Skip to main content

Full text of "Codex Fuldensis : novum testamentum latine interprete Hieronymo"

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


-* Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


* Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


-* Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


* Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. con/] 














*O 38,68.S 


HARVARD 
COLLEGE LIBRARY 





THE GIFT OF 


Dr. John Rathbone Oliver 
CLASS OP 1894 
OF BALTIMORE, MARYLAND 


AUGUST 4, 1941 








777]. 


GUDEX FULDENSIS. 


NOVUM TESTAMENTUM LATINE 
INTEHPRETE HIERONYMO 


EX MANUSCRIPTO VICTORIS CAPUANI 
EDIDIT, 


PROLEGOMENIS INTRODUXIT, COMMENTARIIS ADORNAVIT 


, ENMNNESTUSI 9 KANI EK. 


ACCEDUNT DUAE TABULAE PHOTOLITHOGRAPHICAE. 


99»a95-^29999482090* 0929 ao nva» 502005 t949SQAG-^ odo esa" odnzó "nen 


. MARBURGI & LIPSIAE. 
SUMTIBUS N. G. ELWERTI BIBLIOPOLAE ACADEMICI. 


MDCCCLXVIII. 





8.38.68,5 
w^ 


HARV.A LU 
UINIVERSITY 
LiB RARY | 


I'B44s , qat. KT: 1968, PR] 





ILLUSTRISSIMO 


COMITI AC DOMINO 


OTTON. COMITI DE STOLBERG-WERMGERODE, 


SACRORUM STUDIORUM FAUTORI GENEROSISSIMO, 
HUIUS OPERIS 
PATRONO ET SOSPITATORI CLEMENTISSIMO, 
GRATUM AC VENERABUNDUM ANIMUM 


TESTATUR 


EDIT ONSE. 


PROLEGOMENA. 


md 


Codicem Fuldensem, quo Hieronymiana Novi Testamenti continetur 
versio, in pretiosis christianae antiquitatis monumentis esse numeran- 
dum, professi sunt quicumque recentiore tempore vel aliquam illius 
mentionem fecere vel accuratiori iudicio subiecerunt. Quorum in nümero 
primum cito Ioannem Fridericum Schannat, qui in Vindemiis literariis, 
a. MDCCXXIII Fuldae et Lipsiae editis p. 217—221 illius conspectum 
satis accuratum dedit. Alterum nomino Carolum Lachmannum, qui 
quum probe nosset, quantae utilitatis esset ad textus graeci rectam 
constitutionem versionis Hieronymianae comparatio, in ea Novi Testa- 
menti editione, quam cum Philippo Buttmanno annis huius saeculi 
XXXXII et L publicavit, huius versionis textui varias codicis Ful- 
densis lectiones inseruit evangelicamque eiusdem codicis partem sese 
ipsum editurum esse complures per annos hominibus doctis exspecta- 
tionem fecit, gratam quidem eam, sed non expletam. Tertium criticorum 
N. T. qui uiuunt absque dubio principem Constantinum Tischendorfium 
dico, virum reverendum, quocum ex adolescentiae inde tempore 
arctis amicitiae vinculis me coniunctum esse laetor, qui tum in pro- 
legomenis codicis Amiatini à. MDCCCL editi (cf. p. XXIII, X1v), tum 
in docta largaque quam septimae suae Novi Test. editioni praemisit 
praefatione (cf. p. CCOXLVIIT) codicem nostrum et aetate et bonitate 
ad Amiatinum proxime accedere iudicavit eiusque aliquam cum illo 
comparationem instituit. Post illos ego ipse postquam anno MDCCCLV 
in Studiis Criticisque Heidelbergensibus de aetate codicis scripsi 
quinque annis post ad concelebrandum Universitatis Berolinensis 
iubilaeum codicis specimen tribus tabulis instructum edidi, in quo 
characteribus usus ad antiquam formam accedentibus epistolam Iacobi 
excudendam curavi easque quibus illa in codice illustrata est glossas 
anglosaxonico calamo scriptas publicavi, praemissa praefatione, in qua 


VI PROLEGOMENA. 


pollicitus sum me totius codicis editionem, textum fideliter reddentem 
et modico pretio venalem, in usum theologorum pro viribus esse cura- 
turum. ' 

Quam quum doctis hominibus ad. legendum porrigo, videtur con- 
sentaneum tum codicis brevem eamque idoneam descriptionem prae- 
mittere tum quibus maxime opus est commentariis diplomatico et 
eritico, in quibus de singulis eids correctionibus et lectionibus agitur, 
textum editum instrnere. 


I, Quae sit codicis Fuld, externa forma, 


In bibliotheca Fuldensi si codex noster ex arca quadam vitrea, 
in qua cum duobus aliis libris manuscriptis, quos S. Bonifacius fertur 
possedisse, asservatur, ad conspiciendum tibi proponitur, librum 
oculis habes subiectum cistae simillimum corio vitulino munitum cuius 
oram ubi cultro resecta est gilvo colore illitam vides, Libri longi- 
tudo circiter XV, latitudo VI, altitudo V est pollicum. Cuius oper- 
culum externum quum revolveris, interius aliud invenies ex ligno 
querno constans et corio ovillo obductum, quod argenteis ornamentis 
angularibus lamellisque ita instructum est, ut librum olim fibulis 
munitum fuisse appareat, Quo in tegumento fere medio scida mem- 
branacea agglutinata est, cui grandibus minusculi generis characteri- 
bus, praemissa tamen litera initiali, qualibus saec. XV et XVI ute- 
bantur, haec verba inscripta sunt: 

Santos beni 

facins prestoti 

libre fanctus 

tst bu viril, 
Quo tegumento revoluto membranae genus ex quo liber constat hic 
quidem crassius illic tenuius, omnino vero bonum atque satis album 
et illaesum invenies, exceptis prima ultimaque pagina, quae admodum 
tritae manuumque, quibus longum per tempus contrectatae sunt, sor- 
dibus, naturalibus inunctae apparent: unde elucebit, librum diu tegu- 
mentorum munimento caruisse, Quae sub finem conspicitur litera L 
numerum quinternionum indicat, ex quibus liber compositus est, qui 
numerus quoniam unusquisque quinternio vigenas exhibet paginas, 
mille totius libri paginas constitueret, nisi initium factum esset per 
quaternionem, quo fit, ut numerus ille quatuor paginis diminuatur. 
Sed huic primo quum praefatio una cum enumerationibus canonum 
praemissa sit, ex quibus illa septem, hae septendecim paginas com- 
plent, sequitur codicem paginas mille octodecim continere. Quas ipsis 


PROLÉGOMENA. VII 


oculis foret exhibiturus, si quis, quod per sacram reverentiam bibliotheca- 
riorum usque ad hunc diem nemini licuit,unicuique paginae numerum 
suum inscriberet. Atque omnes has paginas ab uno scriba exaratas esse 
non interrupta scripturae optimae et quam .continuam vocant aequa- 
litate facillime conspicua edocemur. 


II. Quae contineat codex. 


Quo codicis utilitas critica paulo minuitur, literaria vero aliquanto 
augetur, non singula quatuor evangelia continet, sed evangelium e 
quatuor compositum, sive harmoniam evangeliorum, et quidem id 
ipsum exemplar, ex quo omnia harmoniae illius apographa quae a 
Memlerio, Palthenio, Schiltero, Schmellero edita sunt tamquam ex fonte 
profluxerunt. Ad quam pertinet quae primum in volumine locum 
obtinet praefatio Victoris episcopi Capuani, in qua de illius origine 
atque de iis, quae ad. signandam sectionum ex quibus constat 
seriem sive ad exhibendos canones evangelicos ipse fecerit, copiose 
agitur, secundo loco canonum illorum duplex enumeratio, generalis 
et specialis ad hanc ipsam harmoniam adaptata, tertio altera quae- 
dam praefatio, qua quod sit argumentum CLXXXII harmoniae capi- 
tulorum breviter exponitur. . 

Evangelicam Novi Test. partem epistolae Paulinae excipiunt, in- 
troductae illae compluribus capitibus, quae tum ad liturgiam tum ad 
isagogen concipiendasque illius temporis notiones theologicas faciunt. 
Liturgiae inservit recensus lectionum ecclesiasticarum ex epistolis illis 
excerptarum, quas Victoris tempore in Capuana ecclesia usurpatas 
fuisse patet, cui in textu notae marginales et cruciculae respondent 
pericoparum initium et finem indicantes, utilissimus iis, qui rei lectio- 
nariae veterum ecclesiarum perquirendae operam dant: quem si 
Victor reliquarum quae sine dubio legebantur pericoparum biblicarum 
enumeratione complevisset, opus pretiosius etiam nobis videretur reli- 
quisse. Isagogici valoris sunt quae de Paulinarum epistolarum argu- 
mento ac serie, deinde, quae de epistolae ad Romanos datae fine 
principali proferuntur. Biblicae quae dicitur theologiae prima stamina 
cognoscenda sunt in ea, quae appellatur concordia epistolarum Paulin. 
i e. in conspectu doctrinae Pauli ex omnibus eius epistolis hauriendae. 
Praeterea unicuique epistolae sua »brevis« i. e. capitulorum recensus 
suumque argumentum praemittitur. Epistolae vero ita ordinatae 
sunt, ut par earum, quae Thessalonicensibus scriptae sunt, praecedat 
epistolam ad Colossenses, post quam inserta est apocrypha illa ad 
Laodicenses, quae ex Fabriciano codice apocr. N. T. theologis nota est, 
aliquo quidem argumento instructa sed falso, capitulorumque conspectu 


VIII PROLEGOMENA. 


carens. Quae ultimum locum habet epistola ad Hebraeos argumento 
caret neque nisi X vel XII capitula sibi praemissa habet, quae usque 
ad iustum finem epistolae non pertingunt. 

Librum actuum apostolorum argumento et capitulorum indiculo 
instructum catalogus eorum locorum in quibus apostoli sepulti esse 
tradebantur praecedit, subsequitur vero corpus epistolarum canoni- 
carum i. e. catholicarum, duplici prologo, quorum prior Hieronymi 
esse opus affectat, capitulisque singularum epistolarum exornatum. 
Deinde apocalypsis Ioannis sequitur, et ipsa tum prologo tum capi- 
tulorum serie introducta, finemque versus Damasi episcopi urbis 
Romae in beatum Paulum apostolum operi imponunt, 


III, Quae sit codicis aetas. 


Excellit inter omnes, quot*ciam, codices antiquos Fuldensis eo 
quod certissima ostendit aetatis suae signa, ut fere quo scriptus sit 
anno definiri possit. Nam quum de illa inquirentes nos ipsa scripturae, 
qua utitur, ratione in saeculum sextum deducimur, tum per duplicem 
triplicemve inscriptionem manu eius viri, qui et editor codicis et 
primus correotor fuit, ipsi illatam instruimur codicem intra quintum 
illius saeculi decennium esse conscriptum, Victor enim, qui teste 
Ughello (oftr. Italia Sacra sive de episcopis Italiae, Romae 1659, 
tom. VI, p. 367) episcopali Capuae throno evectus est anno salutis 
DXLI secundum e& quae sub libro actuum apost. propria manu in- 
tulit eius libri lectionem peregit VI. non. mai. d. ind- nona quinq. 
pc (lege quinquies post consulatum) Basilii V. 6- cs (lege viri consularis 
consulis) qui dies ex legibus ohronographorum (cf. Petav. ration. 
temp. ed. Colon. 1720 III, p. 121) est dies secundus mensis Maii 
anni DXLVI, Ad eundem annum inscriptio altera, ad sequentem 
tertia nos relegat, quae sub libro apocalypseos Ioanneae exaratae, 
postquam & stolidis lectoribus infusa gallae tinctura ita obscuratae 
erant, ut aliquibus vocabulis exceptis impenetrabilem quandam macu- 
lam repraesentarent, ante hos duodecim annos a me atque Carolo 
Pertzio viro clarissimo adhibitis chemicis e longa captivitate redemptae 
sunt. Nam in una ex his Victor se librum apud basilicam Constan- 
tinianam legisse sive lectionem peregisse profitetur d. XIII. kal. maias 
ind. nona q.- n p € basili u c cos (lege indictione nona quinquies post 
consulatum basilii viri consularis consulis) i. e. die undevigesimo 
mensis Aprilis anni DXLVI, in altera iterato se legisse dicit ind. X. 
die prid. iduum april. i. e, die duodecimo mensis Aprilis anni DXLVII. 
Unde quum sequatur, codicis scriptionem quod minimum est anno 
DXLVI perfectam fuisse, quaeritur, quo circiter fuerit inchoata. De 


PROLEGOMENA. IX 


qua re fortasse accuratiora asseri possent, si Procopius Caesareensis 
illorum temporum bellis turbulentorum scriptor cogetaneus, qui pugnam 
Romanorum et Gothorum in ipsa urbe Capuae commissam describit, 
itidem ecclesiasticarum rerum Capuanarum aliquam mentionem 
fecisset. Quod quum non fecerit, nihil nobis reliquum est nisi ut 
concludamus Victorem inter turbas illius aetatis non facile antequam 
&d sedem episcopalem eveheretur de tantis opibus, quae ad creandum 
codicem et membranis et scriptura splendidissimum satisfecere, libere 
disposuisse. Quod si verisimile est, codex nonnisi post primum 
Victorini episcopatus annum, qui est DXLI, inchoatus esse nobis 
videbitur. 


IV. Quae codicis origo fuerit. 


In praefatione Victor narrat, fortuito in manus suas incidisse 
unum ex quatuor evangelium compositum, quod cum titulo careret, 
ipsi adhibitis iis quae Eusebius in hist. eccl. de harmoniis Ammoniana 
et Tatiana tradidit, lieet non omni dubitatione exemptus esset, Tatiani 
haeretici potius quam Ammonii opus esse videbatur. In quo quum 
ii numeri, ex quibus colligi potest, quae quatuor evangelistis com- 
munia et quae singulis sint propria, desidia transscribentium omissi 
essent, Victor summo studio usus eos numeros supplevit. 

Qua in re gravissima oritur quaestio, num forte illud ipsum 
exemplar, quod suo tempore Victor repperit, in codice Fuldensi nobis 
Bit conservatum. Quod si esset, codicis nostri tum aetas tum pretium 
&dmodum videretur crescere, quandoquidem aliquo temporis spatio 
ante Victorem scriptus esse inveniretur. Neque exigua sunt, quae 
primum inspicienti pro conservato exemplari facere videantur. Nam 
plurimis in locis numerorum illorum suppletionem ipsa Victoris manu 
factam oculis conspicimus; accedit, quod praefatio canonumque enu- 
merationes, licet primum in codice locum obtineant, non ad originale 
eiusdem corpus pertinent, sed ad coronandum opus ei sunt praeligatae, 
unde facile concluseris, Victorem illud ipsum quod reppererat exemplar 
tum eorrexisge tum praefatione canonumque seriebus exornasse, idque 
eo confidentius asserueris, quo magis paginae istae, in quibus prae- 
fatio scripta est, cum paginis ipsius textus biblici comparatae singu- 
larem aliquam speciem prae se ferre videantur. Sed vana est species, 
solummodo per innumeros obelos hic verticales illic obliquos effecta, 
quibus inexpertus quidam aetatis incertae homo singula praefationis 
verba ad minuendum legendi laborem inter se separavit. Acriter in- 
spicienti et comparanti prologus Victoris et codicis textus biblicus ab 
eadem manu scripti apparent; qua ex re sequitur, Victorem illum 
quem rcppererat librum qualiscunque erat transscribendum curasse, 


X PROLEGOMENA. 


tum noyum hunc codicem ita comparatum correxisse, denique iis quae 
praemittenda videbantur instruxisse, 

Cuius rei si exempla desideras, ubicunque evangelium revolveris, 
complura invenies. "Videsis cap. XII, ubi legitur 


ic — Stupebant autem omnes 1c n 
&» Qui eum audiebant super s xn 
x — prudentiam et respon xm 
sis eius. et uidentes am 
mirati sunt. :c Et dixit 4C v 


x 

Quae hic ad sinistram et in ultimo versu conspicis scripturae 
compendia, in codice minio scripta, hic literis obliquis expressa, accipias 
in libro quem Victor repperit qualia sunt locum habuisse et sic per 
scribam nostrum in codicem e$se transscripta. Haec igitur Victor ad 
dextram repetenda atque capitum canonumque numeris instruenda 
curavit. . 

Praeterea loci inventi sunt, in quibus codex originalis aut nullos 
numeros contineret, aut imperfectos, ex. gr. in cap. XXI, ubi defectum 
et per Victorem ipsum, cuius manum hic obliquis minimi generis 
typis reddo, et per scribam sic suppletum cernis 

terram et illic demora 


batur cum eis et bapti 


LC 
zabat- ,, 5 Erat autem 40. XXY 
" vi 
LC: VI 


et in eodem cap. paulo infra 
nisi ei fuerit datum de 


7 Ha" LC uu 
caelo t». ipsi uos mihi 40: XXXVII 
t 
testimonium perhibe "x 
1 B rm 
tis LC: XI 


Neque vero in numeris vel supplendis vel emendandis Victor 
acquievit, sed textum biblicum percurrendo, quidquid ipsi vel male 
vel non satis bene scriptum videbatur propria manu correxit, cuius 
rei in commentario meo diplomatico fere innumerabilia invenies vestigia. 
Nam primum quum accerrimus esset inimicus falsae, quam quidem 
existimabat, vocabulorum divisionis, qua scriba ex. gr. vocabula digna, 


PROLEGOMENA. XI 


uesiris, propter finem versuum excedentia ita disruperat, ut scriberet 
dig-na, wes-iris, prop-ter, ipse reposuit d?-gna, we-síris, pro-pter 
(cf. 53, 17. 21. 23). Literas vero superfluas delevit, superposito puncto 
ex. gr. ciuitatem (44; 34), vel falsis ita deletis rectas superscribendo 


supplevit ex. gr. reliquid (ib. 31). Lineolis positis verborum ordinem 
invertit (cf. 161, 2), signo € adhibito totos versus delevit, cf. 3, 15, 
55, 28; recta quoque verba vel falsis vel locis ubi deerant super- 
Scripsit, vel margini intulit (cf. 44, 2; 89, 16; 3, 18). Saepissime 
ubi emendationem ipse non dedit, celeri manu literam ^j margini 
intulit i. e. rescribe sive rescribendum vel recognoscendum (quod 
Signum apud priscos émevogOcraeg usitatum fuisse, Stutgardinum 
epistt. Paulinarum codicem et Cassellanum Hegesippi, illum noni vel 
decimi, hunc octavi saeculi librum testes allego), cuius loco non raro 
signa lineolae cum puncto punctisve coniunctae | sive —— sive .|. 
margini appicta invenimus, quibus plerumque effecit, ut vel corrector 
vel scriba correctionem textui vel margini inferret. Ceteroquin neque 
tam diligens fuit, qui omnia sphalmata videret et corrigeret, neque 
tam felix, qui omnibus quos dederat nutibus a: correctore obtem- 
peratum fuisse viderit. Nam quum multa vel calamo corrigente vel 
cultro radente emendata sint, haud pauca inveniuntur, quorum cor- 
rectio locum non habuit. Neque infitiand"im, quum Victor illas sin- 
gulorum librorum pracfationes, quae capitulorum et brevium nomine 
insignitae sunt, fere praetermiserit neglexeritque, eas codices partes 
plurimis scribae erroribus neque paucis verborum monstris scatere. 
Summam ille epistolis Paulinis diligentiam adhibuit, quas ita perlu- 
stravit, ut non solum menda scriptionis eliminare studeret, sed etiam 
varias aliorum codicum lectiones selectas margini inscriberet: quod 
quum in reliquis Novi Test. partibus non fecerit, recte mihi videor 
concludere, illum aliis horum librorum fontibus praeter exemplar ori- 
ginale, ex quo codex descriptus est, fuisse destitutum. — Ceterum 
piissime Victorem rem suam tractavisse stellulae commonstrant mar- 
gini hic ilic illatae, quas ut praestantiam eorum quae in textu 
proponuntur declararent oculisque subiicerent homo veritatis chri- 
Stianae amicus appinxit (cf. 97, 18; 99, 5). Hic illic, ex. gr. in eo 
loco, qui celeberrimus est apocalypseos, paucisque aliis Victor glossas 
exegeticas apposuit (450, 2. cf. 402, 15; 374, 33). 

Quae omnia quum sine insigni temporis laborisque impendio exigi non 
potuerint, non mirabimur virum viva dignitatis suae christianae et epi- 
Scopalis conscientia repletum, qui Christi famulum sese nuncupare con- 
sueverat, haud pauca perlustrationis suae signa codici intulisse, quibus 
tum memoriae peractae lectionis suae succurreret, tum lecturis aliis bonum 


XII PROLEGOMENA. 


confidentemque excitaret animum. Epistolam enim ad Romanos, epi- 
stolas catholicas omnes, acta et apocalypsin monogrammate X F 
insignivit (cf. 180, 1, 332, 24, 401, 1 etc.) compluribusque inter eos 
libros vel simplex legi sive legé meum T (i. e. lac crucicula utor, ut 
quasi sigillum meum sit) vel plenam illam nominis dieique, de qua 
verba feci, indicationem subscripsit. 


V. Quae posteriora codicis fata fuerint. 


Post triumviros illos, quibus debetur codex, Victorem, scribam et 
correctorem primigenium, quorum nomina in iis quae sequuntur siglis 
V. S. et C. significavi, compendio S* vero eas correctiones insignivi, 
quas ipse scriba inter scribendum vel post ingessit, complures alii 
varia calami sui vestigia ei impresserunt, quorum in discrimine iuste 
statuendo vellem expertissimis amici Tischendorfii oculis iudiciisque 
&cutissimis fuissem adiutus, qui quae ego nonnisi post longas con- 
siderationes meditationes dubitationes assecutus sum uno fortasse 
conspectu omnia perspexisse mihi videretur. 

Àc primum quidem eum introduco, cuius manum siglo V* ea de 
causa indicavi, quia simillima videtur Victorinae, ut diu haeserim, an 
non pro Victorina sit habenda. Sed secundum formam scriptionis 
quam in tabula photolithogr. altera vides, concedes calami ductus 
aliquanto fortiores, crassiores, forsitan et magis regulares esse quam 
Victorinos; adde quod atramento satis viridi scripti sunt. Vetustam 
tamen manum esse, tum ex ipsa literarum figura, tum ex alia ratione 
critica elucet, quam ex duobus harmoniae Victorinae apographis, quo- 
rum unum nunc Cassellis olim Fuldae, alterum Monaci asservatur, 
recte mecum hauries. Cassellanum quod coram oculis meis positum 
est, noni ut videtur saeculi opus, sign. ms. theol 31, eadem verba 
ubi est marcus iohannes, quae in codice nostro sub generali canonum 
serie adnotata legimus, additis quibusdam aliis suo loco continet; 
eadem in Monacensi quoque contineri, per Schmellerum edoceor, qui 
in prologo harmoniae evangeliorum (ed. Viennae 1841, p. V, not. **) 
de his verbis agit; ita ut concludere liceat, illam adnotationem, quae. 
iam nono saeculo a scribis inventa et descripta sit, admodum vetustam 
esse. Ceterum haud multa sunt, quae manu ista V* vel in textum 
codicis vel ad marginem scripta invenimus cf. in comment. dipl. 466 
notata ad 2, 14, 467 ad 4, 2, 470 ad 61, 11, 474 ad 137, 8, 483 ad 
211, 25 et. 36. 

Fortasse duobus saeculis post codex noster a viro aliquo Anglo- 
saxone traciatus est, qui epistolam Iacobi glossis illis instruxit, quas 
in Specimine cod. Fuld. Berol. 1860 edidi. Cuius qualis manus fuerit, 
videsis in priore tabula. Similem habet characterem atque scriptio 


PROLEGOMENA. XIII 


alius viri Anglosaxonis, qui in codice pervetusto illo item Cassellis, 
olim Fuldae asservato quem modo allegavi Hegesippi libros de bello 
Iudaico continente, sign. ms. theol. 65. quaedam ad marginem sup- 
plevit. Ceterum praeter glossas incertum est an quicquam in codice 
scripserit (cf. comm. dipl. 502 ad 402, 29). 

Nescio, proxime ante an post illum vixerit is scriptor, quem im 
altera tabula siglo M3 insignivi. Qui manu sua a perplexo calamo 
Anglosaxonico simplicitate quadam, quae tamen venusta non est, 
discrepante nonnullas lectiones codici nostro vel addidit vel quae 
deerant supplevit. 

Post circa annum CCML scriptor, qui acutissimo stylo utebatur, a 
me siglo M' insignitus, iis codicis partibus, quae correctionibus maxime 
indiguerunt, indicibus capitulorum et quae dicuntur brevibus adiutri- 
cem manum admovit. Neque vero eo contentus aliqua in ipso textu 
corrigere turbatumque hjc illic numerorum, quibus initia capitulorum 
indicantur, ordinem in melius restituere sategit. Compendiis quidem 
scripturae utitur, sed paucis et quae simplicissima sunt; quae delenda 
censet, ea punctis infra literas positis instruit. 

Fere eodem tempore ea scripta sunt, quae siglo M? insignivi, ex 
uncialibus quidem literis composita, sed quae quum vetustae indolis 
non sint, atque serae interpunctionis vestigia exhibeant, in imitatione 
potius vetustarum niti qnam esse vetustae videntur. 

Quem siglo M* instruxi scriptorem, aperte decimi quarti saeculi 
est: facilius ille excusandus quam duo alii, quorum unus nescio quo 
saeculo non tam calamo quam stylo plumbeo armatus laeves mem- 
branas ductibus quibusdam qui ullius pretii non sunt impressit et 
tantumnon laesit, alter homo uti videtur saeculi XVII exeuntis non 
erubuit primam harmoniae evang. paginam eo turpare, quod moderna 
sua manu illius initium ex ev. Lucae haustum esse sapientissime adnotavit. 

Quae quum pretii vere critici non sint nec ullum habeant 
valorem nisi quod illustrandae codicis historiae aliquatenus inser- 
viunt, maxime quaeritur, num, quem virum Anglosaxonem vocavimus, 
quod sacra Fuldensium fama fert, ipse fuerit vel possit fuisse Ger- 
manorum apostolus sanctus Bonifacius. 

Res facile absolvi videretur, si unum aliudve & Bonifacio scriptum 
quod aetatem tulisset, cum glossis istis comparari possemus. Sed 
quotquot ille in Angliam ad amicos, episcopos, reges epistolas misit, 
secundum id, quod tum ex recentissimis operum Bonifacianorum 
editionibus hauriri licuit tum & praesidibus Musei Brittici literis datis 
acceptisque percontatus sum, earum ne minima quidem scheda origi- 
nalis usque ad nostra tempora pervenit. Et Fuldae quidem est, quod 
Bonifacius exaravit. Non loquor de vetusto illo Novi Test. codice, 


XIV PROLEGOMENA. 


quem quondam Huoggi abbas tamquam nobile documentum ipsis 
martyris manibus conscriptum & rege Arnulfo obnixis precibus im- 
petravit; nam inde a longo iam tempore per Ioannem Fridericum 
Schannat archaeologum Fuldensem ex ipsius libri calce hominum 
eruditorum orbis edoctus est, Uidrugi scribae illum esse (cf. Vindem. 
liter. I, 227). Sed Bonifacius una cum compluribus aliis episcopis 
instrumento illi clarissimo in archivis Fuldensibus adhuc asservato, 
quo ipsi tractus aliquis ad Fuldae ripam situs condendi monasterii 
ergo & Carlmanno donatus est, subscriptionem suam apposuit. Verum 
quod dolendum est non in literis ea consistit, sed secundum mores illorum 
temporum in simplici crucicula prope Bonifacii nomen a scriba illatum 
appicta, ex quo qualis eius scriptio fuerit non discitur. 

Iam vero ne suspicari quidem possemus, Bonifacium istarum 
glossarum autorem esse, si Schannatum sequeremur, qui in III. illius 
ap. Serr. epistola (ap. Würdtw. et Gil. XII, ap. Iaff. LV) nixus eum 
scripturam Saxonicam cursoriam (i. e. anglosaxonicam, qua glossae 
scriptae sunt) neque legere neque scribere potuisse dicit. Bonifacius in 
illa epistola e Daniele Vintoniensi petit, ut sibi librum a Winberto 
relictum »ubi sex prophetae in uno corpore claris et absolutis literis 
scripti repperientur« transmittat, pergitque: »Et si hoc Deus cordi 
vestro facere inspiraverit, maius solacium vitae meae senectuti et 
maius vobis premium mercedis transmittere non potestis. Quia librum 
prophetarum talem qualem desidero adquirere non possum; et cali- 
gantibus oculis minutas literas ac connexas discere non possume. 
En, qualem hic se Bonifacius ipse describit! virum, qui quum connexas 
scriptionis in patria sua Anglosaxonica divulgatae literas legere non- 
dum didicerit, minante iam senectute et oculis caligantibus id quidem 
discere non possit. Cur igitur tam saepe ex amicis suis petit, ut 
tractatus et commentarios Bedae aliosque libros qui absque omni du- 
bitatione literis cursivis scripti erant ipsi transmittant? Quomodo 
epistolas amicorum suorum more cursivo si quid aliud scriptarum 
legere potuit miserrimus mortalium? |. Quid ergo didicerat in duabus, 
ubi educatus erat, scholis monasterialibus, si vulgarem modum scri- 
bendi non norat? Denique quid est »clare discere« quod ex cod. 
Monacensi Iaffeus vir doctissimus recte in textum recepit? Ergo false 
legitur »discere«; reponas »discernere« et omnia patent. Bene qui- 
dem Bonifactus et legere poterat scripturam anglosaxonicam ef scri- 
bere, sed acie oculorum per senectutem debilitata minutas vereque 
intricatas Anglosaxoniase suae literas non amplius bene discernere 
potuit et »propterea« inquit, »de illo libro supra dicto rogo, quia 
tam clare discretis et absolutis literis scriptus est«. 

Potest ergo Bonifaeius quod ad artem scribendi attinet scripsisse 


PROLEGOMENA. XV 


glossas; et quidem omnes. Nam.de qua re dudum dubitavi, unius 
illae sunt scriptoris, non duorum. Licet enim scriptura hic illic 
aliquam praebeat inaequalitatem, ea mihi iterum iterumque considerata 
non tam diversitatem quae alicui videri possit scribarum, quam 
discrimen temporum, quibus unus idemque homo modo largiore calami 
acie modo tenuiore utens glossas codici intulit, prodere videntur, 
maxime quum quod in ipsius tabulae nostrae I margine inferiore 
cernitur aliquae sint glossae, quae ductus paulo rigidiores et paulo 
elegantiores simul in se,contineant. Neque obstat Broweri iudicium, 
quo glossas eadem manu qua Arnulfianus ille Novi Test. codex scriptus 
est, exaratas fuisse contendit (cf. Schannat, Uindem. T, 226): quod si 
ita se haberet, sequeretur glossas Uidrugo illi, non Bonifacio originem 
debere. Illias enim codicis scripturam et scripturam glossarum accu- 
rata equidem utriusque inquisitione instituta ita inter se differre expertus 
sum, ut &b eodem ortae esse nullo modo possint. Haec enim satis 
simplex est, illa generis maxime distorti, haec literae a partem supe- 
riorem apertam ostendit, illa clausam, haec pauca scribendi compendia 
habet, illa multa et quae in hac non inveniantur; denique Uidrug 
multo saepius ab orthographia et reliquis grammatices regulis recedit 
(scribens gogitante, nolit, habiens), quam glossator noster. 

itaque agitur de ipso glossarum argumento. d vero ita com- 
paratum est, ut consentiamus Rulando Wirceburgensis bibliothecae 
praefecto meritissimo, qui in recensione editionis meae in Serapeo 
8. 1861..N. 1 publicata hos commentariolos omnino indolem doctrinae 
vitaeque eorum qui saec. VIII ex Anglia et Scotia ad propagandam 
fidem Christianam in Germaniam delegabantur, sapere statuit. Glossae 
enim omnino illam theologiam, quam ex operibus Bedae vero nomine 
Venerabilis piam mysticamque simul et activam novimus, redolent. 
Accedit quod simplicitatis sunt non taedium creantis, sed rebus 
refertae, cuius laudis testem provoco iustificationis Abrahamiticae 
descriptionem ad lac. 2, 21 datam his verbis; id est (amen quod 
operatus est et prius credidit et sic operatus est; hic illic ad poeticum 
illud genus loquendi extolluntur, quod in epistolis Bonifacii longis 
quidem spatiis interpositis insertum videmus (cf. quae ad 1, 2 ad- 
scripta sunt) Adde quod auctor repletum sese exhibet conscientia 
eorum, quae ad vocationem apostolicam pertinent: quod Iacobus docet, 
simpliciter ipsi evangelium est (cf. not. ad 1, 21. b); verbum veritatis 
item ei evangelium est efficiens ut homines fiant filii patris (cf. not. 
ad 1, 18, a), qua in re explicanda ipsum Christi effatum laudatur, in 
quo omnis nititur fidei propagatio (cf. not. 1, 18, b). Fallaces igitur 
ipsi sunt ii, qni desiderant evangelium Christi audire et non implere 
(cf. not. ad 1, 22). Deus ipsi pater est luminum i. e. angelorum et 


XVI PROLEGOMENA. 


qui luminaribus doctrinae illuminat ecclesiam suam, cuius optimum 
donum est baptismus (cf. not. 1, 17, à). Quae quum hominem pro- 
dere videntur propagandae fidei munere non solum instructum, sed 
etiam occupatum, tum ipsas Bonifacii cogitationes quales ex historicis 
monumentis fuisse comperimus aliquae ex his glossis nobis quo- 
dammodo repraesentant. Quam 'Iacobus 1, 1l lectoribus precatur sa- 
lutem, eam autor definit cerni in credendo ef episcopum audiendo, 
qui salutem ministret. audientibus. Fere unius illi notionis esse 
videri legatum christi ad praedicandum evangelium et episcopum, ap- 
paret ex glossa ad explicandum 1, 19 apposita, ubi dicit, eos ad quos 
episcopus mittitur primatum — verbi i. e. munus egregium verbi 
praedicandi voluisse tenere et docere. Unde haec explicanda? 
Nonne inde quod eius esse videntur, qui missus inter gentes ut nomen 
christi iis insinuaret anno 722 ad iuramentum Petro eiusque 
vicario Gregorio successoribusque eius praestandum obligatus formula 
solenni utebatur: »Promitto« inquit »ego Bonifacius, gratia Dei episco- 
puse? (cf. Inffé, Mog. III, 7 6) Idem quum ad explicanda Iacobi 
verba 1, 1l exoríws est enim sol cum ardore scriberet, Christum esse 
solem aeternum et solem iustitiae, qui ardore spiritus sancti dicat 
ignem immittere n terram, nonne memoria perfundebatur eorum, quae 
Gregorius literis datis cum ipso communicaverat, enitere videre Boni- 
facium igne salutifero, quem mittere Dominus venit. in. lerram? 
(ib. 63). Cui muneri addictus quae et quanta onera ipsi sint im- 
posita, saepissime amicis suis revelans in epistolis suis, non raro 
queritur in magno periculosoque sese navigare mari Germanico 
(cf. ib. 94. 238) quassatum sive à paganis sive a falsis christianis 
seu a fornicariis clericis sive à pseudosacerdotibus, quod in tenta- 
tionibus satanae ipsi videtur esse positum (ib. 235). Quibus ad 
amussim respondere videtur, quod ad 1, 6 adnotat sicut. ventus mare 
sic falsi doctores ecclesiam. (urbant, el. per. ventum. diabolus intellh- 
gilur a quo instabilig anima movelur, quam sententiam quum supplet 
additis verbis »persuasione mali spiritus«, haec simillima videntur iis, 
quae in ep. Bonifacii ad Aethilbaldum data (ib.175) legimus, ubi mali- 
gnus spiritus regem quendam suadendo pellexisse narratur. 

Quae si collegeris, licet in his rebus diiudicandis summa opus sit 
modestia, concedes non modo nil absurdi proferre, sed etiam à grata 
veri similitudine eos non abesse, qui glossas dixerint Bonifacianas. 
Quo magis Schannatum miraberis in Vindemiis I, 220 dicentem com- 
mentariolos istos postquam exscripserit, non tanti ipsi visos esse, quos 
libro suo adiiceret, aut rectius fortasse suspicaberis, illum devitato grandi 
omnium legendorum labore nonnisi aliquos legisse atque exscripsisse. 
Quippe exigui pretii esse non possunt, quae ex literis eorum nobis 


PROLEGOMENA. XVII 


supersunt, quibus, quicquid acerrimus inter nostrates fidei indolisque 
Bonifacianae adversarius Ebrardus Erlangensis, ceteroquin vir strenuus 
et doctus, magis sagaciter quam caute contra monuerit, universale 
ecclesiae nostrae Germanicae fundamentum debemus. 

Improbandum vero est, quod titulus ille supra memoratus clamat, 
Bonifacium codice nostro funcóum esse dum vixerit, Instituta enim 
accurata perscrutatione omnium quos in epistolis Bonifacius allegat 
Novi Test. locorum — ut et in his et in eis quae sequuntur studia 
longa brevissime absolvam — inveni aliquos ex illis t&ntum differre 
& textu codicis, ut pateat, illum primigeniam eorum cognitionem 
non codici Fuldensi debuisse, sed hausisse aliunde. Quae in ep. 104 
habet »Petrus hortatur dicens: .Aníe omnia muluam in 4nvicem 
caritatem habete« ... ea in cod. ita leguntur Anée omnia autem mutuam 
in. uobismet ipsos caritatem continuam habentes (1 Petr. 4, 8); quae 
in ep. 59 profert: »dicente beato Paulo apostolo: .4n mescitis quia 
corpora vestra, templa sunt spiritus sancti« hic habentur: An nescitis 
quoniam membra, vestra templum est. spiritus sancti (I Cor. 6, 19); 
quae in ep. 70 ingerit: »memorare sancti Pauli ap. ad Timotheum 
dicentis: .Divitibus huius saeculi praecipe, non superbe sapere«, hic 
finiuntur per sublime sapere (I Tim. 6, 17); quae in ep. 40 Paulum 
apostolum de beatitudine vitae aeternae loquentem introducit: quod 
praeparavit Deus diligentibus se, hic textu fruuntur isto: quae prae- 
paravit Deus his qui diligunt illum. Ea igitur omnia Bonifacius 
censendus est hausisse ex alio bibliorum latinorum exemplari, quod si hic 
locus esset demonstrarem cum versione antehierogymiana fuisse co- 
gnatum, Postea veroille nostrum codicem, quem non sine verisimilitudine 
ex Italia ab ipso allatum esse iudicabimus, usurpasse illisque de 
quibus vidimus glossis exornasse videtur: quem ad usum tum alios, 
quos in epistolis citat, locos eundem in cod. Fuldensi textum exhi- 
bentes, tum admonitionem illam Petrinam in ep. 70 allegatam: Sobrii 
estote et vigilate e£ excitamins iure nostro referemus, quae neque in 
cod. Amiatino, neque in Sabateriana veterum testium collectione, 
neque in editione Sixtino-Clementina, neque vero in originali codicis 
nostri textu, sed ad marginem eiusdem ab illa manu, quam siglo 
M3 significavimus, adnotatam videmus. Hic erge Bonifacius verba 
illa hausisse potest. Quae notatio si forte, quod fieri potest, Boni- 
facianam aetatem non superare vel ne assequi quidem reperiretur, 
ea tamen ratione quaestionem nostram videretur tangere, quatenus 
ex epistolis Bonifacianis huc posset ad marginem esse translata. 

Quod reliquum est, codicem inter ea volumina fuisse, quae Willi- 
baldus Pippinicae aetatis scriptor quinto illo m. Junii die a. DCCLV, 
quo Bonifacius in Frisia martyr occubuit, ab eius interfectoribus alia 


* 





XVIII PROLEGOMENA. 


quidem per campi planitiem" dispersa, alia in paludum arundineta 
iniecta, alia alis in locis abscondita magno tamen temporis spatio 
dilapso reperta et in domum »in qua usque hodie animarum prosunt 
saluti« à singulis quibusque inventoribus remissa fuisse narrat, licet 
haud improbabile videatur, tamen quia eius certa mentio non iniicitur, 
asserere non audeo. Nam quod presbyter S. Martini Ultraiectensis, 
quem JIaffeus ineunte circiter saeculo nono scripsisse recte ratiocinatur, 
sibi sciscitanti in Frisia relatum esse dicit, adhuc superstitem esse 
quandam mulferem, sed iam valde decrepitam, quae iureiurando 
assereret, se decollationi militis Christi fuisse praesentem, eamque 
dixisse, quod quum gladio feriendus esset sacrum evangelii codicem 
capiti suo imposuerit, ut sub eo ictum percussoris reciperet eiusque 
praesidium haberet in morte, cuius lectionem dilexerat in vita, optime 
quidem ad nostrum codicem referri posse videretur, nisi de ipso illo 
libro quem moriens martyr manibus tenuisse fertur, per Othlonum, 
qui Willibaldi narrationem trecentis circiter annis post postulantibus 
monachis Fuldensibus repetiit et aliquibus additamentis auxit, accu- 
ratius instrueremur. Dicit enim inter illos libros repertum esse sancti 
evangelii librum, quem beatus vir pro sanctitate sua secum iugiter 
deferre solitus fuerit: hunc ergo, quamvis gladio acuto, ut adhuc ab 
inspicientibus probari valeat, per medium incisus fuerit, nullius tamen 
literae integritatem eadem incisione perdidisse.  Atenimvero noster 
codex omnino illaesus est et intemeratus. 

Nee minore nos incertitudine ne dicam caligine obruimur in- 
quirentes, quid saeculis insequentibus de codice nostro factum fuerit. 
Quod ut indagarem quamvis quoscunque de rebus Fuldensibus agere 
suspicatus sum adierim scriptores et maxime amplissima eius viri docti, 
qui nono saeculo non solum Fuldae, sed totius Germaniae, ut verbo 
utar quo Bonifacius in epistolis de Beda usus est, splendida fuit 
candela, FHrabani Mauri opera exegetica, historica, poetica, alia per- 
cucurrerim, nuspiam ulla illius certa vestigia inveni. Quae quidem 
res eo magis mira mihi videtur, quo frequentius eius commemorandi 
occasionem Hrabano datam fuisse percepi, sive illius commentarios 
de epistola ad Romanos, in quibus de variis codicis lectionibus verba 
facere poterat, perscrutabar, sive versus de Bonifacio martyre lege- 
bam, sive abbatem doctum in bibliothecam innumeris gazis refertam 
comitabar, sive in amplum illius de Universo opus, in quo de ipso 
quoque canone S. scripturae homo diligentissimus agit immergebar. 
Quod unde explicandum sit, si quis me interrogaverit, maxime dubito 
an respondeam, cod. cum ceteris Bonifacii reliquiis ita asservatum fuisse 
in sacrario, ut ad doctos usus non adhiberetur: nam tum manus cor- 
rectrices, Hrabano iuniores quas supra cognovimus, tum codex ille 


PROLEGOMENA. XIX 


harmoniae ev. Cassellanus, qui ex nostro videtur haustus esse, viros pfus 
minusve doctos eum tractasse demonstrant; potius quod Victori vide- 
batur opus harmonicum Tatiani haeretici et apocrypha Pauli ad 
Laodicenses epistola inter canonicas obvia orthodoxum virum ab usur- 
pando memorandoque nostro codice detenuisse mihi videntur. 

Nec prius quam saeculo XIV certa de illo testimonia deprehen- 
duntur, unum exstans in catalogo Heliquiarum maioris ecclesie ful- 
densis, quem in archivi Fuld. copiar. VIII, 336 inveniri relatum mihi 
est, inter quas qui libri sancti Bonifacii nominantur, dubium non est 
quin illi tres codices sint, qui decimo octavo demum 8aeculo ex illius 
ecclesiae sacrario in bibliothecam scimus esse translatos; alterum in 
ipso cod. nostro scriptum, quod quum satis sit memorabile in tabula 
II sub M* accurata imitatione a me expressum vides.  Conspectui 
enim alicui locorum, quibus singuli apostoli iaceant, ab originali scriba 
actis apostolorum praemisso ab ignoto saeculi XIV homine ad mar- 
ginem addita sunt verba: hic habes ubi tempore St Bonifacii fuerunt 
corpora apostolorum, quae intelligi non queunt nisi praesupponas, 
scriptorem inter cod. nostrum et Bonifacium aliquam relationem 
posuisse, sive conditorem codicis illum sive quod rectius accipitur, 
codicis scribam esse iudicaverit: qua in existimatione id quod de 
Bonifaciana glossarum anglosaxonicarum origine non sine veri specie 
asseri vidimus, indocte ad totius codicis originem conspicimus esse 
extensum. 

Quae quum comprobent, cod. nostrum admodum esse vetustum et 
propter fata sua docta consideratione dignissimum, iure quaeritur, 
quae maxime ipsi sint peculiaria. Quorum in numero quum praeter 
evangeliorum harmoniam de cuius autore, aetate, lingua originali, 
methodo, pretio, usu disputare huius loci non est, scribendi ratio, 
interpunctio, divisio in membra et capitula, librorum isagogae, denique 
grammatica existant, primum agendum videtur 


VI. de scriptura codicis. 


Sed paucis opus est, quandoquidem quae sit literarum venustas, 
quis ambitus, quae continuitas, quae versuum latitudo, quis versuum 
in unaquaque pagina numerus, quae marginis quantitas, quae in- 
scriptionum paginis impositarum ratio, quum in his omnibus codex 
ubique sibi constans sit, ex additis tabulis inspiciendo ipse facillime 
hauries. Textus singula membra quae versiculos vocare nobis licuerit 
maiusculis initialibus inchoari vides, maioribus quum extra paginae 
columnam eminent, paulo minoribus, quum intra latent nec nisi prae- 
cedente vacuo spatiolo distincta sunt. Scripturae compendia paucis- 
sima vides ds, do, ff (fratres), ihw, xpo quibus aliis ex paginis 


XX PROLEGOMENA. 


adde dns, scs, sps, m. (noster), quae quidem in edito libro plena 
scriptione reddenda esse existimavi. De signo numerali « in serie 
canonum hic illic obvio infra disputabo. Quae in singulorum libro- 
rum inscriptionibus et subscriptionibus maiusculis literis in codice 
scripta inveni compendia INC. EXP. vel EXPL. eandem per formam 
reddidi, solummodo lineolarum superscribendarum omissionem typo- 
thetae precibus concedens. Capitulorum versus initiales minio scriptos 
in edito libro literis inter se paulo magis separatis, numeros canonicos 
itidem rubros obliqua typorum figura reddidi. Nomina propria nisi 
in versuum initio posita fuerint, non maiusculis sed minusculis ubique 
literis animadvertes inchoari; maiusculas vero non solum in versuum 
et, quod raro fit, paginarum initio, sed hic illic sub finem versuum 
positas esse conspicies, ex. gr. 

occides autem- FacTus 
vel quod in tabula I habes 

cenlia cum conceperiT 
quod in editione, quum illm usum firmiter tenendum existimavi, 
imitari neque volebam neque poteram.  Paginarum inscriptiones in 
codice prorsus regulariter non positae (epistolae enim, actus et apo- 
calypsis nonnisi alternantibus inscriptionibus adornatae sunt, evan- 
geliorum vero harmonia omni titulo caret) quum ad librum legendum 
necessariae sint, consulta Victoris praefatione, quae modo de evangelio 
ez quatiuor uno modo de evangelio loquitur, in editione ubique 
positae lectoris comprobatione spero fore ut fruantur. 








VII. De codicis interpunctione. 


Quam, licet variam variis in locis speciem praebere videatur, 
accurate inquirens invenies nonnisi unius esse generis i. e. punctorum, 
quae propter singularem qua scriba usus est calami moderationem 
non globulorum figuram exhibentia, sed ad nostrorum quae dicuntur 
commatum ductum accedentia vario modo adhibentur variisque finibus 
inserviunt. Aliquam enim et quidem maximam partem simpliciter 
posita cernis, aliquam vero, insigniendae maioris epochae ergo dupli- 
citer scripta (.-), quod signum in posteriore codicis parte multo 
saepius obviun quam in priore, quum apud nos non tam inter- 
punctionis vim habeat, quam interrumpendo orationis filo inserviat, 
in editione per » exprimendum curavi. Quem ubique locum puncta 
obtineant sciscitanti mihi ex instituta plurimarum paginarum com- 
paratione scriba visus est sibi hanc dedisse regulam (a qua quidem 
saepe aberravit), ut punctum in media praecedentis literae altitudine 
poneret. Neque vero solum quemadmodum apud nos adhiberi solent 


PROLEGOMENA. XXI 


ad discernendas enuntiationum epochas, sed etiam ad separanda inter 
&e vocabula, quae sibi iusto propius posita erant, vel ad insignienda 
nomina propria vel distinguendas literas numerales adhibita sunt, qui 
usus, libris manuscriptis adaptatus, ab impressa textus editione maxime 
alienus esse mihi videbatur. Quid quod scriba his illisve vocabulis 
quibus aliquod pondus addere voluit cf. 1, 23 weritatem 1, 25 apo- 
&tolicis 36, 8 obseruationibus puncto apposito distinxisse videtur; de 
quo usu certi quidpiam asserere non audeo. 


VIII. De incisionibus textus. 


Stichometricam methodum, qua cod. Amiatinus excellit, licet 
Scriba codicis Fuldensis non sit secutus, sed scriptionem continuam 
praetulerit, divisionem tamen textus haud plane absimilem observavit, 
quam ut in editione exprimerem, quia ad textus intelligentiam quodam- 
modo pertinet, meum esse duxi. Incidit enim textum, ubi sententia 
vel vox aliqua maiori vi atque pondere frui videbatur. Quod quum 
in textu historico animadvertitur, cf. 42, 1 Inuenimus messiam, ib. 12 
JEcce uere israhelita, ib. 21 Spiritus domini super me, ib. 30 Prae- 
dicare annum domini, 352, 1 Et siridebant, ib. 4 Et fikum hominis, 
ib. 11 Domine ihesu etc., magis etiam in oculos incidet legentium 
epistolas cf. 401, 12 Uir duplici animo, ib. 18. Glorietur. autem, 
ib. 14. Dives autem, ib. 16 .Et flos eius, ib. 17 Iia et diues, ubi 
singulos mallei ictus sentire tibi videberis. Idem non nego scribam 
in dissecandis huiusmodi membris hic illic graviter dormitasse. Sed 
non ita uti desideravi eius rei imitatio in textu edito successit, qua- 
tenus quum in codice scripto illa verba prae ceteris eminent, secun- 
dum leges typothetarum nostrorum intra columnam retracta apparent. 


IX. De singulorum librorum capitulis. 


Evangeliorum harmoniam in CLXXXII capitula divisam esse non 
solum ultimi capituli numero ostenditur, sed etiam versuum initialium 
minio scriptorum summa ipsis oculis clare subiicitur. Neque vero in 
codice iste numerus intactus stetit. Nam inde a capitulo XXI usque 
ad CI numeros capitulares constanter ita correctos vides, ut singuli 
uno numero diminuti sint i. e. quod scriptum fuit XXI mutatum 
cernatur in XX, porro XXII mutatum in XXI etc., quod ea de causa 
factum videtur, ut error, quo autor praecedentis indiculi argumentum 
capitis XXI praetermiserat, quodammode compensaretur. Neque 
desunt inde a cap. CXXIV usque ad CLVII vestigia manus nobis 
iam aliunde notae (M), quae postquam illa correcta fuerant, qualiter 
reliqua corrigi deberent tenuissimis numerorum characteribus margini 
appositis (quorum aliqua pars posfea cultro ligatoris abscissa est) 


XXII | PROLEGOMENA. 


indicavit et ad verba capitis CLVII ait autem dominus cf. infra 
139, 3 margini inscripsit: hic deest cap. i. e. hic novum numerum 
capitularem esse inserendum: quo in loco quum codex harmoniae 
Cassellanus olim Fuldensis revera caput novum constituat dubitari 
vix poterit, illum ipsum hominem, qui nostrum cod. correxit condendo 
codici Cassellano operam dedisse, quae quidem res quum ad illustran- 
dam scholae Fuldensis historiam faciat pluris mihi taxanda videtur 
quam ipsa capitulorum constitutio. Unde explices etiam, cur codex 
harmoniae Sangallensis simul latinus et teutonicus cuius partem 
teutonicam Schmellerus descripsit nonnisi CLXXXI capitula contineat: 
is enim, qui Sangallensem codicem scripsit, eam, quae in nostro inde 
& cap. XXIV usque ad CI correctio numerorum data est in descri- 
bendo usque ad finem existimandus est extendisse. 

Reliquorum librorum divisio ita comparata est, ut proxime accedat 
&d eam, quae in cod. Amiat. cernitur, nec nisi in paucis ab illa 
differat. Nam quod textus epistolae ad Phil. in nostro codice XVII 
capp. exhibet, in Amiat. XIX et ep. ad Col. illic XXXI, hic XXIX, 
id quidem non tam in differentia codicum, quam in negligentia scri- 
bae, qua numeri quidam omissi sunt, positum esse videtur. Vere 
differunt (quantum quidem ex editione Tischendorf. disci licet, cf. 
Proleg. **) in actis apostolorum et ep. ad Hebraeos data. Acta 
enim in nostro LXXIV, in Amiat. LXX capitulis absolvuntur; ep. ad 
Hebr. in Amiat. XXXIX, in nostro CXXV capp. continet, nec nisi 
manu sera illa XXXIX capp. ad marginem notata sunt. Quam 
praeterea haec epistola ostendit in capp. XII divisionem, quae iuxta 
originalem invenitur eique coaetanea est, eandem ex codice vetustissimo, 
qui quondam reginae Sueciae fuit, post in bibliothecam Vaticanam 
translatus siglo Alex. 9 utitur, apud Thomasium (Opp. I, 416, 427) 
repraesentatam video. 


X. De capitulorum indiculis sive brevibus 


ut seorsim agatur, statim ea quae p. 21—28 exstat praefatio postulat, 
quae quum CLXXXII capitulorum indicem praebet in ea quidem re 
cum ipso harmoniae corpore convenit, compluribus tamen in locis 
eidem non bene respondet. Omissum in illo indice capitis XXI er- 
gumentum iam notavi: qui defectus post ita compensatur, ut quod 
Scriptor harmoniae uno capite CLVII comprehenderat ab auctore 
indiculi duo in capita expandatur. Idem in iis, quae ad numeros 
CII—CVI adscripsit, tum ordine male turbato, tum admissa falsa 
capitulorum XCV et XCVI repetitione vehementer erravit. Scribere 
enim debebat 


PROLEGOMENA. XXIII 


CII- Ubi ihesus instruit etc. 

CIII. Ubi ihesus sanat etc. 

CIIII- Ubi ihesus ascendit etc. et in sequentibus fere haec: 

CV- de hereditatis divisione 

CVI. de iuuene divite. 
Neque reliqua integra. Quae epistolae ad Rom. praemissa sunt 
capitula, duabus in partibus constant, quarum altera (I—XXIID), 
totius fere epistolae argumentum in se continens, per se ipsa stare 
videtur, altera (XXIIII —LI) iis respondet, quae iisdem sub numeris 
in cod. Amiatino proferuntur. At quum sequentia Paulinarum epp. 
capitula Amiatinis congruunt, longe ab illo codice ea recedunt, quae 
epistolae ad Hebr. praemissa nonnisi priorem eius partem (usq. ad 
9, 15) adumbrant. Potius XII illis sectionibus, de quibus modo vidi- 
mus, respondent atque eodem codice Vaticano Alex. 9 cuius cognitionem 
ex laudato Thomasii opere hausimus (cf. I, 428) illustrantur. Actorum 
capitula LXXIIII item ab Amiatinis recedentia in compluribus codd. vetu- 
stis inveniuntur, quos Thomasius affert ib. 356. Capitula ep. Iacobi at- 
que I Petri cum Amiatinis, si pauca excipias, concordant; ea quae 
reliquarum epp. catholicarum sunt et numero et sententiis prorsus 
ab Amiatinis differunt neque in Thomasii codicibus habentur. Deni- 
que Apocalypseos capitula, in cod. Amiat. omnino desiderata, e com- 
pluribus codd. hausta apud Thomasium inveniuntur ib. 381. Multi- 
fariam igitur cod. noster ab Amiatino hac in re djversus, paulo 
divitior est illo; an mendis immunior, id quidem non dixerim. 


XI. De argumentis sive prologis. 


Quod epistolis Paulinis p. 169 praemittitur argumentum cuius 
initium est. Primum quaeritur quare post. evangelia .. voluerit apo- 
Stolus has epistulas ad singulas ecclesias destinare patet suum locum 
tenere in nostro codice, falsum in Amiat., ubi non evangelia, sed acta 
apostolorum sequitur. Cui si »concordia epistularum« statim esset 
adiecta, et huic et codici Amiat. melius foret consultum, quatenus 
argumenta solius epistolae ad Romanos, quae p. 171 et 179 legimus 
alterum satis largi ambitus, alterum perbreve aptius sibi iuxta forent 
posita, quam unum ab altero separata. Quae omnia et recto quidem 
ordine posita alioque prologo in epp. Paulinas aucta apud Thomasium 
leguntur I, 382—388. Neque quae hic et in cod. Amiat. cernuntur 
reliquarum epp. Paul brevia argumenta apud eum desiderantur 
(cf. ib. 395 etc. et 416.etc.), inter quae maxime memorabile mih 
videtur id quod ib. 424 ex vetustissimo cod. Alex. 9 petitum reperitur 
epistolae ad Colossenses argumentum: eundem enim locum extra- 
ordinarium obtinet ad quem in cod. nostro epistola ista relegata est, 


XXIV PROLEGOMENA. 


ita'ut, si mihi quando eveniret esse tam felici, ut Romam viderem, 
accuratiorem illius codicis tum hac in re, tum in illis, quas modo 
vidimus, nostro simillimi conarer mihi acquirere cognitionem. Ep. ad 
Hebraeos, quae in nostro.cod. argumento caret, in illo argumentum 
quidem habet ab Amiatino diversum et iis quae praecedunt bene 
congruens: »Hebraei sunt Israelitae ex circumcisione fideles etc.«, 
sed cuius textus quinque laborat lacunis. Quod in nostro act. app. 
praecedit argumentum in Ámiatino desideratur, apud Thomasium 
I, 356 habetur. Epistolae »canonicae« specialibus argumentis et in 
Fuldensi et in Amiat. carentes, in illo (cf. p. 399 et 400) generalia 
duo possident argumenta unum prolixius alterum brevissimum, Amiatino 
ignota, nota vero Thomasio (cf. I, 364. 372), quorum quod longioris 
ambitus est Hieronymianum nomen (cf. 399, 22) mentiri ex iis patet, 
quae ad defendendum locum I Io. 5, 7 ib. 12— 20 afferuntur, quem ab 
Hieronymo non esse latine versum ipse codex noster cum Amiatino 
consentiens luculenter testatur. Denique apocalypsis, quae in cod. 
Amiat. non solum capitulorum indice sed etiam argumento caret, 
sicut illa ita hoc communia habet "cum codicibus illis, quos Thomasius 
l, 381 allegat. Restat ut | 


XII. de praefatione Victoris eiusque additamentis 


breviter agatur, Hanc si Victor non reliquisset, nos quidem claro aliquo 
historiae codicis documento destituisse videretur, suo vero nomini 
aliquantum pepercisse. Neque enim quae in ea de Tatiano, quem 
evv. harmoniae autorem esse suspicatur, vel de Ammonio profert, 
cuipiam docto satis faciunt; et in computatione mathematica de denario 
canonum numero instituta (3, 2—9) non solum aperte lapsus est, sed 
etiam a fine proposito longe aberrasse existimandus. Canonum enim 
Eusebianorum post ab Hieronymo latine redditorum seriem, cuius brerem 
conspectum in codice scribendum curavit (p. 4), dum conatur rectam 
esse demonstrare, accidit ei, ut seriem excogitet ab illa duobus in 
canonibus plane recedentem ; unde factum est, ut serior quidam libri 
lector, qui praefationem percucurrerat atque ad legendum examinan- 
dumque illum conspectum erat progressus, se a corrigendo vituperando- 
que eo non retineret. Lineolis enim positis 4, 16 (lucas. marcus) 
haec nomina non eum ordinem, quem secundum praefationem (9, 9) 
debebant, tenere monuit, et eum canonem quem ex praefationis verbis: 
aut marcus cum iohanne similibus loquitur (3, 8) rectum esse suspi- 
cabatur hic desiderans ad marginem inferiorem haec verba interro- 
. gantia scripsit 
ubi est marcus iohannes 
quae in seriora apographa transiisse supra vidimus. 


PROLEGOMENA. XXV 


Idem vero si, de qua re vix dubitaverim, prolixam canonum 
enumerationem, quam inde a p. 5 usque ad p. 20 edidi, sua manu 
elaboravit, bonum diligentiae exemplum reliquit: qua quidem factum 
est ut non in repetendis Eusebii Hieronymique seriebus canonicis 
acquiesceret, *ed unicuique canoni seriem eorum harmoniae capitu- 
lorum, quae ad illum pertinebant, insereret. In qua numerorum 
coacervatione illud siglum quo in inscriptione sua Victor usus est 
(cf. tabul. II): 

wu NON. MAL i. e. sexto nonas Maias 
cuius vestigium labes apud Mommsen, Inscr. regni Neapol. Nr. 6697, 
licet fere constanter scriptio VI adhibeatur, tamen non raro inveniri 
animadverto. 


XIII. De lectionibus ecclesiasticis, 


quae p. 165—168 editae sunt, videas si placet quae disputavi in 
dissertatione de pericopis encyclopaediae Herzogianae inserta. Hic 
proferenda sunt, quae ad criticam tractationem pertinent. Initia 
illorum quum titulis ad marginem scriptis, extrema vero verba 
plerumque crucicula in textu, hic illic itidem ad marginem collocata, 
quam ubicunque inveni fideliter exprimendam curavi, indicetur, 
earum perscrutatio facile unicuique lectori committi posse videretur, 
si scriba in omnibus constantia qua oportebat usus esset. Sed 
neque omnes quos protulit numeri recti sunt, neque omnibus 
quos index continet titulis adnotationes marginales respondent, 
neque cruciculas ubique appositas vides. Ex quo sequitur, aliquas 
lectiones omnino certe .definiri non posse: quas asteriscis insignivi; 
et paucarum extrema verba incerta esse: quas signis interro- 
gatoriis instruxi. Maximam vero partem certae sunt neque sine 
multiplici voluptate eas lectiones quae in vetere ecclesia Capuana 
festis diebus legebantur cum Romanis nostrisque comparabis. Lectiones 
igitur hae sunt: 


De adventu Rom. 8, 3—17 ' In eod. die epif. Gal. 3, 27—4, 7 - 
Hom. 11, 25—36 Cottidiana post epit. Rom. 12, 6—16 
Gal. 3, 15—26 Cottidiana Hebr. 12, 25—28 
1 Thess. 5, 14—23 Cottidiana Hebr. 6, 9—15 

Prid. nat. Dom. Phil. 4, 1—9 Cottidiana Gal. 3, 15—26 (cf. supra de adv.) 

In nat. Dom.. Hebr. 1, 1—4 (?) Cottidiana Hebr. 12, 29—13, 8 


In nat. S. Ioh. 1i Tim. 3, 16—4, 8 Cottidiang I Tim. 6, 7—16 
In nat. innoc. Hom. 15, 7 vel 8—14 Cottidiana Rom. 12, 16—21 
Deeod.diecontraidola ICor.8,1—9,21 ^ *Cottidiana Rom. 7, 14—24 


De eod. die I Cor. 10, 14—33 Cottidiana Rom. sub initium ep., ergo 
In ieiun. epifan. Col. 1, 9—19 1, 1—96 (?). pest iadicatio marginalis. 
In epif. mane II Cor. 4, 6—18 *Cottidiana Rom. sub titulo XLIII i. e. 


In eod. die epif. Tit. 2, 11—3, 6 13, 1—96. beet icm. 


XXVI. PROLEGOMENA. 


Cottidiana Rom. sub titulo I, ergo 1, 
1—6 [tege IHE. i. e. 1, 13—26] 

In sexag. I Tim. 3, 16—4, 8 

Cottid. 1 Cor. 9, 21—27 

In quinq. Rom. 14, 10—19 

In quadr. I Cor. 9, 21—27 (cf. supra In 


collid. Rectius legi videtur Il Cor. 6, 2—10, ad 
quem locom mergo habet: lect. in caput 


quadrag.) 
In ieiunio | in quadr. Rom. 6, 12—23 
Ieiun. ll in quadr. Rom. 12, 1—5 
In quadr. dom. II Rom. 13, 8—14, 4 
In quadr. ieiun. III Gal. 5, 14—6, 2 
In quadr. ieiun. Illl Eph. 4, 17—22 
In quadr. dom. Ill Eph. 4, 23—-32 
In quadr. ieiun. V Eph. 5, 1—5 


- In quadr. ieiun. VI Eph. 6, 10—17 


In quadr. dom. IllI Gal. 1, 4—2, 18 

In quadr. ieiun. VII 1 Thess. 4, 1—9 

In quadr. ieiun. VIII II Thess. 3, 4—16 

In quadr. dom. V Col. 2, 4—10 

In quadr. ieiun. VIII Rom. 14, 19—23 

In quadr. ieiun. X II Cor. 3, 2—17 

*Dom. ante octo dies paschae II Cor. 
sub tit. V (i. e. 2, 1—11) neque vero 
dies ad marginem notatus est neque pericopa ei 
bene respondet 

In ebd. maiore I[ Cor. sub tit. XXV 
[tege XXVI i. e | Il Cor. 11, 19—31 

In sec. fer. ante pasch. Gal. 2, 19—3, 6 

In tertia fer. ante pasch. Gal. 3, 7—14 

In quarta fer. ante pasch. Eph. 2, 13-3, 12 

In quinta fer. ante pasch. I Cor.5,6-6, 11 

In quinta feria ad vesperam con. dom. 
I Cor. 11, 20—32 

In sexta fer. ante noctu magna Phil. 
2, 5—11 


In noctu sca mane Phil 4, 4—9 
(cf. sapra ad prid. nat. dom.) 

In noctu 8ca. noctu I Cor. 10, 1—4 

In scm. pascha Col. 8, 1—11 

In sec. fer. paschae Rom. 6, 3—11 

In tert. fer. paschae Rom. 5, 6—11 

In quart. fer. paschae Eph. 2, 4—10 

In pascha annot. Eph. 4, 1—13 

In nat. ss. Petri et Pauli Rom. 10, 
11—15 [?] 

In ieiun. s. Laur, II Tim. 4, 16 —18 

In nat. eod. II Cor. 9, 6—9 

In ieiun. s. Andreae II Tim. 2, 4—10 

*In nat. s. Andreae I[ Cor. 2, 1 (seque 


vero dies ad marg. nolatus est neque pericopa 
apla ad diem) 


De martyribus Hebr. 10, 12—39 
De martyribus Hebr. 11, 32—40 
De mart. gen. fem. Il Cor. 10,17—11, 2 
*De martyribus ad Hebr. sub tit. XII. 


Huius solemnitatis In ep. ad Hebr. praeter duo illa, 
quae modo praecedunt ad marginem mentio non fit, 


*De martyribus Il Tim, sub titulo ll 


(i. e. 1, 8—12 44 quem locum ceteroquin 
aptum de solemnitate nil memoratur) 


De martyribus Rom. 8, 28—39 

In dedic. I Cor. 3, 8—17 

In dedic. Hebr. 3, 1—6 

In dedic. Eph. sub tit. VI (i. e. 2, 


11—12, qui locus si usque ad v. 21 continuatur 
aptissimus videlur et recte positus esse, licet in 
margipe selemnitatis mentio non flat) 


*De nat. episc. &d Hebr. (vota sine ullius looi 
indicatione sio posita) 

De ordinationibus I1 Tim. 3, 8—15 

De ordinationibus I Tim. 4, 9—16 

De agendis 1 Thess. 4, 13—17. 


Egregium mihi illa occupatura esse viderentur locum in aliqua 





monumentorum rei lectionariae collectione, si quis felici inturbidoque 
eorum quae in schedis habet aliquando edendorum otio instrueretur. 


XIV. De codicis grammatice 


i. e. de magna eorum copia, in quibus scriba a solitis dicendi scriben- 
dique regulis recedit disputaturus non Orbilium ago, sed viros doctos, 
qui linguae latinae senescentis historiam perquirunt aemulor, colla- 
turus aliquid si fieri possit ad intelligendam commutationem veteris 
linguae Romanae in linguas Romanenses, lentam illam et reconditam, 
cui biblia latina usquequaque in Italia, Hispania, Gallia divulgata 
haud mediocriter videntur inserviisse. Qua in re, quondoquidem fieri 


PROLEGOMENA. XXVII 


potuisse negaverim, ut in mera transscriptione, quae oculorum dextrae- 
que munere exercetur, à scriba codicis tot, quot cernuntur sphalmata 
committerentur, unde rectius censeas scribam plerumque verba 
dictanti. calamo excepisse, viri docti videant rectene existimem ex 
codice nostro fere colligi posse, qualis fuerit Capuae circa medium 
saeculum sextum apud homines doctioris eruditionis expertes latini 
sermonis pronuntiatio, qualisque ea, quae ab auditione verborum 
dictatorum pendebat scriptio. 

Neque enim nisi ex oscitante pronuntiatione dictantis indoctaque 
Scribae auditione orta esse censeo quae leguntur írabis — trabs 51, 6, 
offeret — offert 334, 14, principes — princeps 344, 5, ad ignoscen- 
dam — ad dign. 304, 16, horam maris — hora m. 326, 36, exüi- 
malis — existim. 333, 18, cf. 396, 35, ezspeciaculum — spectac. 
325, 25, aut e mundi — autem mundi 259, 7, manum — manuum 
297, 24; 302, 15; 314, 10, spiritum — spirituum 461, 22, athelete 
— athlete 301, 6, meae — me 381, 1l, electione — lect. 400, 8, 
donare — damnare 391, 8. Non quod omnia, quae homo dictavit, 
vitiose dictaverit vel quaecunque scriba audivit, vitiose reddiderit; 
gatis est statuere, et illius pronuntiationem et huius auditionem ad eam 
quae tunc plebis in usu erat loquendi rusticitatem fuisse inclinatam. 

Itaque commutatas inter se videmus vocales e et 4: Ahabis 201, 5, 
wuindix 199, 8, pinguidinis 196, 22, exhibite 188, 15. 29, mercidem 
210, 17, accepitis 213, 28, (radedi 227, 8, sterelis 255, 71; slilla 
228, 36, gaudite 271, 34, vidite 212, 1, 265, 5. 

oe et 4: moenanti — . min. 205, 25. 

4 et ae: quidam — quaedam 325, 11. 

4 et a: stagmata — stigm. 249, 28, (urabulum — thurib. 413, 5. 

$ et u: sumus — simus 280, 2, eunuce — eunice 302, 12. 

€ et 4i: ha fili 191,7; simonis coriari 359, 8, petissent 153, 10. 

e et a: vetrerescent 313, 28, dissecebantur 334, 9. 8347, 4, dispar- 
gamini 144, 24. 

e el ae: praessura 232, 21, faciae 233, 8, aegemus 2985, 2, col- 
lecte 229, 33, timotheae 295, 4, graegi 381, 13, aeqwites 388, 3, 
hebraicae — -ce 152,95, dignae — -ne 208, 7, aeuacuabuntur 224, 23, 
erumna 245, 1l, egros 346, 83, eruginaust 406, 4, (erre motus 129, 
29. 156, 21, querebant 59, 8, erario 301, 31. 

eie Vel età et ei: eicerunt 118, 18, eicite 134, 15, quae formae 
fere constantes sunt. 

$ et y: apollion 444, 28, lacrimam 459, 18, pamphiliae 964, 9. 

y et u: murrae 157, 17. 

* et o: furtunati 230, 20, subrii 228, 28 cf. 485, luricam 266, 31, 
prumpium 241, 31 cf. 456, furmulam 268, 10, uriuntur — or. 299,19, usus 


XXVIII PROLEGOMENA. 


— usos-307, 14; foloribus 253, 34, adolatio 274, 32, recubitos — 
-tus 126, 17, gressos — -sus 329, 13, fulgora 443, 13, sulphor 445, 5. 

o et au: clodus 89, 11. 

« et au: cluditis 196, 30. 

o et um: hunc mundo 261, l, cf. parutssemus cyprum 381, 34, 
coniabora euangelium 302, 17, de credendum 214, 27, de incertum 
400, 26, de alterutrum 405, 20. 

; videmus sequenti s impurae praemissam: isíamus — st. 186, 
17 cf. 478; in iscientia — in sc. 238, 21 ; tspirans — sp. 954, 24; (u ista 
— tu sta 402, 21 cf. 5025 quo genere scriba praeformavit Italicorum re- 
centiorum usum, qui dicunt in tscherzo; vel omissam ante s impuram: 
sti — isti 197, 16, stius — istius 204, 34, cf. stantia — inst. 267, 9. 

À vocalibus praemissam: Ais — is 199, 35, his quae — isque 
90, 33 cf. 472, holus 127, 16, heremo 172, 9, hiris 438, 31, harenam 
52, 23; omissam: umeros 89, 26, exortatur 198, 9, cf. 276, 24. 

Porro b et wu saepissime commutantur et in radicibus vocabulo- 
rum: fabus mellis 161, 31, salbati 260, 22, brebi 261, 24, labacro 
265, 22, fobet ib. 28, libore 411, 26, et in flexionibus: $4udicaberitts 
50, 33, probaberitis 229, 34; separawit. — -bit 185, 18, clarificauit 
— -bit 138, 29; iuxta posita sunt confirmabit solidauit 414, 35. 

b et p: -scribsit 419, 31, scribluras ib. 34, delabsam 4T, 2; 
optulit 327, 11. 

c et qu: locuntur 424,86, quur 170,14; c et ch: dracho 448, 26. 

d et £: aput 421, 5, athuc 61, 26, 143, 19; adque 328, 25, ad 
— at 253, 24, 254, 1, inquid 214, 14. 

f et ph: fialas 452, 9, filadelfiae 434, 33, eufrate 444, 34. 

g et ch: dragmas 89, 38, cf. 90, 1. Subinde invenimus 

f^ tam leni sonitu instructam, atque ex mera labiorum remissione 
sponte ortam, ut facillime finali vocabulorum vocali addatur: omnem 
opus 304, b, 305, 183, 307, 5, omnem desiderium 214, 6, in omni 
epistolam 284, 5, dignus mercedem suam 298, 27, ex necessitatem 
bonam 311, 13: quod exemplum si ad falsum praepositionum usum 
referre malueris, aliud errorum genus hic obvium tetigisti. 

n» in aliquibus vocabulis ante s et 6£ ingestam (vel potius con- 
servatam ex vetustiore tempore) quotiens 128, 18, íricensimum 69, 9, 
occansione 189, 22, 244, 18, thensauri 284, 25, lanterna 147, 10, 
desiderantissimi 273, 5; vel omissam: pregnatibus 180, 17. 

(ih commutatam cum 4: pylonem 371, 18, (urabulum 443, 5; 
i cum 6(h: thomírua 443, 12; th, quod memorabile est, cum pÀ: 
paphmos: 434, 28. 

£ cum s: emyrnae ib. 32, emaragdinae 438, 32 cf. 460, 24. 


PROLEGOMENA. XXIX 


z auctam litera c: neczuisse 1, 10, unczit 190, 26, infinczisset 
138, 18; vel commutatam cum s: iusía — iuxta 204, 12. 

Praepositionum assimilatio cuipiam regulae non est adstricta: 
ammirabantur 52, 27, ommutesce 57, 36, ammisit 59, 1, quemammo- 
dum 62, 22; conpluribus 62, T, conmouet 151, 31; inpone 62, 2, ad- 
sumtionis 1283, 13, adsimilari 49, 9; conubium 330, 22. 

Ad declimationem progredientibus nobis ?psud obviam est 60, 34; 
cui oppositum est illum — illud 163, 6, alium castellum 123, 20; 
adnoto qui pro quis positum 414, 11; genitivi cernuntur wesirum 
374, 39; innocentum 186, 15. 16, infantum 407, 26, sed uoluptatium 
304, 24, turpilucri 308, 6; dativi infirmibus 293, 28, diaconibus 
268, 29; alío 56, 19, domui 302, 34, formae adiectivorum austeris 
—  -rus 185, 6, sinceres 269, 8; generum abusus eundem ceríamen 
210, 11. 

Verborum flexiones nos offendunt s»wbení — nubunt 111, 23, 
haurierant 55, 32, collexistis 135, 25, prendiderunt 168, 1, adiuuaws 
238, 14, induit 266, 31, combuserunt 318, 4, absoría 229, 23. 

Constructionis regulas fractas vides in his: dominaniur eorum 
101, 24, 200, 14 (sed 1l dominabitur 188, 6), eos nocebit. 164, 33, 
cus miseretur. 193, 15, uobis inpediuit 255, 20, mii dignum 269, 1, 
miemores estis laborem 21, 1, necesse habent medicum 60, 19, cost- 
fundetur eum 54, 27, uino qui 450, 29, atrium ... eum 446, 11. 12, 
uade .. et offers 56, 7; denique rarum illud hic habes libertate 
emendi omnium 206, 26. . 

De qua textus vitiositate maxime in capitulorum indicibus con- 
Spicua, cuius plura dare poteram exempla, ne nimis mireris, cum 
nostro Ámiatinum codicem precor compares, qui quid in hóc genere 
sibi permittat docte uti solet Tischendorfius noster docet in pro- 
leg. XVII. Sed ommino in multis tam similia inter se haec vetusta in- 
strumenta cernuntur, ut 

XV. qualis Fuldensem inter et Amiatinum codicem inter- 
cedat ratio 


seorsim describi debeat. Quae quidem tum in cognatione, tum in 
aliqua affinitate mihi videtur esse posita. Cognatos enim inter se 
fuisse fontes, ex quibus uterque ortus est, non solum ex ipsa utrius- 
que antiquitate ab Hieronymi exitu circiter OXX annis distante 
suspicaberis, sed etiam multifario quem exhibent consensu adduceris 
ut perspicias. Qui ita est comparatus, ut hic illic talia pariter con- 
tineant, quae erronea sunt, ut in ep. ad Rom. 1, 28 wotitiam pro 
-lia, 8, 29 eius pro sui, 10, 6 ascendit pro -det, ib. 7. descendit pro 


XXX PROLEGOMENA. 


-det, 11, 1 tribu pro de tribu, ib. 22 bonitatem pro -te, 19, 19 uin- 
dictam pro -£a, 16, 26. 27 cognito solo pro cognito, soli; vel etiam, 
ubi testes alii adversantur, lectiones unice veras communiter servarint, 
ex. gr. in eadem ep. 8, 3 legis, 8, 10 uita, 9, 10 patre, ubi Sixtino- 
Clementina habet legi, vivit, patris. Consensum tamen universalem 
haud exigua differentiarum singularium copia comitatur teste eo, qui 
in utroque codice est, textu eiusdem epistolae ad Romanos. In qua 
quum Fuldensis habet 1, 6 carifafe, 1, 8 omni, 2, 6 retribuet, 2, 8 
di/fidunt, 2, 22, execraris etc., in Amiatino legitur dilectione, wniverso,' 
reddet, non adquiescunt, abominaris rel. Accedit quod evangeliorum 
harmonia, quam ille continet, in hoc non invenitur, neque eosdem 
uterque capitulorum indiculos catholicis epistolis praefixos praebet, 
sed alios; quas differentias differentium codicum usu nostris illatas 


' esse patet. 


Neque vero minus in illa ipsa lectionum discrepantia aliquam 
codicum cognationem, sed quae singularis generis est, animadverten- 
dam esse censeo. Victorem dico codicem quendam, non totius quidem 
Novi Test., sed epistolarum Paulinarum possedisse atque ad crisin 
nostri instituendam adhibuisse, qui cum Amiatino summa cognatione 
erat coniunctus. Nam quas modo allegavi codicis Ainiat. varias 
lectiones dilectione, universo, reddet, non adquiescunt, abominaris rel., 
eas omnes Victor vel per scribam correctoris munere fungentem vel 
per alium quendam ad marginem codicis nostri scribendas curavit. 
Unde iure tuo Victorem ipsius Amiatini usum habuisse suspicareris, 
nisi aliis de causis id parum verisimile esse videretur. Nam inter 
illas quas margini intulit varias lectiones aliquae sunt, quae in codice 
Am. nen inveniuntur, et in cod. Fuldensi talia leguntur, quae Victor 
si Amiatinum habuisset absque ulla dubitatione correxisse videretur, 
ex. gr. 9, 18 cui vult. misereíur, quam sententiam Amiatinus recte 
sic exprimit cuius vult miseretur. Quod qualecunque est, nobis 
gratulemur oportet, quod duos habemus testes antiquissimos probatae- 
que fidei, qui quae originalis Novi Test. Hieronymijani forma fuerit 
fere omni ex parte nos edocent. Quorum unus postquam Tischen- 
dorfium suum fuerat assecutus editorem, reliquum erat, ut alter simi- 
libus curis editus doctorum hominum orbi quasi e Victoris manibus 
sinuque Bonifacii traderetur. 


XVI. Quas sibi leges auctor posuerit in paranda codicis 
editione. 


Notum est, Carolum Lachmannum eo maxime de critica Novi 
Test. tractatione bene meruisse, quod quum persuasum haberet textui 


PROLEGOMENA. XXXI 


Hieronymiano egregiam virtutem inesse ad constituendum textum grae- 
cum, una cum Philippo Buttmanno criticae codicis Fuldensis comparationi 
diligentissime operam dedit, quorum studiorum fructum in doctissima 
graeci latinique textus recensione omnium oculis atque usui propositum 
esse scimus. Aliud mihi consilium, alia methodus fuit. Neque enim 
inutile me aliquid doctis hominibus, imo necessarium me esse 
suscepturum iudicavi, si codicem Fuldensem, sexti saeculi opus, secun- 
dum omnes quas comprehendit partes, qualis est, accurate ederem, 
unde non modo textus Novi Test. latini, sed omnis ratio qua illo 
tempore sacra scriptura esset considerata ac tractata lectoribus elu- 
ceret. Quod ut assequerer, quum liber sacer qua est vetustate atque 
dignitate ultra arctos bibliothecae limites cum iis qui extra sunt non 
communicetur, inde ab anno praecedentis decennii quinto quater 
Fuldam adii ibique comiter exceptus si singulas vices computo duo- 
decim hebdomades festis diebus vix exceptis transscribendo perscrutan- 
doque codici vovi. Quo in studio fultus, neque in paucis ab Amando 
Keiz bibliothecae Fuldensis diligentissimo bibliothecario, quem ad 
lares quoque reversus literis datis de singulis lectionibus consului, 
adiutus, post càsus tristissimos quos enarrare longum est, impenso 
multorum annorum otio tandem eo perveni, ut librum de quo iam 
desperavi sospitatum tibi offerre queam. In quo totus codicis textus 
quatenus a Victore eiusque scriba et correctore scripturae mendis 
exemtus est, non correctis iis quos etiamnum tenet erroribus, admissa 
peculiari illis temporibus scriptione ipsaque (quantum pro ratione quae 
inter textum scriptum et typis impressum obtinet licuit) interpunctione 
servata, oculis subicitur. De qua quidem re quum ne uno quidem 
momento dubitavi, vehementer haesi de iis, quae non tam menda 
corrigendo quam alias lectiones comparando Victor vel ipse aliis e 
libris codici nostro intulit vel per suos amanuenses inferenda curavit. 
Quae si textui inseruissem dupliciter mihi viderer a via recta defecisse: 
originalem enim codicis indolem destruxissem, neque vero eo bene 
forem usus, quod Victor per correctorem ad I Cor. 12, 31 margini 
intulit, ubi ad ea quae textus praebet dona meliora notatum est: 
alibi carismata, cf. quae in comment. diplom. ad 318, 6 notavi, unde 
discendum esse existimavi Victorem non tam emendationes quam 
varias lectiones codici intulisse. Has igitur in commentarium diplo- 
maticum ablegandas esse censui; cui consilio, ut in bona re constans 
essem neve codicum diversorum substantias inter se miscerem, iis 
quoque in locis haud ita multis inhaesi, ubi alius codicis lectiones in 
jpsum textum intrusas videbam. Unde officium mihi iniunctum esse 
sensi, ut non acquiescens in iis quae scripta exstabant, ea quoque 
legere atque transscribere studerem quae vel punctis deleta vel 


XXXII PROLEGOMENA. 


scalpello rasa erant, modo singularem lectionem, non errorem in se 
continerent, cuius rei exempla habes in comm. dipl. ad 193, 1 et 
196, 6. 7. Quod reliquum est, versuum divisionem Stephanicam, qua 
hodie carere non possumus, adhibitis minutioribus numeris textui 
secundum Tischendorfianam cod. Amiatini editionem inserui; numeros 
vero quae in evangeliorum harmonia ad discernenda singulorum evan- 
gelistarum effata per amanuensem inscribi iussi, ex diligentissima 
quam J. À. Schmellerus a. 1841 dedit harmoniae latinae et francicae 
editione hausi, inter quos complures à viro doctissimo non recte 
positos esse moleste fero: quorum emendationem si benevolus lector 
quaesiverit, ex commentario meo critico facile hauriet, in quo ubi 
singuli evangeliorum loci inveniantur additis paginarum versuumque 
numeris accurate edocebitur. 





IN NOMINE PATRIS ET FILI ET SPS. SCI 
INc PRAEFATIO UICTORIS EPISCI CAPUAE 


Cum fortuito in manus meas incideret unum ex 
quattuor euangelium conpositum et absente titulo non inuenirem 

s nomen auctoris. diligenter inquirens quis gesta uel dicta domini 
et saluatoris nostri euangelica lectione discreta in ordinem 
quo se consequi uidebantur- non minimo studii labore redegerit. 
repperi ammonium quemdam alexandrinum- qui canonum quoque 
euangelii fertur inuentor. matthei euangelio reliquorum trium 
:w excerpta iunxisse- ac sic in unam seriem euangelium nexsuisse- 
sicut eusebius episcopus carpiano cuidam scribens in prae- 
fatione editionis suae. qua canones memorati euangelii edidit 
supra dicti uiri imitatus studium refert. in hunc modum: 
ammonius quidam alexandrinus multum ut arbitror laboris 
set studii impendens unum ex quattuor nobis abreliquit euan- 
gelium ex historia quoque eius comperi- quod tatianus uir 
eruditissimus et orator illius temporis clarus. unum ex quattuor 
conpaginauerit euangelium cui titulum diapente conposuit. hic 
beati iustini philosophi et martyris. dum aduiueret discipulus 
»fuit- quo migrante ad dominum cum palma martyrii. magistri 
sanctam deserens disciplinam et doctrinae supercilio elatus 
in lapsum encratitarum heresim marcionis potius amplexus 
errorem quam iustini- christi philosophi ueritatem- suae uitae 
perniciosus excoluit. asserens inter alia nuptias et stupra pari 
scrimini subiacere. sed et dictis apostolicis: manus profanae 
emendationis. uel ut dicam uerius corruptionis dicitur intulisse: 
sed quia et hominum perfidorum christi dei nostri operante 
potentia confessione uel opere saepe triumphat gloria ueritatis: 

1 


2 PRAEFATIO UICTORI 


nam et daemones christum fatebantur- et filii sceuae in actibus 
apostolorum. in nomine ihesu quem praedicaret paulus demonia 
fugabant. tatianus quoque licet profanis inplicatus erroribus 
non inutile tamen exhibens studiosis exemplum hoc euangelium 
ut mihi uidetur sollerti conpaginatione disposuit. et forsitan : 
adhuc beati iustini adherens lateri illius eruditionis merito 
hoc opus explicuit. arbitror enim propterea non ammonii sed 
huius esse editionem memorati uoluminis quod ammonius matthei 
fertur relationi euangelistarum reliquorum relatione discretos 
adnexuisse sermones hic uero sancti lucae principia sunt ad- : 
sumpta | 

Licet ex maxima parte euangelio sancti matthei reliquorum 
trium dicta coniunxerià- ut iure ambigi possit. ammonii an 
tatiani inuentio eiusdem operis debeat extimari 

Uerumtamen uel si iam heresiarces huius editionis auctor 
exstitit tatianus uerba domini mei cognoscens libenter amplector 
interpretationem si fuisset eius propria procul abicerem- nam 
et contra gentes magnificos libros edidisse narratur- hoc igitur 
euangelium cum absque numeris repperissem quos ammonius 
mirabili studio repperit. 20 

Eusebius uero caesareae episcopus palestinae- ab eo aeci- 

piens exemplum diligenter excoluit. quibus communiter ab 
euangelistis dicta uel propria sunt notulis declarata. domino 
iuuante studium laboris inpendi- ut memoratos numeros. per 
loca congrua diligenter adfigerem: quodsi dubitatio alicuius» 
uerbi fortasse prouenerit ex appositis numeris ad plenariam 
recurrens quilibet euangelii lectionem an et ibidem ita se sermo 
habeat de quo ambiguitas prouenerat incunctanter inueniat. 
et absque scrupulo studiosi mens secura hoc possit. uti uolu- 
mine: quod etsi a compositi huius auctore uoluminis cum» 
numeris editum fuit sed transcribentium desidia omissi putantur- 
nos tamen in eo sumus labore uersati quo opera solet nouella 
praesumi- sciendum sane quod hic numerus canonicus usque 
ad denariam perueniat quantitatem- neque scribentis uoluntate 
horum numerorum summa defixa est- sed ratione et regulas 
naturali. ab ammonio est inuenta sagaciter 


EPISCOPI CAPUAE S 


Neque enim aut infra denarium aut ultra poterit ullo 
modo alius numerus repperiri qui quattuor euangelistarum 
dicta communia aut propria ualeat explicare. quod praesenti 
facile potest exemplo probari. nam aut omnes quattuor sibi 

» concordare necesse est. aut mattheus- marcus. lucasque sibi 
conueniunt- aut mattheus iohanni consentit. aut mattheus lucae 
concordat- aut mattheus cum marco eadem loquitur- aut marcus 
eum luca et iohanne paria loquitur aut marcus cum iohanne 
similibus loquitur. aut marcus cum luca eadem narrat. aut 

'"lucas cum iohanne non discrepantia referunt. aut singuli pro- 
pria inueniuntur exponere. In quattuor igitur euangelistis 
euidenti numerorum ratione monstratum est quod non ualeat 
communis propriaque relatio ultra progredi- aut intra denariam 
contrahi quantitatem: quos tamen canones breuiter supter 

i5adnexui ut manifestius fiat- in quo canone euangelistae com- 
munia uel propria dixerint. ordinem uero quem in canonum 
ratione digessimus. ad hoc exeruimus ut sola probatio fieret. 
rationabiliter denarii summam fuisse conscriptam- nam quae 
sit eorum positio breuiter ut diximus infra notare curauimus. 

?"jpsos quoque numeros in unum pariter congregatos in modum 
quo eos sanctus hieronymus digessit curaui describere. iuxta 
seriem dumtaxat qua totius euangelii huius lectio explicatur 
ut qui eadem uel alia- aut. ubi propria. euangelistae protulerint 
memoratos numeros prius curiosus lector si uelit inspiciens 

35facile ex nota numeri reperta comprobet lectione. sanctam et 
beatissimam trinitatem praecantes. ut nos in ueritate scriptu- 
rarum suarum erudire dignetur. et discretionis gratiam tribuat. 
quatenus ut optimi trapezitae. omnia probemus secundum 
apostolum et quae sunt bona sectemur- 


30 . . . . . . e 


EXPLICIT PRAEFATIO 





In canone primo 


quattuor concordant mattheus. marcus. lucas iohannes 


In secundo ires 

mattheus. marcus. lucas 
In terlio ires 

mattheus. lucas: iohannes 
In quarto ires 

mattheus. marcus. iohannes 
In quinio duo 

mattheus. lucas 

In secto duo 

mattheus. marcus 

In sepiimo duo 

mattheus. iohannes 

In octauo duo 

lucas- marcus 

In nono duo 

lucas. iohannes 

In decimo propria. 
unusquisque quae non. habeniur in aliis ediderunt 


CANON PRIMUS IN QUO III 





Mattheus. Marcus. Lucas. lobannes. 
iu lo XIII 
vu I VI X 
XI Im XVI XII 
* VIII II VII X 
XI III X XII 
capi tu lo 
XIII V XIII XV 
XIII V XIII XV 
T tu XVI 
CLXVI LXXXII XCIIII XVII 
capi iu XVII 
XXIII XXVII XVII XLVI 
capi tu XXI 
t$ XI IIII X XXVIII 
capi iu lo XXIH 
XXIII XXVII XLV XLVI 
capi iu XLV 
XCVIH XCVI CXCVI CXX 
20 cam iu lo LV 
LXX XX XXXVIII XXXVIII 
capi iu lo LXVHI 
XCVII XCVI CXCVI 
LXXV 
» CXXXIIL xxxvi LXXVIII niu 
capt iu lo LXXXVIII 
CXLI L XVIIII 
CXLII LI XXI XXXV 
iu lo LXXXI 
wCXLVIL LXIII XCIH 
iu lo LXXXIDH 
4 CCLXVI LXVII 
CCXCV CLXXVI CCLXXXII LIIII 
L X VIIII LVIIII 
3$ OCCX. CXCI CCXCVII LXVIIII 
CLXVI X CIIII 
capi iu LXXX 
LXX XX XXX 
XCVIII XCVI CXVI XL 
40 3 tu lo XCI 
CLXVI" LXXII CUI LXXII 





CANON PRIMUS IN QUO IIl 


CV 
LXXVII 


CXII 
XX 


CXVIII 
CXXIIII 
LXXXVIII 


CXXX 
LXXXV 
LXXVIIII 


CXXXVI 
CV 


XCVIII 
XCVLI 


CXLIIII 
CXI 


CXLVI 
CXLVI 


CLIIH 
XX 


QEEX VIII 


CXXXVIII 
CVIII 


10 


15 


38 





CANON PRIMUS IN QUO IIII 





COCxXVI 


Y 
s» COCXXVIII 
CCCXXXI 


3: CCOXXXIIII 
CCOXXXV 
CCCOXXXVI 
CCCXLIII 


e CCCXIA 
CCCXLVIII 


Cccul^ 
CCCLII 


«€ — EXPLICIT 


tu 
CLXXII 
CLXXVI 


tu 
CLXXXI 
CLXXXIII 
CLXXV 
CLXXXIIII 
CLXXXVII 


iu 
CCXCV 
COXCV 


tu 
CLXXXIIII 
CXCIII 
CLXXXVI 
CXCVI 


t« 
CXCI 
CXCIIII 


tu 
CXCVIIII 
CCV 


CANON I 


INCIPIT 


CLXXII 
CVI 


CCVIII 


CLXXIIII 
CCXIII 
CCCI 


CANON II 


Aihee cam. 0 n 9 dalli. 


Qo 








CANON II IN QUO III 


Mattheus. Marcas. Laeas. 
i tulo XII 
Lxn ^5 XII 
capi tulo XV 
XV VI XV 
XXI X XXXII 
XXI X XXXII 
cay tulo XX 
LXXI XXI XXXVIII 
i tulo X 
Lxxvinil XXVIII LXXXVI 
LXX VIIII XXVIIII LXXXVI 
LXXX XXX IIII 
capi tulo X 
XXXI CII CLXXXV 
capi AXVI 
XXXII XXXVIIII CXXXIII 
tulo XXXVI 
CXCIIII CVIII 
i tulo XL 
Lo XLI LVI 
tulo XLIIII 
Lxu II 
LXXVIIII XXXVIIII LXXXVI 
'. eapi tulo XLV 
LXXXII LIII LXXXVII 
LXXXIII LIIII LXXXVII 
LXXXV LV CXIIII 
LXXXVIII CXII CXLVIII 
XCIl XL LXXX 
XCIIII LXXXVI LXXVII 
capi tulo XLVII 
LXIII XVIII 
capi tulo LII 
Lx viia XLVII LXXXIII 
capi tulo LIH 
VIII XLVII LXXXIII 
LXX XX XXXVII 
tulo LVIH 
LXXII Xxil CLXXXVI 
Lxx xxi CLXXXVI 
LXXIII xxii XL 
LXxIll xxi XL 
LXXII XXIII XL 
capi 
OXXX — XXXV LXXXII 
LXXxHl^ XL VIIII LXXV 


23 





Mattheus. 


capi 


capi 
i Cxxxvli 


CLXXIIII 
COpt 
* GLXXIIII 
capi 

CLXX 
capt 
» CLXXVÍII 
CLXXVIII 


capi 


CANON II IN QUO Ilt 


Marcus. 


tulo 
XXXII 
XXXIII 


tulo 


tulo 


XXV 


tulo 


XXV 


tulo 


XXXVI 


twlo 


XLIIII 


tulo 
XXXVIII 


tulo 
LVII 
LVIIII 

tulo 
LXVIIH 
LXXVIIII 

tulo 
LXXXIII 
LXXXV 


tulo 
LXXXVIII 
XCI 


Lucas. 


LXIII 
CXXVIII 
CXXVIIII 


LXV 
LXX 


LXVIIII 
LI 


XLII 


LXX 
XLII 


LXXII 
LXXVI 
LXXIIII 
CLXVII 


LXXVI 
LXXVIII 
LXXX 
XC 
XII 


LXXXIII 
XXXVI 
CXLIIII 

XCI 
XCV 
XCVI 
XCII 
XCVIII 
XCVIIII 
XCIII 
VII 
XCIIII 


]* 


10 








CANON II IN QUO TII 


Mattheus. Marcus. Lucas. 
j tulo CXIII 
CUIII CXIIII CCLXX 
CXCVIIII CXI CLXXIII 
capi CXVI 
CCV CXVI CCXXIIII 
capt tulo CXVII 
CCVI CXVII COXXXII 
CCcvH CXVIII CCXX XIII 
CCVIII CXVIII COXXXIII 
CCXTIII CCXVIIII CCXXXIIII 
capi N tulo CXXV 
COXVIHI . — "CXXVIII CCXLI 
capi - lo CXXVII 
CCXXII CXX CCXLIIII 
capi tulo CXXVIII 
ocxxiit CXXX CXLIII 
capi tul CXXXI 
CCXXV CXXXIIH COXLV 
CCXXVI CXXXIII CCXLIIII 
capi tulo CXL 
CCXCV CLXXX CIII 
capi tulo CXLII 
CCXXVIIII CXXXV CCXL VI 
CCXXV CXXXIIII CCXLV 
CCXXVIIH CXXXV CXXXVII 
capi tulo CXLV 
CCXLII CXXXVII CCXLVIII 
capt tul CXLVI 
CCXLIII CXXX VIII CCXLVIIII 
LXXXVIII CXLI CCLI 
CCXLVIII CXLIII CCVIIII 
CCXLVIIII CXLIIII CCLIIII 
CCLI CXLVI CCLV 
CCLVIII CL CCLVII 
CCLIII CXLVIII CCIHII 
CCLVIII CL CCLVII 
CCLVIIII CLI CCLVIII 
CCLVIII CLI CCLVIII 
I tulo CXLVII 
CCLV CLI CCLVIII 
capt tulo CXLVIII 
CCXLVIII CXLVI CCVIIII 
CCLXVIII CLVI COXXVIII 
CCLXIIII CLV CLVI 
CCLXIIII CLV CLVI 
capi tulo 
CCLX VIIII GLITII CCLII 
CCLXXI CLII COXXX 


10 


4» 


CANON SECVNDVYS IN QUO III 11 





Mattheus. 


Marcus. 





capi. 
CCLXV 
CCLXXI 


: capi 
CCLXXVI 
CCLXXXV 
CCLXXXI 


capt 
, CCLXXXV 


capit 
CCXxCVÉ 
CCXCVI 
s cocr ^ P 
CCCI 


coox Vf" 


capi 
x: CCCXVII 
CCCVIII 


capi 
CCCXIL. 
capi 
,, CCCVII 
CCCXXII 
CCCXXII 
CCCAXXII 


capi 
» CCCXXV 


capi 
CCCXX X VIII 
CCOXXXVIIII 
CCCXL 
s CCCXLII 
CCCXLIIII 
CCCOXLVI 


capi 
cccLrt 
«, CCCLIIII 
Capi 
CCCLILI 
EXPLICIT 


tulo 
CLIIII 
XLII 


tulo 


CLX 
CLXVI 
CLXIII 


tulo 


CLXVI 


tulo 
CLXXVII 
CLXXVII 


tulo 
CLXXXII 
CLXXXII 


tulo 


CXCVIHI 


tulo 
CXCVII 


CLXXXVIII 


tulo 


CXCIII 


CLXXXVIIII 
CCII 


tulo 


CCIHI 


tulo 
CCXVIII 
CCXVIII 
CCXX 
CCXXII 
CCXLITII 
CCXXV 

tulo 
CCXXXII 
CCXXXVI 


tulo 


CCXXXVII 
CANON II 


CCLXV 
CCLXVIII 


CLVII 
CCLXV 


CLXI 
CCLXXX 
CCLXXXIIII 


CLXII 
CCLXXXVI 
CCLXXXVI 


CLXIIII 
CCXCVI 
CCCV 


CLXV 
CCXCVI 
CLXVI 
CCXCVIII 
CLXVIII 
'CCY 
CCCVIIII 
CCCVIIII 
CCVIIII 
CLXVIIII 
CCCX 
CLXXI 


CCXXII 
CCXXVII 


. | CCONXVII 


CCOXXIII 
CCCXXVIII 
CCCXXX 
CLXXIIII 
CCOXXX VII 
CCCXXXVIII 


CEXXVI 
CCOXXX VII 


INC. CANON III 


12 


—— Á— A — —————————————n—  '/—— — ———P—o 


Mattheus, 


capi ' 


Pent 


capi 


EXPLICIT 


CANON TERTIUS IN QUO ili 


Lucas. 


tulo 


tulo 
CXVIIII. 
CXVIIII 


CANON III 


XCI 


XV - 


XLVIIII 
XVI 


LVI 
XXXVII 
LXVIII 
CXLVIII 
LXXX 
XLVII 
LXXXIII 
LXI LXXXVI 


LXXXVIIII 
XLIIII 


CV 
LXVI 
CXXXII 
LXXXVII 
QUERI III 


INC. IIII 


e — MÀ —MHÀ—M M 


tu 


35 


CANON QUARTVS IN QUO III 


13 





Mattheus. Marcus. lohannes. 
2S. Capi tulo XXI 
XVIII VIII XXVI 
capi tulo XXII 
: XVIII XXV 
capi tulo LXXXII 
CL LXVI 1 
capi tulo LXXXIII 
CLXI LXVII LIII 
v COXCVII CLXXII LXX 
CCLXXVIIII CLXI LXXII 
capi . tulo CXIII 
CCIIII CXV XCI 
capi tulo CXVIII 
i CLXI LXXVII 
capi tulo CXXIIII 
CCXVI CXXX 
capi tulo OXXXV 
CLXVII XXVI XCHI 
" capi tulo CXXXVI 
CX VII XXVI | 
capi tulo CXXXVIIII | 
CCLXX VII CLVIIII XCVIII 
capi tulo CLVI 
s CCLXXN VIII CLXI CXXI 
CCLXXVIIII CLXI CXXI " 
e : tulo CLVII 
CCLXXA VII CLXVIII C 
capi tulo CLVIII 
2 CCXVI OXXV CXX VIII 
capi tulo CLX 
CCXVI — CXLV CXXXIII 
CCIIII CXV CXXXV 
CCXVI CXXV CXXXVII 
5 CCXVI CXXV CL 
capi tulo CLXI 
CCXCII CLXXIII C 
CCXCVII CLXXVIII L 
CCXCVI CLXXVII CCLXXXIII 
e CCXCVIIII CLXXX I 
capi tul CLXIII 
CCCVII CLXXXVII CLXIIII 
capi tulo CLXVIII 
COCXXÍ. CCI CLX 
s CCOXXI CCI CXCIII 
CCOCXXI CCI CLXXX 
CCCXXI CCCI CLXXX 
CCOXXIII CCCIII CLXXXIIT 
e lo CLXX 
2 CCCXX VIIII CCCVI CLXXXV 
capi tulo CLXXI 
ccoxXXIgE — |COXI CCXI 
CCCXXXIII CCXI CCII 
EXP. CANON ! QUARTVS. INC! — CANON V 


1** 


14 CANON QUINTUS IN QUO 1l 





Mattheus Lucas. Mattheus. Lacas. 
III III capitulo XLV 
capitulo X1H LXXXIIII CXI 
LXXXVI CVIIII 
XII XI XCIII CXLV 5 
capitulo XF XCV CLX 
XV XVI XCI CLXXXII 
capitulo XXII LXV CLXXII 
V XLVI LXVI CLXVI 
XXV XLVI capitulo LII 10 
XXVi XLVI Lxvit CV 
XX VII XLVIII capitulo LVIII 
XXX XLVIIII xvii CXXVIII 
capitulo XYXFI OXXVIII CXXX 
CXC capitulo LXIII 15 
- capitulo XXFIl CXXV LX 
xxxVI cL cg Pee LXVHH 
capitulo XXXV 
xxvii LIII CIIII LXXI 
XXX VIII LIII CV LXXIII ?0 
LII Lu em itul LA LXVI 
. capi 0 
capitulo ít; PEE OOV. ; 
XLI LV r capitulo CXVI in » 
xr repito XXXY XCvI CLXXXII 
capitulo AXXI XV capitulo CLARAE 
VI CLIII xxt 
capitulo XXXVII capitulo LXXV 30 
XLVI "CLIIII CXXX VIII CLXVIII 
XLVII CXXXTIII CXXXIIII XX 
capitulo XXXVIII , capitulo LXXXIIII 
xLvifi ] CU capitulo XXV om 
capitulo XXXVIIII di 
XLVIIII CLVI , 
: capitulo LXXXVI 
capitulo XL CLVI CCXXVI 
LI LVIIII capitulo XCIIII 
capitulo XLI CLXXV 40 
LIII CXXI capitulo XCVII 
LIIH LIIII CLXXXII CLXXXVII 
LV CLXX CLXXXII CLXXXVIIII 
capitulo XLII capitulo " XCVIIII 
LVII LXI CLXXXIII CXCVIII 45 
LVIII LX CLXXXVI CXCVIIII 
. CXXV LXI capitulo CIIII 
LVIII LX VI CLXV 
capitulo XLIII capitulo CVII 
us |OXED CcxcV | 3 
capitulo | capitulo CVIIII 
P LXIII P CL 








CANON QUINTUS IN QUO II. CAN. VI IN QUO IL. 


15 





CCXXX VII - 
s; COXXXVII 

COXXXVIII 

COXXXVIII 


1, CCLXVII 
capitulo 
'LXKI 


CCLXXII 
capitulo 
» CCLXVI 


capmtulo 
CCLXX 
EXP. CAN. V 


Lucas. 


CXLV'I 


CXLVIII 
CCVII 
COXII 
CCXIII 
CLVII 
CLVII 

CLV 
cLvimn , 


CCXX VIII 
CCXXXI 
CLI 
CLV 
CLII 
CCXXVIII 


INC. VI 


Mattheus. 


capstulo 
IIII 
capitulo 
capitulo 
XXII 


capitulo 


capitulo 


CXXXVIIII 


capitulo 
CXLV 
capitulo 
CXLVIII 
capitulo 
II 


capitulo 


CLIIII 
CLVII 
capitulo 
CLVII 
CLVIIII 


capitulo 


capitulo 
CLXI 
CLXITI 
CLXV 

capitulo 


CLXVIHI 


capitulo 
CLXX. CLXXII 


capitulo 
CLXXX 


capitulo 
CLXXXVIII 


capitulo 


CCII 


capitulo 
CCXIIÍI 


CLX 


OCXHL 


CLXV 


XLV 
LXIII 
CXXXVIIII 
XCVII 
LXXV 
XLV 
LXXX 
LX 
LXXXI 
LXV 
LXXXII 
III 


LXXXV 
LXXI 
LXXII 
pn 
XXII 

LXXXV 
LXXVI 
XC 
LXXVI 
LXXVIII 
LXXX 


xcI 
LXXXIIII 


XC1Il 
LXXXVI 
XCr1 
ci 
CIII 
cxli 


CXVIII 


16 CANON VI IN QUO IL. CANON VII IN QUO II. CAN. VIII IN quo If 


Mattheus. 


capitulo 


CCOXXIIII 


capitulo 


capitulo 


capitulo 


CCLXXV 


capitulo 


CCLXXXII 


capitulo 


CCLXXXVIII 
CCXC 


capitulo 


CCLXXXVI 


capitulo 
CCOXCIH 
CCXCII 
COXCVIII 
COXCVIII 


capitulo 


capitulo 
CCVIIII 


capitulo 
CCCVIIII 
CCCXI 


capitulo 
CCCXXX 


capitulo 
CCXLI 


capitulo 
CL 


Marcus. 


CXXVHII 
CXXXI 


CXLVI 
L 


CXLII 
CXLV 
CXLVII 
CXLVIIII 


CXLVII 
CLIII 


CLIIII 
H 


CLVI 
CLXIIIL 


CLVII 
CLXVIIII 
CLXXI 

CLVIIII 
CLXVII 


CLXI 
CLXXIII 
CLXXIII - 
CLXXVIIII 
CLXXVIIII 


CLXII 
CLXXXV 
CLXV 
CXC 
CLXVI 
CXCI 
CXII 
CLXX 
CCVII 
CLXXI 
CXXVI 
ILXXII 
CCXXVIIII 


—  À— — 


INC. VII 


Mattheus. 


capitulo 


capitulo 
capitulo 
II 


capitulo 


CLXXXV 
capitulo 
II 
capitulo 


V 
capitulo 


CLXXXV 
LUCAS 
capitulo 

VIII 
capitulo 

LXXXVIIII 
capitulo 
capitulo 
capitulo 
capitulo 
capitulo 

capitulo 


capitulo 
CLXXVII 
capitulo 


CCCXXXV 


EXP. CA 
1 INC. CA 


VII 


lohannes. 


Y 


LXXXIITI 


XXI 
XXXII 


XXII 
XVIIII 


XCVIIII 

XV 
CXVII 

CI 

CXXX 

LXXXII 

LXXXIII 


MARCVS 
XXIII 

XVII 

XLV 

LVI 


LXVII 
LXI 


LXXXI 
XXXVI 
LXXXVII 
XX 


XCVI 
XCVI 


CXVIIII 
XXVI 


CXLVIII 
CLV 
CLVIIII 
XVI 
CLXXII 
CXXX 


NON. VIII 


CLXXVIII 
CXV 


INC. CAN. VIII 


V 
dX 
X 
C 
C 
EXP. CAN. 
X 
X 
L 
C 
C 
| 


to 


15 


20 


hz 
w 


* 
NON. VIIII 4 


CANON NONUS IN QUO Il. CANON X. MATTH. 17 


EXPLICIT 


9 INGIPIT 


lohannes. 
XVIIII 
CX VIIII 


CX 
CLXXVIII 
CCXXI 
CCXIII 
COXXI 
CLXXVIIII 
CCXV 


CANON VIIII 


CANON X 


Mattheus 
cap. V 


cap. VIII 


-zE E" 


cap. VIIII 
cap. X 
cap. XI 

cap. XIIII 


XII — 
cap. XXIII 
II 


X 

cap. XXVIII 

cap. XXVIIII 
XXXVI 


XXXVIIII 


k4 AXXXVI 
TU XXXVII 
XL 
cap. XLII 
VI 


cap. XLV 
LXXXI 
LXXXVIIII 
XCI 
XCVIIII 


Propria. 


cap. LXVIII 
CXII 

XU LXVIIII 
CX 

cap. LXX 

vii 
cap. LXXIII 

XVI 


C2 


cap. LXXVII 
XL 

cap. LX XVIII 
v LXXXII 
CL 


cap. C 
CLXXXVII 
cap. CI 
CXCI 
2 


L0 x cca out t n. 





18 


Mattheus. 


cap. CVII 
XCVI 
cap. CX 
ia CXVIII 
CC 


CCXII 
cap. CX XIIII 
CXVII 
cap. CXXVI 
CCXXII 


cap. ; XLII 
CCXX VII 
CCXXX 
CCXXXIII 
COXXXV 
CCXXXVIIII 

cap. CXLVI 

XLV 


cap. CXLVIIII 
CCLXVIII 

cap. CLIII 
CLXXIII 

cap. CLIIII 
CCLXXIII 
CCLXXXIII 
cap. CLXII 
CC 


CLXVII 

CCOXVIIII 

cap. CLXVIIII 
CCCXXIII 
CCCXXVII 

cap. CLXXI 

CCCXLV 

cap. CLX XII 
CCOLI 


cap. CLX XV 
CCCLV 

cap. CLX XVI 
CCULV 


cap. CLXXXII 
CCOLV 


EXP. MATT. 
PROPRIA 
INC. MARCI 


CANON X. IN QUO PROP. DD. 


Marcus 


propria 
cap. XLVII 
XVIII 
cap. LIII 
LVII 


cap. LIIII 
XLvII 


cap. LXVIII 
Lxil 
Tt LXXVII 
II 


cap. LXXXV 
LXX 


cap. LXXXVII 
LXXiIII 


cap. XCIIII 
XCIIII 


cap. XCVI 
CI 


cap. XCVII 


4 


cap. CX XII 
CXXIII 


cap. CXXVIIII 
CAXXII 


cap. CLXIII 
LXXXVI 


cap. CLX XII 
CCXXX 

cap. CLX XVII 
COXXXIIII 


CLXXXII 

XIII 
CXXXI 
CXXXIIII 


EXPLICIT 
MARCI 
PROPRIA 


INC. LVCAS 


cap. VII 


E 


cap. XII 


4n 


. cap. XIII 
IIII 


cap. XVIII 
XVLI 


xxYl XVIIII 


cap. XXIIII 
L 
cap. XXXVI 
III 
cap. XLI 
XIIII 


cap. XLV 
CXII 
COXIII 
cap. L 
LXVI 
cap. LI 
cap. LII 
CVI 
cap. LIIII 
xXXill 
cap. LVII 
XNXXVIIII 


cap. LVIII 
cxxXil 


Propria. 


C ve LVIIII 


cap. LXIIII 
CXXH 


uxi 


d LXVIII 


CXIIII 
cap. CXCV 
CVII 


cap. LXVIII 
CLXXXIII 


cap. LXVIIJI 
XXII 


cap. XCILII 
CLXXIIII 

cap. XCVII 
CLXXXVIII 

cap. XCVIIL 
CXC 


Wh CCVI 


CLXHII 
cap. CIIII 
CLXIIII 
CLXVI 
cap. CV 
CXLVIII 
cap. CVI 
CXLV III 
e D. CVII 


ea p. CVIII 


CLVIIII 
cap. CXI 
CLXXVI 
CLARVIH 
cap. CXII 
CI 


cap. CXVII 
XVI 


'4 


20 


30 


3o 


40 





CANON X. IN QUO DROP. DD. 


Lucas Propria. 
cap. XVIIII cap. CLX XII 
cCX III CCÓXXXIIII 
cap. CX XIII cap. CLX XVI 
5 CCXIIII XXX VIIII 
cap. CXXVIIII | cap. CLXXVII 
CXXI CCCXXXVIIII 
ap. CXX XVIII | cap..CLXXVIII 
CCCXLII 
10 cap. CXX XVIIII CLXXXII 
LXXXIIII CCXLII 
ap. CXLI 
II EXPLICIT 
cap. CXLVI LVCAS 
'5 CCLVI PROPRIA 
D LP XL VII INCIPIT 
CLVIIHI IOHANNIS 
cap. CXLVIII 
CVIII 
CCX 


cum 4 


cap. CLVI 
*5 CCLXIIII 
cap. CL [I 
CCLXXII 
cap. CL — 
CCLXXVI 
so CCLXXVIII 
CLXI 
CCLXXXIII 
cap. CLXII 
CCLXXXVIII 
35 . CLXVI 
CCXCVI —— 
cap. CLXVIII 
CCCIIII 
CCCV 


«, CCCVIII 
cap. CLX X 


4. 


cap. CLXXI 
CCCXX 


5 CCCXXVI 
CCCXXXI 


lohagnes 


cap. XVIIII 
XVIII 


cap. XXI 


cap. LXXXVIII 
XXXIII 


cap. LX XXVIIII 
XXXVIIH 


. CXVIII 


19 


xxvn 


LXXX 
LXXXI 
LXXXIIII 
LXXXVI 

cap. CX X XII 
LXXXVI 
LXXXVIII 
LXXXVIII 


cap. CX X XIIII 
LXXXVIIII 


cap. CLXVII 
CLXXVII 


cap. CLXVIIH 
CLXXVII 


Propria. 
cap. CLXXVIII 
CÓXVI 


CCXXVIII 


cap. CLXXX 
CCXX 


CCXXIIII 
COXXVI 


cap. CLXXXI 
CCXXVI 
CCXXVIII 
CCCXXX 
CCXXXII 


EXPLI 
CIT 


Lal 


15 


5 


8 





10 


1$ 


21 


PRAEFATIO 


In principio uerbum- deus apud deum- per quem 
facta sunt omnia 
de sacerdotium zacchariae 


* ubi angelus gabrihel. ad mariam loquitur 


Natiuitatem iohannis baptistae 

de generationem uel natiuitate Christi 

ubi angelus apparuit pastoribus 

ubi ihesus ductus est & parentibus ut circumcideretur 
de magis qui uenerunt ab oriente 


*' ubi infugatus ihesus et parentes eius in aegypto 


ubi herodes interfecit pueros 
ubi ihesus reuocatur ab aegypto 
ubi ihesus remansit in templo hierosolymis 


* ubi iohannes baptista apparuit in israhel 
* ubi ihesus baptizatur ab iohanne 


ubi ihesus ductus est ab spiritu in deserto 
ubi duo discipuli iohannis secuti sunt ihesum 
de philippo et de nathanahel 


* ubi ihesus in synagoga legit librum esaiac 
* Ubi ihesus uocauit Petrum et andream: iacobum et 


iohannem | 

Ubi ihesus uocauit mattheum publicanum 

Ubi: ihesus audiens quod iohannes traditus esset. se- 
cessit in finibus zabulon et nepthalim 

Ubi ihesus circumibat omnes regiones et sedens in 
monte elegit XII discipulos et docuit eos de beatitudinem 
regni caelorum et quae secuntur 


22 


XXXTr 
-XXXII- 
XXXIII- 

XXXIIII- 
XXXV. 
XXXVI. 
XXXVII 
XXXVIII- 
XXXVIIII- 
XL. 


XLI 
XLII- 


XLIIT- 
XLIIII- 


XLV: 
XLVI: 
XLVII- 
XLVIII- 
XLVIIIT- 


PRAEFATIO 


Increpatio diuitum 


Ubi dicit uos estis sal terrae 
uos estis lux huius mundi et iterum conparationes de 
praeceptis legis 


iracundiae 


de relinquendo munus ad altare 
de adulterio concupiscentiae 


de repudio 


de iuramento 


de oculum pro oculo 
de diligendo proximum 
de occulta elemosyna 
de secreta oratione ' 
de occulto ieiunio 


de non thesaurizando super terram 

quia nemo potest duobus dominis seruire 

non debere solliciti esse de esca uel de indumento 

non debere quemquam iudicare uel condemnare 
parabola de amico uel de tribus panibus petendum 


quaerendum pulsandum 


de cauendo a falsis prophetis 

non hi intrabunt in regno caelorum qui tantum dicunt 
domine domine 

conparatio in his omnibus: de sapiente et insipiente 
aedificatoribus 

ubi ihesus mittit XII discipulos suos docere et curare 


omnes infirmitates 


ubi ihesus in chanan galileae aqua uinum fecit: 

ubi ihesus mundat leprosum 

ubi ihesus puerum centurionis paralyticum curauit 

ubi socrum petri a febribus sanauit ihesus 

ubi ihesus in ciuitatem naim mortuum resuscitauit 

ubi omnes infirmitates curat. ut adinplerentur scribturae 
prophetarum 

ubi uolenti eum sequi dixit. uulpes foueas habent 

ubi nauigans increpauit tempestati et cessauit 

Ubi curauit trans fretum daemoniacum qui in monumentis 


manebant 


Übi curauit paralyticum quem deposucrunt per tectum 
Ubi filium subreguli absentem curauit 


20 


25 


3U 


40 
Ubi leui publicanus conuiuium ei fecit. Et dicentes scribae 


1$ 


25 


3$ 


LVII- 


LVIII- 


LVIIII- 


LXVIII 


LXVIII: 


LXX. 


LXXI- 
LXXII 


LXXIII- 
LXXIIII- 
LXXV- 


PRAEFATIO 23 


et pharisaei discipulis: quare cum publicanis et peccato- 
ribus manducat magister uester 

Ubi scribae signum petunt ab eo et eis multa dicit 

Ubi quaedam mulier de turba: clamauit ad ihesum 
beatus uenter qui te portauit 

Ubi nuntiatur ihesu: quia mater tua et fratres tui 
uolunt et uidere 

Ubi ihesus mulierem quae fluxu sanguinis patiebatur 
curauit et filiam iahiri principis synagogae mortuam 
suscitauit 

Ubi duos eaecos curauit et daemonium: surdum et 
mutum eicit 

Ubi pharisaei dicunt de ihesu in behelzebub- hic eicit 
daemonia 

Ubi marta suscepit ihesu in domo sua 

Ubi iohannes de carcere misit ad ihesum interrogare eum 
Ubi exprobrat ciuitatibus in quibus factae sunt plurimae 
uirtutes 

Ubi-apostoli reuertuntur ad ihesum de praedicationem 
Ubi ihesus elegit alios LXXII discipulos: et adiungens 
parabolam turrem aedificantis et regis ad proelium parantis 
Ubi die sabbato in synagoga curauit manum aridam 
Ubi ihesus in montem orat et iuxta mare turbis et 
discipulis suis plurima in parabolis locutus est 

Ecce exiit qui seminat seminare 

De eo qui seminauit bonum semen in agro suo et de zizania 
De grano sinapis 2. 
De fermento quod abscondit mulier et alia multa discipulis 
Ubi discipulis disseret parabulam seminantis 

Qui seminat semen et uadit dormitu uelsurgit et disci- 
pulis parabulam zizaniorum agri disseret 

de thesauro abscondito in agro et negotiationem mar- 
garitarum: sagena missa in mare et de patre familias 
qui profert de thesauro suo noua et uetera 

Ubi adcontra ihesum ciues eius indignati sunt dicbntes 
unde huic tanta sapientia 

Ubi de herodis conuiuio et de iohannis interfectione exponit 
Ubi ihesus in deserto de quinque panibus V milia 
hominum saturauit 

Übi ihesus supra mare pedibus ambulauit:. et petrum 
mergentem liberat 


24 


LXXXIIII- 
LXXXV: 
LXXXVI- 


LXXXVII- 
LXXXVIII 


- 


LXXXVIIII- 


LXXXI- 


LXXXII- 


LXX XIII- 


XC. 


PRAEFATIO 


Ubi transfretantes uenerunt in terram gennesar- et turbae 
secutae sunt trans mare de manna in deserto 

de murmuratione iudaeorum- eo quod ait ihesus ego 
sum panis uiuus 

Ubi quidam pharisaeus rogauit ihesum ad prandium s 
et cogitabat quare non fuerit baptizatus 

de apostolis quare non lotis manibus manducarunt 

de muliere syrophonissa quae pro filia sua petebat 

Ubi ihesus super puteum iacob- mulieri samaritanae 
locutus est 

Ubi ihesus surdum et mutum curauit 

Ubi hierosolymis infirmum curauit: qui XXXVIII annis 
iacuit infirmitate et multa cum iudaeis eius occasione 
disputavit 

Ubi ihesus de VII panes. et paucos pisces HII homi- ,, 
num Saturauit. et praecepit apostolis cauere & fermento 
pharisaeorum 

Ubi ihesus interrogat apostolos. quem me dicunt homines 
esse et quae secuntur ct dicit petro scandalum mihi es 
Ubi ihesus dicit e* quidam astantibus non gustare mortem »o 
et in monte transfiguratur 

Ubi pharisaei dicunt ad ihesum- discede hinc quia 
herodes uult te occidere et curauit lunaticum 

Ubi ihesus de passione sua: discipulis patefecit. et 
capharnaum pro se- et petro didragma exactoribus reddit 44 
Ubi ihesus interrogatus a discipulis suis. quis maior 
erit in regno caelorum instruit eos his exemplis ut hu- 
milient se sicut paruulus 

Non debere prohiberi eos qui faciunt sizna in nomine 
ihesu 

Non debere contemnere unum de pusillis adiungens 
similitudinem de oue perdita et de dragma 

de filio qui substantiam patris deuorauit 

de remittendo fratribus ex corde 

Similitudo de rege qui posuit rationem cum seruis suis 35 
Ubi ihesus interrogatur a pharisaeis si liceat. uxorem 
dimittere quacumque ex causa 

Ubi ihesus imposuit manum infantibus et pharisaei 
murmurant de ihesu quod sic recipit peccatores 

Ubi ihesus sanat im synagoga mulierem aridam et 4o 
curbatam 


10 





30 


PRAEFATIO 26 
Ubi ihesus ascendit hierosolyma in die festo scenopegiae 
Ubi ihesus instruit eos qui annuntiauerunt ei de galilaeis. 
quos interfecit pilatus. adiungens similitudinem arboris 
fici in uinea. 

Non debere prohiberi eos qui faciunt signa in nomine 
ihesu 

Non debere contemnere unum de pusillis. adiungens simi- 
litudinem de oue perdita et de dragma 

de diuite et lazaro 

de uilico infidele 


* de patre familias qui exiit primo mane conducere mer- 


cennarios in uineam suam 

Ubi in domo pharisaei sanat ihesüs hydropicum et 
instruit eos qui primos accubitus in conuiuiis eligebant 
Ubi ihesus X leprosos mundauit 

Ubi ihesus de passione sua discipulis suis iterum indi- 
cauit et mater filiorum zebedaei rogat pro filiis suis 

Ubi ihesus responsum dat dicenti sibi- domine pauci sunt 
qui salui fiant 

de zaccheo publicano 

Ubi ihesus iterum duos caecos curauit 


* Ubi ihesus asinum sedens hierosolyma ingreditur 


Ubi ihesus eicit de templo ementes et uendentes et dat 
responsum pharisaeis 

Ubi ihesus praetulit ceteris uiduam propter duo aera 
minuta- adiungens parabulam de pharisaeo et publicano 
contra eos qui se extollunt 


. de nicodemo qui uenit ad ihesum nocte 


de muliere à iudaeis in adulterio deprehensa 


* Ubi ihesus maledixit ficulneam et aruit 


Ubi ihesus dicit parabolam ad discipulos propter orandi 
instantiam. de iudice duro et uidua 

Ubi ihesus interrogatur & principibus Sacerdotum. in qua 
potestate haec facis. adiungens parabulam de duobus filiis 
in uineam missis 

parabulam de patre familias. qui uineam suam locauit 
agricolis 

Simile est regnum caelorum homini regi qui fecit nuptias 
filio suo 

Ubi pharisaei mittunt ad ihesum dolo interrogantes. si 
licet tributum reddere caesari 2* 


26 

CXXVII- 
GXXVIII- 
CXXVIIII- 
CXXX. 
CXXXI- 
CXXXII- 
CXXXIII- 
CXXXIIIT- 


CXXXV. 


CXXXVI- 


CXXXVII. 
CXXXVIIL 


CXXXVHII- 


CXL VI. 
CXLVII- 


CXL VIII. 
€xI VIII. 
CL. 


PRAEFATIO 


de sadducaeis qui dicunt non esse resurrectionem et 
interrogant de VII fratribus. qui unam uxorem habuerunt 
Ubi scriba interrogat ihesum quod mandatum maximum 
est in lege 

Ubi docente ihesu in templo miserunt pharisaei eum * 
comprehendere 

Ubi ihesus interrogat pharisaeos. cuius filius est christus 
Uhj ihesus docet. ego sum lux mundi 

Ubi ihesus faciens lutum de sputo ponens super oculos 
caeci nati curauit eum 10 
Ubi ihesus agnitus est eidem caeco et contendit multa 
cum iudaeis 

Ubi interrogatur ihesus a iudaeis si tu es christus dic 
nobis manifeste 

Ubi ihesus resuscitat lazarum a mortuis et principes s 
consilium faciunt ut interficerent ihesum 

Ubi non receptus in ciuitate samaritana. iohannes et 
iacobus dicunt ad ihesum si uis dicimus ut ignis discendat 
de caelo 

Ubi ihesus uenit in bethaniam et multi iudaeorum euntes *0 
propter lazarum crediderunt in eum 

Ubi maria fudit alabastrum ungenti in capite ihesu- et 
inerepat pharisaeo 

Ubi hierosolymis graeci uidere uolunt ihesum 

Ubi pharisaei interrogant ihesum- quando uenit regnum dei ss 
Ubi ihesus loquitur &d turbas et discipulos de scribis et 
pharisaeis 

Ubi ibesus lamentat super hierusalem 

Ubi multi ex principibus crediderunt in eum et non con- 
fitebantur ne de synagoga eicerentur 20 
Ubi ostendunt discipuli ihesu structuram templi 

Ubi sedente ihesu. in montem oliueti interrogant eum 
discipuli- quod signum erit aduentus tui uel eorum quae 
dixisti et praedicat eis. de euersione hierusalem et signis 
et prodigiis 35 
de parabola ficulneae 

Ubi ihesus diem iudicii aduersus tempora noe et loth 
adsimilauit. et de fidele et prudente dispensatore 

de decem uirginibus 

de eo qui peregre proficiscens talenta seruis suis distribuit «o 
Ut lumbi semper praecincti sint et lucernae ardentes 





40 


PRAEFATIO 27 


de eo qui peregre accipere sibi regnum proficiscens X 
mnas seruis suis dedit 

Cum uenerit filius hominis in sede maiestatis suae 

Ubi iterum consilium faciunt principes et uadit iudas 
ad eos 

Ubi ihesus lauat pedes discipulorum 

Ubi ihesus mittet discipulos praeparare sibi pascha et 
dicit eis quod unus ex uobis tradit me 

Ubi ihesus tradet de sacramento corporis et sanguinis sui 
Ubi ihesus dicit ad petrum.- expetiuit satanas ut uos 
uentilet. e£ omnes hodie in me scandalizamini 

Ubi ihesus hortatur discipulos suos ut non pauefiat cor 
uestrum 

Ubi ihesus dicit discipulis suis qui quod habet baiulet 
Ubi ihesus dicit. ego sum uitis et uos palmites 

Ubi ihesus uenit in gesemani et orat ut transferat 
calicem istum 

Ubi iudas uenit eum turbis comprehendere ihesum 


. Ubi adulescens quidam indutus sindone sequebatür ihesum 


Ubi interrogat princeps sacerdotum ihesum de diseipulis 
et de doctrina eius 

Ubi falsi testes aduersus ihesum quaerebantur 

Ubi principes sacerdotum adiurat ihesum. si tu es christus 
dic nobis 

Ubi traditur pilato ihesus et paenitetur iudas 

Ubi pilatus audit inter iudaeos et dominum et mittit 
eum ad herodem 

Ubi uxor pilati misit ad eum dicens nihil tibi sit et 
iusto illi 

Ubi pilatus dimisit barabban. et tradidit christum ad 
crucifigendum 

Ubi duo latrones cum christo crucifigi ducuntur. et ubi 
ihesus de cruce de matre sua dixit ad discipulum quem: 
diligebat. ecce mater tua 

Ubi ioseph petit corpus ihesu a pilato et sepelit una cum 
nicodemo 

Ubi iudaei signant monumentum 

Ubi prima die sabbati suscitatur ihesus a mortuis 

Ubi custodes monumenti annuntiauerunt sacerdotibus. de 
resurrectione christi 

Ubi ihesus apparuit mulieribus post resurrectionem 


PRAEFATIO 


Ubi ihesus duobus euntibus in castellum apparuit 


- Ubi ihesus apparuit discipulis suis 


Ubi ihesus iterum apparuit thomae 
Ubi iterum apparuit ihesus discipulis super mare tiberiadis 
Ubi ihesus ter dicit petro diligis me s 


* Ubi discipuli euntes in galilaeam- uiderunt et adorauerunt 


dominum et assumptus est in caelis coram eis 





[EVANGELIUM; 


G.1 ) Quoniam quidem multi conati sunt ordinare" 
narrationem quae in nobis conpletae sunt rerum. *sicut tradi- 
derunt nobis qui ab initio ipsi uiderant et ministri fuerunt 
sermonis 

s. *Uisum est et mihi assecuto a principio omnibus dili- 
genter ex ordine tibi scribere optime theofyle- *ut cognoscas 
eorum uerborum de quibus eruditus es ueritatem 

de 1» In principio erat uerbum et uerbum erat apud"x. 
deum et deus erat uerbum. ?hoc erat in principio apud deum. 

w'omnia per ipsum facta sunt. et sine ipso factum est nihil. 
quod factum est *in ipso uita erat. et uita erat lux hominum. 
*et lux in tenebris lucet- et tenebrae eam non conprehenderunt 

II. a«:, 5$ Fuit in diebus herodis regis iudae sacerdos '^ 

quidam nomine zaccharias de uice auia. et uxor illi de filiabus 

s aaron et nomen eius elisabeth. *erant autem iusti ambo ante 
deum incedentes in omnibus mandatis et iustificationibus domini 
sine quaerella- 

Et non erat illis filius- "eo quod esset elisabeth sterilis 
et ambo processissent in diebus suis *factum est autem cum 

:»o Sacerdotio fungeretur- in ordine uicis suae ante deum- *secundum 
consuetudinem sacerdotii sorte exiit ut incensum poneret 
ingressus in templum domini. 

"Et omnis multitudo erat populi orans foris hora incensi 
"apparuit autem illi angelus domini stans'& dextris altaris 

sincensi. "et zaccharias turbatus est. uidens. et timor inruit 
super eum- "ait autem ad illum angelus. ne timeas zaccharia- 
quoniam exaudita est depraecatio tua. et uxor tua elisabeth 
pariet tibi filium- et uocabis nomen eius iohannem. 

* Et erit gaudium tibi et exultatio. et multi in natiuitate 


eeeius gaudebunt. "erit enim magnus coram domino et uinum 
Lc. 1, 1—4. Io. 1, 1—95.' Le. 1, 5—15. 


Lc. IL 


Le. ii. 
X. 


90 EVANGELIUM. [c. II. II 


et sicera non bibet. et spiritu sancto replebitur adhuc ex 
utero maítris suae. 

"Et multos filiorum israhel conuertit ad dominum deum 
ipsorum- "et ipse praecedet ante illum in spiritu- et uirtute 
heliae. ut conuertat corda patrum in filios. et incredibiles ad ; 
prudentiam iustorum. parare domino plebem perfectam- 

.'* Et dixit zaccharias ad angelum. unde hoc sciam ego 
enim sum senex. et uxor mea processit. in diebus suis. "Et 
respondens angelus dixit ei- 

Ego sum gabrihel qui adsto ante deum- et missus sum ad : 
te et haec tibi euangelizare. ? Et ecce eris tacens et non 
poteris loqui usque in diem quo haec fiant. pro eo quod non 
credidisti uerbis meis quae inplebuntur in tempore suo. * Et 
erat plebs expectans zacchariam-. 

Et mirabantur quod tardaret ipse in templo. t5 

3 Egressus autem non poterat loqui ad illos- et cognouerunt 
quod uisionem uidisset in templo. et ipse erat innuens illis. 
et permansit mutus. * Et factum est ut impleti sunt dies officii 
eius. abiit in domum suam- **post hos autem dies concepit 
elisabeth uxor eius. et occultabat se mensibus quinque dicens: » 
5quia sic mihi fecit dominus in diebus quibus respexit auferre 
opprobrium meum inter homines 

III- "In mense autem sexto. missus est angelus 
gabrihel a deo in ciuitatem galileae- cui nomen nazareth- "ad 
uirginem disponsatam uiro. cui nomen erat ioseph de domos 
dauid. et nomen uirginis mariam 

5 Et ingressus angelus ad eam dixit. habe gratia plaena 
dominus tecum- benedicta tu in mulieribus. * Quae cum uidisset- 
turbata est in sermone eius. et cogitabat qualis esset ista 
salutatio. ?Et ait. angelus ei ne timeas maria: Inuenisti enim so 
gratiam apud deum. ?'ecce concipies in utero et paries filium. 
et uocabis nomen eius ihesum- 

Hic erit magnus et filius altissimi uocabitur- et dabit 
illi dominus sedem dauid patris eius. et regnabit in domo 
jaeob in aeternum. 25 

"Et regni eius non erit finis. "dixit autem maria ad 

Lc. 1, 16—34. 


e. III II1.] EVANGELIUM. 31 


angelum- quomodo fiet istud quoniam uirum non cognosco- 
5 Et respondens angelus dixit ei. 
Spiritus sanctus superueniet in te et uirtus altissimi obum- 
brabit tibi. Ideoque et quod nascetur sanctum uocabitur filius 
: dei- "Et ecce elisabeth. cognata tua et ipsa concepit filium 
in senectute sua. et hic mensis est sextus illi quae uocatur 
sterilis: " quia non erit inpossibile apud deum omne uerbum. 
*Dixit autem maria. ecce ancilla domini fiat mihi secundum 
uerbum tuum- Et discessit ab illa angelus. ? Exurgens autem 
w maria in diebus illis: abiit in montana cum festinatione in 
ciuitatem iuda. "et intrauit in domum zacchariae- et salutauit 
elisabeth- * Et factum est. ut audiuit salutationem mariae 
elisabeth exultauit infans in utero eius. et repleta est spiritu 
sancto elisabeth- * et exclamauit uoce magna: et dixit benedicta 
stu inter mulieres. et benedictus fructus uentris tui- * Et unde 
hoc mihi ut ueniat mater domini mei ad me- * Ecce enim ut 
facta est uox salutationis tuae in auribus meis. 
Exultauit in gaudio infans in utero meo- * Et beata quae 
credidit- quoniam perficientur ea quae dicta sunt ei a domino: 
*»' Et ait maria. Magnificat anima mea dominum. * et exultauit 
spiritus meus in deo salutari meo 
€Quia respexit humilitatem ancillae suae- ecce enim ex 
hoc beatam me dicent omnes generationes 
* Quia fecit mihi magna qui potens est- et sanctum nomen 
sejus "Et misericordia eius in progenies et progenies timen- 
tibus eum- "fecit potentia in brachio suo- dispersit superbos 
mente cordis sui 9? Deposuit potentes de sede et exaltauit 
humiles. * Esurientes impleuit bonis et diuites dimisit inanes. 
^ Suscepit israhel puerum suum memorari misericordiae- * Sicut 
»]ocutus est ad patres nostros: abraham et semini eius in saecula. 
* Mansit autem maria cum illa quasi mensibus tribus et 
reuersa est in domum suam 
IIII- "elisabeth autem impletum est tempus pariendi. n. 
et peperit filium suum 
* 0 Et audierunt uicini et cognati eius quia magnificauit 
dominus misericordiam suam cum illa- Et congratulabantur 
Lc. 1, 35.—58. 











32 EVANGELIUM. [c. III. V. 


ei "Et factum est in die octauo. uenerunt circumcidere 
puerum. Et uocabant eum nomine patris eius. zacchariam. 
9 Et respondens mater eius dixit. nequaquam. sed uocabitur 
iohannes. " Et dixerunt ad illam- quia nemo est in cognatione 
qui uocetur hoc nomine. 9Innuebant autem patri eius quem ; 
uelle£ uocari eum- * Et postulans pugillarem scribsit dicens. 
iohannes est nomen eius. Et mirati sunt uniuersi "apertum 
est autem ilico- os eius. et lingua eius. et loquebatur bene- 
dicens deum- * Et factus est timor super omnes uicinos eorum. 
et super omnia montana iudeae diuulgabantur omnia uerba haec: «o 

* Et posuerunt omnes qui audierant in corde suo dicentes. 
quid putas puer iste erit. etenim manus domini erat cum illo- 
"et zaccharias pater eius. impletus est spiritu sancto- et 
prophetauit dicens: 

*' Benedictus deus israhel quia uisitauit et fecit redem- 
tionem plebi suae- * Et erexit cornum salutis nobis in domo 
dauid pueri sui. 

T Sicut locutus est per os sanctorum qui à saeculo sunt 
prophetarum eius "salutem ex inimicis nostris. et de manu 
omnium qui oderunt nos. "ad faciendam misericordiam cum s 
patribus nostris et memorari testamenti sui sancti- * iusiurandum 
quod iurauit ad abraham patrem nostrum- daturum se nobis- " ut 
sine timore de manu inimicorum nostrorum liberati. "seruiamus 
illi in sanctitate et iustitia coram ipso omnibus diebus nostris 

*'Et tu puer propheta altissimi uocaueris praehibis enim s 
ante faciem domini parare uias eius. "ad dandam scientiam 
salutis plebi eius in remissione peccatorum eorum- "per uiscera 
misericordiae dei nostri in quibus uisitauit nos. oriens ex alto. 
?'inluminare his qui in tenebris et in umbra mortis sedent. 
ad dirigendos pedes nostros in uiam pacis. 30 

9?Puer autem crescebat et confortabatur spiritu. et erat 
in deserto usque in diem ostensionis suae ad israhel. 

V. a.» Liber generationis ihesu christi- filii dauid- 
filii abraham- *abraham genuit isaac- isaac autem genuit iacob- 
iacob autem genuit iudam et fratres eius. *iudas autem genuit 


phares. et zara de thamar 
Lc. 1, 59—80. Mt. 1, 1—3. 


c. Y.] EVANGELIUM, 33 


phares autem genuit esrom- esrom autem genuit aram. 
'aram autem genuit aminadab.  aminadab autem genuit 
naasson- naasson autem genuit salmon. *salmon autem genuit 
booz de rachab- booz genuit obed ex ruth. obed autem genuit 

(jesse. jesse genuit dauid regem. *dauid autem rex genuit 
salomonem ex ea quae fuit uriae 'salomon autem genuit 
roboam- roboam autem genuit abia- abia autem genuit asa 
'asa autem genuit iosaphat. iosaphat autem genuit ioram- 
ioram autem genuit oziam- *ozias autem genuit ioatham- 

10 Ioatham autem genuit achaz- achaz autem genuit ezechiam- 
Pezechias autem genuit manassen. manasses autem genuit 
amon- amon autem genuit iosiam- "iosias autem genuit iecho- 
niam- et fratres eius in transmigratione babylonis 

7? Et post transmigrationem babylonis . iechonias genuit 
wsalatihel- salatihel autem genuit zorobabel "zorobabel autem 
genuit abiud. abiud autem genuit eliachim- eliachim autem 
genuit azor- *azor autem genuit saddoc. saddoc autem genuit 
eliachim- eliachim autem genuit eliud- **eliud autem genuit eleazar- 
eleazar autem genuit matthan. matthan autem genuit iacob. 

30 "lacob autem genuit ioseph uirum mariae de qua natus 
est ihesus. qui uocatur christus. 4« 3,0 abraham autem fuiti. xm 
filius tharae- qui fuit nachor. "qui fuit seruch- qui fuit ragau- 
qui fuit phaleg. qui fuit eber- *qui fuit salae- qui fuit cainan- 
qui fuit arfaxat. qui fuit sem- qui fuit noe- qui fuit lamach 

s» qui fuit matusalae- "qui fuit enoc. qui fuit iared 

qui fuit malelehel qui fuit cainan- qui fuit enos. 
qui fuit seth- qui fuit adam 
qui fuit dei. 
u.:,1) Omnes ergo generationes ab abraham usque adm" 
»dauid- generationes XIIII 
et a dauid usque ad transmigrationem babylonis genera- 
tiones XIIII et a transmigratione babylonis. usque ad christum- 

generationes XIIII 

"Christi autem generatio sic erat 
t Cum esset desponsata mater eius maria ioseph antequam 
conuenirent 
Mt. 1, 3—18. Lo. 3, 34—37. 


Mt. ni 
X 


Lc. t 
x 


lc. UI 
X 


94 EVANGELIUM. [c. V. VI. 


Inuenta est in utero habens de spiritu sancto. '*Ioseph 
autem uir eius cum esset iustus. et nollet eam traducere. 
uoluit occulte dimittere eam- ? haec autem eo cogitante. 
ecce angelus domini in somnis paruit ei dicens. loseph filii 
dauid noli timere accipere mariam coniugem tuam: 5 

quod enim in ea natum est de spiritu sancto est. ?' pariet 
autem filium et uocabis nomen eius ihesum- ipse enim saluum 
faciet populum suum a peccatis eorum- 

? Hoc autem totum factum est. ut adimpleretur quod dictum 
est à domino per prophetam dicentem. * Ecce uirgo in utero: 
habebit et pariet filium et uocabunt nomen eius emmanuhel. 
quod est interpraetatum nobiscum deus. *Exurgens autem 
ioseph a somno fecit sicut praecepit ei angelus domini- et 
accepit coniugem suam * et non cognoscebat eam- donec peperit 
filium suum primogenitum et uocauit nomen eius ihesum 15 

Ge 3, 0 Factum est autem in diebus illis: exiit edictum a 
caesare augusto. ut describeretur uniuersus orbis  ?haec 
descriptio prima facta est praeside syriae cyrino- 

* Et ibant omnes ut profiterentur singuli in suam ciuitatem. 
*ascendit autem et ioseph- a galilaea de ciuitate nazareth. ins 
iudaeam ciuitatem dauid. quae uocatur bethleem- eo quod 
esset de domo et familia dauid- *'ut profiteretur cum maria 
desponsata sibi uxore pregnante. *factum est autem cum 
essent ibi. impleti sunt dies ut pareret. 'et peperit filium suum 
primogenitum- et pannis eum inuoluit. et reclinauit eum inss 
praesepio quia non erat eis locus in diuersorio 

VI. *Et pastores erant in regione eadem- uigilantes 
et custodientes uigilias noctis supra gregem suum- et ecce 
angelus domini stetit iuxta illos: et claritas dei circumfulsit 
illos: et timuerunt timore magno- ''Et dixit illis angelus- nolite s 
timere. ecce enim euangelizo uobis gaudium magnum quod 
erit omni populo- "quia natus est uobis hodie saluator. qui 
est christus dominus in ciuitate dauid. "et hoc uobis signum: 
inuenietis infantem pannis inuolutum et positum in praesepio: 
7" Et subito facta est cum angelo multitudo militiae caelestis.» 


Laudantium deum et dicentium: "gloria in altissimis deo- 
Mt, 1, 18—25. Lc, 2, 1—14. 


e. VL. VIL] EVANGELIUM. 35 


et in terra pax in hominibus bonae uoluntatis. ''Et factum 
est ut discesserunt ab eis angeli in caelum. pastores loque- 
bantur ad inuicem. 
transeamus usque bethleem- et uideamus hoc uerbum quod 
» factum est. quod fecit dominus et ostendit nobis 
'* Et uenerunt festinantes et inuenerunt mariam et ioseph. 
et infantem positum in praesepio. "uidentes autem cognouerunt 
de uerbo quod dictum erat iliis de puero hoc. !*et omnes qui 
audierunt mirati sunt et de his quae dicta erant a pastoribus 
19&d ipsos- "maria autem conseruabat omnia uerba haec con- 
ferens in corde suo- 
^? Et reuersi sunt pastores glorificantes et Jaudantes deum- 
in omnibus quae audierant et uiderant sicut dictum est ad illos 
VIL. *Et postquam consummati sunt dies octo ut'^" 
is circumcideretur- uocatum est nomen eius ihesus- quod uocatum 
est.ab angelo priusquam in utero conciperetur. ^ Et post- 
quam inpleti sunt dies purgationis eius secundum legem mosi- 
tulerunt illum in hierusalem ut sisterent eum domino- "Sicut 
seriptum est in lege domini- quia omne masculinum adaperiens 
»uuluam sanctum domini uocabitur. ?'et ut darent hostiam 
secundum quod dictum est in lege. par turturum aut duos 
pullos columbarum- * Et eece homo erat in hierusalem- cui 
nomen symeon- et homo iste iustus et timoratus. expectans 
consolationem israhel et spiritus sanctus erat in eo 
25 ^ Et responsum acceperat ab spiritu sancto- non uisurum 
se mortem- nisi prius uideret christum domini- "Et uenit in 
spiritu in templum- et cum inducerent puerum ihesum parentes 
eius ut facerent secundum consuetudinem legis pro eo- "et 
ipse aecepit eum in ulnas suas. et benedixit deum et dixit. 
( ? Nunc dimittis seruum tuum domine secundum uerbum 
tuum in pace. ?quia uiderunt oculi mei salutare tuum ?' quod 
parasti ante faciem omnium populorum. *?lumen ad reuela- 
tionem gentium. et gloriam plebis tuae israhel. ? Et erat 
pater eius et mater mirantes super his quae dicebantur de 
"ilo. *Et benedixit illis symeon- et dixit ad mariam matrem 
eius. ecce positus est hic in ruinam et resurrectionem multorum 


Lc. 2, 14— 34. 
g* 








NI un 
x 


Wi. V 
VIl 
le. LXXXIIM. 


NI. VI 
X 


matre sua. Et procidentes adorauerunt eum: 


96 EVANGELIUM. [c. VII. VIIf. 


jn israhel et in signum cui contradicetur. "et tuam ipsius | 

animam pertransibit gladius. ut reuelentur ex multis cordibus 

cogitationes | 
* Et erat anna prophetissa filia fanuel. de tribu aser. 

Haec processerat in diebus multis. et uixerat cum uiro Suo : | 
annis septem a uirginitate sua. "Et haec uidua usque ad 
annos octoginta quattuor. quae non discedebat de templo 
ieiuniis et obseruationibus. Seruiens nocte ac die. ?*et haec 
ipsa hora superueniens confitebatur domino- et loquebatur de 
illo omnibus qui expectabant redemptionem hierusalem- "etw 
perfecerunt omnia secundum legem domini reuersi sunt in 
galilaeam in ciuitatem suam nazareth 

VIII- a.3, n Cum ergo natus esset ihesus in bethleem 
iudaeae- in diebus herodis regis: ecce magi ab oriente uenerunt 
hierosolymam dicentes. ubi est qui natus est rex iudaeorum.: 
uidimus enim stellam eius in oriente et uenimus adorare eum- 
* Audiens autem herodes rex turbatus est. et omnis hierosolyma 
cum illo. *et congregans omnes principes sacerdotum et scribas 
populi sciscitabatur ab eis ubi christus nasceretur *at illi 
dixerunt ei in bethleem iudae- sic enim scribtum est per: 
prophetam. *Et tu bethleem terra iuda. nequaquam minima 
es in principibus iuda. ex te enim exiet iudex. qui reget 
populum meum israhel. 

"Tunc herodes clam uocatis magis. diligenter didicit ab eis 
tempus stellae quae apparuit eis. *Et mittens illos in bethleem dixit-» 

Ite et interrogate diligenter de puero- et cum inueneritis 
renuntiate mihi 

ut et ego ueniens adorem eum. *qui cum audissent regem. 
abierunt. et ecce stella quam uiderant in oriente antecedebat 
eos usquedum ueniens staret supra. ubi erat puer. "uidentes 
autem stellam- gauisi sunt gaudio magno ualde 
!" Et intrantes domum inuenerunt puerum cum maria 


Et apertis thesauris suis obtulerunt ei munera- aurum tus- et 
murram-. ? Et responso accepto in somnis ne redirent. ad herodem s 


per aliam uiam reuersi sunt in regionem suam. 
Lc. 2, 34—39. Mt. 2, 1—12. 


0 LR. 


e. IX-XII.] EVANGELIUM. 37 


VIIII- "qui cum recessissent ecce angelus domini». 
apparuit in somnis ioseph dicens. 

Surge et accipe puerum et matrem eius. et fuge in aegyptum- 
et esto ibi usquedum dicam tibi- futurum est enim ut herodes 

» quaerat puerum ad perdendum eum- '*qui consurgens accepit 
puerum et matrem eius nocte- ef recessit in aegyptum- ''et erat 
ibi usque ad obitum herodis. ut adimpleretur quod dictum est & 
domino per prophetam dicentem- ex aegypto uocaui filium meum, 

X- "Tunc herodes uidens quoniam inlusus esset X 

19 à magis. iratus est ualde: et mittens occidit omnes pueros qui 
erant in bethleem et in omnibus finibus eius. & bimatu et infra. 
secundum tempus quod exquisierat a magis "'Tunc adim- 
pletum est quod dictum est per hieremiam prophetam dicentem. 

'*ÜUox in rama audita est. ploratus et ululatus multus 

srachel plorans filios suos. et noluit consolari quia non sunt 

XI. "Defuncto autem herode ecce apparuit angelus "x" 
domini in somnis ioseph in aegypto "dicens. surge et accipe 
puerum et matrem eius et uade in terram israhel defuncti 
sunt enim qui quaerebant animam pueri- ?' qui surgens accepit 

x-puerum et matrem eius et uenit in terram israhel. 

2 audiens autem quod archelaus regnaret in iudaeam pro 
herode patre suo- timuit illuc ire. et ammonitus in somnis: 
secessit in partes galilaeae- "et ueniens habitauit in ciuitate 
quae uocatur nazareth 

zx ^ ut adimpleretur quod dictum est per prophetas. quoniam 
nazareus uocabitur 

XII- ae». Puer autem crescebat et confortabatur 
plenus sapientia. et gratia dei erat in illo- * et ibant parentes 
eius per omnes annos in hierusalem in die sollemni paschae. 

»*40et cum factus fuisset annorum XII ascendentibus illis in 
hierosolymam- secundum consuetudinem diei festi. * Consum- 
matisque diebus cum redirent. remansit puer ihesus in hieru- 
salem- et non cognouerunt parentes eius. *existimantes autem 
esse in comitatu. uenerunt- iter diei- et requirebant eum inter 

s cognatos et natos et non inuenientes regressi sunt in hieru- 
salem requirentes eum. 

Mt. 2, 13—23. Lc. 2, 40—45. 


V 


Lc. 11i 
IH 


Wi. LXIT 
Nt. XII 


Lc. V 
X 


Le. Vl 


Ni. Vil 
lo. il 


lo. l1 
1 
Wi. vll 
Lc. VI 
lo. iil 
Hu 
Mt. T 
Lc. XII 


lo li 
X 


38 EVANGELIUM. [c. XII. XIII. 


*€ Et factum est post triduum inuenerunt illum in templo 
sedentem in medio doctorum. audientem illos et interrogantem 

"Stupebant autem omnes qui eum audiebant super pru- 
dentiam et responsis eius. f* et uidentes ammirati sunt. Et 
dixit mater eius ad illum- fili. quid fecisti nobis. ecce pater 
tuus et ego dolentes quaerebamus te. *Et ait. ad illos. quid 
est quod me quaerebatis. nesciebatis quia in his quae patris 
mei sunt oportet me esse. "et ipsi non intellexerunt uerbum 
quod locutus est ad illos. *et discendit cum eis. et uenit 
nazareth- et erat subditus illiss Et mater eius conseruabat e 
omnia uerba haec in corde suo- "et ihesus proficiebat sapientia 
aetate et gratia aput deum et homines 

XIII- «350 anno autem quinto decimo imperii 
tiberii caesaris procurante pontio pilato in iudaea: tethrarcha 
autem galilae herode. i5 

philippo autem fratre eius tethrarcha. iturae et trachonitidis 

regionis. et lysania abilinae tetrarcha. ?sub principibus sacer- 
dotum anna et caiapha. Factum est uerbum dei super iohannen 
zacchariae filium in deserto. *Et uenit in omnem regionem 
iordanis praedicans baptismum paenitentiae in remissionem so 
peccatorum  uw.3»,2) dicens. paenitentiam agite. adpropinquauit 
enim regnum caelorum 

*Hie est enim qui dictus est per esaiam prophetam 
dicentem- uox clamantis in deserto. parate uiam domini- rectas 
facite semitas eius. «e s » Omnis uallis implebitur. et omnis ss 
mons et collis humiliabitur. Et erunt praua in directa. et 
aspera in uias planas. et uidebit omnis caro salutare dei 

ue. 1,7 Hic uenit in testimonium ut testimonium perhiberet 
de lumine ut omnes crederent per illum- *non erat ille lux. 
sed ut testimonium perheret de lumine- *Erat lux uer& quaes» 
inluminat omnem hominem uenientem in mundum: "^in hoc mundo 
erat. e£ mundus per ipsum factus est et mundus eum non 
cognouit. "in propria uenit et sui eum non receperunt. " quot- 
quot autem receperunt eum. dedit eis potestatem filios dei 
fieri- his qui credunt in nomine eius- ^ qui non ex sanguinibus s 


neque ex uoluntate uiri. sed ex deo nati sunt. "Et uerbum 
Lc. 2, 46 — 9, 5. Mt. 3, 2—3. 1o 1, 7—14. 


EBEN Ww 


Ld 


c. XIIL] RVANGELIUM. 39 


caro factum est. et habitauit in nobis. Et uidimus gloriam v.v 
eius. gloriam quasi unigeniti a patre plenum gratiae et ueri- *- !.. 
tatis: "Iohannes testimonium perhibet de ipso et clamat dicens »« v xt 
Hic erat quem dixi uobis qui post me uenturus est anteZ* V. 
« me factus est- quia prior me erat. ''Et de plenitudine eius; 7, 
nos omnes aecipimus- et gratiam pro gratia. "quia lex per * 
mosen data est gratia et ueritas per ihesum christum facta est 
"Deum nemo uidit umquam unigenitus filius qui est in sinu 
patris ipse narrauit. u&3,e Ipse autem iohannes habebat t«. cx 
wuestimentum de pilis camelorum et zonam pelliciam circa"; . 
lumbos suos. esca autem eius erat lucustae et mel siluestre. ^ 
*'Tunc exiebat ad eum hierosolyma et omnis iudaea. et omnis 
regio circum iordannem ^*et baptizabantur in iordane ab eo 
confitentes peccata sua. 'Uidens autem multos pharisaeorum 
s et sadducaeorum uenientes ad baptismum suum dixit eis. pro- a 
genies uiperarum quis demonstrauit uobis fugere a futura ira. - 
facite ergo fructum dignum paenitentiae ?et ue uelitis dicere 
intra uos patrem habemus abraham- dico enim uobis quoniam 
potest deus ex lapidibus istis suscitare filios abraham: "iam 
senim securis ad radicem arborum posita est. Omnis ergo 
arbor quae non facit fructum bonum- excidetur et in ignem 
mittitur 
ue 3,1) Et interrogabant eum turbae dicentes. quid ergo 
faciemus. "respondens autem dicebat illis qui habet duas 
stunicas det non habenti. et qui habet escas similiter faciat. 
" Uenerunt autem et publicani ut baptizarentur et dixerunt 
ad illum- magister quid faciemus: 
!" At ille dixit ad eos. nihil amplius. quam constitutum est 
uobis faciatis. "interrogabant eum et milites dicentes. quid 
x faciemus et nos- et ait illis neminem eoneutiatis neque calum- 
niam faciatis. et contenti estote stipendiis uestris. "existimante 
autem populo et cogitantibus omnibus in cordibus suis de 
iohanne ne forte ipse esset christus. 
ue. 1,1) Miserunt iudaei ab hierosolymis sacerdotes et'","" 
xleuitas ad eum ut interrogarent eum- tu quis es "et confessus 


est et non negauit et confessus est quod non sum ego christus 
lo. 1, 14—20. Mt. 3, 4—10. kc. 3, 10—-15. 


lo. »u 


lex viii 





le. Xiil 
X 


Wt. cani 
X 


40 EVANGELIURM. [c. XIII. XIV. 


* Et interrogauerunt eum quid ergo- helias es tu- et dixit 
non sum- propheta es tu. et respondit non. 

2 Dixerunt ergo ei- quis es ut responsum demus his qui 
miserunt nos quid dicis de te ipso *ait. ego uox clamantis 
in deserto parate uiam domini sicut dixit esaias propheta s 
^ Et qui missi fuerant. erant ex pharisaeis. et interrogauerunt 
eum et dixerunt. quid ergo baptizas si tu non es christus. 
neque helias neque propheta. * Respondit eis iohannes dicens 
un.3,1) ego quidem uos baptizo in aqua in paenitentiam 

Qui autem post me uenturus est fortior me est cuius none 
sum dignus calciamenta portare 

de.:,2) Medius autem uestrum stetit quem uos non scitis 
ur. 3,1) jpse uos baptizauit in spiritu sancto et igni 

"Cuius uentilabrum in manu sua. et permundauit aream 
suam. et congregauit triticum suum in horreum paleas autemu 
conburet igni inextinguibili- «-3,:9 Multa quidem et alia ex- 
hortans euangelizabat populum 

u«. 1,25 Haec in bethania facta sunt. trans iordanen ubi 
erat iohannes baptizans 

XIIII- oe5:5 Tunc uenit ihesus in galilaea in ior-»o 
danen ad iohannen ut baptizaretur ab eo 

(«3,35 Et ipse ihesus erat incipiens quasi annorum XXX- 
ut putabatur filius ioseph 

un.3,:9 Iohannes autem prohibebat eum dicens. ego & te 
debeo baptizari. et tu uenis ad me- '* Respondens autem ihesus s 
dixit ei- sine modo sic enim decet nos implere omnem iusti- 
tiam- tunc dimisit eum 

(«3,350 Factum est autem cum baptizaretur omnis populus. 
et ihesu baptizato et orante «dUm3,:9 confestim ascendit de 
aqua. ecce aperti sunt ei caeli. et uidit spiritum dei descen-» 
dentem «e 3»,3» corporali specie ow.» :9 ut columbam uenientem 
super se et ecce uox de caelis «3,2» tu es filius meus dilectus 
in te conplaeuit mihi- ue :,»» Et testimonium perhibuit iohannes 
dicens. quia uidi spiritum descendentem quasi columbam de 
caelo et mansit super eum. 3 

" Et ego nesciebam eum. sed qui misit me baptizare- in 

lo. 1, 21—33. Wt. 3, 11—16. Lc. 3, 18. 21—23. 


* e. XIV-XVI.] EVANGELIUM. A1 


aqua. ille mihi dixit. super quem uideris spiritum descendentem 

et manentem super eum- hic est qui baptizat in spiritu sancto- 

" Et ego uidi et testimonium perhibui- quia hic est filius dei a xY 
XV. o4) Tunc ihesus ductus est in deserto a," 

s spiritu ut temptaretur a diabolo- * Et cum ieiunassef XL diebus'* *" 
et XL noctibus postea esuriit- *et accedens temptator dixit ei-" v 
si filius dei es- dic: ut lapides isti panes fiant- *qui respondens 2 
dixit- scriptum est 

non in pahe solo uiuit homo sed in omni uerbo quod pro- 

:w Cedit de ore dei- 

*'Tunc assumit eum diabolus in sanctam ciuitatem- et statuit 
eum supra pinnaculum templi *et dixit ei- si filius dei es mitte 
te deorsum- Scriptum est enim quia angelis suis mandauit de te 
et in manibus tollent te ne forte offendas ad lapidem pedem tuum 

T "ait ili ihesus rursus: scriptum est. non temtabis dominum 
deum tuum- *iterum assumit eum diabolus in montem excelsum 
ualde. et ostendit ei omnia regna mundi et gloriam eorum. 

* Et dixit illi 

haec tibi omnia dabo si cadens adoraueris me 

20 €9Tunc dicit ei ihesus uade satanas- scriptum est domi- 
num deum tuum adorabis et illi soli seruies- ue «:» Et con- 
summata omni temptatione- o. :0 tunc reliquit eum diabolus 
u« 41: usque ad tempus ow: :») eratque cum bestiis ow «in et * n 
ecce angeli accesserunt et ministrabant ei 

15 XVI. de1,30 altera die iterum stabat iohannes et exi. xm 
discipulis eius duo- **et respiciens ihesum ambulantem dicit. 

Ecce agnus dei- ecce qui tollet peccatum mundi- *'et audierunt 
eum discipuli loquentem. et secuti sunt ihesum- " conuersus 
autem ihesus et uidens eos sequentes se dicit eis. 

s». "quid quaeritis: qui dixerunt ei rabbi quod dicitur inter- 
praetatum magister ubi habitas. *"' dicit eis uenite et uidete. 
uenerunt et uiderunt ubi maneret. et aput eum manserunt die 
ille. hora autem erat quasi decima. 

* Erat autem andreas frater simonis petri unus ex duobus 

»qui audierant ab iohanne et secuti fuerant eum- * Inuenit hic T r ua 
primum fratrem suum simonem et dicit ei. E. 

lo. 1, 33—42. Mt, 4, 1—11. Lc. 4, 13. Mr, 1, 13. ! 





Io. XVI! 
X 


Lc. XVII 
I 


Mt. XXIII 
Wr. XXVII 
lo. XLVI 


Lc. XVIll 
x 


Wt. XX 
Nr. vnu 


42 EVANGELIUM. [c. XVI-XVIII. 


Inuenimus messiam quod est interpraetatum christus **et 
adduxit eum ad ihesum- Intuitus autem eum ihesus dixit- tu es 
simon filius ioanna- tu uocaueris cephas- quod interpraetatur petrus 

XVII- *In crastino uoluit exire in galilaeam- Et 
inuenit philippum et dicit ei sequere me- * Erat autem philippus : 
à bethsaida ciuitate andreae et petri 

S5 Inuenit philippus nathanahel et dicit ei- quem scripsit 
moses in lege et prophetae- inuenimus ihesum filium ioseph. 
a nazareth. *'et dixit ei natanahel a nazareth potest aliquid 
boni esse. dicit ei philippus- ueni et uide- 10 

* Uidit ihesus nathanael- uenientem ad se et dicit de eo 

Ecce uere israhelita in quo dolus non est. "dicit ei na- 
thanahel unde me nosti- respondit ihesus et dixit ei- priusquam 
te philippus uocaret. cum esses sub ficu uidi te 

9? Respondit ei nathanahel et ait. rabbi- tu es filius dei- tu: 
es rex israhel "respondit.ihesus et dixit ei quia dixi tibi 
uidi te sub ficu credis. maius his uidebis et dicit ei- amen 
amen dico uobis. Uidebitis caelum àpertum et angelos dei 
ascendentes et descendentes supra filium hominis «« «4:9 Et 
regressus est ihesus in uirtute spiritus in galilaeam- et fama so 
exiit per uniuersam regionem de illo. "et ipse docebat in 
synagogis eorum- et magnificabatur ab omnibus 

XVIII- Et uenit nazareth. ubi erat nutritus et in- 
trauit secundum consuetudinem suam die sabbati in synagogam 
et surrexit legere- "et traditus est illi liber prophetae esaiae ss 
et ut reuoluit librum- inuenit locum ubi scriptum erat 

"Spiritus domini super me propter quod unxit me euan- 
gelizare pauperibus misit me '* praedicare captiuis remissionem. 
et caecis uisum- demittere confractos in remissionem- 

Praedicare annum domini acceptum- et diem retributionis. »o 
? et cum plicuisset librum reddidit ministro et sedit. et omnium 
in synagoga oculi erant intendentes in eum. "coepit autem 
dicere ad illos: quod hodie impleta est haec scriptura in 
auribus uestris 

um.4 7) Exinde coepit ihesus praedicare et dicere aw. ::55 


quoniam impletum est tempus 
Io. 1, 42—52. Lc. 4, 14—21. Mt. 4, 17. Wir. 1, 13x 


c. XVIlI-XX.] EVANGELIUM. 43 


av. 4 1) Paenitentiam agite- u.::9 et eredite in euangelio 
ur. 4 1) adpropinquauit enim regnum caelorum 
XVIIII- ^ambulans autem iuxta mare galilaeae- uidit "Xx 
duos fratres. simonem qui uocatur petrus. et andream fratrem "" """ 
» eius mittentes reté in mare- erant enim piscatores 
D Et ait illis uenite post me et faciam uos fieri piscatores ; 
hominum: ?at ili continuo relictis retibus secuti sunt eum. i E 
? Et procedens inde uidit alios duos fratres. iacobum zebaedaei- "s 
et iohannem fratrem eius in naui cum zebedaeo patre eorum " 
wreficientes retia sua et uocauit eos. ?illi autem statim relictis 
retibus et patre secuti sunt eum ! 
v», Factum est autem cum turbae inruerent in eum, 
ut audirent uerbum dei et ipse stabat secus stagnum genessareth. 
^et uidit duas naues stantes secus stagnum- piscatores autem 
tdescenderant et lauabant retia- *ascendens autem in unam 
nauem quae erat simonis 
Rogauit eum a terra reducere pusillum- et sedens docebat. 
de nauicula turbas. *ut cessauit autem loqui dixit ad simonem- "77; 
duc in altum et laxate retia uestra in capturam- *et respondens" ^"^ 
*» simon dixit illi- praeceptor per totam noctem laborantes nihil 
coepimus. 
In uerbo autem tuo laxabo rete. *et cum hoc fecissent. 
concluserunt piscium multitudinem copiosam- rumpebatur autem 
rete eorum. 'et annuerunt sociis qui erant in alia naui- ut 
*suenirent et adiuuarent eos. et uenerunt et impleuerunt ambas 
nauiculas ita ut mergerentur. *quod cum uideret simon petrus. ^ XX*! 
procedit ad genua ihesu dicens. exi a me quia homo peccator 
sum domine 
?Stupor enim cireumdederat eum et omnes qui cum illo 
'eerant in captura piscium quam ceperant. "Similiter autem 
iacobum et iohannem filios zebedaei qui erant socii simonis- 


Et ait ad simonem ihesus. noli timere. ex hoc iam homines'* f" 
Wt XXI 


Wt. pH 


Lc. XXVIUII 
Tl 
. ccxvilti 


eris capiens Wr. X 
ue. 2,1). Et crediderunt in eum discipuli eius «« s :0 Et sub.'* £"" 
s ductis a terra nauibus relictis omnibus secuti sunt illum » ux 
XX- a.»» Et cum transiret inde ihesus uidit, 1, 
Mt 4, 17—22. Mr. 1, 15. Lc. 5, 1—11. 1o, 2, 11. Mt. 9, 9. Le. XXxvin 


Je. XXTHI 
X 


lo. XXV 
MN. VII 
Lc. YI 


lo. XXVII 
Xx 


Je. XXVUII 


lo. XXXI 
x 


Wi. X VIII 
lo. XVII 


44 EVANGELIUM. [c. XX-XXII. 


hominem sedentem in teloneo mattheum nomine- et ait illi 
sequere me- et surgens relictis omnibus secutus est eum 

XXI. cge2»?5 post haec uenit ihesus et discipuli 
eius in iudaeam terram et illic demorabatur cum eis et bapti- 
zabat. "Erat autem et iohannes baptizans in enon iuxta salim- , 
quia aquae multae erant illic- et adueniebant et baptizabantur- 
"nondum enim missus fuerat in carcerem iohannes. ? Facta 
est ergo quaestio ex discipulis iohannis cum iudaeis de puri- 
ficatione *et uenerunt ad iohannen et dixerunt ei- rabbi qui 
erat tecum trans iordanen cui tu testimonium perhibuisti- ecce o 
hic baptizat. et omnes ueniunt ad eum. *'respondit iohannes 
et dixit- non potest homo accipere quicquam nisi ei fuerit 
datum de caelo. "ipsi uos mihi testimonium perhibetis quod 
dixerim ego non sum christus. sed quia missus sum ante illum 
3 qui habet sponsam sponsus est. amicus autem sponsi qui stat: 
et audit eum gaudio gaudet propter uocem sponsi hoc ergo 
gaudium meum impletum est- "illum oportet crescere me autem 
minui. "qui desursum uenit supra omnes est. qui est de terra- 
de terra est- et de terra loquitur. qui de caelo uenit supra 
omnes est. ?et quod uidit. et audiuit hoc testatur. et testi-so 
monium eius nemo accipit. "qui accipit eius testimonium 
signauit quia deus uerax est. "quem enim misit deus uerba 
dei loquitur. non enim ad mensuram dat deus spiritum 

"Qui credit in filium habet uitam aeternam. qui autem 
incredulus est filio non uidebit uitam. sed ira dei manet super ss 
eum. 

de.4 1) Ut ergo cognouit ihesus quia audierunt pharisaei 
quia ihesus plures discipulos facit et baptizat quam iohannes: 
*quamquam ihesus non baptizaret. sed discipuli eius aw. 4, :» et 
quod iohannes traditus esset 30 

qc. 4,3) reliquit iudaeam et abiit iterum in galilaeam 

XXII- 4:5 Cum autem audisset quod iohannes 

traditus esset secessit in galilaeam- 
13 Et relicta ciuitate nazareth- uenit et habitauit in caphar- 

naum maritimam in finibus zabulon et nephtalim- ut imple- 


retur quod dictum est per esaiam prophetam 
Mt. 9, 9. 1o. 3, 22—4, 3. Mt. 4, 12—14. 


pM UMP OMEN E NGEEDELLLOLLLLUUGOIEKIILESRIECSIAXIIPISESRIÉELUBEEECELETEELELTELTETELEEETETETZZITEETTETETTÉTETETILEESCTESTLLICCFSEC ECTITLTÍETEEELLEBEZEZIEIÉDÉEDESEEELEEELIZZIÍECESTET'ENS n————————M—— e — €— — —— 


——— — Á— ————sER Mo — - 


c. XXII-XXIIIJ. EVANGELIUM. 45 


P'Terra zabulon. et terra neptalim- uia maris trans ior- 
danem galilae& gentium "'*populus qui sedebat in tenebris 
lucem uidit magnam- et sedentibus in regione et in umbra 
mortis lux orta est eis 

XXIII- i42 Et circuibat ihesus totam galilaeam doceris n. xxm. 

in synagogis eorum et praedicans euangelium regni et sanans s i 
omnem languorem et omnem infirmitatem in populo. *et abiit 
opinio eius in totam syriam- et optulerunt ei omnes male 
habentes uariis languoribus. et tormentis conprehensos- et qui 
w daemonia habebant et lunaticos et paralyticos et curauit eos 

?5et secutae sunt eum turbae multae de galilaea et decapoli. 

ex hierosolymis et iudaea. et de trans iordanen 

Ge «, €) et detinebant illum ne discederet ab eis. * quibus illeg; Xv. 

ait- quia et aliis ciuitatibus oportet me euangelizare regnum 

sdei quia ideo missus sum 

ua 5*1) et cum uidisset turbas ascendit in montem et cum 

sedisset am»: uocauit ad se quos uoluit ipse et uenerunt ^ m^" 

ad eum '*et fecit ut essent duodecim cum illo «e :5 Quos: txxxvi 

et apostolos nominauit- u:» simonem quem cognominauit. iom 
sepetrum- et andream fratrem eius ?*iacobum zebedaei et &. xxvm 

iohannem fratrem iacobi- ". 

Quibus inposuit nomina boanerges quod est fili tonitrui te. xiii 

philippum et bartholomeum- mattheum- et thoman- iacobum 
alphei et *simon qui uocatur zelothes. et iudam  iacobi. et 
»siudam scarioth. qui fuit proditor 
um. 5,» Et accesserunt ad eum discipuli eius ««*,»» e(m. xxv 
eleuatis oculis in eos ls xiv 
u"5 2 Aperiens os suum docebat eos dicens *Beati pauperes "^; " 
spiritu. quoniam ipsorum est regnum caelorum. *beati mites: y, xxm 
s quoniam ipsi possidebunt terram. *beati qui lugent. quoniam .-. Xi 
ipsi consolabuntur- *beati qui esuriunt ei sitiunt iustitiam " ^"^ 
quoniam ipsi saturabuntur- "beati misericordes quoniam ipsi* pm 
misericordiam consequentur. *Beati mundo corde. quoniam; um 
ipsi deum uidebunt. *beati pacifici- quoniam filii dei uocabuntur. * 
ss" beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam- quoniam 
ipsorum est regnum caelorum. 
Wi. 4, 15-16; 4, 23-5, 10; 10, 2-4. Mr. 3, 13-14. Lc. 4, 42-43; 6, 13. 20. 


Nt. XXUUJ 








46 EVANGELIUM. ' [c. XXIII-XXVID. 


Mi XXX " Beati estis cum maledixerint uobls et odierint uos homines: 
ie. Xm et persecuti fuerint. et dixerint omne malum aduersum uos 
mentientes. et cum separauerint uos et exprobrauerint et 
eiecerint nomen uestrum tamquam malum propter filium ho- 
minis. "gaudete in illa die et exultate quoniam merces uestra s 
copiosa est in caelis. sic enim persecuti sunt prophetas qui 
fuerunt ante uos patres eorum 
x XXIIII- «530 Uerumtamen uae uobis diuitibus quia 
habetis consolationem uestram 
?Uae uobis qui saturati estis quia esurietis: Uae uobis o 
qui ridetis nunc quia lugebitis et flebitis- 
* Uae cum bene uobis dixerint omnes homines. secundum 
haec faciebant prophetis patres eorum - 
Sed uobis dico qui auditis 
xt. XXXI XXV. a&5,:5) Uos estis sal terrae- quod si sal euan- : 
te xxx, Uerit in quo salietur ad nihilum ualet ultre nisi ut proiciatur 
foras. et conculcetur ab hominibus 
"n n XXVI. "Uos estis lux mundi. non potest ciuitas 
v xxxi abscondi supra niontem posita "neque accendunt lucernam et 
ponunt eam sub modio neque sub lecto neque in loco abscon- so 
dito. neque sub uaso. sed super candelabrum ut et luceat 
omnibus qui in domo sunt 
16 Sic luceat lux uestra coram hominibus ut uideant uestra 
1c xxxn bona opera- et glorificent patrem uestrum qui est in caelis- 
a Gan,  DOlite putare quoniam ueni soluere legem aut prophetas. nons 
i. cem Ueni soluere. sed adimplere '*amen quippe dico uobis. donec 
transeat caelum et terra. iota unum aut unus apex. non 
praeteribit ex lege donec omnia fiant 
X- XXV — !?Qui ergo soluerii unum de mandatis istis minimis et 
docuerit sic homines minimus uocabitur in regno caelorum- s» 
Qui autem fecerit et docuerit hic magnus uocabitur in regno 
caelorum 
* Dico enim uobis quia nisi abundauerit iustitia uestra plus 
quam scribarum et pharisaeorum non intrabitis in regno caelorum 
W. XXXV XXVII. ? audistis quia dictum est antiquis nons 


occides. qui autem occiderit. reus erit iudicio. "ego autem 
Mt, 5, 11—22. Lc. 6, 24 - 26. 


e. XXVII-XXXII.] EVANGELIUM. 47 


dico uobis quia omnis qui irascitur fratri suo- reus erit iudicio 
qui autem dixerit fratri suo racha. reus erit gehennae ignis 
XXVIII- "Si ergo offeres munus tuum ad altare et*" xxxv 
ibi recordatus fueris. quia frater tuus habet aliquid aduersum 
: te- "relinque ibi munus tuum ad altare et uade prius recon-, ..., 
ciliari fratri tuo- et tunc ueniens offer munus tuum- *5 Esto, ".. 
consentiens aduersario tuo cito dum es in uia cum eo- ne forte 
tradat te aduersarius iudici. | 
et iudex tradat te ministro et in carcere mittaris. "amen 
dico tibi non.exies inde donec reddas nouissimum quadrantem 
XXVIIII- "audistis quia dictum est antiquis non moe- "* 39"! 
chaberis. ego autem dico uobis quoniam omnis qui uiderit 
mulierem ad concupiscendum eam iam moechatus est eam in 
corde suo 
*& "Quodsi oculus tuus dexter scandalizat te. erue eum et 
proice abs te. expedit enim tibi ut pereat unum membrorum 
tuorum quam totum corpus tuum mittatur in gehennam. * Et 
si dextra manus tua scandalizat te- abscide eam et proice abs 
te. expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum 
*quam totum corpus tuum eat in gehennam 
XXX. ?" dictum est autem- quicumque dimiserit uxorem " XP"! 
suam. det illi libellum repudii. "ego autem dico uobis. quia 
omnis qui dimiserit uxorem suam excepta fornicationis causa. 
facit eam moechari- et qui dimissam duxerit adulterat 
2 XXXI. "audistis quia dictum est antiquis non peie- *- xxxvi 
rabis. reddes autem domino iuramenta tua. 
^ Ego autem dico uobis. non iurare omnino neque per caelum 
quia thronus dei est. "neque per terram. quia scabyllum est 
pedum eius. neque per hierosolymam quia ciuitas est magni 
s regis. *neque per caput tuum iuraberis. quia non potes unum: 
capillum album facere aut nigrum. ?'sit autem sermo uester. 
est. est- non. non: quod autem his abundantius est a malo est 
XXXII- "audistis quia dictum est oculum pro oculo. 
et dentem pro dente. ? Ego autem dico uobis. non resistere 
» malo. Sed si quis te percusserit in dextra maxilla tua. praebe" 5Xxwws 


illi et alteram- "et illi qui uult tecun$ iudicio contendere. eg ^ " 
Mi, 5, 22—40. 


At. XXXV 
X 


48 EVANGELIUM. [c. XXXII-XXXIV. 


x» xuxwmtunicam tuam tollere. remitte et pallium. "et quicumque te 


Le. Lil 


angariauerit mille passus uade cum illo alia duo. 
€$Q0ui petit a te da ei- et uolenti mutuare a te ne auertaris 


wu. xxxv 0e 6 30 et qui auferet. quae tua sunt non repetas * et prout 


Nx. Uil 
V 
Lc. Lilil 
Nt. XL 
y 
Le. Hil 


Wt. XLI 
Le. LV 


Wt. XLI 
x 


uultis ut faciant uobis homines. facite illis similiter " 
XXXIII- a5» audistis quia dictum est diligis 
proximum tuum et odio habebis inimicum tuum- *ego autem 
dico uobis. diligite inimicos uestros. benefacite his qui uos 
oderunt. et orate pro persequentibus et calumniantibus uos 
5 Ut sitis fili patris uestri qui in caelis est- quia solem: 
suum oriri facit super malos et bonos. et pluit super iustos et 
iniustos. Si enim diligatis eos qui uos diligunt quam mer- 
cedem habebitis: Nonne et publicani hoc faciunt. u« e s» Et si 
benefeceritis his qui bene uobis faciunt quae uobis est gratia 
si quidem et peccatores hoc faciunt. 15 
^ Et si mutuum dederitis his à quibus speratis recipere 
quae gratia est uobis 
nam et peccatores peccatoribus faenerant ut recipiant 
aequalia «u.5«» et si salutaueritis fratres uestros tantum. 
nonne et ethnici hoc faciunt. 20 
ue $3) Uerumtamen diligite inimicos uestros. et bene- 
facite: et mutuum date 
nihil desperantes et erit rmperces uestra multa 
et eritis filialtissimiquia ipse benignus est-super ingratos et malos 
* Estote ergo misericordes- sicut et pater uester misericors» 
est a&. 54» Estote ergo uos perfecti sicut pater uester caelestis 
perfectus est 
XXXIII- we» attendite ne iustitiam uestram 
faciatis coram hominibus et uideamini ab eis. alioquin mer- 
cedem non habebitis. apud patrem uestrum qui in caelis est.» 
*Cum ergo facies elemosinam- noli tuba canere ante te sicut 
hypocritae faciunt in synagogis et in uicis ut honorificentur 
&b hominibus amen dico uobis receperunt mercedem suam- 
*te autem faciente elemosynam 
nesciat sinistra tua. quid faciat dextera tua- *ut sit elemosyna » 


tua in abscondito- et pater tuus qui uidet in abscondito reddet tibi 
Mt. 5, 40—06, 4. Lc. 6, 350—836. 


c. XXXV-XXXVIT.] EVANGELIUM. 49 


XXXV- 'et cum oratis non eritis sicut hypocritae." 2" 
qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare. 
ut uideantur ab hominibus. 
Amen dico uobis. receperunt mercedem suam 
s  ÜSTu autem cum orabis intra in cubiculum tuum et cluso 
ostio tuo- ora patrem tuum in abscondito. et pater tuus qui 
uidet in abscondito reddet tibi. "orantes autem nolite multum 
loqui sicut ethnici- putant enim quia in multiloquio suo exau- 
diantur- *nolite ergo adsimilari eis. scit enim pater uester 
wquibus opus sit uobis antequam petatis eum- Tunc dixit unus 
ex discipulis eius ad eum. domine doce nos orare- sicut io- 
hannes docuit discipulos suos: *et ait illis cum oratis dicite. *- Xu 
pater noster qui in caelis es- sanctificetur nomen tuum- "ueniat'^ 9"! 
regnum tuum- fiat uoluntas tua- sicut in caelo et in terra. 
:$. ''panem nostrum supersubstantialem cotidianum da nobis 
die. ^et demitte nobis debita nostra. sicut et nos dimittimus 
debitoribus nostris "et ne inducas nos in temtationem sed 
libera nos a malo- '*si enim dimiseritis hominibus peccata" Xu 
eorum dimittet et uobis pater uester caelestis delicta uestra" **" 
20 '"Si autem non dimiseritis hominibus nec pater uester 
dimittet uobis peccata uestra 
XXXVLI "Cum autem ieiunatis nolite fieri sicut * xt 
hypocritae tristes. exterminant enim facies suas ut pareant 
hominibus ieiunantes. amen dico uobis quia receperunt mer- 
s cedem suam. "tu autem cum ieiunas unge caput tuum et 
faciem tuam laua. "ne uidearis hominibus ieiunans- sed patri 
tuo qui est in abscondito- et pater tuus qui uidet in abscondito te. cum 


reddet tibi- u« 1:,:5 nolite timere pusillus grex- quia conplacuit í cu 


patri uestro dare uobis regnum n. exci 
30 ? Uendite quae possidetis et date elemosynam- w. Cvm 
facite uobis sacculos qui non ueterescunt. thesaurum non, Itm 
deficientem in caelis W. XLY 


. e e. . Xx 
XXXVII- a.61:») nolite thesaurizare uobis thesauros wu xtv 
.* . . e. . V 
in terra. ubi erugo et tinea demolitur. "thesaurizate autem uw. cuu 
s uobis thesauros in caelo. ubi neque erugo neque tinea demo- 


litur. et ubi fures non effodiunt- nec furantur. "ubi enim est 
Mt. 6, 5—21.. Lc. 12, 32—33. 
4 


Nt. XLvi 


50 EVANGELIUM. [c. XXXVII-XL. 


thesaurus tuus ibi est et cor tuum- ? lucerna corporis est oculus: 


t. cxxxurgi fuerit oculus tuus simplex totum corpus tuum lucidum erit 


A: xLvil 
v 
Le. CXCI 


Le. CL 


?si autem oculus tuus nequam fuerit totum corpus tuum 
tenebrosum erit. si ergo lumen quod in te est tenebrae sunt. 
tenebrae quantae erunt 5 

XXXVIII- "nemo potest duobus dominis seruire. aut 
enim unum odio habebit et alterum diligit: aut unum sustinebit. 
et alterum contemnet 

Non potestis deo seruire et mamonae 

XXXVIIII- *Ideo dico uobis ne solliciti sitis animae o 
uestrae. quid manducetis. neque corpori uestro quid induamini- 
nonne anima plus est quam esca. et corpus plus est quam 
uestimentum- ?*respicite uolatilia caeli: quoniam non serunt 
neque metunt. neque congregant in horrea. et pater uester 
caelestis pascit illa. nonne uos magis plures estis illis. " quis» 
autem uestrum cogitans potest adicere ad staturam suam 
cubitum unum. 

Si ergo neque quod minimum est potestis. quid de ceteris 
solliciti estis. 

?et de uestimento quid solliciti estis. considerate lilia agrise 

quomodo crescunt- non laborant neque nent. ? dico autem uobis 


' quoniam nec salomon in omni gloria coopertus est- sicut unum 


ex istis: "Si autem faenum agri. quod hodie est. et cras in 
clibanum mittitur. deus sic uestit. quanto magis uos minimae 
fidei- * nolite ergo solliciti esse dicentes- quid manducabimus autss 
quid bibemus- aut quod operiemur- "haec enim omnia gentes 
inquirunt. scit enim pater uester quia his omnibus indigetis 
"Quaerite autem primum regnum dei et iustitiam eius. 
et omnia haec adicientur uobis **nolite ergo solliciti esse in 
crastinum- crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipse: sufficit »o 
diei malitia sua 
XL- u.71,» nolite iudicare ut non iudicemini- ?in 
quo enim iudicio iudicaberitis iudicabimini- us» nolite con- 
demnare et non condemnabimini- dimittite et dimittimini 
* date et dabitur uobis: mensuram bonam confertam et coa- ss 


gitatam et superfluentem dabunt in sinum uestrum 
Mt. 6, 21 — 7, 2. Lc. 6, 37—38. 


c. XL-XLII.] EVANGELIUM. ] 51 


Et in quà mensura mensi fueritis metietur uobis ae 7, $m Mu 
quid autem uides festucam in oculo fratris tui- et trabem in Le Lum 
oculo tuo non uides. 

*aut quomodo dicis fratri tuo- sine eiciam festucam de 
» oculo tuo 
et ecce trabis est in oculo tuo. 'hypocrita. eice primum 
trabem de oculo tuo- et tunc uidebis eicere festucam de oculo 
fratris tui- *nolite dare sanctum canibus neque mittatis mar- 
garitas uestras ante porcos 
w ne forte conculcent eas pedibus suis et conuersi disrumpant uos 
XLI. &.1,5 quis uestrum habet amicum et ibit ad'« cxxm 
illum media nocte- et dicit illi 
amice conmoda mihi tres panes. "quoniam amicus meus uenit 
de uia ad me et non habeo quod ponam ante illum. "et ille 
15 de intus dicat- noli mihi molestus esse. iam ostium clausum 
est- et pueri mei mecum sunt in cubili: non possum surgere 
et dare tibi. *dico uobis etsi non dabit illi. surgens eo quod 
amicus eius sit- propter inprobitatem tamen eius. surget et 
dabit illi quot habet necessarios. *Et ego uobis dico- petite 
:9et dabitur uobis. quaerite et inuenietis. pulsate et aperietur 
uobis "omnis enim qui petit accipit. et qui quaerit inuenit. 
et pulsanti aperietur. aut ''quis est ex uobis homo quem si 
petierit filius suus panem numquid lapidem porrigit ei- aut 
si piscem petit. numquid serpentem porrigit ei 
z» "aut si ouum petierit- numquid porrigit ei scorpionem. 
53Si ergo uos cum sitis mali nostis bona dare filiis uestris. 
quanto magis pater uester qui in caelis est dabit bona peten- 
tibus se- u€7,:» Omnia ergo quaecumque uultis ut faciant" y" 
uobis homines et uos facite eis. haec est enim lex et prophetae is 
s»''Intrate per angustam portam- quia lata porta et spatiosa |o 
uia quae ducit ad perditionem- et multi sunt qui intrant per 
eam- *quam angusta porta et arta uia quae ducit ad uitam. 
et pauci sunt qui inueniunt eam 
XLI. "Attendite & falsis prophetis qui ueniunt * tv 
»,àd uos in uestimentis ouium 


Intrinsecus autem sunt lupi rapaces. a fructibus eorum 
Mt. 7; 3—198. Lc. 6, 38; 11, 5—13. 


"yn 
Lc. CXXY 


m. Lvil 


Lc. LXI 
Nt. LVIII 
Y 


Lc. LX 


Le. LXI 
y 

Wi. CXXV 

BN. LVIIl 
V 

Lc. LX 


Bt. LVIITI 
Hl 
Lo. LXI 
Jo. CX Vl 


Mi. LX 
V 
Lc. CLXXI 


Wt. UXI 
V 
Lc. LXIHI 


Ni. Ux 
H 
Wr. xil 
Lc. 1!1li 


Ni. LXX VII 
Vi 
Nt. LXI 


52 EVANGELIUM. [c. XLII-XLV. 


cognoscetis eos Numquid colligunt de spinis uuas aut de 
tribulis ficus "sie omnis arbor bona fructus bonos facit. mala 
autem arbor fructus malos facit. "non potest arbor bona fructus 
malos facere neque arbor mala fructus bonos facere 

ue 6,45) Bonus homo de bono thesauro cordis sui profert. s 
bona- et malus homo de malo profert mala  . 

ex abundantia enim eordis os loquitur. aom.7, 19. 1) omnis arbor 
quae non facit fructum bonum excidetur et in ignem mittitur 
"igitur ex fructibus eorum cognoscetis eos 

XLIII- "non omnis qui dicit mihi domine domine. : 
intrabit in regno caelorum. sed qui facit uoluntatem patris 
mei qui in caelis est. ipse intrauit in regno caelorum- ? multi 
dicent mihi in illa die. domine domine. nonne in nomine tuo 
prophethuimus. et in tuo nomine daemonia eiecimus. et in 
tuo nomine uirtutes multas fecimus "et tunc confitebor illis. 1s 
quia numquam noui uos- discedite a me qui operamini iniquitatem 

XLIII- *Omnis ergo qui audit uerba haec et facit 
ea assimilabitur uiro sapienti- qui aedificauit domum suam 
supra petram- ? et descendit pluuia. et uenerunt flumina. et 
flauerunt uenti et inruerunt in domum illam- et non cecidit. so 
fundata enim erat supra petram- ?et omnis qui audit uerba 
mea haec. et non facit ea- similis erit uiro stulto. qui aedifi- 
cauit domum suam supra harenam. 

7 Et descendit pluuia. et uenerunt flumina. et flauerunt 
uenti: et inruerunt in domum illam et cecidit. et fuit ruina: 
eius magna. '*Et factum est cum consummasset ihesus uerba 
haec ammirabantur turbae super doctrina eius 

? Erat enim docens eos sicut potestatem habens non sicut 
scribae eorum et pharisaei 

XLV. u.»3s9 uidens autem turbas misertus est eisso 
quod erant uexati et iacentes sicut oues non habentes pastorem 


x. xvm"! Et.conuocatis duodecim discipulis suis dedit illis potestatem 


Wr. XXXVII 
Lc. LXXXVI 


Nt. LUXXXI 
x 


spirituum immundorum ut eicerent eos. et curarent omnem 
languorem et omnem infirmitatem 
uc 9,3 Et misit illos praedicare regnum dei. ^Et ait ads: 


illos- nihil tuleritis in uia- ov :,5» In uia gentium ne abieritis 
Mt, 7, 16—29; 9, 35 — 10, 1. 5. ' Lc. 6, 45; 9, 2—3. 


e. XLV.) EVANGELIUM. 


et in ciuitates samaritanorum ne intraueritis: *sed potius ite 
ad oues quae perierunt domus israhel. 


"Euntes autem praedicate dicentes. quia appropinquauit a. uxx 
regnum caelorum- ?infirmos curate. mortuos suscitate N. T" 
* leprosos mundate- daemones eicite- gratis accepistis gratis 
date- ?*nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam 
in zonis uestris non peram in uia. '"neque panem neque duas 
tunicas. neque calciamenta neque uirgam- dignus enim est 
operarius cibo suo 
10 In quamcumque ciuitatem aut castellum intraueritis. in- *- xxm 
terrogate quis in ea dignus est. et ibi manete donec exeatis ic M em 
u- 19 7? ' Edentes et bibentes quae apponuntur uobis Le. CXII 
Et curate infirmos. qui in illa sunt. Et nolite exire det cxm 
domo in domum 
15 un. 19,12 Intrantes autem in domo salute eam- dicentes — 
pax huic domui- "et siquidem domus fuerit digna ueniat 
pax uestra super eam- si autem non fuerit digna pax uestra 
ad uos reuertatur 
4 Et quicumque non receperit uos. neque audierit Ser-, 
z90 mones uestros. exeuntes foras de domo te. CxmI 
uel de ciuitate- excutite puluerem de pedibus uestris. in 
testimonium illis " Amen dico uobis tolerabilius erit. terrae 
sodomorum et gomorraeorum in die iudicii quam illi ciuitati. m 
* Ecce ego mitto uos sicut oues in medio luporum L. cnm 
2$ Estote ergo prudentes sicut serpentes 'et simplices sicut, iyyyy 
columbae '"Cauete autem ab hominibus tradent enim uos in g.cxxxvm 
conciliis et in synagogis suis flagellabunt uos. ^et ad prae- 
sides et ad reges ducimini. propter me in testimonium illis 
et gentibus 


30 * Cum autem tradent uos in synagogas- et ad magistratus ^ Kd jv 
et potestates nolite solliciti esse. qualiter. aut. quid respon-'* "vu 
deatis- aut quid dicatis. dabitur enim uobis in illa hora quid 
loquamini. *'non enim uos estis qui loquimini- sed spiritus 
patris uestri qui loquitur in uobis tradet autem frater 


ss fratrem in mortem- et pater filium- et insurgent filii in parentes. 
Mt. 10, 5—21.. Lc. 10, 7. 


Wt. LXXXITIE 
V 
CX 


Wt. LXXXY 


-— —- — —- 


WiL.LXXX VIII 


Mt. zcn 

Le. CXLV 

Wt Xcm 
Il 


Wr. LXXXVI 
ke. XCH 


Wt. XCV 
V 
Le. CLX 


N.. XCVI 
V 


54 EVANGELIUM. [c. XLV. 


et morte eos afficient. **et eritis odio omnibus propter nomen 
meum- qui autem perseuerauerit in fine hic saluus erit 

? Cum autem persequentur uos in ciuitate ista fugite in 
aliam. Amen enim dico uobis. non consummabitis ciuitates 
israhel- donec ueniat filius hominis 5 

^ Non est discipulus super magistrum- neque seruus super 
dominum suum- Psufficit discipulo ut sit sicut magister eius: 
et seruus sicut dominus eius Si patrem familias behelzebub 
uocauerunt- quanto magis domesticos eius- *ne ergo timueritis 
eos- nihil enim opertum quod non reuelabitur. et occultum 
quod non scietur. 

"Quod dico uobis in tenebris dicite in lumine et quod 
in aure auditis praedicate super tecta. dau«:134 dico autem 
uobis amicis meis: ow.:9,259 nolite timere eos qui occidunt cor- 
pus animam autem non possunt occidere 15 

Sed potius eum timete qui potest et animam et corpus 
perdere in gehennam- ?*nonne duo passeres asse ueneunt. et 
unus ex illis non cadet super terram sine patre uestro 

P?Uestri autem et capilli capitis omnes numerati sunt. 
"nolite ergo timere. multis passeribus meliores estis uos. 30 

9 (mnis ergo qui confitebitur me coram hominibus- con- 
fitebor et ego eum coram patre meo qui est in caelis. «« 13,9 
et coram angelis eius «uw :93» qui autem negauerit me coram 
hominibus. duw.&39 et confusus me fuerit in generatione ista 
adultera et peccatrice- u.:9,35 negabo et ego eum coram patress 
meo qui est in caelis: ue :2,9 et angelis eius. ou.s,»9 et filius 
hominis confundetur eum cum uenerit in gloria patris sui cum 
angelis sanctis. aum.:96 30 nolite arbitrari quod uenerim mittere 
pacem in terram- non ueni pacem mittere sed gladium- «« :3, $2) 
erunt enim ex hoc quinque in domo una: diuisi tres in duos 
et duo in tres diuidentur- aw.:9,3» ueni enim separare hominem 
aduersus patrem suum et filiam aduersus matrem suam- et 
nurum aduersus socrum suam 

* Et inimici hominis domestici eius: Qui amat patrem 


1 CXXXet matrem plus quam me non est me dignus et qui amat 


filium aut filiam- super me non est me dignus. 
Mt. 10, 21—37. Mr. 8, 38. Lc. 12, 4. 8. 9. 92. 


e. XLV-XLVI.] EVANGELIUM. 55 


5 Et qui non accipit crucem suam et sequitur me non 
est me dignus- ««:42» nec potest esse meus discipulus- as. :o, s9 "^ 7j; 
qui inuenit animam suam perdet illam- et qui perdiderit ani- s: e 
mam suam propter me inueniet eam " n 

. 9 Et qui receperit uos. me recepit. et qui me recepit. cxcv 
recepit eum qui me misit. "qui recipit prophetam in nomine w. xcvuv 
prophetae. mercedem prophetae accipiet. et qui recipit iustum wu. c 
in nomine iusti. mercedem iusti accipiet * Et quicumque potum w. xcvi 
dederit uni ex minimis istis calicem aquae frigidae tantum 

win nomine discipuli 

av.9,4) quia christi estis: amen dico uobis non perdet: x^ 
mercedem suam- 4du:,: Et factum est cum consummasset : 
ihesus praecipiens duodecim discipulis suis. transiit inde ut 
doceret- et praedicaret in ciuitatibus eorum LeAxXx vim 

tí uw.5,:) Exeuntes autem discipuli praedicabant ut paeni-" '" 
tentiam agerent. 

"et daemonia multa eiciebant. et ungebant oleo multos. 
aegrotos et sanabant . le. XVIII 
XLVI- «25 et die tertio nuptiae factae sunt in 
s chanam galileae. et erat mater ihesu ibi uocatus est autem 
ibi et ihesus et discipuli eius. ad nuptias. *et deficiente uino. 
dicit mater ihesu ad eum- uinum non habent. *et dicit ei 
ihesus- quid tibi et mihi est mulier- nondum uenit hora mea. 
* Dicit mater eius ministris: quodcumque dixerit uobis facite 
sÜ'erant autem ibi lapideae hydriae sex positae. secundum 
purificationem iudaeorum- capientes singulae metretas binas 
uel ternas- 'dicit eis ihesus implete hydrias aqua. et imple- 

uerunt eas usque ad summum- 

?Et dicit eis ihesus. haurite nunc et ferte architriclino 

set tulerunt. *ut autem gustauit architriclinus: aquam uinum 
factam. et non sciebat unde esset. ministri autem sciebant 
qui haurierant aquam. Uocat sponsum archetriclinus. "et dicit 
ei: Omnis homo primum bonum uinum ponit. et cum inebriati 
fuerint. tunc id quod deterius est. tu seruasti bonum uinum 

s usque adhuc. "Hoc fecit initium signorum ihesus in chana 
galileae- et manifestauit gloriam suam M. Xu 


Mi. 10,38 — 14, 4. Mr. 9, 41; 6, 12. 13. Lc. 14, 27. 1o, 2, 1—11.— X im. 


Bt. LXIII 
Pl 


Le. LXV 
le. XXXVII 


Wt. Lad 
Le. CLXXII 


Wr. DM 
Lec. CLXVI 


B. Lxvmn 
Hu 

Wr. XV 

Le. XX Vl 


Lc. LXVI 


56 EVANGELIUM. [e. XLVII-L. 


XLVII- 0.55 Cum autem descendisset de monte 
secutae sunt eum turbae multae. *et ecce leprosus ueniens 
genu flexo adorabat eum dicens 

Domine si uis potes me mundare. *et extendens manum 
tetigit eum ihesus dicens- uolo mundare : 

Et confestim mundata est lepra eius. *et ait illi ihesus 
uide nemini dixeris. sed uade ostende te sacerdoti- et offers 
munus quod praecepit moses in testimonium illis: Qr. 1, 4» at 
ille egressus coepit praedicare. et diffamare sermonem: ita ut 
iam non posset manifeste in ciuitate introire. sed foris in:o 
desertis locis esse- Et conueniebant ad eum undique 

XLVIII- u.$5 cum autem introisset capharnaum. 
accessit ad eum centurio rogans eum *et dicens. domine puer 
meus iacet in domo paralyticus et male torquetur. "ait illi 
ihesus. ego ueniam et curabo eum- *et respondens centurio: 
ait- domine non sum dignus ut intres sub tectum meum- sed 
tantum dic uerbo et sanabitur puer meus. *nam et ego homo 
sum sub potestate. habens sub me milites. et dico huic uade 
et uadit. et alio ueni et uenit. Et seruo meo fac hoc et facit. 
"audiens autem ihesus miratus est. et sequentibus se dixit.» 
amen dico uobis. non inueni tantam fidem in israhel. 

"IlDieo autem uobis. quod multi ab oriente et occidente 
uenient- e£ recumbent cum abraham et isaac et iacob in regno 
caelorum. "filii autem regni eicientur in tenebras exteriores. 
ibi erit fletus et stridor dentium 25 

"Et dixit ihesus centurioni uade. et sicut credidisti fiat 
tibi: e£ sanatus est puer in illà hora: u7,:» Et reuersus est 
centurio in domum suam et inuenit seruum qui languerat sanum 

XLVIIII- a.8$:19 Et cum uenisset ihesus in domum 
petri uidit socrum eius iacentem et febricitantem- ''et tetigit se 
manum eius et dimisit eam febris et surrexit et ministrabat eis» 

L.- «4,15 Et factum est deinceps ibat in ciuitatem quae 
uocatur naim- et ibant cum illo discipuli eius et turba copiosa- 
! Cum autem appropinquaret portae ciuitatis. et ecce defunctus 
efferebatur- filius unicus matris suae et haec uidua erat. 3$ 


Et turba ciuitatis multa cum illa: ?quam cum uidisset 
Mt. 8, 1—15. Mr. 1, 45. Lc. 7, 10—13. 


c. L-LIlI.] EVANGELIUM. 57 


dominus. misericordia motus super eam dixit illi- noli flere. 
Met accessit et tetigit loculum. 

Hi autem qui portabant steterunt. et ait. adulescens tibi 

dico- surge. "et resedit. qui erat mortuus. et coepit loqui. 
s et dedit illum matri suae 

!* Accepit. autem omnes timor. et magnificabant deum 
dicentes. quia propheta magnus surrexit in nobis et quia 
deus uisitauit plebem suam- !''Et exiit hic sermo in uniuersam 
iudaeam de eo et omnem circa regionem 

19 LI- a.$:19 Uespere autem facto: optulerunt ei mul- x. vus 
tos daemonia habentes. et eiciebat spiritus uerbo 

Et omnes male habentes curauit. "ut adimpleretur quod 
dictum est per esaiam prophetam dicentem. ipse infirmitates 
nostras accepit et aegrotationes portauit- 'uidens autem ihesus 

1 turbas multas circum se- iussit ire trans fretum 

LII. *Et accedens unus scriba. ait illi. magister w. ixvm 
Sequar te quocumque ieris. be. CY 

9 Et dicit ei ihesus. uulpes foueas habent- et uolucres 
caeli tabernacula. ubi requiescant. filius autem hominis non 

s» habet ubi caput reclinet 

(«9,9 AÁit autem ad alterum sequere me. «au53» ille'*;*" 
autem dixit. domine permitte me primum ire et sepelire" amm 
patrem meum. ?ihesus autem ait illi sequere me et dimitte - 
mortuos sepelire mortuos suos. 

25 ue. 9,€) Tu autem uade adnuntia regnum dei et ait. 
alter- sequar te domine. 

Sed primum permitte mihi renuntiare his qui domi sunt. 
9$ait ad illum ihesus: nemo mittens manum suam in aratrum. 
et aspiciens retro aptus est regno dei 

39 LIII- w.s2:5 Et ascendente eo in nauicula gecuti 
sunt eum discipuli eius. *et ecce motus magnus factus est in Le. Tu 
mari- ita ut nauicula operiretur fluctibus. ipse uero erat in 
puppi super ceruical. dormiens. ? Et accesserunt et suscita- 
uerunt eum dicentes. domine salua nos quia perimus: 

a5 * Et dicit eis- quid timidi estis modicae fidei. Tunc surgens 


imperauit uento et mari- u.4:9 Et dixit tace et ommutesce. **- xu 
Lc. 7, 13—17; 9, 59—62. Mt. 8, 16—26. Mr, 4, 39. 


Lc. £M 


Wm. Lxvim 


Mt. LXVIII 
Xx 


Le. room 
Mr. XLVII 


MN: Vim 

?/ | 
Mr. XLVH 
Lc, LXXX1H 


Bir. XLVII 


Wt. LXVIII 


58 EVANGELIUM. [c. LIIL-LITI. 


un 8:9 Et facta est tranquillitas magna: ? Porro homines 
mirati sunt dicentes ad inuicem- quis aut qualis est hic. quia 
et uentis imperat et mari- et oboediunt ei» 

LIII. *Et cum uenisset trans fretum in regione 
gerasenorum quae est contra galilaeam- et cum egressus esset s 
ad terram. occurrerunt ei duo habentes daemonia. de monu- 
mentis. et exeuntes saeui- nimis ita ut nemo posset transire 
per uiam illam: «u«$,»»0 Unus enim habebat daemonia: iam tem- 
poribus multis. et uestimento non induebatur: dur.s » neque 
in domo manebat. sed in monumentis Et neque catenis iam: 
quisquam eum poterat ligare. *quoniam saepe conpedibus et 
catenis uinctus disrupisset catenas 

Et conpedes conminuisset. et nemo poterat eum domare: 
^et semper nocte ac die in montibus erat clamans et con- 
cidens se lapidibus. *Uidens autem ihesum a longe occurrit:s 
et adorauit eum. 

"Et clamans uoce magna dicit. u.5,39 quid nobis et tibi 
(«9,29 ihesu fili dei altissimi- 

un.$,2) Uenisti ante tempus torquere nos- daur.5, $ dicebat 
enim ili ihesus- exi- spiritus immunde- dic «a.5,»» quod tibis 
nomen est. at ille dixit- legio- quia intrauerunt daemonia mylta 
in eum 

* Et rogabant illum «cw s,:9 ne expelleret eos extra re- 
gionem- et «du.5,30 ne imperaret illis ut in abyssum irent 
un.8, 30 Erat autem non longe ab illis grex porcorum multorum ss 
pascens. * Daemones autem rogabant eum dicentes. 

Si eicis nos: mitte nos in gregem porcorum. ?*et ait illis- 
ite. at illi exeuntes abierunt in porcos: u.5,:5 Et magno im- 
petu grex praecipitatus est in mare- ad duo milia et suffocati 
sunt in mare. 'qui autem pascebant eos fugerunt et nuntia-so 
uerunt in ciuitate. et in agros omnia: usse Et ecce tota 
ciuitas exiit obuiam ihesu. et uiso eo «qu«s3s9 Et hominem 
sedentem à quo daemonia exierant uestitum- ac sana mente 
ad pedes eius et timuerunt. ass» Et rogabant ut transiret 
a finibus eorum- due 5,:; Cumque ascenderet nauem. «e, 39s5 


rogabat eum uir. à quo daemonia exierant. ut cum eo esset. 
Mt 8, 26—32. 34. Lc. 8, 27. 28. 30. 31. 35. 38. Mr. 5, 3—5. 10. 13 —14. 18. 


e. LIV-LVI] EVANGELIUBM. 59 


ur. 5,1) et non ammisit eum- sed ait illi. uade in domum tuam 
ad tuos v«*39 et narra quanta tibi dominus «ums, :9 fecerit. 
et misertus est tui- "et abiit praedicans in decapolim quanta 
illi fecisset ihesus. Et omnes mirabantur. a.» 0 Et ascendens 
s in nauicula transfretauit. et uenit in ciuitatem suam 
LV- d«515 Et ecce quattuor uiri portantes in lecto" ** 
hominem qui erat paralyticus Le. XAXvII 
Et querebant eum inferre et ponere ante ihesum. "et e PIRE 
non inuenientes qua parte eum inferrent prae turba. ascen- 
f derunt supra tectum et per tegulas summiserunt illum cum 
lecto in medium ante ihesum 
9Quorum fidem ut uidit dixit- Confide fili remittuntur *- Mr- KKXVII 
tibi peccata tua- *'et coeperunt cogitare scribae et pharisaei 
dicentes. quis est hic qui loquitur blasphemias: quis potest 
is dimittere peccata nisi solus deus. s.» 9 Et cum cognouisset 
ihesus cogitationes eorum.- respondens dixit ad illos. quid co- 
gitatis mala in cordibus uestris. sed *quid est facilius dicere 
dimittuntur tibi peccata. an dicere. Surge et ambula. ««. 5,30 ut 
autem sciatis quod filius hominis potestatem habet in terram 
* dimittere peccata- ait paralytico- 
Tibi dico surge tolle lectum tuum- et uade in domum 
tuam- "et confestim surgens coram illis 
Tulit in quo iacebat ét abiit in domum suam magnificans 
deum- ?*et stupor apprehendit omnes et magnificabant deum. 
35et repleti sunt timore dicentes. quia uidimus mirabilia hodie 
un.9,8 Et glorificauerunt deum qui dedit potestatem talem 
hominibus lo. xxxvi 
LVI. v4 «) Uenit ergo iterum in chana galileae ubi, ,t xxxi 
fecit aquam uinum- Et erat quidam regulus cuius filius infir- «, cun 
»mabatur capharnaum. "hic cum audisset quia ihesus adue-'^ 
niret- a iudaea in galilaea. abiit ad eum et rogabat eum ut 
discenderet- et sanaret filium eius- Incipiebat enim mori- *Dixit 
ergo ihesus ad eum- nisi signa et prodigia uideritis non cre- 
ditis: dicit ad eum regulus domine descende priusquam 
s» moriatur filius meus. 
9Dicit ei ihesus. uade filius tuus uiuit. Credidit homo 
Lc. 8, 39; 5, 18—21. 24—26. Mr. 5, 19—20. M1. 9, 1. 4—5. 8. lo. 4, 46—50. 


Lec. XXX VIII 
X 


Bt. LXXII 
H 
Wr. XXII 


Le. CLXXXVI 


Nt. UXXII 
PI 


Nr. XXII 
Le. 


, Mt. LXXIII 


I 
Wr. XXIII 
Le. XL 


Wt. LXXITI 


H 
Nr. XXII 
Le. XL 


Wt. LXXIUMI 
H 

Wr. XXII 

Lc. XL 


60 EVANGELIUM. [e. LVI-EVIL 


sermoni quem dixit ei ihesus et ibat. "Iam autem descendente 
eo. serui occurrerunt ei et nuntiauerunt dicentes. quia filius 
eius uiueret | 

9Interrogabat ergo horam ab eis in qua melius habuerit 
et dixerunt ei " 

Quia heri hora septima reliquit eum febris. 

9 Cognouit ergo pater quod illa hora erat in qua dixit 
ei ihesus- filius tuus uiuit. 

Et credidit ipse et domus eius tota 

LVIEI- 25:9 Et fecit ei conuiuium magnum leui: 
in domo sua 

anr.9, 1) Et factum est discumbente eo in domo- ecce multi 
publicani et peccatores uenientes discumbebant cum ihesu et 
discipulis eius. 

um.2,1) Erant enim multi qui et sequebantur eum- '5et: 
uidentes scribae et pharisaei quia manducaret cum peccatoribus 
et publicanis. dicebant discipulis eius: quare cum publicanis 
et peccatoribus manducat et bibit magister uester. 

"hoc audito ihesus ait illis: non necesse habent sani medi- 
cum sed qui male habent. u»,:» Euntes autem discite- quid » 
est misericordiam uolo et non sacrificium 

non enim ueni uocare iustos sed peccatores du« 5,325 in pae- 
nitentiam- "at illi dixerunt ad eum. 

qua re discipuli iohannis ieiunant. frequenter et obsecra- 
tiones faciunt. similiter et pharisaeorum- tui autem edunt etss 
bibunt- uw.» :& ze2, 1:5 et non ieiunant- dq«5,29 quibus ipse ait. 
0.2,19 numquid possunt fili nuptiarum quamdiu sponsus cum 
ilis est ieiunare- uenient autem dies cum auferetur ab eis 
sponsus et tunc ieiunabunt d«-s,s») in illis diebus: "dicebat 
autem et similitudinem ad illos. ar. », 20 quia nemo assumentum so 
pannis rudis assuit uestimento ueteri. alioquin aufert supple- 
mentum nouum à ueteri- et maior scissura fit- " et nemo mittit 
uinum nouum in utres ueteres 

Alioquin rumpet uinum nouum utres et ipsud effunditur et 
utres peribunt. sed uinum nouum in utres nouos «u«5.s9 mit- ss 


tendum est. et utraque conseruantur 
Io. 4, 50—53. Le, 5, 29. 32—36. 38, Mt. 9, 10. 13. 14. Mr. 2, 15—19. 21. 


e. LVII-LXI.] EVANGELIUM. 61 


9 Et nemo bibens uetus statim uult nouum. 
Dicit enim uetus melius est 
LVII. u.:,:0 Tunc responderunt ei quidam de* cxx 
scribis et pharisaeis dicentes. . Le, CXII 
^ Magister uolumus a te signum uidere. "qui respondens 
ait illis: generatio mala et adultera signum quaerit. et 
signum non dabitur ei nisi signum ionae prophetae. *'Sicut 
enim fuit ionas in uentre ceti tribus diebus et tribus noctibus: 
sic erit filius hominis in corde terrae tribus diebus et tribus 
wnoctibus. * uiri nineuitae surgent in iudicio cum generatione 
ista. *et condemnabit eam- quia uenit a finibus terrae audire 
sapientiam salomonis. et ecce plus quam salomon hic 
dico autem uobis quia multi uenerunt a finibus terrae audire'* 2" 
sapientiam salomonis 
15 Et ideo maior salomon hic ae. :» «» Cum autem inmundus "- 7I" 
spiritus exierit ab homine. ambulat per loca arida. quaerens'^ ""* 
requiem et non inuenit. *Tunc dicit reuertar in domum meam 
unde exiui: Et ueniens inuenit uacantem scopis mundatam et 
ornatam. f*'Tunc uadit et assumet VII alios spiritus secum 
so nequiores se- et intrantes habitant ibi- et fiunt nouissima hominis 
iliius peiora prioribus. Sic erit et generationi huic pessimae 
LVIIII- 4«1,25 Factum est autem cum haec diceret. 
extollens uocem quaedam mulier de turba dixit illi. beatus'* C** 
uenter qui te portauit et ubera quae suxisti- ?at ille dixit 
s, quippe enim- Beati qui audiunt uerbum dei et custodiunt 
LX. u:,4*) Athuc eo loquente ad turbas: ecce 
mater eius et fratres. stabant foris quaerentes loqui ei. Ni. CXXX 
* Dixit autem ei quidam nay. 
Ecce mater tua et fratres tui foris stant quaerentes te. 
s; ^at ille respondens dicenti sibi ait: Quae est mater mea et 
qui sunt fratres mei ' 
9 Et extendens manum in discipulos suos dixit. 
ecce mater mea et fratres mei. "quicumque enim fecerit 
uoluntatem patris mei qui in caelis est: ipse meus et frater 
s, et soror eí mater est 
LXI- u.»,:) haecilloloquentead eos Ecce princeps " "j^" 


Mt. 12, 38—50; 9, 18, Le. 5, 39; 11, 27—28. le. LEXUN 











62 EVANGELIUM. [e. LXI. 


synagogae unus. cui nomen iahirus. accessit et adorabat eum 
dicens. filia mea modo defuncta est- sed ueni inpone manum 
super eam et uiuit 

" Et surgens ihesus sequebatur eum et discipuli eius. 

» Et ecce mulier quae sanguinis fluxum patiebatur duodecim « 
annis 

ar.5,25 Et fuerat multa perpesss& a conpluribus medicis. et 
erogauerat omnia sua- us, «» nec ab ullo potuit curari um.5, se) 
sed magis deterius habebat. uenit in turba retro- ««s,4o et 
tetigit fimbriam uestimenti eius- u.5,39 dicebat enim intra se-:e 
quodsi uel uestimentum eius tetigero salua ero- u«& «9 et con- 
festim stetit fluxus sanguinis eius. 

ur. 5,39) Eit, sensit corpore quod sanata esset a plaga. 

9» Et statim ihesus cognoscens in semet ipso ait- («5 «» quis 
me tetigit. dixit petrus et qui cum illo erant. 15 
praeceptor. turbae te conprimunt et affligunt. et dicis quis 
me tetigit. *et dixit ihesus. tetigit me aliquis: nam et ego 
noui uirtutem de me exisse. et circumspiciebat uidere eam 
quae hoc fecerat. "'Uidens autem mulier quia non latuit. 
tremens. uenit et procidit ante pedes eius. et ob quam causam so 

tetigerit eum indicauit coram omni populo. 

Et quemammodum confestim sanata sit- *at ipse dixit. filia 
fides tua te saluam fecit. uade in pace. uw.559 et esto sana 
a plaga tua- *athuc eo loquente uenit ab archesynagogo dicens 
ei quia mortua est filia tua. quid ultra uexas magistrum. 
€9ihesus autem audito hoc uerbo ait- archesynagogo- noli timere. 
crede tantum. et salua erit. "et non ammisit quemquam 
sequi se- nisi petrum et iacobum et iohannem fratrem iacobi- 
un. 5,25. Et cum uenisset in domum archesynagogi- uidit tubicines 
et turbam tumultuantem et flentes et eiulantes multum 30 

Et ingressus dicebat. "*recedite. non est enim mortua 
puella. sed dormit: &«*:» et deridebant eum scientes quod 
mortua esset- uv.5,«» ipse uero eiectis omnibus assumto patre 
et matre puellae et qui secum erant. et ingreditur ubi erat 
puella iacens. * et tenens manum eius. ait illi- thalitha cumi: ss 


quod est interpraetatum puella tibi dico surge. dus 5s» et 
Mt. 9, 18—20. 23—24. Mr. 5, 26. 28—30. 34—37. 40—41. Lc. 8, 43— 48, 53, 55. 


c, LXI-LXIII.] EVANGELIUM. 63 


reuersus est. spiritus eius. «.5,«» et, surrexit continuo puella 
et ambulabat 

Erat autem annorum duodecim- et obstipuerunt omnes 
stupore maximo: * Et praecepit illis uehementer ut nemo id» xxv 

s Sciret- u«5,55 et iussit dari ili manducare. ue »,*9 et exiuit 
fama haec in uniuersam terram illam» 

LXII Et "transeunte inde ihesu secuti sunt eum 
duo caeci clamantes et dicentes. miserere nostri fili dauid. 

? cum autem uenisset domum- accesserunt ad eum caeci. 

10 Et dicit eis ihesus- creditis quia possum hoc facere uobis. 
dicunt ei- utique domine- "tunc tetigit oculos eorum dicens: 
secundum fidem uestram fiat uobis. ?'et aperti sunt oculi 
illorum- et conminatus est illis ihesus dicens- uidete ne quis 
sciat. "ili autem exeuntes diffamauerunt eum in uniuersam 

ssterram illam 

? Egressis autem illis: ecce optulerunt ei hominem mutum 
daemonium habentem. ?et eiecto daemone locutus est mutus: LIP 
et miratae sunt turbae dicentes in 

Numquam apparuit sic in israhel  am.:3,:9 numquid iste, uc. xxn 

»eest filius dauid Le, CxxvII 

LXIII- a.9*9 Pharisaei autem dicebant. in beelzebub 
principe daemoniorum hic eicit daemones. u« 11, 1) ipse autem 
ut uidit cogitationes eorum dixit eis. 

Omne regnum in se ipsum diuisum desolatur. et domus 

»sdiuisa aduersus se non stabit. '*Si autem et satanas in se 
ipsum diuisus est. quomodo stabit regnum ipsius. 

u.3,9) Non potest stare. sed finem habet- «u« 1,19 quia 
dicitis in beelzebub eicere me daemonia- "si autem ego in 
beelzebub eicio daemonia. filii uestri in quo eiciunt- ideo ipsi 

siudices uestri erunt. 

P Porro si in digito dei eicio daemonia- profecto peruenit 
in uos regnum dei- um.:»29 aut quomodo potest quisquam in- 
trare in domum fortis. et uasa eius diripere. in quibus con- x. exu 
fidebat. nisi prius alligauerit fortem- et tunc domum illius x. XX 

ssdiripiat- "qui non est mecum- contra me est. Et qui non 


congregat mecum spargit 
hc. 8, 55; 11, 17—20. Mr. 5, 42-43; 3, 26. Mt, 9, 1684; 12, 23. 29—30. 


9. CXXII 
X 


Nt. CXXV 
Lc. LXII 


Lc. CXXII 
x 


» c 
Lc. LX VIII 


64 EVANGELIUM. [c. LXIII-LX V. 


5! Ideo dico uobis. omne peccatum et blasphemia remittetur 
hominibus- spiritus autem blasphemia non remittitur 

? Et quicumque dixerit uerbum contra filium hominis re- 
mittitur ei 

Qui autem dixerit contra spiritum sanctum non remittetur 
ei: neque in hoc saeculo neque in futuro. 

5 Aut facite arborem bonam et fructum eius bonum- aut 
facite arborem malam- et fructum eius malum- siquidem ex 
fructu arbor agnoscitur- "Progenies uiperarum quomodo potestis 
bona loqui cum sitis mali: ex abundantia enim cordis. os lo-:e 
quitur. "bonus homo de bono thesauro profert bona- Et malus 
homo de malo thesauro profert mala. "Dico autem uobis. 
quoniam omne uerbum otiosum quod locuti fuerint homines 
reddent rationem de eo in die iudicii- 

" Ex uerbis enim tuis iustificaueris et ex uerbis tuis con-: 
demnaberis 

LXIIII- a«19:9 Factum est autem dum irent. et ipse 
intrauit in quoddam castellum 

Et mulier quaedam martha nomine excepit illum- in do- 
mum suam 20 

9I huic erat soror nomine maria- quae etiam sedens 
secus pedes domini audiebat uerbum illius. 

* Martha autem satagebat circa frequens ministerium. 
quae stetit et ait. domine non est tibi curae- quod soror mea 
reliquit me solam ministrare- dic ergo illi ut adiuuet me- * Ets; 
respondens dixit illi dominus 

Martha. martha- sollicita es. et turbaris. circa plurima. 
porro unum est necessarium- maria optimam partem elegit. 
quae non auferetur ab ea 

LXV. u.1,2 iohannes autem cum audisset in uinculis so 
opera christi. conuocans duos de discipulis suis misit ad do- 
minum («7,:» dicens: 

Tu es qui uenturus es. an alium expectamus- 

"IIn ipsa autem hora curauit multos a languoribus et 
plagis. et spiritibus malis. et caecis multis donauit uisum: Ets; 
respondens dixit illis. 

Mt. 12, 31—37; 11, 2. Lc. 10, 38—42; 7, 19. 21—22. 


[e. LXV-LXVI.] EVANGELIUM. 65 


Euntes nuntiate iohanni. quae uidistis et audistis. quia 
caeci uident. claudi ambulant. leprosi mundantur- surdi audiunt- 
mortui resurgunt- pauperes euangelizantur- ?' Et beatus est qui 
non fuerit scandalizatus in me- «aw: illis autem abeuntibus: 

» coepit dicere de iohanne ad turbas. quid existis in deserto 
uidere. harundinem uento moueri ?Sed quid existis uidere. 
hominem mollibus uestimentis indutum 

Ecce qui in ueste praetiosa sunt et deliciis: in domibus 
regum sunt. *sed quid existis uidere prophetam- utique dico 

1» uobis: et plus quam prophetam. "hic enim est de quo scri-* c" 
ptum est Lc. LXX 

Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam qui 
praeparauit uiam tuam ante te- " amen dico uobis. maior inter " c!" 
natos mulierum propheta iohanne baptista nemo est. qui" "" 

'*autem minor est. in regno caelorum maior est illo 

v—7,:) Et omnis populus audiens. et publicani iustifica- '^ 7," 
uerunt deum. baptizati baptismo iohanuis- 

9 Pharisaei autem et legis periti- consilium dei spreuerunt 
in semet ipsos- non baptizati ab eo. 

^^ m :,:) À diebus autem iohannis baptistae. usque nunc-m cv 
regnum caelorum uim patitur. Et uiolenti rapiunt illud- " Omnes Ls xxm 
enim prophetae et lex usque ad iohannem prophetauerunt. x 
"si uultis recipere ipse est helias qui uenturus est. "qui 
habet aurem audiendi audiat. '*Cui autem similem aestimabo ",^"' 

"generationem istam. m 

Similis est pueris ,sedentibus in foro- clamantes coaequa- 
libus " dicunt cecinimus et non planxistis- '* Uenit enim iohannes- 
neque manducans neque bibens. et dicunt daemonium habet 

I Uenit filius hominis manducans et bibens. et dicunt 
3 ecce homo uorax et potator uini. publicanorum et peccatorum 
amicus et iustificata est sapientia a filiis suis 

LXVI. *Tunc coepit exprobrare ciuitatibus in quibus *- cvm 
factae sunt plurimae uirtutes eius. qui non egissent paeni-'* ^W 
tentiam. 

85 " Uae tibi corozain. uae tibi bethsaida. quia si in tyro 
et sidone factae fuissent uirtutes quae factae sunt in uobis. 

Lc. 7, 22—23. 29—30. Mt. 11, 7—21. 
5 


Mi. CVIIB 
X 


Lc. CYll 
x 


Wi. XCVIII 


Lc CXiIH 
X 


n. X 
Lc. CXVIII 


Wr. Cxil 


Il 
Lc. Cxvii 
jo. CXLVII 


Mi. CXII 
X 


66 EVANGELIUM. [c. LXVI-LXVIII. 


olim in cilicio et cinere paenitentiam egissent. ? Uerumtamen 
dico uobis. tyro et sydoni- remissius erit in die iudicii: quam 
uobis- * Et tu capharnaum- numquid usque in caelum exaltaberis. 

Usque in infernum descendes Quia si in sodomis factae 
fuissent uirtutes. quae factae sunt in te- forte mansissent usque : 
in hunc diem- *Uerumtamen dico uobis: quia terrae sodomorum 
remissius erit in die iudicii quam tibi 

LXVII- ave» Et cum uenissent apostoli- ad ihesum- 
nuntiauerunt illi omnia quaecumque fecerant et docuerant- 
" Et ait illis: uenite seorsum in desertum locum- et requiescite » 
pusillum 

Erant enim qui ueniebant multi. nec manducandi spatium 
habebant» 

LXVIII- &«1,9 post haec autem designauit dominus 
et alios LXX duos- et misit illos binos. ante faciem suam ini: 
omnem ciuitatem- et locum- quo erat ipse uenturus. 

* Et dicebat illis- 

Ge. 10,169 qui uos audit. me audit et qui 

uos spernit. me spernit. qui autem spernit. spernit eum 
qui me misit. "reuersi sunt autem septuaginta duo cum gaudio »o 
dicentes. domine- etiam daemonia subiciuntur nobis in nomine 
tuo- '*Et ait illiss uidebam satanan sicut fulgur de caelo ca- 
dentem- ?" Ecce dedi uobis potestatem calcandi supra serpentes 
et scorpiones. et supra omnem uirtutem inimici- et nihil uobis 
nocebit. "Uerumtamen hoc. nolite gaudere quia spiritus uobis ss 
subiciuntur 

Gaudete autem quod nomina uestra. scripta sunt in caelis. 
?!In ipsa hora. exultauit spiritu sancto et dixit. confiteor tibi 
pater domine caeli et terrae. quia abscondisti haec & sapien- 
tibus et prudentibus et reuelasti ea paruulis- etiam pater quia so 
sic fuit placitum ante te. P Omnia mihi tradita sunt a patre 
meo. Et nemo nouit filium nisi pater. neque patrem quis 
nouit nisi filius. et cui uoluerit filius reuelare. * Et conuersus 
ad discipulos suos dixit. 

um.1,29 Uenite ad me omnes qui laboratis et oneratiss 


estis. et ego reficiam uos. ?' Tollite iugum meum super uos: 
Mt. 11, 21—24. 28—29. Mr. 6, 30—31. Lc. 10, 1—2. 16 —23 


c. LXVIII-LXVIIIL] EVANGELIUM. 67 


et discite a me quia mitis sum et humilis corde- et inuenietis 
requiem animabus uestris: ?Iugum enim meum suaue est et 
onus meum leue est 

Ge 1429 Si quis uenit ad me et non odit patrem suum 

* et matrem- et uxorem et filios: et filias. et sorores. adhuc 
autem et animam suam non potest esse meus discipulus. * Et 
qui non baiulat crucem suam et uenit post me- non potest 
esse meus discipulus 

75Quis enim ex uobis uolens turrem aedificare. non prius v. cxxxn 

1 sedens conputat sumtus. qui necessarii sunt. si habet ad per- z 
ficiendum- ?ne posteaquam posuerit fundamentum et non 
potuerit perficere 

Omnes qui uident incipiant inludere ei "dicentes. quia 
hic homo coepit aedificare et non potuit consummare *'aut 

squi rex iturus conmittere bellum aduersus alium regem non 
sedens prius cogitat si possit cum decem milibus occurrere 
ei qui cum XX milibus uenit ad se- "alioquin. athuc illo longe 
agente legationem mittens rogat ea quae pacis sunt. 

33 Sic ergó omnis ex uobis qui non renuntiat omnibus | 

s quae possidet non potest meus esse discipulus. 

LXVIIII- u.s »0 Et factum est in sabbato secundo: " 
primo cum transiret ihesus per sata- uellebant esurientes di-'*- xxm 
scipuli eius spicas. et manducabant confricantes manibus 

*Quidam antem pharisaeorum dicebant illis- quid facitis 

z:quod non licet in sabbatis. *et respondens ihesus ad eos dixit. 
nec hoc legistis quod fecit dauid cum esurisset ipse- et qui 
cum eo erant. quomodo intrauit in domum dei et panes 
propositionis sumsit et manducauit. et dedit his qui cum eo 
erant. 

* Quos non licebat ei manducare nisi solis sacerdotibus *et 
dicebat illis: o: 5 aut non legistis in lege. quia sabbatis" cv 
sacerdotes in templo sabbatum uiolant 

Et sine crimine sunt 

*Dico autem uobis quia templo maior est hic- 


Nt. XCVI 
V 
Le. CLAXXII 


Le. coxxum 


» u.?,15 Sabbatum propter hominem factum est. et non Nr, XXV 
homo propter sabbatum x. xvi 


Mt. 11, 29—30; 12, 5—8. Lc. 14, 26—33; 6, 1—5. Mr. 2, 27. 
5* 


Wi Cxvill 
x 


Le. XLIUI 


Nt. CXXXI 
Wr. XXXVI 


H 
Le. LXXVI 


Wi CXXXI 
Hn 

Wr. XXXVI 

Lc. LXXVI 


68 EVANGELIUM. [c. LXX-LXXII. 


LXX. a-« € Factum est autem et in alio sabbato ut 
intraret in synagogam et doceret. et erat ibi homo et manus 
eius dextra arida. "Obseruabant autem scribae et pharisaei 
si in sabbato curaret. ut inuenirent accusare illum- *ipse uero 
sciebat cogitationes eorum. et ait homini qui habebat manum : 
aridam- surge et sta in medium. et surgens stetit. *ait autem 
ad illos ihesus- interrogo uos si licet sabbato bene facere an 
male animam saluam facere an perdere- at illi tacebant. '"et 
circumspectis omnibus dixit homini. Extende manum tuam- et 
extendit. et restituta est sanitati manus eius. sicut et altera : 

ar. :,:) Et dixit ad eos: quis erit ex uobis homo qui 
habeat ouem unam- et si ceciderit haec sabbatis in foueam. 
nonne tenebit et leuabit eam- "quanto magis melior est homo 
oue- Ideoque licet sabbato bene facere 

c. 6,1) ipsi autem repleti sunt insipientia et conloquebantur :: 
ad inuicem quidnam facerent ihesu 

ur.:,15 ihesus autem sciens secessit inde. et secuti sunt 
eum multi. e£ curauit eos omnes- '*et praecepit eis ne mani- 
festum eum facerent. "ut adimpleretur quod dictum est per 
esaiam prophetam dicentem. 20 

'* Ecce puer meus quem elegi- dilectus meus in quo bene 
placuit animae meae. ponam spiritum meum super eum et 
judicium gentibus nuntiabit. ''non contendet neque clamabit- 
neque audiet aliquis in plateis uocem eius 
, Pharundinem quassatam non confringet et linum fumigans s»: 
non extinguet donec eiciat ad uictoriam iudicium *"'et in no- 
mine eius gentes sperabunt 

LXXI. c 6:5 Factum est autem in illis diebus- exiit 
in montem orare et erat pernoctans in oratione dei. " Et cum 
dies factus esset. uocauit discipulos suos «1: 0 Et exiens de so 
domo sedebat secus mare- *Et congregatae sunt ad eum 
turbae multae. ita ut in nauiculam ascendens sederet. et omnis 
turba stabat in litore. *et locutus est eis multa in parabolis 
dicens 

LXXII. Ecce exiit qui seminat seminare *et dums 


seminat quaedam ceciderunt secus uiam et conculcata sunt. 
Lc. 6, 6—13. Mt. 12, 11—12. 15—21; 13, 1—4. 


c, LXXII-LXXIII] EVANGELIUM. 69 


et uenerunt uolucres. et comederunt ea. *alia autem ceci- 
derunt. in petrosa ubi non habebat terram multam 

Et continuo exorta sunt quia non habebant altitudinem 
terrae. 

i *Sole autem orto aestuauerunt. et quia non habebant 
radicem aruerunt. 'alia autem ceciderunt in spinas et creuerunt 
spinae et suffocauerunt ea. ?alia uero ceciderunt in terram 
bonam- et dabant fructum- aliud centesimum aliud sexagesi- 
mum aliud tricensimum 

10 &.*,$ Haec dicens clamabat qui habet aures audiendi 
audiat- | 

LXXIII- a.:,20 aliam parabolam proposuit illis dicens  GX*"! 

Simile factum est regnum caelorum homini qui seminauit 
bonum semen in agro suo- Cum autem dormirent homines. 

w uenit inimicus eius. et superseminauit zizania in medio tritici 
et, abiit. 

"Cum autem creuisset herba et fructum fecisset. Tunc 
apparuerunt et zizania. 

? Accedentes autem serui- patris familias dixerunt ei. domine 
nonne bonum semen seminasti in agro tuo- unde ergo habet 
zizania- 

?3 Et. ait illis: inimicus homo hoc fecit- serui autem dixerunt 
ei uis imus et colligimus ea ? et ait. non. ne forte colli- 
gentes zizania. eradicetis simul et tritticum cum eis. "sinite 

sutraque crescere usque ad messem- et in tempore messis 
dicam messoribus colligite primum zizania et alligate et fa- 
sciculos ad conburendum- triticum autem congregate in horreum 
meum 


mügam ——- 2 m) CP UMP AMEER ———— ml 


LXXIIII- *aliam parabolam proposuit eis dicens M. CXXXV 
» — 01,1: Cui simile est regnum dei- et cui simile esset ecu 


existimabo illud «o 43» aut cui parabolae conparauimus illud. 
ue.13,19) Simile est grano sinapis. quod accipiens homo semi- 
nauit in hortum suum  ue:12) quod minimum quidem est 
omnibus holeribus 

s. Et fit arbor. ita ut uolucres caeli ueniant et habitent in 


ramis eius 
Mt. 13, 4--8. 24- 32. Lc. 8, 8; 13. 48. 19. Mr. 4, 30. 


70 EVANGELIUM. [c. LXXV-LXXVL 


1. Cxxxv LXXV. "aliam parabolam locutus est eis («20 

L. xvm Simile est regnum caelorum fermento quod acceptum mulier 
abscondit in farinae satis tribus donec fermentatum est totum. 

».cxxxvim*! Haec omnia locutus est ihesus in parabolis ad turbas 

Nr. XLV am.) Et talibus multis parabolis loquebatur eis uerbum : 

prout poterant audire. ow.:,30 et sine parabolis non loque- 

batur eis. "ut impleretur quod dictum erat per prophetam 

dicentem- aperiam in parabolis os meum 

eructuabo abscondita a constitutione mundi | 

um.1,1) Et accedentes discipuli dixerunt ei quare in:e 
parabolis loqueris eis: 

"qui respondens. ait illiss quia uobis datum est nosse 
mysteria regni caelorum. illis autem non est datum: «rw. «430 
Seorsum autem discipulis suis disserebat omnia 
» um.1,15 Ideo in parabolis loquor eis. quia uidentes non: 
Le. LXXY ixvm uident- et audientes non audiunt neque intellegunt- '*et adimpletur 

in eis prophetia esaiae dicens. auditu audietis et non intellegetis: 
, Et uidentes uidebitis et non uidebitis '*Incrassatum est 
nim cor populi huius. et auribus grauiter audierunt. et oculos 
suos cluserunt. ne quando oculis uideant- et auribus audiant. * 
et corde intellegant. et conuertantur et sanem eos» 
W. CXXXI SUestri autem beati oculi quia uident- et aures uestrae 
L0X* quia audiunt. 
" Amen quippe dico uobis. quia multi prophetae et iusti 
cupierunt uidere quae uidetis- et non uiderunt. et audire quaes: 
à. cuv auditis et non audierunt 
x. xxvm LXXVI. *Uos ergo audite parabolam seminantis 
Le. XXVIII "(mnis qui audierit uerbum regni et non intellegit. uenit 
malus et rapit quod seminatum est in corde eius. hic est qui 
secus uiam seminatus est. "qui autem supra petrosa seminatus s» 
est. hic est qui uerbum audit et continuo cum gaudio accipit 
illud. "non habet autem in se radicem sed est temporalis. 
facta autem tribulatione. et persecutione propter uerbum con- 
tinuo scandalizatur. qui autem est seminatus in spinis: 
Hic est qui uerbum audit et sollicitudo saeculi istius et: 


fallacia diuitiarum soffocat uerbum et siue fructu efficitur 
Wt. 13, 33—35. 10—11. 13—22. Le. 13, 21. Mr. 4, 33. 


Mr. XLVI 
P 4 


Wut. m 


c. LXXVI-LXXVIIL] EVANGELIUM. 71 
?qui uero in terram bonam seminatus est- hic est qui audit 
uerbum et intellegit et fructum afferet et facit. aliud quidem 
centum- aliud autem sexaginta. porro aliud triginta: 
LXXVII- o.539 Sic est regnum dei quemammodum" r^" 
» 8i homo iaceat sementem in terram *'et dormiat et exsurgat 
nocte ac die. et semen germinet et increscat dum nescit ille. 
?ultro enim terra fructificat primum herbam- deinde spicam. 
deinde plenum frumentum in spica. 
? Et cum se produxerit fructus statim mittit falcem quoniam 
adest messis. uv 1» 29 Tunc dimissis turbis. uenit in domum- et ^£" 
accesserunt ad eum discipuli eius dicentes. dissere nobis para- 
bolam zizaniorum agri "qui respondens. ait- qui seminat 
bonum semen. est filius hominis. *ager autem est mundus. 
bonum uero semen hi suht filii regni- zizania autem filii sunt 
s nequam: "inimicus autem qui seminauit ea- est diabolus 
Messis uero consummatio saeculi est: messores autem 
angeli sunt 
?Sicut ergo colliguntur zizania et igni conburentur- sic 
erit in consummatione saeculi 
20 *' Mittet filius hominis angelos suos et colligent de regno 
eius omnia scandala. Et eos qui faciunt iniquitatem 
?Et mittunt eos in caminum ignis: ibi erit fletus et stridor dentium 
*'Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno patris sui- qui 
habet aures audiat 
25 LXXVIII- *Simile est regnum caelorum thesauro cx 
abscondito in agro- quem qui inuenit homo abscondit. et prae 
gaudio illius uadit et uendit uniuersa quae habet. et emit 
agrum ilum. C Iterum simile est regnum caelorum homini 
quaerenti bonas margaritas. *''Inuenta autem una praetiosa 
s margarita. abiit et uendidit omnia quae habuit et emit eam. 
"'[terum simile est regnum caelorum sagenae missae in 
mare: ex omni genere congreganti. 9?quam cum impleta esset 
educentes et secus litus sedentes elegerunt bonos in uasa. 
malos autem foras miserunt. 
3 *Sic erit in consummatione saeculi. exibunt angeli et 


separabunt malos dg medio iustorum 
Mt. 13, 23. 36—49. — Mr. 4, 26—29. 


Wi CXLI 
I 


Mr. L. 
Le XVII 
lo. LVIIII 


Lc. 3X 
z 


Wt. gui 
Mr. LI 


Le. AXI 
lo. XXXV 


Lc. AXI 
P4 


Mi. CXLHI 
"i 


Mr. LVII 
Le. XC 


72 EVANGELIUM. [c. LXXVIII-LXXX. 

9» Et mittent eos in caminum ignis- ibi erit fletus et stridor 
dentium- *'Intellexistis haec omnia. dicunt ei etiam- "* Ait illis 
ideo omnis scriba doctus in regno caelorum similis est ho- 
mini patrifamilias qui profert de thesauro suo noua et uetera. 
* Et factum est cum consummasset ihesus parabolas istas : 
transiit inde 

LXXVIIII- *Et ueniens in patriam suam docebat 
eos in synagogis eorum ita ut mirarentur et dicerent unde 
huic sapientia haec et uirtutes tales quae per manus eius 
efficiuntur- 

5 Nonne hic est fabri filius nonne mater eius dicitur 
maria. et fratres eius iacob et ioseph et simon et iudas "et 
Sorores eius nonne omnes aput nos sunt. unde ergo huic 
omnia ista. "et scandalizabantur in eo: o«4:»» Et ait illis 
utique dicetis mihi hanc similitudinem medice cura te ipsum: 
quanta audiuimus facta in capharnaum- fac et hic in patria tua 

* Amen dico uobis quia nemo propheta acceptus est in 
patria sua et in domo sua- uw ::9 Et non fecit ibi uirtutes 
multas propter incredulitatem illorum- «a.e, » nisi paucos in- 
firmos inpositis manibus curabit et mirabatur propter incre-ao 
dulitatem eorum- du«4235 In ueritate dico uobis. multae uiduae 
erant in diebus heliae in israhel. quando clusum est caelum 
annis tribus et mensibus sex. Cum facta est famis magna in 
omni terra **et ad nullam illarum missus est helias. nisi in 
sarepta sidoniae ad mulierem uiduam- 3 

? Et multi leprosi erant in israhel sub helisaéo propheta: 
et nemo eorum mundatus est nisi neman syrus. Et repleti 
sunt omnes in synagoga ira. haec audientes *"'et surrexerunt 
et eicerunt illum extra ciuitatem et duxerunt illum usque ad 
supercilium montis supra quem ciuitas illorum erat aedificata s 
ut praecipitarent eum. *Ipse autem transiens per medium 
illorum ibat 

LXXX. a.1,» In illo tempore herodes tethrarca- misit 
3ac tenuit iohannen et uinxit eum in carcerem propter hero- 
diadem uxorem philippi fratris sui quia duxerat eum- * Dicebat s 


enim iohannes herodi non licet tibi habere eam 
Wt. 13, 50—58; 14, 1—3. Lc. 4, 23—40. Mr, 6, 5. 


10 





c. LXXX-LXXXIJ. EVANGELIUM. 79 


ar. €, 1) Herodis autem insidiabatur illi et uolebat occidere 
eum nec poterat 
ur.1,5 Timebat enim populum quia sicut prophetam eum 
habebant. Similiter et herodes uolens illum occidere metuebat. 
& (6,2) Sciens eum uirum iustum et sanctum et custodiebat 
eum. et audito eo multa faciebat et libenter eum audiebat. 
"et cum dies oportunus accidisset. herodes natalis sui cenam 
fecit principibus et tribunis et primis galileae. 
? Cumque introisset filia ipsius herodiadis et saltasset 
t? et placuisset herodi simulque recumbentibus rex ait puellae. 
Pete a me quod uis et dabo tibi. **et iurauit illi- quia 
quidquid petieris dabo tibi- licet dimidium regni mei- **Quae 
cum exisset dixit matri suae- quid petam et illa dixit caput 
iohannis baptistae. 5 Cumque introisset statim cum festinatione 
53d regem petiuit dicens. uolo ut protinus des mihi in disco 
caput iohannis baptistae. ?5et contristatus est rex. propter 
iuramentum autem et simul recumbentes noluit eam con- 
tristare. um. 1410 Misitque speculatorem et decollauit iohannen 
in carcere. "et allatum est caput eius in disco et datum est 
s puellae. om 639 et dedit matri suae. ae:,:») Et accedentes 
discipuli eius tulerunt corpus et sepelierunt illud «q.s 29 in 
monumento 
ar. 14, 12 Et uenientes nuntiauerunt ihesu- a«. s, audiuit autem "" 7" 
herodes famam ihesu. et omnia quae flebant ab eo et haesi-i« ipn 
stabat eo quod diceretur à quibusdam quod iohannes surrexit 
a mortuis *a quibusdam uero quia helias apparuit. ab aliis 
autem quod propheta unus de antiquis surrexit. * Et ait herodes. v 
iohannen ego decollaui quis autem est iste de quo audio ego 
talia e£ quaerebat uidere eum 
29 ar. 11,1) Quod cum audisset ihesus secessit inde in naui- » li M 
cula in locum desertum seorsum- et cum audissent turbae'!e xivu 
secutae sunt eum pedestres de ciuitatibus '*et exiens uidit 
turbam multam et misertus est eius et curauit languidos eorum 
LXXXI- Uespere autem facto accedentes duodecim, T 
» dixerunt illi. dimitte turbas. ut euntes in castella uillasque L- JC 


viti 
quae circa sunt deuertant et inueniant escas quia hic in loco 
Mr. 6, 19—26, 28—29. Mt. 14, 5. 10—15. Lc. 9, 7—9. 


Nt. CXLVII 





Mt. CXLVIII. 
Vl 
Mr. LXV 


3. CLI 
X 


74 EVANGELIUM. [c. LXXXI-LXXXII. 


deserto sumus. 'Ihesus autem dixit illis non habent necesse 
ire. date illis uos manducare. 

ve 6,7 Respondit ei philippus ducentorum denariorum 
panes non sufficiunt eis ut unusquisque modicum quid accipiat. 

ur. 6,35 Et dicit eis: quot panes habetis. ue e» Dicit ei : 
unus ex discipulis eius andreas frater simonis petri: 

*Est puer unus hic qui habet quinque panes hordiacios 
et duo pisces sed haec quid sunt inter tantos. a«»,:» nisi 
forte nos eamus et emamus in omnem hanc turbam escas. 
qui ait eis. aw.:5 : afferte illos mihi huc- ur. 5, 9 Et praecipiti 
ilis ut accumbere facerent omnes secundum contubernia supra 
uiride faenum. *'et discubuerunt in partes per centenos et 
per quinquagenos du:419 acceptis autem quinque panibus et 
duobus piscibus. respexit in caelum et benedixit illis et fregit 
et distribuit discipulis. discipuli autem turbis "et manduca-: 
uerunt omnes et saturati sunt. Tulerunt reliquias XII cofinos 
fragmentorum plenos. 

?!'Manducantium autem fuit numerus V milia uirorum. 
exceptis mulieribus et paruulis 

7 Et statim iussit discipulos ascendere in nauicula et prae- s» 
cedere eum trans fretum ad bethsaidam donec dimitteret 
turbas dcges,19 illi ergo homines cum uidissent quod fecerat 
signum dicebant 

quia hic est uere propheta qui uentumus est in mundum- 
Pihesus ergo cum cognouisset quia uenturi essent ut raperents 
eum et facerent eum regem fugiií- ow.:44» et dimissa turba 
ascendit in monte solus orare 

LXXXII- Uespere autem facto solus erat ibi. **na- 
uicula autem in medio mari iactabatur fluctibus. erat enim 
contrarius uentus 20 

?5 Quarta autem uigilia noctis- u.s, «) uidens eos laborantes- 
uenit ad eos ambulans supra mare. et uolebat praeterire eos 

un.14,2) Et uidentes eum supra mare ambulantem turbati 
sunt dicentes. quod phantasma est et prae timore clamauerunt. 

"Statimque ihesuslocutus est eis dicens. habete fiduciam s: 


ego sum nolite timere. "Respondens autem petrus dixit. 
Wi. 14, 15—16, 18—28, Io. 6, 7—9. 14—15. Lc. 9, 13. Mr. 6, 38—239. 48. 


9 
c. LXXXII-LXXXIII.] EVANGELIUM. 75 


domine si tu es iube me uenire ad te super aquas. ?at ipse 
ait: ueni 
Et descendens petrus de nauicula ambulabat super aquam 
ut ueniret ad ihesum- *"Uidens uero uentum ualidum timuit. 
; Et cum coepisset mergi clamauit dicens. domine saluum me 
fac- "et continuo ihesus extendens manum appraehendit eum- 
Et ait illi: modice fidei quare dubitasti- "Et cum ascendissent | 
in nauiculam cessauit uentus. et statim fuit nauis ad terram 
quam ibant. "qui autem in nauicula erant uenerunt et adora- 
uerunt eum dicentes uere filius dei es 
LXXXII- *Et cum transfretassent uenerunt in*i "NN 
terram genesar. "et cum cognouissent eum uiri loci illius: Le. x 
miserunt in uniuersam regionem illam- et optulerunt ei omnes 
male habentes "et rogabant eum ut uel fimbriam uestimenti 
s eius tangerent, 
Et quicumque tetigerunt salui facti sunt. (e 5,3» altera!» t" 
die turba quae stabat trans mare uidit quia nauicula alia non 
erat ibi nisi una. et quia non introisset cum discipulis suis 
ihesus in nauem sed soli discipuli eius abissent. ?aliae uero 
soSuperuenerunt nauis à tiberiade iuxta locum ubi manduca- 
uerunt panem gratias agentes domino. ? Cum ergo uidisset 
turba quia ihesus non esset ibi neque discipuli eius ascen- 
derunt nauiculas. et uenerunt capharnaum quaerentes ihesum- 
* Et cum inuenissent eum trans mare dixerunt ei rabbi 
x quando huc uenisti- "respondit eis ihesus et dixit. amen amen 
dico uobis. quaeritis me non quia uidistis signa. sed quia 
manducastis ex panibus et saturati estis " operamini non cibum 
qui perit. sed qui permanet in uitam aeternam 
Quem filius hominis uobis dabit. hunc enim pater signauit 
»deus *Dixerunt ergo ad eum quid faciemus ut operemur opera 
dei "Respondit ihesus et dixit eis- hoc est opus dei ut cre- 
datis in eum quem misit ille. "Dixerunt ergo ei quod ergo im 
tu facis signum ut uideamus ef credamus tibi quid operaris- 2" (59. 
* Patres nostri mannam manducauerunt in deserto sicut 
» Scriptum est. panem de caelo dedit eis manducare. "Dixit'*"" 


ergo eis ihesus. amen amen dico uobis. non moses dedit uobis. 
Mt. 14, 28—36, Io. 6, 22—32. 


Nt. en 
r. LX VII 


76 EVANGELIUM. [c. LXXXIII. 


panem de caelo- sed pater meus dat uobis panem de caelo 
uerum 
? Panis enim dei est qui descendit de caelo et dat uitam 
mundo. "Dixerunt ergo ad eum. domine semper da nobis 
panem hunc ; 
M. VPXXIMI 5Dixit autem eis ihesus. ego sum panis uitae. qui ueniet 
ie Sia ad me non esuriet. 
Et qui credit in me non sitiet umquam- "Sed dixi uobis 
» wt — quia et uidistis me et non creditis: "omne quod dat mihi 
lo. um pater ad me ueniet. e£ eum qui uenit ad me non eiciam foras: «o 
NL tec. 3$ guia descendi de caelo. non ut faciam uoluntatem meam. 
teccxxxnged uoluntatem eius qui misit me- "haec est. autem uoluntas 
"X" eius qui misit me patris ut omne quod dedit mihi non perdam 
ex eo sed resuscitem illum nouissimo die 
*? Haec est enim uoluntas patris mei qui misit me ut» 
omnis qui uidet filium et credit in eum habeat uitam aeternam 
lil! et resuscitabo ego eum in nouissimo die. * Murmurabant ergo 
wt" judaei de illo quia dixisset.e ego sum panis qui de caelo 
^ TU Qescendi- *et dicebant: 
Nonne hic est ihesus filius ioseph. Cuius nos nouimus s 
patrem et matrem 
quomodo ergo dicit hic quia de caelo descendi. 
lo. XXX *' Respondit ergo ihesus et dixit eis. nolite murmurari in 
inuicem- *nemo potest uenire ad me nisi pater qui misit me 
traxerit eum. et ego resuscitabo eum nouissimo die. " ests 
scriptum in prophetis. et erunt omnes docibiles dei: Omnis 
sum qui audiuit à patre et didicit. uenit ad me- 
uiv *Non quia patrem uidit quisquam nisi is qui est a deo 
tow hic uidit patrem 
de)xxu — "amen. amen dico uobis qui credit in me habet uitam 
aeternam Ego sum panis uitae. (Patres uestri manduca- 
uerunt in deserto manna et mortui sunt. ?Hic est panis de 
saxvn CRelo descendens- ut, si quis ex ipso manducauerit non moriatur. 
x 4c, "Ego sum panis uiuus qui de caelo descendi- si quis mandu- 
w. OX, cauerit ex hoc pane uiuit in aeternum- Et panis quem egoss 


()X1V dabo caro mea est pro mundi uita. " Ligitabant ergo iudaei 
lo. 6, 32—52. 


(lo.) XXIII 
X 


c. LXXXII-LXXXIIII.] EVANGELIUM, 7T 


ad inuicem dicentes. quomodo potest hic nobis carnem suam 

dare ad manducandum. "Dixit ergo eis ihesus. amen amen 

dico uobis. nisi manducaueritis carnem fili hominis et biberitis 

eius sanguinem non. habebitis uitam in uobis. qui manducat 
» neam carnem et bibet meum sanguinem habet uitam aeternam. 

et ego resuscitabo eum in nouissimo die. "Caro enim mea!«* 
uere est cibus Mr XXL 

Et sanguis meus uere est potus. *Qui manducat meam car- 1»? 3xv m 

nem et bibit meum sanguinem in me manet et ego in illo. 
"sicut misit me uiuens pater et ego uiuo propter patrem- et 
qui manducat me et ipse uiuet propter me- **Hic est. panis 
qui de caelo descendit. non sicut manducauerunt patres uestri 
manna et mortui sunt. qui manducat hunc panem uiuet in 
aeternum- Haec dixit in synagoga docens in capharnaum- 
:» Multi ergo audientes ex discipulis eius dixerunt. 

Durus est hic sermo: quis potest eum audire- *' Sciens autem 
ihesus apud semet ipsum quia murmurarent de hoc discipuli 
eius dixit eis hoc uos scandalizat. *'Si ergo uideritis filium 
hominis ascendentem ubi prius erat. "Spiritus est qui uiui- pU 

soficat- caro non prodest quicquam 
Uerba quae ego locutus sum uobis. spiritus et uita sunt, uxi 
«Sed sunt quidam ex uobis qui non credunt. lo. Ex xut 
* Et dicebat propterea dixi uobis quia nemo potest uenire "' 
ad me nisi fuerit ei datum & patre meo- * Ex hoc multi di- 
:»scipulorum eius abierunt retro et iam non cum illo ambulabant. 
* Dixit ergo ihesus ad duodecim numquid et uos uultis abire. 
Respondit ergo simon petrus NN 
domine ad quem ibimus. uerba uitae aeternae habes. "etx i. v. EXE 
nos credimus et cognouimus quia tu es christus filius dei-' 
o"? Respondit eis ihesus. nonne ego uos duodecim elegi et. ex ^ ^" 
uobis unus diabolus est- "' dicebat autem iudam simonis scariothis- 
hic enim erat traditurus eum cum esset unus ex duodecim 
LXXXIIII- «:,:2 Rogauit autem illum quidam QUAS 
pharisaeus ut pranderet apud se- et ingressus recubuit. 
35 ?*Pharisaeus autem coepit intra se reputans dicere: quare 


non baptizatus esset. ante prandium. "et ait dominus ad illum 
lo. 6, 52—71. Le. 11, 37—39. 


lo. LXXII 
VII 


Mi. CL] 
Wr. LXXI 


Wr. LXX 
X 


Wi. CL 
VI 
Mr. LXXI 


Nm. CLV 
X 


78 EVANGELIUM. [c. LXXXITII-LXXXV. 


Nunc uos pharisaei quod deforis est calicis et catini 
mundatis quod autem intus est. uestrum plenum est rapina 
et iniquitate. *stulti- nonne qui fecit quod deforis est; etiam 
id quod deintus est fecit. "uerum tamen quod superest date 
elemosynam et ecce omnia munda sunt uobis» ' 

LXXXV. u.5» pharisaei et quidam de scribis 
uenientes ab hierosolymis. *Et cum uidissent quosdam ex di- 
Scipulis: communibus manibus id est- non lotis manducare panes 
uituperauerunt «aw:,:) dicentes. *Quare discipuli tui transgre- 
diuntur traditionem seniorum  ' 10 

Non enim lauant manus suas cum panem manducant. 
*ipse autem respondens ait ilis. quare et uos transgredimini 
mandatum dei propter traditionem uestram- Nam deus dixit 
*honora patrem et matrem. Et qui maledixerit patri uel- matri 
morte moriatur. *Uos autem dicitis: quicumque dixerit ; patri: 
uel matri: munus quodcumque est ex me tibi proderit. *et non 
honorificauit patrem suum aut matrem. et irritum fecistis 
mandatum dei propter traditionem uestram: «a.7,» Pharisaei 
enim et omnes iudaei nisi crebro lauent manus non manducant 

Tenentes traditionem seniorum *et a foro nisi baptizenturse 
non comedunt. et alia multa quae tradita sunt illis seruare. 
baptismata calicum- et urceorum et aeramentorum- et lectorum- 
et alia similia his faciunt multa. 

ur.15,6 Irritum fecistis mandatum dei propter traditionem 
uestram. "hypocritae. bene prophetauit de uobis esaias dicens. * 
,Ppopulus hic labiis me honorat. cor autem eorum longe est 
,9 me 
, "Sine causa autem colunt me docentes doctrinas mandata 
,hominum «au*.5,5 relinquentes enim mandatum dei tenetis tra- 
,ditionem hominum" 30 

an.15, 99) Et conuocatis ad se turbis dixit eis audite et 

intellegite. "non quod intrat in os coinquinat hominem sed 
quod procedit ex ore hoc coinquinat hominem 

"?'Tunc accedentes discipuli eius dixerunt ei Scis quia 
pharisaei audito uerbo scandalizati sunt. 35 


Pat ille respondens ait- omnis plantatio quam non plantaáuit 
Lc. 11, 39—41. Mr. 7, 1—4. 8. Mt. 15, 1—13.— 


c. LXXXV-LXXXVIL] EVANGELIUM. 79 


pater meus caelestis eradicabitur. '"'sinete illos caeci sunt, ,., 
duces caecorum- Le. Lvn 
Caecus autem si caeco ducatum praestet ambo in foueam 
cadunt- um.5,:5 Et cum introisset in domum a turba. Inter-" 2"! 
» rogabat eum «m.:,1:) petrus. edissere nobis parabolam istam." ^" 
'at ile dixit. athuc et uos sine intellectu estis. "non intelle- 
gitis: omne quod in os intrat in uentrem uadit et in secessum 
emittitur. 
?0uae autem procedunt de ore de corde exeunt. et ea 
:» coinquinant hominem "de corde enim exeunt cogitationes malae. 
Homicidia. adulteria. fornicationes. furta. falsa testimonia: 
auaritia nequitiae. dolus: inpudicitia- oculus malus- blasphemia- 
superbia. stultitia- "hae sunt quae coinquinant hominem 
Non lotis autem manibus manducare non coinquinat 
1: hominem 
LXXXVI. *Et inde surgens abiit in fines tyri et "yr "Di 
sidonis. Pet ecce mulier cananea gentilis syrophoenissa genere ub 
clamauit dicens. miserere mei domine fili dauid filia mea male 
a daemonio uexatur 
:  ?jhesus autem non respondit ei uerbum. et accedentes di- 
scipuli eius rogabant eum dicentes dimitte eam quia clamat" D Prin 
post nos. "ipse autem respondens ait. Non sum missus nisim. com 
ad oues quae perierant domus israhel ?'at illa uenit et ad--. LXI. 
orauit eum dicens domine. adiuua me: amw.,75 qui dixit sine 
prius saturari filios. 4o.:1529 Non est enim bonum sumere 
panem filiorum et mittere canibus. ?'at illa dixit etiam domine- 
nam et catelli edunt de micis quae cadunt de mensa dominorum 
suorum. **Et tunc ait illi- o- mulier magna est fides tua fiat 
tibi sicut uis. et sanata est filia illius ex illa hora 
90 LXXXVIEI- ouw-7,30 Et iterum exiens de finibus tyri." xm 
uenit per sidonem ad mare galilaeae. medios fines decapoleos: 
3 et adducent eis surdum et mutum- et depraecantur eum ut 
inponat illi manum- ? et adprehendens eum de turba seorsum 
misit digitos suos in auriculas. et expuens tetigit linguam eius. 
ss" et suspiciens in caelum ingemuit- et ait illi- effeta quod est 


adaperire. *Et statim apertae sunt aures eius. et solutum 
Mt. 15, 13—28. Mr. 7, 17. 27. 31—35. 


lo. XXXIIL 
X 


80 EVANGELIUM. [c. LXXXVII-LXXX VIII. 


est uinculum linguae eius et loquebatur recte. ?et praecepit 
illis ne cui dicerent. .Quanto autem eis praecipiebat- tanto magis- 
plus praedicabant. "et eo amplius ammirabantur dicentes. 
bene omnia fecit et surdos facit audire et mutos loqui 

LXXXVIII o5 o? Oportebat autem eum transire per 1 
samariam- 

*Uenit ergo in ciuitatem samariae quae dicitur sychar- 
iuxta praedium quod dedit iacob. ioseph filio suo- * Erat autem 
ibi fons iacob. ihesus ergo fatigatus ex itinere sedebat sic 
super fontem hora erat quasi sexta. 19 

"Uenit mulier de samaria haurire aquam- dicit ei ihesus- 
da mihi bibere. *discipuli enim eius abierant in ciuitatem ut 
ciuos emerent. *dicit ergo ei mulier illa samaritana 

Quomodo tu iudaeus cum sis bibere à me poscis quae 
sum mulier samaritana- non enim coutuntur iudaei samaritanis vw 

?Respondit ihesus et dixit ei si scires donum dei- et 
quis est qui dicit tibi da mihi bibere. tu forsitan petisses ab 
eo et dedisset tibi aquam uiuam 

"Dicit ei mulier- domine neque in quo haurias habes et 
puteus altus est. unde ergo habes aquam uiuam 20 

?Numquid tu maior es patre nostro iacob- qui dedit nobis 
puteum- et ipse ex eo bibit et filii eius et pecora eius- '*Respondit 
ihesus ef dixit ei- Omnis qui bibet ex aqua hac sitiet iterum. 
qui àutem biberit ex aqua quam ego dabo ei- non sitiet in 
aeternum- '*Sed aqua quam ego dabo ei fiet in eo fonss 
aquae salientis in uitam aeternam- "Dicit ad eum mulier. 
domine. da mihi hanc aquam ut non sitiam neque ueniam huc 
haurire. '*dicit ei ihesus uade uoca uirum tuum et ueni- 
" Respondit mulier et dixit- non habeo uirum 

Dicit ei ihesus. bene dixisti quia non habeo uirum- '*quin-» 
que enim uiros habuisti. et nunc quem habes non est tuus uir- 
hoc uere dixisti- '" Dicit ei mulier domine- uideo quia propheta 
es tu- "patres nostri in monte hoc adorauerunt 

Et uos dicitis quia in hierosolymis est locus ubi adorare 
oportet 85 


?'Dicit ei ihesus- mulier- crede mihi- quia ueniet hora quando 
Mr. 7, 35—37. lo. 4, 4—21. 


e. LXXXVIII. | EVANGELIUM. 81 


neque in monte hoc neque in  hierosolymis  adorabitis 
patrem. 

?Uos adoratis quod nescitis: nos adoramus quod scimus: 
quia salus ex iudaeis est. ?Sed uenit hora et nunc est- quando 

s» ueri adoratores adorabunt patrem in spiritu et ueritate. nam 
et pater tales quaerit qui adorent eum "spiritus est deus- et 
eos qui adorant eum in spiritu et ueritate oportet adorare. 

?5Dicit ei mulier- scio quia messias uenit qui dicitur 
christus. Cum ergo uenerit ille nobis adnuntiabit omnia- ?* Dicit 

"ej ihesus. ego sum qui loquor tecum- ? et continuo uenerunt 
discipuli eius. et mirabantur quare cum muliere loquebatur. 
nemo tamen dixit quid quaeris aut quid loqueris cum ea. 
? Reliquit ergo hydriam suam mulier- et abiit in ciuitatem et 
dicit illis hominibus: 

155 — "Uenite et uidete hominem qui dixit mihi omnia quae- 
cumque fec; numquid ipse est christus. "exierunt de ciuitate 
et ueniebant ad eum- *' Interea rogabant eum discipuli dicentes. 
rabbi. manduca- 

?ile autem dixit eis: Ego cibum habeo manducare. quem 

s  uOS non Scitis: 

33 Dicebant ergo discipuli ad inuicem- numquid aliquis 
attulit ei manducare- *'Dicit eis ihesus. meus cibus est ut faciam 
uoluntatem eius qui misit me ut perficiam opus eius. nonne 
uos dicitis quod athuc IIII menses sunt. et messis uenit 

z$.ecce dico uobis. leuate oculos uestros et uidete regiones quia 
albae sunt iam ad messem- * Et qui metit mercedem accipit. 
et congregat fructum in uitam aeternam- ut et qui seminat 
simul gaudeat. et qui metit. "in hoc enim est uerbum uerum 

Quia alius est qui seminat. et alius est qui metit. " Ego 

somisi uos metere quod uos non laborastis alii laborauerunt et 
uos in laborem eorum introistis. ? Ex ciuitate autem illa multi 
crediderunt in eum samaritanorum propter uerbum mulieris 
testimonium perhibentis quia dixit mihi omnia quaecumque 
feci- * Cum uenissent ergo ad illum samaritani rogauerunt eum 

sut ibi maneret. et mansit ibi duos dies. '" Et multo plures 


crediderunt propter sermonem eius "Et mulieri dicebant. 
lo. 4, 21—42. 


6 


82 EVANGELIUM. —— (c. LXXXVIII-LXXXVVIIIL. 


quia iam non propter tuam loquellam credimus ipsi enim 
audiuimus et scimus quia uere hic est saluator mundi 
lo. XXVIII LXXXVIHE u.s» Post haec erat dies festus iu- 
*. 1x . daeorum- et ascendit ihesus hierosolymis 
? Est autem  hierosolymis super probatica piscina quae : 
cognominatur hebraeice bethsaida quinque porticus habens 
?in his iacebat multitudo magna languentium- 

Caecorum- elaudorum — aridorum expectantium aquae motum. 

* Angelus autem domini secundum tempus descendebat in piscina 
et mouebat &quam- qui ergo primus descendisset post motum :o 
&quae sanus fiebat. a quocumque languore tenebatur. *Erat 
autem quidam homo ibi XXXVIII annos habens in infir- 
mitate sua. 

* Hunc cum uidisset ihesus iacentem et cognouisset quia iam 
multum tempus habet dicit ei. Uis sanus fieri. "respondit ei:s 
languidus. domine. hominem non habeo ut cum turbata fuerit 
aqua mittat me in piscinam- dum uenio enim ego alius ante 
me descendit. *dicit ei ihesus. surge tolle grabattum tuum 
et ambula. *et statim sanus factus est homo 

Et sustulit grabattum suum et ambulabat. 20 

Erat autem sabbatum in illo die. '"Dicebant iudaei illi 
qui sanus fuerat. sabbatum est- non licet tibi tollere grabattum 
5» xP''tuum- '! Respondit eis qui me fecit sanum ille mihi dixit- tolle 

grabattum tuum et ambula. "^Interrogauerunt ergo eum. quis 

est ille homo qui dicit tibi tolle grabattum tuum et ambula.s 

"is autem qui sanus fuerat effectus. nesciebat quis esset. 
Ihesus enim declinauit a turba constituta in loco 

M Postea inuenit eum ihesus in templo et dixit illi- 

Ecce sanus factus es. iam noli peccare ne deterius tibi 
aliquid contingat. "abiit ille homo et nuntiauit iudaeis quias 
ihesus esset qui fecit eum sanum- 'propterea persequebantur 
iudaei ihesum quia haec faciebat in sabbato. "ihesus autem 
respondit eis- pater meus usque modo operatur et ego operor- 
! propterea ergo magis quaerebant eum iudaei interficere. quia 
non solum soluebat sabbatum. sed et patrem suum dicebatss 


deum- aequalem se faciens deo- respondit itaque ihesus et dixit 
lo. 4, 42; 5, 1—18. 


e. LXXXVIIIL] EVANGELIUM, 83 


eis- '"Amen.- amen dico uobis. non potest filius a se facere 
quicquam- nisi quod uiderit patrem facientem- 
quaecumque enim ille fecerit. haec et filius similiter faciet. 
"pater enim diligit filium et omnia demonstrat ei quae ipse 
» facit- et maiora his demonsítrabit ei opera ut uos miremini- 
2Sicut enim pater suscitat mortuos et uiuificat. 
Sic et filius quos uult- uiuificat- " neque enim pater iudicat 
quemquam sed iudicium omne dedit filio. "ut omnes honori- 


ficent filium sicut honorificant patrem. lo. XL 
10 Qui non honorificat filium non honorificat patrem qui*- xcvm 
misit illum Le. CX VI 


. . . . ., le. XLl 
^ Amen. amen- dico uobis quia qui uerbum meum audit * 


et credit ei qui misit me habet uitam aeternam- et in iudicium 
non uenit. sed transiet à morte in uitam- ?amen amen dico 
: üobis quia uenit hora et nunc est. quando mortui audient 
uocem fili dei. Et qui audierint uiuent. "Sicut enim pater 
habet uitam in semet ipso- sic dedit et filio uitam habere in 
semet ipso- "Et potestatem dedit ei et iudicium facere quia 
filius hominis est. *nolite mirari hoc- quia uenit hora. in qua 
-»omnes qui in monumentis sunt audient uocem eius ?et pro- 
cedent. qui bona fecerunt in resurrectionem uitae. 
Qui uero mala egerunt in resurrectionem iudicii 
* Non possum ego a me ipso facere quicquam. Sicut 
audio iudico et iudicium meum iustum est. "Si ergo testi- 
monium perhibeo de me- testimonium meum non est uerum 
? Alius est qui testimonium perhibet de me- et scio quia 
uerum est testimonium quod perhibet de me- ?Uos misistis 
ad iohannem et testimonium perhibuit ueritati- ?*ego autem 
non ab homine testimonium accipio sed haec dico ut uos 
segalui sitis. "ille erat lucerna ardens et lucens uos autem 
uoluistis exultare ad horam in luce eius: 
33 Ego autem habeo testimonium maius iohanne. opera enim 
quae dedit mihi pater ut perficiam ea ipsa opera quae ego facio 
testimonium perhibent de me- quia pater me misit. et qui 
s misit me pater ipse testimonium perhibuit de me. "et neque. xum 
uocem eius umquam audistis neque speciem eius uidistis- " Et*- xim 
lo. 5, 18—38. 


jo. XLUI 


6* 


lo. XLY 
x 


Wt. CLXI 
V1 
Wr. LXXVI 


Wr. xum 
Ww. cux 


84 EVANGELIUM. [c. LXXXVIIII-XC. 


uerbum eius non habetis in uobis manens. quia quem misit 
ile huic uos non creditis. "scrutamini scripturas. quia uos 
putatis in ipsis uitam aeternam habere. et illae sunt quae 
testimonium perhibent de me *'et non uultis uenire ad me ut 
uitam habeatis. *'' Claritatem ab hominibus non accipio "sed : 
cognoui uos: quia dilectionem dei non habetis in uobis. * Ego 
ueni in nomine patris mei et non accipitis me- si alius uenerit 
in nomine suo illum accipietis: ^" quomodo potestis uos 
credere qui gloriam ab inuicem accipitis et gloriam quae a 
solo est deo non quaeritis. * nolite putare quia ego accusaturus 
sim uos apud patrem. est qui accusat uos. moses in quo uos 
speratis. *Si enim crederetis mosi crederetis forsitam et mihi. 
de me autem ile scribsit- "si autem illius litteris non cre- 
ditis quomodo meis uerbis credetis 
XO- an. 15, 9 Et relictis illis: ar. 5 » in illis diebus: iterum i: 

cum multa turba esset. a« 15:2 conuocatis discipulis suis dixit 

Misereor turbae quia ecce triduo iam  perseuerant 
mecum et non habent quod manducent et dimittere eos ieiunos 
nolo ne deficiant in uia. ? Et dicunt ei discipuli: unde ergo 
nobis in deserto panes tantos ut saturemus turbam tantam.» 
* Et ait illis ihesus. quot panes habetis. at illi dixerunt VII 
et paucos pisciculos 

* Et praecepit turbae ut discumberet super terram. Et 

accipiens VII panes et pisces. et gratias agens fregit et dedit 
discipulis suis: Et discipuli dederunt populo ?'et comederunt» 
omnes et saturati sunt. et quod superfuit de fragmentis. 
tulerunt VII sportas plenas. ? Erant autem qui manducauerant 
IIII milia hominum extra paruulos et mulieres 

um.* » Et dimisit eos. !'!Et statim ascendens nauem cum 
discipulis suis uenit in partes dalmanutha. uw. :,» Et cum» 
uenissent discipuli eius trans fretum- obliti sunt panes accipere 


wo us: et nisi unum panem non habebant in naui "Et 


MU CEXIII 
ke. cA Ld 


We CLAY 
LY ] 
Nr LXXX 


praecipiebat eis dicens. o«.:6 intuemini et cauete a fermento 
pharisaeorum et sadducaeorum «r.5:9» et a fermento herodis 
un. 16, 5 at illi cogitabant inter se dicentes um.s :9 quia panes nons 


habemus» «a.:5$ Sciens autem ihesus dixit. quid cogitatis inter 
lo. 5, 38—47. Mt. 15, 32—38; 16, 4—8. Mr. 8, 1. 9. 10. 14. 15. 


e. XC-XCI.] EVANGELIUM. 85 


uos modicae fidei quia panes non habetis. *nondum intellegitis 
neque recordamini- ue. s :? adhuc caecatum habetis cor uestrum. 
"oculos habentes non uidetis- et aures habentes non auditis. nec 
recordamini "quando quinque panes fregi. in V milia- et quot 
» cofinos fragmentorum plenos sustulistis- dicunt ei- XII- ? quando: 
et VII panes in IIII milia. quot sportas fragmentorum sustu- 
listis: et dicunt ei VII. cw:6:)5 quare non intellegitis quia 
non de pane dixi uobis. cauete a fermento pharisaeorum et 
sadducaeorum- "Tunc intellexerunt quia non dixerit cauendum 
194. fermento panum- sed a doctrina pharisaeorum et saddu- 
caeorum 
XCI- "Uenit autem ihesus in partes caesareae " C*" 
philippi- et interrogabat discipulos suos dicens. quem me dicunt t cmi 
homines esse filium hominis. '*at illi dixerunt. alii iohannem" 
(baptistam- alii autem heliam alii uero hieremiam aut unum 
ex prophetis. "Dicit illis uos autem quem me esse dicitis: 
Respondens simon petrus dixit 
Tu es christus filius dei uiui- 
"7 Respondens autem ihesus dixit. beatus es simon bariona: x. cixv 
:)Quia caro et sanguis non reuelauit tibi sed pater meus qui 
in caelis est. "et ego dico tibi quia tu es petrus. Super hanc 
petram aedificabo ecclesiam meam et portae inferi non prae- 
ualebunt aduersus eam '*et tibi dabo claues regni caelorum. 
et quodcumque solueris super terram. erit solutum in caelis-w. cixvm 
s" Tunc praecepit discipulis suis ut nemini dicerent quia ipse vou 
esset ihesus christus. "exinde coepit ihesus ostendere disci- 
pulis suis: quia oportet eum ire hierosolymam et multa pati 
a senioribus et scribis et principibus sacerdotum et occidi- et 
tertia die resurgere 
x» Et assumens eum petrus coepit increpare illum dicens." $7" 
absit a te domine- non erit tibi hoc. "qui conuersus dixit": ^7" 
petro. Uade post me satanas. scandalum es mihi- quia non 
sapis ea quae dei sunt- sed ea quae hominum» *Tunc aur.s so * 79 
conuocata turba cum discipulis suis dixit eis- ai: Si quiste xov - 
suult post me uenire abneget semet ipsum- et tollat crucem 
suam et sequatur me. 
Mt. 16, 8—9; 11—24.. Mr. 8, 17—20. 34. 


86 EVANGELIUM. [c. XCI-XCII. 


*50ui enim uoluerit animam suam saluam facere perdet eam. 
qui autem perdiderit animam suam propter me inueniet eam 
? Quid enim prodest homini- si mundum uniuersum lucretur- 
animae uero suae detrimentum patiatur. aut quam dabit homo 
x cxu conmutationem pro anima sua- "filius enim hominis uenturus ; 
est in gloria patris sui cum angelis suis. Et tunc reddet uni- 
cuique secundum opus eius 
X. CLXXI XCII- "Amen dico uobis: sunt quidam de hic stantibus 
Mi -qui non gustabunt mortem donec uideant filium hominis ue- 
nientem in regno suo- aw. :.1) Et post dies VI assumsit ihesus : 
petrum et iacobum et iohannem fratrem eius et ducit illos in 
montem excelsum seorsum (1«5,99 ut oraret. "et factum est 
dum oraret «1,2 transfiguratus est ante eos 
Et resplenduit facies eius sicut sol. uestimenta autem eius 
facta sunt alba sicut nix «uw »2» splendentia candida nimis. 
qualia fullo super terram non potest candida facere- ur. :*. 5 Et 
ecce apparuit illis moses et helias cum eo loquentes ««» so in 
maiestate et dicebant excessum eius quae conpleturus erat 
hierusalem | 
an. 17, 9 Respondens autem petrus dixit ad ihesum- domine 
bonum est nobis hic esse. si uis faciamus hic tria tabernacula. 
tibi unum et mosi unum et heliae unum- *adhuc eo loquente. 
ecce nubis lucida obumbrauit eos. Et ecce uox de nube dicens 
Hic est filius meus dilectus in quo mihi bene complacuit 
ipsum audite 25 
*'Et audientes discipuli ceciderunt in faciem suam et 
timuerunt ualde. 'et accessit ihesus et tetigit eos. dixitque 
eis surgite et nolite timere ?*leuantes autem oculos suos nemi- 
nem uiderunt. nisi solum ihesum. ?Et discendentibus illis de 
monte- praecepit ihesus dicens. nemini dixeritis uisionem donec so 
».Cxxm filius hominis a mortuis resurgat ''Et interrogauerunt eum 
(x3 diseipuli dicentes. Quid ergo scribae dicunt. quia helian opor- 
teat primum uenire- !'at ille respondens ait illis: helias quidem 
uenturus est. et restituet omnia. "Dico autem uobis quia 
helias iam uenit e£ non cognouerunt eum sed fecerunt in eos» 


quaecumque uoluerunt sic et filius hominis passurus est ab 
Mt. 16, 25—28. Mr. 9, 1. 2. Lc. 9, 28. 29. 31. Mt. 17, 2—12. 


c. XCIHI-XCIIL] EVANGELIUM. 87 


eis. "Tunc intellexerunt discipuli quia de iohanne baptista 
dixisset. "Et cum uenisset ad turbam «mw.9,:» uidit scribas 
conquirentes cum illis. 'fEt confestim omnis populus uidens ve xcum 
eum stupefactus est expauerunt et accurrentes salutabant eum 
» "et interrogauit eos quid inter uos conquiritis 
XCIII- a«:5,30 In ipsa die accesserunt quidam pha-'* cox" 
risaeorum dicentes illii exi et uade hinc quia herodes uult 
te occidere ?'et ait illis- 
Ite dicite uulpi illi: ecce eicio daemonia. et sanitates per- 
:oficio hodie et cras et tertia consummor 
*Üerumtamen oportet me hodie et cras et sequenti ambulare 
quia non capit prophetam perire extra hierusalem ««.», »» Factum 
est autem in sequenti die- o 17, :9 accessit ad eum homo genibus 
prouolutis «9,5» et exclamauit dicéns: om.:5:0 domine miserere 
iS filio meo- &«»,*9 quia unicus est mihi- aov :7 :» et lunaticus est 
ar. *, 1) et spiritus adprehendit eum allidet. et spumat et stridet 
dentibus et arescit um :5:» et male patitur. nam saepe cadet 
in ignem et crebro in aquam «a-».s» et subito clamat et 
dissipat eum et uix discedit. dilanians eum- * Et rogaui disci- 
sopulos tuos ut eicerent illum et non potuerunt «am.::5 curare 
eum- c-9,4) Respondens autem ihesus dixit. o- generatio in- 
fidelis et peruersa. usque quo ero apud uos et patiar uos. 
ur. 9, 19 afferte illum ad me- ««» «) Et cum accederet Gr. », :9 et 
uidisset illum- statim spiritus conturbauit puerum- et elisus in 
zterram uolutabatur spumans. ?Et interrogauit patrem eius 
quantum temporis est ex quo hoc ei accidit. at ille ait ab 
infantia. * sed si quid potes adiuua nos misertus nostri. ? ihesus 
autem ait ilii si potes credere omnia possibilia credenti- ? et 
exclamans pater pueri cum lacrimis aiebat. credo domine adiuua 
»oincredulitatem meam " Et cum uideret ihesus concurrentem "- cxxim. 
turbam- conminatus est spiritui inmundo dicens illi Surde etr xcvun 
mute spiritus. ego tibi praecipio exi ab eo- et amplius ne 
introeas in eum- "^et exclamans et discerpens eum exiit ab eo 
Et factus est sicut mortuus. ita ut multi dicerent quia 
;s mortuus est 


?SThesus autem tenens manum eius eleuauit eum et surrexit 
Mt. 17, 12—15. Mr. 9, 13—15. 17.—26. Lc. 13, 31—33; 9, 37—42. 


M. CLXXIIH 
n 


88 EVANGELIUM. [c. CXIII-XCV. 


0.175,19 et curatus est puer. ex illa hora. «9» «» et reddidit 
illum patri eius uu :7, 1:5 Tunc accesserunt discipuli ad ihesum 
secreto et dixerunt. quare nos non potuimus eicere illum. 
Mi. CLXXV ? Dicit illis ihesus: propter incredulitatem uestram amen 
L.C ^ — quippe dico uobis 5 
Si habueritis fidem sicut granum sinapis dicetis huic 
monti transi hinc et transibit. et nihil inpossibile erit uobis 
"hoc autem genus daemoniorum non eicitur nisi per ora- 
tionem et ieiunium 
W. CtXxVI XCIIII- "Conuersantibus autem eis in galilaea- dixit : 
te c^  jlis ihesus- filius hominis tradendus est in manus hominum- 
"et occident eum et tertio die resurgit. et contristati sunt 
4x4 uehementer **et cum uenissent capharnaum- accesserunt qui 
didragma accipiebant. ad petrum et dixerunt. magister uester 
non soluit didragma. ? ait. etiam- Et cum intrasset domum: 
praeuenit eum ihesus dicens. quid tibi uidetur simon- reges terrae 
à quibus accipiunt tributum uel censum. A filiis suis- an ab alieuis- 
^ Et ile dixit. ab alienis 
Dixit illi ihesus. Ergo liberi sunt filii "ut autem non scan- 
dalizemus eos. uade ad mare. et mitte hamum- et eum piscem so 
qui primus ascenderit tolle. et aperto ore eius inuenies staterem. 
illum sumens da eis pro me et te 
» xem XCV. oue.:» In illa hora «oe»:») cum domi esset 
""i "interrogabat eos quid in uia tractabatis **at illi tacebant- Si- 
iier quidem inter se in uia disputauerant- quis esset illorum maior. ss 
Qu. 1, 1) Et accesserunt discipuli ad ihesum dicentes. quis putas 
maior estin regno caelorum-?Et aduocans ihesus paruolum- statuit 
eum in medio eorum *et dixit. amen dico uobis- nisi conuersi fue- 
ritis: et efficiamini sicut paruuli- non intrabitis in regno caelorum 
*Quicumque ergo humiliauerit se sicut paruulus iste. hicso 
est maior in regno caelorum- aw.9,3e si quis uult primus esse 
erit omnium nouissimus et minister. ow.: » et qui susceperit 
*.cUXXVllumnum paruolum in nomine meo me suscipit *qui autem scan- 
w-Oxcwr dalizauerit unum de pusillis istis: qui in me credunt. expedit 
ei ut suspendatur mola asinaria in collo eius et demergaturs 


in profundum maris 
Mt. 17, 18 — 18, 6. Lc. 9, 43, Mr. 9, 32-34. 





.e. XCVI-XCVIIL] EVANGELIUM. 89 


XCVI. à«»4» Respondens autem iohannes dixit.w. xcv 
magister. uidimus quendam in nomine tuo eicientem daemonia '^ ^" 
et prohibuimus eum qui non sequitur nobiscum- ur.»,s» ihesus 
autem ait. nolite prohibere eum. nemo est enim qui faciat 
uirtutem in nomine meo- et possit cito male loqui de me: 
$gui enim non est aduersus uos pro uobis est- a: uaeMcxxvm 
mundo ab scandalis. necesse est enim uf ueniant scandala, cxx 
uerumtamen uae homini per quem scandalum uenit. WC 
$S8i autem manus tua uel pes tuus scandalizat te abscide 
weum et proice abs te- bonum tibi est ad uitam ingredi debilem 
uel clodum quam duas manus uel duos pedes habentem mitti 
in ignem aeternum- ?Et si oculus tuus scandalizat te erue 
eum et proice abs te. bonum tibi est luscum in uitam regnare. 
quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis. ue» i'r 
:Uübi uermis eorum non moritur et ignis non extinguitur. 
Omnis enim igne sallietur- * Et omnis uictima sale sallietur 
XCVIE- ua.:5, 10) Uidete ne contemnatis unum ex his 
pusillis. 
Dico enim uobis quia angeli eorum in caelis semper uident 
»faciem patris mei qui in caelis est. " Uenit enim filius hominis 
saluare quod perierat. &«:5 5 Et ait ad illos parabolam istam 
dicens: uv. :5,:9 Quid uobis uidetur. si fuerint alicui C oues et " A rm 
errauerit una ex eis. nonne relinquit XCVIIII in montibus. 
«e 154) uel in deserto 4au.:5:» et uadet quaerere eam quae 
s errauit. "et si contigerit ut inueniat eam «u«:,5» inponit in 
umeros suos. gaudens. 
*Et ueniens domum conuocat amicos et uicinos dicens illis. 
Congratulamini mihi quia inueni ouem meam quae perierat. 
ur. 15,1». amen dico uobis. quia gaudebit super eam magis quam 
ssuper XCVIIII quae non errauerunt d«e:57 et non indigent 
paenitentia- um. :5 :9 Sic non est uoluntas ante patrem uestrum 
qui in caelis est. ut pereat unus de pusillis istis- «-:55 aut 
quae mulier habens dragmas X si perdiderit dragmam unam- 
nonne accendit lucernam et euertit domum et quaeret dili- 


asgenter donec inueniat. *et cum inuenerit conuocat amicas oet 
uicinas dicens 
Lc. 9, 49. Mr. 9, 38— 39. 47—48. Mt. 18, 7—10 12—14. Lc. 15, 3 - 9. 


M. cxx 


Wt. 
CLXXXVIIIJ1 
Vi 

Mr. Cili 


Nt. CXC 
Hu 


Mr. CV 
Lc. CXCV 


Wi. CXCI 
X 


32 EVANGELIUM. [c. C-CI. 

? Misertus autem dominus serui illius dimisit eum et debitum 
dimisit ei- " Egressus autem seruus ille inuenit unum de con- 
seruis suis qui debebat ei centum denarios. et tenens suffocabat 
eum dicens. redde quod debes 

? Et procidens conseruus eius rogabat eum dicens patien- 
tiam habe in me Et omnia reddam tibi *ille autem noluit. 
Sed abiit. et misit eum in carcerem donec redderet debitum. 
"Uidentes autem conserui eius quae flebant. contristati sunt 
ualde et uenerunt et narrauerunt domino suo omnia quae 
facta erant. 10 

?'Tunc uocauit ilm dominus suus. et ait illi: serue 
nequam- omne debitum dimisi tibi quoniam rogasti me- "non 
ergo oportuit et te misereri conserui tui- sicut et ego tui 
misertus sum- ** et iratus dominus eius tradidit eum tortoribus 
quoadusque redderet uniuersum debitum. Sic et pater meus:s 
caelestis faciet uobis si non remiseritis unusquisque fratri suo 
de cordibus uestris 
CI. (w.:,5» et factum est cum consummasset ihesus 

sermones istos migrauit a galilaea. et uenit in fines iudeae 
trans iordanen 30 

?^Et secutae sunt eum turbae multae et curauit eos ibi- * Et 
accesserunt ad eum pharisaei temtantes eum et dicentes. Si 
licet homini dimittere uxorem suam- quacumque ex causa. 
'qui respondens ait eis. non legistis quia qui fecit ab initio 
masculum et feminam fecit eos 25 

'Et dixit. propter hoc dimittet homo patrem et matrem et 
adhaerebit uxori suae. et erunt duo in carne una. *Itaque 
iam non sunt duo sed una caro- quod ergo deus coniuncxit 
homo non separet. 'Dicunt illi quid ergo moses mandauit dari 
libellum repudii et dimittere- ?ait illis 30 

Quoniam moses ad duritiam cordis uestri permisit uobis 
dimittere uxores uestras. ab initio autem non sic fuit * dico 
autem quia quicumque dimiserit uxorem suam nisi ob forni- 
cationem et aliam duxerit moechatur 

Et qui dimissam duxerit moechatur "dicunt ei discipuli s. 


eius. si ita est causa homini cum muliere. non expedit nubere. 
Mt. 18, 27 — 19, 10, 


Q 


c COCHE] — ^ EVANGELIUM. | 33 


"qui dixit. non omnes capiunt uerbum istud sed quibus datum 
est. "sunt enim eunuchi qui de matris utero sic nati sunt- 
et sunt eunuchi qui facti sunt ab hominibus. et sunt eunuchi 
qui se ipsos castrauerunt propter regnum caelorum. qui potest 
s capere capiat 
CII- "Tunc oblati sunt ei paruuli ut manus eis in- * cxciu 
poneret. et oraret. discipuli autem increpabant eos. '*ihesus* C"!, 
uero ait eis. Sinite paruolos et nolite .eos prohibere ad me 
uenire- talium est enim regnum caelorum- '* Et cum imposuisset 

:eis manus abiit inde- ««:.» erant autem appropinquantes ej'* Xi" 
publicani et peccatores multi ut audirent eum ?*et murmura- 
bant pharisaei et scribae dicentes. quia hic peccatores recipit 
et manducat cum illis 

de.) Post haec ambulabat ihesus in galilaea. non enim'« tX*Y 
s uolebat in iudaeam ambulare quia quaerebant eum iudaei 
interficere 
CIII- &-:,» Aderant autem quidam ipso in tempore ctxm 
nuntiantes illi de galilaeis 
Quorum sanguinem pilatus miscuit cum sacrificiis eorum- 

:0? Et respondens dixit illis: putatis. quod hi galilaei prae omnibus 
galilaeis peccatores fuerunt. quia talia passi sunt. ?*non dico 
uobis. sed nisi paenitentiam habueritis omnes similiter peribitis- 
*sicut illi X et VIII supra quos cecidit turris in siloam et 
occidit eos. putatis quia et ipsi debitores fuerunt praeter 

1» omnes homines habitantes in hierusalem *non dico uobis 

Sed si non paenitentiam egeritis omnes similiter peribitis-'« ctxm 

*Dicebat autem hanc similitudinem- arborem fici habebat qui- 

dam plantatam in uinea sua. et uenit quaerens fructum in 

illa et non inuenit. ' Dixit autem ad cultorem uineae- ecce anni 
xtres sunt ex quo uenio quaerens fructum in ficulnea hac et 

non inuenio. Succide ergo illam- utquid etiam terram occupat. 

5at ille respondens dixit illi: domine dimitte illam et hoc anno 

usque dum fodiam circa illam et mittam stercora. *et siquidem 

fecerit fructum- sin autem in futurum succides eam 

35 CIHI- "Erat autem docens in synagoga eorum sab-i«. cuum 


batis. "et ecce mulier quae habebat spiritum infirmitatis. 
Mt. 19, 11—15. Le, 15, 1—2. 1o. 7. 1. Lc. 13, 1—11. 


Lc. CLXV 
V 
Wi. CXVI 


Le. CLXVI 
X 


Jo. LUXXV 
X 


94 EVANGELIUM. | [c. CIIll-CV. 


annis X et VIII et erat inclinata. nec omnino poterat sursum 
respicere. "quam cum uidisset ihesus. uocauit ad se- et ait 
illi: mulier dimissa es. ab infirmitate tua- "et inposuit illi 
manus et confestim erecta est et glorificabat deum '*Respondens 
autem archisynagogus indignans quia sabbato curasset ihesus. s 
dicebat turbae. VI dies sunt in quibus oportet operari 

In his ergo uenite et curamini et non in die sabbati. 
!* Respondit autem ihesus et dixit. hypocritae 

Unusquisque uestrum sabbato non soluit bouem suum aut 
asinum & praesepio. et ducit adaquare "hanc autem filiam: 
abrahae. quam alligauit satanas. ecce X et VIII annis. non 
oportuit solui- a uinculo isto die sabbati- '" Et cum haec diceret. 
erubescebant omnes aduersarii eius: Et omnis populus gaudebat 
in uniuersis quae gloriose fiebant ab eo 

CV. (0:5 Erat autem in proximo dies festus iu-s 

daeorum scaenophegia. *Dixerunt autem ad eum fratres eius. 
transi hinc et uade in iudaeam- ut et discipuli tui uideant 
opera tua quae facis. *nemo quippe in occulto quid facit et 


. quaerit ipse in palam esse- si haec facis manifesta te ipsum 


mundo *'neque enim fratres eius credebant in eum- *Dicit ergo 
eis ihesus. 

Tempus meum nondum aduenit. tempus autem uestrum 
semper est paratum- 'non potest mundus odisse uos. me autem 
odit- quia ego testimonium perhibeo de illo. quia opera eius 
mala sunt- *uos ascendite ad diem festum hunc 25 

Ego non ascendo ad diem festum istum. quia meum 
tempus nondum impletum est. ?*Haec cum dixisset. ipse mansit 
in galilaea. '?^ut autem ascenderunt fratres eius. tunc et ipse 
ascendit ad diem festum non manifeste sed quasi in occulto- 
"Judaei ergo quaerebant eum in die festo et dicebant. ubi?» 
est ille. "^et murmur multus de eo erat in turba. quidam enim 
dicebant 

quia bonus est. alii autem dicebant non- sed seducit turbas. 
? Nemo tamen palam loquebatur de illo propter metum iu- 
daeorum- "jam autem die festo mediante- ascendit ihesus ins* 


templum et docebat "et mirabantur iudaei dicentes. quomodo 
Lc. 13, 11—17. lo, 7, 2—15. 


c. CV-CVI.] EVANGELIUM. 95 


hic litteras scit cum non didicerit. "respondit eis ihesus- et 
dixit mea doctrina non est mea. Sed eius qui misit me 

'" Si quis uoluerit uoluntatem eius facere cognoscit de doctrina- 
utrum ex deo sit. an ego a me ipso loquar- '^qui a semet ipso 

*» loquitur. gloriam propriam quaerit. Qui autem quaerit gloriam 
eius qui misit illum- hic uerax est. et iniustitia in illo non est. 
Nonne moses dedit uobis legem- et nemo ex uobis facit 
legem- quid me quaeritis interficere. .Respondit turba et 
dixit- daemonium habes quis te quaerit interficere- ?' Respondit 
íjhesus et dixit eis 

Unum opus feci et omnes miramini- "propterea moses dedit 
uobis circumcisionem- non quia ex mose est sed ex patribus 

Et in sabbato circumciditis hominem. "Si circumcisionem 
accipit homo in sabbato ut non soluatur lex mosi- mihi in- 

1 dignamini quia totum hominem sanum feci in sabbato- " nolite 
iudicare aduersus faciem. 

Sed iustum iudicium iudicate. "Dicebant ergo quidam ex 
hierosolymis. Nonne hic est quem quaerunt interficere ?*et ecce 
palam loquitur et nihil ei dicunt. numquid uere cognouerunt 

s0principes quia hic est christus. "sed hunc scimus unde sit- 
christus autem cum uenerit nemo scit unde sit. "Clamabat" zr 
ergo docens in templo ihesus et dicens. Et me- scitis. et undet- t S0 
sim scitis e£ a me ipso non ueni Sed est uerus qui misit me 

Quem uos nescitis. P^ego scio eum quia ab ipso sum et. ipse 

:» me misit. 

ues, &) Et si dixero quia nescio eum ero similis uobis mendax. '* V! 
ue.7, 3) Quaerebant ergo eum adprehendere- et nemo misit in illum &. 1. 
manus. quia nondum uenerat hora eius. ?de turba autem, xxm 
multi crediderunt in eum- et dicebant. christus cum uenerit. 

s numquid plura signa faciet quam quae hic facit 
CVI- o- »,1» ait autem quidam ei de turba. Magister'* ^i"! 
dic fratri meo ut diuidat mecum hereditatem. 

at ille dixit ei: homo: quis me constituit iudicem aut diui- 
Sorem supra uos. 

3; 5 Dixitque ad illos. uidete et cauete ab omni auaritia. quia 


non in abundantia cuiusquam uita eius est ex his quae possidet 
Io. 7, 15—31; 8, 55. Lc. 12, 13—15. 


Mr. CVTI 


Wi. CXIL 
Lc. CCXVIII 


Wr. CV 
H 
Mt. CXCITIHT 


Le. CcX Vill 


Wt. CXCV 
IH 

Wr. CCVTIII 

Lc. CCXX 


96 EVANGELIUM. [c. CVI-CVII. 


"Dixit autem similitudinem ad illos dicens. hominis cuius- 
dam diuitis uberes fructus ager attulit. "et cogitabat intra se 
dicens. quid faciam quod non habeo quo congregem fructus 
meos- "et dixit. hoc faciam- destruam horrea mea et maiora 
faciam- et illuc congregabo omnia quae nata sunt mihi et bona : 
mea "et dicam animae meae 

Anima. habes multa bona posita in annos plurimos: requiesce 
comede. bibe. aepulare 

?Dixit autem ill deus. stulte. hac nocte animam tuam 
repetunt a te 10 

quae autem parasti cuius erunt. *'Sic est qui sibi thesaurizat 
et non est in deum diues 

CVII- a:5 :» Et cum egressus esset in uiam pro- 
currens: quidam genu flexu ante eum- rogabat eum 

ur. 19,1) Magister bone- quid boni faciam ut habeam uitam: 
aeternam- qui dixit ei- quid me interrogas de bono- ar. :o, :$) nemo 
bonus- nisi unus deus: ur. :, 15 Si autem uis ad uitam ingredi- serua 
mandata, '*dixit illi: quae- ihesus autem dixit- non occides. non 
adulterabis. non furtum facies. non falsum testimonium dices. 

"honora patrem tuum et matrem- et diligis proximum tuum *e 
sicut te ipsum- ?Dicit illi adulescens: Omnia haec custodiui 
& juuentute mea quid adhuc mihi deest. 

ar. 10, 22) Ihesus autem intuitus eum dilexit eum et dixit illi unum 
tibi deest. «un. 19, 35 si uis perfectus esse- uade uende quae habes et 
da pauperibus et habebis thesaurum in caelo et ueni sequere me:s 

2 Cum audisset autem adulescens uerbum abiit tristis. 
ue 15,22 Erat enim diues ualde. ow.:»22 et multas possessiones 
habens. aum :9,22) et circum inspiciens ihesus. ait discipulis suis. 
quam difficile qui pecunias habent in regnum dei introibunt. 
Q.19,2) &men dico uobis. quia diues difficile intrabit in regno o 
caelorum- Et iterum dico uobis- facilius est camelum per foramen 
acus transire. quam diuitem intrare in regno caelorum- ? auditis 
autem his discipuli mirabantur ualde dicentes 

Quis ergo poterit saluus esse- *"aspiciens autem ihesus 
dixit illis: apud homines hoc inpossibile est- apud deum autem s 
omnia possibilia sunt. 

Lc. 12, 16—21. Jr. 10, 17. 18. 21. 23. Mt. 19, 16—26. Lc. 18, 23. 


, oe CVII-cvnir] EVANGELIUM. 97 


"Tunc respondens petrus dixit ei ecce nos reliquimus 
omnia. et secuti sumus te quid ergo erit nobis *ihesus autem 
dixit illiss amen dico uobis: quod uos qui secuti estis me in 
regeneratione cum sederit filius hominis in sedem maiestatis x. cxcvu. 

» suae sedebitis et uos super sedes duodecim. iudicantes duo-... ccu. 
decim tribus israhel «.:». :» amen dico uobis. ow.:9 3:9 omnis ** CXevm 
qui relinquit domum. aut parentes. uel fratres aut sorores t. coxu 
aut patrem aut matrem- aut uxorem aut filios: aut agros 
ue.15,25) propter regnum caelorum «w.:9,35 e£ nomen. meum 

" ui. 10, 22 Et propter euangelium «e. :», 39 centuplum accipiet 

ur. 10, 3) Nunc in hoc tempore domos et fratres et sorores. s. ex 
et matres et filios et agros cum persecutionibus- et in futuro 
a». 1, 25 uitam aeternam possidebunt. " multi autem erunt primi 
nouissimi et nouissimi primi: u«:6:4 audiebant autem omnia ^Y 

ishaec pharisaei qui erant auari et deridebant illum- "et ait 
illiss uos estis qui iustificatis uos coram hominibus: deus autem 
nouit corda uestra 

Quia quod hominibus altum est abominatio est ante deum € 

CVII- "Iterum dixit. homo quidam erat diues et'* ^" 

soinduebatur purpura et bysso. et epulabatur cotidie splendide 

9? Et erat quidam mendicus nomine lazarus. qui iacebat ad 
ianuam eius ulceribus plenus. *' Cupiens saturari de micis quae 
cadebant de mensa diuitis: sed et canes ueniebant et lingebant 
uleera eius. "factum est autem ut moreretur mendicus et 
zx portaretur ab angelis in sinum abrahae- mortuus est autem 
et diues et sepultus est in inferno 

? Eleuans autem oculos suos cum esset in tormentis: uidebat 
abraham a longe et lazarum in sinu eius. Et ipse clamans 
dixit. pater abraham miserere mei et mitte lazarum ut in- 

stinguat extremum digiti sui in aqua. ut refrigeret linguam 
meam quia crucior in hac flamma. "Et dixit illi abraham. fili- 
recordare quia recepisti bona in uita tua: et lazarus similiter 
mala. nunc autem hic consolatur 

Tu uero cruciaris. ?* Et in his omnibus inter uos. et nos 

s» chaos magnum firmatum est. ut hi qui uolunt hinc transire 


ad uos non possint neque inde huc transmeare 
Mt. 19, 27—29. Mr. 10, 29—30. Lc. 18, 29; 16, 14—15. 19—26. 


i 


Mt. CXCVI 
X 





Lc. CXC 
Xx 


Lc. CL VIII 
X 


98 EVANGELIUM. [c. CVIII-CVIIII. 


? Et ait. rogo ergo te pater ut mittas eum in domum 
patris mei- *habeo enim quinque fratres ut testetur illis: ne 
et ipsi ueniant in locum hunc tormentorum- "Et ait illi abraham: 
habent mosen et prophetas audiant illos. ?at ille dixit. non 
pater abraham " 

Sed si quis ex mortuis ierint ad eos paenitentiam agent. 
?'ait autem illi. Si mosen et prophetas non audiunt. neque si 
quis ex mortuis resurrexit credent 

CVIII- ae: » dicebat autem et ad discipulos suos. 
homo quidam erat diues qui habebat uilicum- et hic diffamatus 1o 
est apud illum quasi dissipasset bona ipsius. * Et uocauit illum- 
et ait illi 

Quid hoc audio de te. redde rationem uilicationis tuae. iam 
enim non poteris uilicare. *ait autem uilicus intra se. quid 
faciam quia dominus meus auferet a me uilicationem ts 

Fodere- non ualeo. mendicare erubesco- *scio quid faciam. 
ut cum amotus fuero a uilicatione recipiant me- in domus 
suas. *Conuocatis itaque singulis debitoribus domini sui- dicebat 
primo- quantum debes domino meo- *at ille dixit. centum 
cados olei 30 

Dixitque illi: accipe cautionem tuam. et sede cito scribe 
quinquaginta 

"Deinde alio dixit- tu uero quantum debes. qui ait centum 
coros tritici: ait illi accipe litteras tuas et scribe- octoginta 

*et laudauit dominus uilicum iniquitatis quia prudenter ss 
fecisset. quia filii huius saeculi prudentiores filis lucis in 
generatione sua sunt. *Et ego uobis dico. facite uobis amicos 
de mamona iniquitatis ut cum  defeceritis Recipiant uos in 
aeterna tabernacula. "qui fidelis est in minimo et in maiori 
fidelis est 30 

et qui in modico iniquus est. et in maiori iniquus est. "Si 
ergo in iniquo mamonae fideles non fuistis: quod uestrum est 
quis credit uobis. "Et si in alieno fideles non fuistis: quod 
uestrum est quis dabit uobis «w«:.«» ille autem seruus qui 
cognouit uoluntatem domini sui et non praeeparauit et non ae 


fecit secundum uoluntatem eius uapulauit multas. *qui autem 
Lc. 16, 27—31; 16, 1—12; 12, 47—48. 


e. CVIIII-CXL | EVANGELIUM. 99 


non cognouit et fecit digna plagis uapulauit paucis. Omni 
autem cui multum datum est multum quaeretur ab eo. 

Et cui conmendauerunt multum plus petunt ab eo f*Nescitis,, «cy 
quia igne ueni mittere in terra*^et quid uolo nisi ut accendatur- . ix 

; 9? Baptismum habeo baptizari et quomodo turbor usquedum & 
perficiatur 

CX- o.»,» Simile est enim regnum caelorum homini». ca 

patri familias qui exiit primo mane conducere operarios in 
uineam suam- ?Conuentione autem facta cum operariis ex 

:w denario diurno. misit eos in uineum- *et egressus circa horam 
tertiam uidit alios stantes in foro otiosos- *et illis dixit- ite 
et uos in uineam- et quod iustum fuerit dabo uobis- *illi autem 
abierunt 

Iterum autem exiit circa sextam et nonam horam et fecit 

:5Similiter- *Cirea undecimam uero exiit et inuenit alios stantes 
et dicit illis- quid hic statis tota die otiosi- "dicunt ei quia 
nemo nos conduxit. dicit illis: ite et uos in uineam- *Cum 
sero autem factum esset. dicit dominus uineae procuratori 
Suo- uoca operarios- et redde illis mercedem. incipiens a no- 

souissimis usque ad primos. 

?Cum uenissent ergo qui circa undecimam horam uenerant. 
acceperunt singulos denarios. "uenientes autem et primi- arbi- 
trati sunt quod plus essent accepturi acceperunt autem et 
ipsi singulos denarios. ''et accipientes murmurabant contra 

» patrem familias "dicentes. hi nouissimi una hora fecerunt et 
pares illos nobis fecisti. qui portauimus pondus diei et aestus 

? at ile respondens uni eorum dixit. amice- non facio tibi 
iniuriam. nonne ex denario conuenisti mecum- '*tolle quod tuum 
est et uade. uolo autem. et huic nouissimo dare sicut et tibi. 

x'*aut non licet mihi quod uolo facere. an oculus tuus nequam 
est quia ego bonus sum- '*sic erunt nouissimi primi et primi 
nouissimi- multi sunt enim uocati- pauci autem electi 

CXI. &«:,» Et factum est ut intraret in domum, cxxv 
cuiusdam principis pharisaeorum sabbato manducare panem. 

set ipsi obseruabant eum. ?et ecce homo quidam hydropicus 


erat ante illum- *Et respondens ihesus dixit ad legis peritos ^ Le. CXXvy 
Lc. 12, 48—50. Mt. 20, 1—16. Lc. 14, 1—3. . av 


1* 


Le. CLXA VIII 
X 


100 EVANGELIUM. [c. CXI-CXII. 


et pharisaeos dicens. Si licet sabbato curare. *at illi tacuerunt 

ipse uero adprehensum sanauit eum ac dimisit 

* Et respondens ad illos dixit. cuius uestrum asinus aut 

bos in puteum cadet et non continuo extrahet ilum die sab. 
bati- *et non poterant ad haec respondere illi ; 

"Dicebat autem et ad inuitatos parabolam intendens quo- 
modo primos accubitus eligerent dicens ad illos- *cum inuitatus 
fueris ad nuptias. non discumbas in primo loco- ne forte ho- 
noratior te sit inuitatus ab eo- 'Et ueniens. is. qui te et illum 
uocauit dicat tibi- da huic locum: Et tunc incipias cum rubore i 
nouissinum locum tenere. "Sed cum uocatus fueris uade 
recumbe in nouissimo loco. ut cum uenerit qui te inuitauit 
dicat tibi 

amice ascende superius tunc erit tibi gloria coram simul 


Lc? diseumbentibus- "quia omnis qui se exaltat humiliabitur- et. 


Bt. CCXXXI 
le. € 
X 


qui se humiliat exaltabitur. *dicebat autem et ei qui se inuita- 
uerat. Cum facis prandium aut cenam- noli uocare amicos tuos 
neque fratres tuos neque cognatos neque uicinos diuites. ne 
forte et ipsi te reinuitent et fiat tibi retributio. "Sed cum 
facis conuiuium. uoca pauperes debiles claudos. caecos. "etse 
beatus eris quia non habent. retribuetur enim tibi in resur- 
rectione iustorum. 

" Haec cum audisset quidam de simul discumbentibus dixit 


** illi Beatus qui manducabit panem in regno dei 


Io. "on 


- ccuxmi! 


CLVI 
Le. CULX 


Lc. CCU 
Xx 


OXII- 23,1» «£7, 1:2 post haec in proximo erat «e s 9ss 
pascha dies festus iudaeorum «e :::0 Et factum est dum iret 
in hierusalem- transiebat per mediam samariam et galilaeam- 
"2et cum ingrederetur quoddam castellum. occurrerunt ei X 
uiri leprosi- qui steterunt a longe "et leuauerunt uocem dicentes 
ihesu praeceptor miserere nostri. "quos ut uidit dixit. Iteso 
ostendite uos sacerdotibus. Et factum est dum irent mundati 
sunt. "Unus autem ex ilis ut uidit quia mundatus est. 
regressus est cum magna uoce magnificans deum 

!! Et cecidit in faciem ante pedes eius gratias agens et hic 
erat samaritanus 25 


"Respondens autem ihesus dixit. nonne decem mundati 
Lc. 14, 3—15. 1o, 2, 13 cf. 7, 1. 2; 6, 4. Le. 12, 11—17. 


c. CXII-CXIIII] EVANGELIUM. 101 


sunt et nouem ubi sunt. 'non est inuentus qui rediret. et 
daret gloriam deo nisi hic alienigena. "et ait illi surge uade 
quia fides tu& te saluum fecit 
CXIIT- oe.:, ») assumens autem iterum duodecim. cexxi 
s n.20, 17? B&it illis. a COR 
(L.1& 32) ecce  ascendimus hierosolyma: et consummabuntur 
omnia quae scripta sunt per prophetas de filio hominis 
Or. 10,232) tradetur enim principibus sacerdotum et scribis au. 29.1» 
et tradent eum gentibus «ue :53» et inludetur et flagellabitur 
wet conspuetur et crucifigitur. ? et die tertia resurget. x. ceu 
um. 20,30 Tunc accessit ad eum mater filiorum zebaedaei - 9" 
cum filis suis: adorans et petens aliquid ab eo 
? Qui dixit ei- quid uis. ait illi- dic- ut sedeant hi duo fili 
mei unus ad dexteram tuam et unus ad sinistram in régno 
:» tuo- ? Respondens autem ihesus dixit eis. nescitis quid petatis: 
potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum: «a.:o s» aut 
baptismum quo ego baptizor baptizari «ow93» dicunt ei pos- 4» 
sumus- "ait ilis calicem quidem meum bibetis. ar. 1 »9 et 
baptismum quo ego baptizor baptizabimini- on. ?o 2» Sedere autem 
»80 dexteram meam et sinistram non est meum dare uobis, ,.. 
sed quibus paratum est a patre meo ?*Et audientes decem ,, n 
indignati sunt de duobus fratribus. (e Coon 
* ihesus autem uocauit eos ad se et ait. scitis quia prin- 
cipes gentium dominantur eorum ef qui maiores sunt potestatem 
z,exercent in eos. ?5*non ita erit inter uos. Sed quicumque uo- 
luerit inter uos maior fieri sit uester minister "et qui uoluerit 
inter uos primus esse erit uester seruus 
"Sicut filius hominis non uenit ut ministraretur ei sed? x 
ut ministraret. et dare animam suam redemptionem pro multis i» xci 
30 CXIIII- a«1»2» Et ait illi quidam- domine ergo paucit- C** 
sunt qui salui fiant. ipse autem dixit ad illos. **contendite"" '* 
intrare per angustam portam quia multi dico uobis quaerunt, .... 
intrare et non potuerunt "m 
* Cum autem intrauerit pater familias et cluserit ostium et 
s» jncipietis foras stare et pulsare dicentes. domine aperi nobis 


Et respondens dicit. nescio uos unde sitis. Tunc incipietis 
Lc. 17, 17-19; 18, 31-33. Mr. 10, 32. 38—39. Mt. 20, 17. 19—28. Lc. 12, 23-36. 


Lc. CUXXII 
V 
Nt. LXV. 


Le. CLXXIII 


H 


Mi. CXCVIII. 
Mr. CXI 

Lc. CCXXV 
Wi. CLVIU- 


NW. CCY 
li 
Mr. CXVI 


Lc. CCXAILMI 


102 EVANGELIUM. [c. CXIIII-CXVI. 


dicere. manducauimus coram te et bibimus et in plateis nostris 
docuisti- "et dicit uobis nescio uos unde sitis 

Discedite à me omnes operarii iniquitatis. "ibi erit fletus 
et stridor dentium Cum uideritis abraham- et isaac. et iacob. 
et omnes prophetas intrare in regnum dei- uos autem expelli : 
foras. "et uenient ab oriente et occidente et aquilone et 
austro et accumbent in regno dei "Et ecce sunt nouissimi 
qui erunt primi- et sunt primi qui erunt nouissimi 

OXV- u«1, 0 Et ingressus perambulabat hiericho- *et 
ecce uir nomine zaccheus et hic erat princeps publicanorum :o 
et ipse diues. *et querebat uidere ihesum quis esset. et non 
poterat prae turba. quia statura pusillus erat. 

*Et praecurrens ascendit in arborem sicomorum ut uideret 
ilum quia inde erat transiturus. 'Et cum uenisset ad locum. 
suspiciens ihesus uidit illum et dixit ad eum- Zacchee festinans :s 
descende- quia hodie in domo tua oportet me manere- *Et festi- 
nans descendit et excepit illum gaudens- "Et cum uiderent omnes 
murmurabant dicentes quia ad hominem peccatorem diuertisset- 

9Stans autem zaccheus dixit ad dominum. Ecce dimidium 
bonorum meorum domine do- pauperibus. 30 

et si quid aliquem defraudaui- reddo quadruplum 

? Ait ihesus ad eum- quia hodie salus domui huic facta est 
eo quod et ipse filius sit abrahae- "uenit enim filius hominis 
quaerere et saluum facere quod perierat 

CXVI. a.2.2» Et egredientibus eis ab hiericho- secuta s 
est eum turba multa. "et ecce duo caeci «a.:9 «) ex quibus 
erat bartimeus filius thimei  uw293» sedentes secus uiam 
audierunt quia ihesus mazarenus transiret et clamauerunt 
dicentes. domine miserere nostri fili dauid. *' turba autem in- 
crepabat eos ut tacerent 80 

At ili magis clamabant dicentes. domine miserere nostri fili 
dauid. ?et stetit ihesus. et uocauit eos et ait. quid uultis 
ut faciam uobis. ? dicunt illi domine- ut aperiantur oculi nostri. 
* misertus autem eorum ihesus.: tetigit oculos eorum- et con- 
festim uiderunt et secuti sunt eum- «u«:5«» magnificantes do-ss 


minum. Et omnis plebs ut uidit dedit laudem deo» 
Lc. 13, 26 —30; 18, 43; 19, 1—10. Mt. 20, 29—34. Mr. 10, 46. 





c. CXVII] RVANGELIUM, 103 


CXVII- 0.231, 5 Et cum adpropinquassent hierosolymis "' 
et uenissent bethphage ad montem oliueti- Tunc; ihesus misit 1. mta 
duos discipulus *dicens eis. ite in castellum quod contra uos 
est. et statim inuenietis asinam ue :,») alligatam at. 11,2» et 
s pullum cum ea alligatum cui nemo umquam hominum sedit. 
soluite illum «421,» et adducite eum mihi- *et si quis uobis 
aliquid dixerit. dicite ei quia dominus «a» :9 s» operam eius desi- . cem 
derat qu.» et confestim dimittet eos ? Euntes autem discipuli . LN 
fecerunt sicut praecepit illis ihesus: «« :9,3» soluentibus autem Ls. CCLUR 
(villis dixerunt domini eius ad illos quid soluitis pullum- *'illi 
dixerunt «ow:,» quia domino necessarius est *et demiserunt 
eis- et "duxerunt pullum ad ihesum- «21,» et iactantes uesti- 
menta sua supra pullum et eum desuper sedere fecerunt 1. CCYU 
u&.31, 4 hoc autem factum est ut inpleretur quod dictum est c 
:per prophetam dicentem. *dicite filiae sión. Ecce rex tuus 
uenit tibi mansuetus ue:1) Sedens super pullum asinae 
un.2,,5 subiugalis- de. ::9 haec non cognouerunt discipuli eius "r^ 
primum- Sed quando glorificatus est ihesus. Tunc recordati 
sunt quia haec erant scribta de eo et haec fecerunt ei. w. ccvim 
* dC 159 Eunte autem illo o *:2*$ multi substernebant uesti- *- £5. 
menta sua in uia- alii autem cedebant ramos de arboribus et" 
Sternebant in uia- «xu«:1»3» Et cum adpropinquaret. iam ad 
descensum montis oliueti- coeperunt omnes turbae discendentium ,, germ 
gaudentes laudare deum uoce magna. o3,» Turbae autem 'cxvun 
:9quae praecedebant et quae sequebantur clamabant dicentes. 
O sanna filio dauid «« :», »& benedictus qui uenit rex in nomine 
domini 
Pax in caelo et gloria in excelsis. ar.:1 : Benedictum 
quod uenit regnum patris nostri dauid- o sanna in excelsis 
39 (o. 12, 12) In crastinum autem turba multa quae uenerat ad diem 
festum- cum audissent quia uenit ihesus hierosolyma- ?'acce- 
perunt ramos palmarum et processerunt obuiam ei 
Et clamabant o sanna benedictus qui uenit in nomine domini 
rex israhel. 
35 ue 1,39 Et quidam pharisaeorum de turbis dixerunt ad illum. 
magister increpa discipulos tuos. "quibus ipse ait. dico uobis. 
Mi.21, 1-9. Lo. 19,30-31.33-34. 36-38 Mr. 11, 2. 5,10. 1o. 12, 12-13. 15-16, Lc. 19.39-40, 


Lc. CCXXXV 
yw. CCXIUI 


104 | EVANGELIUM. [c. CXVII-CXVIII. 


Lc. CCXXX VI 
X 


quia si hi tacebunt- lapides clamabunt * Et ut adpropinquauit | 
uidens ciuitatem fleuit super illa dicens. "quia si cognouisses | 
et tu et quidem in hac die tua quae ad pacem tibi nunc 
autem abscondita sunt ab oculis tuis. * Quia uenient dies in 
te et cireumdabunt te et coangustabunt te. undique *'*'ad : 
terram prosternent te et filios qui in te sunt. Et non relin- 
quent in te lapidem super lapidem- eo quod non cognoueris 
tempus uisitationis tuae 
n. Cox CXVIII 0Ge€2,:9 Et cum intrasset hierosolymam 
commota est uniuersa ciuitas dicens. Quis est hic. "populi: 

x&.co, Autem dicebant. hic est ihesus propheta a nazareth galileae 
x ex: Et intrauit ihesus in templum dei- («3:9 et cum fecisset 
COxxxvur quasi flagellum de funiculis- um.31,:» eiciebat omnes uendentes 

' et ementes in templo. ue 3,:» oues quoque et boues- am.» : et 
mensas nummulariorum «ue 3,:» effudit. aes- Qn. s: :m» et cathedrast 
uendentium columbas euertit et dicit eis: ue», :€ auferte ista 
hinc. et nolite facere domum patris mei domum negotiationis. 
G:.2:1,1) Scriptum est domus mea domus orationis uocabitur 
amr.15, 05 omnibus gentibus. 0a21:5 uos autem fecistis eam 
speluncam latronum «ar. :, 9 Et non sinebat ut quisquam trans- *o 
ferret uas per templum 

u«.3,1» Recordati uero sunt discipuli eius quia scriptum est- 
zelus domus tuae comedit me uv 31:19 Et accesserunt ad eum 
caeci. et claudi in templo et sanauit eos. "Uidentes autem 
principes sacerdotum et scribae mirabilia quae fecit et pueros 
clamantes in témplo et dicentes 

O-sanna filio dauid. indignati sunt '*et dixerunt ei- audis 
quid isti dicant. 

Ihesus autem dicit eis: uos numquam legistis. quia ex ore 
"x" jnfantium et lactantium perfecisti laudem «e s, :» Responderunt *e 
& uxw ergo iudaei et dixerunt ei: quod signum ostendis nobis. quia 
^ TUS haec facis. "Respondit ihesus et dixit eis  Soluite templum 

hoc. et in tribus diebus excitabo illud. * Dixerunt ergo iudaei 
XL et VI annis aedificatum est templum hoc. et tu tribus 
diebus excitabis illud. 3 


"ile autem dicebat de templo corporis sui 
Le. 19, 40— 44. Mt. 21, 10—16. Mr. 11, 17. 16. Io. 2, 15—21. 





Io. XXII 
P 4 

M. CCXIE 
x 


Nt. CCXAEIT 
V 
Le. CCXXXV 


e. CXVIIII-CXX.] EVANGELIUM. 105 


CXVIIII- aG« 31,0 Respiciens autem uidit eos qui mit-*- cxxxv 
tebant munera sua in gazophilacium diuites. *uidit autem et!'^ cc*^"n 
quandam uiduam pauperculam mittentem- aera minuta duo 
um.1, w quod est quadrans. *et conuocans discipulos suos. 

* ait. illis 
uU. 31,3) Uere dico uobis. quia uidua haec pauper plus quam 
omnes misit. | 
*Nam omnes hi ex abundantia. sibi miserunt in munera dei. 
haec autem ex eo quod deest. ille totum uictum suum quem 
:w habuit misit- &« :, 9 Dixit autem et ad quosdam qui in se con- x 
fidebant. tamquam iusti. et aspernabantur ceteros parabolam 
istam- Duo homines ascenderunt in templum ut orarent. unus 
pharisaeus. et alter publicanus. '"pharisaeus stans. haec apud 
se orabat. deus gratias ago tibi quia non sum sicut ceteri 
:5 hominum: raptores- iniusti- adulteri- uel ut etiam hic publicanus. 
"ieiuno bis in sabbato. decimas do omnium quae possideo 

"Et publicanus & longe stans. nolebat. nec oculos ad 
caelum lebare. Sed percutiebat pectus suum dicens. deus pro- 
pitius esto mihi peccatori- '*dico uobis- discendit hic iustificatus 

»in domum suam ab illo | 
Quia omnis qui se exaltat humiliabitur. et qui se humiliat " A 
exaltabitur y CCXIII 
ar. 21, 1) Et relictis illis. ar. 5:0 cum iam uespera esset hora .'exx 
un. 2, 1) abiit foras extra ciuitatem in bethaniam ibique mansit. cx 
20 19,1) Et sciens turba quod exiit extra ciuitátem- Secuti sunt *-- xxv 
eum. Et suscipiens eos quibus necessaria erat cura sanabat  '" P" 

CXX. u.s » Erat autem homo ex pharisaeis nicodemus 
nomine- princeps. iudaeorum. *hic uenit ad eum nocte- et dixit 
ei rabbi. scimus quia & deo uenisti magister. nemo enim 

»o potest haec signa facere quae tu facis. nisi fuerit deus cum 
eo. *Respondit ihesus et dixit ei Amen: amen dico tibi. nisi 
quis natus fuerit denuo- non potest uidere regnum dei. 

*Dicit ad eum nicodemus quomodo potest homo nasci cum 
senex 8sit- 

ss Numquid potest in uentrem matris suae iterato introire et 
nasci- 

Lc. 21, 1—4; 18, 9—14; 19, 11. Mr. 12, 42 —43; 11, 11. Mt. 21, 17. 1o. 3, 1—4. 


lo. LXXXVI 
X 


le. XXXVI. 
X 


106 RVANGELIUM. [c. CXX-CXXI. 


* Respondit ihesus. amen amen dico tibi- nisi quis renatus 
fuerit ex aqua et spiritu. non potest introire in regnum dei. 
*quod natum est ex carne caro est. et quod natum est ex 
spiritu- spiritus est. "non mireris quia dixi tibi- oportet uos 
nasci denuo: 5 

5Spiritus ubi uult spirat. et uocem eius audis. sed non scis 
unde ueniat et quo uadat. Sic est omnis. qui natus est ex 
spiritu. ?Respondit nicodemus. Et dixit ei: quomodo possunt 
haec fieri- ? Respondit ihesus et dixit ei- tu es magister israhel. 
et haec ignoras. " amen. amen dico tibi quia quod scimus :o 
loquimur et quod uidemus testamur- et 

testimonium nostrum non accipitis- "Si terrena dixi uobis 
et non creditis: quomodo si dixero uobis caelestia credetis- 
t nemo ascendit in caelum- nisi qui descendit de caelo filius 
hominis qui est in caelo- '' Et sicut moses exaltauit serpentem :s 
in deserto- ita exaltari oportet fillum hominis. 'ut omnis qui 
credit in ipso non pereat. sed habeat uitam aeternam 

!i$Sic enim dilexit deus mundum ut filium suum unige- 
nitum daret. ut omnis qui credit in eum non pereat. sed 
habeat uitam aeternam- "non enim misit deus filium suum in 3o 
mundum ut iudicet mundum 

Sed ut saluetur mundus per ipsum. '*Qui credit in eum 
non iudicatur qui autem non credit iam iudicatus est. quia 
non credidit in nomine unigeniti filii dei. "hoc est autem 
iudicium quod lüx uenit in mundum ?5 

Et dilexerunt homines magis tenebras quam lucem. erant 
enim eorum mala opera. ?Omnis enim qui mala agit odit 
lucem- et non uenit ad lucem- ut non arguantur opera eius. 

? Qui autem facit ueritatem uenit ad lucem- ut manifestentur 
eius opera. quia in deo sunt facta 30 

ue.7, 3 Et reuersi sunt unusquisque in domum suam 

(e.$, ) ihesus autem perrexit in montem oliueti- 

?Et diluculo iterum uenit in templum- et omnis populus 
uenit ad eum- et sedens docebat eos 

CXXI. *Adducunt autem scribae et pharisaei. 


mulierem in adulterio depraehensam- et statuerunt eam in 
Io. 3, 5—21; 7, 53; 8, 1—3. 


e. CXXI-CXXIIL] BVANGELIUNM. 107 


medio- *et dixerunt ei. magister. haec mulier modo deprae- 
heusa est in adulterio- ^in lege autem moses mandauit nobis 
huiusmodi lapidare- tu ergo quid dicis. 
*haec autem dicebant. temtantes eum- ut possent accusare 
» eum- ihesus autem inclinans se deorsum digito scribebat in terra- 
Cum autem perseuerarent interrogantes eum erexit se. 
et dixit eis. qui sine peccato est uestrum primus in illam 
lapidem mittat. *et iterum se inclinans scribebat in terra. 
*audientes autem unum post unum exiebant. incipientes a 
rcgenioribus- et remansit solus. et mulier in medio stans» '"Erigens 
autem se ihesus dixit ei- mulier. ubi sunt qui te accusabant- 
nemo te condemnauit- quae dixit- nemo domine- Dixit autem 
ihesus- nec ego te condemnabo- uade et amplius iam noli peccare 
CXXII- (.2,:9 Mane autem reuertens in ciuitatem 
. Nr. CCXIII 
wesuriià- "Et uidens fici arborem- unam- secus uiam- uenit ad, "'. 
eam- et nihil inuenit ea- nisi folia tantum 
um. 1. 15 Nondum enim erat tempus ficorum- «q.21:9 et 
ait ill: numquam ex te fructus nascatur in sempiternum. et 
arefacta est continuo ficulnea. ?'et uidentes discipuli mirati 
segunt dicentes. quomodo continuo aruit- um. ::, :» Et cum uespera x. cxum 
facta esset. egrediebatur de ciuitate. "et cum mane transirent. x 
uiderunt ficum aridam factam a radicibus. "et recordatus 
petrus dicit ei. rabbi- ecce ficus cui maledixisti aruit. 
u.21,2) Respondens autem ihesus ait eis. «am. :,?: habete 
:5 fidem dei. MW. QV 
qn.21,22) Amen dico uobis- si habueritis fidem et non haesitaueritis "^ ^^^ 
in corde. non solum de ficulnea facietis sed et si monti huic 
dixeritis. tolle te et iacta te in mare fiet- «1,5 Et dixerunt" ^ 
ei apostoli domine adauge nobis fidem- et dixit ihesus." ^ 
320(4.:11, 20 Omnia quaecumque orantes petitis. credite quia acci- 
pietis- et ueniet uobis- ** Et cum stabitis: ad orandum- dimittite 
si quid habetis aduersus aliquem- ut et pater uester qui in 
caelis est dimittat uobis peccata uestra 
CXXIII- &—-:,» Dicebat autem et parabolam ad" ceu 
sz» illos- quoniam oportet semper orare et non deficere. ?dicens. 


ludex quidam erat in quadam ciuitatem. qui deum non 
Io. 8, 4—11. Mt.21, 18—21. Mr. 11, 13. 19 —22, 24—25. Lc. 17, 5; 18, 1—2. 


108 EVANGELIUM. [c. CXXIII-CXXIIII. 


timebat. et hominem non uerebatur. *uidua autem quaedam 
erat in ciuitate illa. et ueniebat ad eum dicens. Uindica me 
de aduersario meo- *et nolebat per multum tempus- post haec 
autem dixit intra se. Etsi deum non timeo nec hominem 


reuereor. tamen quia molesta est mihi haec uidua- uindicabo ; 


Nt. CCXVI 
It 

Wr. CXXV 

lo». CL 


yt. CCXVIIH. 
X 


illum- ne in nouissimo ueniens sugillet me 

* Ait autem dominus- audite quid iudex iniquitatis dicit. 

'deus autem non faciet uindictam electorum suorum. cla- 
mantium ad se die ac nocte. et patientiam habebit in illis- 
*dico uobis quia cito faciet uindictam illorum- uerumtamen : 
filius hominis ueniens: putas inueniet fidem in terra 

OXXIII- (oce2,:5 Et cum uenisset in templum. 
&«291) factum est docente illo populum et euangelizante- 
grt 2»29 accesserunt ad eum principes sacerdotum et seniores 
populi dicentes. in qua potestate haec facis. et quis est qui: 
dedit tibi hanc potestatem 
* Respondens ihesus- dixit illis: interrogo uos et ego unum 

sermonem- quem si dixeritis mihi- et ego uobis dicam in qua 
potestate haec facio. * baptismum iohannis unde erat e caelo. 
an ex hominibus. 20 

at ilii cogitabant inter se dicentes. *si dixerimus ex homi- 
nibus. timemus turbam. Omnes enim habent iohannem sicut 
prophetam- *' Et respondentes ihesu dixerunt. nescimus- ait 
illis et ipse nec ego dico uobis in qua potestate haec faciam. 
?quid autem uobis uidetur- homo habebat duos filios et accedens s 
ad primum dixit. fili uade hodie operare in uinea mea. "ille 
autem respondens. ait. nolo. postea autem paenitentia motus- 
abiit- 

9? Accedens autem ad alterum dixit similiter- at ille respon- 
dens ait. 30 
eo domine: et non iuit- "quis ex duobus fecit uoluntatem patris- 
dicunt nouissimus. Dicit illis ihesus. &men dico uobis quia 
publicani et meretrices praecedent uos in regno dei- "Uenit 
enim ad uos iohannes in uia iustitiae. et non credidistis ei- 
publicani autem et meretrices crediderunt ei. uos autem: 


uidentes nec paenitentiam habuistis postea ut crederetis ei 
Lc. 18, 2—8, Mt. 21, 23. Lo. 20, 1. Mt. 21, 23—32. 


e, CXXV-CXXVI.] EVANGELIUM. 109 


CXXV. "aliam parabolam audite homo erat paterw. coxvmr 
familias WES 
Qui plantauit uineam 
Et saepe circumdedit ei et fodi in ea torcular. et aedifi- 
» eauit turrem et locauit eam agricolis- et peregre profectus est. 
"Cum autem tempus íructuum appropinquasset. misit 
seruos suos ad agricolas ut acciperent fructus eius. *et agri- 
colae adpraehensis seruis eius 
alium ceciderunt. alium occiderunt. alium uero lapidauerunt. 
í(?5Iterum misit alios seruos plures prioribus. et fecerunt illis 
similiter. " Nouissime autem misit ad eos filium suum dicens. 
forsitam uerebuntur filium meum- agricolae autem uidentes 
filium- dixerunt intra se 
hic est heres uenite occidamus eum. et habebimus heredi- 
is tatem eius: 
* Et appraehensum eum eicerunt extra uineam et occiderunt. 
* Cum ergo uenerit dominus uineae quid faciet colonis illis 
*' Aiunt illi malos male perdit et uineam locauit aliis agri- 
colis. qui reddant ei fructum temporibus suis. * Dicit illis 
: jhesus. numquam legistis in scripturis: lapidem quem repro- 
bauerunt aedificantes- hic factus est in caput anguli- & domino 
factum est istud. et est mirabilis in oculis nostris "Ideo dico 
uobis quia auferetur a uobis regnum dei- et dabitur genti 
facienti fructus eius 
zx  * Omnis qui ceciderit super lapidem istum confringetur. "- ^ 
super quem autem ceciderit conteret eum- ^ Et cum audissent m 
principes sacerdotum et pharisaei parabolas eius. cognouerunt " ' 
quod de ipsis diceret. *et quaerentes eum tenere- timuerunt 
turbas. quoniam sicut prophetam eum habebant 
19 qu. 2,9 Et respondens ihesus dixit iterum in parabulis eis dicens 
CXXVI- *Simile factum est regnum caelorum homini *- cx 
regi qui fecit nuptias filio suo- «a» :4 :. :) Et uocauit plures et'* ^"**! 
hora cenae 
ur.22,») misit seruos suos uocare inuitatos ad nuptias 
z — Et nolebant uenire 


de 1.15 Et coeperunt simul omnes excusare primus dixit ei- 
Mt. 21, 33—46; 22, 1—3.. Lc. 14, 16—18. 


110 EVANGELIUM. [c. CXXVI-CXXVII. 


uilam emi. et necesse habeo exire et uidere illam- rogo te 
habe me excusatum 

? Et alter dixit. iuga boum emi V et eo probare illa- rogo 
te habe me excusatum. ? Et alius dixit uxorem duxi- et ideo 
non possum uenire. b 

un.22,4 Iterum misit alios seruos dicens. dicite inuitatis. 
ecce prandium meum paraui tauri mei et altilia occisa- et 
omnia parata. uenite ad nuptias. *ili autem neglexerunt. et 
abierunt. alius in uillam suam alius uero ad negotiationem 
suam- reliqui uero tenuerunt seruos eius. et contumelia:o 
affectos occiderunt 

"Rex autem cum audisset iratus est. et missis exercitibus 
suis perdidit homicidas illos. et ciuitatem illorum succendit. 
*9'Tunc ait seruis suis. nuptiae quidem paratae sunt. Sed qui 
inuitati erant non fuerunt digni- ?ite ergo ad exitus uiarum s 
(Le. 14 250 in plateas et uicos et ciuitates (uw 2») et quoscumque 
inueneritis c&-:«3»0 pauperes. ac debiles et caecos et clodos 
ur. 2, 9) gocate ad nuptias- v«. 14 2» et ait seruus- factum est domine. 
sicut imperasti. et adhuc locutus est. ?" et ait dominus seruo. 

Exi in uias et sepes- et conpelle intrare ut impleatur domus» 
mea. ?'Dico autem uobis- quia nemo uirorum illorum qui uocati 
sunt gustauit cenam meam- qo. 1:0 Et egressi sunt serui eius 
in uias. congregauerunt omnes quos inuenerunt malos et bonos- 
et inpletae sunt nuptiae discumbentium 

x. CCXXIF "Intrauit autem rex ut uideret discumbentes et uidit ibis 
hominem non uestitum ueste nuptiali ''et ait illi. amice quo- 
modo huc intrasti non habens uestem nuptialem. "? Tunc dixit 
rex ministris ligatis pedibus eius et manibus. mittite eum in 
Wenebras exteriores. ibi erit fletus 

Et stridor dentium. '*multi autem sunt uocati- pauci uero electi» » 

n. coxxm CXXVII. "Tunc abeuntes pharisaei- consilium inierunt. 

t. com ut caperent eum in sermone. !'et mittunt ei discipulos suos 
cum herodianis dicentes- 

Magister- scimus quia uerax es et uiam dei in ueritate doces. 
Et non est tibi cura de aliquo- Non enim respicis personam: 
hominum- "Dic ergo nobis quid tibi uideatur. 

Lc. 14, 18—24. Mit. 22, 4—17. 


c. CXXVII-CXX VIIL) EVANGELIUM. 111 


Licet censum dari caesari. annon- 'Cognita autem ihesus 
nequitia eorum ait- 

Quid me temptatis hypocritae- '"'ostendite mihi nomisma 
census- at illi optulerunt ei denarium 

» P? Et ait ilis ibesus. cuius est imago haec et suprascribtio: 
?^ dicunt ei caesaris 

Tunc ait ilis. reddite ergo quae sunt caesaris caesari 

et quae sunt dei deo- ?et audientes mirati sunt et relicto 
eo abierunt, 

1e CXXVIII- ?In illo die accesserunt ad eum sadducaei * cexxu 
qui dicunt non esse resurrectionem- et interrogauerunt eum][ cuu 
^" dicentes. magister. moses dixit. Si quis mortuus fuerit non 
habens filios ut ducat frater eius uxorem illius. et suscitet 
semen fratri suo- * Erant autem apud nos VII fratres. et pri- 

1 mus uxore ducta defunctus est. et non habens semen. reliquit 
uxorem suam fratri suo 

?? Similiter secundus u«. o, 5 mortuus est sine filio- * et tertius 
accepit illam. et omnes VII et non reliquerunt semen. 
un.22, 2 Nouissime autem omnium et mulier defuncta est. 

20(.20,535 In. resurrectione ergo cuius eorum erit uxor: ow.» 29 
omnes enim habuerunt eam 

(1. 20, 34) Eit ait illis ihesus- ae. 22. 2» erratis nescientes scripturas 
neque uirtutem dei- 29,20 filii saeculi huius nubent et tra- 
duntur ad nuptias 

32,  "jlli autem qui digni habebuntur saeculo illo et resurrectione 
ex mortuis neque nubent neque ducunt uxores. "neque enim 
ultra mori poterunt u.22,39 sed sunt sicut angeli dei in caelo 
uc. 30,s Et fili sunt dei- cum sint filii resurrectionis " quia uero 
resurgant mortui «o:2»29 non legistis in libro mosi super 

sorubum- ue.32,5) quia dictum est a deo- ar. :2, »&) quomodo dixerit 
illi deus; Ego sum deus abraham. deus isaac- deus iacob- 

?' Non est deus mortuorum sed uiuorum- ««. 29 3) Omnes enim 
uiuunt ei Gm.:2 s) uos ergo multum erratis. ow.32, »») et, audientes 
turbae mirabantur in doctrina eius 

5  q«29,:39 Respondentes autem quidam scribarum dixerunt. 


magister bene dixisti 
Mt. 22, 17—31. 33. Le. 20, 30—31. 33—39. Mr. 12, 26—27. 


Mi. CCXX HIS 
VI 


Wr. CXXXI 


Nr. CXXXI 
X 


Le. CXXl 
X 


Wr. (OX 
Wr. Ic 


CCXXX VII 
lo. LXXXV 


112 EVANGELIUM. [c. CXXVIIII-CXXX. 


OXXVIII- a«.:2,:0 pharisaei autem uidentes quia silen- 
tium inposuisset sadducaeis conuenerunt in unum. «a.:29 Et 
accessi unus de scribis om zs» legis doctor- «ue 10 20 Cemptans 
eum et dicens. u.3»29 magister quod est mandatum magnum 
in lege- "ait illi ihesus- av. 2, »» primum omnium mandatum est. . 

audi israhel. dominus deus noster. deus unus est. et diligis 
dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua. 
et ex tota mente tua- et ex tota uirtute tua ue. ,:9 hoc est 
primum et maximum mandatum. "Secundum autem simile est 
huic. diligis proximum tuum sicut te ipsum- *'in his dnobusi:o 
mandatis uniuersa lex pendet. et prophetae amw.:2:9 Et ait illi 
scriba. bene magister in ueritate dixisti- quia unus est et non 
alius praeter eum- " Et ut diligatur ex toto corde- et ex toto 
intellectu. et ex tota anima et ex tota fortitudine- et dilige 
proximum tamquam se ipsum maius est omnibus holocausto- 
matibus et sacrificiis. *ihesus autem uidens quod sapienter - 
respondisset dixit illi. non es longe a regno dei- «« : s9 recte 
respondisti hoc fac. et uiues ?ille autem uolens iustificare se 
ipsum dixit ad ihesum.- et quis est meus proximus- " suspiciens 
autem ihesus dixit. 30 

homo quidam descendebat ab hierusalem in hiericho- et in- 
cidit in latrones qui etiam despoliauerunt eum et plagis in- 
positis abierunt semiuiuo relicto. " Accidit autem ut sacerdos 
quidam ,descenderet eadem uia. Et uiso illo praeteriuit. 
9 Similiter et leuita cum esset secus locum et uideret eum transiit : 

9 Samaritanus autem quidam transiens. uenit secus eum. 
et uidens eum- misericordia motus est- **et adpropians alligauit 
uulnera eius infundens oleum et uinum. Et inponens illum in 
iumentum suum duxit in stabulum et curam eius egit. "et 
altera die protulit duos denarios et dedit stabulario. et ait-so 
curam illius habe- 

Et quodcumque supererogaueris. ego cum rediero reddam tibi- 

"(uis horum trium uidetur tibi proximus fuisse ili qui 
incidit in latrones. "at ille dixit: qui fecit misericordiam in 
illum- Et ait illi ihesus uade et tu fac similiter » 


CXXX- d«1,47» Et erat docens cotidie in templo. 
Mt, 22, 34—40. Mr. 12, 28—30. 32—34. Lc. 10, 25. 28—37; 19, 47. 


c. CXXX.] EVANGELIUM. 118 


principes autem sacerdotum et scribae et principes plebis 
quaerebant illum perdere *'et non inueniebant quid facerent 
illi; Omnis enim populus suspensus erat audiens illum- «e7, s, ik 
audierunt pharisaei turbam murmurantem de illo haec ui 
: Et miserunt principes et pharisaei ministros ut adprehen-!e xvm. 
derent eum —— Wr CXXXI 
"Dixit ergo ihesus: athuc modicum tempus uobiscum sum: " xv 
et uado ad eum qui misit me- "quaeritis me et non inuenietis ,, F., 
Et ubi sum ego uos non potestis uenire: "Dixerunt ergo * 
wiudaei ad se ipsos. quo hic iturus est quia non inueniemus 
eum. numquid in dispersionem gentium iturus est et docturus 
gentes. "quis est hic sermo quem dixit quaeritis me et non 
inuenietis: et ubi sum ego non potestis uenire- * In nouissimo 
autem die magno festiuitatis- stabat ihesus et clamabat dicens 
ws — Qui sitit ueniat ad me et bibat. "qui credit in me sicut 
dixit scriptura 
Flumina de uentre eius fluent aquae uiuae. "hoc autem 
dixit de spiritu: quem accepturi erant credentes in eum- non 
enim erat spiritus. quia ihesus nondum fuerat glorificatus. 
so ex illa ergo turba cum audissent hos sermones eius dicebant. pxxxm 
hic est uere propheta: * alii dicebant hic est christus: quidam *- !xx 
" autem dicebant numquid .à galilaea christus uenit. *' nonne avr 
Scriptura dicit. quia ex semine dauid- et de bethleem castello 
ubi erat dauid uenit christus. * dissensio itaque facta est in 
ssturba propter eum- "uenerunt ergo ministri ad pontifices et1» uxxxv 
pharisaeos- et dixerunt eis illi. 
Quare non adduxistis eum *responderunt ministri. numquam 
sic locutus est homo sieut hic homo- "responderunt ergo eis 
. pharisaei: numquid et uos seducti estis. 
so. Numquid aliquis ex principibus credidit in eum aut ex 
pharisaeis: sed turba haec quae non nouit legem maledicti 
sunt. "dicit nicodemus ad eos ille qui uenit ad eum nocte. 
qui unus erat ex ipsis "numquid lex nostra iudicat hominem- 
nisi audierit ab ipso prius. et cognouerit quid faciat 
x» "Responderunt et dixerunt ei numquid et tu galilaeus 


es. scrutare et uide quia propheta a galilaea non surgit 
Lc. 19, 47—46. lo. 7, 32—43. 45—52. 
8 


lo. LXXXIII 
X 


114 EVANGELIUM. [c. CXXXI-CXXXII. 


Mi. CCXXV CXXXI. ue2,4) Congregatis autem pharisaeis. in- 
" órxum terrogauit eos ihesus. "dicens. quid uobis uidetur de christo. 
cuius filius est. dicunt ei dauid. *ait illis quomodo ergo danid 
(e. 29, 2) in libro psalmorum «a. zs, «) uocat eum dominum dicens. 
* dixit dominus domino meo- sede a dextris meis- donec ponam :« 
m caxw inimicos tuos scabillum pedum tuorum *Si ergo dauid in 
a. cxxxm Spiritu uocat eum dominum quomodo filius eius est- 
/'^"" «Et nemo poterat respondere ei uerbum» neque ausus fuit 
quisquam ex illa die eum amplius interrogare» 
lo. LXXIVI CXXXIE- o0.$:9 Iterum ergo locutus est eis ihesusio 
dicens: Ego sum lux mundi- qui sequitur me non ambulabit 
in tenebris sed habebit lucem uitae- "Dixerunt ergo ei pharisaei- 
tu de te ipso testimonium perhibes. testimonium tuum non 
est uerum. "Respondit ihesus et dixit eis 
Etsi ego testimonium perhibeo de me ipso. uerum estis 
testimonium meum quia scio unde ueni et quo uado. Uos 
autem nescitis unde uenio aut quo uado- uos secundum car- 
nem iudicatis ego non iudico quemquam 
5 Et si iudico ego- iudicium meum uerum est. quia solus 
non sum- Sed ego et qui me misit pater 20 
"Et in lege uestra scriptum est. duorum hominum testi- 
monium uerum est. Ego sum qui testimonium perhibeo de 
me ipso et testimonium perhibet de me qui misit me pater. 
"dicebant ergo ei ubi est pater tuus Respondit ihesus- neque 


i ixxxvn I8. SCitis neque patrem meum 2 
" om Si me sciretis forsitam et patrem meum sciretis 
, CX 


e. ixiqg — Eg0 uado et queritis me et in peccato uestro moriemini. 
* quo ego uado uos non potestis uenire 
2? Dicebant ergo iudaei numquid interficiet. semet, ipsum- 
quia dició- quo ego uado uos non potestis uenire. ?et dicebats 
eis uos de deorsum estis ego de supernis sum 
. Uos de mundo hoc estis- ego non sum de hoc mundo. ?*dixi 
ergo uobis. quia moriemini in peccatis uestris. Si enim non 
credideritis quia ego sum moriemini in peccato uestro. *Dicebant 
ergo ei tu quis es. dixit eis ihesus principium: quia et loquors 
uobis. *multa habeo de uobis loqui et iudicare- sed qui misit 
Mt. 22, 41—46. Lc. 20, 42. lo. 8, 12—19. 21—26. 


e. CXXXIL] EVANGELIUM. 115 


me uerax est. et ego quae audiui ab eo haec loquor in mundo 
"et non cognouerunt quia patrem eis dicebat deum 
2$ Dixit ergo eis ihesus: Cum exaltaueritis filium hominis: 
tunc cognoscetis quia ego sum et a me ipso facio nihil. sed 
sicut docuit me pater. haec loquor- et qui me misit mecum 
est. non reliquit me solum quia ego quae placita sunt ei facio 
semper. haec ilo loquente multi crediderunt in eum. 
?' Dicebat ergo ihesus ad eos qui crediderunt ei iudaeos- si uos 
manseritis in sermone meo uere discipuli mei eritis ?et co- 
tognoscetis ueritatem- et ueritas liberabit uos: " Responderunt ei- 
semen abrahae sumus et nemini seruiuimus umquam- quomodo 
tu dicis liberi eritis: 
" Respondit eis ihesus. amen amen dico uobis- quia omnis 
qui facit peccatum seruus est peccati. "seruus autem non 
: manet in domo in aeternum- filius manet in aeternum 
S Si ergo filius uos liberauerit. uere liberi eritis 
"Scio quia filii abrahae estis. sed quaeritis me interficere. 
quia sermo meus non capit in uobis. "ego quod uidi aput 
patrem loquor. et uos quae uidistis aput patrem uerum facitis. 
: . "Responderunt et dixerunt ei pater noster abraham est. 
Dicit eis ihesus. Si filii abrahae estis. opera abrahae facite. 
*'nunc autem quaeritis me interficere. hominem qui ueritatem 
uobis locutus sum- quam audiui a deo- hoc abraham non fecit. 
*'uog facitis opera patris uestri 
2$ Dixerunt itaque ei- nos ex fornicatione non sumus nati. 
unum patrem habemus deum- *"'dixit ergo eis ihesus- si deus 
pater uester esset diligeretis utique me- ego enim ex deo 
processi et ueni neque enim à me ipso ueni sed ille me 
misit * quare loquellam meam non cognoscitis 
:-» quia non potestis audire sermonem meum- * uos ex patre 
diabolo estis et desideria patris uestri uultis facere- illo ho- 
micida erat ab initio. et in ueritate non stetit quia non est 
ueritas in eo cum loquitur mendacium ex propriis loquitur 
quia mendax est- et pater eius- ego autem quia ueritatem dico non 
ss creditis mihi- *^quis ex uobis arguit me de peccato- Si ueritatem 
dico quare uos non creditis mihi- "qui est ex deo uerba dei audit 
Io. 8, 26—47. 


8* 


lo.LXXX VIlIl 


lo. LXXX VIII] 
X 


116 - EVANGELIUM. [c. CXXXII-CXXXIII. 


propterea uos non auditis. quia ex deo non estis 
* Responderunt igitur iudaei et dixerunt ei nonne bene 
dicimus nos quia samaritanus es tu. et daemonium habes. 

*9 Respondit ihesus. ego daemonium non habeo- sed hono- 
rifico patrem meum- et uos inhonorastis me. 5 
* Ego autem non quaero gloriam meam- est qui quaerit et 
iudicat. amen amen dico uobis si quis sermonem meum 
seruauerit mortem non uidebit in aeternum- "dixerunt ergo 
iudaei: nunc cognouimus quia daemonium habes. abraham 
mortuus est et prophetae 0 
Et tu dicis: si quis sermonem meum seruauerit non gustauit 
mortem in aeternum. numquid tu maior es patre nostro 
abraham qui mortuus est. et prophetae mortui sunt- quem te 

ipsum facis. * Respondit ihesus. 

Si ego glorifico me ipsum gloria mea nihil est- est pater: 
meus qui glorificat me- quem uos dicitis quia deus noster est- 
5et non cognouistis eum- ego autem noui eum- ef si dixero 
quia non scio eum. ero similis uobis mendax 

Sed scio eum et sermonem eius seruo. "abraham pater 
uester exultauit ut uideret diem meum- et uidit et gauisusso 
est. "Dixerunt ergo iudaei ad eum 

Quinquaginta annos nondum habes et abraham uidisti- * dixit 
eis ihesus amen amen dico uobis. antequam abraham fieret 
ego sum- tulerunt ergo lapides ut iacerent in eum- ihesus 
autem abscondit se et exiuit de templo 2 

CXXXIII- v9 0 et praeteriens uidit hominem caecum 
a natiuitate. *et interrogauerunt eum discipuli sui- rabbi- quis 
peccauit. hic- aut parentes eius ut caecus nasceretur 

? Respondit ihesus. neque hic peccauit neque parentes eius. 
Sed ut manifestetur opus dei in illo: 20 

*Me oportet operari opera eius. qui misit me- donec dies 
est. uenit nox 

quando nemo potest operari *'quamdiu in mundo sum. lux 
sum mundi- *haec cum dixisset. expuit in terram et fecit 
lutum ex sputo et leuit lutum super oculos eius. "et dixit ei-» 


uade laua in natatoria siloae- quod interpraetatur missus. 
lo. 8, 47—59; 9, 1—7. 





ooo n - M S 0 - - - uu T 
, MUR n lc m —RP— C ÉLCEELECE NQUA -. - — "-— » a — Rm 


c. CXXXIIL] EVANGELIUM. 117 


abiit ergo et lauit. et uenit uidens. 'Itaque uicini- et qui 
uidebant eum prius quia mendicus erat. et dicebant. nonne 
hic est qui sedebat et mendicabat. 

alii dicebant quia hic est. *alii autem nequaquam- sed similis 

s est eius- ille dicebat quia ego sum. "dicebant ergo ei quo- 
modo aperti sunt oculi tibi. 

"Respondit ile homo qui dicitur ihesus lutum fecit et 
unxit oculos meos et dixit mihi: uade &d natatoriam siloae- 
et laua et abii- et laui et uidi- 

to P Dixerunt ei ubi est- ille ait. nescio- "adducunt eum ad 
pharisaeos qui caecus fuerat. "erat autem sabbatum quando 
lutum fecit ihesus.. et aperuit oculos eius. "Iterum ergo in- 
terrogabant eum pharisaei: quomodo uidisset. 


ile autem dixit eis. lutum posuit mihi super oculos et laui 


set uideo- ' Dicebant ergo ex pharisaeis quidam 
non est hic homo a deo- quia sabbatum non eustodit 
alii dicebant- quomodo potest homo peccator haec signa 
facere et schisma erat in eis. "dicunt ergo caeco- iterum- tu 
quid dicis de eo- qui aperuit oculos tuos. ille autem dixit 
squia propheta est. non crediderunt ergo iudaei de illo quia 
caecus fuisset. et uidisset donum- uocauerunt parentes eius 
qui uiderat "et interrogauerunt eos dicentes. hic est filius 
uester quem uos dicitis quia caecus natus est quomodo ergo 
nunc uidet. responderunt eis parentes eius et dixerunt 
sx scimus quia hic est filius noster. et quia caecus natus est. 
31g9u00modo autem nunc uideat nescimus aut quis eius aperuit 
oculos nos nescimus: ipsum interrogate- aetatem habet ipse de 
se loquatur 
2 haec dixerunt parentes eius quia timebant iudaeos 
- jam enim conspirauerant iudaei- ut si quis eum confiteretur 
christum extra synagogam fieret. "propterea parentes eius 
dixerunt. aetatem habet ipsum interrogate. "*uocauerunt ergo 
rursum hominem qui erat caecus. et dixerunt ei da gloriam 
deo- nos scimus quia hic homo peccator est. "dixit ergo ille 
ssi peccator est nescio. unum scio. quia caecus cum essem 
modo uideo. "dixerunt ergo illi quid fecit tibi quomodo 
lo, 9, 7—26. 


118 EVANGELIUM. [c. CXXXIII-CXXXHII. 
aperuit tibi oculos. " Respondit eis. dixi uobis iam et audistis: 
quid iterum uultis audire. Numquid et uos uultis discipuli 
eius fieri- maledixerunt ei et dixerunt. tu discipulus illius 
es. nos autem mosi discipuli sumus. ?nos scimus quia mosi 
locutus est deus hunc autem nescimus unde sit. "Respondit 
ile homo et dixit eis: in hoc enim mirabile est. quia uos 
nescitis unde sit. et aperuit meos oculos. *!Scimus autem quia 
peccatores deus non audit. sed si quis dei cultor est et uolun- 
tatem eius facit hunc exaudit. "a saeculo non est auditum 
quia aperuit quis oculos caeci nati "nisi.esset hic a deo none 
poterat facere quicquam 

^ Responderunt et dixerunt ei- in peccato natus es totus. 
et tu doces nos. et eicerunt eum foras. 

lo, LxXxvim CXXXIIII- "audiuit ihesus quia eiecerunt eum foras 
et cum inuenisset eum dixit ei. 15 

tu credis in filium dei- "respondit ille et dixit. quis est 
domine ut credam in eum 

" Et dixit ei ihesus. et uidisti eum et qui loquitur tecum 
ipsé est. ?at ille ait- credo domine et procidens adorauit eum- 
? Et dixit ei ihesus in iudicium ego in hunc mundum ueni. 
ut qui non uident uideant et qui uident. caeci fiant 

* Et audierunt ex pharisaeis qui cum ipso erant. et dixerunt 
ei numquid et nos caeci sumus. "dixit eis ihesus. si caeci 
essetis non haberetis peccatum 

Nunc uero dicitis quia uidemus peccatum uestrum manet. ss 
(19,2) amen amen dico uobis. qui non intrat per hostium in 
ouile ouium sed ascendit aliunde ille fur est et latro- ?*qui 
autem intrat per ostium pastor est ouium. "huic ostiarius 
aperit. et oues uocem eius audiunt et proprias oues uocat 
nominatim et educet eas e! 

*Et cum proprias oues emiserit ante eas uadit et oues 
illum sequuntur quia sciunt uocem eius 

5alienum autem non sequentur. sed fugient ab eo. quia 

non nouerunt uocem alienorum: *hoc prouerbium dixit illis 
ihesus 07 3 

illi autem non cognouerunt id quod loqueretur eis. 'dixit 

Io. 9, 26—41; 10, 1—7. 





e. CXXXIIII-CXXXV.] EVANGELIUM. 119 


ergo eis iterum ihesus. amen amen dico uobis. quia ego sum 
ostium ouium- *omnes quotquot uenerunt fures sunt et latrones 
sed non audierunt eos oues. *Ego sum ostium per me si quis 
introierit saluabitur. et ingredietur et egredietur. et pascua 
» inueniet. 'fur non uenit. nisi ut furetur et mactet. et perdat. 
Ego ueni ut uitam habeant et abundantius habeant 
" Ego sum pastor bonus. bonus pastor animam suam dat 
pro ouibus. 
? Mercennarius et qui non est pastor. cuius non sunt oues 
iw propriae. uidet lupum &enientem et dimittet oues et fugit et ' 
lupus rapit et dispergit oues. " mercennarius autem fugit quia 
mercennarius est et non pertinet ad eum de ouibus. 
^Ego sum pastor bonus et.cognosco meas. et cognoscunt 
me meae. bo. 1C 
» "Sicut nouit me pater et ego agnosco patrem- Et animam ,"., 
meam pono pro ouibus. '*Et alias oues habeo quae non sunt,^ ^"^ 
ex hoc ouili- et illas oportet adducere et uocem meam audiunt. 4/5, 
et fiet unum ouile et unus pastor. '" propterea me pater diligit;^ $^. 
quia ego pono animam meam x 
*  !*nemo tollit eam à me sed ego pono eam- a me ipso po- 
testatem habeo ponendi eam- et potestatem habeo iterum 
sumendi eam 
hoc mandatum aecepi & patre meo- "dissensio iterum facta 
est inter iudaeos propter sermones hos 
35 "Dicebant autem multi ex ipsis daemonium habet 
Et insanit quid euin, auditis- *'alii dicebant uerba haec non 
sunt daemonium habentis. numquid daemonium potest caecorum 
oculos aperire 
OXXXV.- ? Facta sunt autem enchenia in hierosolymis '* Xct 
set hiemps erat. "Et ambulabat ihesus in templo in porticu 
salomonis 
^ Cireumdederunt ergo eum iudaei et dicebant ei- quousque 
animam nostram tollis: si tu es christus dic nobis palam. 
35]1o0quor uobis et non creditis-«opera quae ego facio in no- 
*» mine patris mei haec testimonium perhibent de me: "sed uos 
non creditis quia non estis ex ouibus meis. " oues meae uocem 
Io, 10, 7—27. 


Je XCIII 


Hu 
Wi. CUX VIT 
Nr. XXVI 


fe. XCiTI 
X 


le XCIIHll 
Xx 


120 EVANGELIUM. [c. CXXXV-CXXXVI. 


meam audiunt et ego cognosco eas et sequuntur me- ?et ego 
uitam aeternam do eis et non peribunt in aeternum 

Non rapiet eas quisquam de manu mea. "pater meus quod 
dedit mibi maius omnibus est. et nemo potest rapere de manu 
patris mei- "ego et pater unum sumus- *' Sustulerunt lapides s 
iudaei ut lapidarent eum- ? Respondit eis ihesus. multa opera 
bona ostendi uobis ex patre meo propter quod eorum opus 
me lapidatis- * responderunt ei iudaei de bono opere non la- 
pidamus te sed de blasphemia et quia tu homo cum sis facis 
te ipsum deum. "respondit eis ihesus- nonne seriptum est in:o 
lege uestra quia ego dixi- di estis: "si illos dixit deos ad 
quos sermo dei factus est- et non potest solui scriptura quem 
pater sanctificauit et misit in mundum. 

Uos dicitis quia blasphemas: quia dixi filius dei sum- "Si 
non facio opera patris mei- nolite credere mihi- si autem 
facio- etsi mihi non uultis credere operibus credite. ut cogno- 
Scatis et credatis quia in me est pater et ego in patre 

9Quaerebant ergo eum prendere. et exiuit de manibus 
eorum. *'et abiit iterum trans iordanen. in eum locum ubi 
erat iohannes baptizans primum et mansit illic 10 

'" Et multi uenerunt ad eum ef dicebant. quia iohannes 
quidem signum fecit nullum- *omnia autem quaecumque dixit 
iohannes de hoc uera erant et multi crediderunt in eum» 

CXXXVI- v1, 0 Erat autem quidam languens lazarus 
& bethania- de castello mariae et marthae sororis eius. *maria ss 
autem erat quae uncxit domino unguento. et extersit pedes 
eius capillis suis 

Cuius frater lazarus infirmabatur- *miserunt ergo sorores 
ad eum dicentes. domine- ecce quem amas infirmatur 

*audiens autem ihesus dixit eis infirmitas haec non est ad: 
mortem. sed pro gloria dei- ut glorificetur filius dei per eam- 
*Diligebat autem ihesus martham et sororem eius mariam et 
lazarum- *ut ergo audiuit quia infirmabatur 

Tunc quidem mansit in eodem loco duobus diebus: 

'deinde post haec dicit discipulis suis. Eamus in iudaeam.» 

iterum *dicunt ei discipuli. rabbi- nunc quaerebant te lapidare 
Jo. 10, 27—42; 11, 1—8. 








UL o 0v € 70 07S T REREEAErArAnD—DR—— s 
i 
* 


c. CXXXVL] EVANGELIUM. 121 


iudaei- et iterum uadis illuc- *Respondit ihesus nonne XII 
horae sunt diei. si quis ambulauerit in die non offendit. quia 
lucem huius mundi uidet. 
?Si autem ambulauerit nocte offendet. quia lux non est in 
» eo: ! Haec ait 
Et post hoc dicit eis. lazarus amicus noster dormit. sed 
uado ut a somno exsuscitem eum- "dixerunt. ergo discipuli 
eius: domine si dormit saluus erit. "dixerat autem ihesus de 
morte eius. illi autem putauerunt quia de dormitione somnii 
« diceret. ''Tunc ergo dixit eis ihesus- manifeste lazarus mortuus 
est. ^et gaudeo propter uos. ut credatis quoniam non eram 
ibi- sed eamus ad eum- "dixit ergo thomas qui dicitur didy- 
mus. ad condiscipulos suos. eamus et nos u£ moriamur cum eo: 
"Uenit itaque ihesus et inuenit eum quattuor dies iam in 
:5T1nonumento habentem 
! Erat autem bethania iuxta hierosolyma quasi stadiis XV 
9? Multi autem ex iudaeis uenerant ad martham et mariam. 
ut consolarentur eas de fratre suo- "Martha ergo ut audiuit 
quia ihesus uenit. occurrit ili. maria autem domi sedebat. 
so? dixit ergo martha ad ihesum- domine. si hic fuisses frater 
meus non fuisset mortuus. 
2Sed et nunc scio quia quaecumque poposceris a deo dabit 
tibi- "dicit illi ihesus resurget frater tuus 
^ Dicit ei martha- scio quia resurget in resurrectione in 
s nouissima die 
3]pDixit ei ihesus. ego sum resurrectio et uita- qui credit 
in me etiamsi mortuus fuerit uiuet- * Et omnis qui uiuit et 
- eredit in me non moritur in aeternum 
Credis hoc- "at illi utique domine: ego credidi- quia tu 
s»es christus filius dei qui in mundum uenisti. et cum haec 
dixisset abiit- et uocauit mariam sororem suam silentio dicens. 
magister adest. et uocat te. "illa ut audiuit- surgit cito et 
uenit ad eum- "nondum enim uenerat ihesus in castellum sed 
erat athuc in illo loco ubi occurrerat ei martha- "Iudaei 
»isitur qui erant cum illa in domo ct consolabantur eam- Cum 


uidissent mariam quia cito surrexit. et exiit secuti sunt eam 
Io. 11, 8-——31. 


122 EVANGELIUM. [c. CXXXVI. 


dicentes quia uadit ad monumentum ut ploret ibi. "maria 
ergo cum uenisset ubi erat ihesus- uidens eum cecidit ad pedes 
eius et dixit ei- domine. si fuisses hic non esset mortuus frater 
meus. Pihesus ergo ut uidit eam plorantem et iudaeos qui 
uenerant cum ea plorantes. fremuit spiritu. et turbauit se; 
ipsum *et dixit. ubi posuistis eum 

Dicunt ei. domine ueni et uide ?et lacrimatus est ihesus. 
"dixerunt ergo iudaei- ecce quomodo amabat eum 

"Quidam autem dixerunt ex ipsis non "poterat hic qui 
aperuit oculos caeci facere ut et hic non moreretur. *ihesus:e 
ergo rursum fremens in semet ipso uenit ad monumentum. 
erat autem spelunca. et lapis superpositus erat ei- " ait ihesus 
tollite lapidem- dicit ei martha soror eius qui mortuus fuerat. 
domine iam fetet. quadriduanus enim est. dicit ei ihesus- 

Nonne dixi tibi- quoniam si credideris uidebis gloriam dei: 
* tulerunt ergo lapidem. ihesus autem eleuatis sursum oculis 
dixit. pater- gratias ago tibi quoniam audisti me 

9 Ego autem sciebam quia semper me audis. sed propter 
populum qui circumstat dixi ut credant quia tu me misisti 

9 Haec cum dixisse£ uoce magna clamauit- lazare ueni foras: se 
* et statim prodiit- qui fuerat mortuus. ligatus pedes et manus 
institis et facies illius sudario erat ligata 

Dicit ihesus eis soluite eum et sinite abire. *Multi ergo ex 
iudaeis qui uenerant ad mariam et uiderant quae fecit credi- 
derunt in eum- *quidam autem ex ipsis abierunt ad phari-ss 
saeos et dixerunt eis quae fecit ihesus. *'Collegerunt ergo 
pontifices et pharisaei concilium et dicebant. quid facimus. 
quia hic homo multa signa facit. *"si dimittimus eum sic 
omnes credent in eum- et uenient romani et tollent nostrum 
et locum et gentem- *Unus autem ex ipsis caiaphas cum esset »o 
pontifex anni illius dixit eis- uos nescitis quicquam " nec cogi- 
tatis: quia expedit nobis ut unus moriatur homo pro populo 
et non tota gens pereat. "hoc gutem a semet ipso non dixit. 

Sed cum esset pontifex anni illius. prophetauit quia ihesus 
moriturus erat pro gente. ?et non tantum pro gente. sed etss 
ut filios. dei qui erant disnersi congregarent in unum 


" 


e, CXXXVI-CXXXVIIL] — EVANGELIUSM. 123 
; 9 ab illo ergo die cogitauerunt interficere eum Je. XCV 
"jhesus ergo iam non palam ambulabat aput iudaeos. "EM 


Sed abiit in regionem iuxta desertum in ciuitatem quae 
dicitur ephrem- et ibi morabatur cum discipulis. "proximum M ud xm 
^ autem erat pascha iudaeorum ar. Conr 
Et ascenderunt multi hierosolyma de regione ante pascha 
ut sanctificarent se ipsos. "quaerebant ergo ihesum et conlo- 
quebantur ad inuicem in templo stantes. quid putatis quia non 
ueniat ad diem festum- " dederat autem pontifices et pharisaei 
*mandatum- ut si quis cognouerit ubi sit indicet ut apprehen- 
dant eum 
CXXXVIT- a.» 50 Factum est autem dum conplerentur t« cm 
dies adsumtionis eius. et ipse faciem suam firmauit ut iret 
hierusalem- "et misit nuntios ante conspectum suum- et es 
sintrauerunt in ciuitatem samaritanorum uf pararent illi. *e 
non receperunt eum quia facies eius erat. euntis hierusalem. 
9*Cum uidissent autem discipuli eius. ijacobus et iohannes 
dixerunt. domine uis dicimus ut ignis descendat de caelo et 
consumat illos. et conuersus increpauit illos: **et abierunt 
*jn alium castellum 
OXXXVIII- ae :1$ » ihesus ergo ante VI dies paschae , 4, xn 
uenit bethaniam ubi fuerat lazarus mortuus quem guscitauit tc ccu 
ihesus s. CLVI 
um.:4,5 Et cum esset in bethaniae in domo simonis leprosite bxc. 
3»(4e.12, 9 cognouit turba multa ex iudaeis quia illic est- et ue- " xcvm 
nerunt non propter ihesum tantum. sed ut lazarum uiderent, 4, 
quem suscitauit a mortuis. «e :»:9 pharisaei ergo dixerunt ad * 
semet ipsos- uidetis quia nihil proficimus: Ecce mundus totus 
post eum abiit. ue:3:9 Cogitauerunt autem principes sacer- 
* dotum ut et lazarum interficerent !!quia multi propter illum 
abibant ex iudaeis et credebant in ihesum- «oe: » fecerunt Ld d xum 
autem ei cenam ibi et martha ministrabat. lazarus uero unus * cw, 
erat ex discumbentibus cum eo 
CXXXVIIII- *maria ergo «awe:,» habens alabastrum "^ ^; 
Nr. ci VII 
sungenti nardi spicati praetiosi et fracto effudit super caput t xxu 


ihesu «cre. .,7 recumbentis 
Io. 11, 53—57; 12, 1. 9. 19. 10. 11. 2. Lc. 9, 51—590, Mr. 14, 3. Mt. 26, 7. 


"^ -— T -— dm 


lo. xcvi 


LXXVI 





124 EVANGELIUM. [c. CXXXVIIII. 


qe. 12, 3) Et unxit pedes eius'et extersit capillis suis. et do- 
mus inpleta est ex odore ungenti *Dicit ergo unus ex disci- 
pulis eius iudas scariothis qui erat traditurus eum. 

5Quare hoc ungentum non ueniit CCC denariis et datum 
est egenis " 

*Dixit autem hoc non quia de egenis pertinebat ad eum. 
sed quia fur. erat. et loculos habens ea quae mittebantur 
portabat. u.:,9 Erant autem quidam indigne ferentes intra 
semet ipsos et dicentes. ut quid perditio haec ungenti facta 
e8t- um.3910 sciens autem ihesus ait illis: quid molesti estis: 
mulieri- 

Opus bonum operata est in me ar.157) nam semper pauperes 
habetis uobiscum 

Et cum uolueritis potestis illis benefacere. me autem non 


».cexxvigemper habebitis a3» :» mittens enim haec ungentum hoc intu 


Wr. CLVIIUI 
le. XCVIIIL 


Lc. LXXIIII 
X 


corpus meum ad sepeliendum me fecit. "Amen dico uobis. 
ubicumque praedicatum fuerit euangelium in toto mundo 
dicetur- e£ quod haec fecit in memoriam eius: 

Ge. 7,*9 Uidens autem pharisaeus qui uocauerat eum ait intra 
se dicens. hic si esset propheta. sciret ntique quae et qualisso 
mulier esset quae tangit eum quia peccatrix est. 9 Et respon- 
dens ihesus dixit ad illum. 

Simon habeo tibi aliquid dicere- at ille ait- magister dic 
* Duo debitores erant cuidam faeneratori unus debebat de- 
narios. quingentos. alius quinquaginta. non habentibus illisss 
unde redderent. donauit utrisque. 

quis eum plus diliget- * Respondens simon dixit. 

aestimo' quia is cui plus donauit. at ille dixit ei: recte iu- 
dicasti- '* Et conuersus ad mulierem dixit 

Simon: uides hagc mulierem- Intraui in domum tuam. aquam se 
pedibus meis non dedisti. haec autem lacrimis rigauit pedes 
meos. et capillis suis tersit- Osculum mihi non dedisti. haec 
autem ex quo intrauit non cessauit osculari pedes meos- oleo 
caput meum non unxisti- haec autem ungento unxit pedes meos 

*'Propter quod dico tibi remittentur ei peccata multa-» 


quoniam dilexit multum- Cui autem minus dimittitur minus 
lo. 12, 3—6. Mr. 14, 4. 7. Mi. 26, 10. 12—13, Lc. 7, 39—47. 


4 


e. CXXXVIIII-CXL.] EVANGELIUM. 125 


diligit- "Dixit autem ad illam remittuntur tibi peccata. * Et 
coeperunt qui simul accumbebant dicere intra se- quis est hic. 
qui etiam peccata dimittit. "dixit autem ad mulierem. fides 
tua te saluam fecit. uade in pace: ««2»5» Et his dictis 


. s übiit ascendens hierosolymam 


- Enn a RR ^ uL 


CXL- 0e:,:9 Erant autem gentiles quidam ex his'!^," 
qui ascenderant ut adorarent in die festo. *'hi ergo acces- 
serunt ad philippum qui erat & bethsaida galileae 
Et rogabant eum dicentes. domine uolumus ihesum uidere 
19? Uenit philippus et dicit andreae. andreas rursum et philippus 
dicunt ihesu. "Ihesus autem respondit eis dicens. uenit hora," 
ut glorificetur filius hominis **amen amen dico uobis. nisia cxx. 
granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit *'ipsum'^ £'" 
solum manet. si autem mortuum fuerit: multum fructum affert. er 
nsqui amat animam suam perdet eam Le. CCXI 
Et qui odit animam suam in hoc mundo- in uitam aeternam 
custodit eam 
3$Si quis mihi ministrat me sequatur. et ubi sum ego illic ^x 
et minister meus erit. si quis mihi ministrabit: honorificabit ,,, em 
sseum pater meus. "Nunc anima mea turbata est wi CCXCIR 
Et quid dicam. pater- saluifica me ex hora hac v. e 
Sed propterea ueni in horam hanc. "pater clarifica tuum '* cv" 
nomen- Uenit ergo uox de caelo- et clarificaui- et iterum clari- 
ficabo- " Turba ergo quae stabat et audiebat dicebant tonitruum 
s factum esse. alii dicebant angelus ei locutus est. 
9? Respondit ihesus et dixit- non propter me uox haec uenit 
sed propter uos. "nunc iudicium est mundi- nunc princeps 
huius mundi eicietur foras. "et ego si exaltatus fuero a terra. 
omnia traham ad me ipsum. " hoc autem dicebat significans 
se qua morte esset moriturus. *Respondit ei turba- nos audiuimus 
ex lege. quia christus manet in aeternum 
Et quomodo tu dicis oportet exaltari filium hominis quis 
est iste filius hominis. "dixit ergo ihesus- athuc modicum lumen 
in uobis est- ambulate *dum lucem habetis ut non tenebrae 
suos conprehendant. et qui ambulat in tenebris nescit quo 


uadat. dum lucem habetis. credite in lucem ut filii lucis sitis» 
Le, 7, 47—850. cf, Mi. 20, 17. Io. 12, 20—36. 


lo. CVI 


126 EVANGELIUM. [c. CXLI-CXLII. 


Le. cen CXLIY  G:7,:*) Interrogatus autem a pharisaeis- 
x.ccv quando uenit regnum dei- respondit eis et dixit- non uenit 
regnum dei cum obseruatione. *'neque- dicent. ecce hic aut 
ecce illie- ecce enim regnum dei intra uos est 
Cc — (21,355 Erat autem diebus decens in templo- noctibus uero s 
exiens morabatur in montem qui uocatur oliueti- *et omnis 
populus manicabat ad eum in templo audire eum 
M. CCXXVII CXLII. o.259 Tunc ihesus locutus est ad turbas et 
ad discipulos suos ?dicens. Super cathedram mosis sederunt 
scribae et pharisaei ?*omnia ergo quaecumque dixerint uobis o 
seruate et facite. secundum opera uero eorum nolite facere. 
X. CCXXYII dicunt enim et non faciunt. *alligant autem onera grauia et 
Le. CXXXV inportabilia et inponunt in umeros hominum. digito autem suo 
nolunt ea mouere. ^omnia uero opera sua faciunt ut uideantur 
ab hominibus dilatant enim philacteria- et magnificant fimbrias: is 
ut. 12, 35 et uolunt ambulare in stolis. (4.35 9 amant enim pri- 
Le cxwi mos recubitos in cenis et primas cathedras in synagogis "et 
salutationes in foro- et uocari ab hominibus rabbi 
w.cuxxu — (ra.:,5) Et, omnis populus libenter audiebant eum «am :9 
m. CXV uos autem nolite uocari rabbi 20 
».CCXXX — Unus est enim magister uester. Omnes autem uos fratres 
4 estis: *et patrem nolite uocare uobis super terram. Unus 
enim est pater uester qui in caelis est- "nec uocemini magistri- 
quia magister uester unus est christus: 
».CcXXX — !'Qui major est uestrum erit minister uester. "qui autem ss 
pose exaltauerit humiliabitur. et qui se humiliauerit exaltabitur. 
NLCEKX VIE (Lc. 11, 4) Uae uobis pharisaeis quia diligitis primas cathedras 
s coul in synagogis et salutationes in foro- u.s» :» Uae uobis scribae 
»" dug Cb pharisaei «e s, s) legis periti- ue.» 15 hypocritae- a« t so quia 
tulistis clauem scientiae. 4um.3»1:» et cluditis regnum caelorum so 
ante homines uos autem non intratis nec introeuntes sinitis 
ur. cxxxvi intrare. 
w. diuum  "Uae uobis pharisaei hypocritae qui deuoratis domos ui- 
duarum sub obtentu prolixae orationis accipietis maiorem 
damnationem 35 


w.cxxum — !"Uae uobis scribae et pharisaei hypocritae quia circumitis 
Lc. 17, 20. 21. 37. 38; 11, 43. 52. Mr. 12, 38. cf. 37. Mt. 23, 1—15. 


ON 
^w 


MN.CCXX Vlli 
il 





e. CXLIL] BVANGELIUN. 127 


mure et aridam ut faciatis unum proselitum- et cum fuerit 
factus- facitis eum filium gehennae duplo quam uos. !'*Uae 
uobis duces caeci: qui dicitis: quicumque iurauerit per templum 
nihil est- qui autem iurauerit in aurum templi debet. "stulti 
» et caeci 
Quid enim maius est aurum- an templum quod sanctificat 
aurum- '*Et quicumque iurauerit in altari nihil est- quicumque 
autem iurauerit in dono quod est super illud debet. '*caeci 
quid enim maius est- donum- an altare quod sanctificat donum 
1: "Qui ergo iurat in altare iurat in eo et in omnibus quae 
super illud sunt 
^ Et qui iurauerit in templo iurat in illo. et in eo qui in- 
habitat in ipso- * Et qui iurat in caelo iurat in throno dei et 
in eo qui sedet super eum- ?Uae uobis scribae et pharisaei 
shypocritae qui decimatis mentam et anetum. et cyminum 
c. 1,€) et. rutam et omne holus. u32,25 et reliquistis quae 
grauiora sunt legis. iudicium et misericordiam et fidem ««. 11, «» 
et caritatem dei. av.33 25 haec oportuit facere et illa non omit- 
tere. ar. 15, 19 duces caecorum «ae. », 29 excolantes culicem camelum "* 0x 
- autem glutientes ?'Uae uobis scribae et pharisaei- hypocritae." coim 
quia mundatis quod deforis est calicis et parapsidis. intus i cius 
autem pleni sunt rapina et inmunditia. *pharisaee. caece- 
munda prius quod intus est calicis et parapsidis ut fiat. et 
id quod deforis est mundum- ««:,«o Uae uobis quia estis ut 
*»monumenta quae non parent et homines ambulantes supra, ....., 
nesciunt- um 33,75 Uae uobis scribae et pharisaei hypocritae. '- cxxxvm 
quia similes estis sepulchris dealbatis quia foris parent homi- 
nibus speciosa. Intus uero plena sunt ossibus mortuorum 
Et omni spurcitia- "sic et uos aforis quidem paretis ho- 
s minibus iusti. intus autem pleni estis hypocrisi et iniquitate '« cxxxvm 
&« 11,4) Respondens autem quidam ex legis peritis. ait illj. CXV" 
magister haec dicens etiam nobis contumeliam facis. **at ille 
ait et uobis legis peritis uae- quia oneratis homines oneribus 
quae portari non possunt. et ipsi uno digito uestro non tan- 
»gitis sarcinas. «ue »:9 Uae uobis scribae et pharisaei. hypo- CXXXI 
chritae quia aedificatis sepulchra prophetarum. et ornatis'* CX 
Mt, 23, 15—29. Lc, 11, 42. 44—46. Mr. 15, 14. 


Wt. ce XXXIII 
Lc. CXXXV 


Le. CXXXVIB 
M.CCXXXVIE 


128 EVANGELIUM. [c. CXLIT-CXLIIIF. 


monumenta iustorum- ? et dicitis: si fuissemus in diebus patrum 


nostrorum non essemus socii eorum in sanguine prophetarum. 


Mt. 
cexx3 vim 
X 


Lc. CXLI 
V 
Mt CCXL: 


Wc cCXLI 
V 
Lc. CLXXV 


lo. £exi 
Wt. XCVIIIU 


' Wr. XCVI 
Lc. CXVI 


lo. CXII 
x 


3'itaque testimonio estis uobismet ipsis. quia filii estis eorum 
qui prophetas occiderunt " Et uos inplete mensuram patrum 
uestrorum. 5 

3Serpentes genimina uiperarum- quomodo fugietis a iudicio 
gehennae | 

Gc 1, 9) Propterea et sapientia dei dixit. mittam ad illos 
prophetas et apostolos «am.s»30 et sapientes et scribas ex illis 
occidetis et crucifigetis (0 

et ex eis flagellabitis in synagogis uestris: et persequimini 
de ciuitate in ciuitatem- "ut ueniat super uos omnis sanguis 
'ustus qui effusus est super terram» a sanguine abeli iusti. 
usque ad sanguinem zacchariae fili barachiae- quem occidistis 
inter templum et altare. * Amen dico uobis. uenient haec: 
omnia super generationem 'istam 

CXLIII- "hierusalem. hierusalem quae occides pro- 
phetas et lapidas eos qui mittuntur ad te- quotiens uolui 
congregare filios tuos. quemammodum gallina congregat pullos 
suos sub alis suis et noluisti- ** Ecce relinquitur uobis domus » 
uestra deserta. dico enim uobis non me uidebitis a modo: 
donec dicatis benedictus qui uenit in nomine domini» 

CXLIIII- ce :2 $ Uerumtamen et ex principibus multi 
crediderunt in eum: Sed propter pharisaeos non confitebantur 
ut de synagoga non eicerentur. "dilexerunt enim gloriams 
hominum- magis quam gloriam dei- **ihesus autem clamauit 
et dixit: qui credit in me non credit in me 

Sed in eum qui misit me *et qui uidet me uidet eum qui 
misit me * Ego lux in mundum ueni- ut omnis qui credit in 
me in tenebris non maneat. "Et si quis audierit uerba meas 
et non custodierit- ego non iudico eum- non enim ueni ut iu- 
dicem mundum sed ut saluificem mundum. **qui spernit me 
et non accipit uerba mea- habet qui iudicet eum- sermo quem 
locutus sum- ille iudicabit eum in nouissimo die 

*(0uia ego ex me ipso non sum locutus. sed qui misit mess 
pater. ipse mihi mandatum dedit. quid dicam et quid loquar 

Mt. 23, 29—39. Lc. 11, 49. lo. 12, 42— 49. 


e. CLXIIII -CLXVI.] EVANGELIUM. 129 


9 et scio quia mandatum eius uita aeterna est. quae ergo ego 
loquor sicut dixit mihi pater- sic loquor. «e: 39 haec locutus | 
est eis ihesus et abiit et abscondit se ab eis. 
" Cum autem tanta signa fecisset coram eis non credebant 
» in eum- "ut sermo esaiae prophetae impleretur quem dixit 
Domine quis credidit auditui nostro et brachium domini cui 
reuelatum est. "haec dixit esaias quando uidit gloriam eius'*/* 
et locutus est de eo 
CXLV. ae: 0 Et cum egrederetur ihesus de templo» ccxui 
1$ Un. 24 1) accesserunt discipuli eius ut ostenderent ei aedificationes *- xxxvi 
templi or. 1» » dicentes 
Magister. aspice quales lapides. et quales structurae. ?* Et 
respondens ihesus ait. Uidetis has omnes magnas aedificationes- 
un.342) amen dico uobis: a«31, € uenient dies in quibus aq. 34 » 
1, non relinquetur hic lapis super lapidem qui non destruatur» 
CXLVI. oe.:,9 Et cum sederet in montem oliuarum "^" ^" 
contra templum- da.3» accesserunt ad eum discipuli secreto: « ccxiviu 
Uu. 31,2 et interrogauerunt eum dicentes. praeceptor a5») die 
nobis. quando haec erunt. et quod signum aduentus tui. 
3005.14 4 Cum haec omnia incipient consummari- 41522 Et ait 
ad discipulos uenient dies. quando desideretis uidere unum 
diem filii hominis et non uidebitis. u.2« o Uidete ne quis uos 
seducat. *multi enim uenient in nomine meo dicentes. ego sum 
christus. et multos seducent 
3$  àm.1:,7) Cum audieritis autem «21,9 proelia et aom. 127) opi- 
niones bellorum u-231,*» et seditiones nolite terreri ue. 34 € 
oportet enim haec fieri- sed nondum est finis. " Consurget enim 
gens in gentem- et regnum contra regnum- et erunt pestilentiae 
et fames. et terre motus per loca 
39 (421,1) terroresque de caelo- et signa magna. u.se5* haec 
autem omnia initia sunt dolorum 


. CVIII 
^ X 


*Tunc tradent uos in tribulatione- et occident uos M. CEXun 

Et eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum. A d - 

&« 31,159 Et capillus de capite uestro non peribit » eui 
s* ""Et in patientia uestra possidebitis animas uestras Wi. LXXXVIII 


Nr. CXLI 
^ponite ergo in cordibus uestris. non praemeditari quoniam 
Io. 12, 50. 36-39. Mr. 13, 1-4. 7. Mt, 24, 1-4. 6. 8. 9. Lc. 17, 22. Le. 21, 6 rel. 





130 EVANGELIUM. [c. CXLVI. 


respondeatis. " Ego enim dabo uobis os et sapientiam cui non 

poterunt resistere et contradicere omnes aduersarii uestri. 

un. 24, 1) Tunc scandalizabuntur multi et inuicem tradent et odio 
habebunt inuicem 
" Et multi pseudoprophetae surgent et seducent multos. ; 

? Et quoniam abundabit iniquitas. refrigescet caritas multorum 

Bqui autem perseuerauerit usque in finem hic saluus erit '*'et 

praedicabitur hoc euangelium regni in uniuerso orbe in testi- 

monium omnibus gentibus 

w. ccxv Et tunc ueniet consummatio- Cum ergo uideritis abomina- io 

w.cxur tionem desolationis quae dicta est a danihelo propheta stantem 

te. ccu jn loco sancto. qui legit intellegat- («21,29 Cum autem uideritis 

s. ccx, Cir cumdari ab exercitu hierusalem- Tunc scitote quia adpro- 

m.chu pinquauit desolatio eius. *! Tunc qui in iudaea sunt- fugiant in 

L.C! montes. et qui in medio eius discedant. et qui in regionibus s 
non intrent in eam "quia dies ultionis hi sunt- ut inpleantur 

w.ccxuum omnia quae scripta sunt. ?Uae autem pregnatibus et nutrien- 

x. xU. tibus in illis diebus erit enim praessura magna supra terram. 
et ira populo huic. 

w. civ — *FEt cadent in ore gladii- et captiui ducentur in omnese 
gentes et hierusalem calcabitur a gentibus: donec impleantur 
tempora nationum. 

Mt. CCL ar. 34, 22 Ürate autem ut non fiat fuga uestra hieme uel sabbato: 

arcu "Erit enim tunc tribulatio magna qualis non fuit ab initio 

x. "xir mundi usque modo neque fiet- £212) Et erunt signa in soles; 

P.C, et luna et in stellis et in terris pressura gentium prae con- 


Lc. CCLVII 
wawa füsione sonitus maris et fluctuum **arescentibus hominibus 
"" cris prae timore et expectatione quae superuenient uniuerso orbi. 
x. cxuvu 0.34 2) Et nisi breuiati fuissent dies illi non fieret salua 
w.ccum — Omnis caro sed propter electos breuiabuntur dies illi- ** Tuncso 
w. OXLvH gj quis uobis dixerit. ecce hic christus aut illic nolite credere. 
w.ccum *'Surgent enim pseudochristi- et pseudoprophetae. et dabunt 
*. CX siena magna et prodigia ita ut in errorem inducantur. 

"5^* fi fleri potest etiam electi "ecce praedixi uobis. *Si ergo 
v. Es dixerint uobis ecce in deserto est nolite exire- ecce in penetra- a 


w.cc. bilibus nolite credere "Sicut enim fulgur exit ab oriente et 
Lc. 21, 14. 15. 20—26. Mt. 24, 10—15. 19—27. 


47M 


Mt. CCXLV. 
Y 


Wi. CCXLVI 
VI 
Mr. CXL 


c, €CXLVI-CXLVIIL] EVANGELIUM. 131 


paret usque in occidente. ita erit ct aduentus filii hominis. x. ge 
3 Statim autem post tribulationem dierum illorum- Sol obscura- *: 
bitur. et luna non dabit lumen suum- et stellae cadent de 
caelo 

» — Et uirtutes caelorum commouebuntur- 

*» Et tunc parebit signum fili hominis in caelo et tunc 
plangent se.omnes tribus terrae x. ccm 
Et uidebunt filium hominis uenientem in nubibus caeli- cum, 7, 
uirtute multa et maiestate. "et tunc mittet angelos suos cum '^ cc" 

1: tuba et uoce magna et eongregabunt electos eius: a IIII uentis: 
a summis caelorum usque ad terminos eorum «a«.21, »? his autem'* m 


Le. cám 


fieri incipientibus  - wt 
Respicite et eleuate capita uestra quoniam adpropinquat 
redemtio uestra w. OCLYUR 


4 CXLVILI- a.2,30 ab arbore autem fici discite para- & eo 
bolam- Cum iam ramus eius tener fuerit. et folia nata «e. 21, 3» 
et omnes arbores "cum perducunt iam ex se fructum scitis: 
quoniam prope est aestas- uv.2435) 1a et uos cum uideritis 
haec omnia fieri 
:» Seitote quia prope est in iamuis "amen dico uobis. quia 
non praeteribit haec generatio donec omnia haec fiant. " caelum 
et terra transibunt uerba uero mea non praeteribunt- aea, »e t Cctvmt. 
attendite autem uobis ne forte grauentur .corda uestra in 
crapula et ebrietate et curis huius uitae. et superueniat in 
**uos repentina dies illa- " tamquam laquaeus enim superueniet 
in omnes qui sedent super faciem omnis terrae- "Uigilate ita- 
que omni tempore orantes ut digni habeamini fugere ista 
omnia quae futura sunt- et stare ante filium hominis «ur. 13, s "^ m 
nescitis enim quando tempus sit. ?de die autem illo et hora cu 
s nemo scit. neque filius- on.»» »» neque angeli in caelo nisi solus m cc 
pater 
CXLVIII. "Sicut autem in diebus noe ita erit et" cc 
aduentus fili hominis. "sicut enim erant in diebus ante di.'* ^" 
luuium- comedentes et bibentes. nubentes- et nuptum tradentes 
»usque ad eum diem- quo introiuit in arcam noe et non 


eognouerunt donec uenit diluuium et tulit omnes: ita erit et 
Mt 24, 27. 29—39. Lc. 21, 28—80. 84-86. Mr. 13, 33. 32. 
9 x 


132 EVANGELIUM. [c. CXLVIII. 


1.ccvm aduentus filii hominis. «7,39 Similiter sicut factum est in 
diebus loth. edebant et bibebant. emebant et uendebant. plan- 
tabant et aedificabant- ?qua die autem exiit loth a sodomis- 
pluit ignem et sulphur de caelo- et omnes perdidit. "secundum 
haec erit qua die filius hominis reuelabitur 
W.CCXLY — (a. 3, 1 Tunc. "qui in tecto est non descendat tollere ali- 
kém quid de domo sua- 'et qui in agro non reuertatur tollere 
Le CCX — (12,19 uestimentum suum «e:7:» Memores estote uxoris loth- 
W-CCXIL— (w.3, «5 Tunc. duo erunt in agro- unus assumetur- et alter 
L. CX!  velinquetur- * duae molentes ae.:53) in unum- a 40 una assu-:o - 
metur. et una relinquetur. 4:75:90 duo in lecto uno unus 
assumetur. et alter relinquetur- ** Respondentes dicunt illi 
Ubi domine. "qui dixit eis. ubicumque fuerit corpus illuc 
».cv congregabuntur aquilae ow.:, 3o Sicut homo qui peregre pro- 
X.ccuxv" fectus. reliquit domum suam et dedit seruis suis potestatem s 
».«*. cuiusque operis et ianitori praecipiat ut uigilet- * Uigilate ergo- 
X. CC nescitijg enim quando dominus ueniat. sero an media nocte 
w.caxurnan galli eantu- an mane: ne cum uenerit repente inueniat uos 
H e . . . . 
w.ctv — dormientes. um.24«» Illud autem scitote. quoniam si sciret pater 
familias qua hora fur ueniret. uigilaret utique et non sineret o 
perfodiri domum suam. **Ideoque et uos estote parati quia 
NON qua nescitis hora filius hominis uenturus est. «« : «0 ait autem 


M". COH. et petrus. domine ad nos dicis hanc parabolam- an et ad omnes 


Le, CCXIII 
Bt. CCLXIT 


M. CY uar. 15, 2) Quod autem uobis dico omnibus dico uigilate 
Le Con Ge. 12, 4) Dixit autem dominus: ar. »4 4) quis putas est fidelis ss 


wd SBeruus et prudens dispensator 
quem constituit dominus supra familiam suam ut det illis 
4. 0$ ejbum in tempore- *Beatus ille seruus. quem cum uenerit do- 
^T" minus eius inuenerit sic facientem- "uere dico uobis quoniam 
X ccYü super omnia bona sua constituet eum. *Si autem dixerit malus » 
— CY! seruus ille in corde suo moram fecit dominus meus uenire 
*et coeperit percutere conseruos suos. manducet autem et 
bibat cum ebriis- 
9? Ueniet dominus serui illius in die qua non sperat et hora qua 
ignorat. "et diuidet eum partemque eius ponet cum hypocritis » 
(c. 12, 46) et, infidelibus: «on. 3« s» illic erit fletus et stridor dentium 
Mt. 24, 39. 16-18. 40-41, 43-51. Lc, 17, 28-30. 32; 12, 41-42. Mr. 13, 16. 34-37. 


74*'^-- 


c. CXLVIIII-CL.] EVANGELIUM. 133 


CXLVIIIT- (351 Tunc simile erit regnum caelorum 
decem uirginibus. quae accipientes lampadas suas exierunt 
obuiam sponso et sponsae- *quinque autem ex eis erant fatuae- 
acceptis lampadibus. non sumserunt oleum secum 

»  'Prudentes uero- acceperunt oleum in uasis suis cum lam- 
padibus *Moram autem faciente sponso 
dormitauerunt omnes et dormierunt. *media autem nocte 
clamor factus est. ecce sponsus uenit exite obuiam ei 
"Tunc surrexerunt omnes uirgines illae et ornauerunt lam- 
* padas suas 
*fatuae autem sapientibus dixerunt. date nobis de oleo uestro 
quia lampades nostrae extinguntur 
*Responderunt prudentes dicentes ne forte non sufficiat 
nobis et uobis ite potius ad uendentes et emite uobis. 'dum 
i1 autem irent emere- uenit sponsus et quae paratae erant in- 
trauerunt cum eo ad nuptias. et clausa est ianua: "nouissime 
ueniunt et reliquae uirgines dicentes. domine domine aperi 
nobis. "at ile respondens ait. amen dico uobis nescio uos: 
"Uigilate itaque quia nescitis diem neque horam 
10 CL. '*Sicut enim homo proficiscens: uocauit seruos 


suos. et tradidit illis bona sua. "et uni dedit V talenta. alii te 


autem duo- alii uero unum. 
Unicuique secundum propriam uirtutem et profectus est 
statim- "abiit autem qui quinque talenta acceperat. et operatus 
est in eis et lucratus est alia V "similiter qui duo acce- 
perat lucratus est alia duo- '^qui autem unum acceperat abiens 
fodit in terra- et abscondit pecuniam domini sui- "post multum 
uero temporis uenit dominus seruorum illorum et posuit 
rationem cum eis. 9et accedens qui V talenta acceperat. 
» optulit alia V talenta dicens domine V talenta mihi tradidisti- 
et ecce alia V superlucratus sum- "ait illi dominus eius 
euge bone serue et fidelis: quia super pauca fuisti fidelis 
super multa te constituam intra in gaudium domini tui- 
Maccessit autem et qui duo talenta acceperat et ait. 
35 domine duo talenta tradidisti mihi. ecce alia duo lucratus 
sum. ?'ait ili dominus eius. Euge serue bone et fidelis quia 
Mt. 25, 1. 3—23. 


Nt. caxvi 


MCCCLX VIE 
Wr. cim 

i CCXXI 
Le. MM 


134 EVANGELIUM, [e. CL-CLII. 


super pauca fuisti fidelis supra multa te constituam intra in 
gaudium domini tui- 

^ accedens autem et qui unum talentum aeceperat. ait. do- 
mine scio quia homo durus es. et metis wbi non seminasti- 
et congregas ubi non sparsisti. *et timens abii et abscondi 
talentum tuum in terra. ecce habes quod tuum est. " Respon- 
dens autem dominus eius dixit ei. 

Serue male et piger. scibas quia meto ubi non semino- et 
congrego ubi non sparsi - "oportuit ergo te conmittere pecu- 
niam meam nummulariis: et ueniens ego recepissem utique:o 
quod meum est cum usura. *'Tollite itaque ab eo talentum 
et date ei qui habet X talenta. 

?Omni enim habenti dabitur et abundabit- ei autem qui 
Le. Aur. non habet. et quod uidetur habere auferetur ab eo *' Et inu- 
(eer lem seruum eicite in tenebras exteriores illic erit fletus etu 
stridor dentium 
Le. Cum CLI. ae :1235 Sint lumbi uestri praecincti et lucernae 
ardentes. "et uos similes hominibus expectantibus dominum 
suum quando reuertatur a nuptiis 
Le. Cv. Et cum uenerit et pulsauerit confestim aperiant ei "' Beati so 
*- ^J" I seruj illi. quos cum uenerit dominus inuenerit uigilantes- 
amen dico uobis. quod praecingit se et faciet illos discum- 
bere et transiens ministrabit illis. 
* Et si uenerit in secunda uigilia et si in tertia uigilia 
uenerit et ita inuenerit beati serui illi 2 
Corxin CLII- d«:5:1» Dixit ergo- homo quidam nobilis abiit 
m. CELXVm. in regionem longinquam accipere sibi regnum et reuerti 
1«ccxxvin, Uocatis autem X seruis suis. dedit illis X minas 
w.ccxx — Et ait ad illos. negotiamini dum uenio- '*ciues autem eius 
oderant illum- Et miserunt legationem pos illum dicentes. no- s» 
lumus hunc regnare super nos. 'Et factum est dum rediret. 
accepto regno et iussit uocari seruos. quibus dedit pecuniam. 
ut sciret quantum quisque negotiatus esset 
Ueni£ autem primus dicens domine mina tua X minas 
adquisiuit. "et ait illi: euge bone serue. quia in modico fidelis s 


fuisti- eris potestatem habens supra X ciuitates. '$et alter 
Wt. 25, 23—30. Lo. 12, 35—38; 19, 12—18. 


- — ZA 0 


Nt. ceo 





c. CLII-CLIIL] EVANGELIUM. 135 
uenit dicens. domine mina tua. fecit V minas. 'et huic ait. 
et tu esto supra V ciuitates. "Et alter uenit dicens. domine 
ecce mina tua quam habui repositam in sudario- ?' timui enim 
quia homo austerus.es. Tollis quod non posuisti- et metis quod 

» non seminasti- "Dicit ei - de ore tuo te iudico serue nequa. 
quia ego austeris homo sum- Tollens quod non posui- et metens 
quod non seminaui- ? Et quare non dedisti pecuniam meam ad 
mensam- et ego ueniens cum usuris utique exegissem illud. 
* et adstantibus dixit. auferte ab illo minam- et date illi qui 

: decem minas habet. et dixerunt ei: domine habet X minas. 
"Dico autem uobis quia omni habenti dabitur. ab eo autem 


Lc. COXXX 
at ceux 


qui non habet. et quod habet auferetur ab eo- " Uerum tamen. coron 
inimicos meos- illos qui noluerunt me regnare super se addu-w. ccuxxu 


cite huc et interficite ante me 

T CLIII- a€35390 Cum autem uenerit filius hominis in 
maiestate sua et omnes angeli cum eo- Tunc sedebit super 
sedem maiestatis suae. ?et congregabuntur ante eum omnes 
gentes et separauit eos ab inuicem. sicut pastor segregat 
oues ab hedis 

s» "Et statuet oues quidam a dextris suis. haedos autem a 
sinistris: * Tunc dicet rex. his qui a dextris eius erunt. Uenite 
benedicti patris mei- possidete paratum uobis regnum a con- 
stitutione mundi 

55 Esuriui enim et dedistis mihi manducare- sitiui et dedistis 

ss mihi bibere hospes eram et collexistis me- " nudus- et operu- 
istis me- Infirmus et uisitastis me- In carcere et uenistis ad 
me- "Tunc respondebunt ei iusti dicentes. domine quando 
te uidimus esurientem et pauimus- sitientem et dedimus tibi 
potum 

20 350uando autem te uidimus hospitem et colleximus te. 
aut nudum et cooperuimus. "aut quando te uidimus infirmum 
et in carcerem et uenimus ad te. * Et respondens rex dicet 
illis: amen dico uobis quamdiu fecistis uni de his fratribus meis 
minimis mihi fecistis. * Tunc dicet et his qui a sinistris erunt 

35 Discedite à me maledicti in ignem aeternum qui prae- 


paratus est diabolo et angelis eius. "esuriui enim et non 
Lc. 19, 18—27. Mt. 25, 31—42. 


Wt. CCLX XI. 
Xx 


136 EVANGELIUB. [c. CLIII-CLY. 


dedistis mihi manducare. sitiui et non dedistis mihi potum- 
* hospes eram et non collexistis me- nudus et non operuistis me- 
Infirmus et in carcerem et non uisitastis me 
*'Tunc respondebunt et ipsi dicentes. domine quando te 
uidimus esurientem aut sitientem aut hospitem aut nudum aut 
infirmum uel in carcere et non ministrabimus tibi  * Tunc 
respondebit illis dicens: amen dico uobis. quamdiu non fecistis 
uni de minoribus his nec mihi fecistis 
** Et ibunt hi in supplicium aeternum. lusti autem in uitam 
aeternam 16 
W. CCEXII CLIIII- 3.2 Et factum est cum consummasset 
w.ccxxmjhesus sermones hos omnes dixit discipulis suis "Scitis quia 
W.C1 post biduum pascha fiet. et filius hominis tradetur ut cruci- 
w. ccv figatur * Tune congregati sunt principes sacerdotum- et seniores 
w. cw populi in atrium principis sacerdotum. qui dicebatur caiaphas: :s 
* Et consilium fecerunt. ut ihesum dolo tenerent et occiderent 
* Dicebant. autem- non in die festo- ne forte tumultus fieret in 
populo 
"Tunc abiit unus de XII qui dicitur iudas scarioth «« s» 
et locutus est ad principes sacerdotum et magistratibus: so 
un.25,15 et ait illis: quid uultis mihi dare: et ego uobis eum 
tradam- um.:4 :) qui audientes gauisi sunt. 
au.25190 Et constituerunt ei XXX argenteos. '*et exinde 
quaerebat opportunitatem ut eum traderet c«:» 6 sine turbis 
je. CX CLV. ue1,» ante diem autem festum paschae sciensss 
jhesus quia uenit hora ut transeat ex hoc mundo ad patrem 
Cum dilexisset suos qui erant in mundo- in finem dilexit 
eos. *Surgit a cena et ponit uestimenta sua- et cum accepisset 
linteum praecinxit se *deinde mittit aquam in peluem et coepit 
lauare pedes discipulorum et extergere linteo quod erat prae-so 
cinctus. *Uenit ergo ad simonem petrum et dicit ei petrus. 
domine tu mihi lauas pedes. 'Respondit ihesus et dicit ei 
quod ego facio tu nescis modo- scies autem postea 
5Dicit ei petrus non lauabis mihi pedes in aeternum. 
respondit ihesus ei Si non lauero te non habes partem mecum: ss 
? Dicit ei simon petrus 
Mt. 25, 42—46; 26, 1—5. 14—16. Lc. 22, 4. 6. Mr. 14, 11. Io. 13, 1. 4—9. 


* SW A 


lo. CXV 
x 





e. CLY-CLV.] EVANGELIUM. — 137 


domine non tantum pedes meos. sed et manus et caput. 
Pdicit ei ihesus. qui lotus est non indiget ut lauet. sed est 
mundus totus. et uos mundi estis- 
Sed non omnes. !!Sciebat enim quisnam esset qui traderet 
; eum- propterea dixi- non estis mundi omnes. "postquam ergo 
lauit pedes eorum- et accepit uestimenta sua 
Cum recubuisset iterum dixit eis. Scitis quid fecerim uobis. am 
"Uos uocatis me magistrum et domine- et bene dicitis. sum, 


.'ivm 
etenim '*Si ergo ego laui pedes uestros. dominus et magister. : Ls. LXI 


wet uos debetis. alter alterius lauare pedes. ' exemplum enim un 
dedi uobis ut quemammodum ego feci uobis ita et uos faciatis, ..... 


!' Amen: amen dico uobis. non est seruus maior domino suo: ,, "/. 
neque apostolus maior eo qui misit illum te ExVIL 
"Si haec scitis beati eritis si feceritis ea '*non de omnibus " 

1 uobis dico- ego scio quos elegerim- Sed ut impleatur scriptura. 
qui manducat mecum panem- leuabit contra me calcaneum 
suum. "a modo dico uobis priusquam fiat. ut credatis cum 
factum fuerit quia ego sum 
* Amen amen dico uobis qui accipit. si quem misero. me^; 


. TP JN . 2 Wu. xcvnt 

so accipit- qui autem me accipit. accipit eum qui me misit M. Xcvl 
CLVI. u35:5 prima autem die azimorum- aecesse- mccuxxvm 

runt discipuli ad ihesum dicentes ». X. 


Ubi uis paremus tibi comedere pascha: '*at ihesus dixit 
]te in ciuitatem «u«2,:9 et introeuntibus uobis occurret uobis 
: homo amphoram aquae portans sequimini eum in domo in 
qua intrat um.3»:5 ad quendam 
qe.23,1) Et dicitis um. 14 19 domino domus. oe» :9 magister 
dici: tempus meum prope est. aput te facio pascha cum 
discipulis meis. «um: :» et ipse uobis demonstrabit cenaculum 
sogrande stratum. et illic parate nobis. "et abierunt discipuli 
eius et inuenerunt sicut dixit eis et parauerunt pascha- 
"Uespere autem facto uenit et «um363» discumbebat cum«x 


CLXXVITI 

XII discipulis suis. .. CX 
" Et edentibus ilis dixit «u«s»:» desiderio desideraui hoc! 7o 

s pascha manducare uobiscum antequam patiar. "dico enim,, caxv 


uobis- quia ex hoc non manducabo illud donec impleatur ing ccuxxv 
jo. 19, 9—20. Mt, 26, 17—18. 20. Mr. 14, 14—17. Lc. 22, 10—11. 15—16, "" Cv 


138 EVANGELIUM. [c. CLVI-CLVII. 


leen" regno dei ue:530 Cum haec dixisset turbatus est spiritu. et 
ccm protestatus est et dixit amen amen dico uobis. quia unus ex 
W. CCLXXX uobis tradet me 


wecuxn s rs :) at. illi coeperunt contristari et dicere singillatim. 


e oio U^ 29 22 numquid ego sum domine o: ») Quibus ait : 
m.cha — Qui intingit mecum manum in catino om. 3&2» hic me tradet. 


w.cuxxu fllius quidem hominis uadit sicut scriptum est de illo Uae 


w. cx 8utem homini illi per quem filius hominis traditur- Bonum erat 
I. C! ei si natus non fuisset homo ille «e 132» aspiciebant ergo ad 
Nt. 'CCLXXX 
x. cun. inuicem discipuli haesitantes de quo diceret u« 13, »» Et quaerentes :e 
n.caxwuinter se quis esset ex eis qui hoc facturus esset. «1» s» Erat 
- d ceo ergo recumbens unus ex discipulis eius in sinu ihesu. quem 
ou Giligebat ihesus. **Innuit ergo huic simon petrus et dicit ei- 
* quis est de quo dicit. "Itaque cum recubuisset ille supra 
pectus ihesu- dicit ei. domine quis est. T 
? Cui respondit ihesus- ille est cui ego intinctum panem 
le. CXXill. porrexero- 
t.ccixr — Et cum intinexisset. panem dedit iudae simonis scariothis 
"et pos buccellam tunc introiuit in illum satanas- Dicit ei 
ihesus. quod facis. fac citius | 20 
?5hoe autem nemo sciuit discumbentium ad quid dixerit ei. 
? quidam enim putabant quia loculos habebat iudas- quod dicit 
ei ihesus eme ea quae opus sunt nobis ad diem festum aut 
egenis ut aliquid daret. um.»»»» Respondens autem iudas qui 
tradidit eum dixit. numquid ego sum rabbi- ait illi- tu. dixisti. ss 
t CXXv — ge 1, 30 Cum ergo accepisset ille buccellam exiit continuo- Erat 
autem nox. * cum ergo exisset dicit ihesus- Nunc clarificatus 
est filius hominis. et deus clarificatus est in eo- "et deus clari- 
ficauit eum in semet ipso et continuo clarificauit eum 
». CLVII- u.3»30 Cenantibus autem eis. accepit ihesus s 
cxt: panem et benedixit ac fregit deditque discipulis suis dicens. 
be c cuum accipite et comedite. hoc est corpus meum «e 33:9 quod pro 
4-CcXXxv uobis datur. ae »& *) Et accipiens calicem gratias egit. et bene- 
» cum dixit. e£ dedit eis dicens. bibite ex hoc omnes. *hic est enim 
sanguis meus- noui testamenti qui pro uobis et multis effun- » 


ditur in remissione peccatorum- ?dico autem uobis non bibam 
Le. 22, 16. 23. 19. Io. 13, 21— 32. Mt. 26, 22— 23. 25—29. Mr. 14, 19—20. 


Mt. 
CCLXXXIHI 
X 





e. CLVII-CLVIIL] EVANGELIUM, 139 


a modo de hoc genimine uitis usque in diem illum cum illud 
bibam uobiscum nouum in regno patris mei 
(«2,19 hoc facite in meam memorationem. *'ait autem 
dominus simon- simon- ecce satanas expetiuit uos ut cribraret 
e sicut triticum- *ego autem rogaui pro te ut non deficiat fides ^ Ccroxim 
tua. Et tu aliquando conuersus confirma fratres tuos: c» 15, " 

Cccxx vii 
filioli athuc modicum, uobiscum sum- quaeritis me et sicut i. cxxv 
dixi iudaeis quo.ego uado uos non potestis uenire. Et uobis 
dico modo- "mandatum nouum do uobis. ut diligatis inuicem 

1:8icut dilexi uos- nt.et uos diligatis inuicem: "In hoc cognoscent 
omnes quia mei discipuli estis. si dilectionem habueritis ad in- ,. 
uicem- "Dicit ei simon petrus. domine- quo uadis. respondit cctxxxvm 
ei ihesus- Le. CcOXXY 
Quo ego uado non potes me modo sequi- Sequeris autem postea. * m 
rl an. 3, 32) Tunc dicit illis ihesus- omnes uos scandalum patie-, u. ACLX VII 
mini in me in ista nocte eu 
Scriptum est enim. percutiam pastorem et dispergentur c Ccxxxv 
oues gregis M; CLXVUU 
? Postquam autem resurrexero praecedam uos in galilaeam * óaocram 
»? Respondens autem petrus ait illi Etsi omnes scandalizati ". ciXX 
fuerint in te ego numquam scandalizabor- . « ss, »» qui tecum 5. uw 
paratus sum et in carcerem ét in mortem ire- ue :3»0 animam 
meam pro te ponam- "Respondit ihesus. animam tuam pro 
me ponis. amen amen dico tibi o »»:e quia hac nocte ante- 
s quam gallus cantet. ter me negabis "ait illi petrus Wi CCXC 
Etiamsi oportuerit me mori tecum non te negabo: Similiter "* €? 
et omnes discipuli dixerunt 
CLYVIILE 015,2 non turbetur cor uestrum- creditis in 
deum et in me credite- *in domo patris mei mansiones multae 
sosunt. Si quo minus dixissem uobis quia uado paráre uobis 
locum- *Et si abiero et praeparauero uobis locum. lterum 
uenio et accipiam uos ad me ipsum. ut ubi sum ego et uos 
sitis- * Et quo ego uado scitis: et uiam scitis: 
*Dicit ei thomas. domine. nescimus quo uadis. et quo- 
» modo possumus uiam scire. *Dicit ei ihesus. Ego sum uia et 
ueritas et uita 
Mt. 26, 29. 31—35. Le. 22, 19. 31—33. Io. 13, 33—38; 14, 1—6. 


Le. ccooum 


lo, CXXYI 
J 


]., CXXXVII 
X 


le. CXXVIII 
It 


Wt. CCXVI 
Wr. CXAV 


le. CXXVIUI 


Mt XCVII 
Wr. XCVI 


lo. CXXX 
X 


lo. CXXXI 


Mt. XCVIII 
Wr. XCVI 
Lo. CX VI 


le. CXXXiI 
X 


140 EVANGELIUM. [c. CLVIIL 


Nemo uenit ad patrem nisi per me- *Si cogmnouissetis 
me. e£ patrem meum utique cognouissetis- 

Et a modo cognoscitis eum et uidistis eum- *Dicit ei phi- 
lippus. domine- Ostende nobis patrem et sufficit nobis- *Dicit 
ihesus. " 

Tanto tempore uobiscum sum- et non cognouistis me. 
philippe. qui uidit me- uidit et patrem- quomo tu dicis- ostende 
nobis patrem. non credis quia ego in patre. et pater in me 
est- Uerba quae ego loquor uobis. à me ipso non loquor- pater 
&utem in me manens ipse facit opera. "non creditis. quia ego ie 
in patre et pater in me est. "alioquin propter opera ipsa 
credite. amen- amen dieo uobis. qui credit in me- opera quae 
ego facio et ipse faciet. quia ego ad patrem uado-. 

"Et quodcumque petieritis in nomine meo hoc faciam- ut 
glorificetur pater in filio- '*Si diligitis me mandata mea ser-s 
uate- "et ego rogabo patrem et alium paracletum dabit uobis. 
ut maneat uobiscum in aeternum. 

"Spiritum ueritatis quem mundus non potest accipere 
quia non uidet eum nec scit eum- uos autem cognoscitis eum 
quia apud uos manebit. et in uobis erit. "non relinquam uos s 
erfanos ueniam ad uos. "adhuc modicum et mundus me iam 
non uidet. Uos autem uidetis me quia ego uiuo- et uos uiuetis. 
9? In illo die uos cognoscetis quia ego sum in patre meo et 
uos in me- et ego in uobis- ? qui habet mandata mea et seruat 
ea. ille est qui diligit me: qui autem diligit me diligetur as 
patre meo. et ego diligam eum- et manifestabo ei me ipsum 

3 Dicit ei iudas non ille scariothis: domine quid factum est. 
quia nobis manifestaturus es te ipsum et non mundo- ? Respondit 
ihesus et dixit ei 

Si quis diligit me sermonem meum seruauit. et pater meus s» 
diligit eum et ad eum ueniemus et mansiones apud eum fa- 
ciemus. *qui non diligit me- sermones meos non seruat. Et 
sermonem quem audistis non est meus. sed eius qui me misit 
patris. *haec locutus sum uobis aput uos manens: *paracletus 
autem spiritus sanctus quem mittet pater in nomine meo- ille ss 


uos docebit omnia. et suggeret uobis omnia quaecumque dixero 
Io. 14, 6—13. 15—26. 


e. CLVIII-CLX.] EVANGELIUM. 141 


uobis. "Pacem relinquo uobis. pacem meam do uobis. non 
quomodo mundus dat ego do uobis: non turbetur cor uestrum. 
neque formidet. "audistis quia ego dixi uobis: uado et non 
uenio ad uos: si diligeretis me gauderetis. utique quia uado 
s ad patrem- quia pater maior me est. "Et nunc dixi uobis. 
priusquam fiat. ut cum factum fuerit credatis. "iam non multa 
loquar uobiscum. Uenit enim princeps mundi huius. et in me 
non habet quicquam- "sed ut cognoscat mundus quia diligo 
patrem- Et sicut mandatum dedit mihi pater sic facio 
19 CLVIIII- 0«2;30 Et dixit eis "quando misi uos sine'^ cctxxv 
sacculo et pera et calciamentis. numquid aliquid defuit uobis. 
*at ili dixerunt nihil. 
Dixit ergo eis- sed nunc qui habet sacculum tollat- simi- 
liter peram 
s — Et qui non habet uendat tunicam suam et emat gladium 
"dico, antem uobis quoniam athuc hoc.quod scriptum est "Wu 
oportet impleri in me 
Et quod cum iniustis deputatus est etenim ea quae sunt 
de me finem habent. "at illi dixerunt domine ecce gladii cc ccuxxvm 
s duo hic 
at ille dixit eis sat est. 
(Je. 14, 3) Surgite eamus hinc ur. 3e, » et hymno dicto exierunt Gaixaon ' 
G«.23,*) Recundum consuetudinem in montem oliueti w. cuam 
CLX- 0«:,» dicit eis ego sum uitis uera et pater" 4 
s» meus agricola est. *Omnem palmitem in me non ferentem 
Íructum- tollet eum. 
et omnem qui fert fructum purgabit eum- ut fructum plus 
afferat 
*[am uos mundi estis. propter sermonem quem locutus sum 
souobis. *manete in me et ego in uobis 
Sicut palmes non potest ferre fructum a semet ipso nisi 
manserit in uite. sic nec uos nisi in me manseritis. *Ego sum 
uitis: uos palmites: qui manet in me et ego in eum 
hic fert fructum multum quia sine me nihil potestis facere. 
»'Si quis in me non manserit mittetur foras sicut palmes- et. 


aruit et colligent eos et in ignem mittunt et ardent- "Si manseritis N d! 


Io. 14, 26 —31; 15, 1—7. Lc. 22, 34—39. Mt. 26, 30. Wr. CXXV 


lo. CEXXIT. 


142 BVANGELIUM. [c. CLX. 


in me et uerba mea in uobis manserint- quodcumque uolueritis 
petitis et fiet uobis. 

jo. CXXXI 5In hoc clarificatus est pater meus ut fructum plurimum 
afferatis 

et efficiamini mei discipuli- *Sieut dilexit mé pater- et.ego, 
dilexi uos. 

Manete in dilectione mea: "si. praecepta mea seruaueritis. 
manebitis in dilectione mea- sicut et ego patris mei praecepta 
seruaui- e£ maneo in eius dilectione. '! haec locutus sum uobis 
ut gaudium meum impleatur 10 

"hoc est praeceptüm meum ut diligatis inuicem sicut dilexi 

nu UOS- ? Maiorem hanc dilectionem nemo habet. ut animam suam 

».cXv quis ponat pro amicis suis '*Uos. amici mei estis si feceritis 

quae ego praecipio uobis. "Iam non dico uos seruos. quia 

seruus. nescit quid faciat dominus eius. Uos autem dixi amicos: u 

quia omnia quaecumque audiui à patre meo nota feci uobis 

!! Non uos me elegistis: Sed ego elegi uos: et posui uos ut 

t. CXXV eatis et fructum afferatis- et fructus uester maneat. Ut quod- 

wr cxxv cumque petieritis patrem in nomine meo det uobis 

.cxxvu "haec mando uobis ut diligatis inuicem- '"Si mundus uos» 
odit. Scitote quia me priorem uobis odio habuit "Si de 
mundo fuissetiss mundus quod suum erat diligeret. quia uero 
de mundo non estis sed ego elegi uos de mundo propterea 

i.cxxxeig 0dit uos. mundus. " Mementote sermonis mei quem ego dixi 

x.xc — Uobis. non est seruus maior domino suo- Si me persecuti sunt ss 

" cum et uos persequentur Si sermonem meum seruauerunt. ef 

n.cu  UeStrum seruabunt. "Sed haec omnia facient uobis propter 

x.'ccxum D0men meum: quia nesciunt eum qui misit me 

tcu. ? Si non uenissem et locutus fuissem eis peccatum non 
haberent. nunc autem excusationem non habent de peccato suo-so 

ls. CXLI ? Qui me odit- et patrem meum odit- Si operam non fecissem 

». cc, in eis.quae nemo alius fecit- peccatum non haberent. 

».cur — Nunc autem et uiderunt et oderunt et me et patrem meum- 
5Sed ut impleatur sermo qui in lege eorum scriptus est. quia 
odio me habuerunt gratis. ** Cum autem uenerit paracletus quem» 
ego mittam uobis a patre: spiritum ueritatis qui a patre procedit. 

Io. 15, 7—26. 


e. CLX.] EYANGELIUM. 143 


ille testimonium perhibebit de me- "Et uos testimonium 
perhibetis quia ab initio mecum estis: «ue 16, :) haec locutus sum 
uobis ut non scandalizemini- ?absque synagogis facient uobis- sed 1 
uenit hora. ut omnis qui interficit uos: arbitretur obsequium X xcvi 
s se prestare deo- *et haec facient quia non nouerunt patrem 
neque me. *Sed haec locutus sum uobis. ut cum uenerit hora 
eorum reminiscamini quia ego dixi uobis. "haec autem uobis 
ab initio non dixi- quia uobiscum eram 
at nunc uado ad eum qui me misit. et nemo ex uobis in- 
vterrogat me quo uadis. *sed quia haec locutus sum uobis 
Tristitia impleuit cor uestrum 
"Sed ego ueritatem dico uobis: expedit uobis ut ego 
uadam. Si enim non abiero- paracletus non ueniet ad uos. Si 
autem abiero- mittam eum ad uos. *Et cum uenerit ille arguet 
:5 mundum de peccato et de iustitia et de iudicio- "De peccato 
quidem quia non credunt in me 
?De justitia uero quia ad patrem uado- et iam non uidebitis 
me. "De iudicio autem- quia princeps mundi huius iudicatus 
est. ^athuc multa habeo uobis dicere sed non potestis portare 
so modo: 
"Cum autem uenerit ille spiritus ueritatis. docebit uos in 
omnem ueritatem. 

Non enim loquitur a semet ipso. sed quaecumque audiet 
loquitur. et quae uentura sunt annuntiabit uobis. ''ille me 
ss clarificabit. quia de meo accipiet- et annuntiabit uobis. " Omnia . Tum 
quaecumque habet pater mea sunt. propterea dixi quia de* oXxxvmm. 

meo accipiet. et annuntiabit uobis 
15 Modicum et iam non uidebitis me- Et iterum modicum et 
uidebitis me quia uado ad patrem. "dixerunt ergo ex disci- 
»pulis eius ad inuicem- quid est hoc quod dicet nobis modicum 
et non uidebitis me- et iterum modicum et uidebitis me- et 
quia uado ad patrem- Dicebant ergo quid est hoc quod dicit 
modicum nescimus quid loquitur. "cognouit autem: ihesus- quia 
uolebant eum interrogare- et dixit eis. de hoc quaeritis inter 
»uos quia dixi modicum et non uidebitis me. Et iterum mo- 


dicum et uidebitis me 
lo. 15, 26—27; 16, 1—19. 


lo. cxun 


lo. CXLV 


»" oum 


Jo. CXLVIII 
HI 

Wt. CXI 

Lc. CXVIII 


lo, CXLCIUIT 
X 


Mi CCXVI 
Wr. CXXV 


lo. CLI 
X 


]44 EVANGELIUM. [c. CLX. 


? Amen- amen dico uobis. quia plorabitis et flebitis uos 

mundus autem gaudebit uos autem contristabimini- Sed 
tristitia uestra uertetur in gaudium 

? Mulier cum parit tristitiam habet quia uenit hora eius. 
Cum autem pepererit puerum- ium non meminit pressurae :; 
propter gaudium quia natus est homo in mundum- ? Et uos 
igitur nunc quidem tristitiam habebitis. iterum autem uidebo 
uos et gaudebit cor uestrum- et gaudium uestrum nemo tollit 
a uobis. "Et in illo die me non rogabitis quicquam — amen. 
amen dico uobis si quid petieritis patrem in nomine meo: 
dabit uobis. *Usque modo non petistis quicquam in nomine 
meo- petite et accipietis ut gaudium uestrum sit plenum- "haec 
in prouerbiis locutus sum uobis. uenit hora cum iam non in 
prouerbiis loquar uobis. sed palam de patre annuntiabo uobis. 
?ilo die in nomine meo petitis et non dico uobis quia ego 
rogabo patrem de uobis. "ipse enim pater amat uos. quia uos 
me amatis. et credidistis quia ego & deo exiui- et "exiui a 
patre et ueni in mundum 

Iterum relinquo mundum et uado ad patrem. ? Dicunt ei 
discipuli eius. ecce nunc palam loqueris et prouerbium nullum «e 
dicis: "Nunc scimus quia scis omnia et non opus est tibi ut 
quis te interroget. in hoc credimus quia a deo existi 

5 Respondit eis ihesus- À modo creditis: "ecce uenit hora- et iam 
uenit ut dispargamini unusquisque in propria et me solum relin- 
quitis- Et non sum solus quia pater mecum est. haec locutus sum ss 
uobis. ut in me pacem habeatis in mundum pressuram habebitis 

Sed confidite ego uici mundum. due:,2 haec locutus est 
ihesus. Et subleuatis oculis in caelum ad patrem dixit. uenit 
hora. clarifica filium tuum- ut filius tuus clarificet te 

3Sicut dedisti ei potestatem omnis carnis. ut omne quod» 
dedisti ei det eis uitam aeternam 

*haec est autem uita aeterna- ut cognoscant te solum deum 
uerum et quem misisti ihesum christum. *Ego te clarificaui 
super terram- opus consummaui quod dedisti mihi ut faciam- 
* Et nunc clarifica me tu pater- apud temet ipsum. claritatem » 


quam habui priusquam mundus esset aput te 
Jo. 16, 20—33; 17, 1- 5. 


Cà 





c. CLX ] —— EVANGELIUM, 145 


*Manifestaui nomen tuum hominibus. quos dedisti mihi de 
mundo tui erant et mihi eos dedisti et. sermonem tuum ser- 
uauerunt. "nunc cognouerunt quia omnia quae dedisti mihi 
abs te sunt. 

*  *Quia uerba quae dedisti mihi dedi eis. et ipsi acceperunt. 
et cognouerunt uere quia a te exiui 

Et crediderunt quia tu me misisti- *et ego pro eis rogo 
non pro mundo rogo- sed pro his quos dedisti mihi- quia tui 
Sunt 

e "Et mea omnia tua sunt. e£ tua mea sunt et clarificatus 
sum in eis. "Et iam non sum in mundo et hi in mundo sunt. 
et ego ad te uenio. pater sancte serua eos in nomine tuo 
quod dedisti mihi ut sint unum sicut et nos 

"Cum essem cum eis ego seruabam eos in nomine tuo 

1: quos dedisti mihi custodiui- et nemo ex his periuit nisi filius 
perditionis. ut scriptura inpleatur- "nunc autem ad te uenio 
et haec loquor in mundo- ut habeant gaudium meum inpletum 
in semet ipsis 

^ Ego dedi eis sermonem tuum et mundus odio eos habuit 

x quia non sunt de mundo- Sicut et ego non sum de mundo: 
"non rogo ut tollas eos de mundo- sed ut serues eos ex malo- 
"de mundo non sunt sicut et ego non sum de mundo- '"'Sancti- 
fica eos in ueritate. sermo tuus ueritas est. sicut me misisti 
in mundum- et ego misi eos in mundum "et pro eis ego 

ssanctifico me ipsum- ut sint et ipsi sanctificati in ueritate 

?Non pro his autem rogo tantum- sed et pro eis qui cre- 
dituri sunt per uerbum eorum in me 

"" Ut omnes unum sint- sicut tu pater in me et ego in te- 
ut et ipsi in nobis unum sint. ut mundus credat quia tu me 

:» misisti- "^et ego claritatem quam dedisti mihi dedi illis 

ut sint unum sicut nos unum sumus- "ego in eis et tu in 
me- ut sint consummati in unum et cognoscat mundus quia 
tu me misisti. Et dilexisti eos sicut et me dilexisti- ^ pater 
quos dedisti mihi. uolo ut ubi ego sum et illi sint mecum 

s Ut uideant claritatem meam quam dedisti mihi quia dilexisti 


me. ante constitutionem mundi 
Io. 17, 6—24. 
10 


146 EVANGELIUM. [c. CLX-CLXI. 


iip "Pater iuste et mundus te non cognouit ego autem te 
i. Oa Cognoui- et hi cognouerunt quia tu me misisti- "et notum feci 
o. CLV 
X eis nomen tuum et notum faciam- ut dilectio qua dilexisti me 
in ipsis sit et ego in ipsis 
clum CLXI. a.:5,29 Tunc uenit ihesus cum illis in uillam : 
Le av dUi dicitur gesemani «1» trans torrentem cedron. ubi 
t.CV1— erat hortus. in quem introiuit ipse et discipuli eius- 
je. CL *Sciebat autem et iudas qui tradebat eum locum quia 
frequenter ihesus conuenerat illuc cum discipulis suis «e, «» 
. dixe m m peruenisset ad locum dixit «o6» 9 discipulis suis: 
w. cuxw gedete hlC qeu, «) et orate ne intretis in temtationem 
x Mas 052599 Donec uadam illuc. et. orem- "et. adsumto petro- et 
be. gms duobus filiis zebedaei- iacobum et iohannen. coepit contristari 
x. cox eh et mestus esse 
" LM 5'Tunc ait ills. Tristis est anima mea usque ad mortem." 
c » 
A. cekch sustinete hic. et uigilate mecum «320 Et ipse «om3»2» pro- 
w.Cxxup BTÉBSUB e. n est ab eis. quantum iactus est lapidis Et po- 
n. cexcm sitis genibus uw.» procidit in faciem suam «ure t4 »» et, orabat 
" caxy Ut sifieri posset transiret ab eo hora ow.» »» dicens pater. 
le. ixl gj possibile est 20 
w. coner um.14 »» abba pater. omnia tibi possibilia sunt. «am.*e, 3» mi 
x. dax Pater si possibile est am.: »» transfer calicem. hunc a me 
L.C XXX!  Üerumtamen non quod ego uolo sed quod tu 
. t on («32,45 Et cum surrexisset ab oratione- (G35:49 uenit ad 
Le. nmm discipulos suos et inuenit eos dormientes. 25 
Qe. 23» 4) Et, ait eis. quid dormitis «o5 «» sic. non potuistis 
una hora uigilare mecum- *'Uigilate et orate ut non intretis 
in temptationem 
" FM Spiritus quidem, promtus est caro autem infirma 
a 9Tterum secundo abiit: et orauit- u«31, «» apparuit autem illi 
acl em angelus de caelo confortans eum. et factus est in agonia et 
prolixius orabat. «u.354» dicens pater mi- si non potest calix 
LecOXXX hie transire. nisi bibam illum fiat uoluntas tua: («35449 Et 
«, epar factus est sudor eius sicut guttae sanguinis decurrentis in 
x du, uterram- "et. cum surrexisset. on» «) Uenit iterum ad disci-s 


Lxx Dulos suos et inuenit eos dormientes prae tristitia 
lo. 17, 25—26. Mt.26, 36—42. 1o. 18, 1—2. Lc. 22, 40—46. Mr. 14, 35—36. 


"c  - 


Wi. CCXCI 
1 


c. CCLXXX 


* g 





c. CLXI-CLXII.] BVANGELIUM. 147 


u.1, « Erant enim oculi eorum ingrauati Et ignorabant 
quid responderent ei «ow.3»:o Et relictis illis iterum abiit et 
orauit tertio Wr.CLX XN VII] 
Eundem sermonem dicens » Ccxcvm 
» "Tunc uenit ad discipulos suos. et ait illis: dormite et re-1r n 
quiescite adpropinquauit hora- et filius hominis traditur in manus 
peccatorum. "Surgite eamus- eece adpropinquauit qui me tradet 
CLXII- "Et athuc ipso loquente ecce iudas unus Occ 
de duodecim- ue :$ 5 cum accepisset cohortem m.2e » uenit et tc. : RSEN 
cum eo turba multa o» :&» cum lanternis et facibus et armis 
un.25 4) et. gladiis et fustibus a principibus sacerdotum «urw.:4 4» 
et scribis uw 3»4» et senioribus populi qui autem tradebat 
eum dederat ilis signum dicens. quemcumque osculatus fuero 
ipse est tenete eum 4u-:4:09 et ducite eum. ow.:39 «) Et con- 
ifestim accedens ad ibesum dixit. habe rabbi- et «e», «» adpro- 
pinquauit ihesu. ut oscularetur eum- *'ihesus autem dixit ei. 
iuda osculo filium hominis tradis. 
u.26, 5) amice ad quod uenisti- *et osculatus est eum 
ue 1$ 4) ihesus itaque sciens omnia quae uentura erant super'^ t" 
soeum- processit et dicit eis. quem quaeritis- 
*responderunt ei ihesum nazarenum- dicit eis ihesus ego 
sum- stabat autem et iudas qui tradebat eum cum ipsis. *Ut 
ergo dixit eis- ego sum- abierunt retrorsum et ceciderunt in 
terram- "Iterum ergo eos interrogauit quem quaeritis. illi 
:3utem dixerunt ihesum nazarenum. Respondit ihesus dixi 
uobis quia ego sum 
Si ergo me quaeritis. sinite hos abire. *ut impleretur 
sermo quem dixit. quia quos dedisti mihi non perdidi ex ipsis "- ccc! 
quicquam u35 » Tunc accesserunt et manus iniecerunt inj cox 
jhesum- et tenuerunt eum du«»«» Uidentes autem hi qui circa;. Go 
ipsum erant. quod futurum erat dixerunt ei domine. si per- 
cutimus in gladio ««:5 :9 Simon ergo petrus habens gladium-! 3 ERIT 
eduxit eum- et percussit pontificis seruum 
Et amputauit auriculam eius dextram. Erat autem nomen. em 
»»geruo malchus. !!'Tunc ait ihesus petro- calicem quem dedit " n. "exe 


mihi pater non bibam illum- mitte gladium in uaginam ar. CLXXV 
Wr. 14, 40, 43— 44. Mt. 26, 44—50. 1o. 18, 3—11. Mt. 16, 47—49. Lc. 22, 47— 49. 
10* 


Wi. CCXxCvnOnt 
VI 


Mt. CCct 
Mr. CLXX XI 
COLXXXVI 


Goya 


148 EVANGELIUM. [c. CLXII-CLXITIT. 


"OX o7! —— Qe: 5» Omnis enim qui acceperint gladium gladio peribunt- 
? an putas quia non possum rogare patrem meum et exhibebit 
mihi modo- plus quam XII legiones angelorum 

9 Quomodo ergo implebuntur scribturae. quia sic oportet 
cexxxviu fieri: (22,50 Sinite usque huc. et cum tetigisset auriculam eius : 

* CC sanauit eum. Qw.29,55 In illa hora dixit ihesus turbis 

LX" Tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus con- 

(dXX  prehendere me- «ow:449 cotidie aput uos eram docens in 
templo et non me tenuistis u«22,5» sed haec est hora uestra 
et potestas tenebrarum. 10 

v. ccv u.25,5*9) hoc autem factum est. ut implerentur scribturae 

" dx prophetarum. Tunc discipuli omnes relicto eo fugerunt. ae :, 1» 

w.ccco Cohors ergo et tribunus et ministri iudaeorum conprehen- 

t. xc derunt ihesum et ligauerunt eum- ?et adduxerunt eum ad 
annam primum erat enim socer caiphae- qui erat pontifex:s 
anni illius: 

"Erat autem caiaphas qui consilium dederat iudaeis. quia 
expedit unum hominem mori pro populo 


nr. CXXXI CLXIIT- a. :,50 adulescens autem quidam sequebatur 
eum amictus sindone super nudo et tenuerunt eum 20 
92t ille reiecta sindone nudus profugit ab eis 
le. CUXII—— (618,15 Sequebatur autem ihesum simon petrus «ue23659 a 


ar doevmlonge de :,:9 et alius discipulus oss s usque in atrium prin- 
*.-9XV  eipis sacerdotum- «e. :5 15 Discipulus autem ille erat notus pon- 
b. CXV (ificjÀ: et introiuit cum ihesu in atrium pontificis- '*petruss 
"s cron autem stabat ad ostium foris Exiuit ergo discipulus alius qui 
&.cxwm erat notus pontifici- et dixit ostiuriae et introduxit petrum. 
te, CRI «9, 5 quem cum uidisset, «e i5 r» ancilla ostiaria ae» :o et eum 
Mr. gom fuisset intuita- dixit-- ve 15, 1? numquid et tu ex discipulis es 
hominis istius. dicit ille «22, 5» mulieri- non noui illum «t. 14 e» »o 
neque scio quid dicas- ce :5 :9 stabant autem serui et ministri 
ad prunas quia frigus erat et calefiebant- erat autem cum eis 
et petrus stans- et calefaciens se «ors :9 ut uideret finem» 
CLXI II- «1:5 1:5 pontifex ergo interrogauit ihesum 
. ra de discipulis et de doctrina eius 35 


(coxxxm — Respondit ei ihesus- ego palam locutus sum mundo 
CCLXXXVI Mt, 26. 52.56. 58. Le. 22, 51. 53. 57. Mr. 14, 49. 51—52. 68. To. 18, 12—20. 


o. CLXVLII. 
X 


ie. CLXIIIT-CLXV.] EVANGELIUM. 149 


Ego semper docui in synagoga et in templo. quo omnes 
iudaei conueniunt et in occulto locutus sum nihil: * quid me 
interrogas- interroga eos qui audierunt quid locutus sum ipsis- 
ecce hi sciunt quae dixerim ego. *'haec autem cum dixisset. '^ 7**' 

s unus assistens ministrorum dedit alapam ihesu dicens 2 d 

Sic respondes pontifici . . 

* Respondit ei ihesus. si male locutus sum. testimonium * &**" 
perhibe de malo. 

Si autem bene quid me caedis. *' Et misit eum annas liga- 

i: tum ad caiphan ponticem- 5 Erat autem simon petrus «m.s, e» EG. 
foris in atrio «ue:5,25 stans et calefaciens sSe- «am. :14 e» rursum. CAXXY 
autem «u3»7» uidit eum alia ancilla. et ait Gre :« e» cireum-* dcoxv 
Stantibus- um.36, 7) et hic erat cum ihesu nazareno. "accesserunt '^ cXc! 
qui stabant. et dixerunt petro- uere et tu ex illis es: nam et 

::loquella tua manifestum te facit. quod sis galilaeus. " et iterum 
negauit cum iuramento quia non noui hominem 

? Et post pusillum d««2:359 quasi horae unius- ce. :, 29) dicit 
unus ex seruis pontificis cognatus eius cuius abscidit petrus 
auriculam- «« 32:9 uere et hic cum illo erat. nam et galilaeus 

2: egt- (19,39 nonne ego te uidi in horto cum illo- oe. 27e Tunc 
coepit detestari- dum.:470 et anathematizare et iurare 2.57 
neque noui eum «o.»579 nescio quid dicis. ow.:4 70 non noui 
hominem istum quem dicitis 

(d. 15, 17 Et statim gallus cantauit- «« 2» e) et conuersus dominus -. ccxcm 

1 respexit petrum «uw.»7» et recordatus est petrus uerbi domini ** ccaxv 
quod dixerat ei priusquam gallus cantet. ter me negauis 
Ge. 22, 3) hodie- et egressus foras petrus fleuit amare w. CCCXVU 

CLXV.  d.e29. m. 395. 1.15,90 Mane autem facto* cicym 
conuenerunt omnes principes sacerdotum cum senioribus plebis x. ccevm 

*et scribis concilium facientes uw.ss:o quaerebant falsum testi-w. 
monium contra ihesum. ut eum morti traderent *'et non in-i* cct" 
uenerunt. Cum multi falsi testes accessissent. um. :459 nec in- 
ueniebant. "Et conuenientia testimonia illorum non erant. 

u.s» €) Nouissime autem uenerunt duo falsi testes *'et N LO 

» dixerunt 


Gr.1, 5) Nos audiuimus eum dicentem. «u.35 e» possum 
Io. 18, 20—27. Mt. 26, 59 etc. Mr. 14, 55 etc. Lc. 22, 34. 57 etc. , 


lo. CLXXI 
x 


lo. cuxxim 





150 EVANGELIUM. [c. CLXV-CLXVH. 


destruere templum dei 4ar.:4:9 hoc manu factum et post tri- 
duum aliud manu factum aedificare- an. ss, e) ihesus autem tacebat 
9T surgens princeps sacerdotum  ue.:4«» In medium in- 
terrogauit ihesum dicens. 
un.25, 8) Nihil respondis ad ea quae isti aduersus te testi- s 
ficantur- (4:46) ihesus autem nihil respondit 
m. cccvint CLXVI. Et rursum summus sacerdos  om?5e» ait 
^. CC ili. adiuro te per deum uiuum- ut dicas nobis. si tu es 
christus filius dei 3a.:4e0 benedicti. q.35eo dicit illi ihesus- 
(e C7 tu dixisti- q«.32, «5 et ait illis si uobis dixero non creditis mibi. : 
$si autem et interrogauero non respondebitis mihi neque 
"din dimittetis uw. 25, € Üerumtamen dico uobis a modo 
w. xov]  Uidebitis filium hominis sedentem a dextris uirtutis dei et 
x.cccx uenientem in nubibus caeli "Tunc princeps. sacerdotum scidit 
w.cm, uestimenta sua dicens blasphemauit quid adhuc  egemus:s 
x, Lax testibus Ecce nunc audistis blasphemiam «-*»&70 de ore eius 
Le. cOXCVIM (gg es quid uobis uidetur 
"X CCXI! at jlli respondentes omnes dixerunt. reus est mortis. * Tunc 
Lc cexemn expuerunt in faciem eius ««:» e—e) et qui tenebant eum in- 
* "7". ludebant ei- et uelauerunt «e: e» faciem eius. aw. ss en et cola- zo 
phis eum caeciderunt. alii autem palmas in faciem eius 
dederunt dicentes prophetiza nobis christe quis est iste qui 
2 ccm percussit ue 2:0) Et alia multa blasphemantes dicebant in eum 
". 3 cum CLXVIIL (27.2 Et adduxerunt eum uinctum «e 15 25 
Ie. ccc , in praetorio ue 35.2 et tradiderunt pontio pilato praesidis 
» CXXVII qo. 1,9) Et, ipsi non introierunt in praetorium ut non contami- 
m ccevms narentur sed manducarent pascha. aw.75,» tunc uidens iudas qui 
eum tradidit quod damnatus esset. paenitentia ductus retulit 
XXX argenteos principibus sacerdotum et senioribus *dicens 
Peccaui tradens sanguinem iustum. at illi dixerunt. quid ad» 
nos. Tu uideris *et proiectis argenteis iu templo recessit 
abiens laqueo se suspendit. *principes autem sacerdotum. 
acceptis argenteis dixerunt 
Non licet mittere eos in corbanan quia praetium sanguinis 
est. "Consilio autem inito. emerunt ex illis agrum figuli in» 


sepulturam peregrinorum- *propter hoc uocatus est ager ille 
Mt. 26, 61 etc. Mr. 14, 60 etc, Lc. 22, 63 ete. Io. 18, 28. 


Mt. CCCX 
1 


e. CLXVH-CLX VIII.] EVANGELIUM, 151 


acheldemach- ager sanguinis usque in hodiernum diem- "Tunc 
impletum est quod dictum est per hieremiam prophetam 
dicentem- Et acceperunt XXX argenteos praetium adpraetiati 
quem adpraetiauerunt a filiis israhel "'et dederunt eos in 
s agrum figuli sicut constituit mihi dominus 
CLXVII- ve:529 Exiuit ergo pilatus ad eos foras et 
dixit quam accusationem affertis aduersus hominem hunc. 

9? Responderunt et dixerunt ei si non esset hic malefactor- 
non tibi tradidissem eum- «4:53» hunc inuenimus subuer- 
wtentem gentem nostram et prohibentem tributa dari caesari 
et dicentem se christum regem esse «ue:53)0 Dixit ergo eis 
pilatus- accipite eum uos- et secundum legem uestram iudicate 
eum- Dixerunt ergo iudaei- nobis non licet interficere quem- 
quam "ut sermo domini impleretur quem dixit. significans qua 
esset morte moriturus. "Introiuit ergo iterum in praetorium, .. 
pilatus. et uocauit ihesum et dixit ei tu es rex iudaeorum-,, c/c 
" Et respondit ihesus. a temet ipso hoc dicis. an alii tibiic ccu 

dixerunt de me- * Respondit pilatus. numquid ego iudaeus sum- 
gens tua et pontifices tradiderunt te mihi- quid fecisti. '* "*"" 
:'" Respondit ihesus. regnum meum non est de mundo hoc. si 
ex hoc mundo esset regnum meum. ministri mei decertarent 
ut non traderer iudaeis. Nunc autem regnum meum non est 
hinc- " Dixit itaque ei pilatus. ergo rex es tu. Respondit ibesus- coax 
Tu dicis quia rex sum ego NL 
s:  Lgo in hoc natus sum et ad hoc ueni in mundum ut testi- rz ^ 
monium perhibeam ueritati Omnis qui est ex ueritate audit '* CP» 
meam uocem- "dicit ei pilatus. quid est ueritas Et cum hoc 
dixisset iterum exiuit ad iudaeos- 
ue 334 Et ait ad principes sacerdotum et turbas. nullam 
sjnuenio causam in hoc homine. *at illi inualescebant dicentes-:. cuxxx 
Conmouet populum docens per uniuersam iudaeam- et incipiens t« ccvu 
. Le. CCCII 
a galilaea usque huc. |J X 
*Pilatus autem audiens galilaeam- interrogauit. si homo 
galilaeus esset. "et ut cognouit quod de herodis potestate 
s esset remisit eum ad herodem: qui et ipse hierosolymis erat 


illia diebus. *herodes autem uiso ihesu. gauisus est ualde- 
Mt. 27, 7—10. 1o. 18, 29—37. Lc. 23, 2. 4—8. 


lo, CLXXVIt 
X 


152 EVANGELIUM, [c. CLXVIIL 


erat enim cupiens ex multo tempore uidere eum. eo quod 
audiret multa de illo 
Et sperabat signum aliquod uidere ab eo fieri 
?Interrogabat autem illum multis sermonibus: at ipse nihil 
illi: respondebat '"Stabant etiam principes sacerdotum et : 
« C€CY gseribae constanter accusantes eum  '"Spreuit autem illum 
H cccnn herodes cum exercitu suo et inlusit indutum ueste alba- et 
Cavi remisit ad pilatum 
* "Kt facti sunt amici herodes et pilatus in ipsa die 
Nam antea inimici erant ad inuicem. "pilatus autem con- iw 
"mr | uocatis principibus sacerdotum et magistratibus et plebe 
ue. 19, 4; exiuit ad eos foras «ue33,:9 et dixit eis. optulistis mihi 
hunc hominem quasi auertentem populum «e :9« ecce adduco 
"ui "uobis eum foras ut cognoscatis quia in eo nullam causam 
inuenio dCu-23,19 ex his in quibus eum accusatis "Sed neque :: 
X^"! herodes. nam remisi uos ad illum et ecce nihil dignum morte 
actum est ei 
"5 Emendatum ergo illum dimittam '* Exclamauit autem 


L CCCv "Till. 
x d Ji,,0niuersa turba dicens. tolle hunc «:».0 crucifige crucifige 
» ccex Dicit eis pilatus. accipite eum uos et crucifigite 20 


". ecxxv Ego enim non inuenio in eo causam. "Responderunt ei 
t«cixauniludaei nos legem habemus. et secundum legem debet mori 
(xxxvgg QUi& filium dei se fecit. 
le. CXC *Cum ergo audisset pilatus hunc sermonem. magis timuit. et 
w'ecam ingressus est praetorium iterum *et dicit ad ihesu. unde es tu s 
x ihesus autem responsum non dedit ei- "Dicit ergo ei pilatus: 
"ar" mihi non loqueris. nescis quia potestatem habeo crucifigere te 
w. ca et potestatem dimittere. " Respondit ibesus- non haberes po- 
: 4^" testatem aduersum me ullam. nisi tibi esset datum desuper. 
propterea qui tradidit me tibi maius peccatum habet. " exinde » 
quaerebat pilatus dimittere eum 

Iudaei autem clamabant dicentes. si hunc dimittis. non es 
amicus caesaris Omnis qui se regem facit. contradicit caesari- 
Àipilatus ergo cum audisset hos sermones adduxit foras ihesum: 
et sedit pro tribunali in locum qui dicitur lithostrotus- hebraicae x 


autem gabbatha. *Erat autem parasceue paschae hora quasi sexta 
Lc. 23, 8—16. 18. lo. 19, 4. 6—14. 








e, CLXVIII-CLXX.] EVANGELIUM. 153 


Et dicit iudaei$- ecce rex uester. "illi autem clamauerunt.'^ ^'^ 


. CCCXXVI 
tolle tolle crucifige eum ! A cov u 
Dixit eis pilatus- regem uestrum crucifigam lo. CXCV 


Responderunt pontifices. non habemus regem nisi caesarem x. cc 

5 um. 15, 3) Et accusabant eum summi sacerdotes in multis ow zm, :» " - Cccxt 
ihesus uero nihil respondit. " Tunc dicit illi pilatus non audis: ". COcxXt 
quanta aduersum te dicant testimonia. '*et non respondit ei!" ccc. 
ad ullum uerbum ita ut miraretur preses uehementer i. Cccxxa 

um.1,6 Per diem autem festum «u.s515 consueuerat preses w. T. 

: dimittere populo unum «e. 15, e ex uinctis quemcumque petissent- 
ar.27, 19 habebat autem tunc uinctum insignem qui dicebatur 
barabbas- " Congregatis ergo illis dixit pilatus 

0e.15,2) Est consuetudo uobis ut unum dimittam uobis incoxx 
pascha ow».:5 quem ergo uultis dimittam uobis barabban- an" not" 
iSjhesum qui dicitur christus. 'Sciebat enim quod per inuidiam t«. um 
tradidissent eum n mu 
CLXVIII- "Sedente autem illo pro tribunali misit v. cixxxur 
m.ccoxxini 
ad ilum uxor eius dicens. 
Nihil tibi et iusto illi multa enim passa sum hodie per 

:*»gisum propter eum. 

* princeps autem sacerdotum et seniores persuaserunt populis 
ut peterent barabban- ihesum uero perderent. ?*' Respondens 
autem preses ait ilis. quem uultis uobis de duobus dimitti. 
at illi dixerunt barabban. 

25 (0.154) Erat autem barabbas latro a«»:9 qui erat propter" f£cxxv 
seditionem quondam factam in ciuitate et homicidium ae 1s. nte com 
uinctus ««? 19 in carcere. um.252» dicit illis pilatus- quid ergo " T" 
faciam de ihesu- qui dicitur christus- ? dicunt omnes crucifigatur- E 
ait illis praeses. quid enim mali fecit. at illi magis clamabant y .ccxxvi 

2» dicentes crucifigatur ** Uidens autem pilatus quia nihil proficeret. 
sed magis tumultus fieret. accepta aqua lauit manus coram po- 
pulo dicens. Innocens ego sum a sanguine iusti huius- uos uideritis. 

? Et respondens uniuersus populus dixit. sanguis eius super 
nos et super filios nostros 

-: CLXX. oe7,:9 Tunc dimisit illis barabban. Ihesum Seca, " 
autem flagellis caesum tradidit eis ut crucifigeretur» 


Wr. 
lo. 19, 14—15. Mr. 15, 3. 7. Mt 27, 12—26. lo, 18, 39—40. Le. 23, 19. i5 Ese 


e 


—R-—- GN e 


154 EVANGELIUM. (c. CLXX-CLXXI. 


».cvm — ?'Milites praesidis suscipientes ihesum in praetorio. con- 
le caxxv £regauerunt ad eum uniuersam cohortem 
? et exuentes eum. ue.:5 1» induunt eum «oe. 1». 2. tunicam pur- 
puream «aw.37,:5 et clamidem coccineam circumdederunt ei- "et 
plectentes coronam de spinis. posuerunt super caput eius et: 
». cxx harundinem in dextera eius- et genu flexu ante eum inludebant 
*. cv" dicentes. haue rex iudaeorum *" Et expuentes eum acceperunt 
harundinem et percutiebant caput eius 
?' Et postquam inluserunt ei- exuerunt eum clamidem ar. 15, 20 
et purpuram «o27,25) et induerunt eum  uestimentis eius et: 
ccv — duxerunt eum ut crucifigerent «e: :» baiulantem sibi crucem 
"C C0? un. s, Exeuntes autem inuenerunt hominem cyrineum «ess, 30 


Nu cev "Ul 
».ccxv uenientem de uilla (-:.: nomine simon wv ss, zo patrem alexandri 


Geva et rufi u.7,»»hunc angariauerunt «e 5,39 portare crucem post 
5 X^" ihesum- "Sequebatur autem illum multa turba populi et: 
mulierum quae plangebant. et lamentabantur eum- * Conuersus 
autem ad illas ihesus dixit. filiae hierusalem nolite flere super 
me sed super uos ipsas flete et super filios uestros. " quoniam 
ecce uenient dies in quibus dicent. beatae steriles. et uentris 
qui non genuerunt et ubera quae non lactauerunt 20 
9'Tunc incipient dicere montibus. cadite. super nos et col- 
libus operite nos 
». àguia si in uiridi ligno haec faciunt. in arido quid fiet 
M CLXXI. "Ducebantur autem et alii duo nequam cum 
» cete CUm eo ut interficerentur. "Et postquam uenerunt in locum ss 
NL CCCXX xuqni dicitur o. :5 2». golgotha. quod est interpraetatum caluariae 
le. cXcvn. locus ae. 75 «o et, dederunt ei uinum murratum bibere cum felle 
Cockxxm mixtum. et cum gustasset noluit bibere «-»»o ihesus autem 
X. CX dicebat. pater dimitte illis» non enim sciunt quid faciunt. 
le. CCCXX ur.3,3) Postquam autem crucifixerunt eum e :533 aCcC0- s 
Me xxu Derunt uestimenta eius 
cla — et fecerunt IIII partes unicuique militi partem et tunicam- 
POM Prat autem tunica inconsutilis desuper contexta per totum. 
"dixerunt ergo ad inuicem- non scindamus eam sed sortiamur 
de illa cuius sit- ut scribtura inpleatur dicens. partiti suntss 


uestimenta mea sibi et super uestem meam miserunt sortem. 
Mt. 27, 27—35. Mr. 15, 17. 20—22. Io. 19, 2. 17. 23—24. Lc. 23, 26—34. 


Lc. ceexvi 


c. CLXXI] EVANGELIUM. 155 


Et milites quidem haec fecerunt qu. ,») Et sedentes serua- 
bant eum 
ue. 1$, 19 Scripsit autem et titulum pilatus «ae. 15,99 causae eius. MAN 
et de. 19, 1. 1. 27, 5? inposuit um.275,*) super caput eius. M CCCX EHI 
: Hic est de:91:9 ihesus nazarenus. rex iudaeorum hunc. cc 
ergo titulum multi legerunt iudaeorum qui& prope ciuitatem 
erat locus. ubi crucifixus est ihesus: Et erat scriptum hebraice: 
graece. et latine. * Dicebant ergo pilato pontifices iudaeorum. 
noli scribere rex iudaeorum- *' Respondit pilatus. quod scripsi, 
tO Scripsi: Qw.775 39. xe 15,20 Tunc crucifixerunt cum eo duo latrones. Cexxx 
unum a dextris et alterum a sinistris eius. ur.37,»» praetereuntes t: be "COCA VIII 
autem blasphemabant eum- mouentes capita sua *'et dicentes ^ ^ 
Ua. qui destruit templum et in triduo illud reaedificat. » 
Saluag temet ipsum- si filius dei es- descende de cruce: *'Simi- cccxxxvm 
isliter et principes sacerdotum inludentes cum scribis et seniori- *- CCXV" 
bus dicebant. alios saluos fecit- se ipsum non potest saluum 
facere. Si rex israhel est. descendat nunc de cruce «ar. :5, 2» et 
uideamus et credamus ei 
an. 27, 43 Confidet in deum- ideo liberet. nunc eum si uult eum 
» Dixit enim quia dei filius sum- '*Id ipsum autem «e z3, »» unus CCcxxxvm 
de his qui pendebat latronibus. blasphemabat eum dicens. Si" Ccxvo 
tu es christus saluum fac temet ipsum et nos. *" Respondens '«cccxxvr 
autem alter. increpabat illum dicens. neque tu times deum 
quod. in eadem damnatione es "et nos quidem iuste nam 
zs» digna factis recepimus 
Hic uero nihil mali gessit "et dicebat ad ihesum. domine 
memento mei cum ueneris in regnum tuum 
*? Et dixit illi ihesus. amen dico tibi. hodie mecum eris in M 
padiso- ue 19,35) Stabant autem iuxta crucem ihesu mater eius * 
»et soror matris eius maria cleopae- et maria magdalenae. 
*Cum uidisset ergo ihesus matrem et discipulum stantem 
quem diligebat. dicit matri suae 
Mulier. Ecce filius tuus- deinde dicit discipulo. *'ecce mater 
tua. et ex illa hora- accepit eam discipulus iu sua 
» 7,4 À sexta autem hora tenebrae factae sunt supers 5^ 


uniuersam terram usque ad horam nonam Le CCCRA VI 
Io. 19, 24. 19—22. 25—27. Wr. 15, 26 —27. 32. Mt. 27, 38—45. Lc. 23, 39—43. 





156 EVANGELIUM. [e. CLXXI. 


».ccxu — * Et cirea horam nonam- clamauit ihesus uoce magna dicens. 
*. CC"! he]i. heli- lema sabacthani- quod est interpraetatum deus meus 
deus meus. utquid reliquisti me- "quidam autem illic stantes 
et audientes dicebant heliam uocat iste- «e :9*9 postea. sciens 
lu" jhesus quia iam omnia consummata sunt ut consummaretur s 
CGCXXX scriptura. dicit sitio- 
m ccxu U8S ergo positum erat aceto plenum «ws, « et continuo 
x». dy, Currens unus ex eis acceptam spongiam inpleuit aceto et in- 
(., 5*1 posuit harundini et dabat ei bibere- ue :*, 39 Cum ergo accepisset 
cem —— jhesus acetum dixit. consummatum est. 10 
M. ccexun — 09 25 49 Ceteri uero dicebant sine uideamus- an ueniat helias 
w. ccxxui liberans. eum 
Cocxx vm *ihesus autem iterum clamans uoce magna: c«s»«» pater 
in manus tuas commendo spiritum meum- «e 19,39 et inclinato 
».ccexuti eapite. an. 27, so Emisit spiritum- *' Et. ecce uelum templi scissum is 
i.n, C6 in duas partes. a summo usque deorsum et terra mota 
est. et petrae scissae sunt. "Et monumenta aperta sunt- et 
multa corpora sanctorum qui dormierant surrexerunt. "et 
exeuntes de monumentis post resurrectionem eius. uenerunt 
».ccexwijn ganctam ciuitatem et apparuerunt multis. "Centurio autem s 
B. cera et qui cum eo erant custodientes ihesum- uiso terre motu. et 
his quae fiebant timuerunt ualde «e «. aw. :5, *» glorificantes 
w.cccxxx deum et dicentes. hic homo iustus est. uere dei filius. o» 23, «9 
* Et omnis turba eorum qui simul aderant ad spectaculum 
istum- et uidebant quae fiebant percutientes pectora sua reuer- s; 
tebantur a longe- ov 75,:» et mulieres multae «ue :5 4» quae 
simul cum eo ascenderant a galilaea hierosolymis 
uw.27,55 Inter quas erat maria magdalene et maria iacobi 
ur.:1, «) minoris et ioseph mater. et salomae «que*»5se9 mater 
filiorum zebedaei $0 
ar.:, 0 Et cum esset in galilaea sequebantur eum: «ue 5, «» 
«v — Haec uidentes u»:9, 5) iudaei ergo quoniam parasceue erat. ut 
non remanerent in cruce corpora sabbato. Erat enim magnus 
dies ille sabbati: Rogauerunt pilatum ut frangerentur eorum 
crura et tollerentur 35 


"Uenerunt ergo milites et primi quidem fregerunt crura. 
Wi. 27, 46—56, 1o. 19, 28—32. Lc. 23, 46—48. Mr. 15, 39—41. 


M. CCCXLV 
X 


c. CLXXI-CLXXIII] EVANGELIUM. 157 


et alterius qui crucifixus est cum eo- ad ihesum autem cum 
uenissent. ut uiderunt eum iam mortuum non fregerunt eius crura - 
3Sed unus militum lancea latus eius aperuit. et continuo 
exiuit sanguis et aqua. "ut scribtura inpleatur os- non con- 
» minuetis ex eo- "iterum alia scribtura dicit. uidebunt in quem 
transfixerunt 
CLXXIL- 0.315) Cum sero autem factum esset. uenit m.ccexum 
quidam homo diues «v :5 «» nobilis decurio u« ss 50 ab arimathia Y Ccxxvn 
ciuitate iudae- 02757 nomine ioseph da«23,5) uir bonus et iustus." **" 
19 fr. 37, 87. Io. 19, 38) qui et ipse occultus discipulus erat ihesu- propter 
metum iudaeorum- d«235 5) qui expectabat et ipse regnum dei. 
Hic non consenserat concilio et actibus eorum. 
ur.27,55) hic accessit ad pilatum et petit corpus ihesu- ur. :5, «o 
pilatus autem mirabatur si iam obisset- et accersito centurione 
sinterrogauit eum si iam mortuus esset. '*Et cum cognouisset 
(n.27,55 jussit reddi corpus: «ue. 19,5» Uenit autem et nicodemus qui 
uenerat ad ihesum nocte primum ferens mixturam murrae et 
aloes. quasi libras centum "acceperunt ergo corpus ihesu- ef liga- " joue 
uerunt eum linteis cum aromatibus. sicut mos iudaeis est sepelire. pocumt 
:*  '" Erat autem in loco ubi crucifixus est hortus. et in horto Coco 
monumentum nouum in quo nondum quisquam positus fuerat 
a.27, 60) Et posuit illud ioseph et aduoluit saxum magnum 
ad ostium monumenti et abiit. " Erat autem ibi maria mag-" ffc 
dalene- et altera maria sedentes contra sepulchrum a cexxvm 
s — C—2,5) Uiderunt quoniam positus erat corpus eius ccoxxxum 
** Et reuertentes parauerunt aromata et ungenta. aur: 0ut,. 
uenientes ungerent eum- «355 Et sabbato quidem siluerunt MCN 
secundum mandatum M occu 
CLXXIII- u.2,e)altera autem die quae est parasceuen.  * 
sconuenerunt principes sacerdotum et pharisaei ad pilatum 
9dicentes. domine recordati sumus- quia seductor ille dixit. 
athuc uiuens. post tres dies resurgam- "jube ergo custodiri 
sepulehrum usque in diem tertium- ne forte ueniant discipuli 
eius et furentur eum- et dicant plebi- surrexit a mortuis 
s» — Et erit nouissimus error peior priore. **ait illis pilatus- 


habetis custodiam ite custodite sicut scitis. 
Io. 19, 32—34. 36—41. Mt.27, 57— 65. Mr. 15, 43—45; 16, 1. Lc. 23, 50—51. 54—56- 


158 EVANGELIUM. [c. CLXXIH-CLXXIIII. 


"ili autem abeuntes munierunt sepulchrum signantes lapi- 
dem cum custodibus 
Ww. CCcu CLXXIIIT- a:.»5 ÜUespere autem sabbato- quae 
1 CXXX Inoescit in prim& sabbati- «e *,» cum athuc tenebrae essent. 
i. cvi um.3,) uenit maria magdalene- et altera maria. av :» ets 
salomae u-*41) ad monumentum portantes quae parauerant 
aromats. ow.:,2 Et orto iam sole- *dicebant ad inuicem- quis 
reuoluet nobis lapidem ab ostio monumenti- *erat quippe 
magnus ualde 
ur.29,2 Et ecce terrae motus factus est magnus. Angelusio 
enim domini descendit de caelo- et accedens reuoluit lapidem 
um.1,4 Et respicientes uident reuolutum lapidem «4qu«2342» a 
monumento- um) et angelum sedentem super eum. *erat 
autem aspectus eius sicut fulgur. et uestimentum eius sicut 
w.CCC!! pir *prae timore autem eius. exterriti sunt custodes et factis 
Us reir sunt uelut mortui- Respondens autem angelus dixit mulieribus 
nolite timere uos- scio enim quod ihesum qui crucifixus est. 
quaeritis: *5non est hic surrexit enim sicut dixit. uenite et 
uidete locum ubi positus erat dominus G-3«€ Et factum est 
Co dum mente consternatae essent de isto ecce duo uiri steterunt :o 
Le. secus illas in ueste fulgenti. *cum timerent autem et decli- 
M. COLI narent uultum in terram. dixerunt ad illas 
*ScXX! quid quaeritis uimentem cum mortuis. *non est hic sed 
surrexit- recordamini- qualiter locutus est uobis. Cum autem 
athuc in galilaea esset "dicens. quia oportet filium hominiss 
tradi in manus hominum peccatorum et crucifigi. et die tertia 
resurgere. 4uw.39,? Et cito euntes dicite discipulis eius quia 
surrexit a mortuis. et ecce praecedit uos in galilaeam- ibi 
te oi 90m uidebitis: ecce praedixi uobis «&«3«€ et recordatae sunt 
w.cccum uerborum eius ue.s,9 Et exierunt cito de monumento cum» 
»-oxxxv timore et magno gaudio. currentes nuntiare discipulis eius 
Liter 1 de. 3, Cucurrit ergo et uenit ad simonem petrum et ad alium 
Y discipulum quem amabat ihesus-.et dicit eis. tulerunt dominum 
meum de monumento et nescimus ubi posuerunt eum. *Exit 
ergo petrus- et ille alius discipulus et uenerunt ad monumentum. s 


*currebant autem duo simul. Et ille alius discipulus praecurrit 
Mt. 27, 66; 28, 1—8. lo. 20, 1—4. Mr. 15, 1—4. Lc. 24, 1—2. 4—8. 


—. 
AL — 


c. CLXXIIII-CLXXV.] BVANGELIUM; 159 


cilius petro et uenit primus ad monumentum- 'Et cum se in- 
clinasset. uidet posita linteamina: non tamen introiuit- *Uenit 
ergo simon petrus sequens eum. ef introiuit in monumentum. 
et uidit linteamina posita. "et sudarium quod fuerat supra 
» eaput eius. non cum linteaminibus positum- Sed separatim 


inuolutum in unum locum. *Tunc ergo introiuit et ille disci- - 


pulus qui uenerat primus ad monumentum et uidit et credidit. 
?nondum enim sciebant scribturam- quia oportet eum a mor- 
tuis resurgere — . 
0 "abierunt ergo iterum ad semet ipsos discipuli 
ar. 1,9 Maria autem magdalenae de qua eiecerat VII dae- 
monia- due291)5 stabat ad monumentum foris plorans 
Dum ergo fleret. dicit illi mulier- quid ploras. "dicit ei- 
quia tulerunt dominum meum et nescio ubi posuerunt eum. 
55!haec cum dixisset: Conuersa est retrorsum- et uidit ihesum 
stantem- et non sciebat quia ihesus est. '*dicit ei ihesus. 
mulier quid ploras quem quaeris 
illa existimans quia hortulanus esset. dicit ei 
domine si tu sustulisti eum dicito mihi ubi posuisti eum- 
: et ego eum tollam 
"dicit ei ihesus maria. conuersa illa dicit ei rabboni quod 
dicitur magister 
"dicit ei ihesus. noli me tangere nondum enim ascendi ad 
patrem meum- uade autem ad fratres meos et dic eis. ascendo 
»ad patrem meum et patrem uestrum- et deum meum et deum 
uestrum 


V 


lo. CCXI 


Lc. 
CCCXXXVI 
Lc. LXXVI 


lo. COXII 
X 


CLXXV.- u.5,1) Ecce quidam de custodibus uenerunt". ccv 


in ciuitatem et nuntiauerunt principibus sacerdotum omnia 
quae facta fuerant "et congregati cum senioribus consilio 
:8ccepto pecuniam copiosam dederunt militibus " dicentes 
Dicite quia discipuli eius nocte uenerunt et furati sunt eum 
nobis dormientibus. ' Et si hoc auditum fuerit à praeside nos 
suadebimus ei et securos uos faciemus. 
^at illi accepta pecunia fecerunt sicut erant docti 


5 et dijuulgatum est uerbum istud apud iudaeos usque in 
hodiernum diem 
Io, 20, 4—11. 13—17. Mr. 16, 9. Mt. 28, 11—15. 








160 EVANGELIUX. [c. CLXXV-CLXXVII. 


cem ue. 9915 Uenit maria magdalene annuntians discipulis quia 
uidi dominum et haec dixit mihi 
M. CCCLV CLXXVI- oe.25») Et ecce ihesus occurrit illis dicens 


hauete. illae autem- accesserunt et tenuerunt pedes eius et 
&adorauerunt. "Tunc ait illis: ihesus- nolite timere- ite nuntiate : 
fratribus meis. ut eant in galilaeam ibi me uidebunt. 

!1Quage cum abissent u«34* nuntiauerunt haec omnia illis 

Sora undecim. ar. 15, :» ugentibus et flentibus u«349 et ceteris omnibus 

ur. 16,10) qui cum eo fuerant- !! et illi audientes quia uiueret et uisus 

esset ab eis non crediderunt eis. &«234:0 Et uisa sunt ante: 

ccckxx vm illos sicut deliramentum uerba ista et non credebant illis 

Wr.CCXXXIII CLXXVITI- oue:5:2 post haec autem duobus ex eis 
ambulantibus ostensus est euntibus 

CcCXEXY— (0.24 1) Hoc ipsa die in castellum quod erat in spatio sta- 
diorum CLX ab hierusalem nomine emmaus- T 

M Et ipsi loquebantur ad inuicem de his omnibus quae acci- 
derant. 'et factum est dum fabularentur et secum quaererent 

et ipse ihesus adpropinquans ibat cum illis. '*oculi autem 
eorum tenebantur ne eum agnoscerent. 

"et ait ad illos qui sunt hi sermones quos confertis ad so 
inuicem ambulantes. et estis tristes. '* Et. respondens unus cui 
nomen cleopas dixit ei 

Tu solus peregrinus es in hierusalem: et non cognouisti 
quae facta surit in illa. his diebus 

"Quibus ille dixit- quae et dixerunt- de ihesu nazareno quis 
fuit uir propheta- potens in opere et sermone coram deo et 
omni populo. ?et quomodo eum tradiderunt summi sacerdotum 
et principes nostri in damnationem mortis et crucifixerunt 
eum- ?*'nos autem sperabamus quia ipse esset redemturus 
israhe- Et nunc super haec omnia tertia dies hodie quod haec» 
facta sunt. "sed et mulieres quaedam ex nostris terruerunt 
nos quae ante lucem fuerunt ad monumentum. ? et non inuento 
corpore eius uenerunt dicentes. se etiam uisionem angelorum 
uidisse qui dicunt eum uiuere- *et abierunt quidam ex nostris 
ad monumentum et ita inuenerunt sicut mulieres dixerunt. ss 


ipsum uero non inuenerunt. Et ipse dixit ad eos. O- stulti 
Io. 20, 18. Mt, 28, 9—11. Mr. 16, 10—12. Lc, 24, 9. 11. 13—25. 


CCXXXII 





c. CLXXVII-CLXX VIII] EVANGELIUM, 161 


et tardi corde ad credendum in omnibus quae locuti sunt 
prophetae- nonne haec oportuit. pati christum et intrare in 
gloriam suam 
?' Et incipiens a mose et omnibus prophetis interpraetabatur 
s ilis in omnibus scribturis quae de se ipso erant. et adpro- 
pinquauerunt castello quo ibant. et ipse finxit longius ire 
?et coegerunt illum dicentes mane nobiscum- quoniam adues- 
perascit. et declinata est iam dies. et intrauit cum illis. * Et 
factum est dum recumberet cum illis: accepit panem et bene- 
» dixit ac fregit: et porrigebat illis. *!et aperti sunt oculi eorum. 
et cognouerunt eum: et ipse euanuit ex oculis eorum — 
? Et dixerunt ad inuicem nonne cor nostrum ardens erat in 
nobis dum loqueretur in uia et aperiret nobis scribturas 
?et surgens eadem hora regressi sunt in hierusalem. et 
sw inuenerunt congregatos XI et eos qui cum ipsis erant "dicentes. 
quod surrexit dominus uere. et apparuit simeni *'et ipsi narra- 
bant quae gesta erant in uia et quomodo cognouerunt eum, 
CLXXVIII- In fractione panis «ur 15 :). Nec illis cre-," "vun 
diderunt u«31:9 dum haec autem loquuntur 
»  (e291) Cum esset sero die illo una sabbatorum et fores. 
essent clausae. ubi erant discipuli propter metum iudaeorum 
Uenit ihesus et stetit in medio discipulorum. et dicit eis "rin" 
(«3420 pax uobis ego sum nolite timere- "conturbati uero et ^ i 
exterriti existimabant se spiritum uidere. 9*et dixit eis. quid 
zs: turbati estis et cogitationes ascendunt in corda uestra. "uidete 
manus meas et pedes quia ipse ego sum- palpate et uidete 
quia spiritus carnem et ossa non habet sicut me uidetis 
habere *et cum haec dixisset. ostendit eis manus pedes 
ue.29,x) et latus ««?5«» athuc autem illis non credentibus et'« foo*u 
semirabantibus prae gaudio. dixit. habetis hic aliquid quod man-'* cckxa 
ducetur. *at ili optulerunt ei partem piscis assi et fabum 
mellis: * Et cum manducasset coram eis sumens reliquias dedit 
illis *Et dixit ad eos haec sunt uerba quae locutus sum ad'" ^ 
uos cum athuc essem uobiscum. quoniam necesse est inpleri 
»»omnia quae scribta sunt in lege mosi et prophetis et psalmis 
de me 


Lc. 24, 25— 44. Mr. 16, 13. Io. 20, 19. 20. 
11 


162 EVANGELIUM. [e. CLXXVIII-CLXXX. 


*'Tunc aperuit ilis sensum ut intellegerent scripturas *5 et 
dixit eis: quoniam sic scribtum est 
Et sic oportebat christum pati et resurgere a mortuis die 
tertia. " et praedicari in nomine eius paenitentiam et remis- 
sionem peccatorum in omnes gentes incipientibus ab hieroso- : 
lyma- *uos autem estis testes horum. * et ego mitto pro- 
missum patris mei in uos. «2939 (xauisi sunt ergo discipuli 
uiso domino. "Dixit ergo eis iterum pax uobis: sicut misit 
i.C3XY me pater et ego mitto uos *?hoc cum dixisset insuflauit et 
w. Coxxav J' dicit eis. accipite spiritum sanctum quorum  remiseritis s 
peccata remittuntur eis. et quorum retinueritis detenta sunt» 
i. CCXYI CLXXVIIII- *Thomas autem unus ex duodecim qui 
dicitur didymus non erat cum eis quando uenit ihesus- "dixerunt 
ergo ei alii discipuli. uidimus dominum- ille autem dixit eis. 
nisi uidero in manibus eius figuram clauorum- Et mittam«s 
digitum meum in locum clauorum- et mittam manum meam 
in latus eius non credam 
*.cxv — **'Et post dies VIII iterum erant discipuli eius intus et 
1 CCO- thomas cum eis Uenit ihesus ianuis clausis: et stetit in medio 
et dixit- pax uobis: " deind. dicit thomae- infer digitum tuum :» 
huc. et uide manus meas 
et affer- manum tuam et mitte in latus meum et noli esse 
incredulus sed fidelis. * Respondit thomas et dixit ei- dominus 
meus et deus meus. ? dicit ei ihesus quia uidisti me cre- 
didisti- beati qui non uiderunt et crediderunt. "multa quidem ss 
et alia signa fecit ihesus in conspectu discipulorum suorum 
quae non sunt scribta in libro hoc- *haec autem scribta sunt 
ut credatis —— 
quia ihesus est christus filius dei et ut credentes uitam 
hàbeatis in nomine eius 20 
je. ccxvimt CLXXX- ue.) postea manifestauit se iterum ibesus 
1.xxwun ad mare tiberiadis: manifestauit autem sic- *erant simul simon 
petrus. et thomas qui dicitur didymus. et nathanahel qui 
erat a chanan galileae. et filii zebedaei- et alii ex discipulis 
eius duo- *Dicit eis simon petrus. uado piscari » 
Dicunt ei: uenimus et nos tecum- et exierunt et ascenderunt 
Lc. 24, 45—49. 1o. 30, 20—21, 3. 


lo. CCXIIII 
X 


le. COXVliI 
X 


e. CLXXX-CLXXXL] EVANGELIUM. 163 


in nauem et illà nocte nihil prendiderunt. *mane autem íam 
facto stetit ihesus in litore. non tamen cognouerunt discipuli 
quia ihesus est. *Dicit ergo eis ihesus pueri- numquid pulmen- 
tarium habetis. responderunt ei: non. *dixit eis 
s mittite in dextram nauigii rete et inuenietis. 
Miserunt ergo et iam non ualebant illum trahere a multitu- 
dine piscium. *Dicit ergo discipulus ille quem diligebat ihesus ^X 
petro. dominus est. Simon petrus cum audisset quia dominus 
est- tunicam succinxit se- erat enim nudus- et misit se in mare 
19 alii autem discipuli nauigio uenerunt. non enim longe erant 
a terra sed quasi cubitis ducentis trahentes rete piscium. 
*Ut ergo descenderunt in terram. uiderunt prunas positas et LR 
piscem superpositum et panem 
"Dicit eis ihesus- afferte de piscibus quos prendistis nunc, | com 
í^"ascendit simon petrus et traxit retem in terram. plenum, Le. in 
magnis piscibus centum quinquaginta tribus. 
Et cum tanti essent non est scissum rete- M7 a 
e. CCCRLI 
?]icit eis ihesus- uenite prandete Et nemo audebat diseum- le. Cexxim 
bentium interrogare eum- Tu quis es. Scientes quia dominus, (,.. 
esset. !'Et uenit ihesus et accepit panem et dedit eis et." 4. 
piscem similiter '*Hoc iam tertio manifestatus est ihesus'* &Qu" 
discipulis cum surrexisset a mortuis Ie. ccxxvI 
CLXXXI. Cum ergo prandissent. dicit simoni petro, 7... 
ihesus- simon iohannis diligis me plus his dicit ei- etiam do-,, 775, 
spine tu scis quia amo te- dicit ei- pasce agnos meos- '*dicit!'* ccxxviu 
ei iterum- simon iohannis diligis me- ait illi lo.CCXX VIII 
Etiam domine tu scis quia amo te- dicit ei pasce agnost- ccLxxum 
meos. "'dicit ei tertio- simon iohannis amas me- Contristatus x 
est petrus quia dixit ei tertio amas me- et dicit ei- domine: uc 
tu omnia scis tu scis quia amo te- dicit ei: pasce oues meas. ceu 
!5 Amen amen dico tibi- cum esses iunior. cingebas te et 
ambulabas ubi uolebas. Cum autem senueris. extendes manus 
tuas. et alius te cinget. et ducet quo non uis 
9? Hoc autem dixit. significans qua morte clarificaturus esset. 
»5 deum. 


Et hoc cum dixisset. dicit ei sequere me. P Conuersus 
lo. 21, 3—20. 
11* 


164 EVANGELIUM, [c. CLXXXI-CLXXXII. 


petrus uidit illum discipulum quem diligebat ihesus$ sequentem 
qui et recubuit in cena super pectus eius et dixit domine 
quis est qui tradidit te. *'hunc ergo cum uidisset petrus 
dicit ihesu domine hic autem quid. ? dicit ei ihesus- sic eum 
uolo manere donec ueniam quid ad te tu me sequere ? Exiuit : 
ergo sermo iste in fratres. quia discipulus ille non moritur. 
et non dixit ei ihesus non moritur 
Sed sic eum uolo manere donec uenio quid ad te- 
^hie est discipulus qui testimonium perhibet de his. et 
qui scribsit haec- Ett scimus quia uerum est testimonium eius: wo 
75 Sunt autem et alia multa quae fecit ihesus- quae si scribantur 
per singula. nec ipsum arbitror mundum capere eos qui 
scribendi sunt libros. 
w. CCcLv CLXXXIIEI- ow.39 19 Undecim autem discipuli abierunt 
in galilaeam in montem ubi constituerat illis ihesus i5 
" Et uidentes eum adorauerunt. quidam autem dubitauerunt 
.cOXXU (x, 1e 15 et, exprobrauit incredulitatem illorum et duritiam 
cordis: quia his qui uidederant eum resurrexisse non cre- 
diderant- ] 
w.CcCY — (Qs. 39,19 Et locutus est eis dicens 10 
m.ccxxxu — data est mihi omnis potestas- in caelo et in terra «ae. :, 15 
euntes in mundum uniuersum- praedicate euangelium omni 


creaturae 
Ug" un.25,1) Docete omnes gentes baptizantes eos in nomine 
patris. et fili es spiritus sancti- 28 


? Docentes eos seruare omnia quaecumque mandaui uobis 
et ecce ego uobiscum sum omnibus diebus usque ad consum- 
mationem saeculi. 

eg 06126 19 Qui crediderit et baptizatus fuerit saluus erit 

Qui uero non crediderit condemnabitur. "Signa autem eos s 
qui crediderint haec sequentur 

In nomine meo daemonia eicient. linguis loquentur nouis 

.  Msgerpentes tollent. et si mortiferum quid biberint. non eos 
nocebit. Super aegrotos manus inponent et bene habebunt 
&«. 34,4) Uos autem sedete in ciuitate. quoadusque induamini s 


uirtutem ex alto. 
Jo. 21, 20—25. Wit. 28, 16 —20. Mr. 16, 14—18. Lc, 24, 49. 


m 





Á 











c. CLXXXII.] EVANGELIUM. 165 


9 Eduxit autem eos foras in bethaniam- et eleuatis manibus 
suis benedixit eis. * Et factum est dum  benediceret illis 
I . . Le. CCCXLII 
recessit ab eis. et ferebatur in caelum. (qw: :» et sedita "* 
dextris dei- u« 24 s» et ipsi adorantes regressi sunt in hierusalem 
» cum gaudio magno- "et erant semper in templo- laudantes et 
benedicentes deum 
ur. 1, 20) Et. profecti praedicauerunt ubique domino cooperante "5?" 
et sermonem confirmante sequentibus signis: amen. 
Lc. 24, 50—53. Mr. 16, 19—20, 
1o . . . . e. . . . . e . . . . . e. lÍ| 
GRATIAS INDIUIDUAE 
TRINITATI. 
[LECTIONES ECCLESIASTICAE EX EPISTULIS 
PAULINIS EXCERPTAE] 


15 DE ADUENTU 
ad.romanos sub titulo XVIII. 
ad romanos sub titulo XXXVIIL 
ad galatas sub titulo XIII. 
ad thessall.I sub titulo XXI. 
10 PRIDIE NATALE DNI 
ad philipp- sub titulo XIIT. 
IN NATALE DNI 
&d hebreos principium epistulae 
IN NATALE SCI. IOHANNIS 
3$ ad timotheum II sub titulo XVII. 
IN NATALE INNOCENTUM 
ad romanos sub titulo XI 
DE CIRCUMCISIONE DNI 
ad romanos sub titulo LI 
30 DE EODEM DIE CONTRA IDOLA 
&d corintheos I sub titulo XXXVIII 
DE EODEM DIE 
ad corintheos I sub titulo XLVII 
IN IEIUNIO EPIFANIORUM 
35 ad colossenses sub titulo II 
IN EPIFANIA MANE 
ad corintheos II sub titulo X . 
IN EODEM DIE EPIFANIORUM 
ad titum sub titulo IIII 


166 LECTIONES ECCLESIASTICAE 


IN EODEM DIE EPIFANIORUM 
ad galatas sub titulo X 
COTTIDIANA POST EPIFANIA 
ad romanos sub titulo XLII. 
COTTIDIANA 5 
ad hebreos sub titulo XII 
COTTIDIANA 
ad hebreos sub titulo VIII. 
COTTIDIANA | 
ad galatas sub titulo XIII 10 
COTTIDIANA 
ad hebreos sub titulo XII 
COTTIDIANA 
ad timotheum I sub titulo XXVII 
COTTIDIANA 15 
ad romanos sub titulo XLII 
COTTIDIANA 
ad romanos sub titulo XVIII. 
COTTIDIANA 
ad romanos sub initium epistulae 20 
COTTIDIANA 
&d romanos sub titulo XLIII 
COTTIDIANA 
ad romanos sub titulo I. 
IN SEXAGESIMA 25 
ad timotheum I sub titulo VIIII 
COTTIDIANA ' 
ad corintheos I sub titulo XLII 
IN QUINQUAGESIMA 
&d romanos sub titulo XLVIII 30 
IN QUADRAGESIMA 
ad corintheos sub titulo XLII 
IN IEIUNIO I IN QUADRAGESIMA 
&ad romanos sub titulo XVI 
JEIUNIO II IN QUADRAGESIMA 35 
ad romanos initium sub titulo XL. | 
IN QUADRAGESIMA DOMINICA II. 
ad romanos sub titulo XLIIII 
IN QUADRAGESIMA IEIUNIO III 
ad galatas sub titulo XXVIII 4 
IN QUADRAGESIMA IEIUNIO IIII. 


ad ephesios sub titulo XVI 
(3.4 


um 


EB 








30 


25 


4) 


EX EPISTULIS PAULINIS EXCERPTAE. 


IN QUADRAGESIMA DOMINICA III. 
ad ephesios sub titulo XVII 

IN QUADRAGESIMA IEIUNIO V 
ad ephesios sub titulo XX 

IN QUADRAGESIMA IEIUNIO VI. 
ad ephesios sub titulo XXX 

IN QUADRAGESIMA DOMINICA IIII. 
ad galatas sub titulo IIII. 

IN QUADRAGESIMA IEIUNIO VII. 
ad thessall.I sub titulo XIII 

IN QUADRAGESIMA IEIUNIO VIII 
ad thessall. II sub titulo VI. 

IN QUADRAGESIMA DOMINICA. V 
ad colossenses sub titulo V. 

IN QUADRAGESIMA IEIUNIO VIIII 
ad romanos sub titulo L. 

IN QUADRAGESIMA IEIUNIO X. 
ad corintheos II sub titulo VII. 

DOMINICA ANTE OCTO DIES PASCHAE 
ad corintheos II sub titulo V. 

IN EBDOMA MAIORE 
ad corintheos II sub titulo XXV - 

IN SECUNDA FERIA ANTE PASCHA 

EBDOMA MAIORE 
ad galatas sub titulo VII 

IN TERTIA FERIA ANTE PASCHA 
ad galatas sub titulo VIIII 

IN QUARTA FERIA ANTE PASCHA 
ad ephesios sub titulo VII 

IN QUINTA FERIA ANTE PASCHA 
ad corintheos I sub titulo XXIII. 

IN QUINTA FERIA AD VESPERAM CENAM DNI 
ad corintheos I sub titulo LVI. 

IN SEXTA FERIA ANTE NOCTU MAGNA 
ad philippenses sub titulo V. 

IN NOCTU SCA. MANE 
ad philippenses sub titulo XIII 

IN NOCTU SCA. NOCTU 
ad corintheosI sub titulo XLIIIT. 

IN SCM- PASCHA 
&d colossenses sub titulo XI 

IN SECUNDA FERIA PASCHAE 
ad romanos sub titulo XV. 


167 


168 


—- 


LECTIONES ECCLES, EX EPIST. PAUL. EXCERPTAE. 


IN TER FERIA PASCHAE 
.&d romanos sub titulo XII 
IN QUARTA FERIA PASCHAE 
ad ephesios sub titulo IIII 
IN PASCHA ANNOTINA  ' 
ad ephesios sub titulo XIII 
IN NATALE SCORUM. PETRI ET PAULI 
ad romanos sub titulo XXXII 
IN IEIUNIUM SCI. LAURENTI 
ad timotheum 1I sub titulo XXIII 
IN NATALE EODEM 
ad corintheos II sub titulo XXII 
IN IEIUNIO SCI. ANDREAE 
ad timotheum II sub titulo V 
IN NATALE SCI- ANDREAE 
ad corintheosI sub titulo VII. 
DE MARTYRIBUS 
ad hebreos sub titulo XII 
DE MARTYRIBUS 
ad hebreos sub titulo XII. 
DE MARTYRIS GENERALIS FEMININI 
ad corintheos JI sub titulo XXIII 
DE MARTYRIBUS 
ad hebreos sub titulo XII 
DE MARTYRIBUS 
ad timotheum II sub titulo II 
DE MARTYRIBUS 
ad romanos sub titulo XXI 
IN DEDICATIONE 
ad corintheos I sub titulo XI 
IN DEDICATIONE — 
ad hebreos sub titulo II 
IN DEDICATIONE , 
ad ephesios sub titulo VI. 
DE NATALE EPISCOPI 
&d hebreos 
DE ORDINATIONIBUS 
ad timotheum I sub titulo VIII 
DE ORDINATIONIBUS DIACONORUM 
ad timotheum I sub titulo XII 
DE AGENDIS 
ad thessall. I sub titulo XVII 


10 


35 





ARGUMENTUM EPISTULARUM PAULINARUM. .169 


xr — Primum quaeritur quare post euangelia. quae 
supplementum legis sunt et in quibus nobis exempla et 
praecepta uiuendi plenissime digesta sunt uoluerit apostolus. 
has epistulas ad singulas ecclesias destinare. [ut] initia nascentis 
* ecclesiae nouis causis existentibus praemuniret. ut et praesentia 
atqué$ orientia resecaret uitia: et postfuturas excluderet 
quaestiones exemplo prophetarum qui post editam legem moysi- 
in qua omnia dei mandata legebantur. nihilo minus tamen 
doctrina sua rediuiua semper populi compraessere peccata. et 
t propter exemplum libris ad nostram etiam memoriam trans- 
miserunt. deinde quaeritur cur non amplius quam decem 
epistulas ad ecclesias scripserit. decem sunt enim cum illa 
quae dicitur ad hebreos. 
Nam reliquae quattuor ad discipulos specialiter sunt por- 
" rectae. et ut ostenderet nouum non discrepare a üeteri testa- : 
mento. et se contra legem non facere moysi ad numerum 
primorum decalogi mandatorum suas epistulas ordinauit. et 
quot ille praeceptis a pharaone instituit liberatus totidcm 
epistulis à diaboli et idolatriae seruitute edocet adquisitos. 
:? Nam et duas tabulas lapideas duorum testamentorum figuram 
habuisse uiri eruditissimi tradiderunt 
Epistulam sane quae ad hebreos scribitur quidam pauli 
non esse contendunt. eo quod non sit eius nomine titulata- et 
propter sermonis stilique distantiam sed aut barnabae iuxta 
** tertullianum aut lucae iuxta quosdam. uel certe clementis 
discipuli apostolorum episcopi romanae ecclesiae- post apostolos 
ordinati quibus respondendum est. si propterea pauli non erit 
quia eius non habet nomen 
Ergo nec alicuius erit quia nullius nomine titulatur. quod 
»9sij absurdum est. ipsius magis esse credenda est. quae tanto 
doctrinae suae fulget eloquio. sed quoniam apud hebraeorum 
ecclesias quasi destructor legis falsa suspicione habebatur 
uoluit tacito nomine de figuris legis et ueritate christi reddere 
rationem: ne odium nominis fronte praelati utilitatem excluderet 
35 ectionis- non est sane mirum si eloquentior uideatur in pro- 
prio- id est hebreo quam in peregrino. id est greco quo 





170 ARGUMENTUM 


ceterae epistulae sunt scripto sermone mouet etiam quosdam. 
quare romanorum epistula in primo sit posita cum eam non 
primam scriptam ratio manifestet. nam hanc se proficiscente 
hierosolymam scripsisse testatur- cum corinthios et alios ante 
iam ut ministerium quod secum  portaturus erat colligerint s 
litteris adhortaturus sit unde intellegi quidam uolunt ita emnes 
epistulas ordinatas ut prima poneretur- quamuis posterior fuerit 
destinata. ut per singulas epistulas gradibus ad perfectiora 
ueniretur- Romanorum namque plerique tam rudes erant ut 
non intellegerent dei se gratia non suis meritis esse saluatos: w 
et ob hoc duo inter se populi conflictarent idcirco illos iudigne 
adserit, confirmare uitia gentilitatis priora commemorans. 
chorinthiis autem iam dicit scientiae gratiam esse concessaimn- 
et non tam omnes increpat quam quur peccantes non incre- 
pauerint reprehendit. sicut ait. auditur inter uos fornicatio- w 
et iterum congregátis uobis cum meo spiritu tradere huius- 
modi satanae- In secunda uero laudantur. et ut magis ac 
magis proficiant admonentur 

Galatae jam nullius criminis arguuntur. nisi hoc tantum 
quod callidissimis apostolis crediderunt. Ephesi sane nulla 
reprehensione 

Sed multa laude sunt digni- quia fidem apostolicam ser- 
uauerunt | 

Philippenses etiam multo magis conlaudantur qui nec 
audire quidem falsos apostolos uoluerunt. Colossenses autem * 
tales erant. ut cum ab apostolo uisi corporaliter non fuissent 
hac laude digni haberentur. Et si corpore absens sum sed 
spiritu uobiscum gaudens et uidens ordinem uestrum 

Thessalonicenses nihilo minus in duabus epistulis omni 
laude prosequitur. eo quod non solum fidem inconcussam s» 
seruauerint ueritatis sed etiam in persecutione ciuium fuerint 
constantes inuenti- De hebreis uero quid dicendum est. quorum 
thessalonicenses qui plurimum laudati sunt. imitatores facti 
esse dicuntur sicut ipse ait. 

Et uos fratres mei imitatores facti estis ecclesiarum dei. s 

quae sunt in iudaea. eadem enim passi estis et uos a contri- 


agg 
o D 





EPISTULARUM PAULINARUM. 171 


bulibus uestris: quae et illa a iudaeis. aput ipsos quoque 
hebreos eadem commemorans dicens | 

Nam et uinctis compassi estis et rapinam bonorum 
uestrorum cum gaudio suscepistis: cognoscentes uos habere 
meliorem et manentem substantiam 


v 


EXPL. ARGUMENTUM 
IT- ARGUMENTUM SOLIUS EPISTULAE AD ROMANOS 


Romani qui ex iudaeis gentilibusque crediderunt 
hi superba contentione uolebant se alterutrum superponere 
vnam iudaei dicébant. nos sumus populus dei quos ab initio 
dilexit et fouit nos circumcisi ex genere abraham ex stirpe 
sancta discendimus — et notus retro aput iudaeam tantum 
deus nos de aegypto dei signis et uirtutibus liberati. mare 
sicco pertransiuimus pede- cum inimicos nostros grauissimi 
:s fluctus inuoluerent. nobis manna pluit dominus in deserto. et 
quasi filiis suis caeleste pabulum ministrauit. nos die noctuque 
in columna nubis ignisque praecessit- ut nobis inuium iter 
ostenderet. atque ut cetera eius circa nos inmensa beneficia 
taceamus: nos soli digni fuimus dei legem accipere et uocem 
? dei loquentis audire. eiusque cognoscere uoluníatem. in qua 
lege nobis promissus est christus. 
ad quos etiam ipse se uenisse testatus est dicens 
non ueni nisi ad oues quae perierunt domus israhel. 
. eum uos canes appelauerit- aequumne ergo est ut hodie 
:* idola deserentes. quibus ab initio deseruistis nobis conparemini 
et non potius in proselytorum locum ex legis auctoritate et 
consuetudine deputemini- et hoc ipsum non merebamini- nisi 
quia larga dei semper clementiam uoluit uos ad nostram 
imitationem admitterem- gentes etiam e contrario respondebant 
»quanía maiora erga uos beneficia narraueritis 
Tanto maioris uos criminis reos esse monstrauitis. semper 
enim his omnibus extitistis ingrati nam ipsis pedibus quibus 
aridum mare transistis- ludebatis ante idola quae fecistis: et 


172 ARGUMENTUM EPISTULAE AD ROMANOS. 


ipso ore quo paulo ante ob necem aduersarii domino canta- 
ueratis. simolacra uobis fieri poposcitis- illis oculis ueneranda- 
quibus deum in nube uel igni conspicere solebatis: manna 
quoque aput uos fastidio fuit. 

Et semper in deserto contra dominum murmuratis ad 
aegyptum- unde uos manu ualida eicerat uolentes redire quid 
plura ita patres uestri crebra prouocatione dominum inrita- 
uerunt 

ut omnes in heremo morerentur nec plus ex senioribus 
eorum quam duo homines. terram promissionis intrarent t0 

Sed quid antiqua replicamus. Cum etiamsi illa minime 
fecissetis: hoc solo uos nemo dignos ueniae iudicaret. 

quod dominum christum prophetarum semper uobis uocibus 
repromissum non solum suscipere noluistis: sed etiam morte 
pessima perimistis: quem nos ut cognouimus statim credidimus-is 
cum nobis de eo non fuerit ante praedicatum- unde probamus 
quod idolis seruiuimus non obstinationi mentis sed ignorantiae 
deputandum- qui enim agnitum ilico sequitur olim utique 
fuisset secutus si ante cognouisset. Sic autem uos de generis 
nobilitate iactatis quasi non morum imitatio magis quam car- 
nalis natiuitas nos faciat filios esse sanctorum- denique -esau 
et smahel cum ex abrahae stirpe sint minime in filios repu- 
tantur. his taliter altercantibus apostolus se medium inter- 
ponens- ita partium dirimit quaestiones. ut neutrum eorum 
sua iustitia salutem meruisse confirmet. áudaeos quod pers: 
praeuaricationem legis deum inhonorauerint. gentes uero quod 
cum cognitum de creatura creatorem ut deum debuerint uenerari 
gloriam eius in manu facta simulacra mutauerint utrosque 
etiam similiter ueniam consecutos aequales esse uerissima ratione 
demonstrat praesertim cum in eadem legem praedictum sit et» 
iudaeos et gentes ad christi fidem uocandos- 

quam ob rem uicissim eos humilians ad pacem et concordia 
cohortatur 


Ld 


EXPL. ARGUMENTUM 
INC. CONCORDIA EPISTULARUM 35 


^*^ 


CONCORDIA EPISTULARUM, 173 


De unitate ecclesiae. ad corinthios I- cap. II- ad ephe 
XIIII- XV- ad philipp- V. VI et VII- ad colossenses XIIII. 
De perfectis: ad corin- I cap. II- VII et LXIIT. ad corin- 
1I. cap. XXIII- ad ephes. I et XV- ad philip. XII- ad co- 

» lossenses III et XXVI- ad tessal. I et XXIII ad timoth. 
II. XVII- 

De domino patre quod ante saecula dominum filium nobis 
promiserit- quem postea suis temporib- declarauit. ad corint. 
p- VII- ad titum I. 

" De aedificio cultuq- doctrinae- ad corint. I. XIT- ad ephe: 
VIII et XV- ad colossenses. VI et X. 

De sanctis hominib. quod templum sint dei ad corint. 
p- XIII- ad corint. II- XVIII- ad ephes- VIII 

De integritatem apostoli et quod semper manibus sit 

: operatus. ad corin. p. XVIII et XII ad corin- II- cap. XVIIII 
et XXV. et XXVI et. XXVII ad. tessall. p. cap. VI. ad 
tessall. II- cap. VII- 

De apostoli potestate. ad corint. p. cap. XXI et XXII. 
ad corint. II- cap. XXIII et XXVII. 

20 De absentia corporis apostoli et praesentia spiritus ad 
corint. I- cap. XXIT- ad coloss- cap. V- ad tessal: I. cap. VIII 

De traditione peccantium satanae- ad corint. p- cap- XXIII- 
ad timot. p- IIII 

De separatione sanctorum- ab eis qui contra legem uiuunt. 

z»3d corint. p. cap XXV- ad corint. ]I- cap. XVIII- ad ephes. 
XXILI- ad tessal II. cap. VII et VIIII ad timoth- p- cap: 
XXIII et XXVI- ad timoth- II- cap. XIIII 

De baptismi gratia uniuersa crimina diluente ad corint- 
p: cap. XXIII ad titum cap. V. 

t: De sanctis quod membra sint domini ad corint- p- cap. 
XXVIIII- LV et LXI. ad galat- cgp. V- ad ephes- II: et XV. 
et XXIIII et XXV- ad coloss: cap. II et IIT. 

De libero et seruo in domino quod sint aequaliter conliberti- 
ad corint- p. et XXXVII et LXI- ad galat. XVI- ad coloss- XIII- 

a5 De contemptu inanis gloriae ac praesentis. ad corint. p. 
XXXVIII- ad galat. XXX- ad philip. VI- ad tessal. p. V 


174 CONCORDIA EPISTULARUM. 


De domino patre quod unus et de uno filio mediatore. 
dei e£ hominum domino christo ihesu ad corint p. XL- ad 
gal XIIII- ad ephes XIIII- ad titum p. et VI. 

De his qui sacrariis deseruiunt- quod de sacrario debeant 
exhiberi- ad cor. p. XL- ad timot. p. XVIIII ad titum II et VI 1 

De apostolo omnib. placente per omnia. ad corint- p-XII et LII- 

De traditione apostolica quod a nemine debeat immutari. 
ad corint. p- LIII- ad galat II. ad philip. XIII et XV- ad 
coloss- VI- ad tessal. p- XIII- ad tessall. sec- III et VII- ad 
timot. p. IIII et VIII et XXII et XXVIIII et XXX- ad:o 
timot- sec- III et VIIII et XVI 

De heresis ad corint. p- LVI- ad galat. XXVIII- ad tit- VIII 

De destructione prophetiae adq. linguarum et omnium 
quae ex parte sunt cum id quod perfectum est fuerit decla- 
ratum- ad corint. p- LXI. ad ephes. XV " 

De examinatione prophetiae- ad corint. p- LXIII- ad tessal- 
p. XXII. 

De silentio mulierum in ecclesia- ad corint. p. LXIIII- ad 
timot. p. VII. 

De resurrectione ad corint. p. LXV- ad tessal- p. XVIIse 
et XVIIII- ad tessal- sec II. 

De exponendo ueterem et induendo nouum hominem: ad 
corint. p- LXV. ad ephes. XVII- ad coloss. XIII 

De collectis et ministerio quod fit in sanctis ad corint 
p. LXVI- ad corint- sec: XXI et XXII 2 

De adulterantibus uerbum dei ad corint. sec- V et VIIII 

De commendantib- semet ipsos: ad corint. sec- VII et XXIII 

De duob- testamentis ad corint. sec. VIII- ad gal- XIII. 

De deo istius saeculi- ad corint- sec- X- ad ephes- III et XXX 

De domino christo quod imago est dei ad corint. sec- X. se 
ad philipp. VI- ad colos. IL, 

De dissolutione terreni corporis ac praesentis. ad corint- 
sec. XII ad philip- V. ad timot- sec. XX. 

De sanctis quod quantum auaritiam fugerint- tantum ab- 
undanter quod opus est debeant ad usus proprios reseruare-s 
ad corint. sec- XXII- ad tessal- p. XVIII- XXVII et. XXVIII. 





— SERERE ——EEENENENKEKÁS!KNNNC T0077 
— B - - o - - — 9» - ——— a Don 


CONCORDIA EPISTULARUM. | 175 
: De seductorib- ad corint. sec- XXVI. ad gal- XXV. XXVII 


et XXXV- ad ephes. XXII- ad philip- XI et XIII ad coloss: 
V. VII et X- ad timot. p- X et XXVI- ad timot- sec. XXIIII 
et XV- ad titum II. 
s De falsis fratrib- ad corint. sec- XXVI- ad gal- VI 
De apostolo hominibus displicente. ad gal 1M ad 
tessall p. lli 
*. De sanctis ex gentib: quod obseruationem ueteris testamenti 
non debeant custodire. ad galat. XX- ad colos. VIIIT- ad tit II- 
T De mutua sustentatione sanctorum. ad galat. XXXI- ad 
, ephes. XIII et XVIII: ad coloss. XVIII: ad tessal- p- XXII 
De opere manuum ut alienum non accipiatur- et ad usus 
proprios nihil desit. ad ephes. XVIII. ad tessal p. XV. ad 
tessal. sec- VII et VIII 
15 De sanctis quod deum debeant in omnib. imitari- ad ephes. 
XX- ad tessal- p- Il 
De psalmis et hymnis et canticis in cordib. concinentis. 
ad ephes. XXIII ad colos: XIIII- 
De subiectione mulierum ad maritos. ad ephes. XXIIII 
sad coloss. XVI 
De uirorum dilectione ad coniuges ad ephes. XXVI- ad 
coloss. XVIII 
De obsequio filiorum ad ephes. XXVI: ad colos: XVIII 
' De parentum erga filios temperamento- ad ephe. XXVII 
::ad coloss. XVIIII 
De seruorum obsequio ad ephes. XXVIII- ad colos. XX. 
ad timot. p- XXV ad titum III 
De temperamentia dominorum- ad ephes XXVIIII ad 
coloss. XXI 
30 De apostolo petente sanctos ut pro eo in orationib. po- 
stularent. ad ephes. XXX- ad colos: XXV. ad thes. p. XXVII: 
ad thes. sec- V 
De praesbyteris quo ipsi fuerint aliquando episcopi- ad 
timoth- p- VIII- ad titum ll 
25 De spe sanctorum quod cum domino christo in deo ab- 
scondita sit in caelis. ad philipp. XIII- ad col. II et XI- 


176 


CONCORDIA EPISTULARUM. 


De mutua correptione sanctorum. ad colos. XIII. ad thes. 
p. XIl- ad thes sec- VIII 
. A pefabulis et genealogiis et doctorib- uanis. ad timoth- p- I. 
XL. XXXVI- ad timoth- sec- XXIII et XVIII] ad titum- lf et VII 

De episcoporum formulam: et de diaconorum ad timot. , 
p. VHlll- ad tit- II- | 

De spiritu sancto perfidia nouissimi temporis per aposto- 
lum praedicante ad timot. p- X- ad tit. II- XIII et XVIIII- 

De imperio docentium ad tim- p. XIII- ad tit- V. ad phil. III. 

De doctorem ut se ipsum formulam discipulis bonis io 
operib. debeat exhibere. ad thessal sec. VII. ad timotheum 
p. XIII: ad timot- sec- VIIII- ad titum IIl 

De eo quod possibile sit omnibus et necesse uniuersa 
mandata dominica plenissime custodire. ad romanos Vl. ad 
corint- p- XXVII- ad gal- XXV- ad titum Il. i5 


EXPL. CAPITULATIO 
INC- CAP- TESTIMONIORUM 
SUBIECTORUM DE EPIST. 


PAULI APOSTOLI AD ROMANOS 


I. 


II. 


De incarnatione domini ihesu christi ante omnem euum so 
praeordinata 

quod pro fide romanorum qua christiani esse coeperunt 
deo apostolus gratias agit ut probetur fidem in deum : 
muneris esse diuini 


III de eis qui cognoscentes deum creaturas pro creatore; 


III. 
Y. 
^ VI 


VII. 


VIII. 


coluerunt 

de his qui sua crimina in aliorum actione condemnant et 
ipsi in suam impietate persistunt 

de lege litterae et de lege naturae quib. omne hominum 
genus una condicione concluditur 30 
de occulto iudaeo et spiritaliter circumcisio cui plurimum 
per intellegentiam prosunt statuta legalia 

de generali remissione peccatorum qua nemo non indiget 
quam sola confert. gratiam dei per fidem christi quoniam 
lex peccatum ostendit. cauendum non delet admissum — s 
quod beatus abraham priusquam praeceptum circumcisionis 
acciperet fidem iustificatus sit et non secundum carnis 





178 CAPITULATIO TESTIMONIORUM 


. XXIII quod fideles dei non debeant inuicem iudicare cum unus- 
quisq. secundum regulas mandatorum ipsa se debeat 
diuino iudicio praeparare ut ante tribunal dei sine-con- 
fusione possit operum suorum praestare rationem 

XXIIII de testificatione pauli doloris et tristitiae pro iudaeis 5 

XXV de duobus populis 

XXVI de uoluntate dei quod quem uult. indurat 4 et cui uult 
clementissime miseretur -e. 

XXVII. de conparatione figmenti et figuli 
XXVIII. de uasis irae ac misericordiae et gentium uocatione 10 
XXVIIII de esaià clamante pro populo israhel 

XXX. de gentib. iustitiam fidei conprehendentib. et iudaeis 
offendentib. in lapidem offensionis. 

XXXI de paulo testimonium perhibente. quod iudaei- aemulatio- 
nem dei habeant ignorantes et quod finis sit dominus: 
christus 

XXXII de iustitia legis et iustitia fidel 

XXXIII de incredulitate iudaeorum et geptium fide 
.XXXIIII de iudaeis quod non sint repulsi à deo 


XXXV de duritia iudaeorum 290 — 


XXXVI de iudaeorum delicto cum sit gentib. salus.-quanto magis 
erit plenitudo eorum 
XXXVII de apostolo reuelante iudaeos conparatione oliuae arboris 
et gentes a uelatione animi reprimente 
XXXVIII de salute omnium iudaeorum 25 
XXXVIIII de inpossibilitate sciendi secretorum scientiae dei 
XL de apostolo obsecrante sanctos ut corpora sua exhibeant 
hostia deo 
XLI de falsa et uera sapientia 
XLII de ecclesia et conparatione cordis adq. membrorum in» 
hoc capite sunt de diuersitate donorum et dilectione- de 
odio mali et coniunctione boni. de caritate de obsequio. 
de sollicitudine de feruore spiritus de tempore seruiendo:- 
de spei gaudio. de patientia tribulationis. de instantia 
orationis. de communicatione sanctorum memorlis. de ss 
hospitalitate. de benedicendo et abstinentia male dicendi. 
de gaudio cum gaudentibus. ac fletum cum -flentib- de 
unitate. de humilitate. de non reddenda iniuria de pro- 
uisione bonorum coram deo et hominib. de pace si fieri 
potest cum omnib. hominib. de uindicta & domino 
expectanda 


* 1;75 


l 


SUBIECTORUM DE EP. AD ROMANOS. 179 


XLIII de subiectione erga principes et potestates 
XLIIH de redditione unicuiq- omnium debitorum 
XLV de uigilantia excitio fidei et sobrietate et continentia 
XLVI de neglegentia et traditionis carnis et de manducantib- 
ac non manducantib. et iudicantibus alternos uel uniuer- 
Sos dies 
XLVII de omnib. quod non sibi sed deo aut moriatur aut uiuant 
XLVIII de passione domini et potestate et quod nec edens non 
sedentem nec non manducans manducantem debeat iudicare 
XLVIIII de eo quo nihil commune est nisi ei qui existimant esse 
L commune. de periculo contristante fratrem suum esca sua. 
et quod non sit regnum dei esca et potus. sed iustitia et 
pax et gaudium in spiritu sancto | 
LI de mysterio domini ante passione silentio habitu post 
passione uero ipsius reuelato 


EXPL. BREUIS. INC. PRAEF. 
EPIST. PAULI. APOST. AD ROM. 


Romani sunt in partibus. italiae hii praeuenti sunt a falsis 


208postolis: et sub nomine domini nostri ihesu christi in legem et 


prophetas erant inducti hos reuocaf apostolus ad ueram euangelicam 
fidem scribens eis a chorinto 


EXPL. FELICITER 


12* 


kl 
"i 


LECT 
COTIDIANA 


180 AD ROMANOS. (c. I-IIIL.. 


'Paulus seruus christi ihesu uocatus apostolus 

Segregatus in euangelium dei- *Quod ante promiserat per 
prophetas suos in scripturis sanctis. *De filió suo qui factus 
est ex semine dauid secundum carnem. *Qui praedestinatus 
est fillus dei in uirtute. secundum spiritum sanctificationis : 
ex resurrectione mortuorum ihesu christi domini nostri. *per 
quem accipimus gratiam et apostolatum- ad oboediendum fidei 
in omnibus gentibus pro nomine eius 

*In quibus estis et uos uocati ihesu christi- "omnibus qui 
sunt romae in caritate dei uocatis sanctis 10 

Gratia uobis et pax a deo patre nostro et domino ihesu christo 

II- SPrimum quidem gratias ago deo meo per ihesum 
christum pro omnibus uobis 

quia fides uestra adnuntiatur in omni mundo 

*9Testis est enim mihi deus cui seruio in spiritu meo — s 

In euangelio fili eius: quod sine intermissione memoriam 
uestri facio "semper in orationibus meis. Obsecrans si quo 
modo tandem aliquando prosperum iter habeam in uoluntate 
dei ueniendi ad uos. 

! Desidero enim uidere uos ut aliquid inpertiar gratiae 
uobis spiritalis ad confirmandos uos 

"Id est simul consolari in uobis per eam quae inuicem 
est fidem uestram atque meam 

III- *Nolo enim uos ignorare fratres quia saepe pro- 
posui uenire ad uos et prohibitus sum usque adhuc. Ut ali-» 
quem fructum habeam in uobis. sicut et in ceteris gentibus. 
4 Grecis ac barbaris. sapientibus et insipientibus debitor sum. 
Ita quod in me promptum est. et uobis qui romae estis 
euangelizare 

! Non enim erubesco  euangelium- uirtus enim dei est ins» 
salutem omni credenti- iudaeo primum et graeco 

"Justitia enim dei in eo reuelabitur. ex fide in fidem 

Sicut scriptum est. iustus autem ex fide uiuit 

III. 'Reuelatur enim ira dei de caelo. in omnem 
inpietatem et iniustitiam hominum eorum qui ueritatem in-» 
justitia detinent 

c. I, 1—18. 


e. III-V.] ÀD ROMANOS, . 181 


quia quod notum est dei manifestum est in illis 
deus enim illis manifestauit. *Inuisibilia enim ipsius. a 
creatura mundi- per ea quae facta sunt. intellecta conspiciuntur 
Sempiterna quoque eius uirtus et diuinitas. ut sint ipsi 
» jnexcusabiles- * Quia cum cognouissent deum- non sicut deum 
magnificauerunt aut gratias egerunt. Sed euanuerunt in cogi- 
tationibus suis. et obscuratum est insipiens cor eorum 
?Dicentes enim se esse sapientes. stulti facti sunt- Et 
mutauerunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem ima-- 
» ginis corruptibilis hominis. et uolucrum et quadrupedum et 
serpentum. * Propter quod tradidit illos deus in desideria 
cordis eorum in inmunditiam 
ut contumeliis adficiant corpora sua in semet ipsis. *Qui 
commutauerunt ueritatem dei in mendacio 
15 et coluerunt et seruierunt creaturae potius quam creatori 
qui est benedictus in saecula. amen t 
V. *Propterea tradidit illos deus in passiones igno- 
miniae. Nam feminae eorum inmutauerunt naturalem usum in 
eum usum qui est contra naturam 
20 n Similiter autem et masculi- relicto naturali usu feminae 
exarserunt in desideriis suis in inuicem 
masculi in masculos turpitudinem operantes 
Et mercedem quam oportuit erroris sui in semet ipsos 
recipientes. **Et sicut non probauerunt deum habere in 
2: notitiam . 
tradidit eos deus in reprobum sensum ut faciant quae 
non conueniunt. *"Repletos ommi iniquitate 
malitia- fornicatione  auaritia- nequitia. plaenos inuidia. 
homicidiis- contentione- dolo- malignitate 
30 susurrones. 9detractores. deo odibiles. 
contumeliosos- superbos. elatos- inuentores malorum 
parentibus non oboedientes- * insipientes inconpositos- sine 
affectione- absque misericordia 
92Qui cum iustitiam dei cognouissent- non intellexerunt. 
s quoniam qui talia agunt. digni sunt morte- non solum qui illa 
faciunt sed et qui consentiunt facientibus: 
c. I, 19—382. 


182 | AD ROMANOS. [c VL 


VI. ^!Propter quod inexcusabilis es: o homo- omnis 
qui iudicas: In quo enim alterum iudicas te ipsum condemnas 
eadem enim agis quae iudicas. *Scimus enim quia iudicium 
dei est secundum ueritatem in eos qui talia agunt | 

*Existimas autem hoc o- homo qui iudicas eos qui talia s 
agunt et facis ea. quia tu effugies iudicium dei *An diuitias 
bonitatis eius et patientiae et longanimitatis contemnis 

lgnorans quoniam benignitas dei ad paenitentiam te 
adducit 

"Secundum autem duritiam tuam- et cor inpaenitens to 
thesaurizas tibi iram in diem irae et reuelationis iusti iudicii 
dei- *qui retribuet unicuique secundum opera eius: "his quidem 
Qui secundum patientiam boni operis gloriam et honorem et 
incorruptionem quaerentibus uitam aeternam. ?his autem qui 
ex contentione et qui diffidunt ueritati credunt autem ini-: 
quitati. ira et indignatio. ?tribulatio- et angustia. in omnem 
animam hominis operantis malum- iudaei primum et graeci 

"(Gloria autem et honor et pax. omni operanti bonum- 
iudaeo primum et graeco 

" Non est enim personarum acceptio apud deum ^ *" 

? quicumque enim sine lege peccauerunt sine lege et 
peribunt 

et quicumque in lege peccauerunt per legem iudicabuntur 

Pnon enim auditores legis iusti sunt apud deum sed 
factores legis iustificabuntur 25 

"(Oum enim gentes quae legem non habent. naturaliter 
ea quae legis sunt faciunt 

eiusmodi legem non habentes ipsi sibi sunt lex. "qui 
ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis 

Testimonium reddente conscientia illorum et inter se in-» 
uicem cogitationum accusantium uel etiam excusantium- "In 
die eum iudicabit deus oeculta hominum secundum euangelium 
meum per ihesum christum- "Si autem tu iudaeus cognomi: 
naris et requiescis in lege et gloriaris in deo- 'Et nosti 
uoluntatem et probas utiliora instructus per legem. 35 


1 Confidens te ipsum ducem esse caecorum lumen eorum 
c. II, 1—19. 


c. VI-VIIL] AD BOMANOS. 183 


qui in tenebris sunt. *Eruditorem insipientium- magistrum 
infantium- habentem formam scientiae et ueritatis in lege 
"qui ergo alium doces te ipsum non docis 
qui praedicas non furandum furaris 
5 ? qui dicis non moecandum moecharis 
qui execraris idola sacrilegium facis 
?qui in lege gloriaris per praeuaricationem legis deum 
inhonoras ?'nomen enim dei per uos blasphematur in gentibus PROPHETA 
sicut scriptum est. 
10 ?  Cireumcisio quidem prodest si legem obserues- Si autem 
praeuaricator sis legis. circumcisio tua praeputium facta est 
3 Si igitur praeputium iustitias legis custodiat. nonne 
praeputium illius in cireumcisione reputabitur 
?' Et iudicabit naturalis praeputiatio legem 
15 Consummans- te- qui per litteram et circumcisionem prae- 
uaricator legis es. 
? Non enim qui in manifesto iudaeus est. neque quae in 
manifesto in carne circumcisio- * sed qui in absconso iudaeus est 
et cireumcisio cordis qui non littera. sed spiritu. cuius 
:»]aus non ex hominibus sed ex deo est 
VII- ^! Quid ergo amplius iudaeis est- aut quae utilitas 
circumcisionis *?multum per omnem modum- Primum quidem 
quia credita sunt illis eloquia dei 
"Quid enim si quidam illorum non crediderunt numquid 
z»incredulitas eorum fidem dei euacuabit- absit. 
*Est autem deus uerax- omnis autem homo mendax IN PSALMO 
Sicut scriptum est ut iustificeris in sermonibus tuis etw *SALMO 
uincas cum iudicaris 
VIII- *'Si autem iniquitas uostra iustitiam dei com- 
: mendat. quid dicemus. numquid iniquus deus qui infert iram- 
secundum hominem dico *absit- alioquin quomodo iudicabit 
deus hunc mundum- 
* Si enim ueritas dei in meo mendacio abundauit in gloriam 
ipsius. quid adhuc et ego tamquam peccator iudicor 
a5 * Et non sicut blasphemamur et sicut dicunt nos quidam 


dicere- faciamus mala: ut ueniant bona: quorum damnatio iusta est 
c. II, 19 — IIl, 8. 


IN PSALMO 
Xll 


184 . AD ROMANOS. [c. VIIII-X. 


VIIII- *Quid ergo praecellimus eos nequaquam 

Causati enim sumus iudaeos et graecos omnes sub peccato 
esse "sicut scriptum est- 

quia non est iustus quisquam- "non est intellegens. non 
est requirens deum- "Omnes declinauerunt simul inutiles facti ; 
sunt. Non est qui faciat bonum non est usque ad unum 

"Sepulchrum patens est guttur eorum 

linguis suis dolose agebant. uenenum aspidum sub labiis eorum 

quorum os maledictione et amaritudine plaenum est- 
'" Ueloces pedes eorum ad effundendum sanguinem- '* Contritio :o 
et infelicitas eorum- "et uiam pacis non cognouerunt non est 
timor dei ante oculos eorum 

"Scimus autem quoniam quaecumque lex loquitur- his 
qui in lege sunt loquitur 

Ut omne os obstruatur- et subditus fiat omnis mundus deo 

? quia non iustificabitur ex operibus legis omnis caro 
coram ipso . 

per legem enim cognitio peccati. "nunc autem sine lege 
iustitia dei manifestata est. testificata per legem et prophetas 

? Justitia autem dei per fidem ihesu christi. in omnes et» 
super omnes qui credunt in eum ' 

Non enim est distinctio "omnes enim peccauerunt. et 
egent gloria dei- ?*iustificati gratis per ipsius gratiam per 
redemptionem quae est in christo ihesu- "quem proposuit deus pro- 
pitiatorem fidei in sanguine ipsius in ostensionem iustitiae suae s; 

propter remissionem praecedentium delictorum- **In susten- 
tatione dei- ad ostensionem iustitiae eius in hoc tempore 

ut sit ipse iustus. iustificans eum qui ex fide est ihesu 

X- "Ubi est ergo gloriatio tua. exclusa est. per quam 
legem- factorum- non. sed per legem fidei. "arbitramur enim» 
iustificari hominem per fidem sine operibus legis 

?an iudaeorum deus tantum- nonne et gentium. immo et 
gentium 

9$ quoniam quidem unus deus qui iustificat cireumcisionem 
ex fide et praeputium per fidem- * ]egem ergo destruimus per :: 


fidem- absit. sed legem statuimus 
c. IIT, 9—81. 


e. X] a, AD RouANoS. 185 


*! Quid ergo dicemus inuenisse abraham patrem nostrum 
secundum carnem . 
2Si enim abraham ex operibus legis iustificatus est. habet 
gloriam- sed non apud deum- *quid enim scriptura dicit. 
5 Credidit abraham deo. et reputatum est ei ad iustitiam 1 ckxese 
*eji autem qui operatur merces non reputatur. secundum 
gratiam sed secundum debitum- *Ei uero qui non operatur. 
credenti autem in eum qui iustificat impium- reputatur fides 
eius ad iustitiam secundum propositum gratiae dei *Sicut et 
:» dauid dicit. beatitudinem hominis. cui deus.accepto fert iusti- 
tiam sine operibus 
? Beati quorum remissae sunt iniquitates et quorum tecta m PSALNO 
sunt peccata. *Beatus uir cui non inputauit dominus peccatum. 
"Beatitudo ergo haee in circumcisione an et in praeputio- 
is Dicimus enim quia reputata est abrahae fides ad iustitiam 
?quomodo ergo reputata est. in circumcisione. an. in 
praeputio. non in circumcisione sed in praeputio 
"Et signum accepit circumcisionis: signaculum iustitiae 
fidei quae est in praeputio- ut sit pater omnium credentium 
sper praeputium- ut reputetur et illis ad iustitiam- "Ut sit 
pater circumcisionis. non his tantum qui sunt ex circumcisione 
sed et his qui sectantur uestigia eius quae est in praeputio 
fidei patris nostri abrahae . 
? Non enim per legem promissio abrahae aut semini eius 
z;ut heris esset mundi- sed per iustitiam fidei 
^Si enim qui ex lege sunt heredes exinanita est fides 
abolita est promissio- lex enim iram operatur 
Ubi enim non est lex nec praeuaricatio  " 
Ideo ex fide ut secundum gratiam firma sit promissio 
s, omni semini 
non ei qui ex lege est solum. sed ei qui ex fide est 
abrahae- qui est. pater omnium nostrum- "sicut scriptum est 
quia patrem multarum gentium posuiteante deum cui credidisti «4 cexea 
qui uiuificat mortuos et uocat ea quae non sunt. tamquam 
aea quae sunt. Qui contra spem in spem credidit. ut ficret 


pater multarum gentium 
c. IV, 1—18. 


186 AD ROMANOS. . [e. X-XIL 
IN GENESIS Secundum quod dictum est. sic erit semen tuum "et non 

infirmatus [est] fide considerabit corpus suum emortuum cum 

iam fere centum annorum esset. et emortuam uuluam sarrae 

"In repromissione etiam dei non haesitauit diffidentia- 

Sed confortatus est fide. dans gloriam deo- *'plaenissime ; 
credens quia quaecumque promisit. potens est et facere 
2ideoque reputatum est illi ad iustitiam 

?non est autem scriptum tantum propter ipsum quia 

reputatum est illi. * sed et propter nos quibus reputabitur 

Credentibus in eum qui suscitauit ihesum dominum ex :o 

mortuis 

?»qui traditus est propter delicta nostra et resurrexit 

propter iustificationem nostram 
JN NATA XI. *!Iustificati igitur ex fide pacem habeamus ad 
CUM denm. per dominum nostrum ihesum christum i5 
?Per quem et accessum habemus in fide 
Per gratiam istam in qua stamus et gloriamur in spe 
gloriae filiorum dei *Non solum autem sed et gloriamur in 
tribulationibus : 
Scientes quod tribulatio patientiam operatur *patientia » 
autem probationem 
Probatio uero spem 
*5spes autem- non confundit- quia caritas dei diffusa est in 
cordibus nostris. per spiritum sanctum. qui datus est nobis t 
TERTIA XII- *Si enim christus cum adhuc infirmi essemus 
PASCHAE. gecundum tempus pro impiis mortuus est . 

. ess n 5 5 5 s PConmendat antem 
suam caritatefh deus in nobis. Quoniam cum adhuc peccatores 
essemus- christus pro nobis mortuus est 

*Multo magis iustificati nunc in sanguine ipsius salui 
erimus ab ira per ipsum. '"^Si enim cum inimici essemus 
reconciliati sumus deo per mortem filii eius 

multo magis reconciliati salui erimus in uita ipsius 

!non solum autem sed et gloriamur in deo per dominum 
nostrum ihesum christum * per quem nunc reconciliationem ss 


accepimus 
c. IV, 18 — V, 11. 


^82 "b oc 


c. XII-XV.] AD ROMANOS. 187: 


"Propterea sicut per ünum hominem in hunc mundum 
peccatum intrauit. et per peccatum mors Et ita in omnes 
homines pertransit in quo omnes peccauerunt. "Usque ad 
legem enim peccatum erat in mundum 

5 peccatum autem non inputubatur cum lex non esset 

XIII- *Sed regnauit mors ab adam usque ad moysen 
etiam in eos qui non peccauerunt in similitudinem praeuari- 
cationis adae qui est forma futuri* 

XIIII- "Sed non sicut delictum ita et donum. Si enim 

: unius delicto multi mortui sunt. Multo magis gratia dei et 
donum in gratia unius hominis ihesu christi. in plures abun- 
dauit. '* Et non sicut per unius delictum- ita et donum 

Nam iudicium ex uno in condemnationem- Gratia autem 
ex multis delictis in iustificationem 

15 "Si enim unius delicto mors regnauit per unum 

multo magis abundantiam gratiae donationis et iustitiae 
accipientes in uita regnabimus per ihesum christum- 

"Jgitur sicut per unius delictum in omnes homines in 
condemnationem 

20 Sic et per unius iustitiam in omnes homines in iustifica- 
tionem uitae 

P sicut enim per inoboedientiam unius hominis peccatores 
constituti sunt multi- Ita et per unius oboedientiam iusti con- 
stituuntur multi- "Lex autem subintrauit ut abundaret delictum- 

s» Ubi autem abundauit peccatum superabundauit gratia. *'Ut 
sicut regnauit peccatum in morte. ita et gratia regnet per 


iustitiam in uitam aeternam per ihesum dominum nostrum. 


9! Quid ergo dicimus. permanebimus in peccato ut gratia 
abundet- *absit 
30 Qui enim mortui sumus peceato: quomodo adhuc uiuemus in illo 
XV. Anignoratis quia quicumque baptizati sumus. in 
christo ihesu in mortem ipsius baptizati sumus- *'Consepulti 
enim sumus cum ipso per baptismum in mortem- Ut quemad- 
modum surrexit christus a mortuis per gloriam patris et nos 
»s in nouitate uitae ambulamus- *Si enim conplantati facti sumus 


similitudini mortis eius simul et resurrectionis erimus: *hoc 
c. V, 12 — VI, 6. 





LECT- IN 
SECUNDA 


FER 
PASCHAE 


188 AD ROMANOS. [c. XY-XVI. 


Scientes quia uetus homo noster simul crucifixus est. Ut 
destruatur corpus peccati ut ultra non serujamus peccato. 
"Qui enim mortuus est. iustificatus est & peccato 
5Si autem mortui sumus cum christo credimus quia etiam 
simul uiuamus cum ipso- *Scientes quod christus surgens a s 
mortuis. iam non moritur. mors illi ultra non dominabitur 
? Quod enim mortuus est peccato mortuus est semel. 
Quod autem uiuit- uiuit deo 
"|ta et uos existimate mortuus uos esse peccato uiuentes 
autem deo in christo ihesu- t 10 
ON. XVI. "Non ergo regnet peccatum in uestro mortal 
844 FU. corpore ad oboediendum desideriis eius 
"Sed neque exhibeatis membra uestra arma iniquitatis 
peccato ' 
Sed exhibite uos deo tamquam ex mortuis uiuentes: eti; 
membra uestra arma iustitiae deo 
M peccatum enim in uobis non dominabitur. 
non enim sub lege estis sed sub gratia. '*Quid ergo 
peccauimus quoniam non sumus sub lege sed sub gratia. absit 
an nescitis quoniam cui exhibetis uos seruos ad oboe-: 
diendum- serui estis eius cui oboedistis- siue peccati in mortem- 
siue oboeditionis ad iustitiam 
" Gratias autem deo quod fuistis serui peccati 
oboedistis autem ex corde in eam formam doctrinae. in 
qua traditi estis 25 
f liberati autem a peccato serui facti estis iustitiae 
1** humanum dico propter infirmitatem carnis uestrae. Sicut 
enim exhibuistis membra uestra seruire inmunditiae et iniquitati 
ad iniquitatem- lta nunc exhibite membra uestra seruire 
iustitiae in sanctificationem 30 
? Dum enim serui essetis peccati liberi fuistis iustitiac- 
?1Ouem ergo fructum habuistis tunc in his: in quibus nunc 
erubiscitis: Nam finis illorum mors 
Nunc uero liberati a peccato- serui autem facti deo- 
habetis fructum uestrum in sanctificationem- finem uero uitam s; 


aeternafa. ?'Stipendia enim peccati mors . 
c. VI, 6—23. 


c. XVI-XVIIL] AD ROMANOS. 189 


gratia enim dei uita aeterna in christo ihesu domino 


nostro * 
XVII- ^'gn ignoratis fratres scientibus enim legem 
loquor- quia lex dominatur in homine quanto tempore uiuit 
s ? Nam quae sub uiro est mulier- uiuente uiro alligata est legi 
Si autem mortuus fuerit uir eius- soluta est a lege uiri. 
*[gitur uiuente uiro uocabitur adultera si fuerit cum alio uiro. 
Si autem mortuus fuerit uir eius liberata est & lege uiri ut 
non sit adultera si cum alio fuerit uiro 
10 *Itaque fratres mei et uos mortificati estis legi per cor- 
pus christi ut sitis alterius qui ex mortuis resurrexit ut 
fructificemus deo- *Cum enim essemus in carne passiones 
peccatorum quae per legem erant operabantur in membris 
nostris ut fructificarent morti 
15 * Nunc autem soluti sumus a lege mortis in qua detinebamur 
ita ut seruiamus.in nouitate spiritus et non in uetustate 
litterae 
." quid ergo dicemus- lex peccatum est. absit- Sed peccatum 
non cognoui nisi per legem. 
20 nam concupiscentiam nesciebam nisi lex diceret non con- 
cupisces 
* Occansione autem accepta peccatum per mandatum 
operatum est in me omnem concupiscentiam. Sine lege enim 
peccatum mortuum erat. 'ego autem uiuebam sine lege ali- 
*: quando- Sed cum uenit mandatum peccatum reuixit '""ego autem 
mortuus sum ' 
Et inuentum est mihi mandatum quod erat ad uitam hoc 
esse ad mortem. "Nam peccatum occansione accepta per 
mandatum seduxit me et per illud occidit- "Itaque lex quidem 
3sancta. et mandatum sanctum et iustum et bonum- "Quod 
ergo bonum est mihi factum est mors- absit 
Sed peccatum ut pareat peccatum per bonum mihi operatum 
est mortem- Ut fiat supra modum peccatum peccans per 
mandatum 
25 XVIII- !''*Scimus enim quod lex spiritalis est. ego 
autem carnalis sum uenundatus sub peccato. "Quod enim 
c. VI, 28 — VII, 15. 


IN EXODUM 


COTIDIANA 


190 AD ROMANOS. [c. XVIII-XVIIII. 


operor nescio. Non enim quod uolo bonum hoc ago. sed quod 


DE ADUEN- 
TU DONINI 


odi malum illud facio 

"Si autem quod odi hoc facio consentio legi quoniam 
bona. "Nunc autem non ego operor illud sed quod habitat 
in me peccatum... 8 

"|nuenio igitur legem uolenti mihi facere bonum quia 
mihi inest malum. "'Condelector enim legi dei secundum 
interiorem hominem 

? Uideo autem aliam legem in membris meis repugnantem 
legi mentis meae et captiuantem me in legem peccati quod ;o 
est in membris meis | 

* [Infelix ego homo quis me liberabit de corpore mortis 
huius. gratia dei per ihesum christum dominum nostrum t 

Igitur ego ipse mente seruio legi dei. carnem autem legi 
peccati 15 

5!pnihil ergo nunc damnationis est his qui sunt in christo 
ihesu. qui non secundum carnem ambulant. *lex enim spiritus 
uitae in christo ihesu liberauit me a lege peccati et mortis 

*nam quod inpossibile erat legis in quo infirmabatur- per 
carnem deus filium suum mittens in similitudinem carnis se 
peccati et de peccato damnauit peccatum in carne 

*Ut iustificatio legis inpleretur in nobis qui non secundum 
carnem ambulamus- sed secundum spiritum. *Qui enim secun- 
dum carnem sunt quae carnis sunt sapiunt. Qui uero secun- 
dum spiritum quae sunt spiritus sentiunt 25 

XVIIII- *Nam prudentia carnis mors- prudentia autem 


. Spiritus uita et pax. "Quoniam gapientia carnis inimica est 


deo- legi enim dei non est subiecta nec enim potest. 

*qui autem in carne sunt deo placere non possunt 

*uos autem non estis in carne sed in spiritu. Si tamen s» 
spiritus dei habitat in uobis. Si quis autem spiritum christi 
non habet. hic non est eius 

1Si autem christus in uobis est corpus enim mortuum 
est propter peccatum- spiritus uero uita propter iustificationem 

! quod si spiritus eius qui suscitauit ihesum à mortuiss 


habitat in uobis qui suscitauit ihesum christum à mortuis 
e. VIT, 15 — VIII, 11. 


c. XVIIII-XXL] ÀD ROMANOs, 191 


uiuificabit et mortalia prOpter inhabitantem spiritum eius in 
uobis 
7? Ergo fratres debitores sumus non carni ut secundum 
carnem uiuamus 
" 3Si enim secundum carnem uixeritis moriemini  - 
Si autem spiritu facta carnis mortificetis uiuetis 
"quicumque enim spiritu dei aguntur hii fili dei sunt 
XX- "Non enim accepistis spiritum seruitutis iterum 
in timore. sed accepistis spiritum adoptionis filiorum in quo 
: clamamus abba pater: '* ipse spiritus testimonium reddet spiritui 
nostro quod sumus filii dei "si autem filii et heredes: heredes 
quidem dei coheredes autem christi si tamen conpatimur ut 
et simul glorificemur 
5 Existimo enim quod non sunt condignae passiones huius 
1: temporis ad futuram gloriam quae reuelabitur in uobis 
?nam spectatio creaturae reuelationem filiorum dei expectat 
?uanitati enim creatura subiecta est. non uolens sed 
propter eum qui subiecit in spem- "quia et ipsa creatura 
liberabitur a seruitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum 
x» dei- ? Scimus enim quod omnis creatura congemiscit et parturit 
usque adhuc 
2 Non solum autem illa sed et nos ipsi primitias spiritus 
habentes... | 
XXI. "Spe enim salui facti sumus- spes autem quae 
»» uidetur- non est spes 
Nam quod uidet quis quid sperat. "si autem quod non . 
uidemus speramus per patientiam expectamus- ?*Similiter autem 
et spiritus adiuuat infirmitatem nostram- nam quid oremus 
sicut oportet nescimus sed ipse spiritus postulat pro nobis 
s» gemitibus inenarrabilibus ?' qui autem scrutatur corda scit 
quid desideret spiritus quia seeundum deum postulat pro 
sanctis 
?Scimus autem quoniam diligentibus deum omnia coope- tzcr m 
rantur in bonum .his qui secundum propositum uocati sunt "^*TThUM 
a» "Nam quos praesciit et praedestinauit conformes fieri imaginis 
fili eius ut sit ipse primogenitus in multis fratribus 
c. VIII, 11—29. 





IN PSALMO 
XLUE 


192 AD ROMANOS. . — [e. XXII-XXY. 


XXII- "Quos autem praedestinauit hos et uocauit et 
quos uocauit hos et iustificauit- quos autem iustificauit illos 
et glorificauit 

3! Quid ergo dicemus ad haec si deus pro nobis quis 
contra nos ?qui filio suo non pepercit sed pro nobis omnibus 
tradidit eum- quomodo non etiam cum illo omnia nobis donabit 

XXIII- *Quis accusabit aduersus electos dei deus 
qui iustificat. "quis est qui condemnet. christus ihesus qui 
mortuus est immo qui et resurrexit qui est ad dexteram dei 
qui etiam interpellat pro nobis. * Quis nos separabit a caritate o 
christi- Tribulatio an angustias an persecutio. an fames an 
nuditas. an periculum an gladius "sicut scriptum est 

quia propter te morti afficimur tota die aestimati sumus 
ut oues occisionis . 

? Sed in his omnibus superamus propter eum qui dilexit :; 
nos "Certus sum enim quia neque mors neque uita neque 
angelus neque principatus. neque instantia. neque futura- neque 
uirtus. *neque altitudo- neque profundum neque .creatura alia 
poterit nos separare a caritate dei quae est in christo ihesu 
domino nostro t 20 

XXIII. ^'Ueritatem dico in christo non mentior- 
testimonium mihi perhibente conscientia mea in spiritu sancto. 

? Quoniam tristitia est mihi magna- et continuus dolor cordi meo 

*Optabam enim ipse ego anathema esse a christo pro 
fratribus meis qui sunt cognati mei secundum carnem *quis: 
sunt israhelitae Quorum adoptio est filiorum et gloria et 
testamentum et legislatio et obsequium et promissa 

'Querum patres et ex quibus christus secundum carnem. 
Qui est super omnia deus benedictus in saecula- amen 

XXV- *Non autem quod exciderit uerbum dei- Non so 
enim omnes qui ex israhel hii sunt israhelitae. " Neque qui 
semen sunt abrahae omnes filii sed in isac uocabitur tibi semen 

*Id est non qui filii carnis hii filii dei sed qui filii sunt 
promissionis aestimantur in semine 

?promissionis enim uerbum hoc est- Secundum hoc tempus s 


ueniam et erit sarrae filius 
c. VIII, 80 — IX, 9. 


q 


c. XXV-XXVVIIII.] AD ROMANOS. 193 


?Non solum autem illi sed et reueccae ex uno concubitum 
habens isaac patre nostro 
!I Cum enim nondum nati fuissent aut aliquid egissent 
boni aut mali ut secundum electionem dei propositum maneret 
" Non ex operibus sed ex uocatione "dictum est ei $ 
Quia maior seruiet minori 
»Sicut scriptum est. iacob dilexi- esau autem odio habui 
XXVI. "Quid ergo dicemus numquid iniquitas apud 
deum absit 
10 ^ Moysi enim dicit miserebor cui misereor et misericor- 
diam praestabo cui misertus fuero- "Igitur non uolentis neque 
currentis sed miserentis est dei- " Dicit enim scriptura pharaoni- 
Quia in hoc ipsum excitaui te ut ostendam in te uirtutem 
meam et ut adnuntietur nomen meum in uniuersa terra. 
15 XXVII- *^ Ergo cui uult miseretur et quem uult indurat 
Pdicis itaque mihi quid adhuc quaeritur uoluntati enim 
eius quis resistit 
*'() homo tu quis es qui respondeas deo- numquid dicit 
figmentum ei qui se finxit quid me fecisti sic- " an non habet 
:w potestatem figulus luti ex eadem massa facere aliud quidem 
uas in honorem aliud uero in contumeliam 
XXVIII- "Quodsi uolens deus ostendere iram et 
notam facere potentiam suam- Sustinuit in multa patientia 
uas& irae apta in interitum ?ut ostenderet diuitias gloriae 
»»suae in uasa misericordiae quae praeparauit in gloriam * quos 
et uocauit nos non solum ex iudaeis sed etiam ex gentibus 
5 Sicut in osee dicit uocabo non plebem meam plebem 
meam et non misericordiam .consecutam misericordiam con- 
secutam 
80 *? Et erit in locum ubi dictum est eis non plebs mea. 
uos ibi uocabuntur filii dei uiui 
XXVIIII- " Esaias autem clamat pro israhel- Si fuerit 
numerus filiorum israhel tamquam arena maris reliquiae saluae 
fient. *Uerbum enim consummans et brebians in aequitate 
s quia uerbum brebiatum faciet dominus super terram 


? Et sicut praedixit esaias nisi dominus sabaoth reliquisset 
c. IX, 10— 29. 
13 


IN GENESI 


IN MALA- 
CH!EL 


IN EXODO 


IN ESAIA 
PROPHETA 


IN OSEE 


IN ESAIA 
PROFETA 


IN ESAIA 
PROF 


194 AD ROMANOS. [c. XX VIIII-XXXII. 


nobis semen sicut sodom facti essemus et sicut gomorra 
similes fuissemus 
XXX. "Quid ergo dicemus quod gentes quae non 
sectabantur  iustitiam- adpraehenderunt iustitiam- iustitiam 
aufm qnae ex fide est s 
? [Jsrahel uero sectando legem iustitiae in legem iustitiae 
non peruenit. "Quare quia non ex fide sed quasi ex operibus 
offenderunt in lapidem offensionis * sicut scribtum est 
m FSAIA Ecce pono in sion lapidem offensionis et petram scandali 
""* et omnis qui credit in eum non confundetur to 
XXXI !'!Fratres uoluntas quidem cordis mei- et 
obsecratio ad deum fit pro illis in salutem 
*Testimonium enim perhibeo illis quod aemulationem dei 
habent sed non secundum scientiam. *Ignorantes enim dei 
iustitiam et suam quaerentes statuere iustitiae dei non sunt: 
subiecti | 
*Finis enim legis christus ad iustitiam omni credenti 
XXXII. *Moyses enim scribsit quoniam iustitia quae 


IN LEUITICO ] . TIPP" 
ex lege est qui fecerit homo uiuit in ea 
5quae autem est ex fide iustitia sic dicit 20 
IN DEUTERO- Ne dixeris in corde tuo 


quis aseendit in caelum id est christum deducere 

"aut quis descendit in abyssum hoc est christum ex 
mortuis reuocare 

IN DEUTRBO- *Sed quid dicit scriptura prope est uerbum in ore tuos 
"7 et in corde tuo- hoc est uerbum fidei quod praedicamus 

*quia si confitearis in ore tuo dominum ihesum et in 
corde tuo credideris quod deus illum suscitauit ex mortuis 
saluus eris 

"Corde enim creditur ad iustitiam- ore autem confessio s 
fit in salutem 

!!dicit enim scriptura 


LECT IN Omnis qui credit in illum non confundetur 
mixrAu ——— P non est enim distinctio iudaei et graeci 
nam idem domjnus omnium diues in omnes qui inuocant a: 
illum 
; c.IX, 28 — X, 12. 


c. XXXII-XXXV.] AD ROMANOS. 195 


? Omnis enim quicumque inuocauerit nomen domini MICHEAM 
saluus erit 
XXXIII "quomodo ergo inuocabunt in quem non 
crediderunt. àut quomodo credunt ei quem non audierunt 
5 quomodo autem audient sine praedicante "quomodo uero 
praedicabunt nisi mittantur: sicut scriptum est | 
quam speciosi pedes euangelizantium pacem. euangeli- 
zantium bona. "sed non omnes oboediunt euangelio 
Esaias enim dicit domine quis credidit auditui nostro n 
|w'" ergo fides ex auditu auditus autem per uerbum christi. 
'5Sed dico numquid non audierunt et quidem 
In omnem terram exiit sonus eorumr et in finis orbis ",54o 
terrae uerba eorum- "Sed dico numquid israhel non cognouit 
Primum moyses dicit D ECHREECO 
I5 ego ad aemulationem uos adducam in non gentem. in ' 
gentem insipientem in iram uos mittam 
? Esaias autem audet et dicit- inuentus sum non quaeren- 
tibus me | 
palam apparui his qui me non interrogabant 
20 ? ad israhel autem dicit 
' tota die expandi manus meas ad populum non credentem 
et contradicentem mihi 
XXXIIII- !'^!dico ergo numquid reppulit deus populum 
suum absit. Nam et ego israhelita sum ex semine abraham 
2; tribu beniamin- ? Non reppulit deus plebem suam quam praesciit. 
an nescitis in helia- quid dicit scriptura. quemadmodum inter- 
pellat dominum aduersus israhel 
"Domine prophetas tuos occiderunt. altaria tua suffo- "usui 
derunt et ego relictus sum solus et quaerunt animam meam. 
x*'Sed quid dicit illi responsum diuinum: Reliqui mihi VII 
uirorum qui non curbauerunt genua ante bahal. 
5Sic ergo et in hoc tempore reliquiae secundum electionem 
gratiae saluae factae sunt. 
*Si autem gratia non ex operibus alioquin gratia iam 
ssnon est gratia 


XXXV. "quid ergo quod quaerebat israhel. hoc non 
c. X, 13 — X], 7. 


IN NAUM 
PROF: 


IN ESAIA 
FROF: 


13* 


JN ESAIA 
PROR 


IN PSALMO 
X Vill 


196 AD ROMANOS. [c. XXXV-XXXVII. 


est consecutus electio autem consecuta est ceteri uero ex- 
caecati sunt 

? Sicut scriptum est 

dedit ilis deus spiritum conpunctionis- oculos ut non 
uideant- aures ut non audiant usque in hodiernum diem 5 

? Et dauid dicit fiat mensa eorum in laqueum et - : 

5 5 5 5 5 /(eÉin scandalum et in retributionem illis 

" Obscurentur oculi eorum ne uideant et dorsum eorum semper 
incurua 

XXXVI. "dico ergo numquid sic offenderunt ut ca- :o 
derent. absit. Sed illorum delicto salus gentibus ut illos ae- 
mulentur. "quod si delictum illorum diuitiae sunt mundi et 
deminutio eorum diuitiae gentium quanto magis plaenitudo 
eorum 

XXXVII- "Uobis enim dico gentibus quamdiu quidem i 
ego sum gentium apostolus. ministerium meum honorificabo 

iSi quo modo ad aemulandum prouocem carnem meam et 
saluos faciam aliquos ex illis. Si enim amissio eorum recon- 
ciliatio est mundi quae adsumptio nisi uita ex mortuis: '*Quod 
si delibatio sancta est et massa. et si radix sancta. et rami:so 

"Quod si aliqui ex ramis fracti sunt. tu autem cum 
oleaster esses insertus es in illis et socius radicis et pingui- 
dinis oliuae.factus es 

5 Noli gloriari aduersus ramos: quod si gloriaris non tu 
radicem portas sed radix te 25 

"dicis ergo fracti sunt rami ut ego insererer *' bene. 
propter incredulitatem fracti sunt 

Tu autem fide sta. noli altum sapere sed time 

^Si enim deus naturalibus ramis non pepercit ne forte 
nec tibi parcat 30 

2 Uide ergo bonitatem esse ueritatem dei in eos quidem 
qui caeciderunt seueritatem in te autem bonitatem dei si per- 
manseris in bonitatem 

alioquin et tu excideris 

35ed et illi si non permanserint in incredulitatem in-ss 


serentur. potens est enim deus. iterum inserere illos. 
c. XI, 7— 23. 





e. XXXVII-XLL] ' .— AD ROMANOS. 197 


"Nam si tu ex naturali excissus es oleastro et contra 
naturam insertus es in bonam olibam- quanto magis hii secun- 
dum naturam inserentur suae oliuae 
XXXVIII- "Nolo enim uos ignorare fratres mysterium DE ADUEN. 
» hoc- ut non sitis uobis ipsis sapientes TU DOMNI 
Quia caecitas ex parte contigit in israhel. donec pleni- 
tudo gentium intraret. *et sic omnis israhel saluus fieret. 
sicut scriptum est 
Ueniet ex sion qui eripiat et auertat inpietatem ab iacob- D eSAIA 
o" et hoc illis à me testamentum cum abstulero peccata eorum. 
Secundum euangelium quidem inimici propter uos secundum 
electionem autem carissimi propter patres. *'Sine paenitentia 
enim sunt doná et uocatio dei 
»Sicut enim et uos aliquando non credidistis deo nunc 
i5, 2utem misericordiam consecuti estis propter illorum increduli- 
tatem. "ita et sti nunc non crediderunt in uestram misericor- 
diam ut et ipsi misericordiam consequantur 
9 Conclusit enim deus omni&sin incredulitate ut omnium 
misereatur ' 
«0 XXXVIIII-- "O- altitudo diuitiarum sapientiae et 
scientiae dei 
quam inconpraehensibilia sunt iudicia eius et inuestigabiles IN ESAIA 
uiae eius» "Quis enim cognouit sensum domini aut quis con- 
siliarius eius fuit. 5aut quis prior dedit illi et retribuetur ei. 
25 *9Quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia. 
ipsi gloria in saecula saeculorum amen t 
XL. '"^'Obsecro itaque uos fratres per misericordiam scr w. 
dei ut exhibeatis corpora uestra hostiam uiuentem sanctam GE. 
deo placentem rationabilem obsequium uestrum 
20 *Et nolite confirmari huic saeculo. sed reformamini in 
nouitate sensus uestri 
Ut probetis quae sit uoluntas dei bonam et placens et perfecta 
XLI. *'Dico enim per gratiam dei quae data est mihi 
omnibus qui sunt inter uos non plus sapere quam oportet 
assapere, sed sapere ad sobrietatem- et unicuique sicut deus 


diuisit mensura -fidei 
c. XI, 24 — XII, &. 


198 . AD ROMANOS. ) (c. XLII-XLIII, 


XLII. *Sicut. enim in uno corpore multa membra 
habemus omnia autem membra non eundem actum habent. 
*ita multi unum corpus sumus in christo. Singuli autem alter 

omo alterius membra. 4 " habentes. autem donationes secundum 
gratiam quae data est nobis differentes : 
| Siue prophetiae secundum rationem fidei 

"Siue ministerium in ministrando 

Siue qui docet in doctrinam 

5qui exortatur in exortando 

qui tribuit in simplicitate 19 

qui praeest in sollicitudine 

qui miseretur in hilaritate. *?dilectio sine simulatione- 
Odientes malum adherentes bono. '"Caritatem fraternitatis 
inuieem diligentes honorem inuicem praeuenientes "sollicitu- 
dinem non pigri 20003 

Spiritu feruentes domino seruientes. "Spe gaudentes in 
tribulatione — patientes.  Orationi instantes "5 necessitatibus 
sanctorum communicantes lWeepitalitatem sectantes 

^ Benedicite persequentes uos. Benedicite et nolite maledicere 

"Gaudere cum gaudentibus flere cum flentibus "*in id» 
ipsum inuicem sentientes. Non alta sapientes sed humilibus 
consentientes 

MESIARA S Nolite esse prudentes aput uosmet ipsos "nulli malum 
pro malo reddentes 

Prouidentes bona non tantum coram deo: sed corams; 
omnibus hominibus EE 

5 Si fieri potest quod ex uobis est cum omnibus hominibus 
pacem habentes» '?Non uosmet ipsos defendentes carissimi sed 
date locum irae 

IN PRORA Scriptum est enim mihi uindictam ego retribuam dicit» 
dominus: 

2 Sed si esurit inimicus tuus ciba illum si sitit potum 
da illi. hoc enim faciens carbones ignis congerisuper caput eius 

?' Noli uinci à malo sed uince in bono malum t 

XLIII- '*^'Omnibus potestatibus sublimioribus gubditi s 


estote. non est enim potestas nisi a deo- quae autem sunt a 
c. XII, 4 — XIII, 1. 





c. XLIIII-XLVI.] AD ROMANOS. . 199 


deo ordinatae sunt- * Itaque qui resistit potestati. dei ordinationi 
resistit: 

Qui autem resistunt. ipsi sibi damnationem adquirunt. 
Nam principes non sunt timori boni- sed mali. Uis autem 
non timere potestatem bonum fac et habebis laudem ex illa 

*Dei enim minister est tibi in bono- si autem malum 
feceris time- non enim sine causa gladium portat 

Dei enim minister est. uindix in ira ei qui malum agit. 
*Ideo necessitate subditi estote non solum propter iram sed 
1 et propter conscientiam : 

*[deo enim et tributa praestatis. ministri enim dei sunt 

in hoc ipsum seruientes 
XLIIII- "Reddite ergo omnibus debita. Cui tributum 
tributum cui uectigal uectigal. Cui timorem timorem cui 
? honorem honorem ?nemini quicquam debeatis nisi ut inuicem 


Ld 


ECT- IN 


diligatis: * Qui enim diligit proximum legem in plebem. ? Nam qUADIAGE- 


non adulterauis. non occidis- non furaueris non concupisces 
Et si quod est aliud mandatum in hoc uerbo instauratur- 
Diligis proximum tuum tamquam te ipsum 
20 "Dilectio proximi malum non operatur. plenitudo ergo 
legis est dilectio 
XLV. "Et hoc scientes tempus quia hora est iam 
nos de somno surgere 
Nunc enim propior est nostra salus quam cum credi- 
2» dimus 
? Nox praecessit dies autem adpropiauit 
abiciamus ergo opera ténebrarum et induamus arma 
lucis. ?^ Sicut in die honeste ambulemus: Non in comisationibus 
et ebrietatibus. Non in cubilibus et inpudicitiis 
30 Non contentione et aemulatione. '*Sed induite dominum 
ihesum christum 
XLVI. Et carnis curam ne feceritis in desideriis 
^! Infirmum autem in fide adsumite- non in disceptationibus 
cogitationum- ? Alius enim credit manducare omnia. qui autem 
»infirnus est. olera manducet. *His qui manducat non man- 


ducantem non spernat 
c. XIII, 1 — XIV, 3. 


CUNDA 550- 
NINICA 


200 AD ROMANOS. [c. XLVI-L. 


Et qui non manducat manducantem non iudicet. Deus 
enim illum adsumpsit. *tu quis es qui iudices alienum seruum 
suo domino stat. aut cadit. Stabit autem- potens enim est 
deus. iterum statuere illum. * *Nam alius iudicat diem plus 
inter diem- alius iudicat omnem diem: unusquisque suo sen- s 
sum abundet. 

*Qui sapit diem domino sapit et qui manducat. domino 
manducat. gratias enim agit deo- Et qui non manducat domino 
non manducat et gratias agit deo 


XLVII- "Nemo enim nostrum sibi uiuet. nemo sibi '^ 
moritur. *Siue enim uiuimus siue moriemur domino moriemur. 
Siue ergo uiuimus siue moriemur domini sumus 


XLVHI- *In hoe enim christus mortuus est et re- 
Surrexit ut et uiuorum et mortuorum dominetur 


"Tu autem quid iudicas fratrem tuum. aut tu quare's 


uxcno i. SPernis: fratrem tuum: t Omnes enim stabimus ante tribunal dei 
U - . . e. . e. . . 
m "Scriptum est enim uiuo ego dicit dominus. quoniam 


Pao, Inihi flectet omne genu- et omnis lingua confitebitur deo 


"]taque unusquisque nostrum pro se rationem reddet 
deo. "Non ergo amplius inuicem iudicemus- sed hoc iudicate 
magis ne ponatis offendiculum fratri uel scandalum 

XLVIIIT. "*Scio et confido in domino ihesu- quia nihil 
commune per ipsum nisi ei qui existimat quid commune esse 
illi commune est 

L. "Si enim propter cibum frater tuus contristatur. ss 
iam non secundum caritatem ambulas 

Noli cibo tuo illum perdere pro quo christus mortuus 
est. '*'Non enim blasphemetur bonum nostrum- "Non est 
regnum dei esca et potus. sed iustitia et pax et gaudium in 
Spiritu sancto 30 


Qui enim in hoc seruit christo- placet deo, et probatus 
est hominibus 


. LECT- IN . . . . 
QUADBAGE- [taque quae pacis sunt sectemur- t. et quae aedificationis 
MO VI sunt in inuicem custodiamus 


* Noli propter escam destruere opus dei 3$ 
c. XIV, 8—20. 





e LLL] — AD ROMANOS. 201 


: Omnia quidem munda sunt. sed malum est homini qui 
per offensionem manducat 
* Bonum est non manducare carnem et non bibere uinum- 
neque in quo frater tuus offendit aut scandalizatur aut infir- 
s matur. ?Tu fidem habis paenes temet ipsum- habe coram 
deo. Beatus qui non iudicat semet ipsum in eo quod probat. 
3(0ui autem discernit si manducauerit damnatus est quia 
non ex fide. Omne autem quod non est ex fide peccatum est. t 
'! Debemus autem nos firmiores inbecillitates infirmorum 
(sustinere et non nobis placere. * Unusquisque uestrum proximo 
suo placeat in bonam aedificationem 
* Etenim christus non sibi placuit. Sed sicut scriptum est 
Inproperia inproperantium tibi ceciderunt super me IN PS ANRO 
LI- tQuaecumque enim scripta sunt ad nostram 
i doctrinam scripta sunt, ut per patientiam et consolationem 
scripturarum spem habeamus: ? Deus autem patientiae et solacii 
det uobis in id ipsum sapére in alterutrum secundum ihesum 
christum. 
*Ut unianimes uno ore honorificetis deum et patrem 
: domini nostri ihesu christi- t 
'Propter quod suscipite inuicem sicut et christus suscepit 
DE CIRCU*M- 
uos in honorem dei- * *Dico enim christum ihesum ministrum CISIONE IN 
fuisse circumcisionis propter ueritatem dei ad confirmandas »omw 
promissiones patrum 
25 Gentes autem super misericordiam honorare deum. sicut 
scriptum est 
Propter hoc confitebor tibi in gentibus et nomini tuo 
cantabo 
? Et iterum dicit. Laetamini gentes cum popule eius- ''et "DEUTERO. 
siterum laudate dominum omnes gentes et magnificate eum ^. 
omnes populi 
"Et rursus esaias ait. erit radix iesse et qui exsurget PmorkrA 
regere gentes in eo gentes sperabunt 
? Deus autem spei inpleat uos omni gaudio et pace in 
s credendo ut abundetis in spe in uirtute spiritus sancti- '* Certus 


sum autem fratres mei et ego ipse de uobis quoniam et ipsi 
c. XIV, 20 — XV, 14. 


IN nM LMO 


202 AD ROMANOS. [c. LI. 


pleni estis dilectione repleti omni scientia ita ut possitis 
alterutrum monere t | 

" Audacius autem scripsi uobis fratres ex parte tamquam 
in memoriam uos reducens 

Propter gratiam quae data est mihi a deo 'S$ut sim; 
minister christi ihesu in gentibus Sanctificans euangelium dei 
ut fiat oblatio gentium accepta sanctificata in spiritu sancto. 
"Habeo igitur gloriam in christo ihesu ad deum- '*Non enim 
audeo aliquid loqui eorum quae per me non effecit christus 
in oboedientia gentium uerbo et factis 1o 

?[n uirtute signorum et prodigiorum in uirtute spiritus sancti 

Ita ut ab hierusalem per circuitu usque in illyricum 
repleuerim euangelium christi. "Sic autem hoc praedicaui 
euangelium non ubi nominatus est christus. ne super alienum 
fundamentum aedificarem ] 15 

.?'Sed sicut scriptum est quibus non est adnuntiatum de 
eo uidebunt et qui non audierunt'*intellegent. ?* Propter quod 
et inpediebar plurimum uenire ad uos ' 

?: Nunc uero ulterius locum non habens in his regionibus. 
Cupiditatem autem habens ueniendi ad uos ex multis iam » 
praecidentibus annis 

?^ Cum in hispaniam proficisci coepero- spero quod prae- 
teriens uideam uos et a uobis deducar illuc si uobis prinum 
ex parte fruitus fuero- " Nunc igitur proficiscar in hierusalem 
ministrare sanctis 35 

3€ Probauerunt enim -macedonia et acaia conlationem ali- 
quam facere in pauperes sanctorum qui sunt in hierusalem 

? Placuit enim eis et debitores eorum sunt. Nam si spiri- 
talium eogum parücipes facti sunt gentiles debent et in carna- 
libus ministrare eis. *Hoc igitur cum consummauero et ad-» 
signauero fructum hunc- proficiscar per uos in hispaniam 

7? Scio autem quoniam ueniens ad uos in abundantiam 
benedict onis christi ueniam- "Obsecro igitur uos fratres per 
dominum nostrum ihesum christum et per caritatem spiritus 
sancti- ut adiubetis me in orationibus et oretis pro me ads 


dominum ?'ut liberer ab infidelibus qui sunt in iudaea 
c. XV, 14—81. 


^" 7A m 


c. LL] AD ROMANOS. 203 


Et ministerium meum quod hierosolymam defertur accepta- 
bile sanctis fiat- "Ut ueniam ad uos in gaudio per uoluntate 
christi ihesu et requiescam uobiscum 

3 Deus autem pacis sit cum omnibus uobis: amen 

5 '$1090mmendo autem uobis phoebem sororem nostram: 
quae est in ministerio ecclgsiae quae est cenchris- 

*Ut eam suscipiatis in domino dignae satis et adsistatis 
ei in quocumque negotio uestri indiguerit etenim ipsa quoque 
adsistit mihi ipsi et multis 

L ?Salutate priscam et aquilam adiutores meos in christo 
ihesu. *qui pro: anima mea suas ceruices subposuerunt. quibus 
non solus ego gratias ago. sed et cuncta ecclesia gentium 
*et domestica eorum. ecclesiam. 

Salutate ephenitum dilectum mihi qui est primitiuus 

iasiae in christo 

eSalutate mariam quae multum laborauit in uobis: "Salutate 
andronicum et iuniam cognatos et concaptiuos meos qui sunt 
nobiles in apostolis. qui et ante me fuerunt in christo: *Salutate 
ampliatum dilectum mihi in domino- *Salutate urbanum ad- 

20 jutorem nostrum in christo et stacthin dilectum meum- '"Salutate 
apellen probum in christo» '"Salutate eos qui sunt ex aristo- 
boli» Salutate- erodionem cognatum meum» Salutate eos qui 
sunt ex narcessis 

" Salutate et trifenam et trifosam- quae laborant in domino. 

25 Salutate persidam carissimam- quae multum laborauit in 
domino» ?Salutate rufum electum in domino- et matrem eius 
et meam. . 

!! Salutate asincritum- flegontan hermen- patrobam herman- 
et qui cum eis sunt fratres» 'Salutate filologum et iuliam et 

s»pereum et sororem eius. et olympiadem- et omnes qui cum 
eis sunt sanctos» ''Salutate inuicem in osculo sancto. 

Salutant uos omnes ecclesiae christi». "Rogo autem uos 
fratres ut obseruetis eos. qui dissensiones et offendicula. 
praeter doctrinam quam uos didicistis faciunt et declinate ab 

s5|1llis» '"huiusmodi enim christo domino nostro non seruiunt- 


sed suo uentri- . 
c. XV, 81 — XVI, 18. 


204 AD ROMANOS. [c. LI. 


Et per dulces sermones et benedictiones. seducunt corda 
innocentium 

"?Uestra enim oboedientia in omnem locum prouulgata 
est» Gaudeo igitur in uobis. sed uolo uos sapientes esse in 
bono et simplices in malo» ? deus autem pacis conteret satanan ; 
sub pedibus uestris uelociter» (Gratia domini nostri ihesu 
christi uobiscum» *'Salutat uos timotheus adiutor meus. et 
lucius et zason et susipater cognati mei. 

? Saluto uos ego tertius qui scribsi epistulam in domino- 

2 Salutat uos gaius hospes meus. et uniuersae ecclesiae, 
gentium» Salutat uos herastus arcarius ciuitatis. et quartus 
frater» | 

?: Ei autem qui potens est uos confirmare- iusta euangelium 
meum et praedicationem ihesu christi» Secundum reuelationem 
mysterii temporibus aeternis taciti "quod nunc patefactum i; 
est per scribturas prophetarum» Secundum praeceptum aeterni 
dei- ad oboeditionem fidei in cunctis gentibus» 

Cognito *'solo sapienti deo- per ihesum christum. Cui 
honor in saecula. saeculorum amen 

c. XVI, 18—27. 


EXP. EPIST. AD ROMANOS- INC. AD CORINT. 


Corinthi sunt acai hii similiter ab apostolos audierunt 
uerbum ueritatis et subsi multifariae a falsis apostolis. quidam à 
fylosophiae uerbo aeloquentia alia secta legis iudaicae inducti- hos 
reuocat apostolos ad ueram euangelicam sapientiam. Scribens eis abs 


epheso per timotheum 
INC. BREUIS. EPISTULAE 


I. de plenitudine diuitiarum gratiae corinthiorum 
II. de apostolo ad unitatem corinthios conponente 
III. de contentione corinthiorum 30 
IIII- de uerbo crucis quod stultitia sit pereuntibus saluis 
uerbo futuris uirtus sit dei 
V. de perditione sapientiae saeculi 
VI. de deo elegentem stultitiam stius sacculi. infirma et 
ignobilia. ut confundat sapientes et fortia ut et quiss 
gloriatur in domino glorietur 


BREUIS EPIST. 1 AD CORINTHIOS, 


. de sapientia mundi et sapientia dei 

. de bonis futuris quae nondum sunt cuiq. reuelata 

. de spiritu omnia perscrutantem 

. de spiritu dei et mundi istius spiritu et de spiritalibus 


hominibus et animalibus 


. de spiritalibus et carnalibus. et de apostolo lacte corin- 


thiis propinare 


. de aedificio cultuq. doctrinae et de aedificatorib. et 


doctorib. et mercedib. operantium uel cuius operatio 
arserit detrimentum. 


. de sanctis quod templum sint dei | 
- de sanctis quod aliter sapientes esse non possent nisi 


stultitia saeculo fuerint. et de sapientib. saeculi quod ubi 
se existimant sapere ipsi stultissimi depraehendantur 


. de inania iactantia gloriantes in homine et quod sanctis 


tam praesentia quam futura sint diuinitus adtributa 


. de contemptu existimationis humane. et desiderio laudis 


futurae cum deo 


: de una gloria 
. de apostolis mundo huic et angelis et hominibus specta- 


culis factis et omnibus eorum passionib. quod per omnia 
manib. operati 


. de apostolo in domino christo in euangelium chorinthios 


generantem et de sanctis quod apostolos debeant imitari 


. de apostolo moenante corinthiis e£ quod non in sermone 


sed in uirtute est regnum dei 


- de fornicatione facta inter corinthios 

. de traditione fornicatoris satanae 

. de contagione et pascha 

- de separatione sanctorum a praetereuntibus disciplinam 
. de fratribus disceptantibus quod & fratribus debeant 


judicari. et quod sancti mundum et angelos iudicabunt 


. de sanctis quod iniuriam non facere debeant sed tolerare 
. de iniustis quod regnum dei non possidebunt. et quod 
omnia peccata baptismi gratia diluantur 

de pudicitia et resurrectione 


. de sanctis quod membra sint domini et de fornicatorib. 


quod membra sint meretricis 


. de magnitudine criminis fornicationis. et quod sancti sui 


non sint. sed praetio sanguinis dominici conparati 


. de coniugibus et mutua corporum potestate . 


206 


XXXII- 
XXXIIT. 
XXXIII. 
XXXV. 
XXXVI. 


XXXVII. 
XXX VIII. 


XXX VIIII. 


XL. 


XLI. 
XLII. 
XLIII. 


XLIIII- 


. de periculo animae confidentiae - 
. de domino sic teniptante famulos suos. ut possent omnia 


. de corinthiis apostoli traditionem tenentib. 
. de domino quod uirorum omnium caput est. et uir mulieris 


- de communi conuiuio et heres 

. de traditione domini et sanctificatione panis et calicis 

. de accipientib. indignae eucharistia 

- de expectatione mutua in conmuni conuiuio 

. de spiritalibus et diuisionibus donorum et conparatione 


BREUIS EPIST. I. AD CORINTHIOS. 


de apostoli contenentia et diuersitate donorum 

de felicitate continentiae. et melius esse nubi quam uri 

de coniugibus non separandis 

de uiro ac muliere coniuges in fide infideles habentibus 
de unoquoque ut sic permaneat. quemadmodum est et 5 
uocatus 

de uirginibus et uiduis et contemptu praesentium 

de nuptiis iteratis 

de sacrificatis simulacro 

de paulum se apostolum esse corinthiis protestante. et :o 
de ceteris apostolis cireumducentib. feminas 

de apostolo omnibus bonis se per omnia conparante 

de conparatione in stadio currentium 

de apostolo corpus suum cedente et seruituti subdente 

de baptismum iudaeorum ignorantium et spiritali esca et 5 
potus et prostratione plurimorum. et peccatis omnib. in 
deserto 


. de figuris quae iudaeis acciderint. scribta sunt ad cor- 


reptionem nostram 
20 


sustinere 


. de benedictione panis et calicis 
. de his quae idolis sacrificantur quod daemoniis immo- 


lentur. et quod omnia liceant uniuersa 25 


. de libertate emendi omnium quae in macello uenduntur 
. de conuiuio gentium et profanatis 
. de apostolo omnibus bonis placente per omnia et quod 


sancti semper apostolos debeant imitari 
80 


et domini christi deus 


. Omni uiro orante et faemina aut profetante non uelato 


capite uel uelato 
85 


corporis adque membrorum. et omnium credentium ex €, 
diuersis condicionibus unitate  - . 


c. I-11I.] AD CORINTHIOS I. 207 


LXI. de excellentia caritatis et destructione profetiae adque 
linguarum et omnium quae ex parte sunt cum id quod 
perfectum fuerit 

LXII. de minentia profetiae et de linguis loquentib. 

5 LXIII- de profetantibus 
LXIIII. de silentio mulierum in ecclesiam 
LXV. de resurrectione et fine 
LXVI. de collectis quae in sanctis fiunt 
LXVII. de apollo 
10 LXVIII. de apostolo exortante corinthio 
LXVIIII. de domo stefanae 
LXX. de stefano et fortunato et achaico 
LXXI. de ecclesiis asiae et aquilae et priscilla hospitibus pauli 
LXXII. de apostolo anathematizantes eos qui non credunt dominum 
15 ihesum 
EXPL. DREBES CORINT. INCP. 
CORPUS EPISTULAE 


"!Paulus uocatus apostolus christi ihesu- per uolun- 
tatem dei et sustenes frater. *ecclesiae. dei -..tis in christo 
»jhesu. qui sunt corinthii uocatis sanctis 
Cum omnibus qui inuocant nomen domini ihesu christi: 
in omni loco ipsorum et nostro» *Gratia uobis et pax a .deo 
patre nostro et domino ihesu christo. *Gratias ago deo meo 
semper pro uobis. in gratia dei quae data est uobis in christo 
sjhesu» *Quia in omnibus diuites facti estis in illo in omni 
uerbo et in omni scientia» *Sicut testimonium christi confir- 
matum est in uobis "ita ut nihil uobis desit in nulla gratia* 
Expectantibus reuclationem domini nostri ihesu christi 
*Qui et confirmauit uos usque ad finem sine crimine. in 
s die aduentus domini nostri ihesu christi 
?Fidelis deus per quem uocati estis in societate filii eius 
ihesu christi domini nostri 
II- "Obsecro autem uos fratres per nomen domini 
nostri ihesu christi ut id ipsum dicatis omnes et non sint in 
suobis scismata» Sitis autem perfecti in eodem sensu. et in 
eadem scientiam 


III- "Significatum est enim mihi de uobis fratres 
c. I, 1—11. 


IN ESAIA 
Pic 


208 AD CORINTHIOS I. [c. III- Vf. 


mei- ab his qui sunt chloes. quia contentiones inter uos sunt» 
"? hoc autem dico quod unusquisque uestrum dicit» Ego quidem 
sum pauli ego autem apollo. ego uero cephe- ego autem 
christi- "diuisus est christus. 

Numquid paulus crucifius est pro uobis: aut in nomine s 
pauli baptizati estis. 

III- '*Gratias ago deo meo quod neminem uestrum 
baptizaui- nisi crispum et gaium "ne quis dicat. quod in no- 
mine meo baptizati estis. 

! Daptizaui autem et stefanae domum- ceterum nescio si :o 
quem baptizauerim alium 

" Non enim misit me christus baptizare. sed euangelizare 
non in sapientia uerbi ut non euacuetur crux christi 

V. *Uerbum enim crucis pereuntibus quidem stultitia 
est- his autem qui salui fiunt id est nobis uirtus dei est I5 

Scriptum est enim perdam sapientiam sapientium et 
prudentiam prudentium reprobabo» *"Ubi sapiens. ubi scriba. 
ubi conquisitor huius saéculi- nonne stultam fecit deus sapien- 
tiam huius mundi 

? Nam quia in dei sapientia non cognouit mundus pers 
sapientiam deum- placuit deo per stultitiam praedicationis 
saluos facere credentes» ? Quoniam iudaei signa petunt. et 
graeci sapientiam quaerunt 

? Nos autem praedicamus christum crucifixum» Iudaeis 
quidem scandalum. gentibus autem stultitiam 2; 

"^ [psis autem uocatis iudaeis adque graecis christum dei 
uirtutem et dei sapientiam 

350uia quod stultum est dei sapientius est hominibus. et 
quod infirmum est dei fortius est hominibus 

VI. *Uidete enim uocationem uestram fratres. quia so 
non multi sapientes secundum carnem. non multi potentes. 
non multi nobiles» ?'Sed quae stulta sunt mundi elegit deus. 
ut confundat sapientes» Et infirma mundi elegit deus. ut 
confundat fortia» * Et ignobilia mundi et contemptibilia mundi 
elegit deus. et quae non sunt. ut ea quae sunt destrueret.:ss 


?ut non glorietur omnis caro in conspectu eius 
c. I, 11—239. 





e / 
c. VI-X.] AD CORINTHIOS I. 200 


?»Ex ipso autem uos estis in christo ihesu. qui factus 
est sapientia nobis a deo. et iustitia. et sanctificatio et re- 
demptio» "Ut quemadmodum scriptum est. qui gloriatur in 
domino glorietur» 

5 VII- *!' Et ego cum uenissem ad uos fratres ueni- 
non per sublimitatem sermonis aut sapientiae. adnuntians 
uobis testimonium christi 

? Non enim iudicaui scire me aliquid inter uos: nisi ihesum 
christum- et hunc crucifixum 

10 * Et ego in infirmitatem et timore et tremore multo fui 
aput uos» *Et sermo meus et praedicatio mea non in persua- 
sibilibus sapientiae uerbis. sed in ostensione spiritus et uirtutis» 
* Ut fides uestra non sit insipientia. hominum- sed in uirtute dei 
| eSapientiam autem loquimur inter perfectos 

15 Sapientiam uero non huius saeculi. neque principum huius 
saeculi qui destruuntur» 'Sed loquimur dei sapientiam in 
mysterio quae abscondita est. quam praedestinauit deus. ante 
saecula in gloriam nostram» *Quam nemo principum huius 
saeculi cognouit» Si enim cognouissent. numquam dominum 

» maiestatis crucifixissent 

VIII- *Sed sicut scriptum est quod oculus non uidit 
nec auris audiuit- nec in cor hominis ascendit quae prae- 
parauit deus his qui diligunt eum 

VIIII- "Nobis autem reuelauit deus per spiritum 

s suum» Spiritus enim omnia scrutatur etiam profunda dei 

" Quis enim scit hominum quae sint hominis- nisi spiritus 
hominis qui in ipso est 

Ita et quae dei sunt nemo cognouit- nisi spiritus dei 

X "Nos autem non spiritum mundi accipimus. sed 

wspiritum qui ex deo est. ut sciamus quae a deo donata sunt 
nobis "quae et loquimur» Non in doctis humanae sapientiae 
uerbis. sed in doctrina spiritus. spiritalibus spiritalia con- 
parantes» "animalis autem homo non percipit ea quae sunt 
spiritus dei» Stultitia est enim illi et non potest intellegere 

sea quia spiritaliter examinatur» '*Spiritalis autem iudicat 
omnia. ipse à nemine iudicatur 


c.I, 30 — HI, 15. 
14 


IN ISAIA 





210 AD CORINTHIOS I. [c. X-XIIL 


"Quis enim cognouit sensum domini- qui instruat eum. 

Nos autem sensum christi habemus 

XL *?'Et ego fratres non potui uobis loqui- quasi 
spiritalibus. sed quasi carnalibus. 

Tamquam paruulis in christo *lac uobis potum dedi non ; 
escam» Nondum enim poteratis. sed nec nunc quidem potestis 
adhuc enim estis carnales 

* Cum enim sit inter uos zelus et contentio- nonne carnales 
estis: et secundum hominem ambulatis 

* Cum enim quis dicit ego quidem sum pauli- alius autem io 
ego apollo» Nonne homines estis: et secundum hominem am- 
bulatiss Quod igitur est apollo. quid uero paulus. *ministri 
eius cui credidistise Et unicuique sicut dominus dedit» 

* Ego plantaui apollo rigauit- sed deus incrementum dedit» 
'[taque neque qui plantat. est aliquid. neque qui rigat- sed ss 

UEocA" qui incrementum dat deus» t *Qui plantat autem et qui rigat 
""" gnum sunt- unusquisque autem propriam mercidem accipiet 

secundum suum laborem 

XII- *Domini enim sumus adiutores dei agricultura 
est. dei aedificatio estis» '^Secundum gratiam dei quae data: 
est mihi. ut sapiens architectus. fundamentum posui» alius 
autem  superaedificat- unusquisque autem uideat quomodo 
superaedificet- 

" Fundamentum autem aliud nemo potest ponere praeter 
id quod positum est qui est christus ihesus» 25 

7? Si quis autem superaedificat supra fundamentum aurum: 
argentum- lapides praetiosos. ligna faenum- stipulam- "unius- 
cuiusque opus manifestum erit» dies enim domini declarabit- 
quia in igne reuelabitur. et uniuscuiusque opus quale sit 
ignis probabit» '*Si cuius opus manserit quod superaedificauit- so 
mercidem accipiet» "Si cuius opus arserit detrimentum patietur» 
ipse autem saluus erit. sic tamen quasi per ignem 

XIII- *Nescitis quia templum dei estis: et spiritus 
dei habitat in uobis» "Si quis autem templum dei uiolauerit 
disperdet illum deus. templum enim dei sanctum est quod: 


estis uos t 
c. II, 16 — II, 17. 


e. XIII-XVIIL] AD CORINTHIOS 1. 211 


XIIII- '*Nemo se seducat- si quis uidetur inter uos 
sapiens esse in hoc saeculo stultus fiat. ut sit sapiens 
P Sapientia enim huius mundi stultitia est aput. deum 
Scriptum est enim conpraehendens sapientes inastutiaeorum " p» 
: "Et iterum dominus nouit cogitationes sapientium quon- m rsiuxo 
iam uanae sunt 
XV. "Itaque nemo glorietur in hominibus omnia 
enim uestra sunt. ?siue paulus siue apollo. siue mundus: siue 
uita. siue mors: siue praesentia. siue futura 
10 Omnia enim uestra sunt "uos autem christi. christus 
autem dei 
XVI. *!Siec nos existimet homo ut ministros christi 
et dispensatores mysteriorum dei» ?hic iam quaeritur inter 
dispensatores ut fidelis quis inueniatur 
15 *^ Mihi autem pro minimo est ut a uobis iudicer- aut ab 
humano die sed neque me ipsum iudico» *Nihil enim mihi 
conscius sum sed non in hoc iustificatus sum» qui autem 
iudicat me dominus est» "Itaque nolite ante tempus iudicare 
quoadusque ueniat dominus» qui et inluminauit abscondita 
» tenebrarum et manifestauit consilia cordium- et tunc erit laus 
unicuique a deo 
XVII. *haec autem fratres transfiguraui in me- et 
apollo propter uos. ut in nobis discatiss Ne supra quam 
scriptum est unus aduersus alterum infletur pro alio» "quis 
senim te discernit- quid autem habis quod non accepisti» Si 
autem accepisti quid gloriaris quasi non acceperis» 
*Tam saturati estis. iam diuites facti estis» Sine nobis 
regnatis. et utinam regnetis. ut et nos uobiscum regnemus 
XVIII- *Puto enim et nos deus apostolos nouissimos 
s ostendit tamquam morti destinatos» quia expectaculum facti 
sumus mundo angelis et hominibus» '*Nos stulti propter 
christum- uos autem prudentes in christo 
Nos infirmi uos autem fortes 
Uos nobiles. nos autem ignobiles» !'Usque ad hanc horam 
»5et esurimus et sitimus et nudi sumus. et colaphis caedimur- 


et stabiles sumus. ?et laboramus operantes manibus uestris 
c. III, 18 — IV, 19, 
14* 


uiii. 


LECT- IN 
CENA DO- 
MINI MANE 


212 AD CORINTHIOS I. [c. XVIII-XXIII. 


Maledicimur et benedicimus: 

persecutionem patimur et sustinemus» ^" Blasphemamur 
et obsecramus. 

Tamquam purgamenta 

huius mundi facti sumus omnium perissima usque adhuc» s 
^4Non ut confundam uos- haec scribo- sed ut filios carissimus 
moneo: 

XVIIII-- "Nam si decem milia pedagogorum habeatis 
in christo: sed non multos patres. 

Nam in christo ihesu per euangelium ego uos genui» o 
5 hogo ergo uos imitatores mei estote» "Ideo misi ad uos 
timotheum- qui est filius meus carissimus fidelis in domino» 
Qui uos commonefaciat uias meas: quae sunt in christo ihesu 
sicut ubique in omni ecclesia doceo: 

XX. "Tamquam non uenturus sim ad uos: sic inflati :s 
sunt quidam» '?Ueniam autem cito ad uos. si dominus uoluerit 
et cognoscam non sermonem eorum qui inflati sunt. sed uir- 
tutem» | 

? Non enim in sermone est regnum dei sed in uirtute 

"Quid uultis in uirga ueniam ad uos. an in caritate et: 
spiritu mansuetudinis 

XXI. 5! Omnino auditur inter uos fornicatio: et talis 
fornicatio qualis nec inter gentes» Ita ut uxorem patris sui 
aliquis habeat. 

* Et uos inflati estis et non magis luctum habuistis ut: 
tollatur de medio uestrum qui hoc opus fecit 

XXII- *Ego quidem absens corpore praesens autem 
spiritu» 

Iam iudicaui ut praesens eum qui sic operatus est 

*In nomine domini nostri ihesu christi. congregatis uobis » 
et meo spiritu. cum uirtute domini ihesu. 

STradere huiusmodi satanae in interitu carnis ut spiritus 
saluus sit in die domini nostri ihesu christi 

XXIII- *Non bona gloriatio uestra 

Nescitis quia modicum fermentum totam massam cor-s 


rumpit» "Expurgate uetus fermentum ut sitis noua consparsio 
c. IV, 12 — VY, 7. 


c. XXIII-XXVIT.] AD CORINTHIOS I. 213 


Sicut estis azimi» Etenim pascha nostrum immolatus est 
christus» *Itaque aepulemur. non in fermento malitiae. et 
nequitiae sed in azimis sinceritatis | 

XXIIII- *'Scripsi uobis in epistula. ne commisceamini 

s fornicariis» "Non utique fornicariis huius mundi- aut auaris. 
aut rapacibus aut idolis seruientibus 

Alioquin debueratis de hoe mundo exisse» !! Nunc autem 
Scribsi uobis non commisceri 

Si is qui frater nominatur fornicator- aut auarus aut ido- 

:lorum cultor. aut maledicus. aut ebriosus aut rapax. cum 
huiusmodi nec cibum sumere» 

"Quo enim mihi de his qui foris sunt iudicare» Nonne 
de his qui intüs sunt uos iudicatis: nam eos qui foris sunt 
deus iudicauit 

15 auferte malum ex uobis ipsis 

XXV. *!audet aliquis uestrum habens negotium ad- 
uersus alterum iudicari aput iniquos et non aput sanctos» 
*an nescitis quoniam sancti de hoc mundo iudicabunt» Et si 
in uobis iudicabitur mundus indigni estis qui de minimis 

s iudicetis» *Nescitis quoniam angelos iudicauimus- quanto magis 
saecularia» *Saecularia igitur iudicia si habueritis contemptibilis 
qui sunt in ecclesia illos constituite ad iudicandum» 

5 Ad uerecundiam uestram dico» Sic non est inter uos 
sapiens quisquam qui possit iudicare inter fratrem suum» 

z*Sed frater cum fratre iudicio contendit. et hoc aput infideles 

XXVI. 'Iam quidem omnino delictum est in uobis 
quod iudicia habetis inter uos» 

Quare non magis iniuriam accepitis» quarenon magis fraudem 
patimini- *sed uos iniuriam facitis et fraudatis et hoc fratribus 

20 XXVII- *An nescitis quia iniqui regnum dei non 
possidebunt 

Nolite errare neque fornicari: neque idolis seruientes: 
neque adulteri neque molles. neque masculorum concubitores. 
neque fures. neque auari- neque ebriosi: neque maledici- neque 

s rapaces regnum dei possidebunt 


! Et haec quidam fuistis sed abluti estis. sed sanctificati 
c, V, 7 — VI, 11. 





Ha Re M — e  —— —— — — — 


214 AD CORINTHIOS 1. [c XXVII-XXXII. 


estis. sed iustificati estis in nomine domini nostri ihesu christi. 
et in spiritu dei nostri * 

XXVIII- "Omnia mihi licent. sed non omnia expediunt. 
omnia mihi licent. sed ego sub nullius redegar potestatem 

" Et esca uentri et uenter escis 5 

Deus autem et hunc et haec destruet» Corpus autem 
non fornicationis sed domino- et dominus corpori 

^4^Deus uero et dominum suscitauit et nos suscitauit per 
uirtutem suam» 

XXVIIII- "Nescitis quia corpora uestra membra: 
sunf christi. 

Tollens ergo membra christi faciam membra meretricis. 
absit» 'fAn nescitis quoniam qui adheret meretrici unum cor- 
pus efficitur» Erunt inquid duo in carne una» 

"Qui autem adheret domino unus spiritus est» i5 

XXX. "Fugite fornicationem omne peccatum quod- 
cumque fecerit homo extra corpus est. qui autem fornicatur 
in corpus suum peccat» '*An nescitis quoniam membra uestra 
templum est spiritus sancti. qui in uobis est» Quem habetis 
a domino et non estis uestri» ? Empti enim estis praetio» 
magno- glorificate et portate dominum in corpore uestro 

XXXI. ^!de quibus autem scribsistis bonum est 
homini mulierem non tangere 

* Propter fornicationem autem unusquisque suam uxorem 
habeat. et unaquaeque suum uirum habeat» *Uxori uir debitum ss 
reddat. similiter autem et uxor uiro» *Mulier sui corporis 
potestatem non habet sed uir» 

Similiter autem et uir sui corporis potestatem non habet 
sed mulier 

5 Nolite fraudare inuicem nisi forte ex consensu ad tempus s 
ut uacetis orationi» Et iterum reuertimini in id ipsum nme 
temptet uos satanas propter incontinentiam uestram 

XXXII- *hoc autem dico secundum indulgentiam. -non 
secundum imperium» *Uolo autem omnes homines esse sicut 
me ipsum- sed unusquisque proprium habet donum ex deos 


alius quidem sic alius uero sic 
ce. VI, 11 — VII, 7. 


c, XXXIII-XXXVIL] AD CORINTHIOS I. 215 


XXXIII- *hoc autem dico non nuptis et uiduis- bonum 
est illis gi sic manserint sicut et ego 

* Quod si se non continent nubant. melius est enim nubere 
quam uri 

5 XXXIIIT- "his autem qui matrimonio coniuncti sunt 
praecipio non ego sed dominus uxore a uiro non discedere. 
! quod si descesserit manere innuptam a uiro suo reconciliari 
et uir uxorem ne dimittat. nam ceteris ego dico non dominus 

XXXV. Si quis frater uxorem habet infidelem- et 

thaec consistit habitare cum illo non dimittam illam 

? Et si qua mulier habet uirum infidelem et hic consentit 
cum illa non demittat uirum» '*Sanctificatus est enim uir in- 
fidelis in muliere fideli et sanctificata est mulier infidelis per 
uirum fidelem» alioquin filii uestri inmundi essent nunc autem 

1, Sancti. sunt. 

Quod si infidelis discedit discedat» non est enim ser- 
uituti subiectus frater aut soror in eiusmodi in pace autem 
uocabit nos deus» '*Unde enim scis mulier si uirum saluum 
facias. aut unde scis uir si mulierem saluam facies "nisi uni- 

so cuique sicut diuisit dominus. Unumquemquem si uocauit deus. 
ita ambulet. et sicut in omnibus ecclesiis doceo» !* Circumcisus 
aliquis uocatus est non adducat praeputium 

In praeputio aliquis uocatus est non circumdatur 

P Circumcisio nihil prode est et praeputium nihil est- Sed 

z; obseruatio mandatorum dei 

XXXVI. "Unusquisque in qua uocacatione uocatus 
est in ea permaneat» *'Seruus uocatus es non sit tibi curae 
sed et,si potes liber fieri magis utere. 

7? Qui enim in domino uocatus est seruus libertus est 

s domini similiter qui liber uocatus esé&- seruus est christi» 

? Praetio empti estis nolite fieri serui hominum 

? Unusquisque in quo uocatus est in hec maneat apud deum 

XXXVII. *De uirginibus autem praeceptum domini 
non habeo consilium autem do tamquam misericordiam consecutus 

s à domino ut sim fidelis» * Existimo ergo hoc bonum esse propter 


instantem necessitatem- quoniam bonum est homini sic esse» 
c. VII, 8—26. 


216 AD CORINTHIOS I. [c. XXXVII-XXX VIII. 


"'aligatus es uxori-.noli quaerere solutionem 

Solutus es ab uxore noli quaerere uxorem» ?*Si autem 
acceperis uxorem non peccasti» Et si nupserit uirgo non 
peccauit- tribulationem tamen carnis habebunt huiusmodi- ego 
autem parco 5 

? Hoc itaque dico fratres tempus breue est» Reliquum 
est ut qui habent uxores tamquam non habentes sint» ? Et 
qui flent tamquam non flentes» 

Et qui gaudent tamquam non gaudentes» et qui emunt 
tamquam non possidentes» *'et qui utuntur hoc mundo tam-:o 
quam non utantur. praeterit enim figura huius mundi- ?'uolo 
uos sine sollicitudine esse» Qui sine uxore est. sollicitus est 
quae domini sunt. quomodo placeat deo, "qui autem cum 
uxore est. sollicitus est quae sunt mundi- quomodo placeat uxori» 

Et diuisa est **mulier et uirgo. quae innupta est. cogitat: 
quae domini sunt- ut sit sancta. et corpore et spiritu. 

Quae autem nupta est. cogitat quae sunt mundi- quomodo 
placeat uiro. | 

5 Hoc autem ad utilitatem uestram dico. non ut laqueum 
uobis iniciam- sed ad id quod honestum est. 20 

XXXVIII- *Si quis autem turpem se uideri existimat 
supra uirginem suam quod sit superadulta» Et ita oportet 
fieri quod uult faciat non peccat si nubat» 

"Nam qui statuit in corde suo firmus. non habens ne- 
cessitatem» potestatem habet suae uoluntatis. et hoc iudicauit s ' 
in corde suo seruare uirginem suam- bene facit» "Igitur et 
qui matrimonio iungit uirginem suam bene facit. et qui non 
iungit melius facit» Mulier alligata est legi quanto tempore 
uir eius uiuit. 

Quod si dormierit uir eius liberata est a lege. cui uult» 
nubat tantum in domino: 

* Beatior autem erit si sic permanserit- secundum con- 
silium meum- puto autem quod et ego spiritum dei habeo- 

LECTIO TN XXXVIIII- *!De his autem quae idolis inmolantur. 
DoWACO- scimus quia omnes scientiam habemus» Scientia inflat. caritas » 


uero aedificat» 
c. VII, 27 — VIII, 1. 


c. XXXVIIII-XL.] AD CORINTHIOS I. 217 


3Si quis se existimat scire aliquid. nondum cognouit 
quemadmodum oporteat eum scire» *Si quis autem diligit 
deum- hic cognitus est ab eo» *De his autem quae idolis 
immolantur scimus quia nihil est idolum in mundo- et quod 
s nullus deus nisi unus» *Nam etsi sunt qui dicantur dii siue 
in caelo siue in terra. siquidem sunt dii multi et domini 
multi» *Nobis tamen unus deus pater. ex quo omnia et nos 
in illum 
Et unus dominus ihesus christus per quem omnia- et nos 
10 per ipsum. "sed non in omnibus est scientia. quidam autem 
conscientia usque nunc quasi idolo immolatum manducant- et 
conscientia ipsorum cum sim infirma polluitur» ? Esca autem 
nos non commendat deo» Neque enim si manducauerimus 
abundauimus- 
i5 *Uidete autem ne forte haec licentia uestra offendiculum 
fiat infirmis 
Si enim quis uiderit eum qui habet scientiam in idolio 
recumbentem nonne conscientia eius cum sit infirma aedifica- 
bitur ad manducandum immolata. ''et peribit infirmus- in tua 
z Scientia frater. propter quem christus mortuus est» "Sic 
autem peccantes in fratres. et percutientes conscientiam eorum 
infirmam in christo peccatis. "Quapropter si esca scandalizat 
fratrem meum non manducabo carnem in aeternum ne fratrem 
meum scandalizem» 
25 XL. *'Non sum apostolus non sum liber. nonne 
ihesum dominum nostrum uidi 
Nonne opus meum uos estis in domino» ?Et si aliis non 
sum apostolus. tamen uobis sum 
Nam signaculum apostolatus mei- uos estis in domino 
20 * Mea defensio aput eos qui me interrogant haec est 
Numquid non habemus potestatem sororem mulierem 
circeumducendi- sicut ceteri apostoli et fratres domini et 
cephas» *aut ego solus et barnabas non habemus potestatem 
hoc operandi» "Quis militat suis stipendiis umquam 
3b Quis plantauit uineam et de fructu eius non edet 


Quis pascit gregem» Et de lacte gregis non manducat 


c. VIII, 2 — IX, 7. 


——— 9 X4» 


IN DEUTE- 
RONOMIO 


LECT POST 
8EXAGE- 
813A 


218 AD CORINTHIOS I. [e. XL-XLII. 


*numquid secundum hominem haec dico. an et lex haec non 
dicit» 

?Scriptum est enim in lege moysi- non alligabis. os boui 
trituranti: numquid de bubus cura est deo. "an. propter nos 
haec dicit- utique propter nos scripta sunt» Quoniam debet ; 
in spe qui arat arare- et qui triturat in spe fructus percipiendi» 
"Si nos uobis spiritalia seminauimus- magnum est si carnalia 
uestra metamus 

"Si alii potestatis uestrae participes sunt. non potius 
nos. sed non usi sumus haec potestate» Sed omnia sustinemus :o 
ne quod offendiculum demus euangelio christi» '" Nescitis quo- 
niam qui in sacrario operantur. quae de sacrario sunt edunt» 
Qui altario deseruiunt cum altario participantur- '*Ita et 
dominus ordinauit his qui euangelium adnuntiant. de euangelio 
uiuere» "Ego autem nullo horum usus sum» Non scripsiis 
autem haec ut ita fiant in me» 

Bonum est euim mihi magis mori- quam ut gloriam meam 
quis euacuet, 'Nam si euangelizauero non est mihi gloriam: 
Necessitas mihi incumbit. uae enim mihi est si non euangeli- 
zauero» "si enim uolens hoc ago mercidem habeo» Si autem » 
inuitus dispensatio mihi credita est» !*quae est ergo merces 
mea ut euangelium praedicans sine sumptu ponam euangelium- 
ut non abutar potestatem meam in euangelio 

XLI. ?Nam cum liber essem ex omnibus omnium me 
seruum feci. ut plures lucri facerem» *' Et factus sum iudaeis ss 
tamquam iudaeus. ut iudaeus lucerarer» his qui sub lege sunt. 
quasi sub legem essem cum ipse non essem sub lege- ut eos 
qui sub lege erant lucri facerem» 

?'his qui sine lege erant tamquam sine lege essem- Cum 
sine legem dei non essem sed in lege esse christi. ut lucris 
facerem eos qui sine lege erant» "factus sum infirmis infirmus 
ut infirmus lucri facerem 

Omnibus omnia factus sum ut omnes facerem saluos t 

?0mnia autem :facio- propter euangelium ut particeps 
eius efficiar. 3: 


XLII. **Nescitis quod hii qui in stadio currunt- omnes 
c. IX, 8—24. 


c. XLII-XLVIIL] AD CORINTHIOS 1. 219 


quidem currunt. sed unus accipit brauium. Sic currite ut 
conpraehendatis, "Omnis autem qui in agonem contendit ab 
omnibus se abstinet. et illi quidem ut corruptibilem coronam 
accipiant nos autem incorruptam 
: XLIII- *Ego igitur sic curro non quasi in incertum» 
Sic pugno non quasi aerem uerberans- "'sed castigo corpus 
meum- et in seruitutem redigo- ne forte cum aliis praedicauerim 
ipse reprobus efficiar» t 
XLIIII- '^'Nolo enim uos ignorare fratres» Quoniam 'ECcrm 
patres nostri omnes sub nube fuerunt» *Et omnes mare "o" 
transierunt 
Et omnes in moyse baptizati sunt- in nube et in mari» 
* Et omnes eandem escam spiritalem manducauerunt, * Et omnes 
eundem potum spiritalem biberunt» Bibebant autem de spiritali 
1 consequenti eos petra 
Petra autem erat christus t *Sed non in pluribus eorum 
beneplacitum est deo- nam prostrati sunt in deserto 
XLV. *Haec autem in figura facta sunt nostri ut 
non simus concupiscentes. malorum sicut et illi concupierunt» 
2? Neque idolorum cultores efficiamini sicut quidam ex is ipsis- 
quemadmodum scriptum est 
Sedit populus manducare et bibere et surrexerunt ludere» 
*Neque fornicemur sicut quidam ex ipsis fornicati sunt. et 
ceciderunt una die XXIII milia» *Neque temptemus christum 
?5sjcut quidam eorum temptauerunt. et a serpentibus perierunt» 
?Neque murmuraueritis sicut quidam eorum murmurauerunt 
et perierunt ab exterminatore 
XLVI- " Haec autem omnia in figura contingebant illis» 
Scripta sunt autem ad correptionem nostram in quos fines 
:gaeculorum deuenerunt» "Itaque qui se existimat stare uideat 
ne cadat» "Temptatio uos non adpraehendat nisi humana» 
XLVII- Fidelis autem deus est. qui nou patietur uos 
temptari super id quod potestis sed faciet cum temptatione 
etiam prouentum ut possitis sustinere» 
» "Propter quod carissimi mihi fugite ab idolorum cultura T9" »x 


XLVIII. Ut prodentibus loquor. uos iudicate quod dico Cose 
c. IX, 24 — X, 15. 


IX EXODO 


IN PSALNO 
XXMHi 


220 AD CORINTHIOS I. [c. XLVIIT-LII. 


'" Calicem benedictionis cui benedicimus. nonne communi- 
catio sanguinis christi est» Et panis quem frangimus nonne 
participatio corporis domini est» 

"quoniam unus panis unum corpus multi sumus omnesque 
de uno pane participamur» " 

XLVIIII- "Uidete israhel secundum carnem- nonne 
qui edunt hostias participes sunt altaris» '*Quid ergo dico 
quod idolis immolatum sit aliquid. aut quod idolum sit aliquid. 
non quod idolum sit aliquid *sed quae immolant gentes. 
daemoniis immolant et non deo 10 

Nolo autem uos socios fieri daemoniorum» *?' Non potestis, 
calicem domini bibere- et calicem daemoniorum» Non potestis 
mensae domini participes esse et mensae daemoniorum 

7? An gemulamur dominum *fümquid fortiores illo sumus 

? Omnia licent sed non omnia aedificant **nemo quodis 
suum est quaerat sed quod alterius 

L. "Omnem quod in macello uenditur manducate- 
nihil interrogantes propter conscientiam 

* Domini est terra et plenitudo eius 

LI. "Si quis uocat uos infidelium et uultis ire» 
omnem quod uobis adponitur manducate- nihil interrogantes 
propter conscientiam» **Si quis autem dixerit hoc immolaticium 
est idolis: nolite manducare- propter illum qui indicauit. et 
propter conscientiam- 

3! Conscientiam autem dico- non tuam sed alterius 25 

Ut quid enim libertas mea iudicatur ab infidele conscientia» 
* Si ergo cum gratia participo quid blasphemor pro eo quod 
gratias ago 

LII "Siue ergo manducatis: siue bibitis uel aliud 
quid facitis: omnia in gloria facite dei» Sine offensione estote so 
iudaeis et gentilibus et ecclesiae dei- "sicut et ego per omnia 
omnibus placeo» Non quaerens quod mihi utile est- sed quod 
multis ut salui fiant t 

LIIT. '^!Imitatores mei estote sicut ego christi- *laudo 
autem uos fratres. quod omnia mei memores estis et sicutss 
tradidi uobis praecepta mea tenetis 
c. X, 16 — XI, 2. 


. 
anos 


c. LIfII-LVI.] AD CORINTHIOS I. 291 


LIIII- *Uolo autem uos scire quod omnis uiri caput 
christus est- Caput autem mulieris uir- caput uero christi deus- 

LV. *Omnis uir orans aut prophetans- uelato capite 
deturpat caput suum 

5 *Omnis autem mulier orans aut prophetans. non uelato 
capite deturpat caput suum. unum est enim ac si decaluetur» 

*Nam si non uelatur mulier et tondeatur» Si uero turpe 
est mulieri tonderi aut decaluari- uelet caput suum» "Uir 
quidem non debet uelare caput quoniam imago est et gloria 

: dei: mulier autem gloria uiri est» *Non enim uir ex muliere 
est- sed mulier ex uiro» ?Etenim non est creatus uir propter 
mulierem- sed mulier propter uirum. 

"Ideo debet mulier potestatem habere supra caput suum 
propter angelos. 

15 !" Derumtamen neque uir sine muliere. neque mulier sine 
uiro in domino» "Nam sicut mulier de uiro ita et uir per 
mulierem- omnia autem ex deo- "In -- ipsi iudicate» Decet 
mulierem non uelatam orare deum. '"*nec ipsa natura uos 
docet» "Quoniam uir quidem si comam nutriat ignominia est 

20 lli* 

"Mulier uero si comam nutriat. gloria est illi quoniam 
capili propter uelamen ei dati sunt. 

'Si quis autem uidetur contentiosus esse» Nos talem 
consuetudinem non habemus neque ecclesia dei. 

25 "hoc autem praecipio non laudans. quod non in melius 
sed in deterius conuenitis 

LVI. *Primum quidem conuenientibus uobis in eccle- 
siam audio schismata esse- et ex parte credo» !*Nam oportet 
heresis esse ut qui probati sunt manifesti fiant in uobis» 

20 ?? Conuenientibus ergo uobis in unum: iam non est domi- 
nicam caenam manducare ?'Ünusquisque enim suam caenam 
praesumit ad manducandum» Et alius quidem esurit. alius 
autem ebrius est» " Numquid domos non habetis ad mandu- 
candum et bibendum. aut ecclesiam dei contemnitis. et con- 

ssfunditis eos qui non habent. 


Quid dicam uobis. laudo uos in hoc non laudo. 
c. X1, 8—22. 


IN KUAN- 
GELIIS 


IN EUAN- 
GELIIS 


222 AD CORINTIIIOS I. [c. LVII-LX. 


LVII- ?* Ego enim accepi à domino: quod et tradidi uobis- 

Quoniam dominus ihesus in qua nocte tradebatur» accepit 
panem * et gratias agens fregit et dixit. 

hoc est corpus meum quod pro uobis tradetur» hoc facite 
in meam commemorationem» Similiter et calicem postquam s 
caenatum est. dicens. 

hic calix nouum testamentum est. in meo sanguine- hoc 
facite» Quotienscumque bibitis in meam commemorationem- 

* Quotienscumque enim manducabitis panem hunc. et 
calicem bibitis: mortem domini adnuntiabitis donec ueniat. : 

LVIII- "Itaque quicumque manducauerit panem uel 
biberit calicem domini indigne reus erit corporis et sanguinis 
domini» *Probet autem se ipsum homo: et sic de pane illo 
edat et de calice bibat» Qui enim manducat et bibit indigne 
iudicium sibi manducat et bibit» Non discernens corpus. 16 

9*]Ideo inter unos multi infirmi et inbecilles et dormiunt 


multi» *Quod si nosmet ipsos iudicaremus non utique iudi- 


caremur» "Dum iudicamur autem- & domino corripimur- ut 
non cum hoc mundo damnemur t 

LVIIII- "Itaque fratres mei conuenitis ad manducan- : 
dum inuicem expectate» 

^*Si quis esurit domi manducet. ut non in iudicium con- 
ueniatis» Cetera autem cum uenero disponam 

LX. '^'De spiritalibus autem nolo uos ignorare fratres 

3Scitis quoniam cum gentes essetis: ad simulacra mutas 
prout ducebamini euntes» *Ideo notum uobis facio quod nemo 
in spiritu dei loquens dicit anathema ihesum. 

Et nemo potest dicere dominus ihesus- nisi in spiritu sancto: 

*Diuisiones uero gratiarum sunt idem autem spiritus 

5 Et diuisiones ministrationum sunt. idem autem dominus. » 

*Et diuisiones operationum sunt idem uero deus qui 
operatur omnia in omnibus» "Unicuique autem datur mani- 
festatio spiritus ad utilitatem» 

* Alii quidem per spiritum datur sermo sapientiae. 

Alii autem sermo scientiae secundum eundem spiritum — s 


* Alteri fides in eodem spiritu 
c. XI, 28 — XII, 9. 


e. LX.] AD CORINTHIOS 1. 223 


Alii gratia sanitatum in uno spiritus "alii operatio uir- 
tutum- alii profetia alii discretio spirituum 

Alii genera linguarum- alii interpraetatio sermonum 

"Haec autem omnia operatur. unus adque idem spiritus. 

s diuidens singulis prout uult, "Sicut enim corpus unum est. 
et membra habet multa» Omnia autem membra corporis cum 
sint multa. unum corpus sunt. ita et christus» 

" Etenim in uno spiritu omnes nos in unum corpus 
baptizati sumus: siue iudaei siue gentiles. siue serui siue 
icliberi» Et omnes unum spiritum potati sumus» '*Nam et corpus 
non esí unum membrum sed multa» !''Si dixerit pes quoniam 
non sunt manus non sum de corpore- non ideo non est de 
corpore» '*Et si dixerit auris quia non sum oculus non sum 
de corpore non ideo non est de corpore» ''Si totum corpus 
oculus ubi auditus 
Si totum auditus ubi odoratus» !*Nunc autem posuit deus 
membra unumquoque eorum in corpore sicut uoluit» '* Quod si 
essent omnia unum membrum ubi corpus» ? Nunc autem multa 
quidem membra unum autem corpus 

20 *?'Non potest dicere oculus manui opera tua non indigeo 
aut iterum caput pedibus» Non estis mihi necessarii, "Sed 
multo magis quae uidentur membra corporis infirmiora esse 
necessariora sunt» ? Et quae putamus ignobiliora membra esse 
corporis. his honorem abundantiorem circumdamus» 

15 Et quae inhonesta sunt nostra. abundantiorem circum- 
damus. Et quae inhonesta sunt nostra. abundantiorem 
honestatem habent» ?'honesta autem nostra nullius egent- sed 
deus temperauit corpus ei- cui deerat. abundantiorem tribuendo 
honorem» ** Ut non sit scismata in corpore sed id ipsum pro 

»ijuuicem sollicita sint membra» **Et si quid patitur unum 
membrum» conpatiuntur omnia membra-.Siue gloriantur unum 
membrum congaudent omnia membra» ? Uos autem estis corpus 
christi et membra de membro. "et quosdam quidem posuit 
deus in ecclesia» Primum apostolos» Secundo prophetas» Tertio 

s,doctores» Deinde uirtutes exinde gratia curationum» Opitula- 


tiones gubernationes genera linguarum» *Numquid omnes apostoli 
c. XII, 9—29. 


2924 AD CORINTIIIOS I. [c. LX-LXI 


Numquid omnes prophetae 

Numquid omnes doctores 

?Numquid omnes uirtutes 

Numquid omnes gratia curationum habent 

Numquid omnes linguis loquuntur» Numquid omnes inter- : 
praetantur 

* Aemulamini autem dona meliora 

LXI Et adhuc excellentiorem uiam uobis demon- 
strabo 

118i linguis hominum loquar et angelorum- caritatem non :o 
habeam factus sum uelut aes sonans aut cymbalum tinniens 

? Et si habuero prophetiam et nouerim mysteria omnia. 
et omnem scientiam» Et si habuero omnem fidem ita ut 
montes transferam- caritatem autem non habuero nihil sum* 
? Et si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas» s 
Et si tradidero corpus meum ut ardeam- caritatem autem non 
habuero nihil mihi prode est» *Caritas patiens est benigna 
est» Caritas non aemulatur. non agit perperam» Non inflatur- 
*5non est ambitiosa» Non quaerit quae sua sunt. non inritatur» 
Non cogitat malum» *Non gaudet super iniquitatem congaudet » 
autem ueritati 

"Omnia suffert- omnia credit. omnia sperat-. omnia sustinet» 
5Caritas numquam excidit» Siue prophetiae aeuacuabuntur. 
siue linguae cessabunt- siue scientia destruetur» 

* Ex parte enim cognoscimus et ex parte prophetamus s 

"Cum autem uenerit quod perfectum est euacuabitur 
quod ex parte est. 

"Cum autem essem paruulus ut paruulus loquebar. ut 
paruulus sapiebam ut paruulus cogitabam 

Cum autem factus sum uir quae paruuli erant deposui» » 
"Uidemus nunc per speculum in enigmatae 

Tunc autem faciae ad faciem 

. Nune cognosco ex parte tunc autem cognoscam si et 

cognitus sum» 

? Nunc autem manet fides spes. caritas. tria- haec maior ss 


autem his est caritas 
c. XIJ, 29 — XIII, 18, 


c. LXII.] AD CORINTHIOS I, 295 


LXII- '^'Secetamini caritatem aemulamini spiritalia 
magis autem ut profitetis 

?qui enim loquitur lingua non hominibus loquitur sed 
deo- quia nemo intellegit» Spiritus autem loquitur mysteria» 

»s*Nam qui prophetat hominibus loquitur aedificationem et 
exhortationem et consolationem 

*Qui loquitur lingua semet ipsum aedificat» Qui autem 
prophetat ecclesiam aedificat» "Uolo autem omnes uos loqui 
linguis magis autem prophetare» Nam maior est qui prophetat- 

iquam qui loquitur linguis nisi si forte ut interpraetetur ut 
ecclesiam aedificationem accipiat» 

*Nunc autem íratres si uenero ad uos linguis loquens 
quid uobis prodero nisi uobis loquar- aut in reuelatione aut 
in scientia aut in prophetia. aut in doctrina» 'Tamen quae 

sine anima sunt uocem dantia. siue tibia. siue cythara- nisi 
distinctionem sonitus dederint quomodo scietur quod canitur 
aut cytharizatur» *Etenim si incertam uocem det tuba qui 
sperauit se ad bellum 

?]ta et uos per linguam 

20 Nisi manifestum sermonem dederitis quomodo scietur id 
quod dicitur. eritis enim in ahera loquentes» '"Tam multa 
ut puta» Genera linguarum sunt in hoc mundo et nihil sine 
uoce est» 

"Si ergo nesciero uirtutem uocis» Ero cui loquor bar- 

2 barus et qui loquitur mihi barbarus: "sic et uos. 

Quoniam aemulatores estis spirituum ad aedificationem 
ecclesiae quaerite ut abundetis» "Et ideo qui loquitur lingua 
oret ut interpraetetur 

"Nam si orem lingua spiritus meus orat. mens autem 

x» mea sine fructu est» Quid ergo est orabo spiritu- orabo et 
mentem. psallam spiritu. psallam et mentem 

6 Ceterum si benedixeris spiritu quis supplet locum idiotae- 
quomodo dicit amen super tuam benedictionem quoniam quid 
dicas nescit» "Nam tu quidem bene gratias agis sed alter 

snon aedificatur 


€? Gratias ago deo quod omnium uestrum lingua loquor 
c. XIV, 1—18. 
15 


226 AD CORINTHIOS I. [c. LXII-LXIIII. 


Sed in ecclesia uolo quinque uerba sensu meo loqui ut 
et alios instruam quam X milia uerborum in lingua» * Fratres 
nolite pueri effici sensibus. sed malitia paruuli estote sensibus 
autem perfecti estote 

IN ERR *!In lege scriptum est» Quoniam in aliis linguis. et labiis s 
alis loquar populo huic- et nec sic exaudient me dicit dominus» 
2]taque linguae in signo sunt. non fidelibus sed infidelibus. 
prophetiae autem non infidelibus sed fidelibus 

2 Si ergo conueniat uniuersa ecclesia in unum et omnes 
linguis loquantur. intrent autem idiotae aut infideles nonne: 
dicent quod insanitis» *Si autem omnes prophetent. intret 
autem quis infidelis uel idiota- conuincitur ab omnibus diiudi- 
catur ab omnibus *'occulta cordis eius manifesta fiunt» Et 
ita cadens in faciem adorauit deum- pronuntians quod uere» 

Deus in uobis sit» Quid ergo est fratres cum conuenitis : 
unusquisque uestrum- psalmum habet- doctrinam habet- apoca- 
lypsim habet- interpraetationem habet. omnia ad aedificationem 
fiant 

? Siue lingua quis loquitur secundum duos aut multum 
ires. et per partes ut unus interpraetetur 20 

2$Si autem non fuerit interpraes- taceat in ecclesia sibi 
autem loquatur et deo | 

LXIII- "Prophetae autem duo aut tres dicant et 
ceteri dei diiudicent» "Quod si alii reuelatum fuerit sedenti 
prior taceat» "potestis enim omnes per singulos prophetare s 
ut omnes discant et omnes exhortentur 

* Et spiritus prophetarum prophetis subiecti sunt. "non 
enim est dissensionis deus sed pacis. Sicut in omnibus ecclesiis 
sanctorum doceo 

LXIIIT- *Mulieres in ecclesiis taceant non enim per- » 
mittitur eis loqui- sed subditae esse sicut et lex dicit» 

Si quid autem uolunt discere domi uiros suos inter- 
rogent» Turpe est enim mulieri loqui in ecclesia 

?! An & uobis uerbum dei processit. aut in uos solos per- 
uenit» "Si quis uidetur propheta esse aut spiritalis cognoscat ss 
quae scribo uobis quia domini sunt mandata» *'Si quis autem 

e. XIV, 19— 88. 


c. LXIIII-LXV.) AD CORINTHIOS I. 297 


ignorat ignorabitur» *Itaque fratres aemulamini prophetare 
et loqui linguis nolite prohibere» * Omnia autem honeste et 
secundum ordine fiant- 

LXV. '*'Notum autem facio uobis fratres euangelium 

$ quod praedicaui uobis quod et accepistis: in quo et statis 
per quod et saluamini. 

Qua ratione praedicauerim uobis si tenetis nisi frustra 
credidistis» * Tradedi enim uobis in primis quod et accepi» 
Quoniam christus mortuus est pro peccatis nostris secundum 

scripturas. *et quia sepultus est. et quia resurrexit tertia die 
secundum scripturas» *et quia uisus est cephe- et post haec XI- 

*Deinde uisus est plus quam quingentis fratribus simul 
ex quibus multi manent usque adhuc. Quidam autem dormierunt-. 

* Deinde uisus est iacobo- deinde apostolis omnibus 

E *Nouissime autem omnium tamquam abortibo uisus est 
et mihi» *Ego enim sum minimus apostolorum qui non sum 
dignus uocari apostolus. quoniam persecutus sum ecclesiam 
dei» "Gratam autem dei sum quod sum- et gratia eius in 
me uacua non fuit» Sed abundantius illis omnibus laboraui 

*non ego autem sed gratia dei mecum. ''Siue enim ego siue 
illi sic praedicauimus et sic credidistis 

iSi autem christus praedicatur quod resurrexit a mortuis: 
quomodo quidam dicunt in uobis quoniam resurrectio mortuorum 
non est» "Si autem resurrectio mortuorum non est. neque 

25 christus resurrexit 

^Si autem christus non resurrexit. inanis ergo est prae- 
dicatio nostra. uana est et fides uestra» "Inuenimur autem 
et falsi testes dei quoniam testimonium diximus aduersus 
deum quod suscitauerit christum- quem non suscitauit. Si 

x» mortui non resurgunt. neque christus resurrexit» '"Quod si 
christus non resurrexit. uana est fides uestra. adhuc enim estis 
in peccatis uestris. * Ergo qui dormierunt in christo. perierunt 

»Si in hac uita tantum in christo sperantes sumus. 
miserabiliores sumus omnibus hominibus» "Nunc autem christus 

s» resurrexit a mortuis primitiae dormientium» *' Quoniam quidem 


per hominem mors: et per hominem resurrectio mortuorum 
c. XIV, 88 — XV, 21. 
15* 











———— ——-— — — —À 


228 AD CORINTHIOS I. [c. LXV. 


3 Et sicut in adam omnes moriuntur. Ita et in christo 
omnes uiuificantur- "unusquisque autem in suo ordine 

Primitiae christus. deinde hii qui sunt christi qui in ad- 
uentum eius crediderunt ? deinde finis» Cum tradiderit regnum 
deo et patri 5 

Cum euacuauerit omnem principatum et potestatem et 
uirtutem» **Oportet autem illum regnare donec ponat omnes 
inimicos sub pedibus eius 

*6 Nouissima autem inimica destruetur mors» *' Omnia enim 
subiecit! sub pedibus eius. Cum autem dicat omnia subiecta :o 
sunt ei sine dubio praeter eum- qui subiecit ei omnia 

? Cum autem subiecta illi fuerint omnia. tunc ipse filius 
subiectus erit illi qui sibi subiecit omnia ut sit deus omnia 
in omnibus 

* Alioquin quid facient qui baptizantur pro mortuis sii: 
omnino mortui non resurgunt» 9 Ut quid et baptizantur pro illis 

Ut quid et nos periclitamur omni hora» *'Cotidie morior 
propter uestram gloriam fratres quam habeo in christo ihesu 
domino nostro 

2Si secundum hominem ad bestias pugnaui Ephesi- quid » 
mihi prode est si mortui non resurgunt» Manducemus et 
bibamus cras enim moriemur» ?*Nolite seduci- corrumpunt 
umores bonos conloquia mala *' Euigilate iuste et nolite peccare. 
Ignorantiam enim dei quidam habent ad reuerentiam uobis 
loquor. *Sed dicit aliquis quomodo resurgunt mortui quali» 
autem corpore ueniunt» "*]nsipiens tu quod seminas non 
uiuificatur nisi prius moriatur» *' Et quod seminas non corpus 
quod futurum est seminas sed nudum granum ut puta tritici- 
aut alicuius ceterorum» "Deus autem dat ills corpus prout 
uult et unicuique seminum proprium corpus» *?Non omnis 
caro eadem caro» Sed alia hominum alia pecorum 

Alia uolucrum alia piscium» *'Et corpora caelestia. et 
corpora terrestria» Sed alia quidem caelestium gloria est- alia 
autem terrestrium 

* Alia-claritas solis. alia claritas lunae- et alia claritas s» 


stellarum» Still enim stille differt in claritate. **ita et 
c. XV, 22-—42. 


c. LXV-LXVI.] AD CORINTIIOS I. 229 


resurrectio mortuorum» Seminatur in corruptionem. surgit in 

incorruptionem» f" Seminatur in ignobilitate surgit in gloria» 

Seminatur in infirmitate surgit in uirtute» **Seminatur corpus 

animale. surgit corpus spiritale» Si est corpus animale est et 
s Spiritale 

Sicut scriptum est» 

* Factus est primus homo adam in animam uiuentem 

Nouissimus adam in spiritu uiuificantem» * Et non prius 
quod spiritale est sed quod animale est deinde quod spiritale» 

10 Primus homo de terra terrenus» Secundus homo de 
caelo caelestis» **Quales terrenus tales et terreni» Et quales 
caelestis tales et caelestes» 

*Igitur sicut portauimus imaginem terreni portemus et 
imaginem caelestis» "hoc autem dico fratres» Quoniam caro 

is et sanguis regnum dei possidere non possunt. neque corruptio 
iucorruptelam possidebit» 

5! Ecce mysterium uobis dico» Omnes quidem resurgimus- 
sed non omnes immutabimur» ?In momento in ictu oculi in 
nouissima tuba» Canit enim et mortui resurgunt incorrupti. 

xet nos immutabimur» Oportet enim corruptibile hoc. induere 
incorruptelam- et mortale hoc- induere immortalitatem» *! Cum 
autem mortale hoc induerit immortalitatem» Tunc fiet sermo 
qui scriptus est» absorta est mors in uictoria» *" Ubi est mors 
uictoria tua- ubi est mors stimulus tuus 

25 séStimulus autem mortis peccatum est. uirtus autem 
peccati lex» "Deo autem gratias qui dedit nobis uictoriam 
per dominum nostrum ihesum christum» " Itaque fratres mei 
dilecti- stabiles estote et immobiles abundantes. in opere domini 
semper scientes quod labor uester non est inanis in domino 

30 LXVI. '*!De collectis autem quae fiunt sanctis sicut 
ordinaui ecclesiis galatiae ita et uos facite *per unam sabbati» 
Unusquisque uestrum aput se ponat recondens quod ei bene 
placitum fuerit ut non cum uenero- tunc collecte fiant» * Cum 
autem praesens fuero quos probaberitis per epistulas hos 

smittam perferre gratiam uestram in hierusalem» *Quod si 


dignum fuerit ut et ego eam mecum ibunt 
c. XV, 42 — XVI, 4. 


230 AD CORINTHIOS I. [c. LX VI-LXXII. 


*Ueniam autem ad uos cum machedoniam pertransiero: 
nam machedonia pertransibo- *aput uos autem forsitam manebo 
uel etiam hiemabo ut uos me deducatis quocumque iero» 
"Nolo enim uos modo in transitu uidere» 

Spero enim me aliquantum temporis manere aput uos si 
dominus permiserit. 

* Permanebo autem ephesi usque ad pentecosten 

?Ostium enim mihi apertum est magnum et euidens et 
aduersarii multi» '*Si autem uenerit timotheus- uidete ut sine 
timore sit aput uos. opus enim domini operatur sicut et ego» :w 

" Ne quis ergo illum spernat. deducite autem ilum in 
pace ut ueniat ad me- expecto enim illum cum fratribus» 

LXVII- "De apollo autem fratre notum uobis facio» 

Quoniam multum rogaui eum ut ueniret ad uos cum fra- 
tribus. et utique non fuit uoluntas ut non ueniret. ueniet; 
autem cum ei oportunum fuerit 

LXVIII- "Uigilate state in fide- uiriliter agite et 
confortamini- omnia uestra in caritate fiant» 

LXVIIII- *Obsecro autem uos fratres nostis domum 
stefanae et furtunati quoniam sunt primitiae achaiae 20 

Et in ministerium sanctorum ordinauerunt se ipsos "ut 
et uos subditis eiusmodi et omni cooperanti et laboranti 

LXX. "Gaudeo autem in praesentia stefanae et for- 
tunati et achaici- quoniam id quod uobis deerat ipsi supple- 
uerunt» '*Refecerunt enim et meum spiritum et uestrum. 
cognoscite ergo qui huiusmodi sunt 

LXXI. '**Salutant uos ecclesiae asiae» Salutant uos in 
domino multum. aquilàm ^et priscila- Cum domestica sua 
ecclesia» 9" Salutant uos fratres omnes 

Salutate inuicem in osculo sancto 30 

LXXII: "Salutatio mea manu pauli 

33Si quis non amat dominum ihesum christum. sit anathema. 
maranathan» * Gratia domini nostri ihesu christi uobiscum 

"ÜDaritas mea cum omnibus uobis in christo ihesu ..- 

EXPL AD CORINTHIOS I. 3 


INC. AD EOSDEM II. 
c. XVI, 65—24. 


wu 


BREUIS EPIST. II AD COBINTHIOS. 231 


Post acta paenitentia consolatorias scribens a troade. conlaudans 
eos hortatur ad meliora 


10 V. 


25 


30 


XVII. 
AVIII. 


x» —AVIII. 
XX. 


INC. BREBIS CORINTHIORVM II. 


. de passionibus et consolationibus 
. de tribulatione ingenti pauli ceterorumque in asia. et 


quod nemo in se fiduciam habere debeat sed in domino 


. de mutua gloriatione sanctorum in die domini 
. de apostolo deum testante. quod aduentum suum corinthiis 


parcendo distulerit 
de differentia tristitiae et apostoli obiurgantis peccamina 
remittente 


. de sanctis quod sint saluati odor uitae in uita pereuntibus 


uero odor mortis in mortem. de alterantibus uerbum dei 


. de epistulis commendaticiis 
t VIII. 


de duobus testamentis et utrisque distantiae et quod ubi 


. de ambulantibus in astutia et adulterantib. uerbum dei 
. de deo stius saeculi sensum infidelium. excaecantes et de 


domino christo quod imago est dei 


. de passionibus et tolerantia passionum de gloria 
. de dissolutione terreni corporis ac praesentis et aedifi- 


catione ex deo quae est sempiterna in caelis 


. de peregrinatione sanctorum & domino quamdiu sunt in 


corpore et praesentia aput dominum cum exciderunt cor- 
pore de manifestatione onmium ante tribunal domini 
christi ihesu 


. de apostolo suadente hominibus 
. de eis qui in faciem et non in corde gloriantur 
. de abolitione ueterum et renouatione. et reconciliationem 


nostram ad deum per dominum ihesum christum 

de passionibus et laboribus apostoli et rerum omnium 
temperamento 

de separatione fidelium ab infidelib. et quod omnes sancti 
templum sint dei 

de integritate apostoli 

de tribulatione pauli et comitum eius in machedonia et 
consolatione et aduentu titi. et corinthiorum emendatione 
ueniente et tristitia secundum deum et tristitia saeculi 


. de ministerio quod fit in sanctos 
40 XXII. 


de conlatione corinthiorum et aequalitate prout quisque 
habuit et de ministerio quod fit in sanctos 


292 AD CORINTHIOS II. [c. I 


XXIII- de armis carnalibus et de spiritalib. et apostoli potestate. 
et de his qui se ipsos conmendare conantur 
XXIIIIT- de apostolo corinthios uirgini conparante et tinente ne 
quemadmodum serpens euuam seduxit fallarentur 
XXV. de integritate apostoli $ 
XXVI. de pseudoapostolis et seductoribus ecclesiarum et de 
apostolo ex mecessitate paulum gloriante. et passiones 
suas et labores ac pericula plurima recensente et raptum 
se usq. ad tertium caelum et paradisum post annos XIIII 
enarrante 10 
XXVII. de integritate apostoli et seueritate acceptae potestatis 
& domino eis qui paenitentiam non egerunt commenante 
XXVIII de apostolo corinthios consolante. 


EXPL. BREBIS CORINTHIORVM i5 


INO. CORPUS EPISTULAE 
EIUSDEM II 


. « . . e e r . * . * . e. . e e e. * e. « 


"!Paulus apostolus ihesu christi per uoluntatem dci 
et timotheus frater ecclesiae dei quae est corinthi cum sanctis »» 
omnibus qui sunt in uniuersa achaia 

"Gratia uobis et pax a deo patre nostro et domino 
ihesu christo 

* Benedictus deus et pater domini nostri ihesu christi» 
Pater misericordiarum et deus totius consolationis» *Qui con-: 
solatur nos in omni tribulatione nostra 

Ut possimus et ipsi consolari eos qui in omni praessura 
Sunt. per exhortationem quae exhortamur et ipsi a deo» 
^Quoniam sicut abundant passiones christi in nobis: ita et per 
christum abundat consolatio nostra» 30 

€Siue autem tribulamur pro uestra exhortatione et salute» 
Siue exhortamur pro uestra consolatione quae operatur in 
tolerantia earundem passionum quas et nos patimur» 

Et spes nostra firma pro uobis» "Scientes quoniam sicut 


socii passionum estis ita et consolationis eritis 35 
c. 1, 1—7, 


e, II-IIIL.] AD CORINTHIOS If. 2233 


II- *Non enim uolumus ignorare uos fratres de tri- 
bulatione nostra quae facta est in asia» quoniam supra modum 
grauati sumus supra uirtute. ita ut taederet nos etiam uiuere» 
9 Sed ipsi in nobis ipsis responsum mortis habuimus: ut non 

s simus fidentes in nobis sed in domino qui suscitauit mortuos» 
" Qui de tantis periculis eripuit nos: et erüit in quem speramus» 
quoniam et adhuc eripiet. '"adiuuantibus et uobis in oratione 
pro nobis» Ut ex multorum faciae quae in nobis est gratia. 
per multos gratiae agantur pro nobis» "Nam gloria nostra 

: haec est testimonium conscientiae nostrae quod in simplicitate 
et sinceritate dei 

Et non in sapientia carnali- sed in gratia dei conuersati 
sumus in hoc mundo abundantius autem ad uos 

III- "Non enim alia scribimus uobis quam que legistis 

: et cognouistis» Spero autem quod usque in finem cognoscitis 
Msicut et cognouistis nos ex parte 

Quia gloria uestra sumus sicut et uos nostra in die 
domini nostri ihesu christi et hac confidentia: Uolui prius 
uenire ad uos ut secundam gratiam haberitis» 

19 !* Et per uos transirem in machedoniam» Et iterum a 
machedonia uenire ad uos- et a uobis deduci in iudaeam» 
"Cum hoc ergo uoluissem numquid leuitate usus sum aut 
quae cogito secundum carnem cogito ut sit aput me est et non 

"Fidelis autem deus quia sermo noster qui fit aput uos 

s non est in illo est et non. 

?]ei enim filius ihesus christus qui in uobis est qui per 
nos praedicatus est per me et siluanum et timotheum- non 
fuit est- et non. sed est in illo fuit* " Quotquot enim pro- 
missiones domini sunt in illo est» Ideo et per ipsum amen 

x»deo ad gloriam nostram» 

*?!'Qui autem confirmat nos uobiscum christus dominus et 
qui uncxit nos deus» ? Et qui signauit nos et dedit pignus 
christum in cordibus nostris 

IIII- "Ego autem testem deum inuoco in animam 

35 nneam» 


quod parcens uobis non ueni ultra corinthum "'non quia 
C. I, 8—24. 


* 
e n.. r^ Po Po V. c PA. a P MU dh m. B ener mud), cdi a dPPEnID-cPuUD Virtus 


--— . A M o. A— 


234 AD CORINTHIOS Ii. [c. IliI-VI. 


dominamur fidei uestrae sed adiutores sumus gaudii uestri- 
fide enim statis 

V. *'!Statui autem hoc ipse aput me ne iterum 
tristitiam uenirem ad uos» *Si enim ego contristo uos et qui 
est qui me laetificet nisi qui contristatur ex me 5 

*! Et hoc ipsum scripsi uobis ut non cum uenero tristitiam 
super tristitiam habeam» De quibus oportuerat me gaudere 

Confidens in omnibus uobis. quia meum gaudium omnium 
uestrum est ' 

*'Nam ex multa tribulatione et angustia cordis scripsi w 
uobis per multas lacrimas» Non ut contristemini- sed ut sciatis 
quam caritatem habeo abundantius in uobis» 

5Si quis autem contristauit non me contristauit* sed ex 
parte. ut non honorem omnes uos» *Sufficit illi qui eiusmodi 
est obiurgatio haec quae fit à pluribus» "Ita ut e contra: 
magis donetis et consolemini» Ne forte abundantiori tristitia 
absorbeatur qui eiusmodi est» *Propter quod obsecro uos ut 
confirmetis in illum caritatem 

?I[deo enim et scripsi ut cognoscam experimentum uestrum 
an in omnibus oboedientes sitis» " Cui autem aliquid donastis » 
et ego» Nam et ego quod donaui- si quid donaui propter uos 
in persona christi- "ut non circumueniamur a satanan- non 
enim ignoramus cogitationes eius» 

VI- *Cum uenissem autem troade propter euangelium 
christi et ostium mihi apertum esset in domino "non habuis 
requiem spiritui meo- eo quod non inuenerim titum fratrem 
meum» Sed uale faciens eis profectus sum in machedoniam 

"Deo autem gratias qui semper triumphat nos in christo 
ihesu- et odorem notitiae suae manifestat per nos in omni 
loco» "Quia christi bonus odor sumus deo in his qui salui» 
fiunt- et in his qui pereunt» "alis quidem odor mortis in 
mortem 

Aliis quidem odor uitae in uitam» Et ad haec quis tam 
idoneus» "Non enim sumus sicut plurimi adulterantes uerbum 
dei. sed ex inceritate sicut ex deo coram deo in christo ihesu » 
loquimur 

c. I, 24 — II, 17. 


e, VII-VIIIL] AD CORINTHIOS Il. 235 


VII. *'Incipimus autem nosmet ipsos conmendare. 
Aut numquid aegemus sicut quidam commendaticiis epistulis 
ad uos aut ex uobis 
? Epistula nostra uos estis in christo. scripta in cordibus 
» nostris quae scitur et legitur» Ab omnibus hominibus *mani- 
festati quoniam epistula estis christi ministrata a& nobis et 
scripta» Non atramento sed spiritu dei uiui» 
Non in tabulis lapidaeis sed in tabulis cordis carnalibus 
VIII- *Fiduciam autem talem habemus per christum 
»ad deum 
'Non quod sufficientes simus cogitare aliquid à nobis 
quasi ex nobis 
Sed sufficientia nostra ex deo est» *qui et idoneos nos 
fecit ministros noui testamenti» Non littera sed spiritu» littera 
i enim occidit spiritus autem  uiuificat* " Quod si ministratio 
mortis. litteris deformata in lapidibus. fuit in gloria. ita ut 
non possent intendere filiis israhel in faciem moysi propter 
gloriam uultus eius quae euacuatur 
*Quomodo non magis ministratio- spiritus erit in gloria 
20 ?Nam si ministratio damnationis gloria est» 
Multo magis abundat ministerium iustitiae in gloria» 
" Nam nec glorificatum est quod claruit in hac parte- propter 
excellentem gloriam» 
"Si enim quod euacuatur per gloriam est. multo magis 
1 quod manet in gloria est 
VIIII- "habentes igitur talem spem multa fiducia utimur 
^? Et non sicut moyses ponebat uelamen super faciem 
suam ut non intenderent fili israhel in faciem eius quod 
euacuatur 'sed obtusi sunt sensus eorum» Usque in hodiernum 
s» diem- id ipsud- uelamen- in lectione ueteris testamenti manet. 
non reuelatum quoniam in christo euacuatur 
isSed usque in hodiernum diem cum legitur. moyses 
uelamen est positum super cor eorum» '*Cum autem conuersus 
fuerit ad deum aufertur uelamen 
3s "Dominus autem spiritus est- ubi autem spiritus domini 
ibi libertas. t 
c. IH, 1—17. 


LECT: IN 
QUADRAGE- 
814A IEIU- 


IN EPIFANIA 
NANE 


IN PSALNO 
UNV 


236 AD CORINTHIOS 1I. [c. VIIH-XI. 


''Nos uero omnes reuelata facie gloriam domini specu- 
lantes in eandem imaginem transformamur a claritate in cla- 
ritatem tamquam a domini spiritu» 

*'Ideo habentes hanc ministrationem iuxta quod miseri- 
cordiam consecuti sumus non deficimus *sed abdicamus occulta 
dedecoris» Non ambulantes in astutia. neque adulterantes 
uerbum dei sed in manifestatione ueritatis» | Commendantes 
nosmet ipsos ad omnem conscientiam coram deo 

X. *Quod si etiam opertum est euangelium nostrum 
in his qui pereunt est opertum» *In quibus deus huius saeculi :e 
excaecauit mentes infideiium ut non fulgeat inluminatio euan- 
geli- gloriae christi. qui est imago dei» *Non enim nosmet 
ipsos praedicamus sed ihesum christum dominum nostrum» 
Nos autem seruos uestros per christum 

$Quoniam deus qui dixit de tenebris lumen splendescere- i 
qui inluxit in cordibus nostris ad inluminationem scientiae 
claritatis dei in facie christi ihesu» "habemus autem thesaurum 
istum in uasis fictilibus ut sublimitas sit uirtutis dei et non 
ex nobis» *In omnibus tribulationem patimur sed non angu- 
stiamur operiamur sed non destituimur- *persecutionem patimur z 
sed non derelinquimur» deicimur sed non perimus 

"Semper mortificationem ihesu in corpore nostro circum- 
ferentes ut et uita ihesu in corporibus nostris manifestetur 

XI. "Semper enim nos qui uiuimus in mortem tra- 
dimur propter ihesum- ut et uita ihesu manifestetur in carnes 
nostra mortali» 

"Ergo mors in nobis operatur- uita autem in uobis 

"habentes autem eundem spiritum fidei sicut scriptum est» 

Credidi propter quod locutus sum- et nos credimus propter 
quod et loquimur» '*Scientes quoniam qui suscitauit ihesu etse 
nos cum ihesu suscitauit et constituit uobiscum 

5 Omnia enim propter uos. ut gratia abundans: per multos 
gratiarum actione abundet in gloriam dei» "propter quod non 
deficimus» Sed licet his qui foris est- noster homo corrumpitur- 
tamen his qui intus est renouatur de die in die 35 


"Id enim quod in praesenti est momentaneum: et leue 
c. III, 18 — IV, 17. 


[7L] 


e. XI-XVI.] AD CORINTIIIOS Ii, 231 


tribulationis nostrae» Supra modum in sublimitatem aeternum 
gloriae. pondus operatur in nobis» 
1* Non contemplantibus nobis quae uidentur. sed quae non 
uidentur» 
s Quae enim uidentur temporalia sunt. quae autem non 
uidentur aeterna sunt t 
XII- *!Scimus enim quoniam si terrestris domus nostra 
huius habitationis dissoluatur quod aedificationem ex deo 
habeamus domum non manu factam aeternam in caelis» *Nam 
wet in hoc ingemescimus» habitationem nostram quae de caelo 
est superindui cupientes. *si tamen uestiti non nudi inueniamur» 
*Nam et qui sumus in hoc habitaculo ingemescimus grauati 
eo quod nolumus expoliari sed superuestiri ut absorbeatur 
quod mortale est in uita» *Qui autem effecit nos in hoc 
s ipsum deus qui dedit nobis pignus spiritu 
XIII- *Audentes igitur semper et scientes quoniam 
dum sumus in corpore peregrinamur à domino» "per fide enim 
ambulamus et non per speciem» *Audemus autem et bonam 
uoluntatem habemus magis peregrinari a corpore et praesentes 
» esse ad dominum» *Et ideo contendimus siue absentes siue 
praesentes placere illi» "^ Omnes enim nos manifestari oportet. 
ante tribunal christi» Ut referat unusquisque propria corporis 
prout gessit- siue bonum siue malum» 
XIIHT- "Scientes ergo timorem domini. hominibus 
, suademus deo autem manifesti sumus 
Spero autem et in conscientiis uestrjs manifestos nos esse 
XV. "Non iterum nos commendamus uobis» Sed 
occansione damus gloriandi pro nobis. ut habeatis ad eos qui 
in facie gloriantur et non in corde» "Siue enim mente exci- 
s dimus deo- siue sobrii sumus uobis "caritas enim christi urget 
nos» ' Aestimantes hoc quoniam si unus pro omnibus mortuus 
est ergo omnes mortui sunt 
Et pro omnibus mortuus est» ut et qui uiuunt iam non 
sibi uiuant sed ei qui pro ipsis mortuus est et resurrexit. 
35 XVI- "Itaque nos neminem nouimus secundum carnem 


Et si cognouimus secundum «earnem christum: sed nunc 
c. IV, 17 — V, 16. 


238 AD CORINTHIOS 1I. [c. XVI-XVIII. 


iam non nouimus» "Si qua ergo in christo noua creatura uetera 
transierunt. ecce facta sunt noua. 

"Omnia autem ex deo qui reconciliauit nos sibi per 
christum et dedit nobis ministerium reconciliationis 

"Quoniam quidem, deus erat in christo mundum recon- ; 
ciliaus sibi» Non reputans illis delicta ipsorum et posuit in 
nobis uerbum reconciliationis» 9 pro christo ergo legationem 
fungimur tamquam deo exhortante per nos» 

Obsecramus pro christo reconciliari deo» *! Eum qui non 
nouerat peccatum pro nobis peccatum fecit. ut nos efficeremur i 
iustitia dei in ipso» *'Adiuuantes autem et exhortamur ne 
in uacuum gratia dei recipiatis 

IN ESAIA ? Ait enim- tempore accepto exaudiui te et in die salutis 
adiuuaui te 

CLPUT QUA- XVII- Ecce nunc tempus acceptabile. ecce nunc dies; 

DIAC Salutis» *Nemini dantes ullam offensionem- ut non uituperetur 
ministerium nostrum» 

*Sed omnibus exhibeamus nosmet ipsos sicut dei ministros. 
in multa patientia. in tribulationibus- in necessitatibus- in an- 
gustiis. *in plagis. in carceribus. in seditionibus- in laboribus: 
in uigilis. in ieiuniis- *in castitate. in iscientia- in longani- 
mitate. in spiritu sancto in suauitate. in caritate non ficta. 
'in uerbo ueritatis. in uirtute dei» 

Per arma iustitiae a dextris et sinistris» *per gloriam et 
ignobilitate» 25 

per infamiam et bonam famam» Ut seductores et ueraces» 
Sicut qui ignoti et cogniti» *Quasi morientes et ecce uiuimus 

Ut castigati et non mortificati» "Quasi tristes semper 
autem gaudentes 

Sicut egentes multos autem locupletantes» tamquam nihil s 
habentes et omnia possidentes t 

XVIII- ! Os nostrum patet ad uos 

O chorinthi- cor nostrum dilatatum est. '* Non angustia- 
mini in nobis Angustiamini autem in uisceribus uestris» 
? Eandem autem habentes remunerationem tamquam filiis dico» ss 


dilatamini et uos '*nolite iugum ducere cum infidelibus» 
c. V, 16 — VI, 14. 


c, XVIII-XX ] AD CORINTHIOS Ii. 239 


Quae enim participatio iustitiae cum iniquitatem aut quae 
societas luci ad tenebras» !*Quae autem conuentio christi ad 
beliar aut quae pars fideli cum infidele» '*Qui autem consensus 
templo dei cum idolis» Uos enim estis templum dei uiui sicut 
dicit deus 
» Quoniam inhabitabo in illis et inambulabo inter eos IN NUNERI 
; AE ero illorum deus et ipsi erunt mihi populus» '" propter 
,quod exite de medio eorum et separamini dicit dominus 
» Et inmundum ne tetigeritis 
(0, !*Ft ego recipiam uos et ero uobis in patrem et uos 
eritis mihi in filios et filias dicit dominus omnipotens 
XVIIII- ^'has igitur habentes promissiones carissimi: 
mundemus nos ab omni inquinamento carnis» Et spiritus per- 
ficientes sanctificationem in timore dei» *Capite nos» Neminem 
1:]aesimus neminem corrupimus neminem circumuenimus 
*Non ad condemnationem dico. praedixi enim quod in 
cordibus nostris estis ad conmoriendum et ad conuiuendum 
XX- *Multa mihi fiducia est aput uos multa mihi 
gloriatio pro uobis* Repletus sum consolationem. 
29 Superabundo gaudio in omni tribulatione nostra 
*Nam et cum uenissemus machedoniam nullam requiem 
habuit caro nostra: sed omnem tribulationem passi: foris pugnae 
intus timores» *Sed qui consolatur humiles. consolatus est et 
nos deus in aduentum titi» "Non solum autem in aduentum 
s ejus sed etiam in solacio quo consolatus est in nobis 
Referens nobis uestrum desiderium- uestrum fletum- uestram 
aemulationem pro me- ita ut magis gauderem» *Quoniam et si 
contristaui uos in epistula non me paenitet et si paeniteret. 
Uidens enim quod epistula illa et si ad horam uos contristauit 
s ?*nunc gaudeo» Non quia contristati estis sed quia contristati 
estis ad paenitentia» Contristati enim estis secundum deum ut 
in nullo detrimentum patiamini ex nobis» " Quae enim secundum 
deum tristitia est paenitentiam in salutem stabilem operatur» 
Saeculi autem tristitiam mortem operatur 
35 "Ecce enim hoc ipsum secundum deum contristari uos 


quantam in uobis operatur sollicitudinem 
c. VI, 14 — yII, 11. 


Lad 


IN FSAIA 
PROF- 


240 AD CORINTHIOS II. [c. XX-XXII. 


Sed defensionem. sed indignationem» sed timorem: sed 
desiderium 

Sed aemulationem- sed uindictam» In omnibus exhibuistis 
uos incontaminatos esse negotio 

P[gitur et. si scribsi uobis non propter eum qui fecit ; 
iniuriam- nec propter eum qui passus est» 

Sed ad manifestandam sollicitudinem nostram quam pro 
uobis habemus ad uos coram deo» "Ideo consolati sumus in 
consolatione autem nostram 

Abundantius magis gauisi sumus super gaudium titi- quia v 
refectus est spiritus eius ab omnibus uobis 

* Et si quid aput illum de uobis gloriatus sum non sum 
confusus» sed sicut omnia uobis in ueritate locuti sumus- ita 
et gloriatio nostra. quae fuit ad titum ueritas facta est» '5 Et 
uiscera eius abundantius in uobis sunt reminiscentes omnium : 
uestrum oboedientiam» Quomodo cum timore et tremore 
excepistis eum» '*(audeo quod in omnibus confido in uobis 

XXI. *! Notam autem facimus uobis fratres gratiam dei- 
quae data est in ecclesiis machedoniae» ?Quod in multo experi- 
mento tribulationis eorum abundantia gaudii ipsorum et altissima se 
paupertas eorum abundauit in diuitias simplicitatis eorum 

*Quia secundum uirtutem testimonium illis reddo et supra 
uirtutem uoluntarii fuerunt» 

*Cum multa exhortatione obsecrantes nos» Gratiam et 
communicationem ministerii quod fit in sanctos» * Et non sicut:s 
sperauimus sed semet ipsos dederunt primum domino deinde 
nobis per uoluntatem dei» *Ita ut rogaremus titum- et quem- 
admodum coepit ita et perficiat in nos etiam gratiam istam 

XXII. "Sed sicut in omnibus abundatis fide et sermone 
et scientia et omni sollicitudine et caritate uestra in nos uts» 
et in hac gratia abundetis 

*Non quasi inperans dico- sed per aliorum sollieitudinem 
etiam uestrae caritatis ingenium benum conprobans» *Scitis 
enim gratiam domini nostri ihesu christi quoniam propter uos 
egenus factus est cum esset diues ut illius inopia uos diuites» 


essetis 
c. VII, 11 — VIII, 9. 


c, XXII.] AD CORINTHIOS H. 24] 


'? Et consilium in hoc do 
hoc enim uobis utile est- qui non solum facere sed et 
uelle coepistis: ab anno priore. ''Nunc uero et facto perficite 
ut quemadmodum promptus est animus uoluntatis. ita sit et 
; perficiendi ex eo quod habetis» !*Si enim uoluntas prompta 
secundum id quod habet accepta est non secundum quod non habet 
?Non enim ut aliis sit remissio uobis autem tribulatio 
sed ex aequalitate '*in hoc tempore praesenti 
Uestra abundantia illorum inopia suppleat» Ut et illorum 
abundantia uestrae inopiae sit supplementum ut fiat. aequalitas» 
5Sicut scriptum est 
Qui multum habet non abundauit. et qui modicum non 
minorabit, '*Gratias autem deo qui dedit eandem sollicitu- 
dinem pro uobis in corde titi- "quoniam consolationem accepit» 
Cum sit autem sollicitior. uoluntarius profectus est ad uos. 
5E Misimus autem cum illo fratrem nostrum cuius laus 
in euangelio est per omnes ecclesias* Non solum autem 
uerum etiam ordinatus ab ecclesias comes peregrinationis 
nostrae in hac gratia quae ministratur a nobis ad eandem 
x domini gloriam et designatam uoluntatem nostram» ? Deuitantes 
hoc ne quis nos repraehendat in hac plenitudine quae mini- 
stratur a nobis 
*! Prouidemus enim bonam non solum coram deo sed coram 
hominibus» **Misimus autem cum illis et fratrem nostrum 
» quem probauimus in multis saepe sollicitum esse 
Nunc autem multo sollicitiorem confidentia multa in uos» 
PSiue pro tito qui est socius meus et adiutor in uobis» Siue 
fratres nostri apostoli ecclesiarum gloriae domini ** Ostensionem 
ergo quae est caritatis nostrae et nostrae gloriae pro uobis 
»in ipsis ostendentes in faciem ecclesiarum» *' Nam de ministerio 
quod fit in sanctos ex abundanti est mihi scribere uobis 
?Scio enim uoluntatem uestram pro quo de uobis glorior 
aput machedonas. Quoniam achaia parata est. ab anno prae- 
terito. et quae ex uobis est aemulatio prouocauit plurimos» 


s'Misi autem fratrem ne quod gloriamur- de uobis euacuetur: 


in hac parte ut quemadmodum dixi parati sitis» 
c. VIII, 10 — IX, 3. 
16 


IN EXODO 





IN NATALE 
ANCTI 
LAURENTI 


IN PSALNO 
CXX 


IN ESAIA 
PROF 


242 AD CORINTHIOS II. [c. XXII-XXIIL 


'Ne cum uenerint mecum machedones et inuenerint uos 
inparatos erubescamus nos in hac parte ut non dicamus uos 
in hac substantia» * Necessarium ergo existimau: rogare fratres 
ut praeueniant ad uos- et praeparent. repromissam benedictio- 
nem hanc parata esse» Sic quasi benedictionem- non quasi s 
auaritiam»: t: *hoc autem dico qui parce seminat parce et 
metit» Et qui seminat in benedictione- ex benedictione. et metet 
uitam aeternam 

"Unusquisque secundum propositum cordis. non ex tristitia 
aut ex necessitate» hilarem enim datorem diligit deus» *Potens w 
est autem deus omnem gratiam abundare in uobis. ut in 
omnibus semper sufficientiam habentes abundetis in omni 
opere bono» *Sicut scriptum est 

Disparsit dedit pauperibus iustitia eius manet in aeternum t 

"Qui autem administrat semen seminanti et panem ad:: 
manducandum» praestauit et multiplicauit semen uestrum et 
augebit incrementa frugum iustitiae uestrae» 

"Ut in omnibus locupletati abundetis in omnem simpli- 
citatem — quae operatur per nos gratiarum actione deo» 
"(Quoniam ministerium huius officii non solum supplet eas 
quae desunt sanctis» Sed etiam abundat per multas gratiarum 
actiones in domino: 

PPer probationem ministerii huius glorificantes deum in 
oboedientia confessionis uestrae» In euangelium christi et 
simplicitate communicationis in illos et in omnes '*et ipsorum s; 
obsecratione pro uobis 

Desiderantium uos propter eminentem gratia dei in 
uobis. "Gratias deo super inenarrabili dono eius» '"' Ipse 
autem ego paulus» Obsecro uos per mansuetudinem et mo- 
destiam christi qui in facie quidem humilis inter uos- absens» 
autem confido in uobis» 

XXIII *Rogo autem ne praesens audeam per eam 
confidentiam qua existimo audere in quosdam qui arbitrantur 
nos. tamquam secundum carnem ambulemus» *In carne enim 
ambulantes. non secundum carnem militamus» 35 


'Nam arma militiae nostrae non carnalia sed potentia 
c IX, 4 — X, 4. 


c. XXIII-XXIIII.] AD CORINTHIOS IL 243 


deo- ad distructionem munitionum- *consilia destruentess Et 
omnem altitudinem extollentem se aduersus scientiam dei 

Et in captiuitatem redigentes omnem intellectum in ob- 
sequium christi *et in promptu habentes ulcisci omnem in- 

s oboedientiam 

Cum inpleta fuerit uestra oboedientiam "quae secundum 
faciem sunt uidete 

Si quis confidit sibi christi seruum se esse. hoc cogitet 
iterum aput se quia sicut ipse christi est ita et nos. 

10 *Nam etsi amplius aliquid gloriatus fuero de potestate 
nostra. quam dedit dominus in aedificationem- et non in 
destructionem uestram non erubescam ?ut non existimer tam- 
quam terrere uos per epistulass ''Quoniam quidem epistulae 
inquiunt graues sunt et fortes praesentia autem corporis 

isjnfirma. et sermo contemtibiliss. "hoc cogitet qui eiusmodi 
est- quia quales sumus uerbo per epistulas absentes tales et 
praesentes in facto» "Non enim audemus inserere aut con- 
parare nos quibusdam qui se ipsos conmendant» Sed ipsi in 
nobis nosmet ipsos metientes et conparantes nosmet ipsos 

? nobis» 

?! Nos autem non in inmensum gloriabimur- sed secundum 
mensuram regulae quam mensus est nobis deus mensura 
pertingendi usque ad uos» "Non enim quasi non pertingentes 
ad uos superextendimus nos» Usque ad uos enim peruenimus 

jn euangelio christi» "Non inmensum gloriantes in alienis 
laboribus» Spem autem habentes crescentes fidei uestrae in 
uobis magnifieari» Secundum regulam nostram in abundantiam 

' etiam in illa quae ultra uos sunt euangelizare 

Non aliena regula in his quae praeparata sunt gloriari 

30 t "Qui autem gloriatur in domino glorietur» Non enim 
qui se ipsum conmendat ille probatus est. sed quem dominus 
conmendat 

XXIII '*!Utinam sustineretis modicum quid insi- 
pientiae meae sed et subportate me» ?Aemulor enim uos dei 

s aemulatione» Despondi enim uos uni uiro uirginem castam 


exhibere christo» t *Timeo autem ne sicut serpens euam seduxit 
c. X, 4 — XI, 2. 
16* 


LECT- IN 
NATALB 
WARTYRTS 


JN ESAIA 
PROF- 


e 4 0. 4e. da. 4o A on 4m CA A Audi d» ap m UR A 


&. obl. «cub fu^ o 6 


^  diRa»e fiut ale 


LECT. DE 


244 AD CORINTHIOS II. [c. XXIIII-XX VI, 


astutia sua. iià corrumpantur sensus uestri et excidant a 
simplicitate quae est in christo ihesu- 

XXV. *Nam si his qui uenit alium christum praedicat 
quem nos non praedicauimus aut alium christum accepistis 
quem non accepistis aut alium euangelium quod non recepistis : 
recte pateremini. * Existimo enim nihil me minus fecisse uobis 
ab aliis apostolis» *Sed et si imperitus sermone sed non tam 
scientia» In omnibus autem manifestatus sum uobis» "Aut 
numquid peccatum feci me ipsum humilians ut uos exaltemini- 
quoniam gratis euangelium dei euangelizaui uobis» *alias ecclesias : 
expoliaui accipiens stipendium ad ministerium uestrum 

*Et cum essem aput uos et egerem nulli onerosus fui nam quod 
mihi deerat suppleuerunt fratres qui uenerunt & machedoniam 

Et in omnibus sine onere me uobis seruaui et seruabo» 
7? Est ueritas christi in me quoniam haec gloria non infrin- : 
getur in me in regionibus achaiae» '' Quare quia non diligo 
uos deus scit. "quod autem facio et faciam ut amputem 
occansionem eorum qui uolunt occansionem» Ut in quo gloriantur 
tales inueniantur sicut et nos 

XXVI. ?^Nam eiusmodi- pseudoapostoli operarii sub- o 
doli. transfigurantes se in apostolos christi '*et non mirum 
cum ipse enim satanas transfigurat se ut angelum lucis» ' Non 
est ergo magnum si ministri eius transfigurarentur uelut 
ministri iustitiae. quorum finis erit secundum opera ipsorum» 
"Iterum dico ne quis me existimet insipientem» alioquin: 
uelut insipientem accipite me» Ut ego modicum quid glorier* 
"quod loquor non loquor secundum deum» Sed quasi in in- 
sipientia in hac substantia gloriae» '*Quoniam multi gloriantur 
secundum carnem et ego gloriabor 

"Libenter enim suffertis insipientes cum sitis ipsi sapientes» » 
»Sustinetis enim si quis uos in seruitutem redigit» Si quis 
deuorat» Si quis accepit si quis extollitur. Si quis in faciem 
uos caedit "secundum ignobilitatem dico: 

Quasi nos infirmi fuerimus in hac parte in quo quis 
audet in insipientia dico» Audeo et ego» *'hebraei sunt ets 


ego» Israhelitae sunt et ego» 
c. X1, 3—22, 


c. XXVI] AD CORINTHIOS Il. 245 


Semen abrahae sunt et ego» ? Ministri christi sunt et 
ego» Ut minus sapiens dico plus ego» 
In laboribus plurimis. 
In carceribus abundantius. In plagis supra modum. in 
s: montibus» Frequenter. *a iudaeis quinquies quadragenas una 
minus accepi» "Ter uirgis caesus sum. Semel lapidatus sum» 
Ter naufragium feci» Noctu et die in profundum maris fui 
"in itineribus» Saepe periculis fluminum 
Periculis latronum» periculis ex genere» periculis ex 
gentibus» periculis in ciuitate^ periculis in solitudine» periculis 
in mari» periculis in falsis fratribus. "in labore et erumna. 
in uigilis multis. in fame et siti. in ieiuniis multis. in frigore 
et nuditate. *praeter illa quae extrinsecus sunt. instantia mea 
cotidiana. Sollicitudo omnium ecclesiarum» Quis infirmatur 
i et. ego non infirmor» Quis scandalizatur et ego non uror» 
*?Si gloriari oportet quae infirmitatis meae sunt gloriabor» 
? Deus et pater domini nostri ihesu christi scit qui est 
benedictus in saecula quia non mentior» t 
? Damasci praepositus gentis aretae regis  custodiebat 
*cijuitatem damaschenorum ut me conpraehenderet. * Et per 
fenestram in sportam demissus sum per murum et sic effugi 
manus eius» '"''Si gloriari oportet non expedit quidem 
Ueniam autem ad uisiones et reuelationes domini. 
?Scio hominem in christo ante annos quattuordecim. siue 
"in corpore nescio siue extra corpus. nescio- deus scit. raptum 
huiusmodi usque ad tertium caelum» ?Et scio huiusmodi 
hominem- siue in corpore- siue extra corpus nescio deus scit. 
*Quoniam raptus est in paradysum» Et audiuit archana uerba- 
quae non licet homini loqui» *Pro huiusmodi gloriabor- pro 
»me autem nihil gloriabor- nisi in infirmitatibus meis» *Nam 
et si uoluero gloriari- non ero insipiens- ueritatem enim dicam. 
Parco autem ne quis me existimet supra id quod uidet me- 
aut audit ex me. "Et ne magnitudo reuelationum extollat 
me» Datus est mihi stimulus carnis meae angelus satanae 
*ut me colaphizet. 


*Propter quod ter dominum rogaui ut discederet a me* 
c. XI, 22 — XII, 8. 


246 AD CORINTHIOS Il. |c. XXVI-XXXIL 


*Et dixit mihi- sufficit tibi gratia mea- nam uirtus in 
infirmitate perficitur 

Libenter igitur gloriabor in infirmitatibus meis ut in- 
habitet in me uirtus christi» "Propter quod placeo mihi in 
infirmitatibus in contumeliis. in necessitatibus. in persecutio- s 
nibus. in angustiis pro christo» Cum enim infirmor. tunc 
potens sum» 

" Factus sum insipiens uos me coegistiss Ego enim debui 
& uobis eonmendari 

Nihil enim minus fui ab his qui sunt supra modum: 
apostoli» Tametsi nihil sum "*signa uero apostoli facta sunt 
Super uos» 

In omni patientia signis et prodigiis et uirtutibus 

"P Quid est enim quod minus habuistis prae ceteris ecclesiis 
nisi quod ego ipse non grauaui uos» 15 

AXVII- Donate mihi hanc iniuriam 

* Ecce tertio hoc paratus sum uenire ad uos et non ero 
grauis uobis» Non enim quaero quae uestra sunt sed uos» 
Nec enim debent filii parentibus thesaurizare. sed parentes 
filiis» ' Ego autem libentissime inpendam et superinpendar 
ipse pro animabus uestris: 

Licet plus uos diligens minus diligar '^sed esto» Ego 
ipse uos non grauaui» 

Sed cum essem astutus dolo uos coepi» " Numquid per 
aliquem eorum quos misi ad uos circumueni uos 2; 

*Rogaui titum et misi cum illo fratrem- numquid titus 
uos circumuenit 

Nonne eodem spiritu ambulauimus- nonne hisdem uestigiis» 
Olim putatis quod excusemus nos apud uos coram deo in 
christo loquimur» Omnia autem carissimi propter uestram » 
aedificationem 

?'[imeo enim ne forte cum uenero non quales uolo in- 
ueniam uos» Et ego inueniar a uobis non qualem uultis. 
Ne forte contentiones. aemulationes- animositates- dissensiones: 
detractiones. susurrationes- inflationes- seditiones sint inter uo8» ss 


?! Ne iterum cum ueBero humiliet me deus apud uos» Et 
c. XII, 9—21. 


e. XXVII-XXVIIL] AD CORINTHIOS II. 24T 


lugeam multos ex his qui ante peccauerunt. et non egerunt 
paenitentiam super inmunditiam et fornicationem et inpudi- 
citiam quam gesserunt 
"^!Eecce tertio hoc paratus sum uenire ad uos» In ore 
s duorum uel trium testium stabit omne uerbum» ?praedixi et 
praedico ut praesens bis et nunc absens his qui ante pecca- 
uerunt et ceteris omnibus. quoniam si uenero iterum non 
parcam 
*Àn experimentum quaeritis eius qui in me loquitur 
christus» Qui in uos non infirmatur sed potens est in uobis» 
! Nam etsi crucifixus est ex infirmitate sed uiuit ex uirtute dei 
Nam et nos infirmi sumus in illo sed uiuimus cum eo ex 
uirtute dei ín uobis 
*Uosmet ipsos temptate si estis in fide ipsi uos probate» 
is Án non cognoscitis uos. quia christus ihesus in uobis est. nisi 
forte reprobi estis» | 
*Spero autem quod «cognoscitis quia nos non sumus 
reprobi» "Oramus autem deum- ut nihil mali faciatis» Non 
ut nos probati pareamus- sed ut uos quod bonum est faciatis» 
:Nos autem ut reprobi simus *non enim possumus aliquid ad- 
uersus ueritatem sed pro ueritatem» ?Gaudemus enim quando 
nos infirmi sumus. uos autem potentes estis. hoc et oramus 
uestram consummationem» "Ideo haec absens scribo. ut non 
praesens durius agam secundum potestatem. quam dominus 
:2 dedit mihi in aedificationem et non in distructionem 
XXVIII- "De cetero fratres gaudete perfecti estote 
exhortamini idem sapite» pacem habete et deus pacis et 
dilectionis erit uobiscum» "Salutate in inuicem in osculo 
sancto» Salutant uos sancti omnes» "Gratia domini nostri 
»ihesu christi et caritas dei et communicatio sancti spiritus 
cum omnibus uobis: AMEN : EXPL. 


AD CORINT. II INC- AD GALATAS 
c. XII, 21 — XIII, 18. 





ES hende s" EU 


2o -- cA o oA o ^u A uo cmo e. 70 


248 


BREUIS EPISTULAE 


Galatae sunt graeci hii uerbum ueritatis primum ab apostolo 
acceperunt sed post discessum eius temptati sunt & falsis apostolis 


ut in lege 


et circumcisione uerterentur hos apostolos reuocat ad 


fidem ueritatis scribens ab epheso 


I. 


I. 
III. 
IIII. 
V. 


VI. 
VII. 


VIII. 


VIIII 


» 


X. 
XI. 


XII. 
XIII. 


XIII. 
XV. 


XVI. 


de resurrectione domini 5 


de apostolo & circumcisione galatas refrenante et nobas 
doctrinas anatematezante» 

de apostolo hominibus displicente 

de apostolo euangelium non ab hominibus sed a deo 
diuinitus consecuto. 10 
de apostolo uitam suam priorem in iudaismo et postea 
segregationem ad apostolatum et deinceps iter omnem uel 
cursum ad galatas prosequentem 

de falsis fratribus. et de petro in circumcisione paulo 
uero in gentibus ordinatis ' 15 
de petro anthiocia cum gentibus conueniente et de paulo 
hoc in conspectu omnium repraehendente 

de &postolo legem ueteris testamenti per crucem et pas- 
sionem domini destruente 

de apostolo galatarum stultitiam inclamante quod cum: 
ex auditu fidei spiritus accepissent legis et circumcisioni 
postmodum subiugassent 

de omnibus qui ex operibus legis sunt quod subiecti sunt 
maledicto 

de his qui in lege sunt quod non iustificentur ad deum ss 
de domino redimente nos a maledicto legis cum pro nobis 
ipse factus sit maledictum 

de conparatione testamenti hominis ad promissionem dei 
in semine &brahae quod est dominus christus 

de lege posita quoadusq. ueniret semen repromissionis 
de scribtura concludente omnia sub peccato et legis 
custodia ut promissio daretur credentibus ex fide domini 
nostri ihesu christi 

de aequalitate omnium gentium in domino christo creden- 
tium et liberorum ad seruorum » 


- de credentibus omnibus quod unum semen sint abrahae 
. de conparatione heredis infantis 
. de iudaeis credentibus sub aelementis mundi seruitio 


constrictis donec dominus factus ex femina adque sub lege 
& patre in saeculum mitteretur « 


. de credentibus in dominum quod non sint iam serui sed 





20 


XXXV. 
XXXVI. 
XXXVII. 


AD GALATAS. 249 


filii. et quod qui secundum legem ueteris testamenti uult 
uiuere &elementis mundi optat potius seruire quam deo 


. de fide in aduentu apostoli et reuerentia galatarum 
. de seductorib. galatarum 
. de duob. filiis abrahae et testamentis duob. et monte sina. 


et hierusalem terrestri adq. caelesti 


. de cireumcidentibus se quod ihesus christus eis nihil pro- 


derit sed debitores sint totius legis faciendae 


. de cireumcisione et praeputio quod nihil sint nihil fides 


per dilectionem operata 


. de cursu primo fidei galatarum et de damnationem male 


suadentium ac seductorum 


. de circumcisione et crucis scandalo 
. de inpletione legis in proximi dilectione et periculo liboris 


adq. certaminis 


. de contentione carnis et spiritus 
. de contemptu inanis gloriae ac praesentis 


de sustentatione mutua inter fratres et onere communi 
uel proprio 


. de humanitate discentium uerbum domini erga doctores 
. de seminatione carnalium uel spiritalium 
XXXIIII. 


de elemosyna fauenda in omnes sed maxime ad domesticos 
fidei 

de circumcisis non seruantibus legem et apostolo in cruce 
domini gloriante 

de circumcisione et praeputio quod nihil sint sed noba 
creatura pacem habeat sempiternam 

de apostolo in corpore suo stagmata domini nostri ihesu . 
christi portantem: AMEN 


^! Paulus apostolus non ab hominibus neque per 


hominem. sed per ihesum christum et deum patrem» Qui 
suscitauit eum a mortuis» *Et qui mecum sunt omnes fratres 
ecclesiis galatiae» *Gratia uobis et pax a deo patre nostro 


» et domino ihesu christo. *qui dedit semet ipsum pro peccatis 


nostris. ut eriperet nos de praesenti saeculo nequam- Secundum 


uoluntatem dei et patris nostri. *cui est gloria in saecula 
saeculorum. amen 


c. I, 1—6. 


250 AD GALATAS. [c. II-V. 


LECT: IN 


QUADRAGE- 
SIMA DOXI- 


NICA iii 


II- *Miror quod sic tam cito transferemini ab eo 
qui uos uocauit in gratia christi in aliud euangelium» "Quod 
non est aliud nisi si sunt aliqui qui uos conturbant. et uolunt 
conuertere euangelium christi» *Sed licet nos. aut angelus de 
caelo euangelizet uobis. praeterquam quod euangelizauimus : 
uobis» anathema sit- 

?Sicut praediximus et nunc iterum dico» Si quis uobis 
euangelizauerit praeter id quod accepistis anathema sit 

III- "Modo enim hominibus suadeo. an deo- aut 
quaero hominibus placere» 10 

Si adhuc hominibus placerem.- christi seruus non essem 

IIIIT- "Notum autem uobis facio fratres euangelium 
quod euangelizatum est a me quia non est secundum hominem» 

? Neque enim ego ab hominem accepi illud» Neque didici sed 
per reuelationem ihesu christi 15 

V. "Audistis enim conuersationem meam aliquando 
in iudaismo» Quoniam supra modum persequebar ecclesiam 
dei et expugnabam illam» '* Et proficiebam in iudaismo supra 


. multos coetaneos in genere meo»  Abundantius aemulator 


existens paternarum mearum traditionum» 20 

5 Cum autem placuit ei qui me segregauit de utero matris 
meae- et uocauit per gratiam suam "ut reuelaret filium suum 
in me. ut, euangelizem illum in gentibus» Continuo non ad- 
quieui carni et sanguini "neque ueni hierosolyma ad ante- 
cessores meos apostolos» Sed abii in arabiam. et iterum» 
reuersus sum damascum 

Deinde post annos tres ueni-hierosolyma uidere petrum 
et mansi aput eum diebus XV» "Alium autem apostolorum 
uidi neminem nisi iacobum fratrem domini» "Quae autem 
scribo uobis ecce coram deo quia non mentior» ?' Deinde ueni s» 
in partes syriae et ciliciae- "eram autem ignotus facie ecclesiis 
iudaeae quae erant in christo» ?* Tantum autem auditum habe- 
bant. quoniam qui persequebantur nos aliquando nunc euangelizat 
fidem quam aliquando expugnabat "et in me clarificabat 


deum 4 | 35 
c. I, 6—24. 


c. VI-VII.] ÀD GALATAS. 251 


VI- ^!Deinde post annos XIIII iterum ascendi hiero- 
solyma cum barnaba adsumpto tito» ?Ascendi autem secun- 
dum reuelationem et contuli cum illis euangelium dei quod 
praedico in gentibus 

5 Seorsum autem his qui uidebantur aliquid esse 

Ne forte in uacuum currerem aut cucurrissem 

?Sed neque titus qui mecum erat cum esset gentilis con- 
pulsus est circumcidi 

*Sed propter subintroductos falsos fratres qui subin- 

iv troierunt explorare libertatem nostram quam habemus in christo 
ihesu ut nos in seruitutem redigerent» *Quibus neque ad 
horam cessimus subiectioni ut ueritas euangelii permaneat 
aput uos 

* Ab his autem qui uidebantur esse aliquid quales ali- 

i quando fuerint nihil mea interest» Deus personam hominis 
non accepit» Mihi enim qui uidebantur esse aliquid nihil cen- 
tulerunt» 

"Sed e contrario cum uidissent quod creditum est mihi 
euangelium praeputii sicut petro circumcisionis» *Qui enim 

?: operatus est petro in apostolatum circumcisionis operatus est 
et mihi inter gentes» * Et cum cognouissent gratiam quae data 
est mihi» Petrus et iacobus et iohannis qui uidebantur columnae 
esse dextras derunt mihi et barnabae societatis» Ut nos in 
gentes ipsi autem in circumcisionem» "Tantum ut pauperum 

23; memores essemus quod etiam sollicitus fui hoc ipsum facere 

VII- "Cum autem uenisset petrus anthiociam in 
faciem ei restiti quia repraehensibilis erat» "Prius enim quam 
uenirent quidam ab iacobo cum gentibus edebant» Cum autem 
uenissent subtrahebat et segregabat se timens eos qui ex 

s circumcisione erant» '? Et simulationi eius consenserunt ceteri 
iudaei ita ut et barnabas duceretur ab eis in illa simulatione» 
MSed cum uidissem quod non recte ambularent ad ueritatem 
euangelii dixi petro coram omnibus» 

Si tu cum iudaeus sis gentiliter et non iudaicae uiuis 

s quomodo gentes cogis iudaizare. '*Nos natura indaei et non 


ex gentibus peccatores» '*Scientes quod non iustificatur homo 
c, II, 1—16. 


252 AD GALATAS. [c. VII-XII. 


ex operibus legis nisi per fidem ihesu christi. Et nos in 
christo ihesu credimus ut iustificemur ex fide christi et non 
ex operibus legis* ex operibus enim legis non iustificabitur 
omnis Caro 
VIII- "Quod si quaerentes iustificari in christo. in- : 
uenti sumus etf ipsi peccatores 
Numquid christus peccati minister est. absit» '9Si enim 
quae destruxi- haec iterum aedifico- praeuaricatorem me in- 
wcr PosTSfituo» * '" Ego enim per legem legi mortuus sum ut deo 
TA FERA ujuam christo confixus sum cruci. 10 
P?Uiuo autem iam non ego uiuit uero in me christus. 
Quod autem nunc uiuo in carne in fide uiuo fili dei qui 
dilexit me et tradidit se ipsum pro me» ?' Non abicio gratiam 
dei» si enim per legem iustitia- ergo christus gratis mortuus est 
VIIIH- *'O insensati galatae quis uos fascinauit* ante: 
quorum oculos christus ihesus proscriptus est crucifixus* 
?^hoc solum à uobis uolo discere ex operibus legis spiritum 
accepistis an ex auditu fidei» *Sic stulti estis ut cum spiritu 
coeperitis nunc carne consummamini» *Tanta passi estis sine 
causa. si tamen sine causa» *Qui ergo tribuit uobis spiritum. :o 
et operatur uirtutes in uobis ex operibus legis. an ex auditu 
fidei» *Sicut scriptum est» Credidit abraham deo et reputatum 
wcr Posrest ei ad iustitiam» t 'Cognoscite ergo quia qui ex fide sunt. 
"AFEM^" hii sunt filii abrahae 
MProuidens autem scriptura quia ex fide iustificat gentes ss 
deus praenuntiauit abrahae» Quia benedicentur in te omnes gentes 
X. *Igitur qui ex fide sunt benedicentur cum fideli 
abraham» "Quicumque enim ex operibus legis sunt sub male- 
dicto sunt 
ORO Ule- Scriptum est enim maledictus omnis qui non permanserit » 
in omnibus quae scripta sunt in libro legis ut faciant ea 
XI. "Quoniam autem in lege nemo iustificatur aput 
deum manifestum est» Quia iustus ex fide uiuit» "Lex autem 
w pzur- DOD est ex fide- sed qui fecerit ea uiuit in illis 
XII. "Christus nos redemit de maledicto legis factus 


pro nobis maledictum 
c. II, 16 — III, 18. 


e, XII-XVIIII.] AD GALATAS. 253 


Quia scriptum est, Maledictus omnis qui pependit in ligno w »svre- 
"ut in gentibus benedictio abrahae fieret in christo ihesu ut 
pollicitationem spiritus accipiamus per fidem 4 
XIII- "Fratres secundum hominem dico» Tamen ho- "E, ADvER- 
; minis confirmatum testamentum 4 nemo spernit aut superor- "pam 
dinat- "Abrahae dictae sunt promissiones et semini eius» 
Non dicit et seminibus quasi in multis sed quasi in uno 
et semini tuo qui est christus» "hoc autem dico» 
Testamentum confirmatum a deo quae post CCCC et 
(XXX annos facta est lex 
Non irritam facit ad euacuandam promissionem patrum. 
*Nam si ex lege hereditas iam non ex repromissione» Abrahae 
autem per repromissionem donauit deus 
XIIII- ?Quid igitur lex propter transgressiones posita 
1: est- donec ueniret semen cui repromiserat. ordinata per angelos 
in manu mediatoriss» ? Mediator autem unius non est deus 
autem unus est» 
XV. "Lex ergo aduersus promissa dei- absit» Si 
enim data esset lex quae possit uiuificare» Uere ex lege esset 
s justitia. "sed conclusit scriptura omnia sub peccato ut repro- 
missio ex fide ihesu christi daretur credentibus» ? Prius autem 
quam ueniret fides sub lege custodiebamur- conclusi in eam 
fidem quae reuelanda erat» "Itaque lex pedagogus noster erat 
in christo ihesu ut ex fide iustificemur» " Ad ubi uenit fides 
siam non sumus sub pedagogo» "Omnes enim fili: dei estis 
per fidem in christo ihesu t 
XVI. "Quicumque enim in christo baptizati estis «seno 
christum induistis» "* Non est iudaeus neque graecus» Non est 
seruus neque liber. Non est masculus neque femina 
» Omnes enim uos unum estis in christo ihesu 
XVII. *Si autem uos unum estis. in christo ihesu. 
ergo abrahae semen estis secundum promissionem heredes 
XVIII *'Dico autem quanto tempore heres paruulus 
nihil differt & seruo cum sit dominus omnium- *Sed sub totoribus 
set actoribus est usque ad praefinitum tempus a patre 


XVIIII- *Ita et nos cum essemus paruuli sub elementis 
c. IIl, 13 — IV, 3. 


254 AD GALATAS. [c. XVIDI-XXIIL. 


huius mundi eramus seruientes» *'Ad ubi uenit plenitudo 
temporis» 

Misit deus filium suum, Natum ex muliere factum sub 
lege *ut eos qui sub lege erant redimeret. ut adoptionem 
filiorum reciperemus s 

XX- "Quoniam estis fili dei misit deus spiritum filii 
sui in corda nostra clamantem abba pater» "Itaque iam non 
est seruus sed filius. quodsi filius et heres per deum» t *Sed 
tunc quidem ignorantes deum his qui natura non sunt dii 
seruiebatis. * Nunc autem cum cognoueritis deum- Immo cogniti :o 
sitis a deo- quomodo conuertimini iterum ad infirma et egena 
elementa quibus denuo seruire uultis» '"Dies obseruatis et 
menses et tempora et annos» '' Timeo uos ne forte sine causa- 
Jaborauerim in uobis 

7 Estote sicut et ego quia et ego sicut uos 15 

XXI. Obsecro autem uos fratres nihil me laesistis» 
7 Scitis autem quia per infirmitatem carnis euangelizaui uobis 
iam pridem | 

"* Et temptationem uestram in carne mea non spraeuistis 
neque respuistis sed sicut angelum dei excepistis me sicut» 
christum ihesum» '*Ubi est ergo beatitudo uestra» Testimonium 
enim perhibeo uobis quia si fieri possit. oculos uestros eruissetis 
et dedissetis mihi 

1 Ergo inimicus uobis factus sum uerum dicens uobis; 

XXII- "Aemulantur uos non bene sed excludere uos: 
uolunt ut illos aemulemini» 

15 Bonum autem aemulamini- in bono semper et non tantum 
cum praesens sum aput uos» 

XXIII- ^Filioli mei quos iterum parturio donec for- 
metur christus in uobis» ?Uellem autem esse aput uos modo » 
et mutarem uocem meam quoniam confundor in uobis» 

? Dicite mihi qui sub lege uultis esse legem non legistis» 
2 Scribtum est enim quoniam abraham duos filios habuit 
unum de ancilla: et unum de libera 

?Sed qui de ancila secundum carnem natus est. quis: 


autem de libera per repromissionem ? quae sunt per allegoria 
c. IV. 3—24. 


c. XXIUI-XXVIL] AD GALATAS. 255 


dicia» haec enim sunt duo testamenta» Unum quidem a monte 
sina in seruitutem generans quae est agar. 

* Sina.enim.mons est in arabia- qui coniunctus est ei 
quae nunc est hierusalem et seruit cum filiis suis» "Quae 

s sursum est autem hierusalem libera est quae est mater nostra» 
sicut " scriptum est 

Laetare sterelis quae non paris erumpe et exclama quae 
non parturis 

Quia multi filii desertae magis quam eius quae habet uirum» 

i0 Nos autem fratres secundum isaac promissionis filii sumus 

3 Sed quomodo tunc qui secundum carnem natus fuerat 
persequebatur eum qui secundum spiritum ita et nunc» "Sed 
quid dicit scriptura- eice ancilla et filium eius» Non enim heres 
erit filius ancillae cum filio liberae» *'Itaque fratres non sumus 

is ancillae filii sed liberae ^'qua libertate nos christus liberauit 

State et nolite iterum iugo seruitutis contineri 

XXIIII- *Ecce ego paulus dico uobis quoniam si 
circeumcidamini christus uobis nihil proderit» *Testificor autem 
rursum omni bomini circumcidenti se- quoniam debitor est 

s uniuersae legis faciendae» 

' Euacuati estis a christo qui in lege iustificamini a gratia 
excidistis« *Nos enim spiritum ex fidem spem iustitiae ex- 
pectamus » 

XXV- *Nam in christo ihesu neque circumcisio aliquid 

s ualet neque praeputium- sed fides que per caritatem operatur 

XXVI. 'Currebatis bene quis uobis inpediuit ueritati 
non oboedire» *Persuasio haec non est ex eo qui uocat uos» 
? Modicum fermentum tota massam corrumpit» '" Ego confido 
in uobis in domino. quod nihil aliud sapietis« Qui autem con- 

soturbat uos portauit iudicium quicumque est ille 

XXVII " Ego autem fratres si circumcisionem adhuc 
praedico. quid adhuc persecutionem patior» Ergo euacuatum 
est scandalum crucis "utinam abscindantur qui uos conturbant 

"los enim in libertatem uocati estis fratres» tantum ne 

s; libertatem in occasionem carnis detis sed per caritatem seruite 
in inuicem ' 
c. IV. 24 — V, 13. 


IN ESAIA 
PROF: 


LECT. IN 

QUADRAGE- 
8IMA IEIU- 
NIO TERTIO 


256 AD GALATAS. [c. XXVIII-XXXIII. 


XXVIII- "Omnis enim lex in uno sermone inpletur» 
Diligis proximum tuum sicut te ipsum» '*Quodsi in inuicem 
mordetis et comeditis uidete ne ab inuicem consummamini 

XXVIIII- '*^Dico autem spiritu ambulate et desiderium 
carnis non perficietis» "'Caro enim concupiscit aduersus : 
spiritum» Spiritus autem aduersus carnem» Haec enim inuicem 
Sibi aduersantur ut non quaecumque uultis illa faciatis» 
? Quodsi spiritu ducimini non estis sub lege» '*Manifesta autem 
sunt opera carnis 

Quae sunt. fornicatio. inmunditia luxuria *"' idolorum ser- :o 
uitus. beneficia inimicitiae. contentiones. aemulationes. irae 
rixae. dissensiones- hereses. "'inuidiae- homicidia. ebrietates- 
commissationes» Et his similia quae praedico uobis sicut 
praedixi quoniam qui talia agunt regnum dei non consequentur» 
? Fructus autem spiritus est. caritas gaudium: pax. longani- 
mitas- bonitas. benignitas fides. * modestia- continentia aduersus 
huiusmodi non est lex» *Qui autem christi sunt carnem suam 
crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis 

XXX. "Si uiuimus spiritu. spiritu et ambulemus» 
? Non efficiamur inanis gloriae cupidi» Inuicem prouocantes» 
inuicem inuidentes 

XXXI. *!Fratres. et si praeoccupatus fuerit homo 
in aliquo delicto. Uos qui spiritale estis huiusmodi instruite 
in spiritu mansuetudinis» Considerans te ipsum ne et tu 
tempteris 25 

? Alter alterius onera portate et sic adimplebitis legem 
christi» * *Nam si quis existimat se aliquid esse cum nihil 
sit ipse se seducit» *Opus autem suum probet unusquisque 
et sic in semet ipso tantum gloriam habebit et non in altero» 
*Unusquisque enim onus suum portabit 30 

XXXII- *Communicet autem- is qui cathecizatur- uer- 
bum ei qui se cathecizat. in omnibus bonis — - 

XXXIII- "Nolite errare. deus non inridetur» *Quae 
enim seminauerit homo haec et metet» Quoniam qui seminat 
in carne sua. de carne et metet corruptionem» Qui autem» 


seminat in spiritu. de spiritu metet uitam aeternam 
c. V, 14 — VT, 8. 


- 


XXXIII-XXXVII.] AD GALATAS. 257 


 ^Bonum autem facientes non deficiamus. tempore enim 
8Suo metemus non deficientes 
AXXIII- "Ergo dum tempus habemus operemur 
bonum ad omnes maxime autem ad domesticos fidei 
s XXXV. "Uidete qualibus litteris scribsi uobis 
mea manu. 
"Quicumque enim placere uolunt in carne hii cogunt uos 
circumcidi tantum ut in cruce christi persecutionem non patiantur 
? Neque enim qui circumciduntur legem custodiunt sed 
uolunt uos circumcidi ut in carne uestra glorientur 
XXXVI- '* Mihi autem absit gloriari nisiin cruce domini 
nostri ihesu christi 
Per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo 
"In christo enim ihesu neque circumcisio aliquid ualet 
"neque praeputium» Sed noua creatura» ' Et quicumque hanc 
regulam secuti fuerint. pax super illos misericordia et super 
israhel dei ) 
XXXVIL "de cetero nemo mihi- molestus sit» Ego 
enim stigmata ihesu in corpore meo porto» '*Gratia domini 


* nostri ihesu christi cum spiritu uestro fratres: AMEN .... 
c. VI, 9—18. 


EXPL. EPISTULA AD GALATAS 
INC. ARGUMENTUM AD EPHESIOS 


Ephesi sunt asiani hi accepto uerbo ueritatis persteterunt 
ssin fide hos conlaudat apostolus scribens eis ab urbe roma de carcere 
per thycium diaconum ef 9 o. o] o9 9 5s n; c «3 4. 4. . 
EXPL. ARGUMENTUM. INC. BREBIS 
I. desanctis quod ante constitutionem mundi in domino 
christo electi sunt et de omni sapientia et prudentia 
30 sacramenti et renouatione omnium in domino christo quae 
in caelis sunt et quae in terra 
II- de apostolo pro ephesios depraecante et surrectione domini 
et ascensu et potestate 
III. de principe potestatis heris huius spiritus 
a5 IIII- de deo per diuitias misericordiae suae sancto cum christo 
domino conuiuificante et in caelestib. conlocante 
17 


XXXI. 


. de gloria tribulationis 
. de omni patria in caelis et in terris. et homine interiore 


. de unitate et mutua sustentatione sanctorum 
. de una fide et unum baptisma 
. de diuersitate gratiae donationis dei et aedificationis cor- 


BREBIS EPIST. AD EPHESIOS. 


. de sanctis quod non uirtute sua a domini gratia ueniant 


sed dono et beniuolentia dei 


. de praeputio et circumcisione 


de domino legem mandatorum in sententiis euacuantem 
et duos conderet in semet ipso 5 


. de ciuibus sanctorum et domesticis dei et de aedificatione 


templi 


. de mysterio domini quod ante passione ipsius generationibus 


aliis non fuerit reuelatum 
10 


et omni plenitudine scientiae dei 


- de domino super omnia quam a sanctis petitur abundantius 


largiente 


poris domini et uiro perfecto in mensura, aetatis plenitu- 
dinis eius 


. de stultitia. gentium et libidine et omni turpi.. dine 20 
delictorum 
. de exponendo ueterem et induendo nouum hominem. et 


de mendacio et ueritate 


. de ira sed. innocenti et opera manuum 
. de abstinentia mali sernionis et de non contradicendo 15 


spiritum sanctum et de mutua sustentatione sanctorum 


. dedilectione et quod sancti debeant deum in omnibus imitari 
. de abstinentia scurrilitatis et omnium uitiorum 

. de seductorib. et inpudicis 

. de cautionem uiuendi et sapientia 

. de subiectione mulierum ad maritos 

. de uiris ut diligant coniuges suas 

. de obsequio filiorum - 

. de parentum erga filios temperamento 

. de seruorum obsequio 

. de temperamento dominorum 

. de indumento armorum dei. Et insidiis diaboli et concul- 


35 


catione aduersus potestates 
de fidelitate et ministerio giá 


EXPL BREBIS. INC. CORPUS 
EPISTULAE FELICITER 


40 


c. I-II] AU EPHESI0S. 259 


"Paulus apostolus ihesu christi per uoluntatem 
dei sanctis omnibus qui sunt ephesi et fidelibus in christo ihesu» 

^Gratia uobis et pax & deo patre nostro et domino ihesu 
christo ' 

5 * Benedictus deus et pater domini nostri ihesu christi» 
Qui benedixit nos in omni benedictione spiritali in caelestibus 
in christo *sicut elegit nos in ipso aut e mundi constitutionem 

Ut essemus sancti et inmaculati in conspectu eius in 
caritate» *Qui praedestinauit nos in adoptionem filiorum per 
i0 jhesum christum in ipsum secundum propositum uoluntatis suae» 
*In laudem gloriae gratiae suae in qua gratificauit nos 
in dilecto filio suo» 
'[n quo habemus redemptionem per sanguinem eius 
remissionem peccatorum 

T Secundum diuitias gratiae eius *quae superabundauit in 
nobis. in omni sapientia et prudentia» *Ut notum faceret 
nobis sacramentum uoluntatis suae» Secundum bonum placitum 
eius quod proposuit in eo "in dispensationem plenitudinis 
temporum» Instaurari omnia in christo quae in caelis et quae 

:)in terra sunt in ipso» "In quo etiam sorte uocati sumus» 
Praedestinati secundum propositum eius» Qui omnia operatur 
secundum consilium uoluntatis suae "ut simus in laudem 
gloriae eius qui ante sperauimus in christo» '"'In quo et uos 
cum audissetis uerbum ueritatis euangelium salutis uestrae» 

»»In quo et credentes signati estis spiritu promissionis sancto» 
MQui est pignus hereditatis nostrae» In redemptionem ad- 
quisitionis in laudem gloriae ipsius 

II. '*Propterea et ego audiens fidem uegtram quae 
est in domino ihesu» Et dilectionem in omnes sanctos !'*non 

e cesso gratias agens pro uobis. memoriam uestri faciens in 
orationibus meis. "ut deus domini nostri ihesu chrisi pater 
gloriae- det uobis spiritum sapientiae et reuelationis in agnitione 
eius» "Inluminatos oculos cordis uestri 

Ut sciatis quae sit spes. uocationis eius» Quae diuitiae 
ssgloriae hereditatis eius in sanetis» ' Et quae sit supereminens 


magnitudo uirtutis eius in nos qui credidimus» Secundum 
c. I, 1—19. 
17* 


LECT- IN 
QUARTA 
FERIA PA- 
SCHE 


260 AD EPBHESIOS. [c. II- VI. 


operationem potentiae uirtutis eius "quam operatus est in 
christo» Suscitans illum a mortuis et constituens ad dexteram 
suam in caelestibus: 

?'Supra omnem principatum et potestatem» Et virtutem 
et dominationem» s 

Et omne nomen quod nominatur. Non. solum in hoc 
saeculo sed in futuro 

7? Et omnia subiecit sub pedibus eius» Et ipsum dedit 
caput supra omnia ecclesia ? quae est corpus ipsius» Plenitudo 
eius qui omnia in omnibus adimpletur. 10 

III. ^!Et uos cum essetis mortui delictis et peccatis 
uestris» ?*In quibus aliquando ambulastis secundum saeculum 
mundi huius 

Secundum principem potestatis aeris huius spiritus qui 
nunc operatur in filios diffidentiae» *In quibus et nos ommes: 
aliquando conuersati sumus in desideriis carnis nostrae» 
Facientes uoluptates carnis et cogitationum» Et eramus natura 
filii irae sicut et ceteri, 

III. *Deus autem qui diues est in misericordia» 
Propter nimiam caritatem suam quam dilexit nos. *et cum» 
essemus mortui peccatis conuiuificauit nos christo» Cuius gratia 
estis salbati» * Et conresuscitauit et consedere fecit in caelestibus 
in christo ihesu» "Ut ostendere in saeculis superuenientibus 
abundantes diuitiae gratiae suae» 

In bonitate super nos in christo ihesu 25 

V. *Gratia enim estis saluati per fidem et hoc non 
ex uobis dei enim donum est» *Non ex operibus ut ne quis 
glorietur, | 

"Ipsius enim sumus factura» Creati in christo ihesu in 
operibus bonis» Quae praeparauit deus ut in illis ambulemus» t s 

VI. "Propter quod memores estote quod aliquando 
uos qui eratis gentes in carne qui dicimini praeputium» Ab 
ea quae dicitur circumcisio in carne manu facta» '*Qui eratis 
in illo tempore sine christo 

Alienati a conuersatione israhel. et hospites testamentorum x 


promissionis 
c. I, 19 — II, 12. 


c. VI-VIIIL] ÀD EPHESIOS. 261 


Spem non habentes et sine deo in hunc mundo 

VII- "Nunc autem in christo ihesu uos qui aliquando impvioen- 
eratis longe, Facti estis prope in sanguine christi» '*Ipse est ws 
enim pax nostra qui fecit utraque unum» Et medium parietem 

s macheriae soluens ''inimicitia in carne sua» Legem manda- 
torum decretis euacuans» Ut duos conderet in semet ipsum 

In unum nouum hominem faciens pacem» '* Et reconciliet 
ambos in uno corpore deo per crucem 

Interficiens inimicitia in semet ipso» "Et ueniens euan- 

iogelizauit pacem uobis qui longe fuistis et pacem his qui prope» 

"Quoniam per ipsum habemus accessum ambo in uno spiritu 
ad patrem 

VII ?Ergo iam non estis hospites aduenae» Sed 
estis ciues sanctorum et domestici dei» 

15 ?  Superaedificati super fundamentum apostolorum et pro- 
phetarum» Ipso summo angulari lapide christo ihesu. *'in quo 
omnis aedificatio constructa crescit in templum sanctum in 
domino - 

?: [n quo et uos coaedificamini in habitaculum dei in spiritu: 

20 VIIIT- *!huius rei gratia ego paulus uinctus christi 
ihesu pro uobis gentibus» *Si tamen audistis dispensationem 
gratiae dei quae data est mihi in uobis» *Quoniam secundum 
reuelationem notum mihi factum est sacramentum sicut supra 
scribsi in brebi» *Prout potestis legentes intellegere prudentiam 

s meam in mysterio christi» *Quod aliis generationibus non est 
agnitum filiis hominum» Sicut nunc reuelatum est sanctis 
apostolis eius et prophetis in spiritu, *Esse gentes coheredes 
et concorporales et conparticipes promissionis in christo ihesu. 

Per euangelium "factus sum ego minister secundum donum 
sogratiae dei: quae data est mihi» Secundum operationem uir. 
tutis eius 
*Mihi omnium minimo sanctorum data est gratia haec 
In gentibus euangelizare ininuestigabiles diuitias christi 
?et inluminare omnes 

35 Quae sit dispensatio sacramenti» Absconditis a saeculis 

in deo qui omnia creauit» '^Ut innotiscat principibus et 
c. II, 12 — III, 10. 


262 AD EPHESIOS. [c. VIII-XV. 


potestatibus in caelestibus per ecclesiam multiformis sapientiae 
dei» "Secundum praefinitionem saeculorum» Quam fecit in 
christo ihesu domino nostro» t "In quo habemus fiduciam et 
accessum» In confidentiam per fidem eius 
X. "Propter quod peto ne deficiatis in tribulationibus s 
meis pro uobis» Quae est gloria uestra 
XI. "huius rei gratia flecto genua mea ad patrem 
domini nostri ihesu christi» "Ex quo omnis paternitas in 
caelis et in terra nominatur- 
'"Ut det uobis secundum diuitias gloriae suae» 10 
Uirtutem conroborari per spiritum eius in interiorem 
hominem» !"'Habitare christum per fidem in cordibus uestris» 
"In caritate radicati et fundati ut possetis conpraehendere 
cum omnibus sanctis» Quae sit latitudo et longitudo 
Et sublimitas et profundum» "* Scire etiam supereminentem v 
scientiae caritatem christi» Ut inpleamini in omnem plenitu- 
dinem dei 
XII- "Ei autem qui potens est omnia facere» Super- 
abundanter quam petimus aut intellegimus 
Secundum uirtutem quae operatur in nobis "ipsi gloriae 
in ecclesia et in christo ihesu» In omues generationes saeculi 
saeculorum- AMEN 
PAECT NN XIIIT- *!Obsecro itaque uos ego uinctus in domino» 
""'* Ut digne ambuletis uocatione qua uocati estis. *cum omni 
humilitate et mansuetudine» Cum patientia» Subportantes s 
inuicem in caritate 
*Solliciti seruare unitatem spiritus in uineulo pacis» 
*Unum corpus et unus spiritus 
Sicut et uocati estis in una spe uocationis uestrae 
XIII- *Unus dominus. una fides. unum baptisma » 
*unus deus et pater omnium qui super omnes et per omnia 
et in omnibus nobis 
XV. "Unicuique autem nostrum data est gratia 
secundum mensura donationis christi 
TN PSALNO *Propter quod dicit» Ascendens in altum- captiuam duxit 
captiuitatem dedit dona hominibus 7 
c. III, 10 — IV, 8. 


e, XV-XVIL]- AD EPHESIOS. 263 


*Quod autem asCendit quid est nisi quia et descendit 
primum in inferiores partes terrae» '"Qui descendit ipse est 
et qui ascendit super omnes caelos. ut inpleret omnia 

"Et ipse dedit quosdam quidem apostolos» quosdam 

s autem prophetas. alios uero euangelistas* alios autem pastores 
et doctores " ad consummationem sanctorum» In opus ministerii» 
In aedificationem corporis christi» 

? Donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis 

filii dei» In uirum perfectum- in mensuram aetatis plenitudinis 
i christi t ' 

^ Ut iam non simus paruuli fluctuantes» Et circumferamus 
omni uerbo doctrinae» In nequitia hominum» In astutia ad 
circumuentionem erroris» PUeritatem autem facientes. In 
caritatem crescamus-in illo per omnia qui est caput christus 


15 !* Ex quo totum corpus conpactum et conexum 
. Per omnem iuncturam subministrationis secundum opera- 
tionem 


In mensuram uniuscuiusque membri augmentum corporis 
facit* In aedificationem sui in caritate 
40 XVI. "Hoc igitur dico et testificor in domino» Ut 5C» N. 
iam non ambuletis sicut gentes ambulant in uanitate sensus "m6 uu - 
sui» ''Tenebris obscuratum habentes intellectum- alienati a 
uita dei» Per ignorantiam quae est in illis» 
Propter caecitatem cordis ipsorum» '*Qui desperantes 
s semet ipsos tradiderunt inpudicitiae 
In operationem inmunditiae ommis in auaritia 
XVII- "Uos autem non ita didicisti christum» "Si 
tamen illum audistis et in ipso edocti estis. sicut et ueritas 
in ihesu» "Deponere uos secundum pristinam conuersationem 
» ueterem hominem» Qui corrumpitur secundum desideria erroris» $ LECT IN. 
?Renouamini autem spiritum mentis uestrae» *'Et inducite "nceu- 
nouum hominem 
Qui secundum deum creatus«est in iustitia et sanctitate 
ueritatis» * Propter quod deponentes mendacium» Loquimini 
ssueritatem unusquisque cum proximo suo» Quoniam sumus in- 


uicem membra 
C. IV, 9—25. 


264 AD EPHESIOS. [c. XVIII-XXiL 


XVIIT. ** Irascimini autem et nolite peccare» Sol non 
occidat super iracundiam uestram» "Nolite locum dare diabolo» 
? Qui furabatur iam non furetur 

Magis autem laboret operando manibus suis quod bonum 
est» Ut habeat unde retribuat necessitatem patienti 5 

XVIIII- "Omnis sermo malus ex ore uestro non pro- 
cedat» Sed si quis bonus ad aedificationem opportunitatis fidei 
ut det gratiam audientibus» "'Et nolite contristare spiritum 
sanctum dei» In quo signati estis in die redemptionis» *' Omnis 
amaritudo et ira et indignatio et clamor et blasphemia tollatur : 
& uobis cum omni malitia» 

? Estote autem inuicem benigni» Misericordes donantes 
inuicem- sicut et deus in, christo donauit nobis t 


wc" XX. 5!Estote ergo imitatores dei sicut filii carissimi 
8m EU- 26t ambulate in dilectione - 


Sicut et christus dilexit nos» 

Et tradidit semet ipsum pro nobis» Oblationem et hostiam 
deo in odorem suauitatis» 

XXI. *Fornicatio autem et omnis inmunditia aut 
auaritia» Nec nominetur in uobis sicut decet sanctos 20 

* Aut. turpitudo- aut stultiloquium» Aut scurrilitas quae 
ad rem non pertinet» Sed magis gratiarum actio» *Hoc enim 
scitote intellegentes 

Quod omnis fornicator aut inmundus aut auarus. quod 
est idolorum seruitus» Non habet hereditatem in regno christi» 
et dei t 

XXII- *Nemo uos seducat inanibus uerbis» Propter 
haec enim uenit ira dei in filios diffidentiae» ' Nolite ergo 
effici participes eorum» ? Eratis enim aliquando tenebrae» nunc 
autem lux in domino: 39 

Ut filii lucis ambulate. *fructus enim lucis est in omni 
bonitate et iustitia et ueritate» ''Probantes quid sit bene- 


placitum deo . 
!G! Et nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum» 
Magis autem et redarguite» 35 


7? Quae enim in occulto fiunt ab ipsis turpe est et dicere 
c. IV, 26 — V, 12, 


—- ".& 


c, XXII-XXV.] AD EPHESIOS. 265 


"Omnia autem Quae arguuntur a lumine manifestantur 

Omne enim quod manifestatur lumen est» "Propter quod 
dicit» Surge quid dormis et exurge a mortuis et inluminabit 
tibi christus 

5 XXIII- *Uidite itaque fratres quomodo caute ambuletis 

Non quasi insipientes sed ut sapientes» " Redimentes 
tempus quoniam dies mali sunt» "Propterea nolite fieri in- 
prudentes. Sed intellegentes quae sit uoluntas domini 

5* Et nolite inebriar& uino in quo est luxuria» Sed in- 

: plemini spiritu "loquentis uobismet ipsis in psalmis et hymnis 
et canticis spiritalibus» Cantantes et psallentes in cordibus 
uestris domino gratias agentes semper- pro omnibus in nomine 
domini nostri ihesu christi 

Deo et patri "subiecti inuicem in timore christi 

15 XXIIII- "Mulieres uiris suis subditae sintsicut domino» 

? Quoniam uir caput est mulieris» Sicut et christus caput 
est ecclesiae» Ipse saluator corporis» *Sicut ecclesia subiecta 
est christo- ita et mulieres uiris suis in Qmnibus 

XXV. "Uiri similiter diligite uxores uestras. sicut 

x»Oet christus dilexit ecclesiam» Et semet ipsum tradidit pro ea 
? ut illam sanctificaret 

Mundans labacro aquae in uerbo. " ut exhiberet ipse sibi 
gloriosam ecclesiam» Non habentem maculam aut rugam aut 
aliquid eiusmodi» 

-: . Bed ut sit sancta et inmaculata. **ita et uiri debent 
diligere uxores suas ut corpora sua» Qui suam uxorem diligit 
se ipsum diligit» * Nemo enim umquam carnem suam odio 
habuit sed nutrit et fobet eam sicut et christus ecclesiam 

?Quia membra sumus corporis eius» de carne eius et de 

»O0ssibus eius» 

*'Propter hoc relinquid homo patrem suum et matrem 
suam et adherebit uxori suae. et erunt duo in carne una» 
9$ Sacramentum hoc magnum est» 

Ego autem dieo in christo et in ecclesia» * Uerum tamen 

»et uos singuli» Unusquisque suam uxorem sicut se ipsum 


diligat» Uxor autem ut timeat uirum 
. c. V, 13— 98. 


rd 


206 AD EPHESIOS, [c. XXVI-XXX. 


*!Fili oboedite parentibus uestris in domino» Hoc enim 
est iustum» * Honora patrem tuum et matrem 

Quod est mandatum primum in promissionem» *Ut bene 

Sit tibi et sit longeuus super terram» 

XXVII- *Et patres nolite ad iracundiam prouocare s 
filios uestros» Sed educate illos in disciplina et correptione 
domini 

XXVIII- *Serui oboedite dominis carnalibus cum 
timore et tremore» In simplicitatem cordis uestri sicut christo» 

* Non ad oculum seruientes quasi hominibus placentes 10 

Sed ut serui christi» Facientes uoluntate dei ex animo 
"cum bona uoluntate 

Seruientes sicut domino et non hominibus» *Scientes 
quoniam unusquisque quodcumque fecerit bonum hoc percipiet 
a domino 15 

Siue seruus siue liber 

XXVIIII- ?Et uos domini eadem facite illis remittentes 


minas 
Scientes quia et illorum et uester dominus est in caelis 
Et personarum acceptio non est aput deum 3 
Tg XXX. "De cetero fratres confortamini in domino et 
$1MA IKIU- ' 


wu» vr ln potentia uirtutis eius» 

"Et induite uos arma dei ut possetis stare aduersus 
insidias diaboli» "Quia non 'est nobis conluctatio aduersus 
carnem et sanguinem» Sed aduersus principes et potestates ss 

Aduersus mundi rectores tenebrarum harum» 

Contra spiritalia nequitia in caelestibus» "Propterea 
accepite armatura del» Ut possitis resistere in die malo» Et 
in omnibus perfecti stare 

MState ergo succincti lumbos uestros in ueritate 30 

Et induiti luricam iustitiae 

*et calciati pedes in praeparatione euangelii pacis 

IN 1SMA" '^ In omnibus sumentes scutum fidei» In quo possetis omnia 
tela nequissimi ignea extinguere "et galeam salutis adsumete» 

Et gladium spiritus quod est uerbum dei» * ' Per omnem s 


orationem et obsecrationem 
c. VI, 1—18. 


NN "ilm p" 


-— — — — — — 


c, XXX-XXXL) AD EPHESIOS. 267 


Orantes omni tempore in spiritu» Et in ipso uigilantes 
in omni stantia et obsecrationem pro omnibus sanctis» "Et 
pro me ut detur mihi sermo in apertione oris mei cum fiduciam 
notum facere mysterium euangeli» *'Pro quo legationem . 

* fungor in catena» 

Ita ut in ipso audeam prout oportet me loqui 

XXXI- "Ut autem et uos sciatis quae circa me sunt 
quid agam» Omnia nota faciet uobis tychicus carissimus frater 
et fidelis minister in domino» ** Quem misi ad uos iu hoc ipsum 

10 Ut cognoscatis quae circa nos sunt» Ut consuletur corda 
nostra. *'Pax fratribus et caritas cum fide a deo patre nostro et 
domino ihesu christo» "Gratia cum omnibus qui diligunt 
dominum nostrum ihesum christum in incorruptionem AMEN 

c. YI, 18—24. 


35 . . . . e 7 e » 27 $9 € e 9 $9 c9 . e c£] 
EXPL AD EPHESIOS- INCP 
AD PHILIPPENSES 
INC ARG- AD PHILIPPENSES 


30 Philippenses sunt machedones hii accepto uerbo ueritatis perste- 
terunt in fide. nec receperunt falsos apostolos. hos apostolus conlaudat 
Scribens eis à roma de carcere per epafroditum 


EXPL. ARGUMENTUM 
25 INC. BREBIS 
I. de presbyteris quod ipsi fuerint aliquando episcopi 
II. de apostolo pro philippensibus depraecantem 
III. de manifestatione uinculorum apostoli in uniuerso praetorio 
IIII- de uarietate praedicantium deum et de apostolo paratum 
30 ad uiuendum adque moriendum. et de constantia passionis 
et persequentium in interitum patientium uero gloria et 
salutem 
V. de domino quod cum in forma dei esset formam serui 
accipiet humiliauit se ipsum factus oboediens usq. ad 
35 mortem crucis 


268 BREBIS EPIST. AD PHILIPPENSES. 


VI. de sanctis quod in bonis operibus non debeant murmurare 
VII. de fidelitate timothei et negentibus ac magis sua quam 
domini ihesu christi quaerent 
VIII. de phaephrodito animam suam ad mortem propter opus 
domini fideliter offerente 5 
VIIII. de apostolo philippenses in omnib- consolantem 
X. de seductorib. et circumcisione spiritali et quae carnali 
XI]. de perfectis 
XII. deapostolo admonente sanctos. ut ipsum et qui secundum 
furmulam ipsius ambulauerint imitentur et de seductorib- 1o 
populorum 
XIII. de apostolo sanctos hortante ad concordiam et modestiam 
et seueritatem et oratione spiritaliter conponente 
XIIII. de ueritate et castitate adque iustitia et omnib. laudib. 
sempiternae gloriae adq. uirtutis 15 
XV. de sacramento apostoli saturitatis ac famis et rerum 
omnium temperamento 
XVI. de apostolo machedonia proficiscente quod nulla ei ecclesia 
communicauerit in ratione dandi aut accipiendi nisi tan- 
tummodo philippenses 20 
XVII. de desiderio sanctorum in gloria domini 
XVIII de apostolo sanctos omnes in domino salutante 
XVIIII. de caesaris domo quod habuerit sanctos 


EXPL. BREBIS. 25 

^!Paulus et timotheus serui ihesu christi, Omnibus 
sanctis in christo ihesu. qui sunt philippis cum episcopis et 
diaconibus 

" Gratia uobis et pax a deo patre nostro et domino ihesu» 
christo» 

II- *Gratias ago deo meo in omni memoriam uestri 
*semper in cunctis orationibus meis 

Pro omnibus uobis cum gaudio depraecationem faciens» 
FSuper communicationem uestram in euangelio prima dies 
usque nunc 

* Confidens hoc ipsum» Quia qui coepit in uobis in opus 


bonum» Perficiet usque in diem christi ihesu» "Sicut est mihi 
c. Il, 1—7. 


c, II-IIII.] AD PHiLIPPENSES. 269 


dignum hoc sentire pro omnibus uobis, Eo quod habeam 

uos in corde et in uinculis meis et in defensione et confir- 

matione euangelii» Socios gaudii mei omnes uos esse, ?Testis 

enim mihi est deus quomodo cupiam omnes uos in uisceribus 
s Christi ihesu 

? Et hoc oro ut caritas uestra magis ac magis abundet 
in scientia et omni sensu 

!Ut probetis potiora ut sitis sinceres et sine offensione 
in diem christi» "' Repleti fructu iustitiae per christum ihesum 

win gloriam et laudem dei 

III- "Scire autem uos uolo fratres: Quia quae circa - 
me sunt magis ad profectum uenerunt euangelii 

? [ta ut uincula mea manifesta fierent in christo» 

In omni.praetorio et in ceferis omnibus 

15 IIII- '*Et plures fratribus in domino 

Confidentes in uinculis meis abundantius audere sine timore 
uerbum dei loqui» "Quidam quidem propter inuidiam et con- 
tentionem* Quidam autem et propter bonam uoluntatem 
christum praedicant» '*Quidam ex caritate scientes quoniam 

zin defensionem euangelii positus sum» 

"Quidam autem ex contentione christum adnuntiant non 
sincere» Existimantes praessuram resuscitare uinculis meis 
? quid enim dum omni modo 

Siue per occansionem siue per ueritatem christus ad- 

ssnuntietur» Et in hoc gaudeo sed et gaudebo» '*Scio enim 
quia hoc mihi proueniet in salutem per uestram orationem» 
Et subministrationem spiritus ihesu christi 

a Secundum spectationem et spem meam. Quia in nullo 
confundar» Sed in omni fiducia sicut semper» Et nunc magni- 

soficabitur christus in corpore meo 

Siue per uitam siue per mortem» ?'Mihi enim uiuere 
christus est et mori lucrum» ?*Quod si uiuere in carne hic 
mihi fructus est et quid eligam ignoro» ? Coartor autem me 
duobus desiderium habens dissolui et cum christo esse» Multo 

» magis. melius» **Permanere autem in carne necessarium est 


propter uos | 
c. I, 1-—24. 


270 AD PHILIPPENSES. [c. IIII- VI. 


5 Tt hoc confidens scio quia manebo et permanebo in 
omnibus uobis» Ad profectum uestrum et gaudium fidei» **Ut 
gratulatio uestra abundet in christo ihesu in me» Per meum 
aduentum iterum ad uos 

"Tantum digne in euangelio christi conuersamini» Ut s 
siue cum uenero et uidero uos» Siue absens audiam de uobis. 
Quia statis in uno spiritu unianimes conlaborantes fide euan- 
gelii» ^ Et in nullo terreamini ab aduersariis» 

Quae est illis causa perditionis» Uobis autem salutem et 
hoc a deo» Quia uobis donatum est pro christo» Non solum i: 
ut in eum credatis sed ut etiam pro illo patiamini» " Eundem 
certamen habentes qualem et uidistis in me et nunc audistis 
de me 

V. *!Si qua ergo consolatio in christo» Si quod so- 
lacium caritatis» Si qua societas spiritus» Si quid uiscera: 
miserationes» *Implete gaudium meum ut idem sapiatis. 
Eandem caritatem habentes unianimes» Id ipsum sentientes 
*nihil per contentione neque per inanem gloriam» Sed in hu- 
militate superiores sibi inuicem arbitrantes» *Non quae sua 

WC!" sunt singuli considerantes» Sed et ea quae aliorum» * *Hocs 

ru ectU "enim sentite in uobis quod et in christo ihesu- *qui cum in 
forma dei esset non rapinam arbitratus est» Esse se aequalem 
deo» "Sed semet ipsum exinaniuit formam serui accipiens in 
similitudinem hominum factus» Et habitu inuentus ut homo» 
*humiliauit semet ipsum factus oboediens usque ad mortem» s; 
Mortem autem crucis» *Propter quod et deus illum exaltauit» 
Et donauit illi nomen quod est super omnem nomen» '"'Ut in 
nomine ihesu omne genu flectatur» Caelestium terrestrium et 
infernorum 

' Et omnis lingua confiteatur- quia dominus ihesus christus so 
in gloria est dei patris t 

VI. "Itaque carissimi mei sicut semper oboedistis 

Non ut praesentia mei tantum sed multo magis nunc in 
absentia mea cum metu et tremore uestram salutem operamini» 
"Deus est enim qui operatur in uobis» 35 


Et uelle et perficere pro bona uoluntate» !'*Omnia autem 
c. I, 25 — II, 14. 


^". 


e, Vi-VIIII.] ND PHILIPPENSES. 271 


facite sine murmurationibus et haesitationibus» '*Ut sitis sine 

quaerella et simplices filii dei sine repraehensione» In medio 

nationis prauae et peruersae» Inter quos lucetis sicut lumi- 

naria in mundo» '*Uerbum uitae continentes ad gloriam meam 

s in die christi» Quia non in uacuum cucurri neque in uacuum 
laboraui 

"Sed et si inmolor supra sacrificium» In obsequium fidei 


uestrae» Gaudeo et congratulor omnibus uobis» '*Id ipsum : 


autem et uos gaudete et congratulamini mihi» '*Spero autem 
win domino ihesu christo timotheum cito me mittere ad uos» Ut 
ego bono animo sim cognitis quae circa uos sunt» " Neminem 
enim habeo tam unianimem qui sincera affectione pro uobis 
sollicitus sit» *! Omnes enim quae sua sunt quaerunt. non quae 
sunt christi ihesu» ? Experimentum autem eius cognoscite 
15 Quoniam sicut patri filius mecum seruiuit in euangelium» 
? Hunc igitur spero me mittere mox ut uidero quae circa me 
sunt **confido autem in domino 
Quoniam et ipse ueniam ad uos cito 
VIII- *Necessarium autem existimani epibhroditum 
sofratrem et cooperatorem et conmilitonem meum 
Uestrum autem apostolum et ministrum necessitatis meae 
mittere ad uos 
? Quoniam quidem omnes uos desiderabat et maestus erat» 
Propterea quod audieratis illum infirmatum "nam infirmatus est 
s usque ad mortem» Sed deus misertus est eius non solum autem 
eius uerum etiam et mei» Ne tristitiam super tristitiam haberem» 
? Festinantius ergo misi illum. Ut uiso eo iterum gaudeatis 
Et ego sine tristitiam sim 
?excipite itaque illum cum omni gaudio in domino» Et 
so eiusmodi cum honore habetote» 9? Quoniam propter opus christi 
usque ad mortem adcessit» 
Tradens ànimam suam» Ut inpleret id quod ex uobis 
deerat erga meum obsequium 
VIII. *!De cetero fratres mei gaudite in domino» 
ss Eadem uobis scribere mihi quidem non pigrum uobis autem 


necessarium. 
c. II, 14 — III, 1. 


LECT" 
P ANOCTU 
MANE 1 Er 
PRIDIE N 

TALE DOMINI 


272 AD PHILIPPENSES.- [e. X-XIt. 


X- *Uidite canes uidite malos operarios» Uidite con- 
cisionem *nos enim sumus circumcisio qui spiritu deo seruimus» 
Et gloriamur in christo ihesu» Et non in carne fiduciam habentes 

*Quamquam ego habeam confidentiam et in carnem 

XI. Si quis autem alius uidetur confidere in carne ; 
ego magis» *Circumcisus octaua die ex genere israhel et de 
tribu beniamin hebraeus ex hebraeis» Secundum legem pharisaeus 

* Secundum aemulationem persequens ecclesiam dei» Secun- 
dum iustitiam quae in lege est conuersatus sine quaerella 

? Sed quae mihi fuerunt lucra» haec arbitratus sum propter :o 
christum detrimenta» *Uerum tamen existimo omnia detrimentum 
esse» Propter eminentem scientiam ihesu christi domini mei» 
Propter quem omnia detrimentum feci» Et arbitror ut stercora» 
ut christum lucri faciam *et inueniar in illo non habens meam 
iustitiam quae ex lege est 15 

Sed illam quae ex fide est christi quae ex deo est iustitia 
in fide. "ad agnoscendum illum» Et uirtutem resurrectionis 
eius» Et societatem passionum illius configuratus morti eius. 
'" Si quo modo occurram ad resurrectionem quae est ex mortuis 
? Non quod iam acceperim aut iam perfectus sim 29 

Sequor autem si conpraehendam in quo et conpraehensus 
sum a christo ihesu. 

"Fratres ego me non arbitror conpraehendisse adhuc. 
Unum autem quae quidem retro sunt obliuiscens ad ea uero 
quae sunt priora extendens me "ad destinatum 35 

Persequor ad brauium supernae uocationis dei in christo 
ihesus "Quicumque ergo perfecti sumus hoc sentiamus et 
si quid aliud sentitis. Et hoc uobis deus reuelauit» '"Uerum 
tamen ad quod peruenimus ut idem sapiamus»* Et in eadem 
permaneamus regula 30 

XII- "Imitatores mei estote fratres» Et obseruate 
eos qui ita ambulant sicut habetis formam nostram 

5 Multi enim ambulant quos saepe dicebam uobis nunc 
autem et flens dico» Inimicos crucis christi '*quorum finis 
interitus» Quorum deus uenter est» Et gloria in confusiones 


ipsorum» Qui terrena sapiunt» " Nostra autem conuersatio in 
c. III, 2—20. 


e, XII-XVI.] AD PHiLIPPENSZES. 273 


caelis est. unde etiam saluatorem spectamus dominum nostrum 
ihesum christum» * Qui reformauit corpus humilitatis nostrae» 
Configuratum corpori claritatis suae» Secundum operationem 
suam qua possit etiam subicere sibi omnia» *'Itaque fratres 

» mei carissimi et desiderantissimi» Gaudium meum et corona 
mea sic state in domino carissimi 

? Euuodiam rogo et sinthicen depraecor id ipsum sapere 
in domino» *'Etiam rogo et te germane conpar adiuua illas 
quae mecum laborauerunt in euangelio: Cum clemente et 

wceteris adiutoribus meis quorum nomina sunt in libro uitae 

XIII- *Gaudite in domino semper- iterum dico gau- 74m pon 
dete» *Modestia uestra nota sit omnibus hominibus» Dominus "ocn 
prope est. *nihil solliciti sitis. sed in omni oratione et obsecra- '' 
tione» Cum gratiarum actione» Petitiones uestrae innotescant 

x aput deum» "Et pax dei quae exuperat omnem sensum» 
Custodiat corda uestra et intellegentias uestras in christo ihesu 

XIIII- *De cetero fratres quaecumque sunt uera. 
quaecumque pudica» Quaecumque iusta» Quaecumque sancta» 
Quaecumque amabilia» Quaecumque bonae famae» Si qua uirtus 

798j qua laus disciplinae» haec cogitate *quae et didicistis» Et 
accepistis et audistis et uidistis in me haec agite et deus 
pacis erit uobiscum» t 

XV. *"Gauisus sum autem in domino uehementer» 
Quoniam tandem aliquando refloruistiss Pro me sentire sicut 

ss et, sentiebatis» 

Occupati autem eratis 'non quasi propter paenuriam 
dico» Ego enim didici in quibus sum sufficiens esse» "Scio 
et humiliari- scio et abundare 

Ubique et in omnibus institutus sum» Et satiari et esurire» 

s» Ei abundare et paenuriam pati 

"5 Omnia possum in eo qui me confortat» "Uerum tamen 

bene fecistis communicantes tribulationi meae 
XVI "Scitis autem et uos philippenses» Quod in 
principio euangelii quando profectus sum a machedonia nulla 
35 mihi ecclesia» Communicauit in rationem dati et accepti nisi uos 


Soli» '*Quia et tessallonicam semel et bis in usum mihi misistis 
c. HI, 20 — IV, 16. 
18 


214 AD PHILIPPENSES. (e. XVI-XVTL 


"Non quia quaero datum. 

Sed requiro fructum abundantem in rationem uestram 

XVII- ^habeo autem omnia et abundo» Repletus sum 
acceptis ab ephaphrodito- quae misistis in odorem suauitatis» 
hostiam acceptam placentem deo» "Deus autem meus impleat » 
omnem desiderium uestrum» Secundum diuitias suas in gloriam 
in christo ihesu» Deo autem et patri nostro gloria in saecula 
saeculorum- amen. 

?'Salutate omnem sanctum in christo ihesu» "Salutant 
uos qui mecum sunt fratres 1 

Salutant uos omnes sancti maxime autem qui de caesaris 
domo sunt» *" Gratia domini nostri ihesu christi cum spiritu 
uestro» amen. 

e. IV, 17—33. 
» . . . » e e . . e . . . e 1$ 
EXPL. AD PHILIPPENSES 
INC- ARG- AD THESSALL- 

Thessallonicenses sunt machedones in christo ihesu qui accepto 

uerbo ueritatis persteterunt in fide etiam in persecutione ciuium 


suorum praeterea nec receperunt ea quae à falsis apostolis dice-s 
bantur. hos conlaudat apostolus scribens eis ab athenis per timotheum 


diaconum . 
EXPL. ARGUM. INC. BREBIS 
pro tessallonicensib. semper 

orantibus 25 

II. de fide tessallonicensium singulari et quod exemplum 

ceteris gentibus fuerint de credendum 

III- de passionibus apostolorum et contumeliis in philippis 
IIII. de sinceritate apostoli et quod non hominibus placendum 
V 


ON 


sit sed domino deo 3 

. de apostolo cum possit oneri esse tamquam domini christi 
apostolos tamen adolatione et auaritiam et gloriam ab 
hominibus abnuente 

. de apostolo ne quem grauaret diebus ac noctib. manibus 
operantem . » 

. de ira dei super iudaeos eo quod interficerint dominum 
et prophetas et apostolos fuerint semper persecuti 

. de apostoli desiderio ueniendi ad thessallonicenses et 
diaboli inpedimento 


Baa 


VIIII- 


X. 
XI. 
XII. 


AD THESSALLONICENSES. 275 


de sanctis quod in tribulationibus moueri non debeant 
sed potius prouocari temptatore 

de temptatore 

de thessallonicensibus apostolum uidere cupientibus 

de apostolo gaudentem pro thessallonicensib. et ad deum 
praeces et gratiae referentes 


. de apostolo orantem thessallonicensibus ut secundum 


traditionem ipsius ambularent 


. de abstinentia fornicationis et fraudis et de possessione 


coniugii proprii 


. de amore fraternitatis 
. de sanctis ut quieti sint- et unusquisq. agat suum negotium 


et ut nullius egeant manib. operantur 


. de resurrectione et raptus sanctorum in nubibus ad occur- 


rendum in aere domino christo ihesu 


: de fidelium ac male operantium interitu repentino 


de filios lucis ac diei et filiis noctis ac tenebrarum 


. de somno communi et somno perfidiae et spiritalibus 


munimentis | 
de reuerentia in ministerio laborantium adque doctorum 


. de non extinguendo spiritum nec et spernenda prophetia 


et omnium examinationem 


. de apostolo praedicantem ut tessallonicensium integer 


spiritus et anima et corpus in aduentum domini ihesu 
christi seruetur 


. de apostolo petente ut pro eo thessallonicenses in oratio- 


nibus postularent 


. de apostolo thessallonicenses adiurantes per deum ut 


omnibus fratribus epistula. legeretur 


EXPL. BREBIS INC. EPIST. 
AD THESSALLONICENSES 


^'"Paulus et siluanus et timotheus- ecclesiae thessallo- 
»nicensium in deo patre et domino ihesu christo 

Gratia uobis et pax a deo patre nostro et domino ihesn christo 
"Gratias agimus deo semper pro omnibus uobis memoriam 


uestri facientes in orationibus nostris sine intermissione 


* Memores operis fidei uestrae et laboris ot caritatis 


c. 1, 1—3. 
18* 


276 AD THESSALLONICENSES. [c. I-V. 


Et sustinentiae spei domini nostri ihesu christi ante deum 
et patrem nostrum» 

II- *Scientes fratres dilecti a deo electionem uestram 

*Quia euangelium nostrum non fuit ad uos in sermone 
tantum» Sed in uirtutem et in spiritu sancto- et in pleni- 
tudine multa» Sicut scitis quales fuerimus in uobis propter 
uos. *et uos imitatores nostri facti estis et domini» Excipientes 
uerbum in tribulationem multa cum gaudio spiritus sancti» 
"[ta ut facti sitis forma omnibus credentibus in machedonia 
et in achaia» *A uobis enim diffamatus est sermo domini» :o 
Non solum in machedoniam et in achaia 

Sed in omni loco fides uestra quae est ad deum profecta 
est» Ita ut non sit uobis necesse quicquam loqui» *Ipsi enim 
de nobis adnuntiant» Qualem introitum habuerimus ad uos» 
Et quomodo conuersi estis ad deum a simulacris» Seruire deo 
uiuo et uero» ' Et expectare filium eius de caelis 

Quem suscitauit ex mortuis ihesum qui eripuit nos ab 
ira uentura 

III- *!Nam ipsi scitis fratres introitum nostrum ad 
uos» quia non inanis fuit» ?Sed ante passi et contumeliis » 
affecti sicut scitis in philippis» 

Fiduciam habuimus in domino nostro» Loqui ad uos 
euangelium dei in multa sollicitudine 

IIII- *Exortatio enim nostra non de errore neque de 
inmunditia neque in dolo 2 

*Sed sicut probati sumus & deo» Ut crederetur nobis 
euangelium» Ita loquimur non quasi hominibus placentes sed 
deo qui probat corda nostra 

V. *'Neque enim aliquando fuimus in sermone ad- 
ultionis sicut scitis» Nec in occasione auaritiae deus testis est» » 
* Nec quaerentes ab hominibus gloriam» Neque a uobis neque 
ab aliis cum possumus in gratia esse ut christi apostoli» *Sed 
facti sumus paruuli in medio uestrum» Tamquam si nutrix foueat 
filios suos: *ita desiderantes uos cupimus communicare uobiscum» 
Non solum euangelium dei sed etiam animas nostras 25 


Quoniam carissimi nobis facti estis 
eL8—1L,8 


v 


e. VI-VIIIL] AD THESSALLONICENSES. 211 


VI. *Memores enim estis fratres laborem nostrum et 
fatigationem» Nocte et die operantes ne quem uestrum graua- 
remus» Praedicauimus in uobis euangelium dei 

P Uos testes estis et deus: quam sanctae. et iuste et sine 

s quaerella uobis qui credidistis fuimus» "Sicut scitis qualiter 
unumquemque uestrum» Tamquam pater filios suos depraecantes 
uos et consolantes "testificati sumus ut ambularetis digne deo 

Qui uocauit uos in suum regnum et gloriam "ideo et 
nos gratias agimus deo sine intermissione 

10 Quoniam cum accepissetis à nobis uerbum auditus dei» 
Accepistis non ut uerbum hominum» 

Sed sicut est uere uerbum dei qui operatur in uobis 
qui credidistis 

VII- *Uos enim imitatores facti estis fratres eccle- 

wSiarum dei quae sunt in iudaea in christo ihesu» Quia eadem 
passi estis et uos a contribulibus uestris sicut et ipsi à iudaeis 

"Oui et dominum occiderunt ihesum et prophetas et nos 
persecuti sunt» Et deo non placent» Et omnibus hominibus 
aduersantur | 

x»  — "Prohibentes nos gentibus loqui ut saluae fiant 

Ut impleant peccata sua semper» Praeuenit enim ira dei 
super illos usque in finem 

VIII- "Nos autem fratres desolati a uobis ad tempus 
hore aspectu non corde 

as Abundantius festinauimus faciem uestram uidere cum 
multo desiderio 

"0uoniam uoluimus uenire &d uos» Ego quidem paulus. 
et semel et iterum 

Sed inpediuit nos satanas "Quae est enim nostra spes 

saut gaudium aut coronam gloriae» Nonne uos ante dominum 
nostrum ihesum christum estis in aduentum eius» *"'Uos enim 
estis gloria nostra et gaudium 

VIIII- *'Propter quod non sustinentes amplius» Placuit 
nobis remanere athenis solis» * Et misimus timotheum fratrem 

»»nostrum et ministrum domini in euangelio christi» Ad confor- 
tandos uos et exhortandos pro fide uestra 
c. II, 9 — III, 2. 


LECT: IN 

QUADRAGE- 

8IMA IEIU- 
MIO VII- 


218 AD THESSALLONICENSES. [c. VIIIHI-XIII. 


*Ut nemo moueatur in tribulationibus istis» Ipsi enim 
scitis quod in hoc positi sumus» *Nam et cum aput uos 
essemus praedicabamus uobis passuros nos tribulationes» Sicut 
et factum est et scitis 

X. 'Propterea et ego amplius non sustinens» Misi : 
ad cognoscendam fidem uestram- Ne forte temptauerit uos 
his qui temptat» Et inanis fiat labor noster 

XI. *'Nunc autem ueniente timotheo ad nos a uobis. 
et adnuntiante nobis fidem et caritatem uestram 

Et quia memoriam nostri habetis bonam semper deside- *» 
rantes nos uidere sicut nos quoque uos. 

"[deo consolati sumus fratres in uobis in omni necessitate 
et tribulatione nostra per fidem uestram 

*Quoniam nunc uiuimus si uos statis in domino 


XII- Quam enim gratiarum actionem possumus deo: 
retribuere pro uobis in omni gaudio quo gaudemus propter 
uos ante deum nostrum. "Nocte et die abundantius orantes 
ut uideamus faciem uestram 

Et conpleamus ea quae desunt fidei uestrae» "Ipse autem 
deus et pater noster et dominus ihesus christus dirigat uiam» 
nostram ad uos. 

"Uos autem dominus multiplicat et abundare faciat cari- 
tatem in inuicem et in omnes» Quemadmodum et nos in uobis 
"ad confirmanda corda uestra sine quaerella in sanctitate ante 
deum et patrem nostrum. In aduentum domini nostri ihesus 
christi cum omnibus sanctis eius 

XII- *'De cetero ergo fratres rogamus uos et ob- 
secramus in domino ihesu- ut quemadmodum accepistis a nobis 
quomodo uos oporteat ambulare et placere deo. 

Sicut et ambulatis: ut abundetis magis» *Scitis enim quae » 
praecepta dederimus uobis per dominum ihesum 

XIIII- * Haec est enim uoluntas dei sanctificatio uestra 
ab abstineatis uos a fornicatione- * Ut sciat unusquisque uestrum 
Suum uas possidere in sanctificatione et honore. *Non in 
passione desiderii sicut et gentes quae ignorant deum *ut new 

e. III, 8 — IV, 6. 


e. XIII -XVIIIL) AD THESSALLONICENSES. 219 


quis supergrediatur- Neque eircumueniat in negotio fratrem 
suum quoniam uindex est dominus de his omnibus 
Sicut praediximus uobis et testificati sumus 
' Non enim uocauit nos deus in inmunditia- sed in sancti- 
» ficatione. *Itaque. qui haec spernit non hominem spernet sed 
deum qui etiam dedit spiritum suum sanctum in uobis 
XV. *De caritate autem fraternitatis non necesse 
habemus scribere uobis 
ipsi enim uos a deo didicistis ut diligatis in inuicem t 
v "etenim facitis illud in omnes fratres in uniuersa machedonia 
XVI. Rogamus autem uos fratres ut abundetis magis 
!!et operam detis ut quieti sitis» Et ut uestrum negotium 
agatis» Et operemini manibus uestris sicut praecepimus uobis. 
"Et ut honeste ambuletis ad eos qui foris sunt» Et nullius 
is aliquid desideretis 
XVII. "Nolumus autem ignorare uos fratres de dor- 
mientibus. Ut non contristemini sicut et ceteri qui spem non 
habent» "Si enim credimus quod ihesus mortuus est et re- 
surrexit» Ita et deus eos qui dormierunt per ihesum adducit 
scum eo» "Hoc enim uobis dicimus in uerbo domini» Quia nos 
qui uiuimus qui residui sumus in aduentum domini non prae- 
ueniemus eos qui dormierunt» '*Quoniam ipse dominus in iussu 
et in uoce archangeli- et in tuba dei descendit de caelo 
Et mortui qui in christo sunt resurgunt primi» " Deinde 
».nos qui uiuimus qui relinquimur» Simul rapiemur cum illis in 
nubibus obuiam domino in aera 
Et sic semper cum domino erimus» t '*Itaque consolamini 
in inuicem in his uerbis 
XVIII- *! De temporibus autem et momentis fratres 
s Don indigetis ut scribam uobis» ?Ipsi enim diligenter scitis: 
quia dies domini sicut fur in nocte ita ueniet 
* Cum enim dixerint pax. et securitas Tunc repentinus eis 
superueniet interitus» Sicut dolor in utero habenti et non effugient» 
XVIIII- *Uos autem fratres non estis in tenebris ut 
«uos illa dies tamquam fur conpraehendat» *Omnes enim uos 


fllii lucis estís et filii dei- et non estis noctis neque tenebrarum 
e. IV, 6 — V, 5. 


LKCT- DE 


AGENVIS 


280 AD THESSALLONICENSES. [XX-XX V. 


" XX *Igitur non dormiamus sicut et ceteri» Sed ui- 
gilemus et sobrii sumus» 'Qui enim dormiunt nocte dormiunt- 
et qui ebrii sunt nocte ebrii sunt. 

Nos autem qui diei sumus sobrii sumus: induti luricam 
fidei et caritatis et galeam spem salutis, 5 

*Quoniam non posuit nos deus in iram sed in adquisi- 
tionem salutis per dominum nostrum ihesum christum» "Qui 
mortuus est pro nobis ut siue uigilemus: siue dormiamus simul 
cum illo uiuamus 

"Propter quod consolamini inuicem» Et aedificate alter- » 
utrum sicut et facitis 

XXI. "Rogamus autem uos fratres ut noueritis eos 


qui laborant inter uos» Et praesunt uobis in domino et mo- 


DE ADUEK- 
TU DORINI 


nent uos "ut habeatis illos abundantius in caritate» Propter 
opus illorum pacem habete cum eis. t '*Rogamus autem uos: 
fratres corripite inquietos* Consolamini pusillianimes» Suscepite 
infirmos- patientes estote ad omnes. '" Uidete ne quis malum 
pro malo alicui reddat» Sed semper quod bonum est sectamini» 
Et in inuicem et in omnes "semper gaudete» "Sine inter- 
missione orate» 22 

In omnibus gratias agite 

haec enim uoluntas dei est in christo ihesu in omnibus uobis 

XXII- ?Spiritum nolite extinguere "prophetiam nolite 
spernere. ?* Omnia autem probate quod bonum est tenete» 
? Ab omni specie mala uos abstinete 25 

XXIII- "Ipse autem deus pacis: sanctificet uos per 
omnia. ut integer spiritus uester. et anima et corpus sine 
quaerella in aduentum domini ihesu christi seruetur» t *?* Fidelis 
est qui uocauit uos qui etiam faciet 

XXIII *Fratres orate pro nobis "salutate fraires s» 
omnes in osculo sancto 

XXV- "Adiuro uos per dominum ut legatur epistula 
haec omnibus sanctis fratribus» "*Gratia domini nostri ihesu 


christi uobiscum amen . moros 

c. V, 6—28. 35 

EXPL. AD THESSALL I. INC. AD 
EOSDEM II ARGUMENTUM 


AD THESSALLONICENSES 1l. 281 


Ad thessallonicenses secunda. scribit et notum fecit eis de tem- 
poribus nouissimis et de aduersarii detectione scribit. ab athenis 
EXPL. ARG- INC. BREBIS 


I. de persecutione quod exeniplum sit iusti iudicii dei et 
s persecutorum &upplicio sempiterno 
II. de dissensione et antechristo 
III. de sanctis quod à deo domino eligantur 
IIII. de apostolica traditione 
V. de apostolo praedicante quod non est omnium fides 
10 VI. de sanctis quod ex omnibus malis a domino liberentur 
VII. de separatione sanctorum ab eis qui contra uiuunt et 
quod paulus ac suis semper manibus fuerint operati et 
dixerint qui non operantur nec manducent 
VIII- de non operantibus et curiose agentibus 
15 VIIII. de separatione inoboedientium ut reuereantur 
EXP. BREB- INC. CORPUS EPIST. 


"!Paulus et siluanus et timotheus ecclesiae thessal- 
lonicensium in deo patre nostro et domino ihesu christo» 
*Gratia uobis et pax a deo patre nostro et domino ihesu 
so Christo» 
*Gratias agere debemus deo semper pro uobis fratres 
Ita ut dignum est quoniam supercrescit fides uestra 
Et abundat caritas uniuscuiusque omnium uestrum in 
inuicem» *Ita ut et nos ipsi in uobis gloriemur in ecclesiis 
xüdei» Pro patientia uestra et fide in omnibus persecutionibus 
uestris et tribulationibus quas sustinetis *in exemplum iusti 
iudicii dei» Ut digni habemini in regno dei pro quo et pati- 
mini *si tamen iustum est aput deum» 
Retribuere tribulationem his qui uos tribulant. *et uobis 
»qui tribulamini requiem nobiscum in reuelationem domini ihesu 
de caelo cum angelis uirtutis eius 
*In flamma ignis dantis uindictam his qui non nouerunt 
deum» Et qui non oboediunt euangelio domini nostri ihesu 
*qui poenas dabunt in interitu aeternas a facie domini et 
s gloria uirtutis eius. cum uenerit glorificari in sanctis suis» 
Et admirabilis fieri in omnibus qui crediderunt» Quia creditum 
c. I, 1—10. 


16AIAS 


282 AD THESSALLONICERSES IL [c. I-EII. 


est testimonium nostrum super uos in die illo "In quo etiam 
oramus semper pro uobis» 

Ut dignetur uos uocatione sua deus noster. et impleat 
omnem uoluntatem bonitatis et opus fidei in uirtute» "Ut 
clarificetur omen domini nostri ihesu christi in uobis et uos : 
in illo secundum gratiam dei nostri et domini ihesu christi 

II- *!'Rogamus autem uos fratres per aduentum domini 
nostri ihesu christi» Et nostrae congregationis in ipsum» *Ut 
non cito moueamini & sensu uestro. neque terreamini» Neque 
per spiritum neque per sermonem neque per epistulam» Tam- :o 
quam à nobis missam» 

Quasi instet dies domini *ne quis uos seducat ullo modo 
quoniam nisi uenerit discessio primum et reuelatus fuerit homo 
peccati filius perditionis» *Qui aduersatur et extollitur 

Supra omnem quod dicitur deus aut quod colitur- ita ut:s 
in templo sedeat. Ostendens se tamquam sit deus. *non reti- 
netis quod cum essemus adhuc apud uos haec dicebamus uobis» 

* Et nunc quid detineat scitis ut reueletur in &uo tempore» 
"Nam mysterium iam operatur iniquitatis 

Tantum ut qui nunc tenet teneat donec de medio fiat.» 
*et tunc reuelabitur ille iniquus» Quem dominus ihesus inter- 
ficiet spiritu oris sui 

Et destruet inlustratione aduentus sui *eum cuius est 
aduentus secundum operationem satanae 

In omni uirtute et signis et prodigiis mendacibus d 

"Et in omni seductione iniquitatis his qui pereunt. eo 
quod caritatem ueritatis non receperunt ut salui fierente ''Ideo 
mittit illis deus operationem erroris ut credant mendacio» 
"Ut iudicentur omnes qui non crediderunt ueritati» Sed con- 
senserunt iniquitati 0o 

IITI- "Nos autem gratias debemus agere deo semper 
pro uobis fratres dilecti & deo» Quod elegerit nos deus pri- 
mitias in salutem 

In sanctificatione spiritus et fide ueritatis» ''In qua et 
uocauit uos per euangelium nostrum. In adquisitionem gloriae s 
domini nostri ihesu christi 

c. I, 10 — IT, 14. 


e. HIIi-VITII.] AD THESSALLONICENSES Il, 283 


IIII- "Itaque fratres state et tenete traditiones quas 
didicistis» Siue per sermonem siue per epistulam nostram» 
'Tpse autem dominus noster ihesus christus et deus et pater 
noster qui dilexit nos et dedit consolationem aeternam. et 

s gpem bonam in gratiam» "Et exhortetur corda uestra» Et 
confirmet in omni opere et sermone bono 

V. ^!De cetero fratres orate pro nobis» Ut sermo 
domini currat et clarificetur sicut et aput uos» 

*Et ut liberemur ab inportunis e£ malis hominibus 

10 Non enim omnium est fides 


LECT- IN 


"VT. *'Yidelis autem deus qui confirmauit uos et CUSO- quApnAct- 


diet a malo» t *Confidimus autem de uobis in domino 

Quoniam quae praecepimus et facitis et facietis 

*Dominus autem dirigat corda uestra in caritate dei et 

is patientia christi ' 

VII- *Denuntiamus autem uobis fratres. In nomine 
domini nostri ihesu christi ut subtrahatis uos ab omni fratre 
ambulante inquiete. Et non secundum traditionem quam acce- 
pistis a nobis» "Ipsi enim scitis quemadmodum oporteat uos 

imitari nos» Quoniam non inquieti fuimus inter uos 

*Neque gratis panem manducauimus ab aliquo- 

Sed'in labore et fatigatione | 

Nocte et die operantes ne quem uestrum grauaremus» 
*Non quasi non habuerimus potestatem. 

2 Sed ut nosmet ipsos formam daremus uobis ad imitandum 
nos» "Nam et cum essemus aput uos» Quoniam si quis non 
uult operari nec manducet 

VIII- " Audiuimus enim inter uos quosdam ambulare 
inquiete» Nihil operantes sed curiosae agentes. 

00 "His autem qui eiusmodi sunt denuntiamus et obsecramus 
in domino ihesu christo Ut cum silentio operantes suum 
panem manducent 

VIIII- *Uos autem fratres nolite deficere bene facientes 

MQuod si quis non abaudit uerbo nostro per epistulam 

s Hunc notate et non commisceamini cum illo ut confun- 
datur» ' Et nolite quasi inimicum existimare» 

c. II, 16 — III, 15. 


8i 
WiOo- v" 


284 AD THESSALLONICENSES II. (c. VIII. 


Sed corripite ut fratrem 
"ipseautem dominus pacis det uobis pacem sempiternam 
in omni loco» Dominus cum omnibus uobis» * "Salutatio mea 
manu pauli. 
Quod est signum in omni epistulam ita scribo» 
"Gratia domini nostri ihesu christi cum omnibus uobis 
c. III, 15—18. 


EXP. AD THESSALL- II- INC- AD 
COLOSSENSES ARGUMENTUM 10 


Colossenses et hii. Sicut laodicienses sunt asiani. Et ipsi preuenti 
erant & pseudoapostolis nec ad hos accessit ipse apostolus. Sed et 
hos per epistula recorrigit. audierant enim uerbum ab archippo qui 
et ministerium in eos accepit. Ergo apostolus iam legatus scribit eis s 
ab epheso 

EXP. ARG. INC. BREBIS 
I. de spe reposita sanctis in caelis 
II. de omni sapientia et intellectu spiritali et de domino quod * 
imago sit dei inuisibilis primogenitus totius creaturae et 
quod in ipso et per ipsum creata sint uniuersa et omnia 
illi constent 
III. de errore credentium primo et postea sanctitate 
IIII. de domino christo quod in eo sint omnes thensauri sa-s 
pientiae ac scientiae conlocati 
V. de seducentium subtilitate uerborum 
VI. de traditione apostolica quod a neminem debeat immutari 
VII. de philosophia et seductionib. 

VIII. de domino conuiuificante eum sanctos ex gentibus delecto » 
decreti chirografo crucique adfixo uniuersa omnia pecamina 
demittente 

VIIII- de sanctis ex gentibus quod obseruationem temporum et 

escarum testamenti ueteris non debeant custodire 
X. de seductoribus 35 


XI. de sanctis quod non terrena sapere debeant et quaerere. 
sed superna 


3 











1$ 


XXVII. 
XXVIII. 
XXVIIII- 


XXX. 


AD COLOSSENSES. 285 


. de mortificatione membrorum terrestrium. id est omnium 


abstinentium uitiorum 


. de expoliatione ueteris hominis cum omnibus uitiis et in- 


domento noui cum renouatione 


. de uirtutibus spiritalib. 
. de sanctis quod omnia dictu factuque in nomine domini 


christi agentes gratias deo patri per ipsum semper debeant 
operari 
de subiectione mulierum ad maritos 


- de uirorum delictione ad coniuges et temperantia disci- 


plinae 


. de filiorum obsequio ad parentes 

. de patrum erga filios temperamento 
. de seruorum obsequio 

. de dominis erga seruos 


de instantia. et uigilantia orationis 


. de sermones et sales et gratiae condimento 
. de tychico. et onesimo 
. de aristharco concaptiuo apostoli et marco consobrino 


barnabae et ihesu iusto ex circumcisione adiutoribus regni 


. de sollicitudine epaphrae in oratione pro colossensibus et 


laodicensibus et hieropolitanis 

de luca medico. et deman 

de nymfa. et domestica eius ecclesia 

de apostolo mandante et colossensium epistulam laodi- 
censes legerentur et laodicensium colossenses 

de arcippo ut ministerium suum impleat 


XXXI de salutatione pauli et uinculorum eius 


EXP. BREBIS COLOSSENSIUM 
INC. CORPUS EPISTULAE 


"!Paulus apostolus christi ihesu per uoluntatem. 


dei et timotheus frater *his qui sunt colossis sanctis et fide- 


alibus fratribus in christo ihesu- 
* Gratias agimus deo et patri domino nostro ihesu christo. 


Semper pro uobis orantes *audientes fidem. uestram in christo 
ihesu» Et dilectionem quam habetis in omnes sanctos» * Propter 


c. Il, 1—5. 


1A IEIUNIIO 
EPIPANIO- 
BUM 


286 AD COLOSSENSES, (c. I-!IL 


spem quam reposita est in caelis. Quam audistis in uerbo 
ueritatis euangelii *quod peruenit ad uos 

Sicut et in uniuerso mundo est» Et fructificat et crescit- 
Sicut et nobis ex ea die qua audistis et cognouistis gratiam 
dei in ueritate» 'Sicut didicistis ab ephafra carissimo con- : 
seruo nostro 

Qui est fidelis pro uobis minister christi ihesu» *Qui 
etiam manifestauit nobis dilectionem uestram in spiritu 

II- *Ideo et nos ex qua die audiuimus» Non cessamus 
pro uobis orantes et postulantes ut inpleamini agnitione uo-:e 
luntatis eius» 

In omni sapientia et intellectu spiritali» '*Ut ambuletis 
in dilectione digne deo per omnia placentes in omni opere 
bono» Fructificantes et crescentes in scientia dei» "'In omni 
uirtute confortati» Secundum potentiam claritatis eius» In omni: 
patientia et longanimitate cum gaudio» "Gratias agentes deo 
patri qui dignos nos fecit in parte sortis sanctorum in lumine» 

95Qui eripuit nos de potestate tenebrarum» Et transtulit 
in regnum fili dilectionis suae» "In quo habemus redemptionem 

Remissionem peccatorum 30 

"Qui est imago dei inuisibilis 

Primogenitus omnis creaturae» " Quia in ipsó condita sunt 
uniuersa. in caelis et in terra. uisibilia et inuisibilia. Siue 
throni. siue dominationes 

Siue principatus. siue potestates» Omnia per ipsum et in» 
ipso creata sunt ' 

"et ipse est ante omnes et omnia in ipso constant 

19 Et ipse est caput corporis ecclesiae» Qui est principium 
primogenitus ex mortuis: Ut sit ipse in omnibus primatum 


.tenens» !* Quia in ipso conplacuit omnem plenitudinem diuinitatisse 


inhabitare * corporaliter 

Et per eum reconciliare omnia in ipsum pacificans per 
sanguinem crucis eius» Siue quae in caelis Siue quae in 
terris sunt 

III * Et uos cum essetis aliquando alienati et inimicis 


sensus in operibus malis» * Nunc autem reconciliauit in cor- 
c. I, 6—22. 


e. III-VII.] AD COLOSSENSES. | 287 


pore carnis eius per mortem exhibere uos sanctos et inmacu- 
latos et inrepraehensibiles coram ipso 
"Si tamen permanetis in fide fundati et stabiles et in- 
mobiles ab spe euangelii quod audistis 
5 Quod praedicatum est in uniuersa creatura quae sub caelo 
est» Cuius factus sum ego paulus minister» **Qui nunc gaudeo 
in passionibus pro uobis. Et adinpleo ea quae desunt passionum 
christi in carne mea pro corpore eius quod est ecclesia. 
* Cuius factus sum minister ego secundum dispensationem dei 
1» quae data est mihi in uos» Ut inpleam uerbum dei» * Mysterium 
* quod absconditum fuit. in saeculis in generationibus» Nunc 
autem manifestatum est sanctis eius. " quibus uoluit deus notas 
facere diuitias gloriae sacramenti huius in gentibus» Quod est 
christus in uobis spes gloriae *quem nos adnuntiamus» Corri- 
:wpientes omnem hominem» Et docentes in omni sapientia 
Ut exhibeamus omnem hominem perfectum in christo 
ihesu. ?In quo et laboro certando» Secundum operationem 
eius quam operatur in me et uirtutem 
IHI- ^'Uolo enim uos scire qualem sollicitudinem 
s habeam pro uobis. Et pro his qui sunt laodiciae» Et quicum- 
que non uiderunt faciem meam in carne 
"Ut consolentur corda ipsorum instructi in caritate» Et 
in omnes diuitias plenitudinis intellectus» In agnitione mysterii 
dei patris christi ihesu- *In quo sunt omnes thensauri sapientiae 
wet scientiae absconditi 
V- *Hoc autem dico ut nemo uos decipiat in subtilitate gvkosact. 
sermonum» *Nam etsi corpore absens sum. sed spiritu uobis- "mc v 
cum sums 
Gaudens et uidens ordinem uestrum» Et firmamentum 
» eius. quae in christo est fidei uestrae 
VI. *Sicut ergo accepistis ihesum christum dominum 
in ipso ambulate "radicati et superaedificati in ipso et confir- 
mati fide. Sicut et didicistis abundantes in gratiarum actionem 
VII- *Uidete ne quis uos decipiat per philosophiam 
» et inanem fallaciam- Secundum traditionem hominum» Secundum 


elementa mundi et non secundum christum. *Quia in ipso 
c. I, 22 — 1I, 9. 


288 AD COLOSSENSES. [c. VII-XIL 


habitat omnis plenitudo diuinitatis corporaliter» ' Et estis in 
illo repleti qui est caput omnis principatus et potestatis. t 
"]n quo et circumcisi estis. circumcisione non manu facta» In 
expoliatione corporis carnis». In.circumcisione christi "conse- 
pulti ei in baptismo» In quo et resurrexistis per fidem ope- ; 
rajjonis dei» 

Qui suscitauit ilum & mortuis 

VIII- *Et uos cum essetis mortui in delictis et prae- 
putio carnis uestrae. Cumuiuificauit cum illo» Donans uobis 
omnia delicta. '*delens quod aduersus nos erat chirografum w 
decreti» Quod erat contrarium nobis» Et ipsum tulit de medio 
adfigens illut cruci» " Expolians principatus et potestates» 
Traduxit confidentem palam triumphans illos in semet ipso 

VIII-- '*Nemo ergo uos iudicet in cibo aut in potu. 
Aut in parte diei festi aut neomeniae- aut sabbatorum» " Quaes 
sunt umbra futurorum corpus autem christi. 

X. '*Nemo uos seducat. uolens in humilitatem et reli- 
gione angelorum» Quae non uidens ambulans frustra inflatus 
sensu carnis suae» "Et non tenens caput- ex quo totum corpus 
per nexu et coniunctionis subministratum et constructum crescit 
in augmentum dei» * Si mortui estis cum christo ab aelementis 
huius mundi» Quid adhuc tamquam uiuentes in hoc mundo 
decernitis 

?! Ne tetigeritis: neque gustaueritis- neque contractaueritis 
3guae sunt omnia in interitu ipso usu» Secundum praeceptas 
et doctrinas hominum» ?Quae sunt rationem quidem habentia - 
sapientiae. in superstitione et humilitate» 

Et ad non parcendum corpori» Non in honore aliquo ad 
saturitatem carnis» 

LECT TN XI. *'Igitur si conresurrexistis cum christo» Quae so 
P4384 DO-sursum sunt quaerite ubi christus est in dextera dei sedens» 
*Quae sursum sunt sapite. non quae super terram» 

*Mortui enim estis. et uita uestra abscondita est cum 
christo in deo» *Cum christus apparuerit uita uestra» Tunc 
uos apparebitis cum ipso in gloria» 35 

XII. 'Mortificate ergo membra uestra quae sunt 
c. HJ, 9 — III, 6. 


c. XII-XVII.] AD COLOSSENSES. 289 


super terram»  fornicationem- inmunditiam» libidinem con- 
cupiscentiam malam 

Et auaritiam quae est simulacrorum seruitus» 

*Propter quae uenit ira dei in filios diffidentiae» 

s "'[n quibus et uos ambulastis aliquando cum uiueretis in illis 
. XIII ^*Nunc autem deponite et uos ommia iram in- 
dignationem»  Malitiam blasphemiam. turpem sermonem de 
ore uestro 

? Nolite mentire inuicem 

T expoliantes uos ueterem hominem cum actibus eius 

"Induentes nouum» Eum qui renouatur in agnitionem 
secundum imaginem eius qui creauit eum» 

"Ubi non est gentilis et iudaeus- circumcisio et prae- 
putium» Barbarus et scytha» Seruus et liber. sed omnia. et 

jin omnibus christus * 

XIII- "Induite uos ergo. Sicut electi dei sancti et 
dilecti» Uiscera misericordiae» 

Benignitatem- humilitatem» Modestiam- patientiam» '*Sub- 
portantes inuicem» Et donantes uobismet ipsis» Si quis ad- 

» uersus aliquem habet quaerellam» Sicut et dominus donauit 
uobis ita et uos. 

XV. *Super omnia haec caritatem autem habentes 
quod est ninculum perfectionis» "Et pax christi exultet in 
cordibus uestris» 

25 In qua et uocati estis in uno corpore» Et grati estote» 
"Uerbum christi habitet in uobis abundanter» 

In omni sapientia docentes et commonentes uosmet ipsos» 
Psalmis. hymnis canticis spiritalibus» In gratia cantantes in 
cordibus uestris deo» 

30 "Omne quodcumque facitis in uerbo aut in opere 

Omnia in nomine domini ihesu christi» Gratias agentes 
deo et patri per ipsum ] 

XVI. "Mulieres subditae estote uiris sicut oportet 
in domino 

35 XVII- "Uiri diligite uxores et nolite amari esse ad 
illas 

c. III, 5— 18. 
| 19 


290 AD COLOSSENSES, [c. XVIII-XX V. 


XVIII. "Fili oboedite parentibus per omnia. hoc enim 
placitum est in domino 

XVIIII- ? Patres nolite ad iracundiam prouocare filios 
uestros ut'non pusillo animo fiant 

XX. ?Serui oboedite per omnia dominis carnalibus» . 

Non ad oculum seruientes quasi hominibus placentes» 
Sed in simplicitate cordis timentes dominum 

? Quodcumque facitis ex animo operamini» Sicuti domino 
et non hominibus» 

*Seientes quod & domino accipietis retributionem here- :o 
ditatis» Domino christo seruite» "Qui enim iniuriam facit 
recipiet id quod inique gessit» 

Et non est personarum acceptio aput deum 

XXI *'Domini quod iustum est et aequum seruis 
praestate 15 

Scientes quoniam et uos dominum habetis in caelis 

XXII. *'Orationiinstate uigilantes in ea in gratiarum 
actione 

*Orantes simul et pro nobis ut deus aperiat nobis ostium 
uerbi ad loquendum mysterium christi» Propter quod etiam 
uinctus sum *ut manifestem illum ita ut oportet me loqui 

XXIII- *In sapientia ambulate ad eos qui foris sunt 
tempus redimentes. *Sermo uester semper in gratia sale sit 
conditus 

Ut sciatis quomodo oporteat uos unicuique respondere — s 

XXIIII. Quae circa me sunt omnia uobis nota faciet 
Tychicus carissimus frater 

Et fidelis minister et in domino *quem misi ad uos hoc 
ipsum ut cognoscat quae circa uos sunt» Et consoletur corda 
uestra. *cum onesimo carissimo et fideli fratre qui est ex» 
uobis. Omnia quae hic agunt nota facient uobis 

XXV. '^Salutat uos aristharcus concaptiuus meus. et 
marcus consobrinus barnabae» De quo accepistis mandata. 

Si uenerit ad uos suscipite illum- "et ihesus qui dicitur 
iustus qui sunt ex circumcisione» Hi soli sunt adiutores meis 


in regno dei qui mihi fuerunt solacio 
c. IIT, 20 — IV, 11. 


c, XXVI-XXXI.] AD COLOSSENSES. 291 


XXVI "Salutat uos ephaphras qui ex uobis est 
seruus christi ibesu» Semper sollicitus pro uobis in orationibus» 
Ut stetis perfecti et pleni in omni uoluntate dei» ' Testimonium 
enim illi perhibeo quod habet multum laborem pro uobis» 

» Et pro his qui sunt laodiciae et qui hierapoli» 
XXVII- "Salutat uos lucas medicus carissimus et demas» 

XXVIII- "Salutate fratres qui sunt laodiciae et nym- 
pham et quae in domo eius est ecclesia. 

XXVIIII- ''Et cum lecta fuerit aput uos epistula. 

w facite ut et in laodicensium ecclesia legatur» Et eam quae 
laodicensium est ad uos legatur 

XXX. "Et dicite archippo uide ministerium quod 
accepisti in domino uf illud inpleas 

XXXI. *Salutatio mea manu pauli memores estote 


,uinculorum meorum» Gratia domini nostri uobiscum- amen - 
c. IV, 12—18 


EXP. AD COLOSSENSES 
INC- AD LAODICENSES 


Timotheum instituit et docet de ordinatione episcopatus et 
diaconii. et omnis ecclesiasticae disciplinae 


'Paulus apostolus non ab hominibus. Neque per 
hominem sed per ihesum christum. 

35 Fratribus qui sunt laodiciae» * Gratia uobis et pax a deo 
patre et domino ihesu christo» *Gratias ago christo per 
omnem orationem meam 

Quod permanentes estis in eo et perseuerantes in operibus 
eius promissum expectantes in diem iudicii» * Neque destituant 

»uos quorundam uaniloquia insinuantium» 

Ut uos euertant a ueritate euangelii quod a me prae- 
dicatur. "Et nunc faciet deus ut qui sunt ex me ad profectum 


ueritatis euangelii deseruientes» 
1—5. 


* 


19* 





292 AD LAODICEKSES. (t- V. 


Et facientes benignitatem operumque salutis uitae aeternae 

II. *Et nunc palam sunt uincula mea quae patior in 
christo. Quibus laetor et gaudeo» "Et hoc mihi est ad salutem 
perpetuam quod ipsum factum orationibus uestris et admi- 
nistrantem spiritum sanctum *siue per uitam siue per mortem- ; 
Est enim mihi uere uita in christo et mori gaudium- *Et in 
ipsum in uobis faciet misericordiam suam» Ut eandem dilectio- 
nem habeatis. et sitis unianimes 

IIID. "*Ergo dilectissimi ut audistis praesentia mei. 
ita retinete et facite in timore dei et erit uobis uita in:o 
aeternum» ''Est enim deus qui operatur in uos. "et facite 
sine retractu. quaecumque facitis "et quod est dilectissimi 
gaudete in christo 

IIII- Et praecauete sordidos in lucro ''ommes sint 
petitiones uestrae palam aput deum- et estote firmi in sensu:; 
christi "et quae integra et uera et pudica. et iusta et ama- 
bilia facite '*et quae audistis: et accepistis: in corde retinete 
et erit uobis pax 

V. *Salutant uos sancti- "Gratia domini ihesu cum 
spiritu uestro. ? Et facite legi colosensium uobis - . - -. .» 

6—90. 
EXP. AD LAODICENSES 
INC. AD TIMOTHEUM I. 
ARGUMENTUM 


Timotheus instruet. et docet de ordinatione episcopatus et de*: 
diaconii. Et omnis ecclesiasticae disciplinae scribens de laodicia. 
EXP. ARG. INC. BREBIS 


I. de fabulis et genealogiis et doctoribus uanis- ac peruersa 
doctrina. et plenitudine sanae doctrinae 
II. de lege quod iustis. et omnibus sceleratis et de apostoli 
uita pristina et de misericordia dei super ignorantiam 
pro gratiam 
III. de domino quod saluare peccatores in saeculum uenerit et 
de apostolo ad exemplum credentium misericordiam con- 
Ssecuto 3$ 
III. de hymineo et alexandro traditis satanae 


2-2 


30 


4U 


AD TIMOTHEUM. [I]. . ) 293 


V. de orationib. pro hominib. et uniuersis. et quod omnes 
homines uelit saluos fieri deus 
VI. de deo quod unus est. et de domino quod mediator dei 
et hominum unus est homo christus ihesus 
VII de libertatem uirorum ac mulierum orandi in omni loco 
et habitu feminarum 
VIII. de episcoporum et coniugum formulam idem episcopi qui 
et presbyteri dicebantur 
VIII de mysterio pietatis 
X. de spiritu sancto nouissima tempora. et simulatores et 
infidelium perfidiam per apostolum praedicantem 
XI. de profanis et animalib. fabulis et corporali exercitio 
pietatis 
XII de labore sanctorum 
XIII. de doctore quod se ipsum discipulis formulam bonis operib. 
in omnib. debeant exhibere 
XIIII. de doctore quod nibil aliud quam doctrinam et iustitias 
domini semper debeant meditari 
XV. de senioribus non increpandis 
XVI. de ueris uiduis. et de uiduis filios habentibus 
XVII. de uiduis adulescentiorib. 
XVIII. de fidelibus uiduas filios habentibus 
XVIIII. depraesbyteris praecedentibus maxime laborantibus doctrina 
XX. de accusationem aduersus maiorem natum 
XXI. de peccantibus publice corripientibus 
XXII. de traditione apostolica non transeunda 
XXIII. de manibus non temere inponendis et abstinentia pecca- 
minum alienorum et quod infirmib. etsi ante abstinuerint 
ut uino modico liceat 
XXIII. de peccatis quorundam manifestis uel subsequentib. simi- 
liter et operibus bonis 
XXV. de seruis 
XXVI. de ductorib. ac ductorib. falsis et ab eis separatione 
sanctorum 
XXVII. de sufficientia. et auaritia 
XXVIII. de iustitia et omnib. ulrtutib. sanctitatis et martyrio do- 
mini et aduentu et quod deum patrem nemo uidit hominum 
nec uidere potest 
XXVIIII. de diuitibus istius saeculi 
XXX de profanis nouitatibus uocum 


EXP. BREBIS. INC. CORPUS 
EPISTULAE 


294 AD TIMOTHEUM. [c. I-Ill. 


^'Paulus apostolus christi ihesu secundum imperium 
dei saluatoris nostri christi ihesu spei nostrae» * Timotheo 
dilecto filio in fide. 

Gratia misericordia pax a deo patre. et christo ihesu 
domino nostro 5 

: Sicut rogaui te ut remaneris ephesi- cum irem in mache- 
doniam» Ut denuntiarem quibusdam ne aliter docerent *Neque 
intenderent fabulis et genealogiis interminatis» Que quaestiones 
praestant magis quam aedificationem dei- quae est in fide» 
? Finis enim praecepti est» Caritas de corde puro- et conscientia «o 
bona. et fide non ficta» "A quibus quidam aberrantes. conuersi 
sunt in uaniloquium» 

"Uolentes esse legis doctores» Non intellegentes. neque 
quae locuntur neque de quibus adfirmant 

II- Scimus autem quia bona est lex- si quis ei ligetime: 
utatur. Sciens hoc quia iusto non est lex posita 

Sed iniustis et non subditis 

Impiis et peccatoribus 

Sceleratis et contaminatis 

patricidis et matricidis 20 

homicidis- '""fornicariis 

Masculorum concubitoribus plagiariis: mendacibus periuriis» 
Et si quid aliut sanae doctrinae aduersatur» ''Quae est secun- 
dum euangelium gloriae beati dei quod creditum est mihi» 
"Gratias ago ei qui me confortauit christo ihesu domino ss 
nostro- 

Quia fidelem me existimauit-. ponens in ministerio» "Qui 
primus fui blasphemus et persecutor. et contumeliosus. Sed 
misericordiam dei consecutus sum*quia ignorans feci in incre- 
dulitate» ''Superabundauit autem gratia domini nostri cum s» 
fide et dilectione quae est in «hristo ihesu 

III Fidelis sermo et omni acceptione dignus. quia 
christus ihesus uenit in hunc mundum peccatores saluos facere» 
Quorum primus ego sum» 

16 Sed ideo misericordiam consecutus sum ut in me primum s; 


ostenderet christus ihesus omnem patientiam» Ad exemplum 
c. I, 1—16. 





c. lii- VIL] AD TIMOTHEUM. 2906 


eorum qui credituri sunt illi in uitam aeternam» "' Regi autem 
Saeculorum inmortali inuisibili» Soli deo honor et gloria. in 
saecula saeculorum» AMEN 

III- *hoc praeceptum commendo tibi fili timotheae. 

: Secundum praecedentes in te prophetias» Ut milites in 
illis bonam militiam ''habens fidem et bonam conscientiam. 
Quam quidam repellentes circa fidem naufragauerunt. *'"Ex 
quibus est hymineus et alexander 

Quos tradidi satanae ut discant non blasphemare 

10 V. ^!Obsecro igitur primo omnium fieri» Obsecra- 
tiones orationes. postulationes* Gratiarum actiones» pro ommi- 
bus hominibus ?*pro regibus et omnibus qui in sublimitate 
Sunt» Ut quietam et tranquillam uitam agamus in omni pietate 
et castitate» ?* Hoc enim bonum est et acceptum coram sal- 

15 uatori- nostro deo 

*Qui omnes homines uult. saluos fieri et in agnitionem 
ueritatis uenire: 

VI. Unus enim deus. unus et mediator dei et 
hominum. 

20 Homo christus ihesus. *qui dedit redemptionem semet- 
ipsum pro multis» Testimonium temporibus suis 

'[n quo positus sum ego praedicator et apostolus. . 

Ueritatem dico: non mentior» Doctor gentium in fide et 
ueritate 

. VILI. *Uolo ergo uiros orare in omni loco leuantes 
puras manus sine ira et disceptatione» *Similiter et mulieres 
in habitu ornato» Cum uerecundia et sobrietate. 

Ornantes se- non in tortis crinibus. aut. auro aut marga- 
ritis» Uel ueste praetiosa» "Sed quod decet mulieres pro- 

» mittentes pietatem per bonam conuersationem; 

"DT Mulier in silentio discat. cum omni subiectione: 

"P ]ocere autem mulierem non permitto- Neque dominari 
in uirum sed esse in silentio» " Adam enim primus formatus 
est; Deinde euua ''et adam non est seductus» Mulier autem 

»Sseducta in preuaricatione fuit» ''Saluabitur autem per filiorum 


regenerationem 
c. ], 16 — 1I, 15. 


LeCT n» 
OuDIfA- 
TIONS: 


LKCTIO IN 
ARXAQK. 
hI*A 


296 AD YINOTEELUEL *e. VB-X. 


Si permanserit in fide et dilectione et sancziianone cum 
sobrietate 

VIII *'Fidelis sermo» Si quis episcopatam desiderat 
bonum opus desiderat. 

^()portet ergo episcopum inrepraehensibilem esse» lnius s 
uxoris uirum» Sobrium prudentem»  hornatum bhospitalem 
doctorem 

*Non uinolentum non percussorem» Sed modestum- Non 
litigíosum non cupidum» *Suae domui bene praepositum 

Filios habentem subditos cum omni castitate» " 

*Si quis autem domui suae praeesse nescit- quomodo 
ecclesiae dei diligentiam habebit- *Non neophitum- ne in 
superbia elatus in iudicium incidat diaboli- *Oportet autem 
illum et testimonium habere bonum ab his qui foris sunt. 

Ut non in opprobium incidat et laqueum diaboli "5 

* Diacones similiter pudicos» Non bilingues non multo 
uino deditos 

Non turpe lucrum sectantes» ?Habentes mysterium fidei 
in conscientia pura» "Et hii autem probentur primum et sic 
ministrent» Nullum crimen habentes» 20 

!' Mulieres similiter pudicas. non detrahentes 

Robrias fideles in omnibus 

"Diacones sint unius uxoris uiri» Qui filis suis bene 
praesunt et suis domibus» "*Qui enim bene ministrauerint 
gradum bonum sibi adquirunt 3 

*VIIII- **haec tibi scribo sperans me uenire ad te cito» 

"Si autem tardauero ut scias quomodo oporteat te in 
domo dei conuersari. 

Quae est ecclesia dei uiui 

Columna et firmamentum ueritatis» t "*Et manifeste» 
magnum est pietatis sacramentum 

Quod manifestatum est in carne- Iustificatum est in spiritu» 
Apparuit angelis praedicatum est gentibus» Creditum... 

X. *'Spiritus autem manifeste dicit 

quia in nouissimis temporibus discedent quidam a fide » 

attendentes spiritibus erroris e£ doctrinis daemoniorum 

e. II, 16 — IV, 1. 


- *' ^^ à 


e. X-XVL] AD TIMOTHEUM. 297 


*[In hypochrisi loquentium mendacium. Et cauteriatam 
habentium suam conscientiam» "*Prohibentium nubere» Ab- 
Stinere à cibis quos deus creauit ad percipiendum cum gra- 
tiarum actione fidelibus et his qui cognouerunt ueritatem» 

» *Quia omnis creatura dei bona» Et nihil reiciendum quod 
cum gratiarum actione percipitur» "Sanctificatur enim per 
uerbum dei et orationem . 

*Haec proponens fratribus bonus eris minister christi 
ihesu- enutritus uerbis fidei. et bonae doctrinae quam . ad- 

1c Secutus es» 

XI 'Ineptas autem et aniles fabulas deuita» Exerce 
te ipsum ad pietatem» 

*Nam corporalis exercitatio ad modicum utilis est 

Pietas autem ad omnia utilis est promissionem habens 

is uitae quae nunc est et futura» 1 


XII- *Fidelis sermo et omni acceptione dignus» '^In tcv» 
hoc enim laboramus et maledicimur quia sperauimus in deum "owe 


uiuum» Qui est saluator omnium hominum maxime fidelium 
XIII- "Praecipe et doce "nemo adulescentiam tuam 
: contemnat» Sed exemplum esto fidelium- in uerbo- in conuer- 
satione» In caritate. in fide. in castitate 
"Dum uenio attende lectioni. et exhortationi doctrinae 
Mnoli neglegere gratiam quae in te est» Quae data est tibi 
per prophetiam cum inpositione manum praesbyterii» 
25 XIIII- "haee meditare. in his esto ut profectus tuus 
manifestus sit omnibus: 
!* Attende tibi et doctrinae insta in illis» hoc enim faciens. 
et te ipsum saluum facies et qui te audiuunt» t 
XV. *!'Seniorem ne increpaueris sed obsecra ut 
v patrem 
Iuuenes ut fratres. *anus ut matres» Iuuenculas ut sorores 
in omni castitate 
XVI. 'Uiduas honora quae uere uiduae sunt- *si qua 
autem uidua filios aut nepotes habet. discat primum domum 
ssuam regere» Et mutuam uicem reddere parentibus. hoc enim 


acceptum est coram deo» *Quae autem uere uidua est et 
c. IV, 2 — V, 5. 


208 AD TIMOTHEUM. [c. XVI-XXIIL. 


desolata. Sperauit in deum- et instat obsecrationibus et ora- 
tionibus nocte et die 

*Nam quae in diliciis est uiuens mortua est» "Et hoc 
praecipe ut inrepraehensibiles sint» *Si quis autem suorum. et 
maxime domesticorum curam non habet. fidem negauit et est : 
infideli deterior» 

*Uidua elegatur. gon minus LX annorum quae fuerit 
unius uiri uxor- "In operibus bonis testimonium habens» Si 
filios educauit. si hospitio recepit 

Si sanctorum pedes lauit. si tribulationem patientibus :e 
subministrauit» 

Si omnem opus bonum subsecuta est 

XVII- "Adulescentiores autem uiduas deuita» Cum 
enim luxuriatae fuerint in christo nubere uolunt» 

? Habentes damnationem quia prima fidem inritam fecerunt : 
TSimul autem et otiosae discunt circuire domos» Non solum 
otiosae. sed et uerbosae curiosae loquentes quae non oportet» 
"Dolo ergo iuueniores nubere filios procreare» Matres familias 
esse. nullam occansionem dare aduersario maledicti gratia 

. '']am enim quaedam. conuersae sunt retro satanan. 30 

XVIII- *Si quis fidelis. uel si qua fidelis habet uiduas 
subministret illis et non grauetur ecclesia» Ut his quae uerae 
uiduae sunt sufficiat 

XVIII "Qui bene praesunt praesbyteri duplici ho- 
nore digni habeantur. maxime qui laborant in uerbo^et doctrinas 

IN DEUTP- ** Dicit enim scriptura. non infrenabis- os. boui trituranti» 
"""" Et dignus est operarius mercedem suam- 

XX. "Aduersus praesbyterum accusationem noli reci- 
pere» Nisi duobus et tribus testibus» 

XXI- "Peccantes coram omnibus argue ut ceteris» 
timorem habeant 

XXII. " Testor coram deo et christo ihesu et electis 
angelis» Ut haec custodias sine praeiudicio» Nihil faciens in 
aliam partem declinando 

XXIIII- *Manus cito nemini inposueris» Neque com- s 
municaueris peccatis alienis 

c. V, 5—22. 





c. XXIil-XXVIIIL.] AD TIMOTHEUM. 299 


Te ipsum castum custodi» 

* Noli adhuc aquam bibere sed uino modico utere propter 
Bthomacum tuum et frequentes tuas infirmitates» 

XXIIII- *Quorundam hominum peccata manifesta sunt 

» praecidentia ad iudicium» Quosdam autem et subsequuntur 

3s Sjmiliter et facta bona manifesta sunt. et quae aliter 
se habent abscondi non possunt» 

XXV. *'Quicumque sunt sub iugo serui» Dominos 
suos omni honore dignos arbitrentur» Ne nomen domini et 

:9 doctrina. blasphemetur 

^Qui autem fideles habent dominos non contemnat quia 
fratres sunt — 

Sed magis seruiant quia fideles sunt et dilecti» 

Qui beneficii participes sunt» 

T XXVI. Haec doce et exhortare *Si quis aliter docet 
et non adquiescit sanis sermonibus domini nostri ihesu christi» 
Et ei qui secundum pietatem est doctrinae» *Superbus nihil 
Sciens sed languens circa quaestiones et pugnas uerborum. ex 
quibus. uriuntur» Inuidiae- contentiones- blasphemiae suspiciones 

x malae» *Conflictationes hominum mente corruptorum- et quia 
ueritate priuati sunt 

Existimantium quaestum esse pietatem 

XXVII- *Est autem quaetus magnus» Pietas cum 
suffücientia» * "Nihil enim intulimus in hunc mundum aut'Sw 

zs dubium- uerum tamen nec auferre quid possumus» *habentes 

autem alimenta. et quibus tegamur- his contenti sumus» *Nam 
qui uolunt diuites fieri incidunt in temptationem et laqueum 
diaboli» 

Et desideria multa. inutilia et nociua- quae mergunt ho- 

»Iminés in interitum et perditionem» 

Radix enim omnium malorum est auaritia» Quam quidam 
adpetentes errauerunt a fide- et inseruerunt se doloribus multis 
XXVIII- "Tu autem homo dei haec fuge 
Sectare uero iustitiam pietatem- fidem- caritatem» Patien- 
» jam: mansuetudinem» '* Certa bonum certamen fidei» 


adpraehende uitam aeternam in qua uocatus es» 
e. V, 22 — VI, 13. 





300 AD TIMOTHEUM. [c. XXVlII-XXX. 


Et confessus es. bonain confessionem coram multis testi- 
bus» "Praecipio tibi coram deo qui uiuificat omnia» Et christo 
ihesu. qui testimonium reddidit sub pontio pilato bonam con- 
fessionem» 

"Ut serues mandatum sine macula inrepraehensibilem s 
usque in aduentum domini nostri ihesu christi» '*Quem suis 
temporibus ostendit» Beatus et solus potens- Rex regum et 
dominus dominantium» '*Qui solus habet inmortalitatem 

Et lucem inhabitans inaccessibilem» Quem uidit nullus 
hominum. Sed nec uidere potest» Cui honor et imperium :o 
sempiternum- amen» t 

XXVIII- "Diuitibus huius saeculi praecipe non 
sublime sapere neque sperare in incerto diuitiarum 

Sed in deo qui praestat nobis omnia abunde ad fruendum. 

" "Bene agere diuites fieri in operibus bonis. facile tribuere: 
communicare. "'Thensaurizare sibi fundamentum bonum in 
futurum» Ut adpraehendant ueram uitam» 

XXX. "O timotheae- depositum custodi. uitans. pro- 
fanas uocum nouitates 

Et obpositiones falsi nominis scientiae ?*' quam quidam» 
promittentes circa fidem exciderunt- gratia tecum AMEN» 

c. VI, 12—21. 
EXP. AD TIMOTHEUM I. 
INO. ARG- AD EIUSDEM II 


Item timotheo scribit de exhortatione martyrii. et de omnes regulas * 
ueritatis et quid futurum sit temporibus nouissimis et de sua passione 
&cribit ei ab urbe roma . ror 0 

EXPL. ARG. INC. BREBIS 


I. de eunice adq. loide matre auiam timothei et quod sancti * 
non spiritum timoris acciperint. Sed uirtutis et caritatis 

II. de domino deo non secundum opera nostra sed secundum 
suum propositum ante tempora aeterna sanctos suos ad 
gratiam prouocante. 


25 


s0 


III- 


BREBIS EPISTULAE AD TIMOTHEUM I. 301 


de formula sanae doctrinae. et de asianorum perfidia. ex 
quibus erant phyletus et hermogenis. et de fide onesifori 
ac sollicitudine 

de tradenda doctrina fidelibus qui idonei erunt aliquos 
erudire 

de dei milite expedito et athelete conparatione 

de fructu laborantis agriculae 

de resurrectione domini ex mortuis 

de sanctis et commorientib. domino et conuiuentibus ac 
tolerantibus pariter adque regnantibus 

de contentiones et subuersionés uerborum 

de seductoribus 

de magna domu. uasa diuersis generib. continente 

de claritate ac prae cum sanctis 

de quaestionib. stultis 

de apostolo nouissima tempora et seductores iniquitates 
omnes et scelera praedicantem 

de uirtutib. sanctis et persecutionibus pauli et omnium 
semper tribulationem sanctorum 


. de timotheo ab infantia sacris litteris instituto 
. de scriptura diuinitus inspirata 
- de apostolo testificantem timotheum ut oportunae insistere 


ad docendum 


: de apostolo praedicante tempus quo sanam doctrinam 


homines refutarent 


. de apostolo martyrium suum et liberationi de saeculo 


praedicante 


. de timotheo et dema crescente tito. luca. marco tychico. 


et carpo et de afferenda paenulam et libris maxime uero 
membranis 


. de alexandro erario apostolum persequente 
. de prima apostoli defensione 
. de priscila. et aquila. et onesifori domo et erasto et 


trofimo 


. de eubulo et pudente. et lino et claudia et fratribus 


uniuersis - - 
EXPL. BREB. INC. CORPUS. EPIST 


302 AD TIMOTHEUM II. [c. I-LII. 


"'Paulus apostolus christi ihesu per uoluntatem 
dei» Secundum promissionem uitae quae est in christo ihesu 

"Timotheo carissimo filio — - 

Gratia misericordia pax & deo patre et christo ihesu 
domino nostro " 

*Gratias ago deo meo cui seruio & progenitoribus in 
conscientia pura» Quam sine intermissionem habeam tui me- 
moriam in orationibus meis nocte ac die *desiderans te uidere» 
Memor lacrimarum tuarup ut gaudii inplear» * Recordationem- 
accipiens eius fidei quae est in te non ficta 1 

Quae et habitauit primum in auia tua loide. et matre 
iua eunuce» Certus sum autem quod et in te» *Propter quam 
causam admoneo te» Ut resuscites gratiam dei quae est in 
te per inpositionem manum mearum» "Non enim dedit nobis 
deus spiritum timoris» Sed uirtutis et dilectionis et sobrietatis :s 

II- *Noli itaque erubiscere testimonium domini nostri 
neque me uinctum eius» Sed conlabora euangelium secundum 
uirtutem dej * qui nos liberauit» Et uocauit uocatione sua sancta. 

Non secundum opera nostra. sed secundum propositum 
suum» Et gratiam quae data est nobis in christo ihesu- antes 
tempora saecularia» '^Manifestata est autem nunc per inlu- 
minationem saluatoris nostri ihesu christi» Qui destruxit quidem 
mortem 

Inluminauit autem uitam et incorruptionem per euangelium 
'!in quo positus sum- ego praedicator- et apostolus. et magister s, 
gentium» "Ob quam causam haec patior- sed non confundor» 
Scio enim cui credidi» Et certus sum quia potens est depo- 
situm meum seruare in illum diem 

II. "Formam habe sanorum uerborum quae a me 
audisti» In fide et dilectione in christo ihesu» '*Bonum depo-, 
situm custodi per spiritum sanctum qui habitat in uobis» 

i5Scis hoc quod auersi sunt à me omnes qui in asia sunt 
ex quibus est phygelus et hermogenis. '*Det misericordiam 
dominus onesifori domui» Quia saepe me refrigerauit. Et 
catenam meam non erubuit» "Sed cum romam uenisset solli- 


cite me quaesiit. et inuenit» Det illi dominus inuenire miseri- 
c. I, 1-17. 


x. IlI-X] AD TIMOTHEUM II. 303 


cordiam & domino in illa die» Et quanta ephesi ministrauit 
tu melius nosti 

IIII- *'Tu ergo fili mihi confortare in gratia quae 
est in christo ihesu» *Et quae audistis à me per multos testes 

" Haec commenda fidelibus hominibus. qui idonei erunt et 
alios docere» 

'Labora sicut bonus miles christi ihesu 

V. *Nemo militans deo inplicat se negotiis saeculari- 'ECr.m 
bus ut ei placeat cui se probabit» *"Nam et qui certat in "Denis" 

: agonem. non coronatur nisi legitime certauerit» 

VI. *PLaborantem agricolam: Oportet primum de 
fructibus accipere» "Intellege quae dico» Dabit enim tibi do- 
minus intellectum in omnibus 

VII- *Memor esto dominum ihesum christum 

s resurrexisse à mortuis 

Ex semine dauid secundum euangelium meum. *In quo 
labor usque ad uincula quasi male operans: 

Sed uerbum dei non est allegatum» '^Ideo omnia sustineo: 
propter electos ut ipsi salutem consequantur» Quae est in 

29 » christo ihesu t cum gloria caelesti 

VIII- "Fidelis sermo: nam si conmortui sumus eft con- 
uiuemus» '"*Si sustinebimus et conregnabimus» Si negauerimus 
et ille negauit nos» "Si non credimus ille fidelis permanet. 
Negare se ipsum non potest- ''Haec conmone testificuns coram 

: domino» Noli uerbis contendere in nihil utile est- nisi ad sub- 
uersione audientium» 

Sollieite cura te ipsum probabile exhibere deo» Opera- 
rium inconfusibilem» Recte tractantem uerbum ueritatis 

VIIII- "Profana autem inaniloquia deuita. multum 

senim proficient ad impietatem» 

"Et sermo eorum ut cancer serpit» Ex quibus est hymineus. 
et phyletus- '*qui a ueritate exciderunt» Dicentes resurrectionem 
íam esse factam» Et subuertunt quorundam fidem. 

X. "Sed firmum fundamentum dei stetit habens 

s» signaculum hoc» Cognouit dominus qui sunt eius» Et discedat 


ab iniquitate. Omnis qui nominat nomen domini« 
c. I, 17 — II, 19. 








804 AD TIMOTHEUM I. [c. XI-XV. 


XI. ^In magna autem domo» 

Non solum sunt uasa aurea et argentea. Sed et lignea 
et fictilia. Et quaedam autem in contumelia 

"Si quis ergo mundauerit se ab istis» Erit uas in ho- 
norem sanctificatum et utile deo» Ad omnem opus bonum : 
paratum 

XII- "Iuuenilia autem desideria fuge» Sectare uero 
iustitiam fidem caritatem pacem: cum his qui inuocant domi- 
num de.corde puro 

XIII- "Stultas autem et sine disciplina quaestiones v 
euita sciens quia generant lites. 

"Seruum autem domini non» oportet litigare sed man- 
suetum esse ad omnes. 

Docibilem patientem» 

* Cum modestia corripientem eos qui resistunt ueritati : 

Ne quando det illis deus paenitentiam ad ignoscendam 
ueritatem. * Et resipiscant- a diaboli laqueis. 

À quo capti tenentur ad ipsius uoluntatem. 

XIIII- ^!'Hoc autem scito quod in nouissimis diebus 
instabunt tempora periculosa» ?Et erunt homines se ipsos» 
amantes» Cupidi elati: superbi. blasphemi» parentibus inob- 
oedientes ingrati scelesti» *Sine affectione sine pace 

Criminatores. incontinentes inmites sine benignitate» *Pro- 
ditores. proterbi- tumidi» Uoluptatium- amatores magis quam 
dei 'habentes speciem quidem pietatis» 25 

Uirtutem autem eius abnegantes et hos diuita» *Ex his 
enim sunt qui petrant domos et captiuas ducunt mulierculas 
oneratas peccatis quae ducuntur uariis desideriis» "Semper 
discentes: et numquam ad scientiam ueritatis peruenientes. 
* Quemadmodum autem iannes et mambres- restituerunt moysi- » 
ita et hii resistunt ueritati» Homines corrupti mente» Reprobi 
circa fidem» *Sed ultra non proficient. Insipientia enim eorum 
manifesta erit Ümnibus» Sicut et illorum fuit^ 

XV. "Tu autem adsecutus es doctrinam meam- 
Institutionem propositum fidem longanimitatem» Dilectionem- » 


patientiam- "persecutiones. passiones» 
c. IT, 20 — III, 11. 


e. XV-XXI.] AD TIMOTHEUM ii. 2305 


Qualia mihi facta sunt antiochiae icohio lystris quales 
persecutiones sustenui» Et ex omnibus me eripuit dominus 
"et omnes qui uolunt pie uiuere in christo ihesu persecutionem 
patientur» Mali autem homines et seductores proficient in 

s peius» Errantes et in errore mittentes» 

XVI. "Tu uero permane in his quae didicisti et 
credita sunt tibi» Sciehs à quo didiceris. et quia ab infantia 
sacras litteras nosti 

Quae te possent instruere ad salutem per fidem quae est 

1 in Christo ihesu» 

XVII- "Omhis scriptura diuinitus insütuta» Et utilis m rix 
ad docendum» ad arguerndum ad corrigendum, Ad erudiendum  *^"ws : 
in iustitia. "Ut perfectus. sit homo dei» Ad omnem opus 
bonum instructus» 

T XVII- *'Testificor coram deo et christo ihesu. 
Qui iudicaturus est uiuos ac mortuos» 

Et aduentum ipsius et regnum eius» ?Praedica uerbum 
insta oportune inportune» Argue obsecra- increpa- In omni 
patientia. et doctrina 

20 XVIIIT. * Erit enim tempts cum saram doctrinam non 
sustinebunt. Sed secundum sua desideria coacerbabunt sibi 
magistros» Prurientes auribus» *Et a ueritate quidem auditum 
auertent. Ad fabulas.autem conuertentur. 

XX. 'Tu uero uigilà in omnibus labora. opus fac 

s euangelistae» Ministerium tuum imple. Sobrius esto» *Ego 
enim iam delibor | 

Et tempus meae resolutionis instat* ' Bonum certaui cer- 
tamen» Cursum consummaui- fidem seruaui» *In reliquo reposita 
est mihi corona iustitiae 

30 Quam reddet mihi dominus in illo die iustus iudex» Non 
solum autem mihi» Sed et his qui diligunt aduentum eius» * 

XXI. *Festina uenire ad me cito 

"demas enim me dereliquit 

diligens hoc saeculum- et abiit thessallonicam" 

» Crescens in galatia* Titus in dalmatia» " Lucas est mecum 


soluss Mareum adsume et adduc tecum est mihi utilis in 
c, III, 11 — IV, 11. 
20 


306 AD TIMOTHEUM 1I. [é. XXI-XX V. 


ministerio» ^ Tychicum autem misi ephesum ?*pannulam quam 
reliqui throade aput carpum» Ueniens adfers tecum. et libros 
maxime autem membranas 

XXII. '*Alexander aerarius multa mala mihi ostendit, 
reddat ei dominus secundum opera eius» Quem et tu deuita- , 
ualde enim restitit uerbis nostris 


HEIUNIO XXIII "In prima mea defensione nemo mihi adfuit. 
"Arm Sed omnes me dereliquerunt . 


Non illis reputetur. "Dominus autem mihi adstitit. et 
confortauit me» Ut per me praedicatio inpleatur» Et audiant;e 
omnes gentes» Et liberatus sum de oreleonis» 'Liberauit me 
dominus ab omni opere malo» Et saluum faciet in regno suo 
caeleste» Cui gloria in saecula saeculorum» t 

XXIIII- *Saluta prisciliam et aquilam» Et onesifori 
domum» *Erastus remansit corinthi» Throphemum autem reli- ,, 
qui infirmum mileti» ?' Festina ante hiemen- uenire 

XXV- Salutat te eubolus et pudens- et linus et claudia 

Et fratres omnes. ? Dominus ihesus christus cum spiritu 
tuo- gratiam nobiscum- amen- 1 

e. IV, 12—22. " 


EXP. AD TIMOTHEUM II. 
INC- AD TITUM ARGUMENTUM 


Titum communefacit et instruit de constitutione praesbyterii. et 4 
de spiritali conuersatione. et hereticis uitandis. qu in scripturis 
iudaicis credunt scribit a nicopoli . - TET 

EXPL. ARG. INC. BREBIS 


I. de domino patre quod ante aeterna tempora dominum 
filium nobis promiserit. quem postea suis temporib. decla- s 
rauit 

II. de episcopi formula. et quod idem quondam episcopi 
fuerint qui et praesbyteri dicebantur. et de seductoribus 
ecclesiarum 


c. HI] . AD TITUM. 307 


III. de senibus et iuuenibus et quod doctor in omnib. bonis 
exemplum debeat esse discipulis 
IIII- de seruis et quod omnib. gratia dei inluxerit salutaris. 
V. deimperio docentium et subiectione principib. ae potestatib. 
5 ad omnem opus bonum et de uirtutibus omnibus et quo 
) non secundum opera hominum sed secundum uoluntatem 
suam. cui uoluerit dominus miseretur 
VI. de credentibus deo ut praeesse curent operib. bonis 
VII. de quaestionibus et genealogiis legis contentionibus deui- 
10 tandis 
VIII- de heretico homine cum semel correptus fuerit euitando 
VIIII- de tito et artima et tychico et zena legis perito et apollo. 
de apostolo doctrinam suis & bona opera ne infructuosi 
fierent et usos necessarios pollicente 
i5 X. de apostolo diligentes eum per epistulas salutante 


EXP. BREB. INC. CORPUS EPIST. 


"'Paulus seruus dei apostolus autem christi ihesu. 
Secundum fidem electorum dei 
20 Et agnitionem ueritatis quae secundum pietatem est *in 
spem uitae aeternae 
Quam promisit qui non mentitur deus ante tempora sae- 
cularia» *Manifestauit autem temporibus suis uerbum suum 
In praedicatione quae credita est mihi» Secundum prae- 
s ceptum saluatoris nostri» fTito dilecto filio secundum com- 
munem fidem» Gratia. et- pax a deo patre et christo ihesu 
saluatore nostro 
II- *Huius rei gratia. reliqui te cretae ut ea quae 
desunt corrigas» Et constituas per ciuitates praesbyteros sicut 
»et ego tibi disposui» *Si quis sine crimine est» Unius uxoris 
uir. filios habens fideles» Non in accusatione luxuriae aut non 
subditos» "Oportet enim episcopum sine crimine esse: Sicut 
dei dispensatorem» Non superbum- non iracundum» Non uino- 
lentum non percussorem» Non turpilucri cupidum» Sed 
ss hospitalem- benignum sobrium- iustum- sanctum continentem» 
? Amplectentem eum qui secundum doctrinam est fidelem ser- 


c. I, 1—9. 
20* 





LECTIO IN 
EPIFANIA 


308 AD TITUN. . [II-HIr. 


monem» Ut potens sit et exhortari in doctrina sana. Et eos 
qui contradicunt arguere 

i'Sunt enim multi etiam inoboedientes uaniloqui et se- 
ductores» Maxime qui de circumcisione sunt. '" Quos oportet 
redargui» Qui uniuersas domos subuertent» Docentes quae non , 
oportent turpilucri gratia. "Dixit quidam ex illis. proprius 
ipsorum propheta» 

Cretensis. semper mendaces» Malae bestiae uentris pigri 
""lestimonium hoc uerum est» 

Quam ob causam increpa illos dure» Ut sani sint in fide» ;» 
1* Non intendentes iudaicis fabulis et mandatis hominum auer- 
santium se à ueritate 

"5 Omnia munda mundis. 

coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum 

Sed inquinatae sunt eorum et mens et conscientia» !'*Et;, 
confitentur se nosse deum» Factis autem negant cum sunt 
abominati et incredibiles» Et ad omnem opus bonum reprobi» 

III- ^*'Tu autem loquere quae decet sanam doctrinam 

?Senes ut sobrii sint. pudici- prudentes» Sani in fide- in 
dilectione. in patientia, *Unus similiter in habitu sancto» Nons 
criminatices. non uino multo deditos. Bene docentes. *ut pru- 
dentiam doceant» Adulescentulas ut uiros suos diligant filios 
ament. *prudentes sobrias. castas» Domus curam habentes. 
benignas subditas uiris suis ut non blasphemetur uerbum dei» 
*[uuenes similiter hortare ut sobrii "in omnibus» Te ipsum; 
praebe exemplum bonorum operum in doctrina in integritate* 
In grauitate *in uerbum sanum. 

Inrepraehensibilem» Ut is qui est aduerso est uereatur* 
Nihil habens dicere malum de nobis 

IIII- *Seruos dominis suis subditos esse in omnibus. ,, 
placentes non contradicentes. non fraudantes» 

Sed in omnibus fidem bonam ostendentes» Ut doctrinam 
salutaris nostri dei ornent in omnibus» t ''Apparuit enim 
gratia dei saluatoris nostri in omnibus hominibus !'*erudiens 
nos. ut abnegantes impietatem et saecularia desideria» Sobrie,, 


et juste et pie hiuamus in hoc saeculo» '"Spectantes beatam 
c. I, 9 — II, 18. 


P mmus" — 











c. IIII- VIIIL] AD TITUM, | 309 


spem et aduentum gloriae magni dei et saluatoris nostri ihesu 
christi» 
^ Qui dedit semet ipsum pro nobis. Ut nos redemeret ab 
omni iniquitate et mundaret sibi populum acceptabilem» Secta- 
s torem bonorum operum 
V. "Haec loqueré et haec exhortare. et argue cum 
omni imperio» Nemo te contemnat» ^'admone illos principibus 
et potestatibus subditos esse» Dicto oboedire. ad omne opus 
bonum paratos esse 
10 ? Neminem blasphemare 
Non litigiosos esse sed modestos. Omnem ostendentes 
mansuetudinem ad omnes homines» *Eramus ergo et nos ali-- 
quando insipientes. et increduli errantes» Seruientes desideriis 
et uoluptatibus uariis» In malitia et inuidia agentes» 
T Odibiles odientes inuicem 
*Cum autem benignitas et humanitas apparuit saluatoris 
dei nostri» "Non ex operibus iustitiae quae fecimus nos. Sed 
secundum suam misericordiam saluos nos fecit» Per labacrum 
regenerationis et renouationis spiritus sancti» *Quem infudit 
sin nos abunde per ihesum christum saluatorem nostrum» t *Ut 
iustificati in gratia ipsius heredes simus» Secundum spem uitae 
aeternae 
VI. *Fidelis sermo est. et de his uolo te confirmare. 
Ut curam habeant bonis operibus praeesse qui credunt in 
1 deo» Haec sunt bona et utilia hominibus 
VII. *Stultas autem quaestiones et genealogias» Et 
contentiones. Et pugnas legis deuita» Sunt enim inutiles et uanae 
VIII- "hereticum hominem post unam et secundam 
correctionem deuita» ''Sciens quia subuersus est qui eiusmodi 
» est et delinquit cum sit proprio iudicio condemnatus» 
VIIIT- "Cum misero ad te arteman uel tythicum» 
Festina ad me uenire nicopoli 
Ibi enim statui hiemare. 
2» 7enam legis peritum- et apollo sollicite praemitte» 
55 Ut nihil illis desit» '*Discant autem et nostris bonis ope- 


ribus praeesse ad usus necessarios» Ut non sint infructuosi 
c. II, 13 — III, 14, 





310 AD TITUM. AD PHILEMONEM. [c. I-II. 


X- "Salutant te qui mecum sunt omnes» Saluta qui 


nos amant in fide» Gratia dei cum omnibus uobis» 
c. III, 15. 


EXPL. AD TITUM s 
INC. AD PHILEMONEM ARG- 


Philemoni familiares. Litteras facit. pro onesimo seruo eius 
scribit autem ei & roma de carcere PT 


EXP. ARG. INC. BREBIS 


I. de philemone et appia et archippo et domestica eius: 
ecclesia 
II de philemone et apostolo pro eo in orationibus eius sem- 
per memoriam facientem 
III. de apostolo sene et uincto philemoni imperantem eundem- 
que pariter obsecrante pro onesimo seruo ipsius et parari!s 
sibi hospitium commendante 
IIIJ de epapha concaptiuo apostoli. et marco et aristharco et 
dema et luca adiutoribus pauli . . ros 
EXP. BREB. INC. EPISTULA. 


'Paulus uinctus ihesu christi et timotheus frater» » 
Philemoni dilecto et adiutori nostro» *Et appiae sorori ca- 
rissimae» Et archippo conmilitoni nostro» Et ecclesiae quae 
est in domo tua» *Gratia uobis et pax a deo patre- nostro et 
domino ihesu christo» 

II- *Gratias ago deo meo semper promemoriam tui: 
faciens in orationibus meis» 

* Audiens caritatem tuam et fidem quam habes in domino 
ihesu et in omnes sanctos 

*Ut communicatio fidei tuae euidens fiat in agnitione 


ommis operis boni- quod in nobis est in christo ihesu» 90 
1—6. 





c, II-IIII.] AD PHILEMONEM. 311 


"Gaudium énim magnum habuimus. et consolationem in 
caritatem tuam. 
Quia uiscera sanctorum requieuerunt per te frater 
III- *Propter quod multam fiduciam habentes in christo 
s jhesu- imperandi tibi quod ad rem pertinet. * propter caritatem 
magis obsecro 
Cum es talis ut paulus senex» Nunc autem et uinctus 
ihesu christo» "Obsecro te pro meo filio» Quem genui in uin- 
culiss " Onesimo qui tibi aliquando inutilis fuit» Nunc autem 
tet tibi et mihi utilis» '"* Quem remisi: tu autem illum id est. 
ut uiscera mea suscipe» Quem ego uolueram mecum retinere» 
Ut pro te mihi ministraret in uinculis euangelii» '*Sine con- 
silio autem tuo nihil uolui facere» Uti ne uelut ex necessitatem 
bonum tuum esset» Sed uoluntarium» '*Forsitam enim ideo 
issecessit ad horam a te ut aeternum illum reciperes» '*Iam 
non sicut seruum. Sed pro seruo carissimum fratrem» Maxime 
mihi quanto autem magis tibi in caritate et in dominos 
"Si ergo habes me socium suscipe illum sicut me 
! Si autem aliquid nocuit tibi aut debet hoc mihi inputa 
20 9Ego paulus scribsi mea manu» Ego reddam ut non 
dicam tibi quod et te ipsum mihi debes Itaque frater ego 
te fuar in domino 
Refice uiscera mea in christo 
*t Confidens oboedientiae tuae scribsi tibi» Sciens quoniam . 
s et super id quod dico facies» "Simul autem et para mihi 
hospitium 
Nam spero per orationes uestras donari me uobis 
IIII- *Salutat te epaphras concaptiuus meus iri christo 
* ihesu ?*marcus aristharcus demas et lucas adiutores mei» 
»*" (1ratia domini nostri ihesu christi cum spiritu uestro. AMEN 
7—295. 
EXP. AD PHILEMONEM- 


INC AD HEBRAEOS CAPIT- 


CAPITULA EPIST. AD HEBRAEOS. 


L Narratio deitatis christi in glori& patris et potestatis 
omnium cum purificatione eorum qui super terra sunt 
postquam ascendit in caelestem gloriam quoniam gloria 
christi non est, angelica sed deitatis 

IL. Et opifex propter quod non in praesenti saeculo in quo * 
Sunt mínistri sed futura dispensatione 


III. Quoniam incorporatus est secundum adiunctionem quac 


&d nos est ad salutem hominum propter quod ei adiun- 
gimur 


IIII- Quoniam credendum est. christo sicut. et mosi crediderunt. » 


Sublimiorem tamen quasi deum et hominem sciendum esse 
et timendam antiquorum defluxinem» 

Exhortatio destinationis ad manifestissimam requiem 

De terribili iudicio ac uerbo futuro per omnibus et de 
suauitate gratiae sacerdotalis ab eo qui similiter pro' 
nobis passus est ut homo» 


áx 


VII- Obiurgatio quasi adhuc egeant introductionem et exhor- 


tatio ad perfectionem et obsecratio in laudem 


VIII Quia firma est dei repromissio et hoc cum dei sacramento 
VIIII. de melcisedech qui forma est christi secundum nomen et.* 


ciuitatem et uitam et sacerdotium et quia praehonoratus 
est, abrahae 
X. Quoniam cessauit sacerdotium aaron quod super terram 

et stabit uerbum caeleste quod est christi ex alio genere 
non secundum carnem nec secundum legem carnalem» — : 

Eminentia secundi testamenti ad prioris in propitiationem 
et sanctificationem. 

De sanguine christi in quo nouum est testamentum quia 
in ipso est certissima purificatio in perpetuo 

Non ea quae in sanguine animalium quae in terrae 
eofferuntum  . - . s. o o oo o or ol on ono 


EXP- CAPITULA. INC. 
CORPUS EPISTULAE 





c. I-IIII.] AD HEBRAEOS. 313 


»"'Multifariam et multis modis olim deus loquens m wax 
patribus in prophetis» Nouissime diebus istis locutus est 
nobis in filio * quem constituit heredem uniuersorum» Per 
quem fecit et saecula» *Qui cum sit splendor gloriae et figura 

s» substantiae eius 

Portans quoque omnia uerbo uirtutis suae purgationem 
peccatorum faciens» Sed et ad dexteram maiestatis in excelsis» 

*Tanto melior angelis effectus» Quanto differentius prae 
illis nomen hereditauit» 

10 II. *Cui enim dixit aliquando angelorum fllius meus 
es tu ego hodie genui te» Et rursus ego ero illi in patre et 
ipse erit mihi in filium 

* Et cum iterum introducit primogenitum in orbem terrae 
dicit- Et adorent eum omnes angeli dei» "Et ad angelos 

1: quidem. dicit 

Qui facit angelos suos spiritus et ministros suos flammam 
ignis» *Ad filium autem» Thronus tuus deus in saeculum 
,sSaeculi» Uirga aequitatis uirga regni tui» "Dilexisti iustitiam 
,9t odisti iniquitatem- propterea unxit te deus deus tuus- oleo 

» ,laetitiae prae participibus tuis» 

; *" Et tu in principio domine terram fundasti» Et opera 
Jnanum tuarum sunt caeli "ipsi peribunt tu autem perma- 
nebis. Et omnia ut uestimentum ueterescent "et uelut amictum 
jinuolues eos. ut uestimentum et mutabuntur» 

s», (Tu autem idem est- et anni tui non deficient» 

[1I-] III- *Ad quem autem angelorum dixit aliquando» 
Sede a dextris meis donec ponam inimicos tuos scabillum 
pedum tuorum 

IIII- *Nonne omnes sunt administratorii spiritus in 

x ministerium missi: propter eos qui hereditatem capiunt salutis: 
*!propterea abundantius oportet obseruare nos. ea quae au- 
diuimus» Ne forte pereffüluamus» *Si enim qui per angelos 
dictus sermo- factus est firmus 

Et omnis praeuaricatio et inoboedientia accepit iustam 

» mercedis retributionem» *Quomodo nos effugiemus. Si tantam 


neglexerimus salutem 
c 11-—]1ILà. 


314 AD HEBRAEOS. [c. V-XIL 


V. Quae cum initium aecepisset enarrari per domi- 
num ab eis qui audierunt. In nobis confirmata est 

*Contestante deo signis et portentis et uariis uirtutibus 
" et spiritus sancti distributionibus secundum suam uoluntatem» 
* Non enim angelis subiecit orbem terrae futurum de quo lo- s 
quimur» *Testatus est autem in quodam loco dicens. 
, VEL Quid est homo quod memor es eius aut filius 
hominis quoniam uisitas eum 

"Minorasti eum paulo minus ab angelis gloriam et ho- 
norem coronasti eum- et constituisti eum super opera manum io 
tuarum» *Omnia subiecisti sub pedibus eius 

VII- In eo enim quod ei omnia subiecit» Nihil demisit 
non subiectum ei» Nunc autem necdum uidemus omnia subiecta ei 

VIII- *Eum autem qui modico quam angelis minoratus 
est» Uidemus ihesum propter passionem mortis gloria et honore ,, 
coronatum» Ut gratia dei pro omnibus gustaret mortem» 

[144.] VIIII- "Decebat enim eum propter quem omnia 
et per quem omnia» Qui multos filios in gloriam adduxerat 
auctorem salutis eorum per passiones consummare» ' Propter 
quam causam non confunditur fratres eos uocare "dicens» s» 
» X. Nuntiabo nomen tuum fratribus meis. In medio 
ecclesiae laudabo te» 

1! Et iterum- ego ero fidens in eum» Et iterum. 
» Ecce ego et pueri mei quos mihi dedit deus» !*Quia 
ergo pueri communicauerunt sanguini et carni» Et ipse simi-s; 
liter participauit hisdem» 

XI. Ut per mortem destrueret eum qui habebat 
mortis imperium id est diabolum 

"5 Ut liberaret eos. qui timore mortis per totam uitam 
obnoxii erant seruituti» 30 

XII- *Nusquam enim angelos adprehendit» Sed semen 
abrahae appraehendit» ""Unde debuit per omnia fratribus 
similare» Ut misericors fieret. et fidelis pontifex ad deum» 
Ut repropitiaret delicta populi» 

"In eo enim in quo passus est ipse temptatus» Potens ; 
est eis qui temptantur. auxiliari» 

c. II, 3—18. 


c. XIII-XVTIII.] AD HEBRAEOS. 315 


XIII. *! Unde fratres sancti- uocationis caelestis par- 
ticipes» Considerate apostolum et pontificem confessionis nostrae 
ihesum» ?*Qui fidelis est ei qui fecit illum 

Sicut et moyses in omni domo illius» *Amplioris enim 

» gloriae iste prae moyse dignus habitus est» Quantum am- 
pliorem honorem habet domus qui fabricauit illum» 

XIIII- *fÓmnis namque domus fabricatur ab aliquo» 

Qui autem omnia creauit deus 

XV. * Et moyses quidem fidelis erat in toto domo eius» 

to Tamquam famulus in testimonium eorum quae dicenda 
erant» *Ohristus uero tamquam filius in domo sua» Quae do- 
mus sumus nos si fiduciam- et gloriam spei. usque ad finem. 
firmam retineamus» t 
» XVI- *Qua propter. sicut dicit spiritus sanctus. hodie 

1,81 uocem eius audieritis *nolite obdurare corda uestra- sicut 
,in exaceruatione secundum diem temptationis in deserto- *ubi 
,temptauerunt me patres uestri» Probauerunt- et uiderunt opera 
,mea» XL annos "propter quod offensus fui generationi huic. 
et dixi semper errant corde» Ipsi autem non cognouerunt uias 

zo ,,Ineas» !! Sicut iuraui in ira mea si introibunt in requiem meam» 


XVII- "Uidete fratres ne forte sit in aliquo uestrum : 


cor malum incredulitatis discendi à deo uiuo» "Sed adhorta- 
mini uogmet ipsos. per singulos dies donec hodie cognominatur. 
Ut non obduretur qui ex uobis fallacia peccati» ''Participes 
, enim christi effecti sumus» Si tamen initium substantiae eius 
usque ad finem firmum retineamus» 
» XVIII- *Dum dicitur hodie si uocem eius audieritis 
nolite obdurare corda uestra» 
» Quemadmodum in illa exaceruatione 
20 XVIIITI- '*Quidam enim audientes exacerbauerunt» 
Sed non uniuersi qui profecti sunt ab aegypto per moysen» 
"Quibus autem infensus est quadraginta annos nonne illis qui 
peccauerunt» Quorum cadauera prostrata sunt in deserto» 
"Quibus autem iurauit non introire in requiem ipsius nisi illi 
a qui increduli fuerunt» !* Et uidemus qui non potuerunt introire 
in requiem ipsius propter incredulitatem 
c. III, 1—19. 


316 . AD HEBRAEOS. [c. XVIlII-XXX. 


[III-] *'Timeamus ergo ne forte relicta pollicitatione 

introeundi in requiem eius» existimetur aliqui ex uobis deesse» 
. XX- *Etenim et nobis nuntiatum est quemadmodum 

et illis» 

Sed non profuit illis sermo auditus: non admixtis fidei ex his ; 
quae audierunt» *Ingrediemur enim in requiem qui credidimus 

Quemadmodum dixit 
» XXI- Sicut iuraui in ira mea si introibunt in re- 
,quiem meam» 

XXII. Et quidem operibus ab institutione mundi per- w 
,fectis» *Dixit enim quodam loco de die septima sic- 
» Et requieuit deus die septima ab operibus suis» 
» XXIII- *Et in isto rursum» 
» Si introibunt in requiem meam 

XXIIII- *Quoniam ergo superest quosdam introire ins 
illam 

Et hii quibus prioribus adnuntiatum est non introierunt 
propter incredulitatem 

XXV. 'Iterum terminat diem quendam» Hodie in 
dauid dicendo- Sic post tantum temporis supra dictum est» » 

XXVI- Hodie si uocem eius audieritis nolite obdurare 
corda uestra 

XXVII- *Nam si eis ihesus requiem praestitisset» 
Numquam de alio loqueretur posthac 

XXVIII- ?*Itaque relinquitur sabbatismus populo dei» s 
"Qui enim ingressus est in requiem eius» Etiam ipse requieuit 
ab operibus suis sicut & suis deus 

[V.] XXVIIII- "Festinemus ergo ingredi in illam re- 
quiem» Ut ne in id ipsum quis incidat incredulitatis exemplum. 

XXX- "Uiuus enim est dei sermo et efficax et pene- » 
trabilior omni gladio ancipiti 

Et pertingens usque ad diuisionem animae ac spiritus» 

Conpagum quoque et medullarum» Et discretor cogita- 
tionum et intentionum cordis» " Et non est ulla creatura in- 
uisibilis in conspectu eius» Omnia enim nuda et aperta sunta 


oculis eius» Ád quem nobis sermo» 
C. IV, l— 18. 


e. XXXI-XXXV.] AD HEBRAEOS. 3917 


XXXI. "Habentes ergo --:tificem magnum qui pene- 
trauit caelos ihesum filium dei- Teneamus et confessionem eius» 
55 Non enim habemus pontificem qui non possit compati infir- 
mitatibus nostris» Temptatum autem per omnia pro similitu- 

s dine absque peccato 

[VIi-] *Adeamus ergo cum fiducia ad tronum gratiae 
Ut misericordiam consequamur 

Et gratiam inueniamus in auxilio oportuno» 

XXXII- ^'Omnis namque pontifex ex hominibus ad- 

1» sumptus 

Pro hominibus constituitur in his quae sunt ad deum» 

Ut offerat dona et sacrificia pro peccatis» *Qui condolere 
possit his qui ignorant et errant» Quoniam et ipse circumdatus 
est infirmitate» *Et propterea debet quemadmodum et pro 

15 populo- ita etiam pro semet ipso offerre pro peccatis» *Nec quis- 
quam sumit sibi honorem sed qui uocatur a deo tamquam aaron: 
*ita et christus non semet ipsum clarificauit ut pontifex fleret» 
Sed qui locutus est ad eum» Filius meus es tu ego hodie genui te 
; XXXIII- Quemadmodum et in alio loco dicit» Tu es 

:09Sacerdos in aeternum secundum ordinem melcisedech 

"Qui in diebus carnis suae praeces supplicationesque ad 
eum qui possit illum saluum a morte facere» Cum clamore 
ualido et lacrimis offerens. et exauditus pro sua reuerentia» 

XXXIIII- *Et quidem cum esset filius dei. Didicit ex 

»shis quae passus est oboedientiam 

?Et consummatus factus est omnibus. obtemperantibus 
sibi causa salutis aeternae» '"'Appellatus & deo pontifex iuxta 
ordinem melcisedech 

"De quo grandis nobis sermo et ininterpraetabilis ad 

s dicendum- quoniam inbecilles facti estis ad audiendum» 

[VI] XXXV. "Etenim cum deberetis magistri esse 
propter tempus rursus indigetis üt uos doceamini- quae sint 
elementa exordii sermonum dei» Et facti estis quibus lacte 
opus sit non solido cibo» 

35 "Omnis enim qui lactis est particeps expers est sermonis 
iustitiae paruulus enim est» 

c. IV, 14 — V, 18. 


318 AD HEBRAEOS. [c. XXXVI-XLIIIL 


XXXVI- "Perfectorum autem est solidus cibus» Eorum 
qui pro consuetudine exercitatos habent sensus ad discretionem 
boni ac mali» 

XXXVII- *'!Quapropter intermittentes inchoationis 
christi sermonem ad perfectionem feramur» Nonrursumiacientes ; 
fundamentum paenitentiae ab operibus mortuis 

Et fide ad deum *baptismatum doctrinae» Impositionis 
quoque manuum ac resurrectionis mortuorum et iudicii aeterni 

* Et hoc faciemus si quidem permiserit deus» 

XXXVIII- *Inpossibile est enim eos qui semel sunt: 
inluminati» Gustauerunt etiam donum caelestem 

Et participes sunt facti spiritus sancti» *Gustauerunt 
nihilominus bonum dei uerbum» Uirtutisque saeculi uenturi» 
*Et prolapsi sunt renouari rursus ad paenitentiam 

Rursum crucifipentes sibimet ipsi filium dei- et ostentui s 
habentes» 

XXXVIIII- 'Terra enim saepe uenientem super se. 
bibens imbrem et generans herbam oportunam- illis a quibus 
colitur accipit benedictionem a deo» *Proferens autem spinas 
ac tribulos reproba est et maledicto proxima- cuius consum-s 
matio in combustionem 

LECT COTTI- [VIII] XL- *Confidimus autem de uobis dilectissimi 
meliora. et uiciniora saluti» Tametsi ita loquimur- "non enim 
iniustus deus. ut obliuiscatur operis uestri et dilectionis quam 
ostendistis in nomine ipsius» 2$ 

Qui ministrastis sanctis et ministratis» 

XLI. 'Cupimus autem unumquemque uestrum ean- 
dem ostentare. sollicitudinem ad expletionem spei usque in 
finem» '*Ut non segnes efficiamini» Uerum imitatores eorum 
qui fide et patientia hereditabunt promissiones 30 

XLII- "Abrahae namque promittens deus» Quoniam 
neminem habuit per quem iuraret maiorem» 

XLIII- Iurauit per semet ipsum '*dicens» Nisi bene- 
,dicens benedicam te» Et multiplicans multiplicabo te» ' Et 
Sic longanimiter ferens adeptus est repromissionem t T 


XLIII. '*'Homines enim per maiorem sui iurant» Et 
c. V, 14 — VI, 16. 





c, XLIIII-XLVIIII.) AD HEBRAEOS. 319 


omnis controuersiae eorum finis ad confirmationem est iura- 
mentum» "In quo abundantius- uolens deus ostendere pollici- 
tationes heredibus inmobilitatem consilii sui- interposuit ius- 
iurandum 
" 55 Ut per duas res immobiles quibus inpossibile est mentiri 
deum» Fortissimum solacium habeamus qui confugimus ad 
tenendam propositam spem- quam sicut. anchoram habeamus 
animae tutam ac firmam» Et incedentem usque in interiora 
uelaminis» ?Übi praecursor pro nobis introiit ihesus- secun- 
dum ordinem melcisedech pontifex factus in aeternum 
[VIIII--] XLV. ^!'Hiec enim melchisedech rex salem 
sacerdos dei summi» Qui obuiauit abrahae regresso a caede 
regum- et benedixit ei- *cui decimas omnium diuisit abraham» 
Primum quidem qui interpraetatur. rex iustitiae 
15 Deinde autem et rex salem quod est rex pacis» *Sine 
patre sine matre» Sine genealogia 
Neque initium dierum neque finem uitae habens» 
XLVI- Adsimilatus autem filio dei manet sacerdos 
in perpetuum» *Intuemini autem quantus sit hic cui decimas 
»»dedit. de praecipuis abraham patriarcha» *Et quidem de filiis 
leui sacerdotium accipientes. mandatum habent decimas sumere 
. & populo. secundum legem ' 
Id est a fratribus suis» 
quamquam et ipsi exierint de lumbis abrahae. 
25 XLVII- *Cuius autem generatio non adnumeratur in 
eis. decimas sumpsit abraham 
Et hunc qui habebat repromissiones benedixit» 
*Sine ulla autem contradictione» Quod minus est a meliore 
benedicitur 
30 XLVIII- *Et hic quidem decimas morientes homines 
accipiunt» Ibi autem contestatus quia uiuit» "Et ut ita dictum sit. 
per abraham et leui qui decimas accepit decimatus est» ''Adhuc 
enim in lumbis patris erat quando obuiauit ei melchisedech» 
XLVIII- "Si ergo consummatio per sacerdotium 
sleuiticum erat» Populus enim sub ipso legem accepit» Quid 
adhuc necessarium secundum ordinem melchisedech. 
e. VI, 16 — VII, 11. 


320 AD HEBRAEOS. [c. XLVIIII-LIIL 


Alium surgere sacerdotem et non secundum ordinem 
aaron dici» [X] "Translato enim sacerdotio necesse est ut 
legis translatio fiat 

"In quo enim haec dicuntur de alia tribu est. de qua 
nullus altario praesto fuit " 

^Manifestum est enim quod ex iuda ortus sit dominus noster 

In qua tribu nihil: de sacerdotibus moyses locutus est» 
55 Et amplius adhuc manifestum est» Si secundum similitudinem 
melcisedech exurget alius sacerdos. 'fqui non secundum legem 
mandati carnalis factus est» 10 

Sed secundum uirtutem uitae insolubilis. 

L. "Contestatur enim quoniam tu es sacerdos in 
aeternum secundum ordinem melcisedech» 

LE *Reprobatio quidem fit praecidentis mandati- 
propter infirmitatem eius et inutilitatem» t$ 

1 Nihil enim ad perfectüim adduxit lex» Introductio uero 
melioris spei per quam proximamus ad deum» ?'Et quantum 
est non sine iureiurando- alii quidem sine iureiurando sacer- 
dotes facti sunt. 

LII: *Hic autem cum iureiurando per eum qui dixit» 
ad illum 
, lurauit dominus et non paenetebit eum- tu es. sacerdos 
jn aeternum» 

LIII- "In tantum melioris testamenti sponsor factus 
4st ihesus ?et alii quidem plures facti sunt sacerdotes. id-s 
circo quod morte prohiberentur permanere. **Hic autem eo 
quod maneat in aeternum» 

Sempiternum habet sacerdotium» * Unde et, saluare in 
perpetuo potest accedentes per semet ipsum ad deumi semper 
uiuens ad interpellandum pro eis» ?*Talis enim decebat ut» 
nobis esset pontifex» 

Sanctus innocens inpollutus segregatus a peccatoribus 

Et excelsior caelis factus 

"qui non babet cotidie necessitatem. Quemadmodum 
sacerdotes prius pro suis delictis hostias offerre deinde pros 


populi» Hoc enim fecit semel se offerendo. 
c. VII, 11—27. 











c, LIII-LX.] AD HEBRAEOS. 321 


5Lex enim homines constituit sacerdotes infirmitatem 
habentes. sermo autem iurisiurandi qui post legem est- filium 
in aeternum perfectum. 

LIIII- ^! Capitulum autem super ea quae dicuntur» 

» Talem habemus pontificem qui consedit in dextera sedis magni- 
tudinis in caelis sanctorum minister et tabernaculi ueri» 

Quod fixit dominus et non homo 

LV. *Omnis enim pontifex ad offerenda munera et 
hostias constituitur 

10 Unde necesse est et hunc habere aliquid quod offerat» 
'Si ergo esset super terram nec esset sacerdos cum essent 
qui offerent secundum legem munera» 

LVI. *Qui exemplari et umbrae deseruiunt caelestium 

Sicut responsum est moysi cum consummaret taberna- 

1 culum» 

LVII- Uide inquit omnia facito secundum exemplar 
quod tibi ostensum est in monte» [.X/] *Nunc autem melius 
sortitus est ministerium» 

LVIII- Quanto et melioris testamenti mediator est 

1 quod in melioribus repromissionibus sanctum est» 

LVIII "Nam si illud prius culpa uacasset» Non 
utique secundi locus inquireretur 

LX. *Uituperans enim eos dicit 
;, Ecce dies ueniunt- dicit dominus 

s, , €t consummabo super domum israhel» Et super domum 
1uda- testamentum nouum *non secundum testamentum quod 
feci patribus eorum ih die qua adpraehendi manum illorum 
,ut educerem illos de terra aegypti- - 

,, Quoniam ipsi non permanserunt in testamento meo» fit 
30,,0g0 neglexi eos dicit dominus» '^Quia hoc est testamentum 

,quod disponam domui israhel post dies illos dicit dominus» 

Dando leges meas in mente eorum et in-corde eorum super- 

,Scribam eas et ero eis in deum- et ipsi erunt mihi in popu- 

,lum» "Et non docebit unusquisque proximum suum et unus- 
s,,Quisque patrem suum dicens. 


»  Cognosce dominum quoniam omnes scient me- a minore 
c. VII, 28 — VIII, 11. 
21 








322 . AD HEBRAEOS. [c. LX-LXV. 


,Usque ad maiorem eorum» "Quia propitius ero iniquitatibus 
,eorum et peccata illorum iam non memorabor 

LXI. "Dicendo autem nouum ueterabit prius quod 
autem antiquatur et senescit. prope interitum est. 

LXII- *'Habuit quidem et prius iustificationes cul- s 
turae et sanctum saeculare» 

"Tabernaculum enim factum est primum in quo inerant 
candelabra. et mensa et propositio panum quae dicitur sancta» 
* Post uelamentum autem secundum tabernaculum quod dicitur 
sancta sanctorum- *aureum habens turibolum- et arca testa- 
menti circumtectam ex omni parte auro 

In qua urna aurea. habens manna» Et uirga aaron quae 
fronduerat et tabulae testamenti» *Superque eam cherubin 
gloriae obumbrantia* Propitiatorium de quibus non est modo 
dicendum per singula T 

LXIII- *His uero ita conpositis in priori quidem 
tabernaculo. semper introibant sacerdotes sacrificiorum officia 
consummantes. 

'In secundo autem semel in anno solus pontifex non siné 
sanguine quem offert pro sua et pro populi ignorantia» * Hoc» 
significante spiritu sancto- nondum propalatam esse sanctorum 
uiam» Adhuc priore tabernaculo habente statum- *quae parabola 
est temporis instantis 

Iuxta quam munera et hostiae offeruntur» Quae non 
possunt iuxta conscientiam perfectum facere  seruientem» s; 
T "Solummodo in cibis. et in potibus et uariis baptismis- et 
iustitiis carnis usque ad tempus correctionis inpositis 

[XII]- LXIIII- '!' Christus autem adsistens pontifex 
futurorum bonorum per amplius et perfectius 

. Tabernaculum non manu factum» Id est non huius creationis» » 

LXV. "Neque per sanguinem hircorum et uitulorum 

Sed per proprium sanguinem 'introiuit semel in sancta 

Aeterna redemptione inuenta» "Si enim sanguis hircorum: 
et taurorum et cinis uitulae aspersus inquinatos sanctificat ad 
emundationem carnis» 3$ 

"Quanto magis sanguis christi qui per spiritum sanctum 

c. VIH, 11 — XI, 14. 


as 








Pd 


e. LXV-LXX.] AD HEBRAEOS. | 323 


semet ipsum obtulit immaculatum deo» Et mundauit conscien- 
tiam uestram ab operibus mortuis ad seruiendum deo uiuenti 

LXVI. "Et ideo noui testamenti mediator est. Ut 
morte intercedente in redemptionem earum praeuaricationum 

'* quae erant sub priore testamento 

Repromissionem accipiat qui uocati sunt aeternae here- 

- ditatis» 

LXVII- '*Ubi enini testamentum mors necesse est in- 
tercedat testatoris. "testamentum enim in mortuis confirmatum 

est» Alioquin nondum ualet dum uiuit qui testatus est- '*unde 
ne primum quidem sine sanguine dedicatum est» 

LXVIII- *Lecto enim omni mandato legis a moysen 
uniuerso populo accipiens sanguinem uitulorum et hircorum 
cum aqua. et lana coccinea et hysopo* Ipsum quoque librum 

1. e& omnem populum aspersit ? dicens 
, Hic sanguis testamenti quod mandauit ad uos deus. *!Etiam 
tabernaculum et omnia uasa ministerii- sanguine similiter aspersit» 

? Et omnia paene in sane mundantur secundum legem 

Et sine sanguinis fusione non fuit remissio. ?necesse est 

soergo exemplaria quidem caelestium his mundari» Ipsa autem 
eaelestia melioribus hostis quam istis 

LXVIIII- *Non enim in manu factis sanctis ihesus 
introiit- exemplaria uerborum sed in ipsum caelum- ut appareat 
nunc uultui dei pro nobis» 

25 ? Neque ut saepe offerat semet ipsum» Quemadmodum 
pontifex intrat in sancta per singulos annos in sanguine alieno. 
"alioquin oportebat eum frequenter pati- ab origine mundi. 
Nunc autem semel in consummatione saeculorum» ad distitu- 
tionem peccati. per hostiam suam apparuit» 

20 3 Et quemadmodum statutum est hominibus semel mori 

Post hoc autem iudicium *sic et christus semel oblatus 
ad multorum exhaurienda peccata- secundo sine peccato: appa- 
ruit expectantibus in salutem 

LXX. '*^'Umbra enim habens lex bonorum futurorum 

s non ipsam imaginem rerum per singulos annos isdem ipsis 
hostiis quas offerunt indesinenter 


c. IX, 14 — X, 1. 
21* 


» 2" -" B ^4 


324 AD HEBRAEOS. [c. LXX-LXX VI. 


Numquam potest accidentes perfectos facere 

? Alioquin non cessassent offerri» Ideo quod nullam haberent 
ultra conscientiam- peccati cultores semel mundati- *Sed in 
ipsis commemoratio peccatorum per singulos annos fit» 

LXXI. *Inpossibile enim est. Sanguinem taurorum et ; 
hircorum auferri peccata» 
;, "Ideo ingrediens mundum dicit» Hostiam et oblationem 
,noluisti corpus aptasti mihi» * Holocaustomata. et pro peccato 
non tibi placuit» "Tunc dixi ecce uenio in capitulo libri» 
,Scriptum est de me- ut faciam deus meus uoluntatem tuam» 1o 

*Superius dicens» Quia 'hostias et oblationes et holocau- 
stomata et pro peccato noluisti» Nec placita sunt tibi quae 
secundum legem offeruntur 

?Tunc dixit ecce uenio ut faciam deus uoluntatem tuam 

LXXII- Aufert primum ut sequens statuat '"'in quas 
uoluntate sanctificati sumus per oblationem corporis christi 
ibesu in semel 

LXXIII- "Et omnis quidem sacerdos praesto est 
cotidie ministrans» Et easdem saepe offerens hostias» 

Quae numquam possunt auferre peccata. 1 

LXXIIH- "Hic autem unam pro peccatis offerens 
hostiam in sempiternum sed in dextera dei» "De cetero 
expectans donec ponantur. inimici eius scabillum pedum eius. 
Unam enim oblatione consummauit in sempiternum sanctificatos 
»  LXXV. "Contestatur autem nos et spiritus sanctus.s 
,postquam enim dixit. hoc autem testamentum quod testabor 
,8d illos post dies illos dicit dominus. 
, Dando leges meas in cordibus eorum et in mente eorum 
,Superscribam eas. "et peccatorum et iniquitatum eorum iam 
non recordabor amplius» 30 

'*'Ubi autem horum remissio iam non oblatio pro peccato 

LXXVI. "habentes itaque fratres fiduciam in introitu 
sanctorum in sanguine christi» *' Quam initiauit nobis uiam 
nouam- et uiuentem per uelamen- id est carnem suam» ?' Et 
sacerdotem magnum super domum dei- accedamus cum ueros 


corde in plenitudine fidei» 
c. X, 2-—22. 








e, LXXVI-LXXXI.] AD HEBRAEOS. | 825 


Adspersi corda a conscientia mala- et abluti corpus aqua 
munda "teneamus spei nostrae confessionem indeclinabilem» 
Fidelis enim est qui repromisit* ?*Et non consideremus 
inuicem in prouocationem caritatis et bonorum operum» * Non 
& deserentes collectionem nostram. Sicut est consuetudinis quibus- 
dam consolantes et tanto magis» Quanto uideritis adpropin- 
quantem diem 
? Uoluntarie enim peccantibus nobis post acceptam notitiam 
ueritatis» 


10 Iam non derelinquitur pro peccatis hostia "terribilis . 


autem quidam expectatio iudicii» Et ignis aemulatio quae 
consumptura est aduersarios 
LXXVII- "*Inritam quis faciens legem moysi» Sine 
ulla miseratione duobus uel tribus testibus moritur 
15 ? Quanto magis putatis deteriora mereri supplicia qui filium 
dei conculcauerit* Et sanguinem testamenti pollutum duxerit in 
quo sanctificatus est- et spiritui gratiae contumeliam fecerit» 
LXXVIII- "Scimus enim qui dixit mihi uindicta ego 
reddam 
20 Et iterum quia iudicauit dominus populum suum 
- LXXVIIII- * horrendum est incedere in manus dei 
uiuentis- 
"nRememoramini autem pristinos dies. in quibus inlumi- 
natum magnum certamen sustenuistis passionum. * Et in altero 
ssquidem obprobriis et tribulationibus. Expectaculum facti. In 
altero autem socii taliter conuersantium **effecti nam et uinctis 
eonpassi estis» Et rapinam bonorum uestrorum cum gaudio 
suscipitis, Cognoscentes uos habere meliorem et manentem 
substantiam» 

LXXX- "Nolite itaque amittere confidentiam uestram 
quae magnam habet remunerationem» "Patientia enim uobis 
necessaria est et uoluntatem dei facientes reportetis promis- 
sionem» "Adhuc enim modicum aliquantulum: Qui uenturus 
est ueniet. et non tardauit 

LXXXI. *Iustus autem meus ex fide uiuit- Quod si 


substraxerit se- non placebit animae meae* 
e. X, 22—38. 


LECT. DE 
MARTYRIB- 


326 AD HEBRAEOS. [c. LXXXII-LXXX VIII. 


LXXXII- "Nos autem non sumus subtractionis filii- 
in perditionem sed fidei in adquisitionem animae- t 

LXXXIII- '! Est autem fides sperandorum substantia 
rerum argumentum non parentum» ?In haec enim testimonium 
consecuti sunt senes. » 

LXXXIII- *Fide intelligimus aptata esse saecula 
uerbo dei- ut ex inuisibilibus uisibilia fierent» 

LXXXV. '*Fide plurimam hostiam abel quam cain 
optulit deo 

Per quam testimonium consecutus est esse iustus- to 

Testimonium perhibentem muneribus eius deo» 

. Et per illum defunctus adhuc loquitur 

LXXXVI- 'Fide enoc translatus est ne uideret mortem. 
Et non inueniebatur quia transtulit illum deus» Ante transla- 
tionem enim testimonium habebat. placuisse deo» *Sine fides 
autem inpossibile placere deo 

Credere enim oportet accidentem ad deum quia est et 
inquirentibus se remunerator fit» 

LXXXVII- *Fide noe responso accepto de his quae 
adhuc non uidebantur metuens» Aptauit aptauit arcam in Sa-» 
" lutem domus suae per quam damnauit mundum. Et iustitiae 
quae per fidem est- heris est institutus 

LXXXVIII- *Fide qui uocatur abraham oboediuit in 
locum exire quem accepturus erat. in hereditatem et exiit 
nesciens quo iret : 

?Fide moratus est in terram repromissionis tamquam in 
aliena in casulis habitando» Cum isaac et iacob- coheredibus 
repromissionis eiusdem» '?Expectabat enim fundamenta haben- 
tem ciuitatem 

Cuius artifex et conditor deus » 

LXXXVIIII- Fide et ipsa sarra sterelis uirtutem et 
conceptionem seminis accepit 

Etiam praeter tempus aetatis» Quoniam fidelem credidit 
esse qui promiserat» "Propter quod et ab uno orti sunt et 
emortuo- Tamquam sidera caeli in multitudinem. Et sicut harena » 
quae est ad hora maris innumerabilis 

c. X, 89 — XI, 12. 


e, XC-XCVIII.] AD HEBRAEOS. 827 


XC. "Iuxta fidem defuncti sunt omnes iusti- non 
acceptis repromissionibus» Sed a longe eas aspicientes et sa- 
lutantes et confitentes quia peregrini et hospites sunt supra 
terram 

" ^4Qui enim haec dicunt significant se patriam inquirere» 
" Et si quidem illius memirissent de qua exierunt. Habebant 
utique tempus reuertendi. 

!* Nunc autem meliorem repetunt id est caelestis. Ideo 
non confunditur deus uocari deus eorum parauit enim illis 

19 ciuitatem» 

XCI. "Fide optulit abraham isaac cum temptaretur 
et unigenitum offerebat. qui susciperat repromissiones '*ad 
quem dictum est. 

» Quia in isaac uocabitur tibi semen» "Arbitrans quia et 
i à mortuis suscitare potens est deus unde eum et in parabola 
accepit . 

XCII- "Fide et de futuris benedixit isac iacob et esau 

XCIII- Fide iacob moriens singulos filiorum ioseph 
benedixit. et adorauit fastigium uirgae eius» 

20 XCIIII- "Fide ioseph moriens de profectione filiorum 
israhel memoratus est et de ossibus suis mandauit 

XCV. "Fide moyses natus occultatus est mensibus 
tribus a parentibus suis eo quod uidissent elegantem infantem 
et non timuerunt regis edictum- **Fide moyses grandis factus. 

snegauit se esse filium filiae pharaonis "magis eligens adfligi 
cum populo dei- Quam temporalis habere iucunditatem ** maiores 
diuitias aestimans thensauros aegyptiorum inproperium christi» 
Aspiciebat enim in remunerationem ?'Fide reliquid aegyptum 
non ueritus animositatem regis» Inuisibilem enim tamquam 

so uidens sustenuit- ** fide celebrauit pascha- et sanguinis effusionem 
ne qui uastabat primitiua tangeret eos 

XCVI. "Fide transierunt mare rubrum tamquam per 
aridam terram» Quod experti aegyptii deuorati sunt» 

XCVII. *Fide muri hiericho ruerunt. circuitu dierum VII 

5 — XCVIII- "Fide raab meretrix non periit cum incre- 


dulis. excipiens exploratores cum pace» 
c. XI, 18—81. 


328 AD HEBRAEOS. [c. XCVIIII-CIIf. 


XCVIIII- "Et quid adhuc dicam deficiet enim me 

tempus enarrantem de gedeon barac sampson ieptae dauid 

uARTIRIBUS Ct samuhel. * et profetis "qui per fidem deuicerunt regna» 
Operati sunt iustitiam adepti sunt repromissiones 

Opturauerunt ora leonum **extincxerunt impetum ignis. s 
effugerunt aciem gladii» Conualuerunt de inürmitate» Fortes 
facti sunt in bello» Castra uerterunt exterorum- * Acceperunt 
mulieres de resurrectione mortuos suos» Alii autem distenti 
sunt. non suscipientes redemptionem. ut meliorem inuenirent 
resurrectionem» * Alii uero ludibria et uerbera experti insuper wo 
et uincula. et carceres» "Lapidati sunt. temptati sunt» 

In occisione gladii mortui sunt» Circuierunt in melotis- in 
pellibus caprinis. egentes. angustiati- adflicti- * quibus dignus 
non erat mundus 

In solitudinibus errantes et. montibus et speluncis et in: 
cauernis terrae 

5 Et hii omnes testimonio fidei probati non acceperunt 
repromissionem *'deo pro nobis melius aliquid prouidente ut 
ne sine nobis consummarentur» 1 | 

C. *^'Ideoque et nos tantam habentes inpositams; 
nübem testium» Deponentes omne pondus et circumstans nos 
peccatum per patientiam curramus 

Propositum nobis certamen» *Aspicientes in autorem fidei 
et consummatorem ihesum» Qui proposito sibi gaudio sustinuit 
crucem confusionem contempta» Adque in dextera sedis dei;; 
sedit» *Recogitate enim eum qui talem sustenuit & peccatoribus 
aduersum semet ipsos contradictionem» | Ut ne fatigemini 
animis uestris deficientes» 

CI- *Nondum usque ad sanguinem restitistis: ad- 
uersus peccatum repugnantes: 30 

* Et obliti estis conso'ationes. quae uobis tamquam. filiis 
loquitur dicens 

CIIT- Fili mi noli neglegere disciplinam domini 
neque fatigeris dum ab eo argueris *quem enim diligit dominus 
castigat flagellat autem omnem filium quem recipit 35 


CIII- "In disciplinam perseuerante tamquam filiis 
c. XI, 82 — XII, 7. 








c. CIII-CVIII.] AD HEBRAEOS. 329 


uobis offert deus» Quis enirh filius quem non corripit pater» 
*Quod si.extra disciplinam estis. cuius participes facti sunt 
omnes. ergo adulteri et non filii estis 
CIIII- *Deinde patresquidem carnis nostrae habuimus 
s eruditores et reuerebamur eos» Non multos magis optempera- 
uimus patri spirituum et uiuemus» '^Et illi quidem in tempore 
paucorum dierum secundum uoluntatem suam erudiebant nos. 
Hic autem ad id quod utile est in recipiendo sanctificationem eius 
CV. Omnis autem disciplina in praesenti quidem 
w uidetur non esse gaudii sed moeroris» Postea autem fructum 
pacatissimum exercitatis per eam reddit iustitiae 
? Propter quod remissas manus. et soluta genua erigite» 
? Et gressos rectos facite pedibus uestris ut non claudicans 
quis erret. magis autem sanetur 
1 CVI. *Pacem sequimini. Cum omnibus et sanctimoniam 
Sine qua nemo uidebit dominum 
" Contemplantes ne quis desit gratiae dei- ne qua radix 
amaritudinis sursum germinans inpediat et per illam inqui- 
nentur multi 
20 CVII- "Ne quis fornicator. aut profanus. ut esau 
qui propter'unam escam uendidit primitiua sua 
" Scitote enim quoniam et postea cupiens hereditare bene- 
dictionem reprobatus est» Non enim inuenit paenitentiae locum 
quamquam cum lacrimis inquisisset eam 


25 CVIII- *Non enim accessistis ad tractabilem et 


accensibilem ignem et turbinem et caliginem et procellam. 
Pet tubae sonum et uocem uerborum quam qui audierunt ex- 
cusauerunt se ne eis fieret uerbum» 
CVIHI- "Non enim portabant quod dicebatur- et 
so&i bestia tetigerit montem lapidabitur- ?'et ita terribile erat 
quod uidebatur» 
Moyses dixit» Exterritus sum et tremebundus 
3 Sed accesistis ad sion montem et ciuitatem dei uiuentis 
hierusalem caelestem 
35 Et multorum milium angelorum frequentiae ?et ecclesiam 
primitiuorum qui conscripti sunt in caelis. et iudicem omnium 
. c. XII, 7—28. 


* 


9030 AD HBBRAEOS. [c. CVIHI-CX VII. 


deum ef spiritus iustorum perfectorum *'et testamenti noui» 
Mediatorem ihesum et sanguinis sparsionem- Melius loquentem 
uam abel. 
LEO NaO- " Uidete ne recusetis loquentem 
CX. Si enim illi non effugerunt recusantes eum qui 
super terram loquebatur» Multo magis nos qui de caelis lo- 
quentem nobis auertimur. 
CXI- "Cuius uox mouit terram 
Tunc modo autem repromittit dicens. Adhuc semel ego 
mouebo- Non solum terram. Sed et caelum» 19 
CXII- "Quod autem adhuc semel dicit declarat. 
mobilium translationem tamquam factorum ut maneant ea 
quae sunt inmobilia 
? [taque regnum immobile suscipientes» Habemus gratiam 
LE Ra per quam seruiamus placentes deo * cum metu et reuerentia : 
IN DEUTE- ? Etenim deus noster ignis consumens est» 
CXIII- '*^'Caritas fraternitatis maneat- *et hospi- 
talitatem nolite obliuisci» 
Per hauc enim placuerunt quidam angelis hospitio receptis» 
* Mementote uinctorum tamquam simul uincti- Et laborantium s 
tamquam et ipsi in corpore morantes 
CXIHI- *honorabile conubium In omnibus et torus 
inmaculatus» Fornicatores enim et adulteros iudicauit deus» 
5Sint mores sine auaritia. contenti praesentibus 
CXV- Ipse enim dixit non te deseram- neque derelin- » 
quam. *ita ut confidenter dicamus- dominus mihi adiutor non 
timebo quid faciat mihi homo: 
CXVI. 'Mementote praepositorum uestrorum qui 
uobis locuti sunt uerbum dei 
Quorum intuentes exitum conuersationis imitamini fidem» » 
CXVII- *Ihesus christus heri et hodie ipse et in 
saecula t doctrinis uariis et peregrinis nolite abduci» 
CXVIII- *Optimum enim est gratia stabiliri- Cor 
non escis quae non profuerunt ambulantibus in eis- 
CXVIIII- *Habemus altare dequo edere non habent s; 


potestatem» Qui tabernaculo deseruiunt. "quorum enim ani- 
c. XII, 23 — XIII, 11. 


c. CXVIIfI-CXXY.] AD BEBRAEOS. 831 


malium infertur sanguis pro peccato- in sancta per pontificem» 
horum eorpora cremantur extra castra» "Propter quod et 
ihesus ut sanctificaret suum sanguinem populum: extra portam 
passus est» 

s. CXX- "Exeamus igitur ad eum extra castra- inpro- 
perium eius portantes» 

4 Non enim habemus hic manentem ciuitatem sed futura 
inquirimus. 

"Per ipsum ergo offeramus hostiam laudis semper deo» 

19 Id est fructum labiorum confitentium nomini eius» 'f*Beneficentiae 
autem et communionis nolite obliuisci talibus enim hostiis 
promeretur deus 

CXXI- "Oboedite praepositis uestris et subiacite eis 

Ipsi enim peruigilant quasi rationem pro animabus uestris 

is reddituri» Ut cum gaudio hoc faciant et non gementes hoc 
enim non expedit uobis "orate pro nobis. 

CXXII- Confidimus enim quia bonam conscientiam 
habemus. In omnibus bene uolentes conuersari "amplius autem 
depraecor uos hoc facere ut quo celerius restituar uobis 

20 CXXIII- "Deus autem pacis: qui eduxit de mortuis 
pastorem magnum ouium in sanguine testamenti aeterni- do- 
minum nostrum ihesum- *?'aptet uos in omni bono: ut faciatis 
uoluntatem eius faciens in uobis quod placuit coram se per 
ihesum christum cui gloria in saecula saeculorum» 

25 CXXIIII- "Rogo autem uos fratres ut sufferatis 
uerbum solacii etenim perpaucis scribsi uobis. *' Cognoscite 
fratrem nostrum timotheum uobis demissum» Cum quo si ce- 
lerius uenerit uidebo uos 

CXXV. "Salutate omnes praepositos uestros et 

s» omnes sanctos 


Salutant uos de italia. » Gratia cum omnibus uobis 
c. XIII, 11—25. 


! EXP. AD HEBRAEOS 
3s FELICITER 


392 . [DE LOCIS APOSTOLORUM SEPULCRALIBUS.] 


QUIBUS LOCIS SINGULI APOSTOLI IACEANT. ID EST 
PETRUS ET PAULUS. ROMAE 
IOHANNES EUANGELISTA- EPHESO 
ANDREAS. PATRAS 
PHILIPPUS IN ASIA CIUITATE HIERAPOLI 
MATTHEUS IN PONTUM 
IACOBUS HIEROSOLYMA 
BARTHOLOMEUS. IN PHRYGIA CIUITATE DOLICI» 
THOMAS. IN INDIA. CIUITATE IOTHABIS 
IACOBUS ALPHEI. IN CIUITATE IOPPE to 
SIMON ZELOTES. IN CAPPADOCIA CIUITATE. CAESAREA 
IUDAS IACOBI. IN PROUINCIA PHENICE CIUITATE BYRETO 
MARCUS EUANGELISTA. ALEXANDRIA 
LUCAS EUANGELISTA. ANTIOCHIA 
TIMOTHEUS. EPHESO t5 
PHILIPPUS UNUS DE SEPTEM CAESAREA. PALESTINAE 
STEPHANUS PROTOMARTYR- HIEROSOLYMA. 
IOHANNES BAPTISTA. IN SAMARIA- CIUITATE SEBASTE 
CAPUT IOHANNIS BAPTISTAE. IN PROUINCIA PHENICAE 

CIUITATE EMETZA » 

BARNABAS ET SILAS. CYPRO CIUITATE CONSTANTIA 





[PRAEFATIO ACTUUM APOSTOLORUM.] 


Lucas natione syrus cuius laus in euangelio canitur 
apud anthiociam medicinae artis egregius et apostolorum 
christi discipulus postea usque ad confessionem paulum secutus 
apostolum sine crimine in uirginitate permanens demino maluit 
inseruire. qui LXXX et quattuor agens aetatis annos in bytbinia 
de saeculo noscitur emigrasse. 

His igitur diuino stimulatus imperio posteaquam in achaiae » 
partibus euangelium scribens graecis fidelibus. incarnationem 
domini fideli narratione ostendit- eundemque ex stirpe dauid 
de origine descendisse monstrauit cui non inmerito scriben- 
dorum apostolorum actuum potestas in mysterio datur ut deo 
in deum pleno et filio perditionis extincto oratione ab apostolis s 
facta sorte domini electionis numerus compleretur 

Sicque paulum consummationis apostolicis actibus daret 


[PRAEFATIO ACTUUM APOSTOLORUM.] 933 


quem diu contra stimulos calcitrantem dominus elegisset quod 
legentibus ac requirentibus deum breui uolui sermone osten- 
dere quam prolixius aliquid fastidientibus prodidisse sciens 
quod operantem agricolam oportet et de suis fructibus edere 

» quem ita diuina subsecutus est gratia ut non solum corporum 
sed etiam animarum eius proficeret medicina 


EXPLICIT PRAEFATIO 
ACTUUM APOSTOLORUM 
INCIPIUNT CAPITULA 


Ubi praecepit ihesus discipulis ab hierusalem me disce- 
derent. 

Petrus de iuda condiscipulis suis loquitur ut pro eo e 
duobus unum eligerent 

Ubi spiritus sanctus de caelo descendit super apostolos 
in locum ubi congregati fuerunt 

Ubi petrus dicit iudaeis non enim sicut, extimatis hi ebrii 
sunt cum sit hora diei tertia 

Ubi de domino ihesu uiris israhelitis loquitur et de scrib- 
taris diuinis 

Ubi petrus iudaeis dicit paenitentiam agere et baptizetur 
unusquisque in nomine ihesu christi 

Ubi apostolis crediderunt et baptizati sunt animae tria milia 
Ubi petrus et iohannes ascendentes in templo paralyticum 
sanant 

Ubi loquebantur apostoli ad populum et superuenerunt 
sacerdotes et magistratus templi et iniecerunt in eis manus» 
Uidentes autem petri constantiam et iohannis. 

Dimissi apostoli uenerunt ad suos et narrauerunt omnia» 
Multitudinis autem credentium erat cor et Me a 
Ubi quidam uir annanias cum saffira uxore sua frauda- 
uerunt de praetio agri et expirauerunt 

Per manus autem apostolorum fiebant signa et prodigia 
multa in plebe 

. Ubi princeps sacerdotum et ommes qui cum illo erant in- 
iecerunt manus in apostolos et posuerunt eos in custodia» 


I 

IL. 
III. 
III. 
v. 

VI. 
VII. 
VIII. 
VIII. 
X. 
XI 
XII. 
XII. 
XIII. 
XV. 





334 
XVI. 


XVII. 
XVIII. 
XVIIII- 
XX. 
XXI 
XXII. 


XXIII. 
XXIIII. 


XXV. 
XXVI. 


XXVII. 


XXVIII 


XXVIIII- 
XXX. 
XXXI. 


ICAPITULA ACTUUM APOSTOLORUM.] 


Ubi caesi apostoli & iudaeis denuntiauerunt eis ne loque- 
rentur in nomine ihesu 

Ubi crescente numero discipulorum factus est murmur 
graecorum aduersus hebraeos 

Stephanus plenus gratia et fortitudine faciebat signa et 
prodigia coram plebem 

Stephanus loquitur populo de patriarchis incipiens ab 
abraham usque ad mosen» - 

Ubi haec audientes dissecebantur cordibus suis et stride- 
bant dentib. in eum 16 
Facta est autem persecutio magna ecclesiae quae est 
hierosolymis 

De simone mago 

Simon magus pecuniam apostolis offeret 

Ubi angelus domini philippo loquitur 15 
Ubi paulus a principe sacerdotum epistulas petit in da- 
mascum» 

Ubi paulus conualescens confundebat iudaeos 

Petrus ueniens lyddae ad sanctos aenean ab annis VIII 
jacentem in grabatto sanat. et discipula in ioppen nomine 9 
tabitas resuscitat- 

De cornelio. 

Ubi cornelius petrum sperat 

Cornelius uisum petro narrat 

Ubi iudaei dicunt petro quare introisti ad uiros prae-ss 
putium habentes 


wv 


XXXII. Propheta agabus famen adnuntians 


XXXIII. 


XXXIIII. 
XXXV. 


XXXVI 


XXXVII. 
XXXVIII. 


XXXVIIII. 
XL. 


Ubi herodes iacobum fratrem iohannis occidit et petrum 
misit in carcerem» 

Ubi milites turbati sunt pro petro 90 
Ubi separat spiritus sanctus paulum et barnaban ad prae- 
dicandum. . 
Paulus et qui cum eo erant nauigantes uenerunt per 
gentes pamphiliae 

Paulus de resurrectione christi iudaeis praedicat 35 
Iconio intrant synagogam apostoli et credidit iudaeorum 
et graecorum copiosa multitudo 

In lystris claudum ex utero matris sgae paulus sanat. 

Ubi quidam descendentes de iudaea docebant fratres 
circumcidi secundum morem mosi 40 


XLI. Ubi apostoli scribent credentibus ex gentibus non mandasse 


eos qui circumcisionem praedicabant. 


LXI- 


LXII. 
LXIII. 


LXI. 


[CAPITULA ACTUUM APOSTOLORUM]  - 335 


. Ubi paulus et barnabas directi ab apostolis antiochiam. 


et congregata multitudine tradiderunt epistulam» 


. De timotheo discipulo 


Ubi paulus uisitatur et uidet uirum machedonem stantem 
depraecans eum 


. de lydda purpuraria 
. de puellam habentem spiritum pytonem- 


Ubi iudaei zelantes paulum concitauerunt turbam: ad do- 
mum iasonis 

Paulus atheniensibus dicit de ignoto deo 

Ubi quidam uiri adherentes paulo crediderunt et dionisius 
ariopagita cum uxore sua 


. Gallione autem proconsule achaiae insurrexerunt uno animo 


iudaei in paulum 


. Iudaeo apollo et baptismate iohannis- 
. Ubi temptauerunt quidam et de cireumeuntibus iudaeis 


exorcistis 


. de demetrio argentario 
. Ubi postquam cessauit tumultus uocatis paulus discipulis 


ualedixit et profectus est et de adulescente nomine eutycho 
qui de tertio cenaculo cecidit deorsum» 


. Cum autem conuenisset paulus discipulos in asson ad- 


sumpto eo uenerunt mitilenem et mittens ephesum uocauit 
maiores natu ecclesiae et monens adlocutus est eos et 
contestatus 


- Cum autem factum esset ut nauigaremus abtracti ab eis 


recto cursu uenimus choum. 

Ubi agabus propheta a iudaea ueniens caesaream tulit 
zonam pauli et alligans sibi pedes et manus. dixit haec 
dicit spiritus sanctus 


- Post dies autem istos praeparati ascendebàmus hierusalem» 
. Ubi paulus adsumptis uiris postera die purificatus cum 


illis intrauit in templum 

Ubi dicit uiri fratres et patres audite quam ad uos nunc 
reddo rationem 

Ubi de anania paulus loquitur et de ea quae ei acciderunt, 
Ubi princeps sacerdotum ananias praecepit adstantibus 
sibi percutere os pauli reddentis pro se rationem 

Ubi quidam ex iudaeis deuouerunt se dicentes neque man- 
ducaturos neque bibituros donec paulum occiderent 

Ubi tribunus dimisit adulescentem praecipiens ei ne cui 
loqueretur 


336 '" . [CAPITULA ACTUUM APOSTOLORUM ] 


LXV. Ubi milites secundum praeceptum sibi adsumentes paulum 
duxerunt per noctem in antipatridam 
LXVI. Ubi ananias princeps sacerdotum post V dies cum senio- 
ribus quibusdam et tertullo oratore aduersus paulum 
caesaream descenderunt 5 
LXVII. Ubi praesidi paulus loquitur 
LXVIII. Ubi felix sciens de ui distulit qui et successorem festum 
accepit 
LXVIIII. Ubi agrippa rex et bernice caesaream descenderunt ad 
salutandum festum. 10 
LXX. Ubi paulus extenta manu coepit. rationem reddere regi 
agrippae 
LXXI. Ubi haec loquente et rationem reddente festus magna 
uoce dicit insanis paule. 
LXXII. Ubi nauem harumentinam ascendunt 15 
LXXIII. Ubi nauigantes in hadria rogat paulus ut cibum sumerent 
et uipera a calore inuasit manum eius» 
LXXIIH. Ubi post menses tres in nauem alexandrinam quae in 
insula hiemauerat nauigarunt. 


EXPLICIUNT CAPITULA : 
INC. IPSA EPISTULA 


"Primum quidem sermonem feci de omnibus o 
theophile» Quae coepit ihesus facere et docere» *Usque ins 
diem qua praecipiens apostolis per spiritum sanctum 

Quos elegit» Adsumptus est» *Quibus et praebuit se 
ipsum uiuum post passionem suam in multis argumentis» 
Per dies XL. 

Apparens eis et loquens de regno dei 20 

I. *Et conuescens praecepit eis ab hierosolymis ne 
discederent» Sed expectarent promissionem patris» Quam 
audistis per os meum» "Quia iohannes quidem baptizauit 
aqua» Uos autem baptizabimini in spiritu sancto» Non post 
multos hos dies» *Igitur qui conuenerant interrogabant eum ss 
dicentes» domine si in tempore hoc restitues regnum israhel» 


'dixit autem eis: 
c. I, 1—7. 





c, I-II] ACTUUM APOSTOLORUM. 337 


Non est uestrum nosse tempora uel momenta 
quae pater posuit in sua potestate» *Sed accipietis uir- 
tutem superuenientis spiritus sancti in uos. Et eritis mihi 
testes in hierusalem et in omni iudaea et samaria» Et usque 
sad ultimum terrae» *Et cum haec dixisset uidentibus illis 
eleuatus est» Et nubes suscepit eum ab oculis eorum 
"Cumque intuerentur in caelum euntem illum» Ecce duo 
uiri adstiterunt iuxta illos in uestibus albis !!qui et dixerunt» 
Uiri galilaei quid statis aspicientes in caelum hic ihesus qui 
vadsumptus est a uobis in caelum- Sic ueniet quemadmodum 
uidistis eum euntem in caelum- "Tunc reuersi sunt hierosolymam 
& monte qui uocatur oliueti- Qui est iuxta hierusalem sabbati 
habens iter» " Et cum introissent in cenaculum» Ascenderunt 
ubi manebat | 

16 Petrus et iohannes iacobus et andreas  philippus et 
thomas: bartholomeus et mattheus. iacobus alphei et simon 
zelotes et iudas iacobi» '*Hi omnes erant perseuerantes una- 
nimiter in oratione cum mulieribus» ' 

Et maria matre ihesu et fratribus eius» 

10 II: "Et in diebus illis exsurgens petrus in medio 
fratrum dixit» Erat autem turba nominum simul fere centum 
uiginti» '*Uiri fratres. Oportet inpleri scribtura quam prae- 
dixit. spiritus sanctus per os dauid 

De iuda qui fuit dux eorum qui compraehenderunt ihesum» 

3" Quia connumeratus erat in nobis» Et sortitus est sortem 
ministerii huius» !'* Et hic quidem possedit agrum de mercede 
iniquitatis. Et suspensus crepuit medius. 

Et diffusa sunt omnia uiscera eius» ' Et notum factum 
est omnibus habitantibus hierusalem» 

90 Ita ut appellaretur ager ille lingua eorum acheldemac. 
hoc est ager sanguinis» *"Scribtum est enim in libro psal- 
morum. fiat commemoratio eorum deserta et non sit qui in- 
habitet in ea- et episcopatum eius accipiat alius» * Oportet 
ergo ex his uiris qui nobiscum sunt congregati in omni 

»stempore. Quo intrauit et exiuit inter nos dominus ihesus* 


?Incipiens a baptismate iohannis usque in die qua adsumtus 
p p uh q 
c. 1, 7—22. 
22 


Taper EEPEFEPIEPmuMbsar teme. pb —U. 


9338 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. II-ITL. 


est a nobis. Testem resurrectionis eius nobiscum fieri unum 
ex istis: ? Et statuerunt duos: Ioseph qui uocabatur barsabban- 
qui cognominatus est iustus» Et matthian. 

^Tt orantes dixerunt» 

Tu domine qui corda nosti omnium " 

Ostende quem elegeris ex his duobus unum **accipere 
locum ministerii huius et apostolatus» De quo praeuaricatus 
est iudas ut abiret in locum suum 

?! Et dederunt sortes eis» 

Et cecidit sors super matthian " 

et adnumeratus est cum undecim apostolis: 

III- *'Et cum conplerentur dies pentecostes» Erant 
omnes pariter in eodem loco» ? Et factus est repente de caelo 
sonus. Tamquam aduenientis spiritus uehementis» Et repleuit 
totam domum ubi erant sedentes» * Et apparuerunt illis disper-ss - 
titae linguae tamquam ignis. seditque supra singulos eorum 

* Et repleti sunt omnes spiritu sancto 

Et coeperunt loqui aliis linguis. Prout spiritus sanctus 
dabat eloqui illis- * Erant autem in hierusalem habitantes iudaei 
uiri religiosi ex omni natione quae sub caelo est» *Factas 
autem hac uoce. Conuenit multitudo et mente confusa est» 
Quoniam audiebat unusquisque lingua sua illos loquentes» 
*Stupebant autem omnes et mirabantur dicentes 

Nonne ecce omnes isti qui loquuntur galilaei sunt 

?et quomodo nos audiuimus unusquisque lingua nostra inss 
qua nati sumus 

* Parthi et medi- et elamitae 

Et qui habitant mesopotamiam» Et iudaeam et cappa- 
dociam- pontum et asiam- '*" phrygiam et pamphiliam» Aegyptum 
et partes lybiae quae est circa cyrenen. Et aduenae romani. 
"iudaei quoque et proselyti 

Cretes. et arabes. Áudiuimus eos loquentes nostris linguis 
magnalia dei . 

"Stupebant autem omnes et mirabantur ad inuicem 
dicentes, Quidnam hoc uult esse "'Alii autem  inridentes ;, 


dicebant quia musto pleni sunt isti 
c. I, 22 — II, 18. 


-^- 





e. WII-V.] ACTUUM APOSTOLORUM. 839 


III]- "Stans autem petrus cum undecim eleuauit 
uocem suam et locutus est eis 

Uiri iudaei et qui habitatis hierusalem uniuersi 

hoc uobis notum sit et auribus percipite uerba mea. 

s * Non enim sicut uos aestimatis hi ebrii sunt cum sit 
hora diei tértia- '*Sed hoc est quod dictum ést per prophetam 
,iohel. " Et erit in nouissimis diebus dicit dominus 
» Effundam de spiritu meo super omnem carnem. 

» Et prophetabunt filii uestri et filiae uestrae. 

(0, Et iuuenes uestri uisiones uidebunt» Et seniores uestri 
,somnia somniabunt 
» !5 Et quidem super seruos meos et ancillas meus 
» In diebus illis effundam de spiritu meo et prophetabunt» 
Et dabo prodigia in caelo sursum 

T Et signa in terra deorsum 
» Sanguinem et ignem et uaporem fumi- * Sol conuertetur 
,in tenebras et luna in sanguinem. Ante quam ueniat dies 
,domini magnus et manifestus 
» "Et erit omnis quicumque inuocauerit nomen domini : 

:0, saluus erit. 

V. "Uiri israhelitae. audite uerba haec. ihesum 
nazarenum uirum adprobatum à deo in uobis. uirtutibus et 
prodigiis et signis quae fecit per illum deus in medio uestri 
sicut uos scitis 

2$ ?' Hunc definito consilio et praescientia dei Traditum per 
manus iniquorum adfigentes interemistis 

*Quem deus suscitauit solutis doloribus inferni luxta 
quod inpossibile erat teneri illum ab eo» ?Dauid enim dicit 
jin eum. Prouidebam dominum coram me semper» Quoniam 

»,a dextris meis est ne commouear- "Propter hoc laetatus est 
cor meum et exultauit lingua mea 
; Insuper et caro mea requiescit in spe. " Quoniam non 
,derelinques animam meam in inferno. Neque dabis sanctum 
tuum uidere corruptionem- ?*Notas fecisti mihi uias uitae 

35, Replebis me iucunditatem cum facie tua» 


? Uiri fratres» Liceat audenter dicere ad uos de patriarcha 
e. Il, 14—29. . 
22 


340 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. V-VII. 


dauid. Quoniam defunctus est et sepultus est. Et sepulchrum 
eius est apud nos usque in hodiernum diem- ? Propheta igitur 
cum esset. 

Et sciret quia iureiurando iurasset illi deus» De fructu 
lumbi eius sedere super sedem eius» *'Prouidens locutus est ; 
de resurrectione christi» Quia neque derelictus est in inferno» 
Neque caro eius uidit corruptionem 

9 Hunc ihesum resuscitauit deus cui omnes nos testes 
sumus: ? Dextera igitur dei exaltatus» Et promissione spiritus 
sancti accepta & patre effudit. hunc quem uos uidetis et audistis vo 

^ Non enim dauid ascendit in caelos. Dicit autem ipse 
Dixit dominus domino meo sede à dextris meis- * Donec ponam 
jnimicos tuos scabillum pedum tuorum» 

"* Certissime ergo sciat omnis domus israhel» Quia et 
dominum eum et christum deus fecit» hunc ihesum quem uos: 
crucifixistis "his auditis conpuncti sunt corde 

Et dixerunt ad petrum et ad reliquos apostolos 

Quid faciemus uiri fratres 

VI- "Petrus uero ad illos paenitentiam inquit agite- 
Et baptizetur unusquisque in nomine ihesu christi in remissionem s» 
peccatorum uestrorum» Et accipietis donum sancti spiritus» 
?Uobis enim est repromissio et filis uestris e& omnibus qui 
longe sunt» Quoscumque aduocauerit dominus deus noster 

* Aliis etiam uerbis pluribus testificatus est et exhorta- 
batur eos dicens. Saluamini à generatione ista praua» 13 

VII- *Qui ergo receperunt sermonem eius baptizati 
sunt» Et adpositae sunt in illa die animae circiter tria milia. 
? Erant enim perseuerantes in doctrina apostolorum 

Et communicatione fractionis panis et orationibus 

? Fiebat autem omni animae timor» Multa quoque pro- so 
digia et signa per apostolos fiebant in hierusalem» Et metus 
erat magnus in uniuersis: 

* Omnes etiam qui credebant erant pariter» Et habebant 
omnia communia 

* Possessiones et substantias uendebant et diuidebant illa y, 


omnibus prout cuique opus erat. * Cotidie quoque perdurantes 
c. II, 20—46. 


e. VII-VIII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 941 


unanimiter in templo- et frangentes circa domos panem sume- 
lant cibum 
Cum exultatione et simplicitate, cordis *'conlaudantes 
deum» Et habentes gratiam ad omnem plebem 
" Dominus autem augebat qui salui fierent cottidie in id 
ipsum 
VIII- *!Petrus autem et iohannes ascendebant in 
templum ad horam orationis nonam 
? Et quidam uir qui erat claudus ex utero matris suae 
i10 baiulabatur» Quem ponebant cottidie ad portam templi quae 
dicitur speciosa» Ut peteret elemosynam ab introeuntibus in 
templum. *his cum uidisset petrum et iohannem incipientes 
introire in templum» 
Rogabat ut elemosynam acciperet. *Intuens autem eum 
: petrus cum iohanne dixit. Respice in nos» *At ille intendebat 
in eos sperans se aliquid accepturum ab eis» *Petrus autem 
dixit» Argentum et aurum non est mihi 
Quod autem habeo hoc do tibi» In nomine ihesu christi 
nazareni surge et ambula» "Et adpraehensa manu eius dextera 
: adleuauit eum» Et protinus consolidatae sunt bases eius et 
plantae. *Et exiliens stetit et ambulabat et intrauit cum illis 
in templum» Ambulans et exiliens et laudans deum 
?Et uidit omnis populus eum ambulantem et laudantem 
deum» "? Cognoscebant autem illum quoniam ipse erat qui ad 
»aelemosynam sedebat ad speciosam portam templi» Et inpleti 
sunt stupore et extasi in eo quod contigerat illi» *! Cum teneret 
autem petrum et iohannem» Concurrit omnis populus ad éos 
ad portam quae appellatur salomonis stupentes» 
"?Uidens autem petrus respondit ad populum» Uiri isra- 
s»ohelitae quid miramini in hoc» ÀÁut nos quid intuemini» quasi 
nostra uirtute aut pietate fecerimus hunc ambulare 
? Deus abraham et deus isaac- et deus iacob- deus patrum 
nostrorum glorificauit filium suum ihesum» Quem uos quidem 
tradidistis et negastis ante faciem pilati 
36 Iudicante illo dimitti: '*Uos autem sanctum et iustum 
negastis» Et petistis uirum homicidam donari uobis 
c. H, 46 — III, 14. 





- 


942 ACTUUM APOSTOLORUM. [e. VIII- VIUL 


55 Auctorem uero uitae interfecistis» Quem deus suscitauit 
a mortuis. Cuius nos testes sumus» '" Et in fide nominis eius 
hunc quem uidetis et nostis. 

Confirmauit nomen eius 

et fides quae per eum est dedit integram sanitatem istam s 
in conspectu omnium uestrum» " Et nunc fratres» Scio quia 
per ignorantiam fecistis sicut et principes uestri 

*Deus autem quae praenuntiauit per os omnium prophe- 
tarum pati christum suum inpleuit sic» '*Paenitemini igitur 
et conuertimini ut deleantur uestra peccata» 9 Ut cum uenerint : 
tempora refrigerii a conspectu domini» Et miserit eum qui 
praedicatus est uobis ihesum christum» *' Quem oportet caelum 
quidem suscipere usque in tempora restitutionis omnium quae 
locutus est per os sanctorum suorum a saeculo prophetarum» 
Moses quidem dixit» Quoniam prophetam uobis suscitauit :s 
dominus deus uester de fratribus uestris» Tamquam me ipsum 
audietis. 
, Iuxta omnia quaecumque locutus fuerit uobis. 
; Erit autem omnis anima quaecumque non audierit pro- 
phetam illum exterminabitur de plebe» 20 

^ Et omnes prophetae a samuhel et deinceps qui locuti 
sunt et adnuntiauerunt dies istos» *5 Uos estis filii prophetarum» 
Et testamenti quod posuit deus ad patres uestros dicens ad 
abraham in semine tuo benedicentur omnes familiae terrae. 

* Uobis primum deus suscitans filium suum» Misit eum ss 
benedicentem uobis 

Ut conuertat se unusquisque.a& nequitia sua 

VIIII- *'Loquentibus autem illis ad populum» Super- 
uenerunt sacerdotes et magistratus templi et sadducaei *do- 
lentes quod docerent populum» Et adnuntiarent in ihesum » 
resurrectionem ex mortuis 

* Yt iniecerunt in eis manus et posuerunt eos in custodiam 
in erastinum» Erat enim iam uespera» *Multi autem eorum 
qui audierant uerbum crediderunt» Et factus est numerus 
uirorum V milia» 'Factum est autem in crastinum»  Uts 


congregarentur principes eorum et seniores et scribae in 
c. III, 15 — IV, 5. 





c. VIIII-X.] ACTUUM. APOSTOLORUM. 343 


hierusalem» *Et annas princeps sacerdotum et caifas. et 
iohannes et alexander» Et quotquot erant de genere sacer- 
dotali 

"Et statuerunt eos in medio interrogabant» In qua uir- 

» tute aut in quo nomine fecistis hoc uos» *Tunc petrus repletus 
spiritu sancto dixit ad eos» Principes populi et seniores: *Si 
nos hodie iudicamur in benefacto hominis infirmi 

In quo iste saluus factus est 

"notum sit omnibus uobis et omni plebi israhel» 

10 Quia in nomine ihesu christi nazareni quem uos cruci- 
fixistiss Quem deus suscitauit a mortuis. In hoc iste adstat 
coram uobis sanus 

"Hic est lapis qui reprobatus est a uobis aedificantibus 
qui factus est in caput anguli- ^Et non est in alio aliquo 

1wsalus» Nec enim nomen aliud est sub caelo datum hominibus» 

In quo oportet nos saluos fieri» 

X. "Uidentes autem petri constantiam et iohannis 

Conperto quod homines essent sine litteris et idiotae ad- 
mirabantur. Et cognosceebant eos quoniam cum ihesu fuerant. 

20'* Hominem quoque uidentes stantem cum eis qui curatus fuerat- 
Nihil poterant contradicere. 

"[usserunt autem eos foras extra concilium sedere 

Et conferebant ad inuicem "dicentes. Quid faciemus ho- 
minibus istis. 

25 Quoniam quidem notum signum factum est Per eos omni- 
bus habitantibus in hierusalem manifestum- Et non possumus 
negare. " Sed ne amplius diuulgetur in populum- Conminemur 
eis ne ultra loquantur in nomine hoc ulli hominum 

'"5 Et uocantes eos denuntiauerunt ne omnino loquerentur. 

» Neque docerent in nomine ihesu» "Petrus uero et iohannes 
respondentes dixerunt ad eos- 

Si iustum est in conspectu dei uos potius audire quam 
deum iudicate» ?'Non enim possumus quae uidimus et audi- 
uimus non loqui . 

35 ^ At illi comminantes demiserunt eos. Non inuenientes 


quomodo punirent eos propter populum 
c. IV, 5—21, 





i MIZION wGIDLOGEN v X-XIE 


4a (ImmEes ZArIHBLUALI aD geei catum erac m eg quod 
zeculerar. 7 :gcormm inllsm crar anssus io. loamu m q1d9 
lacum UD ucndmb sind iurnuncs 

AL OU nisl LIC d-227122 nb sues é£ adaicus- 
4e-Imr mo LILLA nb 39x JEZc)s ig-mietcuim Gt cenlores 5 
fizs:enre ? ni -im anui--r»2 . 3anmmnen asruperIn£ uocem 
zi Lb mnun st dil-mr Llemme ZI qunoCeemu ageurm et 
2T Gt muc? or mmu plus m ors sInbe Ü"ur sWEZIGa2j6t 
Jez 13 JaLI—8 3 -——— Lila jne zu bLzsc» 
- uar cmruernmr renanss cz JQenuui qGuedinLl sun£ ininnl-» 
J X1snfotIDE feres LETTO GL JrInc0es Conmnenerunt in waigm- 
-ki1ersus íominrm sz nilersdqs ipsom eum 

Z'.unenerzInr der2 eucrm m -curilm pEunm  daliersus 
saaczrn neri -nrn Lem qi2m urvscs Heredes et 
ponzus pass Ccrn zs-zgs et jen s mBriiei n 

*"r;lerf* QLLE HLEDLIS CLR e£ conszcrm trrm decremerunt 

ferr "Ez nanc i.mize resziee im mas eorum 

Et da seris t3 ezm omri Pf» Wi uerbum tuum 

»In eo cin raczm tzam eitecsiae Sariures et signa 
et proc:zia fieri- per rozmsn saneti 6i tai Dhesu - 

? Ft cum orasseLt motus est locus in qqo erant congre- 
gati» Et repleti sunt omnes spiritu saneto et loquebantur 
uerbum dei cum fiducia 

XII "?Multitudinis autem credentiun erat cor et 
anima una. Nec quisquam eorum quae possidebat aliquid suum : 
esse dicebat, M 

Sed erant illis omnía communia- *Et uirtute magna red- 
debant apostoli testimonium resurrectionis ihesu christi domini 
Et gratía magna erat ín omnibus illis- ** Neque enim quisquam 
egens erat inter íllos 3 

Quotquot enim possessores agrerum aut domorum erant. 
Uendentes afferebant praetium eorum quae uendebant 

^ l/t ponebant ante pedes apostolorum. Diuidebantur autem 

singulis prout cuique opus erat 

"Ioseph autem qui cognominatus est barnabas ab apo-ss 


stolis Quod cst interpraetatum filius consolationis leuites 
c. IV, 21—86. 





c. XII-XIIII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 348 


cyprius genere. " Cum haberet agrum uendidit illum et adtulit 
praetium et posuit ante pedes apostolorum 
XIII- "!Uir autem quidam nomine ananias cum saffira 
uxore sua- Uendidit agrum et fraudauit de praetio agri 
s conscia uxore sua. Et afferens partem quandam ad | pedes 
apostolorum posuit 
*Dixit autem petrus. annania. Cur temptauit satanas cor 
tuum mentire te spiritui sancto. Et fraudare de praetio agri. 
* Nonne manens tibi manebat 
10 Et uenundatum in tua erat potestate. Quare posuisti in 
corde tuo hanc rem- Non es mentitus hominibus sed deo. 
5 Audiens ananias haec uerba cecidit et expirauit 
Et factus est timor magnus in .omnes qui audierant. 
eSurgentes autem iuuenes amouerunt eum et efíferentes sepe- 
is]ierunt» "Factum est quasi horarum trium spatium- Et uxor 
ipsius nesciens quod factum fuerat introiit. * Respondit autem 
ei petrus 
Dic mihi mulier si tanti agrum uendidistis- at 'illa dixit. 
Etiam tanti 
20 * Petrus autem ad eam. 
quid utique conuenit uobis temptere spiritum domini 
Ecce pedes eorum qui sepelierunt uirum tuum 
Ad ostium et efferent te ''confestim cecidit ante pedes 
eius et expirauit 
25 Intrantes autem iuuenes inuenerunt illam mortuam. .Et 
extulerunt et sepelierunt ad uirum suum» ' Et factus est timor 
magnus in uniuersa ecclesia- Et in omnes qui audierunt haec» 
XIIII- "Per manus autem apostolorum fiebant signa 
et prodigia multa in plebe 
30 Et erant unanimiter omnes in porticu salomonis 
"Oeterorum autem nemo audebat copiungere se illis» 
Sed magnificabat eos populus» '* Magis autem augebatur cre- 
dentium in domino multitudo uirorum ac mulierum 
"lta ut in plateas eicerent infirmos et ponerent in lectulis 
set grabatis ut ueniente petro saltem umbra illius obumbraret 


quemquam eorum 
c. IV, 96 — V, 15. 


3406 ACTUUM APOSTOLORUM. [e. XIIII-XV. 


'Concurrebat autem et multitudo uicinarum ciuitatum 
hierusalem 

Adferentes egros et uexatos ab spiritibus inmundis qui 
curabantur omnes 

XV. "Exsurgens autem princeps sacerdotum et omnes ; 
qui cum illo erant. 

Quae est heresis sadducaeorum repleti sunt zelo 

"et jniecerunt manus in apostolos. et posuerunt illos in 
custodia publica 

!?* Angelus autem domini per noctem aperiens | ianuas Car- o 
ceris et educens eos dixit. 
?[te et stantes loquimini in templo plebi omnia uerba 
uitae huius». *Qui cum audissent. intrauerunt diluculo in 
templum et docebant. Àudiens autem princeps sacerdotum et 
qui cum eo erant» Conuocauerunt concilium et omnes seniores is 
filiorum israhel. 

Et miserunt ad carcerem ut adducerentur 2 Cum uenis- 
sent autefh ministri: Et aperto carcere non inuenissent illos 

Reuersi nuntiauerunt * dicentes. Carcerem quidem inue- 
nimus clausum cum omni diligentia et custodes stantes ads» 
ianuas» Aperientes autem neminem intus inuenimus» *Ut autem 
audierunt hos sermones magistratus templi et principes sacer- 
dotum» Ambigebant de illis quidnam fieret- *adueniens autem 
quidam nuntiauit eis« Quia ecce uiri quos posuistis in carcerem- 
sunf in templo stantes et docentes populum- *Tunc abiit magi-ss 
Stratus cum ministris et adduxit illos sine ui- Timebant enim 
populum ne lapidarentur- " Et cum adduxissent illos statuerunt 
in concilio: Et interrogauit eos princeps sacerdotum dicens. 
praecipiendo praecepimus uobis ne doceretis in nomine isto 

Et ecce repletis hierusalem doctrina uestra. Et uultis in- 3o 
troducere super nos sanguinem hominis istius 

?Ttespondens autem petrus et apostoli dixerunt» 

Oboedire oportet deo magis quam hominibus» * Deus 
patrum nostrorum suscitauit ihesum- Quem uos interemistis 
suspendentes in ligno- * Hunc deus principem et saluatorem,, 


exaltauit dextera sua 
c. V, 16—81. 


e, XV-XVII] ACTUUM APOSTOLORUM. 947 


Ad dandam paenitentiam israhel et remissionem pecca- 
torum. "Et nos sumus testes horum uerborum. et spiritus 
sanctus quem dedit deus omnibus oboedientibus sibi. 9 Haec 
cum audissent dissicebantur et cogitabant interficere illos» 

^ ^Surgens autem quidam in concilio pharisaeus nomine 
gamilihel legis doctor. honorabilis uniuersae plebi- iussit foras 
ad brebem homines fieri. 

9 Dixitque ad illos. Uiri israhelitae adtendite uobis super 
hominibus istis. quid acturi sitis» " Ante hos enim dies extitit 
v theonas dicens se esse aliquem 

Cui consensit uirorum numerus circiter quadringentorum. 
Qui occisus est- Et omnes quicumque credebant ei dissipati sunt 

Et redactus est ad nihilum 

9 post hunc extitit iudas galilaeus in diebus professionis: 

1, et auertit populum post se. et ipse periit- et omnes quotquot 
consenserunt ei dispersi sunt. 9 Et nunc, itaque dico uobis» 
Discedite ab hominibus istis et sinite illos: Quoniam si est ex 
bominibus consilium hoc aut opus dissoluetur. * Si uero ex 
deo est non potestis dissoluere eos. ne forte et deo repugnare 

270 inueniamini 

XVI. Consenserunt autem illi- et conuocantes apo- 
Stolos caesis denuntiauerunt 

Ne loquerentur in nomine ihesu. Et dimiserunt eos 

* Et illi quidem ibant gaudentes & conspectu concilii 

25 Quoniam digni habiti sunt pro nomine christi contumeliam 
pati. *Omni autem die in templo et cirea domos non cessa- 
bant docentes» Et euangelizantes christum ihesum» 

XVII *'In diebus autem illis crescente numero 
discipulorum- factum est murmur graecorum aduersus hebraeos» 

x Quod despicerentur in ministerio cotidiano uiduae eorum 

? Conuocantes autem duodecim multitudinem discipulorum 
dixerunt» 

Non est aequum nos derelinquere uerbum dei et mini- 
strare mensis» 

25 *Considerate ergo fratres uiros ex uobis boni testimonii septem 


plenos spiritu et sapientia. Quos constituamus super hoc opus 
e. V, 31 — VI, 3. 


948 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XVII-XVIILI. 


*Nos uero orationi et ministerio uerbi instantes erimus- 
* Et placuit sermo coram omni multitudine 

Et elegerunt stefanum uirum plenum fide et spiritu sancto- 
et philippum- et nicanorem- et timotheum- et parmenam- 

Et nicolaum aduenam anthiocenum- *Hos statuerunt ante ; 
conspectum apostolorum. et orantes inposuerunt eis manus 

"Et uerbum domini crescebat 

Et multiplicabatur numerus discipulorum in hierusalem 
ualde. multa etiam turba sacerdotum oboediebat fidei 

XVIII- Stephanus autem plenus gratia et fortitudine : 

Faciebat prodigia et signa magna in populo- *Surrexerunt 
autem quidam de synagoga quae appellatur libertinorum et 
cyrenensium et alexandrinorum- et eorum qui erant a cilicia 
et asia disputantes cum stephano 

."Et non poterant resistere sapientiae et spiritui qui: 
loquebatur. 'Tunc summiserunt uiros qui dicerent se audisse 
eum dicentem uerba blasphemiae in mosen et deum- '*Et com- 
mouerunt itaque plebem et seniores et scribas. Et concurrentes 
rapuerunt eum et adduxerunt in concilium- " Et statuerunt 
testes falsos dicentes 20 

Homo iste non cessat loqui uerba aduersus locum sanctum 
et legem- '*Audiuimus enim eum dicentem: quoniam ihesus 
nazarenus hic destruet locum istum 

Et mutabit traditiones quas tradidit nobis moses 

" Et intuentes eum omnes qui sedebant in concilio 25 

Uiderunt faciem eius tamquam faciem angeli» 

^!Dixit autem princeps sacerdotum si haec ita se haberent. 
^ Qui ait 
XVIII- Uiri fratres et patres audite. Deus gloriae 
apparuit patri nostro abraham cum esset in mesopotamia s» 
prius quam moraretur in charram- 

* Et dixit ad illum. 
; exi de terra tua et cognatione tua. Et ueni in terram 
,quam tibi monstrauero 

* Tunc exiit de terra chaldaeorum et habitauit ins 


charram 
C. VI, 4 — VII, 4. 


^— ^» 5,374 








e. XVIIIL] ACTUUM APOSTOLORUM. .949 


Et inde postquam mortuus est pater eius. Transtulit illam 
in terram istam in qua nunc uos habitatis 
* Et non dedit illi hereditatem in ea nec passum pedis 
Et repromisit dare ilii eam in possessionem et semini 
» eius post ipsum. Cum non haberet filium *Locutus est autem 
deus. Quia erit semen eiug accola in terra aliena. Et seruituti 
eos subicient. Et male tractabunt eos annis quadringentis et 
Septem. "et gentem cui seruierint iudicabo ego dixit deus. 
Et post haec exibunt et seruient mihi in loco isto- * Et dedit 
ijllis testamentum circumcisionis et sic genuit isaac. et circum- 
cidit eum die octaua. 
Et isaac iacob. Et iacob duodecim patriarchas- * Et pa- 
triarchae aemulantes ioseph. uendiderunt in aegyptum 
Et erat deus cum eo- "Et eripuit eum ex omnibus tri- 
isbulationibus eius: Et dedit ei gratiam et sapientiam in con- 
spectu pharaonis regis aegypti- Et constituit eum praepositum 
super aegyptum et super omnem domum suam. 
" Uenit autem fames in uniuersam aegyptum et chanaam 
et tribulatio magna et non inueniebant cibos patris nostri 
10 "Cum audisset autem iacob esse frumentum in aegypto- 
Misit patres nostros primum. "Et in secundo cognitus est 
ioseph a fratribus suis: 
Et manifestatum est pharaoni genus eius. !'fMittens autem 
ioseph accersiuit iacob patrem et omnem cognationem in ani- 
»mabus LXXV- et descendit iacob in aegyptum 
Et defunctus est ipse et patres nostri- '*et translati sunt 
in sychem- Et positi sunt in sepulchro quod emit abraham 
praetio argenti a filiis emor filii sychem- " Cum adpropinquaret 
autem tempus repromissionis quam confessus est deus abrahae 
20 Creuit populus et multiplicatus est in aegypto '*quoad- 


usque surrexit rex alius in aegypto qui non sciebat ioseph. 


P hic circumueniens genus nostrum afflixit patres ut exponerent 
infantes suos ne uiuificarentur 
? Eodem tempore natus est moses et fuit gratus deo 


35 Qui nutritus est tribus mensibus in domo patris sui 


? Exposito autem illo 
c. VII, 4— 21. 


[. muntins. di. 


. — 0 — 8 —P[Hio8 0o dioi ap e nam d 


350 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. X VIII. 


Sustulit eum filia pharaonis et enutriuit eum sibi in 
filium. * Et eruditus est moses omni sapientia aegyptiorum- 
Et erat potens in uerbis et in operibus suis. *cum autem in- 
pleretur ei quadraginta annorum tempus. 

Ascendit in cor eius ut uisitaret fratres suos filios israhel s 
*! Et cum uidisset quendam iniuriam patientem uindicauit illum 

Et fecit ultionem ei qui iniuriam sustinebat percusso 
aegyptio. 5 Existimauit autem intellegere fratres quoniam deus 
per manum ipsius daret salutem illis: At illi non intellexerunt. 
35Sequenti uero die apparuit illis litigantibus: Et reconciliabat v 
eos in pacem dicens. Uiri fratres estis ut quid noceatis alter- 
utrum. 

' Qui autem iniuriam faciebat proximo reppulit eum dicens 
Quis te constituit principem et iudicem super nos. * Numquid 
interficere me tu uis queammodum interfecisti heri aegyptium : 

? Fugiit autem moses in uerbo isto. Et factus est aduena 
in terra madiam ubi generauit filios duos 

*Et expletis annis XL apparuit ili in deserto montis 
eina angelus in igne flammae rubi- * Moses autem uidens ad- 
miratus est uisum- Et accedente ill ut consideraret et facta» 
est uox domini 
"Ego deus patrum tuorum 
Deus abraham et isaac- et iacob. 

Tremefactus autem moses non audebat considerare *9Dixit 
autem ilii dominus. Solue caleiamentum pedum tuorum » 
, Locus enim in quo stas terra sancta est» "Uidens uidi 
dflictionem populi mei qui est in aegypto- Et gemitum eorum 
audiui. et descendi ut liberarem eos 

; Et nunc ueni-mittam te in aegyptum- * Hunc mosen quem 
negauerunt dicentes. Quis te constituit principem et iudicem» 

Hune deus principem et redemptorem misit cum manu 
angeli qui apparuit illi in rubo- * Hic eduxit illos faciens pro- 
digia et signa in terra aegypti et in rubro mari et in deserto 
annis XL. 

,  PHic moses qui dixit filiis israhel. prophetam uobis: 
suscitabit deus de fratribus uestris tamquam me- **Hic est 
c, VII, 21—88. 


3 











c. XVIII[-XX] ACTUUM APOSTOLORUM. 351 


qui fuit in ecclesia in solitudine cum angelo qui loquebatur 
ei in monte sina 
Et cum patribus nostris 
Qui accepit uerba uitae dare nobis. *9 Cui noluerunt ob- 
s oedire patres nostri Sed reppuleruut et auersi sunt cordibus 
suis in aegyptum 
5» "Dicentes ad aaron fac nobis deos qui praecedant nos. 
Moses enim hic qui eduxit nos de terra aegypti nescimus 
quid factum sit ei- " Et uitulum fecerunt in illis diebus 
10 Et obtulerunt hostiam simulacro. Et laetabantur in operi- 
bus manuum suarum. *'Conuertit autem deus et tradidit eos 
seruire militiae caeli - 
» Sicut scribtum est in libro prophetarum: Numquid uictimas 
,8ut hostias obtulistis mihi annis XL in deserto domus israhel 
15, ? Et suscepistis tabernaculum moloch- Et sidus dei uestri 
ripham- Figuras quas fecistis adorare eas. Et transferam uos 
trans babylonem 
*' Tabernaculum testimonii fuit patribus nostris in deserto. 
Sicut disposuit loquens ad mosen 
22 Ut faceret illud secundum formam quam uiderat 
9*Quod et induxerunt suscipientes patres nostri cum 
hiesu possessionem gentium. Quas expulit deus a facie patrum 
nostrorum- Usque in diebus dauid **qui inuenit gratiam ante 
deum. Et petiit ut inueniret tabernaculum deo iacob. * Salomon 
sautem aedificauit illi domum- **Sed non excelsus in manufactis 
habitabat. Sicut propheta dicit. Caelum mihi sedes est. Terra 
utem scabillum pedum meorum. Quam domum aedificabitis 
mihi dicit dominus. ÀÁut quis locus requetionis meae est 
; 9? Nonne manus mea fecit haec omnia. " Dura ceruice et 
soincircumcisis cordibus et auribus. Uos semper spiritui sancto 
resistitis: Sicut patres uestri et uos. "Quem prophetarum non 
Sunt persecuti patres uestri 
Et occiderunt eos qui praenuntiabant de aduentu iusti 
Cuius uos nunc proditores et homicidae fuistis: " Qui accepistis 
»slegem in dispositionem angelorum et non custodistis 


XX. "Audientes autem haec dissecabantur cordibus suis 
c. VII, 98—54. 





* 


352 ,. ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XX-XXII. 


Et stridebant dentibus in eum- * Cum autem esset plenus 
spiritu sancto intendens in caelum uidit gloriam dei et ihesum 
stantem & dextris dei et ait. Ecce uideo caelos apertos. 

Et filium hominis a dextris stantem dei- **Exclamantes 
&utem uoce magna continuerunt aures suas. Et impetum fece- : 
runt unanimiter in eum 

"' Et eicientes eum extra ciuitatem lapidabant 

Et testes deposuerunt uestimenta sua secus pedes adu- 
lescentis qui uocatur saulus. * Et lapidabant stephanum inuo- 
cantem et dicentem T 

Domine ihesu suscipe spiritum meum 

9 Positis autem genibus clamabat uoce magna 
Domine ne statuas illis hoc peccatum: Et cum hoc dixisset 
obdormiuit | 

Saulus autem erat consentiens neci eius T 

XXI. *!Yacta est autem in illa die persecutio magna 
in ecclesia quae erat hierosolymis. Et omnes dispersi sunt per 
regiones iudaeae et samariae praeter apostolos. * Curauerunt 
autem stefanum uiri timorati. Et fecerunt planctum magnum 
super illum- *Saulus uero diuastabat ecclesiam- Per domos: 
intrans et trahens uiros ac mulieres tradebat in custodiam. 
* Igitur qui dispersi erant pertransiebant euangelizantes uerbum- 

* Philippus autem descendens in ciuitatem samariae praedicabat 
ilis christum- *Intendebant autem turbae his quae a philippo 
dicebantur unanimiter audientes et uidentes signa quae faciebat; 
'* Multi enim eorum qui habebant spiritus inmundos clamantes 
uoce magna exiebant 

5 Multi enim paralytici et claudi curati sunt. 

? Factum est ergo magnum gaudium in illa ciuitate 

XXII- Uir autem quidam nomine simon- qui ante fuerat ;, 
in ciuitate magus. 

Seducens gentem samariae dicens se esse aliquem magnum: 
9? Cui auscultabant omnes & minimo usque ad maximum 

Dicentes. Hic est uirtus dei quae uocatur magna 

!! Attendebant autem eum propter quod multo tempore; 


magicis suis dementasset eos- "cum uero credidissent philippo 
c. VII, 5&4 -- VIII, 12 


EE "ES 


p 


e, XXIL-XXIIIL) ACTUUM APOSTOLORUM. 953 


euangelizanti de regno dei et in nomine ihesu christi: Bapti- 
zabantur uiri ac mulieres. "Tunc simon et ipse credidit. et 
cum baptizatus esset adherebat philippo- Uidens etiam signa 
et uirtutes maximas fieri stupens admirabatur. '*Cum autem 
* audissent apostoli qui erant hierosolymis quia recepit samaria 
uerbum dei. Miserunt ad eos petrum et iohannem 
"Qui cum uenissent orauerunt pro ipsis ut acciperent 
spiritum sanctum- "Nondum enim in quemquam illorum uenerat» 
Sed baptizati tantum erant in nomine domini ihesu» ''Tunc 
:imponebant manus super illos et accipiebant spiritum sanctum. 
XXIII- ^Cum uidisset autem simon quia per inpo- 
sitionem manus apostolorum daretur spiritus sanctus. optulit 
eis pecuniam dicens 
?Date mihi hanc potestatem ut cuicumque inposuero 
issmanus accipiat spiritum sanctum 
Petrus autem dixit ad eum 
? Pecunia tua tecum sit in perditionem- Quoniam donum 
dei existimasti pecunia possideri ?'Non est tibi pars neque 
sors in sermone isto. Cor enim tuum non est rectum coram 
:7»deo- ?Paenitentiam itaque age ab hac nequitia tua. Et roga 
deum si forte remittatur tibi haec cogitatio cordis tui- In 
felle enim amaritudinis et obligatione iniquitatis uideo te esse. 
* Respondens autem simon dixit. Praecamini uos pro me ad 
deum 
25 Ut nihil ueniat super me horum quae dixistis. 
"* Et illi quidem testificati et locuti uerbum domini redie- 
bant hierosolymam 
Et multis regionibus samaritanorum euangelizabant. 
XXIIII- *Angelus autem domini locutus est ad 
sphilippum dicens. Surge et uade contra meridianum ad uiam 
quae descendit ab hierusalem in gazam haec est deserta. Et 
surgens abiit. "Et ecce uir aetiops. eunuchus potens candacis 
reginae aethiopum- Qui erat super omnes gazas eius uenerat 
adorare in hierusalem- * Et reuertebatur sedens super currum 
sssuum legensque prophetam esaiam 
? Dixit autem spiritus philippo 
c. VIII, 12—29. 
23 


356 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XXVI-XXVII. 


fecerunt iudaei ut eum interficerent. ** Notae autem factae sunt 
saulo insidiae eorum. Custodiebant autem et portas die ac 
nocte ut eum. interficerent» 

?s Accipientes autem discipuli eius nocte per murum dimi- 
serunt eum submittentes in sporta. "Cum autem uenisset in : 
hierusalem temptabat iungere se discipulis Et omnes timebant 
eum non credentes quia esset discipulus. *'" Barnabas autem 
adpraehensum illum duxit ad apostolos. Et narrauit illis quo- 
modo in uia uidisse dominum. Et quia locutus est ei. Et 
quomodo in damasco fiducialiter egerit in nomine ihesu 10 

35 Kt erat cum illis intrans et exiens in hierusalem 

Fiducialiter agens in nomine domini- ?loquebatur quoque 
gentibus et disputabat cum graecis. Illi autem quaerebant 
occidere eum 

9 Ouod cum cognouissent fratres. Deduxerunt eum caesa- :s 
ream et dimiserunt tharsum- *'Ecclesia quidem per totam 
iudaeam et galilaeam et samariam habebat pacem 

Et aedificabatur ambulans in timore domini et conso- 
latione sancti spiritus replebatur 

XXVII- "Factum est autem petrus dum pertransiret » 
uuiuersos deueniret ad sanctos qui habitabant lyddae- 

?* Inuenit autem ibi hominem quendam nomine aenean ab 
annis VIII iacentem in grabatto. Qui erat paralyticus. **Et 
ait illi petrus. Aeneas sanat te ihesus christus. Surge et sterne 
tibi: Et continuo surrexit. * Et, uiderunt illum omnes qui habi- ss 
tabant lyddae et sarone. Qui conuersi sunt ad dominum. "In 
jioppe autem fuit quaedam discipula nomine tabitas 

Quae interpraetata dicitur dorcas. Haec erat plaena 
operibus bonis et elemosynis quas faciebat. " Factum est in 
diebus illis ut infirmata moreretur 20 

Quam cum lauissent posuerunt eam in cenaculo 

"Cum autem prope esset lydda ab ioppe- Discipuli au- 
dientes quia petrus esset in ea. Miserunt duos uiros ad eum 
rogantes ne pigriteris uenire usque ad nos. " Exsurgens autem 
petrus uenit cum illis Et cum aduenisset duxerunt illum ins; 


cenaculum- Et circumsteterunt illum omnes uiduae flentes. Et 
e. IX, 28—39. 


«1 


e, XXVII-XXVIII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 957 


ostendentes tunicas et uestes quas faciebat illis dorcas. ** Eiectis 
autem omnibus foras petrus ponens genua orauit. Et conuersus 
ad corpus dixit. Tabita surge. At ill aperuit oculos suos et 
uiso petro resedit. * Dans autem illi manum erexit eam 
b Et cum uocasset sanctos. et uiduas adsignauit eam uiuam- 
? Notum autem factum est per uniuersam ioppem- Et credi- 
derunt multi in domino: 
9 Factum est autem ut dies multos moraretur in ioppe 
apud quendam simonem corarium 
1o XXVIII- '^'!'Uir autem quidam erat in caesarea nomine 
cornelius. Centurio cohortis quae dicitur italica. * Religiosus et 
timens dominum cum omni domo sua. Faciens elemosynas 
multas plebi et depraecans deum semper. *Uidit in uisu 
manifeste quasi nona hora diei Angelum dei introeuntem ad 
: se et dicentem sibi- Corneli. 'At ille intuens eum timore cor- 
reptus dixit 
Quid est domine: Dixit autem illi- Orationes tuae et ele- 
mosynae tuae ascenderunt in memoria in conspectu dei. 'Et 
nunc mitte uiros in ioppen 
20 Et accersi simonem quendam qui cognominatur petrus. 
*Hic hospitatur apud simonem quendam corarium cuius est 
domus iuxta mare. 'Et cum discessisset angelus qui loquebatur 
ili. Uocauit duos domesticos suos et militem metuentem do- 
minum ex his qui illi parebant. *Quibus cum narrasset omnia 
ssmisit illos in ioppen- *Postera autem die- iter illis facientibus 
et adpropinquantibus ciuitati- 
Ascendit petrus in superiora ut oraret circa horam VI. 
' Et cum esuriret uoluit gustare 
Parantibus autem eis cecidit super eum mentis excessus. 
s," Et uidit caelum apertum- Et descendens uas quoddam uelut 
linteum magnum quattuor initiis submitti de caelo in terram 
"In qua erant omnia quadrupedia et serpentia terrae et 
uolatilia caeli 
? Et facta est uox ad eum 
25 Surge petre occide et manduca- '*Ait autem petrus. Absit 
domine quia numquam manducaui commune et inmundum 
c. IX, 89 — X, 1. 


958 ACTUUM APOSTOLORUM. (c. XXVIII-X XX. 


" Et uox iterum secundo ad eum- Quae deus purificauit 
ne tu commune dixeris '*Hoc autem factum est tertio. Et 
statim receptum est uas in caelum. "Et dum intra se haesi- 
taret petrus quiduam esset uisio quam uidisset. Ecce uiri qui 
missi erant a cornelio inquirentes domum simonis astiterunt : 
ad ianuam- " Et cum uocassent interrogabant si simon qui 
cognominatur petrus illic haberet hospitium- "Petro autem 
cogitante de uisione dixit spiritus ei- Ecce uiri tres quaerunt 
te. "Surge itaque et descende et uade cum illis nihil dubitans 
quia ego misi illos. * Descendens autem petrus ad uiros dixit. :e 
Ecce ego sum quem quaeritis 

Quae causa est propter quam uenistiss "Qui dixerunt. 
Cornelius centurio uir iustus et timens deum et testimonium 
habens ab uniuersa gente iudaeorum. Responsum accepit ab 
angelo sancto 

Accersire te in domum suam et audire uerba abs te- 

"Introducens igitur eos recepit hospitio. Sequenti autem 
die surgens profectus est cum eis 

Et quidam ex fratribus a ioppe comitati sunt eum 

^ Altera autem die introiuit caesaream- 30 

XXVIIII- Cornelius uero expectabat illos conuocatis 
cognatis suis et necessariis amicis. ? Et factum est cum in- 
troisset petrus 

Obuius ei cornelius et procidens ad pedes adorauit 

* Petrus uero leuauit eum dicens. Surge et ego ipse homos 
sum- *'Et loquens cum illo intrauit et inuenit multos qui con- 
uenerant * dixitque ad illos 

Uos scitis quomodo abominatum sit: uiro iudaeo coniungi 
aut accedere ad alienigenam- Et mihi ostendit deus neminem 
communem aut inmundum dicere hominem " 

? Propter quod sine dubitatione ueni accersitus 

Interrogo ergo quam ob causam accersisti me 
XXX. "Et cornelius ait. A nudus quarta die usque 
ad hanc horam. orans eram hora nona in domo mea. 


Et ecce uir stetit ante me in ueste candida et ait T 
Á Corneli exaudita est oratio tua. Et aelemosynae tuae 
e. X, 165—81. 


e XXX] ACTUUM APOSTOLORUM. 359 


commemoratae sunt in conspectu dei "Mitte ergo in ioppen 
et accersi simonem qui cognominatur petrus. Hic hospitatur 
in domo simonis coriari iuxta mare» 
? Confestim igitur misi ad te 
» Et tu bene fecisti ueniendo 
Nunc ergo omnes nos in conspectu tuo adsumus audire 
omnia quaecumque tibi praecepta sunt a domino- "Aperiens 
autem petrus os dixit. In ueritate comperi quoniam non est 
personarum acceptor deus. "Sed in omni gente qui timet eum 
19€& operatur iustitiam acceptus est ill: " Uerbum misit filiis 
israhel adnuntians pacem per ihesum christum- Hic est omnium 
dominus. "Uos scitis quod factum est uerbum per uniuersam 
iudaeam 
Incipiens enim & galilaea post baptismum quod praedi- 
s Ccauit iohannes ihesum & nazareth. Quomodo unxit eum deus 
Spiritu sancto et uirtute. Qui pertransiuit benefaciendo et 
sanando omnes oppressos a diabolo: Quoniam deus erat cum 
illo. "Et nos testes sumus omnium quae fecit in regione iu- 
daeorum et hierusalem 
30 Quem occiderunt suspendentes in ligno. *" Hunc deus 
suscitauit tertia die 
Et dedit eum manifestum fieri *in omni populo: 
Sed testibus praeordinatis a deo nobis qui manducauimus 
et bibimus cum illo. Postquam resurrexit a mortuis *'Et 
»praecepit nobis praedicare populo et testificari 
Quia ipse est qui constitutus est & deo iudex uiuorum 
et mortuorum. * Huic omnes prophetae testimonium perhibent 
remissionem peccatorum accipere per nomen eius omnes qui 
credunt in eum 
20 * Adhuc loquente petro uerba haec. Cecidit spiritus sanctus 
super omnes qui audiebant uerbum. *" Et obstipuerunt ex cir- 
cumcisione fideles qui uenerant cum petro- Quia et in nationes 
gratia spiritus sancti diffusa est. * Audiebant enim illos lo- 
quentes linguis et magnificantes deum- *' Tunc respondit petrus. 
. aNumquid aquam quis prohibere potest ut non baptizentur hi 


qui spiritum sanctum acceperunt sicut et nos. * Et iussit eos 
c. X, 81-——48. 


260 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XXX-XXXI. 


in nomine ihesu christi baptizari. Tunc rogauerunt eum ut 
maneret aliquot diebus. 

XXXI. !!Audierunt autem apostoli et fratres qui 
erant ín iudaea- quoniam et gentes receperunt uerbum dei 

*Cum ascendisset autem petrus in hierosolymam s 

Disceptabant aduersus illum qui erant ex circumcisione 
"dicentes: Quare introisti ad uiros praeputium habentes et 
manducasti eum illis *incipiens autem petrus exponebat illis 
ordinem dicens. *Ego eram in ciuitate ioppe orans. Et uidi 
in excessu mentis uisionem ut linteum magnum quattuor initiis 1o 
submitti de caelo et uenit usque ad me. "In quod intuens 
considerabam- 

Et uidi quadrupedia terrae et bestias et reptilia et uo- 
latilia caeli. "Audiui autem et uocem dicentem mihi- Surge 
petre occide et manduca- *Dixi autem nequaquam domine 

Quia commune aut inmundum numquam introiuit os meum- 

? Respondit autem uox secundo de caelo 

Quae deus mundauit tu ne commune dixeris. ' Hoc autem 
factum est per ter- et recepta sunt rursum omiia in caelum- 

! Et ecce confestim tres uiri adstiterunt in domo in quas» 
eram missi a caesarea ad me- "Dixit autem spiritus mihi ut 
irem cum illis nihil haesitans. Uenerunt autem mecum sex 
fratres isti: Et ingressi sumus in domum uiri- 

" Narrauit autem nobis quomodo uidisset angelum in domu 
sua stantem et dicentem sibi. 3 

Mitte in ioppen et accersi simonem qui cognominatur 
petrus. Qui loquetur tibi uerba in quibus saluus eris tu et 
uniuersa domus tua. "Cum autem coepissem loqui- Decidit 
Spiritus sanctus super eos sicut et in nos in initio 

'* Recordatus autem uerbi domini sicut dicebat. Iohannes » 
quidem baptizauit aqua uos autem baptizamini spiritu sancto 

"Si ergo eandem gratiam dedit illi deus sicut et nobis 
qui credidimus in dominum ihesum christum- Ego quis eram 
qui possem prohibere deum- '*His auditis tacuerunt et glori- 
ficauerunt deum dicentes. 25 


Ergo gentibus deus paenitentiam ad uitam dedit 
c, X, 48 — XI, 18. 





e, XXXI-XXXIIL] ACTUUM APOSTOLORUM. 361 


? Et ili quidem qui dispersi fuerant a tribulatione quae 
facta fuerat sub stephano- Perambulauerunt usque phoenicem. 
et cyprum et antiochiam 

Nemini loquentes uerbum nisi solis iudaeis 

5 ? Erant autem quidam ex eis uiris cyprii et cyrinei- Qui 
cum introissent antiochiam loquebantur ad graecos adnuntiantes 
dominum ihesum. ? Et erat manus domini cum eis 

Multusque numerus credentium conuersus est ad dominum. 
?Peruenit autem sermo ad aures ecclesiae quae erat hiero- 

1:0solymis super istis. 

Et miserunt barnaban usque antiochiam- 

? Qui cum peruenisset. Et uidisset gratiam dei gauisus est. 
Et hortabatur omnes proposito cordis permanere in domino 

*Qui erat uir bonus et plenus spiritu sancto et fide. Et 

15 adposita est turba multa domino- * Profectus est autem tharsum 
ut quaereret saulum- Quem cum inuenisset perduxit antiochiam- 
? Et annum totum conuersati sunt in ecclesia. Et docuerunt 
turbam multam 

Ita ut cognominarentur primum antiochiae discipuli christiani 

20 XXXII- "In his autem diebus superuenerunt ab hiero- 
solymis prophetae antiochiam- **Et surgens unus ex eis nomine 
agabus. Significabat per spiritum famen magnam futuram in 
uniuerso orbe terrarum. Quae facta est sub claudio 

?Discipuii autem prout quis habebat proposuerunt in 

75 ministerium mittere habitantibus in iudaea fratribus» Quod 
et fecerunt. Mittentes ad seniores per manus barnabae et sauli 

XXXIII- ^! Eodem autem tempore misit herodes rex 
manus ut adfligeret quosdam de ecclesia. 

? Occidit autem iacobum fratrem iohannis gladio 

30 * Uidens autem quia placeret iudaeis- Adposuit adprehen- 
dere et petrum 

Erant autem dies azymorum 

*Quem cum adprehendisset misit in carcerem. 

Tradensque quattuor quaternionibus militum custodire 

355eum» Uolens post pascha producere eum populo. 'Et petrus 


quidem seruabatur in carcere- Oratio autem fiebat sine inter- 
c. XI, 19 — XII, 5. 


369 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XXXII-XXXIIII. 


missione ab ecclesia ad deum pro eo» *Cum autem producturus 
eum esset herodes ipsa nocte. Erat petrus dormiens inter 
duos milites uinctus catenis duabus. Et custodes ante ostium 
custodiebant carcerem. 'Et ecce angelus domini astitit 

Et lumen refulsit in habitaculo: Percussoque latere petri : 
excitauit eum dicens Surge uelociter. Et ceciderunt catenae 
de manibus eius. 

*Dixit autem angelus ad eum 

Praecingere et calcia te gallicas tuas et fecit sic. 

Et dixit illi circumda tibi uestimentum tuum et sequere :e 
me- *Et exiens sequebatur. et nesciebat quia uerum est quod 
fiebat per angelum- aestimabat autem se uisum uidere» '""Trans- 
euntes autem primam et secundam custodiam: Uenerunt ad 
portam ferream quae ducit ad ciuitatem. 

Quae ultro aperta est eis. t$ 

Et exeuntes processerunt uicum unum. Et continuo dis- 
cessit angelus ab eo- '" Et petrus ad se reuersus dixit» Nunc 
scio uere quia misit dominus angelum suum. Et eripuit me 
de manu herodis: 

Et de omni expectatione plebis iudaeorum- '* Considerans-:e 
que uenit ad domum mariae matris iohannis qui cognominatus 
est marcus. Ubi erant multi congregati et orantes. " Pulsante 
autem eo ostium ianuae 

Processit puella ad uidendum nomine rhode- 

4 Et ut cognouit uocem petri prae gaudio non aperuit: 
ianuam- Sed intro currens nuntiauit stare petrum ante ianuam 

" At illi dixerunt ad eam insanis. Illa autem adfirmabat 


sic se habere 
Ili autem dicebant angelus eius est. Petrus autem per- 


seuerabat pulsans. Cum autem aperuissent uiderunt eum et» 
obstipuerunt 

" Adnuit autem eis manu ut tacerent. Enarrauit quomodo 
dominus eduxisset eum de carcere Dixitque nuntiate iacobo 
et fratribus haec. Et egressus abiit alium locum. 

XXXIIII- ^Facta autem die. Erat non parua turbatio gs 


inter milites quidnam de petro factum esset. "Herodes autem 
, c. XII, 5—19. 





c, XXXIIII-XXXV.] ACTUUM APOSTOLORUM. 963 


cum requisisset eum et non inuenisset. Inquisitione facta de 
custodibus iussit eos duci: Descendensque a iudaea in caesaream 
ibi commoratus est. "Erat autem iratus tyriis et sidoniis. At 
illi unanimes uenerunt ad eum. Et persuaso blasto qui erat 

» super cubiculum regis. Postulabant pacem eo quod alerentur 
regiones eorum ab illo- *Statuto die herodes uestitus ueste 
regali. Sedit pro tribunali et contionabatur ad eos. ? Populus 
autem adclamabat dei uoces et non hominis. ? Confestim autem 
percussit eum angelus domini- Eo quod non dedisset honorem deo 

10 Et consumptus uermibus expirauit. * Uerbum domini 
crescebat et multiplicabatur- * Barnabas autem et saulus reuersi 
sunt ab hierosolymis expleto ministerio. Adsumpto iohanne 
qui cognominatus est marcus. 

XXXV. '^! Erant autem in ecclesia quae erat antio- 

1 Chiae prophetae et doctores. 

In quibus barnabas et symeon qui uocabatur niger. Et 
lycius cyrenensis. Et manes qui erat herodis tetharcae con- 
lactaneus et saulus 

*Ministrantibus autem illis domino et ieiunantibus dixit 

s Spiritus sanctus. Separate mihi barnaban et saulum in opus 
quod adsumpsi eos 

*Tunc ieiunantes et orantes inponentesque eis manus 
dimiserunt illos. *Et ipsi quidem missi ab spiritu sancto 
abierunt seleuciam- Et inde nauigauerunt cyprum 

25 * Et cum uenissent salamina praedicabant uerbum dei in 
synagogis iudaeorum | 

Habebant autem et iohannem in ministerio. *Et cum per- 
ambulassent uniuersam insulam usque paphum- Inuenerunt 
quendam uirum magum pseudoprophetam iudaeum 

20 Cui nomen erat bariesu. 

*Qui erat cum proconsule sergio paulo uiro prudente 
Hic accitis barnaba et paulo desiderabat audire uerbum dei. 
*Resistebat autem illis elymas magus- Sic enim interpraetatur 
nomen eius 

T Quaerens auertere proconsulem a fide. *Saulus autem qui 


et paulus repletus spiritu sancto intuens in eum "dixit. O. 
c. XII, 19 — XIII, 10. 





964 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XXXV-XXXVI. 


plene omni dolo et omni fallacia- fili diaboli inimice omni 
iustitiae Non desinis subuertere uias domini rectas 

"Et nunc ecce manus domini super te. Et eris caecus 
non uidens solem usque ad tempus. Et confestim caecidit in 
eo caligo et tenebrae. Et circumiens quaerebat qui ei manum s 
daret. Tunc proconsul cum uidisset factum credidit admirans 
super doctrinam dei 

XXXVI- "Et cum a papho nauigassent paulus et qui 
eo uenerunt pergen pamphiliae 

Iohannes autem discedens ab eis reuersus est hierosoly- :e 
mam- '*Illi uero pertranseuntes per gentes uenerunt antiochiam 
pisidae- Et ingressi synagogam die sabbatorum sederunt. !5 Post 
lectionem autem legis et prophetarum. Miserunt principes 
synagogae ad eos dicentes. Uiri fratres si quis est in uobis 
sermo exhortationis ad plebem dicite. "Surgens autem paulus:s 
et manu silentium indicens ait. Uiri israhelitae et qui timetis 
deum audite. "Deus plebis israhel elegit patres nostros et 
plebem exaltauit- 

Cum essent incolae in terra aegypti- Et in brachio excelso 
eduxit eos ex ea 20 

ISBEt per XL annorum tempus mores eorum sustinuit in 
deserto. !!Et destruens gentes VII in terra chanaan- Sorte 
distribuit eis terram eorum 

* Quasi post CCCC et L annos 

Et post haec dedit iudices usque ad samuhel prophetam.s: 
?! Et exinde postulauerunt regem- Et dedit illis deus saul filium cis 

Uirum de tribu beniamin annis XL ?'et amoto illo susci- 
tauit illis dauid regem 

Cui et testimonium perhibens dixit. Inueni dauid filium 
iesse uirum secundum cor meum- Qui faciat omnes uoluntates x» 
meas. ? Huius deus ex semine secundum promissionem eduxit 
israhel saluatorem ihesum- **Praedicante iohanne ante faciem 
aduentus eius baptismum paenitentiae omni populo israhel. 
* Cum impleret autem iohannes cursum dicebat. Quem me 
arbitramini esse non sum- Sed ecce uenit post me cuius nonss 


sum dignus calciamenta pedum soluere. 
c. XIII, 10—25. 











c. XXXVII] ACTUUM APOSTOLORUM. 365 


XXXVII- *Uiri fratres filii generis abraham et qui 
in uobis timent deum: Uobis uerbum salutis huius missum est. 
"Qui enim habitabant hierusalem et principes eius» Hunc 
ignorantes. Et uoces prophetarum quae per omne sabbatum 

s leguntur iudicantes inpleuerunt 

? Et nullam causam mortis inuenientes in eum- 

Petierunt a pilato ut interficerent eum- ** Cumque con- 
summassent omnia quae de eo scribta erant 

Deponentes eum de ligno posuerunt in monumento- *"Deus 

uero suscitauit eum a mortuis. "Qui uisus est per dies multos 
his qui simul ascenderant cum eo de galilaea in hierusalem- 
Qui usque nunc sunt testes eius ad plebem 

?Et nos uobis adnuntiamus ea quae ad patres nostros 

repromissio facta est 

i5 * Quoniam hanc deus adinpleuit filiis nostris resuscitans 
jhesum- Sicut et in psalmo secundo scribtum est. Filius meus 
,08 tu. ego hodie genui te 

*Quod autem suscitauerit eum a mortuis amplius iam 
non reuersurum in corruptionem- Ita dixit 

29 Quia dabo uobis sancta dauid fidelia- ideoque et alias 
dicit. Non dabis sanctum tuum uidere corruptionem 

35 Dauid enim sua generatione cum administrasset uolun- 
tatem dei dormiuit — 

Et adpositus est ad patres suos et uidit corruptionem 

25 ? Quem uero deus suscitauit non uidit corruptionem 

3 Notum igitur sit uobis uiri fratres: Quia per hunc uobis 
remissio peccatorum adnuntiatur "ab omnibus . Non potuistis 
in lege mosi iustificari | 

In hoc omnis qui credit iustificatur- *Uidete ergo ne 

s» superueniat uobis quod dictum est in prophetis. *'Uidete contem- 
ores et admiramini et disperdimini- Quia opus operor ego in 
diebus uestris opus quod non creditis si quis enarrauerit uobis 

9 Exeuntibus autem illis rogabant ut sequenti sabbato 
loqueretur sibi uerba haec. * Cumque dimissa esset synagoga 

3$ Secuti sunt multi iudaeorum et colentium aduenarum 


paulum et barnaban 
c. XIII, 26—43. 


9866 ACTUUM APOSTOLORUM.  [c. XXXVII-XXX VIII. 


Qui loquentes suadebant eis ut permanerent in gratia 
dei. *Sequenti uero sabbato paene uniuersa ciuitas conuenit 
audire uerbum domini- *Uidentes autem turbas iudaei repleti 
snnt zelo. Et contradicebant his quae a paulo dicebantur 
blasphemantes- **Tunc constanter paulus et barnabas dixerunt. ; 
Uobis oportebat primum loqui uerbum dei- Sed quoniam re- 
pellitis illud. et indignos uos iudicastis aeternae uitae. 

Ecce conuertimur ad gentes. *"' Sic enim praecepit nobis 
dominus. posui te in lumine gentibus ut sis in salutem usque 
d extremum terrae. *Audientes autem gentes gauisae sunt: 
et glorificabant uerbum domini- 

Et crediderunt quotquot erant praeordinati. ad uitam 
aeternam. *Disseminabatur autem uerbum domini per uniuersam 
regionem- "Iudaei autem concitauerunt religiosas mulieres et 
honestas et primos ciuitatis 15 

Et exitauerunt persecutionem in paulum et barnaban- Et 
eiecerunt eos de finibus suis. "At illi excusso puluere pedum 
in eos uenerunt iconium- "Discipuli quoque replebantur gaudio 
et spiritu sancto» 

XXXVIII. '*!YFactum est autem iconii ut simul in-w 
troirent synagogam iudaeorum et loquerentur. ita ut crederet 
iudaeorum et graecorum copiosa multitudo 

*Qui uero increduli fuerunt iudaei. Suscitauerunt et ad 
iracundiam concitauerunt animas gentilium aduersus fratres 

* Multo igitur tempore demorati sunt fiducialiter agentes ss 
in domino- Testimonium perhibente uerbo gratiae suae 

Dante signa et prodigia fieri per manus eorum 

*Diuisa est autem multitudo ciuitatis: Et quidam quidem 
erant cum iudaeis 

Quidam uero cum apostoliss *'Cum autem factus essetse 
inpetus gentilium et iudaeorum cum principibus suis. Ut con- 
tumeliis adficerent et lapidarent eos. *Intellegentes confugerunt 
ad ciuitates lycaoniae lystram et derben. Et uniuersam in 
circuitu regionem- Et ibi euangelizauerunt- 

XXXVIIII- *Et quidam uir in lystris infirmus pedibus s 


sedebat claudus ex utero matris suae- Qui numquam ambulauerat. 
c. XIII, 48 — XIV, 7. 


e. XXXVIIII.] ACTUUM. APOSTOLORUM. 367 


*Hic audiuit paulum loquentem- Qui intuitus eum et uidens 
quia haberet fidem ut saluus fieret 

?Dixit magna uoce Surge super pedes tuos rectus. Et 
exiliuit et ambulabat. "turbae autem cum uidissent quod 

» fecerat paulus. Leuauerunt uocem suam lyconiae dicentes. Dei 
similes facti hominum descenderunt ad nos. "Et uocabant 
barnaban iouem. Paulum uero mercurium- 

Quoniam ipse erat dux uerbi- "Sacerdos quoque iouis qui 
erat ante ciuitatem- tauros et coronas ante ferens ad ianuas 

1 €um populis uolebat sacrificare- ^Quod ubi audierunt apostoli 
barnabas et paulus. Conscissis tunicis suis exilierunt in turbas 
clamantes "et dicentes. Uiri quid haec facitis: Et nos mortales 
sumus similes uobis homines. Annuntiantes uobis ab his uanis 
conuerti ad deum uiuum- 

15 Qui fecit caelum et terram et mare et omnia quae in 
eis sunt. "Qui in praeteritis generationibus dimisit omnes 
gentes ingredi in uias suas. "Et quidem non sine testimonio 
semet ipsum reliquit benefaciens. De caelo dans pluuias et 
tempora fructifera- Inplens cibo et laetitia corda uestra. "Et 

» haec dicentes uix sedauerunt turbas ne sibi immolarent 

'"Superuenerunt autem quidam ab antiochia et iconio 
iudaei Et persuasis turbis lapidantesque paulum traxerunt 
extra ciuitatem aestimantes eum mortuum esse. ?Circumdan- 
tibus autem eum discipulis surgens intrauit ciuitatem 

" Et postera die profectus est cum barnaba in derben 

? Cumque euangelizassent ciuitati illi et docuissent. multos. 
Reuersi sunt. lystram et iconium et antiochiam- *'Confirmantes 
animas discipulorum. Exhortantes ut permanerent in fide 

Et quoniam per multas tribulationes oportet nos intrare 

»in regnum dei 

*'Et cum constituissent illis per singulas ecclesias praesbyteros 

Et orassent cum ieiunationibus: Commendauerunt eos do- 
mino in quem crediderunt- * Transeuntesque pisidiam uenerunt 
pamphiliam- 

» "Et loquentes in pergen uerbum domini descenderunt in 
attaliam- 

c. XIV, 8—21. 





368 ACTUUM APOSTOLORUM. [e. XXXVIITI-XL. 


*! Et inde nauigauerunt in antiochiam- Unde erant traditi 
gratiae dei in opus quod conpleuerunt. 

? Cum autem uenissent et congregassent ecclesiam 

Rettulerunt quanta fecisset deus cum illis: Quia aperuisset 
gentibus ostium fidei ; 

XL. "Morati sunt autem tempus non modicum cum 
discipulis: '*'Et quidam descendentes de iudaea docebant 
fratres. Quia nisi circeumcidamini secundum morem mosi non 
potestis saluari 

?Facta ergo seditione non minima paulo et barnabae ad-:e 
uersum illos statuerunt ut ascenderent paulus et barnabas- 

Et quidam alii ex ilis ad apostolos et praesbyteros in 
hierusalem super hac quaestione- *Illi igitur deducti ab ecclesia 
pertransiebant phoenicem et samariam- 

Narrantes conuersationem gentium. Et faciebant gaudium :; 
magnum omnibus fratribus. 

*Cum autem  uenissent hierosolymam suscepti sunt ab 
ecclesia. Et ab apostolis et a senioribus. Adnuntiantes quanta 
deus fecisset cum illis: *Surrexerunt autem quidam de heresi 
pharisaeorum qui crediderant dicentes. Quia oportet circumcidi 
eos praecipere quoque seruare legem mosi- * Conueneruntque 
apostoli et seniores uidere de uerbo hoc. "Cum autem magna 
conquisitio fieret- Surgens petrus dixit ad eos. Uiri fratres 
uos scitis quoniam ab antiquis diebus in nobis elegit deus 
per os meum audire gentes uerbum euangelii et credere 25 

5 Et qui nouit corda deus testimonium perhibuit dans illis 
spiritum sanctum sicut et nobis. *Et nihil discreuit inter nos 
et illos. 

Fide purificans corda eorum. ? Nunc ergo quid temptatis 
deum inponere iugum super ceruicem discipulorum 39 
Quod neque patres nostri neque nos portare potuimus 
"Sed per gratiam domini ihesu credidimus saluari quem- 

ammodum et illi. ^Tacuit autem omnis multitudo 

Et audiebant barnaban et paulum narrantes quanta fecisset 
deus signa et prodigia in gentibus per eos. "Et postquam ss 
tacuerunt respondit iacobus dicens. Uiri fratres audite me- 

c. XIV, 25 — XV, 18. 


—— 


c. XL-XLIL] ACTUUM APOSTOLORUM. 369 


4Simeon enarrauit quemammodum primum deus uisitauit 
sumere ex gentibus populum nomini suo: ''Et huic concordant 
erba prophetarum. !*Post haec reuertar et aedificabo taber- 
aculum dauid quod cecidit- Et disruta eius reaedificabo 
$», X Et erigam illud "ut requirant ceteri hominum dominum. 
,Et omnes gentes super quas inuocatum est nomen meum dicit 
dominus faciens haec 
" Notum a saeculo est domino opus suum- '* Propter quod 
ego dico non inquietari eos qui ex gentibus conuertuntur ad 
1:0 deum 
9 Sed scribere ad eos ut abstineant se a contaminationibus 
simulacrorum- Et fornicatione et suffocatis et sanguine- ?' Moses 
enim & temporibus antiquis habet in singulis ciuitatibus qui 
eum praedicent in synagogis. Ubi per omne sabbatum legitur 
15 2'Tunc placuit apostolis et senioribus cum omni ecclesia. 
Eligere uiros ex eis et mittere antiochiam cum paulo et bar- 
naba. iudam qui cognominatur barnabas et silam uiros primos 
in fratribus. "Scribentes per manus eorum 
XLI. Apostoli et seniores fratres His qui sunt an- 
s tiochiae et syriae et ciliciae fratribus ex gentibus salutem. 
?Quoniam audiuimus quia quidam ex nobis exeuntes turba- 
uerunt uos uerbis euertentes animas uestras 
Quibus non mandauimus 
? Dlacuit nobis collectis in unum eligere uiros et mittere 
s» ad uos. Cum carissimis nostris barnaban et paulo- ** hominibus 
qui tradiderunt animas suas pro nomine domini nostri ihesu 
christi 
* Misimus ergo iudam et silam- Qui et ipsi uobis uerbis 
referent eadem 
30 ? Uisum est enim spiritui sancto et nobis. Nihil ultra in- 
ponere uobis oneris quam haec necessario 
*"Ut abstineatis uos ab immolatis simulacrorum 
Et sanguine suffocato et fornicatione. À quibus custodientes 
uos bene agitis ualete 
35 XLII. ?^Illi igitur dimissi descenderunt antiochiam 


Et congregata multitudine tradiderunt epistulam *' Quam 
c. XV, 114—891. 
24 


240 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XLII-XLIIIT. 


cum legissent gauisi sunt super consolationem. *?Iudas autem 
et silas: Et ipsi cum essent prophetae 

Uerbo plurimo consolati sunt fratres. Et confirmauerunt- 
33 Facto autem ibi tempore dimissi sunt cum pace a fratribus 
ad eos qui miserant illos. *Paulus autem et barnabas demo- ; 
rabantur antiochiae- Docentes et euangelizantes cum aliis pluribus 
uerbum domini- "Post aliquot autem dies dixit ad barnaban 
paulus. Reuertentes uisitemus fratres per uniuersas ciuitates 

In quibus praedicauimus uerbum domini quomodo se ha- 
beant. " Barnabas autem uolebat secum adsumere et iohannem :o 
qui cognominatur marcus. "Paulus autem rogabat eum ut qui 
discessisset ab eis & pamphilia et non isset cum eis in opus 
Non debere recipi "?Facta est autem dissensio ita ut disce- 
derent ab inuicem. 

Et barnabas quidem sumto marco nauigaret cyprum.:s 
* Paulus uero electo sila profectus est. Traditus gratiae domini 
& fratribus. f perambulabat autem syriam et ciliciam con- 
firmans ecclesias. praecipiens custodire praecepta apostolorum 
et seniorum. !*!Peruenit autem in derben et lystram 

XLII- Et ecce discipulus quidam erat ibi nominee 
timotheus- filius mulieris uiduae fidelis patre gentili: *huic 
testimonium bonum reddebant qui in lystris erant et iconio 
fratres. *hunc uoluit paulus secum proficisci. Adsumens circum- 
cidit eum propter iudaeos qui erant in illis locis: Sciebant 
enim omnes quod pater eius gentilis esset- *Cum autem per-s 
transiret ciuitates. Tradebant eis custodire dogmata quae erant 
decreta ab apostolis et senioribus qui essent hierosolymis- "Et 
ecclesiae quidem confirmabantur fide et abundabant numero 
cottidie 

"Transeuntes autem phrygiam et galatiae regionem 30 

Uetati sunt à sancto spiritu. loqui uerbum in asia. "Cum 
uenissent autem moesiam temtabant ire bithyniam et non 
permisit eos spiritus ihesu 

XLIIIT- *Cum autem pertransissent mysiam descen- 
derunt troadem. *Et uisio per noctem paulo ostensa est. Uirss 


machedo quidam erat stans et depraecans eum dicens 
c. XV, 81 — XVI, 9. 


c. XLIIN-XLVI.] ACTUUM APOSTOLORUM. 971 


Transiens in machedoniam adiuua nos. ' Ut autem uisum 
uidit statim quaesiuimus proficisci in machedoniam- Certi facti 
quod uocasset nos deus euangelizare eis. !"' Nauigantes autem 
& troade recto cursu uenimus samotrachiam. Et sequenti die 

» neapolim- ? Et inde philippis quae est prima partis machedoniae 
ciuitas colonia; Eramus autem in hac urbe diebus aliquot 
consistentes 

"Die autem sabbatorum egfessi sumus foras portam iuxta 
flumen ubi uidebatur oratio esse 

10 Et sedentes loquebamur mulieribus quae conuenerant. 
XLV. "Et quaedam mulier nomine lydia purpuraria 
ciuitatis thyatirenorum colens deum: Audiuit cuius dominus 
" aperuit cor intendere his quae dicebantur & paulo. "Cum 
autem baptizata esset et domus eius. Depraecata est dicens. 
1 Si iudicastis me fidelem domino esse- Introite in domum meam 
et manete. Et coegit nos 

XLVI. '5Factum est autem euntibus nobis ad oratio- 
nem. Puellam quandam habentem spiritum pytonem obuiare 
nobis: Quae quaestum magnum praestabat dominis suis diuinando 

20 " Haec subsecuta paulum et nos clamabat dicens 

Isti homines serui dei excelsi sunt. Qui adnuntiant uobis 
uiam salutis 

"Hoc autem faciebat multis diebus. Dolens autem paulus 
et conuersus spiritui dixit. Praecipio tibi in nomine ihesu 

s christi exire ab ea. Et exiit eadem hora. "Uidentes autem 
domini eius quia exiit spes quaestus eorum. 

Adpraehendentes paulum et silam perduxerunt in forum 
ad principes 

9 Et offerentes eos magistratibus dixerunt. Hi homines 

so conturbant ciuitatem nostram cum sint iudaei- ?' Et annuntiant 
morem quem non licet nobis suscipere neque facere cum simus 
romani 

2 Et concurrit plebs aduersus eos. Et magistratus scissis. 
tunicis eorum iusserunt uirgis caedi. 

35 2 Et cum multas plagas eis inposuissent miserunt eos in 


carcerem. Praecipientes custodibus ut diligenter custodirent 
c. XVI, 9—23. 
24* 


312 ACTUUM APOSTOLORUM. [(c. XLVI. 


eos. "Qui cum tale praeceptum accepissent. misit eos in in- 
teriorem carcerem- Et pedes eorum strinxit ligno. * Media 
autem nocte paulus et silas adorantes laudabant deum. Et 
audiebant eos qui in custodia erant 

9 Subito uero terrae motus factus est magnus. Ita ut; 
mouerentur fundamenta carceris: Et aperta sunt statim ostia 
omnia 

Et uniuersorum uincula soluta sunt. " Expergefactus autem 
factus custos carceris. et uidens apertas ianuas carceris. Eua- 
ginato gladio uolebat se interficere. Aestimans fugisse uinctos w 

3 Clamauit autem paulus magna uoce dicens. 

Nihil feceris tibi mali 

Uniuersi enim hic sumus 

?Petitoque lumine introgressus est. Et tremefactus pro- 
cidit paulo et silae ad pedes. "Et producens eos foras ait: 
Domini quid me oportet facere ut saluus fiam- * At illi dixerunt 
Crede in dominum ihesum- et saluus eris tu et domus tua. 
3t Et locuti sunt ei uerbum erant --.-. in domo eius- ** Et tollens 
eos in illa hora noctis lauit plagas eorum. Et baptizatus est 
ipse et omnes eius continuo- "Cumque perduxisset eos inso 
domum suam. Adposuit eis mensam et laetatus est cum omni 
domo sua credens deo 

* Et cum dies factus esset 

Miserunt magistratus lectores dicentes dimittite homines 
illos: *Nuntiauit autem custos carceris uerba haec paulo s 

Quia miserunt magistratus ut dimittamini Nunc igitur 
exeuntes ite in pace. | 

"Paulus autem dixit eis. 

Caesos nos publice indemnatos homines romanos miserunt 
in carcerem 30 

Et nunc occulte nos eiciunt. Non ita sed ueniant Et ipsi 
nos eiciant. 

»*Nuntiauerunt autem magistratibus lictores uerba haec. 
Timueruntque audito quod romani essent. ?et uenientes de- 
praecati sunt eps. 35 

Et deducentes rogabant ut egrederentur de urbe 

c. XVI, 28—89. 





e. XLVI-XLVII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 373 


? Exeuntes autem de carcere introierunt ad lydiam 
Et uisis fratribus consolati sunt eos et profecti sunt. 
'^'Cum autem perambulassent amphipolim et apolloniam 
Uenerunt thessallonicam ubi erat synagoga iudaeorum- 
& "Secundum consuetudinem autem paulus introiuit ad eos 
Et per sabbata tria disserebat eis de scribturis 
* Adaperiens et insinuans 
Quia christum oportuit pati et resurgere a mortuis 
Et quia hic est christus ihesus quem ego adnuntio uobis. 
10 * Et quidam ex eis crediderunt. Et adiuncti sunt paulo et 
silae. Et de colentibus gentilibusque multitudo magna. Et 
mulieres nobiles non paucae» 
XLVII- *Zelantes autem iudaei adsumentesque de 
uulgo uiros quosdam malos 
15 Et turba fact& concitauerunt ciuitatem- Et adsistentes 
domui iasonis querebant eos producere in populum- *Et cum 
non inuenissent eos. 
Trahebant iasonem et quosdam fratres ad principes ciui- 
tatis clamantes. Quoniam hi qui orbem concitant et huc uene- 
sorunt "quos suscepit iason- Et hi omnes contra decreta caesaris 
faciunt regem alium dicentes se ihestm 
*Concitauerunt autem plebem. Et principes ciuitatis au- 
dientes haec. 'Et accepto satis ab iasone et a ceteris dimi- 
serunt eos. "Fratres uero confestim per noctem dimiserunt 
s paulum et silam in beroeam- Qui cum aduenissent in syna- 
gogam iudaeorum introierunt 
!" Hj autem erant nobiliores eorum qui sunt thessallonicae. 
Qui susceperunt uerbum cum omni auiditate cottidie scrutantes 
scribturas si haec ita se haberent. "Et multi quidem credi- 
soderunt ex eis et gentilium mulierum honestarum et uiri non 
pauci- "Cum autem cognouissent in thessallonica iudaei- Quia 
et beroeae praedicatum est a paulo uerbum dei uenerunt et 
iluc- Commouentes et turbantes multitudinem. "Statimque 
tunc paulum dimiserunt fratres ut iret usque ad mare- Silas 
ssautem et timotheus remanserunt ibi- Qui autem deducebant 


paulum perduxerunt usque athenas 
c. XVI, 40 — XVII, 15. 


sumptum ab 
erato 


974 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. XLVII-XLVIII. 


Et accepto mandato ab eo ad silam et timotheum 

Ut quam celeriter uenirent ad illum profecti sunt. '* Paulus 
autem cum athenis eos expectaret. Incitabatur spiritus eius in 
ipso uidens idolatriae deditam ciuitatem 


"Disputabat igitur in synagoga cum iudaeis et colentibus * 
et in foro per omnes dies ad eos qui audierant 

"Quidam autem epicurei et stoici philosophi disserebant 
cum eo. | 

Et quidam dicebant. Quid uult seminator uerborum hic 
dicere. Alii uero nouorum daemoniorum uidetur adnuntiator 1e 
esse. Quia ihesum et resurrectionem adnuntiabat eis. "et ad- 
praehensum eum ad ariopagum duxerunt dicentes. Possumus 
scire quae est haec noua quae a te dicitur doctrina. * Noua 
enim quaedam infers auribus nostris 

Uolumus ergo scire quidnam uelint haec esse. 15 

?! Athenienses autem omnes et aduenae hospites ad nihil 
aliud uacabant. Nisi aut dicere aut audire aliquid noui. 


XLVIII- "Stans autem paulus in medio ariopagi ait. 
Uiri athenienses. Per omnia quasi superstitiosos uos uideo. 
? Praeteriens enim et uidens simulacra uestra inueni et aram* 
in qua scribtum erat ignoto deo- Quod ergo ignorantes colitis 
hoc ego adnuntio uobis. *Deus qui fecit mundum et omnia 
quae in eo sunt. Hic caeli et terrae cum sit dominus» 

Non in manufactis templi inhabitat. * Nec manibus hu- 
manis colitur 25 

Indigens in aliquo cum ipse det omnibus uitam et in- 
spirationem et omnia 

* Fecitque ex uno omne genus hominum inhabitare super 
uniuersam faciem terrae- Definiens statuta tempora: Et terminos 
habitationes eorum- ? Quaerere deum si forte adtractent eum se 
aut inueniant. Quamuis non longe sit ab unoquoque nostrum. 
? In ipso enim uiuimus et mouemur et sumus: Sicut et quidam 
uestrum poetarum dixerunt. Ipsius enim et genus sumus. 
"Genus ergo cum sumus dei Non debemus aestimare auro 


aut argento aut lapidibus sculpturae. Artis et cogitationis ss 
c. XVII, 15—29. 








c. XLVIII-XLVIIII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 9175 


hominis diuinum esse simile. * Et tempora quidem huius 
ignorantiae despiciens deus 

Nunc adnuntiat hominibus ut omnes ubique paenitentiam 
agant. "Eo quod statuit diem in qua iudicaturus orbem in 

s aequitate 

In uiro in quo statuit fidem praebens omnibus- Suscitans 
eum à mortuis 

? Cum audissent autem resurrectionem mortuorum: Quidam 
quidem inridebant. Quidam uero dixerunt. Audiemus te de hoc 

i0jiterum 

3Sic paulus exiuit de medio eorum» 

XLVIIII- *Quidam uero uiri adhaerentes ei crediderunt 

In quibus et dionysius ariopagita- Et mulier nomine damaris 
et alii cum eis- !*! Post haec egressus ab athenis uenit corinthum 

15 ? Et inueniens quendam iudaeum nomine aquilam ponticum 
genere. Qui nuper uenerat ab italia 

Et priscillam uxorem eius. Eo quod praecepisset claudius 
discedere omnes iudaeos roma | 

Et accessit ad eos. *Et quia eiusdem erat artis manebat 

soapud eos et operabatur- scenofactoriae artis 

5 Cum uenissent autem de machedonia silas et timotheus. 
Instabat uerbo paulus testificans iudaeis esse ihesum christum 

* Contradicentibus autem et blasphemantibus 

Excutiens uestimenta dixit ad eos. Sanguis uester super 

» caput uestrum Mundus ego 

Et hoc ad gentes uadam 

"Et migrans inde intrauit in domum cuiusdam nomine 
titi iusti colentis deum- Cuius domus erat coniuncta synagogae 

*Crispus autem archisynagogus credidit domino cum omni 

sodomo Sua. 

Et multi corinthiorum audientes credebant et baptiza- 
bantur. *Dixit autem dominus nocte per uisionem paulo. Noli 
timere sed loquere et ne taceas. "Propter quod ego sum tecum 

Et nemo adponetur tibi ut noceat te. Quoniam populus 

s, 686 mihi multus in hac ciuitate. "Sedit autem annum et sex 


menses docens apud eos uerbum dei 
c. XVII, 29 — XVIII, 11. 


2376 ACTUUM APOSTOLORUM. (c. L-LI. 


L- ^Gallione autem proconsule achaiae- Insurrexerunt 
uno animo iudaei in paulum. Et adduxerunt eum ad tribunal 
" dicentes: Quia contra legem hic suadet hominibus colere 
deum- "*'Incipiente autem paulo aperire os. dixit gallio ad 
iudaeos s 

Si quidem esset iniquum aliquid aut facinus pessimum o: 
uiri iudaei- Recte uos sustinerem- '*Si uero quaestiones sunt 
de uerbo et nominibus et legis uestrae uos ipsi uideritis 

Iudex ego horum nolo esse 

" Et minauit eos a tribunali: "adpraehendentes autem o 
omnes sostenen principem synagogae percutiebant ante tribunal. 
Et nihil eorum gallioni curae erat. "Paulus uero cum adhuc 
sustinuisset dies multos- Fratribus uale faciens nauigauit syriam- 
Et cum eo priscilla et aquila qui sibi totonderat in cencris caput 

Habebat enim uotum. i5 

?Deuenitque ephesum et illos ibi reliquit. Ipse uero in- 
gressus synagogam disputabat cum iudaeis 

? Rogantibus autem eis ut ampliore tempore maneret non 
consensit 

?!Sed uale faciens et dicens iterum reuertar ad uos deos 
uolente. Profectus est ab epheso- * Et descendens caesaream 
ascendit et salutauit ecclesiam- Et descendit antiochiam- * Et 
facto ibi aliquanto tempore profectus est. Perambulans ex 
ordine galaticam regionem et phrygiam confirnans omnes 
discipulos» 25 

LI "Iudaeus autem quidam apollo nomine. alexan- 
drinus natione. 

Uir eloquens deuenit ephesum- Potens in scribturis. ** Hic 
erat edoctus uiam domini. Et feruens spiritu loquebatur et 
docebat diligenter ea quae sunt in ihesu 30 

Sciens tantum baptisma iohannis. * Hic ergo coepit fidu- 
cialiter agere in synagoga. Quem cum audissent priscilla et 
aquila adsumserunt eum- Et diligentius exposuerunt ei uiam dei 

7 Cum autem uellet ire achaiam- Exhortati fratres scribse- 
runt discipulis ut susciperent eum 


3$ 
Qui cum uenissent contulit multum his qui crediderunt. 
c. XVIII, 12—27. 





c, Li-LIT.] ACTUUM APOSTOLORUM. 371 


? Üehementer enim iudaeos reuincebat publice. Ostendens per 
scribturas esse christum ihesum- !5!Factum est autem cum 
apollo esset corinthi. Et paulus peragratis superioribus par- 
tibus ueniret ephesum- Et inueniret quosdam discipulos ? dixit- 
s que ad eos. Si spiritum sanctum accepistis credentes. At illi 
&d eum: Sed neque si spiritus sanctus est audiuimus. *Ille 
uero ait. In quo ergo baptizati estis 
Qui dixerunt in iohannis baptismate- *Dixit autem paulus. 
Iohannes baptizauit baptismum paenitentiae populum. Dicens 
win eum qui uenturus esset. Post ipsum ut crederent 
Hoc est in ihesum- *His auditis baptizati sunt in nomine 
domini ihesu- *Et cum inposuisset ilis manus paulus. Uenit 
spiritus sanctus super eos. Et loquebantur linguis et prophe- 
tabant. 'Erant autem omnes uiri fere XII- *Introgressus autem 
1»Ssynagogam cum fiducia loquebatur per tres menses. Disputans 
et suadens de regno dei- "Cum autem quidam indurarentur et 
et non crederent maledicentes uiae coram multitudine» Disce- 
dens ab eis segregauit discipulos cottidie disputans in scola 
tyranni 
20 ?Hoc autem factum est per biennium- Ita ut omnes qui 
habitabant in asia audirent uerbum domini- " Uirtutesque non 
quaslibet deus faciebat per manus pauli- ?Ita ut etiam super 
languidos deferrentur a corpore eius sudaria uel semicinctia. 
Et recedebant ab eis languores. Et spiritus nequam egredie- 
ss bantur 
LII- "Temtauerunt autem quidam et de circum- 
euntibus iudaeis exorcistis: Inuocare super eos qui habebant 
Spiritus malos nomen domini ihesu- Dicentes adiuro uos per 
ihesum quem paulus praedicat. '* Erant autem quidam scheuae 
soiudaei principis sacerdotum VII fili- Qui hoc faciebant- "Respondit 
autem spiritus nequam dixit eis. Ihesum noui et paulum scio. 
uos autem qui estis. "Et insiliens homo in eos in quo erat 
daemonium pessimum et dominatus amborum inualuit contra 
eos. Ita ut nudi et uulnerati effugerent de domo illa: 
35 " Hoc autem notum factum est omnibus iudaeis atque gen- 


tilibus qui habitabant ephesi- Et accidit timor super omnes illos 
c. XVIII, 28 — XIX, 17. 


3179 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LII-LIIL 


Et magnificabatur nomen domini ihesu. 'Multique cre- 
dentium ueniebant confitentes et adnuntiantes actus suos. 
1?! Multi autem ex his qui fuerant curiosa sectati. Contulerunt 
libros et combuserunt coram omnibus. 

Et computatis praetiis illorum- Inuenerunt pecuniam de- : 
nariorum quinquaginta milium 

9 Ita fortiter uerbum dei crescebat et confirmabatur- ?' His 
autem expletis posuit paulus in spiritu transita machedonia 
et achaia ire hierosolymis- Dicens quoniam postquam fuero ibi 
oportet me et romam uidere, 10 

? Mittens autem et machedoniam- Duos ex ministrantibus 
sibi timotheum et erastum- Ipse remansit ad tempus in asia» 

Lill. "Factum est autem in illo tempore turbatio 
non minima de uia domini- "Demetrius enim quidam nomine. 
argentarius 15 

Faciens aedes argenteas dianae- Praestabat artificibus non 
modicum quaestum- "Quos conuocans et eos qui huiusmodi 
erant opifices dixit. Uiri scitis quia de hoc artificio- adquisitio est 
nobis. '*Et uidetis et auditis quia non solum ephesi sed et paene 
totius asiae. Paulus hic suadens auerti& multam turbam dicens. so 

Quoniam non sunt dii qui manibus fiunt. "Non solum 
autem haec periclitabitur nobis pars in redargutionem uenire 
Sed et magnae deae dianae templum in nihilum reputabitur. 
Sed et destrui incipiet maiestas eius quam tota asia et orbis 
colit. * His auditis repleti sunt ira. Et exclamauerunt dicentes s 
magna diana ephesiorum 

? Et inpleta est ciuitas confusione. Et impetum fecerunt 
uno animo in theatrum: Rapto gaio et aristharco machedonibus 
comitibus pauli- "Paulo autem uolente intrare in populum non 
permiserunt discipuli " Quidam autem et de asiae principibus » 
qui erant amici eius. 

Miserunt ad eum rogantes ne se daret in theatrum 

9 Alij autem aliud clamabant 

Erat enim ecclesia confusa. Et plures nesciebant qua ex 
causa conuenissent. "De turba autem detraxerunt alexandrum-,; 


propellentibus eum iudaeis 
C. XIX, 17—983. 





c. LIII-LIIII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 2319 


Alexander ergo manu silentio postulato uolebat rationem 
reddere populo. *Quem ut cognouerunt iudaeum esse 

Uox facta est una omnium quasi per horas duas claman- 
tium- Magna diana ephesiorum- * Et cum sedasset scriba turbas 

s dixit. Uiri ephesii- 

Quis enim est hominum qui nesciat ephesiorum ciuitatem 
cultricem esse magnae dianae 

Iouisque prolis: *Cum ergo his contradici non possit 
oportet uos sedatos esse et nihil temere agere. " Adduxistis 

: enim homines istos neque sacrilegos neque blasphemantes 
deam uestram. 

*Quod si demetrius et qui cum eo sunt artifices 

Habent aduersum aliquem causam. Conuentus forenses 
aguntur  - 

15 Et pro consulibus sunt accusent inuicem- *Si quid autem 
alterius rei queritis: In legitima ecclesia poterit absolui 

9 Nam et periclitamur argui seditionis hodiernae Cum 
nuls obnoxius sit de quo possimus reddere rationem con- 
cursus istius. Et cum haec dixisset dimisit ecclesiam» — 

20 LIIII- *'Postquam autem cessauit tumultus. Uocatis 
paulus discipulis: Exhortatus est eos. Ualedixit et profectus 
est ut iret machedoniam 

*Cum autem perambulasset partes illas. Et exhortatus 
eos fuisset multo sermone- Uenit ad graeciam- *Ubi cum fuisset 

s menses tres. Factae sunt ili insidiae a iudaeis nauigaturo in 
gyriam 

Habuitque consilium ut reuerteretur per machedoniam- 
*Comitatus est autem eum sopater pyri beroensis. Thessaloni- 
censium uero aristharcus et secundus et gaius derbeus et 

«o timotheus- 

Asiani uero thycicus et trofimus- * Hic cum praecessissent 
sustinuerunt nos troadae. *Nos uero nauigauimus post dies 
azimorum a philippis- 

Et uenimus ad eos troadem in diebus quinque. Ubi de- 

ssmorati sumus diebus septem 

"Una autem sabbati cum conuenissemus ad frangendum 

c, XIX, 88 — XX, 7. 


380 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LIUI-LY. 


panem. Paulus disputabat eis profecturus in crastinum. Pro- 
traxitque sermonem usque in mediam noctem- * Erant autem 
Jampades copiosae in cenaculo- Ubi eramus congregati- *Sedens 
autem quidam adulescens nomine eutycus super fenestra. Cum 
mergeretur somno graui disputante paulo prolixius s 

Ductus somno cecidit de tertio cenaculo deorsum 

Et sublatus est mortuus 

? Ad quem cum descendisset paulus incubuit super eum 
et complexus dixit. Noli turbari 

Anima enim ipsius in eo est ( 

!! Ascendens autem frangensque panem et gustans 

Satisque adlocutus usque in lucem sic profectus est 

? Adduxerunt autem puerum uiuentem et consolati sunt 
non minime 

? Nos autem ascendentes nauem nauigauimus in asson:: 
Inde suscepturi paulum- Sic enim disposuerat ipse per terram 
iter facturus 

LV. !*Cum autem conuenisset nos in asson. Ádsumto eo 
uenimus mytilene 

! Et inde nauigantes sequenti die uenimus contra chium» 

Et alia die applicuimus samum: Et sequenti die uenimus 
miletum- '*Proposuerat enim paulus transnauigare ephesum 

Ne qua mora illi fieret in asia- Festinabat enim si possibile 
sibi esset ut diem pentecosten faceret hierosolymis. '" A mileto 
autem mittens ephesum.- Uocauit maiores natu ecclesiae. "Quis 
cum uenissent ad eum et simul essent dixit eis. 

Uos scitis a prima die qua ingressus sum in asiam 

Qualiter uobiscum per omne tempus fuerim "*seruiens 
domino cum omni humilitate. Et lacrimis et temtationibus quae 
mihi acciderunt ex insidiis iudaeorum x 

390uomodo nihil subtraxerim utilium: Quominus adnuntiarem 
uobis et docerem uos publice et per domos: ?' Testificans iudaeis 
atque gentilibus in deum paenitentiam et fidem in dominum 
nostrum ihesum christum- ?Et nunc ecce alligatus ego spiritu 
uado in hierusalem- Quae in ea euentura sint mihi ignorans.» 


? Nisi quod spiritus sanctus per omnes ciuitates protestatur 
c. XX, 7—23. 








e, LV-LVI.] ACTUUM APOSTOLORUM. 381 


mihi dicens. Quoniam uincula et tribulationes meae manent. 
2 Sed nihil horum uereor. Nec facio animam praetiosiorem 
quam me. Dummodo consummem eursum meum: Et ministerium 
quod accepi à domino ihesu- Testificari euangelium gratiae dei 
s" Et nunc ecce ego scio quia amplius non uidebitis faciem 
meam. Uos omnes per quos transiui praedicans regnum dei 
* Quapropter contestor uos hodierna die. Quia mundus 
sum a sanguine omnium- ?' Non enim subterfugi quominus ad- 
nuntiarem omne consilium dei uobis. * Adtendite uobis et uni- 
10 uerso greci in quo uos spiritus sanctus posuit episcopos. 
Regere ecclesiam dei quam adquisiuit sanguine suo: ** Ego scio 
quoniam intrabunt post discessionem meam lupi rapaces in 
uos non parcentes graegi "Et ex uobis ipsis exsurgent uiri 
loquentes peruersa ut abducant discipulos post se- *' Propter 
: quof uigilate memoriam retinentes. Quoniam per triennium 
nocte et die non cessaui cum lacrimis monens unumquemque 
uestrum- *Et nunc commendo uos deo et uerbo gratiae ipsius. 
Quia potens est aedificare et dare hereditatem in sanctificatis 
omnibus. " Argentum aut aurum aut uestem nullius concupiui 
zo" jpsi scitis: Quoniam, ad ea quae mihi opus erant et his qui 
mecum sunt ministrauerunt manus istae: 
* (mnia ostendi uobis quoniam sic laborantes oportet 
suscipere infirmos 
Ac meminisse uerbi domini ihesu quoniam ipse dixit. Beatius 
s5est magis dare quam accipere. *Et cum haec dixisset. Positis 
genibus suis cum omnibus illis orauit. "Magnus autem fletus factus 
est omnium- Et procumbentes super collum pauli osculabantur 
eum- *Dolentes maxime in uerbo quod dixerat. Quoniam amplius 
faciem eius non essent uisuri Et deducebant eum ad nauem 
x» — LVI ?*"!'Cum autem factum esset ut nauigaremus- 
Abstracti ab eis recto cursu uenimus choum. Et sequenti die 
rhodum.- et inde pataram- * Et cum inuenissemus nauem trans- 
fretantem in phenicem- Ascendentes nauigauimus- *Cum par- 
uissemus autem cyprum 
35 Et relinquentes eam ad sinistram nauigauimus in syriam 


et uenimus tyrum. Ibi enim nauis erat expositur& onus. 
c. XX, 28 — XXI, 3. 


o -— ———— -—- 


382 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LVI-LVIII. 


*Inuentis autem discipulis mansimus ibi diebus septem. 
Qui paulo dicebant per spiritum ne ascenderet hierosolymam 

^ Et expletis diebus profecti ibamus deducentibus nos 
omnibus cum uxoribus et filiis usque foras ciuitatem- Et positis 
genibus in litore orauimus. *Et cum uale fecissemus inuicem : 
ascendimus in nauem 

Ili autem redierunt in sua 

"Nos uero nauigatione explicata & tyro descendimus 
ptolomaida- Et salutatis fratribus mansimus die una apud illos 

? Alia autem die profecti uenimus caesaream- Et intrantes w 
domum philippi euangelistae qui erat unus de septem 

Mansimus apud eum. *Huic autem erant filiae quattuor 
uirgines prophetantes- 

LVII- *Et cum moraremur per dies aliquot Super- 
uenit quidam a iudaea propheta nomine agabus t 

"is cum uenisset ad nos 

tulit zonam pauli et alligans sibi pedes et manus dixit. 
haec dicit spiritus sanctus 

Uirum cuius est zona haec sic alligabunt in hierusalem 
iudaei Et tradent in manus gentium- "Quod cum audissemus » 
rogabamus nos et qui loci illius erant ne ascenderet hieroso- 
lymam-: "Tunc respondit paulus et dixit. Quid facitis flentes 
et affligentes cor meum- Ego enim non solum alligari sed et 
mori in hierusalem paratus sum propter nomen domini ihesu. 
MEt cum ei suadere non possemus quieuimus dicentes dominis 
uoluntas fiat. 

LVIII- "Post dies autem istos praeparati ascendamus 
hierusalem- '"'Uenerunt autem et ex discipulis & caesarea 
nobiscum- adducentes apud quem hospitaremur- nasonem quen- 
dam cyprium antiquum discipulum. » 

"Et cum uenissemus hierosolymam libenter exceperunt 
nos fratres» 

i'Sequenti autem die introibat paulus nobiscum ad iacobum- 
Omnesque collecti sunt seniores. 

"Quos cum salutasset. narrábat per singula quae fecisset s. 


deus in gentibus per ministerium ipsius. 
c. XXI, 4—19. 


c. LVIII-LVIIII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 983 


? At illi cum audissent. magnificabant deum- Dixeruntque 
ei- uides frater quot milia sint in iudaeis qui crediderunt. Et 
omnes aemulatores sunt legis. " Audierunt autem de te- quia 
discessionem doceas a mose. Eorum qui per gentes sunt iu- 

s daeorum- Dicens non debere eos circumcidere filios suos: neque 
secundum consuetudinem ingredi ? Quid ergo est. 

Utique oportet conuenire multitudinem- Audient enim te 
superuenisse. * Hoc ergo fac quod tibi dicimus. Sunt nobis 
uiri quattuor uotum habentes super se- **His adsumtis- sanctifica 

:)te cum ilis. Et inpende in ilis ut radant capita. Et scient 
omnes quia quae de te audierunt falsa sunt. 

Sed ambulas et ipse custodiens legem. *De his autem 
qui crediderunt ex gentibus nos scribsimus iudicantes. Ut ab- 
stineant se ab idolis immolato et sanguine suffocato et for- 

1s Dicatione- | 

LVIIII- *^Tunc paulus adsumtis uiris postera die puri- 
ficatus cum illis intrauit in templum- Aduuntians expletionem 
dierum purificationis: Donec offeretur pro unoquoque eorum 
oblatio: "Dum autem septem dies consummarentur hi qui de 

2088ia erant iudaei. Cum uidissent eum in templo. Concitauerunt 
omnem populum et iniecerunt ei manus. **Clamantes uiri 
israhelitae adiuuate. hic est homo qui aduersus populum et 
legem et locum hunc omnem ubique docens: Insuper et gentiles 
induxit in templum et uiolauit sanctum locum istum. 

15 »Uiderant enim trophimum ephesium in ciuitate cum 
ipso. Quem aestimauerunt quoniam in templum introduxisset 
paulus. 9"Commotaque est ciuitas tota et facta est concursio 
populi 

Et adpraehendentes paulum trahebant extra templum et 

soStatim clausae sunt ianuae. * Quaerentibus autem eum occidere- 
Nuntiatum est tribuno cohortis quia tota confunditur hierusalem- 
9 (0ui statim adsumptis militibus et centurionibus decucurrit 
ad illos: Qui cum uidissent tribunum et milites cessauerunt 
percutere paulum- "Tunc accedens tribunus adpraehendit eum 

s, et iussit alligari catenis duabus 


Et interrogabat quis esset et quid fecisset. 
c. XXI, 20—38. 


384 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LVIIII-LX. 


* Alij autem aliud clamabant in turba. Et cum non posset 
certum cognoscere prae tumultu 

Iussit duci eum in castra 

* Et cum uenisset ad gradus contigit ut portaretur a 
militibus propter uim populi. "*Sequebatur enim multitudo : 
populi clamans tolle eum 

"Et cum coepisset induci in castra paulus dicit tribuno: 
Si licet mihi loqui aliquid ad te- Qui dixit graece nosti- "Nonne 
tu es aegyptius qui ante hos dies tumultum concitasti. Et 
eduxisti in desertum quattuor milia uirorum sicariorum to 

9 Et dixit ad eum paulus 

Ego homo sum quidem iudaeus a tharso ciliciae non 
ignotae ciuitatis municeps. Rogo autem te permitte mihi loqui 
ad populum. 9 Et cum ille permisisset 

Paulus stans in gradibus adnuit manu ad plebem  $  « 

Et magno silentio facto adlocutus est hebraea lingua dicens» 

LX. *?!Uiri fratres et patres audite quam ad uos 
nunc reddo rationem- * Cum audissent autem quia hebraea lingua 
loquitur ad illos magis praestiterunt silentium- * Et dixit ego 
sum uir iudaeus 20 

Natus tharso ciliciae 

Nutritus autem in ista ciuitate Secus pedes gamalihel. 
Eruditus iuxta ueritatem paternae legis: Aemulator legis sicut 
et uos omnes estis hodie- *Qui hanc uiam persecutus sum usque 
ad mortem. Alligans et tradens in custodias uiros ac mulieres- s 

*Sicut princeps sacerdotum mihi testimonium reddit. Et 
omnes maiores natu. À quibus epistulas accipiens ad fratres 
damascum pergebam 

Ut adducerem inde uinctos in hierusalem ut punirentur- 
? Factum est autem eunte me et adpropinquante damasco medias 
die. Subito de caelo circumfulsit me lux copiosa. "'Decidens 
in terram audiui uocem dicentem mihi- Saule. saule. quid me 
persequeris 

5 Ego autem respondi qui es domine. Dixitque ad me ego 
sum ihesus nazarenus quem tu persequeris. 'Et qui mecum s; 


erant lumen quidem uiderunt. Uocem autem non audierunt 
c. XXI, 84 — XXII, 9. 





€, LX-LXI.] ACTUUM APOSTOLORUM. 985 


eius qui loquebatur mecum. '^Et dixi quid faciam domine 
Dominus autem dixit ad me. Surgens uade damascum et ibi 
tibi dicetur de omnihus quae oporteat te facere 
"Et cum non uiderem prae claritate luminis illius 
Ad manum deductus a comitibus ueni damascum 
LXI. "Annanias autem quidam uir secundum legem 
testimonium habens ab omnibus habitantibus iudaeis 
"?Ueniens ad me et adstans dixit mihi Saule frater 
respice Et ego eadem hora respexi in eum- '* At ille dixit- 
10 Deus patrum nostrorum praeordinauit te ut cognosceres 
uoluntatem eius Et uideres iustum et audires uocem ex ore 
eius. "Quia eris testis illius ad omnes homines eorum quae 
uidisti et audisti- '* Et nunc quid moraris. Exsurge et baptizare 
et .ablue peccata tua inuocato nomine ipsius "''Factum est 
1 autem reuertenti mihi in hierusalem et oranti in templo- Fieri 
me in stupore mentis 
!* Et uidere illum dicentem mihi- Festina et exi uelociter 
ex hierusalem 
Quoniam non recipiunt testimonium tuum de me. !*Ego 
»9dixi domine ipsi sciunt quia ego eram concludens in carcerem 
et cedens per synagogas eos qui credebant in te 
? Et cum funderent sanguinem stephani testis tui 
Ego stabam et consentiebam et custodiebam uestimenta 
interficientium illum. *' Et dixit ad me uade quoniam ego ad 
s5nationes longe mittam te. "Audiebant autem usque ad hoc 
uerbum. 
Et leuauerunt uocem suam dicentes. Tolle de terra eius- 
modi. Non enim fas est eum uiuere | 
? Uociferantibus autem eis et proicientibus uestimenta sua. 
s» Et puluerem iactantibus in aerem 
^[ussit tribunus induci eum in castra. Et flagellis caedi 
et torqueri eum 
Ut sciret propter quam causam sic adclamassent ei. * Et 
cum adstrinxissent eum loris. Dixit adstanti sibi centurioni 
s paulus Si hominem romanum et indemnatum licet uobis 


flagellare 
e, XXII, 9—25. 


25 


2386 ACTUUM APOSTOLORUM. [e. LXI-LXII. 


* Quo audito centurio accessit ad tribunum et nuntiauit 
dieens. Quid acturus es. Hic enim homo ciuis romanus est 
3! Accedens autem tribunus dixit illi: Dic mihi tu romanus es 
At ille dixit etiam- ** Et respondit tribunus. Ego multa summa 
ciuitatem hanc consecutus sum: Et paulus ait ego autem et s 
natus sum. ?*'Protinus ergo discesserunt ab illo qui eum tor- 
turi erant. 

Tribunus quoque timuit postquam resciuit quia ciuis romanus 
esset- Et quia ligasset eum- "Postera autem die uolens scire 
diligentius qua ex causa accusaretur a iudaeis soluit eum- Etw 
iussit sacerdotes conuenire et omne concilium. Et producens 
paulum statuit inter illos» 

LXII- *^*!'Intendens autem concilium paulus ait: Uiri 
fratres. Ego omni conscientia bona conuersatus sum ante dgum 
usque in hodiernum diem TL 

* Princeps autem sacerdotum ananias praecepit adstantibus 
sibi percutere os eius. *Tunc paulus ad eum dixit. 

Percutiet te deus paries dealbate. Et tu sedens iudicas 
me secundum legem. Et contra legem jubes me percuti 
-  *Et qui astabant dixerunt summum sacerdotem dei male-» 
dicis *Dixit autem paulus. Nesciebam [fratres quia princeps 
est sacerdotum. Scriptum est enim- Principem populi tui non 
maledices. *Sciens autem paulus quia una pars esset saddu- 
caeorum et altera pharisaeorum 

Exclamauit in concilio * 

Uiri fratres: Ego pharisaeus sum filius pharisaeorum- De 
spe et resurrectione mortuorum ego iudicor. "Et cum haec 
dixisset facta est dissensio inter pharisaeos et sadducaeos. 

Et soluta est multitudo 

*Sadducei enim dicunt non esse resurrectionem » 

Neque angelum neque spiritum 

Pharisaei autem utrumque confitentur. * Factus est autem 
clamor magnus. Et exsurgentes quidam pharisaeorum pugna- 
bant dicentes 

Nihil mali inuenimus in homine isto- Quid si spiritus lo-s 
cutus est ei aut angelus 

c. XXII, 26 — XXIII, 9. 


e. LXII-LEIIIT.] ACTUUN APOSTOLORUM, 987 


* Et cum magna dissensio facta esset. Timens tribunus 
ne discerperetur paulus ab ipsis. Iussit milites descendere et 
rapere eum de medio eorum ac deducere eum in castra. '!Se- 
quenti autem nocte adsistens ei dominus ait constans esto 

5 Sicut enim testificatus es de me hierusalem 

Sic te oportet romae testificari | 

LXIIL. "Facta autem die Collegerunt quidam ex 
iudaeis et deuouerunt se dicentes. Neque manducaturos neque 
bibituros donec occiderent paulum- "Erant autem plus quam 

(0 XL qui hanc coniurationem fecerant 

!Qui accesserunt ad principes sacerdotum et seniores et 
dixerunt. Deuotione deuouimus nos nihil gustaturos donec occi- 
damus paulum. 

i! Nunc ergo uos notum facite tribuno cum consilio- Ut 

:sproducant illum ad uos. Tamquam aliquid certius cognituri 
de eo 

Nos uero priusquam adpropriet parati sumus interficere 
illum. 

55 Ouod cum audisset filius sororis pauli insidias 

20 Uenit et intrauit in castra nuntiauitque paulo: 

"Uocans autem paulus ad se unum ex centurionibus ait 
Adulescentem hunc perduc ad tribunum 

Habet enim aliquid indicare illi- '* Et ille quidem adsumens 
eum duxit ad tribunum et ait. Uinctus paulus uocans rogauit 

x» me Hunc adulescentem perducere ad te 

Habens aliquid loqui tibi 

? Adpraehendens autem tribunus manum illius 

Secessit cum eo seorsum et interrogauit illum 

Quid est quod habes indicare mihi- "Ille autem dixit. 

soludaeis conuenit rogare te. Ut crastina die paulum producas 
in concilium. Quasi aliquid certius inquisituri sint de illo. 
À'Tu uero ne credideris illis: Insidiantur enim ei ex eis uiri 
amplius XL- Qui se deuouerunt non manducare neque bibere 
donec interficiant eum 
35 Et nunc parati sunt expectantes promissum tuum 
LXIIII- "Tribunus igitur dimisit adulescentem- Prae- 
e. KXIIL 10—22., 25 


988 ACTUUM APOSTOLORUM. (c. LXIIII-LX VI. 


cipiens ne cui loqueretur quoniam haec nota sibi fecisset. ** Et 
uocatis duobus centurionibus dixit illis: Parate milites ducentos 
ut eant usque caesaream- Et aequites septuaginta 

Et lanciarios ducentos 

A tertia hora noctis "iumenta praeparate- Ut inponentes ; 
paulum eum perducerent ad felicem praesidem. *"Scribens ei 
epistulam continentem haec. ?* Claudius lysias optimo praesidi 
felici salutem- * Uirum hunc conpraehensum a iudaeis- Et in- 
cipientem interfici ab eis: 

Superueniens cum exercitu eripui- Et cognito quia roma-:w 
nus est 

"'Üolensque scire causam quam obiciebant illi- 

Deduxi eum in concilium eorum: *Quem inueni accusari 
de quaestionibus legis ipsorum- Nihil uero dignum morte aut 
uinculis habentem crimen. "Et cum mihi perlatum esset de: 
insidiis quas parauerunt ei. 

Misi ad te denuntians et accusatoribus ut dicant apud te» 

LXV. "milites ergo secundum praeceptum sibi- Ad- 
sumentes paulum duxerunt per noctem in antipatridem- * Et 
postera die dimissis equitibus ut irent cum eo reuersi suntse 
&d castra. "Qui cum uenissent caesaream et tradidissent 
epistulam praesidi. Statuerunt ante ilum et paulum. "Cum 
legisset autem et interrogasset de qua prouincia esset. Et 
cognoscens quia de cilicia- **Audiam te inquit cum accusatores 
uenerint- Iussitque in praetorio herodis custodiri eum» $5 

LXVI. **! Post quinque autem dies: Descendit princeps 
sacerdotum annanias cum senioribus quibusdam et tertullo 
quodam oratore. Qui adierunt praesidem aduersus paulum. 
*Et citato paulo coepit accusare tertullus dicens. *Cum in 
multa pace agamus per te » 

Et multa corrigantur per tuam prudentiam. Semper et 
ubique suscipimus optime felix cum omni gratiarum actione- 
*Ne diutius autem protraham oro ut breuiter audias nos pro 
tua clementia 

*Inuenimus hunc hominem pestiferum et concitantem se-a 


ditiones omnibus iudaeis in uniuerso orbe 
c. XXIII, 22 — XXIV, 5. 


^ ^7 * "nm 


c. LXVI-LXVIIL] ACTUUM APOSTOLORUM. 389 


Et auctorem seditionis sectae nazarenorum 

* Qui etiam templum uiolare conatus est quem adpraehen- 
dimus- * À quo poteris ipse iudicans de omnibus istis cognoscere 
dq, quibus nos accusamus eum 

? Adiecerunt autem et iudaei dicentes haec ista se habere. 

LXVII- "Respondens autem paulus adnuente sibi prae- 
side dicere. Ex multis annis esse iudicem genti huic. sciens 
bono animo pro me satisfaciam 

"Potes enim cognoscere quia non sunt plus dies mihi 

12 quam duodecim ex quo ascendi adorare in hierusalem- !?Et 
neque,in templo inuenerunt me cum aliquo disputantem. Aut 
concursum facientem turbae. Neque in synagogis neque in 
ciuitate. '! Neque probare possunt tibi de quibus nunc accusant 
me- '*Confiteor autem hoc tibi: Quod secundum sectam quam 

1; dicunt heresim- Sic seruio patri deo meo credens omnibus quae 
in lege et prophetis scribta sunt 

i5Spem habens in deum quam et hi ipsi expectant resur- 
rectionem futuram iustorum et iniquorum 

1* [n hoc et ipse studeo sine offendiculo conscientiam habere 

sad deum et ad homines semper. "Post annos autem plures 
elemosynas facturus in gentem meam ueni et oblationes et 
uota. ?In quibus inuenerunt me purificatum in templo non 
cum turba neque cum tumultu. Quidam autem ex asia iudaei 
quos oportebat apud te praesto esse 

25 Et accusarent si quid haberent aduersum me- ?? Aut hi ipsi 
dicant si quid inuenerunt in me iniquitatis cum stem in concilio 

?! Nisi de una ac solummodo uoce qua clamaui inter eos 
stans. Quoniam de resurrectione mortuorum ego iudicor hodie 
a uobis» 

20 LXVIII *Distulit autem illos felix. Certissime sciens 
de ui dicens. Cum tribunus lysias descenderit audiam uos. 
? [ussitque centurioni custodire eum et habere requiem 

Nec quemquam prohibere de suis ministrare ei 

^ Post aliquot autem dies 

35 Ueniens felix cum drusila uxore sua quae erat iudaea. 


Uocauit paulum et audiuit ab eo fidem quae est in ihesu 
e. XXIV, 6—24. 





390 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LXVIIL 


christo. "Disputante autem illo de iustitia et castitate et de 
iudicio futuro- Timefactus felix respondit 

Quod nunc attinet uade 

Tempore autem oportuno accersiam te. *Simul et spergns 
quia pecunia ei daretur a paulo» - 

Propter quod et frequenter accersiens eum loquebatur 
cum eo. "Biennio autem expleto. Accepit successorem felix 
porcium festum- Uolens autem gratiam praestare iudaeis felix 
reliquit paulum uinctum. ?*^!Festus ergo cum uenisset in pro- 
uinciam- Post triduum ascendit hierosolymam a caesarea.: 
* Audieruntque eum principes sacerdotum et primi iudaeorum 
aduersus paulum 

Et rogabant eum *postulantes gratiam aduersus eum 

Ut iuberet perduci eum in hierusalem- Insidias tendentes 
ut eum interficerent in uia- *Festus autem respondit seruariw 
paulum in caesarea. 

Se autem maturius profecturum- 'Qui ergo in uobis ait 
potentes sunt. Descendentes simul si quod est in uiro crimen 
accusent eum- *Demoratus autem inter eos dies non amplius 
octo aut decem descendit caesaream- 29 

Et altera die sedit pro tribunali. Et iussit paulum adduci- 
"Qui cum perductus esset- Circumsteterunt eum qui ab hiero- 
solyma descenderant iudaei- Multas et graues causas obicientes 
quas non poterant probare. Paulo autem rationem reddente- 
Quoniam neque in lege iudaeorum neque in templo neque ins 
caesare quicquam peccaui- *Festus autem uolens iudaeis gratiam 
praestare. 

Respondens paulo dixit 

Uis hierosolymam ascendere. Et ibi de his iudicari apud 
me. "Dixit autem paulus ad tribunal caesaris. sto ibi mes 
oportet iudicari- Iudaeis non nocui sicut tu melius nosti. ''Si 
enim nocui aut indignum morte aliquid feci non recuso mori 

Si uero nihil est eorum quae hi accusant me: 

Nemo potest me illis donare caesarem appello 

"Tunc festus consilio locutus respondit. Caesarem appel-s 


lasti ad caesarem ibis: 
c. XXIV, 24 — XXV, 12. 


3^o^ | 


c. LXVIIIL] ACTUUM APOSTOLORUM; 991 


LXVIIII- "Et cum dies aliquot transacti essent. Agrippa 
rex et bernice descenderunt caesaream ad salutandum festum 
*4 Et cum dies plures ibi demorarentur. Festus regi indi- 
cauit de paulo dicens. Uir quidam est derelictus a felice 
» uinctus- "De quo cum essem hierosolymis. Adierunt me prin- 
cipes sacerdotum et seniores iudaeorum 
Postulantes aduersus illum damnationem. 'Ad quod re- 
spondi quia non est consuetudo romanis donare aliquem hominem 
Priusquam is qui accusatur praesentes habeat accusatores. 
: Locumque defendendi accipiat ad abluenda crimina. !"Cum 
ergo huc conuenissent 
Sine ulla dilatione sequenti die sedens pro tribunali iussit 
adduci uirum 
"De quo cum stetissent accusatores. Nullam causam de- 
iferebant de quibus ego suspicabar malum- "Quaestiones uero 
quasdam de sua superstitione habebant aduersus eum. Et de 
quodam ihesu defuncto quem adfirmabat paulus uiuere 
» Haesitans autem ego de huiusmodi quaestione dicebam: 
Si uellet ire hierosolymam et ibi iudicari de istis. *'Paulo 
s autem appellante ut seruaretur augusti cognitioni- Iussi seruari 
eum donec mittam eum ad caesarem- "Agrippa autem ad 
festum uolebam et ipse hominem audire. Cras inquit audies 
eum. ? Altera autem die cum uenisset agrippa et bernice cum 
multa ambitione. Et introissent in auditorium cum tribunis et 
s9»uiris principalibus ciuitatis 
Iubente festo adductus est paulus. * Et dixit festus. Agrippa 
rex ei omnes qui simul adestis nobiscum uiri. Uidetis hunc de 
quo omnis multitudo iudaeorum interpellauit me hierosolymis 
petens. Et hic clamantes non oportere eum uiuere amplius. 
30 5 Ego uero comperi nihil. dignum eum morte admisisse. 
Ipso autem hoc appellante ad augustum iudicaui mittere 
* De quo quid certum scribam domino non habeo» 
Propter quod produxi eum ad uos et maxime ad te rex 
agrippa- Ut interrogatione facta habeam quid scribam: *'Sine 
sratione enim mihi uidetur mittere uinctum et causas eius non 
significare 
c. XXV, 18—37. 





392 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LXVIIII-LXX. 


?5! Agrippa uero ad paulum. ait. Permittetur tibi loqui 
pro temet ipso 

LXX- Tunc paulus extenta manu coepit rationem 
reddere. *De omnibus quibus accusor g iudaeis rex agrippa- 
Aestimo me beatum a te cum sim defensurus me hodie- 'Maxime ; 
et te sciente omnia quae apud iudaeos sunt. Consuetudines et 
quaestiones. Propter quod obsecro patienter me audias. *Et 
quidem uitam meam a iuuentute quae ab initio fuit in gente mea 

Hierosolymis nouerunt omnes iudaej "Praescientes me 
ab initio 10 

Si uelint testimonium perhibere. Quoniam secundum cer- 
tissimam sectam nostrae religionis uixi pharisaeus» 

*Et nunc in spe quae ad patres nostros repromissionis 
facta est. a deo- sto iudicio subiectus. "In qua duodecim tribus 
nostrae nocte ac die seruientes sperant deuenire. De qua spe: 
accusor a iudaeis rex. 9?Quid incredibile iudicatur apud uos 
si deus mortuos suscitat- "Et ego quidem existimaueram me 
aduersus nomen ihesu nazareni debere multa contraria agere 

"Ouod et feci hierosolymis 

Et multos sanctorum ego in carceribus inclus A princi-» 
pibus sacerdotum potestate accepta. Et cum occiderentur detuli 
sententiam- !'Et per omnes synagogas frequenter puniens eos 
compellebam blasphemare- Et amplius insaniens in eos perse- 
quebar usque in exteras ciuitates. "In quibus dum irem 
damascum cum potestate et permissu principum sacerdotum. 
"Die media in uia uidi rex de caelo supra splendorem solis 
circumfulsisse me lumen 

Et eos qui simul mecum erant. *Omnesque nos cum de-' 
cidissemus in terra. Audiui uocem loquentem mihi hebraica 
lingua. Saule saule quid me persequeris 3 

Durum est tibi contra stimulum calcitrare» 

5 Ego autem dixi. quis es. domine 

dominus autem dixit Ego sum ihesus quem tu persequeris- 
$Sed exsurge et sta super pedes tuos 

Ad hoc enim apparui tibi ut constituam te ministrum. s 


Et testem eorum quae uidisti: Et eorum quibus apparebo tibi 
c. XXVI, 1—16. 


c. LXX-LXXII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 893 


"erjpiens te de populo et de gentibus. In quas ego nunc mitto 
te '*aperire oculos eorüm- Ut conuertantur a tenebris ad 
lucem- Et de potestate satanae ad deum 
Ut accipiant remissionem peccatorum- Et sortem inter 
» sanctos per fidem quae est in me- "Unde rex agrippa non 
fui incredulus caelestis uisionis. 9Sed his qui sunt damasci 
primum et in hierosolymis et in omni regione iudeae- Et gen- 
tibus adnuntiabam- ut paenitentiam agerent 
Et conuerterentur ad deum 
:» .— Digna paenitentiae opera facientes. * Hac ex causa me 
iudaei cum essem in templo conpraehensum temtabant inter- 
ficere "Auxilio autem adiutus dei usque in hodiernum diem- 
Sto testificans minori atque maiori nihil extra dicens 
Quam ea quae prophetae sunt locuti futura esse et moses- 
1: Si passibilis christus. Si primus ex resurrectione mortuorum. 
Lumen adnuntiaturus est populo et gentibus» 
LXXI: *haec loquente eo et rationem reddentem 
Festus magna uoce dixit insanis paule 
Multae te litterae ad insaniam conuertunt 
20 * At paulus non insanio inquit optime feste 
Sed ueritatis et sobrietatis uerba eloquor.- * Scit enim de 
his rex ad quem et constanter loquor. 
Latere enim eum nihil horum arbitror neque enim in 
angulo quicquam horum gestum est. " Credis rex agrippa pro- 
ssphetis scio quia credis: "Agrippa autem ad paulum in modico 
suades me christianum fieri. " Et paulus opto apud deum et 
in modico et in magno. Non tantum te sed omnes eos qui 
audiunt hodie fieri tales qualis et ego sum exceptis uinculis 
his. 9Et surrexit rex et praeses et bernice et qui adsidebant 
soeis- Qui cum secessissent loquebantur ad inuicem dicentes. 
Quia nihil morte aut uinculis dignum quid fecit homo iste. 
* Agrippa autem festo dixit. Dimitti poterat homo hic si non 
appellasset caesarem- ?^' Ut autem iudicatum est eum nauigare 
in italiam- Et tradi paulum cum reliquis custodiis centurioni 
»snomine iulio cohortis augustae 


LXXI-I- *Ascendentes autem nauem adrumetinam 
c. XXVI, 17 — XXVII, 2. 


894 . ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LXXIL 


Incipientes nauigare circa asiae loca sustulimus 

Perseuerante nobiscum aristharco machedone thessallo- 
nicense 

*Sequenti autem die deuenimus sidonem- Humane autem 
tractans iulius paulum. Permisit ad amicos ire et curam sui ; 
agere. *Et inde cum sustulissemus subnauigamus cyprum 

Propterea quod essent uenti contrarii- * Et pelagus ciliciae 
et pamphiliae nauigantes uenimus lystrae quae est lyciae 
* Et ibi inueniens centurio nauem alexandrinam nauigantem in 
italiam transposuit nos in eam- "Et cum multis diebus tarde: 
nauigaremus. Et uix deuenissemus contra gnidum prohibente 
. nos uento 

Nauigauimus cretae iuxta salmonem. *Et uix iuxta naui- 
gantes uenimus in locum quendam qui uocatur boni portus. 
Cui iuxta erat ciuitas thalassa. "Multo autem tempore peracto: : 
Et cum iam non esset tuta nauigatio eo quod ieiunium iam 
praeterisset- Consolabatur paulus "dicens eis 

Uiri uideo quoniam cum iniuria et multo damno 

Non solum oneris et nauis 

Sed etiam animarum nostrarum incipit esse nauigatio-» 
!!Oenturio autem gubernatori et nauclerio magis credebat 

Quam his quae a paulo dicebantur. " Et cum aptus portus 
non esset ad hiemandum- Plurimi statuerunt consilium nauigare 
inde. Si quo modo possent deuenientes phoenice hiemare portum 
cretae. Respicientem ad africum et ad chorum. "!Aspirantes 
autem austro. aestimantes propositum se tenere. Cum sustulis- 
sent de asson legebant craetam- '*Non post multum autem 
contra ipsam uentus typhonicus qui uocatur euroaquilo- 'Cum- 
que abrepta esset nauis et non posset conari in uentum 

Data naue flatibus ferebamur- '*Insulam autem quandam » 
decurrentes quae uocatur caudam 

Potuimus uix obtinere scafam- "Qua sublata adiutoriis 
utebantur 

Accingentes nauem timentes ne in syrtim inciderent- Sub- 
misso base sic ferebantur 3 


''Ualide autem nobis tempestate iactatis. Sequenti die 
. € XXVII, 2—18. 


UAR CY 


e. LXXII-LXXIII.] ACTUUM APOSTOLORUM. 395 


iactum fecerunt. "Et tertia die suis manibus armamenta nauis 
proiecerunt 

»Neque sole autem neque sideribus apparentibus per 
plures dies Et tempestate non exigua inminente Iam ablata 

s erat spes omnis salutis nostrae. " Et cum multa ieiunatio 
fuisset. Tunc stans paulus in medio eorum dixit. Oportebat 
quidem- o- uiri audito me non tollere a creta 

Lucrique facere iniuriam hanc et iacturam. 

5 Et nunc suadeo uobis bono animo esse Amissio enim 

1:)nulius animae erit ex uobis praeterquam nauis. P Adstitit 
enim hac nocte angelus dei cuius sum ego et cui deseruio 
3 dicens. Ne timeas paule caesari te oportet assistere. Et ecce 
donauit tibi deus omnes qui nauigant tecum 

? Propter quod bono animo estote uiri: Credo enim deo 

: meo quia sic erit quemadmodum dictum est mihi- "In insulam 
autem quandam oportet nos deuenire. 

LXXIII- "Sed postea quam quarta decima nox super- 
uenit. Nauigantibus nobis in adria& Circa mediam noctem 
suspicabantur nautae apparere sibi aliquam regionem 

20 35Qui submittentes inuenerunt passus uiginti 

Et pusillum inde separati inuenerunt passus quindecim. 
?"limentes autem ne in aspera loca incideremus. De puppi 
mittentes anchoras quattuor optabant diem fieri- " Nautis uero 
quaerentibus fugere de naui 

25 Cum misissent scafam in mare. Sub obtentu quasi inci- 
perent a prora anchoras extendere. 

"Dixit paulus centurioni et militibus: Nisi hi in naui 
manserint uos salui fleri non potestis 

"'Tunc absciderunt milites funes scaphae. Et passi sunt 

seam excidere 

5 Et cum lux inciperet fieri rogabat paulus omnes sumere 
cibum dicens 

Quarta decima hodie die expectantes. leiuni permanetis 
nihil accipientes. "Propter quod rogo uos accipere cibum 

s pro salute uestra. Quia nullius uestrum capillus de capite 
peribit 
c. XXVII, 18—34. 


996 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LXXUI. 


5 Et cum haec dixisset. sumens panem gratias egit deo 
in conspectu omnium: 

Et cum fregisset coepit manducare. * Animaequiores facti 
autem omnes et ipsi adsumserunt cibum. " Eramus uero uni- 
uersae animae in naui CCLXXVI- * Et satiati cibo adleuabant : 
nauem iactantes tritticum in mare- "Cum autem dies factus 
esset terram non agnoscebant. Sinum uero quendam conside- 
rabant habentem litus 

In quem cogitabant si possent eicere nauem- *Et cum 
anchoras abstulissent committebant se mari- Simul laxantes:o 
stricturas gubernaculorum- Et leuato artemone secundum aurae 
flatum tendebant ad litus 

* Et cum incidissemus in locum bithalassum inpegerunt 
nauem. Et prora quidem fixa manebat immobilis: Puppis uero 
soluebatur a ui maris 15 

9 Militum autem consilium fuit. Ut custodias occiderent. 
Ne quis cum enatasset effugeret- 

9 Centurio autem uolens seruare paulum prohibuit fieri. 
Iussitque eos qui possent natare mittere se primos et euadere 
et ad terram exire 20 

* Et ceteros alios in tabulis ferebant. Quosdam super ea 
quae de naui essent. Et sic factum est ut omnes animae 
euaderent ad terram. *! Et cum euasissemus tunc cognouimus 
quia militene insula uocatur. Barbari uero praestabant non 
modicam humanitatem nobis. ?Accensa enim pyra reficiebants 
nos omnes. Propter imbrem qui imminebat et frigus. *Cum 
congregasset autem paulus 

Sarmentorum aliquantam multitudinem et imposuisset 
super ignem 

Uipera a calore cum processisset inuasit manum eius: *Uts 
uero uiderunt barbari pendentem bestiam in manu eius ad 
inuicem dicebant. 

Utique homicida est homo hic. Qui cum euaserit de mari 
ultio non sinit uiuere» *Et ille quidem excutiens bestiam in 
ignem nihil mali passus est. 5 At illi extimabant eum in tumorem s; 


conuertendum et subito casurum et mori Diu autem illis 
c. XXVII, 85 — XXVIII, 6. 


c. LXXIIL-LXXIIIT.] ACTUUM APOSTOLORUM. 397 


sperantibus et uidentibus nihil mali in eo fieri. Conuertentes 
se dicebant eum esse deum 

*In locis autem illis erant praedia principis insulae nomine 
publi: Qui nos suscipiens triduo benigne exhibuit. * Contigit 

» autem patrem publii febribus et dysinteria uexatum iacere. 
Ad quem paulus intrauit " 

Et cum orasset et inposuisset ei manus saluauit eum. 
*Quo facto et omnes qui in insula habebant infirmitates. Acce- 
debant et curabantur 

10 ?Qui etiam multis honoribus nos honorauerunt 

Et nauigantibus inposuerunt quae necessaria erani» 

LXXIIII- "Post menses autem tres nauigauimus in 
nauem alexandrinam- 

Quae in insula hiemauerat. Cui erat insigne castrorum. 

1:,)Et cum uenissemus syracusam mansimus ibi triduo 

"Inde circumlegentes deuenimus regium- Et post unum 
diem flante austro secunda die uenimus puteolos- !*Ubi inuentis 
fratribus. Rogati sumus manere apud eos dies septem 

Et sic uenimus romam 

20 1 Ft inde cum audissent fratres occurrerunt nobis usque ad 
appii forum et tribus tabernis. Quos cum uidisset paulus gratias 
agens deo accepit fiduciam- "Cum uenissemus autem romam 

Permissum est paulo manere sibimet cum custodiente se 
milite. "Post tertium autem diem. 

25 Conuocauit primos iudaeorum- Cumque conuenissent dicebat 
eis. Ego uiri fratres nihil aduersus plebem faciens aut morem 
paternum. Uinctus ab hierosolymis traditus sum in manus 
romanorum. "Qui cum interrogationem de me habuissent uo- 
luerunt me dimittere. Eo quod nulla causa esset mortis in me- 

»o'*Contradicentibus autem iudaeis coactus sum appellare caesarem. 
Non quasi gentem meam habens aliquid accusare. * Propter 
hanc igitur causam rogaui uos uidere et adloqui 

Propter spem enim israhel catena hac circumdatus sum. 
*! At illi dixerunt ad eum- Nos neque litteras accepimus de 
Ȓe a iudaea. Neque adueniens aliquis fratrum nuntiauit aut 


locutus est quid de te malum 
c. XXVIII, 6—21. 


$98 ACTUUM APOSTOLORUM. [c. LXXIIIL. 


3 Togamus autem a te audire quae sentis: Nam de secta 
hac notum est nobis quia ubique ei contradicitur. *Cum con- 
Stituissent autem illi diem 

Uenerunt ad eum in hospitium plures. Quibus exponebat 
testificans regnum dei- Suadensque eis de ihesu ex lege mosi, 
et prophetis as mane usque ad uesperam- * Et quidam crede- 
bant his quae dicebantur. Quidam uero non credebant. 

"Cumque inuicem non essent consentientes discedebant- 
Dicente paulo unum uerbum. Quia bene spiritus sanctus locutus 
est per esaiam prophetam ad patres nostros ? dicens " 
, Uade ad populum istum et dic ad eos. Aure audietis et 
non intellegetis 
, Et uidentes uidebitis et non sperspicietis. "Incrassatum 
,et enim cor populi huius. Et auribus grauiter audierunt 
; Et oculos suos compraesserunt- Ne forte uideant oculis, 
Et auribus. audiant. Et corde intellegant. Et conuertantur et 
,sanem illos 

» Notum ergo sit uobis 

Quoniam gentibus missum est hoc salutare dei ipsi- et 
audient "Mansit autem biennio toto in suo conducto. Et» 
suscipiebat omnes qui ingrediebantur ad eum 

*! Praedicans regnum dei 

Et docens quae sunt de domino ihesu christo. Cum omni 
fiducia nemine prohibente. Amen. : 

c, XXVIII, 22—-81. 3» 


T /— wictor famulus cpi et eius gralia epifc 
capuae legi Vl nom. mai- d- ind: tona quinq. pc 
basilii uc cs 
EXP. ACTUS APOSTOLORUM » 
INC. EPISTULAE CANONICE 
INC- PROLOGUS 


€* e . e . e. . e e * . . e . * . e 


PROLOGUS IN EPISTULAS CANONICAS. . 399 


Non ita ordo est apud graecos qui integre sapiunt et 
fidem rectam sectantur. Epistularum septem quae canonicae 
nuncupantur ut in latinis codicibus inuenitur quod petrus 
primus est in numero apostolorum primae sint etiam eius 

s epistulae in ordine ceterarum- Sed sicut euangelistas dudum 
ad ueritatis lineam correximus ita has proprio ordine deo nos 
iuuante reddidimus 

Est enim prima earum una iacobi- petri duae ^ iohannis 
ires. et iudae una 

10 Quae si ut ab eis digestae sunt ita quoque ab inter- 
praetibus fideliter in latinum eloquium uerterentur nec ambi- 
guitatem legentibus facerent nec sermonum se uarietas in- 
pugnaret. illo praecipue loco ubi de unitate trinitatis in prima 
iohannis epistula positum legimus in qua est ab infidelibus 

s translatoribus multum erratum esse fidei ueritate conperimus 
trium tantummodo uocabula hoc est aquae sanguinis et spiritus 
in ipsa sua editione potentes et patri uerbique ac spiritus 
testimonium omittentes» In quo maxime et fides catholica 
roboratur et patris et fili et spiritus sancti una diuinitatis 

:*o substantia conprobatur. In ceteris uero epistulis quantum nostra 
aliorum distet editio lectoris prudentiae derelinquo. Sed tu 
uirgo christi eusthocium dum a me inpensius scribturae ueri- 
tatem inquiris meam quodammodo senectutem  inuidorum 
dentibus conrodendam exponis qui me falsarium corruptorem- 

s que sanctarum pronuntiant seribturarum- Sed ego in tali opere 
nec aemulorum meorum inuidentiam pertimesco nec sanctae 
Scribturae ueritatem poscentibus denegabo 


EXPL. PROLOGUS: INC 
9 ALIUS PROLOGUS 


400 


ALIUS PROLOGUS. CAPITULA EP. SCI. IACOBI. 


Jacobus. petrus. iohannes  iudas VII epistulas ediderunt tam 
mysticas tam succinctas et breves pariter et longas breues in uerbis 
longas in sententiis. ut rarus quis non in earum electione cicutiat. 


X VIII. 
XX. 


du Ed d daBHBH n. 


EXPL. PROLOGUS. INC. CAPITULA 5 


. De inimicorum insecutionibus risui deputandis 


De temptationibus aduersarii quae dei furorem plurimi 
arbitrantur 

De homine uero quod sit operis dominici documentum  :o 
De sermone diuino quod sit operis indicio praedicandus. 


. De cultura religionis et ministerio pietatis 


De diuitiis caelestibus et terrenis quae animas egestate 
consument 

De lege libertatis quam inpleri omnifariam exhortatur ets 
seueritatem iusti iudicis. 

De fide quae non potest opere moto firmari et aelemosynis 
De nudis sermonib. quod sit professio inimici et fides 
Sine opere corpus exanime. 

De magistris qui citra totam perfectionem esse non possunt. so 
De lingua uix edomabile malum 

De sapientia caelesti et terrena 


. De amicis dei quod mundi nequeant ferre amatores 


De his qui uera locuntur quod culpam nequeant detractionis 
incurrere 325 


. De incertum uitae et prolixis disputationibus 

. De suppliciis saeculi diuitum iniustorum ' 

. De aduersorum tolerantiae retributionem 

. De passionib. martyrum et ipsius domini et quod inse- 


cutoribus suis non reddiderint talia )0 
De remediis uitae praesentis 
De uirtutib. sanctorum et conuersoribus « eorum qi fuerint 
peccatis adstricti — - - . 

EXP. CAPIT. SCI. IACOBI 

INC. IPSA EPISTULA 35 


/ 


N 


c. I-IIIL] SEQ. EPIST. SCI. IACOBI AD DISPERSOS. 401 


x7  P'[acobus dei et domini nostri ihesu christi ser- 
uus. Duodecim tribus quae sunt in dispersione salutem- * Omne 
gaudium existimate fratres mei cum in temptationibus uariis 
incideritis: *Scientes quod probatio fidei uestrae patientiam 
s operatur. *Patientia autem opus perfectum habeat. Ut sitis 
perfecti et integri in nullo deficientes. *Si quis autem uestrum 
indiget sapientia. postulet &à deo qui dat omnibus afluenter et 
non inproperat. et dabitur ei- *postulet autem in fide nihil 
haesitans. Qui autem haesitat similis est fluctui maris qui a 
: uento mouetur et circumfertur. " Non ergo aestimet homo ille 
quod accipiat aliquid a domino 
*Uir duplici animo inconstans in omnibus uiis suis 
*Glorietur autem frater humilis in exaltatione sua 
*"Diues autem in humilitate sua- Quoniam sicut flos faeni 
ss transibit- " Exortus est enim sol cum ardore et arefecit faenum 
Et flos eius decidit- et decor uultus eius deperiit 
Ita et diues in itineribus suis marcescit 
II. "Beatus uir qui suffert temptationem- Quoniam 
cum probatus fuerit accipiet coronam uitae. Quam repromisit 
sodeus diligentibus se 
9 Nemo cum temptatur dicat quia a deo temptatur 
Deus enim intemptator malorum est ipse autem neminem 
temptat 
"Unusquisque uero temptatur & concupiscentia sua abstra- 
s Ctus et inlectus- "Dein concupiscentia cum conceperit parit pec- 
catum- Peccatum uero cum consummatum fuerit generat mortem- 
III- ^Nolite itaque errare fratres mei dilectissimi- 
" Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum 
est. Descendens a patre luminum- Apud quem non est trans- 
s mutatio. nec uicissitudinis obumbratio- '* Uoluntarie genuit nos 
uerbo ueritatis: Ut simus initium aliquod creaturae eius- '*Scitis 
fratres mei dilecti- Sit autem omnis homo uelox ad audiendum. 
Tardus autem ad loquendum et tardus ad iram. "Ira enim 
uiri iustitiam dei non operatur 
2 IIII- "Propter quod abicientes omnem inmunditiam 
et abundantiam malitiae 
c. I, 1—-21. 
26 


402 EPIST. SCI. IACOBI [c. IIIL- VIL 


In mansuetudine suscipite insitum uerbum quod potest saluare 
animas uestras. ? Estote autem factores uerbi et non auditores 
tantum fallentes uosmet ipsos- ? Quia si quis auditor est uerbi et 
non factor. Hic comparabitur uiro consideranti uultum natiuitatis 
suae in speculo- Considerauit autem se et abiit et statim oblitus s 
est qualis fuerit. "Qui autem perspexerit in lege perfecta libertatis 
et permanserit. Non auditor obliuiosus factus sed factor operis 

Hic beatus in facto suo erit 

V. *Si quis autem putat se religiosum esse 

Non refrenans linguam suam sed seducens cor suum. 
huius uana est religio. "religio munda et inmaculata apud 
deum et patrem haec est 

Uisitare pupillos et uiduas in tribulatione eorum 

Inmaculatum se custodire ab hoc saeculo 

er le ilico VI. *!Fratres mei- Nolite in personarum acceptionem s 

habere fidem domini nostri ihesu christi gloriae 

? Etenim si introierit in conuentu uestro: 

Uir aureum anulum habens in ueste candida 

Introierit autem et pauper in sordido habitu 

*Et intendatis eum qui indutus est ueste praeclara. Eta 
dixeritis tu sede hic bene. Pauperi autem dicatis tu sta illic 
aut sede- Sub scabillo pedum meorum 

*Nonne iudicatis apud uosmet ipsos. Et facti estis iudices 
cogitationum iniquarum- *Audite fratres mei dilectissimi- Nonne 
deus elegit pauperes in hoc mundo- diuites in fide» * 

Et heredes regni quod repromisit deus diligentibus se 

*Uos autem exhonorastis pauperem. Nonne diuites per 
potentiam opprimunt uos. Et ipsi trahunt uos ad iudicia 

"Nonne ipsi blasphemant bonum nomen quod inuocatum 
est super uos 30 

VII- *Si tamen legem perficitis regalem secundum 
scripturas. Diligis proximum tuum sicut te ipsum bene facis. 
?Si autem personas accipitis peccatum operamini- Redarguti 
& lege quasi transgressores. ' Quicumque autem totam legem 
seruauerit. Offendat autem in uno factus est omnium reus.s 


"Qui enim dixit non moecaberis dixit et non occides. 
c. I, 21 — II, 11. 


c, VII-X.] AD DISPERSOS. 4098 


Quodsi non moecaberis occides autem. Factus es trans- 
gressor legis 
Sic loquimini et sic facite 
Sicut per legem libertatis incipientes iudicari. 
5 "[udicium enim sine misericordia illi qui non fecit mise- 
ricordiam- 
Superexultat autem misericordia iudicio 
VIII- '*Quid proderit fratres mei si fidem quis dicat 
se habere opera autem non habeat. Numquid poterit fides 
:0galuare eum- 
"Si autem frater aut soror nudi sunt et indigent uictu 
cotidiano- '*Dicat autem aliquis de uobis: llis: 
Ite in pace caleficiemini et saturamini Non dederitis 
autem eis quae necessaria sunt corpori quid proderit. ''Sic et 
À$fides si non habet opera mortua est in semet ipsam 
VIIII- '*5Sed dicet quis tu fidem habes et ego opera 
habeo 
Ostende mihi fidem tuam sine operibus. Et ego ostendam 
tibi ex operibus fidem meam- !*Tu credis quoniam unus est deus 
20 Bene facis. Et daemones credunt et contremescunt- ? Uis 
autem scire o- homo inanis quoniam fides sine operibus otiosa 
est. " Abraham pater noster nonne ex operibus iustificatus est. 
Offerens isaac filium suum super altare. *Uides quoniam fides 
cooperabatur operibus illius. Ex operibus fides consummata 
s est. * Et suppleta est scriptura dicens. 
; Credidit abraham deo et reputatum est illi ad iustitiam. 
,Et amicus dei appellatus est; **Uidetis quoniam ex operibus 
iustificatur homo- et non ex fide tantum- "Similiter autem et 
raab meretrix. Nonne ex operibus iustificata est 
20 Suscipiens nuntios et alia uia eiciens. * Sicut enim corpus 
sine spiritu emortuum est- Ita et fides sine operibus mortua est 
X- ^'Nolite plures magistri fieri fratres mei- Scientes 
quoniam maius iudicium sumitis. *In multis enim offendimus 
omnes. Si quis in uerbo non offendit hic perfectus est uir. 
s Potest etiam freno circumducere totum corpus Si autem 


equorum frenos in ora mittimus ad consentiendum nobis. Et 
c. II, 22 — III, 3. 
26* 





404 EPIST. SCI. IACOBI [c. X-XIIL 


omne corpus illorum circumferimus- * Ecce e£ naues cum magnae 
snt et & uentis ualidis minentur. Circumferuntur autem a 
modico gubernaculo ubi impetus dirigentis uoluerit- *Ita et 
lingua- Modicum quidem membrum est et magma exultat. 

XI. Ecce quantus ignis quam magnam siluam incendit. : 
*Et lingua ignis est 

Uniuersitas iniquitatis 

Lingua constituitur in membris nostris. Quae maculat totum 
corpus et inflammat rotam natiuitatis nostrae inflammat a 
gehenna- 'Omnis enim natura bestiarum et uolucrum et re-:w 
pentium- Etiam ceterorum domantur et domita sunt a natura 
humana- *linguam autem nullus hominum domare potest. 

Inquietum malum- Plena ueneno mortifero 

*In ipsa benedicimus deum et patrem. Et in ipsa male- 
dicimus homines qui ad similitudinem dei facti sunt. ' Ex ipso 
ore procedit benedictio et maledictio. Non oportet fratres mei 
haec ita fieri» ' Numquid fons de eodem foramine emanat 
dulcem et amaram aquam» " Numquid potest fratres mei ficus 
uuas facere. aut uitis ficus» Sic neque salsa dulcem potest 
facere aquam» "Quis sapiens et disciplinatus inter uos * 

Ostendat ex bona conuersatione oper& sua in mansuetu- 
dine sapientiae 

XII- *Quod si zelum amarum habetis et contentiones 
sunt in cordibus uestris» Nolite gloriari et mendaces esse ad- 
uersus ueritatem "s 

* Non est enim ista sapientia desursum descendens 

Sed terrena» Animalis 

Diabolica» '*Ubi enim zelus et contentio ibi inconstantia 
et omne opus prauum» "Quae autem desursum est sapientia 

Primum quidem pudica est» Deinde pacifica ^ modesta.» 
suadibilis- 

Bonis consentiens» Plena misericordia et fructibus bonis» 
Iudicans sine simulatione. '*Fructus autem iustitiae in pace 
seminatur- facientibus pacem 

XIII- *'Unde bella et lites in uobis nonne hinc exs 


concupiscentiis uestris: Quae militant in membris uestris» 
c. IIT, 8 — IV, 1. 


2.0779 


E Y 





c. XIlI-XV.] AD DISPERSOS. : 405 


* Concupiscitis et non habetis. Occiditis et zelatis et non potestis 
adipisci»: Litigatis et belligeratis 

Non habetis propter quod non postulatis» *Petitis et non 
accipitis eo quod male petatis» Ut in concupiscentiis uestris 

s insumatis» *Adulteri» Nescitis quia amicitia huius mundi in- : 
imica est deo» 

XIIII- Quicumque ergo uoluerit amicus esse saeculi 
huius» Inimicus dei constituitur» "Aut putatis quia inaniter 
Scriptura dicat» Ad inuidiam concupiscit spiritus qui inhabitat 

1: jn uobis» "Maiorem autem dat gratiam propter quod dicit» 
Deus superbis resistit. humilibus autem dat gratiam 

*Subditi igitur estote deo 

Resistite autem diabolo et fugiet a uobis» * Adpropinquate 
domino et adpropinquauit uobis» 

15 Emundate manus peccatores» Et purificate corda duplices 
animo: 

*Miseri estote» Et lugete et plorate» Risus uester in 
luctum conuertatur» Et gaudium in merorem» "'humiliamini 
in conspectu domini et exaltabit uos. ! Nolite detrahere de 

so alterutrum fratres» Qui detrahit fratri. aut qui iudicat fratrem 
suum» Detrahit legi et iudicat legem 

Si autem iudicas legem ) 

Non est factor legis sed iudex» "unus est legislator et 
iudex» Qui potest perdere et liberare» Tu autem quis es qui 

ssiudicas proximum 

XV- "Ecce nunc qui dicitis hodie aut crastina ibimus 
in illam ciuitatem et faciemus quidem ibi annum 

Et mercabimur et lucrum faciemus» '*Qui ignoratis quid 
erit in crastinum» ''Quae enim est uita uestra» Uapor est 

s3d modicum parens 

Deinceps exterminatur 

Pro eo ut dicatis si dominus uoluerit et si uixerimus 
faciemus hoc aut illud 

!" Nunc autem exultatis in superbiis uestris» Omnis exul- 

statio talis maligna est» "'Scienti igitur bonum facere et non 


facienti peccatum est illi 
c. IV, 2—17. 





406 EPIST. SCL IACOBI [c. XVI-XVIIII. 


XVI- *' Age nunc diuites plorate ululantes in miseriis 
quae aduenient uobis 

? Diuitiae uestrae putrae factae sunt» Et uestimenta uestra 
& tineis comesta sunt» * Aurum et argentum uestrum erugi- 
nauit» Et erugo eorum in testimonium uobis erit» Et mandu- 
cabit carnes uestras sicut ignis» Thesaurizastis in nouissimis 
diebus 

*Ecce merces operariorum qui messuerunt regiones uestras» 
Qui fraudatus est à uobis clamat» Et clamor ipsorum in aures 
domini sabaoth introiit» *Epulati estis super terram 10 

Et in luxuriis enutristis corda uestra» In die occisionis 
*addixistis occidistis iustum non restitit uobis» " Patientes 
igitur estote fratres usque ad aduentum domini 

XVII- Ecce agricola expectat praetiosum fructum 
terrae» patienter ferens» Donec accipiat temporiuum et se-: 
rotinum 

*Patientes estote et uos et confirmate corda uestra» 
Quoniam aduentus domini adpropinquabit» 

* Nolite ingemescere fratres in alterutrum ut non iudice- 
mini» Ecce iudex ante ianuam adsistit» 'Exemplum accipite » 
fratres laboris et patientiae prophetas qui locuti sunt in no- 
mine domini 

XVIII- "Ecce beatificamus qui sustinuerunt sufferen- 
tiam» Iob audistis et finem domini uidistis 

Quoniam misericors est dominus et miserator 25 

XVIIII- "Ante omnia autem fratres mei» Nolite 
iurare neque per caelum neque per terram» Neque aliud quod- 
cumque iuramentum 

Sit autem uestrum- est est- non- non. Uti non sub iudicio 
decidatis» 30 

P'Tristatur aliquis uestrum oret aequo animo et psallat» 
MVInfirmatur aliquis ex uobis» Inducat presbyteros ecclesiae 
et orent super eum» 

Ungentes eum oleo in nomine domini» '*Et oratio fidei 
saluabit infirmum 35 


Et adleuauit eum dominus» 
c. V, 1—165. 











c. XVIIII-XX.] AD DISPERSOS. 407 


Et si in peccatis sit remittetur ei» '*Confitemini ergo 
alterutrum peccata uestra» Et orate pro inuicem ut saluemini 
Multum enim ualet depraecatio iusti assidua 
XX. "helias homo erat similis nobis passibilis» Et 
s oratione orauit ut non plueret super terram 
Et non pluit annos tres et menses sex» '*Et rursum 
orauit et caelum dedit pluuiam» Et terra dedit fructum suum 
fratres mei» !*'Si quis ex uobis errauerit a ueritate et con- 
uerterit quis eum- 9 scire debet 
19 Quoniam qui conuerti fecerit peccatorem ab errore uiae suae 
Saluauit animam eius a morte. Et operit mpltitudinem 


peccatorum 
c. V, 15—20. 


15 Legi meum Y 


EXPL. EPISTULA SCI 
IACOBI AD DISPERSOS 
INC. BREUES EPISTUL. 
SCI. PETRI AD GEN 
$2 TES PRIMA» 
I. De regenerationis inuicta potentia. 
II. De prophetis qui animarum tolerantiam praedicarunt. 
III. De pontificib. sacerdotum qui sacerdotes in castitatem ut 
&gnoscerentes maculam permanere hortatur 
25 IIII- De semine salutaris uerbi renatis 
V. De sacerdotibus quos instar infantum ut concupiscant 
lac sine dolo hortatur 
VI. De lapidibus uiuis et hostiis spiritalibus 
VII. De populo adquisitionis quem regalem sacerdotium nomi- 
30 nauit 
VIII. De popularibus quos animae utilitatem uiuendi ordinem 
docuit. 
VIIII De exhortatione mulierum uiris adherentium 
X. De uiris quos quemadmodum cum mulieribus &adq. cum 
35 omnibus uiucre debeant 
XI. De arca per quam pauci saluati sunt et saluantur 
XIL De baptismate quod a mundi actibus liberat et arcae 
. claustra exire non patitur 


Z-ENAJ BERALDO BEISSULASD DA. EBEN. 


XIII. De cogposcentibus deum quos non leet alterius quam dei 
woluntati seruire 
AIIIL De uerbo diuino qui et mortu:s id est non credentibus 
praedicatur 
XV. De dero et populo quos sibimet uicissim mümistrare hor- * 
tatur 
XVL De wsitatis passionib. christi quas me wllus expanescat 
insinuat 
AVIL De indicio quod non ab externis sed a domo dei incipiat 
XVIII. De coroma immarcesdbili quam gregem dei woluntariae » 
pascentes accent 
X VIIIL De mansuetudine et subiectione alterna rugitoque diabolico 
XX. De deo qui optimum opus initiantes ad consummationem 
perducit 


EXPL. BREUES EPISTULAE 
SCI. PETRI. INC EIUSDEM 
EPIST. AD GENTES PRIMA 





x? S'Petrus apostolus ihesu christi electis aduenis s 

dispersionis ponti galatiae 

Cappadociae. asiae et bythyniae» Secundum praescientiam 
dei patris 

In sanctificationem spiritus» 

In oboedientiam et aspersionem sanguinis ihesu christis 

Gratia uobis et pax multiplicetur 

I. *'Benedictus deus et pater domini nostri ihesu 
christi» Qui secundum magnam misericordiam suam regenerauit 
nos in spem uiuam» Per resurrectionem christi ihesu er 
mortuis» *In hereditatem incorruptibilem et incontaminatam » 
et inmarcescibilem conseruatam in caelis» In uobis *'qui in 
uirtute dei custodimini per fidem in salutem paratam» Reuelari 
in tempore nouissimo *in quo exultatis» 

Modicum nunc si oportet contristari in uariis temptatio- 
nibus» "Ut probatio uestrae fidei multo pretiosior sit auross 


quod perit per ignem probato» 
c. I, 1—7. 


Y 


e. TI-IIIL] SCI. PETRI AD GENTES I. 409 


II- Inueniatur in laudem et gloriam et honorem 
In reuelatione ihesu christi 
*Quem cum non uideritis diligitis» In quem nunc quoque 
non uidentes 
b Credentes autem exultatis in laetitia inenarrabili et glori- 
ficata» *Reportantes finem fidei uestrae salutem animarum 
9»]De qua salute exquisierunt atque scrutati sunt prophetae» 
Qui de futura in uobis gratia prophetauerunt 
"Scrutantes in quod uel quale tempus significaret in eis. 
wspiritus» Praenuntians eas quae in christo sunt passiones et 
posteriores glorias» "Quibus reuelatum est quia non sibi 
ipsis» Uobis autem ministrabant» Ea quae nuntiata sunt uobis» 
Per eos qui euangelizauerunt uobis» spiritu sancto misso 
de caelo» In quem desiderant angeli prospicere» 
15 IIT- "Propter quod succincti lumbos mentis uestrae 
Sobrii perfecte sperate in eam quae offertur uobis gratiam» 
In reuelatione christi ihesu» '*Quasi filii oboedientiae» 
Non configurati prioribus ignorantiae uestrae desideriis» 
Sed secundum eum qui uocauit uos sanctum 
1. — Et ipsi sancti in omni conuersatione sitis» '*Quoniam 
scribtum est» Sancti eritis quoniam ego sanctus sum 
" Et si patrem inuocatis eum qui sine acceptione per- 
sonarum iudicat» 
Secundum uniuscuiusque opus in timore incolatus uestri 
sstempore conuersamini» '*Scientes quod non corruptibilibus 
argento uel auro redempti estis» De uana uestra conuersatione 
paternae traditionis '*Sed pretio sanguine 
Quasi agni incontaminati et inmaculati christi» 
3X Praecogniti quidem ante constitutionem mundi 
20 IIII- Manifestati autem nouissimis temporibus 
Propter uos *qui per ipsum fideles estis in deo qui 
suscitauit eum & mortuis» Et dedit ei gloriam ut fides uestra 
et spes esset in deo» P? Animas uestras castificantes- in ob- 
oedientia caritatis» In fraternitatis amore simplici» Ex corde 
»inuicem diligite attentius» ? Renati non ex semine corruptibili 
sed incorruptibili» 
c. I, 7-28. 


IN LEUI- 
TICO 


410 SCIL. PETRI [c. IIfI-VIIL 





Per uerbum dei uiui et permanentis» *Quia omnis caro 
ut faenum 
Et omnis gloria eius tamquam flos faeni» Exaruit faenum 
et flos cecidit» " Uerbum autem domini manet in aeternum» 
V. hoc est autem uerbum quod euangelizatum est in 
uobis» ^!Deponentes igitur omnem malitiam» Et omnem dolum 
Et simulationes et  inuidias» Et omnes detractiones» 
3Sicut modo geniti infantes rationabiles sine dolo» Lac con- 
cupiscite ut in eo crescatis in salutem» *Si gustastis quoniam 
dulcis dominus 10 
* Ad quem accedentes lapidem uiuum» Ab hominibus qui- 
dem reprobatum» À deo autem electum et honorificatum 
VI. *'Et ipsi tamquam lapides uiui superaedificamini 
Domus spiritalis» Sacerdotium sanctum» Offerre spiritales 
hostias» Acceptabiles deo per ihesum christum» *Propter quod 
continet scribtur& 
, Ecce pono in sion lapidem summum» Angularem electum 
pretiosum 
Et qui crediderit in eum non confundetur» 
"Uobis igitur honor credentibus» Non credentibus autem » 
». lapis quem reprobauerunt aedificantes 
-— Hic factus est in caput anguli» Et lapis offensionis et 
etra scandali 
*Qui offendunt uerbo nec credunt in quo et positi sunt 
VII- 'Uos autem genus electum régale sacerdotium s 
Gens sancta populus adquisitionise Ut uirtutes adnuntietis 
eius» Qui de tenebris uos uocauit in admirabile lumen suum 
?Qui aliquando non populus 
Nunc autem populus dei 
Qui non consecuti misericordiam» Nunc autem misericor- » 
diam consecuti 
VIII- Carissimi obsecro tamquam aduenas et pere- 
grinos» Abstinere uos & carnalibus desideriis quae militant 
aduersus animam» *"Conuersationem uestram inter gentes ha- 
bentes bonam» Ut in eo quod detractant de uobis tamquam ,, 
de malefactoribus 


IN ESAIA 


b 


c. I, 28 — IT, 12. 


b uw. uw 


c. VIII-VIIII.] AD GENTES I. 411 


Ex bonis operibus uos considerantes glorificent deum in 
die uisitationis 
"S Subiecti estote omni humanae creaturae propter deum. 
Siue regi quasi praecellenti» '*Siue ducibus tamquam ab eo 
s missis ad dictam malefactorum» Laudem uero bonorum» "Quia 
sic est uoluntas dei 
Ut bene facientes obmutescere faciatis inprudentium ho- 
minum ignorantiam» "Quasi liberi 
Et non quasi uelamen malitiae habentes libertatem» Sed 
: sicut serui dei "omnes honorate 
Fraternitatem diligite 
Deum timete» Regem honorificate» 'Serui subditi in omni 
timore dominis Non tantum bonis et modestis» Sed etiam 
discolis» * Haec est enim gratia» Si propter conscientiam dei 
: sustinet quis tristitias patiens iniuste» "Quae enim gloria est 
si peccantes et colafizati suffertis 
Sed si bene facientes et patientes sustinetis 
Haec est gloria apud deum 
?In hoc enim uocati estis 
20 Quia et christus passus est pro nobis» Uobis relinquens 
exemplum ut sequamini uestigia eius» ? Qui peccatum non 
fecit» Nec inuentus est dolus in ore ipsius» "Qui cum male- 
diceretur non maledicebat» Cum pateretur non comminabatur 
Tradebat autem iudicanti se iniuste» **Qui peccata nostra 
:ipse pertulit in corpore suo super lignum 
Ut peccatis mortui iustitiae uiuamus» Cuius libore sanati 
estis» 
? ratis enim sicut oues errantes» Sed conuersi estis nunc 
ad pastorem et episcopum animarum uestrarum 
80 VIIII- Similiter mulieres subditae suis uiris. 
Ut et si qui non credunt uerbo» Per mulierum conuer- 
sationem sine uerbo lucrifiant 
*Considerantes in timore castam conuersationem uestram» 
* Quarum sit non extrinsecus capillaturae aut circeumdatio auri» 
s; Aut indumenti uestimentorum cultus. *Sed qui absconditus 


cordis est homo» In incorruptibilitate quieti et modesti spiritus. 
c. IT, 12 — III, 4. 


412 SCI. PETRI (c. VIIII-XI. 


Quod est in conspectu dei locuples. *Sic enim aliquando- et 
sanctae mulieres 

Sperantes in deo ornabant se subiectae propriis uiris 

*Sicut sarra oboediebat abrahae dominum eum uocans 

Cuius estis filiae bene facientes, Et non timentes ullam s 
perturbationem 

X. "Uiri similiter cohabitantes secundum scientiam 

Quasi infirmiori uaso mulieri inpertientes honorem» Tam- 
quam et coheredibus gratiae uitae ut ne inpediantur orationes 
uestrae» *In finem autem omnes unianimes 10 

Conpatientes fraternitatis amatores» Misericordes» Humiles- 

* Non reddentes malum pro malo» Uel maledictum pro male- 
dicto* Sed e contrario benedicentes» Quia in hoc uocati estis» 
,Ut benedictionem hereditate possideatis» 'Qui enim uult uitam 
üiligere et uidere dies bonos» Coherceat linguam suam a malo 
t labia ne loquantur dolum» ''Declinet autem a malo et 
faciat bonum» Inquirat pacem et persequatur eam. 

; "Quia oculi domini super iustos et aures eius in preces 
eorum» Uultus autem domini super facientes mala» '" Et quis 
est qui uobis noceat si boni- aemulatores fueritis» '*Sed ets» 
8i quid patimini» "Dominum autem christum sanctificate in 
cordibus uestris» Parati semper ad satisfactionem omni poscenti 
uos rationem de ea quae in uobis est spe sed cum modestia 
et timore 

" Conscientiam habentes bonam» Ut in eo quod detrahunts: 
de uobis confundantur qui calumniantur» Uestram bonam in 
christo conuersationem» 

XI. "Melius est enim bene facientes si uelit uoluntas 
dei pati quam male facientes» !*Quia et christus semel pro 
peccatis mortuus est» Iustus pro iniustis ut nos offerret» 
deo» 

Mortificatus carne uiuificatus autem spiritu. 

*"In quo et his qui in carcere erant» Spiritibus ueniens 
praedicauit» ?Qui increduli fuerant aliquando» Quando ex- 


pectabat dei patientia» 25 
c. III, 4—20. 





c. XI-XVI.) AD GENTES I. 413 


In diebus noe cum fhbricaretur arca» In qua pauci id 
est ocfo animae saluae factae sunt per aquam» 

XII- *Quod et uos nunc similis formae saluos facit 
baptisma» Non carnalis depositio sordium» Sed conscientiae 

s bonae interrogatio in deum 

Per resurrectionem ihesu christi ?qui est in dextera dei. 
profectus in caelum subiectis sibi angelis et potestatibus et 
uirtutibus 

XIII- *'Christoigitur passo in carne et uos eadem 

w cogitatione armamini» Quia qui passus est carne desiit a pec- 
catis» *Ut iam non hominum desideriis sed uoluntati dei» 
Quod reliquum est in carne uiuat temporis» *Sufficit enim 
praeteritum tempus ad uoluntatem gentium consummandam 

Qui ambulauerunt in luxuriis» Desideriis uinolentiis» Co- 

»misationibus potationibus» Et inlicitis idolorum cultibus *in 
quo admirantur 

Non concurrentibus uobis in eandem luxuriae confusionem 
blasphemantes» *Qui reddent rationem ei qui paratus est iu- 
dicare uiuos et mortuos. 

20 XIIII- *Propter hoc enim et mortuis euangelizatum 
est» Ut iudicentur quidem secundum homines in carne» Uiuant 
autem secundum deum spiritu» "Omnium autem finis adpro- 
pinquauit 

XV. Estote itaque prudentes et uigilate in orationibus 

25 * Ante omnia autem mutuam in uobismet ipsos caritatem 
continuam habentes» Quia caritas operit multitudinem pecca- 
torum» 

*Hospitales inuicem sine murmuratione. "Unusquisque 

sicut accepit gratiam in alterutrum illam administrantes sicut 

soboni dispensatores multiformis gratiae dei» !'Si quis ministrat 
tamquam ex uirtute quam administrat deus 

Ut in omnibus honorificetur deus» Per ihesum christum 
cui est gloria et imperium in saecula» 

XVI "Carissimi nolite peregrinari in feruore qui 

,,ad temptationem uobis fit. 


Quasi noui aliquid uobis contingat» "Sed communicantes 
c. IIT, 20 — IV, 12 


£5 9L PETZI Kk. XVI-XX. 


Crsz pauamnrtUES (PxpóÓcte uf et ir» resdatkne glorise eins 
TLUIMGZE CILIAXEUS. "C1 eipcricm dn mremime chrisü 
beau 

Quicmam gi.-iae dei spiriums in uchis requiescit. 

XVII- "Nez o enim uestrum pauxtur quasi homicida ; 
amt fur» Ant malehcus aut alienorum adpetitor 

*S$i antem ut chrisüanus non erubescat*. Giorincet autem 
deum in isto nomine 

T(yuoniam tempes ut incipiat iudicium de domo dei 

Si autem primum à nobis T 

Qui finis eorum qui non credunt dei euanzelio- 

; "Ft si iustus uix saluatur impims et peccator ubi pare- 
.bunt» Itaque et hi qui patiuntur secundum uoluntatem dei-* 

Fideli creatori commendant animas suas in bene factis» 

XVIII *'Seniores ergo qui in uobis sunt» Obsecro ;; 
consenior et testis christi passionum. Qai et eius quae in 
futoro reuelanda est gloriae communicator» ?Pascite qui e:t 
in uobis gregem dei» Prouidentes non coacto sed spontanee 
secundum deum» Neque turpis lucri gratia sed uoluntarie 

*Neque ut dominantes in cleris sed formae facti graeszi: 
et ex animo» *Et cum apparuerit princeps pastorum» Per- 
cipietis inmarcescibilem gloriae coronam 

XVIIH- 'Similiter adulescentes subditi estote 
senioribus» Omnes autem inuicem humilitatem  insinuate» 
Quia deus superbis resistit. humilibus autem dat gratiam 15 

*Humiliamini igitur sub potenti manu dei ut uos exaltet 
in tempore uisitationis» "Omnem sollicitudinem uestram pro- 
icientes in eum quoniam ipsi cura est de uobis» *Sobrii estote 
et uigilate quia aduersarius uester diabolus 

Tamquam ]leo rugiens circuit. quaerens quem deuoret.» 
* (Cui resistite fortes fide» Scientes eadem passionum 

Ei quae in mundo est uestrae fraternitati fieri 

XX. "Deus autem omnis gratiae 

Qui uocauit nos in aeternam suam gloriam in christo 
ihesu» Modicum passos ipse perficiet» Confirmabit solidauit s 


"]psi imperium in saecula saeculorum- Amen. 
C. IV. 3 12 — V, 11. 


c. XX.] 


AD GENTES L 415 


5 Per siluanum uobis fidelem fratrem ut arbitror breuiter 


scribsi 


Obsecrans et contestans hanc esse ueram gratiam dei in 


qua state» "Salutat uos quae est in babylone cum electa- et 


s marcus filius meus* 
1*Salutate inuicem in osculo sancto» Gratia uobis in omni- 


10 


25 


I. 


II. 
III. 


III. 
v. 
VI. 
VII. 


VIIIT. 


bus qui estis in christo Amen 


e. V, 12—14. 
EXP. EPISTULA SCI. PETRI 
AD GENTES PRIMA 
INC. BREUES EPISTULAE 
EIUSDEM SECUNDA 


De sanctis quos in hoc mundo ut interfectos adloquitur. 
De exhortatione quae de peioribus ad meliora conpellit. 
De commemoratione qua ueritatis semper concilium cele- 
bretur - 

De iustorum memoriis refouendis 

De pseudoprophetis ueterib. et noui testamenti futuris 
magistris mendacibus 

De similitudinem dilluuii quod impiorum designat interitum 
de interitu eorum qui omnem malignitatem dulcedinem 
arbitrantur 


. de eo qui superatus seruus addictus est cuius semen carnis 


generat semper et porcus 
de nouissimis temporibus quibus derisores abundant 


. de deo qui diem unum mille annis aequauit et mille annos 


ad instar unius diei similauit 


. de epistulis apostoli pauli quas et intellectu habere difficile 


et ab indoctis euerti promittit 


EXP. BREUES. INCP. 
EPISTULA SCI. PETRI 
SECUNDA 


416 SCL PETRI [c. HIE. 


5!Simon petrus seruus et apostolus ihesu christi- 
His qui coaequalem nobis sortiti sunt fidem in iustitia dei 
nostri et saluatoris ihesu christi» *Gratia uobis et pax adin- 
pleatur in cognitione domini nostri 

* Quomodo omnia nobis diuinae uirtutis suae quae ad uitam 
et pietatem donata est» *Per cognitionem eius qui uocauit nos 
propria gloria et uirtute 

Per quem maxima et pretiosa nobis promissa donauit» 


Ll 


' Ut per haec efficiamini diuinae consortes naturae» Fugientes 


eius quae in mundo est concupiscentiae corruptionem» 1 

II-*'Uosautem curam omnem subinferentes ministrate 
in fide uestra uirtutem» In uirtute autem scientiam» *In scientia 
autem abstinentiam . 

In abstinentia autem patientiam» In patientia autem 
pietatem» "In pietate autem amorem fraternitatis» In amore: 
autem fraternitatis caritatem» *Haec enim uobis cum adsint 
et superent» Non uacuos et sine fructu uos constituent. in 
domini nostri ihesu christi cognitione» *Cui enim non praesto 
sunt. haec caecus est et manu temptans» Obliuionem accipiens 
purgationis ueterum suorum delictorum 30 

III- "Quapropter fratres magis satagite» Ut per 
bona opera certam uestram uocationem et electionem faciatis. 
Haec enim facientes non peccabitis aliquando. ''Sic enim ab- 
undanter ministrabitur uobis introitus in aeternum regnum 
domini nostri et saluatoris ihesu christi» 'Propter quod in-s 
cipiam uos semper commonere de his, Et quidem scientes et 
confirmatos uos in praesenti ueritate 

"Iustum autem arbitror quamdiu sum in hoc tabernaculo. 
Suscitare uos in incommotione 

"Certus quod uelox est depositio tabernaculi mei 20 

Secundum quod et dominus noster ihesus christus signi- 
ficauit mihi» 

IHI- "Dabo autem operam et frequenter habere uos 
post obitum meum. Ut horum memoriam faciatis» '*Non enim 
doctas fabulas secuti» Notam facimus uobis domini nostri ihesus 


christi uirtutem et praesentiam» Sed speculatores facti illius 
c. I, 1—16. 


c. TIII- VII.] AD GENTES II. 417 


magnitudinis» " Accipiens enim a deo patre honorem et glo- 
riam uoce delabsam ad eum huiuscemodi magnifica gloria» 
; Hic est filius meus dilectus in quo mihi conplacuit 
58 Et hanc uocem nos audiuimus de caelo allatam cum 
s essemus cum ipso in monte sancto» !*'Et habemus firmiorem 
propheticum sermonem» Cui bene facitis attendentes 
V- Quasi lucernae lucenti in caliginoso loco» Donec 
dies lucescat et lucifer oriatur in cordibus uestris» 9 Hoc pri- 
mum intellegentes quod omnis prophetia scribturae propria 
:ointerpraetatione non fit» * Non enim uoluntate humana adlata 
est aliquando prophetia» Sed spiritu sancto inspirati locuti 
sunt sancti dei homines» *!Fuerunt uero et pseudoprophetae 
in populo» Sicut et in uobis erunt magistri mendaces» Qui 
introducunt sectas perditionis» Et eum qui emit eos dominum 
snegant» Superdocentes sibi celerem perditionem *et multi 
sequentur eorum luxurias 
Per quos uia ueritatis blasphematur» *Et in auaritia 
factis uerbis de uobis negotiabuntur» Quibus iudicium iam 
olim non cessat» Et perditio eorum non dormitat 
20 VI. *Si enim deus angelis peccantibus non pepercit. 
Sed rudentibus inferni detractos» In tartarum tradidit» In 
iudicium cruciatos reseruari 
* Et origina mundo non pepercit Sed octauum noe 
iustitiae praeconem custodiuit» Dilluuium mundo impiorum in- 
2»; ducens 
*Et ciuitates sodomorum et gomorraeorum in cinerem 
redigens euersione damnauit» Exemplum eorum qui impie 
acturi sunt ponens» *Et iustum loth oppressum a nefandorum 
iniuria conuersatione eripuit» *Aspectu enim et auditu iustus 
serat. Habitans apud eos qui diem de die» Animam iustam 
iniquis operibus cruciabant» *Nouit deus pios de temptatione 
eripere» Iniquos uero in diem iudicii cruciandos reseruare» 
?" Magis autem eos qui post carnem in concupiscentia inmun- 
ditiae ambulant» Dominationemque contemnunt audaces sibi 
» placentes. Sectas non metuunt blasphemantes 


VII- "Ubi angeli fortitudine et uirtute cum sint 
c. IL, 16 — II, 1T. 
: 27 


418 SCI. PETRI [e. VII- VEIT. 


maiores non portant aduersum se execrabile iudicium. '*Hi 
uero uelut inrationabilia pecora naturaliter in captionem et in 
perniciem, In his quae ignorant blasphemantes» In corruptione 
sua et peribunt» " Percipientes mercedem iniustitiae- Uolupta- 
tem existimantes diei ; 

Delicias coinquinationes 

Et maculae deliciis afluentes» In conuiis suis luxuriantes 
uobiscum 

(culos. habentes plenos adulterio et incessabiles delicti» 
Pellicentes animas instabiles» Cor exercitatum auuritiae habentes « 
maledictionis filii» '^Derelinquentes rectam uiam» Errauerunt 
secuti uiam balaam ex bosor qui mercedem iniquitatis amauit 

16 Correptionem uero habuit suae uesaniae 

Subiugale mutum in hominis uoce Joquens prohibuit pro- 
phetae insipientiam 15 

VIII- "Hi sunt fontes sine aqu& et nuübulae turbinibus 
exagitatae» Quibus caligo tenebrarum reseruatur» '*Superba 
enim sanitatis loquentes 

Perlicent in desideriis carnis luxuriae» Eos qui paululum 
effugiunt qui in errore conuersantur». "Libertatem illis pro-» 
mittentes cum ipsi serui sint corruptionis 

À quo enim quis superatus est huius et seruus est» 

* Si enim refugientes coinquinationes mundi in: cognitione 
domini nostri et saluatoris ihesu christi» His rursus inpliciti 
superantur 35 

Facta sunt eis posteriora deteriora prioribus» 

* Melius enim erat illis non cognoscere uiam iustitiae 
quam post agnitionem retrorsum conuerti. 

Àb eo quod illis traditum est- sancto mandato» * Contigit 
enim eis illud ueri prouerbii» Canis reuersus ad suum gomitum 30 
et sus lota in uolutabro luti» 

VIIII- ^!Hanc ecce uobis carissimi secundam  seribo 
epistulam» In quibus excito uestram in commotionem sinceram 
mentem - 

*Ut memores sitis eorum quae praedixi uerborum à s 


sanctis prophetis et apostolorum uestrorum. 
' c. II, 11 — III, 2. 





c. VIIII-XI.] AD GENTES 1I. 419 


Praeceptorum domini et saluatoris» * Hoc primum scientes 
quod uenient 

In nouissimis diebus in deceptione inlusores iuxta proprias 
concupiscentias ambulantes 

5 *Dicentes ubi est promissio aut aduentus eius 

Ex quo enim patres dormierunt» Omnia sic perseuerant 
ab initio creaturae» *Latet enim eos hoc uolentes quod caeli 
erant prius et terra de aqua» Et per aquam consistens dei 
uerbo *per quem ille tunc mundus aqua inundatus periit. 

:0"Caeli autem qui nunc sunt et terra eodem uerbo repositi sunt 

Igni seruati in diem iudicii e£ perditionis impiorum ho- 
minum» 

X- *Unum uero hoc non lateat. uos carissimi» Quia 
unus dies apud dominum sicut mille anni- et mille anni sicut 

1:5 dies unus» *Non.tardat dominus promissis» 

Sed patienter agit propter uos» Nolens aliquos perire. 
sed omnes ad paenitentiam reuerti» '"' Adueniet autem dies 
domini ut fur» In qua caeli magno impetu transient. 

Elementa uero calore soluentur» !" Cum haec igitur omnia 

s0dissoluenda sint» Quales oportet uos esse in sanctis conuer- 
sationibus et pietatibus 

"Expectantes et properantes in aduentum diei dei per 
quam caeli ardentes soluentur* Et elementa ignis ardore 
tabescent 

25 XI. *Nouos uero caelos et nouam terram et promissa 
ipsius expectamus in quibus iustitia habitat» "Propter quod 
carissimi haec expectantes satis agite 

Inmaculati et inuiolati ei inueniri in pace» "Et domini 
nostri longanimitatem salutem arbitramini 

20 Sicut et carissimus frater noster paulus» Secundum datam 
Sibi sapientiam scribsit uobis 

Sicut et in omnibus epistulis loquens in eis» De his in 
quibus sunt quaedam difficilia intellectu» 

Quae indocti et instabiles deprauant sicut ceteras scribtu- 

sras ad suam ipsorum perditionem»  "Uos igitur fratres 


praescientes custodite ne insipientium errore transducti excidatis 
c. III, 3—17. 
27* 


420 


a propria 


BREUES EPISTULAE SCI. IOHANNIS I. 


firmitate» '"Crescite uero in gratiam et cognitionem 


domini nostri et saluatoris ihesu christi ipsi gloria et nunc et 
in diem aeternitatis: AMEN 


c. III, 17—18. 


Legi 
EXP. EPIST- SCI- PETRI II. 
INC. BREBES EPIST- SCI. IO 
HANNIS- PRIMAE 


. De uerbo uitae quod erat antequam mundi macina prin- 


cipium sortiretur )J 


. De participibus christi quos uitiis septos nefas est superari 
. De custodiis caelestium praeceptorum quae nosse quem- 


quam deum manifeste designat» 15 


. De nouo ueterique mandáto quod unius sit dei cuius num- 


quam potest regnum diuidi. 
De his quos sapientiae uariis adcinctos uirtutib. scribens 
adloquitur. 


. De diligentib. mundum quod excludantur a caritate paterna. ?o 
. De multitudine antichristorum 

. De animarum deceptoribus declinandis 

. De ignorantibus deum sanctorumq. osoribus 

. De cain semine fratricidae 

. De osoribus fratrum homicidis 2$ 
. De dilectione paterna facto et opere declinando 

. De praeconibus falsis quos agit spiritus nequam 

. De dilectione uera quod ipse sit deus 

. De christo deo qui patrem in se esse credentibus manifestat 

. De dilectione perfecta quae foris expellit formidinem 30 
. De regeneratis quod ipsi saeculum uincant 

. De testimonio dei quod hominum testimoniis praestet. 

. de indulgentia quam non merebuntur usq. ad mortem 


peccantes 


. De mundo qui est positus in maligno et simulacrorum ss 


fugienda cultura 
EXP. BREUES EPISTULAE 
SCI. IOHANNIS PRIMA 
INC. EIUSDEM EPIST. PRIMA 40 


c. T-Il.] SCL IOHANNIS PRIMA. 421 


XF I. ^!'Quod fuit ab initio quod audiuimus quod uidimus 
oculis nostris quod perspeximus et manus nostrae contrectaue- 
runt» De uerbo uitae *et uita manifestata est et uidimus et 
testamur 

5 Et annuntiamus uobis uitam aeternam quae erat aput 
patrem. et apparuit nobis» *Quod uidimus et audiuimus ad- 
nuntiamus uobis 

Ut et uos societatem habeatis nobiscum» Et societas 
nostra sit cum patre et cum filio eius ihesu christo» * Et haec 
wScribimus uobis ut gaudeatis et gaudium nostrum sit plenum. : 
5 Et haec est adnuntiatio quam audimus ab eo» Et adnuntiamus 
uobis quoniam deus lux est et tenebrae in eo non sunt ullae 
IT. *Si dixerimus quoniam societatem habemus cum eo 

et in tenebris ambulamus. Mentimur et non facimus ueritatem 

" 'Si autem in luce ambulemus sicut et ipse est in luce 
societatem habemus ad inuicem et sanguis ihesu fili eius emun- 
dat nos ab omni peccato» 9?Si dixerimus quoniam peccatum 
non habemus ipsi nos seducimus et ueritas in nobis non est» 
*Si confiteamur peccata nostra fidelis est et iustus ut remittat 

enobis peccata nostra et emundet nos ab omni iniquitate» 

M9 Si dixerimus quoniam non peccauimus mendacem facimus 
eum et uerbum eius non est in nobis 

IIT- ^*'Filioli mei haec scribo uobis ut non peccetis sed 
et si quis peccauerit aduocatum habemus apud patrem ihesum 

s christum iustum» * Et ipse est propitiatio pro peccatis nostris: 
Non pro nostris autem tantum» Sed etiam pro totius mundi 

* Et in hoc scimus quoniam cognouimus eum si mandata 
eius obseruemus 
*Qui dicit se nosse eum et mandata eius non custodit 

s mendax est et in hoc ueritas non est» 'Qui autem seruat 
uerbum eius uere in hoc caritas dei perfecta est» In hoc 
Scimus quoniam in ipso sumus 

*Qui dicit se in ipso manere debet sicut ille ambulauit 
et ipse ambulare» 

2; IHI- "Carissimi non mandatum nouum scribo uobis 


sed mandatum uetus quod habuistis ab initio» Mandatum uetus 
' e. 1, 1 — IH, 7. 
4 


422 SCIL. IOHANNIS [c. IIII- VII. 


est uerbum quod audistis. *Iterum mandatum nouum scribo 
uobis quod est uerum et in ipso et in uobis» Quoniam tene- 
brae transierunt et lumen uerum iam lucet» *Qui dicit se 
in luce esse et fratrem suum odit in tenebris est usque adhuc» 
?Qui diligit fratrem suum in lumine manet et scandalum in ; 
eo non est. "Qui autem odit fratrem suum in tenebris est 
et in tenebris ambulat» Et nescit quo eat quoniam tenebrae 
obcaecauerunt oculos eius» 

V. "Scribo uobis filioli quoniam remittuntur uobis 
peccata propter nomen eius T 

PSeribo uobis patres quoniam cognouistis eum qui ab 
initio est» Scribo uobis adulescentes quoniam uicistis malignum» 
"*Sceribo uobis infantes quoniam cognouistis patrem» Scribo 
uobis patres qui& cognouistis eum qui ab initio est» Scribo 
uobis adulescentes qui& fortes estis et uerbum dei in uobis: 
manet et uicistis malignum» 

VI. '*Nolite diligere mundum neque ea quae in mundo 
sunt. Si quis diligit mundum non est caritas patris in eo» 
*Quoniam omne quod est in mundo concupiscentia carnis et 
concupiscentia oculorum est» Et superbia uitae quae non est» 
ex patre sed ex mundo est» "Et mundus transit et concu- 
piscentia eius» Qui autem facit uoluntatem dei manet in aeternum» 

VII- *Filioli nouissima hora est 

Et sicut audistis quia antichristus uenit^ Nunc antichristi 
multi facti sunt». Unde scimus quia nouissima hora est 25 

I Ex nobis prodierunt sed non erant ex nobis» 

Nam si fuissent ex nobis mansissent utique nobiscum» 
Sed ut manifesti fiant quoniam non sunt omnes ex nobis. 
X» Sed uos unctionem habetis a sancto et nostis omnia 

?!Quia non scribsi uobis quasi ignorantibus ueritatem sed s 
quasi scientibus eam» Et quoniam omne mendacium ex ueritate 
non est» "Quis est mendax nisi is qui negat quoniam ihesus 
est christus hic est antichristus» 

Qui negat patrem et filium 

? Omnis qui negat filium nec patrem habet» Qui confitetur s; 
filium et patrem habet» 

c. II, 7— 23. 





c. VIIl-X.] PRIMA. 423 


VIII- "Uos quod audistis ab initio in uobis per- 
maneat» Si in uobis permanserit quod ab initio audistis et uos 
in filio et patre manebitis» "Et haec est repromissio quam 
ipse pollicitus est uobis uitam aeternam» ** Haec. scripsi uobis 

s de eis qui seducunt uos» "Et uos unctionem quam accepistis 
ab eo maneat in uobis» Et non necesse habetis ut aliquis 
doceat uos» Sed sicut unctio eius docet uos de omnibus. Et 
uerum est et non est mendacium et sicut docuit uos;manete 
in eo ?et nunc filioli manete in eo» Ut cum apparuerit ha- 

: beamus fiduciam et non eonfundamur ab eo in aduentu eius 

?Si scitis quoniam iustus est» Scitote quoniam et omnis 
qui facit iustitiam ex ipso natus est 

VIIII- *'Uidete qualem caritatem dedit nobis pater 
ut filii dei nominemur et sumus 

, Propter hoc mundus non nouit nos quia non nouit eum 

* Carissimi nunc fili dei sumus et nondum apparuerit quid 

erimus, Scimus quoniam cum apparuerit similes. ei erimus 
quoniam uidebimus eum sicut est» *'Et omnis qui habet spem 
hanc in eo: 

20 Sanctificat se sicut et. ille sanctus est» 

X- *Omnis qui facit peccatum et iniquitatem facit. et 
peccatum est iniquitas 

* Et scitis quoniam ille apparuit ut peccata tolleret» Et 
peccatum in eo non est» *Omnis qui in eo manet non peccat 

25 Et omnis qui peccat non uidet eum nec cognouit eum» 
"Filioli nemo uos seducat» Qui facit iustitiam iustus est» Sicut 
et ille iustus est» *Qui facit peccatum ex diabolo est» Quoniam 
ab initio diabolus peccat 

In hoc apparuit filius dei wt dissoluat opera diaboli» 
»'Omnis qui natus est ex deo peccatum non facit quoniam 
semen.ipsius in eo manet» Et non potest ;ipeocara quoniam 
ex deo matus est 

In hoc manifesti sunt filii dei et fü diaboli 

Omnis qui non est iustus non est de deo et qui nen 

s diligit fratrem suum 


Quoniam haec est adnuntiatio quam andiuimus ab initio 
c. II, 24 — III, 11. 


424 SCI. IOHANNIS [c. X-XIll. 


ut diligamus alterutrum. Non sicut cain ex maligno erat et 
occidit fratrem suum 

Et propter quid occidit eum quoniam opera eius maligna 
erant fratris autem eius iusta 

XI. "Nolite mirari fratres si odit nos mundus» $ 

^ Nos scimus quoniam translati sumus de morte in uitam» 
Quoniam diligimus fratres qui non diligit manet in morte 

"Omnis qui odit fratrem suum homicida est. 

Et scitis quoniam omnis homicida non habet uitam aeter- 
nam in se manentem» ' In hoc cognouimus caritatem quoniam :o 
ille pro nobis animam suam posuit» Et nos debemus pro fra- 
tribus nostris animas nostras ponere» "Qui habuerit substan- 
tiam mundi et uiderit fratrem suum necessitatem habere et 
clauserit uiscera sua ab eo» Quomodo caritas dei manet in eo 

XII- "^Filioli mei non diligamus uerbo nec lingua: 
sed opere et ueritate» "In hoc cognoscimus quoniam ex ueritate 
sumus et in conspectu eius suadeamus corda nostra 

? Quoniam si reprehenderit nos cor» Maior est deus 
corde nostro et nouit omnia» *?'Carissimi si cor non reprae- 
henderit nos» Fiduciam habemus ad deum Pet quodcumques 
petierimus accipiemus ab eo» Quoniam mandata eius custodi- 
mus» Et ea quae sunt placita coram eo facimus» *! Et hoc 
est mandatum eius ut credamus in nomine fili eius ihesu 
christi» Et diligamus alterutrum sicut dedit mandatum nobis» 
^HEt qui seruat mandata eius in illo manet et ipse in eo 1 

Et in hoc scimus quoniam manet in nobis de spiritu 
quem nobis dedit. 

XIII- *'!Carissimi nolite omni spiritui credere» Sed 
probate spiritus si ex deo sint» Quoniam multi pseudoprophetae 
exierunt in mundo *in hoc cognoscitur spiritus dei» Et omnis» 
spiritus qui confitetur ihesum christum in carne uenisse ex 
deo est» *Et omnis spiritus qui soluit ihesum ex deo non est 
et hic est antichristi» Quod audistis quoniam uenit et nunc 
iam in mundo est» *Uos ex deo estis filioli et uicistis eos» 
Quoniam maior est qui in uobis est quam qui in mundo» s 
*TIpsi de mundo sunt ideo de mundo locuntur et mundus eos 

c. III, 11 — IV, 5$. 


^l. . ! — 
^— 4 d 


c. XIII-XVII] PRIMA. 495 


audit» *Nos ex deo sumus qui nouit deum audit nos qui non 
est ex deo non audit nos» In hoc cognoscimus spiritum ueri- 
tatis. et spiritum erroris 
XIIII- "Carissimi diligamus inuicem quoniam caritas 
» ex deo est et omnis qui diligit ex deo natus est et cognoscit 
deum» *Qui non diligit non nouit deum quoniam deus caritas est. 
*In hoc apparuit caritas dei in nobis» Quoniam filium 
suum unigenitum misit deus in mundum ut uiuamus per eum 
9in hoc est caritas» Non quasi nos dileximus deum sed quo- 
:»niam ipse dilexit nos 
Et misit filium suum propitiationem pro peccatis nostris» 
!ICarissimi si sic deus dilexit nos et nos debemus alterutrum 
diligere» 
XV. "Deum nemo uidit umquam si diligamus inuicem 
deus in nobis manet et caritas eius in nobis perfecta est» 
"In hoc intellegimus quoniam in eo manemus et ipse in nobis 
quoniam de spiritu suo dedit nobis 
* Et nos uidimus et testificamur» Quoniam pater misit 
filium saluatorem mundi» '" Quisquis confessus fuerit quoniam 
:s0jhesus est filius dei» Deus in eo manet et ipse in deo» '*Et nos 
cognouimus et credidimus caritati quam habet deus in nobis» 
XVI. Deus caritas est et qui manet in caritate in deo 
manet et deus in eo» "In hoc perfecta est caritas nobiscum 
ut fiduciam habeamus in die iudicii» Quia sicut ille est et nos 
sssumus in hoc mundo» '*Timor non est in caritate sed perfecta 
caritas foras mittit timorem» Quoniam timor poenam habet» 
Qui autem timet non est perfectus in caritate» !*Nos ergo 
diligamus quoniam deus prior dilexit nos» **Si quis dixerit 
quoniam diligo deum 
30 Et fratrem suum oderit mendax est» Qui enim non diligit 
fratrem suum quem uidet» Deum quem non uidet quomodo 
potest diligere» ? Et hoc mandatum habemus ab eo ut qui 
diligit deum diligat fratrem suum» 
XVII- ^'Omnis qui credit quoniam ihesus est christus 
»,ex deo natus est 


Et omnis qui diligit eum qui natus est ex eo» ?In hoc 
c, IV, 5 — V,2. 


426 SCL IOHANNIS PRINA. [c. XVII-XX. 


cognoscimus quoniam diligimus natos dei» Cum deusf diligs- 
mus et mandata eius faciamus» *Haec est enim caritiis dei ut 
mandata eius custodiamus et mandata eius grania non sunt» 
*Quoniam omne quod natum .est ex deo uidt mundum» Et 
haec uictoria quae uincit mundum fides nostra» *Quis est qui s 
uicit mundum nisi qui credit quoniam ihesus est filius dei» 
* Hic est qui uenit per aquam et sanguinem ihesus christus» 
Non in aqua solum sed in aqua et sanguine» Et spiritus est 
qui testificatur quoniam christus est ueritas» "Quia tres sunt 
qui testimonium dant. *spiritus et aqua et sanguis. et tres: 
unum sunt : 

XVIII- *Si testimonium hominum accipimus» 

Testimonium dei maius est 

Quoniam hoc est testimonium dei quia testificatus est. de 
filio suo» Quoniam hoc est testimonium dei quod maius est»: 
"Qui credit in filio dei habet testimonium dei in se» Qui non 
credit filium mendacem facit eum quoniam mon credidit in 
testimonio quod testificatus est deus de filio suo» "Et hoc 
testimonium quoniam uitam, aeterham dedit nobis deus» Et 
haec uita in filio eins est» "Qui habet. filium h&bet uitam  » 

Qui non habet filium dei uitam non habet» 

XVIIII- "Haec scribo uobis ut sciatis quóniam uitam 
habetis aeternam qui creditis in nomine fild dei» "Et haec 
fiducia quam habemus ad eum» Quia quodcumque petierimus 
secundum uoluntatem eius audit nos T 25 

" Et scimus quoniam audit nos quidquid petierimus 

Scimus quoniam habemus petitiones quas postulamus ab 
eo» "Qui scit fratrem suum peccare peccatum non ad mortem 
petet et dabit ei uitam peccanti non ad mortem» Est pecca- 
tum ad mortem non pro illo dico ut roget» 20 

"Omnis iniquitas peccatum est. et est peccatum ad 
mortem» !*Scimus quoniam emnis qui natus est ex deo non 
peccat sed generatio dei conseruat eum et malignus non 
tangit eum 

XX. "Scimus quoniam ex deo sumus et mundus s 


totus in maligno positus est» 
c. V, 2—19. 


A» 





c. I-IIL] SCI. IOHANNIS SECUNDA. 421 


? Et scimus quoniam filius dei uenit et dedit nobis sensum 
ut cognoscamus uerum deum» Et simus in uero filio eius» 
hic est uerus deus et uita aeterna» 

?!Filioli custodite uos a simulacris: Ámen» Legi 

$ c. V, 20—21. 
EXP. EPISTULA SCI. IOHAN 
NIS PRIMA. INC. BREUES 
EIUSDEM EPIST. SECUNDAE 


I. De diligendis cultoribus ueritatis 

II. De dilectione altera quod non sit nouum ac rude prae- 
ceptum» 

III. De seductorib. qui in hoc mundo abundant 

15 III. De non dicendum haue eis qui aliud praeferunt dogma. 
V. De sua praesentia in qua narrandum omnia reseruauit 
EXP. BREUES EPIST. SFCUNDAE 

INC. EIUSDEM EPIST. SECUNDA 


XF- 'Senior electae dominae et natis eius quos ego diligo 
in ueritate» Et non ego solus sed et omnes qui cognouerunt 
ueritatem *quae permanet in nobis 

Et nobiscum erit in aeternum» *Sit uobiscum gratia 
misericordia. pax. &a deo patre. et a christo ihesu filio patris 
»in ueritate et caritate» 
II- *Gauisus sum ualde quoniam inueni de filiis 
tuis ambulantes in ueritate sicut mandatum accepimus a 
patre» *Et nunc rogo te domina non tamquam mandatum 
nouum scribens tibi» Sed quod habuimus ab initio ut diligamus 
»alterutrum» *Et haec est caritas ut ambulemus secundum 
mandata eius» | 
III- Hoc mandatum est ut quemadmodum audistis 


ab initio in eo ambuletis» " Quoniam multi seductores exierunt 
v. 1—7. 


e 


498 SCL IOHANNIS SECUNDA. (c. IH-1tT. 


in mundum qui non confitentur ihesum christum uenientem 
in carne. hic est seductor et antichristus» *Uidete uosmet 
ipsos ne perdatis quae operati estis sed ut mercedem plenam 
accipiatis» 

IIII- *Omnis qui praecedit et non manet in doctrina ; 
christi deum non habet» Qui permanet in doctrina hic filium 
et patrem habet» !*Si quis uenit ad uos et hanc doctrinam 
" pon adfert» Nolite recipere eum in domum nec haue ei 
dixeritis» !'!Qui enim dicit illi haue communicat operibus illius 
maligniss "Plura habens uobis scribere nolui per cartam et: 
atramentum | 

Spero enim me futurum ad uos. et os ad os loqui ut 
gaudium uestrum plenum sit» '^Salutant te fili sororis tuae 


ececlesiae- amen -*« « 5 * «5 e € 20; 2. 
v. 7—18. 15 


Legi 
EXP- EPISTULA SCI. IOHANN- 
SECUNDA. INC. BREUES 
EPIST- SCI- IOHANN- TERTIA 


I. De filüs apostoli rigore tenentibus ueritatem 
JI. De elemosynis sancte uiuentium 
III. De proteruia diotrophis 
III. De demetrio cui testimonium cum omnibus ipsa ueritas 
reddit. 25 
V. De multiplici sacramento quod ut reuelaret suum distulit, 
aduentum 
EXP. BREUES EPIST. SCI. IOHANN. 
III INC- EIUSDEM EPIST. TERTIA 


I. 'Senior Gaio carissimo: quem ego diligo in ueritate * 
caritatis» *Ideo in omnibus orationem facio prospere te in- 
gredi et ualere sicut prospere agit anima tua» *Gauisus sum 
ualde uenientibus fratribus et testimonium perhibentibus ueri- 


tati tuae 
v. 1—3. 


e. I-V.] SCI. IOHANNIS TERTIA. 429 


Sicut tu in ueritate ambulas *maiorem horum non habeo 
gratiam» Quam ut audiam filios meos in ueritate ambulantes 
IL 'Carissime fideliter facis quidquid operaris in 
fratres et hoc in peregrinos 
5 *Qui testimonium perhibuerunt caritati tuae in conspectu 
ecclesiae quos bene facies deducens digne deo 

"Pro nomine efim profecti sunt nihil accipientes a gen- 
tilibus» *Nos ergo debemus suscipere huiusmodi ut coopera- 
tores simus ueritatis 

t0 III- *Scribsissem forsitam ecclesiae» Sed his qui amat 
primatum gerere in eis diotrephes non recepit nos» '"Propter 
hoc si uenero commoneam eius opera quae facit 

Uerbis malignis garriens in nos et quasi non ei ista suf- 
ficiant» Nec ipse suscepit fratres et eos qui cupiunt prohibet 

iset de ecclesia eicit» 

III- " Carissime noli imitari malum sed quod bonum 
est» Qui bene facit ex deo est. qui male facit non uidit deum» 
7 Demetrio testimonium redditur ab omnibus et ab ipsa ueri- 
tate» Et nos autem testimonium perhibemus et nosti quoniam 

:0testimonium nostrum uerum est» 

V. "Multa habui scribere tibi sed nolui per atra- 
mentum et calamum scribere tibi 

MSpero autem protinus te uidere et os ad os loquimur 
pax tibi» Salutant te amici saluta amicos per nomen . 

25 v. 9—14. 
Legi 
EXP. EPISTULA SCI. IOHAN .. 
NIS TERTIA. INCIPIUNT 
BREUES EPISTULAE IUDAE 


I. De falsis doctoribus negatoribus scilicet christi inpudicis. 
II. De praeuaricatione eorum qui eruditi ab intricationibus 
mundi delinquunt 
III. De carnalibus desideriis et ignorantiae blasphemiis 
35 IIII. De impiorum exitiis et intolerabilibus poenis 


490 SC. [c. I-II 


V. De praedictis prophetiae enoch. 
VI. De inrisoribus falsis dumtaxat doctorib. fugiendis 
VII. De inenarrabili gloria saluatoris et epistulae fine 


EXPLICIUNT BREUES 
EPISTULAE IUDAE. INC 
EIUSDEM EPISTULA. 


XT I- 'Iudas ihesu christi seruus frater autem iacobi 

his qui in deo patre dilectis et ihesu christo conseruatis uocatis 

? Misericordia uobis et pax et caritas adinpleatur ) 

*Carissimi omnem sollicitudinem faciens scribendi uobis» 
De communi uestra salute necesse habui scribere uobis» 

Depraecans supercertari semel traditae sanctis fidei» 
*Subintroierunt enim quidam homines 

Qui olim praescribti sunt in hoc iudicium impii 1/5 

Dei nostri gratiam transferentes in luxuriam 

Et solum dominatorem dominum nostrum ihesum christum 
negantes 

II- *'Commonere autem uos uolo scientes semel omnia» 
Quoniam ihesus populum de terra aegypti saluans» Secundo» 
eos qui non crediderunt perdidit» *Angelos uero qui non ser- 
uauerunt suum principatum» Sed dereliquerunt suum domi- 
cilium» In iudicium magni dei uinculis aeternis sub caligine 
reseruauit» 

III- "Sicut sodoma et gomorra et finitimae ciuitatesss 

Simili modo exfornicatae 

Et abeuntes post carnem alteram» Factae sunt exemplum 
ignis aeternj poenam sustinentes 

"Similiter et hi carnem quidem maculant» Dominationem 
autem spernunt» Maiestates autem blasphemant» *Cum micahel » 
archangelus cum diabolo disputans altercaretur de. mosi cor- 
pore» Non est ausus iudicium inferre blasphemiae» Sed dixit 
imperet tibi dominus» '? Hi autem quaecumque quidem ignorant 
blasphemant» 

v. 1—10. 


e. III-VII.] IUDAE. 491 


Quaecumque autem naturaliter tamquam muta animalia 
norunt in his corrumpuntur» 

III-."Uae illis qui uia cain abierunt et errore 
balaam mercede effusi sunt. 

5 Et contradictione core perierunt» !!*Hi sunt in epulis suis 
maculae conuiuantes» Sine timore semet ipsos pascentes» Nubes 
sine aqua quae & uentis circumferuntur» Arbores autumnales 
infructuosae bis mortuae eradicatae» "'Fluctus feri maris 
despumantes suas coufessiones» Sidera errantia quibus pro- 

cella tenebrarum in aeternum seruata est. 


V. "Prophetauit autem et his septimus ab adam 
enoch dicens» Ecce uenit dominus in sanctis milibus suis 
i5facere iudicium contra omnes et arguere omnes impios» De 
omnibus operibus impietatis eorum quibus impie egerunt 

15 Et de omnibus duris quae locuti sunt contra eum pecca- 
tores impii» '*Hi sunt murmuratores quaerellosi secundum 
desideria su& ambulantes» Et os illorum loquitur superbia» 
Mirantes personas quaestus causa» 

VI. "Uos autem carissimi memores estote uerborum 

soquae praedicta sunt ab apostolis domini ihesu christi : 

(uia dicebant uobis quoniam in nouissimo tempore 
uenient inlusores 

Secundum sua desideria ambulantes impietatum 

? Hi sunt qui segregant animales spiritum non habentes. 

7)99[Jog autem carissimi superaedificantes uo$met ipsos sanctis- 
simae uestrae fidei in spiritu sancto orantes» "Ipsi uos in 
dilectione dei seruate» 

3t hos quidem arguite iudieatos» *'Ills uero saluate 
de igne rapientes | 

30 Aliis autem miseremini in timorem» Odientem et eam 
quae carnalis est maculatam tunicam ' 


VIE "Ei autem qui potens est uos conseruare sine 
peccato et constituere ante conspectum gloriae suae inmacu- 
latos» In exultatione **soli deo saluatori nostro per ihesum 


a, christum dominum nostrum» Gloria magnificentia imperium et 
v. 10—25b. 





439 PROLOGUS APOCALYPSIS SCI. IOH. 


potestas ante omne saeculum» Nunc et in omni saecula. 
Amen 


Legi 
EXPL. EPISTULA SCI , 
IUDAE INC. PROLOGUS 
APOCALYPSIS SCI 
IOHANNIS.: AMEN: 


Iohannes apostolus et euangelista a domino christo: 
electus atque dilectus in tanto amore dilectionis ab eo est 
habitus ut in cena super pectus eius recumberet- Et ad crucem 
astans soli matrem propriam commendasset ut quem nubere 
nolentem ad amplexum uirginitatis asciuerat ipsi etiam custo- 
diendam uirginem tradidisset i5 

Hic itaque cum propter uerbum dei et testimonium ihesu 


. christi exilio in pathmos insulam mitteretur. 


Ilic ab eodem apocalypsis praeostensa describitur ut 
sicut in principio canonis id est libri geneseos incorruptibile 
principium praenotatur- 30 

Ita etiam incorruptibilis finis per uirginem in apocalypsi 
redderetur dicens. ego sum «e et «o initium et finis. hic est 
iohannes qui sciens superuenisse sibi diem egressionis de cor- 
pore conuocatis in efeso discipulis descendit in defossum 
sepulturae suae locum orationeque conpleta reddidit spiritum s; 
tam a dolore mortis factus extraneus quam a corruptione 
carnis noscitur alienus cuius tamen scribturae dispositio uel 
libri ordinatio ideo a nobis per singula non exponitur ut 
scientibus inquirendi desiderium conlocetur. et quaerentibus 
laboris fructus. et deo magisterii doctrina seruetur. . 30 

EXP. PROLOGUS 
INC: CAPIT. APOCALYPSIS 
SCI- IOHANNIS . .- 


XIII- 


CAPITULA APOCALYPSIS. 433 


- Iohannes septem ecclesiis quae sunt in asi& — 
- Seribe ergo quae uidisti et quae sunt et quae oportet 


fieri post haec et sacramentum VII stellarum 


: Post haec uidi ecce osteum apertum in caelo 

. Et uidi in dextera sedentis super thronum librum scribtum 
. Et uidi quod aperuisset agnus unum de VII sigillis 

. Post haec uidi quattuor angelos stantes super quattuor 


angulos terrae 


. Post haec uidi turbam magnam quam dinumerare nemo 


poterat 


- Et cum aperuisset sigillum septimum factum est silentium 


in caelo. - 


. Et uidi alium angelum fortem descendentem de caelo 


amictum nube 


X. Et uox quam audiui de caelo iterum loquentem mecum 
XI. 
XII- 


Et septimus angelus tuba cecinit et factae sunt uoces 
magnae in caelo dicentes» 

Et apertum est templum dei in caelo et uisa est arca 
testamenti eius in templo eius 

Et factum est proelium in caelo. micahel et angeli eius 
proeliabantur cum dracone 


XIII Et uidi aliam bestiam ascendentem de terra et habebat 


XV. 
XVI. 
XVII. 


cornua duo 

Et uidi et ecce agnus stabat super montem sion et cum 
illo centum quadraginta quattuor milia 

Post haec uidi et ecce apertum est templum tabernaculi 
testimonii in caelo» 

Et uenit unus de septem angelis qui habebant VII plagas 
et locutus est mecum dicens. 


- Et post haec uidi alium angelum descendentem de caelo 


habentem potestatem magnam et terra inluminata est a 
gloria eius. 


. Post haec audiui quasi uocem magnam turbarum multarum 


in caelo dicentium alleluia. 


. Et uidi caelum apertum et ecce equus albus et qui sede- 


bat super eum uocabatur fidelis et, uerax. 


: Haec est resurrectio prima beatus et scs- qui habet partem 


in resurrectione prima 


. Et uenit unus. de VII angelis habentib. fialas plenas 


Septem plagis nouissimis» 


. Et ostendit mihi flumen aquae uiuae splendidum tam- 


quam chrystallum 
28 


434 APOCALYPSIS [c. I. 


XXIIII. Et dixit mihi haec uerba fidelissima et uera sunt 
XXV. Ego ihs misi angelum meum testiicari uobis haec in 
ecclesiis 


EXPL. CAPITULA. 
INC. APOCALYPSIS. s 
SCI. IOHANNIS- AMEN. 


^!Apocalypsis ihesu christi quae dedit illi deus 
palam facere seruis suis quae oportet fieri cito» Et significauit 
mittens per angelum suum seruo suo iohanni» ?Qui testimo-:e 
nium perhibuit uerbo dei et testimonium ihesu christi quae- 
cumque uidit» 

*Beatus qui legit et qui audiunt uerb& prophetiae et 
seruant ea quae in e& scribía sunt tempus enim prope est. 

I- Iohannes VII ecclesiis quae sunt in asia» Gratiau 
uobis e£ pax ab eo qui est et qui erat et qui uenturus est» 
Et & septem spiritibus qui in conspectu throni eius sunt 'et 
ab ihesu christo qui est testis fidelis: Primogenitus mor- 
tuorum et princeps regum terrae» Qui dilexit nos et lauit 
nos & peccatis nostris in sanguine suo» *Et fecit nostrum: 
regnum sacerdotes deo et patri suo» Ipsi gloria et imperium 
in saecula saeculorum amen» "Ecce uenit cum nubibus et 
uidebit eum omnis oculus et qui eum pupugerunt» Et plangent 
se super eo omnes tribus terrae etiam amen 

5 Ego sum « et « principium et finis dicit dominus deus» 

Qui est et qui erat. et qui uenturus est omnipotens» ? Ego 
iohannes frater uester» Et particeps in tribulatione et regno 
et patientia in ihesu» Fui in insula quae appellatur paphmos- 
propter uerbum dei et testimonium ihesu» ''Fui in spiritu in 
dominica die et audiui post me. uocem magnam tamquam s» 
tubae ''dicentis» Quod uides scribe inlibro et mitte VIIecclesiis» 
Ephesum. et zmyrnae. et pergamum et thyatirae et sardis- et 
filadelfiae et laodiciae» "Et conuersus sum ut uiderem uocem 


quae loquebatur mecum 
c. IL, 1—12. 


c. I-II] SCIL. IOHANNIS. 435 


Et conuersus uidi VII candelabra aurea» '*Et in medio 
VII candelabrorum similem filio hominis 

Uestitum podere et praecinctum ad mammillas zonam 
auream» "Caput autem eius et capilli erant candidi tamquam 

» lana alba aut tamquam nix» Et oculi eius uelut fiamma 
ignis» '" Et pedes eius similes aericalco sicut in camino ardenti» 
Et uox illius tamquam uox aquarum multarum» !5 Et habebat 
in dextera sua stellas VII 

Et de ore eius gladius utraque parte acutus exiebat. 

1 Et facies eius sicut sol lucet in uirtute sua» "Et cum 
uidissem eum cecidi ad pedes eius tamquam mortuus» Et 
posuit dexteram suam super me dicens noli timere 

Ego sum primus et nouissimus» "Et fui mortuus et ecce 
sum uiuens in saecula saeculorum 

i5 Et habeo claues mortis et inferni» 

II- "Scribe ergo quae uidisti et quae sunt et quae 
oportet fieri post haec» 
3 Sacramentum VII stellarum quas uidisti in dextera mea» 
Et septem candelabra aurea» Septem stellae angeli sunt VII 
seecclesiarum» Et candelabra VII VII ecclesiae sunt» ^' Angelo 
ephesi ecclesiae scribe» Haec dicit qui tenet VII stellas in 
dextera sua» Qui ambulat in medio VII candelabrorum aureo- 
rum» ?Scio opera tua et laborem et patientiam tuam. Et 
quia non potes sustinere malos» Et temptasti eos qui se dicent 
39egse apostolos et non sunt 
Et inuenisti eos mendaces ?*et patientiam habes 
Et sustinuisti propter nomen meum et non defecisti* 
*Sed habeo aduersus te quod caritatem tuam primam reliqueris 
5 Memor esto itaque unde excideris et age paenitentiam 
set prima opera fac* Sin autem uenio tibi et mouebo cande- 
labrum tuum de loco suo» Nisi paenitentiam egeris» *Sed 
hoc habes quia odisti facta nicolaitarum quae ego dico» 
'Qui habet aurem audiat quid spiritus dicat ecclesiis 
Uincenti dabo ei edere de ligno uitae quod est in paradiso 
sdei mei» *Et angelo zmyrnae ecclesiae scribe» Haec dicit 
primus et nouissimus qui fuit mortuus et uiuit» 
c. I, 12 — IT, & 
28* 





436 | APOCALYPSIS [c. Il 


?Scio tribulationem tuam et paupertatem tuam sed diues 
es» Et blasphemaris ab his qui se dicent iudaeos esse et non 
sunt sed sunt synagoga satanae. '"Nihil horum timeas quae 
passurus es» 

Ecce missurus est diabolus ex uobis in carcerem ut : 
temptemini» Et habebitis tribulationem diebus X» Esto fidelis 
usque ad mortem et dabo tibi coronam uitae. 

!Qui habet aurem audiat quid spiritus dicat ecclesiis 

Qui uicerit non laeditur a morte secunda» '" Et angelo 
pergami ecclesiae scribe* Haec dicit qui habet rompheam o 
utraque parte acutam» "Scio ubi inhabitas ubi sedes est 
satanae» Et tenes nomen meum et non negasti fidem meam* 
Et in diebus antipas testis mei fidelis Qui occisus est apud 
uos ubi satanas habitat 

"Sed habeo aduersus te pauca t5 

Habes illic tenentes doctrinam balaam» Qui docebat balaac 
mittere scandalum coram filiis israhel edere et fornicari» '*Ita 
habes et tu tenentes doctrinam nicolaitarum 

Similiter "paenitentiam age» Si nihilominus uenio tibi 
cito et pugnabo cum illis in gladio oris mei* " Qui habet aurem : 
audiat quid spiritus dicat ecclesiis» Uincenti dabo ei manna 
abscondita 

Et dabo ei caleulum candidum in calculo nomen scribtum - 
quod nomo scit nisi qui accipit» '* Et angelo thyatirae ecclesiae 
scribe» Haec dicit filius dei qui habet oculos ut flamma ignis» » 
Et pedes eius similes aericalco 

?Noui opera tua et caritatem et fidem et mysterium et 
patientiam tuam nouissima plura prioribus 

9 Sed habeo aduersus te quia permittis mulierem iezabel- 
Quae se dicit propheten» Docere et seducere seruos meos for-se 
nicari e& manducare de idolothytis» ?' Et dedi illis tempus ut 
paenitentiam agerent et non uult paeniteri à fornicatione sua» 
? Ecce mitto eam in lectum et qui moecantur cum ea in tribu- 
latione maxima» Nisi paenitentiam egerint ab operibus eius 
? et filios eius interficiam in morte » 


Et scient omnes ecclesiae quia ego sum scrutans renes 
c. II, 9—28. 


e. IL) SCI. IOHANNIS. 43 


et corda» Et dabo unicuique uestrum secundum opera uestra» 
Uobis autem dico **ceteris qui thyatirae estis» 
Quicumque non habent doctrinam hanc qui non cogno- 
uerunt altitudines satanae» Quemadmodum dicunt» Non mittam 
s» super uos aliud pondus 
»'Tamen id quod habetis tenete donec ueniam» 
$5 Et qui uicerit et qui custodierit usque in finem opera 
mea. Dabo illi potestatem super gentes "et reget illas in uirga 
ferrea tamquam uas figuli confringentur» Sicut et ego accepi a 
i'epatre meo ? et dabo illi stellam matutinam» ?Qui habet aurem 
audiat. quid spiritus dicat ecclesiis» *' Et angelo ecclesiae 
sardis scribe Haec dicit. qui habet VII spiritus dei et VII 
stellas» | 
Scio opera tua quia nomen habes quod uiuas et mortuus 
es» *Esto uigilans et confirma cetera quae moritura erant» 
Non enim inuenio opera tua plaena coram deo meo» *In mente 
ergo habe qualiter acceperis et serua et paenitentiam age» 
Si ergo non uigilaueris ueniam tamquam fur et nescies qua 
hora ueniam ad te» 
20 *Sed habes pauca nomina in sardis qui non inquinauerunt 
uestimenta sua 
Et ambulant mecum in albis quia digni sunt» *Qui uicerit 
sic uestietur uestimentis albis» Et non delebo nomen eius de 
libro uitae» Et confitebor nomen eius coram patre meo et 
"coram angelis eius» *Qui habet aurem audiat. quid spiritus 
dicat ecclesiis» 'Et angelo filadelfiae ecclesiae scribe» Haec 
dicit sanctus et uerus qui habet clauem dauid» Qui aperit et 
nemo cludit. et cludit et nemo aperit *scio opera tua» Ecce 
dedi coram te ostium apertum quod nemo potest claudere» 
sQuia modicam habes uirtutem et seruasti uerbum meum et 
non negasti nomen meum» *Ecce dabo de synagoga satanae» 
Qui dicunt se iudaeos esse et non sunt sed mentiuntur» 
Ecce faciam illos ut ueniant et adorent ante pedes tuos» Et 
scient quia ego dilexi te 
T €" ÜOuoniam seruasti uerbum patientiae meae» Et ego 


seruabo te ad horam temptationis» Quae uentura est in orbem 
c. I1, 38 — III, 10. 


438 APOCALYPSIS [c. I-II. 


uniuersum» Temptare habitantes in terra» "' Ecce uenio cito 
tene quod habes ut nemo accipiat coronam tuam» " Qui uicerit 
faciam ilum columnam in templo dei mei et foras non egre- 
dietur amplius» Et scribam super eum nomen dei mei 

Nouae hierusalem quae descendet de caelo deo meo et ; 
nomen nouum 

"Qui habet aures audiat quid spiritus dicat ecclesiis» 
4 Et angelo ecclesiae laodiciae scribe» Haec dicit amen testis 
fidelis et uerus qui est principium creaturae dei» "Scio opera 
tu&- quia neque frigidus es. neque calidus» to 

Utinam frigidus esses aut calidus» '*Sed quia tepidus es 
et nec frigidus nec calidus incipiam te euomere ex ore meo 

"Quia dices quod diues sum et locupletatus et nullius 
egeo» Et nescis quia tu es miser et miserabilis et pauper et 
caecus et nudus» '"*Suadeo tibi emere a me aurum ignitum: 
probatum ut locuples fias» Et uestimentis albis induaris et 
non appareat confusio nuditatis tuae» Et collyrio inunge 
oculos tuos ut uideas» "Ego quos amo arguo et castigo» 

Aemulare ergo et paenitentiam age» * Ecce sto ad ostium 
et pulso» Si quis audierit uocem meam » 

Et aperuerit ianuam introibo ad illum et caenabo cum 
illo et ipse mecum 

? Qui uicerit dabo ei sedere mecum in throno meo 

Sicut et ego uici et sedi cum patre meo in throno eius 

2Qui habet aures audiat quid spiritus dicat ecclesiis — s 

III- *! Post haec uidi ecce ostium apertum in caelo» 
Et uox prima quam audiui tamquam tuba loquentis mecum 
dicens» Ascende huc et ostendam tibi quae oportet fieri post 
haec» ?Statim fui in spiritu et ecce sedes posita erat in caelo» 
Et supra sedens *et qui sedebat similis erat aspectui lapidis» 
hiaspidia et sardini» Et hiris erat in circuitu sedis similis 
uisioni zmaragdinae 

*Et in circuitu sedis sedilia uiginti quattuor et super 
thronos XXIIII seniores 

Sedentes cireumamictos uestimentis albis» Et in capitibuss 


eorum coronas aureas» "Et de throno procedunt fulgura et 
c. III, 10 — IV, 5. 





c. IiI-IIil.] SCI. IOHANNIS. 439 


uoces et tonitrua. et VII lampades ardentes ante thronum quae 
sunt VII spiritus dei» "Et in conspectu sedis tamquam mare 
uitreum simile crystallo 
Et in medio sedis et in circuitu sedis quattuor animalia» 
s Plaena oculis ante et retro» "Et animal primum simile leoni 
Et secundum animal simile uitulo» Et tertium animal 
habens faciem quasi hominis» Et quartum animal simile aquilae 
uolantis» *Et quattuor animalia singula eorum habebant alas 
senas» Et in circuitu et intus plaena sunt oculis» Et requiem 
: non habent die et nocte dicentia 
Sanctus sanctus sanctus dominus deus omnipotens» Qui 
erat et qui est. et qui uenturus est 
?Et cum darent illa animalia 
Gloriam et honorem et benedictionem sedenti super 
i» thronum uiuenti in saecula saeculorum 
? Procident XXIIII seniores ante sedentem in throno» 
Et adorabant uiuentem in saecula saeculorum» Et mittent 
coronas suas ante thronum dicentes» ''Dignus es domine deus 
noster accipere gloriam et honorem et uirtutem» Quia tu 
"o creasti omnia et propter uoluntatem tuam erant et creata sunt 
III- *'! Et uidi in dextera sedentis super thronum 
librum scribtum intus et foras» Signatum sigillis septem» ? Et 
uidi angelum fortem praedicantem uoce magna 
Quis est dignus aperire librum et soluere signacula eius» 
35? Et£ nemo poterat in caelo neque in terra neque subtus terra 
aperire librum neque respicere illum» *Et ego flebam multum 
quoniam nemo dignus inuentus est aperire librum nec uidere eum 
* Et unus de senioribus dicit mihi ne fleueris» Ecce uicit leo 
de tribu iuda radix dauid. aperire librum et VII signacula eius» 
80 *Et uidi et ecce in medio throni et quattuor animalium 
et in medio seniorum» 
Agnum stantem tamquam occisum» Habentem cornua 
VII et oculos VII 
Qui sunt spiritus dei missi in omnem terram» " Et uenit 
»et accepit de dextera sedentis de throno librum *et cum aper- 
uisset librum 
c. IV, 5— V, 8. 


440 APOCALYPSIS [e. Itli-V. 


Quattuor animalia et uiginti quattuor seniores ceciderunt 
coram agno 

Habentes singuli thiaras et fialas aureas» Plaenas odora- 
mentorum quae sunt orationes sanctorum» *Et cantant nouum 
canticum. dicentes» Dignus es accipere librum et aperire signa- s 
eula eius» Quoniam occisus es et redemisti nos deo insanguine tuo 

Ex omni tribu et lingua et populo et natione 

?Et fecisti nos deo nostro regnum et sacerdotes et 
regnabunt super terram. " Et uidi et audiui uocem angelorum 
multorum in circuitu throni et animalium et seniorum» Et: 
erat numerus eorum milia milium "dicentium uoce magna 

Dignus est agnus qui occisus est» Accipere uirtutem et 
diuinitatem et sapientiam» Et fortitudinem et honorem 

Et gloriam et benedictionem- " Et omnem creaturam 
quae in caelo est et super terram» Et quae sunt in mari et: 
quae in ea» Omnes audiui dicentes sedenti in throno et agno- 
Benedictio et honor et gloria et potestas in saecula saecu- 
lorum» '*Et quattuor animalia dicebant. amen 

.Et seniores ceciderunt et adorauerunt- 

V. *! Et uidi quod aperuisset agnus unum de septem » 
sigillis» Et audiui unum de quattuor animalibus dicentem 
tamquam uocem thonitrui ueni *et uide» Et ecce equus albus 
et qui sedebat super illum habebat arcum 

. Et data est ei corona et exiuit uincens ut uinceret 

* Et cum aperuisset sigillum secundum- audiui secundum s 
animal dicens ueni 

*Et exiuit alius equus rufus et qui sedebat super illum 
datum est ei ut sumeret pacem de terra» Et ut inuicem se 
interficerent. Et datus estilli gladius magnus» *Et cum aper- 
uisset sigillum tertium» Audiui tertium animal dicens ueni»  » 

Et nidi et ecce equus niger 

Et qui sedebat super eum habebat statera in manu sua» 
*Et audini tamquam uocem in medio quattuor animalium 
dicentium»  Bilibris trittici denario. et tres bilibres hordei 
denario . 35 

Et uinum et oleum ne laeseriss 'Et cum aperuisset 

c. V, 8— VI, 7. 


e. V-V..] SCI. IOHANNIS. 441 


sigillum quartum audiui uocem quarti animalis dicentis ueni 
*et uidi» Et ecce equus pallidus et qui sedebat super eum 
nomen ili mors et infernus sequebatur eum» Et data est illi 
potestas super quattuor partes terrae» 
" Interficere gladio fame et morte et bestiis terrae» *Et 
cum aperuisset quintum sigillum 
Uidi subtus altare animas interfectorum» Propter uerbum 
dei et propter testimonium quod habebant» '^Et clamabant 
uoce magna dicentes» Usque quo domine sanctus et uerus 
wnon iudicas et uindicas sanguinem nostrum de his qui habitant 
terra» ' Et datae sunt singulae stolae albae» Et dictum est 
ilis ut requiescerent tempus adhuc modicum. Donec im- 
pleantur conserui eorum qui interficiendi sunt sicut et illi 
?Et uidi cum aperuisset sigillum sextum» Et terrae 
»motus factus est magnus* Et sol factus est niger tamquam 
saccus cilicinus et luna tota facta est sicut sanguis» '' Et stellae 
ceciderunt super terram» Sicut ficus mittet grossos suos cum 
& uento magno mouetur» "Et caelum recessit sicut liber in- 
uolutus Et omnis mons et insulae de locis suis motae sunt» 
so Et reges terrae et principes et tribuni» Et diuites et fortes 
et omnis seruus et liber absconderunt se in speluncis et petris 
montium» '!Et dicunt montibus et petris» 
Cadite super nos et abscondite nos a facie sedentis 
super thronum et ab ira agni» "Quoniam uenit dies magnus 
sirae ipsorum et quis poterit stare» 
VI. ^! Post haec uidi quattuor angelos stantes super 
quattuor angulos terrae 
. Tenentes quattuor uentos terrae» Ne flarent super terram» 
Neque super mare neque in ullam arborem» *Et uidi alterum 
sangelum ascendentem ab ortu soliss Habentem signum dei 
uiui et clamauit uoce magna» Quattuor angelis quibus datum 
est nocere terrae et mari 'dicens- Nolite nocere terrae- neque 
mari neque arboribus» Quoadusque signemus seruos dei nostri 
in frontibus eorum» *Et audiui numerum signatorum» Centum 
s quadraginta quattuor milia signati» Ex omni tribu filiorum 
israhel» 
c. V1, 7 — VII, 4. 


442 APOCALYPSIS [c. VI-VIII. 


*Ex tribu iuda XII signati 

Ex tribu ruben XII 

Ex tribu gad XII 

* Ex tribu aser XII 

Ex tribu neptalim XII ; 

Ex tribu manasse XII 

'Ex tribu simeon XII 

Ex tribu leui XII - 

Ex tribu isachar XII 

*Ex tribu zabulon XII to 

Ex tribu ioseph XII. — 

Ex tribubeniamin XII signati 

VII- ?*Post haec uidi turbam magnam» Quam dinu- 
merare nemo poterat 

Ex omnibus gentibus. et tribubus et populis et linguis» 
Stantes ante thronum et in conspectu agni» Amicti stholas 
albas et palmae in manibus eorum» "Et clamabant uoce 
magna dicentes» Salus deo nostro qui sedet super thronum 
et agno» "Et omnes angeli stabant in circuitu throni et 
seniorum et quattuor animalium» Et ceciderunt in conspectu» 
throni in facies suas et adorauerunt deum "dicentes: AMEN: 

Benedictio et claritas et sapientia» Et gratiarum actio, Et 
honor et uirtus et fortitudo deo nostro in saecula saeculorum. 
amen 

"Et respondit unus de senioribus dicens mihi» Hi quis 
amicti sunt stholis albis qui sunt et unde uenerunt» '" Et dixi 
ili. domine mi tu scis. Et dixit mihi hi sunt qui ueniunt 
de tribulatione magna» Et lauerunt stolas suas et dealba- 
uerunt eas in sanguine agni» Ideo sunt ante thronum dei ei 
seruiunt ei die ac nocte in templo eius so 

Et qui sedet in throno habitabit super illos» '*Non 
esurient neque sitient amplius» Neque cadet super illos sob 
neque ullus aestus. "quoniam agnus qui in medio throni est 
reget illos et deducet eos ad uitae fontis aquarum 

Et absterget omnem lacrimam ex oculis eorum 2s 

VII- *'!Et cum aperuisset sigillum septimum» 

c. VII, 5 — VIII, 1. 


c. VIIL] SCL IOHANNIS. 443 


Factum est silentium in caelo quasi media hora» *Et uidi 
septem angelos stantes in conspectu dei» Et datae sunt illis 
septem tubae . 
'Et alius angelus uenit et stetit ante altare» Habens 
» turabulum aureum et data sunt illi incensa multa quae sunt 
orationes sanctorum omnium super altare aureum quod est in 
conspectu dei» *Et ascendit fumus incensorum de oratio- 
nibus sanctorum omnium super altare aureum quod est ante 
thronum» Et ascendit fumus incensorum de orationibus sancto- 
:rum de manu angeli coram deo 
* Et accepit angelus turabulum» Et inpleuit illud de igne 
altaris et misit in terram» Et facta sunt thonitrua et uoces 
Et fulgora et terrae motus 
*Et VII angeli qui habebant VII tubas parauerunt se ut 
is tubicinarent 
'Et primus angelus tuba cecinit et facta est grando et 
ignis mixta in sanguine et missum est in terram 
Et tertia pars terrae conbusta est et tertia pars arborum 
conbusta est 
30 Et omne faenum uiride conbustum est» 
*Et secundus angelus tuba cecinit Et tamquam mons 
magnus igne ardens missus est in mare 
Et facta est tertia pars maris sanguis» 'Et mortua est 
tertia pars creaturae quae habet animas» Et tertia pars 
snauium interiit» '" Et tertius angelus tuba cecinit» Et cecidit 
de caelo stella magna ardens tamquam facula» Et cecidit in 
terram in partem fluminum et fontes aquarum 
" Et nomen stellae dicitur absentius* Et facta est tertia 
pars aquarum in absentium» Et multi homines mortui sunt 
s de aquis quia amarae factae sunt» "Et quartus angelus tuba 
cecinit» 
Et percussa est tertia pars solis et tertia pars lunae et 
tertia pars stellarum 
Ut obscuraretur tertia pars eorum ut diei non luceret 
s pars tertia et nocte similiter ' Et uidi et audiui uocem unius 
aquilae uolantis per medium caelum dicentis uoce magna» Uae 
c. VIIL, 1—18. 


444 .APOCALYPSIS [c. VIII, 


uae. uae. habitantibus. in terra» De ceteris uocibus tubae 
trium angelorum qui erant tuba canituri 

^»! Et quintus angelus tuba cecipit- Et uidi stellam de 
caelo cecidisse in terra 

Et data est illi clauis putei abyssi et aperuit puteum : 
abyssi. *Et ascendit fumus putei sicut fornacis magnae» Et 
obseuratus est sol et aer de fumo putei* "Et de fumo putei 
exierunt lucustae in terram» Et data est illis potestas sicut 
habent potestatem scorpiones terrae» *Et praeceptum est illis 
ne laederent faenum terrae t0 

Neque omne uiride neque omnem arborem» Nisi tantum 
homines qui non habent signum dei in frontibus suis» *Et 
datum est illis ne occiderent eos sed ut cruciarentur mensibus 
quinque» | 

Et cruciatus eorum ut cruciatus scorpiü cum percutit: 
hominem 

* Et in diebus illis quaerent homines mortem et non in- 
uenient eam» Et desiderabunt mori et mors fugiet ab eis» 
"Et similitudines lucustarum similes equis paratis in proelium* 
Et super capita earum tamquam coronae similes auro" Et» 
facies earum sicut facies hominum» *Et habebant capillos 
mulierum» Et dentes earum sicut leonum erant» *Et habebant 
loricas sicut loricas ferreas» Et uox alarum earum sicut uox 
curruum equorum multorum currentium in bellum» ''Et ha- 
bebant caudas similes scorpionum» Et aculei erant in caudibusss 
earum potestas earum nocere hominibus mensibus quinque 

" Et habent super se regem angelum abyssi» Cui nomen 
hebraeice abaddon- graece apollion. et latine exterminans 

"Uae. unum abiit- Ecce ueniunt adhuc. duo- uae post 
haec "Et sextus angelus tuba cecinit» 30 

Et audiui uocem unum ex cornibus altaris aurei quod 
est ante oculos dei» ''Dicentem sexto angelo. qui habebat 
tubam. Solue quattuor angelos qui alligati sunt in flumine 
magno eufrate- ''Et soluti sunt quattuor angeli qui parati 
erant in horam et diem et mensem et annum ut occiderent» 
tertiam partem hominum 

c. VIII, 13 — IX, 15. 


c. VIII-X.] SCL IOHANNIS. 445 


'5 Et numerus equestris exercitus uicies milies dena milia 
audiui numerum eorum» "Et ita uidi equos in uisione» Et 
qui sedebant super eos habentes loricas igneas et hyacintinas 
et sulphureas* Et capita equorum erant tamquam capita 

s leonum- Et de ore ipsorum procedit ignis et fumus et sulphor 

'" Ab his tribus plagis occisa est tertia pars hominum» 
De igne et fumo et sulphure qui procedebat ex ore ipsorum 

7? Potestas enim equorum in ore eorum est et in caudis 
eorum» Nam caudae illorum similes serpentibus habentes 

wcapita et in his nocent 

9? Et ceteri homines qui non sunt occisi in plagis neque 
paenitentiam egerunt de operibus manuum suarum» Ut non 
adorarent daemonia et simulacra aurea et argentea et aereas. 
et lapidea et lignea» Quae neque uidere possunt neque audire 

1» neque ambulare» *'Et non egerunt paenitentiam ab homicidiis suis. 
neque a ueneficiis suis- neque a fornicatione sua- neque a furtis suis» 

VIIII. '*^! Et uidi alium angelum fortem descendentem 
de caelo amictum nube 

Et hiris erat in capite eius et facies eius erat ut sol 

20 Et pedes eius tamquam columna ignis» *Et habebat in 
manu sua libellum apertum» Et posuit pedem suum dextrum 
super mare sinistrum autem super terram» *Et clamauit uoce 
magna quemadmodum cum leo rugit» Et cum clamasset locuta 
sunt septem tonitrua uoces suas 

25 *Et cum locuta fuissent septem tonitrua scripturus eram» 
Et audiui uocem de caelo dicentem 

Signa quae locuta sunt septem tonitrua noli ea scribere» 
'Et angelum quem uidi stantem supra mare et supra terram» 
Leuauit manum suam ad caelum *et iurauit per uiuentem in 

seggecula saeculorum» Qui creauit caelum et ea& quae in illo 
sunt» Et terram et ea quae in ea sunt» Et mare et quae in 
eo sunt . 

Quia tempus amplius non erit» 'Sed in diebus uocis 
septimi angeli cum coeperit tuba canere consummabitur 

s mysterium dei- Sicut euangelizauit per seruos suos prophetas 

X. *'Et uox quam audiui de caelo iterum loquentem 

c. IX, 16 — X, 8 


446 APOCALYPSIS c. X. 


mecum et dicentem uade accipe librum apertum de manu 
angeli stantis supra mare et supra terram 

?Et abii ad angelum dicens ei ut daret mihi librum 

Et dicit mihi accipe et deuora illum» Et faciet. amari- 
care uentrem tuum sed in ore tuo erit dulce tamquam mel ; 

?Et accepi librum de manu angeli et deuoraui eum» Et 
erat in ore meo tamquam mel dulce et cum deuorassem eum 
amaricatus est uenter meus» ''Dicit mihi oportet te iterum 
prophetare populis et gentibus et linguis et regibus multis; 
'^'Et datus est mihi calamus similis uirgae dicens surge et:o 
metire templum dei et altare et adorantes in eo *atrium 
quod est foris templum eice foras et ne metieris eum» Quo- 
niam datum est gentibus. Et ciuitatem sanctam calcabunt 
mensibus quadraginta et duobus» *Et dabo duobus testibus 
meis et prophetabunt diebus mille ducentis sexaginta amicti:s 
saccos» *hi sunt duae oliuae in conspectu domini terrae 
stantes 

* Et si quis eos uoluerit nocere» Ignis exiet de ore illorum 
et deuorabit inimicos eorum» Et si quis uoluerit eos laedere 
sic oportet eum occidi» *Hi habent potestatem cludendi caelum » 
ne pluat in diebus prophetiae eorum» Et potestatem habent 
super aquas conuertendi eas in sanguine» Et percutere terram 
omni plaga quotienscumque uoluerint 

"Et cum finierint testimonium suum» Bestia quae ascendit 
de abysso faciet aduersus illos bellum et uincet eos et occidet» 
illos» *Et corpora eorum in plateis ciuitatis magnae quae 
uocatur spiritaliter sodoma et aegyptus ubi et dominus 
eorum crucifixus est» "Et uidebunt de populis et tribus et 
linguis et gentibus corpora eorum» Per tres dies et dimidium 
et corpor& eorum non sinunt poni in monumentis» s 

? Et inhabitantes terram gaudebunt super illos et iucun- 
dabuntur e£ munera mittent inuicem 

Quoniam hi duo prophetae cruauerunt eos qui inhabitant 
terram» "Et post dies tres et dimidium spiritus uitae a deo 
intrauit in eos et steterunt super pedes suos» Et timor magnus s. 


accidit super eos qui uidebant eos» '*Et audierunt uocem 
c. X, 8 — XI, 12. 


c. X-XII.] SCI. IOHANNIS. 447 


magnam de caelo dicentem illis ascendite huc» Et ascenderunt 

in caelum in nube» Et uiderunt eos inimici eorum» ''Et in 

illa hora factus est terrae motus magnus et decima pars ciui- 

tatis cecidit» Et occisa sunt de terrae motu nomina. hominum 
s VII milia» 

Et reliqui in timore sunt missi- et dederunt gloriam deo 
caeli» '*Uae secundum abiit» Uae tertium ueniet cito» 

XI. "Et septimus angelus tuba cecinit» Et factae 
sunt uoces magnae in caelo dicentes» Factum est regnum huius 

::mundi domini nostri et ihesu christi eius. et regnauit in sae- 
cula saeculorum» '"*Et XXIIII seniores qui in conspectu dei 
sedent in sedibus suis 

Ceciderunt in facies suas et adorauerunt deum " dicentes» 
Gratias agimus tibi domine deus omnipotens. qui es et qui 

seras» Et quia accepisti uirtutem tuam magnam et regnasti 
5 et jratae sunt gentes* 

Et aduenit ira tua et tempus mortuorum» Iudicare et 
reddere mercedem seruis tuis prophetis et sanctis et timen- 
tibus nomen tuum» Pusilis et magnis et exterminandi eos 

soqui corruperunt terram 

XII. "Et apertum est templum dei in caelo et uisa 
est arca testamenti eius in templo eius» Et facta sunt fulgora et 
uoces et terrae motus et grando magna» '^! Et signum magnum 
apparuit in caelo» Mulier amicta sole et]una sub pedibus eius» Et in 

s capite eius corona stellarum duodecim- * Et in utero habens et 
clamabat parturiens et cruciatur ut pariat» 'Et uisum est 
aliud signum in caelo» Et ecce draco magnus rufus habens capita 
septem et cornua decem» Et in capitibus eius septem diademata 

*Et cauda eius trahebat tertiam partem stellarum caeli 

set misit eas in terram — 

Et dracho stetit ante mulierem quae erat paritura ut 
cum peperisset filium eius deuoraret* *Et peperit filium 
masculum qui recturus erit omnes gentes in uirga ferrea 

Et raptus est filius eius ad deum et ad thronum eius 

25 * Et mulier fogit in solitudinem ubi habet locum paratum 
& deo» Ut ibi pascant illam diebus mille ducentis sexaginta 

e. XL 12 — XII, 6. 


e 


448 APOCALYPSIS [c. XIII. 


XIII- "Et factum est proelium in caelo. micahel et 
angeli eius proeliabantur cum drachone* Et dracho pugnabat 
et angeli eius "et non ualuerunt» Neque locus inuentus est 
eorum amplius in caelo» *Et proiectus est dracho ille magnus 
serpens antiquus qui uocatur diabolus et satanas» Qui seducit : 
uniuersum orbem proiectus est in terram et angeli eius cum 
illo missi sunt» '" Et audiui uocem magnam in caelo dicentem 

Nunc facta est salus et uirtus et regnum dei nostri et 
potestas christi eius. " 

Quia proiectus est accusator fratrum nostrorum T 

Qui aecusabat illos ante conspectum dei nostri. die ac 
nocte» " Et ipsi uicerunt illum propter sanguinem agni et 
propter uerbum testimonii sui» Et non dilexerunt animas suas 
usque ad mortem» "Propterea laetamini caeli et qui habitatis 
in eis» Uae terrae et mari qui& descendit diabolus ad uos» 
habens iram magnam sciens quod modicum tempus habet 

" Et postquam uidit dracho quod proiectus esset in terram 
persecutus est mulierem quae peperit masculum» '*Et datae 
sunt mulieri duae alae aquilae magnae» Ut uolaret in desertum 
in locum suum» Ubi alitur per tempus et tempora et dimi-» 
dium temporis a facie serpentis» '*Et misit serpens ex ore 
suo aquam post mulierem tamquam flumen ut eam faceret 
trahi & flumine 

'Et adiuuit terra mulierem et aperuit terra os suum 

Et absorbuit flumen quod misit dracho de ore suo 5 

"Et iratus est dracho in mulierem» Et abiit facere 
proelium cum reliquis de semine eius» Qui custodiunt mandata 
dei et habent testimonium ihesu 

'" Et stetit supra harenam maris» '^' Et uidi de mare 
bestiam ascendentem habentem capita VII et cornua decem. » 
Et super cornua eius decem diademata» Et super capita eius 
nomen blasphemiae 

*Et bestiam quam uidi similis erat pardo et pedes eius 
sicut ursi» Et os eius sicut. os leonis» Et dedit illi dracho 
uirtutem suam et potestatem magnam» *'Y*£i uidi unum de» 
capitibus eius quasi occisum in morte et plaga mortis eius 

c. XII, ? — XIII, 8. 


c. XII-XIIII.] BCI. IOHANNIS. 449 


curata est» Et admirata est uniuersa terra post bestiam. 
*Et adorauerunt drachonem quia dedit potestatem bestiae 
Et adorauerunt bestiam dicentes» Quis similis bestiae 
et quis poterit pugnare cum ea» "Et datum est ei loqui 
s magna et blasphemiae» Et data est illi potestas facere menses 
quadraginta et duo 
* Et aperuit os suum in blasphemias ad deum blasphemare 
nomen eius et tabernaculum eius et eos qui in caelo 
habitant» 'Et datum est illi bellum facere cum sanctis et 
1? uincere illos 
Et data est ei potestas in omnem tribum et populum 
et linguam et gentem 
* Et adorabunt eum omnes qui inhabitant terram quorum 
non sunt scripta nomina in libro uitae agni qui occisus est 
wab origine mundi» *Si quis habet aures audiat» '"Qui in 
captiuitatem- in captiuitatem uadit» Qui in gladio occiderit 
oportet eum in gladio occidi. 
Hic est patientia et fides sanctorum» 
XIII- "Et uidi aliam bestiam ascendentem de terra 
30 Et habebat cornua duo similia agni» Et loquebatur sicut 
dracho» "Et potestatem prioris bestiae omnem faciebat in 
conspectu eius» Et facit terram et inhabitantes in eam ad- 
orare bestiam primam cuius curata est plaga mortis» "Et 
facit signa magna ut etiam ignem faceret de caelo descendere 
jn terram in conspectu hominum» "'*Et seducit habitantes 
terram propter signa quae data sunt illi facere in conspectu 
bestiae dicens habitantibus in terram ut faciant imaginem 
bestiae quae habet plagam gladii et uixit» 
'5 Et datum est illi ut daret spiritum imagini bestiae» 
n Ut et loquatur imago bestiae 
Et faciet ut quicumque non adorauerit imaginem bestiae 
occidatur. '*Et faciet omnes pusillos et magnos: Et diuites 
et pauperes et liberos et seruos 
Habere caracter in dextra manu aut in frontibus suis. 
s!'Et ne quis , ossit emere aut uendere nisi qui habet caracter 


nominis bestiae aut numerum nominis eius 
c. XIII, 8—17. 
29 


TFITAN 


450 APOCALYPSIS [e. XIIlI-XV. 


** Hic sapientia est qui habet intellectum conputet numerum 
bestiae» Numerus enim hominis est et numerus eius est- DOLX-VT. 

XV. '^' Et uidi et ecce agnus stabat super montem 
sion et cum illo CXLIIII milia» Habentes nomen eius et 
nomen patris eius scribtum in frontibus suis» *Et audiui uocem ; 
de caelo tamquam uocem aquarum multarum et tamquam 
uocem thonitrui magni 

Et uocem quam audiui sicut citharedorum citharizantium 
in citharis suis* *Et cantabant quasi canticum nouum ante 
sedem et ante quattuor animalia et seniores» Et nemo poterat w 
dicere canticum nisi illa centum quadraginta quattuor milia 
qui empti sunt de terra 

*Hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati uirgines 
enim sunt 

Hi sunt qui sequuntur agnum quocumque ierit " 

hi empti sunt ex omnibus primitiae deo et agno- 'Et in 
ore ipsorum non est inuentum mendacium sine macula sunt» 
*Et uidi alterum angelum uolantem per medium caelum» 
Habentem euangelium aeternum» Ut euangelizaret sedentibus 
super terram» Et super omnem gentem et tribum et linguam:o 
et populum "dicens magna uoce» Timete deum et date illi 
honorem quia uenit hora iudicii eius» Et adorate eum qui 
fecit caelum et terram mare et fontes aquarum» Et alius 
angelus secutus est dicens» Cecidit cecidit babylon illa magna 
quae à uino fornicationis suae potionauit omnes gentes 25 

*Et alius angelus tertius secutus est illos dicens uoce 
magna» Siquis adorauerit bestiam et imaginem eius et acce- 
perit caracterem in fronte sua aut in manu sua* '^Et hic 
biberit de uino irae dei qui mixtus est mero in calice irae 
ipsius» Et cruciabitur igne et sulphure in conspectu angelorum so 
sanctorum et ante conspectum agni ''et fumus tormentorum 
eorum in saecula saeculorum ascendit» Nec habent requiem 
die ac nocte qui adorauerunt bestiam et imaginem eius 

Et si quis acceperit caracterem nominis eius» 

"Hic patientia sanctorum qui custodiunt mandata dei etss 


fidem ihesu* "Et audiui uocem de caelo dicentem 
c. XIII, 18 — XIV, 18. 





e. XV-XVI.] SCI. IOHANNIS. 451 


Scribe beati mortui qui in domino moriuntur- A modo 
iam dicit spiritus ut requiescant a laboribus suis 

Opera enim illorum secuntur illos» '*Et uidi et ecce 
nubem candidam 

; Et supra nubem sedentem similem filio hominis» Habentem 
in capite suo coronam auream et in manu sua falcem acutam» 
" Et alter angelus exiuit de templo clamans uoce magna ad 
sedentem super nubem» Mitte falcem «uam et mete quia uenit 
hora ut metatur» Quoniam aruit messis terrae 

10 "5 Et misit qui sedebat supra nubem falcem suam in terram 
et messuit terram» "Et alius angelus exiuit de templo quod 
est in caelo» Habens et ipse faleem acutam» '* Et alius an- 
gelus de altari qui habet potestatem supra ignem» Et clamauit 
uoce magna qui habebat falcem acutam dicens 

i5 Mitte faleem tuam acutam et uindemia botruos uineae 
terrae quoniam maturae sunt uuae eius. 

7 Et misit angelus faleem suam in terram et uindemiauit 
uineam terrae et misit in lacum irae dei magnum» ?' Et cal- 
catus est lacus extra ciuitatem 

30 Et exiuit sanguis de laco usque ad frenos equorum per 
stadia mille sexcenta 

'^' Et uidi aliud signum in caelo magnum et mirabile 

Angelos VII habentes plagas VII nouissimas» Quoniam 
in ilis consummata est ira dei» ?*Et uidi mare uitreum 

z: mixtum igne 

Et eos qui uicerunt bestiam et imaginem illius e£ numerum 
nominis eius stantes supra mare uitreum» Habentes citharas 
dei *et cantantes canticum mosi serui dei» 

Et canticum agni dicentes magna et mirabilia opera tua 

s» domine deus omnipotens 

Iustae et uerae uiae tuae rex saeculorum» *'Quis non 
timebit domine et magnificauit nomen tuum quia solus pius 
es» Quoniam omnes gentes uenient et adorabunt in conspectu 
tuo quoniam iudicia tua manifesta sunt 

2 XVI. *Et post haec uidi et ecce apertum est templum 
tabernaculi testimonii in caelo» *Et exierunt VII angeli. 

e. XIV, 18 — XV, 6 
29 * 


452 APOCALYPSIS [c. XVI. 


habentes VII plagas de templo» Uestiti lapide mundo can- 
dido et praecincti circa pectora zonis aureis 

7TEt unus ex quattuor animalibus dedit VII angelis fialas 
aureas plaenas iracundia dei uiuentis in saecula saeculorum 

*Et inpletum est templum fumo a maiestate dei et de; 
uirtute eius» Et nemo poterat introire in templum donec 
consummarentur VII plagae VII angelorum 

$5! Et audiui uocem magnam de templo dicentem septem 
angelis» Ite et effundite VII fialas irae dei in terram» *Et 
abiit primus et effudit fialam suam in terram et factum est: 
uulnus saeuum ac pessimum in homines qui habent caracter 
bestiae et eos qui adorauerunt imaginem eius» ?Et secundus 
effudit fialam suam in mare et factus est sanguis tamquam 
mortui et omnis anima uiuens mortua est in mari 

*Et tertius effudit fialam suam super flumina et superis 
fontes aquarum et factus est sanguis» 'Et audiui angelum 
quartum dicentem iustus es qui es et qui eras sanctus qui 
haec iudicasti» *(uia sanguinem sanctorum et prophetarum 
fuderunt et sanguinem eis dedisti bibere digni sunt» "Et audiui 
altare dicens etiam domine deus omnipotens uera et iustas 
iudicia tua» *Et quartus effudit fialam suam in solem et datum 
est illi aestus afficere homines igni» ? Et aestuauerunt homines 
aestu magno» Et blasphemauerunt nomen dei habentis potesta- 
tem super has plagas» Neque egerunt paenitentiam ut darent 
ili gloriam» 'Et quintus effudit fialam suam super sedem» 
bestiae et factum est regnum eius tenebrosum» Et conman- 
dauerunt linguas suas prae dolore» " Et blasphemauerunt deum 
caeli prae doloribus et uulneribus» Et non egerunt paeniten- 
tiam ex operibus suis» ''Et sextus effudit fialam suam in 
flumen illud magnum eufraten» Et siccauit aquam eius uts 
praepararetur uia regibus ab ortu solis» ' Et uidi de ore dra- 
chonis et de ore bestiae et de ore pseudoprophetae* Spiritus 
tres inmundos in modum ranarum. '*Sunt enim spiritus dae- 
moniorum facientes signa» Et procedent ad reges totius terrae 
congregare illos in proelium ad diem magnum dei omnipotentis» ss 


* Ecce uenio sicut fur- beatus qui uigilat et custodit uestimenta 
XV, 6 — XVI, 15. 


e. XVI-XVIL] SCI. IOHANNIS. 453 


sua ne nudus ambulet et uideant turpidinem eius» '*Et con- 
gregauit illos in locum qui uocatur hebraeicae magedon» ''Et 
Septimus effudit fialam suam in aerem» Et exiuit uox magna 
de templo a throno dicens factum est 

" '5 Et, facta sunt fulgora et uoces et tonitrua» Et terrae 
motus magnus qualis numquam fuit ex quo homines fuerunt 
super terram talis terrae motus sic magnus 

7? Et facta est ciuitas magna in tres partes et ciuitates 
gentium ceciderunt» Et babylon magna uenit in memoria ante 
wdeum dare ei calicem uini indignationis irae eius» * Et omnis 
insula fugit e£ montes non sunt inuenti» *'Et grando magna 
sicut, talentum descendit de caelo in homines» Et blasphema- 
uerunt homines deum propter plagam grandinis et quoniam 
magna facta est uehementer 

15 XVII- '^'! Et uenit unus deseptem angelis qui habebat 
septem fialas et locutus est mecum dicens» Ueni ostendam 
tibi damnationem meretricis magnae quae sedet super aquas 
multas» *Cum qua fornicati sunt reges terrae et inebriati 
sunt qui inhabitant terram de uino prostitutionis eius» 

20 ? Et abstulit me in deserto in spiritu» Et uidi mulierem 
sedentem super bestiam coccineam plaenam nominibus blasphe- 
miae habentem capita VII et cornua X» *Et mulier erat cir- 
cumdata purpura et coccino» Et inaurata auro et lapide prae- 
tioso et margaritis» Habens poculum aureum in manu sua 

* plaenum abominatione et inmunditia et fornicationis eius 

* Et in fronte eius nomen scribtum mysterium babylon 
magna» Mater fornicationum et abominationum terrae. 

*Et uidi mulierem ebriam de sanguine sanctorum et de 
sanguine martyrum ihesu 

30 Et miratus sum cum uidissem illam admiratione magna. 
'Et dixit mihi angelus quare miraris 

Ego tibi dicam sacramentum mulieris et bestiae quae 
portat eam» Qui habet capita VII et decem cornua. *Bestia 
quam uidisti fuit et non est et ascensura est de abysso et in 

esinteritum ibit» Et mirabantur inhabitantes terram» Quorum 


non sunt scribta nomina in libro uitae a constitutione mundi- 
c. XVI, 15 — XVII, 8. 


454 APOCALYPSIS [c. XVII-XVIIL 


Uidentes bestiam quae erat et non est» ?Et hic est sensus 
qui habet sapientiam 

Septem capita. septemontes sunt super quos mulier sedet. 
! Et reges VII sunt quinque ceciderunt. unus est et alius 
nondum uenit " 

Et cum uenerit oportet illum breue tempus manere» " Et 
bestia quae erat et non est» Et ipsa octaua est et de VII 
est et in interitum uadet- " Et decem cornua quae uidisti decem 
reges sunt qui regnum non acceperunt» Sed potestatem tam- 
quam reges una hora accipiunt post bestiam i9 

5Hi unum consilium habent et uirtutem et potestatem 
suam bestiae tradent 

" Hi eum agno pugnabunt et agnus uincet illos» 

Quoniam dominus dominorum est. et rex regum» Et qui 
cum illo sunt uocati electi et fideles» '5Et dixit mihi aquas :s 
quas uidisti ubi meretrix sedet. 

Populi sunt et gentes et linguae» '*Et decem cornua 
quae uidisti et bestiam 

Hi odient fornicariam et desolatam facient illam et nudam. 
Et carnes eius manducabunt et ipsam igni concremabunt. s» 

"Deus enim dedit in corda eorum ut non faciant quod 
illi placitum est ut dent regnum suum bestiae 

Donec consummentur uerba dei» '?Et mulierem quam 
uidisti est ciuitas magna quae habet regnum super reges terrae» 

XVIII- '^'! Et post haec uidi alium angelum descen- ss 
dentem de caelo habentem potestatem magnam» Et terra in- 
luminata est a gloria eius» * Et exclamauit in forti uoce dicens» 
Cecidit cecidit babylon magna 

Et facta est habitatio daemoniorum» Et custodia omnis 
Spiritus inmundi- Et custodia omnis uolucris inmundae-» e 
*Quia de ira fornicationis eius biberunt omnes gentes» Et 
reges terrae cum illa fornicati sunt» Et mercatores terrae de 
uirtute deliciarum eius diuites facti sunt» 'Et audiui aliam 
uocem dicentem exite de illa populus meus 

Ut ne participes sitis delietorum eius» Et de plagis eius» 
non accipiatis e 
e. XVII, 8 - XVIII, 4, 


c, XVIII] SCIL. IOHANNIS. 455 


*Quoniam peruenerunt peccata eius usque ad caelum 
Et recordatus est deus iniquitatum eius *reddite illi sicut 
ips& reddidit» Et duplicate duplicia secundum opera eius» In 
poculo quo miscuit miscete illi» Duplum "quantum glorificauit 
» se et in deliciis fuit tantum date illi tormentum et luctum 
Quia in corde suo dicit sedeo regina et uidua non sum 
et luctum non uidebo 
*Ideo in una die uenient plagae eius mors et luctus et 
fames et igni conburetur» Quia fortis est deus qui iudicauit 
illam» ?Et flebunt et plangent se super illam reges terrae qui 
cum illa fornicati sunt et in deliciis uixerunt 
Cum uiderint fumum incendii eius» " Longe stantes propter 
timorem tormentorum eius. Dicentes uae- uae- ciuitas illa magna 
babylon. ciuitas illa fortis» Quoniam una hora uenit iudicium tuum 
15 ! Et negotiatores terrae flebunt et lugebunt super illam» 
Quoniam merces eorum nemo emet amplius» "Merces auri 
et argenti et lapidis praetiosi» Et margaritis et byssi» Et 
purpurae et sirici et cocci» Et omne lignum thynum» Et 
omnia uasa eboris» Et omnia uasa de lapide praetioso et 
*ogeramento et ferro et marmore» ?* Et cinnamomum et amomum 
Et odoramentorum et ungenti et turis et uini et olei 
et similae trittici 
Et iumentorum et ouium et equorum et raedarum 
Et mancipiorum et animarum hominum» '*Et poma tua 
*desiderii animae discessit à te» Et omnia pinguia et praeclara 
perierunt a te» Et amplius illa iam non inuenient mercatores 
horum qui diuites facti sunt ab ea 
Longe stabunt propter timorem tormentorum eius. Flentes 
et lugentes '*et dicentes» Uae- uae- ciuitas illa magna quae 
s amicta erat byssino et purpura et cocco» Et deaurata auro 
et lapide praetioso et margaritise Quoniam una hora destitutae 
sunt tantae diuitiae 
"Et omnis gubernator et omnis qui in locum nauigat 
Et nautae et qui mari operantur» Longe steterunt '" et 
55clamauerunt» Uidentes locum incendii eius 
Dicentes quae similis ciuitati huic magnae» '* Et miserunt 
c. XVIII, 5—19. 





456 APOCALYPSIS [c. XVIII -XVIII. 


puluerem super capita sua» Et clamauerunt flentes, et lugentes 
dicentes. uae- uae. ciuitas magna» In qua diuites facti sunt 
omnes qui habent naues in mari de praetiis eius quoniam una 
hora desolata est 

? Exulta super eam caelum et sancti» Et apostoli et s 
prophetae» Quoniam iudicauit deus iudicium uestrum de illa» 
?' Et sustulit unus angelus fortis lapidem quasi molarem magnum 
et misit in mare dicens» Hoc inpetu mittitur babylon magna 
illa ciuitas et ultra iam non inuenietur- 

? Et uox citharaedorum et musicorum et tibia canentium : 
et tuba non audietur in ea amplius 

Et uox molae non audietur in ea amplius» *? Et lux 
lucernae non lucebit tibi amplius. Et uox sponsi et sponsae 
non audietur adhuc in te» Quia mercatores tui erant principes 
terrae» Quia in ueneficiis tuis errauerunt omnes gentes. 1$ 

^Et in ea sanguis prophetarum et sanctorum inuentus 
est et omnium qui interfecti sunt in terra 

XVIIII- '*^'!Post haec audiui quasi uocem magnam 
turbarum multarum in caelo dicentium alleluia» 

Salus et gloria et uirtus deo nostro est» *Quia uera et» 
iusta iudicia sunt eius» Qui iudicauit de meretrice magna quae 
corrupit terram in prostitutione sua» Et uindicauit sanguinem 
seruorum suorum de manibus eius» * Et iterum dixerunt alleluia» 
Et fumus eius ascendit in saecula saeculorum» * Et ceciderunt 
seniores XXIIII et quattuor animalia et adorauerunt deums 
sedentem super thronum» Dicentes. amen alleluia» 'Et uox 
de throno exiuit dicens» Laudem dicite deo nostro omnes serui 
eius» Et qui timetis eum pusilli e£ magni 

*Et audiui quasi uocem tubae magnae» Et sicut uocem 
aquarum multarum» Et sicut uocem thonitruum magnorum 
dicentium alleluia 

Quoniam regnauit dominus deus noster ommipotens. 

"Gaudeamus et exultemus et demus gloriam ei 

Quia uenerunt nuptiae agni et uxor eius praeparauit se» 
5Et datum est ili ut cooperiat se byssinum splendens can-a 


didum» Byssinum enim iustificationes sunt. sanctorum» *Et 
c. XVIII, 19 — XIX, 9. 


c. XVIIiI-XX.] SCI. IOHANNIS. 457 


dicit mihi scribe beati qui ad caenam nuptiarum agni uocati 
sunt» Et dicit mihi haec uerba. uerba dei sunt» 
! Et cecidi ante pedes eius ut adorarem eum» Et dicit 
mihi uide ne feceris 
» Conseruus tuus sum et fratrum tuorum habentium testi- 
monium ihesu» Deum adora» Testimonium enim ihesu est 
Spiritus prophetiae» 
XX. "Et uidi caelum apertum et ecce equus albus 
et qui sedebat super eum uocatur fidelis et uerax uocatur» 
w Et iustitiam iudicat et pugnat: "Oculi eius sicut flamma 


Et in capite eius diademata multa- Habens nomen scriptum 
quod nemo nouit nisi ipse» '" Et uestitus erat uestem aspersa 
sanguine . 

1 Et uocabatur nomen eius uerbum dei» '*Et exercitus qui 
sunt in caelo sequebatur eum in equis albis | 

Uestiti byssinum album mundum» '5 Et de ore ipsius pro- 
cedit gladius acutus ut in ipso percutiat gentes et ipse reget 
eos in ferrea uirga» Et ipse calcat torcular uini furoris irae 

so dei omnipotentis 

1! Et habet in uestimento et super femore suo scribtum- 
rex regum et dominus dominantium. 

' Et uidi unum angelum stantem in sole» Et clamauit uoce 
magna dicens omnibus auibus quae uolabant per medium caeli 

2 Uenite congregamini ad caenam magnam dei» 

5 Ut manducetis carnes regum et carnes tribunorum 

Et carnes fortium» Et carnes equorum et sedentium in 
ipsiss Et carnes omnium liberorum ac seruorum et pusillorum 
ac magnorum. 

90 !Et uidi bestiam et reges terrae» Et exercitus eorum 
congregatos 

Ad faciendum proelium cum illo qui sedebat in equo cum 
exercitu eius 

* Et adpraehensa est bestia et cum illo pseudoprophetae» 

» Qui fecit signa coram ipso quibus seduxit eos. Qui acceperunt 
caracterem bestiae. 
c. XIX, 9—20. 





458 APOCALYPSIS [e. XX-XXI. 


Qui et adorant imaginem eius» Uiui missi sunt hi duo 
in stagnum ignis ardentis sulphore» 

? F£& ceteri occisi sunt in gladio sedentis super equum 
qui procedit de ore ipsius 

Et omnes aues saturatae sunt carnibus eorum s 

*.! Et uidi angelum descendentem de caelo habentem 
clauem abyssi» Et catenam magnam in manu sua 

? Et. adpraehendit drachonem serpentem antiquum qui est 
diabolus et satanas» Et ligauit eum per annos mille» *Et 
misit eum in abyssum et clausit Et signauit super illum ut:o 
non seducat amplius gentes donec consummentur mille anni» 
Post haec oportet illum solui modico tempore» * Et uidi sedes 
et sederunt super eas et iudicium datum est illis» Et animas 
decollatorum propter testimonium ihesu et propter uerbum 
dei» Et qui non adorauerunt bestiam neque imaginem eius. 
Nec acceperunt caracterem eius in frontibus aut in manibus 
suis» Et uixerunt et regnauerunt cum christo mille annis» 
5 Ceteri mortuorum non uixerunt donec consummentur mille anni» 

XXI. haec est resurrectio prima» *Beatus et sanctus 
qui habet partem in resurrectionem prima: 20 

In his secunda mors non habet potestatem. Sed erunt 
sacerdotes dei et christi et regnabunt cum illo mille annis» 
'Et cum consummati fuerint mille anni soluitur satanas de 
carcere suo» *Et exiuit et seducet gentes quae sunt super 
quattuor angulos terrae gog et magog» Et congregauit eos in*s 
proelium quorum numerus est sicut harena maris» *Et ascen- 
derunt super latitudinem terrae» Et circuierunt castra sancto- 
rum et ciuitatem dilectam 

Et descendit ignis a deo de caelo et deuorauit eos 

"Et diabolus qui seducebat eos missus est in stagnum» 
ignis et sulphuris» Ubi est bestia et pseudoprophetase» Et 
eruüciabuntur die ae nocte in saecula saeculorum» "'Et uidi 
thronum magnum candidum et sedentem super eum» À cuius 
aspectu fugit terra et caelum 

Et locus non est inuentus ab eis» ''Et uidi mortuos:s 


magnos et pusillos stantes in conspectu throni 
c. XIX, 20 — XX, 12. 


c. XXI-XXII.] SCI. IOHANNIS. 459 


Et libri aperti sunt et alius liber apertus est qui est 
uitae» Et iudicati sunt mortui ex his quae scripta erant. in 
libris secundum opera ipsorum» Et dedit mare mortuos qui 
in eo erant» Et mors et inferus dederunt mortuos qui in 

s ipsis erant» Et iudicatum est de singulis secundum opera 
ipsorum 

"Et infernus et mors missi sunt in stagnum ignis 

Haec mors secunda est. stagnum ignis "et qui non est 
inuentus in libro uitae scribtus missus est in stagnum ignis. 

19?! Et. uidi caelum nouum et terram nouam» Primum enim 
caelum et prima terra abiit. e£ mare iam non est 

* Et ciuitatem sanctam hierusalem nouam- uidi descen- 
dentem de caelo a deo paratam sicut sponsam ornatam uiro 
suo» * Et audiui uocem magnam de throno dicentem. ecce taber- 

:: naculum dei cum hominibus» 

Et habitat cum eis et ipsi populus eius erunt et ipse 
deus cum eis erit eorum deus» 

! Et absterget deus omnem lacrimam ab oculis eorum 

Et mors ultra non erit neque luctus neque clamor neque 

: dolor erit* Ultra quae prima abierunt. *Et dixit qui sedebat 
in throno ecce noua facio omnia. 

Et dixit mihi scribe quia haec uerba fidelissima sunt et 
uera» Et dixit mihi factum est» Et ego sum « et o initium 
et finis 

25 Ego sitienti dabo de fonte aquae uiuae» *Qui uicerit 
possidebit haec 

Et ero illi deus et ille erit mihi filius» *Timidis autem 
et incredulis et exsecratis et homicidis et fornicatoribus et 
ueneficis et idolatris et omnibus mendacibus pars illorum erit 

s jn stagno ardenti 

Igne et sulphure quod est mors secunda. 

XXII- *Et uenit unus de septem angelis» Habentibus 
fialas plenas septem plagis nouissimis* Et locutus est mecum 
dicens. ueni ostendam tibi sponsam uxorem agni» " Et sustulit 

5 me in spiritu in montem magnum et altum» Et ostendit mihi 


ciuitatem sanctam hierusalem descendentem de caelo a deo 
c. XX, 12— XXI, 10. 





460 APOCALYPSIS [c. XXII. 


"habentem claritatem dei» Lumen eius simile lapidi praetioso 
tamquam lapidi jaspidis sicut crystallum» " Et habebat murum 
magnum et altum» Habens portas XII et nomina scribta quae 
sunt nomina XII tribuum filiorum israhel 

? Ab oriente portae tres. 

Ab aquilone portae tres. 

Ab austro portae tres 

Ab occasu portae tres 

* Et murus,ciuitatis habens fundamenta duodecim 

Et in ipsis duodecim nomina duodecim apostolorum etw 
agni» "Et qui loquebatur mecum habebat mensuram harun- 
dinem auream 

Ut metiretur ciuitatem et portas eius et murum 

'5 Et ciuitas in quadro posita est» Et longitudo tanta est 
quanta et latitudo T 

Et mensus est ciuitatem de harundine per stadia duo- 
decim milia» Longitudo et latitudo eius aequalia sunt» "Et 
mensus est murus eius centum quadraginta quattuor cubitorum 
mensura hominis quae est angeli» '*Et erat structura muri 
eius ex lapide iaspide» Ipsa uero ciuitas auro mundo simile so 
uitro mundo; 

? Fundamenta muri ciuitatis omni lapide praetioso ornata. 
Fundamentum primum iaspidis» Secundus sapphyrus. Tertius 
carcedonius» Quartus zmaragdus» *'Quintus sardonix. Sextus 
sardonius» Septimus chrysolitus» ^ Octauus byrillus. Nonus s 
topazius 

Decimus chysoliprassus 

Undecimus yacintus» 

Et duodecimus ametistus | 

*' Et duodecim portae. duodecim margaritae sunt per sin- » 
gulas. Et singulae portae erant singulae margaritis» Et plateae 
ciuitatis aurum mundum tamquam uitrum perlucidum et 
templum non uidi in ea 

Dominus enim deus omnipotens templum illius est et 
agnus» * Et ciuitas non eget sole neque luna ut luceant ina 


ea nam claritas dei inluminauit eam 
c. XXI, 11—28. 


c. XXII-XXIIIL] SCI. IOHANNIS. 461 


Et lucerna eius est agnus 
"Et ambulant gentes per lumen eius. Et reges. terrae 
adferent gloriam suam et honorem in illam 
* Et portae eius non cludentur per diem» Nox enim non 
s» est illic **et adferent gloriam et honorem gentium in illam» 
Nec intrauit in illa aliquid coinquinatum et faciens abomi- 
nationem et mendacium» Nisi qui scripti sunt in libro uitae agni 
XXIII. **'! Et ostendit mihi flumen aquae uiuae splen- 
didum tamquam chrystallum 
10 Procedentem de sede dei et agni *in medio plateae eius 
Ex utraque parte fluminis lignum uitae adferens fructus 
duodecim per menses singula reddentia fructum suum» Et 
folia ligni ad sanitatem gentium» *Et omne maledictum non 
erit amplius: | 
T Et sedes dei et agni in illa erunt» Et serui eius seruient 
illi *et uidebunt faciem eius et nomen eius in frontibus eorum» 
*Et nox ultra non erit et non egebunt lumine neque 
lumine solis quoniam dominus deus inluminauit illos» 
Et regnabunt in saecula saeculorum. 
20 XXIII. *Et dixit mihi haec uerba fidelissima et 
uera sunt 
Et dominus deus spiritum prophetarum 
Misit angelum suum ostendere seruis suis quae oportet 
fieri cito " et ecce uenio uelociter» Beatus qui custodit uerba 
ssprophetiae libri huius» *Ego iohannes qui audiui et uidi haec- 
Et postquam audissem et uidissem» Cecidi ut adorarem 
ante pedes angeli qui mihi haec ostendebat 
*Et dicit mihi uide ne feceris conseruus tuus sum et 
fratrum tuorum prophetarum et éorum qui seruant uerba 
solibri huius 
f'Tempus enim prope est ''qui nocet noceat adhuc 
Et qui in sordibus est sordescat adhuc» Et iustus iusti- 
tiam faciat adhuc* 
Et sanctus sanctificetur adhuc 
95 f5Rtece uenio cito et merces mea mecum est» Reddere 


unicuique secundum opera sua* "Ego « et e primus et no- 
c. XXI, 28 -- XXII, 13. 


462 APOCALYPSIS SCI. IOHANNIS. [c. XXIlII-XXV. 


uissimus principium et finis. "Beati qui lauant stolas suas ut 
sit potestas eorum in ligno uitae 

Et portis intrent in ciuitatem» '5 Foris canes et uenefici 
et inpudicitiae- et idolis seruientes et omnis qui amat et facit 
mendacium. 3 

XXV. '*Ego ihesus misi angelum meum testificari 
uobis haec in ecclesiis» Ego sum radix et genus dauid. stella 
splendida et matutina 

" Et spiritus et sponsa dicit ueni et qui audit dicat ueni 

Et qui sitit ueniat qui uult accipiat aquam uitae gratis 

15 Contestor ego omni audenti uerba prophetiae libri huius 
Si quis adposuerit ad haec adponet deus super illum plagas 
scribtas in libro isto» '*Et si quis diminuerit de uerbis libri 
prophetiae huius... 

Auferet deus partem eius de libro uitae et de ciuitate sancta. 
Et de his quae scripta sunt in libro isto» *'Dicet qui testi- 
monium perhibet istorum» Etiam uenio cito- amen. 

Ueni domine ihesu» *?'Gratia domini nostri ihesu christi 


cum omnibus uobis... 
c. XXIIJ, 18—21. $20 


EXP. APOCALYPSIS 
SCI- IOHANNIS» 
FELICITER 


c siclor famulus zpi el eius. gratia " 
episc capuae legi apud 
basilicam consla - --- anam 
d. XIII. kal- maias ind- nona 
q::f8 p c basili s c cos 
lterato legi ind- X- die prid. idum * 
april 


VERSUS DAMAST. 


Incipiunt uersus damasin 
in beatum paulum apostolum 


Iam dudum saulus procerum praecepta sequutus 
Cum domino patrias uellet praeponere leges 
Abnuerit christum laudasse prophetas 

Caedibus adsiduis cuperet discerpere plebem 
Cum lacerat sanctae matris pia foedera caecus 
Post tenebras uerum meruit cognoscere lumen 
Temtatus sensit posset quid gloria christi 
Auribus ut domini uocem lucemque recepit 
Composuit mores christi praecepta sequutus 
Mutato placuit postquam de nomine paulus 
Mira fides rerum- Subito trans aethera caeli 
Noscere promeruit possent quid praemia uitae 
Conscendet raptus martyr penetralia christi 
Tertia lux caeli tenuit paradisus euntem 
Conloquiis domini fruitur secreta reseruat 
Gentibus ac populis iussus praedicere uera 
Profundum penetrare maris noctemque diemque 
Uisere eum magnum satis est uixisse latentem 
Uerbera uincla famem lapides rabiemque ferarum 
Carceris inlubiem uirgas tormenta catenas 
Naufragium lacrimas serpentis dira uenena 
Stigmata non timuit portare in corpore christi 
Credentes docuit possent quia gimcere mortem 


463 


"^ "^ Qfbe,. eX 


464 VERSUS DAMASI.. 


Dignus amore dei uiuit per secla magister 
Uersibus his fateor bis ter iustissime doctor 
Sancte tuos damasus uelui monstrare triumphos 


FINIUNT UERSUS DAMASI 
EPISCOPI URBIS ROMAE 


7 à " 


C« . 











The borrower must return this item on or before | 
the last date stamped below. If another user | 
places a recall for this item, the borrower will | 
| be notified of the need for an earlier return. | 


' Non-receipt of overdue notices does not exempt | 
the borrower from overdue fines. 


Harvard College Widener Library 
Cambridge, MA 02138 . 617-495-2413 





Please handle with care. 
Thank you for helping to preserve 
library collections at Harvard.