  conclue  entre  \lard,  jirieur  de  \.]tre- 
Darae-des-Champs,  et  Thibaud  le  lournier.  au  sujet  du  loiii'  qui  avait  appar- 
tenu à  Barth('lerny  île  Fouripieux /,(;■", 

■57i>.    —    1180.  a8  m.irs.  —  Cnnliiniation  par  Alexandre  III  des  privilèges  de  Saint-Germain-des- 

J''''-^ iOO 

57.'î.  —  1180,  aoavril-i  avril  I  181.  —  Amorlissement  par  Maurice.  é\èque  de  Paris,  de  ipiel- 
ques  parcelles  de  propriété  situées  près  de  Saint-lèrmain-l'Auxerrois  e(  d'ime 
maison  près  de  Saint-I.andi  \  duntiiH"  ii  l'Ilotel-Dien  par  une  femme  neminée 
Lucienne /JUi; 

57i.   —    1 180.  -20  avril-'t  avril  1181.  —  \(te  de  l'undalinn  du  rnllège  des  l»i\-buit .'t(j- 

57.1.  —  1180,  20  avril-i  avril  1  181.  —  .\ccord  conclu  entre  l'abbaye  de  Sainte-Geneviève  et  les 
frères  de  Saint-Lazare ,  [)our  e\em[)ter  de  cens  les  biens  de  Saint-Lazare  situés 
sur  le  territoire  de  Sainte-tJenevièvo,  et  faire  recevoir  à  Saint-Lazare  les  lé- 
[ireux  de  Sainte-Geneviève /,(;f< 

57(1.  —  1180,  12  juillet.  —  Mandement  du  pa])i'  \le\andje  III  h  l'abbé  de  Sainte-Geneviève  et 
à  l'archidiacre  de  Paris,  pour  contraindre  les  clianoines  de  Sainte-O|i|)ortune  ii 
a])pliquer  aux  besoins  de  leur  église  les  revenus  pi-nvenant  des  marais  ipi'iU 
ont  do!)nés  à  cultiver 'i(;,, 

577.  —    1180.  1.'!  juillet.  —  Manilemcnl  du  pa|ie  Alexandre  III  onlunnanl  à   l'abbé  de  Sainte- 

Geneviève  et  à  Phili[)jie.  archidiacre  de  Paris,  de  juger  un  dillé-rend  entre  les 
chanoines  de  Sainte-Gpportune  et  ceux  de  Saint-tîermaind'Auxerrois.  touchant 
les  dîmes  de  leuis  marai- /|.jo 

578.  —   1180,  18  septembre- '1  avril  1181.  —  Donation  par  (Constance,  comtesse  de  Saint-Gilles, 

aux  Hospitaliers  de  Jérusalem,  d'une  maison  située  ii  Paiis,   sur  le  Giand 

l'ont 4yo 

Carlul.  —  I.  -, 


562  CAUTLLAIRE   GKNHRAL   \)K   l'ARlS. 

r,70.  1180,  2Ô  iioveiiiliiv.  —  Bulle  d'Alexamlre  III  aiuuilniit  la  confirmation  par  lui  aceonlée 

au  cliapilre  de  Sainte-Opportune  antérieurement  au  règlement  du  diiréiend 
qui  existiiit  entre  cette  église  et  celle  de  Saint-Gennain-l'Auxerrois Î171 

5S().  —  J  18(1  environ.  —  liail  à  cens  par  Iniljfîrt.  prieur  de  Saint-Lazare,  d'un  terrain  sis  à  Saint- 
Mari  in-des-CIiam[)s 472 

58].  —    1 180  riiviron.  —  Gonlirmation  par  Maurice,  évèque  de  Paris,  des  biens  donnés  par  ses 

piédécosseurs  et  divers  particuliers  à  l'abbaye  de  Saint-Mctor '478 

5<S2.   —   ]  ISO  environ.  —  Accord  enlie  le  prieuré  do  Saint-tloi  et  l'abbaye  de  Saint-Victor  au  sujet 

d'un  arpent  et  demi  de  vigues  situé  à  Savies 678 

58;î.  —   1 180  environ.  —  (^liarte  de  Hugues  de  Monceaux,  abbé  de  Saiut-Germain-des-Prés,  énu- 

niéianl  les  fondations  par  lui  laites  pour  la  célébration  de  son  aiuiiversaire.  .    U-ji) 

58 '1.  —  Ml*  siècle.  —  Concession  ii  Guinerand  par  Hugues,  abbé  de  Saint-Germain-des-Prés ,  de 
la  moitié  du  four  banal  du  bourg  Saint-Germain,  à  cbarge  par  le  concession- 
naire de  servir  une  pitance  aux  religieux  le  jour  anniversaire  de  la  mort  du- 
dit  abbé '478 

585.  —  iu'  siècle.  —  Étal  des  cens  possédés  dans  li'  bourg  Saint-Germain  par  l'abbaye  de  Saint- 
Germain-des-Prés  ....    ^79 


l'âge 


ADDITIONS   KT   CORRECTIONS. 


|jg,„;  .',.  _  Saint-(Jernnin-ae-l'ni-is,  li-w:  :  Snin[-(jeriuain-rJos-Pres. 
Page  <j,  ligne  37.  —  Sitpjjnme:  :  \ir  inlusler. 

Fa.-.  10    n'  -.  -  D-après  les  rocl.erci.os  cl.ronolog.-ii.os  de  M.  Krusch,  pnMie.^s  .lans  les  Forschuut;e„  z,n-  d.ulscl.e. 
'oosAichle,  t.  XXU  {18S0),  p.  iig-igo,  le  règne  de  Dagoborl  1"  aurait  commencé  en  mars  iyi'i,  an 
lien  de  (rl'^,  comme  on  l'admet  généralement;  notre  pièce  n"  7  s-rait  donc  du  3o  juillet  63o. 
Page  M.  -  C'est  ici  que  devrait  prendre  place  le  précepte  de  Dagol.erl  1",  DeJ,.g,ùn.,  que  nous  avons  cité  dans 

la  note  de  la  page  (ic. 
Page  11,  n'  8.  —  D'après  les  calculs  do  M.  Krusch,  celte  pièce  serait  du  29  juill-t  C,:\i. 
Page  lô'.n»  !..  -  Le  commencement  du  règne  de  Clovis  11  doit  être  place,  d'après  M.  Krusch,  en  janvier  iV.Uj  et 

non  C38;  cette  pièce  est  donc  du  22  juin  05i. 
Page  i5,  ligne  li.  —  vir  inluster,  lise:  :  viris  inhistribus. 
p     ,         „.  ,.,    _  D'après  M.  Krusch,  Thierry  III  commença  à  régner  à  la  fm  de  l'année  ^675,  et  non  en  678; 

notre  pièce  n'  1 2  appartiendrait  donc  au  plus  lot  i  la  fin  de  l'an  G;, .  ou  mieuv  a  l'an  Imj2. 
Page  18,  ligne  9.  -  Supprimez  la  virgule  après  Domne  Vicente,  et  de  même  après  Uvn.a  (ligue  .  1). 
Page  22,  ligne  ô.  —  vir  inluster,  lise:  :  *iris  inluslrihus. 
Page  22,  ligne  2O.  —  vir  inluster,  fofr  :  viris  inlustribus. 
Page  2i,  ligne  ig.  —  vir  inluster.  Usez  :  »iris  inhistribus. 
Page  25,  note  .,  lign.  ..  -  L.  mot  «de  .'st  impropre,  car  on  possède  un  capilnla.re  de  Ciotaire  11  daté  de  Paris; 

nous  l'avons  signalé  dans  riniroduclion,  p.  xiii,  noie  2. 
Page  20,  lig.ie  20.  -  Thierry  111,  Usez  :  Thierry  IV,  ou  Thierry  de  Chelles. 
Page  !>S,  ligne  9.  —  cella,  Use:  :  Cella. 
Page  52,  ligne  â.  —  nim.  Usez  :  enim. 
Page  55,  ligne  2.  —  .Supprimez  la  virgule  après  episcopus. 

p-..e  G5    noie  ,    -  Ajoutez:  que  le  roi   liobert  c.mllrma  en   .ooli  la  donation  faite  par  Enée,  et  que  l'on  pos- 
"^       '       .ède  ,.ncore  l'original  de  cette  confirmation  (.Arch.  nal.,  K.  ,8.  n'  2').  Il  est  donc  vraisemblable  que 
l'acte  d'K....e   mpose  sur  des  données  authenlK,u..s,  quoi.pfil  n.M.s  soit   parvenu  sous  une    forme  Ires 
suspecte. 
Page  --^    li"u.-  !■'.  —  Adolfredus,  Iviez  :  .\dalfr.-dus. 

Pa.e  ';:>]  ..ote  2 ,  ligne  «.  -  .u'  siècle.  Usez  :  .,'  ;  car  s.  les  charles  ne  donueni  p.unt  de  pr..u.e  cer.aiue  de  l'exis- 
tence de  l'église  de  Créteil  avant  le  xn'  siècle,  on  en  a  la  preu^e  malenelle  .lans  le  moux  cloche,  qu, 
s'elè.e  encore  en  avant  de  cette  église  ol  qui  remonte  certainement  au  xi'  siècle. 
Page  8i,  note  8.  -  Faire  passer  dans  le  texte  la  variante  Ih:',,  qui  est  la  bonne  leçon,  et  rejeter  en  note  la  lorn.e 

Ilenria. 
Page  8G,  ligne  li.  —  Vassus,  Usez  ;  vassus. 
Page  87,  ligue  21.  —  Saucias,  Usez  :  Saveias. 
Page  87,  ligne  20.  —  Grandis  campus.  Usez  :  (}randis  Canqnis. 
Page  93,  ligne  23.  —  Fulciacum,  Use:  :  Sulciacnni. 
Page  93,  ligne  28.  —  Cleriacum,  Usez  :  Eleriacum. 


5(i/i  C\UTULAIRE  GENERAL   DE   PARIS. 

l';i<;c  f)(i,  lij'iie  i.").  —  MnniKiiiticrs  Usez  :  Marmoulior. 

l'iifje  gf),  lifjnr  7.  —  Vonua,  lisez  :  Voiiva. 

I'af;c  ()<),  lijjno  11.  —  Miiri-ineliis,  lise:  :  Miiroinctus. 

I'ai;('  112,  note  (i.  —  Noli  I'  savant  ami  cl  confrère  M.  Longnon  explique  d'une  façon  très  ingénieuse  les  ililTcrentos 

l'diiiii'S  ilii   nnm  (le  revenue  Azelin.  Le  véritable  nom  do  ce  personnage  devait  être  Adnlherlus,   dont 

.l/Aci-Ms  n'est  (prune  contraction.  Quant  à  Ascelinus,  c'est  une  forme  familière  di'  cr  niùnn'  nom.  ana- 

lo;;cir  à  la  forme  Hosceliims,  dérivée  de  Robertus. 
l'âge  lit),  ligu:'  1.  —  l'etrosuni  vaduni,  lisez  :  Petrosum  Vaduni. 
Page  12(),  ligne  32.  —  (Ihrislianitale,  lisez  :  christianitate. 

Par'o  iS'.i,  ligne  9.  —  ununi  .serviiin,  etc.,  puncluez  ainsi  :  unmn  servum  cum  lola  snlislanlia  sua  apud  l'arisins.  el  rie. 
l'âge  1  56  ,  ligne  -iti.  —  Soror,  lisrz  :  soror. 

I'a!;i'  itii),  noie  •^  —  ('.(ivliil.  «rc/ucy).  Puiis.,  lisez  :  Caitut.  episc.  l'tiris. 
l'âge  17'},  noIi'  2,  ligue  7.  —  n"  i.'iû,  lise:  :  u"  i5'!  bis. 
I'a;;c  iSli,  ligurs  7  et  8.  —  iMoulesvillam,  lisez  :  Monli'S  villam. 

Page  i;)r>,  ligue  S.  —  Tliiliaul,  abbé  de  Sainl-Marlin,  lisez  :  Tbibaud,  prieur  de  Sainl•^rarlill. 
Page  2(19,  uiili'   I,  ligue  7.  —  style  de  Pâques,  ajoulcz  :  ou  ilc  l'Aunoucialion. 
Page  nu,  ligue  31.  —  l'abbaye  de  Longpont,  lisez  :  le  prieuré  de  Lougpoul. 
Page  211,  note   1.  ■ —  Rétablissez  ainsi  les  quatre  dernières   lignes   :    nos  (leii\  cbailis.  ('.<•>•  ileu\  documents 

apparticnnenl  ilouc  au  premier  quart  du  \i\'  siècle,  mais  plulèl  à   la  liu  qu'au  cnmruerKeinenl   de  relli' 

péi'ioile. 
Page  212,  ligue  1 1.  —  l'abbaye  de  Longpont,  lisez  :  le  prieuré  de  Lougpoul. 
Page  2^10,  ligne  17.  —  miuisleriale  nostris,  lisez  :  niinisteriales  nosiri. 
Paire  H.3n,  n"  .'Î70.  —  Nous  avons  déjà  dit  dans  l'inirodurlion  que  cette  pièce  aurait  dû  élie  pLici'i^  eulii'  nos  11    .'t'io 

et  3.J1. 
Pa;;e  33-,  ligue  2'i.  —  Aitelniidis ,  on  peut  aussi  bien  lire  :  Aileliiiidis. 
l'ag.'  4Gr,,  ligue  oS.  —  .',  avril  1  IM,  Usez  :  h  avril   1181. 
Page  ^'17,  ligue  i-j.  — juin   IS7"_', /î'sc:  ;  juin  \'2''2. 


DG  Lasteyrie  du  Saillant, 

702  Robert  Charles,  comte  de  (éd.) 

L3  Cartiilaire  rênêral   de  Paris 

t.1 


I  IKIIV/CD^ITY 


OF  TORONTO  LIBRARY 


IW'M 


( .(  .f  fi' 

--< V>- 


<'.^ 


/<iaii> 


♦  ♦Ai^^^^Kf-yié^^^'éif  »f  ♦>►  >  ->■  *»-^.-- 1*^  't.  i*^  1*1  ,w  ■><  :*M  *<  !:*:  [><  > (  >< 

'  ''f^f'f  *?*♦*'  i-*< '**'♦••<  ^*^*¥  }  .1' V'  '*^  '••^''i  f-*'  '*^  '^^  ^*<  ><  ^'<  ■'<  '^*  >'  •*■'  '>-^  ?* 

t|«f  *4.of«f  »>. 'f*|..UT'V  î  li-l  '»1  i»i  '».  i*.  ^*(  i*-<  ■><  .*<  ^<<  ;jt^  ^f  'fi  'si  i 

:  L#.  t,M  ilr^  t,i  t*i  M  .*i  h»<  ,*<  ><  L#l  'U  ''»i  U.;  .fi  >3  :i 

<  i#i  i»<  [r^  r»i  i#i  \%^  i,#,  ><  ;.i!(  t»(  i«(  iî.<  >^  t* ,  >■;  '«-i  ;.;'? 


é-.. 


'-. 


::::: 


•4*#»f»l«l'^»l*l"'l'l^i«l'f*f*4*f>4''f*l*i*l* b  >  - ♦* 


i  i*i  '.;  iJi  -.tO*-;  •»!  ■»,  '*<  >*,  t».,  i»i  ':•«.  kr,  (*.  ^*v  >.*n*i  t,i  i»,  ■«)  t0^  ^>^  >■*(  ^.«1  >,  :*-•  Jr,  ;s>,  l*    >: 


* 


'■* 


*,i 


.  :  ^  If  )  ..* ,  r»s  '* .  i»  1  >* •  ^* ,  i>;  '-•  ■*.  f»  ;  I» i  I. ■;  »>,  I* I  .»u*i  i»<  f,».i  i>j  [■« i  in  cH  jK  >5  '« 

-.,;».  .^  j*.  i>i  it,  k.*,  r-f  j  f#.  U  ,  II».  i«   t*-,  I,  Ajri»  ,  ,*;  u;  i»,  ^»:  »■,  :.»,  itl  f^i  ç«  ^*,f* 
,  .*  ,  ■  ..'i*  .  f., ,  i>:  i,«  ,  k».,  f«.  [» ,  r.   ,*,..,  ,•,  »♦,  n*,  u   >♦-,  1^.  s^',  ,,,,  r>,  ^*:  ^t  .«<  'jH  ^ 
,  1  <  ,  Ir  ;  ^» .  't.  i*  .  !-*.  !>■  t« , ..»  f,«  ,  I»,  r.  :  kr,  f*,  I».  ►>  '  r>  ,  i*i  k»  ;  '*>  *,  Jtj  t*.i  h»<  >l  ml» 
i^f .  ■-.  :  L?,  («,  >,  'jr.  .*;  •»;  i'»  ;►%  i#  ,  t,  fe»,  r^  !►-•,  »>,  i»i  ^*.  ^#:  ..«i  i»;  .*,  :#;  r>4  *  fci  ij» 

H-  .:>:!».  i>  ■'»,  Tl: ,  r«  .K»  ;  »'*  ^  I*  .;»,».,>*,  I  .,.»,►«,  i»  :  t»,  I  »  ;  r»i  i»  ,  •..,  i,»,  r>4  >^  i;»  ;  ?» 
»■  ^«  I*  I     Pf  »f*  J^  .  I*  )•  .  I.»     9}^   ri,  •»  ,  .♦  :  .>,  »,;  l>,  r,.j  ,>,  i,i  i*r,  ^,^  .jM  f»- 

:.«,  ^!)  ;  >  ,  r>  a»  ,  ^^i  l*.  l»i  1»  ,  [,,  ,  i>  ,U  ,  M    M  J«  ,  '.  J#  ,  !»  ijr,  1*    1^,  (, 


'"♦•f '4*1 'Vf *f*^  ^<  *<  *<  •<  *< 


rii',i#,  'i.ir, '».!»,  ►«,!',' «,>»->' i'  f*  ^*  ,K 


1  |.i,  :  ♦iu,,Hf.i  i  1  f't*V' 't*^'T  1 4't*4*4'4'4'4*f*f 'f^4^4>f^< 


►^i*f«4'4»<t'f»; 


f^:'^y.\..t.>/»>t 


t«'(j