Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a projcct
to make the world's books discoverablc online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
Äbout Google Book Search
Google's mission is to organizc the world's Information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the füll icxi of ihis book on the web
at|http: //books. google .com/l
;llv,.G0Üglc
Hss
Sr- /-.
?7r
ql,;.dbvG0üglc
bvGoügIc
C JULIl CAESARIS
COMMENTAÄIORÜM
DEj^^LLO civili
LIBRI III. /
GRAinUTISCn, KRITISCH iii» mSTOniSCH
EBKLÄRT
H. CinUSTIAIN GOTTLOB HERZOG,
PftOVKe«« DEK HOCUFUHSTI. LtHDESECHUI.I SU OKKA.
LEIPZIG,
B84 KART. FRANZ KUSLBn
bGoüglc
bv Google
Vorrede,
tYStb es dem Herausgeber eines klassiächen Schrifl-
itellers oder dem Verfasser irgend eines andern literari*
sehen Werks erlaubt, auf eine bereits bestehende frühere
Bekanntschaft des Publikums mit der Eigenthiimlichkeit
nnd dem relativen Werthe ihrer geistigen Produkte sich
au berufen , tind diese mehr oder weniger als Empfehlung
und Würdigung des neu Dargebotenen in Anspruch zn neh-
men ; so könnte steh vielleicht auch der Verf. gegenwärti-
gen Comraentars einer besondern Erklärung über Plan und
Zweck dieser Ausgabe überhoben dünken, und theila der
bereits ihm geschenkten Nachsicht, theils einer nicht ganz
unfrennd liehen Aufnahme sich auch für diese neue, den
Commentaricn Caesars gewidmete Arbeit in Voraas fiir
Terftichert halten. Allein abgesehen davon, dafe es immer
nur Vorzug einiger Wenigen ist, Werken des Geistes oder
der Kunst durch den blofsen Namen derXIrheber Eingang
und Empfehlung zu verseil aöen ; so ist die Produktivität
in jedem Zweige der Wissenschaften in unsrer Zeit eine
so vielseitige nnd mannigfache, der Umschwung nnd Aus-
tausch neuer Ideen und Ansichten ein so reger und leb-
hafter, das Streben nach fester wissenschaftlicher Begrün-
dung des materiell oder historisch Gegebnen ein so allge-
meines, and namentlich das grammatisch kritische Studhim
der Sprachen eine so charakteristische Erscheinung unsers
Zeitalters , dafs oft wenige Jabre einem Theile des litera-
rischen Publikums die Berechtigung zn geben scheinen,
dieses oder jenes Geistesprodukt einer früheren Zeit nach
Form und Stoff der Vergessenheit Qhergeben zn können.
So haben wir wenigstens manche Lehr - und Schulbücher
fast in allen Fächern des Öffentlichen Unterrichts diesen
Wechsel der Meinimg erfahren , der gesteigerten Strenge
IV
ies Unheils weichen, und ilieseni znfolge aus Jem frühe-
ren, wenlgsiens oflentliclien Gebrauche ullmälig ganz
verschwinden sehen.
Einem Schulbuche aber nShert sich «ach Inhalt und
Form mehr oder weniger die Ausgabe eines Uassischeo
fichf iftstellers , der theils in Schulen oder !m Privatuniet-
richte von der Jugend gelesen , theils in formaler Hinsicht
als ein vorziigliches Mittel betrachtet wird, zur genauem
und gründlichen historisch - grammatischen Kennlnifs der
Sprache an gelangen. Im Forlgange der Jahre also einer
einmal gewählten Art und Weise der Erklärung und Be-
faandlnng eines Schriftstellers starr und steif anhangen;
gerügte Fehler und Mängel auf sich beruhen lassen und
Btereotypisch fortführen ; von den Fortschritten der Zeit ia
wissenschaftlicher Begründung und britischer Sichtung
eines Sprachgebäudes zweckmäfsige und vorsichtige An-
wendung nicht machen , — hiefse jedem als neu sich an-
kündigenden Versuche, durch welche» das Verständnifs
eines klassischen Schriftstellers gefordert werden sollte, in
Voraus einen geistigen und literarischen Tod bereiten.
Defahalb schien es dem Herausgeber nothwendig, über sein
lange schon beabsichtigtes, durch manche nnvorhei^esehne
Berufsarbeit verzögertes, nunmehr vollendetes Unternehmen
in möglichster Kürze eine genauere Erklärung zo geben,
um so mehr, da sich in den letzten Jahren die Gelegenheit
XU Parallelen und Vergleichungen vermehrt und bei Man-
chem wohl dem Gedanken Raum gegeben hat, als gehöre
eine neue Bearbeitung dieses Theils der Commentarien
Caesars unter die ganz überflüssigen oder za spät darge-
botenen Versuche.
Doch glaubt fürs Erste der Herausgeber mit Bestimmt-
heit und ohne alle Anniafsung versichern zu können , dafs
hei aller sorgfSltigen und selbst literarhistoiich nothwendi-
gen Berücksiditignng und Beachtung der früheren Bearbei-
tUDgen dieser Commentarien von Held, MöHut^ Baum'
stark f ihm dennoch der feste Plan und Grundsatz vorge-
sehwebt bähe, dieser Ausgabe das Gepräge einer freien,
selbständigen Geistesarbeit zu geben, welche zwar von dem
Vorhandenen wo es nölhig war, korzen Bericht erstattete,
überall aber die eigene Meinung mit sel^stgewonneneo
V
Gründen fi-ei nnd offeit unterstützte und veilheidigte. Und
an Gelegenheit zn abweichenden Ansichten konnte es nicht
fehlen, so bald man auf dem Wege eigener Forschung,
das gegebne Materiale berücksichtigend, nach dem Grande
so mancher früheren Erklärung fragte; wobei man wenig-
■tens sehr bald zu der Ueberzeugung gelangen konnte, dafg
theila für die Sachen, deren diese Couunentarien erwähnen,
. theils nnd vor Allem fiir die Kritik des Textes noch sehr
viel sa thnn übrig war. Beiden Forderungen vollkommen
and nach dem Wunsche der Sachversländigen , so wie nach
dem Standpunkte der Wiaaenschufilichkeit unsers Zeilalters
BO genügen, rdhile sich der Herausgeber allerdings auüser
Stand gesetzt, und diefs zu bekennen bringt liolTentlich
keine Schande. Denn manche Thatsachen und selbst man-
che konkreten Gegenstände sind entweder durch die kurze,
abgcbrochne Darstell uiigs weise Caesars in ein fast undurch-
dringliches Danke] gehüllt, oder sie bedürften eines ganz
lachkundigen, technisch gebildeten oder mit der Kriegskunst
praktisch vertrauten Erklärers. Ist Letztrer anch zum Theil
nnserm Schriftsteller in Guischard zu Theil geworden ; so
«cbien es doch, als ob die Einsicht in die Sprache und stren-
gere Beachtung der Kritik hin nnd wieder vermifst würden,
80 dttfs in dieser Hinsicht bei Caesar, wie bei andern Histo-
xikem der Allen, noch manches KStlisel zu lösen sejn dürfte.
Dazu kommt, dafs es überhaupt dem Geiste der Alten und
ihrem , wenn ich so sagen darf, zunächst auf die Ereignisse
nnd deren Besullale gerichteten Sinne fremd ist, in das De-
tail der Ursachen und Grunde, deränfsem, allerdings auch
einwirkenden Umstände, in das Technische von Ban- und
andern Kunstwerken -mit jener ängstlichen, fast peinlichen
Sorgfalt nnd genetisch consfruir enden Genauigkeit einzuge-
hen, bei der es fast nnmöglich würde, sich ein falsches oder
in einzelnen Theilen unriohüges Bild des Ganzen zu ent-
werfen. Wobei nicht zn verschweigen, wie doch weit ver-
Bt^ieden von den Gewohnheiten nnd Einrichtung«! unsrer
Zeit der Feld- nnd Lagerdienst , Weile und Ordnung des
Marsches, Stellung und Rangirung der Truppen, Büstung
.und Vertheidignngsmaschinen aller Art waren, und wie,
bei mangelnder Antehauuxg , so Vieles, was gelehrt oder
vielmehr, wie man sehr charakteristisch zu sagen pfiogt,
L.gL,.._b,Coo^le
docirt wird, wir wetten, ganz anders sich verfalett und M
der Wirklichkeit bestand, ala der jogendlichen Pbantasi«
wohl manchmal vordemonstilrt wird ; sumal , wesD die Er-
fahrung nachweist, wie manche Lehrende wähnen, Zweifel
hegen und Unwissenheit oder vie1mehi*\icfatwiBBEAi in ein-
xelnen Fällen eingestehen, beeinträchtige die Antorität.
Unter solchen hemmenden Verhältnissen ist es Pflicht des
Erklärers, dafs er möglichst genau und |^reng durch Erör-
terung und Eatwickeinng des Wortsinns and des Zusammen-
hangs der Wahrheit nahe zu kommen strebe; und diese Auf-
gabe nach Kräften za lösen , war des Herausgebers erstes
Bestreben : mit welchem Erfolge , bleibe Einsichtsvollem
abzuwägen überlassen. Wenigstens glaubt der Heransgeber
in dieser Beziehung seinem Commentare riicksicbtlich des
Uiufangs und der Ausführlichkeit dieser Keatbemerknngen
eine wesentliche Eigenschaft gesichert zu haben.
Eines zweiten Punkts mochte ich ausführlicfaer erwäh-
nen, wenn ich nicht riihlte, dafs alles in diesem Theile
des Commentars Geleistete durchaus problematisch bleiben
mufste, da der änfseren Hülfsmittel keine andern zu Gebote
standen , als die bereits von Früheren beuulzten : ich meiue
die Kritik des Textes. Hinsichtlich einer sichern und
glücklichen Ausübung dieser in unserm Zeitalter hochge-
steigerten, jedem wissenschaftlichen Erklärer eines klass.
Schriflsfellers unentbehrlichen Kunst, ist es dem Herausge-
ber einleuchtend und zur festen Ueberzengung geworden,
dafs Anschauung äufserer Hülfsmittel hierbei schneller und
kräftiger, auch sichrer auf verderbte oder durch Interpola^
tion verdunkelte Stellen einwirke, als alle Conjekturalkritilc
im Stande seyn dürfte ; wenigstens entbehrt letztre in den
meisten Fällen des Vertrauens und Glaubens , so lange und
wo nicht ausgezeichneter Scharfsina, ungewöhnliche Fertig-
keit und Uebuflg in irgend eiper Sprache, innige Vertraut-
heit mit dem Geiäte und Tone des in Frage stehenden Au-
tors, und eine seltne Divinationsgabe sich Bahn gebrochen
und eine äufsere Autorität begründet haben, gegen welche
die Zeitgenossen wenigstens sich nicht leicht anzulehnen
wagen. Bei solcher Beschränktheit der Hülfsmittel blieb
dem Herausgeber nichts übrig, als die einst von Oudendorp
gesammelten Varianten sorgfältig zu beachten, den Sprach-
L.gL,_._b,Coo^le
gebrancli des ScTirlftatellers als ehi Haoptkrlter^nnL der
Wahrheit fest im Auge za behalten, den tod Elherlin^'
neuerdings gemachten kritischen VerbeasemngBTorschlägen'
gebührende Aufmerksamkeit zit schenken, wo möglich aber
keine Stelle als kritisch gleichgültig zu betrachten ^ wo die
Menge oder Wichtigkeit der äafseren abweichende Zeug-
nisse still zn stehen gebot. Ist auch dieser tinindsatz schein-
bar einer sehr relativen Deuiuag nnü Anwendnnganagesetzt ;
so gilt doch so viel als feste , Mifsbranch nnd Zweifel ab-
wehrende Begel, äah nichts fQr nnbedeutend zu halten^
was den Sinn und Gedanken des Schriftätellers , was die
Form nnd den Baa der Sprache, was dici gewöhnliche und
allgemein gültige Syntax and Struktur der Sätze und Perio'>
den, kurz, was die Grammatik oder Etymologie im engero'
nnd weitem Sinne mehr oder weniger berührte oder abänder-
te. Ob die von Ondendorp und Früheren angestellten Colla-'
tionon der Codd. und filtern Ausgaben ganz fnit der gesetz-
mäfsig erforderlichen Genauigkeit gemacht worden, müssen.
wir dahingestellt seyn lassen ; daran zu zweifeln ist wenig-
stens Keinem unerlaubt, der die Geschichte mancher Tex-
tesrecension kennt, oder sich durch eigne E^rfahmng über*
zeugt hat, wie leicht der Irrthum in Auffassung und Erken*
nnng mancher Schriftzüge ; wie mühsam und steril das
blofs mechanische, nicht selten an(/«m , an der Sache selbst
Wenig theiJnehm enden Personen übertragene Geschäft: ge-
nng, dafs es der Heransgeber sich angelegen seyn liefs, von
den gegebnen Afalerialien einen auswählenden, kritisch son-
dernden Gebranch zu machen , nnd zwar mit möglichst be-
stimmter Angabe der Gründe oder einfacher Darlegung
snbjeküver Ansicht.
Fehlen konnte es nicht , Tjelmehr war es nothwendige^-
Folge der Zeit , in welcher dies« Bearbeitung der Commen-
larien erscheint, dafs der Heransgeber seine Erklärung ir-
gend einer frühem als abweichende Meinung gegenSber-
stellte und somit unwillkührlieh in einen Conflikt trat mit
Männern, unter denen nanienilioh in neuerer Zeit Held^ so
wie in kritischer Hinsicht der leider der Wissenschaft und
Schule nnd AHen, die sein wohlwollendes, jeder Parteisucht
frem^desHerz kannten, zu früh verstorbene Dähne^ sich eincrt
feit begründeten, ehrenvoUenBöf gesicherthaben. Wodiefa,
L.gL,_._b,Coo^le
und so oft es geschehe», bat der IleranBgeber zwai mit.
Offeaheit un^ Fteiinüthigkeit seine abweichende Meinung
KU vertheidigen oder zn begründen gesucht, iat aber hofient- '~
lieh nie in den diktatorischen, oft in ein mystisches Dunkel
gebüllten Ton mancher jungem Kritiker nnsier Tage ver-
fullen, welche mit angeblich seibat erfundener Wurfschan-
fel die Tenne xn fegen sich anmaben, oder gar mit unaus-
löRchlichem Feuer fast alles Frühere als vermcintlicbe Spr«a
zu (-entehren sich das stolze Ansehen geben. Der Heraus-
geber hat sich von jeher von allem Sektengeiste so fern kq
halten gesucht, auch so wenig je Wunsch und Neigung,
noch Gelegenheit und Anlalk gehabt, irgend einer Fahne zu
folgen und einem Systeme der Wissenschaft nnd Erkenntnifs
iicb ausBchliefsend hinzugeben ; dafs ihm aus seiner bisher
durchlanfenep theoretischen und praktischen Laufbahn eben- .
HO die Eigenschaft , Belebningen anzunehmen and besserer
Sänsicht sich zu unterwerfen , geblieben ist, als die gegen*
wSrtige, so wie alle früheren literarischen Arbeiten einzig
aus seiner praktischen Wirksamkeit hervorgegangen, auch
zunächst auf diese, d. i. auf Schule nnd Unterricht der Ja-
gend znrückzuRihren bestimmt sind.
Denn eine Frage, die uns in manchen Fällen sogar zu-
dringlich geschienen hat, kann nicht unbeantwortet bleiben,
da sie auch an diese Ausgabe und deren Verfasser gerichtet
werden dürfte : iur welche Klasse von Lesern denn eigentlich
ein solcher weitschichtigec Commentar — wir scheuen diefs
Prädikat nicht — bestimmt aeyi Halten wir nun schon
früher Veranlassung gefunden , um Mifsverständnissen vor-
zubeugen, unsre Ausgabe der Commentarien Caesars als
eine eigentliche Schulautgabe nicht zu bezeichnen; ging
unser Streben vielmehr dahin, theils manchen Lehrern eine
zweckmafsige und wissenschaftliche Anleitung zur richtigem
and vollständigen Erklärung des Schriftstellers za geben,
theils durch ein tieferes Eindringen in die Sprache und den
Geist des Autors eine allgemeine Ausbeute für Grammatik
und Lexikographie zu gewinnen ; WEtr es endlich unsre Ab-
ticbl, auch manchem gereiftem Schüler Gelegenheit zu ge-
ben, früher Gelesenes in andrer Form za wiederholen nnd
die klassische Lektüre einer höhern Bildungsstufe mit jener
leichteren frühem zu vergleichen: so setzte sich im Wesent-
L.gL,.._b,Coo'ile
lieh«! die gegenwSrtige Ausgabe der Coinnienlarien vom
Bürgerkriege ebendaaselbe Ziel. Inabesondre aber dachfen
-wir nos eine Klasse von Lehrern , denen unsre Arbeit nicht
ganz nnwillkommeii seyn dürfte : es sind diejenigen , denen
anf dem Wege des Haus- und Privatnnterrichts obliegt,
Knaben für den Gymnasiainnterricbt wiBsenscfaaflHch vorm-
bereiten« and denen, hei dem Unterrichte in der latein.
Spra<^e Caetar grade einer der beliebtesten und angenehm-.
Bten Schriftsteller ist, an dessen Hand sie ihre Zöglinge in
das ernstere Stadinm der Sprache und Grammatik einzuwei-
hen bemüht sind. Diese werden vielleicht in vorliegender
Aasgabe einen nicht ganz unerwünschten Stoff nöthiger und
nützlicher Sprach- and Sacherkläningen und manche prak-
tische, ein gründliches Sprachstudium fördernde Winke
finden: Mittel, welche nicht angeeignet seyn dürften, einer
hin and wieder noch vorherrschenden präcipitirenden, frag- '
-mentarischen Vorbereitungsmethode , bei welcher man in
kürzester Zeit recht viel aaf Unkoste|i der Gründlichkeit des
Wissens und der eignen Denkkraft des Zöglings, Zuge-
winnen wähnt, ein bescheidenes Mafs und Ziel zb aetzen. '
Der Hauptzweck jedoch , den der Heransgeber 8eiD«^
Seits nach Kräften zu erreichen strebte, galt der Erforschung
der Wahrheit j folglich der Wis»engc&nft ahnhaupt. Dar-
um benutzte er das Vorbaadoe and Gegebne, so weit das-
selbe historisch vorlag; verglich mit dem bisher Gelehr-
ten oder Angenommenen die Resultate des eignen Forscheng
und Nachdenkens; suchte durch Gründe die Widersprüche
KU vermitteln und auf diesem Wege freier und unbefangner
Ei'örteruDg dem richtigem Verständnisse des Schriftstellers^
dem Stadium der Sprache und Grammatik, selbst der prak»
tischen Cntenichtsmethodik förderlich zu werden. Wi»
weit ihm diefs gelangen, wird die Zeit, die Erfabmng, die
Prüfung der' EinBi<ditsvollem leinen und nachweisen; das
Veibälinils aber, in welches diese unsre Aasgabe zu den
genannten früheren von Held, Mobing und Baumstark sich
stellen dürfte, kann, dessen besoheidet sich der Herausgebar
gern, für jene nie ein nachtheiliges werden: nach subjekd'
vem Bedürfnisse nnd Ermessen wird demEinea für den Ge-
l^auch das E^ne nütslich , das Andre nicht ganz verwerflich
Bcbeinen. Glücklich würde üoh der, Herausgeber schälzen,
L.,._._b,C;oo^le
weno auttaierksame Leser gewahrten , dafa eine erhöhete
AufmerkBamkeit dem Schriftsleller , dessen CommentarieD
Tom Galltschen Kriege vor nuntnelir bereits 10 Jahren dem
Pnblikum von ihm übergeben wurden, gewidmet worden ist;
und hinreichend belohnt würde er sich fTihlen, wenn Sacb>
knndige ihm das Zeagnifs gäben , diese schätzbaren Denk-
mUler einer klassischen Periode der RiSmischen Literatnr
mit jener, dem Alterthuine buch in seinen kleinsten Theilen'
gebührenden ernsten Würdigung behandelt zn haben.
Eins bedarf vielleicht noch entschuldigender IVachsieht .
Ton Seilen strenger Beurtbeiler; es ist die Form, in welche
die Anmerkungen und Elrlüntcrungen eingekleidet sind.
Wir wollen nicht streiten , ob sie nicht bündiger und ge<
drängier sej'n konnte; nicht leugnen, dafs einige Wiedcr-
holang und ErgKnznng von einiger Ungleichheit der Behand-
lang «engen dürften; dafs insbesondre auch manche Beweis-
fühmng zn weitlHuftig scheinen könnte. Wir können znr'
Bechtfertignng nnd Entschuldigung nur anführen, dafs eines
Theils Amt und Beruf wie manchem Schulmanne, so auch
ans, nur einzelne Stunden der Mufse, aber nicht immer die-
selbe Kraft und Frische des Geistes übrig lassen; andrer
Seils manche unvorherge sehne hemmende Einwirkungen auf
längere Zeit ron der angelobten Arbeit abriefen und deren
Vollendung nur in oft unterbrochenen Fristen zu bewirken
gestatteten.
Manches Hefs sich noch sagen theils über die immer
noch zu wenig sparsame Interpunktion des Textes, theiU
über die Wahl der vorzugsweise berücksichtigten beiden la-
tein. Grammatiken von Zumpf nnd Bamsborn, denen Baum-
$tark noch einige andre beiznfiigen für gnt befunden hat;
endlich auch wohl über Beschaffenheit und Verhälfnifs eini-
ger eigenthümlichen grammatischen und etymologischen,
von dem Herausgeber aufgestellten Ansichtenrund Meinun-
gen. Doch glauben ^vir, findet die getroffne Wahl jener
beiden Lehrbücher hinreichende Entschuldigung in dem weit-
verbreiteten Gehranche des einen and in der Vollständigkeit
nnd dem Reiohthume der Beispiele , durch welche sich daä
andre auszeichnet; über die bei der Interpunktion befolgten
Grundsätze aber hat, sich der Herausgeber schon früher zu
Caesar de B. G. erklärt: nnd wenn irgend etwas in snhiek-
^X.uuine
-tlveti. Melonngea nii4TheorleD AkiffäUtgei aich'Gndet, so
■ wird auch diftfs Aoregun^ trerden zur Prüfung and Sond»-
irung des Scbeipbaren nnd WahneO.i E^äeFri^, ob. nicht
' bei eiaer künftig mögUcbon gbnii vollständigen Lexikognt-
-phie alle dergleichen Commeniare einzelner SchriftstellM:
QberfluBslg werden dürften^ — beaniwortet sich von seibat
durch die umgestellte. Bemeikilng , . dafs jene zur Zeit noch
ideale St^opfung erst tn^Uch werden dürfte durch die geg»
benen nad noch berheizuschalfieliden Elemente, d. i. durch
die Früchte einer gründliche nnd soigfäUigen ^mmatiact
. historischen Erklärung klassischer Autoren; so lange dies«
-noch nicht abgeschlosaeault, bleibt ein roUkoinmneb Itexi-
.cOn ein fcommer Wnr.sch, und sehlieist.di^iNDtlurendigkail
oder Zweckmäfsig^eit. der Commeniare nicht ausi ..Vielmehr
.liaben sich Lexikographen^ selbst die sorgfalügsleo und ge*
nialafeo, zu hüten, dafa ihnen nicht Commeniaitirenoder
der Uebersetzer jelst so zahlreiche Schaaren besonders bei
Schriftstellern imponiren , die, . wie Tacitus , erst ganz Tet-
standen und durchdrungen äeyn wollen, ehe man ihte'Ge^
danken in einen dem lateioiscben Ausdrucke angepafsten
engen Rahmen deutscher Rede zu fassen vermag. Zu diestt
Bemerkung veranlafste die ganz neue, überraschende Er-
scheinung eines eben so ideal, als geistreich angelegteOi
\^orterbucbs der lalein. Sprache, dessen gleichmäfsige
Ausführung und YoUendong den Verfasser dereinst mil.
Dank und Ehre krönen mufs. >
Eine Seite praktischer und gründlicher Erklärung clasv
Bischer Autoren, der sich der Herausgeber mit besondrer
Vorliebe zuwandte, Scheidung sinnirerwandter Begriffe nnd
Aasdrucke , ist auch in diesem Commentar nicht unbeach-
tet geblieben, und zwar mit einer von fremden Autoritäten^
die jetzt nicht fehlen, möglichst unabhängigen Forschangj
doch mit nächster Berüclcsichtigang des für den Unterricht
der Jagend Zwcckmafsigen. Dafs aber alle auf konkretem
undhistorischemWege, das heifst, durch die Lektüre eines
Klassikers gewonnenen Begriffsbestimnuingen dem Verstän-
de schneller einlencblen , in dem Gedächtnisse treuer ver-
bleiben, als irgend aus den Wörterbüchern gewonnene, oft
rhapsodische und fragmentarische Definitionen und Schei-
dungen, welcheder erläuternden Beispiele ermangeln; lehrt
L.gL,.._b,COO^IC
XII
mm Theil eii^ Aa waDderlicIiBteo, bizatresten Erscfaeimm-
geD, die wir im Schnlleben wahrgenommen : «8 iet die Ma-
nier, -ja die Manie, beim Uebersetzen amt dem Deutschen
ins Lateinisclie, statt Gedanken and Sinn der einen Sprache
in das Idiom der andern äberEatragen , sich mit Vmtchrei-
bung des Wortsinns za begnügen; eine Manier, die oft nahe
sn Verdrehung gr&nxt. Eine Ursache, es giebt deren hia
vnd wieder mehrere. Hegt aber nach nnsrer Erfahrnng in
iiem verkehrten, A. i. in dem unbedingten Gebrauche
Deatschlateinischer Wörterbücher; za denen sofott seine
ZnÜRcht XU nehmen , ohne erst des Gelesenen sich zu erin-
-nern, denen ohne Answabl Glauben zn schenken, ohne prü-
fend zu sichten, jetzt mehr an der. Tagesordming ist als
früher, wo diese Hälfsmittel seltner waren, ja wo g^gen
manche ein fui allemal ein herrschendes Praejndi« warnte.
Was übrigens in irgend einer grammatisch lexikalischen
Hinsiebt nnd Beziehung diese Aiisgahe leisten wollte, ' —
dieis zn überschauen sollte das ausführliche Raster ein
leichtes und bequemeres Mittet werden.
Noch sagen wir unserm Terehrten Fremde, Hofr. Rei-
chard, unsern Dank für mehrere schätzbare, den Frennden
der Altenhnmskunde gewifa willkommene Mittheilungen
«her einzelne in diesen Commentarten erwähnte Oerter oder
geographische Pnnkte, die Vir gehörigen Ort» benutzt ha-
ben. Es sind zum Theil Erläuterungen, entnommen ans
dem von diesem nnermüdeten Forscher auf dem Gebiete al-
ter nnd neuer Erdkunde bereits vollendeten zweiten Theile
seines Thesanraa Orbis Anliqui, der hoffentlich bald durch
kräftige äufsere Unterstützung veröffentlicht werden wird. —
Und so schliefsen wir denn diese Vorrede mit dem wohl
erlaubten Wunsche, dafs die ernsteren Freunde der latcini-
gchen Sprache und Literatur in diesem Versuche keine ganz
' überflüssige, noch weniger eine des Scbriftatcllers unHriir-
dige Arbeit erkennen möchten; hoffen vielmehr, dafs, wie
uns früher zu Theil gevrorden, der Beifall mancher Guten
nnd Wohlwollenden uns für unsern Beruf erheitern und stär-
ken, in unserm Streben ennuthigen und neu beleben werde!
Qera, im August 1834.
L:,gl,;.dbvG00glc
C. lÜLII CAE SARIS
COMMENTABII
DE B e L L 0 C I V I L I.
L 1 B E R PRIMUS.
ARGUMENT CM.
Cap. I. Cmatta tf origa btlli cnilii. De fttlrrit Cuetant md
tenätum non rtfertur, obitaatibu* Lentuto eo». tt Scipienr, 3. Cat-
tar txercitun tubttur iimitttrt, 3. Seaatut Pomatio aptrte favet
eoneltu, refragantibu* friimü pUbü. 4. Poatpelui tt Caeiari in-
fenium ttleniit. 5. StnatHtcontuUmm t Fideant eoatalet , praeloret, .
triiuni pltbü^ ni guid renublicm äelrimenti capiat, 6. Prarinci^
Pempeianit cOf^mittat. Tela Italia deUctut hahentur. 1. Caetmr,
dt mUitum talunlatt certut, 8 — 1ü. Criminum lenditf fributiot ple-
bit consenil f pactm ttrvart ttnlof. II. Iniqua conditiotie Pomptii
Ttieeta uceupal Arrelium, Pitaurun, Fa»um, Aneonam, 13. Igg-
vittm; lata Pieeno dehetM habet. 13. Auximo potitur. 14, R«tnM
trtpidat. .Pomptiutex urbt exetdil. Ltnlalui aperto aerarig fugit ;
gladiatorei CiretarU Capvae armat. 15, Cauar Ateulun reeipit;
rx detectibtu PampeianU tum eohorlei avgtt. 16. Corßnii obiidtl
Domitnim, gui lt../ruftra a Pamptio auxitinm pelil. 18. Sulmo-
nenitt Cariari portal aptriunt. 19. Corfiitii trtpidatur. 30. Doaii-
tinr/vgam molieni impedilur, 31. 33. De tradendo oppido agitur.
.23. Eo tradita Pomptii dtieet Caetar dimittit; militei taerament»
aiigit; in Apuliam traniil, 34. Pompeivt ipie Brunditium fagit;
eopin* coutrahil; etnot, pattoret armat. Pomptianomm cokorttt
ad Caetartm tranteant, qa* mrtfi de pace cum Pompeio eoram age-
' r« cupit, 35. Rune Cattar Brundiiii obiidtt, 36. eolioquium recJt-
»amiem. 3T. Pompeiv* Dgrrkaekium trantlicit. 28. Brundittai t« '
Caetari reddanL 39. Bit Hitpaniam eoBfirmare »latuit. 30. 3). i?
Stmrdinia Cottam Faltriai, e SieiHa Calontm Curia eiieit; Talrrs-
ni in Afriea ren*tit Varut, 33. Caenar Romae in tenatu de pae»
agit ; legetoi ad Pojupiiitm mitli laadet. 33. Legationem nemo »w-
leifil. Cattar in Galliatn uHtriorem abit. 34. Domitii tuatu ÜSat-
ntiaportat Caetari ctottdit, gui 35. fruttra eam a bttlo dehorlatvr.
36. öamilittt Maiiiliani pervtait; Aaae Caeiar oppugnaTt parat.
3T. Pgrenaeei laltu* oeeupat. 38. Afranitu tt Petreiiu, Pomptii U~
Sali, Hitpaniam obtiitent ; 39 — 43. Cum iit certalur plaribai pret-
it's 43 — 53. patiuimum ad llirdam bellunt geritar. 53. Ret Afrrt-
»it et Petreii pretptrt geitae, itomam nuitcialat, PompeiaiiaruM
parttt firmant. 54. 55. Cattar tlrtBue rttitlil. 56. ftT. Pugna ad
A
gL,_._b,Coo^le
2 C. lUL. CAESARIS
MauUiam. 58. Protpero Bruti Proelio, i9. mmeialo Caetari üi
Urrdam, fortuna mutatur. 60. Hiip»nuie populi, O.teeniei, Cala-
gurrUani, atii, dticüeuat ab Afraitio. 61^63> Caeiar, Sieori»
parle aterta, Afranium et Pttrtium terret; 6f — TO. cum hii pro-
tpere pvgnat; 71 — T3. Afranianii pareit, mittrieordia motu*^ ntte
protlia iit »e potituram tptranM. 74. Agtlur cum Caetare-dt Afr^
nii et fetreii vita; pax vidtlur coitura. Tä. T6. Petreiui Caetario'
, ttoj per indueia* rtceptot perfide trucidari curat; 11. Cauar con-.
tra Pompejanei laleos dimittil. 18. A/raniani, omnit gtnerit ino-
pia pTet$i, eailra relintjuunt ; 19 — 83. in itinere impedianlur a Cai-
lart; 84. omnibui rebat nbieiti colloquium petunt, 85. Afranium
Teprthtndit Oanar. 86. 81. Dimitlitar exercilai ; ducei libtrt abennU
Cap. I.
liitteris C Caesaris (a Fabio) congnlibns reddiüs,
CAP. I. IJtlerlt C. Caetarü (a Fabio) — reddUill Dl«t* die
Leiart der mciilen Codd. Wir geben Ober dieu kriliich amickr« SIell«
die nöthigile Aaikanft. Aeltcre Amgiben, wie Vueoa., Slrmdi, SIepk.,
Munt. B«ben,a C. Fabia Caeiarii. Dagigcn Ciaccan., Lipii«: • C,
Curione, denn ditier wiT bekanntlich bei Caci. In der Prorini gewe-
■en; Ihm hatte dieier da« Schreiben übergrebea. Oadeud. und nach ibn
Mar., Ober!., Held hielten [Qr iehl : Lüterit a C. Caeiar« ete. Den
Oebraaeh der Praepoait. a und aft, wie dei önö, d. i. ein Auigeheiky
Abttammen ,' xaXüüifKt Ahhangan von Jem. oder Hängen au Jem., leh^
Ten Stellen wie B. C- 111, 36. Scipionem lilterae mat eonieenlae a M.
F«onio. Vergl. la B. G. VI, 43. Viger p. 579. — Wird jedoch eine
Cigentlich'e Einwirkung dei Subjekti auf dai Objekt, eine wirkliche Ab-
kängigkrit darck anherD Canialnezui angedenlel, ao iteht im Grttcht-
icben no^/ wie ö noQ ifiov i. i. legaloi nieaa Cyrnp. III, 2, 30.
tii Tiaqa Kvfov, Cjti mandkla 111, l, 1. and Platarcb. Caei. e. 31.
iatl Si Tiagn Kataafot ^xof himroXai, Gegen den Sprach gebraneh alio
■tritt keineiwegi jenei: KUeri» a C. Cactare eantuMui redditii, ta
wenig wie'Cie. ad Div. II, 17. in. Liv. 11, 3. Allein 1.) erregt dls
Antorität der Codd. (gerechten Verdacht; 2.) bleibt in den WoHen a
C. Caet. — redditit ein anitäfiiger Doppeliinn : denn bei reddere er-
wartet man die Angabe dca SubjeHi, welche! fibergiebt, wie diel^ der
Fall in den beiden genannten Stellen; B.) wai die Hnptaaeke lit, der
Genitiv C. Cacsarii, all dca Verfattert de» Schreibern, lil hier Tiel
naehdrücklicher and bexei ebnender, da in dem Torbergegangnen, ver-
lornen Theile dei Commenlarien (vergl. das Ende dei Vlll. Bnebi)
oltenbar von dieiem Schreiben Caeiari anidrucklich die Rede gewesen
illj alio bfdnrfte ei enta. dei Beilstiel znr nahern Belli m m nng : Ai'i
n'd. guttut, w* dann a C, Caetara nicht itehen konnte, loudem der
Geniliv aotfawendig war, tider, der Name dei L'eberbringeri beigetSgt
■e;n mofile: n C. Carione etc. j oder der Satz mufite lelbitindig be-
' ginnen mit! Utterit C Caeiarii etc., wodurch ScAreiber uaA Einpfän-
ger mehr nnd beitinmler hervortreten. Nun aber weifi Niemand et-
wai TOD Fabiuij anidracklicheii Zen^lviiaen zufolge war Cario der
tleberbringer nach Rom; der Name iil alio offenbar vertslacht:. lo üts
allgemeine Aniicht. IJnl ackelnt demnach hier iweierlei Anilcauft ilek
darinbieten: entw. man leie: ab aha, lo dah Curia iwac dai Schrei-
ben mitnabm, aber ein andrer Frennd niid Anbinger Caeian duielbe
den Con. übergab; denn Curie, der naeb Snet. Caei. 29. vielemtitii-
gL,;..b;Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. i. 3
aegre ab iis impetratnm est, summa tribnnotura ple-
bis eontentione^ nt in senatq recitarentur : ut Tero
ex lineris ad senatam referretar, jmpemui non po-
tait. Befemiit consules de republica £in civilatej. L.
mtu Tribanorani wu-, nack Vcllcl. II, 48. homo ingeniotittimt na- .
giiam, «ar moraliich nicbl geiignet, Ueberbringer Redlicher Vor-
tcAläge m lejn. Oder »an nebme bd, daf« n hieri : Lilterii a FaH»
L. (l.«galo) Coeian'r Conaalibai redd. Daraiti enltUnd jeoei C Caei.,
WBi (cbon UDdeod. nicht gani nboe Gmiid ■Dflalleiid fand , indcn du
PraenoKten fiberflaiaig und nngewobnlich icy. Dieicn letitern Vor-
■chiag wOrdep die Codd. nntentütien ; die Zweckmäfiigkeit -dci Ver-'
hhreni Teehtfertigcn ; dai folgende luinna tribunor. ,pl. eoalentiont
den (^rio inil einifhliefien { die Zengntu« de* Appion und Dio Chi.
Dicht in wlderlfgen im Stande ueyo; vielAiebr Plularck ■. a. O. wnhr-
■cheiulkh moeben ; denn jenei ^xor iaiavoiai iit gleich dem : allataa
mml. Und flberdief4 bedurfte e> ja einer lebneliern Rüehaatwort. Da- .
her vielleicht tlofi geicbi^ebeu^tand : a Legate Caeiarit. Und diefi
!■! nir dM wabrieheinlichiite. %'ievtahl endlich der Gedanke nicht uu.
terdrflctt werden lann , daf4 eia librarius, der jene Strottar a Canara
nicht begriff, eatweder bininfügte : alio d. f. ein andrer Caetar, dbA-
Jich der Legst Sext. lal. Caetar, der 1,8. niid 11,20. erwähnt wird;
dinnr also »tj der Ueberbringer geiVeseu ; darani wurde ab alio and -
dieh ging über to a Fabio ; od. ei bezog der «logialor jene»; ab alio
■D rtddilit; d. i. um den Uebtriiringtr von dem Verf. tu anteracheiden.
aegre ab iit impetratuta'] Aegre dni grieeh. /lölij («ach, ängtßäi
■ol /iDÜif, äyantjTiüq xml pohi;, Tergi. ScbäF^r in Gregor. Corinth.
p. I7D.) iil nnier: mit Mühe und JVoM, den Gemütbiinitand du be-
■ägL Subjekts objektiv und eonerei d. i. in der Zeit beieichDcndj ci.r
Ut eine abalrakte odT logiacbe Partikel, welche dai beigefügte PrSdi-
tat modificirt, entitandeD nach Anslogie der griecAitcAen Adverb. '«ut
£, wie öaäi i. i. mit d. Zahnen, aui vr; aUo: Dar mit Gtaalt, mit
grS/tter Anstrengung etwai in bthanpten im Stande. Daher iteht di> ,
flberall reitringirend, niemula absolut, alio: nur mit Mühe. Nep,
Ariif. 8, 3. vir fidea facta. Vergl. in Sali. Cat. 51, 43. — Ab iit,
wi« TVj^aruy miQa Tivn;.
er litterit ad ten. ref."] Ex i. !. dem labalte dei Sehreiben« ge-
mSft. Vergl. in B. G. I, 33. Der Sinn iit: nach den in dem Schrei-
ben angegebnen Vorichlagen Ond Bedingangen ; mit Riieksiehl auf die-
aei voTait$gegangne Dokument; alio all ein tpeeieUer fiegeniland der
Beiathnpg, im Gegeniati de* folgenden: de repubUca. Beferre ad le-
natuvt war die Sache der Co»., wobei tie fragten; qitid fieri placetf
nachdeiB ile die Anfrage eingeleitet durch die Formel: quod bmua,
fatMum, forlxnatuat ae saliitare sl't. Suet. Calig. c. 15. Briiion. d«
form. p. 154. Kortte ■□ Cie. Kpp. 1, 1, 5. — Nach der Relation er-
folgte die Abitimmniig der einielneo Senatoren; dien lallte died Hai
kintertrjebea werden , damit die Freunde Caeiart nnd die Neulraie;)
«ictt offen ihre Heinosg aaiiprichen nod Caeun VoncMage etwa
refemnt coss. de repnbl. in eivitatef Dieie Lesart iit offenbar
telnh, ja nnrfimiieh und geicbniackloi ; in civilate mit Voaiini in er-
kl&en durch in urbe iit gekSnilelt; indefinite mit Ciaccon. aninoeh-
men , od. infinite, erich eint als malte Gloiie, lo.wle incikile nach
Oudend. Vermuthuug ali ougewöhnlich und Caaiara Sprach^ebrauche wi-
dentreitend. Jnrin, lehlug vor: ad tenatatn. Unwahrtcheinlicb! Wir
A 2
gL4._b,Google
^ 4 C. lUL. CAESABIS
Lentalug consul lenat« retque puhlicae te' no» d^tU'
rum pollicetur, gi audacier ac /ortiter tentenlia* dicert
veliat: »in Caesarea retpiciaat atque eiut gratia» te-
aind der Meinung, ei mnfi entwed. belfieii tcI^lechtUn'. dt repuhKea,
od. de relpnblicM inifuitalr; dua itimmt du Mgendei uou defntm-
ruau InifHitai iit bei Caei. Diuihlig oft entw. toel oder eondiUani*.
B, Q. II, 32. in lantB lerun iaiquitale. VII, 49. quod inigsitai tod
kabeat iDcammodi, prsponit. Denn dbrigeni »»gtt man nnr: de rtpKbl.
•i. de tuMMa rep. ccterre; d. i. nach GelL N. A. XIV, T, Q. hn All-
gcmeineu die Angelegenheiten, die Lage< de« Staali in Vortrag brin-
gen, ohne BDf eiaen beitintmten , einielnen Gegentland jich elnialaa-
aen; wai -Geli. nennl infinite , Im Gegeni. Ton finüe de imgniii rebn.
Cb. BriiHiB. p. J5Q. Aac)i de «anina rerum LIc XXJI, 1. VIII, 14.
tenat» — «e non fle/utifrun ] Wegen lenatu für i^naftii i. sn
B. G. VI, 42. and Leop. Schneidert Focmenlehre der lat. Spr. I. S.
333. f. nnd ober deette, aii tcrmin. foren«. rergl. Biemi an Nep.
Kmoth. 4, 3. and B. 6. I, te.
aadaeter ae fertilerj Die GraiBbedent. von ae bealttigt ilch
«ad kier, dali niiflieh ac iwei Piädlkate oder Begriffe aot gleiche
State llellt, la dafa eina dem andern fn dem genannten VeihältnialB
, gleich; anier : eben lo motbig all tapfer, d. i. merglteA und nacA-
drüciHvIi, wat nicht grade notbnendig mit der Kühnbfiit verbondeN. .
Daker lind voriügiieh xaei Fälle deutbar, entw. phyiiiehe, d. i. locaU»
und temporelte* Znaammentraffen , odef logische ZuBammenitellang, wIb
aMecadeni und eentequent; i, B. Liv. V, 10. paerai quoque ac leaea.
V. 31. m.-mixto mulierum ae poerorom plaratai V, 2. aaevam ac tfu-
eem inaginera. c. 3. offemoi ac concitatoi. — comitale ae munifieeU'
tia. VI, 23. m. frigere ae torpere aenSi coneilia. e. 24. abnafnte ac
- proUbente eollega. Daher iit sc dnrehweg logiiehe Partikel, and von
El total Terachieden , deiiea Bedeut. überall gleich iil dem addiriudeu
und, wie I >{- I ^1= 3. Bei ae ■tfM lieh der Anfäager iteta hlniu-
denken : und ebea to etc. nicht minder etc.
retpieimtt] Ctr. B. O. II, 24. VII, 77. Dai Feine de* AniSmek«
iit niebt ,iu rerkennen, lo wenig all in dem rerwandten tmpiceri
(Nep. Dion 1, 5. Agei. 4, 2.}. Ei iil verwandt mit pratpicere d.i.
tHi'i rebat eennlere, «a( leinen Varthei] bedacht leyn; denn ei lit
eigenll. relroipieere, . d. 1. Djortd. und meton. ichanende, kluge oder
wohlwollende R^cliiichf nehmen. Daher aucb reipectai entweder die
RBckiicbt, die man auf Jen), nimmt, kui Achtung, oder »Of XotS,
wenn man auf eiue| Andern Hdlfe rechnet. Jaitin. XII, 10, 8. alne
retpectu amfcitlae. 8net. Ner. 20. Andrer Seiti Cic. Phil. X,' 4. rctpt'
ctut pnleherrimai et praetidiuM flrmi«imnu. Vergl. Gronor. und Dra-
keub. «n Liv. XXI, 44, 8. Rahnken zu Tereat. p, 60. und 149. edit, «
Sehopeu. In der Regel von den Göttern, die den Menicken «Ol dar
Noth helfen: Du reipiciaitt. S. Briaaon. p. 7t.
atgue'i Dai Eisenthilmliohe von algae iDm Unteriehiede von U-
dern verwandten Partikeln, liegt nach anarerlTeberaeug. in Folgea-
dem. Wir kalten atque für enlafanden an* ae and gut. Letitrei ItO-
■eicbnct die uHmtllelbare Werbindujig od. Aufeinanderfolge ^weier 6e-
genttände od. KegriRe; ac deutet an, data iwel Begriffe in gleichen
Verhältniiae itehen , d. i. in gleicher ExUasiott od. Intention, in glei-
cher Quantität od. Qualität Statt finden, < und ala Prädikate dem Sub-
jekte loköramen. Darana folgt, dat« gne all Copnia uuc die raicha
.Anteinand erfolge zweier verwanillen Begriffe od. Pridikate od. Eraehd-
DE BELL. CIVIL! LIB, I. CAP. 1. 5
qmmtur^ ut auperiaributfecerinttempor^ut, aeiibicon-
ailmm capturum -negue senatu» auctoritdti ohtemperatu- ^
mm; habere le guoque adf CaesariaXgraiiam atque ami-'^
citiam receptam'. In camdem senteniiam loquitur äcipib :
noDgen bezeichnet. Hierbei wird «ber bemerkt werden, i^tt der «rtte
Begriff in der Regel der allgemeinere, der zweite der ipecielU lit;
dafi lieh der iwelle la dem Folgenden meiit rerhält wie reKtequeia '
■D anttceäent, wie «rentBi und effectut znr eatma ; od. >ueh nnise-
tehrt; w dafl lieh danui ein Zwiichengedanke all Vermittler ergiebt,
wie DDlec: und, unter den Umitänden , emeh; und, waa damit BO(h.
wendig verbanden etc. und wai m erwartea ilehl ete. Iit dem ao,
■o tit der erste Begriff der nachdrueliToIiere und itärkere, derjenige,
welcher durch die Stimme nothwendig- vorgeiogea ond gehohen wird,
I. B. TuKul. I, 27. mixlam atque conecetum. — natum atgae Gctnm.
— natnrm atgae vii animi. Liv. V, S. audlini atque abedieni. Caei, n
B. G. IV, 1. ratio etgue aini beili; — laete alque pecMe Tivnnt, —
Andiar Aniicbten *. za c. 1. nnd 20.
graiiam le^uantur] D.i. adfeclenl, itadioie appetant. rS«jiii enl-
■prieht nnierm: nachgihea, folglich: sich anicMi*/ten: da« Gegeath.
fugtre. Stärker iit eectari, io Twit. Ann. IV. Seiann« — prima in-
TCnta C Caeiarem Aagnitl nepotem teelatm, CIc. ad Div. X, 5. la-
emli enim ■nmu non ipem, Bed odDcium. Offie. I, 31. neqae enim at'
linet repagoare natsrae, nee qaidqnan legui, qnod kaieqni neqneai.
Denielhen Begriff wie gralium legui beieiehoeC ^iQaTtiiur td Jtl^&ai,
Thnefd. I, 0. — Vergl. über litet-, beila legai etc. d. I. exercere, le'
dedero (opcri allcnl i. negolio) Holink. m Ttrent. p. 77. Kortle tP
Sallnit. Cat. 53, 33.
te tibi eoiuilium eaptmruati Die Stärk« de« Gegensafiei wird
dorch die Stellung der Worte gehoben. Aehnllch dai i^rlchwörtl. ihd
tibi gladlo Iiline ingalo i. e. qaod IpiB dixit, contra Ipinm ntor. Vei^).
Rnhnk. XU Terent. Adelph. V, 8, 35. Benn luue tibi i(t gleich dem :
itiut propriui ; alao Vonnte ea aach hier beifien: laum tibi eouiil. ca-
pere. Ueberhaupt hebt dai ProDom. ivi, libi, le und tiiut den Be-
griff dei Subjekt! nicht blofi hervor , tottdert vielmehr dieiea von den
ülirigen aach Ab and darin« ergiebt lich biiweilen in moral. Bedeat,
der BegKfC dei Eigennulaea, dei Vortheilt; z.B. tuam oceatianem
petere ex alio'ram incommodo. Lir. IV, 58. mo taaxim^ tempore et
•liena hoitiboa. XLII, 43. — Wie hier ■• unt. 1, 76. II, 30.
habere te — reeepiuml Ohne Bild Planen« bei Cie. «d Dir. X,
II, E. aninadrerti, nnllum aliam reeeptum AntoniHB reliigDiMqQe,
qoae cnm eo eiient , habere , niii in Aii partibui , wa« wegen der
CoBitmkt. bemerken iwerth iit. (Jebrlgeni i«l reeeptsm habere fait ite-
kender Auidrnck. Ueber Verwechal. von receptm und retpectut «. die
An«l. in Liv. XXr, 44, 8. — Wegen der Wortitell. aber vergl. B. G.
I, 7. aliud iler baberent ttuHam. S. Ramahorn p. DI5. e.
■'» esmiem tente)itiam'\ Vergl. B. G. I, 45. Dielet Anidrnek tit
bei Lir. «ehr gewöbnüeh ■. B. VI, 40. in. locatoi in hane fere aenten-
tiam. V. 9. tn. in fsoM eeHtentiam qnnm pedlbn« iretnr. Analog iit:
ja meam talalem (i. e.-ad m. i-) fldem hominitAi lom eiperlni. Cic.
•d Div. I, 5, Z. Ünier: für, zu Guutteit elc. El wird aber in tea-
ientiam loqoi m gebrancht, dafi nnr an! die Bauptiache, aal dai Eod-
reraltat, die tamma eratioait gMehen wird, glelcbiBm: nt aMaiii po-
ttremo la hatte »entenHam live ea redirent etc.
Seipia'l Nümlloh tf. Caeeiliit* Meleliui Piuty der Stkwlegerraler
gL,..:b,Coogle
6 C. lüL. CAESiVßlS
Ponipeio eti^ i» animo, reipublicae non deeate, ti letut'
tut teguaiur; sin cuncte'tur atque agat leniu», neqt^id-
quam eia$ aaxiUum , ai poitea velit, tenatum impldra-
turttm, " , ,
Cap. II. Haec Scipioois oratio, quod seaatug ia arbe
(lei Pompetni. Dieser hatte näml. die Cornelia, all Wittwe dei jOn-'
gern Crauai, dsr gegeo die Paither geblieben war, g«heiratbet; Jbre
niiienichaRliche Bildung rühmt Plularch Pompel. S5. Die etile Ge-
malin war lulia geweien, Caeiara trefliicbe Tochter, die bei det Ge-
bärt einer Tochter Itarb, Im J. 54 lor Ch. Plut. Pomp. c. 53. '
agat leaiut^ Wir: leiie auftreten; gelindere Mariregejn ergreU
'feo. Du Gegenth. wäre: atperiui, acerbint. Llv. XXXIX, 25. aeer-
hint leniaice egernnl. Eben lo wird Ituii et remitim ilem fertit et
erhemtnt entgegenget, S. Korlle za Kall. lug. 60, 5. leniter n. leeiter
tut überall vertauicbt in Codd. Auch leaiu» Dad leatiu*.
aegwidg>iqm'\ ' D. I. ta gut, wie ttichtt,fär nieilt, d. I. vergib'
Utk, ■ahne Brfolg. Der Begriff getäaxchUr Erwartung liegt \afruttra,
{yanfraut") demDacIi relatia lu nehmen, d. i. mit Beiiehnng auf dai Sub-
jcit, welche« lirti -betrogen lieht. Daher /rutira eaae gleich dem: de-
eipi, falH. S. B. 6. VItl, 9. Der Begriff des abaalut gedachtea Nicht-
erfalft, des Uitnütxeu, la neguidguam. S. la B. G. II, S7. Am dent-
liehilen lehrt dief* der Satz: qui ipie libl lapieni prodeiie non qnit,
nequidquam tapit. Vergl. Kortte xn Cie. ad Div. VJI, 6. extr.' Und
■4a unter allen Uinilsnden die prohibüire Urbedeat. der Partikel na
nicht gani verwticht iit, lo liegt in neguiäg. onier: der möge iich
nnr weiter nicht hemülieii; rt /lilft nichttl Also liegt ilel* darin Af- .
fett! — Incaitum, waeVicbter, iVaufui, rirgil a. B. Georg. I, 387.
Aen. VII, 421. tat incaitum fuioi paüere laborei? lutliu. XI, 15, S.
tela u. A. haben, iit. dem Ciceron. Ktjle fremd, lieber Ableit. von
careo nach Pciician. I. p. 4G3. oder von gualia vergl. Uäderlein Lat.
Synon. 111. p. 102. Man vergleichl damit tU ■rvoi'.
CAP. II. Quvd tenatui — /labebatnrj Der eigenthümliehe Gebranch
von quod als Cauialparlikel ist der, dad ei Uta /ai-ii$chea Grund od, '
ä'it fall. VrtacAe angiebt, der entweder ein blol* gedaehttr od. ein
realer aefD kann i nnd entfpricht gani unierm: ifariiBi , od. dadurch
duft. Daraui folgt, dali diele Oründe melit ata äu/tere Umttände oitT
liitteriiche MoBtente aofgeführt werdeo; denn durch gwid umachreibt
, der Lateiner den ihm fehlenden Artikel beim Verbo, durch welchen
der Grieche ond Üeiitiche «o viel gewinnt, *. B. Tuie. I, 37. ex eo,
gaad in boe ineit omni» (tnimi contraelio; griech. i* tov itiirai. Ifuin
antwortet dem direkten eurY od. guare? und iit gani logitehe Parti-
kel, die in allen Fällen itekt, wo Grand ond Uriache in Verhällnih
zur Wirkang und Folge itehen, nnd iwar eigentlich materiell. Quo-
niam d. i. guum jam giebt die Beweggründe eine» Vrtbeilt oder einer
Handlung an, basirl auf gewiiie vorbsiidne , biitoriiche Umllande, die
all coincidirend nnd mitwirkend gedacht werden; qvum, wenn ei eau-
tat ist, entspricht unierm da, und bexiebt licb ant da« Formelle aine« -
VrtheiU, nicht aat deueii Inhalt od. auf dai Materielle, d. i, e) er-
klärt den Grund, warum einem Subiekte ein gewiiiei Prädikat beige-'
legt wordeD. Tuic. I, G. in. Cur quaeiot guia diiertua eise poMnn A
confr« Jita-dicerem, e. 7. ^uaniam ma Terbo premii, poitluic non dK
«am, miieroa eiK nMctnoa, atd tautum miitro« ob id Ipiuoti ;■<« höh
gL,_._b,Cooglc
DE BELL. CIVILI LIR I, CAP. 2. 7
haliebatnr Pompeiiisqae tiderat, ex ipains ore Pompeii
uittl Tidebatur. Dixeritt aliquis leniorem gehtentiana,
■nnt. nranm hier nicht gued nan lanl} Aatnorf: dieiei «ire fai- ■
titch and ein wirklich objetUcet, hUloriiehei Moment} et'toll abn
nur maf dM Ürtkeil liefe, beliehen. , ^
JPompeiafgue aderal'] DI«h erregte Aailpti; denn Pompeita halte
Ja «la Itmperatar nicht In der Stadt acyii dSrfcn ; und Fiat. Pompei. c,
BS. f. aa^ ■nfdTBckiich: ir it ifj ßovl^ Ho/tx^iai; ov aagijf ol yiif
«e;ro*T»s mqteioaiiat* lU Tfl* noiw aix tiqiuat, Ei ist ferfcer bekenn^
Safll der Senat, nur gehalten werden durfte In cioeni von Atigam ge-
velhlen Orte, den man templtu» nannte. Geil N. A. XIV, 7, T. und
dafi anherhalb der Stadt nur der Tempel der BelloB* dazu beitimmt
■mar. Daher entitud die Vermuthnag, ob in Icien: ad urbetn trat.
Ohne Noth: denn adette 1*1 nicht gleich: praeseut adeue, h» hier
BotliweBdig «leben muhte, od. wentgiten* iptegue P^mii. und bei edeste
innik oft der Caiui Objeeti lopplirt <f erden ; auch hält Caei. die llrbe~
dent. der Präposllt. in den Compoiitii aehr feil. Wo adeiie beiil:
jtraMtnteai e*ie, itefat meist ein Gegenaati zur Uerrorbebuog ; >. B.
Kepi Con. 1 , '3, Sed tum abfiiit — ■! adfin'iiet. Attic. 3 , 2. qnamdiii
adßiU — abtem prohibcre non 'pntait. Oder «ie B. G. I, 32. abientia
«cmdelitaleinj Telut (t roram adetitt, borrebanl. Und io-der Thatjit
oft adewit ata lo viel ala: in propingua etie, wie B. fi. VItl, 19. nuntll
adfernntnr, Imperalorem Initruelii copiii atfeiia, wobei nicht fibeneben
werden darf, daft In adette nicht leiten der Begriff lie^: praeglg eiie,
ad manii» ttie, promplvtii el paraltun eil« ad epem ferindam; in wel-
chem Sinne ei von den Falraait gebranebt wurde) all Gcgeniati voD
deetle. Ctr. Kubnk. in Terent. p. 240. Kortle in Cic. ad Div. IV, S,
8. — An nnirer Stelle darf nur aai in urbe inpplirt werden: ad nr-
beiB, ~^ Uebrlgeni iit der äorieie und olijellive Grund, weflhalb die Re-
de de* Scipio für dei Pompeiut Meinung galt, nicht In logiicher ÜidnitDg
motirirt, die Verbindang ericheint etwai DUhläiiig, wie In den Com-
mentar. nicht aelten. Wir würden entwed. die adfinilai dei Scipio,
oder die Betuehe, die er beim Pompeiai im Lager abgeitaliet, o'der den
Courler-uadDepecbenweehifi'ali Grnnd angeführt haben; od. geichriebea
haben: qaod) dum Mnatoi In nrbe habetur, Pompeiui ad vrbent aderat.
oroJia — mitli videbaturj Noch bSnBger tecea «miHere,- doch
pKfite oralionem tmittere nicht WQhl. . Bei Lirini iit roc«« mitlere leht
gewöhnlich: III, 50, vnjrtx eo miiia ore. Beiondera wurde ■utterit .
getagt de Teee caelitu» i, de eoelo mitia. Vergl. die Auil. m LiT. V,
51,7. n- nnt id e, 71. tigna mitlere.
er ipsivi ort PompeÜl lieber dieie WorUtell. liehe B. G. 111, 28.
Kein Schriftit. licht lia lo, wie Ltviai. Dai. Eigenlhainliche liegt In
der Trennung der beiden logiich und lyntalitiicb luianinien gehörendeH
Gtnilietn dei Bestimmongiworli od. Atlribnlivi und deiSubjekta. Ulel«
. Trennung bewirkt du dazwiich enge« teilte jene beiden regierende Sab-
ItantiTj wodurch theili die Anfmerliiambeit geipinnt, tlieili eine noch
eagcre lyntaktiiche Verbindung- erieugt wird , wobei der latein. Spra.
che ihre cbarakleriitiicbeii and voUtdneiiden Beugungiiflben trefflich in
Stalten kommen. So Liv. t, 10. exlr. rara ejui /ertuna deoorii. «, 42.
ad praeientii guielem «fatui. e. 45. ex oinninni' cura Latinornm. c. 56. '
lub ejni obtentu cognomioiB. II, 14. cujus originem morii. 111, 30. cu-
jm initie annl. IV, 53. in. ad qn oi nm /araa« bailiam, VI, 3S. cniui
broMcn ma'li.
dixerat atigKiil D. i. manFAer andre; dir and jener r andre);
diffir nnt. c. I. dienntur a nonnwllit lententiae. Cfr. B. C. III, 'J. So
bvGoo^le
8 C. lUL. CA£SA.aiS
ut priino U. Marcfilliu, ingredaüs in eam oratioDem , non
oportere aate de ea re ad senatuia refem, quaftt dilectiu
tota Italia habiti et exercitos coiuicrlpti essent; ^no ptae-
sidio tuto et libere senatus, qtiae vellet, deceineie aude-
Clc. da Fat. 14. «it ■atcm a/iyutil in noitiB poteiUte. Lir. VI, 41. Mt
mligail, qni Mlnipici — [Mtidiat. la äet Regel enrKTlct mui aliqutt
nur in h;pothet»ehBii oder prob lemati »eben , nielil in Liiloriicheo oder
apodiktiiähen Sätiea. Im letiteiu Falle deutet aliguii, glticbava aSiM
iai», d. l. atanther andrt, eine nnbeilimate wirkliche FeridnliclikeU'
oder Sache an, im Gegenütie cluei leAoK ggHaHHten oder leicht lu er-
IcenuendeB ludiTidnnini , wie hier Srtpi'o. Vergl. Btemi and üodead. m
Saat. Tib. 47. Den üntenchied von aliquti and guitqtiaia wird nun
leicbt faaien ; letilrea ileht abiolut von einem blofi gedarhten Jeataadi
craterea überall io^ GegeDiali von elnenx tchan Genannten oder allge-
neln ' Beielchseten. Sonunllui heiat: von Vielen einer und der andi*.
ut] Wir aagea: sum Beitpiel, wie e. B. Allein man beachte, dab
ut all ein Correlail?' in ila gani eigeatl. deni gfriech. üc oder clor ga-
iDib bedeutet: in der Art teie. In der Manier teie, in dem Grade mV,
bI«d in unmiltelbarer Beiiehnng ilebt lu dem voranigeh enden Satse,
Dagegen iit vetut uolei: Beitpieltteeite ; denn nel iit der TTäger einei
blot* möglichen odel gefeilten Falli; exempli gratia kann nur itehen,
nenn ein wirbllehei Beiipiel, AiiUriieh oder gedacht, inr Lehra oder'
Warnung an(gcileUt werden loU. Nep. Lyl. II, 1. cdIoj de erudeiitate
■fttia «it ODMa rem exempli gratia proferre. . 6miz wie bier, atebC ut
beiCic Offic. I, 10, I. dai. Ueuainger. 1, 18, 3. 111, 10, IC.
in^reiiBi in eam erationem'\ Auch wir: auf etwai eingeheD, liöb
Aber «twai verbreiten nnil vernehmen laiien- Nichli bäuGger, ala der
■letaphor. Gebrauch von ingredi und inire. Cic. »d Alt. XV, II. in.
quam oraiienem i^mni ingresaut eiiem, ad Dir. VI, 1, 10. li id eva-
mit, qued ingredienlibut nobii i'fl eaBiiaia propoiitnm fnit. IJnt. tU,
18. cum ingrettim ia ttraenetn Pompeiui iuterpellavit. Verwandt tat:
ingredi in $pem. Cic. ad Dir. XII, 25, d. Ueber eam er. mit nacb-
folgendem Infinitiv, i. unt. lu c. 71. in.
teta Itatia] VeTf,\. B. 6. V, »5. Uieier Ablit. leeaNi cutaprielit
gani dem griech. rmü t^v IiaXCar, anm Uatenchiede von Ir ti; hol,
and iit der Caani der unbeitiinmten UegräniOng. Raum und Zeit wer-
den durch tn in feilere und engere Gräaieu geitelll,. s. B. B. 6. VI,
13. ü> oBti»' Gallia. Iit nämlicli ein giöraerer Baum all eiu Gan»e$
■nathematiich beitimmt, wie durch lotut, und >oU eine Handlung nieht
»at einen flmeltten Theil deiielhen beicbrSnlt gedacht werden; lo ilebt
der blofie Ablativ, ohne in, nach der Analogie der Städttnamen , weil
dnrcfa totui der SegriH dei räumlich Verichiedenen und Au ige breiteten
auf den Begriff der Einheit und dea Einfachen redocirt iil) lO dafi
. iwilcheii teta italia und tota arbi z. B. Corinlliui kein Unlerachied
Iil. Dief« iit bei omni» illcht der Fall, weil antnit nicht ein nate- '
riiller oad concreter, londern logiteher oder abttrakter BegiiS itt.
Vergl. lU B. C. Il{, 5. Wenn Spätere, i. B. Tseidif, die Fiaepoiit. in
•nch da weglaiien, wo man aie nach tittr Weite erwartet, ■■ B.
Ann. XIV, 61. in. Octaviae imaginei •- forogue ae letnpli» itituunt,
lo bea^te man tbeili dai Schriftil. ei^enthäro liehe, freiere Spraebe,
theiti, data »eiche Fällt) denen gleichen, wo wir im Dentichen den Ar<
(ikel weglaiien und allgeniein uui anidrficken, l. B. alitr Orten; auf
Horklplitun and %» Tempeln. Vergl. B. Q. V, SS. und lu c. 31. iit
^eribiit'
gL,_._b,Coogle
1>£ BELL. CIVILI X.IB. I. CAP. 3. 9
Nt: nt M. Calidiiu, qiü cenaebat, at Pompeins in tntas
provincias proficisceretor » ae qua esHet armorom caoBsa;
timere Caesarem, abreptia ab eo dnabug legionibat, ne
ad eins pBricoloia reserrare et redner« ea» ad lubem
Pompeius videtetur: at M. Rufns, qui sententiain Calidii
eemtAat, ut I^tup, ^^ ffqfivitttretarj Ctiuere ah dra^iteier Con-
rtracUoB: 1.) mll Ealgciid. Mt. b. G, VI, 4(r. «onaa facto. «t celeritee
perrumpamt centtt. 3.) mit itia Puticip. Futar. Fan. wie Tacit. Ann.
V/ , 20. Aiiaini G%\\a.t partem haaaxam publieandaat , pan nt libaitl
rtHttguerttur cenineTal; 3.) "»iX dam iBfloillra, .wie Lir. II, S. Bona
ctmtumiait Midi; ditfi Letiten Bach der AnlUogie vou plaeuil. Lir.
XXXIX, S4. ntnae taital placere , dediloa tpolimri. Cf. SCallbanm
H Raddimann. 11. p. 380. Da ii» Patlikel ut eich auf die Xttk^iifl and
deren Erfblg beiiehl, eentere aber heifit: datilr atimmeD , daTi etwa«
gnthehe, waa problemaliich iil, ob •■ ertolgt; folglich eine luteatien
daa Willen* ond Begthren* an»igt, in craieht man, walcheai allgo-
naiaeu logiiehaa Geaclie die Spracha folgt Vergl. üb. »1 dai in B.
G. IV, 2. Bemwkle, oad Beiap. BMuhom. S. 749. 47. Heiond. nnt
an e. 67,
armornm eauuaj Wie B. 6. VIII, 47. aaeter armoram at bellt.
Rlna bei. Livina oft Tarlammeiide HalOBjnit. VIII, >. f. Volael etlan^
exeili ad arma «rauf. Uoiatlig oft mit grofker Freiheit bei TMit. a. B. .
Ann. I, 2. in. Brnto et Caaiio caeiia naila jam publica arma.
llmere Cueiartm] Heid ad h. I. befrachtet die Conatrukt. all ein«
der grfecb, Sprache nachgebildete AUraHio», wie oläa ^r öitiati itrtl,
E« fehle klao hier, wia an vielen Stellen da« SubjtliliproDain. t$, ond
In natilillcher Ordnung nfliae ea heihen: timtr» le, ii« Caetari —
Pompaina rtidtretur; aoBBchit mit Berafnng auf R. G. I, 39. rem fru-
mentariam, nt commode anpportsri poaiel, timera dteebant. Wir Ican-
nen viele Bciipiele von eolehrr Äaraktiou oder Anakolathle; rei^I.
Eclog. Cie. p. 50. und p. 105. allein auch lie werden daich den Zo-
aammenhang bedingt; doch hier wäie die NaehläMigkeit dea Slfh ebe«
■0 in TBgan, aU die Härte der Straklur, denn Alle» eriehciat an na-
logiich lud gränite faat an Sc iiteaicb wache. Wir meinao, C«lidiua
wollte iDDäehal »eiaan Gmud: ne gna eitel armemm caaua, Bioti«i>
rent Mtitc demnach hinm, wM Caegar in Miner RecAtferligung ok-
filiTen kannte ond wirklieh geäoflert haben inochte; iprieht aber tlu.
gar Weiie nicht In keinem eignen Namen , londem reftrirt tob ond
Eher Caeiar, difi dieeer befürehU etc. Demnach iit Caetarem dar Ca-
ana Subieeti; ab co und eiu$ iit fe«atit itatt la nnd inhh, wa« nutt
erwartet, weil Caetart lubjtitive Aniiehtcn nnd Aeafitrangen van ei-
nem andern taiitoriick retcrirt werden. So B. G, II, 1. qaod vereren-
tnr, ne ad eat exarcitnt ndeter dacaretnr. Cfr. «u B, G. I, II. So*
dann empGehtt ileh nnire Brklärang 1.) doreh Einfacbfaeitj 3.) durch
Wahrheil ; 3.) dnrch die Watiralct 1 4.} durch die feine und beicbsideni
Wandung tiderelur ; wodurch die Aeuflerung nllei Harte nnd An«td»-
lige verliert, und die Struktur dem grlseh. Optativ mit ör votlkoMBieB
«ntiprlfbt, dnrcb welcbe inglelcb die Imp/rfeitform gerecht fertigt wird
lOr dM eigentlich poilnllrte videatUT. nderetur itehi näml. fdr tid*a-
Cur, well abreplit — legienibu* den Grond der Beinrgnih Caeiara, «cl«
ehe noch fortdauert, 1b die Vergangenheit lufackietit, alio alatli nt
CO gnad abripaüiet legignat — viderelar; oder na — ti abrepta» It-
f/tH-f r-n—tittti, tidar^tnr. Wir müncn alio lieaehtan, it.it du«k
gL,.._b,Coo^lc
fO C. lUL. CA.ESARIS
pancis fer« mntatia rebns sequebator: hi omnes, convicto
L. Lentnli consnÜB correpti, exagitabantor. Lentnlns sen-'
tenüam Calidii pconnnciaturnm se omnino negaWt Mar-
cellas > perterritns cooTiciis, a saa geatentia ducessiÜ
du Imtperfeit. dla Buhe all mehr prohtematiteh Dod «Ii weiter In dl«
Zukwft himauigelcAobtn dargeilelll wird. Wir «Brdeu ugcn: dalll er
Am» Kheinen ddrRe. Cfr. in Sftll. CaL e. 44, 3. and' in B. «. I, 3.
f. 13. la 6. C. I, 30. eaiis dcnelbe Fall i|t ob. mit: q»a praewldu
— decernere auderet; d. i. qao parato praciidia tfftctam iH, nt — «••
dertt. Will Bian lageu : midtrel itehe dann Hr oHtni-N* ettet, iam
iToperfeltum aey dann reiaea Conditionell , «le B. (J. V, 20. pi III.
qoem Aateret eiitam ; niid iteho filr den Conjnnktlv. Fatari. i. lUmah.
S. 0O7. 9. lo iit äittn richtig; nnr ilegt dei Grund in dam roraDage-
gangenan NehenMtie, der die Cnnditio utat, Ton welehsr Jsnei dtt .
CometlMem iil.
eonvieie — eorreptij iKlnan fatt gMi abDliehen Fall, wie hier awl-
■ehen daq Caeiarianern nnd Ponpei., erwähnt Cie. ad Dir. XII, 29, S.
und nennt den liettigen and bltteni Tadel eompellatiantt nnd iDitiial.
mnm honeatlaaimaDiqne reHciWHnt. Cicero dcflnin in Coel. c. 4. lo;
Hdaledictio nihil habet propniiti praeter CDniDmeliamt qakc li petnlan-
tini iulatnr, convleiam, ai f^etini, arbanilat nominatur. — i Carript
'In Dietaphor. Bedeut. 1.) *on KrBikheilen, die den Menichen plölillck
befallen, i. Brcml in Snet. Caei. 4S. %) von bilterm und heftigem Tn~
dei, Aniiehellen, wie unaer (valgar.) anpaeiBM. So Coe). hei Cic. »d
Div. VIII, 2, 3. clamorihu maximii iodicea corripuemtii. Baet QFct.
S8. mann Tnltnqne indecoru adniationei repreiiit et inaeqnentt die gr»- '
vlaiino e0rr(pH>t edicio. Plln. Epp. IX, 21, 4.- ipaum acrina lererini-
qne corripui, S) Bei TaHIa» Toniehmiich ao riel ala: In p^riäeitm
traki, wie avm^icä&tu, von den Aogebern, wie Ann. IV, 3. d»«..
Walther. ' |
exaglUibanhir} I. «. gn*[ter ritaperahantar. Cfr. Mannt ni Oe. ,
' ad Dir. 1, I. ettt. So auch Oral, 8. eilr. qnonani igilnr modo aadi-
letor Myanf knt Phrjx Atheaii, qoniq eilam Demoathenea exagitehir I
Ut pntidoa. Unaer (vnlglrea): derb abtchulteln ; tüchtig milnehmm. '
pronunciatuTvi» fe] Wie diefi xn rerttehen, erkennt man ana Cie.
ad bir. 1, 2. In. Itoqne quam lenteBlia prima Bibnli prenunriata ea-'
aet, aeennda Horlndil, lertia Volcaüi qaatenoi da reli^oue dicebat, —
Blbalo uaenanm eit: de ttibn« legatla freqnentea ienint In ali* omni«.
X, 11. Qnnm Serrillui gratia effeciaaet, nt »na ttntaitia prima pro-
nnnciaretnr, frequena enm icuatni rriiqait, et in alia mnxäi diaceaail.
Alao iatini Senate pronuaciare io viel ati: nuh erfolgler Abi(lBil|||im;,dk4 alt^
der eioielnea Senatorea, die Meinongen decielben in ein Beinme fuien,
nm danach dea Endbriehlnft dea Stnatt einnleiten. Vergi. ErneaU in '
Clav. Cie. ■. h. v. In den Gerichten, wo der Praetor praaidlrte, hlefa
~ pronunciare io fiel all : die EnUcheidung anaaprecheo , bekannt machen. '
Gtr. Mannt, ad Dir. VIH , 2. in. — Die Stellnog dea Subjel(<j)ronom.
t» nach dem Verbo iat in beachten; wsruml lat enlehtÜch, am Siel-
Jen, wie Sali. Cat. I. qui tete atudent praratare ceterit. Bier werden
, die Suhjfkte aXtjolche einander cntgegengeaetit. An nnarer Stelle tritt
die Handlung berror. Andcra unl. c. 3. ttte itnram. Vergl. ta Ball.
tat. 1. p. 3.
negatit] Kegare iat nicht aowohl nnaer leagntn, 3. t. tif/iNai fr«,
•der erklären, data etwu, wu von And. all exittirtnd itivt getchehem
,nBg:enommen wird, nicht Statt finde; aendem •■ helbl: erklären, dafk
DE BELL. CIVILLLIB. L CAP. 3. 11
Sic vocibas eonsnlU, teirore praesenlü exereitoa, minfai
amiconim Pompeii pleriqae coinpulsi, inFiti et coacü
Scipionis seatentiam seqanntai : ati ante eer tarn diem Cae-'
Mar exercitHm dimittat; ti non /aciat, eum advernitrem-
Jeiii. eioer Meimung nieüt f«{fn jtsJtM«, nock woM;. DamHi kann ne^»-
rt aar relaUa itchto i. L mit BeiichanK auf eis«! Andcra Meinang od.
mal »iDe genackte Zunatlinng. Xi«. ad Dir, I, 1, m. avcntlontur re-
llqul cOMularei praeter SrtviÜDai, qal onninD rednci negat opoitere.
Vergl. I. B. G. I, 8. E4 J*t alio eine nachdrOcUicbe Wlelgenng ani
■ubjeklireD GrOndtn^ welcher aUbiaal dai.poaillTe tiia gegeaSbcr *•
■teilen i*l.
vatibai] lieber dleaeo FInnI i. la B. 6. III, 17. Zampt {. 93.
HeaaingeT in Off. I, 2'2, 15. '
' fgrrsrs] Hier liebt terrtr wi* oniiblig oft Im abjtttiiren U. kao-
■ativen ad. traniiliren Sinne fdr: (error, qileni praeien* ialMcbal ex-
«reil«. Wir «agen: daa SrkTMten (objektiv) der ScArect (iDbjektir.)
Vn^l. in B. e. IV, S3. VII, 8. Bei Lirfni oft Im Plural, terroret i,
i. Scbreckuiaie , in objecliver Bedeat. i. B. II, 34. tanlii clrcamreBt«
Urroribat reap. IV, 31. terraret ts ^adigia. — Sa wie iXvr pratMm»
Dicht die ahtolate, load. nai rttmttee Nabe beaeichnelr tu ob. c. 1.
adetie; «obet nicht la aberiehen dai conttgutm, ttaml. fnttant et
immineiiM. Danit Tcrwandt in den Gittern gewShiilieh beigelegle Bpi-
tbetoD : prattealei Dini. Cti. Rabnk. la Ter. p. 350.
CBmpmlti, invili et eeacti] Man rermifit lebeinbar, wle'ui aad.
Stellen, der CommeDtar. , die dai Ferkältnlft der Prädikate nnd Sita«
aibar beiUinmendea ParliMn ; alio hier: invill guidem, led neceiiital«
eoBcli et conipnU). — Allein bei genaurer Betracht, erkeaut Bau, wl«
genelüeh du Ittotl* der Handlung ent angegeben dorch — eompaM,
und wie ■Iibi'Ii' ond eeaeti die permanirende Geiinnang and Lage der
handelnden Subjekte beieichnen. Hier i>t aber der oft wiederkehrend«
Fall, wo die Lateiner loglich richtiger daa .di^eitlis aetien , ' ilalt dei
denbeh. Jdveriif ein Redelbeil, den. man genaaer eintheill la .4tfna-
mlnalia nad Adterbialia. Dieielbe aiTodatlKhe ''Foim bei Li*. XXI,
35. in. Kaqne, armli repente arreptit, iu eum ipinm agmm itnpetHfa-
ete, tantam terroria feoerant. , Noch mehr Ibid. — ibi laexploralo pro-
ftttui, in iniidia« praeeipitatmt nnlta^iia cnm caede inorani aegre !■
canpQi Bf ertoi emertit.
ante etrlan A'em] Wegen del Genul nnd dei Oebraaeb« tb. B.
e. I, 6. VII, 3. leheinbar promlieae bei Li*. III, 46. eo die — tra-
tUno die; aber ■ieherlleh nirgend! ohne BcdenliBnikell wie Liv- VIII,
7. m. diadpiins mUlfaria, qas itetit ad haue diim.Rontai, rei. ' Wir
Denficben helfen in der Sehatlirnng dei Begriff« dareh Belonnng dea
ArUtelt od. del Haaptmertt. — Durch antt wird ein PraeHutisinBiya
geaetil, bli in welchem etwat geschehen teya oafi, aonit gilt die Be-
diagang ala aufgehoben; dorch ad wird bfoh dar terminat ad qxewtj
od. gao angegeben. So Liv. III, 32. m. ad dienü praealltalam rene-
riint locii. B. G. II, 6. Umnia ad dient facta lunl. Heber ante Hern
a|i Indeklinabel, mit ex and in t. Kortte an Cic. ad Dir, H, 17. in.
bei. Mannt, in VUI, 8. p, 404.
adneriat raaipubl.J Weniger itark nnd helltg all contra; lelbat
videri trägt aar Mildernng bei. Wenn aivertai die blali« Biehtang
nach einem Oeganatandi hin bezeichnet, wia> Cic. tt. O. I, 41. eiteuiBi
lutitla pletaa odeerntm Deoi ; Jnifin. VII, 6. extr. miti« advertat vi-
etMj ao bl dieb die Figur dci AUgeaaeincn atatt dei Baiondera) dena
gL;.._j:,Cooglc
12 C. lUL. CAESARIS
■ pmblieam Jäetttmm videri. Intercedit M. Aatonius, Q.
CasttioB, tribnni plebis. Refertor confestim de interceskifr-
ne tribaitOEum : diennmr sementiae gtaves : ut qnisqae acer-
athertut *t\gt an dte inlentia virium «af 63, f egin ein vonohwebendea
Objiktt contra lelgt BD, dafi «in «ors/ttcAe« Prinoip od. elm BteAt n.
Geiels Ber/Msl wird, oder dea Ksinpf KKn'fr Oingc Od, Pwionen, ««■
denen eini ^ uidre (näabeben od. la Tcrulehtes itrebt, die ate«
friedlich nibeu riouider niebt bnleheii kfiniieii. Cicero iRgte in der
Regel coitlr» ranpnbL Cfr. Briiion. p. 202. Dm €egeolheil e lep.,
esauiaA) reip. od. fra rep. — Cb. SM. Cwt. SO. extr. 51. extr.
iutenedit M. Antoniui flfe.] Entv. vermMela, ■!■ MltteliperMHI
dDTcIi KtkR Bnd Agieten d»iwiaeh«D tieten, lich verwenden, i. B. Cic.
•d Div. I, 2. exlr. und XV, 2, G. qaom veitra naeliuilu iitleremi»-
ttt, ut ego regem Ariobiriuiem tnerer; od. von den VolHIrA, ipe-
ciell, and andern Magiilrattperi. eintekreiteit, Eintprucä muban. Una
■igtr; intcreedere alieui, ■fuatn* tontatto, praeleri. Cie. ad Dir. 1,
3. cilr. Solshe Inlerceuiao gewäbren, bieÄ aujrHia eiie ; lie verlMi-
gen, peitulare, aach apfetbtm IribKaoi, LW. 11, &5. Die Volluliili.
wurden aber gewablt a. n. 281. ut plebl ini magiitraln« eiient lacro.
■ancti , qaibna auxiUi lallo adverinrcMi. euet. — Sowie die fatarcM-
no die blähe PreleiltilioH al* HBallang war, ao war dal berBobligte
ptta dM förmliche Verbot; nnt. c. 4. ej-fr«j>iBH t'ui. Dafi min einen
tJnteriehled macbta, iwiicbea dem eiugeleglen pTotett, der »icb durob
alUrealiotu$ , i!ontealiBae$ olfenbsrte, nnd den wilUietaea reJo, erkennt
man I.) aui Snef. Tiber, c. 2. extr.- ne vatare anl inltrteilere fas eoi-
qnam tribanorani Miel; 2.) daraui, dafi Senatth eich laue, gegen wel'
ehe ein od. etliebe Trib. proteitfiten , docb protaLolliit and $tnmlm*
nuelaritat geaaual worden. Vergl. Mannt, in Cle. ad Dir. 1, 3. p. 38.
tVa* durch eiiie iitler€tttiv liewirkt wurde, ergiebt liob an« dem: ata-
rmm facert, welchei iienil|ch gleichbedeutend. S. BriiiDD. f. SSß*
Anlangend die Struktur, ao richtet lieh der A'uMmif dea VsHii and
PräHiatt to nie de«len Genat, bei Caeaar u. A. In der Regel nach
dem jtSeitItn SabjeHe, ilehe dieaei nach od. ser. Vergl. in B. 6. II, '
7. -.- Au unirer Stelle liegt aber der geheime Grand der Conatnilit.
darin, dar« 'du Präditat nicht all gleieixeiUg, (nna el aiaial} oder
%t» abitratl, den beiden Subjekten beigelegt weiden «oU; »ordern all
ein hrttoritcha Moment durch 'intervalUn gelvenul, awar gleithe Band- .
■■ng, aber dieie nicht ala xagleici erfolgte, anieigt. Alio vellitandig:
imlercedil M. Antoniua ; idem ßt a Cauio. Hier gilt dai von Hamabont
S. 2TS. 2. Ceiagte. Die Daritellung wird plaltiicher; da* Stuxeniet
irllt mehr hervor; daan trägt noch bei dai Airndaton.
tentetUiae gracti] Metaphoriafbe Auidräcke ma«aea vielfatli uadi
dam Zn lammen hange modiücirt werden; lo auch gravi: Von miindli-
^en Aeutteiungen und von ITrtheilen lynonym mit ifariii, acirhul, B.
ti. VII, 10. hae« ai gravi» anl aetria videanlnr. I, 20. ne quid gra-
via* itataeret. Sali. Cal. 51, 33. quid aterhum tat graue nimi«. i;nt
B. C. III ,' HS. ad grmiiiimai veibDium toutumtliai deaeendeinnt. Ver-
wandt mit unaerm: grtbf wai auch hier gilt.
acerbtttimt erudeliuimegtie] Jene« beiieht lieh anl die von ErblU
leroDg «engenden tthneidendett Worte nnd Auidrittt ; dieiea aaf die,
dal Gefühl, <. B. den Charakter, die Frenndichaft verletiandea Redan.
Wir; je b»\fstii4ir nnd ba/eidigeiuier od. iräateader ele.
»t guitgue — >l« gvatm «wur/we ele.] Nicht eigentl. eine Cempa-
ralioHf louderu eine Parallel* dei Anteceä^ttt nnd Comegiftwi; der c«mi- i
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI Llß. l. pAP. 2. 3. 1»
I>isBinie crndelissimcqoe dixit, ita qt^im maxEtne ab ini-
niicis Caeaaris coUandatar.
Cap. ni. Miaso ad reBp^iun senatu, omnes, qui suqt
ta und dei tiffecUi»;. denn J»de CompBrallon M relativ aad hppotlit'
tisth , die PuBlIele abtolut nud liBlesoriKh od. spodlktiicb j dmber led-
terc TOB faktiiehtn and üttorttcAe» Kceigaiuen, Ander* Tmc. IT«
S7. 9H0 axnar «( In uiiaii prMltantia et diriDiDr, eo moiare Indlgett
diligentia. Darch dH hier in man'me gelelite gaaia erhält theili ma-
xima na«h mcfar Intentivilät , Iheili aollle diefs vielleicht in näbere B^
•iehang mü dem J'^srAo geietif , Qod nicht etwa au Mifireciland in a(
imimicii beiogea werden. Wegea , ut und ita in dieltn Falle T<rg(.
RaiBthom S. S03> Ueb. ^usst ma^. n.'C. 81. f. . .
eollandaturl Ueber eoHaud. nnd dia dem PriatftiTO dnreb die Pri-
.p«iSl. gegebne VeratärknnB ■. Breml lu Ncp. Pani. 2, S. and Dnire Bfr
Beifc. an B. O. V, 2. S, 378. Llr. VII, 34. m. eolläadatvt nb conanle, ,
CAP. IIL Mino — ttnattt ] Hbd bediente alcb auch dabei der For-
■Kl: nihil eo« maramiir P. C, aoM ttneo nteh Brliaon. p. 178. Gcg«,
Abend mafttt der Senat eutlaiien werden. In den . ValkiTCM. hieri ei:
11 vobit vidttoT, diteedite, Quirilel. — Den Senat hernfen : leniluB
VBCare. Liv. I, 4S. in. qua tn Mdaeia ne vifo votare anini ci pe-
tretl Cle. ad DiT. X, 28. qnnm leaatum frlbnai pl. voeaeitttnt. Wir
.den 'Senat berief, hatte anch daa Rec^t ihn in entlaiaen, diefi beibt
nUltere nnd dimiltare. So Ltv, X.X1, S4. Htiium praelorinm, d. t. dia
StaabioEI eiere wurden entlaieen. Den Senat bentfen konnten naA
Varro Gell. N. A. XiV, 7. dictator, caoaalei, praetor, trlbnnt pL, .
Intcrrel, praefectai Oibl.
onnet qai »unt ei«t ordinit'} Die Stelle batle für Manche etwu
Anffalligeii aSe Senatoren, lagte man, konnte füglich Pompei. nii^t
■a lieh beicheiden, >ond. nur dl«, welebe ei mit «Am hielten; dam
bitte lieb Caei. nicht bsitiniint genug aopKedrückt.' Dean ardo mit U«-
tbmann hier In nioraliichen Sinne Ton C/eicAgetisnlen iB^ehnen, ver-
bietet der SprachgebraDcfa; ordo hat überall ein« polib'teAe BsdenLi,
beieichnet Rangordnuag odar abgeionderte Katte; wie oatniuia ordi-
■nnrn boraiBM. Cic. Pia. c. 23. Nep. Altte. 13, G. Auch »gte mw
ordo lenatat^i*, »gueiter, aber nicht ordo plebeiui; load. infimat^ ter-
tiwi. Manchmal iteht ei.abloJnt vom Riller od. i*alHCi«ntaBde , nia
Cic. ad Div,i I, 2. in. c omni em oratio Inae Tolantatti erga illBm orH-
.nem. 8net. Cae«. Id. iabaalem ordiKem eonSrinaTit M. Catonia oratio.
— Harkland in Gxpticatt. vet alii}. p. 2S4. icbing tot.: omnel »ui qni
anat 'etc. lo wie Sali. Cat. 51, 34. S;lla omnei laot diTltili explevit
Allein tax lind dann die Getreuen, wai den nachfolgenden tegitiorti
widenpriAe. Anch gäbe el ein andre!, leichferei AnakuBflaiaittel,
wenn man läle: omnei qni nui (le. Pompeli) innt (oidinii,) oncb
Analogie von Stellen, wie Lir. XXlf, 50, S. alleriut (conBolii) aw-
rienlii prope lolai exereitol /n'(. Du. Drakenb. n. in XXIII, 14, 7.
wo all Belip. Pleit qnnm iam iiaiici ftonfni« euel ani VI, 14, 0>
Oder: otone* qni tual eim. «rdinli a Pampeio 1. e. qni Paatfeia favatt,
ctoeantDf , wo dann evotare abiolnt gebraachf, leicht Teritändtieh wä<
re, a«cb ab eo leicht erginit werden kannte. Aber beide* bliebe ge-
ateungane Nothheife. AUo iit kein Zweifel, dafi die Autforderung dei
Pompeiui an j4Ue erging, wai aaeb gani dem Zieeeke angemeueu war,
nnd iribit dnrch dai folgende tegnioret beiläligt wirdi ^i waren aber
der Senatoren nach Appian etwa 410. nnter denen nnr 15 Cawan 8»-
«ha ver&eidigtea.
g.^_t,Cüo;;lc
14 . C. lüL. CAESARIS .
€id3 ordinil, a Pompeio eFocantar. Laadät Ponipeins at<>
gne in postenira cönfinuat; segniores casfigat atqne inc>-
mt. Mulli- nndique ex TeteribnB Pompaü «xeichibas spe
fraemionun atque ordinum evacantur: mnltt ex dnabas
tvoeantnr'i Ucber die Bedeot. ditle« Worli von Magiilratlperto-
m» prödleirl od. von SoldaUn, ■. in B. G. Kl, 20. Auch evoeue 1<-
*ts, FIId. Epp; V , 20 , 2. Di« eigentlichs Bedenl. bleibt luciil vor-
lemehend, uämlicb von einem OiXk weg *nden Kohin btrafen. Jn-
■in. VII, 4, 5. nnlierei « cönvlvio evocat. Ovid. Met. IV, 619. dnm
Lucifer Igoei enoctt Anrorae. Cfr. Burm. in Fbiedt. I, i, 18. Vcr-
Tudt itl txeire bei Tiiclt. Ann. fV, 21. In.
lattiat] Man vermirile du Otijefct d« Lobei; d aber Vennathnn gen,
vte promptoB mit Berufung ant Tacll. Asric. 21. landando promplot et *
' cutlgaado legnea. Docb vielleicht ohne 6rund; denn 1) willen MSS.
mdüttre Kditl. nicbla Von promptat; 2) würde Niemand dai ventsnd-
Uche , Prädikat wegfclaiaen haben) 3) ilod die Fälle b«. bei Caet.
wbr häaüg, wo am dem Vorhergehenden da« Objekt wiederholt od, er-
l^it werden mnra, oder gar nicht, well dai Varbnm allgetaeine Bt-
Mehung bat, ergänit in werden braaebl; 4) erfordeil grade der Cau-
farat. tegaiaree an «eni^iteu den Gegenaatii denn der Comparativ iat
oft all Purtitiv am dem Zuianimenhangc in erklären , wie nnt. lerren-
lir tnßrmiaret. Soille ein Caiaa Obiecti anigefaüen leyn , so Ware ei
Mclleicbt esi oder hot% denn darcb Abkfimng konnte leicht am Fem- -
yefni jene« «Dt anifallen. Maiklandi Cenjektur: iaudat alterot, lo daf»
Ibmpei. gani auifiel, wni in einig. MSS. nnr^ruA«- geachrieben ileht^
ilt icbu^fiionig durch beigebrachte Beiip. motivirt. 8. n. a. Ü. p. 164.
£• B. G. V, 13, alter anguln» — inftrior ete. Liv. ;XXLX, 3J. doaa
tirmae baeiere; alfem meto dedits hoiti: pertinaeior in repngnando,
tili* obmtB ««t. — Doch iat atterm niehl wabnchelnUeh , denn Anhän-
ger d« Pomp, waren die Meiiten; nnd legnior. erforderte wenigitc&a
einen adSqnUen, ntaraliteben Begrilf, all Gegentafit. Wir vermnlhelen
dahH einil: Lauäal pramptvi er iVt «tqae etc.
»tgnioretl Ob metaphor. diejenigen, welche, wie Reld meint, wo-
■Iger Eifer nnd Energie leigtenl Odrr die tpäter nnd tÜamiger ka-
men! Dooh dleae wirea tardiera. In dieaem Falle riirde aic^ die
tielart «efar erapfebleni Landet promptot atqne etc. Jenei wJederholIe
pBtnpgiut würde man gern nafgeben; und stgnit itände dans in leiner
Briprüngl. Bedeut. So Lir. XXIII, 14. in. haec, ut in lecundii reb»,
ttgTiittr otioieqne geata. Femer fSblt man wohl, dali in jenem me-
lapbor. Sinne beiier itände: dubio/, ßuctuanlet, timidot etc. War«i
c« lolcbe, die neuiger Energie leigten; an galt dielen mnächif aneli
du /al«reite/dei Pompei., gegen du lie aber gleieigültiger waren;
und dann bednrfte e« einei Adjektiv« mit re/a(i'eer Beiiehnng; nnd iA>~
«( Merkmal liegt im CamparaHv.
Ipe praemioram atgne ordinitiit'^ Man erkennt fihon sna atqve die -
nahe Verwand tichaft der Begriffe« Belohnungen nnd Avancement. Die
praemia waren «ehr veriehieden: doppelter Sold nnd Getraidc , nach
tJnitänden , ao viel beliebte, Antbeil an der Beute, be«. SkUrca; Rin-
det Bad Kleider. Liv. VII, 37. in. Kränxe und Kronen Snet. Cael. '
26. eitr. Aeeier nnd ichnnere Waffen, Halifaänder. Suet. Caea. 38.
«T. Gell. N: A. V, 5. n. Franc. RoborleUDa de eommodia, praemilt et
doBia milltftT. in Graevii Thei. X. p. l4Tg. _ Ordinum ilt aber la be-
■leheB Kaf die Befdrdet. von den Hmtaten m den Prioeipea nnd Ton
dleten m dea Triariem. Darauf bedeben «leb Steilem "wie B. G. I, 4O1
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. L CÄP. 3. tS
legionibsa, fofte sunt transditae a Caraare, areenniitiir:
completnr nrbs et eiua comitium tiibunis, cenfurionibusj
eTocatis. Qmnes amici congalom, Decessarii Pompeii a^
qae eomm, qai vetereB inimicitias com Caesaie gsrebant»
B. C. I, 77. Centurioae» in anpliore* ordinei rcilIfDil. II, 35. Fahioi
— ex infimi» erdinibui. Suct. Com. 75. qnibDl-ex cemineailatioDje Pgm-
peti ordiitt» dedcnt. Dahar die Cantarimiea ancb haiTten erditmm dn-
Mor». Udirlj(«ai lit orio bei Cava, nur militär. tachaiieheT Aaidruck
ffli mamipulMt od. ffir relativ, hdkcrn uod niedern Dienttgrad, — Sau
daueihe liiid praemia atgue houoret b«i Liv. XXIU , 15, 4.
er duabui tegioHibusJ Die Sache wird erwabol B. G. VIII, 54.
kaifabriicli bei Diu XL, 05. „All Pompel. noch mit Cua. «pt itand,
hatte.er dieiem eine fiagion von den asinige^ überlaiieB. Jctit, nmek
cingetretner Spaonnug, Terlangle er aicbt nur die getiebeps inrüek,
Bond, ftuch, dafi Cac«. eine tod dea ihm anTerlraatea beigebe, weil Bi-
bnlna gegen die Parther ihrer bedarfe. Folglich mahle Caea. anwill- ,
kdrlieb nicei Legg. miHen. Cbci. leiatete auch Folge, wie Dio meint,
«eil er dadurch Gelegenheit fand, n<Mih mehr neue Soldatiin la wer*
heu. Die ■bgctretnen Legiaoen entUela Caea, Teicblieb beiehenkt."
eampletar urbi et ein» teaiitima etc.] So oanititalrte Ondeod. die
abweichende, Irüherc, unrentiodliche Leaart der MS8. und älL Editt.
eompletnr n. ad iua eonflionmi Mb, pl. Curie evocat. Manche Anlgi
inlerpangirlen c. nibi. Ad ini etc. Viele Codd. hatten: urba et Inf
tOMitiuutf itatt Curie mehrere Centurio. Am dieaem Gewirre bildet«
Ondend. untre Leeart, di« lich wenigiten* durch einen puaenden Sinn
empSeblt. Wai Lemaire rerniDthct: At iut comitidm trib. pl. C. Curie
tvocatf möchte dem Sprachgebrauche Gewalt anthun , lamal dn evacurt
■weünal In eigentl. Bedent. geietit tat. Eioe andre Conjektnr: et in
eamiliuM tribunot pl. C. Curia noeat, damit dici« tn Guaaten Ca»
aara einen Bcichluri fahlen, paW eben aa wenig, denn ei werdca lav-
ier dem Aniehn und Begehren Caeaara nnchtheilige , voll teiucn Ftii^
de» aagcitellle Handlangen und Fakta anlgeiahlt. Hätte nnn Curi*
etwa* ftr Caea. thnn wollen , lo hätte daa Folgende : omaet etc.. darek
eine AdTeraatirparlike] hervorgehoben werden mögen, ■. B. at, ean-
tra. Dafi camitiam ein locui in fnro Romano, nbl coibant eomitila
carinii, iat bekannt. Cic pro Sext. c. 35. foTum, comitiuia, euriam
qnnm nccupaviaaeot. Verr. I, 23. vidi forom comiliHrKqftt adomatnm*
Tacit Agr. 3. bildL monümenta clarluimomm ingenlorfm in comitio
•c/oro.- — Gleichwohl fOhlt man, dal* die Worte: «fai conu'tiii«
■ehlcppend aind, faat mattj die Sprache iit antgarcgt, knn nnd abge-
brochen, wie wenn In/atitivi hiMtoriei im%A aafainander folgCB. 'Wir
würden ronehlagen; eomplektiir mrbii adHni tribnni*, eentnrionibna,
erocatii. Nur wegen eomitiam ain*d wir aweifelhaR, da nach: ad im,
waa viele Codd. n. Editt. batleo, leicht der Gloiiator centitiam ein.
aehleben konnte. Uebrigena kitnnle nickt nnwabricbeinlioh coMMnne,
(denn lolebe Verwecbil. 'M nicht angewfihnlich ) ttatt eonitivm gel«-
inimititiai tum Caetare g^-J D*» Lefeinam tat enn mwdU
qnieicireud . ala tranaitiv; ea heieicbiiet die pafiivt nnd ihätige \t/t'
bindnng mit einem andern in bonam et malam partem. Wir nnter*
■ebeiden mit nnd »ebit; die Grieeh. oii* and /uva. IVenn and maa-
che Verweehilongen Statt finden, an wird doch in der Regel ovr ala
ailin, mit inbjektiver tntenlioa, ^mä paiaiv od. nentral Und kiatarlaek
objektiv s«DOmm«K. — Gerer» inimicillH d. i Feindaekait kcg«« ■•
gL,.._b,Cooglc
16 ' • C lUL. CAE8ARIS
. In BenAtDm cognotiir, qnornm Toeibns et eoncann terren-
tnr infinniores, dabii confirmantar, plerisqne vero libere
decernendi pOte§taB eripitnr. Pollicelnr L. Plso ceoaor,
sese itnruRi ad Caesarem; item L. Roscius praetor, qiii
de bis rebus enrn doceant: sex dies ad eam rem conficien-
plle^B, d. i. asiObcn, - hl nickt leKni,, Nep. Altlc II, fl. C^e. pr.
Font. c. 1 1. Inimieillu et habere et gerert. pr. Deiol. In. Mmicitla» \a-
niaam more gerere polenti*. Verwandt die Keieniart: ftnimom («•
rer«. Clt. Korlte m Sali. lag. 54. in;
in »enalum eopiadu-] So ihgle man: eagerg eapiat, erereiliim.
Clc. ad Oiv. XII, US.' Tac. Hill. I, 81. eoacla in coiiam'unala. Cae-
dn. 21. certe cogit la, qoi eangregal liominci ft connacal. Cic. FIm.
III, 3. m. erat in M. Catonc incxbauila aviditai legendi, qnippe qni
1b Ig«a curia lolcret leger« laepe, iati lenatni eagerelnr. Man lieht
/ demnach, dafi cogere dai, Zuiammenholen der einicluen Mitglieder be-
■eichnel. AebnI. ad Dir. IV, 12. eegere miedieat. Di« Elnladang lelbit
iil: vocart lenatum. An nuirer Stelle, wie an unitbligen, wird cogi
in Mfleilver BedcDl, all Medium genommen, d. i. aof erfolgte Autfor-
derAag tick Tcriammeln.
toeiiui tt ■ eoncurtul Eben an B. 6. V, 40. Der Anfänger lie-
' meüke bler die «ddlrende Copala et; iwei Tcriebicdene Dinge werden
Terbnüptt, ae wärde dai Prädikat lerreniur all durch beiderlei Uria-
chen gletchmÖftig bedingf und mottvirt daratellen.
iHßniiiaTe»2 Offenbar die furehttatKent , xaghaflerK, So nennt
Tacit. Agr. 40. in. infirmt^in deiiderium et muliebrEa lameala. Vergl.
' SV.B. G. IV, 5. und di« Auii. id Horat. Serm. 1, 9, 71.
, dte»rU0»di'} Ein Aaidmck hiebt nur für die Beieblüiie d«) Se-
nita, wie ob, e. 3. duI, e. 6. der Coii., Fritoreuj »ondem auch von
äen dnielnen SenatoreB, die ihre Meioang abgeben. Cic. ad Dir*
. XV, 4j M. Te — memini, qunm caidam dariHiino — vir« lupplic*-
tiunem non ifecerii^e*, dicere, le (/i>crett(riii9t. — ■ Tn Idem mihi lop-
plieationem decrevitK togalo. pro Hilon. c. 0. in. ego ipie decrevi.
gut — doteanty Doeere aliguem, hiitoriieh: Jemand von etwu
tn KenntnlA letieu , damit jener leiBe Hafiiregelti darnach nehme. So
oft bei Cle. ad Dir. III, 0, II. littcrai — nnilai accepl, qnae ne do-
errent, qnld agerei. XIII, 20, 16. itagut t» nihil doeeo, d. i. ich ma-
che Dir weiter keine VargchTiden. Liv. XXIII, 14. extr. legatoi mit-
tanl, doceHtque, quanln In dieeriraine lit Notana rei. Der Conjunktir
— qni — doceant iif der liekannle lalein. Coninnet, finali* , nach gui.
Da nämlich die Handlung des Subjekte nur alt Vortatn, Zaeck, aJ*
Mäglitliieit beigelegt wird, %o mufife nuthwendig dieier Modoa folgen.
Dadurch data Caei. gtii — äettant icbrieb, ilBtt: at etc. oder sd eam
doctaditm, wird der Sali aui einem tubjellieen piälslich ein obJeiHver
od. hiilortteAer; d. i. die Subjekte geben nicht lelbit die Ablicht an; der
SchrifUtelier i*t ea, der dftie all Attribnt beUagt. Wir können dieta
leicht vermitteln dorch : nm ihn , wie lie v!än$e/iten , in belehren { ndc>
durch: beide, um Ihm darüber genauere Kunde in geben. -Von dieien
Wecbiel de> SatiTerhällniHei und der labjekllven od. objektiven Natur
dei Unheili finden eich ia dem Gebrauche der Pronom. ipie und i> maii-
' ehe Beiipielet cfr. B. G. I, II. deigl. im Gebrauche dei Indikat. nod
ConjuukUri in Nebeniätien. Ibid. VI, 10. — Der hier geu. L. Hit»
eentor, war der Behwiegervater Cae«an, der die Tochter deiielben
Colfimtia lur äemahUn hatte} Säet. Caci. 21. Pint Caei. e. 14. Er
gL,_._b,Coü^lc
DE BELL. CIVILI LIfi. L CAP.'s. 4. 17
^dain ,8patii postnlant. IKoimtar etiant a uononffis Beuten-
tiae, nt Ife^ati ad Caesarem mtltanttir,.^ Tohuitatem ge-
hat«« ei proponant. ' '
Cap. IV. Omnibus faia reBistiniT, omnibasqne oratio
DODsalis, ScipioDia, Catooia opponitnr. Catonem veteres
iniraiciliae Caesarig incitant et dolor imÜBae. LentaloB
Vta CcnDW mit dem App. CI«adliii. DIo XL, 63> Cie. ad DIv. Tlt,
13. f. L. RatnM i)t denelbe, dev all Legat Caeiari B. G. V, 34.
enriUiot wird; er wurd« nletit pTsetor urbinoi. Autierdim nennt dte
eeichicbte awef mndrc Roteier, bei Cic. dan Sert. Roaciai Anterinai,
tir ieo de. HB bekannte S^de Ueit; und loduin den grofien mimi.
Mbea KOneller C. Roieini. Cic Oral. I, 38, 9. Roieine hoc iam diu
«It conieeola», ut 1u quo qaieqae artlfielo excelleret, li io aao generfl
2t0ie^B> dieeretnT. Anherden maelile ilcb noch ein Volkitrib. L. Ro-
' teha Oiho beröhnlt dnccK die Ux Rotcia, naet treleber die nächiteo
14 StDfeniille im Tbealer Unter den Senatnren «ai«clilietieud dem Bit-
tentande gehörten.
CAP. IV. ContttlU, SHpiauit «tc.] Man bemerkt leicht In der
ktmen, abgebrocbnen Rede, in den Aejndetii, rom Anlange dei Buch*
an, dai gereiite, itark afflcirte Gemöth de* Imperktora, der lelneB
Stolx nicht wenig gekrankt fehlte.
vet'eret iniaiicittae Cati.] Diete- Feindiehaft de« Cafo gegen Caei.
gründete sieh an[ die acht repnblikan. (irundiätie, denen getreä ifcili
Cato atiKler freiwillig den Tod,U tttica gab. Vei^l. Sallail.'cat. 54.
Die Denkart de* Manuel erkennt man lehoB am der ton Suet. Citel>
51. angefahrten AeuflerMig: onam ex omnibni Caetarem ad ererlen-
dui remp. labriam aeceiliiie; Ali Caei. elnif den Caio im GtföBg-
tm abtühren laiten wollte, Plnt. Caei. c. It. n., (Bhlte er iieb durch
du Betragen dei Mannei nnd dnrch die iCille Theiluahme dei Velkl
ma Cato'i fngend )0 beacbiinl, dafi er heimlich Ihn treiialaiien be-
fahL Man nannte den Cato , naeh Fiat. ■. a. O. c. 13. f. einen Tto'-
atändigen, aber nn^acklicheii Ratbgeher. Cbarakleriltiich lind die
Briete dei Cic. an Cato Im XV. B. ad Dlv. nnd dei lelzlerD ebendei.
Gegen IhnVhrieb Caei. Saticatottet ; 2 Bdcher. Für ihn GaUul nnS
Cieere. Vergl. Mannt, u Cic. ad Dir. VU, 34. extr. — Die Sedeat.
dea Oenll. an ODtrer Stelle erklärt du oMge, c. 3. inimicil. euat Cae-
■are. So iniuriae patriae. Nep. Con. 5, 1. Indefi lind, dach lei-
ten, inimiciliae auch leniu Mtiro Anfeiitdungt», nfe Tacit. Ann. IV,
3t. deallieh beiengt: per Immodicai inimieiliai. — Mit nnirer Stelle
Ilt in vergleichen jenei: bello Heleetiorum coofeeto "B. G. 1, SO. ctr.
II, 23. Aufierdem i. Ramahorn S. 313. b.
dolor repuliaej Repuham ferre, *on Candidateu, die 1>el 8er
Bewerbang nm ein Amt übergangen wurden. Toic. V, 19. Qnnm »a-
pieni et banoi vir — laffragiit praeleritur, non popQtui a bono cbn-
inl potini, qaam ille a malo popnla repulsam fert. Cic. pro Plant.'
21. C. Hnrini, qni duabni aedililatit acceptfi repuliit, leptiel Col. eit
faclDij — qnoi omnei letmiii aedllitate praeleritoi, eoninlel eue fa-
efoi. Sed qntd ego aedilitiai repH/fa*' colligdl Pilo. VI, 6. f. In
■amma, it datur NMon! qaad pelil, illini honor; li iiegatur, mea T«-
paüd nt, S. Sali. Cat. 20, 6. Synonym waren die Redeniarten:
trilaii ferre od. perdidiue , non talttie. Cic. Philipp. XI, 8. Qai qnnm
longa oraoe« belli gloria et vlrtote inperaret, daat tamen Mbut lolaa
(■fit. Daher snch jenei: omne (nlit puhctum. Horat, &d ^i. r. 343>
B
gL,_._u.Coo^lc
IS * C. iVh. CAESARIS .
aeris alieni magnitiidine et spe exwcitas ac prWrineia-
rnm et regnm appellandornm largittonibos moretur, tie-
qua alterum fote Snllam inter suos gloriatur, ad quem
—- In Beilehang mnt Cato I*t nach Fiat. Ctt. min. c^ 40. a. 50. m
bemcrkeii , dsfi deradbe au dai Couiulal angeballen hatte, aber abgfl'
wleicn worden war. Frahcr war dich bei der BewerbQng um ^a
Prätur der Fall geweien, eine Würde, die er apater doch crblell.
Plol. Cal. min. e. 43, An untrer Stelle kanti wohl nnr die lelile nnan-
genehme Erfahrung mit dem Cosfu/af« gemein! lefn, a.n.703. tiewäblt
werden JH. Maretllut nnd rS<r. Sulpieiut Ru/ut. Dia Aoileger waleD
inm Theil xweifelhatt, oli lich die repulta an! die Praelur oder dai
Contulal belöge. Gewir* anf Letitgrei; I.) w«il Cato ja do«ta ipiler
die'Praelur erhielt { die crile Abweiiong alio not ein Aufiebub H
nennen war; 2.) weil am Fiat. Cat. min. e. 49. deutlich genng her-
vorgeht, daii Caei. dorcb Beatecbnogen aller Art vdd Gallien aai C»-
ta'i Wahl mm Caotalal in hinlertreibed verincht bat; 3.) weil in der
That der Zuiammenhang an nnirer Stelle da* jüngtl» Ereignlh alt daa
von Coei. gemeinte wahrich ein lich macht. Die von Glandorp. ad h. !■ -
angefahrten Stellen am Liv. Epil. lOS. nnd Valer. Hai. VII, 5, 6.
beweiaen alio niehli. — Uebrigem lind Caeian hier geg. Cato aaf-
gefQbrteB Bei rhiildi gongen Verfenrndong ani dem Ifnnde dei Uerrich-
iifchtigen. Vergl. PInt. Cat. c. 51. med.
aeri* — aui'gniluiline ] Wie pecunia , lo anch aet all Collectiv,
Daher bei pecuaia all Beiirorl ingent, magna, parva, nicht atnlta,
9. B. Nep. Aleib. B, 2. cum magna prcum'a. Phoc. 1, 3. manera tna-
gnat pteuuiae. Llr. V, 10. vtaiare pecan\a ia gtipendium opai erat.
Attte. XIV, 3. enm aium peenniae non magnitudine , aed ratione me-
tiri lolitnm. SaU. log. 2Q, 2. magnitudine peenniae K booo honei(o>
qne in prargm abilractui eit. S. au B. G. VI, 19. #
. refHM appellandoram'] Beiipiele Üieiel ton dem Rom. Senate,
ala dem Repräaenlanten dei Wellreicba, kleinern Dynaiten und Tyran-
■en bewilligten Khrenfitel« lammelle Briiton. de form, p^ 3IS. U. 2111.
Daa vscabolnm lolenne war ateli: appellare rrgem. Vergl. 8. O. I,
39. Anch Enden lich Beiipiele, daTi amwärlige Fanten nm dieiea
Titel «ich bewarben, d. i. um Anerkennung ihrer längtt behaupteten
aonverünen M&cbt von Seiten dei Rom. Seasli, denen Verweigerung
1b lolcheo Pülen an dai berGchtigte Eeraliren dieiei und jenei Staall
erinnert hatte. 3a bewarb «ich Perleui von Maeedon. Lir. 40 , ST.,
4er Sohn dei Syphar , Liv. 31, II. L Daiiiil war zugleich verbunden
der Titel : aMicni et toclitt P. R. — Beiondre Abhaudl. Chriit. Wüb. '
KBitneri Oiai. de modo Regnm appelUndorum apad veterei Romanoi.
Lipl. 1744. Vergl. Taeit. Ann. IV, 2G. exir. re^etltqi ex vetalto moa
miaanii}Be e aenalorlbui, qui icipionem ebnrnum, togam piciam, antl-
qna patrUm munera, darel regemque et locinm alqne amicinn appella-
ref. Ctr. Dionyi. Hai. V, 35. I.iv. XXX, IS, II. Aua Letiterm e
•mbrt n
Die gani
altemat fi
der Zweite denelbenAit; daher alterim me. Cic. ad Div. II, IS, 5'. Vit,
5, 1. Vide, quam mfbl periuaierim, i« "u ci*e alttntta. Dal. Cellar. —
Die hohe Meinnng, die Lentniua von lich hegte, erinnert an die aber'
glanblicbe Erwartung, deren Plnt. Cie. «.17. gedenkt; nach den Sibyllio.
Bachern ilpa^/tiravi; ilrai tg Ftiptj XoQrijXtont TOilt fiovuQxtt»^ ' üp <T>''0
fih ^i^ nixX^g0iifrai tö xÖ^är, Kfrtw Tf mü 2vi.lav; den dritten Car-
'ir. viunyt. am* Vf od, i.iv. ^a.a. , i**, ii- Aui ijcuiefm er*
■an, dafi Uaiiniiia der ente war, dem jene Ebre widerfahr. >■
nie Formalität hat etwai Ocjenlaliichea. jn i^ ^ 9- &i>~Q4%f n^,,.
■eruBtfere — SnUam\ Alter, (wie [Vf^D!, Hemd. I, 203. ia.J tatlV^i,
gL,_._b,Coo^le
^DE BELL. CIVILI LI». L CAP. 4. 19
summa imperii redeat. Scipionera cadera spes provin-
ciae atque exercitniim impellit, qnoB äe pro necessi-
tudiae partitumm cum Pompeio arbitrabatar; simal
neliaiLcntului, einen Mllvericbwomen dei Cafilioa, lieti Cie. !m Ge-
fingBisae erdroiielo. Sali. CM. 47. und 55. Mit Wollte üettl ^i^en-
tulm die Rolle dea Ermordeten übernebniea and forttähcen. — lieber
fore beiDerlie Tana dB* charakleriil. Kenn zeichen : El drückt nar die
MögUehkeil dei luküaCtig Geicbehenden anij iteht daber gern bei Vh-
bii, wie ejcipeelart, palar», palliceri und ähnlichen! Llr. V, 54. ,
reipoHiHia ttt, — eo loco capat reram luniinanique iraperÜ /or«. IV,
T. med. 61 Arüealei — ve/lint, fort, nt poitmodo gaudeant. Dageg.
ibid. G. 8. f. id, quod acenit, futurum tiiia eliam rati. Cic. ad Dir.
SIU, 10. I» Ute recipio, fore aum tibi et voluplali et niui. Tmc, I,
20. quod tandem (pecUcalum /urs putumpi; d. i. stellen wir um mdg-
licher Weiie rar. — AndeTi futurum , durch welchem die Zuknnft in
die. €«g«DVarl venetit wird; wai überhaupt geiebieht, sobald eite ala
VeibniD eopuUtivnm mit einem Parlicip. fulur. acliv. verbunden wird.
Daher kann ein Veriprecfien kräftiger nnd denen Gewährung all apo-
difctiacb gewiri aaigeipracben werden dnrch /üfurun, wie B. G. I, 33,'
palticilut ett, •Ibl eaiD rem curac /ülnrani. Liv. VII , 30. m. Sub-
■etil iii gentibui, — qaod propediem yüdiruM ipondet et virtui et for-
(luui vellia. V, 3. extr. qnii non »pondert auiit, maximum lioc im*
periup — - httvi futurum eisef — Fularttt^' et»e i»\ dem Sinne nacli
Inf. Fut. Pau. von faeia oä. der Infin. Futur, von ßo. Denn Cic. al
Dir. IX, 17. quid de iitii rannicipüi /nturuin/ Liv. IV, 2. Gnem non
fieri, atc fiilurum. Selbtt wo foret dem ettet TÖllig- lu anttprechen
Bchelut, wie Sali. Cat. Id. rxtt. quam quod cniquam compertum
foKet, beieicbnet ea die luhjetlice Aniicht Andrer oder die eigne; lö
dorl: «Ii da/t stau lagen, behauplen konnte, ei le; auigeniacht u.
1. w. Seibit bei Tacitua, wo ei immer norb von Vielen für gleich-
bedectend mit eatem betraclitrt wird. Vergf. Ann. 111, 23. 44. Ei bat
Buffallende Verwandt! cbatt mit der Bedeut. ron är. S. B. G. V, 5G.
iumma — redeat} Ein aehr beliebter AnadracL: von Uebernahma
polit. Geachifte, die an Jemand gleichiam gezwungen fallen, weil lonit
kein Tauglicher vorbanden iil, anaJog dem redigere, B. G. 11, 27. Ea
liegt der Gedanke zum Grunde: gleich der Peripherie einei Cirkeli zu
dem Antangtpnnkte zurückkehren i metaphor. longia ambagiboi clrtum-
aclii in «liquo loco .acqnieicere, gleichi. die foui- maehen. Beiden
Griechen: argt^Qx'^"'- *■ 'B. Lueian. Dial. morl. J^l, 2. edil. Lehnt,
■ ot di xXijQoi h Evvifuov — ni^i^X&ay. Xenopb. Cyrop. Vlll, ^, 19.
' inü Si Jii^iiji.&iv ö irunnÖq. Oft b«i LEv. i. B. VI, 6. in. Ret ad Ca-
miltUD — rediit. VII, 21. u. 28. Be$ ad Interregnum rediil. Terent.
Phorin. II, 3, 3- ftd te summa reram rediL Vergl. lu B. G. I, 41.
and Drakenb. zu Liv. Vlll. 20, 6. '
pro »eceititudinej Kecetiituda eigentl. jedei enge nnd freund- ,
tchafllähe, dnrth Anit oder Vericandttckaß, wie hier durch Schwä-
geracbsR, herbei geführte nnd beil«hende Vertältiiila iweier Ferionen
zu einander. S. Nep. Dion 1, 3. da«. Breml. Cic. ad Div. XV, 4,
29. neeettitudine eliam paterna.
arUtraialur'i MVit b'aben die Imper feilform ilalt dea gewnbnl.
orbilralur nach Leid. I. unbedenklich aufgenommen, theili weil dai ■
die Handlung begleitende Urlheil dea Schrillatellera darin enthallen 1)1,
fheili wegen limal — pollebnat, Ibeili endlich wegen der eigentbüml.
Bedent. von arbilrari, die hier nicht blofi dem sperare ziemlich u ab e
B 2
gL,;..b',GOO^IC
20 C. lUL. CAE&ARIS
in^cioniiil metos, adnlatio atqne ostentatio gnl et poteotiaiii,
ImtMrt, Mnlen 4m nrfin anttprickt,
Itthende lil.
ittdicientm mUu», adulaUo atqu» Qitentalio »t et polemUum'l
IÜnl idieint dteie Stella Ton Held, MSbiui, Lemaire blich gedentet mM
T««tuiilBn ; wir werden den Beweli in ndgUcker ^bis. ffihren. Ad»-
* lalio atgve otteMlaHo «oll ilch nmcb Held eben lawbhl «nt tut kU nf
patenliatn dergeitklt beliehen, dkfi Seijto lowohl tieh telbif nU die
Staehlhaber der dunal. Zeil mm Gegenstnnde der Sehmeiclielel ud
Srieclietel, der eitlen Prahlerei geinMht babe, ' indem er licb ihrer
Frenndiehsfl rfilimte nnd dieie idt Scbaa trug. Unt ichetnt dieie Kr-
Uämag itemlich geiwnngen nnd bei der Qfratelltiiig;! weile Ckeiut oiw
nstärlieh. Hier mahle nothwendig von dem SchriKaleUer du Svbjett
genannt oaer au dem Zniammenhange leicbt erkannt werden, reo wd- -
cbem die adulatia und oiteHtatio aniging. Sollte 5W^o aelbtt der oAi-
lator Dod ottentator geweien icfnf Han fragt mit BecU, in welehew .
Canialaexna ilände dieti mit dem, data SHpio dadurch bewogen wor-
den wäre, die Partei ISr Pompeina gegen Caeaar *n er^relfenf Adn-
latio mufli, wie gewälinlieli^ die Huldigung, der Weihrmteh lejn, der
ihm lelbit dargebracht and gettreut wnrde , lo' dab dadurch leine Bt- ,
telkeit Nabrnng erhielt. Und «o iat ei aach, und Allel sraehriat Hna,
angeaehtetder honen nnd etwu dnnhien Datilellang; Caeiari , die in
den Äb$traeti* Hegt, in hellem Ltcbte. Ihn nämlich »etilen all Trieb.
federn dea Benebtnenl in Bewegung 1.) t]iet etc. 2.) nett» ikdieim-um,
d. 1. die Furcht der Leute vor den iuA'eUe, die ilch niebl freimathlK
■n änfiern wagten wegen dei hemchenden Terroriimm ; vergl. Salt
Cat. 20, ß. wo im ähnl. Sinne iadieia. 3.) die adulatia von Seilen
dei Volk! und der Menge derBdrger Gberhaupt; dang wo immer adth-
. Zatia gebraucht wird, 1)1 ei die Schmeichelei gegen Jxdre ; licb lelbit
kann NiemiJid fdgUeh lam Gegenitande machen; und von den BOrger«
gilt Id Being anf Scipin mid.dle yoteitte», wm Tacit. Ann. IV, 74.
lagt: pavoT iMtemu* eeeupaverat animot, cal remedlum quaerebatar
adulaliene. 4.) Ottaitatio Iit nnier: lich aiehUg maehe», die Grafl-
tatlon, mit weldier dieie Leute Inponirten, wenh lie dea Pompelui
Partei ei^riBen. Nun ilnd aber an alleb Zeiten Servllllät gegen Macht-
haber und prahlende Inaolen« oder lich geltend inatkende Eitelkeit go-
gtn Andre eng venchwiiterl, daher atgue gani an lelner Stelle; nnd
demnach enehelnt der Zuaali: quiin indicEii tum plnrimnm pollebont,
oll eine Epeiegeili de* iudiciarum metu). Dean dah lieh diele Worte
auf die furcht dei Scipio, aat die Beiargnifa deiieiben, wegen geietx-
■ widriger AinttbewerbuMg tat Strafe gezogen in werden, beliehen aol-
le, i«l wohl VenaulbuDg; folgt aber nicht am den Warten, und Cae-
aar hitte lich )o unventuidiich ond dnnkel aaigedrSckt, dafi er nach-
liiitg genannt werden mürtte. Auch eTieheiocu dann die Worte, adn-
latio — in iudiciii pollebant «ii eine Taatoiogie nnd all goni mSfriget
ZuMti. Uebrigenl bemerkea wir, dah tui et potentiam per Zcugma,
' Mehr In eiüntatio all zn adulatia gehört, bei einem Schriftit. uäml.,
wie Caeiar, de*ien Sprachgebrauch dem einei Tacllni and guetou. nicht
gleich geltelll werden darf; der folglich tut nur all Caini Obleeti für:
oitenlare le gebrauchte. Sa Tacit. Ann. 11, iß, in. Neque Marobo-
dnui iactantia lui nnt probrii In hoilem alullnebal. Aoffallender IV,
24. primo »ui inceiin. Deagl. Suet. Ocf. 40. partim in uibii, parlfm
in »ui cuitodiam allcgit. Durch dai Pronom. penonal. wird die Sub-
jektivität der Perion mehr hervorgehoben int Oegeniati Andrer. Vngl,
Bamih. S. 539. Walther zn Tac. Ann. IV, 2i. Raddtmann Inafilntt,
L.gL,.._b,Coo'ile
DE %£E.L. C!VI1.I Lia I. CAP. 4. 21-
■jni In repnblica iudidtaqae tnm plarimiun pollebant. Ipsa
Pompeins, ab iDimicis Caesacis incitatmi' et, qaod nemi-
nem secnm di^^tate esaeqnari volebat^ totnm se ab elus
IL p. Bl. BmioI n Snet ■. a. O. — SIbM otltittaUo In Leid. I. ob- '
leilalio, wu aick Mbl ET»' Tertheidlgen Uefa, weDn n(cU die lelitee-
rtrt Leiuf Ucr den Vorang veidicate, nnd die VerwechiL bSnfig nörc.
8- Dntkenb- in Liv. V, SO, i.
fBi — pellebantl Der . ladlcatiT Dick gvi jedei MrI, wenn ein
Prädikat dem Subjekte »»bedingt, apoditUtch ond AiitaritrA, du
Letxtere iit hfet der F>U, — beigelegt wird, ut dati, mit Wsglutang
det Tennitlelnden gui dM Verbon finit. in du Particip oder In ein
■innverwandtei Adjektiv verw*ndelt werden konnte; wie Ua polten- _
tinm. Allein «obald 4>* Prä^Hat all lubjeklivtt Urthei), problema-
titch nnd reitringirend uiigeiprocheD wlid, und durch die Fülikeln
^a, quod, quoaian, ntpele, liquidem etc. anEgelöat werden kann,
«lebt der Conjunktiv, lelbil In. Fällen, wo wir ikn oft nlclit erwutea,
nimlick nach untrer Art zu' denken. Vergl. Ilamabom. g. 184.' I. B.
Tale. I, 44. diffidle eit, dob eoi) qui inAKtnali (unt, mtaeroi Eodl-
care. IbU. Ecce, kliai^exaritur e terra, gut matrem dormire non
ainat. — ibid. exlr. Hagoa cnl^i Felopii, gut höh eruditril filiairif
Mec decnerü, qnatenna eiiet quidque ourandam. c. 45. Nemo pMOm
dfn vixlt, qui lirlatjl perfectae perfecta funclai eit mnnere. -^ Im
. AUgemelaen, wird man finde», Iit Jeder auf dieie Welie dureh daa .
Relativnm mit dem Haoptiatie verbundene Nebeniati, ein tpteielUr
und eoacreUr, wenn der IndicBtiv itekt; ein allgemeiner' nnd abitrak-
ter, i. l, durck Scbiaiie gewsnnener, wenn der Coi^nnHiB folgt.
tmm — pollebaitt\ Bei der faat Bberall in Codd. n. KdlU. b«rr-
tckenden Verwechttung von tut» und tunc, bemerken wir bler 3ber-
IiBupt, dali wir unter den Partikeln nicei Hauptkluien nntenebefdeH,
objektive und hittoritcke , nnd luhjeilive nnd abttraile; denn da« ganie
Material und Subitrat der Sprache iil entweder AniebaHviig oder Re-
flexion, Urtheil, Abtiraktlon. Demnach nggea wobl Am nnd taue
verwandt lefn, aneb ihrer EntiUkung naeb; aber gewlb iit, daDi tum
all correlaliv ron iam etwa* eemecaNxea bcielchnct, folglich 'Mich
rin damalt, cntttanden aui etteai Früherem, d< I. In Folge der Er-
tignime. Ei let demnach relativ; tunc aber ahtoM, gleich unienn:
tontt mA jetxt. 8o wie man Mgle hicce, ao mag tuJie aui tarnet,
d. 1. nnmittelbar damoJi grade, illa ipto tempore, ille ipto tempari*
memente — entitanden le; n ; tu« tit hingegen mehr illit nder til>> tevt-
faribxt, und wird iiberiJl von dem Urtheile dei SchrUtitelleri begleitet.
, Vergl. in Caei. B. G. V, }3. nnd Jen. Lit. Zeit. 1 832. No. 56. p. 444. —
leeum dignitate — ejrar.guaril Exaegaare nicbt leiten, nach'
diOcIdicher ala aegtutre und adaeguare. Jailln. XLIII, 1, 4. exae-
gnate svutfuai tiire, paiiim in convivlii lervi cum dominii recombunt.
Clc. ad Dlv. SJH, 33. exaeguare commendatiene: Vergl. Sali. C«l.
3, 3. Jeoei cum dient in vielen Fallen znr VergMchang bei verbii,
wie aegttare , eosferre, eomparare, itatt dei nicht minder üblichen
Dativ«. 1. B. Cic. LaeU 30. le aegvttre cum {nferioribas. Ctc. Verr.
ni, 8. omnium ante damnafarum acelera — vix: eam hninf parva
parle aegaari, coaferrique po*iaul. Cfr. ÜBTUihoin %, 124. S. 367.
t;aeian Unheil üb. Pompei. beilätigt tait würllich Vellei. II, 33, 3.
Nain neque Pompelui, nt primum ad rempnbl. adgreaiu* est, quem-
qnam anlmo parem Inlit; et in quibui rebui prlmnt_eiie debebat, lo-
lu> eiie cnpiebat. Eben lo Lueanat Phsrial. ^^/fß^ Nee quemqaBBi
tarn fetre poteat, Caeiarve prioreni, PompeUJj^iuem.
L.gL,;..b,GOÜglc
22 C. lUL. CAESARIS
amicitia averterat et cum commanibas inimicia in gratiam
redierat, qaorum ipse maximara parteqi illo adfinitatU
tempore iniunxerat Caesari. SImul tafamia daarum le-
gionnm permotus, quas ab itlnere Asiae Sjriaeque ad suam
rommunibui inimicit'\ I. «. CMiart et ipil qDanasm c
Bei der Allgemeinheit dea Begriff*, geben die Umitände and der Za-
BHOinienhang die naiier« Relation roii commvjiit; man lappllre ileti :
lecum, naliicam etc. od. mihi, tibi ete. ei bezeichnet dnnn dal, woroQ
niBii gleichen rorllieil oder Kachtheil lial, woran lii«n gleichen An-
theil niiDiDl oder oehnen aa!t. Auf den CAaratler oder rjelniebr das
~ Betrafen sngeweniet, wie Nep. AUic. 3, I. coBuniinit infimit, pu
principibat , en(<pricbt es dem grierh. xtnroq i. e. qai ita le gerit,
ut omnis ipii cum inErai« cammuuia eaie Tideanlnr. Clc. ad Dir. IV,
D, T. magig eommunem ceniejnaa in ficloria futarnm fuitie? dal.
' Graev. Suef. Claud. 21. Nee uUo ipectaculo tommunior aut remiisior '
erat. Von promiscuu* lil et unlencbieden , In lo fern diffi afine
PrärogaliB bedeutet. Uv. VII, 32. f. Nuiie iam nohii patribni vo-
biique plelieiii proinitcuut eoninlatui pBtet. Tacit. Ann. IV, 37. Ta.
nocet Aujusti honor, li promiscuit adutalianlb» vulgatar. Den Un-
tenchled toii vulgari» beilintoite iclion Eroeitl in Clav. Cic. dahin i
coMsiBAil DBiRiiiii com centemplu.
iniusrerall Eutiprichl na«erm: aufbürden, «nflegen, wie ein«
La«t. Lir. VIII, 32. iniuagere ignominiant. Dai. Gronov. Aufaer den
bei B. G. VII, 77. angef. Beiip. lebr häufig bei Liv. II, 43. venitse
tempai {er ullimani neceiiltatem legis agrariae patribui ininnge^rlae
111, 07. icita plebia iniuncta patribui. V. 2. Aoc neque regei — ne-
qoe decemviroi iaiuarilte terviiulii. V, 4. laboren etiam novuni t»'
iiingi. VI, 0. ingeni onut — libi iniungi. So HratOI bei Cic. ad Div.
XI, 13. extl. ne gued delrimeatum ttip. iaiungant.
iafamia tegienami I. e. infamia inde exorla, qnod etc. oder ab
legioaibDi — retentii. Dia Sache ii( bekannt aaa B. G. VIII,. 51.
Infamia iit nämlich kein aklicer oder concreler Begriff, nicht Be-
•cbimplung, tondern Schimpf, also ein abstratttr Zuatand, Cic. pro
CluenL 1. f. negem fniiie illam infanciam iudicii corrupti! Vellei. II,
33, 3. infamia pecuniae, I. c. ex pecunia jnniodice coacta. Der Ge-
nitie ist in inlcheB FBlIeo Caini eaniistii obicclivai, letiterer )at adü'
qairl vielen Pnepoiitianen , wl« ab, ex, de. Er beieiehnal nämlich
dl» iaflere Veranlaitang , aber nicht einen moral. Urheber. So Tacit.
Ann, XIII, 57. ira clodii. (Jeher infam, a. c. 85.
reliquifi I. e. luperiliteni teliquit. So Lif. XXV, 6. niii qneni
hoitla caedendp feiiui religuit. Oder Tacit. de Oral. 20. Quifana oe.
capatna et obieiiai animug quantnlnm loci bonii «ctiba« relingntlf
ad tnam palentiam dominatamgue eoTIverlerai'] Cannerlire iif
■owohl eigenthümlichci Verb, von dem, itei Andrer Interetse adtr Auf.
tntrhiamleil anf tich sieht und lenit, alio: animoa captoi atqne pel>
lecloi ad le inamqne personam trahlf. Und dann itebt vnrzDgiwetao
in $e confertere; wie viele Stellen beyceiaen, Liv. III, 50, 3. tota ia
se caatra converlil: oder ei heiCit: ad ie trahere, tibi vindicare, ad
■OB eommoda luitenlanda alque augenda adhibere; wie Liv. XXIV, 4.
cxtr. in te uaum omniam rirei converllt. Dai. Düker. Nep. Dat. 6.
eitr. Uebrigeni erinnert jcnei dominatai nnd pntenlfa an Nep. )tegg.
I. exlr. qui daminatum imperio tenuerunt; und potentia iit die inb-
jcUir« UebcTBiBcht, der varherrMhende EiuSab^ donüialM die vcr>
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVlLI LIB. I. CAP. 4. 5. 23
potetttiam dominatoäique conrerterat, rem' ad aima Ae~
dnci stndebat.
Caf. V. His de canssia agnnliir omnla raplim at-
qae turbate; nee docendi Caesaiia propinqnis eins spa-
tium datnr; neo tribunis plehis sni pericali deprecandi,
neqae etiam extremi iuris intärceseione retinendi, ^uod
wirtlicbte AniQbang dorietbin; beidu: lor Vctwiikliahoog' iciBcr
bcrnchiBchttgeD Plane.
rem ad arma (ferfuei] 8. B. O. VII , 37. Ob. dedaeere in di'ei. '
metapkor. Bedeat. Auderdcm aach dtetirrrre mehrmalB bsi Liv. in
dcmadben Sinne,- a. B. VI, 19. id. Decurrilar ad leniotem verbi«
■eDteutiaai, vin lamen eamdsm habenlcai. c. 3S. ad dao ultima aazU '
lia — decurmnt. S. ontcn e. 02. AnlaDgeod die Straktnr; äeiaci —
»ladebat; lo iat lie nng«wobBUcker ; nun erwartet: deducere od. ut,'
Allein man erkennt des Grosd. Jener Infinitiv Paii. (oll dai Fatlam
betelchneD ■!■ ein niebt Hnmiltelbar von dem Subjekte avigegangnei;
■e dafi iludebat taehr heibt : ciipiebat, oplabal. . Analag die bei Tndt
nickt leltne Slraktur dei Infinit. Faii. nach Verbii dei Wollen), Bit-
ten!, ete. Ann. HIV, 27. Agrippina In appidnai ifbtoram veteraooi
cnlDDisniqae dednci impettaf. S- Zumpt §. 010. Und über $laderv m
SaU. CaX. 1.
CAP. V. Raptim algu« turbalBj Baptim entiprielif uaieim: au-
iamKiengeraffi , ■%. B. Lii. VIH, 11. m. lumultuariai undiqiie exerd-
tat rapliM tan$tripla* coneenit. Soi. bildlich: in Hau und Eile, z.
B. ad Alli«. II, e. in. haee tcripti raptim. Man liebt von. ielbit da*
Uspaiiende in der Leiart: ruptlm, welche einigea Beifall fand; doch
tnft Unrecht: denn, da dai Stärkere nach xa (leben pQegt/ to wife
10 hier ein Hjileron protatoa ; und 2.) lehrt der ZusamiKenhaag, wie
lehr raptim die Umitätid« aprechend bezeichne. So Liv. XXIU, 30.
cxtr. aibil raptim nee ttmere Bgendnm.
»t pen'cvli deprecandi] lieber depreeari 1. B. G. .11, 3]. und
Mannt. Xfl Cie. ad Div. VIII, I. welcher bemerkt: deprecart interduni
eit piecsri, ut atlqnid habesmui; interdnm contra, ne balieamiia. So
bei Lli. Itl, 58. in. ad pericula deprecanda. V, 12. in. Virginio
deprecanle, ne inielicior domi, quam miiitlae eiset. Vor allen ). die
intercMante Erliaterang bei Gell. N. A. VI, IG. Die Volkitribnoen
(Plat. Csei. 31. nennt den Anlaniat and Curia', Dia Cau. 41, 2. den
9. Cattiut Longinm und Antoniat) wurden am dem Senat gei<Drien
und entflohen ani Kam iura Caegar.
extremi iarii intercenione ret.} Die Lesarten variiren; widre
laieli: inlerceisloneiB. Ciaceon. wallte lieber: iiilertrtliom's , wM al-
lerding^ dai leicbteite wäre. Der Sinn ist: das letzte, änfiertt*
Bechtimittil, dai Ihnen telbtt Sulla getanen halle, war i^uen genom-
Biea. Jn dieiem Sinne ultima poeaa , d. 1. Todesstrafe, Suel. Caea.
14. wie 1; taxät*! ilxrj.' Clc. d'e Legg. lil, U. extr. Quam ob rem iu
ista qulden re Snllam vebemenler prsbo, qui tcibnnia plebta sna le^e
Iniuriae 'iijfi/'dae {wteatatem ademeril, auxilii ferendi reli<]uerit. Vergl.
Lir. Epit; fR^nlla Diotatoc factiia Iribanoram pleb. poteatalem minait, .
el omne iai l^bm tereodarnn ademit. Vellei. Fat. II, 30, 4. Hoc conan.
latn 0114. u. c. Pompeiui tribaalclkm poleitatem raililult, eui na .Sulla
imagiaem »ine rt teiigußrat. Suet. (Ja^a. 5. (Caetar) aactoiea reitiluen-
da« tribuniciae poteataiia, coini rim Snlif deuinnerat, eaixUaime in-
Tll. ' E» geich^ A. U, 6T2> Di* SMi|:eriuig «bei viti daioh luyas'
L.gL,A.b,GOO^IC
%i C. lUL. CAESARI9
L. SnUa reli^iierat, focultaa triboitaet led de «ofl B^nte-
geptimo die cogitaie co^TUtar; qaod Uli tnrbulentisBiiai
eUam kagtieatet, andbeilekl ilcb ebenfalli auf L> SoIIb., Ueber dl«
Sacba VBTgl. ETMitl in InUei LegK.' and Uv. III, 13. AppaUUi tot
boBi — lu* üarilii »i expedlnnt, in TiacnlK coniici vetaut raam.
faeallai tribBitur'] AbiiehUich oiebt dalur; «andern (n'Auerä - Ist
mmbt: dai getetiUeh Gebülireitde , am wm ite gebeten batlea, Sa
Ticit. ADD. IV, 26. Dolsbellie peteuü abnuit tliampb^a Tlberini 8«-
iano tTibutni, foineU i. i. pubiit» elnriameii.
teptimo die\ Hin' iweltell«: ob am 7> Ttga nsch den Antiitlft
Ibrci Amti} oder: nacb dem BeglBnen Jpner «Brnhigen VerbandlDagen
nod Andritle, leitdem jenei Schreibeu, e. !• von Cmhi «ofc»} Dm.
Letztere hielten Ondend, und Horai für da» Rtcbtige; 1.) weil der Zn-
•ammenhang diaie Erkttrang begdmligt, and lelbit unten aetiiutuM
etc.; e« wird 'eine ganae Seihe tmnnllDaTiieber EreigiiiaK anf^fübrt.
a.) Die lohliehteD Worte VII die obne NebenbeatimmaBg IcüDote kei«
Btinan«T Sehrittitellel auf dai .1ml belegen wliieo wollen. 3.) V* wöta
hUtoriieh itnrlchtlg, denn die trib. pL wnrden am 10. Dec. gewäUt,
well di« enten Tribnnen au diesem Tag« gewiUl twden waren; nack
Amod. Ml S. Dec, nai aber nicht flbereinitimmf mit Mannt, in Cie..
ad Dir. V, a., aoch dank die Angabe dei Dianyt. HaL widerlegt wild.
Allein wir manen bemerken, dafa, wenn wi( «nnehmen, dai SChr^
ben Caeiari aey am I. Jan. 703 n. o. dem Senate fiberbracht wordcB,
die Warte ttptima die niehti helTien «li: innerhalb 7 Tagen, d. L mn
S. Tage,, wo die Valkitribonen wirklich von Rom eiligit nbreiatMv
Wo nicht, Kl dncUe Caei., Indem er VII schrieb, an den nnten b»-
sUmmtcn VIII. a. Id. Jan. DieHi war itt 6. ^an. Am tolgenden Tn-
ge, der ein die» evtaitialit war, dachten die Volkstrib. an ilire Reltnng.
de lalale — eegitare cegaulur} CegUm-e dt aliqnn re,' na etwa«
denken, d. i. auf etwas, ^rird dnreb das folg.. »ipjcere erklärt. Ebm
so Justin. XIX, 2, S- nt — ita In hello Imperia eogitarent, nt domi
lodlcia Icgesqne retpicereat, Dock wollten einige agitartnt; ohne'
(hnnd. Dagegen CBgitart aliqnid, so Tiel als: aunte teetiM vo/vera,
agilare. Tose. V, SS.'Loqnor — de doelo homine et erudito, chi e^
ttre ett eegilare, Orat. I, 51. extr. quid cives — cagitent, tentiant,
opinentur, extpeetent. Coel. bei Cic. ad Dir. VIII, IS. in, lllteria —
te nihil, niti triste eagititre oilendisli. Dageg. II, 18. de raUeniitu
ttlis eogitanti plaeet illad meam coDiiliom, Man nntaneheide also: So.
danken hegen nnd an ctwaa, oder äier etwai nachdenken. Jedoch witd
ünich cogitare da) eigenti- systeroatii^« nathdenten, nicht beielehaelf
diefi liegt in meditari. Aach mit dem laf. TerenL San. V, 3, S9. Unna '
talnaedei cogitai recipere poitbac? Die Lantrerwandtschaft in eogiUa-e
togUntuT, so wie die etjmalog. AehnlichktK wird ancb von Andern ia-
nanchen Fälien absicfatlicli gesaebt. ■. B. Liv. IV, l». vi vimm taeinnt.
VI, 2ä f. sed vegetitM ingeniiut in viviio peetare tigebM, virebap^v
inlegria seniibni. Ifl , 08. f. tedemui detidei domi, IV, 30. ea rite Spi-
na ipolia habentnr, quae dui duci detraxtt. Tose. I, 18. dt potilid.
nam rfdeW Video Panaelio. DieEi Letalere Ott bei Cic Dahin rechn«
man auch ad Di*. IX, 30. t qaam uUa swtet naiimm fiUnm. VargL B.
e. VIII, 4S. Näie Bber AllileraUan im Bhein. Ifnseam. 1S3D, 3. HaR.
üU tarbuleatiiiimi'] Ailgemein, wahnduinlleb snnachit mit !)*•
Ticksichtigung der Gracehen, del Satnrninut and andrer. Da Indeaaen '
seit dem Eutitehen des Tribanats, A. n. SSL L(v. II, S3> Immerwah-
render Kampf der Volksltibnnen gegen die Aristokratie des Senats Statt
fand; «o iit die Sebauptong eine offenbar «ich an[ daf gan*a iMtitat
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LI8. I. CAP. 5. 2&
■lIywMl4^ul ten^oribns träsni jlttbia öctaxo Aenique
mense Mamm Bctiooiim respiceEe ao tiiaere consaeraot.
nad Verh&IlDifIt eritreckeude , und Uli turbalentiitiiiii Iit la fiel tli:
prianim ttiriMUntittiaiui guiigtie. — Hatomann nimoit die Ssche tut
cbcD ID., nor denke man bei daa Worten nicht an «iBan beitimiatiii,
eiBMlnen faH, laad. aa dai Retultat Jahtbondert langer Erlabrong.
D« BtfB die Tribnnen im Dec. (4ea. 10.) gcwäblt nncden, die Co»,
akcr gefrölinl. im Jnl., lo fciehah ei leicbt, dafi dia Tribunen von *,
dam CAuratttr und der PertSnlieMieit der Den gewähllen Cau. mehr
oier weniger m befdrehten halten. Diti lebrt dai Betip> dei Cicero
während aeinei CddidUI« denljich genug, denn dieaer fühlte aich g;rade
beanndett a^ctardert, den dsnial. Tribaoen WidenUnd M leliten.
DaUr abar wMer&hv Ihm anek, all er am 31. Dce. 690. bei Nlederte-
gnag den Coamlat* die gewöhnliche Bede an da» Volk «n Hecblferti'
gang aainer Verwaltnag holten wallte, Jener Sehimpt von Seilen dea
Dengewählten Tribaoi, MeUlliu, deuen Cie. ad Div. V, 3, II. erwihnt.
DerioBah war eU Wccbielrerb<ntfi in der Controlle, welche beida
M^glitmte, die ,bIi fiegeaparteien lich oft belebdelen, in Rom Aber
dModer fSliren konnten: die Tiibnncii, welche ihr Amt antraten am
9. Bei., Icenatea wohl, ihren Parteibafi gegen die Co», jedea Unfenden
Jahn geltend machen; nnbtea aber von den neu gewählten. Cnga. dea
tolganileii lahrea, wann tie lelbat beitati wieder in den PiiTatitand
tarfiek getMten waren , Veigeltaag >nd ,gerichtlieber Verfolgnng gewär-
tig aeyn. ~- Wie Uer, lo nennt Tacit. Hiit. II, 3S. tarhmitnti tribnmt
la ähnlicher Stelle. -Statt tempvribuM , forderte die WorliteUang: ««-
ftrioniBi tempoitim. Man mnfi alio entwedeE eine tgarhgiit oder mtr-
tm-a verberam nieh Qolaetil. VIU, 2, 14.' aanehmen, itatt: quai üH
tMrb. trib. iiip. tentp. oder der ÄhlaliJi wnrde abhängig iob dem in
pttinlatui liegenden Verbalbegrifle. Dageg. Taeit. Or%t. ät. jleriqne
eetmro ienigue »leiue] Eine Stell», In welcher deniqüe nahe an
damtm atreitt, wie amgebehrt demam für dtttigue atebt Taell. Oral. 3A.
ex qalboi alinn Cicemai, aliam Cwxari, lingolii i^wun lingnloa op-
poBwemna. Ea Idaber denigae an nnirer Stelle', häthttem , fraai.
iMit aa pitu; d. i; In ITall ci Ja geiehah. Nor blribt deuique immer
logiaehe Partikel and i>t nie ttmporelt. Vergl. m B. S. II, 33. nnd '
Boeh Clc. Rmc. Amer. e. 37. estr. wo ein UmliGher Fall.
(BsrtiM ootiDinim ] AeHe, als tenain. torcna. , heiht jede inr Kl^
ge, od« in Vorb«g gebrachte Recfatnache, nnd iit daher aacb ijnon.
mit rtgatio, %. B. Snet. Caei. 19. — So konnte auch die Actio prima
B*d altera ia Verrem beoanat werden, weil dieeelbe Klage iwei Hai
mt Tenckleda* Weite eingeleitet aad rorgetragen wnrde. So f. B.
SalL Jag, 35, 0. In yriara actiane qninqDaginla vadei dcderat. In dem
Zeitalter den Plin, iat niehli gewöfanllrher, all der Auidruclc; actio,
aetar, agtrs eautiaat, iür Proeefiführnng und AdvocatnrgeMhifte. i. B.
PUn. Bpp. I, 18. Seibit die anfgeichriebnen Reden, In lo fern ile
ciae Art VtöHuidignngi- od.' Beweliiebrift waren, heilken setionef.
nia. Epp. II, 9. in. Vergl. CeUar. m Laetant. de H. P. e. 13. in.
fldl IV, '■. tradltam cit, qalngentti fere annli poit Romam condilam.
nnUai rm itx»riae neqne arlionet neqne eauHoMet — fniiie. Allein
an untrer Stelle liod aetioiut lo riel aU: Untemchttm n. Btnckmcm
wraehleden tod fmctit ia lo fem, all in actio nnd allen ähnl. Verba-
llcB die Art and Weite dea Verfahren!, dai Fortdanerade, nicht da«
Abgcachloltae ia der Zeit und Sache, anagedrackt wird. So bei SalL
^. 4a, 1. mohOHat ~ Graecboram aeHoMtint obriam lernt. CaL dl,
gL,;..b,GOÜglc
20 C. lUL. CAESARIS
Decnrritur ad illud extremnm atqne ultimum genatuscon-
sultum» quo, nigi paeoein ipso urbis incendio atque id
desperatione ontnium salntis, latonim audacia aumqaam
I. touiitDcrant, nli — L. Bcallft qoirerelur de aetionihttt CicerDnii.
So Tdic. V, 23, 66. li vitas uodam anlioneiKgue quasrlniiu. — In den -
IVural ■etiooei , liegt aber der Ncbeuliegriff wiederbolUr und faHien-
, icr Uaternehmamgen und Umtriebe, verwuidt mit contemtio wl* LIr.
III , 9. in. deullicb lebrl. Tcrealillai Irib. pl. coniulibai abientibni r>-
tui loenm tribuniciit actiouibai dntniD — palrnm iDpcibUm ad pltbew
detum'lur ad fCc.J Ueber die Metapher in decarrere n. detetH'
dere ». B. G. Vil, 33. So Cic. pio Qainf. e. IS. ad Aaec ertrema ot
iKiaicintima 'iura laia cupide derarrehat. Lif. VI, 1 0.' deeurrilur ad le-
Diorem verbli ■euleDÜa.ni. — Die Formel iit bekaont: videreul, od. da.
ratt operam, od. curffr^al Coli, noqald elc Anek den «'hm der Cm*.
wnrde der Auftisg gegeben, i. B. Liv. III, 4. vidertt etc. od. auch vi- -
desnt magiitratMi, >. -B. I.iv. VI, 19. Darin 1(^011110 nun jiberdUtitaft
Dur dia höcb rite ' (je Iahe dleiei UQIbmlUel rechtfertige. Lir. a. *. Ü.
((nae foma lenalui coniolli ultimae lempcr jiccMii'laKt hoblt* eit.
Üall. Cat. c. 29, 2. qaad In alrad pleniniqaa negotia «ölet. In lod-
cbem Falls hatten die Coai. dilrtatorigehe Gewalt, nod aUe-udeni Magl-
■Irate waren ]a ibrer Wirliamkeit luapendirt; •. SallniL a. a. O. Die
grlecb. $cliri(l*t. nmlchrieben diele Formel, thella doreb: n^o;<Ta£n>>
1^ 'ÜTiipl^ t^ vniiTfi, oiu^itv Tijf. nolir, onw: diiraiio. Plnk Graecli.
C. 14. oder ^i Dio fehr bluBg : rot? tVnrow iijr ^viroi^r ti}« noli»«
izifiQiij'ar , oder: inxflQtnmi , mit dem Zuialle: üott ftyiikf VTt aür^c
nnoiq-.ßi\ra,. Vergi. Briiion. II, 101.
ytxtretitvm etgut u/fimun] Mao denle eich extremum all dai int-
■ente d. 1. durch die fialh gebotene, von dem gewöhnlichen Gange
abweichende (extra ordinem) Mittel; ultiuiant all dai letite, nai nach
andern nach öbrig iil, nunlicb der Natur, od. der hMtebendei» Ver~ ■
fanung geniätl. D'emnaeb iteht ej^lreatat objektiv, tdUinut enbJektiVi
jetiei iit aiiolut, dieaei nnr relativ, aber der relatlre Begriff wird
durch die Pbantaiie and durcb diu Subjekt «elbit den Umraage nach
erweitert und <it it&rker. So isgt Uv. VII, 40. uMma rahiea, XUI,
8. nllima crndeliliii d. i. die intiecite, die man lieh denken kann.
Dean ultimut iit der letzte In einer wirklichen od. gedaehteo Reihetol-
ge, die ich mir länger oder käner denken kann; exlremui der von '
mir, von meinem Standpunkte, auch moralEich, entfcrnteite, letite.
deiperatia etnnium tatutii J So wird detptraHo, wie adiam, atnor
n. ähnliche Relative mit dem Genit. Objekt, conilmirf. luitlo. II, 13,
S. desperatione reram. C\e. ad Div, IV, 3, 7. deiperaliQ reeupn-amdi,
Philipp. II, 35. detperatio vitae. Der Grand dieier Coottrukt. liegt in
dem-, dafa dttptrare auch niit dem Aceniat. Objecti conllniirt wird';
D. 2.) darin, dali die laletn. Spr. itatt der den Ccloehen geläafigea
Praepoaitionen den ate II vertretenden Genitiv. Objecti liebt. Omnlam ta-
Int iit entw. talsi eomatunit, publica, wie bloBg, od. wai hier die
Worlctell. verlangt: e« iit omnium der Genitiv. Subiecti, geitellt, wie
In einigen wenigen Fällen neben den Genii. Obiteti. Vei^t. n. c. 7. In.'
latoram mi^Aci'a] Die Leiarten: latronu^, od. gar; civium per-
_ diltrurt, wie Ciaccon. ad h. 1. in einem u. dem and. Ui. will geleica
haben, liad offeDbar Gloiiem«, obacbon gr^de liier dai Wort lalor ao-
•tdhig iit. Denn, wenn ci aoch bei Cic. d. and. geleien wird, a. B,
N. D. lU, 3S. Fetretne nUa eiviloi lalurev ütinuuodi le^, etc. a«
gL,;..b,GOO^IC
DE BELL, CIV.ILI LIB. I. CAP. 5. ' 27
aale discessnm est; dent operam contutet, prOetoretj
lun doek lator sbiolat oline nSliere Angabe de« Objelifi nlekt giiagt
Wirdeni venigilenl icngcn die Stellen bei Liviai daFär, ». B. IX, 30.
latar huim plebiicili. tait M. Deciai. Sodann heifiC der, wrtcher eine
Meinung im 3eu4te In VorichUg brachte, in der Regel auclor od. prin-
tept lentenliie; vcrgl. Biiaion. p. 250> ferner wk der gewäbnliehe
Aoidrnek: «{^onanltnm ^f, factum etlr Latoreat eile leiMtuteontiiltt
iit tbeila ungewöhnlich, Iheili konnte wohl nicht gei^g^ werden: ^i^
— : ditcettun eit An dieiem diieedere können nur Mehrere Anlbeil ,
Debmen ; der aaäacia cjnei Einaelnen brsnchten die Bbrigen nicht m
folgen. Daher mSchlen wir entweder mit Gronor. lu StatSni e. 3. die-
le Worte: laloram audacia, wegwüaicben, oder leien: S. CoMtultarui»
andacia. Dieie Art der Verbeiierung halten wir theili für die leiehte-
ate, wenn wir nni seiclirieben denken: S. CItanim ; ohnehin i>t durch
die bekannte Abbrevinlar von S. C. in Cüdd. mancherlei Verwirr, ent-
ilwtden; i. Diakenb. zn'Lir. 23, ]<0. tn., tbeili iit die Wiederholung
detielben Worti bei Caeiar lehr gewöhnlich i Iheila wird weder der
SpraehfebraDeh , noch der Cedanke verletzt oder vecfalicht. Kine andro
^ Anaicht, die nna latorum fdr Gioiient balleii liefi, und zwar derge-
■lalt, dafi daa ächte Wort gani verdrängt wnrde, war; eoatsltorunt
m leien, nicht von eontultor i. e. luaior, auctor eoniilii, londernvoa
eimtultum 1. e. dtcrttum, 8a bei Vellei, II, 88, 3, ille qaidem mal»'
eoniultoTum poenai esiolvit; oder noch richtiger vlelleleht, von eoti-
tirltat, analog dem aUgewÖhnllebeB : tenalat eomultu» ila c«DV><t-
Cfr, BriuOD. II, 72.
diiceiiutn «it] Diele Leiait Iit tmitreUtg nnlaSelhaft, wenn aach
niebt alle Codd. lia vettbeid igten ; denn 1) wer warde,(feiice«(«iR, nsa
tlndend. billigte, .verdrangt babenl 3) 'ditcettum ett Ut goni adäquat
dem: placail, prabatiist, decretmu; wie Sali. .Cat. 53. in. nnd viele
von Britaon. II, G2. genannte Stellen beweiicn. Anch iit 3) die Fra-.
ge, ob je dergl, Dcercle ganz eiiatimatig ras Alles angenommeD wnr.
den, wie Oudend. an untrer Stelle annimmt, obgl. auch Aier Venehie-
denbeit der Meinung Statt fand. loinicr wohl mocbte ei U'lderipruch
van dielen] od. jenem erfahren i doch liegt in der Art der Abatimmnng,
davon I. R. G. VIII, S2., der triftigite Grund für ditcetsum.
eonia1aret'\ Diefl iit lle Leiart der Codd., Itatt proeomiulei, wai
eher eider Erklär, ähnlich )autet. Zwar tagt CIc ad Div. XVi, 11, 4. ■
Poitcaqnam aenatai coninlibui, praelaribua, tribnnii pleb. et nobi*,
qni protsntulet lamui, negotium dederaf, nt cnraremui, oe quid reip.
detr. eaperet, nnnqnam in majore peiieulo clvitai Cdit. — Allein die
geweienen Proeoii^ waren lauter eanlnlaret, d. i. geweiene Coia, ,
Vomprioi, Seipia, Doniftiua, Cicero, der am 6. Jan. grade. in die Niilie
der Stadt gekommen war, um dort für aeine in Cilicien amgcfdhrten
Kriegithaten einen Triumph von dem Senate licb auiiawirken. Vergl.
ad Div. XVI, la, 3. ego ad urbcm acceiii pridie Non. Jan, Bemer-
ieniwerlh iat nur, dafi -alle Magiatrate, welche ein logen, imperiuiH,
d. i. mllitär. fiewalt hatten, (veigl. Bremi lU Soet. Caei. 54.) ID de-
nen indirekt a>tGh die Volkitrib. gehörten, durch jenei S. Coniull. auf'
gefordert wurden. Vergl. Victor, ad Div. 1. 1. nnd Manut. xu ad Div,
I, 1, 4. CoHtalet et praetoret majore/ magillratni voeabanlur; —
minore» magiilratut, aedilei cunilei, aedileapl., tribani pl. , quaeito-
rei, petestatem habtre , non imperium dicebantnr. — Uebrigena war
■llfc Formel entweder an die Coii. gerichtet, od. an die magittratni
überbaupt, wie Liv. VI, 1>. od. an «ineb Co«, allein, wie Liv. III, 4.
gL,.._b,Coo^lc
tt C ICL. CAESABIS^
MiitNi' pkhi», quigue evunkiret »unt ad rnfhem^ ne qtiid
reipublica detrvneati eaj^at, Haec senatogconsnlta per* '
seribaDtnr a. A. Tm Idna laDoariBB. Itaque qninqae pri-
HOS diebns, qniboB haberi senstns potidt> qua ex die
g^qtu eeiualaret mal] la d«n CaaabMformeln, lena ilch vltls
«w der äiteaUn Zeit TorEnden , fladet mui die eioguehi^eneii Zwl-
■ekaoeätie, darck «eiche cinaelne, van den Ceietie betroffene Pena>
neu od- fitäade od. Saclieti beieichnet werden, in Ser Bagei durch giä
nit dem ladicat. verbunden, in lo fern der Fall, den ea-gUt, «I*
mirtlich TOThanden dargeileUt wird; >. B. Brluon. II, ai> in lege 4a
■■liiBednetuaai tnilioiie: aguamm publiearumt gvue ad Ktbem duetm-
bar. — Ea Alt aedifirUt, gvit* nrbi qentimtaUm tont. Dctgk §. 23. fai
lege de vimtmrihtii! Coai. gut nunt luM — de eil, gui eivea Ron,
•■■r, riatoreai anam legnato/ Eben m g. 33. Praetor orbanoi, ;>ri
MMff att. lif dagegen der F*ll nur ein gedaettttr, (olgUeh ein allge-
wutiKTf *B vencliiedenen Zeilen anwendbarer, und in Abttraete ge-
labter, 10 itekt, wie gewäbnl., der CeitjuMUiv : i. B. ebendaa. al^dle
■loid eitra Italia», qood Popnil Ron. /octun til, — vendere lleeat.
ptncrUunlMrl Sie werden lu Fnttokoll gebraahl. Cic. Cat. 11^
e. nondnm «i peneripttiat S. C. Ei lit elgentl. : veiUläiidig aofichreU .
ban. Hotorunni Beuerk. Pertcribi 8. C dieebaiilDr, quae qnaplam da
CBDi^ rata noM eranl; velnll quum ant tribnai iBterceiiemat, Bat non
legiUiqo laco aenatni habiln« faerat. — leidet offenbar BiDKhrankBBg.
Der Gang war nimlicb der, dah, lo wie abgeitimmt worden war, in
Protokoll gebracht wurde, der Tag, Ort, die Namen der bei der Aof-
leichiinng aoweiesden Senatoren, denen, der den Antrag gemacht
hatte, nnd der Beechlufi lelbil. Vergl. Cic. ad Dit. VIII, 7. ~ Wenn
aber die Valkitribuneo ein iDlcbea S. ConiultuBi nicht beitatigten, lo
biefi ci blob auctoritai, und hatte die Kraft einet Geietiei nicht; loo-
iem ea marste od. konnte noch eionial dardber Im Senate diaeotirt
VerdeD. Ein molcher einteiliger Senattbefehl hied: avriorilai peneri-
pta, Vergl. Heinecc. Antiquitalt. Rom. edit. Hanbold. p. 71. ff. Wird
anch TDin Gelde geiagt, dai man dnrch Welterichreiben, durch Annei-
miMg beiahlle. Bremi zu Snet. Caea. 42.
a. d. VIfl Id. Ian.'\ Dfeiea ante diem iat imv der gewöhnliche
Aoadmefc von gmtixXat Ttrnint»\ doch findef man auch ad, befonden
bei Kaleadae, Kona«, Idttt, i. B. Cic. «d Dit. IJi, t. md Natut». ad
Attie. T, 10. ad Nan. Febr. fiben lo iit lekaaat, dafi dieiea amt»
ditm eabitantlviich mit Präpoiitionen, «t, in, ata lad eciinabile verban-
den wird. Z. 6. C. Attic. 3, 17, 1. de (taEnto fratre nnntii nobll
tn'lUl vtiterant ex ante diem Non. Ion. Vergl. Kortte >a Clci ad Div. ,
II, 17, I. ~.- Sonat bäofigc Verweehilang von ante und ad.
, gutt ex die] Siebe ob. ta c. 2.' nnd Bb. dieee WiedarhoL B. O. I,
6. Ancb bei Cic. nicht leiten, i. B. Tue. V, 1. Qulntnt Ate die* —
fiDem faciet TDicaianamm diipiitatioattin } quo die elt a nobii — d£t-
^utufBai. Aehnllehe ■oheinbare Pleonaiaieü in Wtederbolungen Toac.
1 , 20.' extr. Hone noi lententiam lecuti, kit ipiii verbii in Coniola-
tione haec expreiiimui. Liv. Vll, 19, extr. Dictaloien dicere iuiiU.
UHDÜani dixit. Il qnnin «ibi — dixittet , — bellum indixit, Diei«
Wiederholoag wu der lalein. Sprache- lO wenig auffallend, als die
Sitte, mit dem IPerte dei Fragenden in antmarten. Vergl. üb. diei*
beiondere Caeiar eigenr Gewohnheit laeob In Quaeif. I.ueiaii. m ebta-
Aeif. Aufgabe von l.ndan* Toxarii. p. 29. Cap. VI. d« nhertato et
rrrl«wate Cteiarli; benond. fi. 4. Und B. G. I, 0. in.
gL"._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI Lia l CAP. 5. 3»
codBalatam inlit LentnloB, büx» excepto eonätiaH, et
de imperip Caeaaria et de ampÜBrimü viris, trilranis pl«<-
bis f gravissime acerbissime^n« decernitor. ' ProfnginM
glaiim ex nrbe tribuoi plebis sese^ue ad Caeftarem' coa-
bidKO eanUliaU} Die* eomaialaf U dn Tatgen, wo die CottEtlea
gakallea wurden, iattte iei Senat lieh nichl Tfnunmeln. Ole. ■< -
Qnjnt. II, 2. eoniecDli innt diei eomiUalti, per qnou lenatni baboit
Min paterat. ad Dfv. I, 4, Senatai haberi ante Kbleitd. Febr. per fes
gem I^piat» non poteiL El enthielt aber daajnpbcbeeeietiS HaupU
ponfcte: den elneo ad Dir. I, 4, oe lenatni de nlla re toto menie !•-.
imula kabeatar, nlil aot peT[eelli,,BDl relectli legattanlbai ; d. i.weda
aidit Torher di« aaiwirtigen GeiaadtaebaHen entweder angenommim
Od. aigemeie* worden wären; den andem ad Q.aiBl. 1,1, 3. m. d« m-
RBtaa diebuM eomMaUbut babeatnr.
exeepto\ Die Aendernng ron Job. Fr. Gionor. In fraefat. ad S*>
ncc Qnaeit. naL extmto, die anch Lipiloi billigte, Obd'ead. proprl» et
eleganter dietuai nennt, kdnnte nol Jn dem Falle ilelien, wenn dhl
AMtnahme ilch anf die Worte: guibiu lematui Aaberi patuit, beiög«.
Da aber die Worte offenbar AittoriicA in nehnien lind, ond aof ^vf».
fse jm'aii'i ^iebvt — belogen werden niflisea: lö ninMe ei ■exeeft&
helfien, nickt exemto, denn eximere dien hefht : Jemanden geietillEk
•Inen Tag, nüalich «ema larenii, rauben. Cic. ad Qalnt. II, 6. Bn.
A libi com pnpnla agen^i diei eiieat extmpti. In Aniebnng der Vn-
reehnnng fand Oifferear Statt; die gewdhnl. Leiart war VII. Id. laa.
Allein nmre Anllcht iiit fSr VIll, wie Vau. nicli (Im'n. nud Claeean.
glanbte, nnr aiw einem andern Gmnde, nämlich lo;' der Senat wor-
de gehalten d.' 2. Jan. (am. 3. nad 4. waren diei camitialel) am S.
(Non.) nnd am 6. Jan. ^^:^ VIII. Id. Jan. Jenei gtia ex die rentehen
wir: nach dem Tage, an welchem etc., den 1. Jan. alio nicht mit eln-
geiGhlaiiea. Denn er iit nnier: anmittelbar aac/i, Aehnlieher Zwei-
fel wegen VII. od. VlII. bei Tacit. Agric. 33. In.
amplittimiM viril ] Anpiit*. i)t nicht blor« Aatdrect der Hößtet-
teitf iond. liebender Bfarentitel dercb Slaatlämter auigezcichneter Man.
■er. Cle. pro Roie, Amer, 30. Ii mihi vldeldr amplissimai , qnl nw
Tiitole In altiarem ioeam pervenit. Unter den Kaiaern wurden die Coia.
tun' lioxi' amptiuinti genannt. Siehe Briison. Lib. III, $. 370. 10 wIn
nneh «n den Zeilen dei Pllnini ordo ampUuimu* nnr ordo tenaterfnt .
war. VergL eierig in Flin. Epp. X, 3, 2. So wird auch amplitudo
nnr Perionen nnd Thaten lom hrichiten Range beigelegt. Cle. E^p. ad
Dir. I, B. Und Vellei. I, 11, S. nennt eKccIlenlei triunpAoi honorea-
qne amplitiitnei ; coli, il, 89. tlebrigeni bemerkt man leicht die Id-
deniGhaltiiche Declamation In Häulnog der Superlativen.
leiequel Gewohnt, bei Caei. Jede Ertcheionng Im SpraebgebraHCho
nie A infällig, lond. all dnrcb Sache nnd Gedanken begrändet >a b«-
traehten, mnfi man aneh tete nicht all gaai gleichbedeal. mit *■ auf.
nebmen. Vergleictaung mehrerer Stellen, denn Caei. gebraucht tele
lekr oft, i. B. B. G. I, 3. eztr. 0. 0. 1>. 12. 14. SU. nnd a. a. O.
■eigt deutlich genug, dafi Caei. iwiicken der einfachem od, türiene
mid der iBHgern Form nntencheidet. Enleoi findet man teie In der
Regel nnr Ton Personell nnd meiit beim Plural, wie alle genannten
Beiip. beiengen. Dageg. fm Singular blafi le, i. B. B. G. I, 40. 42.
Auinahhien, -wie e. 44. wo Arioviit redet, gehören in 3.) n. 3.) wo~
dureh zugleich da* Hothtrahende lu Arioviifi Bede angedenfet wird.
UeoD aoden Caea. c. 4S. — Dagegen II, 6, catr. «eis, nach 2. n. 3.
gL,_._b,Coo^le
30 C. lUL. CAESARIS
fernnt. Is eo tempore erat Ravennae exspectabatqne suis
lenissimis postalatia responsa, si qua homiauiu aeqoitats
les ad otiiun' dednci posset
Dc*gl. 13. In. 3) lUT ErbSbang dei toüera, oratar. St^It-, im Anigsn» .
ge der Sälie i. B. B. G. 1 , 3. »ete poliri poiie aparaDt. c. Q. obiidei-
qDE od intet teet denl, feiBät. 3) lat HervBrhebnng itt SubjetU der
dritten Penoa, welche Dicht bind all handelnd eingeCabrl wird, lOn-
it^t^ all eiHirhrciteJid, oder eine neue Bandlung beginnend, z. B. B. G.
I,M1. CaeaBTein eerliorera fBclant, tete — non facile «b oppidii vint
boitium probibere. c. 14. extr. >«(« cum iii pKcem eile facturDm.' 33.
exlr. ie»e — Aeduomra tninri» Don negleclaruni. Eben lo icheint ei
niebt biofi Zufall od. WillkBbT, dafa ttie Jn der Regel, vor einem Con~
lomint, od. all eingetchobne» Svbjett, iwiicfaeii iBndern Canialaatien
ateht. I. B. 1, 3T. 39. II; is: 18. 16. '24. 2S. 30. Daraua folgt, dafa
tbeili Gefühl fBr. Wohllaut und Numerui, thüli gramniae. and sjnlaLt.
Büekiieblen den Gebraneb vod feie beilimmteoj Jm letitera* Falle iil
ei meiat: tie für (Are Pertea, od. unter dieien UmslindeD lie, od. er.
Kein Wunder, dafi i'cb itie a. s» ipiain hin und wieder all Variante Gadef.
lenlnimit poiUlati»'] Jeder nacb seiner Weite und für lein« Zwe-
ck*. Dean Cic. ad Di?. XVI, 11, i^ *agt: Caeiar, «micUa noiter, mi-
naeet ad tenatam et acerbas liilerat miierst, ( ic. poitalaverat, ut
omnei.ab eitrcitibui dlicederenl; vergl. nat. I. t. 'J.) et erat adhue
iaptideHi, qal exereilun et prorinciam inrito aenalu teneret. Sodan»
fahre er foH: Antanlui quidem noiter et Q. Caiiiua Bulla ei exputH
kd Caeiarem cum Curione profecli erant. Plutarch. Caei. c. 31. er- .
wäbnt: der Senat habe den Aiiloa. ond Curio achinipaich vertrieben u.
dem Cafi. dadnrch einen lehc icbick lieben Vorwand gegeben, dieGe-'
inüther der Soldaten lo entflammen, intSiixröfitro'; ärdQuq tXXoylfioiM!
Kul «gjforrac ini /uo&lav l^mytSr ^iiffvyotni ir iad^otv oixniKoi^. In
aoleher Kleidung bullen sie (ich nämlich aui Rom vor Farcbl heimlich
entfernt.
pettalatit retpama] Dteie Stralituc lat analog deid*: reditfa ^a-
MKH B. tr, 1, ^ fcrgl. Excura. 1. p. 6äg. Noch mehr: luslilia est
ebtemperalio tcriptit legiba$. Cic. Legg, I, IS. Ctr. Walther za Ta- ■
CiL Ann. III, 3G. Ramlhorn !. 120. N. 3. p. 351-
• li ^a hatttiatiat aeguHale} El leheint Aa/ainet bler nicht cum de-
■peetn geengt, wie etwa: intaram homia., lond. mit Hindeuluag auf
daa Jedem inwohnende BediUgefiikl , all allgemeinen KennieickeDa noch
»lebt gaoi eratorbner Humanität. So Cic. Off. III, 9, 12. Ex qntt
cfficilur, hoviineni, itatnrae obedientem, /tomini nocere non poaie.
re« ad oUunt efc] 8ebr gewöhnliche L'michreibung uuserai et,
od. die Sache, Ausdruck fär den Bllgcmeiuen Brgrifl einer Sacbe oder'
eioei Zuitandei, Verhältnilieti nie oft hei Caea. a, uamentl.^ bei Lir.
und Cic Seibit auf Pertanea wird rei übergetragen, wie B. G. I, 20.
Vergl. Karlte zu Cic. ad Uiv. 1, 8, 3. Eben lo dienen Cicero u. an-
dern zur Umichreibung irgend eine! abilralileit Degriffi die Wärter;
eoBita, ratio, genut. — Oliam ilt verwandt mit pax, wie Cic. ad
Div. II, IT, 8. BOn est dahlum, quin legionea, ll antea Snditnm erlt,
Btium eaaa in Sjria, vcnlurse non ainl. Da». Kartfe. Bei Licius mehr- ■
wall, I. B. IV, 35. ab aeditianibua urbani* etiam fult. S. B. G. T, 06.
So wie dem bellum entgegengei. itt par, lo dem turbae nnd teditione»
jenei oHam, dai Bbifgens mehr in malam pattein genommen wiVd, da,
. wo nicht der G gematt den Begriff modiGoirl. Ei entipricht aber an
nnirer Stella da* deduei ad otium unierm; ob etwa die Sache gütlich
beigelegt und ao die Rübe erhalten werden könnte.
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 6. _ 31
Cap. VL Proximis diebas habelar senalua extra nr-
bem. Pompeius eadem illa, qaae per Scipionem osten-
derat, Bgit; senatas Tirnifeia coastaptianique collau-
dat; copias sDas exponit; legiones habere sese paratas
decetn; praeterea cognitum compertumque sibi, alieno
esse aniiiio in Caesarem milites, neque i!g posse per-
Buaderi, ntl euia - defendant aat ^equaDtnr saltem. De
CAP. VI. Extra nrhem'\ Damit nämlich Pampeioi, d«r In (»iaam
prül>lig«D Suburbana Hot hielt, an der Veraimmlung Tli«il nehmen
lionnte, dl ihm iii dte Stadt la kommeuj ata Feldherr und eigentlicher
Proconaal von Hiipanini nicht geilattet war. Vergl. Dlo Caii. 41, 3.
eadetn illa^ D. i. gaaa, grade ebeadanelbe. Cic. ad Div. I, 9,
SS.'qnidam hontinei, et iidem illiy quo* etc. Sali. Cat. 31, 4. Catili-
Bae crndelia aiümn» eadem illa movebat. Eben in idem ^ae, Aie ittt
und shuliche keinemcga pUenattische Redeniarteii. S. lu B. G. IV,
II, So ö avthi avxoii i. e, idea ilte, plane idem. Xen. Cyrop. VI, Z,
8. Eliea aa lleat man: Tni^iä loeia adverbial für: pari moda ; deigU
oüto J^ roSio , IkiUoi aVTol, Heb. ainaq mit andero Froaom. YergL
Hermann in Viger. p. 733. IT.
ottenderatj Veha den Begriff ■■ au B. G. I, SI. Man iSoaU
ab«! dai Wort fait für Glutte halten; denn tbeili icheinl e> nnnüU,
thcil) ichleppend, thelli dem Sprach gebranche Caeaari weniger aage- '
meaaea xa lagen: per Scipionem oitenderat; bei ottendere liebt In der
Regel heine Mittel ipelion. Auch finden ilch ahnliche Ellipaen naiibli-
ge , b«. bei Liviaii, vo oft agere eingeichoben und oft bei Salluit. :
fieri. Veigl. GronoT. *a Liv. IV. 2S, 13. Duber zo Flor. III, 23, 3.
Breml an Suet. Caci. 20. Aach fehlt ogjf in Leid. 1..— Indefa erkennt
man den Grund von ostexdtral theili in dem Gegenialie der früber
bloft mittelbaren Erklärnng, und der Jetzt periöm/ieAeu Verhandlung
dei*Pompei. , Iheila darin, dafi i»t früher Geichekne bervorgeholieo
werden loUte.
ropiat iua( «j-poniV] Cnpiae lind hier, nie B. G. I, 31. VIII, I.
p. 599. Varräthe und HülfimiUel aller Art; davon legione* aat ein
Theil, — PDmptiui zeigte lich übrigem in der Sache lelbit, theili Jn-
d Dient ; und launtielig, theili leiehtglaobig und anbe^orgt. Daher Cic.
nd Dir. XVI, 11 , 6. von ihm; omuii^o ex hac quoqoe parte diligentia- -
aime comparalnr, Id St anctorltate «t ilndio Pompeii noifri , qui Cae-
larem tero coepil U'mere, Vergl. Dia- Ca». 41, 4. Die plane Caeiari
halte Dämlich Pompeioi von Laiieani erfahren, der za lelner Partei
iibergetrelen warj andre Gerüchte waren abaiehllich auigeitrint wor-
den, nm den Pompei. au täuicben. Siehe Plutarch Pampei. c. 57. —
tegnanliir lalteat'l Diefa Wort, statt denen einige Edill. ttatim
hallen, zn dem folgenden Satze: de reliquia etc. zu beziehen, war ot-
fenbar »iifcr den ganzen Sinn und Zuiammenhang; aallim, d. i. tal-
Imatia, lo viel ata reptim, daraas zu entziffern, War mehT' iplelender
Venuch, ■(• Caeiari Sprache angemefine Vermulhnng. Die von Moruf
aneril empfoblna InlerpunlitioB gibt den Gedanken ihre eigen Ih um liehe
Stellung: die Soldalea hätten keine Luit, die Sache dei Iinperaloii zu
vertheidigen , niehl einmal folgen wollten iie ihm. — Denn diefz iit
grade eine prignanle Bedent. von taltem. z. B. Curt. Iii, 5, 4. Flen-
lei querebaiitor ~- clariiiimum regem, no« in ade, taltem^ uao ai>
ha*le deiectnm, led abluenlem aqn^ coreai ereptoia eiie e
gL,.._b,Coo^lc
31 C lUL. CilESARlS
ieliqniB rebiv ad senanra refernri tota Ilalla düectns
Iiabeantur; Famtna Sulla propraeMt in MMiiTitanlam mh-
latar;' pecania uti ex aerario Pdmpelo detar. Befertnr
e^am de rege Inba, nt flo'cias Sit nttjm amictu: Mar-
InB«r absr itefct taUtm unittdbH umA dem WiirU, dM larvorg«-
boben werden loll. laitin. XI, IG, 0. id taltem pracientil fortanm«
$ataliHm le habere; deigl. Lit. II, 43. laam taliiwt QigiliaB. Jsitia.
XII| 8, I4> TkndciD onre, nt rehquiat talttm (uu paternii icpuloil
nddat. Denn taltem deutet an , dtfi der Bmpfuigcnde eich niit Weni-
gem begndgen wfll) der Gebende wenipteni oine kleine Concettion
naebe. — Sequi lit Uer : pirtei alicHi%e eegiti. Bei Cfe, ed Dir. VIH,
U. in. perpBQcl neeeaallndi^ra eeenti, officium praeiKltnatt.
de religoi* reb.] Sehon B. 8. i, S. wnrde bemerkt, daft de nH
mit den afahbiBfgeD Ablativen einen ellipttaeken Sali bilde: quad atti-
net adt nach Art dek ^eeh. ia lu^l tmol 8o atebt aneb bier refirlw
nnr in weiterer Verbiod. mit de; wie i. B. Li«. V, SS, extr< de anKf-
llD nihil jmpetratnm. Gfc. Offic I, 15. De benevoleiitia , qnam qDtiqa«
kabeat erga noi , illad eit In offleio, nt ei plDrlmam tribuamai, « qtfo
plBrlmiun diliglmnr. — Vergi. die vlricn Beiap. bei Korlle in Cfe. ad
Oiv. I, 9, 11, ■■ B. O. — Bier lehrt der ZaaammenlieBK , dafi alio de
•o wohl ipeeiell, all allgtatein, den »Sehtteit od. entferntem G^ea-
■((Uil angibt{ aleo ni^f titik Sud wtql Ttrcc
Favttui Sullal Bigentl. i>. Cometiu» Sulla Fantvt, der Sokn.
' da L. Cornel. Soita, ScbwIegeriDltn de* Fampeiut. Er verfschl die
Rache lelnei Sehwleserrater« im African. Kriege, wnrde nebat Gattin
and Kindern gefangen genommen; er lelbat wnrde getödtetj leln«
t^mille von Cacl. begnadigt B, AMc. c. SS. Appian. B. C. ü, IDO
Snlla aber, der DIclAor, gab aiefe bekanntllcb den Beinamen Felix,
'■etnen Kindern aber den Namen Faatttit. Vergl. Valer. Max, III, 1, I.
propraeter'] Wfe B. 6. 1, 21. lo t*t anck hier eine «bweiehend«
I.Martj propere. Da Jedoch an mebrem Sleiiea nolbwendig italt ,fe»-
■en propraitor od., wai, nnltteltig riehUger, pro praetor» erfordert
irird; auch propere an anirer Stelle nicht gehörig durch die Umitinde
. inDÜvirt lit; (nnr B. A(r, 10.) lo iit die Verbeaaerong dei Aid. Mannt.
, propraetor nnbedenkllch «aCcunebmeo. Die AbkdraaDg propr. war tn
MSS. nicht ielteu. Drakenb. an Lir. 31, 8, JO, Bei Cic, ad Attl«.
IX, 1. exlr, helflii Fkaitni preqaaetlor; nnetreitlg, weil dnrch die
iBterceuion dea Velkatrib. P/iÜipptit Sulla tn Jener eraten WSrle nieht
batte abgehen dQrten. So Voia. ad h> 1. UebrigAu fenteht aich, daBi
propratlor hier helft t loviel, alt; cun imperie, cum exercitu, dm
die beiden Knafge, Bocchui uai Bogadei von' Manritanlen, die lieh
tfem' Caeaar geneigt bewieaen , abi n halten , nnd iDJt'dieaen nnd dem
Juba gsmeinaebafllich gegen Caeiar lu agiren, oder ihn eine Direfr
■ion xn machen. Letalerer, fioha dea Hiempial nnd König von Nnmt»
dien, war dem I^mpeiai and dem Senate geneigt, tergl, B, C. II,
29. Dia Caaa. 41, 41.
Mauritaniatn] Naeh And. JtfmtreteiaüiM, waa TMchncka n HcL
I, S, ], rar die richtigere Schreibart ball. Urapranglich ein Landj
■päter doreb Claudiui nnd CaUgvla in xaei Theile geachieden:' Tingi-
tana, toq dem Flnaie Tingi*, nmfafite den weatllcben, nnd Caeta-
rientit, von der Stadt Caetaria, den öati. Theil, lo dafi Jubay ol-
gcnll. Kdnig ron Nnmidlen, aoch töd Mauritanien benannt wird. Z.
B. Liv, Epit. CS,
«jr aerario} Fopnli tat, quodenmqne in aetuiBiB inCUebatttr.
jL,_._b,Goo';le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 6. 33
cellus vero passarnm 6e in praesentia negat. De-Fansto
impedit Philippnsj tribonus plebis. De reliqnis rehna
senatnscon,gulta perscribiintiir , provinciae privatis ducer-
Bnntiir, daae coosulares, leli^uae ptaetoriae; Scipiont
Mannt, zu CIc. U Dir. V, 20. AI Aldt. VU, 21. Canioi Irib. pl. af-
talil mnndala od eotua\et. Dt Romani Tenireat, pecnaiBm da taaeliore
aerario auferreDt. Uv. XXVII, 10. Cettra cxpediciitibai , qnae ad
bellum opua ennt, cnniulibui, aurun TtcciiBorinn , (daiiit: iet
amaaztgtte Tbell d«> Wertb« eineS'FreigeluicDen, der nach I.iv. VII,
IQ. jedci Mal JB die Staatikam flofi,) gnad in laiteliere aeran'e ad
ultiiKat eaiui tervatatnr, promi placuit. Uebilgcui wnrdcQ in dem
aerario anck die OesctiUfeln, Volkabeichlai*« and SCooaalU aafbe-
wahrt; ja, nur eritdaua, wenn ein fiexli in dem aerario deponirt
war, bitte etvollgQllise Kraft. S. 8oe(. Cae(. 3S., dai. Brenn. Verichie-
den daTOD^teua, d.i. thnaurat frineipit , Privalcaiie, Cbaluil«, nach
Aacso. In Cic. p. 50. a fittit vintinibv», i. e. tportit, in qaibua pecunla
■iportarl et concladi lolebat. Wabracb. von oioüt, otava i. e. aalix,
Mareeau» vero HegatJ Mehrere gute Codd. haben: > no» pau.
Entweder ,iit diela Glooe, veranlahl. durch negat, oder ei entalaiid
BVi einem Pronomen; etwa: ftoei Deaa auch rero wurde oft von dea
Atiaehreiberu eingetchoben, wie Drakenb. xa I.iv. I, 5, 7. nachweiat,
und itl weaigatena hier entbehrlich ; oder giag etwa nunc ata Erklä-
taag Ton in praeitnl, in aon Sberf Wegen negat i. B. G. I, 8.
in praeientiai Ebenio B. G. I, 15. Ein bei Ur. oft vorkom-
mender Aaidracki a. B. 11, 43. aanm aaltem flagiliam el pobllenm i*
pranentia dedeeua. VII, 37. mililea duplici frumento in perpttuant,
in praeieatia liogulia bobna — dooati sDnt, VIII, T. exir. nun in prat-
lentia modo, aed elism in poituruni. Cie. Tuac. I, T, 14., sie enim
mlbi in praetentia occurrit, Dt appellarem äSleipa. Unaer: für dea,
ADgenbllck nnler d- jetzig. Um atänden. Analog dleiem iai bei Liv. III, 8.
qoum exitaa haud iafacili eaient. — DieGriech. it iif Tingönt vür. Xe-
Dopb. Cyrop. III, 1, 29. Vergl. KnpetU lu Tacit. Agric. r. 31. p. 299.
Hakd ZD eionoT. Antidialr. in Slat. Silr. p. 201. Drak, i. Liv. VI, 26, 8.
privaUi] DaranC beziehen aich die Worte paea. B. C. 1,85. fia.
in I« jnra magialratuum eommotari, ne ex praelura et eoaiolata, nt
lemper, aed per pancot probali et eleetl in provinciaa mittenlor. Denn
nacb der Verfalaang waren die Stattbalterachaften in den Provinzen uur
Belobnnagen (Sr geleialele Slaaladieuate, int Conaulat oder in der Prätur.
daae conttttart* etc.] Natürlich konnten deren Dor suei aefnj'
die flbrigen mnfaten praetoriae heiraan, weil anfaer den Praeloreo und
Conaalo keine Magiitrate anf Verwaltung der Provinzen Anapmch ma-
eben Icnonten. Vergl. Kortte an Sallnit. Jug. 27, 3. Uriprünglich
«rar provfaeia ein, dem Coaaul aufgelragnca Kriegicommaado , xat Be-
aiegung eioea beitimniten Laiidea oder Volke , wie nniühlige Slel[ei|
tei Liv. beweisen, z. B. III, 29. extr. Senatna conanli — ,pepulaiio~
nesi fininm Aequornm prorinciant dedit. V, 39. Luerello ea provincia
evenil, ac. ul contra Aequoa cum exercitn irel. Vergi. VII, II. 12.
10. -VlII, 29. u. a. O. Später, ala die hiniei aujterhalb Italien, «on
welchem aber Galita Ciialpina abgeaondert war, der Rom. HerrichaH
nnlerworftn waren , war provincia ein von einem Proeontut oder Pro-
praetor in dar Regel auf ein Jahr in verwallendei Laiid, bei welcher
Veiwaltong die GieH- and Mililärgeuralt jedoch nie getrennt waren.
Nach dem Scnpioniacbeu fieietae, vom C. Semproniui Giacchaa, a.
c
gL,.._b,Coo^le
34 C. lUL. CAESARia
obrenit Syria, L. Domitlo Gallia. PhilippTis et Marcel-
las privato consUio praeterenoMr, neque eornm sortes
V. 63t. baltt der SenBt iu RtcU, vor a«r id htllendeR Wtbl ■«ner
Coniuln la bellimmen, in leeMit PraTioiEn dieselben, all kanftige
CbniDlareii geicbickt werden lolilen , und gegen lolcben Beachlafi
darrte voa den VolUtribunen kein EInipracli gucheben. Vergl. dM
Argament. der flede Cic de proT. coniular. Spüter batla Pontpeiugf
all «I lara dhtteu Male Cm. war, ein ■enatuiconinll. reranlsfit,
!0a ». c, ähb kein geweienei Piälor (lir piaeloriaiy od. Coninluril
nnter /un/ Jabren naeh NiederlegQiig leinel Amt*, eine Froiini er>i
halten «olle; iätt vielmehr während dieiei Zeilraumi andre SenatorcD
von prätoriicbem i>der eonanlar. Rang, die nie ein« Pi'ovini verwal-
teti die erledigten SlattbaltertcbafleD dbeniehmen lollten. Da geiehah
et, daft Cicero im J. 703. n. c nach Ciliciea abgehen nadte. Cic
ad DW. III , 2.
a6v*inl'\ Beiondert Ton den durek$ Leel au TAtll geteordnem
Prorinhen. Vergl. B.6. VII, 3. Sali. lag. 27, 4. Sdpioni Italia
abvenit, daa. Korlle. wovon Liv. aaeh eveitire gebraDcht, ■. U. III, 4.
Cdnialuta aller, cai ea pTovincia evenfral, vergl. III, 57. extr. od.
voa andern dnreh dal Glück überkommaen Dingen: Iu*(in. XVI, 1.
fxXt. altera par« Macedoniae, qaaa Antipairo — obeenerat. Cic. Verr.
II, 7 qaod hereditat ei obreniatet. Auch ettingere gebrancht man
fOr obvtnire, nur mit dem Unterachiede , dafi obting. heibt: dnich
ttD Zufall ZD Tbell werden ond iu Berührung mit Jem. kommea.
Daher nament). van Perionen. Nep. Cat. 1, 3. qaaeitor obligit P.
Atricano, cum qno non pro lorlls ueceiiitudine vixlt
PhUippsi et Marcclluti Mehrere Codd., auch ältere Auigab. fdk
Ten die Namen; Philippo et Calta. Erilerei, Philippe, milfile ent-
■tanden leyii aut der gewöhn). AbkQriUDg dea u> in 9; oder aui dem
vorhergehenden Dotnitio; denn bei den Libririli gab el dergleicbeK '
Jftfracfi'aniralle in Menge. Cotia aber war anilohlg, denn ein M-
Cbtia war nach I, 30. Statthalter und Befeblihaber in SardioW nnd
Aabänger dei Pompclua. Ibn Kr übergehen war alio gar Icefa Grund
nnd wärehiBlor. Wideraprnch. Allein nach einer Vermnlhang von El-
berling In Obi«rvBll. eritie. ad Cemmeniar. C. Julä Caaarii, könnt«
der hier gemeinte Cotta jener £. Aurelia* CoUa lejn, der GSS Co«,
war nnd 690 Ceoaor, nach Plnfarch Cicer. 17. nnd der Caeiar Sbet-
lebte. Cic. ad Div. XII, 2, 10. Denelbe war mit Caeiar verwandt,
Saetnn. Caea. I. (Dialog, de Oiat. c. 38. Brat. 73, 2S1.) die Mat-
tet Caeaart, Äurelia, wahricheinlich die Schweater dei Cotta. — nf-
_ lippui aber war der L. Marciui Ph. Coi. im J. 09S. Aach dieaer war
mit Caeair Terwandt,' Indem er die Atia, eine Nicbte Caeaari von
deuen Sehweatei Julia geheirathet, und lo der Stiefvater ^ea Oeta-
viaa war. Sueton. Oct. c. 4. o. S. Von Marcellut weift man nichtat
daber vermafhete Manaliui, ei ler Marcetlinui in leaen, der mit
Phdifiput im J. 69S Coi. war.
privalo cd«, prfeiereanlitrj Privato com. nioht, wie Ob;rl. ad
h. I. pauraravt vvluntatr , aoudern ; coniilio tlaadettino , d. I. hteT:
dolo et ß-aude claoi eonccpta, quam palam prafllcri pigebat. So Nep.
Pelop. I, 2. idque aao prieala, non publico, feeit eoniiHo. Wir
■prfiebwdrllich: auf eigne Fautt. Auch wird man unaer: ana Periäit^
liehteit gegen Jem. handeln, geben können: privato conailio agere.
Praeterire war ein gewähnt. Anadrnck fBr die bcieichnele Sache, ■.
B. Ck< Tnac V, 19. in. qmm tapteai et bonut vir' — inffraglii prs«-
tnitur; od. ohne erUirend. Znaati, wie hier, Or. pro Flaac. 3. m.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 6. 35
JeücinDtur. la reliqnaB proviticias praetores mitbintur,
neqae exspeclant, quod snperioribus annis acciderat,
üt de eoruni iinperio ad populutn feratur, paludatiqne,
lOTtet dHiciunhirl So aaeh LIt. XX(, 42. quam — deiada In id
tort «»et. Cie. pro Ligar. 7, 21. Taberonii tan conieeti eit^x $. C;
doch andi * an Aen Perioaen , deren Hamen tut den TifelchcD ■fan-
den, »gle mui per Meton. coniieianlur. Coel. in Cic. ad Dir. Vllf,
8 , 33. qni praelorer /iiiiirnr, — in lartem cBRiicerentur. Wer auf
. dieie AtI die Piorioi eihietl, von dem biet* f. sorU'lo od. lorte fn
provinEtam Ire. Ea war Cbtigeni Sitte, dah die Cn. fiher die Pievin-
■en eich entweder vergticieK, l. B. Cicero a. AalaHhi*. Sali. Cat.26., oi.
iaM Looi eaUcheidat liefaeB. Llr. 51, I. m. Hnitan Laellu in le-
nata potenil. I>, qonm leuatua aot tortiri, «Dt eemparare intcr le
provinciai caBialea jaiiinel, eUgantiui factnroi dixit, «i iadicio pa-
RDm, qaam li lartj eam rem permiiitieiit. — Wbbq dJeie Rücklicht
nktt geaamfpen wnrde, lo biefi die Verteihnng einer ProHnx: ertrtt
■ tortem, extra m-dineai, gi'ne terte. Vergt. Cic. pro dorn, c 9. nitd
BrJHon. de Form. II, 176.
praeloret'] Pigiiai irollte }ira«(an'i gelMen laben; aber tdiekl
Denn hier waren e« nicfat ein praelerii ; wobl aber, wenn alB aiiiA
privali geweaen Varen, bierien sie als Stalthalter praetorei, d. t. lie
galten pro praelore, sie gingen In die Provinitn „cum iniperia et digRt.
täte praeloria, icilicet, Bl virorum praeloriomni loep, qni contra le-
Sm pariler ac viri roniularel praeterlbantor, provinciai (eneredt."
■u nnlericbelde also wobl unire Stelle von ähnlicfaeo! Hier uimlidl
bteb ei anidrfickitch : proeimia« privatlt deeemuntur; itio tonnten
ei keine praetorii lejni Uetirfgena war praetor oft der allgemeiDA
Name eines Stalth alten. -Vergl. Ondend. in I, 13. -Die Antl^. in
Nep. Hannib. 4. Düker m Flor. II, 30, S. ~ Mannt, in Cic. ad Div.
II, 17. wo gezeigt wird, dt(4 auch procast. — praetores genannt wor-
den. Der Prätoren waren in Cieero'i Zeilen acht; worau* auf d(e
Zahl der f rovinc. praetor, geichlotieu werden kann, äiehe Mannt,
önd Korrle in Cic. ad Div. VllI, 8, 21.
ex-tpeetattt — u(] Die gewdbni. Conitrolt. mtt guoad, dum, ■-
B. Nep. Eam. 6 , X exapeclaret , quoad Alexandri filini reganm afi-
placeretnri Panaan. 3, 7. exapectandnm , dum le Ipaa rel aperirel, —
wird, auch Tertanieht mit ut; i. B. Itillin. II, 11, II. nee exlpeetan- ■■
dam, nt ab hoate circomveuirentnr. Cie. od Attie. VII, 2ii. exir. qo*!
diem ex die exspeetabam, at ttatuerem, quid ekaet facieodam. S<S
txipeefare nämlich denkt man entw. an den terminua ad gueta ; dann
itaht gaaad, oder nn die Dauer, wo damy oder an den Erfolg, wo ,
dann «t itebi.
de imperie ad pap. feraturi Auch (mperiian gebBrf ■■ ontet die
techniachen AuadricLe der l^am. Staaliverwalt^gi ea beüeichnet di*
höehtte Macht Oder Staatsgeuralt in Krieg und Frieden , die sich Ibeilk
doreh bewafFnete Macht, theila darch den geaelzniätaigen Einfloti nai
die Volkabeachldaie o'CFenbarte. Sali. Cat. 2 , 1. Regel, — Dam in ter-
ili nomeg imperii id prininm fuit.' RIori Contula nnd Prätoren hat-
ten imperjam, weil ife nraprSnglich allein Heere befehligten; In am-
lerord entliehen Fällen der Dietator. Hit dem imperia war dai ReAt
GeiatiTonchlügB an machen, (legem fene) nnd den Senat und dai
C 2
L.gL,_._b,Goo>^le
36 C.IUL.,CAESARIS ,
votis nancupatis, exennt: qaod ante id tempna acciderat
Volk za berufen , verbandea. Die Ebrigeo Magitlrate halten nur ;>*-
Uatatemi lelbat Cenioren and ValkilribancH) Wer in die Frorini cum
imperia geichickt wurde, erhielt dieiei entw. sine armii , dareh den
Senat, oder cum armii dnrcli dH Volt, ex lege curiala- An nnirer
Steile gilt du Letalere, daher die von Caei. angebrachte «Bge de*
Vngettttlichen. — Vergl. Maoul. in Cic, ad Dir. I, I. p. 20. und I,
0. extr, p. 68. — Feratur [Qr reffratur , nkcb deii meiiten Codd. ro»
Ondeud. an [gen. , wie auch nach Manat. a; a. Ö. 1, 1. p. n. ftrre ad
popnl. gewöhn lieh er iit, al« referre. Dageg. referre ad lenat. Die-
«en Uaiericbied beobachtet auch Coel. bei Cic. ad Dir. VIII, S, 14.,
wohl aber allemal: ad lenat. pepnlamqae referre, wegei der rorherr'
•eheadeo Aulorilat de* Senati.
pälaiiati, tolii nunciipalii'^ Paludatui in einen Kriegimantel,
in der Regel ron I^rpurfarbe (Initin. XX, 3, S. coeeinea paluda-'
menl'a, Valer. Max. i, 6, II. paludainent. albtim, aut purpureum.
Da«. Lipi.) gekleidet; die Kleidung lelbit: paladamenlain. Die RS-
■ mer liebten die ron äa/tent Zeichen enllebnlen Metonymien in IbreT
Sprache, tignam pro tignatoi i. B. toga, lagim, lecurei) ligaum ttü.
Beru' nämlich eia Coi. oder Praetor cum imperio in den Krieg log,
war ea Sitte, dah er erit auf dem Capitolio lein Gebet verrichtet«
und feierliche Geiabde nnd Opfer darbrachte, {veta nuncapare) lÄf,
XLII, 49. in. Liciniui eoi., voli« in Capitolio oaneapatTi, paludatat
>b nrbe profectua elt. Vergl. Briiton. de fbrm. I|, IQO. und die Aua-
leg. an Cic. ad Dir. VIII, 10. X.V, IT. Die Kaieer behielten daa in-
tigae bei, Snet. Cland. 31. — : Uebrigani itehl nuneupare, i.e. Hamen
eapenere, (eodem nomine aaepiui repetilo appellare) am meiilea von
feierliehea Anrnftangea, Gebttitormaln , oder Worten, die man Je-
laand roriagt, laut und Öffentlich, i. B. Liv. VIII, 0. Sicnt verbil
munetipavi — Ita-^ltgionea — ha*tium mecum devoreo. Vergi. o. 11. in.
Dt Iradita tstmeapatain^ laut. IX, 9. terba legitima mmcupflre. ,
exeant] So die meiiten Codd. und altern EditL nicht e^eanH
gewidi dai Kichtigere. Denn bo verlangt ei thelli der Sinn der Stelle,
theili wldenpricht nicht der SpraehgeM-eueh. 1. ) NämUeh iit an be-
achten die Enallage dei Afclivi und Paiiivi, in: praetorei mHltatiir,
aeqne enpertant, ic. Pompeiani. Derg). Enai/age ist nicht ongewöhn-
licbj rergl. Wopkeni I.ect. Tntl. ad Cic. de Fat. c. M. p. 200. Der
BSidrIiche Zuiammenhang geatattel um lo leichter bier und an andern
Orten dieie rhelor. Pigar, weil rerba paiiiva und Imperionaliter ge-
brauchte Actira an aich vericaiidle Begriffe beieichuen; ei gilt für:
extpeetatttr, 3.) El iit Hauptiweck dei. Krzäbleri in leigeti, wia
tmgeietzlich dieie Partei wQtbi gen verfuhren; diefi deutet er an dureh:
negue — feratur. — Allein 3.) dai ungeietijicbe, Ulegltiine, oder
auch illoyale Verfahren iit tu unlericheiden ron dem irreligiäten , in
•0 fern paiitive, anCiere beilige Gewohnheiten rerletil werden. Gegen
dieie xa tündigen, wflrde dem Frerelhaßtiten ichreticlicb geachienen
haben ; vielmehr hing ron der Befolgung derielben nach der Meinung,
Glfiel nnd Segen der^nternehrnnDg ab. Gewifi alio, daf* jene prae.
torel die i'aifa vota nancapanda nicht Werden rernachläsaigt haben.
d.) Jeaei paludati — ereaal iteht auch in keiner la engen log. oder
hiitor. Verbindung mit ad papulam feratur, dafi man lieh die Ervtar-
tung oder du Warten aia auf beide In der That getrennte Dinge ge- -
richtet' de nlien könnte; höchaten« könnte volii nancupatis berückiirh-
(Igt werden, in lo fem namlieh^ eine indirette Veroeinuog ^urcb daa
ntgti4 ertp. uigetprochen wird. Bi iil alio kein Zweifel, dafi ex-
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB, t CAP. 6. 37
nanquam. Consules ex nrbe profrciscuntar, Uctoresque
baüeot in urbe et Capitolio prirati, contra omoia vetu-
filatU exerapla. Tota Italia delectos habenlar, anna
rnat gelcien «erden DiBite, wie auch der Cod. Firt«. bei Len. betti-
ligf. Dann Mwr erlaubt gut «Uerdlngt Jene adveriaÜBe Deataag, wie
Däbae ad b. I. umimmt, nach RamihorQ l. IBS- 4. S. 810. ■. »nt. c.
'' 74-, ao laTi ei wäre: lendern, vielatehr etc.; Dnr verbindet ei ei-
nen Bit dem vortcV gehenden tüAi logiicA, aondera Aitlon'tcfi vti-
traniten Sali; wir: nnd ile wMlen nicht etwa , itSi tlc. taitdern'ofitie
Weitem etc. Vergl. B. B. II, 4. 17. Doch bemerlie aaa, iatt nach
Kegalionen, denen gue all correialir folgt, du Wort, dem dieie
Bnditiea angebiogt ist, dareh die Slellnas belondera herrorRChabeQ
wird. So iml. r. 74. armaqve. Da dud die Geichicbte nacliweiil,
iatt palvdatui ein' cbarakteriat, Sclininck dei Imperalort war, d, i. in.
näehit dei'ConinlB, vnn einen) lYaelor aber, der in die PioTim lelbil
enm iatperio abging, etn loleher teierliiher AnF- und Aniing in
SUalitleide nnrh nicht erfolgt, hei Anweieobeit der Ca»., die hier
gar nicht berSekiiehtlgt werden, eigenilich gaiii illegal war; io kann
dadnrch der Zsiali:- guod ante id temp. acc. naHt/. leine Stelle be-
liaapten. Vei^I. aber paludatui Geiner. in Thca. B. h. V.
Camuitt — priificitctiiititT\ Auch dioe Worte erregten Sohwie-
rigkeiten. Glandorp. wollte »imüiUr cinichieben , nämlioh :- wie die
praetoret, voll» «on noacDpalia, wia er neiol. Oudend. ichlug vor;
palndatiqne, votii nan nnneopal. - Coninle» — < proflciicnntnr. Dar
Sinn icbeint, da die WoMe Com. — profiniieuntur in allen Codd. g«.
leiea werden: die Con. geben aat der Stadt, um mit Ponpeini An.
Italien lum Kriege in treffen , und überlaaieu wäbraod der XeJt die
Sorge fflr die Stadt Privatlenten , namentlich i. B. dem Domitim, dem
Scipie. Venu c. 10. finden wir die Coli, in Capua bei Pnmpeim; von
wo aie jedoch mit Pontpelat nach Born inrücli gekehrt leyn mOsieui
Mach e. 14., IO dati alio die Abweienheit bealimrat von keiner langen
Dauer war. Statt «t Capital, fand »ich auch hier eine Veractiied^n-
heil: ex Cap., wai keinen Sinn gtebt.^ Urbi et Capilol. werden nicht
ohne Grund verbunden; denn J.) wai-ei Romanae nrbii et rcNgionli
caput lumniDni, nach Lactant. Inat. III, 17, U. 3.) war ei der beil.
Plati, wo die GalBhde und Gebete dargebracht vorden; bei Liv. III,
17. in. aagmlittima dam** iorit eplimi maxi^f.
eehotdlä] All Collektiv., wie die Sohlt. auE tat, aberhanpl,
die alle Zeil, dai Atterthum. Cie. de Orat. f, 46. in. monuaenta re-
rum geitanim, et tetu$tali$ exempla. Sil. Kai. I , 'IC. lie eiedidit all»
vetuitat. SODit iit gewöbnilehcr vetnitai da* hohe Alter gewiiaec
Dinge, i. B. aedit, Nep. Attie. SO, 3. der Frcundiobaft, Cic. ad Dir.
XI, 27. famUiae, Sali. lag. 03, 2,
tota Italia — ftahenlur ] Der gleiche ScAIh/i der elnielnen Sälie,
ein Omoeoleleuton , lo wie dai Aiyndelan, geben ein Zeugnifi von
dem gereialen Oemfitbe dci Erühlera. Kablrei^e Beiip. bei Cie. x. B,
pro Arch. e. 7. extr. c. t). extr. pro leg. Manil. c, 9, 22. exeepit -.-
conflnnaril — ereslt -' recreavit Endlich iit «wh hier die CradaUa
HBverkennhar.
MHtn'r^iäi] lieber da« Weaen Ati-Munleipiea, uTid ihren Unter-
' Khied van den Colonitn, den man lebon lu Gel liui Zeiten nichtitreng
genug beoboeMete, liehe den. N. A. XVI, 13. Sie waten Städte,
aripriliiglieh blofi in Italien , ipäter aacb in deu Provinien , I. B. In
Spanten, die ihre eignen Rechte und Geietze beibehalten, eigne Ma> ^
-giftrate und Antkeil an dem Rum, liürKarr«chla hatten, jcdsck xiehl
L.gL,;..t,GOOgle
38 C. lUL. CAESARIS
imper^ntor , pecuniae a mnmcipiis exiguottii , e fa-
aile mit dem im ttiffrafit. Die Colonitu dif^Cn worden IBI de^
Ucberflniic der RSm, Bürger geKrnadet, (caloniara dedoccre) tarn
Theil darcb Vcteranea and anigcdieate Soldaten, denen ntsn tit Be-
lahnnng die Ländereiea lebelliieher Städte iDtheille. - Gell. a. ■■ O.
Mgt: eolauia» er drllale qaui propagafae innt, et iors iDititnlaqae
enniB popali R. , non ini arbitrii kabcnl. Qoae tittien coudilio, qam
■it magb obDoiia et Biinni libera, potior tarnen et praettabilior exl-
ttlmatBr, prapter aropliladiDcm mafeitalemqae P. R., cHiai iiUe c»-
■•Biae qaaai efdgie» parva« limalaeraque ei(e qoacdam ridenlar. —
Von den SckriffilellerH werden beide oft verbunden nad iwar Sali. Cat.
l}, 4. ex eolaaiit et' muaicipiil. Valer. Max. IX, 15, S. eoloniae re-
taruaram, et atunicipia tplendlda. Dtgeg. B. G. Vlfl, 5(k mniucifi*
■t coloaia:
■ exiguMtHr] Ein itebcndec Anadrnck vom Einlreibtn der GeUer,
Zölle aad bilillich aoeli andrer Forderungen. Z. B. Cic. ad Div. XII,
19. ID. nt Ttligua eectigalia exigereat, II, C, I. Grave eit homlnl
pndentl, petera aliquid magnam ab eo, de quo ee bene meritom pu-
let, ne id, quod petal , erigere magii, qaani rogare videalor. EbcB
■o : pramitta exigere. luttin. 20, 4, 8. poeaai, 21, d, 17. Dab«'
die txactßrei, d. I. die leXänu ioi N. T-, auch ngwnoQiq, — Mit
dieier Bedeul. verwandt Ut exigere all examittarf, Vttgt, Suetoi».
Aug. 31. Rufattlr. in Bntil. Lop. p. 124.
faaii} R* aikhl« icbwer balten, dea Unterieb. von Jaimm,
lemplam, delubrum genau aniugeben} weaigifen) werden ente beide
oft vecwechielt; x, B. Nep. Agei. 4, 17. templa deoria» aancta habere
— fiaia (p(ili«rc. Vergl. Paoian. 4, 4. Man fi ade t jedoch oft templa
lUiram, taingeg. aar fana allein, oder famum mit dem Namea dea
Gollei, *. B. Mepluni, Die Ableit. entw. a fando, oder von F»tmu*,
wie Evander die Gottheit, oder den Natienalgott geoa^mt haben loll,
1. Serv. XU Vil^. Georg. 1 , 10. oder von ifttlra , quod ia loe» tdila eueat
exilracta, aind ungewilä. Zo beacbten ist die Verbind, et /ans, et
templa facienda, luitin. Vlfl, 3,' 8. wo Andre /era le»n. Deigl. Cl«.
Cnlil. IV, II. de orii , de foeii, et fanit ac teiUpiii. Sutten. Caci.
54. In Gallia faaa temp/oqu« .Daam dooll telerta expilavit. OffeBbar
lat all» faiaim dai AMgemeiaere, templnut dai Beiondre, Klejuer«.
Fanum war nämlich area et lolam tenipU taeratnai} danif jede« eiseH
Gölte geweihte, heilige Gebäude, oline Rdctali^ht auf GröU; , Fprm
und Bauart. Ei entipricbt am behten nnaerm: ein Gottgeieelhlet Haue.
Dai Wort iit alt, hängt Tielitieht iniammen Hit den Fanuü und Ait-
origtiiei, t. Gell. N. A. V, 21, T. XVI, 10, 7. und wild daher im
felerlicAett. Style der Redner und Dichter gebranchtj am meiiten da, -
wo von aafbeiDatirten SchätmeH die Rede iat; t. B. B. C. 11, 18. III,
32. lOS. Vergl. die Aual. lu Nep. Hannib. Q, 3. Sali. Cat. Sl , 9.
fann et donot ezipoliari. Cic. ad Div. V, 20, 13. Speciellet Merk-
mal: die Nähe der Gottheit j &t* Eigenthum deraelbeni ihr Sc^tx. —
Templun, Iieliannilich ein von di^n Augurn gewcibler Plat«, a« Him-
mel nnd auch auf der Erde, rergl. Gell. N. A. XIV, 7, 7. wMde dann
fllrergetragen , I,) auf keilige Oerler un4 den Göttern . geweihte Ga-
buade, wobei man den Begriff eine« von der Gottheit eigen* auter-
teilhlten Ptattit fenthiell; 2.) anf Plälie, welche durch die Staaliver-
feituag tanilianirt waren, i. B. Curia} Batlra. Cic. Vatin. 10. in.
In Roglrii, — In illa Inaugurato templa ae loeo. Suetoo. Ner. 13.
drea fori ■ templa. fn der Regel heifit nnii jedei Offen tiicbe , einer
Collheit geweihte Gebäude, in lo fern <■ ala durch Aaapiciea auier-
«ebene Wubnung einea inwohnenden Gotlei, (die Statue 4c* Gotld
gL,.._b,Coo^le
. DE RELL. CIVILI LIB. t CAP. 7. 39
nis toUnntur, omnia divina hamanaqne ijira penuiscen-
tur. ,
Cap. VII. Quibns rebos cognitis, Caesar apiid mili-
tes coaciouatnr. Omaium temporvm iniurias tüimicorum
beflolet «ick dllin) nai^ezeichnet darch Bauart vor PrtvalgebSndeii,
teiaplamf ein FracKtgebiu de. Cic N. D. 11, 37. cur poHfeaa, cor
templum, cur damoni, cur urbem non potrit ac. efßcere! Hier lonnte
weder J^imiB, nqeh aedet itrhen. D>ber intcriptio lempti, Vellei. II,
3S. extr. — Aedei' Ui vanugaweiae da« Wahuhaut einea Gollei, blofa
mia Gebäude brtraebtel, ohne RQckaiebt aaf Einweiliung und Heilig,
keif- Nep. Attic. 20, 3. quam aedel lovit Ferelrii -^ vetaalale «Ique
Inruria detecta pralaberetur. loatin. 1,9, 1. tambyaea — . Apli, cB'
teTommqDe deersm atdei dirui inbet. — Bei aede» ateht deabalb alcta
der Name dei Gettei, — DelHbrutn, nach Anton- Popma: aedicnia, ,
in qaa deüberalina , i. e. dedicatum Dei iimolacrtiBi. Nicht wahrtcbulD-
licbl Vielmehr Ton deleo, d. i. abtcondo, oeculto, der Ur(, vo dai '
Bild der Gottheit autbewshrl, dep Augen der Leute entzogen wurde.
Cic Calil. IV, 9. omnia iempla Deorum atque dtlubra. N. D. tll, IS,
46. vidimui eiui (ijecalea) araa delubraqae in Graecia. Daher aach
Piin. Paneg, III, S. gralior diia exiatimatur, qui delabrii toram pn-
ram cailamqae menleia , quam qni meditatmn csrmen Intuierit. Haupt-
kriterium also: die Entternnng vom GeräatcAe der Well, d«) äöge-
tonderle und auch wohl Allerthämliclie.
divina humaaaque ptrtKiicentuT J Eine lehr gew. Verbind, i. B.
Cic. pro Roae. Amer. 23. divina et hamaita iura. In and. Stellen f.
B. Tnie. V, 3. dirinarum et fiumanaruin reruia cognilio. IFeber dieie
Begriffe vergl. Erneili in Clav. Cic. a. v. dieinui. — ' An nnarer Stelle
ergieht lieh der Begriff ana dem ZuaamuenbBnge : diriaa iwra annt
omtiia iitautficis, quse Düa debentur, ut teuiplorum et omninn reli-
gionia linctita«; humana, quae ex 1e|[lhai civilatii fieri debebanl, ■■
PoDipeiania lemere negiccta; omnia enim ex arbitrio et pro lubidtne
Bgebantnr. — Permiicere und daa aimpl. mitcere ateben oft von aolcher
mnthwilliger UmitOrzung dea Beliebenden, aur Uniichreib, unter« mo-
dernen: A\rcAie. San. Cal. II, 3. neque aliud alio ferri, nequemu-
fari ac mitciti omnia cernerea. Vergl. daa. Kot\te. Nep. Paua. I, 3.
mildere plurima coepit. » Tacil. Hitl. I, £J , 2. Caecina — aiteerr
cunca ilatuit. Vellei. II, 2. Gracchna lamnia imit tniicuit.
CAP, VII. Apud miltletS Wegen apud i. zu B. G. V, 37. Die
Britplele werden lehren, dara apud in tolcker Bedeut. neial bei einer
MrAraahl oder einem *Co//Bjtlti>begriffe ateht; beinnderi aucb von tlft-
giatrafiperaoBen , bei und vor denen etwaa vorgebracht wird: Juilia.
XXI ,'5, 7. apad aedilea iurgari. Wir bemerken, iftt die LatinilU
cinea Tacitat dem apud faat die Bedeulnng von ad, beiondera bei Ortt.
und l.lDdernameD dergella|t übertragen' bat, dalt e* dem is «iemlicb
gleichkommt, nur mit dem Ualenchiede, daft apud den von dem Er-
■äbler eiitternlen , geKhirhtlicb erwähnten Ort beieicbnetj tu den rein
topographiich e(i , geometriach limitirenden Hegrlff det Lotalea anidrüclt.
So etwa, wie wir im vulgaren Tone: draufaen, im Reiche; dort, in
Frankreich elc. Üben lo: apud Pannoniam, g^ud Germaniai eto.
Vergl. Robnk, zu Terenl. Andr. I, 5, IQ. wo i^ud forum d. i. dort,
auf dein foro! Jpud afbeint verwandt mit ^nl.
onm'uiB leBiporum iniuriat inimicaTuai\ Wegen der' doppelte«
Gesillve i. m B. p. I, SO- II, it. Ramibora S- 107> 3. Den Geni-
He, fur Beitinmiuig der Zeit und Dauer beigeaetzl, erkläre maa
L.gL,A_b,Coo'ile
40 C. lUL. CAESARIS
in le commeinorat, a quütts deduciüm ac depravatum
Pompeium queiiiiir, invidia atque ohtrectatione laudi$
suae , cuius ipte konori et dignitati temper faverit adiur
torque fuerit. Novum in repwblica introductum exent'
plum qaeritur, ut trihunicia iuterceuio armia nolarelür
atque opprimerelur , ■ quae BvperioHbut annis armii esset
nacli dem BlIgemeiDen Ccietzc der Ulein. Sprache , niclit blofi inliari'
Ttitdß, londeru auch äufirrc, acciilenlieUs Eigentcblften und BeltiiD'
nungen durch dinen Caiai ■aiiudriickcn. S. Zumpl. J. 427. Aaf
dieae U'eiie erielit der Lateiner den Te hl enden .4r[i'^e', den die Grie-
rhea In l'eTbiDdnng mit Praepoiitt. in eluvm, PrädikataliegriSe lüi äut--
lere Merkmale erhoben.
ätdueluin — Paurpeium queTituT\ Eben (O Liv. XXTII, 23, 4. patt-
citalem civiam — congueUat. Imiio. I, 10, 17. qneritor eradelilalca
regil. Aach gueri de ah'gua lei B. G. VII, I. qaernntuT de Aceonii
moTt», Qaeri aliqnid itl : elwai lum Ccienitaude der Klage and des
AnHagen» maehen; lieh beichweren nnd Beichwerde führen; queri de
aliqua re nähert lieh mehr dem: lagere, dolere, leine Klagen über
«in Uitgfäck' nSitT eine Vublll ergieticn. Deihttlam. Na^h andern
Codd. diäurtam, WBi auch die Pariia. hei Lemairc; teduetum balle On-
deUd. nach I Cod. gegeben , und ao die meialen nach ihm. Diducert
yiire gUich dem : dittrahi, dhtineri; aelhat durch die Altileration dem
depracatam verwandt: Gani deraelba Fall IJv. VI, IS, S. 8. dain'
DraVenb. and Tacil. Ann. IV, IT. incuaabat didactaat eivilalem nl an.
pra civlli hello. Aliein in diducl^t würde blara der Begriff dar Tbei-
lang and Trenaang, dea ZerfCiiTfnlttea mit aidi und andern Vorherr-
acheu; dedfietm heifat; ad atiorum aentenliam, cautaam, parteni tra-
ductnir So Taac. II, 25. quaenam ralio enin de aententia deduxittel.
. Und Lir. XXII, 3S. quaadam civilalei diaaentientei in cautam deductas.
ioHori et digm'Iali] HunoT iat die anfaere Aaaxeicbnnng, i, B.
In Erlbeilang ron.Aemtern nnd WQrden; dignitas die peraüalic/ie Ehre,
die mBralüche Peraünlicbkeit aelbal. Daher itehender AoadruelE: ho-
norem kahere olicai, weil diefa etwaa Objektives; wie auch t'ic. ad
DiT. XVI, 0, G. mlii, ut medico /lonos baberetur I. e. praemium da-
retor. Dignila» die »ubjeklive Würde dea Einielnen. Daher: miaurre
inam dignitatem, i. i. lieb aelbat erniedrigen, oder etwas aeiner L'n-
wärdlgea begeben. Vellel. If, 6S. estr. Vergl. nnt. c. t).
IB republ. fnlrodactumi Der Cod. Petan. giebt rempuil. wa« On-
dend. billigt. Krwügt iqlaa aber die Sat/ie, die hier dem erempto na-
tertiegt, nnd lodoiin, wie oft üifrarfucere abiolul gebraucht, wird, eben
tio wie isductr», ao bleibt die gewSbnliche {.eaart unaDgefoehlea. So
VelleL II, 1,1. relna diaciplina deaerCa, uova iaducla. lieber Ver-
wechalang and Verlauicbung dea Accaaat. d, Ablat. nach i's a. zu Sali.
' Ca(. li, 4. nnd lu B. G. VII, 31.
ul armii nolarelür alqae oppri»uTelur'\ Wai tiotu eentoria gewe-
(OD, iat allgemein bekannt; daher notare metaphor. unaer: Jemanden
einen Schandfleck anbängen, ihn BD der Ehre krlnken. Pbaedr. Fab.
I, 3, II. trialem tuatinuit aotaia und daunt; expertna canlaaieliam.
AI*o kann notare und nolatut und nota nur von öffentlich verteilter
oder verlorner Ehre and Reputation gebraucht werden. Plin. Bpp. IXj
II, 16. petere, ai poena llagitii manifeallaaimi remittalur, nala certe
quaai ceaioria inuratar. Biswellen fat notare jedoch nur lo viel a|a;
tadelnd beieidMien , durch Worte gleichiam braitdaiaritn. Cfr^Subn-
L.gL.b,GOO^IC
DE BELL. CIVILt HB. L CÄ,P, 7. 41
rettituta. Sallam, nudata omnäut relut trihunicia po-
tettate, tarnen intercettionem h'beram reliquissc Pom- .
peium, qui aj^üm rettituitie videatur bona , eiiam, quae
ante habuerit, ademitxe. Quolieacumque »it decreium,
darent utagitiratut operam, ne quid respuhlica defriutenti
caperet, (qua voce et quo senaiuicontulto populut Ro-
manu» ad arma tit vocatutjj factum in perniciotis legi-
ju<, «1 vi trihunicia i in teeestione poptili, templit lo-
Irea in OtM. Herold. II, 86. p. 19. edit. FrtedemMin. — An nnircr
Stelle lenclitet «in, daft ornJi iDitaehtt in opprimere ptM, folglich
ein Zniigma Still fiodeti denn du «otari war nur mittelbare Folge
der Gewall, U'cgen «( ■. n. 80.
audata omnibut rebus paleitale] I. e. f^ato, tpoliala, Li*. 43, '
GO. Pfriem — nadatu» apiboi. ' Aeholich Salt. lag. 79, 6. \oc% nuda
gignentiam d.i. nnlrnthtbare , öde Steppen. — ia den Ablalivii ab-
Bolat, lipgt, wie nicht leiten, eine ConeeiiiTpartlkel , quamquatit,
gnoBiBii, lamelti etc. verborgen. S. m B. G. III, 14. Eben lo auch
•n im Criecb., leHitt Im N. T. Joh. XII, 37. toaavta dt avcoS a^- .
fitla imio"iicclTot f/ingouS-i¥ atrzär, oiit iniarivov tiq aviöy. —
PompeiuM — gut videalur'i Im Jahr n. c. 6»«. al* Pompeloii
inm erateM Mal Coi. w«r mit M. Licin. Cr»ina, ■te[|fe er,' naek Ant-
belmiig de* Cornelischen Geieliei , die Macht der Voltitribunen wi«-
dn ber; nnd dieier aein GeaetiTorvchtag ^beital lelbal auch: Ux tri-
bunicia. Cic. Verr. 1 , 10, Vergl, aber [ex CorueHa und worin dlet«
beatinden, Erneali in Clav. Clc.
bana etiam , gaae — adejnitse'\ MiD la» gew. riona; dich wa-
ren nicht eigenlK GescAenie , aandern da«, waa man Jenaaden vaeh-
ISfit; analog dem BegriOe Von eondeaare, remlttere. So Joatln.
\XXII, 3- Senalui, Tereonndla fnolna, — cauiaiR ilH donmil. Vergl.
Breni in Suel. Calig. 40. Gronov. Obaervatl. p. &lß, (31S edit. Frnt-
acber. } Alan die Vorrechte, die Sulla den VaikttribiineD gelatten
hitlei Dicht Privilegien, Autsriehnuagen überhanpt. Wir halten aber
die Leiart bona, der Sache nnd der Sprache fQr angemtbner, nnd
leien*. qni amina reit. vid. bona, eliam qnae aale (i. e. sd hoc naqne
tempoi) habuerit, ademiaie. GewÖfauI, jnlerpangitte.mKn; viäeatur,
dena etiam, qnae etc. Doeh'dflnlil una weder dona lur Beieichanng
jener tibtra iatercmio, noch dana /labnre paaiend,
in' pemiciotii legibuil In, abiulat gebrauebl, wie hier, zeigt
ein AiitoriicAei Moment an, wie nnaer: bei Ge/egeiiAiit, r. B. Snet.
Vilell. 14. extr. auapectui et tu morte mattli fuit. Ei iit gani Bna-
lag den Fällen, die Bremi in Nep. Con. 1 , 1. bemerlit , i. ^. in qna
potulate, Dar dab dort dleae Fälle wegen dea beigefügten Nomen al*
dauernd gedacht werden JnütiFn, während bei Abstrattis, wie hier,
.nnr in Factum hlaloriich erwähnt wird, ao wie Sali. Cat. 51-, IS. in
hominibaa, nach deraelben Analogie Perionen aufgerührt werden. Cae.
aar dentt TonOglich an die leget agroriae der Griccben , von welchen
Vellel. p, 3. lagt: prgmQlgalii agrarii« legibui, omnium itatum enA-
eullentibut. — L'ebrigeni »prichl Caesar durch das Prädikat pernicio-
tft lein Urtheil aU Ariatokrat ana; wie VeUei. a. a. O. venn er von
Gracth. tagt: dttcivit a bonit.^'
in secettien» piip.\ Die*« nnd daa folgende: üeit edilioribut
•ec. «klart Lir. II, 12. in Atenlima» manlem »eceiaionem faetam ewe.
{.Cüpgic
42. C.IUL. CAESARIS
gi»qu€_ editioribv% occupatü. Atque haec mperiorii aeta-
Ut fxempla expiata Saturnini atque Gracckorum catibut
docet. Quorum rerum itlo tempore nihil factum y ne co-
gitatum quidem; milla lex promulgata,' noa cum populo
agi coeptua, nulla leceitio facta. Hortätnr, cuiui im-
peratoria ductu novem aanis rempublicam feliciitime get-
»eriat plurimaque proelia tecunda fecerint, omnem Gal-
liam Germaniarnque paeaverint, ut etut exiitimationem
dignitatemque ah inimicit d^endant. Conclamant legio-
atqut haee etc.'[ Hier i(( atque Id Atl That Mahr advenolie
nnd nabe verwandt dem al, UDicrra: inde/, , jedocA. Es wird D&ml!ch
der gen hiniolrel enden oder wgefilgten TbaUscbe tla Urtheil mit
NacliAruck dergeatalt belgeragl, dsti die Sache «li A'mi/irl oder be-
riektift eruheiiit. OR wurde lo lolclieii Stellen atque in aP «4- ßtqui
' verwandelt und die Meinung der Krililer lehwankle. VergL Eclo^.
Ciceron. p. 13t. Froticber in Qainelil. X, 3. p. 152.
can'Anu] Sehr prägnant und doch achnDeiid. pir. XXIII, 21. In.
qnnm tantum ■enatarum advenae pugnae , ad hoe tut quenique taivt
per qulaquennium abtuaptittent. Tacil. \%i. 3. niulti/iirditti'i eatibtn,
pramptiMiPiDi quiique laerilia Principii ialercidtraat. V. ill, 10. Hl. in.
qUarawi^ TtTunt — nihil factum e(r.] Schon Held, ad h. 1. be-
Beril den Uebergang von der oratia obliqua in die ncta, und dali
et Khelne, ali »ey dieb ein ipäterer Zuiali Cseisn, beioi Schreiben
. erat enlitanden. Wir gleuhen auch wirklieb, äiit Caetar hier auf etn-
inal sein Urtheil eiDnilcbt , nnd der Sati parenlhetiich aa laiien ttj {
ibn aberwültigle dai Gefühl erültner penönlieher Kräukoiig, die lich
auch durch dai weggelafane Verbum iabilautiv. kund gieht. Darnoi
fahrt er fori: hiirtalar, um die Leier und aieb lelbit wieder anf den
Schauplati der Begebenheit lu rereetien und von ilch lelhit biitoriich
au referiren. Uebrigeni Snden «ich *olcher parentheliacher Sälie Jtei
Caet. mehrere, nur meiit kurier. 8. lu B. G. VI, 10. Auch in Reden
iit ein Uebergang ana Ber aubjektiven Dariteiluiig in die objektive nieht
■ellcu; »crkwardigei Beiap. bei Tacill Ann. III, IX Vergl. Bremi in
' Demoitben. Olynth. Ill, 8. in.
qaarum Ter. nihil\ So B. 6. III, 4. vergl'. lu B. G. III, 13. p.
108. und zu B. C. I. 20. 52. Ramihoro p. SSd.
cui«» impfratorii — ut «u« ] So. Liv. XXHI, 10, 12. Kd gut
in Homania mililaierit caltria, noa poiae obacurani eiui virlutem eaee.
Ibid. c. 33, 7. quem Latinum in curia vidiaiet, eun iOB mann ae in- ,
(erfeclutUTD. Bamahorn J. 15S. 4. b. S. 557.
rempuUieaia getierint'] Den Auadruek erläutert Gronov m'
Liv, VIII, 31, 2. Drakcnb. xa Liv. IV, 34, 4. et ii( glelek dem: bel-
lum reipubHeae caaiia gerere, adminittrare. Aehnlich XXX, 2. vi-
ginli omnino legionibui et ceiitoiQ lexaginla navibui ret Romana eo
anno geata. Vergl. Liv. XXXI, 48. beue ac leliciter retpuM. • L.
Fnrjo praetore getta.
ab inintieiM defendant] L'eber die CoDitrokt S. m B. G. I, 31.
p. 70. Zumpl j. 469. Ea ill defindere urapr, abveiren, und ent-
aiehen und dann: nertAeidigeii. Dia Conilmki. Bit dem Dativo Obi«ctl
«Uemf, nach der vielleicht die viel belprocfane Stelle Taell. Agr. e. 3a
tum, lernrnia ac llbartalii «^trcBioi, leccuni ipia ■« üam fimaf in
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 7. 8. 43
lus Xni, qaae aderat, milites, ((Lanc enimiiütio tnmol*
tos eyocaverat; (reliqnae nondum convenerant) sese para-
tos esse imperatom sui tiibuDOnunque plebU ininiiaB de-
fendere.
Cjp. VIIL ~ Cognita militam roluntate , Arimiaain
cam ea legione proficiscitnr , ibiqne tribunos plebis, qoi
ad enm confugerant, convenit; teli(|aaB legiones ex hi-
bernia evocat et siibsequi iubet. £o L. Caesar adolescen^
veDit, cuius pEUer Caesaris erat legalas. ia, reliquo ser-
mone confecto, cuius rei canssa venerat, habere se a
hiiDC diem deftKdit, la erklären, tit lelfen und den Dichtern und p<M-
tlaiiCBden Aataren «i TindiiirsD. S. Riinifaora %. IZO. S. 351. *
eottvfiterani} Drei bewäbrte Codd. geben blofi: senerast, ein«
Lcaftrt, die lebr %a beuklen leyn dürfte; tbeili wegen des aderat,
mit «elefaem veaitte pkrallel, theili wegen ^Kim. Fieilich iit die FrkO-
potit. cos oft wegg«la)ien worden durch Schuld der Abichreiberi M
gleich ant. e. 8 vertat, in Leid. 1. rosverlst. Drkkenb. tu Liv. XXXV,
41, 7.
paratoi_ette — dtfeadere] Paratut erleidet nnd geiUttet eine
dt*ifaeÄe Coaitruklion, mit dem DatiB ^ wie Cnrt UI, 8, 23. itftneri
iIbqI paratni et protlio; dieb iit lellen i mit ad nnd dem Gtruadia
oder Geruad(va, wu am hulBgeten. B- G. I, 41. VII. 19. und loait;
endlich nit dem Infinütno , wie hier und lonit bei Cneiar. Eben lo
{;ut. IV, 1 , 9. In eB ae fidem et dare paratani et accipere. Wenn
»»■ die Beiipiele vergleicht, lo wird lich ergeben, dafi Sie Straklor
mit dem Infinitiv fo der Regel bedingt iit durch den Sian, namlieb
päralui hat d^nn die Bedent. eine« gegentaärtigen Znitande», den Be-
, griff «in« eigentl. Prädiiatt faktiicher Eigemchafl denen , der bereit
ial ID handeln, iDBlag dem: fiiUar, und gleich dem: hoi/to<;. Wird
paratut -coaitruirt mit ad, lo gilt die Bedent. dei Perlicipii pratteriU,
gleich dem: ('■(trnefui, aeeinclut, nn^eanvae/ifroi. Daher auch erklär-
lich, wie B. G. II, 9. po«lri, ut inipediloi adgrcderenlur, parali ia
armit erant, geaagt werden lionnlej eine Stroktur, bei der ut von .der
guiieo .Redtntart abhängt, nicht von paratu*. — Mit dem Infinitiv Auf
Uinlicbe W^iie auch intuetui □ad' co»l«nlui bei J'roiaikerB. Vergl.
Bamibom S- 108- N. 2. S. 628.
iniuriai] Siebe Gber den poniven nnd aktiven Begriff dea Wor-
fei. in B. G. I, !la wo. auch e^ttimatia erklärt iaf.
CAP. VIII. Tribitnoi — eonreait} Coaeenire iil erlänfeft *>t B-
e. 1, 37. Ueber di« Stroktur vergl. RaBahorn g. 124, S. 368. Ei iit
die Conitmkl. xma avretjir. Daher Plaot. Corc. II, 3, 25. qul (« cen-
v'stviR capit; ein« SIrakfnr, die nnmoglieh* wäre, wenn cnnveair*
nicht all eio Verb. trMiiti* helrachtet worden wäre, Ader eigentlich:
ein Verbum mit atlfver, jedoch nicht iautativer Bedeul.
euiul rei eauta venerat] Held ad h. 1. aagl : dieae Worte bele-
gen lieh aal daa Folgeude; ani acheint dagegen, cHt'ui rei beliebe lieh
»at reUqtta tertaotte »o , dafi dadareh angedeutet werde, £ci^ta habe
anfier dem rolgeoden, noch andere AoKräge gehabt. Zu dem bedarf
reliquut darehana einer näbem Beatiramuug; an'dem Singular cvtitr
rei wird man aber keinen Anitofa finden, ei iat nnier: atfthalh. Aebn-
lieh Cic. ad Dir. II, 4, 1> Bplitoluam genni, caia* eauita invent»
..gt._b,Coo^le
44 C. lUL. CAESARIS
PoiDpeio ad entn privad ofScil mandata demonstrat: velle
Pompeiupt le Caetari purgatum, neea, quae reipuhli-
cae can»»a egerit^ in tuam contumeliam vertat; le/nper
te reipuhlicae commoda privalis necettitudinibu» habuisse
potiora: Caesarea guoque pro ata dignitate debere et
Studium et iracvndiam tuam reipuhlicae dimittere, ne-
que adeo graviter iraxci inimici», nt^ qmtm illit nocere
T«i ipla ttt. — Daia Vomnit Uer der ee^eniifi nui privat! offieii;
■Iso mag jeoei cuiu* rei die SlaatiangelegeaAeittn Gbethaupt bctroSen
haben. B. G. VII, 77. m. apprapiiiqatra eorum adtehlam ; cuiut rei
timore exlerriÜ etc. Vor Allem B. 6. III, 12. p. 104. magno nameio
nktiam appnlio, eut'Ui rei atunmaia facnKalem habebaot-
telle Pompeium te Caetari purgatum} Die CouitrnktiBB tat er1ia^
ittt dnreh Tiele Belipiele bei Ramahorn $. 171. I, 2. S. 605. f. weni.
ger genau Znmpt $. 160. Rarnih, briDeriit: das Partidp. PtfeteHt. he-
deale etwai Getche/.nei , ttetten Folgen nneh fortdaHerte«. Wirwar-
deoidie Angabe inodificEren, dahwenn die Vertctrhlichung und deren
Dauer bezeichnet werden goll , ette blniagetÜKt warben mnus ; dab
aber daa einfache Partieip die Sache eia fdr aUemal abgetian, folglieh
ala einfache Thatsache abtolnl bezelcbne. Also Vit. ad Div. XIU, 9.
extr. Papula Rom. me vebem enter excutatam volo heifal: ich wB Diebe,
dafa ieh ali enltehtildlgt gitle. Sana analog iit die Sfruklnr Tan ere-
dere mit dem AccoaaUv dea Prädilrata ohne e$te; t. B. Taeit. Ann. XI,
18. cni tsntcnn aipcTitalis credsbatur. S. Wallher za Aon. IV, 2. in.
necenitadiaibat } So Held und Dähnf ; antb Elberling. Die Codd.
ichwankcD bier, wie an vielen andern Stellen, die üUeiten HSS. ent-
acheiden für dto aufgenommne Lesart, ao vie Stellen, dergl. Lir. VIII,
3. privalla koipitiii Hecetlitudinibuigue coninnctoa. efr. XLII, 38, 8.
Zn leagnen !■' nicht 1.) daT* die Alten oft «ecettitai aneh von aoge-
ranDlen Ver/iällniiten d. t. VerwaadlscbaMen , Connexionea elr. ge-
braneht haben; Dariea an Caei. B. G. VIII, 53. Korlte xa Sali. Ca(.
17. 3.) Dafa'hiet den coaimedit reip. die priratae neceisilatet , ala
driagende äuj^ere Verhältniaie nnd llmiländs mit Recht enlgegenge-
aetlt «erden konnten; 3.) dafk namentlich der Unterschied iwiiehen
hei den Wörtern sichtbar ist: dafa nteestttsi du dringliehe und verbind-
liebe Verhältiilfl in concreto und ahttracto beseiehnet, aber als abge-
schlossen; n«ce>iilM(fii ata dauernd; wie i. 6. wenn Jem. in eine Oble
Lage gekommen ist. Vellei. 11, 50, 3. reddita raiione — mlterrimae
neeetsiludinii , qonm alienil armis ad arma compulins «aaet. Tacll.
Ann. I, 9. necettiladlne reipnblicae. Wir folgen hier der Antorlt&t
der altera Codd. obaehon weniger Prfvatver/iä/lnftte, als das Inlerette
Ins Spiel kam, wie die folgenden Worte : itadi'um et iracundia lehren}
Bhet-, weil nach dem Vorgange Bsiluili, Cst. 17. ea «cheint, dafs die
nllern SchrifItleEler von tnoraliiiehen und abttrattea Znatänden lieber
neceiiitada gebrauchten, als neeeitHat; wie Liv. IV, 57, 4. lehrt:
qBDia belli necettitatet non exspeclent biimana eonsilia, potiorem tibi
collegamm gralia rempablieani fore. — Dennoch wird man fflhieo, dab
der GegeniBta $lärler wird durch aeeeuitatet, gegenüber von eeatmada.
relpubl. diatilterej. Ein feiner Sprachgebrauch, nach welcheln dt-,
miltere *o viel all', aufgebe», fahren latten, verwandt dem: remttttre,
taadonare. Vcrgl. ob. c. 7. auter: bona etc. So bei Tacil. Hiat. III,
36. praeteiita, inatantih, futnr« pui oblirione dimite^fl. — Der Da-
L.gL,...t,Güo^le
DE BELL. CiyiLI LIB. I. CAP. 8. 45
te tpeVBtf reipuhlicae noceat. Panca.einBdem generls
addit, cum excnsatione Pompeii coninncta. ,Eadem fere
atque eUdem rebns praetor Rogcius ag;it cum Caeiare Bi-
biqne Pompeinih commemoragse demonstrat.-
Cap. IX. Qnae reg etsi nihil ad levandaa iniutias'
pertinere videbatitnr, tarnen, idoneos nactns homines, pet
f|uös ea, qnae Teilet, ad cum perferrentnr , pelit ab uiro-
que, ^oniam Pompeii mandata ad le detuierint, »e
tivu* eeataadi nie 'In RedeniBrIen, Tu\t, ADD. t, 10. qaimquain tn
■tt, piirUa odi& pnblicii nlitititibui remiltere. So lagt. Cie. Philipp.
XIII, II. il aliquid ie iDinmk giiTitale PompcIiUf nnltum de copidita-
1« t^aeiar diaiititttt.
ccniuncla'\ I. e. qnaa eodem ipectariDl, teil, ad Pompelniu ex-
cniandum. Aehnlicbei bei Quintil. X, 3, 1. iDdieiam liiDin cam iUiaa
anctotilate üOHtuBjril, L e. uiua cit «uclorital« L. CrMii ' ad iadldnm
atgue ätdem reim] GewÖhnlicbe Leiart: elidem de rcb. tAaa
*>Oii Oudend. vcrworfea, bo tvie Am lon Clarke lebr HiUlillirlich lub.
tlifuirte: verbi». Ret verglich Ondend. mit xSVf"""' ^ '■ ■rgumenla.
Una acbeinen rei Thadacben, faltischg Gründt, *o wie r» den Ptrbii
entgegengeietil werden. QuinliJ. X, 3, S. deleetai reram rerbaruM-
gue Bgendat. Ibid. g. 0. pBallalim ret faciliua *« otteodent, terba re-
ipondebDot. 8. Bubnken za Terelit. Andr. V, f, 5.
tibi —- CDiKDiesiDriiff« ] Der Dativ tibi all Feinheit der lat. Spra-
che, wie dai roD Raniihorn §. 120. S. 353. angeFührte Biltp. aaa
Pallad. K. R. I , h MuUl dam diierti loguunlar rutlicit. SUiitt un-
teri g'g'i lern, äufteru. Crr. c. SC. extr. lacrow. die. aticui.
negae adeo — iraiei, vi etc.} Wir gehen nach efnigeu der heht.
Codd. ut, italt dei biihei reeipirien,: nt; thcila, weil der Gedanke an
Kraft und Nachdrutk offenbar gewinnt, und In dem gaaien Salie da-
durch eine &tei%trung bewirkt wird, «elehe der Sache und den Um-
■tänden gani angemeileo. Nicht blohe Warttang durch; ne; inndem
der Erfalg lelbil loll augedeulet und daduficb Abicheu vor der That
erieagl woMen. Sadami iil ei fait conitaiiler Sprachgebrauch Caei.
adea nicht abtolul , innd. aji correlBlir von ut lU letien. B. G. V,
37. m. adeo imperitat reroni , nl etc. Ibid. c. 53. e\tr. Analog. Vit,
47. nihil adeo arduum, qnod nou ele. Vergl. Ober adio Kriii iq
Sali. Caf. 49, 4. Seibit die Leiart dea Leid. I. guum — sperafet, hat
viel .Emptehlendei, In lo fern dadurcK nicht der abilraite Gedanke,
aondern du lonkrtte Faktum, die tBirklick van Caei. kurz vorher ge.
hegte HolTDang, angeieigt wird. Sb nnt. c. 10. reeerteretar , hlito-
liich nnd von der damaligen Zeit referirlj nicht alitolat und Im Allge-
ineiDCD: revertstnr. In einfacher ii. direkter hiltoruicher ReUlion würde
man dau|i ichreibeii : Suin tperat, — fioeuit. — la einig. Codd. fehlt
le; WM leicht snifalicD kannte, wegen dei folg. »per.; oft «nch nach
Vxrbit tperandi nnd promUtendi w^lälll. Doch i. Z. §. G05. und hier
würde naii die wiederholte Angabe dei Sabjektt ungern verraitien.
CAP. IX. Si -^ patsint^ Dieiea ii matt man lich in nächiler
Beiiehnog Aenten mit: na grarentur , negativ auigedrücfct, lieft: ul
tentent, ot tonerttur, perictilutn farlaat. fieiipiele von dieter Bedeul.
nnd Struktur i. in B. G. I, If. Eben ao Taeil. Ann. I, 48. dandum
adhnc ipatium ratui, ii reeenit exeuiplo libl ipii coniulerenl. Eben
L.gL,;..b,COO^Ie
4« C. lULi CAESARIS
gnrvfntur iva quogue ad etim p^itnlata d^erre; tx paf
vo /aiore magnat eontrovem'at tollere atque omnem Ita-
ivum metu liberare poitint. Sibi temper primam reipu-
M itehl li la IndiTcktn Frage; bcUs Filte lind aber, vie man ileht,
nr«>audt. V«rgl. Rahaken lu Tcrcot. Euo. IIE, t, 7. Kumpt. B. 354.
Milr. — mut petiint In »uudi« Bditl. rar Ond. paiieat; tUn küfl-
ge VerwcehDl,
tibi wtmper priaitm reipttblicae f. dIgHitnteml Hier weicht niiicr
Text «m dem gew. ab; nao liMt bei Oat^ Helä. u. ■. ilM leinp. rtU
pnblicae prim. elc. Weil in piniK<a Codd. reip. ItüiWe; lo hielt lehon
HotomaDti diefi fQr 6\one; lueh ihm mehrere, neulich Etbertiag; dieier,
' Iheilt weil offeubar hier tou Caexari periönlicher Eire die Red« ley,
wie mach die Worte bewieieni tameii haae lactDram Ronertl loi etc.,
Iheil) weil, wean Caei. tob der Ehre dei Vaterlandi faälle tprecben
' wollen, die WorMrllung ein* andre hatte lejD mQuen. Dagegen iit
■n bemerkea, 1.) dah kraftvoller und n ach drdch lieber die Stellnag der
Wortg nicht leyn kann, all wie wir dieaelben nach Cod. Petar. geben,
welehem aneh beiitimmt Cod. Paiii. 57G4. bei Lern, (der offenbar der
beilern Familie a^ebört. ) 3.) Wenn Caei. TOii tic/i eelüil tpieehen
wöUle, an bedorlle es durchant hier lu Anbnge de« beitiannenden
Pronom. adiecl- tuam. Dann aber «treifte der Gedanke faat an AtTd-
gana. 3.) Ei iil nicht wohl abioiehen , woher in den nieiiten und
behlen Codd. jenei P. R. oder dnrcb Veneti. R. P. worani ent ret-
publ. enlitanden, wie o«. Vcrgl. nnler and. Kortte in Sali. Cat. 31, 7. —
d.) Ei liebt ilberhanpt digm'tat ohne ^nähere Beltimmung and Angaba
dea Snbjekti, wie elwa Bell. Alex. e. 8. oder B. G. VII, 00. 77. B. C.
I, 32. lacluram dlgnilatii atqne honorit, — nur dann, wenn der Begrilt
allgemeiner und uteiter gefaht wird, ohne Briietmng ant einen ipe.
deJIen Fall und ohne Gegeniatz. Dagegen *ergl. B. G. IV, 17. in. VI.
8. in. nnd nnire Stelle, wo offenbar eine Rraiderang Slatl (laden mafli.
te anf die von L. Caesar und Roicini geäoherlen Vorachläge und Mo-
tive. ' In dieien war der (ür Carl, kränkendile Pnnkl der, daA ihik
geiagl warde: (tuifiuBi et iracundi'an laam reipubt. dimiltat, ne reip. —
uaeeaL Oieieu indireklen Vorwurfe eine« iibertriebnEn £ftrfrti's» and
groben Bgoitmu» lu begeCnen, mufile CaeiafB erile Sorge lejn; da-
her denn die Bemerk, ii parva iabore — Ilalian meto liierar» poi*
■int. linier dignitat reipubl. ventehe min aber nicht bloti die Ehre
dei Slaati, (Ofidern auch, was indirekt darin enthalten, die Unterord-
■nng periönlicher B'itrebangen nnd Wüniehe nnler dai kSlicre Slaatt-
voÄI: die Verwirklichung deiselben habe alle leine Schrille geleitet,
nnd dieiei gelte ihm mehr all lein Leben. G.) El icheiol nnpaiiend,
und verräth lehr gereiitrn Egoismui, die Recblferligung dei Beneb-
neni mit dem Salie in eröffnen i rr ley gewohnt der E/irt Allel auf-
■nopfern) und gleich wohl im Folgenden zuzugeben: banc iacloram
bonofii reipubl. eaaiia aeguo animo tuHite ; paraluta ontnia pati reip.
cauia; endlich die Bedingungen aofiuitellen , anter welchen Caei. die
WafFeh niederlegen wolle : libere — omnll reip. lenalnl 'f opuloque
Rom. permittafor. 6.) Eben lO W|nig dünkt e* um im Geiile eine!
Adhi. Ariitoiralen gedacht, nicht die tuprrma salm P. R. wenigalenl
ata Parole im Hnnde in lühren, sondern ilatt denen blofi die periÖD-
liche EAre all Triebfeder hiiiiuilellen. Man vergl. dagegen fi. C. t,
24. Inlereiie reipvhlicae et eommunit lalutit le com Pompeio collo-
qni. G. 12. Patieatiam prnponit losrn ; — in qno iatlaram digHilatii at-
qne homerit ipie lacturui eliet. — Orat ac poitnlal: Rempublicaat in.
•elptant etc. äegen dleie GrOnde nun itraitet allaidingi I.) die Stelle
L.gL,;..b,COO^Ie.
DE BELL. CIVILI LIB. V CAP. 9. 4T
Micae fuitte digniiatent vitale pottoren; doluim fe, '
^od popvli Romani hen^cium tibi per contumeliaM aft
inimicit extorqueretur , erepto^e temeitri imperio^ t*
b«i Cic. «d Alllc VII, 11. In. wo den. ilberC«c*ar aicli is anlkert: haec
ait, omoia facere le' dignilatit ewina; Dbl eit aatcra dignilia, nlil
Dbi hancitai! Aelinlieh Cic. Ligar. 7, IS. quid egit tau illc InvIoM*
ciercituB, uiii nt lunm iui tucrelor, et dignitalem luamf — Siehe
Elbeiliug ad h. ). p. GO. t. — El war feraer leicht,. daft J»ei P. R.
MM dem primam entoom^cn ward«; aber eben lo laicht, dah ei da-
durch in einigen Codd. aniflel. — Wenn demnach digailai auf Cieiar
beiOgfD werden iDJltet -dann würde man eher Vennuthen derhn , «»
habe geheifien : ilbf leiDper prlatam in republ. (d. i. in leinem öffenU.
poiit. Lebe^J fniiie dignitalem vitaqne potioiem. Nor iit dieb ,dap-
peUiuuig.
primam — vitaqne pot(erem1 Uebcr primut i. I. praeeipnni a.
Kortta lu Saik Cat. 30, 4. Vellet. II, 53, 4. neqd« pHni, neqne an-
liqniui qaidqnam habuit. LW. XXXVI, 7. qnanto pTiut peliuMilae elf. .
per cautwiBeliatal Einige Codd. und Editl. tuntamelia. S. über
per lu B. G. 111, 11. Nichla häufiger all die Verbind, von per mit
dem Aceutativ einet Nomen Und eiaem Ablaltv inr Umicbrcibung de*
Adcerbiaibegrifft der Art und Weite, wie elwu geiehieht; i. B. Taeit. .
Ann. I, 2. per acici ant pratcriplioite. Und lo olt hei Tacjt. Lir. and
A. S. in Sali. Cat. 10, I. Zu liemerhen, da(i dann per bedeatet: tier- \
' mitteilt nnd in Folge, ■!■ linger daaernde, niUelbar wirkende Uria-
ehe oder Vtraitlattung ; der Ablatic die nS&ere, all unmilteliar ein-
tciriead gedachte beieichnet. — Ceatutaelta i*t aber bei Caea. «nlweder
feTpaliniurie , a. III, 71. 8S. B. G. V, SC. magna coutumelia verberniit,
od. thaltichliehe Verletiong der EAre, u.' Bsgelbane ScAmacA; fchmufa.
liehe Behindinng, knch tdd äufterm Ungemach, dai man erleidet;
wie B. G. III, 13. navei tolae faclae ex robore , ad qaamvii Eim et
eantnBUliam perterendam. — Auch hier mafi man lich contimielia
■ynon. denken mit damnum, detrimesluin Signilati alqne bonorl alicO'
loa ilUtnm. Der Begriff iit alio ein objektiver und ianireteT , und
enthält 1.) die FeindieligkeÜ and Freehbert der Gegner und 1.) den er-
tittnen realen VerluX an Ehre und Repulatfou. So Nep. Them. 1, 2.
Themiitoclei — a patre exheredatnl cit; qaae eontamelia non tregit
•am, (cd erexil. Epam. 7, 2. nuUam adhibuit memoriam contumeliae ;
früher] iniuriat civinm. Vergl. Lif. IV, 4 , S. wo eine erläuternde
Stelle. Du Wort iai verwandt mit eontumar; dieiei mit tnmea, tu-
midui, Dod zeigt die Quelle, aui der die conlumelia enlipringt. Ana
der erlittnen contuaielia enliteht die igaominia, iniofern dier* bezeich-
net die durch ein nnwdrdigei Benehmen odi Beiragen ant Jemand laileode
und zur Qck fallen de hdrgerl. Schande; alio ein abitrakter Begriff. Li«.
IV, 4. eitr. niit in eaBtameliaja ignominiamgae noitram eertare Inval.
Tadt. Ann. XV, 34. potieiilonem Parthii non line ignomiaia Ram<na
tradiderant. Steht Jemand wegen moralitcher Schlechltgteil tiDi
VefwBTfenheit ip Üblem Rute und Mihkredit ; lo hettit dieier Zaitand
infamia. Nep. Alcib. 3, ß. adepergebatnr infataia, elc. Vergl. Taeit.
Ann. III, 70. extr. 8. n. c. 85. cxlr.
temeitri imper,] Die Schreibart lemenilri in 3 Codd. erinnert an
die Form nanetui , die Cronov billigte. Bei Liviui mebimoli. S. au
XXII, 44, 4. und XXIV, 31. «xtr. Die Sache anlangend, lo Iit im-
perium iemeitre hier die Zeit eiuei halben Jahn, welche Caeaar nach
der fröhero Bewilligung vom Jahr 55 v. Cb. uaeh im Commando all
Proconinl .fiaineni inaitbringen hatte.
L,g._._t,GOOQlC
48 C, lUL. CAESABIS
urie» retraheretur , CHiut tAtenUi rationem haberi prs-
ximü comitüi populü$ iutiiuet; tarnen hatte iactupam iow
norii »ui reipiAHcae cauna aeguo animo iulUie! quttm
litterat ad tenatum müerit, nt osmet ai exercitiAut dit-
cederentf ne id guidem impeiravitte : tota Italia deie-
ctui haheriy retineri legionet duat^ piae ab le timula-
tieae Partkici lelli »int t^ductae: civitalea eite in
urmit. .Uuonam haec omniay aim*, ad tuam perni~
dem, pertineref Sed tamea ad emnia te detcendere
paraium atque omnia pati reipublicae cauua, Prqfici-
gcalar Pompeiut in nta» provinciaM; ipti exercitHi di-
miitanf; dücedant in Italia' omnes ab amit; metu» e
civitate tollatur; lihera comitia atque omm't respubh'ca
euiu* ahtenlit ffr.] Statt cuiu» gi«bl Leid. I. tibi; rata mSebt*
Tcrninlheii: eum fni etc. Doreh ditie Worte iifTd erklärt Im oben
«rwahute ben^clam P. B. Dai grisch. piijl^ca'9al tu-i iif dai ienefi-
tittm. Cie. ad D[r. V, 4. Caeiarra bercefiria ien^or eit; gleictiam «in
Act der gratia ond An faeor. In BetreR der Sack», tit belmnl, dalk
rätientm habere (abtentit) ao viel bleh, all: inttr <:anäldatB* nuaurarL
S. Korlte la Cie. ad Div. VI, e, 8. Bnd dai treffliche Urtbeil del Vel-
lei. Pal. II, 30. m. üb. Pbtnpei. ond den. Benehm.
iaelaram henerit <uf] Tactura iat tubjtllit! xa nehmeni dar Fer-
lütt, den Jem. fühlt, od. vlelnehr, lu dem lich Jem. lelbit venlehf.
8. lu B. G. VI, 13. vergl. unf. c. 33. Hanvr aber iit die la TAeä gt-
WDrdne Ehre und Anne ich nnng. Statt tut hat l.eiil. Lpreprii, Wai,
wenn andre Autorititen unleritülilen , eicb lehr emprable.
tamea ~- lufi'iie] Ungern Tcrinitit man hier daa Praaom. per(»>
nal. le, lumal, da ob, bei retraherttar . die PertSitlichieit. iei Snbjc|El«
nicht anadrücblich angedenlet worden, aond. implicite aal euitm etc. m
eracblierKen war. Vergl. über dieae Anala». dea Pronom. SubiecU aiil>
1, 64. und Held lu B. C. I, 2.
ab te »imuletioae Parthici S.] Sehr icbeinbar 1 Cod. nntergeord-
neter Claaae: ob limHlatioiiem. Man aiehf, wober f
ad omaia te detcendere^ D. i. lieb in Allea tagen; la Allem alch
Terileben. Der Anidroclc 'ertclirl B. G. VII, 33. Verwandt deearrere;
1. B. Taelt. Ann. IV, 40. in. ideo le non Mine deearrere, qnod prom-
ptnm reicriptD. Hier herri<-hl aber vor der BegrijT; es altiore dignl-
tatja alqae bonorii jcrada ad InFeriorem le deioitlerei wiai aieh ernie-
drigen. Jbatin. XXI, 5) 3. DiODyiini — Corinihum in eiaillam pro-
ficiieitnr: ibi ^uniilDnia quaeqbe tuliiiima eiiilinani , io tordidiiiimtim
Xitae genat descenilil.
alqae omnia pati reip. e.] Dieae Worte fehlen In Cod. Leid. I. Ob
aie für Gletse dei rarhergebend en la hallen? — Doch waroin nicht? —
Tacit. asgt Ann. IV, 38. in. pro ntilitale pnblica.
dimittanlj Andre I.eiarl: dimittaulur. Die Vcrweehil. An allioem
nnd pattiven Pormen ial in Codd. eine aehr gcwöbnlicbe. Hier ent-
aeheidel leicht das bei dimiUaniar miiriige ipti, und die Anlorltät der'
beaiern Codd. Lieber ipte von der Hanptperion, hier: Cael. u. Pomp.,
gebraucht a. in R. 0. III, I. Si>. dimittere V, IS.
taetn» — tBflatur\ Im Cod. I.eid. I. toUanlur. Dtx Pliiral itl Na ■
gL,;..b,Coo^le
pE BELL. CIVIL! LIB. L CAP. ff. 10. 49
tOtahii populoque Bumano permtttainr. Haec quo fact-
iiui ceriitque eonditionihut ßant et iureiurando tanciaa-
Ivr; aut ipte propiua acceäat, aut se patiatuf accedere !
Jore, «tiper colloquia omne» controveriiae eompoiantu^.
CiF. X. AcceptU mandatis, Roscins cnm L. Cae-
sare Capuam pervenit ibique coasules Pompeiumqae ip-
venit. PoBtnIata Caesaris renanciat. Uli deliberata re
respopdent scriptaqae ad enm niandaia per eos remittnnt,
qaomm haec erat annima: Caesar in Galliam revertere^
tur, Arimino excederet, exercilttt dimitt^ret: quae li
yecisiet, Pon^eium in Hispaniat iturum, Interea, quo'
adfidei eitef-data, Caesarem facturu'm, quae poüice-
ntns SabiluittTa, mbifraklen Begriffe!, beiciclmel bekuinlllch die jl«»-
iretea, einxtlnen Filla, in denen der abitrskte Begriff (ich verwlrk-
Itcht. 8allu«t, Lirim, Taellai lind voll voti BdUpielen ■affailrnder,
von dem frühem Spraetgebraoche abwelcheader Art. S. Znmpt. j. 93.
Kriti in Sali. Cal. 15, 4. IB B. G. IV, IS. Und lo findet ilch aoch ,
■tefui olt im Flural bei LfT. it. Taefl. i. B. Lir. III, 60. Tacit. IV,
71.' m. Allein, bedenU maa; I) data ea ob. biefi: Itaiiam metu übt.
rar«; 2) dafi bier die Pertonen nicht genannt, noch aui dem Cantexte
. luppilrt werden können, aaf welche jene metiit lieh belöge; dab ea
Tjelmehr im Aligemeinen geugt i>( ; ao encheint metut — toüatitr^ lo-
mal in Caetart Slyl, all die angemefinere Leiarl. ,
fore, uH — eimipontinliir'] Heber djeie Conitmkt. >. Kampt Q. 504.
Bsmabom J. lOi, S. 630. Den ob. lu e. 4. angegebnen Untenchled
'waa fei-g und fiilurum «lae, jene! von der pToblematiaehen und geboK-
ten oder gedachten Znkanft, d. i. von dem mSgiiehen und wahnchein-
lichen Erfolgt; dieiei von der kOnftigen Realität und dem FaHltcAea
findet man auch hier, irie B. G. I, ID. magno com pmriociae pericnlo
/ntnmin, ut homluei betlicqioi — fiaitlmoi haberet; nnd B. G. V'i T-
tprrant (ore; vergl. V,a6. in.
CAP. X. Scripta ad eum niandata} Mandala' iaxchia» «nbilantl-
viteb gebranehl, Wia Beiip. lehren: Isitin. XXXtV, 1, 9. muidat« oe«
' eulta; Ibid. XXXt, 3. tacita. Cie. ad Div. Ilt, 3. In. eit lui$ manda-
(ia; 1. daa. Kortte. Mandate scripta anterackieden Von ' litterit Lir.
XXXIX, S3' cxtr. qnnm legati ab aenatn com lilterit ant icriptit uton-
datit TeoireBl. Griech. inoUti fj^ganoi. S. Dnkenh. ad b. 1. — M
■ eu» gehdrt ta remittnat.
remiltant] Einige Codd. haben perntiltunt; nicht leiten in MSS.
*erweehielt. S. Drakenb. zu Lir. V, 20. estr. Die Aualeg^. n Inidol
I, 9, 12: Hotomann nnd Lipaiua wollten; per 'eoideia rem. Diers biU
l^:te Ondend. Vergl. B. G. I, 37. haec mkndata Caeiari rtferebantur.
quoad\ I. c. uiqDO ad Id lemput , q«o. Diese hiitaritche, tempo-
relle Bedent. hat hier guead; wich räumlich n. e. 58. Heber den lln-
tenchied von dum nnd danee a. in B. 6. IV, 11. Betip. Korlte la Cic
ad Dir. X, '11, 12. Conajrukf. mit lodieat und Conjunktiv bei Rami.'
hörn J, 185. III. S; 7S4. Zampt g. 5TS. Eclog. Cic. p. 406. Weber
Uebgi)gtaebale S. I3S. Walther zu Tacit. Ann. II, 6.
fidet eitel data, Caeiarein faclurum ele.'\ Wegen ßdem dare et
eecipfre i. m 8. 6. V, fl. Bei Lirlui XXXII, 30, S. Hudet alch auch'
D
l.gL,;..b,COO^IC
so C. lUIi. CAESARI8
relvri roh iHtermüt«rot eontuieM Bmpeinmgue de-
lectut..
Cap. XI. Erat iniqua conditio, postnlare/ nt Cae>
sar A«imino pxcederet atque in proviaciam reverteretiir;
ipamn et proviniäaa et legioaes alieoas tenere : exercitum
Caeaaria Teile dimitti; delectuB habere: poU)ceti,4S« in
provinciam itarnm, neqae, ante qaem dient itnrna eil,
di« CoDitnitf. iR Sä Gdei data Cootoll eif, nl la ads ant qnieicsraDl-,
aot — adinvueul Ramanot. Hau beachte übrfseu» die energtiche Kür.
■e nnd du Kategoritche in dem abioluten: fidet dataj wogegea ein
Dentichar leicht lo itruirl hatte: f. — data a Caetare, EUn fmiarum
ele. Wo es dann wenlgateiii heiheu aiGhle : jpieturütH i^nod, od. futu-
CAP. XI. £r<if] Soll der Begriff dea virklicbeD FerhamdeMiejiH*,
«dar da* {■ den Satze durch daa Verboni inbatuitir. auigeaprochBe Ur-
thtll heTvoTgehoben werden, ao atebt eue voran. So nut. c. 3B. A3.
BT. 70. 71. U. 87. f. Daa Imper/ettum aber iteht aamentUch defihalb,
weil in dem Wtien deiaelben der Begriff der tbeilnehinenden and in
die Ereigniaie Tetäoefalenen BetraeJiluag, dei die Handlung beglntim-
duK VrtkeUt mit eatballeD iit: i. B. B. G. I, 9. reiinguetatur ob*
per Sequanoi via. B. C. I, 78. premehantar Afraaiani pabalallone^
aguahantur aegre. Wir fSgea in GedanLen bei: dantalt, tt^ter vor-
hegtnden IJntiländen ; weaii naa'i üirrtegL
ipluBt et prov.] Ipiuta i. e. Pompainui, Bin DeutachH bitte hier
aefzeu la müMen geglaubt: iiIuh od. iUum. Aber vergl. au B. G. VUI,
4. S. 603. Biemi lo Nep. Dat II, 2. und die Bemerli. RnbnLeni an
Terenl. Andr. II, 3, 33. Servl An-uin abaolute ipiax voeabant; dlari-
puU eliam magiitraai, nnde illud Pjrtbagorearniu : aüio^ tifo.
legiamtt aUeiatl D. ). die oli, c. 2. erwähnten, dem Caei. abge-
Aommnen. Alienut enthilt iweierlei I) wai mir niehl gehÖTt; od. waa
iek nicht habe; 2) waa andrer Leute iai, oder waa Andre grade h«-
ben. Doreh den lelifara Begriff werden viele Unkundige verleitet, oA
ter und aUui an gebraueben, wo alienut daa eiBiJg richtige lat. So
Iit auch au erlliren Sali. Cat. 4. eulr. semper kla alieaa virtui formi-
dolou. Id. c> 51, 37. neqae inperbia obatobaf, qao miniu aliena In-
Ititnta — imltarentur.
erercitum — celle diMilli] Warum nicbt: dimittum? Vergl. an
e. 8. Durch den lofinitir. Praeienl.. wird dai , waa noch gttphehtn lally
der Gegenatand künftiger Verwirk lichnng und Erffillnng beaeiehnet.
Zumpt. ;. RIO.
poUiceri le — Aumst] DieA die gewöhnliche SIniltur; aber aüek
mit folgendem Infiailiva Praeaent. B. G. IV, 21. polliceantnr eb»ide»
dare. S. Zumpl. £. COS. Anfierdem^ Eclog. Cic. ■p. IT3. Dnlec ad
Ftor. I, 13, 8. W0 die Worte: adactüa uilea iureiurando, niai eapt«
' aeque] D. 1. and dach nicAl. So oft; a. B. Nep. Agei. 1 , 4. d»
bonore regni cum Ageiilao contendit; Megae Id, qaod pelivit, conieen-
tni eat. Dm. Bremi. Eclog. Cib. p. 58. an B. G. IV, 2G. ^'eglHl M
überall, nach nairer Anaichl, aiajunktirer , nee copulalivcr Nalnr und
Bedent., ' ao dafi auch die lat. Sprache ein Analogoa hat für oi'J^ uu4
oirrt. Beide Partikeln lind awar verwandt, aber negue i*t lu^eitiver,
aad relativer, nee o^tJtliver d. I. addlUonetler , ngd abieluler. Bedent.,
L.gL,;..b,COO^IC
DE BELL. CIVIL! LIB. I. CAP. 11. 51
äefinhe: nt, si per^cto consnlatn Caesaris Pompeins pro-
fecti» non esset, nnlla tftmen mendacii religione obätri-
ctns Tideretar: tempna rero colloquio non dare, neqne
acceasnmm polliceri, magnam' paciB desperationem ad-
ferebat. Itaqne ab Arimino M. Antoninm com cohortibus
qninqae Arretram' raittii: ipse Ariraini com ihiabas sab*
sudt ibiqne delectnm habere institnit: Piianrnm, FanoiOj
AoGOoam Hingnlis cofaottibns occnpaU
M- itik bei Mtgtu wl« bri il an dnflu Gtgeoatt», bet ' nae wl« Iid t)
Uofi ui ein cooTdiniriet , gleicbgeitellt«* (negatiTw) V«rtiältnUI d*C
SiUe nnd Begriffe »a denken.
peraeto eentulata Caeiarii] Die Folge itt Wort« Iit ntelil gut
lieber; gew. Cati, cetaulatu. Statt Potitpeiui geben einig« gnt« Codd.
eoMtul. Für contutata Wollten einige: procaniulaUi. Und dielk i|t
■ach m Tcnteben; denn peragere heifit bei Caei. ein Werk, ein Un-
lemehnien in Ende führem. B. &. V, S. in. eotttientibat peracliti c.
31. eoiteiUo eallaruni — peraelo, £i luin lich alio unr auf ein oit-
wlrkende« Snbjelit belieben; diefa wire entw. Caei. oder J^mpeia*.
IiFtaterer kann ci der Sacke nseli nicbt lern; folglich bezieht ci itck
«al Caeian Proeannlat, daa all in Ende gegangen gedacht wird. Da*
pro konnte leicht. durch die Nähe von 'ji^acto rerloren gehen.
. . meitdacii religione obsirietai'] Ehen >o Lir. VI, 1, 10. ut rellgto-
.Ke obilrictei habvrelit animoi. Obttringere und obligare, (aach (fepi'n-
cire) lind die eigentl. AusdrScke Ur dergleichen religidie nnd morali-
■che Verpflichtung nnd Verbindlichkeit, die nnl anFgelegt lit;' lieh da-
von laimaeben oderdenelben lieb entledigen: liberare religiane; ul-
vare Hdeni. Religio iit aber hier: Geaiaieniicrupel, entitandeu ana
dem Bewnlitieya der Unwahrbett Dnd dea Treabmeh*. So oft: Llr.
VI, 47, 4. eoilegam anfflcl, ceaiorl religio erat. — Nnr liegt hier per
«legMitlam In religio mendae, der Doppelalnn d«r fidet data- et vie-
detperationem adferebat'l Der Cod. Petav., einer der beiiem, hat:
faeiebat. Hier wohl Gloiie, da andre Antoritatfen mangeln; Bbrlgena
isgtfl roKa: fattidinm , detidertum facere, i. B. Liv. III, 1, 7. oR: H-
norem , ipem fac. Aber anch ivie hier Cfc, ad Div. VII, 1, 8. qnao -
pOßDlareni admiration^m babuemut, tibi nullam deleetalianem altvlit- -
lent. Verg). B. 6. V, S4,
ab Arimine] Ueber den Gehranch der Praepolitt ab, ex bei Släd-
tenamen, vergl. Znmpf. S- SOS- Sali. Cat. 30, 1. Wo bei Ca«!, a nnd
ab gebraucht iit, - da beifit- es: ^on einem' Orte tBfg; od. von einem
Orte bit in einem and. B. G. VII, 43. 51. 50. B. C. 1, 18. 25. 78.
«. f. Bei Livini lehr hinfig anch: ab domo i. B. VIII, 33. 32. IX, 32.
CUM duabm (legienibatj] Da legionib. offenbar folieh Iit, wie dia
Berechnung leigt; ta lit daa Wort wahnebeinl. nngeichfckter Zoiatt
cinei Abichreiben; an nnirer Stelle «tand nrsprdDglieb wohl nnr: cum
II. Einige Termatheten, legionibat lef In reliquit *a verwandeln!
dann milDite duabai negfallen. IJebrigena findet aieb fOr legionet oft
all 61oiie eingeichoben : exercitsi i. B. Liv. XXIfl, 34, 2. nnd «o
konnte nach duabat ein Abiehrelb. beifügen : legian. ei«i.
iing*li% eahoTtibui'^ D. i. jede Stadt mit einer Cob. Ucbei die Beb
dent der Dfatribntiriahlen, welche jedem genannten Subjelte oder Ob-
iette die CaidinklMbl beilegt, a. n Sali. Cat. 6. extr. B. Q. IV, 1.
D 2
gL,.._b,Coo^lc
52 . ,C. lüL. CAESABIS
Cap. Xn. Inlereft certiot foebu, ^Tiiiin- Thenanni
praetorem cobortibas ^niaque tenerej oppidum muBtra
omniDmqne esse IgnTinonim optiinam erg^ se rolimta-
tenit Cnrionem cum tribns cohortibiu, qnaa Püami M
Arimlni habebat, mitlit. CaiuB adTeDta cognito, diffijnifl,.
mnöicipü Tolnntate Thermas, cohortes ex nrbe ednnt et
profngit: milUes in itinere ab eo dücednnt sc domiaa
CAP. XII. rgaviaml SU« In Umbrien; ipitn- EmgiibiMm, Utit
GuNo. Sieh« Dra«nb. an LIt. XXV, 43. exti. — Der Nwe Ut U«r
in Codd. wie bei Uv.-a. ■■ O. iiebr eorranpiTt
praeloremj Aican. FedionDi in V<tT. I, 14. lagt: Vetem otanM
m^;iit»lai, cut pareret erereitut, prartorem mppellaTeninf. Hier
■ehcint Tbermiu vonagliek dehhalb I^älar gea^uuX sa werden, weil
«T CoBimandanl dei Munidpinn» ,«Br, toq Pompe). duiT beltellt, wi«
«In Praeter od. Prepraeior flbet eine guice Frovini geaetxt. So liegt
dann wenlgitene in praetor immer dreierlei: 1 ) die BufaerordenfUcb«
Rmennung von Seilen eine« Hähern, od. einer BebSrde; 2) die tempo'
r'äre , Gewkit, mit der Jem. bekleidet worden; 3] der l)eitlmBite ifajio>,
den Jemand angewieien bekommen bat; wie bler die Bladt Igmiatn.
Arimim'i Der Cod. Leid. I. n. Z andre baben: -^nnuno. Vergl. cn
fi. G. VII, Sl. p. 488. Wir tränen im Uebrigen der Ablatiefarm k«l-
neiwegi; würden aber kler getroit ab Ariiaino vermntbeo, inmal,
wenA man den Spracbgebranch dei Liviat nnd-die Aehnlicbkeit mit dem
Grleebiicben erwagt. Dam kommt, dafi Arimintim der Ort Iif, eo«
Mo au» Caei. den Curia detacbirt. Aebnlieli Lir. XXIII, 24, S. loeinm
ab tupero mari tiulaat eonicrip Berat.
diffiaut tnvmcipii voluatale^ Diei^ Leiart iit änfiert Tordächtig;
gute Codd. haben: volnntaiii,' (in den TerpiiitaHaaiifflbem berncbt !■
den bellt. Codd. die gröbte Verwinungj nad >> nnd itui aind oft vel- '
weebielt Cfr. Drakenb. in LIt. XXIII, 34, 12. wo «in gaui äbnlieher
Fall,) nnd 3 HSS. municipum, wofdr sDoh in 3 andern civiuta; wir w&r-,
den demnach lieber: munieipum voluatntibiii leien. D\ffideTe alier mit
dem Datie conitmirt kalten wir hier für angemehner, ala den Ablal^,
der Tlelleicht da begriindet iteht, wo wie B. C. KI, 97. (hier leaen
nimlicb 2 Codd. difllii eo loco) etwai Todtet-, Leblote* alt Unacbe
de> MiralraneBi genannt wird. Ramihorn %. IIS. giebt einige BeUp.
dei Datlvt. Vergl. 8a1L Cat. 31, 3. libi patriaeque ä^dere.\ Da«.
Kortle. Deigl. B. 6. VI, 38. nnd Cic. ad Div. IV, 5, Itt. n« videar
prudenliae tuae diüidere. Vergl. Ramihorn S- 433. ^ot. 2. lieber
^•tca^ttere t. nnl. za III, 24. In. Eben lo mit dem Verbo inmetcert j
rergf. Wallher^ Taeit. Ann. IV, SO. in. Beueralentia — ittiuevUle;
andre: beaevoleniiae. Uebrigeni iit niebt ndfbig, m bemerken, wie
tr«Be»d bei mtiaieipttm der Plnral valuntalei itande, wie Tacit. Aon.
1, 7: estr. ad introtpicietidat etiam proeernm noluatatn; ei lind die
GttinHuugt», die Wäniche nnd Neigungen der Eimelneit. Eben aa
Sali. Jug. IIS. in. rfcgiae DoluntaUt, nt Tebementei, lic mobile». Veill.
B. G. I, 1«. V, M.
edueit et praf.) Leid. L bll ae; »« wte nnt e. 13. die HSS. ^n-
itinmig. Man prdfe aber die Veibältniiie, nnd erkenne den Unter-
•cUed der enger« logiiehen Verhindang der Erclgniita dnrcli ac, wel-
che e. 11. offenbar angedeutet wird.
L,g._._t,CüOQlC
-DE BELL. CIVILI LIB!. I. CAP. 12. 13. 53
revertaDtnE. Curio omniam somma volantat« ^Tinm re-
' eipit. Q[iiba»rebiu cognitü, confisoa matüctpiomm to-
Inntatibas Caesar cohqi^eB legiODÜ XIII ex praesidiig de-
dncit-Anximamqne proficücitiir: quod oppidam ÄttioB co-
hortibos introdDcüs tenebat, delectamqae toto Piceno ea~
eammigai» senatoiibns habebat.
Cip. XIII. Adveotn Caegaris cognito, decuiione«
Auximi ad Attinm Varum freqnentea conveniant : docent,
mi iinUeii rem tum eue; negue reliquoi mutiicipet pati
poiie, C. Caetarem, imperatorem heae de repuhlictf me-
lituak, tantii reiut gettit , oppido moenibtuque prohiberi:
proinde iabeat rationem posteriiatit et pericuH tui.
MMWa vBlmttale'l So lint man. lummut mehrmab gebratteht bei
Ur. X, 18. tunna optimattani voluntate. XXIX, 5. iKOinimn ad id
man toluniattm eaie. Ka iit die grSbte Bereitwilligkeit und eenelst.
kell in elwai, wa wie Im gem. Leben «agen: tnJt deai grüßten Vcr-
gaflgaa} folglich ein Unkundiger Icicbt voluptai Mbrclben <*&rde.
toto Pieenai lieber deu Ablativ, inr Beieiebnnng det anigedehnfen
JUnnt nnd der Fllclie, InibBiondie bei IoIki etgentbämlleh gefarancht,
*argl. B. G. V, 5S. Breml n Nep. Praef. g. 5. Zampl. §. 482. abd
die Bel«p. Belog. Clceron. p. 6.- Am näcbiten Terwandl , doeh nicbt
gleich iil dieaer Ablativ dem per, ■■ B. per erntet provineiat Taeif.
An«, rv, 3T.
CAP. XUI. Deeurianet'X „Seoatorei in Hnnldpüi et coloniii de-
«ntWotMi vocabantor.» Koitte an Cic. ad DIt. tili, SO. in. n. VI, 10,
3- Vergl. SnetoH. Oet. 101. Amt And Wdrde denelbea: deeurionaln*.
tui indicii rem non e*te\ Wir aagen: da» gehört ttielit vor unter
Forum. Der Anadrack itiht gani BigenfUoh gebraaobt LiT. III, 36, 6.
prioiei deeeiariri qnaedam, qaae $ui iuäieU vidnl poHeot, ad pop»'
biHi rfieeerant. Daher erklärte Voai. ad h. 1. die Redeoiatt *o: uoa
OTTOgart tibi orNtrium eint rei. *
poiteTitvH* } Vom. ad k. 1. bemerkt : potteritatem inteUige faatatu,
mit Bexng ant Pteudo CeUui {PitrareAa in Hialoria lal. Caeiaria. Lipi,
1S37.) p. 221. wo ei heilktj oranf, ut famae, nt rao monimqDe dii-
erinial, dnm tcnpai eit, conaolat. — U'ir Dehnten patleritat für Ich-
pai faturu» et qaaleiennqae ex tempore, praeaenli erentai. S. Cic.
»d DIt. II, 18. extr. il me andiei, viUbii Inimicitlaa et ;ioi[«n1cli'( otlo
eonanlFa. B. du. Kortte. Denn von der Zeit und deren Folgen, gilt
vle von dem ipälern Geiehlechte, dai Wort dei Tacltni, Ann. IV,' 35.
■nam cniqne deenl peilgrilda rependil. — Nnr begüaitigl tbelU dai:
raliomem habeat, d. i. crwlgen, beretborn, wie wir-: die Falgea be-~
recbn.; Ikeili die prepriela* termonii; thdl* daa Schicklicbe In dem
Kandader Deenrlouen — mme Erklärung.
periculi tui\ Niebt uiwoki; «eine Gefahr, *li; -nXe tiA er wage. •
Ifan lallte lai Wort elgenU. erklären, nocb der Analogie von eurri-
emlum, durcb: Gelegenheit, Zeil nnd Art, vo Jem> leicht nnikamDien
kann. TKltni beilätigt gewiiier Mafien nnire Denl. Germ. 18. Hn- ,
lier — adnonctnr, realre le laborttm pericnlorvmgme^ ■ociam, Idem in
pace, idem. In proelia paimraM auiirimgue. Man lieht, wie die
Verha den Snbrianlifen enUprecben. Vergl. B. G. VIII, U.
gL,.._b,Coo^lc
54 C. lUL. CAESA.BIS
Qnornm oiaÜoQe permotns Varm pfaeeiiliam, qaodintro-
duxerat, ex oppido edncit ac profag^t. Hone ex primo
ordine pauci Caesaris consecoti milif es oonsiBtera cogunl :
commifmo pcoelio , deseritur a suig Yann ; noonnlla pan
militam domum discedit; reliqai ad Caesarem perveainBtli
alqne nna cum iis deprehensua L. Pupiiu , primi pili cea.
turio, addacituT, qai bniic eomdem ordinem in exe^cim
Cn. Pompeii antea dnxerat. At Caesar milites Atdanoa
coUaudat, Papiom dimittit, Aaximadbiu agit gcatiag ae-
que eonim facti memoreia fore pOllicetor.
Cap. XrV. QuibuB rebus Romam annciatu, tantiui
repente tenror invasit, ut, quam Lentulus consoladape-
. riendum aerarium venisset, ad pecimiam Pompeio ex se-
»ratioma ptrmotail Sall.'Ctb SO, 4. permotu» ontion« CMMrfi
und v\ele andra Stellen lekrcn, dih ptrmot. aiiaenUicIi dann ge»»gt
wird, wedn «ieli Jem. m ettru Anderm, fcalier niebt GeaoUtem bat
beiregaii laiien.
es primo ordine paaei] Dah ario tovicl lit all eemlMria, jedoch
relativ, aar und tümatl mit Beifchwtf aat tattitche AufUeltimg and
mllUör. Rangordnung, ii( bekannt. Cfr. an B. 6. I, 40. Grmor. n,
Drakenb. au Lk. XXX, 4. Rnbnk. ■> VellcL II, 112, 6. — AUein
an nnarer Stella Ut priatut ordo die Centnrie, welcke dem fltehendea
Feinde die näcktU, folglicb an der Spitx^ dei Zugi manebirte. Vetsl.
in B. e. VI, 35. p. 413. Deatlleb genng lebren diete Sedent. von
pn'msi Stellen, wie C?c. ad Dir. X, 17. in. Anlonioi — ad Foraat
Inlii «rm primit capitg venll. Dai, Kortte., Eben »o lieit man a(t:
ptoFolare iii'}iriniust, prina front, in primii pagnare, prima ligaa.
Demnach mafa primni in nicliiter Belieb, auf conieenli gefafit trerden.
nennalla port] Wie nuUut a«^ bliw. lo viel iil alt: uaiedew.
tend; i. Bremi an Nep. Phoc. 1, 2. ; io ilt monnullM* gleich dem: nicht
uabelrächtiich. Ramifa. J. 159. p. &74. .
eagiinf] Uebrere Codd. eeegerunt; eine Vertan lebnag, die in dem
MSS. in den itebenden gebort. Waram man A/gr daa Praeieni vor-
liebe, ergielit lieh; wiewohl Perfect. nnd Piaei. Idit, Ott «ecbielu;
■. B. B. 6. I, 3. in. dmeraal — eonfirtuaat.
pritHipili eenluTiol Wir rerwelien auf die biltoritche Erlänte- -
mng aber die Sache xn B. fl. U, 25. — Bei Ta'clt. Hiit. III, a. in-
fomi gralia prtmtn pilaat adeptut, Suelou. Calig. 38. luiUen lie:
primi pilaret. Du. Bremi.
eorum faetil Uugewöfaulicbe Zatamaienilelliiag ; man licil melat
facta mit dem Flarat de! SuAjetb verbundeD, oder /oc/uat .mit dem
SIngalar. , Factum ilt eben lowobl Ereignif» all Benehmen, je nach-
dem e> »eran nnuWo oder paisivo, entw. \oa fieri ttiet facere abge-
leitet vird. Atia hier: ab Ui facti. Aebulieb Nep. Arlit. 2, 2. Thraa.
I, 9. Tacit. Ann. IV, 37. oaia\% facta diciaque eint.
CAP. XIV. Terror invaiit^ Ineadere wird Back Tod Lirlna,
SallBit. abaolat gebraaebt, wie aach incedere oder ineeitere, ■. B. Liv<
II, 37. tintoT t'DceitA. Sabin i belli. So aacb V, 13, 3. dnicedo inva-
Iil. Du. Drakenb. und Kriti an Salt. Cat. 10, ß. In iMchen FiUen
gL,.._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. H. 55
natnscoQsnlto proFerendam , protinaa , speito sanctiore ae-
rario, ex nrbe profogerel: Caeaar enini adreDtare, iam
lamque et adesse eias eqnitee faUo nunciabantor. Huac
Marceliaa obllega et pleriqne ma^trattu consecnti sunt.
(^. Pompeias,. piidie eius diei ex arbe profectua, itet
ad legionea habebat, quaa a Caesare acceptas in Apulla
hibemomiD cangsa diapoanerat. Delectns intra orbem in-
ttmiittuDtnr: nihil citra Capnam tatam esse oianibng vi-
feUt« M uleU ■& ZDiilnn und BiaublebHin der Abiclitelber und
'filoiiatoren, um die ^ebeinbare Härte m mUdero.
aperto »ancttw« atrario] Erneili Id Clav. Cie. bemerkt; aara-
rium ttmcKui eratf ex quo lamptoi ordinarii non petebantiir, led ad
■ammiuB reip. tempai reiervabatur. „Nach Liv. XXVIl, 10. od ulti'
mot eatat ■errabalnr.*' Vergl. Torneb. lu QniDctII. X, 3. tn. illie
opei veldt iRDctiare qaoäara aenrio reeonditae, onde Bd iDbltoe qao-
qU caam — profeiantnr.
adpenlare iam iaaqui et adett'J Wegea adnentare , d. t. eilig',
Kblenolg herancüeken , ■. la B". 0, VIII, aO> iam iamqse, nicbt^el-
teu, mr Beieichnung nnaeri: atsbald, allernScAit, iteti nätjiffell!
ElgentI- b(er: aller Augenblicke wurde gemeldet, er' aey tcAon dat
Mildem Partieip. fatnrl Tacit. Ann. I, 47. Ceteram, ut iam iamgae
ituru» legit ceiditei. Ctr. XU, IS. Jen» Ha»t. Epod. 11. rxtx.- iam
iam faturut loiticai. — Et fdr etiam iit bei Ideiuw und «lleu Spä-
tem an der Tageiardnang ; bei Cicero nach glaub wdrdigeD Autpril&ten
nlcbt aniutrefTeQ. Wir Tccveiien auf Göreni (n Acad. I, 7. p. 43.
IV, 4. p. 25. wo er aagl: „omnia loo, qnae copulam et 'pro etitat poul.
BtTernntur, falia lant cam tcriliaram, tum Interprelarq vifio. Vergl.
Hengiog. «d ORIo. I, 3S. fldrenj'in Legg. I, 7, 33. Heindorf zu'
N. 1). I, 30. EUendt in Bmfn* P- 14. Dieiem widenprach Wojf nl
Tnic. m' 19< extr. wenn er lieit: aliqnid videamai et cibi. Und den,.
' Analekt. U. p. 3A2. Aufaerd. l. Drakenb. in LIv. XXlI, 47, 0. Hein-
■im «n Vellei. 11, 114, 3. p. 1180. edit. Rahnken. Bremi an Nep,
Attic. e, B, Kriti. lu SatLCat. IS, 3. p- 163. Diner icheinl unire
an Sali, S. a. Ö. gegebne Bemerkong über et und etiam auf nnd an-
genomnien la haben. Wir wollen der Jugend folgende Merkmale an-
geben: 1.) (n den melalell Fällen kann et, itreag genommem, mit et-
ima gar Dicht vertanieM werde a ; eben (o wenig an unsrer Stelle, wo
mehrere gute Codd. et anfzDaehmen berechtigten; 2.) et behilt aucb
in dieien Fällen leine rein adäireaäe, d. i. objettire und hlltoriich
faktiiche, lo lu aagen materielle Bedentung. E* beirtt: und noch da-
SU, iteht folglich in Relation mit einem ans dem Vorb ergehend en m
lapplirenden traten Cliede, Salze oder Gedanken, dem ein aaeitet bei-
gefügt wird. Liv. J, 35, 10. prlua itaque, qaam alter contequi fot-
aet, et aiternm Cariatinm confltiit. Weil dai Ertte nkbt Bpeciell nu-
meriich oder aii earrelativ mit dem-Eolgenden anfgefühTt wird, ao
fillt eben dadurch dai et mehr aof, und icbeint lich dem etiam iq
nlhern, einer duTchaui und überall logisch fathetitrhett Partikel..
eoniecutt innt] Coniegui iit eig. Jemanden folgend begleiten;
Jemanden unmittelbar nachgehen , ao daß> man In denen Nähe bleibt.
Daher uoaer: nächtommea, d.i. in den Sinne von einfiolea. Vergl.
Breml so Nep. Them. 7, I.
Her Aabebat\ i. unten c. 51.
I
.L;,gl,;t..d[j',G0Ügli:'
56 C. lUL. CAESAHIS
detur. Capoae primnm sese conßrmant et coUigunt, de-
lectunique .colononim, qui lege (olia . Capuam dedacti
erant,- habeie institnunt; gladiatoresqne , qaoB ibi Caesar -
in ludo babebat, ad forniii productoa Leotulns Ubertati
confinnat atque iis equos attribuit et se sequi insaiti
quos postea^ monitui ab suis, qaod ea res omniom ia-
dicio reprefaendebatur, circum famllüvi conventua Cau-
pani CDStodiae caussa disttibuit.
lege iuliaj El VST eise lejr agraria, von Caciu In VoneMag
.gebracht in icinem erateo Contulate im I. v. Cb. 59. b. n. G9S. „Ex
kac Isge Cunpanuin agrum et Slellalem XS milliliiu ciTiom, qnlbaa
(erat plarcive tiberi esieot, diviift." — fiilialui, der lich der Bill
widerKtile, wnrde ram Forum gewilliam verjagt. SactDn. Cacl. t. 20.'
S. EroMti in Indice Lcgg. anb Agraria lul.
in tudej Ludst gUdiatoriu*. S. Saeton. Caet. 26. Vellei. U,
SO, B. Cic Caiil. II, 5. in. nemo eil in luda gladialario paullp ad
facinni andacior, qni *e non iBtiaMm Catillnae elas tatealur. Cbarak-
tiriit. luda» all leicbt» &piel, Voripiel, für den sacbmali blutige»
Emit, i, l. den Kampf auf tebea nad Tod. Später auf Sthulen über-
haapl all Vaijiereitpugiaaat ollen für'* pi-aktisclie Leben Cbergetragm.
—r- Die Lebrmeiiter bleften: laiiistat.
ml fojvm productos'i Von Shlavtn, Gtfangni», Vitli lagt man:
praduci, z. 8. B. G. VI, II. 12. Vit, 41. B. C. I, 70. Uler mit bs-
■ondrer Beiieb. anf dai trgaatulam, in welchem die Gladiatoren ein-
gtiperrt waren. (Jebrigent itl : , ad faruia ifnoD. Dem : in for. und
beüeichnel nickt etwa bloh die NÖlie. Ei gilt, waa Haiid Tariell. J,
p. 81. (nicht ganz dentlich) lagt: ratio nulla tat, niii. qnae diitcUo-
Bon cnnoi ab infftssu diitiogaat. D. L ad heibt: hin iiacb dem
Foto zu.
lihertaXi coHßrmat'\ Einige (S) gute Cndd. haben: UbtrtaUa eonL ',
Der Leid. I. in Uhtitatim. piers Letzlere gilt sli BealBli(Ung dei:
. Iftertalj, (rai um einii); und allein richtig und dem lateio. Sprachge-
branche angemeiien acheinl. Denn l&eitatis confirmare, wai OberllB
und üähne billigen, dünkt um lo hart und dergeitalt Graeciimui (oder
In neqern Kelten GaUictimui oder Gerjaauiiiii.) , dah wir die Struktur
dem Tacitus bnd DicUui-n wobi hingeben liefien; aber nicht unaerm
Caeiar. Aebniich iit Tadt. Aun. I, 71. extr. alium tpe, alinm glo.
ria, cnncloa alloqnio et cnra liiijuä et praetio ßrmahat: 1. e. arctioi
*ibi üaiiacb-t et coneiltai-e itndebat- — Und dieti iit offenbar auch hier
der Sinn. Nach Ondend. wäre lihii-tatia confirniare (gleich dem: eei'tM,
firmoi, sicui-ös libtftatii use i'ussit; nee tanlom eoi llberlalia admonni^ -
Bcd pleno promiiiL — Der' Verniulh. dei Lipiiui; libirtate eonßrmat
würden wir nur dann Beifall geben, wenn tibi datwiicheu UUo; oder
liberfalla spt conf.,
familioM convtntas Cumpani] Dai Wort eonvintui betelchnet eU
gentlieb eine ZuiaromenLunCt, beioad. mm Gericht; dana dai Provtu-
cialgfiielit Beibat, dai in gewiiien Zeiten gehallen wurde, gleicbaam:
die Aisisai. S. Bremi zo Suct. Caei. 30. B. G. I, 54. Endlich auch,
wie hier, die In einer Provinz wohnenden Rom. Büi-ger„ als ColletUv-
begriff; lö etwa, wie wir in kirchlicher Bedeul. aagen : eine (abga-
■chlorane) Gemcinät. AniCahrlich handelt über den conventua Campa-
. Bui Gioitim. In Obietvalt. pi 044 iq. (313. edif. Frolach.) er ichlieAf:
gL,_-._b,Coo^le
DE BELL. CIVIL! LIB. L CAP. 15. 67
Cap. XV. Anximo Caesar progresBiifl« omnem agmm
Picennm percnrrit. Caactae eamin regionnm praefectnme
libentissimiB animis eqm recipiant, exercitumque eiaa
omnibaH rebus luvant. Etiam Cingulo, qnod oppidum La-
bieaos conatitaerat snaqae pecania exaedifLcaTerat^ ad
«am legati veninnt, qaaeqne impetaTerit, se capidissima
factoroa pollicentnri Miiitea imperat: mittoDt. Imerea
legio XII Caeaarem conseqailnr. Cum hia doabua Asca-
luin Picenom proficiscitnr. Id oppiduai Lentnlos Spinther
decem cohortibuB tenebat: qui, Caesaiia adveatu 'cognito,
profogit ex oppido, co^ortesqae secum abduceie conatns^
a magna parte tnilitoiu deseritnr. Belictua in tüner« cum '
paucis, incidit iu Yiballiam Rufum, miBsum a Porapeio
ia agrum Picenum, confimiaadonini homiaum canasa: a
quo factiu VibuUioa certior, qnae rea io Piceno gereren-
tnr, milltea ab eo accipit, ipsum dimittit. Item ex fini-
tiinü regionibus, quaa potest, contrahit cohortes ex de<
lectibus Pompeianis : ia ijs CameiiDo fugientem Ulcilleni >
Cotwaitui nie Capuat nihil aliud ci( quam pittt/tetura: mnltllndo ara-
lorniD, qai Kgrnm popDlt Dam. v«etigalam cxerecbant, at pablicanoruDi
et- negotianlSum et incolarDin cetcronini eioi oppidi. — Et qui« ]inu-
Jtetuitmun in Jtalia lui propemodDm idim, qood extra Italiam provin-
daniB) ideo rtpai ptitttdaite, abi reiidebat praefecCni, vneabatar
cmuiuitiu , Dt provincialiDm oppidorara cepita, ia qniba» coniiatere prae-
torea tt tama agara aolereat, conotntus appelUbanlar. — Uebar die
Sacbe bpriehUl Cie. ad Aide VII, 14. feit einitimm<od: eladiatoraa
CacMuii, qai Capnae laet, lane comnulde Pamp«ln> diitribait, btnoa .
■iBgoIii patribni familiaram. , — Ob iDan aber bd auarer SteUa loit
Urlhi. n. Ciaecon. leien dürfe : eircam fainiliat patra eonv. Camp, acbeint
bedeaklkb. Achnllcb dem datribatrt, lieit man Lir. I, 9. in. legato«
ejiva vieinai geotci mi»it. Bei Cicero einige Male Sünitttrc cb-eum. 8.
Kinelti in Clav, FumiMai - Jomui mit dem Juu geliöitndin Gtiiadt. D. i.
die Gladiat. werden ia die Häastr der BSm. Bürger vtitluiU and iwU .
nnter die Sklaven, anler deoen lie Torlänfig mit leben.
CAP. XV. Omnim ugivm Piceauml Wie «mais Gallia. 8. 1.
B. «. I, 1.
a guo faetui eti-tior ^ ab lo oceipitl Ueber deg ecbraacll Ton
ü IDT nähern Beielehnung ebei Mhon genannten Otjebta, vergl. B. 6.
II, 10. Dieb iat auch dann der Fall, wenn nicht dordi längere N«ben-
nnd ZoiicbeDtätie da* Objekt In V^rgenenbeit gekommen iat , ond aber-
mali nachdröeklicb beiei ebnet werden ttnli; «andern aacb in icbneller
Folge , wenn daa Baapliuhjekt dei Salin in etnem Foi-ticipium enthalten^
oder auch blob 'dai Nebenaubjekt oder Objekt dnreb daa Pronatn. relativ,
bAeicbnet nSrde; i. B. Liv. XXIII, 35, 7. de exeroitn Harcelli, qal
loium ex fnga Cannenii eiirnt, in Sidliam tos tradnoi ••- placnli. Ve^l.
Ramih. §. 157. h. p. 527.
THcÜUm ffifi-um] Der entere Name iat aicber falick; aidit blob
taa UngeWähnliche deiKlbcn, Krad, die VencUedeabelt der Leaart lengt
,ll,_>_l;,C00glC-
5d C ItJL. CAESABIS
mrmm, ema aex cohorUbna, qaaB ibi iapraeddio ha-
bnerat, eurcipit: quibns co^ctiB XIII efiicit. Com üb ad
Domitinra Ahenobarbam Corfiniam magniB ititieribas per-
Tenit Caeaaremqne adeBse cum legionibus dnabog auDciat.
Donaitiua per b« circiler XX eohorfea Alba, ex. Marais
et Pelignis et fiaiümü ab regionibiu coegerat.
Cap. XVI; Reoepto Agcnlo expolsoque Lentnlo, Cae-
sar conqniri roilitsB, qoi ab eo diacesBerant , dele<^amqiie
iiiBtitni iabet: ipse, anam diem ibi rei £nimentariae cang-
sa moratns, Corfiaium contendit. Eo quam veniBBet, «o-
borteB qoinqne, praemisBafl a Domitio ex oppido, ponten
flnminis interrumpebant, qni erat ab oppido milia pas-
' Bunm circiler tria. Ibi oum antecnrsoribua Caesaris proe-
Ko oommiBm, celeriter Domitiani, a poote repulsi, bb in
opliidum recepenint. 'Caesar, legionibos transductiB} ad
oppidnm constittt iaxtaqae mtunun castia poBuit.
dkfflr. Bai Ck. ad Dir. Vin, 8. wird CLttetäa Bimu erwUnt; Ue
benera Cndd. geben Vcätum; daher Oberlin rennathet: Lueilium.
Ibi in pt-aesiJio habauat] In mehrani Cadd. -fckll in. WoU Mgt
'■■n: aä praaidium loci cxsreiiani habere; wie hiv. XXIU, 25. extr.
, aber nicht jiraeiidie. Dagegen ähnlich Liv. XXd, 7. Id. Sdplone in
pratsiiio Ibi rclieto; nnd abwechielad: frauiUa und in praaaidia eiae.
8. Drakenb. >a LIr. IX, 15, 3.
tßeit'\ DB) lit: aufbiingm, glelchiam : ein Faeil )ierai»briBgeii.
Dieicr Anidrack iil fait «teheud tod Httrea, Flottea nad deren Ab-
Iheilangen, die man der Zahl nnd Haiie nacli an Slande bringt. Liv.
XXIII, 25, 6. ande eODialare« eseicftni latii firmi ad tantnni bellnn
e^nntvr. Ville BeUp. dti. bei Drakenb. und m B. G. VII, 4.
CAP. XVI. Butplo jücuto] So die gew. Letart. Die Codd. rer-
langen der Mehraabl ntob: ■rec^ite Firma; Lemaire nahoi aul: ree.
Flrmo Aaeuloqne erpulio ete. Im Cod. Unin. iteht: rec. oppüla. Ob
vietteiehl : receplo i^pida fii-mo Atailo etc. Dieb wird aehr wahracbein-
Ilcbf wenn man weih, dafk .^euJum auf einem Buge lag, lind lehr
fat war. VergJ. Flor. I, 10. Du. SUdini. Vellei. II, 21. ~ „flc-
t^ert, tagt Breml lu Nep. Alcib. 8, 5. ichelnl dai Verbam proprlua
Ton den, woa man dnrch Vci-trag oder freiwillige Unlerwetfniig lick
■i^lhaM nacht.'' Hierbei ÜAl lieh wohl bemerken, dalk rtcipiri iteti
rdothii Bcdent. habe, nimlleh: dem Feindi abnehmen; in, daf* m*Ii
eich den Ort vorher ali in fnmätn Hindun geweien denkt, 8a Sali.
CbL 11, 4. anali ttctpta republka. Dai. Kortle.
merUut) Leid. 1. commoi-atui. Man findet bet eammaratvs gew.
bd Caei. mihrtrt Tage, ■ löngait Zelt: i. B. B. 6. V, 7. VII, 31.
B> ۥ l, 33> exlr. morari iit mahr im ichnellen Laufe und Dorchiuge
anhalten und' vtnvtikn. Wir: er hielt ilch nnr einen ^ag auf. Li*.
XXXIX, 13, le, ibi niKUm unam morati. Jenei com wabnchelnlloh
•ntalanden am den abgekBnten euuiio, oll in HSS. cü,
eoMra potuit"] Einige Codd. pooit; dleb wBrd* lur Lebhaftlglcelt
der Darat«!!. weaentlieh beitragen: dat Bothwendige Ant^Mdona in -
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. h CAP. 17. 99
Cap. XVn. Be cognita, Donitiäs ad Pompeinm lA
Apuliam peritos regiotmm, magno ptoposito praemio, ctinl
litterü mittit, qui petant atqae brent, nt aibi snbTrailatt
Caetaren duobut exercit&ut et locorum angustitt /adle '
intercludi poate frumentoqne proiiberi. Quod niti fece-
rit, te cokorteique ampliai XXX magnumque numerum
»enatonm atque equitum Momanorum, in periculum etie
ventumm. latsrim hiios oohortanu, loimuita in murig
disponit certasqae cnique partes ad costodiam nrbia at-
PerfBcto, du CODMqiimi im PIraeieni. Die Bemert. de* *n frfih.vap-
■torbncn Wtither xa Tacft. Ann. II, 7. lo. Cbmu — iiraption«» in
CrHoi facera iubil: ipte — ux legiouct eo iurit — der Schrifttteller
habe dmbtt mit feinem neffible becäekiicb>lg<I : i)ua< va-ba alaa-iore,
quat traaquiiUort cuisu dtbtreia fiuti-t — tcbeinf lo einieitig-. Au je-
ner Stelle, wird der Weeb*el der lempor, dnrck die Nebeanmttüid«
bedingt.
CAP. XVII. Petant algaa oretW^ Eben so B. Q. VI, 9. p.
364. 8. du. die Anmerlc. Eben lo prtcari algue orare LIt. XLII, 11.
jumi nisi feca-it} Verg'- in'- 20. quee imperaxtiit. DM Perfect.
lal aSenbu mbbgngig und niolivirt von dem ob. miltit; d.i. dem hi^
storiach. Praei. Feiner dem Sinae nach logiieb, bedingt dadurch, d«f«
diefe geaehtliai seyn mnfale, ebe die Folge and Wirlnng Statt '-finden
konnte. Alio ao ritl ai( : qiiad niai ab ipio factum sit. Alio iat /e-
■etrit gani analog dem fatiaz, 'da «a die Sache all gegtatvürtig darge-
atelit wird. Vergl. Znmpt S- SSd. GroleF. S- 414. wo mit Recht dar.
aaf hingedeutet wird, da^ die beliebige ETitidüitfoung viae» ■ Jadira
dnreh d«D ConjnnliliT Pt-aeta-iti aaigedrückt werde.
te peTienlum eise veitfvrH«] Wohl könnte ei auch venltiroi hei-
hen, iniofera numerum einen Co llektlr begriff entbäll. In der Regel
aber richtet eich dai Prsedicat, bei Venehiedenhelt der Geicblechter
der N<UBina, naeh dem leliteD. Beifp. so 8. G. II, 7. p. 124. So Liv.
V, Ig. f. dneibna txercitugu» caeio. — .Cod. Leid. I. giebt: cohortea
— Ib perieal. eiie ■ii'MurKn. Diefi ichelnt atrai nach Ondend. beaeh-
tcnairerth, 'Will nni aber nicht geCallen , theiU wegen det (ehlenden
fiobjektf, ea mSfite darehana erganit werden: eum; die Weglaiannff
aber wäre hart. Sodann konnte jenea mitturuBt leiitht entitehen an«
ewte and dem vorh ergehenden m. Auch acheint in perieul. mittere ebenao
nngewähniich, all teiwacA. So genügte mit Recht Liv. IX, 4, 10,
dai gewöhnliche iKiUere in Rettet nicht, und Gronov. lai: in medioa ne
immtUere boalea paratna liim. Auch iit hinreichender Grund hier la
leaen: cohortei^iie wegen der engen Verbind, mit te, Matt: ae cum
cobortibna cte. Dennoch wegen dea wiederholten gae bemerke man,
wai Drakenb. in Lir. 11, 31. In. fandit fagat^u«, exaitfue ' caitrla : Nan
diRKeor qnidem, apud Liviam oeeurrere , ut In plnribni vocibni con-
nectendii bia adbibeslur partieula gut: lange tamen freqnentina eit,
ut ai repelenda ait partieula eonnectena, t^ gue eubiictalur et vel ae.
interim — cohortutut ] Der Begriff von inlerim, d. i. mittlerweile,
verlaulig; anch: Lii auf Weiterei, d. i. bie lieh daa ereignet, odev er-
iBlgl, wu erwartet wird, iit erklärt B. G. III, 38. Von coAortari
gilt, wai aber collaudare in B. G. V, 2. p. 3T8. geiagl worden: ea
hat mm eharakteriit. IHerkmale: fiffeaUicb In der Venammlungl
certatque — partet ] Que eraeheint flberHaaiig , wenn - man nickt
gL,_._b,Coo^le
60 - C. lUL. CAEfiA.RI8
trilmit: lailidbns in eoncione agros ex mufi pouesRioni-
bni pollicetiir, qnatenia in singnloB ingeia et pro rata
parte cenMrioaibns erocatisqae.
Cap. XVm. Interim Ceesari n^ciator, Snlmoneo-
aes, qaod oppidum a Corfinio VU milinm iDtrarallo ab-
est, cnp^e ea facere, qnae v^st; sed' a Q. Lucreüo
aenatore et Attio Peligno prohiberi, qoi id oppidom YQ
eohortiam piaesidio teoebant. Mittit eo M. Antoniiun
dl« beiden Huidliingeii : ditponit xtvA attrib, ilck ■!■ eng tu der Ztit
vtrbandem dichte. Partei, "bckuoUich elg;> die Solle der Schaoipleler,
■. Rnbnk. m Ter. Em. f, 3, 09. Dann to ,Tiel «la: «um», negglinm,
'■il dem NabenbegrllFe dee tetuparärem , fdr beitiatKle Fälle bereeluu-
tttt MitteirteoM xd eioem tieilmmtzwecke oder UnlerDehiBCB. Wi«
altributre and attignara sncb io re peeoDiarift and leDin foren«! gleich
bedcDtend gebrauehl werden, t. Kortte id Cie. ad Dir. XVI, 34. und
Emetti In Ci». id auch Tacit, Oraf. c. 28. lam nihi parlei anignatit
proferendi in nedinm, qua« omne» lentimn*. — Von dem, der di«
KoUe ilbemahm, lagte'man: euteipere; auch axe^ert, S, Bremi n
Nep. Dion. 8, S. Ctr. c. 8S. In.
piatenut in lingulei] In bat ebenfalli dittributiae Bedent. vie
I4r. XXX.V, 4d. qnina dena iagera agri data in lingtilo: VMtäiMiig:
It* mt' qaaterna iugera in tinguloi eaderent. ■ FQglicb künnte ei aneh
fceiben: linguUt; nur bezeichnet ■■• die Vertbeilnag niherj lo riet auf
Jeden kommt. — Im Garnen iiE ea abttndautia erationii; die einfache
DiitribntivzaU reichte «chon hin. Aat ähnliche Welie findet, man oK
vtritiM belgetagt, bei LiF. nnd Tacit. ' i. B. Ann. II, 43. treaenM
plebi aeitertio* Tiritiia dedit.
pre rata part«'\ D. i. nach Verhiltni^ dei eradea nnd de* Sol-
■ äet, den Jeder regelmäßig erhielt. Lir. XXV, 40, S. PeditI In tlM-
gnlot dati eentcDl (iVil. denaiii) daplex centuriont, trlplex cqaltl; al- '
Icnm taiidim pediti datnrom foiiae erednut, et pro rata aliia, li —
benigne, hac ipia lamma nnpdata acclamauent.
CAP. XVIII. Sabnenentei f quad oppidua] Anher dem Beiipiele
Ihnlleher Beitehnag dei-pronoin. reiatiri anf daa Nomen appotiluat B.
6. II, 1. Belgaij jutraa teTtiaat eae Sailiae partem dixeramni, vergL
Ramihom $. 15S. B. S54. Held n nnir. Stelle; Hremi lo Nep. Dat. 4,
I. El iit eine Art der Aaraetian Generit Sumeri ef Caine, von der
bei Liviai beionden licb viele Beiap. Sades In der Redeaiart : eui uoaien
eit. I. B. III, 48. ad labernai, qaibni nunc Rori'l eit nomao. Daagl
bei: guae voeanhir etc. II, 13. agrum dono dedere, gtiae poate« eont
Mucia prata appeliata. III, 26. m. eolebat agrum, qaae prata Quin-*
etia toeanturl Znmpt. %.■ 370. berührt die Sttche kon, wenn bemerkt
wird, dalk, wo plniHl.. Ortinamcn doreh die Appoiit. wrbw, eppidum,
eivitai, (gern) erklärt werden, dai PrSdiiat in der Regel auf dieae
bekannten Wörter bezogen werde.
eapere ea /acere'\ Cttpere entipricht dem griech. I^^Xetr, wie
oft bei Demosibcn. Pbii. I, ), 1. ^r i/imr avrdSr y#(i^oijTi jrtr/a&m.
Olynth. I, 8, 2. i&ilimi»', ä n^o^iid noutf li/iär. E* i«l nicht ao
wohl tBÜaicAen , begehrtn , ati : gern than tnollen , geneigt $ei/n , Lutt
pit lenetant'i Warum nicht: tenerentf 6ani ihnlfch Nep. Attlc'
17, 11>' Atticum glotiaalem audivi , ae nnnqoam cum lorore foiMe in U-
L.gL,.._b,'Co6'ele
, DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 18. 6|
cum legionis octavae cohoitiboB qninqae. Solmonense«,
simnl atqne noMra signa videnuit, portas apememnt tmi-
rersiqae , et oppidani et milites , obviam gratalantes An-
tonio exiemnt: Lucrethu et Attins de maro «e deiec^
ront. Attius, ad Antonium dedactos, petit» nt ad Cae?
Rarem mitterettir. Antomas com cohortibiu et Atttb eo-
dem die, qdo profeotna erat, terertitor. Caesar eai co-
hortes com exercitn sao conitmxit Attiiunque incolnmem
dimiBit. Casgar tribns prlmia diebna castra magnis ope-
ribns munire et ex fiDitimis municipüs fnimentum com-
portare teliqnaaque copias. exjspectare iastilnit. Eo tri-
dao le|;io Vm ad eom venit, cofaortesqae ex novis Gal*
liae ddeetibog XXII eqoitesqne ab rege Norico ciicitei
nnütate, giita* prape MqnBleiu hahebat. Vergl. id B> e> VI', ID. »lU
Tus eiie ibi, quag ttppellalur Baceni«. Krili. lu SaU. Cai. 14, 7.
37, 4. SO, 3. quid de hii fleri plueat, qui in cDilo^iam tradtH eratit.
Wir betrachtan *nlche Sitie tbcili all pareattaelitch j tbeili «]i trhlä~
' Tende NebtniätiB, in rela hiitoriipher, di I. obJfHicer Fona aaug«-.
diOckt, wie hier.
CUM Itgionit oelataej Die UelinuU ia Codd. ka( XIIL DI« vm,
' Legion kam erwt ipäler.
rf« muro fe tfn'ectmnf] So mehrmali bei Liv. de laxit detleer»
und deiM. XXV, 7. Tirgia cBai de taxo deiicinntur. Hu wird den
Untenchled von deiieere ex inpe Tirpel* GallDrum agmea, und deit.
dnnt IC Teati a Dioolibni Liv> XXVIII~, 6. leicht faueo. De locd
lelgt «n: von der Höhe Ainab In die Tiefe i tx vom Orte aeg, m vom
Olle her.
pelH, ut miUerelurl Groter meinte: petiil, nalrieh. wie Oad>
bemerkt wegen mitteretur Allein B. 6. I, B. periuadel, nt oeeupareL
Nep- Dat II, 3. locdm qol explorarent , iniiluiil. Oai, Breml. Belog.
Cic p. leo. Weil indeb aneh dM Praetent Conionct. folgt, i. 2nmpt.
9- 501. «o mSehte überall der nähere' odvr ipätere Erfolg du Ktiu-
rloQ dei riektigen Gebrancb* (ejn, wie im Griech. beim boiymiiitiv
Bnd Optativ Rieh FlnalparlikelD. Wuum nna oaek ntittunt luibeiondra
dal Imperfeet. folge, i*t begreiQicb^ man ergSuie: mittuot, qnlbn* id
maudatum erat, nl ete. Eben lo tige ia: pelil nt miltatar, der Be-
griff del Oringendan, Befehlenden, N othw endigen ; mitteretur ealhält
den Begr. dci künftig Mägliche« aud Bedingten.
tribut primi» A>iii>] Wie pHmat nnd praximtu oR In Codd.
verweehicK worden, *o lind tt WechMibegriffe im Sprachgebranehe.
tVla hier, lagte man aneh: Kalendae Juniae primae. LIt. XXIII, )2,
14. Dm. Drakeub.
eo triduo'i Der Ablativ antwortet bekaontUek anf die F^ageBi
watm? nnd Ig teie langer Zeitt Znmpt. $. 475. nnd 478. Beide Ver-
haltnlau *iad In triduo begriffen , weil aäml. frübuM and die analo'
gen Wörter «In ttmpax tiiunt cfitivm eontiauum In abstitiilo baielchnen i
aln eiaen vollendeten ZdtaliMkaUt. Alle Uer: Nach Verlaof dieaet
3 Tagt etc. not c 46. In.
.giL.b, Google
e% < C. lUL. CAESABI8
CCC. Qaonun adrenta altera castta ad altetam oppidi
|iart«n ponit. Hi«, castrii Carionem praefecH: reÜqnis
diebos^ oppidom vallo castellisqne circniiLTeniTe iiutUuit.
Ciiins opsrü maxiina parte effecta, eodem fere tempore
niissi ad Pompeinni revertuntur.
Cap. XIX. Litteria perlectis, OomitiBS disiimnlang
in eOncilio pronnaolat, Pompeinm celeiiter nibsidio reti-
guonim adtiet%tut'l ' Dt< SaltituiflTa Vtrbtd. aof lu nach der'4tcn
Secl. beicicbnen eint valltndtte Ilandlnng oder d«rgt. Znataad; liad
«ber biiwellea dem Inhalte aack aneli CoOthliBa wie um. Zuhunft; U
^ottiitMius ; well ll« «Iwaa Giniordntt beieiebnen. Der Ablativ aber giebl
an ürsatlit oder Tci-anlaaiuiig dei Erfolget; jene Laan in der Zeit nä-
lier odeV entfernteT lefii j daber adventa eoivm eben lowahl bedeutet;
qnl Olli sduAiiunC, oder fall aJvaiientibifi , all: ijai quum odvtuiatiut. WtC
glauben bemerken m müiien, dafl dergl. Verbalia bei den Laleinern
Inabeiondre die Stelle de* Participiutris Feificti Fatsivi rerlraten, bei
Veibii, die Ihrer neutnUtn Bedeat. wegen, jene Form nicht gaatatfen;
■■ B. Keita hnnl. Lir. XXIII, 30, II. Daher alio advtnta: bei derea
oder nach deren erfolgter Alikontl. Vctgl. in B. G. II, 37. in. coli,
e. 30. ■ -■■'
enllo — divamvailrt'^ Vor Ondftid. tu man: ctrtum munde, gg..
g«n die Antoril. der melilen Codd. Verwecbiinng war leicht, und man.
' iftcni ichieii eiicumvmire in tchwach oder gar nnpuisaid. Doch SaJIust-
b«dient eich dei Verbumi mehrmal* für; obsiiioue tiaudcrt, caroiu mi-
lilutR cü-cumdan, i. B. iBg. 38. 57. SS. freilich ohne den Zniati; vallo
faitcUisiae, Auch Taeif Ann. II , S. Rhenus madicai iuiulai cii-cumue.
tscni eudpricbt nicht gani nnirer Stelle. Eben lO hat nnt. c. 81. uot.
fo Jotsnqui circumviuii-e, wenig diplamif. Aatoritätj die Hehri. der
Cudd. i'eriugt: ciivummumi-e. Eben «o lieht ea mit III, B7. in. wo
dieMSS. nnd Editt. icbwanken. Die Sache verhall aicli *o: einwamu.
nii-e kann nur gebrancht werden von dem, deria aeltiei Sichtl^leit el- ,
nen Plsti dnrcli aufgtführte TValie eng blokfrl, feit nnd auf längere Zeit
«tniehliefif. Dich lehrt denllich B. U. U, 30. vallo orebrliqae ca*t«|.
lii cii-cumrnuRjtt, oppido «e«e continebaDf. Vergl. B. Afric. c. 7^ 8(\
Wo demnach tob opiribus, vaOa, foata die Rede lit, ndrden wir über-
kU tü-eammuniit vortiehen; foIgliGh auch an aunrer Stelle. DafOr leugt ,
ftocb inm Theil o. 19. extr.
mnxima pai-te tfficta, eoäaa fere tempon"] ' Eine lolchc Satirer.
blndnng cricbeint ctwai Dachläiilg, dnrch keine formale Nothwendtg-
kelt bedingt. Geuaner: eodem fere tempore, quam maxima paraeffects
«(et, — revertantor. — Sälie, deren einer den andern n&her beitim-
meii lollte, eriebelnen näml. hier all nnabhöngig nebeneinander ge-
■telll: höebileni durch eine Epaualepiti eodem etc. in erk&cn. VergL
Bamihom S- 307. 8. tOOO.
CAP. XIX. Diisimulans'] In einigen Codd. elmulaa; dieEi geiel
ancli ipäler HancheD*; ohne Otaad. Denn überall, wo ich meine wah-
re Jbtielit and Wälenamtiiiung, oder ein Falttum, d. i. etwa» ObjtMivetf
Terberf(e, verhehle, heifit et; diasimulo; wo ieb aber eine fremde Rolle
■piele, blofi mm Schein agire, folglich nar pendnlich, lubjtktiu den.
Sehein annehme, lagt man: eimulo. L^fiterei pafit alio hier durch-
ana nicht; vielmehr wäre: aimuUatt — jn-onuncinc ein tÖnnUcher Nonaeu.
coNcilio] Dieto Leaait der nelat. Codd. ballen wiz für richllgeTr
gL,.._b,Coo^le
DE BEi;.|:<. civil,! I,ia I, CAP. 19. ^
Inrnm; honatnrqDe em, ne animo deficiant, qnapqoeiuai
ad dfifendendam oppidom aint, parent: ipse arcaoa eiUB
paucis faniiUaribiu Huia colloqaitnr conaUiiuaqae fuga«
papera constitnit. Qaom. Tnltas Dqmitü cnm omtione bob
cODseodiet atque omnia trepidantin« timidiiuqae ageiett
qnam aoperioribus diebus coninesset , mplttunqne cänt boU
consiliandi caiuaa secreto praeter consnetadioeiii cdllo^
■li coiuiUo. Einen Kiieguvtli hielt Domlt. woM nicbt, »ond. «r ttelU
ta den ugeblichen Inhklt nllra ■nwoendni datln OMMchtetcB mit}
r«rgl. ob. c. 17. cxlr. aio» cohorlalai — certaa cuiqut jiwlei Kttribnit.
Dun irelul du folgende toi horfatari nicht minder der Gegeniotit
latiaio eam paacii fun. aal die öffmtUche VeiiiHidlnng kia; t>u naeh
coiKÜia — Juger*t beititigt. Hm deake «lao an ein coiwilium » Do-
niiliano indictum. Wie ceacüiunt mi consiliam lo itelU der Griechs
selten einander: äytiga nnd fiovlii. Homer. Od. III, 127.
ne animo defitiatU — ' •piaeipit — parmt^ Held ad h. I. maeUa
nfmerktam, wie die Kraft de* negirenden tu «ich nnr anl defitiant er-
■trecke, farcnt dageg. dareh du am nt eoUehnte at bedingt lef. Bai-
(piele diner Verbindung einer fai der Nt^atUm impllcile Bitthalüien af-
jä-mativen Finalpartikei oder ein« bejabenden Verbnts» - Bnden tMt
viele. Bei Caei, B. Q. II, 31. B. C. III, C3. Au* ntgavU vrlrd affirmor.
Vit entnommen. Vergl. Breml lo Nep. Cim..!, 4. ffa^nken an flotili
Lapua edit. Fratieb, p. IIS. IIG. wo aieh Bnt«r andern Beiipi daa
gana äbniiche aua Nep. Eao. 0. hnle ille primum laailt, ne le ma*e«
Jet, tt exipectaret, qnoad Alexandrt Bliai regnam adipiieeretiir. Dank
verbinden wir Uernit di« Bemerk., data qut nnd u nach voraaige-
gangnen Negationem lehr gewobnUch bedente: tmnö potiut , und alaa
.aJversativtr, eigenll. bejalunätr, Nalnr, aul , tej. Beiip, in. groäM
Zahl bql Göreoi in Cic. Flu. I, 12. p. 57. II, 9. p, 140. 140. »d I,
74. Dabei iit unterkenabar, dab die Sprache dnrch di« copalaliten
Partikeln jue nnd (t, den afflrmatlvan Sati tormel dem ntgativtii anter-
alellte; materiel aber über jenen huvofkob. Dm momtiitim Witialgtte
gebt roran«; da* ilaTaa« nothwendig all Reniltat *kh Ergebende fol^L
Daher iit die Anilaiiung dei u( nicht ein Zufell, anch nicht dnrcti
blöde Spraehgewohnbeit bedingt; tondern durch die eigentbfiinllehe
tvtuoi-ische Bedeaf, de* COnJnnktlvi and Iniebi ilaa betnate ^ne oder <(.
arcimoj Var. leett. lind: ai-cone nnd in mtanot Dai Ledtra vittr-
de lieb nach B. G. I, SI. in occuito reehtfertigen iBMeu; doch liat
ai-cnno die Analogie de! lehr gewäbDlkben itcitto für lieht
famäiaribus luu] In 3 Codd. fehlt tuis; Ondend. fndet M ei^.
behrlich; wir glanbeu, ea gebe bler der Daritellnng ein beioadrea Co-
lorit: cum familiai-ihuii tuis, queivin admodunfpaucL
canitituit] Abweichende Leiart einifcei' Codd. iattituit. Dia Ver-
wechd. nicbt leiten. Bier, wo von Enucliliiisai, Betehäifien die Reda
ht, iil coastitutit dai eiaitg gdltige Verbom, Maa erkläre «i: stti^
riatutii, und iwar Im Momente aelbit, nnd all etwai Hr jetat abga.
machteir Vergl. B. 6. III, fl. in.
cOHtiliandi caaiiaj Einige Cadd. haben; eentultaudi. J« nu ftw
war! logar eomiliari, all ley c* nicht acht lateln. Verban. Dta Codd.
beiläligen denen Anlorität. Vergl. Arallber la Tadf. Hiit. II, 93.
Drakeubbrch. au Li;. Epitoia. US. iit awar nnentachieden Ober die Al-
tertham liebkeil del Woiti, will jedoch dem Zengniite 4er Codd. idebt
nidentieilen. .Veigl. .die Anil^g. >a JBorat. A. P. ISO. Offenbar ia
L.-gL,_._b, Cookie
04 C. lUL. CAESARIS
qneretitt, concilia coDTedttuqae hominma fahret: Ms
dintiag tegi dissimolariqae non potait. Pompeiiu' eniin
»•cripsetat, tete rem in tummum ^kriealitm deduetunat
MM etie, negue tuo conrilio aut voluntate Domii&tm «e
^ oppiduM Corßnium contvlUie: protnde, ti qua f€teul-
' toi Jviitet, ad te cum oMtu'^t copiit veniret. Id ne
6«ripoBMt, obaidione atqne oppidi circumiiinDitioite fiebak
Cap. XX. Divulg&to Doniitii cOQsilio, milites, qoi
erant Corfinii, prima vesperi secessionem facinat: afqne
ita inter se jier tribnnos militam ceDturiqnesqae atqne
hone^Usimos, soi genetiB coUoquimtur : obrideri te a Cae~
tare; opera munitionetgue prope eue perfecta» i ducem
,~nH(»t Domitium , cuiut spe atgue ßducia permatuerint,
iwliehcn eontülari aod eoutullare ein »Ar merklicher UntencMed, n,
letitrel wäre hier minder puaend.
caneiUa eonventutgue'^ AeliQliiAe Verbind. Taclt. Ann. UI, 40. eon-
eOiabula et coetst.
ti qua facttlta» ßtlttet] Bei einigen Mfaern KiklSrern entiUnd
die Fri^e: ob et nicht beiiec haihe: ti qon fagae niet taeatUMi Diefl
BiBllunkfite man üml. ui Cod. Pet. wo lieht: ti qua faittet fae. An
■lek nicht Bbel; aber fitittet, nie alle 4 ander» Tempora denelben
Stamme«, deigL ^turvt, enlipreehea mehr dem Verbo fieri der BedenL
■ach, DBd bcaelefaDcn ein GttchtAen itffn; ond praehtim fi/it tit b«-
kanntl. gleieh dem: factum eit. Demnach itX fkiiwet hier lo viel ali;
' data od. facta euet. Vergl. la B, G. I, 10, id il fitret, inteiUgebat
magna enm piovinciae pericnlo _^nirKiR. Wenn dbrigeni Held ad h. I.
bemerkt, tuet könne an »Ich «tehen , weil da« VoThaBdentegn einer
Gelegenheit all glHehaeitig mit der Benutzung derielb. gedacht werden
UGiie: «o Mheint oni dich in weit gegangen; mmal, da-ob. ei beiät;
Tetcripterat. Ali« wird Alle« an« dem rein hiatariieh f^klitchen Stand-
punkte gefallt nnd dargeltellt.
CAP. SX. Prima vetperi} So verlangen die Codd. Vor Ondend.
lu Btkn: Tispera, wie B. 6. 1, 2T. prt'ma noete. Wir möchten ee$pe~
ra nicht Tetwerfen , wenn aai dem COBtexte «n erweiten wäre, dab
DoBiiliul, nach Empfange de« Schreiben«, «Ick noch mehrrre Tage !■
Co^D. gehalten hätte, und «ein Plan erit nachher inKUig bekantil ge-
worden. Da dieh aber nicht in erweiien, lo iit prima veiperi die er-
»te Stunde dei Abend« eben jene« Tag«, an dem di« Nachricht Bber-
bracht worden.
teceiiionem faciunt"] Hier, wie aiehmiBli, Ton denen getagt, die
PrlvalvcrtammlDngen nnd Berathnngen halten, nnd awkr t'a corpore,
■b beiondre Partei; alio teortum ire deliberandi, eelloqutndi eauMa.
8. Krnetti in CIbt. — Von Soldaten «agcn wir: «te rottiren »ich au- •
tammen. Kein Wandet, daft in JISS. ieceitio mit tedilfa vertanicht
honatiitimil l, c. qal prae ceterii in hooore babebantor, dlgnltS'
(e «Xoellcnte«. Denn hoTitttai itt oft gleich dem Aonoratui. Cic. ad
Dir. II, 19, 3. Caetarcm AomttwM eiie coplo. 8. dexa Korttc u. in
Sali. Jag. 9, 1. '
cititu tpe aijtte fiditekti f • e« in qae ip« ms atqne fidncU poiifau
gL,;..b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 20. 65
praiectü omnibus, /vgue cooHlitm capere: debere ts
tuae taluli» rationem habere. Ab bis jirimo Marai iis-
sentire incipinnt eamqae oppidi parlena, q^ae muBitisairna '
videietar, occäpant: tantaqae inter eos difisensie exBisül,
Qt manum conserere alque annis diniicare conentur: post
paollo tarnen, iDteinunciiti ultro citroque mUBis,*qaae
ignorabaot, de L. Domitii fuga cogaoscnnt. Itaqae omnea
uno consilio Domitinm, ptoductum ia publuuia, clream-
sistuBt et custodiunt, legatosque es aue «umero ad Cae-
sarein mittunt: sese paratos esie porta» aperire, guae-
pte imperaverit, facere et L. Domi/ium tiwm t» eüis
poie»fatem Irantdere,
DcDD ruiat !it Cenitiv. Objecti. Gans ibnlict Ncp. Hann. 8. In. li fori'
(^rlhagiuiciwei ad beUain Aaliacki spe fiduciaque indocere pauet .
wu Breml la cttl&ren geneigt iit: iailem er ihnCB saf die Halte 4«
Anlinch. Hofiunng mnclite. Mut erkennt ahtr du Ricbtigere. So T>-
cit. Agr. 14. extr. licntalia pranidiu, gwirnm Bducia Honaal iDioIaai
— aggrciiui. Man wird enehen, dab Jatucia tsuadiit d«B Gealtt«
Obicdi («rderte; tpet mehr per Zeagma. Umgekehrt Tic Ann. 1, 23-
ntfd« i'n GermaHicam faior et ipet csdeni, CCr. uot. 11 , 37.
qnat — tidtrtlnT\ Eia Cod. geringerer Autorilit liat: ridrha.
Held weilet durdi Üeiipiele iiacli, difa ei nadi Caeiara Weis« deunock
heifaen mdhle: videbatur , iadem dH Fraei. bialor. auf die biiloriscli««
Nebeniatte keinen fortnellen EinAuf* h«tie, «ie B. G. I, 3. V, 30. Ta,
21. hewciie. Ei ]*t lUier klar, doTi von der Voriteilnngi weite des
ScbrifUleller* die Wahl dar Moloram »ehr «tt abhing, beiander« liw
gvi und der Canjuslitiaa gnod; bot weitet der Conjvniiiv, da, wo >«ii ,
Meinungen der Indivldaen die Rede iil, die tubjetlive nnd pertonSdf
Anaicht heitinmt» nach; and an anirer Stelle iit dai betonte com der
BaiOriiclide und nächtte Grand de* Canjnnltiri. AebnL Ctc OBic 1,
17. quanquan ennli virlai noi ad ■> allieit, facltgae, nt eot ditiga-
mna. In quibut ipia ineiu rideattir, tarnen iuilitia Id maxlme eftleil.
Amtell, i. «imitii lenaui eutilit amoria, il aliqaeili oacti aamna, ciuai
enm tnoribm et natura eoagraatnut , qnod Ut e« ^aaal Inmaa alignod '
probitatit — penpicere lideamuT.
po»t pautfol Sei Caei. iit dieier Aaidraolc nnl Qebcaacli nnr Her
aoantreSen; bei Sallnat. leür oft, wie Kortia m log, c lOS, 3. naeh-
wiei; auch dein Cieero, Livioi und Horat. nicht fremd. Bei Nep. Pana. '
S. in. peti «am tnulto ; Alcib. 11. p»it mligwnto. Man acbe die tref-
fende Ertäaler. dei Aoadrncki bei Bremi au Pana. a. a. 0. Die adtec-
bialen Ablativf atmen miilto, aliquanUi, panlla (aai pauculo) and ver-
wandl nit ana. bald, enebeinen näialicb all Befiota, lur HodifcatioM
ultra cilTBgae] Von geKcnaeit. tlnterhandlnngea , Verträgen oft
gebraanht; aiich blofa Hltro rilro. Daker r. B. bei obtidet dan, ^deni
dar/, legalot aitlere, ■oratiantm baberi, S. Drakenb. m Liv. IX, 4S, 3.
paraUt tue — a/ierirej S. an B. G. I, 44, p. B4, DäAme lu Nep.
Dat. Q, 4,
in eint peleilalenij 3 bewährte Csdd. geben: eü pottttali. Jene*
im kannte ani citun eDtitandea aeyn, and der Dmttv wäre nicht Bu-
L.gL,;..b,Gü0^le
. 66 C. lUL. CAESARIS
Cap. XXI. Quibns rebns cogniüs, Caesar, etei ma-
gni Interesse arLitraliatiir , ijuam primum oppido potiri
cohortesqne ad se in castia IraDsducero, dh qua aut lar-
gitionibus, ant animi contirniatione , ant falois nunciis
commiitatio üeret Toluntatis, qnod saepe in hello parvia
momenlis magni casus intercederent : tarnen veritn», ne
militnin >Dtroilii et noctumi temporis licentia oppidam
diripcretnr, eos, tpii venerant, collaudat atque in oppi-
dam dimittit; pottas muros^e adserrari iubet. Ipse'iis
■Idriig. B. G. II, 31- le suiqne omnia eoTnm poletlatl pcrmiltere di-
' struDt. Indcfl Sali. Cal. 50, 3. in custodiatn tradiU. linier: zu i'i-
niT Diiposihon Obeigebea, amlietcni. Cfr. u. c. 23. f. zu In libirt. tiail.
'CAP. XXL Magni caiui S,Urctdo-iiil] Diel» erklärt litmärt ad h. I.
iaterinm accühimi, tvtiuitnt; und fdbrt «d Terent. Andr. V, 5, 5. li nul-
t> aegriludo bnie gaudio üiterresseiit. — Wir fahren der Coaitrakl. wC'
gen noch an Liv. XXXtV, 1. in. inter bellorum magaorum — curai in-
ta-ctsxit rea parva dicta, Bcd qoae ilDdiii in magnum cerlamen exceiseril.
— Allein der ZMammtiOmng und die da* PrUikat erläuternden Appo-
■Ita, aelbif der Ablat. inilrnmenlal. und causal. pai-ris moin. leheinen
intticiJtrtnt , nu In Cod. Letd. I. zu begllnitigen. Miigni casus Karen
dann da>, waa Demoltbenei nennt: ^6v taiyir lüc n^K/irnrair, Tii imi-
xatQa; denn cosas lit: Ofpoflimitaa forluito (■ gorle) data. Sali. lug.
5G, 4, foilunam ptaicUn facinoris ciümin Jaie. Vergl. dal. Korlte. Die
paiva inoiniiita «ind die bei Demoathen. genannt« t^ (ioni;. Olynlli. I,
8. in. fiiyäXt; yiin do«^, /iiUJoff äi to SX/if ^ it'/)j nitiiö ^nn (orl in
xßr ävt^^äjiBir n^^i^aro. Dieie Qnnij kann audi untiedeutend »tya.
Cyrop. IVj 3, M.TMxenji tw« famtSv (io:i^v iimi, ral Tiagniiav Xai
äaorcwv. — Den BegrilT von momoitum erlänterl Ruhnlen. in Teraiit.
- Andr. I, 5, 31. Mit Beiiehung auf die Urbedeuf. I.fv. XXIII, 21. Ar-
borei ifa Incideranl, Ut immotu itareat, momiuta levi inipulue oeeide-
tinc. Und noch vergl. man Uv. XXI, 14, S. inter trsdltionem fmperli
novitatemque lucceiiorii — laepe bene rel gerendae occalionee intti-ci-
dtii. ladefa da casus auch iliici'imen bedeutet, wie Plane, bei Cle. ad
Dir. X, IS, 7. ea re* — magimm liabet tasvm: «o iind hier die JVcth-
ttlfHÜe dei eiüeki. die Kataitrophia au Tenleben, dte gleiehl. dnroh .
einen leichten Stofc veranlafnt werden.
i[uod — mtactdiimt'\ Uer Coujunklio mit dem RrUaioo und der
ConjauU. derahalb, w^il in und aiia dem Gellte einen Audern referiil
wird. ■ Z. S- 519, coU. 5. 569, B. G. V, 10. jhdc/ — iahiUUvait. u. I,
. 13. p. 3(i.
U noctumi ttmporia licentia] Man iclilDg vor, Blatt 't entw. ht od.
tx; od. tt ala QberaOiaig an itreicheu; lelitrei ley Jedenfalls anitSrilg,
meinte Davit. Oft aber iit et gleich dem: lunri^, maiime, weun näm-
lich von einem Tufiillig grade mit dem Hanptumilanile verbnndnen Ne-
hcnumilande die Rede id. Vergrl. an B. G. VI, 3T. in. VII, 15.
adseivari iabetj Eintge Codd. haben: ohieivai-i. Beide Verba oft
Teiwechiell. Drakenb. zu Liv. XYVII, 19, I). Aui l,iv. XXXVII, ID.
ili. intentiore cum cnitodla aästivaient, n. and. Stell, geht tervor, dalk
^eide Verb, verlchleden ilud, nud iidsti-vui-e nnr relativ gebraucht wird,
io dafl ei 111: in eteem betlimmlen Zyeeke au/Twii^iiin , htarachm,
bisetj.1 hallen, während man nnterdeft mit etwa* Andrroi bricliänfgt
i*t, ao data iivar da* Nähere beräcktlciitigt, aber derntr^mtei-e Zweck
L.gL,...t,CAJOgle
l»E BELL. CIVILJ LIB. I. CAP. 2t. 67
operibas, qnae faccre instituerat, ioililcs disponit, non
certis spatiis intermi»isis , ut erat siiperiorum diemm con-
stietudo; sed perpetiiis vigilüs st ationibueque , nt conliti'-
gant inter se atque oinnem miinitionem expleant: tribu-
no8 milituin et praefeclos circuiuinittit atque hottalnr,
non soluni ab eruptionibus careant,' sed etiam aingn-
lonim hominiim occullos exitns obserrent. Neqne
nfcht an« den Augen seliEien -wird. Oieri .»ignet «icli gtjia betonderi
tär Dnire Stelle , wegeii des (jegenuklzu der üt vppiilum dimusi- 1'ergl.
tint. XU III, as.
iis i^iiibui — miiittt ilüjioiiic] n*!? küuncn dem Ton Held md i. I.
eeikgten, >)■ le; ih opciilms der Ablativ, den Cuiar oft abtolal, ilul
einer Praepusit. «etil, auf die Frage: luo? nicbl beiitiinnieii i denn alle
angelührlen Beiapiele ijuil andrei Pialar, mit Anio^me von B. G. Vlil,
43. murisiiui ilispommt. J>er einfache jthlatio btuichnet an lieh aU
Casus localis eine weitere Kxleniion , durch keine beilimmte Gräme It-
■chranlit, und die in ätn.Vaho enlb^tene Praepoiit iIj> motivirt noek
genauer dvn BeRrilT del über eine nitiu FiätJie aiisgtdilintea ünuois.
Demnaeta Ut ea «unagi. dieie Praepoiil. dis, wclcbe den Ablativ in die-
ier Weise erforderte, grade wie B. 6. VIII, 34. «itr. iiluiiinis hciiia-
Erna 'lu^oiint praeaidia. So weebaelt bei Liv. XXIV, 21. atidionlbna
ptr piiiKtpis regionnm ntbia' diapaaitis u. XXV, 35. Poi-tii pattiitibus .
Rtalion« diiposuil. Analog dem eiobekeD liocalcaaaa bei totus, amiüs.
S. an B. G. VIII, 3t. »umpl §. 418. Cfr. Unt. I, 37. , .
ut conthigunt inttr u atque — ar/ilainC] Da bekanntlich ateh ei'
nem Fiats, lüsloiy. auch daa Imptr/tct. folgt und folgen kann, i. in Sali.
Cat. 44, 3. Zumpt §. 501. ex»,, der GcWaueh deiiettien In dielen
Fall« aber nicht willkilrlich Ut noch aeyn kann: ao beweiit unire Stel-
le, wie nach der Analogie dea giitclätcTiai Conjunktiva nach Praelerllii,
auch der Jatetn. Conjunkliv Praei. daajeuige aaietgt, wH nnmiltelhar
geschehen loU; dai Imperfect. Conionctivi gleich dem griedi. Optativ
nach Praeterit. mehr den Wunich, die Wahnchelnliehkeit a. Möglich-
keit auglelit- Vergl. lu Sali. 1^1. 44, 3. n. Matthiä'a Griech. Craiumat.
§. 518. 4. Unt. II, 10. f. _ Wegen iiitir le a. an a 6. V, 37, — FAr ir-
jitinnC haben SCodd.u. eine ältere Bdit. com^ilunt. S. e. 34. — Allein theila
der gaiinblMce Auidruck, Iheili die Sad;< eutaeheiden für eipluf. Dieael
iit: ausjälliii, nd. vollzälilig machen, »lao: luiUont manitigiiis iiaittin de-
■ertaia rellnquere^ nulU parQ deeiae. Compleit anav: taifiitleii, wenn
eine grofae Haiae Soldaten Allea ao beaetit, data ca ivimmttt; in eipleit
liegt der Begriff dea Lüciadosm; in compUrt dM der Ntiigi u. Fällt.
ti-il'unos icilit. tt piaeJeetos'\ Heber dieae ZiuamuCDitellang beider
MiliUrchargen i. au U. G. I, 39. p, 82.
hortului- — cavtantl In 2 Codd. Heat man: tit DOn etc. Ohne
Grnnd und Noth. Vergl. sa B. G. III, 11. So wie der Caiijunkti« mehr
den Tob int'Bittc, der freundlichen Auffoi-Jeivog-, •!■ *«« B'S"'^ »"«-
drückt; ao heieichnet er auch daa Nähere, winilteWar zu LeiiUmle,
Diinglicltt : ut mehr daa Künftige nnd Entferntere. Beiip- giebt Bama-
borii p. 163. Cfr. II, 5. in. n. I, 32.
oijfi'USiit] Gewöhnliche I.eiart aoehbier: aäsK-vtiil, Mehrere MS S.
n. ältere Edilt. , nechniehr der Sprachgebrauch, nach welchem olisn-noi«
heidi; auf etwa* achten, all auf einen roraBglichen, voiirloueltnitH,
«oretimUtiita Gegenatand der AatoerkaaTiikeit , aüirmen, für die aafge-
E 2
L.gL,;.lb,GWO^IC
68 C. IUI.. CAESABIS
vero tarn reiuisso ac languido animo ^igijnaf)! omniniii
fuit, qui ea nocte cotiquieTerit : tanta erat sainma rerum -
exspectado, ut alius in aliain partem meatfi atque animo
traheretuT) quid ipsis Corfioiensibna, qnid Domitio , qoid
LeDtulo, quid reliquia accideret, qui qnosqne eventiu
esciperent.
Cap. XXil. Quarta circiter vigilia LeotnlaH Spin-
fher de muro cum vigiliis cnstodibusqne noatris coUoqni-
tnr, velle, ti tibi ßat poteitatj Caetarem convenirw.
aotataat Lewrt. Der Ton Lemaire tugcfahrie Grund : {tdtirvent mSue
Torgeiogen werden, weil «■ mit itia obigen adscivaii hsriiMilire, lengl '
von ziemlich todtem Mechaniamcti.
tuque Btro] Die Meiiri. der Codd. hat: mqut to; wu Lern, anf-
nahn). Ond. vermothete : aiim, wa« uui weniger pMieDd dfinkt} 3
Edlll. habe«: tofum,- und diefi billigt Dähne, Für leliUrea wOrden
wir niebt itimaien, weil dal naebgeietile quisquam amuium lebleppend
enebeinl, und torunt all äbertQuig. Eber möchlen wir Icick: lugui
ro tatnat «le.
taitm ii'ot summa rtr. (xijKetafi'o] Davll. und A. fanden kler rinen
Pleonaimui. Lipsius empfahl: summat rer. Dieh encheiat bier gani
unichicklicb ; denn lumma rei: i>t nirgend« dai Resultat, der Jlutgaag,
cvenfui, exitni rer, lond. all Collektivbegrilf die Sammt, d. i. die
Maisi aller ni einem Gaiatn gabornoden Eiazelheilea , eben lO WOU
im concretea, all hn «bstivililc» Sinne. Aber dieier Begriff beliebt iteli
atft* auf dai Gigebtit Vai Btsttliatät od. Varluatditt; nichl auf dai Zu-
Kinfiigt. Summa ixspectutio i«t, wie »ummui lahOi-, luinnia oplimatiam -
voUoitas Liv. X, 18. die «ngeilrangteite, gitpaimUste Erwartung: Tnn-
tus aber begreift lowobl die irttniwt all iiuauiue Srofie and Starke;
(61gltch hier: «o allgimein. Summa ilt biet ein moiiüisclitr and psy-
elHtlagtscAei- , tatOui oln ntatiematiiclief nnd »uinii-udifr B^Btilt. — Fflr
dieie Erklir. lengt aadi der Sebluh dieiei Kap.
mmtt Btqul animo »fJuietur ] TraJurt nnd Ei'ofu animo iit lyno-
nri» "i" •""'"o vobitrt, Bgitia-i, mit dem NebenhagriSe dei Sebwankeni
und der UnmlidUoiieuIieit. Sali. log. 84. 03. in. Harloa — aniloi
trahtrt cum anima fuo, ömillcrelne ingeptnm ete. Am dleiem Verbo
tfoJitretui- nnCi per Syllcplin luniagedacbt werden: ^ubicaiu, umbigau,
EoUicitut alque suaptiuui.
eidpertiitj Ob richtiger, all rxtiptrel, wu vor Clarke nnd Oad.
im Texle itindl Der Plural raag bei tiifntus leltner lefn , all bei ea-
sui; gleiehwobl icbeint er gewählter hier, wo von drn Tenchiedenoa
Schicklaien der Einzelaen und deren möglichen Katailrophcn die Rede
lal. B. e. VI, 43. cucnlus belli hob i^Dorani. Tacil. Hit). 1, i. caiut
tventusijae rernm plernmqoe foi-tuiii lunt. Xur ^rechen gtgtn die Plu-
lalforni 1.) der Cod. Leid. I. 3.) der Paralleliimoi foti quid ond tuea.
' Ins, von accident Bn# eveniref; 3.) die Rigrnheit der Lateiner, beiao-
deri der rbetorUch gebildeten, vtitdiitdeat Nomeroi ond Caius neben,
einander in itellen} 4.) dei Umiland, dab totnxat hier gleich ift dw
vlciina, txtitma ton. Dieie kann nar ati tint gedacht werden, lieber
die Bedeat, dei CeniunSiCivs ImptrficH i. i. B. G, V, 24. p. 911, Ramih.
5, ieL'9. Grotef. S- "'S- 6. IJeb. jui juoijo« i. III, J12. lO ubi^ut.
CAP. XXII. Com vigiliit cuStodibasqutj Die vigiliat werden uar
dea IVtifltM aaigeilellt und lind innerhalb der Stadt wid de* Lagen j
gL,;..b,Coogle
DE BELL. CIVIL! LIB. I. CAP. 22. «9
Facta potestate, ex oppido mitlitur, neqne ab eo priua
DomitiaDi milites discedunl, qaam in conapectum Caesa-
riB dedacatur. Gtm eo de »alute tua orat algue o&se-
erat, tü% «f parcat, veleremqve amicitiam commemorat
Caetarü^e in le hen^ci^ exponit, qune erant maxima:
quod per cum in coflegium pontificum venerat, quodpro-
vinciam Biipflniam ex praetura hahuerat, quod in peti-
ttutoia lind di« Wmckea mal dem Wallt; statianu lind voi'gtschobeie
WmckpMten ror Jedem Oi-u od. Platte, der verlheidigt werden lollle
snd leinen betondern Conimana>nlen katte. Bei Liv. ia der Regel Ver-
bund, ilatiottta et tustodiat. V, 19. XXI, U. Cfr. Hat. II, ID.
Juam in coiitptclum ätducutar} Daf> mehrere Codd. in coiapttta
haben, befremdet nicbl, verdient aber keine Beacblang:, AnRallender
l*t die ConiecntiO Modi and TeRifiai'ii In: disctdunt, qaam dtducatur.
Dleier Conjunkliv itt hier io )ie>e>it, difi et afahaAglg encbeint von
einem den Soldlten gegebnen BefdiU od. Anfti-agt; daher die LeUff
da* Cod. [,'Tiiu. brmerkeaswerth : mque disceduiit, AacA «ÜTde vom hi-
Koriichen Standpunkte au«, *tehen mQiien: deductua Bit; oder quam
«BD — dtäuxtriat. VerRl. Ranuborn 9. I^S. II. S. 781. — Nebmen
wir aiao ena jenem mitlilur per Syllrpiin od. Syneiengmenon einen ver-
wandten Begriff: bsc tarnen addita cDuditiane, ne — disctdant, in iit
der Cedanle vefUländi; Buigedraelil.
cum to — Orot alqut obsteratI FrQberc Laiarf der neiil. Edilf.
irar : cum (o Je saluU lua ngit atque obi. Ifit Mehnal der Codd. und
einige ältere Bditl. beatimmtcu Qndend. itatl agit lu leien oi'at. Aehn-
liehe StruktHreo finden lieb bei Pluutüs. Analog dieiem iai, waa Cice-
ro ott gebranrht: niecunt, ttcum, »cum, fSr: apud me etc. i. B. ad
Dir. III, 7, 7. andivi qaum dieeret, te ueum eiae qneiina, qa«d ^i
obviam non prodiHem. Vergi. dM. Koitte. Liv. XXXV, 8. guestut
tst com palrlboi. Cic. ad Div. III, 10. •lUti-ei-tr tuum alque irpoitula-
, KM. Cfr. Hnichke in Tiball. Bieg. II, U, 34. Ware agit durch bia-
reichende Autorität geiichert, to wOrde ca dem Style Caeian gaas. nn-
femeaien laateo: cum to — agil,- oiBt otjue obs. Denn einuial iat dt
lulutt lua arac anitoftig und niigewöholtch i nnd aodann kennt nuui die '
Sitte. Cieian and andrer laleio. Hiitorikec, ■. B. de« Tacitua, bei Ex--
potitiooen, erat daa AUgtmtäit glelcbtam ata Tbao* auiugeben, und
dann die elnielnen Theile antiuzähie4{ endlich eneheint omt at^ut
obtttiat (vergl. B. C. I, 84. II, 43. in..) Überall al* nn*ertrenulich an
eintm Begriffe verknapCt und logiich richligEt auf: sibi ut pai-cat (o be-
ziehen; Bit Honia aber anianehmeii: Je salutt lua ley ebeafalll (itoa-
»Af bleibt «ebr gewagt, weit dazu im Texte gar kein Grund vorhanden.
vittttmijut — Cniiäi-ifflue] So ob, c. 10, 17, Goharleii]ue — mn-
gnsujut. e. 18. Uut, e. 23, lenalaronKfui — equiterjuc. Und to oft;
mei>t einmal lur Anknüpfung dei nächiten Salits nnd dann eiuei eia-
lelnea Bigr^i. Cfr. H, 9. f. lu oc — «c.
II piattuta] Ex d. i, unmitulbar nach und in Folgt. Dieie leli-
lere kautalt Bedeul. fallt oft weg, und ca bleibt blon die tempoiiUt.
Cie. Muren, c. T. qunm ampliiiime alqoe boneatitilme ex juneiuiu trium-
phaHet. Liv. X, S. extr. Conial u Jicuitui'« faelu). Clr. tirouov. Ob-
Mrratt. IV, 30. p. 497. edit. rrolicb. — Heide Begriffe, kauule und
lemporelle, ericbeinen vereint Sali. Cal. 4U, 3, u puüioiu puatiGca-
tni. So oft nndidcuclfiiall unaer: nie.
juoil ab to — et-al lubftvalus] So Khlcibt Uetellui bei Cic. *d
L.gL,;..b,COO^IC
70 C. lüL, CAESABIS
tione^conttt/alut ab eo erat »ubleKatfit. Cuius orationem
Caesar interpellat: te non maleficü cauua ex provincia
egresfum, sed-aii te a conlumeliis iaimicorum d^euße'
rel; ut tribuHOS plebit ea re ex civilaie eitpuhot in
ttiam digniiatem retiitueret; ut te et populum Bomanum,
paucorttm /actione oppreatum, t'n libertalem vindtcaret.
Ciiius oratlone confuinatus Lentnlus, nti in oppidum re-
veni liceut, petit; qaod de sua salute iiapelraverit , fore
etiam reliquis ad snam spiiin Botatio: adeo esse perteni-
tos ttODDullos, Qt suae vitae durius consulere coganlur.
Facta potestale discsdit.
Cap. XXni. Caesar, ubi illuxit, omnes Senatoren
.Dir. V, I, in. qnem debebat Tel hmillae noslrae dignilai — latii sub-
ItBure. El liegt in 'dem melapbor. AnidrucLe etwsi StscIuiJaies oder
VoriichligesI Uebrigena lieht raan , wie Coeiac diefi allcg blori hiito-
riach rrfiiirt; dafaer <,ud<I mit d. Indilmt. — Uie Worte ah to fehlen in
viel. Codd., wären wohl entbefacllch, ilören aber nicht; gfben im Ge-
genthell der Rede mehr Nachdcuek und Gewicht. Ueb. daa CoUeginna
ponUflcnm ■. la Sali.. Cat. 49.. p. 25S.
mulfjjcü caassaj Caea. verbindet mebroiali maleflc. et jniiii'tn. B.
e. I, ;. 9. II, SS. B> wird aber maleßcium, wie üiußcium, ehta lo '
wabl im aktilren ate paiaiven Sinne genommeii. Sali. lug. 31. eatr. ia
repnbtica mnllo praeatat beneßLÜ quam malißcii imDieniotfm eaia.
^^ lu le] Dieie Wnrte b«fremdeD, obichOB der ZaianinienbaDg ibre
BTOeul. errathea läfat, nämlich: coiitumelü, inimicer. Ueber i» im
colleklivea Sinne i. lu B. G. Ilt, 13. extr. p. )US. Allein mebrele
Codd. KCben in la re; Uudend. war geneigt iii dnrch ftr in erklären,
was hier wegen dei irpuhos gani nnpaiiend erscbeiat. Faernaa and
LiptiBi wollten iiuurin leien. Will man einmal conjelilnriccn, ao wä> -
re ataCt in vielleiclit vt Uiiunehmeai denn die Veruechal. war lelcbt n.
ilt hänfig. S. Orakenb. in Liv. III, 4S, 0. Sn iiwUJui nod vioUus, vi
victus nnd i'iioicfui. — Finde diefi Gültigkeit, dann mOfite man «eitel
geben nnd etwa leaen: vi ea de cauisa tiiiitatt expalioi. WenigltcM
lifit lieh dich durch die Compendia dei- Abicbrciber rechtfertigen.
in libtrtattm viiulicerflj Vergl. iQ Sali. Cat. 20, 4. Und Kortle zu
Cic ad Div. II, S. exu. S Codd. gaben Uberlitti viiiä. i. e. itJilii-e U-
heiiaii, enini propria erat resp. Allein man kann lieh den üusftiit
Grund erklären, woher dicie Leiart^ und lodaiia giebl bei Caeiac dal
Gcwfibnllebere dei Spracbgebrauchi in der Regel da« Riclitigere.
' i/uod de sua salaU impeti-aveiit] Das von Held ad h. 1. in der 1.
Apag. AiigefSbrte Aber die Conitrnkt. de salutt impecirat , liitiinte hier
leicht in einem Irrthume vertdhren. An uuirer Stelle iat i/uod der Ac-
cuiallv Snbiecti. Wegen de aber «. in B. G. I, 44. p. 94.
«ine vicae durius comu[«i(] Coasulei-e tindct lieh außerdem eon-
almlrl mit in nnd de. Tacit. Agr. IG. qunm arroganter in deditoi et
Julius conänlerel. luitlii. I, 7, 11. li quid in Croeaum cradelias coii-
tuluistet. I,iv. XXVII1,'29. de lUilUs — infeitiuB But ioiiuiGiui coiuu-
Jud'UiK. Den Eiiphemiamiis erkennt Jeder in der Redennarl.
CAP. iXXIII. VH ülu:.it] OBdend. nahm Bua einigen Codd. aut: '
nbi laxit; nufiewAhnlich.nnd iiel Caeiar kaum «n KUlatlen!
L:,gl,^..t,GOO^IC
DE BELL. CIVIL! LIB. L CAP. 23. 71
senatorumqne liberos, tribnnos militam eqnitesqae Qoma-
no8 ad se prodaci mbet. Erant senatorii ordinis L. Do-
mitlns, P. LeDtulus Spinther, L. Vibullins Rufas, Sex.
Qnioctilias Yarus qnaestor, L. Rubrius: praeteiea filiua
DotnitÜ aliique complnieB adolescenles et magous nume-
niti equitum RomAnomm et decuFioonm j ' quoa ex mani-
oipiis Doraitiiu erocarerat. Hos omnes prodoctos a coo-
tumeliis militum conviciisqDe ptohlbet: panca apad eoB
loquitur, qnod sibi a parte eonim gratia relata non sit
pro sais in eos maximis Ijeneficiis. Dimittit otqnes ia-
columes. Sestertinni Bexagies, quod adrexerat Domi-
lins atqae in publicam deposaeratT adlatom, ad se ab
ttnatorii oiiIirü] tn Bllcn Codd. lu man: quinquaginta orSbua,
w02a wahncbetnllch, wie Lcmalr« Tennnlhet, du Prseuomcn L. Do-
mii: Aatab gab. AVegrn ordo bcKble nan, dab wohl oiiJo leaMor.
und tt/atstir , nielit flcbäut geaumt wordd Du Volk i-oiigirtt nicht-
Sali. cal. 17, 3.
u eoiitumtliis — pfoiübtt'] Die Praepoilt. a ttl bei proltaia't, RO
«ie die Bedent. dei Verbi (eltea; hier gleichbedcnt. mit ileftndtri <A
tiiiiiuo. Vergl. iD B. G. [, I. p. 0. und nnl- c, 39. extr. ab impitu na.
Tlum — dtfciiäiit, nn<l i, II. wo: ob tppidia Tim boltiam pi-oläUg^
Mail lieht, wie bei Jeftndtn mii fi-clabtit du luthire nnd «tt/eiii^^'
Objekt verlauicht werden fcännen. So Sallait. Epiit. ad Cae*. I, 0.
pravai arten maluqna labidinei iib iuTentate proliibtet. Vergl. dai.
kartte.
jHiatu loquitar, ijued — i-tlata nart sit] Vollitiniig: Je to guod
■Ic. Dir AccpiatiT cum Infin. konnte aicbf iteben, wegen pauca;
oder ea mnriten mil{rat Punkte, fiber welche Caetar lich aniiprach,
aafgeillilt werden.
lattttiuin ttragits^ Klgenllich ; leTagiu cenlena miUIa leiterlio-
rnm, d. 1. G Mit). Seiurt 8. Zampt. g. 115. Coli. §. 853. Gewöhnl.
geichrieben: HS LX.
{U0>t aduexei-at] Man lu in mahrern Utern Edld. qnod aurum.,
wakneheinlich von einem Olofiafor eiageicbobcn, . der nicht wuhte,
dali bei diueu Summai daa Priidikat im Singular itehl, >. B. totam,
•luod. Sae(. Calig. 3T. Caligula immentai opei fi>Iuin;H< iltud Tiberii
■Dmail. Vergl. Beiap. bei Ramahoin g. 156. S. SIG. Man lieht, daft
Ton Reehtiwegcn eher pandut in luppUren wKre, all oui'urn; dierap
arKhcint frotligl Oder gab etwa daiu Aulafi ein venteekte« »cum? -7'
Filr aJvtriraC leien viele: addurtrat; doch mit weniger Oruod.
in publicum dfpttauat] ÜlTenbar: in puhUeam atrai-ium, »o daft
Domitiaa el nur duelbit inr Aiifbovaluiing gegeben, nicht (bt Vcrnvi-
i/uii^' dti- Corßniiiuir beiUmmt batle. DieGi geht aui dem Folgendeu
deutlicli genng bervor. Aehulich Nep. Tlmolh. 1. millc et dueenta ta-
lenla m puhUcum rctulil. Mao denke Kilo, dali dieae Gelder aur Be-
ilreiluBg d« Kriegi dherbaapi bealimml , aber der Kladtbchürde in
gL,.._b,Coo^le
71 €. lUL. CAESARIS
diraiiwim Corfii^nBibus , Domitio reddit, nc contirien^or
in vita homiBani, qnpm in pecunia, fuisse videatnr; etsi
eam pecimiara piiblicam esae oonstabat, dafamqne a Pom-
pe io in stipendinm. Milites Do mitianos sacramentum
apnd se dicere iabet atque eo die castra moTet, inatum-
qae iter cooficit, septeni omnino dies ad Corfininm com-
inoratus, et per Bnes^arniciDorum, Fientanorum, La-
rinalimn, in Apaliam pervenit.
Cap. XXIV. Pompeius, iis rebus cognitis, qnae
erant ad Corfinium gestae, Luceria proficiscltur Canasium
atque inde Brundisinm. Copias nndlque omnes ex novis
delectibus ad se cogi iubet: seiyos, pastores tirmat atqne
rarlln'Dm tiloft anctrtfout nuen; mg Domitini ab, lo »Örde er ilch
die Gelder nieder BoigeheleB, nnd mil sieb genommen b&ben. Wir
nehmen alio bier d/paiiere in i,iiM. grade wie Liv. XXIII, II, G. corn-
nam Romne in armn Apolliiiti deposaisbi. S. das. Drskenb. nnd B. G. IV,
IS. — Ueberall im loleben Fallen leKwanLea die LeiBTlen; aneh hier ba.
b«n einige Codd. tu puhlico; sollte diefi gelten, n bedürfte el offenbar
(Inei genauer beilimmenden Sabslantlvi.' Veigl, Ramib. 8. 470. Nul.2,
Juuinviris Corfiii.] Heineecini iii Antiqiittalf. Rom. p. 334. cd.
HauboU. lagt: „qaemadmodaia Romae rraut biiil eoiioilei; ita in niu'
nicipiis dnomviti , qnl inutnio loro civilatiboa praeeranl, et ad ronin-
Inm rxemiilaiQ pro faMibui hbdilit otebahlur." — Ueber dte lUcwioiMx '
'mmh. ,. 13.
coiitintnlioyl Contbieiitiii iit Eipeniehaft and Tugend denen, der
(ich eiiiiaschiäiilien, morallieh in hehaischea weih. Erklärt iil dieft
' und (ititinencia in Salt, C*t. 2, S. Beionden von denen, die Geld
nnd Geldeawerih vericbmäben, ati ihrer Rhre i^widcr. luil. XVIII,
2, 7- Cyneas Roman cum tngenlibni a F^rrho donii miiiui, nemi-
nem, cuiuR domni moneribns paterei, inifenlt. Haie tonlinentiae Ro-
manor. limile exemplnhi iiadem (erme temporibni fnit. — Dl«.ahstawn.
tili beieicbnet dieaelbe i'iuigtnnüuigktic , aber da, wn man litimäch
■ich bereicbern und zngreifen könnte; die contiiMnCia , wo ei Jemao-
d'n öRenllich dargeboten wird, nnd man aua firnndlätien dai Darge-
botne vcTichaiäht. — Bei Pelrarea in Hiitorla Juiii Caeaarii p. S!14i
edit. Scbnelder. lieit mäh lagt mit demelben Warfen: Quin et peeur
niae pondna ingeni Domitii depoiitnm et ab appldanU tibi oblatnm, —
Domitlo revliloU, ne lengninii quam pecuniae abilinenlior tideretur.
tu — fuisse uiJiHXui] Einige Auloritäl iat für: vldaitui,- dlefi '
wire dann in Eiaklang mit redtlidir, wai Cod. Leid. I. darbietet.
tueramintu'n apud se ilittit] Waa satiamenCum , i>( befcannf; i.
■u B. G. VI, I. Die Formel dea Eldea giebl «iell. N. A. XVI, 4.
Man sagte aacb: mäites sofraintnio adigat. Die Enllaiinng beifit mi«-
lio; sie war entw. fieii«in , qnaudo Tel legitim« eoDfeceranI «(ipeodla,
Tel majores erant qninquaginta annii; oder caussaria i. Koitte in Cic.
ad Dir. VIII, B, \0, i. e. ob nolbum adteetanique Talelndiuemi oder
i^oininioia, ob crimina admltia.
jiiitunt iltr] E» betrug der gewöhnitehe Tagmaneb 4 Rom. Heil.,
wie nau aua B. C. Il[, TG. eniaht. Vergl. lu B. G. VII, 16. in.
CAP. XXIV. Senio4, poiioris} Uaili ad h. I. meinte tetvot
gL,.._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI LIB. l. CAP. 24. 73
h!a eqoos attribuit: ex ns circiter CCC e^uiles conficit.
L. iVfanlias praetor Alba com cohortibus sex profugit,
Rntilins Lupaa praetor Tarracina cnin tribns: quae pio-
cnl equitatiini Caeearis conspicatae , cai praeefat YIIhus
Curius, relicto praetore, signa ad Curinm transfenuit al-
qn« ad enm franseunt. Item reliquia itiaeribns nonnallae
cohortes in agmen Caesaria, aliae in eqniles iocidnnt.
Reducitnr ad enm deprehensns ex iiinere Cn. Magios,
Cremona, praefectus fabnim Cn. Ponipeii, quem Caesar
ad eam reinitlit cum mandatis: quaniam ad id temput
Jiacultat cofloguendi non fnerity atque ad »e Brunditium
■e; Bdjelllviich la nebioen; dirh lUrHe, wie Oodtud. ithon bemeilf,
dem ciuCacben Sprachgebrsache CMiari weoiger zmagen. 8. u'nl. t. SO.
III, 4.
tiiuos uttiiliuit ] Eben lo oben c. 14. exlr. Unter 1-tiiiriit mudicn.
Vibiua Cui'iuil So venanlhet m>a mit Kccbl: ilatt ; Biviai Cm:
tr iti„i,-e] rficht i» il. Vergl. ta B. G. H, 8. hier vofzügliefc,
wegen vtducUuv durebani nothwtudig. Sill. Cat. 48, 3. <x itineit re-
Ciemoiui] Man nimmt dleaeu Ablalir. (Ür a Crem. , . vrai bei l.l-
via* und Amt. bäuBg' zur Bezeichnung de« Gebartiorti gebraacht wird.
Liv. I, 50, 3. Hrrdoniui üb Aricia. Vergl. nnl. III, 71. Indeti ley
ea eTlübt, an djeier ErUarnng ooch einigen Anttofs an nefainen, und
IB ErBKCn, ob nicht der Ablslfv von iiducitur abbängig leyn kÖn^
«der Crtmaiiat mit 4 der beiiern Codd. in l»en, aul diprehaiaut K
logen f S. u. c. 31.
uJ'iif («njiu«) Die««r Anidrnck Ut belfannl aud eotipricht ganx .
anMTm; siilhir; «neb wohl; bis Dato, LiT. IV, 43, 4. qoaealorel ad
id tenpa» patrieil — crant. Auch blofi: Liv. XXI, 52. quun ad id
dubioa lervuient aninul. Etwaa Tecuhieden von unierm Falle Iit dai
beUnnle: ad Iwc ttmpus, d. i. biaber. Vergl. Kortle lu Sali. log. 85,
•S. Verwandt iil: ad äitm, d. i. au dem beitiinmlen Termine; ad
Hmput, gi'udi damalSf ho et nöthig war; immer van ei''em migiaomm-
R(n ftiiiin-n Zeitpuult«, tüio: ad elijuail, ad bi-cac tempu*. S. Diak.
Li'. XXIU, 4S, 10.
017111 ml le] 1 Cod. und Wenige Edid. haben tum; aie beiogea
tltnturus anf Caeaar. Anilre evnjlcirten , ilalt rul st aejria leien: ijuc.
Morna meinte: aittiquam iptt erleictatr* den Sinn der Stalle. Wir gl an- ,
heu Alle« dabiDgealellt laiaea an kSunen niid nehmen di« Worte ao;
od st, d. t. propina ad se, im mildern Sin^e Ut: contra »i profeclorBa
•il. Nicht aelten iit : Bit hosttm durere exereitum. S- >u B. G. 11, 1.
p. 113. Daa Snbjelit iat bIio Pomptias, und mufi, wie oft aui den
l'rahern ergänit werden; dieh i)t nicht blo(a etwas in Caeaari aQch.
tiger Belation aehr 6ewöhn]lehea, londern findet tieh oft logar beiden
attiicb. Rednern, i. D. Demo«th. Phil. lU, 44. vsiQ ür ar fi^ iiS^
(aeil, ropo&tTtii , ) Stta^ iförov SixnnaaO-at. Cfr. RSdiger «d h. 1. Der
Anadmck iit aber abgiehllicb zntidtatig gewihlt, nach der Sprache der
Politik. Für dieee Erklär, seagt ob. t. 0. extr. out ipst proplus oece.
dat aat tt patiatur accidtre. — - IVenn nn> jedoch eine Conjektor er-
lubt iat, ao ■efaeint nn« den Fingenetge der Codd. und den Kuuin-
gL,.._b,Coo^le
74 C. lUL. CAESARIS
tit vettiarm, interene reipuhlicae et comaimti ialntit,
le cum Pampeio coUoqwi; neque vero idem prqfici longo
ifinerü tfiatio, quum per dfiot condUioaei ferautur, ac
ti coram tle omnibut coRdilioaihni disceptetur.
Cap. XXV. His datis mandatis, BnuidiaiuDi cntn
IcgioDibus sex pervenit, veteraois tribns, reliqiiü, qaas
ex. novo delectu confecerat atque in itiaere compleTerat :
Domitianas enim ctdiortes protinus a Corfinio in Siciliam
niiserat. Keperit cons'nles Djrrhachium profectos cum ma-
gna parle exercitns, Foinpeinm remanere BrundiBÜ cum
cohoftibns Tiginti: (neque certnm inveniri potecat, obtt-
nenbaiigc nicht Diiang:iniciien : atijue ipst iam ad Bruiuliaiuin tit vmtu-
rut. Dirs» iiiin iit vidi.' in jenelD tum venlerkl.
jiiv/ct] Viele Cedd. geben : paßci,- lebc bäaBEe Verttnichmig.
So b. b. IV', IS. Vtbtl proßciit vergl. Korde la Cie. ad Div. X, g,
3. an« Sil. proßctrt ad aliquid, d. 1. einem Ziele näher koramcn, ■■ Dat.
■u Flor. IV, U, I. B. U. VII, OG. ad reliqni temporii jiuciin — pann
pr^ßci.
ntqut iKi'o] Vtro fif biei gleich dem: iii ätr Tliat, Kala'hafUg!
So Nep. Coo. 2, 3. iiiqur. vti-o noD fuit oprrtum. S. Dähne ad h. I.
Ei iit aber vero nicht blofi affii-mii-md, landern nicht leiten iroiiiich
Itehnuchl ; und oninenllieli nach ntque ileli init einem AMlricIk voa
S'itirheit odei g,ati:ttm GefabI; wie etwa uni'er: dock wolU; toUteich
gtauhfii,- V. ■. w. Vergl. Rnbofc. in Terenl. Andr. IV, 4, 10. Ver-
wand!: oc' ynQ .Jt|nou. Ctr. Viger. p. 461.
idfm — oc] L'eber dlcee behaunle Straktor und einige verwandte
. vergl. xa Sali. Cat. 58, 10. Zampl §.340. Ramihorn p. 9-22. d. Anct
der Daiiv nach griech. Weite, wie t. R. Tijt aaiiti ml^ «Äimc üyreiaq.
Demoilh. Cnron. p. 90. edtl. Wnoderl.
disetpttfury Diefi Verhäat beieicbnet daa Vii-huadtbi twtlei Par.
leien* Ober Mein nnd Dein, Aber Recht nnd Unrecht, um alch, wo
Möglich, güllieh in vergleichen. Sali. lug. II. in. regali l> nanu e«>-
»enerunf, nt initr ae de eunetla negoliii dUeeptaiviO Dictj« Ciet.
Bell. Troi. )V, 13. extr. I.egatni poatnlat, dareiil ex lao nnmero,
rnm quela lapir (ali negotjo disctptaitt. In trantitjver Bedentui^ tat
disctptart 10 viel ala: übei- ttu-ai gulachüieh tiitichtideu: S. Brneiti !■
Cl. Cic
CAP. XXV. reniunJi oüiui] Ei waren die 13. 12. u. 8. Legion^
dazu kamen 22 Co^orlen aua Pallien;. 7 nnler Cammando dei Attioa
Peligunni 3 Cohorten, die lum CdtIiu jibergcgangaD, innmMcn: Sl
Coh. Vergl, Vom. ad h. 1.
reptrit — pro/ictoi] Man. hüte «ich hier an die EIDpH Ton tist
in denken, und nehme dai Pai-ticip. ala Pridikat In der Be4ent. einer
lemporcli voUmdttat HandlUBg. Repaio ]>t hier analog den Verttii
vUtie, etriiiit, Buditt, die in gewiiien Fallen dai Paiticip. »talt de*
liißaitivs nach lieh liehen. Zuinpt 9. ii30, Vergl. daa in Cap. 8. dber
Dcili it purgatum Geaagte, und Ramihorn g. 171. 8. aQ4. 005.
ctrtuin iituaiiti pottrat] Ctiüus verwandt mit ttiiö, ictblt (on
Penonen: tuiiti-Uigaig. S. Erneiti in Clav. Clc. Sali. lug. 20. in. ca--
tum ratuB', qnod ex ainicil — aeceperat. Liv. XXXVI, 38. ca-tum
hHiieo, te Inipritdeutia labi. Eben «o bei Cic. ad l>i>-. V, 14. Cd. Non
L:,gL,;..t,GOOgle
DE BELL. CIVILI Llß. h GAP. 25. 75
aetidine BrtindiBÜ caussa ibi remansisset, quo facilim
omne Hadfi'aticum mace, extremis Italiae pardbus ECgior
nibusque' Graeciae, in potesfate haberet, atque ex utrar
que parte Lelluni administrare posset; an inopia naviiiia
ibi restitisset:) veritusque, ne Italiam ille ^nittendain
non existimaret, exitus adniinistratioiiesque Brundisini
portus linpedire iostituit: quorum operum haec erat ratio.
Qua fauces erant angostissimae portus, moles atque ag-
gerem ab utraqne parte litoris iaqiebat, quod, bis locis
babfti etrtum, quae te .le* hinc maixiine reirstiaf. — ■ Uebrigeni iif
cutuni Suhjtktieaau» nod lieht für; Guäßtuit, etwa« Geitiis« dirflber,
obf Deal äiane ntch xiemlich gleiCb: nequg id jii'O eirto antmari
poteratj oder certi quid inveniri pol. VergL itb. diei. Genitiv Z. §. 433.
Ramih. §. ID4. Not. I. S. 30-1.
tztitmis] Einige Codd. und ältere Editt. geliea: tx uüiinis. Sehr
Mkeiabar, und tod Held anil A. gebilligt. Allein uUiniis würd« hier,
«o von Bi-uiidisium und von Ilalitii die Rede iil, eioer Hyperbel ziem-
lieb nabe kommen; die Sebrifttieller von Geicbmaek und richtigem
Seh icklichkeilige fühl gehen mit ultimus lur Beieichnurig dcl Bnirer-
naog and Weile aehr tpariam und vorsichtig Uta. Ertntnia halten wir
Für den Ablathus instrumtnXalis , in übcnetzen: minist. Wir Dent-
lehen würden j wenn wir ganz volliläadig uni Midrücken wollten,
hinzuwaiiichen : occupatis , nnd ta Mgiaiülius Giatciae noch : adiactaCi^
bus beKügca. Andre i. B. Baumit. ad h. I. ballen diefi tdr den Ablu-
tiv der Evlenaion; allgemeia, wie tatä mit Acc. oder per. Darüb. l.
Bremi zu Nei>. Praef. 9. bei. Eclog. Cic. p. 6. Iit etwa cum au*ge-
tatlen; lejcbt mägl., wegen UadrialicuRi. Jener Ablat. lotal. C3:lenliv.
dankt nn> nirht achicklich.
in poustate] Diele Lmit Ut durch die MPbriRTil der Codd. ge-
liebert, and wir nahmen lie taut ilalt der gew. in potistatim , die, wie
e« aohelnt, Ihrer AUeiihümtishkeit wegen iD vielen Beifall getnndeii bat.'
Man vcrgl. Cell. N. A. I, 7, ]U. welcher bemerkt, bei Gelegenheit dei
Plautiu. mild in mtnum fuit: praeter Plaatnm, — niullam nei qnoqne
apad vetem icriplnrei locDtionum tallom copiam oRendimni. Gelliua
leitet aber den Gebraneh dei Aeeusaties voruehmlEcb. mit von der Sorge
der Alten für WoldkUmg nnd VolUSnightit her, wie bei Cic. prn leK.
Manil. c. 12. in piaedoitum fuiast fatritnlem leiaüi. Eben «» Salt.
Ing. 112. extr. quam falem virnm in yottstaum hiibuitatt. Man erklärt
diefi: zn stintr ßupotition. Vttgl. Kampt £. 31«. Mit Itecbt kommt
die neuere Kritik von jener Altert li um ik rüme rci , wenn niobt Sberwls'
geade Aatarititen zwingen, zurück. Ei acbeinl abtt uothwendig Cae- '
lari Sprache und Schritt von dergleichen Jlariläten indgUekst frei er-
btüfen werden za müiien. Vergl. '£. ;. 316.
mlministrutioius] Nach Held ad b. 1. d'tr frtit, angfliiiiiUvte de- .
Iraueb dts Hafaa. Wir würden lage^: die ArbtitiiL nnd HuuJtldtivK-
j;«i. So tagt Sali. lag. 02. extr. mllitea neque pto opere eonsiatFre,
' neqaeinter riiiea* aine periculo %idminir,tiwc. Tacit. Agr. ID. m. Offi-
tiin ut admüiistratioiubus potiai non peecaturoi praeporiere, quam ila-
■unare, quam peccaiient-, hier aind ei allerlei lieschäjic and Verrit-h-'
lungtH. Griech. Jg;'« xal Ja-iii,(T(i'i,'<Bi(i.
oialii ati/ue n£sei'fm I Rine andre l.«art ial: moltm, weicht! »o-
L.gL,;._b,GOO^Ie
76 C. lüL. CAESARIS
erat Tadosiim mare, Longins progiesHns, qnnin agge?
altiote a^a contineri non pogget, rates daplices, qao-
quoversus pednra triginta, e regione molis coUocabat.
Has qaatertiia ancoria ex quatuor aogulis destinabat, De
flactibos moverentur. His perfeclis collocaüsqae alias
deincepa pari inagnitadine rates inngebat ; has terra atqae
gar ClarLa vertheldigle, idid*!, d« aggaim dabei itebe. ladcb hat
die Plnraltorm gule äaherc AalorilMen tär sich and dea Sptaehge-
biBuch, wie tiDdenil. bemerkte und [olgende Betip. beieugen. Curl.
IV, 2, 8. qaippe \'ix. lenl et Iranqalllo niari moUs agi poiiont. iBitin.
II, 1,20. advern« vim incurreutiDin aqasrum tniitii iailmcta dioN<
£■(. Cic. Off. II, i, 2. adde ductal aquaram, ^~ malei oppotttat fltt-
vHbui. Ea fii natürlich, dah mohi im I^utbI verwandt iit dem ag-
gtr, anter welcbem nait einen auFgeworrnen valluoi, aggeratioite tf-
JiseOim, verlieht, de nafsi eigenllieh jede gröftere Maise beuiehnet,
4eT«n mehrere rereinl eisen Dsiatn erieugen. — Da wo aale* von
aggrr untersekieden werden, wie auch U. G. III, 12. gind Buter Jenen
■a Tcritehen die Steinaatsrn, die iai Meer hinabgeieokt liegen; ag'
•gtr iit der hervorragende Theil dei Danimi.
agger a'liere aqua eantineri etc. ) Altiore ag. irnd Ablatiii esvi.
wähl od. absaluU: alia entwed. ob altiortm aj. od. quimt altier et-
tet ag. Die entere Anilcht iit logiich richtiger. CanUneri heidt gani
eig. xuianmeiigehallen werdeH, d. j. kalten, fettstthen und folglich
dtaterhaft teyn und bleiben. Die Tiefe dei Metr« geilaltele nicht,
4ar> die Steinmauen fe)l auf einander ruhten; «ie wurden fottgeipQlt.
CattoT lagt mit Recht agger, d.i. tfaeüi all InbegriR der einzelnen
Beilandtbelle de* Dammi, Iheili all hervarrageiider , aasaiameahalUm-
der Bon und Auftchvtl : Sleiadiinni.
gttoqtiovertni pedam jrrr} D. i. 30 F'nfi Im Quadrat betrugen
die beiden Floiia inaaninieo; denn hätte jede« von beiden ei mein lo
Viel Flärhenraum entbellen, lo mähte italt triginlm die Diilributiv-
aail (tcheo. Cfr. II, 8. (1, 30.)
e regioite molis] Held erhlirte dietü In grader Linie nit den
Hafendamme. D\tlt mafite aber hcilien, wie B. G. VI, 34. recta IIa.
Kioia Danabii regione. Dagegen, lagt man, heirit: e regiont überall^
•o Tiel all: ex adverio. B. G. VII, 35- e regione turrit. Nep. Mllt."
5. aeie e regiont inilrncta. Cfr. Vli, SC. m. Wenn dem lo iit, ao
kann e reg. hier nkhta andera ie;n, all den beiAen pämmea quervor,
M di(a die Ploeie den leeren Bäum zviichen beiden auifätlte» and
tituehloiieu. Der Lateiner wollte uraprdnglich durch e rrgione niebia'
- beielcbnen, ali: in der Richtung eou etaas, lo data man lich eine
fortlaufend« Llniag^enkt, die einer andern Flärhe parallel läuft. Alio
iit e regione ein geometrileher BegrifF; ex adverto aber erinnert an
einen ttereomelrifcheu Kdrper, wann die ein« Seife eine« Korper* od.
Pauktt der andern gegenBber itebl. NatBrlich wurden beide Begriffe
leicht Wecbitlbegriffe { obgleich dort der- Begr. der J^i'ni'e, hier dei
PltnitU vorherrieht.
liat q-uaternii aneorit] D. 1. jedei einteilte Floh var aa den
eler Kckta mit Ankern beCntigt. V«rgl> ab. die Diilributifiahlen in
8. G. IV, 1. p. 325.
deilinabat] Die I^eiart diiliuabat, die lieh in einigen Codd. Gii'
det, verdient* kein« Beachtung, S. au B. fl. Ul, H. f. 200.
gL,.._b,Coo'iK.'
DE BELL. CIVIL! Lia l. CAP. 25. 26. 77
a^ere integebat^ ne aditns alqne incunns ad defenden-
dum impediretur: a fronte atqne ab utroqae latete crati-
bas ac pluteia protegebat: in quarta quaque eanim turres
binornm labnlatonim excitabat, qao coinmodius ab iiu-
peta naviuiH iacendiisque defenderet.
CjlP' XXVI. Contra baec Pompeins naves magna»
onerarias, qoas in porta Bmndisino deprebenderat, adoi-
nabat. Ibi turres cum terais tabulatis erigebai eaaqne,
nuiltis tormen^ et omni genere telorum completas, ad
opera Caesaria adpellebat, nt ratea perruiiiperet atqne
op^a distnrbaret. Sic qnotidie ntrimqne eminns fnudis,
integebal} Leiwt der bnMrn Codd. fsgen dia Vnlgaia: feMt-
ftbal. Aoeb beicicboEt iittegere lebe HWblerUch das AuftchütUn.
nt aditui atgat iucarttn — inpedirttHrl Darcb ne iwipedirttur
■DKcbicIbt dar Latein, oft oegalir anaer poaitiiel; erMcAlem. Aditui'
tat der Xtttriu, Zagaag von dem Daoinie aua, malei el aggrr; iitiitr-
■ut, der Angriff gegen die etwa heraarilckendea Schiffe dea Pompciai.
— Ad dtfimdeaduiit Ut abhängig von iacurtut; >olliläBdig: iuturtut
guifiereHl ad defend. Wir bällia vielleicht geichrieben: >■ defendrndo.
Da aber ad die Bratiramang und den Zweck aogiebt, lo eTtlärl lieh
iei Gebravch, «ach der Analogie der fiteile B. ti. VII, 71. extr, qul-
bni eaa partea ad defeitdendimt ohieneratit. Vergl. Znnipt g, tili.
Banibom g. 171. K. C6T. liebrigeni lieht hier ad dcfeadend. gaua
abtalut, and dai Objtli laolt aai dem Zuianimen hange ergknil wer-
den; den latefn. SpraclitcibraDchq nach aber »ar dai Cerundiim Slelt-
Terlreler de! indectlBabeln Infim'ltBt, mi dieier kann auch iibiolul ala
ahstrakler Begriff einer tontretea Handlung gebraust werden.
eTatibm at pitleit | Ueide werden oft erwähnt. Von den Cm-
Irt, d. i. eigentlicbei FItehtifert, m mancherlei Zweckrn, i. B. C.
VII, 81. io. Di« plutei waren von doppelter Art; entwed. UandeB
li« auf 3 Hädem, nnd worden gleicb 'den vi»eit ond iettadinihut bei
'BelageroBgen gtbraoebt all leichtere Sebati wehre«, hinter denen Schltit-
derer and BageatcMtxen t'ieh hielten | oder sie wurden gleich den
pinnit and loricit an'dein WaUe, an Thirmeu elc. angebracht, >tud
blldeteo eine Art Blenden and Brnttwehr. K. G. VII, 41. Sie beilaa.
den nach Vrget. ani Wtidengeflechte ond waren nil Huulem beieckt.
Vergl. Nait Ron. Krlegiallerlhüner. 8. 370.
larret ercitabati Ein Taat alebeodcr tecAniicber Anidruek; lynoik
arigere. S- an B. e. III, 14.
CAP. XXVI. Adoraabat] 1 Cod. gieht exernab. Indef« tdhlt
man, wie adorn. dem inilrmere rerwandt, nripranglicb den relattren
Xieect pnaaar beieiobnet, alio: in eiMgai beiliBmitBa Behufe «ulrtl-
»Un; ad gani analog ao«erai:'afi, i, K. anrichlen daa Tiich; carricli*
tan, daA etWaa paflt, Tacit. I, 47. «xlr. legit conitel, Riinquiiivil
JupediaieBlB , adormovil narea. Daher ancb: armalnm adornaiam^*
advenm Gallani — ptodacwif. LIr. VII , 10. Mit beionderm Nach- .
dracke i^t Vellel. II, 2, 2. vir — tanlM adomatut vlrtulibui, quan-
taa perTeela at natura et indnalria Hartalla coodilio reeipit. Namllch
amtgeUallel ond mugeriUM, la lo fern Eniehung, uad Bildung d'e
natailiehin Anlagen verVoUtomraaet nnd einem vonckwebeoden Zweck*
gL,_._b,Cooglc
78 C. lÜL. CAESARIS
BBgittis Teliquisqne telis pngnabatur. Atqne haec ita Cae-
sar administrabat , nt conditiones paeU - dimittendas non
exUtimaret. Ac tatneUi magaopere adinirabati}r , Ma-
giam, qaeni ad Poropeinm cum mandatiB miserat, ad ae
non remitti; afque ea res saepe tentata'etsi impetns eins
consiliaque Urdabaf: (amen omnibos rebus in- eo perse-
verandmn puta1>at. Ilaqne Caiiinium Bebilum legatiim,
näher gcbracK Laben. Wir fSgea in lolehrm Falle bei: rfai», fär.
diesen Zweck etc.
atqut — adiHinütrabat'\ Hier bit alque jene ipeeiGicfae Bedeöt.,
nach welcher ei äieut, eloe Nebenbemeriang lu machen, durch die ein
mögticfaer Einaurf ^»»tiMlfl wird, oder ein Nebenumtlaad , all hinto-
liiehei canaequens geDBuer beitimmt aiid bertorgeboben. Aebniich unt.
I, 50. extr. atqae erat diSlcile etc. d. i. und sarar und atlerdingi, et
guidem; wie III, 2. alque aae ipiae copise. e. 20. f. 49. in. Atqn»
ut erant ioca etc. Ea venfeht aieh übrigem, dar« die Crbedeut. von
M^e dieielbc bleibt; nur dah die Slrltung der PartiLel xa Anfange
etnea Satse* derielben einen grBfiern Nachdruck und mehr Gewicht
giebt.' El drOcIct alio affirmalie kni , was negativ darch neqae ge-
aagt werden Iconnte: »egHe^ dorn liaee — admin. ^- coDdilloDti —
exitlimabiit. Vei^l. Korlte au Sali. lag. 4, 3. Rohnken lu Terent.
Andr. t, 3 , 30. lieber adnifiiitlrarr a. an B. 6. II, 30. E> enftpricht
nnMra: lenieit und leite«, EinrirhtuHgrH und Anordnutigpn jeglicher
Art treffen. Ual. III, 3. exir. 14. 26. in. wo ei ahaolut gebraneht
tat. Vergl. oh. e. 25. adminittraHonei , wo lich ergab, dafa dai Ver-
bum eben aowohl geiib'ge, ala materielle und phj/titche Seicbälliglell
admlrabelnrj D. I. er wunderte alch darüber; wie HI, 8C. folg-
lich nicht gani gleich mit aiirari. Vergl. Bremi in Ncp. Praef. 3.
welcher geneigt iit, daa Verb, auch tat ralde mirari lu sebnieD. 8.
lu Suet. Ciaud. 4. und Belog. Cle. p. 24. eine Bedeut., die nicht grade
zu beweiien aeyu dürfte, wie nnire Stelle heiengl, indem man in al<
Ich Verbii eoiupoillia lonaebil nnr die ipeeietle Besiehang anf Objelt
oder Subjekt lu «oehen und i« erklären hat, forglieh überall auf die
' faktitchen Neben nniilän de in aehen iit, durch welche die PrarpasiUo-
ntn in den 'f'rrb. compotit. eben aowohl niotivirt, .ala in ihrer Bedent.
aanikeit bedingt aind. Alao icbeiDt admirari mehr: mirari, roHon»
habita alicuiut rei ; dun aliquid in Iseor, eontidero^ meean repata,
niror. — Beiap. bei Fahri lu $atl. lug. 1,4.
remitli] Cod. Leid. I. gieht: reverti. Kann eben lowohl Glme,
all Sehreibfehler leyn. Nep. Tben. T, 3. praedixit Themialoctea, ut
ne pria) Iiaeedaemoniotam legaloi dimilterenl , quam ipie eaaet re-
ea m] NIml. o'mnia lata, qnae paefi coneiliandae «dhac ten-
tareral.
emnibut rtbuti Einige Erklirer wolllen ralionibai dalBr lefien.
Die meiite Aehnltchkftil mit Duarer Stelle hat B. S. VIII, 8. omHibal
febut iDaerriendani atatnil. Ea enlapricht nnaerm : In aUea Släcten ;
und per comfgaeat, auf jede mögliche fattitehe Weile; zam Uuter-
■cbiede von ralionei, welchea blofi Mafiregeln iu aieh begreift, ala
Beiultate dea Denken! and Urlhetleni. Der Anadraek Iil übrigem bei .
Caei. aehr gew6bnlieh. Unt. c. 30. exIr. «oll. 49, in. II, 1, 35. eitr.
L:,gL,;..t,GOOgle
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 26. 70
familiärem necessarlumqne Scribonii Libonia, miltit ad
- eum colloqnii' caussa : maadal, nt Liboaein de concilian-
da pacß hortetur; in prilnis, ut ip^e cnm l'onipeio toUo-
queretaT) postulat : lua^nopere sese confidere demonstrat,
si eias rei Bit potestas facta, fore , ut- aeqiiis conditioni-
bus ab armU discedator; cuins rei magnain partein lau-
dls atqae existimationis ad Libonem perFeittnram, ei, illo
so. f. 11, 5. In. Lad, wie in WMrer Stelle, III, C3. f. quam omni-
bui rehut premeTenlnr. Vccwandt i*t: muUlt rtbat t. B. I, 71. exir.
II, 18. t mvltiM DcccilBrilaqa« rebut.
secetian'HMgu«] Hier iit jitcesiar, ein Verwandtar, eUkhbed.
mit jii Djiinfuui,- dief« lelirt der Beiuta fumiUaiu. Vcrgl. lu B. 6. II,
\, Nep. haui. 3, 3. Du. DÜliiie. und sali. lag. 03. #\(r. ilwiDe eqai.
tel BoBBDOi, militei et negotiatoici — iupelltl, ut! Ronam ad tuot
nicessarios sipfre la Mctelium de hello Mribant. Si ealipTichl hd-
lerm: die Aiigiliifrigtii. Daher auch lucetiifiuliiits vondgl. bei Spätera
all Collektit begriff in demielben Sinne. Curt. IV, 10, 23. Dai. Cellar.
So im erleek. oUllo';. Herod. I, lOS. — Eine ganz ibnlicbe Ver..
biodoDg UDt. III, 37. wo die Worte: in (iiarum lUtmafioT-am nnmrro
Imbtit bedeuten; er bebandelte and betrachtete ihn aU einen, der in
seintm Hmisl, der ilan angehürtc. Denn der Begriff Ton nectssiiiiua
bleibt iaiuer ein moi-aliecJitr , propiinjum and cagitatas ein yliytiacli and
politisch gi'odatllfr. Dakar itebt iiccttiarius auch tOr jmlur, tnga;
■lUm Haust gdiöitiultr Fitmtä. Unt I, 74. In. III, 82. extr. IDD. m.
So ergiebC lich der Untencbied von /aiaiUaris , einer, mit dm n«n
gut Freund !■(, Übt und vingthl, inr gtstüigeii Unterhaltang.
iaudit alipit eriitimiitiiniit] Dia Verbiodi|Bg beiler Wörter, io
wie die Katar der Partikel ali,ut lelgt, dafa aiitimaiio hier, in boiuim
. pairem In nehmen, wie oft. Nep. Cal. 2. extr. a multia lealatue noa
modo nullam delrimentDiB existiinulioiiis feeit, led quoad vi\it, viifu-
turn laudt crevit. Man findet auch die Prädikate bona et mala cliiti-
nttio. Nep. Agee. 4, 3. Vergl. not. III, I. ad debiloraBi tuendam
trisrimationan , i. i. um den Kititit — aufrecht in erhallen. — Sonlt
■teht CS abeolut. oft fSr iudicium, and konnte dehhatb leicht nit ne-
itimalio Tertasjoht nnd verwecbaelt werden. (Doeb über den L'nter-
■ckied I. Bllendt aa Brut. 72, 352. } Vergl. Ruhnkeo. la Tercnl. Heant.
Prot. 25. Korlte in €ic. Ep. I, 5, 3, Ueb. die Verbind, der SynoB]>m.
bei Caei. vergl. B. G. VI, 5. iu. 0. p. 304. Jacob >a Toxari«. QnaeM.
I.uciuiear. p. 23. Cap. VI. Die Griech. Redner aad Cle. lind voll von
Beiip. Von diesen allein iai der richtige Takt and Geachmaek in die*
ler lliniicht in lernen: dal nitit« Wort'jii in der Regel nahefe £t-
stiiBmung oder Ei-nitiUi: dci erilern; i. B. DemoiU. Phil. 111, 3r.
ärtu 3.6yoV Koi {limitiK airtut- — i7. irrejnftfjOM ovdifila ovü avyyTtt'm.
cuius rii naffiam partim laudit ad Lib, — ptrBinluramJ Ein ge-
wählter Anidruck, fäti attingtJt, pirtiiure «d allq. Initio. VI, I, 5.
lanquam non ad unlni eaminau iwperii delrlmeotum omne ptivtMiiat.
Cic. Puad. IV, I. ininriam — ptiviniise ad ne sunqiiam putarL Da-
Filr bei Tacil. Hiaf. I, SS. ptitinuni lanlnin pacia advena al rem^U.
— Wai die Slrnktur mit dem Pionom. irtat. aulaugt, io vergl. man
Ramahom fi. 105. S. 8S9. 2. Bemerkeaaivertb iit, da(a hitr uaefa dem
Relativo da* Vu-bam, von welchem der ACc. c luF. abhüigig Iit, var-
auigilu, uDd hier lupplirt werden muhi ein Fall, der itUtntt ist, aber
tlL,;..b,COO^IC
80 C. lUL. CAESABIS
anctore afque agente, ab armis sit diacesanm. Libo, a
colloqnio Caninii digressas, ad Pompeium proficiscliur :
p&u]t& post rcDunciat, quod comulet abiixt, titteiilüde
compotitione ag£ no» potie. Ita saepios rem ünistra ten-
doeh In oratio oMigaa TOrkommt; i. B. Nep. Tbem, 7, 5. illonim nr-
bcB nt propugnaculum oppoiiluia eiic barbarii, >pnd yunin iain bii
elMiei ttgitt feei$le otufrägiam. Warum aber in lolcheii Keben- od.
ZieltcheHaStien SHcb den ProaoDi. reJul. der Itffiailin, nnd oicbt, wie
gewöhalicb der Vonjankliv «tehe, daraiier vergl. Znin|it %. G03. Uähne
lu Nep- Tbem. 7, 5. Oobancr la Eclog. Cic. p. 212. Uer Craod der
VaiiiliakttoD Isiat lieb am leicbleateo dabin beitioinen: lat du Sela-
h'viala in ilrengen .Sinne «in aoleber, ä. i. ein Prädiialtutix , fo )tebt
der CaitjunitiB; iit <a eiu ceio liiatoritcher Bei- od. Zutats, der eiu
iwirsf FaltHm beifflgt, ao alehl doa Relativprono«. für: alqu* ii elc.
und ei folgt in der orat. obliq. der lafinüiv ; -welcher ahfaüngig ge-
ditcht werden mnfi von: ait, iugait, prrgil, a/firmat aoi ähnliebed
Vei'bii. Vergl. Kragei'i Lnleri. I.- S. 80.
auctore atque agenle ] Kin Beiip. von jener Eimllagt tecanda,
worQber Mehrerei bei Rawahorn p. .»US. So Sali. lug. T, 4. labare,
pareada. Man findet oft verbunden : aelor anclorgiie Nep. Atlie. 3, 2.
atielor et dajr. Xae. Agr. A. aaelor et tuatar. Heber den' Begriff a.
in Sail. Cal. 3, 2. Eelog. Cic. p. ±4.
li' $it dtfeeiluM] Den Grund de« Praestiu Cenianetiti oder dM
aaalogMi Perfekt. Coni. wi« oben: (>' — tit fotntat facta. (Vergl.
nnt. 1, S5. extr. ) in bfpotheliiehea Sätien erläutert lehr einfacb Ocba-
uer lu Eclog. Cic. p. Ol. Oaa Praet. Hebt, wenn ein Fall all mag- .
Uek gedaebt wird, gleichviel ob er je verwirUiebl wird oder uiebt.
It( aber die Voritelluog von etwai ÜHmögHehem oder Sc/acierigem od,
nicht WahrtelieinlicheHt die voikerracbende , dann aleht daa latper-
ftetnm. Und dieh gill auch in den bypolhetiichen Sälteo , welcbe
wegen eiacB lie begleileoden Fatari' ■■ Coi^uuklie Futuri itehen loll'
Un. Sieb« Znmpl g. 4«fi. 5. — Fort ist aber Begriff und Auidrock
rar die trahrte/ieiHtfcUeil, nicht für küntlige objektive Wiiklkihkeili '
und lo acbeint auch perB4iilaraB> abaichllicb geietit. ohne daa Verbnm
auKiliars e(*e, dsrch welcbea die Verwirklichung dei gebofKrn Sejiil,
elae gedachte oder faltiuhe Eiitlens , auigedräFkt werden würde. — •
Mao vergl. mit dietem Ceürauch dei Praei. Coniuiielici deu häufig bei
Caet. ablieben dei FluiquamperfebU Conj. In gani ähnliahen hfpothet.
Sätien, wie 1, 43. ti eccupauet etc. 68. extr. ti — potuitienl. II, 9.
«Str. li qnid — acridiuiet elc. lil, 57. *. f. qaod ti fecittet elc.
qaad «Dil. abtint, *ime iliit — «gl' nan po$$*^ Kritiich aicher
ist dleee Stelle noch nicht) indem die beiiern Codd. in leaea gebie-
ten : n'se t'A'f no» pette egS de eompatitio*e. Andre haben : »ee tine
mit — pette Bgi. Und diefi billigle Devia. und Hotom., lo dafj gaod
— aitinl, und der. loflnitiv. all abhängig van rinunelat gedacht wen-
den niOfilen , wai aber den bekannten Sprachgeielxen in wideritreiten
ichelnt. Vielmehr aleht auch hier quod all causiale für: proplirem
gmod, und im Geilte einea Andern geiprochen , futgl der Canjiinktlv.
Sa Cle. Offle. II. 3'J. Laiidat Africanum Panaetiui, qnod /uxrt'f abiU-
n«n(, Beitpiele bei Zumpt. }. 549. Ramibora §. 17S. S. 743. — Naeh
nnierm Gefdbla hat die I.eaari aec line illii.elc. etwaa fQr lich, und
wir wQrdeo annehmen . .gaod — aitiut, nee »ine illi$ potte egi de '
een^. Denn Iheili lieit taan Bell. Uiip. c. 3G. rennnciarunt , guod
Pompeium in potratate baliereot; (heila lifil lich der Grund dei Wccll'
L:,gL,...b,COOgle
DE BELL. CIVILI IIB. t CAP. 26. 27. 81
tatam Caeaar «liqoaado dtmittendam . libi iadicat et i»
beHo agendam.
C.u>. XXVII. Prope dimfdia parte «jteris a Caenre'
effecta, diebusque is ea re^conE^mtig aevem, Daves ■
■eil an Modi lelehl erklär« «m der Venckledmhaft dn wiXAMe«
oder fklctiieb Sttllflndciiden einstlnen Falff, id gnod aötiiti, nnd dei
aUgemtiiniH idi Jenem elaiclnea tlmitande tolgenden Caumfumt , dal
man licli lagleieh all dauernd dentt. Oahar denn aiieh dltier lafiai-
Uv darcli ut oder guam anfgelöil werden künate, ■. B. et gusM ein«
ülii agi nequeat. FQr die Lotlnitjit der Straktur; »eis, dico, retfön-
dto guod — itimmten Perlioniaii >a Sanct. Minen. III, 14. dngl.
Duhtr. de La^oil. luriie. p. 332. Stallbaum in Rnddln. lailllnK. IL
p. 333. — Nee aber entlprleht dann dem: ae Man; nie dean nicbt in
lenjfnen, dafii «elbtt ae liBe ilUi — non poaae — gciait werden
diniUendam tibi iudieati Der Sprackgtbraneli Canar* nnd A. Itt
■Ich darin ful gleicb , difSi bei Verbli der EnUekHefimng , dei W1-
lent nud de* fSr gat Halleni, du Prenom. penoaal. tibi beigefügt
wird, um die nähitre Brziebung auf da« beicfaliehende Subjekt aa ba-
leiehnen. Wir reehneit dahin III, 30. ie. dlveraa HUeomtiUa eapiuni.
JH, es. 1. f. tibi centvlebant. Allel nämK anr Beaeiehaaag der eab.
jektiveo Belieb, einet Verbi, wen im (Jriech. dw Medinat ah Verb.
reOexir. htareicht, wie Herod. I, IIS. 'Aarvapi^ Si fur oüa lü ßov'-
Uvta9ai tft;. Deigl. die bekannte Redentart: guid tibi vitt qnii
tibi vuKt SIellen , wo da) GerandivumniAt exillimarf and ijinon.
Verbii verbunden lil, mieben ei iweifelhaft, nb tibi: iyntaktiuh ni-
ler dem Vtrbo oder dem Gerandivo Itebef Allein, ei iit der AKalo-
gie gemtif«, den Datlr dann anf leUtrrek in beilihen. So III, SS. ia.
73. in. 77. exlr. 1C2. In. Vergl. Znmpl. 9- ^9- Ramahora §. )6g. Jk
639. a. Statt
jsA'csl] haben mehrere Kdllt- nod 1AS». judieabat^ vieileichl elM
Folge der Leaarl: »aepb re lenlata; die jedoch lebwade Aatnritlt.
CAP. XXVII. Diebutqae — noTiem\ üie StellaHg der Nrnmerif
liem beachte der Jüngere Leier nach der allgem. Regel, dati daa lo.
giteh betonte nnd Aercorstihebtnde U'orl in der Rrde eben aownhl rar
all naeh geielit werden kann, jenachdem der ZOHrnmcnbang oder dJa
Abitefal dea SchriHitelleri ea verlaugcD. Wenn aber vor dem Generel~
len nnl Allgemeinen dai Speeielle hervorgehoben werden aoll oder dal
ladialduelle nnd Parlitaläre, da gebt jVnei ala daa Ganxe CWaii nad
dieiea folgt. So III , U. inipoiili« — legionlbnr ttplem. Bciandan
geichieht diel^, wie im tirievbiicben, wenn der Genitiv dei eanieä
voranigeht^ I, 45. paliaum circiter M. coli. c. 4G. exlr. WO der Xo-
wiinatiB dem Genit. gsnz analng. Und eben an iteht dai SnbUanlir
ver, daa Zahlwort nacA , wenn irgend ein Gegejitat» oder eine Ver-
tchiedenheit der Subjeltte oder Objekte beieiehnet werden aoll, wie II,
1«. Coharlei dna», qnae colanicae appelUbaolnr. III, -2. legionei iliiO'
deeim et eqaitatuBt omnem. Damit vergl. e. 4. In. Sonit ilcht, wenn
der Zablbegriff hloft hiitarttcher Nalnr iit, dal Numerale vor; and
diele Fälle lind bei Cienr die hänfigalen and geivöhnllchiten , eben *o
wie hei andern eeaehichtichreibern. Vergl. I, 41. II, 7. qtnngae annt
depreiiae etc. c. IS. eo le.r cohortei etc. c. 19. in. 21. 32. 23. — Bei
Nameral. ordinal, wo der Begrilt der Zahl tu den der Qualität ader
Eigemcbafl, d. I. einea InbegrilTi gemelniehanltcher Merkmal« über-
geht, kau «j* BetmWK det Prädikat! Aiertm di« ento Stella anwel-
• F
82 C. lUL. CAESABIS
consnlilras Dynhachio remissae, qoae priorMn partem
exercitns eo deportaverant , Brundisioia reTertuDtnr. Pom-
peina, isire . operibua Ca^aris permotus, siTe eliam
quod ab initio Italia excedere cODStituerat; adrentn.
•en, I. B. I, 49. Scd atfffae leglouii militM «tc. — Vergl. Kamillan)
§. 200. S. SOO. a. «. Zumpt. J. 700. — UebrlgeB« hat Cod. Leid. I.
■hcTmaJa nun ditbut im. Sehr plauiibelt Wir beomkcn dabei, däb
nicht« gew. all Eimehieb. oder Weglats. von que und tt, beiooderi
in 4^fa3IJung van tiuselaen Sachen oder Factli. S. Drakenb. tu \M.
XXII, 31, 7. XXIII, ilf 7. Docb icbrint meiit die Weglftii. der
t'apnlaliv|iBrtikel der Rede ctwai Orataritehe* lu geben, and dem Ht~.
.il'jiiker weniger iDioMgeD.
i'a ea re ceittamlit] D!ef) die gew. StruLtnrl Cic. ad Dir. V,
in, 9. ItaquB ilclitteiii utor, in gaibut eoKsutno omne fempns. Ibid.
XV, 4, 19. iH reliquii Amaiti delesdia agriitjae vutaiidii id letapui
omriE contumtimul. Und in oft: 'ilem, ecilateat, aanaia eantuuiere.
S. Drakenb. an Lir. ^XIX, S3.' extr. Kotlte >a SaU. Jug. 63, 9.
Den <Uutertebied der Struktur in te leoipDi eammarre und i. B. Liv>
XXIII, 46, 5. poiterum dieni tepeiitndo ntrimque caeioi coatatnteniHt
•— wird man Iheili darin finden, dali durch tu die subjektive Theit-
aabme geoaaer angegeben, thelli die mehrfache Beichüftigang durch
den Plural, wie B. ». V, II. gleicbiam dai BiiiUii rebui irafUeUmM
nie atqae inler eai ipiat ncrlari tt agere — Migedeulet wird. Der
lilofse Ahluliv all initrameutal. giebt nicht die Sache, bei der, lon.
dem durch welche die Zeil hingebracht wird. Noch häqBger , all eon-
tumere, lieit man bei Lifiui abtMtaere tetaput etc. l. Drakenb. in
XXVII, 13, 3. Dieb Verbnm icheint den Verlauf, dai rerleben der
Zeit nur hiMlariuh nnd objektiv lu bezeichnen; in coutumere erken-
nen wir mehr die tubjektiee Ueilebang, die grüriere Theitnahme und
MitUidenheit der Fertonen. So Tacil. Germ. II. Curt. 111,-4, *.
,Wm bei Zumpt §. Gut. Ton eaaiumere tempui mit folgend. Dativ. Ge-
Tand, geiagt iit, durfte kaum bialoriiclie Aulariiat bthcn, nie ichoH
die Umicbreibungen lehren: diebni per dabiiatiosevi cDuiumlii. Sali.
jBgl 62 , 6.
tive — tive etiam quod etc.] Wir deufvlen na B. G. VII, SO.
~ p. 588. an, dafi nni tive und tea nicht einerlei dSuke; loudern'dafi
(iDrf eine objektiee and fakUlche Wahl niid MäglUhheit de* Selxtni
Dud Denkem angebe i teu hingegen eine mbjettiee nnd Irauueeiiden-
lale. Dieb ichelut der Gebrauch dei LIvlui in beiiäligea, weun er
I, 3. i. B. lagt: .Aicaaiui Lavinium utbem matri lea novercae reli-
'tuil; d. i, oder, wenn du willit, einer andern Meiänng xufolge etc.
Ueigl. VIII, 7.. n. Movet ferocem animum iuvenia teu ira, seu de-
trectandi certaminii pndor, leu inexiuperabilii rii fall i d. i. man tann
lieh denken, wai man will. Dagegen Nep. Eum. 1. in. data eat Eu
menl Cappadocia, live potiui dicta; d. i. eigentlich, genau betrachtet
lind wirklieb, nnr ingeiagt. Und Them. ß, 5, neque nlll loco parce-
iVeiiehen lieh alle Pille e)>eiifBlli auf die VVirklichkeil. ~ Endlieh as-
langend dat life eliam, (rergl. III, 73. Gn.) beachte man die Grada.-
lion der inlenticen Partikel^ ei iil: oder auch tcahl gar! Wir mei-
nen, 1«» konnte vor eliaai nie geaetit werden i der durch etiam her-
vorgehobene Grund war «leti ein faktischer.
ab iniUo\ - Dn Anlanger vnlerirheide initioy d. I. anfanglieh,
oder tu Anfange, (advitrbialiier gen.) einet allgemeinen, tu abttra-
gL,;..b,.Coogle
. DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 27. 83
naTinm profectionem parare incipit: et, quo faciUns Int-
petnm Caesaris taidaret, ne sub ipsa profecdooe militea
oppidum irraniperent , portas obstiait, vicoa - plateasqne
«to gedadten kiitor. Zditanaei und Serni, irie SiIL Caf. S. In. od«
BDch einei tonireteit Cuiien, wie fniti'o eapitit, libri. lotet ab im'
. itia baiiebt ilth Bted auf ein Ai$leTiieAe$ Ercignlä, deucn Fortgang
JUilttl Hat Ende ith ecgemali bilden,, nud beiekhnet den Anfangt-
pankt, von welchem an Irgend ein Gedaalte, ein Hau etc. feitgekal-
ten nnd verfolgt worden. Alio elgenlL ab initia utgue. Daher der
■ehr gew. Aoidrnck: itatim ab initio- So nnl. e. 41. exlr. 74. in.
. Vergl, c. 47. in. und II , 17. in. III , 1. f. 57. 88. PriHtipiim aber
beieiehnet eig. den Beginn der Handlung, nnd betiebt lieh lUDäebil
■nt die nitwirkendeD Su^etle nud deren Objekt: alio der Moment,
wo die Perian anfing in tcirJen nnd mithin die Handlahg oder dl»
Sache begann. So iDitin. XXVI, 3, 4. itatfra a printipio anperbni,
d. L gleieb von der Zeil an, wo er laeiit «nftraf nnd «eine BoU«
■pleite.
adventa naeiaM J Abtat. temporaL jidventui »ber Ut die «r-
falglB AnkDDft, in iäogsrer oder kjiraerer Amdebnung gedackt, S. m
B.' G. II, 37.
- incipil'i Vergl. Aber coepl nnd ineipio nnt. c. 87.
tub ipaa pro/ectione'^ So Nep. All. 13, 3. inb ipia praieriptiont.
p«Cl ein Ualeiichied Statt finde zwiicheo lub advenhi nnd adventui«
and iwticben Ablat. nnd Aceuaal. überttaupl bei lub , leidet ke)ue>
Zweilei, obgleich Burmann la Vellei. Fat. U, 34. p. 783. edit Lngd.
bamerit: Parum refett et vinam CiammBticoruni puto obaervalioncm :
lub dient eite panllo ante diem, lab die, qnnm Jam anror« ilinxil.
Ikm Blimml bei Drak. lu LIv. II, 55. in. Verwecbal. der Caini war
In Codd. leicbt und tat hauGg. Nacfa der Analogie voa tub, «U Laeal'
parliliel,' i. B. tnb lilvii, d. I. «ater dem Schirm der Wälder, ver-
wandt mit in lilv. Dak. «n Flur. I, 18, 11. Deigl. luA pellibna B.
G. III, 30. lub mnro B. C. I, 4S. n. i. bedeutet ■«« ali teatparelU
Part, ssler, bei Gdegenkeit eioea wirklich eingetretnen Fallt, wir:
»«iin'i XNK Mmaricbe leibtt iäme oder gekommen wäre ; nnd to
nach alten Zeitverhallaiiieni uii>. bei; aur Zeit. Dagegen tab ne.
etem, wie e. 38. kann nur aeyn: gegen die Nickt !iin, mit dem Ne-
benbegriffe der Daner; eine Btdrut. die »elbst aua der Natur der Ca.
iai IQ erklären iit , und der iicherlicb bei lorgfalligen Schriflitellern
dal l^erbnat enliprickl. Wo tub mit dem Accniat. lo viel iit, tia:
anmittelbar drauf, eig. daran i. i. lieh nSfternd: da erglebt lieb die
Bedeal, von lelbil am der uriprünglich localen yoit >ui und inoi knk-
log dem tubiade. Vergl. au B. G. VIII, 49. Bremi in Nep. Alt. 13,
3. Eortte lu Cic. ad Dir. X, lö. wo: tub eat (lilterai) itatim red-
tatae annt taae. Lii. XXV, 7. Sab haee äicia ad genna Marcelll pro-
eubaere. Jeoei ipta dient dbrigeni, wie immer, nur lur Hertorhe-
bung dei Nameaa, und «war raeiil im Oegeniali nnd lum Unterichied
von Nebendmitätiden nnd Perionen; nlio bier in Beiiehong mä pararr
incipit. AliD konnte decem ipiol diei bei Cic. ad Div. II, 8, G. wobl
keifien; lehn ttirUicAe, d. 1. ganie, volle Tage.
Dieoi platealgne'l S, in B. G. I, 5. Vieat Iif liehtlar unter;
Gotle;, nach Tntneb. in Cic. in Roll. c. 3S. bici innt contiuenlia ae-
cnadam viam utrimqne aedilicia. Diele virl werden aber hier «la
TAeiU einer Stadt betrachlet, alto nli ein HäutercompUx' , den man
■Ick all eia Gauxtt denken mal«. ' Oeiu van den 14 Begiancu, In
F 2
i;,Güi_jgle
S4 C. lUL. CAESARIS
inaedificat, fossas transversas viU praedncit atqiie ibi m-
Aen stipitesqu« praeacntoe defigit. Uaec levibus cratibiu
lerraqne inaeqnat; aditus autem atque - itinera duo, qiiae
extm murum ad portam ferebanf, maximis defixis trabi-
bai atque eis praeacutie praesepit. Ilis paratis lebus,
, miliMs silenlio Daves consceadere labet ; expeditos atKem
welcbe Dntei' AugDtlni Rom gctbeilt ww, hUte Jede 32 fiel. Vot-
vSglicb lehrt diefi «luh Tuitl. Ann. IV, 65. mi^nu cu copiu pn
ylnan etiam BC (oro prapiaqua hBbUule, uade Tuicunt vicam c ron-
bala adrenBrnpi dictum. Dich veranlatit uni tu glauben, ihJ* man
iinprÜDglicIi ricul nuiate jeden Anbau von Häutern und Wohnungai,
im Gegeniati der Felder und Wälder; wie bifi um in Städten btn
und wieder dergl. Anlageii Netter Anbau genanut werden; «o da(i vl-
■ cwt and orzo^ verwandt bleiben, und >ich ergiebl, wie vlcui «neb
Dorf beirjien koaate. Tic. Germ. 13. princtpes, quf Iura per pagot
tieotfaa reddaut. Dai Wort h&t licb erhullen in Namen, wie Kottctg
U. dergl. vielen. Platea lit Stra/se der Slsdt, breiler, geebneter Weg,
■ielit Dolhwendig mit doppellec Reibe von Uäniern. S, in B. 6. a. B.
0. — Der Fnntoie bei Lemaire ad h. 1. redet allerlei i:aatDiei.
inaedifical] Die eigenll. Bedeut. dea Wort) lernt man «na B. C.
■ II, I«. (U. e. VIII, e.) Hier iil ei: terboJ-riladirtH , dureb aafge-
thürml«, anfgehÜHfle malet, Nigger, saira, tigna, Irabei ele. ; kei
iiMweg« Hegt, wie Held Bd h. 1. meint, in dem Folgeadea die Epexe-
getii oder Erklär, dieaei inaedif., vielmtsbr etwa» von dieieoi Venebie-
denn. So Lir. XLIV, 45, 0. uec clmiiae modo porlie, «ed eliam
i»aedificatae eranl. ~ Einige gule Codd. (Pel. nnd Leid. I. O. II.)
beben:, inaedffieat ae fou. Ob dieb lieh verlbeldigen lierat Waram
nicht i
■ssejuBl'] Samt nirgends bei Caei. L'elierhaupt leiten; aber
ckBrakteriitiach (proprie) gebranebl, weil das l''lecb(werk ond die
Krde drtUierwtg gelegt nnd geiebSltet wurden.
itinera — fereb/int'\ Naeb dettelben Analogie: al forte eo Teili-
SX% ferrejU, LIv. I, 7. nnd: viae ad morlrm duae: qua quemqne anl-
mni fert etc. Liv. XL, 4. coli. Ovrd. M^t. f, 1. Sali. Cat. 58. Den
IJntencbUd iwiiehen f*rr« und dacere xeigt oiiier: fähren (abiofnt)
d. i. ferre; und hinfükrea, relativ bi* iiim 'iäele nnd ingleich leiten,
nicbt abirren lauen, den, der dei Wegweiieri bedart; d. 1. daeere,
atque eit praeiictitit'\ Wir glauben, dafi die Alten iiriicben eit
und Hl nnlenchieden , nnd iwar lo, daTi ti» ichwacber war, nnd im
einfaeheB Bezeichnung dsi genannten Subjekt« dient, lo data die blobc
Relation dei Präditatt Bu[ du Subjekt angegeben wird, daa Prädikat
. aber ala betont eracheial; iVi dagegen dünkt uni mehr geeignet anr
Hervorhebung dei Subjeitt, welche beruht entweder auf der inner»
Bedentiunkelt, ao data ei gleich i*( dem talit, ejutmudl; oder anf
der Unfern, ä. i. local nnd temporel/ näbem Beilehungj wo dann die
Handlckrilten iwiacbca iii und /lit in der Regel acbwanken, Letilerei
meiat vanleben. Vergl, Znmpt j. 132. Deraclbe Fall nlit ei>dem «od
tVtden; i. B. Flor. III, IT, 0. pleben ad it Graecbania legibui, ett~
' dem iocioi ad plebem ape clvilatil «rexitj hier iat efidem gleich ua-
■erm: detgleichcn durch »i>; hingegen wäre i^ädem, xur Vntertrhei-
dung von andern : durch ebeit die$e , d. i. m gleicher Zeit damaU
durch dieteiben; io eracbtint demnach iitdem mehr aubatanllrlach nnd '
oeriänKcA; tit nnd tiidein mdir adjeitiviacA nnd pro /femin;
gL,_._b,Coo^le ,
' DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 2T. S»
ex eTOeaUai «agittariis funditoribus{|ae raros In inoro tur-
tibasque disponit. Hos certo signo revocare coostitnit^
quam omnes militeH nares conscendissent ; atque iü ex-
pedilo lo«o aetuaria navigia lelioqult.
MTCMcoffi] lieber lit'evoeati i.e. ibSIHm qnl hvß* ittpciidiia
perfnncfi deaao eTocabanlnr plcramqu« non tmpeiiq, lei regationt
«. in B. 6. III, 20. liniere Stelle ftber IK bedenllich. Vffliindet'
Bn, , wie Oodenl., cvocah« Bi\t tagittariü f. , d»B mna man nofb-
wendtg etecalii all Parlicip. nehmen für : a& imperalort ad id ipfum
■rOcBlii, wie B. 6. III, SO. Allein iclion lurinat ni b. I. bemertte:
vif ertdidcrim fuitdUoret lagittariosque fmitte unguoBt ab iKpfrate-
riSui etotatai. Denelbe kalt aber evocati fSr: qui lagittarit's prae-
«ifrat; denn evocaü beif»n auch in alten Gloiiarien: tii^C<^o(, ä.i.
niebt etuturioiifi , «ondetn Gefreite, die elnielae Rollen dnd Zagt
anfAbrl«n, all Kriegigewohnte und GeObtere. Allein wir glanben, die
Slellnng der Wolle erlaube not die DeutuDg: ex-peditot i. e. alacrSl
et itrennai , uecdiim aetate tardierei ex evecatit I. r. qnl itrpendij«
■oll persctia, deoao apoute arnta lunuerant Pompeiiqnc ligna leciitl '
erant,. qniqne leti araaturae eran| adecripU — Jn Uiuro tnrribntqne
reliqnit, nt defeniomm »peciem praebereat: eoraia adlicet et vitlnli
et rei mililarl* peiiliae Inprinua eanfldebat Pompeiui,
Mrta tigm»"] I. s. ab quo-inter. daeem et miUlei coareacrat. So
bat plaoMiIiieb Nep. Cbabr. B, l> AtheoleaMa certam die m Chat riu
prantituerMH; cfr. B. O. V, I. f. wid ähnliek Li«, llr^ä, 43. Cer- .
tum atqne deerehim cit. Dm. Dralcenb.
txpedilo Ibcb] Den Begiift erlläit dai Gegentheil: locni impedi-
Im. So lallaa impeditua Liv. IX, 2. Curt, IX, 4, 2S. acios monlel
et impeäitot nccDpaverual. B. G. V, 2t. liliae iMpeditae. Aebnllcti
iBItrn. XXXVIII, 7, 3. Darinm et Pbilippum acgre ind» fagam s»i
trpeditte. Unier: bequem, uro lich etwas und aal sich letcAl abina-
cbtn läflt , ■*
aetuaria »avigial Sie wcirden «rwäbnt B. G. V, I. nutericbie-
den van loagit und dieie von veeloriit, TraDiportaebille B. G, V, !■
10. Sie irerdea alier benannt vnn ihrer Bauart, niebt wie andre, i. B.
iintrariat oder InTiafayol od. veettHaa, van der BsilioiinUDit ond dem
■peeicUen Dienate, den lie leiitcn. Wenn man )l«t: lie wöten dorch
Ruder aaäSegel nglelch getrieben worden; lo lit dieli Merkmal lichcr-
lieb niebt cbaraklerittlieh , denn ftaf die bireiaei aud trireiMt pahl.
eben daiiclbe. Der Unteraehied beitand wobl darin, da der niedrt
Bord der Schiffe uaah fi. G. V, I. weientlieb war, daü uicbt trhöhle
Btihen Ton Rndcrbanken angebracht würeo, aondern die Rndelei frei
ifitten, and wa ci anging, ancb. dnrcb Farhtuftei^ mitleUt dei lan-
gem Kaders die ScUBe trüben. Dieb kannte man icblierien «ni Uv.
XXI, SS. mi« ab aeluariit aliqnot navtbai «d altetam ripam perlrabi-
tar. Man vergleicht damit dai griech. äxurov nud änitioti. tieil. N.
k. X, 35, 5. iiarei aetuaria», qnaa Oiaeci Jkwuhov; vocant Tel iiu-
ßäitittv, i. L eine Art Landutigriioole , nanient), aani Tranipart der- -
Truppen; mm Eimttigen bequem. Von naeiginm bemerkte Gronor.
Obaerratt In Bcel. f. ABO. edil. Fiotieb., Telemt vir niti dt minori-
tu aarlbna •ecipiehut. — Qanm g»na» deiigDuent, naeet dicere,
qaaa natigia maiebnnt. — Die apäleie Laiiniläi gebraucht Havigium
lir tutvii, all gucidleu Begriff.
L.gL,;..b,GOÜglc
S6 C. lüL. CAESABIS
Cap. XXVni. BrnndisinI, Pompeianoram, milltam
ininriig (Kqae ipsins Pompeil coDtnmelÜB permoii, Cae-
Saria rebus favebanl. Itaqae, .cognita Pompeii profectio-
ne, concnrsantibm Ulis atqae in ea jre occnpatiii, vulgo
ex tecds significabaoi : per quos re cognita, Caesar sca-
las parari milkesqae armari iabet, ne quam rei geren-'
daer facultatem dimittat. Pompeios sab noctem naves
aolrit. Qai eiaat in ntnro custodia« canssa pollo-
cati, eo sigao, quod coaveneiat, reTbcantoi notis-
CAP. XXVIII. Ponpeil tontuMtIät ] U<b«r eoutmmtUa t. nt c
f. Damit fsrgL Sencc. de Clen. I, 10, 4> eonlameliag aecrbiorci lo-
lent eiH, qaam iaivriae. Beld« WSrttr Ott verbupden, i. B. LIt. I,
40, 4. eoHlumeHam fafinYaMquB m depoliarvi eue. VcrgL Freinili>
im Index ad Flor. iMtitria» lind Mifthandlungtn mid GewaUthätig-
leilen; comltoKeliaa matutm die tchleehu Bahandbmg nnd Imulliu
•Uer Art
rebut'\ Leid. I. hat; parHba»; etn aebr nnaeitige* Gloneml
in va re eenipatii] Ocoopalnm «sie in re helfit: i* einet Saeha
itfamge» Bad damit bettAä/ligt My«, wie wir lagen: eich mit etieat
beechäftigcn , ao dala Gelit und Gemath darant gerichtet lil nnd daran
hingt.. Ur. XXXIV, 6, 19. 1«U tempoK in luxuria eloraalM matro-
DM oeeopatae eranl. VeigL Nep. Alcib. 8, 1, in e» erat oecnpatBa,
nt belinn qnam dintiiaime dncerel, Uannth. 7, 1. in apparanda —
aeeupatul, — Oeeupatnm eue uUgna re iat verwandt dem : dittentam
rt dtttraetuBt tut , mn etwai eingenommen aai befangen ic jn , to
dafi maa aaf andre Dinge nicht eieht, noch achtet, oder nicht achten
kann, wi« lualio. III, 0, S. qaum HeiieDlnnim bella ocespati eiient,
(d> i. vollauf >D Ihnn hatten, an Andrea nicht dcnten toanten) Felo*
ponoeaiei inmiure, qni bellam AthenicDiibDi facerent, Veigl. dtgeg.
XXVI, 3, S. Has föblt, wie le^pht die Vertanichung <
eulga\ Wu dieh heirae, ergiebt itch ana Xep. Alcib. 0,3. El
bt nnieri aUenthalkem, allgemein, mit Being kuf die Leute; paliim
Ilt: aller Orten nad allenthalben, abei; blof* in loealer nai etwa (eM-
poreüer Bedeat. Beide Wdrtei In allgemeiner, unbestimaiter Bedeut,
Vcrgl. DDt. c. 74. Ill, 48, Gl. nad Kortte an Cie. ad D^r. IX, 14. in.
ttgnifivabanti 8. B. 6. VII, 36. extr. Der abiolnie Oebiaach
Ilt bemerkenawarlh , dH Objekt mafi der ZuaammenbaDg lebrea, wie
Uer: profeetieaem. Eben lo ai^ptJvit bei Xenopb. an vielen Stellen.
ae quam rei gerendaa «Ic.] Dieiei ne fHOM findet leinen Gmnd,
wenn man el anllöal \tt: ne ti qua dehtr facullai , dimittat. Denn
wäre die Gelegenheit wAon da geweien , ( In praeacnti] lo w&re fuam
überflüaBig. Ve^gt. aber guit m B. G. V, fiS. In. nnd Stellen wia
Taclt, Ann. IV, GT. ne guit qnlefem elm (Caeaaili) IrrnmpeTet.
eit$ladiae cavtia ] Canata entiprieht gam nnierm : in der Ai^ '
tiehl , aua dem Grunde, an dtm Zwecke, dafa elc. naoenll. von /si-
Usehen nnd realen odec materiellem Zieteken; Behufi. B. C. II, 23.
hnlna belli cauaia, c. 24. mnxilii eaaaia, c. 40. In. III, 4. praeiidii r.
Bralia beMichnef nehr einen beliebigen, trillkürliehen Grnnd nnd
Zweck, nnr mit mathmejeliehem Erfolge nnd peraönlieh vorwaltendem
Intereaa«. Nep. Con. 3, 2. hBJaa ateulandi gralia Cenon ad regen
eoHvemtat} Vttgl. au B. G. VUI, 35. SalL Jug. 18. extr. jw«
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CfVlLI LIB. I. CAP. 28. S7,
qne hlneribns ad Daves decanunt. Miirtes , poaitia sca-
lia, müriM adscendant; sed moniti a Brundisinis, vt Tal-<
Inm caecam fossasqne cav^ant, sabsistunt et, longo iti-
nere- ab hU cirepmdacli , ad porium perveniant duasque
naves cum nUitibulü, quae- ad moles Caegaris adhaese-
•esvfXff. Ebto w: imter omnei etmventt, aaalog il«ai:, eomtet inltf
ana. Cic. Tine. IV, 2S. '
molii ilineribtii] Einige Coii. halten mattit ,_ darka« machte ein
andrer: noetit Unebri», tau Bew«!««, wie Ott ein Fehler den andern
nr Falge hat. , ^
Valium eaeeum ] Hdd bemerkte ad h. 1., dafi v<dlut afl tat itn
Flor«! geiedt «erde, dnd folglieh hier nicht der terd<ctte Wall, lon-
dem die ob. c. 37. bewhriebenen ßherdechtea P/ähle und lytoeke %e-
Helnt »efen, wie ont. III, 63. Aliein wir glaaben mit Gronnv. ■■
Obiervalt. p. aoi. ed. Froticb. valtui i&i munitio .oder muninienluiit
iKhiDeD n taflocD; eine Bedeat., die ost. III, eS. lich ebcjifalli
rechtfertigt. TibuU. I, 10, 0. Non Mcei , non vallm tr^t. nnrnnach,
da VallHi nnprflnglich lO del war aUfuatii, tlipei, deinen inan ilrh
bei Venchaniungen bediente, nnd dergleichen jeder Ron. Soldat 3 l>ii
4 bei aich IrnR, leheiRl nna Va/Iuw Tomgiweiie eine Pfahltchan»*
(oder Pttnitadem) , od. Verpfä/Umtg all ColiekttraiB lu bedeuten, ob-
MboD Düker ad Flor. 'II, 18, 10. Mgl: ntniiitia Iota caalromia et
alia mtiaimenta line diicrimine Vallmn et vaUta diennlnr. Wir aber
hallen Vallam nur fSr den eigentl. Wall, deiiCa UanptuierknlBt iai,
dafi er ringrmn gehe, und aaf die bekannte Welle antgeworfea sey;
taltui i)t partiell» Verpalliiadiraug- and Verichaniaog, inr Sicherung
und lam Kotreeoupiren dei Terruii«, nit Rücklicht auf dai Material,
denen inaD lich bediente. Wobei in bemerken, dah an jener Stelle
dea Floral .der Anidrnck: fem pleniut valimii — jubebaalnr, to tu
. nehmen aeyn dürfte, dab pltniut all Adverb, in nehmen, nicht wie
Dnker, für dai Adjeeitv. — - Ucbrigen« wurda caecal gani elgenUtch
in dieier Bedenl. gebrincht. Slat, Silv. II, 9, 1.0. catco fovrae deca-
plQi hialM. Denn Drakeuh. ad I.iv. IX, 5, T. I>emerkl: eaeca fotea
voealur, qnae poalqDam etfeiu erat, itipala aul alia nialeiie fragilt .
hitegltur, ut esm tngreaiae beiluae menibronun male tiangant al<|ue
Ita in faveam deeidant. Aiao iit caecat ebeniowohl, wer nicht lieht
.and überlegt, ali wer nicht gaiehen und bemerkt «erden kaau.
csveonl] Die dreibebe Struktur dieiei Verbi, cavere alienl, ab
a^ua-, aliquid alehe bei Runiburn §. 1S4. einiget bei Z. \. 414. 534.
^ Bier erinnert man lich an jenen Horat. Sal. I, 4, S5. Jlic niger eit,
faane tu, Romane, eaveta; und an Nep. Ale. 5,3. erat ea lagacU
tale, nt decipi non pauei, praeiertim qnnm animum altendlaact ad
malet Caetarii'] Der Geoitivai aueterti od. lu^eti, "D'u Fr*i-
heil (ticentia) dea Gebranehi liegt ^er darin, dafi der Genitiv nicht
den blofaeu BegrlR dei Urheberi beieichnet, aandern iiaplicite eiae
■peelelle Ton Jemand auageführte Handlung -ani TAst anadrückl ; hiert
a Caetare extirnctai. Beiipicle der Art häufig ond natürlicher bei
labilantiWl vrbalihut, wie adminittratia , lenlentia,. memeriai >. B.
Cic. One. I, 14, 43. Caetarit pecuniarum trantlatia. Auffallender
|Ud. I, 16. extr. valgarii IHsecalitaa reterenda eit ad lUam Enaii fimem
I.e. ab Ennio comtituhm. Ei giebt eine Art dea neu lateinjtcAen
Slfl», wa Bwa B'anbt, daa VerbiUlaUi und die Veibiudang iwiichcB
gL,_._t,Coo^lc
88 C. lUL. CAESARIS
rant, scaphis Uoiribaa^e d«prebeDdimt, depreheuu ex-
cipioBt
Cap. WK, Caesar, etsi ad spem conficlendl ne-
gotii naKime probabat coactis navibus mare transite
et Pompeiam sequi, piios quam ille sese traDsmarioig
anxiliig confirmaret: tarnen eius rei moram temporisqoe
longiaqmlateni tlmebat , quod , omntbuB coacU« navibus,
Pompeius praesentem facnltatem inseqnendi mi ademerat.
dem vollführteit Objelte und dciiea Urheber könae blofü d«cA täm
Particip. Perf. Pui. vermiltctt werden.
depreAtMdnal] lieber den eigentfaBml. BeglUC dci Wort« l. ■«
8*11. CiL 45, 1. Qointil. I, S. «x(r. Ibid. {. 13.
dtprahgHtat «ir>>.] Vergl. ab. diet. 6ebr*ach Z. §. 718. ItHMk
S- 171- III, 1. 8. 6S3.
CAP. XXIX Ad »pem ea^fieienii tugoiü] Dm CbarakterbittBeht
im Gebreucb der Putikcl ad bei Cmeiu' liegt, nie die Bci«p. icicei^
darin, dafs ad sieht du »btolnte oder «bilralcte FerhaUiti/t angieb^
f/uod attiitet ad, od. ratia»e babita^ ■andern ein itartehitebeßdet,
känfliget Ziel, in daueD Erreichung diet« od. jene« beitragen kjmitä
and lolltei gleiahMm: Vorgehub leiiUn, nMer jlsiuHea, nach clnor'
. gern analogen Uebertragong dei nnpr. totalen BefTllb. Um den Ge-
danken Tollitandig anaindrlclcen, irürde ei «Uo de« Zaiataea einaf
Parttcipii Falnr. Fan. bedärfen. Dieti gilt von Cnttttr; von Ciett*
onil A, dai in B. 6. ill, 9S. Angern erirle. Viele Beil^iele dar Alt
indes lieh bei Tacitni , der jedecb lai Gebrancbe noch welter gebt.
Vergl. Rotb Gramnat ^oaeit. e Tadto Narimb. 1839. p. IT. Bai Cae^
B. G. (, 25. VII, la B. C. II, 28. UI, 11. 33. Dai von Banmitarfc
in 8. G. I, 35. aoa Nep. Epam. 2, 3. «ngeführle Beiip. „haee ad n«>
■tram oeBiueludinem lunt, levia et potiu« cnntepHienda — pabt für
ansern Fall nickt; wokl aJiec entiprieht dai grieeh. ü^, Belahuif
viu. Sjntax p. 319.
}trobabat) O. i. Er fand rätfilicA n. zteecldienKeÄ • is andern
Fallen: iüehUg u. länglich, mit R'ackiieht auf eine gegebne Narn ttd.
Verpatchlnng. Vergl. lu B. G. VII, 63.
priusquam — eattfirmtirel] Beiif. dei Qo^jn»H^tl nach fHnMg.
-B. G. VJI, 83. Vllr, 13. B. C. Ill, 7. 07. 80. Mit IndUal. B. 6. I,
Sl. VII, 47. Vergl. Zampt $. 078. wo lehr «ealgj Ramihorn g. 183.
II. p. 781. ff. wo Tlrie Beiipiele. Kiiti lu SaU. Cat. a. 4. exlr.' wrt-
eber nur mit Unrecht ran der Seltenheit dei Conjanktiva etwaa ar-
wibnf. Dm blara Gedachte, Ond im Gellt Vorgettalitg , ■o'wia die
Snhjektititat dei beigelegten Attribata beitimmen nitd fotdem den Con-
jnnklir} folglich dergleichen erklärende Wärter, wie: käu»»», mSg-
hfh ^teyn, licb entiehiiefien , etiea, ja. Im NaIhftUl.
ille mm] Die Leiart dei Leid. 1. (s illie hätte, von grö&mr
Antorilät naterttaizt, viel Emi^ehlendei j iJlie uiml. wie B. G. V^
30. gua eilet prefectut , in «rgänien am trantmai^iiiit top,
lengingaitalem] Vergl. in B. G. 1, 41. p. 100. B. C. III, «0.
huglngua oppagnatio.
praeienlem facuUat.1 Die auginblieiHche M<igUebk<it{ »ft llf
praneni auch ianainen; wie Clc. »d Div. XV, 3, 10. fraenemlei in-
titUae. Der Adjeklitbegr, wird auch, wn t» der Sinn erlNbti ver-
. taoaebt uil den adverbial, in ad. ad praeitni nnd in prtmmtt aal
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVIL! Lia l. CAP. 29. 89
Belinqnebatnr, nt ex loDginqnionbas regionibns Galliae
Piceniqoe et a freto nsves esBeot exspectandae. Id pro-
pler anni tempDs longnm atque impeditom vldebatar. lo-
tetes vetecem exeicitiua, duas Hispapias cänfinnari^ . -
in praetentia. Vergl. *a Sali. Cat. 51. 10. Brenl m N«p- Tken.
TtUngutbabir ■(] Eben lo B. G. V, 19 cztr. B. C. I,' 70. IJF, t09.
Zur UDgebnkr haben einig« Coü. belgefQgt: rel. ergo. S. Z. £. OSI.
eitent exspectaiiäat'\ Vergl. Zampl {, 40tt Bber dteie Tempora
wntlitaUi : Er hlUe mAkm die Sobifh abwarten. Caeiar lonnt«
Uah icbrtiben: tUIingaebatMr, ot — ' ejrtpeelarel; niti iä — len-
guBi — fuiml. Dieici «arten ninfa, waa Cae*. nicht «ollle, aock
Uute, wbd iarck dl« SteUuite der M'orla lehr richtig beieiehnet, ,
ladeM da« Verb. tubtlantiB. nleht lovobl tiuxiliare, losd. ettenlial*
vild. Das« wenn die Schiffe . doit niebt vrhaitdgii geweaen wäre«,
•» hjUte aie Caesar nicht abwarten können ; demnach liegt in dem
gMMB Satae aloe Veraehmeliang cinei leealsm und teiaporellen Ver>
bältnlaaei , d. 1. einea Seynt and WäAreat. lieber die Atell. T. »I«
>er de« Parllcip. i, c 87. «Kfr.
tr — rtgion. et a frtta\ Man beachte die Ftnefiiedenheil nni
die Wieierk. der PräpotilL, Lelxler« «tr nathwendig bedingt dnrcll
die entere, amd darcb den OrgriS vaa fi-eltiwi. Ex beieiehnet aeiner
Natar n««h, «on Innen heraut, d. 1. dai Eatiteben, Aufbringen, Her-
heittlw^n der SehitTe, er ituperalo; a den geograph, od. tapograpi.
ksn deia lacaUn Punkt wohtrt Vergl. üb. Wiederhai. dcf Prüpotilt.
tD B. G. V, If. Romih. g. 191. 2. 8. 473. Dai fretunt iclbil blett
Darii. far das Gaditanum t. flercuUum; ricbt^er Oudend. nebit itnd.
tOr da* Siealum; datdr aufier c. 21. wo Sieihent und der dorlhia ab-
geaandten Schiffs gedaehl wird, ipricht «ach unierm Gtfdble aneh Jle
Wsrtatdlong nad der Anidru^k: die tonginquiaret t^g. und Picen»m
werden von iem freto, ■!■ dea> nahem nnlencbiedcn ; dM Gadilaaum '
wäre Ja BOcb riel weiter geweicn. Bei Ga/lia denke ubb alier lu-
nicbal an Gallia Ciialpina, wegen dei angrÜDienden PfeeaaBi.
«eterem exercitum, dnat Hiipaniat cenfirmari'] Dieie Stelle
Ulf Eiterung Obiervalt. crit. p. 7U. rür verdächtig und will leien:
feiere exercils. Wir würden, wenn conjekturirt werden loll, vor-
aiehen: reUrem ex. in Hitpaniit conf. Denn I.) laf>t ilch D>Ghwei<
•ea, wie IN genoniiDen werden kannte fdr dai Zahlieieben II; 2.)
tirmfirmari beiiaht lieb eben BDWohl auf die mornliich» ErnullligQiigi
ala aar atatiriell» Venlärknng, wie i. B. Taelt. Ann. IV, 73. m. »gt:
per tatervallani adventantti neqae eattilanliam addideraat turhati» et
pavare (agientiam anferebanlar. 3.) Man wdrde den Zuiati in Hitpa-
hUs gern sehaa, Mr nahera Bcatiaunung dea velul exerc, nnter wel-
«bau maa dM Heer dea Pompeint iwar verateht, aber niebr aai den
ZtwauMeahaage der Geiebicbte erratben mnft; 4.) quarnm altera lat
nah ohne duat. valJkaniinen richtig nnd ■pracbahlick , inmal, da die
KintheU. Sptatient in eiterior und ulterior allgemein bekannt war. 8« ,
VelleL II, 1«. Metellna et Penipei. ex Hitpaniit trinmpbaverunt.
tlat II, 18. nallam partem belli in Hitpaniit rellaqnere. Was abet
die alle Arne* anlangt, an bedeake man, data P^mpeiua icil aeinen
aawtfe« Conealale, d. i. 95. vor Cbr. Spanten «lj Provini durch Afra-
.mint nad Petreiut verwaltete. VeHei. II, 48. in. — Wenn aber duae '
fflap. (d. i. beide, die swet) nöthlg encbeiatt ao könnle aneh dna-
bat im Hiiy. («!«•«■ werden; die Pia^oitt. in wnide vieUeieht ab.
gL,_._b,<Jooglc
90 C. IVh. CAESARIS
(qitamm altera «tat maximis beneficiis Pempeio Aevin-
cta) anxilia, eqnitAtam parari, Galliam Italiaaiqae teotan.
Be absente noiebat.
Cap. XXX. Itaqae in praesentia Pompeii inaeqneo-
dl rationem omittit; in flispaniam pioficisci coastitnit;
dnumviris innnicipiorum omniuin imperat, at naTes «oa-
quirant Britndisinmque dedncendas curent. Mitüt in Sar-
•artfrt dsreh dai folgcnJ. H- od. minder wahrichriul. In dnab. Http.
wegea d« vorhergeh. cxtrcitam. — Uebrigeai giebt »ach di« gtwöbat.
L«Url emcn vaUkotani«ii guten Sinn.
beafficiii] Man raeiut, ei leyen di> Verdienite dei Pompel. ■■
Spinien (Hiipiu. citer.) im Sertorian. Ktiagej wHtmi nicht andi
Wlbrend der eantular. Vcrmltaiigf Jietitrci iit wahricheiBliehcr;
wenigiteni erwäbnl Ptutarrh nichti rai der entern Periode. Ueboi
CoDitrnkt. dei ben/fieium mit in i. Sali. Cat. 31 , 7. pluriina bentf. in
popat. R. Ctt. e. 34.
Italiantgae ttMlarfl Dicfa erklärt IHo Cmi. 41, 15. nigl nj*
IraXlaw ttidlit, /ii) avniv in z^t Iß^gliK o( Tofi Houmjtov vaotnfm^-
I foi iiaX9onn; mnofTjfoia'i. ' Appiui. B. C. 2, 40. Stlaai; lov Ilo/airitoy
oi diiixcni tir Hofinijior mcrömy iiuy/vono. Deun tentar« arbei,
motnia, iit ein lehr liekannter itrate^icber Anidmck fBr: veriucbt-
iteita eilten Angriff macheh; nicht •biolnt; eppugnare. Voo Me«-
fehl«, ai« Objekt ii( eii:'ia verfuhren od. la gemntita iocken. Vergl.
Korlle in Cic. ad Div. VIII, 12, 2. S*ll. Jag. 33, 1. So ut. o.
40. in. ■ .
CAP. XXX. Ratlonfm iHnillit] Nach Held ad h. I. „Caea. giebt
ita Geianien airf; ratio iey näml. die Hanälungiieeii» , dte Caesar
hätte betolgeu können." — Allein m^n verliehe nnter ratio den »A-
Jeltieea Grund, g«giatzt ant TAaUachen {Berechnung), der ihn ei.
gentlich batle beitintineB können dem Pomiiei. naehiuietien. Verg).
c. 29. Id. wo ititl probabat fSglich liehen konnte: etii aptirnnm rt-
batar ete. Dar ctHiiequen» iil, daf) ratio heifal, der sni Griiads ge-
alQtite Run, den Jem. aniiafilhren Willen» iit, die in ergreifendo
' Mafiregel; oder in abttracto: die Ueberzeugung , die eich Jen. ge-
bildet bat, da wo vom Prattiiehen die Itede iit. Da wo von blotter
theoret, iubjeiHver Antichl und Ueberseug. die Rede iit, lagi man:
Keni, I. B. Sali. Cat. 51. in. Longe mlbl »lia ment eil. Terenf.
Adeipb. (, I, 43. mea ilo eit ratio et lie aRimsn indaco nteum. So
Cto.' ad Div. III, 5, 9. qoara te ita malte arbiträrer: tna ratio poitem
Ht eonraDlata. Und uideriwo verbindet Ole. ratio eo/iintatqae. —
Coniitium lil der Plan und Enttehlufi, in Folge der Beratbnng mit '
■ich and anden; ratio, Akt Plan ani Entiehlufi aH BertiekHcilignng
und Bereehnang der ntS^liche» Ausfähmng nnd dei Erfolge; daher
OK ratio ao viel «ii: Mittel und H^e^ , Manier. — So B. ö. III, 14.
rationem intiettre,' all GegeniBli von rat. omitlere. Verg). unl. 42.
ratiaiieM DperA iMdluere, eoll. II, 8. eltr. e. 44. haee riitia. II, 18. f.
railo b««c belli. Bbea lo : omni ralione Bo( jede nfigl. Weiia und
Manier. I, Of. 07..t)nd nul/a raliune I, 70. III, Ol. wo NkMa rat.
iai: obnc allen vernanlligen Grund nad /Tait.
Oedueendai earent] Vergl. tu B. G. VIII, S«. I, 13. Zampl J. .
«SS. BMBib. 0. 171. p. 666. t, — Hu denke lieh cm-«-« ia der JB*<
DE BELL. CIVILI LIB. t CAP. 30. 91
diniam tarn legione tina Valerinm legatatn; .In Sieiliai»
Cariooem 'propraetbrem cnm le^onibas qnatiior; eum-
dem , qanm Siciliam recepisset , prof inas in Africän
transdacere exereitum inbet. Sardiniam oblinebat M.
Cotta, Siciliam M. Cato, Afrlcam sorte Tubero obtin«e
debebat. ~ Caralitani, simnl ad se Yaleriani mitti aadie-
dcntnng von biiorge», oder licb Biigelegcii «eyn Infcn, dafi cIwm
KMcbiebt. D(r Lileiner wollte und mufite Bot dkie Art nnicrc Ver- '
baüa nmieli reiben, i. B. Conon innroi dimtoi r^niendet eHravfl, i.
i. er tMiargte die Witderhentelhng. F.i kommt bloh anr den Bchrifl-
■teller an, -ob, wie hier, der nächtte Gegtnttand der 8«argDng, ad.
du Ziel iioA ut anigedrüekt werden loll. Vergl. not. Itl, 20. fa.
;>>■• " receplnet] Qutim lit reine Tumportilf irtiktl; kuiD
aber Ibdh, (d. i. (km demam, gaam , <lc) «of die Zutimfl belogen
werdton, wie Aier, ob. c. 27. extr. tbciti auf die Fergangin/iell , wl«
«.33. — fuum fettulavinet. Rliwellen heieiehnet ei auch einen nn-
mittelliBr in der Gegenteart Vollendeten Aet, all Vrtaehe und VeriH'
lanong ron elw« Anderm; wie g, €3. qunm faitra matitte»t. Dana
I(t der ttmporella und iaalale RegriK tut Tcricbmolien. Nep. Ale.
5, 8. Vei^. Z. B- 879. Ueher reeipert *n c. 10. .
Siimtu i* Afric] D.'f. le-fort, weiter, gleich Torw&rti , ahn»
alt. Dieti t«t cbarakteriit. Merkmal. Ob. I, S6. Daher d«-
nentl. CU. Divln. I, 21, pergtril proHnut, Man taeint aqi: porro
tcnnl. Wanim nlcbt eben ta go( : pro — tennf}
obtiHebat\ Vergl. ra B. G. 11! , 1. Ohtineret provinefam 'war
' atebender Anidmek van den Proprltoren od. Procon., die eine Proriai
Terwallcten und iane hatten. Diiber Apptan. I, 2. Sixillat ijf'ftTO
Kuiuv. Vttt. e. 89. Cic. ad Ölr. VIII ,9,5. relinqnendaa tibi erat,
Ha'i pr»vlnclam obllneat. Da Provinzen eroberte Länder wäre»,' die
muf mt'litär. ta Sehauplen inchen mnhte, in Folge erhaiteuem Auf-
tragt, es tnmidato od. de Jure ai.- cantatlo , eerlo eatnilie ; u er-
giebt «ich die Eigenthamlichkeit dei Aoidrocka and der l'nlerichied
TOB tenere, d. i. ablolnl; einen Ort inne Äaten, beielit bkiten, cer.
to aliqno eoniillo. — Wie ein Land, eben lo kann aneh Jem. lein«
Aalorilil, leln Amt in behaupten »eben. VergU unt. SB. f.
Tabere'i Ri war h. Tabere, der bekannte Frennd dea Cieera
Llgar. T. 8. Plane. 41. Er hatte ex ico n in ItO' Afrika erbalten, nnd
kalte lieb, dn er dort tor Varoi , ■. r. 31. nicht ingelaiaen wnrde,
■an Pompeini nach Macedonten begehen.
obtinere debebat] Nicht, wie Mäbloi ad b. I. lagt, tir: deinu-
tel; vergl. Zanipt g.;918. londern «1a reinea hi$tartteÄet TeiBpni der
' n^b gleicbieitigeB , mithin noch nicht Tollcndelen Handlang. Caeiar
' vergegenwärtigt gich den Zaatand der Dinge , wie er war; er biell
. lieh die »btealtende* UmiUnde vor; grade wie B-. ^. I, 4. in. aporto-
bat, wo BaomalaTk ebenfalli irrt. Ueber debebat i. 1. tollte von
lUiktncegeB, daher aurh per conieqneni, tannem i. in B. G- II, 3S.
p. IGO. Uebrigeni halten wir ci fdr wabTieheiBllcher, dafi debto ver-
wandt Itt den <Jnr«t, Siv^m, (davon d», itöiiat) all dem angebliche^
\ dthabeo.
, timati Fdr limul ae wie B. G. IV, 30. Ein Cod. bat: litia
st; ein andr. limMl atqne, Icnei timul «t findet aicb auch lonet,
I.-B. Tmc. IV, 2. (Str. apparet, nottroi omnia conieqai potwiue,
»imut ut TfU* coeplnent. Demnack wäre din« Lcaart niebt ao vor-
gL,_._b,Coo^lc
92 C.IUL. CAE.SABLS
lunl, noHdaEi profecto ex Iti^a, sna spobt« ex t^pldo
CoUam eiiciant; Ille perterritoa, qnod oisnera ptorin-
«iam coDseutiie inteUigeret , «x Sardinia iii AJricam pro-
fngit. Cato in Sicilia navea longas veteres Teficiebat}
BOvas civitaüboa imperabat. Haec magno stndio . agebat :
In Lncanis Bmtiisqiie per legatos suos cjtiium Bontenomin
delechis faabebat: eqnitnm peditnmqae cenum nnmenim
a civitatibus Siciliae exigebat. Quibos teboH paeae per-
warfeR, 'wcdii nicht die Antoritlt in leknaeh wire; an manchen Stell,
■chatteten die Abichrcibec ubi ein, wie lAv. IV~^ 18, T. Du. Drakenb.
Di«*ein abiolat gebrauchten timal analog Ut: a/ut Ü tSvva tlfj't S
^outilof, )i(d IxKaiiiipa^ äjuäiCxrvi, d.i. ut primoia — conliuPO] ita-
tio. Cfr. Viger. p, 9ttO. Ei entipricht nnaeim: taua. *
noKdut» profetta} Ein dorcbaui nngewobnlicher fall, iwar n
vergleicbn mit dem afaeolnteo cagnito , eomperte, trpoiito B. G. VIU,
S3, aber nicht gleich. Vetgi. %. $. G47..4S. Daher ■miiei prtfecto eo
«X It ein Anikoliftimiltel i denn gtattthua, yiu Leid. L hat, Ungl
- ^eht.
Itt« perlerrilut] NiraL Cella, weil du nühtra flnl|j«kt die C»-
ralttani. Vn-gl. la B. Q. III, II. S. IQS. und QninctU. X, 1, 106.
wo iUe anf den frühst Ithendm Dentoithen. bi" auf den nähern CJic«»
n beliehen. Vergl. Dibne xn Nep. Thru. 1,3.
quod — intemgeTtt'\ Mehrere Codd. geben: inlelligetat; andr«
tnttlligit. Betd« Madi lind an lieh liebtig, jenachdem der Schriflit
•ntweder den tubjtktiven Beweggrund oder den objektiven nor problt-
MBliieh und Bacb lehtem lubjetlivm Dafürhallen (atio nnier: wahr.
Icheinlieh, vermnthlieb ,) angeben wallte j oder er will dai veraolae-
■ende Faktum kittoriich und «li abtaltit referireni Mio perlerrilui eo
fmod ~ inUlligebat. Ei iit hier ein ähnlicher Falli wie Ne^. Mill.
T, 5. itaqu«, gHomiam pro le fpie dicere uon pauet, wo Brenii mit
Gsercni in Pin. Ul, 20, 65. beme/fct: hoc conjonctivo. fefe aliorum
temleaiia iudieatnr, quam seitrs» fecimuf. Etwa lo : weil er di^cA
•mA/, (d. L wie Jedenn. leicbl begreift, wie mtm ilcb leicht deoliea
bann) «iniBh et*. An uaehilen kommt dann gjiixi mit d. Coiyunktir
inta: ml gni, guippe gut. Vergl. B. G. IV, 1. p. 2^7. und Qaiuetil.
Inilitntt. I. Froocm. 3. hae cBuiia accendebantur illi niagii, guoi
Inter diveria« opinione* priainm — diFBcili* tuet eiedio.
ag'bat'\ Mehrere Codd. nnd Editl. peragebat Dieiei per, Hän-
dlern viellelebt nnwithlig, weiiel unieri Bednnkeni darauf hin, dalk
■n leieni ipta «gebals ileü glabl einen guten Gegeniali gegen: p*r
cinitm Somanor.] Die liialor. Hiaweiiang von Held nnd Baiim-
■tatk ad h. 1. aut die Lex lulia, (van C«i. Inl. Caea. im Jahre 90
H. e.) da eititate ein Sedit et Latinii eommBm'eaada , hat, glauben
' wir, Mif nnire Stelle keinen Einflnb, noch BeiQg. Wir verlieben un-
ter ciiret Rom., ininal klar im Gegeniali von Lucani und Bruuii,
«Jlrdm. Bdrger, verschieden van den Italieten aller Faiben n. Cla«-
len; d. i. National, geborne Rämer; untenchieden alio von muMi-
eipei, lo wie von denen, die du Köm. Bürgeireeht gaalieungue litalo
•rhalleO' Vergl. Heineec Antiquitatl. p. 328. ff. .ed. Haubold. Dem-,
naoh BBteraeheldea wir ctvei wie uat. c 13. von civet Barn, B- G-
Vil, 3. ■. ttft. B, C. tu, 39. eomenia» ritium Hom.
L.gftLb,Goo^le
DE BELL. CIVILI Llß. L CAP. 30. 31. 03
fectis, adrenM Cörioais cogDito, qneritnr in concion«.
aete proteeium ae prodiium a Ch, Pompeio, gui 9mni~
bvt rebut imparatü^mut nan necesßarium iellnm »%»«»■
pittet et, ai te reliquiique in gettatu interrogatui , om~
nia sibi et»e ad beUum apta ae parata coi^rmaviiieL
Haec in concione questas, ex provincia fagit^
Cap. XXXI. Nacti vacoas ab itnperüs Sardiniam
pTMechiM ae prodiium'] Kinc teht gewfihiil. Vetbifl4«og ■wd«'
•fanTerwMidten Wörter. Li*. XXII, 44. Aehulich Cie. Fin. II, M,
7t. qnM libldo Boa le proripiet me proüeiet. DcrgleiebcB Aitliimg*
Hhrtea Sguanyma (efr. RdliJ. Lap. p. 213. ed. Froltch.] KM* "S»-
ancfat ieriiei; eiguelcn (ich aber weniger an einer cigentliebea Ampü-
fieati» od. Bneriterung iet Begr., welche dnrcb Bäntans liDtifeTwand-
ter WSrter obae copala ilärker bewirkt wird} i, B. proltravit, ef-
fliril, pemäit.
ommbat rebai i^Kp<7r^ltü^ilKut^ Kein Waader, dadi uekrerB MSS.
und Edilt, impoTatittimit ; lotcb« mtehanitche Atlrafclioo der Caiu»
and Teaiporaleaiangtn war bei dea Abeclreibem endemiiche Kruh- '
faeit. Dleier AblaUcuw wird von Cie. ad All. VII, 19. inll Elegani
amwbrieben dorch: s. „Saniii tagitiatt imparali lata n millliboa,
iDm a pecoDla'." Von Ptnanen konale ninlleb der blofM AbiaUw lar
Hihera BeiUmanaK dei Objetli, an welcbeia and durch welebei dia
Xigenichaft ileb offenbart, aiebt geteilt weldea. Vei^l. Zanpt |. 497.
fiamib. §. 140. S. 41«.
beUnm tatcepinel] Wie tä^raOat nilipor, Deaioalk- Pac. 3, 3,
CfTop. I, 6, 45. — Ein GloHitor icbrieb: tMbdiuet; bler fta ab.
f«Mhiaa«kl, wegea ncM Beceeaar.
apttt ae parata'^ Der Anfänger wird dia doppell« Bedenl. >«■
aplut lu nalerackeidea haben; 1.) die allertbAm liebe und araprSDgL
partiripittte und 2.) die ipätere itdi»litivin:he. Jeae laden wir, wla
hier, bei Sallait. Fragm. Lib. HL p. 076. Kortt. aooordiui Ire mililea
MEOapere, aoa epUt armit, nt JD'prinelpio, et laxiore agmiae. -
Daag). I.iv. XXI, 31, 4. aptae initriMtBeqna renigio XXXII. qnm.
qaereme* eranl. Davon veraebiedea Stellen, wo paratta den apAri
In maacben Cudd. vorangeatelit \%t; hier xog Drakenb. mit Rcebl apta-
h» vor. VcTgl. in Liv. XXI, 27, 8- Eben aa erkiärU Sobäfer Li*.
X, 25, pmfectaa apta eXerdlD, dnrcb: apto paratofmt ad «][pedi>
lioaen,
er procincia fugit'\ In 2 Codd. prafiigtl; wai Ond. nnd Dihne
btlliglen, obachon dai Toranigehende provlne. die Suche verdiehligt.
Allein nnt. III, 20. lirit man: oppido ßigit; nnd waa oben ateht: ex
Sfrdinia in Africam profiigit weilet den Leaer anf den velentl. Unter-
achled deotlieh genug hin. Andre Stellen aengen nicht minder. B, G.
I, 31. in. le er eitiiale profup'ite et Romam ad lenat. Tcniiie. II,
14. In Biilaaniam profagitse. Vergl. I, 93. Ea enliprteht naaena:
llaa Weite geielanea, an aeiner eignen STeArrA^t nnd Rettung. Zor
•baolntea Bezeiehnnng der Flucht, det auf nnd davon Gthem ana
Farcht und in Ha%t und Eile, bedarf et keinea Compodtl,' amwenlg-
a(en bei Caeiar.
CAP. XXXI. Naeii'l Ueber die Bedent. a. laB. 6.. I, 0. Fdr
JBngere Leaer bemerken wir, dab nanciiei Uer nicht die Örtliche An-
nibernng, glOekliche ErretebaBg einei Ziel» bedeate; iondcm den ab-
L.gL,.._b,Coo'ile
94 C: lUL. CAESARIS
Valerins, Cniio Siciliam, epm exercilibns ieo perreniimb
Tubero, quum in Africain veoisset, invenit in provincia
uiin imgeiio Attinm^Varuiti, qui ad Anximum, nt xupra
demonstraviiDiiB , aioism cohortibus, profinus ex fuga ia
Africam perreaerat - atqiie eaiß saa sponte vacuam occa-
tlralUm Begriff niiieri Bflomatetti Katirdcit, Ei li( Unickrelb. Sei
Satici: nachdem tvt dieie W«i*e S»d. und fitcil. von den bi«herig«n
4ii»arerneuri und Commandaaten gcrBamI worden. Dafür koDule lern,
Mgen: Qaaa qanm perOpportano Ipiii eveniaaeat, Valeriai In. Sud.
ele. -Od. It» proipero quodam ula ipiii racaefaetii Sardinia et
SleiL Der Schriflit. will andenten durch imeti, dab diefi glücklich«
Kreignlh >ich lugettagen, elie faltr- und Curia a> dea Ort dec B»-
■liinninaB ankamen.
raeaa« ab imperiitj Uan kalte die Conltnikl. an vacam mit s
nmd den einfachen AblaU nickt tür gleiekbedeulend. Vaetiut ab ali-
fua re, glauben wir, kann nar feaagl werden a) mit Beztebnng ant
imm früher Vorbandme oder Statt fiadenie , und nun Aufhörend* oder
nicht mahr Birütireade, wie an anirer Stelle,' oder b) in Versleiek
gegen Andrt, «n denen airkliche , i. i. fattitche und kenlrete Oinge
battea; vie Sali. Catil. M, 4. it qnt* a culpa vacun» in aniEclIiaia
eitti inciderat, — Aehnlich Lir. XXXVU, 13. vacuo ab boitibaa mari.
XXIV, 18. ecDiorei vacal ab operuu lacandaram cvra propter inopiam
Mrarii. Oageg. XXXVI, 36. «»ni' eura vaeuui 1 oimi, allgeniein und.
abiolat. UriprüngL iberiit vacuui und taeare ein relativer BegTifF;
wo ei ohne I'raepoiitiou gebraucht wird, lieht ei, wie liber und Ub-
licbe Wörter, abiolnl. Vrrgl. in B. 6. I[, 12. in Sali. Cat. 14, 4.
Zompt S- '1<>3. Ramik. g. 142. 8. 4211, 37. Ueber imperium i. in c. 6.
— In mehrern Codd. n. all. Kditt. liett man: vaeuai prosinciat ; Ib
Leid. 1. vac. ab'imp. provincia*. Wobei Undeod. bemerkt: e Glowa,
Bn ab onetore, aon faeÜe dixerim. Uoi dilnkt procine, Zuaati, ver-
■alafit durek vaenai , dai JemandcB anitäfiig ichien , der dieien pr9-
lepUlchen PluVai erkitiren in milaien glaobte. Der Hauptgrand lil,
dafa provineiai bier gani müfiig, ja matt nud abgeichmaekt stände,
wegen det: eon exerc. eo perv. Aach daa c. 30. cxir. gebrnuchta jiro-
viatia, deagl. da» e. 3I> wiederkehrende in praj!, ichcinl tat unue
Aniichiia aprechea.
guuat ia Africam. ven.1 Aul Veraalati. vnn 2 Codd., in welehea
in fetall,, beueclien die Analegg.in nnirer Stelle, dafa auch bei Läit-
dernamen bin und wieder die Pracpoiition in auf die Frage: aohinf
fehle. Siebe Held ad h. 1. Beitp. giebt Banftbnrn g. 134. N. I. Vergl.,
Zumpt fi. 308. 1. Allein, wai Caesart ScbriTlen anlangt, lo lind die
•ngetübrlen Stellen, mit Ananahme einer, bedenklich, weil der Grund
der Weglua. der Praepoiit. in ein blafi localet ieyn konnte, Teraa-
lafat durch die Aebnlicbkeil der Sefirlßzäge. So B. C. llt, 41. teillo
die iu Hicedoniaiu — perrenit. Hier konnte entw. M. , oder, wai
an« wab räch einlieh er, die Zahl III. Anlafi geben, ialt in auafiel. Aach
B. ti. III, 7. i'H TUyricvn prafeclna eit, konnte jejiea ILL — leicht An-
laä werden. Nur B. C. IU , lOG. wo Tor Aegyptam die Prsep. feUt,
■cheiot ani andern GrüDden inliiilg; davon tint.
«( lujiro] Ob. e. 13.
eam in« Mpanl' vaeuam eeeupaveratj Wenn tpir nicht irren, lo
haben Andre hier eine taliche Erklärung von tua spante gegeben.
Held nänl. and nacb ihm Häbioi nad Banmilwk, inlerf retlion : „die
gL,.._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILl LIB. L CAP. 32. 95
paxerat, delectnque habito duaa legiones eSecaat, ho-
ntiaum et locomm notitia et uso eins provinciae Dactod
oditus ad ea conanda, qaod paacis ante annis ex prae-
töra eam piOTinciam obtiDoeratt Hie Tenientem Utieam
navibus Tnbeionem pQrtq atque oppido prohibet« neqtte
ProviHi w»r »Mb tignem Willen vaeamt; ia^em lie e» {cn KMcbe-
kcD liefa, d«ri Vbtu« aich in ibrcn Bciitx letile!" Eine, OMh miicrm
Bedankea, eben lo geiwiuigeiie, kli dem Spraehgehraueh« widentrri-
fcndc DentoDgl Sua $poBle beihl überall: Mif eigne Fautt; uu elg-
Mem Willen und >at eigne Gefahr; aliik hier ehn» geielaliehe Kraft'
und ADlorilat. Der Gmud, wefibelb ina iponle ■■ vaeaut ulebl ge-
lagcD werden kalin, liegt darin, dafi vaeuu» einen objtkUveit, fah-
litci Tollendelen Zutland, all Eige/iiclia/1 bezeichnet, folglieh den
Begriff der Handlung nlcbt {p lieb la.M; lodann , dafi tna ipante'ont
auf dai Hatipttubjekt im.Satie, du handelnde, thalkrUtige, eich aelhit ■
bettimmendt belogen werden bann. Hut. c. il. aus tponte — adiemnt.
So. LiT. X, 25. Romam — ad coaealtaDdam de hello rediit: ijTc ipamtt
lua, »ive fenaluicomtaUa aeeiiui. Vergl. Nep. Cim. 3, 3. Du. Bremi.
It. C. I, 87. III, II. 03. Praiiaeia itebt biei' abel in der Bedeat.
dei adminiilrirlen und auf Rüm. n'eiie «rganiiirteu Landet und drä
danil Tcrbundenen iaperii, Daan kommt, dal« ea eine Cnotradictio
in adiecto lebelot lu lagen: tua tponte Tacaut. Deou Vecuat, ata
relaiUer Begriff, leigt an eine Erledigang oder Befreiung, die dorcb
Zufall oder Andre bewiriit wird: folgllcb nicht durcA »ich ulbtl.
Endlieb eiblärt aocb Caei., wie Varu» diel* Allel, auf eigne» ttitieo
habe untern ebmen köunen.
um eiH» proiinciae naclut aditat etc.} Dieie Stelle ht naek
der Oudend. Inlerpanklion elwai Verdlcbtigei. Bi fragt ilcb, ob sm
auf protinc. byageu werden loll, oder auf hominamt lit Lelilerei,
10 würde HOli'Jia lunäcbal mit lecoruai in rerbludeu leyn. Und aller-
ding* iit Htut lunüchit Umgang mit Menicben, >»ie .Cic. ad Dir. XIII,
33. in. iuter noimet ipioa Vetut aiut iutercedit. Dai. Kortt. 3. m
Sali. Cat. 14, i. Dann würden eius provinciae adütit bezeichnen den
»tannichfaIHgen Zutritt und Eingang, den Varu« bei Vielen in dieier
Provinz fand. Von dieiem IHural bei Abtlrailit i. zu Cap. g. bie
ConitrnbC wäre ganz analug; der nnL c. lii lieh findenden: aditam
eommeadationia babA-et ad Caetarcm. Wir würden dieier letilem
Veibindnu^ all der gewäbllcrn, den Vorxug geben} alleidiogi dann
am tiebiler^ wenn ei bieä : bominnia ac locDrum. Vergl. üb, aditttt
B. e. I, 43. Qher ui»* nnt. t. Sl.
tx praetara] Sieb« ob. c. 22.
venientetn UticaM tiavibii» ] Die Mebriabl der Codd. beifimBt«
Ondead. cum vor nav. weginluiea ; lOmal da dieier abiolnte Gebrauch
de* Ablativi bei eepiii , naribai nicbt angewübnlicb. Vergl. in B. G.
11, T. exlr. — Uocb bat Cod. Leid. 2. {freilich unbedeutend) cum
duabta navibui, (wabrich. am nzvibui für II.) und die Etidaiig Uti-
eam konnte leicbt dem cum Eintrag Ihun. Nun beachte man de« Un-
lenchied und überielze „venire naoiltut" durch : s u Schiffe tammen,
heranschiffen oder tegeln; aoalog dem grieebinehen : jijEtJ, ßltf, i^öfi^
«te. zur Beieiebu. der Art und Weite, wie etwai geiehchen. In an-
dern Fällen deutet der Ablativ du Mittel an, deiaeo man lieh be-
dieat, nnd dicaer Betriff itreift lo nahe an den der Begleitung, dab
«fu> nnd der blofte Ablat. fait WechielbegcilTe icbeineu. Hbeu » Im
gL,;..b,GOOglc
96 C lUL, CAESARIS
^ adfeotmik Taletsdtne fUIain exponere in f erram ' patitnc,
Bed Bublatb aneoria fexcedere eo totio cogit.
CjiP. XXXII. His rebus conftictla^ Caesar, ut reli-
4|niiia tempna a labore iBtermitteretur , militea iü proxima
maDicipia dedacit'; ipse ad urbem proficiscitur. C'oacto
senatu, iniurias iabaicoruin coinmemorat, docet »e nul-
luM extraordinarium honorem adpetigge, ted extpectato
legitimo tempore comulatu», ea /uUte'contenturti, quod
omniiwM civibui pateret: latum ab decem fribunit pleiit, ,
contra dicentibui infmicii, Catone vero acerrime repu-
. gnante et priatina consnetudine dicendi war« die» ■
extrahentCf ut eui ratio äiieuti» haberetur, ipso con-
erlccblMben: Cjrop, V, 3, 3S> »earaiot äv t^ n^attiiiunt imlot
mfuiolfMir. Cfr. Pat)^ Bd fa. 1. Mattfaiae Gramnat. S> 405. A. 3. ••
f. 400. Uuil diefi i>Bif*t an amm suUt gani.
«jrpamtre in Mrran] Mehrere Coild. i's terra. Solche VerweclMl.
bt Cait allgaoeinj viirgl. »a Sali. Cat. 19, 3. DaTi eben lowohU ejr-
ponare in terra, «li In terram geiagt werden könnt«, beweiieo Slel-
lea, wie Vellel. II, 7S, 4. I.eglonei, qnac cum CotniGcio aruit Le-
gat« Caeiaria, expotilae in terra, paeoe a. Pompe io opprealae lunU
' Allein hier iit iob dam heraita ijtrklicÄ Geiche/iaen , lOn dein r«r-
gangntM die Redej dieaea wird aber all ioi gniticiraadea Zatt^aäe ge-
dacht. Ao nnirer Stelle, wo etwai Tramitivet, die eig;enllivke Trant-
pailirnng vom Schiff* au'i Land angcdeulet wird, mula ea im terram
beiben. Vergl. lUuiata. §. 150. S. 470. N. 3. und lierand. Diakenb. in
Liv. XXVIII, 44, le. wo ein lebr inlereuantcr Stoff, in Vergleichnn-
geB{ nnd die L«aart: dam «xpono excicituoi in Africa gut vertbaidigt
narden kann.
tuölali* «Mori«] Man tagte teilert ancora», lolvere itmve$. Clr.
Dnker in Flor. III, IQ, 16.
CAP. XXXIL A labora intermilleretur] Daa Gagenib. B. 6. V,
II. ne nocturnia qoidem temporlbui ad laborem inlermiltti. Dai. IV,
26. Vil, 24. — Dem äiana nach: nt per reliquam tempna a labar*
ttte reniltereat militea.
legitimo tempere] Nämliib 10 Jahre, innerhalb Welker Nienanl
nn dai &aher bekleidete Amt wieder aich bewerben Rollte, waren *CT-
flouan. Liv. VII, 42, 3. ilem . aliia plebiacilii cautam, n« qoii esit-
dem magitlratait iatra decem ennot caperet. coli. Liv. X, 13. HUr '
der Zeitranm von S9 v. Ch. bii 40.
ptileretj D. i. off'eu nnd frei ttthen. Pater» enim ij^aatai fa-
eilia et obvia. Kortle in CIc. ad Oiv. XIII, 39, 5. lu Sali. Cat. 36,
4. Düker in Flor. Ilt, 10, 12. Daher Liv. I, 40. aervii etiam tt-
gnnm Romae patere.
' diceadi tnora diet tx'traheale] Cteiar deutet auf die im Rom.
Senat flhlicke Sitle, den Beachlofa einer Sache in blntertreibea durck
Verläugerong der Diacuiaioaen. bii in S od neu Untergänge. Dean Varro
bei «eil. N. Ai XIV, 7, 8. berichtet: SenatuieanaallDm ante exortom
not poit oetaium iolem faclum rathm oon (uiaae. Beiapicie von aol'
«bem Hinaleben der Gelcbäfta geben die Briefe dei Cicero ad Djr. I,
X in. diel.mignK es parte ctntuaptui elt tltwcatioBi. — Itaqne pla-
gL,_._b,Coo^le
DE BELL.. CIVILI LIB. I. CAP. 32. Ö7
tßle- Pampeio f qvi ti improbaitet, cur ferri poMiu» eitett
ti probatieti, cur « uH popuH ben^cio praAibuinett '
PatientioM prop(mit «wam, yuum, de exercitihut dimit-
Mit, nt breeiter itateaÜu dkeramM. lUd. |i S< Cuiinlet. — .dt«B,
eOHtumS Tolebant. Ep. IV, I. re« ab ailFeriacil» Doalrli txtracia C«t
variif cnlnnniii. DMnlt rcrgl. Cie, Lcgg-. III, 18, 40. nie eil aBqaam
lamga aratiene ufendam , ■!■! aat peccuitc lenEtn, quod fit «mbiliaiia
■aepiiiime, — lotli diem nliia e*(; anl qaum tanU caniaa eil, nt itfau
ilt oratorii c«pi« Tel ad hortaDdom, vel ad doecadnin: qnarnm gena-
Tom ia ntroqae magnui uaat«r Cato «t. Haa aaiintc «• aotb : ftW-
mn-« ifje».' CIr. GeU. N. A. IV, ID, R.
cur ferri pattut ttiettj Aehnliehe SlmlLtDr To» «sr mÜ dem
CDDJDHlUr la indirtUen, d. L klar von dem aaigelafmcn Verb«, diet-
batf eommemorakal, interregabat , abbaaglgcn Frageiitic|i , vclete
nur hiitoritth referirt wardtn, in d«r oratiii reeta aber in betlitKotta
Frag« nagawandelt arachein«!! wirdan, Siiden aicb B. G. I, 40. Quod
•i — bellnm intuliuel, quid (andern vererenturl anl cur de lua tIt-
(ate detperarentt B. C. I, 71. cur fortunam periclitaretur f Verg[,
Kamih. 9- IB'^- F- ^'S- Wir gaben jSngen Leiein m beachten: l.) das
Imperfect. □. I^aiq. Cont. ilt Folge dei ersählendeB Ton*i d. dei hittar.
Verhältaiuei, in dem die Frage alt vrrgaugen niid geicAeken darge.
■teilt Kird; 2.) in dieien Fragen liegt mgleieh der Begriff dei St-
ftkh n. der Ermahnung, dar* etwai nicht getchehen möchte, od. die
Erklirimg , data ca nlcbt bitte geicbeheo aollcn. Analog alio dem , wa*
Nep. Then. 7. extr.'iich Badet: Qnare, ai inol legatoi redpere Tel>
lent, le remitUrtnt. S. du. Bremi. 3.) El entbalten lolcbe Stellen
jedei Mal eine indireirte Frage, die lofort fn eine difelU anigeiteUt
Verden kann, aad der Untenehied von der direiten Fragweiis and '
dieicT filitoriteh eingetleldeCen , tat <ia Mob fermeltfr. Da aber, wo
ein Fa/rtuai in dem Satie entbalten, die ForM der Einkleidung abel
einer Frage gleicht, da iit der Untenehied materiell, Dnd nBeli der
Fragpartiiel nun , c/aid ete. folgt der Infiaitiv. e. Accutat. wie B. 6.
I, 14. 8. SB. num memortam — depanere paitet le. te. Cfr. Held ad
h. 1. Andre Aniichten bat Krflgerl. S. II. ff. — UehrlgeOi haben einig«
Codd. ttaiX ferri — fieri: eine niebl leltne Verwechil. Drak. la'Lir.
V, 91, 6. — Ferre ilt itehender Amdrnck für um. einen Antrag ma-
ihen. Cle. AtticVIl, 0. nt abientii ratio halieretur, firetaM.
li prahaiiet] Am Belipieien hei Oad. in B. C. il, 5. deigl. naell
der Aatorit'it der Codd. icbelnt herronngeheo , dali in surei anf ein-
ander folgenden hgpelhet. Sütian, wdohe Verichtcdcnei oder Bntge-
gengeietatei abtalut /tiitoritch lelien, all iwei mögiicbe, ge<chIeU>
Hebe Fälle, analog den tive — tive, — ii wlederbolt werden milnei
data dagegen it« nnr gebrancht werde relativ, d. 1. mit Beiiabnng anf
dai.ET*tere, vorher ßeiagte, all blab gedachter Gegeniati dei Frü-
kerenj lo wie not. tin timore defn^ant; d. i. >« Fall aie aber cte.
Wir nehmen alio hier mit S Codd. if alt dai richtigere atatt dei in
allen Anagaben' befindlichen *in, weil eine iogiich BDthwendige nnd '
natBrltcbe Verblndang dei einen Gedanteai mit dem andern nlcbt Statt
Bndet : tin aber tiberall nnr dem Gedachten angehört : denn el Iil
dgentl. li ii p!jf franidi. tinen. Nnr bildet tin keinen Satt, wie t<K
minui, iDodern atebt all lagitche Partikel mit dem all mÖglicb ge-
letden gegentbeijigen FaetB, di it mit einem Veibalbegritfe , in eng-
ittr Varbindnng.
guum i* tiereOibm» — pnhilavitMtt] ^umm Iif hier ttmpcrtll«
G
gL,_._b,Cöo^le"
98 ' a lUt. CAE8AB1S
tendit ultto potiuloKtiteti <» quo taetHräm dignttaiSt
atgut ^9tioHg tpte factunu eittt, Aceriitatem inimic^
TtM» docet, qni, qaod ab altera potttiiarent ^ in le re-
aaarent atque omnia permirceri mallent, quam t'mperivm
iterettnfque di^itterß, Iniuria» ia iripiendis legionf-
hui pruedicat: crudeUtatea tt inaoleHtiam im circum-
PartUiel : tön - ÖTt. ValUfanlig: pad^ntnun, gvoBi Ia» demoMStrat-
»tl, gtivm ttc. Vergl. ob. c. SO. a. U, 9. guam — erilrurrenlui: —
lieber die StmktUr mit de, Bcbeinbar nnr Ulnirhreibaiig elaei OSjtkH-
eatut, der auch dnrch den IijfiiatiB aoigedtüclt nerdrii kann , a. B.
e. I, 44. p. 04. Wll-,vergl«ichen damit ti mol oi. überhaMpt ntQl,
<anä. H. e. V, 36; txtt. ab eu dr laa ac mlliltiin lalate impetTarl
foiae; coli. 1, 4a. Analog: B. C. II, 5. exir. de laluie urbii canfl'
deTcnl. III, 57. icib oniDi& de pnce «xpertam. SB. extr. eoBaBdom
Ml'Utqnid de traftiane eiiltimaTit. Vergl. B. G. 1, SS. n. B. C. II,
i% M. S9. de luis homiiie* lasdibu* llhenttt praediealit. III, SO. d*
Ara/u ejni 4iet h'muitse. •
üteturan faclarut etteti 8. n B. G. VI, 13. Id. ob. e. S- Bl
•ntlprlcht gaai. iioaeria : ein Opfer bringen oder bringen müHen.
Den Dtaiiiaiigl. Begriff giebt Curt. V, 9, 3. iBbernulor , ubi naafrs-
giuni tiiaet, iattura, qnidquid lervar! polMl, redimit. Daraui ergiebt
■icb der Begr. raa damxum d. >. Scltadr.n o. Btnhädigung , i€a man
Heb and Aud^n lufiigli delrinentum d<e In eonerela uaä faltlteA et-
liKae Verringerung uud SehmSleTang iit Kräfle, dea VefniÖgeu* hit.-
{n ta reiM*areHt\ Sc. iu Caeaare, d. L lüekiiehlllch Seiner, da^
»0 el ihB betrife. Aeboiicii Cic. ad Div. U, 14. cxlr. led tu hae h».
mine iiallam aeciplo eKeiualioaeai, i. e. qaod attiiiet ad hune boia.
•d. in eauna boioiuii. S. dai. Korlt. und die feine Uemeik. Breüii'a
au Nep. Eam. IS, 2. und Gäreni au pv, Pin. IV, 27;. 76- o. «. O.
naiua eat peeeatom ■■ aitra quaaa in patta. Wir aikenaea hierin aia
Aliatagan de* B. G. li, 32. iu. Geaaglen: ae id qood in Nereii» recia-
let faeluram. Vai Sali. Cat. 9, 3. i'a amicii fidelea. 93, 13. i» furi-
bat miaericordea. Vergl. Krili a. a. ti. p. 47. Vor Ablal. bei in be-
xefchnet'in luleban Fallen nicht da« Ziel n. di« Richtung der Thiitig-
keil nnd de( Handeina, londerB die Perton, den Gegtnttand, a» wel-
chen «twaa auigeüht, gellend gemacht wird.
peraiUeeri mallent} Mit Rcebt bewfM Oud. ad h. )., dato der
Vonchlag von Davia: jmtUteere >u leacn, umilMIhan M)r) tketla «eil
der Weefaiel dea Aktiv» a: Paitiet In vcrtmadaen Sitaen nicht eelten,
nie du). I, 61- f. eenfulrere — addnei. II, II. m. iiulutiilar« —
to^firamri, Tergl. Sali. Cat. fil , i«. daa. Krilz. Gdrcni au Fin. I,
10, 34. — Iheila, «eil, wie Beld *d b. 1. angiabt, der Gedanke all-
gemeiner gefataf vreTdea muh. Dm, waa Pompei. nämficb wCnichle,
<lie aUgemeiBe Ferwirrang vai Umvälattag der Dinge, oieht bl<A
durch ihn n. ar Anhinger herbe Igef ab rt, wird dnrdt daa Paia. beieielt>
oet. Sali. Cat. 3, 1. ntulsri Be mitceri aauk ceraerct. 8*11. lug. 41.
extr. moT«! eftitai tt perwiiflie civilit, qnaU diaeeaaia terrae, oriri
praeüeal} Man erketiHl, wie iltt» Verb. Iu »Iranjit« partent
Bebraucht wird. E) iil: laal und offemlheh erHSren. B. C, II, 18.
* aaepe ex IrlbuiaU praedicavil. li, 94. III, 106. t. Vergl. «n SaD:
tat 48. exir.
L.gL,;..b,COO^Ie
DE BELL. CiVILI LIB. I. CAP. 32. 99
icrdtettdU tribnnit plehit, condttiontt a te lata», et ex-
petiltt ctiHaqaia ei dekegäla commemorau iV« guUmt
rebitt Brat ttc posinfat, retnpuhUeam iu$eipiant ätqut
fejiä tecuta Administreni : sin timore d^fugiant^ t'llit it
cireuidieHöttiiliM tritt pl."} Cic. ^il. 3S. verbindet c^eumteriba-t
mit cocrcerc. El iat aber lunscbit Btithränhtag der Macht und G«.
valt in dei AuiSbaUg cinei Amti. Damit vcrvuidt irsr der Begriff
dei Bcrücleat und Setnigetti um etwM. Veigl. HeailngeT IK Cic.
OS. III, 15. in.
tl expetila ci>llo^,\ Jeue) et [eilt in mebTcrn Codd. n. Kditt. nod
«richEiul all blofie Copula dri Saite* !■ der Tbat »ehr eulbehrlieli,
labtld man dieiei tl nicbt ali corretatiri de« folgend, et «Ich denkt.
ExptUre aber beiflt: sachdrucilich oder hecMttBfgeit fordern, mit
dem Scgr. Jei FerAi JUe^iV oder reflexiei der Griecben: «lAi*. Daber
trpetere tut, poendi. Liv. I, 33,4. III, 40. Son^t ^Uk nach B. '
ti. I, 42. in. du« eiiirache petere binrelcbend; qnod «ntea petcnH äe-
negaiiet. L'ebrigeit« !it wie audeiwärtll expttita biet In 1 Cod. iM
ixpettata verändert.
pro gaiba» r«i. ] ÖieMii pro mud man tiebmen, wie bei Cic. ad
bi». 1,3, 53. pur {pro) pari referta. Cfr. äbeV pro Rabüken m
hnret. O^i/. 11. p. 739. Nur dafi die Vergeliang hier In groAibatbl-
ger L'aterdrückuriz dei RachegeföliU beliebt. Vut I, i7. pro «M rebm*
pecuoiam diiioIvlL Wir lageu: dafür; ilftt ie*tta etc. B..G. VI,
34. pro tali facinore.
erat ae petlulatj Viele Codi. D. Editt. geben: hortatar te p.
mt B. Eine Leiart, die auch durch Caeiara Per«ÖDliebli«it nnS Stim-
nnng la recfatfertigeii wäce : nur gewinnt dareh orst die GrKdation,
und der Coalrast mit dem fiencbmeo leluer Gegner wird noch mehr
terrorgeh^bea. Aach lonit w'urde Aorlari Q. orsre in CoM. öftrer-
lanicfat. Beiip. Drikeiib. «n Liv. XXX, T, 7. Jene! ut kannte leicht
a«i poilnlof ealitehen , Und entipriefae Weniger dtr im ADgeiiteiQeii
und ohne Bencnnong der Saijettc wie unl. I, Sl. CatiaT at cognoiec-
ret poitulant, — anigciprucfaneo , hitlaritch rcFerirtea Auffbrdertmgl
B. II, &. in. Vtbtt potlultire i. in B. fa. 1 , 31.
rempabl. taieipiant\ So lagt Tacit. Hill. II, 1. f. aiB Veipaiia-
DQ« renp, tutriiieref, nicht Vau einer legilimen, darcl Erbfolge be-
itimnjten Ueb«raahme der Regierung und VerwftKung, «ia etwa: naqa-
kafißayiir od. ixd^/io#ui,- loudero, wie hier, Von Vebernehmtn
dei der WillkOr loait Preii jicgcbiien, baifloieo 81aali{ ilch deiiel-
beu amubnen; wie änilaiißäuaO-at tmt n^äy/iarair, Cyrop. H, 3, S.
Nicht uuähnlicli dem: tuteipere od. tollere liberal. Vergl. Ruhnk- x«
Terent. Andr. I, 3, 14. p. 31. ed. Schop. Wollte mao an tatcipert
laboreni denken, wegen de« folgend. oHeri neit defnlurum; ao lit 1.)
- die Leiart nicht geaichert, und ladtnn 2.) die ertte ErUir. auf all*
Falle der gewahitcreD Sehreibart enliptechender, indeU reip. faat per.
lOniEcirt UU
lin timore defagiaHt] Held ad h. I. weilet hin an! den Sprach-
gebrauch Caeiar«, uach welchem denelbe den in Ütih Handelnileii
aelbit Ikgeudea Gruad der Haadl. lellcD darck den iluheti Ablafiif
hexeicbne, neiit durch perterrüut, adductut. Allein beide Arten d«t
ADidrncti kind nach u^ arer Auiicht Terachieden; denn in dein einM-
cheu Ablativ liegt die unmittelbare, dt facto wirkende Uratche; j«n«
Parlieipia geben au Ibejii den veränderten Geniüthtnuitand , &etl« die .
längere Einairtung loa AoIKn. Dareh den Ablatip wird ctee Go-
i.i_'b,;Goo^lc
100 C. lüL. CAESARIS
eneri non. Juiurum et per te rempublicam aäminittratu-.
rua. Legatoi ad Pompeium de compatitione mitti opor-,
tere: negue »e rqformidare, guod in senatu paul/o ante
Pompeius dixitset, ad quoa legati mitterentar, iig au-,
ctoritatem attribui timoremqUe eorum , qui mitierenf,
lignißcari: tenuis atgue inürmi haec animi videri: is
m«'^»'f'f''**'"'S> ^'" ^t'tm^ all EigeHieki^ dei SnbJeUi beicleh-
nel; daich Jane Participia ein Faitum angedeutet. Alio : Im Fall (ie
»ber furehtsan genug wären , aick dlelem Allea in etitaiehen etc.
Denn dai lieifat iefitg. CJc. Somn. Scip. 3. ne mnnni — ■ den aui-
gnalnm defiigine videamor. Vergl. unt. c. 82. Dazn tommt, dab
U'mor in der Regel die von Anften verlnlarile Furcht lat. Behpiele
von lolchen Ablalieit cautal. finden lich viele: Bei. II, 13. eslr. tpe
praedae in nrbem irramperenf. III, g. in eki indUigeotlae tnae —
iracundiä erupil. coli. c. 08. igneraittia loci. Rierber gehären aaek:
e- 8Q. in. laorum omnium Sortatv »tatuerat. c 02. idqae admenilu
C. Triarii feciale dicebalnr. Vergl. not. II, 13.
ilUt Mt oneri no» futtiruni'\ D. i. er wolle lie nicht bellitigen,
iniammadiren. - Leaait einiger Codd. ül: <lti te oneri non (fe/vlumat .
Glarean. lehlag rar: . defugiaat Uli, te iho ionori hob defktumai.
Um icheint die gew. Lesart am beiten nnterstStzt dareh dat trShere:
' tina fecum admin. Denn in dieien Worten iprieht licli am der fette
Enttchtu/t Caei., dte Verwallung auf jeden Fall %u ubernehnien;
dann würe jene!', onert hd» defitturum matt und iiberliaiiig , lo wi«
ei ancli aebr iweifelhalt bleibt, ob ohne Affektalioa gesagt nerden
könne: eneri alicvi deesie. Wir ballen aolchen Anidmck fSr achief
und für ein verfebltea Bild, lunial in dem Munde dei kj^ftigea prä-
dominirenden Mannci. Denn elwu < ganz andre« iil : aenatui reique
psblicae %e non defuturum ob. I, I. nnä ein gani andrei Verhällnifi'
bei Liv, VI, 6, 8. Ingent, ait, enui a populo Rom. libi, qoi le il-
. ■tatorem iam quartum creaiiel, — iniungi.
et per ce] D. I. für lieh allein, ebne Mitwirken nnl Zuifimmnng -
■ Andrer. Unt. I, 83. In. II, 19.. f. lII, 0. a. 16. extr. 17. ih. Jene»
et aber, nach voraaigegangiier Negation, iit nahe verwandt dem sed',
wie Gdreni za vieleu Stell, dea Cicero nacbgewieaen. Fin. II, 9, 27.
p. 181. Dähne lU Nep. Paoi. 3, 7. Wegen per te cD-. B. C. II, tP. f.
ID per te iptuBi. — Analog ist negue — et. '
aKclorilatem aftri'iui] Ob auclorilai ein rechtmS/iiget , getelz-
liehet Antcken bedeute, wie Hehrere meinen, lat la bexweifelo. Der
Kinn l*t: man räume denen, an welcbe man Geiandte achiete, eine
tnttcheidende Stimme ein; getlehe ihnen diete zu, nSml. «tillachwei.
gend und faktUch. Man Vergl. die Redemart Terent. Knn. II, 3, SS.
iubeo, cogo ntqne impcco: niinguam defagiam auctaritatem. Wobei
Ruhnk. bem. : „Aneloritaa eat eoram oMninm, qni aliqnid ae feciiae
•nt fieii iuaaisie pra^lenfar." 8. zn c. gS. Daher anch Llr. I, 7. au-
etoritale uagii quam imperio regebat loca, Wir würden lagen: eia~
tnaraiitcket und polititcket Prinzipat, im Anordnen und Befehlen i eine
gtittige ondpolit. Suprematie. .
tensit — animi "i So verbindet Ctc. ad Dir. IX, 13, 2. canaaa
tamn't et inopi. Mit antmui verbunden, acheinl et analog dem »piri- '
tut Itnnlt upd nnterm tagherzig >n eiitapreehen ; und in Beilehang
•nf den Verttand: beiehräntt. Sooat wird et meiit von konkreten
Dinge« geiagt, wie B. 6. VI, 35. baac Diiferan sc tenurm praedam.
L.gL,;..b,GOO^Ie
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 33. tOl
vero, ut operihut anieire aütduerit, lic itutitt'a et ae-
quitate velle tuperare. ,
Cap. XXXIII. Probat rem senatns de mittendis le-
gatis; sed, qäi mitterentar , noo reperiebantnr , maxime-
qu& timoris caussa pro ae ^nisque id mnoas legationis
WcgflD de* Genitivt vergl. Sftll. Tag. 3, 3. fraitri abUin nitt, oequa
■lind faligando nlil odlnm qnaerere, txtreatae demeMiae ett. Z. t.
44S. Bei. Groter. $. 336.
eperibui sRln're] Optra llni: rel £eI/o sl puc' gntae; dach
BeiH ret tellica»- Der Aiudrask iit IdnMwrgi leKen , wie Held ad
b. I. neintt Belapicte gicbt Ondend. ad h. 1. und Dnker au Flor. I,
1, I. (IniliD. II, 6, I. Vsllei. U, lOÖ. Uv. 1, 16.) AUein Caei.
gebiaacht hin abiichUIgh eperibv* all Gegeniali von iattilia et aequi-
<««, d. 1. Ocainatugen und Ornndialiet >o nie ratio et Biat, eonii-
Os tA facta, Xofot not iQY" neben einander geitellt werden. Und la
.nur konnte Caeiar, nach leinem reinen und nnverfilichlen Style opera
gebrauchen: ohne Jenen Gegeniati bliebe der Aotdlack Uim fiend-
•rtlg.
CAP. XXXHL Bern — de mültndit leg.J Eine Sbnktnr QHd ein
Sprachgebranch, der deutlich genng den weientllehan IMteiicbiei der
PraepiHilt. rf« und a bewelictj die Praepoiitt. bezeichnen Bripr^Bgllch
ein blofiei £DCa/vcrhälliiiIiii vneigtntlich , d. I. metsphoriaeh nnd lo-
giteh gebraucht, wie hier de, enthalten lie jcdci Hai eine Beziehung
dei denlendeit Sabjekli la dem Objekte, folglich kein blafl localM od.
infierea VerhiilDitl, londem eia anf Urtkeil nod Schlaft gegrSndetei.
So dient hier de inr nähern Beitimniuag dei icbon angegebnen Ob~
jeitt, wie B. G. VI, tS. de märte li rel in iDapictoneii] vcnit. Um-
ichrieben: D. G. V, 37. neqae id qnol (ecerit de oppngnatione eeitro*
mn, aat ladlclo «nt volontate loa feciale. Teicnt. He«. III,' S, ».
ccterom de redncenda id faeiai , qnod in rem ■■! (nam. B. C. III, S8.
conandnm libi aliquid de erupUone esiitimaiit, AoiCÜhrllch handelt
bferöber Hand Turieilin. JI. p. 2ia II. Wie die ipälern Lateiner,
tfainctiUan, Ftiniut, Taeltv* , itatl dieaei prignauteu de dM dem Ci-
eeroo. Zeitalter fremde circa gebrauchten, darOber Hand I. 1. II. p.
OG. Bremi lu Snet. Ca«. 6i. p. 75. Um aber genagt ei » bemer-
ken , dafi eine lo^ebe Struktur nnr bedingt nnd möglich ill durch den
Im Ssde eiitbkltnen Verialbegriff; hier, durch probat rem. Denn
ohne dieien Verbalbegr. febU der Grund der noihwendigen Beiiehung
dei einen Objekti auf daa andre: diele Brsiehung, i^elche die Prae-
poiit.. anieigt, kann nnr auigehen von jinem handelnden od. denken-
den Subjeltte. Ein lolcher Verbaibegr. kann aber aneh in einem Ssd-
■ttanUve enthalten leyn. S. ob. zu c. fi . 34. ^
timarlt cansta'\ Oauiia enlipricht hier nnitrm: in Folge, nnd
beieichnet die näcbite objektice od. hittor/sche Vernnlattung, die je-
der angegeben haben würde, auf Befragen, oder wirklich geitand.
niet* ill die uraprÜDgi. Bedeot. nnd auch da, wo cautia entipriohl
nnierni: Behttfl nnd ein Safterer Zweck angegeben icbeint, liegt die
eautia morent immer in dem durch daa liiere Objekt laa Handeln
beitimmlcn Subjekte. Vergl. unt. lU III, 24. über per caatiam. —
Ri konnte hier heifien : ttmor caaiM fnit, wie Nep. Mllt. 8, in. alia
eautMa ßiit damnationii. Sali. Cal. SS, 3. aimnl uti eaiutatu conallÜ
aperirem. — So B. G. 1 , 39. amiciliae eauiia. Aach im SeniicbcH
ichiieb nnd iprach man frdher: Vrtache detten, d. L deftkatb.
id mtinai legaHonit J l'na ieheint legationi* nicht nur keiner 7er-
gL,.._b,Coo^le
102 C. lUL. CAESARI^
reensabat. Pompeias enim disccdeiis ab nibedn »raatu
dixeratj eodem se habitnrum loco, tpii Hoinae reinanais-
aent et ^ai Iq castris Caesafis fuissent. Sic triduum dis-
pntatioaibus excusatloaibusque extrahitiir. Subiicitur et-
iam L. HeteTlus tribunus plebia ab inimicis Ca$«aris, quj
hanc rem distrahat reliquasque res, quascum^ue agere
institaerit , impedia^ Caius cognjto cooailio, Caesar,
frostra diebas aliquot coqsumtis, ne reliquum tempns
omittat, infectis iis, quae agere destipavecat, ab urbe
prottciacitur atqae in ulteriorem Galliam perrenit.
thtiiigamg gegen Davit, m bedarfen, d*T «■ tut Glonem bielt; lan-
derit lur 'nähern BMlininiDna de* *e^r allgenidBCB and vi«ldeui. mb-
«M« durchkui no<hw«iidig. S. G. VI, IT. mumut militiat. Etwai än-
dert wäre; id nunap't, ob|cl>qi> Mf'' diejef ^atcb dM ffülieia nicht
|enng motJTirt wäre.
aodem'laeo — et] B. 6. I, KO. enu lofif» tnnintiae teneret.
Cic. ad Div. XIII, 23, 3. etdept »pfi^ me lofo entt Cfr. Rulwt. ai
Terent. p. 100. e4< Schon, nnd 8aII> k*i- SB, S. Uebcr irfen «t verEl.
au CBp. 24.
Iriduam'] -D. i. drei ganie Tage, frinm conlionem diernm Ipa-
t:u«. Eben lo bidaum. V«r;i. III, 10. eitr. 40. cxtr. 37. lu. 103. n.
nbiicilur] Bildikb> er wird untergetchoben, angttlellt, gleich-
(•B' all Hebel. Verwandt dem: tvbaraare. Nep. Fboc. 1, 3. dai.
Breni; dem griech. iiaQaitxfwixt''- Pfr- Poppo in Xen. Cjrop. V, 4, 51.
Bigentl. iDitin, XII, 12, 5. quam rem #egre Inlsiuot Macedoaei, ia--
ctanfai, holtet taoi In ntScinin lunm a rege ^ubieet9l \. e. lappoiitot..
guaxttinqite intlitu*ril\ \a ä|l. Kdjll. intlitueral. Ilogeachtet der
bekannten Kegel jiber die Verbind, ran giiicttiga' nnd äbiitichen Pro-
■amnk mit dem IndH-atif, iit der ConjankUo bier voinehmlicfa ana
depi nrnnde der richtig« Uodui, weil diejenigen, die den Auttrag er-
theUlcn, {tubiicilur — HetelluO »ichl iniiien ionmlea, wai aieb Cle-
•ar antaerdem voigenommei) halle: bilglieb der Aa[lrag int Allgemei-
nen nnd nnbeitimml gegeben wurde, uod hier nur die Mägüehktit,
Caeaart pr'oblemaUteh geielite Plane, arigedealet werden; lodann,
weil Caei. dieb Allei referirl in dem Geitte der den HcIeUui Beanf-
tragenden. So fie. Fin. 4, II. Cviatcuaque modi aaimal coHtUtut- _
rill neccaie eit eiie in animo qnaedtm ilmilin eoron , qnae tont in
corpore. Vergl. Bamib. {. ine. Not 2. S. GIO. Z. }. G3I. Demnach
falte ia*n intUtutrit «la wäre getagt: gHatcnitqut inttitutre ^fifil.
Data beaebte man die enge logiache Verbind. Aetifer Satirerb&llititia
dnioh relifnwfu«. — Uebrig. rermiral mtn hi«r fatt ille init,
atju« in — GaUiam pem.i Ancb hier hat Leid. L et, wie oR.
Atgte aber in der Ifedeut, von atgue ita. Göreni la Fi». 1, 18, 98.
AatfBbrIieh Hand Tnriellin 1. p. 47S. 3. „Utnrpatnr alfue in sdjicieu'
flo «o, qnod --' «ive es ratione cautiae tiva temporii eonieqailur,
Ideoqoe in IIa Jocnm habet, quae »eeettitatt guadat contiauationit
Tcl fo»tte*lieiiit arcte cob^erent,'- —
infaeli* tVi] Die Antleger benierken, dtft Caei. abiicMtich über-
feht, wie er dai aerarium, troti dei Wideritaiidei , den Melellua lei-
■tete, erbfoeben nnd gaui ■nigepldadcil habe. Plut, Caei. 4(1. Flnr.
IV, 1, 2i. Dm. Freiaih. Lacan. Pharaai. III, 117.
gL,_-._b,Coo^lc
DE BELl.. Civil«! LIB, I. CXP. 34. lOS
CtPi HXmV. Quo qunm yettiuMt, eognaseif, mte-
I(«m Iq Hispaniam a Pompeio Vibulljqm Rafnin, qu«w
panels ante diebns Corfin^o capfam ipse dimiserat: pro-
feqtnm item Domitinm ad occnpandam Maaailiam aavibof
«cutarits Beplent, quas I^lü et in Cosano a pnvalü-«o-
actas servJB, libertU, colo&ia suis eompleveiat : yitutr
miuos «tiam iegatos MsBsilieQMs domnm , nobitm ado-
l^soeote^, quos ab nrbe diacedeoa Pompeius erat adhofr
tatqa, pe nova Caesaiis ofQeia retermn «uorum beneSoicrr
rum in eoa menKniatn expellerent. Quibus mandatis a«-
CAP. XXXIV. /Viiini anU dieb.] Diel« die StetlUDg d» Woitf
k 1«> bcH. Cadd, Andr«: paae. dieb. mulc. S. *a B. 6. III, 3«.
p. 3IO. Nach onirer Ordnang i*t paucii belost and haifat: nur tetttiga.
Cerfinial Sa die Mehnaltl dar C»Aa. Hier abaa Bedrntm Iflr
•bbkDgig TOB diaiiierai la erklären. So B. C. II, 28. Iiegionei, qa«(
CortUie receperat. Vergl. in c. VZ. a. Ramili. g. 147. S. 451. Not. i. ~
D*eh üheraeba mnii iiicht, wie Cicero deq Orl, van ws leJae Brisla
iatirt lind, nieiit in Atlaliv »elit. Rsraab. S- il7. 8. 446.
ad oreupamdant Mo*»- ] Bu die ftlebnahl der Codd. Die t«w.
Lbh» wu: Ulf Bccupandmn. Allein B. fi. lli, 14. in. findet «ich;
■talait ntftetanäaiit elanem ; und lodaAH IbI ei deiq tjeiite der la-
t«fB. Sprache uigemefiner, dlete /ervm/fl Uebereiniliiniaang jai Sab-
Jekti B. Prädikalt, nicht ohne dringende Uraaohe, all Regel aqiuiiehT
Uta, S. Z. 9. 049,. Her Uanptgrnad iit, dpfi beide Begriffe «o esg.
Terbnaden waten, da« ronebwebcnde Sakjelt (bier Objekt) de) Sjttin
■ber MtTtt und la lebbaft ror <er Seele «tand , iaü dai Prädikat im
der Seele dea Lateineia aieb luicb furmel nalh'wendig jeDtm artttm tjj-
gas UBd anichliefacn ninfale. Nur wo eine AatteaM od. laijiacbi Tren-
HWis der Hrnndiung ruu dem Objekte denkbar tat, und fint bpaonden
berroiYebBben Werden aoli, kann eine Conitrakt. us^Uiaea iverden,
wie Sali. C«f. 4, 1. agrun colendo d. I. durch Bebauung dea Ackert,
•der durch Aetrrhaa, Z^aaduirlbaclian. E| giahl nanil. anch «ndrt
Olnge UDl tiegeaatande , die raan betreibeif and anbautn k^na.
^11 CnamaD) Seil. agro. Dieaei Wart wird Ibcila in Cadd., tbeilf
iran dea SekrUlalellern aelbat bald bfnaugerOgt, bM4 weggelMien- h\i-
X, SO, 3. fuBiB per PelJgnant ugrttm (ugeret. Dasegeu IpCtI, \, 10>
la AMiati. ■ '
tervil, libtrtii, ealoaiij So werden oFt terbnnden ge^anaf : «••
laut yaifareaqne not. 1, 50. lernt pail. III, 4. Auch tervi tte liberi
III, 33. 80. Ad« dleier ZgiamneoatcDiiag <r«(4t mM laiebf, daft
tolaai iwar keine trrvi waren, von denen aie C«lumeUa I, T, !• an«-
drSaklieh antericheideti aber aieheilich warap aie glebae adteripti.
Ver^. die Analeg. aa Tacil. Sern. e. 24. itt. bea. Mta»-, und Savig»)/
In Zeitachr. für geich. Rcchlawiaa. VI, 4. TaeiUa aelbM Übt crratbe%
t*aa der Her* tob tainea cnleHit {arderla; Frumeiill nadum dominn«
vat peaoria aiH veilia, ut eolono, laiaagit. So w*r ea in Germanieai
der Römiacbe eplaaut raufite alao abuliiibe Leiatungen aeiaan Gtcand-
hem gewähr«!, wia der Leibeigne der alten titrauuien.
bemiificfanim itt est] Uehar di«)c ConttrnVt- der Subataiitlv. ver-
bal. BHt deat Catni itf Verbl «. Z. S' ^«l- fUwah. ^. 130- Not. I.
R. Hl. n B. 6. I, 9. Analog) pia meHU» im «a efvitalii. >• C. II,
L,.gL,;..b,GOO^IC
104 C. lUL. CAESABI&
' ceptia, MaasilienBcs porlas Caesaii claaserant: Albicos, ~
bacbaros borainea, qai in eornm fid<e aotiquilna erant
montesque supra Massillani incolebant, ad se vocaveranl:
jnunentuia ex finitimis regionibos atqne ex amnibiiH ca-
Btellis in arbem convexerant : annorum of^ciaas ia orbft
institaerant : niuroa, classem, portas reficiebaat.
Cäp. XXXY. Evooat ad se Caesar Masniienainm
qnindecim primos: cum bis agh, ne initium inferendi
belli ab MasaÜieilBibus oriatur: debere eoa Italiae iolitti
23. ex(r. coU. c. 32- m. ir, 36. n. 111, 00. ina in ran perpctsl ten-
paii» ojßcia.
qui in eoram fide — eranf] D. 1. ile wHCn SchalitttmiaiLdtt,
■Undeo ID dem VcrbHllniiig der ClitaUn an den PatraHit. Daber aft
verband, in fidt et eliiattla tue. Flor. III, I, 3. dai. Oakcr. Undeell.
N. A. V, 13, S. Clienlei, qal le in fid^M patrociniarnque noatroB
dediderunt.
antiguita*1 6ant tig. tob allen Zeittu htri lade ali aatlqirini-
mll lemporibDi. II, 2. In. 22. in. III, 33. Bl. exlr. Ucberall der H*-
friff: li quii ad priilina lempora nemoria resorrit, »praque repelit
qnae annf. Nirgendl den guleicireiuttM ZeKbegrlB. Charaktcrialnch
Quinctil. I, 10, 30. Qanm vero anUfnllut utgue a Chiron« «rf Roatr* .
tcmpora duraverit le. mniicae srtil ilndiuia. Ibtd. 0. 12. aeceptam
^e dubio antigtiital opinioaem.
murot , elan. pari.'] Einige Codd. ilelleD di« Wort« lo: mmr.
fort. tl. aehelnbar in gani ualürlicher Ordnnag. Und doch lädt itcli
die gewöhn). Reihefolge lebr gut reehltertigen: arit dai Gr^ftere oad
WieAHgere, dann dai Einielae und Kleinere,
C4P. \XXV. Evocat MattiHemium Xr pHmot] Ueber nae.
■. ID B. 0« III, 20. — Slrabo Lib. IV. p. IT9. berichtet Aber die ari-
Itotral. Verfall, von MaiiiJia, die er rBhnt, Folgandei: ärSgir ffo-
' KooCuiv Kor/aitiow (ic. ot Maaallui^a^) avr4Si>nn', 3ia ßiav tainq*
ixoytu* liiv li/i'^r, ov; Tiiioi'xin-i tainSai- ntnt naiäixa S" ttai toü
avndqloB npoMTiÜTJC , louiote di t« nfojfitfa diouiiv ildirau- naJUc
ii täv smiKaliiKa, ii^aJiai9ii>Tiu %gii'i ol nXiiaior iajiiorrti;. Ctr.
Bittoria relp. MaltiHeniium. SerIpiU Jug. Brückner. Gottfngae, 4.
p. 37. iq. Dicier erklärt iä jtqöjiii^ fOr ntgetiti, qaae ad tmtnmt
erant (wir: die lanCeodea Geicbäfte). Zagleieb ergebe iteh am ■■•-
■rer Stella, da» jene XV nicbt fOr ilch über teiehtigere , aurierordcotl.
Angelegenheiten hätten enticheldea, aand. dem Volte «d. dem SenaU
inr Verfügung hültea vortragen mtiiMn. St^lt Jlfatfüisnitiimaehluglarin.
. vor: Mattilia abhängig von evoc. Die Wiederholong von MatiÜlen-
»et ley onalöhlg. — Ein liemllch «eichter Grand, innal bef Caea.,
^geiehen, daä Maniliemium — prima* beatimmtev and,- ala SeaHiv
dei Garnen , loglieh richtiger iit.
ne inüim* infereitdi belli oriatur'} In Leid. L fehlt inferemK;
ond Oud. fand diefi nicht aopaiaend. AUetn dm aebelnt der Sinn)
Caei. unterhandelt mit den Mauil. am zn verhindern, (a< i. e. enwc
tij) dati die ertle Vcranlaia. aaia Autbruche (Initinia) dci von ihm
eichlonnen und anvermei^lJchen 'Kriegs (Inferendi) nicht von ihnen
gegeben wOrd;. So anehelnt infereudi nicht aberflfiaaig. Wie bhr, -
U«ti man C. B. III, 04. — inmum vic(oriae arireUr. Aaah ntiteilnr
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. ClVItl LIB. t. CAP. 35. 105
tmctorita/em lequi poütt», quam vniut hominis v'olunlati
lAtemperäre: reliqaaqae, qaae ad eornm BaaandeiB men-
tea pertinere arbitrabatur, commemoraf. Cuius oratio- ~
nem legati jdoraura referunt, atqne ex anetoritate haec
Caesari renanciant: inieiligere le, diPitam et»e popu-
lum Roaanum in parte» duat; neque sui iudicii, negue
tuanm eiie viriuM decemere, utra pari iuitiorem ha-
ut, 30. Qmr. iHMumJit ab aüq. wie III, 90. AmA be[ Ud. Schritt-
■lellera wie Taeil. Ann. II, I. initio Bpad Parthoi arte. Aaek vtr-
bundeii mit caeptam, iHKhoart. Gorm. c. 30. in. Ckattt initium ■•■
dii ab Hercynio iiltu iMcAoaat. — Einen tebeinbar ähnlichen iVes-
uatm. wie hier, pebt Liv. Praef. j. 11, inilfvM mrdiuudat tei. ■
aaelarilatem tefui] Dm imponii^nde Beiepiel, in lo fern Jem.,
dMa iah maraliiehci UebergewicV beilege, mein Handeln Hr den HO- '
Bcnt beiÜBint, aennt der f^at- aaelBrilat; v/it: Vorgang. Extm-
- plum (ad iililtaBdam propDallum) «ohliefM allenat in lich den Begriff
dea EminenteK, UngcWohnlicfaea, '^eiandero, Klaaiiichen, den ob-
JaltiT verwirk] ieblen ; aufierardeatlichen Fall, van PXrioneH, wie
Tou HaMdlangen and Krtigninen ; («j- nnd aaiplm) aaelortlai unr
von ArcDitin. Heber ttyui vergl. ta Salt. Cat. 3 , 2. Fabel la Ing.
3, 1. Daher aagle maa: anctoritati parere, dar» aaetorllattm ; a
aaperiaraa) aurtoritate diieedere : «gd aaeter erklärt Gitrena ad Fi*.
iv, 16, 44. durch eremplam. Genaner iil « aoeh dort: Vorbild i«
Praktitchtn und für da* Handeln des iDdividnno».
ad tanaadai Mexlai ] Ueber. loHOr« i. in B. 6. 1, 42. In. Bieml
«■ Nep. Agea. 5, 3. Kortte ad Dir. XII, 10, 1.
ex auetaritate^ So oft, »be^ in der Regel mit dem Geuilivo Sub-
iecti; wie l.iv. VII, 31. in. reipandit IIa ex aarloritaü »enilua con-
■ol. Alio wenfgalen« : publica , lum Cnlenchiede einer iVtEafanaioht,
'die lie hatten äabem kAnnen,
negue luarunt viriitm ette\ Virei ilnd opei eivitalt'i, Diele ma-
ttrielle fiedcut. hier ini Gegeaiala dea indteil aehr prägnant, hat virf*
iberall. Vergt. lu Sali. Cat. I, 3. So Lfv. XXI, I. lanlum tirium
mal rabarit, S.Dnker an Flor. IV, 2, 44. nnnqnam nllo loco tantam
'-Vitium popnli Rom., tanlnm dignitatia forlnna vidit. —
ibcernere] Alle Codd. («ack. die Parii. bei Lern.) geben dttcer-
mere. eronor. In Obiervall. III, 13. p. 547. (2B7. ed. Fr.) emptaU
' deeernere ata daa riehligere. DiteeTnere enim eit leparare , dirimer»,
diiUHguere , dividere ; ut decemere eit vel ileeerlare , vel iudicart et
eertum tIaCuere. So Qninctil. 1,3, 24. Nee de hoc lemel äecretum
erat: trieMimua diea reddebat virto certaminii poleilatem. Vergl. Krita '
•a Sali. Cat. aS, 3. Unire Anilcht iil, man mCfife ditcetnere l«aea,
und 1.) darin eiu Zeugma annehmen , in dem die UnlrrirAeidmig «.
SaudentHg der Begriffe ond Verbiltniaie Sache dea Iudicii iil, nicht
dar polit. Maeht) 2.) darin eine dem Charalcler und Verhällniiae der
Maaaitier aakr «ngemelane BetcitidenAeit nod diplomal lache Feimhelt
«rkenacn, iadem ibcern^ra iIcDlich an Arrogana itreift} inmal da
. ohnektn daa deeernere ein faat nothwendigfci Conieqnen* dci ditctmer»
war. 3.) Vor Allem iit die Autorität der Codd. nicht au verwerfen,
4.) Ich vergleiche Hcrodol. I, 172. toCto ^f nvn ix«i ätgiKiit Sacfii-
rm, welchen gar nahe rerwaadt daa von Demoithen. ao oft gcbrauch-
gL,_._b,Coo^le
10$ C. lUL. t^AESARIS .
ifiat ematam-' pri»eife$ vero etta eamm pvtAm Oh
Pompeiltat et C. Caetttrem, patromat civilafüi gvorum
alter ßgroi Vol^mm ArecBmiconm et UeMormm publi-
ee 4i* coifcetierit: alter hello piet9* Gttüia» QttHbuerü
pTiaeipn vera — eamm jiar/iun] Leid. I. hat! itlarum: wär-
t* lu Tcrlfavldigen icyn, wenn nickt d«i [ImitBad, dah Jene parlei
früter gN- nicht cli*rilil«ri»irt ojler gcnspcr b'TCkriabeD weT|Bn, tSr
cornM irygle. Dean-illt iit dorrbaai hitloritchet und objektive» Pro-
DOmen, und beiE«icha<t eiaen dritten abweaendtn ad. gegenwürttgea,
d«B vir fcaiikan od«r 4e<iiirt hcban. — Vtre lit hin chBntkteriitiMk
«ebravehti «in ntolicher liätle leicbt aulem geielit. Allein Bern,
walche* ate lar TTtnnung oder iiui »irltliehcu Gegntatne diaitt,
(verfll. »d»n> lu Fin. II, 31, 07. p. 133.) bleibt »einer b»kTäfligtn-
rfcB N*lar Iren , und hcifit fortiebraitcnd in elwat WiriücAewi oder «U
fatltKh Gedaebten, oder all vaiir und Mrklici fiedtchlcH, M liel
Bli: aber in der Tfial, wie mam ai'cV itrgi» kann, oder wie bmb *a
tagen kein //rA/ hat; wie nicAt amilen. An nnmr Stelle nahe den:
laiiUr! aier etc. All» iit ei nie.^ine blob lagiiei« Sabaamtion , wie
atjai; aqeh nicht ein loglicher fcgenaati, wie all taaiva /ortteAnt'
ttmd, wie aaeh igitvr, lolrvn , Hit dem Begriffe elaci t^ffme» Gt-
ttändniiiti. Daher vero Buch dnreb ; num ja , ja teohl I in Antworte >,
(U übenelien. Beiip. bei Rubnk. in Ter. Aadr. II, 1, 17. En. Ilf,
1,12.. Wo ei Bngebl. trnaiicA gebraaeht wird, da liegt der Grund
la den Gedanken und Znaamnenhange; abulicb aai. nnn lahrliek,
makrbaftigl C(r. Rubnk. Andr, IV, 4, 18.
patronoi cicitati» ] I. e. MaMÜlne. DarObep, dab auch gaoia
PiwriaieB und VdlkeriehaRen dei Run. Reichi ihre Pairt*i In Ron
hatten, cergl. Kortte and noire Beverk. %a 8ail. Cal. 41, 4. Cie. nd
Dir. XIII, M, *., Sj/tatot — NcTo inprinii habet «eeeiaariM: — d(
intelligat illa eieitat aibl In Neronia palmeinio annnon e»e prac-
pttbUce tue c*at*t$erit'\ Uebar dieaea Weahael im Sebraneh dar
PMBsn. Ml, tibi-, *«, und it in (ortlaufender Rede nad bei Mdenli-
tät der Satjekte, rergl. lu B. G. I, II. Ab« der Peraan de« JIejr*.
rtmUm (gleicknani *ui den Protokolle) gebt Caea. auf Cianal fiber'la
die PanoB le« Mtlofiiei Erkählendtit; dort «prickt er In der PeniHi-
del Beiheiligten , hier ala Frendcr vor einen Drillen. DicA wSTda
nfebl Filaabl geweten (eya, «hne Veralor« gegen Sprache vnd Logik,
wenn ntebt it da* allgemeine and abttratta Prononea war« lur lt«i-
latehonng jeder Periitniiebkeit ond jeder Suhjektivitit.
aller bell* vietat G/tlliat altrii:. ) Die Sncfae dQnkle VieUa nn-
wabraekeiRlirk , und nan nahm in Conjekluren aeiiie ZnOuAt: Glan-
4oTf acblag vor: riete« Salyai; iie Salifer waren allerdiagi Naehbam
dar Maiiii., waren aber •chaa in J. 133 v. Chr. nach Lir. Kpit. QO.
*oa den Bömera all Dan deigen onen dar Mau. bekriegt und nach Stra-
bo IV. p. 180. wnrde ein Theji ibrea Gebieli den Mail, danala acho*
(eaehenkt. Aehiiliche Krtieileruag dei Gebiete aach leboB IM v. Chr.
folyb. XXX, 4. K- Hntom. meinte, entw. vieta Gallia, oder atalt
attribaerit iolle man leieii : attriverit. So beifaflrg Salgat **B Ond.
n. A. anfgenommep Warden , ■» wenig noebtea wir etwmi änderB.
nenn attribuere heifit nicht «atliwendig: lum Eigetttbua oder Beu'tx
Jenanden etwai faini>if3genl loud. fiberkaupl: beigebem, rergl. 8. 6.
VH, 70. 90. Ra könnt dar*of 4B, VOB iffm die Bade ■*(; «b von
■laen Färttem oder einen Ireien, «elbitandigcB Ijlaste, den Mener
gL,.._b,Googlc
DE BELL, CIVIL! {.IB. I. CAP. 35. 36. 107
t)acfigaliaqt^ «uitertt. Quare pmrihui eortm le^^cüf
fMre» te guagne voluntßtem frisiere deiere et fieuinm
ßoruat contra nltertm iftpurff «¥t wie aut pi^t^iit f<f-
cipere.
CjLp. XXXVI. Haec Jam inter eon agonttur, Domi-
tias navibus Massiliam peirenit atque, ab iis receplus,
urbi praeScitar. Summa ei belU admiDistrandi permirti-
Zawichi an Zsad und LtuUa >q Tbell gawarden ; ai. aqr Tun * inni
Termchrlen und erweiteiien Benirtf, Hauen od. Krtite, iclbM vbr
PcriQnen. Maitilia aber wtr tia* frtie ami iMilänäigt 8tsdli Ca*-
■•r aber halle awir gaiiii GaUita hn\fg\, t,\m dem Rgni. Slaat*Ter-
band« einverltilli i'if biih«r IeIcId« Provini Gattia (naehoiali Ntirio-
utnt.) war vtrgräfiert, der Handeltkreii itt Manil. alier bcdcut«a4
craeitart, dadtiroU ibr« eeciigsNa vcnncbrt wordeo. Folglieh iil attri.
inerit gana aHgemciii lu faippn, wie itna anch k«in Caiui Objccti (Da-
ti( der Pcmod) (^eBaant lit; nud «Beb jcn«! qu» «pricbt, »li Zcicbe^
der engeo lakalea und Itmporfllen Verbind, für nnirc Aniklit- 80
«erden «Beb die Verdtcaite heliti Palrani tat eine cbaraktatiMiicb
venehiedene Wciie dargeatelll; Ponpei. balle den GruadbtiiU u. dM'
Bigentba» der Stadt rerncbrt; Cafi. grdAere mertantilitcbe ood
finanx-üllt Vorthrile gewährt. Verg). über die enteil GxpediliDqta
der Römer in Gallia Tranialp. Liv. Epit. Gl.
volmntalem (r;iiiwr«] Die feine und präsn'nte Bedaat. von tti-
buere, tod allen Arleo der FreHi»I(eAa/)>beiFigan|en , i, B. Belah-
ntingen nnd witklicben Ditntten der Acbtniig nnd Liebe, (aOieia pia-
talie) «rgiebl Rieb auf Siellen, wie N<p. Alt. 0,3. P. vero Volamnia
ea tribuil, ot plora a pareiile proficiiwl non polaeriDt. Aqcb abtolol;
ta der BedeaC Vertckub Uitten, gtvmgen leyn , liek für Jen. tAättg
iat€rMireit. Cii. ad Dir. Xlil, », 3. dal. Kvrlle. Bei Caei. «fl:
mnt. II, 11. D. 111, lU. Aacb in der Bedeut. Zeit ant etwaa r«rv*>>-
4*M 111, 2. 78. Leber voluKta* a. m B. G. I, IB, S9.
mrbe aul porlibut reeipert} Ort Abialir eticheint iil aolcben
Stallen al« Caiaa IncaJi* iiiUTuaitMali* aar Beieiebn. de> Orlt, od. de>
Ranwt», gleiebkam wie vau'CfföJtt», ia welchen Jeu. aufgenoniiiieB
wird. Analog iat: qaod le catlrü Unaütent. B. C. I, 60, Daher
■Dpplirt* man oft obua Notb: a ader änderte in iß. Ho Flor. 1, 7, i.
ttabiit, Bt volaerat, rteepla, Cic. Place c. 25. filnm noa modo ra-
dpiebant tni* urbibu: Ctr. Dok. ad Flor. I. I. vergl. in B. 6. VII,
30. «xtr. — Die Form parUbu* beatitigen die beH. Codd. S. Z. g. 83.
nad Sehneidera Fmraealebre 8. 330. und dlcM Form wflrd« hei Cattar
ala die lichrere «niDaehven lejn.
CAP. XXXVI. Ab iil recept,J lit bebendet u)cht{ dlaie Co*-
atmtl. ttmäaiiiiavt iit eine gar häatge; wie B. 6. I, 2. In. peraoailt
eiBitati, at — exirtmt. «. in B. 6. I, 19. in. VII, 37. Braial la
N^p. Ifilt. 9, I. Sali. lug, 14, fi. famiUa noatra eon popalo Rom. —
■mieitiam initilHit. Qmormm praganien BDlKe pUl frnitl« a Tobia aq-
xillnra petere.
Suvma beUi] B. 6. I, 41. So Dat. I, S3. extr. aiuwni vi«la-
riae. AaalBg J(eat mani »immb rtipublicae Saat. C%l- <■ Tiber. 21.
iVMMii imperii- S. da«. Breni. Ea jil aber ihmmo btlii nicht bl6b
daa ObtThammanda ^ Hnderu di« ohertte aad iwar vartattitorüiekt
LeiloBg Bod Fibriug dM Kriaga. Vergl. aal. III, Sl. *d «winaiaM
^L,.._b,Coo^le
108 C. lUL. CAESARIS
tnr. Eias lihperio classem qaoqnoTersas dimittunf: one-
rarias naves, qttaa nbiqne pösBunt, deprehendant atqae
in portnni dedacunt: qnamm davis a'ut mateEia atqne ar-
mameDtifl instmct^ ad reliqaas ahnandas reficiendasque
ein* imperio} Der beLaanle Ablade, eauialii, aber Tcimöge dei
!■ dem Warte liegeadea Begriff*, bald nähere od. eittfernfere Veranlui.
beiaiohnend , mit dem Nebenbegriffe der langem Dauer! c» iit alio
' nicht aDwohl eil} Cu. lemparalit, londen der Ablat. ier fertmrien-
ite» Uriaebe. Nep. Mllt. T. In. gua imperia pleruqae — coeg-il. Daher
BDch hier qieliTeTe Ünlemebmangen, die auf dei Üomit. Befehl auige-
fOhrt wurden, genannt werden. Vergl. an 8. G. II, 27. in. So lagt .
Qninelil. luiL I, 2, 24. Ita uee auperior tueeetis euram remiltebat,
«all. Cal. 28, 4. qnod Sollae doatüialione Bgroa bnnaqae oouiia ami'
gsat tibigue paitunt, depreh^ndunl] Man nehme vbigne nicht
^r et abi, wie Kriti *a Sali. Tat. 27, I. annahm. 'El iteht für: ubi
quatgae pOHunt. Denn ubiqae tat von nbivit lo venchledea, «i«
gnitque nnd gaivit : ' itat* i*i relativ, dletei ttbtolat. Vbique beiftl:
überall, vto et geht; ahivi» aber aller Orten- Jene« gae In der Zu-
aammenielanng mit Pronom. nnd Adteri. hat eine nereinxelnde Kraft.
So kannte tt bei qoincttl. X, 1, 9. ilalt: gaad gutiqae laea »it aptit-
«inu« wohl heifien: gaad abigae etc. Die Verbindung dei gaUgue
ond ubigae aalt, dem RelatlTO gui od. guit etc. Iit eine eben an nalfir-
lich erklirbsfe, wie di« dei gaitgu» mit inui. Wir beha&pten logar,
datk ubigae (Sr et tibi nach qui au nehmen , nnUleiniich ley. — Uiber
deprehendure xaruhi/ißmHr i. in Sali. Caf. 4S. Uut. I, 75.
in porlum dedueuHl'^ Demnithea. Pm.c. 7. extr. Kmaytiv tu
niiDtd, f. e. ili TOV rBiiataff/ior nyut.
gaarnm. rtarii aal ntalen'm atqae armamenlft fntlraetit tte,] lie-
ber dieie Stell« haben die Aoilcg. Tielerlei bemerkt. Zneril (rat Zwei-
fei, ob ««'■iDR in Ifien ley, oder param t Leiilerei leit Oudend. all.
gemein anfgenonimen. Wir glanben : ei niüfi gaarum geleien werden :
I.) weil lieh lo am leiehteiten die frühere Lesart : tarun erklaren
lär^t; 2.) weil jisruiK, nngeachtet aller Dentnngen, ganz onpuiead
enchelnt; denn die navet onfrariae, Kauffarthei schiffe, welche /on
den UaMÜ. anfgebracbt worden , waren f.cwifi alle hinreiehend mit
dem Säthlgen Tenehen; wie hüllen ile lonit eine Seereiae wagen
könnend 3.) dieie onerariae werden dea Kriegilchfffen (dai lind re-
Ugaae) entgegengeielit , und Allea wai jene enlhielleD, wird von den
Maiail. in eignem Gebranrb nnd Nntaen verwendet. Nämlich a) Nä-
gel, Holl nnd Takclwerk; 6) Getreide, wai jene Scbiffe fahrten;
c) andre Waaren und Praviant aller Art. tinierm gsaram entipraehe
dann lehr gat : frumenti guod etc. — Armamenla /nttructa begreilen
aber die gleich fii-r und ^tlgt Takelage , die alM iofort weiter ge-
braneht werden tonnte. Sn lagt Cic. OFüe. III, 14. enit hortoin i'n-
itTBctam; nnd Liv. XLli, 19. nienut aedet intlmelae ein vollkommen
meahlirtei Hani. Daran , dalB man wohl ilge : navetn , rlirtietn,
agruin tte. initruere, ichweriieh aber armamenta inttraela finden
dürfte, Dehnen wir keiaea Anitofl; denn tnllraere heifal: xa einem
bealtiomlen Zwecke elwaa elnrlchlen, beiondera allel Merhnniic/ie ge-
hörig ordnen: warum alio nicht armamenla itutrueref Ferner, wie
kann man wohl tagen: navei parum materia initraetaet Denn ein
Zeagma in italnifen, iil nhermäla ■npaiiend. Endlich aotlte man be-
achten, dan /rrrrni» iwar heifit: «an inlil, ahcr keine objiHfre Man
gL,.._b,Coo^le
DE BEI4L. CIVILI; LIB; I. CAP. 36. 109
iitnntur: fmmenti qnod iDTentnm est, in publicum co&-
fenint: reliquas merces commeatusque ad obsidionem or-.
bis, si accidat, reservaot, Quibus ininrüs peimotus Cae-
sar, legiones treB Massiliam. adducit; tanes Tineaaqne.
ad oppagoationem urbiB agere, navea longas Areiate na-
mero duodecitn facere institait. Quibus eifectis arma-
tisqoe diebus trigiata, a qua die materia caesa est^
gclhiftlgkeif, keine fattitehs Feklettsfti gleit in teaerelo beieiehneli
die roan Mitän'ieA achildert; aoBdera überall ein tsbjektivet Urtbeil
■uiipricht, dab Bimlich etwai dem rilativen Msbltabe der VoUkom-
menheit nicbt enlipreelie. Parum lif , gleichwie Aaud, inbjektive Par-
tikel, und heiiit: lange nicht genug; leider nicbt hinreichend 1 —
Ctavi aber lind; elagiferrei, wie B. 6. III, IS. .B. C. II, 10. Db.
her der Gegnuati: aat akteria, Alm: eiierae Kägel, Hateteeri, Ta-- ■
kelaerk! — Statt atque mit einigen Edill. nnd 1 Cod. autleien ab
wollen, wird nach der gegebnen Erklärung, Niemand La It haben, zn-
nal wenn man bedenkt, dafi ei fait an nonteia itreifl, in lagen:
die MaHilieni. hatten eich der ichadhaneii Schiffe b^ieDt, ddi andre-,
ebenfilli tcbadharte oder unvolMändig auagerüitele , in vollkomoinen
Stand in letien! Wir hallen die eintacfaile nnd nalSrlichite Erkli-
mng (Sr die ricbligate. Bei Lewiaire ad b. 1. lieit' man einen wahren
Galimatbia*, lo weil, dafi e> dort logar beitit: die Mailil. hätten ihrs
eignen Kauffartheiicbiffe aufgefangen nnd aafgebracbt!
in publicum cenftrnntj D. i. als lehällen et auf anm Öffentlichen
Gebrauche, Im Magazin der Stadt. LIt. X^VI, 3S, 9. anrnm, ai-
gentum, aea ■ignatnm onine lenatorea in publicam conferamuB. Con-
fen-e in pablicum heiftt: mm allgemeinea Gebrauche and Vortheile
iKtammentteaern , beitragen; Aeferre in pablitum lit nnier: läeder-
legen, abgeben, Aergeben. Vergl. Drakenb. in Liv. V, 25, S. Dief«
thaten z. B. die liegreich heimkehrenden Feldherten mit der gemaeh-
Mmtiliam adducil'] Mit dteier Conalrukf. (ander! B. 6. II, I.
VIII, 35.) TCi^leiehe man Nep. Timoth. 2, 1. omnre eai geatei, qua« '
mare illud adiacenl. Daa. Breml. Vergl. Ramih. §. 128. a. Ruddi-
■ann. In»t. II. p, 154. 95. Unt. II, 44. In. qnl navet adnare poiient.
Ne|i. Hill. 1, 4. quam accetaittel Ijemaam.
Areläte\ Eine agdre I.eiarC Arelatae. Allein die Mehra. der
rodd. ilinimt fSr jene äeu Namen Praeneiu, Reale analoge Form. 8>
Z. j. SO. n, 03.
quibu» efffrtit armatinjue — fiit Brulum prarficit] Ea iit von
Held ad b. 1. van Baumalark zu B. G. 1, 40. S. 61. darauf hingewle-
■ea worden, wie in lulchen Salzen dat Sabjeit in Nehenialzea, wie-
der als' Objelt rtei Hauptaaliei ericheine. Man erkennt darsui 1.) dab
dte laleiniiche Spraahe Dur in formaler Hiusicht der Regel treu bleibt,
nach welcher AUativi abtoluli ein von dem Im Hanplaatie vorkom-
menden Objtite vertchiedenet Sjibjeit haben mdiien ; S.) dafi den
Parlicipitl ihrer Katur nach ileli der Begriff dei Getchehenen oder
Faltifchin inbärirt und dafi diete Conalrottion eine Folge der Eigen-
hell iit, nach weicher die laleiu. Sprache mehr '4ai Konirete licht,
■li die AbBlrailian. Dieaem ganz analog lin« die Fälle, wo in Folge
.der Parlicipialcomlruttion ein Objekt xweimal genannt wird , einmal
all abhängig Tom Parlicipio, aodonn von einem Verbo flnito int Haupt-
L.gLj-b,COO^IC
110 a lÜL. GAESABI&
addnctiiqne MauUiuti, bift D. Brnt'^nl praefi^U; C. Tfe-
boniam legatutn ad oppu^ationem Massillae relinqnit.
Cap. XXXVII. pnm haec parat t|tq«e adminU^at,
C. Fabintn legatum cnm legionibun tribos, quita Karbons
circnmqufl ea locB hiemandi caassa düposnerat, ioHis^a-
Wtzc, wie B. G. U, 10. hottet i»peditn BattH agrMii, magniiia eorum
mvnttata occidcrunl. R. C. II, 38. eilr. Vergl. *ii B. G. fl, 10.
Bei*p< wnchiedtncr, dock dtaielbca Spfacfcgtlinacli beurkuadiDder
Art, bei Ramihorn !■' 171. III, 5. S. 6»4. Duku m Flor. IV, 13, 28.
defDaclD ibi fnrtiuimo iuvrne, ipii — ■«nitut cogoomtn ex provluclk
dadU. Diefi lind wahre Ablativi cottiegutittiae. Ebca lo aulnclil. I,
|. in- TradUe tibi pueiB, dacendi pcijlua iDgeuinia eiut »turanqna
fcripiciai.
ditiut XXX, a gua die de] Statt dunk a gtia die den Tec-
Miln >■ biitimmeo, Tou ve an gerechnet jene 30 Tage TcraoateD,
•cbreibt Cau. lonit übereimlimmend mit dem raraaigegaBunen Flurat:
fuibut. a. G. IV, 1«. in. diebiil decem, gaibui materia coepla erat
conporlBTi. Deigl. V, 26. III, 23. U. B. C. ll , 32. — Doch bemerks
man, dafa a qua die in der bekaniiten Bedeul. von Zeiipunil, TermiMf
■n nehmen, wie B. «. VII, 3. I, 6. extr. DaEüf lagt Caei. B. 6. IV,
18. ex eo leatpore, quo pona inatitui eoepfui tit, «o ei aueli beiliea
tnmite: ex quo tempore p. 1. c. Heber den eiofaclien Ablaliv lur Be- '
■timmung der Zettfriit, innerhalb welcher etwa* geichchen, Tergl. m
p. G. IV, 18. Z. S' 480- Sucl- £■«■■ iS. exlr. «o l>elde Arien det
Auidrueki rcrbundcn: iulra guinluni, quam adfuerat, diem , quatvor,
fuibut in (ouipectum venit, harit , Fharnateiu nn'a prodigatit acie.
Der aurmerkiauie Leier wird den L'utergchied von lelbit Giideu, uämL
dali der Ablatio lauächl daa tcann und die Dauer bezeicfanet.
adduetitqtte\ Jeaei Torauageheude : effeelit arinalitqile , deagl.
turret riueatgue, erinnert an die Brdeut. van que, aaeh «elcber daa
In der Zeil aehnell auf einander Foigeude, oder dai im Räumt aU
eeordiuirt Gedachte oder wirklleh all lolchei Vorhaadna dnreh quu
verbanden wird. Sali. Cal. 27, 2. aeiupei; iuteuti paratique eaaenti —
diet uoeteigue feitiaare. Vergl. in B. Uf II, 4, 17.
C.%P. XXXVII. Narbaue circumgue ea loca — ditpotueralj Unt.
.111, 30. circuut Thettal. c 43. ciream cailra Pomp. Aehnlieh Sali.
Cal. 27. in. MBulinm Faeiulat alqna In taut parlem Etrurlae — di-
Mliit. Vergl. die Aimerk. au Sali. a. a. O. Wegen circuut, wai
Plautat , Tereut.y Lucret., Sallutt. u. Varro (Cicero meiatealheUi) ge~
brauclien, nicht circa, lergl. Uand Turiellin. II. p. SO. B. In 1 Cod.
ron gerlugerni Wertbe lieit man; circague. Hand a. a. O. lagt: aa-
liquior forma eit citcudi, nava et per otcaaiunein facta ei'rea. Auch
wird cireum nie metapbor. gebraucht, wie circa apaterhiu bei Quln-
«tilian n. A., wie daa gr. xaza. — Der bereite ob. in c 21. erklirls
Ablatlr. localii exlenticut, wie man ihn nennea könnte, daa beifat,
der aar Angabe dei tceilera Raama bealimmte, findet hier aeiae Er-
läuterung durch circumgue ea loca. Eben an erLUrt ihn III, 24. f.
equltibua per oram marilaniaai dispotilit. Womit man vergl. III, 9.
omni bra Inarit. claiteia ditpotuerat. Analog III, 88, f. quae bomi-
BDm millia tota acie diiperterat. Dagegen I, 37. f. t'a muro lurribna-
qae ditpanit. 83. f. iu ripit cnatodiaa diapnuit. II, 19. ra. vigiliat —
in turribut nuroque ditpotuH. Und endlieh auch 111, 38. in. caatella
Ut loci* potuit. c. 66. m. caitra ea lotb potuit. Diete Beiap. bettä- '
gL,_._b,Coo^le
DE BELt« ClVILt LIB. I. CAP. 37. 111
niam praemittit, eeleriterqöfi Pjrenaeog Baltoa bcciipari
labet, qni eo teinpOre ab L. Afranio legatd praesidiit
tenebantnr : reliquas legioDes,- qnae IthiginR hiemäbant,
Babsfequi inbet. Fabius, nt erat , imperstum , adhibita te^
{eiitate, pracsidiunt ex saftn deiecU tOagilisqile itiaeribiu
ad exercitüin Afratüi confendiL
1Ig«n iu mn Tbell Bctsiiate. Vergl. Z. ^ 4SI. nna ühtt «taen IMaU
«ebranch dti Oativi im Grieeb. Rait S. 51S. eise Frelhett, wclche^U«
latetn. Dichter natarlicb ■lebabmlca.
jn-oem/tlil] So lelcLt an lich in begreif en , beatbte doch del- Ab.
flUger, dtfi praemilleTe Cberall rehtUv, A, i. mit Bcmg sat Andr«
■patCT Nachkam Dien de oder ZarackKCbllebene , aber i*m NachboBsm
bareile P^nonen feiigt vitiit. SalL Cat. 37, 4. doeet la Maulinia
^Taal^^t^nt — ■■ ifgve ad «xCrcItnm frofiritti üuptr^ Ablolül kann ea
«CttMch nie ^ebreDcht werden. Unt. II, 19. editlanqne praemittit..
Wii möcbien Aamil nrfteiohen den 6ebraneh->rsa itnUeapere, antergi
äire. Seil. lag. 4 , 7. Cat. 13, 3. deigl. prateipere, praeteirbttt, i.v.
dntea Hrlb. In allen 'Verhii eempolit. hat tieh die artp. Bedeiil. der
Prvpatin. laehr oder weniger eihaltea , rahher w> HeTiteu', weicht
■ugicich Aieerbia t\al.
eetupoTt lubel'} Der lafiniNv. Pattiei, wetl der Btfehl nitr di*
OMM CaeiMk allgemein «nigeltfli^kt wird) ohne Rückdcht a<tf deit
Cammaadlreoden , nrieher jedoch ninder »ehieklich ettehfallc bitte darch
«v« beielcbnel werden töaoea: ceterilcrqtie ,m» — isltiia oeeapnr^t
labet. Allein man dente au jenes hetkontt: qoid ^«rf tcIH, oitenlll.
Bo B. e. 1,7. pantem iubet re$efndi, Und nnl. nt erat intperntu»*.
Die PerionlicAteit dci Objekt! loUte nicht hervorgeboben werden^ Da-
«egeti SaU. Cat. IT, 2. iten a/iot iabere ic cnii telo eub. S< dai.
Kriti. B. B. G. V. 4. Auch unt. II, 13. in erptignari pattretsr,
ea ttmporel , Sa lagt d«c Lateiner, nm naaef-: Zeit und UrnttSud»
aamdcnten, im eigentl. Sinne den hitloriiehen Slandpanil ier^Ereig. ■
mitte in beatiUneD. Sali. Cat. lg, 4. Krat eodttk tempore Cs. Piao,
■doleiec)» — inmmae aodactae. Daher für: ad quam dien anU It,
19. ad id tetupul. Itl, TU. 04. Eben lo: ante 4d temp. ill, 101.
exfr. In der Reflexion gebraaebt mau für jie Vergaagenbeil die Var-
tikel: tum, Satl. CtX, IS, 7. iam tum couuLbai — pemicieu machi' .
nabautnr. DMgl. etiuM lusi. B. C. 111, 03- extr.
leifgitit'l .Im Oegeniali'Viiii 1 Nafboue rircBntyae -ea /aes.
adhibita eelerHale'\ Aoher fl, 8. adhibita tollfrtia; Ifl, 26. ad-
hibUa audatia et Virlntci III, SS. adhib. Hiligtittia. S. IB B. G. I,
20. p. SZ.
deieeit} Mehrere Edill. delicit. Dergleichen V«r«ccbiliingen dei
hiitor. Pfaetrnt mit dem Perfeet. lind «ebr bfiuflg. Vergl. Krtli. und
Kortte an S*ll. Cat. 28, 3. Uai Ciefilht de* Schieklichro D. die Sehwic
rigkeit der Sache lehrt, dafi rfeiVcft reriaiieben. Dam retbne man,
dah Fabini entfernt war, dlla folglich Ca«. deU Erfblg tiar durch
Uator. Beridtt Aber dai Getchehene erfahren konnte, und dab der Br-
folg ein tpätertr war, ali das fräber alt gleichietlig Erzählte.
ad erercitum Afr.'\ D. 1. auf dal Heer der Frinde loi) gege»
Aue. So B. C- in, 24. quadrir«m«a qnilique ad ein miiit. lU, ß7. m.
cohortea — ad legidnem Pomfeti daiit. S. ;lu B. <i. II,
B. f?. Ü, 34. m. 39. läblatD »d eiui t '"' ' ~
L.gL,;..b, Google
lia , C. lüL. CAESABIS
Cap. XXXVnt. Advenln L. Vlbullii RdS, quem a
Pompeio missam in HispaDiam demonstratum est, Afra-
tiiiis et PfltreioB et Varro, legati Pompeii, qnonim uniu
tribua legionibas Hüspaniam cileriorem; alter a sahn Ca<
stulonensi ad Anam daabos legioDibus; tertlas ab Ana
Vettonum agrum Lusitauiamque pari numero legionum
obtinebat, officia inter se partiantar, uti Petreias ex La-
sitqnia per VettoneS com omnibus copüs ad. Afraniuni
CAP. XXXVIII. Adcenla] S. id B. G. If, 27.
guem — müitiM demomtratum «*t] Biae Straltnr, die Ton 1^
groben Freiheit der Ulein. Spracb« »ogt. Qii«m mi'uui — dtmam-
ttravintui wäre gani gewölurilcti , da bekaDntlich etie bei Parlieip. s{t
fehlt, «ie la B. 6. V, 4. u. IV, 6. angegeben. Alleio «o kaui dis e(-
wu ÄaTle Struktur nur. erklärt werden 1.) aui der bei Z. g. 708. au-,
gegebneo Sitte der La(> itatt dei DennuutraiiBi , lieber via Relativ-
prenotn. la gebrauchen ; 3) dareui , daft man lick den ganaen Irf/M-
UBiat% ; gMen — minum eile all SKt^eit denkt: qni gned aittai erat,
deiDoniCrM. eit Eben lo 11, S^. in. fuei» fuiit» Corfinil, mpra de-
Dionitrstnm eit. ' So iil ein gaaier Infiniliviati Subjekt nnt. I, 83.
videji proeKunt defugitte, magntn» detrimentam adftrebat. Der An-
fänger frage licb übrigena, wai heifien wurde: qui mittut JenonalMr*
tut eitf Naldrlich, nnr die Bigeutebafl, ein Attribut dei Subjekla
Wäre all Merkmal angegeben wordeni aber nicht, wai uothwendig
war, die Handlung, dai Faltum, bei welchem jenea Subjekt bethei-
ligt war. — Analog i*t die doppelte Strnktnr voo liftiai, mit Nomi».
nat. n. AcenMi. Vergl. Roat gr. (..-. S- CS*. 4. Aoig.
lll legionibu»'] Aui der Letart eioigcr Codd. in Biap. indcht*
man lehlieben, dafi urap. geleaen wurde: leg. III.
alter — ter&'ui] Held ad h. L glanbl, dah die Ordnnag- der N»-
men Peirei.'m. Varre von Ca», dorcli alter und terHut niebt berdck>
■ifhtigiet werde, indem licb aua dem Folgenden ergebe, daft alter
lieh anf Varra, tertiui mehr auf Petret. beiiehe: wir wet;dea antem
DBchweiien, dafli «lob Caeiari Angaben mit der Reihefolge der Perto-
men wohl vertragen.
a tallu Cetia/oaemi ad Anam"] Man »finltre ani dem Vorher-
gehenden: Hitpauiam. Im Grieeb. beielehnct itfArtikel du tehlends
Snbjcktinomen: ts. So ätrabo V. p. 2D0. Kxi to vnö i^t 'Ahuai fort
jttilor tüdaifioi' aipöiga.
iffficia inUr te parfiuntur] B. 6. VIII, SSi hdfit ei in denaelb.
Sinne: ip*i inter ee proviaa'ae p*rtinn(nr.
Uli PetreiutJ Ob Uli oder ui *n teaen , leheinf nicht Saehe-der
Willkür, anadern dei Gedankene. Wir glauben gefunden in haben,
dafa.die Partikel u( mit dem grieck. ü;, uti mit Sniaq, fuo mit iV« m
vergleichen »ej. Jene* Uli iit aber eigentl. correlatie von ita, aber
■o, dafa ei nicht eowohl de^ ala notbwendig gedachten, abaoluten Er-
falg-, oder die bealimmle, all dHnglicb gedachte Abtieht, lond. faktiieh
oder in ionirelo den in erreichenden Zweck andente, an dafa ei dann
ähnlich nnd verwandt dem umt mit dem Verbo Balto, Deninaeh ife-
ken «neb. wir bler vti dem ut vor, nnd erklärea ec -damit to, nnf
ditie Art. Liegt etwa tn nfi' ein grieck. t deuonitrativamf
tum emnibut eopnt] D. L nicht etwa mit den ILegg., dt« Pctrd..
gL,.._b,CoO'ilc
DE BELL. CIVILI.LIB. I. CAP. 38. 113
proSciscatnr ; Vartio eam üs, qnas habebat, legionibug
oinoein vlteriorem Hi^WDiam taeatnr. His tebiia consti-
tuüs, equites auxiliaque toti Lusitamae a PeUeio; Cel-
UberiB, Cantabris barbarisqae ODinibu§, qui ad OceaDom.
peiüneat, ab Ajranio imperaotur. Quibus coaclis, ceter
coBioiandlite ; lOBd. mtt alle» ütponiblea and aufkubringtMden HflUi-
. Unpp«n.
esM ii», t/Hat f-abeball El könale wobl heifaen: qaai haberet,
wenn Caei. la dtitt Sinne der 3 Legalen /eferirle, in dei Art, wie
*ie die Operationen dei Eiiuelaeu damali b»linini[eu. Verg], fiber die-
len Indikaliv io Nebenialien zu B. G. VI, 10. p. 30. Walther tu
Tecil. Aon. II, 20. RanaliorD 8. 793 IT. Krili. la SaU. Cat. 27, 4.
docet te HanliDn praeiHitiiie ad eam multftadfaem , i|Dain ad capiuDda
■rma paraverat. — Uebrigeni bcaciite man die Kedeal. van eam iii ;
el iat gleich dem: Varro ac legionet ~ tueantur. So Sali. Cal. 43,
I. Lentnlut ciob eeteria — contiihieraat. Vergl. du. Krid. n. Bremi
■o Nep. Phoe. 3, 2. Der Zuali: guai habebat, weilet darauf hin,
itit Varro weiter keine Auihebung in Hiap. alter, machen «alle, wie
Petreü und Afran.
omntm vUtriorem IHip.] Mtcht tolam; dielk wäre ein lontreler
Begriff fOr di« Qnanlttat oder den Umfang, Im Cegeniali der TJieÜe,
der biet gaoi appawend, da die Auifahrong prekär. and prablemaliach.
Daher: .onni* d. i.'allei, wai an dieiem Theil« Span, gehörte, d. ).
•ach l.abitaniea und den ager yettanam. S. in B. G. 1, I. Eben ao
iW|iBiBend wäre Hni'rerio, da tilterior nur ein Theil von Span., wohl
aber wäre cunela an lagen erlanbt geweien,
hit rehui caMItlnd'«] Die von tien Legalen dei Pontpei.. ergriff-
nen Mariregeln erieheluen alt lehr ;.H'ecliiDäfiig; herida, wo sieh P«-
Ireiua mit Aftaniut vereinigen lollte, lag in dem heof, Katalonien an
Fluaie Segre, de» Pyrenäen lo nahe, in einer Von Natur (wie auch
noch jetit durch Kamt) zar Verlhcidtgucg io gut gelegnen Gegend, '
dali dem damala eindringe» den Fabius und ipater manchem Feinde
traniger Wideriiand geleiitet werden konnte. Wenn wir nun ann^
men, dafa Afraniut du log. Hitpania citerior beaelit hatte, PeireiKt
aber von dem Saltoi Caalulnneni. d. i. im lildweitlicben.Sitanien com-
Biandirte, in Murcia, Grauada uud Andaluiieu, bii an den GKadiama
(Anaa)] Varro in Lvtilanien und W Gebiet der VttUmen, i. i. von
dem Cuadiana bia an den Duero: Io war die eben erwähnte Verthei-
long der Befehl ababerpoiteu (offieia) uud Obliegenheiten bei i^lreiHl
nea 2 LegloneD aai deia lüdwcitt. Spanien allerdingi Anfangt nach
Norden xu , um wahrich ein lieh der von Afraniat im nördlichen Spanien
bei den Keltilierern , Kanlabrern a. a. angeordneten Anahebung mehr
Naehdrack und Beachleunigung in gehen, und nachdem er aelbat in
Lniilanien die Anihehnug der HGIfatruppen beaargl, vereinigte er tich
mit leinen Legionen etwa an der Weitgcänie von Hitpan. ciler. Alao
land von Seiten dea Varro blota eine Diilokation Statt, und dieiet
vertheille dann leine xwei Legionen in dem gauicn jeaieil. Span. So
wäre ea denkliar, dafa die oben genannte Reüierolge Hau«, aller, ttr'
(im aich ganz genau auf Afraniut, Petreiat und yarro belöge.
ad Oceanam perlinenlj D. (. *ie reichen bii an die Nnrdaee. So.
B. 6. I, 1. extr. So Heia I, 3, 4. Ai'nc >i> digaei partem pertiuek»
Tkraci* Macedonlae adiungitor. I, 7, S. oia ' — uaque ad Fhreuola ^
H
L,g._._t,CüOQlC
tl4 C lUL. CAESARIS
' riler Petreiiu per Vettones ad Afranintn perrenib Con-
* ' stitnDiit Gommnni coosilio bellam ad Uerdan proptec
ipsiuB loci opportnnitatem gerere.
, , Cap. XXXIX. Eiant, nt tapra iemojutxatam est,
legiones Afranii tiea, Petreii' daae, praeterea scutatae
ci^erioris piovinciao et celratae olterioris Hispaniae co-
hortes circiter octoginta, eqDitom atriiuqne pravinciae
circitet qniitqne inilla> Caesar legiones in Hispaniam
praemiserat, ad sex milia aaxilia peditnm, eqnituin tria
iniUa> qoae omnibuB superioribos leUiB habnerat, et' pa-
franoDtDrlum — Inpaitnoio Jlto^a pertt'net. Rfnon. atliugere, ptr-
gtre Bd; Mittrai DKBflaUiek von Läiidtr», die lieh bi* trobin w-
propler ipHut loci afpert.1 D. i. ipie toea* (d«r Ort tehon an
and Ut lieh «clbfl) nagoMn praebebat oppartnoitMcm. Nep. Pau, t.
«xtr. eKipecUndum , dum ic ipta ret «feriict. Ipbicr. 3,1. ipMO üi-
•pecta cDivii iDÜciebtt kdmiralionem luj. Die Siellang to> ipte, wi*
*0B Ute v»r oder nacA den Nomen lit in nnterackeidea: wo ea ter
gcaelit wird, entipricfat et nnaerB : Ua/t; ■. B. durch den ilofiea Aj^
blick. Verg). Göreni an Fin. I, ]9, Ql. Eben to avtöt, nicht iel~
fen fBr lolm; doch mit Ceiner DiatinktioD. Vcrgi. Viger. p. 733 iq.
Krüger in Auabai. II, 3, 7, So Xenoph. Hier. 1, 5. it oüi^t t^«
■fvjr^S ionoifficr fjöio&al t( koI i.tntilJ!&-ai , tat* d'ÖTi xowi^ du Tt -i^^
■aivxiji xdi äiü TOi) oiu/tmof, Cfr. r. 50. Ol.
CAP. XXXIX. Satiuiae'- cetratat] DuSeatum f&vfiit, qnod
■eulnra referebat ilmilitudinem forium, quae langioiei quam li^iorea
■olent eaic) halte hei den Booiern in der Begel 3j Fu(a in der Breitv,
4 Fafa in der Länge ; bealaod ana awci laiammengefSgteo Bretern, aiutr
wendiK «nt mit Letnwiud, dardbcr mit Kalb/eil fihenogCQ. Der Band
mit Elaeo beachlagen. In der Uitte ein Knopf, ambo, Ö/iyiaXot. Er
iwirde in der liubeo Hand gehalten, aa einer Handhabe. 8. Maat Bim.
Kriegaalterlhamer S> 61. Drakenb, au l.ir. VIU, S, 3. .— Dagegen
ivar eitra, bei llldor. Hiapal. Orig. XVHI , 12. teelra, ein teutum lo-
rexM n'NB ligna, qno nlanlar Afri el Alaarl. Auch bei Liv. XXVIII,
9. XXXI, 30. ond lantl, werden celra und cetratae cohorlea erwähnt}
und \Äf. lagt: ptUa eetrae haud diMimilii eit.
legionet i* Hiipatt, praeniterat , ad VI aülta auiilia glc.] Diea«
Stelle aeheint durchani verdorben: Lemaire Termothet, dab geichri«.
bea ataud: praemiaerat Vi: ad haee nullu «uxilia pedttnm, .eqaltani
111 n. (malla geben viele Codd.) Namlieh mit 3 Legg. war Fabioa
•ofort aufgehrochen, e. 37. die andern lolileD naehfolgeo; femer WH
•i darehaui nolhweadig, dafa Caea. die Zahl der ]^egg. beitimote, d«
kara vorher die Starke aainer Feinde angegeben worden. Auch geht
■na de« Beriekte fiber die Schlacht bei Ilerda c. 41. and ana apätem
Datii bervBr, dafi Caaa. an Reittrei dem Feinde Sberlegen war; von
TuftBolh, der Fremden, die er bei aich gehabt, Ii( nicht die Bede.
Wegen ai fiaee bedarf el keiner Bechtfertignng : ei ifeht für prnetrrea,
da wo an einem IHuralbegriffe , i. I. au einer Matte tod EinaelneHy
Saehen oder Plirtonen, etwaa hinaugefügt wird: ad hoc itekt nar In
tibitraktea Stnno, d. I. mit Rdekaicht auf den Gedanlea, die Verttel-
Inng! foigiieb beaaieb&cl tid haee, dftik in einet lonltretem Matte noch
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 39. 115
nm ex Gallia nnmeniin , quem ipae paraverat, nomina-
tini ex omnibas rävitatibiiB nobilisBifno et fwtiiwinio qao-
qoe erocato. Binc optimi generis bomimun ex A^oita-
nifi montanisqne , qoi Galliam provinciam attin^st. An-,
dient, Pompeiam per MamitaDiam cam legionibns iter
io Hispaniam facere confestimqae esae Tentunun; Bimal
ctma hiuDgetOgt «erde; ad hac ftber, dsf« in etwsi Oetchehentm
TOQ dem Stferirtnden noch elwu hintugeielit weide: dafi man in
Geduiken and )a der Enihlun^c la dem Frübern noch einai BDreibe.
Dte Codd. icfawüikeii oft iwiicheii ad hoc und ad haee. Vcrgl. Kriti
sn SkII> Cat. 31, S. Karde xu Cet. Ai. extr. Da wo die Eiaiicht in
die Codd. [eblt, bleibt der Uonjettnr freier Spielranni; doch bekennen
vir, dafi ilaR ad Itaett oni aus Granden, die luu Theil durch Dra-
keub. aa LIr. III, 3, 13. veranUfit werden, am betten geflcle: pne-
nlieiat VI; «t »uila auxilia ped. In firieeb. würde aar Verbind, der
Sitie /iiy — Si gebraochl werden; in Latein, qnidem — muttm. Nep.
Phac I, I. Itaqne hatni memaria eil nulla-f UHni antem magna fa-
ma. Daa Gefflhl tagt Jedem, warum e* bei rein biitorlieben Datii,
bei blähen ZaA/beetimmangen , dieier logiichen Patlileln nfcbt bedarf.
— Atixiüa lind aber inm (Jatenchirde van eqaHtt aaaeckit dat ieleht
bewaffnete Pnbvolk. So ob. 3S. CFr. Lir. XXII, 37, 7.
quem ipte paraeeratj Der Vemeh, mit einigen Cadd. an leaen :
fSoM — paravtrat, erMhaInt anitaltbafl , Iheili weil dieaei Allrlbnt
dtterlldiiig wäre, tbeili abrr, weil HomimaHiit — csoeata die pertoit-
hthe Tkütigkeit und Mitairtang Cieiara, gleicbitun al) Epexegeail >■
pmravfrtit, betrichuet. Vergi. lo K. 6. II, 35. p. 130. Ea igt aber
gani wabraehainlieli, dalk dieee Vomebowlcn der Gallier alle an If»rde
nopliitatim etecato] Aehnlleb dem Inkatte nach Sali. lag. 84 , 3.
Ex Lalio foTtlaiuman qnemque, plerotyK« tnitillat, pauctti faiaacagnl-
lai acdre et amOinnda eogere iomiaei emerilii itiptndiii leenm pro-
•elad.
Afiie epNml generit iomtaam] Aq dielet Stelle i«t Ttelfach g«'
bcBfcrf worden, all wäre ile Dnv«nlindlieb , and weil, wie auch aa.
derawo, 'fdr Aiiie In einig. Codd. lieht: Abc oder Autr. Für Aomikum
laben »iel« F.dItL Aaminti. Der Spraebgrbr. geitaltet, /line gleich
frrtti^ni, towobl in htaler all ehronolagiteher Bedeat. xu Behmen,
namentlich bei BeieAreibMitgtn , wo die Anlaiblang der Gcgetulände
in einer gewiiien Ordnung erfolgt} wie nnt. e. 83. kinc diiaa parte«
Bciel oeenpabant; vo alfo die Oertlichkeit di« temporelle Anteinander-
folge beatimmt; lo dafa der Sinn: a Gallia Canar *« catirerlit' öd
AqKllaHat etc. Alao hätte ein Andrvr vieil. geicbrieben: Cnrfe ad Aqnl-
lanoB ifl eODverteni, optimi generit hominibut evocetit! diefi lit näm'
lieh, wie man lagt, öno xov »oitoS bbi dein Vorhergehenden in er-
eil« rentvrum] In viel. Codd. fehlt ette. Allein, wo der Begriff
'dea Seyni, Wfrdeni, de» muthfnaftlich In Erffilläng gebenden ireient-
tich und vorber'richend Ut, da darf und kann e>«e nicht entbehrt wer-
den. Eben lo iat ei mit fore. Sali. Cat. 17, I. quem oppnrtonaB
«ibl fore crcdebat. Verrl. dageg. B. 0. IV, 8. extr. Unt. c 43. U
inlerclalHrttm — coitfiilebBt.
tSmul] Ditfa Wort dtüeU nicht blolh da« Gleiehaeitiga Hl, WM
KCWU<U» ■OHdern anck der |leicbifiltige Binßafl, dl« BiniBtrlhmt *p1
H 2 •
gL,.._b,Coo^lc ■
116 C. tÜL. CAESARIS
B tribnnU milituin centurionibasque mutnas pecaoias sum-
rU: has exercitni distribuit. Quo facto, duas res conse-
catua est, quod pignore aiymos centnrioaum devinxit et
■largitione redemit railhnm voluntates., ~
Cäp. XL. Faliius finifimaiain civitatma animOB Hl-
teris nuQCÜBque teniabat. . Id Sicari-flunline pontea effe-
cerat dnos, inter se diatantes milia paasnum quatnor.
HU poDtibua pabulatuia mittebat;, qnod ea, quae cilra
die BettUiate det Ganten -whxiin dadnrcli ■ngeseben. Sftll. Cat. 30, 3.
timul Blii porltDlB itque prodigia uunciabaal. Ihid. c. 2S, 4. cgt-
■Ule timul at dolor«. Di« Farlikal gehnrt alio nicht bind tu den ab-
jtkUven oder abtolateh, wie nma, loiid. in den tubiel-ticen und rela-
Umm, mit denen ein Urthail verbanden iit, d. i. ein^ Bexithang aof
du den Suis bildende und be$Ummende ferbum, (olglich Bufden gan-
sen Gedanken. Darnach bann dai von Kriti, lu Sali. Cat. 20, IT. Ge-
■agle TcrvoUiliodigt werden. Vergl. lag. 4, 3. 'simal, ne per in>a>
Itiitiam qnli exiitamet nemet eilollere — ac. pratiereundum pvto.
Ctr. c. S9. in.
pitnore} D.i. bildlich, da* GeM , welche« Caei. in Händen hatU:
denn aonll wai pignui ein eigentliche* Pfand, da* der Glänblger un-
ter gewii*eD Umilanden auch verkaufen oder im Geld Betien konole.
VcrgL .Heiaeec. Antiqnitalt. p. 437. Bremi la Suef. Ceti. 17. Andre
melaphor. Bedeot. wie pignora aaioTii, fidei, imperii, artig aind bekannt.
Die Genitietoim pignerit war wahrieheinl. die allere y wie bei fenut
und teapiii. Diefi ■chticfit man am den VerlialFormen pignere und '
pigBeratio. Vergl. Schneider Formenlehre J.'S. 177.
redemil'} D. i. er ertaufte uch, lo i%(i darin eingeichlotien ilt
der Begriff de* Lotiaufent, Befreiest lon etwa* Andern. So Cic
ad Div. II, Iß, 13. iiaam quidem pertarhationem — meii privatii at
domeitici* iueanmiadii libeatiiiime — redemiiiem. An unsrer Stella
dcnVe man an eine mögliche abalienatio aolmoram, im Fall Pompein*
nach Spauien'kam, oder andre Verloeknngcn Statt [anden. Uebrigcn*
erwartet vielleicht Maochrr den Zmati tibi, lowohl an deviaxit, •■■
■■ redem. Allein tibi devineire bedentet 'etwa*, wa* hier gar qicht
, Statt finden konnte. Tacit. Ann. 1, 3. m. N*m acnem Anguitam de-
•inxeral adeo, d. 1. *ie hatte ihn >o van tich abhängig gemacht, hielt
' ihn to fe»t und gleichaam in Gehorfam .etc. nnd rediaiere bedurfte dea
Beaiehnng* Worte* nicht.
CAP. XL. Lllteril nnnciitgael Eben *o nnt 111, 108. m. Nep.
. Bum. S, 1. quam lillerat et nanciot mi*i**et in A*iam.
inSicore — pontei} Die Comtrukt. iil bekannt am B.G.I,I3.in.
hi$ ponttbat — mittebal'^ Dleier Ablativ, lecalit, anr Beieieh*
iinng de* ll'egi, ier^Bahn, aof welcher Jem. lieht, iat nicht Bellen:
■o unt. tao ponle. c. 95. extr. c. 10. i'ii;!* Ocfogeiam pervenireL $•
eicht III, 7i- eodem itinere praenii*l(. o. 7ti. decumaaa porta in caatra
*e recipefe iuiait. Ein solcher Ablativ, laeal. ilt anch jene* gu4 Nep.
Mill. 3, 1. Vergl. Z. g. 481. 483. Rain|h. §. 147. S. 447. f. be*. '
440. Dai £ei'iiirerhallni(i iit entw. «in fettet oder guietcirendet , in
loco, oder omfaTit den Begriff der Autdehnnng und Richtung; ent-
*pricht alio entweder dem Panlle oder der lai/ie. Leiittei hier. Unt.
JI, ß. frelo Siciliae — pervehiinr. Vergl. ob. a. 15.
pabnlatam ~ mitlebal] So Nep. Thcm. 2, «. miterunt Delpkoi
L:,gL,;..b',COO^IC
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 40. 117
flainea faerant, snperioriLus . diebas consumserat. Hoc
idem fere atqne eadem, de canssa Pompeiani exercitas
duces faciebant, crebroqne inier se equesfriboB proeliis
contendebant. ' Hac qunm qaotidiana consnetudine con-
le, pabulatDiibjis praeBidio proprio, legiones Fabiaaae
tomaltam. Sali. lug. 20, 4. Ugaloi ad lugariham de iniartii qaettam ,
mitil. Cai lo dai SapluDm finale bei millere lehr od. log. tÜ, i.
Liv. I, S4. e suis Qunm tciicitatum Romam ad psticat mitKt. €(r.
Kante lu log. So , 5. W^en des afitolulen Gehraachi von mittcre ■.
Dähne in Nepi Tbc». 3, D. Ucbcr dui Supinum ■. Z. i! GOß.
eTebregtie — eontendebanl'\ Hier lit uiml. aui dem Zuaammen-
hange -lu luppliren: Patspeiani et CattaTiani: der IHurat abDlich um.
Ras , im tonireUH 0. hittar. SXnnt , lur Beieichn. beBtimmler Solijekl«.
Akc — guatidiana cantuetudine congrettae'] An dieser Stelle ha-
ben abernlala fatt alle Aualeger Antidfi genommeni uud-nickt obn«
Grand. Holom. icblug Tar: pregreiiae ; andre wollleo eoagr. gani
weglaiien: gewöhnlich erklärt man es durch: utia congrettae. Uia
von Held ad h. I. beJgebrethten Beiip. aas Liv. IV, 4. cur eainl non
eeafertit, >e sit connubium divilibas ae pauperibuiT Desgl. B. O. VI,
37. quam in partem qaiiqUe conventat — liabcn keine beweisende
Kraft. Congredi bat nau einmal die Bedeut., die maa noth gedrungen
nntertcliiebt, daTs es näml. sey: augleich, niiieiaander merrtc/iireii,
nicht) wie gleich nnten: coagrtiiai impari auatero beatngl. Una
icheiiil egreiaae das eiailge Aoikuntliinitlell denn c, ä, i. con und «
konnten leicht verwechselt werden, lumal 4a edRsuetnda varansging.
Belip. gicbt Dralienb, zn Liv. X, 32, 6. Jenes Aue nehme nSQ nach
dem Zuiaminenhange, int Gegeniati v^n dem Abig. ciira Jlumen ; also
gleich dem: vltra, von dem Lager des Fabiui «ui gedacht. -^ Ein
Auskuaflsmittei, weuu cangresaae durch zu starke Anloritsl gesichert
tnre, ist dann, den Gedanken so autzuliisen; Qnnm legianel Fab..
dnae , qnae quotid. consuetndioe hnc congredi lolebaot sc. CHdl hosli-
bns: qud Stils 'quilqaeex eastris eottVeitiru consoeverant. Da aieh. ta
der ganzen Darstellung 'eine >iemlieh lockere Verbindung der Salze
nnd einige Nachlissigkeit zeigt, so konnte dieie Denlnug wohl gelten.
Za erwähnen isi; die Ansieht des berühmten Gtiiichard in Mempires
critiqnes Tom. 1. p. 137. Dieser erklärt hue dnrcb:' ai hat pantei,
bei denen sich täglich die 2 Legg. Tersamnielt hätten, nm den paba-
latoribus zur Bedeck, zu dienen. Jetzt aber hallen diese Legg. Jen-
leits der Segre eisen featea Posten' nccupiren wollen, und ^fabalb
wäre die Bagage nebst Reiterei nachgefolgt. Wir müssen die Wahl
Aadera überlassen : so viel ist aber gewifk , dafs die Caeaarian. auch
froher, schon mit Beiterti über den Flufs setzten: daher eqaestribus
proelüs contendebant. Und so scheint sich Gulichard p. 78. seihst z«
widersprechen. .» Hac aber scheint naher auf das Terrain an belie-
ben , welches indirekt durcTi egaestribui proel. conlend. angedtatet wird.
pahalalOTibat pTaesid. proprio} Praetidio Ist DaUv des Ztecctt,
des Objektt, wie nnt. «, 55. nt pTaedae pr<fetidio aint. e. 64. m. hos
cbm legione nna praetidio catlrtt relinqnit. c. 80. praeMto impedi-
mentit paacai cobortes relinqnit. e. 85. m. arbanii praetidia rtbut.
Vergl. nnt. c. 81. ^n Teraedinm. Den Begriff von prupHut, d.i. eer-
tss aticui nel rei nel pettoaae dntinatut , hat lae. ^ronov erwiesen
mi Liv. XX,n\, 43, 10. nunc proprü unius et parvi ad lueadast Nt-
lam praetidii praeda sumus; wo die Worte: ait tuendant Sei. den.
DaUv. Obiecli bei praeiiAHH . trefleud ■mschreiben. PrepriatnX-
gL,.._b,Coo^lc
118 C. IVh. CAESARIS
dnae fluniflii traiuüsent, impedlmentaqae et oinnis eqQ!-
tatDB seqneretnr: sabito vi Tentornm et a^nae magsita-
ditie pons est iQtemiptus et reliqaa mnltitodo eqütnm io-
terclusa. Quo cognito a Pelreio et Afraaio ex a^ere at-
que cmtibua, quae flimdiie fereltaiitar, celetit« »uo ponte
A&aniuB, quem oppido caatrisque GODlanctum habebat, le-
giones qaatnor equitatomque omne» transiecit daabnsqiae
Fabianis occnrrit legionibns. Cuiiu adventu oanciato, I»
PlancuS} qui legionibns praeeiat, neceuaiia re coa-
■{■richt tMicrm: tigenihütHlieh und attufklitftend ; ffteUH. — VtrgL
über eiaa Terwandli, wittapher. Bediulung. Rahnt. an Tercnt. p. 71>
U. KctTllfl %a Cid. ad Dir. XE, 33.
iiapediineiilaq»e^ Hmi Tentcbo damntcr: imatttita. Mich wakl
vrAieula, earri, lor FoilicbaKaag d«r Poorag*. Vcrgl. Boeclcr. m
Nep. Thnuyb. 3, ü.
VI DüniarHH) iQ de» nclit. Csdd. uch In vielen EdifU iteht:
vi itimtmiBrum , auch- bloß: iuai^nloruiH. Die wegen c. 41. In. pon«
— Itvipeilalt iDlermphia iiolbweiidige Vcrbenar. io ei veat. macht«
VoHiDi. Sa wnrdea in MSS. vciwechielt ■aitctDi n. msctn«, iarlt a.
lir», ntdex B. Wnilex, tnooni a. ci'dini. rii B. Art.
tx eggtrt tt ci-atib.l Woiu die ct-atu bcin BrScbeiibaB gedient^
Icbrt B. U. IV, 17. f. Vtrgl. not. 11, 19. u. Der a^gir hcgceia die
über die cratu gew^fene BeichütteriinK tdh Ki€ä a. Stiinett,
ijatm oppiio — eouiuncluni lutbthot ] Dieielba Strufct. fon ceiiinn^
etoi not. 11, 25. in. e. 211, exir. III, II. iu. nocleni iiii coniuiairat,
C 112. m. theatmiB coniauctam dornui. fi. in B. Q. VIII, 3>. n. —
tieber die Bedeut. von coniunctam Imbtbtit, entipraehend DnieTn: eiaa
Brücke , die er lo tiiigaielilit liatle , data tU Stadt and Lagtr airbasA,
a. ün B. 6. 1, 15. id.. — Da« Auaiogon telgt lieh Im Grireb. lu d*c
bekannten SIrnklur Toa tx" »od deoi Bariieip, JetM;- %. B. Denoalh.
Pbil. III. (. 13. lui fiiir xai ^^igäg — tx'* lunaXaßü^. Vergl. ItUItb,
gr. Gr. g. SSS.iS. S. 1IU5.
«ceuprit], D. i. er eilf ihnen tatgegtn, im telndL Sloor, 8. au
B. 6. I, 13. p.,7il. Auch abiolut gebr. U. C. I, SD. extr. catlria ez-
eandBia atqoe accurruuJum palabant. Deisl. III , T. coli. 8. e. 92. ai.
97. m. Im gatAi Hiane 111, 79. eilr. So önurrä* Cjrap. III, 3, 12.
Verwandt; o^mrn irt x. B. Lii. I, 3S. in. prlai Aaleoem traoiire ho-
lte*, qnani cbviam ä't ao prohiberc exerciloi Rom. paatet. Deagl. oh-
vütm tunJunt priTa* eupMitati, Lir. VII, 0.
nectsiaria ii cooctut] Cael. lagt nicht: nfcMtitati eoact, tondem
Idi(t den ahilrafcten Begriff ant in den tenkrutn: i-a «e. dai, waa
fdr Jtn< Augtnhlich , in dem gegenwärligea Verhältnt»e uothirtnJig war;
etvo« HiivirmtiätKhu , wa« nicht lu anders war: folglich gielA Cae*.
die eig«ull. und uücbafe taiuta moveni an. Ueberhaapt iit iK den»
Lat. nft unl Name für daa im jbigtnbUcli faküsch Vorluaidiu, wie Sali.
Cat. 20. f. rts, tcmyaa, pericala elc. i. i. die Gtgmniart, wie *te iit
etc. e. 21.-Hcqae ra, neqne tpis bona nlla, d. i. nichti Gutta in der
TFirklklAtit , Doch eine trobe Auaiichl für dia Zukanfl. Der Begriff
- von ntcaiitat 'ut^a w^t, wie nnaer Noth, and wQtd» auf mila- aehlie.
Uen laiaea, all Caei. tagen wolllej l.iv. XLV, B. ilve aron Jiuaior-
no, laa casu, laa tttcusitiM, Verachiedeu dwaa iat dai bei Caemi
•eh^ btaSga; ntxutaiii/; «Ulan Bat, c. TO. — Wegen cogtr* Irt ty b^
■ L.gL,.J_b,Coo';lc
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 41. 119
' ctu, locom capit BÜpeiiomB, diversaiqqne Boiem in
doas partes constitait,' ne ab equitata circaniTenm pos-
Btt. • Ita, congreBSOEi impari Dumero , magnos impeius
legionnm eqDitatiuqQe sastinet, -Comniisso ah equitibos
proeliQ , Bigm dnaiam legionum procnl ab' ntrisque coo-
vpiciantnr, qoas C. Fabios nlterlore ponte aabsidio do-
strU miserat, sn^ioaMH fore id, qnod accidit, nt duces
adversarionua occaüoDe et beneficio fortnnae ad noatroa
atht«B, iaft uMiI grmit tat Begriff SM GataUtamat darin liege; tond.
. BOT flbflThuipt d«B Nätidgm't. Nep. Hilf. 7, 1. WefiUIb der Zouts
necuKui», iiuiuaria rt niekl aberSünig. VergL QaiuctiL I, 1, 3,
19. Smll. lag. 84, 3. amhäaidt ngtrt homlnei SMerilh itipeadiii h-
«nm |iroltd«d. Die Bedeat, tob cogert gilt wach Ton äraynaiifr.
divtrnau ncicm] D. 1. nft iappilltr fronte bmIi rwcI rcndled-
nen SsileD. So Li*. IX, 31. dmr4a ttatuit ligna.' Cb-. e. 5S.
tu — jHMiu] FrBhere Bditl. toi Ondcai. pottit, Dmfl nmck deM
Frau. Uitor. dM ImpirfdU !■ mbliäigig«B Salien {olgcD könne, iit
bekannt. Cfr. B. e. I, 3. p. 13. Ob. c 21. II, lO. Aber eben aa
gewlh Ut, daTf dai Frataeas, gleiA den griech. CeniunAtni nach FU
Balpartikeln u. TMBaagegnagn, hiitor. Tempaa, den uächtltn, nnuntw
Canen Zweot aaidröckej dai Imptrjtctam , analog dcM griccb. Opta-
Ua in ihnllcbea Falle, dea tiOftnitim, tpaler ent m ftaliaa-tude»
Zweck: oder aaeb, 4*1* daa Frauina den Zweck in Jbstraete nnd Im
Allgeiaeiaen, da* Impajtei. deuelben ia Cnueieto and im kündig rea-
le» Falle anieige. VcrgL Kaulviat't gilecb. Gr. J. SlS. Damaeh ent-
■«beide »au B. fl. I, 8. qno facUina — probiber* fonit »d. potttti —
' Vergl. Brrnl ■■ N*p. Ale, I, I. Dat II, 3.
tongittnu impmri nurntro ] D. i. guam ipat tsttt namtmi impart
•d. tnil biv. pii'UHf bnpar, Dieie Ahlätivi entbaUan eigeatlieb eiDW'
MotrhieOitgrttl f der aber bei dei nahen Beiiebong anf du in cwigi-n-
JM enthalleae Sabjelit, einem AJjektivtigrifft lo nahe iteht, dalk jeuer
■BT formell all der richtigere anerkannt werden mall. .JJ/rJilinbe griff
iit 1. H. SM, Cat, 29, 1. eierellDi Maalii guuifiu aut quo contiUa tö-
tet. Vergl. nnt. c. 60. ropicJitiun» fluni.
md abgebrochen eraäbtt, war folgesder;
Plancna lieht ileh aa( die Anhöbe mrdek, und maefal doppelt Front
gtgtm den Feind. Er wird augipiffen (cangraiui näml. blor» von den,
*!»' mit dtm FtinJt miammtatiifi , ab afftnuiae od. diftiuiat, M gleich)
n^ iwar m mattt: dieaeo AngtilT ichliigt er ab. Dranl beginnt du
Mtlta-gifedit , wahrlebelnlicb nm den PUoKia am lelner Poailion ber-
vlttriort jfORt«] Dieb i*( die JSiücli«, weleb« otitrAalb taättr *tmm<
Mlwirti 4000 Rom, Schritt Von der uitUiii «rtFcrnt geacblaRcn war.
Bei Guiichanl Tom. I. Hndcn ilch xmi topograpfa. militärliche Zeich-
Baagen, Aber die Umgegend Von Ltriia.
iiupiealui fovt id juad — uC uKi-cntur] lieber diele* tmptrftcu
Coni. ■. Z. S. 400. Ram«h. g. 168. 8. 030. f. Not. &. Ppäiciu oder
bnptrfttt. Conjnact. In taleher Verbindung richten ilcb nach d«m Va--
bo Ib dem TOraoigebend. Haaptialse; alio hier mipiciitaa, Bad noch
Mehr accidit, Anden F " "'"" — -
gL,_._b,.Coo^le
120 C. lUL. CAESABIS
opprimendos nterentnr: qaarnm adventn pioellftn dirlmi-
tiir ac suas uterqne legiones redncit in caatra.
Caf. XLI. Eo bidno Caesar com eqnitibus noqgeD-
ÜB, quos sibi praesidio reliqnerat, in castta pervenit. -.
PoiiB, qui fnerat tempestate interrnptns, paene erat re-
fectus: hnnc nocta perfiei iussit. Ipse, cognita loconim
' natura, ponti casiriaqae praesiditt sex cohoitis relinquit
atque omnia impedimenta, etposiero die omnibag copiis,
oteiaimu et btnefleia foFtunat'^ Wir iweihln uicM, daTi ocauta
cbonfalU anf forturtat so belieben. Denn I.) verbiadct Cmtt. gern
Spninynm, wie III, 56. famam et cpiaimitm bominum ) and 3.|) »i^t
Caea. occatio temparii |[[, 70. ealU 111, H. f. Deigl. Taett. Ann. XV,
■ 50. exir. occaiio solitudiiiit. id. e. 73. lA occasiimtm cäü privatL Aebal.
Ilt du g;rlegb. rniru iv/^r tiya ual äaCfioya. Deinoilb. Urat. in Olrup.
p. 1)73. WolKe Jen), hier eine Hendiadji knnebmen, gleiebiani: (»•
catio battficio tsrtunae ebtata, lo vergl. Sali. Ing. 4, 6. wo dia Werte;
■cilicet non tiram illsm neqae fguram lautasi vim In leie htber« —
•baofalli ktini Henaiadyi leyn «uUen.
CAP. XM. Sibi pratiidio rtliqutrat] Wegen tibi Tergl. ob. I, I.
n. g. SUtt libi'ia tiel. Cadd. ibi, well man an itliitquert Anatafi Dabn.
Allein tibi piiittiJio gebSreu eng loaanneB, wie oben r. 40. pabalato-
ribut prattid. und die Bedeat. in nii corporla eiDtaJiant und rtiinquer*
•bmlut iit gleich. dem: «pud ae itiniuiet« iuiitrat; itliquitvt aber, mit
ROeliicht darauf, dafi lie von der Summ« der übrigen Mail« abgaO'
gm, surückbtliaUtn waren.
paint erat nftttui'j Wir glauben, pami- Tarbält lieb in plan«,
'. wie pi'Opt au 'proi-iua ; nnd ilt gleich dem: -non multum tihtratf ^vin,
•O tiamlich dafi dadarch auageaprocben wird, data etwaa dem Begriffe dM
VoBitändigta, dn Gnmm beinahe entapricbl. Ei ieoEbtet alio ein, daOl'
Ca», hier daa SisuUat aaioer BeiiehtigUDg aoHpricbt , ao wie anderwirta
«in ÜitliiiL El ilt aber dieie Partiiiel diejenige, deren lich Car*. •■
hänlgaten bedient. Unt..e. 45. in. paene omiiu. c. 4g, a. e. 93. paau
tonftctum bellam. e. Ol. patnt effeclii. c. 80. adeo, nt paene teigk
converlant. e. 84. paint ut ftnu — prohiberi aqua. III, 18. c. 33.
nnn nlum orbibui, led p otne vicia oaitelliiaD« aingnli praeSciebaalnr.
e. 40. quae paene Ineniain — effecerat. c. R. In, ut patiu cattrii le-
|(icinei aubileeret. c. Gl. paene qnotidie. c. 79. ni. c, bO. patnt inatdi-
biUm rem. c. 89. — jweiie. unam ex dnabni. r. 96. extr, pauu prodi-
tui. — Wir hielten dleae Beiap. nicht fOr aBcrflüiaig. Dageg. III, SI. f.
pi'qie in noctem Ten duxeraol. Nioil. eine Rioteiielle, äii/strt Annä-
herung baialebnend. Vergl. in B. 6. 111, IS. p. 307. Im AUgan.
-liegt )n paene der Begriff einer obwaltenden Sctavitiiglitil.
omnibiu eopiis'i In 2 Codd. iat cum beigefügt. Allein Tergl. an B.
ti. II, 7. p- 124. El •Dtipricbt ani. mit iriner ganien Htimmaeht;
lo daf* tr alle itint Ti-appm susammoigtnommtn halle. Da wo der
Ablatir. nicbl wiriilieber daus iiuti-unteutalii iat, waa dnreb den Be-
griff de* Verhi bFallmml wird, da ilt ei ein AbltUiv. ahaalutat, wel-
cber all modalis die nähern Umilände , unter denen etwaa geichah^
die ergriffnen Mafirtgün, welche iur Rrreietaang äts 'Ztvtcta tOIireD iidl-~
leu , brieicbnet. So ob. c. 40. inipoii numei'o; folglich hier; omnibai
■c. toactit eopiii, i. tecutn duttis. Wie nahe «in lulcher AUativ.-mii.
dalii dem inulrumtntiäii tej,- leuchtet ein. BaJip. der ledlent Art bat
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 41; 121
tri^Iicl Indfancta acie, ad Uerdam proficiadttir et «ab ca-
stris Afranii coDstitit: et, ibt panllisper süb amiis mora-
tos, facit aequo loco pagnaadi potegtatem. Fotestate fa-
cta, Afranins copias educit et in medio colle Bub castria
eoQStitnit. Caesar, iibi cognovit per Afranium gtare,
quo mioas proelio dimicatetor > ab infimis ntdicibas mioi^
Fabri n Sali. C*t. i7, 1. Wo mm dabei itebf, vird blob augcdeu-
tet, dafi d» Feldherr gleicbzeilig mit dem Heere aufgebröelien ; der
Ablath>- allein leigt an, da/t die Bereehnang de* MitttU mm Zwtch
lorkerrachendFr Begriif war. Ilnt. II, 38. omnib, eopiis inaequebatar.
Dag. c.ay. in. Vergl. antterdera III, II. 41. 44. f. tatis cep. 78. extr.
tripUei iiuli-ucta ocie] Wir Terweiiea die WiftbeKierlgen anf fiai-
•chard a. a. O. I. p.- 190. wo «rwiesea wirä , dah acUs ii-ipltr, bei
Pulyb. tQHfaXaj'ylar ayiiv, und agmen quaii-atam, eine and dletelbe
Haratbordnung war. Dln« wurde nur gewählt in der Nahe deg Fcin-
dca, beatand in B Kolonnen, welche pai-ollEl niancbtrlea , Haitati-, .
Principei und Triai-U. — Wu diela nicht nöthig war, bildete dal Heer
'Ine tiialgt Kolonne, in welcher Jede l>*gion ihr fiepaek kbittr dch
hatte, mit Ansnahm« der letzten, die den Zug achloli, und die Ba-
gage vi>\- tieh hatte, (jailchard p, IS4. Denn eine aci» ^uadraM
Ueb aie nicht, weil ale ein figttmSftigtt Vürick repräientirle , «und.
ca war Bur cto Partdlthigramnt nit rechten Winkeln. Dietelbe Fora
kitte Bueh aciet tripitx. — Demnach l*t die eine Benennung enlnom-
men Ton itr.Jhthiüttng dei Heen, die andre von der Figur n. FoiTn,
welche die ■• geordnete Maale darit«llte. -
, nb caitris conatitiC.] Viele Edift. contütit, wegen Gleichförmig.
kelt der Tempora. Oudend. ad h. I. weiiel hin aut die hauste Ver-
biadnug de* hiilor. Frauen« Mit dem Fafecto bei allen HinlarikerD.
Vargl. Drakenb.'zu Liv. III, 4i1, B. Dieie Verbin d an $ Bndrt Statt mit
folgenden et oder qiie , nnit okiu diele Conjuiiktionen. ' Bin lolelier
Wechiel der Tenporum kann aber nicht gedacht werden, ohne ein«
Vorbergcgingnc Pause, die man aich etwa erkläre durch: quo facto;
qao quam ptrvtniiatt; qoibn* eomparatii; lo dafi dai Folgende durch
dat Frdhere btjiiigt «rackeint. So leheint oft- nach nnierm und lu et-
jlinien in der liittor. Erzibl, die Partikel; dann, daraufi Uebrigent
wvilet silb -eattr. bin Bul die AnJmlit, die Alran. bextit hatte. So
tob muro e. 4S. lub caitril e. gS. II, 8. Sub beaeicboet iwaierlei, ent-
weder unter dem Selmtzt Tou etwai;- od. >0 dah man Ton elwai dn^
miniVt viti. Darnarb kann man leicbt erklären Virg. Aen. IX, 244.
Tidimnt bbacuria primam tub vaUibus arbem.
eeniHtait'] Andre T.eiart war: eamlttit Man lieht ein, wie nn.
pWiend Letitrei, da finiittere einen liugern voranagegangnEn Marteh
Toraaiietzt, der hier faat gar nicht wegen der Sähe dci Lagen denk-
bar war. Auch kdonte hier, wegen der tchnelUn Folge der Handlun.
g«n, eoHtlÜuit daa Perfeit nicht leyn. B. 6. VII, 40. ut cobortoa «x
saatrli celeriter edaceret et imA inHato colle — conltituertl.
»tare per Afraitiam guo tninut — diniiearelar] Slal per allq.
gani unacr: ea tteAt bei Jem. d. i. in alicuiui tubidine et arbitrio pn-
-rituB eit. 8. nnt.II, 13. Ruhnk.tnTer.Andr. IV, 3, 16. Drakenb.iuLlT.
Vlll, 3, a. — quo minut icbeint nie abiointe ProbiblliTpartikel , wl«
man woU annimiat, «andern leigl an, dafa ctWai itfeAl in dem Gra-
de, in der Art, wie Jem. wäate^t, geiehieht oder geachehen kann;
)>t aliD iteti relaliter Art, AebnUch wie pinvat. Im Vcrhällnil* an
gL,_._b, Cookie'
J22 C. lüL. CAESAÄIS
tifl}' iDtennhsii circifer paiBibua qiisdriBg;«nds, ca3tra
famre eonstitait; et., ne in opere facinndo milites repbit-
.. tino hostiam incnrsa exterrerentrir atqae opere prohibe-
tvataiy vallo mnniri vetnlt, qnod eminere «t procnl ti-
deri neeeiise erat ; , sed a fronte contra hostem pedam
qniadecim foflsam fieri iossit Prima et secoada acies ia
armia, ut ab initio conatitata erat, permanebat: post bos
opus in occulto a tertia acie fiebat. Sic omne prins est
perfectom, qnam intellegeretur ab Afmaio, castra muniri.
«va laut. So B. G. VII, 40. Uat. «. 82. eisden fle chhIi — ^v-
au'a»! dimlawa Teilet, movebitar; d. i, di«fi veraRlBTit« ihn, dmli er
jIm'h« recMt Lait batta, ilch in leMagiB, II, IS, exlr. tleUi$a per
ZV«teHtiiM, gao Mt'aiM oppMo potiKDlai; nämt. lo wla ala aDlierdcn
woU LmiI gthabt, ^onnt kätlen. III, 70. ia. qnominu* amnit 4»-
leretnr erereüat; nämlich «ai loait nDTanncHlick war. — So b*>
kaBplef iick anck hl« Cacaaii »iHfiieit und eltgaitt* Scbrcibart. Dar
Aurangor erg&n» lich diel« Partikel darch Salie, wie «twa dieisr;
qao factum eil, al tanlnm mali tcI delriaianti , aut kani et eDi<riamenti
•Ural noa accidefet bot coiitingarct, qauillui aliat erentanin felaaet.
— • Dem lelie maa entgegca du: fuo facilitii. I, 37. III, S8. b. a.
, interiHittii — paitibtii] Sc. tpatii; ad. ipalia intermiss» pa*>
MM« etc. Pania Dämlkk lit til«b ali Längen ~ od. Brtittnmaft an
Dekmeu. Wie hier pattu» obae den Beiiata »pmtii ad. fnterralli abm-
Int geliraneht tit; au lieit man ptt mitia obns pattumm bei Lirlai v.
A> 8o Lir. VI, 33, 9. Satrkapi, qnod äua milim inda aberat. Viel«
Baiap. bei DrakcDb. ad b. 1. n. B. C. li, B7.
§u6d eminere — neteiu Wall Uni ickeint qaad nicbt »f vsf-
lam al* Pronom. reist, in belieben, iond, partinila cauiial, enfkal^
tend den Grund, waram Caei. des Wall nichl beben wollte, alio;
guadii atc. wie nut. c. 43. ^uad dient nioil. lar Angabe dca_^i-
tilcA objtktiv torllegeudat Gmndci , analog dem alten Kanal eiaoidra'
cke: Vrtache denen, do/l eto. AU«: Aula/t dmu gab der Umtkind,
dafi etc. Qitia iil Partikel lär die rationellt, dareta Abttraklian ge-
wODnena Unacke, also fSc dai Theoretitehe und Melaphyaitehe ; aaa-
iag nnierm: la to fem alt. Betap. von quod c. 44. 45. 48. eKlt. 90.
58. «I. II, 36. estr. d. lanlt. Vergl. B. €. 1 , 43. fttad rei appetla-
toa euet, gued etc. Sali, lug. 5, exfr, Ingartkam JUaitniiia, qilod
ortnl ex eoncubina erat, privatam rcliqneial.
DDiBe] Ostiie mit Beiug auf afixf .- Allel, waa m dem anter.
nammnen Werke, dem Giaben, ^hörle. Unt. II, 39. nt qaidqoil
Inicrcederal lemporii, iac «nn« rictoriam norari viderelor. lacit. '
■ Agr, 30. Atqni omni igooium pro magnlBeo eit.'
priits — quam'] Der Anfänger beobankie den UatenckieJ von
prall und anlt. Priui lil ein iflatrucr Begriff nnd ke>M: trst, tJmr,
jrühti- mit Bi^iiehnng darauf, dafi elwai geichieht oder erwäbnt wird,
'eJte man u tnvuitit, oder vor dtr bestiiamttn Ztit, to dsh man JC-
Muden lUTor m konmen' icheint: anu lit ein rein temporelltr Begriff,
beiefcbnend, daA etwai «her gtsehah, ala etwai andrei, nnd iwnr in'
der Z(ii, alle chroaologiicb. Jcnea leigt eine SchneBigiiit uni mmii-
litekc oder physisch* Beeiinng an; dicaei cinea fivJitrm Moment In der
Htäufalge amdrtr iutnlichtr Data oder Facta, Dater gehört pi-iatquam
' ~ " '■- -''i'£tßexion um, uKtejuuiii eigenll. der Erfuiirung und
gL,;._b,Coo^le
DE BELL. CiyiLI LIB. I. CAP. 42. 123
Cap. XLIL' Sab Tcepemm Coeear intra bavo fossam
legioocB redacit atq»« ibi snb armis proxima noets con-
qniescit. Posteto die onmem exuvimin intra fouam con-
tiaet et, qaod longhiB eiat aggtr petendiu, in praegen-
tia simileja nitionem op«riB iiutitnit, aingnlaqoe latent
eastromm siog^nlig atttibuit I^ionibns UnBirada fouaMtput
ad eamdem magnitadinem peifid iobel : reliqaas legioneg
dam Falilisehin. So Cle. de Oril. I, 50. Iragoedi qaetidle, aittjuam
proDoncieat, vocein «enilin excitanl. Verriii. II, S, 17. «d nrbein,
taatqmatt ptBfltiucrelar, ^naenra ipie accnm cocpit. OMc I, Sl, 13.
In oBBitia« iHgotiii, jirlmfUBiii aggitdiart, mdkilxBda aal prac^aratio
diU^H. Seuac. Qaaeat, NaL II, 13;, ant* viJtmui falgnratiaBcai,
qumwi aaaam aodianiui. — Daher hat prüu, wstob Baudbiugtn Um
Bade, ein« txebaiwt Bvdant. , In ao fem maa ajiglctt, dab alwaa «nt
gaaafeckcB, daa Frülurt »<;■ mBaat, ehe an dai Andre gedacht war-
' de« känne. 8ali. lag. 4, 0. Menorü reros geatamm eanlluaaiaw —
In pcatore cretcare, neigaa priam ledari, quam Tirtna aornn tanam
atqm gtoibHn adaequaTctit. Mit prins T*rglfli«bt lick Toa iclliit dM_
pliedl. nfiir, Bit onls atellfl man anaamaea daa Bomar. xo^a;. Ctr.
RoaC gl. 6r. 8. 645. Sali. Cat. 27. eitr. ae ad esarcitoni ptaidad
mpare, %l piiui CiceroneiB opprcaaiaael,
CAP. Xhli. Mjut ibi] Sali. t;at. ao, I. In abditam parlem •*•
dian aecedil; atjut ibi. e. S, 3.. ait rcmpubl. latna aam, ibigue atc.
S. an B. 6- II, 3> P> 130. Man Tcrgl.^mÜ dteaam nllgemaineu LohaL-
•dverb. jeoea hue c 40.
iaprauaUia] 8. JU B. C. I, 15. p. 41. Eben M mit. UI, 85.
«xlr. WU im giiecb. ir rif :iatiini, auch mit bcigefigtan fpy. -Sc-
nopli. Cyr. UI, 1, 30. AbwcchHind anebl in praesau od. in ^roucna
tonpui, oi. in pt-aaiiUi it, aU GeKeaiali von : in ^<ut(i-uni, od. in
ptrpetuum; oft bei Liv. i. B. VII, 37, 3. Hilitci dnpliol [nunanto i»
peipctnnai, In piiuioitia liugnlii bubui biniiqna tanicla donatl. Cü.
■d Dir. IV, 5, a. quae ia pratsintia in menten mibi veaeraut, deer«*i
Vrcii ad le pericribere. Vergl. Breml an Nep. Attic. 13, S. Walther
■D im. Ana. 1, 7B. Wcber'i Uebungaicb. 5. OB, 02. Auch DähD«
an Xep. MilL 7, 6. Vo jedoch in piaistntia ana lievUch bedenkliche«
ernode durch daa fchiende tcmpoi-a erklärt wird, nach der Analogia
von: ia pt-aisia». Val uheint ea grade denclbe Fall, via hier bei
eiei. Der Uuterichied der doppellen Straktnr mit in Übt lieb Icicbt
timätm rstjonfm] DIeiea simiiit ala relativer BagrilT, mufa Mach
dem FrObeTD erklärt werden, ao wie: ad tandem magnitiuläiem. Vetgl.
c 41. Die An ■£»£&« weiaa Caeau'a iat aehr oR abgebrochen knri n.
•llgeDelni die tptiißirhta Merkmale matt der Xnaantmeohaug geben.
Daher der abtolutt Gebranch ao rieter uäber an beallmmendcn BagrlSa-
wÖrter. ^
Ugionu ia armia tiptditasl Znent bemerke man die Bedeuart:
eiK in aliijTia ri, dleaem analog: uie in armii, B. G. Ili, ID4. in,
nmicl regii, qnt — in prscurolione eronl itpii. eoU. c. 148. £ben:
in mto atri a 1, a. nibl obligatna, derinctaa aa. Cle. ad Dir. XIII,
02. — Dieaem gemüf« aagta mau: in omiii habere. UI, 110. In. Da-
mit Terwaadt: Pleminlam — i» cattaU Romam misirunti 8. *• B. ».
1, 30. «xtE. Eben lo tagten die (iriech. ir önJLoi« ttnu. ' Xaa. Hier.
gL,_._b,Coo^le
124 C. lUL. CAESARIS
in annis expeditag contra hostem constilait. Afranlas
Petteiaaqae, terrendi canssa atqite operisi irapediendi, co-
pias Hnäs ad infiinas montiü radices prodticuDt. et proelio
lacessnnt. Neqne ideiico Caesar opus internnittit , confi-
8<is praesidio legionam trinni et mnnitiqno foasae. Uli
non dio commorati, nee longius ab infimo colle progres-
siv Copias in caslra tedacunt. ^ Tertio die Caesar vallo
castra communü: leliquas cohortes, <[uas in^ saperiori-
II, 13. X, 6. Anab. IV, 3, 7. ~ HeroJ. I, 13. Vergl. B. Ö. VII,
II. inibci. Onkcr in Flor. 1, I, 19. in orinü et equi»- — «xnibar«.
Der Begriff Ton^ et» lit «ilweder ein ntutitiUr oi. ein poiiiDcr. Ctr.
Baknk. in Rntil.''Lnp. p. 136. ed. Frotoch. Über in amoii et ddieiii mt.
Viger. p. 607. XII. Wo In tnau ttse dem gri'ch. tfufoßof verglichen
wird. Eben lo vergl. man daa Salin •! )iche : in iaeti-to habere, n. in
inctito UM. CM. 40, I. Ing, 38, S. 46, 8. Daran! folgt, da&. in
«miu nicht gleich iit dem armalus; aond. äie Jortdautrnden, die bc'
gleitenden Vmstänät od. Ziatiindt, nnler denen etwai geicbiehf, an-
leigl- An&log: in aitau, ia impa-io. Sali. lug. 14, 9. lempem« in
tanguint, Ja-io, faga vtrtal'iinur f Erptditas aber gebärt nicht i«: in
oimis, «andern lieht all Frädikat fdr lieh, wie Xen. Anab. IV, 3, 7.
iaiiay invi Ka^iovxavt TinXkavi ovntUyit/rovi: ir toi5 onio««. £xpi-
Jitui aber lit: scliiagfertig ; wo aber in ai-mä nicht beigefügt iit, be-
.vieht n lieh xonachit nur attf da* mit Gtpäcli n. Bagage (lUcinli et
impedimeiitii ) nicht beseliniertt und dadorcta inm Kamp/t fertigt nnd 1»-
rtUi Heer. So B. C. III, 77. in. 88. extr.
contra hostem'] Contra beiht oft: ex advirso, t rtgioiie. III, 80.
m. ipie contra Pampeium conititil; coli, c 2g. in. .e. 40. m. 76. in.
04. in: Uriprünglich blofi Adverhium; lelt Vuito auch «li Fiäpaütion
mit folgend. Aceniaf. Jin denelben loktlta Bedqnlung. Vergl. Hand
'TarieUin. 11. p. 108. 0.
toiisrifuit] Wie xa&iaxävat n. Imnrni u. läaaim Vau Anfstellung
der Trappen lur Schlacht, lo weehtell toustituere mit collocare. (Int.
III, 36. m. ahi eonttitutus eiiet, c. bä. f. pro caitrii exercitum comti-
tuehat. In coUoturt liegt mnichit der BegriH der Aufitellung SD einem
h''alinini(en Orte; and in eonstitaere erkeunt man den Nebanbegriff der
Planmäfoigkeit find dei Znierhs, vetbimden mit dem Feststehen nnd Av-
hidttn an dem Orte. Sa B. C. II, 33. Daher auch insidias cottacai-;
nicht constituerf.
proelio lacecsvnt'] Sc. hostem. Eben «o B. 6. V, 17. In. Analog
lurgio litcesm-e. Tac. Ann. XIV, 49. m. Vilellini optimnm^ quemqas
iurgio lactssais. LTnd eben ao abiolnt wie an uBir. St. Tac. Hiit. IV,
, 23. Bslavi Tranarhenaniqne, qao. diicreta Tirlni manileitias ipectar«-
tnr, libi quaeqne gen ■ conti itnnt, tmiaas lactssentis. Hau ngle aochi
laceuere iiugiiHin , certamen. Liv. XXXIII, 7, 6. Priucipio a, paud»
procurrenlibUH lucitsita pugna eil.
ntgut iJciito] D. t. Ntque tarnen, nequt vere. So oft, z. B. II,
II. neque >e in nllam parlem movebal. Vergl. Bremi zu Nep. Akm. 1|
4. n. in B. 6. IV, 36. O'b. in c II. n. Eclog. Cic. p. SS. Fabri lu
8bII. Cat. 24, 3.
dat
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 42. 4S. 124
biu cattTiB reliqaemt} impedimenta^ne ad te transdoci
iubet
Cap. XUU. Erat inter oppidnm Derdam. et proxi-
mam «ollem, ubi castra PetreiuB atqne Afraniiu habe*
bant, planities circiter passanm treceqlonim : atque ia
hoc fere raedio spatio tumuliu erat paullo edtttor ; -quem
in supti-iojihui taitiiil Sapeiior kiel In tcmportUtr Bcdcnt. nieU
in topagraphiiehec , wie oft: Iota suptiiara. Uni. c. fIS. Da tmtia
ein opus arte /actum beiciehn«!, kann sapeiior nur dai /rtilicit, alten
h«>eiehiieni. olio: Jener frBhere Lager Jciiieid der Biücln über itm
8icori(; daher aueb: trtatsduei. Nep. Dion. 1, I. nunqne ille aipi-
rior, i. e. prior, Ariilomachen haboit io malriinonio. Dai. Brcml.
Ancb tagle Dan: oiinui nclai Baperiar. Nicht leiten bei lullp, m. B.
XLII, 3. in. ad aboleadsm supeiiorü mijjtiue ~ iniarlani, d. L dia
Schmacb d«( frühem Fetdmga, d. i. dei letztta.
CAP. XLIU. Inter oppiilum] Viele Codd. und Ulere Edilt: in
oppiJo B. et prorimo tpUe. Diefi bleibt immer auffallend, obichon tn
nit int. i. i, iniii- VRwechaelt werden konnte, nnd eine (faliehe)
Pi'äpeiitioa totorl Anlafi gab , die falgendeu- Ciuut lu Verändern.
Hiefi ei vielleicht unpr. ,,Erat ab oppida Herd, ad proxiiDunicollem)"
flonitia] In atnem alt. Cod. und- auf Iiiiciippl. lieil man dia
Fnrni plaaicia. Vargl. Drakanb. i«- Liv. XLIV, 0, IS. Ramib'. §.
81,2.
in Iioe fen media igutiol Fert iit aitmlieh; e> konnte, BOchta
«tnra In dar Mitte aeyn. Unt. c. C2. cxlr. eodem /ert tempare. II, 15.
■. acqtia fert IMitodlne. III, 44. omnei ftrt. e. 40. mcdio ftre ipal.
c ES. Mir. 7«. axtr. meridlano fa-e temp. c. 93. c. 101. in. f*»« be.
■tintnt dia JVoiIolität'del Urlbcilii die Saehe wird aiigefähr, naeb der
allgemeinen Meinung oder nach JVaJuschetnUeJiheitigrüiiden angegeben.
Damit wird anigegprorhea , dafa man die Sacha nicht genau heiltmaiea
will,- weil uiehti darauf ankoiiimti halte fin der Diltani Tuirhlich elwH
. gefehlt, nnd hätte Caei. dicH toppg^aphiach angeben wollen, lo hätte
•r: pfope getagt; wäre vnn Auatrengung nnd Aonäberung an ein be-
Itimihtei Ziel die Rede: paent. Fere iit alio gani suhjihtiver Art , und
•prleht an« ein allgemeine!, nicht dtßnitiats, ■andern appi-oximativet
Urlheilj nach einer ungelähien, d. i'. nnmafi geblichen Berechnnng,
. ' wobei man aafwedrr der vorhernehenden , atlgen. Meinnng, od. icf-
mtw tnbjektiFen Aolleht folgt. Wird die Mehriabl der hoiiln-edn FäÜt
■■ beriickiiehtigt , dann heifit ea jittriirnjue ; folglleh iit dUfi hittoritcht
Partikel. Sali. lag. 7, i. providenlia (imurem — , .audaeia temerlta-
tem adfeire plenimque lotet. Dageg. B. 0. III, 18. qnod fere libenter
homine« id, qnod volnnt, crediint, d. i. nach der allgemeinen Erfah.
-Tang nnd der daraut gegründeten Abttralition ; dlbei iverdrn Aniiiah-
nea geilattet, und die Sache kana auch wohl dai ungeföla' beiejch-
nete Mn/h in Wirklichkeit übirschreiteii.. DAer man iigt: ftre bedeute
bin n. wieder valdt, ptr^uam, ptnitui. Heber die Abitaniniung Ton fero,
worana angcbl. /utrui -a. ßrmut, baben lieh die Btjmologrn verbrritef ;
dafk ftrnu Und fire nicht Tenchieden, behauptet ÜTond Turieiliu. I^.
091.' Sa labt licli w«bl erwaiieu, dah firt =s fermi anfang* eine
kategoriscb TeiileherDde Parliket, allnälig eine btsehritiAteit BedeuL
annnbm, wie uuier/iut, d. i. eig. ftl. Daiaclbe iit uiancbtr grleeh.-
Partikel begcgaet, wie tb/b, laiq, iagißmt. — Wer, 'wie pro nad
gL,.._b,Coüglc
las C. lUL. CAESABIS
ü occqpasMI CiMBr et crauiHtBlBset, ab 0|^iäo etponl«
et conuneatn omiu , c|aem in oppidaib Gontuleraat , se ia-
terclasnniin advenutrios csnfidebat. Hoc sperans, legio-
nes tTM ex castris edncit, acie^ne id locls idoneis in>
gtruicte} nitiiu legionu aatesignanoB procnrrere atqne o^
oapaie eom tomulam ijibet. Qua re cognita, cel«riter,
qaae in sutione.pro castiis eiant A&anii cohortes, bre-
toutra diRpollTt wird, DBcbl«!« will, der Tcrgl. die gsaanera Owilell.
■bct Hand Turi«U. a, a. O. Vergl. uiure HBthmarioDg im Index.
in locii Uaneü iiuti-ucta) Einige Codd. n. Bditt. halten: caiwtn*.
etttf hei Catt. cbeii (O UDgewohnlich all da« «inlacbc: ttracia. Oeaa
almtit acina Ul mehr Sprache der Dicliter, dei Tacitai n. bei Lwiu»
nicht bebeoidand. — ITtber in locii geben wir jüogern Leiero la bc-
dcDlen, data dieie FripMilion nicht fehles dürfe, aobtüd daroa die
Bede [it, dar* ein Platz vorher occupirc woiden« dab man an[ deoMU
ben loimavschirrt , und dann auf ihm Poito fafite.
Bnttsignanoi 1 In Beiiclinng nnf dieie Truppe nabtheilnng, De
' h«l Jedtr Legion lieh fand, folge ieh der Erklärung von Gniichard
Tom. I. p. i*S. Dieier nimml [Qn Knte an, dafe xu Caisars Zelt
In der Saeaffnung der Felittn, Bajuati, Principa u. Tiiarü lein IM-
terMbied nebr Statt fand; 2.) data dieie jfntnignani die lapftrsten fl,
gtäbtalat Soldaten der Legion *areB , (■• c. 97.) ähnlich den in onC
■ern Zelten doreh ähnlieb o Attrlbale anageieiebneten ertnadleren.
t.) Wie ataik die Zahl bef jeder Legion gewcien, laite aich nicht be*
Ittnmen; Gnfiehard meint, der vUrtt Thefl roa 16 Cohorten lidsne
ei gewelen lejn. d.) Salmasiai balte die faliche Analcht anfgeitdlf,
4a& die anttsignani Uiclitt Trupftn geweaeni eine Bekaoptang, i\a
doreh Bnire Stelle am heftten widerlegt wird, Grlechiieh bieben ■!■
v^oitmol od. n^D/w^Di lär crj/ulun 5.) Gnlachnd weial naeh, dab
die Signa der Legionen Im Centro der Cobortem anfgcitellt waren^
ntcbt, wie einige gemeiol, in den erlten Gliedern, nm des Trappen
■Dgleich IUI Sickttmg der Linie in dienen. Lir. IX, 39. hcieagt dlehl
cadnnt antgiignani , et ne nadentur propngDalorihaa l'gna, flt eX
tectinda prima ade*. Deainaeb lind Autetignaitl n Caea. Kelten die
Soldaten, die ein für allemal ihren Plati in den erilen Gliedern ei»>
nahmen i hier itaaden bliwallen ancta dl« FreiviUigen nnd die Bte-
eali, d. 1. Veteraaen, die dem Aufrufe ihrer alten Peldherra Tea
Neoem gefolgt waren. Snttcb. aeigt ferner, dafi in der alten Hewe*- *
•btheil. die Hattali die eigentL Anteiignani gewelen. Vergl. a. a. O.
p. 313. Für den Leier Ut dieie Notii hinreichend; der Maaa Ton
Fach wird teln t;ribeil ilch lelbit bilden.
proearrer« ] FraecntTtre, wai einige Codd., wäre hier fall UU
chcrlieh nnd unwürdig. Am B. C. If, £4. lernt man den IFoleriehied
beider Verb. Mit fraecmrr, iit ei wie mit praemiltere and praeci-.
ptrt, 111, 31, VJ. exir., d. I. im VoTmi» nthneii, praeecdere a. «.
alte dieie mit pra* aniauMnengeaetiten Verba keaaen aar rtlaUv ge-
branehl werden; hier aber folgt Niemand Kaei, *ai praecarrere nnb
freiaillige Handlang leyn , nlebt betoUen; daher patit der Zweck;
otcMpare tumulnm iubet, nicht lu praecurr. Vergl. an B. 6. Vll, 0.
p. 443. 43. Auch iil procurrere aberhaapt eia tait Gehender Ana-
drnck *on IVappen nnd fit^bUfCn, die auf den Feind eine Attagae Ma-
then. Ur. XXX, 10, G. InterTalla fccit, qua preturrer* ipeculato-
riM Mrea in kgeteni ae tut« teclpt pMienf.
DE BELL. CIVILI Ll^a L CAP. 43, 44. «27
nore idocro ad etundem occopandiim lociua laittnntnr.
CoDten^tai proello et, ^od prios in tom^laiii Airanimü
veneiantt nostri TepeUnntar, atqoei aliig anbrnisBÜ snb-
ndlu, terga vertara seqae ad ngna I^ionnm xedgtte
Cap. XLIV. Genns erat pagnae nüUtiua ülomm,
M magno impetn primo procarrevent, andacter locam ca-
pereat, ordines snoa non magnopere servareat, rari dis-
perelqae pagnarsiit: si pcemerentur, pedem referre et
loeo expedete non tnrpe existimarent, cnm LtuilaBis re-
brevioTt i/in«r«] Nur 3 Co3d> nnd ältere Editl. hiben hrevtorL
S. Z. S* 64. Bamih. 0. S8. p. 51. DiMelbe Farm anf e iit bei Taclt.
voikeiriehtQd.
tubmtinit tuhtiäiiti Vergl. b: G. IV, 27. cxtr. NIabt pnKi<-(&&
wie vcnig« Codd. ml alle Editt. vor Scallgen. Sq Uv. XXVI, 44.
»uhiidia idenlidem tsbiKitta e eutrii. Zwit iieit mui «wh Lit. XXXV,
36. JD. «d proliibeDd», ll qna obieiiii marl imbmitteremiur prattiiUa f
iann lind aber praetidia gleich ddi. Betataungieorpi ; d. 1. mr K«r-
•löriun; der BnalxuHg gaiandte MsonicbKlI. — Hie; Warfen die tob
Alran. geiBDiltea lubiidi'a «eralBiideii.
CAP. XLIV. Geaut erat pugnae) Diele Art der ErlaateraBf lit,
bei Caei. nicbl ■eilen ani von bteoDderm Intereate. Uni. e. 70. Aebs-
jieb B. G. V, 15 , 10. AlIgcneiDer oeDut S*ll> lug- 7, 4. die Manier
der Feinde Id der FeliticIiUchl und Im Kampfe — Maren boitinm.
ni'It'diM illarum^ O. i. AfmnUnornm } illaruat Im OcgeniBli voa
nottri. Denn iV/« beieUbuet überall einen Gegenilaad, der nll den
Sprechenden od. ReCerireiiden In entfernterer Beiiabung itcht. Unteit
«. 45. m. rnriaa Uli. S. anl. e. .^fi.
Mm magnepere'i Nicbt londerlich oder erheblich; ntcbt ebea
ttreng und genau; ungelegenüieh. El drückt aus die tubjeHiee An-
■trengaug,- den lubjrktiven EindraeJe, dai penönliebe Jniereiie, wio
aicb lolchei dem Bttraehtenden daritelltt gleichtam: nt aliqnid t|ia>
f«i AaAtfaiur »perit; tnuUo labare mullaqne cura. Sali. lug. 7, 9.
Unf. II, 13. Caei. per litterii Trebooio magnopere mandavcral. III,
84. extr. Deqae magnopere — terrereutar. Vergl. an B. 6. VUI, 48.
loea esetdere'\ 3 alte Edill. hatten loeuM. Ondend. od b. I. be-
nterkl, dafi exeedere loena nicht uoerh6rt, nach der Analogie vieler
Stellen, bei. bei Ucint nod Dichtern. So U, 37. eslr. urbem exee.
ieremt Voliei. Viele Beiip. d». bei Drakenb. Locan. I, 412. patriai
CScedere muri»} eben lO egredi finet B. G. I, 44, S. Ruddlmann. II.
p. 330. Im bildliehai SJnae, wie: medum, anno», attatem, eetero$
(virlute) ereedtre, iit die Strukt. mit d. Aceoiat. lehr gewöhnlich. ^
lutin. XIII, 2, 1. XV, 3, 3. Allein hei Caei. mdehlen wir dieielba
uicbt gelten laue«, 1.) well loeo in mqleriellen Sinuc aa nebiBeii{
2.) weil bier von einer rüctgängige» Bewegung die Rede iit, eut-
■preehenl Bnl. amref/ttn,; 3.) weil Mnit aherali ercedere mit dem
AUat. veritnoden. Ual. I, M. m. II, 20. m. c. 33. in. Italia ejreet-
M. 41. f. aeie ereedtre. coli. III, 94. i«. III, 45. f. wo eine gani
ähnliche Stella: recipere le et loee exeedere. c. 6S. exlr. c. 113. [. nt
eorniD aenfo coniiiteret omneique eoaveni noa lolna loea txeederent
etc. El lenchlet aber «nch «in, dab lieh smnicisMen ^ padam le-
L.gL,.._L-,COO^Ie
128 C. IÜL..CAESABI8
ljqni§qae barbaria genere qaodampngnae adanefacli: qnod
fore fit, qnibns qaüqae ia locis miles inveMravit, att
multum earam regionum consaetüdioe moveatur. Haee
tarnen ratio nostros perturbavlt, inauetoi fanins generis po«
piae: ciicnmiii enim sese ab apertolateie, piocairentibmi
fem oj. eiae rUctgänglgs Beweg, machen, Dsd S«ifi tnu mtehen «Im
liedeuteoder Unteiicfaied iil i folglich «ii clua TBUtologie nicbt lu denken.
geafre guodam -~ adiutfacWj Morui hielt: eadeai für pMien-
in, all guodaa. Sntlte geindert werden, la warde nnn: camami^ '
«Utt CUM noch Ireffendei Kheioea. U'egeD adiue/. ■■ in B. G. IV, 1.
tfusdaat durch: eine gewiue, allgemeine Art lu erklärca, wie Bium-
■iMk ad fa. ). (bat, erieheinl onilalltaan, und gtgto den Spraek|tcbr>
guod fere fil'\ In lalchen Msemtititn ErfakriUtgnSbten , gel*-
genltict cingeitreulen Beobachtutigen und Maximen, alle am dem pruit-
titehen Leben geiiominen , itt dsi Bell, eivile reicher, alt^dle Cnm-,
nenUr. de Beil. Call. Wir verweilen auf c 52. in. fere — eoHtue-
mit. III, I. m. qai/e>e — eomuevit. (coli. c. 37. f)-c. 93. guad na-
6ii uulla ratione factum etc.
inveteravü\ Gehörte anch all Pertecl. m inteteratcere , dai B.
e. II, 1. lieh findet Khen lo unt. III, 110. extr.. Cic. ad Dir. XIV,
3 , 7, Dme ipei reliqua eit in novii tribunia p). et in primia qaidem
ditbai. N«oi (i inreterarit, actoin eit ; ic. rei mea. Imeterare mit
Iranilliver Bedeatnng. Carl. X, 3, 13. inveteraei peregrlnam nari-
tatem.
aiultuBi »acculur] Moveri proprle diennlnr, quae nun manent
flrma, quae mntantur. Ruhnlr. lu Ter. Audr. III, 3, 30. Daher im
bildl. Sinne von dem Einäraeke , den elwaa auf die Beitimmang uu-
*er( Willejit macht, in ao fern wir dtii nach Andern accommodiren,-
und von der frühern Haudlnngiweiie abweichen. Nep. Dioa. I, I.
eiuaqtie coniilio nu/dm) mavebalur tyrsniina. Lieber mn/Iui», d. i. bt-
deutehd, gar leAr, nua. t^cht mesig, und den UnlCTach. tau taulla
Tergl. Kriti lu Sali. Cal, 27, 4. Mulla i>t naml. überall: vielfaeh,
aber vielerlei Gegenstände. — Multum wird nie obne beiondern Nach-
druck gfhraDCht. Ijall. lug. 94. diu malluntque faligati, tandem per.
rencrunt elc. Maltum darch laepe au erklären, wie FabrI ta Sali.
Ing. I, S. dünkt uni dem Spraebgebr. nicht angemeiilen.
Raer-laaten rntfal Hcbrere Codd. geben tum at. tarnen, wai die
Anal, nicht laibbilllglen , lumal, da diciea nach Held ad h. 1. ^hwer
■n erklären. ITliire Anaichl iit, dafi Ihm zwar nicbt in verwerfen,
tarnen kher recbl fagljch (einen Plali bebauple. Die Gedankeofolge
iat dieie: Znar war die Art *u fechten, welche die Soldaten dat
AFran. von den Barbaren angenommen, eine xieintich ■cblecble unl
uiirrgelmaliige, ja diacl[ilinirter Rom. Soldaten unwürdige; dennaeh
aber machte sie Caeaaia Leute atnlilg und bewirkte Unordnung, weil
Ihnen dfeae Uanier ungewohnt lam. — So ericbelnt tarnen logar noth-
wendig; nur ein* iprlcht fdr tun: daa nachfolgende centuerant. Do-
intuetos hniti* geB.'\ lieber die Conitrnkt. i. in B. G. VII, 30.
unt. I, T8. m. In lolcben AppoiilioniiätieB itt per Epexegeain dar
Brand enthalten, warnm oder wefihalb etwaa dem Suhjekle begegnete;
ea atiid Altribtita vel rei e.rplicandae , vel creuiandae , vel erplanandae,
Wahrachejnlich alao aneh in der beitritluen Stelle Sali. lag. I, 4. per-
mieiota latidiae pauliiiper utnt. Vergl. daa. Fal>ti.
L.gL,;..b,(LlOO^Ie
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 44. 45. 129
ab^nÜB, arbitnbaatar; ipai aatefa snos ordines Berrara,
neqae ab si^ia disoedere, neque sine gravi caasita eom
loonm, quem ceperant, dimitti censneraot oponere. I(a-
qoe, pertorbatis anteaignanis , legi», qnae in eo coran
floiHtiterat, locnm non teouit atqae in proxitnum coUem
Mie recepiL
Cap. XLV. Caesar , paene omni acie pertetrita,
qnod praeter opinionem eonsaetndinemqne accidentt, eo-
bortatns snds, legionem nonaia snbsidio ducit: hostem,
insolenter atqae acriter nosiros inseqnentem , sapprimit
mrBosqne terga vertere seqne ad oppidum Derdam reci-
pere et sub muro congistere cogit. Sed ndnae legionis
ipti aulem tervare — sjurrtors] Elgeotl. feUf t« kll Stibjtkt»- ■
prODOiD. au tervart und dimiltere. Diatn i*t «war leicht IDI ipH lU .
«rgiuieo f - lel >ber KDiiiclitt weg wegen der Ungleichheit der SK^ekl*
in (irssre Bad dimitU. ADflalleader iit die WeglHiuag aal. 111, 10t
extr. ommet tuat — cepiai dimitUrum, Vergl. II, 12. extr.
eemaerant] Wir Ifinnen der Ertl&r. von Held ad h. L ni«bl
briiliniaen, welcher dai Verb, nad Tempni lo deutet: „li« AalteH et
titk SKM Grundtal» geaaeAt, isartH vom jther äer Mtin. geteeitM."
■ — Knerst nänil. heihi . cemire dbetall nnr: einer triftigem Meinung
■cjB, deren Galligkeit Ihelli tn der aaetoritmt der Perion liegt, theila
In der Eituickl. Sodann ttehl da« Plitiquamperf. , well Caei: In dle-
■er ganaen Stelle weniger abaolnl oder rein /üttoriieh referirl, all
den Unhil entachnldigt nud eommenlirt nod folglich «uglebl, wai leine
Soldaten und deren OSeJere bei der unerwarteten Art dea Angriffa bei
■ifh gtdtiebt ond bnehtosien hatten. Ea iit hocbat vahncheiiilicb, dafi
dieae ond äholitbe Katicbuldignngen nnd Etörleraugen van Caei. tpS-
ter der einfachen GeiebieblieraäblDDg eingetebaltet wurden; ani leicht
begreiOieben erDudeD. Iit dieb der Fall, dann wird jenei tum nn-
Terwerflich , ao wie \titnlii\t yerturbavit gtita perttirbat , waa in meh-
rern Editt. , geiichert wird. Denn Caeiar iprlcbt leln' Vrtheil aua D.
■war Aber eine iamah , d. i. frilber lu einer beitimmten Zeit vorge-
tftUne Begebenheit. 8o viele Flui quam perfecta bei Sali. Cal. 31. Id.
daa. Krlti; e. 3ß. extr. tanta vit morbi — pleroaque civium aniaioa
ineeteerat. Naml. damal». Verietite lieh der Relerent in die Gleich-
«Citigheit mit dem Fafcto, lO würde dai Imperreet. ateben.
CAP. XLV. Quad — aecideratj Nüml. acie perterrila eo, fnod
id, de qno inpra diclam eil, aecidemt. — Leicht könnte Jem. dieiet
guad anf perlerrita ali erkürendeD oder en lieh ald ig enden. Beiiata b«.
atehen 1 Alis itt hier In quad etc. du Objekt ond die üriafhe det
Behreclceni entbaiteo, Vergi. e. 41. '
tuppTimil\ 1. e. reprimit, moratuT. Ünt. c. GG. iter lupprimanl.
B. G. VIU, 43. So Dav. ad h. I. — Da der Ausdrock bei Caei. lel-
tOD, 10 beachte man di« eigemÜ. Bcdenl., welche licb ergieht ana
Stellen, wie Liv. XXXI, 18. rex »upprettit impetum militum. DeigL
II, 35. ira eit utpprtna. AUo beliebt lich aach hier jeiiei iuppri-
mere beiond. auf dai imelenter integai; Caea. dämpft niml. den Ue~
■iermalA, die Keckheit der FeUde. Sonat war tupprimere ein afnoB.
von lubmergere da, wo von Sehiffen die Rede. loitln. II, 0, IS.
L.gJ;..b,GOO^IC
130 C. lUL. CAESARIS
iDÜites y elati studio , dam sarcire aoceptam detrimeattitt
volunt, temere inBeciUi fugiealeS} in locnm iniquQtn ^o-
grediunttir et snb montem, in quo erat oppidum poütam
Uerda, snecedunt. Hinc se recipere foam veUent^ lar-
8UB Uli ex loGD saperiore noturos premebant. Praeru^os
locus erat, utraqne ex parte directoB; ac tanCum in lati-
tudinem patebat, ut Ires instiuclae cohortes euiu locam
explerent et -neque subsidia a laterlbns Bnbmitti, ne(|Be
eqnitea laborantibuB - usni esse posseiiL Ab oppido antem.
dedivis locus tenui fastigio vergebat in lougitadiaem pa^
Llv- XXII, 10. n. 1. — Hfl DuifeT StcUe T«rgl. namcMU. die AiuL
*a Ncp. Tlmotk. S, 3. Mcldit, n( magoK tcmpeiUi Drirelar; qDua
evitae iaa veterei fmpenlarei alile arbitrali, msiR elatiem tnppret-
lerunt. Damit terglvicbt Lanbio. ^n^tni.
elati (fviKo] S. n B. 6. VH, 47. p. SM. Gui dM Epimk. fnttJ^
pa&at, dmeu Bedent. lich erklüt bdi Stellen, tfie Demoitk, Coron-
p> 38S. tov? /tl* lavxoii ifIXovv ijiäifiti aal &faatTv nm^aat.
intteuli fagientet'l Cod. Leid.'I. aad ebiige Kditt. htb««: ituee,
longim; Iclitrei ■ieberlieh entitandeii vaa fkfitnt, Dean '■■ lolchea
Vetdiehangen der Wörter i«t jener Cod. bei >Um VortreffUcUeil telebj
Am longiat biben 3 Midre. gebildet: ligiomt*. Solche BrMhel>aBg«a
IDM^en SDch jüngere Leier Toniebtif.
' ulrxque ex parle directu* ] (Joi lebeint dirtehit nickt tbh tar
perptndHuläre« Linie in rentehen, wie Held «d h. I. meint, welcher
' übenetit: ileil abvjärtt laufend; load. d« die Beicbaffcaheit der Sei-
teDw&nde darch praertiplui angegeben wird, wie noi dem ZniBinDiea-
buige herroTgebt, glanben wir, direciut beieicbne die grade fbrtlatt-
fende boriaontale Linie, wodarcb eben geicbab, dafa die vorgedmng-
nen Soldaten weder reehti nncb linki deplogireit kannten. Eine ika-
licke Silaallon beachieibt Lir. XXII, 47. in. 'branlibai adveniiconcnr-
rendan erat, qnia nuHo eirca ad evagaadam relicte tpatio, biuc amnia,
biac pedilnm aciei clandebant in direeium atrimqne uitentei. -~- Aach
da» Folg. in lalitmdiHeat ipricbt fSr nna. Hierbei iprecke ieb die Mein,
'aoi, dalk die Farm: dereetti*, die tberall In Codd. mit direelm vec-
tuucbt and recweebielt worden, mir mit sock weit grfilterm Rechte,,
all dileetu* in Vergleich an delectut, rergl. Kriti m Sali. Cal. 3ß> S.
gaai in verwerfen lebcint, indem regere und de ala eine unlogiicke
VerbindUBg enefaelDen. la dirigere bleibt der Begriff dci Riehunt
gradaui, nach einem Lineal; ob lentreeht oder wagereckt, iit gleich.
Diner Begriff del Ordnen nnd SiehUta duldet aber die Einmiiehnng
der Höhe oder Tiefe, dei Auf- oder AhicärU niehli aond. der Begr.
ist ein rein ahttrakttr and (alglich gani allgemeiner. Darnach wäre
du von Banmitarfc in B. 6. IV, 17. p. 154'. Getagte in beurtbeileD.
ISKtK» — patebat'\ D. i. nur lo viel, nur to mit. S. B. 6. Vf,
35. exir. Eben )a nnt Hl, 2. in. 78. in. tantam temporii. Sollt
auch TouiÜTot (wie lOtToOrofJ biiw, tarn viK», tarn eilgno«. S. Bremi
tu Dem. Phil. III. f. 49.
tre» imtructae cdA.] Gniicbard a. ■■ O. p. 15S. erklärl diafa;
reipace qa'oecapenl de front troii eoAertel rangfei es balaiUe,
tenui failtgio} Ondcnd. erklärt lenuit durch icbmal, wie tenue
firttum bei Flor. II, S, 0. temtti» trame» bei Vellel. II, 8. So Tacil.
L:,gL,;..t,GOO^IC
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 45. 46. 131
■nam circiter- CI>. Hac nostris erat reeeptos; qnod eo,
incitati atadio, inconsaltias proceiserani. Hoc pognaba-
tur loco, et propter angostias iniqno, et quod sub ipsig
ladicihoB moniis coDstilerant, ut nullom irustra telum ia
«OS miUeretmi tamea virtute et patientia oitebantur at-
que omnia Tolnera sastinebaDf< Au^batur Ulis copia,
atqae ex caBtris cohortes per oppidiuu crebro submitte-
bantuT, at integri defessis Buccederenl. Htic idem Caesar
iacere cogebatar, nt, sobmissis iD^euiudem locnm cohojr-
tibos, defeasos reciperet. '
Cap. XL vi. Hoc quam «äset modo pngnatiua con-
Ann. 1 , 64. cxtr. pUnttiei , qnM teMuem atiem palerctar. Wcdb wir
•ber. die Worla Caei. Hebt Tuitcheo, •• lieictatelbt denelbe : „eine
von der Anhähtf ant wrlcber Lecida lag, D>eh der Ebne tpits lulau-
femde. In cineB leipialtm ß^fiUe lieh endigende AU«chiiDg de» Barg-
eal So fcbrancbt Ca«i. hlaGg gaoi abidlut d[eici Adcerbialpro-
nniBen, dbcrall aal dem Ziliaainienhaiige in beitimmen. Uni. c. 18.
ig. ex(r. III, 24. in. «oque mililei ~ Impotnit. cull. 13. CTlr, c. 41. mC
ee coDtaliHet c. 5S. in. Oft wQrde man eedm ecvrarten, wie an den
3 letilcD Slellcii. So c. 41. in.
aiubanütrj tfiU iit abiolat an uebmcn, wia, ziem ll«h kühn und
nagewöbnlteb Ntp. Altie. 15, 2. und heibt: ikb lUmmen uäml. coH-
tru, nnd all eoniequeui! licb la halten tnche«, jedocb iuniec lo, dafi
laan vormärtt itrebt. Cuct. VIII , 11 , 0. ttex iagiLt«r<Di et Agrianei
labet per urdaa nili. Tbc. Biit. II, 43. exli. corporibut et ambanibiu
Hili. Dareh virtult tt pat. wird die j4rl and Weile angegeben, wt«
lie lieh biellea. Vergl. zu B. Q. VIII, 10. Vai. 4G. 111, 49. Uugc- -
wdkol. II, 17. in. Dikil eanlra le rtgem niiuru», wo m.aa leicht
aaaumm lubiiiluiren möehtei denn csnlra ntli iit uuier: entgegen
m-beilen. Tae. Ana. 111, 31. m. Sali. lag. 101, 11. lJnte> c.dO.
augeialur iltit eopia} Aeltere EdKt batten: augeianttir — fc«-
ptae. Allela eepia <>t di« ;Va«f«, die Menge der Kimptenden nnd
Herbeiei landen. Dem. Phil. III, 40. aufutmiy alf,9-ot- Copiae im Pia-
nl Dnfabt alle HüifimiUel, deren Dem. doit aoftiblt : tijiiqiK y*
Jtnt at/furrar nlij&oi lol /pijjuirw» jiQÖ^odm xai T^? fiAii)! nojnoiciu^»
ä^ff'Orla lai täiln, ot<; Sf t« ttJX^im löe Soll« »qtfoi. So etwa B, 6.
I, Sl. So an öniihl. SteUen. B. Q. I, 48. Krlli ni Sali. Cat. SO.,
ibid. 01, 5. Sael. Oct. 21. Cie. Mai. 37. CEr. «nt. It, 4.'
CAP. XLVI. Hoe quam euel modo puenablm^ Aehnlichie Wort-
ttiU. bei Caei. oft Unt. c. 79. tam magno eiat in pericBla lel. c.
80. In. c 8G. In. qaam inlegeriima eiiest «d pacem omnia. S3. f. qn«d
■II •mntbni datam lemper impentarihut. II > 4. nt mient ab iclu tc-
lonuB rMBigti lali. c. G. in. dtduetiiiine noitrii paullatlm navibni. c. S.
nt eit terun onDiam magiitei aiol. c 31> D. qaod llliiljcentiam ti-
moi aageat nMler. e. Vi. ia. quo tit eornm amt atndio ad CarSnioM
Cuaar. 111. 1, In. Dictatoi« kabeate c«nilia Caoue. Cfr. ob. c S4> ,
1 2
gL,;..b,Coo^le
132 C. ItL. CAESARIS ^
tinenter horis quinqiie nostri<|ue gravins a multkndine
premerentni ; consaintis omnibus telis, gladiia destricti«,'
hnpetum adversus montem in cobortis facinnt, pancisqn«
deiectis reliqUos s«se convertere cognnt. Submotis sab
mnrum cohortibas ac nonnalla parte proptet terrorem in
oppidniu compulsis,' facilis est nostris receptos datns.
Eqaitatns anlem noster ab ntroque latere, etsi deiecti«
otqne inferioribus locis constiterat, tarnen sammara in
ingum virtnte connititur atque, inter daas actea pereqai-
tans, commodiorem ac tiüiorem aOBtris receptum dat. Ita
rario certamine pugnatiun est. Nostri in primo congressu
«ärciter IiXX ceciderunt, in bU Q. Fnlginiiu ex primo
a mititilitHue] D. i von der Mthraahl, itw äberl^nen Z«U. B.
e. n, 24.
gladüt <fra(KcKi] S.< id B. G. 1, 39. p. GS. ~ Anck Uer, wl*
fibcrall, weehielt in Codd. und Bditt. dii und de.
d«itetit'\ 1. a. pretlratis. B. G. U, 37. Tuit. Ann. IV, 39.
. «tr. dtietHt circDm ■lipstorlbni. Vergl. Bremi o. A. in Nep. TbcM.
3^, 1. Lucui. II, 034. und Banem. in Laetwit. 1,9,3. — Uan itak«
•n xacaßalUir, Cjrtop. I, 3, 14. u. i. ~ Cart. III, 5, 5.
noattutla parte] D. i. hier und da; theilaeite, aber nicht V>,
dafi di« Theile ein xuiiiiiimeabiiigeadei Gsiizea gebildet, lond. Dcm'a-
»elt. Uni. c. 78. copisio frumeiiti noMmilam. B. G. VII, 37. »i>n~
m*Uo benrficio. 8. p. 505. ~ Held n. A. nehineii noaa. parte ■!■
SabjekUbcgriS Im eallekliren Sinne ta compuliit.
delectii -^ laei»] Diefi erinnert »n B. G. II, S. eolii* — CS
Miraque parle laierli deiectut habebit, d.i. Abhäage, atcile Ahtrhäne.
E* lalt angedeutet werden, data die Reilerel bergan reiten mutete, ,
wenn aie bellen wollle.
Birtfile eenniltlur ] D. t. als dringt troti aller Schwierigkeit, wak'
ker and mnthig fainanf nach der Spilie dei Berg«. Der Ablalir ie§
Snbatanlln verilarkt und erhöht den Begriff der Anstreitgang ; nach der
Analogie der UrbedeuL von sfK, d. 1. lieh anf etwai ala Fandament
oder Basii ,atatzen.
aeilri in primo eongr.'\ In einig. Codd. aoifrdm. Doch gegen
Caeaarf Gewohnheit. L'nL III, 38. in. nottrae navet duae etc. e. 63. m.
BOatri Don ampliui xx. II, 41. ui. aed ii erant numero dncenli. I, 87.
«Ktr. duat Ugionet »uat anleeedere iuaail. c. SS. eilr. navt* Maaal.
Ueniium — intereunt nocem.
M hit\ Mehrere Codd. ex quibni ; offenbar Gloile; denn e* malitl
nenigiteni heilen: in gvibat, 1. e. in quorum Nanera. Uni. II, 3- Ib.
So B. G. 1, le. m. 53. in. /n 6/t fuit Arioviit. tu M$ DivUiaeO et
Li»co. In leigt an, dah elwaa unter einer gröfaern Zahl begriffen
iit, ala Tbeil dei todten Gaoien, oder der bloti natiteriieAen Maiae;
»r fnfAa« wflrde anieigtn, dah licb einer aaa der Menge Aerterge.
tian, auf irgend eine Weite thSlig geieigt balle; oder data Jem. m
■ineai Ganaen ala xntegrirender Tbeil gebärt, wainrch geacbieM, daft
mit iem.Tkeae daa Gans« leidet oder geietmil. — Wie Im, ta aOek
I«, 1. B. tr ix&eoii;. Doeb-iit der Gebralck dea grieeb. if nickt «•
beackränkt, wie dea lat. in. Vergl. MattUÜ gt. Gr. |. S77.
gL,_._b,Cob^le
D£ BELL. CIVILI LIB. I, CAP. 46. 47. 133
haatalo legioma XFV, qai propter eximiam Tirlnlem
ex inferioribus ordiiubua io enm locum perrenerat. Val-
neraatur amplias DC. Ex Afranianis interficiuntnr T.
Caecilias, primI pili centurio, et praeter eom cemurio-
nes qnataor, mittles amplius dncenti.
Cäp. XLVIL Sed haec eins diei praeferttir opinie^
Bt se ntriqne onperioreB dlscesBÜse existtmaient ; AEra-
niaiH^ quod, quum esse omniam iudicio Infcnoies \ide-
er primo haitalo] Da iitt» einmal Leikrt derCadd. t»t, «»ItMU
Ala Caajaklor Ton lail. Lipiiai: Ctntvris priaii haitati — teinc Be-
rikliiflhligaug flndea. Primat Jtaitatut iil aber der erlle Centurio der
Hutatl 1d der eriteit Cabsrle. Dean nach der Rcihefolge der Cahar.
tau bJehoB die Uaaplleute: PrinH, tertii eU. > 8. B. ». II, 39. Jen«!
tx aber erklärt man nuh GroDOT. Obierrall. IV, 20. p. 497. ed. Fcolieb.
dorcb: q,ni olim primam haitatuat duxeral, ■» wie B. 6. V, 3^. itehl;
Balienlini, qni naiieTiore anno primum pilum duxemt. DafOr, neiat
Gronov., tonnte ei auch heifieu: BsIieotiDi ej- jirinf piVa. Dieter
Anaicht wäre ich nicht; vielmehr echeiut dleiei ex dai zu bedeuten,
. wai DDier: varmalt , früher , alio jeüt eigenll. aufier DitMt; effieier
en rttraite, oder ancien. Gam analog iit aitä ; i. B. el icio i^f i-na-
nltti, vir! oonlDlar«!. Viger. p. 580. Und bei. Sali. Cal. 37, S. qnad
ax grefariii mUiUbut alioi lenatorea videbant. Demnach wAcde aage-
■eigt, dab dleier Fiilg. aeinen Abichttd erhallen oder genommen batte
ala ^rAnu* hatlaltit, and jefit bei Caci. treiwillig, all eBoemlui wieder
In DicBSt getreten war. Lctatrta meint auch Oudend. Liiwillkütlieh
denkt mau an die madenien Benennungen; e^eneral, Sj-mlniiler elc.
pibne ad h. I. meinle, jenei e.r beliebe lirh darauf, dafi Pulg. die
Würde, lu der er erboben , nicht lange genatten habe,' aondera bald
darauf geblieben ley. Dieae Erklär, von ei- icbeint kaum in begrün-
den \ weil Biinebmbarer bliebe nach Lipiiai : centurio printut Aatlalat,
wie Lir. XXV, U , 7. centurio pHacept primut. LeieM konnle CB-
TL'RIO in ex primo verdreht werden, und doa UASTATU5 der Abla-
livlorm licb ftlgea müiten.
ex infiriaribut ord.\ Vergl. B. G. I, 40. p. 84. Uni. III, 53.
Ab. 1, 3. Venn Caei. di«e Bemerk. beifSgt,. ao wollte er licherllck
anieigea, dala Falgia- wegen aeinrr Brariinr txtra onHnem avaneift
■ey, wie etwa nut. III, 53. ab octacia ardinibut ai primuni pilum;
•o Fulf. ad primunt Aattaiui«:
ampliai texeenli] lleb'r ampliuif p/m, minut, abiolnt gehranebt,
ohne fttan^t. Z. J. 485. IJnl. II, 34. f. 34. mlnai qaiuquC et figiati
milibua etc. Zu B. G. IV, 12. , ,
GAP. XLVII. Sed haee — praefrrttir opinis J Den Anadroik
jirae/srre liebt bei. Taciiut , i. B. Anu. II, 53. eilr. vetera »ucrum
facta dictaque prarferrntet , I. e. iaclantea. Cfr. U'allher ad h. I. —
Caei. letit aber das Praetent, well dleie Meinung iuinier Boch galt,
aneb apäter jeder lieb dei Siegi rühmte, — Ueber opinio mit dcH
Genitie Oöieeti ■. B, G. II, .15.
«t — ej-)iMnareiit] In dietem Satie ichelnt iweierlel bemer.
keniwerth: 1.) der bei Caei. nicht leltne i^teonaimna: opinio und eri-
itiinartnt; denn «Ifenbar konnte der Gedanke tarier gefafal werden:
utrique — exittimabant. S.) iil der Gebraueh von ut in Erklärunga-
Mtjen m beacbtan, weleha Partikel all cOniecxtiva oder itfiaTtifi
gL,_._b,Coo^le
134 C. lUL. CAESABIS
rentor, eomminiui tarn diu BtetisBent et nostroram Impe-
tnm susttnaissent et initio locum tamulamqne tenaieseot)
^nae caussa pugDandi faerat, et nostros primo coDgressa
n befrichlen ii(, nnd wcbb wir nicht hrren, 4H«Itt den gtitek. äna
■■d dem nenleaUmsatU tut. Cyrop. II, 2, 20. tj i«! oln, tipij S
Xfvoarvat, Vlf^"""^'" *• ''^ nil^*oc, amt /lij rou» ixaajor iv^natin'
X. t. L Und lab. XVI, 7. ov/KpiQH vplr,, tra tyii äxikS-a. — Uni
■o mn nmihl. Stell. Aehnlieh ant. c. 48. extr. cauioetudo coronr eit,
ut etott, c. BS. In. Id mililibn* fait peTgTklma — nt nitrd pracmium
miiiioni) /srrent. II, 18. f. Rstis autem haee erat belli, ut >e — Gk-
An canferret. o. 20. in. eantengitie eaditanoi, — »t Galtouinn es
«ppido expelln-eitt. — Wir verweiaen «af Z. 9- C^S- '*"■* "n" t"^-
coiv können alte dieie und iboliebe Ntellen auf deu Kt^jMt dei Ge-
tehthmt rcdncirt werden, dach ii>, wai wohl la merken, difi nicbt
dai hiiltiriicAe Faitnai an lieb Dod all ab^aehloitea , aOaders dfr
Erfolg deiielben bervorgehoben wird, der mit einer intpliciU In dem
voranigebendeD Verbo cnthallum (Jtiacha In logiicher Verbindaag
•Uhl.
utHque} Vergl. an Sali. Cat. SO, 4. Utrigue ileM, wie bicr, 1.)
wenn anf beiden Seiten mehrere; 2.) wenn ein Pturalt tantum damit
verbanden, wie utragne eettra B. G. I, 43. 3.) wenn Ten amei ein~
leinen Subjekten, namend. Perionea , die Rede iit, welche' i»^/ricA
etwaa (baten, oder von denen ein Bnrf dattelbe prBdicirt wird, eo dati
Man tagen kanni «ie atebcn En einem Betracht alpari; leiden Ulel-
cbel, MuN Gleiche! ; wir lagen dann: alle beide, einer vrie der andre.
Vcrgi. Breml in Nep. Timot. 3, 1. Z. g. 141. Ramih. g. 156. N. 7.
S. F18. Kiiti M Satt. Cat. 30, 4. So du griecb. ä/i<poji^at, Bcio-
dot. 1, 182.
eoiaminut tarn diu ttelinent\ In den meiit- Codd. itebl tarnen.
Die Verwechil. beider Parlilreln iit in den M SS. gewöhnlich^ aber hier.
aagt Jedem du fietaht ; entweder mdhte diu ijaih lamen wegfallen,
and mit I Cod. n. alt. Rditt. tot iapeUm geMtit werden , wo man
dann leaen mdchlc : «omminni lamen ■tetiaient et noilrorum (an 'diu
Impetnm inllinaiiient: — oder man liebt latn.di» vor nnd nimmt ite-
Uuent in der Bedeut. von: Stand hallen; wie LIt. 1%, 35. itanlet et
txpotitot ad lelut haitati invadnnt. Von canninuf lit in bemcrkei^
dafi ei nicht bloft von der RuAe an einem Orte, lond. auch mit Ver-
bta der Bevegang geliraucbt wird; a. B. commlnul venire, ire, ten-
dere. 8. Daker in Flor. II, e, 2». — Wegen covtiaui nnd emiiiii.
vergl. Schneider Elcmentarl. 8. 512. Kortle lU Sali, Cat. QO, 3. DM
T«rdoppelte nn gilt aU die ricbligere Form.
locvm — tenuitteall Tenere Iil nicht behaupten (oh(ineie), lon-'
dem betelxt haben oder hallen. B, G. Hl, 2. In. Die ganic Eriäb-'
lang dieier ASalre iil etwa* locker «n lammengah alten , dte Verbindung
tbeiiweii logar oacblüiig; lonit wSrde man »tatt: initio — tennit-
tent erwaiten: ante occnpaiient, praeoeenpatient ; Unlieb dem giieclu
1'^^ )jißäv , oder n{oXa/ißt:rnr.
primo cengreiin] Warum hier der Hoa« AUaliv eaunal.y niebl:
in primo congr. wie ob. c. 46. lehrt der Untencbied, der damit Ter«,
buadoen Verbalpradikatei dort ein Verbnm iniranuHie, , htsr ein traat-
_ itiB. Docb wdrde dicr* Kritcriam nicbt aberall «nireicbeu, da nanchg
Veiba intrantiliver Redent. einem patiiten Verb, dem Sinne nach gaaa
gleich aindf i. B. eadere osd occidi. Achnlich DcniMth, Cheraon. S. S.
gL,.._b,Coo^lc
DE BELL. CIViLI LIB. I. CAP> 47. 48. 135
lerga vertete coegiBsent : nostri aatem, qnod, iniquo loco
atqde ifhpari cong^^ssi numero, qninqne horia proelinm
suBtinuissent , quod montem gladüs destrictis adscendis-
sent, qnod ex: loco snperiore (erga veitere adversarios
GOegissent alqne ia oppidura coinpulisBent. BU eam tii-
lAiüain, pro quo pagnatam est, magnis operibns manifi-
nitit praesidlaraque ibi posaenint.
Cap. XLVUI. Accidif etiam repenünam incomnio-
dam bidao, qao haec gesta gnnt. Tanta enim tempeätas
cooritur, ut oamqaam iUis locis maiores a^nai fiüsse
comiUret: tarn autem ex omnibas montibaB niveB prolatt
ac snmmas ripas finminis snperavit pontesqae ambo, quos
' C. Fabitu fecerat, imo die iatenapit. Qaae res niagnas
lolt nefl lä» äXlar ^(vj^otc xat iciit aat^yogloK ÖTtoSgSrai, Vergl.
Bceml so Nep. Coii. S, 1.
gued — giitid] AehslEclie Wiedeiholang; B. O. I, 43. m. Alicr
aoeh in Betng aa( den Aoigaiig der Sfttiglieder Äbolichcr Gleichklang
Bder Homototeleati oft in B. C. (. B. li, 18. eaegll — imptravit —
ruraVit elc. II, 12. in. commaU — turbati — perculti ete. c. 13. In.
rferfneunl — detittitnt etc. III, 74. extr, confidebat — putabat etc.
c. 8S. quam — otltalartt — iatlaret — coiifidtret. c. 93. Nam —
leU ei-erpentnt ~^ tulrrant — eoKierpaBemnl «tc. e, IIO> eitr. r»-
dK-rrrant — interfeeeran^ etc. Vergl. II , 12. Id.
CAP. XLVIII. BIdao, qua «le.] D. I. Mino tempore, mb eo
compntalD die, qno haee geita i. AIio: nach Verlinf Ton fi Tafcen.
Vergl. iB B. C. IV, 18. ob. c. 46.' Z. $. 4T8. Korlte m Cic. ad Dir.
V, 30, 20. Ifnt. II, 33. n. btec acta diebna qnadraginl«, quibat \a^
conipeetain advenarioram renerfl Cam. Gniicliard a. a. O. I. p. 268,
nimnit bidita sti Ablativ, der Dauer; er tagt; rorage a'^lfva le joilr
m^nie 8u combat et eontinoa ]e lendemata aree Ia plui grande violence.
Der Zeit nach geiehah dlelk im Monat MaL
Bt — castfaret] D. ]. lo, daf* darflber nnr eine Slim»i war.
Nep. Ale. 1 , 1. Analog: canttanter omnet nauciarcnnit. B. G. II, 3.
«IBM pro}ult\ Die Leiartirn icbwankten; gewökltllcb , fa*t dicbte-
rlleb, per Meto'nyni,''»ii.r proßait. Allein nfoe» lind Schnetmatten.
Orld. Mvf. VIII, SSO. nivibus de ntoate telutii. Ancb tuean. IV, 84.
aagt: ß«T«re nfvel. ^
rtiperavil] Näml. lempestat oder genauer vtt aquamm. An 8Ie-
■er Metoupaiie vird man keinen Anatoh nehmen, lamal, da dleiet
' »upeTare der Wirkung oach, den infrrrufit untergeordnet biribt. Wie
hier lieit man nicht leiten lupeTare lii: trantieendere , i. B. Mai^Ho-
net. lAx, V, '8. — Oudend. macht "dife Conjektnr: flaatinit vit; Hm
würde: tiinit W» preßuit lait bewer dQnten, wenn geindert werden
«oUle. Im Garnen erichelnl vni «uA dUie BteUa nachliaitger vO»
Caei. geiebflebeD.
ponletque amba ] Amho gacb gnt. Codd. ffncb lit die»t Form
(nfTenbar ein aller Dnatli) hei den Schrlftitell. d« goldnen Zettalten
hkufiger', aU die aof ot. RaMihorn %. 38. 2. S. T3. — Uebrigeni
BMbo nnd nicht alraique ; lelilrei von Ftrtoneti. S. ob. 47.
gL,_._b,Coo^lc
136 C. lUL. CA.ESABIS
difficultates exeicitDi Caeaaris attulit. Castra enim, «t
■upra demonstratma est, qania esseat inier flauina dao,
Sicorim etCingatn, «patio miliam XXX, neatram honiiil
transiri poterat, Decessarioqae omnes bis angustiis con-
tinebaalnr. Neqae civilates, qaae ad Caesaris amicitian
accesserant) frameatuui snpportare; neqae ii, qui paba-
latum longins progressi eraot, interclosi flaminibiis « re>
verti; neqae maximi comitatug, qai ex Ilidia Galliaqae
veniebant, in castia perveaice poterant. Tempot anlem
erat anm difficillimimt , qno ne^ue framenta io bibernii
difflealtatat atlutU] Ctr. ob. e. II. Sali, lag, 7, 9. kadacla t»>
neritalera adfirre plerarnqne lolet.
propewi eranti 1 Cod. hat: ettent. Dun mabta aan nawill-
kflTlich leun: ti qai — etttni. Doch bler werdea lauter Faila anf-
getahrt. Audcn II, 10. )n. qua» — tperailtnL
maxtal eomitatutl Hetrer« Editf. eammeata*. OH verwectaall.
Liv. XXII, 87. in. Jeitei ilnd: Coureit, lauäcbst beliebend aai Per-
loaeii, Wagtn, GepSct. Sali. Cat. 4S. in. Allobrogum comitatut de- >
prehtndil. An Ltbemmillel möcble ick wcniiier denken. — Magni
cemilat. iil aber lo geiagt, wie out. e. Sl. m. magnol e^tiilahu ex-
apectahantj oder wia magKae capiae II, 36. f. Aaalog: magHae ciei-
tatet nat. c. 60. Diefi Prädikat abet beieichnet überajl die Meag»,
die uumeriaehe SlärJte dir Matte..
frumeMa in hibentit ] Diefi die Lenrt der USS. nnd 6ibemm
lind dann Iheili die Magaaitit, dia fdr den Winter angelegt warea,
theiU die Gegenden, wo die Lagionen hatten ubxntinlern lolten. S«
Ondend. ad h. 1. c. 17. Diefi war die Umgegend FOB Naiia. Gtgt»
•ine TOn Manutini nnd Ciaccanlni gebilligte Coajektar: üi hirbü W-
klülen lieh Ond. Held n. A. -~ Sie wäre annabialich : 1.) wegea
ttmput ontu,- (frellleh iit anai lehr wenig dnrcb Cadd. getichert, M
wenig al* nutcm) dteicl luuii wQrde an( natiirlictie, fliytiicht Encket-
' «UHfcen hUweiienj 3-) in labit-iät bleibt icbwierig an deuten, da I.)
■■ GaUUa hi«r oickt fBglicb gedacht werden kaante, wie der Znian-
Benhani: lebrt, nnd 9.) Caei. anch wohl nicht fivmtnta geuft halt«,
■aad. fiiantatum. ).) Die Unmöglic)Jiiit , lieh durch Bequiaition in Ver-
proviaatlren wird ipiter heionderi erörtert, durch taiicetti ■ txiiumila*
Bit. 4.) Die Worte: frnmeula in /lerbii Ȋrden einen gaoi panendea
Rtnn geben. Caci. wallte »gen: ei war daa GtiFtiJt weder noch lo
iUia, dab ei all Fattir fdr die F/ci'Je gebraucht werden fcaänta, Boeh
anch la weit von der Stift entfernt, da(i man nickt hätte dicie «b-
warlen lollen. Alio hatte Caei. blori feine Verlegenheit in Being ant
FauMtgt beickrleben. Eine ihnliehe Aoiicht gab icfaon lurinni. — Dia
Worte : neqne fronienta in hibti-aii erant können , — wenn lie acht lind,
wu wir doch glanbcn , weit wir meinen, Caeiar würde. In Fall er
in Iiei-hit ickrieb, geiagl haben: ntjui fruminta in herbU erant, >u*
niDllum — aberanf , od. u non mnlluoi etc. letiterei dfinkt an« lo de«
Falle am richtigitoBj — niehli anderi bedenteu , all: man halte we-
der fdr Vorrath an aUerUi Gcti-iüli wie gewöhnlich lanil in Wlntcr-
•laarflercn lorgen können , denn Fabiut halte den weilen Manch aber
die Pyrenäen gemachtt tlia hatte man hier in Span. kalB« iViBUnaa-
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 4p. 137
erant, neqne mnltum a matoritate aberant: ac civitatea
exinanitae, qaod AfrailiuH paene omne framentum ante
Caesaiis advenmm Ibidam convexerat; reliqni si quid
fuerat, Caesar snperioribiu diebns consamserat : pecora,
qaod «ecundum poterat esse inopiae gobBidiom, propler
hellum finitimae «mtates longiiu remorerant: qai eiant
pabnlandi ant fnuneotandi caossa progresai, hoi levis ar-
maturae Lnsitatii peritiqne earnm regionmn cetrati cite-
lioiü Hispaoiae fonseclabantur , quibiu erat proclive trana-
nare flamen , qnod consnelndo eonim omniant est , nt sine
utribos ad exercitum non eaot*
paätt anlefen kJtiuieii. Uebrigem ufiebtcn nie Hebet juod leten «fa((:
he etvttani] Held att b. 1. iit iweitelhstt, ob ae vor c In Oeiare
Schritlea m geiUtlen} Auch giebl LeW. 1. it nnd ein Bödrer: al.
Apeb i*t nnr B. C. III, 78. ac commtata «ieber; «n sod. Stellen irhwinU
die Leurl wie bler. Doch icheiiit der Scrupel nicbl genag begrandet.
Vergl. Hand Tanellin. 1. p. 457.
czi'nnnitaa] Liviai erltlärt V, JO. den Begriff: trhauatä alqoe txia-
mätit ti-ibute. Bigentl. hei laitln. XLIII, S, i. li>pa, amiiHi ealnlil
äiilcnta nbera irinaiüit cupien*, DDtrieem ne Inf&nlibni praehuit.
puora} Ifebet den Begriff ■. lu Sali. Cal. 1, 1. and die Aaelegg.
■a Taelt. Germ. S. Aach hier begreift pMOi-a die Hausthieit aller Art,
von ^encn uacbhar die armaita, d. 1. BindTieh all Spta'a beiODden
herrorgciioben wetdeo. — Ud> Gel einat hei der Eriäbi. Herodoli II,
a. m. wo die 2 von Zirgen aargeiognan Kinder ßtnoi; all den erilen
krtitulirten Laal BDutiefien , die Frage ein: ob niiM mit ptcut »n-
SBchit allei Vieb beieichnet wnrden, dai einen den Ziegta nnd Scliafai
eigtMD mtclumdia 7an auHtSritl
Kcuiuluni inojiioi — aubiidium ] Secunius fit der dem trsttn an
nächiteD liebende, jenem tunaclitt folgendt ; aUtr der andre von avti
KüUich votluatdam. Aebnlich B. G. I, 33. teamdum ta, i. 1. dleiem
tunaclat. Daher die Conilroktion : iicundui ab aliqno. Uv. 1, 17, 10.
Ctt. Bremi ond Dabne »a Nep. PeL 4, 3. — laopiat nehme man ala
Dativ. ObleeU, wie ont. li, 15. m. hi» rehui mbsidio. Subsid. aber
bt lypoD. von riniidium. LnL e. 83. extt. CIr. B. ,G. II, 20. Den
Unteriebied von rcmcd. i. OBt. c «1. m. , , ',
' anueeiabantur] Meiat toii der naehjefieodeB nnd Fließende «iu^
tolanden RtUtrtL Ctr. B. H. III, 19. AI.« liegt jedeiifall. In dieew
fr.qBentativ. Form der Begriff der SduuUiekiic, der H«rt und Eilu
„Comictttotar »tadio elali j toHStquiaitur viriUna inteofi."
guibua — pi-odiw] Eben lo Nep. Timotb. 3, 4. «ihi procUvt Iniiie
Semam eapere. Uier, »ie an nn.rer Slell«, tat der Inßaaiv. tra«>>ai«
loco SuiitctL Auib abiolut Hehl proclioe für facile. I.iv. jlaaiii,
13. m. qaao ntriqse jiroclicia eeie. Man ■lobt, wie dai |Y«ufi-uni vor-
»Dgewelie aar Unnchreib. einea Verbalbegrilti gebrancht wird.
lint utribm] Man vergleicht an dieaer Stelle Snet. Caei. S7. II«-
mina — nando liraiieiena, vel Innlmii infiatii utiihui. Lir. XXI, 37*
5. Hiipanl. line nlla male m uW" veitimentii conieolto, ip)i e.-
M> iBppotili» inrnbaatti, flnmen Iranavere. U^et dieia SeUSuche,
,L.gL,;..b,GOÜglc
138 C. lUL. CAESABIS
Cap. XLIX. At exercitoa Afrahii omnlmn reram
abnndabat copia. Mtütani erat frameDtam proTÜnm et
cODTectam mperioribiis temporibtit : maltuni ex omqi pro-
Tincia comportabatnr : magna copia pabnli sappetebat.
Haraiit teiain onininm facnhateB siae tdlo pericolo pons
Derdae praBbebat et loca ttw» flaaen integra, qao omDino
Caesar adiie non poterat
dergleichen licli nocli niaacbe VfillenchsKeu am Eliipliiiit bedienteo,
gab tiuliehard Tom. I. S. 334. mal einer framxSi. Rewebeiekicib. toW
genda Kondet Cei adlr« db lont Butre eltMC] qn'DBe peau de cherre,
doDt OD B 6t6 Ib l^ts e( le> piedi. On en b bonchä el coatn exocte-
ment tootei lei onTerlDr«, k IViceptioa de eclle d'nne Jamba, dam
la quelle an homme loaSle, jaiqa' k ea qn'elle loit remplie d'air et
blen tendne : epinite il torlllle la pean de eitle janbe el la lie bien
tterit. — Die KJeider nefamen diele Leale in ein Bdndel inaaniineQ-
gewiclielt aot den kdckeo, legen lieh mit dem Leibe platt ant den
SchlBDcIt and rudern dann mit Händen und FOden vorwErti. — Folg*
lieh bat ein lolcher uiir die gröhte Aebniichkeit mit einem Dndelaacle.
Man Teigt. aber den Unteneb. van uats nnd ealUi Bremi in Nep.
Enni. 8. extr.
CAP. XtIX. Suppettbat} Mit dieient Verbo Terglelcbt Lobeck ad
{"hrynicb. p. G95. iu^n^dv, welcbet nicht blofi heiät: abtaidt Imhti*,
•andern ancb tuppedilart.
facultuteil Wegen der Strallnr bemerte^ man Stellen trie B. C.
III, 29. exlr. ai aliquam Caei. facvlmttm ad iitstqueiidum babeiel.
Deagl. faeDltatem dure III, 15. t. vencbitden TOa pivtlrti-t, d. 1. naf^'
Xtir, um. gtwäJa-tn lar btUibigtn, rahlgea, «enfgnteBB längern Be-
nafiunf;; jene* Jure lynon. Ton ceneidere, beliebt lieb nur anf da*
mamenlane, wai (icb giade mdela nnd zugestanden wftd. B. G. V, 49,
VergL B. G. I, 38. n. 32. exlr. Hl, 60. extr. omniiim rer. faealtat
n.nnt. ]II, 9. tiacinm fatuUat. Venehieden dsron jnugnat facultatt»
abiolot B. G. 1, 18. w« ei lynoD. mit epcs. Deagl. nnt. I, 78. m.
Der linterach. von occasio ergiebl lieh ana 11, 33. exlr. n. n B. G. I, 32.
tiiit uUaJ Vergl. in B. ft. Vni, 3. p. 000. wo Beiip. von ,int
omni. Hierbei beacble man, daA, to wie löit uUo der atefacDde Spraeb-
gebraneh dea goldnen Zeltallera tat, sint omni bei Plaut. , Terent. nnS
Ovid. aicb 6ndet, eben ao siiu nlr^tio geiagi werde, wenn eine Ntga-
tion Toranageht. Cie. ad Div. VII, 19, 3. eogHare debehii, nuUoni
arlem aine Inlerprele et tiui aliqua exerdtatione perdpl poiie. VergL
B. C. III, 73. n. Nollen Leire. p. 1811.
pi-aehebat il loca] Ea lonnle aaeh beihen; poiis et loca pratbt-
hant. Die Stellang des PtSdikats, dai bier im Verbo liegt, lal keine
taJälUgt, lo wenig äli die Bciiebnng dea Gesdhltchts bei nngleiehartl.
gen Nominibua, wovon Betap. bei Z. J. 376. Die Stelle aul Nep. Thraa.
2, 2. neqae vero hie non cnnttmptus tst primo a tyranota alqae clna
*oUtudo^ bat mit nnarer Aehnlichkell: der logtaeh nichligtie Begriff
gebt vor. Analog iat Deinoatb. Phil. III, 50. äXX' Iv 'Jlgrä dulcaHätn
pir tagaiic tiltit-xa koI Mivranoi ««i Zart^trji; xai &6ip; xid 'Aya-
naiot;, Vergl. andre Beiap. Ramib. g. 93. 8. 279. Doch niobt gend.
gend!
fittegiK] D. I. nondom txluaata, aiiumita, a dlreptionlboi el de-
popDlalionihua adhuc inlacta. '
guii] IVa« c. 49. extr. GbCT eo bemerkt wordeb, fe:Ut anth na
L:,gL,;..t,GOOglC
DE BELL. CIVILI LIB. t CAP. 50. 139
Cap. L. Hae pennaiiH«iiiit aqane dies complares.
Conatas est Caesar reficere pontes: sei oec magnimdo
flnminis permittebat, neqne ad ripam dispositae coltotteB
adversariornm perfici patiebantnr: qnod illis prohibere^
erat facile, tcm ipaiiiB flamiltis natara atqne aqaae ma-
gnitudine, tAm <{aod ex toüs ripis in nania atfpie BDgn-
stnm locum tela iaciebantur; B((|üe erat difficilej eodem
tempore mpidissimo flmmne opera peificere et tdft
vilare.
den niatioeitquo ana qua, Vther letitTH i. ni, 6S. extr. iafer dnoa
Talloi, qua pcrfcclam opai non erat. — Vergl. III, 13. in- Eben u
iUo III, TB. Nep. Hin. ). exir. cntinm dErexit, quo tendebat. Cie.
■d Dir. III, 5, S. ne tä tum pai'ttm proTindse eaiB TenlniaBf quo ,
te mtjiiine velle arbilrirer,
,CAP. L. Pii-mansiitaity So iclirieb Rnbnkin gani Tirhtig: Ex
qno vero illa — ia patriam remigraTit^ tgo — in Batarla — perma-
ntrt Mtimlini iDdnxh entiprlclrt nnierm: abwartend anihallen. Untrar
Stelle ähnlich iit Tacit. Ann. I, 68. exir. TDigui Iruddatom eit, do-
nee Ira et diei pei-momit.
mee — ntgae ] Dai Verbsllnih iwilchen dleieo beiSen ParlllelB
Iit analog dem von: ntgue — et, aber ordine mutato. Demnach
gönnte ci hier lauten: tum magniludo — profaibebat, tum Vera co-
bortei. Dem nee enliprichl et, ali reine Copulatit partikei. Diefi er-
kennt man auch ana Stellen, wie Sali. Cat. 31, 3. neqne Inco nee ,
homini caiqnam crtdere. Ont. c. 54. in. nee pontei perfici poiienL
c. 7D. extr. Nach Znmpt J. 337. wäre »ee — neque leiten; ein logi-
■eher Grund exiatirt icbwerlicb für dieie Behauptung, nnd gewifi iii,
dah ntque nie und nirgend! gleich bedeutend iit mit nee, lo wenig al*
magnilado fiuBi.J Analog: magnitudo il>iteri$, III, lOS. delgl.
Magna» veBlu/. III, 101. in. ibid. magm'ludo venti. Man erkennt, wie
magnut orlprüngl. weit mehr naierml mächUg eniipricbt, «li un*.
eTofi.
perfiei paUebantur'] DaCi pontet all Snbjektiaccniat. loppllrt Wer-
den nöaie, ertiebt man; aber lelbit perfiei konnte wegfallen, wie
der Iiffinitiv Obiecll bei iäv. Deraoith. CIterioa. §. 2i.' li /iiiti St''*
aUTÖ« uinä no^/trijiai iäaat ic. aofl^aäat. Wegen pati mit Infinitiv.
Pm*. ■. ont. II, 13. «
in vnutn aiqve angnitum] Hau wanichte fait: atque «um ang.
wia Dnt. in, 70. anguilii porlii atqtte hii ■ Cacaarii mititibai occa-
patli. Cfr. ob, I, 37. maximii trabibni alqite eit praeaeutii. B. 6.
V, 14. daabni miiiii coliorlibni atqae hig primii. Vergl. Ijaiid Tor-
lellfn. I. p. im. Uniel Fall iit ein leltner.
rapidiiiimo ßumine\ Allerding« grämt dleier Ablatlr. aeht nahe
an den Begriff dei inttrumentalit ; iit aber genan genommen, der
Caini dei einwirkenden NebenuMstandei , der nniählig oft gebraucht
wird. Gani ähnlich Jll, 3S. m. leniorihn» venti: c. 36, .magna et opl-
niane tt fama omnium. c. 6S. in. mofita eaede noitroram. c 73. m.
peritittiaiit alqae exereitatiteimit dncibni. c. 76. m. inlrgrii ainnitiO'
nibui, c 77. alUiiinli fläminibu» etc. Veigl. in B. 6. II, 9. und B>
C Jll, ««. f. aUiuimU wueni&ia.
gL,_._b,Coo^le
140 C. lUL. CAESARIS
Cap. LI. Nnneiatar Afranio magnos cooüMds, qnt
Iter habebant ad Caesarem, ad flumeo consliti§se, Ve-
neratit eo sagittarii ex Raienis, eqnites ex Gallia cum
inaltis cairig magnisque impedimentis , ut fert Gallica coa-
metndo. ' Erant praeterea cuiiuique geaetis hominum inilia
circiUc lex cum servis liberisque:' sed nallus ordo, äul-
lum imperiam certam^ qnnm sao qaisque coDsiliu nter»-
tur atque omneB sine timor» iter facerenf, usu auperio-
CAP. LI. Zier habebant^ Die L**art eine« Cod. Dud einiger Kditt.
/taieant, pafit weder (urSube, die hier uigegebea werden loll, ob, c.48.
ex lUIia — veniebant, nocb lo CmmtI Slyle. Iler kaber^ Hndet ilck
nebrmali: oiit. 111, 11. 7S. t. IM. In. ob. e. 14.; luitin. XXIV, 8, 15.
gentci, per quii iltr habebant. V«rgl. Rnlnk. la Ter. V, 8, 16. ■.
Hremi in Nep. Enm. 8. exlc. Man malt den Anidmefc wohl lo erklä-
ren, wie du nicbl lelUne leeum, opj/idma habere, i. I. teuere:
klio nicht perhabem, loDdern bereili Hateraet* leja, etne> Weg
einieicblagtH , «ich auf deu Weg gemacht habeit.
ad JtuMieii} Näml. an Sfcerit. Gnlicbard Tom. L p. 399, «etil
deo pDDk'l, wo jene Conroll bleiten, oberhalb Balaguer,
fert Galliea eottiuetadaj So B. O. VIII, 30. SUtt GmlUta ha-
ben 2 MSS. und einige Editf. GalUae, So acheinbar an licb, doeh
nicht in billigen; denn GqlKcui l«t dai mehr von am Beicahtum , all
vom Lande, abilrabirte Prädikat. Dain lOMnit, dar« der Laleiner
da« Adjektiv kinflg xur Vmtrhreihnng einel GenilivverhSllniiirt ge-
iM-aocbt. Man denke an bellam mariliinum, Milhridalieum , tribuni~_
cia poleda« elc. Salt. Cal. 39. In. 8. ZDmpt %. 684.
cum teni» tiberiique'] Hatomann waniehte in ietm : liberlitqme.
Eben io Grater, Cfarke, Dähne. Held fragt; wer denn die bonine«
CHi'uifM« generit geweien, wenn die liberi all beiondre Gatlnng nnl-.
geführt wdtdenf E« waren naeb nuarer Anaiebl, Leute von nllrn
Släaden und Gewerben, Sali. Cat. 28. f. praelerea Utionea cniutqne
gtnerii; (nicht Wafrengallongen, wie Held »eint) and cum entapricfat
nacb der Mein, ron Klberling Obaervatt. crlf. p, 7S. dem franad«. p .
eamprit, oder «i serta* et Hberot in «rum comjmlaterii. Mübin« ad
b. 1. rerglelcht B. Ü. IV, 1. Uaipetei et Tencbteri magna ettm mnl-
titadine Rhenam tranalerant; weltbea ilcnlicb gleich den: magna
■mulliladn Uaipclun etc. Allein da ram darebeoa additionelle Bedeol.
hat, aa nimmt man an beatea Uberitqne tut die Kinder, die jene
Menichen mit ilch fBbrten, wai (ehr wahrtch ein lieh. Aneh Terblndel
«onat Caea. die Freien nnd Sciaren durch ae: I», 33. in. e. 80. An
liberti denke ich nicht; denn die Angabe wäre durch nicht! molivirl,
da von LeDlen die Rede i«t, die «ich, wie e« lebelnt, ■■« Abeolben-
rer, alt Segecianlen, um in der PtotIhi, bei den Kriege ihr Heil
oder eidek in Terauchen, an die Milllireorp« «ngeiebloaiea halten.
Klo Hauptgmnd fGr die iwefle Erklintng liegt nnitreilig tn der Ana-
logie dei Betiafie« chdi earrit magniigie imped. mit Buarer Stelle,
woran« an rollern, dafa Mer ebenfalla eine« NebenatttXmAet gedacht
werde, gleicbaam einea AppendtT , einer Zngabe. Die trrvi aber B.
liberi gehörlen iura Ganien, d. i. xnr Familie. Jene hominei euini-
que gen. «iad alio iDsichal die freien nnd «elbatändigen Männer, die
fatretfatHiliai.
'««V »uparior. iemp.'i Im alt Edi». mii} Idletn die MabnaU der
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 51. 141
mm tempomm atqne itjnernm licentia. Erant complam
honesti adolescentes , senatonim filii et ordinis equestrig;
erant legaliones ciTiöKam; erant legati Caeaaris. IIoi
mnaes flomina continebanf. Ad hos opprimendos cum
Codd. bcilitigt utu/'nnd Bit wäre »ogar wegen dei vorauigcg. ;uhm
— vturelUT, elae' aucrirägllche Tautstagic. Uiui aber Iit gnui pat-
•end IQ tittHtia : beidea, in VeT»öhMu»g' nnd die bilharige Manier,
Nk wie dai latttra LcbcB aat Rciicn und nnfervegi, wirkten. Aach
ttimraen in die Gedanken nit dem nnmilleibar Vorkergehenden qnia
inopia miuol larglri poterat. Der Ablativ, dar Vrtache rallt nicht Bat.
Mas denke aa Kall. Cat. 23, >. 0, 6. VdX. II, 13.
erant compluret ete.\ Dicie nnD Folgenden rechne Man nicht
etwa an Jenen 'ftOOO, wie Einige nngenoininen haben, l. B. Gnliehard
Tom. I. p. S38. Um» Aniieht graadel lieh ).) anf den Widenprnch
RwIlebeB hoitttti adnl. etc. and jenem cuint^ue generit hominei. 2.) Anf
die BaHcntL Beieiehnung der venchlednen Sobjekle: lagittarii — nf'
ha dreilerVI — eemplum. S.) Anf die Anaphore: erant — tränt
■ — entipreehend dem veatraml. Kodlleh d.) lelbil dai; Aoi oixnea
•pricht tdr nnere Aniieht. — Aehniiche rheloHtche WteÜerhoI, wie
hier dorck erant, nicht leiten i nb. e. 49. maltum; t. S6. magaitm;
t, BT. multum. III, 3. magnam; e. 94. ab iitden. t. 110. AI. .
JbiMina eemliitebanl } Held nieini: ob nicht reünebant beiierl
MÖbiat erklärt iJ« Sache nur halb; denn die Frage iit aehr: wamm
Jbtwuaa nnd ^ivH flument Caai. uäml. leTitehl offenbar nnler Jlunfiui
einer Scili den iSr'esHi, den jene eomilatuB aiehl paulren toanteni
andrer Sein thelli die kleinem Ötitich gelegnen Ntbenflüficheit de«
Sieerit, thelli den Lobregat nnd det«cn Nebengewitier. Dieie alle
waren aitgetekuioUen, nnd benirklcn, dali lich diele He nichenmaiien
weder eer- noch riicheärti bewegen kannten: nnd dich ietilere liegt
eben la conHntbaiti. Hllhtn wire relinebaal gani nnpaiiend. Aach
giebt kein einiiger Cod. die miadeiti Bichtfartlgnng einer lolehen
Aendemug.
Je «acta] Dar Anidmck Iit bekanDt; nicht lo war er ei den
Abieb reibern ; daher In nchrern MSS. diu noetugue; ehea lo iit,
Editt. — S. la B. 6. I, 12. p. 32. Die Metnungen Ober de btitZeit-
beltimninngen , lind lehr fenchieden. Man vergi. Erneitl in ClaT.
nnd Hand Tnnellin. II. p. 204. f. Geiner. in Theianr. Tai«. II. p. 13.
■ebreibt: de enm nomlnibni temporii lignifickt, ilind tempbi nondan
plane elflnziiie. Fsreellin. erlaubt gar, dieiei de in deaten ball
durch ■■, bald dnleh per, oder pott. Hand a. a. O. erklärt in: de
iadleet traeUim temperil, gtieat gmaii le^uimar, atqne Fnrmnlae dt
die_, de nocie ilgnlficaat: vom Tagt htr , procedemte die, im Laufe
■lei TagM. Qnod fere idem- eit quod die, nvctt. De media nocte eit
tempore mediat itociit, Inlerdna de die, dt noete idem ligniBeanl
qnod ptr diem etc. So Hand Tun. II. p. 204. Unire Aniieht, die
■war Wideriprnch Buden mag, iit dieie: 1.) de hat bei Zeilbeilim-
nongen den vrafTÜngUcitea Begriff ii» Weggebenif ier Entfernung,
dei Wegmfimtni, Tina aber, nm von Etwai einen Theil tttgaantA-
nten, muEi da« Ganie all noch ieitebend , wenn aneh nicht «li tntc-
gmm gedacht werden j bein Weggehen bleibt Immer der Punkt, von
dim ich mich wegwende. Darooi folgt, difi de niedia notle nicht!
heiflen kann üi; von den Thelle der Nicht weg, den maa media
lux nannte; dt multa noete, von der MpHten P/aebt weg, M dab
MieAt au»r u ritt tbrig bleibt, «U wenn e« biebi d* porltj doeh
gL,.._b,Cooglc
149 C. lUL. CAESARIS
oaaA e^nitatn tribnsque legionibn« Afranius de nocte pro-
ficiscluuc imprudentcsqufl ante- maais eqnitibos adgreditur.
Celeriler tarnen rase GalU eqoites expedlunt proelinmque
eommittnot. Hi, dam pari certanÜRe res geri potnit,
magnnin hostioxa numeniin paaci sustinuere; sed, abi Si-
gna legionum adpropioqoare coepenmt, paacis amiBsis,
se&e in monteB pioÜDios confeEuat. Hoc pugnae lempos
magnam attulit nostris ad salntem momentunt : nacli enini
spatinm ae ii^ loca superiora recepenint. Desiderati sunt
«)»d difiMT Anldnick fm eagem und meittr» Sintie gebnucfat. Vi«
Balfp. Iebre>, Säet Vdp. 31. Sadann 2.) gellt duaui, d*t( nui «l.
wtM letgaiBunt oder vofi einem lenkte lich »«jbeglebl., hervor, data
bttomdre .Vertatla**. Stalt ladet. DieTi Iit aberall der Fall, wo de'
•0 gebraacbt wird. Dabei: de nocU anicc: noch in der Kaehtj la
^rt ia de[ N. wie wii: vom Ptatxt weg. Wo diele Eüe Dickt b<-
■ekhnet wird, M dab uaB ficli etwaa ettUieAt, (lebt der Uot*c M/a^
Hr. S. B. G. I, 11.
fmprvdeiiteigael L e. haram reraw aihil piovileatel. Oft bei -
Nepoi, I. H< Dat- 4> 3. faeiliiu le inpradenUpt parva laaiia opprei-
•arum, quam paralun. In i^jirudem liegt aiiAäcbit der B^n der
■Sorgloii'gkeil, NacbliUdglieiti nicbt, «le ^reni ad Dat. a., a. O. be-
merkt, denen, dah niui liok einer SaeAe m'cAt cntie/it ; i'itl* iitl
iuopinatut , und inapinant. Vergl. Nep. Eun. S, G. a. B. C. U, 38.
dam'i D. i. le lange. Der Modul verichieden nacfa der.^edeul.:
e. 87. in. dum — vtnialur. Mit dem CoDJuukl. heitil e) : bit, III,
10. extr. nach der allgemeinea Regel der durch den Coi^junkllv be-
■eichneteo relativen oder tulijeliliveD, d. i. nnbeitimmleu Auicagc t
denn dieiea Ht i*t dann prablemaliicb. Autirrdem itebl d»« Bjuch
fBr dutnmado; i. unt. c. 58. In der oral. »bli^. bat dum, auch in
der Bedeut. lo lange ab, natürlich den ConjunktiTi li, :20. 111, 10.
m. dutK »in» periculo Ücirel. Vergl. Z. g. 575. B.G. IV, 11. Banab.
(. ISS. III.
fäari certaniae'] Wai dieb beMge, ^rgiebt lieb ai^i: ubi ligaa
legionum etc. — Man konnte sagen : dum paribat eoncerlare aratiä
patneruMt. In andern Stellen beliebt aich par auf die GlticMeil d«T
Kraft, Störte, de« Erfolg« und AuigBDgi der Schlacblea. Nep. Then.
3, 3. ]iari protlio diicriierant. Dm. Bremi. Alio verwabdt mit aa-
gaa Marte pugaare, gr. Ü laov Ttoki/ulv. Bei Sali. Cot. 39, 4. li
DofHa manw dieccRiieiet. Cae«. macht alto d^a feinen Untcracb. iwiich.
aefHUi nnd ^r.
attulit ad lalutem memeniuati Aucli: Aofief aaB. B. G, VII,
85. Unt. III,' 70. Der Begr. iil bekannt: Metapbofa a lanee petita;
lade aiom«ntut», t. e. movimenfnm, dieilur id , guo accedent* rei ü«
atUroM partim incUnatar. Cfr. Doker. ad Flor. II, 15, 3. Robnk.
in Ter. Andr. I, 3, 31. Statt: momenlum ad, lagl Lir. IV, 12, ft.
qni qoun — nnllnm momenlunt annonae teciiiet; offenbar der DaliV,
Dabar nnl. Uli C^- '■■ parva momenia, d. 1. nnbedentende NebennU'
Mändc, (iaei^cnlia) weleba auE den Gang nnd da« Sehlekial der Er-
^goieia and Ualeroehm. einwirlien. Der fiegriR iil daher iteti ein
rtlatit lubjektiver. Achniich dem lat. ayomtntum tit da« griech. ig ^o-
»f. Sa jene« Demoitbenitehe Olyntb. II. p. 31. ^on^ ntyähi, ftä)Xiti
4t <• «iLof <t vvjffi nof« norm «b xäv or^iintM imi x^affuaa.
g._._t,Cüo;;lc
DE »ELL. CIVILI Lia I. CAP. 51.52. 143;
eo die jut^ttarii droiter CC, eqaites paoei, citlonam at»
qne impedimentonm non roagnns' nuniOTua.
Cu>. UI. Uia taqien omnibua annona crevit: qnae
Xete res dob Roliim ioopia praesentis, sed etiam fntui
(emporijB timoie ingraveBcere conBuevit. lam^e ad dena*
rloa L in ainfpiloa modios annona perveqerat et militnin
viies inopia frumenti demiauetat, atqae - inconunoda in
dies angebantor; et tani panois diebos tnagtiR erat renint
facta commutQÜo ac se foituna incUnaTeiat, ut nostri
üalOimm atgiie intpedhneiitor^t So werlcB KI, 6. tu, Tnbnndn:
maiiripia alqne imped. — Di« calonf» geh3rt«D inm efgentl. Dienif
del Legionen; ite beglcltcfea die Wagen Dnd Lutlhlere, nnd trag«n
oft «elbit dM Oepick der MBclece und Soldaten. Biiweilca wurden
■ia DBter die lekbten Truppen Untelgeifeclct. -{.ir. XXVIi, Ig. m.
tnrba catenaM ininiizta umalia. Verg). Nait Röid. Kriegiaitarlb. S.
107. B. e. VI, 4p. In. ,
nen magntii fiuM«nif] Fait «ar ei damalij wie oft In neaam
2«I(en, dah gewiaae Men sc henkl allen nieU eben bocb geaebtet, ibr '
Verlnit niebl hoch aageichlagen worde. So die cotonet. Aach mochl«
aolcb« Lilotli , wie nun magna* manchmal lur Bemäntelnng einei be- ,
dentendern Verlnitei dienen , wis in den modeinen Schlachtberichlen.
CAP. LH. Hit tarnen offiniSut] Einige Kritiker, bei. Uofom.
wSnietaleT tujn itall tamen. Mit Recht erklärte Oudend. tamen mit
Bexng aut dnt FrQheiei qaamvit hoc temptt» magnum allulerit me-
mentam ad talutem! Wir: tingea'cfitet allet deisen, wai geiehebeB
etc. Eben lo bin und wieder o/iu;, nur In «ntferufar Beiicbung Bof
da« FrBhere. Lncian. ßial, Hort, XXVII; 0.
anuona crevit\ Unter annona ventcht man TOIiUgiweiie; pre-
ttum frumenti, den relativen Preia der Lebenimittel. Daher: anno~
Rom lajear«; annona Carter; matanit annona. Vergl. Brenii in Suel,
Tib. 34. wo: annoHan' macelli ( Speiiematkt) quotannit temperandam
cenlnil. Und Emeltt in Gioiiar. Livian.
nun lalun inop. preeienl.] Einige Cadd. geben die Wort« lot
nss ml. praeientit inopia. Allein die gewobntidie Woililell. encheiBt
ao nach drncta toll and [ein gewählt, data nicht! zu äudein.
ad denariot L] Ond. ad b. I. berichtet, wie in aejnea Codd. n.
vi«l. Edill. sieb findet ad guadraginla, entilaaden' aui ; ad XL. Al-
lein X war dai Zeichen für: Deuariut ; daher der Irrlhum. Stepha-
' nui wollte gar; HS quadraginta } diefi wären entw. lettertii ai. letttr-
timf jene* in- venig, dlefi xa fiW. Ueber modiut rergl. Dähn« an
Nep. Atlic. 3. extr. Ei war etwa der Ote Tbeil einei Berlin. Scheffelt,
Blia der 121e einet Dreidner höehitenl der I'lle.
detninmeral} Leid. 1. hat dieie Schreibart; dl« and. H88. M.
Aber die Slrnktar: deminuere de re, i. B. G. I, 53. ipriebl fOr demim.
et tarn paucit diebut — se fertuna — ut\ Held ad h. L will
tarn nicht aaf ut beiogen haben; lond. dieiei ticke (Or: ita ut, wie
«b. e. 4S. Wir glauben fielmehi, man matte Uer die Worte to aaf
einander beliehen: et tam magna pauc. dieb. — atque i'fii (am tarn
entlehnt) fortuna )e inclin'. Wir haben 3 GrSnde; 1.) weil dsrch
dieie Verbind, die Rede an Kraft gewinnt durch den flegent. toB tarn
nurfua Bad paat, dicb.j 2.) weil foM auf j>«iici:( ohn« diiosende Vei-
gL,_._b,Coo^le
tu . C. lUL, CAE8AB1S
magna 'inopia necessariamm renun edhüictareDtar ; iUt
Omnibus abuadaient rebus superioresqoe haberentnr.
Caesar iis civitatibus, quae ad eins amicitiam accesa»'
rant, quo minor erat fiumenii copia, pecus imperabat;
«alones ad loaginciaiores civitates dimittebat; ipse pra»-
seatem inopiam, qnibns poterat sabsidiis, tutabatür.
Cxf. LIII. Haec Afranios Petreiasque et eomin amici
pleniora eiiam alqne uberioro Romam ad snos pencribe-
•dUm, nidht b««ogen werden darf; I.) weil farlii*a tndütavrrat ohaa
•in inotlvlrendei und Diber beilinimeBdci Adverb. B>lt eruhalnl. U«-
brigem iil tarn fdr laxtBpert d. i. mr tntentieen Erhdiinng oder SIei-
geTDpg «ach dei ferbalprädiiatt , nicbt )tllen { vergl. Göreni. >a Cl«.
Fin. 1, 3, 3. a qaibui tarn diinentii. .Aneb Aadct Treoaiiiig SUU, wl«(
Kanqnam «lim tarn Coeliai «»«h fnit eU. Cic. Coel. VII, 16.
«I — inopia eon/lictarenlHr } D. I, lo dah lie m iämpfem hat-
Un. Dia Struktnl mit dem Abtat, tit Folge der nripianBl. Ucdeatoog,
nach welcher ei verwandt mit adßiclari, und eigeull. l'attiv., wie auch
canflictare nichl gan* aafier' Gebraneh geweicD. Taril. Ann. VI, 48.
7.Jtoii!\it\ itaxati Kampf m\Mi~ideTuiärligleiteH. Cre. ad Div. VI, 14, 5.
wo die pafilve Bedeut. Nep. Timol. 1 , 3. led in bii reboi non limpllei
fortuna eonfiUlatai ed. B. G. V, 35. B. Afric. c. 34. Sehr Ott bei
Tacil. und bäafig Ton Wind and Wetttr «nd Stürmern, KrankbciteB.
Säet. Oct. 17. Tacit. Agr. 13. B. C. II, 22. in.
qso minor trat — copia'\ Sehr leicht könnte man Terninlhea:
gHüd minor ele. eine lelir hinC. Verweebil. Allein mit Reehl lagle
Held ad h. 1. der korielative Begriff; eo tnagii mÜMe am dem Conlelle
iopplirt werden, wie III, SS. m. Ancb in andern Stellen fehlt eo nieht
leiten, doch meiit bei einem Comparatin, wie Llv. XXII, 43, 0.
Slniul nl, guo longiut receiiiiienl , tranifngia impeditiara leTibai in-
gcDÜi eMent. Cfr. Drakenb. in XXV, 36, IS.
inopiam — tutabatnr^ Für dieaen Auidruck bewarf ei ■'nr iol-
elier Stellen , wte Salluii. Fragm. Hiit. I. Orat. Lep. I. p. 931. Kortl.
In tatandit pericalit magii, quam in hilciteendo. Dal. Iift Korlte;
tmlarl pertcula eat prateavere et dffendert. Noch der Analogie roni
bellum illalum dtfendere. B. ß. II, 29. Kig, heifit eii lieitr ttgU
ten;^ darani folgt; Krballang der Rnbe nnd Ordn., Befriedignng der
drlngeiidilen Bedarfniiie. Aehnlich getagt icheiDt: vitam toltrartt
S. 10 III, 49. egttoi talerari. Folgltcb loll lutoW nicht heirien : sjt.
helfen, aufheben, aegrSamen; lond. dafSr lernen, dafl der Mangel .
wenigilen« nirbt lunehoi , daT* All« iiilndeileni i'a itBlH qno blieb.
CAP. LIII. P/eniora eliom] D. I. logar noch tchlimmer und
äberirjebner. In dieiem Sinne iat eliam ajaon. TOn adeo. Cic. Fin. I.
31. In. il Infinlea pueri , mntae etiaa bealiae, — Statt dieaea «f'^rai
beim Comparalii aelileo die Spätem, ■. B. QuinctU., Snetoa. adhue.
So Qolnct. X, 1, S9. pliia adhue babilura gratiae.. Daa. 'Frotieker.
Breni lu Snet. Tib. 44. Daher bemarlite Rabaken in Marct. Opp. III.
y. IGS. (Q den Worten: Inttiarem adhue explicationem deaiderarl fol-
gendei; Jdhuc cum etemparatico Senecae acta« loDgebat, äon Cicero-
nli. Clr. Nollen p. 1274.
perttribebant.'] Die eigenthOnl. Bedentnng ichelnt «nl Cic. nd
Dir. V, S. we MeteU. ichreibl: de meii rebn* — ad LoUinm perttri-
■ pHi dMgl. Ibid. Ep. 4i 4. wo: Qaintm frater aena ultiMlnumi luua
L.gL,.._b,COO^Ie
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 53. 145
barik Mnltä rumor fini^ebat, iit pacne bellmn confecram
Tiderettir. Qiiibus 1itt«ris minciisqiie Romam perlatis, ma-
gni domum concursns adAfraniuin, nmgnae gratulationes j
fiebant : mutti ex Ilalia ad Cn. Poinpciutn proficisceban- '
tiir: alii, iit prin£ipea talem nnnciiim amilisse; alii, ne
eventuin betli exspcctasse aat ex omoibnH novissiiui ve-
nisse viderentnr.
»ratiatum — ptrtrrlptU — tervonage^eB ■.' ralUtSiidig,- umtlBadHelif
MK^ArlirA (ckreibcn. Dich TerbBrgt auch 4U Bedcat. von irer In der
Conpotil.
mtilta raaer ßagebal] Roh. Strplian. nahin anf: i^ngehat; iiil4
tu der That lehr paornd, nie B. G. VII, I. Nur la wenig Autorit.
der Codd. Humor !«1 dbrigen* dal Gerfdf im Munde der Leute, in lo
fem ei Geriaieh onit AofiehB erregt; fania die verbretlet« Kunde
von elwU, wie B. 6. VIII, 5. in. fama erereltut, oder die penonU
Hclrle Sage. Rumor Iit konleret niid ntutral, i. f. e* beiefcbnet et-
nal E.riilirtnde$ , Vorluitidiut, elwaa, wai Statt flndet; fama entw.
aHie od, patti«, d. 1. die Sir;«, die eltrai verbrefirt, oder die lieh
verbreitr.t liat, aber in abilraclo. Al«o hier eigentL .Malta runer*
adflngebantDr.
magni domnai eoneurim ad Jflraii.'\ Dta Slrnktnr deiVerbaliab» ,
ttantivi cBHcuri. mit dem Caina dei Verhi erläolert durch damitm rfd-
itio B. l>. 1 , 5. und befremdet lo wentg, ab: henffieia in poiiaiam
Roman, bei Safl. Cat. II, T. Z. 9- 681. — Dieie cencurtut geicha-
ken aliD lu Rom, xa welchem Brbaref ergiebt lieh aiiiE gratulalie-
»n. Aber domum eeneartH$ itcht fatt all auiammeHgeiettler Begriff,'
wie nneer: Hauibeiuch, HafeUHt. Daher iit Halamanni Vnnchlag:
magnl ad damum Afrnnii concon. niebt ta billigen. Ohne dieie Be-
dent. nnd näbere Beilimmnag dei: eoneuitiit, wäre: ad Afran. an-
pailend, da mait'die Prrto» >Ii ameeteud in Rom *>cb denlieo mafate;
wie ad nicht leiten itett apud. • 6. Kortte au Cie^ ad Fam. V, 10, estr.
Unt. II, 3. in.
prtmeipet] S. in R. G. I, 13. S. 33. ^ben lo- Sali. Cal. 34, 3.
qnl poifea prineept fnil belli faefandt. ~SnT iit primui ahcratl Begrijf
ffl( den Jtsa; nnd die Ordniiag Im Allgem., prineepi lit überall dei,
der all der ertte auFlritt, Aaadelt, lick hervortbut; aiio mehr aiara-
lüther Begriff.
eventum — ertpeetatiel D» iieier Autgailg iwelfelhaR war, i«
•teht mit Kecbf extpeclare, d. i. auficbaneo, Ob eiwr.i erfolge, ab-
warten nimi. du rorräofg Ungewine , Problcmatiirbe. Du Abaartea
nnd Entgegemteben einer beltimml eialTetendtn Sache oder Pertön, '
Iit opperiri, mit dem Nebenbegriffe dei dabei vDrieb webenden labjek'
ti*ea Zaecti. 8. in B. G. III, 24. CCr. Scbuli. 1tt33. N. SC. S. 444.
er owmibiit >ioe>»i'mi] D. i. -er nuaiero amicoram ei qai rebni
Pompeli faverent. Warum nicht emHiam nov. erglebt aich ■ni der
. Bedentiamkeil der GtHÜivi bein Superlalir, nsd weli dann 6<da>k«
nnd Begriff gani abitrait wären. Vergl. Z. !■ 430. Dieie Sfigerong
dei Snperlativi wire aber hier Bapaiiend und nnnölhig; nnd ex omni-
bu* deutet an: von allen, Sie diefi betraf, and die tauglicher Weite
temmen ianate». Alio weiiet ex hin anf den iotikreten , falUiekeH
FalL
K
gL,_._b,Coo^le
146 . C. lüL. CAESARIS
Cap. LIV. Qanm in big angnsüis res esset 0tpie
omnes viae ab A&anianU militibna eqaitibosqne qbside-
[entor, nee pontofi pcrfici possent, impcmt militibns. Cae-
sar, at navcs faciant, ciüdb generis eom Baperioribos
annu usus Britaaniae docuerat. Carinae primam ac star-
tamioa ex levi materia fiebant: icliquoiu corpas nariom,
viminibna contextum, corjis integebatnr. Has perfecta«
carm iunctis devehit noctn milia pasBanm a castrie XXII,
CAP. LIV. MiHlibut eyailibuigBe] Milile* fQr pedile* In Ter-
lilad. mit eguil. nicht lellcn. S. ta B. Q. V, 10. Liv. XXil,'B7, T.
mtlite atqat eqaite — aiii Romano Laltnique nanintl Boa ntl popnlDm
Ron. Beiip. du. Drmkeob. Hau asgla aach: mitai pedeittr , aad pe-
ieilret tiaiX pediiei. S. Gronov. Obiervatt. p. IJI. (p. 81 ed. Fr.)
obttderenlur} Der Bcf^riff in Verbi iit erlialcrt ta Salt. Cat.
37, 2. opportuna laca '«1111811 ■ banlDibai tibtidtrt. £■ iitnidit cigentL
belttgertt; landera anilagtr» und veTtperrea, so beielil hallen, dals
nicbti herau» n. Mnxaiommin kann. Schdn, and nach .leüwr Weiaa
treffend, Daker la Flor. U, 3, -22. „Obtidiont ttrgere — noa laa
eat maiillioQibni eircaindatii nrhem claodere, qnam occopatU locLi vi-
cinii et praeiidÜB diipoaiti* cammeatu privare et ila indadere, nt nojt
faclle qatdqunm impoirlaii vel quiaquam ingredi cgredire pnaiit," U«-
ber den UBtenchi«d der Verba ohiideo und obaido verbreitet lick Krils
■D Sali. Cal. 41, 3, Wir niägen aber jener Anaicbt nichl beiatioinien,
ohoe die AulaTiiat der Codd. genaner geprüft xa haben, aui eben to
wenig behaupten: ebtidii habe eine ineiealive Bedent., obtideo heitU;
obiettum tetteo. - > ~
naeei — euiui generit'] Eine dem Grieehlichen naelgetiildete At.
traktion, mit W^eglaainng dei DemoDitralivi ii ■■ itatl: eiut geuerit,
euiul generii naeei, oder gualet, denn *o mdfale ei dem Sinne nack
keiben, nicht: guod. Wohl aber: quod genat natiuat, Aehalicfa iat
Cae«. B. G, I, 5. frnnieniDni omne, praeter quod lecam porUlnrl
craot, eombarnnt. U. C. HI, 15. m. quam eMent in guthat demon-
■travi anipiilii*. Ob. c. 3Q. So Liv. I, 20. raplim, gaibai quitque pot-
ent, elam, Vergl. Ramihorn J. ISS. Not. 3. S. 530. ^
earittae prtmum an ete. ] Oudead. hielt primuvi ae fSl Verdack-
tlg. Doch denke man lieh dieiea ptiaam ala Gegeniafi ron rdigvum
e. In welchem zugleich enlbalten iit: dciade. Aach steht ja jitAkum
oft iioiirt. S. Doker in Flor. II, IS, II.
viatinibut conlejrtum ele.] Da) Geripp« dea SehtSil, ttalvMilta
•Ind cottaa — mirde mit Weiden und Itnthen «ILer Art «nigellachleii,
und von Aufien dann mit Leder äberiogen. Sa- lit nimL inlegere ■>
Tcriteheni iileht vou der obern Fläche, wie II, 3, 15. Denn bei ei-
nem Schiffe würde diefi beiden: enaiternere. So enljtand eine Art
■ Pontoat. Nach laidor. Orlg. XVI, I. hieben dleie Art Kähne: eara^
bat, I. e. parva icapha TÜnine fa^a, qnae cnida corlo genoa navigli
earrii iancHsl Anf Jeden Fall In dem Sinne, wie ont c 61.
navibut iunelit, d. I. anf mebrern »atanniietigebuHdeiien , häiteitinmt-
der angehängten Wagen, weil die Länge del eines nicht inrelchte.
Zwpr lagte man: teAiCulaM iunetam ilatt; egiiit iuuetttat, Sa Cle.
ad Atlfe.
' DE BELL. CIVILI LIB. l CAP. 54. 55. 147
tnilitesqoe hü navibns flmnea transportat continentemqne
tipae coUein improri«) oconpat. Hudc celeriter, prina
quam ab adretsariis sentiatur, commanit. Hnclegionem
poBtea transiicit, atqne ex ntraqne parte ponteio instita-
tVDi bidao perficit. Ita comitatns, et qul fmmenti canssa
processerant, tnto ad ae recipit et rem fmmentariani ex-
pedire iacipit.
Cap. LV. Eodem die eqtütam magnam partem fla-
men tcansiecit, qui, inopinantes pabulalores et sine nllo
dissipatos timore adgressi, qaam magDom nunierum ia-
4rädiig. — Goiichud Tom. II. p. 4. arÜärt; 11 faut Cendant que
ce« batimeDU Bycof iti plni gruidj qua noi pontaia d'iajoDTd'bnt,
parccqu'on »voit beioin de pluHturM chariott joiutt entemble poni
trauipotiei cbaeaneide c» barqv"- — Cbm. hätte allerdingi, Dm dia.
Ha MerkniKl kiuagelien, ilch bealimmler uaidrückea küiinen, etwa:
eaiin'uacd't , pluribu» oder daobu» coatuaclt«, com^Iutibul, ano poil
altirum oder ex >Bllera iDuctia.
Itgionent trataiicit] Trantiieere bier abiqlnl. Ufllen e, 96. fn.
83. exlr. flumeH trantiieit. Nrp. Agei. 4, 4. HelUtpo»tum copiai
traiecit. Man vergl. über Wiederhol, der Präpnailt. bei Verb. camp.
Samih. g. 12M. S. 3SI. {. 120. S. 3ii2. DraLenb. lu U\. PrBef. §.
11. B. G. VII, 66. exti. itiumi m Nep. Timotb. 3, I. quM mar«
itlud adiaeent.
ex mtraqma fiort«] D. L der Ba« d«r Brücke wurde tod btidem
Ufam aua aagleieh begÖDueii und «ugclegL C«d> Laid. I, hal: ab.
■tu erkennt leisbt «.r all paiiender.
comitatut ■— fmmenti eosria] Hehrale MSS. haboi aaeh kler:
eemmeaUtt, Dafi eemital. richtiger, lehrt tbeilt dia Sache, theili, dab
■n eaatmeatal lehlecbterdinga etwM balle au näherer BealimBrnng hlo-
■Dgeffigt werden mBiaen; Ibeil* lelbal die Verbind, mit: gut — prO'
ctiierant. Et iif in beiden Anidrüeken der BegriR der Perioueu ror-
kemehend. Nor Cod. Petar. bat: ^umentaudi, wag viel /ur aieb in
haben •cheiaf} aber walincheiai. ron Ca«, abaichtlich nicht gebrancht
wurde, weil nicht lowobl die Handlang-, dai Getehäft-, all der Gegen*
ttand beieietiDet werden loll. Dazu kam wohl, dafi bei dem Znitande
de* Land« ein elgentl. _/>vMenteW gar nEcbt Statt finden konnte, ob-
ichon ob, c. 48. pabnlandi aat fi-ameatandi caniia pragreui genannt
reat JhnneMtar^ erpe^ire eoepit^ D. I. er beiorgl nun aud llcfa-
tet ein den ichnellern and itcherm Gang der Verproviantirung} er ord-
net nnd erleie/itert ete. So snl. 60. extr. III, 16. II, 11. f. ad aa-
diBcaadum locam tibi expediehattt , d. L Bie richteten sich dan Plata
vor lam leichtern and lebaellenl Anflian.
CAP. LV. Sin« u»e ] C&. ob. c. 49.
dLirtpad»! In medialer Bedent. S. Z. S- 146. Bamih. §. 16).
a. «. 8. 981.
fpiam magnam nnm. 1 Viele Edltt. qnam marimam. Allein gaam
•tebt auch beim Foiiliir. Vergi. B. C. VIII, 11. p. 617. Mit dietem
Qabraacim rerwMidl liud Anidrfieke, wie: valde quam paucoi habet.
K 2
gL,.._b,Coo^lc
14» C. lÜL. CAESARIS
mentomin atque hominnm Intereipinnt ; cohortibnsqoe c»*
Iratis subsHÜo niissts, scienter io dnas partes sese distri-
bannt; alii, nt praedae praesidio ainl; alii. Dt venieati-
buB resiatant atqiie eoa propellant: nnamqne cohortem,
qua« teiuer« ante, cetcras extra acieni procurrenit, seda-
sam ab reliqnis oircomveninot atqne intuficüint, incola-
inesque cum magna praeda eodein pontc in «aatra icvet-
tnntur.
Cap. LYI. Dum haec ad Ilerdam gcrnntnr, Massi»
lienses, usi L. DotnitU consüio, naris longas expedlunt,
nninero XVII, quaram erant XI tectae. Multa buc inU
nora navigia addunt, ut ipsa inultitudine nostra classü
Brat de. ■<! Die. XI, IS, <■ Vergl. Merneri L'cberaicht der latela.
Part. S> 405. 6.. Aeholich im Criedi. Ä« mit Adverb, poiiliren fira-
- de*, wie: äq «i«!»««. Vfger. p. 563,
iclenleri HO B. Alex. c. 17. Aach tffenliitliae Cic. Dir. I, 41.
DarsH, daä Cic. tifli Wort (heili von perile ■ändert, theili mit mv-'
derale und maSir* vcrliindet, mdelite man ■chliefiea,*dari n weniger
dai Wittrn flbeihaupt bcieichne, die GeteMcklichkeit Im Allgemeinen;
Mnd. vielmehr dai, itt prattenti oder in prattiui paiiende, Tcntän-
djge niid ktuge VerEahren, alio : apie tt prudeiiltr.
■ foAoNMsi eelrofii] Die Leaatt der MiS. eenturieU* wird iwar
TOD Lemaire vertheidigt and saften., eracheint aber doch DnpaHend,
Denn aiad coAarlei die Römitehtn, *0 erwartet man einen allgemein,
beitimmten Zablbegriff: aliquot, ader ein Nnmeiale. Ferner: in cem~
titriatai l. e. ccnhiriattnt dieitaif da dief« ungewöhnlich, und von
Caea. lieherlich näher raolivirt woidea wäre. Ceiratae aber, als to-
piat expediiae and leeii arvtaturae ; 2.) all der Gegend iundigej wa-
ren die Trnppea der Staaten, die lieh an V-Att. anachtaiien. S. r, 48.
CAP. LVI. Uli ~ eeniilio'i Ob ■»< fehlen könne, wie In 2Cadd.,
MeibI i\t Frage. Denn et liegt darin nicht b)ofi, dafi die Muill. den
Ralb d» DomIL praktlich , d. (. «rertthätig, beßtlgten, toad. dafi lEe
ohne dielen nicht darauf verfallen wären, t/ni tcbelnl al«o nii mi-
eutbebrlieh, abgeiehan, dafa ea oft bei Cara. itaht and du lugleich
baieichnet, wai wir nennen: licA erfreue», von Dingen, die uni z»
SbtHxn kämmen. Sa III, 80. t. Utas liagtilari mllilDm ttuiUo. Vergl.
oh. e. Sl. III, 42. BI. Eben so bei Salt. lug. I, 4. pemiclota Inbi-
dlna pauUiiper utui ; i. i. er har* eine Weile gtHotten , er bat a«i-
nen l.aiten kune Zeit gefrühnt.
teetae] I. q, eonttratae, gr. r.niüifQa>!TDi ; nnterich. von; narel
■pertae, äft/ainot. Bell. Alex. c. II. fiel Tbueyd. Vll, 40. helhen
die iiavea tectae ai tä r-atarnQÜ/tma f/oi>aai. Vergl. Tacll. Ann.
XII, M. *
hae — orfifusl] Kein Wunder, daf* in manch. Editl. Ait. Aehn-
lieh Sali. lug. 47, 2. Aue praeiidinm impoiuit. coli. Nrp. Agea. 8', Z.
neque Aac ampliui, qoam pellii inleeta, i. i. «aper »tramcBta. Vergl.
Korlle zu Cic. ad Dir. VII, 33, 5. Opua «t Aue Ilmatulo et polilo
fuo ludieio} it. rrd hae. Man tieht, wie Aue eben m in lokaler kla
juanNtativer oder nvmeriieher Bedent. genommen wird.*
ipia unllliiidine} D. i. durch dl« Menge em iteb, alMn gcdaebl.
gL,.._b.Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. L GAP. 56. 57. 149
terreator; raagnnm anmraiim sa^ttarioram , magnum Albi-'
eonim, de qnibns Bupra demonslratum est, imponunt at-
qne hos praemÜB pollicitationibusque incitaoL Cerlas si-
bi deposcit Daves Domilios atque has colonis pastotibos-
qne, qnos aeciim addnxerat^ complet. Sic, omnibus re-
bo9 instmclaclagse, magna fidncia ad nostran naves pro-
cedont, qoibas praeerat D. Bratas. Hae ad iasnlam,
qnae est coirtra Massiliam , alationeg obtinebant.
Cap. LVIL Erat mnlto inferior navium oatnero-Bra-
tni; sed delectos ex omnibus legiooibus fortissimos vi-
Tos, anfesignanoB , ccDtnriodes Caesar ei classi attribn-
erat, qtii sibi id moDeris depc^oscerant. li manns fer-
reas Btqae barpagones paraverant; magDOqiie numero pi-
lonim, Iragularam, rieliquorumque telorom se instraxer
ran(, I(a, cognito hostium advenlu, sbas naves ex p'orla
educunt] cum Massilienaibos confKgunt* Pugnatiim ntrimr
S. lu B. G. VIII. Fraef. cxir. AIio gleich', leta onMitmä., per le ipt-
etala,, iir« allo ttrialfl beUirae reip/Kla. Ctt. GiSren* Acadd. II, 38,
110. Salt. C4l. I, 3, qunnlRm nita ip»a, qpi (nümar, brevii t»t.
Die SUUnng von if>e rar oder nach btbt natOrticb den iioUrend«»
Begriff mehr oder weniger hervor. Clr. Fabii m Inj;. 14, i. quanlaiD
ptfum tulB per le ipta probltai. ■
rertai HBvet \ D. j. eine beiliniDita Aaxahl und eigea'i gitalifi-
eirle Sdiiffe. So IIE, 32. t. certae peeimtae Iniperabantar. III, 42. m.
niii certit peiionii et Belstihai, perqne eertot iitt, «denil.
CAP. LVII. /farium numere] ' So Oud. Mch Leid. I. Fräher: -
aMHwre nmr. Diefa ballen wir beibeha)ten.
antfignaitail WarniD dieie, crgieht afcb am dem in e. 4S. An. .
geneiltten. Sic ■olllen all centuritnet auf der Flotte dienen.
attribfrat] Etwa« AelmliGbei B. G. VII, 60. navet'^iigvlal
«qoilibu« Homania atlribuit; damit nimk dieie die Schiffe betehligleii.
AltTihuere anf MeuKhea all Ofijelt belogen, fit ooier: beigeben nnd
aiBOH Hihern uitererdnni. S. lo B. G. VII, 00. In vielen FUlen
Vax: einen PImts, eine Leiitung- mieeisen, dili man ila cifiUI« and
gewibre. — Hot. II, 21. m. bnie IV legiokea attribuit. c. 22. dBH
■•Tel faalliwlboi inil attribuerat.
id sviKri«] S. Z. §. 4S2. Runih. ^ 104. S. S04. So B. G'
VII, 15. in. hoe MlalH. Korlle lu Cic. ad 0\i. I, 7, 2. id eHteamt-
tae. Sali. Cat. 4S, 3. ad id lad. Coli. log. D3^ 6. wo: od M foco-
ram. On bei Taeit. aneh Liv. Eben lo Im Gneeb. «mi igno toi
oi'^tov- Herodet VII, 217. Cfr. lUalLbiä gr. Gr. J. S30. S. 628. Di«
•pecielle Bedcnl. dieier Struktur erglebt lich aai dem Begriffe der
^HOHlitSt, dei Ganaen, von welebera id, hae etc. dea Tbei) beideb-
■et. Alao: lie kattcn lieb lieli ala Tbeil ifr«« Dienttet In dieHM
tpeeiellea Falle suigebelen.
imyagöMe*] HieraUr aoiKluL n B. G. VU, 81.
bvGoüglc
ISO C. ILL. CA.ESABIS .
qne est fäiÜiBine atqne aceiriiae; neqae mnllniB . All»ci
Dostris virtBte cedcbant , homineB asperiet montani, exw-
oitati in aimis: atque Li, modo digressi a Majuiilietuibiu
cecentein eonun poUicitationem animis eontinebant; pa^
storesqne indoiniti, spe libertads excitati, sitb oeulis Ao-
miiii Buam probaie operam stadebant.
Cap. LVIII. IpsiMaJBsilieDses, et oeleritate naviiun,
et scieDtia gubernatoram confisi, soiitros eludebant im-
peAisqne ^otnm excipiebänt; et, quoad licebat latiore
spatio, producta longiog acie, circumvenire nostrOB, aut
pluribos nWibiu adoriii aiag^ulas , ant leraos transGiirreii-
tes deteigere, gi posseot, coatendebaot; ^anm propiwi
atgue H} Uta fermtIM tu dl«i«r Ch>r*kt«rif(Ik der yÜHei dl«
Concinnilat : uegae — atque ii — eeruat iit atnu nacbliMlg gatgh
Van ddubte fut: et q«i — reeeBtam horum — ertiigliebcr , :Weiia .
luchl der (eioe äebraach vod aigue in bcachtcD wäre, üiciei nämL ;
an Anfang der Säue dien! daia, dafi eiu Gedanke, der teeiter oad '
gemauir atugefuhrt werden soll, ml» dem Prdhern verbnndeu wljdj
wo denn o« in Gedanken ergöDit werden kann: gaae guam ettent, et
ita. S. Hand Tnrsellin. I. p. 4B6. Alio wird auch bier dnreK atgua
hingewieien auf die frOhern Prädikate : atperi etc. oad hierduTeh der
Erfolg noih mehr notivirt. Wir: und dicie Lent* natürlich de.
wie man lich denken kann. Aehnlich xui Sii, bei Homer: ägo.
pastaresgue indomiH\ Auch an diuent Prädikate, wenn ei snck
M lieh ertlärlicb und chsrakterisUich , konnte man Anilnfi aebmea
und wenn nicht mit lurin. Damitiani, dotb Datnili leien.- Doch iib
domilui ijt! roi und wild; wie Liv, X.XI, 2(1, <. ferocia atqae inda-
• mila inifenia. Tacil. Ann. XV, 27. arfre, ^aam iHdomita» et praeft-
teeet Dalionei regeret. Dergleichen Menschen fdrebteu die Gcfabc
nicht nnd liad blutgierig. Daram eriebeint daa Prädikat nieht ntä-
JtiS, und der Beisali ist analog de« frdhern : hom-intt aiperi.
probare operain] D. i. Dicht blob: bttaa/irim, beweiaeu; iitü
wäre: praeetare; lond. ingleicb dei Uomit. B«ifaU tind Lvb dadnrek-
' verdienen: probabHem oitendere. Opera d. i. Oi«aate «Uei Art. Oft
bei Nep, r. b. Dal. I, 4. . Unt II , il,-
CAP. LVIIX. Nottroi eladebanlj D. 1. >ie trieben nnr Ihr Spi^
mit Ibnen; necHen und foppten sie, nnd reiiteii die Feinde da«oi«k
«KW Angriffs daher: impetut exeip. — 80 findet lich eludere od,
beitnid. bei Liv. mit dem Beiiati : »uperbe et iiuolnUer ; per liee».
Uam; omnibua tentümeliis; arte. So Fronttn. U, S, 47. ax Telocia.
' aimiB navibua riglnti praemiiit , qaae omni arte variogue flera eladt-
renl hottsm. Liv. XXK, 18, 3. qaum Telocitate corpgrnm, tum ar.
nornm habitu boitetn gravem armls ■tatarinraqae , pugnae genere b.
eile eliiait. Woranf e* alio bei dieiem eludere ankam, eniekt mwi|
«jnan. iat; Iudifk»ri boatem. Vergl. Dnker. an Flor. 11, 2, 6.
latiore »patio^ Da mehrere der beaiern Codd. vi daiwiichen gOi
■etit haben, ao Iti die Conjc^tnr ran Vosiial: Iat. uti ipat. nicht blob
annehmlich, londern ganz id empfehlen : Ja, der Numeru» i^lbit n.
.«iout ungemein.
reme» — detergerej Diea. deterger» WBrde bbw, TerwMhHlt mit
gLi.._b,Coogle
DE DELL. CIVILI LIB. I. CAP. 58. 151
flcat aeceasario TBMam^ ab scienda ^beroatoram atqna
artiäciü ad Tirtntem iniMitanonun coofugiebanl. Nostti,
qaod toiniu exercilatis remigibos minnaqne peritis gabeiv •
Daloribiu atebantar« (qoi repeate ex: onerariui navibas
eiant piodacti^ neqa» dorn etiam vocabolia annamento-
nun cognitU,) tom etiam grovilate et tarditate oaTium
impediebantar: factae enim subito ex humida materia
nou eamdem oaam celeritatis habebant. Itaque, dam
deUrqufre; i.-Daler. n. Freinih, lu Flori II, 2, 8. aoeh mit: dele-
rtre. Entercr tagt: „E«t proprinm loqaeadi genai , delergere rtiuei,
q«Dm nimiram in pneteniavigando lioitilii naTii remos froDgereul, ■«
■BTem hie ralirine laalilein proeljo reddereul."- Ur. XXVIII, 30, II.
dnu Iriredei uipprelaEt; nnioi praelata (I. e. praeter — reela navU
Romans) Impetn laterii alteria« remo* deteriit. Wai Ltv. neB^l:
praeferH impett, d*i tit bei Ca«. Iranseurrere. Vau. ad lu I. bt-
Merkt« dM ähal. griech. mtQaaö^iir tov; lÜQaovt.
atqae irrtificiU'\ Ei Hu ein wnaderücher Einfall l«MII in wol-
Im: artifi^m; all ob die rtutige» *o benannt wcrd«H knonicnl Fiol.
II , 1, 8. LoRge illii nsuliesB artet: dcterger« remoi et iudiGcari fa-
gi roilra. Die vcrichiadeaeo uad iBannicbfaltigea K*attgriffe ncrdea
dorck dsD Plural rlcbüg beieichnei.
nattri, ^ued miaut elc] Oitttn guod eracbeint amtÖftig; der
Ziiiammaahaiig srtardarte wenigateni r praeter guod ifder praeterpiam
gmad. So Tcclangt« ei dai folgende: tum etiam. Nnn aber haben ei-
nig« Codd. quo. Konnte dieä nicht enlilehea aai; guomt Alio: no-
■tri quum miau. — uleliaatuf etc. tum etiam etc. i. H. nul. 02. gutmt
•Uitndiae — tust etiam rapidifater 'Wenigateni würden ao die beidcp
Grüiwfa der Entachnldigung beitimmttr hecrorgehoben ; nud die SälM
ancUaBen ifotaktlach nnd logiich enger verbunden. Vergl. flrotefend
Sehnigr. g. SSO. n. g. 4SO. A. 1. n. anif. Gr. %. 331. Dieielbe Anlieht
kat Elberling B. 70. welcher ve^l. B. G. II, 4. guam ntgatK partia
— > Issi etüiM Brilanniae. — Ondeud. failligle quo auf minut belogen,
Ti* ob. 0. Sl.
nequB ifusi] Nachdraellicher ala: aec dum. So Tflic. III, 3«,
08. Ba iit gleich: ae ne voeabulii guidem »dhoe cognitfa. Daihcr lit
mtgue, irlr möchten lagen , logiieh bedingt durch eliaat. Man denk«
■■: aeguB rero. S. nnt. e. 71.
«UoM veeabulit] 8«lbat, togar die tee/tBitc^ea Namen and Ba-
Mnoangen liannten lie noch nicht. Ucber den apeeiellea Begriff von
9etab»lum 3. k appellatia-, Tt^nqtfyOQla , ». dninclil. I, 4, 20. 31. Bi-
llige äranmatiker nannten laqeabultt blofi die Wörter, weiche ^tox-
Irttg, darch^Gealeht und Gefiihl wahrnehmbare Gegenatände beaeicli-
neten : eorpora eita tat^gue maaifetta; appeliatioaei naauten ile,
wo ein« jener Merkmale, oder. wo alle, beide fehllca, wie: venlut,
dt%l, virOtt. — In nomea liegt da* •peetfitcbe Merkmal, dah eiaun
aegenitande eine EigeateAafl beigelegt wird, womit gaoi genau vac-
hnnden der Begr. der Pertöalichieit , der tndividualiläL i. B. fi. 6.
Uli 0. legati, qood »emmt — ad omnei gentei — «aactnm Inira^
lind aod. iat hbiikii dai eigentl. Nqm- proprium, wie U, 3E. itt. Va-
L.gL,;..b,GOO^IC
152 C. lUL. CAESABIS
locus comminns pugiuiDdrdaretur, aequo animo üngulaa
h'vÜM Davibas obliciebaht atqne iniecta mana feirea, et
reteata utraque nave , diversi pugDabaat atque ia hostiam
Daves transceDdebanl ; et, magno nuiuero Albicorain et
paslomm interfecto , paitem navioia deprinumt; nonnnllas '
com horainibus capiunt; reliqnas in portum. coinpellunt.
Eo die naves MassUiensiuia cum ii», quae suqt captae,
intereunt novem* ■ ' . . ,
CjiP. LIX. Hoc primura Caesari ad Ilerdam nancia-
lur; simul, perfecto ponte, celerUet fortuna malatur<
»ovae eltatit Iccla domDiqae rracidernnt. Tacii Ann. I, 70. f. qnippe
iliii cliMil honeslae word'i ■»( , big ioglorium exitfam. E* i(t ■!»
nicht die BraHchbarlieit ; lODdern der Gebrauch, din man mache«
' Inmn und wiikliek macht, and xu welchem In der -Sftcba die Mns-
llcbteit liegt. AIio umicbreilrt CaeK unier: LtMktamteit nud agiüla*
«nd habilUat.
riuM locH» — dareturl Hier bat dnat lieber die Bedent. tob dum
vtoda, d. t. wofern mir, worhi ein Wuiach euthalteu iiU So SalL
•Chi. 9. duM tibi resnom pararet. e. 40. daa e> re» civitalem — /<6a-
rartt. S. dai. die Anm. ■. erotetend Scbgr. §. 422. auiaelÜ. I, 13,
17. Dlcant in furo multi et Mqniiaut, dum »it lacnpletior aliqnii tor*
didae merci» iiegotiator.
aequa anino] D. i. gani rnblg nnd getroif, wubmorgt wegen
de» Autgatigtf lODlt >ll: aaiattit aequitt die LeideHseAafüleUgteit,
mit der mau elwu ertrügt, im Gegeni. de« Neidet. OK bet Nep.
Allic. 1, 3. Chabr. 3, 3. — Ali Duirer Stelle Ul ei jeaei Borat. At-
i/ua ment. Od. II, S. ■ ^
V diverii] Davon ob. c 40. la dinenaia aeiem. Eben to Sali. lag-,
13, 5. Qni poitquam ia aedei Jrrnpere, diverti regcni qnaerece. Cfr.
dai. Fabrl. Ueber die Wabl de! ÄJ^ekm$ atatt elnei Adverbialb^r.
Tergl. Z. §. G81. Aucb Ramib; S- 2UI- 1> P> 048. Grolel, g. 303.
AehuHeb: Sali. Cat. 00, 3. Uli haud tiatldi re*UtuBt. Vergl. Breoi >■
Nep. Dion. 7, 3.
intereuatl Davis, ad b. I. bemerkt : pmprie interir» dicnotDr ant-
Utaita; hiac ad re* inofliMat facta «(t traaiifttio. Unten III, 27. nt
naufragio iitterivent (iiavei.) Nep. Them. 2, 'i. quam peennia puUie«
^v largitiane magistratuura qnotannii inleriret. Daa. v. StaTcrcu.
CAP. LIX. Hvc pHiuuai} Held ad h. L findet primnm matt n.
ohne Bedeutung, ßentl. ichlug vor: Hoc litaul , wie In 3 alt. Editl.
und will mil Ciaccon. naaciato leien. Uffeobar obus binreiebenda
äiifiere Auloriläl. Una icbeint mit Baumilar): ad b. I. primuat mit
hoc dergeilalt zu verbinden , dafi ei lieifie : diefi war. die ertte tiaek. .
rieht, 4ie Caei. erbiell. Altein, wenn Baumit binmtagt: die erata
gantUge Wendnng, ron welcher Caei. Kunde erhielt «Ic. nud damit
ttMul- in Verbind^ig aetxt; ao acbeint diefi la Weit gegangen. Die
Worte aagen nichti ala : Von den OperaHoaeH gegea ond hei Haiallik
hatte Caei. no«b keine Kunde aeitber erhalten, theili well nichia Be.
denlendea vorgefallen, theili, weil die Caeaariaaer keinen gliieliliehan
Conp hatten. anafdbren känHen. Jetzl halten lie den Feinden D Schiff*
au Grande gerichtet nnd weggenoiiinKa ; diefi meidetiu lie lohrt ih-
rem Uberteldhertn } fi-üAer icbwiegen aie, »ni begreiflichen GrBadmi.
..Google
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 59. 60. 153
IUI, perterriti vittate eqnitom, mitras libei^, minaB m-
dacler Tagoliaiitar ; alias , non longo ab casiris .prog^esai
■[taüo, ut celerem' receptnm haberent, atigiistma pabula-
banfnr, alias longiore circuitu : cnstodias slatione8<|ae eqni-
nm Titabant, aut^ aliqao accepto detrimeiito , aut procul
eqaitatD Ttgo, ex medio iünere pioiectia aarciais fagie* ■
baut. Postremo ef plnres inlermitiere dies et, praeter
cODsnemdinehi omnium , noctu constitaerant pabnlari. ,
Cap. LX. Interiia Oscenses et Calagnrritaiii , qui-
erant cum Oscensibns contributi, inittunt ad enm legatos
seseqne imperata factaros pollicentnr. Hos Tarraconea-
ses et lacetaai et Ausetani et paacis post diebas lUarga-
— El bejirt alio, bsl lehmeher AatarilU der Codd, keiner Aende- -
(«■g io: fKam prlman lo, ^wie et«« Salt. Cat. 46. in. quilni rcbai
CDifleclit omaim prapere conioli declmnlor; wo aber da> propere
gu» rnndm maÜTtrt iit; noch weniger In: Aae preelium. 'Eben lo
wenig, obgleicb »inehmbkrer, gefillt: Hoc pTimnn gumm Cäti. oder
wie I Cod. Lern, hat: prlaum ut C. , lo dk[) ei etwa ent*pritche den.
Kriech. T( — not — ä/ia. Cyrop. I, 4] H- Denn dagegen iträabl
■ich da* — folgeude eeltritei: Im Gegcnthcil iit der febiolnt« et~
bnwch ran d'mW gani naeb,Cas>aT« Weite. Denelbe Gebraaeb von
timml, niT VerhinilBDg hUtoritcher Satigtieder und faklitcher Atlri.
fante bei Sallait. Cat. IS, 4. ,17, 7. 10, 2. 20, 3. a. oft. S. ohea
t'WI flehr anlieittmmt, nmal nacb der Epiiode. E» (lud dt«
tlframiani. Maa nixe aber illi In Diebite Verbind, nit Caeiari nud
mit c 95. exlr. wo lolelit *^a d«n CaetariaHem die Rede wu. S>
•fa. in e. 44. 1
mliat — 'tiBt"] M«krere '.Codd. alü; nupaaiendt ÄliatUU n'm-
muü Hl : ein andermal andertl S. zD B. G. V, 57. IJeher die AbleU
tmng venchiedene Ueinnageiij i. Hand Tnraell. I. p. 310 ff. Man
wollte •nppllren: iorcn oder iret oder ei«(. Aach verEel man ant
•iae Fora alipi, woraai aliaii eolitanden, wie vieie«, aliquoti««, Ka
Ift: ÖUni,- oder toti /tir -^'idii 3i. Vat aeheint die Worfform ein',
alter GemUs, wie tirai, \lal, Urrai , fanilisi dblkb war; a. SchDef-
der Foraienlefare. 1. S. 21.
tmfHtUu» pabiUabantiir'\ Dai Gegenlh. latiut pabnlari. Alao:
■ie beachriokten ileh beim Fooraglren anf einen eugern Baum, lualin..
XVII, 1. f. 'angtitllt ilbi aielit iaeloti Tidehantnr.
fugiebant} 1 Cod. Lot. gi«bl: refug. waa Ondend. gefillt. Obo«
' kiareicbenden Grnad, da der abiDlnte Begriff: fHgam capenere , in
- funrnm M eaniireret weit atürker und kräRigei die Furcht bexeleh>
■et; aamal bei: ex media itiu.
pabnlari] 2 Codd. »id allere Edilf. ichallen ein; eliam pab.
Wira genug Anlorität TorKanden, ao wSrdeH wir etiam «or aurtu
■etuB , oiiackon noetn eliam »ich hier eheoFalli rechireitigen lifal..
Vergi. Ober' die'Slellang von eliam eäreni an Cic. Acad. p. 181. Hand .
Tnraell. II. p. 50O.
CAP. LX. Cenlribati] Der Sprachgebr. dei IJvini, Imtln., Cnrtint
a. A. lehn , dab eomrihnere entw. mit dem Dativ f d. mit i'j> canitoiirl
gL,_._b,Coo^le
154 C. lüL. CAESARI8
roDMuea, qni flamen Ibemm attingant, inseqooBtiir. Pe-
t£t ab bis emsiboH, nt w fruraento iavent:. poUieeBtor
atqne, omnibtu npdi^ue couqauitiB iumentifl, ia caslm
deportast. Transit etiam cohon niurgarooenai« ad emn,
cognito. qnlatis tionflilio, et signa ex stadoae tianifen.
ASagna c^eiitet commatatio rerom. Perfecto ponte, ma-
goi» qoinqoe 'Civitatibus ad amidtiaia adinnctü, expedüa
ward«, ntf Beiaicko. d«i O^ttt oder ie» Gausan, dem efwu ab
' Tkeil beigefügt oder iet'geerdnet wird. Carl. V, 3 , 10. Uxloram gFD-
ti!Di inbnctain Luaitnorum iRtrapiie eontriinil. Eben *o luitin. XII*,
S, 8. in iDuuM coAorlem to%, qni da rege doriai oplnall favranl, ean-
tnbuil. Voililöndis alaa: qai ~ erMiI eoniributi Otceiuium civitati,
itaquc In unam codIuucU. Eine ikbllebe SlrOklur, von Einigen äuge-
Ütchlen bei Tiball. I, G, 64. proprio« ego tecam — annoi eoHtribuiUa
velbl. CÜ. Hovcbko ad h. I. . ~
inttqa»mttir\ Died Verb, bclbt: nnmittelbu naehf drauf lolgta.
So LIt. III, SO, 10. inteeutiqu« , qni Apptum propc iiitemmtum dice-
Mnt. BJiwalian, wenn aneb durch längere Zeit gelrennl, wo docb
iB »ainar Art wtcdar da» Oleiche, Aebniiche toigt. So Cic. Brut. 10,'
dl. Hüne (PiaiitTMam) proximo laecalo Themiiloclct iatecutut eit.
eongitUiHt iuntenlit] Alan erwartet, nacbdtm dfe[i biilari)ch«
Nebantaktnm ali nolbwendlgei Anteeedcni angegeben, wenlgaleni du
pMaom. ^'^'■■»'■'■t- ■DI' BeJcicbnDng dei Objekt* Im Hanptiatxe; aUo:
\«a deportanl. Allein dieä Pronom. fehlt bei Caei. mehrmali, wenn
dai Objekt dn fitbtaititti nod HauptttAit» aln und daiielbe ill. IJnt.
ni, 33. navci oneroriai qnaad. naelni, inetndit. Eben lo lil, SS. f.
duat DMiU knttinm turmai, cieeparaDt. I, 7S. f. guel deprebendit,
. interfldt. c. 77. in. gui milifei in eaitra renerant, — eongitiri et re-
wttli'taftflf. II, f. Ib. Itnque loa* cohortaliui, qav» iafegcot inperavii-
Mnt, nt nietei contemnerent.
tmniit — et tigita — traiufBrt\ Wann froiufra den gtnerellett
Begriff dea Iftbertiitti lur Qegenpartel auadraekl; ao liegt in den
■cheinbar fanfo/agtieA^K Beitalie ipeclell der von dem Dienst nnd
Waehpolien mit -WeÄr nnd Waffen erfolgte AbmarteA nnd Uebergaug
nnigeipTochcn. El Iit aber eine Gewobnbeit der bellen Scbriflateller
theiU im Allgemeiaeti ein Faituat aoiDgeben, und dann die faeiondre
Art, tcie daiielbe executirt ward, an beieichnco, lO onl. flS. in. mala
Aabtre et earpere; tkeili aber bat aach et gar oft eine vAn exptittm^
4i, ähnlich untern: tiiid xiear etc. Statt vieler, renrriien wir auf
Band TuraelL 11. 'p. 477, G.
magna — tommHtatia\ Vor Oudend. Im mau; nagd, ßt e. Mit
Reebl lagt Oad., mit den beat. Codd. jene) Verbnm weglaiiend: »El».
ganlec qnail per - admitatiooem qnodanmodo Caeaar loquitar, licet ilm.
IjlieiiilTiie proeedBl oratio.« Vergt. Raniib. .g. lOS. c. 8- 1017. 6r». ■
lefend Sobgr. S- 434. — Una icheint aber hier der g^ao Sati ei«
wirkliche« von Caet. iniomaiiieh anageiprocbnel Urlitil, theili durch
dai Vergangnt, nocb mebr durch daa unmittelbar Folgende beatntlgt
und uotivirt, wo fit gaui unpaiiend wäre, e« mQ&te trobl heiAeu:
fiiela. \\t BxtlamaUiin raabte etwa lauten: 0 »agnam inbita renmt
evamtulatienem! Z- g. 402. D. 403. — Nach unirei Uenk. nnd Rede.
welae denlie mau «ich: Magna profeelo elc. od. e», («. Z, S- 493.) wu
' dann freilich eeleriltr aliuändent waie In: ae mbüa oder repeniina-
L.gL,;..b,GOO^IC
- DE BELL. CIVILI LIB. I. CÄP. 60, 61. 155
n bimmiUtriB, exstindü nunoribns de Raxiliis legionnm,
quae cnm Fompeio per Manzhaiiiam Tenire dicebantnr,
moltae longinqwores civitatea ab AScanio deacucotat et
Caesarii- qmicitiam aeqtmntnr.
Cap. LXI. Qnibug rebna pMeniti« animia adrennh
riomra, Citeaar, ne'sentper magtto cIrcaita per pontem
equitatoB esset mittendiw, nactna idoneum locanit foasu
pedam triginta in ladtadinem comploreB facere institoil»
quiboB partem aliquam Sicoris averteret Tadomqae ia eo
finraine ef&ceret. Hia paeoe effectis, magnam in timo-
rem AJüranius Petreiasqne perveniunt , ne omnino fnuneoto
pabuloqne iniercluderenftii ; quod mnltnm Caesar eqoilatti
ruaioribut de attxilii» legiontitn, guae ete.i Znent beaclite mm,
daTi gaae in legg- gehSit, la Folge denen, dftfa fegg. der Hauftbt^
griff iil., und auriiia ata du Prädikat odgr den Zweck beicichnet;
Mch di« Reget fetlilebt, dsä du Subttaatir. oder Pronoai. dem Re-
. liiUvo, welch« 111 jenem gebort, mciglichit naht ge)tell( werden nntb
S. Qroterend g. 453. d. -- Sodano liegt in aurilio legg. ein* Mtte-
i^mCe, indem die Bigentehafl dei Subjektt tlt Koatretum gelftTit kt;
■Intt legiene» aaxilii ferendi. So Dot. 1I[, l. m. praetidia legionon.
In Aniehnng der Struktur eben so Iil, 2. m. ftd confieiendi belli eele-
ritattm, — Endlich iit die Verbind, von ruMorib. de auxU. einer TOa
den nicht nngewobniicben Failen, wo MMt dea Genitiv. obieeU eins
Präpoiition genettt wird; wobei jedocli iweleiiel ffir den gutenr Styl
■n beachten: J.) itit ia% Subttantiv einen KerAa/begrl ff enthalte, wio
rBBicr. e^non. fama, nuntiat; oder 2.) dftli dai deu Sati beitlmmende
Verbvm den Gebrauch der Präpotit. entweder beliebe oder geilatla.
So de. ad Div. XI, 3. maxinta de nobii timore adficiunlor amtcL-
Ibid. Xllf, 39. «b hil iniliis noiter üi te «mor proreetai c(t. B. C.
III, 7. Mir. priui — qoam de eint adveHta /ama — perferretat.<
Vergl. Bamsh. g. IOC. S. 315. Grolcf. £. 346. Unt 70. cnrieUUu
rt etc.
aatleitioBi lejuuMlar'] Eben lo Nep. Epam. 0^ .1. Ueber tegtU
t. tu Sali. Cat 3, 2. Aehal. Lir. XXIX, 27, 2. qal neon teettmi,
imperium auipitiuntque terra, mari amnibuiqne tegannUir. Niaht al-
lein folgen, d.i. eich an Jem. antckliejten , land. auch dem gemäfs
Ataidelii. Bo fcöel. bei Cic ad Div. VIII , 14. tn. per|>nci »eeetiila-
diKCM iDcsh', oRielnm praelliterunt. Daher jeaiiT Atndraek hei Lir.
rV, 4. «Ktr. pafrem »eguuittur Itberi , d. i. die Kinder tbellen iai Sohick-
Hl dea Vatera in cMIrcchllichun Sinne.
CAP. LXI. LatitudlnemJ Bier nnd ■nderw&rli cTr. II, 15. r«r-
wechtelt mit attitud, Dneh i*t bei f»$ta der Begriff der Br«iU der
nirhemefaeBde ; die Tie/e modiflcirl aieh nach jener.
partem ofi'fuan] Einige MSS. baben: parte alig»a Sleorem ttc.
Wir mdeblcB anr Vertbeidlgnng dieaer Lciart Icein Wort vertieren,
da das VerbDin atertere dam nitht paht, wena nicht einige Erklärer
dafiir gealimmt bitten. Dcrgl. fostae werden beachrieb. Herud. I,. IM.
Ol. coli. Senec. Ir^III, 21. Jen« vaäumtH fluatine ^cere UitMt:
vi o^j^ntoi' ^f'iS^^or ätaßatör tlnu noifiv. Unter partem Sie»rit dea^e
, man ticK eig. a^aarum Slooi. . . -
gL,.._b,Covi^le
156 C. lUL. CA.EJSARIS
Talebat. Itaqne confititniint Spsi.iis locis exceJere et in
Celtiberiam bellum transferre. Hnic consilio mafiTa^abii;''
tar etiani illa res, quod ex diiobas co&trariis generibus,
quae snperiore bello cum L. Sertorio aleierant, civitatea,
Tictae nomen atqne imperinm absentis timebant ; qnae in
amiclfia matiHerant , Pompen magnia adfectae beneficiis
eam diligebant : Caesaris autem in barbarig erat nomen
obscurins. Hinc magnoa equitatus magnaqne ailxilia ex-
tfisi ■>> toeiil So die M«hnahl der MSS. Vor Oai. gcwAnlieh
iptl ader iptU ladt obna iVi. Oud. erklärt dich tfiii darch : ipit iam,
qnun •nte» *i»ui ewet Caetar exeedsre dcberc illii locii. — Dieien
ifkcbdraek «dtr ilÄrkcrB ecgeDUt« Iibdii irh hier nicht finden ) M
■chelot ipli nnr gleich aiitol lur. HeiTarfaebang der obeDgeninDl. Sub-
jekte, itnu FtrtäKHehkeit auA freier Enlichlnri beieichnet wird) la
wie onter: er, für leine Penon etc. Grade »o Stil. Csl. 32. In. Ibt
■alt* iceuni ipte TvKeni. Ifte dient deinntcb blot* tnr Seielehn.
<ler Indieidualität, gewindelt von jed«r Jttmim Klnwirkong. — lU
rccbllertigt licti gegen Mi, wM 1 Cod., darch die tigmthümL Bcdcnb
t.L lo«i( Ua comfaiatiiy tiatmodi,, qaomni tslis crnt milura.
tuffivgahatur] O. f. Ot hM eoniilinni inirent, Msadtbat itt. Don
G^«nlh. wäre; mtvtrioi-L Wir: die«» Bniiehluri oder Plan anpfaht
nach der Umiland all ■'ndunnt, all tireckdimlith, Vergl. über eine ver-
wandte B«deut. von nfjfi-ngfuni die Auilegg. (tet. Walthar) in Tneit.
Ana. XIV, T.
eunt Striorio ttettrant] LiT. I, S2. eapila nomlnii T^atinl itar* «o
tttaht cum rege. All» eDTJel all: parte* ■Ifcuina itqui ader a i>artl~
Lni ■llcaini atare. Cfr. Rnbak. lo Tereol. Pharm. II, I, 30. Nep.
Agei. S. etlr. So: /itiü iirot aud aar tiri tifu» vcl nx^rau Vigcr.
p. G40.
abtatlitl Dalk Foatptiui geineinl id, ergiebl ilcb iwar noa den
Fclgendea; aber auch aui viel«« tebeint in mpplireii : oictoru,
btatJKiis} Man verliehe darunter alle Arten von Virditnitat, die
rieh Pompei. um Jene VdllierlchtrteD erworben. Salt. Cat. 31, T. ca-
iaa ipaini alque maiorun plurima baitficia In populum Rom. enent. .
NalQrL JiiimiUig erietgi« Wohllhalcn. Diel* nennt Dcmoilb. CHen.
in bai-ioi-ü] Wie: Ir' nSair ärO^jtcit, d. 1. opud, inttr. OdfM.
I, SS- im fu* *Uoi io»i.or ir «r^vrinta»- f^qoir,. Heilt jedoeh hei
Tfiltemamen , via: in VelttU, in Mquit, iu Sahinis, B. Draiienh. la
LiT. IV, 41, II. Wir worden in harbm-U ahertetMa: Im^uiloiufe.
emt.nom. eliin«-. ] Die Stellung dei Verbl iBbitanliT. iit la ba-
aehtcB, «bea lO wie die d«i Prldikati «alelit. Aehnl. 111, 10. lalii
e«e magna ineammodB acttpta, e. 14. Utierae occlpil, qaibai at cer-
tior faclni. c. 3T. In. atlamen — eit fadum. e. 48. eiai imt magnn
eopia. e, 59. in. — quornm opert — «■at niui. e. 71. ra. ligna tuiit
milttaria XXXII omüin. »ITenbar loll durch «olche Stellung der Be-
griff dei Gtithilunt , dei Jiüiiisch Erfolgten oder Statt ßiulmiat »ehr
faerforgehohen werden. Vergl. tirofeF. g. 4ä3.
Mne inagnai iquitaimi- Voll, ad h. I. beicichn«! den Plural all
ttUiitr. Doch l^luit. lag. 46. a. Flor. III, 11, g. Da«. Dak. BalL
JUr. 14. Hi^an. >7 Hiat ist: es ~
gL,_._b,Coo^le
DE BCLL. CIVILI LIB. I. CAP. 61. 69. 1»
apectahant et suis locis bellum in biemem dneere cogit»
bant. Hoc inito conailio, -toto Jlamine Ibero naveg GOHr
quirere et Octogegain adduci inbent U erat oppidum po-
situm ad Ibenitn, miliaque pasguura a caslris aberat vi-
gintt. Ad eum locuin fluniiais, navibus iunctis, poDtem
iiapeiant fieri, legionesque duas flairien Sicoriiu tiansdu-
cuiit castraqoe mutiiunt vallo pedum daodecjm.
Cap. LXII. Qua re per exploratoies cognita, summp
labore inilitoin Caesar, conlinuato diem noctenique opero
io flumiae avertendo, huc _iaia deduxcrat repi, nt eqiii-
tes, etai ditficuller atque augre fiebat, possent lalnen at-
que audei'ent Aumea tcansire; pediles vero tanlummodö
humeris ac sdmtno pcciore exstare, et quam altitadiae
tuU loeü] Dieh erklärt am Beifen SalL hg. 54, 8. et qni aia
lecu defeaderc nequivcrM, in aiiiuia bellam gercre cogrbalur. D%im
KoTlte: Jim loca mnl ilbi opputtuiia, et quac vel optavtrit, >el lie^
gtfU tibi Bd ilagnam. Kbsn lO lügt« man : tuo tunport atque oiuu^
ketUbni. Llv. XLU, 43. — Einige Codd. imd alle» EdiU. «nia ia
lar.- An «ich got; noc liegt hier im tinfacktn Ahlaliv lugleich der Bo-
gciff dei Caini otstrumaäni, UDd modal.
nautt com/uiitrt tt — adiluci\ HotomaDD wdnKble; eoaquin, (dia
Verwecbtt. ukht scllea, ob. r. 0. a. 32.) wie denn aaeh der Infinit
Paiiivi gewötmlleber lit , wo der Befehl im Allgem. ohne auidrücliliche
Beoeoaang dei Sabjctle, dem derlelbe gilt, auigedTÜett wird.' CCr.
ob< e. 37. Allein hier mpplire man : miUics oder luos und achte auf
die Mtgimttiealitit der rerichiednen Coailruhlian : die Soldaten oder
Ltutt dei AJrun. Bad Fttiei. lollten wohl die Schiffe aalbringea unl
■o^iRiacDiucheni ihnut alio galt der Befehl, und tit waren thiitig;
dai Ritischaffeii nach Octoteg. war dann lücbiicUlich der dabei a^iien-
dtit Subjelue (ine andre Sache, bei der die Soldilen eich niAt alaiv •
na reihalten brauchten. Sie dienten hdehiteni tat Bedtchuug. -^ Aeh>-
lieh encheinen Fälle, wie B. C. III, 8. magoitudlne potnae reliquoi
ittai-ti-e tperaoi nicht: dtttrrtri, oder eine aodre pastiat Form. —
So Bueh: iubet iioi Pj'thi» Apollo woictrt noiniet ipioi. Cle. Fla. V,
10. — Vergl. Ramih. g. IGS. N. 4. p. 039.
CAP. LXII. Diduxtiät nm] So nnf. c 60. Und ob. C. 4. axtf.
tIebreT« Codd. leddxeral. Dncb iit .diele Verwccbll. hiutg'. S. Duter
■uPlor. III, 10, 3. Aber der Sinn wir« aoch ferachieden: dtductn
keihtt KUi oder vea der Höhe in eineB niedrig gelegnen Ort lib^eu;
■ oder von' ein. Orti wtg; folglich bildl. aui einer biisem Lage in ei«e '
tchlimmtrt, und twar im Vuiaufe dir Zeit, alUaälig dahin gebrMbt.
80 not. I, S6. u. Nep. Epam. T. in. colua error« eo eit deductu- mal.
tftado Diilitum , ut omnei de lalute ptttimaxtiaa. Cic. ad Div. XVI,
11. in. lii tarn locum rei dtdatta eit, ut latvi eue nequeamoi. luit.
XI, 4. extr. CO rei diducta eit, nt ducci in eKiüium agerentar. Den
Sinne nach verwandt mjl: nm eo redigert; worin der Begriff deaien.
WBI wir lagen: dai Fiaalt, dai endliche Ruuüat, tolglieh die Summt
der Uüglich btutliaam Ma/ingttn.
txuart a guuffl 'ete.] Die«« Stelle hat vielerlei AaUchhuiK -k..
gL,.._b,Coo^le
ISS C. IGL. CAE8ARIS
aqtm, tum eti«m rapiditale flnminig ad tramenDdiuii im-
pedireator. Sei taraea eodem fer« tempore poos in Ibere
prope effeetna oonciabator et io ^owi vadua ivgvio--
bätör.
rBgt und gefttnden. Man lu oder rcrbenerta: ixstama nnd exstahant.
Statt tt hthen einige Codd. ui. Vor ImpedlraiCur die netil. H8S. dihi.
Dieb letitre Iflr btoCttn KlnfttU der Abtcfareibcr lu hallen, mbictat
die gMuade Kiitik, lantal da die.aagebi. Einichalbing durch nicht«
uotivirt encbeint; hochiteoi konnte n entliehen aui den Selben:
■nn impti. Allein anch dleb llt aar letale ZnSacht. paiu kamiot daa
nnt. folgende: Scd tamat, dai mit dem Vork ergehenden kaam elDan
, IchUkticheii Qegemati bildet. Daher vetmulhe ich, dab anpr. ga-
laaen wurde; «xitui-e. Sid ut qnnm alhtudine — nun Impedtrentu;
tcmai eod. fare temp. etc. D. t. Allein, gisilzt, lie wurden nicht ge~
kindert; «o half Ihnen doch der Uebergiiig nicht, denn tail lu glel-
«kar Zelt erbihr man , dab die Brdcke ron den Feinden la' Stande
gebracht elc. — So ericheint wenigiteni ein paateader Sinn und 6e-
danke, nd der Sau; et qaum allitadinc elc. itekt nickt mehr ale ple»-
tiaatiicher Beliati fait atätifg da. Wegen vt Tergl. Rantib. 9. 194. 3.
p. ÜBI. Cle. Tmc. I, 3). ut ralionem Plalo Dailam effemt, ipta aa-
etorilale me frangeret. Und gans lo: B. C. tU, 17. ut hatc nan re-
mWci'cnnr.' — Niemand wird Ahrigeai, da anck liier Caeiara ^laifht
und tubjthtim Hein, anigeaprocken wird , an der Wahl der Partik. nt
Anitolk Anden. — 611t aber die vorgeiehlagn« Aendemng de* Ttx,'
ttty dann geataltct (ich auch die Bache andere, ali gewdiinlleh ang«-
nomnen wird. — In den Falle aber, ^fi man die gewöhnt. Leaart
beibehitt, würden wir weiiigitena ranchlagen; pedltea vero tanaan
Ron htaneria — txttattnt et — Impedirentar. Jenci non Tor Suiptdin
•eheint nna in Folge einer eioaie in den Test gekommen. £a hfefli
taittum non; dafOr aehrieb Jem. moiTo; nim kam au den Rand all Va.
itante, und dann am ungeichiekten Orte in den Text. Vergl. DnAeab.
aa LiT. IV, 3, 13.
todtm tempore — et fai Sie.} B. C. I, 14. (n. 81. m.) tätm —
oe. n. $Bll. Cat. SS, 10. ~ Vergl. in B. C. I, 37. Eben 10 nnt. III,
SS. t nmul — et. — Folglich beieichnet ülein tt eben lowobl da*
eielchzeil^e all Gldchai^t.
rtpirUbutuT] Nämlich: ron den Fändat, wie daa Fvlgend« lehrt.
•^ Denn hier lehelnt nni bei den Erklärem, welche die Stuhat be-
rflhrten, wie Guitchard , ein Irrthnm obinwalten. Dieter TomJ II. p.
80. ipricht von dem Uebergange der Pompeiancr Aber die Stgrt:
I^KiBie cnnemie deflU lar saii pont de fimt avee nn grand ^o
i'iqaipagei et de Toitute*. Ei nimmt alM an, dafa die Pompei, ihm
die Btückt bei Liriäa gingen , 1. c. 40. nnd wie aich ana dem belga-
fOgten, Tablean erglebt , lag daa Lager der 3 Ltgg. , weiche die Pompei.
flhar den SicoiU geiandt hatten, c. Gl. extr. der Stadt Lerida g'gta-
iüitr. Dieli icheiut una ouwahriekeinlichi denn Bollten nickt dieae 3
Legg. eben daia dienen, jenen Biiiclitnbau in beaehleunigea und H .'
■ieherni Dieti tonnte geicheben, wenn ife ein featea Lager heiogea
and von da ana Ihre Patrouillen and Streitkorpa abaaiidtea, nm tbeila
die Anwohner anzutreiben, dala eie die ndibigen Schiffe lieterlen,
thella einem AngrlRe Caeiara, wenn diaaar leinan Uebergang bewerl:'
•blligen aollte, voriubengeii. Es labt aich Jedoch annehmee, daU <
jene 2 Legg. aieh ao weit all möglich an der Stgrt hinab nach Octo-
gew a« wMdm gaaaeieB haben ^ m wie siidier Seitf di« Baaptarmee
gL,_.-_b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 63. lS&
Cap. LXni. lam veno eo magiB ilH iBBtaranAim
iter existünabant. Ilaqne daabus anxiliaribns cohortiboit
Iler4ae praesidio relictia, onUkibiiB copÜB Sicorim trano-
euDt et cnm daaboa legionibaa, qnas saperioribiu didma
transdaxerant', castia conimigimt. Belio^iiebalnr Cassan'
nihil, nisi uti eqnitata agmeo adrersarlorom male hab^
ret et cupecet : pons enim ipdas magnom citcninim lia»
bebat, Qt mnlto brevioie itinere iili ad Ibenim pervenire
posgeDt> Eqnites ab eo missi äumen trameant et, qonm
de leitia Tigilia Petreins atqne Afiranins castra moTissen^
tepente sese ad noTissimam agmeo oatendont et, nagoa
■■tor Afraa. «■ an>3iudt finda« miblef w«im Aa dit Bribke bd L«r
rida oicht in pMiir«ii luUle, am ma Zeit oi goiiianot; und an wa
möglich den Abnianeh geheim >a baltaa. Oahor beueheo vir J«dm
rifttiibatai- ebentilli aal iit Pamptianir, welche nUo mtcrkalb Ltrida
ein« Farlh bndca, >an iott flbsr dl« Segre .m gehtn. Oegen dlsBi
AHUBbme itreitet wenigllei» dM Folgande nicht.
CAP. LXUi. lam vtre to magu] U. I. tat Jb>«b doppütai GniB-
<•: ].) weU die Bi-iUkt ibei den £&n> fettig; 1.) i*eU *ich eia pM>
tend«! Ort lom UcbargiMg übet den Sicorit geftindcD.
coitnt cmttun^nt ] Anck bloh : caiti-a cum aliero iangtre wie LIv.
XXVII, 40, e. Kl iil: tia Lnger bilden. Mui mab wohl umakmen,
aalt an den enten Tage de« Autbfucki die Pompelaaar nicht weitet
mancbjrten, soud. mit den beides eben in ilicnm Büiuft nlt norauc-
gttiaidttn L^g. die Nacht Übel GampirtaD} BH dann geg. MUtenlMJlt
ei*t wciler in manchireu.
male liabtrt tt aapml Carptrt iit bekannt: lo nnt. c. 36. «xtT.
Anck mit Woiteä duicUieclitlu , B. 6. HI, 17. Im konkretan- Sinn«,
wie ma nnirer Stelle heilit ei: durch cinidhc Ntcktnün Abbmch thmi.
So LW. III, 5. in. hoetea tarpttt muliUariam vlre» Bamana« aggreiai
■aal. Uai. Drakeub. nnt. c IS, t. Jenea male habtit enlepricht In
franaltif. Sinne una. beläiClgen, iueommodirvi ; verw. mit ntgoUa fa*
ctncri, vtxait.
magmim efrenitHm iabebatl Habert bekält Meh in dteaer Vera
bindnng.ielnett unpr. Begriff: tnthalttHf mit liek bringem, >nr ,a«M>
wandigtit Folge Aabem; daher auch wohl mit Beiiehung aaf du Ver-
Ultnifi awiachen Subjekt und Objekt: erfordern. So unt. II, I. hm>
gam habet oppngnationem. e. 31. cailrornm rantatin tuid habet «te.
So Flaae. bei Clc ad Dir. X, 18, T. Qhm rei nullam habebat dnbl-
(atlanem — ea nuae magnam adfert «olliel ludin eo magnnmqoa hab^t
eaiem; wo ein Verb, da« andre erklärt. Dieeem analog Ul jene« Plin.
Bpp. II, Q, 1. AMxiuat mt et {»qitittaat äabet peUtio SexÜ Eriicli
at mnltal I. e. »ie ut, ita uii üme — mit fnij^nd. Infinit. El
will mir näaü. «dcinan, al« ob die Lateiner in («Ickeo Fällaa dnrek
■( mehr den xafälligeM aai magliehen, geietil anck pone wire nlebt
bcigetügt, all aot/aeendigea und nulirä-i« Erfalg auidrSeke* wollten.
Vergl. di^ Beiip. in B. 6. V, 15. VI, 31. S. c. 87.
pottmt'\ D. i. otot ^«w. In «oleker Verbindung i%% pone nnha
Tctwandl den äeberti d. i. li« kMuitea («n BtthUtBege», eigemOkA,
gL,.._b,Coo'ile
m C. IUI.. CAESARIS
mnltitudine circnittfusa} morari atqn« iter impetfire inci-
piuDt. , '
CiP. LXIV. Prima Ince ex snperioribns locis, qnoe
Caes&ris castris erant eonittncta, cerQebatnr, e^nitatns-
Dostri proelio novissimoa illornm premi Tehemenier, ao
nonnumqaara sostinere extremtlm ag;inen atque intei>
rampi: alias inferri gigna et nniversarnm cohtMrtiiim
impeta nostroa propelli; dein rursus conversoa inseqai.
waiHi ■!■ itoUtea. Deber eine anlre Bedantung Ton fatte^ nekr mii
Vmtchrtib. •. iinf, III, 8. '
' inorprt atqiie iter imped.] Zo morari denke ■»■ >teh aU Objalt;
agmtit, hallet; dieb folgt wenig)!, aui dti WoElilellang. Bei LEr.
XXllt, 28. Sndet lieh: morart ab itinere propoiito boitem. Ungeach-
tct der acbelnbarm Tauttlagie und Mundanlia ergieM alch der Un-
terichied in beiden Be^r. leicht. Knf du AUgemeine, daaii dai S^a-
tialle, nebat dem Erfolge. Unten e. 64. eiu äbulteher Fall: aliaa im-
ferri Ugna et anivenar. eoh. impeta propelli.
CAP. LXIV. Ceraebatar ele.] Die Leiart achwantl iwlachen
eerMtbantar f in welchem Falle eguitatui der PInral wäre nad premtra
■■'leica; — und cernebaiil; letitre* in 3 Codd. ObaelHin' crrntbalmr
fiebtigar tat all die Plaralform , wenn oicbt etwa Meri$tiMi geleieK
würde: ■» bleibt doch die Sativerblndnng aehr locker; eher erwartet«
maa: iit, analog dem üc- So aber erieheint der Arcaiat. oai lainil.
wie ant. e. 73. nach nuariatur all SubjeklntU. Dieien nmaebralM
Caei. II, 34. m: Simul eguilalui omnit et IiTti armatarae eamplnrrtf
fnum te in vallem demittertat , centebaalwr ; ' mo dann mehr der Zeit-
noment hervar^ebohen wird. Vcrgl. bei. Hamah. g. 168. N. 7. S. 631.
'Breml nnd Däbne in Nep. Pani. S, 3. Zumpt f. bOT. Anre. ,
luttiiter« erlr. agmen'^ Man erklärt gew. laitiaere dnreb; Stand
hatte»! dah. die aai einer Gloiic entitandne Leaart: lubiittere. WeoN
wir Caeaari Sprachgebraach genauer betrachten, lo Khetnl am entw. .
tmitiHeri, wai iwar weniger bei ihm in dleiem Sinne, la itieo, d. i,
retardari, impediri, quominni proeederet; wie Liv. X, 43, 10. et*-
' aaar eoi Blrlmqae par accideni tuttinuit. Id. XXV, 36. In. Nm«
agendo, nnnc luitinendo agtnen , quam allqiiamdla haal mnltum pro*
cederelnr: eine Annahme, la der am daa folge'nde: atjue inlerr. be*
reehtigel; — oder wir wdrdeii wenigitem bei iHtHnere lopplireB: im-
petunt, vi» eqaitalua noatri;.ein BegrilT, der iarA HglUptit an prM-
iinm lieb argirtl. Diefi ilimmt la Caet. Sprnebgebr. votiknnnen- naA
dem folg. dein elc.
aA'Al) Dlell iteht In Relation mit; nonnaHqiiatn ^ nni. ein ander
Mai, nänilleb mit enf gegen geietiler Wlykuug.
inferri tigna] Allgemeiner Aaidruck für die ergriffne Offentivt'
Ea konnte wohl heiben: aliaa ab unieertit cahorlilitit iHferri ligna ,
eaTamja» impttu ~- ptepelU. Jenci inferri lign. iteht in nächit^
Baiiehung lu: ,premi — lutliaere — interrinnpi , lo dari hier etwai
gua Venchiednei reterlrt wird. Um lo mehr erregt janei lattinera
eoHveriot inlegni} Qndend. war nickt abgeneigt, mit einig. Codi.
n Ipaen: eenveria le. Impeln. Nach dem gewöhal. Spraebgebr. möck-
ten wir dielk nicht billigen, 'da eoneerter» lieh nar auf dai Snbjett ■■
' a, von ireickoB die Rede Ut, «der nsf etwai, waa aieh
gL,.._b,Coo^le
bE BELL. pIVIti LIB. L CAP. 64. 1^1
Totfai TNO oaitefc ndüfes -drcnldri e* dolere , hdslem «x
iltanibas dlntitli:, beHirai non neceHMrio loB^us dad:
^BDturioDeB (jüwoos^ue miliMm tidire alqne obsecrare,
M per cm Caeaac «ertior fieret, ne loAori ivo neu peri-
aU» faratret: furaiot cfs« sei«, pMte it andere ea
tnmtire flomen , qtM trantductvt etiet efnitatKt. Qao«
rmm aiadio «c vocitNis excitatas Caesar, efsi ünKbal'tan«
Me magaitudiaiH fiamiai exMCitum obüeere, conandun'
tarnen dlqne experiendum iudicat. Itaqne infiriniores mi-
Uces ex onnibsi ceDt^iis detfgi inbM, qnerbin ant flni-
iudB aut vires videbantur sustinere non jiosse : hos cum
■■ dIeieM ttiaiet, a. B. tfgnit canreimA. Tmpelvi kber iit Hin Prl-
dikkt eioei freptden Bnbjekti. Uebrigcui gebrtiacble man eomtrltr*
ttfui* mmolii TOB martthireiideil , als von dem, In SeMatMordn. aaf. '
gw(«ltten Hmm, wcna daMelba di« Fronte TerindetlB aid clae am.
gaktimt«' RMtiMB nah». „Ble (laniKen maAUn.alM Werfer Franta
fgiit dat Feind and icUten diuem suh."' Liv. VH 1 , 1), 4. rtuunr
iHM parHi prima »Igna af pan' agmüii* etwt egreHa', nalei» tUktof
d« clkdB' £MiB*Rm, qovn eaHvertf'i ligntr rttre in nrhat^ rtditt-
nr cte.
ftttfi — ratftV*] Uebcr dl«Mn AW«L f. oben n c. n. Bjntta:
HtU. lt%. 18, 1'. per omnem AflrtEam.
mattet dr^lari] D4efi tat d«r It^tmttv. Mtlorieur nfld' k^KAW
Nomlnat. Den BegiiS dci Word ertt&rt Voti. ad b> 1. m: dt«ualDr
lumioM mtemlart, qgam. re Bova.- aadit» MAfMimit et qoart' ia Mbem
casfiituBt. Cirna/M Mt srM( eait/Wii/diitfyM. Dan*. Mit dl«KiB M,'
Vavbit. Tetfleieht man dait-grieoh. aj-ii^i^t am tov äfiffftr. S. Hein-
«tnb. lu Ladu. DiaL De«. XIU-, 2. — Statt «<raKfar<-eIne Vwr.
leet. eoHlurbari.
beliwH Hern ««eetittrio loHgim dsci} So einige Cadd.; die Hebr-
labl hat bloji: necetiario. Mmi denke dann hinzn: tie, itayta; nünl.
boate ex manibui dimiiio. — Oti Neeatario der Ablatir, aihäogtg tob
Itmgiut, d.i. loagiui guam «ceiie, wie Von. ad b. 1. meiate, iit
wenigiteai aamnchraca uleht darehaai errorderlieb , da neeettario aneh
iin.nethwemUge Falge aiiidraek«H kantf, die «leb Jeaaad all («Icba
de*tl; «abl Teratand. bei den jtarHtgeirden UmitBnden. Vergl: c.-65.
nMcwrärlo malarina. n. e, 70. Id.- Hiefi e* (reiteicht: nee Bceeaiartof
JMefi dankt am >lckt aoaiabneh. Uct>er rfifeer« Se/Ai« ■■ Breml itt
Nep. Them. 7. la. B, C. II, 18. f. in, 48. n. 51. f. prope In nO- '
ctcD reat dareraat Aneb: prodacere rem nnt. e. 83.
aev perimUti'X Neu war in frahera Bditt. bler, wie atrierwirti,
aneh in CaiM: Tertaniebt, mit aee. Wir Tcrweliea wegen Ifeaer Ver-
weehitung die Fteande. der lal. Spraehe anf Krtti in Sali. Cat 34 , 7.
p. iS8. Z. S. 939. War den ^aehgcbraneb and die logiieb«^ Bedent,
der Partikel an« dei Saliei erwägt-, tHrd eJngHteben, datf talef eher
aar ali'aer tir neu iteben konnte.
UmUie utagnituHniM flum.] 3' Codd: der bellen Klaate PetaV. ns)
Leid. I. haben: tanlae MagaHudini ßtmtfiiit^ Ondend: erlmeTt itK^eg.
at id rfBiptMtalem Caetaril exeedit. — Uu« dfinkl dleftgrUH! nicht lo,
sda die auifwJIvdD hier in der Tbat «in« mmflittge ElEcnuhBA not Br--
.;, Google
162 C. lUL. CAE8ABIS
legione nna praesidio castiis Belinquit: reliqnaa legionei
exjpeditaa edncit magpoque numero iamentomm in fln-
miae Bupra alqae iafia coDstituto, transdocit exercitam.
Paoci ex hi^ militibiui, vi üaminiB abrepli, ab eqoitatn
flXMpiuntur ac Bnbtevantnr: inteiüt tarnen nemo. Trans-
docto incolumi exercita, copias iaBtrait tiiplicemqiia
aciem dncere inclpit. Ac tantum foit in miliiibos e(u-
dii, nt, milinin VI ad iter addito circuitn, magnaque
.KbcInÖBginTl üct F^^ft «a ifcA aickt m gcfSblM. 'So Lir. XXI>.
47. m. cqnitci Umlam ei/n ßumimit inparMie, do> rcii - ilmile eit.
ligionet esptditat ] Auf jeden F>11 txptail. hier In Beiug auf
du im Lager surücigeiaftnt Gepäck; doch mit den nüthigcu Waffem
Tccieh*»- Anden hei Liv. SXI, 47, 3. vada petcnda, qua exercitu»
gravi* impediatenlit (ra^ael poiaet.
vi ßuMinit abrepti'\ An, der iwar verderbten Leiart mekrarer
gBlaS Codd. läfit lieh ichlierien, dalB die Worte uriprünglich . andSM
lauteten i denn dort lieit man: fancit ex hit militibitt arma in flu-
mi^e ab eq. Dabei bemerkt Oud. „Unde an (nnin) qaid tneliua vul-
gata elici poiiit, videal alinini lector." Hiefi ra vieUeieht: Paaei ex
hl* milibut armalii i» ßumine etc. Denn, dafi ei uotbwendig vi flur
Mtmii beifien mfliie, ilehl dahin; im ßum. wüe ziemlich «oiicl alil
in viedia fitiM. AcknI. liest man: in aeie oeddi, in eertamine vinol.
Cfr. Dral. la LIr. X, fl, 11. Wegen der Struktur ran milia aber
vergl. B. 6. il, 4. m. ho« poiie conBccre vraiata milia eentaia. - Nu
wäre ilatt: hit gewöhnlicheri tot.
§iiilevanhir1 Diela Verban, ( ■, nnt. c. ß8.) gani elgeotL TMi
den Anfhtlfen dadurch, dafa wir Jem., der liek au uni anhält, mrf-
. richten. Daher Üfanl. nnaem: unter die Arm» greifen. III, 73. A.
fortumam ene indattria tubltvandam. Siehe oh. e. 23. B. O. I, 48.
extr. B. C. 11, 3S.
lamen veno]. Darla. ichln;; vor: aalem nem. Hit Recht bemerkfa
Clarki^ dafi dleie Ad renal tvpartikel xais ovkltjjjjtv aui dem Vorigen
in entnekmeD: lAcet noanuIÜ ex milillbni Ti dum. abrtpti eiient ete.
Vergl. au ob. e. 52. In. " ■ .
ac tantufn ele. Dähtie ad k. I. itgt Gbcr ae ; Hab«! parUenla rlm
eentinuanäi et novom qaid addit, ita ut qnae dicta lunt, augeantur.
Aehnl. Beier. in Cie. Offie. II, 5. p. 34. Wir kfonen dieier Anlicht
nicht mit Held ad h. 1. gaai belitimmen ; glauben vleinebr da« Weien
der Palfik. darin zu finden, dafi ac auch. in solchem Falle GleichaeiU-
gel oder Gleicharligei (namL in genere , i^icbt in ipecie,J verbinde.
' Diese Verbindang wird durch die Vartltllimg des Eriähieuden veiinit.>
telt, welcher näml. daa durch ac Beigefügte als eng verbunden uad
nnmillelbar folgend bezeichnet. Wie wdrden etwa (preehen: Und sleka
da elc Aehnlich sind Stellen, wie Sali. Cal. 3,2. Ac mihi ..qaidcm
ele. — Ae me. lug. 7, 5. Ac saue elc. 3S, II. Ac (ameUi etc.
coU. 26, 2. in solchen Fällen steht ac gleichism in der Alitle awi-
seben et und at, wie atque biiweilen nahe grämt aii atgui. S. Froticb.
«u Qniuct. X, 3, 22. Kclog. Cic. p.' 131. — . Uab er würden wir sa.
gen, dafs ' or in solchen StellcB überall cbM quadant vi et gravilatt
feiaj;! waräe. So auch und au Anfang mancher Sälie.
gL,.._b,Coo'ile
ÖE'BELL. CIVI^LI LIB.'L CAP. 64. 63. 163
' ad T&dum fluminis mora ioterposita,' eoa, qot de ter-
tia vigilia exisseQt^ ante horam diei nonam conseg^oe-
rentur.
Caf. "LSY. Quos nbi Afranios ' procnl tibos cum
Fetreio conspexit, nova re pertertitas locis superioribng
constitit aci^nque instrait. Caesar in campis exercitiim
reficit , ue defessnm proelio pbiiciat. Kursus conantes
progredi insequitut et moratur. Uli necessario matniiüs,
quam constitnerant, castra ponnnt: mberant eniin. mon-
tes atqae a milibua passnum qninqae itinera difficilia at-
Bd vadum JIutMiniM'i Vadum dgmlL itT Ort und lle Stelle, Im
■ lekalen und kontreteit Sinne geoommeii •!■ per eonieqneni, der Ue-
hergattg, du Durebte'aten ; wie nnui iigte: vado trantire, vado lupe-
rarf tarn. LJT. XXXVIII, 12. I. Alio im lelilern Sinne lollitin-
dig! in flumin« vade tranttumdo. — Anlangend die Krililc, lo
glebt ee bler Binigei in berichten nnd in berichligen. Die Cadd. ge-
ben, alt AD>a, von I. ad Her addila ad vadutn eireBltn .mignaqu«
ßmmiHii mori interp. Ent loa. ^caHger Teraetile die Worle lo, wie
■le letzt gelFHD werden, nnd icbeiubar mit Reehl. Denn ei lahtiich
kantn mit C«eMr( Sljle rereinigeu die dörendB Wiederhitl. rnn ad
ilrr ad wadum. Anek vflrde Ciei. nicli iciner Weiae eher geschrie-
ben haben: vadi drenitn. Wenn daher die Slellaag der Worte naeh
den Codd. beibehalten werden aoll, lo wOrden wir rathEn: ob rianmi
und eircuitut tat gaui eig. der Bogen, den aie anf dem Manche ma-
' ohen nrofaten, Tom Lager an drm Finne am/wUrti bli aar Fwth, md
dann wieder anf dem andern Ufer abieärti, Aeholiehea hei IM. XXI}
47, S. maltoinm diemm cireaitti Padi vada pelenda eranl.
CAP, LXV. ProculvStB$ cum Petreio caaipexH] Jenei tito$ er-
regte Anitofii ipiDf mit DavU. za leacD, wäre wider den Sprachgebr.
Man denke bei niiot an die Andern, die jene znerat aahrn n. gewahr-
ten , nnd dem Afran. Nachricht gaben, Dieter und Petrei. intoMiireO
■ich dann aelbal. Wegen AftaaiD« — cuat Fetreio' eonipcxit a. Znmpt
S-.S75.
eanilflit — imtrail] So die Hetnahl der Codd, Andre Bditl.
eonltiUt acieaiqna inntru-rit. Mao Qbenengt lieh bald, wie richtig n.
maleTiaoh der Wechael der Tempora iit : jenea eeiutilit beieiehnet den '
•biOlBleD Ailloriieieii AH, Od. Homentj dal Praeaeni inttrail die leh-
llaft Tergegen wirtigte Handlung. Halte Caea. eonaiitit getrhrleben, ao
■antäte lieh Afran. il^ demelben Angei\blicke ant Anhöhen befinden j
ia( cvnttiUt dai Riehlige, ao martehirte Afrao. Jioeh, Ma er die AahS-
lian erreiehl hatte, uad dann maebte er ent Halt. — Dieiei Halt-
machen wird Ton den Kriegalinndigen «U gani unxieecktnlifiig 'geta-
delt, da Caea. nicht im Stande geweten , «einen Feinden in ■«baden;
verm^e dea forcirten Martcke*. B< ob. an c. 41.
a miübat paituum T] Die Bedent. von a tar Angabe der fint-
fernuttg iat «war bekannt , aber die abaolnle StellHng der Partikel tat
tu beachlen, wann nkmlich wie hier die Punkte, von aof nicht ge-
«DDt werden. Eben ao 8. G. V, S3. VI, 7. Bei LIt. XXXVJII, 20.
Ju- <« qnfnqne ferme mtltbu» locat eaitrai Haud TnrlelllD. I. f. '41.
L 1
gL,_._b,C*ooglc '
^6^ C IUI. CAESARX8
qa« aqgnsta excipielianbi Hos intia moiUeB «e ndp&e-
banl, nt eaaitatiim etfagerent C^iuis,. praeBidijs^ne ia
angustits collocatis, exercitum itinere ptohiberent ipsi
?\ne peric^lq ac (iftiore Ibenim copia^ tranadnee^ent : qaod
ait illls' conandam atqne opini ratione efficiendoni. Seä
toti^ (liei pugoa. Qtque itiaeris labore defessi, rem in
postenini dtem distiüetuot Ckesar (|uoc|ae ip proximo
Splle casfra ppoit. .
C^. LiKVI. Media circiter nocle üs, qui adaquan-
i\ caussa loD^iua 4 castris proccsserant , . ab eqoilibus
cotreptiB, fit ab bis-certioc Caesar, duces adversEu^onim
silentio copia^ castiis «ducere* Quq cognito , Signum dari
i.i|b.et et vasa militari more conclamari. UU, exaadito
ctamore, veriti, ne nocta impedi^ sab oaere cohfUgere
webt die AehnllcbVeJt dci grIecL änö nach. Flnt. Pkilop. 4. ^r fif
■ ay^öi; üvi^ kkIÖ; K:id' ataiiwy rtiiooi it;« ndit((i5.
trcieiehant'\ Ahiiehllich all iofograpliitehn MerlMal, alljcnrin
•MKcicückt ohne nähere Angabe dei Objtktt, ■« c. C0. Wotlle uaa
■■ppllren, lo viit ei-ctwa: pr^riteenlet , uUra lemdentet , porro pro-
etdealM, so duL c. Ofi. — Eben lo ia temportUer B«Aen(. U, 7.
iHctat excepit. B. C. VII , 88.
(B reeipiebant'\ Ueld ad h. L erklärt dtefi Tempa* «1« dem COaa-
l«l beseicbBend} ait Recht. Doch liegt aoeh in den BagiiB fon ■«
recipere dM Merkmal dei im Rurtnuge begriffe» tey- SinnTerwuidt
wäre : Hi» intr« nuntet ipail trat reeeptia i dabin ging ihr Rttckikg*
gHOd fuif — conandum elt.] N&nil. di»ei gued unäekit hell»,
gen ant jenei: fpii — Iberutn copiat irautäaeerent. Sf ""*• ^^' ^- '
q'ne — llagiUbHlar, ic. st coiißigeretHr.
CAP. I.XVI. Ii$ — correplit , fit ah hit etc-l Xa einig. Codd. n.
Editt. iV — correpli. Indefi aolcher Slrnkturen, wie hier, finden *icb
mehrere. Unirn III, 22. (. qnum quoidam elu* mnolripü ■ollicitarctj
eqaitibaique Caesarii — pecnniam palliceretor, ab iit eil interfectDi.
e. 5t. f. ■entoqae ad euni relalo Miiturionfi, inventa innt t'n eo rar*.
mina CXX. Kolgiich lehll ab Ms ohiae Gnind in 3 Codd. Cfr. obem
c. 7. IS. Markland machte die CenjeklBr, ob ilatt H, wM fir iit la
einigen Codd. tu leaen >ey: II F AUo : dua — eenrepU, — Wamra
dielt nicht in geiUtlen, wird die Sache lehren, und der Nebeniatil
gni adaquandi etc., da man uieht wohl aaiiehiDcn kaan, dati nnr 3
■O weit lieh gewagt; auch divq steei wohl dareh ein Beltim mang (wart
aaher bcMichnet' aejn würden. Froalin. I, g. lagl awar: Ca^ar per
txcipluiK gpendam aguatorem qnnn comperiiiet «(c Doch dai llt etM
■ehr ichwachea Zengnife.
tignuat dari} Nand. der HUe gemafi, dnrch dl« Ixba. Vergl.
n B. 6. p. 677. '
vata mauari more ele.J In aekrern Codd. itehc rulitariiii w«a
nnnöthigei .Zaiatz wäre, da der ganie Auidcqc^ vasa conclam. eia
Temiana dei miiitia Eam. üt. Daher verniuthele- Oudend. militari d*
more. Dief« scheint nni «u viel, and der blofie Ablativ hiurelchevd.
Wir: nach aaldaleiuuanieri nadmülilät. 6«bMucli. tU wäre: gta^t,, '
gL,.._b,Coo^le
DEBEX^ CIVILI LtB. I. CA.P. 66. 67. 169
. tfogerentar, ant' ne ab eqniratu Caesaris id Hiignstiis ta^
hereDtilr, iter sup^mnnt copiasqne in caätris cohtibent: ,
Postero die Pctreina cam paacis eqititibdg 6cculte ad ex-
plorända loca proficiscitur; Hoc idem fif «k cAstriä Cae-
SBiie. Mittitnr L. Oecirfiuä Saxa cnm pftacis, ^ni loci
haturam perspiciat. Uterqne Ideih sais rienunciat, qnin-
qilß milla passuuiti ptoxima inibrbedere 'Itiherlä ciimpe-
Btris; iiidti kxcvp^h loca aspcra «t inontuosa: qhl pfiÜi
has angnstias occupaverit, ab hoc hosteia. prohibeii ni-
hil esse negotii.
, Cap. LXVII. Dispntalnr in constlio ab Petreio at-
qua Afranio et tempns profectiotiis quaerilur. Pleriuue
■od wfirde «Dt einen GegeDulz , oder ipeciellen Bcwtggrnnd binwel-
MB. B. O. V, 37. Tum Tcro luo taore vielaritn coiieUmut. So
yat 111, DO. u. II, 3«. l. quadaai ~ eoaiuetudiae. Deigl. III, 37. (.
— Man beachle, dmfi Cftei. ftbiiehllieh diir«b lautet Ceataumdirea zam
Atrfbrueb, wu wahrtchelnl. durch beiuiidie Praei;anel geaehali, oder
durch di« eiiiaelaeu Decurionet, 'die Feinde In Augit aetien wollte.
Wo der Aufbruch im Stitlea vor lieh gehdn ■ollle, 4b heif«! ei, wie
Liv. XXI, 47. in. Proxima nocte, fuisii militibat väsa iileMio catli-
gere, cmslia ab Ticina oiota.
tes^CTVitlur] I. e. retiuerenlnr. Aehnlicb nnl. 11^ 31, f. metu &-
«er ttippriMunt\ I. e. profectione tncepla dealitont, ollra ian
fAgreiloi revocant. SnppTimert entlpficht in leriehiedaer Beiiehung
nuerm : daapfen, nieder/taitta , uieäeTic/ilagtm , ttnIerseMagtn , x. B.
ptcttxiam i. q. intervertere. &. ob. c. 45- In. Plin. Epp. I, I.
iH-caitrit'eontiitent'\ Dia Präpoait. in ii( hier nicht überflaiiigel
Beliati. War. bedenkt, 1.) dah einige Truppen bereit* (nii«aricAtrt
1weo{ 3.) dab ta hier wie i'ntra dem educert, egredi, dem 4jrtra
aailra eue enlgejiCDge letzt aeyn 'oH , — lirbt den Grund,
peripitiat] Einige: ptrtpiefa'l- Bei genügender Autorität, rieh-
Mg. Vergl. ?. §. ais; Die Amlegg. bej. Kriti »H Seil, Cal. 43. in.
JUatulai cum celerii — tantUluerant. Bremi lu' Nep. Phor. 2, .2.
gui prior eecupaserit etc,\ Vüiki prior ■■ Z. g. OSG. Grotef.
8,aoj.. ,
nihil tise neiotii] So Cic. ad Attic. %, 18. Cata Slclllam teners
nmlto m-golio potuit- Inltin. 1, 10, ß. iJ •» rea vielorifm laoiaretur,
mUtil negotii lupereiie.
CAP. LXVIT. In eoni/Uol ächon DitIi. ad tt. 1. verwu-f: caa-
eilfo, wai gerwahnltche Leiart «är, iDil dem Beifügen.: nä» tMint co-
ro» tota militam turha haec agitalinvtar. S. zu B. G. t, IS, in.
fuaerMn-] Infbeiondre von Streilfraeri, van A)lcheii', die durch
pfTiönliche* , materielUt od, 'tHoTalisoAes tnUTttt" herVorgeruteo wer-
den, sagt man: quaereret der Kweck iit: Urfoncfaung der WähThtil^
od. AqNnlltlung dei RceAct. Interrogare lanacbit Tsn Fragen d'et Ei-
Ben, die an den Andern g^riefatet afoil; der Zweck i«l: Antwort aul
die nnffittlelbsr vorgelegte Anfrage. Tl/igare tit bescheidenei nnd höt-
Uekei Bitted; fsffageH: Zneck znnicbil: KffOIlnnE eioei Wuntihti.
gL,;..b,Coo^le
J6Ö . C. lüt. CAESARIS .
cenBebant« ut noetu Her /aea-e»ti pette priui 'ad angU'
atiai veniri, quam »entirentur, Alü, guod pridie nodii '
conclamatum esget in cättris Caesariij argumenli »ume~. •
bantloco, non poiie clamexiri; circutn/undi noi;tu egui-
iatum Caesarü aique omnia loca atque iiinera obtideri: ■
nocturnaque proelia exte vitanda, guod perterritut mi-
let in civili dUaeatione timori magii quam religioni
pOHsulfre conmerit: at lucem .multum per le pudorem -
ieniehant «(] Hot. II, 30. lentanltie, qnM — eaMtra Vaii op-
pugnanda eeiufreml. Acknl. ob. c. 3. u. B. G. I, M. Placnlt Cuiarl,
ut legaloa nlttcTcl. Ramih. J. 179. S, 747. Dieiem analog:. llj 20. m,
eonitHtitte — ut. Witi die besliaimle Meinung de* Eiitatlrten , lur
mlltmäeAtten VeTmirkKchuiig dea Zu-Beii, BnigeipTncben , lo it«fc(!
Ut; die aligemtiat Anticht Sbtr dai, vaa lu iinn ralhtam, teäa-
»chertiherlA aeri beicichuet 4er Acetual.'c. Eafinit. Geruudivi. Eine
drilU Conatrntt. mit dem Infioil. Prael. Paaiir. >. B. Boiui eentäemnt
ttidi iil leltner; analog: ptaeel. Wo codi, reaieo mit dem Coajmlc-
tiv . all Med. CokortatiB od. Permlttiv. verbunden , da acheiiit ea unl
fsai parenthetiieh xa alehen. Beiap. Fabri in Sali. Cat. S3, 30.
aenttVenfKr] Wenige Codd. und mehrere Edilt. tenttTttar. Al-
lein vergl. Kriti su Sali. Cat. 43. in. paralia, ut tldebanlur, magDii
pridie neelu] Zwei AdverbiKlbegriife obue Copula; «twai nagp-
.iTÖhulieh, aber dadurch erklärbar, data beide BegriHe in einen luaam-
mengaaetzlen, wie daa provincielle i nSehien — d. i. vorige Nacht od<
htunle, i. I. beule Nachti — veraehmeIxeD. Analog out. c. 67. eitr.
piinia luce poitridiei * -,
argtimenii /oco] Vergl. tu B. G. V, 7. w« mebr Betapiel* dieaei
Auadruckt. Und oft: ebtidum loeo nnl. I, 74. m. S4. 11, 25. m. u.
III, 41. hco praedat. III, 17. impcHmtati loco. 31. cxtr. hottii leto.
74. poeuae I. yergt. ob. in c. 3S.
oA'CHm/biiK ] D. f, lie itrei/e amAer und umieliteärwte tie. Dal
PtiaiiT. der Bedeut. nach ala Medium, ober mit dem Nebenfaegrilfe i
imperante, iabente Caesare, Ganz pfiaiv Nep. Chabr, 4, 2. circumfu-
lu( boaliiim,conrnriii, ^ — Die Griech. gebraach^en ntgi/iioi^ai In dem-
■clbeu Sinne. Xenoph. Hial. gr. II, 2, 13. ainoii o/Xo; nE^u/tiTO'
a(gue emu, l»ir. atgae ^t. ] Dieae achnelle Folge von atque itt in
Proaa leKner, all bei Dichtera. Aehnliclier Fall Cic Legg. III, 9, 20.
Cfr. Haud TnrielliD, I. p. 510. S.
' UmoTi magit guam religioni eoatalere'l Ein Dentaeh - lAtefnei
wQrde eher canitrnirt babeu: limorem quam rel. ceuiulere. Da aber
ceniulere älicui, i. B. vitae heilat: fSc die Erhaltung, täi daa Bett*
einer Sache oder Peraon aorgeo, aeine lUafaregElB dem gemafa neb«
uen, an dafa der genannte Gegenaland Hauptrüciticht bleibt beim
Handeln und Allea daranf berechnet iat: ao erglebl sich, data eigeoll. ,'
contulere aich mehr auf reh'g, ala auf tifor beliebe, folgt, ein Zeugmk
obwalle. Bjeaei Zeugma wird aber dureb den Gedantett autgeboben,
Indem eoBtultrt hier per conaequena heirat: agendo reipi'eere, ratio- ■
nem habere, abeegui, obedienlem ette. Folglicb iat auch' der Sinn de«
ganzen Satiei leicbt zu erfaaaen: In Bürgerkriegen, wo keine geteti-
mäftiga Gewalt herracht, kann auch der Trcabroeb, die Deierlion der
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CA P. 67, 68. 167
«mniumocuHi, ntaltupt etimm trihunorum militum' ei cen~
turianum prnetentiam adf&rre: quihui rehvg coerceri mi-
Utet et iA oßicio contiaeri goteant. Qfiare omni ratione
eae interdiu. perrumpendum .* eUi ah'quo accepio detri-
mento, tarnen ntmma exircitus iaha, locum, quem pe-
iant, capi potae. Haec evicit in conHÜio seotentja et
prima luce poslridi^ oonstitüunt profitisci,
C.iF. LXYllI. Caesar, exploratis tegionlbns , al-
bente ooeto, omaes oopias castris educit,- roagnoque cir-
cuitu Dullo certo itineie exeicitum ducit: nam, qaa«
itinerä ad Ibemra atqae Octogegam pei^nebaBt, castm
, bostimn oppositia tenebaafnr. Ipsi eraot trasB^cendendae
Tallea maximae ac diffioiUim^e ; saxa multis locis prae-
Boldafeii nicht beitrafi werden) jeäer Pailei «lud die Uebetläufer der
SDdern willkoinDian. Hoebiteni Ikud alio du Ehrgefühl, die Schaatn,
wenn lolcbe Trcnlaaigkcit 'voc Aller Augen geichiehl, die Leute Sl)-
ballen und bei ihren Fahnen rar Zeit der Noth and Angit, erhalten. —
omnium oculit'] DIeier Ablatlr iit nicht gawohlpAdverbialbegrill
linier: vor Allar Auge», im Angttieht Aller; «Ond. Abtatit. intlru-
inental. d.i. iladureh, daft tt Alle mit aniekgu, durch Aller Anblick.
Der Ausdnick ii( abiichtlich itari ond prägnant gewählt, wie Biiier:
wer Augen hat, muh ei lehen. Daher bedarf ei keinei beigefügten;
in, wie Moral ad b. 1. glaubte. Aehnlicbei not. U, 31. Folglich hon-
uen wir auch der Erklär, vod DavU ad b. )■ nicht heiitimiBen , ,der an
die Grieeh. erinaert, bei deoen iprichnörtlieb : 'AiSä^ tt ö/p-Ovl/iolat
jlyvetai! ein Satz, der «ich mehr auf die psych ata gi ich e n. ^nthropO'
logiiehe W^hrnebmang beliebt, dafi «Ich im Blicke ,&ea JUeaachen dai
Gefühl der aittlicben Schaum und Se^eu autdrQcke. Diefi paht ant
Dnire Stelle nicht. Verwandt iit unt. e, 71. in. tub oculis.
aliguo — detTiBiealo'\ In Cod. Leid. I. alii/stanlo } 1 Cod. Lern.
aliqaaada. Oudcnd. u. Held lind aicbt abgeneigt, die leltnere Worl-
form aufiiunehmeii , deren lich Salloit. lag. T7. c. 113. aach Liv. XXV,
3ä, 7. bedienen. Una dünkt allqno io dem IHimde der Berathenden,
welche geneigt lejrn tnufiten, die Sache ntilde^ danailellenj wahr-
■cbeinticher; wdid kommt, daf* aliquit relsliv lehr getteigert werden
kann. Bo unl. 73. in. cur — aliquot ex lula amitteret, d. i, doch wobK
to manchen! Vergl. Kortta in Cic. ad Div. VI, 33, 3. Und die Re<
deniarl: ego ijnoqne aliquid inm. Ibid. VI, 10, S.
»nrnata erercitm] So lunnts belli B. G. I, 41. und wie hier VI,
14. coli. 11.
nicit} Andra Leiartcn lind ; vicif, etincil. Dieiei etincere deu-
tet anf grdtfere Anilrenguag derer, die ihre Meinung durthietzen.
Daher bei Liv. II, 4, 3. eiincant iattanda; V, 3C, in. Patrei lumma
ope eiicernnt. Eben an vtxüv. Xenoph. Hellen. VII, 1, 17. Taiha iv
ToIC av/i/iaxoiv itfinjtii, i, U diefi ging di^rcA,
CAP. LXVIII. Xan fuat ilinerai Andre Leiart: aamgut iVi-
nera qua*. VergL Z. {. 765. ttamih. {..158. p. S58. .
trantscendenda» vallet} Diefi iranltcrnd. erinnert woM heion-
dera an die Sehwierigkeiten , nnd i>( analog dem Irantrend, fosiat. .
gL,;..b,Coo^le
168 d lUL. CAESARIS ■,
nipta iter impediebiut, ut anna per man
tranidaientDr miliiesqna inarmi snblaratiqne alii ab aliia
magnam partem itineris cooficerent. ScHd hanc lajboram
recQsabat nemo, quod enm omnium labomm liiiem for«
existiiRBbaat , si hoBtem Ibero intercludeze et fromanM
prohibere potaitesnt.
C\p. LXIX. Ac prlmo AfranUni mUiteji yüandi
cäusut laeti et: caatris procarrebant coatnmelioBiiiqii« to-
eibns proseqaebaiuur, nee non neceuarii vietuf inopia ca^
actos fit^ere atgife ad Iltrdam reverii: erat eoim iier a
propoiito diversnm contrariRioque in partem M Tidebatnr.
Dnces eornm snum consUinm landiboH ferebuit, quod M
castiig teauis§ent; moltaraque eonim opinion^ adiuvar
III, 4S. Die Griech. lagleB: rünti q inna/iav'; Smßalriir. Cjrop. t,
t, 4). KSineT) 'oeh latcln. wire: tupermmäee, 4» i\t Thalgriitd»
wcDJger kier in B«lrBchl kunvn , »U die utitaliendaB' •teilin Htbat.
ptr mannt etc.'] Eben la B. 6. VN, 29. m.
inet-mi} Sa Ouätai. nuh 3 Codd. (dun I Psrli.) «U(t iHortxet.
War ridlelcht in Caei. Zeit auA ein («iner UolencUei ■wiieheu der
iilvm nad iDOdeTnen FOrnf iiKmiii der, welcher aaln« Waffen blofli
Bbplegt{ iaermn der Webrtoae} ' — Von «od. MiBlfcheu Doppelfor-
Bien dei Adjelitfve lal betaant, dafi ntancbe, wia imbedllua sewöhii-
liefierwarcB. Sali. log. I, I. da«. rd.ri. Vergl. Z. g. 101. RDddin.
I. 164.
framtnta prohiber*\ Nar in 1 Cad, hmd Oniend, in Ablaltr,
alle Andern kalten: frtimentam. Entatari diefi etwa tut fraatBitt*
s «HB prak.1 ^'«Bigifena wshiubeiallcker , ala waa Ond. vermotbeM:
poluiueiil] , Weil rtcbfiger nad laglach kolieqaeater ala pottenf,
waa I Cod. Dean erat üb vBlIandett nnd autgrfiihrt» Haadloug tonvle
di« MäglighUmt des Jini* Imbamm bedingen. 8o III, S. quDdcuDqne
intptrarintt , le aequs animo tue factnra*.
CAP. LXIX. Fiitndi eansta'j Viture entipr. nnaem: leien,
«Vit «1 e^il, mV't (teAr, ete. SlOl. lag. 13, 3. nli tanq^an auaak
vftnn domom eal.* Ea liegt fo den Verbia inttniiril, daa, waa der
Name bei'agt, I.) die intentio Mimi vlrlarnque; S.) daa längere Vtr-
harrea in der Zeit. Clr. Grolef. g. 1 18. Cic. Epp. IX , 33. eoullKai
ad te venire, nt el vUerem U el viierem et totnsmn etiav.
fl«c hdr] 8o Oudend. nach 3 MSa. Dock iit dieier A»dnMt
dem St;la Caeaar* fremde anoh fehlte in dem ganieo Satie Ha Wonen,
Huf wekbea eben aowahi proieguf.bantar all cesrtsi (Objekt Ditd Sob-
jekl) beiogeo werden könnte. Die meiat. Codd. ■tiianeit für: ao« ne-
eeai. In eioig. dafdr: /lOi ; jeiiea noi kalten wir mit ßavii, Lew.
Däbne tSr äaM ricbtiga. Xec non dilakt Qua affektitt nnd der Perron
und Sache nicbt angencHen ; die Cepula athwächt den Gedanken ati ■
die Dariteirung; dazu Rnhnkena UitbeÜ >u Vellcl. II, DS. Hfl pMti-
enlii (nee non) qoi meKofe aetate pro et In aaluta eralloue b»1 aial,
nan'rejieria praeter Varron. Re ratt. I, 13, 39. et Trogam IV, 1.
VI, 3. Moral log vor: »atfroi.
,t* eaitrit tenaiitentl C»d. Peter, kal: «attt. «e eonÜmKUiemt.
L.gL,;..b,GOÜglc-
DE BELL. ClVitl LIB. I. CÄP. 69. 70. 16^
bat, tpüi »int itimentls Itnpfedimentisqne bS iter profe^
•tos .Tidflbnnt, nt non posae dintins inopiaiii snstiner^
eonfidereot. Sed' abi pftullatim i-etorqaeti agmea ad dex-
traiu coDspexernnt, lami^ne printos fiaperare regionem cä-
atrontm abimofti adverterant : nemo erat edeo tardtog anl
faglens laboris, quin Btalim tsasfris exenndnm litqne oc-
enrmndiun pntaiene. Conctamatar ad arma atqne öittnes
capiani paocis praesidio relictts cohortibus, etteunt r&J
etoqne ad Ibenm itiaere contendant. '
Cap. LXX. Erat in eeleritate omite positmrf certa'
Nnck cInIscD *ndcni HSS> matt et wcBlsitiu bcUken: raitr« m len-f
nicht wie gewBhnl. -
mi iter fmfetlnl 8ch*)nbu plfaasiliKb; C*m. «Hl Hg«a; tltf
bittin lieh Bn( d«n Manch brgibeo; li« Wärea avfgebrecAem, m^
weiter in m/rric/n'ren. Jenei ad Her bochrankt den Begriff uit einen
•peddlen Fäll, wie «nforwltU: pKfclHi in btllum, in legalio-
mem ^ in preeUum. ' . .
ttiuliui] Hier w!e III, S5. t. tonnte tBgMr\ euch longlttt geiegt
wardea, wie Stil. Cht. 99. ta. orbenc ab (niidlh Ibngiai tueH (nonj
poleral. Doch scheint nna der Uolenghied Ststt tu finden, dafli A«<
Itiif hciht: noch me/ir Tage; longiui onier: In die Lange noch,
. weana langer Aimrl. B«l diu wird mehr ibtolut dM Xelt nnd defea '
Dauer, b^ iengitu, Üe m/ijeilire Kruft oad deren prebiemali Natk-
&ij( berück lichtigl. ■— Daher lolcbe Verbind, wie U, 1. longa el dif^
fieilit oppagnatio. I, 39< lengnm alqiie ünptdHum.
retorqaeri ag*ien'[ Ouiichard U. f. IK. «■ loarnaMt imeatMa.
menl a droit*. Du VerLnm weilet naml. bin auf die laogiame nsil
allmälige Schwenünng , durch welche äieie rückgMgige Bewegong, be-
«rlrtit wurde; eigeotl. von einer Scliraube , oder einem Seile, die man
■urflekdreht.
aniamm adverltrttwf^ So nach den beiiem M3S. Vnt. c. 83. t,
und II, S. t\tr. 8. itf B, Q. I, 34. Doch nicht ohne AUBBahmej x. '
B. in, 48. m. Wohlklang und Nachdrack inögen wohl Matutab ge-
weaen tejn. «
iHperaT» regionem ] D. 1. drüber hinan* leyn , lO daft man den
Ponlit bereiti hinter' aieh hat. So Liv. II, SO, fl. qanm Improvide ctina
dmfdiat ctren ipium iter lacatai Muperatieal. Drakenb- glebt da«, viele
Beiipiele.
orcjirreirdliM putarent'i Den Plural ifatfr de» g:ew. pHtarel, rer-
bltrgt LcM. I. der Jedoch häufige .Verweehil. dieser Art, wie e. 71.
dabitM-nf. Auch geilatlet ei die bekannte Syaeii'i ' oder Sytteptia.
Denaoflh icheint mir hier die TereiJixelang der Maiie, nnd Ae indi-
viäualie Meinung ablichtlieh bervorgehalien , nnd putitr'l richtiger und
einfaeber, betonden da neno al* ein ithttrakier Begriff von eogen:
CalieMiveH , wie popnlna, gelt, cieitai lehr rerachieden. — Den ab- ■
lo/ut.Qebrancb von aecurrere wird man nicht dbeneben', AIcHIi iil'
gcwöhnlieher hei Cae«. , all AuiiMiang einer Olijekli - ProDometia'. So
unt. c. 71, in. tuttinere ; 73. luptrare. Illt 7. occurrit. Ob. I, I. t.
CAP. I.XS. Erat in celeritate — atrij Eine logtsche Gedan-
ken- nnd Wortfolgi Vann man diefi nickt nennen; ei lotlte Keilaen;
gL,_._b,Coo^lc
170" C. IU[^ CAESABIS
men, ntri ptiot aagniitiaB montesqne occnparent:, «ed ex-
ercitnm Caefteiiii ' Tianim difßeiiltatei taidabant; Afranü
(opiEU e({uitBtus Caesart« inseqnens moiabatnr. Res ta-
|Ben ab Afranianis hnc erat neceesario dedncta, nt, si
priores montes, quog petebant, a(üg;isBent , ipsi perica-
lom vitarent, impedimenta totiiis exercitos cohortesqne,
kl castiis ralictas, servate non posaent, qnibns, inler-
' dusis exercita Caesaris, anxiliain ferri nnlla ratione pot-
enit. ■ Confecit prior Mer Caegar, atqne ex magais ra-
pibtis naclns planitiem, in bac contia hoBtem aciem in^
Btroit. Afraoiug, gaani ab equttatu noTissimnin agmen
premerethr et ante se hostem videret, callem quemdam
Dactoa , ibi constitit. Ex eo loco quatnoi cetratromm co-
hoftiB ia moatem, qai erat in conspectu oraninm excel-
sisümna» niittit. Hanc magno cnrsu conoitatoa iubet oc-
cnpare, eo consilio, ati ipso eodem omnibus copiis con-
tenderet et, mutato itinere, iu^ia Octogesam perreniret;
Hohe quum obliqno itinere cetrati peteient, conspicatas
equitatus Caesaris, in coboitis impetom facit: nee mini-
mam part'eni temporis eqnitum virn cetrati susiiliere po-
luemnt, omnesqae ab eis ctrcuidTettti in conspectu iitiiiia-
qne exercitos interficiuntur.
eeleritate, qua alUruler prior. •ngttitiM — occvparct. Dh Scbrld-
llell«r bebt aber Diehl die eeleritat, loadcra die Perien berror, wel-
cher, dine Eigenicbsft lakommt; nnd itatt lu Mgea: celeritatt uniai
' alteriuii)', qoi priar elc, liifit er dieie lagltelte and graaimal. El-
lipie iD, mIm hätte rr geac\t\eliem : «rat onne eerf. *t ea i^oiHom etc. ,
uectttan'o] Ditie AdrerbialForm iit bei Caei. die vorhcnricbea-
de; dn Woit van ihm lehr »ft gebrsaeht; I, 05. 68. 81. III, 10. f.
49. ni. 51. f. El beialohnet Cae>. die DriagliehitU der Umitändc,
welebe in der Regel keiue andre Wabi übrig laiien, nocb getiaUen.
Dabei die VerbiDd. neeetiario alqoe ex tempore, Aucb in Verbind, mit
eogert! neceHBrio cogebantuT III, 40. Wir lagen: MOthatadiger
Weite, nothgedrangen. Dieti im AligemelDen, Dnd aaf da« Talale
der Umitände Bactelcllt nehmend ^ id vaa der einzelnen Noth diq Re-
de, dann heilit ei, wie III, 24. f. qna necettUat» — peratolat. ,
' ex magMi$ rupibut dsc/bi^ D. i. poit magn. rupeij iii tapera-
Nl, Vergl. ob. in C. 40. ont. e. 85. a. ex praetnra et conaulalo,
exeeltiitimatl Einige ilfere Editorci: exceltitiimam. L'ebsr die
VtnMgArmv Stellung der Oppoiitioninomina vergi. Ramlh. §. 158.
p. tS4. SS. Der Sinn iit: „von allem Bergen, die vor Ihnen lagen,
wUUe Afrao. den Meisten."
iugiil Holom. ad k. I. per iuga mentium, S. an e. 40.
nee niafnon etc.1 Wir bemerken bloft fjir die Jüngern Leser,
dab man die in ntc liegende Negation grammatiteb und »ynlalit. nfcbl
L.gL,;..b,COO^Ie
^ DE BELL. CIVILI.HB, I. OAP. 71. IM
Cip. IaXXI.' Erat «ccasio bene gerendae Tei. Ne-
tpe vero id CaeBarem fugiebat, taoto sub ocolis accepto
detrimento, perterritum , exerciCnm Bostiner« noa potse,
praesertim cucamdatom undiqne equitKlu^ qnnm in laco
aeqno atque aperto coafiigeT«(at : idqne ex omnibos par-
tibua ab eo flagitabatur, CoDciurebaat l?gati, centniio-
nes tiibuniqae militum, Me dubitaret proelium cotimitte-
mlt MfniMtsM' tcrbtnde, landero dieie .gabörfia dem FerAa; atioi
nee — potuentnt, Alltic die SlelUag dei Worte ^icbt dim ntc \a-
glich einen lotchen Nachdruck, dafa der Silin iiti ac »e »linim. qui-
dfM parttim ttc. oder nee vel miaira.
CAP. LXXI. Xei/ae vero']. Dieae. Firtikeln beKien ihrem Weten
nach: Aach glaube maa ja tticAl , dä)i etc.. Daraui folgt, daft vero
■tobt adBtrtaUv, ■ondern beträfUgund lit; wai auch tn niiierm: Itet-
metuegw aber, liegt. So hat. 11, 6. m. 25. in. lU, c 20. m. 31. In. '
71. m. 03. 94. 05. /
id Caetarem fagiebit — tutHnere ele\ DI« Pranomfna denon-
atrat. id, illad, hoe finden lieh ofl bei einem Ii^finitieftit, damit
dieaer ala Sabjeit oder Objekt mehr herTargehoben werde. So Cic.
OSie. III, 13. Erranti viam non moattrar», Aoe Alhenii exieeratlo-
nlbut publicii hucIdoi eat. Id. ad Dir. IX, 2. Dobii ital tllad, nnn
TiTcre in atadiia nattrii. VaS dieiei Slrnklnr analog iat auch die oft
mirireritandn« Stelle Sali. Cat. 29. exir. Ea poteitm ete. Deigl.
nnl. e. 73. iu. Caei. In eani apem Tenetal , ic — eanficet» ]foiie,
Vergl. Raiqah. g- 108. p. 621, Z, S. T4S. Dafa Im Grfecb. eben dM-
•elbe Slalt findet, lehrt Malthiae Gr. Oranmat. g. 472. S. 878.
guaai — cenfligeretur] D. i. in dem Falle, daf* ea jeUt znr M.
gemeinen Sehlacht käme, — gefochteu würde. Dem Sinne nach ao
viel ala: canßigendunt ettet. Dal Imperfectnm Canianclir. gajiz ge.
naTa der hier heielchnefen Argnmentatian Caeiari. Von der proble- «
mat. geaelitea Zaknnft konnte e* heifien : ti qußnda — cODfligeretiir.
• Offenbar lit gnum hier Tenporafpartikel) aber der Fall wird aar U-
genommen, iit nicht fakliach erfolgt. Vergi. Z. §. 57B. Aum. eilr.
So c, 72. eliam, quasi teilet, teie non e«ae pagnaloroa.
eancurrebant — ne\ Mao lupplire: eoncarreb. et ßagitabaitt,
Aebolleh Cie. ad Dif. III, 0. Te adeunt fere oniiiea, ii quid velit;
■«. Interrogantea, oder interrogaluri. ' Dergl. Ellipien, die leicht bdi.
dem Zaiammenhange (ünö fcov xotvoi!) m ergänzen, alnd nicht aalten.
Bamib. S. 303. S. 983. Von eoncurrere gilt daa von Breml lu Nep,
Pelop. 3, 3, Bemeikla; ei beieichnet Eite und Eiter. Vergl. ob. «,
84, — Wegen »« bei Wünichen, Bitten, Mahnangen, learHendtr,
d. i. prohibitiver Art, Tergt. Rnhnk, xa Rntil. Lop. p. leT. ed. Prattch.
Bremi »o Nep. Agea. 4. Wenn Froticher xa Rntil. Lop. 4. «. O. b«.
merkt, daf« aneb Man in den angef. Fällen (tehen könne; io mflaaeii
wir dlefa beaweiteini überall-, wo im Denltchen geaagl wird: ja nIVrAf .'
wo lolglich nur ana dem Geltte und nach der Vorttellang einea An«
dem gewarnt oder gewaniehl wird , der Gedanke alio gani »ubjekUv
lit: da mnr» ns lieben; alio aack Nep. Agei. 4. in. quare venire IM
dnbitarel. Son kann nnr itahen , wo man .UTtheilt, dal* etwa«
nicht g'-ieheAeu leyn dflrfle oder geacbieht; ■. B. hok crediderit d. I.
dn Wim boKentllcb nicbt glaahen. Vergl. ähnl. Biiip. III, 29. lev«.
rin* adripiit, im dimittercnl. e. 7S. in. hortatui — m etc. «. 112. t.
U, 41. in.
gL,.._b,Coo^le
ifi C. ItL. GAESARIS
ft; bMMftfJi €»*e ikilitum päratiiiikot animoi.' ^rbniä-
kei cohtra multii rebut mi iimerit tigna mitiire, guöd
luit. noH gulvenineni , quod d^ coUe non deceäerenii
^od vix eguHtim ütcvnüs nulinerent, callutüqwe 4n
«ntttn locum tignit, cot^fe'rti neqve ordiites, ne^« «5"'
gna iertarenf. Qftod ti int'qititatem loci ttmeret, dütlM
tri tarnen äh'qso loco pugaandf facuHatem , qitod certe
inde decedendvm viiet AfraniOy nee »ine agna permo'
nere potset.
Cap. LXJfn. Caesar in eun spem venerat, se büm
pngna et sine vnlnere snoj^m rem conficere posse , qnod
re frpmentaria adversarios interclusisset : cur etiam »e-
^ßf^O.z.enndö pröelio aliquot ea; tuit amiltereif cur valnernrl
^aieretur optime de te merito» mäitetf cur denigue/br~
tunam periclitareturf praetertim quum non ainui ettet
* imperatorii contiHo luperare, quam gfadio, Moveba-
tnr etiam misericordia civium, qnoa inteiificlendos vide-
bat : quibas Balvifi atqae iacolumitrtu , rem oblinere male-
' parälhsiniet antmot] Parataty (wie ob. c. 64.] att'aliolul, *aeti
in Verbind, mit proraptut nnd/ortic, inUnlai. Sali. lag. 49, 3. C»t.
3T. Der Superlattv leigl, dift der BcgrIIC -r«f n a^jiHieitch la fiMcn.
tlgita oiid'iiet.] Ein icltner Anidraek Itt millfit tSt: edtre^ pro- .
' «tsr«. Terglefchen LAnntf idbh damit: loeem miltere. Bnrmann sn
' Phaedr. IV, 10, 4. Repente voeem ntitÜ nnelti, religio. Cfr. DaEer.
«uCior. IV, 10, 7. Folglich iit tigna mitt. ao Viel tli: t>>n£Anir(,
pudere, certii qaibnidani indiclii.
cottferti] Dich Pridlknt, aa lieh eutbehrileb, loll dtn angerflbr(«n
' Motiven noch ibebr Naohdroek g«ban. „Sie (landen lO gedrSagt nad
tng geicAlanen, dati man erwarten inllte, ile mOfitea RetA n. Glied ,
Halten'"
CAF. I.XXII. Tm ^- ipem venerat'\ In ipem venire beifit nieU
Bloh: Hoffnung lehSpfen, (a»en; londern: In Folge der Umitändri
in einer Halfn. veranlagt werdfn , «ick berechtigt glauben. Caei. g«-
^ Braucht den Aatdr. oft hn. In B. «. 1, 18, 42. Athnl. ob. e. 61. M
' Hutamai — pervenire. H, 42. ad tumnam derperaUoaem perven.
tine tulnere'l Eben lo nnt. c. 74. f. nnd III, S6. f. paene ti»*
välnere bellum eonfleieinui. Wir: ohne Blatnergiffien. Hetonjni.T
■tebt bei Andern auch vulnut fflr rladet. 8. Düker in Flor, II, I&, 2.
fortvaam perclilifretur\ So not. III, 10. S> in B. G, Hl ,_ tia
dber die Sfnon. erptriri nnd tentare.
luperare] Abioint, obne Objek(*e>*ai; S. II, S2. m. quod bH
per biduum eqneitri proelio »uperavtHutT Gant dai gtlecb. HfOKtr ^
iuperiarent ene. Gegentheil: ^t^üh^hi.
gttot iitterßeiendot videbat] Davii ad h. 1. »agl: „BaroBi «t, ot
äpod mellorti aeTi («riptorei hnjoimodi parliripla tntnrnm tempi« il-
gnifice-nl." Doch iit in beachten, dafa Cae». liier in der Thal die NtÜfi-
«fcjultfiteft .hetforbeben will, etwa: qnet uetettaria InteffletoM iri
gL,;..b,Coo^le
DE BELL, CIVILI LJB. h C^P. 72. 73. |J3
bat. Hoc ccHniltiuii CaesaiH a plerisque lum -prci|)fib»t
tur; inUtteg Teio palam intec se Ipquebaqtur, quoma^
(alit occtuio victarim dimitteretttr , etiam qaum velkt
CtwioTy tt»e non eue fugnßturoi. Ille iu sua «epteoÜK
peraeve^at et paullulum ex eo loco. digceditur, Qt limo-
rem adversarüs minuat. Putfeius atque AliaDiaa, oblata
Jiicaltate, in c^ira sese referunt.. Caesar, praesidUs in
^oontibus disposUis y omni ad .Ibeiani imercloso itioeire,,
quam pro^ime potest bostiofi castris casfra conunnait.
CiP. LXXIU' Postero die duces ndversaiionim per-
bubali, ^uod omnem rei irumeatanae äuminisqae Ibei'V
spem dimiserant, de reliquia rebus consultabant. Erat
onnin iter, Ikirdam ai reverti vellenf; altemm, si Tar-..
raconem petereqt. Haec consiliaatibus eis , nunciatur
aqaauuesab e^uitatu preioi nostxo. Qua re cogaitä ^ cre-
praeeldetat. ■ Vtitgl. Z, ^ MS. SO. DaBoek miif» die»*' Ockmcli
dw«k die~Kitne mebi enttchuldigt , «1* ttackgeahwtt wende«.
rem oMiner«] D. i. getcinnen. S. III, 11I< f> So isgte Dan
Moh: emuttaat, Utt» obtiHtr» it. lineere. Clc pni Sow. Com. 4.
Mm lilem alt obUueamn* aul amittamat, Aach von DieintircitdeB,
«elclie clwu duTchteUen iDd. brweüeii. S. Emeiti in Gl. Cic.
a plerligae probtibatur'^ ]n metirern (Mch 2 Pari*.) bi^er»
C*dd. febK a. Poch iit ein UstencUed dar HedwL ia beiden Con. '
alrakL Probattir alicui rel ; wcun man nlohU d>.HldeT h«f , und die
SAehe um plausibel dankt; oäml. in attstraeta gopioclicii. Probatur
ak «'<«• wenn Jen. leiae beifällige Stimme aaMpritb(,-.aich daiflbcr '
Bufiert. Dareb Jene Prsepoiilimi a «ird alao die lAäUg«, lebtnäig»
TheHaahate (in conereto D^id fakliicb) beieichnet; ganz IcbUldich,'
wenn i. B, wie bler angenomoien werden mub, dall Gael. iciue Aa-
■icbten den OfGciertn mittheille, and dati dieie ilGh daräber tmiipro-
efteu. Dakn nnt. c. 74. f. a^ TS. dieielhe StruLtur.
jMTtec'st] Zu belebten der adverbiale Gebraneb dfeie« Tcrbl,'
Itl, 37. ille a vallo non iactiae perseveravit, Aebnl. ien fTtpe-
rare, fetUnare elc.
te$e referuntj NIebf iog»r binfig tüti te recipere. Nop. Hao-
uli. II- f. oova re perterrit) — le ai »aa cailra naullca retaleruMt.
in mentibut'] Aucb bler fehlt in in einigen beiietn U8S. Wir
Biicbten die Praepoiil. sieht entbehren ; Tergl. jedacb in c. 31. Lcicbt
Rannte dai falgende m AnUfli geben zum WegFall- ' ^
CAP. LXXIII. Spea. dimiseranl} Vor Ondend. amiterant. Al-N
lein Rainere heitlt; atcfgebea^ fahren lauen, S, zu B. G. V, 18. f.
So ' aagte man : imperilim diaiittere »L depanere. Nep. Timol. .3 , 3.
«ccoiiaHH, oppoitnoitateiD. B. fl. V, 97. In. B. C.'lII, 3$.
• Ilerdam ti e(c. ] Beitpiele lolcber Verielinng (NadialeUung) der
CoBJonUidDen 1. bei Banab. 9- 30O. II, 4. p. Oll.
»uaeiatur agualortl etc.] Wenn einige Codd. uuneianlur Itifwei-
aui; anch'ub, c 14. geleieB wird: falio equitei adeiie nuadaiantHr
aM. AebnlicbeB. in B. Afr. I. 5. ii'cb findet: bd würden wir doclt bier
ant keinen Fall den Plural geilallen : 1,) wegen der SttUMng. dea nuti, ^
g"L,_._b.Coo^le
174 C. lUL. CAESARIS
bnn 'nadoneiil dispommt eqnitam et cohortinm alarianun,
le^onariasqne interiicinnt cohorda, valliunque ex castris
ad aqaam ducere incipinDt, ot intra muaitionem et sine
timore et sine Btationibns aqaari pOBsent. Id opus id-
tex- se Petreins atqae Afranius partinntar, qtgiqne perfi-
äendi operis eamsa longins prog^dinntar.
. Cap. LXXrV^, Qiioram discesgu liberam nacti mili-
tes colloqniomm faciiltatem> Tolgo procednnt et, qnem
qniBqne in costris aotnm aiit mnnicipem habebat, conqui-
rit atqne evocat. Primnm agunt gratiat omne» omniitis,
quod $ihi perterritit pridie pepercitient ; eorvm te iene-
eiatur; S.) ronaglieh yttgta premi; dicier InfiBiliv. Piae«. Puttivt
Ut eiD SingutaThtgriS Und iiqleich dtr Haoptbegriff, anf dm ei hier
im Safie BBkommt. Subjekt aber, aqaatorttj vencbmilil mit dem
Prädikate prenif, n einei» Gaaxen, ond bildet in Subjekt dei Sa-
tte* ID nunciatar. Der Uatenchied ^er Slcnktar mag etwa leyn, wie.
Im Dentichen: I.) e> koMinl di« Havhricht, ci beiftt, die Leute wi-
'tcb zugegeo := nHatiantur bmniiiea adeiie) 3.) ei wird oticiell ge-
• meldet, die Seiler würden bedrängt: aunciatar (Duncim adfertur)
cqaitei preul. Uaber die StrnlitDr ■. Z. g. SQT. Aem. Ob. e. fU. iB. '
m etrnebalur; Fjtbri ta Sali. Iiig. 113, 9. and Kam ib. |. 168. p. 081,
eoherHam nbriamn] In den MSS. dei Livlni weebiela die Ad-
Jektlffaimeo : alari* und alariu*. Leiilrei nimmt man all dai äbK-
ehere an. Daft man onter aiariit eohort. da« Fu/nolt der Bunde».
gemnten in vefiteben hat, iif betaimt; ehtn la hrlfien die Reilel
denelb. eguitet alarii, Auirabr].- LIptta* de Milit. Rom. II, 7. Die
* BnudeegenoHeD bildeten den rechtes und linken FIQgel. Vergi. Dik-
kenb. in Lir. X, 40, 8. an B. G. I, Sl.
Valium — ad aquaml Veritelit aich nach dem Siceri» lu, auf '
dAien linltem Ufer lie biniogeii. Die Enllerunng dei Lager! ton dent .
Ploiie betrug nach Gnlichard etwa 13j Rom. lUeilea.
lottgiat preerediuntur'} Näml. ex caitrit. Der Aaidrack ron dea
Bitaelnen gebrancbt, lit aeltner. 6uiichBrd II. p. IdO. lagt; AFruiiaa
«t Petreiui partagerent entre eux le detail de eet ouvrage et i'abBen*
tirent da camp, poar veiller ehacun dei loo edle a la prompte ez^ea-
tinn. — Jen» longiat iit hier: weiter, all geicäAnlieh. CFr. Breut
nnd Dibne in Nep. Then. I, 2. Wegen der Bedeat. von loage fergl.
SM R. e. V, G2.
CAP. LXXIV. Vulge] D. I. iaufeameise aud allgemein. S. l«
B. G. 1, 3S, wo mehr Beiip. a. ob. c. 28.
guitfat] Die frflhere Ben«rk., dafi In den M8S. kein Redelhell
•o verdreh! nad verfäiiebt irordea, all die ProKomiaa y nnd betond.
die eotnpotita , bettätigt lich aneh hier. In vielen Editt. lai man: plt'
titgne !■ eaitr.
iu caUrit netuM aul Pomieipeat'] D, I. In - OiMari Lager. Xi». ' '
tut lit der Setanmte, des leh kenne and der mieb kennt. Vei^l. an
Sali. Cat. 40, 3. Rohnk. la Tereht. Enn. II, 2, 7. 'Munieep* fit der
XanAnoi*» aai elaem nnd demielbea Mnniciplo. So Plin. Epp. VI^
fA. — Cfr. Jtahnk. la Ter. Ena. II, 3 > 7.
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CJVtLI LIB. L CAP, 74. 175
Heio vivefc; deinde tmperatorii ^äem quaerunt, recte»0,
te Uli riat commiiiuri; et quod non ' ah inttio fecerint,
armaque cum hominibu* necettariü et conianguiaeit etttH
tnierinty quecoDtar. His piovooati Bermpnibns/ ßtieM
ab imperatore de Petreii atque j^ranii vita petunt^ ne
imperaterii fidem qtitarunt\ Citccon. icblag vor: dtim dt Ini-
per. fide qnaer. Allein mit Recht Tcrwiei Oud. und Held ku( B. 6. I,
18. eadetn mb kliii guaertt, nnd ob. e. 67. tempai profertiontl gmu-
Hlur j Dud lodBim möchte man eher eine doreh die Käne enfitandn«
griech^'Altraitioa ertenneo, wie ^erod. I, lö2. ■cttr äi ivta/iiv rar
Saßvl.m'litr itoUoHTt fitr lai äliotat iijluaa, Öa-t/ i/; lari. VergL
Hattli. gr. Gr. p. 1365. Battm. p. 450. 0. Alio in natOrlieher Ge~
dioken- and Worlfolg«: reclene »e imperatorit jidei siitt comai. Fi-
del M, pw prolepiin, die J^verläetigieit dei Worti, du er iWeb
gebea «irde; du Wort, ant du aie aich verluien tonnten.
reclene] D. i. lo dali lie dabei vemanftig bandrilen; anel wir:
mit Fug and Btcit- Alio (er eouieq. oRse ihren Nachtheil, Aehnl.
Sali. Cat. 51(4. reet« alqne orüae.
■ aTtitaqnt\ Die Leiarten acbwanken. AnDehmlieh Mhelat, wM
in PelBV. arma q*»d cum etc. nneh mehr nach Cod. Urain. armajua
quod mm. Doch a«hoD Ueld wie* Dach , wif nnire Leiart beatehen
kfinne, lodsin gwe, to wie el, ac, atqut oft Veriehtefcnartigei, J«
Gegenaitie verbinde. Allein beiondera la beachten Iit, daft naeh N»-
gatiouen, «ie aoa ^ ii«c,'die Parliliei 911« die Hedeat. hat Toni viel-
»ehr ited od. i'ani patiua). Beiip. gleht GDTena xn Cie. Fln. II, 5,
17. Fabri an Sali. Cat. 19, 2.. Alio gehircn hierher die Stellen B.
e. VI, 7. ae aau fortnnu in dnblnB non devocMnrnm et poitero dio'
— eattra motnrnm. VII, 4. «oh dcaiitit taman atque in agrl* habat
dilectum. Hau erkennt, dafi diele. Copulatiepartikelit daan dienen,
' niebl lowobl den Gegentata oder daa Veriehiedenarlige an licb lagiiek
AervorxaAebea ; londern dieiei mit dem Prflhern Aitloritei ,oAer ta
eonerelo lu verbinden, gewöhnllcb, wo mehrere Data aufgeführt vel-
den; nnd dab folglich du äauxe anch log lieh betrachtet nur Zutat*
Iit, niiht Gegeatatz. ~- Wir mdchlen ata Kriterinm angeben: tatd,
waa man nicht Erwarten •olKe: und, logar etc. '
armä — conlulerint] Wir sagen ; die Waffen gegen Jem. fäh.
ren; fegen Jem. kehren. So Lir. XXl', 1, 2. Knnqnaui — validl«-
lea opiboi inter te civilatei gentt'qae eBntulcrunt arma, E) liegt dar-
in nicht blofa der Begr. dei /fand^emmniveTdena , dich iit; *rma .
conterere; londeia der Nebanbegr. um lieh mit Jem. xä meuen; od,
decerlandi eaoiia.
qaennlurl Hotomann glaubte, dtefa beliebe lieh auF die Caeta-
rianer f um to mehr, da lenit: Aii pravoeaU lennonib. keinen pti-
HDdeu Sinn gebe. Allein für die Caeiar. will lieh Jen« jaeri nicht
acbicken, da lie im Vertheile eich befinden and keine Schuld tragen;
deuu gverl aliquid btibt: beklagen, bejammern, dai Drflekende, LI- ^
ttlge; queri de aliqna re; lieh beklageo über erliltmei Unrecht. Im
letitem- Falle, inobe ich Abhülfe bei Jem. ; im eritern ergie/ia ich mich
bloft in Klagen. Vereint lind beide Straktureo SaU. lug. 1, 1. Dl«
eigenlhaml. Bedent, dieier Stelle hat Docb kein Auileg. erwogen. Hit
lermemb. kann lebr gut ventanden werden, all Ablatie. der entfertt-
leru, mittelbaren Uriachc, d. i. In Folg» dieier gegenieH, Unterre-
dung [anden, tahtten ale ilch aofgeloidert «te. ■ ■
jL,.._b,Coo^le
i7« ' C. WU CAESARIS
guöd im te tcthi» C9»cepü$e, »tu luu proiiiitn trftfM»;
(ur. ttuiiit» amfirmatii rtbut^ te t$atim tigna tramt»-
tuPBi copfinaant, legatosqse de pace primmnm ordianm,
cenliirloiMa ad Cuesaren nittuot. ^iaUnna alii sn«s ia
eastra invitaadi caoua adducant; alii abi boik abdaeim-
tnr, adeo nt una castra iam facta ex binis TidereBtnr :
compluresque tribnnt militum et ceatorioneB ad Caesarem
veniunt aeque ei comitienctaat. Idem boc fit'a piincipi-
boB Hispaniae, quo» il|i erocaveraat . et seenm in castris
babebant obsidura loco. li fuos notos hospitesque qoae-
xe^nt, per qaem qoiaqae eonun aditam commendatiODia
habere! ad Caesarem. Afraoii etiain filiua adolescens de
Rna ac parentis ani salnte chiq Caesaie per Sulpiciaiü le- '
im it teahu eo»espüt9^ Cic Cklil. il,' 4. m. qald tnaN »at wee-
lerit cxeogitart poteit, quod'aoD illt eeneep^eritf Ebau- lo pro Salk S.
IB din«» Falle lapplirt man.: antma , aual«. Allaln in**e eaneip.
Ift glaiak 4*ni: itt te admittare cnlpscqui oboaxiom Icri.
' ligatoifue mitlanlj Man aoUle maluen: tg mttturet. Mlefo M«
Ablatirit quib»* tonfirnuitit r»b. drackcn aai di« Bsdin^iig, tn>(«i*
vllth» der UebeHritt «rfalgca ioBte; dl« Geaebnigaag' Caetari ala--
aakDl«B, leaden aie eben die Abgeacdneten. Ali» raihaen jene Abla-i
tjrl Ton den Praeten'ia Temporii futari Tcntanden werden: gtiae übt
<e^firatltll fueriitt, tuno ae etc. Dat Praeleritum- ilt alio hier kelB-
faktiich««, ■andern nne ein gedadtei, getetmlen falgk aind » ganr
elgenll. Äblatigi eoniei/ittiitiai. Aehnl. B. 6. I, 7. Cacur, honilner
ininico aoimo, data foBultate ilincrii (aelnndi, non trtitperatiiTo» ab
laiurU — exiiliin&baL Cfr. VII, 13. cxlr. Nep, Ulli; S, 4. potit«
rttciue , Tcgem — paacia diebua iattrilurum.
alii — adducKKt) DiiN aUi lind die Cae«arianer{ dean damif
w^l toa inUrim hini, aneh war der Scbaoplala aoeiehrt be! Ca«-
•an l^gar, niid hier gab et woU eelegenheft inr BrtrtrlAuag. ' Beiia
. Afran. war Maiigel.
imvitaitdi eaviia'] DitIi. erklirte nach Gratv. ra laitin. I, 0, S.
tmltare. dnrcb: Vi*o epuliMgüt liberaliter hoifitet aeeipere. Daher
BD^i qni Ubentcr Teacuntar et Urgiu« bibnnt, te iptel inritare H-
coatnr. Utr. Kortle an Sali. Fragm. p. eai. Brenii in Snet. nri. 77.
8p erae,T. Alio aoacr: traUirem. Un» aebaint Jedneh bei Caei.'dltt
^ nnprflngl. Bedeut. beiinbehalteo , wi& varsrs und naXitr. Aebnlieb iil
bumt: Jemanden bei lieA btÄaltai, utoil. *aai i(aacit{' er nUge ea
■ick bei »na gefallen lawn.
alii abdatuHtar'^ Wir feigen nil DUn« dieter LeMrt, alatt de«-
n* M«n8, Held and And. ji*oh altern Kditt. aurgenommnes l adda-
timltir. Jwea abdnc. M der Sache weit angeidstiner; ein andrer
Thail der CmmtIm. w>(d «on den Belcennfen ine Lage« de* Ainnr.
nltgenwMMa; dnab siebt innitandi eaaiia , ani bewuhten Grdnden;
' lODdern der .Unterhall ung wegen nnd aai Srmpalhlb. Schon ätt Ge-
gewiali, fordet! abdne., m wie dai folg. aieo ut etc.
aditum eoinm*Mdalimii ■} Aebnlieh Li*. XLI, 33, 4. qnl privalae
grmlia» adihai ai>nd re^em quaerebal. Vergl. id B. 6< 1, 4t.' Adi-
tni tat; adenndi, eanveniendi data poUtlat.
L.gL,;.*b,GOO^IC
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 74.73; m
gntnin agebaf. Entnt plena laetida et gtatniatione omnia;
eonim, qni.tanta pericala vitaase, et eoraro, qui sine
vnlnere tantas res confecisae Tidebantar: magnumqne fni-
ctam saae pristinae lenitotis omninm iadicio Caesar fere-
bat eoDsUiumqäe eius a cnnctis probabatnr.
Cap. LXXV. Quibus rebi» nunciatia Afranio, ab
InstitQto opor« diacedit seqne in caBtra recipit; sie para*
tns, nt videbalnr, ut, quiciunqne aCcidisset casus, banc
quieto et aequo animo ferret. Petreios vero no& deserit
prittinat lenilalit'] Natk D«rff. I. q. pridümae, qatm die pro-
arimo exereuerat. In die*. Bedeot. flodct (Ich prittima* Mifier der nxb
■ DaTii. von Held mä h. 1. cIliHM Stelle B. .6. IV, 14. bei Suet. OelaT.
«. 04. f. Dm. Bnr«. Aa «nd. Orten Ht pritUnut ditt nicbl prax?-
mut, Minderii eia fiiihtrer fiberhaopt, docfa nicbt längtt Tergaogoer.
So Li*. IV, 33, 10. du. Düker. E« tit alio mit prittiiau wie mit
muper, itatvnii, lern* und ihnl, Zeitbegrlffeu, Die Analogie TOD
malafimii, dSutiaui etc. erinnert dann, dah dieia AdjeltiTfurmcD et-
wai Dauerndti , in der Zeit St4ttflndfndeB beielclinen. Verwandt mit
Unul. Cfr. II, IS. an diutaruut. So priitimii kdimbi, pn'ttina ctV-
IM b«t Cic kd liiv. JL, 38, 3- priitinum fi-tmuai bei FbMdr. I, 3, 3.
So nnt. c. TG. tulr. . ' -
frtttlam — fertbafl I. e. eonmoila pereipiebat, Fall darielb«
Gedanke: Initin. IV, 3, 4. cnioi nodeT^onii band nedlocreni y)'»-
etuat tuKt. Die Griech. tun^ör noftC^a&tu anö vurot. Crrop. 1, 8, 10.-
' CAP. LXXV. QmHui — nuiKiatit Afrania — diieedü} Dal 06-
■jeltmomtn del Nebeiieatxea wird anch Sa^eHinom. dei /fnujitiatiea.
Sali. CM. ] I , S. iuie qoia bonae arte« deinnl , doUi alqne [allaciii
csiitnuA. Dwa Fabrl n. Kritj. AcbnI. Cat 93, 34. Z. ;. «U3. Anm.
Samib. 8. 1001.
He paraiKi] B. 6. VII, 10. D. !. dergniall, data etc., näml.
tn Folge dea auraillelbar vorana Geacbehnen. Dadomh icbeint llrli
»ic und ita manebmal dem tempoTtüen Begriffe von lonterm niiH la
naberni noiio lagleich eine ArgtiBteiitathin liegt Vei^l. Bremi «a
AIcib. 4, 2. Aehnlich ourw; nnd oviiaaC, Aneb Mitt 3, 2. Ale. .0,
2. wo iiberall *ic iit: »", dergeilall, wie tick aut dem uumiitelbar
rorhtr GetagteH, oder aoa den UaiHänden, ala natarlleke Folge er-
giebf. Sali. lag. U, 12.
. gateungiie ateidittel] Der Conjunitiv Dtcht blod, weil nur an
(lie Möglichkeit der S"cb« bler gedaebt wird : e« möchte ein F«ll ror-
knmmen, welcher wollte; aondero weil bier rcfcrirt wird, waa aieb
Afraniut gedarM haben koante. AliO In den Geiale elnea Aud«ri>.
S. Srotcf. j. 430. Aam. Unt, 1I(, 0. qaodcungne imperavittet , tn
aequo animo e»e faetnrDi. Deagl. e. I02> In. quatcanqne 1b partea
— le reeepititt.
Ban fleitrit »eir] Aebnl. Iit Sali. Ing. 30, 3. nonere, ne remp.
ne libertatem sti<n« deirrerent. Und noeb molir de. Somn. ärtp. 8,
quiid — nnsqnam deeeritur ■ ae: d. i. wm die Kraft lirh >n bewegen,
nie reriiert. Cfr. Eclog. Cie. p. 33«. AIlo: Petrd. gieif lieh fiorA,
ni'cA/ auf.
M
L.gL,;..b,COO^Ie
178 C. lUL. CAESABIä
sese ; srmtit familiam ; cnm hac et praetoda coborfe ce-
tratornm barbari»que «quitibus paacis , benefidariig snie,
quDs Buae custodiae canssa habere consnerat, iinproTiew
ad Valium advolat, colloqnia tailitum iDteiruinpit, nOBtros
repellit ab castris: qnoa deprehendit, interficit. Beliqui
coennt inier se et, repentino periculo exterriti, sinistras
' sagis involvnnt gladiosqne destringuot atque ila se a ce-
tralis eqnitibusque defendunt , caetrorom propinquitate god-
fisi; seque in castra recipinnt et ab iis cohortibas, qnae
erant in statiooe ad portas, defendantnr.
Cap. LXXVI. Qutbus rebus coafectis, äena Petre-
i«B manipalos circuit militeaqne appell^^ neu se,- ««(
Pompeium abseiitemy imperaiorem mum, adversariia äd
supplicium trantdanfj obsecrat. Fit celeriter concorsos
armal familiam ] Familia . offenbir wie SalL C&t. SD , X Ce-
Ihegui per unntioi /aniiVtan atqne libertot orabat. Wir: lelae Lei^,
i. i. alle noch wirklich in leinem Dieaitt lieh lie^Ddeaden Sklaeen.
prtretoriu eohorte] S. üb. dieie cah. praet. »a B. G. I, 40. SalL
Csl. HO, 5. Diese Leibcobarte war hier gebildet aoi den SpantieAem
Hülfalruppen. Aniuaehnieii mit Guiichard T. 11. f. 188. da(i diua
' CaA. praet. am Bäm, Bürgern bcatand, die tich In Spaaicu nielerge-
lasieo, Ul gewagt, and durch den Tej-l nnd ZuaunmAihang oicbt b<-
btffeficfariis. tuit) Man nimmt an nach Veget. H, 7. dafii died
SoldHlMi waren, die vom trhatrern Kriegtdiemte befreit, eine print'
legale Clane bildeten. Altein Gulacbard n. a. U. p. 190 ff. jatcbt ea
Rpbr wabncheintieb , dafs ei Lenle wajcen, die lelien früher gedient
und von den ProFOii. oder Coii. mit beiondern Begämtigungen, Be-
freiung von Realservituten und Abgabe« belobnt worden und nun wie-
der unter die Fabnen geraten waiden. — Suetoo. nennt Tiber. 13.
ceatuTioae* tui betirficii diejenigen, die ibr Aeaacem^itl dpia Tiber,
verdanktet!. — Demnach icbeinen mir b. 1. ben^ci«rii dieletben, dl«
Salluit. Cat. 19, 5. Pomfitli velere$ fidoigue clienlet nennt.
taeunt inter (e] Dieter Anidruck entipiicht unierm: »ich tarn-
mein, lich eettcentrireu ; von den diiiipatig , fuga dittractit, die nun
von allen Seiteu ilch wieder vereinen. So Liv. VII, 37, IS. ditti-
patot Samoilei agebat; neqne quo aigna coirent inter le — eonitar«
poteraL Jene«: inter le weiiel hin auf gfeic&färmige , gegemeitigu
Ricbtnng nnd Neigaog.
CAP. LXXVI. AppeUat] Der Begriff erklärt B. G. II, 23. p.
150. V. 52. So opo/ta^tr und bei Homer: <piavcir. .
neu le, seu Pompeiuml Ifine AaapAora nnd ein Atpndeton: ap-
pellat . — obtecrat, maleritcli «nielgend die heftige GemiithUeiBegang,
die Halt und Eile. Neu — neu bezeicbnet aber ein Verbot, welcbea
(ich auf swei, .einander gteichge$tellte , caardinirle Perionen oder S«-
chen beliebt: to data ei gleich icbUmm wäre, aenn eini oder daa an-
dre gtiehäke. Sodann 3.) liegt in neu oder neve der- Nebenbegriff der,
eintretenden Müglichkeit und dai, wai verboten wird, iit nieht all In
praeterilo, noch In praeieuli, lond. als ia futura gedacht •nintieb-
■L.gL,;..b,COO^Ie
DEBELL..CIVILI LIB. I. CAP. 76. 179
■in praetoriiiTn. Foetolat, nt inrent omoies, se , exercitqm
daoesqtie non desecturos neqne prodituros, neqne sihi
separatim a reliqnis consiliura capturos. Princeps in haec '
verba iurat ipse; idem iusiorandnin adigit Afranium; sub-
Beqnnntnr tribuni militum ceninrioneBqiie; centuriatira pro-
dncü miHtes idem inrant. Edicunt, pe'nes quem quisque
sit Caesaris miles, at producatur: productos palam in
nen. Dagegen Tcrblelet n« BtiSDlat und dai nSeist voTllegenie, {M.
.eine nnmitlelbare Consecntlo) und ■na •* mit ^«u oder neve verbnD'
den, weilet di^t auf einen leicht eintretenden, möglichen Fall bin,
der eine. Folge «eyn könnte von Attaflm-ht oder HlnUrlial, oder Um-
gt/iang de* entern Verbott: didier denn der xtceile Fall leicht dea
Anicfaein hat, all ley er minder itrafbar und laue licii eher eutichnl-
digeni wenigitenl liegt eF dem erttern etwai entfernter. Der Grund
4er Bedent. liegt in Jiel ^= ve. Beisp. B. O. 1, SQ. B. C. 111, 73.
112. At»o überietze mnn ne« — neu,- weder ihn, »ofA Pompei. mürh-
len xie den Feinden auaiiefern. Denn,, lo lautet der CedanLe poUtiv
Boagedrüclit : tice se — live Pompetnia tradanf, ulrumque contra iua
fasque fleri. — . Was Baumutart ad h. I. >Bgf, Icheint um nicht klar.
Tergl. Kamsh. g. IS9. p. tj25. f.
praetoriam] Sc. tabernaculam , tentorium. Dieiel Zelt de* Peid-
ben-D iland im Rom. Lager &□( dem freiesten Platze, der zum ErtheE-
len der Befehle am gefcfaicli testen war. Um das Zelt nar ein viVr-
eehiger Fiat«, denen Seiten 100 Fofi Vom Mittelpunlte abitandea :
' alio 1 Plelfira FlächeBinhatl. OR aber itebt praetorium fdr die lammt'
liehen bei dem Feldherrn zum Rapporte oder zur Parole oder um die
Ordret za empfangen yenamniellen OfÜciereS daher: dimittere «der
miture praetorium, Cfr. Liv. XXI, 54, 3.
pollulal} Elnig:e Codd. poitulanl ; mit nachiter Bezieh, auf; ^t
eoHcartat (mllitom. ) Allein man erkenpt leicht das Haupliubjell in
der ganzen Handlung ; dazu dai folg. princeps — ipie. — Auch wSrde
mit Rüclilcht auf die Soldaten conaequenler ei lauten ^ potlulalar.
non deierlaroi negse — ' tiegue] Sali. Cat. 40. in. negue pieei-
bni, negue gratia, negse pretio. Bin wiederholtea negue B. G. IV,
SO. Beiip. Bamsh. §. ISS. p. 810. ff. Ist aber non die ahiolute Ver-
neinungipartikel, eo iit negue die fordeh rollend aubjettive, d. i. noch
aueh, (waa weiter hin Statt finden könnte ,) oder Statt fand. Sali.
lug. 14, 4. Sed qnoniam parum tuta per ae ipia probitu esf, negtt»
mihi in manu fuit, lugurtha qnali« foret. — Man ileht, wie neqae
in lOlchem Falle gleicht unserm: und eben so «enig etc.
idem iuiiurand. adigill Auidruck und 3/acAe S^ktnr erklb^
an B. e. VII, 67. Nor 1 Cod. hat hier: ad, waa «ohi durch idem
TOTdrängt werden konnte; doch nicht nothwendig ist, wie B. C. II,
38. erweiat. Sooit iit auch; adigere in vel-ha alieuiui wie Tacit. Aha.
I, 34. in. aUlcb. Vergl, Krita au Sali. Cat. 22, 1. Bremi in Nep.
Att. 22, 1. — Data Cicero ilel« iusiitrand. nie «uromeiKuin Cent bei
Seneeavorkommend) gebrauche, iil au beachten. S. OchanCC an Eelog.
etc. p. 33. Noiten p. 002.
nt producatur \ Dieiei ut, wai iu 3 Codd. fehlt, wae Ond. nicht
abgeneigt weginlaxaen, ja er nennt diefi: multo eleganlius. Allein,
oh ichon nach den Verbia poslulandi, monendi, Aortandi, iubeadi n.
imperandi die Fartiliel st bei den beiten AnlOTen nuiählig oft fehlt,
M 2
gL,.._b,Coo^le
180 ■ C. lüL. CAESARIS
pntetorio interficiniit. Spi plerosqne hi, qni receperant,
celant nocinque per vallnm emiltunt. Src terror oltlntus
a ducthus, crudelitas in supplicto, nova religio inrisin-
randt, spein praeseatia deditionis sustulit, menteeque ini"
lltum convertit et rem ad pristinam beUi rationom redegit.
to findet d«i Geg«nt1ieil eben *« Ott Statt, (Belip. Drakenb. nt Llr.
XXlf 8, 3.) wo der Zireei nachdrScklicb ierrorgeboben Herden toll.
Zahlreiche Fälle gitbt Drak. lu Llr. III, 21, 2. Auch encbeint du
abiolule prodacatur dem itrengen Befehle aDgemeftner, all pradt-
canl, wai 3 Codd. darhleieo. Z« erlragCD wäre ii, atalt «f. 'In der
Wiederholung (cDndbpIicatio) der Worte: prodae. eilenue mu die
Libhapigkeil der DaritElInng, dtp TAeÜnahme, den Jffetl dei Dar-
Biellenden. Beiip. bei Ramsh. g. ITl. III, 4. 8. 083. Aelinlicbei nnt.
II, 11. dcvolvanf. iHVolutae — labantMr.
pleroigue hi, gai rec-l In mehTen Bditt. imd etwa 2 Codd.
plerigue guos receptrant, cet. Doch ichliefit lieh die gew. Leiart nä-
kel an prodttttot an. *
terror oblatui] Dich mnh von dem blutigen Sc/iempiel der Hin-
richtung fproduetoi palam interfieiimt ) ventanden werden: terror^
i. e. craeiilum inpplidi iiiecfBeDluni ocolii mililam oblalnm; gleich-,
aam: farmido , ein Schreelbild. Nnr in ■olcfaer Bedeul. kannte Caea.
oblatui gebraachen, wie denn auch daa fDlgende: erudelitat,- den terror
erklärt, ilalt: terror erudelilate luppllcii animii infeelol.
cruäelita» in luppticio] Dab tuppHeina eia Verbale, folglich
der abiolnte Gebrandi von in zu rechtfertigen, leigl nnter andern
eine Stelle aus Rutil. Cup. p. 127. ed. Frolacb. Alexandra Hacedonl
iieqac tu diltberando coniilEum, neqne ia proelianda virtui, neqae in
ben^cia beuignitaa deeral, eed damtaxal tu lupplicio erudelitat. Aach
■it $iipplicium eben so transitiver und ailieer, all paiiiter Begriff.
. Jrnee iat der Fall Sali. Cat. 49, 2. propter euinidam Traninadani
txppliciam iuiuitan.
noef relig.] Kovut, an gewöhn lieb. L>n(. tll, II. re nava per-
torbataa. c. 36. in uomtate hma anlecedit. Religio iit die dnrrh den
Eidiehync auferlegte yerbiadlirhleit. Caiiz fift. in »olcber Bedeut. «
religando a. obligande. Der Ceuitiv iaritibrandi iit all cauialii, no-
tione aelieaf in nehmen. Cic. in CaeciL 14. religio torliij a. Verrin.
' I, IS. ii nnllam religiamem ton habet. Uebrigcni halten wir nach
unirer Sprachweiie vlell. hoU religio iur'itiur. gefchriehen. So nnL
c. 70. incitati euriu. El lit dieb eine Bypallage der Epitheta, vom
der Ramiborn g. 200. S. 1002.
praeaentii dedill Praeteni hellM: (daraali) nahe nod beportia- ■
hend. Vergl. Breini m Nep. Them. 2,1. Hier wie Cie. ad Dl». XI,
6 , 3. wird praeteni deat reUguum tempat enigegeiigeietat.
tutlah't — eaneerta «fr.] Nicht: lustuleruat. Cfr. Ramih. S- 03>
f. 378. Jeder der drei genannten Uniili.nde wird getrennt, all fQr -
■ick oad oadi Venchiedenheit der Sabjetle wirkend , gcdaehL Wir;
theili, Iheili; einerseitt etc. bei dem lüinen et«. Uebrigeni beaeht«
man dai Itocolon: drei Subjekte und Thatiaehen, drei Präditate and
Folgen, deren jede« auch in der Reihefotge Jenen adäqaat iit.
cenvertil] Die Bedeut ergiebt tich am B. R. I, 2a. extr. eoM'
tnatate coniilio alque ftiaere contreno. Vergl. dai. die Aum. Aach
an nnirer Stelle erkennt man, wie ein Saliglled dai andre erlciart ^
erläntertj denn gleich wie ajaonyme Wärter nnd Begriffe, lo noch
gL,.._b,Coo'ile
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 77. 181
Cap. LX^VII. Caesar, qai milites adversarioruni
in castra per tempus colloquii venerant, summa diligen-
tia conqniti et remitti iubet : sei ex numero tribiinorum
militam ceDtajiooumque nonnuIU sua voiuntate apnd enta
remansenint, quos ille postea ma^o in honore habnit:
ceniariones in ampliores ordines, equites Romanos in tri-
Innitinm restitnit honorem.
■I&n verwandte Gedanken und SSlxe. Vergl. Breml ta DeiDOtthl Phil.
m, S. Hin UDd wieder heiht aocb eoneerlere to viel all ; in le ean-
9erttre, wie Lir. XXIX, 20, 5. Scipio doK — factli fartibui coa-
verterat ain'Ktoi: . d. I. er halte afe emgettimml und auf tich getogen.
Sodann findet sich auch cenv«r(ere, vitejhctere, terlere ' ttc. in re-
ßeriver Sedent. itall: i« connert^e. Vergl. Rnhnl. ta Kntil. Lop. II,
1. p. 135. ed. Fr. (T3 K.)
CAP. LXXVII. Sambia diligentia'^ Sani elg. bei der Autaahl
nnd Sondemug. Cie. Off. I, 0. adhib«bil ad conaideranda» ret et lern-
pni et diligentiam. Amicit. 25. Seeerai blandni amicai a VelO et in-
temoief poteat adhibita diligentia. S< in B. Q. 1 , 40. in.
■H(t vetuntaiej D. <■ aua efgnem Antriebe, aui peniinlie/ier Nei-
gung; well ile lel'bit wollten nnd Lnit hallen. Uot. IH, 59. Del-
pboi, Thefaaa, teluntate iptarnn clTilalum reeepit. Wie ttia tponte
dem äofiern nnd fremden Zicange, ätr Notiaendigieit eutgegtngetettt
Itti >o Mit in IVA vol. die SelbatbeiltmmnuE dei freien Willem, die
SNJ»>tftVi(£r der JVriDn lebendiger hervor. Wir: die, welche lelbit
Lutl hattea da in bleibes. Man erlcennt auch hier, wie nahe volan-
tal an eolaptaE ilreift nnd grinat, und wie leicht die Verweeliatnng. ■
Vergl. Belog. Cie. p. 244.
magno in honore habait^ Da in dieier Verbind, in nicht leiten
fehlt, wie B. 6> V,'S1. n. qico* praeeipuo teiaper /lonore liabait: 10
■eheiat der Unterlehled in beachten. Habere aliguem praeeipuo Ao^
nore lit: mit TsnOglieher Ani^eiehnong behandeln; vik, od .habere
aliquem ali irnon. mit traetare gelagt .wird. S. Korito m Sali. Cal.
51, 5. Dagegen in honore hab. entlpricht nnieroi : in Ehren halten,
betondtrn Werlh auf Jemand legeA und ihn dieieia genäfs aufterlich
mniieichnenj hoch oder höher itelleD. Ebeo la drückt der Ablativ bei
mte. honore, ette numero, wie' B. 6- VI, 9. 13. nor die EigenMchaft,
iMM dem Sätjeile fal-titch und real, (objektiv) la Theil werdende
Pridikat, den daaernden Zuiland oier Stand aui; io nut. 111, 110. m.
■t, ^dafo nomine, mililum eiienf nuinero ; alio ette honore lo viel
ät: Ehre geniejien, geehrt werden. £ite in honere, in numero: bei
Jain. ani beiond. tn^nden, gnt angeechrieten , iiK Arhtung und dem-
■aoh in engem Verhiltniiien in Jeni. liehen, von Jem. autgezeieh-
»et werden.
. egjiitet Romano* in trilmniL ;>el.] An dieier Stelle nahm luent
DIonya. Fo»>'hi Aaltofi, Indem er beineiCeite, ol) die zurackgeblieb-
um Trilunt all/, laotqr eguiln geweien} Er wdoiebte in lelen: Iri-
iunoi in Irib. pot. reit. Denn aacb Pleieier konnten Tribb. mtlil.'
wericD. Bbcm n lehlag Von. fdr amplierei vor: priorei. Allein
■Innt nan an, dafi iene Tribuni, die in Caea. Oberglngen, wirklich
•X ordim* e^uettri waren, wai Caei.' am beiten wUaen muHte; «o
flUlt alt* BedCDkllchkelt weg; eben la, wenn man anniiaml, dab alle
, IWtMaf tnilit. sU lolebe dIgnitaUm egwutrem kalten. Daher auch B.
gL,_._b,Coo^le
182 C. lUL. CAESABIS
Cap. LXXYUI. . Pr^nebantur Afraniani pabsIatioDe,
aquabaatur aegre, frnmenti copiam legioBSrii nonaullam
habebant; quod diernm XXII ab Itetda fruinentum ins«
erant efierre; cetrati anxiliareaqae nullam, quomm erant
et factiltates ad parandum exiguae , et corpora inauela ad
onera portaada: itaqne magDits eorum quotidie numenu
ad Caesarem perfugiebat. In bis erat angoatiis. res ; aed
ex propositis duobiis consiliis explicitius Ttdebatur Iler-
dam reverti, qaod ibi pauilulum frum^nli reliquerant: ibi
Be reliquum consiliam explicaluros con&debant. Tarraco
O- III, 7. n. IB. die Tribb. mil. ichlechtbm eguiltw Rom. genannt wer-
den. So Unge et alio nicht betlere Aulorilälen giebt, mnti der Text
nnveiaoderi bleiben. — Prioret aber wäre gani dappeliüinlg.
relh'tvft] Gehört pn- Zeugtua weniger in: centKnassi , (Amin
»vtj-il erwwlet. Doeb paht der Begriff dei Enttehädigumg auf beida
Objekte; und gani deutlich wäre: in •inpli«i'«i etiam ari. reil. Mu
conHirnirte Bach: reitilaere aliquem äignitati palriaeqtie. Vellei. U,
49, 3. Cebrigeni heiht poitea, d.i. nach der Zet'f, nabhäem dielil
geachehen war, nnier; von der Zeit an, tntdem. Nep. Uann. 4 , Z.
Hoc itinere adeo g^avi marba adScilur oenloram, nt pottea nQi^qnaiB
dextero aeqae bene niut lit. B. G. I, 3S. extr. Kben lo pott, d> L
»eit; oft bei Sali. Cat. 5, ü. — Ob aber di«le ReitUuli« gleich er-
folgte, «der erat tpüter, läTil «ich kaum mit Beitimmlheit aagen: den
Begriffe von reili'tuere lu Folge, geichah ei aicht ugUie^i aandeni
vielleicht erat nach Beileg'. dea Afnui. n. Fetrei.
CAP. LXXVIII. PremebUntar — pabalatieme} Ea lil der AtUf.
tiv. camaa, nicht der nähern BriiebDDg, wie etwa: quoaJ. Wir wdr-
den inpplireD: aagiiata. Aeh&lieh K*P- Hann, 4, 3. qua' vafetaiin»
{ae. adiena) qanm eliain nsnc premeretur. Bnchner in Index lu Nep.
lagt: Premi eiC tenatorimn verbum, quam Ita argelur bealia, at anila
elabendi amplini copia lit.
facüUatei — eiigaae\ Dr f. lie hatten keine Geldmülei oni m
taufen. Vergl. B. 6. I, 18. p. IS. und p/ämUr« wollten ii«--do<k
«ieht in Freundet Lind nnd Im yaterlande.
ex contiliit daobnt eJ-plMUui ^ rewerti] Ex gani eigentl. Von
der WaAl, Autteahl aui mebrerH; folglich kein Geoilir. S. nnl. *a
II, 5. Subjekt dea Sat»i iit, wie oft, der Infinitiv teverti. So nnl.
> c 82. proelium defagitte magnam detrimenL adfeiebaL II, S.T. f. nach
«pai ei>e. c, 41. m. in ioro maaere — tervare — tntum Tidcbator.
III, SO. f. quantum niaia haberet ~ potiri tppido. — Ejrplieitins ift
0er härtere ond leie/Uere : breviut et cananedüt*. Die Bedeot. erläa-
tern Stellen, wie phaedr. IV, fl, 15. lllic per artoi fralri« exptieait
fngam; näml. Mede«. Flor. 1, 17, fi. Fablu pericnlotinimum bel-
lum tiae perieula erplicavit. OK in MSS. mit expedire verwech*. 8.
I« LtT. Epit. 48. in. Ei enfipr. unierin: am den Wirren, i. i. Val-
legenbeiten, Bedringniiaen , lieh retten, befreient entwirren oder ia
Ordnung bringen, n. III, TS. in. Ve^L Kvrtta n C». ad.Dit. VI, 1,
5. n. B. e. VIII, 4. Metaphor. tat expKtmra verwaadt mit txpUatar*
wie U. Iir, 78. in. ■
pnalluluBt fivBunti] Häa£ger. findet mtn panUnlmn in «AerMa-
iT B«dent. all in a^eiUviicitr ttitt tubUoMtÜ). Cie. Jf. D. U, 4«.
^L,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 78. 183
dberat longiua: qa« spatio fimes rem posse casus reci-
-pere intellegebfuit. Hoc' probabo copgjlio , ex castris pro- .
ficiscuntur. ) Caesar, equitatu praeiniBSO, qni novisstmani
a^men caqteret atque impediret, ipse cum legionibus sub-
sequitur. NuUum inlercedebat tempiia , quin extremi cum
eqiiUibus ptoeliarentur.
Mlfiil nt teie Iniereat, aal ■dmodnm paallulitM. Selten lit der adjei.
Hviäche Gebraaeh, wie Liv. Vllf, II, 4. pro paaUala eia magnam
nMfcedem RomaniB eiM lolvcndam. ja aoch aalhllrader U. XXXV,
,11, 7. equi /iBmiaeiqun pauliuli (d. i. wioiig- klein,) et graellei.
Rnknten in THcnt. Adelph. V, 2, 4, bemerkt; ParVKius (iO lolchcn
Stellen itcti mit panllal. vernechielt ) etiain d« aeOttp dicilnr, paulla-
lut non Bul de statara, and, tagt man bei: de modo et mtniura.
plartt rasut potta rec^erel Nicht |>lelck dem:' aceipere^ Bond.
adiailttre ; und per conieqaeiii: caini obno^am fieri. Aehnlieli Liv.
XXIS, ^A,7. nifua udq nllra recipienle ciuicl*lioneni. Bei. Veltti.
II, 130, i. Si a\fX natura patitur^ aot medlocrita» recipil hominam.
coli. c. I04, 4. c 52, 2.
Cattar — i>i«] Die Stellung von ipte iit beaebtongiwertb.
Sa wie d'ai Frenom. ipse die PeriÖDlldikBit dei SUbjelLli im (JegeniatMi
und in BeziettHsg auf Andre herrarhebt ; lo gaiebieht dieä hier in
RBckücbt auf eguitalut. Allein weil der QquplperBon eine Neien-
Äandinag beigelegt oder etwai von diaaer pradicirt wird, wu der
Hanplhaadiang dei Satzes vorauiging : lo •teilt \p%e gewiiier Mafien
dat elwu in Enlferoung getreloe Hanptanbjekt de>,Ba(ze> wieder in'
den Vardergrnnd der Ereigniai«. Ei iit ^lo keineiw^gi gleicb oder
eiaerlei mit: Caesar ipse, was auch hier ganz nnilatLhaCt wäre, lood.
ia deniieibeu ^iane l>t ip»e lelbütäadig gebraneht, inr Bezeichii. der
Hanplperaau wie n. 11, 22. exlr.
Mullum inlcrredtbatZ Intercedtre abiolut rom Daxiciichentrelen
der Zeit und der Perionea upd SMban. Ob. c. 31. n^ II, 30. f. qaid-
qnid iitlrrceilerat teuporii. III, 22. m,. Aber auch mit den Datito Ob-
ieeti. II, 25. m. /lut'c paternam hoipitium cum Pompein iatereeäebat.
V«rgl. B. «- V, 21. /luie — MIa ialerceiifraut. Dieiei DaniBiscIien-
■ trtUtt muh lu&n licli abarall entw. all /lindernd oder all atoticiread
nnd die .Handlungen beiliaiiaend denken.
. Mulluta — ttmp, — quin] O. i. j«o no». So B. G. V, 53. t.
, Naque uUom fere tempui intereeliit, gain aliqnem nunciitm — accipe-
■ rat. '— ^ia naml. wird entweder in nächiter logiicber Beziehung auf
e^ viirbergebendei Nomen geielat, oder nur per Sytlepsin auf.eiu im
vothargehenden Salle ealbaltnci Nomen belogen. So I, !0. extr. guo-
mm nuUi — üuebat, $■>» — exeiperentur, II, 13. extr. 13. exlr.
m, 37. in. 4S. extr. 47. m. 53. m. Oder ei lAht ancb mit Beile-
haus auf tiatn ganicn, nicbt bestimtut anigetproekenen Gedanken,
M da£» ei ichcint, pji Ky ei nnbeitimmtea Fiagweit; i. B. III, BJ. in.
neqne vero Caeiarem felelllt, giifn «b iii cobortlbni — initiuni Victo-
ria« orintar. Hier iit quin unier; aie nic/U d. i. daß aicüt; naml. von
gut dem alten Ablativ von dem au bilantivi sehen Proaoni. '/ut'i. Ist ei
aber direktes Fragteart, dann tat eiden Jndicativ nacb alcb, wie Cie.
SOBiBi 8eip. R. quin hnc ad voi venire properol — Alio weit ent.
fernt, au glauben, dafi quin irgend wo materiell xmA formell ein fio-
minativ oder jiHutativ, oi. gar iJatinverbältnira beieicfane , alio statt:
qni, quem, tut elc. ilebe: iil und wu ei nnprüngl. aax eine Ablativ- .
gL,_..b, Cookie
184 CIUL. CAESARIS.
Cap. LXXIX. Genns .erat hoc pngDRe. Expeditae
cohortes noTissimnin agmen claadebant, plures^ne in lo-
cis campestiibus subsütebant : si mons erat adgceodendt^
(•nn von: Qiiit, dem olitraiteu ProsDinen fUr SacHea nod Ptnonenf
in Abist, qut ein Modaherhilinlta beieichnend , ^eich UDierm: ale
und Kof AUo v«rv»ndl dem grleeh. w; and /i^ , öatif p-^, Bach witti '
^ mit InflnittT. DemnKh Iit q^ia ein guu logitch« und abltratte,
tubjetUve Parlikel, darch weiche iaa ' Mlgtmeine , Gedaeht« beieiclinst
QDd tempoieli beilimnit wird; nbjekliv Dod konkret mnfi ei hci&en i
quo non , qui non ele. , und di« Slnittnr iit %%m anUog dem qui, —
quod mit dem Ct/t^aniHic in den adaequaten , d. i. logiKb gleiclieii
Fällen. Hier alio: et verging keine Zeit, leo nicht elc.^ Falgl. kann
nie und nirsendi quin durrh; ut non erkIJirl werden; aber wohl dureh
nnier: teit nicht; warum nicht; irre et nüglich, daf* nicht elc. Dar-
nach wBrden wir dai tu B. G. V, 53. Geaagte bcriditigen. Doch vergl.
QtoUt. S. 404. Z. S. 543. .
CAP. LXXIX. FluTetqut — Bubtuuhantl $0 die Leurt «ller
MSiS. Nach einer Caqjeklar dei Pet. Ctaeceni nahm Scaliger und Ob.
dend. (Held) plurieique anf, eine Adveibialfocm , welche xwar raeli*
rere Vertbeidigec gefunden, wie an Cellar. Vontiui, Notlen., vergl.
Elberling a. a. O. p. 81. , aber Ton Gillias N. A. V, 91. ala adttr-
blam tninu* usitalata beietchnet wird. Und wgher, fragt man, dl«
Uebereioitimmang aller Codd.! Daher acbtug Hentle; vnr : pluretqu»
impeiul f wai (ich, nach unirer Binitcht, mit den ZDiammenhaog*
und dem Sachverhältni»e , wie die Folge lehrt, nicht verträgt. laiin.
fragt: warum nichl p/uret beixabeh allen, ijaaai pluribul lase cohorti-
bni opai «Biet ad repellendum Caeiarii eqnitatam In locia campeitri-
bni, quam in monloiii. Moebiut gUnbl, „mehrere von Jedem einiel-
«eu Beerhaaren wären iDTückgetreten , and halten eich (all Tiraiilenn)
tat dem flachen Lande zeritreut and den n ach toigendea. Feind beieha^
(igt." Baumilark erklärt p/arei durch: an Zahl äbn^egen biellen (ie
den Angriff der Caeiarikn. Reiterei ani. Hfld nahm plureiq. aaf, weil
plareiq. keinen «rlragllehen Sinn gäbe. Elberling a. a. O. p. 83. equU
tesi/ue; erklärt aber iubiiiitTe alt lynon. von luid'arr«, alio dem
Sinne nach: equiiliingae Caeiarit impelui — luitinebaat. ITnira Ad-
ficht lit, da& plurei all Nominativ dee lu rrped. eohorte* gehorigeD
fiaantitiitabegrifft , In der Bedent. der überlegnen Zahl nicht tüglieh
genommen werden könne, weil dtnn wentgitene aai dem Zoiammen-
liange lieh ergeben müüte, dafi die CaeiBrian. Reiter »cAieäeher. gttie^
■cn, wie B. G. IV, 2a. pluret paueot eircnmaistebant. Cic. Lael. c 13.
ne neeeiie iit usum aoUicitam eiie pro pturibut. Aninnehmeii, dala
»ich mehrert Tereiniell ali Tirallleuri leratreot hätten, geilattet die
. logiicbe and lynfaktieche Ordnang nicht; denn jeden Falle müfile cn
pluret wenigiteni cohortet all Subjekt angenommen werden) ein nevtt
Snbj. nur« avvtaiv lU labitituiren , iit kein genügender Gmod. — Sub-
Mi'ttere in der Bedent. von »aUinere la nehmen, ericbeint, wegen e.
80. crebroqae tabtütunt, nonöthig, und da die Art dei Manchei und
Kampf« im Allgemeinen geachildert wird , laerit nnr der Manch, von
den angreifenden Caeaarianern gar nicht die Rede noch iit, (erat Im
Folgend.) lo bedari ei Jener Zaflncht nicht, obichon Caei. B. 6. V,
10. dei VerbniQ auf ähnliche Welie gebraucht: qnod neqae anchorn«
fnneaque tabtitterent , neqae nanlae -— vim tempeatalii pati poiient.
Detgl. Liv. I, 4, 0. feiai lubiittere d. ). lullinere ; aneb Tibull. IV,
1 , 199. Td mIui deuia tuttiittra türmt* in dem Slfliit ron «btitter*
uigiizL^f^Google
DE BELL. CIVILI LIB. 1. CAP. 79. 185
fetile ipaa loet nalDrai pericnlum repellebst, quod ex lo-
eis snperioiibiiR , qni antecesserant, desnper biios adscen-
deotes prptegebant. Qnnro vallis ant locos decliris snb-
plmcn nlri. Du. Unicbte. Vergl. Drtkvab. n Llr. XXVII, 7, i.
Demnach würden Vit Imcd: plerüque ia loe. lubiiilebanl , i. i. in den
ueiileD ebnen Geeeadeii, to oft lie lic^ auf ofTnem Terrain befandm,
machlen *ie gewöhnlich Hall nnd talglich Fronte gegen lie nackieticn-
de Keilerei. Eine ähnl. Stelle bei Li«. XXV, ISi extr. Hier iat d!«
Rede ?on den licA xnrürlsirhendeH Römern J dl« Karthager lelien ili-
nen nach. Die leichte Reiterei deraelben, die Numt'den, lind dea RÖ-.
mem bereita auf dem Nacken: ante noctem adieeuti Aicwidae, uone
■b (ergo, Donc in lalera incuriantea. Comitlere cetpemni, icil. Ro-
mani, ac tnlaii agraeo, qu&nlDiD poiient. AnitiShlg dünkt nna beton.
den jene! plnrea i/ne. Indem die Copnia que nor ein Pridlkat «der
einen Cedanken und Sati mit dem frilhern verbinden konnte, «elcba
tiitoa'ttelbär mit dem vorb ergebenden der Zeit nnd den Uniländeo nach
aaiammenblngen ; hier würde aber durch den Begriff der Me/iraakl e(-
WM bliher gaui Unbetannte$ , Heuet cini;efabTt, wai lieh an den Ge-
dankea: agmrn claadeliant ibeder temporeU noch logiteh in nalürlieher
Palge «nrelfat, lo wenig alt an erpedila/', welcheieine Etgtntehaft
betelehtiend nicht faglich mit einem blähen numtrite/ten Begriffe einem
VBd denielbcn Sabjckte beigelegt werden konnte. Dann bitte Ca«.
gaiehricbcn ; qaae, nlpole plurei in lod* camp, faeile anbiiitebant;
oder nach der Deatnng run Hoeblni: ex quibn» plam etc. — So viel
«eheInt nna gewlfi , dafi , wenn lubtiiUbant nicht tn dem von jioi aa-
gegebnen Sinne gelten könnte, wai Jedoch dem Cafiar. Sprachgefaraa-
•he nach daf natarliebite bleibt, die LeisTl: tailinebrrnt iaM leicblere
Aaalcnnrtamitlel glebti niml. pterin/ue i'n loc, tuttinehaitt , iteht dann
Bieht absolut, loiid. In nliehiter Verbindung niit dein Objektaaccuiat.
agne.n nmüt., lo dali tattfnere egmen *o viel wäre, all: tatarl, ab
ineariantibui Antibui defendere et Fonlinere. !■ dieiem Sinne wnhr-
■eheinl. auch Liv. XXV, 2G. lä. Ceiemm nane agenda, nunc »iK-
menda agmen, qunm aliqnamdlu band uiultnm procedcretur. Gani deut-
lich Cie. aA Dir. II, 1, 6. quam e^peclallanem tui concilaill, nt hang
»KlUmere ac tueri potiii. Oai. Korlt«, llelirigeni iit Caeaan S(^/tob
der Art, dafa daa Leiehtetle und MatärlicAtte demaelben aberall am
■ngemeraenilen ertcheint. Denn wo tutünere aonil bei Caeiar vor.
konimt, hat ei entweder einen Caana ObiectI bei alrh , i. B. impeluni;.
oder wo *■ aiaa/ut itehl , wie ont. Hl, 94. Ib. wird durch den Znaam-
»enfaing der Begriff von ohhalten , auihaltea naml. den Angriff, bio>
reichend molivlrt. Eben ao B. G. U, 0. extr. niai lubaidinm ilbi aob-
Blitlatur, aeae diotlua taitinere non poiae. coli. V, 26. Nor eine Stell«
wdrde der onarigen noch i^enaner entaprechen, näml. B. 6. 11, 0. eilr.
wo atatl: catnmeatuque noilroi prohibtrent in vielen Bdilt. eland: cam>
Meafatqne naatioi tnttinebant. Jeaei prokiberenl kannte leicht aaa der
flloiie: praeberent eatitehen; darMa perhiberent' ani dich gab pra&£i.
ett. ob. in c. 04. . ' .
detuper 'tuet — protegebant] In vielen Codd. n. Edilf. fehlt de.
»uper, Lemaire erklirt ei grade la Iit Taalelagie, wegen; «^ >u;ie.
rloribut lae. und läfal daa Wort weg nach den 3 Cadd. Paria. Ailela
■o wie er tup. lae. den Slandpanlt bezeichnet, ao dttuper lehr pla-
Itndi die Art der Vertbeidigung , die Riebluitg der GeichDate. Jena
Anhahen waren die nothwendige Bedingong dei detuptr prategere, wtu
Mch geiebehcn konnte ; teutü ebtenti* nnd anden. 3 Codd. gebea
..gy.._b,Coo^le
186 C. lUL. CAESARIS
erat, ueqiie ii, qoi anteeeeserant, morantibiu .opem feire
poterant, eqnites vero ex loco snperiore in aversos tela
coniiciebant: tum magno erat ia perici)lo res. R^inque-
batnr, ut, qnum eiusmodi locis esset adpropinquatum,
IsgioDam sigaa consistere iaberent magnoque impetu equi-
tatam repellerent; co submoto. repente incttati cursa sese
ia valles universi detaitterent atque, ita transgressi, rur-
gns in locis superioribns conslsterent, Nam tantum ab
equitara suonim auxiliüf aberant, quomm aantenun habe-
dle Wart« to: (Bot dttuper adteeitdtntei : eine Folge, dia na« über-.
vn genetiich düokt: tie gewahrt» ihre» Lealtn voo oben Atrtii, wkan .
•it bergauf martchirteM Schnli.
marantibut'] Ciucon. wollt*: tahorantHut, Morantea itad falar
di«, welche lieh sUthalten miii*en , bei dinea ei langtam voTKÖrtt ,
ging; >um Tbell wohl aoi Erwc/iäpfung. So Tacit. Ann. XV, 38. ni.
p*n rnorani , pari fetlittant. Analog dieicm moratoT-, ein Soldat , der
■leh Tiripälel, der hinter, dem Corpi oder dem Gro» der Armee ia>
rdckbUibl. Liv. XXI, 47, 2. ad lexeento« maratarvin in citeiior« ripa
— cepit. Eben lo X^IV, 41, 4. Hanehe wotlten diefi abteiten von
moratu». 8. Orakenb, m Liv. XXI, 47.
■■ aE>er(oi] Alle Codd. haben: adiertoi (cfr, II, IS.) adet ad-,
vertaria^, HU Recbl erklirle ichan Davii. averiot für dai elniig
rieKtlge. Man Kge hin»«, daCi die Afranianer bergab lieben, wo vt
ein Fronte machen nieht wohl gedacht weiden konnte; eher kÜnnt«
aitertariot geduldet werden , wenn e> nicht mall wäre..
relingatbatur} S. in B. G. V, 10. ob. c. 2S. So nnt. III, 44. in.
Vargl. Z. 9. 021. Der' Grand der Slrnktor mit ut liegt darin, dafi
Uer TOD einer BiehiuHg det Gemütht, einer intenlio aniaü eiriumque,
ut die Ztttunfl, Ton eineai Mittel die Red* iat, durch weichei etwai,
«Bi noek nicht iit, erieiekf, verwirklicht werden lall. Folglieh he-
■dehnet aneh hier st den Xwtci, den lie eratrebten. — Doch Ut
diele Stelle kritiiek noch nicht geiichert} denn mehrere Coild. geben:
reqvlrebatur. Acllere Editt. habeo: t»» Inquirebant; ohoe allen Slnn>
Allein atati (nn mit Cod. Carrar. tatnea »u leien und relinguebatur
f3r dai richtigere an halten, könnte gerecht Fertigt werden. Iiirin.
wSniehte : ununt relinq. — Ifeber st vergl. Gratef. ). 3t>S. Q. oben
c 47.
' incttaU cur»] Blatt dei gew. ineitalo eurtn. So aacb ob. e. TOi
n. III, 4G, 78. S3. f. an lelitrer Steile abiolnt: ineitati, indem der
Aaalogle nach fiiga >& pelerent gehören dürfte. Jener Gebr. aber,
^narAiVi/begriffe in /VJiili tat! begr. der Subjekte *a rerwandeln, Ut
nUht ielleoi vergl. Z. g. 682. in wie nmgekehrt biiwelleu' ein Prädi-
tattbegr. dorch AdBerbiam anigedrüeki erieheintj 1, B. Sali. Cat. 43.
Namque illi — incantuHe ao veluti per demenliam cnncta limnl age-
baat. Sodann icheint nn> In ineitati der reßexive Verbalbegriff dea
griaeb. MedU unverkennbar nnd eben da* eharakteriit. Hirkmal aa
■eyn. Abe l«t incitalu» cartu nnicri eilemderii Laafi} d, I. indem
fcM. Mibat teiat Schritte verdoppelt. So nnt. II, 14. m. «Ui ex caitria
tei« itim'ltinl. Die trantjtive, {h\er patiivej Einwirkung würde koi«
gadiBckt werden durch: ineitati ad eurtum etc.
ImtfaNi ab anarUüt ttberant] Der Sins !■(: ipili «qnltam MOlUa
L.gL,...b,COO^Ie
DE BELL. CIVILI LIB. L CAP. 79. 80. 187
baot ma^oBij nt eoa, ' sttperioribud perturitoa proeli^
in medium reciperent agmen ultroqne ^s tuerentur: Quo-
rum Qulli ex itinere excedere Ucebat, quin ab equitatn
Caesaii? exciperentUr.
C&p. LXXX, Tali dam pugnaUur modo, lente at-
qne paullatim proceditur crebroque, nt sint auxitio suis,
subsistuQt: ut tum accidil. Alilia enim progresai quatuor,
prcml eranty lange ab tpci» aberant At qnl lengiui abeat, in tem-
pwe adtsie, I. e. praeilii, a4 manam tue tiegttit. folglich liegt In
dlcMn abataty wir möcbteu angen,- per Eupheniiimam ■nlgeipTOchcii^
du Gc^nlheil von adette = ■nafiii'ai. Demosth. Or. PUt. III, 13.
dvfifiäxur A'ßinu, ■ tipri ,, xtd flXar alti&tnSv ir ititq toioviok xm^ol;
naQilvat. Caes. nill >agcn: die Reiterei ha^ ihnen ta gut wie niehlt;
■ic war täi aie ao gnt w>'e nirtt vorhanden. Wie hier die Reiter In
die Mute genomnien waren, to Llv. XXV, 86, 3. impefimenlli et
eqmitata in mtäiam recepU» ; tircumdall pedilet h>dd ditGcnller ii^;'«-
' tat ineuTtantiuBi Nvtnidarum areeianl. A^h dieie Stelle eriäatert
dl« uualige. ' ' - <
nttroque tot tuerenttir^ D. i. nlcM tponte^ nicht tua -coluntate,,
■Ondera sogar telbtt, i. i. necli obendrein, ablchon eigentlich lo et-'
waa gar nicht eneaTlet noch gefordert wtrien konnte, eigentlich gar
nicht Statt finden saüte. Denn dich iit eigentlich a/fjo, wenn einer
mehr Ihul, als er brancht und ein Andrer von ihm erwarten und for-
dern kann: ultra eripectalionem vel debitam vel miinni iniutietum at-
qae afßeium. Dafi nitro nur de rebut anitnätis gesagt werde, ist be-
tnerlLt zu B. 6. 1, 0. und folgt aus dem Begriffe dea ultra officiam
etc. S. B. 6. V, 3S. innitia ultra vntnetibua illatii. — Vergl. unt. III,
CO. 8«. In. Ob. I, m. bei. IF, 2. und die Anm. Ob. c. 32. m. Also
Ist ullTO hier nahe grämend an. alqae adea.
exeiferentar^ Der Plural utaä ai Xkififur, w^en yuar»Bi noIU.
Solche varialio nunteri ist nicht selten, begond. bri den Griechen;
nameutl. bei Heroilot z. B. I, 105. in. la^j» äi laifjSe xe^artaf not
ial toihor SlXar tlqa^ov xt&äva. iaevSvtli. c. 197. in. TiqotioriK;
atv npd; Tor xo/ivoi^a av iißov}.tv ov a i ntqt t^; voüoov, tlTit oAii
düiof TOioihor faa&t, ij äXXor lÜta aa&ona. Vei^I. Matth. gt. Gr.
S. 587. Exeipere aber ist if non. von intereipere. ßiirmaDa lu Phaedr.
Fab. I, II, 6. sagt: Verbam proprium veBalorum, qui dolia et fran-
dibns aeque ae vi capiunt ferai. Daher Pbaedr. s. a. O. at insnela
TOce (aainna) terretet feraa, fugientes ipie (leo) eiciperet. Oft bei
LiT. I. B. XXXIV, 13, 3. haitium magna via ercipieialur: nee iam
egredi extra manintehla caitellarnm audebanl. XXI, 61, 6. Laccfa-
noa — < haud procul iam urbe, quum intrare lellent, excepit iatidiit.
CAP. LXXX. Tali dum pagnalar mada] Die Wortstelluii g gaas
plMtilcb und nachdrücklich. So ob. c. 79. tum magno erat in periculo
ret. VtA. II I 32. in. guo Sit eerutrt usus studio ad Carfinium Coetar.
bt Ihm aecidit] Eben so U, 4. f. III, 6S. in. Auch blofa- u»
meidit. III, 41. m. od. i'if juoif aecidit. 111,44. Diesea seniftt iteht
aber in allernächster Beaieb. blots an lubiiatuat: wie au> dem F9I-'
genden sich ergiebt, und wie nicht anders der'Sinn gestattet, da sich
tum aecil. nur anf einen besoadern, spericileD, inlerpolilie intervallit
elntrelendea Fall, ent ein Faetum beliehen kann, oiclil ant ein att-
getneinet, den gangen Marsehe, so lange dieser dauerte, «nkoaimen-
gL,;..b,.GOO^IC
ISS C. lUL. CAESARIS
vehementinsqne p^raglitati ab equitata, montem excelanm
capinnt ibiqne nna froBte contra hoslem castra moniimf,
neqne iamentis onera deponant. Ubi Caesaris caatra po-
sita labern acnlaqne constitota et diaiissos equites pabd-
landi caiissa animnm adverterant, sesa subito proripinnt
dei Prldik*!, «le i. B. lentt atque pau/latim procedere, <••■ hier
»allimendige Folge, nicIiU eecideinieHet war. — BliwsHeii, wie II, i.
and III, 08. beliebt ci licb auf eine iwar allgemeiit tangeipraeAu«,
ptychologiiehe od. maraliMhe Wabrheit, die alch in beiondern EimaU
fillen beikätigt. — Hot. III, 04. f. nolite CDminilteTC, qnod ante la
exercito Caeaarii neu aeciäit. tief. Aicib. 7, 2. R\ quo factaa «tt,
al mnnia minn* proipere giata eiui catpse Iribaertat; iicDt tarn acei-
dit. - Die eigentbami. Bedent. tob aeeidit, von den, wai d« ImftiU
keibelfabri, erttärte Panfler and DUne in Nep. Hill. I.
peTagitaU\ Bei Caei. uDT diefi eine Hai gebr. Ei entxpricht na*. '
«hgeteUt und folglich ertebäpft. Bi deatct niebt effekUveU Vetlutt,
dttHmttttmit illaliim, rulKera iltata an,' londera onanDiBlIiame nnd
mmaiugmelxte Seeierei uad Placieret.
■iMi /reale] Die Meiiinng Benli^i: ab od. er nna fr., od. nll
Davia. ana a Er. an leien, icheiiit biet nniaitig, da man ana fi-onU
■la AMalie. der näbern ätffterm Beitimmung nad Beieisbonng der Bt-
■ebaffeBbell ond Form nebmen kaon; eine Annabme, die doicb di«
StelloDg d«r Worle: eealra Aoilem, dieie Richtang lu den Prädiiatt-
bcgriff nacb griecb. Weile lii ipetiellea Merkmal mit anfoiniint: u»a
ä. l. tala froole icil. contra boilem dirrcta, e. boilibna adeena.
Um dQnkt aogar a faticb} da fraitt pur die vordere Seile ali Uni«
braeiebiiet, und bier nur der Cuua lacalii exteoiivui nöthlg war.
eaoz audcTl >. B. ob._I, 41. led a fronte (niml. in GegEDa. der
andern Seiten,) contra boatem pedom XV roiiAn Her! juiilt. An noarer
Stelle Ut de( Sinn aber: Sie vericbaiizen ein Lager bla/i mit einen
StimieaHe gegen den Ftfnd,
iamentit onera deponunt) Deponrre xutu ai-vtair für: demerct
detrahere. So Uvid. Heioid. 10, 43. /amieriM tetlei depan. Alio tat
iamenH* der Datie. B. C. VII, 46. de atultt itramenta delrahi iubet
LIt. XXX, 44. ipolia nlctae Karliagiai detrahebanlor.
eattra petita etc. anintum adverleruni] Davii. blelt fdr ricbtl*
gtr: an. adtertunt, wegen de» folg, proripinnt. Allein da< Temput
praetemt rei perfettae iit bier aa richtig, wie ob. c. 41. u. ofl. — •
Man wolle aller bei den Parlicip. ponia — dimittai ete. nicht eit>
■appllreii; aondem der Analogie folgen von Z. j). Olfi. n. dem Griecb.
iUa* ttii nn&arTic — alXor i!dt txipfyij'^a. Vetgl. Grölet 333.
te>« proripinnt'] In I Cod. prerumpanl. Beide Verb, oft rer-
weeb*. Man erinnerte an Sali. Cat. S3. In. Dein te ex curia dontnm
yreripnit. Und unt. II, 12. in. Mebroieli bei Liv. i. B. II, 21, 3.
Naxa vineti lolotique le nndiqoe in pubHcuat proripinnt. Drakenb.,
der Ttele Beiip. lamioelle, tagt daa. „Praripere le eileritatem Indl-
eat; prornntpere rim et iaipelnin." Wir ikgen: in Hatt und Eila
Ainauutärxen ; aucb mit demZoiatie: rritalB gradu. IJv. VUt, 6, 2.
Ducb proriper» wird blofi angedeutet, dali van baatig tan »dar am»
•IneBi Orte wegeilt, meiit wo einem unheimlich iit, wo man tielt
. anfl-affl and binaniinkoiamen aoeht; prommpero, am einem Orte ber-
•BB od. bcrrorbrecben , wo man entw. eiagncklatten , abgeleknitlem
«ritf, od. dleb =» tc erden fürchtet: Tbc. Ann. II, 47. tn. neqna MÜ-
tnm in tall catu (noetarao terrae motu) cfTugiPB lubvonlebat, -ta
gL,.._b^Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 81. , 1S9
liora circUer sexu eiaidem di«i et, spein naoti morae,
discesBO ooatromiu etjuitom, iter faceie incipiunt. Qua
re aaimam adversa, Caesar relictis legfonibng Habsequi-
tnr , praesidio impedimentis paucas cohortea relinqnit':
bora decima snbsequi pabulatoren eqoitesqne revocari
iubet. Celeriter eqniiatns ad quoiidianum ItineriB ofHcinm
revertilnr: pugDatur acriter ad no^igsiinum agmfcn, adeo,
'nt paeoe terga convertant: «omplnresque milites, etiam
nonnulli centuriones inferficiuDtur. lustabal aginen Cae-
wtiis aique Universum imminebiil.
CjlP. LXXXI. Tum reio neque ad explorandum
operta proruupeudi, Dalier ancb melaphor. von dem Loibrache, ^«>-
brueke teiUer (eine Zeit lang aDriickgebaltiier) T^dentrAafl n. Wutb.
— Ab KitiTer Stella wäre preramp. gani napaiienil, da tod alnem
Lotbrechea gar nicht die Rede leya kaon, die part aeerta eattronti»
offen ilandj hter mehr von eluem hei ra liehen , betchäntmiliii Abzn^
'die Rede war, nad In tele praripert dai Heriiinal dei geprrftte» Zn-
■Umdei weteDllieh iit.
Morae] P. i. «ie boflten eine Welle Rnhe in ]iaben[ et wefds,
!■ der Verfolgang von Seiten der Caeiar. Reiteret efne Ponte eintre-
ten. Dai fiegrnlh. Liv. XXI, 33. in. P. Cnmeliu Soi. — qnadrato
aigmine ad eaitra hoitium venerat, nuHai» dimicta^moram factHrna.
Cod. Paiatlu. hat: a timei-e, uach Oud. fbrtan noa maUl Näml. >■
dem Sinne von: potl limarent, qni ante animoa comin neeu|iBtoa !•-
Doerat. ' Vergj. Haud Tnnelltu. 1. g. 49. Für Caeaan Stjrl wohl «twaa
gekünitelt.
TtlicUt Itgianitiul Allerdingi anffallend, Im Gegeimli itr eqxi-
Ut dimittij denn aneh B. €. V, 10. U( von Dstrer siells etwaa ver.
■ehieden. Daher mancherlei Conieltnren; i. B. erluetit ; aoeh: reli-
etit Aii KtuKUioaibut. S9 Mnret. — Wir möehlen eher: reliqnSt tür
dai Leichlere hallen, 'Snr Scheidnng von dem tolgend. paueat eohor-
tet; in dem Sinne: chir -es gued reliquam tuet legionum, pautit
im» eahortibttt detraetis.
äd quoHdian. fUnerft flj^efuw] I, e. In Ipan ttlner« faeiondo tb
InlunctaA, demandatumj aiio mehr; xitiä rq» öSor. In lolcher Ver-
bind, iit der Gtaitin weder. Sabiecli, Doch im ga«fihnlieb«a Sinne Ob-
tteti, lond. vertritt gaa« die Steile der deatacben BeilimtnaugsaSrler
in den Compnftia, i. B. Martehgetchäfi, Lagerarbeit. Die iienem
Sprachlehrer der Denlichen nennen dieb FericAmtlsang. Vergl. Se-
chen Schnigrammat S. 47.' Die Bedeatlwnkeit dea Genitivt all Cou-
ptntation dei mangelDden Adjettin, erkennt man «aa: opieium xiari-
Uatum in I 9. maritimae cultodfae Ibid. c 18. m.
imtubat — tnmfs^Aat] Inilab. i. t. In praeienti ,' proxlma nr-
gebal. Cart. III, II, G. qnnm hoaüi iattaret ft fronte, ■ tergo enl
VTgerent. Immineb. i. e. pröpe aderat atque ante ocnlol renabatur.
Mit Hecht bemerkte man, dafl iurmimere im honkreten Sinne eben 10
wobi In loco piano all tx alte Statt flnde. Uiu'tierttiat , weil rieh
. näml. die Reiterei wieder mit den Lcgg. vereinigt hatte.
CAP. lAXXI. Tum vem'} D. I, nutt aber fieilicA; nuninehr
gilerdingt; — mit dem Nebengedufc. „da e* nnq io weit gekomnen
L.gL,.._b,COO^Ie
190 C. lUL. CAESARIS
idonetua loeom castris, neqne ad progredietidam data
ÜEIcuItate, consistunt necessario et procul ab a^ua, et
natora ' iniqao loco , castra pqnant. Sed iisdem de cans-
sU Caeaac, 'qnae supra sunt demoustratae, proelio am-
plins noD lacessit et eo die tabemacnla statui passns
VBT, da fireilieA mntite' dai eintreten, ww geicbahi d« wbt'i nicht
anderi inÖKlielt." Unt. II, 20. m. Tum vero omni intercluiui itinera
kd C»es. niittit. II, 4X Tarn vero hi lummaoi deiperaliooeiD Doitrl
perreniunf. Wir gtAoben, et beitiügt lich 1.) daTi vero lur Bekräf-
tigung diene, |iTid anieige, difi bier ein Faktuat ipreche, nnd Dichti
dagegen einzuwenden, die Sache lich wirlilich ao verhalte; 2.) dmfl
tarn wirtlich fiberall eine logische Parlibel le; uud dem UTtheile, der
Reflexion angehöre; folglich entweder einen Zeitpunkt in Abltratta
andeate, oder eine Coneecutia, ein Contequent dei Frdliern , waa ich
mit all aolchea denke. S. äöreni in Fin. 1,8, SS. Tum Torqaatai,
proraui, inq^iiit, aaientlor: d. i. Darauf-, d. i. relativ ant dti FrQ-
here Im Urtheile beiag., tagte T. n: g. 20. Tubc dieere eiortut est,
i. i. objektiv! damals, zu der Zeit, oil. aach : qup ^ctn , qao e.r-
acto, nämlich historisch geaammen. Demnach würde tuac vero hel-
beii : damals aber, d. i. il/e vero tempore. Ueberall ist tarn progrec-
■ivnnd steigernd; tanc blofs bestimmend od. temporetl limitirend; to
dali tuRc dem niiae, hingeg. tarn dem iem ala Gegeniati eatifirieht*
Doch wegen der Analosie aind diefi allea Wechi ei begriffe, viüitei nor
der Begriff de^Zeit die DifFerenz der Bedeutung bildet.
natura ini^o Ifea'i In Leid. I. fehlt: natura! nach Oud. haud
male. Immo pessime, würden wir lagen, denn dai Terrain kaait
abiolut ittiqaus locus helfaen, wenn die Wahl nngtScklich und Bttge-
ichickt war; allein hier war ein günitigei Temin nirgend! in Boden.
Man nannte die Beichaffenheil dei Terraina lelbBt: locornm litum,
naluram regionis. Li«. XXII, 3S , 9. Grade wie: f/ ifvati; t^; y^^.
Sv ateht oft im Grieeh. fwt; und 7)1111» zam EJntenchiede von dem,
VBi dei Menachen Wille bewirkt' hat, Xenoph. Hern. 1,6,7. of 90- -
Of* moÄ-etfoTffroi tw OM^iari,
et eo die ] Scheinbar zn rertheidigen wäre : ex eod. wie In 4 Codd.-
wenn nicht der Zuaammenhang lehrte, data nicht von einer fortdauern-
den, londern nur von einer momentanen für dieien Tag hereclinet«D
Hafaregel die Rede wire. ^
labernacul. StalaC] Staluere lat dai Verb, propr. Nep, Eum. 7,
2. nomine Alexsndrl staluit labrrnac. Aach ledes aiatnere, castra,
urbem war flblich. luatin. XVlIf, 9, II, n. Vellei. I, 1. In iaier-
naeulum Hegt aber io Vergleich zu taberna, der speeielle Begr. der
leichtern Bauart, der Möglicbkeit dea icbaellern Aufaclilagena and
.^«^'e^lea*, dea leichlern Abbrechen*; ei ist bei Caea. alebender Aua-
druck von den Zelten der Soldaten. Vergl. Erneili in Clav. Cic.
I*idor. Hiapal. Orig. XV, 10, 1. gjebt folg. Reachrefb. „Tabernaeula
tentaria aant militum, quibui in itlnere aolia ardorea tempeitateaqu«
inbrium frigoriaqne Ininriaa ' vilant. Dicta autem tabemacnla, qnod
eertiaae distentae fanibus, tabulis interstantihüs appenderenfur , quaa
lentoria luitinereot," Jene cortinae ( offenbar : Gardinen ) waren
to zu lagen die runde Eiteeloppe, die kreisförmig aüigespannlB
Zellbekleidung ana Leder oder Fellen. Daher: tub pellibat biemare.
B. 6. III, 20.' El ergiebt alch aber ana obiger Erklär., dafa die ta-
hemaeula feiter und ttkülttudar waran , idt anare Leinwandielte ;
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 81. 191
noD est, qao puratiores essent ad inseqnendom omne«,
give noctu, sive^ interdiu emraperent. Uli eqüii, adverao
wie man lelbat &nf Anttendang einer innern Vertleidang durcli Breier
»ai dem Verbo itaiuere •ehliefien könnte; ID wie dsraiii , dafk nsck
Pomp. FettHi p. 273. ed. Lindem, laberita» ihren Namen dsTon baben,
dafi aia ana Breterm, tabulit belfanden. Vcrgl. Lipl. nül. itom. V,
I. 5. 10.
poMint non eit'} 8a B. 0, I, 47. In. CoUoqneodi — Caetarl
caaiift viaa nan eat. Auf die«« Stellang der Negation machte Btfnm..
■twrk mit Recht «ofmerkiam. Da Ron Im Altern, die Beiiehnng einen
Prädikat! an( leln Subjekt verneint ; die Negation in der Regel aber
vor dem Worte MeM, dem aie znnäebit gilt; durcb eiie aber hier
die VenetrHiehung der That oder Handlung und formell in Verbind,
-mit dem FrSditate iu UrtMt antgtaprochen wird» lo wird durch
noH hier «ine lonit wohl tBüglicke Tbat negirt. Folglich iit der Sinn:
Zelte au Im ach lagen erlanble Caei. für diefo Mal nicht. Gani *o wl*
hier aind mafarere Stellen bei Nep. i. B. Tfaem. 8, 4. lale prini »gret-
sut non eit. Paaa. 2, G. remitsut non eit. Hui. 12, 3. Hilt. 3, S.
Coli. 1. extr. Afhenleiige* lllam cslamitatem aecepturoi non (nilM.
Die Crammatiker haben diese von Dähae in Them. it, 4. lorgTaltlg aa<
geNhrten Beiaplele melit nberiehen. Vergl, «nlierdem Grolef. J. 4U.
Z. §, 705.
Moctu — interdiu^ So Uch in fcdhem Zeilen: veipem. QalncC
I, 7, IS.
ilN eniM] Held kd h. 1. la^: eulm mflii« hier In. der Bedentnttg
von enisi verö wie B. G, V, 7. genoiamen werden; alio etwa atatt:
autem; -oder genauer Dnaer: ittde/t, - allrrdingt. Doch dünkt una
«»im in iol'chem Sinne pon Caei. nicht geaagtj vielmehr Wollte Caea.,
wein «Uli» acht iat, nacb nnarer A'>*i<''>t nur den Grund angeben,
warum er eine enptio beiorgte. Denn- daa letila Gefecht: ad novü-
timittm agmen c. SO. adeo nl paene terga eonvertant, lüfat mehr ala
«abrieb ein lieh vermathen , dalk die Caeiarianer einen (apfern nnd blo-
Ifgen Wideratand erfuhren; und . die Worte: iitdem de caassit ^-
praelia aatpliat nun lacfiiU, geateben einen erlltlnen Verinat gradem
ein; nnd wir kdnnen nnl nicht Bbeneugen , dafa die elnxig und alleia
bewegenden [Jciachea die ob. c. 73. in. angegebnen geweaen aeyen:
Caeiar In eam tjieR ventral, le line pngna et tine valnere suorwtt
rem eonfieera pol*e. Vergl. nnt. c. 83. m, D. über «stn «n B. G. V,
T. Belog. Cic. p. 33. Man denke aicb nanll. hinan: Denn, leai thum
jenti lie etc. Oder: Jene uimlicb, wai Ihnn aiel Sie etc, Ei itt
diefa eine ganl eigentbüm liehe Bedenl, Ton tnim, data t* den lubjet-
tiven Beweggrund oder Grand der Handl. nnd Encbeinnng anadradti
- gleichiam nuaer; teie konnte et attch ändert iomnu», d^ etc. S«
auch yBQ. Vergl. Eclog. Cie. p. ISS. Daher giebt e« Stellen, ir«
eniat gradem Sbersetst werden konnte; Denu leider I well die Sub-
jeklivit&t dei Sprechend, lo atarl: hervortritL So Bntil. Lnp. p. 112.
cdit. Fr.
adserte iiilio'\ Wir geben die Letart, wie lolefae Oudead. n
recbtfertlg^n giaablc; halten aber animadterto fOr dai bei Caea. allein
richtige. S. nnt. III, 63. f. So auch mehrere Edill. nnd 3 (genannte)
Codd., wahriclielnl. finden lieh noch mehr änftere Antoritülen. Unars
GlOnde Bind I.) dafa (ich adverlere in diei. Bedent. bei Cae«. aanit
nicht fndet; nor B. G. VIII, IG. 2.) dafa bler äu/tere Cribde daa
GewSbnIicb* beiiubehallen rathen; 3.) dafa lelbit bei Lftiu* nnd wnat
die IiOMiteo advtrtere nnd tmimadv«rler« td^wanken, ■. Dnkb. in
gL,.._b,Coo^le
tn C. lUL. CAESARIS
vitio eastranun , tota noctn iminltionei ^^o^runt , ca-
«traque castris ronvt;rtnqt.t Hoc ideiti poatero die a prima
luce faciimt latiiin(|ae in ea re diem conBamunf. Sed,
qaantniB opere proceaseiant et castra protulerant, tanto
VI, Q, 10. ]*, Mlbit XLIV, 46, 4. konol« <o den Worteoi qnim noB
■Ine OQMB dclcetam eue regiam adrertit, eine Verweehil. Statt Ba-
den. RadUcli kBt bei T*citiu, «o adeertere tir animadv. nicbt lal-
len liebt, doch du Wsrt, wann wir aicht irren, eine Tatichiedaa ■
Bedent.) nämlich ei ilt: muf etmat achten, feinen Bliek auf eliiraM
wenden. Ckarekterlatieeh Ann. IV, 54. m. donee oifetrh'f* Tiberint,
/srl« U guia aadiverat. Ole Bedent. ahnden, bestrafen, wie Ann,
II, SX extr. a. i. aberluaen vir billig dletem ZeiUller. — Ja, wir
wflrden lebr gern «mim gana anfgchen, wegen dea nni etwas snitöEri-
gan proferunt; atatt denen wir proferebant erwarteten, iä niciattt
Belieb, aof iiaratiacei entnt — errnnpetent.
, Titio cailreruM] Eben la not. 111^ 63. f. aufmadrerinm eit ti-
lium atunitianlt. I^maire ad h.,). ichrelbt: Id eat, qnnni A^aiiiaai
aninadverliiicnt Catiareomm eattrorum Vitium. llBbegreiflieb ! Schon
Horai, wie Jeder Lcatr, erklärt rt'/iHM von den itatnra inique leea,
' wo die Afr*B. ihr Lager hatten ufiehlagen mfliaeo. Fitiän i«t näml.
jedei moralitehe und phgtitehe oder materielle Gebrechen. Cie. ai
'- Div. IX, 15, IS. ai nihil e(t In partitibMt aot in teeto vitä, cetan
mihi prolwbanlqr. £• liegt aber In ei'tiiiiHipeciell der BegrtB del da-
durch bedingten naebtheiligen Wirkungen und Folgen i glelchihm einer
■ materia peeeant. Der Ahleil. Von vineere nach DÖderleini Etyinol. IL
p. 132. hat man Mähe belanpfliehten. ahne Präjud)! hallen wir, weail
jCeralhen wetden loll, ire, ituxt für die Wariel^ und Vitium enldanl.
aai ce- itium d.i. Abweichung, reikehrtei', Bunalfirlicher, fehlerhaRer
Hang. F« enim rai et augendae et. minutndae Talet, Gell. N. A. V»
,12, 10.
pTeferu»t'\ Namllcb, nach der Urbedeuf. de« Wnrti; veneSrliy
«o dafi ile «ich dem Lager Caetar» mehr nhherten, und dieaeM, du
offenbar ein günatigerei, ebnarei Terrain eingenonmen batte, gewia-
■ernaüien ta Leibe -gingen. Daher denn auch die e. 12. aiigegehn»
. brevitai tpatii. Hat dberieagle von der Wahrheit der Sachft äniicb. '
Tom. II. p. 376.
Castro- — eanverluntj Von. eililärta dieb dureli; eommutanlf
nach der Analogie von; Ttrlert loliim = mutare vct •• exeedirtt
Wie auch B. 9. I, 23- und Nep. Alt. 10, 1. eenterta inbito fortnna'
e<t Rinige Codd. halten: conveaeruut; auch loml rerwecheell. Liv.
Vil, 19, G. 1 Cod. toniungunt; LeUferei nar dann pauend, wenK
dai Sie Lager, oder ein andre) MKiton fertig and eorhaaden geweaen.
AHein ebtfn M wenig kann; cailra eaitrit conferunt, mit Giiiicbard .
m. a. 0. p. 2T6> f. daa richtige leya; einmal, weil niebt in begreifen, ~
wia die leieble tmd bekanntere T,e«art mit jener «eltnern Terlanicht
worden; aodann, weil hier von einer, auch det folg. Ttge% fortge-
tetxten Arbeit die Rede iit; in welchem Falle conferre cattra nicht
geiagt wird. Vtclmehr heiül convertere lo riei bU: vertauschen, to
dafi dai Frühere aufgehoben wird; wir UgCD aecAselu manchmal in
demaelfaen Sinn; nur dafi wir dabei mehr an ichon Varhandne» den-
ken, bi^r~ aber die Dislocation and- Cattrametalion durch die vorge-
rüekten und vorwird pouMirten Munitioues bedingt war. Bcoller
■ehlug vor: eaUrague caatria et-ntinuant, OfTenbNr an gewaltsam !
h«ii idem} D. i. Dieft Ibatea aie gleiehfaU*, etenfaUi. Idem
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIYILI LIB. L CA.P. 81. 193
abenat ah aqaa loit^as, et praeseitU maio aliia mtÜa
reaiffilia dabantiir. Prima oocte a^oandi camisa Demo
egredilur ex castris: pioximo die, pracuiidio in caabis
relicto, uniTeraaB ad aquam copias edncunt; pÄbolatam
«nittitur nemo. His eos suj^Iiciis male haben Caesar
et necessariam sabire deditionem, quam ptoelio decertare
malebat: conator tarnen eoB vallo foBsaque circummaDire,
hoc «ter iit; ganz äatttlbt, §radt dautat, ad. gtnvatr: Jamlbt,
wu 10 eben gciagt oder gensnat wordeni Sali. Ca(. 5t, 7. hoc iJtm;
ob. I, 74. idem hoc. coli. III, 06. a. 103. 8. la B. fl. VII, 15. In.
Bcrod. I, 108. Itf^ti»i ij yurri laino loSro Tiotftt. ,0» bei Caet.
I. B. ob. 10. 45. exti. GS. nw II, 14. 37. In. III, li. 11. lOS.
pioximo äUi Einige Codd. poatro die. Mit Recht erklärt Oad.
proximo 4. tär: den nächscfolgendai Tag) and verweilt anf SdcL Oet.
c. 94. and Calig. SS. Cfr. .Sali. lug. 2S , 2. Freilieb beifiC prtrtmui
i, aack hin nad «iader der näclut vorhirgtJuadt od. richtiger: voHiti—
gtgaaeat J»g, Hat. U, 14. Auch von löhdir Näke in doppetter H«-
dautoag nouäehit vor od. nach. Vergl. Oad. m Saef. Galb. 8. Auch
mit dam Znaatie : proximal nipaior «d. prior m, pcoxiM. ü^trim: S.'
FrotKh. ID Rutil. Lup. p. 211.
Bü tot tappUciä' malt liabtrt tte,] So leteo wir naeli dem Ralba
Toa DauieM, BmCUy, Marus etc. nxA Cod. Letd. I. mit Diäau n. Baum-
ftark, «eil oSenbar )o der .'iinn daitUdia- und butimmttr atalgeipro-
cken, die Sprache weniger affictirt u. ungcwafinJich , wie io dem ran
Scdtigir eiDgefählten : hia toi tuppUcts itiaiii Jutiii'i oder Bseh Oudend.
liabtrt; lo dafi der Sfnn wäre: Caei. wollte die Friade durch dieie
Lüdta und Fan dahin bringen, dal« sie hitttai <aupplice>) in ihm k&.
neu nud licb nothgedrungen ergäben etc. Für mal« lengl anch Cod.
Norvie. in welchem tnoUt; t&r halieri ipriehl vor Allem daa folg. tab-
irt, wdehei ebenfalli einen Uidendtn and o-uiian^cn Znitand n. Ml
heieiebnet. Läaa man hubiit, dann wäre aacb lehelnbar du Subjekt
aa lubb't kein andre! all Catsar; wM tlniinn gäbe. Rdckiiehäich d«r '
Verbind. 4«! Pruiä/i mit dem Mtivo auf tin Snbjekt belogen, Vei^l,
Sali. Cat. 91. aitr. Placet. igitnr eai dimini et uugat eiMeilnn Cali.
llaael Wo gew. augtri geleien wnrde. lug. 39, 3. CoAiift movtri
quam tmttctrt omnia nalebal. Andre Bciip. i. bei Kriti a. a. o,
JUoic hahii-l aber, gleich dem vezni'i, uaaer übtl mttgnuimmcn werden,
(el gtlil mir achUeht) iit baj Caei. nicht aogewöhnl, , t. ob. c. 61.
Vergl. nioie acdpi i, e. male mlfift, ■>. proelio. Nep. Ean. S, 1. Sup,
plicüm aber nnt c 61. jede nied erben gen de , druckende nad lehmäb.
.'liehs'Peln and Strafe. Daher aoeh: ultimum, lummum, txlrtmum
■applicinm von der Todeaitrafe. Daia koinml, dab dieie rti frumen.
tanue inofia durch Cattar herbügefvbrt , folglich in der That eine aber
di« JJraiäiom- durch Jenen verltängte, gtbrathta Sovfe war. Dieb |at
MUpplidum , lowohl aktiv all pataiv genommen.
quam pretUo decertare } .Niml. ^e CaeMr, wie dM folg. cenatur
tarnen hew'eiit, nicht etwa auf die Feiiid* t>eiogeB, obaehon dieb fm
fall der Noth einen erlrägltoheD Slna galie.- lieber dtctrtare •. lu B
■ C. 1, 50. .
vaUo fosMaque cireummuniitj Ond. a. A. leient ciraimtttnire , etn
ABldruck, der mit Caeiara Slyl, telbll nach den Zengniiien der Codd.,
■icht ,&beieUutiiant, (vergl. ul. U, 3£ in. B> 6. II , 30.) wo tob
< N
gL,.._b,Coo^le
194 C. lüL. CAESARIS
at qnam ma'xime rependnas eonim ernptioiws oemorettir ;
quo necessario descensnros existimabat. Uli, et inepia
pabnli adducti, et qoo essent ad id expedifiwes, omuia
sarcinaria iumentt^ iütetfici iubeab
Cap. LXXXII. In bis operibus consiliiaqne bidnam
consumitnr: tertio äie magna iara pars operis Caesaria
procesaerat. IUI impediendae rei caassa, hora circiter
octava signo dato, legiones educunt acieraqne sub castiis
instmnnt. Caesat ab opere legionea revocat, eqnitatnm
omneni convenire iubet, aciein instruit : contra opimonem
Elnicbllefiniig dnreh Vcrichamung i\e Rede Iil: ShertH h»l d«i Ver-
bom, lo uaiihlis oft von Cbfs. gebrauclit, die BedeUt. in Vmgihau,
durch eiuen Angriff in der Fkinht oder im ÄücReii, lO d«ft der Btgt.
dei UebtrUstens a, Bmgarntns, du Einiclilte/iata , wotei kein» Ret-
tang mehr möglich, ipeeiellei Merfcmkl bieibl. Daher lo oft im me.
tapbor. A. bei Sali. i. B, C«. 16, S. bei lür. n. A. Uebrigeni lind
tiicanimunü'e, circnmirE; n. eircumvHtii'C oR lo MSS. Terweehielt.
quam maximt rtpaitinas] Die Woit«: juam mar. beliebe man
mut ätmoi-itai-, >Icht la ripintin. El fit: MC /ucXior«, gleich dem:
qaantBtn fiti-i possit maxime. AnalOg: N*p. Rata. 8. exlr. nt quam mi-
lumi lieret ignii in caalrii. Untei allen llmitänden gehört yuam mo-
XKmc lu dem Vtrho im Satie, nnd modiSdrl, d. i. inlendirt dai üi-
tbiit, oder dai Verbällniti, den «rad, -in welchem ein itUttivts oder
aüsimtinta Piidikal leinem Subjehle beigelegt wird. Dieiet Grad ii(
■llemal der luhjeklio geJacW« liödisU. So Tuicul. I, 45. in, nl qyant
marimt ptrmantant diuturna Corpora. Sali. Cat. 1, 3. memoriani nn-
itil quam marame longam efficere. — Bei rtpiittiiiu/i , all absobtfm
dun'oi'itur] Siehe m B. O. III, S. Unt. III, 79. m. td naTiiHUBm
■gmen dimotaivlum. Taelt. Ann. XII, QS. tbtüI orlibai dcmonu't, ne
eabicnlo egrederelur. XV, 80. nihil dtmarataa exin^jt et omni« »imol
proptranturt
qKo — diacaisaras] t7eber deieendero >. xa B. B. VII, 33. lyno-
kjm lind Im moral. Sinne oft: difluirr, dtflectn-e, dflohi, t. B, Qoin-
dii. I, 7, 0. n- III, 8S- Cno »ligemein lur Reieiehnung dei eoruu»-
gditndm Gedanken«: rtpentiitaa tniptioms facere.
ttJ id] Wie TOÜTD Oft beiüglich «nf einen CiJiailim od. ant ein
Faktam, ja lelblt aaC ein Nemm gener. ma«c. od. fem. Vergl. Matth.
gr. 6r. 8. 439. Fflr oil td halten vor Oad. die Edilt. ad it(r, gege»
die MSS. F.i beililigt lieh auch hier, wai einit von uni aber die
ttbiCnJtte, daa GedachU beieiehneude Bedeol. TOn ii etp. geiagl wnrds
iD Sali. Cal. 7,, 0. — Hier konnte weder (loc noch iUud itehen. So
Toic. 1, 24. li nihil enet In anlmo nUi id, n( peV enm Tlveremat;
wo >u)c einen «nderB Sinn gäbe.
CAP. LXXXII. im imptdlendat rti eatusaj 8o gaben die Worte
Ond., Mar., Lenaire nnd eianl. Held nnd nach ihm Dähne , Baninit.,
Hdb. laaien caueta Weg, nach der Analogie von B. O, IV, 17. «tve
nana dtiicitndi opeiii eiienf n barbarit mliiae. Siehe dsa dort Be-
■eTkl*. Deigt. Sali. Cal. 6, 7. imperinm, qool initio eanieivanda«
Ifbeitactt ati/ut attgatdat reip. fuerat. — Allein nach Angabe der Codd.
lan« die Stell« ao, wie lie gen. gegthtn wird, tuchl gelantel haben:
L.gL,_._b,Coo^k-
DE BELL. CIVILf LIB. L CAP. 82. 1Ö5
«nim militiini famaraqde oianram videri proeliam 4efd-
gisse ' 'itiagDTim delrimeoUim adferebat. Sed eisdein de
CBQBBis, qiiae sntit cognitae, quo ininiis dimicare velld '
mOTebatoi; at^ae Upc etiaia magis, qaod dpatii bretrUas,
elnilimmlg ithea He bei Ond. genBnnl«» tmd altem Editt: rti, qaat
manilionit caasaa ßibat , od. quat irtnn. _^eb. e. L'nirG Meinung- iit,
data die Wolle;, quae munitionii eauua ßtbat, nimmennebr tilseM
«inil; vielmehr, dab nscb dem Fingerzeige dei Leid. 1. u. Noirie. di«
Stelle laalete: tili iinpiiiendi, quae munttionia ftbunt caassa, Dem-
iiaek hsltea wir für leicbler, dCä i-u eiugeichaben warde, wegen de«
mibTentandncn impidimdi , wai in due verwandett ward , so wie ßt-
banl ia ßtbat lieh fdgen mähte. Wem aber an gnuHldlem Anadmcta
gelegen iit, der wird gegeii nniern Vorichiag niclile einidwenden h»-
■ bea; die Worte. und deren Stellang aber der Saclie, die beiekhuet
. werden loUle, d. i. den von Caei. eingeleiteten und gfUoffiien Maß-
rtgdn gani aDKemenen und entiprechend finden. Anlangend die Struk-
tar^dea Ctrundii mit dem Caiui O^iccti, so wäre dieie Dicht minder
an ikrer Stelle. S. in Sali. Cat. 4, 1. off-^m coUnüa. Bamitu £■ 1S9.
S. 643. Fabri n Salt. Or. Lepld. g. 8.
Jamam Dmniuni] Hier offenbar: Der Ruf, in welcbeai Cae«. Iti
Jllm stand; wie Sali. lag. 17, 7. fama qua« pltrosqut oblintt ; ij nte-
^ jiBOtv ^ifi^. El \»t fama, so wie opinio nicht blolk suhjditivti- und
ojttivtr Bedentnng, loudern anrh objektiver nnd jiasiiu»- (ahnl. itaiidia)^
und drOckt ans thells da* temporäre Vnhtil der Leute, wie Li v. XXII,
3S. «dveraiü famam inmai'eiqDe hominnm salfi Grmns — tfceils deji
Sredit, den Ruf, nclehen Jem. genieht, der ihm >a Tbeil geworden.
Vergl. zu B. 6. VIII, 5. Bremi in Nep. Ale. 7, 3. — Voll^tindr^
■DSgedrdckt nnt. III, 7, prinsqaam de eina adviiilu fama In cm regio-
ael portaretur. Aehslicher Gedanke, wie hier, 111, SG. extr. Pom-
peiai, Dt famam et opinionem hominum teneret. In der Regef beieicä-
uef der Giiütio dabei das Ohjiht iei Rufs, wie B. 6. VIII j 5. fama
txtrcitus; Liv. X, 4. ad famam popvli Rom. pertlnere. Hier dai Sub-
jekt, welehaa die Meinnng hegt. VergL Nep. Timolb. 4, 3. dw. Dähne.
jiroiliuffl dtfagisst] Die Codd. n. <. Edilt. sTlmmenldr: prodiunt
od. proiho diffugiist. Allein Davis, nnd Oud. erklärten ftvtlium defug.
fOr dem Gedanken allein angent^eaaen i hücfaalena meinte Oad. se; jiroi-
fa'o ^ diffugtii erträglich. Letitres glauben wir kelneiwega nnarer
Stell« angemeuen.' hifugtrt ist aber ao viel als: ättrtctait, vitait,
rteusare. So Terent. Eun. II, 3, 98. nncquam itfa^ia>» auetorUMent
1. e. nnnqnam negabo, hoc me auctore fsctom esie. Das. Rabak.
B. G. VI, 13. adHum eoi-am seriaoaemque eefugiunt. — Oder hiefa e«
vielleicht: videri proelinm in diim fugisse? Vergl. über tu Jttm nnd
fei dies die Anitegg. *n .LlV. XXI, 11, 11. Pi-oeliuni fagere wire gani
nach Nep. Att. 15. extr. Ex qnn indieari paterat, lu diclo /u^üie rel-
pnblicae procurationem.
dJfnicnra vetfel] Velle l«t kier tß-titi», Gtktir, i. i. La^t, babcn,
geneigt aeyn-
monetiicu)-] Baämitarlc ad h. I. mdnt, waoeH lef xnrä oinair
and per eontequenS = froläbtri. Die eintaehe Bedent. sich btsämmen
lasien, bestimmt werden, wenn etwa* Eiitdiack auf'uniet 6«mdlh und
nnire Ent ich Hefa nagen mscKt, gilt auch hier. ob. 44. Nep. D ton. 1, 3..
•iui consitio mnitnn movthatur tyrannui. So Cic. Attic. XI, S. qoaa
me cnuisae moueriat, quam aeerbäej quam novae, UOn queo scribere.
Wir mBitea movar« in lolcher uiBtaph. Bedenti von der tistui Aiweamet
N-a
mi^^^b, Google
IM C. lUL. CAESARIS
etiam in fngam coniectis adverBarliB, non mnltnm ad
mmirayoL jdctoöas^ tavare poterat; non enim ampllns p«-
(luin mtlibus diiobnB ab castriB caslni disrabant, Hine
diiRB panefl acies occnpabant; tertia vacaliat, ad ineiii>
Silin a(que impetum miliium relictB. Si proelium com-
mitteretiiT, piopinquitaa castromm celerem superatis ex
fnga receptnm dabat. Hac de canssa constitterat signa
iaferenlibns resistere, prior proelio non lacessere.
Cap. LXXXin. Acies erat Afraniana duplex legio-
num qoinque ; tertium in gobüdiüi locuin alaiiae cobortea
rori dam «nten Jnla/sn, der w«Ifcr«i NKld'nLcn tnengt, rentetcB;
■Dm Untenchiede von commovtrt , d. I. lar That beitininiED.
ijintit brrvitoi ] I. e. intervalli-, qao catlr« entTit' Jistuhant. Von
der Ztit nnt. III, 63. n. opcrum njignllndo -^'pafthnli spatium non
dabat. ObirboD breiiitai auck rom Räumt gciagt wird, wi« brtvior
via, Nep. Bam. 8, 4. dtigl. Iui(!n. XXXVIII, 3. eilr. orationeK
dignam duxi, taiat extmplum biiaitati kuiui apeiis Iniererem: *0 llt
doch brtoiiiLS Ton der geriögeii IVtile dci lofiobii Zwiichearaoni leltner:
nciit TOD der Ztit. Analog B. C- II, 30. f. Gall!« prae magnitnain«
corpornm iDorum braiitaa noati'a confrmpliil (lt. Call. II, SO. tetnpQi-ü
litvil. — Achnlich ßQn^vi d. I. nkbt hreit and nicht titf. Xenopk.
4er.. 10, IG. ovti ßa&viiiioy ßöffgor, aitt ßfiaxintQor,
ah emtiis casa-a ] Ueber die Eigenheit der lalein. Sprube zwil
BtrschieJatr Subjekte oder Objeltc einideoi gener!« mit einem n. dem-
■elhen Worte, zneitach d. f. io venchleduem Caiui neben einatider
geitellt, ID bcieichnen, i. Ramih. g. lOO. III. 8. 0l6. Hierbei M
tm in bcaehten, dah dieie iwei cericbiedenen Begriffe eben iD «obl
In Abslivclo kla In KoiAretB nnd fiJttitch einaoder gegenfibet geitclU
■e;n kjinnen.
ad summam vicitriatj S. B. G. I, 41. El iiti zum SUgt itber-
tiBupt, Im .illgtmanta , all endlkbei Und letitei BeanlUt dei ganien
frabern Kamptei: wenn gleichiam da* Faa't geiogen wird. Ali« dab
Im eanien aar Encscheiduiig du Sitgt ei nicht viel beitrage; »d. daft
«■ am Endt anr Enlicb. a. i. w.
Iiitie duas partes — ac.1 Diel« hiitc erklärt nan: indt a coitrü,
fienaner wohl: inde üb utraqut parti, Wamnt nur eine drille Seite
offen itand, wird erVlärlieb aui der bereila von Caei. auigeKhrlM
Eiiucljitßung der AfraDler dnrch JVaU u, Grahtn. S. ob. 81. f. Den-
noch wOnichte liian, der SchrtftiteJter hitie lich bettininiter nnd ge-
nauer auigedrOckl. Nach: ociis haben viele Codd. duae; wsl wohl an
ertragen. Oder hieh ei etwa: üIbi? Leiehl lu bilden am: II.
prior — non laetsstie] Frier nacEi der Analogie voa priinut, posttt-
nui etcT itatl dei dieiem eulaprechenden Adverbi: priui. S. K. S-
080. Rnmb. S- M. p. 282. Von prior aber Mgt Priiciad. III, 3, 10.
Sicnt oittr de duobai, ei aliu* da multii didtor, lic f rioi- d« dtiobu*
et priinat de multü die! lolet.
CAP. LXXXIII. Aciea — JupUr Ugionam V] D. i. AfrantlU
■teilte itim Truppen In :»«' ScbUchllinien auti die Eiaif'lrappen ka-
men Idi dritte Glied, wo lonit nach Rom. TaktiL'die Triaiii ilandcn.
Oft halle daa 116m. Treffen nur xmti Linien, wenn die Triuriti- lur
Bedeckung d«i Lagert oder der Bagage lurackgelaaien worden. LIv.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILl LIB. I. CAP. 83. 197
obtinebant: Caeiaris lripl«x: sed primam aciem quatei-
nae cohostea ex quiiique legionibaa teaebaot; has subsi-
diariae ternae et nmnB aliae toiideia suae cuiusque Ie~
gionis lubseque^antiu ; sagittaiii funditoreaqoe media coit-
ÜDebaotm' acie; «quUatos latera cingebat. Tali instnicta
acte, teaere aterqii^ praposiLuni videbatar; Caesar nUi
coactiu pr^elium dod committere ; ille , ut opera Caesoris -
Xh , 37. ff. Nasl Ma. KrieBl«t(«ctb. S. 6ß. Gniich. Tow. II. F- 3S8-
vamalhet, Afru. k>be der TipFeikeiC der Halfslroppep nicht pelraat
und (ia defuhalb - dem Läget »m aftelxleii geilellt. Von der Üulo'u
dei Afran. lef, londerbar geDog, gat nickli erwahBt; er habe die-
Mibe wfahracbeinlich gw nioht aaf den Kampfplatz >n führen gewagt,
well ile IQ ublecht geweien: alio doeb wohl im liiger mrackgelawea.
quatcrnat co/ioitu] l>. !> Je eine Cah. Von jtjir der 5 Legg. ans
deaen Caeia» Heer btitand^ luiammm 20 Cob. im ci-ite« Olicde ; dam
Je 3, BlM 15 ia de« aviiten and JrUtm Gliede. Galwhard Tom. II.
p. 259. bemerkt, daTa, weil die ZniUchiitiäurnt im nueiten nod äiUtm
Gliede nolhwendig grii/iti' waren, all Im irattii, indem hinter den.
9 Coborten dei erattii Gliede), nor 3 m ■leheii jiaiuen, jene iagictaiii
,Wii fuiuliiorti lehr beqaem anCgeilellt und< räbgtrt werdea konulen.
mitlia (Oiuiatbaulur Acie] Eben so B^G, III, 21. dupllei aeie in-
■lltU«, mailiü in mtdiam tfcUm coitiaUii Nach Gniichard a. a. O.
p, SSI. lo (B verdehen , nleht all ■ob d7eie leichten Schaaren in den
ZwiiehenränBen auiichta den di'eifirinien geilanden, hicitu wflrde ba-
ioaderl «n uiitrti' stelle niehlj^lanial Teiraiu genug geweien aeyn;
■oudern iwiichen den Calioi'Un imtr und dtrsilben Linie; an anirar
Slelle Toridgl. im tn.-iten and dii'Ct« Gliede, weil hier mehr Fiat*
war. Allein nach ATiut S. »3. war dem nicht k; land. die Uiditat
Truppen itaoden liinter den Manipel* der Hattati, Piiucipu und Tiin-
rü; aliD Dicht luheu denielben. — Unire Meionog iit, ^ab inotiu
acits In dieiem Falle nur dai zweite Glied beielchne , und dafa %U tter
In den Intervallen recJits and links itanden. Nehuen wir diern an, ao
bebalten die Wnrle molia aät contiatbitulur ihre unprdngl. Bedeutung, '
Hud der Gebimicjt jener Truppen iwr der leicbleite und für den Nolhtoll
bequernite^^^rigeni igt bekannt, dafi die Hdm. Taktik bei Aubtcllung
der t^äapttn aie~pul(Ku»f ' «um Typua nahm, in AtS» di« Hanipeln
der cnieite» Linie in die noriitgtuäm Intervallen der eralen , die Manlp.
dar ilriutH Lin. in den vorliegenden Zwiichenraum der inciien 'Linie
einrücken konnte». HaUe Guiiduifd Recht, lo lehcn wir nicht ein,
wie Jene QuineancuämiUtiitg nach Vottheil hätte gewähren könne«.
Drunoeh berechnet derielbe, dali iwiichen den beiden feindlichen
Heeren nur G66 Fefi Zwiiehenraum übrig geblieben, abgerechnet den
snr Autatellang DDihwendigiten Plala.
tquiftus — ciiigcliut] Ciiigebiua mit Leid. I. zu leien, dOnkl uni ,■
gtfcii den 5(^1 Cneiari und gegen die Bediut. dieiel Plurals: dteier
beieiehnet nur: Rättiseluuti-ai mit bcigeJügtem Fradiliutt. 8. ob. c. til.
B. 6. fl, 7. Hier, wo die IV^engalluiig koilcktive geueint ist, kann
nur der SinguUir Heben, wie Itvii armatam, iKditalut etc. Auch iil
Cod. Leid. I. in Beiug auf den ttamirus kein* ikbce Autorität.
taui-e — propolitum] Aebnl. cuiaum Untre B. Q. IV, 20. I. —
Wie hier 111, <I2. in, G3. f.
nou coniiniUtit] Dreien lufiUliv, den mhn früher, ohne Aulori-
tU vettM««U htJXt mM: lU nUi coftda» —
L.gL,;..b,COO^IC
198 C. lUL. CAESABIS
im'pediret. - Prodgcilsi tarnen res Rciesqne ad soUs occa-
gam Gooünentur; inde ntriqne in caatra discednnt. Po-
ster» die munitioDes institntas Caesar parat perficere; Uli
Tadum flunÜDis Sicorig tentare, ai transire possent. Qob
re animum adversa, Caesar Germauos levis armatnrae
equilamqne partem flumeu trantiUcit crebran^ae in ripis
cnstodias disponit.
propasitam itigetUU abhängig ga muhta, dah Wir der Inßniäe. loeo .
Gii-uudii itehc, wie B. 6. VII, 2Ö. consUium — ptr/ugere, n, «. 71. -
coiuilium ■ — ilimilttre, dünkt nna nicht DilÜrlich. Eiofaeher Klictnt
Va», wegea coocliu, ID lappliien; vidtharur, lo data der Inßaitio gt-
wiiiciiaarien atttaläi-l encbeint. Daa folgend« ut — imptJiiit tnab
per Sfllepiin lO erklärt werden: itU, jued ipii propositum trat, feil.
ii( «tc dafg aber oaeh piopositum cit niobt der tnBnitiv, lODderii tit
folgt, bat leinen Grund darin, data micbt daa Suhjdit dea Satici, aon-
dern du Olijdit und iwor du beabiiehtigte , nuhun/iige und inffirntere
KD ijued rückt wird. Denn tn dem Sstie; proflium na» committeit mihi
pi'opasiium e*t, {it der hißnitiv leinei Subjekt, und beieichnel de«
gefariten Eotichlafi in Mistrakte; dagegen leigt ut die faktiiche Und
objektive iiitialio viiium an, inr Erreicbdng elnea Tanckwebenden
Zweckt,
aeiti conHnenlur] S. n 8. C. VII, 23. ConUaere tagt Barmann
in Pelroa. c. 2. eat disciplinae et coireilionii , wird daun aber oft
von denen gelagt: qnl in hbd eodewtqae loco dftinenlsr, qno Icil.
coniiitant, et progredi prohibentur. So bler, Vergl. Düker lu Flor.
III, 4, I.
ed — accasumi L e. itigue ad, Cic Seneet. c. 7, Snphoclei
ad ^ummam tenectatem tragroediai feeit. 8. O. IV, S3. ad harant
nottam in aucharis exipeclaTit HbdiI Tnraellfn. I. f. 96. wo am Plant.
Men. V, 7, 33, hadie nnaqüam ad lelit eeeaium liTerem — unirec
Stelle ähulicb. Analag tiq bei Zeitbeifimm. S. Mitlh. p. 1146.
aln'gue — diteedani] Kuri vorbrr: utergue — videbatur. ' Jt-
aea utrigue mit Jtdckilcht auf die ant jeder Seite beRndliche Mehrheit
der Indlvidaeu, wie c. 87. Vergl. ob. c. 47. n. Dahne lo Nep. Dat.
II, 3.
parat perficere"] Nach der Analof^e von preperare mit Infinitiv,,
pertenerare III, 37. in. a vallo non düeedere pertereravit, mehr noch,
all roQ den bekannten Verbti: eonttituere , deeernere etc. So unt.
III, 3S. preperaret ad le venire, c. 3G. m. propcraitlem segui. Vcrgl.
Nep. Dat. 4, I. qonm Aegyptnm profieitci pararet, Altir. 9, 2. nxü-
rem omniboi rebni ipaliare cupiebant, liberal elian cxitlnguere juim-
bant. — Ueber parätut mit Iiiflnit. i. in Sali. Cat, 20, 19. Dibnc
in Nep. Dal. S, 4. Wir mdchten vergleichen XenSph. Anab. III, 2,
34. tl iäqn fj/iüs /lirta jtaQamcva%oitiiiavi;. 8. du. KrQger, coli. Fopp»
in Crrop. VII, 5, 12. — Auch poriire hei fit : Aailalt treffen.
tadum Sieorii'] Hierani crkl&rt lieh du Ob. c. 81. berflhrte;
procul ab agua, Ki hat iwor der Sicor. mehrere kleine Mebengewii-
Rcr, deren eini nach Gaitchardt Tom. II. p. 272. beflndl. Situattonl-
charle nnfern dei Afranian. Ligen In den geiiBHBfen PInik lich er-
giefht: dennoch aber bleibt unare Aniieht wahrieheinlicher , weil lis
auf licbre Angabe dei SchriftiteUeri lich itälil.
- ti traaiire pnittnll Ueber diele Redewetie i. m B. 6. I, 8. C
Wir Terwaiaea noch anf B> C, II, 34. la. if copiae traoiir« canaren-
L.gL,;..b,COOglC
DE BELL, CIVILI LIB. I. CAP. 84. 199
Caf. LXXXrV. Tandem, omoibus ^huLjabseähi,
qüarton iam diera sine pabnlo letends iameDti«, aqoae,
lignorum, fhuaeoü iaopia, colloc[uiiim petiiat et id, '«i
tnr, ertptelahat. IH, 7S> m> cadsm tpeetant, *i ~- perferrllai depn-
benderc petiet. c. 85. in. ipeclani, «i — Cbcht >e »ubjicerft. Vebtr
4M enbpceehende li i. Matth. gr. 6r. {. 930. 8. 1033. Viger. p. 503.
Baiipiolc tinei, «ooh ira L«t«ip. nuhiDahmenden eUipUicfaeu Gebranchl
bei Honcr nicht h1I«b, i. B. Odyi*, l, 226. SipQ' aütov Xdai/ii, tiU
d /toi lilria SoCtt. — Uebrigeni iil die ganxe WortilelloDg eine Art
ImerlioB, fQr dH Folgerichtige: Uli lentare , qua v^do JluMeu trani-
ire pohehl. Docb wird ei dem Anfänger lelbil leicht leyn, die /o-
gitehen Gründe lolcher Worlttellung , die zur Hligemeinen CIbmc der
AOrahtian *a rechnen lind, BafiuGaden. Die Sprache iit lehetnbsr
•jntBktitch naehlÄuig; tSgt lieh aber in der Regel der ttmpofetten
ÄttfeinandBTfatgt der Eficlieiauiigen . oder Gedanken, verfälirf mehr'
mitatgtitcb nnd genetiacA, all tj/nthetiieh nailogiieh. Wir: lie lurh-
ien tint Furlh im Sicor., ob sie vielleicht hinDherlommen kdonlen.
So Buch (. B. Od. I, 174. yäti" ärt^äir Ttsig-^ao/iai^ oi'iivec 'lot.
CAP. I^SXXIV. Omniiai rebul i>hset>i\ Dem Sinns nach gleich
. Bi C. Iil, 03. f. qanm omtiibu» retut noilti premereBlur. In obtidere
Ii( QDitreitig iweierlei enthalten: 1.) der Begriff des fislc^/iB/ieni;
2.) dea Bedrängtnt ; der letifc Begr. wird durch oanibut ret, beioD-
den bervorgehobeli. Aehnlich Flor. II, 2, 21. Iam ipinm belli eapuf
Kacthagtnem urge^at obiidio; wo Dater benierlit; Obüdione urg're
hie noD tarn eit munitionibDi circumdBlii arbem elaudere, quam occn-
palii lacii rlciuii et praetidiii dfipOBilia commeBtu privara et ita in-
cludere , ut non facile qnidqntm eo imporlari rel qulaquam iogredl
egredire poiait. Naui RegnIni non cam exercEtn ad Drbem obaldendam
■cceiterat, led Taoeta occuptTecat , nnde Karthago conipicl et terra
muique iafectarl poteral. '— So lagt Cie. ad Dir. V, 6, 5. ex obii-
dione foeneralorei eximere, d. i. «na der BedritagDiri, AoS*( *■ Noth
erlöien. S. dai. Korttei ob. e. 54.
guarlnia iam dieiaj In mehr. Editt. qsarto — die. Vergl. Z.
{. 391. 396. Der Ablativ der Deuer bei Cicera lelleD. Analog im
Qrieeh. Demoilh. Phil. III, 23.' Miif av töf ciin* ätiar-ca jCjö-
vor «aatvK of nöXipot ftyirtUH ol ilX'^Kuii. 9- !U- ■«'rot Ttgoaiärt
fti* vpilt ißSo/i^ KOVxa (r^ »tu ig la läv 'EUtjvar iyinaÖ-t. Ibid.
lova/av iiit*cä 6jißaiot tov« ■til.tvca{evi; -covTOvai xfövovi
/aru r^r ir ^ingoui fäxtj*. Damit «eehaeit: tv tol^ Tgiaion ixtl-
Mk fr«».. Datli aber bierin die griech. Sprache freier lich bewegte,
leben Belip. iHalth. gr. ßr. S. 42S. S. 784. So e. SS. m. multat afi-
a«. — U. III, 37. in tidunai moratua. 103. m. biduum — letentni,
aquatf tignemia, fiTimtnU] In altern Editl; lai man: et tnm,
Dad. bcDierlct ad h. I. Tria iungere tolel Ceetmr tine topaia ; verwet-
MXd anf B. a. IV, 15. Timare, lattitvdine, ci fluaiinit oppreaiii.
IV, 20. m. laea, portal, aditui; wo anoh gut in I Cod. angehängt.
«. 26, fiindii , mgittit, tonnentli. 3S. agrii — frnmentia — aedificiii.
Mll. VII, 17. m. Und lonat oll. Wir gedeolren blerhei dea Rntil. Lnp.
p. 317. der daa Aiyndetan nenntt Sclftum, und lagt: Fit antem ita,
at demptii coninuetionthui et praepoiiliODibni, quibn« verba et nomina
connectontnr , tingulatim aDum qnodqae ennnciemna. -r- Faeit antenl
Ignra baee et ad cei«f<ta*«aa..et »d vim daiorit aljqaam tigaffieandam,
in <t*^ ple—m qwa q w -jommotl inman, hoc nodo ineideie lolemni:
S.*^ am, (M. i,9> V. 10.. — Dia Sit/gemug wird Jui wurer Stelle
gL,.._b,Coo^le
aOO C. lUL. CAESAR18
/fieri poult, semoto a militibng loco. Ubi id a Caesars
negatum et, palam Hi colloqui vellent, eoacessWB Mt;
datar obüdis loco Caesari fiUus Afranii. Yeaitur iaeam
locoii), quem CaeBar delegit. Audiente atroque exercitu,
loquitnr Alranias: Non eiie aut ipii», auf miliUbu»
succemendum , guod ßdem erga imperatorem luum C».
t^mpeium eontervare voluerunt, ted latit iam fechte
Niemnad Tcrkeancn, nod dieia !«t ei, welche d&i «t ahne Weitere!
Terbanul. Aai aquae bstleo einige Codd. atque gebildet. Wu Oad.
TDD Caeaan Slyl lagti, dBiielbe lafit (ick bei Sallatt vericUedeBtli^
■Bchweiiea; nniählig o{l bei Cicero.
tt id, H elc.J Oudend. batte noch Inlerpniigirt; et, id il L Jf.
Obichoa nicht aotAweadig , äati man lyatahtUch i'i^ «af colloguium ha~
(lebe, indem et all Abilratluoi auf die gaiiie Pelitto coUaquii heio*
gen werden kann; lo leucbtel doch ein, daf* et jene« .Pronomen ran
■elbst Budiken Begriffe erhebt, und dauelbe dem eoUoquio coardinirl.
All Subjektiiatui aber la ßeri peiiit kann ei niehl geilelU werden.
Ebeq 10 Im Grieeb. abiolal: Kai laiha; *. B. CfTDp. II, 3, 10. Den.
Pbil. III, 37. und ähoUch Nep. Milt, I, 4. Id, et faelle, efflel poiie.
fl. da«. Oähne.
*f eoilogui velUnt'\ Leid. I. li quid loqnl. Dabei Ond. „Eleganter '
■uie." Wir tfigen aber bei: led purum apte. Obiehou feliarca oder
Plendll Celin« p. 330. ichreibt', li ioqui Tclleot.
. delegftl Wenu Clarke lagt, die frühere allgem. Leiart: deligit
■«7 fallch, qaia venilur in lacam, qaem quii priua delegil: lo beitä-
tigf diefi , wie richtig aach an and. Orten Praexen* und Perfeet. in hi-
atorlieh verbundnen SälJen wechieln, lobald ein ■olebet A]»teetiem
md Caraegueni Statt findet. S. ob. 41. BS.
aut iptit\ Aeltere Editt. ipti, lunachit cur tat Afran., nicbt
■nt Petrei. bezogen. Die M8S., lO wie der Zmammenhang beit&tigen:
tptit. Oben: petiiHt li -^ vtllent.
tueeeuMendum ] Warum nicht : Sraieendtim t per inehaatiee Be-
griff dei letileiu, d. 1. böte, xornig verden, geitaltel diebDlcht:
ä'aici beieicbncl eines darch äultere Veranlag long berrorgerafnen,
aber anch kSrier oder länger anhaltenden gereiiten GemilthMuitaiid,'
und iit leidenteAafllicher Zorn, der licb aucb In Mienen nnd Geber.-
den aniipricht. Sali. Cat. Gl, 13. neqne itudere, ncque odiiie, led
mlname t'niiei decel. Sa beruht ira auf ungeitümen Affekt, geht her.
TOT au Hangel an Salbitbebernchuog und eabjektivem, oft bewn&tlo^
■ein Gefühle; imeeeniere iit der poiitive tJn%^le, entitanden am den
■DbjektiTea Urthtüe über SeAlechtigleil , Hitittiearditteit du AnderD,
Ton den man glaubt, er habe contra iut faaque gehandelt. Daher lii
iratci off nur: ileb ereifern^ erboten; lucceatere dageg. ungehalt«!,
nnwlllig aeyn, grolle*. Ei liegt demnach in tiib towabl das Heiim-
Uche dei billem GefQhli, dei Widerwilleni, alt dai Herunter oder
Hinab: q,aaii iI qnii altemm inferiore vel ii^ato dignitatit gradu eofc
loeatuta cenaeat. Wetihalb denn aach mit luccent. verbnoden Ms ea»~
tempNe, deipeetut, atpernatio.
quod — voluerunt) Sfi die H8S. Nalürltcb fand man Aoitob
nnd icbrieb; volueriut; nameutl. Edlt. Baa. uud Strad. Und In der,
Regel mufi der Canjunktiv in lolober Verbindoag a. Relation dM Gck
dachten atebeni i. ob. I, 21. 67. lII, 41. m. — Ranahoin %. ISfi,
L.gL,.._b,COO^Ie
DE BELL. CIVILI LIB. t CAP. 84. 201
4jjy!c»o gaüique lupplicH ^tvliie , perpeitoi omnium re- .
ruM i»opiam: nunc vero paene ut fera» circttmmttni-
tot pTBkäteri aqua^ prohiberi ingrcMtu, neque eorpera
B. TB6. ff- b». S. 79S. lagt: dgr IndlcKtlr volotmat drScfce vergegen-. '
tpSrtigend weit itärkcc die lUadhafte Tteae ana, als voluerint. VtiMXt
Meinang iit, daTi qmad — volnentmt gaM analog icy dini gmi — vo'-
laeranlf duich welchen «djektiviicheo Nebeoiati du Prädikat dem
Subjekte nicht in ahslTacto , lODdern in concreto , i. l. objethue aai
fattitch bei{telegt wird. Dieae Hodiflcstion' der inbjektiven Oaralel. -
Inngawelae , durch einen ex concreto geiionimencn Zwiicken- oder He,
beniali, iit oft berührt worden. 8. Krita n. Fabri ix Sali. Cat 14.
eulr. D. B. 6. VI, 10. S. lös. Ein temporeller Adrrerbiantegrla er.
läutert Alisa: guod — ad hoe temptil, qnod temper, nulle tempore •
HOB cotiiarTare volueraiit, — Sebr angeneaaen daher Petrarc. f. 331.
Nee nobia, Caeaar, nee mililihni Ait traici debei, quod ergs irapera»
toTem DOalrDin Pompefun, qaaad Iicui'l, obaeqaioai tuimui et conitan-
tea. — üebiigena, wenn nichl äußere Zengniaie 'blnintretea, aind
die Lilirarii u. alt. Edltorei Im Verlaiiachen äer Modi uiigemeiii leicht-
ainntg geweaea. 8o unl- c. BS. bei habuerit — putarint, wo einig«
USS. Editl. habuit — egeruat ~ putarunt.
nunc vero] Dafür ebaraVteriai. in Leid. 3. autem. Allein vergl,
dal ob. p. 100. e. 35. 70. übet vero Geaagte. Sali. Cal. 53, 10. nuMC
Ttro non Id agitar etc.
patn» utferaM"] In allen MS8. feminat %i. ferai ; aneh behiett
Lemaite jene hier gana nnpaiaeitde Worlform bei , weil man daraoi
eraehen könne: in Spanien aey ea danala eben lo gehalten worden,
jhia'jetil; näml. die Weiber bätten viie ■eingeiertert, von der Welt
^Bfia^ an rüek gelogen leben maaien. Etwa,', wie Nep. Praef. J. T, m«-
^Kbmiliaa neque in eonvivium adhibetar, neque tedet, niai in inte'-
riore parte aediuat. Allein , wie pafat die weitere Bxpoaition au *dU
eher faat komiacben Anaiebll Mit Recht erklärt aicb Ond. die Sache
a«i «f nein Schreibfehler: /etVit; woraui /«m'nai: ,
circuntmunilot'] Aurb hier in 1 Cod. und einig, alt. Edilt. cir-
«mmvenloi. Letatrei konnte wohl vertheidigt werden , wenn man Meat i
quibui iatidii» circamvenlut miierrimam vjlaoi paaiima morie finlerim.
Tacit. Ann. 11, 71. m. AcbnI. Sali. Cat. S3, 35. andiqDe tircumeenU
•Unna': d. i. wir lind ringaum von Feinde» and Gefäßen nmgelien : —
keine Bettung' mehr für anal Doeb patat dieb Verbnm nicht zu dem
Bilde der ferae, die man lieh wie bellaat /oveii inelutat denken
mnft. Daher, mächte ich aagen, hat cireani mmiire eine ntaterlel-
U, konkrete Bedeutung, cirenmvenire wird im metaphor. vtaralitehtn,
foiiHteken Sinne gcnoDimeD.
ingreuii'\ tat dai eig. BiahertehreiteH, der Gang, dai Gehen.
Cte. N. D. I, S4. tngrettHI, earim, aecmbilio, inclinaHo, seitio. —
Dte Anal, van Voaa. an, rielben und empfa'blan abweehtelnd egrettu,
eottgr., digrenu. Ueber den Unleraehied *en fac«tts( i. DMeH. IV,
8. S7. Dieael aef die Manier dea Gangea, die Art, tnie einer geht
«nd lieh dabei hält: der Aabitut. Nur Ondend. verweist auf Frontitt.
lU, 7, 4. wo tagremm praebere. Um gefüllt ingresiv TOridgl. we«
gen der Stärke dci Aoidmcki; dadmeh verrälh aicb daa tief über dfs
mnitürtlige Lage empdrte Oemilth: ea Iit: llbera ingrediondi poteatai}
Ibnaa aay (aal die LeeamotivilBt genommen. Caeiari Sprache ial bei
mllec EinfaciAeit eine gefühlte., tretende, beaeieAnende.
■' n*gu» eoTfer* dolorem'] Claccoai. «mpfaUi laibrem, dem dIeb
gL,.._b,Coo^lc
20a C. lUL. CAESARIS
dolorem, neqtU-anHao ignomimiam ferre potter itague te
victot conHteri: orare atque ohiecrare, li guf iocui mi-
lericordiae Ttlinquatur, ne ad ultimum lupplicium pro-
gredi neceae habeant. Haeo quam potest demississime
'atqae subiectissime exponlt.
Caf. LXXXV. Ad ea Caesar respondit: Nulli
omnium hat parte/ vel querimoniae, vel müeratiomii
puia mehr fSr dtn JKBrper. Allein dolor Iit iSrperiieh»* Leidem, be<
■onderi mit Beiug ■□[ Hutiger uad Ditrit. Cie. Taic. II, 39. dolor
cal meint atper in corporo K leniibai Rlicna*. Auch wir »gen: Han-
ger tliut leeh!
II ^ui lecut ] Vor Oad. tf gtil$ L Man vergl. Ramih. J. 159.
p. SS8 r. ' Hier miifa jedoch beachtet werden, dab gut rein a^eitl-
tlteh aleht, allo nielit verwechielt werden darf mit Stellen, wie B,
e. 1, 4S. f. H jui ~ equo deciderat. Aehnlich tit -dagegen VI, 13.
■I qut «nl priratnt e(e. VI, 13. li quod eil admiiinni fscinoi. Deo-
aaeii dSnkt auf >^ g>ii loenti miterie. gleich unserm: wenn noch gini-
ge$ Mitleid etc. tl gtii$, o4er, weil wir ei qBii iocut nicht fär puiend
ballen, — ti quid miaericordiae iit nnfer: wenn nach eine 5/iiir, eis
Bett von Hitleid dlirig iif. Danlnl^w^rde man ff gut locui und alle
analogen Fälle aoflöien tSunen durch: il locui, quest dicai, gut O-
■.eilar, ml lericordiae. So leheint qnit all oeiCrai-f« Perion^lbeieieh-
. nnng, gni all konkrete oder auf die Wirklichkeit hinweiaende Form
«u gelten. Analog nnieri wer und der, lum Untemliied« von: »ef-
tlier und derjenige. — Hit loevl and denen vericbiedriel Bedentnog;
nrt, eon^tio, dignitat, i. Rnhnh. in Ter. Enn. II, 3, 3. kann man
Tergleiohen onieri bei Jcni. ankotatnen können, d. i. Gehör BadaM*
Liv. I, Sä, 8. i^uod 11 ipud eoe ■□ppliclbni foeui non. ilt.
guast poleal d'emitisiime] Demiiie und demiiiui wird hin nni
wieder verhauden- mit Aanililer, »uppiieiter ; C\e. »A Dir. I, 0, 37.
fraeto aniiKB et devtüio. S. In B. 6. VII, 39. Jenei juam potett
aeheint lo xa nehmen, dah die labjektire Thätigteit, d. I. quanto«
valet nicht in nrgiren , der Sinn vielmehr neutral m faiien ley, (di:
irt« Gerold»,- lo dafi die ErgäniUDgiluiligen hinioietien kannten: qnan
fieri poteit. Analog dem: lolet. Vergl. Fabri, Krlti iB Sali. Cat. 29,
3. Wir: nach Möglichkeit; mÖgUehtt. Der Grand nniert Urtheib lieft
in dem BegriKe dei ejrponll. Man prQtel
atqae lubtecliiiimej Nnr einmal bei Caei. , «neh lonit leiten.
Für atgue haben fi Codd. at; Leid. I. et. Wir mächten ac roniehM.
— In dem Begriffe ron tuüeetitt. liegt, dih Afrsn. ichieu akh bl
jÜlei fügen , «ich Allem unterwerfen in wollen.
CAP. LXXXV. Hat partes) Sehr paiiender nnd eigentl. Aa«-
drack IBr eine lemporSr dbernommenc, pertönNche Obliegenheit, de-
ren man lieb enliedigi, die man ahiAut, abmacht; entlehnt ron den
Rollen der ftiilrionei. 8. Rnhnken lu Terent. Eon. t, 3, 71. An
nnirer Slellei Beruf, Befagnift , Berechligaag an Klagen etc.
miteralienit^ Den Begriff erkennt man HI Sali. Cat. 31, 3. BB-
nnl anpplicel ad coelnm tendcre, misertiTi parvoi liberoi; B. 6> I,
>D. m. magnum pericuiam miterabantur, Al«o: dai Bejammern, oder
Abiolute:r dai tlUglicA lieh- Geberden, iu Jamniem, Han begreift
am dei Struktur dei ferbi nnd denen ttaniitiTer Bedent-, wie it
Ge»iH9 uuh du Objett beiaichnou konnts, ■. B. Lir. IXj 8, 11. tut»
gL,.._b,.Coo^le
DE BELX. CIVIL! LIB. I. CAP. 85. .203
mintu conveniiie: reliqaet eaim omite» »mm oßicimn
praeititiase ; le, qui etiam bona conditione et loco et
tempore aequo confligere noluerit, iit quam integerrima
ettent ad pacem omnia; exercitum tuum, gut, iniuria ..
etiam accepfa guügue inter/ecfi», quat in ma poteilate
Aaiueril, coniervarit et texerit; illiu* denique exercitat
militet, qui per se de concilianda pace egerint: qua-i»
re omniust morum vitae conmlendum putärint. Sic
omnitim ordinum parte» in mitericordia eonttitiate;
ipgor duces a pace ahhorrui»se, eos neque cottoquii
neque induciamm iura tervasset et homiaei imper^
•Imol admirilio tniteraliotaaB ■ viri incen^t omsa. Ve^^L Aber mif-
rari KorHe la Ing. ILi. t.
minut eonvaminej Nach minai iii la nippUrea: ^am iptit. 8»
wird a(t loM ebenfslli abiolat geietit, wobei mitteilt g«im iiggod aia
Objekt od«r Siihj. lu «gönien. S- GürcDi va Cic. Fin. I, I. p. 3.
gtam iHtegerrinia] Vtb. integ. i. B. Q. VII, 3a. p. 50D. Di«
Saeb« iit and hritit integra, wo und wbdd in ulramgue partewi noBh
keine BeeintrSehtiguitg 8latt gefunden, alle FerhSltnüie in umen^Ur-
Um Stande erbsltcn alnd. Vergl. Eclog. Cic. p. 35S.
quat ~~- fiabueril] Ueber Anilaii. de* Pionom. demaDiträl. i> eto.
rar gtti a. Z. §. 703. Raiiiih. g. 158. N. 2. 8. 559; Aach Fron. Sa.-
delnit. feblt Tor gm'. Ramtb. g. 159. 8. 571.
texerü] Mit rereril oft Tcrwechi. Di« Bedeat. erglebf ilch ani
4lar eleganten Stniktnr: qal a patrum cradelibai atqne impiii tappli~
etil legere liberal idant. Analog: defendera, prahibere, protegera,
titeri. Vergl. Raniih. g. 150. S. 463.
aUutl Stebt dtMTHiüf, Hiebt etwa alt caireUtiT ton itm folg.
guL So oben c. 74. m. qaoi Uli evocaverant. So oft ixilroi: bei Dsr
■noilh. ia den Philipp, d. aod. Red.- tob dem Gegner, den er bekämpf-
te, Philipp Toa Maced. 8o bei Homer, öyi von Odytaeui. — Unier
jener iit viel beleb ran kter, all ille, mit dem ea infmer TergUeben wirt.
— Uebrigena gehdrt illiut Bicbt iit Pridikatibegr.' lu exereüai, lond.,
bcietekoet den Aß-an.
partet — eonilitatel „So bätlen licb alle Stände nod Klane«
3« menichen freund liebem, nitleldivollem Benehmca Tfrpßiehlet, berafe»
geglaubt; >o bitten alle Klauen Id menKhenfreundlicber, gegenieitiger
Tbeilnahme Asrnioiiü-I." Denn dIeH üebereiHiliinmung liegt in: ceo-
ttare.
induciamm laroj IndUcia* nennt Cae>. die WaffenruAe, wekhe
die Soldaten dea AFran. eigenmächtig und fakliich geacbloiien ballen,
nach c. 74. Mit der von Gell. N. A. I, 25. nach Varro gegebnen Er-
klärung dei Worti wBrde alch untre Stelle gut Terlr^gen. Dieser ug-
(e: Induciae aunl psx cBttreniii paucornm .dierum J und Induciae >Unt
belli feriae. Aa die etymolog. Deutelei dea Gell- „induciaa lie diclaa
aibitramur, quaii Is di^aa: iitif« uli iam" glaubt kein Menieh. -' Uebri-
grttt drückt aleh Ceei, abilGbllicb Härter au», and Teraeiht (ich dia
RnUtelliing dea Faklumi, wie einat OenotlAeneM i. B. Phtl. III, 15.
wo gegefr die Wahrheit der Friede all abgeichlotten genannt wird, d,
■B Tielcn nndeni Stellen, wie Weiike rf« Hj/perbolt hin und wia4ci
gL,_._b,Coogk
«M C. lUL. CAESABIS
t9» et per eoHoqtinim decept»! emdelüHme interfedate.
Aeatdiase igiittr H», quod plerum^me hominüiu nimia
perttmaeia at^ve arrogmnti« «cöidere loleat, nti e» re-
tmrrant et id eupiiiuiwte petant , guod ptatllo ante cwh
temterint. Ne^t nunc Jk Ülonm kumiUiatet neque aÜ-
«•ch^wleMD. So RD bUbb K«ltMi nttht blolb JImAmt, Msd. wm Am
SohlimiHir* , aacb ZeilichrlnifeUcr snd poHtucAen Faklfoueo hnldi-
gcnde HUtoriker.
imperümii Oad. hattt h«rcill dfs ailgebL VarbaauTnagea : iMpa-
ratot, inpedilai , imiaen'toi Bbgcwieiea) denn imperiU ttjtm; linp/i-
ee>, (t'ancnTiTDi , itnprudeatet. Imperit. i>l bei., wer die Folgen nicht
teuHt, well «r noch Hiebt in 'thiUiebei Lage geweitn; dsber leieU
Bogerührt oder betragcD wird. B. ti. I, 40. 44. VI, 10. 30.
plervmgnt Aeminibni] Die Leuri ubwankt (wiicbea iaminihu
mmä Aominam. Lelitm d>reb die bellen Codd. beilitigL Deniiod
bat die Sielte elwu AnMöfUgei; ntui erwartet darekan* eher eiae ni-
bere Aagebe dei Mdaaden oder betroffnen Objeld , ala de* hamdtln-
4ai Sabjekte, deiaen Kigauebaften, ptrtinaeia nod mrroganUm
obBCdieb mcbr nmiral, aJi traniitirer Art aiad. Daber denn die V«r-
■Dlhong Ond. iominf in leven, nickt Terwerfliebi Bor mSckteB.wir
in nimia pcH. nicbt ingeitekea; denn ee li( weder Caciin Style, nocb
der ^prmAa afi Aaidmek dei kier obwalteaden äedankrni, angemea-
•ee. Felrarea bat; 8ed eveeil robii, qnod gniSktäam pertimaeibu» m
tmperbit ete. Aueh dieh iprache Mr AoMiniSnt. Höcliateai wäre)
plr.Htqna bamiouB ein Anikanflimittel; nur lebeinl diah ilij«r die ^//f0>
meinhtit dei Gedenken) H itörea, und pleruttqnt wird lelbtl durch
den lebeinbaren Pleonaim. loleal, narier anleni Orfindcn , natentdttti
— Cfr. rabri m 8eIL Ing. 0,1. eielehomhl elnd wir weit entferat
4en Ablativ! M^ni'a ptrtinaeia etc. fdr den Cai. der Kigtntehmft, t, S.
S. 471. sn hellen, wie ill , 4. m. exetUenti eirUta, oder II, 34. Ib.
^Jfietll et ardao adaeenia; unä oft; loodern: ei ial der Abloliv der ^
Safiem oder intern tBirtenden Urtaehe, die aber al* dauernd a. nidil
bloh all mamenlan beieiebnet wird. Nencrdinge lebiieb über diefi '
Vertiäilnfre Roth in Tac». Agrie. S. 160. 8- XIV- — Wie kier, M
Cie. Lael. t. IS. effernntar fere fattidla (airogaat.) «1 etnlmmaeim,
«>. qnni roMnna . caeca eonpieza eil.
eontemteTini\ Conleanere i(l: nielil aehten, «nf etwae nicbt bff-
ren, noch icben, ale in lehleckl, lu gemein, «D nit^tig. 8o xoni^^O-
*flT. Den Begriff erklärt Cic Lael. 35. Ua contemBanf, a( nItaU im-
antni, nihil levlai «»« exiitimeut, perKulti innt , qai prn nlbilo pB-
tent. — Sali. Cat S3, S9. taidle pateni, vni ipu re coTrigi, qnoalBM
terba eonteinnlllt. Vergl. Erlog. Cie. p. 4S. in B. 6. V, 40. Der
eedanbe erinnert ddi an Demoith. Leptin. p. 472. twc rä-fr^aiffeiy of
»Utarot ntärtai ■tajv&ä i^ nbUfc ßoviivia^xit »d (Hfäirif lunayfQ-
hamiHtate — epparlanilatB ] S. ob. n c. 50. Aneb dieiem Mla-
ttn lieg), wie tchon gedsebt, der Begriff der Zeil, de« eingetretnän
Umttaadei, all Conditio und Bedingung gedarbt, in «runde. Mendie
nennen ihn Abtatie abtolnt- nnd oiAe verwandt iil der äebraaeb von
in alt d. Ablat. Eciog. Cic. p, 318. „Qnamqnam miror, iffo tnper-
bia et importunital» il qnenquam habere po|nit Gdnm amicnia."
aHfita] Abilohdieh mllderHd, «IbU: «In atoa^A giniUgei H«-
ment. 8. aa e. 1. dber oHgmit.
L.gL,.._b,COO^Ie
DE BELL. CIVILI LIR L CAP. 85. «OS
■qtm temptrig epportttnitate poitularef qtiibui reim opet
augeantur tttae; red ent exercitm, qvot c&nlra le mul'
tot iam annoB aluerint, velle dimitii. Neque enim. tex
legt'onei alia de cauita mittat in Hitpaniam, tepiimam-
gue iii conicriptam, neque tot tantatque elattet paratai,
pteque lubmitsox ducet, rei mihtart» perilot: nihil horuM
■ad pacanäa» Hitpaaiat, nikii ad uttat prontMeiae pr^
vitiim^ quae propler dimturnitatem pacit nulluni auxi^
lium detiderarit; omnia haee iam pridem contra »e pa-
rari, in te navi generit imperia comtiiuif ut idem ad
pettmlar«, guibut rebA Aneli UcTlB TMgL lUnilli. fi. 158. &
itibntüio»'] Nicht grsde: "elam et erteulte mitiei, wdchi Bedent.
MWichmal SUtt flpdet, Lh. VI, G, 4. Latinorum popDlo* iDveutnUai
futmMne ad U bcllam; i, B. 6. VII, 89. Boad. mehr: kd rem iMittm-
tatdmn vcl reiHtuendam miiioi, folgl. auxiHo , ts6*idta.
nihil bortm ad pae. /f.] In 3 Codd. nihU quaritM. Ond. wUl
n Hiebt gradeiu verwerfeni miierin Gctähle nuk oiiht in doldsD,
kana bei Tacitui Aeholicheil
ja« prideBt\ Sd .SbII. Cat. 32, II. la» pridem equidem BM
V«ra reram rocsbula mmiiiieai. Dieie« begleitende iam weiiet dKruf
fclo , dali pridfiH mit AffeK nad (objektiver Betonnitg geingt warde;
ITM «Olli überall der Fall i«;» dürfte, ithnllcli nmerm: eine geraume
Ztit; eine hähtehe Weile, Wie lange t toatlle lehon Valla tdeganti
II, 34. nicbl beitlmmenj ob-lO oder SD Tage, «och wohl Uonale. S.
Heiner'! Ucbenieht der lat. Partikeln. 8. 3S6. Allein eben die Va~
"betUBtntlAeit ond AllgemeittAeit dei Zeitbegilffi gtebt ihm in der Redt
beiDitdre Bedeotiamteil!
t» laj Wir halten dieä für den Ablativ., niebl, wie Fieileleht
Manche, UTAeeutatit, noch Ai fBr ijuen. mit eoiitra. Oa«n beitimml
ani nicht fatofi nnl. in »e una; londern dei ennitanle Spracbgetar. ,del
beaten Schriftit. i. B. Sali. Cat. S3, IB. lial mlierleordei la /uribut
aaniil; 9,% In amidt Odelei erant. Vergl. B. G. 1, 6, 1- II, 92,
3. Kortle m Cic- ad Dir. III, g, g, qnnd in te bene laerile grall Cl-
ient. In lalcben Fallen drdekt ix nicbt aeWohl auf , wai gegea Jem.
ireiehieht, ali wai lo Bexag aat, rüettieJitlieh Jemaudi, i'fi dieeem
Falle, (der Fall, d. 1. ein Faktum = einer PertonJ Statt Endet.
Wir glanben, dnfi iid mit d. Dativ dieum Falle analog i*t. VcrgL
Vlgcr, p. 634, b. wo au* Herodol III, 14. folg. Beii|i. xmiti inolna*
CO loi Inl Tg d-vyaifi, == idem fecit, qDi»d in filia. Damit mfiehlen -
wie rerglelehen Plat. tiorg. e. 43. D. <rau( vö/ioiit tl&mat iiü iiS tri!
wa« iwar erklärt wird: nt uttni ille iit abtemperet, waa aber doch
■ehr nahe grinat an; «ainf rsliene Aabila, Verwandt iit: *a /itv ia
Imhfi, i. e'. lo' Tlel wif ihn aakamj lo weit ci Ihn betraL Iioerat.
Paaeg. fi. 142.
urtanit praetidia rebut^ Wai damit gemeint »tj , iit klari
Pompei. befand lieh ad portal nrbla mit dem Heere: qaoniam iia, qnl
cum iqiperio erant , in nrbem ingredi non lieeret. S. in Sali. Cal. 30,
4. Die praetidia bellenden alier ana jenen sieei dem Cae>. abgenomm-
nen Legionen, die «Dgrblich iBm Kri«ge gegen die Pariher lieitlmmt '
warcD. Uebei praefidium l. lu SaU. IM. SU, 3. Die SlraLtnt mit
gL,.._b,Coo^le
906 C. lUL. CAESARI8
porita$ wrhan^ prae^dia. re&ut, et duat heUieatittima»
provinciat abtemt tot atittot obtit^at: in se iura_ magi=
»tratuum commutari, ne ex praeturg et conndata^ mt.
temper ^ ted per paueet probati et electi i» provincüu-
mittaniur: in te aetattt exctuatioaem BtA'i7 valere, guod
icm Dat. 1. ob. Zu c. 41. Kein Waadtr, dkh in ilt. Edilt. geleien
WDTde; pruetidaat; lo «biolut Sali. Cal. G7 , 2. Helcllni cum triltna
leglanibni in agro Pieeno prattidebal. Dm. Krlli a. Fabri. Bentitjf
■a^e von der leit Oad. nack MSS. anfgeuomninen Leiart: Uta nee
termaiti »ee ttntui latitfadunt; er log praeiideat vor. Mar. neioU,
Db: praeaidio lilT - Dann wGrden wir Hcnigiteni lesen: nibanii lit
fraetidio reb. Doeb bedarf ea keiner Aenderung.
idem — el] S. ob. e. 62. Unt. III, 09. in. eedtmque temper«
cqaitatu* — appropinqaabat, et aeiei — cernebator. Eben ao xtd nach
Tairtä, loa, laut, ffioCmi:. Viger. p. 522. EcJos- Clc. p. 413. Scbel-
>en Btleh SlellcB, wie die nnarige, veriubiedeQ , lo bleibt dai Vcr-
baltnir* dach gani daaielbe: er. that dai Biae, wie dia Andrei Je-
denlalli würde qae nicht psiien , wohl aber atifKe, ac. Ob. c 24.
Uni. III, 45. uno tempore propognarc tt — omnire. De)gl. lU, 7S. in.
Eben lo II, 15. m. aeqaa fere latitndine elque — agger.
daat -7 prffviticfa»] Näml. beide Spanien nnd Alrltat die den
Fonp. leit S5 v. Ch. «af 5 Jahre lugetbeilt w.orden.
obtiaeat'i Obliaert pravineian lat ■jDOn. dem aämMitrare. Cle>
■d Dil. XIII, 27 , S. te oblinente Athaiaai; dock mit den Begr. dea:
imperium teruTB, cum imperio adauniilrare. So auch Vellei. II, 42.
Id. obtiner« Aiiam proeoniul; c. 78. oblinere Hitpaniam ex caniuUfo.i
— Wir wollen übrigem eingeitchen , dati obtinere per Zeugma nebr
va proB. ata xd praetid. dem Sprach gebraocbe gemari gebore ) ra dle~
•em würde: retineat lielleichl beiier lich eignen, da vi\t praeiidta
nlebt al* den Ftaral dea abtlrakten Begrifli von praesidium, d. i. x».
MKt praetidii MinehBieB können.
K« tx pratuy Sehr füglich .kannte ei anelihelhen: ■(, d.i. iU
■f, hßatinäi. Hier aber «lebt ne itlecäi , wie : es conmutari , st m»
ampliuM, nll anlea e(e. Vergl. Z. S- ^3^- Ramih. g. 18t. 8. 794 t
Bemnkenawerth lind Stellen, wie B. C. III, 3T> in. atlaneo — eit
faclnm, ne profello eoDtenderelnr. c. 52. Pompe), tentaverat, a< — '
■accarri poiiet Ueberali der motiTirende Begriff dei eavere^ provt'
dert, imptdife.
etlatit girrvialiontml I. c. eTcniallo ab aelale petita, iumpl«.
DIeae Conilmkt. iat, wie bei lo vielen Sabitantir. verbal, (i. ob. tu
mUeralio) bedingt darcb dai VirbMot nnd deiien Geb rauch. Man
tagte: e;tciitare valetudiaem , aelatem Ur. X^III, 4», 6. XXVI, 22.
f)ai. Cic da Oral. II, 08. Hetellui qndm in delectn cxeuiallonem
oeuloram a me non acciperct. Orat. 60. nobii in icribeiido atqne in
dlcendo neceiiitatti trcuaallo non probatur. Polglich iat ei der Ge-
nitiv. Oblecti. Den Begriff drdekt Quinctil. Prooem. g. 2. lehr fein lo
BDii Sed qua ego ex cauaia faciliorem mihi veniam aeat deprecalio*
tiii arbitrabac fore.
quod — evoeeahirl Quod ali Cauiaalparfikel fdr daa Faltam,
weichet itrgHmtHti leco diente, und woranf ilch Caeiara Behauptung
ttOilte: wiil Ja, wie allgemein bekannt, aafgefonlert würden! S- ob.
. c. S. NimL die ftteranem dea Fnmpei>, die gMeliUck vom Kriegt-
gL,_._b,Cooglc
DE BELL. CIVILI LIB. I. CAP. 85. 207.
$vperiorihat lellig proiifti ad obtinendo* exercihu etn^ ■
eeniuf.' injie uno non let^ari^qmd.'tit ömnibu» dattm'
temper imperatoriiai , vt, r^ht» jeltciter getiii , aui cuta. '
ioHore aliquo , autcerte line ignominia domum revertan-
tur exercitumque dimittant. Quae tarnen omnia et te
iuHsse patienter et eite laturum; neque nunc id agere, '
ut ah illis ahductvm exercttum teneat ipie, quod tarne»
tihi diffieile non ait; sed ne Uli habeantj qua contra ȧ
uti poBtint. I^oinae, ut etset dictum, provinciit exee-
dereni exercitumque dimitterent: ai id sitfactum^ «(>-
dienita bebvtt gewciCD, (maa pflegte la lafen; qaibni emeritm tlU
peudia »icnt) In der Regel, nuh 20 Jahren Kriegid.
ad ebttnendot ererCituf } Ohtinere hier, wie ob. c 72. in dem 9.
Toä eatitsaM abUn. i. i. nur um leinen Plan, ii Voihabcn durchsK'
tetxen; alio beliebt aieb dieiei vblia. nicht aur dai Subjeit dei Sa-
ttel; aond. auf die ganie Pompelan. Parlei. Offenbar liegt darin der
Nebengcd. „Dm nur Beereimaiien anfmaMngin, die mao inuil nicht
kuCbieten nnd biiiammeHAalleH (halten) könnte."
lime ignominia } Vergl. III, 74. in. nonnalloi ilgntfero* ignomt-
ata HotaKtt ae iocn msvll: er degradirle lie. c. 100. I. ignominia amia.
aanim aariam. 101. f. igneminiam non tulernnt, IgBaiit, eTichelnl im
Rom. Spraobgebr. alt geielxlieh moiivirte Ueeintracbligong nnd Herab,
aetinng der burgerliehen Ehre; infamia iit die nora'iicA« Sckand»
- und Betchimpfaag: Jene Itt beionderi kraniettd, weil der Menicb la
der Regel die äiffiere Ehre nnd Würde in der bürgerl. GeielUchafl,
an lange n geht, in retten ineht} dieie iit all Folge Dud Frutht mO-
rmliieher VertoorftHheit olt Keim eine* »eaen Freveli; bfiweilen be<-
leicbnet ei bloH daa Unaürdige und Schmähiiche , den Ckaratler, di«
Perian Entehrende. Beide Begr. towohl aktio all pasiiv. Cic. Tuic.
IV, 30. Impunilai peccatornm data lidetnr iil, qni et fgnoittiiiiai» •>
ittfitiaiam ferunt iine dolore. B. 6. VI, 23. Lalrocfnia Dullam h^
bcnl infamiam. VII , 50. infantia Btque indignitat rel. Vergl. DÖdet-
Uin IV. S. I9i. bei. Tacit. Germ. 6. ~ Diruoi tonnte Frouto fQglich
lagen: Ignominia minat eit roinniqne late palet, qaam infamia, neqne
ignomitiioii innl omoel infainei : in lo fern olmlich der moraliacAa
Mafiit^ angHegt wird, nnd die igaaiaiiiia anch dnrch Paltionaweien
>nd liebereilnng dei Tonangebenden herbeigefOhrt werden kann. In
der Regel hat dai Handeln contra t'ui ac leget tat Folge ignominitmlf
dia Verlett. dei fa* nnd der piela» ac religio bringt infantihm. Cfr.
Nep. Ale, 3. f.
prainde — ejceedeTent'\ Der pldtiliehe Wechiel dei fempat, da
Torher da*- Praeieni bemchend gewesen, wie gleich wieder im Fol-
genden, iit eine Eigenheit, aa[ welche Held ad b. 1. mit Recbt anf-
nerliam machte, verweilend aut B. G. I, 14. Sl. Indefi ichelat el«
hinreichender Grand, nach e. S. u. 10. fOr den Gebrauch de« tmper-
ftUt darin in liegen , dafi hier nicht (on etwai die Rede Sil, wai to-
fort geiehehea lOll, wai ihnen förmlich gebeten aai befohlen wird(
■ondern die Sache itand noeh in der Willkür der Gegner: wai lia
tbnn tollten, wird noch all Bedingung, ali conditio tina qua nen^
dargeitellt. Deflhalb frlll Caei. am dem befehlenden nnd potitiv er-
llärcudtn Tone dei im praetemti Handelnden, beiau« in den dei Refo'
gL,.._b,Googlc
C IDL. CAESARIS
«ffiM extremmm paejg
fte eimditioKem.
■ Cap. LXXXVI. Id Ten militilm fnit pergntnm
' M iaeuBdiun , nt ex ipsa ligsifieatione pouüt cognosci,
M, qai aUqud Ticti iacomnodi exspectavisseot, niir»
' iHBemiaiH mUuonis ferrent. Nam, quam de loco et tem-
pore eins T«i oonttoTema ioferremr: et voce et manibos
«niveni es vaU«, abi coiwtiieraat , significare coepenint,
rinnden, gnde, >]■ ob «■ Uafi: Proindc, qnod ipil« »upra ctiet dt-
etuMi, nt eieederent etc. U tun faciiDl: lia mlnai ■« pro hiMtibM
C0I habllarau. Wie ichiiB ob. so c 10. eriooFrl: d^ Imperfektum
«teUt dieie CohortaU» all der WllUSr nsd dm frcian K>tKfclaMa
. flberlMico dor, mai lit CoMJilia»al, in lafoni dario liegt, -dafi ale
moJU titai wSideu, weiui ata aa IMlem, Wir drlck^ dieua auf
i Mitfemtere, wraifter btUimmte Zeil, nehr tuoMoritei y ^t tmlegaritrk
«mgeiproaliBe ambjettiüe (Jrthcil eben ao «aa : a. B. ea »gr ihn ur
daroB aa Ibaa , ihiten die areitera IiiU*BltlaI awa Kriege obiaickBol*
4oai aie meeAlem deaaach (dieb raihe er ihaan voklMcimnd) »k-
CAP. LXXXVL Ex <pi« t^n^caUoMe} 8. an B. G. VII , 3«.
•xtr.
Mt -^ firrtM} BM kana ut acfcarerHeh die Bedent. babea. tob;
Ha mt, rielmchF llt ut abhangigf v«d pergralvai fiiil, I. e. aeeidlt,
fiutuM ett; wir: dai war aber, wie man licb wohl denlien lana , ftr
die Sold, ein aebr aiiKenebmci and erft-enliebel Ereignira) oder etwas
tubt Angcackmea ele. Alio gilt die bekanote Regel, bei 2. 9. 621.
victi] Di« Leiart tuiti, doreb i <;odd. der beuern Art beatätigt,
«cliriBt aehr la beaebteo. luttvm ineammad. wäre der Naeblbeil, dl«
D^blheilige Folge, die ai« mit Retht erwarten koanten , all eeräieaU
Strafe, ' oder gebührend, und worauf der Soldat «ieb einmaL gelabt
hallen mnft. AebnI. 8all. log. 14, 10. Dam KartbaginienBet iacolo-
Uei fnere, isr« omnla aacTa patiebaoinr. Daa. Fabr. Aehnlieb CIc
Fin. I, 10, 13. iiitio odio digniiiioiDi docIniDi. Denn weder dia
Stellnng de« eiel/, noch die Saehe, noch die abtolule Geltnog icbelnt
■a puien; eher noch: nf vteti, oder itevtoti. Oder hielk et «tws:
ab Victore f
altro (lade) praemiutn'] Oat. hat inde verbannt; ei fehlt in Tie-
len US9. o. Bditl. wie aber, wenn es ein ver»lirblei iam geweienT
sbriantf ] El gab TeraehiedeBe Arten der Entlattung vom Kriegi-
di«nite. Ein Helip. Lir. XLIII, 14. f. Mi forum quoqne cauMai lew
Mgnitnrof eiae : et quoram ante tmerita itipendia gratioia misiio aibl
Viia aaaet, eoa milltei fierl loiinroa: i. e. qaae per ambitionem et gra-
tiam impetrata lit. Aoraerdem konnte ile iejo: eauiian'a, w^en
KriokKchkelt; tgnoaiin/asa oder Aonetla, d.i. i'iiKif itiptttdiii coiift-
itHi. Davon Ltpaiua Milil. Rom. V, 19.
tenIrOBtrita inferrelur} Infem bexeiehnet Dnier: ctwai, wie man
•Igt, anfl Tapet bringen, - Anlali in etwa« Neoem in Verlaole ebier .
bareiik begonnenen Sache odet Verboodiung, geben; analog iit: iermc-
MeM, taentiotttm interre.
lignifieare eorperantj Bellp. der elgenthSml. Gebnocbi von eoe-
peruKt ( kefneiwegi xor blDlien tiniichreib. dca Verb. Unit. II, 7. extr.
9. I. 17. extr. 23. m. 28. n. >7. n. Jll, S. m. li. n. 32. n. 30. in
UiglizL^tvCOOgle
DE BELL. CIVILI tIB. I. GAP. 80. 87. 209
üt itaÜM di^itterentut , neque »ntni interpbaitü ßde ßr'
mum es»e pögte, »i in aliud tempuB differretar. Paucis
^^m esset in ntrainqae partem verbis diBpulatinn, res
hnc dedncituT, ut il, qul habednt domiciliam ant possea-
.alones io Hispania, statim; reliqui ad Varam ilumen di-
miuantiir : lie qnld eis ndceatnr neu qnis inrituR SBciB-
mentam dicere cos;alnr a Caesare, cavetnr.
Cap. LXXXVn. Caesar ex eo tempore, dum ad
tlumea Varam vcniatür, se frnnientuiii daturnm polliee-
tni: a'ddit etiam} ut, quid quisq^e ^orum t» hello ami-
a. Kl. 45. m. )03. f.) ~ Die Erfahrmg; lehrt, dafi «««pf Imme All.
von Ferioiuii gebinDcht wir^, welche m einer ntucn Hsndluug bereift,
■Hssie^r, dutch Umiläiide TeranJalit, tcbreiten. Gnv% venebied. in- <
dpere. i. B. HI, 49. ia. fmmenttt t»/ttartietrt ibeipiebMitj d. {. ein
Beginittn im Gegeniati dei Aufhöreiu, oder du*en , wu Mher noch
ntcM war. ^. xn B. Q. V, 0. BcUp. von intip^ Ob. 1, 64. ift. il,
30. 30. m. 41. bii.
neqn« ■_ — firmum «<• poue'\ Bei firmum uafi mm sni ^n
Verbo -dimittfrtntur alt Subjekt det Saite* ergäuen: mistiontt pra«i
niiaini das BnilaiieiuBerden selbtt. J^ue Kber diScht aal d^n lei«M
mägUcAea FaU. Alto : racile enim ierl poaie , at etiam fida Intefpa*
■ita piomiiiii uan ttent dncei, »c. Atian. et Petrei. — Dtan ßra»*
llt der, BDt den man licA verlatttit kattH. S. Breni tu Nep. Lyt. 3, 2.
at ii, qnil Cfr. RsBiibocii f. 1G8. 8. S56. 4. li bellkl: diejeni-
gen To» ihnen, welche ete. B. 6. III, 18. m. fere libealcr hominei
id, quod Volant, eredunt. d.i. *s Elwat etc. Deuaack itt it, ea-, W,
in Mlebcm ^alle ein Wirklichet, JUaUt, i»» ich »etae oder objektiv
antt&euend abwäge.
lacramentnat äicerel Andre Leiarl: taeramento. Beide! war
GbUch, wie viele SteUen hei Lir. beungen. 8. xh B. G. VI, 1. und
Drakenb. xa Lir. XXIV, 8, ID. Dann i)t taeramenla dicere m viel
■lai eidHrh ti% dienitpflicAtig vcriicbem , d. i. ichworeo; aDch mit dea
DativB ObircU oder der Perton, welcher der Eid abgelegt wird. Llv.
». a. O. guibu» lacraoiento liberi vettri dicant. Man könnte Terglei- .
chen: ovv ^iiäv ögiof JU>-I4*, i. e. per deo« luranda &mrinBre, Xen.
C;r. H, 3, 12. — Uni dünkt, d«fi Cartar, nach leiner Sehretbart,
wenn er tacranttnto die. hüte brancben wollen, 'lieherlich geichtleben
kälte: oen quii tacramento die. cogatur Caeiari. Analog wiehern Da-
tiv iil nut. II, 2g. m. lacramenlam , qaod opad DoBitiam atqo« ajiud
i< quaeilorem diiitaent.
CAP. LXXXVII. Dum neniafar] Der Conjunltiv we^n des pol-
licttnr datnrum, d. i. mäArend der Zeil, bii man dahin g>lai>ge oder
^Isngt icfD werde. Die VerpQlchlung iil eine dDrdi die Zeit biehf
beaiimml oder /otfiieA begränite, lond. gedachte, hypolhetlich aitge-
gaid guisgue eomm] Wir glauben atcht, dab Jen. eonun' fflr
du Äenlrum balle, beiüglich anf guai lint penel ete. Eine Wnga
bei Banmit. ad.b. (, giebt dam Anlati. Eorum, itcbl wieöirro;, hm
zor Bexeiehn. der baoptiäebiich. thätigen oder betroffnen Perionen, im
Oegeuaati von mililei tuoi. Ei lind alio die Aftanianec gemeifet. —
Allein nnue Stelle verdient noch fu andrer Biniicht fieecfatung, Quid
o
L..„_._.,CüO'ile
210 C. lUL. CAESARIS
terit, quae tint penet milite» »uo», n>, qui amiterint,
reilituafur : niilitibuSi aeqna facta aestimatione , pecn*
niam pro iia rebus dlssolvit. Qiiascum^ue postea contro-
versias intei se niilites babuenint, sua sponte ad Caesa-
rem in ins adierunt. Petreiua ätque Afrantus, quam sti-
pendhim ab legionibus paene sedltione facu flagitaietnr,
quitqut iil dem Sinne nach gleich dem: gttidqvid eerum mliguii} nach
der Analogie lolcher Slellen , wie Sali. CM. 21, I.- ^utif ubigiie.
Qnindil. I, G, Ifl. gvid qttogui modo eiderel. IJnl. II, 20. f. guod
abique habeat frnmenti, ■!. qaodcunqat uUibi etc. — Man erkennt,
wie beide Aaidrncta weilen einander coerdinirt, und du allgemein Ntm
meritche entweder dem Subjekte duich qttitqae, od. dem Objekt» durch
quidgald, oder dem Jdverbialbrgr. beigelegt wird.
quat ilKl penn ele. | Vom abitralclen nnd coll«kIiven qaid, gtht
der Sclirinil. aber «n dem kantrelen nnd tereinxelnden gnae. Qicaa
ateo: aal *ieh dernleiekeK in den Händen leiner Leute befände. Dem
Sinne nach: guoad illa, quaeeanqxe Aarant rerttut in milHDra iDDram
■int maniba*. ^^ Oi* SIrnktnr >elbi( iat uiehl nogewobnllchj oft rich-
tet lieh da* RelativfTOüOni. in Genere Und Nnmero nach de« folgern-
den SnliitButiTO , nicht nach dem voran ■gegangneir; i. B. II, 19. f.
Carmoneniei, quae ei( — cinitat. III, SO. in. ab Epiro^ guae gen*
etc. nnd eben ao wird ein CoUetHtibtgtUl in leine Theile analyiirt.
So Herodol. I, 207. eilr. vnolimo/ifrovii i^jf ar^mi^; rö /plavi/ö-
tator, Tov; lomoBf uuit; tSaruxKfficiy ini -td* nora/iör. Auch
kdnnle man hiermit vergl. Dem. Phil. Ilt, 39. la&ta fiinl tI,~ viele
Beiip. bei Rüdiger ad h. 1. Uubcichadef de» Sinni und Cedantena
konnte e« heirien : g>iA tit penet ail, Dah penei den BegrlS der
poletlat, der pDtaento and adatinittralio bezakhne, ial bekannt. IJnt.
II, 22. >iDOd jienn enm«it pecunEae. S. B. G. VI), 3i.
dittalvitl ÜR bei Cicer. i. B. Offic. II, 21, 4. Nonquam nee ms-
iul Bei alienam tnit, - ncc melina, nee faciÜM dittolutam. Eben an
Siaivcit xQ^pft" ■■ X?^"! ™^ T(/(ac, 1. e. pretiont asitamatnm;
äuilvH* ta n(iac TDK jtoJiiäaifioriavi. OH bei Deioottb. i. H. Lepllp.
p. 460. Indcfa glauben wir, dafa nach Caeian eigen thüntl. eebriDclic
ifitialvcre, «aa durcli Cadd. gegen tolvere geiicliert iit, lo viel, ata:
lingufit pecuniam dislribaendo aolvere, — bedeute.
habueraat] flabnerint mit Oud. n. Hdd n. A. la le«en, a. iwar
auf daa ichwache Zengnila von zteei Cpdd. bleibt gewagt, nnd hier
wegen pottea, lO wie wegen dei in habere liegenden Bt^iS*, ntdit
an« RSckaicht an! guaieanguef nach nnierm Erachten gani nnalatl-
hafl. Doa Beiap. B. G. IV, I. gai dani maii$eriiit, iit tenchiedeB.
Nach una. Gefühle miiCile ei wenigatem heiraeu : quatcnnque — kabe-
rt^t, d. t. «■' gaai — petita haberent — in iua adibant. Altein ienea ■ ■
petita verletzt nna ao gana in den Kreia dei wirtlieh GeacbehocD,
nnd die Angabe iaf >aa gini /ntloriieA, dah der Conjnnkliv keinen
PJati findet. Caea. will aageo : Zwar- ^hlle ca auch yda der Zeit an
nicht an Slrelligkeilen und Händeln unter den Soldaten dei Afran.)
allein dieie hatten aolchaa Zutrauen xu Caea. gefafet, dah tit jedeimai
(qnaacunq.) die atreittge Sache Mn lur Eulacheidung vortrugen.
i'n iut adieruitl] Statt in im geben die Codd. fait einit. tntBt.
Leid. I. iutlitii. Die Conjektur inhit Lot iwar leit Voiaiaa Beifall ge-
funden) doch aind ■■ tut ire, adire, vocar» bekaunte Auidrücke, wo
f'a« aeviel ala: leetit, abf iui djcltur; metonym. für; tribnnal praeto-
gL,;..i;,Coo^le
DE BELL, CIVILI LIB. L CAP. 87. 21t
cnias illi diem nondum venisse dicerent, Caesar iit co-
gnosceret, postiilant; eoque utrique, quod staluit, con-
tetiii fuerunt. Parle circiter tertia exercitus eo bidao di-
raissa, duas leg^tones suas anteceder^, reliquas subsequi
iassit, iit aon longo inter se spatio castra facerent^ ei-
qne negotio Q. Fufiuni Calenum legatuni praeßcit. ,Ho«
eius praescripto ex Hispania ad Varum fiumea est her
factum iitque ibi reliqiia pars exercitns dimissa. ,
ri«, Indlcii, KrbitrL — Jcdci ad Caei> — adire dtrf »Jckl befrem-
den, well hier äei materielle, phytitchf. Begriff dei Gehecl „zu Jrm."
vorhiernchl. Vergl. aack Bronkk. eu Tibull.- 1, S, 36. Drskeub. la'
Llv. XL, a9, 12. wo viele Codd. „Scriba ai/ Iribnno« pleb. adil."
Doch trug Dr>l. Bedenten ad aufinathmen, weil Liv. lonal die Ptä-
poiition weglaiae; unitreltfg bat Drak. Rechte aber der Grand liegt
dort in dem Qf danken ; er teendet licA an die Tribb. nänil. lapplieando,
Implorando. — Untre Stelle iit klar ; intvt wäre lieberliek ein müßi-
ger nnä niehl einmal paiiender Zoiati, da der Feldherr aDch auCaer-
balb dei Praetorii, an dai hier gedacht nerdea taälkte, «Ich aaFhaltea
(frVn] Aebnl. B. G. I, 10. m.düm Inilare, gna die frumniilnm
nllitibni meliri oporteiet. Llv. J^U, SA^'s. ad-'«l)p«n4iBm, kuhm
die* exterat, paacendam. y^ -^ ■
eognoteeret^ D. 1. er ■6111« n all Richter wnlaranelun. V. Alex.
e. 6S. f. de conliovenii* felerfboB eagmeieit ac itatuil. Cognegeert
näm). 1, I^ahak. zn Ter. 'Andr. Prot. 24. dicltor iudex, pti Utem ejea-
minal. Cfr. B. G. VII, I. wo anire Sielte vcrgeMen; 8«flr Cat. 43, J.
ut -~facerent\ I. K.ila «t. Oft: ob. c. 45. f. mt M)ilBint«l«i
aitteretur. coli. S2. C3. 11, 35. in. uM — videretar. III, 15. t. nl
— viderentiir. B. fi. VI, 34. m. Mu>: -vnt, nicht jW;- oder &m^k
hoe «IUI praeitriptof D. I. KrofI dielel «efnei BetabliJ- d. t. ]«
Ftlge. Analog: iits$a , volualate alicnlui. Salt. Cat. 10, 5.^ Cfr. i«
B. 6. II, 27. in. bei. Kiep. Pbdi. 5, 5. Del Delphicl retponta erotiu.
Clm. 1, I. Deqae legibat Atbenieniium emilll polerat.
ett iter^ facittm\ Aehnl. Stellung dei Verbl inbafantiv. odel atui-
liar. I, fll.' S. isb.. Ob. c. 26. f. iit dlsceMau. II, 21. eraut —
poUlciti. e. 22. eit prnteclal. c. 32. m. eilS» comertiali. e. 33. m. «t'l
data poteatai. c. 37. f. erat — congetta. c. 39. in. exiguaa e»e CO-
piu miiiaa. 111, 84. bia erat rebua effectalo. c. 91. sust proieculi.
e. Q2. in. £■ kann fngl. dieie Stellong dei Verb) aabatanl. im Deut-
«chen wledersi|eben werden durch den Zniatc teirttteA, in der T/ial ;
od«r bilweitcl^D war denn etc. S> nut. U, 12.
bvGoügIc-
C. IDLII CAESARIS
COHHENTARII
DE BELLO CIVILL
LIBER 8ECUNDUS.
ASOÜMENTDM.
Ca*. L 3. C TVcfroKMu Matnlimm »fpi^mmt. 3. 4. Sa*i£mt
CUM elaMM mdvealamM »ximian iaceÜa mJdU , $td 5 — T. ki nmvaU
froelio »uferMi tt S — 11. »JcAüigi »Mgxmt tmlit, m TVcioua <x-
ilraelai, iiruert frustra miorti 12. 13. ixiuciat fttuM et impe-
IrmMt; 14. okleata» wiolant, «rmnpntl, operm Tnbami iüiitiiatt.
15. Bit eilo rrparmlit; 16. lerrili md tmtJem dediliomit eondUinwet
Ttearrunt. 11. Inttrim M. Parro n nlttriart BUpaitit, cognitU
reba*, quat itt italia gettat $ujU, in MMiititiam CutMarit intlinal;
wux haue ad MMUili«m detiteri tixdil tt 18. defeiuitatm parat;
ted IS. 311. daeruu mb oouuJiM ad CmtiaTem tramtit; «iti II, oauu«
Hiipanot tibi deviaeit. 33. Muuiliente» quoque Ktt dtiuut. ' 33 —
' KT. Ciuio, Vmtiarit legatut, ad CtieaM btat rtm gerit contra Fa-
ram; taox, 3S — 41. prottia Itatere euatatitto ad Bagradam, a
Varo tt Sahara, lutat praefecio, atftrata* inttrficiltut. 43. 14.
Kxereitu* rtlü/uiae partim i'jt Sieiiüm *e rmpiuaf , partim Varo
M dtdtaUf muAm lut» lueat.
cap. r.
Dom baec in Hispania geraDtnr , C. Trebmiias le-
gatas« qui ad oppugnationem Massiliae reltctus erat, dua-
bu8 ex partibag aggerem, vineas tnrresqne ad oppidimi
aget« inatitiiit. Una erat proxima portu lunalibusque ;
CAP. 1. Prairtma purtn] Ueber die Dalivform i. ■■ B. G. 1, 16.
Dm Midtdckllch« Zengnif« des 6eU. N. A. IV, 10, 6. „Sei Bon onaea
coiiCBilant, ia cua dafivo tenatui magis dfecDdum, quam lenofH."
Unter denen, welche dieier Dcefinatkuiafarin gefolgt, wild amdirüek.
lieb C. Caeaar, gravil auetor liaguae Latinae, genannt nnd eta Beiip.
BDI deiaen Anticata angefahrt. — Wegen prarimu* mit dem Dalir,
vergl. da«. Beiip. I, 71. f. qnam pran'me poteit hailinin iaslrii cuir« .
commnnlt, nnd Z. f. 411. Beiip. vom Accutativ bei prapd auA proxi-
tuttt 1. B. G. III, 7. B- 1S4. B. C. III, 13. prape Os/rrAae/iüim. ' KoHte
7a Kall. lag. 18, II. Rauih. g. 136. 8. 4U3. a. S. 370.
gL,_._b,Coo^le
C.IUL.CAES. DE BELL. CIV. LIB. n. C.l. 213
■Item ad paitem« qaa est aditus ex Oallia atqae Hispa- I
nia ad id mare, quod adigU ad oatiuni Khodaai. Mas-
Bilia eoim fere ex fribus oppidi partibuH uiari adlukiir:
reli^na quarU est, quae aditum babeat a teira. Huiu»
quoque spatii pars ea, quae ad arcera perUnet, loci na-
tura et vatle fdüsaimamuiiifa, longam et füffioileni habet
parttwi — qua ett aditut'i Sa Sali. Cal. 57, 3. gnä Uli tttteemtui
enl. Pari hf aber die Seite, d. I. der ganze LanditHch, Ton »taitilia
Mach 6alL biu den Standpunkt gedacht. Qua beielebnet aber bei den
Geograpli' nickt lowoM den eiaielnen Pauli, tea , dai sfii'; lond. die
AaidehnuDg über eine weitere Fiäehe; oft bei Heia I, ], S. 2, 3. 18.
Htr. II, fi, 3.
ad id märe, guod adigit ad otliam Rhodanf] Aniföriig crichien
d«D meUlen Anilegg. adigit, man wüuiebte: attingit od. per Aichaii-
nom: atligit, clni PraeaemforiD , die [ruber gewöhnlich geweien. tlud
In der Tbat iil attingere mit und ohne ad bei geogiapb. Beitimmiui-
gen dei AagräaatMW lebr gewöbaljch. Mela 1, 4, 1. gua ad flavium
alUngit, latiiiima. Ueberhaupl iit aUiagcre bei Mela faiufig. II, G, 5.
ingeni Iberui üerloiam atlingit. I, 18, I. qua Helleipootuin attingit.
II, I, 4.' quam urbem doo flumina attisgunt. In der Regel ohne ad.
Anch: contingere vom Angränten. Ibid. II, 6, 3. Uiipauia TarracD-
ncDKi« Gaitiai contingeni. Oeigl. I, ]S,a. — Darani folgt jedoch
■ieht, dal* nicht adigit, -mn die Codd. letlltien, obgleich all dai
Seltnere, in redeTLiTer Bereut, genommen werden könne, wie viele
Vfrba, die eine Bewegung amdracken. Vergl. Raniah. g. lOZ 2. S. ■
im. Kriti IQ Salh-Vat. ß, T. BenU. au Horal. IV, 10, 5. Rufank.
lu Rulil- Lop. p. 133. ed. Fr. Doch noch nalüclicher dilnkt ana mit
Holnmaiin aDiunebmcn, adigere lejr hier abiolnt, wie 10 viele Verba
bei Caei. gebraucht, and naa inppUre, wenna beliebt: aavei oder
veclorei ; alao ayDon. von appellit. Diefi iit nm lo wahrt cheinlieher,
wenn man lieh dai Meer ^i Jluckiosui und /erefDi. denkt, da, wo der
BhodaDU* aoamflndet. — Anrierdem igt ex Gailia etc. durch mehrere
Codd. beitätigt; die andern haben ad Gallinn stc- ludeb empfiehlt
aich ex Beibit durch dai folgende: aditum habet a terra. Allele, waa
die Aual. überleben haben , die Leiart ad ealliani etc. hat in lo fern
viel für lieh, weil ao allein topographiich ^eilimmt wird, weiehei die
drei Seiten, auf denen HaiiUia vom Meere beipült: I.) a porla et na*
Valihni; 2.) ad oltiaai RAod. 3.) qaa ex parte adilut ett ad Galliami
4enn dali Caei. diefa angeben wallte , leigt das folg. em«. Die atBtl.
Seite iit die Richtung nach Galt. n. Span,; die »iidteettl. gegen die
Mlnd. 4» Rhodani die tüdöttX. der Hafen, Wie, wenn ei hieb: «t
ad mare, qood etc.
nori ailaitarl Oft bei Mela. II, 3, 4, 'De loeii — qnae mare DOa
adbtit. i, 18. extr. u. I, 4, 3- Super ea, iptaa lAbyeo mio'i aäluantur.
guae — habet'\ Obachon Q Codd. habeat aufweiaca, io trägt man
doch Bedenken, dielen Coajuakliv unbedingt mit Oud. , Dahue, KrejrH.,
Höh., Bäumst, aofiunehmen. Denn einmal iit die vbjeJetiee und ^icio-
riirhe Angabe dea IiidikatiTt vollkommen hiareichendj wai die leicht«
Ujuwandluag de« {use in eagne, unbeiehadet dea Sinni beweiit. Die
VerweiiuDg auf B. G, IV, 1. qui domi mamerint, nnd auf die von
Ramah. (. 170. 1. S. T33. gegebnen Belip. reicht für dieaea Fall nicht
ana: geneigter fQr den Conjonktiv würde di« Lciarl mehrerer Codd.
■timman: 7110, ao dab dar Ston nnd tagiache Grund der Struktur,
L., ._,_,=, CüoqIc
214 C. lUL. CAESARIS
oppagnationeiD. Ad ea perfi6ienda opera C. TreboniaB
magnam inmentoram atque hominum miillitndinem ex omni
provincia Tocat: vimioa materiamque comportarl iubet.
^iiibus comparatis rebus, aggerem in aUilndinem pedum
octoginta exstruiL
Cap. II, &ed tanü erant'antiqnitns in oppidoomnfam
r«rum ad bellum adpaiatus tanfaqae maltitado tormeDto-
rain, at eomm vim nallae contextae vlininibus vineae
(der ■DbjekliTen Aaidmctaform) wäre: Reliqua qoarta Ml, nt unu»
Maltern adilum habcal a terrt: Däml. „l/eSrig bleibt ihiifB .imiNer uocA
eine vitrte , auf der man vom Lande her zDf Stadt kammea kann.'^
Ktwa ao: he pror|ai a ttrra aeclDiB (cxclnia) videatar et toU inial«
facta, lind eben (o würden wir, um habeat 'ra Tertheidigen , eiaaa
Brund davon hemebmen, dab Caciar bier, doreh : Mastiiia eniiil ete.
•Ilerding« eine getegenllicbe , mit leinem tubjelliven IJrtheiie Ter-
miichle lopDgrapb. Be^erknng einwebt, indem er die SeAtsierigieit ier'
Belagerung dadurcb moliviren will. Daher könnte man »gen: In
ia^eal liege etwai von einem Canceaiimtlte , jinter : aicar, allerding»
iBthl, Voilitändig: qaae quu» (quamvii) babeat — lam^n bnin*
qooque etc. Und eben ao wdide mau mit einigem Gewicht die Stel<
long von rtliqua hervoTinheben haben : d. i. qnae qnamquam ita snn^
reliqua tarnen est eluimodi, qaae habeat etc. — laderi walten w!r
nichli enlicheiden , inmal da dal u^e itehende a leicht in habeat •ich
einiehleichen konnte, üebrigeni iit adilum habere lo viel all: den .
Zugang möglich mache«. S. ob. I, 03. ti. dai folg. oppugnat, hai.
tecal] I Cod. hat: epoeat, ladet« würde eeatat noch weniger
■n iumenta paiien, ala volare, da* hier nach der Analogie von: ro-
tufrepatrei, tenalum, concioaeai, Iribui, oder Bd eoenaoi vocare,
Nep. Att. 14, 2. lo viel iit, «ia: beordern, beltelieit, data ile kom-
men. Ueber ecocare in «. ö. III, 20. C&. B, G. VII , 32. in.
CAP. II. Jnliguitail Ca-. B. G. II, 4. Analog: in nalaiov ; od.
noch genauer darch da* Adlecliv, auf appiratu* belogen: -naXaioi;. Die
Dicht eowobl gaietciread temporetle, ala traitiitite , den Ursprung bt'
lekhnende Bedeut. erkennt man auch ani dieaer Stelle. VergL oben
I, M.
emniatn rvravt ad belir adparalai} Analog i. B. QnincliL 1, 10,
10. emnium in lilterii ttudiomm. Unt. II, 37. Caetari» in Hiipania
re> teeundae. 111, 9. Oiseeuu Liburnamm ti Illyrieo, t, IS.^f> -
ibigue reliqttarum tx Italia legionam adventum extpeetare. Hier
■elgt ilch der EinRufa der Sabatantlr. verbat, atif den Gebranch der
PtäpoiiliODen. Vergl. ob. I, 93. Und znr Erläuter. der SlrnkUr III,
80. m. acalaa, iBa*Eiiloaq.ue ad — oppugnationem ßeri el cratel pa-
.nallae eontextae etc.'l Banmitaik ad h. 1. aagt, der Sinn left
dah von den Se^atzdächern durehaat keim, kein einsigei etc. De&-
balh nullae and nicht non. Allein nullui leigf, nnier* Bedünken* an:
keiner, nicht einer ia »einer Art. Alio hier: blo/te aat Weidenm-
then, an* Flechtwerk gebildete vineae, (eine Art Lauben) hielten die
Wnrfgeacbolie der Belagerten nicht auf. Cic. Off. III, 14, S. Qnae-
lil, unni ferlae ewent, — qaod eot (piaeatorea) nullot videret; d. i.
keine dergleichen, oder richligei: nicht eins« dergleichen. Einige
Reiap. hei Heviing. *a Cic. QB. k. «. O. lehren , dalj in nuUut nicht
ein blotier ZoAfbegriff colhkltNi lej, landern die ^Vereinigung aller
L-,g._._t,Coo;;lc
DE BELL. CIVIL! LIB. IL CAP. 2. 215
BDstlnero possenl. - Asseres enim pedum duodeciiii , ciispi-
dibus praefixi, atqae hi inaximiä balistis missi, per qun-
tuör ordines cratium in (erra defigebantur^ Itaqne pcda-
libus lignis coniunctis inter se porticus ititegebantur , at-
qne hac agger inter manus pioferebatur. Antecedebat
tu einem BegrilTe enlballeiien Herlrm(i1c, d., I. Sei Exiitcns dei Be.
grifft aiet der Sache all «oleher. T«clt. Germ. 18. in. Knllat Get-
mKnonim papslii urbet hahitari — nolain eit: d. i. dalk sDlcbe Orte,
die man Städte nennt, bei den Germanen dutchaus nicht exfiliren etc."
■n terra drfigebantur\ Jene Stangen, aiierei, wurden mit «ol-
cber KtsR geichleudert, dafi ile in dem Boden gteclien blieben, in.
denielben tief eindrangen, ob lie gleich bereila^durch die t>t>r Reihen'
Ton WeidsHgeßeelMn, mit denen die vineae bedeckt waren, durchge.
drnngen waren. Du Iniperfecl. zeigt an, dafa man dieier Wirkung
»in» Weile mit zusah, ao wie, dafg jene asterti diese ErgenseAa/t
, ali daaerndt haften. Mehrere Codd. haben: in terrnm. An ileh un-
ladelhad; aber, war ei das Ziel der GescbosBe, oder blieben diete nur
in dem Boden ttecten f Letilrei (tirami für in terra. Man Tergl. die
feine Bemerk, von Krili Sali. Cat.' 55, 4 in humi drpreaiui, gegen
Ramih. §. MT. p. 44^ Und eine ähnliche Variante Sali.' Jug. 17, 3.
plerique/n partem tertiam Atrieam poiaere. Da*. Fabri.
porticus integebanlnr'\ Voaa. ad fa. 1. '^ehrieb: Noia, porlictun
. pro ei'neif poni: nee aliod bodie nottrum, galeriel. Una ichelnC Oae«.
den Namen für dieien bedeckten Gang, die Gallerte, ebiichtlich ver-.
ändert va haben , weil wegen der Bedeckung od. Bedachung mit itar-
ken Bohlen der Begriff der rinea Tnn lelbil ichwand i eine Schuli-
wehr, die eben dnrch ihre Leichifgteit lieh aaizeichnete.
hae"] Wegen /lac laien Einige: tntegebstnri damit porticu anp.
plirt werden könne, fei felill an hinreichender AntorllÜI; auch kSnnle
man annehmen , dafa dieler bedeckten Gänge ofTenbar mehr aU einer
leyn mafiten. geietit derielbe war aach länger, all eine vinea. H/k
lann sher niebt, wie Baumat. meint, leyn : Aac ratione; londcrn all
eorrclativ von («a U( ea : hac regioae „ hoc tracta , d. i. lO weit alle-
mal der portie-at tcbülite und deckte ; in dieser Richtnng. ladel^
wäre nacTi nnierm Gefühle porifcua integebictitr dai WüaacheuiwerfheTe
und In "de^ That nicht leirhlere Leiart. Der Sinneware: dareh die
Bederkaag mit 1 Fuf« itarkea Boklen worden diese elneae in einen
fßrmliclien portirm verwandelt i die vorher einzelnen Schotidacher
erhielten uan eine suiavn>enhängende , /orl/cu/enrf« Bedach ang und
wurden lu einem Gante». Dann wäre hae der Ablat. Inatrumental.
■tatt milteltt deiielbea. Oft alreltt Caei. an Sallmla bekannte breii-
loqDeiitia.
inter manutl Mar., der lo viel Wahrei nnd Bicbtigei iah, ver-
wiei wegen diesea Anidrucka^ aat Liv. 111, ,13, 3. Ceddisae aemlani-
nem; inter manm domam ablatom. Belap. Bind häufig. Flor. III,
Sl , Id. Baebium sine ferro, rifa ferarnm, inter mannt laniatuai.
Phsedr. V, 7, M. fnter mannt aublatua et muMufn geiaeni Üomum
referlur. Caei. wollte wohl durch inter manul anieigen , dafi der
agger, . d. i. Erde, Schutt and Steine, lur Anffahrang dei Damms,
Bof welchem die Maichinen anfgeitelU Zo werden pflegten, mit den
Händen aufgehoben und z-icitchen denselben, d. i. t« denaelbcti getra-
gen nnd lo die Rrhühnng dei i'gger nnd die Ericeiteriing nach der
Stadt n» (proferre) bewirkt wurde. Man vergl. B. G, V, 42. utaiii-
bat mealitgm Itrram erhaurire. Folglich liest in inter manu» bes,
gL,.._b,Coo^lc.
216 C. IdL. CAESAHIS
tentudo pedum LX, aeqnandi loci caussa, faeta Item ex
forüssimis lignis, conroluta onmibos rebus, quibns ignig
jacUis et lapides defendi posgent. 8ed magnitudo opemm,
altitudo nuui atque tuirium , mullitado torin^toruiii
onmeni adimnUtr^Uoniein tardsbat. Tom ccebrae per Albi-
antgedracM da« Haadthieren ; ain beiten Tfetl. ittreh Handarbeü der
Soldaten, mm Unten cbiede tod änderen InafrumenleD, deren mam
pich LifdEenen Lonnle. IVie aber proferre zu Dehmen, lebrt i. S> Liv.
X?1XVII , 36 , S. Igilur oparibus Dppugnare arfaen aggreMlii — ntrfat-
que vineai cl aggerem nuro iaiunxit et teitndinibui (d. i. vennittelit
derielben, noter deren Scbulze) arietei adaiüTit. — Wir erwabnen .
dieh, dBmit nicht Jem. an die Verlängerung dei agger, ao diii^
prpgresiu$ im Umkreiie denke. Wue dieh, $o würde e* Blatt aale-
tedebat leat. ticbtiger helfaen: pratetitbit. Doch iat die Jclarite Be-
weiiiteUe Li*- I, 44. f. Aggere et fonli et muro ciccDmdat uibem; .
. Ita pamoerinin prefert. — E> In nibii lucremeiito »emper, quanlum
■noenia pTDcMmriT ecant. tantnm (ecmlni bi toiiucrali proferetantur.
aeguandi loci csulta] Man findet uotec den 'Betagct^nSiniaiEbi-
nen dreierlei tettadiaei; 1.) ad aeqnandum loeam vct cooiplepdai fo»-
aaa; O-'i ad fattaa faeienda» vel lubrutione* muraran praepaiuidaa ;
'3.) arietarial, quibua ariea tectua erat, quo muri quaterenlai. An
nnirer Stelle glaubten Lipa. und üavia., näcs voa AuafülJung der
' Graben die Rede; dieien atimnit bei Guiachard IV. ^. 138, .11 n'f •
preaque paa de doule, que par cet aequandi loci eauisa let hiatorisM
■ — u'entendent le complemeDt da toaae. Eine andre Mein, dea Ciao-
con. war, der Zweck aef übeibaupt Ebnung de« Terraiut geweactb
Lemaire ad b. 1. hat abermali die fachen etwa« verwirrt. Unt aeheinl
der Spracite und der Relation in Folge aequar« nur im Allgem. auf
daa Applahiren dea Texx, au beziehen, indem ,varber der Grabe» gar
nicht gedacht, die portirut aber doch vorgerückt werden mufiten , dai
Terrain aber nicht überalt geebnet and lur Aurafellnng lo te/iieet be-
dtcktrr Ijalletien geeignet aeyn konnte, lo b«darEte ea allerdinga el>
nei Planatar.
ejr fartinimiB ligni* } Dar. ad h. I. ugf : „ferUludo ad auimum
proprle reCeituri vJribua lamen corporeia et lebua inanimia ialardam
fribuilur." Wenn wir den Sprachgebr. beachten, ao wird fortit
aynon. tvya aMfirmai, alao bier Holz, welchel elaat aasbieU; na-
türlicb aucb i^ DurcAmeaser nicbt tehieach , aber doch zunächat UÜ
Bezug auf die Fettigkeit und Daaer/iafligleit. So wecliai-ln im moral.
Sinne fortit et fidelit oüi ßrmat et fidel, bei Lir. XXXl, 9, 3. nnd
XXVUI, 9, 13. Aebnl. Taell. OraL 23. m. Farum eal aegrmm nop
caae: fertem et laetum et alacre» volo: prope kbeit ab infirmilate.,
in quo aola aanilaa Uudatnr. — forlit «nlaprlcht etwa unaenn: derb
and läc/itig. Man verweiat noch anf B. Ales. e. 10. wo fartioT poma.
Detgl. Vegel. I, 24. lude* ligait fortittimit. Vergl. mebrere Stellen
bei PHn. Epp. ». B., I, 12, 12. IV, 1. eMr. wo fortft ron danerhat-
ter, guter Gesundheit und Costlitulien gilt.
conioluta'\ Die meiiten Codd. und Editt. hatten evoluta; daraia
biläele Ciaccon. involuta. Zwei MSS. Mengen für eencol. Beilp. von
Verwe;chit. de« co« und e aind bäußg: lo eraloiici at. camm.' sveeto
nnd conv. edilum und conä. S. Drul. m Liv. XXII, 40, 8.
DH»en administralionetal S. ob. I, 25. lu odminiitrat. partnt.
tum] Sieht iaallrt, atalt dafa man ein trüher«i prtvum «rwu-
gL,.._b,Cüo^lc
DE BELL. CIVILI LIÖ. il, CAP. 2. 3. »17
C03 «ruptknes fiebant b% oppido, Igiiesqne aggeri «t ^-
ribus inferebaDtur, quae facile nostfi ropellebaot milites
UB^isque ultro illatis deteimeDÜs. eos, ,qiil. eraptioneia
fecerant, in oppidum reiiciebant.
Cap. UI. Interim L. Naüdim* sb Cn. Pompeio mm
classe nayium sedecim, iji quibns jtancäe eranl; aeratae,
L. Domitia MBasitiengibnBqne subsidio inUsus, freto Sici-
liae, impnidcnte atc[ue inapinanle Cnrione^ pervefaitur;
adpulsisqüe Messanam navibus alque inda proptei lepen-
tinum terrorem principum ac senatug fiiga facta, ex na-
valibua eorum uQam deducit. Hac adiuncta ad.ieliquas
tet. Vat icheinl hier gtax in treffen, w>i fu Edag. Cic. p. 399. ba-
merkt worden: iun beiclchae den FartichiiU, für deinde, prattprioi
Kit ^niaer Sleigemng. Beiap. olcht lelUn. Liv. IV, 33, 3. MAgi-
■tra eqaitum equitibuiqne; tum ex montlbni Qainctin acciloi XXVIll,
Quum Dialioae nd tealpai i>vaU Fabiui, tust ■
magtiam partem »eDalnh maiUict. Cic. ad Dir. V, 13 , 5. Caiua sBint
giadialDrii ■imilitadinetque hae, fum ratione« diiputatione coll«clM,
vetabaut me reipoblicae pcnilun difSdere. Criech. n^o; äi toirvif, und
das Salluatiicbe : ad hec lind verwandt, und dai oben gfbrftochte »ed
Ut nicht obae Etnaari auf tum. Süll- lag- 6, 1. »ed _ cqoitare, ia-
nlari — ad koe pleraqas tempora in venando agne.
qaae facile — magHitgite — eoi] Gani analog ancb bei. Gne-
«li«n: Demoäth. Phil. UI, 47. MniSaiitSvio.. , oT ö'aWfTijt fttr i]f.rw
»oi f^g ünaoii!, ßaaiXiit St avftiiaxov ilxor, vtplaiaro <Ji OfJi» ov-
Toüf. Aui dem if«JatiriBlie geht die Rede io fort aber in einen De-
»wsib-atiEiali ; dai eJHf filied ericheiiit Jogiiefc und ajntaktiich an da*
Friibere gebunden , dai andre frei nnd telbständig.
CAP. III. ' Aeratael S. lo B. G. IV, J!. Man verlieht gewohnl.
rettratat; .»uf jeden Fall Kriefuehiffe. Vergl. lo Jlor. Od. II, lö,
31. III, 1, 33. Ofid. Met Vill, 103, aeratat pnppe*.
freu Sieiliae} Cfr. I, 40. in. Der Ablat. localit, tut veiUm
Baieiehimiig dei durch Gränien nicht icenan beatimmten, od. aaf einen
Punkt begebläuktfln Raunia. So Sali. lug. 17, 5. eoela lerragut penn-
Ti« aquarnn). Daa. Fabri. Eclog. Cle. p. 8. Aehnlicb iit Ol-id. Met.
VIII, 104. Scjlla/yetD poitqaam deduetat naTe carinai — vidit: I. e.
ftr ftilHM Bufngere.
iaprudent» atgu» inopinaale'] D. I. ehe er tieh detten veriah
nnd etwM ahnete, war jener ichan vorbei. Uni. c. 3S. n. ^quitea
nJHi — imprudenlet at^ae iaopiaantet holte* aggredinnfur.
fx navaHliui eor. «nam ded.] Dieae Leiart fwid Clarte liarj n.
kanm acht laUiniteA : er wöaichle mit mehr. Codd. u, Edilt. ex aa«i-
' tut cor. elc, Aach hat Cod. Petav. ex navBl. unAn ded. navem; dier«
■cbeint nna dal ricblige. Denn nnr ungern lupplirt man navem aui
dem Irahern navibut .- denn dieft «ind fremde Bchitfe nnd der Plural
iteht fär: clane. Vielleicbt itorle Maueben die rierlache Wiederhol.
dei noB. In lolcber Nähe. Doch i. B. G. 1, 6. In. Eine' Pfaehlätiig~
teil in aolcben Falten zu Bnden , wie Bremi »u liocrat. Paiieg, §. 24.
beiaefbt, aeheint um an leliten Orte am wenigaleo Legrflndel. Auch
lür die htein. Sprache gab ea einen Grnnd der NathmendigkeU, den
Jeder vrellf. hate» dedueere ex naeälibui M aonit atebender Ana-
L.gL,;..b,COO^IC
218 C. lUL. CAESABIS
nav«8, cargam MassUiam versaa perficit; prBemUsaqne
lil&m navicnla Domitium Massiliensesqne de suo adrentn
nertiores fach eosqne magnopere hortatur, at nHrsiis cum
, Itrnti classe, addiiissuia aniiiliis, confligant.
Cap. IV. Massilienses pott »nperius incommodnra
veterea ad «nindem Dumerain ex navalibaa prodoctas na-
res refecerant summaqae indastria armaverant, (remigum
droeV, LJT. XLI, 0, 2. dtcem qalnqarrcniel nkTC», li dedacert ex
aatalibut vtllet. Ctr. B. G. V, 1. fiber tubdueere. — Eoram, per
tiylleplla, «af Mtnana belogen, a. B. G. 1, 19. a. 3. dvitili per-
■UMit, nl txirent. Vli, 77.
additit luia euriHii'] Wie oTl addera n. a. Ferba abialut ge-
bnncht werde, darüber vergl. Krila lu Sali. Cat. 58, 1. Compertani
habea, Tcrb» Tlrfalem nop addere. Deigl. 50, 4. praealdiii addilit.
. ehr. Gronov. la hiv. ir, 3, 3. — Wir wollen damit Tergleichen den ah-
nlnt. Gebr. von praeett» III, 12. in. qaf ihl praeerot. e. 28. qal Lliil
praeerat.
CAP. IV. Jd euidem MSMeTaM] 1. e. ut item nitaitnt* tfficer»-
tur; niqae ad eandem nattutit nuxer. comptettruiil clanem. \Av,
KLII, 37. In. il quid ad eum numerHm ixplendHot deeiiel. Calam.
de AHiur. 4, 5. icrobem ad inedfam complelo. So »gfeman; ad ter-
liat deeaqufre i, t, iU, nt coniumptii daabai partiboi, lertia lapgr-
tlt. Ctr. Hand Tunell. I, p. 103. u. B. G. V, 30. nbaidea ad nttiae.
mm fmiaeiitaque miaetant. I, 15. ad numerum qnatnar milium. Held
Terweiit nnch auf H. C. I, 42. ad eandem raagifltadinem i d. IM, 4.
Daher ad nuaierutit en» lo viel ali: ToUiäblig leyu; Cic. ad Dir.
VIII, 8, 23. und ad nmt tummam «. i. bli ID dem Betrage, = für,
um die Snmme. Id. VII, 23 , S.
titmmaque iaduitrfa'] Hat. III, 04. t. eaitra defendlte dillgenter.
c. Oa. caslrs — indatttie defendehanlur. Sali. Cat. 3S, 3. D. 52, 19.
domi induilria. Den Brgriß hat Döderl. I. S. 119. f. erlsulert u. be-
Itlmint' die Abslainin. ron indatr« tat ihm DnverVeoshar. Ea i)i dto
unterdro/tnt , rührige TAällgteil, die lieh gern der Art«il unlar-
tie^t, und vorträrlc alrebt. Zufolge aelnei Rlymon, glelchiam die R|.
genichaft dneeo, pii temet ipte negatiit indait. Dai iorinelle Analo-
gen aey illaUri»; daa materielle Gegentheil jit ignavia. Induitrla
•her mit Dädert. S. 120. (Sr ein nrapr. AdiecHv. ta halten, nobei an
au erginitn, vagen wir nicbt: denn die Eigentehaft ala aolche [il,
keine art, d. t. Ferligkeil. Uebrigena kann dieie /ndattria Bberall
Dar aqC dal iVaitd'ir^B und Reale gerichtet teyn; wie jene) Sallitit.
Cat. 52, 29. vigilando, ageitdo, bene cnniulendo proipera omoia ee-
dnnt. ^ Dafa der Begriff aiicepi, in botiam n. maiaai putem genommen,
lehrt Gell. N. A. Xll , 3, 1. gleich: tempntal, va/etuda, dolat, fa-
n'nu«, gratia. — Uoi aber Gel dabei ein, ob nicht induitrint ver-
wandt dem grieeh. ttdi/ar efioq, nnd derjenige aey, der elwat
recht nSthig hat nnd braneht, und eben debhalli lieh regt o. rührty
damit er etwa» erwerbe oder la Rtaade bringe! So iprechen wir tob
einem ithr GeicAäßigen : „der hat recht nolhicendig." Wenigiteoa
laiaen aich die meialeii Fälle anf jenen Vrtpraug, oder richtiger, jene
Fermtndttfhaft lariieliflibren. C(r. Sali. lug. 4,3.
remlgUmi FBr den Sprachgebr. i»l bemerkenawcrth remigiam all
Kollektlvum für: amnit remiguni maltiltido', qnae eil Tel totiua claa-
da Tel iiiignlarom naTium. Eine Hauptitelle Lir. XXVI, 61, 0. Ut.
gL,.._b,Goo^le
DE BELL. CIVILI LIB. H. CAP. 4. 219
gnberDatonimqne magna copia snppetebat) piticatoriasqne
adiecerant atqoe contexerant, ut essent ab ictu telonim
remiges tuti: has aagitiarüs tormentisqiie corapleverant.
Tall modo instnicta classe, otnoinm seDiomm, maCram
familiae, Tirgioum precibns et fletn excilati, ut extre-
mo tempore civitati subvenirent, nos minore animo ab
migium elattieiqae mitite», Innqaillo tn altant erccti, ■gilllatem na-
vlau) — eiperiebantur. Viele Beiip. bei Gronor. ad k. I. Z. %. 6TS.
AQRlog: temitium a. Sali. Cal. M. t. 46, 3. SQ, 1. SO, 9. lug. 06,
1. -- Eodlicb, t&» Beilrag lar ülttengenchichte Qninctil. I, 10, 10.
Natura ipta mosieaai arleni Videlar ad tolcrandoi ficIlinB laborei Teint
■BOaeri Bobii dedliu, liquidem et remigem caHtii» Aortatur. Dich
rälänleH eine Stelle bei Tacit, Ann. IIIj 1. f. bob alatrri. Dl adiolef,
• remigio, iti cunellt ad triitlllam campolMi. Aai netcberlei Volk
abrigen* bei des JRdmern die remiget io der Regel bertaDdea, gebt
berVoT aoB Stellen, wie LU. XXVI, 47, 3. Ceteram mnltitadinem in-
colarum farenarn ao talidorum tervorum In elatiem ad inpplemen-
tam Ttmigum dedit. Wobei in beraerken, dafi jene iuvenet iDcalaa
«benlalli aar Strafe und all Gefangene dam verdamnit wardcn. ' Die
.Griechen naanlen die glnie Bemaanang einet ScUffi kollektiv nlq-
magna eopia'\ Copia^ti der eij^enll. Anldmek t&r materiellea
farratA aller Art, mit dem apecif, Xebenbegr.' der autaatmeifgiiracA-
ten, ctTtinte» Mittel inr. Abhülfe d<i Uedarfi. Der Begr. der bloften
quanlitatttra , gewtehtigfn Maiie liegt in tit. Unf. III, 3. (runlenti
vi'« maj-iniiin ^- comparaTerat; IJ, 17. magna vis talii congeita. c.
20. Dt« magna paUerii. CtT. B. G. VI, 36. f. Wie hei Demoath. Pbil.
III, 40. rai amiiättiii TtUjOag xal xVIf""'"' mid^orfoi «ni Ttfq SkiJjV
lurtanxivilt; ^(p&'Otiia. Allein ancb topia tat relativer Begriff, wie
viele Sielten bezeugen. Sali. Ing. 39, 5. ex copia rfram Matnlt ni-
hil libl agitandnm: d. I. bei den {betehräaLteH) Halfiniitleln. Vergl.
daa. Fabri. Daher auch alt: exigna, miliar copia. 111, 58.
ut eiient — tuli] Ueb. diese WoDitell. ob. I, 87.
»iitriiDi faailiae ] V.inige alt. Rdilt. familiaTam. Ctr. B. G. I,
SO. VII, 2». Dai, faiafliae die gewöhnlichere Form gewesen, beien.
gen aneh die vielen Beiip. bei DraVenb. lo Liv. XXXIV, 3, I. Wer
iit filii familiarH-t bei Sali. Cal. 43, 2. d. i. Sdhne, die noch ihre
Väter hatten, and iwar an« guten HButern, darüber vergl. die Anal,
— Han frage aieb aelbal, warum hier niehl malrea yantt/iarsn geaagt
werden konntel Dadurch wdrde nänL der BegrilT In cOBoreto indivt-
daaliijrl werden.
extrema tempore] Cfr. B. Q. II, 27. Aehal. Cic. Rabtr. perd. 2.
exlreaia reipnbl. tempora. Sali. Cal. 53, II. reip. in extremo lita
eat, call. e. 20. f. Oft bei Demoitb'. i. fi. Phil. III, 4. iv xoU tt^/-
fiaai, xtü Tois ytytofi/reit jtigl rßr laxärtir lurivvlvini. Deagl. Fall,
leg. p. 34Q. r. (IC ioüo/«[a* Httiti tä Ofayfiata iäam. Und. eboB lO
bildl. Fbll, III, >d3. tC T^t laxnT^i vßfiaq aaolititii. Daher kann ex-
IrciHM, an wenig wie laxatof gleich aeyn dem pottremat, d. i. der
(■fällig anlctil gettellft, rangirte, waa Uebiner Eclog. Cie. p. IM.
meiBle In Jener bekannten, Von manchen Brkläirem gar nicht beachte-
ten Stelle: BellMamm hoc guidem ixlresium ealj I. e. taBMam^ nl-
IteaM, gno balluae leDdnnl.
wt — lufmenirent] Aach hier fehlt «t 1b mehreni gut. Cadd.
gL,_._b,Coo^le
329 C lUL. CAESARI8
adverras eos proficiscitnr. Fa«Ue erat e% cMtris C. Tre<
i>ODii atqite. otnnibaEi superioribua locis prospicere ip nr-
beni, nt pronis laventus, qane in oppido remanserat,
omnesqae superloris aetalis cnin Überis ntque ux'oribus
pnblicis^ue cuitodiia aot ex mnro ad coelam maous (en-
derenl, aut templa d^otam immortaliam adirent et, oate
siiualavra proiecti, victoriam ab düs, exposcerent: oeque
eaaif«MH«-«Hl ] Dlefi Verb, entipricht anicmi ; lirA nicAti drau»
matheB. Ck. OK. I, S. PhlloHipU es qpa« plsrlque *ehemcntei' '!•
pelnDl, eanlemaunt et pro nihilo ducunl. Man nlrd finden, daft coif
teiu. lieh bcionden aaf Benehmen und Betrachten beiicbt) nnicr;
mit gleicAgiUlig brhandetH; detpieere mehr auf maraHiehe Gering-
■chiiliang. S. id B. G. V, 49. Wir glaaben aber, daTi In Being
auf du Etymon east^Bin^« eher dem avn/fivttv verwandt- ley, all
dem tontamimoTt, od. lernen, vie Dfiderl. II, 183, Oenn warum nldtt
ftut jenem H'cEe die Bedent. gewinnen : etwu GrSfierei all Kleinigkeit
und BagateUe anielien and behandeln f
ut »MHii iavettlui] Wegen ut i. in B. 6. I, 41. p. 93. Unt.
U, 32. commemorat — ul — feeefit. Mau slekt, wie in lolchen Pil-
len ul gleich (Sf (vergl. BaU 6r. Gr. S. 122.) lar Angabe dei Objfkt»
dient, wie reriebiedeii aber von qua tKods od. queTnadmoänvi.
tuperioTit nelalii] Davil ad b. 1. „Aetatii provcelion'i. Rariid-
ma locutio;", HüaBger bekannll. tapremut in temporell. Bedent i. B.
■Oll' luprenk, die* anpremoi Taeit. Aon. I, S. officium iupre»ai>i d.i.
eiaeqaiae. CnrL III, 12, II, Allein genen belrachlel bleibt tupeHer
all tiegeniati von inferior nur ein GrotfTerhältnib in Beiog ant öln-
nii iavenlat, und et werden ventanden ; omntt, qai «cant ^Ura i>
tupra Iuvenilem aelalem.
publiciigue euilodütl Cuttodia coUektiv far eustodit. CU. Cat.
I, 3. calonUm — praeiidiii, catladiil, Tigiliii munitam. Nep. Dfoa.
9, 1. domtiin eattodiis tepit. AeknI. Laclanti I, 14, 10. Dennoch
bleibt «sire Stelle, weil faler die ludividaen bervorgehoben werde«,
bemerk eniwerth, nnd die Variante in den rariil. HSS. und Bditt. ex
pnblicli cnilodli* qaae ant mura etc. liifii «ith vrnigtteni erkliren.
. In der Tbat aber würite man niebt, wie dieae SichtrheittKäehler uti-
ter den uxorib. liberisque erwibnt wSrden, wenn man nicbt an ditf
Mauern der Stadt erinnart wQrde, auf denen die WaeRen anigeeteltt
waren. Aoeb wäre niebl nnwahncbeinlich, dsh an den Tempeln nnd
•ndern öffentl. Uentmälera aud fitbenden derglekhea ScbaaneacAei^
pnitirt itanden. Mm erinnert aber an B. O. VII, 78. f. Caeaar,
ditpoiitit in vaClo eailodiii, recipi prohib«bB(. CEr. ob. I,'22. eaito-
4ei nnd vigilet.
txpoietTeHl'\ Bin fait itehender Anidmek von denen, welche dM
Hülfe, die Gnade od. den Beiltand der Götter erflehen. Lir. 111, 5,
14. onnfa delnbrl pacem Dedm erpatcentiaai virornra mnlieramqna
tnrba implebantnr. I, 10, I. pacem preeibnt expeieanl. Vergl. Dra-
):enb. in III, S. Beaond. Briiaon. de Formn). Lib. I, IhO. p. 07. weU
dier durch Betep. erwelit , dafi expoieert eben iowobl ant «ofs all
prttationet belogen werde; abgleich Valer. Max. I, I. »gl: velerci
qnum aliqaid expottendam erat, vato; qnnm KommettdanduBi , preea-
Uane Dioe. CFr. Virg. Aeo. III, 361, Sed telii preeibuiqne inbent
expeieert pacem. Die BedeDf. erkennt »an auch aai der Ztieanuncn-
■lellung. Cic. Uil. ,34. uieerifordlam — imploro «t expotea. Ver-
L.gL,;..b,GgO^IC
DE BELL. CIVILI LIB. H. CAP. 6. 223
erat quisqnain omnlum, quin in üos diei cosn Biiarani
omniam fortuaarnm eventnm consislere existimaiet. Nam
et honesti ex iuventiite^ et cuiiuque aetatis ampHssuni,
nominatim evocati atque obsecraii, oaves coDscenderani;
ut, si quid adversiaccidisset, ne ad conandoi» quideiu
gibi quidquam reliqai fore viderent; si superavisseoti ^^
w^ieden expailulare , wu ta der Regel: eenquert de iniurta apad
CDDi qni feclt. Wir: Jemanden isr Re^ lelcen. Cfr. Ruhoken. la
Ter. Andr. lY , I, 13.. Daher «tl verb. qatrelat el trpattxlatiQiie».
Drak. m Li*. JCXXV, 17, 3. — Eine aodre polititeie u, geriehti. Be-'
dcot. van trpoteere , wie Nep. UatiD. T, 6. H« Uannibal tut expo-
teendi gtalii miiioi ratui — findet lich bei Caei. nickt; diner hal in
•aleken Fallen depoieere. Uni. 111, 110. •
iK — ema — erentum ele.J CaMut IvtLoaSt Sehicttal: die Art,
wie etwai aaifSitt. Cfr. ja B. 6. VII, 1. p. 431. Catum, Hgt Da-
ker an Flor. II, 8, I. Telerel eanaid«r«hanl (anquam tffectttwt fortnna»,
qoM eain« dar*, edere et adferre dieiiur. Liil. II, 14. proximi diei
eatu. EventHt ont. II, 32. f. ab. I, 31. r. wobei »■ bemerken, daft
evenluM nicht blofi von Eraignintn, loa Sachen, aondern auch ron
PtrieneM getagt wird. Uol. 111, M. nihil eoi de neittn eia> diei ti.
maine. Liv. VII, 20, S. adeo duoruai mililum eventum — ntraqa«
aeiei animia pErceperat. Vebn fortuMat ». ID B. 6. I, II. Hier, wie
B. G. VI, 7. begreift fartnaae dca ganien Su/ttTtn reUtlrea iilüekt-
,iuttattd; die ganie phj/siteht a. polilitche Ejriitenn dei einieinea
Begüterten. Oft überbaopt die Lage, die Umtlände, die Sehlüge dea
8cbicki»li and deuen Weehtel; gleieka. fortuaae tempetlates. Clc^
pail red. ia Sen. c. J4. bonoi viroi lagere malni mtat fortunat , qaan
■uii deiperare. Phaedr. IV, IS, I. Quam it fortuiüt quidam qaerer*.
tar iaia — Aeiopaa fiuKtt eontolattdi gratia. Sali. lug. 13, I. Dai. Fabri.
honeiH ex iuventute} Ex iil nicht bloAe Umtchreib. dci Geni-
tie$, lond. bejeicbnet entw. ein* Aaiv>a/il od. hebt einen hervor atu
einer Mehrheit; l. B. ont. c. 30. m. altera ex daaboa legg. c. 31. m.
ex Hl anaoi ipiini navigium contendit. Cfr. 111', 14. m. c. 100. 43. t
qai potiiainaDi tx magno Domero. call. 111, 88. gtiae ex heirefidariia.
III, 40. qualaar ex hli etc. e. £7. m. ex iil qni — remanierant, co-
körte« eue factu. So Nep. Cnn. 3, 3. gut ex InUmii regia ab ami-
dtia ciui defeeerat. Bei genaner Beachtung wird iiian in den meiiten
Fällen Boden, wie das Ferban dea Sali» die Praepaait. ex näher od.
eMferuter bedingt. Letilrei gilt allerdingi ron Stellen, wie III, 39.
Brant apnd Caeiarem ex equitum numero — duo fratrei. Doch aucb
hier leuchtet daa Hervortreten am dem Zaiaoimenk. ein. Eben lo nnt
c S. t. qnae ex ßrali claiie naeet erant — impelum faciant. . Cfr.
Sali. lag. 13, 4. Ob. f, S3. S. 145.
eGDCsb' atgue obieerali} Dieie Verbind, dentet an, dali die Auf-
geforderten reehtlleh nnd geietilich nicht geiwongen werden konnten;
wi^ etwa aentl evoealf allein geietit worden wäre.
, ■(, li guid etc. — viderenl'} I7< kann, bler nicht partieola /«äfft
■eya; gond. drückt ani den nothaendlgen Erfolg, daa Retultat, dal
dielec gefafite Entichluti und die TAat ( coaicendeiant nav.) berbet'
fQkren muTite. Wir iigeo dann: dergeitalt, itlt ele. ond bezeiehnen
Mmit dai ron. dem Referent, daieh natürllcke Schltifi/olge gewonnene
■ni anageipmcbue Urtheil.
ti luperattiient ) Cfr. wegen (V, dai Dafia in *in nmgewandeK
willen woUle, ob. *d I, 32.
gL,_._b,Coo^le
984 C. lUL. CAESARIS
dom^estitfi« opibns, vel externis anxiUisy de l»Tüie mbb
coofidereDL
- Caf. vi. CommiMo prOelio, Masfliliensibug res liulla
ad VirAitem defnif: ged memoreB eorom praeceptoni^
qn&e pauli* antti ab tnuM acceperant, hotf animo decttrta-
dometticil opltut"] 8. B. 6. II, 10. domeilic. eopite. Eben la
Nep> Huin. 10, X •vatm umm ridpret dometUcit rebut mlnni cna t»-
buiMm, coDolIiklitl eettrm (gleidi*. ejtleroi) reges.
dt Mabit» itrbi» emffiderentj !• <>■ denoo ipea bonun cBpereot
fsre,' Dl tilbi »• icTTelnTj aptimam deifliii ipem de civitale lus cao.
■ccian^ BoneipereDt/ Safni Ut aho SeltHng , Brialtung, auf die
Xut^n/t beiogcDj d. i. MufAVA« Brkttllang od. die Afäf/ieAfnl dis
SKJt in erhftllei). 8o lAv. VII, 35, 9. [jut eit taAu erumpere bine
atqa« ablre. Wrgea rfe vergl. 11, 3^ a. i/e reftirenda gralia 'cogitH«,
lil, 8$. f. ie preelio cog. c. flS. de defentiott» eng. D«g:l. III, 57.
.teie omnia d« pac« expertu«. «. 58. FXtr. eonandnm «ibi aljquid da
, eruptione. Wir haben bemerkt lu SaJI. Cat. 3, 3. da» dieiea dt d«aa
entipreebe den griecb. is tuqI, i& i^c, wodarek nnr aogcdeatel wer^
den lollle, dafi de In lolcheB Falle nteht dai Objtkl aelbib HnmilM-
iar Und ebtolut beiclchne, lond. mebr partiell und afprazimatlv.
Vergt. Hand TRTiellin. 11, p. 309. Ei folgt dieie CouftrnLtiiiii meiif
■ach Verhli leMiendi,^ iudicandi, eognmceiidi; wir nächliEn lagemc
»9 ntaä Wann eine Medliatio vocaoigebt.
CAP. VI. Commiuo praeHa} Mor. ad b. ). «rklirt: inUrea d0m
cemmittitur prOelinm. Allein dieti wldenprkbt dem Sprachgebranche,
to 'wie der Bedenf. des Tempoi. Dehn eommiltare proel. heifst: di*
Schlacht beginnen la'nen, wie gladialoret od. gladSalemwt faria vom'
tnillere; i. i> gtgta einander loihnien. Genaner: acies eoamftttr«.
AIbo will Ca«i. lagen: Ale nnn die Sckiaciit wtrkltcfc beganncB kaCt^
die beiden felndl. Parteien an einander gerathem waren , da etc. So
ngt Flor. II, 15, 3. Afqne i] ,qnll tTinat temporunt momenia eenit-
Seret, prino cvntminvBl bellum, profligatam lecMido, lertio tm«
fonfectuM eit. Damit vergl. QuiaetU. V, 10, 7I> Uabcnt enin namlB
Imitiam, inerementam, tummam.
ret au(la] Nicht gani gleich dem Vt^it, wie off Bitgenomaiett
wird; nngeachlet nickt leltea Verbind, wie ant. H, 43. i/uami» reram
nihil etc. auch 111, 16. m. ob eom rem lynanym acheint ran: ob id.
Atteia rei bcKreitl eben «Owohl abtlraktt all hanhrete Geg-enatäiide,
Sachen and ThatsacAen od. Facta, IowokI attive all pauite Zualln.
de. So wird onl. III, 58, durch res die Foarage, pabnlnm, beaefch-
Bet{ 10 lind ret Caeiarii II, 18. f. 39. ond oft der Stand der Angt-
tegenheilen, auch neceiiariae rei ibl^. dringende Geichäfte, AebQliiA
nie hier, I, 71. m. Afranlanoi raultis rebid ni limoril ligna miaiiie,
Deninacb wird jedei Objett der Wahrnehmung, gelilig and materiell,
dnrck rei benannt; nihil lit nicht ao wohl objelUver, all tuhjettiver
Begriff nnd ongeachtel tnf materielle nnd konkrete Dinge Sbergelra-
sen, bleibt ei doch ein ^iitrallam, in lo fern darin ein Urthell ent-
halten lit, näml. nicht der Rede inerth, nickt da» Gerlngtte, lor viel
Kie Niehn! Vefgl. über ret ob. I, 5j 8.
ad nirlulem defuiti So III, 2. m. Hoe unnm ad conficienlf
belli celeritatem defalt. In aolcher Verbind, liegt fn ad der Begriff
der Annäherong an dai Ziel; analog dem: impedire ad, niorari ad
ugaa. It, 30. extr. Ob. I^ 25. n. Ober deette m R. C rV, 2S. t
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB..D. CAP. 6. 225
bant, Qt nollnm aliud lempas' ad cosandnmhabitttriTi-
äerentur et, qaibns in pagna vitae periculam aecidere^i
non ita mnlto ge reliqDOrnm civinm fatnm antecedere
exi§timarent , qntbua, urbe capfa, eadem esset belli foF-
tnnä palieDda. Diductis^ne nogtrlB pauüatim naribas, et
tempnt ad eoHandam'\ Vilt möchten vergleichen II, 41. in. llM-
diam ad pugnandum : fucuilatem ad dasendnoi bellam B. 6. 1 , 3& ITnt.
III, 39. f. Cort. IV, 14, 15. ne illii qaidem ad fitgam Iocdi eit
Clc. Off. Ul, 6, 31. nt h«nc eavitam babeit ad iaiuriani. Cfr. Hud
Toncllin. l.p. llS.wabeinerkt: Siaxpm'imt adjectitidtlpartieipia can
■HuniDiba« cooiangiintur per hanc iiracpaiilionen , qaae ulilitaltwi , '
aptam et idaneam rem , epparlanilalem faiiqae eoDlruia tigaificuil. —
Cfr. Z. S. G64. aber den Sprechgebr. dci Cicero. IQ per omDlk Me-
enlk mal admliit to nBMiHibn» rerani: ■( in pertenii aaliqni icripta*
tt* leinper dativum pasairnnt. An<üog I«t: re* faeilii ad iHUlUgtn- ■
dam etc. S. Z. %. 671. It*mib. g. ISO. 8. 046. Dähne in Nep. ThiM.
2, 3. wo: tempere ad compai-aadum dato. Wie sber ob. e. 1. In. in
. apparalut ad bellum geiagl wordrn , ■« hängt anch die Slroklnr mit
ßd in nnaeipi Falle nicht Ton tempttt ab, londern Ton dem im 8«tie
tathaltenem Gedanken, A. i. von der VertofipFdng der VerhäKofiie
mitteilt dea UrlAeiU; denn die nächite »yntakHtehe uud logiiehuVtx-
biadang bildet bei Snbitantir. relativ. iwGenitiv, wie aoeb-aft: tem-
pB( rei agendae etc. geleaeo wird. Ditier Struktnr analog llt der
tiebr. de« ^eaUie» mit dem Partieip. Fötor, pa». wie; quaa Initio eon-
tervandat liiertatit — foeiat. Sall.Xat. 6, T. ttie, leicht erkinnbu
BSi Stellen, dergleichen not. III, 40, in. narii qaa« erat ad cutlodiant
pMila. ib. e. 33. io. unlta ad apan'liam excogitabantar.
gxiba* — acHdtrel'} D. I. «icbt bloh die in IiCbenigefahr geriet
lAen, aondern welche du Tod in derJIcblaGbt träfe, die alin darin
nrnkiment itnlt: qaibni id aecideret, ot in pugna iaterireat, Titas
paieolODi iBblrent. Aehnl. Stmklor Tacif. Ann. II, Oft. m. opperien«
' aegritaditiem , qiae mriBi Gertaaniee aeeiderat. Cic. ad. Dir. III, lU,
7. Nailem aerridtntt teatpai , In quo peripicere poeiei, qnanti ego t«
— faceremi auch hier konnte riAi ad. aobis beigelilgt werden. —
Kein Wander, dafi acdderel in mehr. Codd. in orcidcret-nrngedreht
■maiit.
nan ita ««/tsl B. Q. V, 47. m. von ita muttam moratni. Ve]^I.
Bremi n. Böhme in Nep. Paai. 1 , 2. Bamab. $. SOS. 1 , 4. •. 8. 053.
—- Bahnken in Ter. Andr. Prol. .1^ erklärt in aolcher Stelinng und
Verbind, wie: noaita diiiimili — jenea ita all ifiioD. von valde, ad^-
medai^. Wir: nicht gar, niekt eben ■«^r. etc. Vailitändig: non ita,
(1. e. ea gradn, oon tamYati rate pot$it, il qeii ptenai Tocabuhima
nol/eaei ipeefel, Tcinti malti, oiagni , pami tXt. Ueiit bei re^olv-
ti«R' Begriffen i daher dle*e ModiGcatinn.
didaetit — naviba»'\ Mit Recht Tcrwatf Ond. dedaeti* nll :»»•
atalthall. S. B. 6. VI, 34. id. wo didarere dem cantiner» entgegengea.
Eben v> hier, »on der Vereim,etung und Sonderung der vorher oer-
einten nnd dicht hettammenalrhenden Maiie. Aa and. Stellen ii( di«
Enticheid. icbwieriger. Cfr. Drakh, in Liv. V, 38, 1. XXI, 4», 5. —
Wallher an Tac. Hlit. II , 6S. wo in »ladia dldueh't du etnsig rieh>
(ige; nnd Ann. u; II. wo: dittatttibut loeit tuvectl , nt hoMem dida-
cereat, d, i. lie rillem aaf, nicht gcicUouan nnd anf eüten Pmkt
gL,.._b,Coo^le
226 C. lUL. CAESARIS
nrtiflcio gabertiUorum mobililati navium Ipcm
et, 8i quando nostrt facuUatem nactl ferreis manibus io-
iectis navem religaveTaiit , »Hdique suia laboranübus suc-
currefaaBt. \«ijue T«ro coaiuncti Albicis coianiinus png-
nando deficiebant; ne'qne inultum cedebant virtate nostm:
siniul ex miaotibus navibug magna vU etninus missa te-
coHcenlrirt, imiiI. tn.gcwluer Eutfemiing vso eiB>a4er, Dm Uta Peind
cbouMli m «wlDsm arin C«rpi au tkeilea. Vcrgl. ab. id I, T. in. -
artificio guh.1 O. i. durch dis GetthicHirhUltt al*o Ablal. In.
»Iramtnlal. o. rautaal, Art'ßciHut U\ un*. KanilgtieiieUfciMt, lerA-
mileke Ferllgieil. B. fl. VI, 17. m. MinrrviRt o/irram altiue itrlffi-
eiorutn initia Iradcie — arhilranlnr. KbeB lo arlifex' jeder, der et-
was getehiett nuA regelrecitt, nsinl. mrchaniach , betreibt. S. Breml
%a Suet Ctl. 33., X. B. artifiret $allaUani». Sali. lug. 35, 5.
mobililati locut dab.'\ D. i. «elegenhait, ihre GeKandthtit in
WendHitgen, (aeiUlat, von AI«ntcbCD ) lu zeigen. Aebal. B. G. I,
40. n. CHI TaliüHi contra hominei barlaroi loeut /iiiMiel Ic. adbibea-
dae. Locut iil überall aufsere Gelegeubeil elwaj >a xetgeit, ap he-
teähren, ebdi, analog dem Siiliehworte : hie Rhodut, hie Malta. Cß*.
Sali. Cat. 33, 31.
/erreit nantiu« j S. ob. I , S7. wo aat B. 6. VII, 81. verwieiea
Zar Erlauter, dieot bei. Liv. XXX, 10, IG. poitreuo amrtt ftrrf
MUCO ttraefixi (harpa^Dei vocaiit) ex Paoici« naviba) ioiki, in Boiaa-
nu eoepCi. Quoa.nequB ipioi , neque cofeitot, quibui suipeati inücle-
baulur, locidere poleranl. Curtiai IV, 2, 12. erklärt harpagone» n.
nanut ferreae. fSr einerlei; uutencheldet aber eortm* von dielen.
C£r. Cellar. ad b. 1.
rcUgaeerant} Der apeci6iehe Begriff de* Verbi «rgiebt alch ai»
LI*. XXI, 28,7. ralem nnaoi in amnem .porreKemiil: qaun, ■* (O-
cmnda aqua deferretnr , piur^aa validfl reHtutculi» retigatam, —
bnmo luiecta conitravernut : alio iil religare = ita aliqoid adUgara,
«1 Tttrahi Tel retro aaferri neqaeat. Dleifi religare nennt Liv. XXX, -
10, 17. rtlro inhibere. Verichieden iil deHgare. Unt III, 36. naiu
ad terrnm deligavit. It. e. 40. B. G. I, 53. naviculam deUgalam ad
ripaiH iiBctui. Kaial: an- und _/ef(blad*u, ad paloi bnmi drfixit»>
Vetgi. ünl. o. ft.
itgae vero — dffieigbant'\ So, Albidt. Denn dfficere rileni Ist
■ynAD. von deette altcui, nur mit d^ Unlencbirdc , dafi drßeere heifit :
•aai kötperl. od. geintiger Ermattung Jcru. im Stiche lallet ,* naetilat-
tem. S.'B. «. III, S. Wie oft, eriänteit in iwei Hordinirlea , pM--
idlelen Säticn, '«in Verbnm dak andre; am hünligilen bei Rednern.
Sa Itt kl«t daa folgende eedebaitl verwandt mit dfJUiebant.
magna tH — inferebanl] Liv. XXX, 10, 7. letorum maxime
miitiHiitii Vit iR^eiti -conserilnT. Wegen dei Plural «et Verbi bei vi*
verweint man uif B. G. III, 17. magna nmllituda conrenerutt. Bei
Taeit. vornebiBlich, bei Spätem Sberhaupl, i. B. Flor. II, 2, Sl.
qaum m^nam vim i^rettluli* — cepliiet — wie hei Dichtern, dergl.
ColUl^lra gewöholich. Ann. I, 4. II, II. ill, 38. XII, 33. ealena
«rmatU'iiid — eonatiterant. n. c 11'. in. CoaUabanlur exercilnm, praeter
•lia, aneta bello magna vit eanelsrum onuita frumenll. Agti«. 37. S.
■u SaU. Cat. 23, 6. Grotel. fi. lOS. ^
gL,.._b.Coo^lc
D£ BELL. CiVILI LIB. H. CAP. 6. 227
lomin nmlta nosnis de improviso iinprndeDtibug atqae
impedttis Tolnera inferebant: conspicataeque naves tri-
seines duae navem D. Brut!, quae ex insigni facile &g-
nosci poterat, duabus ex partibus sese in eam inciiave-
rant: sed tantunij re provisa, Brutns celeritate oavis
enisus est, nt parvo moinento antecederet. Hiae adeo
^raviter inter se iacitatae conflixerunt , ut Tehementis-
«ime ntraeque ex coDctirsu lat^orarent; altera vero pi^e-
«0i(n'f de iwipioiiiiö impmdenlibKt ete.J Eine Worlttallang;, bil
der um de iwipriiv. weniger *ni Vecklea -Ort« eipgclebBltet icheingn
köunle, wenn wir nicht In iuiprudent atg. imptdit. einen A'iiporitionl'
■■(■ «Q »oilrit erkeaneoi ähnlieh dem guippe utpote etc. AiiKlog
gleich DDlen: Illu adeo gr&titer inter le incIUUa conflixemnl; d. I.'
quippe incit. d. i. da' ile niml. (vulgär) einmal Im Schulte waren,
A, i, mll vollen Seegeln haatig drauf Im fnhrea. Aach iil hier lelae
TaDtologie, obicbon abunäantia oralionii ; deiia de improvito i)t u«-
termulhet nnd pWlslich; imprudenlibvi i. I. weil tie lich nicht tor-
taäen und lieh deuen airtl uertaAen. Doeh ballen mehrere Edilorei
die Worte de improv. für verdärhlig, i. B. Oberliii,' Held,,Dähne,
Krc]rB«. Allein iUnl. ob. diduelii noitrii fouilatim oavibni.
ex iMtigni'\ Viele Codd. ex igni; ealitanden aai der AbiartiiBg
faa Schreiben. ' Man Teritehl darunter dai Abaeiehen dei Admiralichif-
fii, der novit pratlaria ; ei War gew. ein vexHlnm parpareani. Un-
ter andtrn Uuilanden auch elwai audrea, i. B. I.ir. XXU£, 26, II.
In praelaria nave iniigne nottumam trium luminum tan. Ueb. inMign»
«. B. G. I, 12. Sali. Cal. 3fl, I .' nnd B. 8. VII, 88. in. „Imtlgnia pro-
prie ßaat tigna et indicia, qoibai aliqaid noieitdr et ab alHi diteer-
. «fftfr." I>ak. ad Flor. II, 3, 23. — F.inige FrDhere erklärten iutignt
Ht dai Wahneieke» dei SchilTi , dai lich am Binlerlbeilc befand entw.
gemalt od: getcknitxt; tÖ mtqäatjfior toö nloCov. Tacit. Ann. VI, J4.
B. wo vom ATiet geiagt wird: alve id animal een nacit intigne tnit.
leie — ineitaveriait^ Se. remigando et rela vealii dando. So
B. G. IVj 20. incitare eguat. „Sie legellen also mit aller Macht und
Scfanelllglieit ant da« Admiraiiehiff Im." Incitare beifit «her nieU
bloh den SaumteHgeii , Langtaaen anapornen , aar Eile antreiben;
Mndern auch die tehneite Bewegang aleigem. CIc. de'Orat V,' 30. -
qnod exercilatio eloqnendi eelerilalem ineiiafet.
re preniia} Oud. billi§:le lu Snel. Oel. c. 10. p. 164. die I.ea-
•rt: profvita. Allein pro rtdere lat: eJeMgingaa prarnidere alqae es-
vete. Neuerdingi rerl>ieidif{(e Weither in Taeit. Ann. It, li.^prae-
riaa gegen provla. Wir halten daa LeUlere tdi richtiger, nach der
Analogie va^a proipteere. Flor. 111, 8, 4. qanm vemiemUm ab alt»
Komanam cluaem prctpexinent. i
parvo momento^ D. i. nur nm ein Hein Wenig, oder per con-
Mqnena: nm wenige Aagenbiicte. Elg. nnr um ein« tieiue Dislanx
oder Differeaa, dergteicbea dai Zänglein in der Wtge beim Aat-
tehiag nicht. Vergl. ob. I, 21. u. Düker lu Flor. II, IS, 3.
ntraegae'S Leid. I. ulm^Me. El gill a)ichhierra//e Aet'ife. S.ob. I,4T.
praefiacio rottre ] Die Leiarlea gcbwanken zwiichea perfr. n.
fraerupto; Lelifrel In 2 Codd. nnd von LemaEre aofgcn. Praefli»'
gere iat aber tait itehendea Wort für: tarn abbrechen n. dadafeA-ab-
Uumpfem. Die Veriveeb*r. mit perfr. allgemein in Codd. H. EAU.
P2
gL,;..b,G0O^IC
228 C.lüL. CAESARI8
frficto rostro tola collabefieret. Qna re animnm adrersa,
qiiae proximae ei foco ex Brati claase naves erant, io
eas impeditas impetum faciänt celeriterqae ambaa ds-
primiint.
Caf. VIL Sed Nasidianae nares nollo aBai fiienint
celeriterque pngna excessernnt: non enim haa ant cod-
Hpectus patriae aut propinqnonim praecepta ad extremiim
ritae pericalum adire cogebaat. Ita^ne ex eo i
Vergl. Bernicc. in Idttla VI, 8- In. ficonar, n. Dtakenb. n Lir>
xxvn, 33, a.
C'AP. VII. Nulla aiui] Mehren Edlft. v. I. Cod. ntitll. Dieft
fObrt anf die Bemerk. Priideiu XIII, 3, II. p. S6S. cd. Krehl. nsek
welcher die iltem Scbtiftiteller den Genitiv a. Dativ Ton ksn« , latut,
lolm, aliai, ul/nt, anch Dkch der geWÖhnl. Fotd der xieeilen n.
ertten Deelioal; bildeten, wie alterse It altaif, loloi it. loli, nnllf
cavalli, Kt. naüiuM com. Eben lo: neater, nentn', ngutro. Cfr.
' Kriti 10 Sali. Cal. 20. extr. »o: mulli earnm renini eoDinll iai ait,
«o die Beiiehang dei mulli auf toatuH imner poch annalärliek aaA
gewagt encheint. Andi kier nullt lux die alia Gemitivform m halten,
und iwar nach der Analogie von: harnm rernn -mikü — nlio ISr dea
Genitiv, neatr. ddnH Diie angemebner.
BOB enim hat aut — bhI ) Hier gilt wai Hand TarielliD. I,
p. 534. lehrt: „PecDliari modo oul -^ «mtdicilnr in negativa lentenlia,
el qnae eiatdeoi innl generii, in inlerragaUene et In aliqnol eompa-
ralionii formii. In lli negaUo trauilt in parliculaiK IIa, nt pro bi-
qüe' — negve, neu — neu diclnni videatnt." Ci<v de Ont. II, 4S,
ISO. non mehercule qnqnui apnd iudlcei aut doloren, aut mieeticar-
diam , aut inTtdian , aut odinm ezeiUre dieendo volal. VergL Kamib, •
5. 189. NoL a. p. 827. f. □. %. ISg. N. I. p. 831.
conipeetu* patriat] In einigen Mi*, nnd nehreren Bdllt. retpm^
tut, ein iwai «cht lalein. Wort, b. in I, 1. nnl anfier Barmann m.
Fhaedr. V, 4, T. Hain» rapeeta fabolae detenitni , — die Iteiip.
bei GronoT. an LItIoi XXI, 44, &. ein SehTlflK., der imb vonaglieh
dei Andnicti bedient;, wofegen bei Cicero nndr« Wendungen Üblich.
Vei^I. eryiar Theorie etc. S. 366. Noitea Lezic. Antibub. p. 731.
Doch lehtint nn« retpectui weder Caeiart Sljle angemeiien and Hier
viel 10 tcAteach ; auch würde bei Caeiar reipueluM »ioheriloh nor ■)'-
genlliehe Bedenlnng haben, d. Lacftit relrotpiciendi.
ad eririMum — petiealm» adire\ Die bei Liriai, Nepoi, Vellet.,
Cartini, Tadtai fihlicbe Struktnr i>t: adire peritulam, laboret i. e.
lateipere, Nep. Tinotb.. 1, 3. nt matlet le capilii periculum adire-
LIt. XXVI, 48, 3. qoippe qni lantuvt lahorit perieuligue adiuent. ^~
Die Praepoitl. ad dient offenbar >ur VeralärkiAig dei eogebant, ond
wie bei Caeiar oft, rar VeranMchaulichung dei Gedankcni durch platli-
tche nnd objektive Daritell.,' wie wetrn Jemand wider Willen «v elien*
Aln gelrieben wird. Wir etwa: atch tu die angenieheinlichit«, onver-
meidlicha Lcbentgefahr uu begeben; näher hinan id gehen ani Fever,
all Gegenlati von denen, die 'lieber in der Ferne alehen bleilien.
Eben ao lagt man; introire urbem nnd in nrbeni, in tabernaenlnm.
Sali. lug. 71. m. Der tinteracbied tat nnverkennbar.
itaquel D. I. gann natürlich alio, mit RGckalehl auf Failiuhet -
luA fitrUchreiUnd in dem nulcr vorliegenden L'miländcu Folgcndan
L.gL,;..b,COO^Ie
. DE BELL. CIVILI LIB. U. CAP. 7. 228
Daviam- naHa desideiata est, ex MassilienBiom claase
quinqne sunt depressae, quatuor captae, una cum Nasi-
dikDMi profngit: quae omnes citeiiwem Hispaniam peti-
veniDt: .at ex reliquis mia praemissa Massiliara , liuins
BiiDcii perferendi gratia, quam iam adpropinqnaret nrla,
omnia sese mullitado ad cogDoscendum effiidit atT, - re
cognita, tanttis Inctus excepit, nt uibs ab hostibns capta
eodeiQ vestigio ridetetur. Massilienses' tarnen nihilo se-
qnins ad defensioDem urbis reliqua adparare coeperunt.
aicli TOM lelbit Entwlekelnden. Jgitur. iit reio lagitche Parlifeel und
beliebt lieh nm wat dM Gtdaekte , «M den Gang der Meditation und
Betracblang. lieber denen Stelluag vergl. Sptüding in -QuJnctii. i, 5,
SO. Aoch bei Cicero biiweilen verangetttllt. Ctl. GSteat fu Cic. Fin.
I, IS. p. 85. ZO Sali. Cat 2, 1.
ad cagHOtrendam efftidil'\ Wie Darim nnd neuerdingf Lematie
ad eaguait, verdächtig finden konnten, begreift man nicbl; ja, dei-
abtolute Gebranch de> Verb! kann tär Elegana gelten. Kiue ichSiie
Umachreib. fSr unier: aui Neugier; ein Begriff, der bin und nieder
liocbtt Dngeicbiekl utaacbrieben wtid. Von effundere bemerke maii
den medialen Gcbrancb dei effandi and effuiai; i, B. egailea boAiuiii
effati caalrii. Liv. XXXVIII, 30, ), Deagl. in lacrimaa ejfuii. Tat.
Uial. II, 4S.
luclut exeepilj D. I. ei erfolgte (unmittelbar drauF) ein lotchea
Klage» und Jammern, Webklage, dieri icheint der paiiendile deatiehc
Anidruck tHr luetai. E* iit fut immer Begleiter nnd Folge nicht
' blofien Vnglüeit, iondern dei Todes nnd Verdrrbem, daa die Leben-
den aSidrt. 8aU. Cal. Ol. exlr. Tae. U. II, 45. ttrUi funera et luc-
tut. Cie. Tuic. IV, 8. L^clut eit aegrilnda »X eivi, qui cama fuil,
iaterilu acerbo. Coli. Tdic. I, 13, 30. Auf die ätiftern Zeiehen der
Trauer, dea Leidtrageat möchten wir luctus nicht beachränkeir; wie
Döderlein III. S. 23T. Exeipere aber wird oft gel^raucfat von dem iu~
nächst, \akal' nnd tempore«, Folgenden; i. B. Liv. XXI, 48, 8. in-
opia per holtiara agroi euntem maior in die> excipiebat d. i. e> e/r-
marlele ihn, ei ma/tte iin treffen. Cic. N. D. 11, 54. Ilnguanl ad
radicea eina haerena exripit ilomachna I. e. proximuM adiacet^ conti-
gaat'ett. — Der ahtolute eehraoch dei exeipit Bach B. G, VII, ^&,
ereipit ranua «r vallo clamar.
eodem veitigie'\ D. iv in demlolben Augenblicke, elgentlfch auE
der Stelle. Unt. II, 25. qui nna e vestigio ad caitrti Vela direxiilct.
c. 36. et nestigin temporli primum agmea erat in conipeeta. Man
. möchte ala ipecffiicAet Merkmal annebmen : in demaelben Jugenblicie,
■mo elwM Früherei getc/iehen; wo noch die Spur de* Frühern lU
aebenj e vestigio aber icheint unser; tinfehtbtir gleich, von der Stelle
weg; auf dem Fufse folgend. B. 6. IV, S. VII, 35.
nihilo seguius'l DafOi In einig. Ediit. aneh Bip. Lem. nihito
tegnius, waa ebenf^a einen aehr paaienden Sinn gäbe, nnd leicht zu
rerwecha. Mit Recht aagt aber Und, ad b. l. segniui gälte da, nhi
de Itadia et alaeritate rtl est. Heber secus a. m B. 6. V, 47. S.
,348. LIt. II, 17, 8. Invilni, qnod sequiui tit, de mala cirihaj lo-
qoor. Vergl. Z. j. 383. nnd B. G. I, 40. B. C. III, 37. wo deraalbe
Aoadmek, dac hier gani vonügllch dorch da* feigende reliqua appar.
gL,.._b,Coogla
330 C. lUL. CAE8ABIS ' ,
Cap. Vm. Est animadversiua ab legioDari», qni
dextram partem opeiin administrabaDt , ex crabris hoHtinm
emptionibuB , magao sibi esae praesidio posae, si-pro
castello ac receplaculo turrim ex latere sub raaro fecia-
sent, quam pnmo ad repeatinOB incarsaa humiUni par-
vaiuque feoeraiü:. Hoc se referebant: hinc, ai qaa ma-'
ior oppresscrat via , propngnabant ; binc ad repellendum
et proseqaendum bostem procnrr^baat. Patebat haec qao-
quoverBus pedes trigiola, sed parietom crassitado pedes
quinque : postea vero , at est renim omnium magister
•ll der Blltin ticbtige eTlchcEof. IHnn die Muitl. 16iiii1cti , waren
■le g>ni rcriagt, die noefa übrigen VertheidigDiigiaD>l«ltcn aatgebeol
Mleiu lie letilen dieie tort and tdgten d» Nölhlge noch bei , snfs-
aeAlet de* geiehehenen ßchliaaneti und Böten. Und deraaf eben dtn-
tet jeuei nihilo teguiat hin. Oai nihilo tegtiiat letjle vtraui ein Be-
harren In dem einami angejiingnen gleiehtn Werk«; iUtt wäre Wer'
belli apparetui fiberhaopt j wie Nep. Dal. 2, S, in qno bello nihil«
legaiut perteceratiit. Vergl. dai. Heoiing. nod llremi. Kortle lu Sali,
log. 79. f. — Die Schreibart leguiui behalten wir. bei , obgleich meh-
rere Codd. teeiai teitelbtDi allein hei Vir II, 37,3. nitheltit lejuiut
aii dai dlplomsliich begrfindete. Cfr. Drakh, ad b. I. Schneider Eta-
taentarl. I. S. 338,
CAF. VIII, Ell animadvertuHi'] In einig. Codd. nnd EdÜt. lleit
nan : e*t aatei» und eit eniia. RIni pafil la wrnfjc all dai andere;
denn ile dienen beide mebr inr ErllaTVKg oder EnUchuldiguitg nad
Rechtfertigung. Ueber avteM vergl. Stellen wie ili , 0. ett ante»
Oppidum. e. 10. erat anlent haee lumma.
pro eatletto] I. e. lurrii, qua« ipiia >it laeo cattelti, B. 6. I, '
3S. m. pro volle VI, 27. hii lunl arborei pro cabilibut.
turrim er latere etc.} Der franiöi. Berant)teber , nach Mam»
Vorgang, Ir^t kein Bedenken, turrim ex lal, ohne Weitrei m er-
klären: turrim laterlliam, ohne aul dl« Abhängigkeit dei ex ton fit-
eere m achten. — Auch Häbini hat Aehnllchei. Vcrgl. u. «. 10. ex
feaerani] Offenbar rlebliger, alt feeerunt, wa* In elB%. Mii. u.
Ed. Dud was nach Held ad b. I. ]n den ganien Ton der En'ablnng
nnd in den Zosammeifbang der Sitie paiien soll. Allein wir glauben:
fcelneewegil Vai iwar I) wegen dei ii — feeiiieal ; 3) wegen prima;
iy weil lieh am-d^r Brfabraag, die ile bereili gemacht hatten, erlt
die Setraehlung er^ab , deren Ifier gedaelit wird; 4) auch wegen der
folgenden Data und . deren Angabe im Iniperfect. reftrtbant — pro-
pugnabant — etc., 5) wegen dei pailea Tero.
ti qua mutier t^pretterat sit'i Am Bellten wohl aunodraeken:
wenn ile einmal von einer überlegenen Macht angegr^en und über-
fallen worden.
K( ett Ter. omn. elc.] Vt beieldinet In lolehem Falle die allge-
melne Bedingung, dai überall %e\ttaAe ■ yarkättnifi , welche* in einen
bnllnunten fpeeielleii Falle eintritt, und iit lynon. dem pre eo gKo/l,
Vergl. *D B. G. 1 , 3. p. 10. Bi iit unter : in ig fia-n , in »ie toeit,
dem_ XU folge, dajt etc. So B. 6. IV, 3. ut M( »ptui flermanpmoi.
Dia Wertttellung iat eben ao lu beachten, ■!• der Sat« oft BoEgeitellt.
».t.CütwIc
J)E BELL. CIVILI LIB. H. CAP. 8. 9. 231
nsos, bomiDnm adhibifa sollertia, ioTentufD est, magno
esse nsni posse, Bi haec «sset in altitudiDeia Inrris elata.
Id hac ratione perfectum est.
Cap. IX. Ubi turris altitado perducta est ad con-
tabnlationein ; eam in parietes instruxenint i(a, ut eapita
tignornm ex'trema pavietura structura (egerentur, ne quid
einineret, nbi ignis hestiam adhaerescei'eti Htinc insaper
Ein Beis^. giebt Diodor. Sic. I, 8. xa^ölov fÖQ nirtar tiji' Zfi'*""
niVi)» SiSiaiialJif jiria&at toIs K»(>p(iijron , vqnjyofpfruy eixitii; ',ti)i
ixämov (laO^ntv liifvil Xl'<i>t ""l avrifjiovi; t^ont ^^öi anana x''tft^
*al iöyov Koi ^"'/4? Byx^rotar. Vergl, dain Sirhelia la Hellenic. p.
G4. — Dah ui»> die prailiiehe Erfahrung ilt, Im CcgcnHti der ratio
oder i.oyuifioi d. i. der Theorie und Spekalitlon oder dei'Deukmi M
priori, i*I .bekaant aai Stellen wie CIc: Lael. 15. Bmlcilism nee iiia
nee ratione hahent eogsitam. Daher Cie. de Oral.I. §. IS. utu» fre-
gueitt omniuta tKagiltrarain praecepta tvperal.
inveuluai eX] D. i. man lam darauf; man ßtt darauf. Wia
Tacil. Hill. V, 12. a Pompeio expu|inBtii le. ilierDaolymilaaia Btetii\
«tqne HtM pUrague moattravere. Wegen imtitire ■. B. G. iV, 10.
CAP. IX. Turrit ad eanlatulat. eam ia par. ] Dieu Stell«
•feilt krllisck nicht real. Die AIm. haben Tai! aUe: eanlaiutatiaait
caatia. Eine aelir alte Edit. giebl: id contab, eaaiia~ In Leid. I.
fehlt in Tor pariet. Die ganie Slrnktar: taat in par. imlruxeraiil
bleibt fasrl', ilörend und angewdhnlicb. Wir haben dabei iweierlei
VeriDUthnngen : entw. liiert ei : L'bi turria all. perd. eit ad iä (d. I,
CO uiqoe, ut EOntabulilio lieri patiel) contabulalior^t eauiia parictet
inttrtirerunt eie. Oder, »ai leicbler, nian bebaile die geiföhDiiehe
Leiart bei , (tatt tant in , leie man aber test. Oft päinlieh lind caatta
wegen der Abküri. ca nut ea Dnd tam und dieaei mit Ihm verwecbielt
worden. — Jenei in pariettt i'sifrH.rerlfnC erklärt man wenigiten* am
richligiten mit Foreellini nut. inilraer. durch: in parietei tirveuda
iMMiierunt oder ad paricte* ita adaplarunt. Raa Einige wolJleni
imlra pariele* ilrnendo nvlarunt — dat kdnnen wohl die Worte nicht,
bedenleoi daa Aoalogou iat: immitltTe, inierere itt par.
extfenia parielmai .ilruebira} Man l<>iinlc fragen, oh ertrrtna
alch abf eapila oder itruetura beiiehe l Auf capita vielleiebt, wegen
de( folgenden; oe guid eminerel; denn der Begriff ntiA der UvtfaHg
Ton eaptit iit relatir und erilrecll lieh an den BaOtem weiter, ■!■
auf die äafteriten Endtn oder Spitaen. Dem knmait, dafi dnreh
erlrftua die beiden Enden ventanden werden mSiten, wai hier ^ani
.'paiaend. Aach icheinl viell. ejrtrema ictln paiaendet Prädikat in ifr-irc-
tmra ; doebdieaei lit nicht der I^nit de( Bau'i, lond. der Baa, die Bau-
arl , hier die Art de« Mauerni, dai lUaaerteert nach Form und GtK-
ricAtuHg und Behandlung RCdaehl MSbiui lerbindet extrema ait
eapila, Banmtl, halt extrema für Ablativfort»; oilenhar, weil ant. aub
fin, ligna abiolul genaonl, and die ertrema ilract, durch ex'tremia la-
Uribat nmicbrieben wird. Aach wUrde ei in «raten Falle wähl bei-
laen ! extreua tignor. eapila, nicht nnigeitellt. — Statt extrema lieal '
Man bei KreyM. nach Ondend. extenta ; wai wir geradem für «inen
ron Oadend. ä benebenen Dmckfchler ballen.
AatMt in$aper eöntignatloneMl El finden licb nehme Stellen,
gL,.._u',Coo^le
2X1 C. lUL. CAESARIS
coDtignationein ,; quantum teotum plntei ac vineonini pas-
Bum est , laterciilo adstnixeruat ^ snpraque eilnt locam du»
MO iniuper mit dem Aecaitit. «iTnirt wird Id der Bedeot. vod'. o6endar.
, auf, abendaTÜher; x. B. Vitrav. X, 30. collocantar tttvper batit»
UgDi dao. Inilencn Iit ei tut Wkbricbeinlicb , dalf Gkei. iiuaper im
adrerbialen Sinne genDminen, adstruere aber in der Bedenl, von: la-
lereulo aditrueto i. e. ttiper impoiito firniBre, toti operi ila adiungitre,
■t diTelli acTaicindi uequeat. Die Balken alao, weleke die Deck«
del enten Stockwerk) bildelen, waren in die Wände der Haaern ein-
gMenkt, to dah lie von Aufyeu her dnrcli die Stirnwand gedeckt wa.
ren. Nno aber kam oben äaraaf noch eine ScAicAl Ziegeln, ein Slüct
Ziegelmauer , dnreh' weichet lie Jen» Gebälke mit dem Garnen ver>
banden. Wir lagen : sumauern. Vetfi. Buddiniann InitUutl. II. p. 334.
quantum tectum plutei ae vineaTum «(c] Der Pluleu» lowobl
all die viueaf. waren an dem Thutme van Anhen aof^eileltt »orden,
Dm wahrend der Arbeit gegen die Geachaue der Feinde gesieberl an
leyn. Wie hoeh dieie Maictiiuen geweaen , igt nicht an beitimmen;
■0 viel leuchtet ein , dafi aie über die Höhe einei Sleetieertt elwai
hiaauigingcn. Im Allgeia. will Caei. nor bemerklieh machen, dafi
man Anhngi an der Erho)iUDg dei Thurm« arbeitete' von Auften ge^
lehBlit durch die angewandten Schirm- und Schvlxdächer ; nacbmatl
aber vop innen heraai arbeitete und aich darcb die Form dea Ban'
vertt lelbat zu liehern wubte. Dieie Maaebinen, plutei unt. genanBl,
werden, all man lie nicht mehr braneht, wieder wef^elilhrt. Daa
Qbdzc denke man «ich' all ein von Anfaen an dem -Thuine uigebraeh-
tea oie» und gegen die Aulieuieite zu bedfrltei Bangerüile, mit MC-
dfekten Gängen zur Auffahrt nnd Herbeiicbaftang dei MalefiKlfj nor
dab dieie» Gerdate nicht, wie bei nni, eingerammt war, lond. ni(-
fetit der gewöhnlicbeo Kriegimaichinen , die /lerafigefaliTen Und gw-
»ehebett wurden, gebildet.
tptewcalo'^ Collectiv, wie oben c. 8. txlatere. Ohnebin werden
die meiilen. Nomina materialia in der Regel im Singular geaetit, wenn
nicht vertf/iiedene Speciet darlelben gedacht werden kdnnen oder wirk-
lich exfitiren. Vergl. Ramih. g. 34. S. GH. Dogeg. Plin. H. N. VII,
SO, '57. Observallonei ilderom roctilibut latercalit tuicrlptae. An<&
hier denke" man an die Maiae einzelner Ziegeln.
adstra rennt] I. e. itruendo addiderunt. Wo du Verb. Bieht
abtolut gebraucht ist, hat ei den Dativ Obieeti bei lieb; im bjidl.
Sinn« bei Tacit. Agr. 44. conaularibua onamentii praedito q^ld aliud
adilmere Fortana poleralf Vellei- II, SS. nam vlctai ah eo fharaa- i
eei vis quicqoam gloriae eiua aditrurit. Mit anirec Erklär, von ad-
tlraere itimmt fait die beiart dea Leid. 1. adttrinjrerunt: ifcberlieh
Gloaae. ^ Einer Konjektur Maiklaodi : latertlio za leaen, oder mit Hol*
I a. Oberl. ad hane conügnationem laleritium adttiaiernut, — mSgcB
wir niebt Raum geben, wie Däbne ad b. 1. Eber möchten wir'glanbeB,
e* hieb:, laleri lato adttrinrtrunt, eise Vermntb., die (ich lehr be-
währt, w«nn mkn llelt Curt. V, 1, 20. CoelÜi lalereula ttneli lut
■pcenii totum opni bilumine adttringituT' Aliit hier: lin baben du
Gebaute, da wo c« in der Hftaer aaSag, mit LeAm verkittet, damit
ei feit lag.
»upragae euat /oeu«] D. i. Aber dleie Ztegeldecie Loeut ukx
allgemein, wi« nnier: Steife, nicht der tiHxelne Plat« oder Pankt;
Mnd. biet von dem ganzen Baue nnd denen bealunml» HobeopanU«
in veratehen. Maa denke an Nep; Praef S ^ imaavai lantm teart
nedium i. e. alrlam. Davon nnferielneden tiUentr pari aediaaL
Co.V
DE BELL. CIVILI LIB. n. CAP. 9. , S33
ligna traiiBversa iniecemnt non looge ab extremlB parie-
tibns, qoibns sospendereat eam coatignattonem , ' qnaß
lurri tegimento esset fätnra: sujiraqne ea tigna direc^
transversas trabes inieceruat easqne axibua religaTemnt.
Has trebea paullo longiorea atque emineatiores , quam
extxemi ^ariet»8 erant, effecernat tit esset, ubi tegi-
.menta praependere poasent ad ilefendendos ictns ac re-
pellendox, quum inter eam coatigDationem parietes ex-
dua Ugna Iramverta] D. I. iwe[ Bilfcen In Form det X. Ver-
■chlcdcn daion direclo trantvefta, «rinn die Querbalken' lo liegea,
taU lie elueo rechttn Wtnk«l bilden, nach Form dei f. Denn da der
ThMrni in a gebaut war, unten anidrücklieh directo trajitv. nnleraehie-
den wird, trnhnertui aber elgeall. aof Jede Lloie, welche eine andre
die iDBD lieh all Bm'* denkt, darchschneidet , bezogen wird, wie Cie.
Verr. IV, 53. via Uta, perpetua, mulllique transvtrtit diviia: lo Hebt
dieie Bedentnag feit
HO» langt ab extr, pariel,"] Eine Umichreib. denen, dafa dieie
Balken nicht übet die Manern hinausragten , aita der ob. angcFQhrleii
tinache; und eben lo wenig mit der Mauerßäche parallel auflagen j
aond. ein wenig tärxer waren, all der «olle DnrcbmeMer d« Tlinrni
indniive der Ktanem. ' - ,
' guibuf lulpenderent] Den flegr, dei Verb, erkläll ant. du beige-
fitgtc: teltere. Man liehf, dah diese Kreaabaltta der Träger leyn
■elltea, aif dem die ohente Dtete dei Tbunni ruhen BDlIle. Darnui
durften diele Balken nicht befeitigt, (aditringi) aond. konnten nur auf
' die Matter aufgelegt werden. Vergl. Cfc. Top. 4. wo dai Verb. In Ci'
Bern verwapdten arcbllektoniichen Sinne gebraucbl lil.
qnae tarri legiatenlo mc^j Tegitnenlai» iit Decke ron Obeii und
Beachimung von den 3 Seilen, mitteilt iel- elon'ar. Daiiellie heihf
■war nnt. tnrrii tMAmt; aber mehr im lontrelen a. maleriellen Sinne.
direelo lraniti*r$al'} Hier vermirit man eine nähere Beitimianng;
ob T«D ünrr Seite od. von beiden Seit., lO dah ein Ktls gebildet wurde
-mit lauter rechten Winkeln. Aui dem Folgenden erglebl lich , wie e*
gemeint; paullo longiarei — quam exlremi pariete» ; folglich, nach
axiiKt reUgavertint] Heb. relig I. ob. c S. Kl bleibt OheraU der
Begriff: IIa aliquid adligare, nt revelH, re$ctndi, retro IraAl niii vi
nequeat, Die Schreibart: aiibut itOtit lioh aaf die HSS. und mub
wohl beibehalten werden; lo wie Vlixet, wo .einmal die Codd. ■»
lehrelben. Axit Iit eben lo gnt Bret all Bohle; hier währich'. letitrei.
Paul. Diacan. lagt in Lindem. Corp. 6r. II. p. 3. axit, quem Sraeei
öfovK dienst, plnrei habet liguifi ratio nei. Nam et parw coeli lepten-
trionalii, et itipei terei, circa qaem rola vertitur, et tabula lectilii
BKia appellafnr. Die Leiart atleribut wird lelbit dnrch Caeian Sprach,
.gebrauch nicht gerecht Fertigi ; i. ob. c. 3. — eell. N. A. II, 13. In.
Legei Soloni^ axibui ligneii InciMe. (
ad defendendo» ac repelt.] Ancb Uer diNit o« tnr ErliateraDg
dnrdi Synonyma. Veb. defend. oben 1, 7.
gtmtn inter eam eonligHationem ej-ilruerentur etc.'} D. I. daxn,
vamt oder mährend der Theil dea Thurmi iviiehen dem crf(#n dnrch
-dl« hälierne Deck^ d. dai nölhige Gebälk geichlnfanen StaeJUoer/ie nad
dam aieeile» — noch m erricbteBden BafgefOhrt wet^n wBrdi^ Aebal.
gL,_._b,CoQ^le
834 C. IUI» CAESARtS
•tnierentar : eamqtie contabnlaiionem Bomtnam lateribiM
latoque cpnstraveraiK , oe qnid ignis IfostinBi nocere poa-
Bet: ~centone8<(tie ^nsnper iniecerunt, ne ant tela forniRn-
tis missa labulaltonem.perfringcrent, aot >8axa ex cata-
paltis lateri(tum discuterent. Storias autem ex fiinibag'
ancorarÜB tres, in longiiudinem parieinin (nrris, latas
qnatnor pedes fecenint, easqne ex tribus partibus, qnae
ad hoaies Tergebant, eminealibus trabibus circum tiirriin
praependentes religavemnt : quod unum genns tegiraenli
tirp- WM. 2, 4. Uli taim dixerait, gmum Tcnlo bsrca — to perBenütel,
I. e. pervcnlarDi fninet, lei« dcdllarui. Ali« kicr; guaudo- erttruebtri
ettent |>BrieIei. So li, 40. Scie, jbiim apa* «iief, ligaum praelü
datnntm. Ei bedarf leiner Aenderung in dum, wie Mor. ad h. I, gUnbte.
Für dielet nieeite Slockwerli war atia die Daike varläuGg terligi mit
dem alimülig lick erbebenden Manerwerke bob lieh auch dieie mobile
1b der Schwebe bangende Dccli, die »gleicb durcb Bauart (emiae«-
tlLn* trabibm) und durvh die Verkleidutig uittelit äel Storime etc. die
Rieht mehr auireicbenden pluteoi crtetile.
eentabulafioneiH ntmaam ) I. e. tuprei^am tabalali itk conitrsctl
partem; der Ertlir. con IMd ad b. I. können wir niaht beiXimmea,
■Ii beifie lie lumma , weil lie küatlig du Oaef, bilden lolle. Kl fit
«ielmebr; »tiperficiet luprewa, teiuli libniati /öci'ei. Wir lagen bigf>:
oea obea nd. die obere Seit«, inm üntenebfede der nach Unten xuge-
kehrlen iMweadigen. Der. Grund nnirer Behanplnng liegt in St^llBng
dri tumma. Wäre Heida Aniicht g,filtig, lo wärde Ca«, gelchriebe«.
haben: eamgua samman coul. S. i.\v. IX, 40, 2. .Forma erat aeali:
MMMHM latlui — ad (Man cnneatior. Dai. DriJienb. Doeb iit ccitAi-
buUilio lo ta Mgen da> aiim^/ia vnn Brelem n. BoAten, wo alio eiB«
Verbindnng durch Verläfelung oder ZhWn Statt fliidel; eamttgitatle iit
eine Verbind, dei Gebätket ; wa* ncbr einem Gerlpft gleichl.
eextonet,'] Decken ani vcricblednen Fleciea and Stäetett itnam-
mtDtenSAt; nicht gewebt.' Slienna apad Nou. II, 177. aiirirht lon
Ihnlicher Anwendung derielben: Pappei aceta madefaelü eemlonibm
Integuntnr,
lalerillam] Sc. opui , wat «ach bin u. wieder belgefflgl wird.
Bejip. ähnlicher Art Ruddimann II. p. i.
ttOTiat'\ In Codd. iloreai; Jen« die Mebriabl. Der Nane tob
OToi^ilr f. e.' Keiner«; Hatraieii n. Derben aui BUten, a. ander» gr«-
bern Stoffen, «iell. Slrefi Lnd Bait. Hier ein etwai migewohnlicher
Sloü, wobei mao «ich doch wohl die fnn» ancor. aufgelöfl denken
nuri. Naeh (lidor. Origg. XX, II, I. Stdria, quod lit lerrd ttrata.
Wunderliehe Denlang!
Iata$ tV pedet ] Hoton. erlHrle dich dnreb eratlat. FJb «ob-
derbareV Rinfätl, der dadurch enlaiand, dab ihm 4 Fnfi >u tehmal
dunklen; die Breite, lagl er, betrog SO Foh, ao viel «le die Breite
jeder Seite dei Thnmii. Allein jede lorche Matraxe lollle vieK. ank
dienen, wie Von. ad b. 1. meint, am einen Mann m decken; könnt«
•her aueh , wa* nni wahricheinlicher , alle die ■ehiititen, welche «>'
trugen n. anlangten, wai doch mitteilt Leitern geiehehen mnble, die
Unter dielen storili angelegt waren.
fH«f unan genm ele>] Stellnng ii„ Bedent. Ton aanii ctklirt sn
gL,.._b*,Cgo^le
DE BELL. CIVILI LIB. a CAP. 9. 335
altia lo<^ erant experü ni^o telo aeqne tormento transUci
föage. Ubi vero ea pan turris, quae eiat perfecta, tecta
atque mnnita iest eit omni icln hMtinm, pluteos ad olia
Opera i^nxernnt: turrU tectnm per se ipsnm pTeh'ensi-
ooibna ex contignatioDe prima suapendere ac tollere coe-
B. G. IV, T. ID. MBit Saevlf. So LIr. XUI, 8, B. fui umi ax-
Llgnrani geaU dod tuliaicnt •rmB advcrini Romanoi. Daher ilnd tolut
«. KHi» WechiclbrgHITe. So: usiut opera mea n. loliat menm pecca-
tnm. 8. Rnhak. m Rntjl. Lop. p. 100. Unt. II, il2.
guat erat per/.} Ond. ngt bin bei : naiim gud. Ohn« Grand;
fenn ci wird oRenbar d(t «rite Stockw. bettieiipet, welchea iwtr amf'
gemauert (ix eaä fertig) dailand, aber nao aucb gegen die Warfg»*
■ckMie dn Feinde gMchfltit werden niirite, eben lo w(e die Aiheiter
■nr Voiifdhr. dei Gaitmtn andrer Schatiwebren bednrKen , da die plnlei
ntclit mehr auireichlen^
per te i>fvM] DIeie Worte erkiärt man Teriehteden. Einige,
' 1. B. Höeb. nach Oberi., dieacT nach Guiicliard IV. p. 113. nielnen, Caea,
habe angeben walten, dafi die Hittei inr Brlltbung., mm Auftchrtinben
der Daehea nd. richtiger der Decke, gelegen hatten iu der Decte aelbat
nnil in deren eleiet gewicht; dai HaachlneDwerh aey an der^ Dtcte lelial
■ngebrachl geneaen. Athnllchea Held. Hanmat. QheraeCit : dat Baeh
mllein; daa Dach nach gl"" betouderw. Lelatei «lefaerlieh gani falich!
Nach onirer Anficht konale ■. wallte Cae*. durch dieae Wnrte Dar an^
geben, daTi jene feile Bol-Iendeele ftei n. lot, mtt den ThurmwiBden
In keiner Verhindnng oder Vertctlnng, tehaebrnd in- die Habe geiogea
wurden. Per te iptttia lit nnier: iiolirt, ohne andre* in berühren, i»
«tafa Jener Körper ala lelbiländig belraehtel wM, wie denn ancb die
ganae Anl^e daaa gemachl war. fi« per aa nlt ipte, anch mit »oltt»
Terbnnden. Sali. Cat. I. estr. ita ntramqne per te fndigeni, altemnl
•tlerlni aaicillo egel. Lir. I, 40. eogniliDoca remm eapltatisni line ron.
tlllii per M lolut eneicebat eh. Xnrtte in Clc. ad Dir. l, S, 34. Anch
Kriti au Sa». Cat. 30, 6. B. G. VI, 13. fn. Hiermit darf »an nlebl
rerwechieln Stellen, wo per grade an dureA d. ). lUillel u. Wertseag
knielgl, wie etwa: per t» ipntm moeeri. Cte. Fin. V, U, 40. du.
Gdreni. d. la nnt. c. 10. . '
preheiaianiba$'\ Sine Andre Leaart: pretttontbut atebt fatl eben
■o geiicheri, and hat ailerdlngi Av Ar für lich, wenn ttlr aueb nnler
prettia nicht grade mit Von. ad h. 1. du inn/toxlmr reriteben, d. I.
Unterlagen, auf denen der Hebel rnht. Vielmehr glanben wfr, aind
pretK'asei nicht lowobl Sehrauben ala Matchine* gedacht , aond. da*
AuflchToube» aelbat all Handlung, all MaieliineHe wird gemeint. Die
Bedenl. gründet aich daraaf, dafi preiteriimt dnroh tarcHfar erklärt
wird, daa Verb. ejpHPiere oft gleich lat dem: elevar» B. B. VII, 37.
Femer, weil daa AnficArtcuAes daa tiehertit n. natiirlic/ktle Mittel war,
■uDal, da anidrBctlieh dabei aleht: ex eonUgnatiene prSmm, lo dah
dsrcbani diele ala die Bmiii angeBonuneD werden mara, an( welcher
die Hebel angelegt waren. Nnu aber glanbeo wir, i»!t dleae pretiionei
. nicbti aadera waren, all Stemmen n. Slütatn, welche durch Keile nd.
Unterlagen-, die allmilig nach dem Redarfiilfi nnlergeichohen wurdes,
in die Hiihe getriebem wurden n.dadDKh angleich die auf dielen mhEnde
Deck*. . Wären ca elgentl. SeArnN»«» d. 1. Maachlnen, beiondre Werk-
■euge gewcae'n, lo würde kaum nnt. Mehen kdnnen: ruriui alia pre-
hemti»ma od. pruttone. Die prehtmtiaut* eebeineD ihEem Nkinili nach
gL,.._b,Coo^le
236 . C.IUL..CÄESARIS
pennit; nbi, qnantam Morianim demiasib j»debaMr, taä-
tain elevabaat. Intra haec teginenta abdili at^u« muniti
parietes lateribus exstmebant, mraaBque alia preheosioii«
ad aedificandtun sibi locnm expediebant. Ubi temptts al-
terina contabolarionis videbanir, ügtut item, at prino,
tecta extremüi lateribus inHtniebant , exque ea oODtigna-
tione ruraus summam contabalationem Btoriasqae ^lera^
ähnlicher noier«: FUieAeiaiigeii, mill«Iit Kiahem, welche am Körper
ufatten ■• !■ die Höhe uieht», Die«e hätlcD aber bei dieiem Thurne
TOB Aafw angebracht leiir müiien ; vu nicht grade Migegeben, aber
dach nicht nnmAgUcb; nnd lo bebali allerdiDgi prehentie». afi du ricb-
lifCT* fOr ilch 1) dai vielangcBCMaeK Praedibat tmipeiulere ae toüerf,
wat mehr auf ein A.jiUithtH hindentett 2) di« AalarilU der Codd. flat.
bei preheiaione.
mbi — </eMii«ff(] D. i. teo tie rf«u> jedetmml efe. Dtel* jedttmal
liegt in dem Imperfect- Wegen ubi vcrgl. Wallhcr xil Tic. Ann. III,
61. in. kM aaepininie mUam ttitteiUiam priori adnectit, E* iteht dann
fOr: Mfae = et tum; wie qtii oK it. >))ii«. Nar iit ubi, wie maa
lieht, mAr ttmpoTell, aii Intal, doch M», dali mehr der nugelretae
FaU bezciehaet wiid.
guantimt — demtitig paliebatur'} D. 1. wenn auch die Deele «r<
höht warde darch die Hatcliinerie,. id wurde doch darauf Rück liclit ge-
nonmeD, »h jene heran terhängcnden Stariat die Arbeiter auch gehörig
decliten ; alie; an weit ei die Linge der berabbängenden Sdalraien ga-
■latlete; lo weit die«« anreieiten , oi, laHgtat.
ruTiHifMe alia preienMionel Hier itimmen die HSS. faat In der
Form preheiu. fibereia. IToa genügt daianf hiniaweiien , data hier
gani lichllicb die Haudlmg bcieicbnet wirdj waa licb eben lo aua
der Analogie der Wortfarm , ala ani dem Spraebgebraiiche ergiebt.
Hau vergl. GelL N. A. XUl) 13. wo von der ««esti'o and ^«aei'o di*
Rede iit.
tibi lacum expediebrnnf] D. I. lie lebairieB lieh Plati, am nämL
weiter in- arbeiten. Lir. XXIX, 1, 8. viearium tibi eipediam d. 1.
[cb will Dir einen SleUrerireter vertehafftu, der lofart antreten kann.
Denn da« liegt eben ia dem B«gr. idec Ferbi; etwai lum eebrancb.
parat v. fertig naeben.
leeta extremit laleribui] Sind hier txtrtma lattra le. parietaM
gnpcint, oder extrtmi lateret, all Umichreib. der oben genannten
ertrenui parietnm tlructaraf Wir lind der lelatcrn Anaicbt mehr ge-.
neigt, al» der eritem und gewöbnlicbern.
exgue es] V. c IB. inque eii. Beiipiele von Praepoiitl. mit gve
■ TerboDden, giebt Ramahorn g. 188. I. S. 808. Auch In diefer BiniicM
crlanbf lieb mancher Scbriititeller, gleieh wie In der Anastrophe o4cr
Metatbcdi der Praepoiit Ionen mehr oder weniger^ riel Taeitui.
ttiiamam eoitlabulatlonem^ Dieft til eben daa teAteebeHte Daeb,
welche! immer hdhcr and höher geiefaraobl oder gehoben, endlieb dar
ScAliff$tfefii, die s^rtle BedaeAung a. Bedeckung deagauenBanwa^ta
werden lollle.
HC tiHe vultiert ae per."] Wie hier ae, lo gue wiederholt Ob. f.
S3. 08. mlliteifue ioenni MahUyUiqae, Band Tnncll. I. p. 491. ra. IM-
Merkt Über ae : conentioi bii poiitae partienlae nnllam olfeniianem
habet Cfr. CSe. leg. agr. 3, S7, 101. CalU. 1, 0, IS. ~
■L.gl,;..b,COO^IC
DE BELL. CITILI LIB. U, CAP. 9. 10. 237
baut, ifa toto ac sine nllo vnlnere ac pericalo sex tabn-
latii exBtmxeront fenestrasqne , qnibos in locis visam est,
ad tormeDta mittenda ia stmeado reliqaerant.
Cap.^. ybi ex eaturri, qnae circum essent, 'Opera
toeri Be posse confisi sunt, masculum pedum LX longnm
ex materia bipedali, quem a tnrri lateritia ad hostiam
tanim mnrumqne perducerent, facere iHstilnerant: caias
muscnli haec erat forma. Daae primam trabes ia solo
■lio geaelgt letn, ant letiw n wollen { rine Uulga V«rwMbit S.
Bttk. ID Uv. XXI, 53, 3.-
ad tormeitta mittendi/J Dieier Anidraclr tit von viülcD Eikläteia
,itt Liv. n. Ca««, angegriffen wordan; Gronov ond Düker )i«h«ii^etei^
«■ ntüile heirien-: torMgnto ptiUere teU, hkitu, MS» etc. Cfr in Liv.
SXIV, S4, 14. a. die Aul. m B. O. III, Sl. und Gronov. Ob». II, 8.
p. 137. cd. Fr. Unir* Stelle jedoch, aU Iiritiieh acht und makelloi,
widerlegt die BehaaplDng lo wie irlbit Drakenb. bei Liv. a. a. O. in
leinen MSS. fan^.- miita toTmtnta. Alio liod lameitte = grandi*
mlaiilia lonaenlii, velutl leorpioniliBi, balÜiliB ezcii»B. So B. C. III,
Se. «li ttluiH tarmenlumve adigl poiaet. Aneh fehlt ei nicht ai) cioi-
ger Analogie, i. B. legmenlaa U e. tectum; al*o; tormtttUtm L >.
terqitettdo emiatavi :
CAP. X. Mutealmm ptdun LX. loagum ] Dte Lin([B wollte Lir*
tia» in Pollorcet. I. Dial. 9. redndrt haken ut ped. IX. die Grande, di« er
aufShrt, aehelnen den IMeiiteB triftig. Sie lind licrgenomiien I) von
der Breite; 4 Füll tej viet in icbaial fSc eine Länge van SO F. Nach
Lipi..wäTe dteh opni enor«« et informe. 2] Von ier Starte dei tlua- '
loliea. Biprdali* d. 1. 2 Fall im Gevierte auf eiqe Länge von «0 Pah
— dergleicben Holi ley nicht anfintreiben. 3) Eine lo lange aud »
Mchmale Hatrhlne «ej icbrfer m bewegen und in handthiereoj alio
unxteeeimäfiig. — Wir könen darüber nicht eiitic hei den ; nnr dar« die
Länge von EG Fufi aufFailend, lieht Jeder. Anitöhiger war die SItdc-
tur: prdtm — lengum. Nar in 2 Codd. pedet, wai Mehrem (rieuerd.
Banmtt. ) annehmlicher achien. Ob nnn ■cbnn die den Adjebtivii der
Rröfie und .Dlmeniion beigefQgle Mafibeatimmiing in der Kegel im Al:-
tiiialt'v lieht , wie anfier Caeiar der altgem. Sprachgebrauch pachweiat,
vergl. Drakenb. zn Liv. ]pi.l, S, 11. «o wäre doch in langam, waa
einige vermulheu , m entichnidigEn, wie Hei. I, SO. regio in lalum
modice pileni. S. Drakenb. ■- a. O. womit aneh wohl in vergl. Tac.
Ann. I, eo. f. odia in longnm jacieni. Hiit. IV, 79. in longun tl*ta
— . rieheinli Chile irt nni, dafi in pedum die Zahl venteckt
'den könne und zwar mit Rücklicht auf teuguin — facere, wai man
doch Wohl tn einen Verbalbegriff verachmelien könnte, Ei müfile denn
ein Kahner«r loagum grade in fAr Glouem erklären, wai allerdings
aebr möglieb.
mattria bipedali] B. G. IV, 17. teiguipedalil.
caias muieali^ „Machina beliicamiBor ve] ad eruettiot murol vel
»li fOna* eemplananda* ! — ipecul« veint niobilii, nnde militei tecli
mnrnm inhmunt." So bei Lcmaire in B.'C. p. 343. Vergl. in B. 6.
VII, 84. Die werden getadelt, welche den Sfiuculus mit einer ichar-
fen Spitz« all iMtrunentum od. tarmentum, durch doi man die Mauern
gL,_.:b,Coo^le
238 C. lUL. CAE8ARI3
«eqoe longae, dittantes Inter se pedes quatator, ctdlo-
CHDtnr inqiie eis columellae pedam in Bltitadinem qnia-
qne defignntnr. Has inter se capreolii m'oUi fiMigio con>
inDgnnt, iitn ügaUf qoae mascnll tegeDd| CRUsga pönant,
eiatUrfi, tenUltten. Iiidor. Origg. XVIII, 11,4. Muiealu* cnnleala
■tmilii fli, qDO mDrni perfodiloT, ex quo et appellalni, qgail mtirut-
tulut. An lolehe £i;inologle glaubt aber kein Ueaichl Mau «neli«
dai Analogon in eunieului.
argut longael Kein Wnnaer, daft In Caii. s. Edllt. ilcli Bndet:
■eqne longe ditlanttt ; i. I. paribai Intervallii dFiL Wia B. 6. VII,
23. Warum diefa uniiBtthan, ergicbt (ich fon lalbit.
eeUecautur] Nor in Beikliting aul dai TorhergFgangne: haee erat
forma, bemerliB man den Gebraneb dea Praetettt in der folgenden Be-
Mhietbnng, deaaen aich Cae*. bedie:.!, weil er nicht ein einiältiet ab~
malmtet Fuitam (perfekl.) oder eine bloh damah gebuidbable nnd ai>-
«evandle Banart hitleriteh reteriri, aondern die Sache ali etwaa Var~
handnei , all etwai Verliegendet beaehreibi, deiaen GeHfti» :ani fort-
»threilende Vollcndnng er iu Al/geaeinef tn Abttratlit refeilrt. Er
giebt alan ein abitrabte« n. allgenieinea Sckrma, od. eine AnientKngf
wie die Sache gemacht werde. Gern Ihul. B. O. VII, 23. and tiberall
•onit, «0 er Betehreibungen dei BetteAenden nnd Vorhaadenen gieb^
B. G. IV, 1 ~ 3. VI, 13. Sqq. —
eoluBitllae^ I. e. Cotamnss parFae, inier qnaa intereoluMniaMf
U «t ■patlam ab omni parle relictum. Alao die lentreeht tUhendeu
tyiSel/iöIxer od. Slilten; an den Seilen oRen, nie bei einer KegelbaAm,
üe oben bedeckt iat.
ceprrolii'i „Dicantnr ab architectl* Ugaa, quae proctinala eapiU-
tu( inier ae innguntur, interjecla trabe obionga, quam iidem Canterium
•ppellanl." So bei Lern. p. 34S. Alio hier ein Paar Sparrea, aber
kleiner, al( bei dem Dache elnei Hnuiea. Im GrJecb. oT/tintriU lUl
•u^iiimni 1. e> proclino.
molB fattigia] Aekul. B. 6. VII, 85. m'funa Incl faiHgfmM,
'Sehr gewgbiil. daa Prädikat leaiw bei aolcher Steigung oder tchräft»
jMgi. a. B. lenlter eilitua collia Lir, II, 50, 10. n. Unit clivnt. Id.
VI, 34, % Ebeo aoi B. G. VII, JD. eoUii httiler adclivit. Und LIv.
XXV, 36, b, omnia fattigio Irni aubvax». CIr. Drakenb. in Li*. Ii;
30, 10. nnd die Aaalegg. an TaeiL Germ. 1. wo: Danubini molH at
clementtr cdilo raonlia Abnobae i*go effuaai; und Virgil. Eelog. IX, 8.
qua ■■ aubdncere coUei inclplant naf/fque Ingnm demlttere eliBO. —
hM tigna — eatloeentur] Keineiwegi, wie IHoeb. denlet: ut iU)
eine Erklärnng dea iogiichen Vcrhällniiaei , «efchea nach dieiem not
Shnliehen relalivem oder lardck weitenden Pranam)al begriffen der Com-
inHtliv bedingt, die unraöglieh gebilligt werden k<Uin', anok nie Statt
findet. Wirkliehe Fina/partlkeln können nicht nnterdrüekl oder in
andre gani fremdartige Wörter eingehailt werden. Vbi beieiehnet hier
die Stelle, den Punkt, wo die Obern Baiken angebtaeht nnd anstiegt'
werden toilte* od. konnten. Weil die Sache nicht ala FaHnr», aond.
all Ton dem Willen, von der Binrithtung o. Anordnung der Banendea
abhängig dargeatelll wird: darum aleht dieier Atlribnllviali im Con-
iuBkllr. CEr. Grotef. g. 431. Doch wärde übt nlcM itehe'n , noch g«-
aagt «erden kdnneu, wenn nicht tm Allgem. die conjunktio od. iunctitra
angegeben würde, durch walche ea erat möglieh war, den Hnicul. in
hedetken.
L.gL,.._b,COO^IC
DE BELL. CIVILI LIB. II. CAP. 10. 239
eolleceniur. Ee snper ligna bipedalia iniicimit eaqiu
laminis clavisque religant. Ad «xiremiun' musculi tectunl
trabes^ue extremas qaadratas regulas, ' qilatnor patentes
digitos, de%iiDt, «la&e laieies, qui snper miuicnlo ^tni-
eo tuprr] Ntcbl; luper iit le. capreoüi, wie die melitan ErVlirer
angeben; londeni da, w« lich <lie eapreali an die rolumellaa einfiigen,
aatthließieK ; also nill Ruclaicbt auf da* allgemein den Punkt beieieb'
penda ubi. Ob nan gleicb taper in enger Joglicher Verbind, mit inii~
riunt itebt, ao gehört ci doch ayotaltiicli in ea per. Anaitropben, >ou
, welcher grammat Figur airb liei Cae«. viele Beiip. finden. Wir *er-
ireiien auf folgeade: I, 4G. iiininiura in ingoni. c. 69. hol lafrs moutaa
f. 60. canlranamqu'e in parleni. c Sl. iiid. de cauaala. e. S2. m. el f.
C iS. in. alia de eauiia. II, 1. duabui ex parliliui. c. 0. m. c. 13. f,
magna nun ntiiericordia, c. 24. Utraqne ex parte, c. 25. in. una ex
parte, e. 32. «. f. quem ad finem. e. 33. in. Qua in fuga. c. 41. In,
Quihu* ex locia. c. 44. quo in numeco. III, 6. laia inter el alia toea.
c. IS. roaximU ife reb. t. 10. qua ex freqaenti«. c-, 31. aamniaqae i'«
■ollicKudine. e. 36. ddUo t'n loeo. e. 37. quo im loeo. c. 47. ». iDoiinia.
erat in angoilita. e. 04. mnlloi per anno*, r. 6ß. quibaid. de ehnaala.
t. TU. in. veleribm iDi« in caitria. c. 70- in. lia de ranHia/ c SS. extr.
quam ob eaita, — Wir gaben dieae Ueberiteht etwu auafübrlicber,
' tur BeaUligung dea vua Zampt $. 324. von Ramahom aehr aargtälUif
j. 151. 1. S. 475. Vargetragntn nitd äeaammeltea ; wMn nocli efiiiga
Beitrige bei Rnhiilen au Vellei. II. 91, S.
iitiiciaiil\ In 3 Cadd. der beaiern Galt, fleht: ianaÜtuM; WU
«ir (aal vonieben vdrden a. iwir aui einen leicht begreiHichen Grun-
de, wenn n lebt Ibeila die Bedachung, theila die leichtere Aa/tegang ätr
Ballen tHiiciant acbdtde.- Etwat andera iat immiUere. S. B. «■ IV, 17. m.
Vergl. B. G. IV, 17. t. m. traübui imnit«'«.
lamlnii] taialna od. taatna nach Sral)«:. m F"il. Dtacon. p. 331.
edit. Liadea. tdb ihtpftnf »iet tjXa/te'rti iat jedea breit geaehlagene od.
geacbniltene StOcb Metall, Holi od. Marmor. Hier alao wahrach ein lieb
Bitenbleek oder breite Stücke« geachmiedelen Eiieii», ftalt der Klam-
mem. Die Verbindung der tigna aber (religBMt) geacbab an dea ea-
preolii und celumelliB.
ad extremutK — leetum'] ■ Dieaer Auadrnek iat duokel, an wla .dt*
TOD Majiehen gegebne Brktirnng. Held aagt : Unten am äufiertte»
Rmnäe dea Daeba und eben ao atn Rande eiaea jeden der Balken et«.
Aber Alle* bembt- auf der Veranachunlicbung der Sacbe, welche nnr
ndglick wird dareb Jle aoi^mtigite BeachtoDg der ■□ «cb anrollaläo-
digen und lecbniach nicht gani genauen Beacbreib. El konmt daran!
an, wie die Worte eiklarl werdeo : ubi tigna — matcHH legendi cautta
-~ eoHoeentnr, Dieie tigna aind alao die Versehaa^ung oder die Bal-
ken, die bier von ungewöholiclier Stärke, da* Dach bilden aollen, wi«
wenn bei nna nnler Schief efßäc her», erat Breieriich aa Unterlage
dient. Deftbalb möchte mao eo faat In der Bedeul. uebnieo : aa dieaeat
Behuf», defihalb; iaper aber abaolnt, wie intuper. B. G. IV, 17. in-
tuper Irabibna iminiaaia. Nun war demnach da* Dach glatt und obgleich
lu uumerJilicher Steigung sich xum Giebel erbebend, (malll (aatigja)
iloeh zum Tragen der Ziegeln niebt geeignet: fniglieb mufa auf der
Oberßäehe, auf der Aufiemeile dea Dacba oder der Bedachnng AoatalL
geirnffen werden, dafa die darauf in legenden Ziegel fealbaltan, d. i.
nicht he ronlerf allen. Dieb liegt ia eenUnere, d. I. suiammen di,1
feilialtm. Wie laeil aber von einander die*« ttgula» d. I, Lallen,
gL,.._b,Coo^lc
340 C. lUL. CAESARIS
antar, contineant. Ita faBtigato atqne ordinatim gtrncto,
ut trabes erant In ca^reolis coÜocatae, lateribns lnto<{ne
mDScalaB, nt ab igni, qui ex mnro iaceretBr, lutns esset,
contegitor. Saper lateres coria indncuntnr,* ne canalibns
aqua immissa lateres diluere posset. Coria autem, ne
nmnu igai ac lap^dibus cDiruinpaDtur, centonibuB conte-
gradliitithte o. ISngtrs H6Iier, 4 Zoll im Quadrat, ■otganigeK worden,
iit nicht beiUmnl. Ei iit aber aDiouelioiaQ , dah IIa Ziegel i Zoll
«bünralli itark gewnen^ dF« Latten lelbit aber, Ini Fall ile einai tte-
f«T lagen, ati die Ziegel, mit ■afgetragnem Lehn verUeidet worden. — ■
AUo i>( cxlr«MHM lectaM n. Irabet extrenat die Fignr der Hendiadji <
Bt. ad eitrtBium ieeli traiibai ila eaaiinicti oder eonlubulati 'i. fi
•nt der Uberfläcbe, od. Auftenieite de« Dachi ele. oder man betrachte
tetlu» all du Game, trabti aind dl« eio^elnen Theile. -
tia fatligalo atgut OTdinalim ifnrirte] Fragt nan nach dem Sub-
jekte, la ichelDt mniailui api deai FalgendeB od. tectum ani dem Vor^
hergehend, dai natarlicbile. Ei iit jedoch «ahrwheinllcher , data et
Ablativl abiDlnli impenanaliler poiili «ind, von flrvitirr, failigalar,
wie Held ti b. 1. bemerkL So exponio abioint B. 6. VII, SS. Z.
S. 658. RaiDih. S- 171- Hl, 1. 8- 089. 83. Waa deoa auch gana analog
wäre dem ubi, eo. Jenen , gani allgsmeinen Aoidrilekeo. Böehileni *■ '
■Dpplircn: apere. — Oräinatii M reikemeeiie, eina nach dem andern. So
Sulpic. bei Clc. ad Dir. IV, 9^ 6. bonoTca oriHneh'm petituri eaient in
■«publica.' Die Form :/attt|r's(iu wird verworfen. S. lu B. 6, II, 8.S. 120.
«2 trabei erant — eolhcatae'] Wir Tcratehen dleti lo: Die Lalfe^i
wurden fn derselben RteAlung o. Reiht, wie die Balken, ^welche iiber
den Muie. hitt, der Länge nach lagen, aufgenagelt; nb aber nur eben
1» tiel Latten, all Balten, laät lieh am den Worten nicht mit Ge-
winheit fgigeru. Die Latten waren 4 Zoll breit; ei blieb demnach,
wenn ant jVifeiB Balken nar eine Latte gerechnet wird, ein Zwliche^-
raon van etwa 20 Zoll, Indem Jeder Balkea xwei Vait Durehmctier hall«.
laterilna lutaqMe] Die Codd. icbwanken. Kinige geben fB laier,
andre et talo; daber vemuthele Und. Tcrdorbne Leiart. Hieb et viel-
leicht: lateribnt illito (Inllto; IvtoT
eanalibttt aqua immitta] Canalit iit hier eine AAtaa, wie VlrgiL
Geer;. IV, 305> llmtcbreibi Caet. viell. eine Art Spriueft, durah
, Dructwert aui Hob reu «(trieben ai Wauerf Sehr glaublichl
ne dilMtre jiaHct] Leid I. potiit. Allein ob. ut — (stiK eiiaf,
eonUgitur. Der Grund dei fmperfeHi liegt tbeTla in der Natur de*
Praetent Mllorie. eantegitur — >R AirHnlnr , auf welekea bekanntlich
dai Imperftct, In abbaugigen Sitien regclmafiig telgen kann. Z. g. 501.
Ilanik. S- 180. S. 19t. (vergl. I, 30. partem, quae videfetur, aeeHpant)
Ueila darin, dafi Ca«^ dea Ztcect» hiitoriich gedenkt, den mau damalt
hatte, all man dieie EinriciitnBg traf; vergl. Kclog. Cic. p. 307. in den
Worten: homlnei enim tanl hu lege geaerati, qnf tuerenlur illun
gtobnm, quem in hoc templo medium videi, quae terra dicitur. Endlich
auch darin, data dai Imperfectam elwaa Zuiünftigei , dai ent verwirk-
licht werben loll, beiefcfeuet, alao den e/itfernter liegenden, nicht den
gegentcSrligen u. aHernäc/itten , jetzt ichoB eintretenden Zweck. Vcrgl.
KrSger Unlenuebungan aus d. Gebiele der lat. Sprachlehre I. S. 191.
D<eft würden wir la nmichreiben; (fault nicht tiinftig einmal, teenm
.der Fall einlräle, du — Waiier die Ziegel aerweiehle.
Ht — , mriHtl D. 1. daaüt aie nicht himciedtrum iArmr Seitt,
jL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVIL! LIB. ü. CAP. 10. 241
^Dtar. Hoc opns onine, tectnm vineis, ad ipsam torrim
perficlant 8abito<iue , inopinantibns hostibtis, machinaltone
wenn der mögliclie Fall einträte. Dran rurtas wdiiit oft hin tat «iae
meder/iolle oder ähnliche Handlung eine! andern Subjekti, du in den-
Belben Fill kommt, oder aaf welcbel datselie Prädikat sowcndbar iit,
odec welche« in eine b. dietelbe Katcg:aric der Mögliehhtit , dei andrer
Seilt eiDtreteodea ibnliehen oder verichiedneD Fallt gesetal werden
könnte. Dah^ gebären SIelIrn -wie Sali. Cat. S3, S. 8ed poit. qnam
Id^u atque deiidia civitai cocrupta eit, raT$u* reip. magnitndine in«
maglilratunm vilia tu aleii labst. Tac. Agr. c. 29. in. quem casum neqae
. ambilibse, neqoe per lamenla Turlui et motrorem u>u[iebriter lulit.
Vergl. Viger. p. 390. über üc. Dihne ZQ Nep. Them. y, 3. Krili in
Sali. a. a. O. ab ich Bchon der Krklär. durch coalra nicht btiiLitnise,'
weil beide Partikeln wesentlich versrfiiedrn ttud.
hur opus omnel D. i. Allel, WSK lu dieaem Bau, zn die|e* Wetk«
gebörtej oder: dieien Bau Tollenden sie ^ons, d. i. mit allem Zube-
bar. S. za I, 41. f. Uni. III, 3. legioacB duudecim et equilatum omnem.
Oageg. c. 3S. m. antneia exe reit um eqailatnmque. Wir Tergleiehen
Xen^pb. Aoab, I, 7, 14. nvrciTayfiingiä otgattifitctt nant. Ibid. I,
10, 31. f/uv ral to atQÜTeii/ut nüv oi -^yeivo. Eben (O alt: oi
älloi närtig. Hellen. I, 0, 14. Offenbar encteiot dnrcb solche Wort.
■tellnng das Adjectiv omne (ein QuaDtilätibegriff) mehr all Jppoiittv,
nicht all etgeatlichea AltrÜnlie. Wir würden lageii: luiä siear gana
oder samtat nnd tonderi. VergL Qb. 'nä; 1o ähnl, Stellung RatI gr.
Cr. S. 4S7. Derselbe Fall oft mit Pionom. z. B. lioerat. Psne;. c. 20,
71. fiiyluiov fig jioXifiov avnämii imlyov,
teciHBi einett] So viel alt: post Wneas exi^ueDdnoi, hinter Scbuli'
dächern. Diese vineae sollen in der Regel die Hohe von 8 Fufa ge-
habt haben; lo dsfa der Anblick dea noch im Bau begriffnen und. voU
lendelen Maacnl. den Maiiiliern verborgen blieb, Indem dieaer die Höhe
Ton 8 Fub, selbst mit dem DacAe, nicht übersteigCD konnte. Dalier
ist iectum nieht sowohl: ia-tttto, ia tecura collocafum, munituia ; als:
etuli» tvbtractam, laUn», absconditum. Cic. Rab. Perd. 7. inclnium
Btqne abdilnm latere in oeculto, alque ignaFiam suam tenebrarum ac
parielum eastodiis legere. B. G. V , 18. sub aqua defixae indes flumiae
tegehaatur. Eben so oh. c. 0. ul capila tignorum — tegerentur. Auf
die, S>eAerA«ii bezogen, würde man ulterdlogi eher tecti Sc. milittt oder
noitri erwarten. So wenigilen» unt. e. 15. milet — muTO teclal. —
Doch liehen sich beide Begriffe wohl vereinigen, wie z. B. III, 26.
qui poftut ab Africo tegebnlur, ab Auatro non erat tutua. Unire Aa-
■Icht ilützt lieh ciiraäglich auf das folg. lubilo — inopinantibut holt,
ad fum'si] Wegeq ad Vergl. Ili, 41. in. Caesar — Pompeiam ad
Alparaginm eiie eognoiit. Und B. G. VI, 1. Hand Tursellin. I. p. 00.
wo ans Priacian. XVlIi. 3S4. (p. S54. ed. Kr.) verglicheu wird: xnii
zä duiniiT^, änl foü' na^ rüT äuuT^]. S« rerlanichen die Latein.
ad nnd apnd. ,
macAinalient nmui/ij Hm nehme nicc^i'nafio. nicht tat MaeAina;
Bond. in dem Ferfiolbegriffe von: straendi ratio, Und Btructtira,^ä. i.
MatcMnerie, kilrnUiehe Vorriebtungj kOnillicber nnd grafierer Ban
einer besoodern Maschine, oder Kunslbaa. Dieae Bedeut. gilt auch
B. G. n, 30. 31. und aonsl. Sali. log. \t2, 7. aggeribns Inrribuiqne et'
<i/>'i't maeiinationibtii locni inipoitnnDl. ~- Man kann vergleichen /iixa-
r^fiarn n. fuj^nral, welche «llerdingi auch pramiMoe gebraucht wer-,
den, jedoch nicht ohne einen to der Sprache begründeten Unterschied.
Q
L.gL,;..b,COO^IC
242 C. lUL. CAESARIS
narali , phalaogü snl^ieclis , ad turrim hoBtiom Adiiiov«nt,
at aedificio iangalnr.
Cap- XL ' Quo.malo perteniti sabifo oppidani saza,
quam maximk possant, vectibna promoTent praecipilala-
que tnnro in ransculnm devolvnat. Idnin firmitas materiae
sustinet et, quidqoid incidit, fastigio mascuU elabitnr.
Cfr. CjYop. Vn, 4, 7. Denoith. Pbil. III. (. 17. Savati* i. f. bei
StiiffeM beim Schifftban üblich.
phalangit (uijecfii] Gritcb. (fäXayytiiv. ifüXaYyai. — Naek NaaiM,
p. 576. edit. 6erTU. Palmngae dicuDlnr /m fei teretei, qni nsvibn« nib.
,ljciiuitar, qnani BlttBhDnlur >d pelaga«, vel qnum ad lilloTk inbdacnnlnr.
Potltix Onovail. VII, 33. 190. t» ii täv rtw^tir Evla, ott iisoßlif-
•O-tlair iifihiomia of r^K, faiayyiq xat ifalöyyia. VcTgl. Crnq. al
Horat. Ud. I, 4, 3. Trabnatqae liccai maehiKae carinat.
ttt aedifieie iumgaturl Aedfficio M Daliu, eine iStroklar, die ge-
nfifaulich tat. RnddimaDa II. p. 217. „lungo et eoniungo uillale effam
DaUtaat adieiiennf." Llv. VI, 34, 0. cain eise eaaiam dnlorii, qnod
iunrla impari ewel, ac malrimoalo. Ovid. UeToid. 30, 215. Naba
preoor, cmi te bona uiimbi« irnnguat. Dabei aocb iumgi cum impart
Iilv, I, 46, 7. ilaa. Dralc. L'eber die Conitrnkl. roa ianctu* d. eoniunt-
lu$ mit den eitifachca Ablativ t. Z. i- 474. [Jeberbp( Bamih. g. 120.
p. 352. B. fi. 142. p. 427. wo aal die elgenll. BedeDliamkeit dei Abla-
tivi, wauD derielbe abaolnt lieht, ohne rsM, hingewieien wird. In
Leid. I. liebt: cnnlaagalar , eine bäuGge Verwirrnng, deren IfTipmng
hiar Jeicbt za begrelleo.
CAP. XI. Praecipilalaque naro — r (fmtfrunf] Maro abbingig tob
if«raivere, mehr aU vao praeeipilare. Lif. XXVIII, S, 10. velut MobU
praeciplli devolulat torrEDi rapilor. Man fühle dagegeo ntebt etwa >b:
SelencDi — eque praeeipilalui , i tnilnr. laitln. XXVII, 3. f. CotL
XXXII, 1.5. ort aäinl. itebt praecipitart eben *o wohl obne Angabe
dei Orti, woher ood wahinf i. Breml lu Suel. Od. p. IST. Bnaem.
m Laetant. 1, 21, 23. Ina poilquam te praecipilaril , — alt obne daa
eigeotl. 'erforderliche le. 't'ecbner. Bellen, p. 60. eq. Drabeitb. in LiT.
XXV , II, 5. plnrimi in foiiam praecfpllacem. Korlte lu Sali. lug.
14, 23. Data abWgenl der Ort, von »o etwa* bfnabilürit oder ipringl,
dnrcb den blofien ^t/nfi? beielchiiel werde, lehrt Plant. Trio. II, 2, 30.
Qoi ia amorem praecipilavlt peius perit, quam' ai ßairo lallat. Vergl.
Z. $. 4Q«. Grotef. g. 260. Ramah. S- 142. p. 418. üb. tenalu, triia mo-
Fere. $. 147. 8. 445. infra. u. 44S. Mao nehme übrigcni die Wort«
praecipitata devolvunt, niicb der ob. I, 40. erklärten Redewelie:
ix" xmahißiär, gleiehaam tdr: praecipilattdo , devolv.- Daa Parliclp
leigt näml. die Art an, tvie ea geachiehl oder mSglicb geworden.' Vergk
Matthiae gr. Gr. S. 1105.
failigio — elabitur] Einige CaSü. o. ült. Edltt detabitur. Doch
diefa Lelitre drückt am da* eigeotl. herabfallen i. B. vom Pferde;
Lir. XXXVII, 34. delapttim tumotlD ex eqno. Inatin. XXXIII, 3, 1.
M. Calo ■ — egao delapiat — pedeltre proelinm aggreditur; dageg.' fit
ulabi nna. herahrolUtt-, enlgteile». So Inatin. a. a. O. gladiut et •
nana elapiai ; wo andre Leaart blofi : manu el. vergl. Lir. VIII , 7. -
Manlii cuapii laper galeam koitia Hetii elapia ett. Daraai ergiebl
lieh, welcher Caiu$ faali^i'a, zamal da der iStnn den Ablativ erfordert,
wie Orid. Art. I, 433. elapaat aure lapi*. Andre Strokturea, nie «feSi'
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. IL CAP. 11. 243
Idabi Tident, mutant consilinm: cnpas, taeda ao pice
referUB, incendnot easqne de maro in masculam devol-
thou loToIntae labnntur, delapue'ab lateribus longnriis
forciaque ab opeie remoTentur. Interim suh mnaculo mi-
lites vectibns infima saxa tutris hostium , qoibns fnnda-
menla continebantnr, convelluot. Musculus ex turri lata-
ritia anostris telis toimentisque defenditur: hosten exmuto
ac tnrribus snbjnoventur: non dator libera mnri defendendi
facultas. Compluribiia lau lap idibus ex ea , quae suberat,
tineuta, eatlodiaif deigl. « memoTis, e oder de mantbiu lekreu dla
CruBDiRtikcB. Ruaah. g. IdS. B. 439 Not. Rnddim. II, 3S0. Waltter
sn Tacil. Ann. V, ID.
iavolulae'\ Well 1 Cad. evolnl., lo meiiife Lipi. devol, Hy bcilei{
«nmal da invoivtit gewöbnl, tinhüUea bedeute. Virgll. Georg. II, J08.
totom inBolrit flammii Dtmns. Tacil. Ana. U, 30. itciBDQt obfioi et
igni tta involTunt, Iml. XV, 3, 8. intBluta amieula maani. Daiu dia
dcD Lateinern BBgenehme Verbind, dei Failicip. Praelerit. mit den
gleicblanlenden Verho, wie ob. I, TO. praducatan freduclot fte. Mit
Becht erkläile Held jfifalalaa fdi: in bidicdIdib velutae; wai man
Caeiari St;li Tallkommen angemeiien finden vird, dei aiuli m Verb...
(ompDatt. die Vrbedeut. der Praepoiitl. feitiahallen pflegt.
delaptat ab lätaribut ] In mebr. Codd. « lat. Veigl. über a t. ab ,
Hand TnrielL I, p. 3. Diner lehrt: Ante eoutoHmle* ti»um (■«. a
oder ab) ponCrent, exigebant an[ibui,iqu!bui non lemper nna plaenit
BiodDlalio. Pertinebat enim hoc qnoqne ad eu rei, quae ex »cripiffria
•enn atqae arbitrio penderent. * Jedoch hätte nnirc Stelle einige Be-
■chtuBg Terdienl, iu *o tern ab laterib. xa delaptat gehört nnd hier in
einem ton ab opere etwai veiiebiedenem Sbine genommea wird. Aehnl.
Liv. XXVIIl, 6, ID. Tenti ab atriuiqne terrae praeallli montibai inbili
dejieiual, ic. »c. Hand a. a. O. p. 14. 0. Unire Stelle iit noch ipre.
cheader föT den ipeelEicben Begriff von ab; ei iit; jene Fenerbianda
oder BrandfäMttr fielen fon den Ziegeln herab, weil aie an ihnen nicht
hafteten, lie brauchten iicbt ent herab- od. icegftxogea in werden.
El wird niml. laleret a. i. tectHoi lattribu» caiutTalaai geiehieden
Ton optre i. 1. der gaaxe MDacnla«.
guibat fuadaiiunta eontinebantur'\ A eh nlich, obgleich bildlicb Lir. '
SSI, 3). e. ^nil non videt viam regiae ioefefalii qaaeri, qua Koina-
waia foedDi, quo noilra op/iia.eenlfuenlur, rioleturf Vorher hiefi ei:
MMtram Ipiornm Uberlateft tvbrui et lentari patioinr. Die nnpräogr
liehe BedeaL dei bekannten Verbi bleibt asch in lolebeoi metaphor..
GebrMcke, wo el liemlieh gleich iit drm: coaitere, tontpalilum nie,
aat. ant etwai bervieit. So Cle. Harcell. 9. vila corpore el iplritn
eonlinelur, ahnl. dem Sali. lag 2, I. geniu bonlnam eompotitum ex
anima el earpore eil.
quae luberat'^ I. e. qnae tn prepitiguo erat. Ob. I, GS. tuberamt
nODtea. Vom Orte wie von der Zeit. Taeit. Aon. III, 0. extr. ladoran
Megalcltum ipectacnlnm suberat. B. O. III, 37. hiem» luberat. Boait
hat luAcBie wie unfitai, oft die Bedeot. d/i Jieimiich varhafdtneit }
a. B. Cvrop. 1, 4, 33. lnai»a fUnoi äilaamii, fiTj nol itdiQa rit
d» irvi/n. ^n/irvAK. Vi^n. Thtfni- d fi, bafbaru nihil doli tubettt
Q2
■ L.gL,_._b,Coo^le
244 C. ILL. CAESARIS
tnrri mibduclts, repentina niina-pais eias tnrrlg concidlt,
pars reliqua consequens frAcombebat
Cap. XII. Tum hosteB, turris repentma rnlna com-
mod, Inopitiato tnalo torbati, deorora ira perciilsi, mbis
i:a*$eguKn§1 Hfm erVlärt dlelk dorch; eontigua. 80 Banmtt. snd
Mob. Ea dankt dub der uriprüngl. Begriff dei Verbi «ach hier Voll-
kommau gallig: in übrigt Tbeii folgte nach n. tlärxia ein. DM Verb,
■cbcint Im Qegentheil fein gewählt lur Beaeiehn. der notiteendigea,
darch deo Eimtan dei einen Tlieilg bedingteD uad faerbei geführten
Folge. So du bakaante: eantequeni ett, ut ele. Cb, Bon«», au Laclaoit.
I, 3, 0.
CAP, XIL Tum hottet, eic] An dieier, elwai palAeliteAen , nil
der eiafachen Scbreibatt Caeiara conltaitiTendeD Stelle haben die ilte-
alen Anslegg. Anatofi genommen. Mehrere dei beit. HSS. haben bloff; '
hoatei nrbis dkeptioae permoll (einige, wie ea leheiaf: perterriti)
Lemaire liefl:^ Pan — procuoibebat , gauM boitea nrb. dir. perterriti,
Inermea etc. — Jene! Deoraya ira hielt Dudend. für. ein monacAoruM
commentuM. Utiire Heinuug iat, dafa man die Warte Bnverän^ert baf.
, behalte und iwar I) weil anch nicht «in Caeatra unwOrdiger, d.i.
tmklassischer Amdrnck in diesen Sä(;ien iich fiadetj 2) eben ao wenig
irgend ein dea klaaaiichen Alterlhum* unwürdiger od. demaelben frem-
der Gedanle; 3) weil dieae überlas od. redandantia anth ao^iat bei
Caea. alch vorfindet, und nie u. airgenda an lästige Tautologie itrelft,
iondem anr znr Erweiterung u. VeranscliaDlichang wesentlich beiträgt;
4) weil inabeaondre d*> Ereignifs so aneraartcl, ao Sberaua gdnatig,
dar« Caeaara €eitiüth itohl bei Erwähnung desEelbea heftiger, ond leb-
hafter afTicirt, die mancherlei Gründe aningeben n- aich anaführliehrir
darüber in verbreiten geitioinit ae^ konnte ; 5) weil der Gedanle
Deamm ira percalti weniger, ja gar nicht aua dem Gehirne eine!
Möncht kam noch kommen konnte, aond. in demselben aich nor ein
dnrcfa dat ganze Allerlhum verbreiteter Glaube aniaprlchf, der alch
allerding« rei ich iedenl lieh nach den L'mitänden geataltete, aber doch ^
in dieaem Haaptgedanlen vereinte: dafa die Katastrophe, die unab-
wendbare, die Qber den Henachen hereinbricht, eine von dem Menachen
versehsldete sey. Man vergl. die lehrreiche Bemerk, dea unvergleich-
lichen Jacoba ta Demoatb. I'hil. III. g. S4. p. 305. der Staalared. nnd
Ruhnken zj Vellej. 11, 57, .3. wo die Worte: Sed profecto ineluetabi-
rumpit. Qaiu kommt noch die Meinung von Caeaari Glätte, die Caet.
lelbat hegte, and wHcher die Menachen huldigten. So Flor. IV, 2, 26.
Omnia felicilatem Caeaarti leqiiebantnr. Dazu Düker. EiidKch war ei
leichter und natarlicher, dafa dieae 10 Worte verloren gingen, (An-
fauga nur aua einem Cod., dieaem folgten die übrigen zu deraelb. F»
milie gehörigen} ala dafa ein sogenannter Monachni oder seiala* dieae
in der That eben >o von f^ichmack all feinem Spraehtakle zeugendea
Atlribulivaalia beifdgte. Wir glaubten diefi Alle« anaführlieher be-
rühren in mfinen, damit jüngere Leier wenigatena die GrBnde abwi-
gen lernen.
vrbit direptiane perterriti] ta diesen Sätien : eontmetl — lurbaH,
percalti — perterriti bemerke man daa von den Rhcloren aogenaHUt«
Isoeolon oder Fariion. Cfr. Aquil. Romani de Figur, aentenlier. 5. 23
24. in Rutil. Lap, ed. Frotach. p. 304. 3. Aehnlich unt. Ilf, 78 in
Eigenll. iollte ea aber heilten: direpifonit metu, oder direptione im-
minenti, in$tanli perterriti; denn noch war die Plünderung nicht eli>ge-
gL,;..b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. IL CAP. 12. 2^
Alreptione jierterritf, Inermea cnni infulis seae porta foras
uuiveni.proripiunt; ad legatOB atque exercitum supplices
maniu teodant. Qua nova re oblata, omnia adminUtratio
belli consbtit militesqne, aversi a proelio, ad Studium
aodiendi et cogposcendi fenintur. UM hoste» ad legatos
exwcitumque perrenerunt, UDiversi se ad pedes proiiciunt;
orant, ttt adventut Ca^aaris extpectetur: captam suam
ttrhem videre, Opera perfecta, turrem gttbrutam; itaque
tritra. nFtem'ltit ist alio nicht enchreett durch du faitiseA Vor-
sugegwigne, aond, dnrsh den Gedanktn, wie ob. i, 30. m. pecterri-
lui, qund amnem prorincUu conientlre iatelligertt. Atio hi«r : iVi
Ans*t wegen der PlÜHderong;. Die Verbalm ru( io bezeichnen eigentl.
eine Handlung bI* getcliehend ^ die auf u* dieaelhe sU geuhehrn oder
volltHdel; eine lolehe ^efetre Form, wenu lie auch von diripere ex-
iitirle, toiinte nicht gebranchl wacdeo : jene entere inr lebhaflern
Vergegenwärtig Uli g und Aanlellung nohl ertaubt, ao gut, wie gleich
(mt. eaptaiK auam vrbem videre.
inermea cum ia/ulii] HehriDSll kommen Stellen bei des Allen
vor, wo Flehende, Geiandle und Volk oder Bewohner einielner Slldte,
in dem Sieger kommen cum i*/ali$ el velameatis. Aufier Taeit Hjsl.
I, 66. in. LiT. XXV, 2S. XXV, 2Ö. XXXI, 17. Fergl. Lif. il, 5-1, 4.
clarit initgnibua v^lut iBfiil(t velalol', ad mortem deitlnari. Flor. IV,
3, S2. qaa« op>nia,'veliit infulae, in dettijtalan moTti tfetimam eap-
gei;abaolur. Nach. Varro Ling. Lal. p. 310. edjt. Spengel. „diclo*
qiparet infula», qnod veUmenla, hia e lana quae addnnlur, infalae.
Nach. Voll »u Gtorgie. III, 487. Lanea ' dant ninea circumdatur in-
Jkia vitla , war infala ein wellner IJaaplacbniuk von weihen und
rothent oder bei traurigen Opferu , van duakelblaoen Faden gewirkt;
an welchem die VMa , eine breite Binde van .ieeifieT Farbe, die jenen
Schmock. am die Stirn befeitigle , zu beiden Seiten vor den Augen
faerabhing, damit dai Opferlhier vor deai Schlage dea Opferen nicht
»räckfahre. Isidor. Orig;. XIX, 30. lagt nanit. ah infala vitlae ab
ntraqne jisf le dependenl. Vergi. Paiiow im Lex. unter atiftpa u. Homer
lliad: 1, 14. u. über Varra'i dunkle Stelle Vosa. ad h. I.
. portal D. i. durcha Tbor, xan TAore hinaal. lieber dieaeu all-
gemeinen Ablativ localit extentiv, i. zu I, 40.
mihtn — ad ttadium — ferunlur} D. I. lie lieHien «ich Ma-
rei/iea oder etrUlte». Ferri bald. im mildern Sinne, lo viel •[» duei,
traM, carnttteveri, perduei; bald in «lärkerp für; vi et iaipeta rapi,
Laetant. Isijitatt. V,- 10, 3. omnei. et bomlnea et aliai animantei ad
nlilitatea aaai , naUira dacente, ferri. iDageg. Cic. Quint 11. usiue
KD fervet ferturqve ftvarttia. Vergi. nnt. III, 7S. in. äd eum omni ce-.
Itritate et itudio ineilatuB. yi)reA(il»r. ' — Uebrigem würde sich mit
den Worten x ad tludiant audiendi et eogn. ferri lebr treffend u. natur-
gemab der BegrilE der Neugier u. dea ^Neugierigen umichreiben laaien.
eaptarn tuam arbem Videra\ Videri, wai in einig. Editt. atebt,
MUle nach gmerm Dafürhalten In den, TextniV^f aufgenommen wer-
den, obictaon Sentley «ich für dieie Leiart erklärte j deigl. Oberl. u.
Held. L'ni dünkt tidere leinen Plati >u behaupten I) durch die Au-
torität der M6S. 2) weil dai fehlende i« eben lo leicht und natarÜch
ani oranl erg'anit werden kann, ala die Weglaiinng der Snbjecti-
■ecoaaliv« ms, U, le, eum, esi, bei den bebt. SchriCtit. lehr ge-
L.gL,;..b,Go'o^le
24« C. lUL. CAESARIS
tai de/ention« deiiitere: nuHam exoriri moram potte, qu»
mimut, quum veniitet^ ti imperata nonfacerenty ad iw-
tum e vestigio diriperentur. Docent, ti omni»e turrii
wBbnIicb iit. Ve^. Krid n. Fabri in SbU. Cit. 8t, 7. Znmpt S. G04.
Ramth. $. leS. 8. 635. Not 10. Uoiabl. Bciipiflc bei Drakenb. ra
Lir. I, 33, 9. Rnliiik. id Rat». Lop. 1, It. p. USL «d. Frotick. '
Krüger VaUnoth. [II. S. 337. ff. Eclog. Ciccroo. p. 5D, Düba« n
Nep. Tbem. 7, 4. 3) «eil der Gsdauke dnrch viifers weit ttBriar and
nachdrüekUchlT anigcdrCckt wird, all durch videriy wa« nai oialt, ja
ttMtif dOukt; 4} weil jenei Sobjektipranomea abermali hei Oagut —
dttiltere (applirl werden m3rale{ durch itaga» aber dieaer Sati aal ,
idai Bagit« alt den FlShem verbonden iit. — Im bebten Fall*
Mfifate videri ale Faiiiv. roa tidtre (oealii cemi) genornntn werdea,
, nkbt al* Depaaeni.
exoriri ataram poste'\ In eroriri liegt otFenhar Atf Begriff dM
plStsUeheH^ antrvarleten Eat»tehea«, SintreteHt; elarker all ertitUr»,.
WH von MttralMt nicbt gerade oR geiagt wird, wenn denielbea nicht
ttvM Kanirelti anlergelegt werdaa kanfl, wie ■. B. niif impetiu. So
Nep. Alcib. 3, J. mnllitadlni timor eit iniectai, ne qaa Ttpe»tina vi»
in civlute triiwlerel, qoae libertatem oppriaeret popoli. C(r. in B. G. '
V, 2S. la. So denke man lick hiec oater mora eiae eautia moraiidi
i. i. impedimtntum , oittamluiit.
gnomltiuii H. ob. I, 41. Li*. IX, II, 10. Nee atorar, qaominiu
tn ririlatem — rcdeant. Cfr. Z. S- 943.
fuHsh vendtel] Man tenninf eine nikere Beieicknting dei Smb^
jttit, dai ani dem obigen: adventai Caetaril exipectetnr, ,cTgänil
werden mob. So konnte bler füglich: „iatpttator" aU SnfajektanDm»
eingetdgl werden. . Doch die Natnr der CommaDtarien erl^aabt derglei-
chen Freiheiten. Man vergl. B. e. I, 34. n. quid ijbi villttt ic. p«.
fulnt Roman, nnd vor allen Caetar.
\ $i ~ »on fmtrenx\ Vergl. über niii and »i höh B. G. IV, 34,
Aehnlick nnier: wäre et nicht geweien, nnd »«rb er nicht gewesen
Wire. Nep. Con. 2, 3. neqae vero non fuit aperlum, il ille nom
fiiiitel, Ageiilaum Ailam Taaro tenai »gl faiiie ereplurnm. Daielbil
Dähne. Wobei die Aualeg. noch überleben haben, dafi darck dleia
A nid mcki weile dai Snbjekt ille mehr berrargehabeD wBrde, all wenn
ei lantele: ni'ii' ille fniBief. Der wahre Untenchled iwiiehen niii nnd
' ■■' HÖH beliebt darin, dab nfii' eine logtiebe Partikel iil and nar aaC
dai Vrtheil lieh beliebt, alio einen Fall al) möglich tn aillraeta
■etit; II' — HÖH letiet einen vJirHicAeu Fall, d. i. in concreto, der
nicht eintritt. Daher iteht anch niti Qberall relativ aaf clnea aHdern
SatSf lo dab einer den andern bedingt; ti höh alekt auch ablelut.
Ehen mt nmfarit m'»i den ganzen Safa, dai iil; Sudjeil und PraeX-
kat; li höh heitimmt btob die HodaliUt dea Vrtheilt d. i. dea Avu-
dthatt, Udi icbeint am leichleiten lu merken : ai'ii {it Parllcala tr-
eludtndi nad erelpiendl; it überall ponemb'. Vergl. ant c. 20. VtigL
Z. ;. 343. GrOtef. g. 400. Krebi S. 601.
dirlperinlur'i Man afobe aich nicht an die Beilebong dcl dtrlpere
•af die BtaQhHer lelbitj da man in der Regel ugl: diripere ttriiem,
terram, callra. Tacif. Ann. XIII, 43. fn. reperllqne accniatorei , dt-
reptot tocio». Nep. Cat. 8, 4. diripuit I.niltanoi. Wenn aaih an
beiden Stellen von dem ÄHttauge - und Plündenngu^tttta der röm.
Slaltballer die Rede Iil, lo ileht man doch, wie dai Verbam aaf
Oerler nnd PerioneH belogen wnrde.
li emniao «tc] Omiäno mit Rdckilcht aal c. II. extr. pari elM
giL^Lb, Cookie
DE BELL. CIVIL! LIB. H. CAP. 12. 247
eoneidiitet^ nofl potte müHet continerif qttin ' tpe
praedae in urhem irrümperenl urbemgue deleren t,
Haee atijae eiasdeu geneiis complura, ut ab honiiQU
tarri» eoneidU. Oatnina ht nicbt prertu», nch B\eU gleich tohii;
■ood. OBier: überhaupt, im ^/j-eiMeinen , in Ganxen, ab oinni parlo
■i qnli.qatd eantidertt, cagitel rcl fiagat, Tel ponat. Alio bier ei«.
,,Uebcrb>apt , weDO der Thnrm ent guii eingeitSrit war« etc." Ein
^HimMäti begriff iii al*o omaino nicht, aand. gehärt QhcTBll den l/r'
theile, der Betrachtung, der ptrtönliehtn Anficht bq, idf Angabe el-
nei allgeMtintn , aaf GrSiide gcatlltten, gewonnenen Remltali; in
jeAr Hittticht, ' So nnt. c. 10. <h. ueqne qnidqaani otanina rslioquere-
lor, d. i. dnrchaui nichfi, lo well man denken nnd ci möglich machen
konnte, c. 32. f. nnlla otnnine niTC .deifderala; d. L, kein eiaiigei
Schiff, nänil. nach angeilcllter Berechnung and Zablang. c. 43. m. qna-
mm remm nihil oatmino aeciderat. P. HI, T, quam Cieaar omnitto
dnodecim nivei — piaeiidio dniiiiet. e. 46. cilr. qnrnqoe aiRin'iio
■Dpram aralHii. 57. m. jn raitello »ewe fait omnino nifliliim. c. 60.
cxtr. ncque guiiguam omnino conaitteret. lUan crlieiint aut dieien
Betip- wi« du Adv«rb. beioaden in ZoA/ljegriffeu und andern Gröfieit
geteilt wird. — Prortut heiht, wie Planl. und Terenl. lehren, i.
Adelph. IV, 3, II. eig. geradelaegt, lecta rla; dabtr: prortaw itiltii'
tu* Sali. lag. 30, 3, lunachil aut ein Sutjult beiogen , dai alch nicbt
lange beiinnl odeT d» Urlheil intüclihält, fand, einem Urtbeile ganz-'
/iVA beipQicblet oder ilch demieiben xawendet. Wir machten lagen:
«i ddntt nni die tolle nnd ahtolute Aneikennnng lüUr In einem LTr-
thcile anigeaproehenen nnd enthalleiien Merkmale nnd Folgerangenj
daft man alio etwai toto anista behauptet oder pridieirt. — Vielleicht
Jedoch richtiger ana: pro nnd reronn« d, i. vor and rriciwärti be-
Crachlet. iVaite heibt eig. ehe», m dab keine trätbKche ScAwitrigMt
■tatt findet, d. i. §□ gul wie aaigcmaeht.
tpt prandat] Sali, lug, 0. f. opportonitai , qaae' allam medfocFM
»iro» ipe praedae Iranivona« agit. Auch iildlieh, wie anier: Raule.
LIt. III, 48, ). deierta praeda injuTiae pnella lUbal, Und von jeder
Art mattrieüen Getn'nta und Vtrtkiih. Cic. Verr. III, 50, IIU. naxi-
luoa qaaeitu« piaedatqae [aceie. CIr. Salt. Jug. 31, 10. VergL Dahae
>n Nep. Chahr. 3, 3. — Denn praeda beieichnete nach Hell. N. A.
XKI, 24, 36. eoTf»r<t ipta rerun, quac capla lanl: numuMs« in.
niehit peeunia a quaeitore ex venditione piaedae tedacla.
ttt ab Attttiinibut ele.] Sali. lug. 7, a. Ingurlbs, ul erat inipigTa
WqiM aeii lugeoio. Unt. UI, 4S. m. at erant locs maDluasa, Nep.
Atllc I, 3. palre uiai e«l dillgente,' el nI tum erant lempora diti.
Cfr. B. G. V, 43. p. 330. n. Ibid. I, 2. p. le. in pro. Zur Ver-
■letahnng dei Sprach gebraiichi •. dai von Koit grtecb. Gr, p. 671. Ober
(ETI, ota oder olöf mit dem Parlicip geiagte. Es wird alia dnrth ut
ein Appotilioaiaati angeknüpft , der daa tob dem Saöjelte prädicirte,
tTklSrlicA macht oder madificirt.
AaniKibui dociii] Nicht edoetit S ibIi, quM dicerenf, wie Hotom.
welUe; lOnd. wie Voiiim ad' h. I. lelgte, wtiae nie hart lieh gebildete
Xati folglich elaei geordneleit nad eindringliche» Vortragt fähige f.eule.
Uaberhaapt iil der Begriff von dociui weit«, al> von erndittf: Doelttt
i«t der, welcher Uitterrieht genotte* hat, Tcriteht aieb wiaieaichalU
Ucheai erudHui, der lich In irgend eidem Fache grofit Kenntniiae
erworbm hat, und wie wir. lagen, in einer Oiiciplin in HoHse Iil.
Nep. Tkem. 10, I. llle oauie illnd lespui liteiii letmoniine Pena-
L.gL,.._b,COOgle
248 C. lUL. CAESARIS
bog doctU, ma^a cum miaericordia fletaque pKHnilu»-'
antur.
Cap. Xm. ' Quibus rebns commoü legati luiljtaB ex
opere deÜucunt , oppngnatione desistust, operibns custodiaa
mn iti\t; qatbui mdeo eruditul ttt, B( mallo commodlm dlcilar mpnA
rFgem ferbs feeiiie , qaaiii hl poleraat, qai jn Pcnide erant nati.
Atiic. IS, 4. Tiram boDum nptimitgue artibat erudiluia.
magna mm lafterieerdia fletm/ae ] Held CTlIärl miierieard/a hier
tut gleich hedeat. dem 1 , 85. gebraochlen laiteralio. Banmit. i*t Ewei~
tclbttft, ob mmn nicht hiniu denken lolle: auditnlinm. Mob. erkUrt*
el durch: oratio mitericerdinm commovent, oder Wrhmttth, Mit die-
■em Allen kann mui lich kaum LeCreundea, wenn man Stellen ver-
gleleht, wie B. G. TU, 28. f. pleramqae in lummo pericnlo thuor
mitfTicordlam non reclpll. Ib. c. ]5. cxir. et preclbai ipiornin et mi-
terirordia vnigi. Li». XXIII, 20. iogeiitem mlierieordiam VMrüia» M
populo marerunl. Sali. Cat. 34, 1. ea mamueludine Btqnc mitericerdia
Senatum aeni per fniiie. Also lit mitcricerdio hier dai Mitgefühl, die
wehTBQlhiKe Tbeilnahmt der Sprechenden an dem Schickiate ihrer
Landtieutf Diid ihrer Vaterttadt, die labjektife Rührung, von der lie
lielrolIeD waren; -wir lagen auch: sehr bewegt tega. Alio: dieb tragen
■ie «ehr btaegt nnd Ai'i au Thränen gerührt vot. Heber cunt ■■ la
B. e. I, 20. Ctr. Sali. lüg. 14, IS. cum macrare et lactu rltam ex-
igere. Tae. Abu. Itl, IG. vlrere cum pietatc. Plio. Epp. l\, S, I.
eerfam potteritalli eum faiura gloria vinit.
franunciaittur\ Mit pTimuncxare bezeichnet die lal. Sprache den
redntritehen , d. i. mit ibeloriichem Aecent begleiteten Vortrag, mit
welchem noth wendig verbunden änrierer Anilaad nnd angemehne
^ Qeiten. Die btcfie Aat/prache der Wärter und BncbaUben heiht l
rffirre, exprimere verbs, buib qnsique liier» äonii euunciare. DleH
lehren Cicero und Qalnctilian an vielen Stellen. Veigl. Inititott. 1,
II, I. 4. Xi, 3. Cie. Invent. I, 7. pronuntiatio cit ex reram et ttr-
homm dignftate vocCi et corporis moderalia.
CAP. XIII. Ex opere deducunt\ Leid. I. bat: ab op. Indeb
vergl. ob. c. II. hnitea ex muro ac tnrribaa ubmoventBr. Darch ex
wird die Lotalitäl mehr hervorgehoben nnd angedentetj ab apere ded>
konnte bloh von den unternomraenen Arbeiten , von denen nun die
Soldaten abgeführt worden, verilanden werden. Aoch wird man fahl(<a,
doli lultin. XXVItl, 1. extr. praetidio ab urbiiui Acarnanlae dudu-
eerent nicht blofi daa "ibmarirhiren , lond. vielmehr dai Befreien der
Städte von der Beaalzung gemeint ilt. Vergl. ob. 1,-71, in. idque ex
«mnibDi partibui ab ea flagitabatnr. Concarrebtiul IfgeliH.oentoriane*
tcibnaigue militum etc. In eoneurr, liegt die delermiitatio oder bi-
iier« Erklärung dei e.r. — Rei opai denke' man hier «B den Mituculu*
und deiBen Gebrauch nicht, wie bfunsl. ad h. I. «Q de« TVSifrn der
Muiitier. Wir aberla«ien die Prüfung dem Leier.
dedüeunt — detittuul — ' relinguual} Heber dergL Homoeoteleota
a. 1. 47. AquilB Roman. IG. p. 30(1. cdil. Fr., wo «b Beiipiel
■ich findet: in mnro« itatim cortitur, exercitua a locii« areeuitur, de-
tectua invenlali denuncialnr. Die allen Kbelaren waren, wie RntiL
l.up. p, IT3. 14. zeigt, nicht gani eiuig in KeitimiiiUBg, dieier Figur.
operibus cuetodlai reling. ] 2. Codd. operit. Kntweder uuiiütM
filoiie oder ein tteiapiel jener häuSgeo Verwecbst. der CtfSKieaduDgeni
Operibut ist Datit d« entternlern ObjekU, wie in der bekannlEn
Coqitrakt. praetidio ene alietti. S. ob. 1, 40. Ul, 95- cwtra ■ co-
uigiizLdbvGooyle
DE BELL. CIVILI,LIB. IL CAP. 13. 249
relinqunnt. laducianun quodatn genece miseiicordia iatto,
adventua Caesaria ^xspectatar: anllniu exmnxO) luilluRi a
nostris mittitur telnm: nt re confecta,, omnea coram et
diligentiam remittunt Caesar enint per litteraa Trebonio
inagnopere Tnandaverat, ne per Tun oppidum expngoari
patere.tur; ne gtavius permoti loilUes et defectionis odlo
hstlibai, qaae iN praetidio chdI rdictM, iadaifrie defcBdebnlnr — <
w« ibi der Loialcuat lUtt dei Objetl%ca*nt.
miierirordia facto'\ BeiipUli diciei MlaUei eautatii i. i. der
iaxem oder äa/iera = ntcralitcAen .oder pApiiicAen aai /aitiicien
VeraulauaDS, durch welchen dsi nächiU Motiv od. dia lanäcAit nirteiide
Unttche jegliehar Art angegeben wird, fiaden lieh viele. Wir Neu-
Uleiner »ind in lolckem F>Ua freigebig ttnd bereit mit der Pracpotit
tir. Ob. 1 , 87. extf. Hac eiai praetcrijao eit iter faetom. II, lö. m.
todeBtqm exemple icnliniil. c. 29. Hoc nbl uno auitoT« «d plUTM
permanaveial. c 56. ia. mullilado ioBolena belli, diuluroUate oUi. c. *
37. i. nOD maleria mitlUtadiae ■rbornm, — - deficere paterat. e. 41. oi.
noatroa virea lattitudine deliciebaat. Hl, llo. m. regna expelltre alioa,
klioa orceuere, vettre guodam Alexaudriui exereltna iitttUuto eoaioe-
veiant. Vergl. Roth Agriko). S. 170. L
uullant — su//H(n ] Dafa aolche Arlaphora -bei Caei. aelles, 1*1
von nni m B. G. I, 44. bemetkl wordeii. Sie findet «ich 'doppelt V,
0. eupiduia rcmm novarum, cupidum iuperü , mag»i animi, viagnae
iDler eelloa aoctoritatii..
coram et iHligentiain'] Sb Cic. Inrenl. I, 30. enn) cura alfK«
diligentia. Nep. Atl. .21, 5. curam diligeriUatatiae in valelodine nea
toenda adbiboerjm. Ob man In Folge dieaer Verbindung aagcti kännei,
^imd esttl diligenli naiit esrantiaenduut eura QuinctiL X, 1,1- bleibt
una auch jetit lioch. awcilelhafl, nan mühte denn jene Vetbindang-
d«c Synonyaen gerade hin fSr Uendiadfa erklären; waa aie uicftt iat.
rmnAluflt] S. in B. 6. II, 25. 8. 137.
, per et)»] VergL über den Uebrauch von pfr vtt Beieictinaag
dea Mitttlt anA Wegt , ia Art uni' Weite, wie etwaa bewirkt wird,
■u Sali. Cat. 10, 1. bei. an B. G. III, II. in., Ueber die Verbindnng
einea von per regierten Nomen mil einem Advtrb. a. Fabri an Sali.
Cut. 12, 5. — Nirgeuda jedoch komile und aollla der bloße Adverbial-
begriff elira aul Armatli der Sprache oder dea ScIiriRatellen dorch
jene Ktrnlilur aaagedrdckt werden ; aondtrn überall itärter und au
grSfarer VeraniehauUcbung der im Abitiaklo angedeuletaa tontretem
Fälle. Unt i. 15. per ter.lui. •
ne — expuifimri paterf^tirX Dlelei paH mit Beiug aa[ die Sti».-
nnog der Soidaten , wdche leicht wider Willen den commaiidir enden
IiegMen am Nachgiebigkeit bewefteu konnten. Die gaaie Wendung
kl eine Art Litotis für: ut pro/nb-rre uldderel, ne etc. Vergl. Bremi
aa Nep. Theni. 3, 1. Wegen der Cosatruktioa von pati, permiltere,
tinere mit dem Infitiitir. Fasi. vergl. Z. §. G17. Kanufc. S- l^^- S.
«24. bea. Kreba §. 4dS.
grmiut permBli] D- i. die allerdingi lebr, mehr ala gewöbaliek
Ku/^eAroc/ilfl» Soldaten ete. Uut. III,. 21. m. igniomnia et dolore per-
tnotat. c. 32. f. neetftilKte et f^ii'iH. pernMtua. S. U B. 6. II , 12.
l^rmolui iat eig. nicbl bloCa bearegen, d. i. tu einem EnUcülusie ge-
trieben, diefi iit eommolut; aond. lur TAal, lur Handlang bingeriS'
•en , in Folge einei •larkern , olt enc/irectemden , durehgreif ende*
gL,;..b,COO^IC
2S0 C. lUL. CAESARIS
et cODlemtiODe ' Bai ^t dinlino labore omnes pnberes in-
terficerent: <[aod se Yactnrog minabantur.: aegreqne tuBc
•DUt retentt, quin opp!dam imimpereDt, grariterqiie eam
rem tulerunt, qaod Btetisse per Trebohinm, quo mioxsa
oppido potirentur, Tidebalnr.
Cap. XlV. At hostes sine fide tempne atqoe oocasio-
Inpabu. Sali. Iag> S> ^mam Tirinte, tan gratis vir) permetut Bellt
■ninnm. Cfr. aot. III, 74. ■. II, 14. Wagen des ComparatiTi gravin»
wtzg\. Breni in Them. 1,2. Den Mqfutab bei aolchco C«iapBratiT«n
gtabt dei ZnammeiilianB, >■ Q. intto, (plai) qnam dtcet, quam por
mral, qnam txtpeetabaiur etc.
defsctieiaM odio]. Odium, sieht Bad, loni. VtiiBillBU, ErbiUe-
ruMg aber etwa«; aacli aovül all taedium. Terent. Knn. V, S, 1. ae-
qae agrl neque nrbii odium me nnquam percipit. Uec. II, I, 7X
■udiri ccfiiue odium lui PhilonieaBiii.
gued le faeturow MtMuAonhir ] Miuari gchSrt in die Clane der
Verba palUctndi. Ueber di« Strnktar derielben mit Accniati* o.
Lif. 1. Zumpt S- 004- Die AniiMlauK Tou ette beia lallnltiv FhIkt.
iit eben lo gewöhnlich, ali nach jeaen Verbil die Btaeiehnünt dci
SKAjeMiaceniBtivi darek die- Penonalptonom. tue, te, it etc. Verst.
■och Krebt Anleit. §. 433. Kamib. S- 108- S. G2S. Uierc Penonal-
pron. wird nur weggelaiaen , wo Doppeliiun entliehen kannte. Unt.
III, 8. magoilodine poanae nliqaoa deUrrere iperaat. Cfr. tn B. 6.
IV, 21. •
aegreque eunC ralesft, ?■<•>•] Rttinert i^non. von impedifg^
prahiberr, doeb inaäehit nur an( Pertenea, derro Wille oder Witt-
Jtiir beiebränkt wird. Dem Sinke nach; /taad pracui abfttit , quin tte.
So nul. II, 3S. Liv. V, 4 eitr. Aehnl. B. G. I, 47. Oenusn) re~
tineri xan poterant, qnm in uoitroi tela eonücerent. Held ad b. I.
bemerkt, wie ant den Untenebied m aehlea iwitcben eiaer vollem
Negation, dergL non, nalltity ums, (nihil) in dem SMie, von wel-
ohca guin abhängig, and wu di* betehränkenden Adverbien, ri>, aegre
und äbni. beugten. Die f/egalivit aeigl an , daä die angegebne Hand-
Iwg erfolgte, die bMchränkende Partikel, dab ue unterlaneu wsrde.
gui» »ppidum irrumperent ] Hancber wire wohl geneigt, in ana
fw'Ji an ^tnehmen, well da die gewähnlicbe Conalruktien hergeatellt
würde. £..8aU. lag. 12, 5. tu ardet imtpere, «o jedocb 1. Cod. die
Propoiit. nicht hat. Indeti iit ooire durch alle Uodd. gnichertc Streb-
tor nicht ungewöhnlich, bei Tacil. hiuflg. ■. B. Hill. I, DI. IlaUaM
Irrampere. IV, 13. Ann. VI, 31. — - Gewdhulleher iit alleidiagi der
blobe Aeoacativ. Objecti bei iniadere, wo jedoch oft in awaifclhatt.
Cfr. Kortta. nnd Fabri an lag. 33, 4.
CAP. XiV. Hotte^ liiteßdej Die PraepDlilt mit einem dam g»-
hSreaden SobitantiTO werden, wie Belapiele leigen, eben io wokl
sor UiDacbreibung Ton AdverbiaibegriffeH , all Ton Adjektive« ge-
branebt. Von jenem a. ob. e. 13. per via>; deigi. ptr eentumeliam,
«. 1. w. Sehr oft bei Salinit und Tacit. lur Andeutung der Art und
Weile wie etwa* geachfeht. Und eben lo dieat ii'ne inr Angabe elnea
^4'(A(tehe griff i. Salt. Cal. 6, 1. Aboriginea, genni hominnm agreale,
lime legibm, tine imperio, liberDin alque aolulum. S. dai. die Anm.
■od Fabri in lug. 10, 1. Parram ego, lugurlba, te, amiian patre,
jine ipe, tine epibu», in meun regimni ecr.epi. Auch an nnirerStelle
inhärirt der Begriff der Treulatigteit , Gem'ttemlptigteil mehr deaa
gL,_._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI LIB. H. CAP. 14. 251
nein frandis acdoli gnaernnt; interiectisque aliquot diebns,
nosüds langaentibuB atque aaimo remiBsU, subito meri>
diano tempore, quam aliui discessissef , alius ex*diatino
labore in ipais opfaribas gnieti se dedieset, anoa veio
SubjeHe d«! ^txci, alt den Fiatdlkmla quatmnt; wiewohl wir dia
jdngcrn Leier daraat binwellen, tiae fide nicht far glelchbedeDt. dem
perfide la haltsD. Vielmehr weiit tine flbeiail daraof hin, daft Je-
mandem etwai abgeht, dafi er etwai Gulei oder Andrei entweder ab.
■olDt, nder in einen gewiaien Falle nicht hat Alio homo 'ti'n« rt-
IfgioiK = ein Henaeh, der lich kein Getniiten maehtj liite ßde =i
der nicht Wort, der nicht Treu und eianhen hält. Dadurch deutet
der Schriftiteller jedei Mal an , dafi el ändert balle (efn /sontieu od.
Meilen, Vei^I. die vielen von Fabii in lug. 10, 1. gegabeuen Bel-
■plele. So iit ei mit ddi. ahne nnd dem frai». nrnt gani denelba
Fall. Eben an mit Sriv. Anafaai. IV, S, II. ir t^ öi^ hvm^rvoMi
itjtZDi Jtai atrv TrvqoZ' \
languentibui aljne aaiMO rwmiift'i] Anoh hier flpdet aleb die be-
kannte, den Rednern lO eigenthämlieh« Determinatit , A. i. niher«
Beillfflmnng nnd Erkliraag eioei Wort« durch daa befgefagte iinn-
verwandte. Da> iwefte ilt, wie ich ou bemerkt worden, ä%» Mpeeieltere f
■O jenee Bamer. Oiytt, IV, 0. vaiaxno nal xtndrivair. Ott Ilt d(j
erate Verh. oder NoneB abttrakt, dai iweite lonirel; oft daa erat*
dai anteeedent, dai andre eomequeni ; oft dav letite iO dem entern
alt Thell enthalten. So iit hier animo reminü in beliehen anf daa
t. 13. angegebne Merkmal; gtaviai permeli. Aehnl. Lir. V, 41 , 4.
Salti, quia laferpoilta noote a eonlentieiiß pugnae reiHittraKt aitiwioif
tine ira, Mine ordere animornm iugieiii nrbem in forum pervenimt. —
„Die Soldaten waren al*o in ihrem Eifer erlrallet und Ihre flitia balta .
^ lick gelegt," Jenei laitguere ninri. beliebe man nicht auf die körper-
liche Bnehdpfnng, wie etwa defettHt, defatIgatUM, erhaattat, ex-
languit etc. lond. anf daa ecmflth. Aehnlleh Tacit. Hlit. I, St), f.
lurbarere eoniilinm trepidl nnntii ac proximnrnm diffugia, languenti-
but omnium ttadiU , qnl primo alaerei fiden alqua «w'mum oitcat»<
rerant. ^^ Vergl. den Sebiuii nnieri Cap.
er diaHna labore'\ Die Bedeul. iit bekannt. Cfr. ab. t, SS,
Beiiplele von Folgen Safitrer Einwirkung und Unacken nnt e. 22,
gravi pealileatia coiiflictatl ex diaüna conelutiotie etc. c. 39. m. terror
ex taperioribm proeliia magnni. III, 18. in. Blbnlni — graviore, morba
ex fHgore ac labare implicitai. e. 48. odore letro ex maltitadine ea-
davemm. DieielLe Bedent. bat ^k and ü im Griech. in nniählign
Fillen. So wie Jenem ex, auctorilate I, 35. bei Demoitb. adv. Timo-
orat. p. 720. m. eutipricfat U it\<i ßouXilt, ta bei Xenopb, Cyrnp. V,
4, 10. n«t fx" i' '">'' Teuv^tnaf,- I, 4, S. i* foB i;iTäa^B( d. i. in
Folge der erlittenen Niederlage.
arm« eonUetaque «»«*(] Die Leiart eonjeeta <n 3 Codd. apFiehl
aieh ihr Vrtheil aelbit. Schon Mon» verwiea ant B. O. II, 21. ai
galea* indaendai teutiigue tegatenta detrabenda tempni defnit, nod
Tonidi laigte , dafi die röm. Soldaten , lo bald Ruhe eingetreten, Ihre
Waffen bei Reite gelegt nnd gegen Staub durch Ueberiaga (von Leder)
verwahrt bitten. Contegere iit aber dai Veib. propr. vom bedeelteny
nudecke» einri Kdrpen oder Gegenifandea mit einem Uebeiange. luitia.
XIV, fi, 13. Eiipirana capiill* el veite crara conteziiie fertnr)
ne quid poiicl in corpore einl indeeorum vtdcrt. Llr. X, 38- <wm-
teetu* loetu iimteii. — Da* GegenUeU giebl Ond. MI b. L detaetit
gL,.._b,Coo^lc
252 C. lUL. CAESARIS
omnia reposha contectaque essent, portis is« foiaa eram-
pnnt, Beeando magnoque Tento igaeta operibae infeninL
Hone Bib distnlit ventns', nti nno tempore agger, platei,
testndo, toms, tormeota flammam cbnciperent et prios
haec omnia consnmereDtnr, qaam^ qoemadmodom acci-
disset, aniinam adverti posset. Nostri repentioa fortnna
permoti arma, qnae poBSnnt, adripinnt: alil ex castris
spse inpitant; fit in hostes Impetus; sed muro sagittia
tormeotiaqne fngieates perseqai {wofaibentar. Illi sab ma-
arnH feint io «cte^ Frontia. IV, 1 , 43. Eben ao bei Ticil Aid.
XIII, 38. m. delecta eerpera L e. loricU (1 gBleii non (ecla >. iii'Diiit&.
te forat eruaifunt^ &e ervMpere ül nur hier von Cati. gtugt;
•nderiwo (ebll SberaH du Ferionalpronani. le; eben dicfi iit bei irrum-
jtere nai ymrumptre der Fall. DocL findco aicb ntiirer Stelle analog
fälle. Vergl. Bamabom j. 74. p. iO». i. B- Coel. bei Cic ad Dir.
"VIII, 14. T. tA bellDm ts mmpil; und die Bemeitung von Ruddlntaiin
iloatitotL II. p. 150, dafl bei vielea Diipränglich trantiUeeM Verbia,
ilercn Bedeal. in eine luntrale oder iatrantilice übergegangen , eigentl.
KB aa lappliren. Darunter nameutliclk erumpert und tnitrgere, wel-
ch« lelitTo ebentalli le biiwellea anläXit. Vergl. KoHte Sali. Fiagm.
p. D9I.
Jlanimam ceneiperent] Clarke gab der Leuii: eofripereHt den
VoriBK; do«h Dnvii lelgte, dafi ei dann heilten' mflue: flamma eer-
riperemlur., nnd Oadend. gab der Beiipiele ani Ovid die Menge, dab
fiberall all Nnrm gelte: Ignia eorripere dicitur maleriam, qua« con-
tra eanef/ifl flammam. Wir: Pener ^ngen. Jenen Beweiiitellen füge
loaa bei Cio. de Oral. II, 45. nnUs maleriei lam fuilii al exarde>
■eendoBi eil., qnae nlli admolo igut, iguem cancipere poaait.
repentina fortuna ptrmati'^ Hier ii[ fait denelbe Fall, wie B.
6. II. 12. wo permot. nahe an perterritai, perculiul m llreifen icbeiul;
eben ao 111,-81. in. Üidem permoti rumartiui, portal diDgernnt.
Aehnl. III, 47. In. atiqaa effentiont ptrmoteg. El iil aber mebr ge.
■ reixt, anfgebracAt , wie Hneh c SB. f. qeibni tehaa pertHoU pnlam de
eorara iniuriit aniit qneill.
l»lt i'ncftnni] Eben ao III, ^. m. ae in boilea ineilavervnt. D. f.
ti« Itiirieit auf dem Lager hinaat, in Halt und Eile. Man vergl. B. 6.
IV, 17. qno maior vii aquae se incHavi$tet. — Doch hierin zeigt aleh
Kraft und Mutli ) andeti III, OS. m. wo ea beibi: Pompeiaa — eqanm
mclna — deeamana ports ae> er ca$lrit eieeit ; d. i. inr Flneht.
auTB — jir^Aifrentur ] Mure iat der Cwua loeaiii wie dama, ant
die Frage: nnde, e.r qvo; d. i. von der Mauer oxf. Cfr. Kamdi. f.
147. B. S. 446.
perseqai prchibenlHr'] L'eber die dreifaeht Strnkfnr von proAi-
bere vergl. B. G. I, I. p. 6. So wie der hfinUiv ala Objekt xu be-
trachten,, le findet alcb dieaea durch ein Konen BDigedräclil II, 35. m.
loci BBlnra adtltnn prohibebat. — III, 23. f. auirilia Caeaarii seie
prühlliitarum. 25. qoOBiani Caeiarem non pruAibuiilenl. 45. naslroi
prohiher« coepil. Wie hier mit Infinitiv 111, S. nt nure CBesareni
irxno're prohiberet. c. 24. nl — oquari prohiberenbir. c, 30. f. ignet
fieri prohilinit, e. 40. commeatua — impertari prohibebat. Gan» alj-
■olDt, MM dem FrdhDra an ergänzen, e. 44. m. qnum eraut loca Cae-
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CiyiLI LIB. II. CAP. 15. 253
nun ee riecipipnt ibiqoe mnsculiini torrimqn« lätetitiaiu
libere ineeo^nnt. Ita mnlloium mensidm laboi hestiuixi
perfidia et vi tempestatia pancto tempoiis iateriit. Tei»-
taverunt hoc idem MasBilieDses postsro . ^e : eam^ena
nacti lempestalem , maiore cum tidacia ad Eklterant birrani
- Bgger«mque eroptione pagnavernnt iiiultiim<|ae igncia if^
Inlernnt. Sed, ut saperioris tempoxis canteationeni' oosUri
onmem Femisenuit, ita, proximi diei casn admoniü, ooe-
'nia ad defensioaem paraveraDt. Itaque, mnltia, intetfeo-
tis, reliquos infecta re in oppidum repulerant.
Cap. XV. Trebonius ea, quae sant amissa, mnltQ
maiore. studio militum adoünistiare et reücere iostituit.
Ur) eaplenda, eliE proAibere Pompei. — non con«tita«r>(. — Der
■weite Fall, wo prohlbere mit Ablativ itrairt wird, fludet lich aneli
bet Cb«. in B. C. oft. III, 15. mari portibuiqut CaeBKrem jtrohibebat.
t. 17. m. Bt aqua lerrayse eol prohiberet. t. 21. m. Coniul enm te-
natu frohibuil. c. 47. ut frumento hoitei prohibBantirr. c. 58 io; pabt^
lalione pruh. Vergl. noeh I, 31. 41. m. 05. L S4. f. mit ab la I,
23- coli. Od. mit Infinit, c. 33.
UbtreJ Ungehindert, (ungenirt), i. i. nifce veiw. mit drtiil;
Hehrmali bet Caei. VII, 40. B. C. I, 2. libere — decemere. SO. mf-
nni libere, mlnni audaeter. IJnl. M. qnod liceret libere tacere, [o-
•tiu. XXVII, 2. f. liberiui dcpopuUtnrf Aiinm, li ornncm itirpem re-
glam eKiIioxioenl. In der Regel alio tritt der Begriff der Vngebun-
denheit in Malam hartem hervor.
puncto lemporii] D. 1. in einem Augenblicke; bildlich in einer
Minnle, im Moment. linl. c. 25. extr. Eli lieielchnet demnach dfa
kürsBHle Zeilfritt. Daher hei Cic. N. D. I, 20. nullo puncto temporig
iBfermiuo = ohne einen ADgeDhIicIt aaizDiefien. Auch mit dem Bei-
■ftti: unam, minimnai. Cfr. N. D. I, 24. tn. emniial miaimtt tem-.
perua pnncUt d. i. ia ieier Secunde. So lagt Senec. Bpiat. 40. maek
■einer AK; punctata eal, qnod TiTlnai, et puncto minoi.
empliaite pagnaperant'] Held reeittfertigt dieaen Ablativ darch--
den bei Caes. nicht leltneD Anidrncki proelte dinieare. R> iit der
Catat modal, xar Umichreib, eine! Adverliialbegrill«. Eine gane Kbn.
liehe Stelle fanden wir bei Vellei. II, 47, I. Pugnatnu aaepe dlrect«
ade, nepe in agminibni, taepe eniptionibut. Nicht la verwediiela
mit dem Ablativ dei begieitenden Nebenainttandet , unter den etwaa
geichiebti wie ob. tecando magnogue venia ignem — 'interant. Dartttt
1, SO. D. Fahrt za Sali. lag. 00, 3.
praxiiai diei calu admonili — paraverant'] Zwei Zaitpnn hl» wer-
den geschieden: tempat tupen'ai d. 1. die Zeit, von der dnreh die Maa>
silier erSehten Waffenruhe bil la dem unerwarteten, hlnterliatigen
Anifalle; und eodana proximal diei i. t. der Tag dei AnaFallt leibali
Einer Aenderung in prigtini diei bedarf ei nicht, (lo B. «. IV, 14.)
denn proTfniut ist bald der nachnle frühen^ bald der folgende. Jenca'
paraverant kannte ohne Eintrag heifaen: parata Aabebant. Die Solda-
ten müsien alia die AnatnIfen mm Empfang de! Feiudes in der Naeht
gemacht haben,
CAP. XV. Adminiltrare et rrßcere^ Ei alnd aK>«t' vertckiedr.ne
.„_._.,Cüi.wle-
364 C. lUL. CAE8ABIS
Nam nbi tantos -snos laboreg et adparatna male cecldisse
Tidernnt, induciisqae per sceloH violatis snam Virtutem
inrisui fore perdolnerunt, qnod, nnde agger omnino com-
portari posset, nifail erat reliqanm: otnnibaä arboribus
longa lateqne in finibos Massiliensium excisis et convec-
tis, aggereif) DOvi geDeris atqne inauditum ex lateriüis
duobns murisj senutn pedi^n craBsitudine , -atque eörnm
nororom contignationem facere institaeront, aeqna f^
latifudine atque ille coogeatitias ex mateiia fuerat agger.
HaudloDgiD und Geicbific; wlren ci venpondtt, m wQrda «■ woU
keificn; r^ficere sc reparart. So Qninctil. I, IS^ 4, rificit ibIdkm m
reparat parietal ipaa. RfJUere i*t aber dat Verb. pnpr. von. Wled«r-
kentellnug der Bnuwerkei i. Bi/ana, wturo», aedei, urbeM ttt. B, O,
VII, S5. pootem T^ceie coepll. V, 11. naae* Ut. Cfr. N«p. Att 20, ».-
Timol. 3, 3.
male cetidittt'^ „Cadere habet notionera. evcntu« cerlf et qaiden
In ntramqne partem." Bronlibui, in Tiball. 1, 7, Ol. C£r. Sali. >Cat.
SO, a. So Liv. XXII, 40, 3. optare, ot amnia praipere evenirimt.
At il quid adverti cadtret etc. Dai, Dralitnb. Säet. Tib. \i, durioi et
coDica praedicl« eadttiHhut reba*. Taeit. Add, II, tO. In, quamqaan
eaepta ttcui cadebant. Wir tagen: die Saebe fällt au*. Sali. Jag. 31,
31. nl miieritordfa in perniciim eatura eilet.
eompertari'^ Einige Codd. n, Kdilt. comparari. Vergl. in B. G.
I, 16. p. 43. Welchci Verb, bier paaiendcr, erkennt man teicbt.
t'naudiluat'i Cicero verbindet mebrmals: inaiilatat u. iKoudil,
Flu. III, 4, 15. Vellel II, lOQ. I. inauditum atqne incogniluf ante inare.
coali'fMation«» ] Der Sinn: ambiii illot msro* tigHii Irabibaigue
inieetit Ha inier te coniunger» intliluerant, ut Udo guati tuper im-,
potito tuti ialra utriuiguc muri parietet commeare pottent. Auf dieie
Weite war ea vine andere n, daaerbaftere Art eicei bedecilen Gange»,
aequa fert lalitudine'^ Dteh die gewöbol. Leiarl, darcb die Codd,
geilehart. Doch (ebon Ond. allTanite (Br alliludo , ihm folgte Kreyil.
Nöb., nnd icheiBbar nicbt mit Unrecbt, etwa am folgend. Gründen:
1) Bereili le}* die eratiitudo der beiden Maaem angegebeo; die HöAty
■ «li neientliehci Merkmal , nad hier Tom grofatea Einflniie, dQrfe nicbt
fibergangan werden. 2) Die Breit» dei Hanerdammi ley eine lecundär«
Eigenichaft , welche nebenbei durch ipalium i/iler marei angedeutet
werde, 3) Im folg. Kap, IQ. weiaen die Worte: paine iaaedffieata —
moenia aaf eine anaehnlicbe Höhe dei agger, wie Ond. richtig anden-
lele. 4) Cae«. gelhal habe e. 1, wohl die Hähe, aber nicht die Brelto
angegeben, in SO Fufi. Sieh Alle« lifit lieli fdgllch hfiren. Allein,
betrachtet inaa die. Worte Caeiari nnd die Stellang der Sätie, ao
mnfa man fait fär latitudine itimmeD, Denn 1) die muri werden nn-
niltelbar darch einen Attribntittata tenum pedum crattitudiae naher .
beachrieben; eben an icbeinl die coatiguatia durch die Worte: aejua
fere latitudine naher beieiehnet , und xwar nicht dnrcb ein unweaent-
licbei Merltraal, weil allerdioga dnrch die Breite dei Baum* die QOa-
litat dea BaaheUei bealiiDml wird. Die Worte näml. ^ aequa lalilud.
anf den gaaien agger lu beliehen, hindert, nach untrer Aniieht dia
Siellang der Worte eben ao, ala die gteieblolgende nähere Exposition,
Kit Jena Contignatio bewcikatelügt «ordeo; e* ill glelehaani wo nicht
gii-jb.Coo^lc
-DE BELt. CIVILl LIB, n. CAP. 15. 255
Ubl aut spatinm iii(er mnios, aal iiobecillitas materitie
poBtalare rideretnr, pilae iDterponnntur,' transveiBaria tigna
i^üciuntiii, <[nae firmamento egse possint «t, qHidquid
est contignatum , cradbus consternkur- cratesque luto in-
teguDtnr. Sub tectp milett^ui^ extra ap smistra muto tec-
lus, adt^rsus plutei obiectu, operi quaeenmque luuii sunt,
sinepericulo snpportat. Celeriter res adiuinistrator : diuturni
laboris detrimentum sollertia et virtute militam breri recon-
SuppltMtKl, docb nothwcndigs ETliaiernng. 3) Di« Breite matt an* .
»thnUeh fttittta leyn , weil dw B&uboli kin a. wieder niebt autreiehte,
Oller in >eAw((cA befanden wnrd; «■■ bei eintm icAina/«» ZwIichcDiauna
' weaiger In Belraebt komRit. 4) Ei leuebtel eadllcb ein , diTl die*er
gnat vgger Bicbli andere «er, >li ein Toükoatm^atT-MiiteHhii, unter
denen ScbDde die Soldaten die älirigen Belagernngaar bellen lieber be-
trieben. Oaber anten: operi guaeeungae »vui lunt — ■ eapporlat.
filae interponuatar\ Pilae lind Pfeiler, hier antrecht, tenkre^t
■febcnde Balken oder SävUit, ant denen die Bedacbnng' ruhte. Aoek .
tteineriK Pfeiler beiheo pilae. Liv. XL, Sl, 4. H. FalTini plnra et
Majorli Ineavit neni; portnui et pila% ponlii itt TibKimf quibnt piKt
ß/THien poit aliquot annoi P. Sciplo et L, ManmiDi eemorei loCavc-
runt tnT;iDseiiifDt. Anch Sei'Ienp feiler bei t>en ^7a<. Plin. Epp, VI, Sl, !?•
tramveriaria ligna] Qaerbalten, welche in einem «ogenannlea
Vitlentige dienen, und mit den Balken der Decke nicht parallel laufen,
lODdern In der Bii^luBg de« agser. C(r. e. S, Man betrachte traa$-
venaria tigna di£riati einei MVlaminengeielxten Snbitenlin. Denn
die Endung arius weilet aaf die' AeAnlieiieit aai die Ballung, hin, sn
der etwu gebort.
aivertmj D. I. »parle anteriore, m fronte, lAml, vaA der Stadt
■D, wo die Feinde waren, denen er enlgegen arbeilete. Chr. iq B. 6.
II, 8. lieber den Spraehgebr. vergl. Z. S- 682. «och Ramih. f. 04.
operi quaeeanque utui^ Opui amtafit hier tm kollekliv. Sinne dl*
■aml^licben Belagerungtarbeilen und dain gehörigen Werke. Der Be-
griff iit enger oder weiter nach den Verbaltniiieii uäd tiegenatüdeu.
So I, 4). f. oput in ocenito fiebat, le. eattrorum.
diuturni labori» dftrimeittum'\ Eine Auidmckfwelae , die nu bei
SalJuit und Tacit, nicht BBgewobnlich indeu. fifirde. Labte iit di*
■nbjektiv angewandte Mait nnd Arbeits dieie war nun .durch die -dt-
trimenta operibut illata fatt vergeblich geweieu: folglich iteht eauit»
pro effecta per Melonfm. Der Genitiv Iit Objeiti, und die» brevila-
gventla würde iick M> aufbeben : diulnmo labore effetrti* nperibut de-
trimentum illattm. Daft diularnai ~~ tangdauernd im AJlgemeinen,
nach dar Analogie von aelernut , lempiternm , diutinat aber langwierig
«la etwa* DrQckendei und Läiligei beielchne, iit bekannt, S. Döderieln
IV. p. 21>S. f. Aber eine Bemerkung erlauben wir anl hiniuiufageii,
ob jene charekterilt. Endung in diuturnut verwandt mit lere, itl^t»)
nlio -. viel Zeit ov/xeArend, ioitend} Jenes iialinut *ber hinweile auf
dai lal. tenti$, und aof iclriai Alio: lieb lange hinsiekend, de/inendt
Analog, dem: dacere, Irahere , extrahere diem, Irmpaif
breti\ Ott bei Saltuit. Cat. 44. lernet eo brevi venturnm. lagi
1, 2. omnia breei dilabnntur. 13, I. fama breti dirulgatur. Ver;!,!
K. §. 7li3. Biiweilen iit jedoch tritt' Mviel kli: brevi oralione,
C(r. KoKte lu Clc. Epp. I, (.,30.
L.gL,;..b,COOgle
266 C. lUL. CAESABIä
ciliatdr: pwfae, qoibiui loeis TiHetnr, «niptioiiia cnnasa
in mnro relinqunntur.
f Caf. XVL Qnod nbi hostes viderimt ea, qnae din
longoqne spatio refici non posse sperasseat, paucomm
'dieram Opera et labore itoi^^efecta , nt nnllos perfidiae
neqne eraptiont locnit esset, neqne qnidqnam oMhiiDe i»*
linqneretni , quo aat vi militibos, ant igni operibns do-
reconeiliatarl Wir nahineD tnlf Däbne Krejn. (a. Oaä. min.)
nidteditaklicb (U»e Leini «Uer MS8. ftuf, itatt dei dafär ■DbiUlBlflao;
ree^Hctniuittir , eia Varb., du Plaal. u. Cietr. gebranekcn fOr: r^s.
rare, retarcire; «ig. wieder in OrdnuQg blipgeii lo dafb AUet wie-
der tauber n. itell wird: «Im mit dem Nebenbegc. dei Pultet. Cio.
>4, Qaial. Fr. II, 0. Iribm tocii aedilioo, reliqna rttaatitine. Allein .
bedenkt man, dafi detriMentuiadiutirrni /ofertt, nicht blsb den Verlart
der ajifgeiDaitäteii Mühe, aond. die darsui enlitaadae aegritvdo aaimi
«■deulati daf»iene Redewe^ie metoaymiicb : ao ciicheiol recmacäiatur
d. i. ei wird auigeglichen y daa frühere Verhältiiift wieder beigeitellt
— ala der feinere, uigcisitfuiere Auadroet. Wai Ijctuaire ad h. L ~
kaben wUl, aancüiatvr, acheiat usi lebr vergeblicher Vgra^^, ■■-
nal, da tbra der Cod. Paria, daibol : bccvior« coudliatar.
in MKrir] Der allgem^'ne Name für die beiden Tbeile, ana denen
dM Maueraeri beitaud. So oh. nturo ttctni. Denn marut tleht über'
•U mit Beäug anf daa Maleriale; moenia leigt hin auf den Z^ee»
nad Geirmttä.
' CAP. XVI. Quad uU «te.] Dofcer m Flor. IV, 3, 81. weilet
daraaf hin, dafa gaod rar tHi, ^kk», niH^ at, «t, uUnam, ao ^-
■etzt werde, dafi einige daa Wart fQr übertldigig, andre für ted ge-
ferancht wähnten. Eben ao führt Ueli an B. G. 111, 23. VII, BS. B. C
Ili, 6S. wo Beiap. von quod nbi, qvoä quam, quod ntal. Vergl, %. g. 142.
Baddtmaon. II. p. 355. Not. Beiipiele bet Eamali. }. 300. S. q. 13.
rähue in Nep. Paai. 4, 0.
din laagogue fpsKo] GcwühnKeh heiltt diu, atg. alt« AMatiifcliU
jmtM »i*: Tagelang, nud beiaicknet die Dauer, Hter aber loheint
et näher der Bedut. jcnea Ablati» temparal. inr Beaeiebnnng daa
XeltFaamt, ümneit «•IrheH etwaa gcaabiefat, ( Tergl. lu f, 3G. Z. £. 480.)
Allein genan betrachtet, behält an«h hier diu die Bedeat. von: lani;«--
Zeit hindurch, iiitkt alio die Zeit aoa, uHhrend welcher etwaa'nicht-
geaehehen werde* Hngo ipatia aber die. Zeit, inntrhalb welcher daa
fiedachfe nicht geachehen Icönne. Wir mäcUen aagen: zwoi Caaoaver-
bältniaafr aiad verbnndftii, Aeemativ aoä Ablatin ; näni. la ; qaae mox
reHct non psaae ac ai flat, Donnfii imtralongum 'ipalium rcBci poaae
■peraaaent. — Jenea fue hier wie oft, betanfo Capula. Vergl. Gönna
an Fln. I, 16. p. Tl.
gaae — (;ier<(MM] Cfr. Z. $. G5S, 56. Die labjeilive Be*fe-'
hDSg leigt akh in dem, dali wir aagen würden: von denen aie deeA
geboA hatten ein. Ob. I, 64. exlr. eoa , jai de tertia vlgilia eräaexf.
Dageg. I, T'l. L eetum, qui tanlaa rea confeeia»« videbaatur. Vat. c.
17. in.
quo auf vi ele.] Mehrere ältere Bditl. nnd 7 MSS. haben:- pia ;
ann Theil auch vit nnd igrrii und noeere. Ea witd einleuahten, «far-
um an( jenea quOf Migeaclilet de*_leinen Gebiaocba dieser PMilbel,
hier nicht Rüekalclit genonmen werden lonnlej da gtMiinm bei lüler
gL,_._b, Cookie
DE BELI« CIVILI LIR H. CAP. 16. 257
eeii poBset; eodenqae exemplo Benüiint totam tubetD,
tptu til aditD* ab imna, raiuo tnnibnoqae circnmiri possa,
Bic, nt ipüs coDBÜrtandi in sois mnnitionibas locus non
esset, qnam paene inaedificata in muria ab exercitu nostiD
moenia viderentnr ac tbta mana conücerenfor , saommqae
tonneotonim ii8um, qoibas ipsi magna speiarisBeat, äpatio
yameniotigVeit, äath itwu Bettimmtet amMigt, wai all i^l»^fua^elttuw^
DOceDill gcbrkncbt werden konnte. Ander« wäre et, wenn qaidguam
fehlte. Vei^l. ab. fna ib Sali. Cat. 37, 1. S. Q- 1, 6. — Vit anl
ffsi't erutieint fi-otlige Perion ificatlOD.
Mdeptque eremplo] D. i. aui eben dieicm od. nnd xugleieh meT'
ten tit mt vorttegendtui FaUe, od. werde» Mi* inKe, od. aai dieiem
yargmg», dem afinliehe naehß>lgen konnten. Dteh eben iit exempl.
8. B. G. I, 31. S. eo. AibnI. AblatiT Pbaedr. II, 3, X uempt exem,
pHt ditcimnt. BalJ. Cat. 51, 3«. nbl hoe extmplo„ per ienati decretnm,
eomnl gladinm ednxarit, Ei bedarf bei diesem Caiaa keiner Rtgin-
aang von lata, er-, ad. Mub, nl« Kortt« ad b. L annahm, der neh-
tcrc Beiap. anfahrt.
Murv turfibutgve efresnafri] Dai Verb, paftt elgentl. *u turrib.
«bar, in «o fern dieie an[ Rädern itandeu , all au mural ; »• iit abac
noetaphor. n nebmen tdr cireumdare, eireamvenire , circummiiHire. 8d
JBail. lug. S7, 3. Hetellna cancta moenia exenltn cfreuMVenit, Daa.
-Kartte.
ii'c — Bf «nel] Statt euel erwartete man vielleitM futurvt hob
cneL In lolcben Fallen tit ett«l, dem Inhalte dei fiataei aacb, nicht
■owobl iMperfiit, all tcmp. canditlonal» ■, ^hangig fob etwa«, da«
nan ilcb ai« geiekeheK, ala vollbraeht denht. Du latptrfiit drückt
«■aml. etwBi, naeh der Forantgeialiten ITrabche unmittelbar folgen^ea
Daaemdet ani; Vergt. KrOgan Unteraoeh. I. 8. 158. bei. ISO. «1.
B4er wirde man felgl. lupplirea : lic nt, nbi ea evenineitt, (effeeta
«lecnt) locni noa e**»t. BaBinM. ad h. 1. Terweiat auf I, 72. eliam
^aum Bellet Caeaar, aeie n«R ette pagnatarof. War iaded die Stelle
geaaner betrachtet, iiebt, dafi der Folgeiati: tit, ut — non ettat, im
«ngiten Zaiammeohange iteht mit dem obigen: viderunt — Bl -^ Be>
gut gaidguain rellngiuretar etc., heineiwega aber tich beliebe auf:
tentiunt — circamiri potte ; dieler S«t* itt vielmehr dem rtrfernni nolaF-«
'geordnet. Denllicber Bewefi iit, wm folgt: quan paene inaedificaut
— riderenlur ac teta manu eaniieerenlur elc. Alio war der Fall ba-
ittit* er'sgelrelen. Anden anch Held ad h. I. cinitioimig mit Kaaeut.
;>aene inaedificata] Ob. I, 27. war inaedifieere oSenbar gleiek
mn. verdauen, barrieadirem. Aehnl. Liv. XLIV, 43, 6. nee elauaae
modo portae, >ed etian fBa«i(^a(ae eront. Aliein, iBa«rf^ara wird
auch in der fiedeut. von: aedificare in aliquo loco, diaaen gemU
«rnirt Cie. Harnsp. reip. U. in gua (domo) ita eit inaedificatum
•acellnm. Darani argiebt ikb der Siaa; die moenia A. i. dar von den
Caeiar. erbanle aggtr icbica fait auf ihren eignen Sladttamvttta anfg»-
hant; ein Auadmelc , der affenbar die Hohe de* ogger aaielgt, dar bB<
■ reit! die Maaern der Stadt überragte^ nlAt wie man gewdhal. aanimMl,
di« Sähe.
. guibui — ipermitteat] Quibu» will Baamt. Uetar Iflr de| Dat^
halten, aseh der Analogie von ttmere aUeni. FSV Caeaar* Stjrl gritO«-
■teit, and dem Sinne nach fiaitig. qaibui Ut Ablatir. caneaal-, der
Cadanke: guOmt ea^fi§t nagm «tc. «d. («ffxM (per qaae) A> mmfiKtM
gL,_._b,Cüo^le
2S8 C. IDL/CAESAHIS
pr*pinqnitatü interir« ; pariqae «onditione ex. mtiro a« -
torribas bellandi data, virtote se Doslcis adaeqnare non
poBse inteUegHBt: ad easdem deditionia coDditLODes xer
'cprmftt.
$peM vfMinsjit, fore nt leic tb expngnatione Ictenderent; gtiAifi At-
ftnlet tpel coBcepiatent. Ei dünkt no«, kli babe Caetu hier, wo vom
toilUH GcgeHtKRden die Red« i«t, a quib. Dicht «agin könocn , Docb
vellea. m~ Aehol. Ablaliv SalL Cmt. Sl , 1. unlierihui reip. magniludina
belli limor Iniolilva Inccucrmt. 38, 4. plebi egetlale iIiddI m delort
IbinriM Bevarma reran enpld«. Veigl. lu Cil. 8, 8. Ob. I, 50. Sl.
lu »«u cte. Indctt darf oicht äbergaugen werden, dab einige Codd.
und Edltt bähen: tußeravitteni-, nach cfner sieht luiBewäbiil. Ver-
weebil. — Weon die Cadd. weiten Spniea aeigten, id würde ci eiatn
Caeiara nicht nnwSnlfgen Gedaulien bilden: qnibua megiun Viret (i. e.
eopiai) taperatienl. Einige Spur geben die Codd. durch: magna ei*.
tpjttio prapinguitatitl Alierdingi ein loodetbarer Anidruek; nneli
der Analogie der GenüiBi Qaalilatii, welche einem BegrtSiwoTte inr
nibcrn Beitinmung beigefügt werden, snalog. Iit 1, Sä. eundem ■■«m
cetcritalii. Spatiaia lil ein relativer Begr. n. du Qanfe ilt lioiebreib.
Dntert: die geringe Diitaaa. Wir glauben, man könn^ «Ireng genoü
men: propluqaitai tpalü uicht aageni ea mSiae heiben: propiDqnil.
loci, ipatil angKltioe- Beiipiele ähnlicher Vertanichung von. Adjektiv-
begliSm mit SobitanllTfornen giebt Kamill. S- 303. I. p- 939. n. <IQ.-
nnd all etwaa Analoge! enchien ana dai Homer. Od. IV, 113. i^ J* ö^
pari eonditione — dala^ Man beiiehe ätUa lUBHchit Kat die
Manil. Caei. will lagen: Ob lie ic^an keiaeiwegl eine uagümttigere
Stellnng! halten, all die Angreifenden, ete. Der Zniimmeuhang erfor-
dert eine Beiieh. dei data auf dai Subjekt dei Satiei; alan: tibi, unl
Jede eandilia iit an lich, dem Welea nach, vöa dem Sehieilale ab-
biagig. So encbelat par condilio all ein giittttiger Zubll. Verwandt
iit: paetm dare, lailin. V, 8, 3. Deigl. riclariam dare Id. V, 3. f. —
Man liebt, wie Caei. dai folgende: viitole — non peiie noUvirt.
Ueber du in dem Ablatie atael. verileckte quautquam ete. analog nnl.
,itiiigeacAlet der vorliegenden Umitände etc." bei dem allen ete. i. m
B. e. III, II. 8. 199. VIII, 33. Ramih. g. 111. S. 674. Eben lo im
Griech; in den Catitn* abiaUl. der Parlicipieo. Iiocr. Pancg. c. 36.
In. taai ii laS lolpi; nnfaojfömf , oi!j» önoCtiq ^/p^jnwo mit
TvjtOK. Ibid. 14, 53. tlSittt ta ov/ifa/torm , Ofimi fjQovfitOa. C&'.
Fnppo n Cyrop. V, I, 25. KrQger lo Anab. I, 8, 33. Den leine«,
•ber gegrünleleD VnlerieAied wird jedoch Niemand rerkennen.
eirlMte le »oitrit adaequare ?(c. ] Held «d h. J. hält te liehet
für den Caini Objecti lu adaeq. Van dünkt, angeachlet der angeführ.
fenHeiaplele, se der Caani Subjeeli, wegen de< Gegeniatiei in nottrit%
■odann, weil wir glauben, ei könne hier eher du Objekt all du Sub-
ftit nnerwibnt bleiben; nahmen wir alio adaequare iwar In .tramti-
tiver BedeuL fdr gleieAmacAeK, gleieilAun, wie Llt. I, 30, 1. nuibut
duobu» operibul tIx nora haee magniSeentla gnidquan adaequare pci>
tnit; lo wird mau Jeiebt wu dem Ablatit. InitrumeDtal. und modal.
Virtute dai Objekt luppliren können. Sani denilbe Fall B. G. VI, i%
fnoi qood adaequare ^nd Caeiarem fratia Intelltgebatnr; wo wenig-
■teui enicbtlich, dafi der Accniativ. SubjecH Torherrichend. . Der Fall
B. e. VII, 89. nd ntramque rem *e Ulli efferre, wo te offenbar Ob-
jtUwu. Itt, llt TOB den rorliegeadea in lo fen verKhiedeif, »la un-
gL,_._b,Coo^le,
DE BELL. CIVILI LIB. H. CAP. 17. 259
' CaP- Xyil. M. Varro in nlferiore Hispania inillo,
GOgnitis lis rebns, qnae sunt in Italia gestae, diffidenis
Pompeianis rebus, amicissime de Caesare loquebatnr: prae-
occupatum sete legatione ai Cn. Pompeta , teheri obstri-
etnmßde: Hecestitudinem quidem »ihi nihilo minorem cum
Caetare intercedere; neque »e ignorare, quod e»»et qffl'
ciumiegati) qui ßdueiariam operam obtineret ^ quae viret
mittelbar vorher lu Sahjcitt tchon genannt iit: Id t« bellnm iniecpiiie
etc. Auch ballen wir se adaeqaare alicui tirtuie für eine «efar an den
materielUn Begriff iet adarquart itreifende Redeoiarl , Dnd lind ge-
neigter dm Verbnn hier in einer neutralen Bedeut. zu nehmen, so daTi
swir die ThStiglctit, aber obne nilicre Angabe de( Objeiti brieichnet
«ird: m Jemanden gleichthan, d. i. gleie/ikommen. Daia kommt, dab
der regierende ln8iiitlT nsn poiie eine lo bedeo long) volle Kraft bat,
gleich; pollere, talere; da(t wir dieiem eber dai Subjekt vindiciren
möcblen, all dem adaegtiare ein Ohfelif, Analog achien an) Cic. Tn)e.
1 , 35. nee me pudet, ul itloi , tateri neteire, quod neaciam; wo eben-
falli dai mteire dem me pndrt im Gegeaiatz zu ialo» notergeordnet iit.
Urber die Anala». der Ih-ani>mm. periiinal. me, te, ie etc. bei Cicero,
meiit nach tficere, fateri, opinari a. Tcrwandtui, )- GÖreni FJn. II,
19, 50. u. anifabrt. mit gewohnter Grfindlichbeit Ochiner in Belog.
Cie. p. SO. Die AhwägQng de) pro and caalra bleibt Einiicbligarn
Sberlaiien ; fQr die enlgegeni;eietale Meinung )präcbe allerdingi auch
dai griccfi, t,ircovni<t aitovt iUoüaat. Iiocr. Paneg. c. 25, 81.
C'AP. XVII. CognxHi iia rebut, gaae lunl ete.,2 Ein rein imo-
TiMcher, ron aller BeimiichUDg dei sa\ijektiveH UrtheiU ton Seiten de!
Referenten, u. von aller Beziehung aaf dai Subjekt dei Satsei freier
Adver bialaal I , aufiolöien durch: ubi cognovil etc. Daher: quae lant.
Vergl. dageg. B.C. VI, 25. eslr. quae — viaa non aiiit — guae diffe.
Taut etc. Ob. c. IG. in. Von Varro a. ob. I, 38.
praeoeeupatum s«i«] Ein Verb, daa Liviua ott gebraucht, anch
Im metaphor. Sinne von animut, Bten», eentHia; dem 'bedanken ver-
wandt Liv, VI, 20, 10. Biuiquam fore in praeeccapatii benfßcio animi*
Tcro eriminl tocnm.
legationeZ B. G. VIII, SO. t. conjuncln» et familiaritale et neeet-
»itjtdine legaliemlt,' i. e. munerii Z,rgali. VergL lu B. 6. I, 52. Sali.
lag. 38, 4. Cdpumiu), parato exercitn, Ugat aibi hominel nobile!,
UetloaoB, I. c. legaloa libi ad)Dmit. Clr. Kortle ad h. 1.
fidaHariatn eperam'\ Wie hier Optra, «o tprachen die RÖm. In-
rllten von einem pater ^.fueiartiK und von tulela ( Vormund lehaK)
ßdaeiaria. Ctr. Heineec. Antiiiuitatl. p. 158. 16».. Fiducia enim eil iD
Aereditatibut et emptioaibat , quam «liqni* herei Et bac conditione , ut
aeeepttt htreditale eam reddat atteri: — item quam alicul vcnditnr
■liquid vendilione iaiagiiiaria, ut rem rendilam )t«tim reddal." Erneili
in Cl. Cic. Cfr. Cie. Offlc. III, 15. Die Formel lelhit, deren man lieb
bediente bei dem Pacta ßdaciae d. i. weun man eiuem Andern auf Treu
nnd Glauben ein Gnt nnd Eigentbum übergab, um c) von dioem zar
beliebigen Zeit wieder in Empfang lu nehmen , laotete : „al inter bonoi
hena agier oportet, ne propler te tuamqne Edem frauder." — Statt
eperaot la) Ciaccon. provinciam. An aich nicht )pi'achwidrig , aber
obne Autorität, nnd hier viel in tpeeiell aod tinteilig, da der Satz al«
Epexegeaii von Legalui in hetrachleo. So senut Hirt. Ale^i. B. 21.
B 2
gL,;..b,-Cao^lc
260 C. lÜL. CAESARIS
iuaey quae voluntut erga Caetarem totitit prmindae.
Ila^c Omnibus ferebat sermonibus, neqne se in nllam par-
tem movebat. Ptutea vero^ quam Caesarera atl Maasiliam
detineri cognovit, copiaa Petreii cnm exeriätu Afranii essA
coninDGtas, magna anxilia conveniase, magna esse in 8p4
alqne exspectari^ et consentire omnem citeriorem pr»-
repiDiii fidueittrimm LIt. XXXII, SS. Nabldl cun «rieM nlat fidu-
rioTia» dMe, ■! *lc(flri *Jbi TetUtueret. EbM to Cort. V, D, 8. gdb-
' poiilis r«bai, jailo regi tibi fiduciarium reitttnet imperiam.
eolantai erga Caet. tot. pron-l (Gani uiilog c. 32. «itr. pr«
meriUt in (< «ivitalit.J Eine ihMaktcriitiiehc, den eeotai der Spru-
dle, rbeu lO wie Cmmti Style gam Kagemetiiie Wailitelluugl Fo/ua-
fB» erga C, variobmilit tut in den eine« Begr. der Zuneignng. Cfr. I,
4. iainlcitiae cum Cato>e. c. 70. rrDdeliUi i* r«. la Auieb. d«r Stella,
die der Genitiv. Snltjecli elnninint, d>« Gcgenthefl Sali. Ctf. 1, 3.
«BiOTt laiperio, eerjieriM ■erritia mmgii ntimar. S< nnt. c. 33, in.
ferebat termiiiiih«»'\ Die Hafar«. der Cvdd. and Editt referehstl
i Cod. iMferebaL Anck enlaland die Coqjektur, ob: tereiatf Wu
■nek •oderwärti genhehea wie Tae. ADn> XV, 46. wo: vetera mnlk m-
moribmt ftrente popnlo. Uni uheinl ferebat okae Tadel, ali ijnoit.
ton jaetare, dictitare, «Dcb Jaeere; wie nameDtl. Tacilui häufig yerre
von (olckco wlederhollcii , (Ut alllägiicAeii Atalieiangea gthrtaeht , die
Jem. im Hunde fOhrt, wir tnoehlen aagen, ohne grade d&bei viel in
eatg/indeK, — wir nenBea ei: Vertde — Vergl. Walther in Ann. VI,
40. In jattare liegt Iketla der Begriff dei AbtiehlUcheH , (lo anek in
jaeere) theila der Ottentatian, die mit {enem nake verwandt.
neque le — moeebat] Jenei uegne iit gleiek: negite tam^n. Ob.
I, 43. m. nefue idcirco Caeaar opaa Intermittlt. — Dnreb le moter»
äd oder ix aliqnld kexelchnet der Lat., aknliek oniem: einen Sefa-Itt
Ihnn, die Beitimnnng dea Willeni nnd die Riehtaug der Tknt in etwat.
Atao: Varro blieb deefennngeaebtet ganx nuthätig and netgte aicb fak-
iiick *eder an der einen, Boeh an der andern Partei. Auch wir lagen:
er rährlewieb nicht. Sa Li*. XXIII, 32, 13. Coninlei, traniaetia r«*
bni, qnae )a nrbe agendac erant, motebant iaia lete ad bellum,
peilea vero, guum'^ Uan wfirde lieh wundern, wenn nicht led.
naf qnam vtrfallen wäre. In den MSS. keine Spar; wohl aber wollte
ao Marklaud p. 308. So B. Q. IV, ST. Bekannll. guain aOch En tem-
pareller Bedent. nach Angabe einei chrenoleg, ZeltpDnkta,. tlalt: poit-
quam. Vellei. 1, 2, 1. Anno oetogelimo pott Troiam eaptam, bentetima
et vicetimo, juam Herculel ftd Deal exceiierat. — tileicbwohl fühlt
man, dafi f/vum d. i. tum guam, inr Angabe der In der Zeit eingetret-
iien Umitände, tisd all EpexegeUi dei paitea, gani an ieiner Steile
iit. So Sali. lug. 31, 2a lila tempora magli placent, guum regna,
provtnclae — penei paucoa erant,
detineri} Wie gew. fn mckrem Codd. dittineri. Hau fSkIt, wie
unpoMend du Lelitere. 8. B. 6. II, S. Vit, 37. „DiitineiBur plnrlboi
negotiii vel occapatintilbaa;'' delinemur omnibai i[i rebui, qnae not
diattut in aliqno vet loeo Tel ncgotio morari cogunt.
«lagna elf* in »pe atgue ejrgpeclaril Magna le. anxlila. Kein
Wunder, daTi man auch magna aur *pe bezog nod dietera gemäb e.r-
tpectatiane erMnn. Nep, Ale. 4, i. qnnm «ml in magha spe provlDeiae
bene admlntitrandae. Ette in re zar tiniaehrelb. einea Vetbalbegriff«
meiat neutraler oder pauiver Bedent. iat aekr gewöhnlich. Sali. lug.
,^.b,Cooj^lc
DE BELL. CIVILI |.)B, U. CAP. 18. 261
Viticiam; ^ptaefpie postea accUerant, de anguBtUs ad Uer-
dam tei üntmeiitariae , accepit, Ktqiifl haec ad eou) latius
atque ioflaliui Afranins p«r8oribebat : se quotfae ad motum
fortunae moTere coepiu
Cap. XYin. Dilectunt habuit tota jiroviacia; legio-
oibiu coropletis dnabiu, cohorleg drciler triginla alariHK
addidit; firnmenti magatun Dumeruin coegit, qnod Massi-
lieDsibaa» üem qnod Afranio Pelreioqae mitteret; navea ,
loneaa decem Gaditanu, nt facerent, imperavit; compla-
res praeteiea in Hispali facienda^ cuiavlt; peconiam om-
3S, .1. HI, qnod in invidia m erat, ^mq! et ab NnMidli ghteerati^
naren aiecBdere. Aebnl. in «mIu, in laetitia, iit rira ene. Ctr.
KoTite a. a. Ü. DtA. tm Llr. V, 4, 13. Wegea der Anaphon i. in I,
75. 78.
de /tngvttiii ad ilefd.rti frMm.'\ Offenbar mebr dnoOriecliticIien
ID Tergleichcn , aad dareh Caeiari nicht leUese Brtvilifqtitnx «a enl-
■cbaldigeu, all mit der gewöbalicbea, ■jotakliich und logiieh volldüu-
digeii Aaidrocliiwelie Att Lateiner. Die Strnklnr «od Verbialaiijj
nebreier ven einander laglach und grammatiieh nbbangigeR Begriffe in
eiuen Gan»eit Itt analog dem: damum rtditiQ. S. B. G. I, 5. t. p> IB.
ob. I, fi3. magni danum eaweurtut ad Aftan. nnd Exean. L GrUch.
etwa: jtv&o/urot (%i) i^t '«fos JUi/Sti tmavoaala^.
laliu* algtu inßaliiu] So 111, 79. in. Vergl. Ober diMe Gleich-
fcUnge Dud ParonBmaiien in B. G. VIII, 48. p. 057. Fabri tu Ing.SS, U.
ad aiodum fortanae etc. ] Die ganie Redenwrt bat bei aller Ein-
facbbeit elwai PoetUchei, jeden Falla nlebt nbne Ironie. Matui forttt-
' nat im neutralt» Sinne, nach der Aekalicbk. von molaa tidentm, eit'li,
lit linDVerw. mit mnlatis, eoneertia; nnier: Güickiteichtel od. Wen-
dung, die dal Seblckial genoDmEn. M«n würde lo oagcfabi umKbreibeii
du Sprichwort: den Hantel nach dem Winde hingen = ad Icvhiiui um
qnemque motun forlnuu te movere, Tcnteht licb d«, wo vom Handel».,
Ton Mafiregtln, die man ergrtift nach der Lage der Dings, die Heile
llt, nicbt TOQ der blähen Denhaft nnd GMinnung. Mit Eeeht gedeu^L
der (ranioa. Beranigeb. an irine nationalen g^ouettet.
CAP. XVin. PetTeiaqut'\ tlngeaebtet in B BI«S. Pompeioq. g<^'
leien wird , ■wclfell« Held ad b. 1. »it Reckt an der WabnAeialichk.
dei lelitcm Nameni, (belli weil die Batlernang dei Poapel. tob Spaii.
■B groh, thelli weil Caei. i^bwerlidi den Namen dn Pampei. lO eng
mit Afran, varde vcibnndcB kalien. Wir muckten lagea, ronfiglicU
.janch, well e. 17. onler den Beweggründen, die den rarro beitianteu,
de« Pompei. nach im Hjadeiten nicht Erwähnnng gficbieht, le dat*
nan lagen' künste : Varra wufife nicht einmal von dem eBt(eTnler.i
ScbaaplBlie de» Kriegi nnd den BedfirtnlMen dei Pompei. dM Ndlbiee<
ut facerent] Dieie Worte dfinkcn den M eitlen oqiodtiei GIomvi.:.
möglicb, aber niekt wahncbElnluh , d« die Gaditvai wofd Handmit- u.
^caachiSe in Menge haben mochten, die KriegfiAiBa aber doch wukl
' erit bauen nnd antckaffen mafitep ; dain liegt in faeerenl der Ncben-
begrlff, dali tle dieli «nf ihre Koates machaB loUtaB, mm Unt«nebi«de
»on facienda* eta-taiit,
in Hiipeli} Jenci i» alchcro aU* MSS., obukoB ein Irrthnia lelvbi
möglich wcj;en H. Dafi man licb mr E«liehuMignng dei Ungeii'ubu'
gL,;..t,COOglc
262 C. IUI" CAESABIS
nem oAniaque ornamenla ex fano HermliB in oppUnm
Gadis' contulit; eo sex cobortes praesidii canssa ex pro-
Tincia misit; Cainmqne Gallonium, eqoitem RomaDnta,
fiunUiaiein Domitii, qui eo procurandiie hereditatis cansga
Tenerat, mtssus a Domitio, oppido Gadibos praefecit;
artna omnia privata ac pablica ia domnin Gallonii conta-
lit; ipse habuit grares in Caesarem conciones. Saepe ex .
tribiinali praedicavit, adverta Caetare» proelia J'eeittey
magnum numerum ab. eo mi/ituM ad Afranium perfugine t
haec te certi» nanpiit, certit auctoribui comperisse,
Quibiis rebus perterritos cives, Romaaos eius provinciae
Bibi ad rempublicam adnünistrandam HS. CLXXX.' et ac-
lieben auf TcreDt. Edd. S, 4, I. Beri «liquot adolncenlDU c«lnnt In
Piraeo ^dukl nni onpaiiend, da der Begiifliname vsnehiedeD. VergL
Bamib. {. 147. S. 493: c. wo einige Beiip. von in bei Stälteaam. DmkI.
IladdimaDB-. H. p. 36D. Snet. Ocl. 96. I» Philippit Tbuialai quidam
de rDtnra victoria onolIaTil) wo Bremi an den Gebrauch dei Ir erinneri.
Mallhia gr. Gr. §. 9TT. S- 1138. Mancbe nehmen aii, in heielchne Ia
iolchen Fallen dai Gebiet einer Stadt ; andre Enden darin grade in
einen Graeclimoi ; nni lebeint in, wenn ei acht, bedingt 1) darck
faciendat, damit Hitpali alcbt all Dativ enchejnei 2) dadurch, dafk
Iliepatie nnpr. Adjeidtcform war, und eine Gegend beieicbnete. Da>«
giebt nicht bloh die Terminal! onifOnn Anlafi, lond. aoch B. Hiipaa.
«. Sä. f. Runni tu Hiipalim oppidum reeipilur. Sie hieb aQch: Hitpal
Mel. II, «,4.
eraoMeata] Z. B. donaria, limulacra, vata eäejala; eHtipte*
, chend nni. Kunilaerke.
praenramlae- berediiatiil Der Begriff crgiebt (ich ani Cic. Attie.
IV, IS. nihil Inlereit, afrum per proearatorei agai, au per te iptuM,
Clr. Emeiti in Cl. S. nnt. III, lOij. in.
gravet — eencionet] Man deute an eontumeliae grape$; deigl.
•n die Bedeat. dei Worte, all PrädiJcatt von Penonon =: ftn^rtKUiit,
iirfettu», Liv. XLIV, 30, 5. gravis deinde, demlo fratrii meta, popa-
laribni eaae eoepil. Curl. VI, 8, 3. aaepe AleiaBdrl anrihai nimia jac-
talione vjrlutii atqae operae gravis luerat.
IE eertit nutieiit — comjteri'tse ] Da man aach lagte; conpetira
ab aliquo, Nep. Dat. 3, 4. lo erkennt man hier mehr den Ablativ,
modal, oder den Caani dei b'gUileitdem Nebenumttandes, all den Cat.
iBilrumente/. So Liv. III, 48, 1. eertit quoque indicHt iMiBpcrtam an
habere. Uni. II, 37. abi rertii auctarlbat coaiperit.
yerterritoi etc.'\ Eine andre Lesart war; perUrritit eisibut Rom,
Wobei Oad. erinnert an B. G. VII, 4. convoealit cHeritibut , facile in-
cendil, IC. eo«. Allein der Unlenchied unarer Stelle iat anlTallend;
Mer DBial. ioll nicht eine verantgeAende , daa folgende motivirenlo
Handlung oder ein Ereigal/t angegeben werden; aond. daa Praedikat,
die b er vorgebrachte Wirkung , in lo fern lie in den Penonen fort-
danert und die Behandlung deraelbeD erleiebtett, n. hier den ihnen
•nfgelegten Za^ani:, loU hervortreten.
ad rempubl. adBt{nittrandam'\ Reipabl, umHht bier die Leitung
md Eiutiebtung der Civil- und Militär - ADgelegeliheitcn. S. in B. G.
gL,;..b,Google
DE BELL. CIVILl LIB. n. CAP. 18. 363
gentl pondo XX milis, tritici modioa CXX niiUap<^e«ri
cbeg^t. Qnas Caesari esse amicafi eiTitates arbitrabatnr,
' iU gTaviora onera ininngebat praeBidiaqoe eo dedncebat
et iudicia in privAtoa reddebat; qni verba atqae Orationem
adrersQs rempnblicam habuisBent, eotum bona in pnbUcata
addicebat; proTiociam omneoi ia sno et Pompeii veiba
II, 20. l noA ab. I, 7. rtmpnU. gerec«, welch«! varwudl, aber qicbf
gleichbedeutend; denn Lelitrei bezeicboel xonBchit die wirktlcb ■Dige-
rabrtao Thalen, «Ii müebtca ■■(«>: dai Begieren nBd CewtmamHrnf,
8. Korll« *u Sali. log. 100, 5.
HS. CLXXX] Man loll die Zkblielcben adTerbfaÜMk Dehnen; i.
Onttetaud üebnigr. g. 907. Da nun deeiet Seileitiuni eig. dccjei eente.
na tniliia Seileitiaruni , gleicb lind 1 Hill. Sellenen; (O ergicbt lieh
bler die Sniume Toa IS HiU. [S. sD B. G. VIII, 4.) Seiten«!, d. I.
gegen 8 — 900,000 Tblr,
'■ paMdo] Unire Sielte lifet liob unr erklären naeb der Anatogt*
der von Zumpl g. 4'ill. Ramib. $. 135. angefahrten Eigenheit der La.
teiner, poHda in der Bedent. la gebraBchen: an Geteicil icbwer, mit
Jen bedimmenden Zniatie de« Hatiei: librain ndl librai, Alis eigenll.
Bolite et laalen: et argenlum poado XX inilia libramm oder viciet
ptille librat. Ein Pfund Silber galt damali 100 Drachmen od. Denare. —
Man lieht ^er, dafi libra bei poada auch «eggelaaien wurde.
modiot\ Vergl. Nep. Altic. 3. eilr. Steht bii tieben Hadil W>.
ren gleich einem ailiieh. Medimnni \ dieaer Qage(äl>r einem Bertitur
oder Halbe» Dreidner Scheffel.
modtet CXX mAid] Ein leltner Fall, wo dai SnbUaBtir, vel.
dMl den geiihllen ßcgeoiland beielcbnet, bei mala, alatt in Genillv,
per Appoaitlonem in gleichem Caini itebt. Vergl. Z. g. 116. in. Ranib.
§. 156. S. Sil, wo Jedoch die aoi Liv. XXI, 59. 4. angefahrte Stelle:
Dtttdeviginti milia Romani' eranl-, — Iheili onilcher, 'iheih andrer
Natnr.iat. IteMOHi' bleibt ninlieh in jedem Falle I^aedikattnamtn,
AehaUcber iit die von Held ad b. I. beiekhuete Stelle B. C. 111, 4.
aagittariot ex Creta etc. tiia wiliu nuMera habebat. Ueigleichen
B. 6. VII. G4.
eo dtdueebat} Wegen dei Toraoigeheiiden O* erwartet« nau gana
keaooderi hier: ad eo* itatt eo. Doch biacbte man den [einen Unter,
aehled awliohen Peraonen (i'ti iniangebal) npd dem rein lokalen B«-
, g^ffe eo , welche beide am eMtatet in entnehmen.
iudieia — T*ddebat\ Acbol. Lir. XXIX, 1, 17. Omutora primuai
tatni tnerl pablieam Gdem , (näml. der Coi. Scipio) partim edleto^
partim iifdieHt eliam i» perlinatei ad obtinendam iniuriam redditis,
aoai r«a SjraeoianU reatitnif. Erneiti in Clav. Cic- i. v. itidic. Mgt:
indMum reädere de praeter» didtur et eit iiiri%dictienit pari. Ge*
aaner aber lagt man vom Praetor: iitdieim reddit oder dal, fluoa pe-
Uitalem agendi aetionemgae- et iudieet dat. Eben la lui reddere. Gfr.
Wallh. la Tacit. Ann, 1, 13.
fui verba atgu« «ratienem iabaiiienl} Sa Tacit. Ann. II, BD,
no coi verba tn eam qaoquomado Aabila erimini foreni. Lir. XXII,
Ol. In. Haee pleraqne mnlliplicata verbii regii, ^uae ad coneionem
roealo exeroiln kubait, Nor 1. Cod. bat: oratlonee. Boeh gerade >a
LiT. XXIV, 18, i. pronnneiarant , (näml. die Angeklagtea) verba «ro-
Utttemgiü eai alreriDi - remp. habuiiio,
' ia pKiA'MM addicebat'^ Uri>er additer» t. B. 6. VII, 78. S. S70.
gL,.._b,Coo^le
8M C. lUL. CAESABIS
' lononuidiini Hälgefoat. Cognitiia üs rebus, qnoe Boat ge-
■tiie in citeii<H« Hispwiia, beÜDn parobftt. Batio antem
faaeo erat belli, ut ge oom daiibaB legioaibos Gadia con-
f«rret, Daves frmnentumqne omne ibi confineret: proriB-.
oiasA enim onuMm Caesaris rebas favere cognoveiaL In
insala, frumento ^navibasqne comparatis, faeUnra du«i noa
difficUa existimabat. Caesar, etsi maltis oeceBsaciiflqae _
Et war i«r AmltaA, iaxA «reUn an bil AfltatllckeB «nd prhkl
Auktionen und FerkSufat JemaDdem , d«r du b«chila Gabot gethu,
den Beiiti laiagle, t, i, melorilate ond ßde publiea. Von da über-
getragen auf polit. Gewallbaber and Magialrate, die Jenaadeat den B**
■ita eJB« Saobe laiicherten. Flor. II[, 3S, 3, damnaloram civJB«
bona aMIetnU Satla. Du. Dak. Diiielbe Straktor Ur. III, 56, 8.
qni liberum corpni in aemilaleai addiiittet. Wegen in pubUcam a.
I, 21. S6. II, 31. 22. wo meiit: In pabl. conferra oder depanart. —
nie Worte bedcottn aber; täi Slaatteig»alhitm trHSren, vit pabliearm
bei Tacit. Ann. VI, 10. dai. Wallh., nicht atwai (■& Atnls «am Beb-
' ten de* Slaali vn-kaufen,
iatiurand. adiggbaf^ S. ob. I, 70. Und Liv. XXIII, IS, 8. Bt
cnlai Dondam iuila miiiio Tiaa eiael , IIa tutinrattdam adigtbat.. Cell.
N. A. XVI, 4, 3. Qnum dilcclai antiqulln« Beret et loUitai a«riker«a.
fnr, iatiurandunt. eot Trlbanni militarli a(Kf«6atl in *erba hacc Cfr.
Ranub. g. 129. — Man banierke Sbrig, hier die Aebaliebttit: ■■ prt*
vb(o«, ^n pablicam — in — verba.
' TaHa hate erat belli, af] Dine Stniktar mit ■! iat analog den
rUIen, fon denen Z. §. 014. Ramib. §. 183. •■ «rotef. f. SM. and
•nali^ etc. Lael. 12. in. Haee ler In aalcilla aandator, «( neina
ri^ltiua ret tnrpei, nee taciainnt logali, Ueberall beliebt licb w( a«I
daa Künftig«, aal daa Beabitckligte nnd Gtdaeitt«; däeble nan liek
Sber die Handlang nnd dea Variola ata Pridikal taniporell n. iaglaelt
«oardlnirt ,. a» wQrde ■, B. Ipii «atem «ritt prfpaiituai — ae eouftrre —
gani in der Ordnung le^a. Damit aber hängt aDaanaen, dafa sl aeto
oft anr ErfSuterung, Epesegeiii, eine» Sabatantivbegrifl« dient, wf«
Ocbaner in Eelog, Ctc. p. 8. qnod li Aae idem — contingeret^ c(
anbito läceni adtpicereaint — dareh Belip. erläutert. Achnl. III, 31.
In. hee enim tlmeni Caeiar, na naribai noafri cIreaBvaDirenlar. Nicht
minder ob, I, TS. lie paratui , at — aequo aiAma ftrrtt. Wie dieaea
«t, io auch Ott äaxt mit dem InBnitiv, Beiap. giebt Buler an Ihhx.
Paneg. 39, S9. Hattb. gr. Gr. p. 1038.
rabat favera'^ Etwa« andsn tat rtbmt, «nden parUtut altenlu
fmara, wie etwa Nep. Att. 3, 3. Vellel. U, 2«, 3. vergL ob. I, U.
Oieiei ial blota: lieh an Jeaandea «steA/^en, H mit ihm halte^
■In paNtiiek glelehgeitnnt aeynt ig»«*: marktbaUg dia Smelm tiam
Farteihauptl aa unterttütxeu geneigt aeya. DMI ergiebt aieh aaek aiw
LiT. XXII , 4S , 2. Rhodii maximi ad omnja mamcati bahebaatal^
qaia non ytoeere taatnn, aed mdiamr» eti«M Tiiibat aaii l>etlnln pate<
ranl. loathi. V, L.eitr. lagt: gm» te fartamm, eedem aUaäi fasar A*>
KAiBin iaclinal: Lehrreich and theilweiie bcachämenl Hr alleZalleBl
Vtbet fimara voD deai Applaat der Xmtehmaer in de« Spielen dea CA>-
e«l nad AmphUheatert sprach Drakenb. an Sil. XVI, 3IS.
nact»*ariiigae'\ Diaaea qae bildet Jaat eine Gradmti^m, Ualliik
itm: «'ftqao. g. Gdnu n A««d. II, 10, 31. p. 03. — Dan «rnnd .
-L..„_._.,CüO'ile
DE BELL. CIVILI LIB. II. CAP. 19. 866
nbm im Italiais revocababir , tatnen oonstitiietat tmllBnt
pattrat bcnlU in Hüpaniis- relinquere; qaod raagna esse
Pooipeii beoeficia et magoas cUeatelaa ia citeriore pnH-
' vincia seiebat.
Cap. XIX. Itaqne daabtu le^onibof missis in nlte-
riorem Hispaniam cum Q. Cassio, tribano plebU« ipi«
com sexceDtis equitibns tnagais itineribos progreditnr edic-
tnmqne praemiftit, ad quam diem magigtratns principesqae
opiDiiini civitatum aibi esse praesto Cordiibae veUet. Quo
edicto tota provincia pervnlgato, nnlla fnit omtas, quin
ad id tempiu partem aenatos Cordabaia mitteret ; nulliuTe
■achcB wir In dem Begriffe det gne inr BeIeIc^^nn7 teRMetter Ankt»-
■nderfolge n. cngater Verblodungi hier dei ^a/tHtätthtgriHf neeett,
mit dem blolieii QuanKläfi begriff bin». Vtrgtl ob I, 36. D. U, d.
beneßcia — i« eittriort prev,y Offenbar ein Zengma, da ei rU
geulIEch mit Beiug auf bentfie. beiden mafite: magna eiie Ponp«!.
In citetiore» praficlajn beneflcia et magnaa At ta clientelat. Ueber
die Sacfae i. ob, I, 29. r.
CAP. XIX. Cum Q. Cattia] Vergl. B. G. VI, 1, «tr. Bb»
m: M«eaK, («cbm, feeHM. Liv. XXIII, 15, 4. qnl — miUlar« »nun
{d. I. aaler ihm) rolaiueat. So fura nicht leiten. C>ri>p. II, 4, IS.
liocr. a. •. O. 15, SR. UtioTtorriialtir -revi fta 'Evfva&ius dlt rif»
praate tiiei lAv. XXXVU, 30. ad Amm praett» eHe labet
Daker au Fl«r. UI, S, IB. ««t: prante eue et adettt •aepe dicnn-
tar, qni ^eH vcd mdiuvaMdi eaoiia, (B. G. V, 29.) vtl ad mandata
mectpitnda adiout. Lctatrei wie hier Cnrt. VII, 1. edicll, vt onue*
ia veitibalo regia« prmetta adferemt. Ctr. Oehioer in Belog. Ctc. f.
IIS. — In prtmpbi t$te >oa Sachen, dber die ich M E(urt terfügatf
TOB denen feh gleich Gebrauch nacham kann.
gitiKl 1. Cod. qaat! ubm. Eben ao ob. II, 9. Beqn« erat qnli-
q«*m oBainn, qui» — cxiiliniaret , war vor Ond. gendbnilche Lewuti
(Hl woM. Vergl. ob. I, 7B.
Cordubam millertt] Ungaaehfet T Codd. (uimt. aneh die 3 Parll.
bei Lern.) Caräaba* aufwciien, lo möehle doch wohl Niemand mit
Oadcad, ad b. 1. die MSgiieblieit einer tmi der Regel ao gar weit
«bwetcbenden Straktar, nach 'welebaT aueb der Datie der Nomina prtpr.
{eietit worden de meta «d leeim — hier annebmen, inmal hei der
Mibe de* a» in millt^tt, wodurch leicht IrrthMm colifehen kotinta.
Swaiertel nur aehelot nni, wenn naa ant Jeoe Aulorilät durchan* a«
riel geben wollte, dankbar: ealwedBr daTi ea ein« länger« ForM ron
Cardmba gab, etwa Cardubat, davon Aenoi. Cordnbao«,* woian aleh
aber kein Btlapial ludet: oder, dafi ea vieiieiebt bleri: Cordaba«
«Mtmilteret) ein Anadrnck Bnd elo« Stmktor, die «icb all laleiiiiick
lechfertlgeB Ileüe .und asch aa dieaer Stelle nicht gani unpailend wär^
fceaoMden, wenn man dei häufig hei Liv. vorkommenden Auidrneka
•leb erinnert: eemmittere le i» rem, t. B. im acfem XXIII, 11, 10.
Deigl. commlttere le proelia. X, 10, 2. Indeti bekeiiaea wir, dab
wir bei SaliuiL, Veilei., vonagKcb bei TaeitaM dieie Bedewelie bb.
r Bndeii würden, >!• bei Caet., 1>«1 welchen ■!• ^b «nr
gL,_._b,Coo^le
266 C. lUL. CAESAR-IS
elvi« Romann» paullo notior, quin ad dieni conTeoiret.
Simol ipse C<mliibae conrenAu per ae portas- Varroni
tena Techir«ritf«n HAI, wenn ihm ikh die Worte M erU&rt: m gäk
kcluc Stadt oder Gemfiade, die nicht für diete Zeit d. I. aar dieae
loRc, snberanats Zeit, (efr. ob. I, S4. p. 73.) einait Tkeil ibrer B»-
kärden ns«h Cordova emtlauen mallle, gleicbHia nnterderi tulbelirem,
thtrttagi, dab ihneD kein Leid leider/ahren , noch ein pollt. ffaeAlitil
der Gciammtlieit daraoi erwacbien «flrde.
Hullune] Drei iltere Edilt: geben nnr: mt/Ut. Jene« »e tt-
klire mtn ileb aber berbelgeffihrt durch die Ünni6glichkeit in lagent
nulla foit VC/ eivitu,vel ciiiii ond darani, dafi doch der SchriRiteller
von beiden Bnbjckten Gieiehtt negirtn oder beide aot gleiche StoEe
■teilen wollte. Folglich lit noIlutD« lo viel all! ttnd ehtm ta wenig
B*b ei einen römiicben BBrger etc. Im Garnen gl«ich dem: teider —
moth ete.
ad i&Mi] In den Beteten MS8. Iie«t »an: ad dien ilatutum.
Ondend. war iwelfelban, neigle lich jedoch mehr in den einfocben:
ad d., eben lo Heida Um leheint ilalKluiK Zuiati der Abichreiber,
1.) wegen dei Zengniiie« mebrerer der beHern Codd. (aiicb der 3. Codd.
Farlt.) In denen dai Wort fehlt; 2.) weil man eher itatDlaM erwar-
tet, da doch der Begriff Tervtiit anch hier vorberriebend bleibt, nnd
nicht der Tag du Monats gemeint i|t, wie ichoB dai foraaigeicfalcktCf
ad id tempni, andeutet. 3.) Der Haoplgrood Jedoch dürfte darin liegen,
dafi jene räMflcA;» Borger ^»V</A'2 kamen; dafi ihnen folglich der
Tennin gar nicht geteilt war; dafi ile ilGb vielmehr blofi aui eignen
Antriebe d. I. fUnttlieh, tat die Stnnde, praeeit, lum geieltfen Tagej
denn da* eben heifit: ad diem, — einfanden. Wirrerilehea onter rivet
Rom. diejenigen, «eiche Salloit log. 31, 2. tagati, nnd n. iO. negelia-
toret nennt, Ueber dleie, lo Wie aber den Begriff diet Tergl. B. ti.
Vli, S. in. nnd I, 6. eitr. nnd fber dl« ABidrScka : diem ilataere,
(Kf qnam, ante qnam, qua in Sali. Cal. 36 , 3. S. I8fi. Ueber ad in
eolcher Verbind. Hand Tunell. I. p. »0. S q. and Korfle in Cic. Epp.
II, 17, 1. Quin ad diem decedani, nulla caDua eit, praeiertim lub-
lato mein Parthico, Hand a. a. O. rertbeidigt eine etwu abweichende
Hein., indem er lagt: Ad beieichoe in «olchen Fällen cennm teatpui,
fuo ipta aliqnld factum til vel Bat; WeKegea Ondend. lo Snet, Ciee.
81. hehanptele: nbique inlelllgi antecedent tempni. Dieb lit aaeh
nnire Meinung. Vergl. noch nnt. tll, 79. Haec ad id tenipiii Caea.
ignorabat. ' c 94. In. aeiet le ad id tempna loco lenaerat. . Verwandt, •
■ber nicht gleich itt: ante id tenipni im GegeniatK von pait III, lol.
exlr. Die Rom. Juriiten der ipitern Zeit ontcrichteden noch ad dleia
aliqald ilatnere, qnod cerlo die eiie deainatj in diem, qaod cert« di«
efficiatnr. CCr. Hand a. a. O. p. 129.
ipie Cardabae eosreRtui] Ueber eflorentna l. oh. I, II. nnd
B. G. I, S(. extr. Ipte vor daa Subalantitnomen geietet, dient iwar^
'irie Hberatt, »r Hertorhebung dei Numeua, nelebea dadurch gewia.
aermaften iiolirt wird ond von den übrigen ge<chleden; ob. I, 8S.
ipsot ^acea; dock hier itehen ipte — ' per te In la genauer Verbin-
dung, daf* dadurch alle fremde Einwirkung auigeachlaaaen w#tdoB
aoll; «■ iat: Die röm. BSrger in Cordoba ffir ihre Parten icbtoHeB
auf eigne Gefahr und ani eignem Antriebe die Thore. Ueber per «0
■. lu I, 89. ort bei Cicero verbooden : ipte, per »; i. B. Fin. I, 0,
Sl. Toluptalem iptam per te eaie expetendam, i. e. avrrir d>' ainfir =s
talam prapter *e. Wir: fir eich äUeiu, oder wh thret »elbtt willt».
S. dM. Gdreui.
gL,_._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI LIB. H. CAP. 20. 267
clauait, cnstAdiBs vigiliasqae in tnrribni miToqae disposnit.
Cohortes iuas, quae colonicae adpellabantar , quom eo
casn Teniagent, taendi oppidi caussa apad se retinnit.
liadem diebns Carmonenses , quae est longe finuissiinn
toiius provinciae cmtas, dednctis tribus in arcem oppidi
cohortibas a Varrone praesidio, per se cohones eiecit
jiortasqae praeclosit.
Cap. XX. .Hoc yero magis propetare Varro", üt com
tuitodim ele.l 8. ob. 1 , 3X in.
celefu'cat] Ob vnn eelemuw, wie Von. n I, TS. qua« ealomit «t
lem't caailihBnt, oder naeb Cclltriu«: in eoloniit conteriptke — buut
wohl nicht iweifclbatt icyn, d« Vwrra R. R. I, 3. leg« ealanitat vt-
wihnt, nnd Sud. Oef. 46. äeeuriane* tolonicoM. Duu konint, Sah
et Dicbt wahrichelnlich , d>fb Ciei. iwei ani tehtechtem Volke, du
!■ der Regel nur roa einietneo Parthsihäuplem •nfgtfordert narda,
•Dia Scbuli« der Stadt bebalteo bältc.
Carmmumet — praeclii$il\ Zar EotacbaldigUMg di«*«T AnomaU«
fOhrl' man aa SeiriDi, der id Virgil. Aeu. t, 31. Hie lUIa« orawf,
blc cnmM fait — bemerkfi qDOtleieouque nomina lingularli et pln-
ralia ngioeri eoRnecInnlDr , viciniori rcipDiideniDi. Die Conilrubtlon
bleibt desnocb bei der ifatlfiDdeiideD Woriitellung hart, and ward «('
fenbar dareh einen Gedicblaifttebler veranlahl , wobei daa Sahjekt dt»
OppatiUonstMtf anf den Namenii de* Prädikate Im Haupraatie ein>
wirkte. Vcrgl. Ramih. g. 308. S. 1033. Nur halle man dlefi nieU
für ein Anacoiuth. «ie Bäumet, ad b. t. angiebt. Leicbter an ertragen
und niebt nngewöhnlieb bei anderu Sebririit. l)t B. C. III, 81. Nolla
Tbeiealiae fuit civita» , qnin Caeiari parereHt atqne imparat« taeerenL
Und gim regelreebt B. G. V, 20. Trineianlet , prope Srmiiuma ~
cliitai, Icgatw Mi((^t. Analog nuircr StcUe lat Sali. Cat. 35, S.
Sed ei eariBra eamper omnia qawn deeaa atque pudieiKa ficit. Daa.
Krifi and FabrI. Z. g. S69.
deduelis — eeAoTtt'bm , — eahorUt e{etit\ Daran, dafi dedueere
bler heifitn könoc: detrahfre de ituMsro — denkt wabl Niemand
mehrj aber die Fdgaog nad Verbtndnng der Sitae findet Niemand tan-'
einn. Denn 1.) wQniebte man eber einen Prädikatnait: quat Varro
dednxerat — ale einen TtmporalMit , der noch daiu dorch die Abla-
tiB absolut, mit dem Vcrbo dei Haupliaties eleeit, §a wentg nli mit
dem HaupUubjektK In näbere Verbindung gebracht iat; 3.) Die Wie-
derholang eiuei Nomunt, dai einDial Subjtict dea Nebeniatxea, nnd
dann Objekt dti Hauplialiei Iat, iat itörend. Die Parti cipiücanitrnkl.
bat oft diia AnlaTi gegeben. So mit. II, SB. f. Mn oppretMOt —
magnum eoruat nuiaeram interfleiunt. Vergl in R. G. II, lO. 8. I3S.
CAP. XX- Hoc vero Ra^i) Wegen vero erinnern wir ■■ I, 81.
Sber (BW vere; Aot aber all WechielhegriB von ea d. i. eigenllich
dadurch, hierdurch, (Caini Inilrn mental, und canial. ) = defihalb,
dienf keineiwrgi, wie manche glaaben, inr Venlirkang dei magii. oder
■DT G'rsitbeitimtnang, dlefi geicbieht durch tanio, wie in erieebiachen
jioaoVTU. Berodat. II, 30. xaX pSlXov fot loBoira, Soif ^JUaOovit
inttii, äofiir/aiiga rä Q/Vfima napV^otTat, «Andern giebt nar da*
Motiv dea darch magit geiteigerten Verbalbcgriffi BD. AebnI. Sali,
Cat. A9, 1. eojue magii properartt ad nibem aeeedere. Wegen dea
GebrnacbB van eo vtrgf. CatiL 20 , 3. jala — roa oogno«! Cortei Bdaa-
gL,_._b,Coo^le
968 C. lUL. «AESARIS
legiooibns quam primiini GadU contendetet, ne idnere avt
' tiBiiaiectu intercluderetur : tanta ac tarn secnnda in Caeaa-;
rem Tolnotas provinciae reperiebatnr. Progresso ei panllo.
longins litlerae a Gadibiu redduntnr, timui aique sit
eegititum de edieto Caeiarü y cotuentüte Eaditaaot pH»-
qn« mtU, ae «iiIbidi *an» Ht mKcnmnm ktqve paleharriniaB IhIdh
Incipere. Ing. g, 1. ncque Uli, qaibiii per fraadem im fall, lud ant
«0 magii hoDciti innt. Danelba gltl von fva, i. B> Sali. Cat. I, ).
9>i« miki reclisM ridclar iDgculi qnut Tirium Dpibn* glorian quae-
rere. — Dai kier flsaagle wend« laan «nok, a« ob. I, 53. extr. guo
minar «rat fmmciiti «opEa. Cfr. nut. III, 40. in> iac Inolaitiai atqaa
. «ilJacial' c. 93. n. Aec acrini iaitare — coaperunt.
proparmre ~-> vt cQnitaiUret] Da die Slrnktor ron proptrar«,
tBalmrara, fetlinart nit dcu Irffinitiv einei O^eiliverti nicbt leiten,
t, ■• B. 6. II, St. p. ITI. aucb iclbil ein Actniallv. AaniRit lieh bei
preptrmrt Sndcl, sttgl. la Sali. Cat. 19, 3. coli. 18, 8, — la beachte
naii den Untenehied ond logitehen Grand. Praperare mit dem Infini-
tiv bMekhncI bloli die EäferUgkeit, mit dar eine Randlnug betriebeil
vird, die man *icb bereid durch da> Snhjekt veneirilicbt denlt, di«
alio all beliebend und vorlianden angenamiaen wird, d. i. all Prat'
äikat dem Subjekte beigelegt, — Vi dagegen beaeichoet hier, wie
Iberall du Gedachte, Gamoltle, BeabtiehHgte ., and praptrate iit dann
#eB Sinn« nach verwandt den: tnixt centendere , lala aniaio ac meitlt
ea iniüteres piam eeltrriiae id efficere ttudere etc. Demnach iit la
vcrgtekhen mit dJcier doppelten Strolitar dai Verballnifi von quai
wU Ml, wi« Mleh«! auieinanderpeietat iit von 6rolefend g. SS5. ff.
tvatm tamgue aeeuada voluntM\ Uebar telitntat ob. I,^12. Tan-
Ima to gr^pi, d. 1. lo allgemein nud M) mea verbreitet, niRleich aber
Mit dim SegrifFe: #0 itari, (nämlich iiileii»iv) lo bedeut»n4, lo lattt
tieh äufiernd,- lAv. XXVI, 3S, 10. In haee tanto animo eonienium
«*l d. 1. mit ■oleher Beitel i (eran g , lolcheDi EDthuiiaimm. In Aniebung
der Aiionani von iBittni nnd tarn, ertnore man lich an die nicbt leltiie
ibiiliefae Verbindung im Crieeh. CfTOp. 1I,'4, G. oiv romviTi xni lo-
aaiytfi - ivrä/ai. — S. dai. Poppo. 8a Sali. lag. 4, S. tanla lamqat
olili labori nonen InettiBe Imponunt. Aehnl. Cat. 51, fi. Bbodlorum
rivita« Ktagna atque magitifiea.
repariebniir] D. i. In&n ftiitd ^h «er, mm entdeeite iie all vor-
iamdBM und ej!{$tirend. So unl. Iit, ST. extr. ut poitea enafeclo hello
referiebmuui ; wofür e. <0. f. ot poitea bello conf^lo,. eognituat eiL
«oll. «. 60. ia. Verg). !■ fi. G. IV, 30. und VI. 35. woi raperiunt '
•t eogitateunt.
eagnttum de edictel Vergl. ob. id II, S. nnd B. 6. I, 35. So
Sali. lag. II, 4. poilquam leoatui de betla eoram aeeepll. Und lonit
' bei Um oft! log. 73. in. 83. In. 87, 4. «7, 4. Wir können nicht.
Wie Fabrl in CaU 3, 3. die Cnnitrakl. mit de und den Aecutatie. Ob»
icoti [Br gleich bedeutend halten; vielmehr liegt dbersll aaigedrüekt der
Gedai^e an eine Mitteliperton , durch welche wir etwu übet einaa
Andern erfabreaj nicht die unmlttctbaTS, nacbite und eiofachite Vct-
Undqng dei erkennenden Subjekli mit dem Objekte.
tBiaanMitie — «I ele.] Dieier Conitraktlon Dut nt aar Beieieli-
■iBg det Zvi'^t*t der Abtieht oder Richtung dei GemSthi analog Iit
aamemtire i'a al^mam oder in aligaid. Liv. XXVI, 36, 10. In haee
rMMMNmM ett. luitin. Xlil, 4. in. E([nilei In eoncordlam revocall,
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. IL CAP. 20. 269
cipet cnm tr^nit eohorHa», qua« ettent ibi in praetf-
diOf ut GaUonitt» ex oppido expellerent, arhem iata-
iamgne Caetari tervarent. Hoc inito eonrilio, dettvncitt-
mue GalloniOy ut tua tponte, dum Mine perieulo ticereff
excederet Gadibnt; Mi id non /ecüset, Mihi contilium
tn jlridaeum regen eementlant. H. XL, 1, I. Im Ttgranem, ngca
AmeBlM, csntBtatre, OR weh fliit IdObIUv. Cle. Pbil. II, 7. qaa«
koaiiiiei conBtcrentnr, m nrbeni EnflamoiKTe , dvei' trncidarB — ta».
tetttiile. V«TgI. Zampt f. 614.
tritimii MAortium] VoHi. ad b< L b«nerkt, aath VegaL II, T.
dtik msD die tribunoi legianum, deteo »ee^M bei jeder Leg.' — ■■•-
ttrei, He ier CaborltH, — müiaret genuot kabe. ladeh ghabea '
'wir, wegen Cap. II. wo tribuni milit. Dod etnlurienei erwähnt wer-
den, daTi hier blofl an die bekannten Iribuai «i7. xu denken, deraa
bti den CoAorttn, die [d Gadei ali Beiatiung lagen, dock eikigt aejH
mufilani Caee. konBle aber fagUch tHiliium nicht beifSgen, d« ik«
hier coHortiHM wiehtlger war, wegen der foigendan nikern Ueitlaa»
BiaDg; aia» «ind ei dia Tribunen, die lieh bei dem Cohorten befand
den ele. Diei« Deotong RCbeint nna der SpraeAe uat der Sacäe glaick
attgemeMeii; e« werden die iSCaAioffidere genannt; die SabaUcrnen ffl.
(en lieh von lelbat und werden hier itiiliehweigend niitar Jenen «it
begrilfen. Die Eintheilnng dei Veget. leheinl aoa ipäteru Zeiten! »,
darnach anch Plln. Epp. III, 9, 18. Slilloniam Priicum , qnl trib^MM
roherlii inb ClaHleo lueral, acenaaTiniDi — in erklären.
denanciavCitel Seil, eoi; oft feblt dteh leicbt in ergiiiendia
SnbjeklaprDDomen i (. ob. I, 44. f. p. 139. B. 6. 1, 18. m. Ifii rebuM
et laam etc. Eben (O oft »e; lo nnt tibi — capturoi. III, 10. tili,
rnunei anai — copiai dintimarum. Dagegen wird ein etwai entfertt-
teret Subjekt wieder eingafahrl durch gaoi. Ob. I, 28. In. Itiqae —
vnlgo ex tectil ilgnlficabant. Per quo* elc. ->- Wegen deitunciOT»
1. B. G. IV, S. Sa ant. ill, 86. f.
ti id non elc] Siehe ob. 11, 13. Si Imperitt non racerent.
Ram)h. ^ 193. Not 4. 8. S?3. Man erkennt, wie aberall, wo der
Kegatian ein t^rinatieer Sati «nlgegeageilellf werden kann , et — aas
ateben oiufi; lo hier, wo geraile auf der Segalion d. i. auf dem ala
nicAl eintreleud gedachtem Falle der Nachdruck raht. Vergl. Bremt
aa Agea. 6, 1. 0er Anfänger merke lick oufaei dem ob. e. 13;
.Geaaglen, den ipecISichen Unterichied von «i nnd aiiri ao, dafi jenea
die wahre und achte Partikel tit, aar Beieichnnng dei hgpolAeittc/rem
Saliei, überall abialul itebt, potiliv ; niti aber all partlcnla exciudendi
und excipiendi , ateht überall relative d. 1. mit Beaiehnng auf dai dar-
nnler leidende oder ajffieirte Sabjekt. Dnreh dieie Baiiebang aber wird
flaa eingewebte ürtAeil beicliriutt, fblglich itt niti iteta tubjeltiver
Art. _
ti id non feciiiet] Eben ao B. 6. I, 10. qood ri deeeitittet, «e
Iiberani poiieiiioneni Galllae libt Iradidittet, magno (e iltum praemta
remaneraturam. So Salt. lug. 35, 7. Timebat iram lenati, ni pa-
mi'iref iegatii{ ic. «xoritnram. Dafk anck in lolchen Bedingnngiiätiea
daa Praeterit. Cotil. ifehen könne, lehren StelIeD, wie B. G. Ij 44.
Qnod ■! enm interfeeerit , nlnltit le nobiliboi — grafnm eue factnram.
Vergl. krüger» UUteri. 1. S. 140. f.
tibi coHtiliam caplüro*} D.i. lie würden allien BnlfcUab fauCH,
der iiliem ausgge. S. ob. I, 1, S. 9.
gL,_,_b,Coo^le
270 C. lUL. CAESARIS
eaptteriu: hee ti»ore adduetum GaUonium Gadtbui ex~
cettiiie. His cognitin rebus , altera ex dnabus legioniboB,
^nae Teraacnla adpellabator, ex castris Yarronis , adstante
et inspectante ipso, fägaa snatnlit seaeqne Hispalin rece-
pit atqae ia foro et porticibna sine naleficio coosedit*
Quod factam adeo eins cooTentuB cives Romani compro-
barenint, ut domojn ad se «jnisqne hospitio cupidissime
Tecipecet. Qniban rebus pertemtOB Varro, qanm itinere
hae tiwKre'\ Geniaeri euiut re/ ttmore. AtiKlog dcmi Iiocr. P.
]S, 44. hü lijt aipn/fay 'fiiufiar, wo jo d«m Pronoiia. du OI>j«kt
«Dttallen. Hie nämlich abcrall hinwiiaend aaf dai Kontrete, du In
in Ztil Vorhandene ond Beitchenda, leist hier die dem bereili Er-
■öhlteo in Folge, bliwcllen aai dem Nschfolgenden ^rläibare, —
wirklich exilUrende oder enlitandne Furcht an. Held ad h. 1. muht
BBfmerkiam auf B. 6. V, 19. alqoe hoe roetn VII, 3Ö. yuo liraore.
IV, 0. qua ipe. nnd onl, III, GO. qua pndore. Wegen hie vergl. not.
III, 3. ID. Hae annm, wo mit Being auf dai Vorhergebende bot
mnä ainnit* in erginieude, inopia navium, beFgefBg:t ileht.
littiort adduelmaj Addact. dient inr Angabe de« Beaegungigmnda.
nnt. III, S8. in. 45. f. eO. m. 101. n. Bald von Sajtern hewegeoden
llnachen, bald Ton flefüblen, wie fitdotf timer. Veigl. ob. c. 13.
Aber ptrmohit.
altera ex daob.^ Alter lat nicht lowohl ein Za^fbegrllT, aondem
dient inr Trennung and IndiTidnaliilrang der vereiat gedachten xaei/
eben io ixifo^. Wenn aeeundut der dem enlen tHiorifi'nirJe lil, tolg-
lich anf einer aettimatie hernht, lo iit alter mehr dem ertten noT
eeerdinirt. Zar Vergleich, diene Nep. Pelop. 4,3. Deniqne hiee fall
altera persona ThebU, aed tarnen tecnnda ila, nt proxima ealet Epn>
verMamla"} Man vermnthet, daTi gemeint Iit: leglo compoilta
vemi$, libertini»i mit Berafnng aar Tacif. Ann, I, 31. Allein an«
dSnkt wahricheinlicber, dafi eine bm Eingeharnen geworbene Legion
gemeint iil. Und ao Tenteben wir auch bei Tacit. a. a. O. die an«
der Stadt Bom geworbene SoMateake, In ClegenMta der andern Le-
gionen.
adtlanle et imtpeclante'] Zar atirkem Beietebnnng der Dreittig-
Iteit jener Soldaten. Sie Struktur wl« ob. Ilf 3. imprudente aljut
imopinante Cvrione.
tiue mal^eiol D. I. ohne eine AwMcbweiFnng oder Gewaltlhat
an begeben. B. 8. I, 7. tiue wllo mahficio. lAviut, anch Sallittl
pflegen meiit benefie. ond maleficium all eegeniätie n verbinden,
Ctr, %a Cal. 92, 4. nnd ob. I, 23. p. 70. wobei au beachten, daf«
nach da, wo mal^cia den beut factit entgegengeitellt werden, wie
Lb. XXV, 31. aberalt der Begriff einer ran Jetaand amgehenden t>bel-
thai, alio dl* Beitebnng aul ein Aandeludet Subjelt blcibti d. i. die
nripranglieli trantilite Verbalbedeotung.
domum ad te reeiperet'} Recipere lieht anek bler «baDlilt; Amt
Objekt lu ergänien am lefio xernaeula, Dowium ad le halte man '
■kht für gletcbbedeot. mit iji taaai denumi lond. betrachte domum
■1« eegeniati von in foro, partieitut. Wegen der StToktor fon recif,
a. IM B. e. VU, 30. oxtr. B. C. I, 3i. «It. SUL lag. 38, 2.
gL,.._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI HB. Ü. CAP. 20. 271
«onverso seae balicam Tentmam promisiBBet, certior ab
auis factns est, praeclnaas esse poitaü. Tum vero, omni
interclusas itlcere, ad Caesarem miltit, patatum se esse
legiooem, cni iusserit, transdere. lUe ad enm Sex. Cae-
jsarem mittit alqne hnic traasdi iabet. Transdita le^on^
Varro Cordubam ad Caesarent venit: relatis ad com pu-
blicis cum fide raüonibns, qaod penes eam est pecuniae,
ttansdit et, quid ubiqne babeat fhimenti ae Davium, ok-
lendit
promiiitiefi PromÜlert iif hier nun enten M*l von Cs«i. ga-
brkDckt; ei bcttitigt ilch bierdnrck dar m B. 6. I, 16. Id. «Dgagtbna
Uutcrichicd , ci lit: HoffHang maehen, vorlätfßg ili Wnnich and Hott-
DOBg Safierm. Faern. wollt« ichreiben: pronuiuia$tet ; doch obn« all«
Antorilät.
ad Caei. miltil, paratum >e et*«] Dieter von mittere nbliänKtge
iDfinUiv folgt impHeite der allgeineineD Regel, niuh welcber die Verb*
dietmdi und tignifieandi Itrulrl werden. So Nep. Tlmolb. 3, 4. Utero»
AUeuBB mMI, libl proeli-ce fuitte Samum eapere. Anden unl. III, 80.
ad Caeisrem legatm miBtrat, nl luii omolbui faenltatibni uterttur.
ibid. nunciot miltil, ut aibi «nbiidlo veniaKl. So 11, 17. m. mlM
Uli elc. Eben la Cic. Epp. ad Uiv. XI, 8. ia. Polla to* »i$it, ut
ad 10 liquid Tellem darem llterBrum. Dageg: ad Allie. tl, 2. Nam
■la ad me MiUtMt, Nigidtum minari ia concione. Man erkennt alid,
wie bei mitlere oft in inpplifcii: nuR(t's( oder nuBliaiuni (■• l| 40.)
oder liUrat boe uniitio. Beiip. geben Gronor. n. Drali. au Uv. VIII,
38, ■■ Eben lo nfiiaiir. Vergl. Fabri in Salt. Cat. 34, 2.
eui iatterfl} Ueber daa vor fai fehlende ti i. in I, 85.
iüej Anch hier der vom Scbanplatie emiferitleref mm Haren Be- '
«eiie, dafi blob malerielle, daa ■■(, zufällige äufter» KÜtt In der
Beihefolge der Wörter — auf den eebraneh von illt ond li keinen
Emfluft hat) vitimebr Sbeiall nar der Gedanke, dei logiiehe Srnnd
mlaebeide. Vergl. ^a I, 85. Ilnt. c 31.
relatii — publieit — rad'oit^Ai» ] JlaUotK» lind liier dia Rae^
ttuHgem, wie ratio B. 6. I, 39. So nennt Flor. IV, II, 44. Hbellum
theianlorara ratienet continentem. Jleigl. Liv. XXXVIII, 55, II.
librum rationii — Inipectante lenata auii Ipanm nanlbui enneerpilt.
enKtfide] Ueber cum vnn ntaraliicheit Eigenaehaften , die JCin.
b«l irgend einer Handlung bewaArl, vergl. an Sali, Cat. SI, 3S. Ott
bd Llvin», U. B. XXVI, 30, 1. lociol eun JM« tntati. XXXIX, 2, 3.
MM InlcLtioro eura. CnrL VII, 2, 30. cnm/ds. lU, 12, 13. eoM'
cura. Cfr. Haud ToraelEin. fl, p. I5S.
trantditi Die ejarmalige Wiederhol, nnangenebm nnd IcaDm nach-
snmbniaDl Vergl. I, 5. la qua ex die.
qaod — habeat\ UngeaehLet einigtr Codd., in denen ka6«r, nö.
gen wir h-tbeal nicht aatgebcn; der firund iit I) die Bedent. von o>>
teudil d. i. er legt ihm t>or, weilet ooeA, glebt au, näml. mOndlieh;
3) daran* folgt, dab man nicjit lawohl id guod, d. I. die vtrliegend»
Jlaiie nnd Zahl, ventehen mQiae, all quantui*, welcbei von fvod
nar dadnrcli venchleden Iit, dafi damit der Begriff der uubettiauntem
Crörie, d. 1. wi« wenig oder wie viel, mit Affelt anigedraekt wird;
3} Anch dnrch ubiqua wird di« aUgemtin« n. tatbettimmtt OerUichkeit
gL,.._b,Coo^le
273, ' c. iul; caesaris
Cap. XXI. Caesar, eoncione habita Cordabae, om-
nibaa generatlm gratiaa agiC: civibns Romanis, qnod op-
pidam in soa potestate sluthusient habere; Hüpanis, qnoj
praesMia expnlissent; Gaditania, qnod conatns advergario-
nint infregissent seseqae in libertatem Tindicassent; tribu-
ni» militnin centnriöaibasqne , qu! eo praesidü caasäa vh-
nerant, ^od eoran conailia sna virtote confiriRasseDt:
pecnniaa, qnas erant in pnblicnm Vaironi ciFes Romaiü
pollicid, remiltit; bona restltoit iig> quos liberina lo-
culos haDc poenam tnlisse cognoverat': tribnüa quiboa-
xigcg«ben, wie III, 112. gnae ubiqne nmtt panllnlam luo cann dt-
cfiteriMt. Dar* aber quid nicht aielit, Badet man naUirllcb,. da quia
Ulli] quid Gberatl den abttrakUit Begriff der Parioa oder Sache cDthÜ-
ten; 911^ und quod aber konkreter Bedeut. lipd. Denkt man lieh diu
iwcierlei Handlungen, I) die faktiiche UebergaliB dei GeldMj 2) die
liluf« mündliche Auilanfl über die ailer Orten xentreuten Vorrällie,
wubei ichanaehine, dafi Varro aach in aralfane obliqua apreckend eiB-
geführt werden konnte , i. B. nottnikil la habere patiSm fmmenH ae
MusiuM, qnantnin}«« — aitendil: — io gewinnt der Conjunkliv , all
der' Madat (Br daa Gedaehte nnd blofi in dei Verttellang Aufgefafite,
BD Wahracbeinlichlieit. Wer daia nicht geneigt tat, der findet fiel-
leicht habebat angemehner, all habet.
CAP. XXI. Generalim ] Vergl. B. Q. VII, 19. In. Caei. gebraacU
daa Wort mebrmal«, ond anch hei Cieer. iteht ei von logiKher und
HiBlerieller Eintheilnog. Verr. li, OB. ab nniveraa prodncla gene-
rsfiisiqae a tingtilit ejui parlibut diligitBr. Wir gebranchea in der
Begcl daa fremdbBrtige : tpeeiell, nach Claue» und Ständen; wie Ci«.
ad Allir. XI, 0 non nomtnatim, «ed gtneratim proacriplio ett Infannafa.
J/iapoHif] Sc. Carmoneniibiii. e. 19. Von Ib neu werden die Ga-
ditani, all fremden (phonieiichen) Uriprnng«, g^iondert. Vergl. Melft '
II, 7, 1. nnd II(, 0, I.
quod — expnlitteull Eine ahuliche Wiedcrfio). von guad B. Q.
VII, 20. in.
quat erani — palHetU] Io einig. Codd. n. EdttL Iteif matt: qtam
crant — a civibDa Ronianii poUicitae ; eine paMi>e Form, die iwar
Antorilat hat, a. Ramih. S. 199. Raddin. I. p. 276. aq., doch eher het
Dichtern, Sallnil oder Tacif. ingclaaien werden darfle. So Sali. log.
35, 3. a regia fautoribui innima ope enittim. crr. an Cat. 7, S. Untt
'aber ünl. Ucbrauch grleehiicher Deponentia »U Pattiva Butlmanu gr.
' Gr. II. p. 51. Baiter la Iiocr. Paneg. c. 2t. estr. Itoit gr. 6r. p. 980.
remiltit] P- '■ er erl^fit ei ihnen; daher die Verblndnng Cle. a4
IMv. V, 19, 4. remitto tibi et condeno. Erlinlernd itl Lif. XLII, 53,
S. Venerant aotem ad pecuniat, pro facDlIatlbai quaeqne inia (ic. le-
gatlonei eivltatiam ) et prainentam polliceȊum ad bellam. Onnibaa
gratlae actae, remittunt omnibni : latii rcgiai apparatai ad ea dictna
aabScere. S. B. 6. VII, 20, S. 460.
hant poenam InKite] Statt kanc findet lieh in 3 Codd. ne, waa
Held mit Obert., Banmit. und A. billigen. Uua ichetnt tbcili dnrek
Kuhare Antoritit, (heili dorcli die Bedent. von hie (>. ob. e. 20), naek
welcher ea ott bezeichnet talem, qualia qnla es modo memoratia i&tcU
ligl poleit, theili dorch die Concinnität die ältere Leiart roIllcoDun«&
DE BELL. CIVILI LIB. H. CAP. 21. 273
dam pablicis priraüaqne praemüff, reliqnoB in pOBterum
bosa Bpe com^et, bidnnmqae Cordnbae commoratos Gadis
gBiicbert, ID wte
winnt all verliert.
pratmiam fem; I
lilofi an , daf* Jen
b« hinnehaien raanan.
Uibutii guibuid. — praimHii] Di«ie Steife lat danicel. Man kann
ipribaid. aat iributii beiiekeo, ao dab du Prouoin. iwraöiiliGh b. Dativ-
form iit, wie Bautail. ad h. I. meint, all habe Coei. jene Belobiiungeii
aa Einige verlheilt, um die l/ebrigen ■ für lich au'gewianea; oder der
€edanke wird all allgemein amgedrüdil genommeii, •□ dad quibntiL
m praemiii hezogEO wird. Denn aollle ilrb diefi Pronom. auf Pertoae»
beztehea, lo wäre eiwobl durch er illii oder auf andre Weiie genauer
helllmmt worden. Wenigitena lengen d^ür andre SIelteu. B. G. l,
42. exlr. gitidam ex milltiltui. ir, 17. guidam er bia. V, '27. er Hil-
panla qaidam. Eben lO allgemein und abiolat itelil ob. reailUt, Bnd
ibolich lagt Sali. Cat. 49, ). iirivatim egregia liLeralilile, publice
maxumii muneritam grandem pecuntam debebal. Lemaire ad b. 1. nimmt
Iributil gar labilaoliviieb nud ffir >}non. mit praemia. ElberHng in
Obaervatt. crit. p. S5. teblägl Tor uacb einer Spur dei Cud. Hstb.
(vergl. Oad. ad b. 1.) in Iraen: popuHl quihoid. et privalit bom.
Aach B. G. VI, IS, C. läie man: li qal ant jm'catui »nl populaf etc.
Uni aber icbe!n( 1) dieie itehwacba Auturilät nicbl blnretrheiid ; 2) die
Sacbe itlbit: praemia tribuere weder dem Orte, wo dtern getchab,
noeb den PeTtoatn (ganien VÖlkeriebaflen) aoiaiageD; 3) üaa Pronom.
guibutd. bei pepah'i viel la nnbeitimml und la allgemein, und eicita-
tibnt paiiendei, Wie unten; 4) die Slufenfalge ( Gfadalin) acflecht be-
obachtet, da'vorber von Binaelnen die Rede war; 5) die praemia lelbit
aber einer genaoern Erklärung ni bedürFen , warn dai Prädikat ptinata
ti'tciit anireicbf, inmal, da ant. pnbliee bb pricaliia wiederliebrl j end'
lieb die WorltielluKg entw. ganz geändert werden cu müiien, oder in
gegen w artiger Form bncbit icbleppeiid. Daher knniile bibh rielleiebt
'die Worte: tribulii guibutd. public. — praeatii», mit reitftuit verbin-
den und demnach ISr jAblativ. inilrumenlalti nehmen , durch welche
Caei. angiebt, leie er jenen Ibrer Gäter Beraubten den Verlutl eraelate,
Himl. durch gewisie öffentliche BeilrSge, äie er ihnen anwiei und an*
lelner eignen Chatealle: eine Art, Eilr dergleichen Verlaile la ent^
■cbädigen, von der die allere und nencre Oeichichte Beiiplele genug
aufwciit. In dieier Aniirbt beitürkl Erneiti in Clav. Cic. i. v. tribufum,
wo ea beifit: omnii pecnnla collala a plDTÜiui in medium', quam eol-
leetam dicimni, appellatnr tribntnm. Nach dieaer ßeotung wäre deiia
reliqnoi all Gegeniati m betrarhten I) von efvet Rom. 3) von iit
qnoi etc. Oder, weil diele Aniirbt etwai gewagt bleilit, theili wegen
bona reittru«re, wai man von (iner reililatio in inlegrum in leritchcn
geneigt Iit, nicht blori von. einer eompeuialio , theili wegen gnibut-
Afm; io nebme man dem Inhalte und der Sache gan« gemüfi an: Caea.
habe diete praemia an eben jene auigetbeitl , die lieh früher gegen
Pompeiui laut aaigriprochen Dnd folglich »eine Partei ergriffen hatten,
10 dafi man in tributit inppllre: >i>. Will man aber mit iribuHi etc.
ein neiiei Satiglied anfangen, dann nebmc man psbliea und prirata in
dem Sisne Von: tum lolia cteilatibus , tum ilngaltt tributii praemif*.
Um dankt, all beginne Kblcklieher mit : religuot — ein neuea Sati-
glkd^ ama«! da offenbar die bona spes hier aU wesentlich veriebieden
van praemü», d. i. von rtaltr Begüaitiguug und Belohnung unlerichio-
s
gL,;..b,GOÜglc
274 . C..1UL. CAESARIS
proficiscltnr; pecnnias monumentaqne , qoa« «x fano Hei-
cnlis co]lalaerant-in privatam domum, referri in teiupltim
iubet: provinciae Q. Cassinm praeficit, haie qualaor legio*
oes attribait: ipae üb naTibus, quas M. Varro, quasqae
Gaditani inssn Varonis fecerant, TatracQnem pancis die-
bus pervenit. Ibi totius fere clterioiis provinciae legatio-
aes Caeaaris adventuin exspectabant. Eadem ratione pri- '
vatim ac pablice qoibufidam civitaübiu faabilis honoribni,
den wird, und dar Scdaalie U(; durch Jcni« AIiC der Gerecht tgk«il n.
Güte gewinnt «r »Ue Andern fdr lieh und eröffnet frohe Auaijcht Aileo,
.die jctit auf re*Ie Belohnung noch keine AnipTdehe muhen koanleD.
Man verg). Oh. die Stellung voa religuat B. G. 1, 38. 53. II, 3. Dun
kommt, daff trihui ein ipecielles Verdient voran iiclat , eine ^ttondre
Veianlaunng. S. B. 6. i , 43. m. V, 7. in. Uebrigena herracht ichOH
ik alt. Editt. veraehiedene Anilcht.
montiaienlaqiie'l D. i. Kamlwerke aller Art, In lo fern aie bltla~
ritcAe nicbtigkeit und Beiiehung haben; vergl. Bleml in Suet. Veap.
I. f. Cart. lU, 4, 10. Rahnk. ju Vellei 1, 11, 5. Man deukt beioud. .
Ml üia9rj/una, auf denen die Namen der Geher eingegraben. Auch
arnaaieitta, oh. e. 18. In wie fern dergl. Werke der Sculplur beaonderi,
■nr VerKhÖneTung der Städte und dSenll. Plätze dienen. Wie hier;
liclt uan Cic Verr. II, 4, cxtr. lile H. Harcellf et P. Africani «o-
numeHla — tx fanit rebgloBianiniia , ex urbibut laclDrnin alque amieo.
latn iion dnbitavit auferre. Warum dieie Slataen und andre Kunttw.
HOBUmeota Afriraui n. Mareelti genannt werden , darSb. veigl. Brneaff
i« Ci. Cic. — Üb die ipalere Zeit, x. B. Tacilua, eiueo l.'aterachied
Bwiacheu den Formen Moniment. Dud monua, angenommea, iatiwcifel.
iMft} aber nicht unwahricheiulicfa. CIr. Wallh. lu Tbc. Ann. 1», 33. ;3.
Proviaciae\ In mehr. Codd. pFovinciaejrH«. Aiilaft gab, wie oft,
4aa folg. Q. Caaainm. — Wie unpaiaend hier que, fühlt Jeder.
iit navibul — pervenit} Vnh. diea.. Abtat. ■■ ob- I, 3'i. p. 35.-
Han vergl. Beispiele, deren viele aieh darbieten: I, 34. fn. II, 23. t-
ni, 101. naiibui »dvolavit. Deigl. III, Ol. äagmo eomitatu et mul-
Ku luurnti'f veneraut. c. Wi. eemitala equilnm XXX ad mare perveail.
Veb. die gewdhnl. Itedenaart; oamibut eapät a. lu I, 41. Wegen dc>
hin und wieder nolh^endigen cum a. an II, 30;
paucit diebuti S. I, 30. t. n. c. 18. 48. ■■ tUae; coli. e. 54.
f. Hut. II, 2S. paucit diebti» ante. In dleier Beilchung bat der Ge-
brauch dea lateln. AllatiTt Aehnlicbkeit mit dem gritch. Genitiv, der
bekanntlicb geaetit wird eben ao wobl auf die Frage: wann, all:
lei'r wann, binnen welcher Zeit} Vergl. Roit gr. Gr. S. 530. — WI«
tiiir Sali. lug, e. 24. In.
Tarraconem perveaUi Im WeienOichen erinnert aaoh diete Struk-
tur >D den ültern grieeAitcAen Eprachgebraocb, nach welchem die Verba
iX&ii*, U*iti <iad äifixia&ai, Ix/aßat mit dem eiafavheo Aeeutatis con-
atroin wurden. So Herodot II, 24. ö ijilio; — f^X"'^ <^f Jtißvtjt
tÖ (tr*f. c> 30. ifit an tä äru i?;^ i^vfü-^^i. Gemäfa der hlitoriache*
Erfahrnng, dab einselat Orte eher henaml wurden, all Lander, hal
aieb im Latein, der abiolute Gebrauch de> Accnaal. bei eingehen Orten,
wie bei kleinem Lokalitäten «thallen, da, wo man annehmen konnte,
Dina gelange nicht blofa an den Theil dei grlifitr» Gauen, tondern
craeiche gleich den Ort lelbil, nlt Zielpunkt.
L,,..._t,Cüoj;lc
DE BELL. CIVILI LIB. U. CAP. 22. 275
Tarracone discedif peJibusqne Narboneia atque inde Mas-
siliam pervenit:, ibi legem de dictatore latam seseqne
dictatorem dictum a M. Lepido praetore cognoscit.
Cap. XXII. Massilienses, oranibus defessl maliSj
rei fmmentariae ad siimmam inopiam adducti , bis proelio
navali superati^ crebris emptionibus fiisi, gravi etiam
halitit ho*»ribMt'\ Wie dlcti n nehm«] , CTgiebt lieh aai Stellen,
deren viele bli Lieiut t. B. XXX, 46, 3. effniii non nrfaibui modo
ad Aabeniloi Aeaerei, led sgrettium ctiam tarba ohiidente viBi. Kbeo
■D iBgte Bian : Uiii Aonorem habere, wann dielen tupplicatiopru gt-
balteii wordeo. 8. Drakenb. ad h. 1. Denietb. GedanVen drückte Di«
Call. 4t, 24. avi durch: iil^utjai xnl tilif xul xoivji jiollovt. I>araaa
fulgt aber, dah keineiwegi praemia tribaere und hotmrtt hab. einerlei
■ey, «and. lelzirei Bchlieril auch die gratiitnan arllanta ein und jed«
Art dankbarer Anerkennung geleiafeler Uieotle und Beieiguiig der
HoehBchlnng. Vergl. Iioer. Paneg. I, 1. wo ^oi((ü und ri/'i; al) ü)'non.
pidibatqne'} So nnt. c. 23. ■Holomann' ichon erklarie dier*: ler-
retttl itittere, im Gegeniatie tod nacibu». Mau lagte auch: pedetlri
iliiiere. So Suet. Claad. 14. Vergl. Nep. Ale. 8, I. — Wie hier:
Lir. XXVI, 10, Vi. ttavibut >equi inuii, Tarraeonem peäibiit profec-
tni. So nntencheldet man ÖSatnoqlii a. nJoo;. z. B- Herodnl II, 20. a.
Ven^iedcB ii( LiT. II, 36. eslr. qui eaptua omiiibua nienibriii delnlnt
In CDfiam eiiet, euni pedibat Inix, domum rediisse tradilum menioHae
«■{. — So bei den Gciecb. nldo! U. oööi, nltüont n. nt^ivaat x. B.
Iiocr. Paneg. SS, SO.
dietatorem dicluBtl Diefa der gewöGnlicbite Anadnick, vergl;
Brluou. Form, p. 342. BitweiN auch /ncere , creare, re Hantiare ^ le-
gere, aber durchaui mit venehiedner MoliGcHlion der Sache. Dies«
Dictalur erfolgte im J. 4Q. vor Cb. a. u. 705, und zwar, mit man liebt,
wlllkahrlich durch den Praetor l.epidui. Geielilich ernannte einer der
Comuiit oder ein Tribnnas milil. coniulari poleslate den Dictalur,
nach BeCehl nnd im AnClrage Ae* Seaati. S. Diakcnb. sn Liv. VI, G,
8. Vergl. Creuzen Röut. Anliq. S. 173.
CAP. XXII. Om/iibut — malis^ Veb. omitii i. B. G. II, 2».
VII, 4. f. 2i>. wo »maibut precibat äbnlichen abitrnkien Begriff enlhält:
el wild entnii eben lowohl von konkreten und malerielleit all gi-dach-
ten und idealen Zahlen gebraucbt; alio aniHi'a nicht immer quae lunt,
aond., quae cogitari ■• ßagi poiainl. Quinctil. XI, l, 87. nee In OM'
nia impetum {aciaa, (d. i. auf allei Höglicbe, waa man lelaliv BUil<n<
dig machen kann) led la id, qnod cxpngiiandum eat.
rei fi-ameatariae — ad — inepiam adducti) Zweierlei ist in he-
•chlen, I^ die Stellilng dei Genitixi Object. giai analog jener bei SalL
Cal. I, 3. animi iniperio, corporii aervilio raagii utimur ; und aamtt
Ater tait eine Art von Anaslrophe und fnversio, wio oft; i. B, Tacil.
Ann. Ili, 73. m. ornatum nd urbii — II , 6. Iniula — Iranimillendiim
ad bellum opporfuna, vergl. Rnhnk. in Vellei. II, 91, 2. Ramab. §. 151,
3. und g. 207, I. — -Sodann 2) dient untre Stelle der zu II, 12. in.
heilrilteuen aar IJntentützung, und erinnert durch ' die liocata nnA
Bonioeoteleuta eben lo an die griecblichea Redner, a. B. laocrat. Paneg.
c. 32,76. »omür — lSI<ar — rilXniqtav ~ oUiliar — n^utnii^övtur , —
all hier die eiiiielnen Satzglieder nicMi sind' all eine Kpcxegeila
iiiiiu /ugiauor dei in omnibai maliM defetti enthaltenen lumntariscAtn
' Inhalti.
S 2
gL,_._b,Coo^lc
276 C lUL. CAESABIS
pcüiilenlia conflictati ex dintina conclaBione et matatlone
iictiiH, (panico eoim vCtere alque hordeo eornipto oninea
nlebantiir, quod, ad huiusmodi casus antiquitns paratam,
in pnbliciim contalerant) deiecta larri, labefacta mag^
pettiletlia] DitI» Woil aad pettit icheinan proMücne Rebnoeh^
wenn man licit laitiii. II, 13 extr. qaolidiuia labori eümta famet ms
cciieral. Multotum deiude dierum inopia contraxerat et peitnn ; tu-
tnque foedilu maricnliDm toit, ut vlae cadaveribai Iraplercptor, aliles.
•jue et bciliae, eicae illcc<bri> foUicitalae j excrritnm leqiicreiitur. ' —
l.'iii icheint jedoch in peililealia der BegrilT der AatteetuMg, der Epi-
deoiie, neben dem der ungewdhBlicTiea SlerblieAleit vorzaherraehen ;
ymU» DDT die tut anlieiibare Krankheit, daa Sterben d. Verderben la
bczeirhiien. Für dieie Aaiictit iprechen auch die von Doderlein Sfn-
i>ii. It. S. B3. aasel. Beiap. Vergl. jrdoch Heyne Opaic. 111. p. 108.
^'reiiHheim in Ind. In laitin. Wh- Itönnen uns iwar tür die AblaiU
■Ic* peadVe» VOB olere naeh üdderl. II. S. 00. nicht erklären , ntaehen
jedoch anf die Analogie Ton fttulän» iu Vcrgieicfa in peteut anFmerli-
xiint und glauben in jener Form die Andeulung dei lehnellen, ittnl'
tatoTitrhen , bald dieten, bald jenen überfallenden Uebeli id erkennen,-
ko wie wir in den l-'orinen der Adjektive auf entat, wie ei'Kalenlni etc.
eber dai grlech. iviöi lat. intns wahrjs&ebmeH glaaben, al> irgend
L-ia andere« Kllnion.
e.r — eonelatione^ Wegen ex d. i. in Felge einer Toranigegang-
nen, faktiiehen Vrtaehe, t. B. G. I, SO. p. GS. Daher denn oft Wccfa-
Melliegriir von propler, ■. Eelog. Cic. p. 200. eine Bedeof. die anch t(
- Iiehanplcl , «o wobt wenn TAaUqcien all Grund augenonimeu , oder all
lUa/islab, nach welchem* man BrthelK nnd würdigt, betrachtet werden;
■. B. liocr. Paiieg. e. 7. 30. j| wt är nt umaiffov^aiti lä* Ityoft/ratf
läi äQxafar örvair, ir ißr avtär lo-inmr tUinaii lir xat läf ngofiK
j'iyfr^a9ai rof/lanrr. c 14, Sl, oiyf ^tor /* lär Kwdvrtir ii/ida&at
^!/otixn ^ r<Sr ällar ivtqjfaiär. .
panico — teure ] lieber panieum i. Plin. H. N. XVIII, 7, 10. 8.
Die Griechen Kannten diese Cetraideart iXvpoi;, fiiX^yr). Seibit nach
•ler von Plin. gegebnen Beichreib. kann e« BaieT Baehicatxen (Hridc-
lorn) nicht geweaen lejo; man nenDt ei italieniiehen Fenek, eine.
Art Ilirte; womit anch Bbereinatimintj dah der Name mit panienla
verwandt, von der Aehnllchkeil dn trau beiiförmi gen BütrAeli , in wel-
rhen ilch der Stengel endigt. Fetui hier , weil ei ichon lange -gelegemt
Sali. Caf. 37, 2. Von tantrelen nnd materiellen Sacien wäre dM
tiegentheil rcc^n*,* von Ericbelnungen nnd Binlichtnngen, im geiiü-
gen, ninraljichen and phyaiichcn, novug^
alebanliir'] D. i. *ie nSbrlen lieh, tie lebten ToU etc. Daa Pai-
tiv. in rffiexiver Bedent. S. erolet. %. IG9. Heber den Unterieh. von
Butrire, in welchem der Nebenhegr. enthalten, dafa dadurch daa ani-
malitehe Leben oder der Körper suniaat, itärter wird — hier gana
unpaiiend , a. B. G. VII, 13.
paratum in publicuBt eontulerant'\ Unter moderner BegfitT: Ma-
gaaine anlegen, in Magazinen aufidüUen. ,Parare iil nicht eompa-
rare = fOr Geld oder mit Hdhe anachafren und berbeiachaffen , auf-
bringen, Salt. Ing. 20 f. magno exercilD ceaparalo; lond. wie Sali,
lug. 38 f. paratit commealibua; ib. c. 13. m. pioriaa inteniDi cancla
;iffrar« — beiht niir: antehaffen, in BereitacbaR aelieo, zur Stelle
~ BchatCen , an daTi etwaa da und vorhanden iit. Verwandt mit parere.
avxiliit — detperatiti Dem Sinne nach: quum detperarent de
L.gL,;..b,COO^Ie
DE BELL. CIVILI HB. n. CAP. 22., tll
pucte muri, anxilüs provlnclarnm et exercitaum despeia-
lU, - quos in Caesarig poteatateu venisse cognoveranl,
scEie dedere sine fraade conaliluunt. Sed paucis ante diebus
L. Doinitlus, cog;nila Massiliensium voluntate, navibuu
Iribus comparatis, ex quibus duas famtliaribiis suis ai-
tribueiatj nnam ipse conscenderat , naetaa tnibidain teiU'-
pestatera, est profectus. Hunc conspicatae nave^, quae
inssu Brtitr consuetudine quotidiana ad portuin excabäbant,
•nblatis -ahcoris, sequi coeperant. Ex iis unura ipslus
navigium contendit et fugere perseveravit anxUioque tein-
uxiltli. Der ßmud dteiei Siraktai liegt darin, AtSm dnperar» olifuid
neben andern eyntakliaeken Formeii in legen abJIck war. S. 8. 6. III,
12. VII, 7S. Oft bei Liv. ■. B. X, 14, 8. Sanailei, detperato im.
previio rifmi/fu, aoie jaita ouluenint cnncnrrere. Ctl. Knctta mi Cir.
Bpp. II, 10, II.
die dr.dere Mine JVanA ] Der adrerbials tteiuli; tt'»« fraudf,
Bit Belieb, mal e. 13. n. 14. in, gleitbbedeotend dem linqere, ttrr.
Eine nndre Bedent. del Anidrncka lernt man an« Sali. Cal. 3G, ]. Se -
nalDi diem Malult , ante quam fine fraude liceret eb armii diicedere i
1. e. tise damnii et delrimeiite. Cfr. Krili «. a. O. H. Ruliok. *au T«r.
Andr. V^ 4, 8. Die Bedeat. iil folglich bald rine athi/e, bald pattive;
immer mit ipedeller Beiiekang anf du betrügende und betregene .oivK
geläuKble Subjeit; wann jem. icAlecbt aniamtHt.
pamci« ania diebua} Beia^iele ätanJicben Gebraucbi B. C. III, tu.
8. 210. Analog iit bei Salluat und lout: panllo ante. S. log. 14, 7.
Cat. 10, 1.
etl profechit] Die Mehn. der M8S. pro/, eil. 8. ob. p. ISC. lu -
I, 61. — Wir «ardcn anire Wortfolge aoa den «rande vertheidigen,
weil dailnrcb genauer anegedrückl wird uoier: er »tathte ijch auf und
datam, nacbdem er Iräbtg gud iliirmitchet Wetter beLaninieD , ( vulg.
Bbgepaht) oder gcTnnden balle. In eolchem Falle deutet ett im Allgeoi.
ein Statt findende! Factum an , dai nsebber genauer beaeicbnet wird. -
£ja etwa onier: waa tbat er? Kr machte lieh fort. Uder: wai ge-
Mfaahf Er legelte ab. 8. e. 32.
iu»ii liruti} In einigen bewahrten Cadd. iteht: mittu ; wie oft ■
tutiui Dnä mit: verwechiell worden. Beiip. bei Djakenh. IB LiT. III,
4. extr. (B. 6. V, 27.) Allein, da die Schiffe (heila von den Befehls-
liaber detaehirt^ die flbrige Floltille oieht ateit entfernt viir; jeiiei ex-
eubare mehr In Folge eiae« Befrbli , all einer Sendung, wie etwa bei
UnltTkändleru, Stalt fand: «o verdient tnti« unbedingt den Vorzug ;
wa» aach durch die Worte: cantueludine quotidiana Lebleni luiterttätll
ex iit unu» — matigium eenlf ndit etc.] Die U'orle ej' Ht elr.
etwai uachläiaiger auf navibat Irt'bat comp, bezogen , jedoch geeigncc,.
den Untericliied von it und Aie in beitällgen. Uaum ipiiui nift. iit :
>ar ein einsigei Fahraeng, aof dem er lirh befand. B. 8. V, 4ü.
. coBlendil et fiigere perterereitiit] Coatendtrt eulnprlrht hier nn-
ierm: er nlcbte dai Weile xu gewinnen. Aebol. M B. G. Iil, 3. Dt, '
ernptioae facta, ad in/uMn canlenderenl ä. i. aich au retten (ocbfen.
(jewobnl. iil cenlendere mit einem lafinitir lerbnodeD lur näberu An-
f ab« dei Objellt oder dfeaea anf irgend eine Weiie genantr bcikicbnet.
gL,_._b,Coo^le
278 C. lUL. CÄESARIS
pestatia ex coospecta abnt; duo, perterrita eoDcnnni no-
•tramm naviam , sese in portam recepcrnnt. MasgilteaBes
anna tormentaqne ex oppido, nt est impeAitiiin , proferant;
dbtEs ex portanaralibugque edncunt; pecnniam ex pubUco
transduntt Qnibus rebus coafectis, Caesar magis eocr pro
nomine et Tetnstate, qaam pro meritiB in, se civitatis,
oonservans, daas ibi legioneti praesidio relinqnitj ceteras
in Italiam niittit: ipse ad urbem proficiscitnr.
Cap. XXUI. lisdem temporibiis C. Curio, Inr Africam
profectus ex Sicilia, et iain ab initio copias P. AttiiVari
Dei )il«r atatt findende abwelute Gebranek cdnn«rt an Sali. Cat 11, %
Ute Vera via Hilitar — hnle qnia bonae artei delimt, dolla alqne fall«»
eiil coatendit. Dai. Korlle; n. B. O. I, 1. p. 0.
eoncartu navium^ Der Geitiltv Iit kier nicht, wie a> andern
glellen, Subjecti, londern der Caiui der .CDtfernlcrn Be>iebnnf( auf ei«
Objekt, mit welchem daa regierende Nomen in Berahrnng kommt. 8o
Cic. Fhll. II, 4. tollere amicorum colloguia tbienliiua i. ■. eam aaiieU
Clc. So B. G. I, 30. Bello Helvetioram contecto ele. Cfr. Ramik, S- 106.
p. 312. Breml id Nep. Con. 5, I. Rahnk. %a Ter. Andr. I, 9, 3S.
p. 30., Atio hier: dai Zuiatnmenlreffem mit den Sehilteni and par
cnnieq. der Angriff, *'* Attate. Jedock tat ditte Bedenl. nicht Grand
der Stniitar; wie Stellen »igen, dergl. LIr. XXIX, 37, 6. a meridia
■eliDia occeplt: IIa nt vlx eancurttia navium luter ae titarenl; deigl.
B. G. V, 10. ex ea eomeurtu navium Biag:nDni iueammodam aceeptno.
Bier iit naviuai Catna Sabiecti. — Vergl. Qli. die Vertauehiing d«i
GtniUti Ohjett. mit dem PfonBm. ^atteniv. Baiter in laocr. Paneg.
43, 44. tat T^r afitinm ^lei^la* j. e.,*ui apcelaadi gralia.
pro aainine] L'eb. pro %. B. G. I, 3. Wegen naaieM III, 9, Dte>
ielbe Kraft u. Bed«nt. liegt anch In övoiia. Cfr. Cjrop. IV, 3, 3. und
Urakeiib. lu Uv. Praef. j. 3. Daher Flor. Iir, IQ, 1. anbrogare cona-
Ini eit in eini locnm C. Graecham , hominem liae Irlba , tVxe nomine.
Dm. Dut. Dagegen «lebt navr.a biiweilen tür: der biofit Same, [m
tiegeniati dei Manttet nnd iciner Kraft, fiel, bei Uvitii ■. B. V, 18,
4. Me jau noB eanlem, led umbram namexqut P. Lielail relictnm
• Tidet!«.
tomereanti S. B. 6. II, 13. Von Caei. nnd andern Siegera lat
eonurvare ein Akt der Grofimuth nnd Guaile. In einem etwaa ver-
' achledenen Sinne wnrde dem Cicero ein Danlfeal (inpplicatlo) deeretllt
ob rcmp. eoBlerVttlaai. Davon Briiion. de form. p. 193. ed. Baeb.
CAP. XXill. Jiidem Umporibas \ Der Flnral ichelnt anindenten dU
Zeit der timelaea Vorfälle nnd Ereigniiie, die während denen licb in-
' Irngen, nnd einen langem Zeilranm anifüllten. Sali. CaL 42. in. iiidem
fere lemperibat in Sallia clleriore atqae alteriore. Item in agt«
Piceno, MrBltJo, Apnlia motna erat. So laocr. Paneg. e. 9. 34. n<(l ii
tt itan ab i'nid'a] 8ekr nahe dem: ttatim ab inll. Dock wiri
iam itHi mit Affekt gehrancht, z. B, Verwunderung, wie 1, 83. In.
magna iam para operii procciteral d. I. waa man kaum erwarten aollt«.
e. SS.'ni. mnlloa iam annoi i. i. leider! ichon viele J. ibid. omni«
haee iam pridem contra le parari ; wo tarn Kwar dein niinc entgegen-
geial«), •bei dneh den JBegril daf Unerwarteten nnd Ungarachlen ebem-
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. U. CAP. 23. 279
diMpiciens , duaa legionea ex quataor, qnas a Caesare ae-
eeperat, et qaiDgeniOH eqiiites (ransportabat; tjidiioque et
Doctiboi tcibas navigatioiie consumtis, adpelJit ad euin
lecuin, qui adpellatnr Aquilaria. Hie locus abest u Oupeii
pasauam XXII milia, habetque non incommodam aestat»
italktoem et dnobiu eminentibns proinontoriU continetur. .
tklli dcntlicliei; heiTorbebl. Biiweilea hat n ■ucb rt« Iniem/mdi —
tiiid txeilandi. S. ID B. G. VII, 50. Di»e »nbj^klivitit dei Gcfilbti
alio, die durch »m aaigadrdckt wird, Di>t«ichc)d«t duarlb« ron nxne.
So Sali. lug. 14, 32. iam laut [taler, aoimo meo cariiiume etc. d. ).
dem Sinne nach: ja, dahin iil et leider feiammen, mein Br. dah ete.
Daher dütfle bei Sali. Fragm. Orat. PKifippi £• 21. la» illa, qoae col-
lecta lant , Neordia nottra dilabeotur — jenei him nicht lOwobl durch
bald la erklären ^eyn, all durch: leider l. nun ete. oder nunmehr etr. — '
Und dieie Bedeal. behauptet lieh aach in quoaiam.
eopiai deipieienät ho xazinf(/oriir, laocr. Paneg. 24, SC. ^QÖi
TDv; ü^iäai); i^; 'jEll-äSoi; xaiiviiQorrinanaq nnjrttir. e. 35, 91. oig
aSiti rtS* irolr/iltir nataipgoroi'rTt'i Ül,- ügö« äli,iji.ovV üyuriÜrtK.
biduoque et noetibui Mbut] Bekanntlich gebraucht <;aei. oft bi-i
iunrn und triduutn; i. I, 41. 48. It, 2i. Ilt, 10. 37. 40. 102. Ebea
■o biennium. 111, 31. 12. Ana unirer Stelle abergeht deutlich her rur,
dafa in bidaum der Begriff Ton diet, Tag und Tageiielt , vorherrache,
«od ao wie Caei. oft lagt: die ac nocle iter fac^e, iter diurnum et
notlarnnrn , lo onlencheidet er auch hier gani lichlig die Tage and
Nächte. Daher c. 24. fn. bidui iter. Kt die (Iiltericheidang der Zeit
nicht nothwendig, io begreift nalSrlicU biduam älc. i.ta gunteu bürget'
Heien Tag, i. B. (rldnnn meralvi.
naaigatione eoniamliil Der doppeHen Struktur von e&ntumere
Icmpni in re, und mit dem blofien Ablativ, wie hier (vergl. I, 37.
Ib. und B. G. VIII, 30. quum eomplurea diei in epptcgnatiouß contum-
' filier. Cic. ad Div. V, 15, 8. Sic Uteri* «tor, in guibut connamD
onine (empni) liegt ofFenhar eine venchiedene Bedeut. unter. Cotl$itnt,
in re heiril: die Zeit auf elviai verweudeu , abaicMIleh oder mit Vur-
'lali, uhi qnii segDtinm quallcunque de eaqna iponte laicepit, lo daft
die Krreichung einei Xatcit vorichwebt, and der Menieh sich nicht
gani leidend dabei verhält. Sodann beieichnet t* da< Venceilen bei
einer Sache oder Handlung, das BegrilTen- und BetcArtftiglieyn mit
and bei ctwai. Analog lat III, 40. cx(r. pancia in oppugnatione amit-
iil. Dagegen iit der blofie AblaU'V Cum initminental. und TBUiaal.,
beaeicbnend den Vattland oder die SacAe, dureA welche oder im Folgt
deren die Zelt, ao daa wir nni dabei leidend verhielten und der Nutb-
wendrgkeit folgten, anfgewcHdet werden muhte, oder wie man sagt,
draufgin?. Alao dient dicia Sttoktax BloDl xur hittoriiehen Aagabe ei-
nai gcwiiten lUamenta.
Clnpeit] OewShnl. Clapea oder Clppea, ae; auch Aipii, idir.
Sil. llal, IUI, 344. In clypei ipeciem cnrvatia (nrribua ^ti»!. Cfr.
Mel. I, 7, 2. Liv. XXVII, as, 8. haud prncal Clapea proipere puguat
Romanai. Lucan. IV, 5S5. Iiiter lemirutai magnae Karlbagini» arcca
et Clnpeam. Mit RechC erinnert GroDov. in I,lv, IX, 19, 4. an die
rerachiedentn Formen von Oitia, ae und Ostia, orum, an Megara^
Gadira; und an B. Atrlc. 3. wo ebenfalU a Clupeit. <
dunhnt prontonteriil eanlinelar'] lieber ceittiaeri In iDpograpb.
W>nc 1. ■■ B. G. IV, 23. monlibai «ngniüa natc fnliHtiatur. BildL
gL,.._b^Coo^le
asi» C. IDL. CAESARIS
Hains Rdrenlnm L, Caesar filias cnm decem longia nsvi-
bos ad Clupeam praeatolans , qnaa naveHlTtica«, ex prae-
donutn hello subductas, P. AtUus reficiendas hniiu belli
caussa curaverai, veritusque nayiam muliitudinem ex alto
refagerat, adpnlsaqne ad proximam littas irireme constrata
et in littore relicta, pedibiw Adntmetnm profdgerat: (ii
oppidum C. ConsidiuB - Loogna unius leglonis praesidio
tuebatar;) reliquae Caesaiis naves eios fuga Adrumetam
se receperunt. Haue 'Becatns M. Rufiu qoaestor Davibas
LucSD. I, 110. Quie uai-e, qau lerrai
Non etpU laituna diio. Jene Promuutur
Apollintt ftgvn Weit.
adoeiituai praeitalara'\ Ueber die doppelte CODitraktnr mit Dal^,
(bei Cicero die genöhnl.) and Aceuiat. , i. B. Tereal. ani PImut. —
vergi. Ruddiinann II, 140. Ramih. $.,123. S. 103. Z. $.413. Uebu
die Bedeut. la B. G. III, 34. ii. bmond. Oäderlein III. S. SS. Nach
der Aailogie der Cotut und deren ur(|ir3iigiichcr Bedeat- ericbelut
not hier der Accutatie der laehgeniätiei adventui {TBeftolari wärde
hier, wo dai /litloriicAe FalloDi hervorlritl, nicht die SubJeltiBiläl iv*
Hsndeliiilen , niipBairad erBcheiuea ; obichah aneh hier praeitolari dar-
auf hinweist, dafi L. Cieiir, all Pompeiauer, warlele^ wie man lagt,
am bei der Ankunft Curio'i gtfo/il ZD leyn : qaa praesto all ad Curio-
neiu B deiceiiiu pruLibendum; niebt wie DÖderl. 111, SS. om tick mit
Curia lu vertinigea.
L. Caetar JUiat\ Aoch adoleteent. 1, fi. Cfr. B. Afr. '88. 8Q,
tx praedoaum ielta] Bl ilt dai bellum piratiimm gemeint, CO«
welchem Ftor. III, 6, 1. dai. Dak. Pratdo iwar Itier nameotl. Set-
räuier, Cic. tusc. II, 17. if eal naTigauIi praedone» imequaDtaT —
aber auch, wie latro von Strafiea- und Seeräubern. C!r. Dnk. a. ».
O. S- 3- Den Uiitericfaied beider Wörter dürfte man erkeauen, wen>
mau brachtet Cic PhiU II, 25. erat ei lireailnm lalronum ritn, at
laiitum baheret, quaatum rapsre puluiiset; der latra fällt klio dia
Leute aa und bricht eia, wie ein hungriger Wolf, folglich gierig and
hailig; der pratda treibt das Rättberhaadtetrh aui Lu*t and Verwit.
ittang. ,
naviam maltitudinen'\ D. i. Oberlegna ZaU. Ob. 1, 46. AebnL
B. 6. V, 8. malliludine navium perterriti.
profugeratZ Oudend. fragte: ob nicht lieber mit einigen Codd. .
jMrfug. EU leiesf Wir glauben, kelnetwegt} denn yrnfugtrc iM Ihella
gani aaaer: tith ftiithten, ebne dafi grade der Zfefpunkt wie In pcrfng^
bervargehoben würde; tbeilt liegt in prsf. der Begriff dai Weite ge-
«innen , lieb fori und vertnärtt machen. Sali. log. 23. qni nua CirtsM
prafngerant. '
eint fiiga] Der bekannte Äblat. eaaitni- bei einem Verbo, {■
welchem mehr der Begriff einer frn'e» Thätigkeit eathalten iat, Um
aber dennoch durch änfkere Umilände motlrirt war. 8. in I, 18. Da»
Faktum iit alltmil dai hiatorUehe (nicht eigentl. moratiicAe n. iogiiek
nethaendiga ) Couaequeni. — larin. ad h. I. wUnacbte tiul verbannt«
Aogenehm und achän ilt die Nabe TDu Cattarit Qod eiu» grade Biebt;
aber Ibeili iil man den bäufigen Gebrancb von tt etc. bei Caei. ge-
nohut, und loduua iit ei'M L e. 4iula «VM dnctoil* — Uei (n^Dantt
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. ClViLl LIB. H. CAP. 34. «81
JBodedin, qnas praendio ooerarUa naribaa Corio ex ^^
eUia eduxerat, postqaam in IHtoie relictam naTeäi cpn-
«pexit, haao remulco abBttaxit: ipse ad -Carionem cam
dasBB redh.
Cap. XXIV. Cnrio Marcnm Uticam navibus prae-
nittit: ipse eodem mm exercitu proficiscitnr, bidaique
her progresBos ad finmen Bagradam perveiiit: ibi C. Ca- .
ninium Rebilam legatnm cam legionibns relinquit: ipse
cam eqnitatu anteeedit ad castra explotanda Coraeliana,
quod is locus peridoneua castcis habebatur. Id aatem est
Ingum directam, eminens in mare, ntraqneex parte prae-
rnptam atqae asperum, sed tarnen paullo leniore fastigio
ab ea parle , quae ad Uticam Tergit Abest directo itinete
ab Utica paullo amplias passaum mille. Sed boc iUnere
praetidie, omerariii lunVhi*] Vcrgl. n I, 40. p. 117. wo Balip.
llnei doppelten Dativi.
remaleo abitraxil] lieber renulcut Mgt Duler. Ib CsaaCBtar. -
SB pRiil. Diecon. Ton. II. p. 615. edit. Lindem. „Remulcat hob dicMar
* rrai't icsphte, *ed a ^v/iö(, renit», quod ett lornmi fVfiovlMilVf
tnne tniScre, de icapka, qnke grandiorem navim föne tiablt, qaae ■>-
«■• remulea trahi dieitur." Bo B. C. 111, 40. Mehrm. bei LIt. i, V.
XXV, SO, 7. wo Glareaii. „Remaleo trihitDT nkTii, qastiei alleri al-
Itgatn non inU remii agitar." Denn dort heifit ei| Marcellai uiTcm
«ueTarlam tun armklii remMlee guadrtremil trahi iniiit. Wir; in'i
Srblepptau nehmen; oder wie KI, 40. wo ein geionknei ScblH doteli
ein «ndree mHlelil ihnlicher Vorkehrung wieder flott gemacht wird.
CAP. XXIV. Aä cattra exploranda Cameliana] Man beaeht«
die Wortateil., du Beiwort CorneUan. beieichnct dal ia^llige-Mert~
mal einei beitimmlen , individuellen Ligerplatiei ; »t alio topagrapAiicA
V. 6Uloriie6. 8. Ober die Siellang der Adjeklive Ramib.'g. 200. B. OtTi.
JHel. 1, 7, 3. In Africa (proprie dicta) Iria promonlorla , Candldom,
Apoiilnii, IHerenrii, vaite profecla in ■[lam, doai gründet (iuui eSl-
ciant: — qnoniBi in ■llura laaC eaitra Laelia, raltra Cornelia , (belda
Ad JeLtivf armen promlieue gebr.) Sumen Bagrada, nrbei Ulica et Kar-
thago. An« dem eheaiallgen Winterlager dei P. Cornel. Seipin Africaa.
■lalor. Im I. 30-1 vor Chr. (050 b. c.) war eine Stadt geworden, vr\9
«R. Cfr. CaiauboD. in Suef. Oct. 18. Drakenb. tu Lir. XXIX, H,
IS. und Hot. Oberl. ad b. I. ■, ■
paiiaatK mitlgi Heber mflle ]■ lobitaotir. Bedent. n. Geltung nil
deM GemiUf dea Mabea vargl. Ramih. 8. Sil a. 11. Z. 9. llß. Anoi.
B> G- I, 25, SOBlt pflegte man wohl bb du suigelafiue tpatio lu er-
iancra, wie RaddimaBn II. p. 387. nach der AnalDgia von <!ic. Alt.
V, in. noa in eaitra properabamni , qnae aberant bidul. Dann würde
Man eker geneigt itja mögen, diciiu Genitiv al« einen abialalen Ca-
•Bi dei Mafitty der Eatfkmviif anmnebmen, wie die Genitive dea
JVetiei. Doch ichelnt dd« dteb gewagt; inmal da Gell. N. A; I, 16.
aaidraekljeh nlt Belipieleu beie^^t, dah «tilie nicbt fdr jtUint, lond.
far x'^*»'! *lBke. Cfr. Breul au Nep. Milt 5, 1. Wie hier Sali, lug .
SS. oBildUB VBcnn non sMrliua miU» jmmimhm Bbeut. Oaia kommt
«82 C. IjUL. CAESARIS
est fons, quo mare iuccedk loDgius, lateque ts locus re-
atngnat: quem si qni vitote volaetil, «ex miliuui circnitu io
oppidum perreniet.
Cap. XXV. Hoc explorato loco , Cnrio caatra Vari
eonspioit mnro o{ipidoqDe coniuncta, ad portam, qoae
adpellatur Bellica, admoduni munita natura loci: uoa ex
parte ipso oppldo Utica, altera a theatro, qi;od est ante
die Analogie lolckcr Stellen, wie c. 33. pattmum XXII mtlia; nad
III , 37. »mpui miliam fanuum tex. t. 3S. progreitui ntilia pauuum
tri*, coli. 44. IB. es. in. 97. m. woriai hervargtht, ätta paituum >!•
fitaiiiv. Snlijccti mit mitl» la dem laianiaeagMetitea UcgTiffe der
Meile firli bildet.
Äae ftlnerel Zwar itcbt via U, itinerg oft ohne in, i. Z. 9- 482.
mad der AhUlir. lokal, der Extenilon iit oft erwabnt worden; i. I, 10>
II, 3. Allein atreng genommen beieichnef hier der blobe Ablat. nnier:
atmnt man dicien Weg , la findet man da eine Qaelle ele. Ko fe-
branehen aueh wir: auf dem Wege trifft mau «tc. U. 6. I, 31< eoden)
iÜ»ere , quo hoile* ierani, ad eo« conlcsdlt.
gaa mare laccedit /aiiffiHi ] Sollle dielk heiftea: dw Heer tritt
(■ dem Belle, in welebem lieb die Quelle im Meer erglefit, Ini Land
herein und fHienehwemipl} Kaum itenlibar; denn halle Jene QaeUa
einan regelmätiigen Abnufi lum Meere gehabt, lo halte Caea. dleb
wohl beitinniter angigcben. Vielmehr liegt wobl in jenem tueetdera
der Begriff dea AaeAdriDgeai, wie dief* der Fall, wo in der Nahe ei-
se« Fluttet dai Qve/rwBiier mit dem Steigen dei Kluliwanera licli
ktbl. Alao möchte vielmebr an ein Eindringen dei Seewaiieri nuler-
]|>II> der Erde an denken leyn: wodurch dann eine weite Fläche untet
W»ier geieUl wird.
ti qniZ Vor Oudend. gew. jait ; allgewöhnl. Verwechal. 8. m
Sali- Cat. 44, 9. Qui beihl auch hier: derjenige, teeUher etc. daher
Mich füglich im Naehtatie dehen konnte: if — peneniet. &' quii iit
kkiltakt und ingleicb unaer ealleklirei mau daritellendj gni wird
■ wie du deuliuhe teelcher in Form und Inhalt einea AHHbittt an( eis
bfangeidacbteB Snbatantlv belogen, iat alao konkrebr Natur. Dieb
letalere paTat an dieter Stelle beaaer. CFr. Ralil. Lnp. ed. Fr. p. 22H.
- *{ — ealueTit\ Da daa Fulunm exaetutn einen künfligen Zualaud
ala vollendet beieichnet, lo iat deaaen Verbindung mit einem Fatura
Im NaehiBlle, oder mit Verhia, in welchen der Begriff dea Solleat u.
Kitiaeni (luaair. Optativ) enthiüteii, begreidich. Vergl. Ranah/ §. IGi.
6. S. a90. X. §. SOO. Sa -CIc. Off. III, 18. At Vera ti t|uia toluerit
aaimi lul coDiplicatam rationem evolvere, iam le ipae doceat eum vi-
Itlä bonam eaae, qiii proiit qnibua poaait, uaeeal nemlai.
CAP. XVV. Qaae appeflalur Bellica] Eijen lo B. Atr. e. 87..
Nach der IH'in. vm Freinaheim in Carl. III, 3, 16. vom Beta» ao
genannt, nicht von bellum; bochat wabrachelnlich. So uennl Heridat
111, 1S5. xaq BijXtSat ■ «uliioiiirai noiiPi xai Kuraiai;. Cfr. Bahr in
Hecodul III, 198.
a liealra] Ondend. nahm a wieder anf, nuh dem Zengnila der
' Cndd. Kl Ural aieh' aber a hier in zweifacher Bedent. nehiuen, ent-
weder in einer blola topografliifhea vom Theater her, oder pit Be-
äug BDI tauniia gleichiun peraanificirl , wie lutiia and n(öf mit dem
i<:eaitiv lieh Kudet, vom Theater aut, von itnle» dea Theatera, and
L Cookie
DE BELL. CIVILI Llß. IL CAP. 25. 283
oppidom , BubstructioDibnH eins operis inaximis adita ad
castra difficili et angusto. Simul animadverlit ntalla un-
di4]iie portari atqne agi plenissimig tüs, qaae~ tepeatiai
tnniultug tiinore ex agria in urbem conferantnr. Hac eqiii-
tatam mittit, nt diiiperet atqne baberet loco praedae. £o-
demque tempore bis rebus subsidio sexceati eqiiitea \nmi-
dae ex oppido peditesque quadrJngenti miltnofiir a Varo,
quos auxilil caussa rex luba paucis diebns ante Uticatn
miseral. Hnic et paternuin hospitium com Pompeio et
simultas cum Curione intercedebat ; quod tribnnus plebis
legem promulgavetbt, qua lege regnnm lubae pnbUcaverat.
dtefi xwar nm rnlericIiEed von Srta Caini Iniitraineiital. , der gUicIt
folgt; tubitruelionibui elc. Wir ilimuen aber mehr fSr die lopogra-
phitche B«ieut. wegen dea- Befiatiri : qiidd «i( oHte oppid. und wegen
der cDrreipondirenden : una ex parte, — altera; endlicb wegen aditn^
wie aehon Ood. hcmerkle.
tubttractionibu» eiu* operfiy Sabilructionet *lai Me Bauenlagea,
Bauten, iii lo fern ile auf featgelegtcm Grunde weil« aui- und auf-
gefGbrl werden; alio hier: die Sni'a- and Hiuiermaiien , die Haspt-
md Nehen'gebäude , weiche in Tiieater hildeten. Wir glauben, pu-
aeud bat den Begriff oniichrieben Vellei. II, 48, 2. perfcclii munerlbui
theatri et aiiormo operatn, guae ei etrcunuleilil. Cic. Mii. 30. quo itt
fundo propter Inianu ilüui gubelnictianei (aciJe milla bomiac* verta-
renlur. Belip. bei Drakenb. lu Lfv. XXXVIII, 38, 5.
portari atgue agi'\ Wie im Grtech. ifiqtir xal äytai, Tom PlBn*
dem. Cyrop. III, 3, 12. Jenea portare aber TOm eigenll. Iragem dar
Laaleo, agere vom Fahren and Treiben ■■ B. der Heerden. NBeh
Ammou. äytiai /lir lä fftipvxa, ip/j^m» H tä üiiiiix«- Bei Liviui uicbl
■elten, i. B. XXSVIII, IS, IS. nundarnnl: ex campeilrihua riria
«griiqae frequente* demigrare, et cum cooingibui ac lil)eria, quao
ferre alqne agere poaiinl, prae le agenlet portantesnae Olympnoi moo-
ten pelere, ut iude armli locornmque aitn leae lueaiitur.
plenitlitait vlh} Pltnia ahiDlul wie Tadf. Ann. IV, 3, in. plena
Caetaram domui d. i. die zahlreiche kaiieil. Familie. AI>o hier waren
die Strahen mit Mentehen angefällt; TOn HenicIiCB viaiaelnd. LI*.
I, 14, 8. p/enis repeute portit effuii boilvi.
eoR/erBBtsr] So mehrere der betaern Codd. Sonit: eonfereban^
Air, wai nicht wegen auimadeertit , lOnd. wegen malta etwai fär aicb
hat. Vergi. la r. SD. extr,
haberet leeo praedae \ Ueher diele Redeniart ■. ob. 1, 33. Allein,
wie man aagle habere hauore und in bon. i. I, 77. dien lo hah. lata
TtoA in loco. Ctr. III, 47. f. SD. 61. i'n honore eaie. In dieier Ver-
biudaD« mit diripere keilt habere loeo pr. anier: für gute Beate, [Or
gute Alte erklären und Dcbmeo.
rex luba"] Vellei. II, 53. In. nennt ihn fidellaaimam partium Fom'
peianamm. Coli. Flor. IV, 2, %. 34. D. §. eS. ff. und B. Afric. 91. B.
wo lein Ende enühlt wird.
huie — intereedebtil'\ Vergl. ob- c. 17. neeeiiitudinem tibi etim
Caeiare Intereedere. Khen iu> Cic. ad Pam. VI, 13, 5. o. XIU, 6S. In.
mnlta et magna infer not olBcia intereedunt.
legtm — qua lee«] 8> ob. I, 9. p. 3(1. B. 6. I, ß- Veral. unt.
gL,_._b,Coo^le
884 C. lUL. CAESARIS
CoDcaimnt eqnlt«) loler afl, neqne vero prlmam iinpetuin
nostrotam Namidae fem potnerant; eed inteifectis circitw
CXX, reliqui se io castm ad oppidum raceperanl. Interim,
adventn longamin naTium, Cotio pronnnoiare ooerariis
navibus iabet , qnae stabant ad Udcam nomero ciiciter dü-
cealae, »e in hoiiium hahituntm loco, gui ao» e^ vetligio
ad tartra Coraeliana vela direxirtet. Qna pronanciatione
I facta, temporis pancto, sablatis ancoris, omnes Uticam
telinqannt et, quo imperatnm est, traaseont; quae res
omDinm renim copia complevit exemtom.
Cap. XXVI. His rebus gestiit, Curio ae in ca^ra
ad Bagradam recepit atque niÜTersi exercifus conclamatione
imperator adpellator: posteroqoe die Uticam exeroitum dacit
et prope oppidum castra pooit. Noadum opere castrorum
perfecto , eqaiies ex »tatione nunciant, magna auxiiia eqni-
qilM rtl OMBtam remm coptl pIc. UdI S7. wo »bal. Wicderholnai
TOD rei und mitlere. Doch i)t bier dit. WEcicrholiiBr du Aeai«s«
■ach dem Relativprbn. du BcmerkeniwerUe.
■prestulgaverat^ „Promalgui tes« lolilM «Sat, per trliMi nan-
dinu, KOle qnim ferrentar, ut pouti e» per olinm, qui vallct ex-
uuiDare." Cfr. Huiut. «d Cic. Bpp. &d Oiv. 1, 9, 4.
pToitunciare — navibia iabtt'\ Gewdbal. LMirt Vor Ond. WM*:
fronunciari, nach der bekaiiulen Regel , Z. {. 417. Der I^nilio
Activi itüttl sich >a[ einige der beiMTD Codd. und h>(fdr*icb, uBiera
Erachleni, deu Urailapd , daft mau ikb die Penontn, denen Curio
den Anftrag gab, hier wohl hiniodenlcen müue, wie bei mitta aud
ibni., indem der Befehl oder die Audeulung den einaelMen Scbilfen,
nicht allen zugleich gegeben werden Dinfite; folglich dient der Infinitiv
Äcliv. aar Veraatchaalichnng dea lonkrtten ond individiiaUtiritn ifak-
lomi. Wegen prenunciirre , hier Habe verwandt dMn dtnumciare, a. ■■
' B. «. IV, S. Kt heifit aber: /aal und SffenUieh erklären, nnd «war
<ai mnflig eeicheheude : oboe dafi gerade der BegriS der bettimmte»
und iategorilche» , amllicAea, ja drohanden Aadeot., wie ia denaiiciare,
darin entbalteii wäre. ' Rfr. Hremt in Nep. Chabr. 3, 1. Pronunc
«■hert lieb mehr dem pramittert, wie Liv. XXl, 45. Vocafii ad cou-
clooem cerla praenia pronuttciet. Alio iit ea tax media, wie Liv. V,
47, 0. beweist, wo eine der mmigen fall ähnl. Stelle: quom In on-
■ei more militari le aniatadventiTHm P. Snlpidai tribaniif bU. pro-'
maneiaiset.
CAP. XXVI. Beeepil} In eEoigen Codd. reeipil. Dia Verbind.
dea Perficli ami Praeiemtii von einem und demaelben Sabjelit ge.
braucht, jedeiinal mit wirklichem L'utencbiede dea ZeilverhültDiaaea
iat olt bemerkt worden; oh. 1, 41. GS. B4. Vergl. auch Fabri au SM.
lag. S3 , 4.
imperator adpellalui] Cic ad Div. II, 10, 5. vietoria jaata im.
perafor appellato« apud liiDm, adiuii exercitnm ad iBteitiiiimam Ci-
Ilciae partem. UdI. B. C. III, 71. Ctr. ManoL ad Cic. 1. 1. Briaaan,
. Foibul. p. 33S. ed. Bacb. Aach api>el/ati» Imperatoria gen. Plutarcb
Oie. II. 879. tif ^ «il Aitoiqattiif i'nö lai* ot^mwiaiir ärtiyn^tiO^.
gL,.._b,Coogle
DE BELL. CIVILI LIB. TL CAP. 28. 285
lam peditnmqne, ab rege miBBa, Uticam venire: eodem-
qne tempore vis magna pulveris cernebatnr et vealigio tem-
poris prioinm agmen erat in conspecta. Novilate rei Curio
permotns, praemil^t eqnite», qni primnm impetnra snstir
neant acmorentnr; ipae, celeriter ab opere dedactis legi»^
nibns, aciem iiutruit: Equites committiint proeliam: et
priaa qaam plane legiones explicari et conoistere pojwent,
tota aäxilia regia, irapedita ac perturbata, .quod nnllo ot>
dine et sine timore iter f^cerant, in fngatn se cODÜciiuit:
equitataqne omni fere incolaini, quod se per littora cele-
riter in oppidum recepit, magnam peditom nomernm io-
terficiuDt. '
Utieam eniA-e] Held hebt Sie Betrat, def venir» bcTTor: Im Ä»-
äuge teyn; gerads lo III, 109. in. eqatlBlDi omni* venire Alexaadriam
naiwUtur. Vergl. jedotb Bremi id Ncp. Them. D, 1. und B. G. VII, 18. um
rfieken. Han erirkrlat htiUticam ein« Pnepoiitlon oder c!n die Ab-
nhening bei« i ebnen de« Adverb, prepe, prepiut, wta ebauralla oben
itehen konnte bei : Utieam exercitoni daeii
todemgue tempore — et vettigio Jnnjisrtt] In lolcben Fällen,
WO idem - — et >wei SiXtv verKhiedenen lofaalti verbindet, entipricbt
die Bedeut. de* Prenem. aad der AopH/slinparfikal de^ griech. äfut —
Kot, Xenoph. Antb. VII, 6, 30. Eyö di S/ta öfä äuTO* iv itgnrrona .
NOl fiyraorai bitoB t^v yvu^ijf. Berodot III, 135. lairTa ti S/u»
iiyöqtiii Kid tm/iiti; wir: kanm — in etc. Gfr. Vifer, p. 380. Ob. tf
34. a. bei. 30. p. 92.
Iota aarilia] Hit beionderm Naebdroek, wie Llv. XXI, 14, L
lah'i Ti'riöat adgreaiaa Drbemi die ganze Mats» etc. Im Gegctiiali einM
einzeltien Corpa, da* doch batle Stand hallen köoaen. Totiu heietebF
n<t dai materielle Game. S. B. G. I, 1.
itn« liMffrE] D. I. ohne clwaa von Au/ten her in fBrchten. Salt,
lo^. 35, t. aliam conieientia; •liain obIb fama et tiaior impcdiebat.
' «. R. 6. VI , 20. Timor oülich lat , wie Beiip. beweiaen , die Fvrcht
vor einem beaammten Gegetutaade, le; er fahtiaeh oder auf Vontellnnf
beruhend, der am An|tit eioflöfit, lo dafi nni die Dreiitigteit und
der Mulh inm Handeln feblti melui i>t AengtUtchieil , Befangenheit
dei Gemüth» dberhanpl, NiedergeiichUgenheit, Beiorfnifi^ wegen dea
angewiiaeo Amgangi der Dinge. Wegen timore Tergl. not. c, 29. and
•. O. Wegen metui SalL tag. 39, 0. veritDi, n« reliqaoa populäre«
metuM invaderel parcndi libif d.' i. aie miichten die Lnii rerliereii Ihm
■n gehorchen ; aie möchlen bedenilicb werden etc. Ibid. t. 36. polil-
cerl deditiaaem , «c deinde »«Jhm- aimolare; d. i. Untbloilgkeit, aia
gäbe er allen Wideriland aof. Alao ilt metuere und trepidare .aeht
Terwandt; dieaea lefite der änfierlleb wahrnehmbare, in den äif/ierm
Beteegungen tichthare metut. Daher I, ] 9. omuia trepVrfaafiat Nmi tfiB».
fir< agere.
eguitala omni fere ineolumi — inler^eiunl} Die Haopthandlnng
dareh daa Verbnm Buitam anigedrflekli der hittoritche Kebemumttand
dorcb Abiat. abiol., ollt in abenelien: wobei jedoch, lo jedoch, dnf$ eie.
UebrjgMii tritt der Wechiel iea Sul(jeilt hier aienilieh atark hervor,
gL,_._b,Cooglc
286 C. lUL. CAESARI8
Caf. XXVn. Proxima nocte centnriones Marsi Üno
ex castris Corionis cum manipularibus suis duobus et vi-
gimi ad Attium Yaram perfugiunt. Ili seu vere, quam
habuerantt opinionem ad enm perferunt, slve etiam auribos
Vari serrinnt, (nam quae Volumus, et credimus libenter.
flt, quae sentimus ipsi, reliquos sentire speramus) confir.
mant qnidem ceite totius exeicitos animoa alienos * esse
und man würde vitlleicbt alt Bciag auf lala oHrilia ifatt iitUrßeiunt
erwuicn: aaiittunt. — ' Dai hiifariicbe Hauptiulijekl bleibt alier egai-
tet. S. aa B. G. I, 13. p. 36. Daber hallen vir des VonchUg von
Ellierling p. 89. lu leien: in fugam eoniiciunlf obne le, und lola au- >
rilla all jccutat. Oltjerli la nehmen, Dicht für inläMig; denn indem
äafirre Conctnnitit belüiatrt wird , tritt der Gedaitie lolcher A«ndc-
rung enlgF^en, bcioad. wegen: priniqunm legionei explicari — ponent.
Hierin liegt ein Hiuderni/t aai)crdrücht , «eiche* obwaltete, und dnteh
weickel die aum'/ia lieh hatten ermuthigt tahie.n tollen. Auf dietem
latlet Biio die Schuld der Feigheit: darum »e canüeiunt.
CAP. XXVIl. Cum Mampularibui mit dnebnt etc.] Auf diei»
Elgenlieit dei üpraeb gebrauch i Biacht anfmetliam Held lu 1, IB. uack
welcher Caei. lu ZailwSrtern {beitimmt oder nnbeitimmt , wie coni-
plaret, nullut) dai Prnnom. poiieiiiv. in gleichem Caiu lelit, nicht
Im Genitiv, der hier parlUiV wäre, noch auch durch ex oder dt nm>
tchriebcn. So ob. I, IQ. com paueit famillaribui $uii. Sa I, 40,
motlri eirciter »epiuaginia ceciderunl. Vergl. hierüber Ramib. £. 105.
S. 310. N. 6. Auch Groter. J. 230. Apid. — Da die Manipel aui 2
, Cenlurien faeiliad, lo gab e) bei jeder 2 Centurionen. S. B. G- II, 35.
fuom habuerent} Held lagt: Man erwartete hier entweder ^aie-
bant oder Aabuerant; (in einigen lllerii Au<g. itehl: Aabuerint) und
verweilet auf Steilen,- tvo ebenfalti dai Perfekt, gewöhnlicher i*t, al*
dai Plvtquamperf. denen lieh Ca», bedient, wie B. G. II, 1. Belgoi,
quam tertiam partem Galliae dixeraatui ; a. a. St. Allein wir glauben,
entw. Itehl /labuerent für conccptam kabebanl oder coneepeTaat , oder
wat wahrieheinlicher, man denke lich hinia: quam tempef, «jaam ad-
hue habuerantj denu dai iat eben dai weienttfche Kennzeicheu , dafa
Jedei Praelcritant abiolut geietit iit, dai Imperfekt, u. Ptatquamperf.
auf eine beitimmte relative Zeltiphire in der Vergangenheit eich be-
•chrBuheo , oCl ummi: damalt grade-, zur Zeit, vorlSußg etc. Vergl.
ob. I, 44. exlr.
auribui — lerviunll D. I. lie reden, , waa Jener, gern bfirfej
vulgär: nach dem Maule reden: n(ü« ijjovqv ktfia; In vielen Füllen
«■tipricht temire dem griech. &it/attiictv. Ei beieichnet lercire dher-
baopl die BOfaere (potiliacbe) oder moraUaehe Abhängigkeit und Rich-
tung unten Slrebenr nnd Handelai. Unt. III, 32. luo privat» eon>-
pendio terriebant, Vergl. B. G. VII, 34. Korlte »a Cio. ad Dir.
XJV, 4, 6.
guae volHmu$ et ertdimu* e(e.] Aehnllcher Gedanke B. 6. III, l'S.
qaod tere libenter hominei id qand volant crednnf.
eonfirmant guidem eerlej Aeholiche Verbind, von gaidem u. cer(<!
Cle. Seneel. 2, 7. volomai qaidem eerte leuei ficri. ad Dir. I, 0, 09.
inc qnidem certe tuamm actinnnm — locinm habebii. Vergl. Hmd
Tunell. II. p. 27. Otto in Clc. Stn. a. a. 0. Vni dOnkt, dafi eert*
hier Mf tanjirmare i6 belogen wird, dafi die aetia cgnfirntaHifi all
L.gL;;..b,COO^Ie
. DE BELL. CIVILI LIB-H. CAP. 27. 287
a Cnriene: maxime opus ease io conspectom exercilam
Tenite et colloquendi dere facultatem. Qua opioione ad-
ductuB Yaras, postero die mane legionea ex castris educit:
facit idem Curio atqne, nna valle non ntagDa intetiecta,
suaa uterqae oopiaa iastiait.
Cap. XXVIU. Erat in exercitn Vari Sex. Qalncüliu«
Yaius, quem fuisse Corfinii sapra demonstiatuin est. Hie»
dimisBus a Caesaie, in Afticain venerat; legioaes^ue eas
traiudnxerat Cnrio , quas saperioribns temporibas Corfinio
receperat Caesar, adeo ut, pancis mutalis centnrionibus,
gevlf» erfalgl lieieickuet vlrd, gicieli dem: id nnum qnidfoi certam
■it, eoi coofirmiiie elc, Wti; gticifi wetiigtteiia veniehem ile. AIio
giebt eert» dem Faeto os tich ficglaabiguog,. nkhl dem Objekte der
Handlang oder dem Praedikate deiiclbcD, «ie etwa: yro certo alDr-
vare. L'nire Erklär. bcilÄUgt aacb die Stellaog der Woil«. Vergl. '
Schellen Obtervatl. p. 3B.
opu» «iie — cenirA] Ueb. die Stioktor T«l%]. Z. J. 464. Aoi-
tübil. Ramib. %, 142. S. 430 f. — Der Influitiv Ut auch In lolcbcn
Falle der Csidi SubjecU.
ia' coHsper.tum cefliV«] Da aber die Leiart mebrerer der beii. Codi,
in eonipectK ven. ta wie über analoge Slruktnren, l. B. in amieilia re-
celilni betelli >a viel geiprocbeo, lo Terweiaea wir ui[ Kortta und
Fabii (u Sali. lug. S, 4. Drahcnb. zu Ltv. VII, 40, 1. bei. II, 14, 4.
Burmano Phaedr. V, 1, IS. Waleh Kmendad. Ur. p. 46. Ramib. $. 150.
p. 4T0. T. §. 310. Wir ballen de» Aeenaatir in Fällea wie der uairijfa
fGr Ingiieh und ipracblich nebliger; lamal da auch c. S3. a. a. O. in
poteitaleui venire bei Caca. fesUteht, iior 111, 100. la toatptttu ven.
ein andrer Fall iit e* bei Parllcip. Praelerit. Patt.
CAP. XXVIII. Quimclitittt | lu MS.S. und Edilt. QuiniiX. Der
Streit iit noch unenUcbledeo; Üebneider Klemenlarlebre S. 4SI. *lgt:
die Form Quiaetut etc. bab« lieh, als die uraprüaRliche (od gaiityB*
■bgelellele, eine Zeit lang in den Noniinib. prepr. QuiReliuf etc. Docb
crbalten, hii leit Cicero die Formen Quinta» etr. immer gew6bnlieher
wurden. Der neueile Heraiiigeber dea Quinetiltan .Helnr. Mtger bc-
ricblet p. 3. dafi aoeh iu den grieeb. and lalcio. Inaerjplionea die For-
men wecbaelu: Koirttum and fiqt/xnnc,- bei Varro L. L. p. IBS.
Xotri-in;. So mdchle man wenigileoa glauben, dala Fabiae Quiatiüa-
mmt lelbit aieh ao aehriebj: iu Cattart Zeitaller die allere Forin noeb
galt.
tupra demaaatratata eat] Ob. I, 23. In Leid. I, demonitravirnna;
niebt ao wobl für (kindiwbe) Gloate in hallen, aond. für iSciireiifehler;
wiewohl manchmal iweifeiliaft, ob eina oder dai andre, i. B. ein.
Seiiecl. 19, QG. Sollicilam habere und tollicilare; eine Verwechllnug,
die durch daa O/.r herbeigeCülirl werden konnte.
Corßnia receperal] Der Abiat. ant die Frage; teahert Cfr. l, 34.
Guii gemäfe dem, dala Caeaar dieae Legg. aua Corf. wo aie in Be-
•atiun'g gelegen, an aieh grsngen and für aicb gewonnen halte. S. '
Bamah. g. 147. R. 44Ü. 46. Uut. III, 3S. Calydoua et Naupaeto prai-
■fdiia rejectii. Andre Fülle, heaond. hei griechitchen Namen von Stad-
ien, wie Inatin. II, 13, 5. poni, qaem Abgda fecerat, aind yeaigalena
noch nicht genau crfiflert: aacb i>al nelirern von Benecke ad b. L an-
gL,_._b,Coo^le
S88 C. lUL. CAESABIS
Hdem ordines manlpalique coDitareiit. Hbiic DEtctas ad-
pellationis caauam Qninctilios , circamire acinn Corionis
atqne obsectarenülites coepit, ne primi tacramaiti, quod
apud Dominum atque apud le guaettorem düritgent, m«*
Morton deponerenti, neu contra eot arata /errent, gui ea-
dem ettent uti fartvna tademque in obtidione perjtetfi;
neu pro ii$ pagnarent, a quibut contHmelia perfugae ad-
peUareniUTf His paaca ad gpein largitionis addidit} qua«
(«fahrtea, läTil »Ich eio «ntlogar Crnnd Att CoDitrakl. mit A«a AUk-
tlv denken. Oai Verk. reciptre CTuhcint Bber Habe verwaiidl dem r«-
ciperare, Bit dem (i soch verlaaiebl wird; jedoch lo, dafi ei beifit et-
WM geoKnHtit aad tThaiunf «*■ man Torher nicht halte, worauf naa
aber Amprach macbli la bamerbten wir ob. t, IB. q. io Irt m deulam
III, 12. in. Rectpto Caaar Oriee. c. 10. tArteipienäat nlteriorc* elvi.
tatea. c. 95. in.
adpellaliomii easttast.) Gani ^t Verbal begriff; all baIIo aetiamil
tinperfeetae pecdom abtalutae. Ueb«r appellar» ■. I, TO. Vergl. Taeit.
Agr. 40. ennque IJberlnm in Ipio tretn üeeani obvinio Agricolae, ■•
' apptUaio qnldem e«, ad Damiliam remeaaae.
eircum're] Andre Leiirt: cireuire. Beide Formen Bblieh nad
Oudend. id Frootln. Straleg. 2, 3, 3. Eben lo flndet licb in Codd.
eircmniHo nnd eireuil.j doch gilt hier die weichere Form im Aligem.
für richtiger. Vergl. Schneider ElemenUrl. S. HS. L Nuk Priiciaa
p. SS. ed Krehl. fand die Eliiian dei n in eircuneo, etrcumu^n blolk
In der Auttpraek« Stall, nicht, wie ei icheiDt, in der Schrift. Ctr.
Dnkenb. in LiT. III, 5, S. Ea dSiikt oni wahraehptnlieh, dafi nack
dem feinen und riefatlgen Gefühle der Allen ci'rrHNifre vsn dem eigentL
ientm , n'figa»« etw. gehen ü'aagt wn^de ; cireuire hingegen aiigenieiaer
vom Umgung halten, wie IjIv. I, 9, 14. Romuins eireuibat docebatqne.
apud Doinitiunt^ Hier gani daa grieeb. Jtaija: ioprimii poiiilnr de
iii, quBc curam judicibut et magiitratibui agnntnr. 8. Uud TnraelL
I. p. 407. Nep. Lyi. 4, S. paatquam de anii reboi geatii apud maxi»
«inm magietratom, qua« Toineral, diipral. Ob. I, 7.
siEiiiDrtiTM deponere'j ijo Cic. Coel. 20, 50. depeme inin»oriaM
dolorii mei. Aber auch pro Süll. 0, 18. nt ex mtMaria, qoai mihi
Ipfi fecerat iniuria», dtponerem. Daranf gründete Braut ad h. I. die
Mein, ala lei bier: prirnum lacramentiim memoria depou. la leien;
ohne alle Antorilät, und obendrein minder nachdrücklich.
confuMeAs] IHan rechtferligt den Ablativ 4<irch mehrere Coldi
. nnd durcli Caeiari Spraebgebr., der oF\ den einfachen AbiaL setit itatt •
«iner Praepoait. wie hier ilalt: per coaluwieliam, 1, 8. B. G. VI, 37.
qniim ae contuiladine reciinaverlnt. In einig. IHS8. and Editl. ateblt
in contune/ioM, oder a. Wir erinnern an II, 13. iDdoeiarqm genere
mliericordia lacto; p, an die häufige Redehaart: per vim oppidum ex-
pugnere; atatt: ti. ITni acheint cOntmnieliii appeUare in eiVreit flegriVe
■n veriebmeiien: »chimpfen. Beiap. bei Banab. J. 141. b. S. 421. o.
Fabri tn Sali. Cal. 19, 3.
hia paaeal Statt Ai't in 4 MSS. hnc. Una gifiilt Aii beaaer,
Iheitl wegen paaca, Iheiia wegen dea gewdbniicheru Spraehgebrancha,
da hue mehr lokal, theila wegen addtrt. Beld iat andrer Analeht.
Vergl. ob. I, SO. ,
ad tpem latgillomi*] M aeigt «n den Zieeek, aa wajeheai ctwM
gL,_._b,Goo^le
DE BELL. CIVILI LIB. U.' CAP. 29. 289
ab vna libeniKtate, ei ho abjne Attiom Becati essent, ex-
^ect^e deberent. . Hac habita oi^tMne, nutlam in parten
ab exercita CnrionU & significatio, at^e ita suas nter-
qoe copias reducit.
Cap. XXIX, Al^aa in ctatna CnrioDis magncs om-
niom incessit timor: Dam is variis bomiaum BermoDibos
lAv. JI, II, 2. nBTibui DndiqDS adcjlii ei ad cuitediaaif ne quid
bDnenti mbvehi linercl, cl ut praedslum miiilei tram flumcn Ireüeercf.
Ba B. O. Il(, 11- niDtMii orf celeritattm jumeifti«. B. C. III, 84. aS
pernieitaUm: D. c. 40. BUii ad cuttodiam poi^s. S. I, 20. Clt. Band
TaneU. 1. p. 113. f.
nnllmm in parltml Banmit. al h. I. mdBl: nalhci aei gebraoeht
■tatt neuter. Wir glaoben , nenlrain in parleia konnte uad wallte
Caeaar gar nietl aagan; aond«[B aaidraEkea: weder ^a nerk rentra;
dafr tie weder geneigt, ■•cb abgeneigt wiren. Die AnlforderBng er-
folgte näml. nnr tod eiuer Seite. Anden verhilt ei «eh mit Cic. ad
DW. X, 31. non lieebat mihi naUiit parlit eiie, i. Ranab. j. 159,
S. 56S. ^D von wirklidicr Partei Üt Rede ht : bei Caet. ll$hl pari in
raetaphor. nnd Boral. Sinne, wi« wir lilaweil. (ptlehworllieb : weder
reehlt, noch Unit, d. 1. in keinerlei Hinaiefet- 8d Cie. ad Dir. XIU,
1, 4. tua HuUam in partem mtiKum laleretrte. Dai. Kortt.
atjue itmi So nnt. c. 42. atque ita proeliana interllcilor.— .Wir:
nnd demnaoh, nolet dieten (Ii^itänden. ele.
CAP. XXIX. Atgue] So die podd. Vor Ond. al, doch okne Ad.
toritili obacbon algu« aelbit durch die Wiederbolang ilörend. Nor
nücbten wir at nicht auf gut mSek luhililHiren , wie Eibeiltag p.
DO. Tcilaegt. Doch reTg\. I, 57. B. 6. IV, 25. In der Bedeol. itreift
ea nabe an dai ven Satlnil Bahänllg gebrauchte led.
omninm imienit IiMar) Ineettit nicht leiten abialnt, wie III, 44.
101. m*. iUtl Dativ e. 74-. in. Exereilai (aatas incettit dolor. Vergl.
Sali. Cal. 31, '3. nalierea, guibui timor insolilui inciiterat. Öoeli
meiat abaotat: Cat. 7, Z. II, 3. lug. 13, 7, Aach mit dem Accniatir.
lAv. I, IT. Timor patrtt inceiait. Man ninml iaceisere ah InfinillT
«n. 8. Raaih. £. 123. Dieaelbe Struklar wie bei invaderc. Cfr. Dra-
lienb. in Liv. XXII, II, 5. — Denna<l bat. dieie Stelle, wie aUe
frühew Auil. benerklen, etwu Eekigei and weniger Coneinnea. Nach
mancherlei Vonehlägen, ( CCr. Oudend. ad h. I.) Ael nni ein, ob etwa:
At gai — timor: U iam — angetur. — Sorgfiltig bandeil über die»
Stelle Etberl,iDg p. 91. «. Oieier eelehrte findet omntum gana aber-
fliiiigi am meiiten anttöfiig naiK ii , waa ihm Tiell. ana rariis ent-
atanden dBnkt , ao dati die Worte nem t'i gani wegfallen kennten j nach
incettit «her aey irgend elwai auigefatlen , wai man nicht erralkea
könne. — Wir Ifaben hierbn, wenn geholfen werden aolt, die Angicbt,
dafa amnitiia entw. aua dem folgend, hominum lieh bildete and an faU
achem Orte clngeichotieB wnrdej od. waa der Sache mehr ongeneiieD,
mn leae atalt omniaa daa oft lait dieiera nnd homtnum verwecbielt«
hattiuM. Beiap. bei Drakenb. lu Lir. XXIV, 40, 14. — Ro wie naa
III, 44. geleien nlrd: magnua (i'nar inceaieral lagitlamm — so kann
aoch nniTO Mciir. ateh behaupten. Analog tagt Gell. N. A, IX, 12-
M«ivt AettiuiH recte dicilnr, et qunm timent hoitea , et qnum tiinentar.
Cfr. Ramab. §. 106. S. 3U. N. t. — Dat* übrigeni amitiuia audi aicb
behmpte, waa Elberling •. *. O. grada au lengnet, weheint aab«r ao-
T
,ii,_,_i;,Google
290 C. lUL. CAESARIS
eeleriter angetnr: nnasqmBqne enim opimones fingebat M
ad id, quod ab alio audieriu, soi aliqnid timoris addebaL
- Hoc abi nno anctore ad pluces permanaverat aiqne alint
alii traosdideral , plares anctores eios ret videbantar.
[Civile bellom; genns homiaDm, qaoi liceret libere fa-
cere et seqoi, qaod Teilet; legiones eae, qaae pauUo
ante apad adversariDs fneraat; nam eliain Caesaris bene-
ficinm mulavetat consnetado, qaa offerrentnr mnoicipin
dern Granden, n bntiligcn Lif. IX, •, 9. tKntui genllw anhito
tamfuBt exortni cit tantaqut maetUtia imtwiit, yl de.
une aactort"] S. ob. c. 18. hiec le eerlit auitriit, eertit atelari-
but cuniieriHe. — WiT fitlttn dieicn abtolmlen Ablatir zunächit bediogt
durch den in auelor und svaciii* eulhallneä FerbalbcgtiB.
citiile bel/uiM etc.] Die ganze folgende Stelle ut lichlbar verdar-
ben; Ob und wie riel weggefallen, iil nicht in ermilteln. Wu man
lieil, «ind einielne ZSge la slnem eenäide, oder einzelne PoaleD iu
der XechnuDg : lo viel enieht nwi , dah die erdode ■urgcihhlt werden,
welche Jene Fureht var den Feinden bediogtui. Held ad h. I. Gadet
darin die (Jraachen lar Umufriedenhtit, die lieh bei den Soldaten ^ei
Cnrio gezeigt j lo auch Banmil., doch wie Eiberling p. 92. nit Recht
erinnert, weniger den Worten gemäh. — In den Worten: eivile hell.
liegt oiTenbar die ratio , inSt in einem Bür^rkriege von einer Partei
lur ander« der Uebertritt leicbt nud natürlich, die Schuld anC beiden
Seiten gleich groft , daa Inlerette an dem Vaterlande ein iehr pretärti
lej: daher die StellQog dei Adjettivt lu beachten; cieUe b.
genui hoainuui guod ejc] Eine weitere Expoiltio der politiiehcn
Denkart der Memeheo, die iicb in BürgerLriegen an daa Getets wenig
und gar iitcht gebundeu glaubten; Aodenl. dei anarehitehen Zuitaudea.
(e^Hi guod velletl Wegen tegai i. lU I, 1. tegui graliam i hier
Beieichuaug unieri: nach tiatja _ Penehamt leben ; nach l.avne und
WiUlinhr leben und bandeln. -- Der Text il^allB• Zireifel comimpIrC
entw. Gel nach genat kern, ein Pridikatibegr. aoi, wie leo«, mobUe,
friiolvm , — oder, gaod mdcbte in cui id verwandelt werdeo, wie Voit.
■d h. 1. Beiier freilich, wenn gao geleaea wflrde, und belogen aal
civile bellum, durch eine Art Zeagtaa , dai bei der hier herriehenden
Breviloqnens Eotichuldigung finde. Statt vellel in mehrem MSS. Bfltent:
waa gelten könule , wenn hinreichende Antoritat, Eben «i nenig wQrde
man tadeln: gao «ellef. ~~ Im Garnen aber iafit lieh die*e Stelle hia-
reichend ali acht rertheldigen.
guae apad adcertariot — /uercrnt] Näml. die in Corfinium M
Caeaar rnn Pompefni abergetretiien Legg, Die reinkittoriiche ReJation
}nd Anfxahlung bedingt yürranf; in der Oratio indireeta, nud (tOrden
ie Aea/ierungen und Bedenkliehieiteii der BetheiHgten angegeben,
nothw endig fiiittent.
Caeiarit benfßdnm matauerat elc. ] Den Gedanken dei Satiei
bestimmt Eiberling S. 03. dahin, dafi, wenn lu Inen lej: offerretiir,
and hierbei in loterpnngiren , Caeiar habe tagen wollen: ipinm bene-
fieinm Caeaarit non ampliua pro beneflcio i. e. dono iponte oblato , led
pro debito haberi laclpiebat, ipia illa conanetndtne, qaa offerebatur." —
Indefi, well offtrreUir nicht durch Codd. gfalchert iat, lo können die
Worte, nach der gewöhnlicheu Inlerpunklion auch deu Sinn gebeut
Biaber hatte ei al* bcHudre WohlllMt n. Auueiehunug gegelten, wenn
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. D. CAP. 29. 291
eüam diversig partibns coninncta: neqne enim ex Marsii
Pelignisqae veniebant, at qni' snperiore nocte in cotitu-
berniis; coniinilitonesqne nonaulli gravioreH sermones nii-
litum Tulgo durius accipiebant: nonnulla etiam ab iisj ^ui
diligentiores videri volebant, fingebaotnr. J
Caetar die Gegner, die lich ibm ergaben, begnidigte nad in tein*
DieD*te nahm □.. die« worden mit beiondrer Autieithnung behandelt;
jelit aber, wo aich ganze Mvnicipitn von der GegcHpirlei dem Sieger
anboten, worde die BehandJung gleicbgüUiger nnd kuf die Einxelnea
Dicht mehr lo Viel Weith gelegt." — Da jedoch für efferrenlar aucb
in mehcern Codd. efferreat zu leien: lo möchte cfferrenlxT od. efferreiil
te einen lehr fwiaeaden Gedaulen geben. Bfferri aitr efferre tt iai:
■ich brüsten, wie B. . G. \',.iJi. qnoi recenti Victoria efferri icirel.
Biiber ballen die L'ebergelictiien geglaubl, es lef ein Glück, (benc
fieium) bei Caeiar lu ieyn; allein jetil erhobea lich aal einmal die
itfoDicipien der Gegenpartei.- nalflrlieh verlor nun . jenei «ngebliehe
6nl BD WerlA, da dai Glück dem Caeiar untreu au werden lehieo.
Nur aricheinl um effertbant te oder cfferebantttr noch angamebner,
VCBB hier nicht rx mente aniwioi/iie der Leute ge>|>rocben iit.
dictrtii partibuM coniHsrla ] Oiveriut Mjaoo. von adveriut. Soel.
Caea. I. diverBarum partiHsi habebalor; zunächit mit Beiog anf die
ttbteeieheade poiit. Meiaung nnd Denkart; adDeriui. Leieichnel die an-
geoonuene felndlicb«, inr That bereite Richtung und Slcllung der
fiegenparteL — Coniuncta» wie eoniKUgere fludel ■icb-ilroirt 1} mit
tum, III, IS. m. 30. 78. m. 07 exlr. von Pertonen, die aicb in einem
eanieu vereinigen, an taa. amchlie/ten, t. B. Corpi; 3) mit dem
DatiB III, 39. f. es. 112. in der Bedeut. von lokaler oder auch Ptora-
atcier Nähe and Verbindung, >. B. III, 112. theatrom coniunctuM
demui. Ob. c. 25. in. Sa auch: tibi conjnng. ill, 21. m. für lieA ge-
vinnen, an tich siehen and bei tich behalten. 3) abaolot, i. B. III,
B4. in. 78. m. — Vergl. ob; I,. «3.
lugue euim ex MaTtit — xeitiebamt] . Wm dicier SlcUe tüi ein
Faktom unterliege, lallt aicb nur vermuthen; wir glauben, daf* das
Subjekt an teniebant tej auetore$, d. i. Urheber der naehtheiligen Ge-
idcbte und bennruhigenden Reden, nnd per coniequena, ipii illi varii
(ermeRet. Da nnn nach c. 3T. 2 MariiaEhe Hanplleule mit einiger
Urhtber jener Reden und Verdächtigungen geweaeu: aut ihrer Mitle
-waren ate hervorgegangen und herübergcLominen.
ut i/ui*) ut qiii in der Regel mit dem Conjunllir, doch leiten bei
Cie. S. Z. g. SG5. B. G. IV, 24. «( quae — haberent. — Hier mübite
man demnach ettent aupplireo.
ecmviilUenesqae'\ Wir verliehen unlec dieien die Landtleate der
parier, und Peb'gn. di« xurnctgebliebea waren, und die lieh, wie man
Hell, im Gauien mit Vnmllen über die veldächtigeu Reden der Caeia-
Tlan. Soldaten iuIierleB.
ruigo} S. I, 28. 74. Aticb wir lagen: intgemein, um aniuieigen;
a plerisque, inmo ■ pluriniii tXiijUid /ieri.
duriui accipiebant] So Cir. ad All. f, 2. duriat boc nM arcipere
viaoi^ So t»il* mau : arcriii aut propitiit auribai «liquid ai cipere.
Quinclil. Declam. 337. Deigl. graviui accip. Liv. IX, 4, «. Grapfui
und ditiiut auch loual ijnon. a. e. 3a — Uebrigena iit faier der Text
lichert.
gL,..^b,Coo^lc
292 a lUL. €AGSABIS
Cap. XXX. Qnibu 4e CMisi« conrilio conToetito« ~
de snmma refam 'deliberRre incipit. Erant seatcntiae,
qnae conttHdum amaihut «Wü nuträgue Vari »ppng'
nattda cemerent; qaod, haioBmodi militnni consilüs, otinm
maxime contrarium eam ari>itTei«ntar : poBtremo prtteitart
dicebant per virtntem in pugaa hellt foriunam experiri^
quam deierto» et circumveitto« ab tuit grmvünmum tup-
plicifim pati. Porro erant, qui censerant, de iertia vi-
gilia ia cattra Comeliana recedendnm , ut, maiote spalio
temporia intenecto, militum meDtes sanareDtor; simnl, d
quid graviiu accidisset , magna mnltitadiae naTluia et bitias
et facillus in Siciliam receptns daretnr.
■iek um Jlllti ISmmmttn , fo^Uch flbenll horckleu and gatranllok ref«.
rirtn. Mui iteht, d«A CaM. den CamparaHp nicht Dbae Ironie ge-
bTMichl, «le oft — Heber den BefriK von dilig. t. nnt. c- Si.
CAP. XXX. C*Mäi«] ABck hier !■ einig. Edilt eomeOU S,
B. G. III t S.
$eiiientiae — puM emMnvat] Offenbar per Melomjfmiam, Abltnw-
lnDi pro ConürelD, wie Ur. II, 4, >. ^naat In lenata vidicet «»ntftf»,
laae reddenda efmtebat boaa.
/tuitni^edi militum eoniiliii , atiam tte.J ITnitrelUg bleibt die ela-
fachlte Dealaog Tan coKiilUt all Ablativ, temporal, für in eontiliii d. L
hä lolcber Stlaiaiang der Soldalen — dte behte. Dean alle loaat go-
laacbtea Venaebe; oIikm 1b negotium in TerwMdeln: atiitm dard
nMaiif» iB veTbeteeraj lebclBen gewagt. Die möglieha Aan^ma «faier
HypttHaft, an der wir nw bekennen, i. Raub. S. lOOl. S- 101. MMk
nelcher Caei. bitte lagen bannen: qaod kuiatwtodi eaiuüia rnüitu»
otie mnxtme eantrrria — ddrfle noek aai neiaten Gellang habaa, da
militum in efalg. Codd. narh eoniil. itebt. -r Uebrigena hatte Lneaa.
IV, 70S> antre Bfelle Tor Angin, wenn er, dcnielben Vorfall berichtend,
■agte : variani aenper danl vUa roeBfen: etipe eoDwUnm pngna. Ua4
eben lo beitatlgt uaare Erklärnng e. 31. eilr. gnibKt rebui nox maxime
advvnaria etl. Alio wäre der Sian: gigen dergleichcD Pläne and
Rntwdrfe , naail. einen fereirten Angriff m wagen , itr^Sutt tiek der
Mbiitggaag; UntABtigieil (längere nnd anbalteade) nacht die Saldatew
inroer abgeneigter.
quod — tut arhitrarenbtr'^ Jiogbch ganaaer: qnad eut»t, atl
arbHrabantnr. Vergl. über diwe Art der Attraktion Krit» an SaU. Cat.
c. 49, 4. p. 330. ZoBpt g. Sil. Beier an Cic. Off. III, gl. 111.
' per Birtilem in pigna'] Heb. per i. I, 0. meiit nnd cig. von
Pertonen, nll Mitteln. Ob Uer die Worte gleichbcdenl. mit: furUter
pugnando wie Held ad h. 1. ndebteB wtr beiweifdti; Caea. will fiel' '
mehr anidrücken: dnreh '(Männern geiienende) Tapferkeit in offner
Schlaeiti daher die Poittkiln per und in in aalcher Nabe nnd Ver-
hindnng. Analog lit Sali. lag. >8, 3. per boniinei eallidoa — exercl'
Inra tentahat. Vei^l. Cetil. 20, D. per eirtutem emorl. Bei. T, 4.
ti quid gravi»» acciditteti Ein bekannter Bnpbemijmni von ataw
leicht niögllefa«n Niederlage oder einem BDdcm Unfälle. S. la B. G.
I, 18. eztr. Unt. lU, 94. )1 quid duHui aceiderit. Nep. Dal. 5, S. n'
futd — vdvtrti accldiai«*. Wir bcBBchaa nidit » envähNcn, dab
g..._t,CüOSlC
DE BELL. CiyiLl LIB. a CAP. 31. 293
Cap. XXXI. Cnri»^ ntrumqoa improbaiu eftnailinm,
futmtum altert tenientiae deeuet aaimi, tantum atteri
luperetie dicebet ; iot turpittimAe Jitgae raf mmoh habere,
(ilot etiam iniguo loeo d^ieandum puiare. Qua enim,
inqait, ßditcia et opere et iMi»ra iooi mtmitütima catira
expugnari pone conüdimuif aut vero quid prqfidmut,
n*,' aecepto magno detrimento-, ab oppugnatione ca»1rorum
diicedimutf qmti »on et felicitai rertm ge$tarum exer--
gratiM PrSdikmt v<m f>M Uf, vie Taeif. Agr. 2, ■« quid iwqnani ^a-
mttlum occBireret,
Magtut Muhitudimel Cu. inttrumemtal. n. etamal, rerctnli d. i.
nkbt UoA malcriel darei die grabe Menge, sond. auch faUiieA nnil
kiwtarüeA ,\bti der torhandtaen Meoge etc. So III, 72. aihi ipUM atul-
Utndime alqne angailiit aiBiai attuliHe deIrJmeatiuU' Namlick wie in
■lies Spv*ch(« ncidcD Saeitn nnd Perlenen eben ■• wie cintralende
nnd vorhaadoe Umitämde and Era'gmitit all Mittel nmit Weikieog be-
tndktet, «ar EiretebiiBg eloei Zmcki.
CAP. XXSI. Superetie} Verwandt iit taperare all iTBoa. «tu'
' «iKBiAir«, loli'i tifergue adeste. OtU. Met. VII, 103. R«baiA. non-
thtant, tvptrmt mihi aiil» in hMlew. DafSr LI*. XXVII, 10, 4, wl
Id aibi neque op«f dettte, aaiBam etiua taperent.
eliBM) Uiei koantc all Weehielbegr. aB«h vel Itehaa, d. ■■ Ibi
Fall t» gilti ;W0lEt rfea F/Ül dab etc. 8. B. 6. VII, 17. axtr. E^(>'<»<<
aber heifit: togar Im vorttegtnieit Fall«, nietat blofi In andern, »aai.
aelitt (d. I. ileigerad) tu dem genMinleo. Dlraaa folgt, dafi «tt'aM
iteti TelaliT odir mif Beng aaf Irgend elwai Leichttrei , Ge^eB/l^licl^e-
rti geiigt wird. Dich Gridalio und Angmcntalio daa eedaskeni lei^t
aich In Stellen wie I, S3. pleaior» gtiam alqae ubeiiori. c. 58. m. ne-
qne dUM eKsa vncabolii — cognilii. c. 72. •tüK qnam vcUet >- c.
SS. eliam in fugam conjedii adTcriariii. c 8t. ta. injuria «liau accep'
ti — Vergt. Ecl«g. Ciceron,' p. 130.
Qna fidtitia — poif* caiiftA'MKi] Eina Im Grieclilielien nicht
■eltne Verbindung eiaii itammTerwandteB Verbi n. SuiftoaM*. Dialqg.
is Ural. e. 33. Bg« aaleia orMoreB) — licnt locupleleia |t laalum
patrem familiae, ann eo iantam volo tteto ttgi, qaod Imhrcm me ««nlnm
areeat. Tacit. Ann. VI, 35. pnltu annortim peiltrenl. Cfr. Sali. Cat.
19, 5. facinni facere. Dai. Koitt. ~» Fotte, ohickan in meUvm Cadd.
fehlend, dinkt unt acht. Cle. ad Div. II, 6 eitr. eam (gratiou) ja«
adieqai potte eat^fid». Dir Begriff der Mäglithieitt del iiu Standratyn*
trjttim (tark hervor, all dafi pasie entbehrlich wjre. Sg l, 60. m,. .
mul eerw] Vtr» hat nicht blsfi vim attmeramdi, Kuid. aach eine
irtnürbB Bedent., wie in dar bikwurten Veibiolang van: quati vtto.
S. eöre» » Cie. Pin. II, 3, 7. ^a wüidea wir etwa lagea: Oder
lagt mir doch, wai gewlnneD wir, w«nn etc. Daagl, e. 32. an rero
ia Biipania rei gcitai non «nfiitlif d. I. oder ihr habt tahl nicht ver-
Mmmenf = habt ihr etwa mickt TenwmtHal VergU B. g. 353
Q«LmIU. Initlt. I, 11, 3.
»t fiticitai — tt rtf adtertm»] Wir tiad In Deatiohen gewokat
Ha CapulatiVfütÜktl ia Mlihea Geganiätiea «eg«ulwHn; Atm LateJa»
dient et — sl, an annudgeD, d*fl awel oder mehtera Sntiglieder eaU
weder ihrem Inhalte nach, d. i. materiel, gleich wahr lind, «der dali
da* BiBfi ao gnt Statt Bndat wla da« Mdre; oder daf« farmrl iwei
2fi4 C. lUL. CAESABI8
eilMt benevoUittiam imperatori6ui , et rei advenae odia
concilient. Cattrentm autem mülalio quid haiet, niW
turpem fugam et detperationem_ omnium et alienationem
exercitUBt Nam negue pudemtei tutpicari oportet, sibi
par«m credii neque ia^oiot acire, tete timeri: guod
mite cinaolev coordinlrl lind. Dk ddii aber tl hier eine rein logiseli*
Parliktl' lar Verbindung der Begririe nnd eedknkcD ii(, t« dient du
ente tt gewUiermaflen nur lur Hinwciitiiig auf du Folgende , und hat
alto nar formale Bedeatiamlfit. Verg[. Hand Turieltin. II. p. S34.
beHetaUntiam'\ In den MSS. trnirolenl. EljFn lo in aod. SIcIleM,
I. B. Tacit. Ann. IV, 30. verubiedene Schreibart. C[r. Oadend. u .
.SaetOD. Oef. 6S. Ob wir gleich der jelit üblichen Örtbot^raph. Folgen,
KaltcD i*ir doch die Aniicht feil, dah benivolae, malimlut etc. riehliger
•ejr, 1) negen der Mehriahl aufierer AulorlUteoi 2) «egen der Aan-
togie von c«r'illcui, uta^ni'taqaDi , niiftiaciua ; 3) wegen der Zeugniu*
■Jler Grammatiker, wie laidor. X, 'M. p. 321. edil. Liudem. welcher
■Dsdracklieh AmitdIdi verlbeidigli 4) weil nn> Kheint, dalk In loleber
Kuisrnmenieliung cber o In c ( aai fono) beai} verwandelt wurde, nil
iafi (' ani e enttlandcp i Tielmebt- icheint nni f »a[ eine GeuiUvtarm
hlnioweiien. Vergl. Hall. LiL Z. 1830. No. 16.
odia] Ueber dicien Plural von abttratten Snbilantiren , detiea
ilcb Cicero binSg bedient, noch mehr Taeilni, vergl. Roth. Agricol. 9t
109. 111 fr. Högllob, dal) hier der Plural dareh Attrsktinn vaa reu
adveriae entiland , an (o eine gewiiie äDhere HarmoBle der Saliglle-
der la bewirken;, i. Fabri in Sali. Ing. 31, 20. aber anch ohne dieh
dient der Plorsl mr Vereinzelung oder lnäieiduali$ir«ng dea BegriSif
indem die Erblltemng und der Unwille der einaelnea Soldaten ^ aas
denen da* Heer beliebt, ant dieae Art vcninnlieht wird.
tenciKiHt] Hier mehr per Zeugata lu benetalenliam paitend, all
in odia. Vergl. in B. 6. I, 3. denn dali eoneiliare in der Regel VOB
angeneAmtn and rrtehnten Gegenaländen, die mau für lich gewinn^
getagt werde, bedart keinea Beweiiea.
yuid habet} D. i. w» hat ei lor Folgef H. oh. I, fl3.
negue pudentet"] In- mehr. HSS. n. Editt. prudealei; ID oR. 8.
OraVb. lU Liv. XXX, 42, 14. Was ptx/eni aey, erklärt lieh IDB
rbeil tna dem Gegeniati : iinprobaM. Ea beieichoet den, welcher
Ehrgefühl bat, nnd anf Ehre halt, nnd hier namentikh der von den
Heoterern begonnenen Umtriebe *ieb ichamt, und durch jede Mifotraue»
rerratbendc Mafirrgel aich verlelit fahlen mufale, daher 8. 6. I, 40.
«Str. pudar alqne officium ^ Rhr- nad PHichlgefühl. So CIc. ad Dir.
It, 6, 3. grave eil bomini pudeali petere aliquid mignnm ab ea, da
;|no le bene meritnm palet.
illiw — /lit] Ein Fall, wo wie I, 30. p. 02. ille du örllkk (!>
ler Rede) nähere, hie daa entferntere Uhjekt beiefchnet. Vergl. 1, 32.
Hit ae onerl non futurum ( U, 20. Hie ad enm Sex. Caeiarem miltil —
.III, 81. extr. ille, legelii idoBenm toenm nactna. Cfr. Rnbnk. in KntU.
Lap. p. 170. ed. Fr. und in Tereat. Andr. I, 4, 0. n. 11, 20. p. 371.
älit Neeatiam augeat timar^ Aehnllcher Dativ, lor Beieiebnnng
iU Gegenslandei , anf welchen du Prädikat det Satjiei Anwendnng
'eidet, (gewn hnllcb nnd in tUlgeinein: Datir. eamtnodi und incommadi)
i. G. VII, 84. clamor, qoi poit lergom pagaanlibui exilitil. Dieaer
' lebranch findet tich am allermeiiten bei Verbii inlrantitivii od. paniv,
■od in weiterer Antdebnung im Grleehiichen. 8. Roit yr. Gr. S. SOS,
«ata, i- IS9. p Dia Stellaag dci Objekte, de* SsbiekU nnd Prä-
gL,_._b,Coo^le
iJe bell, civili lib. n. cap. 31. ms
Uli» lictntiam Umor aageat noiter , his ttudia demimiatj, .
Quod ti iam, inquit, haec explorata habemut, qnae de
exercitui alienaticH« dietmiur, quae qnidem egO' ttut
omnino Jalta, aut cerfe minora opiniane esse confido:
qaanto' hatc düiimulare et occultare , quam per not con-
ßrmari praettetf An non, uti corporis vulnera, ita
difcati in dicMD Smtigliede lit in beichten. Vergl. I, 27. in. diebm-
que in CB re eoniumtii noveia. e, S7. in. Erat mnlto iuCerior naviunt
namero Brntui. III, 1. In. Dielatore babeste coniilia Caeiare, Vcl^i.
ob. (, 78. SO in. II, 10. n. c. 32. qno lit uioi — Caeiar.
gued — avgeat — äeminuat] Urber dai Praetem ConjancHfl
und denen Untenehled vom Imperfeete, dai hl«r in anderni Sinne
»neb lieben knnnle, «i(Z. §. 524. Der Gebrauch von gnod ii( analog
dem der AypolAetttchta i'artilieln (i, nisi, etat etc. Alt Cauialp^Ttlkel
la( aber der Gedanke anf/ulöien durcb: gued Terendum ot, na —
•ogeati nder guod dabitari neqsit, gain etc. Der Indikativ wnrd«
die WirUicAteil deiaen anupreeben, ww der Cai^anHir in dec Form
der Wairtefieiitlickieit , der tubjektieen Vermuthnng oder Aitertion
daraleilt : folglich itebt der Con)anktiv in nichiter Verbindong mit der
indinidatli™ Anaicht dei Sprechenden, die hier durch tlmor noiter
beuinderc hervorgehoben vird. S. Z. §. G49. dai Praetem aber iil
bedingt dnrch dte ala icirilieh etngetretne Dnd obwaltende Fvreit ge-
dachte Wirkling. Hiefi ci guod — augeret, dann würde der Zaitaod
der Beiorgnift (timor) ebenFall* ala hypolheliich angenommea , der
Sinn leyn: well die Parcfat,- im Fall lie oliwirllele, vermehren mürde.
So aber heifit et: weil die wirklich lieh leigeude Forcht — nacb
meiner Aniicbt, vermehren därflt.
guad (I iam etc.] Wegen gaod Tor >■ , nrii etc. *. II, IS. In.
Beide Wörter In ein) in vericbmelien , wie Krili >n Sali. CaCS, B. .
u. A. gelhan , varhietel die fiedentoDg and die nachweialicbe hiatoriacba
enlitehang de* SpTachgebraacha. Zweifelbatt iat, ob gaod für Nomi-
fuittD.odcr AeeutalfB lo hatten; i. Brenii in Nep. Hann. I, 3. n. Hall.
Lil. Zelt. 1830. Nnm. 10. Wir wOrd^n nach der Analogie dei Nomi-
naliv. abiolnt. im Griecbiiehen, ( rergl. Koal gr. Gr. g. 131. S. 0T5.)
aofh giiod eher fSr NorainatlT halten, ala für Aeeuaat. , letwa lu er-
gänien durch: Qund »i ett et oder ac elc. Diers dünkt nna das eln-
faehale AnikiinRanrillel, and DatQrlicher all dai inr Krgäaznng Torge-
aehUgoe: propter.
habemul'\ Held alimmt tSr habeamat nach 2 Codd. nnd elntgen
Edilt. , weil Cnrio an die Wiiküehlieit dea gerügten Znatandes nicht
glaube: allein (heila daa beigefagte iam, theila daa nachdrüeklieh bei-
getdgte ntid wiederholte inqiiit, theila daCa Curia manehea Gesagte nur
fflr atiHder tefchlig ani tär übertrieben hält; endlich, weil der Aiilo-
rlech nnl faktiteh geactile Fall den Naclidruck der Rede erhöht —
hallen wir habemut für icht. Doch nehmen wir habemut in der Be-
dentnng von dacere, exiatimare; halten wir non für auigemaeht ele.
dittimulare — occiiltar»'\ Die Mehnahl der Cndd. glebt <te Fafaiv.
Form; dlaaimuATK elc. Einige: diaaimnlare — occultan'. Oodend. ver-
weiat allerdinga aot die tariatia, dte Caea, liebe, wie I, 32. (S. C.
il. p. IU3. ) allein ea tat auch eraiohtüch , warum io der Th« daa
Aktleum im eraten Gliede eleganter und charakteritlischer aey.
pra»tet] Der Conjonkiiv, italt dea vnig. praestal, von Oudeod.
■■•b Codd. aHtrienoDBan , vtrdieat lU Hedut Ofiativ. mit Beiog aaf
gL,_._b,Coo^Te
X9Ö C. lUL. CAESABIS
txercitn» iucowaaoda tmt tegenduy ne tpem tidvertarHt
ungeamut? At etia», tit media nöcte prqficüeamur, tut~
duHi: quo maiorem, credo, lieentiam kaheant^ gut pec-
eare eonentur: namque, huSutmodi ret aut pHäore^ auf
wtetu tenentur, guibua rebttt nex maxime adveriaria ett.
Quare »egue tanti »um animi, ut nt\€ gpt ctutra oppug-
nanda eenteam; negue tanti timorit, ut ipte dtjiciami
aique omnia priut experienda arhitrür, magnaque ea^
parte iam me «na vobiscum de re iudicium /aeturuM
coafido.
Cap. XXXII, Dimisso consilio, concioDem advocat
militum: commeraorat, quo sii eorum weui studio ad Cor-
Jmium Caesar: ut magnam partem Italiae ben^cio at-
fue auctoritate eorum tuam fecerit. Vos enim vettrum-
que Jacium, inquit, omnia deincepi municipia sunt secuta^
die persÖDliebe Apiicbl dci Cnrio, woM deHVoriBg; duin aber uEebt
■OHObl direklB Frage, tit aKektvolle Exclamatioti : wodurch dir Ue-
danke eiae zwar uiibeitimaile , abtr weitere Sphäre erhalt.
an nss] Vergl. Z. £. 353. Diefiei an weilet darauf hin, dafi
io dem vorhergehenden Salze venteikt lag: buh odernoxHel So ODt.
C 33. cur praetereBinf Aa ete.
«re(/el So uiit. e. 32. m. 8. iQ Sali. Cat. 53, 12. Cie. ad DIv.
IV, 5, 4. An illini vicem , eredo, doleil Aehnlieh oijuiu. Vigec.
p. 370. Beide Verba im Ernit und fmniieb.
iuiutinedi ri$ ] Allgemein mit Hindeutung auf lictnUa Qod pteeart.
So mnlUi rtbui I, 71. II, 18. eitr. Beaund. ähnl. Stellen bei Sali.
lug. 30 extr. ex eopia rerum: d. ]. nach (fem Bettaudt dtr Dinge,
der Vethältniate, d. i. dei FaHficAsn. Ibid. S8, 3.
tonenhir] In dieiein Verbo iil lowohl der Begriff von retinera
(netaphor. fdr impedirt) ali von cvntiaert entboten. Vom erstem
Beiip. Cie. ad Div. Vll, 1,1. u te dotoi lenuil, qno biIudi ad ladoi
venire!. Aach proprie; aufhalte^, norari. S. Cie «d DiV. X, 31. Id.
mUui, qni icmper tiujtit, ooatro« tabellarloa. — VwgL Beneeke is
Iniliu. IX, 2, T.
al^Kcl Mancher erwartet: itaato oder gmin: »ach wohl: gvare,
^ergl. aber I, 13. p. 103. Unier: uii4 demnach; and »a etc.
HBS vobiieum} D. L überelnilimmend mit Eacb. ChHd glaubt.:
In der Hauptiache, int Weaeotlichen (magna ex parte) würde die
Entacheilnng : wa« ■■ Ihnn} cinitlmnig mit den flbrJgen OlBeieren —
erfolgen.
CAP, XXXIl. Quo — ftudio] Nahe verwandt mit qvali oad'
gua»to. S..B. 6. ,11, 4. Ebenio quil u. quid. Cfr. Bahok. an Ter.
Andr. I, 1, 20. So Liv. VIII, 2S, 12. eogitaret popalua Rom, potina
cnm guttula (tudio periculoqae reditna in amicitiau loun eaael, quam
qua «tultilia et tefueritale de nSlcio deceiium. So enlipricht biiweitea
•la - correlativ dem Utnto — es, dem faHtust — gmam, Ctt. DcaUt,
gL,_._b,Coo^le"
DE BELL. CIVILI LIB. IL CAP. 8». »ST
mequ€ tiite cmi*»a et Caeiar amicitiime de voii», et Uli
gravitiime iadicaverunt, Pompeiut enim, nvllo proelio ■
pvltat , vettri facti praeindicio demotut Italia exceititt
CatMar me^ guem tibi carüiimum haiuitt provittciamgue
Sicilüit» atgue A/ricam, tine quibut urbem atgue Italiam
tueri n»n potettj vettrae ßdei cotamüit, , "Adsunt, qui
v»$ hortentur, ut a nabit deteitcßtü. Quid enim eit
mit optatiuf, quam uno tempore et noM eircamvenire et
vot n^fario tcelere o&stringere f Auf quid irati gravi«»
de v'obii tentire pastunt, quam ut eot prodatir., qui te
vobit omuia debere iudicant; in eorum potettatem veniO'
iit, qui »e per vot periitte exi»timantf An vero in Hi-
»pania reg getta» Cae$arit non ßudiitiaf duot pultoi ex-
ercituif duo» tuperatoi ducet? duai receptat provinciai?
i<f lavt^ TtoaXaOitt, *lt Tietm«br: td tuaw partei tnhcre, inam äl
äauuam ampIectcrcHlar efflcere. Bfgenilich nar ein Veibalbe^fT.
im graviltiMe iudieaveninl] Karta, Held u.A. erklären gravii».
darct: gnaieMg, i. i< il* erksBDtem und b«ien^«n die Wichtigkeit
eurer Tbat. Diefi Mbelal um malt wid geiwnDgen. Uli ilnd nach
mrer Mein, die Qagntr Bberbaspt, wie oft, i. I, 44. 99. Diele
atstblen den Abtriinnigen mit Recht bittre Voncärfe, waren über den
Abfall böchit betroffen md aufgebracht. DieM DeutUDg wird doreh '
den OeKCniati amiciiiime ■■ *(hr anlenlttit, tu wie darcb' die ge-
wnhnl. Bedent. Ton graeiteri i. ob. e. 29 extr, ia wie iVA' n. Cattar
•chichiich* tiegeniitie bilden, nickt aber die Aeteohner der nmufcfpAr,
Ate darefa Uli sach der Erklär, van Held -beieicfanet wdrden. Aach
•priebt fOr an« dai Bnmitteibar (nig. Pompei. eai'n, and lelbil: quid
^ali gritviat de «obia etnHre poiiniit? D. 1. WM können iie in ibrem
Unninlhe cncb SchmäU icherei umathen; oder wie können il« thro
fHni*»Kge Getäaatng »tarier gegen euch auelaitenf Dieielbe Erklir,
bei Lemalre; doch wie gewAhnl. ahae BewciiFdhmDg.
tietlri /arli praeiudieia] Der Gedanke lit weitere Expoettlan det
•btgen: auetaritate eormai, d. 1. dardi den Biaßttft nod da» GevicAt,
welchen Andre, in der Regel eiae Menge, anl den Vorgang and dai Ur-
lAtil dci Eimelnea legen, AMon. ieSaM praeindieiuM dnreb; lel,
qnae quam itatnts fuelit, «Ifert iudieaturit exemplan, qnod lequan-
tor. Daher Plin. Spp. V, 1, 3. Carianna GHai nrabal, nt ilbE don«.
ttxa portionem meun ( beredltolii ) leque praeiudicie iurarem,
rfnoatu«] Wohl daa cinalge Mal bei Caei. Bei Livini einige Hat.
Vi, S2, 8. koitei gradu demoti. Aneh ttatu lus demovere. Bei CIc.
Caecin. IS. certo de itata demevere-
adtiaU, gtii' Aerlenitir'] 3 Cold. Aorlanlur. Oot. aa^t mit Reckt:
tJtua adflrmalive id dob potnit dieere Cario." Adtitnt kelfit , nicht: •■
gäbt, daa wäre.fuat/ aaeb nicht: ei gtebt unter sni maacbe,; dlefll
wäre «her: »an dttvnt; und. tt finden lieh, ei »ind bei der Rand
Lente, deren Miicit nai eeicbitt iil etc. Sie lind in der Naie.
d«oi paltet erereitnl ete'\ Nicht Infinitivi, londern Participfa.
8. I, SO. p. 188. Die Anafkora, m wie die Canformiltt der 84tiglic-
der veidlcnt BeMktung.
M8 C. lÜL. CAESARIS
iaec acta dieha iiuadraginta, qw&u» in contpectum ad-
««Tfffrt'oruM venerit Caetarf An^ qui incoluntet retittere
HÖH potuerunt, perditt reiütant? vos autem, incerfa
Victoria Caetarem teculi, diiudicata tarn belli ßirtvna,
ticluM gequamini, quum ve»1ri officii praemia percipere
debeatit? Veiertot enim se ac prodito» a vobit dicunt
et priori» lacramenti mentianem /aciant. Vosne vero
L. Domitium, an vo» L. Domitim deteruitf Nonne ex-
tremam pati fortunam parato» proiecit ille? non tibi,
dam vobit, talalem fuga pelivit^ non, proditi per illua,'
Caetari» ben^cio eitit boutervalif Sacratnento quidem
ditbuM qaadragMal S. I, 4B. IM. Pabri m Skll. la^. II, 1.
in eoHipeehiiii] Aach hier einige MS8. D. Edilt. eonipecfif. S>
ob. in c. 27. Wir halten diel« Vertsaicfaang 4«! guieicirendat und
trantitiern CnauiverhiltDliBea bei SehTiFtatellern, die sich dem griethi- .
tchen Sprach gebrkDche ffigtiD , wie Taeitut, und bei Dichiem, tii
rintig upd alletn snlitiig. So tub iugo millere, «d ei »ichere LeMrt.
S. Fabri d. Kor», in Sali. lug. SS , 0.
Xnetrla tictaria] I. e. dam etiet adhne ineerta viet. Jener bek.
Ablat. tnadal n. temporal. 8. I, SO.
desertoi entta] Morni erklart ealm dnreh eitimveref wie B. O.
V, 7. R. C. 1, 81. Held auppllrt all KwiichengedanVen: freilich »olltet
Ikt ihnen fallen, if^nn elc'. Da« Einrachile dankt am, dinei BafM
Ib nächde Verbind, zu lelzen mit dem obig. Adsiint, qui troi Aortentrir,
ut ~ deitUcaUt; die Sohindliehkeit lolcher Veriuchung und VerKh.
rnng wird von Onrto lo fort nachgecrieien ; dnrrh eine Art vau A-fllar-
podaiii, ). Rutil. Lup. 1, I. Jetzt aehreilet er in leiner Refntalio wei-
ter Fort, ond berührt die Grande, die jene Gegner anfahrten. Daher
kann enim durch aSiaKeA oitr fieilicA überaetzt werden) Idtitrei, weil
allriibar einige Ironie eich autipriehL Ver^l. Hand TuraelÜn. II. 391.
vt'o beroerlit: „Sarpe haec ironia in eo poilta eit, quod rea allerlar,
quam faliam ant abiardam eaie omnea iclnnt."
ioine — an noi] Diele Antitheit in SuSjettt a. Objekt», »f
mltiiiaa V. pattiven Zuatandea iat wahrhaft rheloriicb. Statt voaae in -
2 gut. Cndd. blofi Tel ; wai Oud. billigt. Die Perlon icheint iwar ao
Boehdrackikbei beieichnetj doch die Frage an aich gewinnt durch ne,
Dni'cr geben wir der gew. Leiart den Vorzog. Vergl. Ramah. g. 174,
I. N. I. p. 703. wo eine feine Bemerk. Aber ne all Fragparlikel, di«'
htrr AiiAcndong leidet.
prafeeit itle] So B. G. II, 15. extr. Dnker in Flor. II, 16, 0.
wo aui Senec. Benef. VII, 28. quaedam beneflcia ptrdidintut , qnaedam
praleeiaiul. Olff I, 3p. praiectam ac prodltuta,
elam tobii] Vergl. Z. §. 321. 'Genauer Ramifa. g. 14B. in. lat
die Lesart gfakbert,'»» MACh-f Cod. Paria, beitatlgt, lo wird die An-
aicht widerlegt, ala habe Caetar, gleichwie Cicere , nirgends und dIb
tiam mit rlnrm Nomen Terbunrien : ao behauptet Hand Turiell. II. p. 91.
Anifre I.saart iat ; llle. tfh' dam non cnbii aalutem pel. — Kriftig«
und nachdrorksvoller fit die gew. Leiart.
■ fliga} An» I, 30. ergifU aioh, daa ei nur fagae. toittfll»»! ww*.
mMt eDBiariaft'] Stellung; von ette, I, 61. II, 32.
L.gL,;..b,COO^Ie
DE BELL. CIVILI LIB. 11. CAP. 32. 399
»M tenere quipaiuit, quum, proiectii fascUiut et depotito
^perio, pricaiut et captui ipse in diienamvenistet pote-
itatemf Relinquitur nova religio, «t, eo neglecto »acra-
menio, guo nunc tenemini, retpiciatii illud, quod dedi-
tione ducis et capittt ditainatione »ublatum ett. At, credo,
Mi Caemrem proittOi, in me offenditii, qui d^ tneis i»
va» meritit praedicaturu» /lon tum, quae /unt adkuc et
uea voluntaie et vestra exspecfaiione leviora; led tarnen
$ui labori» militet »emper eveutu belli praemia peiiverunt:
qui qüalis tit fulurut, ne vos quidem dubitatis. Dili-
genliam. quidem nottram , aut quem ad Jitiem adhuc ret
9X1'] Die BtcIloDg du allgem. ahilraHsn Fragworli tat cbwalife-
tltliicli: Terenf. Ad. III, 3, 2S. Ileui fsUl qai pateitl .^ui oiid quid
oft bei leriBnndtrnien Fragea; unier: mie detint Cic. Sen. 2, 4.
relinquitur novo religio ] Die Ironie Ifcgt iDuächit in nana i. i.
Mir« quaedam et inaudila; du folg. at dient, wie oft, lUT koHtreUn
ErliDleruDg ainei allgemeiueD oder abalraklen BegriSi. S. über tioc.
B. G. vn, 55.
eapitit demtnulianf'] i,Qai dqd eittlatiw iantuin, *ed et tpliu»
libertalit fecerat iacturain, ii dentinutionem capilii ma-iinam dicebB-
tnr paaiui." Heinecc. AntiqaitBll, f. 180. Man linlerscbied jedoek
maiorent a. minorem. Dieie Strafe erlitten 1.) die incemi i. e. il, qui
ceniuia Tcl mililiam iiibterfugeranl ; 3.) eapti ab hotlibui, wie hier
mit Domitiq« bei Corfinium der Fall geweaea war; aurterdem , die, '
welche lu Sklaven degradirt nnd al* lolche beitraft wDrdea, und
Manche andre. 8. Heiueec. p. 182.
>'b me offenditit\ So atellte Aid. Mannt, die Leiart her; dl*
Hellten Codd. n. Kdilt. hatten : iam me oIT. Gedanke and Feinheit
dei Anidmclii utimmt fQr die aufffcn. Canitrnlt. Ei iil: Aoatof* neh-
men: Dohii offrntsculo inm. Leber die Struktur mit Datip und ad
T«rgl. Ruddimaiin 11. p. 133. nud litier die Redeniart Broukb. lu Tiball. •'
I, 3, IS. wo: o quoti» iDgreiiiji iler mihi triili« dixi offentnm t»
fOTta ligna dediaie pedem. S. Hnhnk. zu IJiid. Heroid. 13, i%,
de nei'a in vot ueriliii So ob. 23. 3G. in ae bea^ciit. Cti. J,
53. p. US.
eventu belli] Analog, dem adremlu, diteenu- AUo nicht 10 «oU
nr Xeit dea An»gangi oder Endet, u>ai. bei, am Ende, d. I. wann
nnd wi der Fall eiiigetreleu iit. Sa B. G. 11, 27. V, 54. nnd «onit.
Cfr. Held in I, 18. nnd Raoiili. p. 450. Uns ddolit dicaei AblallT
weniger tempori* all conditionit.
diligtntiam\ S. in H. G. I, 40. n. Dnker an Flor I, 6 extr.
Roth (U Taeit. AgT. 5. in. wo aich ergiebt, dafa diligent der i«l: coi
Santa potina eontilia enm roliose, quam proipera ex caia placent. —
S. ob. e. 2B. Ea'ieigt aich dieie Tngend beionderi auch in Beachtung
der Kleinigieilet» und denen, wat oianche tür «naet entlieh und mib-
der aiehlig halten dürften: wer ea nicht eben genau nimmt, lit indili'
gem. B. Q. VU, 17. 71. 11, 33. u. B. C. Ili. 8. .So Tacit. Hilt. IV,
49. gaudio clamorlbuiqne cuncta niiicebant indiligetitia vert et adnlandi
libidine. Eben lo Jm/ttl^«. I'ocr. Pan. 30, 142.
qmm ad finem — re» proeeteil] Clatke acblug Tor: proceu«rif.
L.gL,.._b,COO^Ie
3Q0 C. lUL. CAESABIS
procettitiforhmamque cur praetereamf An pomitet-vott
fitod tttlvum atque incolumem exercitumf nulla omnino
mave denderata, tramduxerimf qvod dauern hoitium
primoimpetu advenien» profligdverimf guad bit per 6i^
dtnm egueitri proelio tuperaverim f quod ex portu timt-
que advertariorum dueentat nav«t oaeraria» adduxerim^
ObnlU nennt den Ochnnch d«« InditaUvt ein Jnacaluth; okne alleii
Cmnd, wie anl «cbcint. El entbilt nimliefa dieier Siti ein m'rHicAtt
Failtim, and jvcm Uek( nlcbl für gualem, lODdorB tlt du ichlt R».
IktiTpronom. für: Ancm, ad qttevt adkne — piwcnrit, i. e. iiaun
ztre et ntl omnci noitU, MKcnti raniut. S. sn B. (9. VI, 10. VaUt
Antjcht beitillgt die Falge der S ObJeMe: äiHgentiam, ßtum, for-
UHant. Andcrr Elherling p. BS. a. 103. Cfr. Z. %. 551,
nulla enutino nave detidtrata'\ I. e. obae dafii nor eis SeMS
TermllM wurde ; aobet kein SebflT ete. So e. 35. m. tnii omKlbiit !■-
«Mlnmlbai. 8> ob. ittterta vSetoria,
prima impettt advenitni] Ziemllcb flelebbedent. dem: pr^no oA-
venhi. LEr. V, SO, 6. nt tun In nrbem fntnrai vlderetnr impetna
^ma advtntu, quo >ccc>fe»nt ad neben. XXXVI, 10, I. Crano-
aem, protectai exm toto exerclln , prime adeenta ecpit. Matt ilcbt,
dati eig. SUSI BegriSe geachlcdca lind: nno itnpttti^ all Adverhitd-
be^r. Dnd primo itatim adventu; adtenient aber iil gmetit, noi dta
Gleichseiliglctit dei Komoient Dad Getc/ilageuhabeHt fait bjperboliieb
■D heielcbnen, nnd loll atrbt lowohi dai Verbam oder PrSdikat i«a
Satiei , iood. all Eigenicbatliwort dai Subjelit niber beitinmen.
lIcbrigeDi Hegt aDcb hier wie oft, im Particip. Ftaei, die Bedent. dea
Imtperfeiti, Verwand! iit («&. pnifecllone. I, 27.
per bidvam'i D. I. fm Verlaufe von 3 antelnaadcr folgenden Ta-
gen; der Begriff der Dauer, oder dei coatinuirenden ZeltrinDi nnler-
■cheidet dieae Redeweiu Toa dem Ablalir : io per gaieletn, per nettem^
BD auch blldl. per luxani atque ignaclom aetatem agere d. i. In «ft-
ballendem (laater) Scbwelgea and NliblithaD laben; oder in elueM
fnrt elc. Sali. log^ 3.
mperaveriml Abioiat oder genaner, IntraniitiT: taperisr fittrim^
vittor diicetaeriiM. So itehl taperare Bocb anderwärli. Lir. V, 38, 4.
faciiem in aequo eampi tandtin luperamli mnliitudinl Tletoiiam fore.
porin ti'xufH«] Fait proverbial, wie: oraiif et eattritf vellt
remiique. I. Gernhard m Off. II, 24, S4. B. Alex, c 47. claiM ad-
Tenariomm ex. ilto (oto linu eipnlH. Advertariomm beliebe man
nlio Hiebt etwa auf novit, lond. ei iit: portna ab advenariil oetn^tnt^
qao ie tanquam in totum larnm receperant advenHil.
anerariat^ Mehrere Codd. n. Kditt. ''onerata» l> e. co^a rema
ttnpletai. S. e. 25. Docb war die Verwecbalnng leicbt und oni Mheinl
4al Pridikat, lO nackt hingeitellt, wenn et cam empkait geiagt »eyn
lollfe, eioe* Zniaf»«* iB bedürfen} wie Lir. III, 68 , 0. nnne eMrii-
te« T/ettrit fortuuii hottem Bfaire ilnltii; ja dai Pndikat dai HsapU
•alaei: uddnxerim m Jenem Epitbeton nlebt ni pamen.
adduxerim'l So die MS8. f»it alle, lo wfe fiele EdHt. ( aaA
lior,) Oudend. log mit Ciaccon. vor: oMdi. and lo die Ncaem wobi
alle. Doch baltin wir aifdueere für weif pauender 1.) well Jene SOO
Laitickiffe nlekt dnrek Geuall, ic^nd.- dorcb Drohung TOn Carlo ge-
Wonnen wjirdco, >. ob, c. 3S. , alio der Sinn: qnod ad aa% tradnierimt
ad noi irt trmnirem cffecerim. 3.) weil addueere vtA »»a*t abmlat
gL,_._t,Cüo^le
DE BELL. CIVILI LIB. n. CAP. 33. 301
eoque, illo» cvmpulerim , vt »e^e fedeitri itinert , neft»
navibut e^mmeatm iwari pouintf Hoc vot fartuna aU
que kit dHe^t repudiatii, CoißnieiueM igaominiamy 9%
Italiae jMgam, an Hüpaniarutn deditionem, an ^rici
belli pratiudicia let/uiMinif Equidem me Caetarii nüi- '
tem dici volui; voi me imperatorit nomine adpellavittit.
Cuiut ti vat poenitet, vetirum vobi* ben^cium remütoi
mihi meum rettitvite nosiea, ne ad eontumeliam honorem
dediue videamini. •
Cap. XXXIII. Qua oratione pennoti milites erebnf
' KabTBoebt varde, mit dem Nebeobc^. eapiat adamgert, reia* nU»
tuHmmemtam ad/irre. Llv. IX, 13 , 3. Snpplcmantuu mb Boma ad-
ämxil. C£r. Unktob. la Liv. XS3VI, 40, 3. Walthar n TMtb
Bbt V, 1. Aach ElbcrI. p. 101. lUnrnt für adi.
mtfKv navibtu cennuat«] AblatirDi wtodali* nnd iiutntmemtml^
■•b«B •(■•ndar. Aulog ein temporal, and inttrum, SMxax lug. S8, 4.
imHa^ttta neeU de inpiafito nultituiin» Nonidamm Anl! eaitn dr-
esBrnEt.
CarßaieMMem ignomittiam , an — am tte. ] We^n der Fiagpuw
tlkri am bai »kH oder aehrern Gegemtüdcn od. Fällen, vetch« 8Utt
■nden könncD, t. «tmili. g. 174. p. TU. 19. Dai Adjekllr Carfimiei^
til, (dr : ad Cor^finimwi aceeptk ignqminik, erinnert an den Gebnnek
der Adjektive im Uniehreibang eioe* Senilivi Objectf. n. Subjcctt, wt*
1. B. mein* ha$tili» Salt. lag. 41 , 2. meta» Pmtiimt Ibid. Fra^, ly 9.
8. Banth. {. 303. 8. 040. Z. g. 6S4.
Italiae fag^tm e(e.] Dhu Breviloqoem encbefnl kli Folg« dtr
■tcbt lellQeii Cdafonnilat, aach welcherj wie darek ÄttrocHem, «IM
iariora Ueberelnilimmang der SaUglieder herbeigeführt wird. So Sali,
log. 40, 4. inier laetitlam plebli et luomm tugam. Wir wardea IIa*
Kam fügaui •itliren: die Flocbt, der§m Schaaplat» Ilalln war; deren
£ä(f nnl Halten leiglc. Der Genitiv beiciBhael den Gegenifand, am'
welrhem etwaa TorgebL — So wie. Oberbanpt dieie Rede n einen
wahrhaft oralor. Schwung lieh Iheilweiie erhebt, in findet ikb bei
Andern natlrlich Aebolidei; i. B. iNcr. Paneg. c. 33, 114. tfoyat ii
Koi axäatti; mt vo/iu* ovyxt^/t^f ""i stoXntii!» /letaßoiäi;, tri di nttlSmf
vßoitf not fvrtuaäy aiagiirai «aJ xg^fiaTmr ä^ajvt, ziv är iirtura
lequimini'i S. la I, 3S. and Kri(> n Sali. Cat. SS, 14. qnU lUa
(nada atqna Juloleranda virli videbantar, bare leqai decreviilia. Ei-
gantl. lU, 91. -^ So auch Tacit. Agr. 3. wegut optimoa, d. t. et
tetii^t lieb an etc. 1Veg..dei Folgend. Caeiarii aiüit. u Salt. CaL 30, 11.
CAP. XXXIIL PermoU] Ob. e. 36. M. Bovitate rel perm«tiit.
Vergl. ob. II, II. 14.
erebrej Wegen erebro (nnt. t-. 41. m, koiüaia coplae crafirs .
•ngebnalnr; lU, 0. m. erebrit coafeetl Tnlneribnl ; e. 10. crebr» magaa
*ae« pnHMDoiaret; e. 49. erebra — proella Sebant. c. 40. ereirae fo-
«ei Milifnat ~ andiebaotnr. Cfr. Nep. Mil(. 3 , 3. qnnm erebri nontU
adferrent. 3, I. erebrit exeiiTiionibai locnplelavll) lehren die Beiipiele,
dab dleb Wort nnd duaen veraebiediie Formen von efl aneder&ollem .
HaadlaogeD nnd in concreto ToKbandnen Sachen oitT faitiic/U», i. i.
hiiloiiaeb aieh wlederboleaden EHcheinnngen fcbraoiAt wird, io dab
gL,_._b,Cüo^le
. 302 C. lUL. CAESARIS
■i
ptiam dicentem iiuerpellabant, ^t. magno cnm dolore !□•
fldelitatis saspicioneiu sastinere Tiderenliir : discedentem
Tero ex concione anivergi cohortaotnr, magno sit ontoio,
■ie inisaimtii eine JUatte, ä. i- eine tonireit Menge, bilden. Der
Begriff il( «ItO objektiv a. abtotut. Nach der Analogie TOD nlaher,
Ingabrit etc. ( VergL Rsmih. {. Si. p. 2-11.) liegt in creber von crese»
and ber, wm verwandt mit /er, i. i. brinnend und an tieh tragend =s
dtrilellend, leigend, du Merkmal dei Wachtent uad .Stelgent, dei
Offenbareni einer zunefainenden Fülle; wie wir lageoT immer von Fri-
■rbem; damit ihrer in ir)>end einer Art oder Gattung, recht ri>/ wer.
' den. Alio ipeeilii<Ae DilTereni: ootia nuineri cretreitii oder qui aen-
■im lenalmque accrerit, adauctui eit , oder aetienii iterelae. AehnL
DDter: alter Augenblicke, Schlag auf Schlag; immer von Neuem, aie-
derhotl, Dach tenchiedDen MoAiacalioiien. Soiind Caea. B. G. V, 12.
ereberrlma aed^cia nicht xakireiche Gebäude; lond. Geb. in grnfter
Menge; iaa,n-$täf»t überall auf Häuter; eins nach und nebtn dem
andern; vulg. valier Häuier' Freqaeai ani freqaenler alsd relaliB»^
Begriffe, iD ao fern dabei an Peraonen oder Sachen gedacht wird, dia
■ich aahli-eleh an einem Orte Hnden, in Ja fern lic denieltaen anfüllea
and vielen Plata , oder denielben Plali o/l einnehmen , wodurch lieh
ciD reget T.eben offenbart. Wir erkenneD in den Worte eine alte
f^ttcipialform , die vielleicht am Däcbuten verwandt mit dem grieeb.
^iy0 od. ^^(u d. ). ich rege mich, zeige mich lliälig. Denn wo von
Memchen die Rede iat, ateht />-«;aeai fafit immer lo, dafi eise regt
Theilnahme voraaiigeielzt werden kann, welche die Menge herbei^e-
fflhrt. B. G. IV, II. nahm fregaentisUoti coiivenirenti coli. 13. VII,
»3. B. C. I, 13. III, 3G. n. oft. Und dietea Merkmal Um lich lelbat
■nr Sa^en soweDden, a. B. p-eqaeittet honarea Nep. Phor. 1,3. Da-
her denn oft zu überaetien dnreli uiwer: fleiftig; z. B. Cacio ^rsfu«»!
■d tigna fuit, d, i. er fand üc^ fleißig, 1 heil nehmend , voll lebhaften
Inlereii«, ein. Liv. III, 24. — Saepe viell. Verwandt mit alfia, be-
■eichnet, doTi etwai in kttrien ZwUchenraomen achnell Bof einander
folgt und geichieht; und ainnverwandt mit identidem, doch ohiie alle
Beliebung aot JVrdin und Sache, due die Reitfalge berQckiiehtigend.
Wenn endlich celeber mit frequent verglichen wird, lo halten .wir
jenei mit eeler nnd xiXtji; fdr verwandt, und für ipeeiflaebe* Merkmal
dai Getcimtnel , welches angedeDtet wird und dai dadurch entatehende
Auftehen, daa etwa» erregt; Wie i. B. eoneie eeleberrima; wie wir
tagen: eine hächsl amelinliche oder ie/eAte'GeiellechaH oder Veraamm-
lang; oder auch: es war an einem Orle sehr lebendig. — So Bell,
AlfK. 2, in cetcberrfmis urbii lacii: in den belebtesten Theileo der
Stadt, wo der meiate Verkehr ond Zuiammenflub dea Volka war.
Andre Anaichlen auni Theil bei Ouderlein Syijon. 1. 8. 17 f. womit
jedoch zu vergl. len. Lil. Zeil. IS^Q. Num. 231. — Im Grlecb. acheinl ~
wiijtyo« dem creber, av^voi ieta freguen» ähnlich.
etiam] Sogar -während er aprai^h , Dnteibrachen aie ihn. &. zu
I, G9. über die Stelle, welche' cfiam in aolchem Falle eionimmt.
Band ToTaell. II, p. 560. aagt: Locum, quem in bic parlicola accupet,
conatituit voeulatio. Nam aut praemitlitur nomini, tanquam aMacruiiS,
qnae intentionem praeparat, aut tequitnr noraeu tanquam lAeiit, quaa
cum arsf robaeref." — Nur ist au bemerken , data an utiarer Stelle
etiam aieb nicht auf daa 'inselne Wort dlcentem , aondern auf daa
Prädikat dea baliea beniebl; dieaei aber ist: dieenteat ivlerpelli^re ;^
grade wie Nep. Harn. 2, 3. quibua malil adeo luiit Poeiii perterrilt,
nt iliam aujrilia a RomaiUs pelieerint. S. Joa. Bieml. Vergl. ob. 31.
uvCoügIc'
DE BELL. CIVILI LIB. n. CAP. 33. 303
neu di^tet proelia» committere et tuam Jtdem. virith
temque experiri. Quo facto commatata omniam et volun.
täte et opinioae, coosensu sno coostituit Curio, quam
primum sit data potestas, proeUo rem committere. Po-
slero die productos, eodem loßo, quo superioribug diebui
constiterat , io acie coUo£at: ne Yarus' quide^ Attiua
magno tit animo"] Wegen dei Canjunlliel ntcli co/iorlart l. I,7C.
. p. 179. iutr. Magao tit asimo, veiw. dem bona animo, aar dttti^ien
mehr lurcchtweiiead UDd trciteod, folglich mebr ncgntiv, = nicht
ÜHgsttich u. besorgt — jenei poiitfv n. erhebend, cum quadam Tiilnm
6dDcia ge'Bgt wird. Aeh'nl. not. c. 38. magnitado animf d. Nep. Enm,
5, 1. Kxilei ret animi Biagniludiaem etli iion frnngebant, tarne«
: mlnuebant. So fuyulnifQovtXr, Die P»ier neunl Iiacr. Paneg. c. 33,
in. nti%av ^ «go5^j:(» avioiq f^oviiaanaq. Ob. 'c 31, »xtr. nequa
tut! animi — ueqae lanti (imcrii.
cBiHBtulata — tolantaUl Conmut. iit abändern, w&i früher war;
in Biaherige mit etwai Aalerm verlaa$cAen. So a. i. 38. III, 36. Litleti*
scceplli contitium Sei^iia »etcine comitiulat. Eben lo II, 3S. c. 73. in.
Caeiar aibi cnmmulandam belli ralionem exiittmarit. Im Pattic. wio
an ünarer St. iat die Bedeul. meist medial: »ich umgeitalten. So B. G.
III, G. coBimutata fortan«. S. dai. wegen imntulare.
eontetttu tuo\ Ein Advetbialbegriff, lor Ang^e der Zoitimmnog,
die aneh Carlo nunmehr gob. Unt. c. 37. exir. omnium inurura ^»n-
>«»■«. — Statt SHO vor Oud. nach einer ConJeLtur von Hotom. tamina
• in vielen Editl. Sallle et *icb auf Curia beiirbeu, ao wärde oi wubl
lasten niüiaen: aummo sua cont. Auf Alle bfiogen, wäre tumm. ein
an nacklei Prädilcal ; man erwartete: »ammo onmiuBt eona. — Zur Blr-
klar. det Gedaukeni dient c. 31 extr. uaa »obiieiiDi iuaidom facturnm
prt,elio rem eawmiVfere ] Eben lo unt. c. 38. UI, 74. Unter;
a auf eine SchtaclU ankommtn tauen. Die Struktur -Itt analog demi
mililiiui, qui ad Cauoai commililonea pugnante« de>erui»ent, — cur
rei — pnbliea commiileuda aitf Liv. XXV, T, 3. Dagegen findet aieh
bei Liiini oft die Redentart: committere rem in aciem, VII, 36, 11.
in eatum ancipiUi etsentat. IV, 27, 6. Auch rem rammitlere eo, «bi
duae limul aciea llmendae eiient. Begrltf u. Strutlnr iit dann naher
dem: rem deducere ro , deseendere te, nl elc S. B. G. VII, 37. 54. ■
liebrig. bemerkt Burm. lu Vellei. II, 38. \i. SSd. Pollu» permitlere
■e polritali quam corHiniUere dicere lolecit veterei, qui ila diitlnguunt
Inter haec verba, ut commiUrre' fidei, permiltere potetlati dlcaut.
Aber anch: committere le in .lidem. - Tereul. Hec% I, 2, 33.
tie Varuc qaidem Attiut'] D-e Stellung der Ki^ennanien lit wich- ,
tig, well hier dal Cognamen »la dal beientere, die Perion de* Indivi-
■fsim* ipeeiell beieich n ende , vorangeilelll iil. Dielt leidet Anwendung
auf alle Fälle, wo Individueo nicht ao wohl all benannfe-Penooen
Qberhanpt, oder alt Slaat|bdrger, lond. in iVtrulverhalttiiiieq , oder
In ihrer tpeciellen Keiiehung lu Andero hervorgehoben werden, in lO
fern ile lich lignaliiirt oder bemerklieb gemachl. Daher i. B. Critpe
Sallaitl, in Aureden, wie in der bekannten Declamat. in Saltntt.
Htitoriich und dipiomatiteL kann aber wohl nur die gev>öhniic/ie Ord-
nung ~deT Namen gFÜen. Ij'ebrigeni liegt audi hier in ne — quid-m
der Begriff „ wat man kaum erwartet hätte." Vergl. dagegen HdJ
■dkl. Aehol. al^i. -~ Heb. Stell, der Numert cfr. UoUicher p. 24.
L.gL,.._b,COO^Ie
SM C. lUL. CAESABIS
dabitat eopias prodocent *iv« B»lli«itaii£ ndHlM, livm
Reqno leco dimicandi detar'occaMO> oe feenltateia pn»-
terKtittaU
Caf. XXXIV. ErBt vidlis iittw daas acies , at snpta
demonstratum est, Don iia magofi, at difEcili et ardna
adBceosn. Hanc otetqae si adrenarioram eopiae treDrim
conarentor, exspectabat, quo aequiore loco pfoelinm com-'
mitteret. Simol ab Hinistro cornn P. Aitü equitatoB omnis
et ana levis armatorae interlecd compluieB, qnum se in
tive — tive detur'] Vnt. in, 73. live — tivt interpellaviitet ;
In OrBt. obliq. 'An nairer SIelle iit der Gedsoke rein hjpolheliKk
gedacht: mSchU iktn nun Gelegenheit gegeben wetzen ete. C(r. erntet
$. 424. n. 420. Sive foigt ganx der Regel vod it. Ei konnte anck
geiagt «erden: li ■ollieiUre vel dimiciTe poitet: d. I. ob er ettea —
könnte- S. 1, 9. Aebulkh lU Ilt, SO. eiercitnni in K\tm prodazl^ '
ti Paapein* proelio decerlire vellel^ at paeae cutrij Pompeii legtoael
■nbiieeret; and in nmgeitelller Ordnung t. SO. FoHpeiui Kt venlcnUbH
•• opponerel, tf impradenlei adorirl pouef.
totticilandi Btilüet\ Den Begr. von maicilart crkUrt B, fl. H^
8. SsU. CtU. 28 , 4.
CAP. XXXIV. At'i DEeie AdvenaÜTpartlkri lit oCentar alirkar,
•II »ed; Cl entipriekt anfenn: aohl aber, aber doch. Hand TnnelL
1, p. 416. „Praemiiia lentenlU, in qua aliquid nan ette dldlnr, p«*
aitnr st Ha, ul in vicem aegatae rei labililuat aliud cDatra, idealst,
•aepe aignificet lamea, dagegen dacb; vel lallem, aber wenigitrna.'*
Auf jeden Fall legte der Bedende aot st in iolcben Gegeneatien einea
beionderu, durch die Betonung faerrorgeb ahnen Nachdruckt in manchen
Fallen niÜtc «ohl gar die Stimme auf dem Wörtehen , nad wurde
■Sektvoil. Die Varl. Leck aat ad. vt lind ohne all« Gewicht.
diff^i adteeniul Ueber dieaeo Ablativ. QuallUI. i. Z. 9. 471.
Sam^. S- ^*^- 3- B. 6. IV, I. immani «orpomm magnitadiue bovine*
«fflcit. Mw vergl. unl. III, 37, llviu difficiUbnt rifii. c. SB. liMgulart
Virtate bominc*. Deigl. c. 91. — C. 75. flanien, qood ripig erat injw-
■fi'fi'f. e. 79. eslr. rivni ^nidam iiupeditit ripii, c. 103 m- Res erat
Ptoiemaeqi, puer aelale, aiagnit eepiii. Auch ohne belgefüglei Nomen
Subilanlic. daa ergänit werden muf* III, 4. docenti, exeellenti ci'rtnf«.
ti — conarealur exspectabati Ob. I, 83. f. 19S. Hebr Beiap.
bietet Drakenb. in Liv. IV, 30, 8. Waliber in Tbc. Ann. 1, 48*. De«^
Ttrenl. Ovid and Spätere, bei denen li »K nach VerbJa wie gaaer*^
eoaiB/o, iiUerroge, fite, in der Bedeut. mn nuin. Vergl. Rubnk. n
Ter. En». III, 4, 7. ■■ Herold, V, 93. Man deake an «i forte.
levit amultarae — etmplvrei] Levit ttmialura wird von CaM.
nnd A. Ott all «chcinbarer Coli ek liv begr. für Waffefgatlung , (wir •»-
gen: Waffe in ahnU Uetanjnie) gebcancht. fo III,- 4S. leeit armalarM
magna mnltiindlne taitia. c. 82. uavei teoit armaturae nilitibua com-
plela>. Liv. XXX, 33, 3. viai auteaigBanorum uelitibut (ea tune levit
mrmatara erat) complevit XXI, 55, 2. Baliarei locat ante ligaa, levem
armaturam. Wir halten jedoch den Genitiv nicht aowohl für eine«
Genitiv. loiiiw od. parlii, (Z. fi. 429.) wie t. B. III, 39. quid Mt/ilnM;
e. 42. gaod eaiet frumeBli; e. 73. m. qu»d — delrimenli; e. 87. guvd
fnit raboriif intaüt. c lOS* qHMitn*eiui<iae itiaeriit landeni bctn^
UE KELL. CIVILI LIB. II. CAP. 34. 305
Tülleia demitlerent, cernebantur. Ad eos Curio equitatum
et duas Maimeitiorura cohortes miitit: qnorura ptimnni
impetain eqaites hostiiiin non tnlerunt, sed, adinissis eqniü,
■d BU08 refugernnt: rjelicti ab his, qui iina procurrerani
levis amtatorae, circumTeniebantiir atqne ioterficiebantnr
ab noslris. Hiic Iota Yari conversa acies sdos fugere et
concidi videbat. Tum Kebilns, Icgatna Caesaris, qneni
Corio gpcnm ex Sicilia dnxerat, qnod magnum habere
nsiim ^n re luililari scicbat, Perterriiitm , iiiquit, hogfem
ten armatara kli uitlog dem ordo, und den GenUiv all Cuni der
EigeBscAnß , lur Angkhe einei weieiitlicheD, näher heilimmenden Meil-
. mau, wie H. 6. V, 35. Q. Lucanim, ejutdem ordinii. Tacit. Agr. c.
4. Pater Jullui Graecinna, seaelnrli ordiall. — Der Urund iat, |) weil
von Caeiar nach unarrr AuiicM, gilt, was GelL N. A. X, 30, 9. voa
SalJuit »agl, er «ey: pTOprietalnm in lerbii reliaeHiittimun ; 2) weit
der tiegrifl; Art der HewaSnung, Wqffeneettung , all QualilatibegriH
fQr alle Fälle auareieblj ao dal'* e* gleich ist dem: Icviltr nrntati; nar
mit einer npeelt. Üiffeieni, die Jeder gewährt, und die der Saclie gana
angeineiieii i nach der Analogie de) Unlerlchieda xwiicben copiae can-
dHcta» nnd canduttiliae. K. Bremi lu Nep. Iphicr. 2, 4.
gaant — (e demitlerent , cfraebantvri Vergl. ul; ob. IT, 5. p. 222>
Man lab *ie, ah od. träirend, ( WechieÜicgr. Ton : vre) ile ikh hiu-
sbiogen. Da nun du tiwpere/le niid modale Verhältnifi etwa* FakU-
teAti vnrauuelit; ao kannte auch wohl ein Jerutalie c. In/In. iubali-
tairt «erden: eo< le demittere ceroebanl, oder mit dem Particili>
Allein quam drDrll auf den Mament Diid deaaen Daner. Aehnllcbea
bietet die grierh. S|irache in der Parlitet Öic , die braweiLen für Stt lu
itsben acheiiil, narb jiiuriifint, ol3a, äxoim. Vergl. Hallh. gr. Gr.
8, 621. S. 1267.
ad eat ] Ad von feindlicher RicbAiDg bei Caei. n. A. nicht leiten.
Siehe ob. I, 37. S. 111. Doch dBnlt onl die Grundbedeutung loialrr
und maraliicher BiivieigDiig , oder einei Strehtni au einem Ziele ancll
Id ao (cm in gellen, ala ad nur anieigt, dafa man aich einem Punkte
nähert! Alt felndUehe Tendern liegt in adeerms ; denn elwaa ändert
iat; gegen den Feind (naml. binwarli, auf ihn lu) fiUiren; Bud gegen
ihn kämpfen, anilreben, nntemebmen. Vergl. aulier I, 3;. Tervandle
SIellea: ai arbem proRciacitur II, 22. eitlr. n. 1 , 32. tnrrea ad oppidum
agere Ob. c. 1. ad nnattai navea procedunt I, 50. coli. 41. ad Ilerdam.
«. 37. ad exereilun Afranli conlendll..
admlttii eiuis] So B. Q. 1, 22. Lfv, II, 10. in PoKumlum Tar-
quiniua eganin admlitl, Alio hier: ala die Heilere! dea Curio gegen
*ie heranaprengte, flohen die Feiode. Dean ea «ind elicoUichi: Ablativi
C6nteg«e»l.
retieli — levit armatmae'i Davia wBntchle: Icvlt armahira, all
Appoiilion, xaxä ai)iimrö/iiror oder S;neain; fflr Caeiari Sl>i, zu ge-
iaaiteitj oder gar: letiri armalnrire,- 'ein Plural, den man wohl hei
Litini ilnilet, XXl , 55,, 5. auch bei Hirt. B. Alex. 59. der aber in '
relicli nnch weniger |>QBien dürtle. D;n Gemilip denke man alcb aber
abhängig von: giii leviü armaliirae inilllea una prorurrvrani rU.
^aod habere iitiim in re mit. elr.} Ueii Begr. riLlurt Caei. ge-
M'iaaerniBfaen »elbal III, S4. q«i qsatidiana contueludine utam qonqn»
L.gL,;..b,COO^IC
306 C. lUL. CAESARI9
videif Curio! quid duiitat tili temperit opporttmiiattt
nie iinum eloentus, ut memoria tenerent^milite» ea, qua»
ipridie tibi eot^firmatient , sequi Bese iubet et praecnnit
yiue omnes: adeoqne erat impedita vallis , ut in adseettsn,
nisi sablevati a suis, primi Don facile eniterentnr. Sed
praeoccnpatus animna Attianoram militnm timore et fug;a
4JHt gcHerii praeliarDm perclpcrenl. So aach der Genttir e. 110. utu
r(< mllitir. B. G. 1, 40. um* ac dltcipKna ; c| it\ Uebung n. Erfah-
rung in Teehnilehtn, Tic. Agr. t. 5. arltm et hiuh d. j. Gewaudlhtlt
«■d Ktttkraag. Denoilhen. Olynth, 111 cxir. »gt; i^r zov ^okifiit»
ifmngliiy iv t^ (Jiillnjtov tinjtiaptvtit. Vergl. Sali. C>t. 7, 4. — Dm
Obiettiprono»-. tum wird man nach den Spraebgcbr. uichl veiler TM«
BiM». S. oh. II, II. p. 2bi. 66.
fuid dabitat Uli etc.J Dabitare 4. i. Redeiiken tragen, Anitaad
nckuen, mit dem Inlinit. i. Z. g. S41. Ob. c. 33 exir. Statt del Infi-
■it.'könnte lichllgef gueminut,, al« quid In lolsbem Fallt, wie U«r,
falg«D.
unnut elotMUtt, nt elt.] Ul liönnle abhängig erichiinen.rnn «luua, ,
nad al) KTklirangMati belracbtet werden, wio ob. I, 47. geieigt woiw
den, abnl. Cic. N. D. II, >8. quod ai lint: idem caiiling«f El , ul inbiM
iBcem adiptcareniua — CFr. Eclog. Cic. p. 8. ~ allein bier tritt (b
tlogui der BegrilC vWn cohortari, pottulor» e(e. lu atark liervnr. i. 2.
f. Qia. daber der Gebraacb von ul. — In elogui Hegt, wie ei lelieint.
Bleu der He^nlT dei freien oi. freimüt/iigen Uekenneni{ aond. nnier:
1> einM* beittHttHleti Weite tirh äufieriii aith autdriielteH oder oiw-
tprechen. So Cic. ad Dir. IX, 32, 7. MemiDi in leiiatil diiertam eon-
■Dlarem ilt,elogui; wo ei beiht: licb eine« Auidrutkl, einer Redenl-
kTt bedleneu, iu der Mane nnd Manier anedrücken. Tac. Ann. III, BS
«Str. Memoriae prodilur, Tiberium, guolleni curia egrederelnr, GrM-
eiaverbii in httiie tuodum elogui aotitun: o homiBea ad lerTilnlem p»-
raloi ! — ' Man wird non fühlen, wie pauend : unuM eloe.
eoirfii-motteitl] B. 6.' II, 15. ürit. c. 41.
enilerentur} Sublevare und eai'fi\ in gani «{gentlii-Arr Bedenf.
Sh{U iai: tt'cA ifenfnenif emporklimnien , lieb hiHaufarbeiten : adieen-
dendo perradere aiiqno , idque mullo labore et ilndto.' Llv- II, 09, &■
tnn rnraui hnpeln capto (d. i. Anlaut nebaen) enltuHtur alqne exia-
perant iniqnitateai loci. Dai. Drakenb. der auf nnite Stelle Tcrweiit.
So aneh auf jeden Fall ichlcklieber bei Tactt. HIat. I, 13 exir. quam
Campaniae locoa et Achajae urbea claiiibus adire lolili, Pgrenaeum el
jtlpet et {Bimenia lUrnm ipatia aegre aub armli enitrrentur • wo Fi. -
dicna vorarhlug: emelirenlur ^ bloh mit nichaler Beiieta. auf viattim
»pal.; wodarcl) aber die plailiiche Zeirhnnng tebr geichwäcbt wörde.
praeoccupalut'^ Aoch hier gilt d»r eigeiitl. Begr. i. i.- lo in vor-
Bfli (naml. ira Vrrhältnifa in elvai Spälerent) einnehmen, dafi etwas
Andrei keinen Piati mehr findet: oft auf da* Gemülb abergetragen.
Li*. XXIX, 22, 7. ProdDctl {»c. accniall} ad pnpulum ab trihunia, apad ■
praeoreupatoi Loereniium clade animoa nulluni miierleordiae locuui
haliuerunt. . Noiten Lexic. Antibarb. p. 1710. fugt bei, dafi praeoeeupart
im m>Iaphor. Sinne fait Immer in malam ptn-tem getagt werde : prmt-
teupatio nur In taialer Bedeut. bei Nep. Eum. 3, 6. im bjldl. Stna«
sie bei Klaaiikem.
SRutui] EJne lebwaefae Anlorit. lat fSr: praeocrnpaN anbnf eo-
(Itatanf, und : pracocenpliH aninit eogil. — Doch rergl. CronoT an LIv.
gL,_._b,Co.o^le
DE BEk.L, CIVILl LIB. II. CAP. 34, 39. .307
et caede snoram- nihil de resislendo cogitabat, omnesqtio
iam se ab eqnitatti circumveniri atbitrabanlnr. Itaqne prini,
qaara telam adiici posset ant nostii proping accederont^
omnis Vari acies terga vertit seque in castra recepit.
C.u>. XXXY. Qaa in fuga Fabins Pelignus quidani)
ex infimis ordinibns de exercita Curionis, prinunn agmen .
fiigientium conseculus, magna Toce Yanim nomine ad*
pellans requirebaf: nti unns esse ex eins militibus et
monere nliqnid velle ac dicere videretnr. Ubi ille, saepius
VII, 30, 23. ««Icher beitugt: „Ut uaini timimat, lic et mnltonai
animuim et dielmm frtqaeuter et dictom Irgimi»-" So J.ir. VI, 30, 8.
Qniiiqna loli eruit , c*pli fI tiapettte» am'mi; briond. bei pendert nnd
lutpeiuum «Bit oaiMi auch voo ncArem. Aebnl. Tacil. Ann. VI, 3C.
animui mehr dpT Sinn, d» GrtaiitA in abttraklo; die giuie Gtmit&t-
ttrfai$ii»g, aU piycbiacher oder mbral. Zuiland.
Ulum Bdiici} S. lu 8. U. 11, 21.
, CAP. XXXV. Et infitmi* erdiniba* de eTerellu CaHenitI We- -
gea ordinet i. B, G, I, 40. Ei war ein Centario Vom nipdrigalcD Rü-
ge , aiio von den Hatlatil , einer der Leuten : Die primi ordinet ». I.
Baoptlenle dea eralrn Ran^ea, waren fl, niml. duo primi piii, dIM
printipet, duo primi hattati. Sie heirien sacb ttBlurione» primomm
erdinaai. Cfr. Gronov xa l.iv, XXX, 4, I. Dieie natente Haupt-
minniitelle beieicfanet Liv. Xl.ll, 34, S. Dort lagt I.iguitinai : Bien-
Biam milei gregarias fui lAvenoi Pbtii|)i»ni regem: tertifl anno vir-
fotif CRUHa mihi T. Quincliui Flamininu« decumutn ordinem hutatam
«diignavit. Cfr. Lipiin« Milil. Roiti. II, 8. Aucb Uaymann la Niea-
poort S. 187. — De iur Aogsbe eine» Ganxen oder einer Anxahl Dnd
Menge, Ton welchem dm Kinieliie all Theit ahgehl, S. I. eigenti. daia
gehört, iit nicht lellea; daher in Verbindung mÜ Zn/./brgr,, wir
Unat, aligui* etc. od. Wärtern, denen der Begriff dei Specielleu gd.
Individuellen nnferüegl j wie homo de plebe; maTorem de daebi»i lo
hfer ordo in Vcrgleieh tn exercitat. Aehnl. Cic. Mil. 34, Q5. poalea
■e gladia pertniinm eaie ab uno de illia. Beiip. bei Hand Tnr«ell. II,
p, I9G. Drat. Liv. XXXV, 29, 8. wo nauni de aaxiliaribni ipeci«
tranafngae mittft ad «um — in einig. CoM. ex. Bremi in Nep. Them.
4, B. Z. §. 30«. Bei Caea. linden licb grade nicht viele Beiiplei«i
B. S. V, 42. qnoidan de exerciln. S. la B. 6. I, 3. in.
adpellant rega/rehal] Brqnirere nach etwai (ragen, und ttwae
amfkachen, wai man nicht weiri od. nieht gleich Hndef: naehp-agem,
Nachfrage hallen, «eil man ctwai vermiraf. So Nep. Atllc. 10, 4.
quon reguiiiiiet, thinam etiet; ibid. 20, 3. modo aliijaid de ■ntiqal-
Itte ab eo reqairfbat, modo aliquam quaektionem - pMtieam prapone-
baf. Befand. Tacil. Orat. 10. in. Qnotoi qutiqne, qnnm ex HiipaDfa -
«et Aiia in arbem venit, Saleiani Baiinm requiritt Atqne adeo li qnil
rejvirit, nt lemel Tidit, Iraniit et eontentoi eit, nt li piefnram ali-
qnan vel ilatonm ridbael. —^ So liegt in dem Verbo überall daa ape-
eielle Interette, und difa man inchl elwaa heraniiu bringen. Vef|I.
■nch Doker an Fler. I, 10, 8.
kK etr-l Vergl. oh. I, 3S. tloar* Sttlle »cheint wealgatant 4aa
dort Qciagla aiehl aa niderlenn.'
U2
gL,_._b,CQO^Ie
308 . C. lüL. CAESARIS
adpellattisj adjipexit aic restitit et, qnSi esset ant quid
vellet, quaesivit; bameram apertum gladio adpelit panllam-
qae abfuit, quin Varnm interficeret : quod illc pericalunt,
siiblalo ad eins conätum scnto, Titavit. Fabias, a proxi-
DtiB militibas circnmireutug , iBterficitnr, Hac fugientium
mnltitudine ac^turba portae castrornm occnpaniui atque
adtpexit ae re*mu\ Vtell. dünlt Manchem niturgcmärier : T€%li-
Ut atque adtp. Allein ae verbindet oft lo, dah darin liegt dM eoit-
t'.gitens , ». ab. I, 1. p. 4. Alia hi«: er iah ihn an and blieb lo-
gleich tleheu; wai naral. tut nolliwendige, wenigit. nalOrliehe Folge
war. Nur ilaiid adtpexit in Haherer Beaiehung lu dem nomiitt adpel-
lant reg. Vergl. Hand Tarsell. I. p. ißi.
hunieruii' aperlurit'\ Von. ad h. ). und nach fhm alle Aoilegir-
mit Amiiubnte von Gruler , erlflärten e> dureti: humerum ^exlrum, qul
seato nna Ugebatur. Dn> icheint diefa nicht nolhweudig \ dai folgen-
de: tublalo ad eioi conalnm tcttto , — mncble eher einen Winl ge-
ben , dafa Farut , indem er >dtbIiii dailtnd , deu Schild nebat dem Armt
batle linlen laisen , wodnrcfa auch die linke Schalter entblöfit ward.
So Liv. XXV, 10, 22. iaculit maxinie aperla carpura Romaiiorain —
b-anifiguiitor ; all Uriache neimt l.iv. „nam nc tcuta qniden tetmn er-
.ttileraat. Dam kommt, dafa uui in aperlßtm eiehl bloh d'feaieJia^-
begrilt, iond.. ein (einpore//er Begriff dea Parlicipl lu liegen lobeiBt,
BDd die reehte Seite dDrch dai Schinrrt, dai auch Varua wobi Dicht
'Bua der Hand gelegt, oder in die Scheide geilerVt hatte, geaehälit
■eya fcoonle. Seibit die Stellung dei Piadikala mfichle fit nnire An-
•icht sprechen.
gladio adpelil'i Aebnl. Tadl. Hill. IV, 43. in. adpetilum mortm
Flaoitia capat. n. lailin. 37, 2, 5. veaeno Milhridaleni appetivere. Maa
erkennt, wie diefi compoiitum von peiere verichieden : dieaea tieieicli-
net in AlTgem. dai Streben, die Rie/ilaag nach dem Ziele: ao pelert
aJiqBcra lapiitibut , mit Steinen nach Jem. werfe»; appetere ichtiefll
in aich den Wonach Dod die Abaicht >u treffen.
faallumque abfail, gsln etc.] Gewöhnlicher: nee tUHltant «le.-
Vergl. Grfiar Theorie dea lat. Styli S. 311. Rrtap. Hainih. %. ISO.
S. TSD. I.iv. XXXVI, 9, g. Haec renuiicialB Pheraa legalia qnom
eilet, ne panllum quidem dubitarunt, gvin pro f ide crga Romanoa,
^idqnid tan belli tullgaet, paterentor. S. unl. Kl, 10.
guod nie perieitloM]. Uaa Relatiipronom. wird alt gehrancht, aar
Anrügnag (Inei ein frSherei Faituia, dhi durch ein Begriffiwort cha-
TaileritiTt wird, bcgleilenden oder beigetiigten Urtheili; al«o mehr lUT
jippaiilien. Sali. lug. 42, 3.' gvae rei plerumque magnaa riiltatei
peuumdedit. Andre Beiip. bei Ramah. g.. ISg. S. G5d. b. — Wir iflt.
'sea Im, Deutloben das Begriffawort , welchem wir den vorliegeodeo
VM itibiumiTeD, ear>* eine Gefahr, die o. i. v/1 oder allgemeiner:
Binge, die u.a. w.
ad eiut coBotuM] D. 1. gegen, _ zur AbteeAr; ohachon lanarlilt
■nr die mcAtaag In ad angedeutet liegt. Vlrgil. Aen. II , 443. eljproi
ad tcla — nbiiciunt. £i Jit VVcchaelbe griff mit den beilinimtern ad-
ttrtm. Vergl. ob. m c. 34. Fabrl in Sali. Fragm. Oi. I'hil. exir.
«nd Hand Turaell. 1. p. 84.
Hac fugieittlutn mslHIudine elc.'\ Die Leiart lehwankte iwiickan
«* n. n fug. Letztrei icUen Mancheqi planiibel. Eher mörhten Wir
m* billigen, da nicht leiten ac und atqut lo Anfange einea Saliea ite-
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. IT. CAP. 35. 309
her impeditur; pluresqne in eo loco sine vulAerf, quam
In proelio aat in faga inlerena^ neque mnltum abfnit,^
quin etiam caslns expelierentur : ac nonnitlH protinus eo-
dem cona in oppidum contenderunt. Sed qiium loci na-
tura etmunitio castroram ' aditum prohibebat ; tum quod ad
\en, um in der Ermählung rortiiiKbrcUeD Dod etwai noch Wiehligertt
dem l'raherea kninrcihcu. S. H«ad Furiell. |. p. 4S4. Ö. Ob. II, 38.
Atqiie ia cutrli turionji magngi oroulum ioceliit timiir. Im ~Deut-
■cbeii ilrein nniei ; und \a der That, ( iiäml. wer lollte ci j(lBuben}
-w» getchRb weiter?) *o Dkhe an at, und an du Siiinat. itd, dafi
leicbt Verwechal. moglicb. Allein hae beliebt tich xnnäcbit aut da*
Ende dei cHp. 34. oudIi ftcie> Vari terga verlit; denn die Getcbichle
*on Fabiul Pdign. iit Episode, and der Ablalie fit der Caias iaUru- '
Mental. Dnd tauttal. inr AngiLe eiiiei Killrnlnirn , xtißllifen Hilleli
nnd Werkieugi, und wird durch impräilur vallkamoien gerechtfeHigt.
A DiulliludEae — oeeapanivr würde anieigen, daf( ein Plan vorhcmcli-
te, an den hier Hiebt in denken.
tu preelie aat fuga \ Einige Codd. geben in tug. Held metnl:
Viellcicbt richtig, weil Caei. die Wiederhol, der Prapoiitt. liebe. Al-
lein um leitet ein Gerühl , all lönoe hier faga abgiebtlich ali Ablatir.
eauttal. geaelit aejn: suyder Flucht und durch dielen denn der Raum
■d«i Schlaehtfeldet war beichränkter und gewiiieiDaben ein Punkt;
daher fs — proelio, Salluit pflegt nach el niid aal die PrÜpoiiL In
■ler Regel nicht lu wiederholen. S. Fahr! in Salt. Cat. 49, I. Dageg.
Kriti ad h. I. Cfr. Ramafa. S. 472. T:i. — Ueher djeie Nebeneinan-
dcrileliuog veriehiedener C'acutt erbüHiiiiie bei Tacilia vcrgl. Bötlicher
de tila, icriplii ete. C. Taciti BeroU IS34. p. 22, i. B. Ann. II, 70.
ea baiid ninui ira qnam per metuni accepta. Agr. 0. cirtule abt per
Cfr. zu Sali. Cat. 10, I. Ob. 1,9. lU per conlumel.
fic Monnalli etc.] Hier iit ac , wie oben bemerkt, loviel ala: and
Virtlich, und logar; n«cb Hüiid Tura. L p. 4Sil. atyue adeo. AebnI.
■ciii Sil- 8.'Matlb. gr. Gr. §. G2I. S. 1260. Göreni lU Cic. Fin. 11,
33, 11».
/idiliint proAitebal^ Die Codd. bieten venchiedene Leiait: theill
prohibeb^nt, Iheili adiri tunc (non poiaet) oder (uH. Diefa Lelilre
■cheiut um weit richtig'r und riaturgeniäfaer , ala adilum prohibebat.
Durch -den liifiniliv Paaiivi wüide die Handlung in Concreto genaacr
beieichni^l; und dai Pasain , unitr: dad man aich näherte — gewis-
aetmaheit iura /mpertoaale erhoben, bedarf keine) Subjekia, wie etwa
B> C. III, 5. ul mare Caeiarem transire prohiberet. Manchem jedoch
cncbciHt vlell. adiri laue non poiaet eine Gloaie de«: editam pruhibeb.
Wie aber, wenn nur jirahibebat wegen der etwai lellneiD Sttaktnr
jenei non potset oder nan poterat veranlafale?
' tuia gu'id etc.-] Qaod wird nicht aelten gebranclit. Um eioea
.Salie tubslaaticieche Bedeut. zu geben, und dient lur Umacbreib'. al-
ler (J*(ui. S. Ramih. £. 17«, S. 7dl. Bei Caea., nie Held ad h. I.
uachweiil, in Verbind, mit manchen Nominibut. B. 6. III, 18. ad hoc
C4MiiiMiiin horlabaular cunctatio — eanfirmatio, et qaod bominei )U
beuter id, qund volunt , creduot. So Nep. Enm. 18, 1. Eumeni mvl-
Inm dctraiil inter Macedonei vlvenli, quod alienae erat civilatii. Tbc.
Agr. 4. m. Arcebat cum ab illeeebrii peccanUnm praeter ipiipa bonam
integramque naturam , gaod ilaüm parialui «edem ac magiilram itn-
d •luu) Maiiiliiuii babacrit.
gL,.._b,Coo^lc
SM C. lUL. CAESARIS
preeliiiiit egreasi Curionis niilite» üs rebni indlgebsnt,
qoae nd oppqgnatioQem caatrorum araot ^«ui. Itaque Cit-
rio exercitnm ia oastra reducit, suis omnibns praeter Fa-
biniu inculuinibaa, ex niiinero adverHariorum breiter sex-
centii inlerfectU ac itiille vulneratis: qui oiuaes, disceasa
Cnrionis, mnlüque praeierea, per siinulationem vulnemni,
ex casiris in oppidum propter timorem sege tecipiunt.
Qna te yniinum adversa Varux et terrore exercitus cognito,
baccinatore in castris et paticis ad speciem t^wrnaculia
teliclis, de tertia vigilia silentia exercituiii ia oppidum
teduciu
CjiP. XXXVI. Postero die Curio Uticam obsidere et
- rallo citciunDiiiiiire insdtnit. Elrat ia oppido multitudo ia-
fMO« ad oppugnalioatm — erant uiui] Miin flndct bei «inf eitt
du Objekt, dem e> gilt, den Zieect aud dla RieRtung hald durch äJ,
bald tutcTi iea DeUii bei<ichnet. Letttrcr iit bei Ssllugt vorberr.
■cbend{ fut Immer: hello aiul nie. 8. F>brl la log. 43, 3. Bei
Cmi. B. G. 1 , 3S. ad b«ll. Kfui eiie.
per timu/aUoaem) Ob. I, 9. (aot. II, dO.) timutaUone Pwtbld
bellt. Ed Bucb Jiä. ,IiOGr. Fanef. 30, 133. tavt fvatt ut ia{ itä
"JW» /"■/« <piiOK:vnui;.
propter timorem'\ Wir halten dafdr, Id Bezielinng anf Held ad
h.J., daf« prnplir •eioer Crbedeut. nach hdt den nahe liegenden Grnad
oder eine deriflelehea L'riaebc beieIctiDe und ileti von dem Refereatea
im reinhittariirehen, d. i. objektiven Siane genomTDen werde) danill
vctKl. du von FabrI m Sali. lug. 12, 1. Geaagte: ob leiKt an d»
vortchieebendrn Grand, prae liinore wdrd« andeuten, daTi die LAiIs
vor lauter Aiigat and Furcht nicht* Andrea thun und wihlen konnien;
ea. aaigt dieae Partikel an einen übeneiegtiden, ixe andern hinlanitel-
'lendeii nod «urückaelmdeD Grand, odtr eine ahnLcha Veranlaai. und
Uraache. Atio iat prae mehr eine nibjeltice Partikel. Daher gebraucht
Cael. auch von acbcinbar anbjektiven BeweggrQaden propter nnd oh,
Wo er jene IFraacben in hiatoriiebem Sinne auffatit und berichtet. D&.
n liomintj dafi limor die Furcht vor clwai Wirkltehem anieigl) Wdr-
ler aber, wie imprudentia ( B. G. V, 3. propter impradentiam , ebea
aowobl Im objektivem, ja iclbtt lionkreteu und coUettiven, wie Im tut-
Jtittitt» Sinne) Beaommen werden können. Wir erinnern an Taclt.
Agr. 2. tapientfae prafeanorei. Daa. Roth. Dagegen iil S. C. III, 09.
MT «et« gan) eigentlich geaagf.
bueeinatore } Den Dienit dieser Leute, daa Zeichen der eintra*
fenden FigUiae ta geben, erkennt man aai I.iv. VII, 35, I. Vigllila
deiiide diapoaitii, celeria oDmibut tciieram dari iubel: nbi lecunda»
vigiliae buccina datuai lignum ei)el, armali cum tilenfio ad le con-
venirent. ^~ Han achrieb auch iacinalor, abgeleitet von fjficdvi;. VergU
Schneider Elementarl. 8. 402. Auch aa onarer Stella atimiDen dl*
■nciaUn MSS. für dieae Schreibart.
' CAP. XXXVI. IntoltHt btlH] Di« Straktur iat bekuiat ud fnlft
ler Bll(^Belnen, Ton Diehleni und ipätam Fnuaialeu wait anag«dch»~
tfK ABala(i« d«T Mdieetinor. rateWv. S- X> |- 4»- >7. S« Kall, Cal
gL,.J_b,Coo^le
DE BELi^ CIVILI LIB. Ü. <:AP. 36. Sil
golflna belli} dintnrnifale otii: Ulicensm pro quibusdam
Caesaris in se beneficiis illi amicissimi : oonventua is,
qai ex Tafiis g;eiieribaa const^et: tercor ex saperioribu
proeliis laagnaa. Itaque de deditione omoes palam ioque-
bantor et cum P. Attlo agebant, ne laa pertinacia.omniom
fononai pertnrbari vellet. Haec quam agerentnr, nuniäi
S, 4. iDtniBi inialenM nalmram artlom. log, SQ, 1, pHn imolita re-
rbm belticaroin. Ob. 1, 44. iniutlat. jKfEea iler Bideut. irhelnt n
bnchlen , Uti iHtsla»» deijcuigB geBannt wird , dar stwai nicht ■»'!-
macht, folglirb TOB Dicbli wVifi, dem etwki frtmd iit; dahrr Cic. d«
Oral. I, 48. igHarut >lqae imolemi; imelHai, der in etwu keine
Vebaag bat, die dorcb iängera bcwobnbcil «längl wird.
äiaturnitate otii} Ucber diei. AbJatiT ont. c 37. ex(r. nmHihi-
ätm» arborDm, l. «b. r. 3. H. 340. DerMlbe Begriff der wirkeadn
VrtacAt Sali. Cat. 31 , 1. ex lunnk laetilia alqus laidria,. qoae diu-
iKTlia gmitt p*p»r*rat, repenlc oan» triititi* iavaalt.
pra — t« I« benrßeiit\ Pro kiet-.fir, d. i. all Ertat%, all Emt-
gtltaKg, in ntramqne parlcm. Wie Tercnt. Aadr. V, 3, 17. Am pr»
kniai ego peeceta luppücinnl laireranif Liv. IX,''8. e\lr. pequ* le
pro ea, quod lervaiieot exerdlum, poenaiu Dllam meriloa «hb. So
■Ofile mao aaeh nehiticn: par jira p*ri rebTrc, Cb. Kortle >a Cic.
ad Dir. I, 9, ^2. Wegen der SUuktar ob. c. 33. >a de meit in t>e*
meriUt. Analog jeoer mehi grätifireBden SInililiii Taeit. Agr. 6. gn».
nu tib tieram lemponiiK.
eonviniui t'f , }iii' — eonUaret] It fSr talii, lor aligemetnen ab«
■Iraklei) Beieichii. einer Eigentrhap, die entw. nither beitimigl'wird,
oder BDI den Zniimmenfannge ergäntt werden muti. Salf. Cat. 91, Ifi,
«Ol morti, eoH moileitiaiB viri eognavl. Vecgl. Runlh. fi. 177. 8.
714. Z. $.-£96. Coeliui bei Cic. ad Div. VI», 6, 8. qunm praeietlim
U lit, {ut ii piraleioiiim leiret eiie loqui de h«e le, vis lainea ■•
er variit gtittribatl Wir beliehen gtnH* aat die Volte riräMiw,
■Qi denen dieier cajiventtt» beiUnd. Bi waren all» Röuiiicbe Bürger,
ab«r Bui vericfaiednen Ländern nnd Provluien. So Sali. Ing. 47. lui-
hei gtneHt mnlti martalea. — Wir icblieben betandera aal variui;
nnd weil genui abmlut andeii in nehmen iit ob. I, 31. caiaigae ga-
meri* hominui» milia. — Sali. lug. 4 , 4. quae gentra homt'naiH. Catil,
34, 3. plurinoi euimgue generit hominet adiciviiH dicilnr. Heb. cait-
tentm ■. ob. I, 14. Hier kann , da ceMvenl. von den Ulieeniem ge-
■obieden wird, ddt die in Utlea, ali einer Kreiultdl, wo die Ptäta-
ItD Ihre fiericbtttage hiellen, beliebende Sömitehe Getieind», neiit
megeUmteret, vanlanden «erden.
ewuttt paltam"] Weil mehrere Codd. (auch Sklra.) ia palam «i.
{»palam haben, rarmathete Dion. Voll, nicht ohne Grnnd : ism palam;
obaehan Oudend. die Form ispalata Dicht verwerflich fand. — Mam
•ricbeiut lehr paiiend) eben lo ^di], lorlicbi eilend nnd emphaliich.
Ha — ve//«t] Dem Sinne nach: Bm ihn von leinem Vorhabem,
Batiehlatt», näml. dem rein tvijeHiven aai pertSalicAeHj ahiabrin-
geo. So Sali. lug. 43. eitr. Q.aae rei plerumqne rnngnu elritatea
piiinmdedit, dnm alleri alteroi vinccre qnarii modo et victoi acerblai ,
nleiici valant- Vergl. ob. I, 83. — Für biolie Umtchreibaag ainel
V«rbi Initl nöchta aa nicbl an ballen ler»- VeigL jedoch Rabak, ■■
TMMt. Hca IV, 1, 41. Baru. lu Fbaedr. I, 2», 8. qaMiit, «ui ile
gL;;..b,Googlc
312 C. lUL. CAESARIS
pmemitiiti ab rege labavenerunt, qni iUont eam magnit
«o[)ii8 adesse dicereai et de custodm ao defensione arbia
lioitarentur: qnae res eonini perterritos animos conlirnuiTU,
Cap. XXXVII. Nunciabantur haec eadem Cniioni,
sed aliquamdin fides fieri non poterat:- tantam habebat
auanini rernm fiduciain: iamque Caesaru in Hispania res
meaUH Vetttt D.i. «WDm c> ihm denn eiitfiele, beütbe, ao M
lagen i
niiitcii — ab regt fU.'\ Ab kiugt nic.kl von praemtni nothweiu
dig «1., sondern von renirf.. Vergl. in B. G. VI, 4J. p. 424. H»4
TuriHl- I. p. 35. Der lolale hefr. von ab kann »nch auf I^rsonem,
ton deren Seite, von. denen atii etw» fcichichl wird od. i»mml sder
Kinil grachiebt, übeTgelr*K*u werden. Nep. AgH. 4, 1. nwei'at ei
,4eme tenit. Cyrog. 11, 4, 1. i\X&i wif" Kva^o^ou üffflo^. Den Q».
braneb von a and ab lo weit annudebneu, dah dicie Pripoiitl. faat
die Stelle dci Gemititi Sabiecli vertreten, iil wenigstem nicbt der Proin
daa goldnea Zeiialtera eigen; «nfver in Verbind. Mit einem Subitant.*
raibale, wie prrfuga, Itgati. So Cie. Off- I; 13. a Hyrrbo perfne' -
lentldi «1 palltcilDa. Allein OSie. III, 32. perfagambeo, ac Pyrrho,
venit in «Mira Faliricli; und Tuac V, 3:1. quuiii legati ab Alexaudro
guiuqaaginta iaieata allalimnt, — aiiid die Vtrba oSenliBr au lierdil-
•icbllgen. S. dageg. Eclag. Cic. p. I7U.
imm Kagmt eapiit'\ Dah hier CHW, (not. 38. m. 3B. in.) nnent-
bebrlicb, aiehl man. VergL ob. I, 18- Hiltil Antoninn cum — c«-
bortihoi qninque. c. 31. cum exereilibui. c. 41. cuai equitibaa. An-
den II, '21. i|i«« iit attvibut — pervenil. S. in i, 18. Varro cum
iia, (|UU babebat, legionibai ollcriorem lüapaniani tneatnr. Oft dM
gtieeh. ^eiv, üyar. S, Mallbiä gr^ Gr. {. SSi. 8. 1101.
dr cBitadia ~ Aortsreafur] Untrer Aniiebt über da, t. Sall.CAL
S, 3. vcrifl, oh. I, 33- ii. bei. II, 5. •(imnit bei Hand Turaell. II, p.
3üD. „Vtrba acliva (etnculra) leatieitdi , iudicandi, cognalcetuU,
pottalatuli rl ali^, qnae fere aecHiatieuai letuui habent, componnntur
eam praepoiilioue d» — imprimii, quuoi m a«x tota liaiul eompro-
hendilur, aed (ractalar aeparalim per tingutat parM.'^ Znr ErliuU-
rang von hortari dienrn ticgenialne, wie l.iv. IV, lg. in. lam oniai-
hui loria cedimr, iieqoidqaan Sempronio conaule oinrganu atqa«
hartanle, oHiil nee imperiuai , sec maieilat valebal, Vergl, B. ä.
VII, ». Einige Editt, hatten odhorl., wai wegen aeiner ipecielleB Be-
liehung auC ein beitirnntea Zirl oder Ohjelt liier nicht pafal.
CAP. XXXVII. Fidrt ficri non poU'\ Man aagle : fidem aliimt
faeere , i. i. Jemanden etwaa glaubtick machen, ihn übeneugen. LIV.
XXi, 47, 5. Ea (leritii amiiia eiua vix fiäein faeerint, i. e. vix .H
probuverinl. Cfr. Daker in Flor. III, IG, G. welcher «^t: Fidew allcal
fitri dieitor, qonni fit, ut aliquia credat, qaum alieui pcnaadetnr.
VergL B. C. IV, II. V, 41. B. C. III, 101. n. viele Bciap. bei Dakar
a.a. U. Erlanternd iat «epen der SlroLlnr Plin. Kpp. IX, 31. Ll-
bertoi tuaa — freit atihf ßdtat poenilentia* : vere credo «mendatnm,
quia deliqniiie le lenlit. Verwandt iat: toaui'T^» ala-tir äiiaiKÖ-
Ttav ijpür iaiQ iitO /af fäf allmqtvr Imß-v/uiii, i. e. da wb eiJ*M
ra >Bgenlchein liehen (gUabwürdigea) Beweia geiabrl haben B. a. w.
'So aagl Ltv. XXI, 35, 4. abi ^ifet iVi (viam dacentibua) non «hm,
d. i. wo oder wann man den Ü'egweiarrn nielit Irault.
tuuntm rerum JWbeüim] Unt. /11, 15, 3S. fidufia rH gm. m*-
gL,_.:b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI LIB. II. CAP. 37. 313
■econdae in Africam nnnciis ac litteris perferebantar.'
Qaibiia omnibns rebns anblatos, nihil contra se regem
nisnram existimabat. Sed übt certis aactoribag comperit,
minus qiiinqüe et viginti milibna long« ab Uiica eiaa copiaa
abesse, relictis munitionibus sese in castra Corneliana re-
eepit. Hoe frumentum compoilare,,citstra inunire, mate-
riam confeire coepit stalimque in Siciliam inisit, Uli duae
legiones reliquusque equitatus ad se mitterentur. Castia
erant ad belluia dncendum aptissinia, natura loci et mnni-
tione et maris propinqaitate et aquae et salis copia, cuius
lorcm fidueSam prahibendi habebant. Tae. Agr. I. Pleriqae laam <plt
Der BegrilT vaa fiducia i*t fecwandt mit ipe», metut, opinio de., bei
icnen der ticuiUr. Obietti }Aaig. B. G. V, 48. Beiap. Ramih. %. 106.
'S. 311. und ob. I, '20, Vergt. über den iceittm Gebrauch dra Ganii.
Obi. «emhard id Cic. OfT. I, 18, 07. — üa< Gegentheil: rthut *ttl*
diffidere. i. B. Sali. log. 48, 1.
tiiblatu»\ So B. G. I, IS. &iiblatiit, lo wie iaUere aniaiDDi od.
■mliBH, icigt an einen höbern Aufichwnng dea Muthi und der Holf.
Mung, dei Selbitvertraucns, im, Gegeiiiali eine! fräkern gemS/iigtem
sder gar gedräctten Zuilaadei. Sodunn aleht lailatui nherall all
wirklichei Partieip; elalat bat mehr adjefctiv. Bedeut. und wird, wie
te efferre, meiit im tadeluden Sinne geiagt, da, wo ea auf daa Ge-
Mttth and deaaCn Affekle beiogen wird; daher Verbindui>f( von: elaliut
«tqaa inflaUm*. L'nl. III, 79. gloria elalii Doch mildrrl der Zaiam-
. nenbang deo Begriff, wie Cic. ad Div. X, 12, 4. ineredibili gaudio
tum elalsit, nnier: ieh it«r vor Freude gani aufier mir. Daa. KorlU
eoHtra le lUgem'] Die Siellang dei contra hebt die Rflcliiicbt,
i\t dM ^ubjelit auf liei nahm, hi^rvor, nnd varhindel lieh von *elbit
■It nili, wie anderwärti. Sali. Cal. 3S, 2. Contra eoi (oniRia ope
xitebatur pleraqne iiobilila). Dach aagle man such: nili pra aliquo;
LiT. XXXV, 10, 10,
lange — abeite] Langt ballen wir, wo ei einem durch Zablan be<
■timDleu Hafte der Entfernnng gilt nicht für blni lufallige Kigeoheit
dea Caeaar. Styia; ei lieht bei aliftie , i. i. eitifernt aeyn, grade wie
■uaer: alliche Meilen usfl enUernt leyn) du iit, in manrben Fällen
gleich deai eine Strecke fon n. *. w. Umachrietivn: die Entftmtittg
von dem Platxe, wo itch Jen> befindet,, fisfrage niekt mehr all n.i.Wc
Dieae ■pccielle Beiiebuiig nnd Andeut.'auf eine H'egilreclic vou elnea
be$liBHBten Punite aui nach eiaeni andern hin, die Diilana awiichen
beiden liegt wohl ia langt) auf die Fraie: wie vieit von hier bi* dort--
hiaf Vergl. B. G. V, 47. VII, 16. Proeul heifti: fern von einem
beliebtgea ZiV^unkte, au$ od. In der Ferne. B. G. VI, 39. n* qua
eiui advaDtoi praeal ligniflcBlio eal; wollte man dafür lange aubililut'
ren , 10 würde ei helfieuli ein Xeicfaen geben in aefte Ferne Hn, da*
tteit reiehtt. So wBrden wir auch: qaod tempui faaud langt aber'al,
Sali. lug. 3S, I. erküren: et daaertc nlchl mehr lange bis dabin,
in Sieiliam wit«, uti etc.} S. ob. II, 20. p. 371.
ad bellum daeendatn] Utber^ducere b. a. B. G.,I, IG. Aehnl.
aagl Sali. lug. 3S, 3. At contra lugorlha trahert omni» cl aliaa dein-
de allat «lora* eautat fatere. Und 23, 2. peaurl* rei
gL,_._b,Coo^le
»4 C. lUL. CAESARIS
magna tIs iani ex proximü erat aalinii eo coagests. Non
materia tanltitDdine arboram, noo fromentam, enlna etaat
plenissimi agri, deficere poterot. Itaque omninm anonim
conteDBD Cnrio lellqnas copias exspeclare et bellnm duoeio
paiabat.
Cap. XXXVni. His oonstitatia rebus probalisque
eoDBilÜB, ex perfagfis qnibusdam oppidania andit lobam,
revocatnm finitimo bello et Gonlroversiis Leptitanomm,
reitilisae in regno; Saboram, eiaB-praefectnm, cum me-
diocribas copiia mUsniii, Uticae adpropiiHjuare. His aa-
Ctoribus temere credena, congilium commutat et proelio rem
eommittere conslituiL Mnltum ad bano rem probandam
na heUam trahi imd pOM«. Viele Betip. i
' Vcrgl. Hreai » Nep. Then. 7,1. didit opcr
t*»ptii dnceret, ,
rtliguai — exiptetare'] I. e. tarn diu marmrf, doaee eoplu r^»
BtrJnt, afmiilqae iiiectare, auB Tentnrae aint. Vergl. ob. I, SS. II, S4.
So lehr cliKnktcriit. Sali. lag. 47. txir. reti pMim — Bcque abaaer*
mtqam pallieerl, el loler im amra« premilta Icgatarnm nxipvclmrtj
Mil> RDm promintt itareul ItKaii.
CAP. XXXIIl. Ex perfugit ] lieber prafagtr^ oad ptrt. i. lA.
n, 23. Trantfuga In der Regel der Uebtriäupr ton dem eignim
Bter» m dem andern frtMdt» aai fiiudlieAeii ; daber mciit varäeAt^
lieh; Liv. II, I. iiaaloram «outenaramqafl plabi, traKtfiiga ex >aA
p»palU — bc«. XXII, 3], 7. ' Ahelii — nn^ilii Hlipanna, fidui anU
Pseult, — tum cum farluua mnitmerat ßimt. CeteruH Iraaifiigum,
, iIb« nignae rei proditlone rcnientem ad hualea, nihil aliud quam himhb
tilt alqae infame torput eise ralua. Perfaga, Jeder, der slth ja ei-
■er andern Parlel' gefldcklel hat. Daher bei FriedeBiichliiiiea die p*r-
f»ga» FTwalint werden, ali allgemriutre und die gtbreeAn» Treue w«-
■tger berahnnde Baneannng: Llv. XXXVIII, II, 4. Parfogaa, fugii
tirei caplivoique reddito (geni AcMlornm ) Romaui* lociiiquc. S, dal.
Draleub. Call. Sali. lag. 40 , 1. und nnl. e. 39. Doch itebt anek
lulin, II, 7, 8. capllvoa et Irant/kgmt (raderei, Trgnt/kgm beibt
JCM. In la fern er teint Partei terlie/t; perfkga. In in (cn> er w»
i«T ndem Partei harn- Caeiar tagt aoaichliefiend perfStgu- Praflt'
gni, der leinen Webosrl q4. lein Valerlaud Terlaisen nod daa Weil«
fewMocat fagitivv* niflit der entlaolM Skia«. Vcrgl. oben e. U.
iber prafog. and ptrt. ^
rtvotatum') MeUpber. -nie Tac. Agr. 18. Haea inauU, enlas
pMteiiiaac rtvocatktn Panllliiaai rtMHan» lallni Brltanniae lupra m*-
Meiatl wo einige Editt. m eniiia pon.
/Vae^eta»] In welchem weiten Sinne ptaafeetut *«D JedeH
JngttMlttK und Beamtea \a Civil and Mlljlar gebraucht werde, lehrt
Ball. log. 40, B. ex oppidil et mapaJibui pratfeeti regia «biU pmce-
debaat.
ad Aon« rem pr^amdmml D. I. an einen tolehcH Plan ol. Bnt-
■ebl^ iwcckmähig oder aunekmlirh (probabilia) in fiadin. Daher («
0ppr«bmr» alicui, »Ich bei Itmaudeu angenrhn mMhea, deiien Beifall
■ad ZufileieaMI aleh erwwben, trhaltent von Tacil. n. SeMMiMabi^
gL,_._b,Coo^le
DE BELU CIVIL! LIB; IL CAP. 88. 3»
adiarat adolesMDÜa, ma^itado uiimi, saperiorii tempo-
ria proveatas, fiduda rei bene gerendae. Hürebos ia»-
puUiui, equitalum omnem prima nocte ad caatra .boitiim
iniltit, ad ämnen Bagradam, quibiis praeerat S^ora* itt
quo ante erat nudilnm. Sed rex omnibiu copüa inseqae-
batur et sex milium passuain iatervallo a Sabora canse-
derat. Eqnites luissi aocte ilec coaficiunt impriMlenteiqod
tack gebrapctt. Wo apprabara dem prebarm nah« Terwaadt, J* btl
Wrchielbesriff in ttja icbelDt, liegt doch imm'fr dai Mcrkmkl das
■llgenieinero od. UuLern Bcifallt od. Applaai in approb. Etwa UDiar:'
AMtrkeuming eadeii. Belip. gicbt Botb in Tac. AgT. S. p. ID. —
adiavat'\ Hiermit IkTit (ich anidrficken nniicr: leetentlich beitTW
gen; in ntramquc putrui ; wie denn Sali. lug. c. 45. adivmtnta igna-
Tiasi oder teitentlicAt Dientte leitten, oH wie bier, ton moralifchar
nnd gaiiKger EJuwirknng. Cie. Arcb. 7, IG. qnl, ii Dlbil ad pereiv
ptendam calendauqac virtoteB lltcrii adfKDorenfMr, tHmqaam la mi.
earam itiidinin eontDliMeal.
aielnctntia etc.] Wlt haben aebon mehmala darant hlngenlgt^
wie bei AirfsSAluKg veiicbiedener Dala und Grund» (rationee et ar-
enmeala) Iheila äufiere Ceaformitat der Saliglieder Statt findet, a. B.
ob. 12. p. 297. theila eine durch logiiehe GrSnde bedingte Abweth»-
luDg (Tariatio). 8, ob. e. SS. Utieeniet — eaaiienfai — tgrror. An
DBirer Sltl|e iit auf dl* Sttittiiig der GeniUveit, dntcb welebe die Sab>
■taiitivbegrlfCe genaaer beitiannl und modiGeirt werden, beiondera in
aateu. S. ob. c. 32. In. AebHÜchea 111, 39. Hegemratoa, rclcril
hom« patentiaa, — Pctreini, lanimae aobilltalii adolcaeena. 111, T3.
qnam parvalae cBoiaaa Tel /aUae inipieloniB , Tel trrrari» repemttMti
Tel abieclaf TeUgionU, magna delrimeata Inlnliaieat. Ul, 7B. U «t-
Catiarii profectlonani et adTentam PvmptH dooaeroat.
prevtnlafi Hierüber aa B. G. Vil, 39. Umicbreib. d«l ob; e.
S3. i. 6eiaglen : quem ad fiuem adbnc rea pmcetiil; Hiebt der bloft«
Erfolg' aui Äutgang 1d Dtramqne parleai , iond. der «irkliehe Gewtmm^
Ambealf. Pliu. Kpp. I, 13, 1. Hagaam prBvtmlum poetarnn hio an-
UBi altnltt.
ommibai eopiit ja(«p.] Davan an 1, 33. II, 31. So Sali. Cat.
57, 4. ul pote qni magno exertilu — leqnerctnr. lag. 40, 9. ipaa
ialento atquc infa>ta trgrtilu in NnmtdiaiD procedit. In der Regel !>■
det man aoleben Ablatir dei Namen Snbatant. TOn einem AdjektiB be-
gieiUl. Diefa lebrea aach Beiap. bei Ramih. {. 140. S. 4)8. le. In
B«br. Codd. lieit man: ntia Manib, cop. , wa« aber, weB;en dea tot-
anagegangnen : Saboram mai mtdieerib. cop. miaanm — anfaauehman'
be^enUielu Vlell. dient, nia nach nuierDi Gefable den (Intenehied
anaogeben, da« Beispiel: der König folgte mit aller teiiur lUaeht, mit
taimer gaiaen M. Blinde tum, lo wäre ■* atwat oebat allen lelaea
Trappeu; ncbit aelnen ganien Heere. Im aralern Falle nebr at-
flraHj im letitera mehr koakrtt,
Sabura] Die MS8. n. Appian haben: Saiurrm. Allein der Nun'
wird ala Dacljini bei Sil. Ital. XV, 444. n. Lnean. IV, 733. gebranoht,
Etwaa aHdera iat daa lat. $abtlrra, der BaUaat. Vergl. Sehneidei Sle^
gL,.._b,Coo^le
31ft C. lUL. CAESARIS
atqne inopinm^les liostes Rdgredinntar : Nnmidae enim,
'^saHam barbara conguetudine, nnllis ordinibuH pasaim con-
iederant. IIos oppressOs s runoetdiBpersoa adoiti, ma^
nuta eordm Buraerum iolei^ciünt; 'mtilti perterrili profu-
ginnt. Qno' facto, ad Carionem equites revertuatur cap^
TOsqae ad eam leducanU
Darilellniig durch den m'«gfall der CopoU lebhador, lorch die Ant-
KBhnie dea gut wegea der Nabe vao atque der WoVIliIi^ig fCrletrt
verde; ja, dad gue hier la raich auf gaiii fremde ülijetle fahre; ir-
gend CID Prädikat oder Adverb, du *ich' iDf dat Sabjeit dea Satae«,
tquitut, bezöge, wurde durcb gtte acbicli lieber verbuitdeo cncheineB.
jvadaai barbora eansutluäint'^ U'eicen der SIelluuB von qoidMa
vor dem Nomen Adjelit. od. Sabal, a. Ilöreo« in t'in. 1, 10. iu. El
»«f in lolcheia Falle, aagt jeBer Gelehrte, lo *iel all gutdammoäa.
Una acbeiut die Sache ao: U'e»n gtiidaai dem AdjelilJro KncAgeittit
wird, Hl heliit «■ daa Pfädiial tervor, weil die SubjtUirHai dea Ur.
thelli duick dat beigefügte guläavt nioderirt, daa Prädital lelbat ab«r
sar ObjekUeUUt eilioheii werden aoll. Uaber möeblen wir lieber nni-
gekebrt aagen: ileht qaidam much den Adjektiv, lo kann el durek
fmodammoda, od. ut i'to ditam , ,mti eguidtat eritluKB ele. eilllrt wer-
deu; ei mindert einer Seila daa kategoriacb beigelegte Prädikat, und
indero Theili bleibt dem ^'^lheiIe überlauen, viel od. weltig biniuin-
fSgeui daher kann ea aneh wohl notionem exrellenliae halieii. S. Kclog.
Cic. p. II. U7. Siebt aber quidam rar dem Adjektiv, dann hebt ea
•na der tiallung od. Art. uur eins hervor t|nd leigl die witkiiebe Exi-
' Mtens an; ei deutet aii iaa failiicAe ani ■ objektiae. So iai al>o hier
ftuidam bari, eoni, uiiae': nach etser (d. i. ttirUic/ieH, unter eieltn
andern) Cewobnlieit der Barbaren; oder ea itt n»m'to ei'ae fiewobnb.,
die niBU näial. iilcbt weiter genauer ftngcben «d. beieichneu will. Cid
4« Orat. 1, 5. Qui* enim aliud — ciie rauiaae putet, niii rei gtian-
daM iiikredibitein magiiitudinem ac difflcullatemt < O. i. nicht eine ge-
«riaaermabeu , (faat mäcbt' ieh »gen, ao in lagen) uuglaubliclic ; aoH'
dtrp: eine m'rHicA, od. überhaupt.' eine uaglanbliche etc. ' Steht nun
guidaiB vor einem Nom> SubtIanliB., wie Cic. Fiu. I, l<|. in. pd^uui
kaeo guedam ratfone diri, >« iit die(a gleich dem: ea lafit aicb dieCi
ictrilicA mit tirund behaupten; od. allgrniein: e» Ufit «ich dafür wirk -
lick ein Grund anführeu; d. i. elwai, wai unter die allgFiurine Kate-
f^orie oder Klagie der Gründe gehurt. Vergl. aber gitiitain Weber«
Uebungiachule S. 1. 2. L'ebrigeaa iat barbara hier dicht aowohl «s-
r«li*ehfr Beijriff, ala poUtüch grograpli lieber, atalt; Barbaroniui. ,
Hullii oriHaibar] Ablatisi abjalüt. wie olt; i. ob. II, 36. inr
■Uern Keallmmniig der Umitände, hier inbe dem Adeerbi'albegr. Liv.
111, 5S> extr.' deerat qui darct reaponium, au/la dnm eerfo duct nea
Utia andeiitibuB ain^ulii invidiae ae obferre. Eben lo lieit mau mit
naebl Liv. XL, 40, I2. nalÜM caitrit eo die ficlar e;|eraitui maniiL
Wir: gani o/ine Lager; denn nailas iat prägnant. S. Eclog. Cie. p.
1011. ~- Beiap. van Ablat. abiolut. mit aulU» gichl Fabri an Sali.
Ing. 31, 1.
pat*iiii\ l.'nire Stelle lekrt eben in die urapiflnii:!. Bedcnt. von
finti», waa man fnlsi'blich darcb A7a und xieder Qberaetit, alatt :
hitr Bud rfa, 1« lalnltM KIbub , — wie Met. I, 8, 4. in fanillu pnu
Hm M ilB* lege dit/ieTii. Uud Brat, bei Cip. ad Dir. XI, 13, 4. iUc
L.gL,...b,COO^Ie
DE BELL. CIVILI LIB. U. CAP. 39. 317
Cap. * XXXIK. Cnrto cum omnibns copüa ' qaarta
vigilia exierat, cohottibus quinqae castiig praesidio r»-
lictts. ProgreHStis niilta passiium sex equites conveait,
rem gestam cognovit; ex captivis qaaerit, qii!g castris ad
.Bagradaai pracsit* lexpondent, Sabnram. Keliqoa stadi»
itineris cooficiendi qnaerfce praetermittit , proximaqne re-
spicicns Signa, Videtiane, inquit, militet, captivorum
ortttümem cum perfugit convenire? aheiie regev%f «xi-
■ guat ette copias mistas , quae paucit equitibut parct eat
noJt potuerunt? Proiade ad praedam, ad gloritaa pro-
perate, vf iam de praemiii vettris et de r^erenda gra-
tia cogitare incipiamug. Eraat per se magna , quae ge»«
serant eqaites, prneserdm qnnm eoram exiguus nnmenu
com tanta niuhittidine Namidaruni confetretur: hacc larneU
llt pattim (d. i. nnllii ordinibn«) tgo erdinalim ( i. e. «ginine pililo).
Vcrgl. B. G. I, 39.
CAP. XXXIX. Equitet eanvenitl Witt ma(t der BagriS Ifift-
baltcD wcrdrn: er trifft mit iciiivn LCBIen cuiammcn, ataer abtiekt^
lieh, um fleh m erlundifirn; ntcht von Lngeläbr. S. B. 6. I, 17. o.
B: C. I, 8. in. Intenit, wa* in 1 Cod. und mcbr. Edltl. >ri«k«int all
Gloiic.
tidrtitnf^ Lieber n« all FriKparlikel bb dai Haupteerbam dM
Satxei angehängt, i. Z. §. 352. Uebrigeni viiAridere, wie olt, \»et
Mchdrücklicfaer gebraucht, all inletligere und lenO're.
ejriguat eise cop. »iltsai] Hier encheiDl «oa durch aeine Slel-
lang nicht aowobl all Veritim auril. , «oud. all Verb, etientiale, etwa
Bnier: dafi «■ nur ein lileinci od. ich wache« Corp« itl, d» abtjetebicU
worden. Vergl. ob. I, 87.
futie paliterant'\ Hitkt jmlaeriat, wt< 3 Codd. wednrch angege-
b«n «Srde, daft Curia daraus, d«ri jenri feiiidl. Corpa nicht habe AV'i-
dentBBd leiit.en köoneu , ainen Schttifi auf aeren geringe Zahl ge-
macht habe, dafi er alto leine Individoette Meinung milgelhellt, ana.
log dem: at jpote quae, guippe, quuia, Uer Indikali* giebl ein mir/r-
liehet Ftitam an, tpritht die hittoritehe Gewtliheit eui, und kana
eher Jn einen Koniekotiviali verwandelt werden: ita ut non — pa~
tuerint. Wir IfÖnuen tagen: ein ichwaehei Corp«, du daher auch
Dicht, wie Ihr vernaminea, in Stande war elt. So oh. c. 29. lee'O'
nei eae, quae — fuerant.
de gralia cogitare incipianuit] Ineipere «ehr nachdrocklicb : dah
wir endlich einmal deu Anfang machen, d. i. dah wir — daraa den-
ken hÜüDen, daiu liommeo. Dem Gedanken nach verwandt mit c. 3'2.f.
«al laborii Biiiite« aeiup^r ettniu belli praemla petiTernnl. Wegen eo-
gilare dt >. I, S. und fib. inetp. I, 86.
qutiBt — coa/erretar] Quiiia gränzt hier 10 nahe an die CondU .
tlonal Partikel li — quii eonferret, dafi Buch hier die teaporelte Be-
tfent. der Partikel niebl ein wirtlic/i «ingetrelnei Zrilmomrnt angiebt,
■ond. nur den Fall, wann und wo eine lolchs V'ergltichuog angettellt
wurde. Wie lagen: taenn ettea ete. , wenn etwa einmal et«. C\e.
Brat. 30. In Scauri orallona naturaUi qnaidam ini
gL,.._b,Coo^lc
C. lOL. CAESARIS
^b (pitfl influini eoimnemorabantiir , qt de suis tiominea
laadibas Ubenter praedicant Malta praeterea spolia prae-
fwebantnr» capti homineB eqnitesifne prodncebantiir: nt,
qnidqaid intercederet temporiB, bot omne victoriam morari
videretnr. Ita spei Corioais niUitiini stadia non deeranl.
Eqniles leqai iubet sese iterqne accelerat, at qnam maxime
ex faga perterritos adoriri posset. At illi, itinere totins
noetü coafecti , subaeqni dod poterant atqne alii alio loca
resislebant. Nb haec qqidem res Corionem ad spem mo>
tabamr. '
nt eaDHMB, »ti Vt leiliMDiitani i\ten paUrei, fnw pro no dieeret.
Bciip. gichl Ramih. { 1S5. S. 780. Dlcicm «crwuidl iit der Gebraach
dei ConjatiHivi nach Pronomm. u. Adtrrb. rcUlW., wo eint wieder-
kolte Biodlnng bficEchnel wird. Daröbcr Z. g. 569. Heber den anb.
logea Spraehgebr, der firlechan aotaer Bnllm. {. )30. Abdi. 0. MatlhU
|. 921. S. 100». f.
itt — pratdCeant'] Von «t In lolehca allgemeineD Scnteniep, Back
lenen ein bBiondTer Palt beartheill wird, i. ob. II, 0. p. 230.
capH hominet tgnilngtit] Hotom. n. Ciaccon. ndnacUen : egtO-
qne) all gäbe diefi einen ichiclIlcberB Geg^niali. Allein tergl. m
B. S. V, 10. HB» die TOD Dnker b. Dratrab. ■■ Lir. XXI, 27, I. {»■
gebnen Beiip. Ton ei/Mile» Wriqat, Noch belli mnter id. IX, 19, 5.
non plni triginfa milibnl Aaminmii et qnaluor milibui eeuilam. Jm
Rrleeb. liebt laitot niebl lelleD itall iTinii;, oder töljBiuior. 8o aHcli
liei tat. Dicbtern und Taciloi >. B. Hill. III, ii. Germ. 19. exir. —,
Dergleiehea Verbindungen waren faal aprichwörtl. wie DBier: Se/t mnd
Matut, (nbicbon hier der Grieche ur^i/ und rnno; , Cjrop. VII, 1, 3.)
Haan Und Man« etc.
quidqnid tnlereederet] Vergl. ob. 1, 75. ftrlruitgaa — accldUaet.
Bi«r M'der Conjnnktir all Modat poUntialit, wie nan ihn neaal, m
belraehlen. S. Raoiih. f. lati. S. 813. Damit «ergl. Z. 9 S2I. Raaak.
{. 105. S. BIO. — Uebrigeu gehört der gauia Sati n den tnbjekti-
Ten : 'ut — viderttar.
hoc omne \ Aehnlleh dem Griech. wo daa Proonrn. dem Particlp
ntt dem Artikel , nachgeietit wird: «/; t^v X'^i'" uifaQiaB-iiaar, itt
tavrri* I/tiu; td üfiloür, lOino n^oaif (iotfiu xt^- S. Hadhlae gr.
6r. 8. 877. 78.
quam tHajime] HierSfaer «fb. I, 81. p. 194. Anch, hier fafiieht
■teb diei^r Adrerbialb^r. nicbl >Df perlerritat, lOnd. an( du Ferbtim
■nd deiaen ObjeH; wir aagen: um lie we möglieh noch In dem Za-
ftaade der BeilGnnng n. Verwirraog aningreiteB. So gebrancbl Sallntt
ia« einfache marume. log. 4Gi 4. oti Ingnrtham maxame vivnm iibi
tradarent, d.i. ma mSgiich. Cfr. rabri in log. 3S, 4, ifnd VIger. p.
4IS. wo Aber dlcSIrallori paXtaxit pi* — ü Jt ptj. So Xen. Hell. I,
4, 2. IßovXarca fiir ftäUü-ra äraß!jrat, il di firj, äntl&tlt ; d, i. am
Hthtten fi-eilieh elE. Mehr Beiap. bei Reiake Apparat, ad Denoatb. I.
p. 79*9. edit. Schaer.
ad ipeiB marabatarl Daion ab. 11, 0. B. G. IV, 26. Haler die-
■elh« Kategorie dea logitehen Grnndei gehArt dem Sinne nach 111, 9. m.
qnnrn ntent infirmi ad retittendam , i.e. qnnm anoram impedirealm-
pancitala, ftumiMai reilaterent; oder infiraiiorf, qoam qui teiitte.
TMt. — Dakar wir die LeiHl ab ip« lehc ■■ndti.
gL,_._b,Coo^le
DE BEZ.L. CIVIX.I ÜB. II. CAP. 40. 319
Cap. XL. Inba , cwdor faetas a Sabnra de noctimio
pToelio^ dno milia His]tan«nim et Gallonim eqaitnin, qnu
Ruae castodiae caassa circcm se habere consnerat, et pe-
diinm eam panem, eni maxime confidebat, Saburae bqI^.
inittit: ipse cam' teliqnia copüs elephontiiiqne sexa^nia
lentias snbsequitar, saspicatns praemissis eqaitibus, ipsnm .
adföK Cnrionem. Saboni copUs equitom pedltamqne ia-
■tniit alque bis imperat, ut aimulalione timoris paullatim
cedanl ac pedem referaol : aese, quam opus esset, si^um
ptoelii daturum et, quod rem postnlare cognorisset, ira-
peratamm. Curio, adsuperjorem spem addita praesentU
CAP. XL. Saae emtadiae eautta] Eigentlich: (nf eaa(«dl>« ow».
la, e(n< Struktur, die dem Spracbgebranche weniger iniB|;te, in Pglga
«iner Art »»D Attraklion. Vergl. ob. fl, 30. p. 31«. id Aae linore a.
lUnib. S- ISS. 3. S. 553. Brcmi id Nep. Epan. 4, 4. inm Thell kwh
Zampt g. «84, Ueber die Stiuktar der ertieh. MatthU t- 4GS. 3.
nMpieatui praemitwi» tquitibit* | Die Aliletf. khtol. enlheltcn l*K
Crvnä der MnlhmariuBg; die Criecben Hgea: li 3i 3ti tb jWiiXarta
ti'fftfio^t TOtv ytyifllttroi^, wofür aacb: bhÖtivo;, lnTwot.. VergL
MUthiae gr. Gr. j. 300. S. 704. Und la »ch B. Q. IV, 31. ar «•»(■
navinm inarain — fore id quod aecidit, tutpitabatnr, — Hiolger noA
Ifabt »uipieari abiolnl; i. U. I, 41.
* ad/are] Vebtt fere und de». UnleHcbtad woB /Kluram tm a. I,
4. S. 18. u. e. 0, Ctr. Rimib. g. 104. S. OM.
eapiat eguttum peditumgut ] Hdd ad h. 1. Tervraiit anE 8. 6. T,
AI. VII, 6. 7(j.' wa pedilslua eqnilataiqae cop. Aebniieh LitiuM «b
»ebrern Stell. U, 2e. XXIV, 35, 9. nl qnnalae maxiaae paaacnl, pe-
dJtnni cqnilnmqBe copiae in Siciliam trajiecTenlDr.
Umulatiaita HmarÜ ate.j Aebalichea von JngnHha SaU. C 10, 3.
AI eonlra Jagiirfba — melani limnlan , cederc initanlL
^auM epul eilet — daturum] 8> Z. {. 49G. S.
gaorf ram peiMar» cafn.} Oft bei Taelt. it rei pateerel olt
fteaU Crr. Walther in Germ. t. 39 cxlr. Sebr oft bei Sali. Jag. 90,
J. teil. 53, S. 54; 0. Id quod negotium pnieebit. DaHr Liv. V, 47, S.
yrout poitmlarel lecut.. II. XXXIV, 0, 13. tfnmentum el cetera, qua*
belli NtB« pailulabaal. Ovid. Pont. II, 9, SS, quam ret Um pattülat.
Eben ao Cic. OIT. I, 23 eitr. qunm tempui tteteaita»gu\ peltulmt, de-
cerlanduni mann tat. Dine-BcUp. lab reu , iwh peilalare aof alle Ve^
kalInFiaa übergetragen werden kann j den ITntcnckied nöebten wir da-
hin beatlnimen, dar« pattniare In aoteheD Falle verbunden le; cum
raHoue, d. i. wir erkennen den Vernaattigen Grund, eioer iolehen
Anfforderang la genOgen; peieere biogeg. cum K«ee»i1a(a, lo dab
naa täglich niebt aiiiwalehcn kana. Vcrgi. B. G. {, 31. Uebrigena
Bnri bliwelL daa Objekt aua den Znaammeub. erginit werlen. 8. Fa.
bri in Sali. lug. 5:1, 9. Verwandt Iit bei Sali. lug. 47, 3. id quod
rtl menebat.
adäUtt praetemNt temptirti »piitioHe'\ Addita lieht hier fait [■
Medialer Hedent. (Or: da aacb hiniHkam. Praei. lempui iit effanbar
it» griecb. aoifd«: der jelit etBgelralna (ginalige) Moment 8*
Demoith. MId. p. S15. wir jta^ina tiaför — ovto« ISmlmitf dia-^
nlartnat, wobtl SchUet crkllnad: tat vO» titfunäaus. Aber aatgöc
gL,.._b„Coo^le
320 C. lUL. CAESARIS
temporifl «piniöne, hosles fagere arbitratos, copisB ex
locis superioribns in campam dedacit.
Caf. XLL Quibug ex locis qunm Iod^us esset pro-
gressns, confecio iam labore exeroilu, sedecim milinm
spatio, constitit. Dat suis Signum Sabura, aciem consti-
tnit et circainire ordines atqne hortari inciiiit ; sei pedi-
tato duDiaxai procal ad specietn iititur, equites ia aciena
, mitlit. NoD deest negotio Curio guosque bortatiir, nt
•neb abiDlnt oTt fSr fempm appertuiiKiB. Olynth. I. p. IG. 6ii toItv*
iifiäi, V arigii AS^raioi, t^» äKatftar T^r ixilrov «ttifö» ii/ifiiQor
ro/ilaartat hnl/itiv afru^aaäat tu ?iQa}-/ima. — Wegen opiiiio abar
Tcrgl. B. 6. II, 35.
hattet fuger e arhitralut\ DicM Worte cnlhalleD eine Art Epcze-
gnil de« praeient. Uft-^. npini«.
in campum ded. ] Dafar auch : in planuia log. 40 «xlr. in aegnnm
InAini'ded. Ibid. 52, S.
C:IP. XLI. ' Qaiiut ex Io«i ] Die bekannte Wied«rhoIan|- bei
/och« n. dia. S. ob. I, 5. dafür kdnec: iitde oder kiac; wie ItriS»»»
H'htvrit lo oCl hei Xenoph. Aaab.
»patio} Held ad b. I. erklärt tpatiant dareb Weile dea mrackge-
Icgfea Wega, wie B. .G. IV, 3i. — Eiufacher wobl : EHlferaang von
ainem bcitlmmlen Terminua a quo. So Ott mit beigefügt, s oder st,
oder Aide. I.iv. XXV, 9, 3. ipie raptim agmine aclo, quiiideeiin fermc
nilluBi apatia cutra ab Tarenlo poiuil. XXXUI, 1, 1. Prefectna per.
Phoeidem quinque milia ab Tbebii , — poiail caitra. AliO deute man
•n nnirer StelJe: ipalio ab locia, er gnibat progretini eraL Allein
aweierlei iat wicbtlg, 1) dafi der Ablativ tpatio culweder abialut );«-
braucht wird iiir Beieichnurtg der Entfernung , (. Ramab. p. S. 44S.
$. 147. Sali. lug, Ol, 3. 2) dah denelbe bier ulTenbar abbaBgig >Bl
von hagiat. Die Eingubiebang dei Nebenaaliei; tenfecto clc. iit äbrl-
geni keine lurälligei ei lollte die Weite dei Maricfaea fdr ein tchon
trtchöpfte» Heer, mehr heivorge hoben werden i lamal bei den bald
alch laigenden Folgen. Eine andre Erklär., die mui verinchen könnte,
dfirde weniger für *ich haben.
aeieni ceiatitutl] Bekaiinler Anidrack. Ob. 1, 43. p, 124. Vargt.
fnr Uuterecheid. von tiatuerc aciein Sali. lag. 53. extl.
türcuiafTe erdineil Aehnl. SalL log. 49, 2. 51, 5.
daiilaxaPl S. B. G. VI, S. Der Eiymolagle gemäh duntaxat an
•ehreihen; rergl. Hand Tunell, il. p. 310 ff. Wegen ier Stelle, die
da« Adrerb. einnehme , bemerkt Gäreni la Cic. Fin. p. 150. dantarat
atefae bei Cirero nie zu Anfange einei Sälxet; dieti finde iieb nnr bei
Pllnini. Vergl. Henaing. zu Plin. Bpp. 1, 2, 2. and Emendalt. p. 247.
Naeh Uand a. a. O. p. 33» auch bei Lncrel. Debnt man jene Regel
von Görent am auf einüelpe BegrifFrwürter oder Aanina, denen dun-
Uix,, überall nocAgeiedt werde^ dann lebrt iie Erfahrung daa Gegei)-
Ibeil. Denn , wie an onarer Stelle , dunlax. alch auf prncal ad tpecieM
beiieht; an Cic. Lael. 15, S3. colnutur tarnen aimulatian^ duntaxat ad
Umput, Vergl, hierau Ocbioer ta Eeing. Cic. p. 216. — E> iil unier;
aigeMlich mr, böehttent nur; olfenbar nur ■» luin Sehein. Im gea.
Leben :.u>eH» man will; man kann anaefitnen; teenn du icilUt.
Hom deect negetie C] Kine Lltolia italt: diligenler rem curat et
■dmiiii^Ural. NegaUuai iil daa, wai Jem. au thua hat, and wa« «ntw.
L.iL,;..b,GOOglc
UK BELL. CIVIL! LIB. II. CAP. 41. 341
spbm omnem in virtnie reponant: ne militibog qnidein^
ut defessis, oeqae e^itibus , utpaacis et labore «oiifecds,
studiuQi ad pagDandum viitnaque deerat: sed ii erant.
numeio ducenti, reliqui in idnere substiterant. Hi qnam-
curaque in partem impetum feceraat, hostes Iö«o cedere
GOgebant; sed neque loogius fugientes prosequi, nee tb--
hementius equOB incitare potecaat. At eqnitatna boatiiim
Jetit iK der Zeit vergeht, die Umitinde; lag. 51, 1. oder wh Koti ■
that. S. ta Sali. Cal. 2, 3. 29, 3. litg. 1, 4. S4, 7. NaelidtBcLliclwr,
all ret- B. G, ill, 15. Acliol. nnt, III, B3. In. ocqde vero PompciaBi
Aale rei defuervnt. Aamlog: deene Mihi nolui Cic. ad Div. V, 12, S.
Wir: Bicbti vet$äumen, mit dem Nebenbegriffe dei Inlereiiw« nud der
Verpnichtnni;. S. ob. c 39 t. ipei Carionii militum alad:a Boa deerant.
hortalur, ut etc.] S. ob. I, 21. p. 07. Vergl. SalE. lug. 50, 2.
oppidBuoi hortatur, moenia defeudant etc. nnd bald nachher: magoa
voce Siccenaei hartatar, uti cahortea alt tergo circumTeniant.
(a rirlale reponant} Aehnlkh Taeit. Germ. 30. plui reponere in
dnea, qaam in exercitu; wobei erinnert wird an Lir. XXIV, 37, S.
vir acer et qui plui in eo , ne poiset decipi , qaam in fide Sieulornm
repoaeret. Eben lo lagt I.ir- einige Male: spem repoaere. I, 49, h.
11, 49. 1. — El entipr. um. die HoBa. auf elwaa beruAen lateen, d. t.
Mine HaffauBg mit Vertrauen auf Jem, »elien. Viele Beiip. aammel-
tcQ die Aailegg. la Vell^. II, B3. p. )I57. 5H. ed. Rubuk.
M( de/ettii — ut paucii] Nicht etwa En der Bedent. von mt ut,
uleatiqui lynon. gaanlninui», da lich von dieier Bedent. mit Pariicip.
bei Cae*. keine Beiipiele finden, anch lontt wobl leltenj Ineiit mit
Varbii, i. B. Cie. ad Div. XVI, I8,'2. led, ut est, indulg« veletndiul
tnae; vergl. Gronov. Ubieivatl. III, G extr p. 233. ed. Fr. — ■ondern
wie oft bei Caea. in dem Sinne con ü; etc. wie ob. II, 12. p. 241.
n. 42. in. nämlich mit engiler Bexiehnng au(: n« — qvidem, da man
loch hätte erwarten können, data die Saliiaten unter ■olchen tlmatän-
den an Eifer nachgelsjaen hätten. So itebt auch: qualit, vi, sievt
crant, ät fix»"' 'l^'S ''^X«*- ^- Oak. au Flor. III, 10, 32. Fabr. lu
SaU lag. 107, 6.
defeaii^ Dafür Sali. lag. 51 . S. omaiboi labore et aeitu langui-
dU. Und 53, S. itiuere nlque opere eaitrorum ^«(^ /aaii'qae.,
itudiam ad pugnanduBi'] S. ob. II, 6. p. 225.
ted erant ducenti] Sed eraeheint hier faat weniger pauend, oIm
autem. Achtet man jedoch auf den Ideengang , so erkennt mau leicht,
dafi Caei. beachränkend aagt, mit Bezog auf m'rlui boh deerat: allein
■• waren der Reiter leider \ nur 200. Wir haben- ichon einige Mal
feemerkt, iwü bei Zn^Hiegriffea diea^a beichrankende nur im Latein.
fcUt; BO bei pauci. 8. zu Sali. Cat. IS, 1. Ob. 1, 45. lu taHtum;
lo III, 2. Andrer Seiti eraeheint die Bedeut. von plerique ebenfalla
beiehrftnkt, Wenn et bei den Spätem' ao viel igt als: nicht ueniga
oder 10 mencAe ; Indem wir nicht meinen, dala ei ie;; gar viele)
oder ichlechthin: viele. Vergl. jedoch Walther >u Taelt. Aon. IV, 9.
Agric. I. u. dai. Walch.
negue — nee] Aehnl. B. G. IV, 1. V, 23. Analog würde lE^n
nrque — valtbant et — iadtare non poleranl. So not. 111, SO. in.
Aach konnte e» betäen: nei/tie tarnen — aat — Ineitare etv. Bef
ne^M — neßue lieult mwi, dab «we> antgegengeietite od. vNi^ic-
jLLj_b,COO^IC
322 C. lUL. CAESARIS
ab atioque corao circamiro acieni noatrara et aversos pro-
terere incipit. Qniim cuhorles ex acie procucartissent,
Numidae integri celerilate impelnm noalrorum efingiebant,
nmasqne ad ordines auos se recipientes circiiiiiibaiit el
ab acie excladebao^. Sic neque in loco maoere ordines-
qae Berrare, neque procurrere et caanm sabire nitam
videbatnr. Houtiam copiae, snbmiuis ab rege aaxiliii,
crabro aagebantur: noatros vires laasitudiae deficiebaal:
deo« Dinge gidcbweil «ntfemt ilad, i. i. gleich venig Statt ßnden;
UM reiht «in Venchiedene* wa d*n TorhergehcDdeo negatiica SaU an,
yad Irigt dia Negation aacb aof den folgenden Ober; äbnitch naierH;
tceder — und — aueh nicht. Vergl. unl. negae in loro manere, fie~
gue elc. «*qu» aeie eKCedere — neqve etc. C[r. Oehiaer. in Eclog.
Cic. p. los. wo getagt iit: Anf tuque folgt gern dai abgekürate nee,'
wie «ut fice üCler $ea, wenn dal iweile Glied mehr eine blaue 8eU
tügung iit, nicht beide Glieder gleichen Hang liaben loUen. Ve^L
ab. 1, 50.
avertot prottrere'^ I. e. • lateriboi et a Itrgo circnaveniebaat,
Vie Sali. lug. 50 eilr. Pfeterere gani eig. voll den Pferden, Ble-
phanten, die etwai an Boden trelea. Taeit. Aui. J, 65 m. eqoi ex-
on)rii recloribdi diaiicere obliol, praterere iacenle*. Synon. iat pro^
euleare. So Lir. X, 3G, 9. larbaloi eqnea lua Ipie labiidi« territia
eqnif proetileavit. Aber aneb bildlich, wie nnier : uerft». Tbc. Biat..
U, J6. in. Tun Othonianui pedei crupit. Frelrila hoitian sc^venl
la [ugam etiam, qui lubrnilebant.
fUHK protueurriiient'l L'eber g%iim i. i, wcna einmal,' lo oft,
(. Znuipl g. 569. o. Bremi » Nep. Cim 4, 3. dabei dai Imperfekt.
tfftgi'iant etc. gani natar- D. lachgemäri. Wegen der Redoplieatlaa,
la preeue. fQr die einige Codd. aaagea, (B. G. II, IB. B. C. III, DI.)
t. Z. S- 199-
eeUritate'\ Sali. log. 52, i. Namidae fnil fngaUqae panci ia-
leliere; pleraique se'eeifst et regio hoitibni tguara tolala ■unl.
ad ordinea luoi elc. J D. i. xn den übrigen Manipeln biid C«iilw-
rien der Legion, >o welcher die Cohorte gehörte; folglieh Uer la den
in Beih und Glied ilekea gebliebneu Hauplcorpi,
ab aeie eifludebant] Ohne die hier bedeattamg Praepoail. III,
31. exduiu* Capua. Andre Beiip. gieht Drakh, aa LJv. XXII, »2, 1.
iB. G. V. 23. VII, 3S. B. C. III, 78.
i'a leeo iHanere eU.] Der Infinitiv ali Suhjelt ob. I, 48. fl4. ill.
roiiiM tubirei B. G. VI, 30 extr. ad mbeumduat perienbiM et «4
ritandnoi mnltnm forlana ralait. Iiutin. XIV, 2, 3. quom riderot M
fartunam ob^idionii isititHriiiH. Ei igt naier: (ich auitetxen mdnent
davoagehtn njüiien. CauHt iit rox media, alio hier: cetlaniai« dnblnB
eveotum experiri. Hut. Ul, 13 m. ;7.
jtQttrat — d'fieitbant'\ Die Tulgat. war: noifrt'i. In 1 Pari*.
nottroram , wM «ich wohl verlheidigen liefi; auf Jeden Fall fdr noiir««
atimsat.' Die. Contlinkf. mit Datia n. Acentet. wird durch Beiipiela
begründet, t. B. G. II, lO.-III, 5. Für nnire Stelle tpricht beioadera
B. C. III, eo. qaum vlrei eum lauitudine defeciuent. (Cfr. Dratb. ad
LIv. XXII, 4'J, 3. G. SD, 8.) deigl. der Geliranch dei Paaaiva: drfiei
Tifibui, vigore; wie Ondeud. Soet. Od. 84. qoani'i* noa d^fieeretKr
ad inbita extiuiporali fMnUale. Unl. III, 64. a eiritut dfJSetrHar,-
gL,;..b,COOgk"'
DE BELL. CIVILI tIB. U. CAP. 42. 32.1
gjmnl it, qni volnera acceperant, ne^e acte excedere,
neque in ^locnm tutum referri poterant,' quod tota acien
equitatn hostinm ürcamdata tenebatur. Hi , de sna salnin
desperantea, ul extremo vita« tempore bomines fac«re '
conBuerant, aut saara mortem miserabantnr , aut parenteü
suos commendabant , si quos ex eo periculo foriuna ser-
vare potuigset. Plena erant omnia limoris et Inctus.
Cap. XLII. CnrioDbi, perterritis omnibni, neqüe
cohortationes suaa, neqae preces audiri iatellegit, unam,
ut miseris in rebas, spem reliqnam sajutts esso aibitra*
t»a, proximos collescapere aniversos atque eo signa in-
ferri iubet. Iloa quoqne praeoccupat inisaog a Sabur.i
«t — faeere ronmemnll Vtb. ut hei Anfiibr, von allgemeia. Seo-
teaten i. oh. II, B. 39. Wie fontatiiue >l> lynon. van lalere, %o »ach
tl&ia/tm. Uocr. Paneg. 14, 53. lovt oa&irtinigofi it-»CofiiÖa &i^it-
ntvtir. PInl. Clc. o. 9. D. li&iapfvtti' TÜr mfumij'iür i/xa ^ftigrtq äi-
icrai ToTf xtrSvrivouak AulTallindfr iil, wenn emmevittt von Sefäh-
len oder. (lodtea) Sachen gCMgt wird, wie III, I. n, bet. c. III. naves
qaae — Aieiauiriae »>e ctHineTieraHt. — Veiwaadt; at.fert con-
luelKdB I, SI.
eBBt/Heinlabant] Die Aaaleg. beicichoeien commettdare all ein
terbnm lolemne von fttcTbeiiden , die ihre Angehörigen dem SeAulxr e!r.
Andrer empfahlen. Cie. de Orat. I, 53. Glio) luoi parroa totelae Pop.
Romtai coiDiiiendaret. Den abfalaten Gebrauch dei Verbi weilt narh
Korlt. in Cat. 3S, 6. — An uairer Slelle werden die Penonen,
denen jene parentei empfahlen werden, dorch ti gnol beieiehaet ; üi,
qnoi forte forluna lervalura eiict. Eine leltne Slralitar Jualin. XXXV,
2, I. Demetnui duoi GÜoi apad Gnidium hotpitrnt tuutn cam magno
Kiui pondere commendavernt. lat clw« eomtaendare bei Caei. Um..
achreib, eiae« leilaineiili in procinttat D. i. einer lumntluar. Art;
fiber feine Habe in diiponlren) Vergi. B. G. I, 39. S. 83. Für pa~
rtnttt mit Murklaud abienlti in lelea , wäre gani gegen eewohiiheil
nnil Sprachgebr. nnd bIi Hütii^ei, tinpaaifadet Efixheton geachmarlilat.
ti — psln'ttet] D. i. im Fall data etc. S. ob. I, 9. »3. II, ^4.
nnl. III, I. ii — «eilet. In petnimel (rfr. za III , 8.) liegt der Be-
griff der mSgliehen , aber teAvjferigen Reltnog, die hier ala vitlleadet
and voWrar^t gedacht wird: denn erit dann konnte die Einptehl. vor-
wkklicht werden. Vergl. ob. I, GS extr. enm labornm Bnem fore, •■
hnatem Ibero interclodere potuUient. Alao hier: ut pamnlet ii'M com.
neadatoi Atrberent, il — qaoi etc.
y/MS HntoHt ] Sali. lag. 33 r. ßagll» plen«. Unf. Iil , CO.
onnia tnHii/tvfy hmorit fiifat plana. S. Z. f. 43T. 2. Im Zeilalter
QaiBrtiliani Inititt. IX, 3. in. war die Strnkfnr mit dem Ablativ üb-
licher. Cfr. Rnddim. II. p. IIU. (Inare Stelle widerlegt eine Aber
CacMun eebnneb gehegte Heintuig, all habe er aich dberall lea Ablal.
CAP. Xr.il. Capere — atgat tifaa inferri Hr.^ Verbindung den
Activ. nnd Pats. a. oh. II, 31. Atgae loll hier nach Markland
aeyn: slatint. Vergl. Sbar dieae von den erammatikem Khon lüngiic
gcmMbte Bemerlr, Hand Tnraell. I. p. 480. coli. Gell. N. A. X, 'x9.
X2
gL,.._b,Coo^lc
324 C. lUL. CAESARIS
eqnitatus. Tnm vero ad Bnmnin^i dcRperationem nostri
perveniarit et partiih fagientcs ab eqniiatu interficinntur,
partim integri procnrabnnt. Hortatur Curionem Cti. Domi-
tins, praefectns equitum, cam pancis equitibus circam-
giatens, u( fuga Balntem petat alque in caatra contendat;
et Be ab eo non discessunim pollicetnr. ' At Ciirio nam-
qnatn se, amisso exercitn, quem a Caesare fidei commüi-
8um acceperil, in eius coRspeclum reversumm confirmat,
atcjue ita proelians interficilur. Equites perpanci ex proe-
lio se recipiunt: sed ii, quos ad novissimum agmen
eqnorum reficiendorum caussa snbstitisse demonstratunr ~
est, fuga totius exercitus procnl animadversa , sese in-
columes in castra confetunt. Milites ad unum onmes in-
"terficiuntar.
Vni gekernt die gcwöbiil. Bedent. von alque .m selten, nach welcbar
ein ganx uktüilichei Cnnte'queat dem (rabera BHgercibt wird: ent der -
allgeineine Befehl inr Oieupstian der AnhÖken; dann die RidrtnBg
dei Mariebel mid Angrifft auf den beieichnetea Pankt
, ad -^ detperat.'onem perveniant] Eben ao Nep. Harn. 2, 3> qnaa
prope jam ad detperationcm penenistent. Man ifelt , daft pervenfr»
■owohl TOD Amtrengung nnd lelbti gewähltem Zwecke, id welcbam
man gelangt, geaagt wird, all voo'dem, wohfa da* ScMcitat Hlkrt,
und wobei »leb der Henich mekr pttuiv verhalt. Letilrea jedoch
■eltner. IJnt. III, 10.
ialegti proeambanfl Mit Recht pflichtete Held ad k. I. der
Erklar, von Morai, isUgri waren die, ipti ne tentarinl gaidem fiigere, ■
nicht bei; vielmehr ttekt integri Im Gegeniati in interfif^utitw ., fn
dem gewSknU Sinne fdr; intacti, natlo palnere accepla. Ob lie aai
Ertch&pfüng , wie Held meint, hinitiiritcn, oder am Mathlotigieit,
kannte die Frage leyn; wir giaaben dai T.etatre, weil der Znaammen- ,
bang daffir ipricht.
et — pollicetur'j El erachelnt hier in der Bedent. welche ffwai
Tnriellin. II. p- SD5. erläutert: et adinngit id , qood ad rem djctaa
■. jnpra memoratam aceedit, nt it( praelurea, nnd aach, nnd zv-
gtficA. — Meinte Jem. dafür limul lagen zu kdnnen; lo wdrde dieft
weniglteni der Kraft nnd ilei fiacAdmcli ermangeln. Aekniieh
■ekeint )ll, 4. m. et Sadalam filinm miierat.
amiiiB exercila] Ein CoadiUenaUttt, der^I. ob. I, 74. qaibn* eon-
firmalit rebat, »e italim ligna trantlatiirei confirmaul. S. daa. d. Anm. .
p. 176. Ramih. S. 673.
eunfirmal] S. B. G II, IS extr.
atfue ita\ Auch: alqne iie. Snet. Caei. IS. 33. 85. S. Hand'Tnr«.
I. p. 501. Dieiei ita a. lic findet leine Erklimng nnd Bedentiamk.
in dem Voran ige h enden,
demoaetralam eil] Ob. e. 39 estr. Momi metnfe: ad aavfti.
agm. ley hier lo viel, alsi.« ierga Kj-ercflnt, in hoite* conien^entia.
Wir wBrdeii vielmehr (_-xtg. agmfa) iBgen: die Reiter, die hinfen
nacbgeiogen waren; welche die I.etzlen geilieiea vürtn , weil ilenbnl.
' nicht mit den Andern fortkommen konnten. Alio tinmchirlen «le wohl
nnr faagtain und mit Paaien.
gL,.._b,Cooyle
DE BELL. CIVILI LIB. IL CAP. 43. 325
' Cap. XLIIL His rebus oognilia, M. llufiia qneeslor,
in Goslris relictus a Cuiione, cohortatur snos, tie aniiuo
deficiaDt. Uli oraot atque obsecrant, nt in SiciCam na-
vibuH reportentar. Pollicelur magistrisque imperat na-
vinin» nt primo vespere omnes scaphas ad.litus adpulsas
babeant. Sed lahtns fuit oninium terror, ut alii adesse
copiaa Inbae dicerent, alii cum legioDibos instaie Varnn),
iamqu« se pulverem venientium cernere; quanim renim
niliil'Omnino accideral; alü cUssem lAjstium celeriter adr
volatnrara Bospicareatur. Ilaque, pertetritis Omnibus , sibi
quisqbe eousulebat. Qifi ia classe eranl, proßcisci prö-
perabaat: horum fuga navium onerariarum magistros ip-
dtabal: pauci leDuncali ad officium imperiumqne coave-
CAP. XLIII. orant algae obieer.}' Üb. I, Sa. or. m poitulat.
Cic. ad Dir. V, IS, 1. aou Aorler lolam, teä elidni pro Amoro noalra
rag« stqB« M-a. -:- Wie Uei Nep. AU. 23, I. Ob. I, 17. pettre atqne
jiWMa vetpere] lieber die M'orltarmeii i. B. G. VII, 60. Z. §. OS.
Die Bed. von prinfut ergiebt lich am ähiiircheo BeEiehapgen! primi$
leaebri», prima nocte, prima bodieroa iucir, «ontit verniindl: prim»
quo^e l'fipare Vel die, Vergl. Brrnii lu Nep. Eum. 9, 3.
adpultai habeant} S. B. G. I, 15. VII, 29. Unt. III, 02.-C«etar
qaaettorMD enra leglone posihtm babrbat. c. 80. cohorfea couititala«
hab*bal. c. 79. qai rattra eBuIata babitiltet. Cff. Z: %. C34. Au&logel
M Fabri sa SalL Cat. 23, 4.
9»arujn rrr. aUfl) Ob. I, 7. p. 42. Auch mit dem flenit. ala-
gnlar. Ubjeeti laatla. VUI, S, 11. aihil aat prilalag BDqaaiii aut pübll-
•ae r,ti EeHeranl.
ctleritir adeolaturam'[ Wir erkenneD hierin aiae Copla oralloal^
■bar keioeiwegi rtdandantia, Aebnt. B. O. I, 1. qui fere ~— eoataetiit,-
• -desgl. e. 37 fin. e. 32. qnod pltrumgu» acbidere cenmevit. Deigl. c. 9.
tati afOcio Bibulua praepoiitu» euncta odminiilrabat. Aehol. Liv. XLV,
I. DonEÜ, qaanta potiiil ^SkWien festinatio , eehriter RoBiani qnum ve.
«liaeni. Die Schriftaleller liad reich an Beiip. VergL Ktlti iii SalU
Cal. 18, e. Wegen onarer Stelle i. B. G. I, 17.
ilbi qui$qat oontv/fist] D. i. jeder mcbte *iek m helfen, ao gnt
•rkoantBi in Fallen, wo Jeder *icb felbit flberlaHen. Veruhieden
lit: al tibi ipti eantalertHl bei Tbc. Ann. I, 4tl. Der Spracbgebr. iat
bekannt CJc. ad Dir. VII, II, 3. Couisll qnldem te a Caeiare leribii;
■ed ego libi ab illa cautuH aaUem. D«i. Korlt. Dabei aueh ala lynon.
reib, mit protpieere.
lemneuli] Nonnina Hatcall. XIII, fi. erkliTt du Wort: nmvigfum
piieaioritm. Man lil geneigt dwio'ein Deminutiv, tob leatbu» d. 1.
Mach lildor. XIX, I, 23. aavirulit bretit in erkennen, «eil nan anch
endet: bainncal, S. Mor. ad h. I. Allein itatt lembuxculus bei Tacil.
Ann. XIV, 9 e&tr. glebt die Hehnabl dei Cadd. lemnncul. Siehe dai.
Wallber.
m<l qffieiurK impetiHaigue'\ Eine Art Zengm», in »O fem die Pra«-
polU. ad in doppeltei Bedent. in ncbmen, einmal: ai njflclam pr»«-
L.gL,;..f,.GOOglc
aM C. lUL. CAESARIS
tiiel^ant; sed taata erat, coiiipletis UtoribaH, contentio,
qui .potläsimum ex magno nuiiiero consCendereat , nt mul-
litudine atque oneio nontiulli deprimereDtnr , reljqui hoe
timore propins adice tardarentur.
Cap. XLIV. Qnibus lebns accidit, nt paUci mtlites
patieaqne familiae, qui ant grat!a aut misericordia vale^
f-eat, aut navea adnare possent, r^cepti, in Siciliam in-
eolnmes pervenirent: reliqnae copiae, miasin ad Varnra
noctn legatornm mnnero centurionibus, sese ei dedidei'unt:
(jtiomm cohones militum posteio die aOIe oppidiiin luba
consplcatus , suam esse praedicans praedam , magnam par-
tem eomm interfici iossil; pancoa electos in regnnm r«-
mtsit. Quam Varus soam fidem ab- eo laedi queferetnr,
ilanduKt, und (odann: teeundum impertBm. Wäre et Tieitai, lowGrd«
mau eiul Hendiadyt BDnehmeD: offieiuin imyeratuatt DergleichcD ill
aber Caeian Style fremd. 8. ob. 1, 4U.
cnnteittia y gui — cd nie endereal] Nicht elw^r eiman, qui etc.
londern conleutia erat itebt für: eantendebant oder imperionell: cea~
t'.ttdebatur f nad qui ill Pranotneit inlerrogBliv. ond nabe Tcrwandt dem
Fragworte vier, wenn uäml. too xveie» die Bede «äre i i. B. ultr
utro prior eonieeoderet icaphRin. Analog iit Tief. Milt. 4, 3. inier qitoa
magna fitit conUalio, titrun moenibu* le defcnderent, an obvlant ircut
lioilitioi. Vergl. ob. I, 70. in. — certamen , utri etc. •
cfttKtBdertnt — deprimere^turl Jenci cBmttnd. abaolat, wie oft
tgredi, educert v. a. Deprivtrentar «her gaui etgenU.- von Fahr-
leeagen , ob. e. 7. maf) auf Unancali bezo^ten werden.
ioc fiüRCre] Die mciil. MSS. nicht oö timorem: uud diefi halte«
wir mil Held n. Krejil. fdr dai riebtigere, agnial wegen tardarentur.
B. G. VII, 24, mililei quum toto tempare Into, frigore et asiiduia
imbriboi tardartntar, Vergl. B. C. III, 70. Wegen Aon limore il. .
Aut'«* rei timore seil, ne deprimeiealur — *. ab. c. 20. p. llü. n. KotlU
an Cic. ad Div. II, 5, 1.
CAP. XLIV. Gratia, vtic. — ralerealf Offenbar ein Zeugma;
denn auf mittrieordia kann valere elg. nicht beingen werden; nur per
CDnaeqnen« iil ei gleich dem: tuperare, inpiriorem ciie. Heb. miterie.
M. ob. c. 13.
nasel adnare^ Bei Ltv. XXVIII, 3G fin. mit Dati*. multt adnait-
let naribus — foede inlerierunt; wai Ramahorn g. 124, p. 367. durch
daneben ichwimmen erklärt, und duTch Tacit. Ann. XIV, 29, adnantet
tgais zu vectbeidigen leyn dSrfle, Analog: adegsitare ad noitroa
B, G. 1, 46. n. Uv. IX, 22. aifequitaTc valla, wenn nicht cAeq.
legatomiH numero] An) MifiTeritand fand lieh in einig. Codd.
legatii cum cenl. Allein naner» iteht fdr ioco et, erdine. Uudend.
verweilt auf R. G. V, 27. nbildnm namero miuoi-, Nep. Epam, 7, 1.
erat ibi privilai numcro nttlitit. Dal. Brenii u. (Ironov. Oba. I, 6, 50.
(p. 36 Fr.) u. XU B. G. VI, 13.
luam fideatl - I. e. a ie datam, im Gegeiiaafi dei luba; wie Sali,
~ " ' ' " Cfr. lU, 19. pro ttiit Lenef.
L:,gL,;..t,GOO^IC
DE BELL. CIVILI LIB. U. CAP. 44. 327
neque resistere änderet: ipse equo in (^plAiim vectas,
proseqnemibas compIoribiiB senaloribus, quo in numero
erat Ser, 8iilpicius etLicinins Damasippua; paucis diebuB,
quae fieri Teilet Uticae, constituit atqne imperavit: diebna
aeqae post pancis sb in regnuro cnm omnibns copiis recepit.
I mfj»«1 I. e. neqae tamen. Ob. I, 4X p. 134.
proseguentibutj S. Qb. die. Uedcnt. B. Q- V, 19. Ncp. Ak. 0, I..
Nahe vepw. dem nQoni/arur.
iiebiu aegiie\ 1 Cod. diebut qu». Uni enchclnt atqtl» aBnÖlliI?;
Mller*, w* eine nirkliche Qualität all gleich Stallfindtni aBgegebm
wird} wie Li*. XXIK, IB, 4. Sentenlfkni deiode vegm« tnktm orali»-
Di adjccil. '
bvGoogIc
C. lüLIICAESARIS
COMMENTARII
DE BELLO CIVILL
LIBER TERTIUS.
ARGUMENTUM.
CAP. 1, Cattar iietaior ret wboHiu ordinal; 2. een»id Brvtt-
iitium abit. S — 5. Famptiui ex Oriente maguam vim coUigU. 6 — 8.
Caetar in Graeciani, part* elaiiU amiiäa, Iraniiicit, Bibulo ineuM-
nim ebitanlt. 9, M. Oclavita, Pompeii Ugatut, frtutra Salonai
oppugnat. 10. Caesar pacem tental. 11 — 13. Captit Orico et Apot-
tonia ad Apium cailra ponit. DyrrhacUium Pompeittt oecvpat. 13.
' 15. Bibulttt mari portilutgue Caetarem ; hie illum terra prohibtt,'
J6 — 19. ßiöultti iiAtrlaite maritvr. Labienui, ad Pompeitan trän»-
faga, m*i Caetarii eaptle relato, eompani pacem potie negat. 10.
22. in Italia Coelii et Milonii mehu hemm caede ledaalur. 13. 34.
lAbOt Pumpeii legatvt, Bruadiiinum portum fruttra obiid*t. 15.
30. Reliquat Caetarii legionei aegre ab Äntamo Iraaitehuntur. 31.
S3, Seipio, detrimentit circa AmaaUm acceptit, ad Pompeium ad-
ducil extrcitum, quem largttionibut et rapintM tl vexatione Oraeeo-
nim in officio tenet. Epheiina* pecaniai aegre lertat Caeiar, 34.
35. Cauium in Tkuialiam, Calviiium inAetoliam, Domilium iu
Maeedoniam mittit. 36 — 38. Haie appoiilui Scipio male_rem gerit.
39. W. Pompeii ßliut Ortcum et Liiiuia lentat. H — 51. Caetar
rompeium ad Dyrrhachium ebiidet; tttergue magnam beltandi Jct«i(<
tiam prodit. 33 — 56. Pturibut proeliii Pompeio derielo, Caeiar
per Pvßuvi Aeloliam, Acarnaniam., Beeotiaih oceupal, Achaiae m<
Aiat, quam Ruiiliut Lvpui tatlur, 5t. 58. Caetar^ denuo cum Sei'
pioite de paee agit; fruitra. Pabuli inopia Pompeium premit. 59
-—71. Ad huae AÜobroget duo fratrei, rtlicto Caeiare, Iranieunt,
«IUI coniilia Pompeio produnt, qai dttplici clarte Caeiarem ad Oyr-
rhachium adßnt. Labienui eapliroi truddari iubel. 73. Fidueia
magna Pompeianii accedit. 73 — 81. Fugient Caeiar cum Domitiir
rmiiunclut T&etialiam occupat. 83. 83. Seguitur Pompeius. Victo-
rtae quan eerli Pompeiani de praemiii et honoribui et de perieguen-
4ii inimiciliii agunt, 8i — 8». Proelium vtrimque paratar. 90 —
100. Pugna ad Pharialwn, Pompeio fatatit ; caitra eiui, tvxu pleno,
a Caetart eapa. Domiliui caetui; Pumpeiu» fuga elabitur. [Ol.
Caiiiui in Sicilia Caeiarii elaitem incendit. 11)2. Fugieatem Pom-
peium perinjBititr Caesar. 103. 101. liU tn Aeg'jptam te rrcei^ir.
L.gL,;..b,GOO^Ie
C. lUL. C AES. DE BELL. CIV. LIB.IH. C.I. 329
,k£> ab Aekilla , regio pratfeetQ , tt Septmio , tribuno miHtum , iit-
ttrfieituT. 10!l, Cattar Eyhtiiae ptcuniat, a T. Ampio tpoHandatf
itenim au^tHiKm ad/erl. Porltnta metonai auneia. 106 — IVB,
CoMor Alexaniriam vtnil; de Pompeii neee cognoidt; controtsr-
tiat PtoUmaei et CUofatrme dtrimere parat. Iü9. Excitalitr ab
ArMlla tumultui. /i liiaicoridtm et Serapionem, regit legalotj
ittlerfici iubel. Regt potitar Caetar. 110 — 1 13. AetUllai Caetarem
aderitar; fit pugna ad perlum; Caetar navtt incendit ; ad PAanta
mililet expontl ; pugnatitr ia urhe, Filia minor Ptottmati ad Achil-
lam traniit e regia; oritiir inier ea» it prineipatu eoMrotertia,
Pothimt, regni procurator, ix parte Caetarit, clant cum AehiUa
mgit tt a Catiare iiUerficitur, Haee initia belli Alexandrini,
Cap. 1.
llictatore habenfe comitia Caesare, consnies crean-
tnr (olitu Caesar et P. Serrilius: is enim erat aaau%
quo per legea el consolem fieri liceret. llia rebus con-
CAP. I. Dielatore ele.J Im ZniammenkaDge mit II, 31. 22.
Bi war TOO n. e. oder 43 vor Chr. alio 10 TolJe J«kre nach dem
entra Comalal« Carian; dieiei fiel ini 1. SS vor Chr. — Ueber dfe
Worlilcll. i. ob. I, 40. in. Comilia uiml. eealariala. Ueitiecc, Au-
tlqnilBtt. p. 385. «d. Hauh. Erneili ia Cl. Cic. i. r, eentariata.
Jal. Caetar^ Uniuai oakm aa dem Saaeii Anitofii Caei. nenae
■Ich gew. ichteehtbin Caetar; er wollte dabcr leien: ipit et P. Sereü,
Anek ichreibe Appian. B. C. II. p. 791. uneioii; ^/ifi_if»6r iairtir t*
xai SioBviUoy. Allein Ca», neont äie Namen dipivmatisch genao nD<
uub dem I4ta>- Carialiljrl, weil da* Jahr darnach benannt wurde; er
tonnte [olgltch dai elg. Konten der Familie nicht weglauen,
per legct\ Liv. Vit, 42, 1. aliii plcbiieitii canlum, ne qnl«
eundem magittratuat inlra dectm anna* capcrel. Diefi Geieti nnrd«
gegeb. Im J. 413. □. c. 312. V. Chr.
ei cotituiem fieri licerttj Heiniiu» leblng Tor: eunttili; naeb B.
6. VI, 33. qaibut licet tue forlunatitiimit. Doch vergl. Z. J. 601.
a. Ramsh. j. \6i. p. 634. Ea lonnle fuglich aiicb beiben: eiim COD-
iDleni — Beri lir. Zd faemerhen lit, dafi der Dillr ei delihalb ge-
teilt wnide, weil Caei. den üedanlieu hervorbeben wollte: qaa Ipal
eoniolatum, populi fufFragii« in eum collalnm , aecipere liceret. Jene*
comulem fieri iil aber elwai ganz allgemeiaei , fÜT^ can$ulem creart
ond beieichnct ein Praeäikat, dai Jed-m nach Willkür beigelegt wer.
den bann, dai aber nicht der Person «niichliehtnd Inbärirt, od. w«
die l^rton als bereili in Beiilse einer Bigentchaft gedacht wird; im
lelxtera Falle alehl der Patin; t. B. Cic. Tmc I, 15. ,Lieicit eiie
otiotB Themittacli, \iea\t Epataitioitdae ; iiärali als tcaren ancb daa^
wa* van ihiiei» prüdkirt wird. Kpp. ad Atlic. I, IT. in publica r«
mihi ttegligenli ette non licet; d. i. weuo ich ea teSrt oder tej"*
. »ollte.
liceret] Der Conjuntliv , wte Baumil. ad h. 1. PMb nntrer Aa-
Kickt ricblig gegen Rarnnhoru §. 176. S. 738. erinnert, abhängig vom
li annm; dem Sinne nach: fnt enim aniti praeterierant. Kl iam —
lleeret. Bamih. erllarto den Cojijanktiv am der itiöjeititem ond ro-
gL,;..b,Coo^le
330 C. lUL. CAESAIUS
feclis, qnnm fides (ota Italia esset an^stior, neque cre-
ditae pecuDiae solvercntur, coDstituit, ut arbttri dareatur;
per eoa fietent aestimationes posseBsionnm et reram, quaoti
~ quaeqae eanim ante bellum fuiBsent, atqne eae crediiori-
bas transderenlnr. Hoc et ad (imorein nOTanim labolanun
tollendum ininuendumque , qui fere bella et civiles disseii'
■iones seqni conauevit, et ad debitomm tnendam existi-
mafimiein esse a|ilissimuiu existintavit. Item, praetoribns
atTingireiideii BcdeoL dDreh; „waAl erlaabt war, mit ehrfUrefadvoIler
BBckiickt auf die MajeiUI 6ei Rom. Volki." ErKbcint BDI gciwoDgen.
ßdtt — anguilior) Dai Gcgealhcil wäre gev/rira: ßdet, qua«
Inte patet, i. i. wean die Leute überall Crfdit ftnden. Cic. Manil. 7.
•dmi» Koma«, lolatioae impedila , ßdem eonriditte. So lagt Snet.
Vcip. 4. in. ut quI, propa tabefacta iam Hde, onaia praedia fratrl
«bllgaril. — Ca«, lagt ailo, dafB ea liemliHi icRwer kielt, etwai gt-
borgl an rrtallen, wcU nämtick Nicaand Interciaen lahlte, noch Mh-
hu tonlitel
arbitri dareiit*r'\ Judicet (fei arbitri) poifnlali ■ prmelore d»-
haiitur vtl addictbantir. Helnecc- Antiq. p. 093. BriMoa. Forn. p.
196.. CXI. ed. Bach, wo nnter andern Pillen , Hr welche arbitri ge-
geben wurden, genannt lind: a>l bonorum quanlttalea) ae$Hatalioiirn-
qne fnaDudam arbitri dabanlnr. Den ITnterachiel iwftcben judex und
mrbiter beitimmt Cic. pro Itoee. Com. c. 4. und Senec. Benet. III, 7>
Dieter lagt: srA'tn' libarn erat et naDii adilricla vincuüi religio, nt
detrabere allqnid poiiet et sdiicere, et tententlam tnam, non prout
lex änt initilia madeiet, led 'prout hnmanilai et mliericordia impetla-
vet, regeret. Dergl. actionfti h^erien bonae fidei QBd arbilrariae, lom
llntenebiede von itricU iuril. Vergl. in B. C. V, I. t.
pguei. et rerum] Man nat«rBcheide paMelifO unä peiienieml.
Dieie letiiern drBniren liidor. Origg. XV, 13, 3; n. Sext. Pompe).
Pealna. p. 2O0 cd. Lindem, faat anf gleirhe Weiie: „PotlttlioMe*
•not agri lale palcntri, pubiiei privatiqae, qnl* non maMcipaUene , aad
lifH tenebantor." Den Begr. ran poiteiiio, Beiiti, veraebiad. ton
dominiam 6. t. Rigenlhnm, beitiTBint ücdbii Ballborn Roaen jnriat. phllol.
StodiFD p. 5. a. a, ~ Ret aind aber die mögDchen fiegenitände des
b«wegli'-hpn Vermngena, wie HSuter, Silace*, Vieh. 'S. B.C. 1,44. n.
limnren navarum tabalamm | L'eber tabul. sOf. a. (n Sali. Cat
ai. 2. Znr Krläuler. dient Tor Allem Uelneec. Antiquilt. p. 611. wo
im Weaenll. Folgendei: Tabulae nnaae waren eine relaxdtia aerit
alieni; nm dem Schsldner ejne Erleichterung in Terichaffen, Indem
e« (rdhcr üblicli geweien, dem Gläubiger die Galer dea Veracbnideten
■u liberlaaaen, uni lie dann Bat geBetillchem Wege iD verkaufen," —
Man verweilt auf Senee. Benef. I, 4 fin. Quinclil. Dedam. 336. und
TOT Altem auf Snelon. Caea. 42. eine Stelle, welche die onirige voll-
»(■adig erklärt. Folgend« iit in beachten: 1) Die hier erwähnte Ab-
ordBUiig Caeiari lit eine neue, früher nicht gewfibnllche t U) dnrdh
dieielbe ging nacfa üaelOD. e. 42. der vierte Theil dei Kapitalt fflr
die Creditorrn verloren i 3] diete Art, dorcb Taxation der Ijiiteraich
der .Srhalden in entledigen, bat ipäter Kaiier Julliniait Wieder ein-
XeMbrt; 4) Die labulae mocae itanden In lehlechtera Credit, n. Liv.
!XXXII> 38 r. nennt die rogalionea de tabulit nvdt und de agro vi'
riUm «KvMands — doai faeaa nntmUbu» rtl ad plebem la optimatea
gL,_._b,Coo^le
BE BELL. CIVILI LIB. IIL CAP. 1. 331 .
tribnnisqne plebis rogationes ad popululn fercntibTis , non-
nallos, ambitiis Pompeia lege damnatos itlis tempoiibns)
^uibns In orte praesidia legioaum Pompeius habaerat,
(qnae iudicta, alüs aiidieiitibus iadJcibns, aliia sententiam
ferentibus, aingulis diebus erant, perfecta,) in integrum
restit^uit; qui se illi initio civilis belli obtulerant, si sna
opera in bello utt Teilet, proinde aestimaos, ac si nsus
aeccndeiidam. TJebereinif. Iit dal vod Caci. hier aaigeipTochiie Vr-
theil. Aebnlick Vellei. 11, 38, I. Dum in acie Phanali» Africaque
de laoima rerum Caeiar dimicat, M. Cociii» — ingeniöse neqsam —
in iiraclDtB noearum tabnlarnM auclor eXiUtlt. S. aacb die Auil. na
Cic. Off. II, 21 eitr. Vcrgl. Beinccc. *. a. O. Im Griech. x^'^*
imoxoTial n. mujäxO-tiit. Plut. Caei, e. 37.
rogationes — ferealibiit'\ Rogalio wird «um tlnlertefciede voü Ur
von Fuul. Diacou. und Feitui lo defiriirl: Regalia e«t, quam populni
eonanlilar de uno plaribant Aemiiii&ai, quod nos id eatnei pertineat
et de Bits pluHbjityt rebut , de qiiibui nna omiiibiii lanciator. Nam
cinod in omnes hamines retvt populut icitit, le^ appellatDr. Cb, Gell.
N. A. X, 20. Liv. V, 25, 13. Salt. lug. 40 in. HamUlDi Trib. pl.
rogatienem ad popnlani praatulgal.
Pompeia Ug»'\ Vergl. auher der tob Held ad b. 1. gegebneB Kt-
läaler. Erneiti in Ind. \-e%f. Cic. Brut. c. 04. — An einem Tage
■nDlBle dem Gekelaa infolge Von dem Ankläger und itm' Beklagten
der inündliebe Vortrag gebaKea werden ; jeneav waren 3 Standen, die-
■em 3 Standen Zeit gegeben: (lege Pompeia ternit horU ad dicendnia
datii. Cic. Brut.)
praetidia legienatn'\ Eine Mttonymit, vte c. 3. ad cDnEciendl
belli eeleritaleia ; abiilich Nrp. Tbem. D, 5. quam latii altitudo ntari
exalructa videretur. — Zugleich »t ei auch Euallagt, wie Lir. I, 1.
ȟbe faud Statt bei dem Pioeeiie dei Mila ; a. n. 703. od. 52 t. Ch.
Vergl. Cic, Mil. 1,
aliii audicnlibat etc."] Man erklärt dieb nach Aicon. in Arga-
mento la Milon. lo: Drei Tage worden die Zeugen abgebörl; am
vierten Tage der Proced eatichieden. Nun konnte es lieh treffen,
.und war auch wirklieh der Fall gewsien, dafi die Richter, Welcb«
ilie Senttni fällten, dem Zeugen-cerMre nicht regelmäftig oder iStamt-
HcA beigewDbnl hatten. Daher dai Tumutteritche de* Vertahreni.
In integrum reid'luft] E)ua Formel bei Briiion. p. 4SS. erklärt
die Sache: reilitno te in integrum) ut autem iciu, quid alt, honari-
bat et ordiai tuo et omnibttt eeterit te reititua. Cii Emoli in Cl.
Cic. «. V. reit.
proinde — aettim.'] Ob praiade oder perimi^ in lesen, iit auch
hier nngewifi; wie aller Orten. S. lu B. G. VII, 60. Beacbleniwerth
Ul, wai Walther la Tac. Ann, Hl, 17 erinnert; doeb nicht enebÖ.
|>fend: jisrinde leige an nexuni Uulporit anl loci; prainde nexnm
ouiiae d. I. demgemSfi. S. aurh Roth lu Agric. 10. — Zu den
Vielen bereite geiagten, fflgen »ir nur dief», daf» perinde ac li, ete.
um all lu einem Begriffe der Gleichung »er»ühiooUeu erieheiiit, io
äiX» ac, atgne etc. lich foit tnililiteh anhängen; proinde halten wtr
mehr für beloules Advecbiuin, welchem eine lotche lur Vervoll itändi'
gung del Begrifft beiiafügenda Partikel nicht Dothweudig. Logiteh
gL,.._b,Coo^lc
332 C lUL. CAESAKIS
esset, qnoDiam ani fccissent potestatem : etalaerat eniiu
bos yiiua iudlcio populi debere.rentitiii, qoani suo bene-
Scio vlderi receptos, ne aut ingratus io referenda grafia,
ant adrogans in ptaeripiendg populi beneficio yideretar.
Caf. n. His rebus et feriis I>atiiiis comitiisqDe oin-
•lia wäre preinde Adrrrii'albegrittf ptrioit ae ti elc loMmiBCDge-
•elile fle/aliceauianlif ion , aai der Cluse der Camparalicae nach der
Aunlogie ran qttoti, tBuqgam etc. Im Deoltcken loiinen wir uni durch
luterpuntlion helfen: gerade to, al« ob elc. proiade , d. i. grade in,
kli ob daraus folgte; pro ea igilur conditioiie, ad haue igilar aar-
Huria et rationem. Dngegta: grade all ab ele. iit gleich perinde. An
•iue gleichgültige, nicbtiiagende VeiwcditlnDK uud ADwendang beider-
lei Forinen wird wobl Niemand mehr deokea. Daher leieii wir hier
B. III , T2. «xlr. o. c. 60. pminde.
aetUt»tmt\ Dal Particip. bezeichnet ein VaHtal^eiiSiüü^; i. RuBih.
(. 171. S. 873. Vergl. ob. II, 40. eilr. arbitratui.
ae ti u>»> tuet} Näml. eotum itpera. Der ganie Sa(i iit, wie
bäaGg, lucVcr verbanilen, .and durch eine Ar| von AUraitiom trelen
4ieae Pertonett mehr herror, all der angebotne Dienet, der eigentlich
kier gemeint Iit. Analog iit B. G. I, 39. reut fruMeulariam, Bl «atii
commoile aopporlari pOMet, Untere dicebant. Cfr. Ecleg. Cic. p. 90.
lui fecif$eat poleilaleui J Er halle ülifr lie ditponire» LönneH!
Hll Hfiiehung anf PerManen leltner; hanfig : dioticamdi, pagnandi a.
•Bd. Vecbrn. S. ob.'I, 41. od. <lDcb in Shnlichem Sinne, wie B. 6.
I, 40., p- 86. Cfr. Bremi in Nep. Agei. 3, 6.
Ingralal in referenda grat,] Für ingrat. wollte B^ntley leien:
eettalar, wai nwar Autorität hat; aber nni acheint entweder hier ein
Blferdingi auffüllender Pleonaim. Statt in finden, indem wir der Rr-
klär, undanihar gfgen An Volk siebt beiilimniea konnea , innd. bloll
dai Verliällnifa Cäisn gegen aeine Anhänger bier beieichnet glanben;
odEr man niüfate annehrnen: ignavat ; Wai wabl verfanacbt werden
konnte, i^. Diakenb. la Lir. XXXVI, 17, 8. Aoeh Wärde dieli einen
guten Gegenaafi zu aifrogam geben.
tu praeripienda ] Diefa hat Ond, «chicklich vertbeidigt gcgea
praeefp, wai in einigen Codd. n. Editl. — C "'g'r wie praen'^
all dai leldentchafUiehere Renehmen beiaer m adrogäni paaae, all
praee. Vergl. nnt. c. 13. TS. a. B. G. VII, 9. — Bca. Wallher in
Taeil. Ann. XIV, 3S «xtr. wo: praerepta inlerim ttlHone fettinabanl.
CAP. IJ. Feriit LaUnit\ Aueh bloft Latijtae; i. Drakh. lO lAt. V,
IT, 3. ein volkatbumürhea, religioaea Feat, eingefahrt von Tarquinini Snp.
Anlangt dauerte ei I , ipäler 4 Tage. Auf dem Berge bei Alba Iionga
wurde ei geferert, und von 47 Vollem Latiuma brachte jede« leinen
Anibeil lum Feiteaachmana. Jeder Coa. ehe er in die Provini abging,
mnCila, nach heiliger Sitte, diese /«n'art Lat. anaagen und ant dem
Albaner Berge ein , teierlichea Upter dem fapiler Loliarit bringen.
Irgend ein . Veraaumnifa in dies» Hinair.bt galt fdr Verbrechen ond
UoKlünk bringend. Cfr. Liv. XXI, 63, T. Ileinecc. Anliq. p. 30S. Man
nannte dergU Feste, die nicht auE beitlmmle Tage Gelen, feriae eon-
eeptiva». Varr. L. L. V, 3. Daher der Auadrnclc Liv. V, 17 2. ma-
giairalni, vitio creatoa, Latiaat laeruaigue in Albane monte non rit«
toneepit*^.
eomitii* aamibut'l D. i. alle migliehen, rar ZcU nocb nethue»-
digeH: Allel, waa toh Coaiit. nocli xa hallen war.
gL,_._b,Coo^le ,
DE BELL. CIVILI LIB. HI. CAP. 2. 333
nibns perficießdis undeGim dies fribnit, dicfahiraqiie bb
abdicat et al> nrbe proficiscitnT Bnindisianique perveniL
Eo legiones dnodecitn et equitafam omnem venire insse-
rat; sed tantnm Bavium repent, ut angaste quindccim
inilia legionariorum militnm, quingenti equites (ranspor-
tari possent. Hoc nnum, [inopia nariamj Caosari ad
conficiendi belli celeritatem defuit Afque eae ipsae copiae
hoc infrequeatiores imponanlur, qnod multi Gallicis tot
ptrßciendit'] Sa dfe inclif. Codd. Nicli Oadend. bsben hil die
EKlt. die Form ptrfiouadii angenommen. '(Ini dünlt ManaichfaltigkeU
. iler Formen, (oft der ältetit a. neuern) sbinwagen nach dem Refühla
in Schicklichen, nach der Eigenlhümlichkeit dei Stria »nd dei Urgen-
■luidei, nach den Regeln dei Wohlklang!. E* fragt licli: vitit wohl
ein Römer fn Caeaars Zeilalter , von obliegenden Amllgelc haften geiagl
haben: tiaee mihi iiint perflclundal — Uer Anfänger vergl. Z. fi. \Ü7.
Bei. RBmihorn G. 61. S. 144.
äiet tTibHit\ So ont. c. 78. hii rebna taatuHl temporlt Iribuit,
qnknlnm erat properanti neceaae. Eben-io Nep. Hann. 13, 2. hie tan-
tnt vir — KonTtiAil lempori* Irtbait lilerii. Item Attle. 5, 3. Ali«
•;non. itapendere. £■ iit aber nicht lowobl vericendifn , ali: Zeil lu
•twai beitintraea. In Folge einer Eintbeilung oder einel Entaehluiiei.
lantaat sasiuH ] 8. ob. 1, 4S. Ernegti lU Tacit. Agiic. 15. UeiiD
it, talit und guaatai werden eben lo gebr. modo ad aiigeudam, modo
sHg-Btl«] lieber den Begr. B. Q. I, 2. p. 10. Angnite trantpor-
tare Ut ao geiogl, wie B. C V, 24. anguitini provenerat frnmenlum,
aäml. fOr: nl nonniBi aaguttiut coUocatot militet lrani{iDrtare poaieb
Wir würden also aagen : ifur mit laapper Nolb.
traiuportari'\ Bei Oad. n. A. nach der Hebn. der €odd. trant-
pertare. Kein Wunder, da die Zahlwörter nicht an ageaeh rieben waren*'
.Von poa(e(, wai aicli entacbnldlgen lieri , Veine Spur. Nach andein -
Stellen m nrtbeilen, und den ZuaBrnmenhange gemara, haltea wir dta
Acan'rfarm für richtiger.
inopia itavium] Hotomann hält dleae Worte tür Gloiiem; man
bemft iicb auf B. G. IV, 2S exir. wo bloti: koe unum — defuit Allein
dort iil die gemeinte Sache lo klar und bealimml beieichnel , dafa ei
keinea aolebea Appoiltl bedarfte. Aehnl. Beiap. Jtamab. g. OG. S. 2SS.
iafreguentiotetl Oud. ad h. I. glanbl , Im Texte aey hier manches
cormmpirtj ei widersprächen lieh inopia navium und eop, infrtqnent.
Allein die Klage, dat>, ala ei nnn wirklich zum Einschiffen kam, we-
niger Trnppea tBpglick geweaen w&ren, bezieht aich inniubat mt die
Abltaeilang in Legionen; dieie waren nirbt mehr TollzähligJ wi« e. 6.
beweiat. Ea worden näml. nominell T I^egg. eingeachilft und dieie be-
trogen effektiv nnr 15,000 M. Uaraua ergtehl aleb, wie lehr die eiu-
■elnen Legg. loiammcngeichmolien. So sagt Liv. XLIII, II, 10.
erareibi» eaninlii infrequtntem commeatibni vnigo datli per ambitio-
■em etie. In ibnl. Sinne injrequen» lenatm. Man erkennt die rela-
Kv» BedeuL dea Wort«. ' '
mKlM Gallieii ete.} iDiIlen Codd. Galli. Dielk wBrde ileb, wenn
dl« Worte tot bell, nicht binderten, reehttertigeu laiien. Meinte Cava,
etwa die nnt«c dez Btüerei befindlichen Gallier? — Doch wahracheiu^
L:,gL,z.JtvGOOgle
S34 C. lUL. CAESARIS
bellis defecerant, longnmqae iter ex Hispania magnnm
nnmeniRi deminuerat, et gravis autamnns in Apalia cir-
camqiie Brondisiura« ex Baluber-rimis Galliae et Hispaoiae
tegionibos, omneta exercitum valetudine tentaveKit.
Cap. III. Pompeius, anauum spatiuiu ad eomparaa-
das copias aactaiy quod vacnuni a hello atque ab bo^te
otidsum fuerat, magnam ex Asia Cycladibneique insalis,
lieber bliebe; Ga\l\ae; wonat nach Ond. eio Cod. fübrf. Verj;). ob. I,
Sl. Gallien cnnineluda, wo >acb ein Codd. eallia«. So B. 6. VIII,
' Prooen. re* geiUe Galliae.
r/e/eceraai] AtiBolul ob. |[, 31. oeque fanti timodi inm, nl-ipaa
irßciam. B. Afrk. II. ne illl meta drßrereat. Suet. Vilell. 15. po-
polo, ne d^certt, bortanle. Doch aacb von dea KörperVTUlea, wie
BUt. III, 4U. v»gl. Korlt. zu luft. 99, 1. und alt bei Tacit. Caei. vill
«ahrach. beidet verbmiien : Mulhlaiigielt aui Ueberdrali und Er-
te&Sp/uBg. PlDlarcb. Cari. e. 37. m. aagl: ntcfiiiii/iaiiörti. ^ii) loE;
aiömmt — und e. 40. tiixafirov vnö yiiQiai aal pa\3ii^ ijouv toI; aäpaai
n^o; TOI'; narouc 3i äo^/rtHir irxataXiiaonni i^r iifo9vfi{ar. — Wenn
eine andre Erklir., die ob. erwäbot, gälte, wurden wir drßcere für
wirtlidien Abfall >U Pompej. nehsien.
iter tx Hitp.l Heb. dpn absolulen Gebraneh Ton ex bei Verhat'
anbatant. i. ob. II, 17. p. SOO, Kolh za Tacit. Agr. p. 330 ff. Dabin
^bä(t Bucli daa gleicbfolg. Bulumnui in Apulis crVcujnque n. e. q. di(-
eeatD ex Illyr. UiK. e. 13. itinere ad Dyrrh. — ex Ilalia.
gravi* atftHinnul ] So gratis häniig Ton Wind nai Wetter ^ vou
KUnta und Gegenden, die der Getundheit nachtheilig. Lii. XXXVll.
23, 2. e^ Lnro grori' et tempore atmi (mediam enim aeilalii erat,)
lugruere viorbi vulgo CDepemnl, Id. XXV, 20, 7. AcccMit et peitllen-
tia: nam tempore aatuniai et ladt natura gravibut — iutolerand« via
aealoa oaminm . terme corpora movit; et temporia et loci vitio aegri
erant. — Weg. aatamit. keine Abweicb. der Codd. in der OrtAogr. Ctr.
Waltb. Tae. Ann. XI, 4. p. II.
ex lalaberriiait etc.] Eine gedriagte Art der Daratellniig, die
vielleicht eotalanden durch den Gedanken: exeTcitUra, gui modo ve-
niiiet ex aaloberr. feg. in qaibuH autea commoratua eiget. Denn ex
drückt eben den Uebergang am einem ZonCande in den andern ana.
Daher muri übeiall ein dem Z uaa m nie n bange lugemehneT f^erbalbtgtilt
aopplirt werden. CCr. Bremi lu Nep. Timol. S, 2. Oh. I, 22,
taletttdiae tenlanerat] Nach der Analogie von; teneno fentare,
8net. Ner. 35. Cfr. Oudeud. ad Soet. Cat. SO. Ancb tentari morbo,
fa»e I. e. imtiadi. Vulg. von einer Krankli. grpacH werdeo. Faleludo
ilt vfti Uebelbeßaden. Saef. Cal. 50. Mentli taletudiaem ipie aenie-
rat. Lir. Epil> 13. Ap. Claudiai proptec valetudineB oculomm Jam diu
conliliii poblieil ae abilinoerat. — ■ Ob. I, 31 f. adfeetum vaUtudine
fiiium. Plotareh Caea. c. 40. nennt den Znaland ; rooii/iä «t koipüäi;.
CAP. III. Ahmuuhi tpat.J Ein 11SS. und Bd. bum'. Offenbar
Gloiae od. wabrafcb. Schreibfebler. Akhuuoi apat. iit ona. ein gamxei Jahr.
'ab hottt DiiDfim] Die Stiuktor iit analog dem: talai ab aliqno,
8. out. III, 36. Haud Tursell. I. p. 40. üeb. vacuut a beUo, wie Cic.
Off. I, 21, 73. tacailas ab angoribua — a. Hand a. a. O. p. 40. 41.
Bamih. p. 427. Wwum die Fraepoiit, a hier nolbwettdig, wird mam
leicht erlienoeB.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI Llß. IH. CAP. 3.4. 33S
Corcyra, Atfaonh, Pbnto, Bithynia, Syria, Cilicia, Phoe>
nice , Aegyptö classem coegerat ; inagnam omaibug locis
aedificandam curaverat; magiiain imperatam Asiae, Syriae,
regibnsqae omnibag et dyoaatis et tetrarchis et liberis
Achaiae populie pecaniam- exegerat; magQam sodelatea
earum proTinciamm , quas ipse obtioebat, aibi anmerare
coegerat.
Cap. IV. Legiones effecerat ciTiam Romanorain no-
rem; quinqne ex Italia, qnas traosdaserat; unam ex Si-
cilia veteraaBm, quam, factamex duabus, gemellam ad-
ptagaan — magn. elc] S. ob. I, 51. 'B«li[i. ahalicher Wieder-
dynattae el ttlraretae] So werden bn. dl« llelnen Könige niii
Fürilen Atieat geuannf. Vergl. üb- dgttatta n. dynattet Boeder. Ind.
■u Nepoi; und üb. tetrprcka bemerkt Salmsiiui Exerckmt. P|[n. p. 51(1.
folgende!: proprie Telrarc/^'a nolal guattraorum •imal in una eadetn-
gme prvtiticiB- vcl genta principatam ) qDum regio aliqaa vel natia • .
qaaluor viril regiluc, iloguli dicunlur telrarr/tae et linKnlocum admi-
nlalralio teirare/iia. Man kann lich nnn erklären, wefihalb lleiaer»
Ffl raten Tetrarchm genanrt wurden. Wie ilch natb und nach die
Sache verändert habe, der Namt aber geblieben, leigt Sfinbo XII, 506.
In Galalien näml. leycn nrapr. 3 rerachiedene Vdlkencbatten geweieti;
|edei in 4 Tetrarcbl'en getheill, >0 dafi luiammen 12 Tetrarehen; rnd'
lieb nur einer Dejotarni, Diäten erwähnt Liv. Eptt.. 94. Dergl klein«
Fllriten biefien auch reguU, In Dynatiet 'liegt wohl nach Rom. Sprach'
^br. der Begr. eine! kleinen it'utiisehräniten Herneberi. CFr. Sali.
Cat. 20, 5. In TAatalieit errichtete Pbilipp. von lUaced. Ttlrarehien,
d. i. vier Stattfaaltancharien. S. Demoith. Phil. III, 7, 26. nnd vergL
Jacoba giaatireden S. 284. 85.
(oci'efofcf] D. i. die geschlohiiea Vereine der GeDeralpäEhleT
(pnblieanl) In den Provinien ; nach diesen werden sie aach benannt,
I. B. lorlelai Bitbynica, Africana. Die einielnen Mitglieder: taciii
ein Dirigent heiht; magister ■ocielatii; in den Rom. GeietibQcherQ
heifien diese Vereine: corpara, callegia. Cfr. Cic. ad Uiv. Xlll, 9. n.
du. Mannt. Heineee. Antiq. p. 595.
numerare | D. I. baar lahlen. Nep. EpRm. 3 f. u. pecnniam
nvtneralaM^ acciperc — Tiuiolh. I, 3. Daher auch: dot uxoria OBine-
rala- Cic. Csecin. 4.
Cap. II'. Ltgionet — uoveat'X Auf die Stellnug der Zs^wörter
ilt mehrmals bEng-ewieitn worden; *o i. B. I, 80. milta progreisu*
guatuor. ll[, 101. f. na'dei luiit combiiitBe gniagur. Im Atlgem. geht
der Gattjiagt\ifpitl vor: I, 'JO fin. II, 8. pedei XXX. It, IS in. Wo
der Za>illKgr\S vorauigFht, findet enlwed. eine Speeißi-BtioD des Cexe.
rellen Statt, wie hier, II, 7 f. oder eine Hervurhebung des Quauti-
(ältbrgriffi , wie II,'32. f. (. ducenCat naiea onerar. Man vergl. noch .
II, 10. 21. in. 22. 23. 27 in. 34. 35 f. 4). in. III, 101. f. Btsweil. ent.
■eheidet der Ce^eaaall des belgeleglen Pridieals^ welche Stelle daa
NuBttrale einnehme. — NIebt ganz Hbereinitimmend unser Spracbgebr.
ej- ltalia'\ Ex mit flesieh. auf eiciiim Roaianor. , deren Vater,
land nad Wohnort durch rr uigedeatet wird. Zwar konnte er her.
helgeffihrt werden dorcli daa in effecerat liegende toegcritt, wie bb~
L.gL,;..b,GOO^IC
33C C. lUL. CA^SABIS
pellabat; nnam ex Creta et Macedonia, ex veteranis mi-
litibns, qui, dimisai a BDperlotibus imperatoribas, in iis
provincUa consederant: duaaexAsia, qaas Leotuliu con-
aal conscribendas curaverat. Praeterea magnum muneimn
ex Thessalia, Boeotia, Ächaia Epiroque, Happlemenü
nomine , in legiones distribuerat. His Anlonianos milite«
admiscnerat. Praeter bas exspectabat cum Scipionp ex
gyria legiones duas; sagittarios ex Creta, Lacedaemoae,
Pento atque Syrja reliquisque ctv!tafibus, tria milia na-
mero babebat; fanditorum cobortes sexcenarias duas; eqni-
tum Septem milia, ex qaibus sexcentos Gallos Deiotanu
adduxerat, quingentos Ariobarzanes ex Cappadocia; ad
enndem numerum Cot^s ex Thracia dederat et Sadalam
filium miseral. Ex Macedonia ducenti erant, qnibofl
Rhascjpolis praeerat, exccUenti virtute: qningentog ex
Gabinianis Alexandria, Galles, Germanosqae« qnog ibi
mcnll. In ex veleranis mllit. ilrlitb>r} allein du tolgeDde: qua* LeO'
tolna COS. — eotncr. cur. zeigt, dafi ex abialut gebrBui:ht iit, wi«
Nep. Ale. 10, 9. erat cnm eo quidam ex Arcadia hoipei. Cfr. Orakb.
■u Liv. XXXV, 32, 4. wo: e.v Indra flei>hanCei. Bukok. la TercDt.
p. 97. cd. Scbop. — Demnach erwartete uhi vidi. Vor Irauidurerat
«in ipte; oder secuKt adduxerat.
Leaiulu$ cot. ] Qui lupcriore anno conaal taerat. S> I, 14.
. lupplemenli nomine'] Nomen iit hier TiM'aai Vomrand; nt«
TaelL Auu. Xlll, 0 in. ut aemulalioiili impecl«! per nomen obMaJU
»moveret. B. G. VII, 80. praedae nomine.
Aaloniano» mtl.] Die Aual. bemetltCD hierbei, dalk nach c. 10.
n, €7. wo ei faeihe: ivpra le id demanilratte , Vielei inr Geichichte
äei Feldiag* Geberige im 2trii Bucbe feble ; lo auch dai hier ange-
deatele Ereignifa, dafi C. Antoniat, ein Legat C sei. bei Coreyia durd
Verralh in der Feinde Hände gefaJlen. S. Suet. C&ei. 3a. n. nnt, c 07.
cum Sciplone) Sn ab. 1, 3S. Varro cum iii , quai babeba», legio-
albns. etc. Wobei id erianem an cum von einem Befeblihaber , unter
welcbem ein Corpi detacbirt wird. Vergl. lu II, 19.
iagUlario$1 Eine Edit. und 1 Cod. Bagi(laniir«M nai anl. eqol-
tUM italt eguitei. Cfr. lU II, 18. p. 2Q3.
' tria milia numeraj So ott bei Cae«. o. A. mimero all Ablativ,
der Hähern Beillinmnng, a. Z. §. 457. Ramib. $. 141. S. 422. analog:
aetate, natione, genere, natu. So ant. e. 27. 65. GJ. R. G. I, 49.
nnd Ronat.
Gallot] So LIv. XXXVIll, 16. 31. 36. Elgenll. Gnlatae, oder
GallogTaeci; auch Graecogalli nnd i^XTitoyaläiai.
«xeellenti virtute] Ablal. quajitat. Cfr. II, 34. In. Ana ducenti
■npplire man hominei, was In der Hegel dabei ajebl, «ic B. 6. IV,
1, f. bei Nonio. propr. nicht leiten «eggelaiaen wird. B. 0. I, 18.
Beiip. Ramab. g. 140. 2. S. 41 £. d. Salt. lug. 61. exir.
Alexandria\ Abhängig von addaxfrat. %. §. 398. Ramah. {. 147.
6. 41«.
gL,.._b,Coogle
DE BELL. CIVILI LIB. UI. CAP. 5. 337
A. GftbiAtAB praeBidU eanftsa spnd regem Ptoleraaenm reih
qaertit, Pompeius filins com elasse adduxerat; octingentoii»
qaos ex aefvis suis pastoronqne snwum ccegerat; treceh-
t08 Tarcondarias Castcr et Dor^kus ex Gallograecia de^
derant. Horam alter una Tenerat, alter filtnm miserSt.
Docenli ex Syria a Comageno Anliocbo, cni magna prae-
mia Pompeius bribuit, miasi «ant; ia bis pleriqne bippo*
toxotae. Huc Dardanos, Bessos, partim mercenarios, pa^
fim imperlo aut gratia comparatog , item Macedonas, Thea-
stJos ac reliqnamm g^itiam et oivitatam adiecerat atqn»
euiB, qoetA gnpra demonstravimug , nnmenim explevarat.
Cap. V. Fnimenti Tim maximam «x Tbessalia, Asia,
Aegypto, .Creta, Cyrenia reliqnisqne regionibua compara-
Terat: hiemare DyrrhachH, ApoUoniae omnibnsqne oppi-
dis maritimis coostituetat, iit mare Caesarem transire pro-
hiberet: eiusque rel caussa omni ora maritima clagHetu
^poraerat. Praeerat AegyptÜB naribns Pompeias filios,
Asiaticls D. Laelius et C. Triarios; Sjriacis C. Cassiiu;
Bhodüs C. Marcellas cum C Copotiio; Libnriiicae atqne
tx ««rvft patlemmpte «fe.] Der Gattliv erregt« AnitoIk{ uin
htf «tlerl«! CoDJeltureii , (. B. lervltlia paslaribtitiat vorgcbrubt.
Obne Nothl Pattorutn ti( der Gcnilir des Ganam ige*'. parlitiBar
gen.) Die Stroktar lelbtt ht in VerbUln. in er ifit. eia Hyperbaton f
«od ahoi. Liv. XXllI, iS. de exercitn MsrcHIi , qul earttt» es tag i
Caunenii euent etc. l/nt. B. C. III, 40. eitiboi Rani, qui etui conpea.
tmt erant. — Ueb. lervf et pait. i. I, 34.
er Gnllograteia'] Zum UnlenchiedB tob dem Sill. Tbeile Ton
eslatUn, Ober «eichen Dejolar. herrichte. Nach Appian II. p. T53.
fraemia In'Astt] Nicht tribuerat; ei lit eine Beitterk. deiAaton:
wotflr ihm jener (Pomp.) grofie Belohn, gab, nachdewt nüml. Antlach.
€le Trappen geichlckt Aalle.
ÄipptiorelaeJ Bei Cart V,'4, 14. lagKtartl equitei. Aach B. Afr.lft.
Imperto aut gralia'] So bei hW. XXXIX, 25. gratia ant eift'vn ;
nnd dieiier Gegeniat* war lehr geWdhnl. Objeliliv : die Gvntt, in der
Ich b«i Aud. liehe; lobjektlv: dai Streben, einem Andern gallig id
Bcyn: gratlBcandi ■tadinm; wie %B^C!^a&ai., aai ictialdigen RüekticÜlcn.
liiT. V, 8. at qnoique tttiäiam privatum aut gratia occupaverat.
CAP. V. yim marim.] Man denke sich Hl bei. mit dem Neben-
begr. denen, wai man mit der Malte nder Menge, ilt ilch aufgehäntt
•der Irgendwie rorflndel, aulriehten kann, oder tCckiiehtlich de»
Eindmeli, der tVirlang, die elwai macht, ateo veracb. von mein,
topia. Siehe ob. |[, 4. p. 2)0.
onnj ora — diipot.1 S. I, 31. p. 67. n. weg. oiKiiit I, 13 cstr.
Daher aach: auniiusque oppidh. S. Z. §. 481. Bei Bamih. g. 147.
B. 4Sd. finde! lich unire Stelle einer ajideru Regel lubiumiTt ,.dic wir
hier Hlehl tit anwendbar balles.
Y ,
L*.gL,.._b,Coo^le
M» q. lUL. CAESABIS
Achaicae claisi Scribonius Libo et M. Oetaviofl; ' toti M-
men officio iDaritimo M. BibuluB praBpoBimscuncta adui-
niatrabat: ad. bunc auinma imperii respiciebat.
Cap. Yl. Caesar, ut Brnndisium venit, concionatiM
apnd milites ; quoniam prope ad ßnem labaru» ac peri-
eulorttm esset perventum, aequo auimo mancmia atque
impedimenia in Italia relinquerent ; ipsi e^^pediti navet
eonicenderent, quo maior numerus mihium potset. imponi;
omniague ex vietoria et ex sua liberalitaie sperm-eRt:
canclainantibus omnibas, imperaret guod velleti qvodcum-
que imperavittet , *e aequo animo esse Jaciarai; pridie
Nonas lanuarias Daves solvit, impositis , at snpfa detnon-
fttratum est, legionibus Septem. Poslridie terram adiigit.
Ceramiioruin saxa ioier et alia loca pericolosa quietam
officio marit. ] Analog lagt Flor. II, 2, 9. maritibtum egll Irtii»-
phum , alatl dei looat dbl. nava/ii.
ad Aune — reipiciebat} Held nacht *nl die SeltKiüteii dei Ad>-
drucliH aufmerkiam; gewöhnlreh lit; redirf ad aliq. pertiaere. Weniger
der Begriff dea rerbi, al« dealen Varbiod. mit dem sbitriikt. tamma
Impcr. [alJt aar. Ein übDÜcbea Baitp. aaa [Jlpiaa. bei «eaner: Periculam
rel vtnditae ed vendilorem debet retpieere. Verwandt bleibt ipectare
■d iliq. lo iaft der Sinn; Mof Bibal. ßel Allet xarävi f in lo [era
MOil. alle Unterbefahlihaber auF ihn luid (eine Anordnungen stkauUn ■
und aclileten, und er folglich für Allaa reiponiabel war. Von Heo-
tcben lagt maa : ate nehmen ibren RecuTt an od. lU lern, ßei Tetcal.
Phortn. II, 3, 3. ad te rerain tumma redil. Dai. Ituhnit.
CAP. VI. Jj'li'] !■ Gegeniati der tnancip. juaieata, laTcitiae.
S. B. G. VIII, 4. Sali Cat. 18, 5.
ex vieioHa — iperorrnt] Nach der Analogie der Ve^bor. eeg-
natftmli, pircipiendi-, a. Hand Tun. II. p. 62l. doch oITenh. mit dem
NebenhegrilT* dea daraoi hervorgehe od ea Retultatt und der ^elle.
Analog: ilnlZlii' nai/a «uiot. — Nicht gaoi eina mit aperaie, exipee-
Ure ab aliquo.
imperartl'^ Abhängig von eenclamare ä. i. eondamando rogare,
pMtmlart ete. Tbc. Add. XIII, 15. BrttaDpieo juaiit, er$tirgerel taa-
tumque aliqnem ineiperet. S. K. %. 63S. 6b. I, 21. p. 67. Weg. qui-
rumgne mit Cenjunktiv ob. I, 33. 75.
pridie Jion. /ai(.j Plut. Caei. 37. m. beitimmt die .Zeit darch:
Xititävnq tf ignnaii; onoq, laxnufyov larovaqlou ^»vöc ( oiVot ^ Sr
Utj Hoviiiiiiv AfHi^vinii) Er nennt nicht 1 gond. 5 Legg. die Caea.
' ■itgenommen. Eben %a Appian.
CeraunioruiB] Die Iiilerpnakt. lehr verichiden. Viele, «u'h
Inrin. iheilen ab:.temin adl. Ceraoniornm. Saxa inter etc. Die Worte
Saxa — pericaloia hielt fietitlej' mit einig. A. für uniiemlichea 4ilol-
>em. eieichwohl aeheiat die gewifhnl. Interpunkt. und Leiui einen
paaaenden Sinn xu geben: terra iit eontiaeni lerr. und eine Station (ür
die Schiffe lum Atu/andea, eiat BacAl öder Bai, no «ich die Flolt«
aammelle, war loch nothwendig; und diele mohte auch geogrmph, be-
atimmt werden. Qaiita ttelio iit entgegenge». der txpeiütia. IJvXXV.
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. HI. CAP. 7. 8. 339
nactns Btationem et portna omaea tlmenS} qnod teneri rI» .
adversarfis arbitrabalnr^ ad eum locinn,' qni adpellaf'ur
fPalaeste, Omnibus navibus ad nnam incolumibasj militei
exposuit.
Caf. Vn. Erat Orici Lncretius Vespillo et MiniiGius
Rafas cum Asiaticis navibns duödeviginti , quibuB iusän
D. Laelii praeerant; M. Bibnlns cum navibus CX Corcy-
rae. Sed neqae itli, Bibi conßst, ex porlu prodire sant
atisi, quam Caesar oinnino dabdecim naves longas prae-
sidio duxisset, in quSbus erant constratae quatuor: neqoe
Bibalua, impeditis navibns dispersisque remigiboB, satis
matnre occutrit, qood prius ad continentem visuB est Cae-
sar, qaam de eins adventu fama omnino ia eas regiones
perferretur.
Cap. Vin. Expositis militibus, naves eadem noct«
Brnndisium a Caesar^ remittantnr, nt reliquae legionat
eqnitatiisqoe transportari possent, Haie officio praftpositus
erat Fufius Calenus, legatus, qui celeritatem in transpoitan*
30, 3. hier ein Pfad , no die Flolls lieh ruhig vor Anter legea ko&nte.
El bedarf aisa keiner Aeiider. Iq iaguittam , wie UbEil. wallte.
tasa t'flier] Ueber die Anaitrophe i. II, 33.
laenst, gai — FAartaHa] lo allea Codd. Rlelil: Phartalia oder
Phanalu*. Aui Lnean. V, 4C0. bat man den Namen PalaetU •aball-
(uirt, obgleich lein alter Aut. vou dieier Stadt berichtet. Dea Worten
. Caei. nach muh ea oichl eine StadI , lond. eine Gegend geweien leyii.
CAP. Vil. Eral} lii Leid. I. erant, wu Clarte billigte, und,
dann praeerat in viel. Codd. lo dafi diefa nur dem Ruftti gelle.
Man mdrate dann unten «beiden einen Comniaudanlen in der Stadt nad
einen Befeblahab. der Flotte; wal nicht gani unpaiaend, ungeachtet ant.
a. Doch die Auif. verweiaen auf I, 2. wo interceiit ebenfalb tat 3
folgende Subjekte belogen. S. Ramih. ;. <J3. 8. 2ilO.
fK»H Caet. «fc] D. I'. da dach, obithan Caci. Im Garnen nnV
12 Kriegiicbiire ete. S. Rauiih. §. 18). S. TG7. B. 6. VII, 43. p. 143.
prartidio durittefi Praetidiam iai die Bedeckung, wie oft. Salt,
lug. 59. m. ubi frumento aut pabulo opu) eral, cohorle* «m omni
equitatu praeiidiitm agitabanl. Ditcerv für: lerwn dtic. Ander« Ul,
(10 in. legionen taiiidio luii ditrit.
eonttratael Bei den Griech. a. ob. I, SB. v^ff xatinfixactot. Ob
navei tectae ond eatutrata» einerlei geweieo, wird Tun Voft. xa B. C.
il|,^9. beiwelfell. Cantlratae waren; wie er glaubt, mit Bretem «.
AsUdk gedeckt { leetae, wie aoidracklich bemerkt wird c. 19. biiw.
mit Le^r a. Fellen. In HS3. werden eonitrsfse, ratlratat und t%m-
ttrmetae oft vetweehaelt.
CAP. Vlil. Trantpart. pattent'i Polte biiw. mehr (BT Umlchrolb.
amen: wo tniiglieh, de> beabiiebtigleu nud gewäntehUn Zweclcei.
Bo e. 10. extr. haec quo faciliua Pompeio probaci pottent. t. 30. m.
•i loiprudenlea adoriri pviM. Vergt* ob. 1, 03>
Y 2
gL,_._b,Coo^le
34« G. lUL. CAESA^IS
difi If^giooibiu adhiberet. Sed wrin« b terra prOTCdu
narM, neqoe nsae nocturna anra, in redenndo offea^e-
ruoU Bibnius enim , CorcTiae certior foctos de adventti
CaesaHü, sperana, alicoi se parti onnatanun naviam oc*
currere posae, inaniba» occnirit et, nactuB circiter trigiA-
la, iD esB indiligentiae suae ac doloris iracundia empk
omnesqne incendit; eodemque igne naatas dominosqB«
navinin interfecitf ffiagnitndine poenae reliquos d«terrer«
sperbna. Hoc confecto negotio, a;8atoii!s ad Orici p<UF>
tata stationes Hloraqae omnia longe Jateque daseibag oo-
cujiaTit: cuslodUsque diligeatiu dispositis, ipae gravissimB
hiene i^ navibiu ezcnbabat, neqa« nllum laboivoi aal
i« re^Marfo tfff'tndtrtnt'] L C. dctriuBBtun ■cecp«m»t,' MH au^
(CMwOBt. lAy. XJLVm, 44, IT. tuqDmm «..AtUhii nima wcnut
•d Abittm offenderil ; iforanf all Gcgcmad: rw egregiai pTimo «IM
gettll, — Mm erkennt des KapbeiiiiimM. .
Cerzyrse] Nint. Corcyra nigra od. lUgria», elae Iniel im
adrUI. Meer«, «n der KOite Illjrleni.
dolorii irartimdia] Man lebl^g vor: tivmnttam, well enmp^r*
sach »Dia traorit. gebraneht worden: anibreehem tauen. Liv. XXXVI,
7, 13- a^ eranpere dta eotreilam iram in' boilet pouit. tSrono* b«-
nR ilch auch ml B. C. II, 14. wo: m Toraa ernmpaHt, Indefi wdT4«
Dkch nnirec Anilcbt eher iraeundia *]■ Nominativ in verlhcldigea
■ejn, «. ein Weebael der Satjeite, dai ^«»imitiiM für da« Caniret., ■••
naJ in Eimangel. einer bler anwendbaren Parliciplalcouitrukt. eoticbHl-
d)gt werden lönnen, ala daft man eine Immer ungewöhnliche Sttnktnr
dem einfachen Slyle Caci. aufdringt. Aacb leheinl nni truaiptre b^iacr
in iracundia ßit Snbjefct, in paiien, all an Bibalnt. Tacil. Ann. It,
72. eiampebant gtiettu». Gewöhnt, nimmt »an iracundia iüi den Abla-
tiv- canul. Dem Genitiv dolorit und indil-, Bnalag Iit Tacit> Ann.
XII, 26. Briiannici fartunae maeror ; n. Hirt III, 10. prodHionit ira
mililnif . Cfr. Z. g. 413. Srotel. 9. 349. Gieiebwobl erubeiDt hier der
Genit, weit niber verwandt dam tx indiiigentik ac dolore IrMondiae. —
Ueb, ielar d. I. Aerger; i. B. G. V, 4.
itttrrere tperaatl Nach tperare nnd f erwudtea Verben crwn^
tet lun den InSnit. Fntnr. Anioabmen «ind nicht leiten bet Caei. *.
B. G. IV, 21. p. 255. Drakh, an Llr. II, S 1. Rnbok. in Ter. Andr. |,
5,4. Dnher in Flor. 1, 13, 8. Bdaelui niiei lareiurando, niai capta
, nrbe non remeare. Beniing. in Cle. Off. II, 23, 7. Die AnBlogle dce
Crleeh. aualStrlich bei Sebaefer Apparat. Demoslb. I. p. 204 t. wo bc-
nicrtt wird: 81 aorlitu« ponitnr, rei quamvii fntiira cnm idncia eetii
^nitnr, nt qnt ita loqualur, ifguifieet, tam cerlo libl de fnlnrae bniii-
rei veritate perinainm eue, ot ai vel hoc ipfo tempare fiat, vel farlN
IBB lU.
ad Orici partum'] Vigu« ad. S. I, 83. ad lolli occaium; n. Sali.
lag, 114, 3. inde ad noitram nemorfam.
exeuia/iiill Ond. [and In allen lelnen MSS. mit Aniti. eine* ein-
dgen, txcabaM». Dlttt billigte MarU. und wullte leien: cuatodiaa —
ditpomit. Wir radohten lieber i ezenftat f Qr du' iloklig« erkenucn.
gL,_._b,Goo^le
DE BELL. CIVILI LIB. UL CAP. 9. 341
nUBiAi d«ä|HeleDg, neqne snbnfinni exipeetaiu, si in Cae-
Hoda compleitam venire poaset.
Caf. IX. DUceasO Liburnarani ex Illfrico , M, Oc-
UTina oniB ik y qaaa babebat , navibos Salonas' perrenit.
tti ooncitatis DalmatiB leliqnisqne baorbarlg, Issam a Cae-
NHiH amiciti» aTertit: Gonventnin Salonn qaam neqAa
pellioitationibaa , neqne dennDciatione pericnli permoverti
piMset, oppidiun oppugRace institnit. Est aut«m oppidnm
«t loci natara et coUe inamtun). Sed celeritet cives Bo-
te em^erum Ptmire'] Der Anidraek BWg UiHerktn 'uMgtnöKlt-
KeH leyn; er iit Jedock anwendbar, nie Nep. Epam. 3 «^tr, Irbrt:
iHCtando ad eaai finen., quoad itana eomplecti poiiet atque centender»,
VergL 14. Eon. 4, 3. Mit Recht verglich leboa Boeder dai gr.
avpni./xta9v». Demoilb. Phil. III, p. 134, ov^C av/aÜMicirtui iiayuyl-
Xfa^m. Oaaitl vergl. Tacit. Agr. SC. Brilapnorani gladil — eetnplenim ,
«rmornm non tolerabant. Mehr Bewdiei bedarf «■ nicht; keiner Aen-
derung in; eontpecluwii Im Grgeiitheil der Auadruelc erscheint gewählt
■ud dal IcideaichaKliche Begebien dei Bihulna, der Feinde Aab/iaft an
werden, und aich mit Cae(. (d. L deiaen Leuten nnd Heeiei- oder
Floltenabtheiiang) in melteä.
CAP. IX. Diiet*ii\ Eisige CoU. aehieoen AnliA m geben in:
Btd potl ditcettum. Man vermnlkel mit Recbt, dalb dief* cnlitanden
wu'pottetf wai Toraaigtht. la, wir halten dS»cei*ti tär daa allein
richtige detkhalb, vell durch dieaea Ablativ (i. II, 32) die Ztit daa
Absagt im Ailgm^i aber all noch ufcbt vergangen dargottellt werden ,
Mll. Zugleich liegt aber darin aatgedrackt die Veranlauung, welche
gegeben wardj etwa; ee tempore, quo Liburnae diicettiiienl ei llljr.
faetaai eil, ■! ete. Die Sache denken wir nni *o: jene Flotlenabtheil*.
lag in Illyr. nnd war dort anfgebracht worden. All ile nun nnicr den
Cammando dei LU>a und üctav. mit Pompein« lieh in Tereinigen abge-
aegnlt waren , machte Dctar. eine Seite nexpedilion. Ob Octav. u^hon
frflher bei Pbmpei. geweaen war, folgt nicht grade am den Worten:
ad Pompeium le rtceptt.
ZdAuinarnH ] Narei Libarnae heifaen lie von der leichtern, et-
l^thflmlichea Bauart; ei kannten aber leyn: trireme», gtiadrirtttttt,
gKinqaemne't. So Sebeffer de mlMt. naval. II, 2. Graev. au' Flor. U,
6, 4g. Mitaeheilicb >u Bor. Od. I, 31 extr.
eanvenlaiH Salonii] Den Ablat. Satonfi, nicht etwa Genitiv , we-
gen der bei Strabo Sbt. Form 2iil»>f, denke man lieh abhängig von
comentai »li Verbale. So bei Cic Verr. V, 30. il eit conrentni Sy-
iVeutit civiuni Rnmanor. — AefanL Sltuklnr ob. DisceiiH ex lllTrIeo.
imlituit\ 8. ob. I, la. Ra gilt den üutersc)). von ciJni(tf»«r«,
daa oft Bit jenem verweehi. Ob. I, 33. f. 36 f. 41 f. caitrs facere eax-
tUt. S4. f. pontem inilitulum — perflcit. 61. in. 75. in. II, 1. 111, 17.
•sIr. oralion«« inttituitse. e. 4Q. inaliiutae foiiae. Vergl. I, 34, t.
BTHorum vRIcina* in orbe intUtuerani. HI, S4. aupcrida Inititutuin. 89
In. Ana diel. Stellen n. a. ergiebt lieh, dbb fntUtuers heifit: Amtlal-
tea und EinrieAtungea treffen, anr Erreichung einea Zweckt; eonilituere
a*t: bei licli reitilellen, aam festeu EnUthlafa koniwen; tfeichliefien.
' el loci natura et tolle'] Schon Ond. verweilt an/ II, 1. loci natura .
et v*Ue, Mnl dab Caea. darcli #t, algae, oo — oll etwaa l^aherea gc
gL,;..b,Coo^le
;U2 C. lUL. CAbSAKlS
manlt ligneis efiecuH tuiribas, üs sese muDierunt e^ tpma
«Bsent inürroi ad resistendura propter paucitatem botninaiU}.
erebris confecti vulneiibuft« ad' extremuin auKÜium de-
KCBQdernnt, servosque omnes pnberes liberaveraat et, praj»-
tectis omoium muliemm ctiiiibna, tormenta effecenipt.
Qnonun GOgnita sententia, Octavius quiais castris oppidoin
circumdedit atquo noo tempore obsidiooe et oppägnatio-
nibas eos premeie coepit. Uli omnia perpeti parati, maxi-
m« a re frumeDlaria laborabant. Qnaie missia ad Cae-
sarem legatis, auxilinm ab eo petebaDti reliqua, at po-
tflrant> per te incouimoda sustinebant: et longo interpo-
■ito spatio, qunm diuturnitas oppugnationis negligeniiorea
Octavianos effecisset, nacli occasionem meridiani tempo-
ris, discessn eornm, pneris raülieribiisque ia mnro dispo-
tilis f De qaid quotidianae coosuetadiniH deg!deraretur, ipsi,
■Mcr bcilimne. E« nibeite itch bIid et dem et qnHem, (doc> vergl.
bei. Wilch. Bmindall. Liv. p. ÖS. DDd Ruhnt. lu Vdlei. II, 60, 3.}
wenn nieU et voramgiog«. Dadurch >bet iit du VerfaiKn. Fecwwdt
dem }iiBM — Iuih; jenti du Allgemeine, dieiei du Speclalltr.
ted — eieea e(c.'\ Held »ermulhel: el. Doch Bauoilt. ad h. I.
beneikt, ted liehe in nachiter Verbind, mit: obpagnare iattit. t- ttt
avisw (tc. «e; parimlAet. Kwiicbenuli. Allein lollle der eetonle dei
SckriClit. nicht seyn: ei )*t iwBT die Sladt vou NkiDT befeitigl; iadefi
wac dich drn Rom. BQrgerD In der Slaiit nicht genug, «undein cJligtt
errichtelen aie noch ThOrme etc. Diejio trd, dsi wie Güreni in Fin.
p. 644. Mgt, blaw. cnm eondilioat caacedenlit geiagt wlid, war« ala«
naicr: ■llefo deisenaageacÄltt,
effectit larriba$, iü elr. | Vergl I. Sti. cxtr.
tufirmi ad reiiit-l Iiifirmut iit aiialag den deeuet tardare, ■<•-
rari ele. folglieh i. q'. parum validi ad re«. S. ob. II, 6. in. e. 0. exlr.
deicenderüitl] Verw. ad emuia deacendere. Ob. I, 9. p. 48. Die
Bedeiil. von detcendert ad extrem, wird man erkemten «n* Flor. II. (,
10, qaamvil tane, o pudor. Manu temili pngnaret. Vergl. Liv. XXll,
»T, n. ■ .
tnrmeHta efftceruHlJ Niml. die zu dieaen Maachinen Bolhw«ndI.
gen Stricte und Seile. Bei Flor. II, ISJ 10. in tormentorum vimeKlm
■latrnnae crinei luoa eoululernnl. Dai. Uuiier. S. B. G. VII, 23. Aua-
drdclil. von Vegel. X, IS. aiwahut: tapillo maxime tnutiebri, nerw»
fonei. CFr. Id. IV, 0.
a re Jrum. labarot.} S. ta B. 6. VII, 10. Hand Ton, 1, p, BS.
Analog: dotere.tb «ntnio, aegrum eaie ab Miimo, bei PIwll.
per le] Oh. I, 32. p. 100.
negligentiore» ^eciitel'] D. t. qaum dtaturnltate landem* raiiift-
leol negl. Starher ala: feciuet. CFr. SalL Cat. 14, 3.
occationem merid. lempon'*} Ei iat der tieuitiT. Subjelti, gletcb-
lan'. oceai. k merid. (enp. luppeditala. Analog iat; victaTia eiat, diei.
B. C. III, 71. B. e. IV, 14. nod eben lo: per i'iliuf Ugit tceaittntm
Mt. vi, 41, S.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. UI. C AP. 9. 10. 343
manii focta, cum iii, qiios naper luaXime liberaverant,
in proxitna Octavil castra irruperunt. His expngnatis,
eodem impeln altera sunt adorti , inde fertia €l quarta et
deinceps reliqua: omnibugqne eos castria expulcnruDt et,
'magno nnmero interfecto, reliqnos atqne ipsnm Octavium
in naves confugere coegenint. Hie fuit oppngnationis
exltns. lamque hiems adpropioquabat, et, taniis detri-
meatis acceptis, Octaviua , desperata oppugnatione gppidi,
DfiThachium sose ad Pompeium recepit.
Cap. X. DeraoDgfravinius , L. VibuUium Bufum,
Potnpeii praefectom, bis in potestatem perrenisse Caesa- ■
manu facta'] Sonal: manuin coltigere, comparare. Nep. Ale. 7,
4. A«hal. ejtercilam facere. Cfr. Frtinib. >■ Flor. III, 19, «. a. VcJIcU
11, los, S. St. aae\,:'elaisi$ fatta bei luit IV, 3, 9. Ck. Or. Cuein.
12. qai in psc« et otio manum fecerit, eopiai pararit, mnllitudintM
hominnm toi'gerit. Sali. log. SS, 3. grrge hcln. Dai. Korlt.
• quot naper Tnariuie etc.] Man erkJärl diefa durch: Moperriaief
nach der AnalDgic von laue tnaxime: Die Leiarl: maaumisios liber.
die lieh eiageacblicben , lial lu ichwacbe AatOriUt. Udi aber eriebeint
maxinle auf nuper bezogen ohne Kraft und unnüd; denn ei Gadct gßt
kein Gruud Slalt, wefibalb jenei uuptr brirvorgehoben oder inarqgirt
werdet ^i' »ervi waren djeaelben , weJcbe achon Trüber erwähnt wor-
den. Daher belieben wii maxiate auf quot — liberanerant, d. I. ma-
^ aiiBu'sifi$ , ali ob gtsugt wäre: ipai com manumiaaii maj-ime i. e.
praeclpue, lie ul tervoi Inprimia adbiherent. So wird maxitae an Tie- -
Im Stellen gefanden, i. B. Liv. IV, », 0. daa. Drslb. ' Id. V. 40, 9.
aTia maxiiae plebi* turba. lualin. XLII, 9. Seylharuni maxime anxilio.
So ergiebt lich ein paaaender tiedanke: Röniiiche Bärger, deren aber
wenig; tnit ihnen vorzöglUh die in Freiheil geaeliten Sklaven. Kine
andre Erklärung wire mäglich, lumal da 1 Cod. siaxiHii lieit; nüml.
dafi liberare genommen wörde fBr: ^prelio redimere, wenn Jene ttrvi
im BeaiU fremder Herren waren. Ce rechtfertigt kannte dteie Oeatons
allerdiaga werden; wäre anch kein ganz unpaaiender Cedanka, indem
daraui der Eifft der Rom. Bärger deutiicber erliannt würde. Wegen
dei CenltiVi •. Z. g. HA. lieber die Sache ctr. Liv. XXII, 97, II.
eatlrii ejrpulerunll So uat. e. 32. m. domo patriagae expolaoi.
103. regaa expnlerat. — Lii. IX, 14, IX nl eosiulea avidoa cacdia
TnilKea e eaitrii hoatinm expulUieat. Aach unl. c. 10. in einig. Codd.
ib Ilalia expulaum.
hiemt adpropinguabatl Man berechnet diele cbronolog.' Angabe
taeb dem damaligen, terworrenen Znatande dei Böm. Kalender«, ao
>ara Im i. 4g t. Ch. der Tag, an welchem nach c. 6. Cseaar abaegellc,
eigant). war der 14. Ueloh. Deiiu erat im 1. 48 n. Ch. Wurde der Ka-
■ iender von Caea. reformirl ond dieiea Jahr anaai confuttonit hatte
betanntlleh 13 Monate. Ctr. Oadeod. la Snet. Caea. 4o.
delriinealit acceplit ) Doch die Mebri. der MS8. hat recept. no-
tir Ood. «fceptii vuracblug, Una wQrde retepU nicht mirafalien, nach
den .bekaanle»: ta te recipgre, könnte ea aeyii: qnuaa tanta detrinent»
toleroMtel, iHifiniifHel ab altera parle Ipai itlata. —
CAP. X. DemüHttravirnui] Offenbar mit Hinweia. aaf I, 23.
31. M. w« «eDigalvni dia EtefsuiHe in Allgeoi, aufgefühit werden.
gL,_._b,Coo^lc
344 C. lUL. CAESAKIS
ris aifpie ab eo eise dimiBSnm, Bemel ad CorfiBiam, Iter-
nin in Hiipania. Hudc pro bhü beneficiU Caesar idon«-
itNi indieaTeraf, quem cum mandatis ad Cn. Pompeiam.
nülteret; eoradem^ae apad Cn. Pompeioiii aactoiit^tin
habere ialeUegebu. Erat autem haeo snisDia maadabHim,
dehert utrumqut . pertütäcim« finem /acere et ab. armig
diaeederey neqa» amfliu* furtunam perielitari : tätig etMtt
magna uiriatque inceMModa accepia, quae pro diacipUmm-
et praecepti» habere pottent, ut reliquot cana tüiiere»t,
Ilium lialia expnhum, amüta Sicilia et Sardinia dua-
btuque SitpamiUi et cohortihut in lialia alqtte Hiipania
t^vium Bomanorum cenium atque triginta; te morte Ca-
tn petetl. pervtaitte'i In einig. HSS. ventue. nnd diefi Iil da«
gcwfibo liebere; lo ob. II, 32, d. ao uniahlig oft. Indeh einmü i(( db
VcTwecbil.. leUht, dB per gew. in Codd. durch p autgedradl wird; n.
dann liegt In peryto. Jenei ipecifiiche Merkmal: per tarioi coibi; Jbr'
tutta ita fireMlt , eo addnctKjn eiit, ul poteitafi Caeaarli arge tradercl.
tenel — ilerun] Entwed. iat itmel onier: ein tdr alleinal, ni«
Flor. II, l2, 2. Seme! in pirpeiuum oder aemel et in perpet. verbin-
det} oder ea iit aynun. von: primum, dai erile Mal. CIc. Font. S.
Galli pecuniam itmel alque iteruai ac laepiut dare eoacli annt. Cart.
V, 4, 11). bil captam, temel ■ Penia in Lycia, iterum ab ipao. lü diel.
Sfuoe. BDch Pbaedr. I, 10, 1. quicaiique turpi [raede temei iDllatDi^
cliamii vernm dieil, amiltit Bdem. V, 8, 3. elapaum Bemel, boq Ipas
poiiit lopiter r«preb«ndece. Uici liegt dal it^um und Aeiuilicke* in
dem rollenden Gedanken.
pro tut» beaef.] 1. e. o te in illum retlatil. Wte nahe hier pr»
an propter atreile, davon Korll. in Cic. ad Div. III, 10 extr. Doch
wird man die eigenlliQail. Bed. f on pro erineiaea an« dem Fcaedlkatr :
judicaverai, 1. t. aettuvtaveraL S. B. d. I, 2.
pertinaeiae finem fae.\ PerUnaciae iat Geoltir, nadi der Analogl«
von : dicendi Bd. fac. S. n Sali Cat. 52, 1. Unt.. c. 13. flnem prop»-
raadi tacit. Der Gnind liegt auch bier in der Snbjeklivftät der Fer-
■oneH, die u\c\it fremder, annd. ihrer eiguea Hattuäckigkeit ein Ziel
actien loilen. Aucb iit ßnr.in fac. llmichreib. dei traniitiueD ßair*,
Dieaei wüide den Aeenial. aar Beieichunng dei nächilen Objekta er-
fnrdero, nnd der Genilin Oijtlii (pertinaeiae) Ut dieiem analog. An-
der* I. B. LIv. XXVI, 46 extr, eaedibae Snii factui eil; n&ml. aigoo
dato finii Impoiitut cal, 1. e. a caedibui dcillterunl, deaiitere coaell annt.
Eben lo Nep. Timol. 1, 5. qI nODaauquam vilae ßneai faeere volneriL
pro ditcipliua et praeeeplit] Wir aagen: LeAre nnd Wifnurngf
JenM, diic, ala die Schul« der Erfabr. die aie dntehtanten, wte d«
vom Scbickaale gleiehi. in die Lehre ftnammea} dieaea, jtrawe. dla
Hegeln, die lia «ich daran* abalrähiren konnten.
ut — lAraV«»'] Ol) ut particnla -tiliKif od. Ußaimii tonnte dja
Krage aeyn ; noa aeheint daa Letalere bier »tatt in finden: ita mt. Caani
' reliqai alnd faturi, igui Ipiia afhao tapertiat ad labenndam.
illnm — te ] Diete SäUe denke man lieh aU Appotitiom m Nbva**
qne; «In« Epexegetia. Nichia abalicliac, al« SaU. lag. tiS, 3.
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIYILILIB. m..CAP. 10. 34$
rionia. tt detrimetttm AfHoami exercitia tmnta, mUHnwt--
qae dtditimiead Corcgrmm. Froinde tibi ae reipublieae
parcereni; gutintinn ia hello /orttma poiiety üim ipti iih-
c««m(hM tuii tatit etteut doeumente. ■ Hoc' «mim e«M'
fgmput de paee agtndi, dum tibi Mtergtie c^iffideret et
paret amho videreniur : H vero aiteri pauUam modo fr^
imütet /orhma , non eiie «lurvm candition^Kt padt «km,
jw' supefior videretur, neque J^ore aeguaparti? contentuMf
gui re omnia kaiiturum co^fideret.' conditione» pacig^
quoniam autea couvenire non patuitsentj Bomae ab teaaiu •
et a populo peti dehere: iaterea et reipabl'icaa et ipiit
ietrimtMo — UtnU'\ Me SteHDup dci PrMdJkktt tonte enpliB-
Itoeh, Hr: teM gravi. Dnub weliet dleiei abialntc tamtai aar elwaa
Betiauitet hin, du« ilch nach dem 6escbet)«ieii modlficiit. Ott In Ex-
elamationm : TerenL Pborm. V, C, 44. taitlam farlDOBm de ImproriM)
kti eiM datam. Liv. XXXVIII, 17, IS. tantam bae peiegrlasc volnp--
latcs ad exitin^endam figorcm Biilml poiiuaf. Da^ DrakcnU. und
Korlt. la Sali. Cat. T, 3.
dedilione ad Corcyram^ 8. I, S3. eeneurtitM ad AttnAam. Ob,
n, B9. tattra ad Bagradam. e. )7. Caeiaiii in Hfipaiila r<a aernndae. —
lieber di« Sacha *ergl. Flor. IV, 3, SI. Dedltionem fara«*' eztoriit' •
Antonio. Dai. Dak.
ipti — ttient doeuMtntal Ond. ad t. I. „Sl per MSS. IlMrit,
■alln: ip»M esie: ot jangalnr Kquenlibn), boo nnum cMe." — Dar
Onind dei Co^juaHivl Vmgt wohl in dem Gedanken, cler dadureh «t-a
Waa IroHitehta and BiUret erhält. Die Cohartation nämlle)) geht br.
beide , die an den bereita gemachten Erlhbrungea fenag habea mlehteul
Btwa: jam ipil hla documentii contenll eiientl.
rfsiR] D. i. *B lange noch, aührend nae^. S. ob. I, 51. p. Hl,
D«T Gebrauch von dum mit dem CaaiaoKiV hatte fdr Ttcle (twaa i.^
■tSblgeij daher oft lertanicht mit gnarnj waa aacb an nmirer SteJle-
Oad. rorichlug. Doch vergl. Hniehke an TibnlL U, 3, 19. O qaoäea
maaae, eeneret dum vMt inb alla, Rnmpare mngila earinina doeta
borea. SBet. Oet. 78. dam per liraa drpertaritur , condorml.ebat. DbH
Bn nnarer Stelle die tubjettitre Aniicht, welche inglelch elnl abiiraUe,
TiaonDirinde tat, den erand der Straklnr beigegeben, lit mitre AmIAI.
Pdr elgentlloh objektive «ad ianireU Daratell. and Fälle, gl« dW
tmditaliv. Man vergl. Breml an Nep. Timol. I, 4. jedocb, die ErUb.
van dam noch awalfelhafti m tehelnf richtiger «n nehmen für: wf^M
Ann, donee,
paaüammoda trttaütet] 8. I, 35. f. dber tribuer-m , cotL ML,
t. It. m.' Jaaei ^näuM lieht aberntcbf, wte hinig adnerbtal, tooi,-
•ta AeeaiMv ObjetU; (Bit Hberall nit pavHaluna In HS8. Tert*mekt.-*
Adverbial Nep. Harn. 1, 4. al paaliam medii rea eaient reftatae. Dagef>
Gie. Roae. Amer. c. 30 f. «i «o T. RoMlna noa panllumi, seada qaMj
fa rcaa aoam cnureitll. Ob. II, IS. p. 108.
*< Aabitammy B. I, IS. p. 115. an ene trenlarv.m. Vergl. n«fc
« 13. Ib. datarat ae — praacInaBroa, and ibid. extr. /ocilxroa.'c, 19. w
imUari, ae — »mataroM. c. 49. in. e. ST. (. e. 86. m.
■t] Ob. I,'38. VialaBdip. gMtBeneekesn loftlK^IXiS,».
gL,;..b,COO^IC
3K C. lUL. CAESARIS
pimcere oporttrt^ »{uterque in eondone ttätitt iafavinet,
M triduo proximo earereitum dimitttirum : depotitU armit
auxäiitquet qai&ua nmnc eonjiderent ., necenario popuH
»ttuttuique indicio fort atrumque eontentum. Haec gnt»
JmiltHß Pümpeio probari pouext^ onnet tuat ttrrettre*
vttbiuKfue eopiat dimiimrun.
Caf- XL VibuUias, hiB expositis a Caeaare* aon
flaetrt opartert\ Mao (sod elnifca AHtoh) »ad Ciaeean. woltle
dafOr: $nfficere oporl. Faern. mtiitl«: erptdire et Ipiii plactre. B»i-
' dci wOrde eher für Gloiiero gdtcD. Aehnl. Salt. Cat. 3, I. aoa enique
aatii plaetbaKt L c. auo qniique contaatga «rat- Daa. Koiil. Ataa dar .
SluD : der Staat nud lie beid« iaMHten nicht audera ala iDfrlcdea
■c;b elc. Denn ditfi; ea iit billig^ naa hat alle Unaelie, Degt in
OfiarltU S. B. C- ■. 4. p. 15. — Canlentiun eue lat; aich bei elwaa
berubigeB nod leine wailcrn Wfliiaebe und Anipräohe hegeni plaeir«,
tat ctwaa Wohlgefallen n. Freude fiQden, ajnan.probalur nibi «liquid.
amnet iuai etc.} Hier würde le, hn Gegma. voh Poaip. sieht
anpauend aeyn; vUll. würe naa geneigt, djefa 8abjatla|>roa. iU<r
~ grade wegen dei laialtm Niba Ton t i eiuauiebiaben. Docb i. ob. II,
20. p. Z09.
urbiumque cafiat'^ Vhna ZveiFel: nTbiam frttetiäia: terrettrtt
aber Im Gcgem. tod maralet, Oieae. ganie EJipoailiaii der Fiiedeaa-
ToraebUge bat abrigcoa Paeudo Celiaa p. ^ZS, edil. iScImeid. faat wdrl-
Iteb, nur naeh aeiner Art parapbi'aairt und awar In peial.
■ CAP. XI. ribulNta} DIeae gaiiie -Stelle iit rieltaeb AiWarfiM
CBoanientirt und aogefacfal«« wordea; woiu Anlati gab,- dah In allen
Codd. itehl: expoiilia Csreyra«, itatf dei aelt Aldai Maiiul. recipirleB;
s Caei. BsaehtUBg-aweTlb aiud die Meinungeii und Anaiclilen ran Held
- ad b. I. (2te Amg.) *ob KlÜerling p. 103 f. *an Dähne ad b. I. —
BaDDiitarb macht die Aniieht Ton Held Unbedingt la der aeiiiigen, lieit
atalt Vibull. ~ Bibtaut.oKA oiisint an , riafa fiballial auf acluer Reite
■> diaaem nach .Coreyrs gekommen aey| «otaaf dann Bthul. für nätbig
sMchlct, aoFBrl dem Pnapei. Nacbriebl >a gebrn. Wir lind andrer
Meiauag, und halten 1) Fibulliia mit Elbarl. »r daa ricbligei BIbuhU
■äml, könnte dieae Reiae »u Fonpei. wegen lelnea Amtt n. GftehBfU
Nlebl Butreten, wia dentlieb erhellt aoa c 14. IS. 16. U. nnd eben lo
«eoig gealalleu dieCk die Worte: de Biandatit , die aich nur auf Vibull.
beliehen kÖMien. Auch lirit aich nicbt denken, dafa die Eriäbl. Ion
VibnU. c. lO. aoforl ant Bibul. überapriugen nSrde, ohne dafa ange-
geben, von «WM dieaer Caeaara Antrage erfahren. 2) Wir halten
Ceteprae IBr acht, er Caeiare für gani nnndtB und falich; nehmen an, -
der Bedent. von erponere d. i. enarrare gemäta, (. B. G. Vll, SB. p. •
S08. Drakb. m Llr. VII, 32, 8. wo virle Beiip.. dafa Vibull. lo Bibw
Am kam und dleaem daa Nfithlge miKhclltej 3) an den Wörtern aon ' .
minu* netenrtr- nehmen wir keinen Anatofa, aond. finden den Graal
dar CsiKiMraitrparlikel nnd dca GedaDkeaa darin, dafa Vibull. e« Nr
ettn *« molAwendlg biell, aeinen allen Freund und OberleMlierrn ton -
der UHeneartnleti Aatunfl und Landuttg Caeaara an henachrlehtlgea,
•la Toa dan othaltenen Auftt^äge», die doch nur «nm Seheiu erlbeill
W«r«n. Oder ea iief« akb denken, dafa ea hiefa: Vibulllni. Bibwh bia
«.TToallia Coreyrae; waa bei der In den Cndd, «Ich vorfHidendm Vcr-,
wechii. der Ilamti* leicht Mfigliek. Dann «are jeuea «an. muuM ncceaa.
gL,_._b,Coogle ■
DE BELueiyifcinB. m^.cAp. 11. 347.
nUpiis ncDewpHiun ease exi^mavit, de irApetitiiio' adveB-,
tu daesaci^ Pompeium fieri cerliorem, utivad id coiuiiliDia
CAp«re posaet, aateqaam de mandatis agi inclpecet: atqne
i4eo, coatinaaio et nocte et die itiaere aique nutatis ad.
celeritatem iumentis, ad.Ppmpeiom copteDdlf* nt adewe
Caesarem omaibna copiis nunciaret. Pompeins erat eo
tempore ia Candavia iterqae ex Macedonia in hiberoa
■edi »tlirlich^r. Denn ingenoninien , daft VIbnII. leine Reite tu
PoBpal. bcreili anirftrcten, ehe Cm'i. van Brundai. am kbgMegclt; id
war el mäglich, dad er grade jp Corcjra Teivreille, all Ca», ikh
1er Kälte IlLyrieoa nibcrte. Daher eilt er zu Pompei. Ciaecon. icblag'
vor; Vibuli. i* t.Tfo*itii* Coteyrae) ilcbt nirr mit den folgeaden; hob'
Ktinat meettt, iu gar keinein Zuianineiihauga, n. tt kann gar nicht gclteo.
Kecucart'aM «IM — fiirt etrliiiTem | Nach der Anatomie der Ver-'
. bor. voluniatit, iteht hUr der Ii^nitiutmit all witlilicher Snhjeklica^
■■■ 10 dem Prädikate neetnariam. Ali Nawtinatlv bei necent nt.
S. Bamih. S. 168. p. Ö3S.
Alf id\ Held: dtin gemSfi. Vni ichctnl ea: m» KSeitieHt dar'
tnfi nicht ttnalial. I, 30. io. etil md ijtein eonfleiendl negotii naxlna
prabatat, obgleich hier xarä aiirtair der Ztgeet mH aaiged^Sctt Itt.'
Ealtprechender lind SMIen, wie tAt. XI.IIj «7, 13. ad hurnn precei
— in BoFOtiam dnxit. Tacll. Ann. XII, 31. ad ta Caeiar venUm tp(l'
toibnit. So bei Cie. ad D». Jt, 9. Planeai: ad teMpua cimiiliam ca.'
piaü. Sehr uatBrllch iat hier äbrigmi -der Gedanke, ob ad tir ad-
vertut iteh« f Aehnl. nnierm: Mslhrtgeln dagegen ergreifen. Vergl.
Haod Tun. I. p. 84. ~Ueiiigilena liegt k<er der fledaiike Impllcit« le'
jflDen ad id conail. eap, , wie d«r Erinlg lehrt and aieh von iilhat ver-
itaad. Eben lO doppeldeutig ist n^ Dt. '
agi imriperet] Man vergl. Ramiborn {. 168. 8. 638. f. and man'
wird den Urund leicht finden , wefahal^ nicht cO^jitimt ettet, wa* vicU.
Mauchem all gew ähnlicher erieheinl-
atgve ideei Die Cudd. haben alle: eidem. Daher acblug naa
vn-: iitde, iadident; aiieh ideM. Lelztrei (ton Mor.) lobaint dta ■•-'
tSrlicbite und leicbteile. Nur fiel um ■■• Voricblag ein: itafue eodem-
.^ Itiuere: 4. I. in emer Taur,, VHauigeiettet. Auch haltan wir di*
Leiart Ju 3 gut. Codd. die ae uoclc 'für angencfiBcr.
ad cehriiaie» ] Zur Angabe de* Zweckt, a. eh. II, 38. VnlU'
•täud. ad iter aecelcrandiia.
ade**e oanibat eop.} Man iweirell, (t. Ueld a. Elberl. «Ib. l.>
1) ob ew»<'A. eop. nicht für Gloue n halten , «eil iu den USS. diea«
Worte vor matalii elc. liehen ) — Um loheint der Zoiali .alcbt ahe>-
lliluig; deau obwhon Caet. .unch nicht alle Truppen aui llaiien her-
- beigeaogen, ao wareo doch die Anitalten dain getroRen. 2) Ob maa
>ageo könoe: adeiie oibh. copiial wai Klberl. p. 100. baitreitet , d*
dieier AUal. ia der Regel nur mit Verhia der Beteegumg verbulideBi
werde,.' dergl. prqfieiiti, venire, ttjui etc. leheinl dnrak die nnh««
sweilelle Stella l.lf. S, S, 4. £trnaci — omniAmI ca^t aderemt wider-
legt. CCr. eron. in Liv. XXIll, 41, 10. FiM eiMn Cleaial^r dOnU bm
der eiataihe Ablativ grade in gewählt.
tn Ctmdavla'l Davon Lacan. VI, 311. terraeqne teentaa dvrla^
qaa »ktm aperit Ctindavla laltoi. Cic ad Attie. IU, 7. E* iit ein«
. ranbe ttebirgigegcnd in Ulfrii eraeea^ 78 milia pau. aadiiitl.' tm*
DjrrhackiaK.
i4» a lUL. CAE8ARIS
ApäUdoimii Dfirfaritdiinmqne InbebBt. 8ed n norm per<
ttirbaltMi mBioribm itjnerib« ApoUoniaia pfeiere coepit,
t» Caesar orae lUHrttimati ciritEiteii occnparet- At ille,
d^pfliitn ftiKrib^s^, eodem die Oricnm ptoflciKitor. Qdo
^nm veiiisset, L. Torquatos, qni iofmn Pompeii oppidö
praeeraf praesiifinnqne Hü Partbinomm habeltat, conatns
portis cloHsia opptdum defendere, qnum Graecos mnrnni
adscendete atqoe arma capere iuberet; iUi äutem se cen*
tn impMiuDi popali Romatti pngnatnros esse negarent,
oppidani aatem etiam sna sponte Caesarem recipere cona-
TMttnr; de.^pera(i9 omnibna aDxilKs, porüts apernlt et m
atqne oppidiim Caesar! dedidit incolumisque ab eo con-
An- — iabebat} S. ab, I, Cl. Ipi.
re ncva I Nüal. imA die BMrwattvte, ron Vibnll. geoicMtU Ak-
Innft Bild LMidaiig Cuun.
PartkiMerMm} Griecb. IIaf»trol. Md. II, t, II. Die QDUtttIt
war T«ndiiedeB( bqoIi JJaf^ii'oL C[r. Oad. md Snet. Octar. c. 10^
81e «ohBicB in der Gegend it» heutig. Ragv»a von EfiiUainu* und
Jfatlamim bU in den Ctrmum. etbirgea. H. nat. e. 41.
mnrmn mdieeniere'^ Sc. nt moenia defendant Die Graed ^mA
die geoanuf. ParlAini.
Uli aatem — epffdoMi aulem ] Uli mit Bedebung BDf dai Hanpt-
■nhjekti Torguahit. S. I, 30. p. 92. Fabri ID Sali. leg. 94, 5. und
not. e. 13. Üti vevo , im Gcgeaiati tdo StabEriui. Doch nahricbein-
Ihber Docb wegea dei folg. ofpidani; denn dieie liod die aäbera oad
Ueibcndea; die Graeci waren die Frawtden und lagleich dicjeaigen, .
Welobe früher In Anepnich gCBammen worden nud in Ecwägang kamea,
Sa Sali. Cat. la, 4. Verum ilii ~ at Ai eonlra. — Dai doppelte
mmtem erinnere aa daa grieefa. ät, xwlefoeb im Vardenatze and ia
MachMiie gebranobt. 8. Baitar lu Iioer. Paneg. 37, 9S. Matlb. gr.
Gr. 8. 136 3. — El lind aber die Fälle nicht (elten, Wo aulem »ie.
dubolt wird. S. Göreni in Cic Fin. I, 18, 61.
eentra imperiu» P. A ] Nicht etwa , wie- inperiam den Praeta-
Itoa nnd CQtaulH., poU$lat den T^ibno. pl, nad Aedilen beigelegt wird,
■• viel all: contra jniium, imfertttum; lond. verwandt dem: eoitträ
r*m pubHeam, o. m^ettatem Popali Rom. in M fern lie in Cattar
AI« reehtma/tigf Staat^ew^t anarkannteo, weil er erwählter Cot. war.
tmttm flliain] Einige Codd. geben entw. hlob autem oder aliaat.
Mgleleh atitem biiweilen die Knft einer Gradation hat, ■.. Oehioer
n- Bell^.' Ck. p. 3S3> «i finden ifeb doch ibnUche Beiiplele dei x»
mitttm gqfQgteo eUam. B. Hand. Tunell. 1. p. 3«e. Göreni a.. a. O.' .
WJt Wirden am licbiten etiam anfgcben; doeb iit dei Zonti heinet-
wagea nimatii »iehnchr wird daa folgaade: dnftratit ete. dadureb'
■ooh mehr notivlrt. Dem Dentaebln liegt ei nake, dleiel etiam mit
l«M fUiefalieb in vertinichen.
(Ms (jMMta] Nach Held : «nt tigfer Kraft, obna Andrer Zatbna
«>d mife. Wir meine»; mit Raekatcht an! Caetar, der dareb Var-
^icehongca nnd VoncUig« die Kiawohaer gewinsen koaato, ea aey
gL,_._b,Coo^le
D£B£LL.Ciy|MLia ni^CAP. 12. ^
CaK XIL Baeepto C«esnr Orino, jtall« Int^opCfi
DHera, Ai^elloniaia pjrofi«ixcilnr. Ejus ad^enta «adita«' If,
StaberioB} ^oi ibi praeerat, aquwot «^mpostHTe io arcap
Btqne eam mnnire obü^raqae i^ ApoIlofi^«tiJbB8 «xiges^
ooepik lUi Veto äg^r»t le atgarBf nequepoftat coatuU .
praecituuro« ; ttsque »ibi iuditium ßumttira» e^tra^ f^^ii^'
«WIM /AeA'a popultufue Bomasfu iv^^aeiß^t. Quonuti
cogoita voluBtate ^ clam ^rof^t ApoUpiW Stafeprinfi
nnier: nat jirtien Släcten, »an tig*em, ^T^iäXA fireUtn ButieMuu«.
Cur. Nep. Milt. I, 9.
CAP. SU. lUtefto Cäetar Orll Vab. «an IVinteUlL m^
BmiA. f. 300. U. p. a^l L AchBl. nnt. c 101. n.^(KoUli4tifl Motlrft
•d temm navibgt.
f6f proMn-ot] Ohu Cuai Qbjeet. wla oft. Ui^, t. tt. Uwl pn*«
M*t LiT. XXV, IS, 7. qiü.iD BtaUil* pnMrat. Hit, B.-Afr. Ü.
AwUog: prmetiäebat i* agre PIcnia. aall. Cal. 17, 2.
tibi iudietim («nftir«*] Fut i». fiel >li: iatUct» kMitm. 8S'
Nep. Mut. 1, S. Millisdem tibi ii^^ualoram (omtreiit. IbI ^aAMiiip
Mrelft tumer« nah« m arragttra. Sa Clc »d Dir. VI, 5. *Ma mMI
niRa, nt pln Ipie proipieiam,
comtru atfne eir.] Uchcr ficM BBtawelae aad dia ««rWaodWt
Motra qumm (aaal. advenvt gaam^ : ma B. Q. IV, II. Salk Cat, 80^
6. Hand Tartcll. II, 119. Obgleich wmtc ta. SaU. a. a..'0..g>iiiluifl*
MelBHB Uiefivel^.b«)tritten wwdaa, 8. Uaa« ir !• W lat.daidi olTea«
bar, dad iwtielica cenlra atqat oder «e nnd ctHiteK 9t><V Bin «pac^
Mhcr IJntaMchied Statt flade u. der I|l«tnr der PartUudn dmIi SUtt f od««
Mof*. Juiue Dod sc weilet hin ^f aiiv Parallile, die gemgen wtrj*
■ad darch tontra loll die AbtteietuiMg «agegebeu werden i ^aaio m^
aet bin a«! etwaa dM geMbiehl oder geMhebeB ilt{ at^ut «lag nabJC
•of dia MadalltU ond Sabjekttvität de» Urtbeil«; qa^m aat da» /»AcA
«du da« Objektive. Tina ichclnt die Analogie vonalMgeji Ifi frin,
MMla, eilra, pottea — quam, in welchen FiUen gtiaia ^deanat (iajk
Wi[ «Iwai Fakliiebel oder Objeltivei be^jebl, aof eine re^liairte BaaA.
lang; folglich lit )n eonlra guam <<n materieller oder wirkljdier I^«-
, geotati, api>diktl«cb auageipraehcn. Bei «e and sffas.aabaial aaa jun-
tenuUc^ea - der Begriff dei mMsuslelleuden Fergleiehunf , wla alwf:
e^mforatioHe /aclti , ruttont Aßl)äa alioi cojuidaoi »tataa «t c4iBdttio«b|.
Wir aotemkaidea : ändert, wie ale. nad gegem neiM Erwartwgi ml*
«adera, altj ao dab dort blob eiae Differeia od. Dieerge»ii, IAik
^a Gegtmktx, ein Oppetibm angedentet wird. Man k*niBt la dMr
Anilckt, dafb guam In aalcban Fallea gleich einer IqgiKltaB Partikal
iai« .diwte, ctw Patilivet aad Fuktitchei aa (eljien n. dqceh einen
F«rAaAati einen Subita»lfebK%tlS in amtehreiben, i. B. eontn qaaif
iegibut tameitnm erat, fdr: eoHtra Ugibut taneUaf nar dal* gaam
cbeniawahl Keieben de« Urlieili «nd iSa<xe>,-Bli der in irgand einar
Weiae rtaiiiirtem and Tslleiideten HaitdluDg iit^ in m twjm niaU> durch
fKoai »la Cotrelatir von tarn, eben lO wobi die B^flejeioM ale di«
Intenaital oder Esten)lTltät der Handlang auigedrQcVl wird. SilM aadre
Aaaieht, all ab In comira ein Coa^aratMitgTia enthalte«, dnrah weU
f^iea suam herbelgefibrl , i. B. G. IV, 11. tcheiel nn« jctat w^nigpc
iMUbar. Ucber mt* «. leie rergL Seidenatdctera Naahlab 8. 71 If.
Jp«tl0mia} b «In. Codd. n. Kd. «6 Af. UnL o. ». «6 Oiic«.
gL,.._-b,Coo^le
'Kte ■• . C. lüL. CÄESARIS
'Hi »i ■Cafee&i'ftin legatt» mittaüt oppidoque -tecipinnt.
•Hoa HM|nantDr Bullidenses , AmantiBni et relit{uae finitlmhe
'elvitBlte, totaqae Epiros et, lentis ad Caeiärem missia,
'qua« imperarat, factDroapoUicentiir.
Cat- XHI. At Pompeias, eo^i(ia iis rebasj qnae
erant Oriei atqne Apollooiae gestae, D^Trhachiotiniena,
'diurnia eo noctarnisqne itlneribaa contendlt. Simul fac)
Küaeaar ; adpropinqüare dicebatur , tantiisque terror incifUt
eias exercitui, quod properans Qoctem diei coniunxerat»
.& ob. L) II. Hlsr- irrerfce« 3' lalcbt crkcnnbue, {tlm iabenr aal
iBarcr) <iräade j'gon Znlauung' der Piftepaiit. .CIr.. übec clnea t«S-
Wlndlcn Gehraueb Kibri la Sali. lag. 75, I. .
oppUoft^ reelpitim] S. I, SS. «xtr. «. Llr. XhV, SI, 14. Aale-
.Borin --- |ier(H rteepluM, comoltatibi» JureroBl. Jeloeh ilad dia
Strulclaren: In ufba nnd in urbem reeiper* niclit miadcr gebriiicbllcb.
•Cfr. Drakb. in LIr. VlIL 20, 3. aad Korlt. n SalL lllg. 28, 2. wo:
fUmeltta* legatoi reeijii nocotbqk
wfsiMf^r] 8. ob, I, iS. aa ametarilattm »e^ni;. aad nnt. c IS.
faetuTt» foUiteittuT\ Mehrere Codi), fügen bei; tt poU. Ooeh
B> 6. I, 92. qua« imperarealDtl yteere äiiemml. Id d«i Tbkt wird das
.8nbjckl>[)nHi. . gar nicht an an ircr .Stell« Tatmilit, ■• wenig all vor:
■tmperartl..- Vargl. ob. c. 10. cxir.
CAP.' Xlll. Dm^hachio Umen*'\ S. B. Q. IV, IS. tu. Ilamib.
■%. 124. S. B7D. Analog: d«perire tätitti.
Simut {acj Catiar etc.] FBr dieee Stelle bedarf «• .der Gnt-
■ebnldlgang. Leaart Tieier £11. Editl. fati gna limal stf und io HelO,
Ober!. Üit Codd. aber iprecben ent'wl (01* timal ac od. »Ilkul et, ohna
^D. Lemalre ad k. I. macht grofa« Verwirr, und eulittllt die kril.
Thallaehen. Nach Oadead. lieat Kreju. Simiil et — tanluigae , /ViKt
. jedoch ohne Anleriläl. Um ichelnl xweierUi verlräglieh mit den Codi.
. nad ertrigtieh In Beiag aut die Sprach geaetie. Eulw. leie man : SimtU
Caet. — ae tanlua od. at taut., nach Art der gricch. äjia — xo). 8. ab.
i, 30. f. 9t. 93. od. man leie: Ae, tliaitl (d. i. tiiKal ae) wie ob. 1.
BO. — lantHI lerrar etc. Died Letitere würde dea Zaiamnenhang der
Bcd« am betten befördern. Wenn dann ae in der Bedeal. nahe «a
•Mf grünrt, woräber «let dfapntlrt , a. Uand Tara. I, p. 487. lo wBrda
■Ich diefi entweder rechtfertigen tuten, od. die eigenihSm liehe (Icdcat,
- Tan oe n. atqne, aacb welcher Dinge und Breigntiie, qnae froxmmB
tt Centime Itmport evenerunt, durch jene Partikeln Tcrbnoden «erden,
■wird gelten. 8. Hand Tariell. I. p. 4B0. Sekaontlleh erklürle man »o-
gar ae u. at^ve in lolehem Falle dareh: et ttatim, «t ilUtt. S. ob.
II, 43. in.
ineidft eirtttOut'] Naeb der Analogie von (nentll extreitui Ca*-
•arli omni laut» dolor. Unt. llf, 74. Aach Invadtrt mit Dativ. Cfr.
Kamill, g. 13S. 8. 103. Datdr Liv. XXIX, )4, 4. limor i* tieieitum
ttrideret. Mao wcHIl aber wie oft tu aar Umicbreib. dei Datiei g«>.
braaebt wird.
gaod prtpertint ete. ] Der bi^r mit angTgcbne flrnnd gröftrer Be-
afBriong iat luvr nicht gani deutlich anigeiprachen, aber unitrcll.
dafi die »oldolen ond dai Heer geglaubt and gehofft hallen, dureh
Jene EilmMrteAr nnd darch die ^ilf^nfUNg den Feinde luvonaLoa-
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LXB. la CAP. 13. tg^
neqni'itflr.'iUtermiHerdt, iit:7at)Be'onmii id Cpbw'firid-
misqae 1 rcgiooibas ' »iga» reUnqnerent, compliirMtwoai'
firofloerBiit ac. fagae simile iter . vidersttir. S^d ^apia
prope Dyrrliadiium PompeioS caastiliaset castraqne metari
infisiuset, perterrito etiam, tam exemtn, prhiceps Labienas
ptOfse^H ,Uif atqae , ne eum non desertunrai -euindsaiqifia
casBiB »bitaruin, qaerocomq« ei foitutHi ttibaipBet. , Hdb
idem reliqui iarant legati:; bos tribonl nilicsiB centariii-
hesqae Bequuptnr , atqae idemomnu exextiitiiB.iarät. Ck^
■ar, praeocciipaio itinere ad Dyrrbacbium , finem prope-
raiuli facit castraque ad äiLmeii Apsum ponit in fioibtv
Apolloniatkim , nt caslellis vigiliisqae beae meritae civt-
tales lutae esseot praesidio; ibique reliqaanim «x ItaU^
Dien: In dieier Hoffn. laticn lie ilch nnn gedutchl. Alio efw> depi
Sinne nacb: co major ineiiXl lerror, guo properaaliui etc. Efwip
&hnl. ob. e. 2. hac Infrequrnliorei , quo e(c.
ridtrelar ] Fiut nicht lowobl itpatyCTo all ifänj d. ü appartrei.
Aehnl. Sali. Caf. 6, S. !«■ eoram — tatii palleiii videbatur; n. a|l.
■. B. ob, III, 1. f. ■ ,"
propt Di/rrl.achiutiil Ob. e. fl, prope ad flnen — perventtiM.
8. B. U. III, 7. proximut mare Oceannm. Z. J.' 411. u. B. G. VU, 18.
'CMtra moTJaic propiat Araritnni. 8. *u Sall.'Cat ll. in. . ,
etiam tamj I. e< impter noeA, cig. anch .dana noch, tum nini(>
dtnaoh in der Reflcx<OD , ■)■ tubjcLti Fe Panik, lam (Jnter^«!). ^ea-co^-
trrt«u lR»c. Eben iO unt. «, 63. t pognantibnl eliam tum — Vaa^-
pcjunii. Man erläutere licb den Begr. von (iisi durch:' quanl eo.^rql
drveniiiet; quuoi «d id ventDin eiiett iDiniii rei ila ,b«bcret. Der ^^
■lebt Ton Krili in Sali. C«l- 2, 1. Länoeo wir oi'cbl ^aaa beiatimmeD.
Die Abt'ralttion erleont man, weil in den nieiaten Fällen hinmieaetj^t [■
'wet-den Icann: ungeacHut dea'Stalt findenden; bH älie de»t itt. Dieta
liegt aber ia rliant eben lo wohl atj in tnai.. . .i;
- - prinetpt Lab. \ Sehr cbaraliterial. für: er -^u der ertle, Ifl.or
tkat, er marhu den Anfang. S. B. G. I, 13. f. u. ab. I, 63. ' '
quemettnqitt — IrfbaUttl]' S. ob. I, TS. ■ • i
pracoee. Uinere ad DyTrh.'\ Ob. c. 3. p. 334.''' J^noa praeocii^-
pate Meht abaolut, ohne Beiiehung ant daa Haaptanblclil dei Satiei,
Caeaar. Vielmehr war dieler L'mataiid durch Pampei. heibeigefahrt*
Indefa haben die Codd. praeoccupata nicht; loiid. di« Mehn. Cntif.
, profrcio od. per/, od. praef. Daher Ciaccoo. auf prafceptB rielh; Waa
an (ich nicht angewähDÜcb, a. B. G. Vit, 0. in. Kortl. in Sali. Frag«,
p. 995. mona — praecrptut a Lnaitanii. I Cod. in welchem : prafet-
tioni», ernekt die Meinung;, ob vieli. tu leaen : pTofeclioid eceupat»
iliaere ad Uyrrh., io dafa der Stun t dt /är den weitero MartcA nach
Dyrrh. die Strafie getperrt Harj niml. von in Feinden. So KeM
eecupatut n. impedit^» verbünd. Cic. Coel. 10. and vcmp. wäre eoa-
■trnirt analog dem: occurrtre. i. B. Nep. Pelop. I, 1. Doch Iit dlefi
uar Veranch. Vergl. Breml zu Nep. Dion 4, 1.
ut catMH» vigiliitgae elc. ] Die«e Stelle bti — praetidio, lil
kritlick wenig goilcherl. ' Una geCUll «n Belilea der VoraeUagt nt
L.gL,;..b,COO^Ie
C lUL. CAESAKU
lijlltwifc advieitMm exapeqtare «• «qb pdtilnii Mwwi
tBOWtötaSt. Hoc iim Pompcios fecit et, tan» flanwn
JkfWKta pOBitia cBitria, e« eöpiu omnes aaKiliaqae condoxit.
Cap. XIV. Calenaa, Ugionibiu eqnitibnsqae Bnw-
;JhÜ iu OKveä in^ositiB, iit erat praeceptnna a Caesai«}
ifiiantem nanym faenltaiem habebat, tune» srivit, piuil-
flwatiue pragremu u. {muM, littera^ a Caesare accipit,
■^■ibni «tt -ceiüar' factni, ^rtni litoraqae omDw clantbos
•adverwriohim ilc—ri. Quo capiito, le ia poqtDn Ketpit
'cntelHi tfetiqne besä nerttu rfvItUIi lato Mient prmefidla. Aadn
.«IMbtH M^n VQndläKe; der n*rigi nibsrl rid an Hohlca l^r A»-
^ht dci CiueoB. and laria. Bi htadert ninl. oiciti, ktcr bloti am
-Apvllemla, ond ntcht ui dia rflelrvrärti IlegeadcB Slldte la denken;
denn du Gebiet von Apollonta, war wegea der Naekbiirtehafl felad-
lichen InctiTtiometi am Hellt, aaif^aelili wrnigtr die Stadt, and nock
Vculger die riieka^ti liegenden Städte, Aach itl aaitSfaig jene V«i^
ttnd. v'aa catlell. und ot^. and In einer alt. EdlL iteht tür vigil. da*
Vunnllende': ben^ciit, wu leicht am vitit ent*tekeii kOBot;,
er tlaliit legionuat ] Die Wortitell. macht , daA man dieoe Wort«
als n «fseiH Begriffe verhnnden lich denke; Jenei ejr Itml, nicht «la
äbhlngig von aivenlum betroclitci waa «Ichl einmal einer nahem Ba-
'■Umaong bedorfle. S. «b. c. 10.
»üb ptlHbuiJ S. B. Q. IU, 28. Den Untenchied von den g««.
Wlnderqnarlleren, (biberaa) lehrt Liv. XXXVU, lO, 1. aot nb feUi^
tat babeadol mliltet eiie, ant il eaacedere In hibema veileat, dilla-
nndan cMe In aeitatem bellum. Man (eritehe olto: MbenuKtila od.
bibemaeula pellibnt Ueta. Cfr. Lir. V, 2, T. Hier wellla Caei. offcB.
bor vder Zellm, der Sieherbeit halber, um tich aefcaeller und be»*
aar in eoneentriren.
C^P. XIV. CaleniJ Bei Oadeod. nnd A. Aalen, ohae Aatorit.
ier Codd. Dleie n. Hdaieu ichreiben C. VergL Schneider Elementul.
f. 3B5.
tm lutvet impan'UtJ Ueb. dleie gani gewöhnl. Conttnkt. ik B. O«
TIU, 40. n. ant. III, 103. Bremi in Nep. Dion 4, 3. Z. Q. 490.
fanHtum — faeuttaHi» hab.\ D. 1. ip Weit die ScbiKe Ihn dl«
HS(lichkclt dacboten, iniiffte er Truppen ein. Jenei qttanbu» wflnic^t«
Oad. in qaan/oin Verändert; doch dörfta ei all i^on. ran in guanlHm^
1. Tacit. Ann. XIII, S4. in juanlmn 6ermul regnantnr, ■■ rechtfer-
tigea leyn. So Llv> II, 27, 1. guantam es tnto polerat, rem Ram.
fiivebat. CIr. Rnhnk. m Terent. Andr. V, 3, 20. So eraeheinen gm«ai,
gualemia, gttanltim all verwandt, aber ipceiGich veracblcd. JenBebden;
der Termitit ad qneni , od. die Ratio nnd Hrlation oj. die ^nmm/itSt
•ogeielien wird. Doch mlürlich gar oll im metaphor. Sin&e.
Ultrmt a C. aeeipii\ Wie a in dieaer Verbind. lu nehmen , er.
klöreB St«Uen, wie Cic ad Dir. XII, 3S, I. Ltteroa accepi tuat: n. Ib.
Kp. IS, 1. an epUlola, qoon a la proxima aceepi. Analog: -lileraa
md t« nomqoam hahiii, cni darem, Ep. IS. S. B. G. I, 34,
eit eertior faclut} Sa aoU c Iß. in. Da* Kigentbämlicbe dca
Begr. werden Jüngere erkennen au Cic. ad Div. II, 4, I. E^ilolarnm
ioa caniaa iovcnlä rea ipaa
bvGooglc
De bell, civili lib. m. cap. is. 333
ji^vesqBe omnes revscat. 13*« ex. iis, qnafl persereravit
Bequ« imperio Caleoi obtemperavit « qaod erat sine mili-
tibus privatoqoe coasilio admioistrabatur, delata OriciiHi
BtqiH ^ Bibulo expugnata e&l: quL de servis libeiisque
omilibua ad impubecea siippn<iiuin Buinit et ad nnnm iDter-
ficit. Ita Buiguo tempore laagaoqiie casn totius exercUui
Salus coiutitit.
Cap. XV. ßibulus, ut snpra demonstratam est, eraf
cum clagse ad Oricum: et, sicuti mari perlibasqtie Cae-
saiem prohibebat, ita ipse omni terra eartun regionum
eit, nl ttrHore» faceremnt abtrnles, %\ qnid csaet, qnod coi itfri bdI
noatr« lat iptBram intereiiet, Manat. ad h. 1. bemettte, wie ctrtiorcl
rfddere nicht gut lateio. ley. Vi\T meiden: ap licli wohl gut, aber nur
'alchl in dem Sinne von: benachrichtigetf ; lond. nach dem [Inl«r*cb.
ron facere n. Tfdd. S. B. G. I, IS.
una er t"i'»] S. ob. ir, 6.
gaae pergecerarill. Naml. äno rSv xoiröu tit la luppliren: pro-
gredi, ultra procedere, qlluM ptiere etc. Cfr. I, 83. f. lOS. wo ein
Beiip. vom InßaitiB ; oft anob: perteverare in aliqna rc; odet mit dem
blors. AblaUB! luitin. SS, 4, II. beUii continais peneveiMie. An<A
lalrani. für: perdurart. Pliii. Epp. VI, 20, ]Q. Ja, als Iran iMir. Verb.
Dit dem AccHat. B. Afric. IH. jumeota ad inieqDendum bottem per-
tecemadxiaqa« cutium tardiora. Cfr. Cronor. lu IJv. XXII, 38, 13.
Knddim. Inititntt. II, 322. Womit Sa lergl. Gell. N. A. I, 21, 2. cor-
firmat et perteverat d. i. etwai vertichern, ticbrigeni itefct hier pen.
tfv. in der gigentb. Bedeol. sich nic/tt stören lasten; rnil allem Ernit*
uud Knr.hdrueke bei elwaa verharren. Aebnl, ist nach Inhalt D. Sprache
ünet. Veap. B. bioa mllin exercilus, poilquam ingretiii Her nnncialara
ei{, viclaiii Otbonem — nihilo leciu* Aquileiam uiqne pertetieraverxnt.
privalo — congilie 1 Nep. Peinp. 1 , 2. idque iuo priealo , «OD
public« fecit conailio. — . Das Schiff gehörte viell. einem Kaufmaane
oder Ntgeliaalea , der da* Heer begleilele.
algu» — a Bib. exp-^ D. i. und *o; dEidI. wie nicht tndera
möglich, ganx natürlich. So Hand Tnri. I. p. 478, S. oh. I, 33. Uft
nahe dem : and ohae Weitre* elc.
a4 impuberes ] So unt. c. 27. navei ad mutm omnei. Die SleU
fening, in au fern <■ i>t unaer: tU auf, bii zu, «rheont Jeder. Beiap.
bei Hand Tun. 1. p. 104. Die Bedent. erklärt Liv, II. Epit. exir.
(Faltii) ad CremerMi ad anutn ab hoitibul eaeit, uno ImpDbere doni
rdioto. Manche deuteten jenei ad fällchlicb dorch: praeter.
' tuppliciam luoit'] Sali, Cat, 55 extr. Dt Celhf-ge — luppticiam
tumtuM. 8. Nep. Eum. IS, I. Liv. 111, 18 eKtr. Bibului lief« lie wahr-
•ebeiDl. mit dem Beile hinrichten. S. Ddker an Flor. II, G, 3.
magnoquv csiu ] 3/iig'au( wird erklärt durch: ein in rrchi Aalitm
Orade lutälliger llmitand. Una acheiot der Gedanke an diemv^tifeM
Folgen, der Sprache angemefaner. S. ob. I, 22. B. 6. VI, 30. Dadurch
\fird taagaae ca». per conieqacni lo viel ■!■: ein be*andrer Glüett/all.
Caea. lelbit erläulerl glcJchi. den Gedanken B. Q. VI, 30 cxir. aic ad
perienlam Tilandnm mu/fun forluna valait,
CAP. XV. Omni terra ear. rMgionaml Terra iit ^mifoi, laatt
eoHtinem* tcrnk Nep. Ihta, I, 2. v. regioH^ dl< Landiirlcbe, wla oot.
354 C. lUL. CAESARIS
prohibßbatnr : praesidiis eoim disposilis odinia litora a
Caesare t^ebantiir, neque li^andi atqne aqnandi, neque
naves ad terram religandi poteslas tiebat. Erat res in
magna dilTicultate sumiaisque angustiis teniin necpuaiia-
mra piemebantiir , adeo ut cogerentur , sicuti reliqaom
coi^meatnin, ita ligna atqne aqnam Corcyni oavibus one-
rarii» supportare: alque uno etiain tempore äccidit, nt,
difficilioribus iisi (enipestatibijs , ex pellibus, qnibtu erant
tectae naves, nocinrnum excipere rorem cogerentur; quas
tarnen difficultateni paiienter atque aeqno anbno ferebaht,
neque sibi nudanda litora et relinquendos portna existi-
mabant. Sed quuni essent, in quibus dcmonstravi , anga-
Btüs ac se Libu cum Bibulo conjunxisset, loquuntur ambo '
ex navibus cnm M'. Acilio et Statio Murco, legatis, qao-
c 34, wo ein TAeil MuedootcDi durch rtgione* bezeiclmct wird. Ob.
I, 08 in.
atque aguandt'l Die Cold. wechieln mit neque und emt. Va»
■cheiot atgue ftnch durch du tolgeude: ligmi algue aq. beitltigt.
naeet rttigandi\ U«b«T die Bedegl. dieier Conitrukt. dei Gcrpa-
dltfmi mit Accäikl. i. la Sali. CM. 4, 1. p. 33. Held vcrwciut lehr
pHiend aat B. G. 1, 53. ipatiuni pila in hoalel ceuUciendi u. IV, 14.
wo ein gleicher Wechiel der Formen. Un* dQukt der Hanptgrnnd aol.
eher Conitrulif. darin lu liegen, dari dadurch die HaHälaag jtdeimat
plaiUtcher and gleicha. genetitcher in ihre einieinen Theile autgelÖil
nad dargeilellt wfcdi weichet überall da nölhig iX, wo ein Faktum.
eine conkreie Handlung, wo Sabjelle auf Objettt einwiTfcen nnd ui
dieaen eine weienlliche, äufiere Veräudarnog vt^rgebl, beMichnet wiid,
Dder wo die Auflöaung der Handl. in ihre einaelnem Theile nolhwendig
CTifehien. So Tacit. Ann. I, 6. f. ne Tibciioi rlm prlneipalni molreret
cuneta ad Bcualum votando. Wir hallea die Cauformitäl der CMa>,
wie agro cotenäo für Abitraktioa; jene lr*niitive Struktur für o^ei-
Uve Danlellungaweiae. Vtit, reügare k. II, B. Man denlie an n^u/t-
xijOHt Ulla bei Homer ; aliu an ein Anbiudeo und Befeatigen am Lande.
ut eogereatar] Kben an gleich nnt. eogertHlur, Deagl. an ob-
preM'bebat; unL rri — rerunt, dffficutlate — difficullatet. Iit, w>0
Elberling p. 107. beliauptet, dai 3te Buch der CammentarieB öberhanpl
nachlüaiger gesehrieben, al« die beiden ■ädern; lo lind doeh Wieder-
heluttgen dieier Art, nnd gewiiie itehende Auxiräek« «lleo Hlatorikuni
eigen; heiDenj, ichetnl nni, mehr, ata Sailatt.
vno — tempore'\ D. i. einmal traf el «Ich; ein einaigei Mal
swar nur, aber doch! Alto picht, wie lOnit für: «na eodtmqae lemp.
m. B. luatin. XXXI, 1. ne mo tempore anpUei bello Romanae. virea
diitinerentnr. — AebnI. oft verbunden: MnuJf ahgiiit. Cie. Fin. KI,
19. «4. D. Tacit. Oral. 6, I. einqaentiae jucnnditki nun nno aliove
moinento, led omnibui piope diebni et prope omnibDi horii coaliogit.
ex pelHbut — excipere] E.v, in >a fern der Thak von den
Fellen Aeritiffrf, gleich), weggenoipmen u. anfgefangen wurde, wie von
Dübern herablaufende* Regenwaaier. Analog i*t: Lucernam fui aeceadll
tx ara lorli. CEr. Hand Tun. II. p. 622. wo weiiigileni iluilichc Fälle.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVIL! LIB. III. CAP. i6. 355
mm alwr oppidi-mniis, alter praesidiis terrestribns prae-
erat; velle te maximig de relui cum Caeiare loqut, ti
tibi ei«t facuUai detur. Huc addunt pauca rei confir-
mandae canssa> \tt de conipositione acturi viderentur.
Interim postalant, nt aint indociae, atque ab iis impetrant:
laagaum eniin, quod adferebant, videbatni, et Caesarem
id eamiiie sciebant cupere, et profectum aliqiüd Vibnllü -
maedatis existitnabaliir.
Cap. XTI. Caesar, eo tempore cnm legione nna pro- -
fectuB ad recipiendas uileriores civitateB et rem fnimen*
tariam expediendam, qua anguste ulebatur, erat ad Bu-
throtum, oppositnm Corcyrae. Ibi certior ab Acilio et
iK fuibut demoMtlravi'] S. id I, 31. Id. Vergl. Fabri in Sali,
lag. 49, 2. fuaa ab Imperator« decoerint, omaia luU pravii^, and di«
lehrreichen Bebp. bei Rnnik. 8. SSO. N. 3.
praeiidiii terrettribiit] Nicht aowohl G/rrniiatttn, all die anf den
Lande , lang! der Kulte aDIgeitellten Patlrn Dnd Trupp» , mit denen
daa Land lietetzt gebaJten wurde. Ob. praaidiit dUpeiitii IltOTk tene-
baDlnr. Oppidi beielchDcl Oricnmi.
eiui faru/taii Zwar fehlt in einii^. MSS. «tn, nnd Beld adh. I.
DieiDl : Cae 1. wBrde getagt haben : riut rti; daher könne ei ■»fal-
len. Indtr* halten wir dien fSr gewalfiam, und der näter bcalinimea-
de OhjckligeniliT dOnlil nna logar weienlüeb. Wir glauben Aebniicbcl
■D CTlienuea hei Plane. Cir. ad Dir. X, 4, 9. ■! facullai — fHi prae-
Metitit eitel, snd beiiebeo elui auf Caetttrii. 8alln>t würde wabr«ch.
nuh leiner Welle illlut gcMgt baben. S< Fabri zu lag. 51, 4. G2, I.
m viderenlurj I. e. ita xl. S. I, 63. p. 199. Unt. c. 17. in. nl
— nnn rem il leren lur.
adferebanl} VoX el( mumriamn et Ugaliaaum praprla. Davil,
Cfr. B. G. 11, 1. in. Dra1il>. in Liv. Vill, 17, 7. DafQr hstle lieb nach
hier adttrtbanty wie an anders Slellen der Autaren ei nge ich liehen. Doch
olt die cigcntl. elalUtthen ScbTitlil. dich Verbnm in der Bedeot. Von
adjirmere gebranehen, oder nicht) herricht Zweifel. Gewifi aber, difi
ei mehr iigt, all adfirwiarty und näher dem adteverare. Cfr. NoIleD
Lex. Aiiiib. p. 808. Drakb. *a Liv. XXIV, 1, G. Graer. in luitin.
XXXVlIi, 3, 5.
iMHiMs] So bei Cic. pro Qnlnt. e. 24. itonM« coileDpIleere — (hi^-
jBe petere. Ei lit nn«er: n hSekuen Grade, Verwandt: ihmma
Tnlnnloi.
prafeelum — moiwf«(il] Weg. prafeetum 1. B. G. IV, 19, Jene
mßHdata ViballÜ nehme man wie Cic. OIT. III, 27. qnamdiu iureioran-
do ioitium teneretnr, I. e. AeUiiui dato. Ond. verweilt anC B. G. I,
30. iniuriae popall R. Vergl. Ramih. S> lOO. S. 304. N. 1. — An nmrer
Stelle konnte blofl anffailen, dab c. 18. Wieder Mandata Caeiarlt er-
CAP. Xvr. M reeipienda*] S. ob. den Begr. »on rteip. ob. I, 16.
appoiitum'i In (iel. Todd. dafür: oppidutn. Nicb Onil. beilel in
verbinden: oppid. eppei. lebeint weniger beiratliwrrtb , wegen dei ror-
aDigekeaden eivHatii, nul wegeu der leicht Möglichen Verwecbilnng.
Z 2-
gL,;..b,GüOglC
366 C. lUL. CAESARIS
Moreo per littenis factus de postniatis Libonis et Kbfdi,
legioaem relinqoit: ipse ^ Oricnm rereititur. Eo qnam
venisset, evocantar Uli- ad colloqniain. . Prodit Libo atqne
excDsat Bibulam, qnod is iracnndia samma erat inimtei-
tiasque habebat etiam priratas cam Caesare, exaeddi-
tate et praetura conceptas ; ob eam rem eolloguium vitatte,
ne ret muximae spei sutxiataeque utilitatü eiut imcum-
dia impedirentur. Pompeü tummam ette ae Jvitie *e»~
per volmtatem, uf componereniur atque ab amii ditcede-
refur: ted poteitateat eitu rei $e nullan habere, prop~
pr»dit alqut ej-nrnrl] Jen« pradü nabm Mao rlell. ßir; eerro'
the» B. muUe de&balb, od. aai Vcnchen ani atg. — neqtte, wla Ir ful
•II. HSS. BBd einig. Edill. Allein prodire iil berrbrlreten, l c. 10.
qnk cx freqnentlB F. L>faipHii« pradiit ; alao birr mit Boieli. uf:
evectmlur. Wie in andern Fällen: largere a. lirainijmi, Ton denen,
- welche anfitebcB , nm zn iprechen. Sodann wird nor dorcb algue er-
klärbar, wie Caet. guod — erat — habehat, all erklärenden Canad-
aati heiraten konnte, nsnl. nm des faiHtchen, rorliegenden realem
ßrand in beieiehnen, der die EnUehuldigMng berbeigefdbrt. Cact.
•prlclit aber iclbaf, weil ihm die Saebe wakl^bekannt leyn muHtc
Einen analogem, wenn gleich rencbiedencn Fall Sali. Ing. 54, 4. Id
ea gratia eteniebat, gaod praeter regioi rqaitci nemo oatoinm NnmU
darnm regem tegniluT, qoo cniniqne aniinni /erl, eo ditcednnl; neqon
Id flagilium mililiae dacHar : tla (eie morei habent.
enneeplatl So Imlin. V, IQ extr. tacllii animii taniam iratm
cancipiajtt. Cart. VIII, 1, II. rex iagenlem iraat eonceperat. Und ao
oft, mit dem Znialie: animo ae meatK concip.
eomponerentar'^ So die neiit. Codd. Man lapplirl am dem Vo-
rigen ret, (de qaibn* agitar) Doch Held, Kreyii.o.A. *t im mleo neuer,
ding! mehr Nir; componeretur all Impenoosl. Die Pfuraltotm könnte
rar richtiger gelten, weil der impertonetlr. Gebrauch dea Verbi etwai
nngewdhnlieb, obicbon c. 15- nnt. c. IS. abtalot: de ciimpe»iliBne gani
ähnlich; ond anfierdem, wenn rei nicht annehmbar tehelnt, ali Snb-
jekle angenommen werden könnten : Pompriui et Cattar. Wir ver-
weisen auf Tocit. Ann. XII, 40 in. dra. Walth. d. c. 33. wo ei helfit:
' elade Icenornm eompaifll, qut bellum inter et pacem dnbilahant. Be-
kanntlich oR eompoiilut tat pacalat. Ctr. Düker ad Flor. III, 23, 3.
le nu/lain /inhere} Se feblt in 4 der bellt. Cndd. nnd dem Sinii«
nnd Gedanken icbeint el ganz zuwider, dali Liho ptötilich vom Pampei.
tat »ich übenpringe. Dennoch möchten wir te zwar nicht verbannen,
aber mit Klberling p. 115; Pampe! für eingeschoben erklären, statt
tutuBtam aber leten aua« nad Alles auf den Libn beziehen. Hierdurch
entitsnd« eiue nafurgemälze Folge der Gedanken und Pereonen : erat
Bibalut enticbtlldigt ; dann dei Liba perliinliche Ansicht und Bereit-
willigkeit; inlelzt Pompeiui, und der Vorwnrt einer ungeschickten Lüge,
die Liho hier rorbrächle, ßele weg. — Gleichwohl darf in den Com-
raent|rien Caet. ttremfe Oritniinf der Sachen nnd der Darstellung nicht
veilaogl und darnach die Kritik geOhf Werden. Delkhelb enlachnidigen
wir BDch deo gewöhnlichen Text, beionderi wegen periaiierial — ait's-
lan-B« -~ und nelimen «n, Jenei te beieichne den Bibul. n. Libof dl«
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. ÜI. CAP. 17. 357
terea guad de contilii »ententia tummam Mli rerwn^t
mutiitm PoMpeio permütrint: aed poiiulatit Caetarit
cognHü, mitturo» ad Pompeium atque-illum seliqaa per
te aciurum^ kortanttbut iptit: inierea manerent induciaef
dttm ab illo rediri ponet; neve alter altert noceret. Hae
•ddit paaca de canssa et de copiü auxilii^qne snis.
Cap. XVIL QaiboB lebns neque tum reBpondeDdum
Caesar exiatimavit, neque nunc, nt ntemoriae prodantar,
satis caussae paiamus. Postnlabat Caesar, «t legatos tibi
ad Pompe^m »ine periculo mitiere Uceret; idque ipii
Worte cfBl rri walica bloh hin mnf: armil diieederelnr , weribklb
kuiui r. , wai in I CadJ., nicht g*ni la varweiftD.
de eonu'lii ttmttKlia] Gewöhnl. Leiart eaacilii; doch Tielleicht
hl den BKiit. CDdd. eentilti. C(r. ElbnlJDg p. 116. Dieier will aogori
de contalaai leol. nänil. die Co». C. Ciaud. Mireeltni o. L. Corael.
litntatm «. □. T05. welcbe wirklich mit Einitiam. dei Senali den
OberbereU dem Pompet. dbcrgeben, wi« Loon. V, 45 ff. n. A. berieb-
ten. Bnond. Plnt. Pomp. S9. Vellel. II, 40. Appian. II, 31. Un« ichetnt
eöntilii dal richtige, 1} weU der Rom. Senat mit dielen Namen oft
beieicbnet wird: Cie. Legg. Ilf, 12- dominui pubtiei eomiilii; 2} well
der ADidrncli: de coiailil lest, ein lehr aligemeiner D. fall itehtt^er;
•. Elberl. p. II«. wo viele Belip. (Nrp. Phoc. I, 4. da«. Bccmi) 3] weit
eoneiHum Dar die tn'rtA'cA gehaltene, d, i. Veraamminiig, tn coa-
erelo, nlt dem Nebenbegr. dei Lokalen und Temporell. bedeuletj
eoniilium aber die Beralha*g eben io wohl in Abilraeto, all die be-
rathendt Be/iiirde In Conkreto beieicbnet, lo dah immer ,der BegriS
der Eimieht, der toniultattTea Bet&bigUDg vorfaerricbt. C£r> GrooOT.
in Liv. XLIV, 3, 6. n. Dt^kb. in Li«. VIII, ZT, 9. Alio beugen die
Worte: dem Setchhiita der btralhenden Venamml., der ebertttn
Slaattbehörde gemäfi; man lapplirei publici. Denn ao einen ipeeiell
von Bibnl. nnd LIbo gehalleaen Krfegiratb iit nieb^t in denken. Diefl
Iit der Fall i. B. Sali. lug. 63, 9. Ita more maiarnm ex eoniiUi de-
crelo — ~ imperal. — Endlich liebt man, dafi tomalan viel zn per-
töulieA, nnd logar enTfananglwidrig geiBgt wäre.
pmtulatit — ' tBgniHt\ Ali Conditio naliati, wie oh. II, 43. imitaa
per >a] Ob. I, 33. p. 100. WegtU dum — poltet 1. ob. 1, 51.
p. 142. n. III, 10.
dg cautta et ete. ] U(b. den Begr. B. fl. IV, 4. El Iit aäml.
•enan forena. die chuiib litit et conlratfr'iae i die efg. StreilCrage,
der ilreitige Poskl. — In Cod. Leid. I, fehlt abermali die eopnla et.
CAP. XVII. 'Neqae (un — *egiie nuMc] S. Qb. tum ob. I, 81.
io. Tum iit datnal» a. nnter den damaligen UmtläHdeu. Vergt. Jen.
Lit. Z. 1832. Num. id. p. 444. Otto in Cic. Heu. p. 2SS. n. die du.
Geniiinten. Bei Ihm blickt nnaeri Eracbteni der Sprechende Ton dem
ätaudpunkte der Gegenwiirt aoi auf den leitdem verflohnen Zeitraum
rackwärli, nnd bleibt dann be! einem Pnnkte itelien, den er darch tarn
be»icbnet. Wie wir: damali , tu jener Zeit. Daher bleibt dieic Par.
tlkel relativ nnd tubjettie : d. i. lie gehört der Betrachtung an. An
hnirer Stelle wird lie regrettiv gebraucbl, wie In etiam tum, well ile
der rtcordaUo ugehSrt, allcia eben m oft lit d» ihrir Nklnr naek
gL,.._b,Coogle
35S C. lUL. CAESARIS
fare rtciptrent^ auf aeeeptot per ae ad eum perduceremt.
Qfiod ad imduciat pertinerelj tic belli rationem eite di~
vitam, «f, Uli cla»te nave» auxiliaque »ua impedirentf
ipte ttt aqua terraque eoi proHiberet : ti Hoc »ibi remitti
vellentf remitterent ipri de maritimit ctutodii»; ti illud
tenercHt, te quoque id reientwum: nihilo mimu tarnen
agi potte de compotitione , ut kaec non reaiitterentur ;
neque hone rem este impedimcHti loco. Uli neque lega-
t08 Caesaiis recipeis, neque periGuIiira praeutare eomm,
•sed totam rem ad Pompeium reiicere: tinnm iostare de
induciis TehementUsinieqiie contendere. Quos obi Cae-
sar intellexit praesentis periculi at^ue ioopiae vitandae
progrettiv , wuin lie elaoD Poott \aAtt fertiehreitendta Zeil bcnlck-
net, wie >■ B. Iihii vmo.
reci>rr«N(] Ein gewählter ADidrook fdr: «ich auhtitehig iDMk#B,
Sberachineu, auf lieh nelHiien. 0(1 bei Cicer. lerb. nit promittere n*
polliceri, aber nHcbdrüdllcher, all erilerei. ». B. «d Dlv. VI, 13,
du. Mannt. V, S. IX, 1. X, 31. daa. Kor((. Aach nU dem Dali^ der
Pert9H, B'get welch« naa lieh aDhciiehlg macht. So nnt. e. 83-
Aneh ad te oder t'n le reeip. 8. Rsknir. Ter. Heaat. V, 5, la. Bara.
■« SaeL Caei. 23. Drakh. Liv. Vll, 14, 1. Ga&i aoalBg «mJ/j^M^ot.
' Demovth. Otypth. llt S. lov jioksftov nolifujaiir u*ttiiiaa&tu,
aeeeptot per te etc.) AIio ilellt Cae«. die AlterDativej entiredar
•olllen ^Ihal. ngd Lilio dafür garantlten, dah dw GeiaadtCo lieber im
Foup. gelaagtea {idJ'Bre) od. *ie •illeB dieie lelbat iu Empfang; nek-
Uli — ipte^ S. «b. «. II. Wegen de* toig. perlinn-et *. B. 6.
V, 2B. n. remiM i^ob. U, 21. p. 273.
peTtcuXum praeutare^ I. «. fide intcrpotila ipondere vel coullTna-
re, nnllaa iii inde pcricalnm fort. Cic. ad Div. VII, 17, 9. qnae egs
tibi, et iocanda et boneit« pratttab«. lit namlick' von etwai üachthti-
ligiai, culpa, damnum, die Rede, H iit praetlare gleich den; ftlr
etwa! caviren, d. i. bälgen, daii ei nicAl geiehebe. Cic, Muren. 3.
pericnlom itidieii praeilire. Cfr, Buddim. II. p. 153. Damit vecgi. Cic.
ad DiT. I, 4. exir. cgo tibi a vi — praettart nihil pMinu: vi excepta,
poanim eonfinaare etc.
ad Pompei. reiicerel Aebnl. ad tenatam rem reiic. Cfr. Kailt. lo
de. ad DiT. XIU, 14, 3. Üft : ad tetapvt , in aUnm memiem leiicera
rem t. cauiiap.^
Hium imlarei 1. e. nuum urguere leil. fligitando, petenda, pa~
ttulando. Terelit. He ant. V, I, 23. niagr* iiqhd> eliam imtare, ut con-
ficerentar nnplise. Eben lo nnitTeitig Tac. Ann. IV, S3. alne reipouio
qaauqoam IntlaaleM reLii|alt: denn torauigebt : invldiam et pretii ar-
äitur. Cfr. Raddim. 11, 143. Verwandt iit die Struktur von intlure
Bii( dem Iiffiaitir, wie LI*. XXVII, 3, 10. veitlglii intUUt lefui.
de indueiit | CFr. 1, 33. p. OH. u. c. 31. in. Eine etwa« beeehräiilie
AolMt dbn den «ehrauch der laletu. Praepetilt., die hin u. wieder
obwallele, wird man leiebt «ofgebiii, wenn na* cntügt, dafa der La-
teiner den tehlendeii ArUiel , deaten lich der Giteehe mit lo riel Fiei-
biit in Veibisdang uil Piaepoiitl, bedient, effsiibar enetJt bat durcb
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI hlB. UI. CAP. 18. 35»
canasB omnem orationem institiiisse neqne nllam spein
ant conditionvm paois adferre, ad reliqaam cogitatioDen
belli sese recepit.
Cap. XVIII. Bibnlos, mnltos dies lerra prohibitus
et graviore morbo ex frigore ac labore implicitus , quum
Deqae cnrari posset neqoe sosceptum officiam deserere
Teilet, Tim morbi änalinere non potuit. Eo mortno, ad
neminem unnm samma, imperii redit; sed separatim gnam
qniBqne clasBem ad atbitrium anuin administrabat. Vibal-
lins, sedato tumulta, qoem repenüniis adrenlns Caesaris
concitarerat, ubi primnm, rnrsns adbibito Libone et L.
beigefQgtc Suitlanttrbegriffe ; wie kier: uaum. Dem Sinne uacb; tf
ad retiguam cogilalienent billi «ff.] Dem Gedaateii Dieb fut ein«
Hypallage fQi: ad rtliqui cogitationeiu belJij entiprechcnd Dni. wu
treiUr x» tAun tey. Vergl. Rsmib. £. 20S. S. 1002. Uebrigen
cogilalio gicicb deliberalio, und der (ieniliv Objekt, erklärbar luu
■u der Straktor: eagitart tiiguid. So Flor/ II, 8, 3. qoum Pen» et
Oiienlem — cagitarent; (Cfr. Tecit. Agr. 33exlr.) no dann eegilart
beiht: anJmo libi proponera ac ■ecom reputare et perpendere , qoan-
tam qnid (vel qaii) valaeril vel adbuc vileat. Dngegen eagitart dt
Tt lieb niebr auf die Zuku»fl beziebl. tu dieiem Sinne rnnh hier eo>
gilatie getiM werden,
teie recepit} 'Sia\l. von der angettelllen Unterredung ibg er tick
■nraek. Dief* iit befcanni; i. Nep. QasD. II, 3. AUein Uer wobl
nickl ahne den Nebengedanken: lich lurückiiehen mit UnailUn snd
ytrdmfi ; am nicht! weiter mit jenen tu «cbaffen in baben.
CAP. XVIII. Morbo — impUeiluiJ 8o gewäbolicli: bei Nep.
da. 3 estr. dai, Bremt , und Age*. 8, Q. la atorbum implic.
enrari] Curari wie S-i^anivcir , pflegen n. icarlen; lowvbl von
Erqaickuoft nnd Wiederhenlell. dea encböprten Kfirperi, all von der
' SnÜichen meiit chirargitcken Bebandlung. Bei Nep. Atlic. 31, 3. d«-
lorei, qnoi ex euratione eapiebal. Dagegen Plin. Epp. VI, 20, 19.
cvraÄ'f Dtennqne earporibut., Dieb geicbib naeb Ceilir. m Cort
VIII, 0, ID. dnrcb lavare, eibe, reßcere, dormire nnd Aebol.
ad neminem anum] Hier andere, all bei Livini u. A. wo zu
nemo oft unui geaelil iit, anch quUquam in der Bedenl. Ton ; kein
einitger Menteh. Cfr. DraLb. lu Liv. III, 12, 4. An nnir. Stelle aber
iit ci: nemo, qai nnui (lolni) lummam imperii tiperet. Im Sinne
von Livia* lagte man auch: nemo hama, nemo vir. S. Oadend. lU
Suet. Ciaud. 29.
ubi primuta rur%ut «te.) Mit Recht nabraen mehrere der ält.'Er-
klarer Anitori an dieier höcbil wahrieb. verderblcn Stelle. Deun^
I) eracbeint rariut uupaaiend, da von Libo ahiiliebei noch nicht pra-
dicirt worden; 2) uui dankt beiond. nbl primom — insUtail, in Being
auC dai folg. nnlogiicb} nicht dai Betchliffien , iniid. daa Beginnen,
oder irgend ein Fatlum lollte durch ubi priatum eingeleitet warde>.
Sebr beifailawerth erachten wir daher den Vorichiag Elberlingl p. HS.
in leien: e re vitum eit; inmal, da in mcbiern der beti. Codd. niclil
mia in lewn, «ond. fm«m. Doch fiel Btii ein, ttb: abl prim. r*wtchn
c„..c.,vCüo;;;
36a C. lUL. CAESABIS
lioceelo etTheophane, qnibuücuni commnnicare de maxi-
nis rebus Pompeius cossueverat, de mandatia- Caesaris
Bgere instituit, eum ingressum in sennon^ni Pompeins
ioterpeltavit et loqni ptnca pri^ibuit. Quid mihi, inqiiit,
auf vittt auf civitate opui eit, jKont hen^cio Caetarit
habere videbarf cuius rei opinio talli ntm poterit, qmt»
in Ilaliam, ex gua prqfectui tum, reduciut existimabar-
Bello perfecto, ab iia Caesar haec tticta cogaorit, qoi
•ermoDi interfaemot: conatns tainea nihilo minos est
alüs rationibua per colloquia da paoe agere.
rtt, adhlb. Lib. entickaldigl werden känoti; denn I) itett in 3 I^SS.
rteertttt ett, w» Ca», wohl nicht gebrBacht halte; 2) würde dieles
Merkmal auf Ltbo wohl yAtKOi 3) finden ikfa Belipiete Tun ihnücher
AttraktioD ood Veriaaichung des Subjekb od. Okjektt in courdinirten
SUien; i. U. Sali. Cal. II, 3. Laie quia bonae aitei deiont, doÜa U-
qne fallaoiii camendit. Vergl. fiBmili. S. 1001. Fabri ip Sali. lug,
14, IS. Krlti in Sali. Cat. a. a. U. Alio hier: abi prini. receetut ett
Liho, adhibito eo etc. Doch mdchlen wir ««Ibit rever$ua ett nithi
Terwetf#n, In der Btdeut. tod radar fuil, wt« von rtcerlit ve>gehiedeii
bleibt. S. Heuiinger Obiervatt. Anlib. p. 45S. la Nep. Them. V, 3. —
Auch acheint für nnire Anaicht ctDigei Gewicht' zii geben: adhibila.
guibuttam eammunicaTt'i Alle MSS. lasien eum weg; wahrich.
entitsnd der Fahler darch die Nähe von com. So oft iu Codd. Krit
die Spätem lagtea: Dammunioare alicui quid. S. B. G. Vi, 13. Bei.
Buddim. Inilitutt. II, p. 107.
tum ingrttsum in serm, ] Maa beiiebt eain auf lerm. wie ob. I,
3. Uarcellui ingreiiui .iu eaoi oratlonem.
gvMm — exittiiiiabar'\ Uai tempurelle quum bezeichnet den durch
ein früherei Fallum bedingten küafligeii Zuitand oder Fall. Cle, Phil.
TU, 6. poterili* expioralam habere pacem , quum in civitate Antanlnm
tidtbiti$i Vergl. RBinab. S. 7/0.
reductut exitliiRabor'] In dem radaeera liegt etwai für Pompelnl
Entehrende*, mag man nun an den nicht (ellnen Auadruct denken,
dergl. Lir. IV, 24, 7. com gralulatione ac faTore ingenti populi domam
alt radaetm; oder Wai noch beieichnender von Kdnigea , die wie
Flolenaeai Aulet. in ihr Reich inrückgefahrl und wieder elngelellt
-werden, wii Cic. ad Div. I, 7, S. Ptolemaeus redeat in reguum .—
aitte iDiüUtadine reducalur. Wer jenes rtdarert aDiQbt, ericbeint im- <
nur >l> der Eindofareicbe, Mächtigere.
/laee ift'cis] In mehr. Codd. (aneh bei Len.) facta. Claceon.
verwiei auf B. G. V, 0. wo ein gani ähnlicher Fall. Ud( icbeint dta-
ta beiiubebalten ! warum f liegt liemlich nahe.
tarnen nihllB miaut'] Erschien lUanchem PleonHmnt. Doch ilt
dieie Verbind, nicht ungewöhnlich. Cfr. CU. ad Div. IV, 13, 'S. 8.
Heiner« Partikeln etc. S. SOI, — Tarnen ohne rolauigehende Con-
tetiivpaTtilie\ , dergL qaaniguam, etii etc. nicht leiten. Cfr. Kortt. IR
Salt. Cat. 30, 12. Plin. Epp. I, 13, 13. Düker in Flor. IV, 1, 10.
Ruhnk. m Ter. Apilr. V, 3, 93. Dieielbe Bewandtnlla hat e« mit
£i>! D/ioi«. S. Viger. p. 418. Die beiondre Beziehung lehrt der Zn-
uuimeohaog; lo hier: angeaehtet dieier erite Vertoch wiainugeu elc
tto c. 19 «itr. Valnenntiu ttmtn »W.
TjL,.._b,Googlc
DE BELL. CIVILI LIB. III. CAP. 19. t6ft
Cap. XIX. Inter Mna cSstra Pompeii atque CaesarM '
nnnm flumen tantuni intererat, Apsna, crebraqne inter ae
ooUoqnia milites habebant: neqn* ollum interim telum per
pactioneg coDoqDeDtium transiiciebatar. Mitlit P. Vatinisia
legatnm ad ripam ipsam flnminis', qui ea, quae maxime
ad pacom peitinere Tiderentar, ageret et crebro magna
Toce pronnnciaret , liceretne eivibüg ad civet de paee ie*
ga/og mittere, guod etiam Jugitivis ah $aifa Pyrenaeo
praedenihusque licuistet: praetertim «t id agereat, ne
cives cum civi&u» armis decertarent? Mulla suppliciter
locatus, ut de 8ua atqne oniDinm salnte debebat, silentio-
que ab uirüqae inilitibus audttas. Besponsum est ab, al-
s^t rationibnti Unt. c. SS. Ui rtiti<mibnt cqaltabini forcrore:
Bf find: Maftregeltt.
CAP. XIX. Intar hina c] Mehrere Codd. geben; Ut inter ete.
wu nach Uudend. nenerdhigi oMiiche Her>aig. billigten , wie Held n.
Dähne ; tt ley zu nehmen fflr: pattfaam, und der Vordeilati' dann
' lU'itetlen bi* trantiiciekalur. Gegen dieie Ansieht icheint an« CBeun
und Andr. Qebraach lu itreiten, lo wie die Bedcnt. der Parlilcel aa
■ich, 41« I. B. aal B. O. 1, 4 in. erfcannUir, and aberall iwiichen
■uet' Sätnea ('Gedaiilten oder Thaliachen) eine lolcha Verbindang her^
■teilt, dah der Nachiali al* ein analoget od. parallehl Cooieqnenf
ertckelnt. Eber, gUaben wir, könnle at vertheidigl werden.
per paetionei^ Nicht lowobl (^ oder tecundum, n Folge; aU
vielmehr; durch u. teegen, lo dafi per die Teranlaiiende UriMbe b<S
, »«ichuet. LiT. VIII, 13, 3. ipse per 'valetudioem id belinn esaeqnl
neqnierst. Cfr. Fahr! in Sali. 79 , I. — Heb. inten'M ■. B. G. lU;
38 estr.
eivibu* ad eiveil S. RamiB. §. 200. III. 8. 9IG. Ob. I, S3. p. 106.
legatoi miltere'] In deo meiit. Codd. daot legat. Dieh veran-
Unte allerlei .Conjekluren , *. B. er lata, od. tuo». Una achi«n we- -
niger ein Zahlwart, all ein Prädiliat lu paiien, du aaf dai polHiteka
Verhillnifi der beiden Parteien Being hatte; wodurch näml. angedeu-
tet wdrde, daa dergl. Geaendte nicht an den Senat geachiekt in wer-
den brauchten, londern , dafa die Sache gleieha. inter privatot abge*
thon werden könnte. Ob etwa: privoif viell. tiatt privatoif
fagitivot ab laitu etc.~\ Darnnter venteht man inigeniein RSuhac
und Ueberl&nfer, (entHobne Skhven) welche eigeatl. aaC beiden Sei-
ten der Garvmna iti Gallia Aquitania baoBlen, nnd frdbet unter Ser-
teriut gedient hatten. PoBipeiai, nachdem'Sertnr. beilegt, 72 t. Chr.
wiea ihnen die Stadt an: Coavenae, od. Lugduaam Convenarutn j in
■fldwettl. Call. Aqalfanica. — R-aedonibut deutet man sof die See-
riaber in Cillcicn; ant. c. 104 bellum praedonum. Deigl. Vellei, ir,
92, 4. Ponpelai praedonei — eirea Cilieiara clagie adgreiini fadtl «e
fngavil. S. ab. lo II, 23. Einige wollten verbinden : fugitivli — prae^
danibut. TC«niger wahraekeinl. , beiond. da Pompelni mit beiden m
thnn gehabt hatte. Dieic Stalle ebenlatia fail wöitlich bei Pieudo Cel-
ani p. ISO.
bt ii Bg. 1 Statt ut in einig, der bell. Codd. yuum. Ondend. rlelh
n( vM. 0cm Gedanken lud dem Begriff« von ogere telir ■■geBeueu. ,
gL,_._b,Coo^le
363 C. lUL. CAESARIS
tera parte, A. Varronem pri^teriy te altera die ad cel-
loquium venturuMj aiqne una etiam, nbi ntrimque adm<»-
dam Into legati venire , et qnae vellent, exp^oere possent,
certamqne ei rei tempus coostituittir. Quo qnum esset
poHero die ventuin, magna utrimqae multitudo convenit,
magnaqne erat eiua rei exspectatio atque omaiiint intentt
animi ad pacem esse videbantur. Qua ex freqaentia T.
Labienofl prodit, sabniissa oralioae loqui de pace atque
altercaii cum VatiDio incipit. Qnornnt mediam oratioaem
tupplieiter Toeuttii — audilut] Oaitni. tili i'itü tOr SomiHaliv.
«Steint. D. den Sali , ia Bcing >□( mpontum eil (flr ein Anaeelalhon.
Vergl, Ramib. S. 1010. Andre »cblugCD vor: laeula — tmdilo reipsni.
Clt. Oll Karieile wiit mit 1 Cod. eit beiiufagRii , WM Mor. billigte:
wo nicht, »o denke niui *b eida eben nicht grata Begligenli&; dte
SbeihaapI lo den gui, C*p. obwallet. Uefarigen« finden lich lelbit
bei den lorgniligMen SchTiflil. BeUpiele auffallend abeebrochner oder
nngewdhnl. Conitruklion. Vargl. Baitec m Uocrat. Fineg. c. 17. J. M.
Dahin rechnen wir auch Satl. lug. 6a, 3. IgUur Varceiuei, fuo Melel.
Im |>raeiidiBB inpoauerat, — prineipei clvilatii iater le coiijoTanl. ■
.*. Varroiieai prqfileH] Ueb. prqfit. ■. B, G. TU, 3. Wie hier
■neb B. 6. Vil, 37. quam le vel prineipci eini cDnillii tor« pr<ifiteren-
tur. Und nnt. III, 34.
atqut Msa feliam) uU ntrimque elc] Dali dicie Stelle tritiieh
■neh nicht feit ilebt, lil aaigemacht. Deno I) fflr etiam iit gar kein«
genügende Antarllätj auch iit ea entbehrlich. 3) Vbi ii( ebenfalll
(chwankendj in mehr. Codd. vis; in einig, aach, wie ci achelot , ibt.
Mit Recht rahlte mui die CoMh ick lieh k«it der SIrnktar: uhi od. ihi —
vtnir», wai Oberlin nehmen wollte Idr eanvenire. Diet» lifit lich kel-
niiwegi rechtferligeii ; man müfale denn ein Ztugaia annehmen und
mbi auf txpentre mnichit beliehen. Elberling ichlägl vor p. 121.
■au müge crganien nnd Icaeni alqne nua vilumtH, quemadmiidam
lata legali etc. Uni fiel ein, ob vielleicht itatt atque in leien : wfque
d. i. queatadmodun ; vergl, B. G- I, 43. p. Q3. wie alt 'iiq. Ob. II, 5.
f. 333. Iiocr. Faacg. c. 19 f. liyiiia nt^i /liy "Aiiaf^öriar , wf xvr fii*
il»avnüv oiSf^iia aäXir mi^l3-ir. El wäre möglich, daTi eine «loiiet
fuemaduioduat , die jenei nlqne erklären lollle, in deo Texl kam ood
admodum daraui entitand. Sodapn (ragen wir, ob tiell. jene« vilj
wai lieh in tlel. Codd. darbietet, enletanden aui gainitT Ob itatt utrim-
qut iD leien : ufrarmnqael io dati die SIelle lautete: Hfqne (abhln'
gig Ton rtipontum ett) ana quivit ulremmgue tuto legall venire etc. —
Soch iit dich Conjeklnrt du KinfachMe bliebe: alqne una uti ulrimque
admodum tuto etc. Admoduat findet Elberiiog iwar anitdriigj nni
.»chainl dlclk weniger der Fall m ieynj wir wdrden abcrielien : gar
ticher; gans unbedenktieA. Unicr inbjektivei; »o gan% (d. 1. wie nnr
inmCT in wänlchen oder in verlangen.) Die Anilcbt von Hand findet
man Tunell. I. p. IGO. —
imttHti animi «(c] Die SIellung der Wort« icheint nicht luaillgi
jene«' intenti iollle hervorgehoben werden,
tubmitta oral.} Ondend. ftklärt dicd: blanda, leai, line arr«-
yautla, modrile ac podice; will aber wegen dea WIdenpracha mit al-
fertari lucn: «piiua, WoU ohne Noth; denn tabmitia oral, kftnn
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB: lU. CAP. 20. 363
intenrampnat nndiqae subito tele imniissa, qiiae ille ob-
lectus annis militant vitavit. ValnersntaT tarnen complo-
res, in hU CorDelias Balbiu, M. Plotias, L. Tibartios,
centarioDes railitesqne oonnoUi. Tnm Labienns, Deainite
ergo de compotiiione loqui: nam Hobit^ nüi Caetari»
eapile relato,pax eue nulla potett,
Cap. XX. liadem temporibos [Romaej M. Coelios
Bnfus praetor, eausna debitoram saacepu, initio tnagi-
■IratUB trlbiinal suuiu iiu.ta C> Trebonii, praetöris urbani,
■ich «Bck «af WerHargheil, EinfacMtit, Gleicügättlgleit beilebsn,
talt wclchM Labien. ip»cb. Dean lubmimm diccDdi gcnni iit eben
■» eatge^ngeielit der atperilai, ■]■ dei eontenlio , kann eben ao wohl
die Ruht a. Hanflmithigkeit , ala den Mangel an Fever n. Begtitlerung
bueicbnen. Vergt. Brneili Lexicon Teehnol. Lktinac. rtaeloc. p. 3B8.
m//e] Se. Vlliniaa. S. ob. c. II. 17.
obteetat orMii'i] Der Gebrauch dea Parliclp. a. ob. I. aar Be*eleh.
naog dea Vmttimd», unter welchem od. in Folge denen etwu geicbfeht,
waa daa Veib. Biiit. aaaiagt. Vergl. Grotef. g. 33S. Raioih. S. CTO. 3.
Hier, wie oft, könnte ein Tanach mit itm Gtrundio, od. mit ea gueä
«Ic. ainlieteu. So Plol. Cic. e. 17. f. /i^ iuaf»tlQuii fiillorta xoiii
nai^ovt, Bcaondera reich an Bciap. aolcber Art iat der Sl;! dei Tacllai,
welcher aehr olt dadarch ieln Vrtbeil dem Faila mit ctnverweM. I. B.
Agr. 9, l. «fecln», iiaem coatobernio aealfraaret. c. 8, I. crudilua atilU
koncJtia mlaccre. IT f. auper rirlDicm hotlium — eluclalm.
desinite ergo] Die eigealbflmlicbe Bedeulaamlieil von «rga beim
ImperaHt beieichiiet Hand Toriell. II. p. 451. An nnarer Stelle, meint
Held, beliebe aich ergo ant die voraaggcganenen, olcbt auadrüellich
clwahnlea Aeufieraiigen dea Labienui. Cna ichelDt ea, all ob ergo,
■licht obne Teratcckle Irenit aof daa Faitant hinwelie, daa eben vor-
■aagrgansen. Denn, wenn aucb der hinterüilige Angriff von den Pom.
Iiciancin aulging, lo icheiot doch die Gegenpartei tiicht ruÄigtr Za-
ichaner geblieben an aejn; wie auch Piendb Cell. p. 337. angiebl:
Tela ulrimgue miiia aermonem diremere ; nnd wie aiemllch deatlieh
wia den Worten lieb ergicbt; qnotnm mediam orationem Inlerrampuat
mndigve aubilo lela ImmJaaa. — So wäre der Sinn: Hört (mir) alto
anf, Büml. von nas an, nach talthen Auflrilleii etc.
de roHtpatWane'i Im Gr. Srnlvom. Plutarcb. Cic. e. 18. tinra —
Q/itiga lä» nfo; Ilo/iji^ior iialiiditir ; .und Deinoalh. Hid. p. 9S3.
^Unv Si xai nQot ijii auxä yCyria&at iiic dtalioiii. Und an Buch
imlvny. Von Aaiaobunng itreitender Parteien.
capite relato} tuatln. XXV, 5, 2. Caput eiul Antigono refeltar.
Nep. Ale. 10^ 0. capoi eiui ad Pharnabaium retuleruiit. Man erlDnert
aich an Ev, Matlb. 14, 1 1. Ked ri*ixS^ ^ xiifuJ-i^ uü^DL' i-al ^Itam. —
VAP. XX. Homa»] Fehlt in deo meUI. Codd. nnd gilt mit RcchC
für Gloaae.
M. C»tl. Rufui'\ (Jeher ihn CCr. Mannt, au Cic ad Div. Lib. 8.
wa ala Einleit. »ach den Zengniaieii der Allen über ihn ala Bedocc
■nd Staalibärger berichtet wird. Daa, waa hier doreh tautia dtüto-
mm um. angedeutet wird, heibt bei VeUei. II, 68, I. ia praetura
Mtramn tabnlarnni aactar «zatilit. — ¥•■ ihm ob. 1, 3. li, 43.
triiunai — iuxla »tUam calUcavit] AebnUclt Sali, lug- t>t, i.
gL,.._b,Coo^le
364 C. lUL. CAESARIS ■
Bellam coHoeaTh et, si qtiis adpellasset de MStlnationft
et de sohilionibDg , qnae per arbitrium fier«bt, nt Caesaf
praesens constitnetat, fore anxiliopoUicebatur, Sed fie-
bat aeqoitate decreti et humanitale Trebonii, qoi bis tem-
pwibas dementer et moderate ius dicendnm existimabat,
nt reperiri noti posset, a quibas initinrn adpellandi naace-
retnr. Nam foriasse inopiam excasare et catamitatem
aut propiiam suam aut temporam queri et diflicnltates
muctionaadi pioponere, etiam mediocris est animi; iufegnn
. mors rcgain atX ietläm iaxta ponerel. — Die Sacke anlmngend , %t
bt aniTC Stelle beme'ikeniwnih. NSmlicb, d> IHbunal eine erbäte
BObae, tugge$lum war | die tella (curuli*) (lei Praelar»- aber daranf
■tend; lo mädte entwed. bier per. Srnredochen «der pn MetanyB;
(ifgBum pra algnala) IrUnnol für RicAler$lv/rl genommen «rerden;
oder den Warten nach Ijefs Coeliu» neben dem auf dem Fora etbaa~
ten, ttthendttt Tribunal dei Praefori, lieb ein nenet erricbten nnd
hielt dort, gleichfalli aaf der aelU eaml. ill^end, «erlebt. Diefk iai
int Wabiicheinlichei denn sotche TribunaHa worden luni Tbefl in«
Baieu, ftua Bretern etc. leicht und fchnell erbsof. Dlefa eniebl man
mn* Li». VI, 15, 1. Dictator — tella in comitio posiltr — vialnreoa
>d M. Maolium miiit — qoi agmine InKeiiti ad tribunal venit. Dena
. Tom- Praetor belfat cl BHidrScIiI. bei Cicer. u, A. praetor äe tella ae
tribttnali pronuncial. Verr. II, 38. Eben lo bekannt der Autdrurk :
%t&at jpro tribonoU ). e. in trlbanali. Cfr. Kortl. la Sali. Itg. BT, I'.
Plin. £pp. I, 10, e. Bei. Beinecc. Actiq, p. 061. u. Erneiti )u a. an,
adpellattet'] In diel. leniu foreni. ^aeh verbünd, oppellare et
provoeare; meigt'ging dieie Appellalio aa die Volkitribb-, an daa Volk,
■n den Fiätor. Verr. IV, CS. Man ilruirte in der Regel: appeltara
sliquem, provoeare ad «liq. Lehrreich i«t lAv. II, 29, 10. Laicivire
|ilehem ; — id adeo malum ej- provocatione natum; quippe minaa eii«
couiulum, uon imperium, ubi ad eoa, qni nna peccaveriut, provetar»
liceaf. Agedom diclatorem, a qua pravecatio non eit, creemui. Und
eben lot ab aliqua appellare atiquem;' i. H. Cic. Saint. ia. procarator
a praetare tribnnoi appellaie auiui. — Venehiedeu ist int autierge-
■ tiebti. Sione: appellare de aliq. re, z. B. ife pedsnia, de repnbL
diefa fat:. dringend auffordern, i. B. lu beiahlen, od. nie Siiet. C*e<.
34. lieb dea Staats aniunehmen. — lieber die Sache vergl, ob. c, 1.
elementer el statleralf.'] AebnI. Flalarch. Toif Cicero c. 9. f. loZt
tiHiSvr4iovatr üil, xad-' _ölor ol vo/iot jiä^ihovai, Kexg^sfiiroi Ixuails
im'tiuTit — nateeretar'] S. fiber «cbelnbkr. Pleonaim. m II, 43.
Aualog: abl prima iaitia inchoaatii libertatii veitrae, bei Lir. III, S4, 9.
SoPIuL Clc 10. Kaiaag rioi wv Pii xal Tof ngaiaq tx"* '''i^ ^"l/J-
0(WC agx<ii- Vat. c. 94. m. ittiHum rietorlae oriretur.
inopiam exeutarf'\ Aehnt. Suef. Oct. 101. exeatala rel fanilt*-
Ha mediacrftafe ; d. I. aleb mit BlWdl entscbaldigen j etwai aar Ent-
athuld. loibringen. Ibid. Cal. 27. Tatetudinen excnt. Aehnl. dem gr-
nqo<faal^fii&«t n. Lehrreiche Ueiap; bei tVailb. zu TJcit. Ann. I, 99i
prapriara tvam'i Ancb taut propr. Liv. 111,90,^4.
Mtdioeri* animi\ lUediocrii ittw. dem medioa, moderktni, ■•-
leatof. So S>U, log. B es,tr. oppoitniiitM, qua« eiiam ihetlieertt viroi
gL,.._b, Cookie
DE BELL. CIVILI LIB. m. CAP. 20. 3ß6
vero tenere possesslpnes , qai se debere fateantnr, cnios
animi, anf cuins Impodentiae estl Itaque, boc qni postu«
laret, reperiebatur Demo. Atqne ipsis,. ad qnormn c<Hn-
modiun perüdiebfit » donor |ny,entus eat CoeliuB et, ab he«
profectns initio,. ne. frusfr^ ingiegaaB turpem eausBwn vi-
deretor, legem promulgavit, at Hexiesjent dies sine asu-
. ris creditae pecuniae sotvantur.
•pc pneifte Irtuvonoi agit. Dugl. c..8. In. lugarlbM son aedioerem
Miiinum pollicilando aecendebuit. Unier : genügtant eatipricht ■iemlieb.
So bekuiiitl. Mich fth^tiKi.
{»tegrat yet«.] Nach HÖblai: „Beiltiungea , fon denen im»
niehU veränflern will," Dem Sinne nacli richlig; niir gehört inlrgrat
■n leaere nnd heirit; leine BelUi. nDgeicfa malert bekalleo, nichla ä5-
trtten oder htrgebea «ollen ele.
g»i — faleanturl Der ganie Sati lebr brarhplaglteh ; man mp-
pllr«: iiitegr. feuere pou. velle i. petttilare eot, qni etc. Wegen qal
ve^L Ramib. g. IT7. S. 734 ff.
vuiua anfmi «(e.) Ei ii( die Frage, ob bier nlcbt eine doppelt»
Xrklär. lulUaig: iat eto'u* Prädikat von axinf all Syoon. non guatttf
■wit Cie. Pis. II, 34, 79. fUße iita amietlla eitf odftr Kit el Craai
Sabjrttit On NitüTlIcbire und Einfaebite icfaeint, dai erila aninnch-
neb ; nnd docb gewäone die FriLge dnrcb die iwiite Dintong an Nach.
drock and Kraft.
nemoj S. B. 6. I, 7. p. 23. üb. die Stell, von aullul. Anden
ob. c. IG. poteitaleiD le nuUam bahere. e. 10. pax eiie nuUa pot.
et ab hoc praftctut etc.\ Für et wollte Ciaccon. »ed und Darli.
«f. Aebnliebci bietet Tacit. Agr. e. 3, in. wo ebenfalla «Oon Einig.
In Inf verhandelt worden, and such logiicbe Verwandt ach afl der Gedai)'
_ keniolge lich findet. Jenei et nanlieb knSpft formell einen Sati aa
daa Frühere, der eine weitere Expoiitian dei Gedanlieni entbUt oder
ein Faktum anreibt, das mit dem Frühern in einigem Coulraitt lieht.
So würde man hier lagen: durior inventoi eit Coe]. Tamen i. nlliüo
terita ab boc prof. iu etc. näml. ohne auf daa LrtheJI der Leute, in
aebten, denen leio Verfahren m geteatttant und drückend t&t die Be-
theüigteo enebien.
iagreuua eaauam'\ L e. t^acepitte eanil. So luitin. :XXXV1IT,
7, 4. mnlto le timidiui bella Piinliea iHgrnttim, Aach mit folg. I^fi-
mitiB. Cic. Aead. 11, 6. qnod noi facere ingredJmur. Verichied. ingredi
iu caOHam. S. Korlt. lu Cie. ad Div. VI, 1, 10. Cfr. ob. II, 1».
vt lerffi aeni diet etc.] Da dieie Worte keinen Sinn geben, m
lind vcriebiedne Conjektaren . gemacht worden: teiretmi die d. f. nach
O Jabren oder ton 8 an S Jalir. So Mannt. Oder naeb Gronov. at
ltmi$te in diet etc. i. e. ot diaidia credili retUluto eine olorii. (iia
qoie lolntae erant, torü impnlalii) latli&cerent debitorei; nnd iwar
rerni'Qweiie , (In diei) in beliebigen Friiten. Daa Kerzeite war«:
leriei teuit diebut i. i. aller 36 Tage; nur wäre dieie Friil fSr die
Venehnldeten lo knri geweien. , Oder lollte mnr oller SO Tage etwa«
abgexakU werden)
tohanturl Wie bei Angabe der Geietie ofer dei Inbalfi dertel-
ben oft 'die Worte nibat angeführt werden; daher daa Praetett», Km.-
den Stil. Ing. 10, I. rogalionen adpopulam promntgaty at guaertro-
tttr In •«■ «t«. Und lo gewfihnlieh. Doch i. Sremt ■■ Ncp. Ale. I, I.
UiglizL^tvCOOgle
366 C lUL. CAESARIS
Cap. XXI. Qnnm resisteret Servtlins connil mltqnt-
qne magiBlrRloB , et miims opioione saa efficeret: ad ho-
rainDin excitanda itadla, sablafa priore lege, daaa pro-
tnnlgavit; aaam, qaa mercedes habil^tionnm nnnaas coih>
dnetoribns donaTit; alteram tabniarum noraram; impetn-
qae mnltitiidiiiii ia C. Treboniom Facto , et nonnullis vnl-
neratis, eum de tribunali deturbavit. De qDibiiB rebus
ServilinB codsuI ad senatam retulit, senatnsque Coelium
ab rcpublica removendum censuit. Iloe decreto eam con-
bdI senatu probibait et concionari conantera de rostris de-
dnxit. Die, ignominia et dolore permotns, palam se pro-
ficisci ad Caesarem siinulavit; clatüy nnnciis ad Milonem
missis, (^'li) Clodio interfecto, eo nomine erat damna-
tus) alque eo in Ilaliam evocato, quod, magBis mune-
CAP. XXI- MiHUt opinlone «»a] H«1d T«rgletctt B. Q. II, 3.
eeUriul omut opiniane. Analog )■( TmK. Oral. 21. n. In oratloDibaa
miltoreat tttt fapta (na, aÜMd admiralsm eiui fatcnlnr, %. 9. 4S4.
eoiidaeleribiit\ D. I. Pachtrr od. Mtethcr. Verpächter lit: laea'
ter. Nach Hcfnaee. Anllq. p. Sftl. hiab dM Pachtgeld Sät Feldgrnad-
■tOckc, pentio ; für Wotanongcn, trotutor rel miyotöpior , bei uidera
Sachen, reäilui aitr redaetu». Die gewAhnUche Pacht- od. MiethttM
ww au£ S Jahre.
de tribuBali dttarbatit'\ De hier eben lo nolbvendtg wie ont.
a» roilrii dtdurxl. Anch mit dem Ablalir bildl. de. ad DIt. XII, 35, C.
neqae lolnn ipe, aed certa re iaa et paMcaelaae deturbatut eil. Aach:
detarbali er magna ipe iacanl. Ib. V, 7.
a/t rep. reMotenduin ] Achnl. acbeiot Sali. Cat. IS, 3. qnippe foe-
dnm hoRifacm a repablica proenl ene volebat aenalDi; doch e. daa. A,
.An*. Allein untre Stelle erhall eollitindlge Aofklar. durch Lir. V, II,
II. Nam et lenaloi eonenllo eoa ab rirpubl. rfmotow eaie, et reeutan-
ttt ahdicart te magitlralu , diciatoril aicla Ib collcgii coerciloi eMW.
Vellei. II, 08. lagt «on CoFline: ihjhhbIu« a rep. Snet. Cafi. 10. ambo
adminitlraiione retpubl. deeielo patram »mmavebanlnr. £* watalio:
AatlieaUrtuang.
tenalvi — eeHiuit} Dia Tcnehiedenen Aoidrücke fflr die Beacblnb-
natmc dce Senate, erllatert dorch Belip. Briaaon. Porjn. p. 181. ff,
IBl viderif teBatnm eritUmare; arbilrari. Biiff. lenatoi enraa y^e;
■rnat. iadicare. So nahe verwaodl , so dennoch aach Zeit and Um-
■tladen venchieden gebraocht.
palam — titsHlivit] Verlieht liA, wie Plnt. von Cicero tagt
c. S. StaiJt/tgai Xiyor.
40 namine] DIefi iil ein terniinni fbreni. Von dem Kläger lagte
bmb: defert hdmc«; vom Praetor: reripil nomrn. Daraoi tolgt, daXs
natneH die Klage lelhit beieiehnet und dai Verbrtrhen, dai hrgangea
worden. EigenIL den Namen itt Verbrechen ond dei Verbrecheni
bei dem Prätor >nr Anieige bringen, bt Hamen deferre. Verg]. Hei-
■crc. Antiq. p. 735. bl. Etr. ob. t. 4.
in Itaiiam eeaeotJo] lieb, evoeare i. B. G. 111, SO. Man denk«
gL,_._b,Coogle
DE BELL. CIVILI LIB. HI. CAP. 21. 367
ribus datis, gladiatoriae familiae reliqnias habebat, sibi
conianxit atqae eaia in Tbarinnm ad Bollicitand«8 paato-
res praemisit. Ipse «jaDin CasUinum renisset, nDoqas
tempore Signa eitiH militaria tüqaa, aima, Capnae easent
Gomprebensa et familia Neapoli visa, atque prodüio op^
pidi adpareret, patefactia consiliis, exclusns Capna et pe-
hlerbcl cdIw. «n die Verborgenheit und d» Exil, in welchem Milft
*ii Maiiiii& lebte, und >ui ivelchem ihn jelit Coci. hereorricf, oder
duBo, d«r» er Ibn » lieh betcAied, >]■ der Höhere: fn beiden PUlem
iit eree. gelirBUcblicli, beionderi nean ei lom Kritge geht. S. Dal.
«a Flor, m, 17, 0.
mnneribHt i/ati't] Dardber infiert lieh Ctc. «d Dir. II', 6, 8.
Dai. Korll. L'eber die munera «elbtt, neial fladialoria i. IHinul. in
Cic. Epp. II, 3, I. Cicero aelbit duidIb die VcrichweuduoB de« Uilo
Raitrti.
eo erocate — tibi eauiunxHJ Der fehlende OhSeHtttata amtt am
eo eDlnommen werden. 8. B. C. V, G. 43. VI, 20. GO. Anch hU I Cod.
tum — eroratum, wofQr Uolora. Ximmte. Wir hallen aber lolche
Slmklnr bb nnirer Slelle heinciwega tdr loglich ricbtig. E* bednrfla
eisei urtaclÜichtH Aulrredetit , d«a >U verauagegangne Handlung; dar«b
Ablativ, abaol. aaig;cdrfickl Werden nalite, oder darch pottfHam etc.
TAuHnuM] Sr.'agran, wai Liv. XXXIV, ES, 3. (ant. c 33.)
■■ A. gewöbnl. hininlGgea. Die Gegend del chemalt Sybarit, dal
•päter Thurium u. Tharii genannt.
pradillo epptdi) Die proditio lenao traniit. der bcabiiehltgle Yen
Cath nnd die Ueberlieferung der Stadt an die Verichwornen. 8o Neth
Phoe. i, I. propter pmdiUanii luipieionem Firaeei. Die «ladiaturen
lolltea niinl. den Verralh bewirken. Oppidum beieichnet dem XntaiB~
menhange nach Capua, wegen de* fnig. Capua rrtlutui, und weil
ronttnlat der conv. Campanut. Ob. I, II. — Sehr genan nud torg.
Kllig iit dieu Dartlell. der Ereigaiue keinuwegij denn oppid. könnt«
eben ao gut aal Neupolia beiDgan werden.
patefaetit enniiliii] So Sali. Cat 46, 3. eaalnratlone palefacia
ciTifalrm iiericuiii erepUm eaie. Erläuternd iat Cic. ad Div. XV, 1, 11.
dixlt ad ae indieia raaiiifcitarum inaidiarnm eaac delata, qnac caaent
ante — oeeDltata, qaod li, qui ea patefactre pOHent , propter melata
relicuiiient. In B. G. gebiaaeht Caea. diei Verb, nur im niBteriellen
Sinne: parlai, viat patef. II, 32. VII, S. Und %o gani voraSgl. ape-
rire, ao wie apirrlui loelal adjektirlach oder nur Im conkreten Sinne,
In patefatere liegt der Begriff dea: an den Tag bringet od. dea Er- *
iBeittml und Aa/macAemi^ia fraher Beengten oder VertrhlofintK , la
Atü man die freie Amtiert oder EiniicAl in Elwai gewinnt; nnd per
coDicq. den leichten Zugang, t. B. Tac. Agr. 14. quorom Gducfa of'
erttianem patefeeit. Diefi kann nor ron Mentehen anagebu, nnd /är
Mtlche. Aperire ala fiegeniati ron claudere nnd den verwandten, baiht
Im Allgem. bli dabin Verlchlolanea Öllnen oder Veriteckte* tinntieh
uahrnehiitbar machen und xaia tiebranche tielegenbell g<cben. Daher
■nch in vJel, Metaphern , i. H. locnm atylvm apfrlre Liv. I, 8. lax
fagam hnitium aperuit. Ib. XXVIl, 2. Darana folgt, dafa palefae.
nur relativ, aperire abiolnl gebraucht werde; ao wie wir diela Letilr«
für verwandt hallen mit dem grireh. nilga elg. leb dringe durch, wie
deutlich erkennbar nui Siell. wie Liv. I, 59, 9. aperienübvt fiiniantn-
la fcapIT ca^nt bauknam dicilar adparaittt; ao wl« aich aicbt. «h-
L.gL,;..b,GOÜglc
368 g. lUL. CAESARIS
licalam veritafl, qnod cenrenttiH arma ceperat atque enm
liostis loco babendum existiniabat , conailio deHtitit atqoe
eo itineie lese avertit.
Cap. XXIL Interim Mi]o, dimissig circum iniim«^-
pia llturii, ea, qnae faceret, iasBu atque imperio facer«
Pompeti, qaae mandata ad se per Bibnlutn delau essen^
quos ex aere alieno laborare arbitrabatur, sollicitabat.
Apud qao§ qaiim proficere nihil posset, quibasdam solntis
wabTich. aperio u. aäpario lo einanileT verhalten •mit tedare a. tedert
and analoge Formen. Vergl. lar Präfnng Raniihorn Syiionym. N. SS2.
md über d«a bÜdL Gebr. rop pate/ac. u. aper. Kraft Kff. BeutleÜ et«,
p, 202. 5.
ee ilintrt tete orerti't] B. G. I, 16, n. 33. Iter ab Arore Helveltl
aeerterant. B. C I, 4. tolun le ab eini amicilia ancrlrrat. Sa aock
B. G. VI, 41. quod oi ipio vallo — barbarai averlliient. Cfr. ob. c. 9.
Daran! folgt, dafi der Sinn nicht: ab eo lt. le afcrt. londern: nnge-
■ehlet er ichon dahin auf dem Wege war, wandte er lich ab, 4. i,
nahm die Biehlnng ander* wohin. Doch konnte die gewöhnliche StrukL
von deiiilere mit dem blofien Ablät. ■. Dnt. c. 112. extr. jene Confor-
mltit herbeiCdbren. Cfi. B. G. V, II in. 1, 49. IV, 12. VJ, 4. Dageg.
■Qch de Cie. ad Dir. V, 2, 18. ut de illa mente detitttrel.
CAP. XXU. Dimittit — litlerit, ea ~ facere etc.] Nafilrlicli
mehrere Scbreiben, wie Mob. riditig bemerliti i. ob. 1, 40 Id. u. III,
35. u. be*. 79. m. iiiDäehit alio all Gegenialz von nuBciit,, n. lodann
weil iU iiipplirea: ad tiagula muoidpia; uiid well Ulerae ilbrrbaa|it
alle tthriftlirheH Aar*ätie und Denkmäler. Kür unire Stelle iat Ml
rel^l. Cie. ad Qnlnl. III, 1, 3. venia nunc ad tuai lilteras, qoai plurt-
bmf epiUalit aecepl. Weben Lebichule S. 252. n. Mannt, m Cie. Rpp,
X, 9, !• üb, binae lilterae n. duäe cpialotae. Der InfinltlT abhängig
«OB ditnittere litt, wie ob. II, HO f. p. 2TI.
per Aitu/un] Uolamann bemerkte gegen den Einwnrf, Bibulu*
•ey iumar inr See und damali nicht mehr am Leben geweien, dalk
Her von der Zeit die Rede aey, wo Bibalvt in Italien Trappen aam-
tDclle. Dieae Erklär, iet nicht nothwendig; ea konnte i^ater geaebehen;
denn per heieichnet oft nur die Ulitteliftnaa. So Nep. Atlic 7, 2.
■n Sali. Cat. 44, 1.
guibatdam talulit ergaihdis'\ lieb, die Stell, von fuidam t. ob. II,
33. coli. Sali. lag. OB m. Solvere ergait. gewöhnl. Anadr. wie Cie. ad
Dir. XI, 13, 4. Doch danke man bei ergratula Dicht an die Gladiata-
r™, iond. an die Sklaven. So Flor. 111, 19, 3. Hie (in Sieilia) ad
.cultum agri freqnenfia ergattula cnfennliqna cultoret maleriam bello
praebuere. Ibid. 9- ^- Alhenio paitor familiatn ergoitn/e Uberatam
■ob lignii ordinal, lieber dieae zum Feldbau bejlimmlea Sklaven, die
In Ketten jenen Dienal verrichleten ond in nnleriidiicheD Zwingern
•Ingeeperat fehalteli wurden, vergl. Heinecc. Antiq. p. (t7. Itidor. Origg,
XV, 6. p. 477. giebl folg. DefinitiOD : ergattula — a Graeco vocabulo
nancopantur, nbi depatontar noxii ad aliqaod apui faciendum , ut aalent
gladiataret et exalet, (d.i. oITenbar; deportatt. Cfr. Heinecc, p. 1B9.)
qut marmora lecaiit et tarnen vi neu lornni ruilodiia alligatl lunt. — .Und
Lactant. V, 18, 14. Nervus, qai damiilum laum fuga deierit — ver-
berlbui cl Tincalli «t trgaitala et crnce et omni raalo digniuiiuui Jn-
diaator.
gL,_._b,Coo^lc
- DE BELL. CIVILI LIB. lü. CAP. 22. 3äÖ
er^Btalis, Cosain in agro Thorino oppn^ara coepit.
Eo qtmm a Q. Pedio praetore cnm legione*" iapide ictns
ex muro, periit: et Coeiius, prof«ctas, ut diotitabat, ad
Caegarem, pervenit Thnrios: ubi, quum quosdatu eiuü
municipU sollicitaret eqiiitibusque Cpesaris Gallis aique
Hispanis, qui eo praesidii caussa missi erant, pecuniam
palliceretar , ab -üs est interfectas. Ita magnanim initia
Temm, qnae occupalione magistratuDm et temporam solÜ-<
citam Italiam habebant, celerem et facilem exitum ha-
buerunt.,
Cap. XXm. Libo, profectas ab Orico cam classe,
CHI praeerat, Davium quinqaagiata , Bmndisium venit in-
snlainque, quae contra Brundisinum pottam est, occapa-
Cotam] Min hält iM» für ein« mit Campte, wo natb VellcL
II, 68, 3. (welche Stelle überhaupt in vergl.) u. A.-Hilo leinen Tod
fand, weil maii lieh loiiit in in viele Scbwierigkeiten verwickeil. Vergl.
Rubnfc. lu Vell. I, 14, 7.
Eo — cum legione -7- lapfde ietat) Die«e Stelle J»l verdorben:
am wahncheiolicliileD icheinl nni: eo Q. Pedio prael. cum leg. miiio —
oder, weil in einig. Codd. ilatt ea lu leien i$, darftc lieh vertbeldi-
gtn lauen: fpse , eo Q. Pedio — miian, periit. ,
guiim gaotdam — toaicitaret'\ Auch hier nniicbre Leiart> I»
ein. Cndd. fehlt: guoad. H.,taunic. nnd man lieit: cotaUtntiua ; wori
auf Marktand: CoBtentlnoi » errathen j-tanbte. Hier« ei etwa: quum
{ntlaatiai quoadem ein» mnn. ete. So lojt. VI, 2, G. eo iatiantiui de-
bila potcentibui. Ilnaer: dringlicher. Die Conilrukt. von guida» 1.
RaiBih. S. lOS. S. 3U7. • Auch amnet od. euntli ilrnirle man (Oi t. B.
omnet Tarquiniae geHti^ exnlei eaatnt. Liv. II, 3. Wie dieier Oebraoeh
anf 9uaJifä(ibegrif[e ipäler und voo Diebtern auigedebnt werden, iclt*
ner bei den Frdhern, daröber l. Ruhnk. tu Vellei. II, SO, 1. 1. B. la-
iiaruin nigrae. (Jebrigena wotllea wir gern eiui mtinicipii entbehren,
viell. all Gloiie, und eher vermuthen, dab eintt In «i'ui venleckt lag,
occupalione ele-l Man Heil bei CiceTu u. A. bei. Plin. nicht lei-
ten; eecupationibat diitlneri; der Sinn iit alin: nultii et magnia ne.
gotiia magiilralibna oecnpatii ac diiienlii. Wir möehien aber fait anck
hier annehoien, dafa entw. occupatio eine active nnd pattive BedeaL
hatte, gleithiam: occupatii magiilratlbna et leinparibui occpuantibu*
IC. iliol vel hominuni animaii od. dafi eine Hendiadfi aniunebmea :
occupatio magiilral. er lemporibai; od. dafi ein Xengma Statt finde,
nach welchea occupatio innäcbit auf mapiilr. >u h«>lieben{ bei lempar.
xoT« tÖ ati/iaivn/iivoi' ta ergänien ; diffieultaUt, Aelinl. Taeit. I)ial.
Grat. e. 31. m. Concedamsi aane C. Cariari, ot propter niagnitn4iDem
cogitationom et «fcäpalione» ra-um minui in eloqueutia effecerlt.
eritiim habuerunl] Auch voo Pernnen, wie c. S7. n. turpem
habuit erituti t. e. eveiitoiii. An andern Orten bezeichnet ejrilut dai
Ende dei Lebenq. Nep. Phoc. 4, 3. Ei iit vox mediki cfr. Kollt. IH
Cic. ad Div. XV, II. »xtr. u. LIv. V, 27, 10.
- CAP. XXIll. Ab Oricoi Weg. ab 1. 1, II- p- SI.
contra Brunditinum port- 1 Ueber contra im Ailg. ■- ob. I, 42>
A a
gL,.._b,Coo^le
370 C. lUL. CAESARIS
Tit; qaoi piaestare arbitrabatur nnnm loctim, qua neces*
tarius noatrig erat egresaos, qnam omniuin lilora ac por-
tuB custodia claiuos Ineri. Hie, lepeatino adventu naves
ooerarias quasdam^nactus incendit et unam frumeoto oaa-
Btam abdiixit, magnumqne noatris terrorem iaiecit et nocta
militibuB et sagittariis in tertam expositis, praesidiam
equitum deiecit et adeo loci opportnnitfUe profecit, uti
ad Poinpeiiun liUeras tmtteret, nares reliquaa, b! Teilet,
subduci et refici iobetet: sna clasae auxilia seee Caesa-
xig probibituiam.
Ob. 1, S6 f. IdidI«, qatM ewt eenlra HuilIIim B. G. III, D. Brit«DDla,
qDBC eOKira eu regioDei poiiU eil. Nach Ckarll. p. 307. (vergl, ok.
1; 2.) beziehe lich contra ant dea Ort, adnertai tmt Gemüth und 6e-
■innnng. Vergl. fI*Dd Ton. II. p. lOO. Ei iil aber contra der all-
gemeioe Dod abiolate Auidrack far tapo^apb. BealinibuDg eine* ge-
. geHäier, i. i. vor fiegendea IhinHi , wie Ttcit. Agr. 10, nulU« eoR-
tra lerrli; ex adverto heitit mehr: von der Gegenseite und kum eig.
■DT geiagl werden , in vo fern dam» ein Hindernifi (oft nnr fdr i,
Auge) entatebl; eregiene iit in der Sichtung gegenüber, wobei man an
«ine parallele Linie denke. B. €. Vil, S8. profecti a palude in ripii
geqnanae, e rcgiene Lutetiae, eontra Labienl coatra coniidun^
«■UM loeatn gad] AehuL Sali. Cat. 57, 3. (ob ipiii radidbu
montimn coniedit, gad Uli deieenaai erat in Galliam properaoti. S.
dam die Anm. and Fabri. Und noch auffallender Sali. lug. 60, i.
Vateeniet, gao Metellni praeiidinm Impoiuerat. Vergl. ob. I, 49 extr.
anmi'an] Mit Becht behält man dich, atalt dci vargeichl^ueB
emnia, wie ob. c. 8. bei. 14. nnd lupplid: loeeruin, weil ohnehin
der GenitiT omninm aick mebt »af partnt la betieben.iebeinli nnd hier
die oDgewöbnliebcTC Leeart den Voring Terdienen ddcfle , mmal bei
dem Streben der Abiebreiber die Endform*» d«r DecliKabilitu einan-
der an aaiimiliren.
lueri] Kein Wnnder, dab ilch dalOr teneri eingeMbllehen , wie
auch an and. Orten, ■> B. Lir. X, S, 3. wo: Hanoi agrnm Dt taeri.
Auch loll hier die HaHdlung al« von dem Sabjekte anigeheod gedacht
werden, WDiB da« PaeiEr. weuigileui lieh nicht eignen würde; man
tnöritc teuere Bit Hotom. leaep. In tueri liegt aber der Nebenbegr.
elanioa tenere ae ne evadant eavere. So ilberall in tueri der Begr.
del Behaaptem, Forter/iattent ; logar dei Vaterhallent t>i. Halten»
1, B. tueri elattem. Cfr. Drakh, in Liv. XXXIV, 0, 13.
nanei — naetai (acfuiifff ] Man erwartet ea>, nach det Analogie
van Stell, wie I, SS. p. 109. gvibul effeclit , hie Brntam praedcit.
B. ü> I, 70. m. naetui pluiitlem, in hae aciem initruil. So nnt. c. 3S.
doai nsrli hoflinm tarmaa, ereeperaal. Cti. B^ G. VII, 4. in. Aebnl.
ob. c. 14. de lervit liberiiqne iopplieinm lamit. et ad unum inlerfieit.
in terram erpeM.^ Veb, die Leiail einiger Codd. in terra i. Db>
I, SI. «Str.
navet — iaierelj Snfcjekt det Aktiei iit Pompeial, an welohen
Lib« ichrieb: „er miiehte, wenn'i ihm beliebte, die Schiff« ani Luii
liehen nnd •nibeiiern I«Men." Die Bedeatiamkeit dei Conjnnktivi ali
Cahortaliv» i. I, 31. S. 67. Damit vergl. Cic. ad Alt. XI, 7. Caeiar
DoUbeUa« disit, nt ad aw ttribertt^ ut In Italiam quam primnia se-
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI-LIB. UI. CÄP. 24. 371
Cap. XXIV. Erat eo tempore Antonius Brundisii, ,
qui, Tirtati mtlitnm confisus, scapbas naviam magnanim
circiler sexaginta cratibus pluteisque contexit eoque ini-
liles deleclos imposuit, atque eas in litore ploribus lociB
Separatini diBpogiüt navesque triremes dtias , quas Brun-
disii faciendag cnraverät, per caussam exercendorum re-
migom ad fauces portus, prodire iusait. Haa qnum auda- -
eins progressas Libo vidisset, sperans intercipi posse,
quadritemeB qninque ad eas luisit. Quae quam navibus
nostris adpropinquassent , nostri ve(«rani in portom refu-
Kirem. Und ob. c. 6. conclamantibut , imperaret, qllod rellet. Vergl.
duuit «. 35. f. tüTipsit ne diiDlttcreat.
CAP. XXIV. rirfuli — cs>iA(ui] ConArfeMmit Dkliv D. AbUtiv;
1. Z. S- 411. Vai. e. 94. m. cui maxime coofidabat. c. lOQ Cm*w
confitat faiDB KTiiia geitBram. c. lüQ ut eit — confldcrel. Im Allg.
iit bei copfitu» der Ablativ häufiger, wo von äu/iern Dingen die Rede
iit , suE die m*n bsutj daher lich virtufi hier gegen die AblativCorm
verlheldigen ILefi, wiewohl wir glaaben , dafs auch ein feiner llater-
■chied [n der Bedeutung von den Alten beobachtet wuide,, elwa wie
nnier: Boll Fertruueu auf eU. (AbUt.) nnd: im Fcrlrauen auf etc.
(Dat.) 1. B. G. I, 53. V, 17. VI, 13. B. C. I, 12. 43, bei. SS in. da-
gfg. ob. c. 7. nibi couBU. Cfr. Rnddi|n. Inilit. tl. p. 140. und QEier
diffisui ob. I, 12.
n'reiler lei'ag.'j So la der Regel bei Zablbegr. I, 45, 46, 91. 83.
Man lerne inaächit die Stellang des Adrerbi vor dem Numerale. So
bei Caea. gendhnlich. Dah ei auch auf die Zeit belogen wird, lehren
die Beiipiele. S. Hand Tnraell. II. p. 73.
eralibui pluteiique coittes^it'] Der einfachilen Woilbedent. nach
gehört eonlexit mehr in cralib. ala lu pluleia, denn diese bildeten auf
jeden Vall an dem Bord dci mit Flechtwerk brdecilen Kabna eine Art
Sc/iatswthr für die »onil in niedrigen and flachen Boote, gegen die
bdhern Schiffe. Diele Erklär, /oigt theiU aui dem Begr. von eralet n.
plutei, die meiil inr Scbutüwehr angebracht waren, a. ob. I, 35 f. H.
III, 46. theili BD* eonlexit; denn ob. II, 4. navea piacatorlai eon-
texerent, nl eaient ab letn telornm lemigea tnti : haa aaglltuiia tor-
mentiaque coiDpleterant.
eague impotaiti Einige Editl. eitgue; ohne Grnnd u. logar faliebl
Von ea (i. I, 45.) bencike man, data diela Adverblom ebeuiowahl im
eolleitieen ala In einem abitraiten Sinne genommen wird : ea liegt
näml. darin auch der Begriff; teap/iit Ha contectit ae muKitit. Vergl.
ob. II, 10. an ubi m, ro anper, p. 238 30. Mit iolchen aügemeineit
ü^eafbealimmungen Iit ea taat ebenio, wie mit dem Heutro dea Prae-
diiati bei Koiaini^t verichiedenen Geacblechti, i. B. Sali. Ing. GS, I.
nbi im et aegritado ptrmixta aunt. Die Sachen werden namf. mehr
in der Ertehtinuitg aufgelatat, d. 1. nach dem Tola/eindrnek, ala nach
ihrer foruialen und lograeben Sundernng. , .
per eauiiam'] Uni. c. TB. per cauttam pabnlandl; c. S7. in. per
' eauaant vaUtndinii. Ki eotapriebt der Auadruct: mehr nnaerm: anter
dam Varaiande; ali angebliche l/riache. So auch bei Liviu« XXII,
61, 8. qood per canttam recoguoiceadi Momina captivorun — religione
■cie esaolvtaicnt.
gL,;..b,GOO^IC
372 C. lUL. CAESARIS
giebant: illit studio incUati, incautiug sequebantnr, lam
ex omnibud partibns subito Aatonianae scaphae, sigoo
dato, se in bestes incitaverunt ptimoqne iinpeta unam
ex bis quadrireniem cum remigibns defensoribnsque suis
ceperunt, reliqaas turpiter refugere coegerunt. Ad hoc
detrimentum accessit, ut, equidbiis per orain niaritimam
ab Antonio dispositis, aquari prohiberentur. Qua Deces-
sitate et ignominia permolns Libo, discessit a Brundisio
ob8essionein<|ue nostroraiu omisit.
Caf. XXV. Multi iain menses transierant et hiems
iam praecipitaverat , neqiie Brundisio naves legionesque
ad «ot) S. II, 34. S. 309. Unt. c 2«. f. ei eoi.
ttadia ineilalii Auch elaU itudio I, 45. , -
lam tx omn-l Nam hat iwcb einig. CoH. leim Verthcidiger ge-
tnnden; el hänge guii eng luaammeii mil tncoulitii , welche! durck
jenp fautalftniktl molivirt werde. So CUrke uod Oai. Held u. A.
.Allain, ^nach anierm CeCdhle bedarf et aolcher Aenderunp nicht; viel.
mehr dient iam mm lebhaftem Kinuhreiten dea neaeu Fakliinii, nahe
nnierm: leider in ipüt bemerkleo iie dieh; denn tcAan elc. Diera iat
liemlich gleich dem: Siehe! ton allen Seifen etc. d. 1. per conieqaen»
nahe dem: alibald, far bald; eiiie Bedeul. die ileb in Veibind. mit
dem FatuTO alt bewShrt. S. Liv. II, 30, II. /om hie, qao nunc om-
ni« ardeut, conlieeieel fnror. Vergl. ob. II, 23. Uebrigenl lind nam
nnd iam lebr oft verweehielt worden, ntid wie oft CbmparatiJibegxiS«
sbaolot geaetil werden , iit beVannI. So c. 25. leeeriut acripait.
te — incilaremut] S. oh. II, G. p. 217.
accetsit ut] Ucb. die doppelte Conatiulit. mit gxod u. ut i. B. 6.
III, 13. p. IST. Der Anfänger merke aich den llnlerachicd ao; gued
ateht, wenn ea helfal: daiu kam der Itmiland, oder: denke daia, fSge
bei (adde qood) dafa etc. Ut mafa folgen, wo ea beifat: dazu mufale
ca iicb noch treffen , od. ereignen; oder ei Engte aich noch ao, dafa etc>
Zar Vergl. diene Ramah. 9- l?^- S. T47.
per DroH] Einige Codd. geben: ora aiarilima. An äclt gut;
nur iat per i. i. langt u. aaf der Kiiate hin — nach mehr veraniehau-
lichend. Anden ob. III, 5. oinni era maritima claaaem diapaanerat.
, C.iP. XXV. Main iam mensea} Jenei multi achien Uanchem
rerdäcbtig , und man acblug vor: mullum — ptentig. Allein bedenkt
man 1) dafa der Begriff relalir zo uebmen nach Caeaara n'nnich und
Sehniucht, wie Vofa. ad h. I. 3) nach der ^ntfernaag, die ao nnbe-
denlend; 3) dafa der wirklichen Zeit nach, Caea. am 14. ücl. von Brnn-
duaium abgeieg'elt war, und dafa jetit bereita der Februar begann: ao
wird der Auadmck gerecht fertigt.
hiemt praeeipilaverat] Dai Verbum aeltner, ata praeeepi, aber
doch aehr gewöhnllcb, von der lU Ende eilenden Zeilfriat. Sn oft bei
Livin), Curt. Flor. u. A. Lif, IV, t>, 13. pratcipitiiue lam die curare
' Corpora mililea iobef. Oft mit einer nähern, dem Begriffe angemefanen
Beatimmnng dea Sndpnakta : Liv. Y, 42. iam praeeepa in oi;catum aol
erat. XXV, 34. praeeipiti iam ad ttetpervm die. Ovid. Triat. I, 3, 4T.
iamqae morae ipatium nox praecipitata negabat. Beiap. aammelte
Freiatheim im Ind. tu Plor. u. Drakh. la Lir. IV, 9, 11. uod aelbat bei
gL,.._b,Coo^le
1>E BELL. CIVILI HB. TU. CAP. 25. 37J
ad Caesarem veniebanl: ac nonnullae eius rei praeter-
tiuHsae occasiones Caesari videbantitr, qaod cerfe saepe
flaverant Tend, quibng neceasario committendum existima-
bat: qitantoqae eius ainpliiis processerat temporis, tanto
erant alacriores ad custodias, qoi classibus praeerant;
iiiaioremque fiduciatn prohibendi habebant et crebris Pom-
Cicero finden lich analoge Belip. matttr dem von Ond. lehon angefObr-
len aoi de Orat II, 5S, 309. lot ip«< iam praeeipitast , me quoqae
baee praeripitem paene devottere eoegit, vergl. Cic. pro Dom. c. 19.
tno praecipitartlt iam et debililato Iribanalo ; und Matiiii bei Cic> ad
Dir. XI, 2Sj aelale praecipilata. — Dieie Beiip. lehon tefaren, dalk
man teiR nngern an unir. Slella vermiaaeo würde, woza Oadend. nacb
ein. Codd. rietb.
ifegue\ Unier: und doch (nacA) nicht; and denen ungeaehM
noch HicAt. Dafi dcb di«*em aegue der Begr. von xegue duia beimiicbt,
der eigentlich aber nicbt darin liegl, bat aelnen Grand in dem Toc-
auigeichickttD iam; darani Itägt aich ein tempareller Begrilf auf negue
aber^ vom noch kommt dai Teviput, deaien »ich hier der Autor b«>
dient. Ändert bei dem Praai. und Frae'tcrlt. Vergl. Bremi an Nep.
Age.. 1, 4.
certe — flaeerant EEMft] Qronov. lehlng Tor; cerK< e. coultan-
lei, uns quBil tenore flantei. Ood. führt «n- B. Atr. 2. vento terto
eelerique narigio Tealsi; Virg. Georg. I, 3IS. iaeerti menses. — Allein,
wer nur die BedeoL von certe erwägt, und dafi Caei. leln inbjeklivet
tadelnde! tirlheil, BBnnaUae ȟc. praeterminae ei</ǣan(Hr,' dadurch
maÜTiren will, wird jene Conjtktnr getroit verwerfen, aumal da nna
certi venli fSr Caeiari Styl fait gekünitelt erieheint.
eoBuntllearfiim ] Man «npplirt gewohni. te; der Sinn iey: denen
lie tieh bütlen anvertrauert tollen. Damit vergleicht man ddL c. AG. t.
igulbnl ad redpiendum — foiiae magno impediinento foernnt. Eben
■a B. «. I, 48. VII, 52. Indef* bedarf e* einet tolchen 8upplementt
nichf, weun man bedenkt, dafi ea auch einen imperteneUen Gebraach
dei GminiliuMt gab, wie jedea Verbal begrifb; und dafa hier, wenn
ein Subjekt genannt weiden lollle, et heifien mSaie: quihoi neceita-
rio rrnt commitlendam faitie e^'ittimabal ic. ab Ulis. So wie man alio
taitle: rempenrnduin eit; eben am commitlendtiiH ett, te. id, de quo
agitur, Hit Recht deutet Watch in Tbc. Agr. 9. S. 170. au, „wie gro-
faen Hei> Cur Scbriftiteller von feinem Ohr der abioluU Gebrauch von
Zeilwärlern habe, mflate ichon Caeiart Beiapiel lehren." Gar nicht
befremdend wire geweien, wenn von Menichen die Bede war: quibna'
— toaßdendum ex. — Einen Veraneb, dat Weten det lateln. Gernn.
diumt genauer dariattellen, gab die Sbbalzelt. 1833. II. No. 147. 48.
Damit vergl. üb. den paitieen Gebr. Fabri zu Ing. 31, 8.
gnantoque ampliut — temporii] Atrtpliui wird gerechtfertigt,
«renn Jem. an plm ala daa richtigere dachte, durch proretterat; denn
et bvieicbnel eine Friceilerang , einen Znwacht der schnn vorbandnea
oder grd«cbtfn GrSfae oder Summe. B. G. VI, 9. ai amplias abtidum
vei:t. nai. die Anm. So lädt ilch auch erklären Sali. lug. 69, 3.
praedae aprs /imph'us quRm laaaifndo posie , d. i. genau erklärt : ultra
Biret, pro lataitudine tnfirmiörei, poite. Und tD auch ib. c. 111, I.
wo ampliu* ehenfalll relativ in foaaen. '
Jidüciata prohibendi hab. \ Statt : eoque magii botilem le prohi-
bifarnt ranfidebanf ; nur liegt in habtre der Begr. von hegen d. nähren.
L.gL,;..b,GOO^Ie
a74 C. lUL. CAESABIS
pell littetis casligabantar, qnoniam primo Tenientem Cae-
sarem noo prohibuissent, ut reliquos eiua exercitm impe-
direat: duriusqne quötidie tempus ad transportaDdum le.
nioribus ventis exspectabant. Qoibus rebus permotus Cae-
sar Btuodiainm ad sdos severios Bcripsit, nacti idonenn
erebrit — lilterif 1 D. I. durch wiederholte Sdarelbea od. lehritlL
Znfertlgangen- S. II, 3S.
eatligabanturi Wie ob. I, 3. p. 14. eatttgare beiond. die Megnel
betraf, (wie Cie. Orat. 41. «od Liv. XXXI, 0 eilr. nnl. c 37 exlr.
HDd 60 in. von malhoaneflen Hui<l1.) ■» «Bgt T&cil. Ann, III, 15. Ti-
beriai ftt lilleni caitigalit oblique pitribni, quod cnacl« eartrum ad
princlpeiD reüecreiil. L'nd lo galt aQcb hier die eaitfgaüa der legni-
tiet u. laeordia, wie die Worte lehren: quottiam etc.
printo ] Dsi Adverb, belogen aot prohibaitteat. DU Stellung
dieiei Redelheili kann nicht auf die logitcAe Be/iehnng Bberall Einflufl
haben; der ZniavanenAang matt enlicheldeo. Vergl. Sali. lug. GS, 1.
paaliinper raoedni e eonipECtn aiil. c. GS, 2. aquite* pcditeiqne re-
ptnte «igno dato alli votgum — enedere,
dun'uigne — exipectabanl'\ Deu Sinn dieier Stell«, In welcher
olfenbar die Antilbeien, fail einem Wottaplele gleich, la beachten
■iud : duriat — lenifiHbui — vielleicht nicht ohue Ironie von Seiten
Celan, faiien wir (o; atque in diu temput ad tranapoTtandiMa Iraio-
ribtie reatii (Ablalivi qualilat. oder der nähern Beilimmong) txtft-
ctando nihil exspeclahant nlii diiriai ad tramp, lempuu. Unter lempua
dariai denke man airh aber die bald beginnenden, mit Ende U'inter*
elDlretendeu Atguinoclialtlüriae; denn tod lolcAer Witterung und von
änfserer Bedrängni/t lagt man: dara tempeitai u. ahnliebei. Su B. 6.
VI, 10. i'n malurlui ex bibcrnia educeret, ne ab re frumeutaria durii
■ubrectionibni lafaoraret. VlII, S. nee lilvarum praeiidlo tempeatatibaa
duritsimii (egi poiteot. VII, g-ffuriiiino tempore anni, altiuima nive. —
El tnöchte tvohl ein Irrthum aein, wenn man mit Baumitark ad b. 1.
für daa Subjekt iii eiipectabant die Pompeiaui lieh dachte. Vielmehr
■cbeiut um der Sati : doriusque — exipeclabant auf daa Engste der
Sacbe nach verbanden mit: gaaittogue eiat amplim proeesierat leapo.
rii. Man denke lieh aber den Sata auigeiproehen nach Caeiari RS-
toanerafal und Urt/ieil , wie am videbantur o. exittimabal hervorgeht.
Im Munde der Pompeianer wQrde duriui temp. und ad trantportand.
aich kaum rechtfertigen la»en{ dich lind Begriffe, die nar auf dia
Caeiarianer hier Anwendung leiden. Die ty»tattitche Verknüpfung
der Sätze, lit allerdingi lehr Incker} der Thal beitand und falliiche Zq-
■amraenhang mnfi enlicheideu, diekeu aber erkennen wir in folg. RL-
«onnemenli, die lich Cae». vorhielt: ]) manche gute Gelegenh. (non-
nollae oec. etc.) möehlen leiue^Lente wohl veriaamt haben; 2) je län-
ger lie smblieben , deato vigilanter und canrageaier würdest die Gegner;
3) wollten aie etwa günitigerc Winde oder ruhiger» Wetter abwarten,
■o warteten lie in facto nur auf ichlechlerei, Diele Betrachtungen
nnd Thatiacben hefatit Caei. in den Worten : guibat 'rebut permot,
lurin. ad h. I. billigt mit Ciaecon, exapeclabntar ; und erklärt: Nimi-
rnm qnanto leniorei venti, tauto bciliui mare euatodiebaut claiiei
Paropeianae, et pruinde tanto duriui erat tempne ad Caeaari* exercltua
tranipoitandoi. Wir dbcTlaiien die Prüfung dem Leier, nnd verwel'
■en auf elaen ihnl. Gehrauch von «xtpeet. hei Tac. Agr^ 18 f. hoatM
qul elatteMf qui nare«, qal mmre extpeeUAant: ^
DE BELL. CIVILI LIB. UI. CAP. 26. 375
Tentnm ne occaslonem navigandi dimiHerent, sive ad litora
Applloniatinm cnrsum diiigere atqua eo navea eiicere
possent. Haec a ciistodiia classima loca maxime vacabant,
qaod 86 longius portihua committere non auderent.
Cap. XXVI, Uli, adhibita audacia et virtute, ad-
minislTBittibua M, Antonio et FufioCaleno, multam ipsis
mtlitibtiB hortantibus, neqtie uUiun periculiim pro Balnle
Caesaris recusantibus, nacti austnim, naves solront atque
(fve ad litora tte. ] Man hatte tu dan llt. Editf. live niD Thell
Tctirindelt in li vel; dieft erKhcint guiz anpuieod, wegen de* folg.
Haee lecm vnoabaat, ADdte ■chobea ein: et ad Orieam live ete.
Van tcbeint der Gebrauch vdd live in golcban Fallen durch eine Ellip*«
eulitanden, all habe Caei. ickrelben wollen: aiic ad loenm praeicrip-
fsH appellere poiient, *ive ad Ülora Apollon. ete. So würde der Sinn
•e; n : *ie •ollIeD die Gelegenhell abiuiegeln oder die L'eberrahrt an-
■otreten nicht veriäunien , oder im Fall ei »ich aa machte, im Fall et
■ich Dicht aadcri tban luie ete. Die gewöhnl. Deutang iat; live %vj
in Boleher StellonK- gleioh dem vel ti. So Rohnl. ■■ Ter. Andr, I, i,
19. Vorgl. Ramihorn 9- ISS. S. 827. welcher meint: ii lef durehani
dei Sinni halber notbwendig. Uni dagegen icheint In live der Gedanke
•aigedrBckt; Ihm, (Caeiari) ley ei gleichgültig, ob lie an den fl-üher
< beatimmten Ort gelangten oder etc. DIeiea Mtrhmal dea Gleichgelte»-
dem, objektiv ladifferenlea icheint noa dareh ii'v« angedeutet.
«sret eiicere} llnt. c. 2S. in terram tianeia eiicere. Da« Verb,
wird aöwohl vom Slurmm, der Schilfe gewsltaam ani Land treibt, wie
B. G. V, 10. aiao meial von Sekiffiriichigeit , w. Gronov. lu Senee.
CoolroT. III, 16. Cic. CatiL II, 11. eieclam mmufragoruat manum; Cfr.
Buhnk. ta Ovid. Herold, p. SO. — ala vom freiwilligen Landen und
B«r Aitier gehen gebraucht Liv. XLIV, 28, 13. para, velii datii, ad
Chium navei eiicere.
longiui porf)Au<] Man vcrmirat dem gewShul. Sprach gehraa<Ae
■ufolge: a. Cfr. Kortl. in Sali. Ing. 21, I. Nach Oudcnd, bedSrfe «i
der Praepoait. nicht; doch alnd die Beiiptele leiten. Etwai Aebnljehei
findet Statt bei dea Verbalbegriffen: natu», orlul, genitui etc. wo der
biofae Ablativ mit « n. ai wechieln. Beiapitle glebt Beneeke lu laitin.
XI.Ii, 2, 12. ,
le commilttre'] Kig. alch anvertrauen, Hierlkliea; mit dem ape-
ciBaehen Merkmale: dem IJngiiciiien., dem pTobIcmal. Ana^ange. AehnL
nnaer; lich auf ettcai einlaiien. Oft bei Cicero, l. B. Manil. 11. qlia
uavlgavit, qai non ae aal mortla ant lervilutil pericnle commillerelt
CAP. SXVt. Adhibita audacia etc.] Darana, lo wie aui lenia. ■
ribut veatis , folgt, data dai Welter damali grade nicht gOnilig, dal
Meer aldrmiach geweaen. Diefi itimmt mit dem Wagitück Caeaara
fiberein, von welchem Plutarch Caea. e. SS. u. A. berlchleu. Vergl.
Mar. in c. 25. — AdAibere t. ob. I, 37. p. 111. bezeichnet ingleicb
unaern Adverbialbegr. dabei, i. i. bei AaaCnhrung einer Sache elwai
aatrenden od, beaeilen; ei hei irgend elwai an gewiiien Dingen oder
Eigebachaflen nicht fehlen laiaenj aich dabei benehme» ■■ B. mit Kühn-
hrit und Muth. Sa Cic. ad ßlv. IV, S, 3. in ne eonaoiando non me-
dlocrem animi dolorem adhibuitli. lind lo verbindet Cicero hanfig ai-
hibere mit allen AenrieTungen periöalicher od. moraÜKbcr Tbäligkeit
a. B., earam, diligentiam, «mimum.
g..._t,Cüo;;lc
376 C. lUL. CAE8AKIS
altero die Apolloniam Dyrrhachiumque praeterrehnntar,
Qui quam easent ex continenli rigi, C. Coponins, qni '
Uyn-hachii classi Rhodiae praeerat, naves ex portu educit
et, qaam iam nostria reinissiore vento adpropiaqnassent,
idem RDSter increbniit Dostrisqne praesidio, fuil. \eque
vero ille ob eam caussam conatu desistebat, sed labore
et peraeveraDtia nautaram se vini tempestatis superare
atjue altera die] So In einrg. Codd. dainiit. PcL n. Latd. I. nicht:
alttra, wie die vulgata und noch in mehr, neuern Editl. Diefi ver-
dient Anfnahme; picbt bläh wegen der ¥0d Dr*kb. in LW. XXXVII,
39, 2. beigebrachten Beiap. , lond. mueh weil hier d«r chrenologitehe
oder aitranaai, Tog-gemeiDl iit. Sa c. 30 f.
DffKrAaehiumque praelerveiunttir] Elberl. p. 132. wdniebt Dyrrh.
que nli Znnti der Abichreibci verbunt; Bneb ApplH II. 39. «igt:
o Arrüruii AnolXurlar fii» TutQ4n}.tvan. AlM lef Antoniu vor A|Hillik
nia vorbei ft%ta Norden nach Dgrrh. *d geeegelti ihm ley Capnniai
von Dyrrh. aoi entgegen geiefaiOl, uro wo möglich von der nördlich
gerlcbt«l«B Fahrt den Feind abiaiehnelden. Noch, meint Klbert.,
lönne man die Worte deaten: Apalloniam praetervehnDtnr Dgrrha-
rhiam vertut; denn jenei gut fehlt all erdingi in mehr. Codd. IndeA
fcooiite I) fue leicht dareh dai folgende p. In praeterv, veidringl wer-
den und Buifkllent 2) labt eich die Sache gani uuarlicfa erklären, da
Anloniai offenbar xfiieAen dem nördl. Hegende« D^rh. nad drin aüd-
tichern ApoUonia hisdureh [ahrcp und landen wallte, der Weiiong
Caeiari gani geaiäfl; 3) unleritütal t. 30 in. diei gewähiil, Leiart.
auiler inerebruW] Auilfr einer von den nieei ein^elmiichen Na-
men, mit denen die Römer die Winde faeielchneleoi aufterdem noch
Favom'at, der Weilw. Vergl. WoU« Analelt. II, 461'^ 500. — Die
Form increbmit itatt der welchern: inerchs^f, verlheidlgt nach der
Analogie Uadend. mit hinreichenden GrQnden lu 8nel. Caea. c. 79. o.
Ocf. II. Damit itimmen hier 3 der heit. MSS. dberein] dcigl. die
ineiet. Codd. bei Liviai n. A. 8. Drakh, an Liv. VII, 12, T. Dchtner n
Erlo^. 80 aach Dnter den Neuem Ruhnkeo la Haret. Opp. I. p. S9.
und Cic. p. IS7. Kichatädl In den Acadea. Protuai., deuen AnloriUt
vollgültig. Wie hier, bei Cic. ad Dir. VII, 20 (.' ventitt inertbraeit.
Koilrügae praetidio fuit} Dieie Stelle (eheint Held ad h. I. milk,
ventanden an haben, wenn er tagt: „die reindllcheu Schilfe braufhten
■nr Verfolgung den nimlichen Wind, wie die Verfolgten { aber der
Wind verhinderte durch leinc Uefligfcell jeden Angriff." Moth. fOhrt-
an Dia Caia. XLI, 48 (, {"/"'>' Y^^ aqio3qo^ intyira/ttrof ixalvai «^v
hii^ioH'. Wir denken uns die Sache ander*. Plan und Zweck dea
ABtoniu« knhnle ri unmöglich aepi und war n auch nicht, nach c. 30
in. nach yj/mpAaeam lu trgeln od. ,naeh Pj/rrAaeA., londern er wollte
iwiaehen Apollon. und Dyrrh. irgendwo landen. Der tlarke Sddwind
trieb ihn mit der Flolte wider Willen gegen Norden) ihm enigegea
kam Coponini , der den Feind ȟdli'ch von Dyrrhach. noch xn allHkiren
hoffte- Allein gegen den Wind konnte er Anfange nicht kämpfen, noch
die feindliche Flotte angreifen, und all Anloniai bereit! die Höhe von
Dyrrhach. gewonnen und drüber hinani war, da Vvar ca m apit; An-
tonini hatte den Vnraprong.
»e Bi/H — Superare) Stall <e fn 5 Codd. ft, wai auch EIhtr] log
TIaamit, «ofnatm n. ni( dem folgenden gne in Correlafion sefite, und
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. m. CAP. 27. 377
po9se Bperabat, iiraeterpcctosqae Dyirhachinra magna vi
' Tfintl nihilo secins sequebainr. Nostri, ngi fortnnae beae-
ficio, tarnen impetum classis timebant, si forte Tetltiu
remisiHset. Nacti porlum , qui adpeUatar Nympbaeam,
ultra Lissam miHa passunm tria, eo naves intrQdaxenmt,
( qai portuB ab africo tegebatur, ab aastro non erat tntas,)
leviase|ue tempestatis , quam classis, periculom aestima-
verunt. Qno simul aique intQB est itum, incredibtli feli-
dtate Buster, qiii per bidiium flaverat, in a&icum se vertit.
Cap. XXVII. Hie snbitam commutationem fortunae
■l>tt mftrare nach eioiB. Coii. iDperoiV. Dttd ichcint der Sachs
■elbat angemeiicn aad jenra le etc. elwai dem geianden Sinne der
lateip. Spraehgraetie logar Widerilrcbendei anindealea : denn Copo-
DiD* alltin trat doch nicht in Conflikl mit der Gewalt dei Windei?
Schicklicher wird die Kratt dei Elemente and die eegenanitrengDng
dci «tchiflivotke penonificirl. Nur xwei Grande für te laiien lich
aofier drr JtfeAnahl der Codd. aofäbren, dah der Verf. die Perioidich-
keit D. Leiden! eh sf Eli rhkeit dc> Copon., mit Bexug anf: negue — cnaatu
4e*itttbat — hahe naher beieicbnen wollen j ludet! würde diefk dnrch
— niMto leciui leq. vielleicht hinreichend geicheheu icfn; — nnd waa
die Bedeot. von «t — gu« KDlangt, die hier gellend gemacht werden
Murale, lo lehclat ale Kot natr* Stelle keine Anwendang in geitatlen.
In io fern der Sali: praeteneeleiyu« elwai Zaßill'gei enthält, was
mtl dem Frahern et vlni tempeil. ele. in keiner durch Innern ZDiain-
menhmg der Verhältnioe oder Thatiachen begründeten Verhindang
Kehl. Einige Beiip. bei »anilh. %. 188. S. 810. Man Sherietie alio
te durch: er teiner Seilt.
jiotte sperabat] Sa ,ant. 41 f. B7 tu. coli. e. 02. eatnra pila
iptrahat, aimal yöV-e etc. ^
praetervectoiqtit — magna vi cenK] Dien *ind Ablativ. Initm-
mental. a. cauiial; la beliehen auf pratterenelos , wodnrcb angedMtet
wird , data aie dnrch die Gewall dei Sturmi glrichiam vorbeig^agt
wnrdeni and dieta haHe den Ropan. voriicfatlg narhen aollen.
qui adiiellalur-S^mpkaeum] Vergl. Rani. hörn §. 15S. S> SSI. a^
62. ta Kall. Cal. 9S, 3. eal /omt in careerej quud TuUianuwt adpella-
tar. Z. g. a;2. und he«, anf. c. 2D. m poaloaet.
ab afrirv'i Der Sadweatnrind, ll\p hei dea Griechen) er weht
as* der äuofni x"f"9'>^ ^- ■■ »o die Sonne im Winter nnterteht.
Man kennt ihn aua Horal. Od. I, IS.
letim lempettati» ele.] Ctaitis perieMlnii iit: perlcal. ab ReiNum
elalte immintiu. So aagl Liv. V, 54, 4. in jeoeT ichonen DaritetlnnK
der Voriüge Romi, lelbat In der geogr. Lage: anare vicinnm ad eam-
■loditalea nee expoailam nimia propinqnitate «d perieula clmtiuni ex-
temamtn.
intHt ett itum'l In 0 MS9. intro. Wir tragen lein Bedenken
wegen intu» ; dann aatier •Stellen bei Plaului uud Calmt , atebt bei
Taelt. UUt. 1, 35. eqnltam pleriqoc ~r- refractii palalil [oribna — mere
intat, wa* iwar Tan Quintilian I, 5, 50 fdr Soloeciamni erklärt wird.
Vergl. Meinen Ucbertiehl der lat. Part. 8. 31S.
CAP. XXVli. Hie) Ehen (O c. 2B. lieb, tibi Untere ob. e. 13.
Umpare eommuUit«'i Tempta lat hier: Zeit a. Umatinde, £«««
gL,_._b,Coo^le
878 C. lUL. CAESARIS
Videre licnit. QdI modo sibi 'timnerant, hos tntlsaiiniis
portos recipiebat: qni nostm oavibas pericblnm iritnlerant,
de SQO timere cogebantnr. Itaque, tempore coromutato,
tempestas et nostros texit, et naves Rhodias adflixit, ita
nt ad anam omnes constratae , numero sedecim , elideren-
tnr et nanfragio interirent, et ex magno remigam propng-
natoramqne numero pars ad scopnloti adlisa interficeretur,
pars ab nostris deiraheretur: qnos omnea conaervatos Cae-
sta domam retnisit.
Cap. XXVm. Nostrae naveg dnae, tardins carsa
confecto in noctfem coniectae, qnnm ignorarent, qnem
locam reliquae cepissent, contra Lissnm in aocoris con-
stitemnf. Has, Bcaphis minoribusqne naTigiis compluri-
bns anbmissis , Olacilius Crassus , qui Lissi praeerat, ex-
pttgoare parabat: simal de deditione eormn agebat et in-
columitatem deditis poUicehatur. Hamm altera navis du-
centoa viginti ex legione tironum Bastulerat: altera ex
veterana paullo minus ducentis. Hie cognosci licuit, quan-
tttm esset hominibns praesidii in animi firmitadine. Ti-
,dcr Sache n. P*noa. Verwandt B. 6, III, 6. eommmtata forltma. We-
tta texit vergl. 1, 85.
ad/ti3-itj CCr. B. e. V, 10. omnci dstci adßietat atqiiB in Klar«
detrahtretur] Einige »ogen Tor: ertraierenliir ; i>%^ vnig. war
vor Üad. rfittrali. ße ncopulil fael deitti. tu iDppIiren i>l natilrlicher,
■ii ex aqua ,iu extrah,
CAP. XXVIU. Noitrae nartet daa»'\ 8. II, 27. ta. Damit ver.
wanat der latfia. Cebraach in^SlrltCD, wie Sali. Cal. SS, 13. potuitU*
aomutli, d. i. IManehe von Each lionnUn. 8. Fabri B. a. O.
t» noetewi eenitclae] IHbd übcraetil: JQ die Nacht hinein Tcnpi-
le(. Allerdingi, deip Sinne nach, eigenll. die in die NacM hSaeimge-
rathen waren, nami. durch dai nngSnitige Wetter nnd darch den Zo-
tall. Man fährt an: B. Afr. 52. ni ia noctem praetiuia eiiet coaiectMmt.
Aach hier gilt es Tan den; Zotolle.
Lit$i praeorat] S. ob. III, 13. Weg. iHStuleral (. B. G. IV, 3».
Tallere in navan, in Umbum sind die elgenthdnil. Anidracke. Cfr.
Ovid. iMet. XI, 441. Sil. Itat. VI, 500. Eben nt Miere alall: in egutim
toll. S. Dralb. IQ LiT. XI.V, 6, S.
paullo minut ducenlit ] Aehnliehe Struktur mit ampliu! B. G, I,
15. f. IMan mur* auch hier minta lubatantirlieh nehmeni dich arheint
wenigsten* dae allgemeine Spracbgeieli la fordern, wie unter: tiaat
weniger. S. 7.. $. 485. Ctr. Sali. 'lag. 53. 5. dai, Fabr. Vergl, Rani ih.
8. 401. wo viele Heiip. Einige EdiLt nahmen aaf: daeentot^; nnd
•llerdinga kannte die lonitige (iewahnb. Caeiari dafSr «timmen, i. B.
nnt. SS. noatrl non atnpliai viginli e. q. non ampliui ducentat. An
luiirer Stelle konnte jedoch jenei paallo deb Begr. von mlim* uodiBdreD.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. HI. CAP. 28. 37»
rones enim, mnltitndine naviani perteiriti et salo nansea-
^ae confecti, iureiurando accepto, nihil iis nocitMros ho-
Ktes, Eie Otacilio dedidenint : qui omneB, ad eum prodncti,
contra religionem inrisiurandi .in eias conspectu cnideliB-
siiae interficinntiiT. At veteranae legionis nilites, item
Gonfiictati et lempeslatis et sentinae vitüü, neque ex pri-
Btina rirtute reiDittendiun aliquid putavemnt; aed, tractan-
dts conditionibus et simolatione deditionis extracto primo
noctis tempore, gabernatorem in terram navera eiicere
cogant; ipsi, idoneum locnm nacti, reliqnam noctis par-
tem ibi conffloenmc et lace primae misais ad eos ah Ota-
(b/o ttauietigiie ete.J Saide Warffaraen griechiicb. So «in Seb«-
liail lu Ariitolel. Rbel. p. G6. nl it i^ aloiia örtis intö loH aaXav
xai tu* xv/rniei* ta^aoo/ierot vavziiSai.
nifiil iit — nocitaroi A.] Wegen iit verweilt Hetd a. A. aaC die
Fälle , wo Gnei. itslt lui, tibi etc. a. tum lieh dea Pronom. t( ele.
bedienei i. B. I, 35. p. 106. Doch fällt iit an aatnr Stelle weniger
■uf, ond tibi wüide hier doppeliiDoig geweieu «eyn. Der Smiid lieüt
aber lUDBchit iii' den Ablat kbiolut. iufiiar. aeetpto; blrr tritt die
Ptrtott der Belkeiligten gen* In den Ufotergrunid und die Angabe iit
rein lätloritch. Anden, wenn a* hieb: poetquom — ■cceiKrnat. Vergl.
ühcr den Gebr. von it n. ille Pabri xn SalL lug. 51, 4. &a wdrde hier,
wenn ea hiehe; inrelnr. datOy gani richtig geiagt werdea: nihil iiH*
nue. h. Vergl. Beoeclie in luitin. XLII, 1, 3.
ttmpettatit et tenlinae vitii»\ Den Sinn heitlmmt Held ad h. I.
■o: mit den UngimäekUchieiUn, welche der Storm und dos einge-
druiigae Meerwaiaer verareBchte. Doch vitiam bedeutet lowohl tcileeAM
und fthUrkaftt Eigeutchttft , ■!■ nachtheilige Wirkung D. F^lge. S,
ob. 1, 81. p. 192. So Tacit. Dial. de Orat. c. IS. n>. ailio malignilalit
■huBianae velera lemper in Inude, praesentia in fulidia eiie. S» auch
luttin. 11-^ 1, Q. lacoram ttitia quaeiitU arte remediis niolliebantur.
Heber tentina^ im eigentl. und oft gebrauchten bildl. Sinne, vergi.
Benecke au Cir. Orat. Catil. 1, S. p. S3. u. lu Sali. Cal. 37. 4.
ntgtie — reaiitleiidum etc-l Oud. erklärt negae durch ne gnidem;
otFenbar xu gewagt und ohne Notb. Nrgue hat die bekannte Bedeut.
von neque tarnen, negue vera. Die Verbind, irt 41edaukeni itl ichein-
bar durch ntgve, hier in Bexieh. auf at, fall taufolugiich onterbrochen,
ond würde einfacher und natürtleber lo lanteo: At — militel, guati-
guam aeque atque tirooel conlliclatl etc. — nihil tarnen — remitten-
dum potaveroiit. Dieie Folge von At — negue tcfaeint enlalanden durch
NacbUiiigheiti unter andern Umaläuden wurde man xa conflictati hiu-
xnfügen tunt, und dann wäre neque ziemlich gerechtfertigt; a. ehcnao
würde durch Interpunktion leicht zu helfen aeyn. Alio bedarf ea kci-
'ner Aenderung von ted in et, wie Mot. wollte. Aehnlich iat wenigat.
e. 20. m. Negae vero — ted — niAil» lectat.
traclandit coitditionibut } So Liv. XLIV, II, 9. Fama tnit, tra-
elalai iuter Rumenem et Peraen condnionet amicltiae. In demielb. Sinuc ~
luat. XXXI, T, 1. Nam neque de Tedimendo Slio unquam traelavit,
nee aenalom de eo agere permilil. An nnir. Stelle al*o: Unterhand-
lungen pflegen oud betreiben.
gL,_._b,Coo^le
380 C. lUL. CAESARIS
(älio eqnitibns, qlii eam partem orae ntaritimae adsenTt-
Itant, circiter quadringentis , quiqae eos armati ex prae-
Bidio secuti sunt, se defendenint et, Donnullig eoram in-
terfectis, incolnines se ad nostros recepemnt.
Gap. XXIX. Quo facto conFenlus civinm Romano-
mm, qui Lissnm obtinebant, qnod oppidnm iU antea Cae-
«ar attribuerat maaiendumqae caraverat, Antoniam rece-
pit omnibusqne rebas iavit. Otacilios, aibi timens, oppido
fngit et ad Pompeium pervenit. Expositis oiuaibtis copiis
AotoniuB, quarum erat Bumma TeteraDanim triam legionnia
nniusqne tironum et eqaitum octingentoram , plerasqoe
navea in Italiam remittit ad reliquos milites equiiesque
tt'ansportandos : pontones, qaod est genns naviuin Galli-
carnm , Lissi relinquit, hoc consilio , nt si forte Pompeius,
Taonam exiHtimans Italiam, eo transiecisset exercitum,
qiiae opiriio erat edita in vnlgas, aliquam Caesar ad in-
sequendum facultatem haberet: nunciosqae ad eam cele-
HBetit parleui — con/VcRmat] D. (. dIcU bloh: Irantegenait ;
«und. li« brdchten den flbngen Theil der Nacht -'- volltadi su, w>
Hall die Nacht la Ende war. Ahiolnt B. 6. VII, 3. coiiffeta vigiUa.
' und B. 'Afrie. 83. eonfielat diei.
adiervabanll, S. oh. I, 21. p, 66.
guifue — »ecati lunt] E)g. iiiqae, qal etc. 8o B. fl. VII, 31
«ttr. com magno ■■ornm nomero et quo» — eonduxerat Ctr. Ramib.
§. 198. S. SSO-
tT praniifio] P. i. von der Gamiton, nimlich in Liiini.
CAP. XXIX. Allriöaerat] Sc. defcndcnduDi, vel omnino «d pro
tempore et loro n«ee»aria curanda. S. I, S7. )n.
Expotltft — eopiit Antoniat] Aebni. ob. c. 12. JUcepta Caesar
Orte». Unt c. 30. .
guarum (Bnns — IriDm legg.] H«ld niacbt «ofnieTkiBni anf den
dopprilen Genitiv (SobjeVti n. QaButilalii od. Numeri) bei den Wärt.
tnunna a. aamenii. B. G. II, 33. IV, 12. 15. .Cfr. Ramab. §. 107. I.
2. u. Rremi zu Nep. Kam. 7, 1. Analog iit Liv. XI.II, Sl, 7. Et ar-
matorom daa milia Oallorom erant; wo auch eine andre Stroktor von
ivininn eraichtliehf Samma loKus exercitua Iriginta nevea mitia pedi.
' tom rrnnt. — Ibid. Summa oroniom quadraginta milia ariaata fiierf.
pontonet gued ett gtnut] Held ad b. I. lehrt dorch Beilp. wie
des. da* Pronom. gui mit appellari in dem Gfnui dei Sahilantivi
Snhjerti iclie, >. 8. ob. c. e. lorni, ^ur appellatnr Phariilia; bei
nsf stehe g«i in dem eenm ite« PrSditatanomen , wie hier, fin B. G.
VII. ilS. Uavon weicbeD Andre ab. Sali. Cat. 55. Est locu«, gtiiid
Tullianum appellafnr. I.iv. II, 13. agrum dono dedere, gaae poilca
Kui.t Mucia prala ap[iellala. U»d lo auch bei dicitur. Cic. Oral. II.
forma, qui x"'^'^'!!! Craece dicilnr. Vergl. Ramih. J. 158. S. 55).
Di« pontaats nennt Getl. N. A. X, 25 f.
ad iiarytiead. facatl.] Davaa ob. II, 6. p. 225. LiT. VI, 22.
mvleria ad omnem laude m.
L.gL,.._b,COOgle
D£ BELL. CIVILI LIB. lU. CAP. 30. 381
ritcr mittU, qaibus regionibua exercitum exposnisset et
qaid^ intlituin transTexissel.
Cap. XXX. Hatic eodent fere tempore Caesar atque
l*oinpeiu8 co^oscuni: nam praetervectas Apolloniam Djr-
rhachinrnque naves viderant; ipsi iter secundum eas (eira
direxeranl; sed qao essent eae delatae, priinis diebas
i^orabant: cognitaque re, diversa sibi ambo consilia
capinnt: Caesar, ut quam primum se cum Antonio con-
iangeret; Pompeius, ut venientibus in itinere se oppone-
ret, si impnidentes ex insidüs. adoriri posset: eodemque
die uterque eonim ex castris sfaiivis a flumine Apso exer-
citum edncuDt; Pompeius clam et noctn, Caesar palam
atque iDterdio. Sed Caesari circnitu maiore itet erat lon-
quid taiKlam^ B. ob. II, 34. p. 304. Analog tir, SXII, 4. Fl)>-
mloiui id Uiilum bottiam,' naai ex adveno erat, conipexil. Cic. »1
Div. IX, 2S, I. cogito — natictilaram habere aliquid in ora maritU
na. — Bei gmd tebe ich auf <lai Materiale aad auf die Malte, au«
der ettraa beatebl} bei qaantatn, mil dem Nebenbegriffe der Verwnu-
dcrung und de> Affekti, aaf dea Umfang. — Ueb. die bek. Strokb
1. Rauiib. S. 104. S. 304.
CAP. XXX. Secundum ;a»] So wFe teeandum ßumen, lang!
dem Fluiie bin, R. ti. II, 18. VII, 34. lo hier: nach der Richlang,
welche die SchiFFr nahmen. Veriobiedeo daron B. 6. I, 33, in. t-can.
dam ea, d. i. necfnl dieaem, nolür aneh: tecunda loeo. Vergl. F'abri
in Sali. lug. 14, 3.
quo — delatae'\ Mit RBclficht auf den heftigen Wind, der di«
Schiffenden wider Willen irgend wohin getrieben. S. B. G. V, S. S.
as6. Ruhiik. in Veilei. I, I, 3. Dafür auch deiiei a. delrudi; griech.
se opponeret] Daher Sali. Vat. S8, B. exercltna dao haitinn —
obitant. u. Plot. Cic. ii. Kä^aip lOlg lutaan jtoXniVfiaatr — ainnaa-
aö/iirog. — Nicht onier; lich yriderutsen , diefi iai: reiiatere, ob-
•Iilere, obScerei lond. faktiacb and In kookreto: entgegentreten, tax
Jem. Widerpart lu hallen , wobei ea natürlich aot Kampf abgeiehen.
So Nep. Timolh. 3, I. Phillppna iam tum valeni: cnj oppatitat Chaiea
.. qaum eiaet, non latia In eo praeaidil pnlabatur.
atergue eorum — edaeani] Han lieat aonat bei Caea. nach Mer-
gue den Singular, vie B. G. I, 43. VII, 33. B. C. 1, 40 extr. Q. looat.
Eben ao hat Sajlual den Plural nur Calil. 40, 3. Vergl. aufaer Z. (. 167.
Rainib. g. 156. S. 518. Ebin ao luatin. XXXVIil, 3, 4. ulergue in
regaum reslitaaiilar. — Dergleichen Conatrukt Ionen laaaea lich an
Beaten erblareu durch Annahme einer Appotition, nach welcher titer-
gut eorum paj-enlbetigcb geaetit wird, wie pro te gaiigae, aliat alio
niore virenlet. S. Kriti in Sali. Cal. 0, 3. u. Maltbiae gr. Gr. p. t>D2.
über i'iamo; u. äkko»iv äXlon — Der Hliral wird dann gerechtfer-
tigt ond hier am ao mehr, weil gleich darauf die beiden Peraouen ge>
nannt werden und dai Prädikat educuut nicht blofa beiden xugleith
beigelegt wird, *oud. dieielbe Handlung ftii augleich au nertcAiedMem
gL,.._b,Coo^le
383 C. lUL. CAESAßlS
gios, aclverso flumine^ ntvado transire pOaset: Poinpeius^
qnia expedito itinere flumen ei Iranseuaduia non erat*
magnis itineribus ad Antonium contendit; atque eum ubi
adpropinquatecognovit, idoneum locum nactus, ibi copias
collocavit, goosqae omnes castris coatinuit igneBqiie fieri
prohiboit, quo occnllior esset eius adventus. Haec ad
AntoDium statim per Graecos defenintur. Ille, missis ad
CaeEarem Hunciia, unum diem sese castris tenuic altero
die ad enm perrenit Caesar. Caiaa adventu cognito Pom-
peius, ne daobus circumclnderetiii exeroitibus, ex eo loco
discedit, omnibusqne copiis ad Asparagium Dyrrbachino-
nim pervenit atqne ibi idoneo looo castia pomt.
Urlen erfolgend dirgctiellt werlca ■ollle. — Dieh enteht n*n «tii
Stellen wie: Curemu* nterqae «Ic. S. Runih. a, a. O.
cireutht maioret D. i. dureA den grnriern Begtn, den Caet,
Barben muhte; ftr conieq, der Vmatg ; deon cireuitut eig. der Ua-
kreii, dab. in elreallu = rimgnm. B. G. II, 29. Allein der in vieliB
Kriitnmnngem lortlanfende Weg , Im Gegeniati dei ichaurgradtn,
heilit: anfractu*. So Nep. Bum. S extr. lllum Bufractum loagiorem
ilae copionc capif.' n. ib. 8, 5. via, qna omnei comDieabant, altero
lanlo longiorea habehat anfiatlam. In 2 Codd. lieit ubii; Sad m
Caeaare i man kann alch wokl crliläran , wobvr} Indefi wäre Tiell.
Sed Cneiari a tircvüa mai. an Tertb eidigen. Aehnl. änö PIul. Cie. 31.
In. Mip&orov laviöii inol^ot äii ovdmiiq tqynv iic»^[]oI>.
adrtrta fluBi-l Mob. ad h. I. erkJäit dief*: den Flufo anfaSrH;
Banmd. dnrcli : da vor ihm der Fl. war. li'na icheint daa folg. qnli
expedito ilin. Humen trana. no» erat — aaanieigea, dafi der Sinn aey:
adveriante a. iiapedienle ac prahibenle (ic. ipao iLlo loca, quo eaitni
■tatira habnerant) flamine : Der Flufi geitaltete dort keinen Ueber-
gaug, der Flah war in Wege. Vergleicbt man aber B. G. \'II, 60
«. Gl. legiouei — adeerio flamiitf [iroGciici imperal , im Gegeaa. von
lecunda ü. und dächte man, dafa die Fürth (vadum) and der Fii^ft
docb imtaer ein und daiielbe bleiben, wai aber wohl in anferachtidea
iil, wie uuier; der Strom war im Wege und man lurhte eine Fürth
durcfa den Fluh j ferner, dafi die Richlvng dea Martchea angegeben
werden mnfile ; ao halle tlremaufteärli fiinigea für aicb. Doeä dec
SSttlaataienAang iDDri enlacheideo.
expeäilo HtnereJ D. i. da aein Marich ohne Schwierigkeit, leicht
und tehneU «ngetietea werden konnte. So B. 6. VI, 24. iter expe-
dito palet d. t. fSr einen der leicht in Kura iit, gut maDchirt, ab«r
aneh auf kein« Hindernliie atiihu So IV, 33. expedÜHm ad auoa re-
«eptttiH habent.
tranteundant eral'\ Soll diefa die Neth^endigkeit , wie gewtibn-
licli, beiekhuBD, oder vielmehr daa nieht Dürfen, und folglich nicht
»ölhif habent Wir glauben daa I.elitre. Vergl. Z. g. 649. u. Raiaih.
%. IS3, 8. 5&3. Beionderi a. Bremi lu Nep. Attic. IS, 5. Beld zu
B. G. V, 2S. Beneeke au Cic. Or. Calil. II, 13. p. I7T. Gewöhnlich
■tobt in der ^edeut. dea Därfent (Andre: der Mägllehteit) «ine Ne-
gation oder ein verwandtea Adverb, i. B. rix^ Uebrlgenl nSrde Cl
r Uulwi: Poupeini, ati — non erat.
gL,_._b,Coo^le.
DE BELL. CIVILI LIB. HL CAP. 31. 383
Cap. XXXl. His tempoiibas Scipio, detrimeDtis qoi-
busdam circa montem Amanum accep'tis, sese Imperator em
adpellaverat. Quo facto, civitatibns tjrannisqae magnas
iraperaTerat pecunias: item a publicaoia Buae ptovinciae
debitatn biennü pecuniam exegerat et ab eisdem inseqaea-
tis anni mutuaru praeceperat equltaeque toti provinciae im-
peraverat> Quibus coactis, finitlmia hostibuB Parthis post
se relictis, qui paullo ante M. CjrasBani itnperatorem in-
terfeceränt et M. Bibulum in obsidione habuerant, legio-
nes equifesque ex Syria deduxerat: sainmaque in sollici-
tudine ac timore Parthici belli iu.provinciam quam renis-
set, ac nonnullae militum voces tnm audireotar tese, con~
ira hostem ti ducerentur, iluros; contra civem et coo'
lulem arma non laturot ; dediictis Pergamum atque in lo-
cupletissimas urbes in hiberna legionibus, maximas lar-
gitiones fecit et confirmandorum militant canssa diripien-
das ÜB civilates dedit.
Cap. XXXII. Interim acerbissime imperatae pecnniae
tota provincia exigebantur : multa praeterea generatiin ad
CAP. XXXI. Hii lentporSbut'] S. ob. II, 23. io. Ueb. Seiplo I, a.
delrimenlit — accepU$'\ WeVdie S»fae li>cheTli«h , wollte UtiU
DD! d«n Scipio enticbuldigen darch: eatoltitaentii gaibusd. Wir talten
lolchca Aaidrnck mt BFXeichnDDg du beabiiehtiglcn eedeokeni 'lar
□npaiiend Dod nicht laleiniich; denn entottimtnltim lit immer ein «ai
Irgend etwai enlip ringend er reeller Vortheil und Gewinn; onicr: et
teirft etwa» ab. Liv. V, 4, 4. nu*qaam nee Opera line emolutaeMlO,
Bac emolumentum Terme ilne impea» apera eil.
tyranaitque \ Sonil: telrarcbag und dffnattae. Ob. III, 3. Der
Anadruck nach RÖmiiefaeD Begriffen. B. Alex. GS. f. Regei , tyraa-
not, rtynailai receptoa in fidem — dimlUit.
praeceperat'} Cfr. B. 6. VII, 9 )d. Unt. III, e. 87. exlr. Bniroo
Tlctorlam praeceperant , wotUr Xacit Agr. 18. m. praeiutnpta apud
DiUitain illiui annt guiet.
lumnia i» tolHcüudiae «(e.j I. «. qnnm vel oittxime «lent lalli-
eili. In beielehnet den bemebenden, grade Statt findende» Znatand.
8o in eupeclatinne, in honore, tu armia eiae. Cfr. Koilt. lu Cle. ad
Dir. II, 3, 5. und unire Bemerk, in Sali. Cal. 51, 6.
votet aadirentur^ Eben lo B. G. III, 17. p. 303. n. c 24 exfr.
Aehnl. fiwv^ d. i. Aenfierang. Fiat. Cie. c. 24. m.
PergamantTi Die l^uptsladt der Prorina MIa, die oben im Alt-
gem. genajinl; i'n proviacian ttc. Man veriland darunter da* KQaten-
land von Mytien bis Carien, mit Einiehlala von Lyelwnien n. Piiidien.
Es beitand dieae Proviai lelt 1S3 v. Chr. lu Folge der AttaJiieben
Etbichafl.
diripiendai'\ Nor 1 Col. dlriplnnAif. GrÖfiere Autorität für:
potiuudi, faciundi, interfieiuiiäi, S. Ondend. la B. G. 111^ 8. ia.
gL,_._b,Coo^le
3»! C. lUL. CAESARIS
avaritiam excogitabantnr. In capita singnia servoi^m ac
Uberomnü tribntDm imponebatnr : coldmnaria, ostiaria,
fniRientant , milites, remiges, arma, tornienta, vecturae
iiupetabantur: cuias modo rei nomen reperiri poterat, hoc
'aatis esse ad cogendas pecunias videbalor. \on solum
nrbibng, sed paene vicis castellisque ^inguli cora imperio
praeficiebantuF. Qui horum quid acerbissime cnidelissi-
neqae fecerat, is et vir et civia op'timns habebatur. Erat
CAP. XXXU. Mulla — ad of arttiiM ] Ueb. aä u. -ob. U, 28.
p. 2Se. Fabri >u Sali. lug. S, 3. Beaecte ta Intüa. I, 1. Uirmöch.
ten diiniit vergteichcu Sali. lug. c. 75, 3. Ceteruia ulrel el ali'a aguae
idenia ^oilari iubct. Da dei liebrauch ran ad um abhängig icbeiat
von einem Feria/begriffe ; io würde mao hier >u luiJtiliren geneigt
■eja: ad avaril. explendam. — Unten erklärt aieb der Schiittil. ielbit
durch: ad cogendas ptcuniat.
generalimj Ob. II, 21 lu. Die Sache und Bedeut. dei Wort«
elUärt da« Falg.
ealuMHoriai Sc vecligalia, B( Wurden alio die !■ den eiaaetnea
^&dtelt Tothan denen aablreichen calamnae Ijeiteuert. Eine ähr.litbe
Abgabe erwähnt Cic ad Atlic. XIII, 0. Ctr. Erueili inCl. Cic. Ea itand
•bn- dieaa Steuer in geuauer Verbind, mit fdcr TAünleaer, da dergl.
Columnae an Prarhlgebäudrn aller Art faat nolhwendiger Theil waren.
naehirai'l S. not. c. 42. vectttrat frumenti civltatibui de*crip)il.
Wir ueouDD ei : Spannfuhrett.
cuiut mode rei] Die Cadd. baben; modi; dabei meinen Biaige:
cuiut modi liehe für: cuiiueanque ^iedi. ludefi die von Ueld ad h. I. .
•UR Cicero angeführten Slellea unterliegen manchem Zweifel, bei. ptD
Roic. Amer. c. 34. wo nach PrUciaa p. 5tJS. ed. Krebl lU leieit: cui-
cuimodi; vergl. Kortt. lU Kpp. ad Div. IV, 7, B. und aodann ericheint
bier modo wo gani in aeinec cigenthümlichen Bedeul. , die jedoch nicht
mit der bei Sa/lail Qblichen ta verwechielo, a. Fabrl tu lug. 75, 7.
daft wir ei nngern aufgeben miichlen, lumal, da man die Gewahnheit
der Abichreib. kennt, die Caiuiei düngen in egaliiireii. Doch die
Uanpliache i*t, daf* durch die Leaart der Sin» ein Vcriehiedentr wirdj
ineda M unters nur einiger mufien, d. I. cniui modo j^ei ideneuta
aliquod et prababäe nomeD reperiri poterat. Dieb icheiul not gani
singuli — prae^ciebantur] Nur 3 Codd, haben ilngali ; die and.
tingulii ; und für die Ittzlre Leiart illmmen die meint. Herauigeber.
Udi »cheint linguli darchaua nothwendig , wegen dei Beiialiei von:
cun imperio. Denn lo künarn jidjeilictie^T'iBe nur umichrieben wer-
den, wenn dal Subjett, an welcbem licb die Eigenichaft befindet, ge-
nannt, oder wie I. B. In der enteii Perioii deullicb erkannt und lie-
ttimmt wird. Vergl. über eine ähnliche Krelheit, die aleh die Spätem
in der Seieichnuug der Qualitäten durch den Genilix nebmrn, Roth
aa Tacit. Agr. §. IX. Uebrigena gebt der distribuliv» Begriff von ii»-
fuii auf die eiei u. east, von lelbal über. So ob. I, 11. 24.
qvi hoTtim guid e{c.] negen guid ». Z. §. 710- Der ganie Sats
und Gedanke lielil sich (üglich auf ComparaHetitxe lurückCuhien :
^ao quis aeerbiui «le. eo eifis el vir melior taabebaluri Od. nt galt'
TN« — Aa etc. Vergl. Ramih. g. 154. S. 405. OB. u. S. S04.
itaieiatur} In haheri liegt der Begr. gehalten xerdem n. gelten;
L:,gl,z..f,.GOÜglc
DE BELL. CIVILl LIB. m. CAP. 32. 38S
plesa li^omm: et Inperiomm proriocla; diffflrta praece-
■ ptis atqne exactoribos,. qni, jvaeler imperalas pecanias,
nio etiam privato conipendio Mrviebant: dictitabant enini«
■e, domo patiiaque expoho», omnibns necessarils egere
rebos, ut honesta pra«ici^ti<ue reu tarpissimam teger«it.
Accedebant ad bäte gmnstimae asarae, quod in belle
plemmque aceidere consamdt^ nniversis impeiatü peca-
nüs : . qaibi» iB' lebn« piolationem diei donafioneia esse
dicebant. Itaqae aes alieDara provinciae eo biennio mal-
tiplicatura est. Neque minus ob eau canssam civibns Bo-
manis eins provinciae, sed in sirignios conventus singn-
lasqae «^vitateS} cettae peconiae imperabantor j uutoas-
benndira nub dem Erfolge der Thtlen n. Caf cmehmangen , nä. Bacli
dem ThatbeitaHde, Guii ähnl. Tacit. Agi. 18 m. ^1* pelila pace et
dedita Ininla clarul ac magnut haberl Agrieola. Ct'r. B. G. l, 21. IV,
31. anctorllai magnt /labtbaUtr.
■■lyerionin ] Nicht lowobl gleich: imperattUum , all nack Art
del griech. vvijutvidK oi. a^/ai, lo vldali: CammttmdanttehKftem oi.
. ComiMMdatilttreti , mit dem Xebenbegr. wiUkdilicber Straago h. V«xa^
lloB. So lagen wir bliw. AutoritättM.
dffferta'] Kia atuiSUyä/itto* bei Caei. Bei Tadl. Ans. XVI, «.
CorpBl M> Poppaea« Mon igui abolitan, Hl Raman« moi, led regool
ejcttriioruB coniDclndine äffertam edoritat condltur tnanloqae laiio-
mm lofertor. AliO oiuer: vollgeitojift uaeb atlt» Saiten hin,- nod p«r
aonaeq. telmattlnä. — Kine andre lietart, nlnder geaicbnt: eomferla.
praeetpti»'] Ondend. erklitt diefl edirti», taandalit. AlIecdiDgi
lat der ADidmek la dieier Verbind, taal in teAwatA; denn der Begrilf
der Sliymge, den man hier erwartet, Krgt nkbt In dem Worte, obachoa
B. e. VI, 36. in. praetepUi Caesarii, all Oberfeldherrn , erwibnt wer-
de!. Maa !■■ Tor Ond^gew.: praefeclit, doch gegen die Codd. Auch
■iebt man, wie die beiden Saliglleder eorreapondiren : lietor» n, tn-
peria; praecepta nnd tratt, —■ Heb. eompendtHtn i.B. G. Vll, <I3.
f. SIG, Bealley icblng vor: pratdibuM atq)ie exact, Ueb. praedei «,
Nep. Atl. 0, 9. Sebeint in Rcwagtl
praeicr/ptfone'] I. e. eauMa, praetexta. Den BegrllT erlänferf,
wie am icbelnt , der Gebrauch bei den Köm. Inrliten , nach welcbem
eine vani rraelor oder durch ein Geieti geilatlete ereeplie litii per-
pelaa t. perentpieria ebeofatli praeicrtptio genannl wurde. S. Heinece.
Anliq. p. ?23. Ri liegt alio darin eine Entaehnldigung, die elwB ■»
laolel : die Saclie itt abgemacht; dagegen IBfit »ich nieAtt tteitet'
eiumenden.
plerumgue — cemner^il] 8. m II, 41. p. 32S. III, I. 20. MatL
vergl. 8all. lug. !3j 1. indina patefacta. Ter. Ueant. V, 4, 31. prin-
efpiam inclptrt.
led in tiagulat ete-l Durch ted aall der Gedanke entfernt werden,
all warb jene Cnutrihution den Rom. BOrg;. in Bautch und Bogen, im
Gannea auferlegt werden, /n mit diilributivcr Bedent. wie Cie. Verr.
IV, 53. Centarea bini in lini^ulai eivitatea. Nep. Att. 13, ti. peräeque
iM aiBEnlos meoae*. Ob. I, 17. quaterna in lingalot Itigei«.
0 B b
gL,;..b,GÖOglC
386 C.IUL. CAESARIS
■qne illas ex mnattufionsidto exigi dicätabant : piiblieani%
utt in BOrte fecerant , inseqnentiB anni Teotigal protmitiiani.
Cap. XXXIII. Praeterea Epheai a Eaoo Dianae de-
positas aDtlqaUQB pecnnias Scipio tolli inbebat, certaqne
.eius rei die constituta, qmim in fannm TeQtnm esset, a^
iübitis compluribas senatorii ordinia, qnos adrocaverat
Scipio, litterae ei reddontnr & Foropeio, mare irtauitte
4Mm legioHibut Caetarem : preperaret ad $e cum exereitu
puhUeamit, uU im $iirte ficerant'l Wtr gUaben, 4«A Hft Stell*
IbeiU falicb crUArt, (heili krilticb nicht «lehn I>l. Aeltere, wla Ciae-
eoniut und SliBderp. «olllcaleieD: in Sgria., obnB klle AatorilEt des
Codd. Aach icheinl um dieh «ogar fehlerhan n, nur dnreh die Fiüeh-
tigieit der CeanneDlBricn lu enticbuldlgenj denn wer wollte ugent
pabllconii, Uli In SjrU fettrant, — vectigal promnlaDm le. imptraha-
lart Od. will man Bappliren: imperabaiil/ Demiocb bllUglE aocb Held
den Voraeblag. Baamit. erklärt ton durch provincia, qase lorte ob-
Teslt, und dieh tey hier; Syria. Vat gadi unwabncheiDlicb nnd ga-
■WaAgen^ liDd ffir die Subjekte und dai Sachreihältnlri nicht paHcud.
Wir glaabea fo den Worten etwai Andrea lu finden j uünl. eine nabele,
bler »olhtperrdigi Betlimmnag dei pecff^a/. Da nun e^»r« ancb bclfit:
den Betrag einer Sanime aufbringen, i. B. C!e. Verr. III, 33. Lieitf
innt'(ln aaetione) aiqae eo, qnoad te ^fflexrii pone arbitrabaatar '
d. i. *fe boten ■■> lange, ali'ile glanbten die Samme heraannbringenl
■o nflrden wir TonchtaEca: uti id fbrte eff'eeeranl ; d. I. den Slener~
betrag, lo wie lie die Summe grade anfgebraeht halten. Nimlieh Im
Gegeniftti Ser Rom. Bürger, denen nach Gemeinden v. elnielnen StSd"
Int eine btitiMmte, ßiäle Coatribatioa auterlegt worden war, wocda
den Stenerpacbtem der Vonchnh einer führlicheit Quote In Baauh a.
Bogen aalerlegt. Wollte man eorie leaen, lo näre der. Sinn: nach
dem Laote oder nach dem jintbeile jedei Elnielnen, gleichiam, nack
der Aette: doch dum «ire «äbiicheinlieher: pro torte. lodeli litbea
S Codd. forte.
praatutuitml D. 1. B»ch Oad, in anteeMluM rtpraeeiwlatam }
nnier: in Vorani. Codd. n. Spracbgebraneh licbern dieie Leaart gegen
pro mutvü, Denelbe Gedanke liegt e. SI in dea Worten i a puhllcaab
iaieqoentii anni mntnam praeetperal,
CAP. XXXfll. Certai/tie — eantlitiitm'i So coiüektnrtrte Uritaiia,
«nd dieh fand Beifall. Oh. c Ift. m. eertum ei rci ttaipuM eontUluitur,
Die Codd. geben melit die Tnlgat. eeieraiqae ei'ui Deae ttatuatj
(lo Lemalre) wofür Holom. nünichle: cerlaiqve etc. Davl* wollt«:
aureatnot. Nach einig. Codd. eeteraqae el deae eonttüuta le. öpn^'
^loia. Indefi begfinatigt der Seblnli de! Cap. Aaee pecnnlae »latani
•Itulit dei UntD. VorichUg, lo wie anch ii» Verbiadang der Sitte n.
der Gedanken gewinnt.
adAiMli'] Scip. halte lie damu gesogen ■!■ Sathgeber n. Belataad,
n. hier, .am die Veraolwortlichkeit nlebt allein tu tragen. 8. B. 6. IV, 3>
romplaribut tenatorä onfini'i] Sali. lug. 63, 4. ennttot tenatorii
erdSnit »CGeriiri labet: eomm eoniillun habet. Heber den Genitto
Qaalitalii i. Z. $. 429. nicht etwa Genitit parUliv. liehe ob. II, S4.
am ler^i armaturae.
mare trantttte-: properaret ttc. ] Vergl. fib. dea Cebr. de* Con-
juaklir ob. c. 23. o. weg. properaret renlre an B. G. II, S5. v. ob. 1^
gL,_._b,Coo^le
DE B£LL. CIVILI LIB. III. CAP. 34. 3»7
venire emniaguepoithaieret. His Iit(eris acceptig, qaos
sdvocaTeret, dimittit: ipse iter in Macedoniam parare
incipit paucisqne po8t diebns est piofeotns. Haec m
Epheaiae pecnniae salutem aUulit.
' Cap. XXXIV. Caesar, Antonii exercita conioncto,
dedncta Orico legione, quam taendae orae maritimae caassa
posnerat, tentandas sibi provinoias longiuaqae proceden-
dam existimabat ; et , qauin ad euni ex Thessalla AetoUa-
qae legati venisaeiit, qui praesidio misso pollicereatur ea-
mm geoüam civitates itnperala factaras, L. Cassium Lod-
ginnim cam legiooe tironum, qaae adpellabatur vlgesiina
septima] alqne equitibus dnceotU io ThessaUam , C. Cal*
20. f, 3CSi D. SbU. lag. 60, S. Cat. 18, 6. n. nnl. e. 36 m. propera»-
t#B> leqal; wo analog: Buxiliam ferre conleniit.
peeuniaa talutem attulU~\ Da* Verb, oft voa Caei. gebr.' Grada^
M c 70. cxtr. Vei'gl. I, SI. attalit momentuat. Uni. c. SO. extr. d«igl.
c. Sl m. magnim rei ad reccptum difficultatem adftrtbat. c. 60. mag'
■am oFFenilonem &lit — atlülit. TS. detriMtntum — ailalitie, und
C 01. AnroMnoduM. DafQr c. lOS. lia duobnt lemporlhni Ephelia« '
pecDnlae Cacaar ouj-tWain tuHI. In adferrt liegt immer der relaiie»
Begr. dei tod Atijten Aer, Ton andtrttBoher erfolgten Binwirlnag,
iHidureli BK dem belroifneii Objekte eiue VflTiaderang , etirat prüktr
ttUsht SlattHndendea eriengl wird.
CAP. XXXIV.' Exercitu coniuncW] Ueb. die Stratfar nn eon-
iingere l. II, 29. p. 291.
poiuerall Man erwartete: iH, indem bei colloeare, ponere, von '
eingelegten Garniioneit oder von argewieienen Quartieren gebrancbt,
aelteu wohl die Beitimmong dei Ort» feblen dürfte, die hier Implicil»
. In dem Zaeeie, tstndae cautta, enthallen. B. G. VIII, 4B. dnaa legione*
i»- TuTonit — poiuit.' LiT. XX, 30, 3. modieo praesidio in arbe potito.
Aebnl. B. e. I, 20 extr. Damnorigi euHodet penit. DIeieC abnlnle
Gebr. dQrfte bei eolloeare seltner »yn, all bei penere.
tentandat — previnr^ai] So ttntare ob. I, 20. extr. n. But. «.
40 m. icalii et elaue maeaia tenlaMt. e. 52. caatella — leataceraf.
SS. Itniandam tibi Aehaiam ae paullo longlni progrediendum. Wie
vetgteichen damit lacettere, bei. inr Erklär, der Tielfacb gemifldente- -
fen Stelle Tar. Agr. 20 extr. nt naila ante Brilanniae noTa par« ilta-
cenita Iraniierit, deren Sinn nna onr dieaer lo ityn icbeint ; Agricat>'
bewirkte dnrch leine ilrategiicben Mafaregeln , daft anm eriten Male
nnler lelnem OoQTerneineDt ein neuer Theil Britannien*, obne vorher
Tiin den Römern vertuehtweiBe angegriffen worden an aeyn, d. i. frei-
willig nnd ohne alle Waffengewalt, au iAaen Obertrat. ffalla ante part
llt negalir geaagt italt; tune primnm para nova Brllannia't. Da& Tac,
dnreh Jene negative Art dea ABidrneki daa den Agrieola *n apendeuda
Lob erhöhte , bedarf keiner Erklärung.
gni praetidia mitia pelUcerenlur ] Dieselbe StrnktnT ab. c. 16. f.
Bad pmlalaUt Caeiaria cognitii missaret etc. Vergl. I, 74. p. 176. an:
tegatoique mutant. RaEnah. §. 171. S. 073.— Weg. der Sache vergl.
Sali. log. 7T, 1. Legati ex oppida Lepti — venetaat, oraalea nti prat-
Midium praefectumau« co MiUerel,
Bb2
gL,_._b,Coo^le
368 C. lUL. CAESARlfi
vüiam Sabinnm com cohortiboJi qaioqae paacisqoe eqaiti-
buB in A^toliam müit, maximeque eo8, qnod erant pro-
l^quae regioneg', de re fnunentaris ut provldereot, hor-
tnius «8t. Ca. Domiliam Calvtnum onm legionibiui daa-
ht»t iuide«iiaa et dnodeoima^ et eqnitiboji quingentis in
Maeedooiam proficisei inbet: cnius provinciae ab ea parte,
qaae Libera adpellabalnr, Menedemus,- princepa earum
legionam, miaaiu legatns, omnium Boorum exoeUeiu sta-
^um profitebatnr.
Cap. XXXV. Ex bis Calvistus» primo adventu som-
ma ompium Aetolorunt receptas volnDtale, praasidüs ad-
iu Thtnahaai] Nseb einig. Codd. WDlIle Ond. leMB: in Ti. ire
m. fielen Inlnit. alt ahhäaglg von müit bctnchlct wIiicd , wie Iiia b.
wiedn mttttr» mil gaaertre, ttitari und and, Vecb. verbanden. Um
Mbeiat dlue Struktur dem Style Oeun fremd,
ie re frum. providertnt] lieber dt i. la II, 5 eilr. Vergl. B. O.
I, 44. p. M. de tUpatdio iMUixre. V, 30 exlr. kb ta de tua me militant
^ talute itnpetrari poiie. Anlangend die Gedanken und Watifolge , er-
•chcint Boalog B. G, I, 10 f. rem fraaienlariaPi, ut Mlii enmmode
■u|iportni pniiet, iimere dieebant.
Libfra adptUabaturI So die IHebrx. der Codd, Nur 3 babcn:
adpellatar, wu Ond- nmch dem Vorgänge andrer Stellen , wn geograpA.
AitltT. Merkmale angegeben werden, ob. c. 6. 30. nnl. 42, B. 6. I,
17. V, 53. all da> rlchlige betrachtet. So sncb in Suet. ÜcL e. 91.
Doeb wltl er nicht andern, weil Caei. ent naeA dem Kriege dieMi
Commeatarien geubriehea od. wenigil. geordnet habe. — Wir lind
andrer Meinung. Du Jvptrfeet. labt lieb rechtfertigen I) durch dl«
CenfarMität der ilbrigen Verbaliltie: mittut — prufitebatar; 2) da-
durch, dab Caei. du dem Lande heigelegle Prädikat hier auiipraeh
mit Being auf die abtcahenden Ver/iällHiite , d. I. all habe er dea
Namen dei Lmtdet Ton Menedem. erfahren, der all Geiandter in ihm
kam >uid lieh all ein Abgeordneler jeiiei LandilTichi bei ihm prätem-
Urle. Dadurch tritt da* Prädikat atia der Sphäre dei Abtolulen (Prae-
■eni a. perfeet.) heroui nnd über in die dei Relativen, d. i. damala
■«liehen Caet, u. Menedem. Stall finden den u. gleiehiam Getcliekendeu,
indem die pereNnirenrfs u. permanenle Eigenaehafl und Benenimng da-
malt i. \. in dieaem FaUe a. in dleier Bestellung lar Cegnition Cae-
■ari gelangte. Folglich fuien wtr adpellabatur TOO dcni hittoritekem
Standpunkte.
CAP. XXXV. Prime adtentu"] So B. G. U, 3S. In. fBr: tibi
primam advenitlet. Mebim. bei Liv, i. B. V, 30 m.
tttmmm vehmlatel Ob. I, 13. II, 20. bei, B. G. I, 10. wo: lum-
' auu in PopulnM Rom. iInWiVm, tummam in le Tolmilatem lieh gegea-
•eitig erklären; wie Cie. Or. p. red. e. 2. in ilndiia veitria tanta anl-
taornm decllrala eit uoluntai, ähul. ob. II, 20. Den tiegr. von eui*-
MBi eiläalcra Stellen wie Cie. ad DIv. III, 2, 3. pra noitra tamma
eoaitMclfo«« taaqne lingulari bnmaoifale. — An unir. Stelle vergl,
man c. 34 extr. excellent »ludium. Derielbe Gedanke B. G VIU, 51,
EreeptH* Mt Caetarii adventu* ab onnibni iacrediiHi /lenere atqae
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. ID. CAP. 35. 889
venariomm Cnlfdoiie et Nanpseto reiecds, omni Aetelta
potitns est. Cassias in Theualiain cum IsgloBe perreoft.
Hie qnuin usent factionM dtwe , varia volantate cmtatam
ntebatnr. HegeaaretoB, vetcri« homo potentiae, Pempeiti»
nb tebua Bladebat: Petreiin, smomae nobilitatiB adole^
«cens, suis ac morum opibiu Caesarem enixe iuvabat.
reiecMil Nacb Onl. deieeUt ex IDIi nrUbai retrertn* «d Pon-
pelii» CHtri. B. ß. I, 31. reiect^ cqDitatD. II, 33. ia oppidnm rtieetü
£*' bcdurRe bIio keiner Aender. In: deiecUi.
vmria valunt-l Varim l*( : TcneUedea oder nicht einerlei ader
micit timfSrmig. Ei icigru, daf* «in Wtcht«!, etne Mantriehfaltig-
keit Art nTiprüaglich Einen nod Einfachen StaU findet: TenehiedtBe
lUaäffiealionem. Von divenat lo nntencbled^kt., difi Ich bei dieiem
einen Mafiitab der Abweichung anlege nnd d^r Merkmal* mir bewuhl
bin , gieichiaD du Intervallum od. die Mn^trnung dei Einen von dem
.andern kenne und benriheile; htl varint bietet ilck nir du ObjcM
(oFort ■!■ ein Vertchiedenet and Ungleichartige! d«r{ Ich neboe mit
den SinneB den Wecbiel «ahr. Bei tarint M der MaTiitab die ge-
forderte ed. geietite Einförmigkeit ai, G/ei>fttdrmIgk. { 4iei divert. Iil
ei der Begriff der Alneeiehung de( Eines von den And. Man denke
bei variiit, Dkcb lelser Ablelt. von varut, an eise geechlängeKe odei
Im Zicinati laufende Linie ad. eine mit TenehiedHen F^^» pvo'^Ci^*
Fläckei bei dieert. «n iwel oder mehrere getremmtt Funkle oder nech
rencbiedneu Seilen förlimfende Linien. Vergi. Döderlei« Synoa. III,
S. 369. DkWer Iit allerd. toriitt bei Sali. Cat.' 5, 4. nietat wanielmii.
thig, lond. einer, der bald dieie, bald jene moralitche Farbe oder
Matie anoimmt nnd tragt, aber nicht eiuei in[>ein Zveejti, willen;
■ond. ani Charaklerloiigkelt , Laune n, Mulharillen i cia moral. CAa-
alebalurl D. t. er hatte m genie/ien; in ntranque partem J er
fand vor nnd dief* teirkle au( Ihn meki ed. weniger ein. S. 1, 96. n.
B. G. U, 28. exlr.
veterii h»m» pat.] Hin faeaelite die WnrtiteH. ia Pwaiiele mit:
»ummae nobilitalit adel. von der 8. G. Hl, 28. Und ob, I, 46. In.'call.
78. 80. In. Auf eeterit liegt bler der logliche Nachdr/ick; der Begr.
lon petttt deraelbe wie I, 4. in. veterei iHimicitiee Caeiarii. IJeber
fOlenlia l. lt. C. I, IS. daher oft vcrb. mit dominalu*. So I, 4. f.
iVlrn'iif] Der RSm. Nene Mbiea dem Ciaeenit. nach Maeedanlen
nicht lU puien: 1 Codd. geben: Preleta wu Obetl. aafnahm. Wir
Rnden ia Petreut oder Petra«»* nickti Aaatatiigei.
*uit ae »•nr«] Eine nicht uagewShnl. AllUeralitn, Ton der
Bciip. bei Fabri v» Sali. lug, 38, 9. n. gan* natariicbe ideeBMMcialion.
atixe^ Die feinere LatlBitit geitnttet nidit du Mn n. irieder
fibllche: enixe ragare, petere, obichnn Senee. Bp. SS. ■. 95. deigl.
Amoilan. Haredl. XXIV, I. eftn'je petere gesagt haben (alleB; wm
Rnfant. in Vellel. I, 0. f. an Mnret. Opp. I. p. 500. in enixe verwmi-
dell haben wollte. Allein der Sprachgebr. dei goldnea Seilalt. lehrt,
dali enixe heihl: mit Amtreagmng, am allen Krilflen, eifrigtt nnd
iereitteitligtt. 8p hier nnd an TJelen Stell, bei Livini i, B. XXXVil,
16, 3. imperal« enixt teccrnnt. Oft mit; operam nmare, adiavare.
XXIX, 1, IB. Cfr. Drakh, in IV, 2d. eitr. In thnl. Sinne »gl Sali. log.
7S| 1. Nnmidae, lUoti pleriqne in nova deditiooe, ^ffieia inlenderanl.
gL,.!_b,Googlc
390 C. lÜL. CAESABIS ■
CiP. XXXVI. ' Eod«nqae tempore' Domitiiis in Mb-
eedoniam venit et , qanm ad eatn freqneates ciTitatnm
'legationes coaTenire coepiuent^ naociatdiit est, Bdesse
ScipioDBin cnm legiooibus, magna et opinipae et fama
omniunL: nam plerumqne in ooritate fama antecedit. Hio
nollo ia loco Macedoniae moiatua, magno impeta tetendil
ad Domitinm et, quam ab eo milia pasSanm viginti ab«
fuUset, snbito se ad Cassiom Longmom in Thessaliam
' convertit. Hoc adeo celeriter fecit, nt simul adesae et
venire nnnciaretur. Et^ qno iter axpeditius faceret, IVL
Favontam ad flnmen Haliacmonem, qnod Macedoniam a
Thessalia dividit, com cohgrtibus octo praesidio impedi-
CAP. XXXVL EodeMgtte «fis] Mit qnt letie mm in Verbind.
4m T(^. venil. et BaneialDm eit, wie ti — asi.
piagna — opiiria»B ete.'\ Der Ablatir dei begleitenden NebeBDi»>
«laiideii gaoi abiolat, wie 11, 32. p. 208. voi iacerla vieloria C«eM-
len Recntl. nnt. e. 71. (• magBa veibornm eontumeHa inlerragani.
JOO. m. i>\firmit auxiliit proGciicl neu dabitaveral. Held vergleicht
c. S7. qni magna txipectatione Tcnigiet, Nur lat durch die Stellang
der Worte der adverbiale Nebeoiati in einem ganr ahnolaten getror-
den. Cfr. 1, SO. Garn äbni. Tacit. Agr. 0. f. nullit in hac mit *er-
monibtit; wo kari vorher: comitante opinione. So Sali. lag. 84, I.
Marina , cuyientiituma plebe connul factni. Fasia aai opinione ver-~
band. not. c. 5G. extr.
in navitmte fama anleeeditl Der Sinn: bei nngewöhnlieben Br-
•ignlHcn eilt der Ruf voitat; d. t, man erwartete vom Seipio tTuge-
«robniiehei und (irodea. Die Hovilai beiland aber wobl darin, daTl
Seipio den weilen Manch au Alien nach Haeedon. gemacht. Held
bciog den voranegeb enden Rnf nnd die allgent. Brwirlong anf Demitiati.
Wir eriBsern an Tacit. Agr. 0 eitr. haud temptr erral fanta; (alu^
doch in der Hegel) alijuando et elegil. Vergl. auch Roth in Agr.
10. 8. 140. infr. Durch jenea anleerdil wird aber ebenfalli angedeu-
tet, wie lieh «oleber Rnf aber die Gebühr vergrofaere, wie etwa dla
PaTcht; ob. II, 29 in. Denn der gtdiegne Rut folgt nnr deU'ThafeB.
nalla in /sco] Ond. billigt: nullo toco , wie in 3 Codd. Allein
laorari icheint in in fordern , wie auch lonit, R. 6, IV, S2 in, VII,
82. tn lii rebu* ndminiatrandii morati,
letendit\ So 2 Codd. Die Mehn. eontendit ad. tendit. Dai Le((.
tre würden wir Vorlieben: da die Redoplicatioo leicht ani Impefu her-
«bergeiogen werden tonnte. Aehnl. SaU. Cat, 60, 5. nbi videt CallH-
nam magna vi tfndere. El Hegt aber in iendgre der Rejrr. dei A^ttU
gen Eilen), (magno impetn) nur irgend etwu in erreichen.
abfuittet'\ Man Idie diefi ant In; qanm eo pervenittet, nt —
•bellet. Dat Plnaqperf. mil Beiiehnng auf den nach der Brreichnnf
jenei Sfiell eiQgetretnen lehnellen anderweitigen EnUcUnh. Ueber'
adet»e et venire rergl. ob. I, 14. lu adventare.
praefidio impediKtealii'] S, ob. 1, 41 in, B, G. VI, S2. prmiidi»
intpedimenlii. legionem XIV. reliqail. Damit vergl. VI, 8. paaeft tnr-
nii praetidio ad impedimenta dimiaili. Ctr. B. 6. I, til. L'eb. prat^
MidiuM vbi eoniUL d. i. der Pesten, den Jem. gegen die Feinde an
L.gL,I..t,GOO^IC
DE BELL. CIVIL! XIB. DI. CAP. 37. 391
: legionnm reliqnit castellamqne ibi mnniri hissit.
Eodem tempore equitatna regts Cotys ad castra CassU ad-
TOlant, qni Gircnm Tlie>»aliam «sse consnererat. 'Tum
timöre perterritns Cassins, cognito Sclpionig adventn vi-
Bisqae eqoititms, qnos SctpiODia esse atbitrabatDr , ad
montea se conrenit, qoi Thessaliam cingnDt, atqae ex
bis loois Ambraciam Tersns iter focere coepit. At Sci-
{nonem, properantent se^ui, litterae snnt oonsecntae a
U. FavOnio , Dominum cum legionidut adette , neque te
praetidütmf ubi cotuUtnhu eilet, line auxtUo Scipionii
teaere poiie, Qnibus litteiis acoeptis conailium Sci|HO
itnqae commntat; Casstom sequi desistit, Faronio anxi-
Ihun ferre contendit. Itaqae,die ac noct^ conttDuato iü-
nere ad eom parrenit, tarn opportooo tempore, m ainiHl
DomiÜBni exercitas palvis cernereior et primi aotecurso-
res Scipionis videtentor. Ita Caasio indiistria DomitU,
Faronio SoipioaU celeritas Balotem attnlit
Cap. XXX VU. Scipio, ^idaam castris statitis mo-
mttiB ad flamen, qnod inter eum et Domitii oastra flae-
bat, Haliacntonem tertio die prima luce exercitum vado
traoadacit et, castrU poütisj postero die mane oopiaM
TcrtlietcUgeii hat inr Siehtrhelt n. nun Schutze der Uebrtgea, t. B. O.
t, S. f. 36. ant. «. iS wird der BBgtl preeiidinm gaii>
regit Cotri] Davii. Tartheidlgte die Form : Catut, ColV etc. Doch
■•gin andre) Heiniiui, Burmann Tor : Cof j(, jli ^ Ji. S. Raniik. p. 50>
limtil — Bl] Cfr. I, 63. p. 1S8. a. II, SO. B. C. I, ST.
CAP. XXXVII. Caitrii Mtatlvit ] Nicht der Ablalir. localit, des-
■Ml Verhilniih hier dnreh ad fliimen angeilenlat wird , lond. wtadalit,
■af die Frage: »iaf «nf teelehe Weitat Sn etwa: cnrru vehi = auf
nnd in einem Wagen fobren. Will man den AhlatiT. Iteal. snch hier
erkennen, wie lonit bei allgevteinen OrtibeitimmaugcD, Vergl. Z.J. 481.
Ranih. fi. 147. B. 4!>I. «bran bei den Griechen saflailendera Beiiplele,
B. SUllb. an Flaton. Menei. p. 43. Matlhlae %. 406 eitr. 8. 742. Popp«
■u Thnejd. I, 73. o. beinft man lich Tieileichl ant Stellen wi« B. 6. I,
40 m. qnan mnltoi meniei caltH* le ae 'faludibu» ttnuittet, (deagl.
4ft. lil, 17.) to iit wenigttcnf Bemtang ant die Mxtarn Stellen be-
waliloa. Dach haben sn nnir. Stelle mehrere Codd. in cutria it. Han
begi'elfl, teek^f «ahrtch. Jene! int — Man Tergl. nnl. jMqne propt
Annen tiita natnm loeo eaitrs pointt; wo die Ablal. tdila loeo QU
efaie Nebeabel llnimnng dei Terralai, vd da* Lager itand, enthalten;
■o aneh c. 10 f. Ibl idanae lata eaalra pnnK.
fiame» — ßiiebat'] Vergl. ob. ta e, 33. m: pltruMgae eammevit.
IHei« Verbind, iit aber ftat itehend; Llv. XXIV, 3, 3. aamen, qu»d
^edio oppido^rerst, extra beqnentia leetii loca praelerßaebal.
wriM ~~ tlrvU] Die Vnlgal. vor Ond. inUrttit. Die Lallaltit
L.gL,.._b,Coogle
392 C. lUL. CAESARIS
Bitte frontem caBtronim atroit. Domitias tarn tpktiqai iiU
dabitaDdam non potavit, qain prodactia legionibns pro»*
Ho deeertaret; Sed , qiniia esaet inter bioa castra cantpus
ctrciter nüliom paunnin lex, Domitias castris Scipionis
aciem saam sabieoit: ille a va31o non diicedere peneve-
ravit; aUiunen, aegre retenfii Domidanis miliübus, e«t
factnm, ne proelio ooDtenderetiir ; et maxime, qnod rivai
difficiiifaus ripia, castris Scipioaia sabieclus, progresnit
nostronim impediebat. Quorum atudiam alocrkaternqua
pugnandi quum cognovisaet Scipio, iuspicatui fore« nt
pofltero die aut invitns diinicare cogeretur amt magna
eum infamia castris se continera , qni Inagna exKpectatione
Teaisnet, fernere progresaus turpem hafaait exitora et nocm,
Be aooclaiaatis qnidam rasis, fltunen iransit atqna in eam*
dd Aaidrneki: tlmert eeiem bewclaco viels Stellen bei Lirioi, TacS-
tni; lelbit bei Cm>. B. G. I, 41. (uie in loeti Idoncii imttrHeta) len.
gen mehrere Codi fflr ttrmeta. Bebp. bei Or>kb. in Ltr. XUI, Sl, 3.
Cutra tiitte qrbeoi ponit omBewie anaaloi )■ campo itruril. Wir
■neben den tlnlerjcbied der Bt^iTTe darin, dafi tlruere helht: die
Truppen , all ladividuen gedecbl , in H4ertMma»t*)t ordnen , nnck Hn-
nipeln, Coborlen ele. a, darkni d» Totale der Schlnehlordaung, gteiehi.
das ganie Gebäude formiren. LiT. VIII, 8, 3. maitt'pulatim Ururta acici.
llMi esmoandirte nnch tontl hin n. wlefer bei denUehen Tmppenl
rangirt eneh! Jenei imtruer» icbeiDt nnc nack einem beetimiBtea
Plant mm Kampfe aufiteüen, lomlt die Diipaiilian inr Scfalacbt
treHen, — Wie hier die StelUng dei Heen beechriebeo , gntde ••
mit and. Worten nnt, e. 56 f.
las qaogae tibi — pntaviti Wir beziehen tvm daranf, imSt O«'
mKini nanmekr, da Selpio lur Sek lacht lieh gerditet zeigte, eienfaßt
nicht xögerit in darfen giaolite; ganr nach der beliannten Bedeut. von
IsM Tero. Cfr. ob. I, 81. Von dieser Bnleal. dci tmm hängt aneh wohl
dai nbaolnt .blalorbcbe Perfekt, pmtavit ab, in >o fern andcnwo das
Imperfett. rOB pntare, exbtinuir« t>. arbilran' gebraitcbl wird, w[*
«h. e. M. worani Beld ad h. I. hindentet.
imhlteit] D. L D«ait. fahrte lein Heer, gegen äma Lager itt
Feinde» *a beru, dal* e« tob daa Geguen Ste'Uang bebermbt wnrdei
denn dleier Begriff dea f/nleritellepa Iif torbernchend , tej es /mm/
oder nMraÜlcb. Die An^ rerwciien an! e. 84. 89. So Liv. IX, 35,
3. tmUecta lata plaaieitt; wie not. caatrii Scipisnln »ubiEetitt d. i.
dMil am n. vor dem Lager, aber titfer. VII, 34, 5. neqne euim m*-
veri boitia, tubitctu* nebii ad amnei ictni, »Ine ina pernieie paterlt.
Damit ancb verwandt Vellei. If, 80 exlr. nos — HBlTeraui imagimin
prinelpatni eine och/A amWiqne tubtedmut. Demnach ist dtr Anadraek
in nlliäf. Bedent. per eoMeqacDa nahe de»: tui patttlaUm tkctati
topian lac. pngnandi excrcitn prapina ad boatea addncto.
ettfaehm, HB — eonteuda-etur\ S. in I, BS. p. 206. Aneta
Gmteread g. 401.
ne eoMtlamaUt guide» va$itf D. i. illenUt, tacita agmime p*»'
eclaa cit. Ob. 1, 40. «tfanfto eopiat ea$IH* tdiixil. Bei LIt. XXI,
gL,_._b,Coo^le
de; bell. CIVILl LIB. m. CAP. 38. 393
den partem, ex qna venerat, redit ibiqoe prope flninen
«dito nnlnnt loco castra posait. Paucis diebna iaterposi'*
UM nactn issidias equitnta «olIoeaTit, qao ia loco snpe»
rioribus fere diebas noatri pabalari consoeverant. E^
qnam quotidiana consnetadine Q. Vanis, praefectas e^ai*
tum Doniilii, reaiMet, subito IHi ex iiuidiis couarrexe»
rant: led noatri fortiter eornm itnpetam tnlernnt celeri-
terque ad saos qoisqae ordioea redüt atqnenltro nnirerai
Id hostea impetum feceraDt. Ex bis circiter oetaginta in-
terfectis, reliqaia in fogam cooiectis nostii, daobiu amia-
lia, in oaatra ae receperunt,
Cap. XXXYIU. Hia rebus gestis, Domitiaa, aperana
ScipiODem ad pugnam dirä posae, simolavit, aeae aaga-
alüa rei fiamftiuriae addjictiun caaua movere; vaaiaqne
nililari toore conclamatia, progreasua railia passuiun teia,
loco idoneo et occolto omnem exercitum eqnitatumqne
floUocBTit. Scipio, ad iaaeqaeadam paratoa, «qnitalura
magaamqae partem levis arinatarae ad explorandam iter
Donitü et eognoscendum praemieit. Qui quam eaaeni:
41, 3. beugea iis Warte: inda nililibtw vmm Mewlia caUigere -.
toiielb*. Eilftatcrnd liC ■■«h naL c. S8. *Hi« militari mar* venelm-
wmti». Statt ne — guidsm ilckC ia m^ir, gnl. Codd. ne^mt, obas f >f-
4em. BUft «Qrda lUh TaOkomaaa Trttheidigcn Uaacn. 8. ab. c. IS.
naMtnrrtierttMt'^ ThciU and racialeni nar *ün Mtkrrrm od. Vie*
tarn, thslli nicht ohne die ipcdf. Diffcrcna dea rmtchtm, ttineUtw, im-
$Ug*ii Anbtckaaa. Vcrgl. H. 6. V, >0. VI, 33. Wie U«r Ut. II, SO.
BDbHo »X raildiii ea'taurgitur. Von Eintm anr ■•Itcn, BBgcaehtal dar
*•« Dnkh. aa LI*. VIII, 7, 10. beigebracht« Bcrichtisapf.
impttum (H/n-utf ) Dd^be Aaadr. c, Sl. 64. SS. m. Asaloa b. '
tOl f. igaoHluiani non tmtavnt. Uebertiaapt iimtg. B. 6. V, 31. d.
aanit. Aacht nttiiteni inpataai. Achnlicb Plat. 'Mmm, c. II. oJa
iMiÖrra vjtipurar »ata il yi\r nid xaiä Saiarai» Hat äf tjfivrrtno TairTa.
gmiifae rtäiU"} Hier varde Nlcmaad an de» Plmml dea VerU
AiHtah gcMBaieB haben. Vergt. Sali. Cat. 3«, t. S3, 31. lug. 6t, 3.
Z. S- 1C7. IQ aal). CU. 43, I.
nitro] S. ob. 1, 7fl. p. 187. TJaire dMribit gipahD« Ertltnia|;
flnlet *all« Anwendung bd Tult. Agr. 10 f. ioh Verilanilairi dar man. <
■Igtoeh gedentelen Stelle: nanqne aiildere elaaii« horreti et aaiera
nitro fniBCDtaal «c vcDdere pTelio cagebwilnr. Ei grinil Hier nah«
•b: Wrfer Wlllea, well niiaiicb etwa* gekauft werden naMe, wai
dl« Iiente eigentlich nA^At AroacAleit. Sa tanier: obenilrriat taeh ilH'
XII ; Ja lagai* biiw. tronlicfa: lum Ueberßa/te; um dai Maafi toUtm-
maeAeK. Ver^l. du. BiXh f. 41.
CAP. XXXVIII. Leeo id«uto rt eeenlle] NänI. der Ahlal. foeat,
bat lotut !■ Verbind, mit eiüeai At/jetliv. Vergl. 7.. g. 4SI. Baaaih.
(. 147. 8. 447. B. G. VII, SB. ctatra Gallorum epportunii toeit tnmi
fotlla. Cb. Ealog. Cie. p. •. Ob. I, 3. p. 8. n. p. 136.
gL,_._b,Cooglc
394 C. lUL. CAESABIS
progressl prMuBeqae Unnae inüdias intravisBeDt, tfx. £re-
mita eqnontm iUata angpicione, ad ihoh ae recipere c6e-
peroBt: qoiqne lioa seqnebantur, celerem eoroin receptniU
oonspicati, resriternnt Noatri, co^iris inBidiis, ne fh^
«ra leliqaoH exspectarent, duas nacti hoBdam toimaK ex-
cepernnt: (in bis fuit M. Opimius, praefectaa equitom)
reliquoa omnes earnm turmarnm aat interfecenint aot
CaptoB ad Domitiom perdnxemiit.
CaP. XXXIX.' Dednctis orae maritimae piaeddiU
Caesar, ut aapra demoDBtratnia est, tres cohortea Orici
oppidi taendi canssa reliquit üsdemqne ci^todiam naTimn
longarum traosdidit, quas ex Italia . traasdaxerat. Haie
officio oppidoqae C-Acilios le^tos praeeraL la naTea
et cognotctndum'i Ab«ola(: nm ilch la infornirtn, bb n r«.
eognaiciria. Wir beliehen du Wort ninil. njrbt mit maf fler,, land.
nehmen ei ■!■ Gerundiuai. Explirrart hattium iter i«t fut itehendMt
Anidr. id Skll. lag. c. 48, I.
t'niiVtiai iatravUieat'] I. (• /oev« imidlMum. So SftU. Iftg. 110
«tr. Jlumen Mnlucbant aon egredior, neqne lagarthKm id iutrarm
■Inam, d. 1. den von dem Floate begriniten Rbodi. S. Fabri ■. a. O,
eitgnitU iniidii»'\ So viel ali: patefaeti» neo mmpLBi boiUbaa
imcognitu ! quo faclo toUi rei ad irrilum ceciderab — Dennoek icbeiat
nai mit Moi. die Leurt fait aller MSS> und älL Editt. Beachlnng ■«
verdienen; tagitiUt Aettinm fntiV»», wai man füglich In AofK nit
¥■>■«• nmändern kann: venlgtteni wird die Deutlichkeit lo belördett.
Kaeti — exetpenmli OIhci mmcti dentet daraaf, dab die Cae-
■arlaner Gelegenheit fanden; ei machte lieh grade la, daTi *le Jene
■wei Tarma* ablangen tonnlen, vell dieie einmal in den Mlnterhmlt
geralhen waren. Ob. e. 23. navei qnud. Maetui — ineenllt. Die Ue-
irigem näml. cogen lich theilB eilig surück, theili machten die Letlte>
Halt: rettitemnt. Eben lo naneiici oppartunitatem, teatpettatem, rob
tuiK eto. vsm (günitigen) Ungefabr. lHB- G, 1, 0. Eieipere aber
■ynon. von intercipere , bcMnd. iinidüt, fl-aude. S. Drakh. la Lir.
V, i\, 6. wo: De qoa framt hoitilia vaget exdperet. -^. Ueb. dai Uer
Tiell. vennihle eat i. ob. III, 33.
earuMi lurmarutul Naoh Baam)t. eanm, qnae In intidim ineU
derant. Diele Erklär, nimmt auch Held in der !llen Auig. an. Allein
, dem kann nicht füglich lo lelni aond. wie Mor. icbon bemerkte, noter
religuBM omnea ^ar. tum, Tentebe man daa ganie Cavallerteeorpij
du Selpio abgeiandt hatte; lo daf* die ganie Expedition denelb. varb
altelt war. So ob. 34. eomSt gentium eivitatea d. i. alle frdhep ga-
nanotea. Der Plan war anfatigi, *ie alle in dem Hinterhalte aiatl-
fangen; da diefi nicht ging, lo machten lie oflenbar ipäter eine B«-
WcgQng nod griffen jenei Detaehemeut dei Hcipio, dai auf der Betlrad*
b^tiSen, an.
CAP. XXXIX. Deduetie ~- praetidiii Caeiar ete.l Ob. e. SB.
BjrpoHtii ennnöm eepiii AMmHut ete. Unt. e. 76. B. 6. VII, 17.
Vergl. ob. ni c. 12. in. — Die Sache lelbit Iit von Cacf. harührt e. S4.
Orici^ All Cuui laeal. ta faHen. . .
4eiUut] Man anteriehied die Namen: jljuHlm* od. Jqnäliml, «.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB./IIL CAP. 40. 395.
nostrai interiorem io partem. poit oppidam rednxit et ad
tarram deligavit, faacibasqae poitos ■avem OBerariara
aabmersam obiecit et haic . alteiam oonianxit, saper qna
tnmm effectam ad ipsnni mtroitnm poitas oppomit et
luilitibas complerit tneDdamqne ad omneH repentioos camui
trantdidit. ^
Cap. XL. Qnibos cognilis rebos, Cn. Pompeiiu S.-
liasj qai dausi Aegyptiae praeerat, ad Oricnm renit sab-
nersamqae naTim, remalco mnltiaqne contendena fnnibus,
Schneider ElementnlcliTe S. 408
eeU. N. A. VII, 14, 6. Onikb.
Übt. Cic.
iiilerioreK% — partem] DkfQr Claecon. portum. Ohoe Noik and
Dlehf einmal richtig;, wenn Dämlich hier an eine aneh von der Nalnr
gebildete Bucht oder Bai la denhea, nodnrcb der Habnpliti eine
grdtiere Anedehniuig erhielt. Jener entlegmre Thell worde wahrieh.
• TOM den SchifFen, die biofi aDlegtea, weitem benntit. Aach c. 40 n.-
denelbe Aaidr.
aeligaviti 8. la II, 8. p. 326.
ad entati eatiit ] ISmtn: für -d. L per cimieqaeiie; gtgen alle'
Falle. Am ähnliehateo icbeiDt une Cie. Diiinat. I, 7, 13. mirkri licet,'
qaae liol auimadvena a medicli berbsmm genera, qnae radlenm ad
noriDi beellarna, ad oenlamm morbsi, ad rnlnera. C(r. Hand Tür.-
■eil. I. p. 8S. aneh ob. I, 37. p. 111. Den Untencbled *an eonfnr i*ird
Man leicht fillileii; lo bald man lieht, wie ad omn. CM. nicht abhin-
gig van btendam, londerD , vie tuendam trantdere ID eineai Begrilfe
Tencbmetien and ad durch trantdere bedinj^ ward; folglieh ad dM
Ziel, den Zveet, die Richtung, die Weitung aaf etwu hin — an- ,
dentet, in dafi md lich dem Be^tte nnd der Bedeat. dei Datitt aneh
hier nähert; «. B. ad omnet tctat eKpoiitne, Cart. IX, t, 0. Denn an
eine älluhtor,- analog dem diehlerijchen defindere aliquld aA'euf etatt'
■b aliTB« , wird hier Niemand denken. Clr. Roth lo Tat. Agr. 8. 140.
trantMdit] Ninil. piHilibut; daher emartft man aneh hier: iti.
Beiipiele, wo an einem voraaigegangnen A'sfRsn ein pa»ender Caina
Proneiaini* demonttrativi entnommen werden mnli gab Korit. in SaU.
Cat. IS, 3. qalppe gttai boneite habere 11 eebal , iifralf properabant.
CAP. XL. Ad Oricumi I. e, ad littora et portnm prope Orienm.
Clarke. 8. B. 6. I, 7. VI, 1. Hand Tun. I. p. ga nnd nnt c. 41. ad
Aiparagtnm. e. 58. ad Dfrrh.
remulco\ Vau. ad h. L inchf m beweieen, data remuleuw hier
bMcUhne eine Art Winde, die auf dem Lande angebracht, mitteilt
der Taue und Seite dorch Umdrehen einer anf iwef Pfählen ruhenden
Wai%e jene! eerienile Sehiff Aerauf- und ^erangeiogen habe , lo dalk
die Pauage nun frei worde. Aue aDdem Stellen geht wenigeteni ■«
- ^el hervor, dafi man Im teeitem Sinne remuleul jede! Werlieu|'
(lelbat Pferde, JHavlthiere) naonte, durch weit^ei ein Schiff entweder
/lotl gemacbt, od. teAneller fortgebracht wnrde. Vergl. Krit. Bihlloth.
von Seebode 1830. S. 303. Ob, II, 33 extr.
contendeiit J Man würde moltia iateatii fanlhot iagen k8nnen,
wean nicht eentendent die Anitrengnng dea Pompcine n. lelner Lente
beieichneo lolltet wie Sali. Cat. SO, S. magna vi tendere. Ab noinr
Stelle beUll da* Verb. •«■«« krtpr. Bedeot.
gL,_._b,Coo^'lc
396 aiUL. CAESARIS •
addnxit; Mqae altenun mTem, qnae erat ad esstoAlBm
ab Arilio poiitB, pluribns adgr«s«u navibiiH, in qnibns
ad libram fecerat tarres, nt ex anperiore pngnaai loco»
integroaqne semper defatigatiB ralunittenA et reliquii par«
tibns aimal ex terra icalis et dasie raoenia oppidt ten-
tans, Uli adversariomm manna didoceret, labora et vuA-
titndine telonun' nostroa vicit: dafectiaqne defensoribtia,
^ai omnes icapbis excepti retagerant, eamnavem expag*
navit; eodemque tempore ex altera parM molem tenail
Datiualetn obiectam, qnae paeoe instüom contra oppidnm
oiMuWt] Bebtnptet ilcb woki daüarcb m Befileti gcgsn du
nig. «Mkx> vclt BMB lieh it» eertenUt ScUff aneb mit aUeriei Bai-
Imtt bncbwcrt d«aken Msri : f*tglUh nebr von WegräHmumg der iar>
gdcglcn Buriera dia Rad« bt.
alteram mavtai] S. ob. 3B. E« «rllirt «icb «• T«a lalbil Jen«!
eamtuarit, i. 1. bfailar dan vertemtl»» BebiSa, lUBtttalbkr ora dMMlb«
itallte er daa xveiu mit dsm ThDTina.
od lih-aiK ficeral turrei] UebcT dieMH AMdraek tlM ■■• H^
aftBgtm ^heilt; oit*. 1) auf je<ei> KcblSa aieei, ao dab lia ciaBoder
4ia Wag» hielten, aad awai tatm. im prora tt puppi adcr ad utrum-
fite iatiUf Biaa böebit aaira b rait eial Jcbe Dcatangi od. 3) nta gleithtr
MäiB i ab wir i^oa gUnbcBt d^ ad litram e^eati. ballaa : m oiBsmmf
m daa «Ma lomlih«! aa die Gmadßächg an dtakaa babe, la data di«
fiabil« dai Pobi^Imi von gieicAer lliie wbmb mit dem fttmUteMam
SebiK«, daa MigcgrlVen wcrdco aoUte. Oder ea köiwla ancb beiniea:
I« der Mitta ao , doli der Tborn aclbat nacb alle» EtUem hin in der
Wage ilaad, nnd wader vor, aocb rütifärl* drOckle; waa aber bler
«nautUatt. Doch iit riellcictt aa leieo: ad libramen, I. e. ad lela
Ubranda, »der ad rtat iaculaiidi adaugeadot». U«in 1) bleibt ad
KbraM fiicla» ein eben «o uabeiliinpilea , ala hier anoälhigea Prädibat)
3) kana Uv. XUI, 05, 10. baie apkalo ad libramim pinnae trM, VelMt
aagitlia aoleat, ciramdabaatur, aJa analagea fielapiel dJaaea, obacboa
•■ Hnarar 8t. dia H'arta ad libramen nebr abitltit atäBdcB, bi as
f*ra daa Obiekt, welchea geachlendcrt wird, alcbt bemaaat iat, gteiek -
dam: m\ tibrandum; davon ob. 35. an eomtKittend, 3) die folgend«»
Wortai ex tuperiere leeo pngnana — multiladiae telaram bctIBtIgeii
di« Vanralbnag. 4) Ubrare Iat ein ailgewohnl. AntdnMk ; a. B. Ort.
IV, 14, 5. fonda laxa Ubrare.
B/ ex titperiare — heol Ul fflr atpaU S. M II, 13. p. 347.
dtfeeUtque defentartbai} Die Codd. ■tlmnlen gegen daa vnig. dt-
ieeU*, wai an aleb durch daa [olgende: re/ugerant aweihlbaft wird. .
BakaDot iat dr^i ciribna od. a ilribui, wie ant. e. 64.' wofOr Octi*«
«. 09 eKlr. fUMM tjira ema defeditait, a. ob. II, 41. p. 333. Beaaa.
dera ^ricbt tat dtfectii daa voranagch. Labore — *lc<l ; nad der Lim-
•tand, dafi dadurch Caeaar aeiac l.ea(a ober emtiehaldift , »la darak
deiect. — Aacb aanai «lebt defectut abaolat, ». B. Tac. Ana. II, 7**
lieber daa ialraoailive dtfUere d. i. a»imitm detpoMderie, aliäeer« e,
Dukar in Flor. II, 3, 17. B. «. II, 10. n. VIII, 3. Mabcmala dtfeelut
•![%«» re, ■. B. [ructu, CMaiUa, nateiid bei VaUel. U, 110. IVX
■ach elwaa nogewöhnlichcra Cebrsnche.
malern leauit naturalem^ Tcoult le. aetupatam ; l. t, 47. p> IM.
L.gL,.._b,Coo'ile '
DE BELL. CIVILl LIB. IIL CAP. 41. ^97
•fi^rati qna qnatoor blreines, iabiectig scatnÜs, impnl-
saB Tectibua in interiorem parteia tratiaduxit. Ita ex ntra^
qnb parte naves longa« adgresana, <]aae erant deligatae
ad terram atque inanes, quatnor ex hia abduxit, reliquas
iDcendit. Hoc confecto negotio D. Laeliutn , ab Aeiatica
cla8§e abductom, reliqail, qui coiomeatus Bullide atque'
Amantia importari in oppidum prohibebat; ipse, LisBum
profectoS) Daves oneraiiaa triginta, a M. Antonio reliclas,
intra portum adgreSBus omneq incendit: Liasnm expugnare
conatuB, defeadeatibus civibus Bomanis, qui eins conven-
tns erani, militibnsque , qoos praesidii caussa miserat
Caesar, triduom moiatns, pauois ia oppi^nadoae amissi«,
re infecia inde dlsceasit.
Cap. XLI. Caesar , postqnam Pompeioin ad Aipara«
ginin esse cognovit, eodem com exercitu piofeotnji} ex>
DIne melei d. t. efaia LandMang« oder SaitMirmh, dh «leb d«r fittdl
gtgtmä.btr gsbildet, war klio von dea Caciariioera iLiebt beialMl ge^
wdcnj Pompci. hatta lie «ofort aeenpü-em käunca vai batta *ia na«
inue. WegEii aalmralii renvclat Uad. aof B. Alex. 73. >atnraUa to-
mttlu». So laitln. IV, 1. Mit Iptioi mdtarmlit mattria,
tubitetU KtttuUi\ Heber ttutula (tctsI. die Anal, i« Taeit. A|T>
10.) benartle Vok. ii h. I. daTi oxvxalti und tpaiäyyii alaeilei «er,
■ad eine Wal-e beieichae, eine Badmit., die lieh anek wtederBadat
In der Form der *oa Nep. P*al. 3, 4. enrähntcn Scytalm, wor4bc(
Cell. N. A. XVII, 9, 6 ff. Von dleier Art durch Waliai SEhilfe Sbcr
Landitreckca an brlagcn, fladra lieh bei den Alten mehr Ballpfele.
iNaHt) Da'ar in raancb. Codd. nnd Edilt. noBet. Doch iiuni$
bei den befit. Sehritlal. fdr eoexiM. So Cie. ad Di*. XVI, 30 t nalac
noitra lagenat etiani inanet obiignahal. Von Sehl&en B. S. V, at.
Ob. Ilt, 8. Um aebeint inairiM diaolat leer, lo dafa In diteB eefäne, '
In welebaa »an eigenU. etwaa ervarlet, »itht» enlAo/ten tat) ftaenna
entw. leer gemacht, geritumt oiti leer fdr einen ^ifen«, der nna
PlBli ergreifen kann. Ob. «. 30. tmetiam ezlKimana ItaUam. Aadn ,
Art- der Rrklär. bei DSderldn I. 8. M.
BaOide atgne Amantia^ Beide Stidle In Eplnl. Wegen del
Jblalivt vergl. I, 34, n. II. Ob. c. 20. cppido taglU c. 31. dadMta
Oriea legionc. e. SS. Corcyrä — aopportare.
gui eiui canrenfKi erant'\ Nacb der Analogie von v.. S8 eslr.
religuot omnea tarum ttnuarMM. Vergl. an III, 33. u qitowdam «im*
muaicipH; aa* in guid uUilBU «. 30. ilinl. Tee. AgK J9. m. jnan.
lulum Iranitiia niVthiM.
aoralHt — ataittit — tnfeeta'^ Oaa Aiyndeton lat «kU atme
Witkong,' ea retrith Caeaara Irnnlaebe Stiminnng.
re in/ecfa] So dt. 1, Jl txlT. Ra tat ohne etwaa timtgeriehltt
SB haben, und ohne dili et etwaa hatte aiiurithteo tonnen,. VergL
Fabr. la üall. lag. 76, 1.
CAP. XLI. /s NiKUltniapt] Wie In faat allen H5S. in (eUen
kounte, erkläre man aieh au* itta benachbarlrn M.
gL,_._b:Coo^le
398 C. lUL. CAESARIS
pngnato in itlnete oppido Parthinomm , in quo Pompeiai
praeBidinm habebat) teitio die tn Macedoniitm ad Poi»-
peinm pervenit, iaxtaqae eum castra posuit et postfidie,
educÜB Omnibus copüg, acte instructa, decernendi pote-
Biafem Pompeio feclt. Ubi illum suis locU se tenere ani-
mam advenit, reduclo ia castra exercitu, alind sibi con-
■ilinm capiundnm existimavit. Ilaque postero die omni-
bns copiis, magno circuitn, difficili angustoqne itinere
Dyirhachinm profectas est, sperans, Pompeium ant Dyr-
rhachinm compelli ant ab eo intercludi posse, qnod omneni
commeatnm totinsqne belli adparatum eo contulisset: ut
BccidiL PompeinB enim, primo iguorans eins Gonfeiliara,
qnod diTersD ab ea regione itinere profectnm videbat,
angnstiis tei fmmentariae compulsnm discessisse existi-
mabat: poBtea, per exploratores cettior factna, poHtetp
iteemendil Den Be^. erl&nlem Bnnil in Ncp. Huiii. 40, 4. n>
Ttcle SleUcB br«oi>d. bei LiTim >. B. I, IS, 3. Itl, 62, 4. Ott aft !«■
Beiiitie ade, artufi, ferro, eerlamiitt. Drakh. la XL, S, 19. tj«b«r-
■11 aber aoch bei Caei. Terwechatlt mit deeertart; bier mit lebr
■ehwMher Aalorit». VcTgl. 8. *3. I, 90. p. 104. Deeernere itl etit<
Icheiden , knf leeitem Seite der Sieg leyo , wer der genlunende ictii
-werde. Hui letat alio Torani , data dt< Sache bli dahin noch aneep»,
Aitia geweien. Analog, .doch nicht «o häaig, dua^lnafiia, w*a
Heifch. erklärt dorch: /täxtu^iu. So Demaalk. PhUIppi EpUt p. 108.
xÖti^o* Kiiillio* onloit ^ iöfOi'; StiaijbeaOiu,
tw'i locit] iSuKi nicht in der hei Sallnit n. A. Torkommendca
Bedant. r«D idoneai , opportunut, *. Fahrt n. Korlt tu lag. S4. lond.
«• iit hier die cfonial vea ihm genommne Potitions lelDs Ihm «Del-
ling* fSsillge Stellnag,
diffieHi — itinere^ Du Gegcntb. ob. e. SO. expedito IHn. Haa
nnfl'bier an wirkliche /ojla/e Scbwierlgk eilen denken. Jenem angaitum
Iter Jit verwandt: per troMitei. Sali. lag. 48, 3. Uebrigeni i«t über-
all iter der Weg, die Strafte, in to fem man nuf derjclben reitt n. geht.
ab «a]' Se. Dyrrhathio. Hat c. 42. intertiutu» Djrrhactioi den«
b*Me Straktnren «Ind gewdhnlich. Ob. I, 68 exlr. hottem Ibero Inter-
dndere. e. 72. r« frumentariu inlerelad. B. G. I, 48. eemwieatn. Dageg.
bei LiTiul meiit mit a. Cfr. Drakb. in XXSIV, 39, 13. III, TO, i:
Bei Plant, n. Caei. anob; iutereludere alieui corameatam. Raddim. II.
p. 114. dMgl. B. G. VII, II. Vergl. Ramih. S. 3G3. Infr.
guod — eo eoiUMiieeet\ Der Conlunktir nach guod wegen der
*ubi«ktiven Baiiehang ant Cae$ari mollviiten Plan d. Enlichlnfi, wor-
m1 ancb Interclndi poiie wdiet. Vergl. Ramih. g. 178. S. 742 ff. —
Denielben Gedanken bei Ball. Ing. 81, 2. ad Cirlam oppTdam itec
eontlltaant, qnod M Hetellna praedam caplivoique et impedimenta
eoMpuUuM'] So c. 5T. tempellere afqae errtntem regere. Ob. I,
X Et liegt darin der Begr. einer necntitai mrgeiu, ob pbfiiich oder
uorallNh.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CJVILI LIB. HI. CAF. 42. 390
die CBitra movit, breviore idnere »e occnrrere ei posae
Bperans. Quod fore sngpicatus Caesar militesqne adhor-
tatns, ut aeqao aDiino laborem ferretat, parva parte no*^
tis itinere intermisso, mane Pyirhachium venit, qnom
^rimam agmen PompeU procul ceinetetor, atqne ibi ca-
Btra posuit.
Cap. XhU. Pompeias interclosns Dfrrhachio, nbi
propositam tenere non polait, secnndo aens consilio, edito
locOj'qni adpellAtar Petra aditomque habet navibas me-
diocrem atqae eas a quibasdam protegit ventia, .castra
comraanit. £o partem Davinm longanvu coDveDira, irn-
mentam coninieatiim([ue ab Asia atque omnibug regionibus,
quBS tenebat, comportari iinperat> Caegar, longios bellam
ductum iri exlstimans et de Italicis coramealibus despe-
rans, qnod tanta diligentia omnia litora a Ponipeianis te<
nebaofor classesqae ipsioa, qaas bieme in Sicilia, .Gallia,
Italia fecerat, morabantnr, in Epiruni rei fnuneatariaa
cauBsa Q. Titinm et L. Canaleinm legatom misit: qnod-
parva partt «oeKi] Parmt* indit' ran kontretea KSrpam nod
^HOMfl^averUttniMen. Von der Zeit hBDBger: ertguui; noch mthr:
irepi$. Bei Dichleni hlD d. wieder: parvant lempo«, parva lox.
CAP. XLII. Prapetitum tesere] NMh der'Awlogi« von cmtnu«
ina-e. S. in B. e. IV, 2G.
ttaiitda — eoHfi'Ko] D. I. dcD xtemteM PIui, Bkcbdem der «rtl«
nicht aiiiiDfabreii inSglichi SeCHtidua heifit er, in m fera er Dnmit-
telbar auf des eriten folgte, Bod-dieiem leincr Zweckmäfiigkeil nach,
km näehilta ilaud} anch von Pampet. wobl in Faraai betchlouen
worden war. Die Meiilen aiad wohl geneigt daa Beiwort dareh pr»-
tper (Q erklircD, wie ob. I, 73. etUm leeundo proelio. — Dagegen
wollen wir nicht ifreilen; wir aeken innicliit ftof u 41. m. Pompctimi
out •> aat — Dt accidit.
adilum — m Afiscr«« ] D. 1. non plana *. pronni incammodumf
ItapeditiiBi. An die rSumlicha Anidebnnug, wie ■> B> wpatium medio-
ere\ B. 6. IV, 17 f. a. lonat, datt hier nicht gedkeht werdoi, lelhat
. nicht wegen dei Dativi mavibui; n. wegen dea rerwandtcn ZtuatiMt
tiffit — protegit eto.
eomportari imptrati Saltner der I^fi»itivll*■, ala *i od. tu. Cfr>
Rnddinaim. 11. p. 234. n. Kortt. an S*ll. log. 47, 3. Bamah. 9, 168.
S. 634.
morahantur'i Dem Znaammeahange o. Spncfagebr. nach) nScktan
wir annehmen, ofa wir gleich nicht eine kategoriaehe ErUärang geben,
fler ginn tey: qnod Pomptiani clauea — ntorabantitr ; wie B. ö. Vt,
IS. non hoa — palna — non ailrae marantHr. VII, 33 exlr. aperina
, cnnicoIoB — tnarabaHtur, Ob. 1, 63. f. atorari atqhe iter impedir*.
Eine Analogie der Bedent. werden die SachiiaudlgaD wabmehniea in
den grieeh. Maraa&ai a. irax^vtu, oft al* (yaon. vecbnnden mit iu*-
xatJtiJttr. CÄr. Held an Plnf. Aemil. p. 390. Bahr ad Thilop. p. 40.
L.gL,.,_b,COO^Ie
400 C IUI«. CAESARIS
^e hae regioses aberant longiai, loeis c«tIu henea cen-
Mitait 'vecturasqDe frumeati finitimis civitatibus descri-
' psit; item LiHO Panhinisque et omnibus castellis, ^od
esset fjTunienti, conqait-i iossit. Id erat perexiguum, quam
ipsiiu agri natura, qaod sunt loca aspera et montuosa ae
pleromqae frumento utuntur importato; tarn quod Pom-
peius haec providerot et saperioribus diebus praedae loco
ParthiDOS habuerat, frameotQraqae omne conquisitont,
Bpoliatis efiossU^ae eonua domibuSf per equites com-
ff portarttt
Aneb tit der Wecliiel alticer ubI pMtivtr Stnittar nielt felfcn, m
' wenig tlt die BrginiiiDg einei Snbjell« wi dem Vorhergehenden.
AuBlog ■. B. SM, lug. 64, I. ^ilqBui baee «(qaa alim Utia diitl
acqne anlmn» Marit fleclititr m. ab eo. Und wegen dea verftaderfea
oder %a lodernden Catut einea n. deiaelben Subjeitt im Vorder oder
Nachial*, wi« aneb tn rerbnndDen Sälieo. i. Ramah. J. 206. 8. 1001. -~
DaiD kanpit, data Caewr in tBorari ia dem neutral. Begr. »ich auf-
halten, in der Regel die Zeil, Kit lange f anglebl, od. den Ort, teot
■aadra«kUeh bsitimot B. e. I, 89. 3ü. II, 1. 10 eilr. IV, 33. Abiolat
ob. I, TO. dageg. III, SG. nalio in loco meratut, Vaatt Biliär, bc.
■taligea die c. 100. n. 101 jeraäblleD Thslaaehea, dean matt lieht, AutA
»en Jener Vering bewirkt wurde.
■ eieitalibm — dtteriptifl Den Begr. *an deierib. eiilBlem Siel-
Ico, wie Liv. I, 19, 0. In XII meuaei dtteribit annam. XXX, 2S, fl.
nagnaiB vis frnmcnti tieatlm populo dtteriptertint. e. 37, i, decem
■aiÜB laleotüm argenti dtieripla penaianibaa aeqnlt in annoi qnioqa»-
ginta, aalrerent. Wir glauben alao nicht, dah ei lej: nach ein. be-
■llrnnten Einlhcilang amftrlegeM , dteaer Begriff iat ein teeuHdärer ;
■ond. ea enlapiicht mehr nn*erin : tattieAreibe» , A, i. eine tekr^Uiekef
MeJat tnA Zahlen gemeftoa Eintbeilang ond Verlbelinog der Präils.
Honen od. Sachen anafertigen n. Ireffeo. Nnr liegt wie in itenDntiBre,
•0 aneb in rfeecrlb. der Begriff der Beitimmlbell nnd del Naehdrncki.
Ib Aaaehnng der Sadic bietet Tac. Agr. 19. extir. elwaa Aebniiehei.
Liito, ParthM* ete: tinifnirij Der Ablativ «bhiagig von eam~
guiri; vergl. I, S4 u. 34. Baumat. ad h. 1. halt Utto eU, Iflr Datxee,
abhangig von : quod »tiel. Diefa iit an* doppeltem Gruade naalattbatt :
I) weil •ehwerlicb dai ^eii'laverhillnira aol /.iiia o. eaitellit, die hier
da blolae OrtibegrilTe gelten, von Caea. übergetragen worden wir«^
und ei anf jeden Fall LiiH beiftear wdrde; 3) weil gued tuet jYum.
jiani ahtolat geaagt (it, da die BailxendeM all tolclie in gar keinen
. Betracht kommen, ond m hier biora om die vorbandne Mane dea Ge-
tretdci la tbon warj wie B. 6. III, 16. navirnn quid ubique fnerat.
Wegen gnod frunenK l. ob. c. 39 in: guid mililtiin. Uebrigeni b».
■eieboet quoil fiberall mir SacAe n. Wetem, oder Sfjfn; qaaniatM dio
Gri^te a. Zahl; dort denke ich blofi an dai Verhanda« n. Allgetneine ;
hier an Gemtftntt o. Relalicei.
fi-amento _ i'H;iDrtii(0 ] S. B. ß. IV, 3. p. 331.
pravideral} Ferauiiehea (i. U, 0.)'u. aagleich dem geieifa ban-
deln, meiit catendo. 8. B. G. V, 33. Die meiat. MSS. provideAat,-
weniger dem KachveriiBttnliie gemaüt. Man achte auf die Verbind, der
Salse dareh «1 — qmit
L.gL,...f,.GOOglC
DE bell; civili lib. ni.4:AP. 43. mi
Cjcp. XLKX. . Qoibus rebas Colitis, Caesar coDsilium
cajiit ex loci natura. Erant enim circam castra Pompeu
permiilti cditi atque asperi colles: hos primam praesidiis
tennit casteUaque ibi contmnniit. lade, ut loci caiusque
natura feiebat, ex caätello in castelliun perdacta manitione,
circumvaUare I^ompeium institait: haec spectans, quod
anguüta le franientaria utebatnr, quodque Pompeins nral-
titudine eqoitum valebat^ qao minore pericnlo undiqae
fnuneatum commeatnmque exercitui snpportare posset; si-
mnl, ntl pabulatione Pompeium prohiberet equitatumque
eins ad remgerendam inotilem efficeret; tertio^ nt aucto-
ritatem, qoa ille roaxime apod exteitu aationes niti, vide-,
praedae loeo hahutrati S. ob. II, 3S. B. 6. V, 7.
effouit — Aomlbut'\ Weil nainl. die Bcwoliner ihr Getreide Itt
Ihren Höaiem vergraben oder in Graben uifbewahit hatten. So bd
Tftcit. Ana. XVI, 3. von einem vcnneintlichen Sehatia, der gtholieii
«erden ■ollle: Baiiaj effoita agro tuo laliique clicum ftrrlt — pndo-
lem et metom moile TolnotiiriB eSuglL
CAP. XLIII. Bx loci HKtaral Min vergL danit dea bei Sdluit
sehr gewöhnl. Aoidrack: ex copfa rtrum Btatail; od. e.r eapia rerunt
eonitlium traUtt pro rei eopia iMi« proTideuter exoiiiat. Ing> c. 3B.
00, li. BS, 3.
praetidiit tenuitl Kicht lo wobl genetitek von Caei. referit^
MD^ naeb dem Erf^gt n. 'Rttvliatt der voranigegangBea OccnpatiiHi..
Eben lO nnL c. 100. Ob. e. 40. m. n. c. 100.
tx eattello in eattell. ] S. ob. I, S2. S. ISO.
Aa^ Mfeetata, gued eu.] A«bnl. ant. c. G3. In. äee «Hperlarlbaa
dlebni llmeii« Caeiar, ms — noslri clrcamvenirentor. So stebl Ate etc.
analog dem **e, B. 0. II, 4. in. oft vorbereitend auf gance, nachfoU
gende Sätie} tbell* analog dem grieeh. Gebrauche dei loOie iot vi*
. t. Viger. p. 172. theita den von Matthiae S. S78. 70. aafgefiihrlen Fil>
Jen. S> lUmih. S. BTS.
(n»^tttii(tfiie] D. L überlegne ZabI, im Gegeniati in den irenigen,
die Cae». hatte. 8. If, 33. Ueberhaapt aneb: eise grufte Menge, io>
bald der Zaiammenliang qdiI ein Cegeatali vorbanden , wie S^. lug.
eo, 2. Eoiam tantlitadfnea In unuin cogit; vorher nänlt auch noch:
enm faiteii profeelaa.
gua minore perifulal Diefli fiaiOB gmt mit naehtter Beilehuag
■nf eireumvallare Pomp, imtituit, all dem Ubjelite oder flegenitand^
(Hillel oder Werkieug,) durek Kelchmit der Zweck erreicht werden
könnte; nnaert um dadurch od. leodurch. Vergl, Ramab. g. 183. & 7Sß.
tupporlarg poitet] Ueb. paue i. 1, G3. III, 8. Bergmann fu
Rnhnken. Elog. Tib.. Hemiterh. p. 347. edil. Frirdem. bemerkt: Con-
■lat boDOt icriplorei vim Teibi pait« Conjonetiio Modo tribnere, Ita
nt nht DOi V. c. niarpare lolemnt dieere pottiai, Uli linpliciler pananl
dteam. — Oft, wie an nnsrer Stelle , könnte patte fiberfldeiig er-
acheinea, wenn nicht dem Scbriflil. der Begriff dei im Slaitie sej/n,
der gegebnen Muglichieit, Torachwebte.
intttdem fffiferet^ S. ob. III, 0. lu Mtgligenllaret effei-.itset.
pMeiitfur] Ueber dIeKI Vctboia und del*eii Uebranch vergL ob.
C C
L.gL,.._l.,COO^Ie
403 - C lÜL. CAESARIä
batiir, mintieret; qaum fama pier orfaem femmun petcre-
buisset, illam a Caesara obsideri neqae ander« proelie
dimicaie.
Cap. XLIV. Pompeios neqoe a man Dynbachiot|ae
^Bcedere v»lebat, qnod omoem adparatom belli, tela,
arma, tormenta ibi collocarerat , frnmentomqiie exercüni
navibiu snppoitabal; neqoe -maDiCiones Caesaris prohibexe
poterat, ubi pioelio decertare vell^,' qnod eo tempore
atatuerat non esse faciendnm. Belinqnebatnr at, exire-
mani latioaem belli seqaens, quam plorimos coUes ocoa-
paret el qDaln laüssimas regiooes praesidü« teneret Cae-
aarisqiie copias , quam maxime posset , disünerets id qood
accidit. Castellis enlm quatuor et viginti effectis, qnin-
decira milia paasaaot circuita amplesasj hoc spatio ps"
(t II. n. Zcnn«'» Viger. p. S12. Ibw äomlr a. ^ahia&ai. Aach Mar
wirde dM letalere ec^^"» ■<> ^*'^ beide grleeh Slrnktacen tou ipal~
tus&at U dem iKtein. videri tenchmoIieD •cheiaen. VirgL Bremi m
IIDcnt. Trapexit. p. ISI. Matth. gr. 6r. p. 1078.
^K)tm fama tte-l t/uuM hier gun eisentlleh f3r: qnod tum eve.
nirel, übt pereiebniHct. Dai» to wie klar, *d wOr.d« aseh n. 07. t,
quum irrumpcra eonuentnr — c. 72. ;kiim altera alterl anziUDia fem
non poMet — die Strnkt. der Ablativ, abtot. inläiilg ■eyO) wenn Bi«ht
der cauial» und temporale Begr. venekmoliea wire, dii>« hier ilekt
quam in engeter Bexlcbang mit der ratioeinaiie Caeiarir . angedantvt
durch ipectani, und dieie Velhindnng dei ratieaetteit \ erhUtniila*
mit dem temporeUen od. tächlieheu Iil auch der einad dei CaKfuniUvt
nach quumi Toradgl. mit latperfiet- n. IH.g.perf.
CAF. XLIV. Ertremam raltantm ete,} lieb, txlreai. i. ob. II,
4. Die ratio belli wird auch beielchliet odI. c. 47, ia. o. SO, bcUaadi
rationet. e. 73. 81 extr. eo amuem rationtm belli tonferre e. 85.
id quod accidiH S. I, 80. Id quod, volOj in aU. MS8. bll Ml
a, idque, beltBligen viele StellcD bei Cee*. n. A. S, Oad. ad k.'l.
eieiebwobi lafit aueb idqae lioh hürea und verlkeldlgem; 1} weil dls
Verwechil. lelcbt d. gani gewöhnlich, i. Drakh, m Liv, XXIIl, 9, 0.
3) weil der L'ateriehied nickt iq Tcrkenneo, Id quod hebt gteiek na-
■•rm: eine Sacke, die etc. d. i. elwai, wai lieh auch tgitih'eA la.
trog, — da* beielehaete Objekt weit nachdracldickei; hervor; idqKo
reiht Ata Krfolg , der hier al> Urtheil, bIit Beaierhiag dei SetcrcBtea
beigatBgt wird, nnr kn dai Frühere logiicb u; wir würden lagaai
und dai gelang. Die Natar von que aber bewirkt, dab dar ifrtbel-
lendc, In lo tera er ätn Erfolg nnmittelbar an dM Frühere «nkntlpn,
dleicn all etwas ihm gani Begrtifliehtt dantellt, ihnl. ddi«»: and
dhri gelang de»u auch. So e. 45, in. erehra^e ~~ proelia fiebuit. So
: Ltv. I, 8, 6. Aiylum aperlt: idque primnm ad coeptam magnltodlneM
rohorit fnll. Die Stallen, wo id quod vorkommt, B. 6. IV, 39. VII,.
M. lind von andrer Arli überall enchelDt vor dem fJrlhalla riae
. Paute eingetreten; der Beiialx mehr erplicaliver Art,
ea$leaii — effectii} Weiche Art mn CNleUm geMelttt »lad,
du-«« B. G. II, S.
gL,_._b,Coo^le
DE B£LL. CIVILI LIB. lU. CAP. 44. 403'
bnlabatnr; mnltaqne erant iatra enm tocnm mana sata,
quibns interim inmenta pasceret. Atqne nt Dostri per-
petnas munitiones habebant, perdnctas ex oaBtelUa in
proxima caatella, ne quo loco eFumperent Pompeiani et
nostros post teigiim adorirentnr, [timebant}: ita iUi io-'
teriore spatio perpetnas muniticmea efEtciebant, ne quo
laco nosffi intrare atqae ipsos a tergo circaiaveiiire pos-
Bent. Sed ilU operlbus rincebaut, ({ood et nnmero mili»
tnm praestabant, et interiore spatio minorem circnitam
habebant. Quae qnum erant loca Caesari capienda, ebri
probibere Pontpeins totis copiis et dimicare non constitn«
gaiHdeeim milia — cftruftu] Den Ablativ eirenilu ertlire nm
ganz auch Adalogie yon num*ra, aetaW, nalitag Bnd ahnl. AUat. '
tKBdal. *. B- Cic. Vsrr. I, IS. Pen» mille Humero Daviim clutcm
*A Deluia appalerant. S. Ramili. %. 141. S. 423. Daher enchelnt in
drcnitn, wai fn wenig. Codi., uDnatu, lo wie dte Bntiteb. vftn in be-
greiflieh j nnd eben lo wenig braneht ctTeniYa abhinglg gedacht m
werden mn amplecti. Dach lergl. c. OS.
mana tata} Manus a. ar$ im Oegeniatt der Katar, beaetcbncR
GeachicUichlcelt, Knnlt and Einrichtang vnn Menicbenhand : hlar alw
entwed. grünende Swten oder F'ulterirSHter , lum IJnlenehiede vau
Winea D. Weideplät^teu. Die Lexiea geben Beiiphle; wir reebnan
bierher auch Gell. N. A. XIII, 23. mihi neqae Vaium , aeiiu« vclthnen-
tuia allam eit manu pretiotum.
st aoitri perpeiaai etc. ] Wir geben dieae Stella nach Lemalra
Dihne n. Krefii, o. lanen die eingeiehlohnen Worte dqp. nir Ver-
gleiebang itehen: weil aneb nni die Sache lo am eiafacAtten darg»>
■teilt nnd inrch den Thatbeltand bntaligl ericheint. In cinan leet'
lern Krefie i. e. 13. halte Caeiar dorch fortlantende , von etnem Ca-
ttell xam andern, als Stutspunlten der ganxea CirenmralUtlonilloi«
getührle Verl Chan langen den Pompei. eingeichloiien : dtcier Kreiatlnla
parallel hatte rieh Pampeiut im engem Kreite, (t'nlerjor« tpatie) Fer-
■chanzt, innerhalb deiten er «eine Trappen concentrit Iiatte. Bei dei
gewohnlichen Leiarl: nt noitri qai — habebaut — ne — adorirentar,
timebant, tritt ein la greller Widenpmch ein iwiachen tiaiehant anl
qnl perdHctat habebant, wM man namdglicb mit Beld d. A. 13r nocb
Mieht vallendete Handlang Debmeu kann. Mora«, der an lo viele*
Stellen fn der einlachtlen Weiie du Kechte aab, leblpg vor: nMtrt
perpet. man. hab, guia ne quo loco etc. timebant. llna Del dabei clk
1} weil alle Codd. videbaat haben, «tatt habeb. 2) weil gui in all. HSS.
liebll; ob etwa ursprdngl, itand: Atqoe ut noBtri per perpetaai ma>.
ellabani — ne qao etc. Dieiei titabant, d. I. in venneHen ttieAle»,
erfclärle ein Gloiiator durch : timebant; lo lam diefi Wort in d«a Texli
et (n\rriore ipatiol D. i. guutn interiui ettet apatinm, all Atfat.
abiolnt. Eigentl. Ablal. couiaf. S. Z. j. Ü4S. Ifnt. c. ?0. 71.
qaaB quam erant leea capienda] Einige hallen dieie Stelle (Ar
Verdorben; Mor. conjicirle : dam, weil quam mit dem IltdicaUp •>•
■töfiig. Baamatark erklärt gaum nach Ramih. S- >^S. I, S. 770. dircb:
lo oft. Wir würden vorziehen, quam durch quaniam au deoten, je-
docb mit dem ipectclleii Nebenbeariffe de« in der Zeit, d. i. dnmalt
C c 2
gL,;..b,GOOglC
404 C. lUL. CAESABI:ä
erat, tarnen snis'locis Bagittarios funditoreaqno mittebat,
qaornm magnnm habebat namemm, moltique ex nostris
Tulnerabuttur magnusque incesaerat timor Bagittacum , a^
qne omnes fere milites ant ex coactis, aut ex oentonibos,
But ex coriis tabicas aut tegimeate fecerant, quibus tela
vitarent.
Cap. XLV. In ocenpandia pracBidiis magna vi atep> ■■
qne nitebatnr, CaestH-, nt qnam angnsiissim« Pompeinm
contineiet; Pompeius, nt qnam plurimoB coUes quam
maxiniö circuitu occnparet; crebraqne ob eam eaossam
proella fiebant. In hU qnnm legi» Caesaris nona prae-
stdium qnoddam occupavisset et Rinnire coepisset; hnic
loGO propinquuni et conlniriam coUem Pompeius occnpa-
' tU noslrosqne opere prohibere coepit: et, qaum nna ex
*0TiraIt«ndeN , faitischfn UmitaDdei. Etwa ao: qoae loca Caeiar nl
tum caperct, quoniam neceiic erat. Zu dieier Dealung (lergl. Orotef.
§. 421. Anm. 1.) veranlarit der in capienda liegende Brgr. der Noth- '
weadigkeit Die loca aelbit lind ntchd Boden, ■!■ du omicbaiisl«
tpatiuM ittteriitt d«i Pampei.
mit >loeit'\ Hier oSeubwr vie bei Sali. lag. 5<1, 8. tod gelegnen,
pMteudea Orten aal. S. ob. I, 61. S. 157. vergl. ob. c. 41. lint. e.
40. idaiteit loeii. n. c. ii. 100.
ex eoaetit ] Kine Art Fils am Wolle oder Haaren. Bei Plln.
H.'N. IV, 48, 73. lifit man: Laiiae et per le coaetan (andr. ceaetae)
reitem faeinat. Eben ao lagte man: coarlüii, ntljiioi;, Uan nanale
. dieaen Fi7s, verwaodt mit dem griech. ni^o;, auch nil^/iaj analog dem
eeaetum. Aehnlieh war ciliciam d. ). panooi ex pilii caprarum et hir-
eorom cantextiii, aar offenbar dQoner and gochm eidiger. Aach dieica
8t«ffa bediente man lieh im Kriege: nd impelum ■agillsrum excipien-
dnn>. Veget. IV, 6.
CAP. XLV. I» occvpandit praeii'diit] Praetidia iiod, «le man
■Eebt, feile PuBÜte, die mit Soldaten beeetzt wardca i die man tieb
■ber änfterhaib jener von Caea. a. Fompei, geaogoen f^trie&anxuagen
an denken bat.
uittbalur'] Iit abiolat getetil, nod nicht elira aaf in occtrp.
piaetid. ifntaiitiaGh xu beliehen | ao wie auch magna vi aar adrerlital«
Nebonbeitlmmong iat^ wie Sali. Cat. 1. gumma ape ttiti decet. 8. ib
I, 45 f.
IM All] Held verneiit auf B. G. V, 53. wo ebenfall« la Rit von
Caet. gelkrauebt, am ein Beispiel eininleiteo. Der Gebraoch i>( allge.
nein, so oft ein eiuxelner Fall od. eine Hnaelae Fenon od. aiehrer«
nnter vielen naher oder ipeclell beieichnet wird. Aocb ttebt it In
•eber «Igentküml. Bed. i. B. Nep. Milf. 4, 4. creanl decem pruetorea,'
— in eil Milliadem. Liv. XXVIl, 12, 16. eeddere ad dno müla dviom —
in hit qnatoor eentnrionei. Man beziebe hie anf erebra — proeUai
und lo fiberall, nicht etwa im allgemeinen Sinne, fdr: qneeeanqua
forte «ccidnnt *. geruntnr.
tonlraTium ei>Uem\ Sjuon. eSveTtnt (■. B. O. IT, 18.) unr ttf
« nicht bloft der gegeaHber, *ut der eittgeg«ngetet»teu Solle
gL,.._b,Coo^le
VE BELL. ClVlLl LIB. ül. CAP. 46. ivü
parte pntpe aeqouin adttnm haberet, primun sagiUariis
Ainditoiibusqae oiroamiectis , postea levis anuaturae magn»
mnltibidiae miasa tonuentifque prolatis mnnitiones iu-
pediebat: neque erat faoile aostm nno tempore propag-
^re et raarnre. Caesar, quam snos ex omaibns partibus
vuloerari videret, recipere se iussit et loco excedete.
Erat per declive reoeptus : Uli autein hoc acrius instabanC
neque regredi nostros patiebantur, quod timore adducti
locum relinquere videbantor. Dicitur eo tempore gloriaos
apad BQos Poiapeius dixisse, no» recutare te, guia »ul-
Uut UM» imperatar exütimaretur , »t tine Buufimo detri-
mento iegiones Caetarit tete recepittent iade, ju« fernere
eätent progrestae.
CiF. XLVI. Caesar, receptui suotura timens, crates
ad extremam tumulam contra hostem profeiri et adrersas
locari; intra has mediocri latitadioe foBsaia, tectis milili-
bus , obduci iussh locumque in omnes partes ^luam inaxime
iiupedifi: ipse idoneis locis funditores insiruxit, ut prae-
llegcode, lond. anch bchittdermU ^ in lo Tern er eini dM ^dre li^iich
ayfbebl. Vcrgl. DÖderl. Hl. S. 2T3. n. eenlra e. 63. SO.
tiito tempore — et] S. in 1. 85. p. ^0.
propugnare} Tac Agr. 13. Honeilior aBTiga; elientea prepugmant.
Bi Ut: ej- loce atiquo vel iatiore vel exceltiore iuiprtu facto iiugnare,
boiteique defcadtTe, a. procul areere, Aual. prolegere. Gtr. B. U.
V, Ü. B. C. II, 8.
binare adducli] S. ob. II, JO. S. 270.
HO» recusare t» quin B(e. ] D. i. er habe ttiehtt dagegen, dafi
man iba etc. gleichiam : nihxl tt eatnae contra habera, gaamiHHt
de. Grlcch. na^aniia^a^ Bei Tacit. Ann. I, 70, mit liifiait. Fwi.
Vergl. Cber gairt Z. g. 540. Ob. I, 7S.
nulliui »(ui] D. L pronai et plane ineplat alqne innttUi. Ea
liegt darin:I>ne ulU qnidem Msai a. nulliu« proTini ejrperieatioe.
Ugioaes Caet.] Uan beiieht diesen Plural, der Maacben klar
nicht psaiend erichien, indem nnr eine Legion im Üampf begriiten,
aaf Caeian ganxn Heer , da« lieh van Djirbachinm uicht ohne gro-
ben Vcfluit werde lUrüctiiebea könaen. S. BIberl. p. 125, Wir hal-
len den Plural für allK'emeine Beiiehnng der Caeiarian. Heereiallbel-
Inngan; dar Prahlerei de» Fompei. goni aagemciien, zumal da er lelbil
nicht wiaien Iconata, wie ilari die geEcn ihn kimpfende Maaie. DaTa
FoBpai. bei tenere — progrettae an Caeian ganie» Marteh (c. 41.)
gedacht habe, Iil nicht »■hricheinllcli, da Caea. ihn beretU gaoi eia-
geieAlatien hielt, und alle Sichech«ilima()regeln durch VcMcbwuung
gatroSea hatte.
CAP. XLVI. Cralei — advertat loearil Dainif nüaL di« 8oI'
dateo hinter dlcien Flechten all SchntiWEhr Graben lieliMI fcöantaB;
diab folgt Khon mu iveti't niül. S. ob. I, 35 exlr.
gL,..:b,Coo^le .
406 C. lUL. CAE8ARIS
Bitlio noitm se recipieDtibiu euent. His rebm oompletii,
legibnes rednci iuHit. Pompeiani ' hoc inciolentias abjae
audacios nostroa (wemere et.inMare coepemnt oratesqne
pro munitione obieclas propuleroal, nt- fsBsas transcen-
dereat Qnod qaam animadvertiHet Caesar, veritni, oe
Bon redncti sed reiecti videteBtur xiaiiuqin detrimmitam
caperetnr, a medio fere spatio anoi per Antoninin, qiii
ei legioni praeerat , ct^ortatiu , taba signam dar! atf(ne in
lioBtes impetam fieri iasBtt. Milites legienis nonbe subito.
cstiBpirati pila conieoemnt et* ex inferiore loco adrersi»'
dUTom ineitatl Mmm, praeeipites FompnwtOB egerant et
rtbut ecmptelitl Raknkea (Praabt. m Sclicllar. Lu.) Ormlt •(
DiflerUtt. p. 509 cdil. FlUdem. wBnieht mit Marklsnd p. 373. Ua
lebm eonfeclit, wie er beifügt: qnoi poitaiat parpetuB Cftetuii eon-
■netnda. AUeia wiob Cicuo gabranclit 4bi Wort für aä*olvere, wia
TtlilljiSam, 1. Ecneit CU Cic. Um icheint eompleie aUb Aehnliclikeit
«OD compiere legioaeat, ej-erettuM, «niiol, /da, mehr la lagen, >!■
«onfietre, nsnl. plen» et ferfetlt ren abiolverc, lic ul onniboi Im-
lieralorli oneii« ■atiifeciiic laortim^ue itr/utt' qucwii modo priupesjMe
TiderelHT.
legiean rtdueii ElbaHing- ^. 126. itfmat mit Faam. lnrin, a. A,
lOr Itgtontm, da hiev aoidrüeklieh nur die IX. Leg. in Tcnteheii ■«;{
anmal da id MSS> (ait Immei abbrevlrt worden: Itg,
pro Muititiont abieetatl So erklärt )ich du obige: advtr§ai taeari.
propulerunl'^ Naek der Analogie von praruere nallatK, Llv. IV,
20. n, Vellei. U, 63, 1. I*t hier propeller« unieri ober den BaatvB
werfe«, fort tu ■•iitoftcn. Wenn Davla ad h. 1. biDiaaetiti eum In
fiaea deiceeraatf ul iii fottat iatttrnertnt de^soreulgae i a« iat Im
nrlel getagt.
a mtdio — tpatio'\ Etwa »Ml der Mitte de» Wegi der Enlfnv
nang nui, die xaiiehe» den Feinden v. Caeiart Vericbania'ngea war.
EbCD lo Liv. XXXVIII, 30, 2. a qninqae fernie miltibut locat eaitra.
B. G. II, 30. ab tanio Spatio. Aa unirer Stelle Iat a bedingt durek
die Frage: von wo aull dieier kann In mancben Fällen coordiaiit
tejn die Frage: wqI Alio bler; «u/ der Hälfte dea Wegt. Cfc. ob.
I, 83. p. 190.
eoaipiratii Ob eentlipali m leiCD, wie die valgai., kau nicht
mehr in Frage kommen, wenn man B. 6. V, 42. lieit; •« asb ipao
vallo eonstipaverant recetriiniqae primi» nllimi nett dabamt. Sine adet
ttipata itt immer elwai Auberordentliekei , nur im Nothfali an(Bl>«B-
deu. Die Leiart campieaii iit nur Beitäiigung dei compirati , waa
wir aber nicht erklären möchten: in modom apirae , mnre aDgnJum
eongloball, «Indern wie loatin. 111, 5, 3. Lacedaamouii ea eoatpiraliat
■d arma Goncurrunti wo mancbe eoncitatiut vortchlugen. Dieä aefaelnt
um lelbit du voran ig egangne inoa cabartatut lu beitätigen, und wir
wOrden fait übenetieu: roll eimUmmigtr BegeUtenng. Man rei^l,
jedoch Bremi in Suel. Caea. 63. und weon unire Erklär, nlehl gui
uopaiaend icheiat, ant. c. 72. in. tanium fiducim kc »piritia ete.
inritati eursul S. ob. c. 24., SU »liidio ineidali.
ad reripieuUuHt j Aebnlich U. G. I, is, nl quo traf ccietiM reet-
L.gL,;..b,COO^Ie
,. DE BEI-L. CIVILI tIB..Iff. CAP. 47. 4»r
terga viertwe coegeimDt : quibiu »d recipiendam ctatas di-
rsctae longorüqae otüeoti et inatitatae foBsae inagDO im>
psdÜDBDt» faemut. Noatii vero, qai- sads babebant sia«
detrimento diaeedire , com^ocibas interfectis , qninqae
omaiDo vnoram amUsia, quietusime se receperaat paollo-
qae cätra emn locom nnoratt, »^w coiaprefaeRgis collibus,
■wahiones pcHeoenuit,
Cap. XLVH. Fxat nova et imuititta belli ratio, qnum
tot eaneUariim namero, tantoqüe i^atio et tantis munilio-
oUntB et toto obsidioois genere., tum .eiiun teliqai« rebus.
Nan, qiücoioque dtcrum obsidere coaaU stint, perculsoa
piVxiIiiin. Vit, 51> itgniiin redfita^x. Cfr. ob, e, 2S. id ramniittendiimf
DoA ucli B. e. III, 4. tni reeipieadi- funfllaa. Man rirgl. Sali. lug.
3, &• niqne «Ilad fatifand« nlii odlum qHaereTc. Aaticrdcra über dicso
bsKcticniwerthe Eiginheit der !■!. Sprühe, welcha dem G«Tandto oR
r^xive Bedcut. gegeben lu hKben RcheiDt, tiek« Baddim. latrtitl. II.
p. 3M. 55. Unt.. c. 51. helht «: ad receptum.
tratet dfreetae longuriltue obi-l Dieie Flechten lagen Aarisental '
avt 1er Eräe^ ebenin die laneurn der Quere od. aberhuet •'"■ Wege;
dieft icheinl ooi in objecti %a liegen.. An dielen longnriil hatte man
di« eratei befeitlgl. DieA enieht mu anch daram, dah Varr. R. R. tT,
7. -lagt : in «tabniia — elania kaber« oportet oitia ac feneitrai^ et Intel
■ingqlai a praeaeptbn« Interücere lenguriat, qnl eai (ic. eqnM) äh-
eeraant, ne inier le pn^nare poiifnt. Atio denke man liek die PRhIe
■mdSlaogen, xm'ieAen deneD, wie iwilcbeu Stanäbäamm , die einiet- -
nea eratei ilanden.
iuttiluta« faua»:] D. i, dis OHgglegtex erahen f Dicht; perftetae',
wie Moeb. ad ta, 1. CCr. B. e. II, SO. IV, 16. V, 11. wo mathinat, ,
pontejK, navet initifnere.
tatit häbehaHi\ I, e. eontenU eraot. S> Ind.n. Habnl- zu Ter. Eon.
III, 3, S2. n. Br«mi %n Nep. Epam. 8, 4. dar äyanär all. analog «Dführt.
ei'ft-K «out Aieum] Di eier Platt kann wohl kein andrer geweae*
■cpi, all daa c. 45, genannte praeiidian qnoddam. So viel eriiekt
man aber, dafi I) der Verlnit von nur 5 Mann nnwahnch ein lieb ;
S> daTi die Caeiarlaner doch gewitiigt, lich andre Punkte, wahn^einL
ihrer Linie »Sher gelegne, gewählt haben.
CAP. XLVII. Qua» utmera — bim efe.] Dtelen Ablativ, vergl.
Tactt. Agr. 13. coelnm — imbribui biednu. Znr Angabe der ratio od.
dei Gründet nnd der ffrtmehe entweder eine« FakU oder eine« Vr-
theüt, wie hier, wo die beigelegten Prädikate nava et tnutitatä ian-
tirirt werden , |nden wir auch nnt. e, 110. copiae neqne nmntt», ne-
qne geaert hontlnsm nei|ae m» lel nilitarii eontemnendae. B. G. U|,
17. idoneo emnibiif rebat loco. Wir «Bgen in tolchein Falte ralionaltr
Beiiehnng: rüeiiicAOieh. tJeh. gnu» — tu» i. B. G. II, 4. p. VIS.
Eben an e. i». ob. c. 42 extr. Cfr. Staren borg m Cic. Arcfa. p. 168.
gBicumjKB conati (nnl] Wir mächten hierbei an den Gebranck
dei grieeh, Aoristi eriiineTn, lal Beieiebnang der Dinge, die gewöha-
Uch nnd in der Regel, nach einmü angenommnem Prineip, geickehen.
Vergl. Viger. p. 208. Halth. gr. Gr. 8. 954. StaUb. in flat. Phaedt.
p. 20. Walch in Tae. Agr. S. 104. — Zur VerailgemeinaraDg dei Ge-
danken! sagt man snch: qalcnmqde nnqaam etc.
gL,;..b,GOO^IC
408 CIÜL. CAESARIS
atqne infiitnoa hoste« adord, aat proelio sapeiatos,- ast
aliqna offensioDe permotos oontiaaerant , quum ipal imiaero
milltuiD equitumque- praestarent : oaiuBa aatem obsidiimia -
haec fere ease ooiunevit, nt fninisnto faostcs prohibean-
tur. At contra integtas atque incolumes eopias Caesar
iaferiore luilituia numero continebat, qanm ilii ommnin
retnm oopia abundarent: qaotidle eaini me^as andiqo*
navium nameraa coaveiiiebat, quaa commeatunt suppor-
tarent; lieque ullus llare ventua poterat, quin aliqna ex.
parte seoandum curaam haberent. Ipae aoteia, consamdB
tunnibus lange lateque frumentia, snminia erat in anga*
stiia: sed tarnen haec singnlari patientia milites fetebant.
Becotdabantur eniui, eadem se superioie anno in Hispa-
nia perpessos, labore et patientia maxlmam bellam con-
fecisse: memioeraat, ad Alesiam magnani se inopiam per>
pesaoB, mullo etiam maioiem ad ATaricnm, loaximaraia
uliqua ebfeaiiant permatotl Vth. permot. n. II, 11. 8. 110. B.
' «. 33. in. OiftBsia iit aber hi«r in passiven Sinne in fMiCn, fär:
rtl male getia , Wie maa aucb lagte : pedit offeuiia. Gie. ad Dir. I,
7, 12. lllud tibi adfirmo, li rem er lenlentia getteris, fore Dl abMB«
A lunllit^ qDuQ] rcdicril, b!i omnibai collaudere. Obftntionem eu«
periculoiam — tideo, — Sonit gebinichi Caei. dai Wort ddt in
uiticen Sinne, wie ant. e. 60. magnam faaec lei illii abfensioHtnt et
coHtewipUottein %i amnei altulit. B. G. I, 19. exir. liue eiui abfaiuion4
•aiml. — Cfr. ob. 8. üb. obftndere b. c. 72.
eonlinaeTiint\ Hier beitimmler noch, all I, 83. Lehrreich iif
Doier ad Flor. III, i, \. wo folgende Erklär. Coatinere notat Tim
•liquam maioreu et extrioiecBi adcenienlem , qua quii (tetinetnr et
probibetur progrcdi: quomodo etiam contineri dicnntor, qoi ttadiguß
clami et eottttrieti fenentnr, ot expedire (e qod; pouiDl. Cio. FhiL XIII,
3, S. luit. V, G, 0. Cfr. ob. I, Sl. II, 13.
müitum »quit.^ Davon ob. t, S4. Beneeke tu Init. Xllt, 3, %.
Unt. c. Gl.
aligaa »x parlB] Nlmlicli Im giographitchtn Sinne: loa Hner
Stile (wenlgiteni) Aer. Vergl. Sb. aliguis GioCefend Commentar la
StUab. Eicnn. XIII. extr. Cic. ad Div. XI, 5 «xtr. Oplo at ah Utla '
' QrieiHit parliöut virtntii luoe lomen eluceat.
tumviit I» aagutUis'^ So ob. c. IS. Kral rei In magna dillcaU
täte tsmmiviat angusiiis rerum neceiiariarum premebaiitiir. Aehnl.
Nep. Pboc. ], 3. in wa/naa paapertate.
ad Aletiami S. B. G. VII, 14 ff. a. flb, JvaHeum VII, GS lt.
le — perpesioi — te diicessisse] Aebnl. doch in Zweltcl geio>
Ceoe Wiederbolung dei Pronam. penonal, B. G. I, 35 extr. Eben iv
bei Oriecben, narh parcDtli etil eben Sätien, Wiederhol, beiond. de*
Pronom. demoDitraf. Fiat. Menex. c. 7. Ir Ixclviii tu /fovf», iv 4 '^
ftäaa yfl Bti3l3ov xal fipvt 5wo uayroSanä, &tiQla te «oi ßma, tr lov-
T^ X. I. l. (Sa Bnl. c. 51. liberatii luii, hoc fujl conleulBi.) S. dai.
Slallbi ■— L'ebrigeni etkcDnl man leicht *ogsr die MotbweDdigkcit
gL,.._b,Cou^le
DE BELL. CIVIL! LIB. UI. CAP. 48. 409
«e gentiam Tictores dtfloeaaitse. Non , iUis hordenm qmiiii
daretnr, non legnmina recosabRQt: pecas vero, caiag rei
- nunma erst ex Epiro copiaj magno in honore habebanu
Cap. XLVtll. Est fltiun geani radicU Inventnm nli
iii, qHi fuflnmt cQm Valeiio , qnod adpellabir chartt, qqod
. admixtum lacte multum inopiam levabat. Id ad similita-
diaein panis efficiebant. Eins erat magna ^opia. Ex hoe
. effeotoa panes, qaum in colloqnüs Pompeiani famem no-
ler Wiedcikol. n» HeTvorhebuMg de« Subjekt! , vdid vuA dte SUl-
lung wcienllich beiträgt. Beotley hielt den SiXi: mtaineranl bll dit-
MtHua für Interpolation: Kn ktihn und ohne hinreicbcDd. Grund.
muila etlam maiortm ] Ueb. eliam beim Compaiatir, fon Spätara,
feit SeuecB, mit adiut Teitlnieht, •. aufier ob. I, SS- Ramili. $. 104.
S. 407. Gtjtax Theorie etc. S. 47«. Hat. 9S.
illii iordeum fxim (torctKr] Dieia lyntaktiiebe Verbind., weleb«
Benlief ohne Noth umwandeln nollte in: non Uli etc. nqhcrt ileh
-Siemlicb der ^sl^feti'f ,'ibnUth dem B. 6. I, 19. milltei rem frameii.
tariamt »t latie commode «apportari pniiet, Uatebattt; n. der Altrat-
Uan, woTou in Sali, Cat 11, 3. n. ob. I, 74. S. I75. Wegen (vum
d. i. nenn einmal, ■. II, 30. 8. 317. Ordenm haben alle MSS. dach
hat Avd. a. i&eden melu Antorltät. Vergl. Sehaeider Blemealarl. S. 18S.
pscHf vere] Ondend. ad h, 1. lagt: Farnm buic laco facere vi-
delDr iiind peeut, qnod (amen mordicur retinent MSSti. UibI fara
lauge magii arridet lectio ed. R. Slephani: Atainta« (ob, II, 32.)
Doch maobte c 49 extr. bedenklich. Bentley wallte auch panicaatj
denn, meinte er: miia yöaul et inapia, nbi tumma peearit copia!
euiat rei] 8. I, 8. p. 44. wo anf B. Q. Ui, 13. verwieien.
magHB in ietiore Aab."] Dafi man nicht an «ine WerUitcAälaaug
dcake, wie etwa bei Idalolalrle, l. B. In Aegypten, lehrt der Znlam-
nauhan^; ei will Caei. li^en: da* Viah , (bei. Schüfe n. dergl.) da«
•1« bekoaincD konnten, war Ihnen lebr mHiomiBe*, galt ihnen ala
grvfie Wohithat. So verbindet CIc. BOM. Am. c 28. lervi apnd eam
■nnt in hettore et im pretia.
CAP. XLVIII. ^ui fkeraat cum falerio] Der Name Iit gau
nngewib, eo wie die Penon. Man nimmt ao, ei eey der nnt. c. 63.
genannte Praalor Aiiae, der im Mitbridat Kriege die 30. Legiou ba.
fehllgte. Grultr nnd A. vermathen dea Namen einei Ort*, violl. In
Spanien; deno mehrere der b«Hcrn Codd, gebeu: Valeribui; vao cum
keine Spar. Ob Tiellelobt: Balearibm in leien? ITnd ab etwa Balea-
tllche fiutdilore» gemeint lind t Dann ndäte alleictiDgl «ine Praepo-
lHiaa inpplirt werden.
ehara] Voll, ad h. 1. glebt aa, daTi Plin. H. N. XIX, X. 4l.
dieaelbe Wurael laptctua genannt. Man vergl. Oberlin in Mantln,
Ohiervatt. ad b. 1. Genauere Topographie Jener Segend nnd eine krU
tiieh geiammelle Flara wdlde das Bithiel Ideen, In einig. BISS.
eAala und tatha.
lacU\ Leid I. laeti, waa-anek Bentley bilUgi, So ob. III, 4.
jWi Anlonianai — admitsittrat. Allein wo der Stoff, dntch den etwu
GrSfBtrai erweitert od. gewinkt wird, anlgedrSckt wird, da atebt der
Abialiv gau richtig. So Clc. N. D, U, 10, ker multo ohtora odatiM-
tiutgoi S. I, 38> Apptan. II, Gl. ätnifiolei noiattfUf \oiovidt
L.gL,_._b,Coo^le ■
410 C. lUL. CAfiSARIS
■tiis «bleetarent, Tolgo in eos iatäabant, at spem'«o-'
mm rainuerent.
Caf. XUX. lamqne framenta iiuitarem>are incipi»-
bant afque ipaa ipeB inophun anatentabat, qnod celeriter
«e habitaroB copiam oonfidebant: crebraeqne vooes militatn
in vigiliii) colloqaiisqae aadiebantor, pritu te cortice ex
arhor^ua vieturos , guam Ihtmpeium e maHÜm» dimütmror.
Libenter etiam ex perfugii co^OHcebant eqnQs eonm
rix tolerari, reliqaa vero iamenta interisse; nti autem
ipsoB valetadiae non bona, quum angoitüs loci et odore
Sgravt Tcfotvriyiatr , vc ti^ftaieCmt liörra, — Kr ngts aber: ototf
■»ifQlati; /taxofußv. Duuelh« berichtet Suton. CMt. 68. FMt wSrUtdi
' Flatarch Ca», c. 3B. fV^ »ra »ÖKTornt ol mfavtäxtu ibI ^nöiUnln
f ufiHmcc X. T. l.
CAP. Xr.iX. fywa wpeil S. m I, SO «xlr.
eeleriter] D. 1. ea wetda akkt /an;« d«f«ra, ta wBH«b ri«
dteb dbenlanden, and gleiebiam dea ZwiMhenranoi voa ier gegaa-
wittig«a ^atA lu dem VeberJUtftt duTchlaafen b«b«a. Si« wArdea
■e Auen drüber hinmegtfmmiin I So lit dM Wert lu faHen, UU m6-
JetUeer Beilahnng aaE dls d«bei betheiligten PeiMnea; «ahroad m»r
einen gani nentralen, -d. I. abatratCen tenparellen Begriff, Tklleteht
mit rnmes verwandt aiudraekti da* Farlgehen in der Zeit benichnMi.
Unter: trieht lange, (» etc. noch -eine Weile, und dann eto. Vergl. -
DUerl. II. B. 134. Celer. «ntiprieht gaai oni. tehntU, in » fers aaeh
darin llrgl die iHteMivt Kraft eine* Sabjelcti, nit dm lich daiKlb«
/ertbeuregt, gleiebi. darcb einen Inipuli od. gegebnen Sto/t, 8. c. 70.
cortice ex arboribni J Et acbeint uai nicht etwa [Iniehreibnng
dee Oenitivi , sond. bediagt dnreh tai Verbnni ticlwroi, wie ob, c. 15.
er peltiboi rorem erdpere; 10 dah In er der Begr. liegt! cortice er
•rhoribn« delracto. So bei den Griecb. ol U twv xoJU^h*, ic äratgi-
«^irtn. Thneyd. II, 14. SS. Vergl. nnt. c. S8. fbltii er arboribni ilrie-
tili darauf bloh : frondei ex arborlboi. crr. e. 106.
libenterl I. e. öa/i^irot nai jtfoS^fitit! mit VergnBgen and gem.
vir tolerarij Bo out. e. S8. eqoitata« tolerare. S. an Hall. Cat.
S3, 8. Rnhnk. in Ter. Ad. V, 3, 33. Maa liekt, dab daa Verb. In
oolehen Fillen trantUic» Bedeal. hat; intranell. dageg. t. B. Ulerare
EocH nnimo miKUam. Vergl. Döderlein IV. 8, 360. Doch icheiat ona
du CharakteTiitiiGha dei Wnrta dort nicht gcnan angegeben. Nicht
die Kraft iit ei, die «peciflieh in tolerare hervortritt; dieae liegt tn
»uttlnere s ancb iil tolerare kein lafMiisitM , lond. eher ein ittrati-
«■M, denen Eigentbamlichkelt darin be«tekt, dab «in« in ImttrvalleH
-wiederbolte , vertuehivieiie erneuerte. Handlang od. Tkätigkeit aoige-
drdclct werde. Maa rnbt and rMtet nicht, obtcbon night eentüma et
ferpttaa virium inlentione ; t» iit mehr eine «nruAtg«, nbgetroeAme
Betriebiamkeit nnd Beweglichkeit. So recnperare, generare, vocife-
rarl' Dief* tat wcnigllcDi nnite Anlichf. Vergl. la c 04.
edere tetroj 8. in Sali. Cat. S2, 12. aamenfl. Toa deci G»rm*»t
widrigen Dingen. Am niohlten verwandt mit^rfm, >. B. teterrima
hieme. Cie. <<;oel.) ad Div, Vill, 15, 2. Nor XAfoeim ein aentral«
Begriif; ttter beaeichnel eine ieidrige, ai$cAr€ciemde, Biet erregend»
Eiaioirtuiig,
L.gL,...t,GOO^IC
DE BELL. CIVILI LIB. m. CAP. 49. 411
tetro ex mnltitadine eadaveium et qnoridianis laboribai,
insnetos operum, tum aqnae anmina inopia adfectos : omnia
enim flamlna atqne omnes mos , qal ad mara pertinebant,
Caesar aut averterat aut magnis operibns obsbvxerat.
Atqne , Qt erant loea montaosa et ad specas angastiae vtA-'
litun, haa snblicis in terram demisfiis praesepserat terram-
qne adgesseiat, nt aquam continerent. Itaque Uli neces-
s&fio toca sequi deiriissa ac palnatria et puteos fodere co-
gebantnr, atqne baue laborem ,ad quotidiana opera adde-
bant; qni tarnen fontes a qoibusdani praesidiia aberatrt
longins et celeriter aestHraB exarescebant. At Caesaris
esercitns optima, valetadirte sammaqiie aqaae copia ule-
bator; tarn commeatos omoi geoere praeter ffamentum
abandabat: qaibas' qnotidie melius succedere tempas ma-
iotemque spem mataritate frumentonun propöni videbant.
. imopia adfirelat] Held weiif anf B. Q. VII, 0. 17. difficullate ad-
fiei. El lil: -betroffen niid gedrückt werden. Aehni. marbo adfetU
LacTct. I, 133. K»vi morbo adfeetari Llv. SXIX, 10, I. So auch
eura, dolore, talieitudine adfid. PliD.''Epp. II, 0, 1. SeltDer tn bonkn
^rtem i. B. gavdiot tattitia, Cic. ad Div. XIU, 8 exir. — Wie bicr,
■• Cic. «d Dir. XIIl, 7, 4. muaicipiam muimii oneribai preiium, tum-
tHit adfietum dlffiettllatibut. ^
rivi — ad mari ]iertinebant'\ So Cnrf. VII, 3, 4. qaorDm regio
•d Pontlcnm mare perlinet. So B. G. I, 1. Belgac pertiaent ad infe-
riOTcm partcm Rbeni. c. 6. Foni ad Helvetioi perlinet. Sali. log. 4S,
S. collii in Imraciuiim pertinem. DafDr aoek: pertingere. Vwgl. c.
«3. 6S. 05.
ut erant loca'\ Ucb. nt i. ob. II, S. (3S. 41.) So Tacit. Agr. 1l>
BitlanDlam qai mörUIei inilio cotDcriat, ut inter barbaroi, param
comtertum. Vergl. B. G. I, 3. p. 10. ab. pro. a. nnt. c. 53. lOV.
ad tpeeut anguiUae calUua] Baumil. ad h. 1. erklart: lO eng«
Tbiler^ daT) lie wibre Hohlen od. Canäle (mit Berafnng auf B. Alex.
9. 0.) bltdelen. Der Gebrauch von ad ley analog dem ob. c. Id. ad
inpnberet, — Wtr glauben, nacb gani gewShotichem Spracbgebtancka
le; ad ipecDi bedingt dareh anguiUae d. i. rallei tan angaalae, at
paene ad tpeaan» tiatilitudineat coarelata« riderealar. So Flor. IV,
Z, 8S. ad ilnntl'cniin ignian (irdeoi Pbarai. Suet. Caei. 84. aedci od
■inalacram lempli Veaedi. Damit Terwandl nnl. o. it. ad bune mo-
dam initraeta adei. CEr. Band Tunell. I. p. 100. Nur liegt In Folg«
von anguttiue in ad der Begriff der Geneiis n. der betoirlten Anmihe~
ta»g an dai 2f«; der Aehnliebkeit. Wir halten aber >;>eeiii Idr Schlaehten,
naeenario tMgebanlnr'\ S. Ob. diei. fcbetnb.. Pleonaam. B. fi. I, IT.
loea tequi'\ D. i. nachgehen, lo JB'nJge irgend einer Art Ton Ab.
kingigkelt. 8. in Sali. Cat. 3, 2.
alqui ] Vnd to. S. ob. I, 3S. p. 101 Unt, c, 63.
{ui'Aiit — rirf«Aaat] Woraut. wodurch ile erkannten ete. Zd ll-
doiiNt iit ^11 tdv Moi/äu au« ercrcitut ta enlnehineu : miiitei.
lucctdrr* l«Mpu(] In den Codd. lieat man: lubtrere, subltrtre,
gL,.._b,Coo^le
412 C. lüL. CAPSABIS
Cap. L. In novo genei-e belli uovaö ab uli'iaqne bel-
landi raiiones re))eriebant(tr. ^li, qutim animum adver-
ÜBsent ex ignibas, nocte cohortes nostrag ad mnnitioneit
excnbare, sUentio adgressi universas intra maltitndinem
Kagittas coniiciebant et se confestim ad snos recipiebanf.
QuibuB rebus nostri, usu docti, haec reperiebant remedia,
nt alio loGD ignes faceient, [alio excubarent]. "•"
Cap. Li. Interim certiot factus P, Sulla, qaem Jis-
cedeiis castris praefececat Caesar, auxilio coliorfi venit
com legionibus duabus, culus adventu facile Hiint repnlsi
Pompeiani. Neque vero conspectum aut inipeluin noütro-^
rnni tiilecuot; priinisque deiectis, reliqni se verterunt et
M&l«H>v. Duraui dla Conjeltnreo i lubvtnire, tabire (Benlle;) «se-
eurrere. Lcmaite meiaf luiltrere tej beixubehBltm für: eoiaiiiiiuiert
9, docendo liahere lempui. Unpaiiend uni^ ongewölmlicb. Vielleicht
LIcEi ei: ttibferre. DJeri wäre du eiurachile, und te laicht ia (je-
dankan in iDiipliien. Oder tubiitteraf iAy. I, 4, 9.
CAP. L. StYentio] D. i. nicht mit dem «onat gewöhnlichen Liiln
n. Oeushrel. So c. 94. 75. S. ob. I, OS. p. 109. n. II, 35 exlr. UeI. c. 7S.
intra mtltUud,'\ Diei» intra iil etwai Terdichtig; dabec Hotom.
'imiverdim im mallitud. Torichlug. Gewuhnlich verbindet man iutra
mit einem örtlichen Begriffe, wie iutra moenia, Valium. Oder ataiid
iittra adTerhial und iit multitndlnem wagillarum la IrienJ So Soelon.
Gaei. CS. cobon paeoe omni) canSxa multitadine hoalllium iBgittuan.
remedia'] So [, 81. piaeienti malo aliii malii remedia dabantiir.
Eben la I, 48. polerat eMe inapiae tubtidium. coli. c. S2. Nacb der
Analogie Ton praetidiam. S. I, 4U. S. 117. B. G. II, 20. Vergl. Kamdi.
S- IIB- 8. 347. Daraus [olgt, dafi remedium und die lyaon. Wörter
den Dativ an ilcb erfordern, nicht abhängig von dem Verbo, i. B. I,
Bl von dahanlar; efr. I, 41 In. Vielmehr wird remediuia ilruirt nach
der Analogie von atederi (Z. fi. 40S. 412. Ramih. g. 130. p. 153.)
Uebrigeiii hat reaediunt überall acinen abltrallen Begriff, auch la
Stellen, wie Nep. Alt. 21, 3. marboi, cul remedia eeleris faciliaqne
proponebaultir, Dai eontrele Mittel lal; medicamealam,
alio erenbartati In keinem H5S. befindlich, wahncbeinllck (on
AUui beigefügt.
CAP. LI. P. Salla, guea diieedent «Ir.j Man erkeunt, dafg liier
atwai loranagegangen aeyn matk, waa Caelora Entfernung vom Lag«:
molivlrte. l'seudo Cela. lagt p. 23S. Ibi vero crebrae obaeiioram erpp-
tionea et aaepe erunpentibna faneilae; nt, qnum Caesar profecinraa
P. Syllam caatril praefeeiaiet et Ute audiiaet cohorteni nnam ab hoitl--
b» argeri, dnaram legionum aozillnm tnlit laborantibui. ' Claccon. ail
k. 1. fflhrt ant Apptan U, 60. an, dafi tjaeiar Hotfni^g gehabt, durch
Vcrratb lieh Dfcrhachiuma an bemächtigen, uod defahalb in der Nacht
mit einigen Begleitern dorthin gereitt aey. Das hier erwähnte un*
gleiche Gefecht aber der Caeaar. Cphorle beacfateibl Snelon. Caei. 68.
»e tertemnt] Aeli^l. dem gr, iQantaßiu. Üonit gawiibnl. lerga
wertere od. in fagata aa verlerc — oder converti. B. G. IV, 39. 37.
III, 21. B. C. I, 43. 45. u. 111, 91.
gL,.._b,Coo^le
DE BELL.'CIVILI LIB. HI. CAP. Sl. 413
loco cessemnh Sed inieqnenteB nöstrofl , ne longins pro-
se^uerentar, Sulla revocavit. Atpleiiqne existimant, ai
acrios inseqni voloigset, beUnm eo die potoisse finiri.
Cuias consilium reprehendendum- noo Tidetar: aliae enim
sunt legati partes, aliae imperatoria : alter ontnia agere
ad pcaescriptam , altei libere ad sammam rernm consnlere
debet. Salla, a Caesare caatris rellctoB, liberatls suis, -
hoc fuit coDlentns, neqae pioelio decertare roluit, (qnae
rea tarnen fortaue aliqnem reciperet casam) ne imper»-
toriaa sibi partes anrnsisse videretar. Pompeianis inagnaiD
tat ad receptom dtfficultatera adferebat. Nam, ex iDiqno
progreasi loco, in summo constiterant: ai per declive aese
teciperent, nostros ex sapeiiore inseqnente« looo Ter»>
bRntnr: iieqne ntnltam ad solis occasnm snpererat'tempo-
lia: spe enim conficiendl negotii prope in Docfem rtaa
dnxeranl. Ita neceasaiio atqae ex tempore capto cohsilio,
Pompeing tuiuulain qaemdam oecapavit , qqi uiihini aberdt
a noslro castello, at tolum totmentamve miBsum adi^ non'
K« — I^ottffurrtHtKr'] Snbjektl* n fH««n, «eil 8«IIft jtliDltck
uoUta, dt(ft lie nickt wcilac — Tcrfolgten: nleht t\l nirs. «0 ein«
puDcBla iKßcmr^, Wie etwa iSmi /uj. Ki iit pwlicula «i^iii|: nt a
loBgla« proicqnendo probtbcret. Wir erwikncn dien, well bei Sekriflil.
wla TBoitoi Dnd bei Diehtem ci wohl nicht anerbärt wäre, revmart
tflr »igMiim tuia dar» od. redeuadi lignum dare in nebmea, nnd »iek
ms — protef, fii eiocn abbingigen ObjektiTiUa in denken, wia aaek
iea Vetbfi cohartaudi, imptTtatiU elc. S. Z. g. OlS.
at pltriya^l Dleten gaaieo Sali bielt Hotai fBr cinan Zaiati
ein« eloualon; wobi mit Unrecht,. da niebti gewöhnlieber, alt laleb«
gelegeniliche Bemerknageii, mit denen Caei. eutw. etwaa SpedeUn «I-
nem allgemeinen Qrundfatie nuleriteiltj oder Jcmandaa enlcchaldigeit
will, oder wai niehl leiten, lelne eigne Sache gelegentl. bemänteln.
Dar* plerigite nicht grade die JUeiilen, die lUthraahl ;, laudem; mUlU
Wenige, gar Vitie bedentc, wie anch ol aolXai, lil bekannt. S. Waick
■B Tac. Agr. I, p. 108. Nach SelL N. A. VUl, 13. legta Man anch:
plerique onset. 8- Fabri la Soll. lag. 0, 1. — Bei Cell, heibt ei:
creditun fnil , die illo cenBei bellom potniiie.
ad luatauuM rtr.^ Weg. tamma 1. I, 82. p. 19h ■. e. 07. p. 107.
Janci ad eriunert aaeh hier an dai gr. mtonii» vt n^ö« äiXo vi. Cfr.
gpobn an laaer. Paoeg. S- IL — llel*. reeipere cainm i. I, 78. p. ISST'
per deelirtj So e. 45. VergL Z. S. 413. Diem ^abranch iit na-
tOrlieh bei Caei. «eilen. S. nnt. c lOS.
tuperett ad oeeat. ] Nach der AehalicUrit tob ad virtnleia de-
fuit. 8. in II, 6. 30.
ex Umparei Nicht etwa wie ex lempare dicere, lond. dai gr.
xaiä KiuQÖf, pro loco et tempore. Cic ad Alt. tX, % %, ex rc et ex
tempore conailinm capieinui. Ctr. Hand Tan. II. p. CSa
Ht telHot — adigi non pnttetl Faat eben ao unf. c. SG. Wegen
L^gL,;..b,COO^Ie
414 C. lUL. CAESARIS
pouet Hoc eotuedit loco atqne enm connaanüt omnes-'
qae ibi copiaa eontiiniit.
Cap. LU. Eodem tempore duobas pneterrä loci«
pognatam. est: nam plora cauella Pompeiiu pariter, dis>
tinendae msmiu cauisa^ tentaT«rat, ne ex proxJmis ptae-'
sidiis soocmri posset. Udo loco Volcatins Tnllns impe-'
^ tum legionis Bustinait cohordbua tribna atqoe eam loco'
depnlit; altem Genmuij, ntnnitiones noatras egreasi , com-
ploriboB loteifectis seae ad aaoa incolntaea recepemiit.
amititiilam adig. oi. lanaenlo tdam mdlgare ob. ir, V txtr, Aanh an
um rer Stelle wollleo Voa*. V. DavU. nur gelten iBuea: telam tarmemta
emiaium od. laiiiam. Doch Clarlce and Oudend. ■limmcu mit der ob.
li, g. gemMbtea UntcTicbeiduag der Segcilt» Bbercin, wobei mir !■
BeiUB Mt batliMlm^m fminiattel, Cle. Toic II, 34. von Clukc «In
.^ Irrthum begangeu Ul, in lo fern derielbe balUttaram (flr den' Genltly
Obiekli genommeB la haben icheint,- da cl- doch nach feaer Stelle hei
Cio;'ihm nnr Caaai SubjecH leyn konnte. VergL üb. lotmenta In den
Sinne Von grahdiora et graviora «thtilia B. O. IV, 3S. fi.' C. II, 11.
14. B. Am. e. 1». "Ueb. dsi oft TeTweckieUe adOtere n. adtgere B. C
IV, 33. n,.3l.
CAP.' LH. I^ura — pariter teniaverat] Ueb. featar« i. n I,
sä cxir. Pariter erklärt nan dnrcbl limal, eodem lempore, nach Held:
augleieM. 8. -Darll'ad b. 1. vo anf toitia. XVII, 2, B, n. aaf Sali. lag.
OS, S. verwfeaen. Viele Bclip. an* Sallmt glebt Fabrl la lag. 9, S.
. wo lidivrgiebt, dalb pariter gleich jurta meld mit mn rerbnadea.
Aber, ebue den Begriff la nrglren, glanben wir, dals pariter nur hcl&en
tiinne gltiakar.(Hg ^ lo dah neben ein Rrefgnira dai andremmt la der
Xieit geeteUl wird, dem Faklo aber aetbtt gewlnermafiea ein Prädikat
hcigetegl w'H-d. In lo fern pariter andeutet, dala eine gleiche Wirbung,
ein gMehet VerhäUniJt iwiichen- Kwel Thatiachen obwalte. Allein wir
buiiehen hier pariter anf diilinendae cauiea, a. äberielien: gleiehfalH
um Caeiam Cnrpi iq rereinieln; mit RQckiicht anf denielben Zweck,
den Pompel. herein nach c. 44i aaf andre Weiie in erreietaen laehte,
(Hl qnod qsam plurimo* eollet eeenparet et qnam latittima» regianet
pmetHÜM teiteret. Auch nnterntütit tenlaaerat nnire Aniictit; Pompel.
mseUe nftmi. nur ecrtncAi weite jene Angriffe; der Hsiijrdweek war
ein aadreri niml. auf einen andern vtieAtigern Punkt gericbtet. Bamnaf;
ad h. I. erkUrt: auf gleiche Wehe, wiean dem Pnnkte, Tan welchen
grade rorber die Rede war; alio beiogen ant tentäcerat. Dieta «cheint
unpaiieiid, indem pariter ein beitimmtet AnalogOK erfordert, du taiA
diei^r Ertlär. fehlen wSrde.
munitione.l — egreiii\ Aebntiehe Stmkfnr bei erttdere laeum.
S. I, 44. t^ 137. Bd Liviut Dicht leileu. Drakh, m XXIX, «, 4. «beih
•o mehrere mit e u. ejt lOMmmengei. Verb«, Cfr. Koddlmann. II, p. ISO.
Ramihorn S- 138. S. 3«0. Sn Buch B, Q. I, 44. m. Bnnqnam ante hoc
tenpni exercitam popull itom. Galliae provlneiae ßiiet egreuw». tint.
e. 65. Pam{>eium ertra mnaitione* egrettant. Dutt bei den SchrlR-
■teliern dei gotdnen Zeltalteri Verba intraniitiva od. neutrs, wann ti«
' die Struktur einei tramititi annehmm, aaeh ihrer Bedeatang den Be-
griir gröfeerer SelhttHäHgktit beifügen, iit icbon bemerkt worden; ■. B.
bei lalrsre damuBi n. in domnm, penelrare afiquid u. i'n locum. S. c. 111.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI Llß. IIL CAP. 53. 415
Ctr. Ijm,. Ita nm» üb mx prodi» Satüs^ aiiaut
ad DyTrhachimn , tcibus ad muniüoaes , quam hemm om-^
lüum ratio h^eretnr, ad dnenim miliiun niimero ex Pom-.
peianis eecidiaae repeciebanuts , evocatoB ceDtnrioneique
oomplnres. In eo fuit niimeio Va1eiiu8 Flaccna, I» filia».
eUu, qui praetar Asiam obdnneniC signaque «unt sex
milltana rolata. KosUi non ampÜiu viginti omnibüs sunt
proeliia deaiderati. Sed in castello nemo fuit omnino mi-
litom, qnia vulaeraietnr, qBaiuofque ex ooa cobort« e»W'.
tnriones ocalos amiBerant Et, quum laboria gni pericnli«
^e testimoniiun adfecre veUeot, milia Bagittanun citciter
triginta, in caBtellam comeeta, Caesari reDameraTemot:
CAP. LIU. Italio Äabtrtinrl D. I. Becknuag, Berccknitm. 8. '
ob. II, aO. p. 271. ; .
aä dttomm miliuM mumtra}.- Vtb. ita ah§o\atc <m4MrUal«> MWMrvt
^1. ob. III, 4. Obichon die IMchr«. dtr Ciwld. bftt: »A Ato atäia, vtm-
dem Sebruiehe yon ad angemcäuer lekelnt, bo, iit dock sich dn viM>
■IsrtM »cboM Im lad. (coiwbtvn ^««tefkpQg, mai de« BpracbgebfMich
de* gameinen Lcbeoi m «chtcB , Ati kctn Bedenkin ttmg. ai gimda lor
tut adserbitU sb letim. Aiulog lind viele Stellea i. B. Lir. X, 17^
8. ad ita M^ÜM «t trecmiti oaeiiL Bctipieie gicbt Haad Tanell. U. _
p. 103. Ctt. n B. Q. U, 33. ABlaosend die gau* •aemal« Straklw^
■0 daabcn wir, f;riilBD«li«c)i mäaia verbunden wMilca: ad duor. mil-..
namere >kIi Analogie dca jii ante dieat, ala Snbjekt de« Satica ■«>
' etaem Zahlbigrifft fir: dno dreiler mllla. Logiich aber: «x Pompai^M
ttit cecidiiae ad *lc., ■» dofi in dem ParUtiv^egtiü.» ex Fampeiaa. d. I-
Aaip<(Bt>ortin> iDgleich iaM-Sabjekt dcl Satzei Batbalteo.ley. EbfM
U i«t'a iu DeDtieban, wenn »ir i^en: der Pompeiantr ie;eii f[elall<ia>
gegen 3006 an der ZaUj and ahnlich kann der Oriedie . llrvireD. ;
' Dtoa der ZaiilbtgriB iil nor mltriimliBe Beitlmouiag. .
evocatoi cfuliirianeiguel Die NebeoalDaBdenUllaag.B. Aniaieb-
nung beider be&emdet sieht; i, B. 6. lU, 30. Bhen m ob. I, 3' cobi-
pletor Diba — C«ntaiionibna, evoeatü. e. II. ellr. in mahr. SdlU..
lai ma«: «ra^ et »anipmlarei ! wenn Mehr ala 1 Cod. dafdr olinMle,-
nicht (BBi n VMwerlea, weil dadoich weDlgiUna Caesan Baiabt it^
WH vot dem Scheine d^ UcbcitraibaBg gailebart wäre.
noitri nes amftiai vigimlil Daran ab. «. 3S In. aal tb. ommine
■D U, 12. p. 247.
lltau fitit — fiiAt vuln»raretar\ Dat», nicht gtehi: calmtratnt
«net, wai wobl in erwarten, mit Bemg auf ratio habita, aebciat tat--
nen Grund darin an haben, dad /Wft-, wie oft, nicht den BagriK dea-
Sejfn»,..Moait. deii concretea Verbalbflgr. de* lieh Bindern anadrdekl;
dadurch wird der Sali nnd Gedanke rein hittariteh: In dem Kulella
hcbnd licli nleht ein Soldat, der nieht (wahrend de! Xampfei) ver-
wandet wnrde. tVegen quin i. ra I, 78 extr.
jaatuor er eeioriei Vergt. ab. er md deuen UntaEaeUvd yom
Genitie. dei Ganxen ab, II, 5. p. 223,.
iH catlelluitt eonfacra] Coniici von Geiclioaun, ton Feoerfanken
und AehnLoft eatiprecheud anaena : auf etwaa fallf», *9 baltl di*T«
nicht aui sufä/liger Unache. Sa lagts Moref. Uralt. II, 3. oniMoa '
gL,_._b,Coo^le
4IC C lUL. CAESARIS
Bentoc[ne ad cnrnrelato Seaerae eeatnrionis, inTenlamtit
in eo foninifaia CXX. Quem Caesar, nt erat de semeri-
taa et de repnblica, donatum milibus dacentis j^aeria], ab
oetavis ordioibus ad primam pilnm se transdncere pronoU'
(^avit: eins enim opeia caBlellnm magna ex parte conaer-
VBtam ease coiutabat: cohortenqae postea duplici stipen-
dio,.firaiiieDto, Teste et aliis militacibni donis ampUssime -
«lonavit.
ab oanl Imprabs cnpIdiUte pnral te llccni lA eoaUctatn tutlcBDi Ignll
4irini tcintillam lotni eiuiit. Unt. e. 99.
scato — relalo, in eo itc.\ Von dieiem GebTBDcIie dei Prouom.
U «BT «ieJerboltaB BczcIctinnaK einei icbon KcnsDiilen SubjeVti oder
Otjcku, t. ob. c. S. DuDit vcrgU SloUen, wie e. Sl. SnUa, liberati»
luit, hae [uit conlentdi.
ul erat meritut ete.'\ Siebe II, 8. p. 230. Wir pOegen in ■■gen;
ftirf dsn Vardlcnilea , die er ifcb erwarbea cte. Wegfeo mtrert tU
• «liqno eb. Rnddim. IL p. SIT. ond Bber dea Uiitenebitd: i«iicheD ■■••
t*re a. meroW Grim Tbasrie etc. S> 938. wobei jedoch du Narb-
draken >Bl elae Analogia dei grlecUKken Medii *dd aelbit fBhrt Ba4
dia Bagrifte eriintail. -
milibat dtieemtii «aWa] AeHi findet rieh nur in 1 Csd. nnd ia
1 Parii. I^em. von ipitTcr Handi bann MMh entbehrt werden, weil et
Sblleher wa)r da« Wort wegmiauen, wo nach Seiltrütn geiiblt worde,
Alcdenn auch bier in veritebea wären.: Eben lo ;LiT..Vi, SD, 9ii nt '
^ingtntuia militm el mnlcta eiiet. Statt aertt In den MSS. n. SdltL
atgme, i»Bi-d«r Leiart vihler <. Aoigab. donmit va Stallen koibnl^
Ale wir nicht rerwerfen möchten, wbdd man aich geiebrieben denkt:
lonaMf/ JH. docentii ete. So erklärt ticb, woher donatan.
ah vcUnI* ardinibui ele,] Primia pilul 1*1 die enle Centnrla
der Triarler. B. B. fi. II, 2S. OelOBi «nfiiMi alnd die Centarien <er-
aekUm Cohnrte, tob der Se«era alio auf einmal, die andern alle über^
■pringeiid, anni trilen Centario der eriten (Johorte erhoben wnrde. So
•b. I, ]>■ p> 64. B. O, V, 44. centntionea, qni lam primti orÜaU»»-
^piaptnqaarent. Uat. c. 91.
tt tran$dutert prunumeitnit] Ueb. proHtueiitre i. B. 6. IV, S.
Der Infinit. Praeienl. lur Beielchnnng de« lafiirt GneheheoJen , in
4eiiutlhem AngeHblicka Slatlfindeoden. Zur Vergleicti. dient B. 6. VII,
3, In. profitentor le nullum pericnlum rtcuiare, prineipeiqne — bellmn
facturot pollicentnr. Bei. VI, 20. «eae confeitin tvbieiiMi dixiU KaA
fD B. 6. IV, 21. Z. j. 60S. Ramih. S. 607. Lehrreich Winen Gran-
uMik dei N. T. Spraehtdioni* L 8. 115. 3te Anig.
snie tt <Uiit — (fanft] Dleie Stelle be*aichneQ die AnaL all
rerdorbeu od. ali &n*icher. In mehr. Codd. lleit man näeilkh: frs-'
nento vttpe eiarH* oder fraatentove ■peeiM'iil militaribDiqne dooiij
daraili bildet« man die gewöhnL Leiarl : vttte, Mpeeiariii mdil. donli,
nnd erkürte tjieetaria dona durch triUeutn , iardum , Bleum , rANcni,
denn dieie Bedfirfnlaie worden Ton den Böm. letii tpeeiet genannt. ,
Andre conjektsrlrlen : peamiarHl od. cl aiiit mllitarib. don. Mehrere-
AmL michten eeite nicht gern aafgeben; andern «cheint et aliii daa
Von Bg liebere ; nu fiel nnwiUkärlich ein, ob nicht peeuariit m leienf
So lleit man Liv. VII, IT, 3. MiUtea, qni In prfteiidla ilmnl faerant,
dapllcl fraioento In perpetnnm, is praeientia tingiUit bubut bioJiqtmi
' iirirli lunicli donatt.
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CiVILl Lifi. Itl: CAP. 54. »5, 417
Cap. LIV. fotnpeins, tioctu ma^iä ädditis mnnitiä-
nibos, rellquis diebas tiures exstnixlt et, in altitndinem
pedniu qäindecim teä'ebtis ojtbribus, vihbis eam parteui
c^stroium obtexit; et, ^utnque ItiterinifiHis dieb^ , iüteraiti
notteKi subnabilaAi nactiis, obstriDitiä omnibns castrorum
portis et ad im^tedieoduni obiec'lis, teiüa inita vigilia, sj-
. leotia exercitum edaxit et se in antiqua» hninitiones recepU.
Cap. LY. Aetolia, Acarnania, Ämphilochis per Gas-,
sinm LoDginum et Calvisium Sabinum, nt demolABtravimuä,
leceptis, t'entandam sibi Adtaianl ac paollo longius pto-
grediendum äxigtiniabat Caesaf. Itaqne CO Fufiuäi Cale^
nnm misit et Q. Sabinom et CaBUum cum cohortibns ad-
CAP. LIV. Obteril} Ob. t{t, 21. oiteetut amili militDm. Ib öi.
fegere liegt der (egr. der Donchwebendeii , ofiwalkeadea Gefahr, gegem
die msn licli ilchert. Kben lo oAiiceie, uAitruere u. a. Daber ht *a
f^ari CBitrorum der dem Feinde aunachtt liegende TbeÜ. Verichjeden
li( t[, 10. f. boe opnli omne teelum vineit ad ipiam tarrim pferfietoni;
wo näml. die vineaa xur Sichetkeit der Jrbtltenden dienleu. Alleia
an uuirer Stelle aollleD die tineae nobl nnr dienen deii Anblick ier
neaen Werke dem tpäAenden Auge dei Feind» in entsieheu.
alieram noeUm] Altera tcheint nichl bJob auf noctu larGetzn-
weiien , londeni, wai die Ami. Sberietaea baten, darauf, dar« jeoe
ertU Nacht ebenfalJt tuinubila gqwefen, aningeben, Itiet* folgt aua
dem BegriRe von aiter. S. B.. G. I, 1. u. ob. 1, 4. p. IS.
ohstrucHt — parlii et — abieclii } Clarle wallte lupplireo : cra-
tiba» — object. oder etwai Aehnlichea. In der That bleibt der Aat.
draek, wenn auch der Gedaaie am dem Zuanrnmebbange errathen
wird, ungewübnlicli nnd k&hn.. Man denke licb n'aml. aaä toC xomSo
als Subjekt in obiertit «li dem Vorhergeheaden: Aii obttmclinnibut.
Dann ii( die Flaebligkeit dei Schriltit. UrMcbe dec UnToIlitündigkeit.
Die Frage, wie Jf^npei'., wenn die Thore verrammelt waren, hah«
hiuautkaatava können , beantwortet lich leicbt: er log lichdorcb das
/liniert Tbor (^^ttt, decstaana ain a-aerta) zuriick, oder .hatte dia
bintere Seite dei Lagen grade lu offen geluseD. Die Leiart; e.ratra.
clia verlnlaAte Ondeud. tu der Vermathniig, ob if<!iLruGtii »u lei^nl
Altein, wie war dai mdglieh nnd waanl
CAP. Lv. Vi dtmoruiraviattit'] Belog Lemaire nach Morua auf
e. 34. Hit Recbt; Andre finden hier Beweii für eine nach c. bO. enU
■tandne LScke. Üui «chelnl ul dem. lich lunächit aat den den genonn-
teu Mäonem gegebnen, Auftrag in beliehen. Reeeplit beieicbaet den
Erfolg; der, weil er ohne grofie Schwierigkeit herbeigeführt worden,
nidit weiter motivlrt werden durfte.
Ackttiam'i Damal) wurde dai geiainmle Griechenland in Macedo-
nien a. Achaia eingetbeiltj Lefzterei begrilT Hellai u. den Pelopaattri.
Man lieht wohl, dafi CM*, den Namen hier im engern und tBeiterit
Sinne genomioen hat; wenigiteoi wenn er tagt: lilhmam praeinunice
Iiutituil, ut AcAaia Fufium probiberet.
et 9- Sabinutm] Gltudorpa Vermulb. eigne fand bei Vielen Bei-
' fall, Ofane Noth; denn tbeila itehen Verlia eompoiita oft abiolat,
thella siebt ei adiungit einen slno, äen Caei. bier viell. grade ver-
»d
L.gL,;..b,CüO^IC
418 - C. lUL. CAESARIS
inngit. Quorum cognito adventu, Rntilinii Lapns, qni
Achaiam, missus a Fompeio, obtinebaf, Isthmum prae-
mnoire instituit, ut Achaia Fufiotn prohiberet. Caleoas
DelphoB , Thebaa et Orchomenum Toluntate ipsärum civi-
tal,am recepil, noimollas urbes per -vim expugnavit, reli'
qiias civitatea circammissis legationibus aniicitia Caeaari
eonciliare studebat. In bis rebus fete erat Fufius occupatu8>
Cap. LVI. Oinnibas i deinccpa diebus Caesar exep-
citam in aciem aeqnum in locum produxit, si Pompeius
proelio decertare vellet, ut paene casiria Pompeii legioaea
ajibü^cecet : taatuinqae a vallo eios prima acies aberat , uii
nieHea «oUlef vat dea Saiiniu und Cattiut aleU Ut t^A^tUmtrU,
■■od. bIi eoordin&te BefthliliBber IB beicichneo,
volHHtate} S. ob. I, TT.
atnietliaj Im GeE;epl>tie tob per rim ; llloi aar freDadH^iFIll-
chem Weg«, l'eher dieten adverbiaUn AblaliP ob. II, 28. p. 3U.
c. 3S. p. 31S. Viele Beiip. l«i Roth in Tacit. Agr. S. 167 K
in hU rebnt on-u;ial««J S. Ob. »n r, 28.
CAP. LVI. Omaiba* deintepi ditb.] Darch die SlclIanK gewiani
deinerp» ouh grifchiKher Weiie adjeiliviteAg Sedfnt. S. B. G. Ul,
39. Vcrgl. MBlIbise gr. Gr. {. 273. S. 5i7. wobei wir jedoch den Gt-
dajiten oicht onterdräclen mögen, dafi in ditter Art adititivUeÄtr
(nlebt idjettlitür) Nebenheitim;iiangen eine DifTerenlia ipeciflea Ijegl, ile
man tiiilier in den Sprathlehren nnbeacblel llefi. Ein Adrerbiam aurb Ja
talehem Falle bettimml nie eine Eigentriiafl , londern nur ein AecidtMt.
in acitm ■— i» /Dcum ] Gan« dailelbe logticbe Verbältnlfi, wis
ob, c. 37. m. i'ii'que prope OnineR edilo natura /aeo caitra powit. El
lind H^cht lowohl atgadetitche Sälie, durch Kommata lu trennen, all
ai^eHitiiivlit Nebenbeitlm mutigen ; daher faier rlgeDtlieli an vervoU-
■läadigen: iit aeiem aeqao in loco ttrntitdam prod.
«I Ponp. — vellet] Davon ob. I, 84. S. 108. Der Le»tr Tergl.
Breral in Nep. Hannib. S, 1. und erwEge, ob der DeutuDg durch ««ai
odoi a» noch Beitali zu lebeiikenf Wir glaoben, nicht!
at paene'] Vtb. paent •. I, 4t. womit in rergi. Hemann an
VIger. p. 714. 155. über oXtyov iiir d. i, paih«, nicht propemodum
oder prope,
taatumgae a valla eins 1 Sdl. eaitroram Pompell. Die von Banmit.
■H b. I. gegebne Erklärang befremdet. Denn taKtunt aberat heifil nicht
iowohl: nur ao letit, hloj» \a weil, A%:' grade to weit n. oieht ictiten
and a vallo eist kaiiii nimmerniehr auf Caetari Lager belogen wer-
den, theila am andern einleuchtenden Grit n den , Iheila nod vorijglich
wegen uH nt etc. Dean der Sinn iil ; Caesar rückte xiear dem Lager
dn Pomp, ao nahe all mÜglicb, hielt lieb jedoch in taleher EnlEeruupg,
dafi le Ine Leute lelbat in den vorderiten Reiben, von den feindliehen
Gelchoiien , fcleincrn ond grüfaem, nicht getroffen werden fcoanlen. —
Obgleich fv« oft adveriatine Bedeul. hat u, für ted genommen «erden
ktnn, (cfr. I, 74.) lo bedarf ei lolcher Oeof. hier nicht, weil gue im
nichater logiaeher Verbindang iteht mit praduxit, glelehiam alt ttända;
IsHhiwqne ad valtom eiai — promovit. ete. Hau rcrgL e. fil. L t»-
-taalnn oocapavit, qul lanliim aberat, at «w.
gL,.._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI LIB. Ul. CAP. 57. 41B
ne in eam telum toimentamve adigi posset. Pompeios
autem, ut famBm et opinionein hominnm teneret) sie pro
castris exercitam constitaebat, ut tertia Acies Ta]liim cod-
tiageret, omnia qnidem instraotas exetcitag felis ex vallo
ahiectia protegi posset.
C\p. LYU. Haec quam in Achaia atqne apiid Dyr-
rhachiam gererentur Scipionemqae in Macedoniam venisse
constaret, non oblitua pristini instituti Caesar, mittit ad
eom A. Clodjuni, suam atqne illioe familiärem, quem ab
illo transditum initio et commendatnm in Euorum neces-
saiioram numero habere, institnerat. Hole dat HtXeras maft-
dataque ad eum, quoram haec erat snmma: tege «mnia
de päce expertum: »i&Ü adkuc arlitrari Jactum vitio
mti nc} OffeubRT tm BBcbiten aaicnn: auf didi ja nM/U, damit
in ieinem Falle, oder mo mägticÄ, tiieAl! ■^a Iva /lij. Für San ifcbt
ci nicht, dena na Iit eiae gani tabjetUve Partikel. VergL Ochaner -
*B Belog. Cicer. p. 14G. b. bei. Dabac la Nep. Thcm. «, 3. obwahl
wir der nacb RBmlhorn g. IBl. S. TSJ.'gegebuen Beitioiinnng, doTa
UDr ein eiazelaer Begriff dsreb «a negirt werden lalle , aictit betpflick
len. — Verg[. Z. S. S^T-
apinionea tenerelj I. e. reUnefeti »e — prrdlreU Aebnl. laat
atqne cxinimati» I, SS. ß. 70. B. G. VII, 50. p. 53D.
Bmnt'a guüfrui] Vor Ondeod. Ut man: onniia^uit eiw» et«. Hit
Hecht sagt Oad. von fmäem, dai durch die beiaern Codd. empfotleut
mallo elegantia», qaaal dicat: at vtro amnia elc> Ob nir gleich sieht
tweilela, dati rln Grieche die beiden Saliglieder tertia ttdet a. omni*
exenrilui durah fiir n. ii nerde verbunden haben: io liegt doch ia
dam tatein. guideat hier etwa! gani ändert, nkmlich onaer: dai gania
Heer <m »ich ieirae/ilel , in leiner Lage, nach eeinetii VerfiSltiiiite.
abietliil So die MSS. Aeltere Aoig. «dieclii. Hau fohlt daa
napaiiende, am mebi a)i eiiwin Giunde. '
CAP. LVII. Pti$tlni iatUlutl] Gcammatiich analag dem : OpW.
muM faelum bei Sali. Cat 13, 1. daa. Fabri. Ca», beieühnet teiB
frühere* Verfahren und die trätet ichoB lur gütlichen BeileguBg dm
Kricga getroffaen Muferegein*
fttum atque illiu»'\ Atgue ia jener adtiegnirendtn fiedeatnng, dl»
rieb in pariter atgve frelliob am bealinuntesten anElpriehlj anier; nnd
eben *e. Hand Tunell. I. p> 4B0. bemerkt: Atqae Id piopriani hahtt,
nt uniUit«m noUonKm ■interiarem nexnmqoe reran in aeqaaii rationt
eonapienam ligailicel. < — UoraL Epitt. I, IG, 32. vir bonui et prodeni
dlci delector ego oc tn. Vollilladlger und nachdröck lieber Blül. lag,
14, 11. batre meo alqite eadem propiaquo aao laterfecta.
trantditum ete.'\ Cic. Bd Div. II, 6 extr. me^ae totnni zommtnia
atque trado, Daa. Haonl. Daher auch Ibid. VII, 5 eJitr. totam '— ho«
niuem tibi Ita trado de manu, ntalunl, in manuM laaM. Dai, Kortt.
tM«] Zur Hatvothebnng d«a Hnbjekti. S. n Salt. Cat, I, |.
Ob. I, S. S. 39.
•msja 4e poc* tte.J S.. ob, II, B ixtt. So'c. II eftr. allqald rfe
arapUone.
gL,_._b,Coo^le
420 C. lUL. CAESARIS
«orw», juta cfv micl»ret eini rei voluiiiet, juad nut
mandata per/erre non opportuno tempore ad Pompeium
vererentttr. Scipionem ea ene aucloritate, ut na» tofum
liiere, quae probaxiet, exponere, sed etiam magna eX
parte compeflere atque errantem regere potitt: praeetie
auttm cuo nomine exereiini, ut praeter auctoritatetn
virei guoque ad coerccndaM haberet: quod li fecitget,
quietem Italiae, pacen provixcianim, talHtetn imp^rii
, nni «mne$ acceptam relaturai. Hae'c ad eam mandata
Clodiaa refert. Ag primis diebuB, vt videbatur, Hbenter
Bilditus, reliqais ad Golloqnium noo adtniltitor; caatigato
Scipione a Favooio, nt postea codfecto hello repetieba-
moB: infectaque re sese ad Caesareta recepit.
Cap. LVUL Caesar, quo facilius eqnitatam Pom-
petanum ad D^rrhachinm contlneret et pabulationä prohi-
beret, aditiis diios, quos esse anguatos deiuonstraTiniaB,
magnis opetibm piaemunivit caiitelIaqRe bis \oäa posuil.
ttdhuc arbitrari faelum'\ Adb»e beiogea »al faetumj kälte CMI>
■a«drückcii wollen, er ley ancb j«fiit ttoth der Meinongj lo «arde «r
ttiamBUBi ge»gt habeo. Vergl. lu III, II Ob. etiam tum, TOeber Ue-
buBgiicb. S. 3S1. Se. wo ciDc lehrreiche Bemerk. Tu. Agr. e. 3S In.
auetomt ] Sind bier die Vrrntitarr , ^elchiam die Unterhändler,
!■ lo felB >>e die Bacbe in Stande bringen lolICen.
fsD nomine'] ßrlaaterud ilt B. 6. 1, 3I- p> 691 tcI aaeteritale
tan fei neaine papnli Rom. Aehalich B. G. VItl, 54. Llv. XXXVlll.
38, 2. Bellam tNO nomine LoBgETua can Denelrlo gei*er«(.
gtiielei* — purem — lalnteml Heber dieie Contbrniltit i. II, tS.
p. 297. nnd p. 315. Eben M an(. c. 78 ia. n. o. 110 eztr.
aeceptum reftrrei S. in B. ti. VIII, SS.
eaitigatoi Heb. den Begr. i. III, 3S. Der Ablaliv lif der Cune
umtal. zur Angabe dei Gmndet von Uen aimittOur, S. RainihM«
g. 171. S. 675.
confecte hello reperiehamvt ] Unt. ci OO. f. nt poilek — eogmi-
iKM ett.
CAP. LVIII. ^new — demonetravimni'] Man terwellet «af c. 41.
wo Bar' einige Andcnt. gegeben leya loli In den Worten: djfficiU an-
gntloqa« itiner«. Aber wir können bierin nicku aol Dnire Stell* Bv-
■SgUebai tndea.
praemmtiviti So e. 55. nnd alt. Wir vcrweiaen fiber dl« eigen-
IbCnliehe BedcstUMbelt von jtrsa in Verbia aoopoHt. auf B. 6. VII,
49. Damaek wäge nao ab die Bedent. Ton praepedire, wo dieb etwa
IQ nDlerichäden ran i'iapedire, wie 8b1L lag. 38, 5. ei iit: den Weg
■artperreii. eigentllcb oud melaphoriiiA , lO daTi dem Meuten die
Ani.tii. fi.-Riieht, nod dl« Mdgiicbkeit beMomBCB wird, grtide ant
au leheu oder iii bandeln.
^11 leci$ patuil} 1 Cnd. iMpoiOit. AUela vergl. m I, 21. p. S7.
B. III, 38. n. 5. n. nnt. omniöue loeit d. L aller Orten.
gL,.._b,Coo^lc
DE. BELL. CITILI LIB. lll. CAP. i8. 421
PompeiaVt bU dUüI profici eqnitata cognovit, paacls In-
termissis (liebua, mrsas eum oavibuB ad se intra mani-
tiones lecipit. Erat snmma inopia pabali, adeo at foUis
ex arboribus strictü et teneris arundiimm radicibas con-
tusis equos alerent: fratiieata eBÜh, qnae fuerant intra
munilioDeB sata, coDsumserant et cogebantur Corcyra at-
que Äcarnania, longo interieeto navigationis spatio, pa-
bulum Buppoilare: qoo^ne erat etus rei miDor copia, hor-
deo adaugere atqne bis rationibos eqaitatnm tolerara.
Sed, pojilquaia aon modq ^ordeum pabalamqae omaibas
locU berbaeqao dcBBCtae , «Led etiain frondes ex arboribas
deficiebant, cocniptts equis naoie^ coaaQdoiia sibi aüqoid
Poinpaitu de ec^^one existimavit.
null prt^eii Ott pattiirittA und ia^tnoiitll. TM. Agr> IS iw.
nibil proßcl palieotia. Ib. c. 19 in.
Corcffra — Aearaania'] S. ob. c 40. la ftnlUäi eic c. 42. lu
£i!*ta elc. Qier gilt Corcgnt tlw kleiner» Iiucl nnd AcaTH"«- folgt
per AttTBctipaem od. oaeh einer nicht lelluen Gewobnheit der Sehriflit.
aacb in ättfierer Form Begriff« and Gcdanlieii dem VoTherK«heDden >b-
lufügen. Ha hehaaptet lieh Sali. lag. 17, 9. booai pecoriy arbori in-
{«eondui, ungeachtet aadier Lelacten, wie «rborft, arliorum. Vergl. aanh
ob. III, 3. DyTrbachii, Apollonlae onuiibiitifaK oppidii maritimi* ete.
Ueigl. Sali. lag. 13, 4. Santa» NamiiNaeqae. Z. {. BQS. tieb. dieaen
AbUitiv anf die Frage iBaAerf >. Ramdi. %. 147. S.491. 8. ant. c. 71.
adaugtrel Sehr chkrakteriitiech , wie afl: addatda , admiteemd»
•ngere.
/lit raJiaMtfisf] Dorcb diele Mitttl uad R'cfe nad genommiien
Maßregeln; alt« nicbt bloh : boc marfo. S. ob. e. 1,8 extr.
froadet ex urboribui'l 8. zu c. 13. ef Ilalia legtone». Die Codd.
habeu meiit^Kctvi; dich wird too Dähoe verthcldigt nach Doaat. lo
Ter. Pharm. II, 3, Ig. qaidqaid idilur eibi loco fruetut appellatnr-
Uni biet kaum wahneheinlicb ; well aber und lieber fron» cntiland
aDayruf j woran! aebr leicht ^vefat , wa« »vt Menaehem wohl-, lehwer-
. lieh in diei^m ZaiamBenhaBge ant die Pfitrde beaogeD werden konnte.
Front aber iat «»Uektir, wie Ftaaedr. Fab. II, 8. v. 11. frondtm' \m-
bolcui adteik
d^ciebanfi Daa Tmptrfttlum lieht nach pottquam, «o bidd ein
elngetretner Zaitand a)i ein daaerttdtr baieiehnet werdea loll'; eat-
fptfcbcnd UBierm: alt nun,- leiläem — latmar fort fehfte. Vergl. lu
Sali. Cai. S5, 1. Fabri la 6, S. Ramih. %. 185. U. S. 783. 84. Und
Dul. c. 00. PoilqBBin id 4iffleiliui vittm e*t neqne faeoltai perGeiendi
dabatnr.
eorruplii'i , Havtl. vergleicht lebr paiiend Pbaedr. II, 8, 21. qnla
oorniplut vidcrat nupei^ beoai; d. i. AemMlergeieiimeii and »ntaugliei,
unbraucMär geworden.
eoaandunt — aliquid} lieber die iuleniire and rabjekUTe Sieige'
rnng dca Begriff« *•& aliqaid u. >. w. liebe an 1, tlj p, lOT^ So iit
ei aifoh mit uai. eltemi. Allein an aairer Stella iit legiteh benorg;«-
h»l en darch die Stellnng dei Word, ritnari.
gL,_._b,Coo^le
422 C. lUL. CAESA.B1S
Cap. LCX^ Eram apad CaeBarem ex eqnlfam nnmero
AtlobrogeB duo fratres, RoBcilloa et Aegns, AdbnciHifilil,
qui principatum in civitate tnultls antiia obtinacFat, sia-'
gnlari virtate bominea, qaoram opera CaeBar omnibiu
Galileis bellia optima fortissimaque erat usna, His domi
üb bas causaaa ampllssimos magislrataa mandaTerat atqae
eos extra ordinem in aenatäm legendoa eaniTerat, agioa-
qae in Gallia ex hostibaa captos praemiaque rei pectmia-
riae magna tribuerat loonpletesqae ex egentibiu fecerät.
Hi propter virtatein dod Bolam apud CacBarem in honore
' crant, sei etiam apud exercituni cari habebantor: sed
freti ainicitia Caesans, et atalta ac barbara adrogaatis
elati , despiciebant suos Btipendinmqoe eq^itnin frandabuit
e;t praedam omnem domnin avertebaiit. Quibus illi rebus
permoti nniversi Caesarein adiernnt palamqae de eorum
CAP. LIX. ErrntJ Vergt. ob. I, 11 In.
fi-alret] Hier gilt die Regel van der Appoiltten uck Blg«D>lnai
Z. g. 703. B. e. I, 31. lil praeelie NMnftm et Cimbeiinn /ralret.
m»Hl* annfi] Vth. dieieo AUi/Uti i. I, 18. xn triduo ond b«t.
SO. p. 110. Vergl. Jedoch K. J. 190: htt. Rara>horii f. 143. S. 494.
wo bemerkt, .wie naAe ofl die BegrilTe vom yiilkTend (Dauer) oBl
inaerinlh oder ttann an einander gränzen. So bierj nnr dafa Coes.
«n den ebgttehloftnrn, voütuäcten Keilraani denkt nnd daber !«■
Abimtiv ifona regetrecht lelit, Held Tergleicbt 1, 40. ■iiori* qulu^no;
lleigl. c. 47. n. 1, 7. novem horit.
«rot HMu] Wegen der SteUang dei VerM tubitant t. I, <tl.
p. 156. Eben in nnt. mnt qaeali. Unt. c. GQ.
legendot enrinieral} Von der Struktur handelt Z. j. SBS. Damit
vargl. lu B. G. ), 13. p. 35. Ramiboin §. 171. S. 060. f. Leger» im
tenatum, In Born Vom Center, [rGher von den KönigeD nnd Coat.
welche in den Senat anfBahmtn. Liv. I, SS, 6. centam in patret l'git.
Ci«. Dom. c Sl. cavlati, ae meo ne lata eenaor im wematum legeret.
praemia rei peeumiariae'l Bin Aandrock , der nnierm: BelahnDD-
gen mn Geld s. Geldtttcerth od. an baarem Geläe entipricht and faal
au jene Auafühclicbkeit und amiefireibemile Art der DaritcUong erinnert,
loo der «ich bei Cae*. ao viele Belap. Anden, Weniger anffallend Iil
imtpim rai pecnniariae bei Cie. ad Brut. I, 18 m.
tx eeemtibiii] I. e. qai ante fuiitent, Cfr. oh. e. 3. p. SS4. ■■
tx lainberiimia regiouibni.
apad exerriluBi] O. 1. nicht tet dem Heere, lond. An Heere w»-
ren aie geliebt. So wird jiafä mit dem Datia biaw. al* lynoai von Iv
gefanden. Viger, p. &43.
»tipendium — fraadabamtl fiewöhnlieher: fraadare allquem ro.
»od. fuhrt nn Drakb. KU Lii. IV, 12, ID. wo !■ einig. Codd. tn»-
duido partem dinriü eibi. Aehnlich iit Initia. XI.II1, I, 11, proptev
framdatiu Lavinlao muptiat. Bhen lo nnt. c. 00 extr. lo - aolehar
tramilivtm lieileul. »c\tiat fT»mdara ubict: Mrafa,.. otirecAvit Mii
■ulai<cUBE«N.
gL,_._b,Coo_^le
1>E BELL. CIVILl LIB. lU. CAl*. 60^ 423
ininillsmiit qnesd; et ad cetera addidenint, falsuttiabhis
eqnilnin Dumernm defEirri, quofuiii Stipendium averterent.
Cap. LX. Caesar neque tempiu illud aniniadversio-
' nU esse esistimaDs, et multa virtati eornm coDcedeas,
rem totam diatulit; .illoa geereto' castigavit, quod quaestai
MMHnfK itfarrl) BIb« Micke, offcsbar xa Aoli» Zahl w«rA*
. na IhDea aagagebtn, nimlich bei BcrechuuDg od. EmpfaDgaabnie dei
Sold«i. DeftTT» iitr lar Atimeigt iringta, bei J«m. glcichiam abge-
ben D. >WBr >|iea(a, ohna eigeutliobe VnpfllchluDg: dieia liegt )d ro-
/»rr,. S. .Q e. 61. eslr.
merterenll Aipui^iia&ttt oder eutKeHden. Nftcb Gronov. ObielV
IV, 9, p. 70. (377 ed. Fr.) wo .viele Beiip. ans Cicero VeiT..-II, s. 4.
0. SS. averti pecaniani (jamuin dop placere; auch avtrmr pecnniae
[inblicae Verr. V, SS. „avertere Inlerdam proprium eit verbum de Tebui
111^, qnai ex alJena in oailram paleilalem et ditioDem at platimsm
fr«nde et loBli« irllbDi ledigimos." Lit. I, 7. VI, 14, 11,
CAP, LX. Keqne ~ tt] Wir glanben dieier Struklor analog
■ey «Bier : ibtm (o uelig — all aufierdem , alt überAaupt cle. DeoB
dadarcb, dafi negug lobjcliliT negirt, niid iwar einen Ocdsnkea in tat.
fernen, absateehreit dient, folglich remmireHä, dagegen et eisen andern
Sali od. tiedanken effiftando aoi faltiieA auknflpft, ertcbeint dleicr
mteeil* Sali logiicb aiehliger nnd bedeuttanter. Man vcrgl. all analog
Tac. Agr. 37. nihil rirtnli inae inviani et peBcIraadam Caledoniam.
Alio bleibt dem ntque auch In lolebem FrUc letne eigentbümlieke Be-
denl. n. encbeiöt nur forMetI alt eepulatiee Partikel. Vergl. la B. 6.
tV, 38. p, 307. '
temptil '- aHimadeertiani»'] So B. 6. VI, 4. qaod aeiliviiin leM'
fM* Initantli belli, non gtuteih'eiiii eiae arbilrabator. Liv. XXII, 30,
•, nee gloriiatdi tcmpu* — eit. So dai grtecb. nai^oc d. I. die Zeit
In irgend einer tvbjeitiven od. relativen Bedenl. Aniatadtreriia beiond.
*on den CenterfM, ata den conitllnirteit Sitteniicktern ^ce Rom. Frei-
aiaali. Cle. Oflic. III, l\, llI.'fndicaDt nolionei {al. notalioiie«) ani-
madTeriioneiuBe cenioium , qoi nalla de re diligenlini quam da iore-
inrando iudicabanl. Unter: Rige and dar««: Ahndung. Lebn-eich
Gell. N. A. VI, 14, J. in ETklif. dea Begrilb -rinuqCa, wo er lagt; ea
caniia aniutadvertendi eit, quam dignilu anctoritaaqne eini, in qncm
alt peecatniB, Inenda eit, oe praetermiiaa aninadvartia conlemlan elm
pulat et konorem levet. So wird man die gaai naldrllebe Gencili dei
BegriKi iob anitnadvtrtio leicbt erkennen. So wir; etwai mnbei»trH
k In geben laiten.
eaaetdent ) 8. n B. G. III, I exir. Lir. VI,- 6, 7. nie quldquan
de majeilale lua delraelum cradere, qnod majeitatl elni Tiri ronceltA-
eent. Aber anch abiolat Sali. Ing. II, 3. nt aetati eeneederel, fatlKatni
a fratre. Dat. Korft. Cie. Verr, V, 9. nmni« iita eaaeedam et remillam. -
Beiip. bei Bnrmaan lu Snet. Claod. 30 eitr. n. Drakb. an Liv. •. a. 0>
guaettui ia6ereHl\ In' 3 Codd. gnaetl», alte DaliTform. S. an
B. e. I, m. Habere mit dem Dalir Objeeti , a. B. Tac. Ann. III, 33.
noblUtalera line probro aetam honori qnim i'gaoaaiWaB babendam dnce-
bat — beibt olWM haben n. ^ehaHdeln nd, »neb blofi betrachten, od.
antehen all Gegeaitand dei la errtiehendtm d. i. dei entferntem Zwecke,
aliD benutzen «a etwa«; analog; kabere aliqaeni conleaplai, deipleal«',
lodibiVe. Raddim. II. p. 134. Kamih. £. 13). S. 395. l. Salt. C«t. 31
exir. ul patitloDttt anaiii turae habeieBl. .
gL,_._'b,Coüglc
Ul C. lUI^ CAESARIS
equiteq habereat; monuitqnfi, at ex Boa amlcHltt ötania
exspTectarent et ex pr^eteritU saia officiis leliqu« ipcrarent.
Magaam tarnen tuiec res iUis ofieBsioiwei et coittaaüeDem '
ad omaes itttuUt; iitgne ita esse, quum ex alioFam ob-
iectationibuB , tnm etiam ex domeaticQ iadicio atqae aniini
Gonscientia intellegebanL Quo pudore addncti et fortasse
noa se Uberari, 'sed in aliud ten^wu nservari ubilxati,
discedete ab nobia et novam tentare foitnofun Doraaqne
' et [lOBlalei et exipeclei. Der Dutenchied tat begreiflicli.
praelerilft '(fftciil} D. 1. oScUi praelerila tempere la tat eolls-
tis. Folglich bat ex jene bekannte, anf etWH Frühere» bfaweiiend«
UedeDl. wovon in B. G. t, 30 extr.
effentioaem et eonteiiitionem'\ NimL Im aktiven oder franittlven
Sinne, wie iauidentla: caoaift fnit, ut omnei in illCi offenderent tot-
<|ae conUmnerent. fi. 6. I, 10 extr. ilne eini effeniione aninii.
ad omnet] Man vergl. fi. Q. I^, 9, IV, 10. Hand TuricH- L P' 03.
Ul. L'ai icheiot Ca«ar in dem Gebrsucbe dieier Paclibel sieb >tie to»
der ijriprQiig liehen Bedenl. einet Sichtung n. Beteegang od. jiii<{BAe~
ruiig nach einem Ziele «ntferut in haben. Hier gab attulil >icblU*Jf
Vcranlaiduag. Ott leSit lieb der Gebrauch erklären durch den media- -
tiven Gedanken: licb an Jen. wendend etwai tbun od. Torjicbnienj
oder «neh: rüehtichtlich etc. mil Besag auf etc. Der ipätcre Sprach- -
IjebnDch .elnea Lirina and die Sprache der KqoiLker kann kein« Norm
Eür Cftetac und denen Zeitgeooiien bilden.
äomettice iudicioj Nach Held, dem MSbioi folgt, wäre do^rieltie.
dai innere tittbell ihrei Gew.liien«; d(efa folge auch aije animi ceq-
acienlia. Nach llBDn>t. dai ürtlieil ihrer Laadilßate in der Heimath.
Held Tergleicht Cic. Ro«c. Am. c 34 m. wq: luae malae eagitationca
conBcientiaequu animi tericnt: bae aunt impüa «ifidnae domeUicaenoa
Furiae. Wir halten doKetlicam jud. nach Ci)eaara eiiifaeltec nii.d no-
lütlicher Sprache, die sich aellen Von der lirigrdiigliQheD B^e^l. der
Wörter entfarnt^, füi; iv llrtheilr, du i\t beide» Brüder in ihrem
Hause, d. i. unter u. von ihre^ Leuten, («. nnt. %a contilii particip.')
die ihren Hausstand bildeten, erfuhren. Dann aal weiter Ferne tooii-
teu dergleichen Aeutieruqgen bei der »chnellen Eolge der Ereigaiaie
nicht in ihnen gelangen. Vi^i wäre diefa möglieh gewr^en, ao wäl«
doKtestica» nur auf ihre Familie ii« V^terjande, in d^r Heiqiath, an
belieben. So Lir, 1,' I, 9. dametlieum publica adinncit foedua.
cejMCjesfia] Hier: Bewnfitacyn der Schuld, Bei Liv. IH^ 1, 11.
. eeuteisutia eonlracti eulpti periculi. Wie an nnarer Stelle i^dicilm n.
eanici^ntia, ao i>l bei Xifit. Agr. c. 27. in. verbunden! cafttcientia a*
fßKa- Auch lolcbe ZeiianimeuiteltBnK d«a Subjektiven and Objektiven
■Cheint für dieae Leeart gegen cenalantia in jener Stelle in aetigen.
gu» pudere] S. in Ik 30. p. 370.
fortae»e'\ Naml. su arbilrati belogen, ale BtuIhmafylrrJier meiler
Grand dea Verfahrene; d«B eraten f pudere adducli) war Cae*. gewifa.
nBram — novamgue'} ' Ob. I, 51. nulba ordo, nuUum imperinm. —
Erani couiplurei — erant legati CMiaii). 8. dae. p. 141. udr* Beiep.
««U'her AoBphnra n. nnt. r. 70.
f.Gotiglc
DE BELI4. CIVIL] ÜB. m. CAP. 60. 42&
expeiiri «uicitiafl coosiitueruBt: «t «Bm pascii ccJIocuti
dientibuB mäa, qaibiui tanfiua faoinos cöinmitteTe andebant,
primam conati sunt pcaefectam equitum, C VolaMnam,
inte^üeere, at poittea hello cosfecto cognitumeBt; m cum
moaeie aliqno peifii^se ad Pompeiua videreDtiir. Post'
quam id diffiüliiffi visuia est neque facaltas pezficiendi
dabatur, quam naxixaas potneriuit pecanlas motuati, pro-
iade ac suis a^sfaceie et fraodata restitu«re TellcDl, mal-
tis Goemtis eqnis, ad Pompeiam traDsierunt cum iü) quos
«ti oonulii partic^»ea babebant.
cum paueil — elientibai cin:i] S. ob. III, 38. GS, Sb«! dfefe
ContorniiUI dea Ptododi. pOBie«>. bei ZahlbegrE^fn.
cum munere] Mit einer Gabe, eioem Getchenie, d» ■!« dem
Pompei. durch einen geleiiteten Dierul mithracbten. Muatit iil, nach
nitirer Aniiebt, ein Grlchenk, dnreb welche* ich mir Jemanden verbind-
Heh machen will, m wie . ondrerteiti aaA eiue aal mich genommDe
VerbindUckitit: dortunt bl eine Cj^be oder eiD Geicbenk der Gnade
ntiä dei guten, fielen Willent, wobei von Seilen de« Empföngert die,
Ari dei Erwerbt in Aoschlsg koaml, ob aanil. elwu yretie puatum
oder doae aeceplum lej. Vergj. Döderl. Berlin) mun gen IV. S. 141 tL
difficiliat vitunt eit^ NBml. quam tperabatar i. extpeetabalur.
Wie dsi folgende lehrt: neqae fac. etc. Vergl. B. G. I, ja. p. 40.
Raniah. £■ 1G4. S. 494. Fitum e»t wie dM frani. piffoitre, nicbt tewi-
hier. S. ob. c. 13. 4S.
prainde ae] S. in 111, 1. p. 331. Aneh hier war Tor Ond, die
Tolgit. jxHnde. — Hon Terlaugc kein ii ■!■ nolhwendig uuh perind«
«der prsinde ac, denn dieä iit gleich =: quati. Der Ünlenchied
wird erkennbar dadnrob , daft der 8iiti perinde oder proinde ac all ein i
reiner Pi'aeditaliuiz in betrachten i>t, .der auch dnrcb ein Parlielp
kuigedrSekl weiden kannte; i. 8. qaaii latUfaeere — euptenlel. Da-
gegen iat proinde ac U ein förmlicher hypolAttiicAer Satz, durch den
«io andrer vorbeigetwnder, wie durch tiae geietite Parallele, erläu-
tert werden loll. In perinde u. preinde ac aeheint una flbrigen* an»- ^
gedrückt äant^ är mit folg. Participj i. B. wcntp av iitiXomi; nnoxo-,
^lotiinii. UehrigeBi lit iu den Csdd. keine varieia» teripturae. Fragt
man, wie beide Focmea per. a. jirsinde ae in Pillen, wie dieaer, %a
Dnlericheideni lo meinen wir, liclilerci ley: ganz «a, grade zu ab
wollten lia ete. perinde ac = grade all etc. Liv. XXXIl, 31, 3. per-
inde ae non pottulaverint. II, 5S, 1. perinde ae du« ante faerint,
XXVllI, 3S, 10. Africam ei, perinda ac debeilatnm in Italia fartt,
provlnciasi deilinabant. S. auch Ramib. g. ISg. 8. 814. Dafi man anrh
ac proinde ae ■>', guaii, uf sagte, iit bekanat. 0(r. KrMl aa Sali.
Cat. 12 exlT. Kelog. Cie. f. ».
cmaiKi partieipet ] Auch iirit itbeint UMre Erklär. TOn d»mt-
tNenv jadiciun ao beitätigen. Den Betrug konulen «ie nimlick uicht
oitrin aaifähren; »ie hatten alao aut jeden Fall einige DieittUeate, die
ihnen halFen. Dieie an ihrem Cortege nnd Hof- od. HaBiitaate GehA-
tifien, Bpbtt einigen Clitnlen, nahmen (ie jetzt mit. — Wie hier Sali.
Uat. 11, B. eontHa aoi partieipet. Nep. Kam. I, S. Der abtalute Ge-
braaeb, «ui pariicept gehört einer apütprn Zeit , x. B. Tacit Ann. VI,
10. Harino partieipi Scianai CurtiBRi oppreucral d. i. mil HGlfe elf .
gL,.._b,Coo^le
426 C. lUL. CAESARIS
Cap. LXI. Qom Pompeius, (juod enint hooest« loco
DRti et inatrncti liberaliter raagnoque comilatu «t mnttis
lomentüi venarant, viriqae fortea habebantiir et in bonore
Bpad Caeiacem fueraat, qoodque aOTom et praeter <ion-
metadinem acciderat, omnia goa praesidia circnnidnxit
atqae OBtentETit: Dam aale id tempo« nemo aat miles anl
eqaea a Caeaare 'ad Pompeiam transierat, qanm paene
^aotidie a Pompeio ad CaeBarem perfugerent, mlgo vero
CAP. LXL rnitraeti meraUlm-} Nicht tcllea nrwecht. mU /»■
ttttuti, bei Lir. Quipctll. Clo. and A. 8. Biirm*aii in QulDclil. I, I.
p. 17. Den BcktIS erlintFrn StelicD, wie Cie. Sen. 30. An ue eu
^nldem tirn ■eneetnii rciinqaemni, nt Bdoleieeututo* doceat, inttitmat,
mA omne oHIcti munni inttraat% Ledtre« nach Belcr la Üfflc. II, 4, IS.
■d rect«m procurationem e( adaiHUIrBtionent tnnntrit praecepta dar».
Un« «chcint iattruere: Jem. ISr betUumte Zaeeke, denen Itm. kOnf-
tlg genügen loll, formell o. materitl, >owohl geitlig ■)■ auck maraliaeA
Dud 10 lu HgeD habitatll bilden nnd mit den nütkigen HülfimiUelm
■Dlra«ten. Sie bstten «Jio eine feiner» und anitändige i. I. hier:
ttandetmSftiga , itiha thtn \nttruere , Erjtiekttng n. Bildung ^ettonta.
Analog- lil Nep. Agei. 7 ellr. Sic enim erat domnt Imlraeta etc. Dae.
Btemi. — Aebiil. Cie. OriL II, 31. quod eit homine ingtnuo liberaliter-
gut ednealo dignum. In liberaliter erkenne man eben an die ungeAlmt
dtrU, ilnreh keine materielleit Zwecke beidirankle, geittige Enlwlcke-
luDg-, >>■ dab dabei nicbl enghuilg und geinig Teltahren «BTdci d*fl
inmn deu lelatiren .Aafwind nicht icheute.
magno eonihKul S. fu I, 32. p. 95. tiad Benecka n. Cio. Or.
CalU. lllt 3 extr. qunm Jim pontein HnlTium wuigno eomUain legaU
Ailobrogum ingredi inclperent. Danit Tcrgl. StcUaD bai Sali, lag, 4C,
d. Delude ipie — intento alque infetio exereitm tn Nnmidlan prneedit.
Cal. 57, 4. Dipole qui magno exercil» — In faga lequerelur. Vcrgl.
X, j. 473^ n. iB II, 31. p, 274.
tirign* p>rt«t luibebantur'\ D. I. ala galt» für gute, tSe/Uigt
Soldaten ; für vactre Krieger. Sehr ehaiakteriallieb Taeit. Agr. 20 in,
quem eainni non nt plerlqne forUuM ^irorum ambltioie -• (uUt: d. I.
dem Gedanken aaeb : er trug nicbt, nie lo ».aueb« Kriegthtldtu leinea
Beroiam>ii aar Schan, 'iiiGblfl nickt Aufleben n erregen. Dlefl liegt
1b ambiiiil»*.
■acNM] D. I. aia etmai Nene» n. Un ga wohn Ue hei. Bier Ut nickt,
am wenigilen bei Caei. an jenen Gehrancb an denken, nach welcheni
bei Spileren ofl Adjeetiva gen. nentr. adverbial geietat wurden; ■. B.
immeitum, $uaee, lene ele. 8. Ramab. f. 153. S. 481. WBltk. an TM.
Ann. lil, » ■»■ Z. 9. SGO.
prireiidia eireutHduxit] In einif. Kdilf. per »mn. pr. ahn« Anl».
rlläL OudeJld. führt am Frontiu. III, 15, S, an: Horrea eircumduxe-
runt eiptiioB. Uau vergleiebl eireumire; auch eirtumtedere templaa.
Tac. Hill. IV, S4 extr. gcbdrt dabin. Deigl. lait, XI, 7, 5. iTti mm
eireumealare coepcrBBt.
nemo aul ~ anl] S. n B. G. IV, 30. p. i66. VII, 04 in. Ctr.
Hand Tara. I. p. (43. Hier beatäligl d<r Verf. dM von nai frObar
Hemerhle: „Ant non modo vim negandl non per H habet, Md ne r«-
cipU qaiden «am ex auteeedeata oegBlioDCi"
gL,.._b,Cooj^lc-
DE HELL. CIVILI LIB. III. CAP. 61. 427
nniverst in E|»Iro alque Aetolia conscrtptl mllites eamm-
que regionntn omniani , quae a Caes^o tenebantdr. Sed
hi , eogBitis omniboi rebus , seu quid in mnnittonibus per-
fectam noo erat, sea quid a peritioribuH rei mtlitaris deal-
derari Tidebatnr; temporibusque remm et spatÜB locomm
et cuBtodiarnni TiTibna ac diligenlia- animadversa, proal
eniusqne eonim, qui DCgotUs praeerant, aut natura ant
studiam ferebat» liaeo ad Ponipeiuia omnia detnleiant.
fnum — perfiigtrinti Da doth; obtchon. Oh. in, 7. und B. O.
VII, S2. p. 512. All Subjekt iDpplire oiui: militet aat tguilet.
eulgo — uniterti} S. in I, 2S. 74. Au uniterii nahmen tUi\gt
EditL ABKofi, aU >c]t es Gloiieo Toa vulgo. Onite&d. fBktt (nm Ge-
gcnbeweiM <ui Verbiadungen wie: pUrigne omnet, panUalim ipatio
Umporit; logar univerti omnot — Hier lolile ttuivtrti gar nicht uf.
fallen, da hudI. die GttnwitiitBiatte einer gewiiien Art Saidaten ana-
drücklioh bezeichnet wird: imgegteim aber all» Soldateai M liätten ja
Mick blob «iaaeta» Truppa deiertireo koonea.
eognitii — rebul] Jm GrieeAitthem und Deattehen genancr be-
logen anf du Sobjekt ; y*öriit — 8. la c. ST. extr. cattigalo Seipiona.
Alio wird darch den Ablativ auch bier der Grund angrgebcD, wie ile
In Stande waren, dem Pompci. genaue Naekrickteu über CacMia Lager
und MafiregelD in geben.
tea fuid — itui Vargl. I, 27. p. 83. fiM — tivt. Seu quU
d. I. mookte aou (twai nach ihrer AleinaDg od. Beobaehtiing nneh nicht
vollendet «der voilitiiDdig »tja cte. Caeiar lelbit ickeiot aai nimL
bier tein Urtheil an inipendireo; bitte «r ei auck ingeitandan nad
*!• fakliieh Bo^enammeH, dana, neiaen wir, kitte er geachriehe«: ■
Uvipaributqiie rer,'] Naek Ond. epportunllatitai , oeeaifeaAw
rer. — Richtiger nach Held; die Zeil jedei einielneu fieiekafti. Acknl.
Taell. Agr. 0. Jam vero lenpera curanin renitifonnMqne diviia.
diligentia anünmlefriaj Ueber dfe Beiiehung dei Praeditalt auf
daa letxte von mebr^rn In Numero Terackledeoen Subjekten, z, g, 37g,
Bamikorn $. QS- ^' 27S. 79. So B. 6. VI, 8. Cingeloiigi prlaelpalna
■(qne inperium eit trtMluBt. Cfr. B. G, II, 2a. Gern analog Liv. Xl.l^
M, S. oppidaoo) — uon vuluera nwdo, led etiam vigiliae et eonlinens
labar taa&citbat. Clc. Claenl. e. 53. Ment et Bulmua et eonliliuia et
leutentia civilalii petita ett in leglboi,
aut natura aut ttudiu» ferebät'] Ferre ablolnt, Tf f c : «ontne-
tu3o fert. B. G. IV, S3. n. mebrrn. bei Cicero aber allgenieiner, theili
ron den Nalargetelaeu , tbeili von den moral. und pi^cholog. Aaligea
dei Menicheu'. natura ftrt u( clc. Sornn. Scip. e. 5. Bep. |, 34. pro
MuTcn. e, 3. OcUhr in Clc. Belog, p. 322. vergleieht: Hat 17 91101«
di SlSaam. LeieB^%annte auck gcaagt werden; prout gsemgut eamn
— Fcrebat, wenn nicht prout titi Hindemib gegeben Bnd der Sinn elwaa
abweichend modiBeitt worden w&re. Man prSIe den Uulerackied nach
ferrl ad itadinni. üb. II, 11. p. 34S.
haee — omsi'a) Dah dieie Art AnalephalqeoHi oder Caiiipre~
hentio eerlcRieileaarSger Objekte den ganccil Sali doch nickt in die
gckdrige Ingitche und lyntalitiicke Ordaung bringt, tichl man. (£«
bleibt eine Art von Aui^^lh. Mao erwartete rolgerickligei: Sed ht
qitaccanijiie cogooTera^PHn — <ra tem/iaraque renn «- ac diligea. '
gL,_._b,Coo^le
42« , C. lUL. CAE8ARIS
Cap. LXn. Qnibus ille cognitla ernptionisqne inm
mte capto consilio^ Dt dflinoostratum est, tegtmenta galeis
milites ejt Timinibus facere atque ^gerem coiupoKare
inbet. His paratiti rebus, magaum nuinerum levis acmatu-
rae et tagittariorum aggeremque omnem noctu in scaphas
et naves actuarias iiuponit et de media nocte cohortea
eexaginta,' ex maxiiuis castris praesidüsqne dednctas, ad
eam partem munitionum ducit» quae pertinebaot ad. mare
longissioieque a maximis cAstris Caesaris aberant. Eodem
OSTes, qnaa damooBtrBvimiu aggere et levis armaiurae
tiapi quin MiinadTniaraat, — . h&«e omnia eU. Ctr, Ranaborn {. 307.
^ 10)0.
ttd Pan^ti. dtlHlM-iint'\ . Der Aaidiuck (fdreris n. roKrre aliqaid
.<«{ »liq. IM «ben ■« balianal, all beide Vctb. olt In MSS. und Editt.
WrwMlHelt. ^ an B. e. III, 33 *zlr. Allein dla BegrilTc lolleii gt-
Kchicden ireTden, und die Erklär, van Mannt. ■■ Cie. ad Di*. XIII,
SB. deferra »i aUq. try: arHtrio alicalai eommSttere iit mebr ein
«•aWtK'a* der Bandlnng n. Sache. Um leheiDt dai cinFacliite Merkmal
Ml deferra die SpoiOantaAt der Handlang, I:raR welcher man den
4udem etwa* ih'atBririiigt, bei ihm gleiche. Mitdtrltgl snd dai weitere'
Verfahren überläfet;' wobei der Gedanke nicht teilen Dnterliegt, da(l
vaq. dadnrck iteA bembige, tieh einer Verlegenheit ed. Lait entledige,
gleieha. vie man lagt, vertiart bähe. Referrt lefit voraat irgend ein«
/fmlUeAe «d. moralitehe Oblitftnheit, die mich verbindlicb macht einer
hiihera Jutnität etwa* an melden od. an beriehten. So glauben wir
4ie Herlunale gcnaaer bcatfmmt in haban, ala an B. 6, III, 33.
CAP.'LXII, Trgimenta galeiM"] So II, fi. conlignatio, quae turrt
ttgiment» e»et. B. 6. V, 20. Trinobantlbni Caeiar iroperat bamentum
«xereitui. Ueb. diei.'Datfr i. Z. g. 40S. Ramib. J. 119. u. Drakb. an
l.i>. IX, ID, T> WD icDlnn, malui eorpori tegumentam. Cani ver.
•eSleden Liv. t, 43, 'J. arma lisee oninia ex aere, nt tegumenla rorperit
OHent. Den Zweck dea angewandten Scbnliinitteti gi«bt Caea. lelbit
>■ c. SS. mnllDm ab icta tapidum — Timiues tegimenla galeii iiapo-
•Ua dafindebaat. — CCr. Roth la Tac. Agr. p. 149.
aggarrm eomportare'\ So B. C II, SO. aggerii petendi caniiB,
Eben lO ob. I, 4S. longiai erat agger pelendnt d. i. man mufile ihn
aienilieb weit halan, ^ ei war tceit bit dahin, wo man ihn Ira^ nnd
JbJid, am Ihn von da tceg u., Aertei ta schaffen. Letitre* : comporlare.
■ quae pertinebaal } lurin. eoiplahl : pertineA^I — aheror. Auch
Beld. Wir ballen die Beziehung auf uuni'd'onei defibalb für richtiger,
Weil 1) dieie genauer beitimml werden raurilen , und weil 2) pan
maniUotuim Jogiach zu eifern Culleklivbegriffe leraAniild. Mit Recht
febrle Uäbne an ob. c. 47. wagnut navium numerut, quae — inbpor-
tarent; H, Cir. Off. II, 33; 80. tiraeciaiu evertit contagioaibut maloruai,
fuaa a Laeedaemonüa prohcfa (M. profeclae^ manarunt laliqi. Jl>
man kann hierher rechnen Cie. rtrch, la, 31. qiii eit eit eo numero,
qui lemper apud onfuei taneti suni habili. T*c. Agr. 32. m. Ne t«r-
real fiimi adipcetui et auri fnlgar atque argenli, quod neque tegit
ncqnc vulneraf. Homer. Odji*. V, 101. aiäi ti« ä;x* ^^mür jiäXt^,
gL,.._b,C00^le
DE BELL. CIVIL! LIB. ül CAP. 63. 429
DiilitibTis completns, qnasqne ad Dyrrhachinm naves lon^
gas habebat, initth et, tjaii a ^oqae fieri Velit, praeci»
pit. Ad eas moniliones Caesar Lentulnni MarceliiDiitn
quaestoreni cum legione Dooa posltum habebat. Haie, qaod
valetudine ininus commoda utebatur, Fulvium PoEitamum
adiutorem submiserat.
Cap. L.XIII. Erat eo loco fossa ped^im qdiDdeciitt
M vallas contra hostem In altitadinem pedam deeem, tan'
tumdemqne eins valli agger in latitudinein patehat. Ab
eo, intermisso spatio peduDi Bexcentonim , alter coore^
sua in contrariam partem erat vallas, humiliore paullo
mnnitione: hoc enim Baperioribns diebirs tlmens Caesar,
ne navibue nostri circnmvenirentur , dtiplicem eo loco
feceral vallois, nt, si ancipiti proelio dimieaietur, possei
lesisti- Sed operum magDitado et continens OMninm di«"
rutu labor, quod niilia passuiua in circaitu septemdecim
munitione erat complexua , perficiendi spatiam oon dabad.
guidßeH velit, praec^it] Soatt etlendit. Vat. e.78. 89. e. 10«.
qnag Beri vellct , liKerii nuDciiiqire edeeuit. Otttet nOoK Im B. 6.
potittttn habehat] S. ob. xo c. 34. in. potuA. Bei Ltvlnl uich^
ielten. XL, 30, 3. praeiidlA in nrba petita. Ibid. e. 27, 4. prineipei
•X odcni legione in inbiidif« paiuit. Nor von iem Bimtiliuu (gril*^
BUllich) fönt ei anf. Unt, c. 94.
valitudiae miaut ceaimada} Sa Cle. ad DIt. II, 17, 4. inoltate
tCTebim , de e> re ninui eammodot termone* maleToIornm I&fipe. MI
tubjetliver Beiiebai^ kondle ei beifBea: purum Mumoda d. I. Icfdcrl
ulcbt ■onderiich, nicht lo, wie la wÜnacbeD, gOoitii;. In ihnl. 61aa<*
•agt ße. ad Dir. XVI, I, 4. ■) camModo valetudlHit tma fleri poiiit,
d. i. obne NacAlAeil tat die Geanndheil.
«diutorem »aimiierat 1 Subm, gkux proftHe. S. Oln I, 89 fl. tn
B. G. II, 6 «xlr. Möglich« Struktur enleht man mat B. O. V, 37 aHr.
m ad eatn rem profltetur adiatorem.
CAP. I.XIII. Vatlutl trllärt I, 28. p. tf. Vll^l. ft. 6. VII,
T2. p. 550> IJeb. hoc — Ument «. *d e. 43. haee tpectaoi, quod tta.
aneipiH proelio J Aneepi erkl&rl Von Caei. tint. c. 1%. antipiM»
teiTDreU, iittra erlran\>e mtanilionei. Ju hht Vehr. nit i/aft and
d1«*ea mit dq*. um, ■onil; hmA u. Ani6.
eoKtinent labor.] Ütr. B. G.V, U tUtr. htv. XLII, B4, 1. nppt'
danoi eoxlineni tabor eonfielebat. -^ Eben 10 UM. t. D7 L CoUimem»
in M fern elnai ntebt dutielxt, Irelnek K»I«chctitaaHi tS/ili gtiu
Hgentl, Btthaltend mit kauiatlTer Bedeut. , in «t fern keine Pidm g»-
ttattet wird. Coalinuut nnr von dem Slandflinllb del Beabaciten
■Ol, *U wafamehmbaret Merlmtal, Daher liegt In eontinent taiehr
Nachdruck. Alio conlinent laiot: ^ ohne ItatI nnd Anfektball; ein»
Jagt and f>ilgl dem BDdem; eoittiitutit = eini hängi mit de» and. au-
■ammen, reihl lieh an daa andre. So nnl. e. lOQ. f. easti'aiift diebmt.
MumitioMe] Wir haHen dlett nK Ctarfea, Mar. nud KnrM. fib
L.gL,;..b,COO^IC
430 C. lUL. CAESARIS
Itaqne contra mafe transTersotn vallnm , qni das dnai mii-
nitiooes contingeret, noodum perfecerat. Qnae res nota
eral Pompeio, delafa per Allobrogas perfugas, tnagnuin-
que noBtris attulit inconunodum. Nani , at ad mare no-
strae oohortes nonae legionis excubaveranf , accessere su-
bito prima luce Poinpeiani exercitus, novnsqne eorum ad-
yentus exslitit; simul ex navibns circDiUTecti milites in
exterioretu Tallaiu tela iaciebant fosaaeqae aggere coTn-
plebantur: et IcgioDarri interioris mnnitionis defensores,
Bcalis admofis, totmeDtis cniusqne generis telisque terre-
bant inagnaque muhitudo sagittariorum ab atraqae parle
circumfuRdebatur. iMiiItum auiem at> iclu lapidum, qaod
tinaiD DOstris erat telum, viniiaea tegimenta galeis impo-
rlcMiger, bIi mnDitieRM , nm ih mehr, da iorh die ZabI »rptemdeeim
(XVll) far la klein bält, o. Lipaiui dkiar XXXVII »oianehoiea Heth,
nach c. 44. und in den meial. MSS. lu leien iit: niunilianei XVIl,
«nd g»de dIciM'lS mm X, wie nicht lelleo , enlitandeR leyb fcoiial«.
ÜBch rcHiesI nHBitiea« den Vorzug vor munilianffiKt , wie fu I L'od.
DcBB mnnitio beaeichDct die Handlung, den ^it dei UmichaDiriii,
tu «ber nicht au Stmads kam. Wegen la circultu ». ab. c. 4t.
ptrßeiendi tptiliiiui ] In welchem Kinne geiigt werden konnte:
ad peiGcien^fl« ipBl. davon •. ra III, S. wo temput ad conandota.
-Damit vergl. leginentum corpori u> corporii, ob. o. 63 in.
eenlra tnore] S> ob. e. 23. El iit dem lUeere parallel nnd ^^
gtKüber, 10 dah die vom Heere Koiamenden Varao ein oiitaculam
oder objeetKtn fanden.
Hftrae eoAarl-i Ciaccon. rernuthete tr-et; larin. b«c(k Irei. 1,'na
lOBhl, ohae Srund; wegen dei Gcgeniatiei: ntstra» — Pontpeiani,
■■d wegen dca eigenthümL liFgriffl von excabart ». K. G. VII, II. u.
vag. priam Ivee. Eher würde lieh am der Lesait van 3 Codd. inter
catacbuKB laiian: inlerimf u. dai^na: inlerim IV coborlei. Doch diena
diefi nur aar PrStaag.
ejxubaverattl'] Sellentie Form, durch gute Codd> bewährt. CIr.
Bamatot 9. Ol. .
Potnpeiani extrcäa» fte. } Oad. ad h. I. „de Kao eXercitn no«
■olM ita loqai aoclori" natnitque earuwt 'eblt in S Codd. Beniley,
liemlioh kühn, wollte lo! acceiiere inblto Pampeianl' atqae ex inopi- ■
tuila; timulque eorum advenlni eiitltil , aiaiul 'militei etc. Am ein-
fachiteo TieÜeichl: nonuique torttm extrcität advenlni exitilÜ; doch
bedarf et der Aenderung nicblc exercjAii defihalb, weil e> wirklich
vertchieden» , lehr beträchtliche Carpt waren', die bettndert- agirlen,
wie asi e. 63. deallich lU eriehen. An nscut slöfit glch Niemand;
a. ob. 61. noBva — aeeiderat. a, txitltre Jal bekannt. B. G. V, 28 in.
Sonnt möchten wir erklöreD durch TaelL Agr. 38 m, nondem vulgalo
Tunnre ul miraeulvm — apparuere.
legionarii) Seil. Ponipeiatii, lo wie dia dtfintortt die Caeawianef.
ab ulrsjaa parte"^ O. i. von der Land- u. H'aMerleite 'her..
lapidua, gtod — teluat] Vergl. Ramah. g. ISS. S. 353. r. a^aia
Oano dedere, fuae poilaa innt Maeia prala appdlala. — In lolcher
I de* Pionom. fiat aof dM folgende Appoiitum , eikeaal man,
gL,_._b,CüO';le-
DE BELL. CI.VILl LIB. lU. CAP. 04. 431
Sita dcfendebant. Ilaqne, qaam oiunibns rebiw aoMrl pre-
mcrentur atque aegre resiMerent». animadrersiim est vitium
munitionis^ quod' Bupra deuionsiratum est, atque int«r
duos Tallos, qua peifectum opus noa erat, per mare na>
viboa exposUi in adversos nostros impetam fecerant atque
ex utraque munitione deiectos ttrga vertere coegeniot.
LXIV. Hoc tnmulla nnnciato Marcellians cohortea
sabsidio noitris laborantiBus siibmittit: qaae ex castris fu-
gientea conspicatae, neque illos sno adventa ^onfinnan
potnerant , oeque ipsae hostinm impetum tuIcvoDt. Itaqae,
dab der ganie Sa(s nebf eto« pareallleUiehe ErUäratig ai. ErläuU-
rmng iit, iibnlich ODierm: dla eiuilge Waffe, die den I!iilri|;*Q in fle.
böte ataud. ' S. au B. 6. II, 1. IV, 1. Uut. e. 00. guad inttar.
eniniadeertiim elf) Naml. von den Canarianertt , 4ie i)»n leider,
Inne »nrdeu, welebei VerieAen aie begangen. Ucb. BtliKiM 1- abt l,
Sl. p. 1B2. Diele Erklär. beilätij(t dai ob. tieaagte: ^itßB tat not! '
erat Pouipeia : folg!.' bedarfte dieier Dicht enl jener WabTaehmun^
gua\ Ob. I, 49. bca imtegra, qnd ^^aeiai adire non patent
per taare] Der Sinn keb andief, sl» durcb Hälft, Jm'tMt der
nm Meere daTgebotnea Gelegenbeil, und gsni eng .Tcrbuiden init tm-
pelua feceniMi. (Jeb. per vergl. I, B. p. 47. B. II, SO. n. FabrI aa
SalL lug. '79, I. Wir: äAsr daa Heer Aer.
alque iu adwen. ] O. 1. sMf (# , und ao war dean , WKtürllch*
Folge, daTi ele, Wohl Tentanden, aar legiicA, niakt/^itiirA. \frgL
oh. I, 13. p. 102.
in advertot «oifrei J Oud, n. Held logen v«r: meertot-, ,«age«eb-
let die Codd. ottveri. einitimmig darbieten. Und in der Thal ainl heida.
Worttormea fait überall rerweebaelt, *. Drakh. lU Llr. II(, 70, 4. aod
in aveftot Iigpetain Tbc. iit nur gleich dimi « tergo ele. ao dafi daa
folg. lerga vertere keinen Wideripraefa cnibäll. Aabnllph faat Llr. V,
21, 10- pari avertot in mnria iii?adDal hoilei. — Momenlo .temporia
deieclit es mnro andiqoe «rmatit. Aach ipricht für STeri. jeaea vitium
aniiaadveriDD , and — aexre reililereat^ So B. 6. II, 20. jgnnm —
ue^uc timtreal, ne «rcrci ab boite ciicumveairentur , .audaeiui reif'
ttera ac fort!» pognare eoeperunt. — Aach dai obige: ma^nan no-
■trla altulit' iimemittodBa — atinimt für averaoi. — Einen Gmud für
adetrial bietet jedocb , aufier der än/iern Autaritäl der (^odd. der 2a-
leBUnen/iang , der möglicbcr Weiie gedarbt w^eiden kuinj aattlicb, die
Caeiirianec wurden milten in dem Gedränge den begangaeu fehler,
die ms/ie, die lie aich gegeben, gewähr and luaehten gegen des i»
Bücken Ut an/aUeaden Feind iwu noch lur rechten Zeit Fronte,
uufateu aber doch der I7ebermachl teeieAea.
CÄP. L\IV. Qaae er eattrit een$picatae] Wall einige Codd.
ex eailrig^ae haben, lo wollte Held voniahea: labmittit »a eailriif
qaae elc. Cbi ichelnt ex eatlr. an 'ronspitatae la au beliehen, dab
der Ort beielcfaaet wird, von wo am man bereitl die Flüchtigen aeben
konnte nad gejieheu hatte. Die I^er wurden gewöhnlich aaf Aiüiohem
angelegt. Ctr II, 5. FacÜe erat ex eaitrit proipieere io urbem. U. c. 07.
tuleruntj 0. 1. lie Aielten aelblt den Angiill olcbt ai, leiitete«
•elbil gar keinaa Widmtand: quldquid enim fero, id non reenio,
noa denega, noB rtOtn» Tai abütie, AI» abaolut, ska« IMduiEkt aal
gL,_._b,Coo^le
431 C lUL. CAESABIä
qno^enm^e addebslur rabsidio, id, corniplnm dmore fii-
gientinm, terrorem el pericalnm augebat: hominum enim
mdtitndin« leCeptns impediebatur. In «o proelio, quiiiii
'ffvvi Tolnere esset bdfectns aquilifer et ä viribus deSce-
retnr, 'eonspicalns eqnites nostros, karte ego, inquit, et
vitm» »uRo» per tmnor magna diligentia d^endi, et
%Hnc vtorietu eadem Jide Cäeiari rettitwo. NoHte^ 06-
Kcnix 'CMimittere, qaod ante in exercitü Caetarit non
aceidit, «t rei militari» dedetu» admittattii; incolumem-
yi(8 ad em» referte. Hoc casn aquila coDserTainr, Omni-
bus primae cohortis centurionibiu interfectis, praeter piin-
cipein priorem.
difc r«l*f'*^ Xro/t oder d. Willen. Andeti bei tolirar» ä. \. «Ich>i 10
ftfkllelk ItrtMen, d«n elOM ta tragen lit und dulden, weil ei einmkl
«iekt tMtn lil. Atio Nebenbegr. der Ergetang, and (aucb dei kÖi-
pcriicben) AMiialleni. \ttgl. Däilerlefn IV. S. ZÜO. So ichelnt am
, dith Verb. TOB tsih'nere TorKbleden, 9. i. eioe Weile aui a. abbai-
len, dmb«r «neb verb. tnittnere ac Uieri. Cic ad Dir. II, 1, 6. B. G,
IV, 4. oomplurei annoi SneTorain Tim luttinueritBt. II, 11. quam for-
UUr iBpcthm nottromm mtlilam tuttinerent. Cfr. V, 30, IV, 37. V^
29 «Str. ■■• tttL Dageg. VI, SO. qBon laborem aul belli ant fugae ferr*
hon p«He( d. L ein Iflt allemal, öbeibaupt nicht abhalten , ertrage»
koBBte. S> ob. e. 4S.
addebatHr tmbtidio] Addebatur abiolaf, d. labtfdio all Dativ dea
Xiela Ol. Zieeett. B. C. II, 19 in. ad iä — addebal. Ob. c. 69. (.
'ad cetera addidernnt. Abinjat B. C. V, 40. addant de Sabin! moiia.
Hit Dali* B. 6. VlI, 4S. HH paucia addit eqnitei. SoRte tubtiäio der
Dalir dei qnahtltatiTen Objekti d. i. der IWaiae, der etwai beigefdgt
«Brde , icth , in wOrde ei wohl heitaen: lubiidio mitto.
eorraptwM ti'iiDre] Uni dfinkt ebenao dai 'Nenlrüin: guodrangne
all da« Terb. eomtptvm Caeaan Indignation «iemlieh deutttch aui^n-
Srflcbeni E'a tat aber nlcbl etwa angestecit; aonderii ia Schanden a.
BD nicht« genaebt, d. I. du an licb Gute nnd Brauchbare verderbe»
und eerldcbten, und folglleh Andrer Haifnung vereiteln. Jlaher daa
siebt lettene: igni eorrunpere. S. Fabri d. Korlt. ta Ing. 7(1, 8. Dak.
IB Flor. II, S, S. — So Barlp. Bec. T. 332. lä SoCi-o» _
o ttribut dtifieeretuT] &o nach der AnlDTilit der beAt. Codd.
D. i. da ihn die Kr&fte verlfelaen: guum leieli valnere tran^Tut mortS
^eximum le tentiret. Prendo Ce]a. f. 242.
obieero'\ lieber die Stellung dieaei nnd alnnrerwandtcr Veriieli
TCi^ Itamibom %. 30D. S. 908. Ueb. die Bedeut. (. ob. II, 43 in. n.
Mannt, all Cle. kd Dir. II, ], 6. Obieerare OBiorem habet vim , qnam
ragare ant oror« .* ttaqäe leelindo ioco poaitnr, et fn Orat. pbal r«d.
kd Qnir. e, T. Pro mea voi latute non rogavit loluni, Ternia etiani
oh*teraiiit.
dedeeat admOtalur} Vergl. la B. 6. III, 9. p. ISt. nnd Eclog.
iSe. p. 13.
prineipem prinrem] D. 1. der Centuria der ertten Tenlorle der
Principe», deren, wie von den Hattatit a. Triariii bei jeder Coborta
nvtt Cealarien waren. Der den Hange dacfa nnterge ordnete ad. nacbit-
gL,_._b,Copgle ■
DE BELL. CIVILI LIB. UL CAP. 65. 433
Caf. LXV. laniqtie pQmpeiani magna caede tio-
stromin castris MarcelliDi adpropinqnabant , nan niediocri
terrore Ulato reli^uis cohortibus: et M. Antonius, qui
proximum loctim praesidioram tenebat, «a re nunciala,\
cum cohortibus duodecim descendens ex loco superlore '
cernebatur. (Juius advenlus Pompeianog compreasit no-
strosque firmavit, ut se ex maximo tünore coliigerent.
Neque multo pgst Caesar, %igni&catione per castella fumo
facta, ut erat superiorig temporig coasnefudo, deductis
quibnedam cohortibus ex praesidiis, eodem venit. Qai
cognito detrimento quum animadvertisset Pompeium exira
munitiones egressum , - rästra secnndum mare , ut libero
folgend« kleti Prlneept potleriar; jener aber oR nnd In der Reg«):
Princcpi priiavt. So Ur. XXy, 14, T. XXVI, 6, I. De^ ZniUi cen-
lurie , der lieh bei Liv. tun trttgttx, Orle llndet, bölt man mit Kecbt
(ür Gloiie.
CAP. LXV. Magna caede] S. m c. 36. Wir nanalen dleien
Ailalin den Cai. dei begleitenden yebenntaxlandcs : el war ingieieh
Mittel D. Weg, den Zweck xa erreichen, du Vorhaben in . verwlrklU
ehenj daher riichf eam. B. G. I, 30. '
te — calligerent] Von Cicero inehrmsli gebr. Sehr charalferi-
sllich JiLpp. ad Dir. V, IS, I. Pro nmore oollro rogo atque oro, le
eolligas tirainque praebeai. So. Tnic. IV, IG. Quid cat te ipium col~
tigere, Dill dUiipatai animi partes rnrinm lu lunm loeum cagerel
Beiip. bei Hanut. in Epp. ad Div'. I, 9. Auch: aaitni eolligunttir. l.iv.
X, 14, 13. So äraiapßarew CavTOt. Plal. Lyi. c. S. du. Staub.
per eailellaj I. e. ab ans ad alleruut atqae lie deincep$. 8o <V«i
c. Genif. Xenoph. Aoab. I, 6, IG. »OQvßov qioUOI Siä xät täUir 2ur-
Toc. Ob. c 43. ex cMtello in caitellDm. — Näml. die tiguificalia
wurde dem entferntem Caetar gegeben. Cfr. B. G. II, 33. m.
cattra neeundum laare] Held a: lurin. Fermolhen, dafi bier fehle:
poiuine and beliehen die Fina/iilit: ut — pauset — nee — kabercl
auf PaiDpeinij nifr bedarf ei leiuei Supplemeoti. Cailra leeund. mare
kana als Accuiat. dei übjekti von anivtadeertere ao gut sbbäugea, a\t
Pompeium — egresium. iSätt man mOtile eine Verichiebnng der SäUv
onnebmen: Fompei. — egreKam , ut liber^ pabulari poiset, caiira le-
cnndnin mare nee mlnui — habere atalt haberef, waa Moeb. voraehtug.
Banmatark verbindet: cattra niunire ianit, ao dafa Caelart Plan uail
Ablicht angegebeii ^drde, nicht dei Pampel. Dagegen acheinen atier
swei Thataachen ID alrejten: 1) lolite Caea. nur bei aelner Ankunlt
bemerkt haben, daTa Pomp, aelae Verschanxangen verlatien hatte; war
dai andre niclit viel icichtigert Und beitimmle nicht grade dai Leti-
tre — eailra lecnnd. mare etc. den veränderten Entacblufa Caeaarif
3} Wie paht denn für Caea. jenei : at aditunt naribut haberetl Vergl.
icheiot auch uns Cattart Abliebt n. Motiv angegeben, und iwar ana
»prachlichen Gründen : I). ut — passet bezieht lieb richtiger auf daa
aeiiiea Zwecket lieb bewufile' /TaBjilaubjekt, all auf eine dnn Andern
vntergesehabne Abiicht; 3) nee minus weiiet bin aof eine Parallele;
alxo eben so gut wie Poaipei. die ConununicMlon lur See und eineu
E e
gL,_._b,Cooglc
434 C. Wh. CAEKARlt»
pabalari passet nec minus Rditam naTtboB haberet, coiii-
mntala ratione belli, quoniain propOBifom noa lenncral,
iaxta Porapeiuiu muDire iussit.
Cap. IiXVI. Qua perfecta manitioiie> antraadvenam
est ab speculataribos Caesaris, cohortes qnasdat», quod
instar legionis videretur, esse post sUvam et io veteia
castra daci. Castiomm htc situs erat. Siiperioribus die-
bus nona Caesaris legio qnum se obieciwet Po^ipeiuiis
copiia atqne opera, nt demtHistravinius, cifcnminuairer,
castra eo loco posuil. Haec stlvBin qaamdam coatiage-
bant neque longins a mar! passibus quadfiagenlis abuanl.
Post, mntato consUio qaibusdam de cansBÜ, Caesar panllo
nTlra eom Ipcum castra Iranstulit: paucisqae inlermissis
tanibtagipMt fSi icine Schllfa httie, lo noille auch C>ei. einen der-
ftleieken hkben. 3) Htaditam — Aaberet \til*t: nt navibni guli, quu>-
i)o apprDpinqnsiient, id lemm «ppelleodi coplua Faceret. Die floU
Irn xögerten iwnr and halten sich verweiltt murilen aber od. kniialen
doeb iiBcbiteni kommen. Endlich lähl tlch nacbweiien, wie ein he-
■limmender Zuiatx naeb dem «ndern dem Schripil. heikam, und den
ganzen Sali anbemerkt elwai ichleppead niachle: grade) weil Caei. *ein
Verfahr^en enlicbuldigen will, wird er brelf.
gnouiam — moh tenueralj Da er einmal leiaeu Plan niebl hatte
•ilaführen kdan«n, davon hatte abteeivhen miiiien. Der Plan war ge-
- wesen, dpn Pomp, eininicblierien und ihm Fonrage und Proviant ab-
Btanire inllllf I. e. maniliouem intipere. Dieh findet Krk lärmig
in c. 6T. reliqait In nptre cohortea dnai, qaie tpecitm munilionit
praeberenl. Vth. tubere mit Infinit Aeliv, obne Beielchn. der Person,
*. II, 25. p. 2S4. Ramsh. §. I6S. S. G30. Bes. Walther in Tat, Aon.
XIII, 7-
CAP. LXVI. Qua perfecta mnm'li'ose ] Naml. nur eine teiehte '
VerachaaiDDg , die Doch eneei'tert werdea kannte, nie lieh aai c. 07.
.i,i.bi.
guod intlar legiontt «(e.j I. e. taninm eohorliam, gnanlum legio-
Bern fere eKaeqsarel. Man vei^leirht B. Alex. c. 19. cohortiam Irinm
tii«lnr in terram expoiuerat. LIt. XXXV, 49, 10. rideretii vix dqarnn
male plenaram leginiiculBrum instar in caitrli regt«. Dai Wort nämL
iit gsnx lubttantitiifch in faaien. Brneiti in Cl. Cic. „Semper aliiguam
magiiitudinem (modnin qnemübet ac velati meiiinrae apncieoi) imlicat
apad opltmoi scriptorei." Daher qaad dnrcb jene bekannte Atlractioa
de« ,Numerua and Geimt l» Appoiitionsuttieii. Ob. c. G3. lapi'ilum,
demonstraeimai 1 Ob. c 4Bi 40. CiVeuniniiiniref., Unter epfra
rerslebe man die einielnen festen Funkle, praitiiitia, die nan besetzte
und durch «ine forllanlende Reihe tob Veraehanxangen Terb,and. Das
Imperfekt, weil damali die Legion noch tfi opere begriffen «ari ob. r..
4S. qoam muttire eetpt'uet. •
$ileam gnamdani'\ Die h an 6ge Wiederhol, des guidam In solisher
Nahe falll anf. 8. ob. c. 15.
gL,_lb,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. iü. CAP. 67. 43S
diebus eadem haec Pompeius occupaveraf et, qnod eo loco
plures erat legiones habitnrns, relicto interiore tbIIo,
maiorem adiecerat munitionem. Ita miiiora castta, inclusa
maioribns, castelli atqne arcia locom obtioebant. Item
ab aognlo caslromm sinistro niunitionem ad flumeo pei^.
daxerat, circher passns qnadrio^ittos , qno liberius ao.
sine periculo milites aqnarenttir: sed ia quoque molato
consUio quibusdain de canssia , quas comniemorari necesse
non est, eo loco excess^Bt. I(a complores dies manse-
rant oastra: munitiones qnidem integrae erant.
Cap: LXVII. Eo signo legionis illato, Bpecnlatorea-
Caesari reniiDciarunt. Hoc idem Tisum ex snperioribas
taüoK haeel Ctr. I, Sl. . Venchielen in det Bedenl. ftti idem;
I. B. Liv. 1, 3, 2. guem latqm euBuUm lalia gen» Bnetocm naoilnll
lul nuDcnpitl worsui folgt, dsfi 6arc eadem und eadem haee nicht
mit quae eaäem rertaaicbt werdia kannten; d«nn in dieieai ictitem
Falle fdgi idem dem durch 7111 beaeichneten Subjekt« ein« andre Per-
$analiiät oder Qualität bei; wie bef LIv. a. A. O. den üt mUi /Wh«
eine und dieselbe Perlon etc.
ji'uret erat leg. Aatiturut] Die Sielluiig der Worte, bwODd. im
erat itt sargfällig gewählt. S. ob. I, öl. p. 15». III, 5».
libtriut ae line ptricula] Nicbl lelleo Verbindoog den affirmali-
een u. negalinen Auidruchi, zu gegen leiliger Erklärifig, lO wie Ad-
verbiuia und adverbialer Caiui eiaei Nomeii, SoJl. Cat. e. 51, 4.' reela
•tqne ordine Vergl. tu Sali. Caf. 6, 1.
t commeKorari Bteettei Vergl. Rauiah, §. 106.-8. G33. Comitie-
mofare wie in 1 Cod., »arde Ergäniimg dei PerMnalproD. MC oder
not DÖthig machen, wie Salt, lug, SS. 4. mihi ipei oninei in mcnet
■ilae, t^aif necene ett et Ttriute et iunoceutia tnlari. Vergl. nb, c. II.
[n. xn : neceitarium — exittimavit.
ita — mant»rant cailra] Den Worten nach aar: it> (d. 1. ant
die eben beicbriebene Welle) eulra iulacla maaaeranl; 10 war dai
Lager tle/ien geblieben, denen ganie ionere Kinrichluog nnverathrl.
Held ad h. L meint: leer geblieben) wofür in ita kein Gmod. Denn
logiteh betont iit nur manteraHl ; Weil in der Begel mit dem AaftmeA
dei Heer* der Beitand dei Lagen ulbit Tericbwaiid.
CAP. LXVII. Eo tigne — Hlato\ I. e. in eattra aupra c. SC.
memorala alque deicripla. Wai die Conilrukl. anlangt, an erwartet
man wenigileni nach den Ablatiels abia). id renuaciarunU Viel» Bei.
■piele ähnlicher Stmfct. giebl Und. m »■ 6. VII, 4. woi Verelegeto-
rlx — tonvoeatii tui» etientibut , facile inetndit ir. «m. Cfr. ob. III,
2S. Umgeliebrt linden licb auch Fälle dei in Tencbiedenem Caioi wlc>
dcrhoUen Pronom. perional. lur Beieicha. einer oud derietb. Pcnon.
LiT. XXIX, 21). militante ee pro Carthaginienilhui In Hiapaoia, paler etat
moritur. Anal. Sali. Cat. 40, I. aere alieno opprenot — faule »o» ad tale
coniiliani adduci poM'- Dai. Fabri. Vergl. n I, 7. p. 43. o. c. IS In. —
(Jebrigea* heifit »ignum inferre nur: irmmpere, irrupUonem facere.
S. B. e. p. 072. n. LiT. XUV, 11 extr. a, 13. Wo irmmpere o. ligna
imferre all WechielbegiiSe ericbeiden. Alu hier: Maehdem die Legion
dorthin manchlrt, Uuren Hatich derAAi fCftoauMfli, am einxurüeteii ;
E e 2
,L,_._b,Goo^li.'
43Ö C. lUL. CAESARIS
qnibuftdam ciuh-llis connmia'vcrant. Is locus hbr>nit a no-
vis Pompcii jcaatiis circitec passiis quingentoR. Hnnc le-
gion^iii sperans Caesar so opprlmere posse et capiens
eius d!ei detrimentuin sarcire, reliquit in apere cohortps
duas, qnae speciem miinitionis praeberent: ipRC diverso
itinere quam potait occultissime reliqua&.cohortes, numero
tres et triginta, in quibiis erat legio nona, mnllis amissis
ceaturionibus deminutO()ue militnin numero, ad lej^onem
Pompeii castraque minora diiplici acie eduxit. Neqtie
enm prima opinio fefellit, Nam et pervenit prins qaarii
nobel ife aJIcrding;! offeniiv
dullbia Lam, war aie berciti
daher unl. ex VbIIo deturbavit.
ex tuferiiiribat cattell. ] D. !- von hSher ^eltfgnn Cut. aitt.
Ro «X cutri* ob. c. M. deigl. nnt. c. 60. ex valln ■. c. 70, in. ex
cattrii eonipeserat.
aheral] D. i. mochte feUca) entfernt ieyn. Du Imperfrct aim\. ■
ofl bei gelegen! liehen, die //aupfhaqdiung begleitenden ürl/ieitcn aad
NebenbeitiiuniBogeB; folglkh überall relatin und dnber Dicht ■eilen
mit tnbiektiver Reiiehnng and Einichränkang. Sa Li^. I, 4, I. Sed
rithebaliir, nt opinor, falii tantae origo urbii, d. i. man iatlr nicht
falnf« 3U verdanien; (ond. man »allte in verdirnies /i/r6ea.
»bpHmere palte] Cae«. boBte die Legion in überaälUgen , (an
dah einer nlcbl wieder aufkotitmea toH«,) mit ibr fertig su aerien.
•So. Sali. Cit. 27, 4. ii prioi Ciceronem apprettittet ; eam luif FonUlHt
mnHum obfieere. D>tbd( erkennt man die cigenlbaDil. Bedent., niebl
wie Kortl. erklirtc, gleich dem: iitterfieere. Vät. B. O. I, 4t. f. exer-
citnm in ßallla lui . obprimeadi caniia habere. III, 2. legionis obpri-
mendtie eomilinm capere VI, 10. Snoi enim oppriini quiiqae et rircsin.
vemiri non patitur. Und M> oft. Al*o nicht; »»(«rdrärfceivS unod. lo
»iViferdrQclieD nnd beicältfgen, iiti wir nicht! mebr lu fürehlen haben,
liiif. c. 79. in. — An aad. Stell, iit opprimere nur: repente et s.i-
itnproriio depreAendere ; z. B. Liv, XXV, 34, 2. paucoi tarnen eoram
■ohpreitat in enhllibni interfeeernnt.
deMmentaiH lareire'} Bier nnd ionit in einig. Codd. mnrc. —
NMh Feilui: integram fac're. Ob. I, 45; nnt. III, 73. 74, Ofr l'n-
teriebled ist einleuchtend: Sareire abiolut: auabeeiern, gleichi, heilen^
■ich fQr eiaeo Verluit ant Irgend eine Weise enltekBdigen , tchadlot
halten und nacbeit, Retvxeite -einen In spedetler Hinaiebt eriiltsen
Verioit oder Schaden in dertelbea Gallang nnd Wetie ertetxen, daa
Verlorne od. Beeehädigle durch Glelehea od. Arhnlifke* vitätTergünaen.
mulK» (nti>n'l Centur. elr. ] DIeie AbUt. inr nibeni Betlinm.
nnl Beaeiekitimg- äer 9ten Leg. and ihrea geachvächlen Znitandei. St^
ant. C. lOI. perlnrbalnmque tum naclQi, »ulfit cuitadii$ aeqae ordi-
ntbat eerHi. ~~ S, tu II, 34. p. 304.
daplici aeiej So B. G. III, 24. duplici acie lailituta. Findet dieia
Sehlachlordiiang nicht ihre Erklaruag in Kielten, nie Uv. XXI, 46,
at Seipia laeuialnrei et 6aUo« rqnjte) in fronte lacst; RamaBO* anclo-
mmque gaod roborii fait, rä mbtidäi. — Vlxdum elamore iDblalo,
I iaciilatoret fngernnt inter anbaidia ad seeundam aciem. Von der prima
aciei nnlertcbeidel Llvin» oft die sabiidia «J> teeunda aeiel.
gL,.._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI LIB. HL CAP. Ü8. 437
Pompeias soxiüre possei: et, tainetsi erant limnitionoB ca-
stiomln magnae, tamea sintstro coran, ubi erat ipse, ce-
Uiiter adgressus Pompeianos ,ex vallo delurbavit. Erat
oblectus portis ericius. Hie panllisper est piignatum, quiim
irnimpeie nostri coDarentur, illi castra defenderentj for-
tissime T. Pulfione, caiiu opera proditum exerciluni C.
AntoDÜ denionsiravimns , e loco propugnante. Sed tarnen
nostri rirlnte Ticeront excisoque ericio , primo in inaiora
castra , post eliam in castellum , quod erat inclusam iiiaio-
rihuB eastris, irruperunt et, quod eo pulsa legto sese re-
cepenU, nonnu^s ibi repugnaates interfeceniol.
Cap. LXVIII. Sed fortana, qiiae plurimum poteat
qunM in reli^ia rebus, tum praecipue in bello, parrk^
momentis nia^as lerum commutationes efBcit : ut tum ae-
prima o^'m'a] So. qua fpcTKTcrat la Ponpcluonim legianem oli-
primere poiit; IDDI Ualenchiedc von enpleoB — ietrimentum tareirn. -^
liabcr tentiie poltet S. ob. e. 43.
triciiii] Nuh Vom. ad h. 1. u. Llpi. Poliorc. V, 4. Irabi (■'■ue-
' leravia, cut iiiflxie piniiBe ferreae ■. Bculeii terrcU cunAxa, ae Kta^e
feraBlilii. Nach Koiti. lu Salluit. Ftapin. f. 970. Iraba, ex i|Qa uo-
dique farrei aculei prumlnebanl. — Sollten ulchl (ogrnaunle tiianitrht
Btiter, aacb am Holi, damit beieichnel wcrdeii, dit in jeden Falle
ichacller H. leichter lich herateUen lierieuF
paa/Ziijurr] Cfr. B. G. VII, 77. p. SEiS. D. f. zaar mlrbl lange,
aber doch «ne Weile. Nach Grjiar Theorie S. ä42. mit Hexan «ul
Vaila Kieg. II, 4)1. diefl Ditd porxnper (u. iiaturl. auch tantitvtt) all
aaiaannep^iOljeD am parum u. paulLiiin tfmpori» lieb >a denken, laaa
nicht luaageu. Wir erlteuuen vielnehr darin da* grlech. ni(i; (o ein
Weilchen tutnigUtM , für eioe Weile. Dafa pantHftr «on Cati. nicht
gebraucht werde, bemerlil OMer). Synon. I. S. 148. Uiefea nürden
wir nach der Analogie von parunt erklären doreh : ntr/il eben lange,
niehl gar lange, aiir auf eia\ge ADgenbliclie. So bliebe diela relalie,
gleich parum, und wdrde den Nebeubegrif lalaHen: »icAt to lange,
all man trümeRte nnA aoUte. PauUiifer wäre abiolut ■« faiaen.
taial upträ pndituK ] Darani ergiebt aich del HoppeUinn in
tpera. S. m B. G. VII, 13-
noaaalUi ibi repugn.\ D. i: ptanehe, liier nnd da einen, den v.
jrnen. Man betrachte deo Begriff Bberall in Parallele mit dem Gegeu-
ibeile: nullui, deiaen Begriff dnrcb jenei aufgehoben, aber ohne nu-
uitriir/ie Beatimmang.
CAP. LXVIII. Seif fartuna *tr.] Deraelbe Gedanke über Ein-
wirkung dei Schlckaala und Zufalla B. G. VI, 3U. tfultum qnnm In
emnibua rebui, tum in re nilitati poteat fartuna. Aehnlicbfi kehrt
wieder oder Verwandtea nnt. e. 70. 73. 73. 7B. 9S. 104. »o mehr od.
weniger allgemeine Senlenien die Tbaltachen begleiten nnd inoliviren:
in dielen Commentarien , wie ichnn geiagt, banfigcr all ig Bell. Galt,
wo V, 58. eouprobat hominJi coniilinm fortana a. VII, KQ- qnaniaia
lit fUrtunae ceilendom, ebe>IalU auf jene illgemciDe GrHadaBiit,'bt de«
AUerlhniBa hinMeiaeo.
gL,_._b;Coo^lc
«aft C. ICL. CAESARIS
cidit- Manitionem , qnam pertlnera r castris ad flamen
Bnpra demonstraviiaas , dextri Caeaaris coniii cofaortes
ignorantia loci sunt secntae, qautn portam quaereretit ca-
Rtronunqne eam mnnitionein esse ,arbitrarentar. Qnod quam
esset aDimadrersam coniaactam esse Sumioi, pronitis bis
mnnitionibos, defendente nullo, transcenderunt onmisque
nOBtec equitalQS eas coborteg est secatus.
- igmormnH« loci"] Dafür Tac. Agr. 38. ■mliaii p#r inteitiam rege»-
di navlbui. Dea Lnterichicd iwiich. Ablativ and per wotou ob. I, 9.
wird nan noch deallichei inne, wenn Aian bedenkt, dab p«r, darcb,
igSkrend, eiae läager danemd«, Dachhalleode, lasachit äu/tere Ver-
' anJanung and Uriuhc aatdrückl ; der Ablativ die dem Subjekte bei-
geiegte, in diciem rnhcade, von ihm oder denen Atlribale Dnd Eigen'
' wAtXl autgehende Uriacb«, Mittel und Weg anieigt. Demaacb lÜ da«
Verhilloii:! lo %a Hellen: Ablativ heiiehl aich mehr all Praedikalibe-
grlff *a[ dai Subjell; per all Adverfaial begriff aa[ dM Praeditat ader
Verbum im Sat». BeUp. B. G. lU, 1 1. it pir Etn natihai flamen Irana-
Ire cODcntur. Liv. I, 5, 4. quam Romulua vi ■• defeDdiiiel. Darnach
beurtheile man auch: per eiuuaiu nuit eautm. 8. ob. ao c. 34. n. U,
13. II, 30. Sonit gebraucht Cae*. inteientia. B. G. III, 0. 13.' Vil, 42.
Munl $eculae] Nor. „venemnt eo, delalae inat ea." Vei^L
■n c; 4S.
fUBd fuum eitel animadvertnml lieber guad yuam nnd Ualieh»
• Verbind, maoclur Conjnnklionen mit dem icheiubar dberfldiirgcD gu»d
•■ ob. II, IG. El dient nach dar allgeni. Anlirlit tfaelli xur Folgcrang,
llicili xur AnknOpInDg an dai Vorige, oder CoKliniialio einer darch
frdherei varbareltettn Tbaliachc. Um »ehien immer gtiod gleich dem
iae, haec (i. ob. 43.) dem tbigenden tiedBaken oder Satje einen be-
iondern NaeMrutk lU geben, in *o fern dat formale Relatirpronoa,
Bialeriell ali . JduTurnv ■□ nehmen, etwa uie unier: Da man nun hier-
kei dmi bemerkt hatte, de/s etc. Von animadverlere iit an beachte«,
dab ci bei Ca«, itefaeader Aoidraek Ut von MomeMlan ond gelegemt-
UeA Im Laufe der HandlnoK gemachter WakrneluBung und im Folge
, einei Aarmerkiamkeit erregenden Ineideat.
prormli» hit manit. \ 8o Ondend. italt der *u1g»t. proUnut, «eiche
Htld beibehielt,- den Ablativ At'i Muni'h- erklärend durch: lie ileigaa
Ober dieie Venehani. Allein I) dürtle lieh ichwerlicb der AUal. loeal.
ob. I, 40. p. ile. auf traneeudere anwenden laiicn, (B. O. VII, Ta
fouam tran*ire, naeeriai» tranieendere eantnlnr. B. C. Jll, 46. nt
fbt*M IrBBicenderent) well grade hier nicht der Weg, den ile nah-
men, lond. dai vorliegende Objekt, dai äberieälligt wurde (loperare)
beieiebnet oder irgend eine andre Beilehnng der Handeladeo ant die
mmiiUiiMei angegeben werden murale: danti konnte tranteenäere abao-
Inl aleben. Die Codd. bieten mm Thsll patitil oder prowt nty darana
•chlob Clarke anf pronttii oder prarafti» oder perruptie. Prorutra
Valium, nmnitionel iat aebr gewöhn]. B. e. III, 2S. Iiivi IV, 29, 3,
Dai. Drakh, n. eroa. Dlefi wird nm lo wabraeheinllcher , da man mit
Recht fragt; wie kannte ohne Niderrei/ten der Veraehanaang die Xct-
lerei itutn Cohortea folgen? Wobei man Iranaceaderont omnia^aa ele-
nfcht fibariehen darf^ o. e. 69. eqnilatni Caeurii angaalo illuere per
aggerei adaceiidebat. Wire diefi nicht, *o köoola pati'ij viell. Plati
gewinnen.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. VI. CAP. 69. 439
Cap. LXIX. Interim Pompeias, faac satiB longa in-
(«rieota mora et r« OBDciala , quintam legionem ab opere
dediictam sab§idio xuU duxit : eodemque tempore eqnitatiu
eiua noStris eqnilibns adpropinquabat et acies inglrucla a
BOBtris, ^i castra occaparenuit, certiebatar, omniaqne
■nnt snbito motata. Pompelana entm legio, celeris spe
subsidii eoDfirmata, ab decnmana porta resistere conaba-
tor atque ollro in nostros impetuin faciebat. Equitatus
Caesaris , qaod angnsto itinere per ag^res adscendebat,
reoeptui suo timeas, initinni fugae i'aciebat. Dextnun
corou, qood erat a sinisbro gecloMim, (errore eqiiitnin
BDimadTerso , ne intra mnnitionem opprinieretur, ex parte,
qaa proruebat, sese recipiebat sc plerique ex üb, ae in
CAP. LXIX. Eodenqu« Umpore — «t aeiti} Üb. 1, «2. p. IM.
EbcD lo ant «. 111. Simul — et. ,
omaiagjia lunt — iHKtel«] Ueb. die Stellnag >on Mte all T«rb.
Buiil. aä. inbilant. vergl. all Nacblng in I, B7 extr. ant. c. 7t, eiaent
trantportali «Ic. c. SS. ette Miem — pTogreutm. c. 80. Dt ettemt aninio
parati. e. 87. fait neceiie — tunt relicti — - tuHt tefedae. c. 03 cxtr.
imat adoTti. c. BS extr. et( iuleifectua, c. 101 m. eitel iegia praeiidia
— «iMit adlati — tunt eombqila^. c. 10. toeielM »r«l facta, t. III.
tanta et( eontcntione actum, c. 112. qaibm eit rebai cfTeolam — aic
>sl pDgDBtaja — elf iotcrfectai- — Vielleicht bildet lich dnrch aut-
merkiam« VcrgleiLbuag ela alchrer Takt tdr paaiende Nacbahmaug.
ab rfvniflisfia] So l<<v. 111, 70 in. Pcdftn ab dcxlro mma egcegic
pORnavcre. (Damit tcrgl. B. e. I, 1. attiDgil eliam ab Srijoatiii e(
Helreliii flamea Rhcoam.) An untrer Stelle gilt volllieiuueii , waa
Haad ^Tunell. I. p. 50. 3. lebrt: aelia c lod allcniu( xegiaae txire
vtdetnc. Sed ipta loeiti eal, qal boc modo iignifeatnr et qalelat atk-
tai cagBotellar a mal« agenlla, Tduti ii, qai itami in aliqaa loto kll-
qold egll, egi»e dicitar ab illo Ueo.
atgae ttllroj D. i. Und togar, «aa man nlcM erwartete ■. wM
■ie Dickt (relBtir) nötbig halten. Vergl. ob. 1, 7S. Liv. I, 5,3. ReBOia
captam reg! Aaiultü tradidine, mltrm aeeniantea. Tacit. Agric. e. 3S.
tillro qnin etiam empere ; (faat pleonait)
sr parle, qua proruebat\ Der Auidniek iit dunkel und anbc.
■tioiintt und donh atimmt die Heb», der Codd. o. Edttt. fär. die Bei.
Iiehaltong. Man verbe»ette; ea parle, qua perruperat *c. nuoitianeiii;
(Hör.) quam praraerat (Oa«ii.) od. 'qoa prornerat ic. mnnitionem.
Wie kalten ex parle fBr acht, mit Being aaf «eie recipiebat; ijna
proruebal fflr daa am MeUtcK. der Sacbe aagemehtae, !■ det Bedeut.
von : qua vallitm a. mnnitioiiem proruebal i. e, reuindere atqne e*cr-
lete iludcbat. Diefi wird an wahnebeinlicbitcD durch du folg. ne in'
BHgutUa* ineidercnt dv f. In dai eedränge der in den Wall gemaehleii
Oeffnnng, gleichiam einer Bretehe; wie aHguttiai portarnm. Dai Im.
perfeetuKt ateht, well die Handlang ooeh fartdauerta , der Bruch, die
Oeffnung warle dnrch die Naehfolgenden immer grfitaer.
plerijue ex ii*\ Kmä iivr%Qw nil BeiBg Mf dtxtritm carnu.
Ob. I, SB. in. Uni. e> ST.
gL,.._b,Coo^lc
440 C. lU^. CAESARIS
* aogiistias iDciderenti decem pedam mnhitionis se in fossas
praecipitabant : ptimisque oppressis, reliqui per horom
Corpora saluteia sibi ttique exitum pariebant. Siaiatro
corau milites, quam ex vallo Pompeittm adesse et snos
fugere cernerent, veiiti ne angustüs inteicladereatur, quuta
extra et intus bestem baberent, eodem quo Teoerant te-
ceptu sibi Gobsnlebant, omniaque erant tumultuB, (imorü,
fugae plena, adeo ut, qaum Caesar signa fugieDtium maau
prebenderet et consi&tere iuberet, alii dimissiB equis euni-
dem cursum conficerent, cdii ex metu etiam signa dimit-
terent, neque quisquam omniiio coosisteret.
deeeia pedutu — ia fonall Dia gcwöhnliclifi Tief« der Grftben
die nm ein Lagtr aubeihalb dei Walli heiamgeführt wurden, genröhn-t
lieb nur einer, war 0 Fafi. AainfthmeD i. B. B. 6. II, 5 eulr. caitim
In ftlfitüdiaeai peduoi dnodecini , vallo fftii&que dnodeviginti pedum
sianire labet.
pariebanti D. t. lie luchlen lieh za iciaffen, herxuilellea , VBi
' Dicht da, noch vorhanden war; alaa: selbsttläudig und Ihatkrüfli^ xa
ericDgen. Parare =^ aui deni vorhandnen Vielfältigen und MannicR-
fachen du Branebbar« herbeitchaffen und lu ■ciuem Zwecke einrich-
ten. Alio; lie lehufen lich einen Weg, sie brachen lioh eine BaLn!
Vergl. lu Sali. Cat. 51, 42.
eodem quo tenerant Terepta'\ Am icheinbanten dutch tia Sfne-
lengdienon in erklären, lO dafi aas recr.pta zn entnekmen itinere, ,
via, aetettu; all ob ei hich: eadem qua veneriuit via iam leae reci*
piendo aalnt) auae coninlebMit. So würde iBan sagen können: eodem
quo te receperant adiia. Di» Leiarl mehrerer Codd. reeeptai, wailta
■neb i^ntaLliich in rerh 1 fertigen , ertcheinl nni doch wegen *ibi nn-
■lalthafl niid der Gedanle ielbit mit Caeiaii Einfocbheit in contrasliren.
Die hierbei aufzuwertende t'rag-;: wie receplat , all einp vollendet»
Handlung beieichneud, wa* bei dieieii Verbalten gewäbnlich, vergL
Held m B. C. I, IS. Rotli za Tacit. Agiic. 8. 10?. beantwortet lieh
leicht, wenn mau bedenkt, dafi der Schriftit. die Sacbe all in der
Vergangenheit getchehen dar*lellt; dar« der Süciaag wirklich begönne»
.%M.a und daTi überhaupt dieie Wörter die Thattachen, den Akt in
'Ahilrakto heieichnen. Den Aaidrnct selbit wurde man eher bei Ttui-
tai lachen, ali hei Caeiar; und Tenchweige^, wollen wir nicht, daGi
Dm dünkt, all lollfe man (erbinden: reeepta iodem d. i. auTch ein<D
Ruckiag ebendahin u. anf eben dem Wege^ wo (,i«o) lie gekommen'
warei. So bedarf es gar keiner künillichen Deutung UBd die nicht
lellene Atlraitioa würde gao itatt gud, wai Mancher vielleicht erwar-
tet, cntichuldigen. Oder will man eddem gud leienf Di efa würde lieh
aber auf den gaaxea Weg beziehen; ettdem, quo «eilet mehr auf deB
Funkt dei Lagen, durch den sie einpaiiirt waren. Dai Analogom fOt
unirs Stelle tat oben: ex parte qua prontebat, leie reeipiebat.
dimitait eguis ] Faernui a, A. icfalugen vor: admiiii» t. i. cal-
carlbui equo Bubdifii. Doch icheinl eine noch grüfaere Verwirmng
■ngedeutrl zu uerden, wenn die Reiter mgar ihre Pferde lauten liefaen
und la Fuße in Halt und Eile fortrannten. Be*anderi ipiicU tiaidem
iuris«! confir. für rf/mlist». — Cfr. Tac. Agr.,i, 37. t
L.gL,...b,GOÜglc
DE BELL. CiyiLI LIB. IH. GAP. 70. 71. 441
Cap. LXX. His lantis malis haec subBidiasnecutre-
liant, quo ininas omnis deleretur exercitns, qaod Pom-
peiu8 insidias timens, (credo, quod haec praeter spem
Hcciderant elus, <[ui paullo ante, ex castiis fugientes suog
conspexerat,) munitiooibus adpropinqaare aliqiiamdm noß
andebat equitesqae eius, angustis porlia atque bis a Cae-
saris mili'tibus occapatis, ad inseqiieDdum tsrdabantor.
Ita parvae les magnuin in utramque partem moiueatDiii
' babueruiil. Munitlonea enim, a castris ad ilamen per-
ductae,- expugnatis iam castris Pompeii, prope iara expe-
ditam Caesaris victoriant interpcllaverunt ; eadem res, ce-
leritate insequentiam tardata, nostriK salatem atlulit.
Cap. LXXI. Duobus his nmus diei proelüs Caesar
tigna diMitlertnt] D. ■■' ■!« liefim die Fahnen Im Stich« un<l
nrarfen lie weg; di« «rilera dach nur die Pferdt.
gitisqaam omnina'^ Manal. vcrmutbels: omniua, d. i. tei» Ein-
»iger; omiüao iit: im Gänsen betrachtet, ein für allemal, darehteeg
keiner. 8. m II, 13. S. 24T.
CAP. LXX Praeter spei» eiui , gui ete.]: Etat mit Beiag an!
PoBipeiui, Dicht ahttrait wie unter: er (d. f. eia Mann in solcAer
Lage, anter tolehen Uinitüiden) dar etc. Verg). za II, 30. p. Sil.
Den Ca/fjuntlirr wird bIeo hiei' nach gui Kiemand fordern, da der
Schfiflit. $eirt Urtheil nicht belmiieht, laridem nur ein Faktfim angiebt,
daa hier all PradiVal deai Sabjelite hiitoTiich beigelegt wird; dati der
Conjnnktif itebeu iänne, iai Lein Zweifel, nur mubte dann i't ander«
' TOU ibm potenzirt lejn. Cfr. I, 86. p. 20U.
. tmguttit jporli'i'] I. •. quam anguitae — etlent; propter angnilM
portal. S. ob.' in c. 44. p. 401. Man erkennt die Cooidlnation von
aagaitil und oceapatit.
prepe 'iavi. firpedilamj In den meiit. M8S. propriam et esfied.
Auch um icbeiat dieli unpaiiend, lumal, wenn proprio Victoria nach
Oud. 10 viel aeyn aoll, aU gerpetaa und oicbt etwa: der ihm von
EecAllieegeH gehörte. Nur möchte interpellare datu nicht paiien und.
proprio In der von Und. angegebneu Bedenl. arrogant klingen. I^opa
im*' expedita virt. iil uniei: fast lO gut wie abgemacht: eni nibjj
adeo eilet iKpediateato.;:
inUrpetiaeerunt^ tn etgeutf. Bed. ob. II, 33. crebro ellam diten.
tfst interpellabant. Dann überhaupt: ttörend n. hindernd daxiciicÄea^
treten, daher nahennaerm: hiaterlreiben n. unterbrechen. Hetd fOhrt
an unt. 73. 105. n. B. Q. I, 44. Anherd. B. Alex. 50. titioiMnlerciderat
■ut erat inlerpellalum. Mit dieaem Veibo lieb lich unier: Störenfried
n. FriedeasltSrer umichreibeo.
CAP. LXXI. Daobut hii proeliiil Unt. eo proello. Dageg. c. 09.
In ta proel. und gleich darauf: eo proel. Ebenio e. 104. qnad ieUa
praedonum apnd eDm oidiaera duxerat. — El nähert lich dieier Abla-
tiv, dem Gebrauche vnii eo loco (ob. 38. 58.) wie nnl. 74. SJ. 100. wo:
omnibit» partihui III. ptaribnt viit pugnabatur d. 112. religtiii oppidi
partibal de «it pu^natam. Vergl. Z. £. 47S. Ramib. j. 14g. S. 4S6.
In proelii/ liegt der Begriff von Orl u. Zeil (ao n. loanat) verbnodeo.
L.gL,;..b,COO^IC
442 C. lUL. CAGSAKIS
^esideravit militea DCCCCX.X «t notos eqiiites Romanos,
Feiginatem Tniicanum Gallnin, senatoris filiuin, C. FeL -
ginatem Placentia, A. Granium Puteolis, M. Sacratmram
Capita, iribnDos luilitum et eentnriones XXXII. SM bo-
tnm oianinm pars magna, in fossis munitionibni^De et
finminis ripis oppreasa Bnornm terrore ac fuga, sine ullo
Tulnere idteriit, signaque sant müitaria XXXII amissa.
Pompeias no proelio iinperator est adpellatos. Hoc nomen
ebttbnit atque ita sejpostea salntari paasas est; 8«d neqne
in litteris, qnas scribere estsolitiis, neque in fascibus in-
ai^ia laoreae praetolit. At Labienus, qnum ab eo im-
petcarisset, m sibi caplivos traosdi inberet, omnes pro-
dactos ostentationi«, nt videbatur , caossa, qQo maior per-
»»tot efalUt] I. e. eoni iMle imigite* %t nallii eagtUti. 8a Nep.
CIb>. S, 2. confwtlm matag eiui virliifi'i deiideriaiu CDkurnlum tat.
Aulog Tacit. Agr. S. AgrlcoU notiere proriociaiD, notei cxcrcIlDf.
So Terblndet ClMra Phil. XI, S. naha Blqae intigitit ItJra. Audera
ob. I, 74. Die CoiMtriiklian Ist öbiigem gaoi «n*log der ob. III, 28.
SS. bd FroaoDim. poiieii. bemerktso. Clr. c. 104. noUlia.
AatwflJi'a] ID einig. HSS. a Plte. a Pbl. Hit dieiem mbiolat.
Ablat. ftsl die Frage: Ksher itammendf rcrgleicbe idui die Slraklar
VM Hat«», arpu, genttat; Z. $. 4SI. coli. Benecke «a Iu*(iii. XUI,
3, 12. lud StelleB wie Taclt Hiat. 1, 48. paler iHI prtieleHm famUia,
uateruHa aTiii » proicriptii} wofiir laiiat: e fuiilia gewfitauL Clr. Wal.
aar lu Tae. Hilf. I, 48.
tia» ullo vulntrel Vat. c. 73. ('>' aliqnit raln. t. 86. pamc tim»
mlawe. V^l. t. 07 noai «rat lia« aqua. c. OS. iiite reeaaalione te-
MTDat. Ob. U, Se. mullo erdine et aiaa timore. Dergl. rracpoiill. mit .
Sabitanttv^ vtrb. bald aar Umiehrelb. einei Adierbiat - bald eines
^li^.wfifbein^iir«. Vergl. Roth in Tae. Agr. Exe. XXV. p. 330 f.
inperalor «It appellatat] S. ob. II, SB. Bei Tacilna aaeh; taUl-
tmr«, Imperatorein. Hiat. II, 80. bei Snel.'Fol. S. eonialutare. Appel-
Ita-e daa gevShnliebite.
nemtn dAaiibA] S. an i, SO. Kr behielt d;n Nam. bti; gab ika
mMU auf. lieber lei Hefa« rergl. die Nachträge.
iniignia laureae itc. ] Denelbe Gedanke elDfach bat Tae. Agr.' .
18 estr. ne lanreatii qnidem getia praiecutat eit. hiv. V, 2S extr.
Irialan ab Taionlo nnnciDRi — lilerae a Pottomio laurratae leqnBBlur.
U Xf.V, I. Damit vergi. Flor. 111, 3, 3U. Kndem die, qao geata rea
alt, Tial pro sede Caatorii et PoUucli JavcneB laareali praeluri llleraa
Iradere. Die 8acbe tat bekannt: „aolebaiit enim, qni rea laetaa itaa-
ciabaal, Romam nancioi cuin baitia lanreatii littriaque lauro iuvelulit
niltere." H. GtoBor. Diatrlb. ad Stat. e. 40. p. 310. Plin. H. N. XV,
4a in.
trantdi inh. ] Nach HDiemi GefOhle mit tpedellef Hindentaug
aaF die loeale a. eoncrete Ucberlleferang , Uebergabe an einen andern;
daber nicht: trodi. CCr. c. 97.
OttentatioHit — cauita] Niml. Vergl. ob. c. 35. o. DO. ab. Ad-
varb, in «agiler Beiiekang, ala adverbUle NebenheiliinMnng der oania«
gL,_._b,Coo^le
Dfe BELL. CIVILI HB. IIL CAP. 72. 443
fagae fides haberetur, c<Hnmilitones adpellana et msgna
verborum contnmelia iotenogans, solerentne veterani Mi-
HtetJ'ugere, in omnium conspecta interßcif.
CjLP. LXXn. His reboa tantain fiduciae ao apiiittu
Ppmpeianis acceasit, nt non 'de ratione belli cogitaren^
aed vicisse iam sibi viderentar. Mon illi paocitatem no*
Btrorom militam, uoa iniqnilatem loci atqne anguatia«,
praeoccupatis castria, et anetpiteiiL terrorem intia extraqae
munitioDes, Don abscissam in duas partes exercitnni, qouia
altera alteri auxilinnt ferre non posset, caassae fnisse co-
gitabant. Non ad haec addebant^ non ex concorsa acri
movant, nil iHterßeil. — OtUntätio lit du idc Sthau tragtm, Ikeih
Qm lieli ID iräilen a. gellend, theil« um Andern etniKi uef/i n- plau-
■ tibel >a rnaehen. E* licgt^ itugldch dnin dM UnggicAeale dei Beneb-
mcoi. So Lir. VII, 1, 3. eo^Domen Impriioii ab BiteHlalioae tmniliae
■dicituB d. i. vou den vielfachen a, vtitderholten Zügtn a. Benrein»
vou GraiiMmlicit, die er gegeben. Labien, wollte einen reckt erlata»-
teii Bewri* leincl Treue an die bcd gewählte Partei geben, da'u kli
Veberläufer mancbeia PoinpeiHner verdächtig ie;n konnte.
lalerenlne ] D& nainl. ■< ^i dai einfuchile n. abtoMe Fragwort
enebelnl, «o wird d« Wort, dem die Partikel angebangt ül, jcdeuial
dnrcb die Subjekt i vi tat kier i. B. dnreh Ironie, dei Sprecbendeo be»
ionden bevorgtiogen, der gaaie Sats aber und Gedanke darch die
verlängerte Wurtforin gleich von vorn herein ala ein Fragtai» bCMich-
net. Vergl. Ramih. %. 174. S. 701.
CAP. I.XX11. Fiduciae ac j^tWl»«] Ob. II, 37. tdoeta reniM.
Weg. (jH'n'lHt 1. B. G. I, 33 extr. II, 4.
de rationi — eogitarent} Vmt, c. Sl esir. eo emnum raUanum
kein conterre : der Operation! - n. Kriegiplan. 85. in. bane ilbl com-
nodilaimam belli retionem ladicavit. 86. raUonem eontilii mei d. i.
(lai, woraul iicb mein Plan gr&ndet nnd lldtil, S. ob. 1, 30. Weg.
eogitare de re ob. I, 5> f. 24. n. unt. c. 95- m.
*" Son illi — non — nom ete.'\ Dieie ganaa Stelle hat idea durdt
den gleicbförniigeo Anfang itt drei Hanpleälae, darebaH elwai Oro'
torlieAet; Biid leagt von der CeraatbibewegoDg Caeian, veraiilalM
durch da* erwähnte BenebncB der ilegeitiDDlcenen Pompeianer n. durch
den gebeimeu Verdruh und Untnnth über die ihm lelbit widertahrnc
Niederlage. Solche AnapAara n<ebl leiten; aolher I, 91. p. 141. 76.
III, 3. ähnl. unt. e. 70. m. iaee — Aase — wo auch äbnlieke Affektca
■Ich anifpreehen; (. 87. m. muftoi — ~ rnulÜ — mulli ; o. SO. gusnl»
atudio, guae — gaae — gaiiut medit. — Eben lo beachte man des
'eaaialen KelMtz praeaceupatit eattrii n. denen Analogon: guum altera
— ferre non petiel.
non ex eancurtv aeri] Jener cenenriat beieichnef nä«l, ein Zu-
Mmmcnlielfen iweier aaUcqtelltea ScblachUinien oder l&mpfeader Par-
teien; wie ofl: prime {ttUfm) eoHCvrtu; i. B. B. G. VI^ 7. f. S. KortE.
■B Salt. Ing. 74, 3. Tac jVgr. 36. in. Sonit anck daa hlohe Herbei~
eilen, wie B. «. 1, 8 exlr. IV, 14. Ob. 1, 53. Tfi. oder daa durek den
Sturnt bewirkte KoiammenilofBen nnd AneinaiidertreffeD der Schifle V,
IB. — 4err beieicbuet aber die Hitne a. Ilefiigteil der Kaapnotl, die
L.gL,;..b.GOO^IC
444 C. lÜL. CAESABIS
facto, non proelio dimicatum, sibique ipaoä moltimdine
atqne angustiis malus attuUsae detrimentum, quam ab bosie
Bccepissent. Nor dentque commanes belli casus recorda-
I>antur> quam parvulae saepe caussae vel faUae suspicio-
nia, Tel terroris repentioi, vel obiecl^ae religionis, magna
detrimeuta intulisseat ; quoties vel culpa dncis, \el tribuni
Titio in exercitu esset oß'ensum: eedi proinde ac si vir-
tnte vicissent neque ulla commutatio rerum posset accidere,
per orbera terraram fama ac iiuetis victoriam eius diei
copcelebrabani.
Taelta* Agr. 35. pcböii beichreiht durcb: Et «lloqueDfe aflhoc Agricola
militum ardor emiaebat, et Gnem oralionii iii|;eni alacritai CDugFcol*
alt. fnitinctti ruenlttqae (d. i. dia eathuiinilfich Herbelrenn enden,
In den Kampf licb in itärzen) IIa diipoiuil etc. Dab«r acer ali Prä.
dikat Ton Männern, umer: feurigea, auch Ailiigen , leidentchaplic/ie*
Tamperamenti. — Ei: wolItE Mar. entfernt babeu. I*t e« aucb ent-
behrlich, lo wollte dach viell. Caea. dai antecedem nach genauer au-
gebCD, glcicha. ex quo i. uade ad proelinni «eotuin lil.
tihique i>>0(] Aach hier Jn 1 Cod. tptit, wie in der Aegcl in
ähnl. Fällen. Clr. B. G. V, 37. Durch ipti bezeichnet Caea. liemlich
nndenUich:ini»Ira( mililew, von deueo er oben dnreh Uli die. Pompeia-
ner nntencheidet. Hier ergiebt ilch da* Subjekt aua dem Gegeuiatüe :
ab ÄBSIt.
recardabanlurl Jede recerdatio iit ntchl hlofa eine Erinneramg
dei Früheren, dieti iit: meminitte a. reminiiei; sond. iit Vtrgegen~
teörtigung d. Behelligung dei Vergangnen ; folglich geachiebl sie dnima
et adfectv. tieb. die doppelte Coiiitruk|., deren Grund aehr bald ein-
leachtet, ■■ Z. $. 439. Ramtli. 9/II1. S. «20. ff. Beim Aecutativ
nimmt dai Verb, mehr einen Iransilirem Charakter an ; beim Geniliv
beitebt der neutrale; jener Caivi beaeichnet daa tiolle Objett ala Fak-
tum Dud einwirkende, folKereiche Erachelnung; dieier (Gcuit.) xeigt
bloh »n, da[a man lieh der ferttellung , de« Gedanleat an Elwai
bemächtiget. — So rac. Agr. 32. reeordabaalur Galt, priores ti-
bertalem,
'rel faUae <(e. | Zo berSetüchligen die mechtelude Slellnng der
Praeditote. Ctr. ob. in e. 57. ab. Conformilit.
ebieetae religionit] Der Gedanke u. Begriff «läutert durch B. 6.
V, 6. VI, 37. Dud durch Stellen, wie Tbc. Ann. ^ Tl. Inceait dein
religio , qaonan In templo locBndum foret. donum ,f|«od — equilei Rom.
TOveraut Equeelri Forlunae. Alio: eine religiöte Bedenkliehkeit , ein
lieh plöttlieb darbiete» der, lieh aatdrängender Scropel ant ClanbeB
oder Aberglauben.
'euet uffentu»"^ S. ob. II, 33. he«, c. S. u. 47. nnd Gb. dai in
gleiehem Sinae (sebranehte maaiv o. mäto/ia Held an Plutarch. Timol.
D. ö. p. 341.
fama ae Utlerit ] Unt. c. 80 extr. iflft >ic > »t puacitt famaqptt
«nleBederet. c. 108. iüerit aaneiVrqae edSflV
. eolieelebratBnl'\ Entapriebt UDaerin: autposaunen. Vergl. lu Sali,
Cat. 8, I. Analog: cDnaalntare , d. i. laut und in Matte. Oft bei Li*.
' s. B. I, 7, I. Epit. 103. DiBgnui a tela taaciane eoflSslolatui eit. Sa
0. V, 2.
gL,_._b,Coo^le
1>E BELL. CIVILI LIB. lU. CAP. 73. «5
Cap. LXXni. Caesar, ab siipffriorilma consilüs de-
pulaiis, omDem sibi conunntandam belli rationein existi-
mavit. Itaqne tino tempore praosidüs omntbus deducüg
et oppugnatione ditnisaa, coactoqae in Unum locnm exer-
cito, Goncionem aptid milites habnit bortatasqne est, ne
ea, guae aceiditsent, graviter ferrent, neve Ais rebus
terreventur mnllisque lecundis prOeliit tmum adveraum,
et id mediocre, apponerent: habendam fortHuae^ graiiamy
guod Italiam tine aliquo vul/tere cepisient; quod dua»
Hiipaniai, belHcosittimorum kominum peritissimi» atque
exercilatiitimii dncihu» pacamssent; gttod ßnUimas Jrw
menlariffigue provincCas t» potestatem redegiasent: deni~
iq»e recordari debere, qua felicitate inter media» bostium
clatses ) opplelis non »olnm portihus , led etiam litoribugf
CAP. LXXIII. Uao temper» — «(J AehnL Umit — et — ident
— ■ et. Ob. I, r.2. D. Sb: anat III, 9 m.
apvd mäUes'\ Ob. I, 7 In. Damil vergl. ant. c. S2. apud minclnnt
exercituin. c. 8S. f. apttd inoi. n. 91j. pnuca apud eoi locutui,
et id\ Ob. c. 70. ansnilii portii atque hit — OccHpstii. VergL
Z. 9. noa. Hand Turi(l[. II. p. 477. „Lstini laepe coniiiiigiiiit dual len-
teotiai duoqua nomina per et, quoram alterum priori . addit dialinclio-
ran dcflnitionem idi|ae illuilrat et explicationc aniplificBt. Id critlel
varbii et gaidtm, itgtte nolaat, led oimiDoi' ingeruiil, qnan dicaat ip-
■Dm «I ligniScaTG et quidem. Nam haec vii, quam parliculae ^llribnant,
Ineat in collo«atii reliquis verhii , quae reo eixplicant. Qnare, ubi
oratio graritrr aiiargit,' ttcram poliilur idem nomen," Clr, Beier la
Off. Tom. II. p. III. Jeaa Bemerka'n| mag auch gellaii gegen Scbaii
lu Horat. Epp. I, 18, 53.
(tue aliguo vH(aere'\ Dah tine aliqao (i. ob. I, 2. p. 7.) n. B. G,
VIII, 3. nichl gani angejvöbnlkh, ergiebt lich au« vieleo SlelJen Cice-
ro'i, bcBond. nach Negationen; nor In andrer Bedeuf. all sine uUa.
S. Z. g. 710. Dieiei iit: ohne aUe; line aliguo, obne weiiigitena
einige!, biiweil. beträc/itlSchet ; immer nur tfieilaeite excludirendj dort
gänstich: Cfr. Nflp. Atl. 14, 1. tieque unquam liiie aligxa leclioae
■päd eum coenalum «at. Viele Beiip., in Jahii'i Jahrb. IX, J, S. 308,
Cie. N. D. I, 20, E3. Epp. ad Di». X, 30, 15, Cr. pro MW. 1, a. An
gnir. Stella iat der Sinn: obne bedeutendeit Verlmt, obne naiäkafUny
erheblichen Verl. ^= nulio adeo aceeplo volnere, qnod hoc nomino
dignnm eaiel; qaod in aliguo nntaero eilet babenduui.
daat Hiapaaiae] O. i. alle beide Span. Den Plural bei r.Sna«r-
nattien Iconnte der Latein, nur aetaen, wo taktiicher Untericbied und
wirblicbfl geograph. Sanderang Statt fand. So veriteb« ich ancfa Ticit,
Agr. 38. cobora Uiipiorom per Germaniaa conicripl«, i. e. tum tnper-
ioreat, tum iaferiorea.
periliteimis — ducibu»'\ Die Stellung tob: bellicotitl. hominum
und ducibK* iit aebr kräftig u. maleriicb; der AblaUv iit erklärt in I,
SO. u. 85. vergl. aat. 77. *d attfitimit etc. — IHan Tenrteht nnfer
jenen Dneib. den Afran. n. Petreiui.
gL,.._b,Coo^le
440 C. lUL. CAESARIS
inmef ineolttmei ettent Iramporteti: tl non otnnia cade-
rent tecunda , fortunam ette induttria Mublevandam : quod
tuet acceptum detrimenti, eiut iuri potiui, qua» nme
culpae debere triiui: loeum te ae^uum ad dimicandum
deditte, potitum e»»e &o»ti»m caitrii, expuline ac t»-
peroMte pttgnaniei: sed, tive iprorum perturbatio, $ive
error aliqaü, tive etiam fortuna partum tarn praeien-
ieatque vieteriam iaterpellavinet , dandaxt omniSut ope-
raat, ut acceptum incommodum virtute larciretur: quod
it' ettet factum, detrimeatum in bonum verteret, uti ad
ti MGS omnia eaderent ete.'] 8. in II, 19. p. 3S4. n. Korlt. in
Cic> ■<) Oiv. I, 7, 10. li ceciditiet. Dt Tolnmni el opUmn». Rahnk. la
T«r. Aodr. I, 9, 29. Adelpb. IV, 7, 33.
«tut lun'l Sc. (urlUDB«{ nach dem, «kl 8bII. Cat. 8, I. t«;!:
Profecta fartanti i's 0»»^ re dominatar. S« «ie Demoitbcn. Opp. p.
397. ed. Rei>k. övii x^t i''Xn^ xvgtet ^r, all' tuetrii ivr niinaii'.
Der Begriff von iu* erglebt licb tbcili bdi der ultht leltnen Verbind.
Bit pateilai, and >oi Lir. I, 3, 4. »ab todeattiure me, i. i. gesttz-
Kehe^ legal beiUuBte GeicaH; Ood. fSbrt noch aa aoi Cic pro Marc.
e. 3. maxiiaaiiL vero psHem qaiii tue iure tarluna *ib[ vlodleat.
lacuwt I» aeguMiK — dtdinel Argant kann bier nicht die Ebime
baeiehnen, in welche er leine Lenle berabgefdhrl ; «ond. ein be-
fueiHt* Terrain, dai dem dei Feindea <n sfcAlt naeAiland, dieien gleich
war, und leinea eignen Lenlen Iceiu Hindernift, noch Naefitkeil brin-
gen konatel alio ein Terrain, mit dem lie inlriedea aeyn Itonnten and
du lie dem Feinde a/ pari ■teilte. Bei. iit. deditte lu berSrliaiehtigen,
■iinl. nlehl HatliBu», lond. wiUiUbu* tuit , anf welche lelitre die Reda
■niihebil gelichtet iil. Daher heilet deditte lo viel ali; iptit deicgiue.
IJebrlgeai atebt in den MS9. entw. f ecHM od. teearum , lecuHdam.
partam ia»i praeteiitemgue^ Den ale bereite lo gut wie in tfin~
den gehabt. So verbindet man i pmeaeiia alle algue aifeite. 8. Eclog.
Cieeron. p. OS. Ueber parta i. ob. c. S9. — 8oii*t Ifeit man auch tprt
od. vMoria explorata. B. 6. VII, G3. Cfr. Rnbnk. in Ratii, Lop. p. 108.
■d. Fr.
qned tl titel faetum ete, j In dem Gewirre von Leiartea n. Con-
jekluren: eerlerent, verteretur, ut delriment. nrlerel; deigl. Jire ut
detrlB. gcfiUlt 1) der von Held gemachle Voraehlag, gaod t\i Sabjelt
xn verUret n liehen und dieiei im Iraiail. Sinne an nehmen; nicht,
wie gemelnigl. nach einem iwar eleganten eehraaehe, im neatralem,
welchen letztem nnr die Worte: Uli aetidieiet, la nnteritfllien arfaet.
Ben, da hiermit ein su/älligei Ereigntll angefeutcl wird.' Am wenig-
■len mögen wir gelle» laaien, «ai Baoniit. deutet d, annimmt: guod
ti «»et, factum delr. verterenl ete. d. I. »le tollten [all AalTorderong)
den irlitlnen Schaden inm Vorlbeil wenden etc. Denn jene Bedingung:
qaed ti eiiet, and die Auffordemng , wtdenprechen lich nicht nur; et
wOrde riehtiger hrifiea: guae gittim ita eitent etc. londern die Warte:
mU — aeeidittel deaten aof etwai wirtllcb Erfolgtet, w«a hier all
Beiipiel a. Argamcal Kr einen ähnlichen Rrfolg niiter voraoigeietitem
gleichen Verhiltofaie, gelten mIL Nut glauben wir, 3) dafi nach den
Sparen d«r €odd. in denen ileh ut detr. Iqdet, geleien werden Unae:
rt detriment. all eorrelativ dei atyut U «Ic. (i. fib. et' — mtfue = af
bvCooglc
DG BELL. CIVILI LIB. III. CAP. 74. 447
dergoviam aeddftitety at^e tV, qvi ante dimicare fimuit'
fent, nitro te proelio offerrent.
Cxp. LXXIV. Hac hnbita cODcioae, noDonlloR signi-
' feroB ignaminia notavit ac loco movit. Exercitni quidein
omni tantas iDceBsit ex incommodo dolor lantainque Sta-
dium iofainiae sarcieodae, ut nemo aut (ribuni aut ceo-
tnrionis imperium desideraret et sibi qaisqae etiam poenae
loco gravioiVB imponeret laborea, siraulque onnes arderent
vergl. Hand Tariell, I. p. S2Q.) und daTl rrrlerefur, vi« Cgd Leid. I.
bat , ifhi li enptrhlen , voriflgl. wegen dei Sinnr*. Denn detriment,
in bnnnrn refttret «etit dem tateln. SpruiigebrBuahe geuiili, «in« g«-
vliie SelMthäligkrit und Milwiriung in Suhjekli vorHii, WM lieh
«uf cioen erliltnen Virlnit nicht wohl anwcDden liftt. Daher denn
di« pattivt Form, sbicbon im Denlach. auch rrJUxiu tn faiam, hm
vaiiügl. cncheiBt. Jacob bet Seebade Jahrg. 1S23. S. STD. brachte in
AnieUag die Cantormilät mit laitcireltir. — Den CoTijutiHiii aber er-
kläre man ali T'iapui Goadllioaaie tnil Annabme dei möglich eiutr^
Unden Faili, «ie. Hör. ichaa lichtig erhaimle; finaßHono är, Bnd
•tall dei lafiniUvt wurde jener Uodai geielil, weil diel* ingleich dw
Modna iieltmlialt't , verbunden mit dem Qfitativ iWi woiaoa eine Att
i'raediclio od. valiciniam entitehl, die nicht aader* all in der OraU«
oilifMi od. indirecla atugedrückl werdea konale, wenn oicbt eins
noch beiliMmt«Ee gcwatall weideM lollt«: qnod if factum cWI, tum de.
trim. te vertel oder rertetur. So wie nnn oben die Rede cingefahlf
Warde durch; xe ea — /errtitt und dann übergegaegca laia Infinitiv.
Objeeti nit; habtndam — gratiam} lo icbliefil die Rede gani paaaent
mit dem Modoi eanitilionalit optviirmi.
CAP. LXXIV. Ignominia notmtit} Vergl. ob. I, U. Ob«Tl. ad h, I.
„Clemenliae exemplom, aliaa norle mullabantur." Die ignamiMia näml.
B. infavtia geborte unter di« gtietiUeheu Straten der Römer, und er-
folgte darcb eine *ota der Cenioren od. durch eine ler od, ein edictam
der Präioren. S. Ueinecc Antiq. p. 748. Die -Folgen dleier äiifiia bte
Blanden auch, wie bei Griechen, cir. Waebimnth Hellen. Alferth. II, 1,
8, l«3. in Entiiebung gewliier Rerhle, dii dai Sargerthnm in lieh
faaie, b». Anitelinng im äffenll. Dienit. Erläuternd ial TaciL Germ.
C. O.extr. atnton teliqniiae praecipunm Bagitlnm, nee aut laerit adelte
anl eaaeilium inire ignomtMioio fai : mulliqoe lupenlitn belinrum jie-
faMiam laqnaa Sniemnt. Sin Belap. von railitär. Strengt bei Liv, II, '
SB c»i.
lote mBvit\ Anal, lenatn wutvere nienali a tatwia, Dngl. tena*
tarla loto nofcre. tfr. Li*. XX\IX, 42, 0. JJat. Dralb. Alio ver-
loren lie bloh ihren EAr««pailen, ood wurden degradirl n. von Cae«.
Torher all Bfirlete öffenllich beaeirbnet, gleiche, durch eine mala e»n-
taria, Dah aie gani taitgyagt worden, iit nicht aoranehmenj liegt
ucb nicht in leeo, S. bei, Briuon. Form. p. 34€,
iienej Sc. milu ( l*^ana|:Iai) d. 1. die gemeint» 8<dlnteB, In
Oegeni. der OU^re.
detMfraret^ Man glaubt «letL extpectnret i. I, abwartete; allein:
detiderare lil: lieh nach etwai umteAen, näaiL am Verlangen uwl
weil man elwai braucht. Daher aach btiw. vermitttn. Aber, nach
dem tueAen od. mafiucAtn, wu in piaeaenti und wo nan ei irmatM,
nleU da lit, heilt: rejuirere.
gL,.._b,Coo^le
448 C. lUL. CAESARIS
cnpidttate pngnandl: qaom snpeno^s etiam ordinis non-
Oulli, oratione permoti, manendutn eo loco et rem proeliu
commiltendam existimarent Contra ea Caesar neque sa-
tis tnllitibna pertcrritis confidebat spatiumqne interponeh-
duin ad recrenndos anlmos pntabat, relictisqae munitiODi-
bns magnopere rei fnitnontariae timebat.
Cap. LXXY. . Itaqne, naila interposita mora, sau-
cioniin modo et aegromm habitawratinne, impedimenta
omnia silentio piinra nocte ex castris Apolloniam praeini-
sit ac conquiescere ante her confectum Temit, Hls nna
legio missa praesidio est. His explicitis rebas, dnas in
caslHs Icgiones relinuit, reliqaas de quarta vigilia coiti.
pluribns portis eductas eodcm itincre pracmisit; parvoque
spatio intermisso, ut et militare institutuni servaretur et
tuperiorii arätnit no»n.] Ond. wQnichte: lapcrior«! ordin« t. «,
primorom ordinnin cenlurionsi tt Iribuai. leb nehme die> Worte Im
CegeniBtz von neinOf wie ob. angedeateti die Strukt. gmde wie c. 07.
pauei ordlnli Senalorii. Und lo oH.
Htgae — ipaUuBique\ S, ob. ta e. 00. üb. nejue — ef. n. Ruiib,
S. 188. S. 830. von tttgae — et — viele Betlp. bei FRbri in SalL C>t.
S3, I.
tejictiigtte munilioaitaij Man erhebt Sehwieriglrelteii , ob dieie
LeMrt Äcbt d. nicht mit Von. la vcrbioden: pnUbat reliclii mnail. et
magnop. et«. Ohne Nolh. Denn nmnilionei lind dorh wohl offenbar
bIIb die fetten durch forllaufende Versctianaangen verBundneu Plälie
und Punkte, die Cuei. früher beietil gehalten, wie am c. 73. in. ein-
lenchtel: praeitdiit omnibut deductit. Deigi. )c. 65. C%tta.i —' deducUt
guibuadaia eohortibui ex praesidiit. Daiu c. 6G. dai dort beichriebene
verichanite Lager, dia Caea. Verlanen und c. GT. wieder zu bei«lien
verincbte. Darsne folgt, dah überhaupt an(;egeben werden lall: wie
Gaei. naebden er leioe feiten Stellungen einmal auFgegebeu und die
gewSnichte Poiitioo gegen die Pompei. nicht behaupten Icöniien, wegen
der Verproviantirnnf mit Recht beiorgt war; Wegen eoiffideiat — pu-
tabal etc. •. »b. I, 47 extr.
CAP. LXXV. SaaeieruiH — Aatila ralione] Vergl. Korll. in Sali,
lag. SS, 1. wo: Metelloi tauciot cnm cura rrficit. Sauciut iit teiaer
tertBiindet und erschSpft; daher al* oppol. integur. Ctr. Sali. Cat, 80,
4. Flor. III, I, 13. Id. tll, 33,4. aegra tauHaqae Raip, Vavaaior An-
|{bart), p. S85. „Saiicfat apud Graecoi Teau/ini/«; , vnlneralai Tprpai-
fi(*<i':. Qnum vulneralum loqnimnr, ligniÄcamui percDtium corfu parte
tut aut gaoliet anl gao vnlnere; laaciam dictmai iadrfiaile ac libe de~
lignatiene -ealBervia', quot, qaae qtiatia snt qua in parte acceperit."
erpHeitü rebai ] S. B. G. VI», 4. wo Beiip. lehren , dafi ea ver-
wandt mit erpedire. So Cic. Manil, II. Sieiliam nuAique cinctam pe-
ricDlia non terrnre belli, eed eonailil ceteritate ej^pKtautt. CCr. Gell.
N. A. I, 7 extr. Ei begreiR nnier: eafwfrren n. abiaachen ; oft Wech-
■elbegriff von: eieb ana einer ferlegtnheit od. aai der Affaire liehen.
compluribui porliii Vat, c. 70. deeitiiunia purld; coli. c. 96. m.
5. ob. I,,40 in.
L.^J._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI HB. ffl. CAP. 75. 449
qnam serissime eina profectio co^oscereUr, conelamari
insflit; Btatimqne egres§u9 et noTissimam agtnen consecn-
tas celeriter ex cotispectu castronun discessil. Neqne vere
PompeiuB, cog^nito congilio eins, moram nllamad iiue-
qaendum intu)it; sed eadem spectana, si ititiere impeditos
et perterritos deprehendere posset, 'exereifum e canris
edaxit equitatumque praemlsit ad ROviMtmDni a^en de>
morandum; aeque consfqai potuit, qnod mtiltani expedit«
itinere antecesserat Caesar. Sed , qnnm ventum es^l at
Humen Gennsum, quod ripis erat impeditiR, conaeeatafl
equiutas novissiiuos proelio detinebat. Huio 8a08 Caesar
fvaiK teriMiiTa«] Die aictit. Codd. guam tuetittimü. Damt bil-
dete Scsiig. jcnei terittime, wu hScb« i*lt»n. Doch um itelll lich
die Frage dar; ob dadurch nicht gradeiu Vntinn enlitehef Wotlle
Ca«*, dem Feiode dea Abmaneh Btrbnrgea baltei», vom deaD, weaa
*Deh noch to tpäl, der lärnitHde, weit hiuichallende Ruf mm Auf-
bruch f Um dünbt wabncbein lieber, dafi, weil der Aufbrncli zwar ge-
fährlich und au« Noih geiehah , Caei. aber doch den Anecbein haben
oder die Meinung erwecken wollte, ali habe er nicAu %a färchlem B.
fflrchle die Feinde nicht, irgeod ein Prädikmt 4er frefttUo gegel.en
wurde, dai in guam tttttiuimt veriteekl liegt. Ob vielleieht: gtutti
tuKtiimaf
maram — intulit] Infirre kann nur bei&en: Jitlaft gA«n anr
Zdgernng, lam Anfaehab) analog dem: morarf, impedire ad. S. ob.
II, e. f. 224. — Eben in c. 17. nom illata.
eadcm — *i efe.J Sc. quae lemper ipectare eananeTerat: gani
■einer Manier gelreo; wie c 8.1. in.
(I Üintrt impeditoi et prrterrita» etc.] So die maUl, MS8. wan
nnt richtiger und auihgeniBfaeT düntt, al« ilinere impedita perterritoe.
Denn der Hinderniiae und Schwierigkeiten hat der Soldal auf den
Manche Tiele^ and wenn aacli fter impeditum eine nnbeqacae Slra/te
bäten Weg bedeutete, »le c. 77. »o iit doch die Wirkang nicht der
Schreck, die Beiläraumg; dieie w>r3 mehr berrorgebracht darch cioeu
pletxlichtn üebtrfall. liebrlgen wird dnreh iptctaitt ii ete. nur der
mögliehe Fall, der Stall finden konnte, angegeben; daher denn mit
den folg. expeülo ilinere kefn Widerapmch. Kbea m c. 79. iter in
Hacedon. expeditam. Ob. e. 30.
negtie conlejut etc.] I.'C. iieftie tarnen, R. I, d2. p, 124.
^Bien — ripit impediUt] Ob. II, 34 In. Vergl. Doch ■nf. c.
101. m. pertnrbatun tarn nactoi, nallii cuttodiit beqne orditUbm cer-
tii. e. 104. lingalari hOBinem audada. e. 112. in. Inrri» magna alti,
tnäine — vicm» apfiii magnitudine. Oh. c. 46. mediaeri latitadine founa,
eqttitatai nociit, proelio detinebat] \Ieriteht aich egnitum novin.
Crr. ob. I, 83. p. 107. Detinere 1. (. morari, impedire qnomioDa agnien
proeederet, porro pergerct ; findet aich analog Li?. XXVIl, 12, 2. FaUin
— obleitatoa per lltlerai Marccllam , ot quam scem'nn bella dttintret
Hannlbalem. B. 6. IHi 13. noafrae n^vea tr.KpettatibHt deUnebantnr.
Detiaeri — an einen Ort gebannt gehatten, (nach der Aaaleg^a von
ifeGgere, deifinare) gleicht, abicärti au den Boden gefeieelt werden)
retincri = nicht ybrteelaiiBn werden; Jene« abaolut, dieMi relatlr
Ff
gL,_._b,Coo^le
450 C. 11314. CAESABIS
eqaites opposnit expeditosqne antesigna^os admJsciiit qua-
driogcntos, qui tanium profecernnt, iit, equestri ptoelio
commisBO , pellerent oiunes compluresque iaterficereot,
ipsique incolames se ad agmen reciperent..
Cap. LXXYI. Confecto iusto itinere eias diei, quod
proposnemt Caesar, transdnctoque exercitu finnien Genn-
sutn , veleribus suis in castris contra Asparagium consedh
militesqiie oinnes intra vallum ca^lrorum continuit eqaila-
tumque« per caussam pabulandi emUsu^, confestim decii-
mana porta in castra se recipere iussit. Siniili ralione
Pompeius , confecto eiusdem diel Itiaere , in suis veteribns
castris ad Asparagium consedit, eiusque milites, quod al>
opere integris munitionibus vacabant,* alü Ugnandi pabu-
landique caussa longius progrediebantur; ali!^ quod subito
eonsiliunt profectionis cepeiant, magna parte impedinieo-
erpeditetgim ontei^f nan» ] D. I. nicht lo wohl' leicht ieteaffheie,
ftti leicht boBtglifhe ^ and lomit gewandte Leal« von den Aateiigaamt^
denn nicht alte waren ei. S. lu I, 43. p. IIB. AdmitcuU ~ oaailich
»faitibta. Cfr. Ball. log. 93 extr. quam TelocHiImM delegit.
laBluHt profecerunt] Ob. HI, 23. adee ~ proftcit. c. 15. extr.
prafeetum aliguid II, 31. gaid proGciiani.
ipsigae] Nur 1 Cad. ipel, die anil. tpii^ue; was wir ungeichtet
der richtigen Bemerk, van. Held, daft Gegentätse gern ohne Cep'ilaliir~
Partikel nebeneinaader geitelK werden, doch nicht verwerfen , I) we-
gen dei minder tiarien Gegeaaaliei von omitei u. ipsiguei denn hiefae
e> hottet, dann wdrde ^it unbedingt richtiger and gewichliger leyn;
2) wegen dea fortlanfend ahhinglgea Sati»: ut ~ pellerent — ipil-
que le reciperenl. Ipti würde in der oratio direeta gleichfalla dai ein-
zig mögliche itfH: ipti te recipiebant; 3) jenea prtfecfruJtt enthalt
der Erfolge ond Wirlningen nnr zteei bau pl sich liehe: pellerent omnea,
denn complu): inlerf. tat äieiem inbordinirt und iptigae etc. and ca
atnd nicht GegentiXt», aond. eaordinirte a. temporell ^ubiecutive Sitae.
CAP. LXXVI. lulto Mnerel Näml. wie Bai dem Scblniie dea
Cap- hervorgeht: 4000 Schritt; obieben Vcget. I, 9. BOKiebti nach dem
gewöhnlichen Sehritte hätten die Köm. Soldaten in 5 Sammeratunden
30,000 Schritt iniSiclgelegt 1 aach dem tchnelten Schritte in eben ao
viel Zeit 34,000 Schritt. Vergl. Nait Räm. KriegMllerlb. S. 303. Offen-
bar 11707/1« Caei. nicht weiter Riarichireii und in der Regel war diefa
nach der Hafaitab fSr ein mit allem GepÜcV lieh forlbe wegen dei Heer.
Man bat daher iastaat Her auch hier in Qberaetien ; ein gemv/inlicbtr
Tagmarieh. S. nb. I, 2J, p. 73.
prapotueratl Kaum denkbar, dafi hier proponer», abiolat gebr.
I» viel aey, ala tibi, attimo propon. wie B. G. VII, 47. Vielmehr wohl
gleich dem: pra^nierat, ante (anqoam terminum miUtibaa adicqnen-
-4nm poiuerat. Weg. per eaaltain i, ob. e. 24.
integri* mutiiliombut ] Ob. 70. aaguttii portit. — So : magna
parle — relicta. Uut e. 77.
fkpd — f«aiili»m ctptreut} Nial. mr Erliuleniiig dei Un-
gL,.._.b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. III. CAP. 77. 451
toram et sarcinarum relicM, ad haec repelentia invitati
propinqnitate snperiorum castromm, depositis in contuber-
aio amibi, vallum reltnquebaDf. Quibug äd sequetidum
impeditis, Caesar, quod fore providerat, meridiano fere
tempore, signo profectionia dato, exercUum educit dupli-
catoque eins die! iiinere octo milia passuum ex eo loco
procedit: qnod facere PonipeiuB discesau militam oon
potnit.
Cap. LXXVII. Postero die CaeEar, similiter prate>
misBis prima nocte impedimentis , de qnarta T^ilia ipse
egredituT, qt, si qua esset imposita dimicandi necessitas,
flubhäm casnra expedito ''exercitu subirel. Hoc idem re-
liqiils fecit d!ebtis. Qtiibus rebus petfec tum est, ut altis-
Htmis Üominibus atqne inipeditissimts iiineribus Dullunt
acciperet. incnmmodum. Pompeiug enim, primi diei mora
illata et reliquorum diemm fnistra labore snscepto, qunnt
se magDis itiaeribiu extenderet et praegressos consequi.
.<(nn4ea, tcaram, lei^ifiali' t'it lO Tiel Gepäck luraekgelaMen. Die
linfitrc eaaia maeeut wird folgerichtig eher angegflien, ali du Fat- .
Um. il)an beachle, daft viell. farniBl genauer c> Beheifieni alli, yitad
(ubilo — tomiiia ctrplo, inftgDaia paileni — leligunrenl,
rcftlenda] D. j. um die lurüctgeliifsneii EtTeklen u/nfm- oder
vielmehr «acA xa holen. So Sacton. Ott. IG. qaom partett retignan*
co|iiBrqni eontinenli repetertt. S. du. Crem.
in t»nlubemiii\ Ein lolchea eontubtrmum Od. gemeiaiebBtllicb««
Zelt faftle 10 Vhdd und 1 ipiler (bei Veget.) aogen. Detanut oder
UalerofBc. Gr. ovon^vioii , ciPio.-^oioi'. Später nannte Bsn cuutabi-r-
nium, den GOteu Theil einer Gohorle, auch tnaiipulai. So nimmt man, -
Tac. AgT. 28. die Worte: ilnIDi^ti muaifalU. Cir. Droake u. Walch.
duplicatagve] Näml, in Beiug anC den voriges Tag verdopprltf
ivai man nicht 3ber«ehe& darf.
. diiceita Mililuai ] AbEal. cau»aal. Wegen des «folgten Veggangl .
der goldoten, Vergl. e. 8G. in. /lortnlu. 89 txtr, iiitittu' loa — 92.
admoHita. Mit dem in I, 18 Mir. Geiagtea vugL Roth «q T«c. \gt. ■
p, 197. — Ob. «. 9 in.
CAP. LXXVIL Sabituat eaium — (HftiVel] S. *a c. %7. flunen
— fiaebat.
altiuimit ßitm, etc.'\ Ungeachtet der etc. trots der etc. BIgcntl.
iwar nur: bei den etc. Allein der Superlativ habt and atelgert den
Gedanken ähnlich wie B. 6. VIII, 4 in. u. ob. e. TS. periliitfeiit etc.
priaii diei mora illala] Nicht durch lÄn wM die ZÖgeraxg, die
Vmpälung, veranlafit, loodern durch die nach e. TC. weggelaufnen
- Soldaten; daher ^hiolul, ohne Angabe dei Subjekti, weit aich AUea
ttufällig ao gemacht. IJeb. mera ob. I, E0>
le Biagnit Hineribu* extetidtret ] .Es^tendere erkl. Banratt. dnnh:
Tel masimii itinetibua progredi. Genauer nach Analogie Ton B. Atrir.
r. 14. nbilD ■dyeraaiiorajn equitttui leai txteHdere et in latitadlnew
F f 2
gL,;..b,C00^1C
4S2 C. lUL. CACSARIS
caperet, qnarto die finem sequendi fecit atqne alind liU
eonsilinm capiendiim «xistiinavit.
Cu>.' LXXVIII. C^eaari, ad saucioB deponendos, stt*
pendiDta exercilui dandam, socios confimiandoa , praeri«
diiim urbibus relinqueoduni, necesse erat adire Apollonian.
Sed bis rebus taatum temporis tribuit , quantum erat pnn
peranti necemae: timengqne Domitio» ne adventa Porapeii
praeoccnparetur, ad eum omni celeritate et stadio inciU-
faa ferebatur. Totias antem rei consilium bis tationibni
explicabat, ut, si Pompein« eodem eontenderet, abdactom
pTomarer« ; iffH- kmIi den Auidmcle: erteader* ttm*^, menoritB
■ui, wuCür SM. Cat. 1, S. quam maxame laagaBi e^ccre, dürfte ex-
iekdtre wohl leja: agmtii inito langtui cSccre «oqoe erleiiaare. Da
nämlieli bei der lehBcIlen VerfolBOUg siebt alle Mint Leute gltiehem
Sehritt ballen konnlen, iv dehntp ilch die Linie de) martehirendeM
Heirt weit an), und lief nebenbei Gtltlu fttrennl od. mit VeHuit aaf
einielaen Puukten aiigegrilfen lu werden. B« iit aUo entgegen geeetat
dem fetthlofntn und gedrängltn LBDgiainen Zuge. Tk. Agi. 37 f.
ahl eampoiüoi finait ardinibu* lequl rnriBi ridece. Vorher beichreibt
Tuit. eine Art der Verfolgung, die aoEh kier Anwendung leideL In
Deutleben Kheint nn« dai rontequetu n. aecidem» weaigileni hervorge-
boben durch 1 indem er lieh darck itarlie Manche m lehr angriff.
CAP. LXXVIII. M laBCiei deponendoi — dandam — teiffirma»'
dot «M. ] Wegen der Confamritit der Satiglied«r ■• in e. 74 exir. a.
e. 83. in. deigl. e. S3. c. 91 extr. 110 exir. Uebar Weglau. der
Praepoiitiait in coordinirten SJUaen Samab. j. 151. S. 473. Cfir. in
B. G. V, 8.
tanivm UMperitl D. I. nor to rlel. Ob. I, iS. p. 136. n. in, X
tiaeMigMe OemiHol Eigentl. Jene bekannte Attraktioi), gaua ana-
iDg dem griecb. Plul. Cie. c. 3S. ö mXmr top Hmi^ra Stlaai;, /i^
Tiqoi i^» öi^if ätf&ilif 6iataQaxS-rit x'^"' iufmtliiiftai. S. B. G. l, 39.
. p. 83. Ob. 1, 2. p. 9. — Von DomiHut, damal* in Maeedon. e. 30.
oatni eeleritate — ftrebahtrj Näml. enai eeleritale dient lor
ITmicbretb. dei «dTcrbial. BegritEi: quam cehrTime; n. ttuäio imeilatua
gehSrt iDiammen lur richllgern Beieiehnnng nicht d» äafaern Un-
atandei , «ondera de* piyckolagUcken Zuiiamde*. Ob. e. 24. Bener-
keniwertb iit alio dieie Neben e in anderilell. eine« adverbialen nud ad-
fektiviichen Begrlffi, vit t, 79. aeu prlitina ms coutuetudine , — aen
gloria elati. Deigi. Tacit. Ann. III, ib. lelpondit Blaeaug (pecie re-
eniuilli, aed neque eadem adteveratioBt , et conlenan ■dolanttum hnud
iutut eit. Hil dieaen Worlea lieft lick ilewlieh getreu auidrackea
Schulen: „and die Angtt beflügeU de» nlendeHFuft," and die Bpeze-
geie: „ihn jagen der Sorge Qualen. In Proia: mtt mögliehitei ß«-
icbwindlgkeit and unanfhaltianier Eile •nehle er lu iiini (dem Donit.)
la gelangen. So.im Nibelungen L. r. 103. dai lin Wille in trüge dar,
coniiHum — ej'pticabat] D. i. er uoHvirte, rechtfertigte ieiaen
Entichinfi and Plan durch folgende Orande) eig. erläutern a. aaiefn-
aadertetaen, nanil. tich pnd Audern. Keineiwegi, nie Baumit. ad b. I.
deutet: „er brachte leinen Plan ini Reine', gleieli ezpedira = impe-
dimenta toUe^e."
Hf] Unaer: «m, nioüich fo catcalirl« Caei., In 4cb n^HchCB
gL,.._b,Güo^le
DE BELL. ClViH LIB. III. CAP. 78. , 453
illnm a mari alqne «I> iis c»piis, qnas Dyrrhaehii cotnpa-
raventt, frnmento sc corameatu abstractum, pari (^nditio*
De belli secnm decertare cogeret: ä in Italiam transiret;
oeniuncio exerciln com Domitio per Dlyricum Italiae snb-
■idio proficisceretur : sin ApoIIoniam Oricumqae appngnare
et se OButi maritima ora exciudere conaretur; obsesgo ta-
rnen Scipione, necessario illnm suis auxilium ferre co>
gerat. Itaqne, praemissis naaciü ad Ca. Dontitiuin, Cae-
sar Bcripsit et, qaid fieri vellet, oslendlt: praesidioque
Apolloniae cohortibns qaatnor, Lissi nna, tribus Orici
relictis, -qaiqne erant ex vnlneribns aegri, depositis, per
Epinim atque Acarnaniam itet facere coepit. Pompeius
qnoqne, de Caesaris consilio coniectura iadieans, ad Sci-
pionera properandum sibi existimabat , si Caesar iter illo
liaberet, at sabaidinm Scipioni fenet; si ab oia maritima
Orißiaque discedere noilel, qnod legiones eqnitatnraqne
ex Italia exapeclaret, ipae ut omnibus copÜB Domitiuin
adgrederetnr.
PUIm, iU er itck vorhielt, larch verhilfalmnUHg paifrade MiTir^
gtla Jcdeimal den TDncb webend es Zweck >u erreiehen. Gletchiun al*
■aste lieh Cee*. hoc ideo feci , nt etc. E> i*l «U* in v( der Zieect a.
Ijei ( mathmaftllcke ) Erfolg hier dareh du Imperfekt, gewiiieraiebeB
vereinigL Vergl. II, 5. p. 33S. So ob. e. 47. cowtt« obil^ionil hace
fsre — Bt frnmeiito boitei preHbeamtur. Ob. II, 5. p. 333.
paH eomJitiamt belli] Sali. Cal. 31, 1-. qnae eandilia belli foret.
Dm nort amfa/al nuiar: Verhältmifi , relatiTe und latjeklire Lage der
Sachen nnd Penonen, jedeiniallger Stand der Dinge. Ob. II, 16 f.
neeenariB -^ epgereti So B. 6. I, 17. vei^l. ob. I, 4t. II, 43.
p. S3S. III, I. D. I, SS. db. echejnfaar. Pleonaaa, Ueber dai wieder-
halle eggeret ob. e. IS. Viel* Bebp. bei Drakh, bb Llr. 1, 3, 0. Oh.
e. 47. ptrpelwet — perpett,
praeiidlegue — eaAortibiu — reUetii'] Praetiäio all Dmtie, alAt
4btaUv. WaTDrol nage man prOteo ani den GenillTca: ApoUMila« —
Liail etc. Vergl. nnl. c. 09.
«X vhAmHAk»] In Folge der crhaKneB Wnuden. Oh. II, 33. III,
a. 4». D. B. 6. I, 30 eifr. tJat. e. 106.
depatiHil Cbarakleriatiieh und elgealhSnlich : i» Sieierkeit ge-
hraeht, wie man SthBtui b, dergl. i. B. G. VII, 63. ob. c. 33, irgeBd-
wo niederznlegen pflegte. Nlnt. diefa halte Caei. gelhan in den ge.
nannten Stldlen; •!■• iteht depotiHt nicht abaolit aond. In cng«r I»-
llticber Verbind, aiit relictit Apolloniae eU.
eoaiectiira iudieani'^ Ein eben lo feiner «la TOn dem lonif Ahlt-
chen: eoHieeturam f&eere renohiedener Anidrnck. Plin. Epp. IV, 37
cxtr. Poiiii ex hoc taeeie cnnleetarBD, qnam ail emeudalin adoleaeeai. —
Jenei entiprieht mehr Boaem; «n-atAe«, (Ich dtuktn könntn. ßatdi'
BBt. c, 1P0. eo^iieetan»,
iptt Bl ele.] Wie bei PraepoHUonen , t. |I. 33. III, 6. »o findet
gL,_._b,Coo^le
-454 . C. lUL. CAESABIS
Cap. IjXXIX. lis de eausais uterqne eoram cel«ti<
lati Btadebat, et suig iit esset auxilio, et ad opprinien-
dos adversarios ue occasioni tetnpons deesset. Sed C'ae-
.«arem Apollonia a directo itinere avertra^t: Fmupeios p^
Candariam iter in Macedoniam expediium faabebat. Ac-
cecisit etiam ex improviso aliud iiKomiqodam , qned Dot
inttias, qui Aittt complures castris Scipionis castia voUala
haboisBet , rei fminentaiiae caiissa ab eo discesseiat el
HeFacleam, quae CBt »ubiecia CaDdaviae, itec fecenit, ul
■■eh btl Ce^janf-tionfn M« Aiiailr»ph» Ütttt, dodi icltBCT.. Asaaircr
KIcUc iitt sehr prägnant ipie bervorgikobca ; der von ut abhängige Sali
tritt dngegea xurQelr. Vergl. unt. c. !!). in. aai* ut, n.; ad (fpprimcndol
«dt-, ne — e. SJ. limalque In itintre Ht aliciuaro occuisnem — nait-
CJHierelur. Daoiit analog c. Ol. niUiipuUrcB in«i gui [uialii. e. J09.
ritra oppidom ti tuet dimicandam. Ibid. ivgem ■( In aua pateitale
babcret. c. 113. f. Haec dual — gcruiitur. Dich lelilre leb^ bäotg.
CAP, LXXIX. Sali at — et — b«] Analog: affue — et. Ob.
r, CO.
atcatiani temptrit demet] 8o Lir.. XXII, S9 cxtr. B*qDe oeea-
iiem' luaa dtiia, tieque luain oeeaiianeM hoiti dci. V«rgl. U. G. VII^
4i "Ir-^o- ob- >i 40. p. 120. So hei Den«ltlien. verband. nnSita lat-
Ijov p'^ä'iSgat nagaXiiiiiar. Olfnlb. IL p. !4. Deigl. oK: ö rät «gay-
fiütvr xat^ö^ CoTon. p. 3dl. Kelond. ekarakterisL d« [alt. Legat,
p. 343. noiitiixi« avfißaiytt jiolliär ngaj'/mttv xai /iij/äXair mH^av tr
' ßQaxü Xll'""f t^rna^ai, Sr iiir xit iiioif naS-Vff; loJ? tmrxloK xoJ
^oS^, mAir üxioSi nau/i T^öi-'* etö^ ie Xmat oivoai. Endlieb iit mit
äeeti» occaaiooi la rergl. BnokitixtoO-iu xiagoi.
a direelo tl. . as<rtrra< ] . Nach Oad. „fecerat, nl a reoi« itinere
■e (ApolloDiam) verana viam flecterel." Anal. onl. a& eiui ttmicitia
WBtrlerat. Direttat eriliprielil uHaerm: grade aat, grade noraara,
gebend, wobei man lientt, dafi Jemand gleiEhaam nach genomniBer
Mentur ■eiaem Ziele' an f den uäehalen Wege sueilt, ^ao mit Duck'
lieht Bu[ eine Linie iwiachen Subjekt u. Vb}ek{. S« l.iv. XXII, 47« 3.
tn direetam u(ri<Di|ae nitentea. Reclu» olt mit.j'enein.Terwechi. iat ab.
•olnt am. grade, im Gegenaati dea eircuilui, der ambagei ; dea
Krummen. B. 6. VII, 46. n, Llr. XXVI, 43. bin« rectut in Africam
cuTiui eat. ' ,
eatlra ceHata^ Vergl. an B. O. VIII, 0.
ifui — Aaiaiitel'] Der Conjanlrlir, wie aon*t, 1. II, 10 la. wegen
> Reimiachung dea lutüfiUnen Urtheila: der dntA, er, der etc. gehabt
halte. Vergl. Bsier m Cic. Uff. III, 31. p. 397. Matthiä in Wolfi AnaL
III. S> 13. Lehneicbe Beiap. Eclog. Ciceron. p. 158. Bremi m Nep.
Agea. 6, '2. Auch B. G. V, 33. — Auanabmen von dieaem Spracfagebr.
bei den Verhia: pcsie, »porUt, debere elc. s. 2. g. EIS. Cic. al Alt.
X, IG. Cato, gai SieiJiain tenere pottiit, et ai lenniaaet, OmDea boni
ad eun le contnllHenl, Syrocuiia profectna eat.
_ .tubieclm Can^aviael Cfr. üb. tubiic. vnn Peraon. ob. c. 37. nnt.
SS in. Hon v«rg). \,W. XXXVIII, 3, T. vallei tubieclar rnpibua. Id.
II, 7, II, Uererasi nou in plannni modo aedea, aed eolli etiam sabiiciam.
Daa tiegenibeil ibid. Kthopiam occupare labet oppotlnne Argitheae im-
mmenlem. Von Candatia ■. c. II.
bvCoüglc
DE BELL. CIVILI LIB. lU. CAP. 79. 455
ipaa fortnna illum obiic^re Ponipeio videretur. Htiec ad
h1 tetnpus Caesar ignorabat. Simul, a Pompeio Htterit
per omnes provincias civitatcsque dimissts de' proelio ad
Df rrhachiuin facto , latiua inflatiusqae multo , ^uaia ret
erat geata, fama percrebruerat, pvltum /tigere Caeserem,
paene omnibm copiit aminis: baec itinera infesta reddi-
derat, baec civltafes. Donnullae ab eiu^ amiciiia averterat.
Qaibns accidit rebus, ul plaribtu dimissi kioeribus, a
Caesare ad Dotnitium, et ab Doinitio adCaesatem, oalla
ratiane iter conficere possent. Sed Allobroges, RoscilU
atque Aegi familiäres, quos perfugigse ad Tomp^ium de-
uonstrayimas , conspicati in itinere exploratores Domitii,
ad id Uaput ] S. I, 34. ' Wir iSgta iitchtraglieb bei , daf) ad td
temp. dDrchani der UTbedeDfang von {( getrcD, eine Ztlt oitT elnea
MomtHt denelben beieicbnel, deren Verhältnille , Wirkniigen, Bigen-
IhQmlichkeiteD beionden in Betraehl gezogen werden. Demaach liegt
In id temp. Immer eine 4b$tralttiiin dei Urlbellen den ond eine betondre
Beziehang ait die TJmttänile und Pertonen. Shenao: fd atlntii lan
■umn«, Dt omiiin — forliter feire dfbeitmai Cie. ad DIv. VI, 31 exlr.
dat. Korlt. Eben ao ad id, t. B. Liv. I, s, 3. ad id paatorei qiioqne
aecetterani d. I. aiia\. tu an var)i<rer wähnten Tfiataatke, in dem
VnutaHde dah etc. In aalcbem Falle nnaer: su deoi = aofserdem;
ebenfslli in abalraktera Sinne. Daher ia( aberall i» ek> daa abitrakta
Frononi. der dHlten Peraon, ao wie ilU dai ketilrete. ' Die Zeil hitlo.
ritch aofgefar«! und in ao fern dei Sprechende darin Übt nnä trirUbb
begriffen Itt, driiekt ana : hac lempui. Ifr. 1, 37. p. lU. '
latiui iBflalinigue'i Ob. II, 17.
^uiii« re* erat geital Liv. I, 2, 3. nloiia plna, gueim aalll Inlnm
tiaet accolii, rem Troianam creiceie ralui. — Nicht immer wird be*
kanaflieb nach CoiKparaÜKen der lum Ma/nlab» dienende Salz oder
Gedanta Leigetagtioft rnnfi er ana den Zuiammenbange ergänit «er-
den. Vergl. Hermann za Viger. p, 718. cd. IV.
puhuit fUgere'] Caei. «^ getehlagen a, flieAe. 8o wird oH naetl
einer Piarogalive der lalein. Sprache eine Handttmg od. ein Zuiland,
welche all Antecedentia mit dem Centeguen* verbunden dargealellt wer-
den, dnreh dai Parlicip Peifect. Paai. anagedrückl ond dem ObjeU«
ala Attribut beigelegl, waa nnare Sprache von dem Subjekte aji Hand-
lung oder Tbitigleii aniaagt. Taelt. Agr. 37. in. nl Agticola ^tiatnor
eqoilnm alai venlenlibDi oppoautaael quanloque ferocina Bceucurrerant,
tanto aeriua pultot In fugam disieeiuet, Deigl. N'ep. Hannib. 4. Bau-
nlbal C. Flaminium conaulem apud Traiiuienum com exercila iniidilB
cinumventam «ecidit. Cie. Verr. IV, 5». aignum illnd lovil, qned tu
MacedonJB captum in Capilotio potuit Flamlninoa. Sehr gewinnt ta
die CancinaitSt.
hate itinera — reddiderat — averterat'] Eine andre Letart war;
reddiderant etc. Da die Fama, auf die aich Jene Praedikale belieben,
mlleiit Uauplfaktam, ala erfolgt, verhreitet halte, pultuai fugere Caei.;
«o konnte onmuglicb han aur Beielcbniuig Jenea Faktnmt gebraucbt
warlen. Ea .würde richtiger bellten: id.
pluHiu* — iliKnibni'] S. oL. c. 73. cempturibut portit.
gL,_._b,Coo^le
4W C. lUL. CAESABIS
9en priKtioa «na consnennliiie , qaoi nna In GdBa heQa
gesseranl, ua glcria elali, cnocts, nt etaot asta, «-
pOHaerant et Caegani profectiooem M BdveDtbm Ponpni
riocnerant. A qnibns Domit'ma cerftor factns, vix ^aatnor
boniran epatio aatecedeiu , hostiHia beoeficio pericalim
vilarit et od Aeginiaia, qaod est obiectnm oppomlnnqae
Tbessaliae, Caetaii Tcoienti ocenrril.
Cap. LXXX. CoDinncto exereitn, Caesar Gomphoc
'pervenit, quod ett oppiduin prinmin Thesaaliae venwad-
bu8 ab Epiro, qnae gens paucis ante mensibiu nitro ad
Cnesarem legatot tniaerat, ut snis omnibas facnliatiboa
uterelnr, praesidiamque ab eo inilitnni peiierat. Sed «o
fama iam praecnrrerat , quam snpra docairnns, de proelio
D^rrhacbino , quod muliia auxerat parlibna. Itaqae An-
$ua eitn$MehiiHaei VoB »itt, AU*t. ■. II, 11. f. 349. Briiptct«
■och c. 104. fuadaBi notitia Srptimii ptodntlBi. c 101. Dt, qDBai icnl*
magttitadiiu Ttnii latiui lerpHct. c. 113. more pracdonoB diripele csM-
. «neiuyiil. Dibin rcckna d»u aock c. 101. Ibl eam rtx trat. —
guataor horantm tpalio ] AhlBtiv de« Habe*. Z. fi. 48T. SMUlh.
{. 140. 8.41». %. 154- a. -I9S.
CAP. LXXX. Coittautta axtreitu\ Uat. c. 83. n. du»but exer-
etMu* MMtunelU. Ctr. ob. c 34.
vtmiemMHt ab Effrel Btilpfela iboUcbcr topaKrapkiickec Bc-
•lipmaagea fBb Gronai. in Ltr. I, S, 9. la: Iscnn, iiai nanc Mpti»
äfteendentibiu InKr duoi lucoi eat, A'llvni «picit. 8uct. V<«p. I.
■.•CD! alian uane m Surtia äyoletium tmutibia in nonle inmms wf-
pcUatnr Veipaiiae. ''
gtiat gen$'\ Ninl. Thetlali, nit Bükiter Boiehang aaf : GampU
OfpUo«! TAtttaliae; wonach die Bemerk, xn B. G. U, I. n. IV, I.
genaner m beitimmen. Vcrgl. über dii'e AUraitiam de« Froasa. leUt,
ia.Cca««, bi AanierM ■. Cot. bei Appo*iliaBCD in I, IS. a. G. tl, I.
■SufMoaeat«, — ^nod appidum. W«gea VerlMUchuug dar Begriff» VAa
Land <t, Volk vtrgl. Bremt xd Nap. Dat. 4, I, Aipii Cataaniam Uae-
bat: quBC gtnt lacal appra CiKciam. Kigaatl. -WelanjriBia.
legmtet miterat, %t ttc] Davon ob. c. 34. Uab. nt — Htrretiar
Datb legaloi mliit, wie nnt. sunciot mlltil, »t etc. wofür roltaländlg:
gni dieerent, dtclarartnt, tigitificartnt «ergl. ah, II, 3Q. p. 271. BicbI
M Allle. 'iD, I. Van jener Tollitändigen Art in apreeban enden aiek
BOeb Beiipiele , aaraer B. (J, I, 34. Placutl «i, u( ad Ariaviitam legalaa
mlUmret, gut .ab <a 'pntulto'tHt , ati aliqnem Jocnm — dieerat. Lir.,
XXV, 31> 3. Lcgaito» ad eoDanlem miMhhJ, f ■■ sHuataraai. Daa. Drakb.
Nep. Them. 4, S. de lerria «nii 6d<Ua>iniam .ad flegen aiiait, «f el
imtteiaret Hii rerUc, adTcnarloa eisa ia fnga eiae. Cfr. aa I, 40,
pahitlabtr» nitlebat.
falua — quam — rfaeaimai} I. c. an, te/<(, tiuimedi. Ob. c It.
qnam enant, ia guibat demnnitravl anguiliii. Veifgi. Bainab. g. 158,
8. 959.
multia mtjrerat parUbut] 8e. üuat; mit naoLiicbt auf o,73 «ifr.
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. in. CAP.80. 4fi7
drostheii«B> praettir Tfaenaliaet qnnin le victoriae Pom-
peii comiiem esse mallet, qnam socinm Caesaiis ia rebuk
stlveraig, omnem ex agris maltitndinem servomm bc U-
beromm in oppidiira cogit portas^ne praeeludit et ad Sol-
pioneiR Ponipeiumqae nuncios mitlit, nt sibi subsidio ve-
niani; le confidere munitionibiis appidi, st celeriter snc-
cnrratnr: longinqnam obpiignaiionem suslinere doo posse.
Scipio, (tiaceMiii exercitimm ab Dyrrfaachio cognito, L&-
rissam legionei addnxerat: Pompeiua nondnm Tbewalia«
adpropinqnabal. C&esax , castrig munitis, scalas mugcu-
lesqne ad repentinam oppngnationem fieri et crates parari
iiHsit. Qnibiu rebos efTectis, cobortatna milites docnit«
qnantiim aHnm haberet ad sublevandam omniam remm
inopiam potiri oppido pleno atqae opnlento; simuT reli-
quis civitatibiis huins urbia exemplo inffxie tertorem; et
id fieri celeriter, prlnsquam anxilia conenrrerent. Itaqne,
usus singulari militum stadio, eodem, quo venerat, dia
post horam nonam oppidum altissimis moenibns oppngnar«
adgressus, ante solia occasuin. expngpavi^ et ad diripien-
dum militibuB conceasit; gtatimque ab oppido casffa movit
paetar TAaial, 1 AkodId« PcdliD. sn CIc. Varr. I, 14. „Vatere*
OBBaa^aglitralna, ch/ parket ererciliti , praetortm BppeJIiTcnint."
Wir trkannan in diaiar BeneDnang danAll-Theaui. To^aj. Nach Fall ax
I, 128. Tioi.(ita^z'"i' f^ &izTak(S* tafoi. Damit vcrgL WachiiantlL
Uellen. Altcrtkoioik. I. I. S. 129. „Lariaaa, ala Sita dea altfilrill. Gc-
ieUtcbb dar Aleuaden, bchaDpIcla iu ThaaaalicB «In PHncxpat bia iv
daa ParacrkTicgco. Di« Theaialier varen trähei aa einet Waffeugt-
noaaoiHckaft antet einem Krlegaobcratan Tage* Teiboodeo.
M — victorian camittm eilt maäet') Ackol. Ncp. Tlaiotk. 4, S>
nt malltt le eapltia periculBm adire. S. an SalL Cal. 1, 1. tet> afndent
pratilart. Z. S- BO?- Bea, Oehiaer in Eolog. Cie. p. 83 Wie hier
bei Lii^ XXII, GO, 13. vlctodM o«»e*. Tae. Ann. III, 15, in. leeiam
aa calnrcanqae forlnnae et, al it« ferrel, eemitam ezitü pniuillebat.
Sa VeUeL II, 50, HiipaaicBaia nililia« eame«. Dmgtg. ibid. c 80, 3.
iDaliiia in atitmm vietoria conea. Daa. Rahnk.
langinquam oppufa.] Longinq. von dar Zeildmur, tob den, wM
atah bt die Läng» lieht a. B. «. I, 47. p. 100. Bieoi in Ncp. Tham.
4, 3. eroDsr. Obiarratt IV, II. p. 434. ed. Fr. — Heb. AtcM«K ab
Djrrh. a. e. 0. n. II, 3. Id.
paUri apptio] Inßi^tiv alt Siajtiit det Salita. Qb. I, 4g. p. 1S4.
qnibiia erat procKre traHinare ILomea; D. o. 64. in. c«nia£iiliir — uo- -
viaaluoa prtmi, Vergl. Crolefend j. 304.
arUt extatpja] 1. e. in hac nrb« cxpognand» edlto. 8. B. G. I, 31.
ttid/iari} D.i. f/ml aimn-, d^/f (Kena) diel» acbnall geicbilie.
fi. ob. e. 73. Kein;. Cieer. p. 3C.
MKt — thnits I Vergl. I, S6. In.
L.gL,...b,GOO^IC
460 C. lUL. CAESABIS
cani et alienira illi inbet praetoriara tendi. Aoctia copiis
Pompeii daobusqne magnis exercitibiu coninnctis, pristina
onniam confirmatnr opinio et spes victoriae aagetui ade«,
nt^ qoidqoid intereederet temporiB, id norari redilam in
Italiam viderelnr; et, ri qnando qnid Pompeins tardius
ent coiiflideratim faceret, nnhis esse negotiam din, aed
illam delectari imperio et conrolareB praetoriosqae xeiro-
nm habere, nnmero dieerent. lamqae inter ■• palam de
praemiis ac Bacerdotiis cöntendebaDt , in aonoaqne comn-
latnm definiebftnt; alii domos bonaque eornm, qni in ca-
atris erant Caesaris, pelebant: nagnaque inter eos ia con-
silio fait eoDtroversia, oporleretne L. Hilri, qnod is a
Pompeto ad Parthoa misBoa eBset, proximis comitiis prae-
toriü absentiB rarionem haberi : qnom eins neceBsarii fideia
imploraient Poupeii, praestaret, qnod ptoficificenti rece-
pisset) ne per eins anctoritatem deceptus videretar; leli-
praetarimm tenJl] Taniltrt nlcbt ■«ItcB ahiolat: flr teniaria oi.
tmhtriuitula figcra. Oft bei Tult. i. B. Abb. XIII, lA. Aach CuL X,
T, 30. plscebit cxccdere nrbe il lendert in campo,
UUm dtlectari et — iaberti Wcchiel dci Atlivi u. Patitl». ob.
42. 9. 400. 1, et cs(r. Unire Sielle halt« walirieh. T»r Aogen PluUrck
Ponp, c 6T. yitam «r von Ponipei. »Kti ir aiiJcu; ipi nöi »taaßiHiiit-
tfif , w« DU Xviaafa unumfimiyiii' , alln t^v jimftia Kii T^r ß^vltfr,
inUr f« — de pratimiii ae laeerdetüi «<«.] Statt prataUt icbloc
Itarll. van proflurU ; bciond, weU Plnt. Pamp. 07. orwiliat; oi /liti
imaiilat ^iif icoi mgtniifiai; Iv tä ari/itiojiiSia t/irärta. Wir glaabcn,
Ciei. vflrde d* praelan« nicht gaachrleben haben; höcliileBi: piaetnra.
Ueber die renebicdcBen taverdoUm tergl. Heiacec. Antlq. p. aS7>
Dann man nnteriehicd 16 lii/äo&at nol ö^xii«, «ia tacerddlfn a. »a-
gi$lrafat. Da bbq beidallei Wardtn Anaore« genannt warden, *o or-
Uirea wfr praevia Kr tinen Wecbielbegr. von bonvret. Wie bet
Cteara Oral. I, J. Terboiid. Tema, inalD» et honeitnt \that ^bonTibittf
prmtmiii Uque ^lenaor« decotatnr. — Speelell nennt Caea. r. 83 axtr.
piaemia pecunitit.
ad PoTlhot'l Um den König Oradei in einem BBn^niMe nit aiek
aa varmögeo. Die ctwai dreiite Fordernsg deaielben, data ihis Sj/rUn
■bKetretan werden lalle, aerichlDg dei Pouipeln* Plan.
prorimit — een^iiVr ] Ob. c. 71. duobn* prodiit. Z. g. 479.
Banib. j. 148. 8. 450. Go Im firieeh. bei Namen beiliger Feite. Veifl.
Boat gr. Gr. S. SIS. Mattbla« gr. 9r. 8. 743. Dahin gebären aaek
die eifentl. /^iroicaanatamieD » Jlv&oi xai Jt&ftii voi NtfU^, Plat.
praeilarel'] Dieter Modut eehortati«. ahne ttt, nach VeiUs dea
BKUdb, iit bekannt. Uh. e. 23. p. 370. Ramih. S. 7G3.
reeepitt»t] Oafdr, offenbar aii Glouea in einlff. Editt. n. MSS.
premiiiitet Meli repromiiiMel, d. i. [eierlioh rerapreclieB. Cfr. Biuai
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CtVILI LIB. HL CAP. 63. 461
qni, in labore pari ae pericalo, ne nnns omnes antecsde-
nt, recoBBreDt.
Cap: LXXXm. lam de BBcerdotio Caesaris Dotni-
tins, Scipio Spintherqne Lenlulns, qnotidianis eoDtentio>
' nibos ad gfravissitnas Terboratn contumelias palam descen-
deroDt: qouni LenmlDS aetatis honorem ontentaret, Domi-
tins nrbanara grätiam digaitatemque iaclaret, Scipio ad-
finitate Pompeii confideret Postalavit etiam L. Afraniant
proditionis exercitos Attius Rnfiia apnd Pompeium, quod
gestsm in Hispania diceret. Et L. Dontitimi in consilio
n Soet TIb. 17. nnd promi$traL Cfr. ob. c. 17. p. 358. Vthet Ha
Conilrnkt. mit dem Objtkle vergl. Ramih. S- 124. S. 373.
ptr elut auctorilattm'j ETgestl. per eum. Allelo glimpfliiker «ut. '
gedrackl durch per aitct. Ib io fern Pompai. ai augetanen hatte.
y,Aucloritate alicuiin Dtimar, qaum eum ■nclOTem, approbatorem , C07t-
gentieBtem nobii dicimni," Cfr. Erneati in Ci. Cie.
ne antettderet, reeutaref^ Vergl. Z. g. 543. n. B. 6. I, 31. ne-
que recDiataroa , fuoainut inb illorDm ditione eaienl. IV, 7. neqna
tarnen rtctiiart, guia armii eonleudanl. Souit mit dem Aecaiativ, ObjelilL
CAP. LXXXIM. Bt laeerdoHa Canarit^ Plotareh. Pomp. e. 87.
.JiKctf^i Si Kol Jofurif mal Stmluri ja'jl ■nj'i Kaloa^ot äqgwQuavrtit
tfiäti faat nid ^tlortixtM Msi dijttiadv. Sa lagt auch Cie. Sen. e. 9
cxlr. L. MelElIum memini poer, qui pontifes- ataximut faclua, vlgintl
et duoa aiiDDi ei tacerdolio praefail. Wie Caeaar d«a PontÜkst ertangt,
Jaraber Sncten. Ciei. IS.
ad — eattlnraetiat deictnifrent 1 Vergl. üb. dieae metapbor. Bed.
TOn dfitend. B. 6. VII, 33. Aebnt. Iit decurrere, rem deducere. 8. ob.
1, 4 exlr. Feriafum coutumeliae lind abiichllicb vod Ca«, genannt;
rtröalinianeo, lum Un^riclilede von Atalinjnrien, die alt dam grleeli,
ä^d^if u. vßijCiut entiprechen, Vergl. 1, &. p. 47.
quam Lentalnt — eifeslarel] Qavm dient oft In Nebeniitiaa
mr hitttritchen neterminalion ol. Epexfgetiit einca allgemein ange-
deuteten FBltani* od. Oedankeni. Ob. e. 82. qaum eiua ueceiaaril fldera
fmplorarent; kAnnte fQglich mit den Ablativ, abtat, wccbieln, nenn
Mieht grade der Begiifl dei daaali d. i. de* hittariteht* b. Umpartllem
vorgehoben werden, und nigleiek dai Urthtit dnrcb die logiicbe Var-
blndnng eineii Faklnmi mit einem abatiaklen 9edanke|i anigeiprocben
werden aollte. Vetgl. ob. c. 72. — Man beaebte die Gradation Ton
etltntare, jactare, ctufidtre. Die a^finilat dei Scipio mit Pempei.
ab. i, 4. wo ale aecettüuda. S. Flut. (laei. c. 30. Scipio'a Toehler
Cantelia vtx dea Pompei, Gemablin.
pottulanlt — praditioait ] „Pottulare proprle eit In cauai* privatli
pra^orem rogare, ut liceat actionem allcal intendere. In eaniia pnbli-
eta anleB, Bt liceat nomon deferre: unde per meloiiynilam aateceden
tli pro conaequente, pro aetutare diEilur." Erneati In Cl Cie. Cfr
Ueiuecc. Anliq. p. 673. OR von Tacilai gebr.
guad gettuat ~ diceret'\ Man bält inigemein dieie Stelle für
etogeichaben. Kuin aber uobedeoklieh quod — geltum per -Sj-ntheiin
Auf du dureb proditie exercilui angedeolete Paetnm belogen werden
■o ichel&t no* daa einfachat« ib leaeo; dicereturt inmal di In 1 Cnd
aa leaen : eidertiur. Dann beterf ucb der ' CoiytiiiHtp keiner Becht
462 . . C. IUL..CAESAR1S .
dixit, pjbaeere sibi, bello confccto, lenias tabdias dun
ad tadicandum üb, qui ordinis essent senatorü belloqiie
uns csm'ip»» interfuissent , seotentiasque de sin^^IIs fer-
rent, qui Komae remansissent,. quique iotra praesidia Pom-
peü fuissent neque operam in re militari praeslitissent :
anam fore tabellain, qni liberandos omni periculo cense-
cent; alteram, qui capitis damnarent; tertiam, qiii pecnnia
miiltaient. Fosiremo omnes aut de honoiibus suia aut
de pracmiis pecuniae aut dd perseqaendis iaiiuicitüg age-
bant; nec^quibn« rationibus snperarepoiiEem, sed, quem-
admodnm nli victoiia deberent, cogitabant.
ferllgung, !a ao fein dirin ■Digciproclen liegt dai ttthjeltiv« Motfr,
du den Altiu* lU jener Auklage bei Pomp, vertnochle and feoraaf er
■ein Vertahren griindde.
L. Damillul] Plntarcli. Pomp. c. GT. AoiUiiov ö Altößa^ßoe.
Sein Tsd unl. o. QD. Ein indrei Cii. Dan'it. CeMnut Ton Caeiir«
Partei ob. e. 78,
placere — darij Sali. Ing. 28, 1. plaeeretne legaloi Ingurlbae
rect>t motnibnil la lolcben Fallen iil der JaUnilir nur Stell rerlrtter
eioei Sabjttti.
terant tabeltatl „Tabellai, quiboa in coiniliii lulfrsgta, Eo fadi-
dil acnlenliie ferebanlur. Lude legei labellariat dklae." Erneitl in
Cl. Cic. "Terime == jtdem Senator rfreif näml. j«dei Täfelcben it-
nndrrt beieithnet oder tnnrguirl, nach dem dreifach verscbiedeoen
Zvcclc. — Dafa In-nt, ob, I. IG. gleich aiyd dein: Iret timul *. irt-
plicrt; dagegen irtni aa Viel bIh tret ordine ef »patio hei teiupoTii\r —
ergiebl lieh aua B. G. I, 53. vergl. ttaiuah. £. ISO. S. 514. Eben ■»
Irigemini = drillinge (rcspeclu naiAeri et temporit) degeg. lergrmiDi
gleieb tn'corparti, tetpeclu numeri et fOrmae. CCr. üudeudorp in Suel.
Oct, t. 74. ■
ieHleitliatque /srrent] Kuiu üVreoir TOn plaetre abhängig, aji
eioem Sj'Don. von utile, tuaderB ele. S. ob. I, 21. Einen abnlichen
Wechael der Conatrukl. lejgle Held in B. G. I(, 10. opUmnm ene
conillluirvnl domum laam qoentqne reperli et nndlque — cenvtairenl.
S. daa. untre Aiimert. p. ISO.
inira praeiidia faUteM ] D. 1. dU (ich bei dem Heere befinden,
Innertfalh des von den Pampeianern eingenommnen Bai/»B'i ; innerhalb
der Linie. Da wurde vielleicbl Cictro einer von den hier beiticbne-
ten geweien ■e}'n , dec nach l'lut. Cic. c. 30. ÖJ.uf ^ivj'or.tö Vvat^i-
tiiioaai, und nach der ibid. C. 38, gegebnen Si-hildecong ,
negue — praeslilifteati I. e. »egue tarnen. Ob, 75. Dafür; qui
III. bt, 3. Conaul — laudare forlet, inerepare, aicubi legniqr pogna
Ulan /ore tabetlam, gni e'/c] ludn. Ichlug Tot: gaa, wai Ond.
nlclit verwirft; Held luppllrt: iie. Ricbliger Battniil. toruin; wie dem
Sinne and Gednnkeu nach nicht ander» möglich r e* Ul der GeuiliT
Sabjeclt od. aiiclaris tfntentiae. Eben ao gut konnte ea lieiben: una
Ht lententia lignificelur eoruia , qui elc. Ctr. Raniah. S. 3.^8. c.
äe perteqaeudit inimiciUii ] S<^1"*<":^ und geichmaclilsa war ist
gL,.._b,Coo^le
Dß BELL. CIVILI LIB. UI. CAP. 84. 463
Cap. LXX^IV. lle fnimentaria praepatata coaSr-
madsqoe lailitibus, et satis longo apatio temporis a Dyr-
rhachinig proalüs intetmisso, quo satis perspectam habere
militum aninium videretur, teotandum Caesar exisiimavh,
quidnam Pompeius propositi ant volnntatis ad dimicandtun '
haberet. Itaqae ex. caslrig exercitum ednxit aciemqne in- '
Btnixit, priinuin suis locis paulloque a castris Pompeii
longius; conlinenlibus verodiebus, at progrederelur a ca*
Stria suis coUibusqiie Poinpeian'is acicm subiicerfft. Quae
res in dies -confirmaliorem eius exercitum efiiciebat. Su-
perius tainea institulum ia equitibus, quod deraonstravi-
(ritliere; iafmfcit , wu Davli Ttibannle. Wir Tcrilebc« ahtw niebl dtr-
aoler cio Verfeigen oder Racfie iiebiD«ii, wie l. B. iafaiiat penegui;
und. ein alere alciDC fotere inteilof auiiDJ leaiua ; perti'tteri at per-
teeerare la i7i!m<ciUi$ ; nalürlicb, um dann grirgenlltcti aeia !UülA~
cAen *H lüliiin. So würde Caca. auf eine feioe Weiie auigcdrdckt
haben, wie wenig tie von dem wutilen; „Ural! und Rache ley Ter-
geuea, ouierni Todfeind aef veriiehii!"
C.IC I.XXXIV. Se framentaria praeparatal Praepar. lellen In
solcher Besieh, mit fl-uta. LIv. %\Al, 12, 8. in deeem annoi frameittuM
proeparare. In ahiii. Bed. von AnichsRang tnaUricIltr H Ulf ■ mittel,
Vellei. II, 111, 2. Oinnia haae (riiitra prarparattemut — (clI. mililei.
tpalio lemporis, guo — ] Quo nicht ganx gleich dem; patidt
diebut — qaibul — od. bidao, quo efc. S. ob, II, 10. Raunh. fi. 1J8.
S. 4S8. ■oiideru eigenl). <a und durch welchen:- >cil. qualenua ipinra
lllod temporia ipalium ittlermittum faeatlalem dedlt et /ofuih peripf>
ciendi mitilum aniiooi. Ea itt also nicht blorner tentporaltttat, land.
auch cautal. Der Gfuiid liegt auch in : pertpeelam habebat,
quidaam pmpeiüi elc.J Uh. e. '20. t/uliI milidirnl Eine beiondre
Feinheit iia Gebrauch niit abtirattea Begtiffen. Cic. Deiof. I. qaiä
nunc mihi animi (it. Beiap. bei Itanili. $. 104. S. 30J. Ra nähert aich
unterm; wa> wohl i'ii ieinem Karte liegi-T wii er li'ilhaa atyt
ad dimieanduml Heb. den Cehrauch von ad vcrgl, ||, C. f. 235.
Dergleichen Struktur««, aut dem ZniBiumenhange □. la^hehrn Sala~
verhüllniKe geriiien, verleilen lo Batbariamcni z. B. wenn Jeoi. wähole
abioint tu contltuiren: votuntai ad aliquil, ohne den Veitjulbegr. von
habere und der dnrau» lich ergebenden Vonlellung einei vorirhweben.
den Zatcit,
den jenca ad bczeicbneti nicht andeil all in; navei prae-
paralae ad in
cendium. e. 101.
tiiii locft
1 Ob. c. 4t. Da. falgende; uE collibu* Pompcl. acievt
tmbiiceret lit
«ehr erläalerad. Weg. h( progiederelllT, für ita nl, i.
ob. I, 87 c
luperiua institntum'] Eben lo c. S9 in. Saperiai mit Gciieh. auf
dai c. 75. Angegebene. Jtlor. verweilt aucri auf B. G. 1, 48.
iR eguitibui} Bei der Reiterei. Faxt ichelnt el, all habt! in eina*
lokale, blofi räinnliche Bedcut. u. egailea atehe metnnyiP. für eguitatut,
Lelitrei lit bekanul ; aliein i'r bei Pertonfn beieicbnel, dsfi an dcn-
■elben elwai gcicbiebt u. vurgebl. Cic. Legg. III, 14. Licet tidcre —
i^uaecanqD« mutalio marum iit principibai exitiierit, eaudem in popul«
■ecDtuu.
gL,_._b,Coo^le
«9* C. lUL. CAESARIS
mos, mrvabat, nt, qnontam namero mnllis partibm esset
Inferior, adolegcaatei atq^ie expeditog, ^x antesignatÜR
electos milites ad pernicitatem , armis inter equitea pro«-
liari inberet, qni qaoddUna consaetudiae usnia quoqae
»leelii» ad per*ic<biUm'} Na«h Hand Tariell. I, p. 114. ■• fiel
■ll «Iwai »( eoram pcrnicitala nleretur Caeiar; Dt loa pemiciute C«e.
Mtrli cammodU intervirenl. Allein, ervtigt mu, dafi pemir n. per-
mieitai di* Eigemtehafl deijsaigen beietcliiitt, der mit angettrengter
Kraft, pfelUchBcIl (pcrnitor) Ittegt ad. laufti dafi aber beide Wörter
«In« wahrgenommene oder kageboruc and alt dem Sabjell« t^/hiäUe&t
Ei|[Ciiwhali heiekliBen, die alio eiti durch Beobachlang gewanncncl
Beanltat Tor«UHefH: lo daulit um richtiger ad in der Bedeul. lu neh-
ueB von: teemidum, tx ; gleich ad «lemplar, ai apeclBtn. C fr -Hand
Tun. 1. p. 109. BB^vtl■ iit bw. VeJlei. II, 34, I. vlglali quatitor mi'
llboi favcBum coaclia, velecilate pertiMbai, armorun labornniqDe jia-
tteutiaiiniii , laglilarum nan celeberrimii. Dan koiniDt noch die Bcdcnt.
Von e/ntai, deigj. ex ante§igiiaa{i i. I. eig. alteren, minder acKnelU
tätilgen Soldaten. Ferner, dafi ti einer Angabe dei Zieeeit hier grada
■icbt bcdorfle, wobl aber einer Delermlnation dei adoletcente» alqna
txped. — Heb. fernicitat b. gyn. la B, G. VIII, 36. Unare Erklar,
leilati^ aarh Sali. lug. 03 exir. er capia tabirinum — quam vtlecii-
ttmae deiegit. 8etb»t B. G. I, 48. pedit» vclacittimi ac farüitipii,
quo» ex omni copia — dete^ierAnt. Die Eigemchaft wird überall her-
Torge h allen ? der Zweck liegt deatllch geDog anageiprochen In; armii
artnit — praeliari] Ond. „Vebemetiter haec VOT (errniAi) inipecla
«if et flljasam arbitror, Tel aifjeetiiium excidiiie, quo pertineat: ne«
Mim placet armatoi reicribi cum Freiiiibcm. ad Cart. VII, 7, 32.
tnrin. wollte beifSgeii i leeibut ; Oberlin : intoUlit , iHtaetit. Beil
■immt auch Anilali an orntf. Nach nairer ADiieht ohne Grnnd. Oenn
]) tat der Auidmck gani aebt latein. u. bei Caet. D. a. Achnlichei nickt
nngewöbalich , i. B. prae/ie canlendere, srMii deeertare, armi't dirni'
tare, 2} Allein ei itl eben io gewila, dab dergleiebea BeatiniiDDogea
«inei ferAa/begriffa nur Statt 6aden , wo ile nöthig lind nnd durch *
den Gegentats oder die AUgemeiHheit dei rerialbegr. bedingt: Ole{*
ilt hier -der Fall. Denn B. G. I, 48, haben die peditet inier equitet
vtrtanlet eine ganx andre Beitimmung; bei Sali. lag. DI. werden ne-
Uciliimi pedite* blofi mit Reiterei abgeiandt; at eurta tendant ad Cap.
■am. Lfad lo elw^ wäre saeh hier möglich gE-#eien. Noch manche
andre Zwecke laieen iicb denken. Armie praeliari heifit alio: lit idII-
ten lieh ihrer eignen o. eigenlhämliehen , regelmS/iigen Waffen aueh
anler u. »witchen den Reitern bedieiien lernen. Man ventehe aber
darnnter Toriogaweiae Sehaerta. Scbild,' lam Unterichlede von iaeula
Be tela, die nur aui der Ferne geicblendert wurden, und bei deren
Gebrauche ea nicht grade nölbfg war, daft die pedilca Stand hielten,
mn* bei armit prbel. voranageaetit wird. Warnm B. G. VIII, 13. blofa
aUbt; ut eqnilibua inlerpoaiti proeliarentur , wird jeJer einaehen , der
die Stellen vergleicht. An untrer Stelle lat die Rede von Eineiereiren
D. re;e/m&fiigem eefeehl. Vergl. auch Breini xn Nep. Hilt. 1, 3. an
armlt — dimieandam, wo ein andre! Merkmal hervorgehoben wird.
inter e^Ki'teij B. G. VIII, 13. eqoiliba* interpatiti.
roatuetudine u$uM — percipereHt\ Vtsti ial Uebang nnd Praxi»
und dadarcb gewonnene Fertigkeil. So Sali. Caf. 7, 4. wo viciteichl
dl« I.eauli in eiutrii per laboien utum militiae diicebal, dnreh naars
L.gL,;..b,GOO^Ie
DE BELL. CIVILI LIB. m. CAP. 89. 46i
eina .geaeri^ proeliorum perciperent. Hia erat rebui effe-
ctam , Dt eqnites mille aperlioriboB etiara locis seplem mi-
limn PompeiBiiorani impetiun, quom adeaset usus, siuliDers
aadereDt neque magoopere eorum multitndine terrerentor.
Namqne etiam per eos dies proelium secuadam eqaestro
fecit atqne Aegum Allobrogem ex duobus, quos perfagisse
ad Pompeintn snpra docnimas, cum qaibuadam intetfecit. ~
Cap. LXXXV. Pompeias, quia casira in coUe ha-'
bebat, ad infimaa radices montis aciem iiutruebati sein-
Stell« ITüteritatiBBg rinde. So Dimollh. OIjdIIi. III cxtr. ol i» ^JUxf^
equilet iniUe\ ^iDige gute MSS. geben: equititn uille. DleA
SBbuBahDieii gcltatlclc wähl der Sprach Kebranth. B. 6. I, 39. n. ob.
II, 14. Nur leheiat um Caeiar dieie Struktur auf LSHgenmaltt in be-
«ebTÜnlieu, ohwohl equÜiiM mille di« Sieb* mehr hertioTbebeti würde,
bwand. wenn mui licb hiniadichie : equItBoi nattrom» mill«.
«•K» adeltet iitut'\ Nach Held: lo oß et nöthig teyn atochlej
mit Berufung buI B. O, IV, 2. ad quoi le celeriler, qnnm «mm «(,
reelpinat. Vt, IS. qBHni ett utut alqae aliquad bellam incidit. VII, SO.
»I mtttt vemiat. Allein au unirer Stell« will Caei. etwu gana Andre*
aagen, nnd wai man deutele, toaale er nicht aagen. Vergl. B. 6. I,
40. quait ■■raen «liquid hihi — tuhUearet. £a loll die erlangle Fer-
• ligieit u. wie dieie allmälig geiteigert, ^ngegebea werden. Deon niui
eil und adeti Kiod 1) dem Sione nath lebr Tencbiedeo. Jene« hellit
bloli: et tAat Holli, ei iomunl oder itl iw Fall, wo etwU gebraucht
wlrdi »Hier: MÖlAige» Fallt. In dieaem Sinne, gUnben wir, dürfte
oia* adeil gar nicht geiagl werden oder knnnte nur hettien: der Fall
itl eingetreten, (alwt hier: ttema der Fall einmal eingetreten war;)
oder dai Bedürfmifi lit da. 2) Dieier Gedanke _patit aber Weder in
dem; inpelom auitinere miilflreRt. neqne — lerrebanlnr; noch in im-
pelutn. 3) Soll e> lieh anf egnitet beaieben-, du einiige Bubjcht, an
dem der Gedanke etwa pable, wie B. G. VI, 15. Allerum gcnui eit
Eguitum. Hi, gnuat eil uiat ete. d. I. wenn der Fall eintritt, wo
man iirer bedarf und lie braacbt etc. — dann würde .die Slellung der
Worte I wohl eine andre M;n, naml. st, qnnm adeltet nani , eqallea
DiUIe etc. Allein Caci. will eagOB; dordi anhaltende Uebung brachten
■ie ei dahin, daTi, da ihnen die Uebung u. Fertigkeit an Statten tarn
nnd afe nnlertttilste , da lie eingeübt teareit; (gusm all Ca uiafpartikeJ,
wie e. 8e. 87 in.) ile den Angriff — auiinhallen wagten. So itehl
atnm percfpere a. uiai adett lo lebr angemeliuer Beilebnng. Endlich
uuleritütit auch die Stellung ran adettel siki, nicht «lui ad. uaire
Rrklärung, »o wie die Bedeut. von adette. B. G. VII, 62. all oppo-
•II. Ton deette, aiuh iia moral. Sinne. Zolettt tat der iläckate Grund,
data der adjektii. Nebenaati : inter eguitet proeliui iuberel, gm —
perciperent — aich auf equilet belieht nnd nicht etwa auf adeleteenU*
ete. Diefi folgt an«: Bia — rebaa eReelnm, Qt egnitet etc. ao wie
ana der ganien (achleehten) Betchaffenhelt der Caeaar, Reilerei und
aoi dem Zwecke Caeaari) und ob. aai: in eqaltibui. —
natngue] Naml. inm Bewelae de«: ii«;b« atagnopere — lerrtrt»'
tur. Ba läCit aich in Dcntichcn geben dnrch: Ja, er halle logar Clc.
Kb«D M nnt. e. 80. in.
Gg
gL,_:._b,Coo^le.
466 C. lUL. CAESAKIS
peF, ut videbatnr, spectans, si iniqnis locis Caesat ve
subiiceret. Caesar, niilla ratione ad pugaam elici posse
Pompeiam exiatimans, hanc sibi coiaiuodissituam belli
tationem kidicavit, uti castra ex eo loco moverat semper-
qiie esset in itineribus: hoc sperans, ut, movendis castm
pluribusque adeundis locis, Gominodiorc frirmAntaria re
uteretur: simulque in itinere ut aliquant occasionem diiai-
candi nancisceretur , et iasolitum' ad labocem Pompeii
exercitum quotidianis itineribus defatigarel. His consti-
mtis rebus, sigtio iam profectionis dato (abernacolisque
dclensis, animadversum est^ paullo ante, extra qtiotidia-
nam consuetudioem , longius a vallo esse aciem Pompeü
progressam, ut non ini^uo loco posse dioiicari videretur.
CAP. LXXXV. Spnlaai, it inigui» loci» etc.] S. ob. «. 75. Uod
e. Si. (Hit locia. Subiieere aber abiolal, »eil ilck dH Objekt aaa
dem ZaiaiDDieQhange ergielil: tollibtii, eaitrii.
hoc sptrant, ut rte.'\ In eliiig. Editl- tpeeiant nach einer lehi
. )i,ewÖhiil. Verwecb«). HU der CoDalnikl. nt slalf dei narh rpero übli-
chen Ai-cutal. cum Infin. vergleiche man dem Sinne iracli ob. e. 78.
loliui Tel coosilium kia rationihut ej-jilieabal , «t ele. Sodann B. G.
I, M. plaeuil el, ut etc. Desgl. die vielen Belip. ähnlicher Fälle toq
tcheiiibarer Vertauiclinng dei Infinitict luit »r «um Canjnntiiv» bei
Ochinei zb Eclog. Cic. p. 05. Auherd. RKraihorn S- 119. 'J. DaCt bei
Cieikr jenei ut tbeili durch /me herbeige/ogea, d. i. iperaai le ioe
f ffectarum , «l etc. Iheila, daTs durch ut dai Objekt all enlfernlfr, d. i.
auf die Fontellting a. Abtlc/if bezogen dargeitellt weide, iat nnleagbar.
Bei Doderlein Syiian.' III, 8. 327. findet «ich noch ein ähnl. Belip. ana
Seneca. Conlrov. II. p. 2SI. Ettp. Nan spera'wtut, ut — FlamialaaiB
judex probet, *ed ut dimillat..
nievendis cailri» — adeandiM ' loeiil S. c. SO. au ad diripicad.
Nicht ra*tra iKOVCHd« etc. weil auch hier Subjekt d. Prädikat in d«r
VoiatelloDg verbunden d. i. dai iünflig erst geichebende od. nothweii-
dige Aceideas mit dem ■abitanliellen ratira im Vrtheilt Terknapfl iil.
Daher Im Deutsdien oft diese Conatrakt. von der TCtwaadtcn in «on-
dem durch ein in Gedanken beigetagtei : künftig; jene andre aber mit
dem Girundio, dnrcb ein beigedachtu: airklicfi od. wenn ittti. dadorcb,
dnf<i man etc. Sodann gebt bei jener Strutlor der Begriff der int I'erbo
liesenden Pertaniichkeit dei handelnden Sabjektz ganz unterj bei dieter
nub er iiipplirt weiden.
insolitum ad labareni'] Iniolilut nach der Analogie dei mehx
participiellen insuetus, daa aich oft lo atruirt ündet, i. B. ob. 1. 78.
corpora imueta ad onera porlanda. Liv. XXXI, 35, 6. eqnea — intuedt«
ad atabilem pagoam. Sonat findet «ich inielitut mit Genilir, S. Kamih.
§, 108. S. S23.
tabernacuU* detemh^ Tendo et lentam et teniunt faclt. Priaelan.
X, S. p. 4Q3. Man fühit aui Liriua Xt.I, I, l. an : uautici faberna-
cnla delendual. '
exira — eeii»uetudinen] Sa nie ej-fra ordjneut e, SO. ^fr. HanS
TantU. II. p. 6711.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIV1LI LIB. HI. CAP. 80. 467
Tnnc Caesnr apud saos , qmun iara esset agmen in portis,
Differendum est, ioquit. Her in praetentia no&it et de
proefiö cogitandum, tictit $etnper depopotcimu» : tmimo
timui od dimicandum parati : non facile occationem pott~
ea reperiemns: confeslimque expeditas copias educiu
Cap. LXXXVI. Ponipeius qnoque, «t postea cogoi-
tam est, suorum omnium hortatu statueral proelio decer-
tare. Namqne etiain io consilio snperioribus diebns dixerat«
printguam cottcurrerent aciety /ore, Uli exercitu$ Cae-
tarit pelierelur. Id quum essent plerique admirati, Scio
me^ inquit, paene incredibilem rem polUceri; ted raiio-
nem contilii meiaccipite, quo ßrmiore animo iaproeliam
prodeaiit. Pertuaii equitibus noBtrit, idque mihi te fa-
ciurot coiifirmaverunt, ut, guum propiut ait accestum, dex-
■an iniquQ tocB'\ Ueb. Slellnng von non t. I, 8t, Denkt nuichcr
vielleicht, "kaud iniguo loc. dürfl« ricbtiger leyn, lo ballen wie diera
tSr wahr, wenn irgend ein lubJeHira Inlereiie d. i. «ine Einmiirbnng
dei irtdividaellen UrlAeilt lich ^abei auMprache ; wm der Fall leyrr
Kflcde bei: dimlcar« videretnr In Bexag aa[ Pompei. Wo dana AauH
ialgiiH» loviel wäre ali: $tiu't commodm, aiqnui, qaantuni eqaidem
lealin i. vIdeo. Allem no« ialqaai negirt abiolal mit Rdekiicht auf
dai obige tpeetant, li inignit iocia Cael. etc. Daä diefa nicht der
Fall war, irird kalegariseh antgeiagt. B. G. V, 54.
aniuta limut paraW^ Unt. c. SO. c. 95. ad omneni laborem ani'na
parati; und in dieaer Sttllnitg der Worte wohl überall; äbnl. am pe.
riti. Analog nnicrn BeitimmuDgawortetu cor den> Crnndworte. Auch
•baoiut: nilitnoi paratiitimot »nlmo*. Ob. I, Tl. Ueb. la ' pratientia
?ergl. I, 6.
CAP. LXXXVI. Horlalu} Vargl. (über den Gebrauch dea aogen.
%tetilen SapiniJ Z. g. 66S. and Roth in Tac. Agr. S. 197. Knddlmann
11. f. 259. Kt llt aber ata anagemacbl anxanehnien , data dieie ABlatic-
tormen von Sttb$lanlivi* verbal, abmleiten alnd und dara man (urmelt
dicaelben lelaeavetta mit iem iogenaiinl. SupCno verwcebieln Hillte.
Dalh mit jeaer Ablatitform elwaa farauigrgaitgnei beieichnet werde,
ilt bekannt nnd findet «ichei überall itall, wo die TOllstSndige Sub-
ifatiMvfarm nickt mehr übHcA ilt, wje vecata , iua$a, iniuttu c. SO.
adntonilu c 02. permiita , eaneetiu etc. S. Ramih. {. ITO ex.tr. Gro-
tef. S- 314 extr.
priuijaapt] D. ). Moeh eher ala ete. bevor ei dahin käme, dafaetc.
Eben lo nat. priu* pellerent, guam etc.
adatirati} Bekanntlich eben ao wohl von «rbabeneD nnd grohen,
ata von befrtmdtaden, «DlTalleiideB DiageB. S. Edog. Cie. p. 141. d,
ob. I, 36. p. T8.
le/setHroi] In einig. M8S. fehlt t»; nicht nngewSbHl. S. II.
30. p. 269. In 1 Cod. mibi faeturi per Graeelimnm. Letitrra bei Cae-
tar kaum lU gealalten, obgleich Oudend. etwaa daraaf gab. 6. Hamih.
g. IBS. 8. 633. — Wir glauben achlieraen an können, dafi el hier«;
facturoa ,e ; ao erklärt licba, wie t« in manchen MSS. fehlt. Cfr. ob.
(. \1 «itr. facturoi pollicentar.
Gg2
gL,,._b,Coo^le
4(iS C. lUL. CAESARIS
trn» Caetarit eornu ab falere ttperto ädgrederenivr, ut,
circumvenla ab lergo acte, jtriui perturbalum txereitum
pellerent, quam a nohi» telum i» kottem iaceretur. IIa
tine pericufo legionum, et paene tine vulnere, bellum
conficiemug. Id autem difftcile non ett, quum tantnm
ctfaitalu valeamut. Simal-dentiDciaTit, nt egtent animo
parati in poiierum) et, quoniam fieret dimicandi pote-
ilaiy Ht laepe cogilavitientf ne utu mannque reliquornm
Opinionem fallerent.
Cap. LXXXVII. Hnnc I^bienus exceplt et, quam
Caesaris copias despiceretj Pompeii consiliani Bumniis
ab lulere apertol Nwk Hell: „«nf der Sdl«, w« er tl^ Dfclil
Mt die übrige ScbUchtorduung: aniehliefat." Richtiger and den cou-
Rtnnlen Spnchgcbraiiche der Hiitoriker «ngemeriMr dOrRe >cya; vaa
der Seile, dla blo/igetlelll, durch nichli gnicbert war, i. B. durch
einen Hagel, Baeh, wie c. 88 extr. dextram corna Pompeii rivul —
muniebat; durch Wald. Vergl. II, SS. Caeisn rechter Fldgei halte
alio mr Seite eine Ebene, wo die feiodl. Reiterei beikammen konnte.
Daher denke man lich Idtut aperlum nicht all Gegeniatx von einen
lalUB firmatHm, mttKilum, lond. In der unbedeckten, biofsgeitellle»
Flanke BOlKen nie den Fldgel Mgrelteii: all Gegentats von ex adverta,
m fronte. Cfr. Taeil. Agr. 35 extr. Der Hsuptgrniid ist der, der« der
FIdgel eine* iu Schlachtordnung aufgeileilleD Heeri, wenn lafillig die
Flanke nicht aniugrelfcii iit, Nor von vorn halte aagegrifFei| werden
kdnnea. Wunderbar erlclärt Gadvin, die Stelle: a latere aperta L e.
a äexlre; liniitrnni enim tegebatur tfypia.
perlurbalHin — pellerent] S. c. 70. xa pttltun fngere.
■ff laepe eogilaviiieiit'] Hau «cblug vor: oplatiitenl (Därh.)
Biilaviitent (Gruter) rogitatistenl iKoi.) flagitaeiatent {MKrVlwiti)
l.elilrca findet Rlberling p. 133. am wahncheiul. Oberl. itiinmte fSr
rogilav. Dennoch leheint Dichte %a ändern, weil 1) von inlcber -1m/-
u. Attfarderung von Seiten der Pompeiauer nichti id vernehmen, wenn
auch vielleicht am c. 82. id enchliefaen. Doch isl BDcb dort mehr dir
Bede f on der Ungeduld der bereit! vom Siege aufgehtainen Pompeiaaer.
2) Bilden eogilare a. ob. c. 17. n. um manuque einen «ehr ichicIrlJcheu
Gegeneati. 3) Litit aicb ein paiiender Sinn hineinlegen, nach der Asa-
logie von B. C. V, 33. Cotta, qui eogitanel faaec poeie fn ilinere ae-
tidere, — nulla in re eaauRuni taluti deerat. Aiio auch hier: wie ala
oft gedackt hätten, ie.lt der Fall eintreten wärde, nämL dali ea zar
Sehlacht katiAten werde. '
ne uiu manugue] So wie aäml. die Mäglichieit einer enttcheld»-
den Schlacht den Pompe), oft vargetehaebl ; lo tonnte ihnen dia
Sache nunmehr nicht unerwartet kommen; und lo wäre uiu» vielleickt
die Praxis, die Antfährting; ninnm — die periötiliche Tapfertnt.
FSr Kriegterfahrung n. Geaandtheil nehmen wir utui hier nicht, uand.
sl« Gegenaatx von ratio u. ratioeinatio. Elberling ichlägl vor in leicti:
nes tuam, nea reliquoram. Doch inScblen wir ne, dei Nachdmciia hal-
ber, nicht aufgeben, und eher vonchlagen: ne luam aal reliq.
CAP. LXXXVII. Bxeeplll S. II, 7. p. 220.
, eopiat deipieerrl} Damit wechielt hin v. wieder bei And,: spar-
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. lU. CAP. 87. 469
laudibns efn?rret, NqH, InquU, e^titlitnare, Pompei,huuc
es»e exercitum, qui Galiiam Ger^taniamgüe devicerii.
Omni&ui interfui proeliis, negue fernere incognitam rem
j/roauttcio. Ferexigua pari üHus exercilws mperetl,
magna pars deperiit : qiu>d accidere tot proe/iü /uit ne-
ceate: mulio» autumni pegli/entta i» Itaita coatumiit,
mtüti domum dücetserunt , multi m»t relicti in continettti.
An tum exaudüti», ex Üt, qui per caustam valetudiHit
remanientat, cokortei eine BrundSiU /actaif Hae copiaef
gua» videtit , ex di/ecUSu» Aorum atatomm in citeriore
Oallia nint r^ectae, et plerique tunt ex coloHü» Tratu-
padanit: attamen, quod Juil roiorit, duobti* proeliii
Dyrrhachinit interiit. Haec qauiit dixlssel, iuravit ae,
nisi victoreat, in cattra noa rever»umm: reliquosqne, nt
ideia facerent, hortatus est. Hoc laudans Pompeiiis, ideni
iuravit. \ec vero ex reliqais futt quisqnatn, qai inrare
duliitaret. Haec qaiun facta essent in consilio, magna
nrre. ■. B. Tac. Agr. 17. in. Brilanni pineilatein noalrormn »pernebani;
R. ti. VI, 10. deipeeia paacitsle) Bnd ronlemuere. \'ergl. lu B. G. V,
46. D. ob. II, 33.
an HON tiBudMit ] Vo» txand. B. G. VI, 39. Wegen an hoi
üb. U, 31. p. ISC.
ca/i«rl«(] Clarke vtroiDtbete, dah ein Zahlbegt'itt amgefalltn:
Cobortei facere «oll aber Oberkaupt nur andeqteji: CobOTlen /vrnti'reR,
■Ulli Beweite, wie (ehr e> an brauchbarer Manuschaft [eblle, da man
aona« Hie Kranke» nicht aam Dienit genoinineD halle.
horutii annaram] Hie tou der Zeit, die nächttcerflo/tnt audea-
tead. B. e. III, 17.
plerii/at'l Sc. mililet. Abiiehllleh um die Individuen in beicich-
iicn, nachdem ein CollektiebeeT. topiae roraaage gangen. So Sali, Cal.
10, 1. JavtMlulein — ex iliit. Daa. Fabri. Daher die Letart plrraegue
geiehiBaellot. Aehol. Suel, Cal. 48. Vocalu, (le. legiapef) inermei
cqaitatu circomdedil. 8cd qnoM ridcret pteretque dilabi ad reiumenda
ifMod fittt roAtrit] Tac. Agr. c. 13. In pedite robur. Die Ver-
Iiind. qaod reborit li( bei Liviui aebr hanfg. XXXV, 38, 0. quod robo-
rit in invenlale erat, ntraqae civitai armaiit XXXVIll, 26, 3. hoatiam
qmod roborit erat, Teclniagi — medUm lenebant aciem.
iiT«i victarrm, non elc] B. 6. I, 44. p. 04. Sali. Cat. It, I.
Ramahorn i- 103. S. 8T4. Anklog Nep. Agei. D, I. niii ille [Uiiael,
Spattu (Dtnrain mm [niaic.
ji<e verel Nicht neqae TVro. 8. ob. I, II. F.i erglebl ilcb der
. weteallicke Unteiacbied. Dergl, Verbindnngen Teriehledenaitiger Con-
juntlinnca berubea iu der RegeL auf einer Ingiacbea Bllipi» , wie bei
liliä yaf, n. hier lieftt der Gedanke zum Grunde: Auch gab ea, »ai
nun wobl ericarlen tonnte, keluen einiigen etc. DafOr auch hiiweilen,
ab«r nisdar BachdrScklicb betbeaernl, da« einlache: ntqne. ^
g._._t.Cüo;;lc-
470 C. lUL. CAESARIä
spe et laetitia onminm discegsnin est : ac lant Rnlmo victo-
riatn praecipiebant , quod de re tanla et a tarn perito im-
peratore oibil fnisfra confirmari yidebatur.
Cap. LXXXVIII. Caesar, qnum Pompeii castris ad-
propinqaasset, ad hnnc modum aciem eios instnictam
animum advertit. Erant in oiniatro cornu le^ooes duae,
transditae a Caesare initio diBseosioniB eic senatngconsnlto,
quanint una prima , altera tertia adpellabatur. Id eo loco
ipse erat Pompelua. Mediam aciem Scipio cum legioni*
I>us Syiiacis leoebat. CÜiciensis legio, coniuncta cum
cohortibus Hispanis, qnaa transductas ab Afranio docai-
nius, in dextro corna eraot collocatae. Has firmissimas
magna tpe et laetitia ] Unter gTnfin Freade nad Hoffn. CFr. ob.
t. 3Q in. Aebniicfaer Gcdanle'Tac. Agr. 35. finem oratiania ittgtnt
alacrittn eamteula eit.
amiMO — praecipiebant] B. 6. VII, 0. in> oplutons praeeeperat.
Plnli Caei. e. 43. Ol di atql ainör K. Ilofin^ior &faail<! ijcuv xal lö
flxtjfia Tais V.a(ai tiQoiiXiifötif. Liv. X, 2G, 4. laola laetitlft m gra-
tolalia foit, nt praeciperetur vietoria aniTnia. Der Zuaali aniuio iat
■Ito steht dherflüiBlg, pratcipere an licb wflrdc mehr, gleich praeeu-
vttre, Tac. Agr. 18. praetumpta apad Tnilileoi iilini anai qiii«i, eine
malerielle Bei. haben.
CAP. LXJtXVIIl. Jd 6une nsdifin ] So B. G. III, 13. nave* ad
tiane ' aoduBt fadae armataeque, V, 24. ad 6ane medum dialributii
legionibua. Gtat verachieden; in hnnc modum locnta* fettnr. Tm.
Agr. 39.
iaitio dittentioniti B. G. VIII, 54. Initia «li allgemeiner Zeit-
hegriff; initio aetlatit Tac. Agr. 20. gleich prinsipia; a. analog c. 6.
ditcettu Lihnrnarum etc. Auch ah blolaer Adverblalhegr. Sali. Cat. 3,
1. 6, I. SS, 2. Vtigl. Rolh za Tac. Agr. S. 16T.
tertia adpellabatur] Lipajua wollle: adpellatur. Mil Recht macht
Oadend. darauf aufmerkaaFn , dafa bei Zahlbeatimmnng der Legionen,
kl* einer tmaporären Einrichtung, Caea. dei Imper/eiti «ich bedient
haben mnlie, weil ipäter, ala er diete Commentarieu tchrteb od. redi-
girte Dnd retidirle, lo Mancbea aich aiich in der nuateriscAeu, oder
nopiinelien Beieichunnj- verändert halle. Vergi. ob. %a e. 34. Uebri-
geni hcifat dieie Legion bei Lncaa. VII, 210. die vierte; allein Appian,
Plutarch u. Lnean weiebea nberhanpt In Uaritellnng der Schlacht achr
fon Caea. ab.
Cilirientii legio'\ Ciacc. Termuthct, ei ic; die Legion geweien,
die Cieere im Jahr 51 — 50 vor Ch. in CiÜcien gehabt. Blatte Ver-
muthuugi wahrBchefnl. dort gejcerbin.
legio caniancta cum cehertibai — erant collocatae} lieber den
Plaral nach legis cum coh. a. Z. S. B7S. Kamah. j. 02. S. 37e. n. die
4>b. xa I, 3i. p. 113. genannten Krili zu Sali. Catil. 43, 1. n. Breati
«B Phoe. 3, 2. Beaond, aneb Hand Turaell. II. p. 138. ,
tranedactat — docuiiitui~^ Ob. I, SG. B7. Ciaccon. glanble, diete
hlatoriachen Nofiien icfcn Im nieeilen Bpehe enthalten gewAen, »an
dem ein Thell veilaren.
4b ha* firmiutimat »l habert'\ „Diefl ■*3'*ii} gUubte er, die inver-
g._._t,Cüo;;lc
UE bell; CIVILI LIB. IIL ^AP. aS. 89. > 471
fie habere Poinpein« existtihaljat. B^liquas !tiier acieni
mediam cotnnaqae interiecerat , numeroque cohortes CX
expleverat. Haec erant inilia XLV, *^^ft^;'\t"r"" circitfer
Äuo , qnae ex beneficiariis siiperioruiD exercituuin ad eum
oonveoieraDl ; qnae tota acie disperserat. Reliquas cohor-
tes BKgtem oastris propinquisqiie castellis praesidio dispo-
8tieratr^l>eMrum coinu eius tiviis quidain iinpediliH ripia
raoniebat: quam ob caussain ciiDctum equitatnm, sagitta-
riOB fiuditoresquä omneB in sinistro cornu obiecerat.
Cap.. LXXXIX, Caesar, saperius iostilutuin senansi
decimam legtonent in dextro comu, noaam in sinistro
collocaTecBt , taaietsi erat Dyrrbachinis proeliia vebeinen-
tw attennata. Iluic sie adiunxit octavaiii, ut paeneunam
ex duabuH elGceret, atqne alteram alteri praesidio esse
iuaserat. Coliorles in acle octoginta consfitutas babebat,
qiiae summa erat milinm XXII. Cohoctes dnas castris
liMlgitm Trappen , die.^r bäl'te." Die Stellgog ilei Adjeclivi Iit keine
lUfäUlgc. Firmas tod Menichen, nelche SlaatI ballen, authallBn,
a\ch,t welchea. B. G. I, 3. extr,^^^
eshorlet CX erpleveral] ^^Vonipei. nur f) Legg. halte, 10 er-
leheliit die Zahl van 110 Coiinr^^u grob. Oroslui VI, IS. giebl nur
StI Mh OiacWn. woIUe daher XC ichreiben. Oudend. dagegen mein le,
nui uQxc die Truppen der Uundtgenoiirn ual die HülFttulker io An>
■chlog briBgea. Rei du Zahl tSilia XLI' «alle man ober bedenkca,
dan die Cohorlen aach nicht vollzähtig geweiea, wenn auch niebt >o
•whwaeb, wie die äei Caesar. K) dürfen alio die Worle: Buinero(|ue —
, iirpUverBt , niehl >o genommeD werden, wie Soll. üat. SS, % brevi
■palio legionea »umtro iaminaiH expleveraf i londerii in dem Sinne vau ;
cahorlei fn-o aamero tnilitum camplevEral. Vergl. Sali, a. «. O. n.
B. 6. VII, 31.
9111» Iota acte aiptrterat'\ Sc. eveeateruM drcller duo mllia.
Abliebt und Zweck leuchtet ein. Man könnte mit Taeitui Agr. 38.
•agen : qoi ImDixti uanipiili) txemplunt el recler*» haberentnr. jLIeb.
btnfßciarii ob. I, 75. Weg. tola ar.ie ab. 1, 12. Un(. c. 80. media aeie.
prattidio diipotHerat} Praetidio iil der bekannte Caiui dei
Zaeett, anl catlHi nod taltelfi* Cai. dea Objekla wie ll, 23. nat. DO.
ditpouBT* aber abMiul, weil die Truppen witklich verlieai, nicht eon-
eentrlrt waren. So oFt; praeiidia disponere, ohne Angabe dea Ort*,
der ■«>>■{ betgertlgt wird. Üb. I, 31. p. C7.
impeditit ripii^ Ala Ablatir. Quotitalit lu Tivut gebörlg, nickt'
all Cbi. i'iMlriioie»'. in taaniebat. Eb «sr der Eaipfas in Theiialloti«.
Lucan. VII, 324. At inlta flnviol et' itkgn* nitdaatit Enipei. —
obiecerat^ Sc. hoilihui. S. ob. c. 8S. sfi möiieeret.
CAP. LXXXIX. Aiiiunrit, ntjue — iutieral] Dai Ptusq. ptr-
feetaut, in ao fem naa lieh die IViikung ijer Handlung d. i. dei Be-
tehli all fortdauernd denken aoile in der iCeity. von welcher nachher
dit Bede iii: Vergl. Fabri lu Sali. lug. 72, t. .
- fiHW (aMma ~ miliam etc.i Konnte auch beiben : quarüm tarn-
gL,.._b,Coo^le
472 C. lUL. CAESARIS
praeddie reliqaerat. Sinifitro cornn Antoniani, dex'tro P.
Snllam, media acie Cd. Domitiam praeposaerat : ipie con-
tra Poinpfliam constitit. Simnl, hii lebos animadTenU,
qnas demonstraTimuB , timeDS, ne a multUodiae eqnitiun
dextrann' cornn circ<imveniret,ar, celetiler ex tertia acie
singuIaH cohorteg detraxit atqne ex hig qnartam isidtait
equitatuiqne opposait et, qaid fieri vellet, ostendit monnit-
qae, eius diei Tictoriam in eamm cobortiiim virtate con-
Blare. Simul tertiae aciei todqae exercUiii imperarit, ne
Iningga giio concnrreret: se, qnnm id fieri rellet, vexiUo
sign am datnrnni.
nift erat ad milia cle. Ctt. B. ß. I, 30, Aa ninnr SM)« ylH du «b.
■u I, 18 in. Bemerkle n. die Belip. bei Ramih. 8. S9S.
tiafitro toraa — praepotaeral] Abiolut, wie Lit. XXXVH, 41,
I. ABlipBtrnm Fratrti filiirm ■'» laevo cornn prarpoiaU. Acbniieh ge-
braucht lat prtiee$u. Ob. c. IB. Der UnteTiciiled dei allgeiBeinaB Lo-
ci ibeieicbnn ng durch dem Ablativ und die Struktur mit in dexlro cor-
nn — in »iaillro cunloeaverat , wird bier recht einteitcblend. PInt. Ca«,
e. 41. nj» xä^H- igtirlijr licoltiui. Kul toli; f^r fiaou; Mn-^^at Kal-
pirar dofihior — ■ Kai JtJotvü« iö 'nXfjS-o^ (rar TUtlt/Utn) önö tifi
/O^wnjs taU^i äS^Xai; iti/Uuaf n[g|ji*»ir äjo« («vro» fj axtiftn; nit
mnonu' tor^ot toB Stiiov SiJäiJ^fxe^ '">"'•'■ Plntareb halt« math
bier Caeaar* Beriebt rar Augen. •
tinga/at cohortet detrajril^ So B. U. III, 3. detraetit cobsFlibaB
4nabn*. Da tiaguli all Dil tribntiviahl wort «ieb auf eis G«n*m iMiieht,
von dem hier je eitu abgezogen worden; dieaea, die Legion ■> aicti
wobl bekannt, aber nicht die Zahl derwlbeu, die bier alt MeirMt
Torauageielit wird, ao natite in Folge der etnai mBngelbaftea Daiu
■ttllanf, Bui e> UI. dieae Zsbt erkannt werden. Ei waren der Legio-
nen tecAl, wie man aletil. Denn IWilrf An tiniahlwdrter alod eotwedar
parlti oder partieipit. Eine lebr verrehlte ond «inen gani aadcn
Binn gebende Coojektur von Daiii. a. Freinih. war : tena* eoh.
ntonnitqne — virtoriam ensitare] Der Accntativ e. /if/Er». •!■
Obieit nach mancrt, wo diei« helfit: in Erinnerumg bringen, m
(ifmälAe fähren, ilah etwak Statt findet «. itt. Hiebt dah etwat ge-
acheben loile. An nnsrer Steile geht der Begrilt tob etten^t -mit aaf
ynenuil aber. Vergl. Z. fi. 015. n. B. Ü. VII, 9.
imprravit, nt «Ir.] VerRl. I, Tl. an me dabitarat. Aehnl. II, IS.
Caeaar per litcrai Trebonio mandaveral , ne oppidnn cxpagnarl pata-
relur.. Raniib. {. 182. S. 7S8. — Fiendo Ceia. p. 34T. in aelner Weile:
' amnibat iubent, n» iniaiia eiu> incipertnts ae in tempore, quid Bgin-
dBni e»ef , ligno indicalarnui. — Imperare ttberatl mit Rdckaitht aaf
höhere, amtliche Gewalt,
qnu» id fieri vellet'^ Hier gilt Z. f. 4Sß. etwa ataUi nU a. qnaa-
do Id eommodo loo Der! ivdicaturnt eitet.
te — vexillo tignum rfatursio] B. Alex. 49. vexitlo inblata, quo
pognandi dabei ilgnnia. Bei, in B. 6. II, 20. El war «ine parpnrne
Fahne, deren ileh andi Caei. (nach r. OB.) während der ScblacU bC'
diente, wnbl an nnteracheiden von: ttibn lignam dedil. c. DU- Daher
■Saht« hier daa beleben mlttciat dci eetitlitm annachit der tertia aeiet
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. Ilt. CAP. 90. 473
Cap. XC. Exercittim qunm mililari more ad pogüRin '
cohortaretnr uiaqne in eam perpetui lemporis ofGcia prae-
(ticaret, in primis commemoraTit , tetttbuf te militibur^t0
potie-, quanio studio pacta petUtet, quae per Vatiaiuu
itt coi/oquiit, quae per A.. Clodium cum Scipiine egüiet,
qvüta atodit ad OricuM cum Lihone de miltettdii legatii
contendittet: negue »e tmquam abuti militum »anguine,
neque rempublicam alterutro exercittt prinare voluitte.
Hac babita oratione, exposoenlibus miliUbus et studio
pngnae ardentiboB, tnba signuni dedil.
Cap. XCL Erat Crasünos evocalua in exeroita Cae?
sariR, 4)ui superiore anno apud euin piinmm j^am in I^
^one decima daxerat, vir Biagalari virtute. Hie, signo
dato, Sequimitti »e, inquit, manipularet mei qui /uistity
gegollcB babea* Wu den Weekael der Coaitrelllon anlangt: n« —
fjtncarreret — (« dalurtut , >o *ergl. ob. lO t. 83. plaegr€ libi dort.
Sali. Iti^. 97, r. nnndoi niltH, qnain prirnnm In Namidiam cspifi 4rd>-
dvceret: proetii fadiindi,teiii;ttit aJette, S. 7.. S- 630. Klnci gleicben
ZeiehcDi bedIMte man >ick aoF den grieehitehta ScbfffBa. PlnlsTcb
Alrlb. c. 37. täxa ii aij/irlur boks «jrö rijt rava^x^tof tpiUor. Woliel
Coraei bemerkie, ob TiellcJuM vmramSvvf wie bei Diödor. XKI, 46.
fifrfaQo» litoCtjat intatipor yotramSvv (mo Tijt ttta^ >t(ü$> OB(f qr oiO'
eriftor avroTt SutttTaf/tirot.' Dtne Faboe nannte man ancbl ^onratt,
jrnür ^inraimoiiq od. Koxictvnf. Cfr. Bilir la AIcib. p. 214.
CAP. XC: In «hm perpetat teaiporii ^ffUiaJ Bannrt. Tergleieht
B. G. V,'f>*, prd reccDlIbna OalUei belli offlciii. Ob. I, 80. iliuerit
olBciam. Diete GemiHte anKbrelbes aber nicbt blofi den adjetUv. B«'
griff, londern hier ein charaklerirtlrebe« (titrcA dte Zeil bedingtei^^Herk-
Diati ileiclii. gaee perpetaa In enm tulerit olOcIa lempat. Eben ao:
oeeailo temportt c. 7D. nui diei vicloria e. SO. Wie bler ngt Terelit.
Andr. IV, 1, 5. hone diein cnplo perpetunm In I>«(ltia degere. — Weg.
I« ea» — qfflcia ». II, 2. in.
gaihai Piodii — eo^tetuIi^^et^ „Contemdere eHm aUgno aemutaiH
HHin eit alqne lamma Ti enitentinm, nt ailqnid adipiieantqr.'' Nep.
Agei. 1, 4. !• de honate regrtl esm Ageiilao eonlettdit; neqae id, qnöd
peliTtl, eoniecDtai eil. — Caei. gebrancbt einige Mal den Plural: medit.
B. ß. VI, 4. omnibDi modlt. Deigl. ob. II, SO. Auch hieiliel gilt, wal
SB II, 31. p- 2M. Aber die MilraHa bemerkl worden.
ejTintteeitfiA» ] Dai Objelit ei^ebt lieh aui den lEniamEien hange)
wie bei Lfv. XXIII, 22, 4. qennf de e« re praetor erpoieentibut enm-
etil retnllMet. Dati der HegriS eartr anirrm: um etiBai bitlen, Jen.
ertuehea enliprichl, aXa fordern , verlangen, lebrt B. C. II, G. p. 222^
vergt, B. AI. IS ntr. Bei FiendoCeti. p. 247. Ui eipUeitle abtteran-
tfftuiqne mllKibnl.
ttudlo pkfnae itrdentibnt^ Tadt. Agr. 19 ib. Et «Uaqaente adbnc
AgTteola miiltnm ardor eminebat- Vergl. ob. e. 74. a. B. li. VI, Sl.
omniam «oimi ad alclicendoin ardebant. Wie Taeit, Hiat. I, 41. iin-
nere ariiio Otho«ii DOMlnatim im eaedem Pitonta ardeKle*'
CAF. XCI. Fni»H*\ Wtll «raalin. n&mL dm Dieut aigenUicb
gL,_._b,Coo^le
474 C. lUL. CAESARIS
et veiiro imperatori, quam cotutituittit , eperam daie:
unum hoc proelium »uperegt, qm confecto, et ille »uam
tlignitatem, et not nostram iihertatetn reeuperadimui.
Simiil respicieuB Caesarem, faciam; inqnit, hodie, itkr-
peralor, ut aut vivo mi&i autmortuo gratiai agat. Haec
qiium dixisset, primas ex dextro coran prociicnmt, atqne
euin electi milites circiter centum et viginti voluntarii
eiusdem centtiriae sunt prosecuti.
Cap. XCn. Inter duas aciea tantnm erat relictani
Bpalii, nt satis esset ad concursum utriiisqne exercitna:
sed Pompeins suis praedixerat, ut Caesaris inipetam ex-
inpereal nere se loco moverent, acieniqiie eius dislrabi
pateretitnr: idqae admonilu C. Triarii f^iase dtcebatiir,
ut priniiis excursus visque militiim infringeretiir aciesque
distendeietor , atque in suis oidinibuB düpositi dispersos
verlatiem, den Poilcii dci Ceaturio oiedergeicgt b*Ue, und blob alt
i«roc«lB> diente-
operaiH datal L ». prutttale, txhihtte; mm Unterichicde von:
polliceri, comlilaere ; denn die gflwühnliche Bedenl. ron eperam äare
alicui, wai IB einem Verbilbcgr. verif hmilil — d. i, «ich Jeinande« an.
nebmcn, ilch rar Jem. lAätig inlereiiiren , JeioBiiden aufinertiam zu-
AörtM X. B. Cic. Bd Di"- VII, 1, 8. eperam dedUli. Frologeni
t RicMfT
: genau
■Debet, wie Cic Epp. VII, 24, 5. dixil ludiceia tibi epfräm
alilttiii« — gilt hier nicht : lODdern der Gegeniati fanslitucrt Uolitt
V. palenifrt den Begriff von dare.
rapieltii»^ S. >n B. G. U, 24. Ob. II, 39. proxima respitiemt
»Ign».
Faeiitn, inguit elr.J Nach PIntarcli Pomp. 71. Caea. 44. fragte
Caeaar : Ttmq ifQovolti hiqI tf; /<«/(){. Worauf Cratlinus (bei PJntarcb (
liQuaaiar'ii n. Ji^icaalyioq) »agt; rix^am laftnQiüi, u Kaiaag, ifii &
protteutii Sehr diarakteriat. u, eigentbaml. Jemanden »afhfolgtn,
an« Inlereiac n. ThrUnahme, glelchi. «la ducan gregit. PInt. Caei. 44.
Tow nii^l Brrö» iiintöf tXxoat oijotnJtos. Vergl. B. 6. V, 15,
C.tP. XCIL Tantum $patH'\ O. i. grade so TJel etc. Ob. c. 78,-
E» konnte helTaen: qaanluM »t. ul. Oh. c. 7* in,
aciemqtie dislraAl] Qae nach To r an ij^eh enden Negatienen , Bake
dem: led, i'mmo poliui, wie Gör«Bi xu Vic. Via. I,-13. p. S7. angab.
Vergl. ob. I, 74.
in erdiuibai dttpeiiti] In ord. in lo fern der Sfiinifpunlit , der
Orf, «u/ dem liebcharrten, angegeben wird. B. G. VH, 28. ,n Fla dti-
poiiti) famlliaribni. Ib. r. gl. audibn«, qua* in opere diapoiuennt. ßb.
' f, 14. legianea ia ApuÜa liibernorum cauta dispusaerat. Analog iit
e. 93 txlr. in acie reiialeiitibu'. So behauptet lich auch giammatitch
dieae Leaail gegen die vulg. in »um ufd. und gegen dj» CaujelUar:
tut' vrdin^iit i-tpoiiti det lurJa, .
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. IH. CAP. Ö2. i7&
adorirentnr : leviusqne casura pUa sperabat, in loco re-
tenüs militibus, quam bI ipsi immiksis telis occarrisseat :
stmul fore, ut duplicato cucsu Caeiaiis milites «xaninia^
rentnt et laBsifudine conEcereotur. Quod noLia qnidem
nulla ratione factum a Pompeio Videtiir, proptorea quod
est quaedam animi incitatio aujne alacritas nataraliter io-
nata onmibad, qnae studio pugnae incenditur. Hanc non
reprimere, aed augere imperatores debent, oeque Üustia
eattira pilal 8. tu b; G. III, 14. nt leia miiia >b GaDU B^taiiiiM
atciderent. Wegen dei fehlend, ette ■■ I, 39. p. 155.
duplieato cur««] Naeh Held: „well aie die goase Sir&cle »OB
ihrem Slandpualit« aal bl« xur Seh lieh II i nie dei Ponp. dnrcblMifeS
mnriten ; diese ihnen nietat bi> lur Hälfte, wie lanit gewöhnlich, enl>
K«gen kamen." — Im Dentich. dadnrEh, dati >ie netA .einmal lo weit
laufen mufitea oder gelaufen waten. Nep. Iph. 1, I. bailae modum
duplieavit i. e. altero tanio longioreni fecil.
exaititttarentar'\ Die Codd. geben: erinanirentttr- — STiitima-
reittur; 1 Cnd. (PeUv.) aestuarent. Kl iit nicbli in ändern, weil
der Aaidrnck gani angemeiien, jeder andre, bei. da« von Oud. nicht
gemihbilligte ae$lKarenl, nicht einfach geling. Cfr. B. 6. II, 23 la.
K> iit DM. ai^aer Älhem kommen. . ' '
nalla rah'en«} D. 1. ohne allea ( t'ernnnfligen ) Gmnd. lieb, di»-
■en Gebr. von mtllu» ■. II, 3S exlr. Auch von Plutaroh Cae*. M. m.
wird dai Urlheil Caeiari über Pompei. angeführt: Kauraf it xal ntfl
voi/TO Sia/tagitir ifnat* itvxov ayro^ffana t^f fmm -d^OfiOV xai frofo?
1* ätxi! }'i*'o/(fVip cTu^^ottv, üt iv T( XBiq niiiyiii^ ßlar jtfotTW-^at Hat
wniixalti TOP &V/IC* (k amiTtir ova^^int^oftcar.
naluraliUr initata\ Ob naturaliler acht laleiniteh lejj.Muw «age:
»atttra — wird In dgr Anigabe von Inrin. lebhaft beilritten] au dem
Pleouaam. naturaliter ianata gewaltig Anilofi genommen; ei le; va
lelen: aiacril«* i'nit'ta atqae ianita. Oberlin verweilt jedoch auf ulrl.
U. AI. e. S. omaia lilora nalsraliter aqaae duleii venai hataere —
Veilei. II, GO extr, Inter nalaraliler diitinilllimv>i«a diveria volenLei
cteicebat ndlnm, Cie. Div. 1, 5ü. uec rero onquanlia^im«« hominnm na-
turaliter divinal. AnficTdem bei PÜn. H. N. II, 37^«?: 'M Den Pleoniiim.
kann Niemand leugnen; Cae«. wollte aber wohl 'Wenfger anadrQvkea :
Kalttra fotAa, i3t ear nalaraa legibut, waa denn inr Folge bal daa
freiaimge, waa voa telbll gelehieht, uhne kdnittiehe Mittel, lo dafi
mehr die -4rl u. Weise, all der ISrtprung od. Urheber angegeben wird.
Wir i*gen wohl; vripränglicA nad eigentlich. — Doch bemerkt der
frani. Heranigeber b(i Lern, hierbei mit Recht: qnae vero eit illa in-
feltX recentiorum iupertaia, qui ioa ipoDle (ioU beifien; nulla ralioiie)
biiic ant Uli voci ina Romanae civilatii auFeront. Haxlmni debet eiae
DObii in huiui generiB iudicüi modni. — Für Caeiar wenigilen« bat
Benlley'i Scharfsinn wenig Auibente geliefert.
negue fratira eta.\ Gewnhuiich : nicht «ergeben», d. i. ohne Ev
falg od. Nutsen, lo daf) dai erwartete ond gehoIFIe Relaltat nicht ge-
wonnen werde, naml. von denen, die jene Einricbtnng trafen. Wie
denn der Ucbergang von der an bjekl loten- n. pusiven Verhalform tn-
tiilKlum ei( — SU exislimaneranl bemerken! werth iat. Wo der Erfolg
(eventni) der Absieht (ratio, coniillam) eben aowohl theortlisch als
prahtiteh nicht enlapricbt, itcbt _^-«(trar. Daher kann dirta euch hei-
L.gL,;..b,COO^IC
476 C, lÜL. CÄESABIS
antiqoifas insdtiitiiin est, nt «igna nndiqne coDcinerent
Elamoremque univeni tollerem: qaibns rebus et hoBteg
leiTSri, et saos incilari existimaverant.
Caiv XCIII. Sed nostri militeB, dato «igno, quam
infeatift pilis procnearrisaeDt at^ae animadvettiitent, nou
concnrri a Pompeianis ; nsu periti ac siiperioribuii pugnis
«xercitati saa spontfl cnrsum represseruat et ad medium
fejre Hpatinm constilerunt , ut ne ^nsamtia viribus }adpro-
pioquarant; parvOque IntenniBSO temporis spatio ac nirsus
renovato cursa, pila misemnt celeriterqne , ut erat prae-
mttmt DliDa StcAmmg tat kanftlgen Erfolg^ i. i. obna Ziteelt xi, tmrff*
, Jiei btreehneU AMcht. In lelzUrm Sinne warden wir d» Won hier
:aehmen; tat iwar wegea dei folg. qaibai reb. — eritliKUmtrunl: ■•
dafi « TCfHSndt dem : nuUa raliane. Cle. Div. II, äi). nee fraitra M
tiite etussa qatil fatere Deo dignnni eil. Dslier iil weienllichei Merk-
atal bei fmiira der Begr. ie* Ztcecii, der Abtirht, der nur bei dabei
%etheilisl>B PtrtBUtK, all dankeadeH Wfieu Statt finden kann: bei
neguidquam lat ea di« Wirkung, (gffeelaa) ula abialule oder konkrete
JCricdetMinj'. kM Urtheät dei BeKhaaendan aafgeUfil. Für den rieb-
tigen' Gebrauch giebt ci alia bei fruslrm ein einfachei Mittel, wenn
«an iu Gedanken hinxiifdgt : für ihn etc. für die Sache, M dem Be-
tufe. WoFaui von lelbit die relative Bedent. ilefa ergiebt. Wo aber
ttbtolat n. ntgeHiv eine Handlung ad. ein ZnaUad in leiner Wirkung
■. Aenhernng all nall u. nichtig, io gut, all wäre ea lächt geaebehen,
-dargcilatll wird, iteht ueqaidqtiam. Du Ut i]i rieh wörtlich : für micAlt .
nnl teider niebti; ■□ gut, m'e mic/ili. Mit aubjekliveT >■ individatUtr
Theiln^me an dem Geatbchenen: Uider, to xn lagaa Dmaooilt
Hl tigMti cBncinereBt} Eben lo bei Liv. JLXX, S, i. a. IL IX,
S2, G. etamer ab Etruaeia ocitor eeHcinM»tgue Inbae et figna infenat-
tuT, Mu rergl. Ober dai hier saigeapTocIinc Urtkell Caeaara dia lehr
verwandle Stelle hei GeU. N. A. I, 11, 9.
CAF. XCIIb>'ß-0rBCBm'ne«(] Su die Mebn. der Codd. Ueber
die Weg- odar: ZnlMiong der Reduplication bei dieaer Worttamilie
vargL U'olth, n. niiU- Agr. c. 37. Demnacb wQrde In des Cempotitit
mit einer Pracpmilio tmieparabiK* dia Redoplical. unitattbaft ttja;
wo absr die Pravpoait. mit dem Verbo ihre uraprGngllcbe Bedentong
baibebäll, könne jene Perfektform dei Stammworli gebraocht werde».
Dicae Rogel kann aber für die Kritik keine allgeniei» gSltige «erni
oft mufi der Sinn und dte logiicbe BedsMttamteit oder Betonung dea
. Vertalbegriffe entieheiden. Hier wBrde ticb prscueurr. recktferligau,
od mediuM — ipalium] Ad itl abhüugig u. molivirt dnrcb car-
tmn represientnt , *o dali der Gedanke Totlilandig: qnnm aJ medium
■patii locum jtemaliitent , eouititerant : ad quem veluti teraiinum nbl
ncceMiiietit , coniiitunl. So Liv. XXI, 49, I. quuai ad Tr^iam ler-
reilre eantUtitMet bellnm I. e. ultra non prolalum etteL Nach den-
■elbeo Grundbegriffe iit auch an erklären. Sali. lug. Bö, 3. In operibaa,
in agmine, ad rigUiBi mullu« ndaaM, i. l. er fand iieb M iim*m *te,
»Ca«] 8. ob. c. G6.
r«riiis rtnciaiol Bekannt aind VcrbindODgen, wie: rurtut re-
vmU, rfdirg n. bkni. campoaita. S. B. 6.- IV, 4. VU, S. Burtui laigl
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. UI. CAP. 93. 477
ceptnm a Caesare, gladios Blriaxenint. Neqae vero jPont*
peiani huic rei defuenint. Nam et lela miasa excepenint
et -impetnm legionnm tulenint et ordines comervaFerniit,
pilisque miaais ad giadios rediemnt. Eodem tempore eqni-'
tes ab sinistro Pompeii coraa, nt erat imperatum, oniTeffsi
procncurrehint omnisque mnltitudo sagittarioruin se pro-
fadit: qnomta impetam nOBter eqiiitadis non tuLit, sed
pauIlaiB loco motns cessit : eqaitesqne Pompeiani hoc acrius
ioBtare et se lurmatün explicare actemque nostram & la-
tere aperto circoire coep^runt. 'Quod nbi Caesar < animuiit
advertit, qnarlae aciei, quam institnerat sex cohortiom
namero, signum dedit. Dli celeriter procacarrenint ia>
festisqae signis tanta vi in Pompeii equites impetum fe-
cenuit, nt eornm nemo consistecet omnesque coDTeni aoa
Mi (Ue wiederltoUt Hullniig, >■ der da link von N«acB Ktadam,
Vcrgl. ob. II, 10. p. 241.
huic rei dtfiieranl'] O. I. ancb <ie waren bei der Hand; lach ■(•
UcheD ci dabei Bäml. bei diettr AH dei Kampfii ; du ItV, ha»a
rei, — an eicb nicbt fehlen. 8. ob. II, 41. Um den Begrilt vou ueqnm
vero >■ tauen , denke man lich uneer: daci glaubt ja Niemand f dalk
die Pompei. lich dabei feige linden liefien!
pilitgn« mitlii ad gladiot redtemtt] HaBut. fQkrt an B. 6. 1, SS.
reieetii pilii, eonunDi gladüi pugnBlaiD »1. Vif, 88. noatrl eminit
pilii, gladila ran garnul. Sali. Cat. 60, 2. plla omittuni, gladiit res
gaiitar. — Nnc verwechaelq mia Aickt pila mitlere a. emilt, mit r«>
lieere a, emillere. — In redire liegt der Begriff vorauigegangner ni*-
teraeiliger, vertehiidemer Vcnucbe, nach welcbeo man lu dem greift
oder lammt, Wai bleibt 1. «U leUtM refufiam betraehtet wild. CfT.
I, 4'. p. IB.
le prü/adil} Der metaphor. Anedrnck anr In ao fern gebrauch^
all die leie/ilen Truppen In SeAaSrmen^ ueit a. breit berrorbraehen,
Bicbl la geichlorinen Gliedern. So Lir. X, 36, 7. minitani obitlUt fro'
fnte tendantlbBB inii in eailria,
lex eoherlium numtral Deji GenilEr eohertium denke -maB itck
■;ntaktiich abhängig von guam, ala Caaa* der Eigentehaft a. qnan-
tiUtlren BaackafTenlieEt. Z. {. 43S. Weg. nnmero i. ob. III, 4. p. 3SG.
inftwiitqHt Mignit tanta vi] In aolcheoi Falle iit ein Mlatietnt»
ab Adjektiv oder Praedibat dw Snbjekti, der «adre ala Adrcrblalbegr.
■n fanen. Aehnl. war e. 7S. onn) eeleritata et itudio iocilatna. lieber
ta/mMtui glebt Gell. N, A. IX, IX die Erklärmg: infeitui aneipiU
aigalflcatiMM tU. Nam et li infeitut «ppellatnr, qni Btalom Infert
eoiplam, at eonlra, eui abnnde impendet malnm, i* qnoqne imfetlat
didlnr. — Man leitete ei naA Gell, ab von fettinare, qoeii iitfettnt
dJeJtii ab liutanlia alqne Imminentia frandfi, qoMi ret faetnraa cni-
ptam rei paunru« eat. — Der Anidrnck infeilit tignii ut aber fait
■Iahend Ton dem aaf den Feind !■ < Schlaehtordanng Inimanchirendcn
oder «um AMgrilT« bereiten Beere. Sali. Cat. 00, 3. B. S. VI, 7. VI^
61. 8eUa«r du ob. gebianchle: piUi lafeit.
gL,.._b,Coo^le
tfS C lUL. CAESARIS
roIdid loco excederent, sed protinoi iscitati foga mont^
eltissimofl peterent. Qnibas suhmotiB, omnefl Bagittam
fanditores^e deatituti, inennes, BiDcpraesidio,- interfecti
sunt. Eodem impetn cofaortes sinistrnm comii, pagnao-
tibus etiaio tum ac resiBtentibus in acie Porapeianis, cii^
comieraat eosqne a lergo sant adorti.
Cap. XCIV. Eodem tempore teniam aciem Caesar,
qnae qaieta faerat et ee ad id lempiu loco tennerat, pro*
cncrere inssit. Ita, qnnra recentes atqne inlegri defessig
snccessissent, alii autem a tergo adorirentar, sastinere
Pompeiani non potaeruol atque universi terga verteraat.
Neqne vero Caesarem fefellit, quin ab iis cobortibas,
quae contra eqaitatum in quarta acie eoUocalae essent,
initinra vidoriae oriretar, nt ipse in cohortandiB inilitibus
pronimciaverat. Ab hie enira primam equitalus est pulsus,
ab iisdem factae caedes Bagitiariornm alqne fanditornm,
ab iisdem acies Pompelana a sinistia parte erat circomila
ineitatll S. ob. I, 79. Den Uolenchted ron ineilati* ejnü, wM
MU Tiell. für gleictbedeulend bill, wird, glaube ich, Jeder inna wer-
den. Vergl. B. ß. IV, 2S. Hoalei vero iueitatit eguii impeditoi adotie-
lünlur. Wohl aber c. B6. titato egao eonlendil.
inermei; litt preetidiii] Wie itne *ergt. c. 97. znr tJmiehreib.
eine) MjeiUB~ oder Mverbialbtgiitlt diene, iil griagt worden. Viele
Bet'li. giebl Bolh ZQ Taril. Agr. p. 230, fmerme$ iit nicht anbeteoffntt,
■Ond. faier: lieh ta wehren u. in rerlAeidigen aufaer Stand geietit, da
Ihnen die gegen tolcAe« AngrilT nölbigen Sehuliwaffcn fehlten. So aagt
Sali. Cst. SB, 3. Jatronei inermei — von tchltc/it^tvtnltnettn,
eliam lu« ] Üb. III, 13 p. 351. Sali. lug. G3 extr. Etiat» (ust
■lloi magialratut plebea, conialatmn nohililai inter le per nianui Iradehal.
CAP. XCIV. IfeitieCat$areni fefellil, quin elf.] Wenn nach non
failit afi analog dem: non me yügiV etc. gewöhnlich der Infinllip t.
Jccui. folgt, >a liegt dleti in der Bedealang: n wird irgend ein Ob-
jell lafaclo, d. i. ein wirklich GeichchoM oder etwaa hfylerUehei all
eegeniland beieichnetj der lafinitlvnU alehl aber loco Suhjekli gti-
mäfi dem : ntque ea rea illam f-fellH Nep. Ale, g, i. Wird aber et-
wa! durch da* Urtheil und in der VarlUllamg all Ohjelit oder Snbjekt
BuFgefabt und dargeitellt, Endet eine logitche Combination Stall, lo
lieht guiM gnni an leinem Platze, zamal hier, wo von elwsi Künfti-
geiM die Rede ilt. So hier, alt ob n hler>e: neqoe in eo faliut fiiit
Caeiar, guod — «aa cohortea — inilium faeturai ciae palarel. Wir
können lagen: Aach laoichle lieh Caeiar nicht, in la fern all der Sieg
(OD den Cohorlen — aaigeben wärde; eig. tple er aiehl auigeben seilte.
Bei Kannbom g. ISU. S.'74B — 50. ilt dieta Veihallniri wenlgitena
■iehl gehärig erklärt.
eirrut»(ta] AndteLeiail: eireuvtveala , wie oft. Doch berad maa
lieb mit Recht auf Nep. Then. 3,2. ne nnltilndine efrcVMiVchir.
B. e. lU, 23. eircuaHUt hoilinui cutiii. Du Aeliram iit lekr gewöhn-
gL,_._b,Coogle
DE BELL. CIVILI Llß. 10. CAP. 94. 479
atque.initium fugae factum. Sed Pompeias, ut equitatuia
Huum puUutn vidit atqne eatn parteiii, cui luaxime con-
fidebat, perteriltara animnm adrertU, aliia diffisus acie
excessit pfotiousque se in castra eqao contolit et iis cen-
turionibua, quoB in statiiHie ad praetoriam porlam posiie-
rat, clare, nt niilites exaudirent, Tuemiai, inquit, cof/re
ei d^endiie diligenter, si quid duriut acciderit: ego re-
liquat portat. circumeo et casirorum praetidia cotffirmo.
Uaec qnani dixisset, se ii^ praetorium contuUt, summae
rei diffideus et tarnen eventuna exsp«c(ans.
lieb. Tbc. Agr. t7- tVccumira lergm vlncenliam. meperaoL Der Bagr.
von FircuBivfnire iit ein guii andrer nnd patit hier weniger.
initium fugae factam\ Factum i.e. effeetam, viXn raidet factae ;
ein* tog Ata andre Dach lieh , wie nicht •elten. Doch Bentlef bielE
die gaaie Stelle: Ab /lit enim bii initiim fugae factum ~- tii eineu
Zniali eine* nogeicliictte» liObbadleta, durch deMeo H>nd C^etar ■!■
Bnmabenil und rahmiedig, j« all Schwnlicr dargeilelll werde. Auch
werde im'lium factum B. G, I, 18. n. nnl. c. 99. in dem gewölml.
Htutralen Sinne genoninieni nnck tej Uctae Ckedei auffaltend. Vo»
dem Allen giebt der unbefangene Leier keine Spur; denn der ganae
Satz Iit anr faHiieAer Beweil für dai oben : Kefae — fifettit elc.
■Digeiprochne Urlheil; nnddaa, «•■ Jene Cflborten leiatelcn, war ein
Mannlffaltige» , da» Jeden Mitilär intereiairte nud anf dai Guie von
Eiuduh.
CM) — eoafidebat] S. oh. III, 24. In. Ueb. diffidere I, 12. (ITnt.
nia* dlffinn o. $ummae rei diffid. n. c. 07. Ueb. die SacAf aal. e. 00 extr.
clare — inguitj B. G. V, 30. Vineite, inqutt, el id clariore voee,
ml magna pan militum exandiret- Plin. Epp. II, IB, 2. iater le elart
loqnebanlnr : intrari, eonticneruiit. Clara vax iat aber nicht blora
nnier: taute lond. Aell tlarHoBtait Stimme, Daher anch Cic. Cloent.
C. 41. Clara voce, nt omnii roncio audjre poaael, diiit. Cfr. Ind.
Tuemini] In einig. Codd. a. viel. Editt. tueamiai. Ein aolcher
Wechiel wäre au andern SIellen wohl luläiaig; nur hier nicht, hei
■olcher Nahe n. Verbind, mit defendite. Vargl. Rarnah. S- 167 extr.
s. n-za.
c!rcuMeo\ Ueber du Praeieitt, wo (cbeinbar daa Futurum timpl.
an aetxen , unaer: ich >cr7/, ieh verde «tc. vergl. Ramahom S> 10^-
S. 567. — Hier Überana nachdrüotltch u. dramatiach.
praetidia co^firtHo\ 1. •. militnm aitimoa eonBrmo. Ob. II, 3G.
Bi G. V, 47. eoa ad dimicanduBt animo canfirraat.
luxtmae re>] Analag dem:' aumma exereitut, anmma 6elli, Bt~
cloriae. I, ST. 82. Vergl. Kortt. in Cie. ad Div. Xltl, OB, 3. Ego ad
te de riipublicae (»intRa qaod aenliam, non aaepe acribam propter pe-
rienlnm eiuimodl literamm: quid agatur aotem, acribam aaeplui. Ki
Iat der in dar Varatellung berahende, darch Schlüaae gewonnene Atit~
gang Att Sache, daa endliehe Loot a. Schicttal: daa ideelle Faeit der
Rercchnnng and Leberlegung; dagegen' anmina rerum ob. c. 51. daa
Totale a. Gan^e, A. i. InbagTiff alftT konlirelen EiMielAeiteu.
diffident el tarne« elc] lji\i. l'arlicipla abaulul. in coneetlieer
Bedenl.i cfr. Raauhuni g. 171. S. 671. 4.
L.gL,.._b,COO^IC
480 C. lÜL. CAESARIS
Cap. XCV. Caesar, Pom^ianis ex fuga intra valliuB
compnlsis, |ntillam spatium perterritiB dare oponete exi-
titimanB, ipilites cohortatns est, tit beneficio fortuaae ate-
renlnr castraqae, oppugnareiit : qai , ntai magno aestn fati-
gati, (nam ad meridiem res erat perducia) tarnen, ad
omnem laborem anitno parati, imperio panierunt. Castra
a cohortibns, quae ibi praesidio erant relictae, indasirie
defendebaotur , malto etiara acrius a Thracibus barbarisqae
anxiliis. Nam, qni acie refngerant mililes, et animo per-
territi et lassitadine coDfecti, ipissis pleriffne armis signia-
qiie militaribus, magis de reliqua fuga, quam de caslro-
rnm defensione cogitabant. Neque vero diiitius, qni in
vallo constiterant, multitudinem telorum sustinere potue-
fnnt; sed confecti rulneribug locum reliquerunt prOtiaus-
que omnes, ducibns usi centurionibus tribunisque militatii,
in alliasimoB montes, qni ad castra peitinebant, cenfugeruol.
CAP. XCV. Dare eporlere] In Editt. dari. Hier findet du Ce-
fentbcil von dem lu c. SG. bei tuperare Bemerllen SUIt.' Caetar
giebt und gettBtlel; folglich dare, «e. se , wu der Zmamineuh.. lehrt,
Wle.Cic luv. I, 38. Omnei lege> ad comiaadam reipublicie reftrr»
Dportel et cM el utilitBle commani inlepretan'.
indntlrie] B. G. VII, 00. dilxgenter indtitlrieiia« bei ifu Me-
tsphr. iitifiiläs Tt xal naläq. Doch Ut el mehr: anovSattn:. Em liegit
darin, diu ile ei lich angelegen »epn liebea und Ihie ScAuldigleil
tbateaf In tolchem Falle etwa nnier: tBacier, brav; denn tireime Ut
nebl munter vr. rührig; forliter, berihaR a. tapter.
muUo etiaail S. ob. c. 47. muUo eliaia maioreut etc.
giti ade reßigurant] Sc. in cMtra. Vergl. nnt. c. 90. lOI extr,
El t«t nicht bloh fliehen, lond. rHetaiSrlt, (locu, ubl quii conatitit,
relicto) irgend wohin ^c^Isn, tich fliehend xurückxiehen. Der blofte
. Ablativ SCI«, wo ex nicht UDpuaend nach der Anaiog. von cattrit
excedcia, lato eedere, - Irren wir nicht, lo wüe ex acie lo viel all:
BUi der Linie, anl Reih n. Glied, die da focht; acie refugere >it blof*:
fugna deeeäere, praelium relinguert; «ob der Schlacht enllaufen,
während der Sehlacht davon laoFeo, lich Biicbten, — Man «ieht alao,
wamn c. OB. Uomitiu» ex »itrii in manteia refugient.
mUtit plerique arinii] Nicht amiiiit , wie lurin. wollte. El iit
gleick: abjeeUt und pafit rolilioninien xn dem: perterrili et — esii-
ficH. El iit aber mitlere in loicher Verbind, ähnlieh nnicrm : im
SHeie tatten, fallen ond fahren laiien, woa man nicht halten kann.
I.lv. XXXV, 31 extr. ibi praeda Elrnica, qoae miita a popnlatoribua
fnerat, rcpletua eit miiea Romanni, Abieclit armi* iit weit itärker mit
FoTiats, abiichllich wejiwerfea, lehtielt u. raach. B. 6. IV, 15. VII, 28.
in altiuimet monles\ Auch hier wüuichle lorin, BlliMiiDHin Bioii-
fem etc. weg. t. 07. Doch aelhit Pieado Ceta. f. "ih qoum Pompeiani
allqui in montem eaatria proximum profagiiient — deutet an , dah nicht
, alle lieh ant einen Berg larScliiogen , nnd der Snperlativ altittimus
mont würde tinen einxelntn Berg benivhuen, der grade an d»i L«g«r
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. 10. CAP. 96. 481
Ctr. XCVI. In castris Ponipeii virfere Itcnit frichl-
Ibb stTHtas, magnnm argcnti pondag expositnm, recenti-
bus cespitibiu tabeniacDla constraia, L. etiain Lemuli et
nonniiilorum (abemacola protect« eitera; mnltat^e prae-
terea, quae nimiani luxariam et Ttctofiae fiduciam de-
signateot: at facile aestimari pomct, nihil eos d« evenra
eüis dici timoiBse, qai Ron nccessarias con(|airereat to'
■tlHi, «M elnenrita mIsU »«bittkilaHA mtti Ucb e. 9t exlr. wH«r-
■präcbe; und lodanii gcittlltn iie Worte dco Sino TOn : in altittima
■BOnliLini d. 1. lo weit nli mSglich aat die Hii/ia od. Spitie der aller,
ding* an lich hohen Berge, an deren Fuhe od. iit d'eren MHte *)e sucli
b&Uen verweilen krinnen. Der Grand ouirei Aaiicht liegt in dem, im
«na Zumpt 9. 43S. folgt.
CAP. XCVI, TricMat] DaHlr lonat Mehina, waa aber acbwer-
lleh ran den ANchreibern, nie Oad. bemerkte, in j^nea tinbefcannter«
Wort verwandelt worden w^re. Man Veralebl darunter: axcäSi^, an-
bracnla iDKurroia, goihii^iiBfiOB fnmdibira ad coenatianem contexl«.
Auch Aypaoipeloi genaunt, weil man voriaglich die Kanten dea Wehl-
atocka dun benufzle. Vir^il. Copa. v. S. Kf Iric/nla ambriferia tri-
gids arundinibaH. Doch birten auch dsrt die C«dd. trir.linia. Cfr. Sitlig.
itralaij Tiitit wird gegen ttracina dadurch vertbeidigi, daf) da-
dnreb Mb naffallesderes Merkmal de« Luxul angegeben wird. Stratat
näml. in >c> fern darin Poltler nnd Sap/m'i EU den tricliniit oder zur
Beqaemikbkeif anfgeateilt waren. Denn lo wie tlTatum M i/uidqaiit
tecle intternilur alque «de» leclu», x. B. Suet. Dnmit. ]7. ■<( medlaln
nodem 4ta eit exterrltoi, nt e ttrata proiilirel: lO lagle man: trieli-
■lura »lermre i. e. veitibua atrignlii eontegere. Ovid. Met. VIII, 6SS.
Veitibna bunr {lectnm)' velanf, quH niniiiixl tempore feito ttfrnerg
conauerant. — Gleichwobl kommt Dut der Auailruct ungeuiohnHeh aaS
faat fuetiieh Vor; einfacher bleibt itmctai: denn waa man bei Macrob.
Salnrn. 3, 0. ileif: trt'china leclii eburneia tirata beweiit eben, daf«
Mtrafui abaolnt aelten gebraucht wird. Aucfi ist tTicliniam, Uctum alei-
nere immer veratändiicher, ala trichilaia atern.
argenti pondai expos.J Man verifebt darnnter daa Silb ergeich Irr,
worauf Pluf. Pomp. 72. hindenlet: TprKr/t"!; ^xrrw^arur fiiaTitli; xal
K^m^^EC öi*ov agoSniirro xki nagaTKtv^ xiil nöcr/ia; ^v tiÖ-vxoitir aal
miriiyvgiXövTiDr /läXloy ^ npö? fö^ifr tXirjXiX,oftiriiir, — Una ist wahr-
acbeiuticher, daft Ptutarch IrMinia geleien, wenn er, wie anzunub-
men, dieae Stelle vor Aagen hatte.
reeenlibu* cetpilibus cfr.] Der fritcAe Raaen iit'i, der jene Weich,
liebheit nnd Sicherbeit verrieih , znmal am Tagie der Schlacbt odtr knn
TorSer. DIefa bemerkte ichon Godvln. Sollte nlebt, bei 10 manchen
äbnOchen Dentnngen , Pfatareh Pomp. e. 12. dieae eeipüet ree. ge*
■eint haben, ala er achrieb: aSaa aiivij oTQin/iralq ävO-iraii ^(tutto.
tabernaeala proUeta edera'\ Nicht eontreta od. teeta Sberhaopl;
Mildern protecta ac. ab aealn ac lolii aidore. Tabernacula lind dir
gewriholichen Zelte, a. I, Sl. und graile daa hier Gciagte niaeht Jenea
trichilai noch Verdick tiger.' Denn wenn man die tabtrnacttla 10 lier-
lieh und gemächlich ein richtete j wozu jene Lauben! War etwa trf-
chilai eine Gloaae tflr tabemaeula Ledera proUetaf Dergl. Jlndat
aich anch In MSS- Oder darf man tiraguias atiatae vermuthen statt
H h
gL,.._b,Coo^lc
482 C. lUIv CAESARIS
luptales. At hi miserrirao ac paiieotiBsimo exercita Cae-
saiis luxntteia obiiciebant , cui semper omnia ad neccssa-
rium' usum defaissent.' Pompeius iam, quiun intra vallmn
nostri TeniateDtnr, equam nactus, detractis insignibas im-
peratorii«, decumana porta se ex castris eiecit protioDsqu«
eqno citato Larisaaia contendit. Neqae ibi constitit, sed
eadem celeritate, paucos snos ex fnga .nactus , noctuTiio
itioere non intennisso, comitata equitum tiigiota ad mare
pervenit naTemqoe frameotaiiain consceodit; saepe, m
«OH «aeeitariai ele.J So c 49. VHletndiiia »an bona = •. 89.
Nd« iolquo locD.
At Ai] At nihcrl itcb hier der Bcdeut. tod anaermi Und doch
■ iannttn dieie Leate -~ vorieerfen. Man «kennt die Rr/Urien , eben
M nie die bqi dem Kantratte entttandne Indignilion. Gleicbism: Allein,
WU Ihttfen dietel Sie etc. Einen ühnlichen aber Atitor. Gegeniali
giebt Snll. Cal. 12, 4. Uli delnbra deeoraba^: at hi contra ignaviiw-
mi hamlnei ete.
patientitt^lno^ Alle MSS. pottHtit*. wa« auch Lemaire -wieder
«nfnabm, ein« ErklBrnng gebend, die hier gani nnpaiiend nnd in Cae-
•an Munde abiurd wäre. Ware poteni all oppoiit. von impotent sc. ini
fiblieh geweien; dann wäre die Sache und daa Wart an leincr Stelle.
evi — dgfitineut'l S. ob. c. 7S. qut — babtiinet. Und ob. gvi —
eenquirereat , «o qui nicht ton eat abhängig iit, *ond. verwandt dem:
ut gui. B. G. IV, 24,
aä neeettarism uiBim] Dafür 3 Codd. -ei'efuin; offenb. Glone. Öod-
Hkrt an Salt. Cat. 48, 2. eai omaei eopiae lemper in ■•» coUdiana
crant; i. e. dai, wM man täglich braucht. laocraL Faneg. c. 9. ii
tricUO' Tlü* KOI? 1J/l^g«f.
delraelii iniignibui imperator."] D. I. dai PaladamtHtain. Plof.
Caei. 4S. aiuSvarao /tir i^r ltlB}'lil•^o¥ xai org(tn(;'uii,i" ia&rjia, iprv-
fitnt öt n^aovoar fuxalaßur iml^X&ir. Die Griecb. nennen jenen
Imperatoroiantel auch ipoivnlt oder uxgtaijj'li foiruiCi;. S. ob. I, 6.
p, 3S. Dnker n. Frelnih. zu Flor. I, 9, 6. DetraAere Blmlich gebraucht
B. G. II, 21. icntii tegment« detrahenda. Cic. N. D. III, 34. Uiony-
■in« Jori Oljnpio detraxit amlcalnm. Da« Partidp. Perf. Pau. oft in
reßexivtr Beden t.
pautBt — ejf filga naetu*'] Uat. t. 102. ex fUga icqni. Dieaen
Gebrauch von ex, analog dem ex Itinere, *. I, 34. erläutert Band Tara.
, II. p. 627. eine frilbere lo B. G. VI, 35. Edit. L von nni gegebne Er-
klärang widerlegend. Allein eben lo wenig Idnnen wir beiitimaeo,
wenn gelehrt wird: „omnll haec ratio nilitur In verbli, quse e>ni'»i'oH«M
Tel exitam aot lignilicaat, ant id cOgitare lubent." Vinlmebr weiaet
ex daraat hin , dsA von der Flacht ueg d!e Fliehenden andertKofitm
entweder lich begeben oder auf irgend eine Weiie abgesogen werden.
DamBacb liegt in ex zweierlei ; 1) dafi Jem. auf der Flacht begriffen^
4orch die Flucht wohin geführt ^ardenj denn ex lalat einen ^wAer»
Znaland Toran*; 2) dah nanmehr Jemand ani dieiem Zaitande In einen
Mdcrn übergeht. Ob. 95. in.
eomilatu egHitttnt'\ Uh. c. ßl. , ,
fBerimi] Vergl. I, T. p. 40. Wander «u Cic. Plane, p. 109. „9««-
rmnhir i. e, gnerebundi iWraal.'^
gL,.._b,Coo^lc
DE BELL. CIVILI LIB. III. CAP. 97. 483
^cebatuT, querens, tantum se opimonem fefellisse, nt a
quo genere hotninum Tictoiiam sperasset, ab eo, inilio
fiigae facto, paene proditus videretiir.
Cap. XCYII. Caesar, castris potitns, a militibua
contendit, ne in praeda occupatl reliqui negotii gerendi
facultatem dimitterent. Qua le impetrata, moniein opere
circumvenire instituit. Pompeiani, quod is mong erat sine
aqna, diffiai ei loco, celicto monte, nniversi iuris eiua
täxliiM te Bpinionea fefeUitte'^ L t, laBm ipitiiii apinionem fe-
feil. Nep. Ag. 3, S. In quo qaam eum opinio fefcIliiKt. — AUet«
%tt dem Gewirle der Leiarten ictaeint in falgen, dali man lei«: tos*
SHsn se opinionem etc. — UelirigeDa meinte Pompei. mit dem gerait
dominum, vergl. <rb. c. tt4. lonachit leine Reiterei, gegen die Buch
je» er bekannte Befehl Caeisri währe^iil der Schlicht gerichtet waf:
Milct fttciem feri. S. Flor. IV, 2, 50. Deno, »ie Fr«ntiii. IV, 7, 82.
ftuidrnclilich sngtebt, war ea die Reiterei dei Fampei. die dncch jene*
Hiltcl geichrectt werdea lallte; unter derarlheo beFsndcD lieh riele
vonteAme junge Römer, und von den HüUiiruppeD Leate tod Stande.
CIr. Düker zd Flor. a..8. O. t.emaire denkt aich ddI. dem genui hom.
den Laiienui, Scipi'o, Domiliut , die Befehlshaber. Keineiwegi; PoDi-
pei. konnte iick nur über die Nebilet, die ariatokratiicta , angeblich re-
pablikaniich Getinnlen beklagen , die lO ohnipBchligen Wideraland ge-
leiitet, Ib« lelbtt, an den lie kein moraliachei lotereiie k-oOpfte, m
■ ichnikhlich Frei* gegeben hallen. — Wetek' ein Stoff sd Paralleleit
Dnd Betracbtangen für den Geicbichtiknudigenl —
CAP. XCVII. J utilitibiu e»nleadit] El »t aichti au lappUreo,
weder impelrare, noch pelere, ungeachtet B. G. V, £■ amnihul preel-
bai petcre conlendit. Bei Cicer-a nicht leiten; s. B. ad Div. II, 6, 2.
verecBodine a te , >i quK magna rei mihi pelenda eiiet, eauleitdereHi.
£i enti[alchl wohl am meitten unierm: bei }eni. Baf ttwa* driagen ;
auf elwat hetleAem, PteadoCels. p. 251. itudioie egil cnm mililibui,
ne in praedam inleali tempni labi «incMot, quo maier uegligereliic
opere cirevmvenire'\ AI, eircttKmanife. VcrgL ob. I, 18. p. Ö2.
wo DM circumeemVe anpaiaend ericbien nnd bei. gegen den lond üb-
lichen Gebrauch dieiei Verbi, denen Begleitung in der Regel Mentehen.
ADiaabaie tat Sali. log. 98, i. planitiei locii paolla inpcrioribui circum-
vanta- Und m mäfite man aonebmen, dafa circumvenire optre et ea-
Mtellii mr von dem Angreiftndeit geaagt WM'de; cirtutatmuiir^ nor Be-
btlCi der Sicherheit und luu (eignen) Seüul^e. — Pa. Cell. p. 251.
luontem eircamvallare diipoiuil.
d^ti ti loca, reiieto etc.] Cae*. Hebt die Haufang der Praedi-
kate und ganiei Nel>eniatie (Adjektlr'a. Adverbialiätie) dur«k JPar-_
<in>ia/eonatruktian. Vergl. 9&. c. 103 io. c 1 13. in.
iurit Hut ] So in den Cadd. — Voii. fand darin rine Beielcbn. d«r
t^apriauer, . wie aalTeTii ordinit mui I, 1. in. Diefi wire )uer ein
fall Tcricbrobener Anidrack nnd Gedaske, gcactzt.man dächte auchu:
eintdem iarit atque canditlonis. Einige rielhen: viril , equit. Uiefi
•racheint bei univerti lebr tautologiicb. Ciarke'a Aoilcbl: iugil giuM
I. «. per iuga «a lu leien, dSsKe aJlerdingi de« ZuiammeB hange an-
geneaesB leya. DatBr hat man mancherlei «Irüude angeführt, cfr. Dähne
ad h. I. Wir Kgea des ■vkUintca biuau, d«n awa bisher iUicraebeD:
II h 2
gL,_._b,Coo^le
484 C. lüL. CAESARIS
Larissam versus se recipere cöepenint. Qiia re anlmaH-
versa, Caesar copias suas itivisit, partemqne legionuin in
eastris Pompeii romanere iussit, partem in siia castra te-
misit; qliatuor secum legiones duxit commodiareque itincia
Pompeianis occurrere coepit et, progressuB milia passmim
sex, aciem ingfruxit. Qua re animadversa , Pompemni
in quodam monte constllerunt. Hutic montem fliiinen snli-
lne|>Rt. Caesar, mililes cohortatm, etsi totias diei ^.on-
lincnti laborc erant confecti, noxqnc iam suberat, (amen
iDnnitione fliiRien a monle seclusit, ne nocln aqnaii Pom-
peiani possont. Qno iam perfecto opere, illi de dcditionr,
missis legatis, agere coepenint. Paiici ordinis senatorii,
qni se cam ii»i roßinnxerant, aocte fiiga salutem petienmt.
Cap. XCVIII. Caesar prima Ince onines eos, qut in
monte consedcrant, ex snperioribuB locis in planitiem if-
scendere atque arma proücere iussit. Qnod iibi sine ro-
cnaatione fecemnt, passisque palnüs, ptolecti ad lerrani,
romwiodierf Itinrre Porapeianii oecDirere eoepit Dieh erinnert an
S*II> Cat. 57. reliqaoi Cslilloa per moaut asperot — in agruai Piiln-
rieniem glidocit. — Der Gegner aber Anfonlui: magno «xerelln /(^ii
aeqaioribtii ejfpeililN» in fuga leqnebatnr. Sodann folgt am^ in quo-
dam Tnonte canslitei UBi , dafa der Manch anf gleic/iartiger Fladie oücr
Slraek« fortging, weil soail eotigNterunt nidit fceiagl werden konnte.
Der AblaltB befremdet nicht. 8. G. VII, 49. legionem eodem iago mit.
tu. LiT. XXII, IS, 0. Fablai mediui inier hmliusi agnien urbetiu)i>e
Romain '«£>'* dacehnt. — V/aa achlen freilich angemefiner: iiigir u-
gaentei^ lAth lich aoob fertheidigen.
gua re animadrerta Caesar etc.] Die Mehrz. der Codd. bat «p«.
Nach Oud. Tlell. gpeeie, vai oft verweehi. CFr. Index la Tacil. aittt.
WaltheT. 1. h. V. Bener iat ipe in behalten ; ei iit Caeiari Hoffnung,
atati: e«imt rei tpe, t. e. qna re iperata, exoptata; wie gleich die
Felge lehrt. Denn Caei. halte et nun beqnemer, ali wenn er den Berg
ttmlagerte.
flamen a monte MecTuiit] I. e. mnnilioiie praedneia Pom^ianoa
prnhibtit, qaeminu* ad ßiimett praeferHaeni aecedere poiienl. —
'SnblKfre findet sich anch R. G. VII, GS.
pnuet Brdinii tenatorä , gtti elc] Unitreillg in, dal« yut dem
Sinne nach ileh auf ordim's lenst. beliebt, ae dafl der Gedanke; pft«-
rii de online Rfnalorio Aa/ninuni, gtii etc. Binlge wenige der Stma-
lareit, die lieh mit den Pnnipeian. vereinigt hatten ele. Deoa tttnigr
hn Garnen kdnnen Ihrer nielit geweien leyn. Cell. p. 352> Hgt: «Itquof
lenalorll ordinii fqga per nactem clim dllapiit.
CAP- XCVIII. Patiligae palmla^ Virgil. Aen. I, ft7. U. OvM.
Met. IX, 179. daplicea tendent ad ildera pafiHat. Met VI, 5DS. Ultemt
ad lidera palmaK. Worüber zu benterlen: habllnm eate eraolinm, mI
nanibni cslenei* in cpelum precentor. Ctr. Cellar an Curt. IV, II exfr.
Die Btwegnng jedotl, die hier beachricben wird, iM nneliedm: aie
gL,;.;b,C00^le
1)E BELL. CIVILI LI». Hl. CAI». 'JU. 48ä
fleiiles ab eo ealutem petlerunt; consolatus consurgere
'iuMii et, panoa apud eos de lenitate ma lociitus, ^o
minore essent timore, oiunea consennvit; militibusque suis
udnimendavit , ne qiii eoniin violareatur, neu quid sui do-
«iderarem. Hac adhibita diligeotia , ex caatris sibi legio-
nes uLias occurrers et eas, quas secuin duxerat, invicem
reqiiitsscere atque in castra reverli iussU: eodenque die
LariE^aui pervenit.
€ap. XCIX- In eo proelio non aiiipliua ducentoa
Miilile» desideravit; sed oenturiones, fortes viios, cirGiter
(ri^nla amisit. Inlerfectus est etiaiii fortissime pugnana
Craslinus, catns aientionem üupra feeinius, g]adio in ok
■dveiMun Goniecto. \eque id fuit falsum, qtiod ille in
pugnum proficiscens dixetat: sie enim Caesar exisdmabat,
brtitttem die Uiude a**, gleicbum wie Umarmtnete in fbun pflegeii:
bIbc MelloHg derer, die tkil h&Dderiugeud flehen. So ericheint pal-
tH iialati» uoch plutilcher, ■!■ I.iv. VII, 31, S. Sab haec dlcU omoei,
loauiu ad cenltilti' Undintet, |ile>il lacrimatum fa veilibDlo (irucubue-
mul, Vergl. äbulich« Bcichreib. B.' ß. 1, Sl cxlr. II, 13. Vil, 47.
taatervavit] Ob. c. £1. S. II, 22 extr.
laililibui — eiimtatttiattt\ lu einig. Codd. iaaiit. OL diets lail
di(«i JiatiB der PtrtaB ftruirt werden liiiuue und dürfe, icbien iwei-
falhait. Ovi. ad b. I. benerkt: iu6eo tibi non dienut ulri dcpnvBiai-
Um l.atipiiMiii icriptotei. Dieiem geraäri KaniBharQ g. IG8. S. G3it.
Veif). Uiakenb. ■. Düker lu Liv. XXVll, S4 , 3. £iue Menge Hei-
fe|<iele letrcB dH Ucgentkeit. Sali, lag, tt4, I. |)0alHO>in ei protinciaiH
Kumidiim [lapulni iuttit, «0 nan xwar lupplireu will dari, Allel»
die Suche acheiat clvlacb dieie: im goldiien Keiteller itruirte siau lu
' der Regel iubcre mit deai Ohjekta Ant Handlung, iiiefal einer SacAf,
»eil iut«o bedeutet: ich btifte, näml. BicA etwai mac/iea, thuH elc.
Daber die Conitrolit. mit Ivßniliv u. Acc. dea haadelmleH od. belhei-
tiglert Subjelti. Vergl. Beitp. u. Aiimert. Walthen lu Tacil. Ann. IV, Vi.
■invieeml D. i. an dit Stelle der Abtregaugnen , der Andern. Da
der Utgrtff der Piacpasil. in »oklicm Falle mit dem ÜBhilantiv Ter.
»cliaiulien iit , lo achreltt man riihligec .dai Gauze all rfa Wort; wa*
tuu «ua iu B. G. iiicbt ilreiig lieobaclitet. Anden in Falten wie IJviul
XS\i, ii, 3. DiHi* in vieem tttrtmt q,Din<lue millibn* laeiomm. III,
tu, V. ip'e iu lotam cfceMqne coiuulii {iravolat. Doch bedarf ea nicht
huner einet Cenilivt der ferion od. Sache', um die Ortkegraphie wt
bcilJinMeu; Siun u. Zanmmenbang uaft enticheideu, wie bei in prituit
U. iiBiirlai. t. B. C. SO: >s priaiis coinmemoratit.
|;aP. XCIX. In ee proelio] Vergl. ob. c. S3. emnibvs piati.
Weg, fItrUt Di'rat a, üb. c 62.
gtudio — m>»eeto\ U. i. dai Schwert war Ibm grade im Oeitrri.t
geilUfien wordeui gewobnUcb «lebt conücete Ma U. Aehulicbei. H. ti.
V, 15. eirtr. L. Colla —- in adrertum ot lunda vulneralur. IVelcfae'r
Theil dea tieaichle f/aeieij durch «i bcicicbuct ««rda, folgt ans der
»(ftatUchea Bedent. dei Worli.
ric tKlm ett.\ Näml. luil Ueiuj.- auf die Wort« t. 91: Fariani —
gL,.._b,Coo'ile
486 C. lUL. CAESARIS
eo proelio excellentissimam virfutem Craslial fuisse, op-
tiraeque euin de se meritiim indicabat. Ex Pompeiano
exercilu circiter inilia quindecim cecidisse Tidebantnr: sed
in deditionem Tenenint amplius milia quatuor et viginli :
(aainqne etiam cohortes, quae praesidio in castellis fue-
rant, sese Snllae dedidemnt:) multi piaeterea in flnitiinas
civitates refugerunt , sigDsque militaria ex proelio ad Cae-
sarein sunt relata CLXXX et aqiiilae norem. L. Domi-
tiuB ex castris in monlem refugiens, qaam vires eum las-
'iitudine defecissent, ab equitibas est interfechis.
Cap. C. Eodem tempore D. Laeliag cnin dasse .ad
Brnndisium venit; eademque ratione, qua factum a Libone
antea denioiistravimiis , insulam obiectam portui Brandisino
tenuit. Similiter Yatinius, qui Brundisio praeerat, tectis
instroctisqae scapbis elicuit iiaves Laelianas; atqne ex bis
longias productam unam quinqiieremcm et minores duas
in angnstiis portas cepit, itemque per eqnites dispositos
aqua prohibere claBBiarios instituit. Sed Laelius, tempo-
re anni commodiore usus ad navigandum, onerarüti navi- .
biis Corcyra Df rrbachioqne aquam suis snpportabat; neqne
a proposilo deterrebatur neque, ante ptoeliam in Thessa-
. ut — gratlai agaa, AIio [■! ric exittiaabat al«. gleEch dem: tie cma .
Caeiar lummii virtnlli laudihui praedicabat.
reeidikte vidtbanlar] Videri zur ellgemeiD«), approxlmstiren Be-
itiimnung der Zabl, nach einer übersichtlichen, d. f. durch AHgfnicheiD
gewonnenea Schatiung ; welcher, durch led In deditionem etc. die g».
iciiitre Zahl der Gefangnen enfgegeugeitelll wird.
praesidio in eaUrltis elcl Dtdurch beilatigt »ich die ob. e. 78.
gegebne Erllirung von praesidio — reliuqnere. Denn man aagle: in
praeiidio reliagaere d. i. jn Garniion, all Garn, zurückiaiien. l,ii. SIi,
37, 7. triarit — in praesidio caattorum manere iaiii. Dagegen XXiV,
40, S. praeiidio lod eina reliclo V. Vnterio legalo cum claiHe inilructa.
■ Int. c. 101. quum eiiet lef;io prnesidin llIeiiBnae> □. ob. c. 80. 05.
signaque — relata CLXXH.] L'nt. c. 101. omaei naTei ineendil
quinqiie et triginta. ib. navea innt combuitae quinque. Vergl. lll, 4. in.
Anlangend die Conitlniklion , lo lat Bio analag der lu 28. d. S3. bei
Pronomin. poaieii. bemerkten. '
CAP. C. Laeliut ~ tenuit"] S, ob. c. 5. a. weg.' ten. c 41.
teclis inttrnctfigue etc.] Teetae näml. mit Bretera oder Fellen.
S. ob. I, 56. LiT. XXXVI, 43, 13. cum qaatnor e( viginti nasHut tie.
tis, apertta plaribui. Ob. II, d. piscatoriat navei conte.rerant. In-
slraetae le. armamentit alqne armatil. Du Gegenlheil inerm:i narii.
Flor. IV, 3, 20.
prohibere — insUltitf] D. i. «r vernntlaltete dark e(e. er' fn^
Einrichtungen a. Aattalten, tun zu Verbindern. S. ob. Ul, 9.
gL,_._b,Coogle
DE BELL. CIYILI LIB. III. CAP. 101. 487
IIb factum cognitam, aut ignominia amissarnin naviDin
aut Decessariatnm rernm iaopia ex portu insulaqae ex-
jielli potoit.
Cap. CI. ÜBdem fere tetnporibns Cassias cnm clasge
Syroniin et Phoenicum et Cilicum io Siciliam venit. Et,
qanin esset -Caeaaris classis divisa in dnas partes et dimi-
diae parti praeesset P. Snlpiciua praetor Vibone ad fretum,
diinidiae M. Pompoifiiis ad Messanam: prius Cassius ad
Messanam navibaB advolavit, qQäm Pomponius de eius ad-
ventu cognosceret; perturbatomque eum aactas, nullis cu-
■todiis oeqae ordinibus certis, magno vento et secundo
completas onerariaa naves taeda et pice et stupa reliquis-
qae rebus, qoae soat ad incendia, in PoDaponianam clas-
meque — detembatHr — ueque — potuiti Der Weckiel d«r
Tempera durch deren eigenlhamlicha Bedeutung nnd darch die Vtt-
■cbied«Dheit dei lahalti der S&lie herbeigeführt. 'Pulerrfbalur =:■ er
lie/a lieb nicht abieAreeien im Laafe der Zeit, all ein lüggr dauerH-
der Zaitaod, reiativ (d.i. damall,) hiitoriach anfgefafit: aegue potiiit
d. i. und konnte äberhanpt (bIi abEolutti Relatui», naeh den RemiUa~
len) — nicht verliieben werden, lieber neqae lergl. I, TS. p. 179.
Uebrigena encheinl ntgue nur formell ■!■ Cupulatirpartibel fSr den
fulKenden Satz ; denn materiell iit offenbu* ein Uebergaug von Tkat-
»achtn luro Urt/ieile. Aehol. ob. c. 90. Vergl. anch 92 exlr. Etwa in:
und lieli licb eben *o wanig — a)i icbr ecken , alt w überhaupt — ver-
(riehea nrerdcn knunle.
CAP. CI. Vibone ad fret.'\ Fibo eit Oppldnm Brutfiamm , band
procnl a trelo Siculo litnm. Einige Codd. Vibonrni. Hiefl » etwa:-
ad Vibnnem? — Bier u. lonit itatt Vibo In den Cudd. LIba.
de adventu — cegnoteeretj S. ob. II, 20. p. 288. üb. dieie Con.
■trakt. a. Redeweiie. Oft wiederhallj nnt. cap. extr. c. lOQ m.
nulh't ruiladiii negue etc."} Die Ablative dienen offenbar all ad-
jeklire Nebeabeitlmmung dei durch eum perlurbaluta bezeiehneten Ob-
jVkli; rergl. ob. c. 67. tu: aiiiltii amiitit Cetiturionibut. Sic bildeten
eine Epertgetit und der Redeut. nach »innverw. mit line. S- ob. 93.
Wegen aullnt a. dei«. Bedent. ohne alle etc. Btirker, ab ohne i. c. 93.
magno venlo et tecundo'\ I. e. caqae, et quidem lecundo. Diefi
folgt BU« der Stellung der Fraedikale. Aehntiche« findet sich in der
Verbind, von siuita et magna. Ctr. Hand Tnriell. II, 419. Ochiner in
Eclog. Cic. p. 200. El hätte auch wohl beltwn können: ein ilarter
günstiger Wind. Doch jene latein. Anidruckswciie iit hier richtiger ;
vtagnut beieichnet die allgemeine, abaolule Eigentchafti leeandu* die
relative n. tpeci'eHe. Alio ein blobei accident.
' qKOe lanl ad inrendia] In'l Cod. apta ad Inc. Andre; aptae.
OiTcubar GloMe. Man veigleiclie in Aniebung der Struktur dai bei
Qninktilian nicht (eilen voikomnicnde : etie ad aliguid i. e. rcferri ad
aliqald ; um den abitraklen Begriff dea Rflatiren au bezeichnen, i. B.
I, I), 13. illod Domen limplieilrr (abioint) poillum , hoc ad ali^nid
«•c rontendnnti ~- nnd in der Bedeutung iit verwandt dal griech.
tir«( il{ To K^//(a, Viger p. S93. ed. 4.
bvGoogIc
488 C. lUL. CAESAUIS
Mcm ünmisU al^ue omnes nares inceodit «juio^itt et tri-
ginta: e quibus eiant viginti conslralae: lanlugqu« e« fa-
cto timor ince.'^sit, ut, <|uum esset legio praesidio Measa-
nae, vix: oppjjum liefendefelur; «t, aisi eo ipso iempore
qiiidam Duncii de Caeetaris victoria per dUpOBitos equins
essent adlati, existimabanl p1«riqae futurum ftiisse , uti
amitterefur. Sed opportun issime aundis adltrtU, oppidem
Aiit defeasniH, CaeBiua^ue ad Sulpicianam lade clasBem
profectos ent Vibooen, adplieatisque noatxi ad tenaoi.
timar AMVMft] 8. tb, II, 30. tn. n. veg. nne« — adlati bb
B. G. II, 1. In.
fuum es»et legto etc.J D. 1. (fd doch, ungeacRiet. Ob. III, 7.
Dla*e RcJest. n'ai wie ü4>er(U dareb den Gtdaulcea Botivirl, rarrtg-
Ikh durch de» Ge(feiiiiili u. Conlrnit iwiichen dem beite/uHden , ob-
aalltttden Verhältniiie, a[a möglicher Vrtaehe oder Grunde, uiid dein
Erfolge nod dei- Wiriaitg. Hier legia etc. n. ctj- d^fendi.
fsHdcfettmm'^ Nach unirer Mein, gleichbedcal. wit; faetaim ett,
Ul depcndrrttur ; BIMW: ward aic »ertheidigl, «tcht Kurde. Also nicLt
eine voa den Steifen, wo nseh Zimpt f. 108 «Xtr. _^), fuertna, fiierimt
Mit den Pari id|<. blafi di« Slril« verlrfll vau mni , ersi», ti'n. VcrgL
Rumharn 8. 110.
ad Salpicianam c/ai««iR] S. cb. I, 37. p. 111. Wie Liv. I, II, I.
M ad hol fioniMa legto dnclB.
adplieathqite nottri — egeranl. ] ,,CodirUBi «tri ect diicrcpMUtt"
■•gt Ondend. ad h. J. In mefar. CodJ, egit. In maiicb. fehlt Cattiut;
gawfihnl. ■■■ nianl nosfrft. Ualer Am Neuer» ballFo Held, KreyM.
Üähne: aäpKcatüg. noilrU — 'git- Secundam ^e. fdr dal RiehCig«.
Wir lind andrer Anilcht, und glauben: pari atgut aniea raliene deul«
■nl dai frühere von den Caeterianern befibachlele, larglai», UMlhälig«
und saghafte Benehnen , In Folge deiien lil keine AmtsKen iBr Ge-
geawehr getralTen; etwa: ät Uefsttt e« gini ruiig geichthnn a. ter-
hieiten tich grade «a, (näml. nnlbatlg) uü früher- Dafür gtelili bca. .
*wei flfüade; 1) weit ager« mehr neutrale, all IraMÜtre Bedeat. hat,
daher oFt akialat gebraucht j nickt >a gerere a. faeere. Lif. 1, iU, 2>
leaU agrre lii Tatin »abiolitBe v!>i lantj 2) weil Cjui. dsa lleaehaas
der Veteranen herTarhebl gegen die UulhJUigkeit □. Feigheit der uottrt
d. 1. feiner Officiere a. Befehlihaber. In dieler ailcliicbl bemerke man
heioad. dai ms ipmle uacei conioenderaal. Man ütieraetia alaa rg»-
runt flieht lowoht: tie boTtdellm, all; lie triebeit''», benaiinen tith,
verhielten lieh, nlmlicb nicb Art dei Pomiioniiis in Sicil. uulHi eatUt-
rfni uequa ordiitibu» cerUt etc. worauf eben die Nacht in igt eil fieh cr-
gfebt. Sa liefie fleh durch agere grade rerbt gut anier: ScAlendria»
bberfedes. — Diebi allef aber bloi«, weil die Codd. eiae itahera Au.
taritäl tar egerunt gewähren: eAne dieie würden wir l(ein BedeahcB
Iragea, egü a. egerant Vir Interpolation xa halte« 'U ad die Stelle !•
keritelien : adplicalisqat noitrii — aavibut prepter eundeai tiuiere», — •
pari alqne antea ratioue, feeaaduni nactui reDtum , SBerariaf pavei '—
linmiflt. Die Worte alio : propter eundeta tiatoren würden daaa »
adplicalit bezogen, den Grund angeben, weiihaEb die Caeaar. die Schjffa
auf Land angelegt ballen, Riebt In offner See lieh lu ballen wagt««.
Ue(t man egit, daan taBMv prepter von eisen biof* gedacU*M, all
gL,i._b, Google
DE BELL. CIVILI Lia UI. CAP. 102. 489
nflvibas, |)ropter enmdeni limorem pari atqae antea ratione
egprnnt. Cassius seciindum nactus ventuin, onerarias na-
res clrciter quadragrnta , praepanitas ad incendiiim , im-
aüak et, flainma ab ulroque corou comprehensa , naves
sunt combttsfae quinque. Qnuinqne ignis magniiudine venti
latias serperet, mililes, qui ex Te<«ribu8 legioaibtiB erant
relicti jiraestdio naribus, ex natuero aegrönun, ignominiam
hoa luierunt; sed sua sponU naves conscenderunt bt a
terra solvernnt, iiDpetnqiie facto in Cassianam classem
finia^ereines diias, in quamm ahera erat Cassias, cepe-
nint : sed CasBius exceptns sc^ba refugit : praelerea duae
sant deprebensa« triremes. Ne^ae multo post de proelio
faeto in Thessnlia eognitnm est, ut ipsis Pompeianis fidea
fieret: nam ante id tempus fingt a leg&tis amicisqne Ca«-
saris arbitiabanluF. Quibug rebus cogaitti ex iis locts
Cassiiis cnia classe disceasit.
Cap. Cfl. Caesar, onmibne rebus relictiH, pergeqnen-
dam sibi Poiapeium exisüraavit, ^uascaoiqae ia partes ex
«ndinchetnlKh roraiugeiettten Oruode ventaBdco werdnt. 8. Pabrl
IB &«ll. lug. 12, 1. »iefi dÜBkt uri hei Cml kuni auUMig.
prafparalat ad incendiam ] So Mlat lieh tunichTeibeB du Aegr.
BroKder: Htniigia, teaphae praeparafie clc.
flaauam — comfTr}i€nia'\ O. i. da du Peacr gefaBgem halte, da
4te breniibareH MaUriaHen gczandd liHtlea, StaS {cfuodrn , von dem
i!e BDfgefHigeo, «rgriSen wurden. So wäre djera eine HyplIUg« für:
naclkDi all atroque eeniu flunma compiehnnit. B. Q. VIII, 4J. Optra
lamni« comprehensa parUiii riilingniiBt.
loHtt terpgret] Aach bildlich ott bet Cicero n. LIf. b. A. laliat
«et longiBi acrpere. Uiiler: aai aleh greift», nit den Begr. noe^Ati-
liger KiBwirkung u, ivar unvermerit Bad im Sh'Seit. Vergl, UcbiaM
Ecleg. de. p. 230. Iiutin. XXXI, 3, 3. ae tieintm Matum cliain ad
■e ttrperel.
ex MtmtTO aegreruetj Eine nähere Bnd ipedellere Deteriuinalio
iet: tT relerib. leg. Mui vcrblade gramiuatiKh dieivi £x uiit gui,
als tKomiHBl ad. Snbdanl!) begriff, nit dsDen er aat dicie AH vertHio-
dea an werden pflegl. Cfr. Maod Tu». II. p. CIS. T. h. 8.
deprehtniiae'\ Eini|;c ÜISS. depreetae, nie auch tonit , ferivecb*.
UBdend. mirabilljgt dich grade uiehl, negen eeftrunt, damtl ein H'eeb-
■el der Ereigtiine Stall finde. Doch iil ein tlntcncbied : cepersnt in:
■ie nabtnen aie weg, eroherten lie iatpetn facta; jenei' deprehen$a»
beifit: nie bekamen ife In die Gewalt durch Veberratrhung , \ittt. well
die trlremet nickt fort loBBtea, durch Wind und Wetter oder lrg«D4
wie gebindert. '
. «1 iptit etc. 1 I. e. ila bI, od. noch genaaer: tut ul. S. ob. I, Ol.
UAl'. Cfl. Helmt relieth\ I. e. pntAaUlit. Belip. bei Bukak.
iB Terent. Andr. II, 6, I. Dafür auch: emittit rebu* aliit, Beiaf.
OnMov. ED Uv. XXKVll, 87, 4.
gL,;..b,-C'uoi^le
«M C. lUL. CAESARIS
tagn »e recepisset, ne rorsuB copias comparare alias «t
bellum renovare posset; et, qaaDtomcamque itineris e^ni-
tatu eSicere poterat, qnotidie progrediebatar; legionemqne
onam minoribos itineribus aabsequi ioasit. Erat edictam
Pompeii nomine Amphipoli proposituiiL, ad omnes eius
pTovinotae inniares, tiraeci clvesque Romani , inrandi
eaussa conrenirent; sed atium avertendae sospicionis caassa
Pompeius propoBuisset, ut quam diatidsime longioria fngas
eouBiliuin occultaret, aa noris dilectibns, si oerao preiue»
ret, Macedoniaih tetiere conaretnr, existiraari DOn pöte^
rat. Ipse ad aDcoram nna nocte constitit et, Tocatis ad
se Amphipoli hospltibas, et pecuoia ad Decessarioa snin-
tUH corrogata, cognito Caesaris adventn, ex eo loco dis-
«essit et Mytilenas paucis diebnEi venit. Bidunm tempe-
state cetentus, navibnsque aliis additis actaarüs, in Ciliciam
Btqoe inde Cfpmin peivenit. Ibi cognoscit, congensn öiu-
nium Antiocbeasium civiamqtie Bomanoratn , qui illic ne-
goiiareDtnrj arcem captatn esse, excludendi sui caussa,'
fpiatcuaigH« — t« recepiiset] Der Cei^juiiitiv erlsotsTt ob. I, TS.
equitata] D. L mit äa Rcfterer} tl» Mittel b. gleiebi. alt Wtg.
S. ob. p. 274. Ramihorn g. 140. S. 418.
edictum — prspoiilum'\ Ein bei Llvini lehr gevöhDlleher Ana-
dracb. Vergl. Dnbb. lu XXVIII, 35, 10. lieber du Recht edieta ID
cTlaiien vcrgl. Helncce. Antiq. p. flSO. „latperiam complectebnhir idb
«dieendi, voeandi et prehendend!," Btliaon. de Formiil. p. 322. ed. Bkefa.
iuniorei — iaraKdi eauital CEr. B. G. VII, 1. Gellim N. A.
X, 2S. „C. Tobero in Hiitoriarum primo icrlpiit, Servinm ToIliniB
reKf^iHi quam UIbi quinque elaiiei iHniorifm, cenini fsciendi gralla fit.
■litaeret^ paerei eiie exlilimuie, qui minorei eiieul annii leptemdeeiiii :
Btqoe inde ab aono leptroii} decimo , qQO Idoneoa lam eue reipabllema
aibilrtiretiir, militei Bciipaiiie; eoiqne ad annum quadrageiiaium lex-
laut iunioret, lapraque cBm annum leniorei appeliaMe."
bturlhtileu , mebrere Stellen bei Lifiaa u. A. ». B. IV, 41, 2. QuaotB
pradcnlia lei bellicBe io C. Semproaio eiiet, non militii de imperalora
exitUmationem ei<e i. e. de eo iadicare non e»e militii , non licere
milJli, eal dalui «it Imperator. Cfr. GronoT. o. Drakli. ad h. I.
JntpAipoli] Abhängig von tacare : und«? Ob. c. 40.
corrogala\ I. e. petendo coltecta, coacta. Liv. XLIII, 0, 7.
anxilia ab ■ocili cerregando. Cfr. Drak. zu XXXIII, 48, 5.
MgUlenat ] GHeeh. MiniX^tti. Cfr. EIor»t. Od. I, 7. Bei Mel. II,
T, 4. Wj'lileit«. Auch JWrti'i^*»;. PInt. Pomp. 14.
Unipettat« retemlut 1 Uut c. 107 in. ipie neceiiario eUtU* te-
negoUarentur'] Vergl. B. 6. VII, 3> n. Emeiti in Clar. de. i. r.
■megBUatar, S, Sali. log. 4T, I. Oppidnni NDmtdarum, nomine Vacca,
^i et ineoltr« «t mtfreari contueverant Ilalici. geaeiii mnlti mortkl«!.
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. Ol. CAP. 103. 491
nnnciosqiie dimigsos ad eos, qui ae ex Faga in finiüma«
civifates tecepisse dicerentar, ne Antiochiam adirent: Ü
ai fecissent, magno eomm capitis periculo fntnrum. Idem
hoc L. LeDlulo, qni snperiore anno consal fuerat} et P*
Lentulo consulari ac nonnallis alits acciderat Rhodi; qni
quam ex fuga Pompeiunt seqnerentur atqae in iosnlam
venissent, oppido ac portu lecepti non erant: missi^qne
ad eos nunctis, ut ex üb locis discederent, contra volun-
tateni snam navea solveiunt. lamqae de Caesaris adventa
fama ad civitates perferebatur.
Cap. CIII. Quibns cognitia rebnB, PompeinB, depo-
slto adeandae Syriae codbUIo, pecitnia Bocietatis snblata
et a qaibusdam privativ aumta, et aeris magno ' poodere
ad militarem nsnm in navea imposito, duobnsqae milibas
hominnm armatis , partim quos ex familiis societatnm de-
legerat, partim a negotiatoribus coegerat, qnosque ex
suis quisque ad hanc rem idoneo» existimabat, Pelusiura
pervenii. Ibi casa rex erat Ptolemaens, piier aetate.
Wo lieb ineelere auf die »egoHalort», 4m mtremri m>f di« von Jenen
in ontcricheideudcn mwtatortt beliebe. CIr. Koitte ad b. 1, a. m
Catil. 40, 1.
Magno — periculo fiittimm'] Ob Daliv od. Jblalirf ttber jenen
•. Ramib. S. 121, I. Wir ■timmen Idr den Ablativ, wegen fiitaram,
nicht aber fort. Sodean, wegen eomm; nicbt t'if. Man denlie li^b
alio jenei oft von Atia' deuttch deniccndea vermifite cum; uni. untar^
mit grofi. Ger. Ancb nnleiatälit der Begr. von perieulum nnire Anilcht; .
d. i. über an» leiwebeade , nahe Gefahr; Gelegenheit umxtttaaimeii.
recepti'\ Uni. c 103. nt ~- Alexandria recipcretnr.
tolverunll Hebrere Codd. toUerent; einige: iolrere inbebantHr.
Oad. vermuthet: «olvemnt tey du richtige, vie ancb in einig. Editt.
Sollte lieb nicht recbtterligen lauen: mliiii — naneii«, ■■( — diiee-
derenl cnntra^u« — lolnerent. Jenei miniigue icheint um lehleppend.
CAP. CIII, Dtpatito — contilie J Gana ähnl. depnnere provtii'
eiam, d. 1. auf eine Pr. Verzicht leiilen. Cfr. Kortt. %a Cie. ad Div.
V, % 7. w*i ehendu. keifit: praeterutiHeTe, Eben lo; depnnere per-
Ünam. Id. VII, 33, 6.
peeania — tmnta'\ „Pecnniam tutaere In re pecDuiarla eit v«r-
»nram facere," Enieiti In Cl. Cie. Man rergl. Bremi in Nep. Att. 3, 4.
partim — eaegerat] Ctaccon. icblug vor: guot partim ex famtl.
um da* im iweiteo Gliede fehlende gast weniger in verniiiien. Maa
Tergl. B. G. II, I- Ein Grnnd guaw negiuluien konnte In dem folg.
gaotqae liegen; Doch mehr aber darin, dafi dureh partim — partim
wohl veriFhiedene Wege angegeben werden, an f welchen die Leute nu
■ainmengebrarht wurden, die handelnde Perion aber dielelbe, folglleh
auch die IjCDte au einer Kategorie gehörlen.
catui Unier: sufSlIig grade; ttvxt äy. Niml. wegen det folg.
erat.
gL,_._b,Coo^le
492 C. lUL. CAESABIS
nu^;iili C9püi com AOrore CleopKtra b^Iani gereDs ; ^aam
pancü ante menaibus per soob propinqnos alque amicoH
regno expulerat; caslraqoe Cleopatra« dod loago spatio
ab fliuB cBslriB disfaluiiit. Ad eom PompeioB lulsit, ut
pra hospilio atqae araicitia patris AlexandnA reciperetur
Blqoe illüiB opibna i|i calathitate t^eretnr. Sed, qni ab
eo raisBi erant, cODfeeto legaiionis officio, liberiug cum
iniUtibui regis cf^Ioqui coeperant eosque horfari , ut suum
officium foinpekt praestarent, neve eUis fortunam despi-
cerent. la hoc etant nuniero complures Pompeii miiites;
quoB, ex eius exemta ecceptos in Svria, Gubiaius Älexan-
driam transdnxerat, belloque coofecto apud Plolemaeomj
patre« pseri, reliqnerat.
Cap. CIV. Hia tuDc cogmiU rebaa , amici regit, qni
prapter aetat«tn eiua in pTOcaratione eraitt regni, aive
tluore adducti , ut postea praedicabant, «ollicitUo exercito
magitf* tupti'] Copiat nicht Trappmiaaiieii; ■ondern Qberhaupt
Hutftt^ltel «B Manpichaft, Geld a. Fiovisot, Kriegigvrälhe, Fialleii.
S. >□ B. G. VIII, 1. SbII. lag. 14, 7. rei jcenere, fama alque rapHs
pst^i. CaM. 51, 3, Selt\)aa> *>e|iemiiiieni parva manii cum tuagnit
lagUailuii bMliun cantandiiie ; cO|[aoT«rua, puroit eopiit b«Ua geiU
cam epulettlii reK>l)iiH.
ritgn» eifultral] Wie: txßülUtr t^; ö^/^;. Weg. der Ktruktur
Mit a «. ex 1. ob. c. 0. s- 343.
miiit, «1 — reeiperetur ] Zonicbit Xiceck, aber aneh fn/talt der
MiMioo; gleichi. mliil, ;■■' ragarent, peterent^ ul etc. 8. all, II, 30.
p. 271. fi«i Platarck Foi^, 77. nqo^ifl^|Hli , cor ifiqaaona w jkuiilti
in calamitala'\ Kbniio c. ](M. Wir fügea bui: b«I, dafi im caln-
Imitate aieh hier aat dai Su/g'eH dci StOiet dergeitalt beliebt, daf* da-
dnrcb eia Pratdiial ibvgtiB aaigedrückt wird : gwaw ia calan. «ttfll.
Wir: ia feüis« Unglücke.
GohWnS j Dieaer balle in J. 50 vor Cfar. 609 n. e. ■!■ Proeua.
von SyriiB, heimlicb von l'an>iieiDa aofgemmitert, den Kenifi Pf olemBaa
Aolele*, ffir aicb a. obne Aullrag de> Senali, telbit geg. die SÜLjUia.
Birtar, aüt bewafCnclar Uaohl wieder aof dcu Thron geaetzt. Dieaer
afarh 51 v. Ghr. »nd balle die' KÖmer zu Voriuaiidern leiaer beidea
Kisder J^oian. XIU. od. Uion^iea u. Kleopatia ernannt. Beide ge-
rielhmi ia Kri^. Aafiiiiluh geben viele Biiefe dei Cicero; ad üiv. I,
I. B. folgi aa des Leotulm.
CAF. CIV. tn fracuratiauB — enatt'] Prucaratia, ia to fem lie
Moh Beauflagte tfaren. 8. •«<■ II, IB. nnt. e. 108. Bei Nepua AU.
1, 2. etwaa allKenicinar für: adatinUtralio reipubl. — Esse ia aliqua
R« iat nirtt bloh UmtehrtibKitg dea Verl'iUbe^rt8i, aoiid. bekeichuat
dM i* eiMe Lage irgeud wie geiielit od. gebrdeAi teya. Allgemeiaar
Viger, p. 607. 8. ed. IV.
»oaicilala] S. 9b. II, 32 exü-. 1,01 acbeiiit der BrgrHI am rieb,
ligiten Maitediai^ durch uaiei: tut TAeUKahMc (irgeud einer Art)
gL,.._b,Coogle
DE BELL. CIVILI HB. IH. CAP. i04. 493
re^o , ne Pempeine Alezandriam Aegypbitnqne oecnparM,
sive despecta eius fortuna, nt plernniqne in calamiiate ex
amicis inimici exsisfiint; üs, qni eranf ab eo missi , palam
liberaliter reapontlerant euinqtic ad regem venire insserant:
Ipsi, elam consüio itiitö, Achillan, praefecüim regium,
singnlari' hoininem andacia, et L. Sepiimiam, tribunHRi
militum , ad interliciendnm Potnpeium mlsenint. Ab h'ia
liberaliter tpse ad[»e11a(DS et qoadam natitia Septimii pro-
dnctas, quod hello praedonam apnd eam ordiaem dnxnrat,
AaTiculam paivalam congcendit cnm pancia suis; et ib«
■affordcrRt .d*ker oft aafwiegeln. Am Jener AniTcht Mgtt ^^^ ■»■■> '
in in Regel Fremde, andre Leale BufToraert, die etwa« von lelbit
ni'cAl thun warden; ofl durch Torgehaltne HafTnsngen u. BelobHDBea.
tief. Pani. }, 7. Servoi quoqne tallicilare tpe libcrUtil eTistinabalDr.
Dadurch wird 4ie Ableit. von lolla* und cilare nicht nnwafancheinlicL
Vergl. J^chiieiden EJerDentarlehr. S. 415.
r er amirit inimiei] BrsBl ad h. I. führt nnter andern Ihnl. Sen-
tenien an Vellei. II, 53, 3. wo vom Pampei. nnd denen Schicfcule Um
Rede and geiitgt wird: Sed quii in «dreraii beneliciorun lerval menn»-
riamf Bat qnii allam cilamttaiis deberl pnlat gratiam? ant qnando ror-
Inna non mutat fidemf — VJell. rhetoriiebe Umlebreibong dei von
Caetar an Dnar. Stelle einfach aaigeaprncbnen Gedankeai. UanH «ergL
Cic. Heren». IV, 17. qui (ortunii alieatui indncti aoiicitlam eint lecall
aont, hi lironiac fDrInna diiapia e*t, devolant oinnei. Saii. lag. 24,'
4. eliam antea experlni lum, paruit fidei miteri» etat. Tacit. Hiit. IV,
02. amicBt tempore, /iirfuno, cnptdiaibtis aliqnando' ant erroribni in-
inlBai , traniterri , deiinere: ■iium cniqne langDinen iHdlieretoin. Ana
Caetart Hunde iit obige Sentenz fOr denen Charakter lehr ebrenroll.
palam '■ — clam ] Taritui Agr. 19. in. ut Oomiliano morii «rat,
fyante laetua, peelore anxii» excepit. Plln. E|ip. V, 1, 3. nou eoavenii
woribua meii alind palam, aliud agere leerelo.
liberaliter rtipandtraat'\ Ala ConBequeni del in c. Ol. angegek-
■ea BegrilTa iit Hberaliler auf Srdrn, Atrv/tertingen , Xatagtn, Beneh-
men et«, übergetragen, nnier: hSftith, artig, nuvorlammesd. CIc. ai
Dir. XIII, 42, I. aecamalatitiime et liberaHnitae poiticltui. Ib. ep. 70.
andietam ex gratiuimo homine, quam B te liheraliter eiact traclatiit.
XtV, 23. redditae mlbi lant a Caeaar« ttterae aaUg liheratrt.
adpellatve] Flut. Pomp, e, 78. ö 2aitlfuoq xal ^itfiiänl «»*
aatilia — prndaetu$'\ Sali. Cat 40, 2. pleriaqoe — »tttut erat
■Ique eoi noneral. Dieiei Weebielierhsitniri liegt hier In noUHa,
Produrltit wird von Held n. A. erM&rt: verlockt, ihnen an fnigen; mit
Berufung anf B. G. Vlll, 48. quem ille faga vehMnenll Votmenam Ion-
glui produjriiiet. Wie glauben, CaeMr wuille annlchat etn leialei
Verhallniff andenten ; e naci *ua afqne a tuia t. ex tttorum^ globo -r-
productDi. Dem Sinne nach: Bt «avem nirm el clanem reKnjuerel,
. adduetui. OenR der Rath der Freunde, die Trauer aelner Galfln kitten
ikn eigentlich im lic/irern Orte suräek/ialten lollen. Dal deatllcItBla
Belip. ob. r. 100. longiua — produelum. — UUier: alch heraui lu
Ifagen Teranlafit — enlipricht dem Sinne de* Worti,
navittitam panmlam'] Ein klelnet und teblefhtet Selriffchen: ci
gL,_._b,Coo^le
4M C. lUL. CAESABIS
ab Achilla et Sepümio interficitur. Item L. Lenttilas com-
prehendituf ab rege et in custodia necator.
Cap. CV. Caesar, qnum in ABtam venisset, repeiie-
bat, T. Ampium conatum esse tollere pecnaias Epheao
ex faao Dianae, eiuaque rei canesa senatores omaes ex '
ptovincia evocasse, ut iis festibus in summa pecuui^
gteretur; sed interpellatom adveata Caesaris profngisse.
Ita duobns temporibos Ephegiae pecuniae Caesar aDxilium
tulit. Item constabat, Elide in templo Minervae, lepeti-
tia atque eonmeratis diebus, qao die proelium Becnnduni'
lisgt In dem Dtutisutiva ntcbt lellen der BegriB de« rtlaliv Geriog-
fagiges, Uabedenlendea, hier: Uuieiirdigtn , Sc/UechUn. türgl. Schaid
■0 UoTU £(ip. I, 7, 8. Platareh hat dlefi lo suigedrückt c. 78. «e
oin (hIov ov ßaad.titiir oütj Ao/ingur oiäi tuiq — ihi(oni ö/to{ar vaa-
3eno T^r oliytiQiay ». r. l,
el tbi — i'atüi^i'tur] Dieie trotin», ialtt Angabe äci liagiichen,
(von Plnlirch mit d«r aicbtbar lebbaftMl«» Theilnabme enihltep) En-
Äm du grofieu NebeDbublen befc<mdet, lumal, da Cae»r ipäter der
TkriusD lieb Dicht enlhalteu kaonte. V«rgl. dagegen Vellei. 11, 53, 2.
CAP. CV. Tallere — EpAtwe ex fiiite] Ueber die*e doppelte
(allgemeine n. ipecielle) Beieicbu. lotaltr Verbällniue f. ob. S6, IV.
in aciem, aegaaiH in locuix. Ob. c. 33. Epheii.
in tumma pecuniae] Dieie Siroklqr abhängig Ton leitet! qnl
teitimonio ino mllquando EOnfirmarent, guanta fuerit pecaniae aoauna.
Aber uicbt gleichbedeul. von ad luramam etc. Der Spracbgebr. der
Iiiteioer behandelt in mit dem Ablatie nicht leiten grade wie der
Grieche ini, mit Dativ; aDch von PtTtonettf eutipreehend nnierm: bei
und in Jxtekatig; od. aneh: an a. gegen. 8o eiklären wir uua Plu-
tvch Cic. 43 m. i/ir^attar iiSr ial Kalaafii Tf'rfipCoaaffiUt wai man
gew. darcb eenlra dealet. — Wir erwähnen dieb, well die Leaatle»
.■chwanken nad mm Tbeil in nimmsM darbieten.
dnobnt UMporibut} D. L xiuei Mal, nicht: siBeimal; d. i. in
atett venobiedenen Zeilen nnd IJmitänden. Aefanl. TctÜ* ^Stj tm^diß
Ktatil^ipiTui' tipt jiö3.a. Demoilh. Pboim. p. 91S. Cie. Ltgar. t. 2.
kaee dua temporm carent crimlne.
aurili«» Ittlit^ Den ipeciellen Begr. van auxil. iOche man daria,
dttll elwai erhalten, gerettet werden, ein betierer Kiiiland der Ding«
fäviavHrJ herbeigeführt werden toll. Daher asiilium Wechielbegriff
inoD tubtidiuM, B. G, in, 19. Opetti fcrre lil Sache deiteo , der im
Beiili oder Uchernniie von Mitteln, Andern einen Beitrag giebt, der
wirUiek voihanden n. da iat; auxilium begreift jedei Mittel, wadnrek
Ich Andern in kelten gedenke d. tiaffe. E« liegt darin die Möglichkeit
dei Heirena. So icbeiut nne vpt nna, Beittand; auril. aber Hülfe,
(Ueb. die Verbind, von opem et lalatem ferre ver^l. StOreoborg xn Ci«.
Arcb. 1. p. SB.) Mit dieiem letztem mächte i^ixooqiir Achnliehkelt
kabent mit jenem ßotj'&iiv. Ctr. Ammon. de different vocab. i. v. '
ßa^»tttt.
repetilit — diedni] Nicht wie Cic. Arch. 1. Qnoad lonfiiiime
pofeat meii« me> reipieere ipalium praeteriti lemporia — i inde aique
repeUnt etc. aond. Im nmgakehrleB VcrhallniHe, an nnorer Stelle:
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. U. CAP. 105> 49S
feeisset Caesar, «inmlacmm Victoriae, qnod ante ifiam
Mineiraia collocatum erat et ante ad fumulacnim Miner-
vae spectabat, ad valvas ae teinpli limenque conveitisae.
Eodemqne die Aotiochiae in Syria bis tantns exercitna
clamor et signomm sonua exauditas est, at in mnrüi ar-
mata cifitag discuneret. Hoc idem Ptolemaide acoidit>
Pergami in occultis ac reconditis tempU, quo praeter aa-
cerdotes adire faa non est, qnae Graeci aSvra adpellant,
^mpana Bonuerunt. Item Ttallibus in templo Victoriaej
nbi Caesaris statuam conaecravetant, palma per «os dies
rSeiwärU oder aufotärtt iteigend, nie: Incam •liqaem repetero, i. e>
* laco quo quti conililit Tel moratur in Btiam qucndam renerli i. rs-
dire, nnde modo diaceuarat. Alio: nameiando diei praeteiiloi qaMl
relegere, tnitia facta ab eo ipio die, qui lunc forte eral.
fue — feciiiet^ Der Conjunlctir abhängig vod der in dem ganieli
Salie: cantlabat — canverUue — entfaalteDen Vorile/lung jener all-
gemeinCD Saga. S. Bamiborn g. 186. R 788. Aehol. Säet, Oct. SO.
quaedam Itatiae eivitatei diem, gne piimom ad ■• veiastet Auguitai,
Inilinm anni feeeraot.
ad vaivttl tejapli limenguej Valtae (von ee/eer«) eine Doppcl-
tliilre, die lunmmengelegt werden konnte und eigeotHch Dach Imtag
iHiging, lo wie foret nach Anfien; doch bemerkt Iiidor. Origg. XV,
7,4. led g^eneraliter tnu» vaeabala iita corrapit. Ueb. die Thiiren der
GriaehtH, die nach Au/ten gingen, wie bei I^aat. und TerenU nach
griech. Vorbildern beibehalten, vergl. Wim Leim ahm W. I. 8. 3S0.
An Tempeln finden lieh vulvae am begreiO. Unachen. Liv. XL, A2 extr.
Eodem exeroplo tabula In aede Jovii in Cspitolia «»pro nalvat Exa e*t.
Nep. Fani. 5, 2. Ctr. H. O. VIII, 0. — Altgemein üblich und auf logi-
achen GrdudeD berabend lit die Anfeinandectolge dea Allgeaeiaem and
BtiOBdem, d«i Gräfiern n. Kleinern, to lu lagen, de* Augenfällige»
and fitbeittächlicke« : \tlvaM — limenqoe. Davon bei correklen und
aorglälli; eo Sehriftalellein unzihlige Beiipiele. So Tacit. Agr. c. 40 in.
Jgitnr triuwiphalia eraoMtnta et iümtrii ilaluae honorem et guiilgaid
pro triumpho daUr — deceroi in aeuatu iubel. Eine ähnliche Subor-
dination der BegrifTe n. Cedanken ofFenbart lich in maacheo deuticAe»
Ipiichwortliehen VerknBpfungeD lokal n. lempurell od. ideell verbnud'
Her VoratellBagen und Symbole, s. B. Ro/i a. Mann; Tag u. Stunde^
Harn o. Hef.
exereitui clamsr elc."] Aach clamer tniVt'(«rti, wie Valer. Max.
t, G, 13. C(t Kortt. ad Sali. lug. SB, 4. Aach ahne exercilu* ward«
elamor veriländllcb aeyni an auch Joi. Obieq. CXXV. pag. 230. od.
Kapp, elamorem (rrjH'fimqne arment» AiitJDchiae bia — andiluaa.
in oeailtit ae reeondilit lempH <^e.] Kein Wunder, dafa,!« meh*.
MSS. teiDpfi«. Caea. wollte daa griecb. äitia getreu wiedergeben und
unfite lieh jener adjekUe. Formea u. BeMille bedienen. Dio. Caia. XLI,
p. 183. fm UiiD-a/i^ ivunarur iE iiru xul xufißälm* ^öipor in toO
jJtcpvolov äq&ina Sia 9Hiai|t T^{ noJtfMc j^w^ijam. Hör. h< die Wo*,
(c; qua» Graeci — adpeÜ. fdr ein geieb oben : wir gtaubcn diefl nicht.
t'n tentplQ — ubi'\ So auch fu Griech. Plat, Lj!. 1 in. Jaeifq f
ifföpit» tmä Tfr ^'USk, p ^ llarouot ■C'i>'t- Vergl. RanuA, S. SM. 4.
L.gL,.._b,COO^Ie
496 C. lUL. CAESARIS
iR lecf« Intex .eoagmenta lapidan e^ panmeiita «xsthisa*
«HteiMlebalnr.
CjLP. CVI. Caesar, paneoB dies ia Atia tnoratits,
qnum audtaset Pompeiam Cypii visiun, coaiectanB, eam
Atgyptam iter habere, propter occessitadinex f^bI rell-
Caetari» — eoniteraveraul] Einig, Editt. Caetari. WahriebciiU.
auch Caei'ar, denn einig. K.iIiK. n. 1 Cod. coniecnverRl. Vergl. r, ril.
Allein niehl Jtm €MMr wvnle die Slatne gehHIigcl, gvwnhcf, aond.
Cattari Statue war in dtm Tempel, alt den GoUtrn geneilit, an beU
liger Stille, am Ibre Erbaltung tu airliern , aur^eilellt. Aleo itamf
li« ia den Tsap«! ala Bin tamfi^/m = Wcibfcichcafc. Vcrgl. ab. mt-
Urrare. Bremi in Suel. Caci. t. 20. p. 23. u. c. 81.
iit teeto'\ Oudend. fand diete Worte >n>töraiK (wegen ex pifvi-
meitlo and anth viell. wegen der Hlufnnj^ totaler ßratininiangen ; Trat-
HbMi — in tcBplD — hl tmlo Airer coagneota iap-, variSgl. alter ue-
fen der Stelle bei Jol. Obieq. a. a. O. Palma riridii — magnt'tudiae
malura enata; wofür Valer. Max. I, 6, 12. iaila magniladiat, and
■efalng vor: integra. Soait ichtint ei lo zn erklären: Die Palme «acba
Kof din platten, gepflaiterleii Darbe dei Tempeli herror; doi lo auf-
fallendcT, da alle Welt n tebeu bonoU n. mb. Allein Plulareh. Caea.
& 47. giebl, wein nir ni^ht irran, einen Wink, wie vielleicbt jene*
in teeto an verheaaern ; er giebt' folgende BeacbFeib. von der Umgehung
dea Tempela: Ir ^äq Iiqiü JVYiit); «rüftuiit dai^xit KaiaiiQo'; mä to.
Titfl Bvxö x^S^"* "^" tft otegeor ipvati xsl Xl^ia uKl^fi^
nar lOTgaui* ov TJr äriaOiv ix tdutdu liyauuir äraiilXai fohixa
:lBf>a -cqr ßuotii tov arifianoi;, Hielb e) etwa : inter lectorvm eoag-
Meata la/ttJumf Jene eeagmenta lapiilm wären alto: tetiellae mar-
moreae evagmealalae , eine Art MfiaÜ, So Mor. ad b. I. »rgl.
Bremi imd Banmg. Croa. m Snef. Caea. 4G. Wäre teetarunt ballhara
beaart, dann denke nua an jene bei Snelon. a. a. O. genanntea
fecNh'a pavimenta. Eine andre Vernmthnng, die wir hegten, theitea
«ir inr Prüfung- mit, ob Caei. ichrleh: incertuia, inier eoagmenta
lapidnra, an ex paTJmenlof In dirier Meinnng heatärlit vnridglleh
WInckelnapR Werke I. S. 304. tro bemrrlt wird, d'fs über den
ateinernen Fufiboiten ein EilrirA von Mörtel und gettnfisen Xingeln
^legl wurde und dafa <Rt Altcu onter fbren aklAren konslferti^e pa-
vtmeHlarioi hatten, die aolehe Ealriebe mach.teu. Palt mödhle maa
glaDben, PlaiarcA habe geleien ; in lepto, wegen dea tq niQl avxi
X^ljloii. — Dafi übrigena auf dem Gipfel der Tempel hin D. nieder
Statuen und äbiil. Knntwerke ttanden, iat bebannt; nnr bietet Untre
Stelle weaenllicbe Minderniiie, dieti nninnehmen. Vergl. Winckelmann*
W. ed. Pernow. f. S. 411.
ottendeiabir'\ Nach der Analogie ob. I, 73. dea Verbor. ttntiendt
und declarandi. 9. Ramihoru {. 108. S. C32. 7. So CIc. Rep. 3, IS.
Tegnanle Tarquinio Superbo Sybarim et Crotonem Pylhagoraa Teniaae
rrperitur. Beiapiele K^ebt Roth a« Tao. Agiio. p. Hl t. So c. 109.
exercitat venire nuneiatur.
CAP CVI. Aailittet — m'ibm} Ueb. viim a. Ramih. §. 163. 8.
SS9. Ob. III, 36 extr. Mv. IH, 50, 3. toKae ~ in cailrji Hiae. In
etdera bleibt vorherricbend der Begr. der Ersdieinang det ttch xeigen,
[iroTlneiell : vertemineii. Wir: man habe ihn In Cypern gneAen.
Aegpptum iter liab-l SD die HSS. ob alte! nicht an beatimiaen.
Bdfpiele lehren , daf* der Name Aegyptui oft ohne Praepoaft gebmnchl
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVIL! Lift IIL CAP. 106. 4W
qnai^Ae eiaa loci opportun itatM , cntn ]«gioiiibas , ona,
quam ex Thessalia. le sequi iugserat, et altera, quam ex
Achaia a Q. Fntio legaio evocaverat, equitibosqoe octiqr
gentis et navibns lonjjjis Hhodiis decein et Asiaticia paucis,
Alexandriara perveatt. In his erant legionibiia hoBiinnm
tria milia dacenli; reliqui, viilneribus ex proeliia et Jabora
ac magnitudiae itiiieris confecti, consequi non potuerant.
Sed Caesai, confiaoB fama leruin gestarum, lufirinis auxi-
liis proficisci non dubitaverat aiqiie oninem sibi locatn la-
tum fore existimabat. Alexandriae de Poinpeii morte cog-
noacit : atque ibi primam e navi egiediens clamorem mili-
tant audit, quoB rex in oppido prac|idii caussa reliquerat,
et concuisam ad se üeri videt, quod fasces aot^ferrentnr»
In boc omoU rauliitudo maiestateiii regiam minai praedi-
nardt.Nef. Daf. 4, I. Lir. XLV, 10, 3, Mel. III, S, 9. Aatnllcba
Bciipiele btl. bei Dicblern Ruddin- tl. p. 3^4. Den Grand dleicr Cod.
■IrakKoB, dl« nicht aufällig teya kapn, glaubea wiT in dem Cater.
■lki*de n flsden, der iwncheu i» Acg. Diid Aigyplaai Icndcre, navU
gaff elc Statt flod et. Diesra bciTit nur: nach Aeg^plea tu, an Acgf p-
tcnl Kälte, und bcielchnft im AllKcni. dsa ZM, die Bicktuug vahin I
Da vo aber entw. ein Gegentata od. der Zweck eiaei längern Aufent'
haltt angenoiDmen wird , halten wir die Präpoillion fSr dorcbani nolh-
«cndig. Ein grammitiicher Grand lag vielt. darin, dafi Argyplut ge-
Dcria /fufniBi war and Aiidurcfa dem Namen einer Sladt analo);.
iteetttitudiaes regni'\ Wir würden lagen : wegen leiner Verbta-
dangen mit der kSnigl. FainiUe, mit dem regierenden Haoae, der Dy-
naalle. Davon ob. e. 103. pro Aoi/iitio et amicHia patrii. Is jenen
Plaral liegt wie oft: ManuieRfaltigteit and langer* Dauer, bei der
■ich Ott «elegeaheit gefunden , Jena aeceititudo in bewibren.
cam legioHtbui una^ Aehoüebe Appotilion, wo der Theil zn den
Garnen lieigefagl wird , *. bei Rauahorn J. Sil. S. IOC. d. Belapiela
«ni dem Griecbtaehen bei RQdiger an Demoilh.' Philipp. III, 13, GS,
coli. B. G. I, Sl.
vulneriöai ejr proel.J S, ab. e. A9. in. Art nnarer Stelle gaai
analog dem lokalen und die yUiaii; beieichnenden ex, i. B. qaidam ex
Arcadia boipei. Nep. Alrib. 10, S. Den Unlerscfaied dea Genitieret-
hältniaaei jeigt aehon da> parallele roagnilodine itiaerii an.
{Bfiratit anrUm] Oh. e. 73. peritliaimia docibui. ' Auxilia, attl
näc&aler Ueiiehung au( die naTea Rhad. et Atiat. Denn lollte «eine
GeianiMlnischt gemeint aeyn, an mafata ea copüt belfaen. 8. ob. lOS.
quad — auteferrentur] S. Z. (. M9. Ob. c. 41. p. SOS.
i'n jIdc] I Ced. ine. (ladend, in B. C. I, 22. ntiit einige Bellp.
U. Nep. Them. 7, 1. eam in ea re coanl tallerr. Trtent. Andr. I, I,
67. neqae eomoiorelar RBitnaa in ea re tarnen. Da«n rergl. Cie. Taie.
11, 4. in ratiene vila* peeeani. Darah Ar wird nach nnaerm KrMCiaen
siebt, ao wohl per BMicbciebeo, obacboa aelhit IV Aehnliehei darbietet, .
(cfr. RMiger in Uenoatli. Olynth. II, 4, I. Philipp. III, 14, ßS.) iond.
ein dauernder Alt: dva tale n9ii fit i. agilar.
jraedicatmtl S. I, 33. p. M./ Hier gUI^ gani iaa 'ni SalL. CaL
I i
L.gL,;..b,GOO^IC
498 C lUL. CAESARIS
CRbat. Hoc sedato tumulta, crebrae cantiniiis difrbss ex
eonciirsu multitndinig concitationes fiebant, complareBqns
mililes huiua urbis oinnibuB pattibiis interficiebaittiir.
Cap. CVU. Qaibus rebus aniiiiadversis , legiones si-
bi alias ex Asia adduci iuasit, quas ex Pompeianis mili-
tibus cotifecerat : ipse eniia necessario etesiig tenebatur,
qiil Alexandria navigaotibuB sunt adTersissimi venti. In-
terim Gonlroversias reguin ad popnluni Romaauin et ad ae,
qnod esset coasul, perlinere existiinans, atcjne eo magis
officio suo GOQvenire, quod superiore - cousiilatu ciim patre
Ptolemaeo et lege et senatusconsnlio socieias erat facta,
estendit: sifoi placere, regem Ptoleniaeiim atque sororem
etus Cieopatrant exercitus, qaos haberent, diinittere et
48 eitr. Bemerltei palant c( vulgo dlclitabaDl , JMlabinf. Nahe nu-
tern: van ilcA, onr mit Besag ■!![ rieh reifen, um aiid inJcr Abliebt,
ci Andern in'is«n zu lauen; damit et Andre höreB u. crfabren. Dalier
Taeil. Agr. 8. verecundiu in praedieanda,
hu{Hi urb. — partiiut} I. e. iiima;i-oi~ Titriij« T^; JiäXiui. Vth.
dan Ablal. ob, SS. Uni. c. 112. m. religuit a^fiii- parlSbut.
CAP. CVU. Necesiario — teBebatur} 1. e. coutra voluntatenl,
pTMler ipcoi et exDpcetationeio telioebatui. Oeuu neceitaria iit ent-
gegen gei. dem tu« tpeale.
r(»iVs] AaifQhrlich über die Eletiae Muuut. ad b. 1. neaerdingi
Waehu|iulh Hellen. Alterlhumlk. 1, 1. S. 2t>i. Der Begriff «ai bald
weiter i bald enger. Xu lelileru Sinuc veratebt maa, darunter die in
den griteil- Gewaiiern jährlick von den Hundatagen an, (quuin canSri
^rllur) und während derielben wehendFU Nurdaeslieiadf , welche auf
Äeg7|>ten* NariHattt beiondera alatk saffieleii j daher die Meinung Ton
dein durch lie bewirkleu Austreten dei Sil^. Uerod. II, 2U. So wurd«
durch aie 4)e Fahrt von Rhodot nach Athen während der HuiidataE«
fall unmöglich. Cic. ad Altic. VI, 7. Sie, beihen: 'BiTialai, iä 'Ec<,-
iia itrii'i/iicia i ffoijiai jx^sioi/ auch aguHones eleiiae; bei Lncrel. V,
741. ttetiti ßabra aqailoiium.
eenlreveriiai regam) Wie hier reget Ton Bruder a. ScAipetter,
ao t. 112. inter eo$ von der /ilia minor Ptolemaei u. Aehillas; luni
Beweiie, wie ia lolehem Falle dai Masealinuia torharrache. Kamab.
S. 0. S. S. S77. I. Hatth. gr. Gr. g. 441. S. «24. Cfr. B. G. H, 7 extr.
Aufaerd- verweilt Hör. auf Bentlej lu Hör. 'Serm. I, I. 100. wo bM.
auffallend Stellen, via fratra auch die Sc/iiceiler mit einichliehl.
md te pertinere'l So iteltt Caei. die Sache darf am ilaatireekl-
Uche« Gründen itMht er den Krieg an reehtfertigen: laiu fVicalinter'
ciie (nach Flutanh c, 48 ein duppellei) veracbwcigl er politiich lOl^-
faltig, all gehe leine Individnalilät In dar Perioa dei Staali unter,
^uBd — «rat facta] L'nbeiehadet dei Sinna, konnte ea mit fic-
ikhung auf exiitiaant heiTaen: quod ettet. Allein daa FaHim , am
welchem Caei. die Folgerung für ilcb abitrabirte, und lein Verfabrea
, MutiTirte, wird von ihm ici» otgetUe gclafil, Ungeatellt.
pm» haberent'^ In i MSS> haheAaaf.- wegen ettemddt «iAi-iilMe
gL,;..b,Coo^lc
DE BELL. ClVItl Llß. lll CAP. 108. 4»
de cbntroversiis inre apnd se potins, quam inter äe armü
disceptar«.
Cap. CVin. Erqt in procnratioiie rcgni propter ae-
tatem pneri nutricius eias, eunuchus, nomioe Potfaii^m.
b priianm inter saog queri atque indignari coepit, regem
ad diccndam caiissani evocari : delnde adiulores quosdam,
consciöa aui, nactus ex regis aiuicis, exerdtom a Pelaaio
dam Alexandriam erocavit atqne enmdem Achillan , cuint
svpiB^memlDimus, omnibus copiis, praefecit. Hunc, inci-
tabin; Huis- et regia inflatum polIicitatioDibus , quae fieri
Teilet, litteris nunciisque edocuit. In testamento Ptole-
maei patris heredes erant scripti ex daobns' Ullis maior^
re — nicht in berflckiichtlgeii. Vugl. la I, 18. B. G. VI, 10. Ruuli
f. 705 ff. Waltber %a Tacit. Ann, II, SB.
iure — ditcrplare} Cfr. B. G. VII, 37. „Di$ceplmv dicitor ahJ
biler. inirr litigalorei i led at hligatoret diaccptBre. dicmilor. lud« ^1
diieeplitor pro iudict et arbitro ninTpatnr." Hriuen. dl nifmt, Verb,
C\V. CVIII. Propter aelatem} Er war 13 Jahc hII. Appinn. 11,
84. ö di ^v /i-iv inl TgiiixaeSixa Jtjj ualtma ytyortuq. Plnlareh -fomp,
c. 17, blob:' 0 /tir oiHr JltoXi/iäioi tf* toptiji vf'o«, 6 Si aävm dUaun
cä :igä}'/taTa Ho&tniit. Bei and. PAalinut Loca». VIII, 483.
HKtrieiui] Gr. «tf^rvöf. Am ihnlkhilca Varr. B. B. II, I. p. IS9.
Bip. -qaii Fauitalnm neidl paitorem fniMe nulrieitim , qni RokkIub «I
Rcmum •dueavit.
ad dicendam eatniaml B. O. I, 4. In, Orgtlori^ein ax viacalU
oamian dieere ctfegentul. Nep. Ale. 4, 3, at deamm ad eoMitam A^
ctndam rcdiral. Phoc. ), S. rstntBM — iaHOi eat dicirt, Abiieht-
lieb anaDMCT Stille die Worte nmgntellt : denn in eaunam dicec* "
wird vorani^eiBtii, dah die emiMi d. i. dar Rethttfall, die alrellig«
SMtie, wirblicb' voikanden , dili lie Statt iiidet; in dieere eniUMm —
tat der Begrilf der Verantaortung , der Rechtftrtigxitg n. Enttchutdi*
gang der ^arfaemdieDde. Hier alio iit die Handlang, dart dM Objeit
da« logiich- Betonte. •
caatciai tui] Lipi. n. A. ichlugeo vor: eaatilii tai. Oka« Nalk|
BOT nüTde dat, wai Held bemerkt, ea müwe dem gewöiililicbcn eabranrha
«alnlge beifnn : camcioi tibi — einen gani andeni , hier nnpaiaenden
dinn geben. ~- &mi tonteii aind die, welcbe am aoiiw Piane, nn leiad
litnk- n.-Simietarl wDfiten, in ao fern er aich ihmem mitgetketlt. Tm.
Agr. 42. in. «coeifcre qnidaa capAaManliM , prinuipii periti — ugt et-
wa» Athnliehet ana, aber alehl danelbai dann ea.feblt dai Merknat
der HlttbeiluDg. Vergl. Ramah. 9. lUS. 8. 119. Karll. in Sali. Cat. 33, 2.
er — OMiMi] Ka waren: eubitmlaHi (Plat. PoBp. 77. xrnievrn'
inal) eokiHiarii, mialMlri. Colt. VI, 3, II. fraUemqne Darü rpcepU
in cohortedi irmicoTum. Vergl. Beneeke in ioatia. I, 4, 4.
cw'ut — HiemiHimat^ Ueti. den Uatericbied der CDHtruit. adt
GeuU. D. Afcas. %. Z. §. 440. CoU. Nep. Attio. 11, 6. ...
edocaii} Robnk. in Ter. PherB. 111, 3, 7. ,^lan* dtemit. KaHU
■a Sali. Cat. 4», 4.
kcräte* — ier{pK'\ „Proprie tcribi dicebantnr ea, qaae in teila-
^enli« ponebantor."' S- Cie. MU, 18. Clnenl. 14. teribere aliquem (v
I i 2
g„_._b,Coo^le
MO C. iUL. CAESAHIS
et ex doabat ea, qnae aetale anteeedebat. Haec ad fie-
rent, per onines deoa perque foedera, qiiae Romae fecis-
set, eodem texlaniento Ptolemaeas popubim Roman am ob-
teelabatur. Tabake testamenli unae per legalos eins Ro-
main eiant adlalae, ut la aerario ponerenmr, (hae t^auni
[vopter pnblicas occupationes poni non potiiiftaent, apad
Pompeiitm snnt deposi(ae) alterae, eodem exemplo, re-
tictae atqne obsignatae Alexandriae proferebantnr.
Cap. CIX. De bis rebas qaiim ageretnr npadCae-
sarein, üque maxime vellet pro comiiHUil amico atq«« ac-
larem Itberii. Tadl. Agr. t. 43 «Cr. SDct Cm«. 83. — CcteniB (ct^.
Briiaon. Form. p. 5T6.) hercdei iaterdum nuaciipabantnr ; led id pa-
lam SeH debtbtt, iU nt estadiri i leetcDi leilibm poiMt. Cfr. Sael.
CBÜg. e. U.
r duaiit$] Lald. 1. tagt bd: ßUabM*. Von ZBlannng dkiea
■ koBBta wobl die Rede »yn; Qber die Foch «Am«, (Qt welch«
Friiciui. I. p. 307. ed. Kr. hhiTeicheade eew&hc leiitet, vergL Sehnet.
der FsTMcnlekre dar lat. 8pr. 8. SS ff. Wir wfirden tedock lieber
imahnt ui^ebea, b. fiUabm kBlDchouD, weaa -itüberc Aatorilit d*-
fSi «präclie.
fwae — dnlecerfeAatl Oh aleU aach: waittväcrttf V*tg,{. e. 107-
■n: i{n<id «ral (acla. -
ftr ON»i ihu elF.I Vergl. la Kall. Cal. 3G txtr. Aodi ahiolot
MiD« ein Verkam ragandi leg. 14 cxir. por libariia aique parenlei
Vcitroi, ))»r maieaUteia Pop. Rom. lebreniie mfiero mihi.
tetefae twilam»nUi Tafeln rou Hdijiiit IVaehi Übcnsgea wur-
den aameutl. hei allen Ctntraitea, ftrteArei&umgeu a. Ferträt»» >••
bMeekl. Vergl. Hael. Ner. 17. HatMCC. Antii). p. 704. e. BriiH>n.
Farm p. itOt; welcher aafäkrt: pJurei tabalae teitamenli tadeai exeB>
flo iraihl ce&nievcTBDt. S. areoü an Hact. UoL IUI. ia. Tih. 70.
iu 4i(raKa} ViMi. ad h. 1. kcaarkt, dab dleea la atdt Salami
war. 8. Säet. Claud. o. 34.
»eimfati—teti Milderada Uniokialbang; de* tuaiultitariitAtii Za-
•fande* de* SUala wegen der bargerl. Uaruken. S. ob, e. 23. B, G.
IV, le.
tfgpMfCna] Briaeon. p. US. e. 0. „Tabalae leitamenli ycl prir^
Vtm Tel pKäiiee, Id eit, vel ia aede laera apud aadilnem , vcl apuit Ta-
bDlaiinm, rel apud aalcnm aliqutm ptcramque teilator depouetnt. .Be-
■•nd. gMehah dlefa an Rum bei den .t^atlalimea. Sud. Caea. Hl. U-
atamaiituB — demmndmBaral Virginl VeaOdl Joaximae. Oct. 101 in.
Teatamentum — dipmtitum apnd ae virgiae* Veitalei prottUerunt. Lipa.
au Tae. Ana. I, 8.
proftnbamtnr'^ Se. iquod anlea faiaaent eteiiltme ae racoadilae.
Wir u^en: «uf weiten, vorieigen, pradneirem. Bei Tae. I, 8. teeluttea.
Inm .'.ugDiti üUotam per Virgiata Vcilaa : aber in d^ Siaac roa;
trtKgt», iiivrtriMgen.
CAP. CIX. Agerrtar'l flaaa clg. voa Strcitfragf n , die TCrhandell
wtrdeo. Li*. I, 14, 1. qanm Laareatti inre genlinai agertnt. Cfr.
■•«xAne vs/fM] Cie. ad Div. Xl(, 16 eifr. de (e audiebaoiiw e>,
laae mmjHm* vttlgBm*. ad AU. X, 8. Ja. id qai>i ma^rim* v«/wi : •mm
L.gL,.._b,COOgle
DE BELL. CIVILl LIB. IIL CAP. 109. 501
bitro eontroTersia» r^;nm componere : rabito exercitt»
re^aa eqaitatusqne oninis venire Alexaadriani muiciatnr.
Caesaris copiae neqaaquam erant tanlae, nt eis, extra
i^idain si esset diraicandnni , confideret. Belinqnebatur,
ut le sntt locia oppido teneiet conBiIiaiiH|iie Achillae e<^
aosceret, Milites tarnen omncs in annis esae iuBsit, re-
gemqne faturiatus est, ut ex suis necetsariis, quos baberet
naaximae auctoritatis , legatos ad Achillan milteret et, quid
esset suae volantatis, ostenderet. A quo missi Dioscori>
des et Serapton, qui ainbo legatl Roinae fuerant magnam-
qne apnd palrem PtolemRenm aucloriiaiem faabnerant, ad
Acfatllan pervenenint. Qnos ille, qaiiin in conspectum
eiu9 TeoiBseot , prins, quam andiret aot, cuius rei oansM
missi essent, oognosceret, coiripi atqne ioierfici iussit:
quoruiQ alter accepto vulnere occupatas, per suos pro oe-
. ciso gublatus, alter interfectus est. Quo facto, regem nt
-in sna potestate habeiet Caesar effecit, inagnaiaque re-
mlr trcillcL am Ilebitan wSre. AIio !■( der Sigh; CaM. vOnickl«
raeht itbr, bAtt« «■ am Kebtten getehen, iU Sach« — gailieh bcUe-
.gcn iD köiia«!!. Naib der Analogi* von: magii vtllt. 8> ob* I, 81.
p. 164.
fra — amtf"] Wl« B. O. V, 7. nihil kaue le abicntc prt iBaa
CulaiMa >rbltrats«{ i. i. tdt, in der Qitalität n. Paria» eine* Scbiadi-
Tlebten; nab« alao dem tamfikam. B. 6. I, aa> qnod dos «idit, fTQ
vlM ei rengiiliaTlt.
rtUngitebalKT, at tte.'\ Ob. I, 2fl.-p. 80.
er meetttariit ] Gleicbbed. Bit mmitit , *■• dJa Folge lehrt, aber
•R aach nah« FtrtiraKäle, nach Ntp. Pan*. 3, b. B. 6. II, 4. Ob cagiui-
U «d. gäfintt, hier in veratehiB, i>l iweifelhafl: aach B. G. I, II. n
artkellen: mceuarH at eumaMgnitai — «lad ai am yerkratite aad
Frtunde.
aeeepta ««Atera acev/nfM] Hör. -aeklag var: oeeapatDl fttgua
ele. und «klirt: eftiHf inblata« Mt,' quam iBlerlcualar. Die ton
D«Ti* «d b. I. cllitlen Stelle« Vellei. II, 57. Caeaar — incaului ab
l^^ali* eeeupatHt e»t. la*t. VII, 4 exlr. imtUiin axorla vtempattu tuii>
•et — d. i. imitretptu», wt« Tae. Agr. 43- ««■«■• latereepl. geben tBr
aaare Stelle kelB Raanltat. Wir aebaen an, eB tmj io tlel ala ; ■'«■-
ftdilut, praepeditui , quo minoi i|»e fuga aate cxpedireii entiprecheAd
uaerB : da er tick nicht mehr ragen iounle, aa der erhaltenen Wand«
gradtgtnug hatte, falglicb aDfaer Slaad geieUt , aieh in wahren. AlaO
nicht an wobi analog dev: timore oeeapari B. G. I, SS. Vi, 40. wie
Ond. ad k. 1. »einte, lond. ttegotiii oeenpatau eue. — Grnnoy. icklu ■•
ntr topUnt; Inrln. Mceplit vulaere ereijiilit. Bentl. acceplo vnlueri:
tapimtilHi CiL Wir laaian Alle* naaiigelaatet.
magmamque — «I Ut polilil\ Heber que ~ et 1. ob. c. i€. i«.
Jenei gut tehlt In einig. Kdilt. u. 1 Cod. Iaht lieh aber wohl reeht-
farti(an; nnr denke Ben »ich durch qut alleBal den Sata »nnichat mit
gL,_._,b,Coo^le
502 . C. iUL. CAESABia
giam aomen apud bqos auctoritatem habere exlstimane,
et at potius . privaM paacorum et latrODUin , qnam regio
consiiio^ Biuceptom bellnia Tideretur.
Cap. CX. Erant cum Achilla copiae , nt neqne nn'
mero, neque genere bomiDum, neqne asn tei inililaris
cootemnendae videtentor : milia eniiii vigioti in armis ha-
bebat. Hae constabant ex Gabinionia militibug , qui iant
in consuetndiaem Alexandrinae vitae ac licentiae veoeraa^
lern terhergthtHden Terbanden , mit welchem derirlbe In logiiekcr od,
rakti*eher Verwuidtichafl iteht, wie durch eine logiKhi AltrikUoB
■■Rinineulifaigl } dvr mit et (ageknüpfte Skti ■■! elwsi vaa Auhca ber
noch Hiniukoinaie'iidei, d. i. ein aliad gtaui voo Faclii oJ. GedaiiLfo.
apud laet] In L«id. lt. iteM : civet iDoi. Dieh gi«M die Br-
klär. von. iKot; denn auf Ceetarl Leate kaiiD diefi unnöglich liciogea
werdes, denen eiu tolcher König grade nicht Seipekt cinGüben kannte.
Aehnlicher Wechiei der Relktian dei tum bei Liv. I, 13, 2. ne parrl-
«Idio macuUrent parlai tuet. Vtr, d*i. Jk. Grooov.
pauearum et latronNM] Weg. et d. i. und saar i. ob. e. lOI.
regio cami'/i'a] Diefi in Parallele mit dem Genitir. pmicorum etb
glebt abermali Beiepiel Ton dem Wechttl der Farmen im AuadlDek^
deiaen Zweck keine bloh rhetoriicbe Kämtelei. Man prüfe i. H. Lir.
I, IS, 4. agroi vaetat uteücindi magia, quam praedae atodlo; nicht
praedaadl. Auch hier liegt in regio com. da* dem Stande, der Wiirda
anhaugead« Merkmal; regit eaaiil. wurde die Perton dei dawial. K&-
•iga beiiarbeben, Dadureb-erhält der ^^eX-licbegr. etwa« Abatraktei,
wie iehoD erinnert.
CAP. CX. Cum Jckillal Von cKn «. II, 19. Offenbar wiU Cae«.
Bndenten, daTi die» Soldatelke nieht blofe leial, loodern auch dnrek
iür Iptereeie an den Aehillai eich BMgeichloMea halte; mit ibm gemeio-
■cbaflljehe Sache machte. So /iiiü ttros Hiid airy tif( ,ilmi. Vigcr.
p. UiO. AebnI. Plat. Cic. o. 44. oin iUyovt lär vnö Kaiaafi arfaTtv—
Oa^tVcui nt|il äuzir rix» fö /uiQaxtov.
■f) Man erwartet: guae. Vergl. die Icbrreicb. Betap. bei Ramsli,
$. ITT. S. 740. ti. i. Der Gedanke i|t: bei Erwägung n. Belrachlnng
dieaer Streitkräfte ergab eicb, da/t etc. So liegt also in al die An-
gabe dei RetDllati.
numtro — gener» — imi] Man beaebte, wie alle S Paukte !■
lerielben Beihefolge crdrlert werden.
eoaltmneKdae tidereutur'Z Tnrpin de Criii£ wanderte lich, daft
Ca«l. *o nrlheiie , da doch die Hauptmaiie aui Getindtl aller Art be-
■taoden: la habe er aich gewiiierm. lelbit widereprochen. Allein,
die Uiiciplin abgerecfanct, war e* docb gani cerwrfn«, keiaelwega er-
•chlairtei od. verweicMichtei Volk.
Aa« eoHttabant er eU. | Einige MSS. hi; I Cod. haec. Doch
helreebt der Begr. copiae oReabar vor. Bx -^ militiiut , inr Aagaba
materieller ttealandtbeile , ant denen all am vertchiedemen Snhilanien
«in Gauiee sutammeiigeietit worden iit. Nep. Them. 6, S. Quo faclam
a>t. Kl Alhenienaiuni mnrl ex larellU lepolcriique caiittaretit. Vergl.
Ramah. fi, 142. 8. 433. Die Sfraktar mit d. Ablatir, i. B. Cic ¥ia.
IV, 8. anlran eonitamut et eorpore entipricbt mehr dem: In um lind
vereiHiit, d. i. der wirkliche Bettand einer Sache, nicht deren hieto.
ilicbe od. wirklich Statt findende Zusammeiuetsang , wird bejei^net.
„...b.Coogl!.-
DE BELL, CIVILI LIB. ni., CAP. 110. 503
«t nomen -diicipliDRiiHjae popaÜ Romani' dedidi«9rai)t nxo-
rea^e- daxerant, ex qnibas yleriqae liheroa habebant.
HuG BGcedebant coIIqcü ex praedonibus lalronibuBqne St-
riae Ciliciaeque proviaciae fiBitinuwumqiiG.regioauin. Mnlt^
pFoeterea capitis damnaii ßxnuleaqtie convenerant : fngill-
viaqne omnibna uostns ceitna erat Alexandriae lecepfna
certa^e vitae condülo, nt, dato noniiae, militom essent
nunero: qnoram gi quis a flomino preheqderetnr , conddtwi
ntilitiun eripiebatur, qui Tim suorum, qaod in simili culpa
^ersabantiir , ipsi pro sno pericnlo defeadebant. Hi regnm
otnicog ad mortem depOBcere, hi bona locnpletam diripe're
ktipendii aagendi cauasa, regia dorania obsidere» regno
nXBrngue Uuxerant'] Niml. im Lager und im Feld» batfen il«
'Waiber genommeD , wai verholen war. Tacit. Ann. III, 33. haud fru-
(iFrB placiton olim, ae ftmioa« in iiKiiia aul gmlei cxterou trahertn-
tar: ineia« malicmm comüslui, quae Rafnanum agmen ad limilitudincai
barbari incetlu$ coiiVertaot j wobtri Murft. brmerlile, lal» Germanen,
Callier, Penicr die Weibtr mit in den Kri«j genommen.
eerUi eondiliof at fle-i In cerla liegt der HegriS; retiqvm trat
ke memata ea, ul elc. Ohne dine Andcnl. dei Zaeeit a. Erfolgt
.ainei wilelicn ZaltDcblaortci und dea Jeden noch übrig bleibenden Ge-
werbe* a. Standei, kannte der Infinitiv «leben, ebentaJii all Apfotiliom
um. cerla conditio. Vergl. Kanih. £. 179. Not. S. 747. i. Oft f Sgl man,
mehr naob daulichei Weile, bei: $ciliett, nl etc.
dato aoHfn«] D. i. uachdem sie '■ich batlnn tnroltireii lauaa,
oder genauer: lo baU ile akh gemeldet hallen, all Leole, die Dientte
neliBte» teoUlen: denn hier iit die Bede von Miethioldaten, nicht von
(relea Uürgern. Ctr. Liv. III, 0». XXXIV, 95. Tk. Hiit. II, 97. limol
eetera iuvenlm da^at impigre ttomina.
Eint itiorut» — dtf>eadabant\ Statt dei gewdhnlicfaem: vin In mo«
tenfalam ab iii defendehanti oder laoi a vi — dctendebanl, fVi.wle
iniarim wtrd hier patlive gCDommen , ^ai elwai ungewabDlieher , all
iniuria. Weg. defendere = äfiiraa&at i. in 1, 7. p. 43. Sehmid ii|
Um'. Rpf, I, S, 10. Oft bei Icti) HortcFM defegdere itatt: nleliel. Cic.
Off. III, 18. t|ai nen def*ndit iniuriam utqne propulial a anii, qaam
poteil, Iniuite facit
in — ctUpa venaA.] Demoitb. E^ % ab inif. Sfofial /it itlr td^
6/toiaS xu^ttr cr»Ti)^Aif xoli TÜr ofiolir altiiSr Ttiv^fpiai,
ipii pro m« perfeul» ] ■ ,^Avxoi iiniQ T^«' iaVrär atniiqlai." So
wcoigiteni dem Sinne. nach ; eigentl. tanguai» tuun etttt pirirmlmm.
Sa venelunilit faal dieiel pro — defeadere in dai griecb. ji^onolffiilr
=: propDgaare. So Plut. Cic. 43. TmOTtali/itty ife naiQlSoq. Man er-
wartete dei Gegcmatiei halben vi'M.aliorBni od. iliornm od. alieaim
.Iniariam pro Mo etc.
iliftKdii tmgeiidi oaatlm'i Hefari. der ■ Codd- atiptndia. Held ad
h. 1. lagt: „Schwerlich steht der Genitiv dea Gerundium mit dem
Aecnaal. Objecli Jemali in Verbind, mit eauMa," Dagegen würde lich
■Ol Lir. II, 3. experiendi aaimo$ railitum eauiMa parumper moratoi —
(ohne alle Var- leet.) weiter« Schliibfelge «nt nnire Stelle machen
tauen, wenn nicht einai Theil* die Nähe von atipendiV «ng. hedenk-
gL,.._b, Google
504 C. lUL. CAESARtS
•xpellere «Um, aliot areitsaete, vetere «(oodun AlexRodriai
cnceEcitas inMitnto eoBaueierant. Erant pnieterea e^nitniB
■üliB duo. iDveteniTeriiiit bi omAe« eomplaribna Alexan-
driae beilis, Piolemaenm patrem in regnum redaxerant,
BibuU fitios daoa,ln(erfeceraiit, btdU cum AegyplKs ge«-
lerast. Hnnc osnin rei miliUrSs habebanf.
Cap. CXI. His copiis fideoa Aehillas pancifatemqoe
nilitam Caesaris despkäens, occapabat Alexandriam, prae-
ter eau oppidi pattem, qvain Caesar enm niilttibus ten»-
bat, primo impela domum «ies irrampere eonatiis: sed
Caetar, dispositia per vias cofaorlibas, impetnm «üb tn--
atinoiti EodeiH^arf tempore pugRatnm est ad portnm; ac
tooge inaximam ea res attntit dimicationein. Simal enini,
diductis copiU, pluribnti viis pugDabatur et magna inulti-
tndin« narea leogas occopare hoste* conabantur, quamm
erant quiD^oagiota aaxillo missau ad Pompeiuiu proelio-
Uch ■uUa, nnd itr Spncfafthrtuk fOr Miptadim nagte, !■ der
Bedcnt. tob S»id.
aliet, aKai] Nuk dar Antorit. «iDiger Codd. wollte Oadimi. Im
«nie aliai veikanat htben mit Beileb. anf'a. O. I, 8. wo auf GroaoT.
.«• Llv. III, 17, ». varwieicB wird. Vergl. tu. dl* voa Drftkb. gtm.
B«lip. Allein die FUUe iliul an «utertckcidcB. Der Ireaid*. BerMra-
feb. Uf, wia gewöhnlieh, acbneil bei der Hand in Andrer Febtapfca
.ra treten, oh>e in bedenken, daTa Bnarrni Schrittitellar ein endrer,
tcAwfeAerar Gedanke nutergtaclioben würde. Um die lamaittAe dm4
wetferwaaAleA* Wilikahr jeitai Saldaleike an bcaeiehoen, nefa atit
— aliat leinen Plati behaupten^ woiD noeb kBrnnt, dah, wenn regiee
txfellert abielBt geietat wdrde, man Caetart Schreibart gaui veckcn-
nen würde, der bler, wie liehi gehörte, dnreh regmo — atioi nnt-
aehrieb: ^al /arte in regna ettent. Wir; Kenigt bald von Tkrone
Jagten, bald erBauBtea und einietilcn.
iMveleravtranl} Vtrgl. aach Ob. d*B Sedaalaw ab. 1, 44. p. 13«.
BibuUfiliei] Davon Valcr. Mai. IV, I, 15. Lcienawetlb.
CAP. CXI. I^aeter — paitem, quam — cum miKUbta ele.] CtoBi
■iilitibiii erkläreB wir uach I, 3». f. 113. würden ei auicbrelbeii : qaan
C,*el. milituai qaoa aecitiB Aabebal, praeiidiii oecupatani tenebatj nnd
Tcrweiaen tn Beiiebnag aaf die ABaiebt EiuigeT, dah cum aaeh lar
BeMichB. de« Caa. iBitrBiMBto/it diea», anf HbmI Tnraelt. II. p. IS*.
i»mitm — irrvmpere ] Vergl. ob. e. it. lu taa^Uann — tgretwt.
mttuht dimieatiamem J Ctr. ob. c. Ü extr.
wutg-m muttÜKdiitt\ D. i die Peiad« warten eiaea groFaeB Tkell
ihrer Streillnarte aaf den Hafen, um aicb der SehiKe (n beaiiebligeB.
Alao: Mt'l mi. durth, mültUt einea ataiken, whlreieben Ctrf» inek-
ad ^mftium'X K. ob. (. 3. Dareh ad loll du Z>ajl'«/ver%iilfBllB
aagegeben werden: raiaaae es, abi ti ~ ......>.
feapeiaai v*niue dici pouenl. So C
eril ad Fa»peinni aoiler adVautna.
gL,;..b,GOO^IC
DE BELL. CIVIL! LIB. III. CAP. Hl. 605
-tfae io Tbeualia facto domnm redierant. Ulae triremes
omnes et qninqneremes , ap^ae insirnctaeqne omnibua re-
' bus ad navigandnin. Praeter has duae et viginti, qnae
praeiidii cauKsa Alexandriae esse consueverant , coDstra-
(ae omneH: qnaa b! occnpavissent , classe Caesari er^pta,
poituiM ac iiiare lotum in aaa pmestate haberent, cvmroeat
tu aQXÜiis^ue Caegarem prohiberent. Itaqne lanra tat
coatentionfl actum, qoaota- agi deboit, quam ill« c«lfirem
in ea re ricloriam, hi sdntein suam consistw» viderent.
Mrtme» »miml D. L lauter; «Dch wir coDctttvc; Attet. W*
StellBBg dm U'attt bedingt di»« Uedcnt. »o 8sll. lag. 1E)3, 1. qok
iHgBrtba }ierfugat emnei praeildium ImpaiBcral. Du. Fabr. Cfr. ob.
II, 10. p. 241.
* aflae i»Hrui)laefKtJ Ob. I, IO f. oiamiB itbi — ad bcllan aptm
mc parata. Ltv. XXI, 37, S. aptae parataeifat linlrei ; wo andre MSS.
Bptatat, Id. c. 11, 4. apiae imtraetatV'* rcmigin qnlnfjueremei. Dar-
KU vrlreDiil man die nripril n gliche , in inlcber Varbind. gellinde P»r-
Ueipialbritut. Ton qptus. CEr. Eclog. Cie. p. 390. la: gladium e laeii^
Bari aplum. Serv. id Virg. AeD. IV, 4S2, Aiem bumcro InrqBct itdltl
•rdenlibui apluM l. e. conjunclum, önö tdo ünttaOitt. — Ueb. (Dia*
meceraal a. o*. II, 41. p. 3-i3.
gnai *i oecupaitliemt — kaberent'] Haberent, lebrCD Held and
BauniL ad h. I. atehe aall BeiDg auf die Vontellang der Aegppter,
Dttf« lelielnt nni keiienregi der Palli vielmehr lit M Vtlbcil D. KA-
Bonmment Caesart. Die legitehe n. sgntaktiiehe Bedenlnng nad VCF-
bindnug dicaer Conditianahitti hat aber mit Klarheil und Srharbina
Ma aar Kvideni erwleieo Kroger tloleriu eh. 11. 8. S34 IT, vergl. S.318
ff. wo lahlr. Belap. Ei lieietebnet näni. daa Inperfittum elwai In d(C
Zer'l Banermiltt. Wir würdca dlefi', e><enrall) all luhjelitive AoBicbl n.
Relexian, etwa lO aMdrieken: iallea ><e — dieie elnniat erobert, M
kmlle» rifl au«b den Hafen tn ihrer Gewalt; oder es war »olhweadige
Folge, daTi — lie hallen. \
elaut CaesaH'] In *lel. MSS. CaetaWt; wa« Jedoch hier nicht
!■ gealaltru, olrichon eripert ohne Angabe der Perten oft gefunden
wird. Hin- nrafale der Gegner ganannt werden, dem gete/mtlet wurde.
LIv. V, 00, 6. aanm «alJii ereplDM. tlad an kadn aberall, wo dorck
■eHpere ain betgebrttehler Verlutt angegeben wird , daa bethelllgt« Ob-
jekt (der Dativ) an* den ZBiammeabaRge erg&nxl werden.
eil — aetiim'i Glelehian wie vor Gericht; daher aneb: reut ob-
Hmmit. Ob. I, 73. Ctntentie lil Übriger» niWiiai eOnlentio, B. 6. V, 19.
jfonta — debutt'\ 3 Codd. haben: aeeidere petvit. Daraui kilna-
te nan laicht folgera, ei habe Ca», geichrieben; qnaota dfbait; vg{
n. acHder» aefen eiageKhoben. Man erinnert aieh irx kaoflgen latM-
rotalim ran fieri. Cfr. FabH n. Korlte la Sali. Cat. 39, 2. Coli: Raonh.
f. ISS. 8. 50S. Doeli wCrde Dnira Helanng bei Sallnil, TaclL n. Dich-
lern eher OellBug gewinnen.
nie — vietoriam, hi — mMsm] Lanaire hnd in 1 Cod. Pari*.
tat, wat aehon lorin. empfahl; dveb knnnte Caeiar abitclltlieh danA
itle den Athillm ah Uturpitler u. Meuterer hertnrheben wollen, WB-
gagan freilieii — occupaviManf — au atreften ackdnt. Die Codd. uOt»'
Im enlwbeUaa, «e hier bei Oirimd. •ehweig«». tiiü tüBUcb OH d1<
gL,_._b,Coo^le
W6 r- C. lUL. CAESARIS
&ad rom ofttlnnitiCaeaar^ omnesqae «oa naVM et Teliquas,
^ae dfant ia oavalibiiB, ineendit, quod tarn lat« tneri tarn
jiarva ntttQu nos poteratt, coafeatiniqae ad Pharoii navibns
utliteB exposttit.
Cap. CXII. Pbaros est in inaala tupris, magna allt-
tadine^ nim&:i8 operibua exstruota, qoee honien ab in-
Mila accepit* Haec insiila, obiecta Alexandriae, portum
•fficit: Bcd a-Huperioribna regibus in longtiadiaem paasunm
JBongäolonm jü) narfl iactis molibas, aogusto itinere et
Mtxandiiner-,. M 4ia.L«nle Cmttart beietclmeii , hflt laria. n. L*maire
(Sr ciitgekicden, ntil Beiug kaf tlirl. B. Alex. 16. noWria eoini pronn«
■equa tctrk, neque niui tffngium dabstur victit. Uud.djcri bcilüligt
plutarch €■•■■ c. 49. Er nennt den Krlrg fSr Caewr itiliitor ßagif
■Tai SvifUtaix(ti''iiTOv, Piend» Cell. p. 25g. vii tliad tempu« perkuloiiai
«git C«M«r.
anaM bbViU — imKtatftt] Dieaer Brand verzehrte an«h die kMt-
bart, iu den» S^rapeam anfbewslicle Bibliothek der PtaleraäFT, nach Aak-
' niaa. Marc. XXII, 16. p. 317. Hib. In Serapeo bibliolhecae foeruni io-
■etliiDaliil« : et loquitur mauUBenlOTUu telernin coDctaenl Bdei, ttp-
tingeHbt aelumittinH tiiUfia, Ploleroacii regibn* vifiillia intsDlii con-
poiita, hello Aiex^ndrina, dnn) diripitnr eifilat aub diclalore t'aeurr,
coBflagraiae. Vir. flnL Caei. 49. Dio C«M. Xl.li, Sg. PneadoCelt. p. 358.
In quo pTocIio — tlamma proximia (rctii ilUpia illam Phll«deJphi bi-
bllolhecan) famnaiHiinain abmmpiit, iu qua cTaal librocnu inUia, alih(
quadraginta, alibif uadriagtnla reprrioi et eit plane liniilia i^lUba-
rsM lOiiu* , nnioernl longa diiiimiü*. — Aul die Krage, warum Caea.
licaei Ereigniiici nicht erwähnte , lätat lich Tom ptychiilagitth morat-
Bland punkte aua wohl antworten,
CAP. CXII. Mirificit opinbai tj-itr. ] D. i. ein Waader der Bao-
Jmnal; ein arataunenaweTlhel', lunttnoUtr Bau, Denn epnt lat jcda
■tuiülrtScli» ArUa ali elwaa Hentrttet gedacht. 8o Cic. TuiD. V, 31.
lextile alragDlDrn , magnifiria aperihut piciuoi. Daher B. G. VI, 17.
•pera atqni art(ficia. Ea iai aber lu heachieu , daf* nirtt. optra die
aieracbiedeeen Bauten, (tirnndlagea, Mauern, PleiUr ete.) begreife*,
.maf deaeii und duTch welche jener Thurat errichtet wordeo. So wird
apera od von Mauern, VrrachaiiiangeD nnd allerlei B*aten gebraucht.
Cfr. Dakar, in Flor. II, IS, II. üb. I, 27. Von Pharua aagl Amnian.
«. B. O. Pbaraa — praelocendi oavlbua nnelaraa auggereni BiiBiiteria.
a — rtgiiyt'l Dia meial, Codd. rtgioaibui , waa achwerlicb einen
•rtriglichen Sian geben dürfte, ohaehon ClarVe deutete: DolibDa, quw
a ■uperJotilMa (i. c. moutuoila) regionibPs eeHVßT^erant, Mit Recht
von Oud. verwarfen, ubgl. von Mor. u. Jacob (Seebode 1823. S. 370)
rcrtbeldigt. Hör. Terataud die Oberttait, weil Bell. Wen. 3. auadröckl.
ptarte* nrbia infhrtorei erwäbal werden, und 1. geaagt tej; in rfuau
pmrttf uTb» dlvliB. Die Hauptaache iat, dafa bei moltt ala einer tiinat-
UeÄeH VorrlcbtoDg der Bauma'tltr In topograph, Svicbreib. me^r in
Anathlag kommt, ala dar Ort, wo nan die Maai*. herholte; wobei aa-
gleieh erakbtiicb, dalk Caeaar* Angahe gegem die Angabe Hancher
SehriBft. aeagt. ala hall« Cleopatra dieieu UHaim erhaot. 2) dajii aco-
let ala Colleklivliegriff eiuca KnnUbao'a in aolcher Verbindang gar nicbt
aiebeii würde, Modcra eheri figua, materie$, agger, Iraiei, taxa »iß.
gL,_._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI Lia IlL CAP. 112. Uff
pontB «nn oppldo coninngitnr. In hac nibfc msala domir
cilia Aegyptiorom et vicus, oppidi magfuitadine : quae^«
ubiqne naves impnidentia aut tempestats paDlIalain -s»«
cursa decesseriDt, has more praedonnm diripere consne»
veruDt. ÜB aatem invitis) a qaibas Pharos teDetar, boa
potest esae propter angnstias navibus introitns in porlnnb
Hoc tum veritus Caesar, hoBtibas in pugaa occtipatia mir
litibusque expositis, Pharoa adprehendit alque ibi prae-
sidium poatiit. Quibus est lebns effectnm, uti tuto fra>
meninn aaxiliaqae navibna ad enm supportari possenL
Dimisit euim circum omnes propinquas regionea atque In-
da aaxilia erocavit. Reliquis oppidi partibus sie est png-
DBlnm, ot aequo proelio dlscederetur et neu tri pellerentur,
(id efficiebant angustiae loci) pancisqne utrimque intcrfe-
Gtis, Caesar^ loca maxime necessaria complexus, nocta
praemnnil. Hoc tractu oppidi pars erat tegiae exigaa, in
Wahrarhciolich auch reglonet mibcr beMtmint dnrcli; terra» oi. Ä»gy-
pti ad. urtii, aad ■och im IcliUra Falle Dicht regioaibui , lond. eher
parle; und dann wilrda M heititp: petilae, nicht iactae : bei welchen
Verho a regioui^ua nur den AufimgtpuiiH dea lün>llicb(n DftiriDci aib
dcuteo kaao. — Der Name dti ( noch vorhandnen ) OaDiinl , Heptaita-
diam, giebt die LÄDge deiiclb, ut, die Cac», uacb einer innden Siunm«
IteiliDiDit. *
gaaegue ubiqne'^ D. i. Schiffe, die irgend lea (je einmal Wo)
■ich Tcrirrl haben oä. verichlagen worden lind elc. S. ob. 1, 3«. p. lOi.
PAarot] Far dieie Form bürgen einige Cadd, Uu iit nicht oo-
wahncbeiDlicb , dafi die Intel abiiebtlicb. von Caea. lo beuanut wnrde,
anm Unlerach. vom Leachttharme Pharm, welrbei Wort Kaieul., wäh-
rend der Inielaaine femin. So Mel. II, 7, 6. . Pheret onnB Alexaudrlu
poDte coniangilur, Daa. Txichacke.
adjirehtaditl AI. tomprth. od. prekeHd. Janei Verb. Sodef tick
■ooit nicht bei Cae*. B. Hiip. IS In. hominem adprebeudit. Doch lagl
Cic ad Alt. X, S, I. Q«ce»e eil pelli iitDa ab Hiapania, aut trab! id
bellHm , aat ialnm adprehendert Uiipanlai. deich um. Beaiti argraL-
fea, trani. taitir, iiheiut darin m licgeo; »ehmUf daich ei>cB oa^i
de maim aich lo Beiita Ton elivai lelien.
dimixU emiwi] So TeibcHerle angebl. Bealiger; obicbon in d«B
MKS. entw. dedaxit; in einig, bewahrten Codd. deauxil. Dieaer Spur
{olgand, fehlen oai exkautit an rechlteillgea. Lir. XXXVII, IB, 4.
In hiberna copiae reduelae exhaariaat eommealiiui jiraebendit iofioa. —
llB^achlct der Anidruck viell. lu /tarl erachiint; lo entacboldigt Ihn
doch die Nalbwendigheit,.in welche Caei. verietut war, Mlet aar>n->
bieten, nm aich lu hatten; er /eerle aita alle Vbrrithe ohi. Jmjttttm
Biad aber ÜilUvälktn.
e»mplexmt | So ob. c 63. mUia ptManm XVIII eempltjnn. B. O.
VU, la. 71.
gL,;.-b,GOO^IC
SM C. 11]L. CAESABIS
qnam IpM bablMndi canasa initio erat indaetos, et thm-
tnim, coniunctiim doinui, quod arcis tenebat locnm adi-
tntqae babebat ad portam et ad nliqna navaiia. Has tnn-
nitionea ioae^aentibaa anxü diebua, nt pro niuro obiectas
faaberet', nea ditnieare iOTitn« cogdretnr. laterim filia mi-
nor Plolemaei regjs, vacnam possenionem regsi aperam,
ad Achillan seae e^ regia traosiecit nnaqne bello» admi-
niatiare coepit. Sed celeriter est inter eos de priacipata
controvenia orta; quae res apud mililes largUiones auxit:
aiagnis enim iacturis sibi qaiiqne eoram animoa eoncili»-
Wir Dicht ■timnm, weil traelul ain« ABidchnmg n. Fläch* beieidnet,
die wir •Ugemeliier nnd nnbeitimnilcr »mdrackea durch : auf der Seile
d*t Stadt ; iit der Richtung hla.
erat iitdaetiit\ Hc ■ ni«ilri* regli. Uuer: rimguartiereit , (hier
ninder ■chickliib) llefi lich nmchrcibCD darck; bftbilaadi caiuia — !■
dBOKil cMan in dual.
aJ rtiiqna nocafts] Mar. id h, 1. fragt: ear anteni rtlijiuit
LeBerim: ad regia, ubi rtgiae ttavet ilaiiaqL Uni ■cheinl dieia Coa-
Jcktnr, von Oberl. gcbiEliift, naaötbig. Ob. II, I. Ilna Inrrii proxii»
portMi mavalibat<i>u. Detgl. II, 33. Cfr. Ck. Off. II, 17, 60. ReUqua
kcihin jene Sehifftwtirßen nnd BAedf.n, in m fern alle au/irr dem
Hafen fn Alexandria vorhandnen gemeint ilnd. Dafa portut n. nacs.
lia einen gemeinarbaniickEu gerteritcben Begriff der SehiffttlnHan anb.
■amirt werden köunen, lil Itein Zweifel; dam küme noch die ticaeia-
•cbalt d«a Lokalt oder der Lmgi, vrodurcb religua gereeblterligt er.
acbeiat. Dam Sinne aacb : quiciiaid praelerea naealium erat Alexan-
drlae = alle anrierdam socb vurbindnen etc. Ware die Stadt von
«ner andern Helle airt iUuticben Anlagen venehen geweeen, ■» uärde
Caei. leiiiBu Zweck uicbl erreicht haben, dai kösigl. Schiob u. Thea-
ter daich ienc Csmmnnicatian mit der See nicht lo viel gewannen hahea.
filia wiiner — lete irantieeil'] Sit bicli Artinoe. H. AI. c. 4. >■
traünere fit eeltacr Anadr. Brut. CIc. ad l>iv. XI, 13, 10. ai qao cbmi
liaram ae traieeerinl. Der Auidrnek icbeint von Caca. gebraucbt , In
Mtera Arilaae bei Ihrer Flacht die Hauarn, Vcriehaiiiaageii, Graben etc.
BD pwtircD hatta, md die Flacht Hit Halt n. £ile «alfahrte.
inter cm] Weg. eoi i. c. 107 ao regum. B. AI. c 4. diaiieaiinta
0rta inter Aebillati — et Araineen, quam «lerqne alilque iDiidiarclwr
«t nrBnaai imperü ipte obtinere vellel.
ap^d milil. largitianes \ „Largilie «it imprloiii aaibltai anl cor-
r^talae." Cfr, 8ali. Cal. 3, 3. Jug. 10), 6. Tacilua Hiat. i, 17. mili-
iDin («vor Bl largllisua et ambiln male «dquiritur, ita per ttonaa >rl«a
kaad iperBcndnaL — Wate cl der latein. Spraehe mdglieh gawaaen,
targiUo «la Verbale nil dem Caina iea entferntem Objekli id eanatral-
ren, lo war apud tutbehriieh. Clr. Hand Tora. I. f. 410. 8.
iaettirit} Den Begriff erliulert au B. «. VI, )X Üb. I, 0. 48.
Darta weiaet Üb auf Pilo. Paaeg. c. 11. w« damna inmentaqüe ata»«.
re Tcrb. Dttch iit iniackeu damnupi v: iaclura «iu grvfaer UnteiaeUed.
Einige IMen: dena. Damnum iat fiberall, wo ieia. i» NaehtheUe Ut,
oder darein verietet jil.
caneiliaiaf^ O. i. aaehte au gewhiaeii. C(r. B. 6. I, ) eitr. Bremi
»a Kcp. Haan. 10, 3. Welchw Kittel ■. We|« luk der mmeiham» be-
gL,.._b,Coo^le
DE BELL. CIVILI LIB. IIL CAPr 112. SO»
bat. Raec dum apnd hostes gernnlar , PothinnB, ntttriehui
pHeri et procnrator refi^ai, in parle Caesar», quiiia ad
Achillan nnncios iniiteret hortareturqne , ne nejBfotio desi-
Btciet neve aninio deficeret, indicatis deprehtnsis^e ia-
terhanciis, a Coesare est interfectns. Haec initia belli
Alexandrini fiierunl.
diaac, wie Gtiealt gan« ■niBctcIiIoMeii Mjr, ergiebt lieh mach m dar
Redenaarl: nupliat rnnriliare. Cfr. RuKnIc. 10 OVM. ITtfrali]. 10, 2i.
in parle Caetarii] Nach Mor. In tt parte urHi, quam CuiW
tenebtl. Ulaccon. a. Oaiea«. dcIkdcii 'dsi Worl rar: in parlibmi Cae-
aarlaait ; •noftftu Mor. einwendet: erraiit iili , mm Palklniu Cauari
iHiiHiciiiimaa tuil. Ati analag wird angrfdhrt B. AI. Q. wo: aqua«
inagnam tin — ^ [nnderl In parlem Caetartt eon inlermitlebat ae. Ga-
nymedti; o. c' 32. CscMr — in taam parteut spiiidf magna gratala-
tione renit ■öorum. Dannaeh krianen wir mit jrnent lolahu Begriff«
ron pnrt ani hier nicht beFregnden ; DDtenefaeideii aber ta parle all-
CDiui e>*e von : a parte. Dief« letifre wfirde meralitcAe a. peNllitha
Canformität der Ceiinn. varaauelien, die liter nicht -Statt fand; im
pari' tue aliciii. tann auch drr, dervidi hrt Jen. hcllätfet, aal irgnid
•iDi^r UriBChe, d. I. bei der iontretem Maaia der Begleiter, dar Unter-
gebnen. Beweii für untre Anaiehl giehl Li*. XXI, 9, S.aagei» (attra
Ibenim) in parle maftii quam i'n Mlioii» KarlbagtnlemliMi erat. So
kannte- ei bet Cael. heifien : in parle magii qian i'n JUb, AsUngekd
den ■hiolotrii Gebraach Von i'n' parle, lo verwrlae« wir aberaala aaf
Rolb in Tacif. Agr. 8. 230. wo «ahlr, Baiipiete lebren , wls, gletcfc
den AirtrhSit , aoeli die PrarpotHianen von dea bcTalen SekHItM. «ilt
< SnhalantiTti) *o Terbundeo werden, daft man aar Vervsllalbidlf ang dea
logiitAen n. gramnaliirhcn Satiei ein«i rerhtategr^ erwarlct. Latah-
ter nnd humnoiicher verbindet die griech. Sprache darglalebca Appo-
alfioaaaMae Uarefc den AHUal. iteber pmrt In det Bedaat. von ^nUe,
rtaai dea gawCbnl. partet, .worauf Ooflcnd. ad h. I. htndeatet«, rergl.
■•ch bei Ci«. ad Div. X, Sl, S. Snel. Caei. 3S. diilkaaloa Com. e
jMrW dvaraa.
L;,gl,;t..d[jvG0üglc
czofiKArnigcR«« nceirTKR
Geographisches Register,
uliat BeittSgeo und Baricbtlgungen nach Reichard.
Acaruänia, III, 5S. wcitlieh-
ttt ProTioi vnn Hellu od. Grae-
oit propTi4 Im H. JQrch den (inu
. AMbraaut roa Kplru, öiilicb
. dorcli den Fl. Aekeloai Ton At-
. teliem gtufaiedtu, geg. W. a. S.
! du nsre Jonicum. Die Einw.
Aeu^tn B. Atarmantt.
Adrumeiun, (»ch Inwhrift.
Maitan. Mcl. 1, 7,3.) Auch
. 'MfovfUfTot Plat. Cat. in. e. SB.
anch Adirfmc. liptil. von Bj/aa-
CIHM, (ö.illiehite Iiandichaft In
Afrlei propr.) (on Fbdeoiciera
Mb. «päter von Traiait nur Co-
, loni« erbflbeii. Vif^r veiehitec
Beichard bemerkt h ierbel FolgCD-
dei: Adrnmetura kat Shaw mit
•ehr künitlicken Conjeklnrcn in
MratUm (Hcreia) *n Buden gc-
glinbt, and bierant icheint Hr.
Held aninipielen. Mann tri lelit
n etwai ladlicher, aber immer
nneb m weil von Leplit ; hat
aber die Itinerarien nicht ver-
atanden. Da ich nicht verlangen
kann, dich ohne Beweii an hin-
■Buehman, «o mägen einige Ar-
tikel meioei noch nngedrockteu
II. Theili del Theisarai denHl-
ben fdbreo:
„Adruroetum ele. 5uts. Shaw,
p. 96. Le<^ p. 413. (veri. Lora-
bacbii) Teitante Uiitio (e. 63.
63-) lalnil Adminetnm pone pro-
DOnloriam, oppidum ahieonden«,
quod nequ« Aqnila neqne Caeiar
tpie claHlbn* inli «Thapto «Te«-
li Tenlaqae adveriD prohibiti IB-
perare poleraol. Qiiom Suimm
eodem lila poiilam coDipiciamDB,
tacile diiudicaii poleit, qaid ve>
rnm , quid falinm ait ia Itinera-.'
liii. Shaw c I. aumiaam dedtt
Operais, nl proharet, oppidoM
Eiälili Adrumeti loeum iiune ob-
tinere; led negleiit Horrea Ca»-
lia, qnae XVIII ni. p. et I,eptim
minorem, qnae XXV ip. p. ab
Ad Horrea, Tab. Paol. Sg. V;
Horrea Caelia y It. Aot Ii. Sl
vi.,,EraHia. Shaw p.. ,06- •«.
Horrea Caelia aberant «k MtM-
meto aecandam Itin. Ant., p. 58.
XVIII m. p. Quae p. S2. Ugm<
Inr X, mendoie lerlpta innt, qaol
patet ex tntervalto XXV m. p.
Adrumelam inter et Leptim, Ta-
hnlae Inierto. Quamvii enim In
IlineVaKii XVIII notala iinlf
Rutpinnm tarnen ibi cum VU
m. p. omiiium ed, qnod ex Ta-
bula (uppletar, übt hie nomerof
inter Leptim et Ruipinum deal-
derälDi, inlervallo XXV illalna
eat. IIa haec cnm noviaiimli nan*
ticia delineatlonibaa acearate cOD>
Hin. removel oppidum XVIII ab
Admmeio, qaod tolidem ab Her-
rti* diilal p. BG. Tahala habet
gL,;..b,Coo^le
aB-oeftAPHMrBTE» RBO-ISIB»
SU
« Katpima tä JdruHtelimXSV,
•■iIho linterraHniiilcr Itutpimm
■ ' Kt ■ Leplita. At dimeniiDntl jima-
lieae nuperrline initilatkc-, Jo-
' cenl noiBarm boHe iu eiie tx-
plicmdoa, . nt ■ Lrpti Piqna wA
J/urrnt XLI» cnmijiitenlur. 11»
•pparet ia Anloniniauo itatpitiam
■enm namcro VII (proxinam «i
' apitidoM iLeptim nomiaaC Hirt.
B. Afr. c. 10.) omiiMtin et tu
TabnlaBuntram XXV it> diri-
dendun euc, ul fnler Leptim
«I Ruipinum Vit, et tnde ad
AdramilBin XVlH legalar. 8i^
gl DumaiB* X 'p. S2. Itiu. Antau.
"piMhuk Intcr Horrea et MntmV'
• tu» pro iHioiiö habcniiafl cit."
Aeginium, ein BergVailclIi narh
' MannKrtVlU 8. Sil. närdt. *VD
Geinphi in HtlHaeettt in TUi-
■aliin-; ladweitl. voa Ptiahria
■ (Phaloria) indtflu nach dcniielb.
. Vecf. der CooiBl hei Liv. XXXII,
19. «OB G*inpM vor AfgHtlti»
■ ' vorbti grgen Süden gelogen «*il
- «ine AnDahne, die nmcb R«>:Aird
gani unitattbaft, da LiTiu* ober
die- Ric&tung 'tfci Xn;ta>Baeii
' Süäe- gaiiK iiokneigl. Nth fii-'
' rikii c. 14; 'iairr der et»: Rin
Epirui (Ambraela) etc. herotad
aeUle '(icH atf ««m M: CsreMhil
' (emeraThellsUei Pinduty mi.
Ui« erite SiBill, die er antrilR,
■ lal Phaierlk; aUo lag dieie «wU.
'' Mheii dem fidkirge' und detui f'I.
PtBeii*. Von da giag.'ir 4or
Aegiaium, dai ibm xu fe*t war,
vorbei nach Gmaphi, dai nach .
. Pliu. IV, 8. aa den Quellen del'
AiMut, fulglieb norduill. oder
' 'Boidtveit'f. -'l'dn Aiginia'm lag.
Daher wabraebeinlieb, dafi 'Pha-
■ UriaHgi wo Touqueville Phai
'' nitH" hihalelH; Aegtjiiujn dai
'■ htat. • Vetemico V, G»mphi daa
. beut. KHtiovo.'"'
AelAHU, Pirbilnil von' UellM
- tviHiM. Acarnänien und ' Loerii
Oialarani. Dia Landsch. eratieck-
' teaich'bU aoa Gebirge Oeta, Wo
lieh dielet TOdi Pindai trennt.
' Doch laueU' ilch £■"■ genau«
Grauen oftht iteheu-
Alba, (Fncehtia,) auch Alba^
FaäatumllaMiia-f-'AlbaMarM'riHm,
■ ■■itttt Alba 'mni'«WMo. Setf im
- Abrono alt^ioTe; * ' i r
Albici, laaetAlbfl B.' AlblMd
' -ecfi. in der Pratenee, airf lar
linken Seils itt Dafkfee.< Mt-
■■■ bree Keiaruai ApblUaditam, }atal
Hee», war ihre Hauplil.
Aleiia. (vergl. B. Q.) Stadt Sei
■' Maodobil im nanbm. ßUlla Lag-
dnneiia. Prima nvrdtaeitl. eoB
■Diion. iettl äu VlmV. AlUe. :
Atexatidrfa, in-N^dk AegTP-
'tcn. EtbautiwiXtbeafiSI D. 335
.'*Br Chr. Xlt H-J P.' Wertl. vam
> Oalinn Canopieom, halber (Halb)
' Inul Pharot,- Uabn ile Aea-
- 'tpraebel A^exatadna od^ is Tergl.
Lange'* Kektnr'i in Plorta veria.
-'«ckriftea-'S. 1P3 ff.
Allobröge», (^AXXoßi^Kt.-^
■ ßn^yn — ßti»r*0 Voile imuaebm.
£allia Narboaeai. -im Norden. der
.' DaipÜK^ti. «tnea Thtila to«
' -Sava^en an 'der Mr* hi« Gent.
A m ft n t i a , in, 40,. im iBdl. Ulr-
-'vlen, na«h R«leh.'aM-.deiii FL
-l^'^VolaHB) Sainl ttnincn faeiflea
A m Sn u B , triii -«hell 'dea Ta«vl(
' der Cdfoaafa «dn^yKaaebeldct.
- Der Tbeit., wcleber -dUHen Von
■'■Bfyim lr«aBt^ helbt'iMck Tarw.
Anbracl-B,' St. 1b TheaprotU
: . (iBpiiin)-.a« SlauK -fAubiacini,
in derNBb»«aTMendvdei.4r<)eA-
> thai. Dar heat, ^rtu.- EianL
- Ambraeieiutt «.' ^^Mitnse^alaB,
A Bi p h i 1 «t c h 1 , Bewohner der
Laadieh. AmphilBehia im nord-
fiatl. Acarnanien, mit der Hpik
Arge» Ampbilocbiconi.
Amphipoli«, St id MacaliiAl
am öall. Ufeir de* StijBioa. Jdt*l
Emboli, ■■.■•■
Ana>,.Be; Tlafl 4B.Hl«paB. Bbb-
''tica, jeI>l''CKtMfMiUil'
Atttönar (aash AImM, SbIb,
Luian. II, 402v> in HcAiuii, «m
' 'Vorgeb. Ciuserlun.''' ' '•
AntiochiB , Mch Aalloehea, am
i-OraalM j. vb/,' ktAM'l. AmlaHa
Im Srr-^Paiehalit HaUh. Bef d.
- Grieoh. Uv»oj'(i«^-M TaC'Of äti
■tat} jinta/iSo , auch ^ ^iti M<fiiij.
Apollo«4at St. in lllrria Giaa-
' ea, S U* B Stand.- vm «dciat.
gL,;..b,COO^IC
913
«>0«RAPH|jrfCBE8 BEOItTBA
' H«H«r loatad. von .fc<»i lOdl.
von Djrrbach. NMh jclat Rui-
■»B nltrieM Naacn Polamla otb
' i^hmti, — Apattonim WH Na«B
wbT Tlel«r StaMe.
Jtpti)]«, KLinllt^riaGraeceatcrr.
%<tl der firinie lon Mmccd. niii'
dct in* adrial. Meer aaget. 4 gKOr
gr. Ueilan aflilliehtr, all dar Ge~
nutm. lettt Crevatta.
Apulia. Daa ganie Land 6itl.
der ApaBBinea rani FJ. FrtiU»
an bi* inn Ueerb. ran Turtnl
■. dna Vorgeb. 8. H. H Unta,
(ProBOBl. tmpfgi»my Kl hjch
aeth lupjfgia, a. thcilts lirh n>n
N. naakS. In Danfdm, PkuegUa
. n. MeMtapiti.
AqiiilarU, II, aS. lOdwaitl.
Tarn llioRHMtar. MtreurÜ oder
Hurmmeum la Zfagilowr (regio)
d. i> In d«u gaaa eig<nll. bei
' d«a Alten aagc«. Africa, vom f ■•
Ttuea bii Hi Vorgab. d«a Mar-
■ W. I
k O.
ArttlSte, S(. der l.atyi im «Bdl.
. CalUcB. Jifat Arie» in Dfp-
RhonamSnd. .
AriMlaum^.M.Jn UjobrlcD, •«
adrUL M. 3 H. »BdL v«u «er
Müad. 4m RsWean,- dia ndrd-
Itthila Stadt dci ai»*BU. lUlieHi.
JeUt Rimiiti.
Arretiain, (ArelipH, Affifiitir
- nnlif) .St ia Kirnriva, i«l«t;
AreiiD in Taacana.
Aaevlum ( Pietnnia, 'AoxXor ri
JIt»ipnv filnb.) UpUl. in Ute-
rana. Ea gab aacb ein AtcalBB
in Apollca. Plnt. Pyrtk. c. 31.
«ai. Häbr.
Aa pa ragiHM, »ach Reltbar4
.daa heel. Jikarpar, eine >i«ht
gani Dnbedeultmle Stadt la Al-
itnim , iwiachra dem Aptni
(CrcTaaU) u. d. Aom (Voiaiaa)
oder aaf dem Vftgt van Berat
od. Armaud Belgrad; dem ehe-
mal. Pnlcberio^lii, und Paliaa
d. L den alt. Apolloflia. Aabcr
der Aebnlietikrit dea Nameaa,
überei Bitimmcad mit Cae«. Elap-
penllnie rom Genuiu» uacb Apel.
lonim. OtU et am Gtnutu* lie-
B«, {wie gewöhal. aagctiomBaa)
aagl Ca», wedtr ill, 13. noch
c. 10. Boctl c. 40, aod wird von
Relrb. tir abcrcüten Scblab
gehalten. Etwai genaoer teilt
Manaert die «Udl an den Fl.
Apiwi, aa deM «ie aber aichf
aclbit iag, aond. «eiler lurOck
nech Apallania lu. wie Ukarpar,
tWabraeheisJ. anch du Serefm-
ri»n dcB KanUeoieaBa.
Araricuin, &t. itt Biturige* \a
Aatli« Aqnttaaia. Daran* biidat«
lieb dar NamOifiDarge* im Otf.
eher.
Auaetani, ein IheriMhei Volk
ill HiipaolaTarracnucai. Im kcpt.
CBlaloniea.
A u&iro u m (aoeh Avlauiutr') tlf.
In Plcennm. "
I. Otim». .
, täAU loa AMCBMti.
BaHirAda iÖ Bay^a<t nmmiiaiü
FL UAtsgitaa«, dicht von SIV.
nacb NO. fallt iwiichni Utiea
M. KarilMg*., 4<Kh jauer «ta4t
näher, imJlMr. JsUt Mtj«nla
(anebltr*dA) UTaaii. Cfr. AXPh
8U.Mftl..l>7, 3,
Beasi, ein.wildci, ränberiicbea
Volk im HordoiU. Thracien, aq/t
damHiiaui, l'aka vom Stryman.
Die Qegand Betica.
Brandiaium, Bmaduiium, BrHo-
dliina Celan, fiptvr^oior, UpUt.
dar Smltmlimi In Magna Graeeiaf^
■•idäaU. KUt T*aat, L Briif
A'ii in der Neapql. JVot. Terra
d' Otranlo.
lullia, idii, aoeli Byllii, E. Bw/-
Ipdoftei, III, 13. wird loa Han- '
uert VII, 409. DBcb Plalem. in
den Meerb. von Valona gciclat,
H^n dicaer S|ad>r A1M> ReU
ehard bemfrll bierhri: kein ein-
;*iger Scbriflat. dentt fn Bntfa,
WBim er «oa Begebenheiten od.
Zügea, die an diuem Heeib.
vocgeftllen , redet. HrnDadera
aber iit aui Uv. Xl.iV, 30. itt
«raeben, dafi App. Claudiui aua
Genuiu% mit n. bai de» BulUrn
gL,.._b,Coo^le
flXOen^PHISCHEg RK43iaTER
St3
MMd.' JniHi ScjriM MhH «■
■wImIimi Byrrhackium a. .4*»'-
lomia., lo Bnnh PanaaD. D. Uiera-
kl*i. Nicbt «eil ru der Miind.
d<i GenKWUl Ueht bei Hollind,
Ried), P«jBk D. VindsMonrt —
/'Bi-An, bei PonqucTiUe Fletini,
wakriEb. dank IrrlliBia. DIb
Bmtidimir wann 8««fi\r«r, n.
•« darf HMD «»hl annebiocB, <ah
AiiAa den- Ort liMaleliBct. '
luihrfitu«, Sl. »r dwiFüM«
Ton TfiftproUa in Kplr. I. Bu-
Irinta in AlbUi<D, ui der Meeil-
enga tou Coifu.
Calkgwrrti, St der DeTgetM
ta Hiip'>B> ,TiiTTacniieat. nord'
weiti. VOB Otra, j«tit: Loharre;
■D nntmebcld. Tnn AsAii^-oi'pi;
Tiür Oii«aii*W(H nD.1»;, am lud.
weiU, Ufrr In Ebra; j. Cala-
borra, in der ■llciilil. Proi. Ho-
rla, ecb. ort dei QuIncliliBB.
Calydon, St. Bin Fi. Eveoai in
AtlDlieB, jelit Allon Dd. Aidoo.
CameTiniin, 81. iaUmbiieui
%*\.i.\ Citnttrino Im K.irebe(i>l*al,
am FdAc 4cr' ApeuDlDen. Eiilw.
CaadaTia, eine rauhe a. wal-
dige CebirgiRrgend in Illyril
eraecB, 78 M. P. sädäili. von
Dfrrbacb. Wie man glaubt, das
Jb(i. Cattovia.
Cantäbri, Volk tn Hiip. Tar.
racon. Im beal.Biieaya, Im n6rll.
Bargoi B. im weill. enipatcoa.
CanuBium, 8t. in Apiilia Dan.
nia, j. Canota in d. Neap. Prov.
Terra di Bari, '
Capua, Sl. in Canpanien, nach
Reich. aa( beiden Seiten dei Vul-
tnrnD*i bet Weilern der geria-
, gere Tbcil antder reeAten Seite.
Dia nnhedaateodeu Ruinen die-
■er einet bo blühenden Stadt in
dem Flert. Maria di Crotf.
Caralllanl, Bewohner der SU
CaräUi (od. Cafärii) d. f. Ca-
gliari Hpltt. von Sardinien.
Carmöna, St. in Hiipan. Ba»-
tica, BBcb Carito, Carmere,
MordÖatl. von Hitpalit (Serilla)
j. Carmone.
CaBilinvm, 8t. fai Campanien
am VolInrnDB, nach Reieb. j.
A'erir CagHia. An der Stelle
von Capua, wie Mannerl IX'
tauptet, kann ee nie gelegen
haben. Zwar Btaud ein Tbeil
der Stadt Cirpnm, rat der-iRn'
mer Zeit nad bis Bansibct, auf
der ndrdl. Seife d«B FlnBieB ;
(citra) docb nicbt da, wo ea~
lilinam lag, aoud. naher an d»nl
Banpltbeile der Sladl; denn Ca-
• tilimam wir k\a beteitlfler Orl^
und der Vollurnn* faal sehr itar-
kr Krämmiugen, iwd k» einer
aoIchcB «teht aaeh der Tafel 'N.
CagHia 1 H. F. vou den K«tDen
da Oertebeni K. Maria di Oore.
Caatra Cornelia, ancb Cir.
neüana, b. 11, Sf- eiae AnböhW
nach dem Meere in, awiecben
Vlica und dem Fl. Bagräda;
bei Piolem. Kogrtjl/ov Hagi/i-
ßok^ " Bueh SetplonlB Valium^
ö ixKÜorroi; i Xä[mi. Unter-
halb jener AfibAbe' lag- itln ge-
rinmiger Uafbn, wo Scipio AM-
can. maior ; oBeb der Landniigi
•D Promentor. Pnlehrun Beine
Flolta vor Anker liegen livft.
Cfr. Lii. XXIX, 35. Nach Shaw
jettt Gellab. S. Anil. in Mel.
I, 7, 3. Mannen X, 2, 2S6 IT.
der St. Caitulo in Hitp. Tarrac.
Narb Ukerl «eograph, der Grieöh
D. Rom. II Tb. I Ablh. daa h«at*
Caxalena.
Celtiberl {KiXttßiiQtia Volh In
Hiip. Tarr. HptiL war Segobriga
j. Priego. Sie wohnten in den
augrinienden Thellea von Ära.
goiilen, Natarra, AU- B. Nea-
eaitil.
C«raunit Monl«i, «eb. «ir|.
•eben Chaonia in Epir. n. Illf-
ria Grare., Meten geg. W, ana
in das Vorgeh. ArroreraHtttOf j.
MoiiCi della Chinera.
Cinga, Fi. in Hiap. Tarr. entapr.
in den Fyrrnacen, vcTeiolgfe BJch
K k
gL,.._b,Coo^le
GEOGRAPHtaCHRS tt&QIBTBR
;äl4
nll itn SlrüHt, jefil: Cinca
in Arkgon. fällt nit dem Segre
In daa Ebra.
ClnguluBi,. 8i, Ib Picennn, ].
Cingoli Id der Delegat, Aneona.
C 1 n p c a , auch Cigpüa , auch At-
pii, idii (Sil. Ilal. III, 244.
muTO Id clypel apcciem canalii
tarriLm Atpit) St. In Zeagila-
na, in Africa Propr, aa( der .
Oitnite der mit dem Promon-
tor. Merearii oder Hermaeum
endigend CD Landapilze. Noch
.Jetit führt den Namen Clgbea
rin Hänfen foq Bütten. 8. Man-
nerl X, 3, MO.
Corcyrn, Nigra gen. ad. Kög-
xvga ^ Mikmra, auch C'orrjfra
JUyHae, eine Im. im adrJat.
Meere, an der KSde lllyr. Jetit
Cariala od. Cnriola. Den Na-
men nigra aoU aie Ton den dich-
ten und hohen Wkldungen «r-
hallen hftben. S. AniL in Mel.
II, 7, 18.
Cordaba («pll< anch CoIobIb
Dardani, Volle tm Sad. von
MaeHa tuptrior^ im hent. Ser-
Dyrrhachiatn, fraher Epidam-
nui gen, St. in.lll;rii tiraec. J.
Duraaaa) DmradteA, im tüclc.
Pattfda Cordabeniti) St.' In Ht-
Bpan. Baelles, Cordeva in Audi-
iHien.
Corfiniam, {Koqiflvtov) Hpat.
der Peligner in SaÜna. 3. 81.
PeliHO in Abmiio cileriore,
COaa (Aach Cotae, aram Vitg.
X, 1,67. aneh Cona) gt. aof der
KOite von ßtrnrieD. Nuh Beleb,
■rhwache Rainen der Stadt bei
Orlitello In Toicana.
Cr^möna, St. der CenamaiatI
In Galt. Traoapadans, )elit Lom-
bardei, liegt am Po, noch jetii
anf der alt. Stelle.
Cyclädes, bekannte Inielgrnp-
pe dei Mare Myrtovm, (Aegenn)
lagen nm Deia» bejum: naeh
M*l. II, 1, 11. qala in orbcn
iacent. Vergl. dat. Titehnck.
CyrSne, anch Cjrgnae, aroa«,
Hptit. von Cgreiunca, naeh Plin.
XI M. P. vom Heere , jelit C^.
ron, Curen , Kurin , in der
lid«eh> Barea In N. Abiea.^
Albanien, nn einen Meerb. 4M
ndria. Meen. Nördl. von der
Stadt, an einem FldflKh. j. Ar-
genta gen. standen di« Lager
dH Caea. a. Pomp.
E. ,
Elia, idii, Hpttt. der Laudicli. Epheana, St. in Ivnten an der
Elit tm Peloponne«, am lüdl. MSnd. d«i Kay*lro«. Satnen der
Ufer des Penenn. Naeli Reieb. 8t noch jelit bei dsm FleiJr.
1. deu. äermanien, Vocr. S. '22. Aiatalut.
23. jetil Lala. ' '
Fanun, (I, II.) sacb Panum
Fortuaat, to'IeQÖt t^s j(^/ijs,
SL auf der Kütle Umliriea«, jetit
Faao im Kircbenitaatin der De-
legat. Aacona, mit dem merLw.
Triumphbogen delAugoitui. Der
Name Fanum nar ein lehr all-
gemeiner.
Frelntani, ein Sanail. Voll:
(I, 2S.) anf der Oetküite ItaL
den iSdtfill. Thell dea benU
Abmza Cileriore im Kngr. Nea.
pel, nördl. vom PL FrentOf JeUt
Fertort.
bvGoüglc
GEOGRAPlItaCHES RECrSTER
Gadltant, BeirakD. ran GiUm,
lam, od. ruSlii/a, Ipmt. Aagoila
Jnlfa GadlfanBi Sl. in Htlp. B>et.
tnf der Iniel Gadir; Cadir.
Gallia ulterior, iit 6. Iran»'
alpiMa; tarn Unleneh. von GftlL
eiterior ä. i. citalpina.
Gallograecia, iit Galalia,
ralXoyftuxla, Landicli. Tou Atia
minor, grinile öitl. «n Ponlui,
nördl. an Papblagon. wcill. an
BHiiynl™ Q. Phrygien, lud), an
IifcaDnien ond Cappadoe. Cfr.
lU, 4.
O611ÜSV8, (Lnean. V, 403) VI.
In Illrri* Graec. bei Lir. XLIV,
30, 13. Getiusuut, lOdl. vom Fi,
^pcui, ndidt. TOD Äpeltonta,
Nacb Einig, jetil Siomtal oder
Seeirte ; nacb Reich, /it-gtjni^
VieAlBtnaii , Sioaipi ond ^eAf^
tn vcnehie denen Dialelten.
Gomphi, St. in Theaiailen, He-
■tiaeotii^ am öill. Itlec dei iV-
neui, nicht weit von der Qoella
dielet Fl. am Ptndut. Nacb ein.
jetit Stagi, nach Krnt« J. Xa-
lahait.
Haliacmon, Ilt, 3S. CTänzIt.
■nlich.MacelOD. n.Thesial.Jetit
tätTL..Indtrht — Karats , in der
LlirgaaFraDca/Vafamone,- flier>l,
nachdea er kurz vorher den £y-
A'at Bafgenamnren , nahe am
Axiax Fl. (Vardar) in den Meerb.
(OD Salonichi, nicht aber tüdl.,
lond, nürrfl, voD Pjdna. S. Rel-
chaid'i Theiaar. fol. 20. b.
HelTii, iHkovioi) Volle in Gal-
lia ProTiiieia. H|>tal. Alba Au-
gutta, jetit uoeb Alp» bei Vi,
Vitra im ehe mal. Laogaedoc.
u<
c I e a Lynceitii, St. In Mb.
eedonien, Jetit Perlepe, paeh
Reich, dai tarkiieh verdorbne
Mtracita, Dal von Minelien
<vergl. B. C. III, 70. ed. BIp.)
mit dieiem verwechielte' Hera-
etta Senliea lag anf einer gut*
andern Seile Uacedonien*. S.
Reich. Thei. fol. 17. d.
Ujspülis, Sl.inHiipan.Baet]ea,
500 Stadien Tom Meerej Secifla
In Andalatien. Später bei Plin.
' auch Colania Roauhntti.
Hiapftnia. Bei Caei, finden iteb,
wie überbanpt vor Augualai, die
beiden Uptibeile: Citerior und
Ulterior. UnL Angmtui waren
ei 3 Hpltheile : Hispaola Tarra-
eonentii, von der Uptit. Tor-
raca, d. i. eiterior. Vllerior
uniFafile dagegen Hiapania Bae-
tiea u. LatllaHia. Dieti Lell-
Ire grhnile öill. an Tarraconent.,
nördl. an d»n Duriat , (Dnero)
velll. an Oceanoa Allanlie. ida.
lieb an den Ana*, aufarite allo
mehr alidaa heul. Portugal, näÜL
eIneD Theil von den Span. Prov,
Btttemadarä, Leon, Altcaitil.
lacet'ln^, Volle in tt.O. van'
'tlJip.'Tarrae^ im hmt. Ctttalonlen.
Ibprui, (Kbrc}'Ft. In Hlipan.
Tarr. erglelat iich in dai Mart
lgiIiui»'(Aegilium, Eglllnm.)
H. Iniitl an der KQile von Toa-
cani, ], Gif Ha.
IgUTiuBi ( ngubiODi, aneb Engn-
Mnio) St. *n UrtibrJen. I^i'
BuguMo oitt 'Gubliib. • ' '
er da, Hptit der liergettt ht
Hiip. Tarr. am weatl. Ufer dea
SicOrii i jetit Lerida In Katalo-
nien, am Segre.
inenae«, (anith //«i*' '
caonem. Ilergaones) 1,, 60. Voll
Im 0> von Hiap. Tarr. aüdweath
K k 2
lllu
gL,.._b,Coo^le
GEOGRAPHiaCB^a RECIBTER
diich. liDga den
goaity.
lllyrlcum, I.
»4ri*t. Meere, tod liuia oder
Ton Fl. Amia bii xuo Drllo
IIP S. geg. Oll. Iiii zum FI.
Sanut u. Driaut, und zerfiel in
ttfyrit Bartara *. Piui»ia ■. Ro-
majia u. iu /%r. Gr««cB.
Issa, Im. dci Mlriat, JUeen, an
der Kflile ron Dalnatlcn, na>
' weit Pharia. I. Liua.
Isthmus V. Korintb, von den Al-
len gerechnet vya Hafen Schot-
nnt am Aegäiiek. Heere nfch
dem Koriulb. Haf. Ltciaeum.
ItallCB, (Spät. Colonia Italkcn-
lig, auch Traiaoi Civitai) 81. in
Uiipau. Baet. am recht. Ufer des
BaeÜi ]. Stvilla la Fi^a.
{fScIoStot, Einwohn. der St.
B* Umgeg. von LariHum, «wiieh.
den Fl. Frento u. Tiftrnut. i.
Larltto im Nea|>ol. Sil. Ilal.
VIII, -103.
Lariasft (Tbeiula) in Theiul.
Pelaigiotii, am lüdl. trfer.dri
f rneui. Noch jelil ; Tioritte,
iQrk. ftahchelier, legui ScAeAr.
IJeh. dei
Nao
I Lariiia Tergl. L
weg. d«i Pelaigigrhtn Unprniiga
dieier Laristae. Ullfr. Müller
tiesch. HiJleu. Släiume I. S. 126.
eptit, (Minor) daratu LepU-
rninua* auf Tab. Peul. St. .in
Byzaciuiii, iwiicfa. AJiumel. u.
Thapiui. Name und Ruinen in
dem Fleck. Lempla. Cfr. Sali,
lug. 78.
iiaus (Spät. Blliioi) St., im
lädi. Dalmatfen, am Uriuui. Jct^
wahrsch. Aletilo in Alban.
, St. in Julien, jeüt
i^uiiera In der !^apof. Piai>
BaniticaU.
äie Laud-
lAacedonia I.ibera,
Thcil vun Maced. bei
"ach. Lpneestii u. Or/tifi , mit
der Uptil. Pe/agonia ud. Hera-
ffen PeUgotiiaei der rierte lou
Lii. XLV, 30, e. genannte Tlieil
,I|)aeedon. nach äer von den Hü-
sullui, im
g:e troff nen £in-
■ini, Marne
icb AemJI.
Iheilung.
Marrucin
Mai
r Kulte
swiach. den Fientani n. dem PI.
Meruuty Hplat. Teule j. Ciieli.
Sil. Hat. VIII, 530.
Uarai, Volk in Samitinm., Mi
ndrdl. Ufer des Lacoi Piicinui.
Il*astlia, gegiüBdet um OOO r.
Chr. durch Phocier; Marteille.
l.ucan. IV, -Ibfi. Phocil MaMÜla;
auch Phin-ai, {«ventut III, SOI.
MauretanlB, ( MauWtani« )
Mavt/taftuv j'^, aordwealliehra
Land von Attica; au Nuniiditn
grinsend , «pa'nien gegeuül
SaU.
»g. 10.
: Ftt
Ueasäna, Memene, früher Zaa-
cle, St. iu Siciiiea seit CG S, v.
Chr. DerName HtMeue, Tun dtu
auigewandeilen Metunitr,
Metri
oli<
I The
■al.
iich. Gamphi und Pban^lui.
Ebenfalla Name vieler Städte.
HytiUnae, Hitftene, Sti aal
der Im. Leiboa, j. Melclino. III,
103. MeL. 11, 7, 4.
> j. Narboniie, A'sujxnc
L.gL,;..b,COO^Ie
GEOGRAPHISCHES REGISTEft
5)7
ht Aeloltcn , *d der N.küile HtM
Korinib. Meerb. Eig. lag ■■« <■!
t^JMt. Jttxt Lepamla *d. Hg-
pontot bei teil Neagriech.
Neapolii, aacK ParlhaDope.
Cm jcti. Neapel ««it gröIMr.
Auch dieiea Namen fSbrieo vie-
le Stidle.
Nf ntihaean, kl. S(*dt km loa.
Meere, am Fl. Aimt la •)«* NUe
von ApDiloafa, nil ein. Haha.
LncM. V, 730.
OotogeiB, Orloiega, St. tm
Beb. der IlergPtety beim EinS.
dei Sieöri« tn den Ihtrui. Wird
femeioigl. fdr Mtqttiiieniia ge-
halten, im aber wegen der nn>-
vatlkommnen Bnebreib. dietel
Zngei bei Caei. I, Ol., lehr »(ei-
felhafli lo dalk man nicht weih,
ob aa( dem rechten oder linken
Ufer.
Orchoaienot, 8L In Boeolica.
L'eber die Lasa I*t noeh Blehli
Bettlmmtei ni emltletn, Irofi
Clarke n. DodwelJ, die SlTlpe
au Kopaliiee für den geinchtea
Panlit ballen. Sa aath anf Otttr.
Hallen Charte. Reiehard iit der
Meinung, dafi ei auf dem reeh-
Un Ufer de* Kephiiini lag.
)riciiin, 81. In ICpIrai (Chionfa)
StQoi'of V.Jl^aöi;. Mel. II, 3, 13.
Pftlaeite, III, 0. dar Landiingi-
plati in Chaania, ia der Nike
von Orienm n. den Ccrann. Berg.
Parthtni, ll<t^»aiai, «neh Far.
(benf, Volk in lllyr. Bruc. in
der Geg. von Djnhacfa. Lir.
XXIX, 13, 3.
Peligni, Volk In Samnlnm, la-
nerbalb der Apennin, de« FL
AterHu» D. Sagrai; neben den
FVaatanern, aildl. Ton den Mar-
rncini. In Abraiio elter.
PSluaium, JJtJLoi'iKo* , St, an
öitliebiten Arme dei Nili; Feil.
gegen Arabien bin. Weg. der
Quantität Tc^i. Lucan. VIII, 4S6.
Pergämum, anch — ut, St. in
Myiiau, amiCaliitral; yj^gamo.
Petra, kl. Ort an dar HIjt. KO-
•ta, ndrdl. t. Dyrrhaeh,
PlcSnnat, Landieb. fn Ifel. auf
der Ditl. Seile dar Apennluen
bie an« Meer, «on Anrotia bii
Matrimim , dem Bafen tuu Ila-
dria.
Piiaurum, St. In UmbTtcn, na-
he der KSite; j- Putaro} am FI.
Pitanru», ]. Fogtia.
Ptacenlia, .St. In 6all. Togtta,
■m Pa. t. PSaeeitsa-
Ptoletnaiii, tdii, St. in Phdni-
eien , od. Qalilaea Sitperlar, mit
Hafen am Marc mediterr. auch
Aca , .4c« , Aenri , Jetit Arre , 8t.
Jeatt d' Arre, ?| M. nSrdl. tob
Jeruiitem.
P u t e o 1 i , gl. in C'ampanien,
weitl. voa Neapel, am Sinai
Putedanat. Mel. ||, 4. 9. Jelit
R8T«ana, St In Gallia Ctnl- Call. Aqnllan. nnl Narboneni.
plna.'Puovirrav.'l^^cnw. Mel. Uptil. Segedauum, da« henl.
II, 4, 5. Bhodei im Uif. Ave;roB.
Rutheni, aaeh RuISni, Volk la
gL,.._b,Coo^lc
(iEOGR4PHISCaES REOISTEB
Salünae, SalHat, ■«, (q 2üJl«r,
•wo;, SIrab.) St, ma( der Ka«te
von Dalmttieti , lag oiaht weif
Tom h«nt. Spalatra; hitfe aloen
TonBgL HUea. Cfr. Mel. II,
1, 13.
Sictirii, Nebendnfk 4« USra«
rem N. O. in ICtp. Tun«. i«tit
Segre in Citalom.
g n I m o , fi n i ■ , 81. dar PeliKuar
in Samninm, T. M. F. Von CoT-
finlam; J. Sulniooft in AbnuM»
BiteriBre. Sflt. Colania SoU
monttna (. SalmoM*
Tcrrftcin«, Tameina«, auch
Tcrraeina, tob Tqu^o^ i. a. ab
aiperilale aoU. Bei den Voll-
le», in deren Lande aie lag,
AnJrur gen> Lag nicht weit Tott
dar KBite In Laliam. MeL U,
4, 9.
Tarrüco, oder Tarracon, «ina
der Ulutan Colonien der Pbd-
nicicr in Hlipan. Tarrao. iwiteh.
den Pyrenäen n. Ebro, an einem
Mearti. t- Tarragana in Calaloa.
Wnrda 719 nach Chr. darch die
A»ba Tsn enind ana aenloct;
Im i. 1038 trleder anfgebant.
Cfr. Mcl. II, 6, 5.
Tanröia, eaUi, II, 4. KaaleU
bei Haiiilia. Der Name »ekr
varlirt; i. Mel. U, 5, 3.
Thebae, ]. Thiba oder Tbin;
bei. 8t. in Hoeotien. Auch dia-
■cr Name, vahrteh. Appellalir,
war mehrem St&dtea eigen.
Thtirii, S(. ia Lneanien, aaeh
Thuriam, Thariae, [ruber Syha-
rla, ipäler Cepiae. MeL 11,4, 8.
Trallea, St. in Lydien. Binw.
TraUianL Jetil SoltaM — BlaMr.
ü.
VtICR (Itiw^i Ovriii]) pUInle. aalfemt, nnfam dei Promonlor.
Stadt in Zengitana, ältar all Apollinii n. innerhalb dei Heerb.
Karthago, Ton dem «a 300 SUd. v. KarthaKO. MeL I, 7, 2.
VSrua, (Lncaa. 1, 4o4.) Flnb an Vibo (6nU) ad Frelna, (rB-
der Oit - SraDie der Frovioc. ber Hippo, 'Itcihüvu
Gall. Narboneni. fallt in
Hare inteinum. J. Vor. Bei Hei.
II, 4, 9. VaruM,
Vettönes, ein Volk I« Lniita-
Dia; ihr Land vom Tagut dnreb.
floiten, durch den Duriu» von
Altarien getrennt. JineaD, IV, 9.
der Weatk, von Bruttinn., ■«
SfnDi Viboneoi. J. Bivoua In
Calabria nlterior«.
VolcK« Arecomloi, ein kalt.
Volk In Gall. Narboaeoi. theUta
«ich f> 3 Stimme: AreJiomid «.
TeotoaSgei. Hei. II, 6, S.
L;,gl,;.dbvG00gle
Register über Sprache und Sachen.
•"- d. I. davon entfen^ , ' I , es.
a n. ah ob' tautal Öder tofa-
grapAiteli II , 29 in. a medio
ipatio III, 40.
eb bei SUdtcDioiea I, IL p. Sl.
Il[, 33. a n. ab na DalsrieheU
den II, II. p. 243. o n. a6,
olp den Geniti-B blob nmichraU
bend U, 30. p. 312. s« koite
otiotat III, 3. b( lalln (ngitKI
III, le. a Onne lillera« lU,
14. a& decmnaiiB, lokal III, G9.
^ettt ab ajixilio I, 79. tibett
paallmnt quin II, 33. p. lOS.
abjeetut u. adjtctut Itl, SO.
Ailativui localil I, 2. Ablat. lo-
eal. exttntit. bei iolu», omnit
' I, 12. p. 93. 111, 5. 88^ Abtat.
locaL tbhingig tob ciDCm Var~
bale III, 9. oder Vcrbo c. 42.
Ablat. doppelt lar BeifimaoaK
eine! LokBUerkiltDiue« IM, 105.
AMirt. a. Gniu verwecblell bal
Klidlcuaiucn I, 12. Ablat. tem-
poral. In wie langer Zeit und
n»h welcher Zeltl I, 18. p. Ol.
(rergl. Walch m Tacit. AgrU'
eola S. 413) II, 31. p. 271.
Ab/al. der StSlIenBmea abiolut,
woher?
24. 34.
.11,
38. III, 4, 4U. IQZ. Ablat. Par-
tieip. sbiolnt I, 30.' p. 92. Ab-
lat. ohne cum I, 31, III, 87.
Magna tpe d. i. unter ele. Ab..
lat. de* Raum» I, 39. p. IU7.
«4. dei Wegt, der Slro^«, I,
40. II, 8. 13. 24. III, 7S. «7.
Ablat. coatequentiae I, 30. p.
109. Ablat. der Dauer I, 30.
p. 110. coli. III, G9. Ablat.
«nr Umichreibang einei Ad-
jektiv - oAtr Adrerbialbegt. I,
40. p. 119. II, S3. III, »S. 07.
Ablat. ob in e oder ( bei Com-
paralireDl 1,43 extr. Ablat,
oder in cangreiin? I, 47. p.
1S4. Ablat. dei Neben Dmaianda
I, 90. 83. II, 2fi. 33. III, 36.
47. 65. 70. 73. 78. Ablat, eau-
tal. I
36. p.
chead anierm irafi, in Fol-
ge I, 87. II, 13. p. 249. bei
Verbit der freien Ttaätigkeil
II, 23. p. 280. eaaial a. in-
ttrumental 1, 30. II, 36, Ablat.
cauiai oder eb timorem I, 41.
eautal im Partieip. III, 20. 37.
cavt. n. rational. 1, 47. Ablat.
rnnd per, I, 08. 79. Ablat. ab-
tolut. a. quam eaaiftle wechiela
III, 7S. Abi. eonseqtie»tia» In
hypothel. Sälien I, 74. p. 170.
II, 42. UI, 16. IB. 10«. Ablat.
gaalilat. I, 80. p. 188. II, 31.
bei Nom. propr. III, 4. p. 336.
c. TS. 88. 101. Ablat. qualOat.
n. cataal. I, 85. p. 204. Ab-
lat. oder Aceat. II, 18. III. 31.
eautal oder modal. II, 18. p>
3GX Abtat, intlrument. et ma-
dal. II, SI. p. 274. II, 3S.
(qnadtUB — . eoniDeladine) III,
g..._b,COOglC
RegUtec
520
103. III- jiM. lamperal. der
ciogetrelenen oder cinlrel<Dd«n
Zeit eveitl» eU. II, 33. f. 299.
ditee$tM nicht pati diic. III, 9.
coli. 1II> 82. (prollmii camitiiii)
Abtativf iwei neben einander
11,32. p. 301. Ablal, Lei lange
■[■tt a. III, 25. Ablal- bei
laBO III, 38. SS. iluobut proe-
liii n. ■» duob. pi. Ul, Tl.
106. na. Ablal. luT HdUiii-
luang dei Jlf.T/te( III, 44. 79.
AHttt. der BegleUung III, 61.
gn. 9ß. Abi. mad. III, 70.
.4U. oder Dativ, f e. 102. ^A/.
Gooforn mil; Prunomm. pattet$.
WO man er erwartet II , 37.
«Mo/ii(er Gebrauch der Verlxi-
ruBi , bei Caeiai. lelir gewöfaS'
lieh 1, 3. p. 14. c 42 (Uce*-
AkwuUnlia traüonit tcheiobM
I, es extr.
sc BedeBtuog 1,1. p. 4. sc oder
et t. 13. sc vor c I, 48. ac la
Aalaos« I, 64. p. 102. Oft ver-
wecbielt mit aut II, 9 extr. ae,
i. 1. and wirklich. Jl, SS. p.
300.
»tetiit *t III, 24.
aeeiiit. Die Redeniarl: td (hm
aecidit I, 80.
accipert oder rteiptre dttrimmta
Ul, » extr.
4dce«M(w bei Lindera I, 31. p.
04. III, 100. Aecut. der Dauer
I, 84. Ateu$. bei Verb, der
Beaegumg II, 21. p. 274. Je
CHI. abhängig von aaiHflifl'«'-
lere III, 05.
aeer Begriff III, 73. \
jchaia III, SS.
acte* duplex erkl. I, 83.
/fnliiu a. Aquitiut lU, 38.
»cHanu Bedeut. 1, S. p. 25,
Aeliv. u. Pttuiv. verbunden II,
31. p. aOS. e. 43 in. III, 82.
actuaria navigia Begr. I, 27.
p. 83.
ad dieiB u. ante diem I, 2. p. II.
ad dien bei Angab« dei Da-
tum I, 3. p. 28. ad id tempui,
ia weishem SinDet 1, 34. ad
aur Beieicbnang dei Zwecki I,
30. II, 2B. ad d. i. gegen I,
37. II, 34. p. 305. c. 35. p. 30H.
111, 101. III. ad haec' n. aä
hoe nntenehleden 1, SO. p. 114.
115. ad id Bedeut. III, 11. p.
147. ad, d. I. utque ad I, 83.
III, 8. ad nuiBeriin, d. L bU
■ur Zahl 11, 4. tempu ad ea-
»andum II , e. p. 325. ad tar.
ri» i. e. apud II, la p. 241.
111, 40, od ipem Btorari Dal
ähal. II, 39 extr, ad reiiilen-
dum infirmui 111, 9. ad dudb, -
ad impuberce, d. I. bii utl III,
14. ad «Taritiain mnlla Ul, 33.
rfeeti« a. »upernte ad etc. III,
51. ad nUiuin numero III, S3,
ad oninei ratHi III, 30. ad,
d. i.- nacb Art. III, 40. ad hutm
moduia, III, 88. ad, i. i. mit
Haekticht III, Sl. ad omne«,
d. i. bei HI, 60. ad dimica»-
duM Bedent. 111, 84. ad p«r.
nicitaten , ibid. ad mediMm qiap
liua couiaten HI, 93,
mdaequare ol> abiatat oder t»f
II, 16 extr.
adangere, gani eigenllfcb Ul, ES,
mdiere abiolut U, 3. CoDilrakL
III, 64. .
adiietre In pubUeum II, 18. p.
263,
addueere ai ete. u. mit dem Ate.
dei Orla I, 36. p. 100. ad.
dueere a, abdueere I, 74. II,
32. p. 300. III, 40. — adia-
tltu Begr. II, 30, p. 370. HI,
45.
aitlie, ab für praetenlem adette
1, 2. p, 7. adelte omuibna co-
piii, ob lebt? HI, II. p. 347.
adfare, nicht fiiturum II, 40.
aiett utm» III, 84. adtunt, qai
harlamtur oder 'botlcatKrf II,
•3, p. 397.
aiferre lelatem u. Aebnt. III, 31.
adffrre u./oceref I, II. ad-
ferre n. aditrere verwechi.
III, 15.
adfiei ran Uebeln, HI, 40.
aifiigi, vou ScbiUendea HI, 27.
adhibert. Gebr. 1, 37. III, 20 in.
adhibere, d. L laiiehen 111, 33.
aihue 111, 37.
adigere iuniurandum , Slrukt. I,
76. p. 17a. II, 18. p. 264. ad~
igere aäa allingere 11, 1.
adire ad perlcuLum II, 7. Ȇfe
in iui I, 87.
gL,;..b,Coogle
Gber Sprache un4 Sachen,
5»
m4itm$ eommtiulalionii I, 74.
aiittim- od«r odiri tarn iiroti-
berel 11,- 3^ p. 30». aditnm
habere arkl. III, C6.
AijtcUvbtgr. itatt Adverb. 1 , 2.
ji. II. I, El CKtr, Adj. lUT UiD-
■ciueibBug dei Genit, I, Gl.
|i. 140. Adj'il., ob ati Appo-
•iliOH II, 6. p. 227. Strlluiif
de* Adjekt. II, 34 in. Adjett.
. alaU Gtna, Sabil. II, Sl. p.
301. Adjtkliv a. Adterbialb»'
gtlffe iattk iwel AbUt. III, Ol.
Adjekt. dnrcli die Steduug be-
toat III, 90. (reeentiboi Mip.)
miiutortm »ubmitttTt lil, ei.
Aditnal d. i. ei ndlit, ei träEt
bei U, 38.
*rflM fflsri II, 1.
aiminittratiant* fortut Beg'* 'i
35. p. TS.
odmirari B. I. ileh wandwa I,
2G. p. 7S. III, 86.
a^tJcn-e mit A6I. nnd Z>at. 11^
4T.
mdmiiltrt tquot II, S4. admiittr«
dedecHt III, 64.
" «rfnitre coniir. II , 44.
adornart a. exornare navti I, 30.
tidpellart- regtiu 1, 4. p. 18.
. adpellare d. ]. namemlUeA an-
reden I, 70. adpellart U. yro-
vacore III, 30. p. 364.
adpeltafio ali Vaibalbcgr. II, 38.
p. I8K.
»dptter« gladia II, 35. p. 308.
mdlce»i<rt marnm III, II.
udiervart u. obttTvOT* If 21.
III, 38.
aiuratrt conitr, oder mditrimgtr»
U, S. p. 332.
mdiuefactu» mit Ablal. i, 44.
adultilio utqut ottntati» I> 4.
p. 30.
adttntar« Begr. I, 14.
Jdverbialbegriffe »«ei verb. I,
67- p. 168. Adverbial, u. Ad-
j«t(i'Dbegr. TcrwecbieH, I. ;0>
p. 186. Adverbia, dtren Beiie>
hang DDd Stellang III, 3S. p.
31^. c. eo (torluie) Adverb.
Bad Sabttantiv. verb. III, Ö6.
Adverb, vad Adjekt. vaib. III,
78.
a^verint o. conlra I, 2. p. II.
«Awrou d. i. Voa com II, 15.
advertttl a. avertat II, 63 cxtr.
adverio ßumine, wie in den
lenf III, 30.
mdverlere u. animadteTtere ler-
wechi. I, ei. p. 191.
aifyfa Umpli ob ächll' Ilt, lOS.
oeaei u. templum I, 0.
Qegrs n, eij: venchieden I ,
V J.
uf It, 2.
aequaft li
ae^u« ob acht! II, 44 e
aequui locui III, 73. a«gHO «li-
tno Bedeul. I, 38.
atrarium I, 6. loaeli'n« 1, 14. '
aeralae navti II, 3.
AM , weggeluteo bei SänveB'
III, 53.
Jßirmalitg Fartltel aai der ne-'
gatiten itl entuebnieu I, ID.
■ p, 03,
agtf la iDpplireB III, 21. p. 367.
agtT* vericb. von facere , gerere
III, 101 vW SlreilCragen III,
109.
agger n. eralel beim Brackenbaa
I, 40. p. 118. aggertm feiert
n. cotnportare III, 02.
alariae cakurlet a, alarei I, 73.
alere a. nuuirt II, 23. p. 376.
aliai — aliat I, SO. ein attdtrmal
I, 64.
aliema erkl. I, II.
alii — alii oder blotl aliit III,
110.
iDchei Andre I, 3.
ider aliqaantut I,
■liqui, etc. d. i.
aliqui* d. i. i
67. p. lüT. ai
liemlich 1, SS. l
Allgemeine* n. Betondrei ■eben
einander III, lOS (valvae Ilmeik
que).
aller d. 1. der aieeite, waonl I,
4. p. 18. II, 30. f. 370. alter
— tertiai, ob oatiiiltcbe Reiben-
folgef 1, 38. altera nos Bedeat,
III, S4.
alliiiimi moutea sieht alllulMiU
mnnt III, 95,
amba, nicht ambat I, 48. p. 148,
amieui P. R. I, 4. p. 18. awäd
regit wer) III, 108.
amplitnimi* vir I, 5. p. 39.
ampliai lextenti I, 40 extr.
ampliui B. plut III, 2S.
au in der GeBeufr^e 11, 31. p.
396. aa — an, gebäutt U, 31.
an aott III, 87.
gL,.._t,Coo^le
Begister
523
AHtnhiiJi HI,. Gl Mir,
AnakephalaeoiU 111, Ol extr.
jHmphora I, 51. p. 141. c. TS
1r. 11, 11. p. 240. III, S. 00.
p. 434. c. 72.
jl»a»lT»fk€ der Präpotilioueu tl,
22 la. III, 0, der ConjuneUoaen
Ul, 78. eo in.
ancep* proeUim crtL III, 63.
Anfang du Werki, ob ventSm-
mclt 1, 1 ia.
Maimadteriio Begr. ni, 00.
animadttrtere Begr. III, 08.
animv* ob voD Mebrern tl, S4
cxtr. aaimo parati III, 85.
aniaiam adverture I, 69.
angutt» d. i. knapp III, 2. an-
gmliai pabalari 1 , 50.
annuufn ipstiDm u. aB« III, 3.
OAtt ■drerbial U, 2X p. 27T.
aale aacbgeietit I, 34.
anletignani, wer? I, 43. 57.
antiquiliu B«gr. I, 34. p, 104.
II, 2.
Antithttt II, 32. p. 308.
aptrir« a. patefactre III, 21.
apertu» kumtrut Begr. 11, 35.
p. SflS.
JppoHlioa — erit AUgemein, dsna
Speeiell — III , 106. (cain legio-
nibni, una de.) Cfr. SlBllbaum
>n Pl«t. Ly«. p. 07. ^ptl^ xt
■ atnoi ■«! äiUaf nänu xoXXoi lai
Appetilioniiätse und Epexegtih
III, '10. p. 344. /fppaiila. Dich
EigeBDamen nacbgraelil lU, SS.
appTiliendert III, 112.
«pfui initruetaique 111, l'l.
ojttlri Begr. der Fsrllkel I, 7. III,
50. wegen der nngeblichen Ver-
wandtichatt mit ^nt vergl. Qainc-
iil. I, 7, 12. Leop. Schneider
Elemenlarl. I. S. 1%\.--apud
magiilratam II, 38. p. 288.
apud aililei III, 73. apud mi-
lite* largitionel III, 112.
arbilri werl III, 1.
arcano oder, arcant? I, IS.
arier« ttudio III, 00.
BTgeali ponita von lafelgnckln
anMfm-4 Ittii ob colIeeU*! II,
34. ob iin Plarall Ibid.
«TMM proeltiii, ob PleoDMUBif
III, 84.
arlißcia n. arlifiee$ I, S8. arli-
ficium Begr. II, 0. p. 236.
Auonaax d. Allileralio II, 20.
p. 266. III, 82.
Atyndeton bei Caei. nuh welcber
Regell 1, 84. p. 100. lU, 40
Bf Begr. II, 34.
atque ob vericbied«B voa aet I,
1. p. 4. vergl. c. 7. p. 42. e.
SO. p. 78. II, 42 in. III, 14.
57. ob in aateguam in ircron-
dern I, 21. prägnant it. alqne
ila I, 33. p. 1U2. III. 40. 03.
olftfs wiedctbolt 1 , 07. p. 160.
tttgae *t- atque i» 1, 50. ob in
der Bedeot. von tMtiaa? II, 31
«Str. atqua ila Bei. II, 42.
Allraelion ob uunnebmen I, 3.
p. 0. nave», cuim geiuri»' t,
S4. I, 14. p. 175. III, 47 extr.
Mtraet. der Begriffe III, 1.
p. 332. Atlractian dei MelaWei
in NebeniBtien III, 13. Allracl.
dei NEbenverbum II, tO. Al-
tract. dei Object. am den N«-
benaaUe III, 78.
attribuere Begr. II, 4 «Ir. cfln-
baere I, 51. III, 20.
«Bctore aiyu« «r^eate 1, 26. p. 80.
auetoritat Begr. I, 32. p. 100.
I, 35. p. 105. auctorila» ipr
Umickieibuiig def Perlon III,
82. -
Aatlaiiung, schrinbire, der noth-
weadigen ParLikal 1 , 1». p. 03.
aut — aat in uegat. Sälieu, II, 7.
III, Ol.
avtem ob XU letien! 11, 8 in.
UUttm, weggel. 1, 39. p. 115.
autem wicderbolt III, 11. p. 348,
auxilium fern Begr. Ul, 105.
auriiia nicht ropiae III, 100.
«verliet, nicht adctrsei I, 79.
averter* «« mit blafaeni Abi. o. m
111, 31 eilr. aetrier«, d. i. cDt-
w«nden lil, 50.
azit B«gr: II, 0. p. 233.
bvGoüglc
über Sprach« and Sachep.
BaUarilui, mnlbniRfBliche Leaut
'III, 48 in.
Bellica porta II, 35 in.
beneßcia Pompdi, trat? I, 39
extr. c. 61. bin^eia ia atiquem
I, 31.
bentßciarii werf I, 75.
lenevohMxa u. itnivolent. II, 31.
p. 2B4.
iidua d. i. DBcl iwei TagcD <!, 4g.
iirfuujn >am Vnlerichied von »o-
e(M II, 23. hidMo cBmaiali I, S.
p. 29.
bona oder donaf I, 7, [li 41.
Brand der Bibliotbek in Alezan-
driea III, 111.
Brander (Schiffe) tliniohrelb, d«i
Begr. III , 101.
breei 11, IS. p. 25Ü.
ireDtfi»apatiivomu'r(/.R«aiii«I,S2.
buccinator, Ortbographie und Be-
dcnt. U, 33 exU.
Cadert; vom Anigaiige der Er-
eign. II, 15. eadsre d. arridere
III, 73. eadunt pita III, 92.
Caetarit oder Caetarif lU, lOS.
III.
CafMUi n. K*!!!». lU, 14 In.
ealoaet I, 51 exlr.
eantpu«. IncampamdeducertlliVi.
eanelit Umichreibang des Begr.
Spritst II, 10.
Canifiieia; Gegend III, 11.
cunere clauicum a, i^wi Bed.
n. Strukt. III. 83.
CtprtoU, uehitektoaieher Begr.
II, 10.
eaptiiut Ton Soeben II, 5.
eatlella, rerichiadeQC Art 111, 44.
eatligare Bedent. in, 25.
eailra pachmali StädU b. Oerier
II, 24.
Cafui, formell znsammengelidren-
de gelrennt I, 2. p. 7. (er <p«lH»
ere Pesipeii) CaiHtVKTb'MriaM
dnrck PraepotW, verändert II,
33. p. 30e.
eanu, vox media, I, 7. p.- 43.
eaiHl V. f&rtttnae II, B. eattttK
mbire II, 41. p. B23. eatv d. i.
lafaUig III, 103.
eoiHia' n, g^$ia t, 38. 33 In.
nUMM d. i. StreiliMhe KI, 10,
carere Stinkluc d«« Verb. I, 38.
p. 87.
etleriltr tdvolare II, 43. celeriter
n. mm III, 40.
ceiuera draitacli itrairf I, 2. p. 9.
Tcrgl. 1, 67. p. 166. ctnttat
»emtenHat II, io. eemet tenatut
n. a. Verb. III, 31.
eeBtonn Begr. II , 9.
Ceraunia, xwcifelb. Leiart ni, 0.
cernere. Cerrtebalur mit Aceuiat.
c Infin. I, 04 in.
e«rt« u. cerlH III, 25.
eertior factui Begr. III, 14.
etrlui ajnon. mit verut I, 29.
d. i. verabredet e. 37. p. 85.
' eerlae navei d. i. eine bailimra-
Anlahl I, SD. eerta a, elttrm
Tcrweeki. IM, 33.
tftra D. teutum I, 39.
eetrata4 eehortet I, 55.
rircjfer bei Zablbegr. III, 24.
eireaitut Begr. I, 64 exlr. efr-
eui'fwi n. anfractat III, 30.
eircttlari Begr. 1 , 64.
circum Begr. I, 37.
eirciaadueere mit Aecaiat. Ob|eef.
lokal III, Gl.
eireamfundi Strnklnr I, 67.
eireumirt u. eirenire II, 28. efr-
eumire oräinet II, 41. nVmm-
ire aitr ciTcumeeitire? Hl, 04.
eirrumtcribere Begr. I, 33. p. 99.
eiTCumvenire a, eirevmmanire ver-
wccbi. I, 18. 81. 84.. III, 97.
eivei Romaiii a. citet I, 30.
p. 03.
dam ob mit Dativ f II, 12. p, 298,
elämoT ' excrcllna , anch clanwr
abiol. 111, 106.
elare^ d. i. lanlt Ton der Stimme
- III, 94.
ctemenler et moderale III, 20,
Cluptat n. a. II, 23.
.coacta d. L Fila III, 44 cxtr.
ed. I,
HMlIOM
, •■ cegi
gL,.._b,Coo^le
Register
41.
ob plaon»!.} I
tagitara ^* r* I, S. p. 34. III,
Tl. toglt. guld II, 17./. eogi-
Ure arler agilnre elr. 111, 80.
rogilalio belli III, IT. f.
cugnitat Imidiafl ol> lo viel mli
pirtefocl/rrl III, 38.
togaoietre Tom Richter I, 87. t.
ad oniioteeiidvBi i. I. *ui Neu-
gier II, 7. ragnote. df Tt II, 20,
p. 20g. III, lOt. kbiot. III, 38.
eokortet faütrt B«d. III , 87.
coiVe infcr »I, 79 cxtr.
eollattdar* Begr. I, 2 extr.
CaUtttn Im Singular mit Praedl-
Vat im Plarsl II, S. p. 326.
eolligtTe $e Bei. III, 05.
co/Dirt, itrvi etc. oft verl). I, 54.
eoloniate. municipia I, 0. p. S7.
cofoiiirvi Begr. II, 19. f.
eolumillae arehltektoit. Brp. II, 10.
eolumniaria vectigalia 111, 32 In,
eominut n. ronmin. I, 47. p. 154.
e0tiiifatiM m. eommtatut '1, 48.
94. eoMilatH i. 1. vnter a. mit
BcKlell. HI, 96.
eomiliiilia diu, wHf I, S. p. 30,
camitiun Hr^t« ob ächlf 1, 8<
p. 15.
eummeiidare abiol. II, 41-
eom»iltere prottiuM Brgr. I, 40.
p. 110. II, 6. emmpiitt. v. mit-
tere II, 10. comiaHtert rtm
prorlia a. permitt. II , 31. c«im-
mitlere fait »bial. tlieai wagen
III. 29,
eummoda vaUtudo Begr. III, 03.
commune* inintici I, 4. p. 32.
eommtmieart ilmirt III, 18.
eomaaitart Begr. II, 13.
Comfaratitt auf e oder i'f I, 43
extr. Comparalir* weiean flber-
■II bin «a! eine Parallele I, HS.
p. 303. III, CO. (diiflcilini) c,
79. (latioB inflalioique).
camperire mit Ablat. modBl. II,
10. p. 203.
tmmfleeti laea III, 112.
eoiuplelii rebut oder eoKßMUtt
111, 40.
eampUxu». In eitmplemm vaiira
«b äcMI III, 8 extr.
ctmyonere abi«\. Mhllcbteri III, 16.
eiimfurlar» a, romparar* II, 15.
Kompaiilio abaiil. t. e. itaXvaK
tu, ID extr.
eomprtiendi »oW Feaer v. bmi)'
bar. Materialien III, tOI.
conctdert i. e. eendonari III, «0
in.
eoneeltbrgrt i. L snipoHnnen III,
73 extr.
eenriHare Bed. III, 112.
eeurilium a. eontil. I, 10. III, 16.
toacinanl ligna III, 02.
concipcre a. eorripere rom Fever
II, 14. eaaeipere in %t leelui
I, 74, eoneipert iram etc. III,
10.
eoiiclumart rata III, S7.
eanruri»* domum la eine« Begr.
TeriehmoU. (, 93. (Bei Taeit.
Agr. c. 4S. ventitavero «d do-
Innm.) ranrurtui nmitim in
doppell. Bed. II, 22 f. eotunrt.
In der Reblacltl III, 72.
tondili« belli III, 78.
ConditionaUatx ia Ablat. abaol.
III, 34.
coKduelert» wer! III, 31 In.
eopferre arma Begr. I, 74. g. 175.
eonferre cattra III, 70,
'eanfertttt I, 71. exlr.
Cünficert nociem III, 28.
conßder« a. confidentia II, 4. -
p. 220. eonfidere c. Dat. III, 04.
eonßtHt itrbirt Hl, 24.
totifirmare lihertati 1, 14. ro«-
firmare d. i. Tcnicberu II, 34.
coitfirm. uicbt »({^riH. 11, 42.
Goudrmare praetldia III, 04.
eonflietari atruirt u. Bed, 1, 53.
Conformität der Sofigtiedel III,
57. 78.
eongredi ob fdr mä od. «IhdI
egredit I, 4», p. 111.
esnteelurs luifteare III, T8>
coniicire tela 111, 53. gladimm
c. {19. eoniiei in «oetn* Bed.
III, as.
eofliHH^er« «bael. III, 34 in. c.
SO in. eoniungert cattra I, 03.
Coniitaktiaiuti Terietit I, 73 la,
Cmiwilniv. cohortat. I, 21 p. «7.
III, 33. veneh. st n. tu ibid.
III, 82. Conianktie a. Imditat.
I, 48. p. 13A. rsHtBntf. obt II,
30 extr, Cenjanlt. od, Imper-
fikt. lodik. II, 35. (roiiferanlnr}
Cbk}. ad. Imdiiat. nach jnj II,
33. p. 397. ConianHiv WOTWI
«bbäag.I lU, 1. Ceivi'x'l'P »ob
gL,_._b,Coo^le
über Spiacha und Sachen.
Uf, e. Coivux^ff*
. lu Ural, obllq. 111, 73 eilr.
CoiOanktie uocb Selalic. 111,
105, 107,
egnimctut ilrDitl 11, 30 In.
coHtcendtre absol. H, 43. f. 329.
coHieientia Beftr. 111, 60.
eoaMu* lai 111, 108.
eoniicrare Bcd. III) 105.
eaiuenlirt trf elc. II, 30. p. 208.
cOMtqntat Bed. II, II (Xtf.
eonicfui Ht^t. I, H. p. SS. und
eujaectari I, 4II. p. 137.
eoattrvart tuu üicKcr: bcgoadi-
gcii II. 22 exir. 111, BS.
ciniiiliari Qb Uteiii) I, 19. p. €3.
caniilium a. epMcil. I, G7.
coniyeclui a, retftctu» padUe
11, 7. • -
eonipicari ex eatlrii III, C'l.
conipi'ral» Brgr. 111,- ifi. ■. «an-'
>1{;><T(|' Ibid. . .
can»tatt ex re,n..r« III, 110. co»-
i. harmouirca
I, 89.
coatlat i.
> I, 48.
i. e» M DDT eine Stia-
I and intliluere 1 , 19.
rtinilil. 1. eoUacarf 1, 42. II, 41.
eonitraiae jiavci ab einerlei mit
teetaet 111,7.
eontatvhtf G«br. II, dl. f.
Contularel od. l*r<icolt, I, S. p.27.
c*nitl(er« viloe durlut d. i. per
Kuplieinlim. licb entleiben I, 2;l
extr. eantfleTV timori 1, tlT.
cotuulit tiH quitqut U, 4t.
(Sali, lug, 62, 1.)
eoniuin«r« (empai in re I, 27.
Bd. re U, »3.
eomurgert. KFseulh^l. Bed. 111,57.
toutecta u. cuniecta II, l4. p. 251.
cattttnnttt Rigr. 1, 8j. p. SOd'.
o. detficere II, 5.
coattadere abiol. fleh beeilen II,
22. [. confcRiferc vom Anipan-
ocn der Seile nud der Kräne
111, 40. canttnd, cum aliqaa dt
re III, 90. eant. ab «liqoo c. OT.
contentio erat, qai etr. II, 43.
contigaatio u. contabulaHo II, %,
p. 233. 34. n. c. IS.
c<i»iinn-e u. rdinere I, SI. p. 141.
III, 47. eniUiHeTi mit I, «3.
im markl. Sinue ilid. p. 198.
continenlar fandaaieula II, II.
im lopugr. Siuue II, 33.
ceaftniri)! d. etiftiauttt III, Oi:
eentVncnli'or ali mat«L Bigenseban
a^ eautiaeHtia 1, 23 extf.
contra ■■ e. ex ndverte 1,, 43.
p. 124. 111,- 33.,eosfra mV II,
37. contra algue d. eonlra.ßMaat
III, 12. ^Rli^s mare lU, tl3.
eonfrariu* fo/Ji't III, 4S.
eantribuert iliaiit I, 60.
tOHtuheriiium Begr. III, 76.
eeatumflia Krgr. I, 0. 28 in. rD«-
lunulia appellare d. 1. icblnprrn
,14, 38. f < i>i^> coMtuBtelia ufer^
baruHi III, ti3.
etmttJiiT* u. i«jiirt I, 7 eilr, can-'
■unjj-e aUqusia I, 8. Ilv 30.
concenü JinperiDacll I, 38. Ul,
lo. eonrcair« d^ I, etni wefdtu
..UI, 10.
tiMteattu Csmpiinui l, 14 exlr.
amccat. Salonii III, 0.
cq^ctrtere ad te quid I, i ei(f.
tinaemi d. i. mit vcränderler
FrÖDle I, tu, 70. ciime^ter»
eatlra I, St. p. 192.
tanticiam Begr. I, 2. p. 10.
eiinvalatm a. involut. II, 2. f.
cojtta Begr. 11, 4. m. eopiat tau*
expimere Begr. 1 , 6. 9. 31.
Ul, 103. copta n. eopiat 1, 45
«\(r. eopiat eguitum II , 40.
eii^, urfriuiw d. i- B«(at<>><ig III,
10 extr. .^4- eopiti rerum Bed.
III, 43. in.
eOTripi blldl. I, 2..p, 10.
cotrugare pecuniara III, 102.
corrumiii van Pferden III, 58.
fimoTt III, 64.
Corte;! ex arioribvi III. 40.
Cutifitui «c. ager 1, Zi.
erßlet ae plulei I, 3S extr. III,
24. eratet adtertai locare III,
46. in.
ereda pa>ea(b«t. Cebr. II, II
crebrae Ullerae al« Plnrat 111, 25.
ertbro n. frequeMer, tatpi <>•
celeber 11, 33.
erndttitat in lappllcia i, TS.
eulpn. In culpa veriarl III, 110.
eain Bed. der Parlit. I, 3. p. 15.
CUM alfqoo orart ob acht! I,
22. p. 60. cuia iit •(, tt tat I,
38. p. 113. III, 88. AfTanJua
tarn Petrei« eoDipcxit 1, ÖS.
eam aiiqn» d. i, tiMer dettem
Comatamäo 11, 19. in, III, 4. m.
,L.gL,...t,GOO^IC
»ae - R«giiter .
emm moerare- Red. II, 12, eam' cwr« et diligentia II, IS. m.
- lie >. ibnl, II, 30. f. nn> »rare eor;iimi III, 18. earare
eoprii II, Stt'e^r. ckm nitül- ' ^(/»emrfari awei I, SO. Illj S9.
bn tMerc lllj 111. In. cite evitodei n. tieiliae 1, 22.
- evM altqtio III, HO. ttuioiia pvbbea «oUcktir II, 5.
mper* d. i. I9i)iti» 1, 18. p. 332.
Anv eoniitimeM Befl. II, H.
«for« i. q, praettare III, Ol.
Dath. eomatodi 1, 8. (rclpabllcae
-dinitllcre) BaHe od. ^cff. b«l
, EtUten II , 10. ßalivtoim. all«
II, I. /)sA>, woiaT wofarf
11, IS. in. bei Verb, ncnlr. II,
31. p. 294. doppelter Dal. II,
23. p. 281. m, 36. Dativ o».
■ Abtat, bei adautcere III, 47.
(:<n;((i od. />7cli-7j' Dativ. Objeeti
III, 00. (qBMitin baber«) Dat.
««■ Zweclia o, Objtiti be< Sob-
■t>nUT. III, es, In. Dat. oder
^U. in, loa.
ie inr Umichreib. dn Objeiti, I,
12. p. OB. 1, 3^. In, 11, S. III,
87. <b «ocW, Bcd. 1, Sl. de
sor Angabe det Oanxett, Ton
dem etwai genommen II, 33.
In. dt BbMl. III, 17.
(leiere Ableit. I, 30.
ieeemere Bed. I, 3, p, IC. decent,
D. ditctrn. I, 39t deeernrre n,
deeertare III, 41.
Decurton» in denMonieipien 1, 13,
decurrere ad allqntd I, 4. f.
itiueere n. didue. I , T. p. ds.
dedueere rem ad arma 1 , 4. f.
c. G2. dtdnefre In porlnoi I,
10. p. 108. II, t.
deeMe lenatttt I, 1. p. 4. deetie
ad virloteiD II , 6. deeu» He-
golio II, 41. re> III, Ol.
de/endtrt ali aKgito I, 7. f. de-
fend. t/m III, 110.
ieferre u. eon/erre In pQbUcam
I, 36. p. 109. de/erre a, ref.
m, Ol extr.
deferri von SMtlem III , 30.
itfettut n. *jnon. II, 4t.
d^eere a. dttttt alieui II, G.
p, 228. drfieere mit Ae«Di, II,
41. abiol. III, 3. (fe/eclf defen-
■oToi HI, 40.
deßger« In ferro od. temnif II, 3>
drfugtre n. diffugere 1, 82.
^«Itcere fe ile »Nro I, 18. de-
Heere lorletn Bed. I, 0. p. 35.
deiici 1, e. protlemi 1 , 46, ite«
teeta laca ibid.
deligart Bed. III, 10, b. retigar«
IS.
11. 0.
tfefBftrxm n. Srnon. I,
deminuere a, dimin. I, d'j.
demtnutia eapilit Begr. 11, 82.
p. 290.
Deminuliva, nm etwu Sefale«^
■ter« lu beieiehnen III, 104,
demiile n. tubmiiie 1 , 84. t.
demonilraium eil nit fttig, A«-
Inf. I, 38.
denn
. f.
demotut itroirt il> 32.
rfenigve ob Wechielbegr, von de-
mum I, G, p. SS,
^«pDnere in pnblicnm In welcbem
SinneT 1 , 23. in Sleberhelt
bringen III , 78. dep. eontilitiM
111, 103. von Teatanient. c, lOB,
dcponere memodam 11,38. p.288.
deprecari Bed. I , t. in.
defirehendere Bed. 1 , 38 cxlr.
deprehentae n. depreuae iwrca
III, 101,
äeeeendere ad omnia Bad, f, 9.
81. t. sii eitrema III, 9.
deteHbere d. I. abth«llan III, 49.
deierere te'l, 7E,
deiiderare Begr. III , 74.
dnperare ulrulTf II, 32. !■.
detperatio »alutU I, 6. m.
deipieere copiai 11, 23,.III, S7.
deilixare nicbt dittin. I, 3S, f.
deitringere gladioi ], dff.
dtittptr Bed. 1, 70.
detendere tabernaenl* III', 85.
dettrgere remoM I, £8.
Determinativ In rhetor. S. II,
14. p. 351. .
gL,.._b,Coo^le
über Sprache und Sachen.
<Minert m, ditlta.11, 17. delinert
prael/o 111, 79.
delrakere m. txlraktre III, ^7.
detTah«re cohortet llf , 80.
ittTiw»t»tani.eBiolainaitaflll,l\.
delmbare dt «tc, III, 31. -
detineire mbwl. n. tibi l,'3g«xtr.
dietre tmutant 111, 108.
d\eta ai. facta t III, 18.
Dielatorem diArt II , 21 e^ctr. >
diducere »an» il, 0.
dit* >1* msie. a. fcB. 1, 2. p. II.
111, 26. diebui, a qua dit 1, 30.
f. ad diem i. i. auf die Shinde
II, 10. ex die ai. die I, fil.
p. 100. die» firuHienti I, 87. (.
diftrtut Begr. 111, sa. f. S8S,
ditfie.Ve tfer lli; 41.
d^vtui uinatr. I, 13.
dignitat Begr. I, 7. p. 40.
ditigent ttegr. li, 20. f. c 12.
diligentia in der Aaiwahl I, 77.
. II, 32. p. »0.
diaiillere od. admitt. equot III,
OOl dimiltere ligoft ibid. diiail-
fere ipeni 1 , 73. dimitil -ob
' äehtr 111, 112.
dirtein» n. dereetui 1, 45. «Kre-
etse eroldi III, 40. diVee/. n.
rerfuir III, 70.
direpHo Begr. dei Verbale II, 12.
ditipert gilt von Meniehm und
LänJcrn II, 13. p. 246.
diteeder» od. deieendere? 1, B,
p. 27.
diiceptare Bed. 1-, 24 extr. coli.
III, 107.
diicipliaa et praeeepla 111, 10.
ditp««ere .niil AbUt. lok^. tft
apirn'tta . 1 , 31. p. '67. abaol.
5X7
111 , 88. ditpati^ Ht ontMftM
III ,02.
diiiimulare od. Miimiiaret 1, 10.
diuohere itgr. I, 87.
CittrMttfioiahlen', wie fo neh-
nent I, >I. f. (linsnli) 24.
III, 89.
diit lougoqao ipatio II, 16.
diutitti a, lengiai- 1, 69.
dicerta aeiei !> 40i p.. 119. ii-
verti d. 1. BuAf xUfti Sailcn hitt
I, 58. f. diterlkt n. advert. 11,
29. p. 2Bl.
dMna et hwhana I, 6 tiir.
doccTt aliquem guidl, I. f.
doeii liominei a. ertidtti H, |ia;>
p. 247.
rfoior a. labor 1, 84, f.
doigeilirae ope* II, 5. f. ^w«>
sticum iudfciaiit 111, «0.
itona ■, bana! I, 7. p. 41.
daae Hitpaniae ia welch. Sinn«?
111, 73. duehuM temporibtM niehC
' gleich Wf llf, 105.
dubitare leq. Infinit. U, 34. p. 300.
dueere bellum 1, 64. II, 37.
dum Bedeol. lt. CoBiIraIrt. I, Glr
p. 142. »o/^rn'1, S8. mil- Can-
juntliv Praes. 1, 87. d. i. ■«
^sB^e noeh, mit diniBDU. UIj'
10.
dumtatat Begr. 11, 41.
dupfe^r HCl« Begr. 111, «7,
daplieare aar relatiT: verdoppelB
111, 76. dupUcare turtum Bed.
in, 92.
dvriui cotulere Titse Bedi. I, 12
■JCtr. dariat u. gratiut II, 29. f.
durum temput 111, 25.
dgnattae n. ttlrarekmt III, B.
E n. M. £r lileri* 1, 1. p. S,
e.r 'praulura d, I. nnniilletbar
nach I, 22. ej- /b'iurB veneh.
-TOn iit Hin, 1, ii..ex a, ,a bei
' lokal. Beilimnangen ver*cb. 1,
29. S4. 11, 13. er BoetorKale
1 , 3S. ejr priuo banlato d. 1.
wakricb. reraali, fniher 1, 4C.
ex omuibat niebt glaiclt dem
«tniuM I, 31 exir.' 78. II, 9.
111, 53. ex raagnii rDpibui d. I.
IIa »nperalit 1 , 70. ex cooclO'
•ione d. I. in Folge II , 14. 23,
111, TS. 100. eie niaberrlmta
legionibna d, I. nacli dem Aaf-^'
euthklt (8 elf. 111, 2, er abiol.
aar Angabe dei Vaterland) IH,
4. In. ex und Genitiv Verb. III,
14. r. ex Italia Icgionei Hl,
13. ex loci natura 111^ 4S. ia.
ex tempore i. e. xma xatoäv i
III, 51. ex parte aliqna, lokal
III, 47. 03. ex arboribos coilex
III, 40. ex fnga naelul III, 96,
Vig. p. C02.
tdietum propoiiluat III , 103.
gL,.._b,Coo^le
92S
4iaeert 1U, UM.
tfferri itudio I, 45. tlmtut vaH
tublam* II, IT. •
^eert Ugietti I, IB. tffif. o.
.fmeer« III, 9. ( Begtlgeatlorel
cffecItKl) III, 43.
tffodrrt domo» lU, 42.exfr.
^un^trtß*. q. «#V»rf.- 11, 7.
tgrtii lotnat 111, 93.
mildOMi! L, 27.
•»>«>;< MPMI V<ri. III, 3S. &
eleeti md peroidlBleq: Hl, H,
thgiii II, Mi f.. 306.
tludeft.p^tr- I , SS.
nJR «>t».filf.,«ii'(ii Mr#/ I, 81.
ll, 33. p, 398.
tniti Begr. I| , 34l
exixt Hfgr. in, 35.
fO abiol. iiBcb Auatofcia nm fw»
I, 45 f. e« nlcbl ai tat II, 1«.
Hl, 14.
tguilafut Plnr. I, 61. 83.
equiialu d, i. miitel» d- Heftetet
Hl, lei.
egnilf$ Rqp. od. Tribunit I, 77.
j^fahrunginätxe, ■>• Sentwies ja
B. n. I, 41. p. I3S.
tTga.Ual«ni IlFgr-.lll, 33.
tfgo btla ln^ierftt. III, lO. (. '
trieiii Brgr. 111, 67.
erui/i^ere le II, lt. Hl, 8,
(11* voiu)gciielll i, 11. fo. II,
. 33. 33. m. aO, ob wcij^aUtf. I,
59. p. Ilö. ett ti. fit rehlt I,
60. p. 134. Sletliing von tue
- -- ■- III, 59. ^a.
Bflgtaler
69. .
1 •/"
r Um ich
•iDt* Vcrbi II, 17. ene fehlt
b«i Particip. Ful. III, 10. e»»e
mit Genit. D. Dat. III, 83. ette
ad aliqaid d. 1. la elwai die-
liea III, 101. «((« in re Bed.
HI, 10«. ett« «um aliqao III,
IIQ.
tt üb fttr eUa«f I, 14, p. 59. et
d. l. sumal I, ai. p. 00. tt
narh Negat, ilinl. dem ted I,
31. p. lOO. 111, 10. tt dient lur
Explikation 1, 60. p. 158. rl
BJclit oe H, 13. in. et — ft II,
. 31. in. et d. L und zugleich 11,
42. Ulla tempore et III, 73.
et id uod iwar III, 73. 80.
101. 109.
tietiae Begr. Hl, 107.
ttiam bei Conparativeii Terlanichl
mit adhme I, SZ, la, i||, 47.
eftan d. I. lagar I, SS. Stell.
,V 99 r:itr. eli'aiM o. tel II, 31.
in, eltoH beiielit aigh aul den
gaiaea Sb(| II, 3B. eUam tum
Hl, 13. 9S. Cfr. Raperli «n
.' T«ft Aon. I, 3. p. 10. '
rirenfn« Siagul. «d. Flur. 1, 31
exlr.
eetMere Begr. I, S7 eitr,
evocare Bed, 1 , 3. p, 14. tBaeali
.'et okteerati II, 9. ntt- lU
It»tiam Hl, 31.
ttoe»ii Begr. [, 3r. ec. et. e*«-
. lun'oiM* Hl, 5S.
«£(e9»flr( d. i, volllroinraea gleirli
qndte» , gleich ileUen I, 4.
p. 21.
exagitart n. eattigare I, X p. 10.
txaniman HI , 32.
exeti*Tt loco n. lecum 1 , 44. in.
txeepto n. extmto 1,5. p. 29.
exetpere abiol. l, 65. II, 7. III,
fr7. ron Feindrn , die man eb*
färigl I, 79. Hl, 38. excipert
t% pelliboi Hl, .15.
txcitart titrret 1, SS eilr,
eatludtre mit'AbUt. ttd. a II, 41,
ejicuAaeeranf lellnereFnrm IU,ft3.
txeutgtt aliqaid Hl , 20.
extuiati» aetatit 1, 85. p. 306.
Memp/am urbit L e. edfteM In
urhe HI, 8a
exigtre toki Kiulreib, dci Tiibata
I, a. p. 38.
txitiimaTe d. i. eoticbeldeal nr-
theilen III , 101.
exUtimati» vüx media I, 311. p. 79.
txitat i. I. Aoigaag n. eadlicbFi
Scbicteal, reo PenoDen 111}
32 exlr,
ixoriri Begr. II, II.
exfedire fiumentDin 1 , 54. extr.
— Batet II, 4. farUM II, 9.
expedilni heut Bed. I. 37. tob
Trupp. I, 43. 64. 73. txp'd.
xlrr Hl , 30. txp. Tieloria HI,
.70.
txptHere mit Ablat, deigl. mU
fulK an. er HI, 9 exlr.
expeltere regno III, 103.
expftrre B»gr. I, 31 p. M.
txplert U. COmpUrt I, 31. p. 07.
111,88.
»xplifare ra III , 75. explieilum
contitiam I, 78. 111, 7S,
gL,;..b,Coo^le
fiber Sprache nn^ Sachen.
txfontrt in ttrrtim od. terra t I,
31. f. 111, 23.
txpotcir* voD dm m den G5ltfrri
Fleli«ndcii II, 5.' call. 111, 90.
exipecläre *t 1, 8. p. ä5. exapeeU
u. opperiri 1, 53. txspeelare
roll Act. II, 37 exlr. e^'fji- <Jr
D. ab III, 6U. p. 414.
«jrtotifer« i« Itinetibm III, 77. .
txtra eontvttuiintm III, 89.
txtrtAtrt diem I, 32.
exlrtmut. Extrema ratio bellt
III , 44. exK-emsn f»t Begr. I,
5. in. crtr«ni. n. u/ffwn« I, 5.
p. 2G. 1, 2S. «.rfr. tentpu» II,
4. ej'frenii Itmctura Begr. II,
9, «.rfr#«. tfcliiMi II, 10.
Faetrt. FBctnm initivm fDgae
III, 94. facerent ob GlDiietal
II, 18. in.
factum toram I, 13 estr.
factillat u. -^ (alM 1, 40. Can-
strukt. ibid. facultattt exigtiae
1, 78. faeutta* alicniiii datar
III, 15. t.
falltrt. Fefeäit Canarem qnia
III, M.fifiUitopiBio III, 9ß. f.
fama omniim i, 82. iB.Jaata et
lülerae 111 , 72.
/antVta = GeiiDde I, TS.
fanum n. Synon. 1, 6. p. 38.
fltigato Bbiol. II, 10. p,. ^0.
fastigium tentie 1 , 45.' fällig.
motte II, 10. p. 23S.
/urere rebui Bed. II, 18. f.
ferae a. feminae I, 84. p. 201.
/«re Begr. 1 , 43.
ferüie Latinat 111 , 2.
ftrre ad populunt I, C. p. 31.
ferri ad ilDdiiim II, 12. p. 215.
/errt eelentatc III, 78. fem
■eriaonibui II, 17. (C(r. Tacit,
Abo. 1, 4. rumeriint äifferre)
ferrt n. tuHinert od. talerare
III, 64.
jEifei d. i. Cred» 111, 1. ßdea
dare I, 10. in fide eile 1, 34.
/ideta gaairrre 1, 74. ßd. faeert
u. ßeri n, 37.
fiducia aÜeuiiu i. I. poilta ia
aliqua I, 30. ßd. reruta II, 37.
. 111, 72 in.
ßduciaria opera II, 17.
fitri. Quid /«n- »«AY III , 63.
filia. ObßltatMtf III, lOS.
ßiiut a. adolevceni II, 23 f. (B.
G. Vir, 87. in.)
^1«. Pinem factrt c Oenit. HI,
10.
ßrmui d. I. BBf den man licb rer-
Imien kann I, 86. firmitsimaa
copiae 111 , 88.
iSicui veiicfa. von aerari*Bt I, 0.
p. 33.
ßmnina nleii ßamen 1, Sl.p. 141.
fiumea flaebat III, 37.
fort Begr. n. Unlencb. von fiilu'
ruK eiie 1, 4, p. 18. c. 9 esir.
forlii vom HolJe U, 2. t. forte*
eiri 111, Ol. 99.
Fortuna ; denen Einfluhlll, 68. in.
/alio. Tiefe de». 111, €9. p. 44a
Frage iudirecte I, 33. p. 97.
fraiidare tlcuiit III, S9.
fravi. Sint fra»dt II, 32. p. »J.
front, Im lokal. - topograph, S.
Fronte nna 1, 80. p. 188.
fron* (dl.) od, fructutt 111, S8.
fructum ferre I, 74 extr.
fr^aatnti u. framrntandi I, 54.
frvmenlo od. — li'( 1, SS.
fruilra u. ncguirfguam III, 93. l.
fugere. Fagienle* Terdreht in
lengint 1 , 45. fugere nicht re-
fug. 1 , 59.
fugUivi ah lalta 111, 19.
fui n. die abgeleit. Tempor* dcc
Bedeal. nach la fieri 1, 19 extr.
Cfr. m, 101 (fuft defeaxuro.)
Futta-um «xaet. Oebr. II, 24
Galliae eicia« ob äcbtt I.
p. lOO.
CalU d. 1, GalataelU, 4.
Gallien coninetudo od. GatHaef
I, ai. 111, 2. p. 333.
Qallogratcia a. Galalia III, 4.
L.gL,;..b,COO^IC
530
gmtraiim Beer. II, 21. la. in, i1.
Genitiv doppelt I, 7. p. 39. ill,
29. Genit. ObjteU bei ßducia
u. tft» 1, 30. Geiiit. auetori*
. dl. Subjarli I, 3g. p. 87. II,
Ifi. p. 355. Gmü. bej tue I,
12. f. Geait. del Gentndiv I,
83 In. G«aif. Oij. 11, 22. in,
an den lich etwaa findet II, 32.
t Cll"li«e tuga) Genit. Partiliv.
Bbhäng. Ton qui II, 34. (levil
■noalo»« compldrei) 111, 4. t,
(«X lervLi elc.) 40 extr. Genitie
der Vriäche od«r dei GruBdei
111, 8. (dolorii iTMoadi*) GeiU'
Uv in paiiiveD Siiuie: VibxUii
Band«» 111, 15 eilr. Gtn. par-
litiv. fall qviiiam 111,32. Genil.
iireitelhBlt 111, 23. (omnium)
Genil. fualitatit aicfat parlilir.
III, 33. Grieehiiche Endung dei
Gtnit. Pltir. 11], Sl. ia. ecst-
ffr, nicht blofi der äufiern Ei-
geuxbaft 111, 90.
eeHH« dei Praedikmta I, 2. p. 13,
(interudit H. AnlasiB* etc.)
gtnu» pugitat 1, 41, gtnera varia
Bed. 11, SO.
BBgiBtet
GeographUehtVetÜmKongta dotefc
Particip. (eoDtibn«, Tcalenliliut
cic.) 111, 80. in.
gtrtre rempubl. I, 7. f.
Gerundium itmirt III, 15. p. 3S4.
(Sali. Cat. 59 eitr.) Gertind.
ahrot. ohn« le 111, 40. f. (ad
recipiendnm).
Geruadivurn nicht Gerundium I,
34. in. 111, S5. Gerundiv, ob
die Zulun/t beieichn. I, 73.
Genitiv del Cerum/ic* ob abao-
lalf 1, 82. in. Eodaag de> Gt~
rnnd. ail[ «ndui od. imdui JII,
2. fn. 31. Ob xar BeMiehn, der
Uäglichkeitl 111, 30 extr.
gladiui. Ad gladiai redire 111, 93.
Gleichklang u. Paronomatie II,
17 f.
Oraeciimui im Gebnach der Prae-
poiitl. II, 17. f. (de anguitili
ad Herd, rcl from.)
gralian tegui I, 1. p. S.
^arti leMealia Begr. 1, 2. t.
gravea concionei II, 18. p. 362.
graeial qaid accidit II, 3a Van
der Witterung III, i.
graBittiwtt iuiicat* Bed, II, 32. b.
R
Bahtn Utr I, 14. 51. hahere in
pfttettaf I, 39. habere eon-
iunctutn 1, 40. p. 118. Aabere
male I, 63. in. habere d. i. int
Folge biAen ibid. 11, 31. p. 294,
habere in bonore od. honore I,
77. III, 47. Atibere hanorea II,
21. f. habere navet adpaltat
11, 43. habere ßdaeiam 111, 25.
p. 313. haberi d. i. gellen 111,
33. habere aliqueoi Cimom 111,
88.
iMTfagante I, 5?.
Haltalm primut l, 46, (.
Hendiadge obl 1, 40 exlr. II, 43.
(oRlGiuni impErianique)
kihenui. In hiberni» od. hertüif
I, 48.
hie. Häc te. via, regione II, 3,
fioe idtBt n. iden itoe 1, 81.
p. 193. hoe u. e« magia ver-
ichied. ron (orId II, 30 in.
ktc litnar if, haiui rei timor
II, aO. p. 270. (Tadt. Agr. c.
23. In. qua fnrmldine ele. ■• c.
45. m. noalcr hie dolor) Ai'c
Dd. Auct II, 28. t. Aae od. ae?
11, 35. p. 308. haee a. hoe vor.
aDSgeilettt 111, 43. in. 63. in.
hie von der Zeit auf die nächat
verflofme biuwels. Ill, ST.
hie d. i. bei diesem UnilMtde,
nunmehr, da III, 27.
hieini aipTopittquabat 111, 9 extr,
hine lokal od. tenporal I, 39,
p. 115. lokal I, 82.
kip^iDtoxolae III, 4, f.
komiue* ob cum deipedB 1, 5.
p. 30. humine» eqtiitetqta 11,
39. p. 318.
Homeeolrltulon 1, 0. p. 37. «. 4t
exlr. II, 13. In. III, 78. JD.
honritiitimi Begr. I, 20.
hanor u. dignitat 1, 7. p. 4a
Aordeum od. ordeum 111 , 47. t<
korlmri de rt II, 36 extr. Aortari
ut etc. u. blob. CoitfnaitiV. 11,
L.gL,.._b,COO^Ie
über Sprache and Sachen. 531
AoitafN und ihn). Formtn 111, Bspallage 1, TQ. (novi nDgioj
80. c. 70. 111, 17 cstr.
huc »U tid hoe \, 50. Ut/perbcl I, »i. f. 20).
40.
p. IIS.
ibi «llgem. I, 42. in.
*rf«)R ilU 1 , 6. in. idem ae I, 34.
j'fem et I, 33. 62. SS. p. 206,
II, 20. 111, SO. idrm hie a. gtti
idem verieh. III. 00. 103.
iieo. V*r. l«ct. 111, II.p. 347.
t^nomtatB n. infamia 1, 8S. p.
207. i>B0D>. nofor« 111, 74.
ignorantia loci IM, 68.
Iguviitm Sladt 1, 12.
ille a. bic 1 , 30. p. 02. Itle vom
Grgncr I, 44. E9. itmnSg I,
' 85. p. 20S. call. II, 20. p. 271.
(He bti. SfU Nihern 111, II.
f. e. 17. iW — Ä(wer) 111, 110.
iltuxit od. ;u:c((7 I, 33. In,
impeäimenta Begr. 1, 40. p.118,
intfediri ad ieftnita^m I, 29. f.
impeditut it prrtet-rittt^oh reraeb.
III, 75. m.
Imp*rativ u. Coujunltiv 111 , 04.
Imperator kl* Ehreutitcl II, 26.
III, 71.
. Imperfekt, od. Praaetut t, 4.
p. IB. (arbitrabatar) Imperf,
sacb iVa«s. Idit. I, 18. p. Ol.
Imperfett. Indical. nicbt Conj.
1, 30. (debebat) tmyerf. abbang.
vom Hauptverb. 1, 40. p. 110.
Imperf. Coiijunet. nicht Prael.
I, 85. p. 207. Imperf od. Praes.
bei gtograph. Btalimm. tll, 34
exlr. Imperf. mit labjektlrci
Betieh. 111, 07. p. 436. (Taeit.
AgT. e. 36. m. non toleroianl)
Imperf, i(. Futur. Canjunctiv.
111 , 89. Imp«ir. lt. Flniqp.
111, S3.
«nperftus Begr. I, 89. p. 204.
imprrium Begr. I, e. p. 35. tm-
periam P. R. Hl, II. f. imperia
d. i. CoHmandsotichaftca HI, 92,
imptlmn ferre 111, 37. f.
imptieitu» morbo n. a. Stnilt.
111, 18. tn.
impatiere i» navei III, 14. In.
AnproBimi. De tmpcatiM ob
tUierl. II, 6. p. 237,
impruietu. Bed. I, 51. ^ 143.
imprad. a, itiapinam II, 3.
In fehlt in »SS. weg. t*Ig. m.
in Hitpali ob lebt II, 18. tn.
i« I« ob Acc. od. Abi, 1, 8.1.
p. 203. tn leMlenliam dtcere,
loini 1,-1. p. 5. in legib«} Be>
griff von in lur Beieirhn. rinM
hiilor. MomenU 1, 7. p. 41.
111. 31. in hoDore habera I, 17.
in procoratione eila 111 , 104.
in aummK peeuiiiae d. i. bei 111,
los. in calarailale 111, 103.
Bei Verbal, eradelilai in lup-
plicia I, 76, in kii voo Beiip.
]1I, 4S. in I. t. quod attlnet ad
I, 32. p. 98. in diatrtbatiT 1,
17. f. in paleitele od. poteita-
teai habere I, 25, p. 75. in con.
■pectu« od. H. II, 17. 33. p.
398. inflnmine poni 1, 40. in.
in armit □. ihnl. I, 43. in
praitenlia 1 , 41. In. tn loco
od. loeel III, 30. tn loci« nicht
loci! 1. 43. 00. (M cufrii) 73
exlr. 11, 35. p. 309, 111, SO.
»0. (proelia n. fn proel.) in hfl
D. er hii 1, 46. p. 131. 1, Ol.
(tn barbull) III, 84. {in e^itl.
bna} in hoe, sieht per hoc III,
iaaediftcare I, 37. p, 84.
inaeguare 1, S7. p. 84.
inanit a. vgctitit U1, 40. t.
incedtrt ad. inetiitr« «biol. 111,
101.
ineidert »ttaiti mit Dat. der Per.
■on 111, 13.
inciper». AgI iueipit ntebl egg.
ptan eit III, 11. .p. 347,
incitare lei« II, o. p, 337, li,
14. ineilali cur» Begr. n. Cwi-
ilrtiLt. 1, 79. p. 1B6. III, 49.
93. itttilali iladio III, 34.
iacrebrtico Form a. Bedenl. IIL
36. p. 176.
bide n. tarn rervoehi. I, B0>
Indikativ od. Canjuaet, I, 8. p.
SO. 1 , 84. p. 100. I, 8T. In. II,
1. 31, p. 305. Indit. In Mitor,
LI 2
gL,_._b,Coo^le
S32 Beg
Säuen II, IT. in. fadical. narh
qai II, S9. (qiiac polaeiaul)
inioinüui.Uegj. I, 57.
indaeere in domo« il, i. tiulogircn
Ili, 113.
iniuciat Begr. I, 85. p. 203.
iaduttria Begr. a. AliUil. II , 4.
inäuUrit defendere III, 95,
intTgmt D, — ü I, GS. d. i.
icklecht beioSa. III, 91.
jn/<"">a Ifgionum I, 4. p. 32.
inji-ima u, ignaminia l, B. p. 47.
inftcti» Ttbut I, 33 extr. 111, 40,
infrrrt tigna im Allgera. die Of-
feDBiT« ergreifen I, 74. III^ üT.
infeire cenirorertiat 1 , 80. in-
ftrre morini III , 75. 77.
infeita tigita III, 93.
iti/inllic ■■rsei. od. Partidr». Pttf.
PsH. I, II. (velle dimiüi) /n-
j!h. Futuri und Pracicnt iinch
Verb. pailic«iidi I, 11. Infinit.
Pill, nach iubere I, 37. laKriil.
Bit SubjeK dei Salzea 1 , 48. p.
137. (.quibai — proclive) c. 04.
ia. 11, 41. p. 331. III, SO. p.
4S7. Infinit, este od. esienif
III, 10. p. 855. /j!^«. Pffss,
DKh imperare Hl, 41. //{/{ji,
vert. mit ul III, BS.
infirmn» d. i. zaghafi | , 3.
iufregutni Begr. III , 3.
iafula« Begi. II, 12.
ingratu» a. ■c'naBu« verwecti*.
III, I. f.
ingrtdi in oratianem I, 3. p. 8.
i'n terBianem III, 18. caatiaia
Bed. III, 20.
ingrtiittt u. inctttui I, 84. p. SOI,
inimiciliae taa 400 I, 3., p. 15.
initiuin oritur I, 35. i'niV. nasci-
tur III, 10. isfliD mit Genil.
III, 88.
iaiictrt od. imialltere! II, 10.
p. 339.
iniuagera Begr. 1,4. p. 32.
iniuria aktiv od. pmilv} I, 7 exlr.
Jaie/Jt. Namen de», im AblaUv
ohne Pratpoglt. III. 40. 5S.
itutgiti elg, Begr. I, 60.
insidiae 1. e. locu» iatidiamra
111,38.
«Biign« Begr. II, G. p. 2I7. ia-
tignia, laureoe III, 71. intignia
impetatorii III, Ufl.
intoltii» a. in»olitut 11, SG.'in.
intolitu» ad lahoren III, 85.
tMitare a. inmiaert I, BS citr.
ittttare quid S. i. dringend rtr.
langen III, 17.
iatliluere a, caailit. III, B. in.
inilitalae foiiae III, 40. f. ia.
»lituH prohibere III, 100.
intlrutTe aeiem n. tiraert I, 43.
p. 120. iailrufHi liberaliter III,
Gl.
intrgtT» u. eonteg. I, 35. t.
inter »e 1, II. p. 67.
intercedere d. i. veimillelH I, 1. f.
' Zeit I
283.
25. _
tnlercidere od. iaiereed. 1,31. in.
inlercfuifere conilr. 111,41. (ab «0}
inieTtm Bedenl. I, 17.
iattrire eigenll. Bedeat. I, SB ezlr.
inttrmittert a labore I, J3. in,
interpellare Begr. III, 70.
intra ob acht III, 50.
introdaeer* in rep. I, 7. p', 40.
ialiti ire ob richtig 111, 20.
iavadcTt abiol. ohne Aceni. Obj.
1, 14. Id.
inzeaire n. nperirt II, 8.
i'nlteCeraarere Beiir. I, 44.
invicem Begr. III, D8.
invUut n. inciiitalui 11, 4. p. 320.
(Utilamihm).
invitare Begr. 1, 74. in.
iavolutui od. evalül. II, II, p,
243.
ijite ini prignant. 8. I, II. io.
Verwandt dem tolui I, 38 eilr,
Stellung von i'pse ibid. I, 56.
Gl. TS. p. IS3. II, 10, p. 266.
per ae ipsum II, 9. p. 23&.
unam iptiui navigitiDi II, 22,
p. 277, Ipsi von JUenichen Im
Uegcn*. der Thiere III, 6. fn.
iraaei a. micentere I, 84. p, 200.
irrampere oppidum II , IS estr.
irr. domam III, III.
M u. iUe I, 35. p. 106. il D, «Kl
etc. wecbxln ab I, 35. (poblice
iis conceBi) 111, 38. id nianeris
1, 57. id beliebt lich auf ein.
Gedanken I, 81 exlr. c. 8«.
p. 200. it fehlt vor qni c. 85.
p. 203, II, 2a III, iß. .1 9B|-
I, 86. II, 3G. in. ')> wieder.
gL,.._b,Coo^lc
nber Sprache and Sachen.
ktttt nMh Angsba an SaüJeHt
od. Objtkd ], 30 cxir. III,' 0. . ^ ,
93. is fehlt im beifinm. Nach- ittr iullum nia weit} 1, II exlr.
»alle 1I[, 23. (nav«a naclaa) it III, 70. ilinere nicht in Uia.
wotonf ea aieh beilaht 111, 3S. II, 24. Her habere I, 51. in.
lid ttmput u. hoc I. III, 7». id 111, II. Her oW Dyrrh Hl, 13.
gued od. i^yu* III, 44. in.
Jaetwa Begr. 1 , 0. jaehtran fa- juttgtrr mit Dativ II , 10 extr.
eera n. Srnon, 1, 32. p. 98. juneft'icarrfi in weleta.Bed.l, 51,
III, 112. f. Janiorei Begr. io der Rom. Verf.
jam Badeut. II, 33. In. jam ..
nain III, 24. 35. jam jtimqve
jubtr» mit laiin. Ac(iv..Iil, 66
extr. ob mtl Dalivf III, 9S.
Judieii mti lei eat I, 13.
Julia lex agraria 1 , 14,
Janiorei Begr. io der
111, 103.
jat. Jarii eiaa od. jiiyi> III, 97,
jaHara»dum n, juramenhim I,
76. p. 179.
jKiiB n, miiiH verf . II, 12. p. 27T.
jtulum incommodnm 1 , 86. in.
(victi) jBif. iter HI, 76.
Stelle 111, 54.
K:
. Erklär, einer Kürst «Uipliaclie Caesin I,
L. d. L liuciui von den Akackralb.
Idr dai Zeieheu dei Nomerale
geballen I, 33. p. Tl. (ac
ordioi))
laboT u. dolor verweehi. I,
p. 230.
langutre Bed. II, 14. p. 2S1.
lattra od. tatereif 11, 0. p. 336.
lalerrata» collecttr II, 9. p. 233.
latilanUi ob GloHamf 11, 4. p. 230.
latitttde u. allitttdo in MäS. ver-
weeha. I, 61. ia. 11, IS. p. SSI.
UHu* inflatiuiqne III, 79.
ialort» (laloTum aadacia) oh ichtl
1, 5. p. 30.
latro n. praido II, 33.
latut apertuM Begr. III, 86. (B.G.
V, 3G. in.)
Iat«i D. craitui II, 9. p. 334.
jaareae tjiiigaia Begr. 111, 71.
ttgalio n. legart von den Amte
eiaei Legaten II, 17. in-
/<n>'w
I poilntata ,
5. p. 30.
lenitt* agere I
UuuhcmIii» Begr. II, 43.
£.Mlirt aebr verdorb. I, 64. 79. In,
III, ta. p. 362. c. 20 p. 365.
22. 25. 32.
44. 46
103. 1
S3. 5.4. 6S. I
Faliebe Leia. oft wo-
hmi II, 38. in. (lupra demon-
atral.) Leaa. lehr verich. Ilt,
II. in.
Itbiralittr initructi 111,61. liberal.
reipondere III, Iü4.
•tilere d. i. oDgahinderl II, 14. f.
liberi ob Kinder oder Freie? I,
61. In.
libra. Ad Hbram facere luraM
III, 40.
Libumae waa tOr Sebiffef III, 9.
I>ea( conilr. mit Accuiat. n. Datir
der Peiioa 111, 1. In.
L.gL,;..b,COO^IC
534 Reg
Urnen lenpll III, lOS.
Lilolit I, 51 exte.
lilttrat mehrere Sehreib. III, 33, Ib.
LokalvtTkäUnntt gehäutt (in aci-
em — io loeam) III, 06.
Iteut. Enden loco Labere I, 33.
p. 102. loco argumenti I, 07.
p. IGG. laro praedat hab. II, 2E.
m. III, il. locat wiederb. II, 41.
In. /ocaM dare Bed. 11, 0. p. 22(1.
lotum aequam dare III, 73. Ia~
eu* im Ailg. Ort u. SLelle, wo elc
II, B. p. 333. ioeut =■ Gegeud
III, «.
Mmeiiiuttio nmali$ II, 10. p. 241.
Magazine aDlegen U, 22. p. 270.
magniludo aeris I, 4. p. IS. mRgD.
flomiDii I, G4.
niaguopgre Begr. 1, 44.
magaui. Magni caiui I, 21. in.
Ilf, 14. f. «a^tmi cBmitatttt I,
4g. magno animo II, 31. magna
comilitu Itl, 61. In.
male habere Bed. I, G3. 81. p. 193.
maießciuai Uegr. I, 32. p. TU. II,
ao. p. 270.
malle tt c>ie III, 80.
mandata Subilant. I, 10. In.
manere (outra man.) III, CO extr.
HHtintel nach dem Winde bangen,
■pricbw. il, 17 extr.
■wniii. Per maoui 1, HS. f. inier
manul 11,2.' p. Ulä. maaus /er-
reae II, 0. manu facta j. e. git-
ge, globo III, 0, manu lata i. e.
arte III, .14. manu et mu 111,80.
maritimum officium ill, 6. (ctr.
Walch an Tacit. Agr. c. 14. fama
aucli offieii i. I. AmlifahrniTg.)
Katenlittum varbernchendei Gt-
»ttM 111, ua. (rege«)
MuMtÜieBiti I, 35,
üfaMverhällnifa niebt Im Cenit.
■and. per Appoilt. Im Accni. II,
18. p. 203. (modioi)
matreM familiae a. familiär. II, 4.
p. 210.
Mauritaaia od. TSaurel, 1, 0. p, 32.
majime (qnaia raax.) 1, 81. t.
coli. II, 39. worauf ei licb be-
■iAe III, 0. f. maximt teile
III, 100. .
media seiet I, 8g. In.
Lot»» eommwftit 11, 37. (q>u
voIqidu* etc.)
Unge Abeue vom Hab II, S7.
laagim poitibui III, 29. t.
laiigiaguitat von der Zeit I, 39.
longinqKUt von der Zeit III, 80. t,
lougUM abiol. bei Genitiv, de* Mft-
fiel II, 10. in. longae n. /en^c
ibid. p. 33S.
leqiti a. cülloqui 1, 84. p. 200.
luclai Begr. II, 1.
jurfut gladiateriut 1, 14. p. 36.
meiioeri* animuM II, SO. m. «m-
(fiDcrif aditu» II(, 43.
mefRiniHC mit Genit. III, 108. nu
tneniM mutti III, 25.
Melont/iiiie III, I. p, 131. (pne-
aidia legionam) Melon. in Ver-
fauaeb, voa Tu/X n. £«/i(l IHj
metut ob Stngnl. od. PInr. I, 9. li
militet d. i. peditea I, B4. 111, 47.
raiHtei verwerba. niil millibsM
I, 04. p. 1C2. (vi fiDBiinU etc.)
mille Gebrauch als Appoiilion 1^
IS. p. 2C3. aille mit Genit. II,
24. (cir. Kloti in N. Jabrbrb.
für Philologie etc. X, 4. S. 413-
ff.) Kille equil«! nnd eqnlluM
III, 84.
mittari seq. Infinit. II, 13. C.
viinut ellipt. I, HS. in. Mtiims opl-
nione aus II, 21. III. 28.
müceri von aDarehiacb. Zuitaadeii
miieratio Begr. I, 83- In.
tnUericordia Begr. II, 12. E.
miliio, Arten der £nllan. I, 86.
wtiltere oratioatm I, 3. p. 7. ntt-
fere lenelum 1, 3. in. mitlera
Bbaol. I, 40. in. II, 30. p. 371.
II, 37. call. III, 103. miller»
legaloi ■!( etc. 111, BO: In. bM~
1, 71, f. milt. armm
\. I
i m, I
tnotfiui, lUafibeil. 11, 18. p. 263.
medut. Modo od. cuiu* taodi III,
33. In. medi im Flur. 111, 00.
motet alqne agfer 1, 35. aeiet IHP>
(«rolta IJl, 40. p. 39«.
mol/« fattigiam 11, 10. p. S38.
gL,_._b,Coo^le
über Sprache und Sachen.
montnlvm Bagr. I, 21. Id. (nagitl
cum) mamButam adferre I, 51.
1 momeuta parva li, 6. p. 327.
StemrB i. i. in EriDncroag biia-
gtn, mit Acc c Inf. Jll, DQ.
momimtnta II, 31. p. 374.
mara Btgt. 1, 80. 111, 77. nipra
1. e. MDiM monndi 11, 13. p,
24ö.
ntorari rinol. I, 63. t. jimtral od.
truiil. III, 4a. moratHt n. coib-
atoriit. 1, 16. mBramttt 1, 79.
p. ISG.
BMI militarü Begr. a. Audniek
I, 66.
motu* fortdoM 11, IT tjtr.
nover« m U, 17. p. :t60. loco mar.
535
Ifl, T4. moveri btldl. ram Qa-
mülh I, 44. m. 83. ra.
Kvititudo d. ]. MehnaU I, 46. 11,
33. p. 380. III, 43.
multo etiam Begr. 111, Ol.
«lu/twn ob gUick tatfei 1, 44, ni
StUMCIpl 1, 74. ID.
municipi'a deren Vetfui. I, 6,
p. 37.
RUHKi IcgalloBi* I, 33. mKnwa
dare Tod Gladialor. SpteL II,
3t. n. nKiw« d. i. GaSty Ga-
tc^enk III, CO. p. 435.
MUteutut Eigenthamlichk. der UB'
■chiae II, 1». in.
mvtart Begr. II, 10. p. TOO.
Sjitilene a. tu lU, KO.
Same lei lallni Cae«. III, 1. Bei
Angabe fnn WBidea voLbitüdig
ibid. in. ,
»amgut Bed. III, 84.
napciteor Begr. eiliat. I, 31. in.
III, M.
natura fett. III, 61. f. natura ob
ütaerfla». I, Sl. p. 190.
nataraliter innala ob pleoDUf.
III, 6i.
»avei. Naviittt d. I. in Schiffe,
auf Sekiffeu II, 21. p. 374,
tuteicttla parmla oicbt pleoDUt.
III, 104.
navigium I, 37 esfr.
M all Fragparllk. II, 12. p, SOS.
II, 30. in. III, 71 extr.
*t 0. ut I, 8 extr. ut am ne sa
entnehmen I, 19. p. 63. ne HMh
Verb. Km« ovoioiy gebr. I, Jl.
■e a, nt s« I, 85. p. 3DG. ae —
fluidem II, >3. p. 303. ne nacli
factum eil III, 37. m. ne piO'
kibitir. III, Gl. »e nach impera-
tU III, SO.
KM — nequt I, 50. it«c moh ob
fflr Caeiara Styl paiiend I, GO,
nee auf dai Verb, n bnlehen
1, 70, estr, nee eero verieh,
von ne^ufi K. 111, 87.
ttacMis mit InBD. Pagi. III, GG. t.
»eeettario Begr. I, 04. 70. nec^i-
MoHo tagt III, 4<l. [. e. 78. d. i,
wider Willen HI, 107.
nectttariut Begr. I, SC. p. 10.
neeeuariart voaetut obpleonwt.
I, 40. p. 118, neeeltarium ett
ttrnlrt HI, II. in. non tueettar.
Begr. 111, DO. Mtetnarii weit
ni, 109.
ntetuitat a. neetnititio 1, 8. p. 44>
neeetiilado Begr. erklärt I, 4.
p. 10. meeettUmdinet Begni Ulg
106.
atgare Begr. I, 3. p. 10^
negoliari Begi. 111, 102.
nemo unui in doppelt. Bedent. III,
J B. in. aemo deii. SteU, III, 30.
p. SÖS.
tuque a. n*c I, II. p. 50. p. 321.
neque vero mit bei. Nachdiock
1, 24. f. iieque d, 1. neqas ta-nen
I, 43. f. II, 17. 44. III, T5. 83,
f. neqne dum I, 38. p. 151. »•
gae wiederholt 1, 76. m. ««9»«
od. alguet III, lt. in. Megue ob
ne — guidenl III, 28. negue —
et III, GO. !■. negue — ga« III,
74. f. negne — ntgae Eigen-
Ihamlichlr. III, lOO. mefu« — *ec
II, 41. p. 321.
ntquidguam, fisatra «fe. I, 1 extr.
coli. III, 03.
neu verwecki. mit nee I, 64. p, 161,
ttt» — neu Bed. I, 76.
Neugier Begr. tnnichileben II, 12.
p. 34S. (mililei ad itadium etc.)
titvirum dei Adjektiv* at. Sub-
atant. III, Bl, JOS. (pai decllve.
Keutr. nicht ala Adverb. 111,61)
<n>
m)
iuA»IAanunr«ruaiI,p. 7.48.Ili43.
L.gL,;..b,COO^Ie
Register
mikilo mhuu lamtti »b ^connt,
111, 18.
R»* — NW Gebr. III, 87.
Ulli aliiDl. I, 4S. f. III, 49.
N>« a. nivet in ontench. I, 48. In.
aaRM D. fama 11, 33. f. ■uni'»«
tupUmtnH III, 4. Kantint van
Verbrechen n. KlBgen 111, 21.
nomine fii0 III, S?. nomen darf
d. i. »ich >nr ADwerbung meld»
111, 110.
Komina propria Aul überall in
USS. veranitBltet I, 15. 16. in.
coli. la. in. II, 18. in. Stell.
der Naminapropr. II, 33. p.303.
NOH. prapr. verwechi. III, II. in.
üominatiti abt»luli ohne ett I,
60. p. 154. Somimat. od. Accul.
im Prädikate I, 70. (exceliiiii-
nni) A'sn. aAioJ. obT 111, 1».
p. 363. Naminat. mit Inflnit. ob
laiiiliK III, BG. ,
«Off — nequt — ntqtu I, TO. m.
Stell, dee nom I, 81. p. 191.
non u. hmd III, 85.
»otmullM Begr. I, 40. p. 132. III,
07 eitr.
RofiM Begr. 1, 74. in. (ofr. Taett.
AgT. 41. In. exlranel Ignotlqae)
KSK tqnitet III, 71.
nontat reram Befr. III, 10.
KMKi Begr. II, 33. p. 29D. navA-
limutn BKnien II, 43 exlr. noea»
tabulae 111, 1. p. 330.
nuiatat nmnib. rebai I, 7. p. 41v
nullui Begr. 11, 3. in. nulla ret
Teracb. VOD m'Ai/ II, C. in. mtllo
n. hnW I, 7. in. ([. naitiat utta
III, 45. ti'sfl »Ua II, SS. f. null*
nttionB i. i. ohne alle et«. HI,
02. lai.
JimwieraHa gtHeua H, 18. p. »3.
Deren Stellung HI, 4. in. 99.
llinH<rut i. c. /sc« II, 44. mmera
bei Zfthlwdrt. abiol. III, 4. 03.
Jiflteru» dei Prädikati , wonach
er eich richtet I, 1. p. 13. Nw
■terio riehtet eich nach dem Ap-
poiäo II, IQ. f. <CarmoDeBiel etc.)
nunc oere I, 84. p. 201.
nuiieiatur mit folg. Inflnit. I, 73.
nuno'k« ab reget II, 30. f. mn-
eiV mtfBt^ III, 101.
nunrapare voia I, G. p. 3<l.
»uper Maxime ob lür naperWnMf
III, 9. f.
MMtrtViiti Begr. III, lOT.
0.
Obfendere per Enpbemlimnm i. q.
detrimenlnm aeeipele III, 8. in.
efr. c. 7'2. f.
ohfentio Begr. III, 47. in. 60.
Objekt D. Subjekt ein u. daiielbe
in Haupt- a. Nebenialien I, 36.
p. 109. (qaibDi effectii etc.) Ob-
jekt awetmal genannt I, 36. ibid.
ohiictTt abiol. III, 88.
obteero Gebr. Hl, 64. f.
obtUer« Begr. I, G4. in. obtettt
ammibul reb. I, 84. in.
obttringi u. obtigmri religlone I,
II. p. 51.
obttruere ptrtai III, 54.
obtegere Begr. III, 54.
obtiner* m. teuere I, 30. abUm. reu
I, 72. oblbt. proBlMctain I, 85.
p. 206. ereriHtum ibid. p. 207.
obUn. rem HI, 111.
«(venire Bedent. Tench. von ob-
tingere I, 6. p. 34.
«ecatio et btuefieitHH fortonae Bed.
I, 40 exlr. eeea», tempori* 111,
79. in.
occupatio Kegr. III, 22. f. III, I08.
oecupatui an re Begr. I, 38. III,
55 eatr. ixcupatu» aceepto TnU
nere III, 100.
occurrere im feindl. S.I,40. p. 118.
oeulü omnium I, 67. t.
edium = Untfiilcn
II, :
. f.
über etwai
oj^cia ioter >e parlirl I, 38. !a.
omnt'no Begr. II, 13. p. 247. om-
fli'ao od. omninm itl, 69 eilr.
omni« ager Fieeuut 1, 15. omm-
bat rebu» 1, 36. p. 78. ooutib.
eopiit 1, 41. IB. oKm'a Comitis
III, 2. In. emiiis u. Iota I, 38.
p. 1)3. ontiie ataiol. Aoe oinns
1, 41. f. emaii naehgei. II, 10.
p. 311. osiiiei d. i. Unter 111,
lll>m.
ONeri ei*« I, S2. p. lOO.
gL,_._b,Cooglc
ober Sprache and Sachen.
537
Optra («e) «
IC lüedia III, 67, f.
allcni lil, Ol.
opera. OpeTihni ■nletra I, 31 exlr.
Opera d. 1. Werke der BsuliBDit
III, III. in.
opurtere mit [nHnit. AellT, oder
Pbh
. III, ■
oppiium oh beiiii(agtn]lll, 16. In«
opponert te B«d, III, 30. ia.
epprimere Begr. III, S7.
orarc alqne obtecrart nicht dk-
gikehrt I, 22. II, 43. »rare m
poitulare I, 33. p. 90.
«ratio Tteta geht Ober inobliqaol,
7,p.42. (quaram rer. nihlLbclnDi)
ordo lenaloritu Begr. I, 3. In.
erdlnet beim Avancement I, 3.
p. 14. VTtla i. i. CentuHe I,
13 coli. II, 41. p. 322. ordinti
inferioret I, 46. t. 111, S3. f.
errlo luperior lli, 74. f.
ornaraenta = Kanstwerke II, 18.
p. 202.
ot aivtrtum III, OS.
sifenrfere Begr. I, 6. in. otlende-
hatvr mit Nominal, n. Infinit.
III, lOfi.
Vatnt n. prope T, 41. In. III, S«.
pvUtm ai. inpalam% II,S6.p.3ll.
palam n. dam III, 1B4.
paludalut Begr. I, 6. p. 80.
panicum Saebe n.' Begr. II, 32.
|Mr cirtamt» Bed. I, äl. p. 143.
. parare od. paeart 1, 39. m. parat
perfietre I, 83. f.
parsd» nil dreltaeker Conitrokt,
I, 7. f. call. c. 20. abiDl. ],
JI. t
parere u. parare 111, 09.
pariler ob für limalf III, Sa.
faronemaiit II, 17. t.
parun oS. quarum > I, 36. p. 108,
pari od. portttt inlerior III, 39.
partra part QOcUi III, 41. par-
len alijaam n. parle aligua I,
Ol, in parte od. a parte Caeia>
ritt Bed. III, IIX partei i. i.
die Rolle 1, 17. m. coli. 1, SS.
Jb. KlMien n. Parteien ibid.
p. 303.
Parthiii Name III, II.
particept Begr. III, GO. t.
Particip. Perftct. Pau. Teriob.
Tom InBntt. I, 8. p. 44. 1, 29.
in. I, 80. p. ISS. II, 31. p- 2S7.-
Particip, wisderbolt I, Ss extr.
Parti cipialconilrukl. I, 30. p. 100.
-{qaibBf effeclil etc.) Partieip.
Prara. leniu Imperf, II, 32.
p. BOe. ( adventeni ) Particip.
im NomlnatiT beietcbti. ein Caa-
lafterkallo. Hl, I. f. 10. t. (ob-
tcetoi) ein Coneeiiivverii. III,
94. Parkcipia beförd. die Con-
ciuniUt III, 70, (pnlinm tof ere)
parva* mat die Zeil belogen 111,
e. 37.)
patfit palatit Sachen. Bed. 111,08.
Paiiiie n. active Form der Ver-
hör, oft verwechi. I, 9. '(ditnit-
tiint) 1, 32. p. 08. (permitceri)
Hl, 2. p. 333. Pasiip od. Jelivf
(auperare) III, 30. Beide Form.
oft V
.. I,(
r. I,»
,103.
(male haheri) III, «2. Paitira
Iq reSexiver Bed. II, 22. (aie-
binlur) c. 40. (addit«) Pat-
liv. Particip. per/. Id medial.
Bedeut. 1, 9S. in.
patefactre u. aptrire III, 31. f.
patere Begr. I, 32. in.
pati eonalr. I, 50. II, 13. p. 240.
patient a'. paltni 111, 96,
patranut über ganie ätaalca 1, 35.
p. 100.
paaeii anlt diebut Stell, der Wor-
te 1, 34.
paulliiptr n. ülinl. Formen III,
C7. (.
pauilulum in adjeltiv. Bedent. 1,78.
paullum nnd pauUalam 111, 10.
p. 34S.
pteuaia magna I, 4. p. IS,
pieuniaria ten III, 30.
peeiu Begr. I, 4s. p. 137. ;i«cui
ob Üchtf 111, 47. f.
ptllii. Sok pellibui hlemare 111,-
13 extr.
ptr Utal: ptr oram III, 34 cxir.
L:,gL,;..b,COO^Ie
Register
per catUllalll, BS. per Ton dar
Zeit: per üdaiim II, 33. p. 300.
per coRtumeliai» gewSknliehB
titrutt. I, U. p. 47, per « d. i.
allein I, 31. p: ICD. II, 9. p. 335.
per lUT Umichrcib. de) Ablat,
II, 13. 30. 35. f. 111, 10. 32.
j per caDi*. III, 34. per mare III,
^ 63. per Dee« Sekwarforn. 111^
lOS.
ptragtre eoniDlatatn 1, II. m.
Pirftetum oiclil Ptciq. Parf. III,
4. f.
ptrfuga od. tfantfuga II, 38.
ptriclitan fartunam Bed. I, 73.
periculum tuum d. i. wie viel et
wage I, 13. periealum ela$§i»
III, 37. (. .
ptrmantre Begr. I, 60.
ptrmotai d. !. ufgebiacht II, II,
14. coli. 11, 3S. in.
ferpetuum lempai Begr. III, 90.
peracriberi d, i. lu Fratocoll brin-
gen I, 5. p. 3S. d. 1. MmatäDdl,
Toliitänd. ichreiben I, 53.
ptTttqtii inimieiliat Begr. III, 83.
ptTiecerare tait Infinitiv I, 72. f.
coli. e. 83. f. {parat perGceie)
111, 14.
ptrtintre aä locuu 1, 38. (, Ilf,
49. m.
perveaire i. e. perlinere ad aliq.
I, 2G. p. 70. perven. ad despe-
rationem II, 42. in palettaiem
III, 10. p. 344.
pet. P<rfiAuid.i.inFaf*elI,2l.f.
peitiltHlia u. petita II, 23.
pelere atqae orare 1, IT.
Petreiu* od. Pompei. II, 18. In.
phatangat i. I. Walzen II, 10. f.
FAarot n. Pkaraa III, 1 12.
pi^nut Begr. n. graminat, Fora I,
39. (.
pilae BegT, II, IS.
placert Begr. III, lO. f. (Sali. lag.
G4, 2.) phtcet mit liiAail. HI, SS.
planitiet u. planicia 1, 43,
plenut abaal. II, 25. mit Genlt. 11,
41 exir.
Pleonatmn» icheinb. I. 70. (dean-
per Ac.^ 11,20. p. 270. (domoBl
ad le) II, 43i (e^Feriter advo-
latnnin) III, S2. p. S8S. (ple-
rnmqne coMinevit)
pXtrique Bed. III, fli. plerign«
nicht pteraegtce III, 87.
Pltmt der Nmitnaa ahatruit, I,
0. f. (metnt — toUalui) I, Ol.
p. 85. (aditm) 11, 31. p. 294.
/Vur. iolgt aof Singut. I, 87.
p^2IU. ^qaae liql ele.) Plural
nach nUrqut 111, 30. Plural 4er
Lüadernamen, wdI III, 73.
plurei od. equitett 1, TS. in.
Pbuqvamperfect. wefnbalb 1, 44
extr. 111, 3Q. PUtguamperf. od.
Imperf. 1, tiS exIr. Piaig. oder
Per/. H, 8. Flniq. in b;pothet.
Satien itatt Ptr/. II, 2U. p. 209.
Kmig. in welcher Bed. 11, 27.
Pluig. tl. Per/. Verb. III, 80.
Plutf. u. Imperf, in Conditio-
■aliati. III, III.
pluteui Begr. 1,25. f. II,». p. 232.
polHceri ob ^astir. II, 21, in,
ponda Gebr. n. Strafct. II, 18.
ponere tob Trappen abwi. 111,
3«. Ton Einiela. III, «2, 04,
ponlonei Begr. III, 29.
ptrtttTt D. c^rr« II, 33.
porfteui BegT. II, 2,
fOfie d. i. IM Stairde teffit, wenn
■ie wollten 1, 63. biiwail. inl
Seieichn. der MögUcbk. III, 8.
. pme tpermbal III, 30. ob wrg-
■nlMi. 111, 43. poase abaol. ahne
InGnil. in der Form. guaUa po-
tuit od. debait II), 11t. p, 505.
peuet$ioaei n. re« 111, 1. p, 330,
call B. G. 1, 44.
poit pauUo bei Caei. leiten 1, 30.
pottta d. i. leitdem l', 77 CxIr.
potterUat Begr. 1, 13.
pailguam mit Imperfekt III, 58. L
petlülare, Rei paaiulat n. Aehnl,
II, 40. paitulare ciiminia III, 83,
potttlaltm tut facere III, I. t.
pottttatiai.potttlateiat 1,20, f, *
praeber« a. dare \, 49.
praeeepta d. i, edicta \l\, 32.
praecipere optnione III, 87. pro«-
oipere Bed. III, 31.
praecipitare vom Wetter ■. Jah-
ren, lli, 25. in.
praiia Begr. II, 13. p, 247.
praedicare Begr, 1, 33, p. 08, III,
loe,
Praedikal Stellong de)i, bei meb-
rem Sabjeklen 1, 40. (praebebat
et Iota) Beiog. anf dai letzte
finbj. III, 63. (qaaepertlBcbant)
Praedihat wechielt Jn der Stell.
III, 71. (Tel faliae) PrmedaMt
feUüi« doreh Patfidp, UI, VI,
gL,_._b,Coo^le
UTiei' Sprache und Sachen.
pra»it V. latro II, 3S. pratdiuum
teil. ibid.
pra«etif abiol. JII, 13. in. III, 18.
J'ratfectut Hep-. II, 38.
praeferrt opinionem 1, 47. in.
yraefrangert o. ptr/ringer« 11, 0.
p. 3-27.
praeiadicium Begr. II, 33. p. 397.
praemiü alque ariwtt Bed. I, 3.
p. 14. pra«ini<i u. AunoreM vertcb.
II, 31. p. 275. III, 83. ,
fraemiltere Begr. I, 37. p. III.
pratmunire «. tMloge Verb. IH,
58., in.
praeoeeupere von dini GemSthe
II, IT. ID. It, 34. C. praeaecup.
n. praitipert 111, 13. b.
praeparart rem IraDienUr. III,
84. in.
praepnttrt abaol. III, 80.
Pratpetitionen mit Sabilint. verb,
lt. GcHlliT. I, 60. f. (rainoribtii
de Biixil.) /^arpoiHt. abiol. I,
76. p. 180. (crnilelitM i's buf-
pliclo) II, 2, in. c. 17. p. 260.
III, 2. f. e. 10. p. 345. e. 13. f.
Praepasitt. nickt wiederh. 111,
78. Praepositt. ahiolal, nbne
VerbalhegT. III, 113. Praepositt.
IQT Uiii»chreib. ton Adjelliv - n.
AdTcTbiaibcgr. II, 14. in. Prae-
potilt. ob zireC ant eiDander folg.
II, 35. p. 309.
praeripere ud. praeeipere III, 1. f.
praetcriptio d. 1. eauiia, praeter-
fo* III, 33.
Praettni u. Imperf, ConiaDCtir.
RHch PracL biliar, wie Teriebia-
den 1, 21. p. 07. (ut conlingaut)
1,40. p. 119. [an poHel) II, 10,
p. 240. Prae». a. Perfekt. Verb,
1, 41. p. 131. (conititjt) I, 65.
fintlrDil) Praei. od. Perfekt. I,
84. p. 300. II, 36. Praet. ia
der Beicbreib. II, 10. p. 338.
Praet. Conj. uicbl Imperfett.
nach gu9il II, 31. p. 305. Praet,
Particip. im Sinoe dei I>«perf.
H, 33. p. 300, Praet. od. /«.
' per/. III, 8. f. (eieababat) Prae*.
bei Angabe der Geielie III, 30
«xtr. bei numer, Angabe der
Legionen 111, 88. Fraei. oder
Fular. 111. 53. t. 94.
S39
etaria III, 73. p. 446. pnutenlem
etie D. adelte I, 2. p. 7.
fraetenlia. In praeient. I, fi. p. 3S.
u. lynon. I, 43.
fraetidium. In praetidio habere
I, 15. mit Dativ der S«eh« oder
. Penon 1, 40. 85. p. 205. III,
36. 88. praetid, od. tabiid. I,
43 extr. praetid. legioHuM me-
tonym. 111, 1. p. 331. praetidio
dueere III, 7. praetid. d. i, Gar-
niion III, 38. praetidia d. i.
feile Pankte III, 45. praetidio
relietil ob Dativ, od. Ablat III,
78. 09. intra praeiid. III, 83.
praettare pericalmm Bed. 111, 17.
prifulo eitf Red. II, 16. in,
praeitolari Begr. u. Strulil. II, 23.
praeterire bei Abiitnunimg I, 6,
p. 34.
praelerila eßieia Begr. III, 60.
praetervehi Dyrrkachium wie in
nehm. III, 36.
prael»r im weitern Sinne I, 13,
praetoret oder praetoriit I, 6.
p. 3S. praetor TAetiaUaa Ulto-
riicb erkl. Ili, 80.
praetoria vohoTt 1, 75.
praetoriKlK Brgr, I, 76,
prekentio u, presiio II, 0. p. 3S0.
premi pabutalione 1, 78. in.
pridem Bed. I, 85. p. 305.
primi pitui Begr.. 1, 13. f.
primum oft aliein , ohne deinde,
latattc. 1, S4. ob acht? I. 59, in.
primui d. i. praeeipuHt I, S. p. 47.
d. i. der vordtrat« I, 13. m. d. 1.
der itächtte ], IS. p. 61, prima
■c. ^ora 1, 20. in. priitto vetpere
II, 43. pnnto adventu 111, 33.
priaeepi n. primut I, 63- IH, 13.
p. S9l. prineept prior, ein mi>
litar. t^rad 111, 64.
prier nicht priitt I, 66. '83 exlr.
(cfr. Roth in Tae. Agr. pag. 3.
N. 5.
pritlinvr Begr. I, 74, f.
priutquam mit CoDJanlltv I, 39.
III, 86, priutq. n. anteq. I,
41. r.
pritatitm eontiliutn Begi, Ij fl,
p. 34. coli, 111, 14.
pra eattello i. a. toea eaafelli 11,
8. pro «mieo III, 109. pro luo
pericnlo III, 110,
probare i. i, ritblicb <nden I, 39.
probare operam Bed. I, 57 estr.
gL,_._b,Coo^le
S40
Register
I ■ quo 1, 73. probara
ttm a. approb. II, 38.
fToelive eit CohiIt. □, Begr. 1, 18.
p, 137.
procurare Begr. II, 18.
preeurrere u. prateurr, 1, 48.
prodirt Tou Sprtctaenden 111, i&.
proditio oppidi wiet III, *il.
proiartrt ad fornm I, 14. p. SS,
pToduei ob verlockt werden f
III, 101.
proferrt i. t. 6ffent1, jonügen,
von Tealamentcn III, 106. pro-
ftrre In guii elgeall. Bed. I,
81. p. 192.
prefieeri n. prrfle. Terwcclu. I,
21. jirciÄc. eOMlr. III, 75. f.
proßcitci ad iter I, 09.
profugert n. pcrfng. II, 33. f,
profundtre le III, 03.
progrtdi abiol. von EioTcla. I,
7S e»tr.
proktbert dreifacb ttrnirt II, 14.
p. 3äl. prohibere a coDtanieliii
I, 23.
proinde ae III, 60. f. proinde u.
perinde III, I. f.
praiieere B«gr. II, 32. p. 298.
promitUre BMt ] lUalJiel Caei. 11,
20. p. 271.
pTomulgare Ktgr, II, 2S. L
jironutuum Begr. III, 32 extr,
ä'ronomtn demoasIraliF. nach re~
Iahe. I, 7. p. 42. (cdjdi iiD)]»'
ralorit etc.) c. 15. in. e. fiO. in.
iVonom. geoer- («»(r. Im Collelc-
liviinne nach ffroSi. Summen 1,
23, (qood «aveifFBl) Pronom.
demaittt. in HpUatxe fehlt, in
welch. Falle] I, CO. p. 154. (con-
quiiitls iumentii) frenom. fehlt
im Nacbnlxe, »D wiederhol, ang
dem vorig. III, 67. in. Pronom.
relat. woraat /n beziehen I, 60.
f. Pronom. dem. heim Infiriitiv-
■alze I, 71. Prottomm, vielfach
«•rdorb. i, 74. ta. iVoMem, '^b-
jetU fehlt oR II, 20. p. 2W.
Pronem, pouetli'n. it. pertonal.
II, 40. in. Prouamina peitnt.
bei Zahlbegr. in gleichem Caiu
III, 28. 53. GO. 104.
pronuneiare aenlenliani 1, 3. p. 10.
vom Vortrage II, 12 extr. pre-
BUBC, n, denuBc. II; 26 exlr.
propt lait Aecnaal. III, 13. propt
iam od. prepriam! III, 70.
propelleTf crate» B«d. 111, 4ß,
proptrart ul ete. H, 20. properarr
mit iDho. III, 33.
propenere abiol. III, 70. prepo-
itere edictnm HI, 102.
proprattor od. pro pratloref I,
6. p. 33.-
propriut i. i. anaichltefilich , bff-
londert I, 40. p. 117. prapriM»
tH» III, 20. m,
propttr von mural. ReweggrSnd.
II, 35. f. rerich, prae a. ex ibid.
propvgnare Begr. HI, 4S.
prortut Bed. 11, II.
prorutre munitiontt III, 68. 69.
prerumpere u. proripert 1, 80. ni.
proiequi Hegr. II, 44. 111, Ol.
protecta edera tabernacala III, OG.
prottrert nnd pracuicare II, 41,
p. 322.
profi'nui Begr. u. Ableil. I, 30. in,
proventu* Hegr. II, 3S. p. 315.
pro*idere ite re fruDieotar. III, 34.
ab«ol. 42.
providtre and pratvidtre II, 0.
p. 227.
protineia von Kl. Alien III, 31.
profijitiae contalaTii n. praefo-
riae I, 0. p. 33. *
proximu» &. i. der näcbi [folgen de
1, Sl. p. 103. mit Patie. II, 1. In.
pubHtut. In pablicunt conferre I,
30. p. ■--
QuX adreiblal II, 1. in. mit Be-
zug anf heut in, 23. «3.
innerere Bedent. I, OT.
guaetlui habtrt III, 60. in.
quam od. ijuimt nach poilea 11, 17.
qaaTB beim Poeiliv I, 55. in.
beim Soperl. I, Sl. f.
guanqunm eolhallen Im Particlpi
II, IG. f.
qiiiialut. Qnania dehuit — potait
gualer
qn« ob überfl. 1, 17. wiederholt I,
32, qae bei icbnetler Autainan-
L.gL,...b,COO^Ie
über Sprache und Sacheo.
dcrfulfe I, 3ß extr. II, 4. p. 230.
. II, 18. f. gue BD PrMpaiitl. an-
geh. II, 0, I, gue nach Negalio-
iien «IidI. dem led puliai I, 74.
p. 1TB. III, Bl. gue obt II, 38.
r. III, 75. gaa a. et vttb. III,
36. lOQ.
qaeri rem a. dt r« I, 7. p. 40.
1, 75.
gui mit Conjunltiv , verieh. von
■ad. FiaaUitten I, 3 extr. II,
16. III, TS. 30. 107. mit ladikaU
. Ol. Coujenlt. I, 30. mit Jndikat.
i, 4. p. 31. c. a. p. 28. c. 18.
III, 70. in. caia» rei cbumb ob
auf da) vorhergehende od. folg.
r, 8. gui richtet aicb in Genere,
fiaai. n. Cas. nach d. folg. Prä»-
dittxUtabitiite I, 18. in. lli, 20.
f. c. 29. f. c 03. p. 43U. gui
ohne I« III, 83. gai oi. Jii gaif
I, 70. p. 180. gui pud-ir sl. eu-
iul rei pnd. III, 60. gui mit /s-
^»ffiV. Halt CoRjURil-fia in Ne-
lienaälzen 1, 2G. p. 7D. ^aiie u.
9HE verwechi. 1, 68. gua» od.
guB II, 0. (.. X35. quoll all Re-
lativ |iron. bezogen aiif,du Letvte
', 05 cxir. III, O'J. (qiiu
k) c
1 II,
35. p. SOS. gaad übi
II, 10. in. c. Bl. III. GS. f, gund
bet. aich auf ein. IJedauken lll,
S3. gua bei Comparat. I, G2. t.
III, 43. gai ob adjekliv. od. lob-
itanliv. tu nehm. II(, 'JU. («uiui
Bniwi) vi f.-guii I, 84. f. {li
gui elc.) II, 24. gaod roiiorii
. II(, 87. gui adJeUirlKb: fama
guam douuimai IlI, SO. gtU n.
guali» fehlt in Panlleliati. II,
4. p. 221). II, Sü. in. gui ob ID
ulederhoL 111, 103.
quieiiNgiie mit .Ronjunttiv I, 33.
p. 102. I, 75. III, 13. 102.
quidam Stell, d. Hed. II, 3s. mit
Genitiv dei Ganten 11^ 22. f.
541
qttidrm certe II. 77. qiüdem In
cigeatl. Bed. III, 56.
quin Bedenl. 1, 7S extjr. II, 19.
lil, 81.
Quiaclilial ed. Quint. II, 28.
guit. Qui a. guia 1, 81. f. quid
, guilgue 1, 87. in. qui II, 32.
p. 299. gaid mililum III, 2D.
■ guid prspotiU III, 84. gttid ßert
velit Gebr. UI, »2.
gaitguata oinniito III, 09 extr.
quiiqut mit Siogul. u, Plur.Ill, 37.
quitquu. Quiäquiä mit Conjunktiv
II, 30.
quo Adverb. 1, 49 extr. anf ein.
Gedanken beiog, 1, 81. t ^uä D.
qua II, 10. in.
guoad Conilr. u. Bed. I, 10, in,
guod all Caaaalpsilik. verichied.
von quuia, guia, qooniBm I, 2.
in. III, 70. mit Conjunktiv 1, 30.
p. 02. I, 85. p. 200. coli. II, 2a
evtr, 111, 41. 106. mit Indikat.
III, 107. qaod nach Verb, dieeodi
waoa? 1, 23. (panca loquitur
quoit etc.) quod ob Conjuaklion
od. Pron. I, 45. in. quod -r- qaod
I, 47 extr. II, 2l. in. guod od.
quum I, 58, m. qaad giebt Ott
einem ISalze lubitantiv. Bed. II,
33, p. 300.
quominui Bei. d. Gebr. 1, 41.
p. 121. II, 12. p. 246.
guoniam Begr. III, 05.
guoguo eertui bei Beilimm. dei
Flacheniiibalta nach n Mail I, 23.
guum lemjjQral mit Praei, Perf. o.
Fut. I, 30. 32. p. Q7. e. 71.
•, guum i. e. tum guum mit Con-
j/iiikt. II, 34. guum nit Coaj.
II, 30. d. i. wenn einmal II, 41.
■ i. i. da dach, obicbon III, 7.
Ol. m. 101. fuuM mit Indikat.
HI, 18. (41 f) guum u. Ablat.
abaol. all Wccblelbegr. lll, 43
extr. UI, 83. dient inr hialor.
Kpexegei. ibid. quuBi — tum
UI, 47. Id.
Baptim afqae tUTbale i, S. - nnog II, 30. f. UI, 53. ralioni-
rata part 1, 17 extr. ' but aUit ^ durch andre Uiltel
ratio d. I. Grand und ■nbjefctiT* und Mafiregelu III, |8 extr.
Anaichf I, 30. in. 111, Ol. ratio c. 58.
betli UI, 72. rationei d. i. Rech- rtcen* Begr. UI, 00.
gL,.._b,Googlc
642
reeepluM tabtrt 1, 1. p. 6. eodem
gno ventrant rteeptu III, 09.
( AebDt. Strnlt. ■. SatxKtb. Tae.
Agr. e. 43 extr. eo laudii csce-
dcre , 9110 pleriqne -^ ambllioi*
Tteiptre ran StädUn I, 10. in. III,
Ig. in. r«CT>. porlibut 1, 3S exlr.
reo>. oppido III, 13. f. loa. I03.
Tteip. ibiot. II, Vi. p. 37a re-
eip. $« nach eio. (Jnicrred. III,
17. rectp. eatui I, 78. abiol. >t,
«■ I« redp. m, 1.7. Sl. f. reci-
pere a. aeeip. delrimcnlnia HI, 0.
rtconeiliart u. rtconeinnareW, 19,
rtcoriari Bsd. n. Rtrniit. ]ll, 73.
rectfl d. I. Ternünftig I, 74.
-rccHJore i^ittn III, 45. reeut. neete.
III, %-l »Ir.
Tediere iudicia II, 18. p. 30J.
redimert Bcd. 1, 39 extr.
rtdire ad qutm I, 4. p, 19. redire
ad s/nJiBi 111, 93.
Ttduei in pairiam ichimpft. 111, 18.
Beiuplicatien ia manch. Compoiilt.
TO- eurro 11, 41. Ili, S3.
reftTTt ad icnat. I, I. p. 3. re-
ferre d« rep. in civilate ob ricb-
Ug7 ibid. rtferre capot III, 19
extr. rtftrre aeceptam 111, 57.
le rtferrg 0. recipere I, 73. f.
f-e;!eere Begr. II, IS. in.
Ttfugere loco 111, US.
ref ci von Bruder u. Sebveiter III,
107 rtgibut od. regiottibutt III,
113.
regio, E regione Bed, I, 35. re-
^'oHCt := Landüliicbc III, 15.
ngniM i. i. küoigl. Djnaitie
Ili, 106.
TtiictTt ad aliqutM n. c. ad St-
tml. III, 17. reiic, nnd deiie.
111, 39.
Belative and demoiutraliet SÄtM
vtrw. II, 3 esir.
Register
rtUgare a. dtUgart II, 8. p. 336.
rf/jf. HOCM III, 15.
religio Begr. I, 7ß. t ri^^a ob-
ietta IM, 72. f.
reliuquere i. e, MpeTitKcm rctinq,
I, 4. f. reHnquere d. i. für tick
lutiicti beb alten I, 4i. rellaqai-
tur ut I, 19. 79. III, 109. re-
linlii od. rttiquii I, SO. I. relitU$
rebM BH. III, 103.
rtliqva oäTalia ob iobt? 8igr.
III, 113.
rtmitttrt d. permitlere I, 10. re-
milt. d. i. erlaiMD II, 31.
remotert ab rep. 111, II.
Ttmulco abttrahtre II, 33 BXtr.
eull. III, 40.
reperire lynan. eegiastere II, 10.
repetere d. i. Vcruermei nubliDlen
111, 70. lurnckiäbleu ,bU ctc
Ili, tos.
repontrt in virfule II, 41.
repaliam fetre 1, 4. in.
rtquirere Bed. II,. 3S. ia.
r«i allgem. Begr. I, 5. f. d. I.
Thatiachen I, 8. f. von Zailan-
den II, 31. f. von Lebenden III,
47. (. r» u. ipei III, SG. ret
ptibl. AcHpubl, adMiniitrare II,
18. ni.
rttpietre n. reipechti I, I. p, 4,
retp. ad quem 111, 5. gans ci-
geoU. III, 91.
reiptnia potItUati* a.-ahal. Con>
tttuU. I, 9. f.
reililMtrtia inttgruiH Bed.III,l.r.
rttorqutre agmtit Ued. I, GO.
rnoeare bildl. it. impadire, pro-
hibere 11, 38.
rogatio Begr. 111, 1. p. 831.
ntmor n. faaut t, 53. rumor dt
re 1, CO.
rttrfwi Begr. II, 10. p. 240. rar-
tut n. revertv» verf. 111, 18.
rnn. renteare Ul, 93.
SactrdoHvm dei Pontit. M. III, 81.
»actrdatia Begr. III, 81.
iaer<i>R«iifi(in dicere I, 23> Sß exir.
ob lacramenta dlc.T ibid.
taltem Bed. I, 6. p. 31.
«ansre Mentnn
tali* habere Bed. III, 40. t (Con.
■tnikl. cFr. Zampt g. 590)
Salxverbiadung etwai aachlätalger
I, IS exlr, Sälae blitorliche n.
Tctlektireiide verb. III, lOO.
legr. HI, 76.
Ilf,
rttareirt venchlBd. *eitnttr D«gr> I,
gL,.._b,Googlc
über Sprache and Sachen
S4ä
icribert heretl«$ elgantt. Anidr.
III, 108.
KUtuUt B«gr. a. Siehe III, 40.
Kutum ■■• celra verich. 1, 39. io.
fctr. Tae. hgt. c. SO, o. de I«
CeriB lu Virg. Aeneid. VII, 732.)
§t *DC Hervorbeb. dei Subjekt! I,
1. p. 5. HM I, e. p. 29. I«
ob Acc. od. Abi. 1 , 89. p. 305.
I« ob luliiilg III, 20. D. ob
wegml. III, 80.
»eeeMtonem faetre Vlti. J, 20.
»eelvilm! Begr. III, 97.
»etUttduM AdrerfaiilpripoiIL ron
der Richtung ill, 30.
MeundM» o. alltr I, 48, p. 137.
secandun eenriliuai in welch.
Bed. in, 42.
■«d durch d. ZaMmmenh. gereebt-
fert. 11, 41. ob in et la ver-
wandela III, 0.
teget. Segctii toeut ob lAU
III, 81.
tegait Begr.-!, 3. p. ]4.
lella D. (rtiunol etkl. III, 30,
lernet — ittmm Big. Ill, 10. in.
temeltnl^u. tementtti* I, 9. p. 47.
$enteulia; de tetil. Ul) to, mm.
l»({<i<T cenient II, 30.
Menlina Begr. III, 38.
tegui gratiam I, 1 , p- 9. ttq.
auelaritattm I, 35. amitltiam
I, OO estr. coli. II, 32 «xtT.
III, 12. tequl loea III, 4ft.
tequiut d. «e^nitit U, 7. r.
nr>(«me ob acht} 111, 7S.
terftre lalini Bed. u. Oebr. UI,
101.
lernt, paitam ob a<iu Meaiehen-
klauef I, 24. in. teni, llfaec-
ti, coloni 1, 34.
tervirt anribai II, 27.
ieu — uu lU, Ol. r.
n ob etwa? in Fslt, dafi *tc. I,
0 in. I, 83 extr. U, 34. 43.
III, S6. 85. II mit Coninntliv
Praei. n. Iiapert in vericb. Bed.
I, 2«. p. 80. II mit Fat. Exart,
II, 24. extr. (> od. «im I, 12.
p. 97. II, 9. r. n gitit od. li
gut I, 84. f. II, 24. eff. Bamih.
p. B6d. «( n. niti II, 12. p. 346.
_c. 20. p. 269-
nit conailium capfre I,' I, p. S.
-II, 20. p. 26B. n'K caniBemD-
rare I, H. p. 49. coli. I, 41. in.
. 11»^ n. m (crWMlM. I, 41. ia.
$ie (paratM) Bei. I, 7S.
tigBtßcart abiol, I, 38.
tignam dare I, 00. ligna eänert
Spracbgebr. und Sarbe III, »2,
.lÜenlio edncere ciercitau III, SO.
limiS» allgem. I, 42.
4illtal Bed. genauer bealinnit 1,
39.
III,
13. In. timui t
U, 30
$iniulare n. iiitimtitare Begr. I,
10. in.
tine. Sine aHo n. amai I, 49.
SS. in. Ill, 71. alne aliguo vnln.
III, T3. $ine dient inr Um-
«chreib. von Adjektiv, und Ad-
verb. III, B3.
Singular od. Plural dei Verb. 1,
66. f. c. 67. p. 160. c. 00 exir.
c 70. in. c. 83. in. Singular
od. iPlural bei mehr. Subjekten
I, 79.
iinguH od. tingaliil HI, 33. n'it-
gu/ae cohorte* wie ta Te»t.
. m, 89.
«i»ui et portu* U, 32. p. 300.
fi«e— ti're I, 27. od. »u ibid. II,
S3. f. liie BlIeiD HI,' 25. f.
»ocielaUt poblloanorDm III, J.
tollicitare Begr. II, 33. III, 104.
tOTt, Sortem dtUcere lled. I, S.
p. 3t. lon von den PabUeania;
dniikle Stelle 111, 31. f,
»palium Begr. H, 41. tpalium
pTOpinqoilalil U , IS. tpat. per.
4cieiirf) -and ad perßc. III, 63.
tftctant »i III, 85.
iperare mit Infinit, PraeteBt. it.
Futur. 111, 8. f. tperare hoc,
ut elc. III, SS.
tpiritMt Begr. III, 72. in.
ttare, Slai per aliq. I, 41. alara
tlattitre labematula I, 81,
Stellung der Bom. Soldaten In
der SeUaehtordn. I, 83.
tternere atragulaa III , 96>
tlipendium u. —:■ a HI, 110.
itoria Begr. 11, 9. p. 334.
ttruere eepiat u. inilruere III, 37.
itudium ad pugaandum d. äbnli
Strulct. 11, 41.
ntb pf^afeetione I, 37. p. 63. IJn-
(erach. iwlacli. lai mit Ml, od.
Aec. ibid. tttb caitrit 1 , 41.
Mbeua A. U ia der Näka isla U,
11. p. 343.
gL,.._b,Coo^le
544
iubire eatum II, 41. mAiVw» eu.
»Hbire III, 77.
Subjekt dei Nomen fehlt I, 38.
(a Mtln etc.) Fronom. fehlt I,
41. f. (ipii anlem etc.) II, 12.
(optam laim etc.) Sab}, bdi d.
Coiil<ite la erBBiw. III, 73.
p. 444. 5a^«<rt dei SXxei da-
■wUcb. geickab«a III, 12 (Tbc,
Agr. e. 39 «xir. dieiia et ipte
ia trei parfei extreitu laceuil)
Subjelt uach Aiilat. abiol. ge-
■etit III, 39. in. Subj. u. Obj.
In coordioirteQ Satze d nicht
wiederholt lU, 103.
, tubitcliiiimt Begr. I, 84 exlr,
tubiictre d. i. JemaDden antteBeit
all Werkieog and Mittet I, 33.
p. 102. von Trappen, deren
Slelrmig III, 37. lubieeta Can-
daiiae in tapogiaph. S. III, 79.
tublatut u. elatut II, 3T.
»ubletart in maral. u. polit. S.
I , Tl. m. r. 04. coli. 08.
»ubmittert Bed. I , KS. p. 20S.
tubmitta oratio UI, tit.
tubiidiam. Subiidio ob Dadr dei
Ziel» III, Gl.
tubiiilere u. luttinere I, 70. in.
(uitlructio Begr. II, 35.
luccedere. IHare micced. II, 34.
$accedere (leinpua) ob acht? JII,
49. p. 41t,
tuccenlere Bed. u. Gebr. I, 84>
p. aotf.
tuffrageH bild. I, 61.
mmere libi iadcium III, U. tarn,
anpplicium III, 14. f. itmiere
pecnniim III, lO
Begistez
belli Begr.
3G.
(Hmn* Bed. III, is. .
Sammea Geldei durch Promant.
ganer. ntatt: in Singular, be».
. J, 33. (qaod advex.)
iummut a. tuprtm. 11, 9. p. 384.
»nmaa eupcctalio In Mrctebem
Sinne f 1, 21. f. »amnia vaXaa-
tai 111, SS. tuMmae anguttiam
Ul, 47.
JHprr (eo) ob.AdTerb. oder Pme-
poall, II, 10. p. 239.
»uptTUrt mctoDrm. ron d. Waa-
■erfluth.I, 48. tup. rr^ioxem
Bed. I, GS. abiot. U, 33. p. 300t.
ttiptriut oppoi. deetie 11, 3l.
tuptrior tod der Zeil I, 42 ex(r.
(Hp. aetat Begr. 11, S. p. 222.
Sapinalform auf u lU, 86.
Supiuuin finale I, 40. In,
luppelere Begr. 1, 49.
tupprimere Bed. I, 4S. eupprimilur
I, GG. f.
tttipendere ac ta/fn-e II, 9. p. 233.
tuipicari mit Ablat. iL e^ ra
II , 10.
Bh)ol. I, Oi. Id. od. tub-
I I, 07. f. vi-
ctarioe I, SI. f. summa loit dop-
pelt. Geiiil. lU, 39. tumma re-
ruM Ul, it. lununa r«' 111, 94.
liilere l, 79.
«UV« zur Uervarhebang dei Sub.
jekti u. leiner Verhällntiie 1,
1. p. 5. tuus in doppelt. Bei..
. 111, 190. taai lecut Ul, 4)i
saa loca waif I, Ol. f. 111,
44. 84. ins ßdei i. e. a le
data II, 44. tiia beofficia i. e.
ab ipio collata IH, 10, p. 344.
INS od. lunno.' 11, 33, p. 30l.
»uum faeere Begr, II, 33. in.
lua tpaale Begr, I, 31. coli. 111,
II ntx.
Sj/netit Struetor I, SG. in. III, Sl,
(ciQin parerent.)
Syafzeugmtnoa III, 00 (eadem
quo — receplu.)
Syatketi* (äitö lot/ aoiwaü) III, 87.
Tabellat Begriff und GebiMicIi bei
den Hörnern III, 83,
tabernacutatn Begr. I, 81,
labulae leitamenli Sache und Ge-
brauch der Römer III, 108,
lam d. i. in dem Grade; in Wel-
long?
, 53.
tameu mit Being auf Frühere« I,
taxtutnmodo a. fantvnt nm 1*
G3 in. (exitare et.)
lanlui verbanden piit iuMmki I,
31. f. laiUui ä. 1. lo viel nor
I, 45; tanta voluntaB Itl, 3.
78. 03. Begr. II, 10. tantai
. tamgue nicht leltene Vecblndnng
und Aiionanz II, 30, tonlN*
düTch die SlcUnng betont UI, 10.
gL,_._b,Coo^le
^Übet Sprach« nn<l Sachen.
lieUe mavt* Begr. I, S6. a. aper-
tat III, lOO,
ttetum. In teelo ob ächll III, lOS.
ttgtre Ui reger t vnyiteimtU 1,
SS. In. («rlat tiAieti d. i, ge-
liehen II, 10. p. 341.
Itgimenlumm. teetum 11, 9. p. 213,
legiiHtnla für die Helme tll,
6). in.
itmpluBt V. Sjaon. I, 6. p. 8s.
Tempora. iVa«. a. Perf. w«A-
■eln I, 16. ST, (delecll) Prae*.
B. Imperf. III, lOD. t. Praet.
q, Imperf. Conjanct. B*ch Pnei,
biet, wie verichieden T I, 2t.
(■t contingant ele.) VcfTgl, die
etmelnen Tenpora.
temput. Tempore te BCd. 1, S7.
r«inp0r<&Hf itfif. Q. lemperv to-
dem wie Tcricbtedeal 11, 2S.
In. Hl, 3l. lenjiu* praeitn»
1. e. xiu(iDt II, 40. III, eo,
temput cammultfum i. e, for-
tuna 111,-27. tempara i. i. Zelt
fOr eimelne Geichäfle 111, 03.
ttndere Bed. n. Form teteudit od.
Und» 111, 36. tendere i, i,
Zelte aiifacblagei) , aufipanntn
lil, 83.
fener« ■, ej(tn«r« I, 47. colL III,
100. tfl Untre n. cenltnert I,
GS. ten«re prepetilum I, 83. III,
43. (mert n. retfn. II, i\. t.
III, 101. epinioneiK III, SG. von
Menichen and Landern III, 81.
Untart Bedeul. I, 30 exlr. III, 34.
tentare ealeludine III, 2 exir.
/cjimV a«tmi I, 33. f.
ttmi u. Iritti nnchiedin III, 88.
terreitria prattidia III, 15.
ttrror Begr. I, 2. p. II. terror
ablattct WH? I, ;a, p. ISO.
Ifluiinet Kriegini Mebin en , drei*
fach II, 2.'p. 31G,
Mer a. fotdui III, 49,
tetrarchae Begr. III, 3.
timere alirui III, IS. in. e. 78 in.
timar Begr. It, 3ß,
tolerare a. Synon. III, 10.
fi45
tatlert ancorat I, Sl extr. tolbre
EpheH oder Epbe«o1 III, tSI,
formttilum mitlere oder tormenta
millere Ulumt II, S ex(r, call.
III, SI eK(r.
(0(u«. Toto Pieeno I, 13 exlr.
nachdriickl. II, 20.
traetartcoaJitionii Bedeat.111,38.
traiere a. eommeadart III, 97.
trahtre meatt et 'ant'ms I, 31. 1.
tranKtndert eallei I, 68.
tratudtre n, tradere III, II. f.
tranifuga u. perfuga I, 38. In.
(raniire n. ligna traniftrrt wla
XQ nnlencheUenl I, 00.
Tratuitive Bedeat. mancher In.
traaiitiven Verba III, 111. (ir-
rumpere domnm)
frsniiirere flumen I, 54. n. abioL
gebr. ibid. te franoVcere III, 112.
Imittorrisriui Begr. II, 15. p. 295.
Iraniceriuf Begr. II, 9. f. 233i
Iribuert volunlattm I, 3S. (. (ri-
Auere Umptu d. i. Zeit verwen-
den III, 3.
(rittOMt III, 30. [B.
tribuni milit. a. pratfeeti verb.
I, 21. m. lii'Äunf coAarliHKi
wert II, 2Ö. p. 369. '
TVi'Aunicifi lex erwalint I, 7. p. 4t.
tributa ob Snbilant. od. Partidp.
II, 31. p. 373.
trickila n. andere Lnarten Hl, OS.
triduum Begr. I, 33.
»r>>feT aeiei erU. I, 41. p. 12.1.
tutri oder tenerif III, 33.
(um n. func I, 4. coli. «. 8l.
tHm oder tauten I, 44. p. I18.
tuat I
ed. I, 81.
ohne primaia II, 3. f, taiif'vj
naue verb. III, 17. jn. txM au*
dem Kueamnenhange nt erkl.
III, 37. p. 302.
hirbuUntai von den Tolkitribb,
1, S. p. 24,
lurrt* ex latere ob gleich dem
lateritia l II, 8. in.
tuiari inopiam Bed. I, 92.
tyraani vittt III, 31.
V.
rA> ob ilati: et fU/ II, S. p. 336, uUerior pont wie n rentcfaenf
ob fdr; «1 ibiT II, If». p. 23S. I, 40. p. 110.
ic6i7tie fiedent. nicbt = ublvit l, idlimui a, txtrtmut veraeh. I, 5.
3e. 111, 112. (qaa nbiqne) p. 16.
M m
L.gL,;..b,COO^IC'
&4ff
tiilre eitroqni I, aO. tdtr», UnteN
Khtcd VBB fpante I, T!). III, 69.
KR«« SteUoDg. und Sedeut, li, 0,
p. 234. mtw tetupore i. \. ein-
mal, TerKh. TOB lewul II[, )S>
Mtki d< t. tloisans. 1, 31. p. 05«
MV« tu re mUilari 11, 34. stu«
eeleritaUi I, 5S. nimm pncipcr«
ecaiuelDdias III, 84. »mi ette
Ofl. drf atam II, 3S. p. 310. »>»«
adelt, Jn welcher ÜcdeDtuiigt
III, 84. f. nttu- necritiiriM III,
M. «flft nallin* III, 49.
M d. i. (Dill Belipf«! I, 3. p. 8.
■f qui II, 39. L Ml qHuqu* —
»it I, 3. r. st, d. ). firOKt II,
10. p. 21tl. a( htm aeridit I, 80.
in. ahai-bpt hei I.occ. eamai, II,
8. 39. 41. III, 4e. 93. ti(.>taBl.
. de» lü«) ota etc. lur EnUehal.
diguBg oder Erklüroag II, 13.
p. 241. II, II. p. 331. 111, 40.
hI ob jlaii'/ oder eonieliiliv III,
1«. p.,»44. c 15. lU «d. nef l.
Beglster
8. «Xir. «ff ß»mh lUU ^imm nil
Conj. III, 110. ut ah nacb pt-
tlulare n. Verb, jobendl et«. I,
U. p. 99. I, 70. p. 17 g. ir, 4,
5. coU. II, 18. II. «(, partieala
hß«:tt*i II, 5. f. Ht in Erklir.-
Hlxen I, 47. in. III, 110. reUn-
luUur ml cle. I, 79. eoU. c. 81.
p. 198. ur i.i. ita »t I, «3. ST.
f. «( I. e. tä« lar Aogab« dt«
UWetd II, 9. f. »1. «f — tl,
analog dem aegue — et III, 79.
mt «d. fUH»; III, 19. p. 3«1.
teffr B. cuUtM* I, 48 exir.
ttfergue «omm mit Ptoral 111, So.
utrique Begr. a. Spraehgehr. I,
47. 83. utratqua nictat eifrafiia
II, fl. p. W.
Mi B. UM Begr. I, SO, UI, 33. uU
ttuiito III, 8«.
Irft u. wl Ob ein ipeciGicb. tJnt«!.
•chiedl I, BS. II, Zi. In. «W a«
III, SO.
luore* Ahmt« in, 110^
Faevus mil a a. Abist. I, 31.
p. 04.
tadunt ßuniinit I, 04 exfr.
valtlui» d. i. KraokUchkelt III,
3 extT.
mlliti a. ranum I, 28. III, 63. In.
vmleae ttmpli Hrgr. u. Sache IU,IOS,
voriu« Begr. III, 3S.
taia coaclamare I, 6S.
M Particula enclit. II, 19. p. 200.
Wtetiirae d. 1. Spanntuhren lU, 31,
VtlU te pargatuiH Conitrakt. n.
Bei. I, 8. teile i. e. /»(Xnr
K= Lnit haben 1, 81. ob pleo-
natUtcb II, 36.
tenire navibut I, 31. p. OS. vrnire
d. I. berankamioeD II, 36. venire
t'a ifrm I, T3.
VerhM oft abiotut gebraucht I, 3.
p. 14. (landat) e. T2. (inpeiare)
III, 88.
wrba habere tl, 18. p. 363.
ftTbalia Subttantha mit dem Ca«,
dei Verbi I, 5. p. 30. I, 53. coli.
I, 14 ( beneficioram ) Verbal.
mt (s* >. B. adreotgi I, 18. f.
Verbal, (eigenllicb Parlicipi«)
mit. Adjektiv, verb. III, S7. in,
(prfitini luililaU)
ternaettlvt Begr. tl, 39. p. 270.
Vtro eebraach a. Bedentnog 1, 39.
p. 100, I, 71. ia. lumt vero I,
Sl. in. Keqae Bern ibid. vera B.
anteat I, 84. p. 301. vero ir««.
11, 31.
Vtrtchmtlsung cwelei BegriKi' •{
werter I, 80, f, (qnoUdiaai iü- {
nerii offie.) |
terlere; ferlenmt »» i J. Urgm \,
vtxU III, 51. I
Veitigium Htm II, 7. p. 320.
tetu* (fmaicum) II, 23. p. 370.
e«tnl poteatia 111, S6. velert»
iximiciliae Caetari* tam-CalOMm
1, 4. in.
veluttai n. alinlidi gebUdete SabaL
I, 6. p. 37.
DUrWo *ignum äart; Sache tial
(iehraueb der Rom«' «rli^l Uly
89.
pieui n. platea I, 3T. p. B3.
tidere, Videaat Coit. etc. bek«nn>
le Formel I, 5. p. 36. videre od.
plderir II, 13. p. 345. videH
(icbefaen) oft mehr paiiir. III,
1. 13. 43. videri vOn Jem, der
lieh irgendwo lehen. läfit, den
mau geiekcn hat 111, 106. tritUri
gL,_._b,Coo^le