Full text of "[Collegium ethicum : in quo tota philosophia moralis aliquot disputationibus perspicue & breviter explicatur"

See other formats

Jcim  ^antB 


nv^ 


IN  TliE  CU5T0DY  OP  THE 

B05TON    RUBLIC   LIBRARY. 


i<M  .3 


3\£obilisJimis  >  (iy£mplisjimifque  Dominis, 

V.  A  M  E  L I O  van  BOUKHORST,  Wimmenumi  Dominoi 
Ordinis  Equeftris  Adfeffori  ,  Rhenolandiae  Praepofito  &  Agge- 
rum  Praefeao ,  ad  Comitia  Ordinum  Generalium  nuperrime ,  nunc 
ad  ConfefTum  Confiliariorum ,  Hollandiae  Ordinum,  Delegato, 

D.  GERARDO  SCAEP ,  Equiti ,  Domino  Cortehoeviae  ,  Reipubli- 
cae  Amftelodamenfis  Exconfuli ,  ad  Comitia  Ordinum  Generalium 
Deputato ,  ad  Sereniflimos  Daniae  acSueciae  Reges  Exlegato, 

D.     CORNELIO  van   BE  VEREN  >  Equiti  ,  Strevelshoekkiae, 

Weft-IfTelmondae ,  &   Develfteinii    Domino ,    Reipublicae    Dor- 

dracenae  Exconfuli,  ad  Confeffum  Confiliariorum  ,  Hollandiae  Ordi- 

num ,  nominato ,    ad    Sereniffimos     Britanniae  Sc   Daniae    Reges 

Exlegato, 

U  t     E  T 

z/fmplijfimis  ,  SpeUatiJfimifque .  Florentijfim& 
T^eipub.  Lugdunenfis  Confulibus, 

D.  P  A  U  L  O    a  S  W  A  N  E  N  B  U  R  G  H,    J.  C. 

D.  NICOLAO     vander     M  E  E  R, 

D.  JOHANNI  vander  MAEyCHE, 

D.  PETROaWARMONT, 

Academiae  Lugdunenfis  Curatoribus^ 

N  E  C     N  O  N,  0> 

esfmplifimo  Confultijfimoque  Viro> 

D.    J  O  H  A  N  N  I    a    WEVELINCHOVEN,     J.    C. 

Reipublicae    Lugdunenfis  Syndico  >  NobilifTimis    AmplifTimifque 
Curatoribus,  a  Secretis, 

Haec     MeletemAta, 

eo  ,  quo  decet ,  animo> 

L.M.Q^D.D.D. 
ADRIANUS    HEEREBOORD. 

NobiliJJimi 

J 


5\Qfbilisfimi ,  dAmplisJimique  Dominl, 

Acit  nominum  veftrorum  fplendor; 
&  munerum  dignitas ,  Academite  Ta- 
tres,  utad  pedes  veftros  apponere  au- 
fim ,  hax  mea  oZMeletemata  Thilofopbica ,  omni 
jure,  veftra,  utpote  in  Academia ,  cujus  cu- 
ram  fuftinetis  ,  (fraVijfimi  Qiratores  ,  nata 
ac  difputata.  Huc  accedit ,  quod  in  foli- 
dum  veftri  me  juris  reddidennt  veftra  in 
me  ofticia  inexfpeclatiflima :  Ut  non  di- 
cam,  me ,  rude  donatum  triviali ,  quo  faci- 
lius  emetirer  ftadium  eruditionis  Academica;, 
patria?  Urbis  muttificentia ,  in  (fpllegio  Ordi- 
num  HolIandU  FFefl- Frifaque  'Tbeologico  (quod 
cura?  quoque  veftra:  commiflum  eft )  to» 
tum  tranfegiiTe  fexennium :  vos  infuper  e- 
ftis ,  qui  in  publicam  me  protraxiftis  lu- 
cem,  cum  ninil  me  cogitantem  minus ,  fex 
nondum&vigimi  annorum  juvenem(quod 
pivenfcine  dixerim  )  in  bac  bona?  Adentis  xde , 
Tbilofopbic  Trofefforem  vocaftismec  hic  fuit  fi- 

nis 


nis  veftra?  beneficentiaernova  pkcuit  addere 
priorum  meritorum  cumulo  :  cum ,  anno 
vixdum  exaclio,  ^Pro-lyegcntu  in  Collegio  mihi 
munus  imponere,vifum  fuit.Accipite  ergo, 
Viri ^hQbilijfimitAm^lijfimi^o  tot  in  me  emi- 
f]s,pleno  horreo,  beneficiis,hax  pauea,  quas 
ad  aram  fufpendo  veftras  humanitatis ,  gra- 
tiq  fpecimina  ,  diligenti^  in  exornanda 
fparta  mea  Academica ,  teftimoma }  St  ma- 
jori  in  dies  me  favore  compleclamini.Quod 
fi  efFe&um  dederitis ,  fublimi  feriam  fidera 
vertice.  Ita  vos  fofpitet  Deus.  Quod 
voveo, 

3\(d^ilisfimamm  Jmplitudinum  yejlramm, 

CULTOR&  ClIENS, 

ADRIANUS    HEEREBOORD, 

Thilofophite  ^Profefsor  Ordinarius. 


PRl^ 


P  R  J£  F  A  T  I  O. 

AD    LECTOREM 

EletemAtA  ( Meditationes ,  dixeris  Latine  )  in  Fhilofo- 
phi&  cultura  exiflunt ,  Le&or  benevole  ,  duum  generum  :  qm* 
dam  libera ,  nullis  ,  aut  materiis  ,  aut  difciplinis  >  aut  ^Autho- 
ribus ,  adflriBa^qualia  tibi  hoc  flflimus  volumine,ubi,  nec  Meta- 
^hyCicatantumfuas  habet  vicesyquamvis,  utScientiarum  omnium- 
princeps  ac  Regina >  regnum  teneat ,  nec  Phyfica  loquitur  fola  rfed  &  Ethica  ac 
Politica,  nec  folus  oracula  profert  Ariftoteles,  aut  fententias  dicit  fententia- 
rum  Magifter  ,  vel  Thomas  ,  vel  Scotus ,  vel  Suarus  ,  fed  &  inpartes  ve- 
nity  Cartefius  ,  Patritius ,  Ramus  :  neque  enim  ego  ullius  Philofophi////» ,  vel 
Maftix  ,  vel  Martyr  ,  vel  Momus  ,  vel  Mimus  :•  alia  Meletemata  , 
funtfixzy  certis  &  materiis  ,  & difciplinis>&  aAuthoribus,  alligata.:  qualia 
exhibemus  alio  volumine,in  Difputationibus,Phyficis3Ethicis,Logicis,  notifq-y 
ad  duas  Priores  propriis ;  ubi  ex  Ariftotele  &  Scholafticis  receptifque paf- 
ftm  hodie  Philofophis  omnia  geruntur  :  inprioribus ,  extitimus  diffuflores  :  in 
poflcrioribus,  agimus  contratlius  :in  illis  ex  animi  Vhilofophamur  fententia  :  in 
hifce  non  item  ,  fedad  placita  &  fenfum  Ariftotelis  &  Peripateticorum :  ita 
enim  jubetin  Noftra  ,  &  omnibus  fere  Academiis  >  trium  litterarum  Ty- 
rannusMos.  (f&terum,  nec  otium  ,  nectempus  corrigendi  errata  Typogra^. 
phica ,  nobis  peymiferunt ,  tot  >  quibus  diftrahimur  >  occupationes  :  quare  >  ut. 
tpfe  hanc  operam  fumas  >  Le&or  Amice  ,  rogat , 

A.     Heereboord* 
Philofophiae  Profeffor  Ordinariusa. 


ADRIA- 


tXG.'l 


ADRIANI    HEEREBOORD, 


AD 


Nobilijf.  a^mplijf.  SpeBatiJf.  Dominos,  csfcad.  Lugd.  Batav. 

CVRATORES    EPISTOLA. 

Nobiliff.  Ampliff  Spe&atiff  Domini : 

argumento  aliquo ,  aufpicanti  mihi  ejfent facien- 
da ,  Devaria,  variotempore,  8c  variis  ufita- 
tata,  ac  veratandemPhilofophandiratione, 
verbafeci .  Crationem  tunc  habitam  publica  luci 
nunquam  expofui :  ejusfummam  nuncjtjio. 


Eptennium  esl  prater 
propter  ,  quod  Philofophiae 
Profeflionem  in  <iAcademia 
veftra  fuftineo.  Toto  illo  tem- 
poris  traBu ,  nihilprius  habui 
aut  antiquius  ,  quam  ut  Spar- 
tam  ,  quam  ejfem  naBus  ,  fedulo  ornarem  , 
•&  takntum  mihi  commijfum  fcenori  diligenter 
exponerem.  Cum  provincia  hac  primum  hume- 
ris  impeneretur  mevs ,  Jic  fatis  neg!eBajaceba?it 
(liceatapudvosprojiteri  quod  res  eil)  Philofo- 
phiaftudia ,  $"  vix  exculta.  Et  rarius  difputa- 
batur  &  inordinatius.  Nefcio  ,  quo  infelicifato, 
Jluere  retro  ,  &  ab  aliquo  temporis  intervallo  re- 
labi  ccepiffent  res  Philofophica.  Vltra  annumpri- 
vatus  hic  vixeram  ,  &  Philofophia  relapfum  , 
ac  ruinam  ,  fere  imminentem  deprehenderam. 
Quod,  cum vocarer ,  trepidantijam  animo  ma- 
jorem  incujjit  metum.  Noveram  atatem ,  adhuc 
juvenilem.  Noveram  vires,&  curtam  domi  mea 
fupelleBHem.  Noveram  oneris  fufcipiundi,  &  ob 
ijium  Philofophiaftatum  ,tunc  durioris  ,  gravi- 
tatem.  Noveram  longe  ejfe  difticilius ,  jamla- 
bentes  &  ruinam  minitantes  ades  reftaurare , 
quam  bene  pojitas ,  fuo  loco  fervare.  Nolebam 
tamen  deejfe  tAcademia  &  Vrbi  Patria  operam 
meampetenti.  Sciebam  non  mihi ,  fed  aliis  me 
natum.  §luare  grandi  animo  ,  &  folius  Iefu 
Chrifti  Servatoris  mei  (  quo  duce  nihil defperan- 
dum  )  innixus  auxilio  ,  atque  multorum  jam 
compertafretus  benevolentia,  publice  Profitendi 
tnunus  aggreffus  tumfui.  Cogitavi  ftatim  apud 
me ,  quo  modo  &  medio  vitae  ac  vigori  refti- 
tuenda  foret  jam  languefcens  Philofophia. 
Cegitationes  meas ,  ProfeJJioni  initiandus  ,  in  au- 
guftijjtmo  DoBiJJimorum  virorum  congrejfu ,  pu- 
blice  expofui :  & ,  cum  verba  ex  more  recepto ,  de 


PHilofophia  a  condito  fere  orbe ,  orbis  fuit : 
ita  per  univerfum  terrarum  orbem  vaga- 
ta  eft,  ac  Solis  inftar ,  lucis  fuae  radios  quaqua- 
verfum  difperfit.  Renafcente  enim  mundo ,  a 
tribusAfa^i  filiis  ac  pofteris,di  verfis  temporu 
intervallis  diffufa  eft  in  Ebraos,Chaldaos,Phce- 
?iicesj  Mgyptios,  Mthiopas ,  Indos ,  Perfas ,  Gal- 
los,Celtas,Gracos,&  quicquid  alibi  mortalium 
fuit.  Univerfa  vero,  tum  Ebraorum,  tum  pro- 
fana  Gentium  aliarum  ,  Philofophia ,  Barbarica 
Graecis  dicitur,  quod  extraGraeciamnatafit 
atque  exculta ;  ex  Chaldaorum  tamen ,  Phceni- 
cum ,  atque  JEgyptiorum  fapientia ,  Gracorum 
omnis  haufta  eft  ac  prognata :  quicquid  enim 
ifti  poffederunt  ex  Ebraorum  fcholis  petie- 
runt,  ac  multis  fuperftitionibus&erroribus 
defcedarunt  ,  &  ex  fordidatis  hifce  lacunis 
Graci  rivos  fuos  derivarunt :  ad  quos  cum  , 
maximis  laboribus ,  variis  itineribus ,  diverfis 
coloniis  tranflata  eft  Philofophia  atque  tradu- 
&a ,  in  partes  ftatim  abiit  di vifa  ac  feclas. 

Non  eft  mihi  animus ,  omnes  Philofopho- 
rum  inter  Gracos  familias  perreptare  :  quas 
maxime  infignes  funt  habitar,  dvq.  extiterunt, 
lonica&ItaUca.  ltahca  fedfoe  princepsacca- 
put  fuit  Pythagoras  Samius,  qui,  poftquam  Stf- 
mus  patria  a  Polycrate  Tyranno  effet  occupata , 
in  Italia  partem  iftam  conceftit,  quae  qnod 
maxime  Gracorutn  coloniis  effet  frequentata , 
magnae  olim  Craeciae  ,  nunc  Calabria  tenet 
nomen ,  ac  Philofophiam  ibi  docuit. 

*  .Altera 


X. 


o 


A. 


Altera  GrjecoruminPhilofophia eugmi >  Io-\  mortales,  alterum,  quo    non  ad  Naturtfed 
nica  fuit  appellata ,  quod  in  Ionia  verfarentur  j  Hominis cujufpiam  opinionem  philofophan- 


ejus  Philofophix  Profeflbres  :  familiamhic 
ducit  Thales  Milefms,  e  feptem  Graeciae  fapien- 
tibus  unus ,  cui  fucceflit  -Anaximander ,  huic 
Aaaximenes ,  huic  Anaxagoras  Clazomenius, 
qcem  audivit  Archelaus ,  qui  primus  ex  Ionia 
Phihfothiam  tranftulit  Athenas :  hic  Socrate 


tur.  Ariftoteles  ipfam  rerum  Naturam  lauda- 
bili  conatu  invafit,ac  liberrime,  h"  quid  a  prio- 
ris  feculi  Hominibus  inexplorandaeaatque 
obfervanda  fuifTet  erratum  ,  reprehendit  at- 
que  correxit.  Preffit  hujus  veftigia  haud  de- 
generdifcipulus,  atque  c^  <z^/r«Vft)fuccefTor 


gloriatur  difcipulo:de  quo  oraculofuitpro-  Theophraftus ,  qui,  quod  praeceptor  in  Anima- 
nunciatum.  A 'vfySt  oi7nt>T&v  S^x^Vtj?  ottpa-  !  lium  hiftoriaindaganda,  ideminPlantarum 
tu^.  Ex  Socratis  fchola  ceu  ex  equoTro-i  natura  fcrutanda,  ibllerti  prxftititdiligentia : 
jano  iriTiumeri  prodiere  Ph'ilojophi\  intereos  .  atque  ut  Arislotelem ,  majorum  ,velreveren 


nominis  haud  poftremi  ,  Ariftippus  fe&ae  Cy- 
nicaeacStoicae,  Plato  veteris  ac  novae  Acade- 


tia,  vel  fcientia,vel  authoritas,nihil  deterruit, 
quo  minus  ab  illorum  fententia  faepius  difcef- 


mix ,  fondatores  primi.  Platoniin  Academia  ferit,ita  nec  Theophraftus  fibi  vetitum  putavir, 
adhxlit  atque  in  docenda  Philofophia  fuccef-  !  diverfum  fentire  a  Pr<eceptove  ;  fed  quojure  in 
BtSpiuJippus,  ex  forore  nepos  ,  feceflionem  i  zMos  Aris~f*teles,  hic  inAriftotelem  eftufus.  Si 
fccit  Ariftoteles ,  quirelicta  AcademiaPm'/»^-  !  quid  Praeceptor  falfum  ,  aut  rerum  Naturse 


turn  i.ifutuit,ac  Peripatetica  nomQwfecMiPhi- 
lofothije,  quod  in  Lyceo  deambulando  doceret: 
tmUtm  enim  <sfee7r*V«  doctrinas  fecretiores  ac 
graviores,  £«**<>«  leviores  tradebat.  Abhoc 
Peripateticorum  Authore.principe,  duce,  Peri- 


contrarium  docuiiTet,correxit:ii  quid  praeter- 
mifTum,fupplevit.  Etenim  verifTime  putavit, 
folis  Naturae  legi.bus,non  Praeceptoris  opinio- 
nibus,  mentis  fiwe  contemplationcs  obftringi. 
Hunc  praedecefforem  ,  Ariftotells  ac  Theophra- 


patetica  Philofophia  ortum  ac  nomen  ducit,   fti,  in  Philofbphando  libertatem  ,  &  in  ador 


quae  variaferie  ,  inter  Gr<ecos,  Arabes,  Latinos, 
ad  noftram  ufque  aetatem  propagata  eft,  tanto 
fucceffu,  utnullahodie,  quodfciam,  extet 
Acadzmia,  in  qua  nonteneatprimas,  acvel 
fola  doceatur ,  quojure,  quaveinjuria  ,  nunc 
non  eftdicendi  locus. 


nanda  rerum  Naturalium  hiftoriainduftriam 
amplexatus  eft  atque  fecutus,  tertius  in  fchola 
Peripatetica,Strato  Lampfacenus ,  qui  ,  quod 
tam  ftrenue  in  Natura  contemplanda  operam 
fuam  locaret,  Phyfici  nomen  eft  adeptus,  ma- 
gnus  omnino  vir  &  inmultisnovus ,  itate- 


Arisl-jteles  Socratem  per  triennium ,  Plato - 1  ftante  Cicerone  l.  f.  definibus.   Extat  ejus  liber 


nem  pertotos  unumSc  viginti  annos,  diligen- 
tiffime  audivit  j  in  Philofophandohancin- 
greffus  eft  viam  ,  ut  quavis  de  re  contrarias  in 
partes  differeret, Socratem  ac  Platonem  mzgni, 
Veritatem  pluris  faceret ,  in  quam  diligentif 
fime,  exploratarerumnatura,  inquiiivit. 

Poft  Arislotelem  variaexftititPhilofophan 
di  ratio,  purior  modo,  modo  impurior,  inter 
dum  liberior,  faepius  aftricYior ,  ad  mentem  Sc 
placita,  nonNaturae,  fed  g?  «feoraVij,  Qujm 
iemitam  in  Philofophando  tenuit  Ariftotc- 
les,  pauci  funt  fccuti,ac  malus  quidamge- 
nius  ita fere  mentes  omnium  cepifTe  viderar^ 
ut  [i\  penfi  tintum  hibuerint ,  Anslotelem  in- 
tclligcrc,  non  naturam. 

Duo  fcre  funt  Phijofiphandi  genera,  unum, 
quo  ai  rcrumomi-ium  rjotitiam  pertcndunt 


de  Coloribus ,  item  alter  de  Spiritu ,  totannos 
inter  Ariftotelicos  circumlaxi. 

Atque  utinam  horum  in  Feripatetica  Philo- 
fophia  triumvirorum  tramitem  calcaflent,  fe- 
quentis,  ac  fequioris  aevi,  Philofophi :  verum 
purior  illa  ac  liberior  Fhilofophandi  ratio  in 
Stratone  dcfiit  atque  exfpiravit.  Qui  enim 
Shratonem  ex  ordine  fecutus  eft  Lycon  ,  ac  qua- 
draginta  quatuor annos  rtl ■ms/.^circ-)  praefuit, 
Fabulis  Philofophiam  permifcuit,reliqui  o» 
mnes,  nArifto ,  Critolaus,  Diodorus,  8c  quatuor 
a/lii ,  quorum  nomina  temporum  iujuriaob- 
fcuravit ,  ad  Andronicum  ufque  Rhodium ,  ab 
Ariftotele  undecimum,  tam  longeagenuina 
ac  Peripateticis  primis  reccpta  confuctudine 
Philofophandi  recefferunt,ut,  non  ex  Peripate- 
titu,fcd  autaliunde,  aut  ex  fe  nati  $  t^^^tu 

abor- 


E    p    i    s 

-ibortientes  foetus  vJdeantur.  lAndronicus  ve- 
ro  Rhodius  Peripateticus  ycot,r  \%f&bt> cft  di&us, 
quod  primus  (tArifotelis  ac  Theophrajii  libros 
promulgarit ,  paraphrafi  ac  commenrariis 
nonnullos  illuftrarit :  Philofophiam  Peripa- 
teticamreftaurarit. 

Ex  illofluere  &  retrofublapfa  referri 
Philofophia  ccepit.  Ab  hoc  tempore,  valedi- 
£him  eft  Naturse ,  atque  a  Peripateticis  in  folo 
habitatum  Arijiotele  ;  &  Philofophi  funt  ab  illo 
tempore  dicli ,  non  qui  rerum  naturam  fed 
qui  mentem  indagabant  Arijivtelis.  Dicere 
aufim  ,  Peripateticorum  fcholam  a  Stratonis 
Lampfaceni  tempore ,  anno  ante  natiim  Chri- 
Jium  ducentefimo  6c  feptuageiimo ,  totjam 
labentibus  annisac  feculis ,  ad  noftram  ufque 
setatem  Natur*  valedixifte ,  AriJioteU  foli  ad- 
haefifle  j  cujus  quippe  Doclores,  non  exre- 
rum  veritate,  ied  cx  Arijiotelis  xvgicus  Mf>otis 
funt  Philofophati. 

Duum  tamen  funt  generum  ,  qui  poft  An- 
dronicum  Khodium  in  Ariftotelisopinionibus 
fcrutandis,  fequendisacperfequendis,  funt 
'Verfati :  Andronicus  ipfeatque  illius  tempefta- 
tis  Peripatetici,  ab  Augujii  Cafaris  imperio,ad 
Alexandrum  ufque  Aphrotfijienfem  ,   qui  poft 
annum  Chrijiivixit  ducentefimum,ingenium 
adhuc  aliquod  ad  judicium  in  Philofophando 
fervaruntliberum  ,  nccita.Ari/ioteIi  fe  man- 
ciparunt, ut eum  deferere  fcelus  exiftimarint 
ac  piaculum  :  ita  ipfi  Andronico ,  Eudoxo  ,  A- 
thenodoro ,  Chenarcho ,  aliifque,  diflentire  in- 
terdum,religio  non  fuit.  At  Alexander  Aphro- 
difienjis ,  Aphrodifiade,  Carise  oppido ,  oriun  - 
dus,  primus  fetotum  Ariftoteli  tradidit,  nihil 
fibi,  nihilcuiquam  ,  omniafolicredidit  Ari-  j 
ftoteli,in  ejus  verba  juravit,ab  ejus  dictatis  ne 
latum  quidem  unguem  difcefiit,dubitand i  li- 
bertatem  fibi,  aliifque ,  nedum  judicandi  po- 
teftatem,  quantum  potuit,  omnem,  fublatum 
ivit.   Alexandrum  fecutus  eft  tAmmonius  A 
lexandrinus ,  cognomento  Saccus  ,  quod  ex 
bajulo  evafiflet  Phibfophus ,  ac  tantus ,  ut  pa- 
rem  vix  ac  ne  vix  quidemhabuerit,  inter 
^Arifotelis  nimirum  fervos :  Eadem  hic ,  qua 
Alexander,  fervili  reverentia  Arijiotelis,  occu- 
patum  geflit  animum,  atque  ita  Gracorum  in- 
terpretum,qui  fecuti  £unttomn'\um,P  orphyrii, 


O 


A 


Anatolis,  Olympiodori,  Syriani ,  ThemiJ?ii,ctAm- 
monii ,  Hermia  ,  Philoponi,  Simplicii,  aliorum- 
que  oculos ,  perftrinxit  Arifotelis  authoritas, 
fafcinavit ,  occaecavit ,  ut  in  eo  enucleando  ac 
defenfitando  immorati  fere  fint  atque  im- 
mortui ;  mifla  rerum  Natura  ,  Philofophiae 
folapromaconda. 

Atque  haec  fuit  infana  philoibphandi  rario, 
Graris  ad  annum  Chrijii  circiterfexcentefi- 
mum  urfurpata,  quo  tempore,  altum,  diutur- 
num  ,  ac  tantum  non  perpetuum  Phdofophi* 
quoddam  filentium  eft  fecutum  inter  eos  : 
muta  jacuerunt  diu  ftudia  ac  Gyrhnafia,  ut  to  - 
tistrecentisannisnulliusinter  Graecos  Philo- 
fophi  nomen  reperiri  detur ,  nifi  unius  lohan- 
nis  Damafceni,  quieodem,  quoreliqui,  ve- 
fano  Arijiotelis ,  amore  dicam  an  furore ,  cor- 
reptus ,  breviaria  tantum  qusedam  Philofophi* 
confuit  ac  reliquit. 

Tam  peflimo  ac  triftiflimo  apud  Gracos 
ftatu  fuittum  temporis  conftituta  Philojbphia, 
quod  fub  Conjiante  Heraclii  nepote ,  circa  an- 
num  fexcentefimum  quinqu3gefimum  o£ta- 
vum  j  littorales  Gracix  civitates  atque  infulas 
omnesclaflibus  invadereccepifient  <LArabes , 
qui  ter  univerfam  Grsciamad  ByzantiumuC- 
que  funt  depopulati}annis,(fi  Hiftoricis  fides) 
fexcentefimo  quinquagefimo  nono,  feptin- 
gentefimo  vigefimo  primo ,  octingentefimo 
vigefimo  o&avo,  quibus  incurfionibus  omnis 
generislibrosabfportarunt,  ac  ftudia  omnia 
adfetraduxerunt.  Florueruntmaxime  apud 
eos  ftudia  Medicin*  ac  Philofophi* ,  quaeuna 
cum.  eorum  imperio  circa  annum  (eptingen- 
tefimum  quadragefimum  primum  in  Htfpa- 
niam  quoque  transfretarunt ,  ac  Cordub<e  fe- 
dem  pofuenint;  qua  urbe  natus  fuit  Averroes, 
qui  a  principe  fuo  Miramolino  accerfitus  ad 
radices  montis  Atlantis  in  MarochienJi<iAcade- 
mia  Philofophiam  eft  profeflus. 

Poftqulm  zd^Arabes  a  Gr^cis  migravit  Phi- 
Iofophia,Tpa.n  modo  in  Arijiotole  fubftitit,8cejus 
placitis  conclufa  cancelios  iftos  etfringere, 
aut  Natnrae  facraria  ingredi ,  non  fuftmuit. 
<z_Averroes  Philofophorum  inter  eos  princeps 
magni  Commentatoris  nomine  fuperbus/ 
(quem  ,  fi  per  Latina:  linguac  liceret  genium, 
Commentorem     aut    Commentitorem    verius 

*  i  qui$ 


m  EpistolA 

quis  dixerit,  tot  nobis  commenta  reliquit )  Italiam,  Galliam ,  Germtniam,  Angliam ,  ac 
fingula  Ariftotelvs  verba  divina  effeoracula,  j  receptaeyfwrrwhypothefi,  univerfa  Phtfa 
arbitratus  eft ,  nihil  in  eo  falfum ,  nihil  man-  |  fophU  laus  ac  ialus ,  in  fenfu  ^Ariftotelvs  perci- 
cum,  nihilfuperfluum,acmillejam8cquin-  |  pmndo,  fuit  conftituta. 
gentos  praeteriifle  annos,  ex  quo  fcripferat  j  Ad  hanc  infaniam  alia  acceflit  ftoliditas ,, 
nAriftoteles ,  nec  unquamulluminejuslibris  j  aut,  ut  verius  loquar ,  ftolida  impietas.  Afu 
inventum  errorem ,  exclamavit. 

Ex  Hifpaniis  commercio  8cvicinitateNa- 
tionum  finitimarum  Philofophi*  ftudia  poft 
annum  millefimum  ac  ducenteiimum  tran- 
lierunt  ad  Latini  nominis  homines :  ante  haec 


ftoieles  non  in  fuo  foro ,  fed  8c  in  alieno  quo- 
que,  ut  fententiam  diceret,  admiffus  eft  atque 
auditus ,  nec  Naturae  tantum  in  Phihfophia> 
fed  8c  Deo  praelatus  eft  in  Theologia.  Exorti 
funt  homines  umbratici,  ac  vere  Schelaftici,  & 
otiofi ,  qui  Philofophiam  cum  Theologia  confu- 
derunt.ex  Philofophia  inutiles  ac  frivolas  quae- 
ftiones  veluti  ex  aqua  fpumam  elicuerunt ,  & 


enim  tempora ,  totis  feptingentis  anms,  varn 
motus  ltaliam,  Galliam ,  Germaniam ,  concuf- 
ferant ,  creberrimis  G^thorum&cVandalorum 

in  Occidentem  irruptionibus ,  unde  aliis  po-  j  inT^^/^wintriverunt  ,acgenusquoddam 
tiusftudiislitatumfuitquamPM^to.  j  Philofophi*  pepererunt  monftrofum  ac  mo- 
Poftquam  Boethium ,  Peripateticumexcel-  \  nafticum,  quod  odioiis  ac  otiofis  argutiiso- 
lentiflimum  ,  virum  confuiarem  ,  e  medio  !  mniadeformavit,  religionemquead,  Philofo' 
fuftuliffet,annoC^r//?iquingentefimovigefi- )  ^&*r«w»  placita  ftexit ,  genus  fermonis  fqual- 
mo  fecundo  ,  immanis  Theodorici  Gothorum  j  lidumacccenofumprogenuit ,  veritatem  la- 
Regis  crudelitas  ,  intercidit  atque  fublata  1  byrinthisinextricabilibus  involvit.  Homines 
quoque  eft  Philofophia  Peripatetica ,  atque  o- 1  fcilicet  vani  ac  turgidi,  ut  praepoftero  ac  dete- 


nfnis  fere  in  Italia  eruditio.  Barbaries  eam  to 
tainvafitatqueoccupavit,  artefque  bonasSc 
Philofophiam  finibUs  expulit  atque  exegit. 

Secuta  eft  profundifiima  ac  deploranda  re- 

rum  omnium  infcitia ,  quae  Imperatorem  mo- 

vit  Fridericum  (ni  fallor)  Secundum ,  ut  legatos 

mitteret  ad  Arabes ,  qui  avitas  artes  ac  Philofo- 

ph'i£  ftudium  in  Italiam,  fedent  antiquam, 

remitterent, ac  poftliminio  reftituerent.  Ad- 

vettos  ergo  ex  Hiftania  Ariftotelis  atqi  Aver- 

rois  libros ,  ambabus ,  quod  aj  unt ,  ulnis  am- 

plcxati,  letifiime  exceperunt  Itali.  Enata  funt 

tum  ingenia  non  contemnenda,qu3e  hoc  Ari 

ftotelicoe  fervitutis  jugum  excutere  potuif- 

fent ,  nifi  tam  infelici  vixiffent  feculo,  quod, 

non  crafliflima  tantum  ignorantia,  fed  bono- 

rum  authorum  maxima  laborabat  inopia ,  ut 

praeter  ^Ariftotelem  atque  Averroem ,  barbare 

atque  ineptiflime  tradu&os ,  vix  quicquam 

extarct.  lta  tempeftate  quafi  delati,ad  utrum- 

quc  hunc ,  tanquam  ad  faxum  aliquod,  adhae- 

icre,  ac  Philofophi  fuerc  8c  Peripatetici,  qui  ne- 


ftando  ritu  aliis  ingenii  acumen  oftentarent, 
qu^ftionum  noxiis  fubtilitatibus  Philofophiam 
implerunt,  Theologiam  contaminarunt. 

De  grege  hoc  Pjoilofophorum ,  primi  fuere, 
Alexander  de  Ales ,  Anglus ,  Do&or  vulgo  ir- 
refragabilis ,  zAlbertus  Magnus ,  Germanus, 
Epifcopus  Ratisbonenfis  ,  Thomas  Aquinas; 
Itilus,  incujus,  Doct^ris,  nonmortalis,fed 
Angelici ,  fummaTheologica,  pariambuiant 
paflu  zAtriftoteles ,  8c  Deus ,  aut,  quod  Do£fco- 
ribustamilluminatis,  Seraphicis,  acCheru- 
bicis  eft  indigniflimum ,  a  tergo  ionge  fequi- 
tur  non  paflibus  aequis ,  Dominum  Ariftotelemf 
Dominus  Ifraelis. 

O  impiam  Philofophandi  rationejji!  quam. 
eandem  tenuerunt  Summiftje  ac  Senteytiarii 
reliqui ,  Ioh.Scotus,  Do&orfubtilis,  perpe- 
tuuslThomae  impugnator  ,  ^Alanus  de  Infulis, 
Doctor  univerfalis,  Guilielmus  Occam,  fubtili- 
tatisLima,  GabrielBiel,  Robertus  Holkot ,  Bi- 
ht,  Trikot ,  atqueiftiusfurfurisplures,quo- 
rum  ipfa  fcre  nomina  barbariem  prae  fe  fc- 


gle&a  rcrum  natura  ,  non  *Ariftote!is  folum  , '  runt,  8c  horrorem  incutiunt. 

fcd  Averras  infupcrdccrcta,  mordicustue- 1       Hi  nobis  Pbilofophiam  iftam  reliquere  tot 

icntur.  I  nugis fcatentem ,  totfpinis  pungentem,  tot 

Fuit  ha:c  Philofophandi  ratio  invecta  in  I  crroribus  nocentem :  Hi  nobis  viam  ftravcre, 

psrve- 


Dedicatori     a\  f 

perveniendi  in  notitiam  non  rerum ,  fed  rea-  quae  tetra  barbarie  fcedatajacueratatque  op- 
litatum,  non  fermarum,  {edformalitatum,  non  prcfTa  Philofophia ,  per  Gracos  ex  Conjiantino- 
aBuum  aut  potentiarum ,  fed  atfualitatumzc  politana  diveptioneexules.  Quorum  prcecipui 
potentialitatum.  Hi  nobis  tot  quidditates ,  ew- 
titates ,  hacceitates  vel  ecceitates ,  8c,  quae  non 
verborummonftra,  nihil  rerum  fignihcantia, 
procudere,  quibusfpeciofiflimam  Philofophia 
ac  Theologia  faciem  turpiter  dehoneftarunt : 
Hi  nobistantam  quaeftionum  ineptiflimarum 
atque  impiarum  farraginem  produxere,  ex 
quibus,  plusboni,  fi  nefcias,  plus  mali ,  fi 
fcias,ad  te  rediturum  fit.SedChimaeras  illi  ve- 
nati  funt,  acdubia  moverunt,  ncingeniofi 
non  viderentur ,  de  iis  quoque  quse  non  funt. 
Fueruntmediafeculiiftius  inficcti  barba- 
rie,  qui  fe  Reales ,  alii  Nominales ,  dici  volue- 


fuerunt,  Emmanuel  Chryfokras  Byzantinus, 
Theodorus  Gaza  Theffalonicenfis  ,  Georgius 
Trapezuntius  ,  lohannes  Argyropylus,  Beffarion 
Cardinalis  Nicenus  ac  Patriarcha  Conitanti- 
nopolitanus ,  aliiquc  quibus  Ariftotelem  aliof- 
que  ex  Graco  in  Latinum  transfufos  debemus. 
Verum  pofteriori  feculopleniusinorbem 
difperfa  fuit  renafcentis&excaligineemer- 
gentis  Phi!ofophi<e\ax,  cumpolitiflimus  Po- 
litianus  d^oipQap^  Barbarw  ,  8c  aevi  iftius 
Phcenix  Ioh.  Picus  Mirandula  ,  lucidiflima 
fulferunt  fydera. 

Impertiit  Germaniam  hoc  lumineprimus 

runt:  verum,£^/<?jfiqu3erasintereos,later-  ^RodoIphus  Agricola  -,  aeternum  Belgii  decus, 

na  tibi  opus  fit  Diogenis  ,  &,  qui  fint,  invenias  j  qui  acrius  quaedam,  adverfus  receptumPM?- 

nullos.    Nominales  ad  unum  funt  omncs  ac  !y0/>£tfw^i  modum,Socraticadixitlibertate. 

VerbalesPhilotoyhi  :  ita  in  verbis  ac  nomini- 

bus,  in  Xopts  ac  terminis  nudis,  univerfa  iilo- 

rum  conftitit  Philofophia. 

Verum  enim  vero  excitata  funt,  tenebrico- 

fiftima  ifta  no6te ,  praeclara  aliquot  ingenia, 

quae  Herculeo  aufu ,  barbarifmisprimum  at- 

que  ineptis  loquendi  formulis ,  mox  horridis 

atque  infipidis  fententiis  ,  fefe  oppofuere. 

Poftquam  cnim  nihil  reliquiffet  intemera- 

tum  barbarics ,  ac  rancidae  difputatiunculae 

extremum  faftigium  atque  ctxulto  effent  na- 

dtae,  cccpit,  deterfis  nonnihilaevi  infelicisfor- 

dibus,  lacertos  movcre  Philofophia  ac  fcnfim 

revivifcere  &  revirefcere. 

Denfiffimis  iftis  tenebris  novaluxafFulfit, 

&4os%£t<;  Dante  Aligerio  8c  Francifco  Petrarcha, 

primisPhilofophise,  bonarum artium ,  &o- 

mnis  erudftionis  reftauratoribus,  quorum  po- 

fterior  liberrime  inve£tus  eft  in  infulfam  fui 

feculi  Philofophiam  ,  uteiegantiffimum  ejus 

De  ignorantia  fui  &  aliorum  libelium  legenti 

fit  palam.  Praeclara  haecejusfuitvox,  cum 

inter  alia  ita  exclamare  eft  aufus:  Hac  <vera 

es~l  Philofophia ,  nonqu£  faUacibus  alis  attolli- 

tur ,  &fterilium  difputationum  ventofajatlan- 

ttia  per  inane ' circumvohitur  ,  fed  qu<e  certis 

&  modeftis  gradibus  compendio  ad  rerum  ac 

Dei  notitiam  perducit. 

Verum  rcnata  eft  ac  revixit  potifiimum 


Exinde  plures  purgando  Augiae  ifti  ftabulo 
manusauxiliares  admovere:  prae  caeteris,  Hol- 
landid  noftrae  ac  totius  Crbis  miraculum ,  De- 
Jiderius  Erafmus ,  Martinus  Lutherus ,  Philip- 
pus  Melanchthon ,  primi  apud  nos  religionis 
fimul  8c  Philofophiae  reftauratores. 

Equidem  cu.m  admirandum  reformatae  re- 
ligionis  opus,  ab  iis  tentatum,  ab  aliis  promo- 
tum,initium  id,fingulari  divini  numinis  pro- 
videntia ,  a  reformanda  Philofophia  fumfiffe 
comperio.  Qiipties  Magni  Lutheri  epiftolas 
illas,  ante  reformationem  plenefufceptam, 
ex  monafterio  annofupramillefimum  quin- 
gentefimo  decimo  fexto ,  feptimo,  8c  odtavo, 
ad  focios  datas,  le<ftito ,  toties  in  perditam  fui 
feculi  Philofophiam  atque  ingeniorum  pro- 
fanam  feductionem  invehi  video. 

Voluit  nimirum  Deus  ex  hac  lucelucem 
oriri  Euangelio  fuo :  Phofphorus  fuit  Philo- 
fophia,  ac  diem  reddidit  Theologiae. 

Audite  quaefo,quam  libero  ad  Iodocum  Ifen- 
nacenfe?n  calamo ,  Cucullatus  adhuc  mona- 
chus  fub  Papa  8c  Ariftotek  Clavigeris,  per- 
fcribat  l.utherus.  Ego ,  ait ,  flmpliciter  credo , 
fieri  non  pojfe,  ut  Ecchfa  reformetur ,  mftfundi' 
tus  fcholaftica  Theokgia  ,  Philofophia  ,  Logica, 
ut  nunc  habentur,  &  eradicentur,  &  aliaftudia 
inftituantur.  Et  ad  Georgium  Spalatinum :  Cb- 
fervavhinoyxitydoBrinas  &  regulas  Scholaftica  • 
*  3  Philofo* 


6 


■E 


o 


A. 


PhilofophU ,  &  dedita  opera  juxta  illas  vohi 
traciarcfacras  litteras,  &  (  perdat  me  Deus ,  Ji 
w.entior)  horrui,  plufqua?n  a  Tartari  confufone : 
ibi  vidi  quidprodcjfent  illa  fudia  :  nihilutilita- 
tts ,  totum  ver*e  nocentiapclagus  inveni. 

Intravit  Academiarum  apud  reformatos  li- 
men  Religio  purior ,  impurior  tamenreman- 
iit  Philofophia ,  quando  fubtilitatibus  vanis, 
omni  ufu  carentibus ,  etiamnum  perftrepunt 
auditoria,  quando  haecetiamnumintempe- 
ries  Philofophiam  agit,  ut  verbis  tantum  fhi- 
deaturnonrebus.  Receptifunt  Pontifciorum 
in  Philofophia  libri ,  ex  quibusPhilofophari 
confuevit juventus :  prafter  Euflachios ,  Raco- 
nes,  Toletos,  Pererios,  Mendozas,  Suareftost  Fon- 
fecas,  Conimbricenfes ,  Complutenfes,  Lovanien- 
fes ,  Colonienfes ,  Mexicanos ,  Monachos  omnes 
ac  Iefuitas ,  nullos  novit  :  aliorum  inaudita 
funt  nominaj  aut,  fi  nota,nullius  pretii,  ac  fub 
pedibusjacent. 

At  vero ,  homines  illi  patres  fuos  Scholafli- 
cos  Philofophi*  verae  corruptores  optime  refe- 
runt ,  Philofophiam  corruptam  fervant  ac  tra- 
dunt :  ifti  ipii  fubtilia tantum  fe&antur ,  non 
utilia,  fubtiliffimiCymini  fe&ores:  iftiipfi 
Pap£  xque  Arifloteli  fadli  funt  dedititii :  ifli 
ipli  doctores  ,  aut  Thomiflici  aut  Scotiflici ,  cre- 
duli&tenebricofi,  tenebras  retinent  Philofo- 
phi* ,  ut  eafdem  inducant  iterum  in  Theolo- 
giam. 

Excutiamus  tandem  pulverem  ex  oculis 
noftris ,  nec  in  uno  haereamus  Ariftotele ,  non 
Arislotelus  tantum  fed  Natura  fcholam  ingre- 
diamur,  non  Arislotelus  tantum  fed  Natura? 
ccdicem  aperiamus  ,  non  illius  tantum  fed 
hujusprxfertimfoliaevolvamus,  &,  utuno 
vc.bo  vcram  Philofophandi  rationem  obo- 
culosponam  ,  ipfam  rerum  Nituram  zdorh- 
mur,  iftic  caufas  inquiramus ,  inventas  obfer- 
vemus  ,  obfervatas  aliis  experientiis  probe- 
mus ,  probatas  ad  ritae  humana.*  ufum  refera- 
mus  atque  applicemus,  &;  fic  in  Natura,  natu- 
n  opificcm,  potentifiimum,  fapientiflfimum, 
optimum ,  mircmur,  cognofcamus,  cclcbre- 
xnus. 

Parturiunt  hujusfeculi  robiliflimaaliquot 
ingcnia.undc  rcrum  ac  mcntis  commcraum, 
cui  in  terris  non  cft  fimilc ,  in  integrum  repo- 


ni ,  acvera  Phihfophut ,  quseut  Aftrseaalters 
terrasreliquit,  interrasreduci  poffit:  juvetur 
modo  fcecus  benigna  obiletricantium  ma- 
nu,  &c. 

H<£C  fumma  efl  eorum  ,  qua  pro  oratione 
inauguralidiey.  Feb.  1641.  in  AmplifT.  Vi- 
rorum  d^  SpecHatilf.  Studioforum  frequentif- 
JtmA  dijferui  corona.  Qu<e  Nob.  Viris,  D. 
Cornelio  vander  Myle,  &  D.  Ja- 
cobo  Catsio,  Academia  pro  illo  tempore 
Curatoribus  ,  non  difplicuijfe  ,  mihi  tum  fuit 
compertum.  Posi  tres  indefeptimanas  laboris  au- 
fpiciafatJurus  ,  ne  oivjj  <o$Z9oip,[>i  admunm fu- 
fceptum  accedere.viderer,  quia  inter  Phihfophi* 
partes  Logica  ejfet  demandata,  de  ejus  feliciter 
excolendaemodo,  libere  ac  candide  novum  i?i- 
flitui  fermonem ,  leBionibuf^.  publicis  pr<£mifi. 
§lll<£  tnm  dixi  ,  in  compendium  contra&a  hac 
funt  fummatim:  Logicam  necdifcifeliciter, 
necdoceri,  fi  tota  in  quxftiones ,  verborum 
contentiones ,  rixas  ac  difputationes  ,  abeat 
atque  immutetur.  Ufumfolum,  ufum  ,  pro 
fineacfcopohabendum:  ad  eumomniadif- 
centi,omniadocenti ,  eflfe  referenda.  Ufum 
Logicce  conjuncl:um,Logic3r  diem  effe:  ufum 
a  Logica  disjunclum ,  Logicse  noctem  efTe. 
Nonde  Logica  difputando,  fed  exerccndo, 
fed  intelligendo,  fed  de  rebus  ipfis  cogitando, 
juxta  leges  ac  regulas  aLogica  preTcript,as,nos 
Logicos  reddi.  Logicej  exercitationisdignita- 
tem  8c  utilitatem  efle  maximam,  fed  non  mi- 
norem  difficultatem.  Eam  pro  virili  a  me  forc 
tollendam  publica  privataque  inftitutione. 
Privatim  fyftemati ,  ex  111.  Ord.  Authoritate 
&decreto  in  fcholas  hujusProvincie,  invecto, 
immorandumatqueinfiitendum ,  atque  id  e 
re  videri  Studioforum.  Publice  resLogicas, 
continuoorationis  filo,  juxta  Ariftotelis  do- 
(flrinam,  meprofequuturum.  RationesefTe 
( qu<£  tumprolattfuerunt )  cur  Ariflotelis  Or- 
gano  ^to  7to2xs  enarrando  immorari  non 
effet  confultum.  Non  defuturam  fcdulitatem 
Sc  in  docendo  fidelitatem  ,  &c. 

Ita.per  D^£r/r///w;,Lec1:ionum  Logicarum 
telam  exorfus,eamti?itra  anni  currentis fpatium, 
pertexendam  pro?nifi ,  ac  promiffo  fleti.  Dum  in 
cofu?ntotus ,  ut  i?iduflriam?neam  o?nnibu* pro- 
bcm,  accidit  quippiam,  quo  inflitutum  fere  meura 

fuifet 


o 


A. 


fuijfet  interruptum.  Primo  illo  Profieffionismea\  tem,  fibifignificatum,  refpondit.  Ego  pofiridie 
anno,  ipjis  diebus  Canicularibus ,  vocat  me  ad\  Hagam  me  conferre  ad  Ampliff.  D.  Syndicum 
4edesJuas>proiIlotemporeMagnificusAcademi<e\  NobilifT.  D.  Curatoribus  aSecretis.   Peto  hu- 


Retlor  ,  D.  OttoHeurnius.  Sijio  me 
ad  diem  prafcriptum.  Qjfendo  prafentes  cum 
ReHore ,  ex  Iheologis  unum ,  ex  Iureconfultis  al- 
terum ,  ex  Philojophi*  &  hnarum  artium  ac 
linguarum  Profejforibus  tertium,  cum  Secreta- 
rio ,  &  D.  d  u  B  a  n  ,  pi*  memoria.  bidiHi 
conventus  finvs Jignificatur^  &  recitatur  exfche- 
da  aliquod  Nob.  D.  Curatorum  mandatumac 
decretwn.  Agitandum  erat  conjilium  &  difpi- 
ciendum  ,  quomodo ad  maximum  ufum  &  Stu- 
dioforum  Commodum  ,  ac  breviffimo  tem- 
poris  fipaXio,jwventuti  Academica  infillari  pof- 
fet  Phi/ofephia  Arifiotelis,  quomodo  i?i  eumfinem 
leHiones  Philofephic*  commodiffime  poffent  in- 
Jiitui ,  fecundum  textum  Ariftotelis  :  nam  hoc 
fojlremum  difertis  verbis  a  ReHore-  Magnif.fuit 
additum :  ad  textum  ,puta,  Ariftotelis  effe  ha- 
bendas  le&iones :  quod  tamen  memineram  in 
fcheda  leHa  contineri :  fed,  hanc  effe  mentem  D. 
D.  Curatorum ,  dixit  Jibi  conjiare  Re&or. 
Rogamur fententiam ego acD.  d  u  Ban  i pcx.- 
xecpimg ,  qui  ea  dixit ,  qu^e  in  mentem  tum  ipji 
inciderunt.  Ego  dixi ,  non  me  <videre ,  qua  ratio- 
ne  breviflimo  temporis  fpatio ,  ad  maximam 
Studioforum  utilitatem  ,  Logica  doceripubli- 
ce  queat ,  &  D.  D.  Curatorum  petitioni  fa- 
tisfieri ,  Ji  confiringar  ipfius  Ariftotelis  textum 
verbotenus  explicare :  longe  facilius  &  felicius 
me  id  prafiiturum  utrumque  ,  Ji  liberam  & 
nomArifiotelico  textui  adfiriHamfervem  docen- 
di  rationem.  Regeffit  Reclor ,  hoc  ceu  fanda- 
mentumfierni  ac poni  a  NobilifT  D.  Curatori- 
bus  ,  Ariftotelis  fextum  effe  pralegendum  :  de 
duebue  punHis  reliquvs  exfcheda  praleHis ,  ut 
ego ac  D.  du  Ban  cogitaremus>  ac conjilium . 
fcripto  confignatum ,  huic  conventui  pofiea  ex 
hiberemus  ,  petitum  fuit  ac  mandatum.  Ita 
nos  dimijfi  fumus  reliquis  manentibus  :  Circa 
vefperam  petii  mihi  copiam  fieri  k  ReHore 
Mandati  NobilifT.  D.Curatorum  quo  confia 
retmihi  de  eorum  mente  ;  an  hoc  velint  expreffe  , 
textum  pralegi  Ariftotelis:  neque  enimmemi- 
neramhoc  ex  fchedaprjeleHum.  Re&or  copiaw 
facere  negavit ,  & ,  utcumquenoneffet  fcheda 
.  expreffum,  hanc  tamen  effe  D.  Curatorum  men- 


maniffnne ,  ut  liceat  videre  NobilifT.  D.  Cu- 
ratorum  Mandatum  ac  decretum ,  cujus  copia 
fuijfet  denegatay  nequid  imprudenter  contra 
id  agerem.  Ille  pro  Jua  humanitate  tantum  mi- 
hi  graitficatus  eft.  Cum  video  ,  deprehendo 
ipfum ReHoremJibi  petiiffe  ^NobilifT.  D.  Cura- 
torum  authoritatem  de  leHionibus  Philofophicis, 
brevifjimo  temporis  fpatio  ad  ufum  mnxinmm 
infiituendis ,  conjilia  capiendi ,  cum  Profcjfori- 
bus  Phiiojophis ,  reliquifque ,  quos  ipfe  machi- 
nationis fua  &  confihifocios  adfcinjerat ;  negle^ 
Bi*i9  contra  o^Academi*  Jiatuta  ,  Affefforibus 
(uis  ,  cum  quibus  communicanda  fuerant  con- 
Jilia.  Deprehendo-,  nec  illum  ,  nec  ifios  effe  con- 
Jiitutos  ,  in  me  &  D.  duBan  judices  aut 
arbitros  ,  ut  eorum  aHa  ac  diHa  innuebant. 
Deprehendo  NobilifT.  D.  Curatorum  prafcri- 
ptionem  hac  duo  tantum  continere ,  ut  de  bre- 
viflimotemporisfpatio,  &  de  maximoStu- 
dioforum  commodo ,  in  leclionibue  Priilofb- 
phicis  habendis,  difpiceretur.  In  chartam  con- 
jicio ,  quibus  rationibus  utrumque  illud obtineri 
poffe  cenfeo,  &pofiridie  conventui  ReHoris  &  fo~ 
ciorum  exhibeofiifdem  verbis^quibus  eas  hicfjio. 

QUandoquidem  placuitNobil.  AmplifT. 
D.Curatoribus ,  injungerePhilofophie- 
ProfefToribus ,  ut  cum  Magnific.  D.  Reftore 
&  Viris  Clariff.  aliis  ad  hoc  negotium  depu- 
tatis  agerent  de  optima  rationePhilofophiam, 
quam  breviffimo  fieri  poteft  fpatio  ad  ufum  6c 
commodumD.  Studioforum,  docendi ,  ego 
cogitationes  meas  de  Lcgicse  curriculo  fclici- 
ter  inftituendo  ,  8c  breviter  abfolvendo  ,  ex 
petitione  Magn.  D.  Rectoris,  libereacliben- 
ter  huic  chartse  commifi. 

Duplex  eft,  nonLogicam  tantum,  fed  uni- 
verfam  Philofophiam,docendi  ratio/yftems-- 
tica  8c  textualis :  fyftematica  eft,quando  vefH- 
giaordinati  fyftematis  premuntur  ;  textualis, 
quando  textus  folum  trad>atur  Ariftotelicus. 
Prior  prseferenda  mihi  videtur  pofteriori  , 
falvo  meliori  judicio. 

I.  Qu[ares  Logicae ,  imo  qusdibet,  non 
funt  accomrhodandae  ad  textum  &  verba  Ari- 

ftotelis, , 


8 


E    p     i    s 


o 


A 


flotelis ,  led  haec  ad  illas ;  non  enim  verba  cu-\ 
jufcunque,  funt  norma  ac  menfura  rerum, 
fed  contra  res  verborum. 

I I.  Quja  fic  maxime  confulitur,  meo qui- 
dem judicio ,  honori  6c  Academise  dignttati, 
cum  D.  ProfefTorumauditoriafuntfrequen- 
tiflima,  8c  lectiones  fic  inftituuntur ,  ut  maxi  - 
ma  ad  D.  Studiofos  utilitas  redeat;  Atqui  fre-  ! 
quentiora  funt  auditoria ,  8c  major  utilitas  ad  ! 
D.  Studiofos  redit ,  fi  fyftematicam  rationem  ; 
docendi  Philofophiam,  ac  fpeciatim  Logi-  j 
cam,  Profeflbr  fequatur ,  quam  fi  textui  Ari-  | 
ffcotelico  adilringatur :  Sic  enim  intra  bien- 1 
nium  abfolvi ,  8cad  ufum  accommodari,  vix 
poteft. 

I I I.  Quia  ingeniis  noftri  sevi ,  praefertim 
tyrunculis,  ex  fchola  nuper  emiffis.parum  eft  I 
accommodatus  textus  Ariftotelis,  fed  tempo-  | 
ribus  8c  ingeniis  vetuftis  magis  convenit ,  ac  ; 
Graecis,  quibus  fcripfit :  8c  praefertim  infervit 
colloquiis  8c  confuetudini  de  re  qualibetin 
utramque  partem  difputandi ,  quod  ipfis  in 
more  pofitum  erat ,  ad  ufusalios  parum  ido- 
neus. 

IV.  Quia  perfefte  ars  Logica  iis  libellis 
Organi  non  continetur ,  cum  iint  diverfi  tra 
ttatus  di verfo  tempore  editi ,  8c  plures  multo 
in  Logicis  libri  Ariftotelis  a  Diog^  Liertio 
reccnfeantur,  ncc  eo  modo  6c  ordine  fint  con- 
fcripti,  quo  nunc  difpofiti,  unde  methodus  ac 
cohsrentia  quoque  eft  nulla. 

Hifce  leHls  w^Rector  acquiefcerenec  cateri 
D.  Profeftbres  ,  exempla  aliorum pratendere  & 
confuetudinem  ,  e£"  multos  ultro  citro^fermones 
■cadere.  Ego  rationes  me&s  urgere ,  &  dicere : 
7ion  exemfUt  nec  confuetudine  f  s.ndum  ,  fedex 
imt  &  lege  agendum  ac  vivendum.  Redfcor 
demum  ,  cateris  manentibus ,  abire  mejubet  & 
D.  d  u  B  a  n  i  ac  cum  placebit  fibi ,  nosrevo- 
candosmonet.  Ctliduum  labitur anteojuamrevo- 
temwf.  Wtrevocati  redimtts  ,  exhibet  Rettor 
crdmem  leclionnm  V!''!ofophicarum,fixta  &  ad 
textum  iLArifotehs  tnfiiw.endarum  ,  fcriptum  a 
Secretario  ,  a  fe  &re!nj:tis  approbatum  ,  ortetn 
pralegi  jubet ,  <*»  anfubfignare  velimtis  rogat , 
uti  ipfe  faceret  cum  cateris  D.  Profefforibus. 
y~£9  ,  imquam  effe  hancpeiiiionem,  refpondi ,  ni- 


hilcfeeffe  a  me  pojluldndum  contra  animimei  & 
confcientia  reluBantvs  diftamen :  & ,  an  aquum 
ejfet ,  rogavi ,  ut  iUi  abfentibu*  nobis  ,  qui ,  tan- 
quam  Philofophia  Profeffores-hic  eramm  audien- 
di  inprimis ,  ordinem  tale?n  conciperent  ?  prafer- 
tim  ,  cum  ex  aquo  cffent  conferenda  conflia.  Res 
dilataeslinNob.  D.  Curat.  adventum  tftisfe- 
riis  tum  immmentem.  lis  rationes  anie  pofitas 
ReFtori  &  cateris  D.  Profefforibus  exhibui ,  ad- 
jefiisfequentikus. 

I.   /~\  Uod  in  organo  Ariftotelico  deficiat 
V£_  ipfius  artis  Logicae  definitio,  partitio, 
objecti  ac  finis  explicatio ,  8cc.  Qujc  ad  con- 
flitutionem  ejusfaciunt. 

II.  Deeft  tota  dottrina  notionum  fecun- 
darum  8c  affectionum  thematum  fimplicium, 
Caufae  Caufati ,  Totius  Partis ,  Subjecti  Ad- 
juncl:i,&:c. 

III.  Non  explicatur  furlicienter  nec  fuo 
loco  ratio  definiendi  8c  dividendi  modus. 

I V.  Non  explicatur  doctrina  utiliflima 
de  Syllogifmo  hypothetico. 

V.  Nihil  traditur  de  methodo  Scordine, 
de  modo  praxin  Logicam  inftituendi,  &c. 

VI.  Ex  xvn  Capitibus  lfagoges  Porphy- 
rians  ,  tantum  ?  traclari  pofTunt  ,  reliqua 
nulliusutilitatisfere  funt.  ln  Jibro  We<  E^- 
pljjHov;  pofteriora  capita  deenunciarionibus 
modalibus  nuliius  funt  ufus :  in  primo  prior. 
Analyt.  acap.  8.  ad  cap.  24.  mixti  Syllogifmi 
tantum  explicantur ,  qui  exigui ,  imo  nullius 
funt  ufus,  &c.  In  libris  poft.  Analyt.  tam  ope- 
rofe  traditur  doctrina  demonftrationis  ,  ut 
anno  forte  opus  fit  ad  enarrationem  ,  fi  quis 
textuiadftringatur.  Lib.  vm.  Top.  tam  vagi 
funt ,  ac  res  contincnt  tamparumutiles,  ut 
ipfe  du  Vallius,  qui  Synopfin  Analy- 
ticamLibrorum  Ariltotelis  Edit.  Parif.  prae- 
fixit  ,  ab  Analyfi  fingulorum  capitum  ab- 
ftineat,  atque  lnterpretes  alii  quoque  mul- 
ta  ac  quamplurima ,  li  non  omnia  ,  hic  tranfi- 
liant  ,  &c.  Qinbus  omnibus  accedit  flylus 
Ariftotelisinorgano  obfcurus  ,  loca  hiulca, 
cxemplaminusmanifcftaaccommoda,8cex 
Mathefipetita,8tc. 

PosJ  raticnes  hafce  a  Nob.  D.  Curatoribus 

expenfa* 


expenfas ,  injunBum  rnihifuit ,  ut,  quo  ccepijfem 
fede ,  pergerem  ,  <*»*  <p#?w  i»  docendo  ingreffus 
ejfemviam,  eandem  calcarem.  Quodamefa- 
Bum  efi  in  hunc  ufque  diem  nonfine  infigni  Stu- 
dioforum  [quod abjquej aBatttia  diBumfit)  com- 
modo.  Eodem  interim  anno ,  die  1 3 .  Decembris, 
negotium  hoc  idem  in  pleno  ^Academi<e  Senatu 
fuit  agitatum  ,  fed  nec  tum  potirifinefuo  datum 
esl  Rectori ,  licet  clanculariis  artibus  idmolito 
ac  machinato.  Ego  itaque  (Irenue  in  idincumbe- 
re ,  ut  artium  omnium  longe  nobihjfmam  ,  ortu 
ydivinam ,  utilitate  inafiimabilem  ,  Logicam  , 
quam  breviffimo  temporis  fpatio  ad  maxi- 
mum  Studioforum  emolumentum  ,  explica- 
tamdarem  :  &fortunavit  conatus  noslrcs  beni- 
gnijjimus  D  e  u  s  ,  &  profequuttfunt  eosfingu- 
larifavore  Nob.  D.  Curatores  ,  quiin  affeBus 
fui  &  benevolentiae  tefiimonium  fequenti  anno 
alteram  in  regenda  Coll.  Theol.  lli.  D.  Ord. 
Juventute  Provinciam  humerhs  nofiris  impofue- 
re.  Eam  non  minori ,  quam  Profeffonem ,  fufce- 
fi  animo  ,  &  undiquaque  difpexi ,  quid  ad  orna- 
tum  faceret  utriufque  ac  promotionem.  Exper- 
tus  fueram  jam  ab  initiofufcept<e  Profejfonis  in 
hoc  ufque  tempus  rarijjimas  extitijfe  in  Philofo- 
•phia  Difputationes ,  &  quando  ejjent  infittuta, 
utukIus  iniis  omniageri.  Quarebamferiumei 
malo  remedium.  Publici  muneris  authoritatem 
Jiinterponerem  ,  metuebam  ,  ne  idmale  cederet , 
autfuccederet ,  quodab  annis  &  barba  non  acce- 
deret  authoritas.  <L,4lea  tamen  eratjacienda  &  \ 
Difputationes  pofiliminio  revocand<e  erant ,  & 
difputandumaliomodo.  Ad  primam  ergo  difpu- 
tationem  ,  cum  habenda  ejfet ,  prafationem  con- 
cepi ,  qud ,  ut  xTeL^i»  omnis  pr<eveniretur ,  &  ex 
decoro  ageretur  ,  humanijfime  petiiab  omatijji-  j 
mis  D.  Studiofis ,  &  impetravi.  <iAb  anno  ita-  ! 
que  Profejfonis  me<e  fecundo  ,   Difputationes  in  ' 
Philofophia  revixere  i  &fiequenter ,  &  mode-  ■ 
fie ,  difputari  cceptum  ;  ut  null<e  magis  quam  ! 
PhiIofophic<e  ecceperint  fervere  Dfputationes ,  ' 
quod earum  exemplaria  in  annos  fingulos  Nob. 
Curatoribus  exhibita  comprobatum  dedere.  bi- 
dulfi Studiofis  meis  ,  nulli  ne^andam ,  in  difpu- 
tando  ,  ingenii  &  judicii  Iibertatem  ,  uti  ipfe 
fum  liberior ,  fub  libero  ac  Batavo  aerenatus. 
Quarum  ipfie  Difputationum  extiti  author  in 
iis  Ariftotelis  principia  fui  fecutus ,  quod  Phy- 


T      O      L      A.  9 

i  ficarum  ,  Ethicarum  ,  felcftarum  Difputa- 
!  tionum  docent  curricula :  in  Corollariis ,  utvo- 
cant ,  &  Thefibus  Studioforum  proprio  Marte 
&  arte  confeBis  ,  aliorum  etiam  Philofopho- 
fumplacita  &  principiaventilari  ,fui  pajfus,  ut 
meum  (imul  <&  illorum  exerceretur  ingenium , 
ac ,  quo  ratio  nos  ducere  valeret ,  palam  feret. 
Nulli  h<ec  res  fuit  unquam  obnoxia  culp<e  apud 
{  NobilirT  D.Curatores:  nihilincommodicrea- 
'  vitulli  Mortalium:  nullam  pacem  turbavit  aut 
animorum  concordiam  rupit.   Tejior  manes  tiios , 
j  defuntle  Collega  ,  D.  duBan.    Si  quid  un~ 
quam  extiterit  rix^e  aut  contentionis  me  inter 
&  te  ob  difputandi  Iibertatem.    Viximus  ani- 
mo  conjunBiJJimi  ,   etji  opinionibus  in  Philofo- 
phia JjsfiJJime  dvsjunHi .  Pajfus  fim  frui  te  tuo 
judiao ,  tu  vicijfm  me  meo.   Nunquam  tibi  a 
me ,  nunquam  mihi  a  te  ,  lis  mota ,  Juper  di- 
fputatis  utrimque  materiis.     Vixit  ,  quamdiu 
vixisli  ,    &  viguit  inter  nos  pax  &  concor- 
dia ,  quod  <&  a  morte  ,  cum  parentarem  tibi , 
fum  tefatus  &  aternum  cefabor.    Nec  ali- 
quidmolefice ,  poffdefunfium  anno  1 643 .   Col- 
Iegam  clarijfimum  ac  chariJJImttm  ,  conciliavit 
cuiquam  mea  Philofophandi  hbertas  dum  folus 
difputavi.  Imo  ,  quam  grata  extiterit  &pro- 
bata  mea  hbere  <&  Phihfophandi  &  difputan- 
di  ratio,  NobihfT.  D.  Curatoribus,  vel  inde 
liquet  ( rumpayitur  ut  ilia  Momis  )  quod  me  :n 
ordinario  fuo  ad  8.  Februarii  conventu  1645*. 
ultro  rogaverint  ,   an  aliam  infuper  Phiiofo- 
phiae  partemprofiterivellem.    Ego  quodcunque 
in  me  ejfet  vit<e  <£r  virium  libenter  me   colla- 
turum  refpondi  ,  fi  Reip.  fi  Ecclefi<e  ,  fi  Aca-- 
demia  patrt£ prodeffe ,  fi proxnni  bonumpromo- 
verepojftn.  Novum  itaque  Philofophiam  Pra- 
Bicam  profitendi  onus  priori  additur :  non  fitb- 
traxi  humeros ,  fed  fuppofui ,  &  fere  haBenus , 
Dei gratiaadjutus  ,  Ethicos  labores  a  folemni 
iterumfum  aufpicatus  Gratione  habita  z  j.Mir- 
tii ,  e^  hberiorifiylo  ,  quibus  mediis ,  8c  e  qui- 
bus  Authoribus,  veram  ac  folidam  PhiJofo- 
phise,  artiumque,  quas  vocant,  liberaiium 
cognitionem  unufquifque  fit  reportaturus  , 
fufe  fum  perjequuttss.     lnter  Media  primum 
ajfgnavi  locum  Auditioni ,  aique  hic  ad  au- 
diendjs     Profefforum    leBiones     Iuventutem 
zsfcademicam  ferio  fut/i  hortatus ,  m  atiati» 
*  *  rationi- 


IG  £,       P        I       S 

ratisnibtts,  qtue  A<tditionis  neceffitatem  &  utili- 
tatem  confirmarent.  Huic  fubjnnxi  Lectionem, 
cttjtts  admirandaynvirtntem  ob  oculos  pofui,  ac, 
quifpeciatim  in  Phdofophia  fint  legendi  Autho- 
res,  ingenue  &  candide  indicavi.  Difpefcui  Phi- 
lolbphiam  m  veterem  &  novam.  Veterem 
vocavi,  ytteab  Ariftotele  fotiffmum  eBhaufia, 
C^  ejtts,  flttm  ubiquereceptis,  innititur  principiis: 
aliorum  enim  veterum  ,  Democriti  ,  Epicuri , 
Anaxagorse ,  8tc.  Philofophi<e  jam  diu  interie- 
re.  Sola  regnum  tenetpajjim  Ariftotelis  Phdofo- 
fhia,  ab  Alexandro  Magno  in  Gr<ecia,  a  Caro- 
Jo  Magno ,  in  Germania ,  GaUia ,  Italia,  Hifpa- 
nia ,  Eelgio ,  authoritatem  natla.  Novam  dixi  j 
qu<e  arecentioribtts  tradita ,  non  ex  Ariftotele 
au:  alio  hauflis  principiis  innititur  ,fednaturam 
ipfampro  objeclo  habet ,  rationifoli  innixa  ,  non 
uTi/ts  hominis  authoritati.  Qui  veterem  tradi- 
dere  Philofophiam  ,  vel  textuales  feci  Philofo- 
phos ,  qui  Ariftotelis  de  Phdofophia  textttsfunt 
interpretati ,  Wfyftematicos  ,  quiphdofophix 
<^Arifiotelic<e  dogmata  certis  praceptvs  &  fyfie- 
matibus  inclufere ,  vel  Controvertentes ,  quos 
Quaeftionarios-LW^vw/',  quiex  Ariftotele<p*?- 
fiones  clicuerunt ,  non  aliter  fepe  quam  ex  pumi- 
ce  aquam ,  aut  ab  aliis  motas  magna  verborum 
prcfluvio  &  longo  fermone  pertracfarunt. 

Ex hifce trium genermn  Philofophis  Arifto- 
telicis  ,  quosprobarem  ,  inter  Grsecos  ,  Arabes, 
Latinos  ,  Jlgillatim  dejignavi  ac  delmeavi.  In- 
ter  nova?  Philofophi<e  Atthores  &  cultores  quof 
dam,  antiqnorumprincipiadeftruere ,  quofdam 
folidiora  adfruere,  fignifcavi ,  $■  utroffc  legen- 
dos  commendavi.  Sujhdi  hoc  nvdtorum  mentibtts 
injitam  pr<ej -idicium  >  ab  horum  ledtione  Phi- 
lolophorum  abftinendum  efTe  ,  quod  novi 
audiant :  omnis  qttippeveritas  ,  cum  inventa  eft 
prinvtm,  vov.i  fuii.  Rexenfti  hic  Philofophi<e 
no-j.e  Triumviros ,  Vallam  ,  Agrirolam,  Vi- 
i.  Recenftti,  odiofum.illud  multis  ,  multis 
pretiofum  caput  ac  nnmen ,  Petrum  Ramum. 
Recenftu  Picum,  Tel  jiium  ,  Patritium  ,  Cam- 
pancllam,  Vcrulamium,  Cartefium  ,  rena- 
fcentu  &denuo  exorientis  ver-i?n  Phofphorum  , 
q-ii  arcana  Naturanon  pattca  recluftt ,  Philofo- 
ph:.v  cl  ivtm  exbibuit ,  viam  ad  ■•  erum  immotam 
veritatempcrvnvcn  ii  apcruit.  Lcftioni  adjnn 
lendamprncepi  Meditationcm  ,  Jine  qua  z_/I< 


O 


A. 


ditionis  &  Leftionis  nuUa  es7  utilitas.  Deniqtie 
fubjunxi  hifce  tribu-s  Philofoph  andi  modis  ac  me- 
diis ,  Difputandi  exercitium  ,  quod  quantnm 
in  Philofophi*  notitia  acquirenda  valeret ,  expe- 
rientiam  tefiem  advocavi ,  &  nt  ?necum  decur- 
rerepergerentnoftriPhilofophi*  Studiojl ,  infli- 
tuta  difp-.itationum  curricula  ,  pedcmpedi ,  dex- 
tram  dexjr<e  jungendo  ,  fideliter  admonui .  Hac 
fumma  funt  Grationis  tum  pron'intiat<e  capita. 

<LAb  illo  tempore  Ethicas  Leciiones  Logicis  al- 
terno  adjunxi  biduo :  <&  confuetum  miht  Philofo- 
phice  difputandi fecutus fum  modum.  Sednon  t£k 
diufuit ,  cttm  invidere  Libertati  me<e  atque  inji- 
diari  recentem  &  nttper  tttm  rnihi  adjunBum  de- 
prehendi  Collegam.  Selegeram  mihi  1644.  ex 
MQtn^hyddsdifputandammateriam  de  An- 
g  e  l  1  s  ,  verfabar  in  ea  Difputationibtts  excti- 
tienda  ,  cttm  novtts  advenit  Collega ,  D.  A  d  a- 
mus  Stevartus.  Sub  cujus  in  ctAcade- 
miam  noflram  adventitm  incidit  Difputatio- 
num  ex  Philofophia  felecl:arum  x  v.  d  e 
A  n  g  e  l  1  s ,  cui  Refpondens ,  Iuvenis  dotlifji- 
mm ,  <&  fummcefpei ,  (i  fttperfes  in  vivis  exti- 
tiffet  ,  D.  Andreas  du  Pre,  fubjunxis 
hcec  CoroUaria  Metaphyiica. 

I.  f~\  Mnium  prsejudiciorum  everfio  eft  ne- 
^-^  ceffariaad  veritatem  indagandam. 

I I.  Sine  cognitione  Anim<e  &  Dei  nulla 
datur  certa  Veritatis  cognitio. 

III.  lllud  omne  eft  verum ,  quod  clare  8c 
diftincte  percipimus. 

1  V.  Caufaerrorumeftvolunt:as,qu3e,cum 
latiuspateatquam  intelleclus,  faepe  fe  exten- 
dit  ad  ea ,  qua?  intelle&us  non  clare  percipit. 

V.  Nequeconcurfus  divinus,  neque  vo- 
luntatis  neceftitas  ,  libertatem  evertitj  imo 
magis  auget  8c  corroborat. 

Phypca : 

I.  f~\  Mnes  formae  materiales  funttantura 
^-^  modi  materice. 

I I.  Coelum  eft  corruptibile  8c  aereae  na- 
turae. 

III.  Stellae  proprio  motu  per  liquidum 
cceli  moventur,  utavesperacrem. 

1  V.  Elementa  non  tranfmutantur  in  fe 
inviccm. 

Para- 


E 


o 


A 


IX 


Paradoxa ; 

II  "^TUllum  datur  argumentum  inartifi- 
J^»  ciale. 

II.  Lunaminime  illuminataconfpicitur, 
eum  maxime  eft  illuminata,  &  nunquam  mi- 
nus  illuminatur,  quam  cum  eft  plcna. 

III.  Duogemelli,eodem  temporis  pun&Q 
nati  eodemque  mortui ,  impares  poflunt  vi- 
xiflc  dies. 

H*ec  difputata  fuerunt  14.  Decemb.  1644. 
Stquutafunt  menfe  Jan.  164$*.  Difp.  Seledi. 
de  Angelis  Decimse-fextae  abOmatiJJi- 
mo  nunc  Curia  Holl.  <LAdvocato  ,  tunc  Refpon- 
dente,  Henrico  Brouwero,  fubnexa 
Corollaria  Paradoxa: 

I.  ^TUlla  datur  PhilofophiaadeoTheore- 
.1-N  tica ,  quaB  non  fit  &  pra&ica. 

I I.  Privatio  non  eft  principium  Phyficum 
magis  quara  unio ,  fed  tantum  conditiofine 
quanon. 

III.  Corpora  rarefa&a  non  habent  plus 
quantitatis  quam  denfata. 

IV.  Ignisefthumidus. 

V.  Aqua  eft  fubtiliflimaterra,  aerfubtilif- 
fima  aqua ,  ignis  fubtiliflimus  aer ,  tcrra  craf 
fus  ignis. 

VI.  LunaaTerra&Soleilluminatur. 

VII.  In  homine  eft  tantum  unus  fenfus ,  | 
nonquinque. 

VIII.  Logica,  quae  nunc  viget,  ad  in- 
ventionem  fcientiarum  eft  inutilis. 

IX  Omnes  fyilogifmi  ad  indagationem 
veritatis  funt  inutiles  ,  excepta  inducllione 
fola. 

X.  Caufa  finalis  non  eft  caufa,nec  materia, 
forma. 

XI.  Poteft  velle  homo  malum  qua  ma 
lum. 

H<ec  &  pracedentiaCoroIIaria  exKeplero, 
Baflbne ,  Verulamio ,  Campanella,  Sperlin- 
gero ,  Cartefio,  aliiffe  pofta,  novaerant  ho- 
mini  novo ;  forte  &  ipfa  authorum  nomina ,  ex 
quibus  Refpondentes  illa  petierant,    Ego  cum 


fubolfeciffem  non  tam  valentem  ejfe  novitio  Col- 
legx  fiomachum ,  ut  h<zc  autfimilia  concoquere 
pojfet  corollariorum fercula ,  nec  placereejuspa- 
lato  nifiex  Ariftoteie  allatas  dapes ,  ipfum  invi- 
fi ,  &  thefes  antehac  ame  difputatas  obtuli,  ut 
perlegeret ,  <&  modum  hic  in  difputando  teneri 
folitum  cognofceret ,  quodfane  ab  aliqua  ajiimi 
mei  benevolentia  fuit profeBum ,  &  ita  quoo^  ab 
ipfo  acceptum  exceptumq*.  Dixi  tum  inter  fer- 
mocinandum  ,  eum  faciie  vifurum  ex  thefibus  j 
liberum  hic  nobis  effe  difputandi  modum  ;  &  me 
eum  ejfe ,  qtti  multum  indulgerem  Studiojis ,  in 
corollariis  &  annexis  ,  ut  meum  attfe  illorum  in- 
genium  experiar;me  pro  &  contra,  ut  Ioquuntur, 
feu  in  utramvis  multa  difputare  partem  ,  quod 
Jic  maxime  argumentorum  robur  ponderetur  & 
expendatur ,  ita  a  mefaBumfuiffeJemper,  a  qtio 
profefjionifmffem  admotus  :  &  potuit  ex  thefi- 
busfacile  illudcoUigere,  inter  quas  invenit  The- 

feS    DE    PRINCIP  IIS    CoGNOSCENDI, 

Refp.  Wallendal  ,  contra  Cartejium : 
&  de  PkiMo  ,    Refp.    Kellenaer, 

pro  Cartefo  :  a  doBiJJimis  juvenibus  ,  utraffe 
eodem  anno  1 644.  me  Prafide  difputatas.  <LAd- 
didi,amicitiamfervari  etiam  ab  tis,  qui  in  omni- 
bus  non  conveniunt  Philofophicis  opinionibus  -y 
nam 

Diverfum  fentire  duos  de  rebus  iifdem 
Incolumi  licuit  femper  amicitia. 
Exifiimavi  Jic  me  defunBum  partibus  viri  boni  : 
&  boni  Collegse  tn  peregre  advenientem  Colle- 
gam ,  &  meo  more  modo%  fumporro  Philofo- 
phatus.  Temporis  delapfu ,  quod  fueram  fubo- 
doratus ,  clarius  accepi ,  novum  hunc  Collegam 
multa  in  mea  difputandiratione  culpare  ac pr<e- 
fertim  libertatem :  &jam ,  fiatim  at^  difputa-  • 
re ,  me  quoe^  invadere  coepit :  prima  ejus  difpu- 
tatio  de  Voluntate  fuit  Humana,- 
7.JuIii  1645*.  in  °ltta  z1'  #rgumentis ,  partim 
Philofophicis ,  partim  Theologicis ,  infententiam  ■ 
meam,  de  voluntatis  humants  abintelleclus 
pra£tici  ultimo  judicio  determinatione,  & 
aliis  thefibus  in  ea ,  qu£  de  Concurfu  ante  ejus 
adventum  difputaveram ,  magno  impetu  irruit  ' 
atq^  incurrit,monentibus  idme  ipfifmet  Studiojis. 
Ego  isla  negligere,&'  Difp.felecl.  1 9  part.  poft. 
contra  poflibHem  Mundi  aeterniratem ,  fub- 
netlere  hoc  Coroll.  1?.  Iulii  1645".  Sententia,  • 
*  *  2.  qu.ac  • 


12.  Epistola. 

qux  ftatuit  voluntetem  ab  ultimo  intelleclus  j  nis ,  D.  P  a  u  l  u  s  B  i  m  a  n  ,  poB  publice  ha- 
pra&ici  judicio  determinari ,  &  rectserationi  i  bitamprogradu  Magifterii  Difputationem  ,pro- 
&  Ariftotelisauthoritati  innititur:  quare  eam  motus  effet  &  ornattts  jamdudum  meritis  titulis 
ab  omnibus  8c  exceptionibus  8c  obje&ioni- 1  a  Celeberr.  D.  J  a  c  o  b  o  Golio,  CoIIega 

vencrando  ,  placuit  Rev.  D.  Triglandio, 
fttbfnem  affusfolemnis  Senatui  Academico  jam 
abiturientinon  nihil proponere ,  quodtamen  Re- 
ctoris  eratpotitts  Magnifici:  Verum  <&  ipfe , 
defuncitts  nuper  D.  Ewaldus  Screve- 
l  i  u  s  ,  &  ex c<eteris  D.  ProfefToribus ,  Jinon 
omnes ,  plerique  Jabem  ,  rei  proponend*  jttxta 
cum  ignarijjimis  erant  pariter  ignari.  ^Arripit 
D.Triglandius  ex Thejibus Pneumaticis 
&  Metaphyjicis  promoti  Magiftri  fecundam , 
qua  Jic  Jonat : 

Dubitatio  indubitatse  Philofophias  initium 
eft.  . 
<tAit tvocegrandi , vultugravi ,fe mirari;  quod 
talesthefes  &  fub  pr<efidio  &Jinepr<eJidio  ven- 
tilarentur :  effe  illas  periculofas  ,  novas ,  &  con- 
tra  Arijiotelem  :  Viamfernere  adScepticifmum: 
eafdem  dubitationes  ex  Philofophia  transferri  in 
Theohgiam:  Studiofos  dubitarejic  de  rebus  omni- 
bus,  deje,  de  Deo,  &c. 

Plura  ipfe  id  genus  retulit  ,  qu<e  non  refero 
(necenim  neceffe  eft)  ac petUt  tandem  Senatus 
dAcademici  fententiam.  Nrtm  ab  iis  abjiinen- 
dum  foret  ?  Sujfragia  viritim  &  fubito  a  Ma- 
gnif.  Re&ore  colle&a,  maximampartemiliuc 
abiere  ,  effe  ab  iis po fitionib <:ts  abjiinendum. 

(lAc  vero  cum  hoc  modo  imprudenti<e  macula 
inufta  ejfet  Cl.  D.  G  o  l  i  o  ,  (  qui  ut  Candi- 
dati  Promotor  non  debuiffet  permifjfe  iUam  the- 
ftn  ,  Jitantum  in  ea  periculi  latuijfet )  pariter  ac 
mihi,fubcujttspr<eftdiojam  1645*.  menfejulio 
finem  Difp.  19.  Part.  poft.  contra  Pofllbilem 
Mundi  seternitatem  ,  Corollarium  erat  defen- 
fu?n. 

( Ipfe  dubitandi  a&us  firmiflimum  indubi- 
tantis  eft  Philofophiae  principium)  atque  idem 
autfmile  alias  &f<epe  ejjet  repetitum,  noluimus 
deeffe  exifiimationi  tutand<e :  Itaque  posl  Otti- 
duum  cum  novus  iterum  Magifterii  cundidatus 
honoribm  iifdem  effet  a  me  decoratus  ,  Cl. 
D.  G  o  l  1  u  s  ,  poteslatefandi  accepta,  rem  an- 
te  Gttiduum  obiter  propojitam  refumi  petiit  ac 
dtfpici  de  novitate  & periculo  illitts  thefeos:  di- 
xit,  atafemjuam  &  annos  non  decore  ut  ita  quid 

imprii- 


bus  vindicandam  fufcipimus. 

zyludit  me  ad  argumentumalicujus  Oppo- 
nentis  motum  adverfus  th.  ult.  iftius  difp.  re- 
fpondentem  ,  quod  Relationes  non  fint  Acci- 
dentia  Phyfica  ,  qux  inhaereant  ,  nec  entia 
realia ,  fed  Logica  tantum,  quce  denominent , 
&,  quod  fint  media  qusedam  inter  ens  reale 
8c  nihil.  Et  h<ec  refponpo  ex  tempore  data,  quia 
nova  erat  &  injueta  ejus  auribus  ,  meruit  excipi 
tredecim  epimetris  ,  quibus  rationes  protulit  ite- 
rum ,  Theologicas  partim  ,partim  PhiIoJophicas7 
adprcbandum  3  relationes  eife  accidentia  prae- 
dicarnentaliaScentiarealia:  in  difp.de  Mat. 
prim.  menfe  Jan.  1645*.  Eg°  l^A  infuperha- 
bui ,  fedmiratus  valde  hjecpro  novis  haberi  qit£ 
a  me  proferrentur ,  nec  nova  vifafuijfe  novo 
Profejfori  fua  epimetra  fubnexa  Difp.  Eth. 
de  Habitibus  part.  prim. 

I.  "p  Oteft  eadem  numero  forma,  plures  ma- 
*■  terias  feparatas  fimul  informare. 

II.  Poteft  idem  numero  corpus  inpluri- 
bus  locis  fimul  exiftere ,  idque  naturaliter. 

III.  Merito  paftoris  cujufdam  Indepen- 
tis  libellus,  quo  Deum  peccati  caufam  Effi- 
cientem  five  authorem  efle  contendebat ,  ex 
Comitiorum  Anglicanorum  l  reto ,  non  ita 
pridem  Carnificis  manu  ,  publice  exuftus 
eft. 

H^c  &  fimilia  novaturientis  ingenii  nonfunt 
na  ?  Sedenim  ego  hunc  D.  Collegam  resfuas 
habere  paffus fum  ,  ac  fe  obkflare  ,  five  no 
jis  ,  five  antiquis  imftxxocts  ,  nea^  multum  poji 
ea  cum  eo  commercii  qruefvi.    Sic  cogitabam : 
Gaudeat  ille  fenfu  fuo  ,  ego  meo.   Verum  enimve 
ro  ,  &  aliunde  infidias Jiruere  hberati  me<e  ,  & 
occuhis  cunicttlis  eam  fubruere  ,  alii  tentarunt , 
quos  id  minime  decebat :   an  injiigante  &  procu- 
rante  Profeffore  Scoto  id  (it  tematum  ,   Deus  no- 
vit.   Nam  cur  tllud  ante  annum  aut  paulo  ultra 
fint  aggrejji quifuira  quinquennitan  &  fcmejire 
eam  mihi  non  tnviderant ,  cctufam  non  invenio. 
Cum  14.  Kal.  Octob.  1646  erudutjfimus  Iuve- 


S     T      O 


imprudenter  fieri  permittat,  quod adtam  gravia 
&  atrocia  mala ,  Scepticifmum  &  Atheifmum, 
viamparet ,  fednihilquippiam  talis  pericuii  ejfe 
inhac  thefi:  quin  nec  novam  ejfe ,  nec  contra 
Ariftote\em,quod defcripto  <&praIeBo  ex  Arift. 
I.3.  Metaph.  cap.  1.  text.  1 .  8c  2.  comprobavit. 
^Addidi  ego ,  ipfam  Ariftotelis  in  Philofophando 
praxin,  confirmare  hanc  thefin:  nam  non  esl  alia 
ipfiiratio  agendi ,  quam  dubitandp  adveritatem 
pervenire.  Vid.  lib.  Phyf.  Metaph.  Problem. 
Quaeft.  Mechanic.  8c  ubicunque  difiputat.  ^Ad- 
junxi ,  eandem  thefin  defienfiam ,  modumper  du- 
bitationes  Philofiophandi  fiervatum ,  hominibus 
'Ae/.&>TtXix&>1ccTst<;,  Alexandro  Aphrodifienfi 
rnterGracos,  Averroi  inter  Arabes ,  Thomae 
&  Scoto  inter  Latinos  ,  &  inter  Recentiores  ita 
Arift.  text.  explicari  <&  eandem  viam  teneri ,  a 
Fonfeca,Scayno,  du  Vallio,  quorum  tefiimonia 
colleBa  ,  in  Difp.  Metaph.  <sfe<  ^zqaoh  *&j 
dj7nofaAy  ad  text.  cit.  publico  examinifubjeci, 
io.Nov.  1646.  Etfiic dififiatus eslinanis de pe- 
riculo  &>  novitate  metus.  Cum  vero,posl  aliquam 
ex  jufiijjima  caufa  UBionum  publicaruminter- 
?niJJione?n,  ad  eas  reverterer  die  17.  lanuar. 
1647.  fermonem  D  e  LibertatePhi- 
losophandi  iis  prarnittendum  judicavi , 
auo  magnam  in  addifcenda  Philofophia  remoram 
&  ingens  obfiaculum  remotum  volui ,  ignobile  il- 
lud  fiervitutis  jugum ,  ?nultorum  cervicibusni- 
mis  injeBum ,  fied  fortiter  excutiendum.  Docui, 
renunciandum  efle  omnibus  mentium  no- 
ftrarum  idolis  ,  eradicandas  efTe  opiniones 
praeconceptas,  tollenda  omnia  prsejudicia ,  8c 
animum  ad  Philofophiam  effeadferendum , 
qualis  eft  infantis ,  in  quo  nihil  piclum  eft  aut 
fidlumautfcriptuma&u,  fed  quidvis  fingi , 
pingi ,  fcribi  in  eo  poteft;  Hancfuiffe  viam 
tritam  ac  calcatam  Ariftoteli  8cprseclarisfem- 
per  omnium  feculorum  ubivis  gentium  in- 
geniis,  acnoftroaevollluftri  D.  Verula- 
m  1  o  in  aureo  opere  Infiaurationis  rnagn*  8t 
de  Augmentis  ficientiarum  ,  atque  etiamnum 
teri  8c  calcari  ingenio  incomparabili ,  verita- 
tis  ex  caligine  8c  fervitute  emergentis  pro- 
motori  unico ,  D.  Renatg  C  a  r  t  e  s  i  o, 
a  quo  Heroe  fi  femel  didicerimus  moderari  ac 
cohibere  mentis  noftrae  afTenfum  ab  iis  de 
quorum  veritate  non  certo  conftat ,  &  men- 


tem  noftram  ab  omnibus  prcjudiciis  liberare» 
tum  demum  ifta  animi ,  ifta  judicii ,  inseftr 
mabilis  libertas ,  reducla  nobis  fuerit  ac  refti- 
tuta ;  tum  demum  prarfidia  Sc  auxilia  in  venta 
fuerint  errores  prexavendi ,  veritatcm  eruen- 
di ,  Philofophiam  ad  fuam  libertatem  8c  per- 
fe&ionem  reducendi  ac  reftituendi,  8cc.  Con- 
chfiiverbvs  &  verjiculis  Horatii : 

Quid  verum  ,  atque  decens  ,  curo ,  8c  rogo, 
8c  omnis  in  hoc  fum  , 

Condo8ccompono,  quse  moxdepromere 
poflim. 

Ac  ne  forte  rogcs ,  quo  me  duce ,  quo  lare 
tuter  : 

Nullius  addidus  jurare  in  verba  Magiftri* 

Quo  me  cunque  rapittempeftas ,  deferor 
Hofpes. 
Qmj£  hberius  pro  Philofophandi  hbertate  a  me 
tumfuerunt  diBa,  non  eodem  animo  ab  omnibus , 
utferifolet  ,fiunt  accepta ,  quibufidam  ea  appro- 
bantibus ,  aliis  improbantibus  ,  nonnullvs  ringen- 
tibus  :  ujjit  potijfimum  &  mali  habuit  aliquos , 
qua  inter  declamandum  ufius  fueram ,  Apofiro- 
phe  fr  <z0t$cr(pMt}(n$  ad  Renatum  C  a  r- 
t  e  s  1  u  m  abfentem  ,  non  aliter  ac  Ji  prafens 
prafentem  compellaffiem  ,  hifce  infiituta  verbis : 
Salve  Philofophorum  maxime,Veritatis,Phu 
lofophiae ,  Libertatis  in  Philofophando ,  5ta- 
tor,  AfTertor,  Vindex.  Quamvis  vero  iniquum 
Jit ,  alteri  in  dicendo  verborum  fiormulas  exgenio 
fiuo  prafcriptas  velle  :  quamvis  islis  uti  oratio- 
nis  luminibus  &  fientcnti<£ figuris ,  quibus  vult , 
unicuique  exifiat  liberri?num  ,  ne  quidtamenfiu- 
prafidem ,  ne  quid  ex  aJfeBu  ,  infira  verum  ,  ci- 
trameritumejus  viri ,  dixijfe  videar ,  veniam 
date,  nonnihilfiufiius  de  Philofopho  hoc  8c  Phi- 
lofophia  ipfius  dififerenti.fiortajfis  idfiuffiamina- 
bit  &  fifiet  convitiorum plaufira  ,  qua  inillum 
&  illam  evomunt  hodie  nonnulli  in  Thefium  fe- 
lecl:arum  Libellis,  Confiderationibus,  Vindi- 
ciis,  Abfterfionibus.  Sin  admcliorem?nentem 
non  revocaverit,mc  refiituerit,  islarumficriptio- 
num  lAuthores,  hac  oratio  ;fipes  tamen  eft,  fore, 
utminus  fidei  inveniant ,  apud  iftius  Philofb- 
phise  ignaros,  &  Philofophi  ipfius  ,fiinon  ami- 
cos  ,fiednec  inimicos ,  eorumficripta  : fii  neque  hoc 
impetraverit ,  \opera  tamenfiuerit  confiecutapre- 
thim ,  Jimentes  vefir as fiapientififimas ,  ab  omvi 

prsjudi- 


** 


o 


A. 


E     p     i     s     : 

prjejudiciohberat,  ejrimmunesimpeflervmcem-lcas  &  Pkyiicas,  q-t.im Mathematicas :  aique 
fer\  ■:  :  Renatus    d  £  s    C  a  r  t  e  s  \  magnam  vitje  fmt  p.triem  &  annorum  ah  - 

genere  i  I  nobilit ,  y^i  ingenio  longe  nobi-  \  decurfum  ,  nibus  ^i-r  ,  w  in- 

lior ,  «  multisjam  amtit  tot:  '  sniumfuum  e\  'S* » 

meihodum  quandam  q:tjs?^;ri:  fc   mvmu 

■  r^r*»  certam  i:  X  :.\melig:  ::ndi, 


■:  circa  rermm  natmrm  de- 

ouibus  & dubiiatiombus eamrepleriun.:  tr-    ::::'::,   '.:::■: ceriiores  :iores ,ui:liores , 

fam,d:  i   quje  haBenus  in  recep 

quodiUamajorem  evidei.  iimem   Philofophia ,  «*£  ante  Jafe  copi':i<e ,  atq,  Jic 

foUicl  :o  dicereniur :  ir.  :i   Philofophantium  ordinem  ab  erroribut  quibuf- 

verfatus  esJ ,  «f  wii1;'/  impervium  ingeniofuo  in-    dam  Uber:  & 

venerit:  imo  ad  ift:.  *   modefle  defefmji:  ti  erro- 

aujedam  a  multit  anno  .emenda-jirit  >qu'-j>:4t  ittfeSiztfuer.::, 

.folverit,  &  Grjecit  aniiquit  inGeome:ria    nihiltamenvoluer  ■: .  mu  ,  qu*  i«  Scho- 

:ni;  cujut  rei  te-    lis  &  Academiis  vigeret  ,   impngnarr 

funipaucjeisld  pageUje  de  Geometria  ccn     everteret  Philofophiam  :  hmc  est,  quodn. 

fcriptje  :  gduni  excufje :  cuin  (Ji '  artifci   tempore prejferii  &  Methodumy^;*?»  mvenien- 

credeudum  esfde  iua  arie  judicanti )  nz  ■riiatis  &  veritates  in  ventas.  im- 

mihi  non  femel  ~. .     C-j[:berr.    D.  Jacobus    visjtbiconjhiret  de  Methodi/tf*  certiiudine  & 

Golius,  Mathematum  apui  nos  Profeffor  ,    ::  I  demonfrationum  ,   quibus  utereiur , 

D-  Cartesium  veierum  omnium  ac  recen-    quia  tamen  abibat  a  rteeptM  t  'r.fozh.indi  ratio- 

tmingeniahicfuirjeriife  ,  &  !itheii    ne ,  &  homines  valde  prov  ::  in  i;s  reji- 

ttjejliium  dedijfe ,  qHtd^  m  humani  vi-    ciendis  ,  q-j.je  velnon  capiunt ,  velcapere  nolunt , 

dere:ur Juperajfe,  fr  ~e  qutd x\v%rfuif-    non potuit primum  eo  adduci ,  ut  patereiur  cogi- 

fe:  KAoiium.    Pofiv  :   D.  des  Car     taiionesfuatinlucemexirepublicam.  Exoratut 

tes  tMmfeUcittr  vt  bema-    :.%nd>rr.  feq-ientijjima  peiitione  Amicorum  hoc 

t l m  :.-■•■  -  erpciuo  urgenii :tm ,  non  ejje  denegandum  huma- 

vj/;<rr^mPhilofoph  .m   nogeneri>un.ie:antumboniMdiUudredirevaIe- 

■■-    re: ,   emif:  tn  lucem  163'.  G allico  fermone , 

:  refumit  eas ,  fed  aka  plane   Difcurfum  de  Methodo  ,  ad  bene  regendam 

&  fua  peculiari  Methodo  ,  quam  qua  anie    rationem  fuam ,  £c  inveniendam  veritatem 

fuera:  in  :..  :  ergo  eam  fjf    fcientiarum,  cum  triphci  fpecimine,Dioptri- 

cer:::udtv.em    &  e:  ;  in   r-.  eororum,  Geometriae.  Nomenfuum 


fcer 

cipere  ,  quim  :n  Mithemi* 


non  appoftit ,  quia  n  >n  captabatnec 

a  uia  periraBut  &  coaButfere  edi  - 


:nem  permtfer.i:  ,  nam  tegere  ac pren,ere  m.i 
ga:  \y  Metaphyiicas  cognofce:  t  qtue  ederentur.quam  altcui  obirudere  q  1 

di  prin.  n  immota  ac  fo'..  :,    [•  cy* commendare.  ideotfc  ftcfcripft ,  uinnUxm 

qu.  .-umdemonfirationum:  Ju.im  opinionempro  prdcepto  tradiierit ,  nuUam 

xerii ,  Jed fmplici  ftfo  admod;tm 

*?  umrem  Narrantis  ^Methodori  *m\ 

:  do ,  non  minorj ,  finon  m  ; ' -  t  er .    quib'ts  ad :  :.im  &  cer:itudinem  co- 

.npit,exy  "e  Je  foi  perju.ijer.i:  ,   &  ht 

■jnififdem  &  comprobationem  Speci- 

mina 


tPISTOLA. 

miniisfafubjecit.  £;Methodus  ipfa  **»  Spe-    muhorum de Methodo  dherfa  exifiima: 
enmtutfafk Ufumutmr iffims  r>/phi!ofophando    r.v/ Author  de  premenda fiemper fu 
integriiatem  ,Jjnceriiatem ,  candorem  ,  dtligen-    phema:  ;  tantttm  ingenii  t 

tiam ,  &~ auamnuUiishJcripiomahve. 

ve!  fecerit.  In  Methodo  vitmm  ttrjhu&m  en  fmi  &  Atheifmi  crimen  , 

rat ,  peregrinationes er.vlicai ,  ratienem-j  I  i ,  cui- 

■  &phi!ofophandi,anie  &pofij:  :rr.,pro-  .  in  fi- 

ponit ,  Methodi  tandemfu*  reguUs ,  <*uas  ter.e-     nemfrth  cemnuijh ,  prafixo  ja?r. 
ret  ,inveritateindagand.z ,  rebuf^  o?nnibus  cc-    obiiertantum  m  \ii  in  Gallico  fcripto , 

gnofcendis  ,  exponit  ;  qu<e  omnia  in  exemplum  \  fu.rs dePhilofo-phli  teia  cogii.ition:. 
trahi  vetuit : fed enarr auda  erant ,  ui Methcdi  \*jp  mumuumm  ex  ipfa  DiiTertaticnis  Gallicae 
tjue ,  cjua utebatnr ,  origo  &  naturm  tauto  rvm-    pag.  ;  a.  8c ;  f.  de  Methodo  .patta 


deret  ciarior.  Nihi!  ttnquam  cmiquam  hicpra- 
fcripfit :  cui  Methodus  placeret ,  uti  ea  potu 


,  dduere  tamen  : 
fufiori  ficriptione :  auem  in  fnem  Anno  1 6+ 1 . 


rerum  notiiia  actftirend.i ,  ficut  ipfa  ufiusera:  .    fex  Meditationes  de  prima  Philoib- 

z^iuthor  in  Meteoris  &  Dicptrica  :  cui  difpli-  phia  ,  Meditationum  tituk  -jere  infignitas  : 

ceret ,  poiuit  eam  r.egUgere :  toium  hoc  ipfijnfifo  crebris  &  rep i             "pe  meditationibus  Medi- 

detfc  erat :  nam  fitis  rmaxhue  erroribus  corrigen-  tationes  islje  fitnt  fubigend* ,  aniequam  de  iis 

dts  eam  confcripferat ;   &  ei  porro  tudmlgere  in  -.                                       Subfecmta  fitnt  1644. 

regunda  Ratione  fua,  relijuo  vits  currentis  PrincipiaPhiloil                            do  &  5pe* 

fpatio ,  decreverat.   Poslqttam  vero  Methodus  ciminibusi?;  I                                         ditatio- 

tripUci  comitata  Specimine  lucem  adfpexit,  va-  \  nibus  jmttmfiue  ac  vera*  Methodi  infiiniium  a 

rie  fuit  habita  &  excepta  ,  Liudata  t  celebrata,  '  noiioribus  procedi:  adtgnotiora  ■ 


vituperata ,  condemnata ,  convitiis profci.f 
admirationem  rapta  ,  proui  genim  effet  homi- 
num  ,  in  quorummanus  incidifei.  NuHibi  dijji- 
mUiores  peperitfi-je  ajfeBusfive  etfeBns ,  qttam 
in  mruitim  tum  temporis  &  emergenti  Ac 
mia,  cujus  duo  Profefores ,  alier  Theclcgus, 
Medicus  a!ter,in  oppcfisjfpl.we  iverttntpartes, 
h:c  Methodum  &  Specimina  inccehm  atto!- 
infermtm  ufque  deprimendo :  imo 


iur  in  fynopfi  afie  accipi  ut  'verttm ,  nifi rviden- 
ier  fibi  perceptum  ,  comprobattrm ,  demonftra- 
:  nm  ,  idq,  tam  clare  ,  ui  omnis  du.  U  eo , 

ierit  anbnumq*  adverterit ,  fugere  ie- 
be.ii ,  cf>  nerr.  f  ricniamentA 

iam  ab  eo  ibt  dum 

ini::  nas  exomni~ 

Vme  aujeftioites,  m  iiitdopromijfas,  dijfol: 
fo!ide%  ,  &  Deum  eife ,  c^  ..  Mer.tem  a  cor- 


Mtthodo  &  veritatibus/7cprincipiis^(?^A/f-    porediffinftam  ^ 

■n  inventis ,  ftatim  difiputatum  eft  tantm    f:::,  r/*Scepticiirnum  1  mum 


animorum  actrbitate  ,  ttt  <vix  poiuerit  ?nagis  , 
quibtifdtm  Studiofortim  Medico  ,  e£*  p/urimis 
Th  j<  >logo  addiBis .  Pafea  infcripta  mttiu 

as  Narrationes  erupit  res ,  rjr  facfa  esl 
wmnibms  notijfma  :  nec  rationibus  tantum  eB 
tertatumfed cenvitik ,  &  a  Methodo^iAu- 
thorem  iffium  tranjttus  eH  qui  jam  ce- 

lebris  promiiTor ,  venturus  Elias  ,  audiebat  ab 
alieraf.iftione :  emin  Atheifmi  ^«ifScepticii- 
mi  dicam  impingebani  Methodi  Authcri,  qui  a 


xtfmmiamt  :en- 

tem  -v;ex  fui  ac  Dei  notiria  adre&muS- 

rum  extrafe  rerttm  notitiam  ducit  acdirigit  mo~ 
do  ac  medio  infaUibiU. 

Vera  Hominisf  Sui  ac  Dei  ab    h 

cognitione  :  hax  ttrmmu  ir. 
Authoreferr.::uru:  pemdmmentmm  ]ua- 

rmm  r.otitia  fuperjbru-a^cr,  &  Juperfirvcla  efl 
ir.  1.  3.  (^4.  parte  Principiorum  Philofo- 


rTh^o\og^fabantpartib:^:fednonesJop:isnar-     phiae.  Rtiti  '.ofophi*  a  cogniiiove esi 

rare ,  qtjenemoignorat ,  cum  publicahic etiam  \  ?iosTritacdumnosipfcscognofcimuseoipfodedit- 


:fferint  judicia  ,   &  pubUce  fii  hroicem  '  cimur  in  cogniiionem  Dei ,  neque  enimextranos 
atlum.   EffecttiUmd  partium  Jfudium ,  &  tam  '  ani?numque7J0sTrumegrediesJne:  Deum 

:ntm 


16  E    p     i     s 

nofirum  ejfie  cognoficamus :  talia  fiui  vefiigia  in 
rnente  ?iofim  reliquit.  Atque  hxc  decantatijfma 
sB  Dei  in  nobis  idea  infita ,  qua  Deus  non  longe 
abefl  a  nobis  ,  fed  animo  noflro  intime  efipr<e- 
fens ,  c£"  advertenti ,  atque  fe  animumquefuum 
intv.enti ,  velfiatim  i?ivenitur.  Hac fui  Deique 
notitia  nihil  menti  Philofiophantis ,  &  certarn 
rerum  exiftentium  veritate?n  quarentis  ,  occur- 
ritprius ,  nihilcertim :  ^,  utpotiatur  utraque , 
aliis  non  eget  rebus ,  extrafe  non  abit ,  quo  certe 
ipfi  menti  nihil  potefi  accidere  gratius.  Quid 
enimfiuavius  ei  contingat  ,  quamfi,  in  rerum 
omniumnotitia  acquirev.da ,  ipfiafibi  fit  omnis 
cognitionis  <&  certitudinis  radix ,  origo ,  funda- 
7nentum  ?  Dubitet  Scepticus  aliqais  de  rebus 
cmnibus  extrafe pofitis ,  nunquam  dementefua 
dubitare  poteft :  eo  emm  ipfo  quod dubitet ,  (i  ad 
cogitationes  dubitantes  attendit ,  jam  fe  ejfie  & 
infe  effe  quo  dubitat ,  atque  fe  exifiere  <&*  qui- 
dem  talvs  natura  ut  dubitarepofft ,  deprehendit, 
velit  nolit :  ut  ipfa  Mens  dubitans  fufficiens  fit 
defenondubitandiprincipium:  H«ec  Menris  hu- 
man<e,  adfe  attendentis,  defe  notitia,via?nfier- 
tiit  ad  res  alias  pr<eter  fe  cognofcendas :  redeat 
igitur  infie ,  qu<e  exfe  ,  fe  effe  ,  cognovit ,  mens , 
&  fcrutetur  dubitationes  ac  cogitationes  fuas : 
mvenit  non  tantum  fui  fed  aliarum  etiam  infe 
rerum  imagines  depifias  ;  non  tamen  omnium. 
Qufrit  ergo ,  unde  habeat  aliarum  rerumpr<eter 
fe  ideas  ?  fi  aliarum  rerum  non  habet  exfiefie  no- 
titiam ,  fi  aliarum  rerum  ide&  non~eam  fibi  fed 
aliquidextraneum  ipfireprcefentent ,  oportet  ali- 
quidextra  eam  ,  <veldari ,  veldarifialtem  pojfe : 
&  cur  non  omnium  rerum  ideas infe deprehen- 
dit  ?  cur  nqn  poteft  fibi ,  quaficunque  velit  res , 
reprxfentare  ?  cur  commercium  proximum  efi 
fibifecum  ,  remotius  cum  rcbus  aliis  ? 

Dum  ita  cogitationesfiuas  earumque  originem 
inquirit ,  ahius  feipfiam  quoque  contemplatur , 
&penitius  cognojat.  Deprehendit ,  fefinit<e  & 
ejfie  natura  &  cognitionvs ,  non  effe  fie  fibi  fiufi- 
cientemadomnia  cognoficevda,  atque  infuperfe 
non  effe  afc ,  necper  fie  fiubfifiere :  deprehendit , 
(j'ia?nariivs  &  angufiis  fimbus  ipfia  <&  cogita- 
tionesfux  circumfcnbantur,  Iimitcntur.  Depre 
hendit ,  ui  non  cit  iife  ,  ita  ne  ad?nomentum  qui- 
de?n  te?nporisfibi  darepoffe  ut  perfeveret  •  ita  ex 
fuarum  i?nperfietlionum  idea  invenit  infie  ifteam 


O 


A. 


entis  longefie  perfiec~?ioris,&  iis  omnibus perfe&io- 
nibus  abundantis,  quibus  ipfia  caret,&  adideam 
islam  aitendendo ,  cognoficit fiacile ,  quantis  per- 
fietlionibus  iUud  ens  oporteat  effie  praditum ,  in 
quibus  omnes  HUfiunt  quibus  ipfia  defiituitur:  co- 
gitetfiuas  imperfieBiones,  quod  non  (it  a  fe,  non 
omnia  fciat,  non  omnia  poflit,  8cc.  e^>  oppofl- 
tas perfietliones ,  effe  a  fe  ,  omnia  fcire ,  omnia 
polTe  ,  &c.   deprehendet  in  idea  illius  entvs  ,  fe 
perfeBioris  ,  contineri :  &  fic  extra  fie  necdum 
egrejfia  Mens ,  &  fie  repperit  &  Deum  fuum : 
ac  Scepticifmum  omnem  tollit ,  <&pr£tenfium 
fic  Atheifmum.  dAtque  hac  noftri  &  Dei  no- 
titia  bafis  efi  &  fundamentum  &medium  omnis 
ulterioris  cognitionis  :  ^luo  enim  magis  ideam 
iflam  noftri  ac  Dei  in  nobis  examinabimus ,  eo 
certius  res  alias  cognoficemus :  Quodin  Princi- 
piis  Philofophise,  &ipfia  Meditationum  feriet 
fiatis  ordinata  deducitur  Methodo ,  qu*  atten- 
denti  <&  Jlepius  ac  fierio  meditanti  innotefcit , 
aliis  non  item ,  ut  ipfie  ?nonet  Medit  Author/» 
Praefatione .  (LAntequam  lucem  viderent  Med  i  - 
tationes ,  examinifiueruntprimumfiubjecla,  & 
multorum  doftijfimorum  objefiionibus  tentat<e\ 
adquasrefipondendo ,  multa  in  Meditationibus 
obficura  clarius  expofiuit  Author:  atque  itafiatis- 
fiecit ,  ut  nihil  a  quoquamfit  regeftum  nifiafolo 
Gaftendo ,  cui  Gallice  esl  refiponfium ,  quodMe- 
ditationes  ^«wzQbjedfcionibus  in  Gallicumy^r- 
monem  tranfiata  a  NobilifT.  Gall.  elapfo  anno 
excuderentur.  Ita  quoque  avids  excepta  funta. 
Gallis  Principia Philofophiae ,  ut  & h<ec vefte 
Gallica  eodem  temporefint donata.  Inhifceper 
fiolam  Materiam  <&*  Motum  ,  principia  fimphf- 
fima  &>  omnibus  notiffima  ,  explicat  rerum  o- 
mniumnaturas  ,  proprietates ,  operationes ,  re- 
jeftisYotvciisomnibus  (pr<eter  rationalem  ani- 
mam )  Subftantialibus ,  qua  in  recepia  Philo- 
fophia  merumfiunt  ignora?itia  Afiylum.   Lacef- 
fiverat ,  in  epift.  ad  Dinetum  ,  Peripareticos 
omnes  ,  ut  vel  unam  ex  peculiaribusfua  Philo- 
fophiae  principiis  vere  fiolverent  Quteftionem , 
qui  miilenas  folvit  ex  fiuis.    Et  hoc  de  Formis 
Subftantialibus  Commentum  ante  Ariftotelis 
te?nporafiuit  ig?ioratu?n ,  &poslea  multis  difipli- 
cuit ,  (quodutrumque  iv.  Difiputationibus habi- 
tis  elipfa  feptimana  ofiendimus  )  $"  everfium 
fiaus  fiuit  ante  aliquot  annos  a  Cl.  D.  Praece- 

ptore 


EpistolA.  17 

■ptore  &  PnEdecelTore  meo  Burgersdi-  '■.  cum  nomine  &  titulo  isio  non  conveniunt.  vt 
cio,  lib.  1.  cap.  if.  Metnphyf.  qui  tamen  a    deatergo ,an-m  >.eyiu$°j-CisIoquatur,quiacer~ 
nemine    unquam    iccirco    e?t     impetitus    aut  ;  bijjimas  nuper  inveciivas  immifcuit  fu<e  the" 
Atheifmi  accufatus ,  uti  ob eamrem  amaligms  ■  fium  felectarum  prsefitioni ,  &  Panilipome" 
impetitur  &  accufatur  Cartesius.     Sed    nis,  ^quartaeDifp.  de  Atheiimoparti,*,'^ 


h*c  infelix  extitit  ejus  Philofophia  Jors ,  quod 
Haerefiqs,  Blafphemiae  ,  Pelagianifmi ,  Sce- 
pticifmi,  Atheifmi  ,  diras  ftatim  confequen- 
tias  ei  ajfricare  confueverint ,  vel  ignorantes , 
velmalevoli.  Ea  nuncfunt  tempora  ,  quibus  ni- 
hilettujitatius ,  quam  criminum  isiorumream 
agere  &  fufpetlam  reddere  docirinam  ,  qu<e  vel 
negligitur  velnon  intelhgitur :  ccntingit  illud,  uti 
alias ,  ita  acerbijjime  intra  verientis  annifpa- 
tium  ,  huic  Philofophiae  ,  cujus  principia  & 
dogmata  ,  ProfefTores  Philofophi ,  quodfciam, 
nulli  haBenus ,  vel  examindrunt ,  refutdrunt , 


alibi  ,in  Cartesii  perfonam  &philofophe- 
mata ,  qui  fe  &  Philofophiamfuamfatis  tuta- 
bitur.  Nihil  facilius  esi  quarn  convitium  dicer^ 
aut  calumniam  impingere :  fed  nihil quoque  in- 
dignius  Theologo  ac  viro  bono.  Noftis  ipfi  No- 
bilifT.  &  AmplifT.  Domin.  quam  ferio  vobis 
prtsterito  annoper  litteras  conqueftus  fit  D.  d  e  s 
C  a  r  t  e  s  ,  de  impaBofibi  temere  Pelagianif- 
mo  ,  a  Coll.  Theol.  Regente  D.  J  a  c  o  b  o 
Revio,  inDifp.  23.  Anal.  Theol.  th.  13. 
exverbis  Med.  meth.  4.  p.  j-f.  Sola  eft  vo- 
luntasfivearbitriilibertas,  quam  tantam  in 


fedunus  item  atque  alter  ^Aphorifmum  huncvel .  me  experior ,  ut  nullius  majoris  ideam  appre 
illum  ac  periodum  aliquam ,  quam  legit  curfim  j  hendam  ,  &male  citatis  &  male  explicatis , 
ex  ea ,  infeffatus  esiftatim  &  perfecutus  crimi-  \  quorum  alterum  infcitia  esl ,  alterum  perfidi<t. 
ne  ac  cor.viiio.  ?^4tqui  Hlorumpotius  erantpar-  I  Nojiis  quam  idem  iifdem  litieris  querelam  infti- 
tes ,  ferio  refeUere  islius  Philofophiae principia ,  I  tuerit de  imputatafibi  d primario  nunc profejjore 
Jiminusjinfcerta  &firma ,  e$*  tamenfirmicra  Theologo  ,D.  JacoboTriglandio, 
&  certiorapr<edice/itur atque  habeantur ,  quam  1  Blafphemia ,  in  Coroll.  7.  ad  6.  Av>vi\is  defen 


criminari  aut  convitiari:  <p^y?Philofophos 
nondeceat ,  mulio  minus  id  conveniet  Theolo- 
gis,  quorum  ncn  esi  ,  virgulam  cenforiam  & 
diciaturam  exercere  in  Philofophi*  &  altarum 
fcientiam ProfeJJiones  ,  nec  k».0le/.6S7ri<rt^zrei9 , 


fo.  Internum  Spiritus  S.  tefrimonium  de  cer- 
titu4ine*falutis  ad  tempus  negare  fub  quo- 
cunque  praetextu  non  iicet  ,  multo  minus 
jpfum  Spiritum  S.  (feu  ipfum  Deuro,  ut  malc 
Cartesius)  pro  impoftere ac deceptore 
haberefeu  fingere,  quodplaneblafphemum. 
Non  referam  ,  quamfideliter  £~  Refpondentem 


aui  aliena  curare  negotia  :  qui  domi  fu<e  habent 

fatis  qnod  agant  \  &  defunguntur  ftto  munere  , 

fgregemjibicommiffxmfideliterpafcant,  viam  !  &Rev.  D.  P 'raefidem  CoUegam  montierim  ,  xtt , 

falutis  ei  ofendant  ,  juventutem  Academicam   fi ' paci  &  honorifuo  confultumveUet ,  uhiV*  co- 

rollario  &  crimine  perfonali  defenfitando  abfi- 
neret ,  quife  majorem  CoroUarii pcfuijfe ,  eurn 
effe  blafphemum  ,  qui  Deum  pro  deceptore 
habet,  nonautemminorem,  (utmale  Car- 
tesius)^  meditationes  ejus  nunquamfe  tum 
legiffe ,  profejfus  esi ,  &  indicari  a  me  petiit  Re- 
fpondenti,  utdeleretur :  necdicam,  auomodofen- 
tentiam  mutaverit  ac  difputaverit ,  ac  turba  in- 
gentes  fint  exort*.  H<tc  entm  omnia  Ampl.  Ccu- 
fejfui  veftro  funt  expo/ita ,  &  ab  Eo  decretum 
1 3 .  Kal.  Junias  elapjianni ,  ne  a  Profefforibus 


facris  divin<e  veritatis  dogmatibus  imbnant , 
C^"  omnibus  ,  pacis  concordiaqueftudio  ,  pr<elu- 
ceant.  Et  ferri  poffent  leviits  eorum  cenfura ,  fi 
aut  eas  modefte  &  abfque  atrocijjimorum  crimi- 
num  confequeniiis  inftituerent  cenfores  ,  aut 
rerum  ,  quas  cenfent ,  peritiforent.  Quajinon 
magis  ftandum  effet  de  rebus  natur<e  ejufque 
Principiis  juiicio  Philofophi ,  qui  atatem  to- 
tam  &  vitamomnem  in  ii*  inquirendis  &  expli- 
candls  impendit ,  quam  Theologi,  quialiisco- 
gitationibus  animique  ftudiis  diftraBus  fy  di- 


JiriHus  ,  facra  tantum  tratlavitnonnaturam.  \  TheologisacPhilofophisSt  CollegiiTheolo- 
^At  J*  placet  Theologo  falcem  immittere  in  \  gici  Regentibus  ,  imp^ilerum  Cartes  ii, 
Philofophi  meffem ,  a  virulenta  faltem  abfti-  j  vel  ejus  opinionis  ,  minima  mentio  fieret. 
veat  criminatione  ,  &  cahmniis  ,  qu<e  artes  ,  Ego  quidem  ab  eo  tempore  veftro  decreto  morem 

gelF> 


•  *  4 


afc  E    p    i    s 

geffi,  &  fiedulo  operam  dedi ,  ne  Difiputationem 
ullampro  aut  contra  Cartesium  injiitue- 
rem  >  autfub  meo  Praefidio  difputandam  permit- 
terem,  uti  quidem  ante  ame adingeniiexerci- 
tium  fuerat  fiaBum.  Placuit  Regenti  interea 
temporis  Revio,  in  varia  &  ab anteceden- 
tium  &  confiequentiumfierie  divulfialoca  &  ex 
cerpta  ex  Cartesii  Methodo ,  Meditatio- 
nibus ,  Principiis,  jteJianinJiituere,  &  evul- 
gare  UbellHm  ,  quinquefoliorum  ,  Titulo  Confi- 
derationisTheologicae ,  additagemina  Difpu- 
tatione  ,  ex  quatuor  ante  contra  Carte- 
sium  habitls.  Conjideratoris  Theologi  ex- 
emplo  fatlus  audentior  Proreflbr  Philofophus  , 
D.  Adamus  Stevartus,  nupemme in 
diemtotum  22.  Decembris  1647.  Geminam 
Difputationem  Metaphyficam  de  Deo  , 
jam  omnium  defiderio  exfpeblatiffimam  atque 
aliquamdiupromiffiam ,  Academiae  vahis  fatis 
:n  tempore  curat  affigi ,  ex  profieffo  contra  Man- 
datum vejlrum  in  Cartesium,  quodnulli 
non  fuit  compertiffimum,  ex  corpore  thejium  uni- 
verfio  ,  &pr<efertim  th.  5.  difp.prioris ,  injiitu- 
tam  utramque  ,  cujus  habita  Hiftoriam  ,  d^ 
qu<e  eam  Junt  confecuta  ,  ficire  vejira  interefi 
^Authoritatli  vejirique  Confeffus. 

Poslquam  jam  diu  fiparfius  per  Academiam 
nimor  increbuiffiet  ,  nunc  brevi  confodiendum 
C  a  r  t  e  s  1  u  m  &  jugulandos  Cartesia- 
N  o  s  ,  ac  jajn  compluficulos  dies^  affixa.  valvls 
Difputatio  leHitaretur ,  tandem  propridie Na- 
talem  Domini  hora  locoque  confiuetis  ingens  fit 
Studiofiorum  alterinfque  ordinis  virorum  confiu- 
zus ,  ut  K\x6.\x.ox\\imeosvixcaperet.  Conficen- 
dunturfiubJeUia,  &,qu<efieffioni  erantdejiinata, 
pedibus  ad Jiandum  fiubfierviunt .  Capita  forni 
cem  contingunt:  tam  denfum  erat  congregatorum 
agmen ,  atque  ita  compaBum  ,  &  male  ordina 
tum  ,  ut  ingredientium  confipeBui  adimeretur  & 
PrjeTcs  dr  Refpondens  &  Opponens ,  e£"  in- 
grefforum  auditui  Jubtraheretur  loquentium 
vox.  C'im  horam  circiter  decimam  accederem , 
defiit  opponere  dottiffimiu  quis  ex  Coll.  Ord.  Iu- 
vtnps  ,  ejufq.  vicem  fiubit ,  profunda  &  folidje 
doclrina  vir ,  D.  |  o  11  a  n  s  1:  s  d  e  R  a  e  i, 
Philofophix  Migtfter  St  McdicinaeD^ctor , 
gevmo  fimul  ante  femejire  titulo  ,  a  me&  Cl. 
D.  V  o  r  s  t  1  o  ,  pro  virtutum  fiuarum  meri- 


O 


A. 


tis ,  honoratus ,  cum  infigni ,  &fiuo ,  &  a^fca- 
demia  nojir*  decore,qni  ad  theiin  jvDifp.  prio- 
ris,  ubihtecfuntVcxiidisverba.  lnveniuntur 
Neoterici  nonnulli  Philofophi ,  qui  certam 
omnem  fidem  fenfibus  abrogant ,  £c  Philofo- 
phos  Deum  negare ,  &  de  ejusexiftentiadu- 
bitare  poffe  contendunt ,  qui  infitas  interim  a 
natura  humanae  menti  de  Deo  notitias  a&ua- 
les ,  fpecies ,  &  ideas  admittunt ,  fic  oppofuit : 
Si  nuUi  extent  tales  Neoterici  Philofiophi ,  talium 
opinionum<tAithores  ,  male  nonnuUi*  ill<e  adficri- 
buntur ,  &/ineneceffitaserefutantur.  ctyftve- 
rumeslprius.   Ergo  &  pojierius.  Si  vero/int, 
peto  humaniffime ,  ut  mihi  nominentur .  Refpon- 
dit  Praefes  cluo  :  1 .  Parcendum  ejfe  nohtinibus  & 
perfonis ,  difputandum  tantum  de  opinionibus  & 
fententiis.   x.zyfuthoritate  D.  Curatorum/?^' 
interditlum  effe  ne  nominaret  :fedfatis  conjiare, 
quinam  illi  ejfent :  ejfe  nota  eorum  nomina  :fe  & 
alios  fcire  :  talia  fuijfe  aliquando  hic  ventila- 
ta ,  <&c.  Repofuit  Alter ,  D.  Curatorum  de- 
creto,  non  tantum  effe  cautum  ,  ne  nomen  C  a  r- 
t  e  s  1 1 ,  quem  fignificabat  Praefes ,  nominare- 
tur,  fed  infuper  vetitum,ne de  ejus  opinione  vel 
opinionibus  difputaretur  \  atque  hic  magis  viola- 
ri  a  Praefide  eorum  authoritatem ,  quam  fi  eum 
autalios  Neotericos  Philofophos ,  opinionum 
ittarumtiAathores ,  nominaret:  itaque  hocde* 
nuo  repetiit  ac  pojiulavit.  Praefes  jam  commo- 
motior,&luidtu ,  inquit ,  ficis  de  D.  Curatorum 
decreto  ?  tu  non  interfuijii  illorum  conventui. 
Provoco  ad  Cl.  D.  Revium^  prafientem 
qui  interfuit.  Et  ego  ,  regeflit  Opponens ,  ad 
Cl.  D.  Profefforem  &  hic  &  ibi  quoquepr*- 
fientem  :  ac  me  defignabat ,  proxime  a  latere  fibt 
affidentom  :  ac  fic  perrexit :  Iicet  non  interfue- 
rim  conventui ,  novi  tamen  quid  (it  de  iUorum 
D.  menie.  Quiji  tu ,  ait  Praefes ,  ficjres ,  qui  ne- 
que  oculatus  tejiis  ,  neque  auritus  adfiuijii  ?  pro- 
vocoad  Cl.  D.  Revium.   RepofuitOppo- 
nens,  neque  fie  tamenignarummentis  D.  Cu- 
ratorum  ,  acfie  vidiffe  ipfium  Epiftolae  a  D.  Syn- 
dico nomine Nob. D. Curatorum ad  D.Car- 
i  t  E  s  1  u  m  miffid  cwroy^^ot ,  quodnec  Praefi- 
dis  nec  D.  R  e  v  1 1  oculis  effiet  ufiurpatum  ,  ex 
quo  fanedefiententia  D.  Curatorum  quam  c la- 
riffimejiatui  potuit ,  q%.e  fuit:  fiontantum,  ut 
nomini  ijhus  Heroisparccretur ,  fied  &  ab  ipfiius 

opinionibui 


tpinionibus  <ventilandis  abfiineretur  ,  contra 
quam  faceret  Pnefes ,  qui  quam  diu  Authorum 
nomina  non  proferretreus  haberetur  calumni<e : 
ille  eandem  cantilenam  canere ,  &  fenjim  effer- 
vefcere  magis  ,  ejrtandem  dicere ,  funt  Luthe- 
rani ,  nuttius  tamen  pronunciare  nomen ;  Oppo- 
nens  itaque ,  cum  nihilimpetraret ,  age,  inquit, 
Jinominare  non  placet  authores,  ego  tamen  novi, 
quos  deJignes;Eji  inter  eos,cujus  nomen  non  audes 
proferre ,  D.  Cartesius,  &  quifblus hic 
prater  te  opiniones  ventilat  Phihjbphicas ,  Col- 
lega  praefens.  Ego  tibi ,  ex  ittius fcriptis ,  ex  hu- 
jus  thejibus  ante  quadriennium  tuumque  adven- 
tum  difputatis  ,  contrarium  demonjirabo  :  <& 
protulit locum ex  epiftola  Cartesii  ad  ce- 
leberrimum  Voetium  pag.  236.  Sed  no- 
tandumefteasomnes  res,  quarum  cognitio 
diciturnobisefTeanatura  indita,  non  ideoa 
nobis  exprelTe  cognofci,fed  tantum  tales  effe, 
ut  ipfas  abfque  ullo  fenfuum  experimento,  ex 
propriis  ingenii  viribus  ,  cognofcere  poffi- 
mus.  <tyfcjamineoerat ,  ut proferret  locum  ex 
th.  6.  Difp.  meae  fele£r.  2.  de  Notitia  Dei 
Naturali ,  olimhabit<e,  ubi  funtverba:  Ante 
rationis  ufum  mens  hominis ,  neque  propofi- 
tiones  comprehendit,  neque  terminos  fim- 
plices  apprehendit ,  veritatem  proinde  ac  fal- 
iitatera  nullius  propofitionis  a£hi  cognofcit : 
hoc  enim  fi  faceret ,  ratione  jam  uteretur ,  & 
hujus  actualis  cognitionis  refpe&u  anima  di- 
citur  tabula  rafa.  Cum  excandefcere  &  infuro- 
rem  agi  ccepit  Pr<efes.  EtpoJiquam,furibundi  in- 
Jiar,corpusfuum  in  Cathedra  nunc  huc  nunc  illuc 
circumjeclajfet ,  ac  varia  ejfutiiffet  convitia  in 
O  ponentem  (  qui  urjit  vehementer  &  injtitit 
ut  loqui pojfet )  tandemplenus  ir<e ,  mota  mente , 
Ego  ,  inquit,  pro  authoritate  publicafilentium 
tibi  impero.  Tace :  nolo  te  audire  :&  ,Tu  oppone, 
dicit  alteri  cuidam  Studicfo ,  atque  ei ,  qui  fub 
Prajidio  D.  Triglandii  de  Blafphemia 
C  a  r  t  e  s  1 1  ante  difputaverat ,  ex  Monacha- 
tu  &  erdine  Capucinorum  adnojlram  religionem 
converfus.  Cumita  exceptum  Philofophise  ac 
Medicinae  Dodlorem ,  eiquepr<elatum  a  Prxfi- 
deStudiofum  alium,  viderent  atque  audirent 
pr^fentes ,  qui  aderant ,  Auditores ,  tam  indigne 
idtulerunt ,  ut  continuo  ultra  quadrantem  hor<e 
pedum  frepitu  ac  plaufu  omnem  ulterius  oppo- 


T      O      L      A  .  ip 

nendi  occafionem  intercluferint.  Cum  hora  un- 
decima  pri<vata  effet  promotio  ab  Academi<e  Se- 
natu fa&a ,  D.  Stevartus  ei  valde  con- 
queri ,  &pr£fentiam  atque  authoritatem  Rect. 
Magnifici  JibipoHmeridiem  iterum  difputaturo 
implorare ,  ut  Jirepitus  praveniretur.  P/erique 
exSenatu  D.  ProfefTores  inifiamibantfenten. 
tiam ,  aliter  fecuritati  D.  Praefidis  ejfe  profpi- 
ciendum  ,  affixa  fcilicet  valvvs  Academi<efche- 
da  7  qua,  utmodeJiiusfegererentStudioJiinpo- 
meridiana  difputatione  ,  rogarentur  ac  mme- 
rentur:  quod  itafaclum  fuit,  &>  pacatius  difpu- 
tatum.  Cum  vero  publicl  non  tantum  exijiima- 
tiomeaejfetl<efa  a  D.  Praefide,  quaji  egotales 
opiniones  unquam  ventilajfem  ,    ac  privatim 
idem  de  ?ne  diceretur  ab  ipfo ,  ego  difputationem 
aliquam  meam  recufam  ,  cum  infiituta  adfam<e 
tutelam  pr<efatione ,  atque  corottariis  calmnnias 
retegentibus ,  poslero  die  a^cademi^  affigi  curo  : 
habendam  28.  Decembris.  Placuit  hic  Magni- 
fico  nunc  Academi*  nojir<e  Re&ori ,  Celeberri- 
mo  D.  S  p  a  n  h  e  m  1  o ,  intercedere ,  <fo» ,  qui 
geminam    in   Cartesium    Stevarti 
Difputationem permiferat,meam,non  pro  Car- 
t  e  s  1  o ,  fed  pro  jufta  exiflimationis  lafje  vin- 
dicla,  comparatam  ,fuffiamin/ire  acjijiere,  quod 
nec  honori  nec  tranquillitati  public<e  ejfet  cejfura^ 
&  occafionemfaBura  novis  tumuhibus ,  ac  non 
fine  Jirepitu  abitura.    Petiit  hoc  dari  precibus 
fuis  ,  ut  abjiinerem ,  aut  ,JinoIim ,  fepro  autho- 
ritate  nonpermiffurum  ut  habeatur.  Ego ,  cum 
ad  integrum  Senatum  potmjfem  rem  detuliffe ,  id 
tamen  non  feci  ,fedrefpondi^  Magnifico  D.  Re- 
ilori  me  non  refraHariumfore  ,  nec  aliquid  atlu- 
rum  contra  <fAcademi<e Jiatuta ,  honorem ,  vel 
tranquittitatem  publicam ,  fed  &  me  fotticitum 
effe  de  violata  nominis  mei  exiftimatione ,  quam 
noxam  refareiri  ac  reparari  mihi ,  unice  me  vel- 
Ie ,  &judicare ,  non  melius  reparatvim  iri  quam 
publica  Difputatione ,  qua  loejijfet  Cottega.  Ro- 
gavi ,  quidin  Thejibm  culpandum  ejfet  ?  Itte ,  ni- 
hilplane  ,  repofuit  ,fedo(fe  optimds :  verum  acu- 
leatam  ejfe  nimis  prafationem ,  &  acerbiora  in 
Collegam  diretla  Corottaria.    (^At  ,  inquam , 
refponfum  exiftimet,  non  maledi&um  ,  quia 
Isefitprior.   Et ,  Pr<efatio  verbvs  Jignifcantio- 
ribus  concepta ,  nuttum  agit  reum  ,  fed  Cahm- 
ni<e  tantum  ac  Calumniatoris  genium  depingit  ac 
***  2  chara- 


20  Ep-istola. 

charaBerem  :  in  corollariis  quidduri  eft  ?  an  vo-    nit ,  petitque  difputationem  iftam  differri ,  nt 

cabula ,  mentiuntur  e^  calumniantur  ?  Quaji   contentionus  fiamma  inter  Profejfores  magis  ex- 

non  liceat  fcapham  fcapha.m,  ficumficum  dicere :    ardefcat.  Reilor  circa  vefperam  me  vocat ,  $-, 

v.on  ,  qui  dicit ,  cum  vere  dicit ,  fed quifacit  cul-    quomodo  intercejjum  ejfet  a  Synedrio  me<e  Dif- 

pandus  eft.    htdam  furari ,  malum  erat ,  at  putationi ,  enarraf.  Rogo  quid  juris  eifueritin 

furem  dicere ,  non  item.   Denique  de  Recloris    Difputationem<z_Academicam?  an  diffideretvi- 

Magniflci  petitione ,  meferio  cogitaturum  , pro-    gilanti*  Recl:oris?  llle  Deputatos  nihilexau- 

mitto.  Pridie  difputationis  habend*  die  27.  Ja-    thoritate prafcripfijfe  refpondet,nec  egijfe  ex jnre 

nuarii  tenuitfolhcitudo  D.  T  r  1  g  l  a  n  d  1  u  m   fed humaniter petiiffe ,  &c.   Deniqueme  horta- 

«D.  Scotanum  de  turbis  fortaffe  exori-    tur ,  ut  tantum  dijferrem  in  adventum  NobilifT. 

turis  ,  ut  nuper  ejfent  exorta  in  Difputatione    D.  Curatorum  poft  meridem  diei  28.  futurum 

Stevartiana:  itte  curasfuas d^Re&o-    & de confilio eorum  agerem.  Ipfo  Difputationis 

rem  mittit ,  &  ut  tumultum  prxveniat  monet :    die ,  cedo  rationibus  Rectoris ,  t&fcheda  ipfefi- 

hic  fynedrio  Ecclefize  Lugdunenfis  Batavae  ,   gnifico ,  Difputationemeffedifferendamejus 

cujus  eft  Senior ,  piam  fuamfollicitudinempro-    petitione  in  &  poft  conventum  veftrum.  Non 

ponit,  qui  tameneam  ad  Senatum  Academi-   fuit  otium  Nobiliff.  AmplifT.  Veft.  excutiendi 

cum  vel  Reftorem  Magniflcum  deferre  debue-    omnes  intricata  cauf*  circumfiantias ,  quodma- 

rat ,  quia  negotium  crat  mere  a^fcademicum,  de    turandm  vobis  effet  Hagam  reditus:  &  quia  non 

djrxii*   difputationis  Philofophica  fiabilienda    integer  foret  confeffus  ob  unius  ex  NobilifT. 

e^^7w|/««  pracavenda;  quo  fatlo  annon  ali-    D.  Curator.  abfentiam  ,vefiro  nomine ,  pofiera 

quid detraxerit  hor.ori, authoritati,juri ,  ac  ma-   die  ntmciatum  eft ,  ut  differrem  ulterius  in proxi- 

jefiati  Senatus  Academici ,  ipfeviderit.  Syne-    mum  Congrejfum.    Fatlum  id  eft  a  me  luben- 

drium  querelam  &  quaflionem  a  D.  S  c  o  t  a  -    ter :  nunc ,  qti£  confequutajint ,  recenfebo  ;  qut> 

n  o  propofitam  accipit  ,  rem  per  Praefidem  &   plenijjime  totum  cognofcatur  negotium  >  utfe  ha- 

Scribam  cum  ^AmpliJf.  Syndico  nomine  Magi-    buerit  ab  initio  ad  hoc  ufque  momentum:  prii# 

Jiratusadconventum  iftum  Deputato  commu-    tamenipfam Difputationem ,  utfttitrecufit,ex*. 

■  y  &  per  eofdem  Magnifico  Re&ori  expo-    hibeo. 


Difputa- 


Pag.  ii 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
T     e     r     t     i     A , 

D  E 

NOTITIA  DEI  NATVRALL 

Habita , 

Refp.  JACOBO  SOUTERIO,  25.  Martii,  164.$. 

Ejufdem 
7^  E     T     E     T    1     T    1     O, 

Habenda, 

Refp.  DANIELE   OUZEEL,   2$.   Dccembris ,   1647. 

sAd  Nobiliffimos ,  Spetlatijfimos ,  Dobliffimos ,  Philofophia 
In  Academia  Leydenp: 

STUDIOSOS. 

P     R     JE     L     O     Q_U     I     U     M-  ■ 


Cvum  eft ,  &  oculis  &  auri- 
bus  infuetum  ve/iris  ,  Difpu- 
tationis  Philofophicae  Repe- 
titionem  injiitui.  Sed  enim 
non  Jine  caufa  id  faBum  esl 
autratione.  Calumni*  occur- 
rendum  fuit  &  labes  abjiergenda ,  qua  contami- 
nari  pojjit  boni  nominis  fama  ac  profcindi ,  fub 
Neotericorum  Philosophorum 
operto  titulo.  Venenata  lingu<e  tela  &  nocitura 
fpicula ,  occultis  ac  non  explicatis  titulis  ,  projice- 
re ,  proprium  eft  t5  ^j^CeA??,  virii  itafcedi ,  ita 
tetri ,  ut  inde  nomen  accepit .,  mendacii  Pater  & 
omriutm  mahrum  Princeps,  Diabolus.  Qalum- 
niam  plerumcfe  parit  Invidia ,  nutrit  Curiofitas . 
comitatur  Mendacium,  &fere proficifcitur  avi- 
lis  ariimi  &  garrulis  hpmimbus  hoc  quicquidesl 
vitii :  loquaces  enim  ,  utmulta  ,  ita  malafepe  ac 
falfa  loquuntur,  invidia  pr<efertim  &>  curiofitate 
abrepti :  quibus  erefiior  contigit  indoles ,  ab  eo 
ebjiinent .  Licet  vero  adverfus  calum niam  nem 0 


Jit  tutus,  fatifque  Jit  clypei ,  animi  innocentia  9 

quia  tamenfamam  (qua  nihilpretiofiiu)  occuhis 

eapetitac  ladere  conatur  modis  ,  jure-merito , 

&  in  ignominiam  Calumniantis  ,  detegitur. 

I  §luadriennium  eH  cumfemejlri ,  quodinfeleBa- 

rum  ex  Philofophia  DifputationumTertia,meami 

I  afeNotitiaDei  naturali ,  propofuerim  atque  ex- 

j  pofuerimfententiam  ,  quam  iterato  examinifuh- 

i  jicerefuit  vifum ,  non  quodtum  temporis  ,  aut  a 

DoBiJJimo  Refpondente  aut  a  me  Prajide ,  non 

fueritfatisfaBum  oppojitionibus ,  fed  ut  conJiett 

eandem  ejfe  hic  mihifententiam  ac  mentem,  qu* 

olim  fuit ,  in  nullo  aut  punBo  aut  apice  imrnuta- 

tam ,  quodiifdem  thefibus  &  verbvs  repetita  di- 

fputafio  ofendit;  acprafertim,  utfatua  isla ,  & 

\  qu<£  infapienspeBus  ,  aut  in  eum  ,  cui  mens  con-  ■ 

Jiat,  caderenequit,  opinio,  de  infantibus  in  ute- 

ro  matris  atque  ex  eo  egreffis  ftatim  praeditis 

Dei  notitiaa&uali ,  repellatur ,  &  ad  <tAnti- 

cyras  cum^Authorerelegetur ,  quam  tamenfub 

Neotericorum  Philofophorum  titulo  mihi  im~ 

3  pingers-- 


*-** 


n 


D 


u 


pingere-valeat  ,fnon  clanculum  hnpegerit ,  Ma- 
lignitas  acCalumnia.  Veritas  nova  mihi  r.un- 
quam  difplicuit  ■,  quin  &,  veritatem  novamphi- 
lofophando  invenire ,  quotidianum  mihi  esiflu- 
dium  :  at  aliqtiidnovipro  vero  ,  quodfalfum  esl, 
rffingi  mihi  aut  imputari ,  nunquam  patiar.The- 


fes  h<e ,  quam  longc  abft  a  me ,  infulfa,  quam  re- 
tuli,  opinio ,  &  de  Dei  exifentia  per  rationes  na- 
turales  izro^ ,fatis  fuper^  docent.  Si  quis  ultra 
hic  aliqttidnobis  affnxerit ,  is,  inter  f  zlg&xijs 
div£  Cahtmnia  cuitores,  nomen  merebitur  fuum, 
&juslam  aliquando  mercedem  reprtabit. 


JUSTINUS        MARTYR 

In  Apologia  fecunda  pro  Chriftianis. 


Qui  verepii  &  Phiiofophi  funt,  eosfolam  ve- 
ritatern  in  precio  habere  &  colore  debere ,  ratio 

ditlat. 


T  H    E   S   I    S       I. 


ESSE  Deum,  fciri  poteft ,  ac  cognofci 
multis  modis.  Nonnulli  triplicem  fta- 
tuunt  Dei  cognitionem  :  1.  cognitionem 
rationis  ,  quam  inveftigamus  per  creatura- 
ruminitium.  2.  cognitionem  devotionis,qux 
fit  per  verbum  ,  ex  cujus  prsedicatione  cogni- 
tio  fidei  oritur.  3.  cognitionem  ghrifcatio- 
nis ,  quae  fit  in  vitaaeterna.  Aliiponuntqua- 
druplicem  divinae  cognitionis  hbrum ,  <pJ- 
(juc,  naturce,quo  pertinent  y^hcf  tttoiaj  men- 
ti  naturaliter  impreffae.  i.«7i*r«*,  creaturoe, 
quo  pertinent  intuitusSccontemplatiocrea- 
um .    3 .  yg^ ^??  >  firiptura ,  quo  pertinet 


jeclivam.  Notitia  infita  originem  habet  ex 
»(9<va/V  cvveiocis ,  quae  amiffae  imaginisdivinae 
funt  obfcura  quaedam  rudera  ac  veftigia ,  8c  a- 
miffae  illius  lucis ,  quae  in  hominis  mente  ante 
lapfum  fulgebat,fuperftites  quaedam  ac  fopite. 
fcintillulae,  per  quascommunisilla&cantici- 
pata  notio,  Quod  fit  Deus ,  omnium  homi- 
nummentibusnaturalitereft  infculpta.  Has 
ergo  notitias  communes  referimusad/^r«7» 
naturae  internum ;  ad  quem  etiam  pertinet  H- 
ber  o-usjz-iwrtus ,  internum  confcientice  tejii- 
monium,  quod  Scholaftici  vocant  Synterefn, 
G-uuTVj^w.  nam  ex  principiis  cum  homine 


divina  in  Propheticis  &  Apoftolicis  fcriptis  j  natis  oriturincordecujufvis  hicSyllogifmus 
ttio.  \.tarliyvit<e aterna ,  quopertinet  !  pradticus:  Quivitamvivit  impiam,fentiet  Dei 


intuinva  &  beatifica  Dei  vifio.  Sedpraeter- 
miffa cognitione glorificationis,  8c  libro  vitae 
aeternx,  qui  cognofcendi  modus  inhacvita 
nonpofiidetur,  fed  fperaturtantum  ,  reliqui 
trescognofcendi  modi  optime  revocari  pof- 
funt  ad  duo  capira  ;  ut  co^nitio  Dei ,  alia  (it  na- 
turalts,  a!ia  reveh.ta,  8c  il!a  petatur  ex  natura, 
hxccx fcriptttr^eWbro.  Ac  nosquidem,  reli- 
ftoTheologisfcripturaelibro,  8c  cognitione 


vindicis  iram  d>*  pccnam :  ratio  ejus  eft ,  quia 
omnibus  naturaliter  eft  infitum  8c  infcul- 
ptum  ,  Deum  ejfe  ,  Deum  ejfe cokndum,  Deum 
effe  fcelerum  vindicem  :  fubfumit  autem  con- 
fcientia  impii  ,  Ego  fiagitiofam  vitam  du- 
xi ,  &c .  (LAcqmfta  Dei  notitia  ex  libro  naturae 
externo  ,  videlicet  ex  contemplatione  operum 
8c  effecliorum  divinorum  ,  vi  naturalis  difcur- 
fus,  a  mente  humanacolligitur :  utenim  ex 


revelata,  [^nhs ft:  Deinotitianaturalts  ,  hau-  j  pluribus  litens,itaex  pluribuscreaturis,  liber 
'  fa  ex  Ubro  naturw ,  hac  difputatione  inqui-    quidam  componitur,  cum  quaelibet  creatura 
rcmu3-  non  lit  nifi  quaedam  literamanu  Dei  fcripta: 

1 1.  Liber  natur*  duplex  ftatui  poteft ,  in  i  8c  in  hoc  libro  Deum  legere ,  atque  ex  le&io- 
temus  8c  externw:  undt ?iot:tiaDc\  naturalis  j  nccognofcere,  poffumus. 
dividiturin  inftam  velvmr.tam,  8c  acnv.f.  >        \\\t    Ataue  hxc  eft  gemina  8c  gennina 
sam  \  illam  vocant  alii  fubjeclivam ,  hxwzcb-  I  Deumnaturaiitcr  cognofcendiratio :  partim  in- 

fita, 


De    Notit.     Dei    Na 


T   U    R. 


23- 


Jita ,  ex  libro  naturse  interno ;  partim  acquijita,  |  conceptus ,  ^r/?  m  particulari  illos  male  applicet , 
ex  libro  naturse  externo ;  quse  a  non  uno  impe-  adidv.  c.  quodnon  eji  Deus :  3.  Rationemodi  & 
titur  8c  impugnatur  hofte.  Priorem  negat  \graduum,  notitiaDeieft,flw/«/^incommu- 
Timplerus ,  Metaph.  lib.  4.  cap.  i.quaji.  2.  qui  j  ni,  &  diflinBa  in  particulari  fjalutarls,  vel  #0« 
plurahabetpaflimin  Metaphyfica  non  pro-  .Jahtaris:  denotitiaDeiconJuJa&nonJalutari 
bsenotse,  8c  hetcrodoxisemeritofufpefta-.  8c  j  qu<eJiioett,  non  autem  de  diJiinBa  &Jalutari ; 


i 


ficut  multos  ex  Timpleriana  Metaphyfica  er 
rores ,  ita  hunc  etiam  ex  ea  haufit  ejus  Colle- 
ga,  Conradus  Vorfius  in  notis  addifp.  1 .  de  Deo, 
pag.  1 19.  $"  in  apologetica  exegeji,  c.  1.  Ervavit 
8c  hunc  errorem  Scaliger,  exercit.30j.Jecl.  18. 
Utramque  tam  innatam  quam  acquifitam 
Dei  naturalem  notitiam  negat  infauftus  ille 
Socinus ,  pneleB.  Theol.  c.  2.  Quja  verodiftin- 
&a  funt  argumenta ,  quibustuminiita,  tum 
acquifita  Dei  notitia  naturalis,  probari  poteft, 
diftin&e  etiam  ea  proponemus ,  fi  primum 
ftatuscontroverfisefuerit  fixus  recteque  for- 
matusiad  quem  fingendum  formandumque 
qusedam  diftin&iones  obfervandse  veniunt 


talis  enim  nullo  modo  ex  natura  hauriri  po- 
teft.  Hic  igitur  controverfise  ftatus  manet,  An 
detur  notitia  Dei  naturalis Jpeculatisua ,  in  aBu 
primo,  circa  ro  071,  confuja  &  nonjalutaris,  qua 
verum  de  vero  Deo  conceptumjormarepoteslho- 
mo,Jive  illudfit  ex  contemplatione  creaturarum, 
Jivepernotitiasinnatas  &  tacito  cordis  motu: 
hoc enim  in  quseftione  hac  nobis  perinde eft : 
affirmamus  utrumque  8c  probamus. 

V.  Notitiaminnatamprobant ,  i.Univer- 
falis  8c  perpetuus  omnium  populorum  con- 
fenfus:  nulla  enim  gens  tam  eslbarbara ,  tam 
ejfera,  qua  non  cognojcat  ejfe  Deum  ,  inquit  Ci- 
cero/.  1.  donaturaDeor.  Arift.  1.  i.deccelo, 


IV.  Notitia Dei poteft  ,  vel  ratione  fubje-  \tr%»Tt$  Jp  *vS-pu7n)t  tz&j  S-bu*  'txpn*  ■caoX^iv 


Bi,  in  quo  eft  ,  vel  ratione  objeBi ,  circa  quod 
eft,  vel  ratione  modi  &graduum ,  diverfimode 
confiderari :  1 .  RationefubjeBi  eft ,  velfpecu- 
Iativa ,  vel  praBica :  intelleBus ,  vel  ajfeBus : 
theorice,  vel  malitiae :  non  esl  quajiio,  cum  quse- 
ritur,  an  detur  aliqua  naturalis  Dei  notitia ,  de 
notitia  praBica,  affeBus ,  malitia :  multi  enim 
afTe&u,  malitia  ,  voluntate",  vitaSc  operibus, 
Deum  negant  :  quem  tamen  intelleftu  8c 
theoriafpeculativa  negare  non  pofiunt:igno 


Et  Seneca  epiji.  117.  nullagens adeo  extra  leges 
moreJqs  eJiprojeBa>ut  non  aliquosDeos  credat;(c. 
fenfus  divinitatis  naturaliter  omnibus  infitus 
tam  efHcax  fuit  in  Gentilibus ,  ut  quidvis  po- 
tius  etiam  infrahominis  naturam  pofitum  * 
Deum  effe ,  quam  nullum  efle  Deum,  ftatue- 
rint :  8c  falfum  eft,  quod  Adverfarii  afferunt  , 
non  tantum  aliquos  homines,  fed  integros 
hodie  populos  reperiri ,  qui  nullum  penitus 
fenfum  aut  fufpicionem  divinitatis  habeant , 


rant  tales  Deum,  nonpura  negatione,fedprava  j  8c  apud  quos  nullum  fit  veftigium  religionis ; 


dijpojitione :  eft  etiam  notitia  alia  in  aBuprimo, 
id  eft ,  habitualis,  alia  in  atlujecundo,  id  eft,  a- 
Bualis :  non  quseritur ,  an  detur  notitia  Dei  na- 
turalis  in  nobisfemper  in  aBu  fecundo  ,feu  aBua 
lis  .fed  in  aBuprimofeu  habitualis :  2 .  Ratione 
objeBi  poteft  dividi  notitiaDei  ineam  ,  quse 
eft  circa  7»  *n  ,  8c  eam  ,  quse  eft  circa  «n>  ti  \<n. 
De  priori  auafio  efi,  non  depojieriori,  fc.  an  na  ■ 
turaliter  homo  Jcire  pofjit ,  quod  Jit  Deus  :  non 
vero  quid&  quis  Jit  Deus  :  diftingui  etiam  po- 
teft  inter  notitiam  veri  Dei ,  &  quofdam  vero 
Deo  competentes  notitias ,  five  inter  conce 
ptum  ,  qui  eftdeDeo,  &  conceptusapplica- 
tionem  :  h§c  eji  in  controverjia  ,  an  homo  extra 
revelationem  pejjit  habere  quafdam  vero  Deo 
tompetentes  notitias,  quofdam  verosde  Deo  vero 


nec  exemplaBrafilienfium  atque  Indorum  id 
probant.-  2.  Salutaria  morum  prsecepta  &  in- 
ftitutiones  apud  Gentiles ,  quse  ex  lumine  na- 
turse  profluxerunt :  hse  enim  manifefte  often- 
dunt  honeftorum  &  turpiumdifcrimen  efle' 
omnibusnaturaliter  impreflum,  8cnotitiam 
deDeoinfitam.  5.  Timor  fupremi  alicujus^ 
numinis  naturaliter  ex  corde  hominis  pro- 
rumpens:  homines  enim  feri  Gc  barbari,adeo- 
que ab  omni  dottrina  8c  inftitutione  remoti  »• 
inque  fylvis  degentes ,  cum  tonitrua  audiunt, 
■timent,  8cfuo  timore  teftantur  infitam  efle 
naturaliter  cordibushanc  notitiam  ,  quodfit 
aliquod  fummum  numen  omnipotens;  8c  hic 
timor  ac  confcienti<£  conjetijus  intemus  ,  qui 
0772wi^«/^i^^aliquem  efTe,qui  vitia  puniat,8c 

prsemiis^ 


n 


D 


U      T       A 


o 


prsemiis  virtutes  compenfct ,  fupremum  Di- 
tlatorem.vel  folus  fufficit  -xdftbjectivam  hanc 
Dei&infitam  ndturdlem  notitiam  probandam: 
necdifficileeft  refutare  ( quod  facere  malu- 
mus  in  ipfo  difputandi  aftu  )  argumenta  fen- 
tcntiae  negantis,  in  quam,  nefcio  quofato,  de- 
lapfus  eft  quoque  Cl.  hujus  Academiae  ante 
paucos  annos  Philofophus  ,  D.  Fr.  Burgerfdi- 
cius ,  lib.  2--  Metaph.  cap.  4.  tb.  i.&i-  Maxi- 
mumquidemfententix  hujus  fulcrumiCl. 
FiroiponituT  loc.  cit.  in  diCto  zsfriftotelis,  quo 
dicit  anhnam  efe  tabidam  rafam  ,  in  quafcri- 
ptumnihil  es~l,fed  qnid<vLs  infcribi  potefi:  verum 
locusille  ^'//te/^huicopinioni  nonpatro-  i 
cinatur :  nam  intelligendus  eft  ratione  fpecie-  I 
rumintelligibilium,  &completaefivetf#«a- 
l:s  cogniiionis  illius,  ad  quam  naturaliter  aptus 
exiftit  intellectus ,  8c  quafi  in  proxima  eft  po- 
tentia  ;  eam  taraen  imprefTam  non  habet: 
Nam  ante  rationis  usum  mens 
hohinis,  n  e  qju  e  propositio- 
kes    c  o  m  f  r  e  h  e  n  d  1  t  ,    n  e  q_u  e 
terminos    simplices     appre- 
hendit  ,   veritatem  proinde 
ac  falsitatem   nullius    pro~ 
fositionis  actu  c  o  g  n  o  s  c  i  t  : 
h  o  c  e  n  i  m  s  i   faceret  ,  r  a  t  i  o" 
ne    iam   uteretur    antequam 
uteretur:    ET    HUIUS    ACTUA- 
LIS      COGNITIONIS      RESFECTU, 
ANIMA    DICITUR     TABULA     RASA. 

Quod  dicat  Vir  Cl.  th.  i.  hanc  propofitio- 
ncm  ,  Deus  es~l ,  non  efle  pcr  fe  notam,  nec  in- 
tellectalignificationevocum.quibuseffertur, 
aflenfumimpctrare,  ficut  hxc  facit,  Totum 
tjf  majtafua  parte,  £c  neminem  repertum 
iri ,  qui  hoc  aflcrat ,  nonfatis  cautedicitur : 
Nam  arquc  notum  cft  cx  -crminiscognitis , 
fi  non  notius ,  Deum  ejfe,  quam  altcrum  iftud  : 
m  poftrcmum  hoc  notius  efle  videtur,  quia 
fenfibus  ejus  veritas  eft  vicinior  :  at  prioris 
reritai  intcllcftui  cftproprior.  Totttm  ejfe?n.t- 
j  -i4  fua  parte ,  pcr  fc  notum  eft  ,  quia  fenfus  id 
lcftatur:  at  Duim  effe ,  pcr  fc  notum  cft  ,  quia 
iatelleftai  id  teitatur  :  tk  ircut  vifo  autco- 
^nito,  quidfi:  totum  t  quid  pars ,  ftatim  fci- 
tur ,  totum  ejfe msjwjhafsrti ,  ita  etiam ,  in- 


tellecto  quid  fignificet  hoc  nomen  >  Deas , 
ftatim  habetur  &  fcitur,  quod  Deus  cft :  Nam 
quid  fignificat  vox  ,  Deus  ?  illud  £c.  quo 
meliusacmaiuscogitari  non  poteft.  Athoe 
ipfum  fignificat,  Deumejfe;  nam.  quomodo 
vox ,  Deus ,  intelle&ui  fignificarepofiit,  id 
quod  eft  Optimum  &  maximum  ,  nifi  intelli- 
gatintelledius,  illudefle,  quod  per  vc  :em  , 
Deus,  fignificatur  j  quod  enim  entitatem  non 
habet  nec  habere  intelligitur,  nec  bonitatem, 
nec  vim  ullam  habet  ,  nec  habere  inteliigi 
poteft. 

V 1.  Cognitionem  Dei  objeBivam  probant  -, 
totus  macrocofmus  &  microcofmus,  cui  utri- 
que  t  am  clara  fui  veftigia  impreflit,ut  utrum- 
que  contemplanti  nulhbi  non  occurrat,  Deusi 
ubivisvidere  eft  examinanti ,  divinos  illos, 
fapientiae ,  bonitatis ,  potentiae ,  chara&eres , 
rebus  impreflbs  ,  quos  illinc  eruere,  id  de- 
mum  eft  Philofophari :  totz  enim  Philofophia, 
quae  vere  id  nomen  meretur ,  hic  abfolvitur , 
ut  e x  vifibilibus  Deum  innjifibiiem  aperiat ,  ani- 
tnoque  Jijiat  ,   d>"  cognofcendum  <&  colendum  : 
quo  fi  non  deftinatur ,  ab  autore  fuo  abit ,  Sc 
a  fine  8t  fcopo  aberrat  :  utenim  omnis  natu- 
raenotitiaaDeo  eft,  ita  ad  Deum  tendit  ac 
dirigitur ,  8c  in  Dei  notitia  cultuque  naturali , 
tanquam  fine  ultimo ,  acquiefcit  :  produxit 
enim  mundum  majorem  minoremque,  re- 
bufque  omnibus  entitatem  largitus  eft,  Deus; 
pro  iuprema  bonitate,  fapicntia  ,  potentia  j  ut 
ipfeiniis  &  agnofceretur  8c  laudaretur :  fa- 
pientiam  Dei ,  pulcherrimusmonftratrerum 
atque  univerfi  ordo,  ac  proportio  \potenttam , 
admirandacceli,terrae,  rerumquenaturalium 
virtutes&eftcdta:  bonitatem ,  rerum  creata- 
rum  finis ,  utpote  quos  non  fui ,  fed  homin is , 
caufa  condidit  optimus  Dsus  :  unde  vera  Phi- 
hfophia  in  creaturarum  exiflentia ,  Dei  exiflen- 
tiam  ,  in  earum  virtutibus  ejfeclis ,  Dei  njirtutes 
&  effecta,  tanquam  in  clarilfimo  fpeculo,/>r<?- 
ponit  cognsfcenda  ac  contemplanda  \  quam  Dei, 
natura  virtutumque  divinarum  ,  in  rebus 
creatis  latentium ,  ac  Phihfophia  nunc  benefi- 
cio  pitcntium,  notitiam  ,  non  poteft  non  fc- 
qui  cultns  amorquc  Dei :  tantum  enim  diligi- 
mus ,  quantum  cognofcimus.  ^Aa  Deitm,  itx 
naturali  imelietlus  lumine  ex  rebus  creatis  co- 

gnofcen- 


De    Notit.     DeiNa 


T   U   K, 


ctgnofcendum ,  hene  &  fufficienter  doceat  quae 
ha&enus  viget  8c  ubique  regnum  tenet,  ex 
Qtntilifmo  tantum  &  Peripateticijmo  haufia , 
ac  noxio  heterodoxorum  Philofophorum  ve- 
neno  infc&a  ,fub  <vanis  fubtilitatibus  $•*  injru- 
giferis  qu<eftionibus ,  philojophia ,  difquiri  pof- 
fetj  fedab  inftituto  noftro  eft  alienum :  certe, 
non  multum  adDei  notitiamfaciunt ,  SophifHca, 
&  de  <vocibus  tantum  ac  terminis  infituta ,  non 
pauc*  in  Phikfophia  digladiationes.  Qujcquid 
lit ,  reperire  tamen  eft  in  Philofophia  moder- 
naac  difputatrice  rationes  non  contemnen- 
das  ,  quibus  notitia  Dei  naturalis  obje&iva 
adftruitur. 

VII.  Thomas  Aquinas  fimma  fua  parte 
r.  quafi.  i.  art.  3.  quinque  agumenta  pro- 
fert,  1.  expartemctus:  quiaomne.quod  mo- 
vetur ,  ab  alio  movetur :  necelfe  igitur  eft ,  ut 
deveniaturadaliquodprimum  movens,quod 
anullomoveturj  gchoceffe,  omnes  intelli- 
gunt,  Dsum:  2.  ex  rationecaufseefficientis ; 


*r 


Jius  eo  quodpetitur  abordine  caufarum  ;  quia  iU 
lud  hominem  unumquemtfo  convincit ;  athoc,  non 
<vulgus  ,fedPhilofopbos  tantum ,  nec.omnes ,  fed 
qui  argumentationis  ifiius  feriem  &  <vim  ca- 
piunt ,  tantum  confirmat. 

i .  Qtu  argumentis  1 5- .  impugnant  infitam  a 
natura  aut  congenitam  homini  notitiam  Dei  a- 
Bualem,  qua  ,  &  inuteromatris  infantes ,  & 
ex  utero  egrejji ,  Jiatim  aSiu  Deum  cognofcant , 
iUicumumbrdfud  luftantur ,  &  aut  infcitiam 
produnt  #ut  matttiam  ■,  dum  tamfatuam  &fiul- 
tam  opinionem  Neotericis  quibufdam  Philojbphis 
afifingunt :  infcitiam  ,  Ji  iflorum  Philojipborum 
mentem  non  inteUexerint,mahtiam,Ji fiatfo  afifin- 
xerint. 

3 .  Qui  inferunt ,  innatam  in  nobis  Dei  noti- 
tiam  ,  Ji  fit  infifa ,  non  fore  naturalem  ,  aut  in 
ambiguo  Iudunt ,  quodSophifiarum  eft ,  aut,  ea- 
dem  confequentia  ,  jujiitiam  originalem  prima 
hominiinnatam  jimul  &  infufam  ,  negaverint 
fiuijfe  naturalem.quod  in  Theologia  efi erroneum: 


quiaomne,  quod  eft,  ahalioeft  :  necelfeeft  j  hincnecpeccatumoriginakfueritnaturaIe,quia 


igitur  pervenire  adaliquam  caufam  efficien 
tem  primam  ( non  enim  datur  progeifus  in 
infinitum  )  quae  Deusefl:  3.  ex  pblfibili  ac 
neceffario:  qui  non  omnia,  quaefunt,  funt 
poflibilia,  fedfemperaliquidfuit,  quodfuit 
neceflarium ;  ubi  devenietur  tandemadali- 
quid ,  quod  per  fe  eft  neceifarium ,  &  caufam 
necelfitatis  aliunde  non  habet ,  fed  quod  ne- 
ceflitatis  caufa  lit  in  aliis ,  eftque  Deus :  4.  ex 
gradibus,  qui  in  rebus  inveniuntur,invenitur 
in  rebus  aliquod  magis  8c  minus  bonum ,  ve- 
rum,  nobile,  8cc.  Ergo  eft  etiam  aliquid,quod 
eft  veriflimum ,  optimum  ,  nobililfimum  ; 
proindequemaxinfeens,  puta,  Deus  :  $.  ex 
gubernationererum ,  quae  omnia ,  etiam  quae 
cognitione  carent ,  operantur  propter  finem  , 
ad  quem  tamen  non  cafu,  fed  ex  intentione 
cognofcentis  perveniunt:  ergo  eft  aliquod  in- 
telligens  ,  a  quo  res  naturales  &  omnesad  fi- 
nem  ordinanturacdiriguntur,  qui  eft  Deus. 

COROLLARIA. 

1.   Ex  36.  argumentorum  pro  Dei  exifientia 
titulis  ,  k  non  nemine  atlatvs  ,  njalid.Jfmum  eH , 


innatum  esl  liberis  &  iis  infufum  a  parcntibus ; 
at  illud  naturale  esi :  nam  natard  nafcimur filii 
ira. 

4.  Qui  ihjitam  Dei  notitiam  in  nobis  negant, 
quia  ideajit  exemplar  reifacienda,  &  Deum  nec 
JaBum  nec  faciendum  multis  argptmentus  pro- 
bant ,  illi  di & ZctlSn, &  operam  infumunt  in pro- 
bando  eo,  quod  nemo  mortalium  negat ,  &  <vocem 
ideae  contra  originem  &  njim  nati<vam  fignifi- 
candi  reftringunt^  esl  enim  "bvn>  §  «&>,  ut  fpecies 
^fpecio;  quaji  non  dentur  ide<e  &  Jpeciesre- 
rum ,  qu/is  <videmus  ac  cognofcimus ,  nec  tamen 
fatercvalemus  :  fc  nullaforent  idea  autfpecies, 
pojfibilium  nunquam  futurorum  ,  multo  minus 
impvjjibrfium  ;  attamen  illa  cognofci ,  quis  negare 
auft  ?  &  ,  Jt  nulladatur  ideafeufpeciei  inteUi- 
bilis  Dei ,  aut  Deum  non  cognofcimus ,  &  Jic  nec 
credimus  in  eum  ,  quiafides  eft  notitia ,  notitia 
efl.perideamin  nobis  ac  fpeciem  inteU:g:bihm , 
aut  cognofcimus  eumper  effentiam  ,  quod  abfur- 
dum  omnibus  habetur  Phitofophvs  jure  merito,  & 
talis  modus  cognofcendi  eft  Deofoli  proprius. 

'S-  Qui  Neotericis  nonnullis  Philofophis  tri- 
buunt,  quodfidem  cmncm fenfibus  abnegent ,quod' 
Deum  negare,<&  de  ejus  exifientia  dubitari  pojfe, 
auodpetitur  atejiimonio  confcientia ,  &  tiervo-  ^  contendant ,  quod,  Deumnegare ,  nobis  hcere,- 

**•**"  dicant,, 


'%6 


E 


i    s 


o 


A, 


dicant ,  autfemper  aut  adtempw ,  quod ,  Deum\Jimpliciter  ctbfque  ulladiftiflBione  pro  thejlvel 
effe  ,  «o«  credendum ,  ftatuant ;  i//i  ^ow^r/i  C^^i-  corollario  defendere ,  periculofum  esl  &  merito 
ftianam  ch{tritaterri  in  illorum  Philofophorum  I  fufpeBum.  Quanto  retlius  magmts  Calvinus 
famam  ,  «<7w^«  ,  confcieniiam  ,  funt  injurii  ,  I  §.  3-c  3-lib.  i.  Inftit.  Hocquidern  redteju- 
-qnamdiueosnonnominant ,  aut  tales  opiniones ,  dicantibus  femper  conftat  ;  infculptum  effe 
abiis /tferi,a!latislocis  ,&hbris,  &paginis  ,  j  mentibus  humanis  diviaitatis  fenliim  ,  qui 
£•>-  i><?r^  yprobatum  dederint ,  ^  D<?0,  conmtii,  deleri  nunquam  poteft :  imo  &  naturaliter  in- 
calumni* ,  *?<:  mendacii ,  aliquandofunt  rtdditu- 1  genitam  effe  hanc  perfuafionem,  eflfe  aliquem 
r;  rationem.  Deu,  8c  penitus  jnfixam  eiTc  in  ipfis  medullis, 

6.  J^f/  *//*/«»  Philofophis  Neotericis ,  ;^w  ,    cujus  neminem  obli vifci  natura ipfa  patitur. 
Deum  effe,  confitentibus,  adfcribunt ,  quodauda-         9.  Corpus  unum  effepojfe  inphribus  locis,  pe 


Berpronuncient ,  Deum  non  modo  negative  ,fed 
&  pojitive  fui  caufam  effcientem  dici  debere,aut 
per  poteniiam  fui  ipjius  caufam  confervantem 
effe,illi,quamdiu  nec  nomina  eorum  proferunt,nec 
'verba,audacler,^rcalumniantur,S,mentiuntur. 
7 .  hlens  omnibus  Prajudiciis  esl  denudanda : 
quodqui  non  faciunt ,  fibi  ipfi  caufa  funt ,  tam 
granjiffimorum  errorum  &  tot  ineptiarum  ,  in 
qua-s  incidunt ,  adooquc  njiam  fibi  pracludunt , 
&  aliis ,  quo-s  idem  docent ,  adveritatemrerum 
ex  infcitia  &  dubitatione  unquam  emergendi 


riculofa  &  erronea  estaffertio-.atofe  hoc  ita  expli- 
care ,  utjit  inpluribus  locis partiahbus fecundum 
varia  membra ,  ridiculum  es~l  ejfugium. 

10.  Deumnjifua  efentia  exiftere ,  nihtl  efl 
aliud ,  quam  eum  effe  afe  pojitiue .  Prior  phrajis 
eft  Baronii  in  Fhil.Theol.  Ancill.  Exerc.  1.  art. 
par.  3 .  Pofterior  Ilieron.  Tom.  9.  in  Eph.  3 .  Au- 
guft.  Tom.  3.  deTrinitate  l.j.c.\.&  Tom.+. 
I.  38.  44.  §L\u*ft.  15.  &  \6.  Videatur&  CaU 
njinus  in  Inft.l.  1  .c.f.part.6.  ubi  utrifafe  durius  lo- 


quitur :  quia  aternnm  effe,  &  a  feipfo  principu 
8.  Nullam  dari  in  nobis  notitiam  Dei  injitam, '  haberej7W^  eft,unde  omnia  trahunt  origmem  . 

F    I    N    I    S. 


Noniujfecit  ,  banc  difputationemveftr*o  diftv./iffe  con- 
filio  :  fcd  adverfum  ejut  Coto\\a.na  fuarum  difputatio- 
num  vindicias  paravit  D.  S  T  E  V  A  R  T  U  S  ,  ,/*'- 
bellum  vere  famofum  ,  quemfifterem  ob  ocnlos  ,  nifi  me- 
tuerem  Agre  fore  naril-m  veftru  ab  inftgni fcetore  >  quo 
tfi  replctus  :  vix  cmm  aiiud  (  honos  fit  aurtbus  )  quam 
fhrcora  loqmtur :  mfi  quod.,  prxter  verba"maie  ole?itia, 
diras pafitm  &  calumu.vs  infpergat  infrunitas  ,  &  often- 
dat,mfe  quadrare  Caliimruatoiis  cbaraclerem  ,  pr<x,- 
fationc  dtlineatum  :  boc  libcllo  apud  bonos  omnes  idplus 
fnt  qy.^d  ftigrrtafibi  inufferit perpctuum  ,  &  maculam 
ndfpcrferit  fuo  nomini  ,  nuliu  vel  totius  Oceani  tindu 
eluendam. 

Hilcm  qnocjue  moverunt  Corollaria//?^  ,  altcriin 
Hcgim.ne   O.il.   Theol.    CoUega ,    D-    REVIO    ,    qui 


mibi  effet  emenfui  ,  indignuM  tamen  judicabam  me ,  ut 
Ego  idfacercm.  Non  >  fi  illifrana  laxaffent  affeilibus, 
ira  acfurori ,  idem  mibi  faciundum  erat.  Nonfi  tUi  im- 
potesfui,  toti  Mundi  expofmffet  ammi  tmpotentiam  ,  qn* 
in  bomines,  autjam,  aut  ferme .  fexagenarios  cadere  not* 
debuiffet ,  in  eandem  impotentiammibi  Iuveni  adinftar 
iUorum  incidendum  fuerat.  Potzijjem  iifdem  armu  :t~ 
trumque  adoriri,  quibws  me  invafit ,  & parpari  referre: 
Sed  temperavi  mihi ,  &  moderatior  audtre  matui,  quaru 
aut  impudentior ,aut  impr hde ntior .  Ommbui  itaque,con- 
vitiorum  ,  calumniarum,  mendaciorum  telu,  ab  utroque 
in  me  intortu,fcutum  obtende  ,  0iimi  innocemiam  &  in~ 
fontem  ^onfcientiam. 

Hic  murus  ahcneus  efto, 

Nil  confcire  fibi,  nulla  pallefcere  culpa. 


ftilum  armavtt  in  ea,  &  ita  plenum  v.rulentia  libeUum,  '  Innocenti.t  me&  ,  &  infcitis,  tUorumfpeimen  ,  acprx.fer- 
tratui  exaravit  ,  v.t  non  atramentofed  meroftUe  cala-  \  tim  malitia  ,  deteSta  in  Calumniu  &  Mendaciis  ,  tum 
mum  tinviffcvidcat:'.r.  STEVARTl  furibundi,tum  R  E  V  I  I   iracundi, 

Hafi  dtn,  quid  einerem  ,  contemtnnc  vindicarem  Vin-  placuit  urbi  /itterato  exhibere  ,  ex  amicifiimu  mibi  capi- 
cMcias  illu  an  talioni  ;  a' (lcnreremne  adfperfas  ca-  tibmum,  PhilalethioEleutherio  Athenienfi.  £go, 
iummas  an  floccifaccrem.  Pojttilabat  defenfionem  &  qu*  narravi  omnta  ,  veftro  judicio  expono  ac  fubmitto, 
urgtbat  f.xma  lafa  :  vetabat  Cbaritas  Cbrtftiana  indul-  &  ,  quome  ballenus  profequtmini  ,  eidemvcftro  favori 
£crc  /itibui  mgloriu  nullofquc  ba> 'ifuru  inumpbos  :  L;cct  me  commcndo.  'Babam  Lugd.  Batav.  pridie  nonas 
Aigniu  efftt  uterque  eademfibi  mcnfura  retrtbui  ,    qua     Februarias.  I  643  . 

Nob.  A  m  p  l  1  r.  Vest.     devinftus  Cliens  ,  ac  devotus  Cultor , 

A.  HEEREBOORD,  Phi/of  Prof.  Ordin.  &  C»U.  Tbeol.  Pro-\egens. 

A  D  R  I  A- 


Pag,  27 

ADRIANI     HEEREBOORD, 

Philofophi*  Profejforis  Qrdinarii , 

CONSILIUM  DE  RATIONE  STUDENDI  PHILOSOPHLE. 


Dlftinguenda  eft  Philofophia  in  veterem 
&  novam  :  Veterem  voco ,  quae  ab  anti- 
quioribus  tradita ,  &  ex  Ariftotele  prae- 
iertim  haufta,  receptis  Veterum  6c  Ariflotelis 
innititur  principiis-.hancPcripateticam  vulgo 
vocant :  nam  Philofophia  Academica,  Stoica, 
Epicurea,  Democritica,  aliacque ,  diu  interie- 
runt.     Novam  appcllo,  quae  a  recentioribus 
tradita,non  ex  Ariftoteleautalio  hauftisprin- 
cipiis  innititur.fed  naturam  ipfam  pro  Philo- 
fophandiobjecl:o,non  hominum,nedum  Ari- 
ftotclis, afTumitfentcntias.    QvuVeterem ,  id 
eft,  Ariftoteti*PhiIofophiamipeTtraQka.runt,  funt 
trium  gencrum  Authores  ;  Syftematici ,  §lu£- 
fiionarii ;  Textuales.  Syftematicos  appello ,  qui 
philofophiam  Peripateticam,  praeceptis,  ftylo, 
&  ordine,  noftri  aevi  ingeniis ,  accommodato, 
plene  perfe&eque  difpofitis,ad  ufum  vitae  hu- 
manse  tradiderunt.  Qufftionariosdico^qui  vel 
cx  textu  Ariftotelis  quaeftiones  eliciunt ,  vel, 
ferhoto  textu,  ab  aliis  motas  pertra&ant.  Tex- 
tuales,  qui  Ariftotelis  textum  explicant  fo- 
lummodo:  vulgodicuntur  Commentatores : 
hi  vel  Graci  funt,vel  Arabes,ve\  Latini:  Graeci 
Arabibus  8c  Latinis  funt  praeferendi.    Graci 
£unt,Alexander  Aphrodijienjis  ,SimpliciustPhilo- 
ponus  ,Themiftius  ,Qlympiodorus  ,Ammonius  ,Eu* 
fiathius,Eufiratius,hic.  Inter  Arabes  Averroes 
eminct.  Latini  funt,  vel,  veteres,Thomas,  Sco- 
tus,  Alberttts  Magnus,  &  Scholaftici  Antiqui,  vel 
recentiores,  quorum  quidam  libros  Logicos,  alii 
Phyficos,  alii  Metaphyjicos ,  alii  Ethicos ,  &c. 
commentariis  illuftrarunt. 

Qrdinem  quod  fpe&at  Philofophandi ',  a  Sy- 
fiemaie ,  Philofbphiae  ftudiofb  eft  incipien- 
dum  j  Inde  ad  §lnafti»nes  tranfeundum  ,  in 
Textu  Ariftotelis  deiincndum  :  ex  tota  Philofo- 
phia  Vetus  atque  Ariftotelica  prius  eft  tenenda, 
antequam  ad  novam  hujus  vel  illius  recentio- 
ris  accedatur.  lpfius  PhilofophU  Peripatetic* 
naturam  accurate  explicant  in  fuis  praecogni- 
tis  Philofophicis  J&fibr;»4WtfwBc  Alfiedius,  ac 


peculiari  tra&atu  Scheibterus,  qui  Logicse  ejus 
praemitti  folet.  Profyftemate  Logica  praefcri- 
pfero  Synopfin  logicam  Burgerfdicii ,  notis  a  me 
iUuftratam,  ejufdemmajoresinftitutiones ,  &c. 
Syjlema  minus  ac  majus  Keckermanni.  Intcr 
Slujaftionarios  hic  commendavero  Scheiblerum 
&  Timplerum.  Ad  organi  Ariftotelici  textum 
intelligendum  fufrecerit  Pacius.  Ad  Metaphy- 
Jicam  tranfeo,ubi  quod  commendem  fyftema, 
vixinvenio,  ut  querimoniaehicpotiusfitlo- 
cus  quam  confilio.  led  enim  in  manus  fu- 
mantur  ,-donec  elaboratiores  prodeant ,  infti- 
tutiones  metaphyjic*  Burgerfdicianoe  ex  poftre- 
ma  editione  a  me  recenfitae :  addantur  meta- 
phyfica  Combachii  &  Sthalii  atque \  Alftedii .  In- 
ter  §lu^ftionarios  Metaphyficae  fcriptores  or- 
thodoxos  nullum  commendo  ,  quia  nullus 
extat,  quod  ego  quidem  fciam. 

Edidit  lohannes  Rodolfus  Faber ,  ProfefTor 
Genevenfis  Philofophiae ,  quaeftiones  Meta- 
phyiicas,  fed  quae  tam  funt  fterilesutomni 
fucco  deftituantur.  Timplerus ,  qufnoftervi- 
|derivo!uit,fimiliter,  quaeftiones  cum  fyde- 
mate  in  lucem  dedit  Metaphyficas ,  fed-quae 
i7i^^o^ia4 funt  refertiflimae:  Quare,  fi  legen- 
dae  funt  aut  legantur,maximo  hic  fuerit  uten  - 
dum  judicio :  namque  in  iis, 

Sunt  bona  mixta  malis,funt  mala  mixta  bonis. 
Idem  pronuncio  de  Metaphyficis  Scheibleri, 
lacobi  Martini,  Scharfii,  Lutheranorum  ,  8c  d- 
mnium  Metaphyficorum  PrincipisacPapae, 
5«^r^/?zJefuitae,quos,  inter  Quaftionarios,  atqj 
antc  omnes,  poftremum, commendaverim. 
Hoc^non  prasterierim ,  in  Metaphyficls  quae- 
ftionibus  difcutiendis,  fpeciatim  efle  infiften- 
dum  iis ,'  quas  moventur  in  fecunda  parte  fpe- 
ciali  de  Deo  divinifque  attributis ,  ubi  funda- 
menta  funt  conquirenda ,  quibus  mens  noftra 
muniri  valeatadverfus  periculoiiflimos  Con- 
radiiVorftii  in  tra&atu  de  Deoerrores,  quos 
detexit  8c  foliderefutavit  Becanus  in  priroa 
parte  Theologia:  Scholafticas,  quae  tota  in  ifto< 

2.  gene> 


**## 


2§ 


CONSIL.   DE  RATIONE   StUD.   PhILOSOPH. 


genere  eft  optima.  Ad  texium  Arifotelti  Meta-  Scholafticis  fupplet  ea ,  quae  in  priori  defunt, 

ph)Jicu?n  intelligendum  ,  ex  veteribus  probo  inter  fyftematicos  oytimifant  Keckermannus 

:andrum  Aphrodifenfem  ;  ex  recentioribus  8c  Alfedtus :  eofdem  eligi  fuafcro,  in  Politicis  8c 

Fonfecam :  ied  vero  tantum  eir.  in  opere  iito  A-  Qeconomicls ,niii  quod  comitem  iis  dari  velim, 

riftotelis  rerum  omnium  chaos  :  tam  nulla  i»  Politicti,  Wendelinum  &  Althufium.  ingfet- 

connexio,  nullusordo,  tanta  contraconfufio,  \fionibus  Ethicti  ,  optimi  funt  Burnathus  & 

ut  Dclio  natatore  opus  iit  ad  mentem  Philo-  Wendelintts :  in  Politicti  ,  Liebenthal:  in  Oecono- 

fophi  iftic  percipiendam.  micti  ,  Berkringerus.  Inter  textuales in  Ethicti, 

Phyfica  Peripatetic<e  varia  extant  Syfemata:  ex  Antiquis,  Andronicum  Rhodium  ,  ex  recen- 

in  iis  accuratiilimum  fere  eft  8c  ordinatiili-  tioribus,Magirum,  in  Pchticti .Glphanium^prx- 


mum,  quod  diligentiffimus  reliquit  Kecker- 
mannus :  cui  pro  controveriiarum  notitia  jun- 
gantur,  Phyjica  Gombachii ,  collegium  Phyficum 
Burgerfdicii,  aut  Iacchaiinfituiiones  notis  illu- 
itratae  a  Zeizoldo  ProfeiTore  lenenii  :  imprimis 
legivelim  PhyficamSperlingn.  Verumenim 


fcripiero.  Sed,a  Veteribuszc  Peripateticae  Phi- 
lofophiae  Authoribus  >  ad  hlovos  me  confero 
Philofophos ;  quorum  nonnulli  antiqua  Peri- 
pateticorum  placitadWr>«tf«?tantum ,  aliino- 
va  infuper  8c  veriora  indagandae  veritatis/tfw- 
damenta  jaciunt.  Priorti  generti  iunt ,  novse. 


vero,  utnatura:,  \t2.%cPhy(ic<e  Peripatetica>  la-  i  PhilofophicE  triumviri  ,  Ludovicus  Vives  in 

tiifima  funt  pomceria.  Quare  cum  innume-  aureis  fuis  de caufis corruptarum artiumlibvis, 

rus  iit  quceftionum  ,  quce  hic  ab  Anjiotelicti  a-  \  Petrus  Ramus  in  Scholti  ,  'Logicti  ,  Phyfcti,Me- 

-gitariiblent  ,numerus,  variosin  variisPhyii-  \taphyficti  (  cujus  imprimis  nunquam  fatis 

aepartibuslegendoscenfeoquneftionarios»  in  ]  commendaveroaureolos,  imoomni  aurodi- 

partegenerali ,  r)vxv]go  Pererium  8c  Wendeli-  \  gniores  ,  duos,  inseilimabilis-,  ob  (ingularem 

num:  de  mundo  8c  cx\o, IVendelinmn  h  Gafma-  in  ^Analyfi  8c  Genefi  ufum  ,   Logn*  Jibellos) 


num:  de  elementis,  Schragmullerum  8cc.  Con- 
tarenum  :  de  mixtione  8c  temperamentis,  Rio- 


Francifcus  Patritius  in  fuis  difcujjhnibus  Peri- 
pateticis.     Hifce  adjungatur  quartus  noitrl 


lani  prxleBiones  in  Ubros  Phyfiologicos  Ferneiii :  \  xvi  fcriptor  Belga,  GorUusinexercitationibus 
dc  meteoris,Fromundum:DQ  lapidibus  8c  gem-  j  Philofophxis :  item  8c  quintus,  Thomis  Campa- 
mif,  Bootium :  deanima,  Cafm*Hnum*fe  Davi-  \neUain  ft:tPhilofophia  reali  epdogiftica ,  Meta- 
dem  B.tchananmn  ac  Fromnnd'im:  controverjias  .  phyfiois,&  omnibus  operibus:  Specistirn  m  Phy- 
is  variasoptimedecidit2'<T^7?v//j,  per-  |  iicis,  Ariitotelisdeftruxeruntprincipia,  Tele- 
Jpicuitate  pra?  aliiscommendandus.  Ad  tex-  \  (ius ,  Baffo  8c  fratres  Bootii.  Pojierioris  generis 
tum  Phfiutm  Arijiotelti  inteliigendum,omni-  funt ,  Francifcus.  Patritvts  in  fud  novd  Philefo- 
bus  prsctero  Pacium.   Inter  modernos  Phyjica   phid  ,  illuilris  Heros  ,  Francifcus  Baco  de  Veru- 


Peripaietica  (jxafionarios  fimul  &  commenta 
torc  r/ft?»/^,funtintelleclufaciliores, 

Bc  Compbitenfes ,  difficiliores  fed  fubti  - 
liore?,compendioliirimus,M.'<ra^;  Cui  pneter 
iun  receofitoa  authore1;  plusultraireeilani- 


lamio  ,  ift  nunquam  nimium  seftiroandis  de 
Augmentis  fcientiarum  libris  8c  injiauratione 
m'agna ,  lohannes  ^sfmos.  Qomenins,  in  Phyjica 
&  Panfophije  prodromo  ,  Dysbejus  in  Phyfica,  8c 
Philofophia:  exorientis  Phofphorus ,  Renatus 


mus,l  iiTohfanamcurfumSco-  \  DeJ-Cartes  ,  in  oyanibus  operibus  Philofophicis, 

tm  Ptnce,  legit  Hurcadum  de  Mtn&z.*,    in  quibus  editis  ,  Philofophiae  verae  clavem 


Rodiricum  Ariag  i ,  Francifcum  Gviedo  ,  Fran 
cijcum  bor.jcfpei ,  Carleionum  ,  Lalemaudet ,  8c 
quicunque  extant  iilius  farinac,  p.Tene  dixe- 
ram  ,  furturi*,  Philofophi.  ln  Philofophiamo- 
rali,  pvr  rgerfdician*m,frnx  \cGto- 

m  manuducit,  8c  col- 
tm  Eihicummeum  diipaiitionum,  quodcx 


veram  exhibuit  ,  naturae  arcana  non  pauca 
reclulit  ,  januam  ad  rerum  imrm  t.im  reri- 
tatcm  perveniendi  apcruit  :  Atque  utinam 
editis  divini  ingenii  monumentis  aliquando 
accedmt  inedita,quacalibi  latent !  inquo  vo- 
toconfilium  hoc  meum  finio. 


ADRIA- 


Pag.  29 


ADRIANI    HEEREBOORD, 


Profejforis  Philofoph 


ly 


SERMO    ACADEMICVS, 

D  E 

Re&a  Philofophice  difputandi  ratione , 
Habitus  13.  lanuar.  1648.  in  Acad.  Lugd.  Batav. 

.  Auditoresomnisordinisornatifiimi, 

Efert  Eunapius  Maximus,  tas.  <LAthenis  iccirco  &  Rom<e,  frequentifli- 
qui  praeter  Diogenem  Laer-    ms  erant  olim  de  Philofophm  difputationes. 
tium  Graece  deFitis  fcripfit   Qui,  mos  alibi  femper  frequentatus  eft  &  fre- 
Philofophorum  ,  Prifcum  Phi-  \  quentatur  hodie  in  Academiis  omnibus,  ubi- 
lofophum  ,    Iuliano   Impera-   cunquelocorumPhilofophiadocetur&cdifci- 
tori  familiarem,  aegerrime   tur.  Et,cum  tanta  fit,  mentis  humanse  csecitas, 
ad  difputationes  inftituendas  fuifle  pertra-   ut  non  ftatim  rei  veritatem  perfpiciat ,  quo 
tlum,  fed  dogmata  fua  non  aliter  ac  thefau-  medio  vel  remedio  meliori  ad  eam  deveniet 
rum  prefiifle  ac  recondita  tenuifle  :quin£c    quam  difputando?  Oculi  plus  videntquamo- 
prodigos  Sc  decodiores  nominafie ,  qui  Philo-  j  culus :  ferrum ferro  acuitur,  vir  viro :  cum  6b 
fophia  arcana  difputando ,  occafionenata,  pro-  j  veritatem  inveniendam  incertamendefce~h- 
mulgaftent  :  jmo  tantus  exltitit  Difputatio-  J  diturjtumdemum.exconfli&Ujejus^potiun- 
num  Philofophicarum  ofor  hic  Prifc us,ut  M-  '  dae  apparet  fpes.  Si  veritas  omnisexfenota 
^<?y?«rwPraeceptorem,adconcertationeslitte-  •  efTtt,  li  inveftes  pueri  ftatim  Philofophi  e£ 
ratas  8c  Difputationes  pronum  ,  majeftatis   fent,  nullaopusforetdifputatione:  quaredif- 
Philofophicseproditorem  nuncupaverit.  At  putationum  neceflitatem  ipfa  loquitur&ex- 
verolonge  aliaftetit  mens,  aliis  anteScpoft   igitingenii  humaniconditio.  Homo  animal 
Prifcum Philofophis ,qui,publicis difputationi- j  eft astvuHasv ,  vitamque degit in  mutua con- 
bus  magis  quam  tacitis  meditationibus  profi-  j  verfatione,  in  qua  fieri  nequit  ut  idem  omnes 
cere Philofophiae ftuaiofos ,  fipienter aeitima-  j  fentiant ac  loquantur;  fed  quod  hic probat,al- 
runt,8c  omncm  in  animis  inclufam  commen-  ;  ter  improbat :  uter  re&e  ?  Difputatio  decernit 
tationem,difputando,  in  veritatislucem,  eiTe   acdecidit  :  quam  non  neceffitas  commendat 


proferendam,  prudenter judicarunt.  Privatae 
meditationisftudialentafunt&clanguida,  8c 
fine  vjvido  animi  motu  aut  ardore :  eadem  vi- 
vunt,  v\^nti\v\t\\mm2.ntur%difputando.Difpii- 
tationis  exercitium  infigneeft ,  ingenii,judi- 
cii.memori^,  ac  7Tz;jpj5}}(7jo^adminicuium,fub- 
fidium ,  praelidium.  Difputatio  cribum  eft  ve- 
ritatis ,  8c  veluti  cos ,  qua  ingenium  expoli- 
tur,  judicium  exacuitur,  utrumque  excita- 
tur,-memoriaconfirmatur,  Tta^nct  conci- 
liatur :  atque  utex  duorum  filicum  collifione 
elicitur  ignis ,  ita  difputatione  elucefcit  veri- 


folum  ,  fed  utiiitas  infuper  ac  'voluptas.  Quid 
mortalium  generi  jucundius,  quid  utilius, 
quam  in  publico  litteratorum  congrefiii  de- 
promereea,  quaemultorum  annorumftudio 
Sc  improbo  labore  quis  congeflit ,  ad  fui  & 
aliorum  inftrudtionem  ?  Difputationes  int\ni- 
tas  exhibent  ac  conferunt  Studiofis  utilitates: 
lucis  fugam  fiftunt ,  rurticum  pudorem  ani- 
misexcutiunt,  mentis  animiquedotesrobo- 
rant,  dicendi  facultatem  augent,  veritatem 
producuntj  difputantes  reddunt,  in  colloquiis 
blandos,  inaudiendoquietosjindocendoorfi- 

3  ciofos , 


*##  * 


J* 


1 

S  e  *  m  o    A  c 


cipfos ,  in  refellendo  placidos ,  in  cedendo  fa- 
ciles,  8c  ad  quafvisvitxhumanaefun&iones 
idoneos.  Hi  fru&usfunt  Difputationum ,  fi 
dextre,  &  uti  oportet  ,  inftituantur :  ii  contra, 
paulatim  inftiliant  juniorum  animis  audacem 
impudentiam ,  fuperbam  negligentiam,  eru- 
ditionem  falfo  creditam  ,  garrulitatem  mole- 
ftam ,  pertina~iam ,  maledicentiam ,  morum 
afperitatem  ,  redduntque  eos  ad  omnem  vitae 
communionemineptos.  Quare,  cumdifpu- 
tationes  iint  bonae  ei  qui  re&eeis  icit  uti,  ma- 
lse,  qui  non  utitur  redte  ;  ut  non  in  malum  fed 
inbonum  cedint,  t^fcademic  <e  apud  nos  Iu- 
ventuti,^  retl.i  Phihfophice  difputandi  ratione, 
fermonem  Academicum  le&ionibus  Acade- 
micis  praemittere  vifum  fuit  non  inconful- 
tum ,  quo  rei  praeltantiflimaz:  ufum  commen- 
dem  ac  con  firmem ,  abufum  tollam  atque  au- 
feram :  quod  ii  non  fiet  a  me  iftis  dicendi  flo- 
fculis ,  8cmellitis  verborum  globulis,  quibus 
Rhetores  uti  folent ,  cogitatea  Phikfopho  non 
Oratore  verba  fieri,  qui  Latinetamendicere 
ftudebit ,  fi  non  poflit  ornate ,  8c,  licet  poftet, 
forte  non  vellet,  quod,  de  qua  difleret, 
Ornari  res  ipfa  negety  contenta  doceri. 
Feliciter  difputaturus,  fe  fpectet ,  fpe&et  ma- 
teriam  difputationi  deftinatam,  fpedtet  for- 
mam&c  normam ,  indifputationefequendam 
ac  tenendam ,  quae  tria  erunt  noftisedifferta- 
tioniscapita.  Quemadmodum 

Kon  cuivis  homini  contingit  adire  Corin- 
thum, 
ita  non  cujufvis  eft ,  difpuUtionis  aleam  jace- 
re  i  fed  nec  quidlibet  in  difputationem  trahen  - 
dum  ;  nec difputator/?//?  norma  acforma ,  fine 
ordine  aut  modo  debet, 

Per  fylvas  faltufque  &  inhofpita  tefquafe- 

rarum, 
Per  montes  ,  per  aquas  ,  &  per  prxrupta 
vagari. 
Sed  uti  Mcrcurialem  ftatuam  fcquitur  Viator, 
uti  plcclro  greflus  fuoj  conrormat  faltator  , 
uti  idcam  foam  intueturrcdificator,  itacer- 
tam  difputandi  rationem  obfcrvatdifputator. 
Sed  dumtriarrjecoratiunculacmeaefpeciatim 
pcrfequor  pun&a,  attcntis  adefte  dicenti ,  Au- 
ditores,  &  auribus  &  animis. 


ADEMICUS 

ciam  fubire  velim  :  Neque  enim*omn\a  poffii* 
mus  omne::nec  ex  quolibet  ligvo  fit  Mercurius  r 
Sunt  quibus  tardioresingenii  vireslargitaeft 
natura  ,  qui  ex  opponentium  laqueis  tam 
facile  CcCc  expedife  nequeunt ;  funt  quos  me- 
tus  retinet  pudorque  ruilicus  :  Sed  enim  u- 
trumque  ho$  in  difputando  obftaculum  re- 
moveri  poteft,  ac  neutrum  tale  eft ,  quin  ipfo 
difputandi  a&u  emendetur :  Difputatio  fiqui- 
dem  metum  illum  pudoremque  ex  animo  ex- 
pellit  ejicitque,  &  ingenium  expolit  atque 
exacuit:ac  tales,  fimediocriartiumLflg/V*- 
rum  notitia  fint  inftru&i ,  materiaeque  difpu- 
tandae  periti,   ad  difputandum  magis  aptos 
cenfuerim,  quam  audaculos  illos ,  qui  animo- 
fe  interdum  in  arena  Philofaphica  cum  adver- 
fariis  manus  conferunt,   interim  loquentix 
habentmultum,  fapientiae  parum,  audaciae 
nimium.  Prudentesadolefcentulos,  &  ex  ve- 
recundia  aut  fui  ingenii  quadam  diffidentia 
vix  audentes ,  non  ideo  adifputandi  exercitio 
abftinere  velim:nam  laudem  merenturnon 
tantum  primi ,'  fed  qui  primis  funt  proximi : 
nec  femper  vocales  ifti  blatcrones  omne  fe- 
runt  pun&um  ;  laudem  reportant  majorem, 
qui  paucis  modefte,quam  quilpluribusimmo- 
defte  agunt.  5i  aetatis  rationem  quis  infpiciat, 
juniores  ad  difputandum  aptiores  cenfuero 
quam  fenes :  aetas  enim  ingravefcens  quietior 
eft  &  languidior ,  at juvenilis,  eft  animi  plena 
ac  vigoris:unde  ad  certamina  ifta  ingeniorum 
exiftit  pronior  &  magis  idonea :  uti  gladiato- 
res  affe&e.  jam  etatis  rude  donandi  funt  potius 
quam  antiquo  iterum  irlcludendi  ludo;  itaju- 
venum  potius  eft  quam  fenum,  in  arenam  de- 
fcendere  ad  certandum  armis  Philofophicis.  At- 
tamennondebetjuvenisfolusacfenixus^finc 
ModeratorU  cujuiclam  &  ^Arbitri  zc  Pr<efidis, 
quemvocant,  confilio&auxilio,  difputatio- 
num  fluctibus  fcCe  committere,  non  magis 
quam  nautae  maris  tempeftatibus ,  fine  velis, 
fine  remis ,  fine  anchoris :  fi  enim  abfque  hac 
fuccenturiataPrt/<«w077i<y  alicujus  opera  aut  Su- 
periorU  authoritate difputatio  fufcipiatur ,  fa- 
cileeft,utTyronesacNovitiiinplerifquehae- 
reant,  &  ignominiam  referant ,  aut  ad  abfur- 


das  opiniones  veluti  ad  fcopulumallidantur 
Non  temcre  quemvii  difputandi  Provin-  \  atquc  appellantur.  Non  itaque  Adolefcentem 

tenel- 


DE  RATIONfi  DlSPUTANTDiPfflLioSOPlI.  yt 

tencllum  folum ,  non  Logicas  &  rei  difputan-  tam  ex  facris  hiftoriam  Creationis ,  &  inte^ 
dae  prorfus  ignarum,  fed  Prafide adjutum,rei-  grum  Hexaemerum  difputandum  proponurft. 
queL^V^acdifputationisfuaemediocritate,  Quafi  non  artium  8c  fcientiarum  finibusre- 
gnarum,nonahquatemeriTateatqueaudacia,  j  gundis  praeftituta:  8c  prsrfixse  fintleges:irno 
iedmodeftafui,accummetu&^udore,non  !&  ad  fyllabarum  diftinaionem  vocumque 
tamennimio,  conjun<£raconfidentia,difputa-  |  Grammaticam  conjun&ionem  in  Logicis  dif- 
tionis  onus  fubire  prazfcripfero  acpermifero.  \putationibus  defcendunt  ;  adeo  aliis  ,  quie- 
Sedpoftquamconftat,  Cui  ijamnunc,  de    quidfuumeft,  invidenthihomines.  Inipfa 


Quibits  fit  difputandum ,  difpici  debet :  atque 
hic  non  vulgari  eft  opus  circumfpedtione ,  ne 
loco  percarum,  quod  ajunt,capiamus  fcorpio- 
nes,  aut  pro  thefauris  carbones.  Anteomnia 
illud  Horatii  pre,ceptum,quod  £pzdia.tfcriptio- 
nem,  applicandum  difputationi: 

Sumite  materiam  vejiris ,  qui  fcribitis ,  a- 
quam 

Viribus,  &  verfate  diu ,  quidferre  recufent, 

Quidvaleant  humeri.  

Temeritatis  eft,  onus,  cui  ferendo  par  efle  ne- 
queas,  fufcipere:  ftultitiae,  illud  velie  fufferre: 
ignominiae,  abjicere  &  aufugere.  Nec  in  alie- 
nam  mefTem  falcem  debet  immittere  difputa- 
tor ,  nec  affumere  partes  quac  non  funt  fuse : 
funt  difciplinis,  8c  Phtfofophise ,  ejufque  par- 
tibus  fingulis,  fines  fui  ac  limites, 

§luo$  ultra  citraque  nequit  confifiere  reBum. 
Hic  valet  i\\ud:traBentfabriliafabri:&crSpar- 
tam ,  quam  naBus  es ,  orna.  8c ,  Coquusfi fis, 
Medicinam  nefacito,  Medicusfifis ,  culinam  non 
ingreditor :  Theologus  facra  traclet  ,  non  me- 
thodum  philofophandi  confideretaut  de  Phi- 
lofbphia  difputet.  lureconfultus  Politica  fpe- 
itet  &  leges.  Philofophus  quoque  extra  fphas- 
ramfuaea&ivitatis  {  utPhilofophicoutarter- 
mino)  ne  egreditor,  nec  extra  Diva  noftrae 
pomceria  aut  fepta  abeat,  quin  unicuique  Phi- 
lofophi£  parti  quod  fuum  eft  relinquat ,  nec  in 
Philofophorum  Principis  monitum  incurrat  , 
quo jubet ,  «« ftsfoGodveiv  eU  x&o yiv®'.  Eft  e- 
nim  in  orani  Phihfophia  difputandi  materies 
abundans  ac  nimia:eamaliundederivareni- 
hil  eft  necefTe :  atque  hic  mifere  impingunt 
ihoderni  difputatores ,  quifuasinPM^/o/»^^ 
difputationcs  pofteritati  reliquere ;  ubi  in  Me 
taphyficis  Theologiam  uni  verfam  ,  adeoque  My- 
Jierium  Trinitatis  8c  Incarnationis ,  enarrata, 
videre  eft :  in  Morah  Philofophia ,  de  fuperna  • 
turali  beatitudine  difputant  :  in  Phyficvs ,  to- 


dy.£oac<r4  difputant  ,  quae  difputanda  efTent, 
cum  dtCcelo,  cum  de  Elementis ,  cum  de  Mix~ 
tis  difputatur:  in  Metaphyficus  ad  textum  il- 
lum  Arifi.  in  initio ,  Qmnes hominesnaturafci- 
re  defiderant ,  multis  d ifputant  de  appetitu ,  8c 
Jcientiis  in  genere,  itemque  defenfibus ,  8c  alia 
plurima ,  quae  alterius  funt  fori.  Nec  Difpu- 
tator  nofter  ea  difputandafumat,  utfubtilis 
videatur,  quae  humanaperveftigari  diligentia 
non  poffunt.  Delirus  eft ,  qui  in  illis  operam 
velit  perdere  8c  oleum ,  quae  funt  inexplicabi- 
iia.  Bene  Arijiippus  cuidam  olim  roganti ,  ut 
captionem  quandam  fophifticam  diifolveret, 
Quid  vis  ,*  inquit,  utfo!vamx  quodetiam  non  I'i  • 
gatum  nobis  exhibet  negotium  ?  dAltiora  te  ne 
qu&fiervs ,  monet  Syracides :  8c  Graecorum  ille* 
Apollinis  oraculo,  <7co<puroc](^> ,  §lu<efupra  nos, 
nihil  adnos.  Mifera  eft  illorum  fortuna ,  qui 
cum  Icaro  totuntur  in  altum ,  ut  lapfugravio- 
re  ruant.  Talii  difputantium  eft  conatus ,  qui 
de  z^fngelis  difputaturieoruraordinemfcru- 
tanturgc  cceleftem  hierarchiam:  Qiud  hicdi- 
cam  de  illa  farragine  difputationum  quxde 
pojfbili  nominantur ,  cum  audadter  6c  temere 
diiputatur,  quid Deus pojjit,  &  non pojfit ,  quod 
in  Phikfophia  Scholafica  nimis  fit  quamfre- 
quenter:  infpicite  mihi  Conimbricenjes ,  Ru- 
vium,  Mendozam  ,  Arriagam ,  Qviedo ,  Pere- 
rium,  Suarefium,  Fonfecam ,  Raconem,Eufia- 
chium,  Complutenfes ,  8c  quid  attinet  plures  di  - 
cere  ?  videte ,  uti  ad  fingulas  occafiones  inpo- 
tentiam  Dei  difputando  involent?  DeMateria 
fua  prima  ,  quaerunt  ftatim  8c  difputant :  <lAh 
per  potentiam  Dei  abfolutamfine  forma  exifere 
valeat  ?  <*An  vicijfim  ipfa  forma pojjitfine  ma- 
teria  exifteve  £  An  una  eademque  numero  mate  - 
ria  pojjit  uno  eodemque  tempore,  pluribus  formis 
informari  ?  &  vicijjim  ,  <tAn  forma  informare 
plures  materias  pojjit  per  divinam  poientiam  ? 
z^fn  una  eademque  numero  materia  pojjit  per 

divinam 


^2  SermoAc 

divinam  omnipotentiam  conjlitui  inpluribusdi- 
verjis  locls  ?  i&c.  Accipite  exemplum  aliud. 
Difputant  an  indivijibile  quantitatx  ,Ji per  pof  , 
Jibile  daretur  feparatum  a  continuo ,  moveripof- 
Jitperpotentiam  divinam  ?  Qujeftio  fatie  egre- 
gia  8c  difputatio  dere,  quae  neque  (it  neque 
effe  poflit ,  An  per  divinam  vim  moveri  pojfit 
adhuc  ?  C-jriofitas  fane  inaudita  ,  &  ,  inter 
Gallicas  GaJfareUi  curiojitates  inauditas ,  refe- 
renda.  Quis  nunc  cum  Hippocrate  queratur 
vit^  brevitatem  ,  cum  tantum  fuperiit  difpu- 
tantibus  hodie  Philofophis  ad  illa  divina  poten- 
//>arcanainquirenda,  qui 

Qtarentes  rerum  abfrufas  evolvere  caufas , 
Naturjeqne  intus  latitantis pandere  claujira  , 
Mateeriam  primam,  vacuumo[ue  ,  ac  mille 

Chim<eras , 
RuEiantnr  buccis  inflatis  ,  utvideantur 
DocTt.  ^vi  rerum  ignaros  hac  fruge  faginant: 
Hocfale  conditur  tenera  &>juvenilior  <etas : 
Nec  pudet  his  nugis  abfumere  turpiter  avurn. 
Sed  nefcio ,  unde  fic  repente  Poeta  fim  factus , 
qui  Cratorad  vosaccefTerarn  ,  aut  Philofophus 
magis  cathedram  confcenderam.    Diogenes 
cuidarn  acoftentationem  ingenii  multadere- 
busolim  cceleftibus  diiferenti ,  Qnam  nuper 
Tu ,  inquit ,  de  coefo  venisli  ?  idem  fublimiori- 
bus  noitris  Philofophit  ,  &  detam  fublimibus 
difputare  folifjf,  inculcari  poflTet.  Sea1  enim 
peqqs  in  rebus  minutis  8c  exilibus  valde  folli- 
citum  eflc  difputatorem  meum  velim,nec  fine 
fineautmodoperfequi  argutias,  quae  neque 
fcienti  profunt,  neque  ignoranti  obfunt:  dQi- 
*o<n><p0v  eft ,  negleclis  prorfus  rebus ,  ho^poi- 
%hv  aut  Xixfy  \oyZii  5c  de  lana  difputare  capri- 
na:  quid  attinet,  in  lenta  unguentum  ,  in  fcir- 
po  nodum  quaerere,  in  nugis  tragcedias  agerc, 
pumilioni  Herculis  cothurnos  aprare  ? 
Quidjuvat  idnugis  argutos  necfere  nodos , 
(tyfitfpinas  miffis  velie  tenere  rofis  ? 
Videas  inrerdum  diiputari ,  ^uas  habeatpro- 
prietatesforma  illa  ,  q<i<e  cadaveru  esl ,  vulgo^ 
torporeitatis  dicitur  ?  An  o/nifunt  inferiores gra- 
dus  ,contineant  juperiores  formaIit.er  veleminen 
ter  ?  An  facu  't.is  vifus  pofita  in  Lipide  aBum  vi 
Jionis  eliceret  ?  An  bos  ligntut  idcmjpecie  /.' . 
bovevivo  ?  Qund  difcuticndum  maximo  hu- 
jus  evi  Philofopho  quidam  nuperrimeY/^^/^^ 


ADEMICUS 

propofuit.  Alia  funt,  Auditores ,  in  promptu, 
in  quibus  difputandis  nervos  ingenii  valea- 
musintendere,fcitudigna,  cognitujucunda, 
ufu  fru&uofa.  Myrmecidas  Milejius ,  8c  Catti' 
crates  Laced<emonius ,  quadrigas  olim  fecere , 
quae  fub  alis  mufcae  poffent  abfcondi ,  quod 
opus  vanam  temporis  perditionem  ii  dixeris, 
vcrum  dixeris:  at  fi  idem  de  hoc  Difutationum 
genere  pronunciayeris,  nihil  falfi  locutus  fuc- 
ris.  Veritas  quidem  naturale  pabulum  eft  ani- 
morum,  8c  omni  quaerenda  ftudio ,  fednon 
omnis  veritas  tanti  facienda :  quid  enim  ad 
me,  quot  i n  fuis  aedibus  iubeat  tegulas ,  quot 
gallinas  alat  meus  vioinus?  8ctamenhorura 
omnium  eft  veritas.  Ita  multafuntinP&i/o- 
fophicis  difputationibus  vera  quidem,  fed  non 
llatim  difputanda,  quiaminuta,  8cexilia,  & 
quae  citra  detrimentum  negligi  poffunt :  nec 
ea  quoque  in  dfputationem  funt  vocanda  , 
quae  extra  omnem  difputationis  aleam  funt 
pofita :  quod  quidem  nullus  faciet  dijputattr, 
nifi  x.oi4votv\<&*  amansfit8cx£voT/j7(^-.  Quod- 
cunque  enim  de  his  difputabitur ,  vel  quasre- 
tur  frigide,  vel  pugnabitur  fophiftice.  Neque 
decet  in  difpntationibus  eorum  patrocinium 
fufcipere,  quaeprorfusabfurdaexiftunt,  aut 
falfa,  aut  impia,  aut  moribus  perniciofa.  Hoc 
enim  qui  faciuntdifputantes,  animumpro- 
duntmonftrofum ,  temerarium,  atheum,im- 
purum,  &  omnino  diffolutum.  Soli  ne  oblo- 
quitor ,  dicebat  quondam  Pythagoras  :  &de 
rebus  divinis  ,  atque  iis  quae  morum  fpecl;ant 
honeftatem ,  nec  joco  nec  ferioaliter  difpu- 
tandum  quam  fefe  habent.  Praeclare  monet 
in  Topicis  Arijloteles :  QnJo[U£runt ,  Dii  an  Jiht 
colendi ,  e^*  an  amandiparentes  nec  ne ,  fupplicio 
funt  coercendi :  qui,  an  nixjit  alba  ,fenfu  carent. 
Hujus  generis  funt  \\\% ,  fenfibus  effefidemo- 
mnem  abrogandam  ,  motum  effe  nuttum,  beatitu- 
dinem  hominit  in  gul<£  &  ventris  voluptatxbm 
effejitam ,  aliaquedelirantiumfbmnia:  ficuti 
vero  dijputatori  noftrocautum  fedulo  velim, 
nc  de  aperte  falfisdifputet ,  ita  quoque  prae* 
fcriptum  ei  volo ,  ne  fententias  in  difputando 
refutet,  quas  ipfefibi  finxit,  8c  quarum  Au- 
thores  nullos  novicjhoc  enim  vereeft rxist- 
fA*%uf ,  id  eft,  cum  umbra  ludtari,  8c  homun- 
culuin  pingcre  quem  confodias  j    hoc  eft 

kijtefioe- 


De  Ratione  DisputAndi  PhilosophJ 


h^fiocreii ,  in  aerem  pugnare,  8c  cum  ni- 
hil  habeas  quod  oppugnes  ,  cum  Iarvis  ve- 
litari :  ira  faciunt,  qui  infantes  in  utero  ma- 
■ris  non    ejfe  praditos    atluali  Dei  notitia  , 
Deum  non  ejfe  negandum ,  nec  negari  poffe  nec 
iebere  •,  eundem  non  ejfe  caufam  fui  efficien- 
■em ,  non  omnem  fidem  fenfib^  detrahendam, 
magrip  molimine ,  8c  ingenti  argumentorum 
:aterva  ,  multis  paginis  in  difputationibus 
probant ,  quae  Philofophorum  inter  Neotericos 
icmodernos,  imo  mortalium  nullus,  un- 
guam  afferuit ,  cui  fuit  mensfana  in  corpore  fa- 
no.  In  iis  deftruendis,  quae  nemo adftruit,  qui 
'  sft  operofus  difputator ,  is  magno  conatu  ma- 
i  »nas  nugas  agit ,  ac,  fi  infuper  aliis  affingat 
:  rententias,  quarum  Authores,  nec  extant,  nec 
i  lemonftrari  poffunt ,  contra  fidem  agit  &  in- 
j  egritatem  ,  ac  fynceritatem  boni  difputatoris 
ic  boni  viri .  Non  ergo  ifta  difputantium  exa- 
mini  funt  exponenda ,  quae  aut  in  veritatem 
incurrantautin  veracitatem ,  non  quae  pieta- 
:em  labefa&ent ,  non  quae  utilitate  laborem 
non  compenfent,  non  quae  fupra  vires  funt 
noftrasacnimiumfubtilia.  Turpe  efl,  inquit 
ille ,'  difficiles  habere  nugas :  fed  vero  quae  Qra  • 
torum  waortfdedifputationum  materia,  v&gov 
Ts&Tt^ov ,  8c  methodo  dixi  cryptica ,  per  fuas 
:lafles  digeram ,  8c  ordine,  utPhilofophuszc 
Logicus  Profejfor,  difpefcam,ut  memoriam  in  • 
fuper  veftram  juvem ,  Auditores.  Primo  igi- 
tur,  quicquid  humanumfuperat  captum  ,  8c  fciri 
I  nequit ,  de  eo  incajfum  difputatur :  quale  eft  il- 
|  lud  ,fitne  numerus  JieUarum  par  an  impar  ?  Se- 
cundd,  quodfciri  quidempotesl,  a  difputante  ta- 
j  men  ignoratur ,  pejfime  ab  eo  addifputandum  af 
J  fumitur ;  prius  quippe  difcendum  quam  difpu- 
\tandum.  Qm  accedit  ad  djfputandammate- 
j  riam  quam  non  intelligit,  is  retiventos  capit, 
'finc  fundamento  domumexftruit,  finefcir- 
pea  rate  aquis  fe  committit.  PofTem  hic  j ufto 
aliquiddaredolori ,  quinoverim  hoc  difpu- 
tandi  cacoethes,  a  multis  nonnunquam  teme- 
re  ac  cum  fui  ignominia  fufceptum,  ut  defen- 
dere fuerint  aufi  vel  opponere,  etiam  ea ,  quae 
non  intelligerent,  dederintque  iine  mente  fo- 
nos  piittacorum  inftar.  Tertio ,  Quicquidcon- 
troverfum  non  eft ,  fub  difputationem  non  cadit ; 
quale  eft  illud ,  quod,  vel  manifefie  eft  verum, 


33 


vel  manifefie  falfum :  manifejia  vera ,  vclfen" 
(ibm  deprehenduntur  ,  vel  intelleBu  appre" 
henduntur,  abomnibus ,  queisfenfus  intelle- 
ctufque  funt  dOVWe/^e*,  utcum  Arifi.  lo- 
quar :  ea  vulgo  principia  vocantur :  unde  tri- 
tum  illud  :  contra  negantem  principia  non  esl 
difputandum.  Manifejie  falfa  funt ,  quae  velo- 
mnium  fenfu  refutantur,  vel  primisprinci- 
piis  diredte  adverfantur:  haectamenaccurate 
funtdifcernendaabiis,  quae  ©^b^f*  Graci 
vocant,  8c  difputarenoneft  vetitum  :  funte- 
nim  vera ,  fed  praeter  ,  velvulgi,  velfapien- 
tum  plerorumque,  opinionem.  Quarto,  Qua 
nullofefe  ufu  commendant,  a  difputationibus  pro- 
fcribantur  8c  exuient ;  abfint  otiofie  quafiiones, 
quales  exftant  apud  Summulifias  ,  Sententia- 
rios,  Quodlibetarios ,  Philofophos  Reales ,  Nomi- 
nales ,  Conceptuales ,  Thomam  ,  Scotum ,  Qcca- 
mum,  Durandum ,  aliofque  DpEfor.es ex  Schola- 
fiicorum  gente,  zyfngelicos ,  Seraphicos ,  Cheru  - 
bicos:&  horum  fequaces ,  noftri  temporis  ac 
vulgo  receptos  inPhilofophiaScriptores ,  quio- 
dioiis  8c  otioiis  plane  quacftionibuslibrosre- 
plent.  Quid  attinetdifputareinL^/V/V;e>/« 
Notiones fiecund* fint  conceptus  formales  in  men- 
te  fubjeftive  exifientes ,  an  vero  res  cognitte  in 
quibus  denominatio  cogniti  fit  relatiorationis  ? 
Cui  bono  tot  quaeftionumagmina,  maxima 
verborum  barbarie  ,  de  Vniverfalibus  volvun- 
tur  ac  revolvuntur,  anfint  entia  realia ,  an  ra- 
tionis  ?  &  ,  fi  rationis,  quo  mentis  atlufiant,  an 
fimplici  an  comparato  ,  diretlo  an  reflexo ,  <&c. 
Quafi  vero  in  iftarum  qu^ftionum  difcuflione 
falus  Reip.  fit  fita  !  quafi  mundus  fit  ruiturus 
fi  harum  ineptiarum  moles  ruat !  quafi  nihil 
fciri  pofTit.nifi  hifce  tricis  cognofcendis  tem- 
pus  profundatur  !  Abiint  quoque  curioja  qu<e- 
fiiones ,  ut ,  quotfint  atomi  volantes  in  aere  uni- 
verfo,  &c.  Qujnto ,  Difputationes  non  de  ver- 
bisfedde  rebus  infiituantur ,  &  clare proponan- 
tur.  ln  quo  largiflime  peccatur  a  veteribus  8c 
recentioribusScholafticis ,  vulgo  Philofopho^ 
rum,  qui  mirum  in  modum8cmaximaani- 
morum  contentione  fubterminorumbarba- 
rorum  involucro  pugnant  accertantde^r/- 
tudinalitatibus  ,   potentialitatibus  ,  fufcepti- 
bilitatibus  ,  fingularifationibus  ,  infinitationi- 
bus  ,  univerfalitate ,  hommitate,  Iacobeitatc, 

Petrei  - 


*  #*## 


I 


24  SermoAcAdemic.us 

Petreitate  t  &c.  Sub  quibus  vocibus  ,  quid  tem  difcit  ,  difputationifque  finem  afTequi* 
rerurolateat,  ipfi  ignorant:8c  tamen  de  iis   tur  ac  fcopum.  ElVquidem  haec  animi  mo 
interfefeitadigladiantur,nonaliteracfipro    deftia  ,   qua  veritati  ceditur  ac  conceditur 
ariscertareturacfoci3:8c,quodpefTimum  eft,    &  moderatio  ,  inter  Difputantes  paucijjimo 
reiveritateminvolvunt,  accaliginemorTun-  \rum ,  & 


dunt.  Ita  difputant  de  rationeformali  Perfo 
ii£ ,  quac  non  dicit  relationem  originis  nec  com  - 
munem ,  fed  duplicem  negationem  communica- 
bilitatis  in  genere  non  extragenus ,  Jignificans 
aliquid  pofitivum  ,  &  intentionem  primam  non 
fecundam  ,  connotans  circumincejjionem  ,  qu£ 
fit  fubfijlentis  in  fubfifiente  realiter  diJimBo  , 
tnutua  prafentialitatis  ajjiftentia  in  eadem  ef 
fentia.  Qius  mortalium  talem  intelligat ,  ne- 
dum  oppugnet ,  Thefin  ?  Qedipo  hic  opus  eft, 
aut  Delio  natatore ,  ut  intelligatur  primum. 
Sexto ,  Difputationum  in  Philofophia  materies 
non  fitfuperjlitiofa,  nonimpia>  nonvioletpie- 
tatem  aut  f.dem :  nunquam  enim  naturagra- 
tiae  ncc  lumen  inferius  fuperiori  repugnare 
debet.  Scd  tempus  me  vocat ,  ut  ad  tertiun 
differtationis  meae  caput  me  confcram  j  at- 
que  in  normam  ac  formam  red:e  difputandi 
inquiram.  Ei  vero  fatispoterit  fieri ,  fi,quae 
Communia  Refpondenti  atque  Gpponenti ,  quae 
Hujus  fimui  8c  Illius  fint  propria  ojjicia ,  de- 
nique  quid  deceat  zAuditores ,  breviter  enar- 
ravero.  Uterque,  tam  qui  propugnat  quam 
qui  oppugnat ,  Pietatem  habcat  pro  Cynofura 
tkFeritatem.  Pietas  Sapientiae  eft  anima,  8c 
ejus  condimentum.  Haec  difputationum  fit 
moderatrix  :  &  facile  aberit  rixandi  ac  calum- 
niandi  ftudium.  Veritatis  amor  confpicitur, 
fi  animus  adferatur  utrimque,  nec  prajudi- 
cits  occupatus ,  nec  affeclibus  oneratus ,  fi  non 
gloriae  infana  fpectetur  cupido  ,  fi  non  ad- 
verfac  partis  intendatur  ignominia.  Veritas 
nec  Affe&uum  nec  Prxjudicii  ,  fed  Ratio 
nisfoliuseft  hlia.  Nec farta poteft  fervari  te- 
&ave  ,  nifi  difputantium  alter  alteri  cedere  no- 
verit  abfquc  pcrtinacia:  quod  Ionge  praeftat, 
quam  omnis  generisquaererex^r^t/;^  ,  8c 
Protci  inftar  in  omnes  fc  induereformas ,  & 
nihil  non  comminifci,  ne  de  fcntcntia  de- 
pulfus  videatur  quifpiam.  In  Palxftra  Veri- 
tatis  tam  vinci  qur.m  vmccrcpulchrwn  esl.  Ncc 
quiccdit,  atro  vcnit  carbone  not.mdus  ,  nec 


Rara  avls  in  terris  nigroque  fimillima  Cy 
gm. 
Plerique  magis  lubrici  funt  quam  angues , 
fepise  inftar ,  quicquidatramentipofluflt,  1 
effundunt ,  ne  inferiores  difcedere  8c  herbant 
viclori  porrigere  videantur.  Qujn  eo fere  res 
rediit  hodie  ,  ut  modeftiiTimi  quique  con- 
temtui  habeantur ,  ab  iis ,  qui  difputationum 
congrefius  non  nifi  clamoribus  aeftimant  ac 
contentionibus ,  8c  iz  ouiv  ot-eA^rd/nv  hujuf- 
modi  congreffuum  flnem  efie  ,  perfuafum 
habent : 

Sedjlat  longe  aliis  melior fententia  mentis. 
Difputationes  poftulamus  placidas  ,  fedatas,"' 
quietasibenevolas,amicas,  blandas,  noncla* 
mofas,  non  turbulentas ,  nondifficiles,  non 
iracundas ,  non  contumeliofas.  Zelum  pro- 
bamusproveritate  fed  abfque  ira  8c  affeSu. 
Frigidos  illos  difputatores ,  qui  tantum  non 
fuper  argumento  aliquo  indormiunt ,  uti  odi- 
mus,  ita  non  amamus  Stentores  illos ,  qui  cla- 
moribus  omnia  implent ,  8c  probe  fefe  defun- 
cTos  exiftimant,  ubialtumclamaverint:acde- 
teftamur  praefertim  eos  qui  ex  ira  redduntur 
ferventiores :  uti  fumus  oculis  vifum  eripit, 
fic  contcntio,  excandefcentia,feftinatio,men- 
ti  tenebras  obducunt : 

Impedit  ira  animum  ne  pojjit  cernere  ve* 
rurn. 
Et  iracundae  interdifputandumaltercationisi 
pedifTequaefunt.fimultates ,  pervicacia,  ini- 
micitiae,  veritatis  odium,  8c  quid  non  ?  Abfti- 
neat  ergo  difputator ,  nifi  importunusaudire 
velit  Scimpudens,  abhisacfimilibusfuper- 
bae  virulentiae  claufulis :  Tu  nefcis  quiddicas. 
Tu  nihil  horum  intelligvs.  Tu  C£cus  de  coloribus 
judicas.  Quidtufcis  dehec  argumento  ?  Habe- 
rem  alia  plurima ,  qu£  adverfus  hoc  delirium 
proferrem  ,  fed  tempus  non  patitur.  Hoc  argU" 
mentum  esl  luteum ,  tejlaceum  ,flramineum.  Et 
fiqui  fintaliiru&usolidi  intemperantis  ani- 
mi.  Si  adverfarius  aliquid  humani  paflus 
cft  cur  pudorc  fuffundatur  ,  quippc  verita-'  fuerit  atque  erraverit,  non  ex  mufca  ftatim 

oportet 


De  Ratione  Disputandi  Philosop£ 


3? 


bportet  elephantem  facere  :  fi  caftigationis 
eget,  alibi  potius  quam  in  difputatione  eft 
corripiendus:  iis  tamen,  qui  funt  importu- 
niores,  pertinaciores  ,  impudentiores  ,  ita 
refpondendum  ,  ne  fibi  fapereac  triumphare 
videantur.  In  difputandi  attu  perpetua  iit  vi- 
ciflitudo  &  pars  utraque  audiatur ,  juxta  illud 
Po  et<e : 

ttAiternis  dicetisy  amant  alterna  Camana. 
Turpifiimum  eft  ,  fi  quis  in  hoc  genere 
colloquiorum  ,  tanquam  fi  in  poffefiionem 
iuam  venerit,  alios  excludat ,  &  imperato  aiit 
fa£fco  caeteris  filentio ,  quicquid  velit  efFutiat: 
Qua  garrulitate  nihil  quidem  pervulgatius 
cft  multis  ,  nihiltamen  veritatiinveniendae 
nocentius.  Fcediflimaeftconfufio,  fiplures 
iimul  mifceant  fermones ,  8c  infanis  clamo- 
ribus  mutuo  decertent :  quae  difputandi  ratio 
non  abfimilis  eft  tempeitati  Virgiliana  ,  in 
qua, 
Vna  Eurufque  Notufque  ruunt  creberque  pro- 

cellis 
nAfricus  ,  &  vaftos  njohjunt  ad  littoraflu- 
Bus. 
Kec  has  inter  turbas  agnofci  quod  verum, 
vel  internofci  quod  falfum  eft  ,  unquam 
poteft.  Utrimque  non  tam  au<5toritatibus 
pugnetur  quam  rationum  momentis :  facra 
tamen  excipimus  femper,  quia  Dei  autho- 
ritas  &  fallere  eft  &  falli  nefcia :  alias  ,  non 
quis  dicat,  fedquid  dicatur,  attendendum, 
&  illud  Pjthagereorum  ocJtvs  "%$<*  jam  a Phi- 
lofophis  diu  eft  explofum.  i^Amicus  Socra- 
tes ,  <±Amicus  Plato ,  fedmagis  amicaveritas: 
rationes  non  fophifticae  fint  aut  iycophanticae, 
fed  clarae ,  fed  accuratae ,  fed  perfpicuae  :  fic 
enim  iis  veritas  explorabitur  faciliime  :  pro- 
ferantur,  vel  neceffariae,  fi  fuppetant ,  vel  pro- 
babiles ,  fi  illae  deficiant :  remis  enim  propel- 
lendaeftnavis  ,  fiventi  fecundi  non  fpirent. 
Ingenia  tamen  Tyronum  levioribus  fophif- 
matis  interdum  licet  experiri  ac  tentare ,  ut 
argumentorum  vitia  dignofcant ,  &canones 
Logicos  ad  ufum  transferant :  Qujn  Scoble- 
ftationis  ergo  ejufmodi  captiones  agitare,non 
eftprohibitum.  Ante  congreffura  difpu- 
tanti  utrique  meditandum  eft  probe ,  quid  in 


nocent :  8c  facilius  eruitur  veritas,  fi  quaeratur 

diutius:  nec  vero  ruditatishoc  eftargumen- 

tum,  fed  verse  diligentiae  documentum.  Peri- 

cles,  illaSuadaemedulla,  cum  vocatus  a  po- 

pulo  fsepe  effet,  ut  in  conciOnem  defcenderet, 

renuit,  quod  u<ri>VTtix](&t  ,  imparatus  effet: 

idem  a  Demofthene  factitatum ,  Phttarchus  eft 

author.     Vaniflimi  funt  ja&ateres  ,  qui,ut 

ditiores  videantur ,  ad  difputandurn  fe  impa- 

ratos  gloriantur  accedere ,  qui  fi  fe  paraffent 

intempore  ,  non  ex  tempore  ,  difputando , 

fuam  proderent  ignaviam  atque  infcitiam. 

Cum  ineptus  pi£tor  c^Apelii  quondam  exhi- 

beret  imaginem,  eamque  fubito  afepi<5tam 

diceret:  Video,  inquitille,  etiamfi 'nutlus  mo- 

neas ,  &  miror  hoc  temporisfpatio  te  plures  non 

abfolvijfe.  Sic  inepti  etiam  funt  illi  difputa- 

tores  ,  qui  difputaturi  fubito  argumentum 

aliquod ,  unum  atque  alterum ,  ex  Scheiblero, 

in  Logicis,  aut  Conimbricenfbus ,  in  Phyficis, 

conquirunt,  quorum  libri  fi  vacui  effentab 

argumentis,  Sc  hi  heroes  vaeui  addifputan- 

dum  accederent :  ncn  iftorum  autorum  ufum 

contemno  aut  condemno :  fed  argumenta  eo- 

rum  non  fatis  ruminari  ac  perpendi,  nec  mul- 

tafatismeditationecoquiac  digeri ,  conque- 

ror.  Difputator  uterque diligenter  vitet Ae^- 

pxxiox ,  ne  tempus  inani  verborum  conten  • 

tione  pereat  8c  veritas  evanefcat :  amet  uter- 

que &  fedulo  feftetur  brevitatem :  nihil  enim 

eft  odiofius  quam  fi  in  declamationes  uterque 

delabatur  ac  digrediatur :  uti  veritas  ipfa  eft 

fimplex,  ita  ejus  fermo ,  qui  non  multis  fuca- 

ti  candoris  vel  ruboris  indiget  vel  medica- 

mentis  vel  pigmentis.  Auditorum  tamen  ha- 

benda  eft  ratio ,  qui  fi  rudiores  fuerint,  rerum 

fcitu  dignarum  fufior  explicatio  ,  a  Prafde 

praefertim  fa<Sta,  nec  vitiofa  eft  nec  odioia. 

An  inter  difputandum  quaerere  aliquid  liceat, 

quaeri  hic  folet  ?  Sunt  enim  qui  om  nem  quse- 

ftionem  captiofam  declamitant,  omnemque 

rejiciunt,  nec  quicquam  dantrefponii.  Sed 

enim  quid  opus  eft  ifta  tergiverfatione  moro- 

fa?  fi  quij  quaerat  explicationcm  reidubice, 

cur  difcendi  cupidum  erudirenon  velimus  > 

fi  aliena  fit  quaeftio,  rejiciatur :  fi  captiofa,  vcl 

contraria  proponatur ,  vel  praeter  adverfarii 


medium  proferri  debeat.  Tela  praevifa  minus  exfpe&ationem  explicetur 


*  *  *  *  * 


Sed  quae '  fmgulis 
incum- 


2<S  SermoAc 

incumbant  munia ,  confideremus  :  illis,  qui 
aliena  placita  veniunt  oppugnaturi ,  hoc  per- 
quam  eft  folemne,  ut  magno  faepe  cum  impe- 
tu,  furiofi  inmoi-emgladiatoris,  irrumpant 
in  auditorium  &  in  arenam  irruant,atque  im- 
manes,  vultu.geftu,  capite,  verbis,  fpirent 
minas ,  quibus  partem  adverfam  percellere 
conanturacprotelare.  Hosfi  fpettemus,  in 
mentem  nobis  veniat  illud  Horatii : 

Quiddignum  tanto  feret  hic  promiffor  hiatu  ? 
Huic  hominum  generi  accidit  plerumque 
idem,  quod  audaculis  &  inbelloinexpertis, 
qui  procaces  quidem  ante  pericula ,  in  ipfa  ta- 
menpugnatimidievaduntatqueignavi:ejuf- 
modi  procacitatis  exemplum  haud  inelegans 
habemus  in  Menalca  J>rirgiliano ,  qui  ad  Damce- 
tam, 

Tune  in  triviis  indoftefolebaf 


ADEMICUS 

Kidetur,  chorda  quifemper  oberrat  eadom : 
,  non  equidem  hoc  poftulo ,  ut  Gpponens  tan- 
quam  canis  e  Nilo  bibat  8c  fugiat ,  id  eft ,  ut  e 
veftigio  caufam  fuam  deferat  8c  quodlibet  re- 
fponfum  indifcriminatim  boni  confulat  8c 
gratiam  agat :  fed  hoc  volo ,  ut  vim  fui  argu- 
menti  ferio  fequatur,  verum  ubi  fatis  ei  fuerit 
fa&um,novas  adducat  tum  rationes.  Refpon- 
dentem  directe  licet  invadere ,  licet  oblique ; 

Dv!m  an  njirtm  quis  in  hoBerequirat  ? 
nolim  tamen  Opponentem  meum  in  fophiftam 
evadere  &  perpetuis  mdulgere  fophifmati- 
bus;  ad  veritatem.exercitii  gratia,  oppugnan- 
dam  ,  argumentorum  aliorum  eft  fatis ;  quin 
omni  licet  uti  argumentorum  genereomni- 
bufque  mediis,  quocunque  tandem  e  loco  de- 
du&is;  nec  enim  certa  argumentandi  materia 
acformaadftringi  Gpponens  m&gis,(\\i&m  Avis 


Stridenti   miferum    Jiipula  difperdere  car-  .  libero  volansccelocaveaconcludipoteft.  Sed, 
men  ?  j  ut  limul  ac  femel  Gpponentis  ofnciarecitem  ; 

Nunquam  hodie  ejfugies ,  veniam  quocunque  ,  praeter  ea  quas  dixi,  fequentia  obfervet ,  ut  fe 


'vocarix ; 
Efficiam  ,  pojihac  ne  quenquam  <uoce  lacef 

fac: 
Sed  ,  hanc  ad  provocationem  ineptam ,  alter 
nec  abje&e  nec  immodefte  refpondet : 
^  §^uin  age ,  fiqutdhabes ,  in  me  mora  non  erit 

ulla 

Nec  quenquamfugio.  

Eadem  animi  prcrfentia  ^etavietXets  opponen- 
tibus,  ac  multum  de  fe  perfuafis,eft  occurren- 
dum :  ModeftiamigiturSc  humanitatem,  ut 
femper ,  ita praefertim  in  initio oftentent  op- 
ponentes:  iidem  faepe,  omifiis  thefibus  8c  quae 
ad  rem  faciunt  praefentem,  oppofituri  aliena  a 
thefi  cupide  arripiunt,  mordicus  retinent,  tse 
diofe  perfcquuntur ,  &  in  alium  femper  cam- 
pum  deferunt  Refpondentes.  Vitium  fane  pef- 
limum  ,  8c  quod  l\  obtineat,  jam  in  Ethicvs 
Phj/ica  ,  in  Logicis  Ethica  ,  in  omnibus  qux- 
ftionibusomniadimicabuntur,  quod  poftula- 
reftultumcft,  conaritemerarium.  Ad  hanc 
.Tcm  eoj  referimufj  qui  rem  ipfam ,  quade 
eftdifputandum.fcponunt,  Scmodum  tratta- 
tionif  exagitant, com  hujusminor,  illiuspo- 
tiorfit  ra'io8cconfideratio.   Kt  QOC  familiare 


liciter  opponat:  non  plures  fimul  rationes  coa- 
cervet,  non  conclufiones  multas  fedunam  in- 
ferat ,  non  diverfos  fyllogifmos  confundat, 
nunquam  fibi  ipfi  contradicat,nunquam,qu32 
fortia  non  funt  argumenta ,  pro  fortibus  ven- 
dat ,  nunquam  ftudium  fibi  defuifle  in  fe  prse- 
parando  oftendat.  Refpondentis  partes,ut  de  iis 
nunc  dicam,  funt ;  argumentum  afTumere ,  & 
examinareacfolvere.  Argumenta  repetenda 
funt,non  femel  fed  bis  interdum,propter,tum 
Auditoresy  tum  Gpponentem ,  tum  Refponden- 
tem :  propter  a^Auditores ,  ut  quid  verfetur  in 
controverfia  redtius  intelligant  ,  praefertim 
cum  vocem  Opponentisfaepepauciexcipere 
poffint  8c  exaudire ;  propter  Qpponentem  ,  ut 
norit ,  an  mentem  fuam  aflequatur  is  cum 
quo  difputat,multos  enim  Andabatarum  mo- 
re  claufis oculis  pugnare vidi ,  ut de coepis  op- 
poneretunus,dealliisrefponderetalter:pro- 
pter  Refpondentem  ,  utaliquid  habeat  tempo- 
ris ,  quo  de  commoda  folutionc  difpiciat ;  ne- 
que  enim  cujufvis  eft  cujTtyjhxsi  meditari, 
dicere,  docere;  in  argumento  repetendo  nihil 
cftomittcndum  ,  nihil  addendum,  nihilim- 
mutandum  jderepetitovidendum  ,an  thefin 


cft  inter  opponcndum  multis  ,  ut  cadem  fub-    feriat,nccne:  fi  non  feriat,rejicicndum  abfque 


.  rcpetant  8c  rcgcrant :  lld, 


ultcriori  refponfo  :  vana  enim  cft  8c  mepta 

refpon- 


De  RAtione  DisputAndi  Philosoph.  37 

accommodantur  ,  quafi  unus  calceus  omni 


refpondendi  ratio ,  quum  quis  agit ,  argumen- 
turn  quidem  non  esl  contra  thejim  ,  nihilominus 
refpendeo.Cur  enim  Athleta  excipiat  i6fcus,qui 
non  fe  fed  aera  vibrant  ?  Argumenta  alfumta, 
vel  folvi  poffunt,vel  nequeunt.  Si  nequeunt, 
vel  in  fe  omnino  refutari  non  pofTunt,vel  non 
pofTunt  a  nobis.  Si  per  fe  fint  «A&&,  veritati 
cedendum,  quod  bonis  a  virisneminidatur 
vitio:  improborum  vero judicia  non  funt  plu- 
ris  facienda  quam  cicadarum  ftrepitus.  Sin 
nobis  tantum  fint  talia ,  non  tamen  animus 
continuo  defpondendus ,  fed  vel  ad  meditan- 
dum  aliquid  petendum  temporis ,  &  in  aliam 
occafionem  refponfum  eftdifferendum,  vel 
aeque  firma  aut  etiam  firmiora  in  contrarium 
opponenda ,  quod  tamen  non  nifi  hoc  in  cafu 
faciendum  exiftimo  :  nam  qui  contrarias  op- 
ponit  rationes  Refpondens,  ab  Opponente  allatas 
non  folvit,  8c  ^^to-x^O^  mutat  in  *vct<rx.<fulu>: 
multos  reperirelicet  Rejpondentes ,  qui  fi  irre- 
titi  h^reant,ad  convitia  confugiunt  non  aliter 
quam  ad  equos  claudi,8c  Salmonei  inftar  Vtrgi- 
hani  tonare  incipiunt  8c  fulmina  emittere,fed 
bruta,  quod  plerumque  fuperiores  fa&itant  fi 
ab  inferioribus  teneri  fe  fentiant.  Hic  tum  au- 
dire  eft  eorum  voces  ;  Egopro  authoritatefilen 
tium  tibi  impero.  Tace ,  neque  enim  te  audire 
*voh.  Quimodusquidemeftnodosargumen- 
torum  fecandi,  non  folvendi,  8c  via ,  ex  angu- 
ftiis  elu&andi,  fed  veritatem  non  inveniendi. 
Alius  eft  perverfe  refpondendi  mos  multis  u- 
fitatus ,  quo  convitia  non  quidem  projiciunt, 
fumum  tamen  faciunt ,  ut  elabantur  :  quod 
tum  potiffimum  fit ,  cum  ea,  quae  ad  rem  non 
faciunt,  non  fine  fupercilioproferuntur,  &  ex 
tempore,  quod  familiare  eft  pluribus ,  inaudi- 
taeprius  8cnul!i  unquam  cogitataeScinintel- 
ligibiles  confinguntur  diftin&iones ,  quseli- 
cet  imperitioribus,  utaliquod  Gorgonis  caput, 
non  parum  terrorisincutiant,  adoclioribus 
tamen  non  alio  quam  vanae  cujufdam  Empufa. 
8c  larvae  loco  habentur.  Atque  hxc  facra  tum 
eft  anchora  ad  quam  confugitur :  difiinguo  bi- 
fariam,  trifariam:  efi  inpotentia.non  in  aBu :  efi 
in  atlu ,  non  inpotentia  :  AVa&^,  &Jimpliciter, 
nego :  xprcc-n ,  8c  fecundum  quid ,  concedo :  ne 
aliasdiftin£tionummyv'idas  hic  recenfeam , 
quarumaliquae  omnibus  tcjre  refponfionibus 


pedi  adaptetur.  Non  egodiftinctionisufum 
culpo ,  fed  abufum  arguo.  Sapenega,  concede 
parum ,  diftingue  frequenter :  in  argumentis  e- 
nim  folvendis,  autnegationeutendum ,  autr 
conceftione,  aut  diftinctione  :  fedom.nibus 
prudenter.  Refpondentem,  formse  prius  in  Syl- 
logifmo  quam  materiae  rafionem  habere  ve- 
lim :  8c ,  five  ad  hanc  five  ad  illam  refpondeat, 
operam  det  ferio ,  ne  unquam  lingua  mentem 
praecurrat,  ne  per  incogitanriam  eaefTutiat, 
quae  caufae  fuae  obfunt :  quod  fattum  faepe  vidi 
non  fine  vel  pudore  vel  impudentia  multo- 
rum.  Si  ea  quae  objiciuntur  aliena  fint8c«6- 
43&a-&o*vm  atque  ad  rem  non  pertinentia, 
"itanhu^ei  utendum  feu  repulfione,  8cadve- 
rum  controverfiae  ftatum  ducendusadverfa- 
rius.  Ejusformulam  non  illepidam  legi  ali- 
quandoapud  Martialem. 

Non  de  vi,  neque  cade,  nec  veneno, 

Sedlis  eslmihi de  tribus  capellhs  : 

Viciniquerorhas  abeffefurto :  ■ 

Hocjudexjibipofiulatprobari. 

Tu  Cannas  Mithridaticumque  bellum, 

Etperjuria  Runicifurorvs, 

Magna  ajocefonas  manuque  tota. 

Iam  dic  Pofihume  de  tribus  capellis. 
Sed  tandem  Auditorum  officia  verbulo  in- 
nuatmquae  funt,  attentis  auribus,  fedula  men- 
te,  publicas  ov^wjic-is  &  difputationes  audire , 
reverenter  &  modefte  8c  juxta  -ri  ir§s7rsv  ac  de- 
corum  loci,  temporis,8c  perfonarum,  fegere- 
re ,  Veritatem  perceptam  diligenter  reconde- 
re;8c  eam  ad  vitae  communis  ufum  dirigereac 
referre.  Atque  abhifce  Auditorum  partibus 
longiffimeabeunt ,  qui  applaufunon  neceffa- 
rio  perftrepunt,  rifu,fannis,ronchis,fibilis,fa- 
bulis ,  pedumque  fupplofionibus  ingentes  ex- 
citant  tumultus ,  ut ,  qui  adfunt ,  exteri  8c  in- 
quilini ,  videantur  fibi  non  in  Scholarium  um- 
braculis  ,  fed  in  Circes  ftabulo  commorari. 
Barbara  plane  confuetudo ,  fera ,  fceda  ,  pefti- 
fera,  8cquaanimifuiftolidam  temeritatemf,. 
aliorum  atque  cruditionis  contemtum,  hone- 
ftorum  exercitiorum  ,  atque  in  primis  verita- 
tis,  de  qua  invenienda  in  difputatione  labora- 
tur,  odium,  aliaque  in  fe  vitiaproduntac  pro- 
m  unt :  Non  fic  agunt,  queis 

3  Deme-; 


*•*#*  # 


3$  Sermo  Acad.  deRai  Disput.  Philos, 

DemehrelutofinxitpracordiaTttan,  \  Difputationibus  8c  habendis  &  audiendisin 

quibusunicaeftvoluptas,  utaniraumrerum  j  pofterum  confequamini  ,  tsfuditores  Grna- 
optiroarum  notitia  imbuant,  Scvericognitio-  j  tijjimij,  egodiffertationishujusfcopum  ,  vos 
ne  ad  Deum ,  veri  omnis  fontem  ipfamque  |  laboris  8c  diligentiae  veftrae  confecuti  eritis 
V  eritatcm ,  quam  proxime  accedant :  quod  ft !  finem. 


D 


X      L 


Difpu- 


Difputationum  ex  Philofbphia  fele&arum 

PRILIMINARIS 
PARS    PRIOR, 

S  V  B   S   T*A  N  T  I  A- 

T  H   E   S  I  S      I. 


Nftitutum  Prefidis  eft,  mate- 
rias  illas  feligere ,  ac  ventila- 
tioni  publicae,fed  modefte,  ac 
placidae,  atqueadveritatem 
ferio  indagandam  inftitutae, 
£1  fubjicere,  quaecunque  cum 
fru£tu  difputari  polfunt ,  &  ufum  alicubi  ha- 
bentin  facultatibus  fuperioribus:ilks  praeter- 
ire ,  quae  aut  nullam  omnino  habent  utilita- 
tem,aut  fola  fe(e  fubtilitate  commendant.Di- 
fputando  autem  pervagari  decretum  eft  per 
omnes  Philofophiae  partes:in  difputationibus 
vero  feligendis  ordine  uti  arbitrario  vifum  eft> 
modo  hanc ,  modo  illam,  quae  in  manus  inci- 
derit,  pro  arbitrio  cujufque ,  arripiendo :  im- 
prefentiarum/«£/?tf  «£iu?  naturam,publico  exa- 
mini  fiftcre,conftitutum  eft. 

II.  ReceptifTimaeft  divifio  entis  mfuh- 
Jiant iam  8c  accidens :  quaedam  enimentia,  vi 
fua  fubfiftunt  ac  per  fe  ,  alia  non  pei*  fe  nec  vi 
fua:quorum  illa  xoiees  five  fubftantias  appella- 
mus,haec  avp$i$woT<x.k.oc  eft,accidentia,eve- 
tus ,  additamenta  i  funt  namque  veluti  ©J&^c- 
cpvcihs  atque  appendices  fubftantiarum :  eo- 
rum  enim  efTe  non  eft  i^r*p^;«v,  fedciu^-^- 
^£</,five  ineffe  fubftantiis:  unde  etiam  dicun- 
tur  entia  k^u^<^t,  infeparabilia :  per  fe  fubfi- 
ftere,  nonexcludit  dependentiam  abomni- 
bus  caufis,  fed  tantum  dependentiam  a  fubje- 
&o,  eftque  nihil  aliud,  quam,  non  effe  in  alio 
tanquam  in  fubjecl:o :  efTe  in  fubjecto  Arift. 
c.i.ca£eg.dic.ituY,quod,cum  in  aliquo{tt,non  ut 
pars ,  nonpoteft  tamen  Jine  eo  exifiere  m  quo  eft, 
quod  proprium  cft,  accidenti  ficut  proprium 
fubftantiae  eft ,  non  effe  in  fubjecl:o :  unde  li- 
quet,hanc  entis  in  fubftantiam  8c  accidens  di- 


vifionem,exhaurire  totam  entis  latitudinem: 
Quicquid  enim  enscfl  verum,aut  in  fubjefto 
eft,  autnonin  fubjefto  :  quod  perfe  fub- 
fiftit ,  non  eft  infubjecto :  quod  non  fubfiftit 
per  fe,  hoc  eft  in  fubje&o :  &  contra,  quod  eft 
in  fubje£to,  non  fubfiftitper  fe :  8c ,  quod  non 
eft  in  fubje&o ,  fubfiftit  per  fe :  hi  enim  duo 
modi,exiftendi  in  fubje&o  8cnon  exiftendi  in 
fubje£r.o,tam  immediate  opponuntur,ut  con- 
tradi&ionem  implicet,  fi  quis  aut  illud  quod 
per  fe  fubfiftit,  v.  c.  fubftantiam ,  dicat  efTe  in 
fubje&o ,  aut  quod  eft  in  fubje&o ,  v.  c.  acci- 
dens,  dicat  per  fubfiftere :  qui  enim  hoc  dixe- 
rit ,  idem  dixerit  effe  fubftantiam  &  accidens, 
ideft,  fubftantiam  8c  non  fubftantiam ,  acci- 
dens  8c  nonaccidens :  in  quantum  enim  illud 
ftatuit  per  fe  fubfiftere,  fubftantiam  dicit ,  in 
quantum  hoc  idem  in  fubje&o  efle  afferit,  ac- 
cidens  dicit  8c  non  fubftantiam,8cc. 
III.  Sed  queritur  hoc  loco,qualis  illa  fit  di- 
vifio  entis  in  fubftantiam  &  accidens,  an  uni- 
voca,an  aequivoca,an  analoga?Diverfae  diver- 
forum  funt  fententiae.  Statuimus  autem ,  ens 
non  dici  aequi  voce  de  fubftantia  8c  accidente : 
nam  opAwvvftet  Xiynon  ,  uvofvof.tot  ptovov  xoivov^ 
cfl  Kctru  l&vopot  \oy(&>  «i2  2tnct$  £T«£(g^,id  eft,  ho- 
monyma  dicuntur ,  quorum  nomenjolum  commu- 
ne  eJi,ratio  vero  ejfenti<£  communi  nomini  accom- 
modata,  diverja,  ut  definit  Arift.  c.  i .  Cat.  At 
vero  fubftantiae  8c  accidenti  non  folum  no- 
men  entis  commune  eft ,  verum  conveniunt 
ctiam  in  communi  ratione  *?  I7vsti,cui  refpon- 
detvox,  £#y:proprius  enim  entis  aclrus,  8c 
Aoy®-  f  fcf'<rj^$,eft,efre:efre  fcilicet,fecundi  ad- 
jeclri ,  non  tertii :  nam  omne  ens  eft ,  2c  quic- 
quid  eft ,  ens  eft ,  8c  contra ;  at  nv  effe  fecundi 
A  adjedfci, 


DisputAt.  exPhilosophiA  Select. 


adjecti ,  &  fubftantix  2c  accidenti  competit ; 
utrumque  cnim  eft,  8c  ens  eft:  conveniunt 
igitur  in  communi  ratione  entis  fubftantia  £c 
accidens ,  auod  contra  naturam  homonymo- 
rum  eft.  Vcrum  enim-vero  licet  fubftantia 
8c  accidens  cequivoca  non  fint,  non  tamen  pe- 
nitus  funt  univoca :  perfe&e  enim  univoca  di- 
r.tntur,  qttibus Xoy<&'  f  xcixc,  communi  nomini 
refpondens ,  ita  uti  nomen  ipfum ,  e x  aquo  com- 
munis  esl :  at  AoV®°  $  »Vw,  refpondens  com- 
muni  nomini  entis,convenit  quidem  fubftan- 
tia:  8c  accidenti,  fed  non  ex  aequo  :  fubftantias 
primario  Sc  per  fe,accidenti  fecundario  per  Sc 
propter  fubftantiam  :  accidentia  enim  depen- 
dcntafubftantiis,  Sc  in  quantum  funt  acci- 
dentia ,  6c  in  quantum  funt  entia :  quod  enim 
accidentia  fint  entia ,  &  talia,  qux  inlint,  fub- 
flantiis  acceptum  referunt. 

I V.  Supereft  ergo ,  ut  ens  iit  medioe  con- 
ditionisinterunivocaScsequivoca,  atque  ex 
eorum  numero,quse  dicuntur  Ariftoteli  lib.  i . 
de  ortu  Sc  interitu  c.6.  §.  44.  5*t*^  ^ri  r 
t-Afuf,  &  t  ee&TTguv ,  id  eft,  ytiorum  alia  ab  a- 
liisprioribus  dependent,  atque  hoc  ipium  difer- 
te  doceturl.g.Metaph.cap.a.  ubi  Philofophus 
lic  ait,  T5  5  •>  ^tyiTzti  Tro^tc^fg ,  ectku  $bZ$s 
ff  x.  piecA/iiictcpvG-it  ,  <c  *%  opaitfzas  ,  id  eft, 
ens  qutdem  dicitur  multipliciter ,  <verum  ad  u- 
num,  unamque  quandam  natxram ,  non  vero  <e- 
quivoce :  dicit  ens  effe  ex  r  <Z3&<  t» ,  non  vero 
cW  r  tty'  ttos ,  nam  «<£'  ttlg  dicuntur  ea ,  quo- 
Tum  unum ,  quod  principii  efficientis  aut  ex- 
emplaris  rationem  habet,  carteris,  quse  ab  illo 
principio  dependent,  denominationem  tri- 
buit :  veluti,  fi  hominem  Medicum  dicas ,  Sc 
librum  medicum,  fcalprum  medicum,a  Me- 
dico  fcilicet  fadhim  :  at  ea  dicuntur  «jjf«, 
quorum  ce.tera  ad  unum  referuntur,tanquam 
ad  finem  aut  ad  fubjcttum,  ab  eoque  denomi- 
nationem  habcnt,  veluti ,  cum  animd  fanum 
dicitur,  &  mcdicina,  Sc  vidfcus ,  cc  id  genus  a- 
lia:  in  hoc  generc  eft  ens  ad  fubftantiam  8c 
accidens  rclatum  :  nam  fubftantia  proprio  fuo 
jnrcdicitur  cns,  accidcntia  dicuntur  entia, 
quia  fubfrantiis accidunt ,  iifque  infunt ,  tan- 
quam  in  fubjcfto :  cc  hxc  medii  gcneris  inter 
homonviniU  .'ynonyma  ,  Scholaftici  vocant 
analoga,  qux  fa.ciunt ,  alia  proportionis ,  alia 


attributionis :  cum  ens,  refpe&u  fubftantise  & 
accidentis ,  analogum  dicitur  ,  intelligitura- 
nalogum  attributionis :  fed  fpeciatim  defini- 
tionem  fubftantix  excutiamus. 

V.  Subjiantia  vulgo  definiri  folet,  ensper 
fe  fubftjiens  &*  fubjians  accide?itib us :  fubflan- 
tise  vocem  derivant  nonnulli  a  fubfiftendo, 
quod  non  aliena ,  ut  accidens ,  fed  fua  propria 
vi  fubiiftat  i  alii  a  fubftando ,  idque  duplici 
fenfu ,  politive  8c  negative :  politivo  fenfu  a 
fubftando  derivatur  fubftantia  ,  quia  aliis 
nempeaccidentibus  fubftetinegativo  feniii, 
quia  ipfi  fubftantix  non  fubftat  aliud,  hoc  eft, 
illa  non  adfcifcit  aliud ,  in  quo  fit  ac  fuftente- 
tur.  Hoc  quidem  definitum  eft :  definitionis 
partes  funt ,  ens ,  quod  eft  quafi  genus ,  difFe- 
rentise  vicem  tenent  verba  reliqua :  tota  defi- 
nitio  proprie  tantum  competit  fubftantiis  fi- 
nitis :  Deus  enim  nullis  fubftat  accidentibus  : 
quoties  ergo  Deus  fubftantia  dicitur,id  intel- 
ligendum  eft  tantum  depriori  parte  definitio- 
nis,  quia  8c  quatenus  pcr  fe  fubliftit:  illa  enjm 
verba  (per  fe  fubfjiens)  potiorem  faciunt  par- 
tem  in  definitione  ifta ,  itaque  maxime  confi- 
deratu  funtdigna. 

V I.  1o  per  fe  fubfijiere ,  vel  fumitur  late, 
vel  ftri&e :  late ,  fignificat  modum  exiftendi, 
quo  ens  aliquod  ita  exiftit ,  ut  nullo  modo  al- 
teri  infit ,  fed  aliis  rebus  fibi  inexiftentibus 
fubfternatur :  ftri&e ,  quo  ens  aliquod  ita  exi- 
ftit,  ut  alteri  non  infit  tanquam  fubjecto,  licet 

I  inefTe  pofsit  alteri  per  modum  partis ,  aut  alio 

'  modo ;  quse  diftinclio  ut  intelligatur ,  operas 

fuerit,ea  rerum  genera,quxaliquo  modo  dici 

\  poffunt  effe  in  alio,  recenfere.   1 .  Accidentia 

i  exiftuntinalio,  fcilicetin  fubjeclx).  2.  Par- 

:  tes,  tum  effentiales,  tum  intcgrales,  exiftunt 

'  in  toto.   3 .  Ipfa  natura  rei  totalis  8c  fingularis 

|  eft  in  eo,  cujus  eft  natura,  pcr  modum  formse: 

:  natura  enim  rei  feu  effentia fe  habet  per  mo- 

!  dum  materiac  ;  &  fic  non  folum  natura  uni- 

verfalis  ineft  in  fingularibus,  ut  humanitas  in 

Petro ,  Paulo,  Johanne ,  fed  fingularis  natura 

ineft  in  eo  fuppofito  cujus cft  natura :  fic  fin- 

gularis  natura  Petri(quam  docendi  caufa  bar- 

bare  Petritatem  vocabimus )  incft  in  ipfo  Pe- 

tro ,  id  eft,  in  ipfo  Pctro  includitur :  Petrus  e- 

nim  non  eft  humanitas  Petri  ;  fed  eft  quid 

conftans 


VOLUMEM     PRIMUK. 


conftans  ex  fua  humanitatc  fingulari ,  5c  fub- 
iiftentia  ei  fuperaddita,  ideoque  bene  fingula- 
risejushumanitaseiinefTedicitur  :  -ri  perfe 
fubfiftere  late  fumptum,  negatur  de  omni  en- 
te,  quodadaliquamtrium  iftarum  clafsium 
referri  poteft ,  8c  fic  in  dcfinitione  fubftantioe 
nonfumitur  :  TBperfefubfiftereftri&efum- 
ptum,negatur  tantu  de  primae  claifis  entibus, 
de  fecunde.  8c  tertie.  claffis  entibus  affirmatur; 
&  iic  fumitur  in  definitione  fubftantiae. 

VII.  Quando  itaque  liperfefubfjiere fen- 
fu  fecundo  fignificat,  non  eife  in  fubjc&o, 
omnis&folafubftantia,  five  fit  univerfalis, 
five  fit  iingularis,  five  completa  8c  totalis,five 
incompleta  8c  partialis,  vere  dicitur  ens  per  fe 
fubfiftens :  contra  vero  accidentia  non  fubfi- 
ftunt  per  fe,  quia  exiftunt  in  alio ,  ut  in  fiibje- 
&o,fcilicet,  in  quoinhserent:  hperfefubjtjtere 
ienfu  primo  dicatur ,  quod  non  exiftit  in  alio, 
ita  ut  ab  eo  pendeat  quoad  exiftendi  actum, 
id  eft ,  ita  ut  propter  imperfe&um  exiftendi 
modum  fuum  extra  illud  &  per  fe  exiftere 
nequeat,jam  non  folum  accidentia  non  fubii- 
ftunt  per  fe ,  fed  nec  fubftantiae  univerfales 
iiibfiftent  per  fe ,  quia  a  fingularibus  depcn- 
dent  quoad  exiftentiam  a&ualem :  homo  e- 
nim  exiftit  in  Petro,  Paulo,  8cc.  Nec  materia, 
nec  omnes  formae  materiales  a  materiaepo- 
tentia  educibiles ,  fubfiftent  per  fe ,  quia  de- 
pendent  a  fuppofito  in  quo  funt ,  ut  extra  o- 
mne  fuppofitum  exiftere  nequeant  i  imo  nec 
ipfae  fubftantiae  fingulares  nominibus  abftra- 
&is  fignificatce ,  hoc  eft ,  fingulares  eifentise 
fubftantiarum  creatarum  fubfiftent  per  fe : 
fingularis  enim  humanitas  Petri  ita  exiftit  in 
Petro ,  ut  per  fe  8c  extra  omne  fuppoiitum 
exiftere  nequeat  ;  quamvis  enim  fingulares 
homines  per  ie  8c  nullo  modo  in  alio  exiftant, 
fingulares  tamen  naturae  humanse  non  per 
fe,  fed  in  fingularibus  fuis  fuppofitis  exiftunt: 
haciignificationelata,  tantum  per  fe  fubfi- 
ftent  fubftantiae  fingulares  completas  8c  prae- 
dicamentales  concreto  nomine  fignificatoe , 
hic  homo,  hic  equus ,  hic  lapis ,  quia  nec  per 
modum  partis ,  nec  per  modum  naturae ,  ncc 
per  modum  formx ,  feu  fubftantialis ,  feu  ac- 
cidcntalis,  nec  per  modum  quafi  formse ,  in 
ulla  reexiicunt. 


i 


VIII.  Ut ergo concludamus ,  Sc  haec  o- 
mnia  ad  definitionem  fubftantiae  applice- 
mus,  patet ,  quod  cumfubftantia  definitur  ens 
per  fefubjtftens :  Ti  per  fe  iubfiftere  itricle  aut 
fenfu  fecundo,  pro  eo  quod  per  fe  cxiftit  extra 
omne  fubje&um  inhae  fionis ,  non  vero  fuma- 
turlate  aut  fenfu  primo,  quiatumiecundae 
fubftantiae  feu  uni  veriales  non  forent  fubftan- 
tiae,  materia,formaeque  fubftantiales  materia- 
les  (fi  fint  tales,quod  hujus  loci  non  eft  diipu- 
tare)  fubftantiae  dici  non  poifent ,  natura  fin- 
gularis  etiam  in  abftra&o  ipecl:ata  ,  fubftautia 
non  eflet,in  quantum  nihil  eorum  alteri  ineft 
ut  fubje(3:o:fubftantia  enim  fecunda  ineft  pri- 
mis,  led  non  tanquam  in  fubjed^o,fed  ut  pars: 
fic  formae  materiales  partes  funt  totius  com- 
pofiti,8c  natura  fingularis  pars  eft  8c  quafi  for- 
ma  fubftantiae  fingularis ;  quae  omnia  clariora 
eruntubi  natura  accidentis  expofita  fuerit ,  ac 
tu  altera  definitionis  pars,  qua  fubftantia  fub- 
ftare  dicitur  accidentibus,clarius  etia  patebit, 
quod  difputatione  pr^ftabitur  altera  fequenti. 

I X.  Subftantia  poteft  dupliciter  fpe&ari, 
vel  abfolute,  ut  eft  ens  per  fe  fubfiftens ,  quod 
jamexpofuimus,  8c  fic  dividitur  in  fubftan- 
tiam  corpoream  8c  incorpoream,  8c  illa  eft  di- 
vifio  generis  in  fpecies,  vel  comparate,  re- 
fpe€tu  accidentium,  ut  iis  fubftattanquam 
fubjecl:um,  8c  lta  dividitur  in  primam  8c  fe- 
cundam ,  id  eft,  in  primum  8c  fecundum  fub- 
jeclum :  nam  fubftantia  prima,  id  eft,fingula- 
ris ,  eft  primum  fubjedhim ,  8c  ejus  gratia  ac 
beneficio,  fubftantia  fccunda,  id  eft ,  univer- 
falis,  eft  fubje£tum,ideoquefecundum  appel- 
latur :  8c  eft  haec  divifio  analogi,ut  loquuntur, 
in  fua  analogata,quia  prima  fubftantia  eft  ma- 
gis  fubftantia  8c  prius  fubftantia,  id  eft,  magis 
8c  prius  eft  fubje<Stum  accidentibus ,  quam  fe- 
cunda ;  neque  enim  putandum  eft ,  fubftan- 
tiam  fic  divifam  habere  rationem  generis,aut 
primam  8c  fecundam  fubftantiam  fpecies 
cfle :  hoc  enim  fi  verum  foret ,  deberent  pri- 
ma  8c  fecunda  fubftantia  contrariari,  nec  pcf- 
fent  de  fe  invicem,  nec  de  eodem  tertio ,  prae- 
dicari,  nec  fibi  invicem  fubordinari:nec  de  fe 
invicem,  nec  de  eodem  tertio  praedicantur,ut 
quidem  utrumquelocumhabet  in  fubftantia 
piima8cfecunda. 

Az  X.Nc 


4  DisputAt.  ex  Phi 

X.  Ne  vero  fubftantiae  in  primam  8c  fe- 
cundam  diviiiooftendiculumprxbeat ,  8cin 
detrimentu.  arripiatur  fidei ,  quemadmodum 
ea  abutuntur,adIncarnationis  8c  Trinitatis 
myfteria  evertenda  ,  c^Antitrinitarii ,  eam 
paulo  plenius  ob  oculosponemus.  Subftan-' 
tia  fecunda  feu  univerfalis,eft  multiplicabilis 
in  pluribus  inferioribus  atque  indi viduis ,  ut, 
homo.  Subftantiaprimafeulingularis,eft  fub- 
ftantia  non  multiplicabilis  in  pluribusinfe- 
rioribus  atquc  individuis,  ut  eft,  hic  homo  a6tu 
in  rerii  exittens  natura.  Subftantia  fingularis 
cft,vel  non  fuppofitum,  vel  fuppofitum :  fub- 


LOSOPHIA   SeLECT. 

ftantia  prima  non  fuppofitum  ,  eft  .  fubftantia 
fingularis  alteri  fuppofito  vel  fuppofitis  com- 
municabilis ,  ut  humana  Chrifti  natura  5c  ef- 
fentia  Dei.  Subftantiaprima  fuppoiitum  ,  efl 
fubftantia  fingularis  alteri  fuppoiito  feu  fup- 
poiitis  non  communicabilis  :  eftque,  vcl  irra- 
tionalis  (vulgo  fuppoiitum  ftri£fce  diclrum)  ut, 
hic  lco,  liic  lapis  ;  vel  rationalis  (vulgo  perfo- 
na)  ut  Pater ,  Filius,  8c  Spiritus  S.  in  Trinita- 
te,  Gabriel  inter  Angelos ,  Petrus  inter  homi- 
nes.  Unde  perfona  non  male  definitur ,  fub- 
ftantia  iingularis  intelligens ,  non  pars  alte- 
rius,  nec  ab  alio  fuftentata,  de  qua  alias. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

PRiLIMINARIS 

PARS     POSTERIOR, 

D  E 

A.CCIDENTE. 

T  H  E   S   I  S      I. 


AC  c  i  d  e  n  t  i  s  natura  melius  cogno- 
fci  nequit  quam  ex  definitione  8c  infti- 
tuta  ejus  cum  fubftantiis  collatione : 
quod  utrumque  hacdifputationeagereefta- 
nimus.  Solctdefiniri  Accidens,ens  fubjianti<e 
inhxrens :  inhaerere  fubftantiae,  nihil  eft  aliud, 
quam  eife  in  fubftantia  ut  in  fubjc&o  :  effe 
infubjetto  vocat<isfriJi.  cap.i.  Categoriarum, 

€iiaj  nS  c*«  i<n  :  quod  cum  in  aliquo  Jit ,  non 
nt  pars ,  non  poteji  tamen  ejfe  Jtne  eo  in  quo  eji : 
in  qua  defcriptione  tria  dicuntur  de  eo , 
quod  cft  in  fubjefto.  Primo  ,  ut  fit  in  ali- 
quoj  nam  quod  nulli  ineft,  nequit  effc  in 
lubjccto.  Secundo,ut  non  infit  tanquam  pars, 
id  cft,  ut  non  pcrtincat  adcffcntiamautin- 
tcgritatcm  cjus ,  cui  ineft  ,  aut  alicujus,  quod 
eit  unum  pcr  fc.  Tcrtio  ,  ut  fcparatum  ab  eo, 
cui  inclt,  ncqucat  cxiftcrc  ,  id  eft  ,  ut  cjus  clfc 
fit  incfTc:  at  hcc  omnia  locum  habcnt  in  ac- 
cidcnte.  Ergo  accidcns  inhxret  fubftantice 
utinfubjccto. 


II.  Sed  hic  maxima  eft  difficultasinhac 

definitione  8c  inhe/entia  accidentis  explican- 

da :  Qujeritur ,  an  definitio  de  atlu  an  de  poten- 

tia  explicari  debeat  ?  an  intelligatur  inh<erentia 

atlualis  an  aptitudinalvs  ?  aut ,  ut  ftatus  con- 

troveriiae  ab  aliis  proponitur ,  an  accidens  ideb 

fi;  accidens ,  quodatluinhareat ,  anquodpojjit 

inhoerere  ?  aut,  ut  alii  quxftionem  inftituunt, 

an ,  Jieji,  &  cum  accidens  erit  in  rerum  natura, 

h<ec  ejus  Jit  ejfentia  futnra  ,  ut  afiu  inh^reat 

fubjianti* ,  <vel  an  exijiere  pofsit  &  tamen  non 

!  inejfe  fubjetlo  ;  imo  an  atlujit  &  tamennon 

''  injit?  Pofteriusaquam  plurimis,  inter  vete- 

'  res  8c  modernos  Philofophos,  ftatuitur  ac  de- 

fenditur  :  autores  non  citamus ,  cum  rcce- 

ptifsimi  pafsim  omnibus  pro  hac  fententia 

pugncnt  i  &c  eft,  cur  plerique  id  agant:  nos  ta- 

'  men  contra ,  ejfentiam  accidentis  ,  cttm  exijiit 

aut  exijiere  ftpponitur ,  in  eo  efe  ftam  ajferi- 

mm,  non  utpojjit  inh<erere  ,jedut  atlrt  inhjereat 

1  ftbjiantia ,  a>:t  aciu  inhxrere fupponatur,  ade6- 

I  quc  in  definitionc  non  aptitudinalemjed attua- 

lem 


VOLUMEN       PRIMUM,  ^ 

km  inharentiam    intelligi  ,  pronunciamus  ;  \fupernaturaliter  contendunt ,  pofle  accidens 
quod  cum  dicimus,  non  negamus  accidens  jeffeextrafubjecl:um,Deoperconcurfum 


x- 


poffeprivari  inhxrentiaacliuali,  quatenuspo-  |traordinarium  fupplente  defe&um  fubjeclri : 
teft  deftrui.  Sed  id  dicimus,  accidens ,  quando  \  fed  concurfus  ifte  impofsibilis  eft  8c  Deo  inju- 


&  quamdiu  manet  infua  entitate  atluali ,  non 
pojfe  prvvari  inharentia  aBuali ,  8chocfenfu, 
dicitur  illa  inhaerentia  eife  effentia  acdeef- 
fcntia  accidentis ,  imo  de  ratione  formali, 
quatenus ,  per  inhaerentiam  illam  a&ualem, 
accidentia  definiuntur,  folent  enim  defini- 
ri  GAt  <zB&S5'i<n6)<;  ,  ut  loquitur  Arift.  lib.  7. 
Metaph.  cap.  4.  Hocigitureft,  quod  argu- 
mentis  8c  rationibus  confirmare  conabimur ; 
nempe ,  abfolute  fmpliciterque  impojjibile  ejfe, 
accidens  aliquod Jepar  atum  fine  fubjetlo  per  fe 
exiftere. 

III.  Primum  noftrum  argumentum  eft  de- 
fumptum  ex  Analogia  entis,quam  difputatio- 
ne  priori  demonftratam  videre  eft  :  ratiocina- 
tionem  inftituimus  hoc  modo.  Si  accidens 
per  fubftantiam  fit  ens ,  ergo  dependet  a  fub- 
ftantia ,  non  tantum  qua  eft  accidens ,  fed  8c 
qua  eft  ens:  Sed  verum  eft  prius;ergo  8c  pofte- 
rius.  Minor  probatur,  quia  accidens  per  fub- 
ftantiam  definitur  tanquam  per  caufam .  Ma~- 
jor  probatur  ex  natura  entis  aut  generis  Ana- 
logici ,  quae  talis  eft ,  ut  per  fe  8c  prius  conve- 
niatfpeciei  uni,  quam  alteri,8c  alteri  non  nifi 
ratione  prioris  fpeciei,  a  qua  fpecies  pofterior 
live  altera  dependet  in  effendo  8c  exiftendo : 
unde  ob  inaequalem  iftam  generis  attributio 


rius;quod  probo.Subjecium  concurrit  ad  exi- 
ftentiam  accidentis  per  caufalitatem  8c  mo- 
dum  caufe  materialis :  caufa  materialis  caufat 
per  modum  potentix  :  potentia  notat  im- 
perfe&ionem  :  imperfe&io  non  habet  locum 
in  Deo:erg6Deus  non  poteft  concurfu  fuo  de- 
fecT:um  fubjecH  fuppleremam  quidquid  Deus 
caufat,  caufat  caufalitate  extcrna:  vel  efficien- 
tis  vel  finis :  at  caufalitas  efrlcientis  vel  finalis 
non  poteft  effe  caufalitas  materise ;  fic  enim 
omnes  caufae  confunderentur ,  8c  caufa  inter- 
na  effet  eadem  cum  causa  externa,  ingrediens 
efTentiam  caufati  8c  extra  eam  manens  :imo 
Deus  hoc  modo  fubje&um  fieret  verorum  ac- 
cidentium  ,  ac  vera  darentur  accidentia  ia 
Deo,  quod  ftatuere ,  impium  eft.  Ergocon- 
curfus  ifte  fi&us  eft ,  8c  exceptio  invalida:  fed 
ulterius  ejus  robur  nullum  oftendamus,  quod 
argumentum  fecundum  effe  poteft. 

V.  Si  fubftantia'  ne  virtute  quidem  fuper- 
naturali  pofsit  effe  in  fubjecTfco ,  erg6  accidens 
etiam  non  poteft  effe  fine  fubjecto  virtute  fu- 
pernaturali  (  quia  inter  fe  opponuntur  )  Scd 
verum  eft  prius;  ergo  8c  pofterius.  Excipiunt 
^^?r/tfn?,fubftantiam  poffe  effe  in  fubje  Cto 
virtute  fupernaturali :  fic  humanam  Chrifti 
naturam,que;  fubftantia  eft,in  divina  naturaut 


nem  Analoga  attributionistalia  Schokftici  jinfubjecl:oeffe,afferunt:verumenimver6hoc 


vocarunt:jam  vero,  fi  accidens ,  (  ex  vi  iftius 
analogice^  attributionis,qua  ens  tribuitur  fub- 
ftantiae  8c  accidenti,)  non  tantum  qua  tale,fed 
etiam  qua  ens ,  dependeat  a  fubftantia ,  ergo 
quod  accidens  fit  ens,  debebit  fubftantiae;  hoc 
cnim  ex  analogica  attributione  feqiiitur:fi  ac- 
cidens ,  quod  fit  ens ,  debet  fubftantise ,  ergo 
fublatafubftantia,  quae  fubjedtum  eft,  acci- 
dens  ne  quidemerit,  nequeetiam  manebit 
ens ;  ergo  extra  fubjedhimaccidenseffenon 
poteft :  fublata  enim  causd  tollitur  cffectus  :  at 
fubllantia  five  fubjeetum  eft  caufa  accidentis; 
nam  quod  accidens  fit ,  imo  quod  tale  fit ,  a 
fubftantia  eft. 

IV.  Ad  hoc  argumentum  regerunt^^/- 
Hjerfariiy  ita  fe  rem  habere  naturaliter ,  verum 


falfum  eft,  quod  ajunt :  humana  enim  Chrifti 
natura  dependet  a  divina  quoad  fubfiftentiam 
tantum,  eft  enim  affumpta  in  fubfiftentiam  8c 
perfbnalitatem  divinoe  naturse,non  autem  de- 
pendet  ab  ea  proprie  quoad  effentiam  aut  exi- 
ftentiam,  ut  id  quidem  requiritur  in  eo,  quod 
ineft  in  alio  ut  in  fubje&o ,  quod  ab  eo  in  effe 
8c  exiftere  dependet:  verum,ut  hcec  res  plene 
intelligatur,hoc  obfervandum  eft,quod  tiper 
fefubfftere,  interdum  narurcefubftantiali  tri- 
buatur ,  8c  iftoc  modo  natura  Chrifti  humana 
per  fe  fubfiftit,interdum  fuppofito  feu  indivi- 
duo  fubftantiali,8c  h6c  modo  humana  Chrifti 
natura  non  per  fe  fubfiftere  poteft ,  quia  fub- 
iiftit  fubfiftentia  di  vinse  naturae ;  eft  enimuna 
tautum  perfcna. ,  conftans.  du&bus  naturis : 
A  3  verum 


<j  DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select, 

verum  non  ideo  non  eft  fubftantia ,  fedideo  :  includit:nam  per  fefubfifterefignificat  non 
non  eft  fuppofitum :  itaque  humana  natura  effe  in  fubje&o  ;  8c,  efte  in  fubje&o ,  non  fub- 
non  eft  in  divina  aut  natura  aut  perfona,ut  ac- 1  fiftere  per  fe :  ergo ,  ut  Subftantise  elTentia  eft 
cidens  in  fubjetto,  fed  utparsintoto  (licet j  fubfiftere  per  fe,id  eft,  non  effe  in  fubje<ao,fic 

x  autpotius,  utfu-  1  contra,  Accidentis  effentia  eft  non  fubfiftere 


improprius  hic  fit  fermo ) 
ftentatum  in  fuftentante.  Tota  difficultas  ex- 
pediri  poteft  diftinftione  vocis ,  fubfiftere,  feu 
gperfeexiftere:  nam  r$  fubfiftere ,  vdper  fe 
exiftere  o^onitur,  vel  ei  quod  exiftit  in  alio 
inhaefive,  vel  ei  quod  exiftit  cum  alio,  non  ta- 
men  inhxfive ,  feu  ut  clarius  loquar ,  ei  quod 
non  exiftit  folitarie ,  nec  certum  ac  fmgularc 
fuppofitum  conftituit:  priori  fenfu  exiftit  per 
fe  8c  fubfiftit  natura  Chriftihumana:pofte- 
riori  fenfu  nec  fubfiftit,  nec  exiftit  pcr  fe ,  fed 
per  naturam  divinamejufque  fubiiftcntiam. 
Ergo  manet  argumentum  a  definitionibus 
accidentis  6c  fubftantiae  cpntrariis  defum- 
ptum,  quod  ulterius  fic  deducjmus. 

V I.  Si  fubftantia  non  mod'6  infit  in  fubje- 
£r.o,fed  ne  effe  quidem  in  eo  ullo  modo  poflit, 
ergo  accidens  etiam  non  modo  non  eft  fine 
fubjetto ,  fed  ne  ullo  quidem  modo  fme  eo 
effe  poteft:fed  verum  prius,quod  ex  thef.prae- 
ced.  oftenfum  eft.Ergo  8c  pofterius.  Major  fic 
confirmatur ,  quia  contraria  funt  contrario- 
rum  confeouentia :  cum  igitur  Subftantia  de 


per  fe,id  eft,effe  in  fubjedto :  unde  ulterius  fe- 
quitur,  ne  Deum  quidem  poffe  facere  acci- 
dens  quod  non  fit  in  fubjeclro,  quiafaceret  ac- 
cidens  non  accidens :  ut  enim  non  poteft  face- 
re  hominem ,  qui  non  eft  animal  rationale, 
haec  enim  eft  ratio  formalis  ac  conftitutiva  8c 
definitio  hominis  j  ita  non  poteft  facer»  acci- 
dens,  quodnoninfitinfubjeclio,  quiainefle 
in  fubjecto  eft  ratio  forraalis  ac  conftitutiva 
8c  definitio  accidcntis :  at  definitum  fejunge- 
rc  a  definitione ,  effet,  rerum  naturam  ever- 
tere,quod  procul  eft  a  Deo:8c  profe£fc6,fi  Deus 
ld  poteft  facere ,  quod  non  pofTe  oftendimus, 
poffet  facerfe ,  ut  idem  fimul  efTet  8c  non  efTet, 
quaeeft  manifeftiffima  contradi&io ,  impin- 
gensinaxioma  receptiffimum  :  Idemnonpo- 
teft  fimul  ejfe  &  non  ejfe ;  quam  contradi&io- 
neminiiocnegotio  implicari  fic  fpecialiter 
oftendo. 

VIII.  Si  omne  accidens  ex  fententia  Ad- 
verfariorum  per  divinam  omnipotentiam 
poffit  non  effe  in  fubje&o ,  potcrit  pev  fe  fub- 


finiatur,  ens  per  fe  fubiiftens,  non  vero,  quod :  iiftere ,  itatamen ,  ut  maneat  accidens :  Ergo 

poteftperfe  fubfiftere,  Accidensetiamdefi-j  omne  accidenspoteritperdivinamomnipo- 

nicndumeft,  ens,  quodineftinfubje&o,  8c   tentiamefTeSubftantia8cmanereaccidens,id 

non ,  quod  poteft  ineffe :  nam  ficut  aliud  eft, !  eft ,  poterit  per  fe  fubfiftere  8c  non  per fe  fub- 

per fe  fubfiftere,  id  eft ,  non  effe acStu  in  fubje-   fiftere;cfTe  in  fubjedto  8c  non  elfe  in  fubjc&o; 

cTo,  aliud,  poftc  per  fe  fubfiftere,  id  eft ,  poffe  ,  effe  accidens  8c  non  effe  accidens  :  quod  quid 

non  effe  infubjecto,  itaaiiudefteiTea&uin  ,  aliudeft,quamrerumordinemaDeoconfti- 

fubjetto,  aliud  poffe  effe  in  fubjc£t.o,proindc, ;  tutum  a  Deo  perverti  ?  quid  aliud  quam  con- 

cum  Subftantiasformalis  ratio  conftituatur  in  '  tradi&ionem  implicare  ?  quam  tollere omnc 

tJ per fe fubfiftere  a&u ,  non  vero  in  tJ poffe   difcrimcn  inter fubftantiam  8c accidens  ?  hoc 

fiibliftere  per  fc, etiam  accidentis formalis  ra-    enim  difcrimen  eft  intcr  ea ,  quod  Subftantia, 

tio  eft  ftatuenda  in  nS  attu  effeinfubje&o,  |  per  fe  cum  fubfiftat ,  infubjecloeffenonpof- 

non  veroin -rrJpoflceflc  ;  confequcnter ,  ut   fit :  Accidens ,  cumfitinfubje&-o,pcrfciub- 

SubftantiadefiniturperSubfiftentiam  a£ua-   fiftere  nequeat:  at  fublata  differentia  ciTen- 

Iem8cnonaptitudinalcm,ita8c  Accidensde-  tiali  confundi  fpccies  neceffe eft :  funt enim 

finiendumeftperinhxrentiamadtualemnon   fpecies,  quarum  unaabalteradifferentiaef- 

nptitudinalem.  |  fentiali  ditfcrt.  Ergo  merum  Chaos  rerum  8c 

VII.  Hoc  argumentum Thef.  6  rclatnm    &c«n  unam contradi&ioncm  parit  Adverfario- 

totumnititurimmcdiataoppofitione,qux!eft   rumopinio. 

i nter  hxc  duo ,  (ubfiftere  per  fe ,  &  effe  infub-  I  X .  H*c  quidcm  natura  fiut  cc  dcfivHio 
leftoj  quorum  alterum  altcrius  negationem  ^Acciiem'^ ,  qux  ut  illuitrior  adnucevadat, 
J         ^  non 


V  6  L  U  M  E  N      P  R  f  M  U  M, 


non  inutile  fuerit  hic  adjungere  comparatio- 
nem,  quam  cap.  f.  Categoriarum  infiituit  Arifi. 
interfubftantias  fecundas  8c  accidentia  relpe- 
6tu  prsedicationis  de  primis :  haec  enim  res  a- 
liquid  lucis  attulerit.  Subftantiae  fecundae  A- 
rifioteli  dicuntur  de  primis  univoce ,  id  eft, 
fecundum  nomen  8c  definitionem,quae  cifen- 
tiam  cujuilibet rei  exprimit.  At  de  accidenti- 
bus  diftin&e  hic  philofophandum  eft :  vel  e- 
nim  coniiderantur  in  abftracl:o,vel  in  concre- 
to:  aliud  eft  albor,  aliud  album :  quando  Arifi. 
ait  cap.  cit.  permulta  eife  accidentia,  quorum 
nec  nomen  nec  definitio  de  primis  fubftantiis 
dicitur ,  abftracia  intelligit :  non  enim  Socra- 
tes  aut  ulla  fubftantia  dicitur  albedo,  nec  defi- 
nitioalbedinismagisdeSocrateaut  ulla  fub- 
ftantia  dicitur:  quoniam  de  quonomennon 
dicitur ,  de  eo  quoque  non  dicitur  definitio : 
concretaveroaccidentiaintelligit,  cum  ali- 
quorumnomendefubje&odici  aiferit,  non 
tamen  definitionem  :  nam  albus  dicitur  de 
Socrate ,  fed  definitio  ejus  non  dicitur,  id  eft, 
non  dicitur  tanquamdefinitioSocratis  ,  fed 
tanquam  definitioalbi:  namalioquin  certum 
eft,  de  quo  dicitur  definitum,de  eo  ctiam  dici 
definitionem :  8c  accidens  concretum  tam  fe- 
cundum  definitionem  fuam  propriam  dicitur 
de  Subftantia  prima,  ut  de  fubjeclro,  quam 
fecundum  nomen  :  tam  enim  ipfadefinitio 
albi  in  concreto  dicitur  de  Socrate  quam  i- 
pfum  nomen ,  nifi  quis  definitum  alicui  tri- 
bui  velit ,  definitionem  non  item ,  quod  eft 
ineptire  :  res  aliter  fe  habet  in  Suftantiis  fe- 
cundis,  quse  quoad  nomen  &  definitionem 


etiamdicunturdeprimis*.quod  explicare  c- 
perae  pretium  fuerit. 

X.  Propofitio  illa  Arift.  Subfiantitfecmid* 

affirmantur  deprimis  tum  fecundum  nomen  tum 

fecundum  definitionem :  intelligitur  fecundum 

definitionem  tam  fuam  quam  fubjecti  fui;  ita 

|  Homo  dicitur  de  Socrate ,  non  tantum  fecun- 

i  dum  definitionem  fuam ,  ut,  animal  rationa- 

le,  eft  definitio  hominis,  fed  etiam  iecundum 

definitionem  ipiius  in  enunciatione  fubje&i, 

ipiius  fcil.  Socratis,  ita  utdefinitiohominis 

tanquam  definitio  ipiius  Socratis  deSocrate 

dicatur :  ii  enim  rogavero ,  quid  eft  Socrates  ? 

refpondebis ,  eft  animal  rationale ;  quae  defi- 

nitio  non  tantum  hominis  eft  fed  etiam  So- 

cratis  :  alia  enimeifentialisdefinitiodarine- 

quit :  definitio  quae  eum  ita  definiat,ut  diftin- 

guatur  ab  aliis  hominibus ,  accidentalis  eft  8c 

ab  accidentibus  tantum  peti  poteft ,  quaenu- 

\  mericam  8c  accidentalem ,  non  vero  fpecifi- 

'  cam  8c  eifentialem  differentiam  porrigunt. 

i  At  quando  definitio  albi  in  concreto ,  dicitur 

!  praedicaridepariete,  nontamen  prsedicatur 

■  ut  definitio  parietis,  aliaenimejusdefinitio 

eifentialis  dari  poteft :  praedicantur  itaque,  ut 

concludam ,  de  fubftantiis  primis,  8c  fubftah- 

tiae  fecundae  8c accidentia concreta ,  8c  quoad 

nomen  8c  quoad  definitionem,fed  diverib  ta- 

men  modo  8c  fenfu  jam  explicato :  alii  difcri- 

men  praedicationis  hoc  modo  exprimunt : 

Subftantise  fecundae  praedicantur  in  quid  e£ 

fentialiter,  Accidentia  in  quale  accidentali- 

ter,  illae,  ut  de  fubjectis  praedicationis,  h*ec,ut 

de  fubje&is  inhaefionis. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 


R 


M 


D  E 


PERSONA: 

EXpoJtta  funt  ventilationi  publicje  Difputa-  omnibus  aliis  difputationibui  de  quocunque  ente 
tionesdua,  de  Subfiantid  prior  ,  de<tAcci-\  particulariinfiituendis,  erantpr<emittenda :  & 
dente  pofierior ,  qua ,  quod gener •alijfimam  Entis  ,  qnia  infiitutum  Pr<efidis ,  primd prima  difputa- 
divifionem continerent ,  tanquam pr*!jminares,\  ficnis  pfreji  indicatum  3  t&>  »/  materi*,  utiles 

frtfer- 


g  DisputAt.  exPhilosophia  Select. 

prafertim ,  pofihabitis  imitilibus ,  ex  univerfa  |Persona,«  difputationibm  feligendhs  digni- 
feligerentur  PhiIofopbia,&  ad  dijputandum  pro-  \  tate  atque  utilitate  nulli  fecundam ,  primamfa- 
fgntrtntur  methodo  arbitraridpro  ipfius  &  cu-  <  cereplacuit. 
jufljue  Kffpondentvs  arbitrio  acjudicio ,  hanc  De  ; 

T   H   E   S    I   S      I. 


DE  P  e  r  s  o  k  a  atTuris ,  antcquam  ad 
rem  ipfam  progrediamur,  vocabuli  ho- 
monymiam  indicare  opefaa  pretium 
fucrit ,  ut  eo  exquifitius,qua  de  re  inftituatur 
difputatio,innotefcat.  Soletitaque  Perso- 
n  a  aliquando  iignificare  qualitatem,  ut  cum 
quis  in  ComcediadicituriuftinerePcrfonam 
Rcgis,  vel  fenis  ,  vel  juvenis  :  interdum  verd 
Sc  fubftantiam  denotat ,  ut  cum  dicimus  Pe- 
trus  eft  pcrfona;  qux  iignincatio  noninvita 
Latinitate(ut  quidam  autumant,  qui  folam 
qualitatem  fignificare  volunt)  acccpta  eft,  ve- 
rum  apudprobatos  Latinos  autores  cxtat  6c 
pafsim  ufurpatur.  QujncvDeo  perfonse  no- 
men  attribuitur ,  cui  ii  conveniat  juxta  varias 
habitudines  Sc  attributa,  jam  nontres,  fed 
longe  plures  perfonje  in  Deo  erunt ,  quod  ab- 
furdum  efleipii  Adverfarii  non  diffitentur. 
Nos  itaque  dePerfona,ut  fubftantiam  denotat, 
impraefcntiarum  agemus ;  ea  autem  ficfblet 
dehniri ,  Perfona  eflfubflantiajingularis ,  com- 
pleta ,  intelligens,  incommunicabilis ,  ({u<£ non.efl 
f.xrs  altcrius,  nec  ab  alio  fiflentatiir. 

II.   Primo  quidcm  dicitur  fubflantia  fln- 

gularis,  ut  removcanturuniverfalia,  illaenim 

non  fubiiftunt ,  niii  in  fingularibus,  qui  eft 

modus  fubfiftendi  imperfedtus :  Pcrfona  au- 

tem  id  dcnotat ,  quod  cxcellcntifsimo  modo 

fubtiftit.  Dcinde,  dcbct  efle  completa,  cum  id 

quod  incomplctum  eft  habcat  incompletum 

modum  fubiiltcndi :  at  vox  Perfona  iis  tri- 

bucndaeft,  quibuspeife&iflimeconvenit  -n 

fubiiftcrc.  Tcrtio,  m  pcrfonx  dciinitionc  re- 

quiritur,  ut  iit  inteUigens,  cc  iic  Mclampus, 

Phvlax, aut  alia  qiuedaui  iuppoiita,quibus  in- 

ligendi  raculta  •  ncirataeft ,  a  Pcribmcdcfi- 

nitionc  arcentur:  In  hoccnim  (itadinerentia 

'politum  nam,  quod  fup- 

lum  in  generc  denotet  omqem  fubftan- 

riam  lingularcm,  completam,&  incommuni- 

cabilcm;pcrfona  autcm  ini  uper  rcquirat  ut  fit 


intelligens.  Quart6,Perfbna  debet  eiTe  incom- 

municabilis  :  qua  conditione  excluditur  efTen- 

tia  divina ,  quae  quidem  eft  fubftantia  fingula- 

ris,  completa ,  inteiligens,  fed  communis  tri- 

bus  perfonis  in  SS.  Trinitate.     Eft  quidem 

eflentia  divina  incommunicabilis,  prout  vox 

illa  notat  id ,  quod  non  eft  communicabile 

pluribus  fpeciebus  vel  individuis ;  neque  e- 

nim  fe  habct  per  modum  generis  vel  fpeciei, 

fed  non  eft  incommunicabilis  pluribus  hypo- 

ftafibus,  vel  ut  Scholaftici  loquuntur ,  fuppo- 

fitalitatibus  aut  fubfiftentiis;  at  perfona  etiam 

hoc  modo  incommunicabilis  eft ,  ut  dicemus 

Thef.  6.  Qujnto,  Perfona  definiebatur,  ut  non 

Jttparsalterius ;  ad  excludendam  animam  ra- 

tionalem  ,  quse  quidem  eft  fubftantiafingula- 

ris  £c  intelligens,  non  tamen  eft  perfona,  quia 

eftparshominis.  Sexto  deniquc,  ut  non  Jit- 

flentetur  ab  alio  ;  propter  humanam  Chrifti 

naturam ,  qux  fi  perfona  eiTet,  Chriftus  habe- 

ret  duplicem  perfonam ,  quod  abfurdum  eft : 

!  Ab  humana  igitur  Chrifti  natura  removetur 

nomen  Perfonje,  quia  ipfa  fuftentatur  a  xiyu. 

III.  Ut  haec  definitio  perfonx  per  partcs 

explicataclarioriit,  notandum  venit,  inper- 

fona ,  v.  g.  Pctro  ,   duo  cflTe,  naturam  fcilicet 

fubftantialem,qu£  habet  elTentiam  2c  exiften- 

I  tiam  actualem  :  £c  fubfiftentiam  ,  qua?  naturac 

fubftantiali  additaeam  rcddit  incommunica- 

bilem  alteri.   Ex  quibus  duobus  oritur  com- 

pofitum  conftans  natura  Sc  fubfiftcntia ,  quod 

fuppofitum  eft,  Sc  perfona.  Natune  ergo .  no- 

mine  intclligitur  fubftantia  fingularis,  conti- 

nens  intcgram  individui  eflentiam,in  abftra- 

c~to  tamcn  fumtam.  Suppofitum  £c  natura  di- 

ftinguuntur  tanquam  includens  Sc  inclufum  : 

fuppoiitum  cnim  includitnaturam  ecaliquid 

addit ,  quod  fuppoiitalitas  ieu  fubiiftentia  di- 

citur  ,  natura  vero  in  fe  non  includit  fuppofi- 

talitatem  fcu  fubftftcutiam,  fed  ab  ca  praTcin- 

dit:pari  modo  philoibphandum  cit  dcpcr- 

fona 


V  O  I  U  M  E  M     P  R  I  M  V  M. 


fona  Sc  natura :  nerfona  enim  fpeciale  eft  fup-  l 
pofitum,  fc.  rationale,  ejufque  abftra&um  eft 
perfonalitas :  Graeci  utuntur  voce  -ikmrolrtw : 
Atque  ex  hac  philofophandi  ratione  petenda 
eft  caufa ,  quare  natura  poftit  confervari  fine 
fubfiftentiapropria ;  (  ut  in  Chrifto  patet,  qui 
caret  fubfiftentia  humana  feu  creata)  fuppofi- 
tum  autem  totum  non  pofsk  confervari  fine 
natura,  quia  fc.  illamformalitcr  includit. 

I V.  Subfiftentia  five  vcn>Vas<n?  in  abftra&o 
eft  modus  fubftantialis,  quo  naturae  exiftentia 
ita  determinatur,  ut  &  perfefub/tftat  8c  incom- 
municabilisfit.  In  qua  definitione  Sc  fubfiften- 
tix  natura  8c  ejus  geminum  munus  explica- 
tur.  Primum  fubfiftentiae  munus  eft  fubftan- 
tiam  determinare  ut  per  fe  fubfiftat,  non  ut  t» 
per  fc  fubfiftere  iignificat  non  efle  in  fubjefto 
quomodo  per  fe  fubfiftere  eft  proprietas  non 
tantum  fuppofiti  8c  perfonae,  fed  omnis  etiam 
fubftantiae ,  in  generali  fubftantiae  definitione 
exprelfa ,  fcd  prout  t»  per  fe  fubfiftere  fignifi- 
cat  fubfiftere  fubfiftentia  propria ,  indepen- 
denterafubfiftentiaalterius :  quodut  intelli- 
gatur,  obfervandum  eft  tb  exiftere  fubftantiae, 
id  eft ,  tp  habere  entitatem  extra  caufas  fuas 
pofitam,  vel  etianiT»  fubfiftereperfe,prout 
opponitur  inefTe  alteri  ut  in  fubjed-o,  duobus 
dicimodis;  nempevelita,  ut,  quse  exiftit  ac 
fubfiftit  per  fe  ( quatenus  non  ineft  alteri  ut 
fubjecl:o)fubftantia,ab  alio  tamen  fuftentetur, 
iic  exiftit  8c  fubfiftit  per  fe  humanaChrifti 
mtura,quia  in  exiftendo  8c  fubfiftendo  per  fe 
fuftentatur  a  divina ,  ab  ejufque  fubfiftentia 
dependeti  vel  ita,ut  quae  cxiftit  8c  per  fe  fubfi- 
ftit  fubftantia,  ab  alio  non  fuftentetur ,  ab  alio 
non  dependeat,  non  tantum  ut  a  fubje&o,  fed 
nec  ut  afuftentante ,  fiePetrus,  Paulus,  8cc. 
exiftunt  8c  fubiiftunt  per  fe :  to  per  fe  fubfifte- 
re ,  quod  largitur  fubfiftentia  vel  ^krvTum?, 
intelligiturfecundomodo,  inquantum  fub- 
ftantia  independenterabalterius  fubfiftentia 
ac  propria  fubfiftit.  Atque  ex  his  manifeftum 
eft ,  fubftantiam  tum  completam  eife  perfe- 
<Stiftime,  quando  fuam  habet  8c  fibi  propriam 
fubfiftentiam  ,  8c  quidem  quia  ac  quatenus 
eam  habet  :  Si  dicas ,  humanam  ergo  Chrifti 
naturam  nonfore  fubftantiam  perfectifiime 

rompletam  ;  concedimus  id  libenter,  quia 


non  eft  perfona ,  nec  fua  fubfiftetttia  fubfiftit»' 
fed  fubfiftentia  divinse  naturae ;  interim  per- 
feclra  8c  completa  eft  fubftantia  ac  vere  fubfi- 
ftit  per  fe,  quatenus  ts  per  fe  fubfiftere  fignifi- 
cat  non  effe  in  alio,  ut  in  fubjedto ,  ac  proinde 
vere  proprieque  eft  fubftantift :  Cum  natura 
una  aliena  fubfiftit  fubfiftentia ,  fit  ut  duoe  na- 
turae  in  unum  coalefcant  fuppofitum  ac  per- 
fonam  ;  ita  Chriftusunatantumperfonaeft, 
duabus  conftans  naturis  eftentia  atque  exi- 
ftentia  diverfis,  -^zjv^sctiku?  tamen  unitis. 

V.  Quemadmodum  duas  naturas  in  una 
fubfiftentia  poffe  uniri  jam  oftenfum  eft,fic  8c 
una  natura  plures  poteft  habere  fubfiftentias, 
8c  una  eademque  efTentia  plures  peifonas  mo- 
do  fubfiftendi  diverfasxonftituere:Ut  in  divi- 
na  effentia  videre  eft,qu^  fubfiftit  in  tribus  di- 
ftin&is  perfonis,Patre,Filio,8c  Spiritu  fancl:o, 
quiatribuspraeditaeft  fubfiftentiis.  Utraque 
autem  natura ,  8c  quae  plures  fubfiftentias  ad- 
mittit,  8c  illa,  quae  diveffam  naturam  in  fuam 
fubfiftentiam  8c  in  unitatem  perfonae  aflu- 
mit,  debeteifeinfinita.  Natura  autem  finita 
quaslibet  fua  hypoftafi  ita  eft  definita ,  ut  tota 
fubfiftat  in  uno  fuppofito ,  atque  ita  ut  extra 
cam  exiftere  non  poftit,  idque  tantum  quia 
finita  eft. 

VI.  Alterum  fubftftentiae  munuseft,  na- 
turam  fubftantialem  reddere  incommunica- 
bilem:  notari  hic  folet  8c  recle,  naturam  duo- 
bus  modis  communem  dici,  vel  pluribus  fpe- 
ciebus  8c  individuis  diftin<ftis:fic  omnis  natu- 
rauniverfalis  dicitur  communis;  vel  pluribus 
fuppofitis  :  fic  una  eademque  natura  divina 
fingularis,  communis  eft  tribusperfonis ,  Pa- 
tri,  Filio,  8c  Spiritui  fan&o.  Totidem  quoque 
modisdicipoteft  natura  incommunicabilis : 
primo  cum  non  poteft  concipi  fub  rationc 
generis  aut  fpeciei ,  fecundo  cum  non  poteft 
eommunicari  pluribus  fuppofitis  aut  perfo- 
nis.  Prior  incommunicabilitas  eft  a  rei  fin- 
gularitate  ;  pofterior  a  fubfiftentia.    Quare 

|  quemadmodum  quod  fingulare  eft ,  non  po- 
teft  commjnicari  pluribus  inferioribus ,  ita 
quoque  quod  determinatum  eftfubfiftentia, 
nori  poteft  communicari  pluribus'  perfonis,in 

i  quantum  eft  determinatum.  Sic  Dei  effcn- 
tia  communis  eft  tribus  perfonis,  quianon 

B  inclu- 


io  DisputAt.  exPhuosophiA  Select. 

includit  fubfiftentiam  :  at  eadcm  fubfiftentia 


jam  affecta,  non  amplius  communicari  po- 
tcft.  Et  hoc  eft  quod  Theologi  dicunt,Dci  ef- 
fentiam  coniidcrari,  vel  ina&ts  ,  in  quantum 
non  includit  fubfiftentiam,8c  fic  dicitur  com- 
municaritribusperfonis,  vel  \kns cclty.ug ,  5c 
fic  cft  incommunicabilis;efTentia  enimDei 
reftridtaper  fubfiftentiam  ,ie<J7nv  vcvrug%sw, 
in  Patre,  ncquit  communicari  filio,ut  fic :  ne- 
que  enim  effentia  Patris ,  ut  fic,  eft  effcntia  fi- 
lii ,  ficut  nec  pater  eft  filius,ut  fic,in  quantum 
per  fubiiftentias  fibi  proprias  rcftringuntur. 

VII.  Qujd  haec  fubfiitentia  fit,intricatum 
atque  obfcurum  fane  eft,  6c  circa  id  fententiis 
valde  variatumeft.  Nos  autem  primo  ftatui- 
mus  non  effe  fubftantiam ,  quia  aut  prima  fo- 
ret  aut  fecunda:  non  fecunda,quia  illa  eft  uni- 
verfalisj  at  fubfiftentia  fingularis  eft,8c  reddit 
cns  fingularifsimunv.non  prima,quia  fic  con- 
ftaret  natura  8c  fubfiftentia ,  8c  haec  rurfus  alia, 
3c  iudareturprogrcflusininfinitum;  fed  vi- 
detur  potius  naturas  aliquodadditamentum. 
Non  etiam  eft  accidens  aliquod ,  quia  illud 
non  poteft  fubftantiam  complere  aut  reddere 


incommunicabilem.  Praeterea  in  Chrifli  hu» 
manitateomniafuntaccidentia  humanse  na- 
turae  convenientia ,  nec  tamen  eft  fubfiftentia 
de  qua  agimus.  Supereft  ergo  ut  fitmodus 
fubftantialis,  fubftantiam  actuans  ac  determi- 
nans  in  rationefuxfubftantix.  Cum  autem 
duum  generum  fint  modi ,  mutabiles  8c  fepa- 
rabiles,  alii  immutabilcs  8c  infeparabiles , 
fubfiftentia  modus  eft  immutabilis  prorfus  ac 
infeparabilis :  quod  non  tantum  verum  eft  de 
fubfiftentiacuiquefubftantisepropria,  fed  8c 
de  aJiena:ita  ut  fubfiftentiaillanaturaedivi- 
nae,  qua  fubftitit  natura  Chrifti  humana,  nun- 
quam  ab  illafuerit  feparata,  quamdiu  extitit ; 
ne  quidem  in  ipfo  triduo  mortis  ;  manfit  e- 
nimcorpus,  manfitanima,  ■csro^uky.Zi  natu- 
rae  divinae  unita ,  etiam  tum  quando  a  fe  invi- 
cem  fuere  divulfa*ac  feparata :  neque  enim  ad 
corporis  8c  animx  folutam  unionem ,  fecuta 
eft  diflblutio  unionis ,  qua  natura  Chrifti  hu- 
mana  unita  eft  divinse ,  dum  in  eandem  fubfi- 
ftentiam  affumtaeft.  Quje  de  perfona  8c  fub- 
fiftentia  ulterius  inquiri  poffunt ,  aliis  8c  alias 
faccrelicebit. 


Diiputationum  ex  Philofophia  felc&arum 
S     e     c     u     n     d     A? 

ENTE  INFINITO 

p\ E  Ente  Infinito  difputationem  \  dat  aut  exhauriat  ?  fed generales  quafdam , 
-*-^  habituri ,  non  quacunque  de  eo  njentilari  j  attamen  nobilijjimas  ,  quxftiones  decidemus , 
foffunt  acfolent ,  hoc  tcmpore proponemns :  Quis  '  fpeciales  fpecialioribns  difquifitionibus  refernja- 
toim  lfta  omnia  unica  difputatione  comprehen-  ■  turi. 

T  II   E  S   I  S      I. 

REcepta  cft  divifio  apud  Philofophos  En-  I  dcns,  abfolutum  8c  relatum ,  non  tam  diftant 
tisin  finitum8cinhnitum  s  quae  diviiio  ;  afedivifionismembra,  quam  fidividatur  in 
entis  prima  ,  intima  ,  8c  maxime  j  finitum8cinfinitum.  Finitum  eft ,  quod  ha- 
cflentialis  dicitur,  quia  prxtcr  alia.s  omncs  bctcffentiam  Sc  pcrfectionem  limitatam  :  In- 
cntisdivifioncs  univerfalcs ,  Ir.vr  mcmbra  ha-  ,  finitum  ,  quod  habct  cflcntiam  8c  perfecTrio- 
betomnium  maximc  inter  fcdiltantia  ;  cum  |  ncm  nullis  limitibuscircumfcriptam  :  itaque 
cnim  cns  dividitur  in  fubftantiam  8c  acci-  ,  tcrminiillideiumtiquidemfuntaquantitate 

molis, 


VoiUMEN     PRIMUM, 


molis,  ubi  limitesfuntScfines,  fedtranflati 
per  analogiam,ob  intelleclrus  noftri  in  cogno- 
fcendo  imperfe&ionem,  ad  quantitatem  per- 
fedionis  fignificandam,  ficut  hoc  egregie  ex- 
TplicatSuarezdifp.  28.  Metaph.f  i.§.i8.Cum 
hac  divilionc  coincidit  divifio  entis  inensa 
fe,  8c  ab  alio,  neceffarium  8c  contingens ,  per 
effentiam  8c  per  participationem ,  increatum 
&  creatum  ,  omnino  a&uale  8c  aliquam  po- 
tentialitatem  includens ,  quae  ibid.  loc.  cit.  a 
Suarez.  explicantur.  Ens  finitum,  ab  alio, 
contingens ,  per  participationem ,  creatum, 
aliquam  potentialitatem  includens,  dicitur 
creatura;  ens  infinitum,  a  fe,neceffarium,-per 
effentiam,  increatum ,  omnino  adhiale ,  dici- 
tur  Deus :  8c  hujus  entis  infiniti,  Dei  fc.  inqui- 
remus  hac  difputatione  exislentiamyejfentiam, 
attributay  operationes  adextra. 

II.  Deum  efenon  tantum  Scriptura,  fed 
etiamnaturadocetrde  Scriptura  res  eft  evi- 
dentior,  quam  ut  ullam  requirat  probatio- 
nem ,  vel  teftimoniorum  induclrionem :  8c  ex 
Scripturis  facris  id  probare  non  noftrum  e- 
tiameft,  fedTheologi.  Denatura  idquoque 
«videns  eft,  licet  idnegareaufifuerintnon- 
nulli :  eft  autem  naturalvs  Dei  notitia  infita  8c 
acquifita,  Scholaftici  dicunt ,  fubjeftiva  8c  ob- 
jetliva :  illa  hominis  cujufque  animo  jam  in- 
de  ab  utero  quafi  impreffa  8c  irifculpta  eft,qua 
homoexprincipiis  fecum  natis,  tanquam  i- 
maginis  divinge  quibufdam  ruderibus  8c  reli- 
cruiis,ad  Deum  creatorem  manu  duciturrh^c, 
ex  contemplatione  operum   8c  effe6luum , 
Deum  nobis  oftendit:  hcec  duplex  Dei  notitia 
naturalis,  paulolatiusexplicandaeft.  Eft  in 
homine  vis  aut  facultas  naturalis  cognofcen- 
di  Dcum,  five  lumen  quoddam  congenitum, 
quo  intelleclrus  aptUs  natus  eft ,  ad  affenfum 
praebendum  illi,  quod  dicitur  ,  effe  Deum  i  ita 
ut,  quam  primumratiofeexerit,  8cquidfi- 
gnificetur  illa  voce,  Deus,  cognofcit ,  fine  ul- 
tcriori  diiputationc ,  labore  8c  difficultate  illi 
affenfum  praebeat,  dicatque  effc  Deum>&  hanc 
etiam  ob  caufam  dicuntur  infitae  naturales 
iftarnotitiae ,  quia  fine  praeceptore,  fine  de- 
monftrarione ,  finedifciplina,  homoabfque 
difficultate  ,  quam  primum  terminos  iimpli- 
ces  apprehendit ,  abfque  mediis  aliis  8c  prin- 


11 

cipiis  iftam  notitiam  elicit  •.  hxc  rudis  tamen 
Deinotitia,  confuse  8c  indiftincle  Deumat- 
tingens,opus  habet  ut  eifdem  naturae  vifibus, 
ex  diligenti  contemplatione  creaturarum  8c 
affidua  meditatione,  incrementum  capiat ,  & 
quafi  perficiatur.'  Non  tamen  hocficeftca- 
piendum ,  quafi  adfcribamus  homini  fibi  re- 
li£to  facultatem  vel  virtutem  ullam ,  vel  mi„ 
nimam ,  cognofcendi  falutariter  ex  fe  verum 
Deum  :  nihil  minus :  quin  hoc  modo  totalem 
in  homine  csecitatem  8c  ignorantiam  agno- 
fcimus ,  verum  aliqualem  tantum ,  non  falu- 
tarem  ex  notitiis  infitis  ac  creaturarum  intui- 
tu,  rationifque  fano  exercitio ,  Deinotitiam 
ponimus ;  quomodo  ftatim  fuit  explicatum. 

III.  CircaDei  effentiam  quaeritur,  anea 

defnitione  exprimi  <valeat  ?  Sunt  qui  affirment, 

alii  contrarium  fuftinent,  quibus  &  nos  cal- 

culum  addimus-.affertionis  noftrse  ftabilimen- 

tum  eft  hoc:Qupd  nec  genus  nec  differentiam 

habet,  nequit  definiri:  atqui  Deus,  nec  genus, 

nec  difierentiam  (accurate  loquendo  )  habet : 

ergo.  Major  patet,quia  ad  exquifitam  defini- 

tionem  requiruntur  genus  8c  differentia :  ut 

Arift.  docet  6.  topic.  c.y.  Minor  probatur: 

primd  de  differentia,quod  ea  Deo  non  conve- 

niat ,  inde.  Quia  de  ratione  differentiae,  pro- 

prie  iic  did-se,  eft ,  ut  neque  includat  fpeciem 

quam  conftituit,  nec  etiam  genus  illius  fpe- 

ciei,  ut  Arift.  docet  lib.  6.  topic.  c.  6. 9. 8c  14. 

velut  rationalitas,  quoe  eft  differentia  fpecifica 

hominis,non  eft,homo,8c  eadem  rationalitas, 

non  eft  animal ,  quod  eft  genus  iftius  fpeciei, 

(hominis  )  quam  conftituit  rationalitas :  Undc 

fi  quse  effet  differcntia,  per  quam  conftituere- 

turDeusin  hac  fpecie  entis,  illa  non  efTet 

Deus  j  at  nihil  eft  in  Deo ,   quod  non  fit  ipfe 

Deus :  cum  enim,quicquid  prsster  Deum  eft, 

fit  creatum  quid  ,  ti  non  effet  Deus ,  quod  eft 

in  Deo ,  Deus  ab  aliquo  creato  haberet  ulti- 

mamperfec~Honem.  Caetcrum  ex  his,  quod 

Deo  non  conveniat  differentia ,  efricaciter fe- 

quitur,quod  neceidem  conveniatgenusmam 

generica  natura  non  datur ,  nifi  contrafta  per 

difTerentiam,que,  ipfam  aduat  8ccomplet,fic- 

uti  forma  materiam  :  atque  ita  ,  ficut  huic  re- 

pugnat  effe  fine  forma :  ita  generi  repugnat 

,  eife  iine  differentia:unde  cui  repugnat  habere 

B  2  diffe- 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


12 

differentiam  ,  eidem  etiam  repugnat  habere 
genus :  at  oftenfum  eft ,  quod  Deo  repugnet 
habere  differcntiam  i  repugnatigitureidem 
haberegenus.  His  adde  rationem  defumtam 
ab  infinitate  Dei  8c  ejus  incomprehenfibilita- 
te.  Qualis  eft  cujufque  rei  cognitio,  talis  8c  eft 
ejusdefinitio :  Qiud  cnim  aliud  eft  definitio 
quam  plena  Sc  perfecta  rci  cognitio?  Deus  au- 
templeneScperfedte,  ideft,  ut  loqui  amant 
Scholaftici,quidditative,cognofci  non  poteft, 
ergo  nec  quidditati  ve,id  eft  plene  8c  perfeeli, 
definiri;  Deum  certenemodefinivcrit,  niii 
qui  Dei  ipiius  logica  inftruclus  fuerit ;  poteft 
tamen  qualicumque  defcriptione  adumbrari, 
quae  pcr  attributa  inftituitur  ,  quod  iit  fine 
principio  &fine ,  atermts ,  immutabilis ,  infini- 
tus ,  &c. 

I V.  Quaeftio  hic  gravis  eft  de  attributo- 
rum  ab  eifentia  8c  inter  &^e  diftin&ione.  An- 
tequam  ad  quaeftionem  refpondeamus,  viden- 
dumeft,  quidperattributaintelligatur.  Per 
attributa  igitur  intelligimus  praedicata ,  quae 
permodumaffe&ionisde  Deo  enunciantur, 
qualia  funt  quae  effentiam  Dei  confufis  8c  in- 
adaequatis  conceptibus  fignificant  ac  reprae- 
fentant  ;  intelle&us  enim  nofter  efTentiam 
Dei  uno  8c  adaequato  conceptu  concipere  ne- 
quit ,  unde  fit ,  ut  multa  de  Deo  apprehendat 
per  modum  affectionum,  ut  bonitatem,  vera- 
citatem,juftitiam,mifericordiam,fapientiam, 
fanftitatem,  potentiam ,  seternitatem ,  8c  fic 
deinceps ,  quae  vocari  folent  attributa ;  8c  de 
his  quaeritur ,  an  realiter  a  Dei  ejfentia  dijfe- 
rant  ?  an  eadem  inter  fe  realiter  fint  diftincla  ? 
Nos  utrumque  negamus.  Ratio  negationis  eft 
quoad  partem priorem  *  Quia ii  attributa  di- 
vina  ab  eifentia  fint  realiter  diftin&a  ,  utique 
fingula  crunt  finita,  vel  infinita  \  fi  finita,  ipfa 
ctiam  infinitas  Dei,  quae  interattributaeft,  fi- 
nitaerit :  quod  contradiclionem  involvit.  Si 
infinita,  aliquid  a  Dco  erit  rcaliter  diftindhim 
infinitum,  8c  fic  vcl  Deus  fc  ipfo  non  erit  infi- 
nitus,vel  plura  erunt  infinita-.quorum  utrum- 
quefalfum  Scabfurdum.  Quod  attributa  di- 
vinarealitcra  fc  invicem  diftincta  non  fint, 
probatur  hocargumcnto:  Eilentia  abfolute 
iimplcx  non  potcft  includerc  plura  pracdicata 
ciTcntiajia.  rcaliter  inter  fe  diftin&a  :  Atqui 


eifentia  Dei  eft  abfolute  fimplex:ergo.  Propo- 
iitionis  ratio  eft,  quia  pluralitas  praedieato- 
rum  eifentialium  realiterdiftin&orum  infert 
compoiitionem  ,  adeoque  rcpugnat  abfolutse 
iimplicitati.  Rcftatergo,  ut  attributa  divina 
a  Deo  8c  inter  fe  diftinguantur:  vel  formaliter 
cum  Scoto  8c  Scotiftis ,  quia  quamvisiintea- 
dem  res  iimplex ,  tamen  diftinclrae  funt  ratio- 
nes  formales :  non  enim  ratio  formalis  8c  defi- 
nitiounius,v.  c.  intellecl:usautjuftitiae,eft  ra- 
tio  formalis  aut  definitio  alterius,  v.  c.  volun- 
tatis  aut  mifericordiae :  vel  ratione  ratiocinata 
cum  Thoma  8c  Thomiftis ,  qui  varii  funt  con- 
ceptus  objeclivi,  non  realiter ,  adtu ,  in  fe  aut 
Deo ,  diftin&i,  fed  virtualiter  tantum  8c  emi- 
nenter,  atque  in  effectibus ,  feu  in  termina- 
tione  potius  ad  effe&um  talem  vel  talem ,  di- 
verii. 

V.  Exiftentiam  Dei,  eiTentiam ,  attributa, 
excipiunt  operationes  adextra ,  quae  vulgo  re- 
cenfentur,  creatio,  confervatio,  concurfus ,pro 
triplici  caufej  fecunde.  dependentia,in  fieri,in 
eife,  in  operari:  per  creationem  res,quae  antea 
non  erat  aclu,  fed  in  potentia  tantum  objecli- 
va  aut  etiam  obedientiali ,  fimpliciter  produ^ 
citur  :  per  confervationem  res  producta  in 
eife  confervatur :  per  concurfum  ad  operatio- 
nem  praeftandam  applicatur  8c  in  efficientia 
a&uatur.  Creatio  folet  definiri  produBio  rei  ex 
nihilo:  produBio  haec  non  dicit  formaliter  rela- 
tionem,fed  fundamentum  relationis  creaturae 
ad  creatorem :  foletque  a  parte  Dei  concipi  a 
nobis  per  modum  aclionis  tranfeuntis,  8c  vo- 
cari  creatio  atfiva  :  a  parte  rei  per  modum 
paifionis,  &dici  creatio  pajfiva :  additur,  ex 
nihilo,  quod  negatfubjecl:um8cponittermi- 
num  :  itaque  primo  intelligendum  ideftner 
gati ve ,  ut  excludatur  omnis  caufse  matcrialis 
concurfus,qua  ratione  potifsimum  creatio  di- 
ftinguitur  a  generatione ,  quae  eft  educlio  for- 
mae  de  potentiamateriae;  fecundo  pofitive,ut 
notet  ordinem  termini  a  quo,fub  quo  res  ante 
erat :  nihilenim  iftud,  iive  non  eife ,  praeceifit 
cife  rei :  undc  liquct  novitatcm  cifendi  eife  de 
ratione  creationis.nam omne,quod  habet  eife 
poft  non  eife,  habuit  initium  feu  novitatem 
cifendi :  quod  fi  ab  aeterno  quippiam  habeat 
non  effe  &  item  cifc,  iimul  erit  &.  non  erik 

VI.  Crea- 


V  O  L  U  M  E  N 

V I.  Creationcm  excipit  confervatio ,  quse 
eft ,  rei  produtla  per  aBualem  influxum  in  fuo 
effe  continuatio  :  dicimus ,  per  aBualem  influ- 
xum ,  ut  excludamus  confervationem ,  quam 
vocant,  permilfivam,  fiveprivativam,cum  id 
dicitur  confervare ,  fed  improprie,  quod  non 
deftruit :  item  indire&am,  quce  tantum  remo- 
vet  impediens  :  h;ec  enim  non  influit  in  i- 
pfum  effe  rei,  quod  confervatuf,  fed  in  id 
quod  rei  contrarium  eft,  unde  peraccidens 
refultat  permanfio  rei  in  fuo  effe.  Quod  hcec 
adtio  Deo  competat  facile  patet,quia  creatura 
non  tantum  in  fieri ,  fedetiamineffeaDeo  j 
effentialiter  dependet  :  deinde  id  liquet  ex 
annihilatione :  hsec  enim  non  confiftit  in  po- 
fitivo ,  quia  tendit  in  non  effe  rei  fimpliciter : 
at  omnis  actio  pofitiva  tendit  ad  eifepofiti- 
vum :  confiftit  igitur  in  fola  fufpenfione  in- 
fluxus  divini,  quo  confervat  Deus:  quiin- 
fluxus  ita  fe  habet  ad  res  creatas ,  ut  ,fol  ad  lu- 
men. 

VII.  Creationem  8c  confervationem  fe- 
quitur  concurfus,  feu  cooperatio.  Qujeritur  hic: 
*yfn  Deus  per  fe  atcpuv  immediate  in  aBionibus 
tmniitm  creaturarum  operetur?  Non  defuere 
qui  negarint  Deum  per  fe  8c  immediate  con- 
currere  ad  a&iones  fecundarum  caufarum ; 
nominatim  ejus  fententise  erronese  fuit  Du- 
randus  in  2 .  dift.  1 .  q.  y.  ubi  fentit :  poftquam 
Deus  ab  initio  creationisipfiscreaturiscon- 
ceffit  fufficientem  agendi  virtutem,nihil  am- 
plius  eum  cum  illis  operari.  Verum  hsec  fen- 
tentia  non  tantum  eft  temeraria  ;  fed  etiam 
non  fatis  in  fidetuta ;  quapropter  oppofitum 
ejus,  ut  longe  certius  8c  verius,tenemus,quod 
ita  oftendi  poteft  :  Res  creatse  in  effe  fubordi- 
nantur  Deo,  atque  hinc  in  eflendo  dependent 
a  Deo,  ergo  5c  dependentabeodeminope- 
rationibus ;  operari  enim  fequitur  effe  ,  8c 
modusoperandifequitur  modum  effendi  :at 
ifta  rerum  creatarum  a  Deo  dependentia  in 
operando,  infinuat  concurfum  Dei ,  ad  produ- 
cendas  iftasa&iones ;  qui  definiri  poteft,  aBio 
Deiadextra,  qua  una  cum  caufs  fecundis  & 
fubordinatis  omnes  illarum  ejfeBus  producit.  Id 
autem  facit  dupliciter,8c  caufas  fecundas  pra> 


P  R  I  M  U  M.  jry 

movcndo ,  excitando ,  ad  agendum  applican- 
do,8c  in  ipfas  adtiones  realiter  influendo,  coa- 
gendo ,  cooperando :  priorL  refpe&u  dicitur 
concurfus  Dei  prcevius,  pofteriori  modo  fi- 
raultaneus :  utroque  modo  Deus  concurrit,8c 
utroq;  modo  creatura  in  operando  a  Deo  de- 
pendet  :  Itaque  concurfum  collocamus  non 
in  fblo  influxu  i:i  ipfam  a&ionem  terminato, 
quod  facit  Suarez  Metaph.difput.z  2 .  Conimbr. 
2.  Phyf.Ruvius  ibidem,  de  Kaconvs^intraB.  de 
principiis,fed  St  motione,excitatione,applica- 
tione  caufse  fecundce  ad  agendum ,  juxta  vul- 
jgatumaxioma,  Caufa  fecunddt  rton  aguntniji 
'■  mot<t  a  prima.    Verum  quia  folum  admittunt 
l  concurfum  fimultaneum  au&ores  citati,8c  je- 
fuitseomnes,  8c  rcjiciunt  prcevium,  motio- 
nem  fc.  ilkm  qua  virtutem  a&ivam  creaturce 
Deus-complet,  eamexcitat,  applicat,  deter- 
minat  ad  agendum,  unico  argumento  fenten- 
tiamnoftramconfirmabimus.  Quodcrit  de- 
Ifumtum   ex  hypothefi  8c  fententia  Adverfa- 
rionmr.hoc  modo:Si  caufa  fecundanon  poflit 
agere  quin  Deus  fimultaneo  concurfu  cum 
(illa  influat,ut  dicunt  omnes  Adverfarii  j  crgo 
etiam  non  poteft  agere  nifi  prcemovcatur  a 
Deo  ad  agendum ,  nifi  Deus  concurrat  con- 
curfu  prcevio.  Prob.  confeq.  hcec  eft  Adverfa- 
riorum  pofitio  8t  omnium  etiam ,  excepto 
Durando  cum  paucis  aliis :  ad  a&ionem  caufa- 
rum  fecundarum  requiritur  concurfus  fimul- 
taneus  duarum  caufarum  primse  8c  fecundse : 
rogo ,  quomodo  iftcc  duce  caufcc  concurrant 
fimultanee,  vel  ut  unamoveataliam,velut 
utraque  moveatur  a  tertia,vel  ut  cafu  concur- 
rant.  Hoc  poftremum  dicere  non  licet ,  prse- 
fertim  fi  iftce  caufce  per  fe  funt  fubordinatse,ut 
funt  y  nec  fecundum  dici  poteft;  nam  quse  crit 
illa  tertia,  quce  utramque  caufam ,  primam  8c 
fecundam,prsemoveat?ergo  unaalteram  prce- 
movebit  ex  duabus  caulis  limultaneo  concur- 
fu  concurrentibus;  fed  non  poteft  prcemovere 
fecundaprimam,  fic  enim  fecunda  non  foret, 
fed  prima  :  ergo  prima  prccmovebit  fecun- 
dam,  quod  erat  demonftrandum  :  fed  hsec  o- 
mniafpecialibusaliquot  difputationibus  ali^- 
quando,  fi  Deus  volet,  exponentur. 


B  * 


Difpu* 


ji  DistutAt,  exPhilosophia  Select, 

Difputationum  exPhilofophia  feledarum 

T      E      R      T      I      A, 
D  E 

NOTITIA  DEI  NATVRALI 

T  h  e  s  i  s     t 

ESfe  Deum  fciri  potefl: ,  ac  cognofci  multis    num  mentibus  naturaliter  eft  infculpta.  Has 
modis.  Nonnulli  triplicem  itatuunt  Dei    ergo  notitias  communes  rcferimus  ad  librum 

cognitionem:  i.  cognitionem  rationis,  natu  raeinternum  :  ad  quem  etiam  pertinet 
quam  inveftigamus  per  creaturarum  intui-  liber  cvv^aiag ,  internuin  confcientiae  tefh- 
tum.  2.  cognitionem devotionis ,  qussfitper  monium,  quodScholaftici \ocmtSyntereJin9 
verbum,  excujusprocdicationecognitio  fidei  c-tunjj^a.'*  nam  ex  principiis  cum  homine 
oritur.  2 .  cogmtioncm  gloriftcationis,  qux  fit  natis  oritur  in  corde  cujufvis  hic  Syllogifmus 
in  vitaseterna.  Aliiponuntquadruplicemdi-  .pradlicus  :  §ltu  vitam  viv.it  impiam,  fentiet 
vinxcognitionislibrum,  tyureac,,  natura,  C[UO  \Dei  vindicis  iram  &  pcenam  :  ratio  ejusefl, 
pertinent  ^;y«/vt»yo<«/  mcnti  naturalitcr  im-  quia  omnibus  naturaliter  eft  infitum  8c  in- 
preffc.  2.  xti'ft^?,  rr^^rar^quopertinentin- j  fculptum,  Demn  effe ,  Deum  effe  colendum , 
tuitus  8c  contemplatio  creaturarum,  3.  yQ#-  \  Deum  eje  fcelerum  vindicem :  fubfumit  autem 
<p*,s,fcriptura,  quopertinetdivina  inProphe-  confcientia  impii.  Ego  flagitiofam  vitamdu- 
ticis8c  Apoftolicisfcriptisrevelatio.  4.  &*?,  !  xi&c.  Acq-xifita  Dei  notitia  ex  libro  naturae 
vitje  <eternjc ,  quopertinetintuitiva8cbeatifi-  j  externo  ,  videlicet  ex  contemplatione  ope- 
caDei  vifio.  Sedprxtermiffacognitioneglo-  l  rum6ieffecl:orumdivinorum,vi  naturalis  dif- 
rificationis,  8c  libro  vitae  aeternx  ,  qui  cogno-  .  curfus ,  a  mente  humana  colligitur :  ut  enim 
fcendi  modusinhac  vitanonpofsidetur,  fed  '  cx  pluribus  literis  ,  ita ex  pluribus  creaturis, 
fperatur  tantum ,  rcliqui  tres  cognofcendi  liber  quidamcomponitur,cumqueJibetcrea- 
modi  optime  revocari  poffunt  ad  duo  capita  :  '  tura  non  fit  nifi  quaedam  litera  nianu  Dei  fcri- 
ut  cognitio  Dei,  alia  fit  naturaUs  ,  alia  revelata,  '  pta :  8c  in  hoc  libro  Deuni  lcgcre ,  atque  ex 
8c  illa  pctatur  cx  n.ttwa ,  hxc  ex  fcriptura  li-  ledtione  cognofcere poffumus. 
bro  Ac  nos  quidem  rclictoTheologisfcri-  i  III.  Atque  hxc  elt  gemina  8c  genuina 
pturx  libro,  8:  cognitione  revclata,  Qualisjit  Deum  naturaliter  cognofcendi  ratio :  partim 
Dei  nttitia  naturalis ,  haufta  ex  libro  natur<e,  infita,  ex  libro  naturarinterno  ;  partimac- 
hac  difputationc  inquiremus.  quifita ,  cx  libro  naturx  externo ;  qusc  a  non 

I  I.  Liber  natura  duplex  ftatui  poteft,  in-    uno  impetitur  8c  impugnatur  hofte.     Prio- 
ternus  8c  externtu : unde  notitia Dei  naturalis    rcm  negat  TimpUrus ,   Metaph.  lib.  4.  cap.  2. 
dividitur  in  injitam  vcl  imiatam  ,  fcaeafui/t-    cjuceft.2.  qui  plurahabetpaUim  in  Metaphy- 
n  .  illara  vocant  iXWfubjebTivam  ,  hanc  obje-    iica  non  probx  notx ,  8c  heterodoxix  mcrito 
Notitia  infita  originem  habet  ex  >•&*-   fuipe&a :  8c  ficut  multos  cx  Timpleriana  Me- 

r  c'v9»ia4{,<\\ix amiiV.t  imaginis divin-.e funt    taphyfica errores ,  itahunc  etiamcx  ea  hau- 
obfcuraciuxdim  ruderaacveftigU,  g    fitejus  Collega>  Conr/tdue  Forftiuts,  in  notis  ad 

illiusluci   ,  qux  in  ho  1  :  ante  la-    a  Oee%pag.  119.  &  in  apohgetica  txt* 

pfum  fulgebat ,  fiiperftit  cfi,  c.  1.  Erravjt  &  hunc  errorem  Scaliger, 

lcintillulae ,  perquas  commun  y<t.  307 .  fctf.  iS.  Utramquetam  innatam 

tiO|  Quod Jit Deus ,  oranium  homi-  |  quani  acquiiitam  Dei  naturalem  notitiam 

negat 


V  O  L  U  M  E  N     1>  R  I  M  U  M. 


tf 


negat  infauftus  ille  Socinus,praleB.  TheoL  c.  i.  j  creaturarum  ,fivepernotitias  innatas  &  tacito 
Quiaverodiftin&a  funt  argumenta,  quibus    cordis  motu:  hoc  enim  in quseftione hac no- 


tum  infita ,  tum  acquifitaDei  notitia  natura 
Iis,  probari  potcft,diinncl:e  etiam  eapropone- 
mus  ,  {iprimumftatusconverfiaefuerit  fixus 
recteque  formatus ;  ad  quem  fingendum  for- 
mandumque ,  quaedam,  diftin&iones  obfer- 
vandseveniunt. 

I V.  Notitia  Dei  poteft ,  vel  ratione  fubje- 
cti,  in  quo  eft,  vel  ratione  obje&i,  circa  quod 
eft ,  vel  ratione  modi  8c  graduum,  diverfimo- 
de  confiderari.    Ratione  fubj effi  eft,  velfpe- 
culativa,  velpractica;  inteliecKis ,  vel  afte- 
£tus :  theorise ,  vel  malitix :  non  efi  qu<eflio, 
cum  quaentur,  andeturaliquanaturalisDei 
notitia,  denotitiapraBica,  affeBus  ,malitia: 
multi  enim  affe&u,  malitia,  voluntatcvita  & 
operibus,Deum  negant:  quem  tamen  intclle- 
&u  8c  theoria  fpeculativa  negare  non  poffunt; 
ignorant  tales  Deum,non  pura  negatione,fed 
prava  difpofitione  :  eft  etiam  notitia  alia  in 
a&uprimo,  ideft,  habitualis,  aiia  in  a6tu  fe- 
cundo,  id  eft,  acl:ualis :  non  quctritur ,  an  detur 
notitia  naturalis  femper  in  aBu  fecundo ,  feu  a- 
Bualis ,  fed  in  a<Shi  primo  feu  habitualis  :  Ra- 
tione  objeBi  poteft  dividi  notitiaDeiineam, 
quae  eft  circa  tt>  <fii, 8c  eam ,  quae  eft  circa  7»  2i 
i57.  Deprioriqujeftioeft,  non  de pofteriori ,  (c. 
an  naturaliter  homo  fcirepojjtt ,  quodfit  Deus : 
non  yero  quid &  quisfit  Deus :  diftingui  etiam 
poteft  inter  notitiam  veri  Dei,8c  quafdam  ve- 
ro  Deo  competentes  notitias ,  five  inter  con- 
ceptum,  qui  cft  de  Deo,  8c  conceptus  applica- 
tionem :  hoc  esl  in  controverfa ,  an  homo  extra 
revelationem  pojjit  habere  quafdam  vero  Deo 
competentes  notitias,  quofdam  veros  de  Deo  vero 
concepttts ,  etfi  in  particulari  illos  male  applicet, 


bis  perinde  eft :  afErmamus  utrumque  8c  pro- 
bamus. 

V.  Notttiaminnatamprobant ,  1.  Univer- 
falisSc  perpetuus  omnium  populorum  con- 
fenfus :  nulla  enim  gens  tam  eft  barbara ,  tctm 
effera,  qu<e  non  cognofcat  effe  Deum ,  inquit  Ci~ 
cero /.  i.de natura  Deor.  Ariftot.  1. 1 .  dc  ccelo, 

Et  Seneca  epift.  117.  nulla  gens  adeo  extra  le- 
ges  morefque  eft  projeBa ,  ut  non  aliquos  Deos 
credat-.ic.  fenfus  divinitatis  naturaliter  omni- 
bus  infitus  tam  efficax  fuit  in  Gentilibus,  ut 
quidvis  potius  etiam  infrahominisnaturam 
poiitum,Deum  effe,quam  nullum  effeDeum, 
ftatueririt :  8c  falfum  eft,quod  A  dverfarii  affe- 
runt,  non  tantum  aliquos  homines ,  Ced  inte- 
gros  hodie  populos  reperiri ,  qui  nullum  pe- 
nitus  fenfum  aut  fufpicionem  divinitatis  ha- 
beant,  8c  apud  quos  nullum  fit  vefiigium  reH- 
gionis :  necexemplaBrafilienfiumatqueln- 
dorum  idprobant.  2.  Salutaria  morum  pra> 
cepta  8c  inftitutiones  apud  Gentiles ,  quae  ex 
lumine  naturae  profluxerunt :  hae  enim  mani- 
fefte  oftendunt  honeftorum  8c  turpium  dif- 
crimen  efTe  omnibus  naturaliter impreffum, 
8c  notitiam  de  Deo  infitam.   3 .  Timor  fupre- 
mialicujusnuminisnaturaliterex  corde  ho- 
minis  prorumpens  :  homines  enim  feri  8c 
barbari ,  adeoque  ab  omni  do&rina  8t  inftitu- 
tionc  remoti,inque  fylvis  degentes,cum  toni- 
trua  audiunt,  timcnt ,  8c  fuo  timorc  teftantur 
infitam  effe  naturaliter  cordibus  hanc  noti- 
tiam ,  quod  fit  aliquod  fummum  numen  o- 
mnipotcns:  8c  hic  timor  ac  confcientia  con* 
fenfus  internw ,  qui  omnibus  diBat  aliqucm 


adidv.  c.  quodnon  est  Dexs:  3 .  Ratione  modi  effe,qui  vitia  puniat  8c  praemiis  virtutes  com-' 
&graduum  ,  notitiaDci  eft ,  confufa  in  com- j  penfet,fupremum  Dictatorem ,  vcl  folus  fuf- 
muni,  8c  dislinBa  in  ^■xx\.\cu\2X\,fahttaris ,  vel  j  ficit  zdfubjeBivam  hanc  £)ei  &  infisam  natu- 


non  falutaris  :  de  notitia  Dei  confufa  &  non  fii- 
lutari  qttteftio  efl ,  non  autem  de  disiinBa  &  fa- 
lutari :  talis  enim  nullomodoexnaturahau- 
riri  poteft.  Hic  igitur  controverfiae  ftatus  ma- 
net,  An  detur  notitia  Dei  natnralis  fpeculativa, 
tn  aBuprimo  ,  circa  tz  c-n ,  confufa  <&  nonfalu- 
taris ,  qua  verum  de  <vero  Deo  conceptwmforma- 
re  potesl  homo  ,  fivc  illud  fit  ex  ccntemplatione 


ralem  notitiam  probandam  :  nec  diflicile  eft 
refutare  (quod  facere  malumus  in  ipfo  difpu- 
tandi  adtu)  argumentafententise  negantis,  in 
quam  ,  nefcio  quo  fato  ,  delapfus  eft  quoquc 
Cl.hujus  Academiaeante  paucos  annos  Philo- 
fophus  ,  D.  Fr.  Burgerfdicius ,  lib.  1.  Metapb. 
c^.  th.  1.  &i.  Maximum  quidem  fcnten- 
tixhujusfulcruma  Cl.  Viro  ponitur  loc.  cit. 

indiclo 


Itf 


DlSPUTAT.   EX  PfllLOSOPHlA   SeLECtJ 


in  dicto  lArijlotelis  ,  quo  dicit  animam  effe  ta- 
loulam  rafam,  in  quafcriptum  nihil  ejt,  fed quid- 
nj],s  infcribi  potcjl  :  verum  locus  ifte  Arifiotelis 
huic  opinioni  non  patrocinatur :  nam  intelli- 
gendus  eft  ratione  fpecierum  intelligibilium, 
2c  complefc£  five  actualis  cognitionis  illius, 
ad  quam  naturaliter  aptus  exiitit  intelledfcus, 


fapientia? ,  bonitatis ,  potentix ,  chara&eres» 
rebus  imprefTos,quos  illinc  eruere,id  demum 
eft  Philofophari :  tota  enim  Philofophia ,  quas 
vere  id  nomen  meretur ,  hic  abiblvitur ,  ut 
ex  viftbilibus  Deum  inviftbilem  aperiat ,  ani- 
moque  Jijlat ,  &  cognofcendum  &  colcndum  : 
quo  fi  non  deftinatur ,  ab  autore  fuo  abit ,  8c  a 


£c  quafi  in  proximd  eft  potentia ;  eam  tamen  i  line  8c  fcopo  aberrat :  utenimomnisnaturae 
impreflam  non  habet :  nam  ante  rationis  u-  notitia  aDeoeft,  ita  ad  Deum  tendit  ac diri- 
ium  mens  hominis  ,  neque  propofitiones  \  gitur,  ScinDeinotitiacultuquenaturali,tan- 
comprehendit,  nequeterminos  iimplices  ap-  I  quam  flne  ultimo,  acquiefcit :  produxitenim 
prehcndit  :  veritatem  proinde  acfaliitatcm  I  mundummajorem  minoremque,  rebufque 
nullius  propofitionis  a£tu  cognofcit:  hoce-  i  omnibus  entitatem  largitus  eit,  Deus  ,  pro 
nim  fi  faceret,ratione  jam  utereturantequam  j  fuprema  bonitate,  fapientia,  potentia :  ut  ipfe 


uteretur :  8c  hujus  a£tualis  cognitionis  rcfpe 
ctu ,  anima  dicitur  tabula  raia.  Quod  dicat 
VirCl.th.  i.hanc  propolitionem ,  Deus  ejl, 
non  effe  per  fe  notam  ,  nec  intellecti  fignifi- 
catione  vocum,  qui  effertur ,  afTcnfum  impe- 
trare,  ficut  hoec  facit ,  Totum  eji  majusfudpar- 
tc,  8c  neminem  rcpertum  iri,  qui  hoc  afferat, 
non  fatis  caute  dicitur :  Nam  xque  notum  eft 
ex  terminis  cognitis,  fi  non  notius,  Deurn  ejfe, 
quam  altcrum  iftud  ;  nam  poftremum  hoc 
notius  efTe  videtur ,  quia  fcnlibus  ejus  vcritas 
eftvicinior:  at  prioris  veritas  intelle£tui  eft 
propior.  Totum  non  effc  majus  Jiid  parte ,  per 
ie  notum  eft ,  quia  fcnfus  id  tcftatur :  at  Deum 
ejfe,  per  fe  notum  cft,  quia  intelle&us  id  tcfta- 
tur :  8c  ficut  vifo  aut  cognito ,  quid  fit  totum, 


in  iis  8c  agnofceretur  8c  laudaretur:  fapientiam 
Dei ,  pulcherrimus  monftrat  rerum  atque 
univerii  ordo,  acporportio :  potentiam,  admi- 
randa  cceli,  terrx ,  rerumque  naturalium  vir- 
tutes  8c  cffcdta :  bomtatem ,  rerum  creatarum 
finis,  utpote  quos  non  fui,  fed  hominis,  caufa 
condidit  optimus  Deus:  unde  vera  Philofophia. 
in  creaturarum  exijientia  Dei  exijientiam ,  ht 
earum  virtutibus  &  ejfeBls  Dei  virtutes  &  ef- 
fecla,  tanquam  in  clarifTimo  fpeculo  ,proponit 
cognojcenda  ac  contemplanda :  quam  Dei,  natu- 
rae  virtutumque  divinarum  ,  in  rebus  creatis 
latentium  ,  ac  Philofophije  nunc  beneficio  pa- 
tentium,  notitiam,  non  poteft  non  fequi  cul- 
tus  amorque  Dei  :  tantum  enim  diligimus, 
quantum  cognofcimus.   An  Deum ,  ita  natu- 


quid  pars ,  ftatim  fcitur ,  totum  effe  majusfud  \  rali  intellecJus  lumine  ex  rebus  creatls  cognofcen- 

farte,  ita  etiam,  intelle<£to  quid  fignificet  hoc  '  dum ,  bene  &  fufficienter  doceat  quce  ha£tenus 

nomen  ,  Deus,  ftatim  habctur  8c  fcitur ,  quod  !  vigct  8c  ubique  regnum  tenet,  ex  Gentilifmo 

Dcus  eji:  Nzm  quid  nVnificat vox,  Deus?  I  tantum  8c  Peripateticifmo  haufta,  ac  noxio 
:ii..j  r~    *_!•„  .      ..••.•  i    .        i  r  n<  -i    r-    i 


illud  ic.  quo  mclius  ac  ma]us  cogitan  non 
poteft.  Athoc  ipfum  fignihcat,  Deum  effe: 
nam  quomodo  vox,  Deus  ,  intellcdtui  fignifi- 
carc  pailit,  id  quod  e(t  Optimum  8c  Maxi- 
mum,  niii  intelligat  intellcctus ,  illud  effe 
quod  pcr  voccm,  De:cs  ,  figniiicatur :  quod  e- 
riim  entitatcm  non  habct  ncc  habcre  intclli- 
gitur ,  nec  bonitatem  ,  ncc  vim  ullam  lubct, 
h.ibcrc  intelligi  potcit. 
VI.  Cognitionem  Dei  objecfivam  probaut, 
toti  raus  cc  microcQfmu ;,  cui  utri- 

quetamclaiafui  vciligia  imprcHit,ut  utrum- 
quc  contcmplanti  nullibi  ivm  occurrat,D*w.' 
ubivis  vidcrc  c!t  cxaminanti,  diviilosillos, 


heterodoxorum  Philofophorum  veneno  in- 
fedta,  fubvanisfubtilitatibus  8c  infrugiferis 
quxitiombus ,  Philofophia  difquiri  poffet  : 
fcd  ab  inftituto  noftro  cit  alienum :  certe  non 
multum  ad  Dci  notitiam  faciunt,  Sophiiticae, 
8c  de  vocibus  tantum  ac  terminis  inititutx, 
non  paucce  in  Philofophia  digladiationes. 
Qitjcquid  fit ,  rcperire  tamcn  eit  in  Philofo- 
phia  modcrna  ac  difputatricc  rationes  non 
contcmnenda". ,  quibus  notitiaDei  naturalis 
objcfti  va  aditruitur. 

Vll.  Thom,isAquinasfumm<efuteparte.  I.' 
(jHa>Jl.  x.  art.  3.  quinquc  argumenta profert, 
1  .cx  partc  motus :  quia  omne  quod  movetur, 

abalio 


VOLUMEN      PRIMUM, 


%h  alio  movetur ;  necefTe  igitur  eft ,  ut  deve- 
niatur  ad  aliquod  prirnum  movens ,  quod  a 
nullo  movetur.Sc  hoc  efTe,omnes  intelligunt, 
Deum.i.  ex  rationc  caufae  efficientis:quia  om- 
ne,  quod  eft,  ab  alio  eft :  neceffe  eft  igitur  per- 
venire  ad  aliquam  caufam  efficientem  pri- 
roam  (nonenim  datur  progreftus  in  infini- 
tum  )  quaj Deus eft:$.ex poffibili  ac  necefla- 

1  rio :  quia  non  omnia ,  quae  funt ,  funt  pofiibi- 
lia,  fed  femper  aliquid  fuit,  quod  fuit  necefla- 
riumiubi  devenietur  tandem  ad  aliquid,quod 
per  fc  eft  neceftarium ,  8c  caufam  neceflitatis 
aliunde  non  habet,fcd  quod  neceftitatis  caufa 
fit  in  aliis ,  eftque  Deus :  4.  ex  gradibus,  qui  in 
rebus  inveniunturiinvenitur  in  rebus  aliquod 
magis&minusbonum,  verum  ,  nobile,  8cc. 

•  Ergoeftetiamaliquid,  quodeftveriffimum, 
optimum,nQbiliflimum,proindeque  maxime 

i  ens,puta  Deus:  f .  ex  gubernatione  rerum,que. 


if 


omnia,  etiam  quse  cogniticme  carent,operan- 
tur  propter  finem ,  ad  quem  tamen  non  cafu, 
fed  ex  intentione  cognofcentis  perveniunt: 
ergo  eft  aliquod  intelligens ,  a  quo  res  natura- 
les  8c  omnes  ad  finem  ordinatur  ac  diriguntur 
qui  eft  D  e  u  s.  Has  rationes  apud  ipfum  Tho- 
mam,  KSummiftas>  ejus  commentatores,  pro- 
lixius  didu&as  videre  eft.  Quiplures  defi- 
derat,  adeat  Mar.  Merfen.  in  Genejzn,ubi  cap.  i~ 
art.  2.  probat  argumentis  3^.  notitiamDei 
naturalem,  8c  Campanellam ,  integro  libro, 
quem  vocat  ^Atheifmum  triumphatum.  Et  Dei 
notitiam  infitam ,  ex  Dei  idea  per  creationem 
nobis  indita ,  tanquam  nota  artificis  operi  fuo 
impreffa  ,  fubtilitijjime  probat  Renatus  Des- 
Cartes ,  infua  prima  Philofophia ,  meditatione 
tertia ,  8c  refponf  fubjundtis  adverfus  vari» 
contra  eam  objetliones. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
Q^xj    A    R    t    A, 
/  D  E 

PRGPRIO- 

Thesis     I. 


TNter  Prxdicabilia  (  quae  fic  vulgo  vocan- 
-*-  tur)  recenferi  folet  8c  Proprium,  de  quo  dif- 
putationem  impraefentiarum  inftituere 
eft  animus  j  ac  ne  vocis  ambiguitate  detinea- 
mur,  eam  primum  removebimus,  ac  tum 
ipfius  Proprii  naturam  penitius  inquiremus. 
Proprium ,  ut  notat  Porphyrius  infud  Introdu- 
Bionecap.  4.  &  tAriftoteles  5.  Topic.cap.  1. 
dicitur  quatuor  modis :  1 .  quod  convenit  foli 
alicui  fpeciei,  fednon  omnibusejusindivi- 
duis.2.quod  convenit  omnialicujusfpeciei 
individuo ,  fed  non  foli  ifti  fpeciei  3 .  quod' 
convenitfoli  fpeciei  alicui  8comni  ejus  indi- 
viduo  ,  fed  non  femper.  4.  quod  convenit 
folifpeciei,  8comni  ejusindividuo,  8cfem- 
per :  8c  hoc  noftrae  eft  confiderationis.  Ve- 
rum  iftud  quartQ  rnodo  proprium   non  uno 


etiammododicitur  :  Nam  vel  &-indetermt- 
natum  ,  vel  determinatum  :  illud  eft  ,  vel 
tranfcendens ,  quo  fenfu  bonum  dicitur  pro- 
pria  paflio  entis,  vel  pradicamentale, quod  toti 
alicui  Categorise  convenit,  ut  non  efTe  in  fub- 
jefto  fubftantiae  ,  aequale  efTe  vel  inaequale 
quantitati,  8cc.  neutrumhuc  fpedtat,  quia 
non  certae  alicui  rerum  fpeciei ,  fed,  vel  rc- 
bus  univerfis ,  velpluribus  rerum  fpeciebus 
unaclafTe  categorica  contentis,convenit :  hoc 
ver6  proprium ,  fcilicet  determinatum  ,  eft 
hujus  loci,  quod  certae  rerum  fpeciei  con- 
venit,  eiquevel  infimae,  vel  fubalternae :  8c 
quia  fpecies  fubalterna  eadem  eft  cum  genere 
fubalterno,  eoque  etiam  nominevenit,  fa- 
clum  eft ,  ut  Proprium  ei  competens  diclrum 
fit genericitmj  quod  convcnit  ipeciei  infimae 
C  ""<  ftecifo 


"ll 


DisfutAt.  ex  Puilosophia  Select, 


fpeciftcum  t  fpeciatim  vocari  foiet :  de  utroque 
hoc  tcnendum  eft ,  quod  gencricum  cum  ge- 
nere,  non  cum  fpecie  infima,  fpecificum  cum 
fpecie ,  noncum  individuis,  conferri  debeat : 
propria  enim  fic  dicuntur  femper  ratione 
fubjecti  proximi  8c  immediati. 

II.  Proprv.im  quarto  modo,  determinatum, 
five  genericum ,  iive  fpecificum ,'  defnitur  ab 
Ariftot.  I.  i .  Topic.  c.  f.t.  f.  quod  non  declarat 
qiiidditattm ,  &  tamen  foli  rei  inefi  &  cum  ea 
reciprocatur.  Non  declarat  Proprium  rei  five 
fubjeBi  quidditatem ,  quia  nec  effentia  eft  ejus, 
ut  fpecies,  nec  pars  eflentise,  ut  genus  8c  diffe- 
rentia ;  &  tamen  foli  inesl  &  cv.m  re  reciproca- 
tur  ,  quia  non  contingentcr  ied  neceifario 
ineft  j  cifentiam  enim  fubjecti ,  quam  non 
conftituit ,  immediate  tamcn  confequitur  ac 
concomitatur :  reciprocatio  hic  intelligiturin 
cafu  re&o;  efteniminGra:co  Ariftot.  textu 
iltliKctTiinpptlTzq:  at  (LSUy.xwpqJict  diftinguitur 
ab  illareciprocatione ,  qusc  dicitur  utltfpoQv, 


feparari  ab  tis  pojjtnt ,  Jic  ut  nec  propriumjiiie 
fubjetlo  ,  nec  fabjetlum  Jtne  proprio  ,  exijtere 
queat.  Ratio  noftrce  affertionis  hxc  eft.  Qiue 
f e  habent  ut  caufa  emanativa  8c  efTectum ,  ea 
non  poifunt ,  vel  ad  momentum  temporis ,  £ 
fe  invicem  feparari ,  ne  quidem  per  omnipo- 
tentiam  divinam :  at  fubjedtum  8c  proprietas 
quarto  modo  habent  fe  ut  caufa  emanati va  8c 
effe&um.  Ergo ,  8cc.  Prob.  major.  Quj-q  fe 
mutuo  ponunt  &  tollunt ,  ut  uno  poiito  alte- 
rumponatur8cfublatotollatur,  ea  non  pof- 
funt  a  fe  invicem  feparari ,  ne  quidem  virtute 
divina:  at  caufa  emanativa  8c  effe&um  fe  mu- 
tuo  ponunt  8c  tollunt :  quod  probo  ,  quia  cau- 
fa  eminativa  fua  exiftentiacaufat ,  ita  ut ,  qui 
ponit  eam  exiftere ,  jam  ponat  cam  caufan- 
tem ;  at  caufare  non  poreft  niii  iit  caufaturri  ; 
ergo  actu  ponitur  caufatum ,  pofita  exiftentia 
caufe  emanativae:  confcquenter  fe  mutuo  po- 
nunt:Caufam  vero  emanativam  caufare  fua 
exiftentia,  inde  liquet,quia  in  eo  diftinguitur 


habetque  locum  in  relatis,  quodhxcfiatin  abactiva,  quod  hxc  prxter  exiftentiam  di 
cafu  obliquo ,  dicuntur  enim  relata  aliorum  j  ftinctam  habeat  caufalitatem  ,  actionem  fcil. 
in  genitivo,  aut  alio  cafu  ad  aliud  referri ;  at  |  illius  vero  caufalitas  fit  ipfa  caufx  exiftentia. 
iftajqusc  hic  locum  habet ,  itemque  in  difTe-    Si  ergoDeus  confervare  poftit  caufam  emana- 


rentia  8c  definitione ,  quae  cum  fubjeclo  reci 
procantur,in  cafu  fit  recto.  Propria  iic  definita 
&  explicata ,  duum  vulgo  ftatuunturgwenwz  • 


tivam  ut  effedtiim  feparetur,  jam  confervabit 
caufam  non  caufam,  quod  eft  contradicens,  8c 
Deo  indignum:  ex  hypothefi  enim  quod  effe- 


quedam  immediate  dependent  8c  emanant  ab  !  etum feparetur,non  erit  caufa,  cum  caufa  non 


eifentia  fubjc&i,qucedam  exiftunt  in  fubje&o 
mediante  causa  externa:  pofterioraex  hypo- 
theii  tantumpropriafunt,  eaquenunctcm- 
poris  miifafaciemus ;  Prioris  generis  propria 
dupliciter  poifunt  fpectari,  vel  ratione  fubje- 
cli  in  in  quo  funt ,  vel  ratione  fubjecli  in  quo 
non  funt >  undc  gemina  oritur  quxftio ,  difH- 


iit  caufa  a£tu,niii  caufet  8c  effedtum  producar, 
effectumque  ponatur,  ii  non  in  eife,  faltem  in 
iieri ;  ex  hypotheii  vero,  quod  Deus  eam  con- 
fervet  in  exiftentia  feu  exiftentem,  caufa  erit, 
cum  exiftere  non  poifit  nifi  iit  caufa,  quia 
cxiftentia  eft  ejus  caufalitas ,  8c  qui  ponit  cau- 
fam  emanativam  exiftere,  ponit  eam  caufare 


cihs  utraque  :  fi  proprium  conferatur  cum  !  itaque  fi  Deus  confervare  pofTitfubje&um, 
fubjecto  in  quo  eft.qucmtur,  utrum  ab  eopcjjit  \  quod  fe  habet  ut  caufa  emanativa ,  feparata 
feparari?  ii  conferatur  cum  fubje&o,  inquo'  proprietate ,  quae  fe  habct  ut  cftecrum  ,  quod 
■oneft,  quatritur,  utrnma]:erifubjec~to,hiquo  immediate  emanat,  jam  poterit  confervare 
rton  eft,jpecie  dinjerfo,  commumcari  poff:  ?  caufam  emananativam  iine  effectu,  id  cft,  co- 

111.  Quxftio  prior ,  An  proprhan  a  fubje-    fervabit  caufam  non  caufam,  quod  cft  contra- 
ffo  Juo  Jeparari pcjfit  ?  dupliciter  poteft  intcl-    dicTorium  :  at  contradi&oriaDcusfacere  non 


ligi  ;autde feprtrationtreali,  aut  dc  mentali 
De   utraquc  cliuindle  cft    pronuncianJum. 


poteft.  Quod  vero  fubjedtum  8c  proprietas  ita 
fe  habcant,  ut  caufa  emanativa  8c  cffedtum 


'  m  rcalcm,  dicimus,  '  (quxeratMinor  principalis  fyllogifmi )  fcu 

propriaitaimmeii  t  ',:  fnis  jubjcttis,  J  quod  proprietas  ita  immediate  rluatafubjc- 

;/;  nuUa  virtnte ,  necnaturali  iiecjupernatarali, ''  iii  eifcntia,  ut  ab  ea  emanet,  id  cit ,  exiftentia 

fubjecli 


lubje&ipofidt,  firte  ulla  alia  caufalitate,  po- 
ratur,  dubitari  non  poteft ;  aut ,  fi  quis  dubi- 
tct,  is  aliquam  a&ionem ,  ceu  mediam  caufa- 
litatem  ab  exiftcntia  fubje&i  diftin&am,  pro- 
fcrat ,  qua  proprium  a  fubjecto  producatur. 
Quomodo  ergo  Dcus  confervans  effentiam 
Sc  exiftentiam  fuDJe&i,  v.  c.  animxrationalis 
aut  corporis,  feparare  poteft  proprietates,rifi- 
bilitatem  aut  quantitatem  ■>  cum  eo  ipfo  actu, 
quo    effentiam  fubjecti  atque  exiftentiam 
confervat ,  etiam  confervet  proprietates ,  eo 
quod  ipfa  fubjecli  effentia  atque  exiftentia  fit 
proprietatum  produ£tio;Unde,qui  effentiam 
atque  exiftcntiam  fubjedti  ponit,  jam  ipfas 
ponit  proprietates  productas  j  qui  pofterius 
fcparat  ae  tollit,  nempe  proprietates ,  &.  prius 
tollat,  fc.  fubjectum,  neceffe  eft ,  cum  pofitio 
fubjecti  in  exiftentia  fit ,  pofitio  quoque  pro- 
^rietatum  in  exiftentia :  exiftentia  enim  fulv 
je£ti  eft  cxiftentia  propriorum,  ita  ut  nihil 
intercedat  medium:nam  fi  aliquid  intercede- 
ret  medium,  jam  propria  non  emanarent,  fed 
actione  tranfeunte  fierent  :  Non  potcft  ergo 
Deusfacere,  utexiftatfubjectum ,  non  exi- 
ftente  proprietate,  aut  cor.tra ,  nifi  poffit  face- 
re,  ut  idem  fimul  exiftat  8c  non  exiftat  ;  ergo 
propria  nulla  ratione  aut  virtute,  nec  naturali 
nec  fupernaturali,  feparari  poffunt;  quod  erat 
■demonftrandum, 

IV.  Quod  attinet  ad  feparationem  men- 
talem  cum  qussritur ,  uiram  hoc  modo  faltem 


f  MU13  u.  i  j 

falfitati  obnoxia  eft,  compofita  falfa  eft  ac  fal- 
lit ,  quando  feparat  ea  qux  conjttncta  funt :  ft 
quis  Petrum,qui  pater  eft,concipiat,non  con- 
ceptii  paternitate ,  paternitatem  a  Petro  fcpa- 
rat  fimpliciter ,  necfalfum  committit  :  at  fi 
quis  Petrum,  qui  pater  eft,  concipiat ,  negata, 
paternitate  de  eo ,  is  eam  feparat  a  Petro  fepa- 
ratione  compofita  ac  falfum  committit :  Pro- 
pria  non  pojfuntfeparari  afubjeBvs  fuit  fepara- 
tione  mentis  compofitd  :  nam  qui  conciperet 
animamrationalem  8c  rifibilitatem ,  uthanc 
de  illa  neget ,  animae  rationalis  exiftentiam 
ponat ,  rifibilitatis  exiftentiam  tollat :  is  con- 
ciperet  contradictoria,  quia  conciperet  fimul 
exiftere  animam  rationalem  8c  non  exiftere, 
item  rifibilitatem  exiftere,  8c  non  exiftere: 
quia  exiftentia  unius  eft  exiftentia  alterius : 
fic  qui  conciperet  corpus  negata  quantitate, 
is  conciperet  corpus  effe  8c  non  effc,  quanti- 
tatem  cffe  8c  non  effe  :  quia  enim  fe  mutuo 
ponuntactollunt,  nonpoteftunum  concipi 
exiftere ,  ut  alterum  exiftere  negetur :  ^cd  vel 
utrumque  exiftere ,  vel  neutrum  effe ,  conci- 
piendum  eft :  quod  autem  fe  mutuo  ponant 
8c  tollant,  th.  praeced.  demonftratum  eft ,  non 
tantum  de  iis,  fed  de  omnifubje£to8cpro- 
prio ,  quia  omne  fubjectum  8c  proprium  fe 
habent  ut  caufa  emanativa  8c  effectum :  fed 
an  faltem  feparari  pojfunt  feparatione  mentis 
fmplici  ?  Hic  diftinete  iterum  eft  agendum. 
V.  Quod  fpectat  feparationem  naentis  Jtm- 


fropria  a  fubjeBofuofepararipoJfwt  ?  ad  id  re-  plicem  ,  an  ed  fubjeBum  &  proprium  fepararl 
fpondend*um  cft  cum  diftinetione.  Separatiol  pojfit?  hjecquaeftiodupliciterintelligi  poteft: 
enimmentalis  (  quam  alii  vocant  intellectus  \  I.  An  fubjeBum  pojjit  concipinon  conceptdpro- 
abftra£tionem)duplex  eft:  VLmfimplex  ,(vu\go  sprietate  ?  2.  ^An  proprietas  pojftt  concipi  non 

1    A  ._.  _  _TY*  _    _.  */*         *       \       1 .  _•*.        •  i  _--«____/"_.  7_"_  Cf.  _    _3      _.__._____i     _J.._A_    1  _->. « _-^- --.      W«  X4*-_--k«*ii  «*_4- 


zb{ira.d:io  pr/eci/ionis,)  altera  compojtta  ( vulgo 
abftra<ftio  negationis  )  illa  refpicit  fimplicem 
mentis  operationem ,  hxc  complexam  :  cum 
intellectus,  ex  iis/qux  conjunctafunt,  unum 
apprehendit,  relictis cxteris ,  id eft ,  nonap- 
prehenfis ,  vocatur  hasc  mentis  a£tio ,  fcpa 


concepto  fubjeBo?  qux  duo  longe  differunt. 
Prim  ajfirmamus ,  pofterius  negamus:  utrum- 
que  explicamus  8c  probamus.  Quod  prius 
eftnatura,  poteftconcipifineac"hiali  conce- 
ptu  pofterioris ,  cum  in  illius  conceptu  pofte- 
rius  non  includatur ,  itaque  pofterius  poteft 


ratio  vel  abftradtio  fimplex :  cum  intellectus,  intelledu  feparari  apriori ,  quia  poteft  intel- 
ex  iis ,  quae  conjundta  funt,  duo  vcl  plura  lectus  cogitare  prius ,  non  cogitando  aclu  de 
apprehendit  ,  alterumquc  de  altero  negat,  pofteriori:atfubjecl:umnaturapriuseft,quia 
unum  ab  alio  feparat  ac  dividit,  (negatio  c-  j  caufa  :  proprium  pofterius,  quia  effeclum. 
nimdivifioeft^utafrirmatioconjundtio)  ifta  |  Erg6  poteft  iubjec~tum  intelligi  noo  intel- 
mentisadtio  dicitur  feparatio  vel  abftradtio  leda  proprietate  :  At  proprietas  intelligi 
-«ompofita  :  feparatio  mentis  fimplex  nulli    aut  concipi  nequit ,  non  intellecto  aut  non 

C  a  coa- 


20  DisputAt.  exPht 

concepto  fubjecto,  fc  fuo ,  cum  quo  recipro- 
catur ;  8c  ratio  eft,  quiafubjetftum  cantinetur 
indefinitioneproprii,  acproinde  fubjectum 
eft  de  effentia  proprii ,  ii  ergo  proprium  con-  j 
cipi  poifit  non  concepto  fubjedto,  res  concipi  j 
poterit ,  non  concepta  effentia  rei ,  quod  eft 
abfurdum  :  itaque  rifibile  concipi  nequit  niii 
concepto  homine ,  quantitas  intelligi  nequit 
niii  intellecta  materia,  iimitas  cogitari  ne- 
quit  niii  cogitato  nafo :  at  homo,  corpus ,  na- 
fus,  intelligi  poifunt,  non  intelle£tis  ,  riiibili, 
quantitate,iimitate:  hic  enim  nulla  eft  contra- 
dictio  ;  atcontradictioeftfimitatemcogitari 
non  cogitato  nafo ,  aut  quodlibet  proprium 
concipere  non  concepto  fubjedto:  nam  ut  na- 
fusfimitatis ,  itaquodlibetfubjectum  proprii 
fui  definitionem&eifentiam  ingrediturmam 
dicunturdcfeinvicem  in  fecundo  modo  di- 
cendiperfe,  tefte velipfo  Ariitotelel.  i.Po- 
fler.  c.  4.  t.  5 1 .  At  coutradictio  eft ,  rem  defi- 
nitam  concipere  non  concepti  deiinitione, 
ejufqucpartibus,  v.  c.  hominem  concipere 
non  concepto  animaliaut  rationali:idenim 
cftconcipere  hominem  nonhominem.  Ergo 
ii  fubjectum  iit  dc  definitione  proprii,  im.pof- 
fibile  etiam  eft  concipere  proprium  non  con- 
cepto  fubjecto  :  effet  enim  concipere  pro- 
priumnonproprium.  Sidicas,  nullum  fore 
difcrimen  inter  proprium  8c  differentiam  ef- 
fentialem  ac  fpecificam ,  ii  hxcfententiaiit 
vera ,  quia  ut  differentia  talis  non  poteft  con- 
cipi  non  concepto  fubjecto ,  de  quo  dicitur 
(quod  conftituit  ac  fpecifice  diftinguit )  ita  8c 
proprium  :  Refpondeo ,  difcrimen  illud  ad- 
nuc  fupercife ,  quod  fubjectum  concipi  poffit 
non  concepta  proprietate ,  ut  homo  non  con- 
ceptariiibilitate,  at  non  poteft  concipi  non 
conceptafua  differentia  eifentiali8cfpecifica 
(quain  certa  fpccic  collocatur,  Scabomni 
aliafpecie  diftinguitur)  ut  homo  non  poteft 
intelligi  non  intellccta'  rationalitate ;  Sccau- 
fa  eft  ,  quia  diiferenti.e  cifentiales  conve- 
niunt  rcbus  in  primo  mododiccndi  perfe^at 
propiictatcs  in  iecundo ,  ut ex  Ariftotcle fta- 
timdiximus. 

lAliera  yuflio  de  Propriopropofita  eji ,  re- 


LOSOPtflA  Select. 

fpectufubjecV ,  in  quo  non  eji :  ac  quseritur ',  an 

aheri  fpecie  diverfo ,  m  quo  non  eft ,  communi- 

caripojjit?  Refpondeo,  plahenon  poffe,  ne 

quidem  perpotentiam  divinam,  idqueob  ra- 

tionem  thef.  3 .  atfignatam :  quod  probo.     Si 

propria  emanent  ab  eifentia  fubjeeti ,  ita  ut  fe 

mutud  ponant ,  ergo  ii  proprietas  poni  poifit 

in  alio  fubjecto ,  etiam  fubjectum  ipfumpro- 

prietatis  in  alio  fubjecto  poni  debet:fiv.c. 

quantitas  poifit  communicari  fpiritui,  ipfa 

corporeitas  feu  eife  corpus  fubjectum  quanti- 

tatis ,  fpiritui  communicari  debet  :  quia  ex 

arctiifima  connexione ,  quoeeft  intercauiam 

emanativam  8c  effectum  ,  non  potelt  fieri ,  ut 

alibi  iit  proprietas  ,  v.  c.  quantitas ,  quae  eil 

effectum ,  8c  alibi ,  ac  non  ibidem  ,  fubje- 

ftum,  v.  c.  corpus,  quod  eft  caufa  emanati  va ; 

ita  ut,  qui  dicunt  proprietatem  communicari 

fubjecto  fpecie  diverfo ,  dicant  proprietatem 

non  proprietatem  ,  quae  eft  contradictio  ; 

quam  iic  oftendo.Omne  quod  communicatur 

eftcommune:  quod  commune  eft,  proprio 

contradiftinguitur ;  contradiftinctum  autem 

fui  contradiitindti  negationem  includit,  8c  fic 

communicarivelcommune  eife,  dici  nihil 

poteft,  niii  prius  dicatur  non  proprium  :  cgo 

ii  proprietas  hirjus  fubjecti  communicatur 

illi  fubjecto  fpecie  diverfo,  eft  proprietas  non 

proprietas  i  proprietas ,  quia  emanat  ab  hoc 

fubjecto ;  non  proprietas ,  quia  communica- 

tur  alteri  :  quae  eft  contradictio   manifefta.  , 

Proprium  Sccommune  eife  oppofita,  negari 

nequit :  oppofita  includere  negationem  mu- 

tuam,  extra  omne  eft  dubium :  jam  argumen- 

tor  ad  hominem.  Nullum  proprium  eft  com* 

mune,  quia  iunt  oppoiita  :  major  hxceftex 

conceifis:  quoddam  proprium  eit  commune : 

minoreftexhypotheii  adverfae  partis:  Ergo 

quoddam  proprium  non  eft  proprium  ,  qu.e 

eft  contradictio  inadjedto:  videant  ergo  ad» 

verfarii,quomodo  Deum  8c  fe  a  contradi£tio- 

ne  liberent ,  qui  affirmativam  hujus  quxitio- 

nis  tuentur.  Plura  argumenta,  quia  8c  tempo- 

ris  8c  chartac  anguftia  adferre  vetat ,  alias  for- 

taffc  perfcqucmur. 


Difpiar 


VOLUMEN     P  R  I  M  U  M# 


M 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arura 
Q_  u     i    n    t    A, 


D  E 


R  E  L  A  T  I  O  N  E 


T  H   E   S   I  S      I. 


DE  Relationibus  tamutilis  eft  do&rina, 
ut  nullafere  lit  per  univerfam  Philofo- 
phiam  ,  quae  ei  anteponi  poffit :  fed  e- 
xiim  tam  mifere  ac  fcede  a  Scholafticis  ac 
tantoterminorum8cvocum  barbararum  in- 
volucro  pertractata  eft ,  ut  fi  quid  fit  horri- 
dum  atque  intricatum  ,  nihil  tamen  hac  do- 
ctrina  horridius  atqueintricatiusreperiatur, 
atque  vel  Delio  natatore ,  vel  Oedipo  aliquo 
fit  opus  ad  eam  aflequendam  :  praetcea  tam 
multa  difputantur  de  Relatione  vana  atque 
inania,  utqui  contemplandis  iis  operamac 
tempus  locat,  nec  temporis  nec  operse  pre- 
tium  ferat  :  ne  dicam  nunc,  periculofas  in 
fideconfequentias,  exhac  docTrina  non  fa- 
tis  prudenter  ac  dextre  tradita ,  a  multis  edu- 
ci  j  quare  non  male  necinutiliter  egerimus, 
ii  relationum  doftrinam  ac  relatorum  natu- 
ram  perfpicue  breviterque  expofuerimus,  er- 
roribus  obiter  notatis ,  acpnefertim  iis,  qui 
aliorum  in  rebusaliiserrorumfuntfontesac 
caufje. 

1 1.  Relatio  nihil  eft  ,  quam  %i<ns  unius  ad 
aliud:  quss  yjny  iitam  habent ,  dicuntur  tos 
atji  %,  quah dicas,  ut  id  exprimunt  nonnulli 
barbare  quidem  fed  iignificanter,qux  funt  ad 
aliquid:  Latini  relata  vocant ,  quia  referuntur 
ad  aliud  :  Relata  ab  Ariftotele  iic  definiuntur, 
cap.  7.  Categ.  text.  1.  &&$  2tj  tu.  toicwtu.  At- 

yiTW  »  *cm  cuirx,  u.7ng  c^jt,eTtpat  eiiaf  \iyt~nx4, 
jj1  oymdv  ct^ac,  tz&s  'ite&v.  quod  ita  vertit 
Pacius  ;  Ad  aVquod  ea  dicuntur ,  quacunque, 
idquodfunt  x  aliornm  effe  dicvmtur,  njelquocun- 
que  alio  modo  ad  alini  referuntur.  Quando 
Rclata  dicuntur  eile  aliorum,  primoiignifi- 
catur  relationem  non  coniiitere  nifi,  inter 


duo,  fecundo  relata  referri  ad  aliud  incafix 
genitivo:  quando  idditm',vel  quovis  alio  modo» 
indicatur,non  tantum  hoc  fed  etiam  alio  cafu 
quocunque,relata  ad  aliud  referri:  fed  prsefer- 
tim  notari  debent  voces  iftse ,  oW  cu/tu ,  ctm^ 
IWf,  ideft,  qujequatenusfunt,  hoc  quodfunt% 
atque  ea  ipfa  voce.qua  nuncupantur,dicuntur 
efTe  aliorum  :  fic,  ut  unum  proferamus  exem- 
plum,  Pater  relatum  eft,  non  quia  dicitur  filii 
autor,  caufa ,  aut  aliud  tale ,  fed  quia  &  qua- 
tenus  dicitur  illius  pater:atquaedicuntura- 
liorum,  non  tamen  hoc  quod  funt,  relata  non 
funt :  ita  v.  c.  csecitas  dicitur  vifus ,  non  a-m^ 
i&,  non  hoc  quodeft,  non  vifus  caecitas,fed  pri- 
vatio,  ideoque  nec  relatum  eft. 

III.  ln  omni  relatione  duo  requiruntur 
tam  neceiTarid,ut  fine  iis  Relatio  non  £\t,fub- 
jettum  8c  terminus  ;  quod  vel  ipfa  relationis 
definitioevincit:  Relatio  enim  eft  habitudo 
unius  ad  aliud:  unum^  iftud  eft,fubj eclum,aliud 
terminus.  S'ibje£tum  eft  illud  quod  refertur  , 
terminus  illud ad ' qnodrefertur  fubje&um :  fub- 
jedtum  eft  res  abfoluta  ut  8c  terminus  :  fed 
quando  fubjetvum  confideratur  cum  refpetltt 
i//oadaliud,  vocatur  relatum ;  cum  terminur 
confideratur  cum  refpeclu  illo  quo  ad  fe  refer- 
turfubjc&um,  8c  contra  ipfum  refertur  ad 
fubje&um,  vocatur  correlatum  :  undevulgo 
dQtmiuwt,  fubjetrum  eft  cui  relatio  inhjeret ':  ter- 
minus ,  cum  quofubjetlum  in.reUtione  compara- 
tur  :  8c  hinc  orta  eft  diftin£tioilIainepta8c 
infulfa  int^r  ejfe in.&  ejfe  ad ,  qua  omnes  fere- 
Scholaftici  uti  folent,que,  non  tantum  ob  ver- 
borum  barbariem  fedScobfententirevitium 
repudianda  eft:nam  tI  ejfe  in  potuiiTent  lati- 
nius  dixifTe,  inefle,  £c  to  ejfead7  refevriad 

C  3  aliud; 


DisputAt.  exPhilosophiA  Select, 


unius  relationis  fubjectum ,  id  eft  alterius  ter- 
minus.  Qujsri  hic  folet ,  anpraterfubjellum 
&  terminum  requiratur  m  relatione  ftmdamen- 
tum'i Fundame?itum vero vocant ,  quo mediaute 
relatio  infubjeBo  oritur  atque  exiftit.  Refpon- 
dfc7#«/inaliquibus  relationibus ,  in  aliisnon 
item,  hoc  requiri :  funt  enim  duum  generum 


±1 

aUud :  deinde  tb  effe  Hivocant  id ,  quo  relatio- 
nes  more  cacterorum  accidentium  inhaerent 
fubje&o ,  T9  effe  ad ,  id ,  quo  relatio  terminum 
refpicit :  at  vero  relationes  totx  coniiftunt  in 
refpcctu  8c  in  ordine ad  aiiud  ,  nec  quicquam 
aliud  involvunt  in  eflentia  fuapraeter  refpe- 
aumadterminum:  quarc  inepte   diciturac 

fils6,relationesmoreaccidentiumceterorum  j  relationes,  quxdam  infubjedto  proveniunt, 
inefli  fubie&is  ,  cumfubje£to  tantummodo  (  pofito  folo  termino  in  exiflentia,  nullaque 
attribuantunvocesquipperelativxnonfigni- 1  caufaalia  requifita,  fic  in  ovo  oritur  relatio 
ficant  aliquid,  quod  fub')ccto  proprie  ac  per  fe  fimilitudinis,  pofito  quod  alterum  ovuni  exi- 
ineft ,  fedtantum  declarant ,  quomodo  iubje- !  ftat  eadem  qualitate  prgeditum,nec  quicquam 
£tumfehabeatadterminum:  nequeenimPa-  aliud  requiritur:  funt  aliae  qusedam  relatio- 
terfignificat  aliquid,  quodhumanae  natursej  nes,  qusenonoriunturinfubjedto,  pofkofolo 
proprie&perfeinfit,  fed  quomodo  ille,  quij  termino,  fedrequirunt  infuperaliudinfub- 
iic  dicitur ,  fe  habcat  ad  filium.  jecto  atque  in  termino ,  quo  mediante  prove- 

IV.  Utin  omni  relatione  neceflario  duo ;  niant,  utfunt  v.  c.  dominium8cfervitus:hoc, 
referuntur ,  ita  omnis  relatiogemina  eft ,  unde ;  quod  requiritur ,  vocatur  fundamentum :  8c 
vulgo  dicuntur  relata  Sttlt^pi^t^,  hoc  eft ,  in-  \  requiritur  non  tantum  in  fubjccto ,  fed  8c  in 
ter  ie  reciprocari ,  feu,  ad  fe  invicem  ultro  ci 


troque  referri ,  adeo  ut  utrumque  dicatur  eiTe 
alterius,  8cutrumque  relatorum  fuapropria 
rclatione  referatur  ad  altcrum  :  itaque  errant 
illi ,  qui  una  eademque  relatione  volunt  u- 
trumque  relatorum  ad  alterumreferri :  hoc 
enim J  alfiflimum  eft :  nam  rclationis  eflentia 
in  eo  fita  eft  ,  quod  quippiam  ad  aliud  aliquo 
modo  fe  habeat :  cv  rJ  gt&;  J<  *ut  'iyj*  '■  atqui 
pater  non  eodem  modo  fe  habet  ad  filium, 
quo  filius  ad  patrem:  ergo  non  eadem  eft  rela- 
tio,quareferuntur  ad  fe  inviccm:atque  ex  hif- 
ce  ultro  fequitur ,  omnia  relata  efle  mutua ,  8c 
nullas  dari  relationcs  non  mutuas :  quod  vero 
quozdam  rclata  dicantur  non  mutua ,  indecft, 


termino:  terminusenimuniusrelationis  efl 
fubjectum  alterius :  imo ,  quiaterminus,  ideo 
fubjectum  cft  :  itaque  indiget  fundamento 
non  folum  ,  qua  oppofitae  relationis  eft  fubje- 
ctum,  fed  £c  quaterminus :  atquc  hinc  videre 
eft  communem  fcre  errorem ,  quo  omnibus 
relationibus  promifcue  fundamentum  tri- 
buunt  Metaphyfici  ac  Logici:at  vcroquod- 
nam  eft  fundamentum,  diftinctum  afubjecto, 
uteflcillisccnfetur,  relationis,  qua  velduae 
horx  aut  lineas  sequales ,  duo  colores  aut  figu- 
rxiimiles  dicuntur?  quodnam  cft  fundamen- 
tum  earum  rclationum ,  quseDeo,  velquse 
duabus  fubftantiis  ejufdem  generis  aut  fpcciei 
immediate  tribuuntur?  profedto  fi  quaedam 


]uodob  vocabulorfiinopiam  geminatio  non|  rclationcs  mancnt  quafide  cflentia  fubjcdti, 
appareat,  ncc  inrclatisnec  in  rclationibus:!  termino  pofito  ,  quidopuseft  fundamento? 
itaque  quxcunq,  relata non  mutua  dicuntur,  I  Fruftra  fit  per  plura,  quod  poteft  fieri  pcr  pau- 
neminetenustantum,  nonrcipfafic  dicun-j  ciora.:crsoFatfum  cfinomnirelatione  requiri 
tur:  ncquc  aliud  colligi  poteft  ex  Ariftotele,  \  fundamcntum  diverjum  afubjcclo  &termino. 
quamrclationesaliquasnonmutuasvidcriob        VI.  Non  fubiiftit  hiccommunis  Philofb 


bulorum  dcfcctum  :  qua  caufa  Arifoteles 
isjubct  capite  citato  o*oua.-ro7n>itiv :  videa- 
tvucap.  - 

V.  Inmutua  relatorum  nc  rclationum  ha- 
bitudinc,  quodinuna  rclationc  rclatum  cft, 


phantiumerror,fedprogrcfliis  cft  ulterius:qui 
m  omni  rclatione  fundamcntum  cxiguntdi- 
ftinctum ,  ut  funt  fubtilcs  diftingucndi  artifi- 
ccs,  diltinguuntinter  jfaw^/iw^w/ww  &  ratio- 
nemfundandi.  Fundamentum  vocant,  quaii 


id  in  altcra  icmpcr  eft  correlatum ,  8c  contra:  caufam  relationis :  rationem  funclandi ,  cjus 
cc  ut  rclatum  fc  habctad  corrclatum  ,  ita  fub-  !  quafi  caufil  itatcm, fc.  paternitatisfundamen- 
jcdtum  fc  habct  ad  tcrminurn;  ltaquc  quod  cft  [  tum  illis  cft  pctcftas  gcncrandi:  ratio  fundan- 

di  ipfa 


VOLUM.EN     P  R  I  M  U  M. 


di  ipfa  generatio  :  verum  enimvero  ifta  fig- 
menta  funt  citra  neceflitatem  excogitata. 
Fundamentum  definitur,  id  quo  mediante 
relatio  fubjecto  competit:ideoque  pofito  fun- 
damento,  cum  eft ,  neceffario  ponitur  relatio: 
itaque  fundamentum  Jlne  ratione  fundandi , 
quam  vocant ,  nefundamentum  quidemfuerit :  ■ 
eo  enim  tantum  pofito ,  non  pofita  ratione  1 
fundandi,relationondumponiturexillorum  llia,  nec  quicquam  perfeetionis  addant  fub- 
fententia  :  noneftergoidfundamentum  vo-  ljecl:o,  videnturprorfuseffenihihfedrefpon- 
candum ,  quod  illi  vocant ;  fed  ipfa  ratio  ftin-  |  demus  id  non  fequi ,  neque  eas  ejfe  nihil:  nam 
dandi,  eft  fundamentum  relationis:/?<M?/rW  jlicetfubje&umnonperficiantutforme.  abfo- 
illa,  quam  fundamentum  illi  vocant ,  fortafTe  j  lutae,referunt  tamen  fubjeclum  ad  aliud:quod 


Jrelationes  videantar  perficcre  fubje&um  , 
hoc  fit  ob  fundamcntum ,  aut  formam  ali  ■ 
quam  ac  perfe&ionem  abfolutam  ,  quse  fimul 
cum  relatione  ex  fundamento  oritur ,  ac  rela- 
tionem  comitatur :  at  nihil  eft,  quod  perfe- 
dHorem  aut  beatiorem  poffit  emcere  Deum 
acceffu  fuo. 

VIII.  Sed  fl  relationes  non  fint  entia  rea- 


vocari  poffit  conditio  fnie  qua  non :  at  funda 
mentum,  nec  dici,  nec  efle  poteft. 

VII.  Atque  haec  nobis  efle  videtur genui 


non  eft  omnino  nihil :  fi  relationes  eflent  pu- 
rumnihil,  nonpoflentinterfe  diftingui  :  at 
difringuuntur ,  quiaaliterfe  habet  pater  ad 


narelationis  ac  relatorum  explicatio :  unum   filiumquamdominusadfervum:qui  putant 
adhuc  reftat  paulo  ulterius  inquirendum,   hoc  difcrimen  oriri  afundamento,  illi  pri- 


quod,  ad  relationis  ac  relatorum  naturam  co 
gnofcendam  penitiffime  ,  multumfacit.  fc. 
Quidfint  relationes  ?  utrumjint  ens  reale  an  ni- 
hil  ?  Refpondemus,  relationes,  qua  relationes, 
nec  efje  ens  reale ,  nec  nihil.  Quod  non  Jint  ens 
reale,  inde  probatur,  quod  cum  fubjedo ,  cui 
adduntur,non  faciant  veram  compofitionem, 
nec  ortu  fuo  aut  receflu  ullam  faciant  in  fub- 
jecto  mutationem :  nulla*certe  eft  compofitio 


mum  omni  relationi  fundamentum  tribuunt, 
quod  jam  refutavimus  thef.y.  deinde  licet  re- 
lationes  omnes  a  fundamento  provenirent, 
non  tamen  relatum  hocautillomodofeha- 
beret  ad  correlatum  per  fundamentum ,  fed 
per  relationem  ipfam :  atque  hoc  fatis  eft ,  ut 
relatio ,  quatenusafundamentodiftinguitur, 
non  fit  prorfus  nihil :  qui  relationum  difcri- 
men  referunt  ad  fubjectum  &  terminum,quce 


in  hora  aut  linea,  cum  alteri  horae  aut  lineae  connotantur,  non  tamen  evadunt noftri  argu- 
dicitur  aequalis ,  nulla  mutatio  in  ovo  r  cum  |  menti  robur :  imo  id  confirmant  potius :  nam 
alteri  ovo  alibi  genito  fimile  incipit  efle ,  aut  |  fi  relationes ,  fubjeclri  6c  termini  connotatio- 
in  Petro  cum  alteri  homini  idem  effe  dicitur  ne,'differunt  aliae  ab  aliis,  jam  ipfae  relationcs, 
in  natura  humana:oriuntur  quidem  multae,  quatales,  differentias  iftas  fubeunt ,  quiaqua 


relationes  aliqua  mutatione  :  fed  ea  nvutatro 
vel  eft  in  termino ,  velfi  mutatio  eft  in  fub- 
jec~ro,  relatio  eftpofteriormutatione,utpote 
ex  qua  fuomodo  oritur  atque  refultat :  neque 
res  mutatur,  quia  fit  relata,  fed  fit  relata ,  quia 
mutatur.  Ex  hifce  fequitur ,  cmnibus  omni- 
norebus,  etiam  Deo,  relationes  tribui  tuto 
pofle :  nec metuenda  eft  hic  ulla  in  Deo  aut 


relationes  fubjedhim  8c  terminum  conno- 
tant  ex  definitione relationis  th.  2.  allata :  illa 
certe  connotatio  non  eft  nihil :  prceterea  nihil 
non  poteft  connotarc  ens :  8c  ubi  nihil  incipit 
connotare  ens ,  jam  fit  aliquid :  8c  fi  relatio 
foret  nihil ,  ficut  una  res  poteft  differre  ab  alia 
perconnotationemrelationis,  itapoffet  dif- 
ferre  per  connotationem  &  nihil :  at  hoc  non 


compofitioautmutatio,qu3einfinitaDeiper- 1  eft :  ergo relatio  non  eft  niliil.  Qmd  tandem 

fe&ione  foret  incjigna  :  nam  relationes  non 

eomponuntnecimmutant,  cum  adveniunt, 

ut  jamoftendimus:  non  etiam  perficiuntfub- 

je&umcui  attribuuntur,  quod  inteliigi  de- 

bet  de  retationibus  ut  fic :  nam  quod  quaedam 


fuerit  igitur  relatio?  refpondemus,  medium  efle 
inter  ens  reale  &  nihil ,  non  participationis 
fed  negationis  ,  qualia  dari  proeter  relatio- 
nem  ,  alias ,  cum  occafio  fefe  offeret ,  often- 
demus. 


4 


Difru- 


24  DisputAt.  exPhilosophiaSelect* 

Difputationura  ex  Philofophia  fele&arnm 

S     e     x    t     A> 

D  E 

ORTV  ANIMA  RATIONALIS^ 

T     H     E     S     I     S        I. 


INter  difficillimas ,  quae  a  Philofophis  agi- 
tari  folent,  qU3efliones,non  infimum  tenet 
locum  de  qua  nunc  inflituimusdifquiii- 
tionem :  fc.  Vtrum  fyyfav  a  Deo  corpori  hu?na- 
7io  infundatur  per  creationem  ,  an  vero  a  paren- 
tibtts  una  cum  corpore  in  liberos  propagetur per 
generationem,Ani?na  humana  ?  haec  difficultas 
Maximo  inter  Patres  latinos  <*^4uguJiino  vifa 
efttanta,  utiw*;^»  volueritac  fcripferit,  E- 
pift.  15*7.  non  eji  periculum ,  Ji origo  animala- 
teat,  dummodo  redemptio  clareat.  Verum  enim 
vero  cum  in  controverfiismultisTheologi- 
cis, Juridicis,  Medicis,  8c  in  aliis  cafibus  mul- 
tum  expediat,  firmam  tamen  aliquam  de  ortu 
Animac  rationalis  fententiam  tenere  ,  non 
erit  praeter  rem  in  hocnegotiuminquirere, 
prttfertim  cum  de  eo  fcripierint  tot  Viriprx- 
clari ,  quos  tanquam  cuivis  notosnon  nomi- 
namus.ne  Authores  citando  chartam  implea- 
mus  :  duae  igitur  funt  claffes  opi  nionum  quas 
de  ortu  animae  humanae  fuffinent  Viri  dodti : 
quidam  creari ,  alii  generari  eam  njolunt  :  ne- 
que  enim  funt  alii  modi  quibus  fubftantia 
polfit  produci  praeter  crcattonem  Scgenera- 
t ionem .  Nos  priorem  ampiettimur > pojieriorem 
rejici?n:cs. 

II.  .ft^^animas  humanas  oriri  pergcnc- 
rationem,  8c  a  parentibusin  filiospropagari 
nctraduci  exijiitnant ,  puiant  iftam  propaga- 
tionem  feri  <vel  per  multiplicationem  aut  divi- 
Jionem  Jub(ian:i<e  ipjitts  a?itm<e ,  <vel  prodnHio- 
nc?n  anim*  ex  aliquo  fe?mne  :  nam  qui  traduci 
quidem  animam  ftatuunt,modum  tamen  non 
cxplicanr,  necexplicari-poirecontcndunt,  ii 
non  fitisfaciunt  accurato  indagatori.  Si  di- 
cani ,  c_A?iima?n  rationalem  filii  effe  traduttam 
ab  anima  Patris  per  ejns  divijionem  8t  quafi 
diminutionem ,  jam  diviiibilem  facient  ani- 


mam  rationalem ,  confequenter  8c  materia* 
lem  j  quod  indiviribili  8c  immateriali  ejus  na- 
turx  repugnat  :  deinde  fi  animx  fubftantia 
cumfemine,  exquofit  homo,  decidatur  ac 
dividatur  ,  cur  non  etiam,  abfciffo  capite  aut 
alio  membro,  dividiturScdeciditur  ?  Prxter- 
ea ,  qu3eri  poteft,an  inparentibus  7rvXvTSK>ois 
non  imminuatur  tot  fui  partibus  decifis  ac  di- 
viiisanima?  Tertio  ,  quaeri  poteft ,  ana  folo 
Patre  vel  Matre  fola  hxc  prolis  anima  decida- 
tur  acdividatur?  iiabuniustantumparentis 
animajacujus?  Patris  an  Matris  ?  fiabhujus 
vcl  illius  tantum  anima ,  cur  non  ab  alterius 
quoque ,  cum  utriufque  anima  aeque  fit  divi- 
fibilis  ?  fi  ab  utriufque  Parentis  anima  per  fui 
divifionem  animafobolispropagetur,  unde 
petetur  fexus  ratio  ?  fortafTe,  quia  ab  alte- 
rius  parentis  animaplus  fuerit  decifum  ac  di^ 
vifum.Quam  abfona  hae.cfint  8c  inepta,nemo 
non  videt. 

III.  Sidicant,  animas  propagari  &  tra- 
duci perfui  7mdtiplicatione?n ,  dum  anima  pa- 
rentum  aut  parentis  gignit  aliam  fui  fimilem 
inprole,  qujeeitTmducentium  probabilior 
opinio,  cxplicent  mihi ,  cur.anima  rationalis 
magis  poflit  ficmultiplicari  quam  Angelus? 
funt  enim  anima  rationalis  8c  Angelus,quoad 
fubftantiam  ,  ejufdem  gencris  ac  naturae  : 
ncmpefubftantiaper  fe  fubfiftens,  immate- 
rialis,  fpiritualis :  undeScfpiritus,  tamhic, 
quam  illa,nominatur :  idcirco  tam  anima  no- 
ftra  intelligit  8c  vultquam  Angelus;utrobi- 
que  par  ratio  efl  ;  ergo  ctiamficut  Angelus 
non  producit  aiium  Angelum  ,  etiam  neque 
anima  noftra  producet  a!iamanimam;efte- 
nim  8c  hic  utrobique  eadem  ratio.  Cur  enim 
Angclus  cx  Angclo  non  propagatur?  Quia 
cftfubftantiaperic  fubfiftens,  immaterialis, 

fpiri- 


V  O  L  U  M  E  N      P'UHB  M,. 


2f 


i^iritualis ;  confequenterquse  tranfmutatio- 
nem  non  patitur :  At  talis  etiam  eft  anima  ra- 
tionalis :  ergo  etiam ,  ii  Angelus,  nec  genere- 
tur ,  necgeneretfuiiimilem,  permultiplica- 
tionem  eifentise,  nec  de  anima  rationali  id  di- 
cendum  eft. 

I V.  Sed  ulterius  fententiam  ifcam  incom- 
modiVurgeamus :  Actio  ifta  raultiplicationis, 
qua  anima  animam  generat ,  rationalis  fc. 
rationalem,  vel  naturalis  eft ,  vel  voluntaria : 
fi  naturalis ,  qui  fit  ut  anima  rationalss  intelle- 
&u  8c  voluntate  prcedita  fe  ipiam  multiplicet 
nec  volens ,  nec  fciens?  ii  voluntaria ,  ergo 
fterilitatis  caufa  erit  iita  in  voluntate,  quia 
anima  non  vult  fe  ipfam  transfundere  8c  mul- 
tiplicare.Et  quomodo  in  hominibus  nequam, 
adulteris  puta,  fequitur  faepefcetificatio,  cum 
eam  maximenohnt?  Proeterea  femper  fieret 
conceptio,  cum  vellet  anima  Parentis :  at  hoc 
non  fit  i  tertio  illa  multiplicatio  animx  ratio- 
nalis,  quaproduciturinfobole,  autfifcapa- 
rente  utroque ,  aut  ab  altero  tantum  :  utrum- 
vis  dicatur ,  redit  dirEcultas  mota  th.  pneced. 
circa  animae  rationalis  tradudlionemperdi- 
vifionem.  Speciatim,  fi  ab  utroque  parente 
eftanimaprolisper  multiplicationem ,  quo- 
modo  iiet  unio  duarum  animarum  mafculse 
8c  fceminae  in  unam  fubftantiam  8c  in  unum 
fexum?  explicent  ii  po*iTmt.  Adhaec  fequitur, 
i.  Unum  numero  erTe&um ,  animam  fobo- 
lis,  produci  a duabus  cauiis  totalibus  ejufdem 
fpecieinon  fubordinatis  ,  fc.  ab  anima  Pa- 
tris  8c  Matris ,  quod  contra  veritatem  eft ,  8c, 
quorundam  judicio  ,  vel  Deo  impoiTibile. 
i.  Ex  duobus  a&ibus  .fieri  unum  perfe:fc. 
anima  Patris  a<5rus  eft :  anima  Matris  item  :  ex 
hac  utraque ,  una  fiet  per  fe  anima  fobolis, 
quod  contra  axiomatis  recepti  veritatem 
quoqueeit.  Deniquefianima  parentis  ,  iive 
unius,  five  utriufque,  producat  animam  libe- 
rorum  multiplicando  fe ,  aut  in  femine  hoc 
facit,aut  extra  femen:  ii  in  femine,jam  femen 
eritanimatumanima  rationali :  quod  ii  non 
eftabfurdum,  curnon8c  fanguis  iic  dicatur 
animatus?  8ccurnon  utrumquc  homo?  aut 
aliudentisacTruanimatianimarationaligenus* 
praeterhominem  conftituatur.  Deinde  ii  in 
femincfemultiplicetanima3  velfemen  ali- 


[quid  confert  ad  iftam  animxmulriplicatic* 
I  nem,vel  nihil:  ii  aliquid,jam  aniraa  rationalis 
in  ifta  fui.multiplicatione,  tum  activa  tum 
paftiva,in  fuo  fieri,  aliquo  modo  dependebit  a 
femine:  at  hoc  eft  abfurdum ,  quia  fic  non  fo- 
ret  immaterialis :  nam  quod  in  fui  produclio- 
ne  dependct  a  materia ,  iic  ut  illa  aliquid  con- 
ferat,  eft  materiale :  8c  nullaxaufa  eft,  cur  ani- 
ma,  quce  non  dependet  in  operando ,  in  intel- 
lc£cione  8c  volitione ,  a  commercio  materiar, 
dependeat  in  fiendo?Si  nrhii  confert  femen  ad 
iftamanime;  rationalis  multiplicationem,fru- 
ftra  in  femine  fieri  dicitunquod  dicant  fortaf- 
fe  requiri  feraen ,  non  quidem  permodum 
caufe  aliquid  conferendo  ad  animse  multipli-" 
cationem ,  fed  faltem  per  modum  fubjecti, 
animam,dum  fe  multiplicat,fuftentantis,ine* 
ptum  eft.  Nam  anima  iicut  non  eft  accidens,- 
nec  indiget  fubjeeto  in  operando ,  nec  in  ef- 
fendo,  multo  minus  in  fiendo :  ii  extra  femen 
fe  multiplicando  anima  animam  producat» 
jam  anima  rationalis -filii  ab  anima  rationalr 
parentum  creabitur;  quod  probo:  quia  hsec  il- 
lam  producit,8c  ex  nihilo  fubjedti  8c  ex  nihilo 
terraini :  nara  nihil  anirase  filii  preextitit ,  8c 
nullum  praeextitit  fubje&um ,  quia  extra  (e- 
men  anima  parentis  feipfammultiplicando 
altera  fobolis  producere  fupponitur:  ergo  fue- 
rit  creatio:at  illa  non  eft  finitse  virtutis.  Quid 
multisopus  eft?  Si  animarationalis  imaaliarn 
producat  fe  multiplicando  extra  femen ,  jani 
faltemfitexnihilofubjec"ti ,  quiafemen  nec 
fubjcdtum  eft  ex  quo  educitur  anima,nec  eam 
produ&am  conftituit,nec  ipfa  anima  Parentis 
eft  fubjedtu  ex  quoeducituranima  filii ,  quia 
quod  educitur  ex  alicujus  fubjefti  potentia,in 
eodem  recipitur  8c  exiftitfed  anima  non  reci- 
pitur  necexiftitinanima  paretis.  Ergo:  dein- 
de  anima  Patris  non  eft  pars  conftituti va  ani- 
mx  filiij  alioquin  animae  filiorum  puniri  pof- 
fent  pro  adtualibus  peccatis  omnibus  paren-» 
tum ,  quia  eorum  animae ,  cum  peccata  com- 
mitterentjparsfuereanime.  liberoru:  Praeter- 
ea  fit  ex  nihilotermini,quomodocunque  hex 
phrafis  fumatunquia  femen  non  poteft  eiTe  a- 
liquid  termini  ad  que  ipiius  anima?  rationalis-, 
iiextrafemen  producatur  fui  multiplicatio- 
ne:nec  poteftdfci  femen  terminus  aquo  illius  • 
D  muta-  * 


2<S 
mutation 


DisputAt.  exPhuosophia  Select? 


quia  termm 


ionio  qua  producitur  inima  rationalis,    fendo  ,  multo  magis  in  flendo :  ut  immortale 
erminus  a  quo  adveniente  termino  ad    ex  mortali,  fpirituale  ex  materiali,  fimplicif- 


quem  pcrit.at  femen adveniente  anima  ratio-   liimum  ex  mixto,  oriri  pofTit,  naturse  viribos, 
nali  adhuc  manet :  nec  poteft  ipfa  anima  pa-  /quiseftPhilofophorumquiconciperevaleat? 

_.*_  _■_.____.  _..__-____-_         4-  ,-__■_-_-«    _     .-\   i         A^l  _-____-_  !-_■*  .-._-.»    _-*-%   .-_1        /     _-»_-_•.-_   «-V-     .  1        ____-__-_._    /7  -_   •t-m-t,  .-*   *-*-*       rt    -  ■_    _    _»     -»v*  _-__-_■___-•«  SV-t      _    _-_       i   _-_.  fV\   «   •■*   *-* 


rentis  dici  aliquid  termini  ad  quem  animcc 
rationalisin  filiis,  quiaiiceam  conftitueret, 
8c  ipfa  a  feipfi  poft  gencrationem  foret  di vifa: 
nec  poteft  dici  terminus  aquoinmutatione 
iftaauaproduciturai_imafilii,quia,utiamdi- 
ftumeft,  terminus  a  quo  perit  produdo  ter- 
mino  __d  quem  ;  atanimap.irentis  nonperit 
product.  animafobolis:  crgo,  cum  nihil  fub- 


ie&inihilqueterminiprxexiftat,  fueritcrea-    teria,  ut  per  consurfum  caufae    materialis 


etiamli  fubtiliffimam  quis  materiae  in  femine 
puritatem  imaginetur  acfomniet,  quamdiu 
materiam  aliquam  concipit  in  femine,ex  quo 
produci  dicunt  animam,ego  quidem  quomo- 
do  tueri  queant  ejus  effentiam  fpiritualem, 
immaterialcm ,  immortalem ,  equidem  non 
video  i  quicquid  dixerint  aut  diftinxerint. 
Manetlioc  :  Forma,  quoe  ita  dependet  a  Ma- 


tio   ifta  animarum  multiplicatio ,  quod  eft 
abfurdum. 

V.-  Nonnulli  animasfic  traduci  ac  propagari 
*vo!unt ,  ut  nec  multiplicentur  nec  dividan- 
tur ,  five  in  five  extra  femen,  ied  utproducan- 
tur  ex  aliquo  femine :  &  quidam  fidtuunt  hoc 
femen  ejjfe  fpirituale  -^v^jj ,   ahi  ejfe  corpo- 
reum  RMtugf.   Qm  traducem  explicant   pcr 
produ&ionem  anim:e  ex  femine  \]/v%k2  fpiri- 
tuali ,  ii  tcrtiam  quandam  fpiritus  creati  fpe- 
ciem  agnofcere  coguntur,  prxter  angelum  8c 
animam  rationalenv.nam  neque  angelum  efle 
volunt  neque  ipfam  animam  rationalem  pa- 
rentum  ,  fcd  tcrtium  quid  ab  angelo  8c  anima 
rationali  utriufque  parentis  diftin£him:at  hoc 
abfurdum  eft,  8c  otioia  eft  fubtilitas ,  in  tertio 
fpiritus  genere  cxcogitando.Deinde  illafpiri- 
tualis  feminis  fubftantia,  aut  fit  ex  aliqua  ma- 
teris.  corporca :  8c  hoc  non  ,  quia  ipfa  ponitur 
ipiritualis  fubftantia : aut ex  anima  parentis:' 
caque  vel  tota  :  _k  hoc  non,  quia  iic  anima  pa- 
:i .  tota evanefccret ,  5_  in  fpirituale  femen 
eretur  :  vel  cx  partc :  8c  fic  divilibilis 
foret ,  una  partc  in  hoc  fpirituale  fcmcn  con- 
IterS  non  item  :  aut  ex  nihilo:  8c  fic  fo 


producatur,  illa  eft  materialis:  at  anima  ratio- 
nalis,  fi  producatur  ex  femine ,  fi  ex  feminis 
potentia  educatur ,  ita  dependet  a  Materia 
ut  8cc.  ergo  eft  materialis.  Ita  quidem  omnes 
modos  traducis  animce  rationalis  in  fpecic 
examinavimus  8c  rcfutavimus. 

V  I .  Nos  ergo  per  creationem  effe  8c  oriri 
animas  httmanas  cenfemus  ,  8c  creationem  fa- 
dam  a  Deo  ,  non  ab  zAngelis  ,  ut  ex  Yeteribus 
nonnulli  fomniarunt:nam  virtus  creandi  nul- 
ii  convenit  prceter  Deum  :  eftenim  infinita: 
creare  enim  eft  agere  in  nihil .  ipfum  autem 
nihil  cum  fit  infinitum,continens  totum  non 
efle ,  nulla  res  poteft  habere  vim  8c  efficaciam 
in  illud,  nifi  ea  fit  infinita ,  continens  in  fe  ex- 
cellenter  totum  effe:  creantur  ergoanim_ea 
folo  Deo  ,  non  tatnen  ex  ejus  fubjlantid  'vel  ef~ 
fentia  ,  ut  ex  Veteribus  quoque  nonnulli  ine- 
Ptierunt:  quia  Dei  eftentia  aut  fubftantia  nul- 
lius  rei  forma  elfc  poteft  ,  ficenim  alicujus 
creatur_e  effentiam  ingredereturut  pars  :  at 
anima  rationalis  forma  hominis  eft.  ergo,  8cc. 
Non  funt  vcro  anima  creatrf  fimul  &Jemper, 
nec  una  poft  aliam  ex  animabus  creatis,  nunc 
i_i:c,  nunc  illa,  corpori  inditur,  qurc  fententia 


retcreatio.-nonaddoplui  .,  qucehinc    Platoni  _!c  Origcni  adfcribitur,  fed  formato 

1      > untur.  S  ... ant , cx quo pro- 

ictraducituf  anima  rationalis ,  corpo- 
>  ,  iam  animx  rationalis  pro- 


corporc  demum   &  creantur  &  infunduntur 
quo  illud  fiat  temporc  ,  non  difquirimus  ;| 
tertio  die  a  concentione  organizatio  potcft  ef-f 


)  erit  edu.     >  cntia  materix,   fe  perfe_rti,ut  quidam.exift imat:etiam,tamet-j 

idebit  a  materia,   ii  quadragefimo  aut  alwdonuimdieeapcra- 

■   gatur,tuncanin_i  ue  a  Deo  effici  8c  corf 

tddo  &  im- '  poribus  fingulas  infundi  namusi  feddd 

.rc,  illi  pe-  tcmpore  Jitemnon  facimus  noftram .  nequej 

lima,  ita  in  el-   .v.ii ■.nlitu.uiiino:lrumf,v:it.  Iduobis  iulh.iii 


anima.' 


Volumen     Primum, 


animas  a  Deo  creari ,  quocunque  id  fiat  tem- 
pore.  Creationcm  animarum  confirmat  quo- 
que  fi  non  neceflario,  faltem  probabiliter,  A- 
dami  &  Evx  animarum  rationalium  creatio  -, 
inhisenimDcusfpecimen  edidit  quid  in  a-. 


^r 


perpetuo.Quod  Adverfarii  excipiunt ,  in  pri- 
mis  parentibus  necefTariam  fuiffe  creationem 
quia  nihil  exiftebat ,  per  quod  propagatio  na- 
turaliter  fieri  poteratiRefpon.  ideo  argumen- 
tum  non  habet  necefTariam  vim  probandi  u- 
niverfaliter  omnium  animarum  creationemj 
fedtamen  animadvertendu  eft,Primd,Adami 
animam  materiae  ante  praeparatae  extrinfecus 
infundi ,  caeteras  autem  animalium  animas  in 


ret  in  hominibus  aliam  corporis,aIiam  anime 
cfTe  originem,at  in  brutis  efle  eundem  utriu£ 
que  ortum.Secundo,univerfi  pulchritudinem 
Sc  fymmetria  poftulare,  ut  cu  inferiores  crea- 
turse  primseva  5c  ordinaria  virtute  fei"e  multi- 


liorum  hominum  produdtione  facturus  effet  .plicent,  omniumcreaturarumdominusnon 


fine  fpeciali  operatione  &  auxilio  fupremi 
Domini  generaretur :  Itaq;  probabilis  faltem 
eft  probatio  a  creatione  animarum  Ade,  &  Ev$ 
ad  creationem  animarum aliarum.  Qui  plura 
defideret  pro  crcatione  anim^  rationalis  argu- 
menta,yideat  ex  Theol.Zanch.de  operib.  creat. 
l.z.c.i.  Iun.in Genef.cz.  Tbom.  Aquin.  i.part. 
fum.  quaft.oo.  art.z.  &  ibidem  eommentatores: 


ex Philofoph.  Conimbr.  Li.de an.  c. i .  quaft. z . 
Sccum materia concreatas fuiffQ,cujus ordinis  1  Tolet.ibid.  qu<eft. ij  .Ruvium,aIiofque  plures ibi- 
alia idonea ratio non eft, qua ut Deus oftende-    dem.item Baron.Philof.TheoI.ancilLexerc. z.&c. 


Diiputationum  ex  Philofophiaiele&arum 
S     e     p     t     i     m     A> 

D  E 

CONCVRSV    D  E  I. 

T  h  e  s  i  s     I. 


SI  quid  in  Philofophia  universa  arduum 
eft  ac  difficile  explicatu ,  Concurfus  eft 
divinus  ,  in  quo  explicando  tam  fuit  a 
Philofophis  laboratum  &  fudatum ,  ut  nul- 
libi  magis :  &; ,  quod  amplius  eft ,  ficubi  er- 
ratum  fuit  periculofe,  hic  quam  maxime: 
quare  omnino  meretur  hsec  materia  feiigi , 
ut  fideliter  ac  juxta  veritatem  explicetur, 
praefertim  ,  quod  dextre  &  redle  intelle&a  in- 
fignem  habeat  ufum.  Qujeritur,  zAn  Deus 
eaufa  prima  vere  cooperetur  feu  concurrat  in 
agendo  cum  creaturis  caufisfecundU.  Seu ,  <iAn 
caufa  fecunda  aliquid  agere pojjit ,  independen- 
teraDeo,  utcaufaprima  non  concurrat  ad  a~ 
Bionem ,  ejfetlive ,  proxime,  immediate  ?  Duae 
hic  funt  fententioe  oppofitoe :  una  tenet ,  cau - 
ias  fecundas  per  fe  folas  fufHcientes  efTe  ad  a- 
ctiones  fuas  eliciendas,  nec  Deum  &d  adrio- 
nes  iftas  concurrere.  Haec  fententia  defenfa. 
fuit  olim  a  Dnrando  Scholaitico  reali ,  fed  nec 


Thomifta  3  nec  Scotifta  ,  verum  utriufque 

adverfario :  hic  putavit ,  caufas  fecundas  per 

fe  effe£ta  fua  producere  ,  ncc  cum  illarum. 

operatione  caufam  primam  aliter  concurre- 

re,  quam  caufas  fecundas  ipfas,8c  agendi  vim 

primd  a  creatione  autgenerationeillisiiidi- 

tam ,  confervando :  vid.  ipfum  in  lib.  z.Pet. 

:  Lombardi ,  fententiarum  Magiftri ,  difiinB.  1 J 

'  quaft.  f.  Durandi  fententiam  amplexus  efE 

hoc  feculo  NicoIamTaurellus  in  Iib.de  rerum 

aternitate  &  triumpho  Phifofophije ,  nifi  quod 

hic  praeter  concurfum  divinum  etiam  infu- 

per  fuftulerit  Dei  confervationem :  8c  nuper^ 

j  rime  ante  annos  novem  prodiit  Monachm 

!  quidam  Capucinus  Burgundus ,  qui  hanc  Du- 

randi  fententiam  magno  molimine  8c  ingenti 

!  volumine  adftruere  conatus cft :  imd  ait,hanc 

!  fententiam  Durandi  effe  unicum  medium 

'  ac  remedium  tollendis  litibus  idoneum  ,  quae 

1  tot  jam  annos  inter  Dominicanos  &  Iefuitas 

D  z 


agitan- 


23 


D  I  S  P  U  T  A  T.    EX  PHILOSOPHIA   SelECT, 


^gitantur,  de  ratione  concurfus  divini ,  de 
fcientia  med ia.de  natura  libcrtatis,  8cc.  Altera 
fcntentia.oppoiita  huic,  ftatuit  Deum  caufam 
primam  ,  a6tu  &c  revera  ac  per  fe  proxime  Sc 
immediate  concurrere  ad  operationes  caufx 
tercundx :  itaque  ex  hac  fententia  ,  Deus  non 
tantum  permittit  creaturam  agere ,  non  tan- 
tum  vires  concedit  ac  confervat  ut  agat ,  fed 


habeaf.fi  enim  creatura  fibi  dare  pofiit,  ut 
cras  iit ,  8c  eandem  cras  habeat  potentiam  a- 
gendi,  quam  nunc  poflldet ,  quidni  poilit  iibi 
dare,  ut  femper  fit  8c  femper  iitam  agendi  po- 
tentiam  habeat?  atqui  hoc  eft  abfurdum:  Ergo 
quod  caufa  fecunda  in  effe  perfeveret  eande- 
que  habeat  alio  tempore  agendi  potentiam, 
quam  nunc  habet :  cft  ab  alio,  gc  a  quo,  nifi  ab 


§c  ipfc  agit ,  efficit,  efficaciter  concurrit ,  coo-  j  eo  qui  primum  eam  fecit  ?  Deum.  itaque  efTe 
peratur.  Etcum  hujus  fententixauthoribus  I  caufama&ioniscaufxfecundx.I.Sc.  II.  modo 
nos  facimus ,  ponimufque  hanc  thefin :  Deus  \  extra  omneelt  dubium  :  fed  caufa  eft  tantum 
cencarrit  ad  quamlibet  taufarum  fecundarum  j  percreationemac  confervationem ,  necdum 
operationem  ,  flcut  immediatc  acper  fe  influatl  per  cooperationem  aut  concurfum:utenim 
m  o?nnem  aclionem  creatura;  •  confequenter ,  in  iicfitcaufa  actionis  caufx  fecundx  ,  aliquid 
omnem  effeclum :  eflque  Deus  immediata ,  prin-  j  amplius  prxter  virtutis  agendi  in  causa fecun- 
dpalis ,  totalis  caufa  aftioni*  &  effeBus  <eque  da  creationem  ac  confervationem  requiritur, 
atquc  caufa  fecunda.     Quam  lententiam  pri-    utth.y.  probabimus.  III.  modo,  Deus  ne- 


mum  explicabimm,  tum  probabimm. 


quaquam  eft  caufa  actionis  caufx  fecundx, 


II.  Multismodis  aliquid  dicitur  caufa  a-  |  quia  quoties  Deus eft  caufa ,  nunquameftin- 
ttionis :  I.  quiatribuitagenti  virtutem  ope-  |  ftrumentalis,  fed  femperprincipalis.  IV.  mo- 
randi :  quo  fenfu  nonnullis  Philofophis  gra-  |  do  ,  Deus  neutiquam  eft  caufa  aetionis  cau- 
via8cleviadicunturmoveriagenerante,  quia  fxfecundx,  quiaaliquam  tantum partem  a- 
generanscommunicat  eisgravitatemSclevi-  cT:ionisproduceret,&reliquaparsaclionisfie- 
tatem,quibusmoventur.   11.  quiaconfervat  i  retacausafecundafine  influxuprimx,  quod 


\'irtutem,qi:a  aliud  operatur:quo  modoMedi- 
dicina  8c  herbxdkuntuv-caufx  viiionis ,  quia 
confervantpotentiamvidendi.III.quiaeftin- 
ftrumentum  altcri  in  agcndo  inferviens :  hoc 
^modo  fecuris  caufa  elt  fcclionis  in  ligno. 
J  V.  quiaaliquidfaltemconfert  inagendo,  li- 
cet  non  totam  actioncm  prcducat,ut  funt  cau- 
fz  partiales:fic  duo.equi  trahunt  nave.  V.quia 
qd  agendum  impellit,adhortatur,fuadct,obje- 
<~ta  propcnit,  qux  cit  caufi  moralis.  V  I.  quia 
applicat  adtiva  paffivis:  quo  fenfu,qui  apponit 
ignem  domui,  dicitur  eam  comburere.  VII. 
ouiainiiuit  in  effectum  8c  actionem  imme- 
ciatc,  conferens  illi  nontantum  verumeffe, 
fcd  &  totum  efie  in  fuo  gencre  8c  ordinc.Dcus 
oufacftactioniscaufx  fecundx  primo  8cfe- 
cundo  modo,quia  caufam  fecundam  ac  virtu- 
tcm  operandi  m  cu  crcavit ,  8c  utramque  con- 
fervat :  caufa  enim  fccunda  eft  ens  per  partici- 
pationem:ideonue,(]uicquid  habct eflcntiam, 
ndi  potcntiam,  8cc  babet  ajb  alio;  8c  a  quo, 
piflaPco?  porro  non  efl  in  caufae  {Jecundx 
rotcilatc ,  ut  quxjamcft  8v  agendi  potentiam 
Jubfitj  cras  aut  alio  tcmporcfltcandcmquc 


utrumque  eit  abfurdum :  8c  imperfectio  foret 
in  Deo ,  dicere ,  quod  fit  caufa  in  agcndo  par- 
tialis :  eft  enim  totalis.  V.  8c  V I.  modo,  Deus 
non  eft  proprie  caufa  actionis  caufx  fecundx, 
cjuia  fic  tantum  foret  mediata  ;  at  Deus  im- 
mcdiata  ell  caufa  cum  agit.  Reftat  ergo  VII. 
modus ,  ut  Deus  lit  cattfa  attioni*  caufe  fe- 
turidd ,  quatenus  in  eam  njere  ac  principaliter 
influtt ,  eique  totum  ejfe  immediate  tribuit ;  -8c 
hoc  eft  quod  vocamus  ,  Dei  concttrfum  feu 
coopcrationem. 

III.  Deus  in  concurrendo  caufa eft actio- 
nis  caufe  fecundx :  Principalis  ,  quia  non  eft 
neceffe  ejus  virtutem  aliunde  excitari:  totalist 
quia  infuogencreScordine  totam  actionem 
producit :  immediata  ,  quia  ipfam  adtionem 
ScefFcdtum  caufje  fecuridxattingit  fine  ullo 
medio.-tL^,  dices,  Caufa prima  cperatur  me~ 
diis  fecundis  ,  crgo  earum  aHiones  &  ejfetta  non 
atti?igit  immediate.  Refpond.  Deum  agere 
mcdiiscauiisfccundis  ,  nihil  cftaliud  ,  quam, 
Deum  admittcrc  concaufam  ,  vel  caufam  fb- 
ciam  ,  8c  confortium  alterius  agcntis ,  quod 
nihil  impedit,quo  minus  omnesfecundarum 

c&ufaruoi 


V  O  L  U  M  E  N 

caufarum  a&iones  atque  effe&a  immediate 
attingat.      Quod  ut  intelligatur,  explican- 
dum  eft ,  quomodo  aliqua  caufa ,  Sc  Deus ,  di- 
caturagere  immediate,  alia  mediate :  caufa 
dicitur  agere  ,  *vel  mediate  ,  <vel  immediate , 
tum  quoad  fuppoftum  ,  tumquoad  <virtutem : 
illa  caufa  agit  immediate  knmediatione  fupto- 
Jtti,mter  quam  STeffectum  feu rem patien- 
tem  nullum  aliud  fuppolitum  fingulare  per  fe 
fubfiftens  interje&um  cft  ,  quo  padto  aqua 
manum  abluit  refrigeratque :  contra  mediate 
agitcaufa  mediatione  fuppoftti ,  inter  quamSc 
effedhim  feu  rem  qux  patitur    aliud  cadit 
fuppofitum  ,  ut  interfabrom  8c  ftatuam  feru- 
ris.  Illa  caufa  agit  immediate  immediatione vir- 
tutk ,  quae  agit  per  virtutem  fibi  propriam, 
&  non ,  ut  ageret ,  mutuo  acceptam  :  quo  pa- 
fto  ignis  calore  fuo ,  fibi  proprio ,  Sc  ad  cale- 
faciendum  non  aliunde  commodato,aquam 
calefacit  :  contra  mediate  mediatione  virtutis, 
qu£  per  virtutem,non  fuam  aut  fibi  propriam, 
fed    aliunde  acceptam     ac  commodatam, 
operatur,  ut  cum  luna  lumine  a  fole  mutuati- 
tio  terram  illuminat ,  aut  aqua  calida  manum 
calefacit :  virtus  illuminandi ,  non  lunse ,  fed 
folis ,  mediacft  inter  lunam  illuminantem  8c 
illuminationem ,  quse  virtus  quia  alterius  cft 
corporis,dicitur  luna  illuminare  mediate  me- 
diatione  virtutis,  id  eft  mediante  virtute  folis: 
fic  aqua  calefacit  mediante  virtute  ignis,unde 
diciturcalefaceremediate  mediatione  virtu- 
tis.  De us  cum  quovis  agente  creato  concurrit 
immediate  ,  imm-ediatione  >  tum  virtutis  ,  tum 
fuppofiti :  virtutis ,  quia  agit  propria  virtute 
non  aliunde  commodata :  fuppofiti ,  quia  per 
fuarn  fubftantiam  remattingit,ipfa  enim  Dei 
fubftantia  ejuseft  virtus  Sed  enim  dicet  quis, 
ex  hacexplicationefcquitur ,  nullam  caufam 
fecundam  agere  im?nediate  immediaiione  'vir- 
tutts  ,  quandoquidem  omnts  caufe  fecundd  'njir- 
tus  a  prima  eji  quaji  mutuo  acceprta ,  commo- 
data,  &  communicata.  Refp.  Certe  nullum 
agenscreatum  agit  immediate  immediatio- 
nevirtutis,  fi  pervirtutemimmediatamin- 
telligas  omnimodoindependentemSc  nullo 
modo  aliunde  acceptam  :  fed  fi  intelligas  vir- 
tutem,licet  aDeo  acceptam  8c dependentem, 
.cau£e  tamen  fecundae  ingenitam ,  nativam, 


P  R  I  M  U  M.  ££ 

nonaliunde,  cumjameftScoperabitur,  fic* 
ut  frigus  aquae  nativum  eft  ,  calor  adventi- 
tius ,  jam  multa  ex  agentibus  creatis  agunt 
immediate  immediatione  virtutis ,  alia  non 
item :  &  hxc  res  tota  confiftit  in  modo  lo- 
quendi. 

I V.  Explicata  fententia  noftra ,  proban- 

dum  reftat ,  Deum  'nnmediate  ac  <vere  influere 

cooperando  in  omnem  aBionem  &  ejfeBum  caw- 

fefecund*.  I.  probamus  ex  communiaxio- 

mate,  quod  eft  veriffimum :  Modus  operandi 

fequitur  modum  ejfendi :  hinc  fic  concludimus. 

Si  omnes  caufse  fecundas  dependent  a  Deo 

ineffe,  dependent  quoque  in  operari ,  itaut 

non  minus  Deus  vere  8c  immediate  concur- 

rat  ad  earum  operationes  quam  ad  eorum  ef- 

fe.  Atqui  omnescauGefecundaedcpendent* 

Deo  quoad  fuum  effe,quod  th.z.  hujus  difput, 

invi&e  -eft  oftenfum ,  8c  alias  confirmatum 

th.6.  dtfp.z.  exfeleBis  difp.Ergo  8cc.  Tota  con- 

fequentise  ratio  innititur  axiomati  a  nobis  al~ 

Iato,quod  tam  evidens  vifum  eft  Arijioteli,  ut» 

licetadgravifiimas  quseftiones  enodandas  af- 

fumferit,  nunquam  tameri  ipfum  probare  vef 

tentaverit  ,  vel  laboraverit  :  ut  exemplunt- 

proferam ,  conftat  ex  lib.  i .  de  Anim.  c.  n.& 

feq.  Arijiotelem  verfari  in  artimce irttelligentis? 

feparatione  poffibili  demoriftranda  ;'ad  quam 

rem  ut  viam  fibi  fternat ,  ftatuit  primo  acci- 

piendum  effe ,  an  aliquis  fit  aclus  animse  pro- 

prius ,  a  corpore  non  dependens ,  quia  hoc 

pofito,  inquit ,  fieri  poteft  ut  ipfa  quoque  ani- 

ma  feparetur  \  hinc  apparet  axioma  noftrum» 

cui  totus  Philofophi  difcurfus  innititur,  prse- 

fupponi,  ut  certum  8c  evidens:8c  certe,  ft 

modus  operandi  abfolvi  poteft  ab  illa  depen- 

dentia,quam  involvit  modus eflendi ,  non  li- 

ceret  concluderc  ex  eo  quod  modus  operariBi 

animse  intelligentis  fit  indeper  .lens  a  corpo- 

re,ipfam  animam  effe  iridependentem  quoad 

modum  effendi ,  quse  tamen  confequentia  a- 

pud  Ariftotelem  8c  omnes  haftenus  Philofophos 

validafuit :  Et  quid  nunc  obftabit ,  fi  hoc  no- 

ftrum  axioma  indubium  vocetur ,  quornin&is 

brutorum  animxpoft  moitem  exiftirnentur 

fuperftites  8c  immortales ,  quandoquidem  eas 

non  permanere  conclufiim  eft  hadtenus,qwod 

animaruxri  in  brutis   pperationes   acorpc*rc 

D   3  *depet>- 


co  DisputAt.  exPhilosophiA  Select. 

dependeant.  Maneat  ergo  immotum  hoc  vero  prxtar  ifta ,  occafiones  £c  incitamenta 
principium  ,  modus  operandi  fequttur  modnm  caufis  fecundis  ad  agendumobjicit,  impedi- 
effendi ,  £c  falva  cft  confequentia  noftra  ei  i n-  menta  fufpcndit,ipfe  adtu  cum  iis  influit,con- 
liixa  jjicaupe  fecundd  dependeant  tn  ejfe  a  Deo,  currit,  coeiricit ,  cooperatur ,  earum  aftiones 
etiamin  operdri  dependehmt.  Sedalia  hic^-  concurrendodirigit,determinat,8cc.  qu^plus 
teptio,  ad  noiirum  argumentum  proferri  foli-  fignificant ,  quam  nudam  permiifionem ,  aut 
ta,  eft  diluenda,  namdiftinguunt  Adverfi-  facultatisin  agendo  largitioriem  aut  confer- 
riihoftrx  enunciationis  hypotheticae  confe-  vationem  :iftaautem  Deumagere  circaope- 
quens  hoc  ruodo :  fi  creatura  dependet  a  Dco  rationes  caufarum  fecundarum,probari  poffet 
immediate  in  cffe,Ergo  8c  in  operari  fic  a  Deo  nifi  id  nimis  effet  manireftum  ,  &:  probatum 
dependebit,  utpermittente,  concedunt,«?  coef-  extaret  in  Theolog.  naturalis  &  fupernaturalis 
fciente,negint.  Refp.  diftin&ionullaeft-.nam  fcriptoribus. 

i\ modus  eifendi  proprius  creatune  eft effe  de-  I  VI.  Hxc ejpcacia ac  realitas  concurfus divi- 
pendcnter  a  Deo  non  folum  permittente ,  fed  ni  contra  Durandum  ftabilita,  poni  debet  circa. 
yevera,phyfice,8c  immediate  in  fluente,fequi-  j  omnes  omnium  caufarum  fecundarum  atliones; 
tur  ejus  modum  operandi  pendere  fimiliter  a  :  etiam  illas  ,  qux  funt  peccaminofx ,  id  eft,  af- 
Deo,  non  permittentc  folum,  fed  revera,phy-  ficiuntur  malitia :  dico  exprcffe,  circa  afiiones 
alce ,  &  immediate  influente :  fed  verum  eft  malas,  non  circa  malitiam  a&ionum:  cfrca  a- 
J>rius  ex  th.  i.  hujus  difp.  &  difp.  i.  th.  6.  Er-  Biones  malas ,  ut  funt  a&iones :  fic  enim  bonse 
goScpofterius.  Sed  ver6  quiahxcpermiflio  funt  ingenerenaturaeacfuomodoentia-.con- 
cft  afyli  inftar ,  ad  quod  folent  recurrcre  Ad-  fequenter ,  Sc  dependcnt  a  Deo  cum  exercen- 
verfarii  in  hoc  negotio,  plane  eam  deftrue-  tur:  itaque  licet  a&iones  quasdam  refpe&u 
anus  ,  eademquc  opera  fententiam  noftram  creaturarum  fiantfubje&ummalitise,  ipfaeta- 
mova  ratione  adftruemus.  men  aclriones  n5  exercentur  nifi  dependenter 

V.  Ergo  probamus  II.  aliquid  amplins in  aconcurfudivino:  alioquinali^uid,quod re- 
£>ei  concurfu  dandum  effe  quam 'virium  fuppedi- !  vera  eft  &  exiftit,eximereturDei  providentiae 
tationem ,  earum  confervationem ,  aut  midam\  Scefficietix.QuarenudaDeipermiffioanon- 
mgendi permijfionem ,  hoc  modo.  Si  Deus  con-  \  nullis  invc&a  circa  a£r.iones  creaturarum,  vel 
cef  a  Sc  conicrvata  agcndi  vel  non  agendi  £i-  in  gcnere  vel  fpecie  maks,ngmentum  eft  de- 
cultatcfolum  pcrmittit  creaturam  agcrcvcl  rivatumexhacfententiai)«r^Wi  jamrefuta- 
non  agere ,  tum  nihil  amplius  prxftat ,  cum  ta.  Concludimus :  Deusnon  ta?itum  <vires  lar- 
creatura  agit ,  quam  cum  non  agit  j  cum  hoc  giendo,  confcrvando ,  aut  otiosepermittendo  ,fed 
rnodoagit,  quam  cum  alio  modo :  cum  bene  ejfcaciter  cperando  concurrit  ad  aBiones ,  tum 
agit,  quam  cum  male :  at  ifta  funt  abfurda:Er-  malas ;qudfunt  aBionesfuoque  modo  entia  inge- 
go  8c  abfurdum  cft ,  Deum  in  operationibusj  nerenaturaifedad  mahtiam  concurrittantum. 
creaturarum  nihilo  plus  agcre,quam  vires  da-!  pernnttendo :  adbonitatem,  nonjo  &fpecialigr&- 
fe ,  confcrvare ,  Sc  permittere  ut  agant :  imo  tia  influxu  infuper  de  novo  quaji cooperande. 


Difputationum  cx  Philofophia  felcdarum 
O     c     t     A     v     A, 

CONCVRSV   CAVSA  PRIM^. 

T  H   Ii   S   I   s      I. 

Ari  Concurfum  Divinum ,  ScDcum  vcre  num ,  quxacaufis  fccundis  producuntur  ac 
cffc  cauiiim  OttXUUXO  cftcftyvan  cv  ^iio-  profkiiciuitur ,  dfputat.feptimd  oftcndimus, 

I 


D 


V  O  L  V  M  E  N 

^Sm  pfaeter  potftntioe  afti  ve,  in  caujis  fecundis 
creationem^praeter  ejus  confervationem,prse- 
terpermimoneminagendo  conceiTam  ,  ali- 
quid  amplius  a  Deo  fieri ,  circa  adtiones  cau- 
ix  fecundoe  omnes,  etiam  vitiofas,fcilicet  effi- 
caciam  aliquam ,  realitatcm  8c  a£tualitatem 
aliqua  ab  eo  proficifci,qua  efficaciter ,  revera, 
ac"hi,ipiam  caufae  fecundae  ac~tionem  compro- 
ducit,expofuimus  ac  probavimus.  Nuncquid 
Jtt  iUe  concurfus  aut  cooperatio  ,  in  quo  ccnfiflat, 
&quaratione  caufaprima  cum  caufis  fecundis 
ad  quemcumque  ejfeffum  concurrat ,  &  coopere- 
tur  in  omnibus  aBionibus  omnium  creaturarum, 
explkandumfeftat,  quod  explicatu  fatemur 
effe  tam  difficile ,  ur  nihil  fit  in  tota  Philofo- 
phia  difficilius:  verum  difficultatem  compeh- 
fabitmaxima  hic  utilitas  :  Nos  perfpicuitati, 
inreobfcura,  ftudebimus,   8cprimum  va- 
rios  modos  diftinete  recenfebimus ,  quibus 
varii  varie  concurfum  Dei  explicant ,  ac  tum 
quomodo  hic  fit  fentiendum  8c  loquendum 
docebimus. 

1 1.  ^.Quidam  ponunt  concurfum  divinum 
in  Dei  'volitione  fimpliciter :  8c  his,  Deum  con- 
currere  cumcaufis  fecundis,  nihil  eftaliud, 
quam  Deum  velle  actus  caufarum  fecunda- 
rum :  fed  hi  oonfundunt  voluntatem  coope- 
randi  feu  decretum,  cum  ipsa  cooperatione  a- 
ftuali,  8c  voluntatis  ac  decreti  exeutione :  ille 
cocurfus  vocatur  a  Scholaficis  concurfus  intra, 
&diftinguituraconcurfu^^fr^,dequonos 
minc  agimus.  §.  Alii  volunt,  Deum  cum  crea- 
turisadearum  adtiones  non  aJiter  concurre- 
re ,  quam  quatenus  ejfentiaru  iis  &  agendi  po~ 
teflatem  dat ,  atque  utramque  c_onfer<vat ,  aut 
ad  fummum  quatenus  caufam  fecundam  agere 
fermittit :  fed  hi  concurium  cum  creatione 
8c  confervatione  confundunt  ,  8c  aliquid, 
quod  vere  fit  in  rerum  natura ,  faciunt  inde- 
pendens  a  Deo ,  ut  difputat.  fept.  fuit  ofrenr- 
fum.  § .  Alii  ponunt  concurfum  in  <virtute  ali- 
qua  fupperaddita ,  qudajunt  creaturam  fuffi- 
cientem  reddi  ad  agendum.  §.  Alii  rurfus  po- 
nunt  concurfum  in  motione  rerum  creatarum, 
vel  in  caufarum  fecundarum  excitatione  &  ad 
agendum  applicaticne.  §.  7ho?nas  zAquinas 
fum.  Theolog.  i.  qu^ft.  ioy.  contra  gentes  I.  3: 
cap.  70.  ponit  concurfum  Dei  in hifce  quinque: 


?  R  I  M  V  M,  3T 

1.  quatenus  vires  8c  facultates  agendi  dedit 
caufis  fecundis.  1.  quatenus  ipfe  eas  tuetur 
ac  iuftentat  in  effe  8c  vigore.   3.  quatcnusex- 
citat  8c  applicat  caufas  iecundas  ad  agendum . 
4.  quatenus  ipfe  eas  determinat  ad  agendum. 
5*.quatenus  eas  regitac  dirigit,ut  ad  nnes  fuos 
fibi  prseftitutos  perveniant.  §.  Poftremo  alii  di- 
cunt  concurfum  Dei  nihilefTealiud,  quam 
pcfiti-vum  influxum ,  quem  prsebet  lmmediatd 
ad  efecfum  vcl  abfionem  caufe  fecunda ;  nor* 
quatenusaliquidincausa  fecunda,  quicquid 
illud  forct  i  fcd  quatenus  aliquid  cum  causai 
fecunda ,  efficit :  ponuntquc  eum  concurfum 
in  aBione ,  qua  Deus  immediate  influit  in  omnes 
aBiones  creaturarum ,  ita  ut  actiones  iftoe  dici 
poffmt ,  non  folum  a  creaturis ,  fed  8c  a  Deo 
immediate  pendere.  Hunc  ultimum  concur^ 
rendi  modum  vocant  Phikfophi  concurfum 
per  modum  aclionis ,  quatenus  videlicet  Deus 
cftproximumprincipium  operationis ,  quoe 
a  caufis  fecundis  editur ,  ita  ut  eadem  illa  iit 
8c  operatio  8c  actio  Dei  concurrentis:eft  enim 
hic  concurfus  per  fe  8c  effentialiter  aliquid 
permodum  actionis,  vel  per  modum  r»  a- 
(Stualis  fieri  ipfius  a£tionis  immediate  pro- 
fluentis  a  Deo:unde  etiam  concurfus  hic  inti- 
me  8c  per  fe  includitur  in  ipfa  creaturae  a£tio~ 
ne,tanquam  per  fe  quoque  8c  immediate  ten^ 
dens  ad  eundem  terminum ,  ad  quem  tendit 
actio  creaturx,qu3e  ratione  termini  eadem  effc 
cum  ipsa  Dei  cooperatione :  reliquos  modos 
concurrendi,  prxterultimum,  receniitos,vo- 
cant  Philofophi ,  concurfum  per  modum  atfus 
primi ,   concurfiim  per  modum  conditionis  ac£ 
agendum  prarequifita ,  concurfum^^rTW^/wt 
principii. 

III.  Sed  8c diftindioncs  quaedam  funt  te- 
nendae,  quibus  Philofophi  hic  utuntur,  ut  quid 
fentiendum  fit  ac  loquendum  ,  in  hac  fenten- 
tiarum  varietate  ,  rite  re£teque  doceamus. 
§.  Diftinguitur  concurfuj  nonnullis  in  Phyfi- 
cum  8c  moralem :  Phrficus ,  quo  quis  per  mo- 
dumcaufxPhyficarconeurrit  8c  agit:  mora- 
lis ,  quo  p^r  modum  caufse  mcralis  .  caufam 
ver6  Phyficam  vocant ,  quse  vere  8c  efficaciter^ 
agitj  8crealiterineffectum8c  at^ionem  vero 
8c  pofitivo  influxu  influit :  ynoralem,  qucsagit 
fuadendountum  aut  difluadendo,  vel  cbjecla 

&  occano- 


D  I  S  P  U  T  A-T.    E  X  P  H  I 

5c  occafiones  proponendo  aut  removendo,vel 
aclivainterdum  paflivisapplicando,  §.  Aliis 
diftinguitur  concurfus  bimediatum  & imme- 
diatum :  quae  diftinctio  intelligenda  eit  de  me- 
diationexeMmmediatione ,  tumfuppofiti,  tum 
virtutis :  qnomodo ,  di&um  cft  dilp.  praeced.  : 
€.  Diftinguitur  etiam  nonnullisconcurfusin  ■ 
indijferentem  Jeu  non  determinantem  &  deter- 
rmnantem:illo  per  modum  cauf^e  imiverfalis 
(undc  aliis  dicitur  concurfus  univerfalis  )  hoc 
permodum cauCxparticularis  (undealiis  di- 
citur  concurfus  particularis )  influit  Dcus  in 
effeftum  8c  actionemcaufaefecundae.  §Di- 
ftingui  etiam  plerumque  folet  concurfus  in 
Dei  pr<£vium  five  prjedeterminantem,  8c  fimul- 
tancum  fivecoyicomitantem.  Duplex  enim  in- 
telligi  poteft  Dei  motio  circa  voluntatem 
creatam :  una  quafi  antecedens ,  non  tempore 
fed  in  figno  rationis ,  actualem  concurfum  ad 
voluntatis  creatae  actum  :  altera  in  ipfo a£fcua- 1 
liconcurfu  confiftens  :  illam  vulgo  dicunt | 
cffe  ex  praerequifitis  ad  agendum  :  hancex 
concomitantibus  :  per  illam  caufae  fecunda: 
moventur  ad  fuas  ac~tiones ;  per  hanc  vere  a- 
gunt  :  fecundum  diverfas  &  diftin&as  con- 
curfus  acceptiones ,  diverfae  quoque  extant  8c 
diftin£be  hic  fenticntium  8c  loquentium  Phi- 
lofophorum  fententiae. 

IV.  Multi  ex  Philofophis  negant,  Deum 
concurrere  ullo  modo  per  modum  principii; 
negant  cum  concurrere  motioxie  praevia,con- 
curiu  praedcterminantc  :  fie  fentiunt  omnes 
lefuitae,  ex  quibus  inter  alios  videantur ,  Sua- 
rez.  difp. Metaph.  1 i.  feB.  z.  &  "$.  Conimbri- 
cenfes.  1. 1.  Phyf  cap.  y.  qu^eji.  \i.  &  13.  8c 
llii  i  quos  fequuntur Philofophi ,  quiexillo- 
rumfcriptisferefapiunt,  Chrijl.  Scheiblertts, 
8c  lacobus  Martini ,  in  fuis  Metaphyficis,  & 
ex  Reformatis  Guinandus  Rutgerjiusfe  qui  o- 
lim  in  Academii  hac  noftra  Philofophiam 
profcflus  cft ,  fubtilitatis  nomine  Celcberri- 
mus,  D.  Gdbertus  Iacchxits ,  uterque  m  fuis 
item  Metaphyficis:  Harc  tamen  fententia  line 
ulla  limitationc  propofita  fatis  eftpericulofi 
in  rcbii'.  fidci ,  ubi  omnino  ac  ncceflario  mo- 
tio  praevia  admitti  debet:  itaqucaltcrhuJLi:, 
Academixnuper  Phdofoph :x ,  pije  menioriae 
Clariff.  £>.  Burgerfdichu  diftinguebat  actio- 


LOsorHiA  Select. 

nes  fupernaturales  a  naturalibus :  in  naturali^ 
bus  negabat  Deo  effetribuendum  concurfum 
permodum  principii  tantum,aut  permodum 
principii  8cac~fcionis  fimul:quiaveroina£r,io- 
nibus  fupernaturalibus  ,  creaturae  nontfhabent 
fuflicientem  virtutem ,  ut  eas  eliciant ,  dice- 
bat  effe  neceffarium  ,  ut  Deus  cum  illis  con- 
curreret  non  folum  per  modum  actionis ,  fed 
8c  per  modum  principii ,  ut  videre  eft  ejus 
fententiam  in  Metaph:  /.  2 .  c.  n.  Qujdam  ex 
Scholaficis  arbitrati  funt,  in  iis ,  quae  a  libero 
hominis  pendent  arbitrio,  concurfum  Dei, 
non  effe  Phyficum ,  fed  moralem  ,  8c  hinc  ab 
heterodoxis  Philofophis  arreptaeftoccafiodi- 
cendi ,  quod  Deus  non  concurrat  ad  conver- 
fionem  noftri  phyiice ,  fed  moraliter  tantum, 
fuadendo,  hortando,  8cc.  Qujdam  abufi  fi- 
gnificatione  terminorum ,  (immediatione~<vir- 
tutis  &  fuppojiti)  quos  non  bene  intellexe- 
runt ,  nsgarunt  Deum  concurrere  immediate 
immediatione  firppofiti.  Qujdam  concur- 
fum  Dei ,  quem  per  modum  adHonis  tantum 
agnofcunt,  ftatuunt  eiTe  univerfalem  8c  indif- 
ferentcm ,  ut  Iefuitx  omnes :  fed  non  eodem 
modo explicant:  aliter  Pererius  /.9.  c.  1 3 .Phyf 
GeneraLqutm  fequitur  interReformatos  Rod. 
Goclen.  c.  34.  in  prodromo  Lex.  Phil.  aliter  Co- 
nimbric.  loc.  cit.  qu^ji.  iy .  art.  1.  quosfequi- 
tur  cx  Reformatis  Rutgerjius  l.i.c.  4.  in  fuis 
Metaph.  aliter  BeUarminus  ncrui  iibi  non  con- 
ftat,Tiw£.4.  controv.  l.i.  c.  18.  ^rlib.4..  cap.if. 
aliter  Suarez  Difp.  citata.  Subtiliflimus  Iac- 
chaus  fatetur  res  naturales  detcrminari  per 
concurfum  Dei,  fed  liberas  nonitemrquas 
non  a  Deo,  fed  a  fe,  nec  ad  unam ,  {"ed  ad  plu- 
resacliionesdeterminariafe,  afferit,  cap.  10. 
/.  3 ,  Metaph.  Cl.  Burgerfdicius  licet  neget  con- 
curfumcaufxprimaedeterminaria  caufis  fc- 
cundis  quoad  fpecificationem,  thef  i^.c.  11. 
/.  2.  Metaph.  adhibita  tamcn  diftinctione  a-. 
cT:ionum  naturalium  8cfupernaturalium ,  di- 
cit  Deum  concurrere ,  th.  7.  ejufdem  cap.  ad* 
omnes  creaturarum  acl:iones ,  ut  caufam  uni  - 
verfilem  indiflerenter :  idcoque  fpecificatio- 
nem  aclionum  naturalium,  (nam  infuper- 
naturalibus  fatetur  effe  aliam  rationem  )  non 
Deo  fed  ipfuis  crcaturis  vult  eflcadfcriben- 
dam:  hinc  quod  homofe  moveat,  Deo  deberi  • 

(ineo 


Volumen   Primum. 


35 


(m  eo  cnim  movemur)  fed  quod  motus  ille  fit 
ambulatio,  hominitribuendumefTe,  ibidem 
afTerit.  Nos  contra  hofce  omnes ,  ftatuimus, 
Deum  concurrere  ad  abliones  creaturarum ,  non 
taniwmper  modum  principii ,  tum  phyfici ,  tum 
moralis,Jed  & per  modum  aBionis,  idque  imme- 
diate,  tum  immediatione  virtutis,  tumfuppofiti, 
&  quidem  concurfu ,  particulari  ac  determinan- 
te ,  pr^evio  ac  fimultaneo.  Sed  diftinctejuxta 
prgemifla  th.  z.  &$.  fententiamnoftrame- 
nunciabimus,  explicabimus,  probabimus. 

V.  Concurfus  Dei  non  efi  volitio  fimplici- 
ter:non  nego,volitionem  divinam  prxrequiri 
ad concurium  ; fed tamen  ifta volitio , noneft 
ipfe  concurfus ,  fecundum  quem  Deus  influit 
ad  extra,  ad  produ&ionem  actionum  in  caulis 
fecundis  :  nam  Volitio  fimpliciter  eft  actio 
Dei  immanens ;  fed  concurfus  eft  a<5tio  extra 
Deum  traniiens:volitio  Dei  juxta  noftrum  in- 
telligendi  modum  prsecedit  concurfum,uti  & 
creationem  &  confervationem ;  neque  enim 
funt  iftae  a&iones  volitiones  formaliter  ac 
fimpliciter ,  fed  volitionis  executio  8c  termi- 
natio  extraDeum.  §.  Concurfus  Dei  eft  quid 
amplius ,  quam  quod  csluCis  fecundiseffentiam 
dederit  ac  vires  agendi ,  8c  utrumque  infuo 
effe  ac  vigore  confervet ,  denique  eas  agere 
permittat ,  quod  fatis  difp.  fuperiore  eft  pro- 
batum-  §.  ConcurfusDei  non confiftit proprie 
in  virtute.  fuperaddita ,  qua  creatura  reddatur 
fufficiensad  a&um  fuum:  nam  in  naturalibus 
aftionibus  nulla  virtus  fuperadditur.in  fuper- 
naturalibus  virtus  quidem  aliqua  divina,  ut 
fides,  aut  alia,fuperadditur,  fed  non  eft  adhuc 
fufficienstumcaufafecundaad  a£tum  fuper- 
naturalem  eliciendum ,  nifi  concurfus  8c  in- 
fluxus  divinus  de  novo  accedat.Sed  argumen- 
temur.  Si  D£i  concurfus  in  eo  confiftit,ut  in- 
dat  creaturis  novam  &  ulteriorem  agendi 
vim  ,  illavirtusindita,  erit  hauddubiequali- 
tas,  ibi  crcata  vel  in  agente  fecundoprodu<5ta, 
utper  eam  operetur :  fcd  vero ,  ii  ad  hunc  fi- 
nem,ut  operetur  creatura/nxc  vis  8c  virtus  de 
novo  ei  inditur  8c  in  eo  creatur  ut  fit  efficax  a- 
&u  ,  non  minus  requiret  concurfum  Dei , 
quam  alia  quaelibet  w^  anaturaindita:  8c 
fiiiie  concurfus  iterum  confiftat  in  virtute 
nova  indita ,  dabitur  progreffus  in  infinitum  j 


naoa  itcrum  rogabo ,  an  non  novum  requirat 
concurfum  ut  operetur ,  quandoquidcm  effc 
virtus  creata  ac  finita:Certeconcurfusdivi- 
nus  fi ve  dependentia  a  Deo  in  agendo  conve- 
nit  rebus  creatis  in  operando ,  ex  eo  quod  fintr 
creata  entia:  ergoconvenitomnienticreato 
in  operando :  ergo  8c  illa  virtus  creat,urae  fu- 
peraddita  ad  adtum  fuum  eliciendum  ,  ifto 
modo  dependebit  a  Deo,  ejufque  concurfu 
indigebit:  ergo  ante  concurfum,quo  eget,non 
eft  illa  virtus  indita fufficiensad adtum  fuum; 
egebit  itaque  virtus  fuperaddita  adhuc  con- 
curfu,id  eft,ex  illorum  hypothefi,  alia  virtute 
fuperaddita,  Schaecalia,  8cfic  dabitur  pro- 
greffus  in  infinitum.  §.Concurfus  Dei  ex  par- 
te  bene  collocatur  in  motione  caufarum  fecun- 
darum, excitatione,$c  ad  agendum  applicatione, 
juxta  vulgatum  hoc :  caufa  fecunda.  non  agunt 
nifimota  aprima  :T)icoexparte ,  quianon  irx 
fola  motione,  excitatione,  applicatione  caufse 
fecundae,eum  colloco,  fed  plus  etiam  requiro: 
itaque ,  §.  etiam  eji  pofitivus  influxus  in  ipfam 
aflionem ,  ita  ut  Deus  non  tantum  aliquid  ef- 
ficiat  in  causa  fecunda  cum  concurrit  eam 
praemovendo ,  fed  8c  aliquid  efficiat  cum  ea, 
quod  ipfa  vox  concurfus  evincfc,  itautcon- 
curfus  Dei  fit  adtio  8c  eadem  cum  adtione  . 
caufhe  fecundae.  §.  Nec  maleThomas  Aquinae 
in  iis  quinque  quae  recenfuimus  th.i.  concur- 
fum  ponit ,  licet  in  iis  quinque  formaliter  non 
confiftat.  Quod  Deus  concurrendo  quando- 
que  fpecialiter  moveat ,  excitet,  applicet  cau- 
fas  fecundas  ad  adHones ,  certo  certius  eft ,  8c 
liquet  ex  eo  quod  corda  hominum  mutet  8c 
inclinct,  quovult:  fed  an  femper,  quando 
concurrit  Deus ,  concurrendo  ad  operatione* 
caufarum  fecundarum ,  easmoveat,  excitet, 
applicet ,  quaeftio  eft  ardua :  Putem  quod  fic : 
contrajefuitas ,  Suarefium  8c  alios,  qui  eos 
fequuntur ,  acfeq.  difp.  probatum  dabo,quod 
nunc  propter  anguftiam  chartae  non  licet. 
Quod  Scheiblerus  hicdicat,  iftum  concur- 
fum  folum  terminari  ad  caufam  agentem  8c 
non  ad  aclionem ,  falfum  eft  :  nam  concur- 
fum  non  pono  tantum  in  ifta  pr&motione, 
excitatione  8c  applicatione ,  fed  8c  in  influxu 
inipfamacliionemterminato,  utjam  eft  di- 
c"cum. 

E  VI.  Ad 


u 


DisputAt.  ex  Phi 


VI.  Ad  diftinctiones  progredior,  eafquc 
fingulas  concurfui  applicabo.  §.  Deus  concur- 
rit  &  moraliter,  fuadendo  ,  hortando ,  a&iva 
pafiivis  applicando,fed  prxfertim  Phyfce  effi- 
caciter  cum  caufis  fecundis  cooperando.Nam 
concurfus  moralis  non  falvat  influentiam 
realem  ,  qux  eft  in  concurfu  divino  ad  eflfe- 
£t.um  8c  adHonem  caufs  fecunds::ut  enim  qui 
hortatur ,  fuadet ,  aut  ignem  applicat  domui, 
non  eit  cauia  Phylica  Sc  proprie  dicta  combu- 
ftionis  ;  iic  ii  Deus  tantum  agat  moraliter,non 
erit  Phyiica  quoque,  vel,  quod  in  hac  materia 
praftat  dicere,hyperphyfica,aut  proprie  dicla 
caufa  actionis  caufae  fecundae.  §.  Deus  con- 
currit  immediate  cum  cauiis  fecundis  ad  ope- 
randum,  b^quoadfuppojitum ,  &quoadevirtu- 
tem ,  quod praced.  difp.  eft  oftenfum.  §.  Deus 
concurrit,  ut  caufa,  8c  uriwerjalis  ,  Stparticula- 
ris  ,  fed  cum  diftinctione ;  concurrit ,  ut  caufa 
nniverfalis  ,  ratione  objedtorum  variorum, 
imo  omnium :  nam  Deus  concurrit  ad  adfcio- 


LOSOPHIA  SELECT* 

jnesomnes  omnium  caufarum  fecundarum : 
latvero  non  eft  caufa  univerfalis ,  fed  parti- 
cularvs  ratione  modi  agendi ,  quia  Deus  non 
tantum  concurrit  ad  eife  genericum  adtionis, 
ied&fpecificumScindividuale,  quaeft  ens, 
qua  a£Ho  ,  qua  actio  talis  in  genere  natu- 
tx.  §,  Deus  non  tantum  concurrit  ad  omnes  a- 
«ftiones  creatura?,  concurfuftmultaneo  &  conco- 
mitante,  quem  omnes  admittunt ,  proeter  D«- 
randum  &  eos  ,  contra  quos  egimus  difp.  pra^ 
i  ced.  fedpraterea  concurfu/>r«n//0  &  prxdeter- 
minante ,  quem  Jefuitse  negant ,  Dominicani 
arrirmant :  2c  ob  quam  fententiarum  pugnam 
multse  extitere  inter eos  utrimque  iimultates 
Sc  odia ,  quoe  tollere  nunquam  eft  aufus  Ponti- 
fex ,  decidendo ,  utra ex  duabus  hifce  fcnten- 
tiis  Philofophicis  fit  vera :  nos  eo  audaciores 
veram  cfte  pronuntiamus  ,  Scfequenti  diff. 
eam  explicabimus  ac  probabimus ,  quse  con- 
curfum  praevium  ac  praedeterminantem  ad- 
mittit. 


Difputationum  cx  Philofophia  fclc&arum 

N       O      N      A, 

D  E 

CONCVRSV    DEI. 

T  h    e   s   i  s     I. 


DEcidenda  nunc  eft,  explicanda ,  ac  pro- 
banda  ,   celeberrima  atque   utiliftima 
qua*ftio,  ^An  prjeter  concurfum  Deifi- 
nihilefi  aliud ,  quam  aBio  ipft 
$guf*fecundd ,  trt  d  Deoprocedit ,  detur  concur- 
qui  rithileft  aliud,  qtiam  motio  qua- 
,  virttctem  aByvim  creatura  complens,  eam 
H  ans ,  dcterminans  ad  agendum. 

H?  nosplusminusfexa- 

gin-  ua,  moxRomieScin 

Ita!  gio,  a  Jefuitismo- 

ta,  jans  fenteri  itef  derenCi  fuit 

i,qui  affirmantem  ab  Au- 
gufl  tcceptatn  llrcnuepro- 

pugoirunt  :  controvcriix  oiigincm  Sc  pro- 


greifum  fuse  narrat  Guilhel.Camerarius Scotus 

!  ac  Scotifta ,  in  partc  fcc.  difp.  Philof  quaeft.  9. 

j  Non  tantum  momcnti  eifet  iitum  in  hac  con- 

trovcrlia,ii  ipfa  intraPhilofophie,  limites  con- 

Iftitiftetjfedenim  6cTheologia:  pomceria  in- 

travit ,  eamque  non  levitcr  infecit :  nam  qui 

concurfum  prarvium  in  naturalibusactioni- 

bus primum  fuftulerunt  Jcfuitx* ,  eundem  in 

fupernaturalibus   iidem    fublatum  iverunt : 

hinc,circabonumfpiritualefacicndum,di&i- 

taruntjvoluntatcm  ieipiam  movcre,  excitare, 

applicarc,detdfminare,8c  motionem  Dei  pr^- 

viani  cxcitantcm,  applicantem  ,  determinan- 

tem  ,  non  minus  hic  quam  in  naturalibus  eile 

otiofam  ,  vanam,  inutilem :  quae  quo  abcant, 

vinuf- 


V  O  L  V  14  E  N 

unufquifquevidet :  hinc  a  Jefuitis  introducta  j 
«ft  fifta  libertatis  notio  ,  in  indeterminata  \ 
*$H*,<p6glci  confiftens  :  hinc  fcientia  media :  ! 
hinc  decreta  conditionata :  hinc  concurfus  u- 
niverfalis  tantum ,  indifterens,  8c  indetermi- 
nabilis ,  ac  non  determinans  :  hinc  moralis  I 
tantum  in  convertendo  homine  Dei  actio ,  8c 
alia  plura,  quae  ceu  flofculi  pullulant  ex  nega- 
to  Dei  praevio  acpraedeterminanteconcurfu 
ad  a&iones  fupernaturales ,  ficut  cum  negant 
ad  quamcunque  a&ionem  ,  fupernaturalem 
&  naturalem ,  Jefuitae  omnes ,  Fonfeca ,  Sua- 
rez, ,  Molina  ,  LeJJius ,  Conimbricenfes,  Rwvius, 
8c  qui  eos  fequitur  ^Abra  de  Raconls  ,  alii- 
queexquibus  hodie  Philofophari  confiievi- 
mus  •.  fcquuntur  hofce  multi  ex  Reformatis, 
qui  imprudenter  nimis  concurfum  Dei  prae- 
vium  negant  fine  reftri&ione  ,  Scheiblerus, 
Iac.  Mar(ini,  Rutgerftus,  Iacchaus,  &c.  Cl.  D. 
Burgerfd.  concurfum  praevium  in  fupernatu- 
ralibus  admifit ,  in  naturalibus  fuftulit,  ficuti 
id  difp.  pr<eeed.  ex  ejus  Metaph. l.i.c.  i  i.eft 
oftenfum. 

II.    Sententia  noftra  eft  :  Non  tantutn  in 

fupernaturahbus  ,  fed  &  in  naturalibus ,  cau- 

fdifecunda  ,  tum  necejfaria ,  tum  liber<e ,  atlio- 

nibus ,  prater  concurfum  Jimultaneum ,  admit- 

tendus  eftpravius :  itaque  utrumque  in  con- 

curfu  Dei  includimus :  dicimufque ,  Deum 

concurrere  8c  per  modum  a&ionis  8c  per  mo- 

<lum  principii,  attingendo  6c  operationem,  8c 

potentiam  fcu  principium  operandi  ipfius 

■caufae  fecundae  in  operatione  qualibet,natura- 

li  vel  fupernaturali :  Quam  fententiam  ante- 

quam  ulterius  explicem  ac  probem ,  congre- 

diendum  eft  prius  cum  Cl.  D.  Burgerfdicio, 

praeceptoreolim  venerando.  Primum,  quae 

habet th.  4.  c .  1 1  .I.r.fua Metaph.  quando pro- 

bat  concurfum  Dei  non  recipi  in  caufis  fe- 

cundis  per  modum  principiiautconditionis 

actionem  earum  prsecedentis ,  nos  non  tan- 

'gunt,quia  probat  tantum,concurfum  Dei  non 

effein  eocollocandumfolum,  utpcrmodum 

principii  agat,  quod  ultro  fatemur,  8c  nos  ipfi 

ultra  requirimus,  praeter  hunc  influxum  in 

canfam  aut  potius  potentiam  agentem,quieft 

concurfus  praevius ,  diciturque  nobis  concur- 

fus  per  modum  principii ,  adhuc  influxum  in 


ipfam  a&ionem ,  qui  eft  concurfus  fimulta- 
neus  &  per  modum  ac"r,ionis:ne  nunc  dicam 
ipfum  alio  plane  fenfu  hanc  phrafin  capere* 
concurfus per  mcdumprincipii ,  quam  nos  capi- 
mus.-namilJeexiftimatiftam  phrafin  fignifi- 
care,  virtutis  alicujus  novae  in  caufas  fecundas 
ad  agendum  impreflionem,quam  nos  fuperio- 
ri  difp.   opinionem  rejecimus,  8c  rejicimus 
hanc  phrafin ,  fi  hoc  fignificet :  at  nobis  nihil 
fignificat  aliud  ,  quam  Deum   concurrendo 
non  novam  virtutem  producere,fed  virtutem 
in  creatura  exiftentem  excitare ,  ut  efficaciter 
agat.Deinde  quae  habet  th.f.feq.  quando  pro- 
bat  concurf  um  Dei  non  pofle  effe  fimul  per 
modum  principii,  &  per  modum  a£t.ionis,ni- 
hil  habentdifficultatis,  8c  facile  expediuntur. 
Rogat,  quorfum  pertinebit  illa  njirtus^u^  datttr 
creaturis  per  modum  principii ,  an  utper  illam 
njirtutem  operentur?  atqui  creatur<e,in(]uit,  ha- 
bent  <virtutemfujjicientem  adoperandum:ergo  il- 
la  njirtus  ef fuper<vacua.  Refp.  primum  fuppo- 
nit  concurfum  praevium  per  modum  princi- 
pii  eollatum  efle  virtutem  aliquam  novam  dc 
novo  creaturis  aut  caufis  fecundis  impreflam 
8c  inditam:  at  hoc  non  ita  eft,  ut  difp.fuperiors 
eft  oftenfum;  8c  non  ita  efle  ipfi  dicent  Brade- 
terminantes  plerique,  feu  concurfus  praevii  af- 
fertores:  deinde,  quod  roget,  quorfum pertine- 
;  bit ,  non  rvirtus,  ut  loquitur,  fed  motio pravia, 
'  refpondeo,  8c  dico,  motionem  iftam  praeviam 
!  dari ,  utoperariincipiantcaufsefecundac,  ut 
ex  non  operantibus  fiant  operantes :  creatura 
1  enim  licet,  cum  eperatur,habeatfuflieientem 
j  virtutem  ad  operandum  in  fuoordine8cge- 
nere  caufarum  ,  quia  tamen  eft  caufa  fecunda, 
non  eft  primum  fe  movens  ,   fed  operatur 
mota :  atqui  non  poteft  moveri  ab  alia  causa 
fecunda:ergo  a  prima:  ergo  caufa  fecunda  non 
eft  fufficiens,  ut  fe  movcat,  id  eft ,  ut  ad  agen- 
dum  fe  excitet;  fed  oportet  eam  moveri  8c  ex- 
citari  prius  aliunde :  8c  in  eo  eft  concurfus  Dei 
|  praevius,  ut  caufam  fecundam  moveat ;  caufa 
j  fecunda  mota  operatur  per  virtutem  fufii- 
.  cientem  in  fuo  ordine  caufarum;  at  nihilomi- 
:  nus  adhuc  eget  concurfu  fimultaneo ,  quia 
'  tam  parum  eft  acl:io  ind ependens  a  Deo  quam 
ipfa  caufa  agens:  itaque  hoc  argumentum  CI. 
D.  Burgcrfdicii ;  Caufa  fecunda ,  v.*  g.  ignis, 

E  2  habet 


%6  DisputAt.  ex  Phi 

habet  virtutem  fufficicntem  adoperandum, 
ergo  non  indigetconcurfupermodumprin- 
cipii,  feu  influxu  praevio  8c  determinante : 
tam  militat  contra  influxum  Sc  concurfum  fi- 
multaneum ,  quam  contrapraevium :  Nam  ii 
D.  Burgerfdicio ,  Creatura dicatur  habere  vir- 
tutem  furficientem  ad  operandum ,  8c  nihilo- 
minus  includit  influxumDeiinadtionemi- 
pfam ,  feu  concurfum  fimultaneum  ,  quem 
ipfecumaliisitatuit  hic  tantum,  cur  minus 
dicam  ego  ,  creaturam  habere  fufficientem 
virtutem  ad  operandum ,  licet  includat  influ- 
xum  in  ipfam  caufam  feu  concurfum  prae- 
vium?  nam  iicuti  Creatura  fufficienti  virtute 
predita  operari  tamen  non  poteit  iine  concur- 
fu  Dei  fimultaneo ,  ita  aiferente  ipfo  D.  Bitr- 
gerfdicio  \  iic  dico  ego ,  Eadem  creatura,  licet  ! 
initrufta  furficienti  virtuteadoperandum,  o-  ; 
perari  tamen  non  poteft  iine  concurfu  pr^vio,  j 
id  eft,  niii  primum  mota  a Deo,  quia  crcatura  ; 
jion  cft  primum  fe  movens :  8c,  hoc  obfervan-  j 
dum  eft  in  genere,quoties  caufa  fecunda  dici-  . 
turhabere  virtutem  fufficietem  aut  comple-  ■ 
tam  ad  operandum,id  non  dici  de  ea,  quaii  iic  '■ 
fcxcludat  Dci  concurfum ,  iive  iimultaneum, 
five  prxvium,  quiaispropterdependentiam  ] 
caufc  fecundx  a  prima  excludi  non  poteft ,  a-  | 
deoq;  cauiis  fccundis  intrihfecus  eft,  ac  caufa-  j 
rumfecundarumnaturis,  quia  funt  fecundx,  ! 
debitus ,  itaquidemiisnaturalis ,  utii  caufa  ; 
prima  non  influatfuo  concurfu,caufa  fecunda  ] 
opcrarinullomodopoflit,  ied  miraculum  iit, 
quod  iiquet  in  fornace  Babylonis :  non  igitur 
cxcludit  concurfum  Dei  caufa  fecunda ,  cum 
dicitur  habcre  perfectam  8c  completam  vir-  '■ 
tutcm opcrandimon iimultaneum,ut  D.  Bir- 
gerfd.  cum  omnibus  vu!t,fcd  nec  prxvium,ut 
llosoftenJimus ,  vcrum  excludit  concurfum  \ 
caufarum  fui  ordinis,  id  elt,  fecundarum. 

III.  Nunc  porro  fententiam  8cmentem  ; 
noftram  cxplicabimus,  qua?  ut  intelligatur,  ' 
fciendumScobfervandumeft,  illaduoefledi-  • 
ftinctiflima:  operaricum  aliquo ,  5c  operari  in  \ 
aliquo  ,  vel  operariperillud ,  rnovere  ipfum  ad 
cp:randum:  primum,  operari  cum  aliyuo ,  fi- 
gnificat  tantum  limultatcm  8c  concomitan- 
tiam  concurfus :  ita  ,  ii  duo  portent  cundem 
lapidcuo  ,  iimultaneo  concurfu  concuiTunt, 


LOSOPHIA   SELECT. 

quia  quivis  operatur  cum  alio:  fic  unus  cquus 
cum  alio  iimultanee  concurrit,  quando  iimul 
trahunt  plauitrum ,  alter  enim  cum  altero  o- 
peratur :  at  ver6  fecundum ,  operari  in  aliquo> 
per  tf//W,requirit  non  tantum,  ut  agens,  quod 
operatur  in  alio  fcu  per  aliud  ,  iimultanee 
concurrat  cum  altero ,  fed  ut  per  concurfum 
fuum  faciat  alterum  agere  8c  operari ,  quia  a- 
gens  tale  operandomovetalterum  ,  8cfacit, 
ut  illud  operetur :  iic  ex  duobus ,  qui  portant 
lapidem  ,  neuter  operatur  in  altero  aut  per  al- 
terum,  aut  ex  duobus  equis  trahentibus  plau- 
itrum,  quia  neuter  pnemovet  aut  applicat  al- 
terumad  agendum  :  jam  vero  ,  hoccit  quod 
dicimus ,  Deus  non  concurrit  cum  causafe- 
cunda,  operando  tantum  cum  ea ,  ut  duo  fe-  . 
rentes  eundem  lapidem,  aut  duo  equi  trahen- 
tes  idem  plauftrum,qui  concurfus  eit  iimulta- 
neus,  fed  concurrit  etiam  cum  causa  fecunda, 
aliquid  operando  in  illa  8c  per  illam,quatenus 
cam  movet  efficaciter,  applicat  8c  determinaf 
ad  agendum ,  qui  eft  concurfus  praevius  8c 
predeterminans :  8c  fic  magis  explicatur  8c 
folidius,  dependentia  caufc  iecundae  a  prima, 
quae  per  concurfum  limultaneum  tantum, 
non  fatis  falvatur  :  nam  ii  Deus  5c  caufse  fc- 
cundse  concurrunt  concurfu  tantum  iimulta- 
neo ,  ut  duo  equi  trahentes  plauftrum ,  erunt 
caufaepartialesactionisjSc  (ic  unaqu^que  cau- 
fa,  prima  8c  fecunda ,  adhibebit  proprium  ac 
peculiarem  influxum,quem  habet  a  feipsa,ita 
ut  ininfluendonondependeatex  influxu  al- 
terius  caufctanquamacausavere  efficiente, 
licet  effedtus  dependeat  ab  utraque ,  ficuti  in- 
fluxus  unius  equi  non  dependet  ex  influxu  al- 
terius  equi  (  neutcr  enim  alterum  influere  fa- 
cit )  licettra£tio  plauftri  ab  utriufque  influxu 
iimultaneo  dependcaf.fed  hoc  de  Deo  8c  crea- 
turis  dicere  abfurdum  eft:  non  enim  funt  cau- 
fje  partiales  concurrentcs,  fcd  totalcs  j  non  in- 
dependentes  a  fe  invicem  ,  fed  depcndentes : 
Deus  quippe  eit  caufa  totalis  in  fuogenere; 
creatura  in  fuo  generemxc  ab  illo  dependens: 
Deiu;  quidcm  a  nullo  dcpcndet ,  fcd  fecunda 
caufa depcndet  in  iuo  influxu  a  Deo  ,  cui  fub- 
ordinatur,  ut  caufoe  priori ,  nontantummo- 
rali ,  fed  vereSc  phylice  operanti  :  ergo  ad 
concurfumdivinum8c  dependcntiam  caufa» 

Jccundx 


VOLUMEN      PRIMU 


M. 


fecundaeaprimaexplicandam,non  fufficitdi- 
cere ,  quod  Deus  fimpliciter  cooperetur  cum 
caufa  fecunda ,  8c  influat  influxu  fimultaneo, 
fed  requiritur  amplius,  ut  opereturaliquid  in 
ea,  &  influat  in  eam ,  influxu  pracvio  eam  mo- 
vendo,8tc.  Sedvero  oftendamus  hocclarif- 
iime.  Caufa  prima 8c  fecunda  concurruntad 
a&ionem  caufae  fecundae,fed  cum  difcrimine: 
Deusnonfolumeftcaufailliusafbioni^ ,  v.  c. 
calefa£r.ionis,prout  e(l  ab  ipfo,  fed  8c  per  fuum 
concurfiim  caufa  eft  ejufdem  a&ionis ,  prout 
eft  a  caufa  fecunda ,  fc.  igne  :  at  vero  caufa  fe- 
cundalicetfitcaufa  fuae  adHonis ,  prouteftab 
ipfa,i<mis  v.c.caufa  fuae  calefa&ionis  prout  eft 
ab  ipio  igne,non  tamen  poteft  eife  caufa  illi  us 
prout  eft  a  Deo  :  ergo  plus  aliquid  eft  in  con- 
curfu  caufae  prime^  quam  fecund^rcaufa  nem  - 
pe  fecunda  tantum  caufat  fuam  aclionem ; 
Deus  non  folum  caufat  iftam  eandem  aclio- 
nem  caufae  fecundae,fed  per  fuum  concurfum 
facit  actu ,  ut  caufa  fecunda  agat ,  ut  ignis  v. 
c.  calefa&ionem  producat :  quarc  non  opera- 
tur  fimpliciter  cum  igne,  &  cum  qualibet 
caufa  fecunda,  concurfu  iimultaneo ,  aliquid 
operando  cum  ea ,  fed  8t  concurrit  concurfu 
praevio ,  aliquid  operando  in  ea ,  phyiicc  eam 
movendo,  applicando,  determinando. 

IV.  Probamus  efficaciffime  concurfum 
praevium  hoc  argumento.  Quod  eft  in  poten- 
tia,  nonpoteftreduciin  actum ,  niii  per  ali- 
quid,  quod  iit  in  a&u:  fed  omnis  caufa  fecun- 
da  eft  in  potentia  ad  agendum  ,  antequam  a- 
gat :  ergo  non  poteft  reduci  ad  agendum  ,  niii 
per  aliquid  quod  fitactu  :  majorpatet ,  quia 
quod  eft  in  potentia  calidum ,  non  fit  a£hi  ca- 
lidum,  niiiperaliquidquodfitadhicalidum, 
vel formaliter ,  vel  eminenter :  minor  proba- 
tur;quodcunque  modo  facit,  modo  non  facit^ 
modo  facit  unum,  modo  alterum ,  illud  eft  in 


37 


ulla  fecunda  aut  creata,fed  prima,  &  increata, 
folus  Deus:ergo  folus  Deusreducitomnem 
caufam  fecuncam  depotentiaagenteada£r,u 
agentem :  atqui  in  eo  eoniiftit  concurfus  Dei 
praevius  8c  prsedetcrminans ,  ut  Deus  faciat 
actu  agere  caufas  fecundas  ,  quae  non  agunt, 
fed  agere  poifunt,  ut  eas  ad  agendum  moveat, 
excitet,  applicet,  determinet,  quoderatde- 
monftrandum  :  quod  non  fit  alia  caufa  a£tu 
quam  Deus ,  patet ,  quia  omnis  caufa  fecunda 
eft  caufa  in  potcntia :  ergo  fola  caufa  prima  efl 
caufa  a&u :  eft  enim  purus  a&us. 

V.  Sed  hic  dubium  aliquod  removendum 
eft ,  quod  aliquem  fufpenfum  tenere  queat, 
Qucerat  quifpiam ,  an  influxus  in  caufam  fe- 
cundam-)  qua  Deus  caufam  fecundam  movet> 
excitat,  determinat  adoperandum ,  &  influxu* 
inipfam  aciionem  ,  qud  operanti  caufe  fecunda 
cooperatur  Deus,fint  duo  influxus  ?  feu,  an  con- 
curfus  Deiprtevius  &  fmultaneus  Jint  duo  con- 
curfus  ?  Refp.  quod  non  :  nam  eft  unus  idem- 
que  influxus  re ,  unus  idemque  concurfus  re, 
fed  duofunt  ratione:nam  quatenus  Deus  mo- 
vet  caufam  fccundam  ,  ut  agat  ,  dicitur  fe  - 
habere  ejus  concurfus  8c  influxus  per  mo- 
dum  principii,  vocaturque  prxvius  8c  praede- 
terminans  ;  quatenus  influit  in  actionem  i- 
pfam  ,  diptur  fe  habere  per  modum  adHonis, 
vocaturque  iimultaneus  8c  concomitans;unus 
tamen  idemque  influxus  8c  concurfus ,  quo 
influit,  in  caufam-fecundam ,  eam  movendo, 
ScinadHonemcaufacfecundae,  cumcausa  fe- 
cundacooperando.  Seddicet  quis,  idem  in- 
fluxus  non  ejiprior  &p~ojierior  feipfo :  fed  influ- 
xus  Dei  in  aBionem  eji  pojierior  influxu  caufe 
fecunda  in  afiionem  ;   influxus  njero  Dei  in  i- 
pfam  caufam  fecundam  eji  prior  iufluxu  caufie 
fecundde  in  aciionem  :  ergo  influxus  in  ipfam  catt- 
fam  fiecundam  &  in  ejus  aBionemnon  eji  idem 


potentia  ad  a&ioncnr.  fed  omnis  caufa fecun- 1  influxus ;  fcu  concurfusprjevius  &  Jimultanem 
da  modo  agit,  modo  non,  modo  agit  hoc,mo- 1  non  eji  idem  concurfus.  Refp.  ineptum  hoc  eft: 
doillud,quodexinducl:ionepatet:igniseniml  dicere,  quodinfluxuscaufaeprimaein  adtio- 
modo  agit,  modc  non  ,  modo  cefpitem  com-  nem  caufse fecundx  iit  pofterior  influxu  cau- 
burit,  modolignum,8cii<:incaetens:jam  iicj  fefecundae  in  adtionem  fuam  ,  licet  fic  lo- 
pergo:Omnis  caufa  fecundadebetfteriadhi  quantur  8c  loqui  fere  cogantur  adverfarii  5 
caufa  8c  adtuagere  per  alicjuid  quodiitathi  quia  infiuxus  caufje  primae  omnibus  modiy, 
caufa :  fed  haec  caufa ,  quae  eft  adtu  caufa ,  per  |  prior  eft  influxu  caufa:  fecundre :  nam  (  quod 
quam  creatumdebet  fieri  aclu  caufa ,  non  eft  I  bene  hic  eft  notandum  )  concurfus  prar/ius  & 

E  3  fimul- 


38  Disputat.  ex  Phi 

fimultaneus  non  eft  hoc  modo  concipiendus, 
quafiDeus,  ubi  caufam  fccundam  movitSc 
cxcitavit  ad  agcndum,  fubito  ceffet  ab  illo  m- 
fluxu,  8caliopoftea  influxu  in  actionemin- 
fluat  &  concurrat ,  fed  Deus  iftum  influxum, 
quo  movet  creaturam  ad  agendum,continuat, 
cum  influit  in  a£tionem  ipfam ,  itaque  per 
cundem  influxum  Scconcurfum  caufam  fe- 


LOSOPHIA  SELECT. 

cundam  movetadoperandum,6c  fimul  influit 
in  caufae  fecundae  operationem-.refpectu  prio- 
re,  quatenus  movet,ejus  influxus  dicitur  con- 
curius  prcevius  i  refpedtu  pofteriorc,  quatenus 
cooperatur ,  dicitur  concurfus  fimultaneus , 
unus  idemqe  influxus  re ,  noftro  tantum  con* 
cipiendi  modo  diftinctus. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

D       E       C       I       M       A 


D  E 


CONCVRSV   CAVSA  PRIMA. 


T  H    E   S    I   S       I. 


EXpofuimus  $c  adftruximus  difp.  prjeced. 
Concurfum  caufae  primae  ad  adtiones  caufe, 
kcundx  prtevium ;  protulimus  argumen- 
tum  unum  atque  alterum  :  Verum  quiares 
•cfl  maximi  momenti  8c  ufus ,  etiam  hanc  dif- 
putationemeidabimus.Intcr  argumenta  pro 
concurfu  praevio  poftremum  non  eft,(}uod  de- 
fumiturabipfo  concurfu  fimultaneo,  quem 
Adverfarii  admittunt,qui  ipfe  pr^vium  infert 
efficaciffime ,  etiam  invitisomnibus  adverfae 
partis  patronis :  nam  Deus  non  poteft  concur- 
rere  concurfu  flmultaneo  ,  ii  non  pracmoveat 
creaturamadagendum  ,  nifiquisftatuat,  aut 
ipfam  creatuvam  determinare  Deum,  aut  cau- 
fam  primam  £c  fecundam  detcrminari  ab  alia 
tertia,  aut  eas  concurrcre  fortuito  £c  cafu,  quae 
omnia  cum  fint  abfurda ,  omnino  admittenda 
cft  praedeterminatio  Sc  praemotio  illa ,  in  qua 
concurfus  hic  praevius  confifht :  quod  argu- 
mentum  ,  quia  urgentiifimum  eft ,  imo  tanti 
roboris,  ut  ipfi  Suarejto  difp.  22.  fecl.  4.  Me- 
taph.   concurfus  praevii  hofti  maximo ,  fiim- 
maedifficultatis  effe  dicatur,  paulo  latius  eft 
cxplicandum. 

Sic  argumentamur.  Si  Dcus  nonconcur- 
ratconcurfu  praevio,  detcrminafndo  antece- 
denter  creaturam  ad  actum  iuum  ,  ncquc  po- 
teft  conjungi  in  agendo  cum  creatura  concur- 


fu  flmultaneo.  Sed  ex  hypothcfi  Adverfario- 

rumDeus,8cc.  Ergo.llrob.maj.  Conjunctio 

in  operando  cum  creatura  non  dicit  folam  in- 

diftantiamaut  praefentiam  localem  cum  illa  i 

multa  enim  funr ,  quae  habent  indiitantiam  ac 

praefentiam  localem  cum  alio ,  neque  tamen 

cum  illo  ftatim  cooperantur  ;  5c  praeterea, 

Deuspropterfuam  immenfitate  intimeprae- 

fens  eft  rebus  omnibus,  non  tamen  coemcit 

omnia,  quae  poteft  coefficere ;  ergo  conjun- 

ctio  primae  caufae  cum  fecunda  in  operando 

plus  dicit ,  quam  praefentiam  utriufque;  fcil. 

dicitpraeterea,  quod  per  fe  6c  non  cafu  con- 

veniant ,  ad  producendum  eandem  operatio- 

nem:tunc  vero  pcr  fe  conveniunt  8c  non  con- 

currunt  cafu  ad  eandem  operationcm  caufae 

duae ,  quando  vel  ambx  alicui  fuperiori  caufae 

fubordinantur ,  velambaenaturafuafunt  de- 

terminatx  ad  operationem  iilam  ,  ita  ut  illam 

non  poifint  non  producere  ,  vel  quia  una  ex 

iliis  determinat  operationem  altcrius,  8c  con- 

fequentcr  determinat   caufam  alteram  ad  a- 

gendum  :  praeter  hos  cnim  conveniendi  2c 

concurrendi  ad  productionem   unius  ejuf- 

demqucoperationismodos,  alius  excogitari 

non  poteft,  nullus  ver6  ex  hifce  modis  conve- 

nire poteft caufe primas  convenienti  2c  con- 

currenti  cum  causaiecundaad  productionem 

unius 


VOLUMEK      PRIMTTM. 


%f 


unius  ejufdemque  operationis,  nifi  is,  quo  di-  /  actuat,  8c  a  nullo  actuatur.  certe,  ficut  fumma 


camus ,  Canfamprimam  utfuperiorem  determi 
narefecundamutinferiorem:  ergo  fic  quoque 
dicendum  eft,8c  fic  habemus  concurfum  prae- 
vium :  quod  vero  nullo  aliomodoDeusdici 
poflit  convenire   aut  concurrere  cum  causa 


perfectio  eft ,  a  nullo  determinari  vel  actuari, 
ita  imperfectio  quxdam,  potentialitas ,  5c  in- 
digentiaeft,  ab  alio  determinari  &  actuari. 
Sed  figmentum  hoc  concurfus  lefuitici ,  Deo 
indignum  ,  per  modum  caufaeuniverfalisSc 


fecunda,  quam  hoc  poftremo  modo,  nim.  de-  .  indifferentis ,  quae  a  caufa  particulari  fecundl 
terminando,  8c  praemovendo,facile  probaturj !  determinetur  ac fpecificetur ,  latius  detegen- 
nam  i .  falfum  eit ,  quod  utraque,  tam  prima,  ;  dum  eft  ac  refutandum:  latet  enim  hic  anguis 
quam  fecunda  caufa  ,  fubordinentur  tertiae    in  herba. 


caufae  fuperiori ,  cumcaufaprimaDeus  nul 
lam  habeat  caufam  fupra  fe ,  nec  caufa  fecun- 
dafubordineturulli,  niiiipfiDeo.  2.  falfum 
eft,  quod  utraque  caufa ,  prima  8c  fecunda  de- 
terminentur  natura  fud  neceifario  ad  operan- 
dum,quia,  8c  Deus  in  omni  concurfu  ad  extra 
eft  liberrimus,  8c  caufaemultaefecundaenon 
agunt  ex  neceflitate  naturae ,  fed  libere  quo- 
que,  habentque  dominium  fui  actus. .  3 .  fal- 
fum  cft,  quod  caufa  fecunda  determinet  ope- 
rationem  caufae  primae ,  licet  hoc  audacter  fa- 
tis  8c  maximo  molimine  affertum  fit  a  Iefui 


I V.  Sic  argtementamur.  Si  concurfus  Dei 
indifFerens  effet  8c  determinaretur  a  caufafe- 
cunda,in  generecaufae  efricientis(nam  de  hac 
determinatione  quaeftioeft,  non  de  determr- 
natione  in  genere  caufae  materialis;autfubje- 
ctivae)  vel  ut  clarius  loquar  :  fi  Deus  exfpectat 
concurfum  noftrae  voluntatis  ,  ut  in  genere 
caufae  efficientis  antecedentem  ,  non  folum 
cleterminabitur  Dei<:oncurfus,  fed  Deus  ipfe, 
ideft,  nonfolum  determinabitur  ejusactio, 
fed  ipfemet,  qui  eft  caufa  8c  principium  actio- 
nis,Hoc  eft  abfurdum.Ergo  8c  illud,ex  quo  fe- 


tis,  Fonfeca,  Beliarmino,  librvs  &  Iocis ,fuperiori  j  quitur,fc.concurfus  univerfalis  8c  indiflcrens 


difputatione ,  citatu :  verum  non  tantum  falfa 
eft  haec  affertio ,  fed  multorum  infuper  erro- 
rum  baiis  ac  caufa ;  quare  operae  fuerit  pre- 
tium  eam  plane  evertere. 

1 1 1.  Qui  concurfum  Dei ,  quem  fimulta- 
neum  agnofcunt  folum  Adverfarii,dicunt  in- 
differcntem  8c  univerfalem ,  eumque  faciunt 
determinabilem  8c  determinari  afTerunt  a 
concurfu  caufse  fecunda?3illi  indigentiam,po- 
tentialitatem  ,  8c  imperfectionem  Deo  attri- 
buunt ,  quod  Deo eft  indignum  8c  injurium . 
Atqui  Adverfarii ,  8cc.  Ergo.  Injuriam  Deo 
fieri  ex  hac  fententia  manifeftiflimum  eft : 
Deus  concurrit  cum  voluntate  noftra ,  ut  pu- 
rus  actus,  ergo  non  expectat  aliquem  concur- 
fum  voluntatis  noftrae ,  quo  ejus  indifferentia 
univerfalis  in  agendo  determinetur,  ut  qui- 
dem  yolunt  8c  loquuntur  /?/»/><*  rratiocon- 
fequentiae  eft ,  quia  repugnat  puro  actui ,  effe 
determinabilem  2c  determinari  per  aliiid  : 
quod  enim  determinat,  perfectiuseftdeter- 
minabiliauteo  quod  determinatur:at  Deo, 
qui  eft  puriflimus  actus ,  nihil  eft  pcrfectius ; 


Probatur Major ,  hoc  modo.  Prioritas  inter 
actiones ,  refpiciendo  genus  caufae  efficientis, 
refpicit  ipfas  actiones  ,  quatenusformaliter 
egrediuntur  a  fuis  agentibus :  actio  enim  ,  qua, 
actio  eft,  eft  formaliter  ab  agente,  8c  per  illam 
inmateriam  fubjectam  agens  dicitur  agere, 
ergo  prioritas  interactiones  formaliter  uta- 
ctiones  ,  eft  prioritas  quoad  illum  modum 
procedendi  ab  agentibus:  fi  igitur  actio  unius 
caufae,puta  fecundae,  ex  fententia  Adverfario- 
rum ,  eft  prior  adtione  alterius  caufae ,  puta 
primse,  ingenerecaufaeefficientis,  nontan- 
tum  operabitur  in  ipfam  actionem  ,  fed  &  in 
caufam  a  qua  procedit ,  quia  non  poteft  ope- 
rari  in  actionem ,  nifi  in  quantum  ea  procedit 
ab  agente,ac  proinde  operabitur  deterniinan- 
do  in  ipfum  agens:Philofophi  fane  omnes  or- 
dinanteodemplane  modo  8c  actiones,  8ca- 
gentia,  aquibus  proveniuntactiones,  8cin 
ordine  ac  genere  caufae  efticientis ,  efTe  unam 
actionem  priorem  altera ,  eft ,  unum  agens  ef- 
fe  prius  altero,  8c  confequenter ,  unam  adtio- 
nem  habere  influxum  eflicienter  in  aliam  ,  fi 


imojquia purifliinus  cft  actus,  ipfe  omnia de-    fic  locjui  liceat ,  eft,  unum  agens  habere  influ- 
terminat,  8c  a  nullo  determinatur;  ipfe  omnia  I  xum  in  aliud :  ergo,fi  voluntas  noftia  fuo  con- 

curfu 


4-s  DisputAt.  exPhi 

curfuingenere  caufx  efficientis  itadetermi-i 
netconcurfum  divinum  ,  utejus  concurfus  ; 
exfpectet  noftrum ,  voluntas  noitradetermi- 
nabit  concurfum  divinum  efficienteri  per 
confcquens  ,  determinabit  ipiam  caufam , 
Deum.  Atqui  hoc  eit ,  Deo  imperfectionem, 
indigentiam,potentialitatem  auTcriberc:  quia 
determinans  eit  perfe&ius  eo ,  quod  determi- 
natur,  ut  ante  eft  di£tum. 

V.  Prxterea,concurfumDei  indifferentem 
8cacausa  fecunda  dcterminabilem ,  quo  per 
modum  caufe  uni verfalis  concurrit,  ita  expli- 
cantejus  patroni,  utDeus  concurrattantum 
ad  efTe  genericum  adtionis  ,  caufa  fecunda  det 
cffe  fpecificum  actioni,  ad  quam  ambx  con- 
currunt :  quod  fi  verumelt,  Deus  minus  in- 
fluet  concurrcndo,  quam  caufa  fecunda,8cali- 
quaentitas  eximetur  efficientiae  divinae  :  at 
Deus  non  minus,  finonmagis,  influitcon- 
currendo  in  adtionem  caufa:  iecundx ,  quam 
ipfa  caufa  fecunda ,  nec  ulla  entitas  efficientix 
divinae  eximi  poteft.  Etiihic  concurrendi 
modus  in  Deo,per  modum  caufsc  tantum  uni- 
verfalis  2c  indifterentis ,  qux  determinetur  8c 
fpccificetur  a  caufa  fecunda.applicetur  opera- 
tionibus  fupcrnaturalibus ,  ut  fpecificatio  bo- 
narum  action um  fit  a  fola  causa  fecunda ,  quae 
primam  dcterminat  ac  fpecificat,  iam  in  aper- 
to  eit ,  quantum  derogetur  gratiac  divinx ,  & 
tribuatur  arbitrii  liberi  8c  voluntatis  humanse 
viribus  in  operando :  fed  id  parum  curant  Ad- 
verfani :  verum  nein  naturalibus  quidem  id 
mihiplacet,  quod  Deus  dicatur  ad  actiones 
creaturarum  concurrere ,  ut  caufa  univerfalis, 
modo  jam  explicato,  quamvisita  fenferitSc 
loquutus  fit  inter  alios  C/.  D.  Burgerfd- l. 1. 
Metaph.  c.ii.  th.  7.  Verum  liceatid  pace  Ve- 
ncrandi  olim  Prxceptoris ,  §c  falva  reverentia 
piis  Manibus  debita,  dicerc :  non  ifta  k*&(&*U 
in  concurfu  cxplicando  verfatus  efl:  Vir  Cl. 
quam  quidcm  adhibuit  inaliis  Philofophix 
capitibus  cxplicandis:  cogitationcs  Gscuncbe,fi 
per  vitam  licuiflet ,  haud  dubic  aliquid  clabo- 
ratiu^  hic  nobisdeditfent. 

VI.  Spccialem  ac  particularcm  Dcicon- 
curfum  rcjicit/tfr.  cit.  D.Burgerfd.  propter  dc- 
oomioationci  a&ionum,  a  quibus  denomi- 
i ■inturcauhciccund.c,  non  prima:quoargu- 


LOSOPHIA   SELECT, 

mento  8c  alii  funt  ufi.  Ex.gr.  Homo  dicitur 
ambulare ,  non  Deus ,  ignis  urere,  non  Deus: 
licetDeus  non  minus  conferat  ad  ambulan- 
dum  vel  urendum,  quam  homo  vel  ignis  :  ra- 
tioeft,  inquitcum  aliis,  quia  Deuseftcaufa 
univerfalis,  8c  funt  c']us  verba,  Caufa  univerfa- 
hs  indijferenter  fe  habet ,  eademque  virtute  con- 
currit  ad  omnes  creaturarum  atliones  ±  ideoqne 
fpecifcatio  aBionum  ,  non  Deo ,  qui  eft  caufa  uni' 
verfalis  atlionum  naturalium  ,fedipfis  creaturvs 
adfcribenda  efi ,  ideoque  quod  homo  fe  moveat, 
Deo  debetur:  fedquodmotm  ifie  (tt  ambulatiojoo- 
mini  tribuendum :  ideoque  non  DetMyfedhomo  di* 
citur  ambularc.  Hicquidem  eft  difcurfus  D. 
Burgerfd.  iitoc  loco,  in  quo,  ut  libere  eloquar, 
non  pauca  defidero. 

VII.  Dicit ,  quodhomofe  moveat ,  Deo  de- 
beriyfed quod ambuletyhomini^  quia  Deusjit  cau- 
fa  univerfalis,  homo  particularis  in  concurrendo. 
Ergo,  inquam  ego ,  Deus  tantum  concurrit  ad 
eflegenericum  iitius  adtionis  in  quantum  efl 
motus,  non  ad  efle  fpecificum  in  quantum  eft 
ambulatio,  multominus  adefleindividuale, 
in  quantum  cft  ambulatio  talis :  at  vero  hoc 
eft  contrarectam  rationem  :  nam  iic  tv  efle 
fpecificum ,  ne  nunc  loquar  de  individuali, 
eximereturin  hoc  motu8cquovis  alio,  effi- 
cientiae  8c  concurfui  divino.    Sic  argwnentor 
\  contra.   Si  efficientia  8c  concurfus  divinus  re- 
1  quiritur  adid  omnc  producendum  quodha- 
betaliquam  entitatem  Phyficam  §c  veram,er- 
goetiam  efficientia  8cconcurfus  divinus  re- 
i  quiritur  ad  fpecificationem  actionum  ,  quia 
I  fpecificatio  actionum  eftentitas  veraScPhy- 
fica,  im6  a fpecifica  ifta  entitate  actiones  om- 
nefque  rcs  in  fuas  fpecies  8c  clafles  entium  di 
fpefcuntur :  quare ,  qui  dicit ,  Deum  tantutt™ 
concurrere  ad  a&ionis  efle  gencricum  ,   iril 
quantum  eit  motus ,  non  vero  ad  ipeciiicumJ^ 
in  quantum  eftambulatio.curfus,  8cc  is  potis. 
iimam  rerum  entitatem8c  phyficam  realita 
tem ,  efficientise ,  influxui ,  concurfuidivin 
adimit:  adhac ,  plus  conferet  creatura,  qu 
fpccicm  lagitur  fux  adtioni ,  quam  Deus ,  qu 
gcncrice,8c  indifTerenter,8cuniverialiter  con 
currit,  tamadunam  uniuscaufz  fecundcsa 
6tionem,quam  ad  aliam  alterius.  Sedporro,e 
quidem  non  video  aut  percipio ,  quomodo  i 

did 


VOLUMEtf    Primum. 


4« 


dici  pofsit,  quod  Deus  ut  caufa  univerfalis 
concurrat  ad  acfionem  in  genere  quatenus 
cft  motus,  non  concurrat  idem  ad  a£fionem 
in  fpecie  quatenus  eft  ambulatio ,  cum  nemo 
poflit  concurrere  ad  efle  genericum  rei,  nili 
idem  concurrat  ad  efTe  fpecificum  8c  indivi- 
duale  j  quia  7»  eile  genericum  continetur  8c 
eilin  Tafeflefpecifico,  Scutrumque  includi- 
<ur  in  t&T  efle  individuali.  Motusin  genere 
non  exiit.it,  nifi  in  quantum  eft  ambulatio, 
curfus ,  aut  iimilis  adfcio  in  fpecie  :  quomo- 
do  ergo  poteft  quisconcurrereadmotumin 
genere ,  qui  non  concurrat  idem  ad  acfionem 
in  fpecie ,  cum  motus  in  genere  produci  ne- 
queat  niii  producendo  a&ionem  talem  in  fpe- 
cie?  Poflremo ,  ii  nondetur  concurfus  iingu- 
laris,  influxus  particularis  Dei ,  qui  termi- 
netur  ad  particularem  in  fpecie  8c  fingula- 
rem  in  individuo  actionem  atque  efFeclum, 
|  ne  univerialis  ille  quidem  Adveriariorum 
concurfus  ftare  poteft ,  quod  ad  oculum  de- 
inonftrabo. 

VIII.  Quotieshomogenerat  hominem, 
Philippus  v.c.  Alexandrum,quarationequis 
non  indiget  concurfu  Dei  ad  procreandum 
hunc  hominem ,  eadem  ratione  neque  indi- 
gebit  concurfu  Dei  ad  procreandum  vel  ho- 
minem  vel  animal:  nam  qua  virtute  quis  pro- 


creat  Alexandrum  ,  eadem  per  omnia  virtutc 
procreat  6c  hominem  2c  3nimal :  proinde ,  ii 
non  egeat  concurfu  particulari ,  influxu  ipe- 
ciali,  ad  procreandum  Alexandrum,  nec  ege- 
bit  concurfu  univerfali ,  influxu  indifterente, 
ad  procreandum  homincm  vel  animal :  fimt- 
liter,  ii  homo  non  indigeat  concurfu  particu- 
lari  ad  hanc  fpeciem  actionis,  ambulationem, 
neque  univerfali  concurfu  indigebit  ad  pro- 
du&ionem  motus  in  genere.Quemadmodum 
itaque  homo  producens  hominem ,  8c  hunc 
hominem ,  producit  in  individuo,  £c  homi- 
nem  in  fpecie,  8c  animal  in  genere,  &  vivens, 
8c  corpus ,  6c  iic  porro  ,  eundo  per  omnes  en- 
titatis  gradus  ,  ita  &  Deus  concurrendo  ad 
quamlibet  acfionem  caufaefecundaeproducit 
actionem,  &  qua  eft  ens ,  5c  qua  eft  motus ,  8c 
qua  eft  ambulatio  in  fpecie,8c  qua  eft  hxc  am- 
bulatio  in  individuo,  manendo  fcmper  in  gc- 
nere  naturoe ,  8c  fic  utraque  caufaprima  &  fe- 
eunda  ratione  modi  agendi  eji particularis  ,  quia 
utraque  hoc  modo  agit,ut  ambac  omnem  gra- 
dum  entitatis  in  acfione  8c  efiedfo  concurf  en- 
do  attingant:  ratim-:  vero  objeBi  poteft  fpcciali 
denominatione  caufi  prima  dici  wnvtrfdBi , 
quiaadomniaobjedia,  effecta,  actionesjy*- 
cmuU  tmrtiadmru,  quia  ad  certa  objecta ,  effe-- 
cfa,  a&iones,  operando  concurrit. 


Difputationum  ex  Philofophia  feleclarum 

U      N      D      E      C      I      M      A  > 


D  E 


• 


CONCVRSV   CAVSA  PRIMA: 


T  H    E   S    I    S       I. 


OStendimus  Difputationibus  nunc  ali- 
quot,<£rri  ConcurftmiDei  ad  operationes 
omnes  caufarum  fecundarum,eumque 
non  '•eum  tantum  ied  Sc  pr*vim* ,  at- 

que  illum  non  univerftlem  CedparticalMrem, 
non  determ  i  nabi  lem  fed  determl  vdeo 

ut  actio  caufaefecundxqu^elibetdepcndeata 
Deo  non  tantum  quoad  efle  gencricum,fed  & 


quoad  efle  fpecihcum ,  8c  quoadefleindivi- 
duale,manerdo  in  genere  natunr  :  atq;  ita  de- 
funcn  videmur  ifto  labore,ut  exiis,que  di: 
tavimus,  facile  iit  adveria:  partis  argumenta 
folverc ;  verum  enimvero  quia  in  quibufdam 
rationibus  valde  triumphant,quas  pleno  fc 
per  ore  crepant Adverfarii  ,  ac  quibus  calum- 
nias  impingunt  huic  noftne  iententuc ,  e-s, 

F  quibus 


4* 


DlSPUTAT.  EX  PhILOSOTHIA  Select. 


quibus  hoc  tentant,  omiflis  coeteris,  jam  nunc 
refutabimus ,  contra  morem  noftrum  :  quia 
fola  KecruritAf  contenti  in  difpurationibus 
conficiendis,  JvctvK&v  ipii  confli&ui  fole- 
musrefervare. 

II.  §.    i.  Si  Deus  non  ttt  caufa  univerfalis 

fed  ut  particulans  concurfu  particulari  concur- 

rit  adfpecificationem  atiionis  ,  ergo  Deus  dice- 

turambulare,  urere,&c.  Sed  hoc  e/l  abfurdum. 

Ergo  &  illud.  Refp.  i.  non  fequitur ,  ex  con- 

curfu  particulari  caufae  primae  ad  attionem  in 

fpecie  ipfam  flatim  caufam  primam  particu- 

lariter  concurrentem  inde  denominari '  ratio 

eft,  quia  ambulare ,  verbicausa,nonefttan- 

tum  efficere  ambulationem ,  fed  etiam  infor- 

mariambulatione;8chinceft,  quod  ii  am- 

bulare  denominet  hominem  ,  non  Deum  i 

quia  Deus  iftius  informationis  capax  non  eft : 

iioc  enim  praefupponeret  potentiam  pafli- 

vam ,  quae  Deo  non  convenit :  pari  modo ,  u- 

rere ,  non  tantum  eft  eflicere  uftionem ,  fed 

8c  ifta  uftione  informari ,  quod  caufae  tantum 

fecundae  convenit  Sc  foli  convcnire  poteft.  ita 

fatetur  Suarez, ,  nobis  hic  cum  caeteris  omni- 

bus  adverfarius ,  /.  2.  deconcurfu  Dei  cum  vo- 

luntate  humana ,  c.  17.  n.  8.  quod  ri  amare 

non  fit  tantum  efficcre  amorem ,  fed  8c  in- 

formari  amorc ,  quod  convenit  voluntati  eli- 

cienti  amorem,  non  Deo  cum  illa  concurren- 

ti  :  hinc  licet  Deus  cum  voluntate  efficiat 

amorem ,  non  tamen  dicitur  amare  hoc  amo- 

reut  quidem  dicitur  voluntas.  2.  Effeclus  5c 

a&iodenominatcaufamillam ,  acujusinflu- 

xu  determinato  8c  tantum  fluit,fic  ut  illa  cau- 

fa  alias  actiones  8c  effectus  extra  hoc  genus 

effe&uum  8c  aftionum  non  producat ,  non 

vero  illam  caufam,  a  cujus  influxu,quoad  ob- 

jedium  in  determinato ,  aliae  a&iones  quoque 

&  effe&a  profluunt :  ita  ignis  dicitur  urere, 

quia  influxus  ignis  ad  uftionem  ,  non  ad  am- 

bulationem ,  non  ad  locutioncm ,  8tc.  termi- 

natur:  contra  homo  dicitur  loc]ui,animal  am- 

bulare ,  non  urere ,  quia  neutrius  influxus  ad 

uftioncm  terminatur  :  at  Dci  influxusado- 

rnniaobje&a  8c  quaevis  cffe£r.a8c  adtiones  ter- 

xninatur  j  ideoque  Deus  i-nflucndo  a  nullo  ob- 

jcfto  ,  effccto  ,   attione  certa  denominari 

poteft« 


III.  Si§.2.  Deus concurrat  concurfu ,  non 

univerfali  ,  fed  particulari  ,  ad  omnes  caufa- 

rum  fecundarum  aBiones ,  erit  caufa  particu* 

laris  etiam  earum  afiionum  ,  qit£  cum  lege  Dei 

pugnant  :  z^ftqui  hoc  eji  abfurdum.  Ergo  &>c> 

Ego  vero  negohoeefteabfurdum.  Probant, 

ofuia  fic  Deus  trit  author  peccati :  qui  enim  esl 

caufa  particularis  ifarum  aBionum ,  qu<e  cum 

malitia  funt  conjunBa  ,  quas  malitia  fequituP 

ac  concomitatur ,   is  es~i  author  peccati  :  atqui 

Deus  ,  ex  nojirafententia ,  eji  caufa  particula- 

ris  &c.  Ergo  &c.  Refp.  Majorcm  non  fequi, 

8c  efTe  ambiguitatem  in  iftoctermino,  cau- 

fa  particularis ,  8c  in  ifta  phrali  ,  cum  dici- 

tur ;  malitiafequi  aut  comitari  atliones.  1 .  Cau- 

faparticularis  dicitur  ,  aut,  quatenus  in  attio- 

nemalafivepeccatoentitatem  fpecificam  a- 

tlionis  in  particulari ,  ut  eft  fpecies  entis  in 

genere  naturae  producit ,  aut  quatenus  caufa 

particularis  eft  terminata  in  ipfum  defetlum, 

malitiamparticularemillius  aftionis  :  Deus 

concurrendo  dicitur  particularis  caufa ,  prio- 

ri  tantum  modo ,  quatenus  producit  cntita- 

tem  fpecificam  actionis ,  ut  eft  atlio  in  parti- 

culari  •.  creatura  rationalis  diciturcaufapar 

ticularis  utroque  modo  ,    quatenus  praetcr; 

modum  priorum  fuo  concurfu  8c  operatio- 

ne  terminatur  praetcrea  inmalitiaac  vitiofi- 

tate  afHonis  :  fed  relpondebimus  diftinclif- 

fime.    Si  caufa  particularis  intelligatur  ,  a 

qua  peccatum  in  concreto ,  id  eft ,  a&io  raa 

la ,  habet  non  tantum  entitatem  fuam  phyfi- 

cam  ,  fed  8c  illum  defetlum  ,  a  quo  ratio  eft 

peccati  in  abftradro ,  a  quo  ipfa  malitia  eft ,  a 

quo  ex.  gr.  furtum  eft  furtum ,  conceditur 

major  8c  negatur  minor  i  id  eft ,  Qui  eji  hoc 

modo  caufa  particularis  aBioiium  ,  qua  cum 

malitia  conjunguntur,  ut  non  tantum  Jit  cau 

fa  particularis  entitatvs  phyjicx  ipfius  aBionis. 

fcd&maliti<einparticulari>   quoe  eft  in  attio- 

\ne,  is  eji  author  peccati  :  vera  cftmajor  j  fec 

l  falfa  eft  minor ,  quod  Dem  in  concurrcjidojit 

'  dicatur  caufaparticularis:  fed  ver6  fi  intelliga 

tur  caufa  particularis ,  illa,  a  quapeccatun 

inconcrctOjideft,  a6tiomala,  habetentit* 

tem  fpecificam  acl:ionis  tantum,  non  mali 

tiae,  tum  negatur  major ,  quod ,  Qm  eji  cauf 

I  particularis  aBionum  ,  qu#  cumpeccato ,  id  eft 

maliti* 


V  O  L  U  M  E  N 
tnalitiafuttt  conjunft* ,  Jit  autor  ipjim  peccati, 
id  eft ,  malitids ,  cum  ille  tantum  concurrat  ad 
tntitatemfpeciftcam  aciionis,  qua  talis  :  8c  con- 
ceditur  minor  :  Deus  enim  eft  caufa  particu- 
laris  etiam  earum  aclionum,  qu<e  malitia  &pec- 
cato  fubfemuntur  :  ex  gr.  furari  non  habet 
tantum  rationem  entis,  fed.  8c  a&rionis ,  8c 
hujus  a&ionis  in  fpecie ,  quae  dicitur  ablatio  : 
Deus  concurrit ,  ut  caufa  particularis  ad  mo- 
tum  iftum  phyficum  a&ionis ,  quae  furto  fub- 
fternitur ,  non  tantum  ut  eft  motus ,  fed  8c  ut 
cft  actio ,  &  ut  eft  a&iotalis  phyfica ,  fc.  abla- 
tio :  Si  enim  Deus  non  concurret  fic  in  parti- 
culari ,  fur  non  tantum  non  poflet  fe  movere, 
fed  nec  fic  in  fpecie  movere  rnanum  phyfice, 
ut  iftuc  tendat ,  undeaufert  :fedad  vitiofita- 
tem  actionis  8c  ablationis,  quod  ablatio  ifta  fit 
invito  Domino  aut  infcio,  quod  fit  ablatio 
rei  alienae ,  ad  iftam  malitiam  ablationi  acce- 
dentcm  non  concurrit  Deus  :  ablatio  enim 
aut  fpeclatur  in  genere  natur* ,  aut  in  genere 
morvs  :  ablatio  in  genere  naturae  fpecies  eft  a- 
c~lionis,  8c  motus,  8c  bonum  quid,  8c  fine  pec- 
cato  fit ,  &,  tam  Deo  quam  homini ,  ram  hu- 
jus  quam  illiusconcurfui ,  fubjicitur :  ut  v.  c. 
fi  meum  librum  abftulero  *  iftius  ablationis 
caufa  particularis  eft,  8c  manus  mea  auferens, 
8c  Deus  concurrens  ad  iftam  motus  fpeciem, 
qua:  ablatio  dicitur :  at  in  genere  moris,prout 
malitia  moralis  accedit,fi  nempe  librum  alte- 
rius  abftulero  invito  aut  infcio  ipfo ,  ad  iftam 
difformitatem  8c  inconvenientiam  cum  le°-e 
Dei,  quae  id  vetuit ,  folusego  concurrerem, 
ut  caufa  particularis,  rion  Deus,  ratio  eft,quia 
illa  difformitas  folum  in  me  eft ,  8c  a&ione 
mea ,  ut  a  me  tanquam  causa  fecunda ,  legi 
fubjefta ,  proficifcitur  ;  fed  tamen  Deus  ad 
iftam  ablationem  in  fpecie ,  ut  eft  ens  tale  in 
genere  naturae,  rion  minus  particulariter  con- 
currit,  quam  tunc,  cum  fit  finefurto,  fine 
ifta  malitia  morali.  Ergo  Dcus  nullo  modo 
eft  author  peccati  ex  particulari  concurfu, 
quia  particularis  ejus  concurfus  terminatur 
m  a&icnis  malae  v.  g.  furti  entitatem  fpecifi- 
camingenerenaturae.  2.  Malitiadicitur  fe- 
qui  aut  comitari  aclrionem  dupliciter  ,  in 
quantum  eftprivatio  rc<ftitudinis  moralis  ai.t 
legahs ;  vel  ex  ipf a  natura  8c  eftentia  aftionis, 


P  R  I  M  U  M,  4* 

quemadmodum  hunc  a<fhim,  qui  cft  fornica- 
tionis ,  fequitur  necefTario  violatio  integrita- 
tis  corporis,  quae  eft  privatio  quaedam  :  8c  hoc 
fenfu  verum  eft  vulgatum  axioma:  &ui  efi  au- 
thor  form* ,  efi  author  omniwm  confequentium 
formam :  fed  hoc  modo  ac  fenfu  non  fequitur 
a<fhim  peccati  fua  vitiofitas ,  fua  malitia :  vel 
malitia,  in  quantum  eft  privatio,  fequitur  aut 
comitatur  a<5him ,  non  ex  ipfa  natura  ac?cus, 
fed  ex  relatione  ad  agens  certum,  in  quantum 
fcilicet  egreditur  a  tali  agente ,  cui  praefixa  eft: 
lex  8c  regulaad  a<5lum  oppofitum :  hoc  modo 
8c  fcnfu  a<5tum  peccati  comitatur  8c  fequitur 
fua  malitia,  quae  iccirco  non  eft  rejicienda  in 
quemcunque  authorem  a<5his ,  {ed  in  eum  cui 
praefixa  eft  lex  8c  regula  ad  a&um  oppofitum  : 
talis  author  a£tus  eft  fola  caufa  fecunda ,  non 
prima:  ergomalitiafequiturSc  comitatur  a- 
<5him  peccati ,  in  quantum  profluit  a  fola  cau- 
fa  fecunda,  non  autem  in  quantum  proficifci- 
tur  a  prima. 

§.  3.  Si  Deus  ut  caufa  particularis  concur- 
rat  ad  entitatemfpecifcam  omnis  atlionis ,  erg§ 
non  tantum  ad  bonitatem  fed  &  ad  mahtiam 
concurret  ut  caufaparticularis ,  quiatam  mali- 
tia  quam  bonitas  fpeciftcat  aBionem ,  cum  Jint 
oppofita  fpecies.  Refp.  hoc  argumentum  pro- 
ficifci  ex  falfa  hypothefl ;  quafi,  cum  a£ho  di- 
viditur  in  bonam  8c  malam ,  illa  fit  divifio 
gcneris  in  fpecies :  nihil  minus :  eft  enim  di- 
vifio  fubjecli  per  adjunclra :  bonitas  8c  malitia 
diftinguunt  quidem  actiones  ,  ut  adjuncl:a 
fubjeclrum,  fed  non  fpecificant  eas ,  iitdifte- 
rentiaefpccificoe  genus  5  quod  clariflime  hinc 
liquet,  quia  una  eademque  a<Sh'o  poteftefte 
huic  bona  alteri  mala ,  prout  huic  eft  non  in- 
terdiela,  alteri  eft  interdiclra :  at  una  res  non 
poteft  v.  c.  huic  effe  homojlli  beftia,etfi  cen- 
tenos  indicat  refpe<ftus :  8c ,  fi  eflet  illa  divifio 
generis  in  fpecies ,  cum  acl:io  dividitur  in  bo- 
nam  &  malam ,  bonitas  6c  malitia  efient  u- 
trumque  aliipid  pofitivum,quia  illa,qu<^  fpe- 
cieopponunturdiversa,  utrumouefuntvera 
entiaatbonitasScmalitia,  cum  non  contra- 
rie  fed  privative  opponantur,nec  pofitivse  aut 
vcrae  fpecics  entis  funt,nec  veras  aut  pofitivas 
ipecies  conftituunt:  atq;  ex  hifce  manifeftum 
cft,  quam  inepte  philoibphentur  de  concurfu 

F  2,  Dei, 


44 


DisputAt.  exPhilosophia  Select. 


Dei,  qui  eum  indifferentem  faciunt ,  ficutad        V.  Ut  tandem  huic  &  precedentibus  de 


bonum  8c  malum  determineturtanquam  ad 
diverfas  fpecie  a&iones  a  voluntate  creata : 
cum  i.  neque  concurfus  Dei  fit  indifferens, 
2.  neque  bonitas  Scmalitiadiverfasfpeciea- 
ctiones  conftituant :  fed  unus  idemque  con- 
curfus  Dei  requiritur  ad  a£tionem  aliquam, 
tanquam  fubjectum,  quocunque  demumac- 
cidente,five  bonitate,five  malitia  moraii  affe- 
&um  ,  producendum  :  loquimurdeconcurfu 
&  influxu  in  a&iones  naturales ,  qui  unus  eft 
idemque  in  ac"tio.nes  tambonasquammalas, 
fed  utrobique  determinatus  8c  particularis  ad 
adtioneminfpecieatqueindividuo,  talemac 
talem  ingenerenatura2/>^^  hunc  influxum 
particuUrem  8c  determinatum  ad  aftiones  Phy- 
iicac  entitatem  genericam,fpecificam,  8c  indi- 
▼idualem  agnofcimus  fingularis  gratise  influ- 


concurfu  Dei  difputationibus  finem  impona- 
mus ,  atque  omnem  errandi  anfam  praecida-  I 
mus,  quomodo  concurfus  Dei  dici  debeat  ge- 
neralis,  fpecialis,  univerfalis,particularis,bre- 
viterproponemus.  Conc\ix(\is  generalis  eft  is, 
quem  Deus  largituromnibus  creaturis,  ad 
omnes  ipfarum  a&iones ,  qua  actiones  ,  pera- 
gendas  :fpecialisi  quem  Dcus  largitur  quibuf- 
dam  duntaxat ,  idque  ad  a£tiones  bonas ,  qua 
bonas,  perficiundas.  Uterquc  concurfus  eft 
particularis  ,  neuter  univerfalls :  unus  termi- 
natur  ad  adtionem  non  tantum,  qua  actionem 
in  genere ,  fed  qua  talem  in  fpecie  8c  in  indi- 
viduo ,  alter  terminatur  ad  bonitatem  non 
tantum  in  genere,  fed  hanc  in  fpccie  5c  in  in- 
dividuo.  Si  quis,aut  concurfum  generalem  ad 
adtiones ,  aut  fpecialem  ad  bonitatem  earum, 


xum  8c  concurfum  fupernaturalem  per  modum  jvelitvocare  univerfalem  ,  quia  generalis  ad 
principii  &  attionis  fimul  in  actione  bona  qua  j  omnes  acl:iones  ,  qua  a£tiones ,  fpecialis  ad 
bona,  id  eft,  terminatum  in  ipfam  bonitatem.  |  omnem  bonitatem  extenditur ,  per  me  licet, 
Itaquc  Deus  refpectu  actionis ,  in  mala  con-  neque  quicquam  culpo,  ita  dici  ratione  objetli 
currendo  nihil  plus  opcratur  quam  in  bona ;  concurfum  Dei  univerfalem :  fed  cum  ifta  u- 
dico ,  refpeclu  aftionis,  quia  utrobique  generi-  niverfalitastransferturad  fignificandum  mo- 
caai,  fpecificam,  individualementitatema- ;  dum concurrendi inDeo,  quafi concurrat  tan- 
£tionis  non  minus  producit ,  quam  creatura ;  tum  adtione  indifferenti,generica,  communi, 
fcd  vero  in  bona  hoc  amplius  agit  concurren- )  indeterminata,  contrahibili,  8c  determinabili 


do  quam  in  mala ,  quod  in  bona  non  tantum 
pr$moveat8c  concurrat  cum  caufa  fecunda  ad 
ac"tionem,fed  pr^moveat  infuper  8c  concurrat 
influendo  in  ipfam  bonitatem  perauxilium 
fupernaturale  ,  per  influxum  fpccialis  gratioe: 
fed  in  actione  mala,  neque  praemovet  neq;  in- 
fluit  in  malitiam,verum  in  actionem  tantum. 


ad  hanc  aut  illam  a&ionem  per  caufam  fe- 
cundam ,  peflime  dicitur  concurfus  Dei  uni- 
verfalvs ,  neque  ferenda  eft  ifta  denominatio, 
qiue  tot  errores  peperit  per  univerfam  8c 
Theologiam  8c  Philofophiam  :  8c  talis  ac  tali 
modo  univerialis  concurfus  figmentum  eft  ac 
commentum  cerebri  hiimani. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
DuodecimA., 


D  E 


A     N    G     E    L    I    S. 

T  H    E   S   I   S       I. 

Nimuselt,  quxdc  n_Angelit  naturx  lu- '  fub  examinis  incudem  difputationibus  ali 
minc  citra  rcvclationcm  fciri  pofTunt,   quot  rcvocarc  ;  quod  jucundum  pariter  5 

■tilc 


VOLUMEN      PRIMUM,  ^ 

titile fuerit  Philofophantibus-  Nomen  (  An- 1  fectifTimo ,  quo  aliquid Deo affimilari  poteft; 
gelw)  ^n  "§  kyy'irts{v ,  nunciare ,  deduclrum  atqui  perfectifTimus  modus  afTimilationis eit 
eft ,  Sc  idem  notat ,  quod  nuncius :  itaque ,  li  fecundum  illud,per  quod  Deus  caufat  uni  vcr- 
visnominisfpc&etur,  nonnaturae,  fedoffi-  |  fum.  Ergo&c.  Hsec  ratio  primo  colligit  pro 


cii  eft  vocabulum  ,  adeoque  etiam  ad  homi 
nes ,  qui  divinaannunciant ,  tranflatum  cft  : 
confuetudo  tamen  obtinuit ,  ut  vocabulum 
illud  ufurpetur  ad  fignificandam  naturam 
quandam  feu  fubftantiam  creatam  nobilio- 
rem  homine :  quam  dari  ex  fide  quidcm  8c  lu- 
mine  fupernaturali  eft  ccrtifTimum  ,  fed  an 
ratione  id  5c  lumine  naturae  conilet ,  non  tam 
eftcertum. 

II.  Qujeritur crgo ,  Vtrum  evidenti  aliqua 
ratione  demonjirari  pnjfit  Angelos  effe  ?  Vide 


prie  dari ,  non  Angelos ,  fed  fubftantias  intel- 
leclruales:  at  tales  darentur,etiamfi  non  daren- 
tur  Angeli  :  nam  ipfe  homo  fecundum  ani- 
mam ,  aut  ipfa  potius  animatalis  eft :  deinde> 
non  fuit  necefTe ,  ut  univerfum  conderctur  in 
omni  perfectione  poiiibili ,  imo  ne  quidcm  in 
ifla  perfe&ione ,  in  qua  conditum  eft :  £c  effe- 
cvhis  caufas  aequi  vocse  non  poteft  habere  perfe- 
clam  affimilationem  ad  fuam  caufanr.fed  uni- 
verfim  refpe&u  Dei  eft  effe&um  caufaeaequi- 
vocae.  Ergo  8cc.  itaque  nec  ratio  Thom*  Ao[ui~ 


tur  id  quidem  fieri  poffe  ,  ii  quidem  Philofo-  \  natvs  loc.  cit..eft  demonftrativa 
phi  gcntiles  eos  agnoverint  :  Arifoteles  qui-  i  IV.  Suarez  Difp.  "$f.feft.  i.num.f.  Ange- 
dem  /.  12. Metaph.&l.  %.Pbyf.  intelligentias  lorum  eife  actuale  fic  colligit.  Angeli  funt 
effe  probat,ratione defumta  a motu  cselorum; :  poffibiles ,  Ergo  produxit  eos  Deus.  Antcce- 
hoc  fere  modo  argumentatur  Philofophus  :  '  densfacile  probatur ;  quia  nec  repugnatDeo 
cumcorporacaeleftiamoveantur,nontamen  eos  facere,  quippe  quieft  virtutis  infinitze  , 
afeipfis,  ergo  ab  intelligentiisaffiftentibus,  .  adeoquepoteftproducere  omnepoffibile,  nec 
quas  nos  Angelos  vocamus.  At  vero  hoc  ar-  j  repugnat  iis  eos  fieri ,  quia  in  tali  natura  fpiri- 
gumentum  nullum  eft ,  nedum  ut  evidenter  tuali  completa  8c  intellectuali  nulla  eft  ad  exi- 
demonftret:nam  dici  poteft  aut  caelos  effe  ani-  ftendum  in  rerum  natura  repugnantia:  confe- 
matos,  8c  fic  ab  anima  fua ;  aut  fi  non  fint  ani-  |  quentiam  fic  probat,quia  Deus  fecit  fibi  mun- 

dum  perfe&e  fimilem :  fed  ad  hanc  perfe&io- 


mati,  a  fua  faltem  forma  intrinfeca  (quod  nos 
exiftimamus )  moveri ,  ut  moventur  quoque 
elementa;  aut  quia  eft  primum  corpus,imme- 
diate  moveri  a  Deo ;  ut  zAriflotelis  quidem  a 
motu  cejorum  defumtum  argumentum  nihil 
ftringat.  Plato  in  Timao,  Cratylo  ,czeode  legi 


nem  requiruntur  Angeli :  ergo  Angeli  de  fa« 
&q  dantur :  minor  probatur ,  quia  Angeli  ha- 
bent  excellentem  gradum  intelligendi,qui  eft 
Deo  fimillimus ,  fine  quo  manca  cffet  mundi 
fimilitudo  ad  Deum :  hunc  difcurfum  ibi  la- 


bus ,  pofuitduplex  genus  Angelorum,  alios  '  tiflimeperfequiturW»»w.  1 2 . ufque,6c ex eo 
inferiores,  quos  daemones  vocabat ,  aliosfu-  omnesejuscompilatores,  8c  inter  alios  Schei- 
periores ,  quos  Dcos  rfed  nec  ille  neceffariam  ;  blerus ,  /.  2.  Metaph.  c.  4.  Art.  2.  num.  5.  6y  fed 
ejusreiadducitdemonftrationem  ,  verumra- ;  Suarefium  fic  difcurrentem  egregie  flagellat 
tiones  tantum  iecutus  eft  probabiles.  Vir  ClariJJimus  ac  DoHijfirh\»s  D.  Iac.  Kevius  ad 

III.  Thomas  Aquinas  1 . part.  fumm .Theol.  \  locum  iiium  in  Cuo  Suarejto  Repurgato,  ridetac 
tpueft.  fo.  art.  1.  hacrationeconaturdemon- 1  refutat  Suarefli  Socius Iefuita  Hurtadus  de  Men- 
ftrare  Angelorum  exiftentiam.  Poftulat  ordo  \  doza Difputatione  Metaph.  12.  cap.  2.  Et  cer- 
&perfc&iouniverfi,utineofintaliquaecrea- !  te  conjectura  eft,  non  argumentum  efficax, 
turae ,  quae  Dco  Creatori  afiimilentur fecun-  aut  demonftratio.     Nam ,  quid  fi  Deus  creare 


dum  quod  caufat  ipfum  univerfum;caufatau- 
tem  univerfum  per  intellectu  2c  voluntatem; 
Ergo  requiritur  ut  in  eofintcreaturaeintel- 
kdtuales,  id  eft  Angeli.  Major  probatur:  quia 
ad  rationem  univerfi  requiritur,ut  in  illo  iint 
creaturae,  quae  affimilentur  Deo  >  modoper- 


voluiffet  hoc  univerfum  fine  Angelis,  ut  cer- 
te  potuiffet,  an  non  ratione  fapienti  fuiflet 
motus  Sc  honefta ,  Jicet  nobis  incognita?  con- 
ftatAngelos  a  Deo  efte  creatos  libere,ita  ut  po- 
tucriteosnon  creare,  ac  nihilominustotum 
hoc    univerfum   fme  illis   adminiftrare  bx 

F  3  regere, 


45 


DlSPUTAT.  ExPhILOSOTHIA  Select. 


regere,  ccelos  movcre ,  hominibus  providere 
potuifTethauddubie:itaq;cumpotucritDeus 
Angelos  producere  Scnon  potuerit  pro  lubitu, 
quodnam  argumentum  ex  lumine  nature.  evi  - 
dens  fumcmus  ad  partem  alterutram  proban- 
dam?  fecit  hominem  ad  fimilitudinem  fuamj 


blero  dicitur :  cum  ergo  res  utrimque  fit  am- 
bigua ,  non  potefl  effc  argumentum  evidens 
pro  altcra  parte ,  quod  tantum  urgemus  :  pro- 
ducit Scheiblerus  exemplum  ferpentis  in  para- 
difb,  ubi  nondum  fuit  anima  feparata  :  {cd 
effectus  ille  fedu&ionis  non  eft  cognitus  lu- 


neque  refcrt  quod  ea  in  Angelis  fit  perfe&ior :  mine  naturx  ,  ideoque  per  illum  exceptio  no- 
potuit  namque  Deus  nec  Angelos,confequen- 1  ftra  de  naturali  lumine  non  evertitur.  Atque 
ter ,  nec  iimilitudinem  illam  velle producere:  |  fic  nihil  adhuc  apparet,quo  evidenter  exiften- 
nam  8c  nunc  poteft  iine  dubio  producere  An- 1  tia  Angelorum  (  Angelorum  dico ,  nam  quod 
eelos  perfcctius  Deum  referentcs,  quos  neque  i  hinc  evidenter  probetur,naturam  fpiritualem 


8c  non  corpoream  efle,  quse  didtorum  effecluu 
iit  caufa  efficiens ,  8c  quidem  creata,  haud  in- 
viti  largimur)lumine  nature,  demonftrari  pos- 
fit:  interimargumentaaperfec~tione  8c  ordi- 
ne  univerfi,  ab  incognitarum  linguarum  pro- 


produxit  unquam  ,  neque  unquam  forte  pro- 

dudhiruscit.     Etcurnoneadem  rationeSua- 

refiana  probamus  eife  mille  mundos,totidem- 

que  foles  8c  lunas  8cc.  ?  omnia  enim  hxc  quo- 

que  poffibilia  funt  :  hinc  venuite  exclamat 

Mendoza  hco  cit.  §.  6.  O bone  Deus,  quam  multa  j  latione ,  eife  probabiha  concedimus ,  8c  inter 

feciffes,  ft,  qu* potuifti  ,fecifes.  argumenta  probabilia  illud  poftremum  efTe 

V.  Nos  itaque  demonftrari  non  poffe  ra- 1  probabiliflimumScmaximi  ponderis  damus; 
tione  naturali,  quod  dentur  Angeli,  exiitima- 1  quare  in  eo  acquiefcentes,  ab  Angelorum  exi- 
mus:neque  enim  demonftrari  poteft  exAnge-  i  ftentiaad  effentiam  procedimus. 
lorumeffentiafeuquidditate,nequeexeorum  VI.  Efentia  Angelorum  qualicunquede- 
cffectibus :  non  ex  quidditate  8c  effentia ,  quia  |  fcriptione  adumbratur ,  quam  fequetur  difpu* 
non  eft  de  illorum  ,  iicuti  ncc  de  ullius  creatu-  !  tationibus  aliis  explicatio  attributiva,(\wx  pro- 
ix  ratione ,  ut  exiftant ,  quia  Deus  ( qui  folus  j  prietates ,  8c  effettiva,  quoe  eorum  operationes 
exiftit  neceffario )  8c  illos ,  8c  creaturas  libere  i  explanabit :  optime  defcribitur  Jngelus ,  fub~ 
condidit  ,  ut  potuerit  non  condcrc,  confe-\ftantia  incorporea,compIeta,fnita.'Ange\oseffc 


qucnter ,  ut  potuerint  8c  illi  8c  iftx  non  exti- 
tiflc  :  non  ex  Angclorum  eftcclribus  :  nam  in- 
telligi  poffet  concurfus  ipfius  Dei  folus  aut  et- 
iam  aliarum  caufarum  fufficcre  ad  quemli- 
bet  cffectum  Angclicum.    Troducit  Scheible- ; 
rusloc.  cit.  num.j.  eftcctus  hominumobief- 
forum  8c  arreptitiorum  ,  qui  fepius  loquun- 
turvariis  8c  incognitis  linguis,  etiam  de  rc- 
bus  incognitis,  ctii£nt  idiotx  ,  blafphemant, 
mentiuntur,  8cc!^Yerum  nec  hxc  ratio  eft 
evidcns  aut  dcmonftrativa ;  nam  certum  eit 
animas  ieparatas  interdum  callcrc  varias  lin- 
guas ,  quas  in  hac  vita  didiccrunt ,   habere  et- 
iam  voluntatcm  malc  agendi  ,  imo  8c  vim 
xhovendi  corpora:undc  lita  cffedta  ficri  pos- 
funt  ab  animabus  feparatis,  qucad  tempus 
bitent  talia  fubjecti :  Refpondet  Scheible- 
rusnurn.  8.  nullum  eflc  indicium,  quod  iftaab 
mabu  ■  fcparatis  fiant,8cgratis  bxcdiei.  At 
majui  cit  indicium  ex   luminc  naturae 
illa  ficri  ab  Angclo,  quare  8c  lioc  gratis  a Schev 


fubftantias ,  iatis  eit  clarum ,  quia  nulli  inhse- 

rent  ut  fubjccto :  funt  fubitantiae  incorpore*, 

quatcnus  incorporeum  diitinguitur  a  corpore  de 

pr.cdicamento  quantitatis ,  feu  a  corpore  ma- 

thematico ,  id  eft ,  trina  illa  dimenfione ,  8c  ut 

diftinguituracorpore  de  prcedicamento  fub 

ftantice,  id  eft ,  ab  illa  entitate  fubitantiali,qu3C 

eftfubjec~tumillius  trin£  dimenfionis:atque 

hoc  uno  verbo  exprimunt  alii,  cum  Angelum 

dicunt  Spiritmn,  ubi  tum  vox,f>iritus,  non  fu- 

mitur  improprie,  in  quantum  iignificat  inter- 

dum  corpus  fubtile 8c  tenue,  quo  fenfu  Phyli- 

ci  difpefcunt  fpiritum  in  naturalem  ,  vitalem, 

8c  animalem  ,  fcd  proprie  ,  in  quantum  figni 

fieat  fubftantiam  a  corpore,  tum  Phyiico,  tum 

M.ithematico,diftinc"tam,  atquc  hoc  commu- 

nccft  Angelo  cum  animarationali8cDeo:a 

quotamcn  utroqucin  rcliquis  vocibus  diitin- 

guitur,  cum  dicitur  fubltantia  incorporca,  i'c6 

completn  ,  led  finita :  anima  quippe  rationali; 

cit  iubftantia  incorporca ,  incompleta :  nam  j 

corpon 


VOLUMEH      PRIMUM, 


47 


corpore  dependet  i  a&u ,  in  ftatu  conjunctio- 
nis ;  aptitudine,  in  ftatu  feparationis :  Deus 
vero  eft  fubftantia  incorporea,  completa ,  fed 
infinita. 

VII.  Ex  iis ,  quse  funt  di&a,  manifefta  fit 
AngelorumJimpUcitas ,  qua  fpiritus  ille  com- 
pletus,  finitus,  liberatur  ab  omni  compoiitio- 
ne  i  eifentiali ,  quam  inferunt  materia  8c  for-  j 
ma;  integrali,  quse  fit  per  quantitativas  partes  j 
materiam  integrantes.   Contra  hic  difputati 
Scaliger  Exerc.  lyo.Jebl.  3.  Quant* ,  inquit, ; 
funt  inteUigentia ,  haud  quantitate pradicamen-  j 
ti ,  fed quantitate  intelligibili ,  utintelleBus  in- 
tettigat  in  eis  unam  partem ,  qua  nonjit  alia.  At 
ver6,  quomodo  poteft  intellcdtusconcipere 
unam  partem  ab  aliadiftin£tam  ,  ii  partcs  di- 
vcrfas  non  habent  Angeli?  &  ii  intellec"tus  in- 
telligat  unam  partem,  quse  revera  non  iit  alia, 
fed  cxtra  aliam  ,  in  Angelis  ,  tunc  Angeli 
quanti  funt  quantitate  prsedicamentali ,  quod 
Scaliger  negat :  nam  iic  funt  revera  extenii,  j 
quse  eft  ratio  formalis  quantitatis  :  nam  quid, 
eft  aliud,  extenfum  effe,  quam  habere  partcm 
extra  partem  ?  Quidquid  ita  eft  extenfum ,  eft 
quantum  quantitate  prsedicamentali.  Id ,  in 
quo  intelle&us  intelligit  unam  partem ,  quse 
vere  non  iit  alia,  eft  itacxtenfum.  Ergo  id,in 
quo  intelle&us  intelligit  unam  partem  ,  quse 
vere  non  iit  alia,  eft  q\iantum  quantitate  prse- 
dicamentali  :  ii  verd  pars  illareveranoneft 
alia,  fed  tantum  concipitur  ita ,  quantitas  illa  • 
folumconfi&aeft,  8t  ens  rationis,  adeoque  j 
conficta  eftilla5r^%mdiftinctio.  Acmagis! 
errorem  fuum ,  quem  de  Angelorum  quanti- 
tatefovet,  infequentibusprodit,ye#.  4.  Si 
inteHigentia ,  hrquit ,  fines  habet,  quos  ultra  ac 
pr*ter  non  potef  dejignari ,  necejfe  eji ,  aliqud 
figurd  Jit  pradita :  eji  enim  figura ,  non  extre- 
mitas  corporis ,  ut  veteres  dixere ,  fed  difpofitio 
extremitatis  :  at  omne  terminatumfgura  aliqua 
tertninatur.  In  quibus  verbis  Scaliger revera 
a  janua  aberrat  :  confundit  enim  terminos 
effentise  cum  terminis  quantitatis ,  neque  ve- 
ram  figurse  rationem  tenet ,  fed  quod  formas 


propriumeft,  figurse  tribuit,  nitens  falfiffi- 
mo  principio*;  ^uodomne  terminatum ,  figura 
Jit  terminatum  :  Qujd  enim  dicemusdefor- 
ma  fubftantiali  determinantematcriseeifen- 
tiam  ?  an  qusefo  per  figuram  determinat  ? 
Quid  de  aclionum  determinatione  fentie- 
mus?  an  illa  a  figura  pendet.  Et  hunc  ejus  fyl- 
logifmum  ,  Qmne  terminatunt ,  figura  termi- 
natur  ;  Angelifunt  terminati ,  Ergo  figitra  ter- 
minantur ,  redigimus  ad  abfurdum ,  hoc  mo- 
do.  Gmne  terminatum,  figura  terminatitr.  Ef- 
fentiafinita  (pr^ecifa  etiamfigurd)  eji  termina- 
ta.  Ergo  effentia  finita  (  pr<ecifa  etiamfigura) 
terminatur  figura.  Conchjio  contradictionem 
involvit,  ccminorveraeftjeffentiaenim  fi- 
nita,  eo  quod  non  eft  infinita ,  eft  terminata 
in  fe,  prsecifa  figura :  ergo  falfa  erit  major  Sca- 
ligeri  :  fi  regerat  fe  loqui  de  terminatione 
quantitativa,  majore  admiffa,dicimus  effe  fal- 
iam  minorem.        ^^ 

VIII.  Cum  h«\ngelorum  fimplicitate 
optime  convenit  nMltiplex  eorundem  com- 
poiitio :  1 .  Da^r^n  iis  comfofitio  ex  effefive 
exiftentia  &  ef[enifa^^\uia  exiftentia  non  eft: 
de  illorum  eflentia:  fed  eifentiaeorumabf- 
trahit  ab  a&uali  8c  poifibili :  adeoque  conci- 
pi  poifunt  Angeli  non  ut  adhiales ,  fed  ut  pof- 
fibiles ,  iicut  aliquando  fuerunt  in  potentia 
Dci  objectiva.  2.Datur  in  iis  compoiitio^ 
genere  <&*  differentia :  quia  directe  collocantur 
in  prsedicamento  fubftantise ,  cum  iint  entia 
finita  8t  completa:  at  quod  tale  eft,iftius  com- 
poiitionis  eft  capax.  3 .  Datur  in  iis  compoii- 
tio  cx  fubje&o  &  accidente :  quod  vel  uniceV 
patet  de  habitibus.  v.  g.  bonitate  morali,  quse 
ki  foloDeoeftpereffentiam,  in  creatura  ac- 
cidens  morale  :  unde  8c  Angelus  eam  falva 
effentia  poteft  abjicere  8c  deponere.  4.  Datur 
in  iis  compofitio  ex  potentia  &  attu  ,  quia 
non  funt  puri  a&us ,  hoc  enim  foli  Dco  eft 
proprium.  f.  Andeturin  iis  compofitio  ex 
natura  &fubjiftentia ,  a  quibufdam  eft  dubi- 
tatum :  fed  nos  non  videmus,  cur  Angelis  ne- 
gari  debeat. 


Difpu- 


0 


4» 


DispxttAt.  exPhuosophiA  Select. 
Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

D    E   C   I   M    A-T   E   R  T  I   A> 


D  E 


A    N     G     E     L    I     S. 


T    H     E     S    I    S      I. 


EXpofuit  difputatio  praccedens  Angelo- 
rum  ejfentiam  8c  exiftentiam :  hxc  eorum 
Attributa  Szu>ut  alii  loqui  amant,  Proprie- 
tates  proponet.  Inter  Attributa  primum  tenet 
locum  intelletfus ,  quem  Angelis  competere , 
vel  ipfum  inteUigentiarum  nomen  evincit :  fed 
qua  ratione  ipfis  conveniat ;  non  eft  aeque  cla- 
rum .    Quxri  enim  Mc  folet,  Vtrum  intelle&us 
n_Angelifit  reipfa  idem ,  quodfubftantia  z^fngeli, 
an  vero  Jit  accidens  reale  fuperadditum  ejfentia 
n^fngeli?Scotift*  cxiftimant,  Efficiens  creatum 
poffe  agere  per  propriam  effentiam ,  tanquam 
virtutem  vel  rationem  caufandi  proximam, 
utnonfitneceffarium  effentiae  efficientisali- 
quod  accidens  de  genere  qualitatis  fuperadde- 
re,  per  quod  formaliter  agatj  adeoque  defa- 
cto  potentiam  intellectivam  in  homine  8c 
Angeloeffereipfaidemcumfubftantiaanime, 
&Angeli,  ftatuunt:  ac  probant  fuam  fenten- 
tiam  hac  ratione.  Si  nullum  efficiens  creatum 
cft  operativum  per  propriam  fubftantiam,fed 
indiget  naturalibus  potentiis  utaccidentibus 
fupcradditis  &  virtutibusagendi  proximis,id, 
Vt\  cx  perfectione  eft,vel  ex  imperfe£tione:fed 
ex  neutro  eft,  Ergo.  Non  provenitex  perfe- 
£t,ionc,  quia  major  eft  perfectio  per  propriam 
fubftantiampoftcoperariquamperaccidentia 
fupcraddita,  undeetiam  hic  modus  operandi 
folet  Dco  tribui,ut  agcnti  omnium  perfeclilfi- 
mo  :  ncc  poteftprovenirecximperfeitione, 
quia  longe  imperfectiora  funt  accidentia,qu3c 
tamen  opcrantur  per  fe  immediate  abfque  ali- 
quapotentiafupperaddita,  quod  liquct  in  ca- 
lore,  (jui  cit  proximum  agcns  &  immcdiatum 
fuaeoperationu. 

II.   Dtrandus.  in  z.  fent.  dift.  $.qn<e/l.f. 
quamvis  in  hominc  intcllcctum  ab  eftentia 


animae  diftingui  putet,  fn  Angelistamenin- 
tellectum  8c  elfentiam  non  diftinguit,quod  in 
Angelis  rationes  effent,  ob  quas  in  homine 
ponuntur  potentiae  diftindbe  ab  effentiarratio- 
nes  iftae  duae  funt :  primo  non  videtur  credibi- 
le,  tot  operationes ,  quot  funt  hominis,  intel- 
ligerc,  fentire,  crefcere,  8cc.  provenire  ab  una 
animae  effentia  tanquam  una  potentia:  haec 
autem  ratio  non  valet  in  Angelo ,  cum  is  non 
habeat  alias  operationes ,  quam  intelligere  8c 
vellc  quae  ab  una  8c  cadem  anime^  effentia,tan- 
quam  ab  una  potentia  ,  poffunt  provenire: 
quod  non  modo  de  Angelorum ,  fed  8c  dc  ani- 
mae  rationalis  cffentia  intelleclupronunciat 
Scaligerexerc.  ^oj.feB.  i5*.fecundo,ideopo- 
nuntur  in  homine  potentie,  diftin&ae  ab  effen- 
tia  animae,quia  videmu."  animse  effentiam  efte 
a£tum  corporis ,  potentiam  vero  intelleclius 
non  item  :  haec  ratio  fimiliter  non  habet  lo- 
cum  in  Angclo,  in  quo  neque  intelleclius,  nc- 
que  effentia,  eft  adtus  alicujus  corporis. 

III.  Thomtft <e,nec\uc  in  homine,  neque  in 
angclo ,  potentiam  intellcctivam  aut  ullam  a- 
liam  effepoffe  idemreipfa  cum  crcaturaeef- 
fentia,arbitrantur:  quae  eft  fententia  fere  com- 
munismodernorum:  imo  Cajetanusin  \.pa?t. 
Sum.  Thom.  zAquin.  qu<eft.  5*4.  art.  3.  aflerit 
repugnarc  creaturae ,  ut  fecundum  fuam  fub 
ftantiam  ftt  immediatum  principium  opera 
tionis,  eo  quod  fit  fummae  perfe&ionis,  in  ea- 
demre  contineri  perfedtionem  fubftantiae& 
pcrfcdtioncm  accidentis ,  ut  eft  potentia  ope 
randi :  fcd  contra  Cajetanum  facit,  1.  quoc 
cumfubftantia  identificentur ,  ex  multorurr 
I  fcntcntia,quantitas,  figura,relatio,  motus  8cc 
(]iix  tamcn  accidcntia  vulgo  habentur  lice 
:  propric  non  fint  :  quaae   ergo   abfurdun 

fucrit! 


V  O  L  U  M  E  N      P  R  I  M  V  M. 


:uerit ,  cum  eflentia  creaturx  identificari  po- 
:entiam  operandi ,  quse  accidens  vulgo  habe- 
:ur ,  fed  tum  non  eft :  Et  non  implicat  contra- 
iidtionem,  quod  exiftimat  Cajetantis,  creatu- 
ram  aliquam  effe  tam  perfe&arn  ,  ut  illius 
fubftantia  fit  immediatum  principium  oppra- 
rionis ,  id  eft,  ut  fit  potentia :  nam  poteft  crea- 
turse  tribui  fine  contradictione  omnis  illa 
pcrfe&io ,  quse  non  fit  fumma  8c  infinita :  fed 
ut  una  8c  eadem  res  fit  efTentia  8c  potentia 
operandi,  non  eft  fumma  8c  infinita  perfectio: 
nam  fumma8c  infinita  perfedfcio  eft  continere 
Dmnes  omnino  perfedHones  rerum  pofnbiles, 
(icut  eas  Deus  continet  eminenter :  at  dicere, 
rem  unam  eandemq;  efie  effentiam  8c  poten- 
:iam,  non  eft  dicere ,  rem  habere  omnes  per- 
"e&iones  poffibiles.Ergo  8cc.Quandoquidem 
*rgo  non  repugnet  creaturse,  ut  effentia  iden- 
:ificetur  cum  potentia ,  nos  contra  Thomifta?:, 
d  fieri  poffe  aflerimus ,  8c  cum  Durando ,  hec 
Thomifta ,  nec  Scotifta,  intellec"him  Angeli  ab 
;juseiTentia  nondiftinguimus :  utrum  illa  in 
aomine  quoque  idem  iint,  ut  Scotift*  volunt,  ■ 
ios  non  decidimus ,  quia  huc  ad  noftrum  in- 
litutumnonpertinet. 

IV.  InterattributaAngeli  fecundum  lo- 
:um  tenet  voluntos,c]ux  intelle&um  fequitur 
necefTarid,  quippe  fruftra  foret  intelle£tio  bo- 
nijfi  non  effet  facultas,quce  bonum  cognitum 
amaret  atque  profequeretunnam  ideo  bonum 
cognofcitur,  utfua  convenientia  fubftantise 
intelligentis  appetitum  moveat.  Et ,  fi  Angeli 
carcrent  voluntate,  imperfe&iores  effent  ac 
deteriores  hominibus.   Voluntatem  tamen 

)  Angelorum,  nec  ab  eflentia  eorum ,  nec  a  po- 
tentia  intelligendi,  diftinguimus,  reipfa,quia 
nulla  realis  diftin&ionis  neceflitas  autcaufa 
monftrari  poteft :  neque  hic  fufficit  diverfitas 
operationum  :  exficcare  8c  humecTare  funt 
operationes  diverfiiTimse  ,  8c  tamen  ab  uno 
eodemque   realiter  principio  proveniunt  ; 

j.  quidni  8c  illud  hic  fiat  ?  itaque  non  male  Scal. 

"  Exerc.  &fetl.ante  citat.Vohntatem  definit,m- 

'<  telleBum  extenfum  adhabendum.  Atquehinc 
manifeftum  eft  in  Angelis  quoque  effe  libe- 
rum  arbitrium  8c  libertatem ,  qure  eft  fponta- 
neitas  rationalis ;  voluntas  enim  Angeli  fem- 
pcr,  fed  fponte ,  fequitur  rationem  ,  ut  nun- 


49 


quam  quicquam  velit ,  quod  nbn  intellexerit 
ac  judicaverit  volendum  efle. 
I  V.  Tertio  loco  rccenfemus  inter  attributa 
I  Angelorum  tocalitatem,  de  qua  multa  fatis  in- 
|  tricate  difputari  folent.  Refert  <iAquinas  in  r . 
[Sent.  dift.  37.  qu<eft.  3.  art.  1 .  quofdam  olim 
:  fuifTe,  qui  fubftantias  immateriales  ac  fepara- 
tas  nullo  modo  in  loco  effe  aiTeruerunt :  fed 
vero  contrarium  fenfit  communiter  omnis 
Schola,  quaefempertenuit,  Angelos  ibi  aliquo 
8c  fuo  modo  effe  i  n  loco ,  ubi  funt  prsefentes : 
fed  hic  potiflima  eft  difficultas,  quomodofint  in 
kco  ?  Ac primb,  hoc  certum  eft ,  Angelum  ita 
effe  in  loco  ut  tamen  non  fit  ubique  locorum, 
ficutieft  Deus.itaque  non  eft  in  loco  repletive; 
qui  enim  repletive  prasfens  eft ,  debet  replerc 
omnia  loca,quod  nulli  prorfus  creaturce,ideo- 
que  nec  Angelo,competit  nec  competere  po- 
teft.  Sed  nec  eft  in  loco  circumfcriptiv  e,ut^- 
tibus  loci  refpondeant  partes  Angeli,  8c  hx  ab 
illis  circumfcribantur :  nam  hoc  convenit  re- 
bus  ratione  quantitatis  Phyfice;,quam  Angelis 
difp.  pr<eced.  negavimus :  ideoque  hocmodo 
folacorporafuntin  loco.  Sunt  ergo  in  loco 
Angeii  deftnitive ,  id  eft ,  funt  in  parte  fpatii 
determinata,  ut  hic  fint ,  non  alibi ,  modo  ta- 
men  alio ,  quam  corpora ,  quia  alterius  funt 
naturx  8c  tota  effentia  diftant  a  corporibus, 
quse  cum  fint  ita  in  determinato  fpatio ,  ut  a 
partibus  ejus  circumfcribantur,  Angeli  contra 
ita  funt  in  determinato  loco,ut  a  partibus  loci 
nullomodo  circumfcribantur.  Unde  male  ar- 
gumentantur ,  qui  ex  Angelorum  prssfentia 
locali  eos  corporeos  effe  concludunt :  cum  il- 
lorum  praefentia  in  loco  longe  alterius  fit  or- 
dinis,  quam  eft  prsefentia  corporum  in  loco. 

VI.  Sedfecundo  hic  nova  eft  quseftio ,  an 
Angelus  itajit  deftnitus  in  loco  determinato ,  ut 
nonpojjitejjeinmajori?  Durandus  in  1.  Sent. 
dift.  37.  qu<eft.  1.  n.  16.  Angelorum  praefen- 
tiam  in  loco  non  efTe  definitam  quoad  ma- 
gnitudinem ,  adeoque  Angelum  poffe  effe  in 
loco  quantumvis  magno ,  fuftinet :  imo  cli- 
cit ,  fubftantiam  (tAngelieifeprafentem  ubique, 
eo  modo  quo  ei  convenit  ejfe  in  loco  ,  ne que  magis 
in  hoc  quam  illo  loco  ejfe :  quamvis  poftea,zW#072 
ajferendo  fed  inquircndo  fe  difputare  ,  excu- 
!fet.  Scd  a  tota  Schola  deferitur,  qux  tenet, 

G  Angelos 


s° 


DisputAt.  ex  Phi 


Angelos  habere  determinatum  locum  quoad 
magnitudinem,  nec  pofTe  effe  in  fpatio  quan- 
tumvis  magno:  quia  Angeli  habent  effe  limi- 
tatum,  ergo  Sc  praefentiam  in  loco  limitatam: 
habent  effe  finitum  8t  mutabile ,  ergo  8c  prse- 
fentiaminiocofinitam8cmutabilem  :  8cta- 
lis  modus  effcndi  in  loco  foret  repletivus, 
imo  ubiquitas  :  at  haec  foli  Deo  convenit :  de- 
nique  Angclus  non  poffet  moveri  localiter:  at 
poteft,  quod  nos  poitea  demonftrabimus.  Sed 
poteslne  <LAngdu5  effe  in  fpatio  minori  ac  quan- 
tumlibet parvo .?  Sunt  qui  hoc  negent.  At  ve- 
ro  cum  Angelus  peculiari  modo  fit  in  fpatio 
definito,fic  ut  non  commenfureturloco(quod 
vocant  alii ,  totum  effe  in  toto  &  totum  in  quali- 
betparte)neque  ullam  dicat  dependentiam  ad 
partes  loci ,  non  video,  cur  non  poffit  manere 
in  quacunque  parte  minima  :  nam  ponatur 
quodibet  quantitas:  qusero,  utrum  fit  divifibi- 
lis,  necne  ?  fi  non,  tollitur  communis  recepta 
fententia,  quse  ponit,omnem  quantitatem  ef- 
fe  divifibilem  ,  8c  quidem  in  infinitum  :  li  di- 
vifibilis  fit ,  dividatur ,  quantum  fieri  poteft  ; 
qu$ro,utrum  Angelus  polfit  effe  totus  in  qua- 
libet  parte,an  divifus  potius  in  partes  ad  divi- 
fioncm  quantitatis,  in  qua  eft?  fecundum  dici 
non  potcft,  quia  Angelus  eft  indivifibihV.ergo 
quantumcunque  fubdividatur  ipfa  quantitas, 
fempcr  Angelus  erit  totus  in  qualibetparti- 
cula,etiam  minima:  cum  enim  ipfe  fit  impar- 
tibilis,  nonpoteftdariminimapars,  quinin 
ea  effe  poffit :  aut  igitur  non  datur  pars  quan- 
tumlibetparva,  auteadata,  poteritinea  effe 
Angelus.  An  pojjit  ejje  in  puntlo  mathematico 
Angelw ,  diverfum  fentiunt  Scholaftici ,  aliis 
afHrmantibus,  aliis  negantibus :  fed  eam  qu^- 
ftionem  vanam  effe ,  ut  &  plures  funt  apud 
lllos ,  judicamus :  neque  multum  intcreft,  u- 
trumvi.s  dicatunillud  longc  utilius ab  iis  qux- 
ritur ,  quo  modo  Augclm  Jtt  in  loco  definito  ,  an 
J>eroperaticne?n,  ut  A«juinas  vult  cum  Thomi- 
Jfis,  an  per  cffentiam  fcu  prafentiam  fubjiantia- 
iem ,  ut  Scotu*  cxiftimat  cum  Scctijiis  :  h;rc 
controveriia  quia  cft gravilfima ,  quid  fcntia- 
.  mus.ciilucideexplicahimus. 

VII.  Angchu  eji  in  locojiec  per  operationem 
hmnanentern  ,  nec  per  tranfcuntem  ,  necper  ap- 
tlicittionevi  fua  virtutis  adlocum  ,  Jcdpcrfuam 


LOSOPHIA  SELECT. 

fubftantiam  &  ejfentiam  ,  ficut  fubftantfi 
corporea  eft  in  locoperquantitatem.  Quod 
Angelus  non  iit  in  loco  per  operationem, 
qualemcunque  tandem,  ex  eo  probatur ,  quia 
Angelum  eife  in  loco,  prjefupponitur  ,  ad 
operari  in  loco:  prius  enim  Angelus(ut  fic  lo- 
quar)  exilit  in  effe  quam  in  operari :  cum  ita- 
que  prius  fit ,  eile  in  loco  quam  operari ,  non 
poteft  Angelus  per  operationem  effe  in  loco, 
feu ,  non  poteft  ratio  exiftendi  in  loco  effe 
operatio :  non  video,  quomodo  hoc  negari 
poffit ,  quod  prius  fit  naturaliter  ,  agens  loca- 
tum  effe  ,  quam  agere  :  certe  in  agentibus 
corporeis  hoc  eft  manifeftiflimum,  quic  prius 
locantur,  quam  agunt.  ThomiJ}* ,  rationem 
exiftendiinloco  ,  non  cffe  operationem  im- 
manentem  Angeli ,  fedtranfeuntem  dicunt. 
Sed  enim  Angeli  fepenihil  ad  extraoperan- 
tur,cum  ut  plurimum  affiitant  Majeftati  divi- 
n3e.in  cxlo  empyreo :  ergo  tum  nufquam  e- 
runt :  8c  fi  Angelus  in  hoc  conclavi  operetur 
ad  extra  ,  poitmodum  ceffet  ab  operatione 
tranfcunte,  nec  ad  alium  locum  moveatur, 
manebit  fane  prsefens  huic  conclavi  fecun- 
dum  propriam  fubftantiam  &  effentiam.  Ca- 
jetanus  dicit,  Angelum  effe  in  loco  per  appli- 
cationem  fux  virtutis  ad  locum  :  fed  vero  illa 
applicatio  eft  vel  a£r.us  primus ,  vel  fecundus. 
Non  eft  acl:us  primus ,  quia  tunc  erit  Angelus 
in  loco per  fuam  fubftantiam,quod  tamen  nc- 
gat  Cajetanus.  Noncftactus  fecundus,  quia 
ille  vel  eft  tranfiens,  vel  immanens:  non  tran- 
fiens ,  quia  hocjam  deftruximus :  non  imma- 
nens,  quia  hoc  ne  ipfi  quidem  Adverfarii  vo* 
lunt.  Ergo  ratioformalisexiftendi  inlocoeft 
ipfa  Angeli  fubftantia,  quse  immediate  uni- 
turloco. 

VI 11.  InterAngeli  attributa  locum  po- 
ftremum  fibi  vendicat  Duratio.  Certum  eft 
durationem  Angeli  non  effe  aeternitatem  ,  ut-i 
pote  qux  nulli  creaturce  communicari  poteft:! 
neceftangelorumduratiotempus,  quia  hoc 
cft  rerum  iucceffivarum  :  Ergo  fuerit  xvum  : 
quod  fic  probatur.  Qindquid  ex  fe  habet  ini- 
tiumdurationis&  ex  fenon  habet  finem,  idj 
duratsevo.Atqui  Angelusex  fehabet  initiumi 
durationis,8c  ex  fe  non  habet  finem.  Ergo  du- 
rat  xvo.  Minor  patet,quoad  partem  priorem 

qui: 


VOLUMEN      PRIMUM, 


<juia  nihil  eft  aeternum  praeter  Deum  ;  proba- 
tur ,  quoad  partem  pofteriorem ,  quia  Ange- 
lusnaturafuaeftimmortalis  8c  incorruptibi- 
lis ,  hoc  eft ,  intra  naturam  fuam  nihil  conti- 
net  corruptivum  fui ,  neque  per  caufas  fecun- 
das  definere  poteft ,  fola  negatione  conferva- 
tionis  divinse  :  fed  cnim  dicimus  naturafua 
immortale,  incorruptibile,indefecT:ibile:  non 


n 


I  vero ,  cujus  natura  nullam ,  etiam  a  quacun- 
I  que  caufa  extrinfeca ,  poteft  admittere  cor- 

ruptionem ,  qua  ratione  omniscreaturacor- 
•  ruptibilis,  mortalis ,  defe&ibilis  eft ;  folufque 
|  Deus  immortalis  eft  ,  incorruptibilis  ,  in- 
!  defectibilis ,  Sccuiideo  refpondet  acternitas, 

nonaevum,  quod  Angelis  proprium,  ficuti 

tempus  proprium  eft  corporibus. 


Dijfputarionum  ex  Philofophia  fele&arum 
D  e  c  i  m  a-Qjj  A  R  T  A) 


D  E 


A     N     G     E     L     I     S. 


T  H 


E   S   I  S      I. 


Dlfputationem  de  Angelorum  attributis 
excipit  difputatio  de  illorum  effeBis  & 
tperationibus  :  ABiones  Angelorum  funt  vel 
itnmanentes  vel  tranfeuntes :  immanentes  intel- 
leBio,  &  njolitio.  Circa  intelleBionem,  praemifla 
quaeftione,  Vtrum  intelligere  <tAngeli  Jit  ejtts 
effe,  &intelleBio  ejus  effentia  fi<ve  fubftantia, 
difcutiemushxc  tria,  intelle&ionis  Angeli- 
cx  objeBum,  medium,  modum.  Ad  quseftionem 
propofitam  quod  attinet ,  ea  folet  communi- 
ter  negari :  Et  negativa  fentcntia  efficaciffime 
probari  poteft  ratione  Theologica  ,  quam 
nos  miffam  racimus:fed  vero  annaturaelu- 
mine  &  ratione  naturali  probari  poffit ,  vi- 
deamus. 

1 1.  Aquinas  \ .  part.Summ*  Theol.quaft  .f^. 
art.  i.  tres  profert  rationes,  quibusnegan- 
tem  fententiam  firmat.  Prima  eft  haec.  ABio 
eftproprie  aBualitas  virtutis ,  Jicut  effe  efl  a- 
Bualitas  fubflanti*  njel  effentia :  impojjibile  au- 
temesl,  quodaliquid ,  quodnon  efipurus  aBus, 
Jed  aliquid  habet  de  potentia  admixtum  ,  Jit 
fua  aBualitas  ,  quia  aBualitas  potentialitati 
repugnat :  Solus  autem  Deus  efi  aBus  purus:  un- 
de  in  folo  Deo  fua  fubflantia  esl  fuum  e(fe.& 
fuum  agere.  Vis  argumenti  hsec  eft.  Quod- 
cunquc  non  eftfuaattualitas ,  ineooperatio 
non  poteft  effc  idem  cum  virtute  ,  ncdum 


cum  effentia  aut  fubftantia-.fednihii ,  pra> 
ter  Deum ,  ( nedum  Angeli )  eftfua  attuali- 
tas.  ErgoScc.  Probatur  minor,  quia  omnc 
aliud  praeter  Dcum  habet  aliquid  potentiali- 
tatis ,  cui  repugnat  identificari  a£tualitatem  : 
Solus  enim  Deus  puriffimus  eft  a&us ,  nihil 
habens  admixtum  potentialitatis  :  quod  ta- 
men  intelligi  debet  negative ,  ut  fit  fenfus, 
folum  Deum  non  perfici  per  aliquam  a&uali- 
tatem  diftin&am  ab  effentia.  Secunda  ratio 
^Aquinatis  ducit  ad  impoffibile.  Si  intelligere 
Angeli  effet  fua  fubflantia  ,  cpvrtet ,  quod  in- 
teUigere  Angeli  effet  fubfiflens  :  intelligere  au- 
tem  fubfflens  nonpoteft  effe  nifiunum  ;ficuti  ne- 
que  altquod abftraBum  nonpoteft  ejfe  nifi  unum : 
unde  unius  Angeli  fubftantia  non  diflinguere- 
tur ,  neque  a  Subftantia  Dei ,  qua  efl  ipfum  in- 
telligere  fubfiftens ,  neque  a  fubftantia  <iAngeIi 
alterius.  Tertia  Aquin.  ratiopariteradabfur- 
dum  ducit.  Si  Angelus  ipfe  effet  flutm  intellige- 
re ,  nonpoffet  effe  gradus  in  intelligendo-,  per- 
feBius  &  winus  perfeBe  :  cum  hoc  contingat 
propter  diverfam  participationem  ipfius  intelli- 
gere : Hoc  vult  argumcntum  tertium  ;  cx opi- 
nione  adverfafequuturum,  quod  unus  Ange- 
lus  non  fitperfe&iusintelle&urusalio^nam 
illa  graduum  diverfitas  non  poteft  effe  nifi. 
fecundum  diverfam  participationcm  ipfius 
G  2  .  intelli- 


fz  DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 

inteUigere ,  in  variis  intellectionibus  Angelo-  Angelico :  ita  etiam  intelligere  Angelicum ,  fi 
rum  :atparticipatiohrctollitur,  iiponatur  effet  fubfiftens ,/  8c  idem  quod  Angelicafub*- 
intelligcre  Angeli  effe  fubiiftens  8c  nonper  ftantia,  poffetfimiliter  ,  8ceffemultiplex,  8c 
parricipationem  ,  ficut  ponitur  ,  cum  dicitur  eife  per  participationem  perfe&ionis  intelle- 
cfleidemquodeffentiaautfubftantiaejus.  ,  diualis,  Sc  habere  plures  gradus  fecundum  e- 
III.  Rationes  ex  Thoma  Aquin.  allatas  jufmodi  perfedtionem  majorem  vel  mino- 
multis  5c  prolixe  pcrfequitur ac contra obje-    rem. 

ctiones  defendit  Thomas  Cajetanus  &&qu<eft.  IV.  Fortaffe  folidius  Aquinas probaverit 
cit.  art.  cit.  funt  tamen  alii ,  qui  evidentiam,  qucsftionis  propolite,  partem  negantem  art.i. 
\rim,  Sc  efficaciam  in  iis  deiiderenf.nec  fortaf- 1  quaft.  cit.  ubi  ficprocedit.  Nullaattio  creatu- 
fis  immerito.  Nimprima  folum  probat,  non  rae  cfl  ejus  efle :  quia  nequc  actio  immanens, 
poffe  fubftantiam  creatam  effe  omnem  actua-  nequetranfiens :  non  tranfiens ,  quia  effe  a- 
litatem,  ita  ut  nihil  habeat  potentialitatis,  fed,  gentis  femper  in  ipfo  manet ,  &  nunquam  ab 
nonprobat,  non  poffe  fubftantiam  creatam  \  eo  dilabitur  aut  abit:  a&io  vero  tranfienc  eft 
effe  illam  determinatam  acl:ualitatem,qu£  eft  i  efHuxus  Sc  egreffus  ab  agente  in  patiens  :  non 
operatio:etfi  enim  fubftantia  creata poneretur  i mmanens,q uia  omnis  actio  immanens  habet 
fibi  identificare  operationem  aliquam  aut  o-  infinitatem  de  fui  ratione,  fi  non  a£fcu ,  faltem 
mnes,poffet  tamcn  nihilominus  effe  8c  mane-  potentia,  fi  non  fimpliciter,  faltem  fecundum 
re  in  potentia  refpectualiorumaccidentium    quid  :  fimpliciter  quidem  infinitum,  aut  ut 


five  actualitatum.  Secunda  &tertia  r&tio,  fi 
procedant  de  fubfiftenti  intelligere  tali ,  quale 
eft  intelligere divinum ,'  id  eft ,  quod  per  fe  fit 
infinitum,  continens  omnem  plenitudinem 
cffendi ,  tunc  quidem  fequeretur ,  intelligere 
Angelicum  non  poffe  effe  nifi  unum,nec  pof- 
fe  in  eo  reperiri  diverfitatem  graduum;fed 
tum  non  video,qua  rationc  probetur  ab  Aqui- 
?iate,  quod  intelligcre  Angelicum  effet  ita  fub- 
iiftcns,  ii  cffet  idcm  quod  fubftantia  Angcli, 
quse  utique  per  fe  non  cft  nifi  finita :  fi  autem 
procedant  de  fubiiftenti  intclligere ,  ut  rofubji- 
Jlens  diftinguiturcontraaccidens,  quomodo 
jam  dc  fadto  ipfa  fubftantia  Angelieftfubfi- 
ftens  i  rectc  tum  fequitur  intelligere  Angeli- 
cum  efle  ifto  modo  fubfiftens,  fi  idem  fit  quod 
iubftantia  Angcli,fedminimefequitur,illud, 
cffe  tantum  unum  ,  8c  non  efle  per  participa- 
tionem  ,  8c  non  habere  plus  gradus  fccundum 
majorem  8c  minorcm  pcrfectionem  :  nam 
iicut  ipfi  fubftantia  Angelica  ,  licet  ita  fubfi- 


re&iusloquipotuiifet  Aquinas ,  indefinitum 
eft,  inte/ligere ,  cujus  objedium  eft  verum ,  8c 
velle ,  cujus  obje&um  eft  bonum ;  quorum  u< 
trumque ,  quia  convertitur  cum  ente ,  tar 
intelligere,  quam  vellefuntindefinita,  quis 
funt  in  potentiaad  omniaentia,poffuntquc  in. 
infinitum  ac  fimpliciter  in  tota  entis  latitudi- 
ne ,  in  alio  atque  alio  objecl:o  terminari :  fen-? 
tire  autcm  fccundum  quid  eft  infinitum,  quia. 
fehabetadomniafcnfibilia,  v.  c.  vifusado- 
mnia  vifibilia,  ut  intelle&us  ad  omnia  intelli- 
gibilia :  at  vero  cffc  cujufvis  creaturae,  confe- 
quenter  8c  Angelorum ,  eft  definitum  ac  de- 
terminatum:  unde  non  poteft,  ejfe  cujufvis 
crcatura?,nedum  Angelorum,  effe  idem,  cum 
ejusauteorumoperationc  immanenti :  folius 
Dei  eiT^  cft  fimpliciter  infinitum:  unde  fblum 
cfle  divinum  eft  fuum  intclligere  8c  velle. 
Ha:c  ibi  Aquinas.  Et  quid  multis  opus  eft  ? 
aliud  fme  eft  loqui  dc  cffe  rei ,  aliud  de  cjus 
operatione,fc.  increaturis:  quantumvisenim 


ftcn*; ,  tamen  fccundum  rationem  fpecificam  adtio  feu  operatio  fit  intrinfcca  rei,ut  eft  a&io 
aut  Dumericam  defa&o  eft  multiplex  ,  8c  eft  I  immancns ,  nunquam  tamen  eft  ejus  effcntia, 
pcrparticipationem,  hoc  ipfo,  quodquilibct  |  quiafcmperabilladiftinguitur ,  cumab  illaJ 
Angelus  a  luo  conditorc  Dco  partem  aliquam  profluat  8c  promanet ,  8c  nullum  p.ofterius  fit 
ubitautialisparticipavif.Sciicuti  idcmcumfuopriori,  nec  ullum  eftedtum  C\t\ 
cadcm  ratio  fubftantix  Angelicae  habct  plurcs  idera  cum  caufi,8c  contra.Concludimus  crgc 
gradusfecundum  majorcm  8c  minorem  pcr-  impoflibilc  efle ,  ut  intellcctio  Angcli  autcu-j 
rc&ioncm  in  alia 2c  alia (pecie aut individuo   jufcunque creature, ,iit ejus fubftantia vcl cffc  ' 

V.Nun 


V.  Nunc  ex  tribus,circa  cognitionem  An- 
gelicam  inquirendis  ,  primum  videamus, 
Objetlum fcilicet ,  medio  &  modo  cognitionis 
Angelicse  rcjeclis  in  difputat.  feq.  Certiffi- 
mum  eft,  Angelos,  etil  multafciant ,  multa  et- 
iam  nefcire.  Gognofcuntfeipfos  tumquoadejfen- 
tiam ,  tum  quoad  accidentia  quacwique :  cogno- 
fcunt  &  alios  Angelos ,  &>  Deum ,  d?'  res  alias, 
materiales  ,  univerfales  &  fingulares.  Hsec 
omniaficoftenduntur.  Nifi  fe  Sc  alios  Ange- 
los  cognofceret  Angelus,  effet  minorisper- 
fe&ionis  quam  homo  in  intelligendo :  nam 
homo  cognofcit  feipfum  8c  alios  homines : 
dum  vero  feipfum  8c  alios  Angelos  cognofcit 
Angelus ,  limul  quoque  cognofcit  dependen- 
tiam  fui  aDeo  tanquam  caufa  8c  creatore: 
cognito  enim  8c  apprehenfo  effedhi ,  cogno- 
fcitur  quoque  aliquo  modo  caufa  ejus :  8c ,  fi 
nos  ex  effe&ibus  devenimus  in  cognitionem 
Dei  utcaufae,  evidenseft,  quamlibetintelli- 
gentiam  perfe&iori  modo  poffe  Deum  ita  co- 
gnofcere  :  Atque  hinc  quoque  clarum  efl , 
quod  ifta  intelle&io  Angelica  {h£e  extendat 
quoque  ad  reliquas  res  omnes  in  naturse  cir- 
culo  contentas ,  quandoquidem  extendit  fefe 
ad  eas  intelledtio  humana:  cum  enim  reso- 
mnes  contineantur  fub  primario  intelleclais 
obje&o,  quod  eft  ensautvcrum,  fintquein 
tali  ftatu ,  in  quo  aptse  funt ,  ut  cognofcantur, 
fi  ab  homine  intelligi  8c  cognofci  poffunt , 
multomagisab  Angelis,  quippe  in  quibus 
major8cperfedt.iorvirtus  eft,  ad  intelligen- 
dum ,  tam  fingularia  quam  univcrfalia ,  tam 
materialia  quam  immaterialia. 

VI.  Hic  quaedam  quaeri  folent  i.  An  fub 
ebjeclo  cognitionis  Angelide  quoque  comprehen- 
dantur  futura  contingentia  ?  Refpondemus 
diftinftc.  Angehis  nullam  rem  futuram  ,  ftve 
neceffariajlt ,  ftve  contingens ,  immediate  ac  in 
feipfa ,  cognofcit  (hoc  enim  folius  Dei  eft  pro- 
prium  ,  qui  ea  quae  non  funt  perinde  intelli- 
git ,  atque  ea  quae  funt )  fed  quas  res  futuras 
cognofcit,  eas  cognofcit  8c  in  8c  ex  caufis  fuis: 
ac  i .  Futura,  qu<e  ex  cauftsfuis  funt  necejfario, 
cognofcuntur  ab  Angells  per  certamfcientiam, 
ut  folem  cras  oriri ,  ejufque  certo  tempore 
fore  eclipfin-.Angeli  muItoexacl:iusjudicium 
habent  de  rcbus  naturalibus  quam  ullus  ho- 


VolumenPr.imum.  f  j. 

mo  habere  poteft ,  propter  longifTimam  ex- 


perientiam  :  at  hominis  naturale  intellecl'us 

lumen  attingit  ifiam  futurorum  cognitio- 

nem,  ut  conflat  de  Mathcmaticis  incogni- 

|  tione  Eclipfeos  futurse  :  ergo  cognofcuntur 

quoque  ifliufmodi  futura  ab  Angeliscerto  j 

fed,  utdixi,  in  fuis  caufis ,  nec  ut  abfolute 

eventura,  fed  ex  vi  caufarum  fecundarum  ,  fi 

per  caufam  primam  extraordinarie  non  im- 

pediantur.  2.  Futuraquaeexcaufzsfuisprove- 

niunt ,  non  exnecejjitate ,  fedut  plurimum ,  co- 

gnofcuntur  ab  Angelis  ,  non  per  certitudinem, 

fed  per  conjeBuram ,  quomodo  Medicus  prae- 

I  videtfanitatem  aut  mortem  infirmi  :  atque 

horum  futurorum  cognitio  tanto  magis  com- 

petit  Angelis  quam  hominibus,  quantoilli: 

I  prx  hifce,  8c  univerfalius,  8c  perfe£tius ,  cau- 

!  fas  rerum  cognofcunt.  3 .  Futura pure fortuita. 

aut  cafualia ,  vel  a  libero  arbitrio  in  totum  de- 

pendentia,  prorfus  ab  Angelis pr<efciri  nequeunt, 

Virtus  creata  8c  finita  non  potefl:  cognofcere 

aliquid  effe  futurum  nifi  ex  fuis  caufis:  at,qu3e 

prorfus  funt  libera ,  cafualia,  8c  fortuita ,  illa 

caufas  habent  prorfus  liberas ,  fortuitas ;  ca- 

fuales ,  8c  indeterminatas :  unde  ergo  intelle- 

cl:us  creatus  8c  finitus ,  qualis  eft  Angelorum, 

caufam  talem  effeclrus  talis  intuebitur  ?  in 

libero  arbitrio,  dum  adhuc  in  adtu  primo  eft 

8c  indifferens ,  tanquam  in  caufa  indetermi- 

nata ,  determinatum  quid  cognofci  nequit : 

pariter  dicendum  efl:  de  cafiialibus  8c  fortuitis, 

nam  ficut  fe  res  habent  in  univerfo  ,  ita  Sc 

cognofcuntur  ab  Angelo  :  ergo  qua?  habent 

effe  prorfus  incertum  in  fuis  caufis ,  ut  fortui- 

ta  8c  cafualia ,  non  poffunt  fciri  ab  Angelis  aut 

cognofci.     Admittunt  quidem  nonnulli,fu- 

tura  contingentia  ,  quae  dependent  a  libero 

arbitrio  caufae  fecundae ,  ignorari  ab  Angelis, 

fed  vero,  quse  ex  aliis  caufis  proveniunt,  natu- 

ralibus  quidem  ,  fed  talibus ,  ut  ,  quantum 

eft  ex  ipfarum  natura ,  impediri  poffint ,  cog- 

nofci  ab  iis  poffe  certo*  affirmant,  8clic  con- 

firmant.  Angeli  cognofcunt  perfecle  univer- 

fum  naturae  ordinem ,  8c  omnium  naturalium. 

caufarum  difpofitionem  ,  ergo  cum  ejufmodi 

futura   procedant  ex  concurfu  naturalium 

caufarum,  poffunt  ab  Angelo  certo  cognofci 

8c  infallibiliter ;  nam  contingentia  caufarum 


G  3 


natu- 


y^.  DlSPUTAT.    EXpHI 

naturalium  in  hoc  confiftit ,  quod  ipfie  caufae 
impediri  poffint  per  alias  caufas  naturales :  fed 
Angeli  cognofcunt  &  penetrant,quando  futu- ; 
rum  fit  caufae  naturalis  impedimentum  8c 
quando  non  item  ,  tfuia  hujufmodi  impedi- 
menta  naturaliterSc  feclufo  liberi  arbitrii  con- 
curfuproveniuntex  difpofitione  naturalifu- 
periorum  caufarum  :  at  norunt  Angeli  perfe- 
<9:e  influentias  caeleftium  corporumScdifpo- 
iitiones  elementorum,  caufarum  fuperiorum. 
ErgoScnorunt  quando  impedimentafintfu- 
tura ,  ergo  8c  norunt  futura  eontingentia  ca- 
fualia  Scfortuitaabarbitrio  caufae  liberaenon 
dependentia.Verum  enimvero,fi  Angelus  ha- 
bet  jam  evidentiam  determinationis  caufa- 
rum  naturalium;  8c  habet  evidentiam  ejus, 
quod  non  fit  futurum  impedimentum  ;  jam 
improprie  dicitur  illud  futurum  contingens8c 
cafuale  refpeclu  cognitionisAngelic£,licet  ta- 
le  refpectu  noftae  cogmtionis  dici  queat.Dein- 
de  non  eft  verifimile,  totum  ordinem  univer- 
fiSt  difpofitionem  omnium  naturalium  cau- 
farum  ita  perfe&e  cognitamefTe  Angelis,  ut 
omnem  varietatcm  futurorum  motuum  atque 
effe&uum  naturalium  in  animalibus ,  plantis, 
elemcntis,  caeterifque  inanimatis,  fecludendo 
ab  his  eftectibus  operationes  caufarum  libera- 
rum  ,  poffint  cognofcere ,  v.  g.  quot  formicae  j 
vel  mufcse  toto  mundo  nafciturae  fint  intra  ] 
proximos  mille  annos ,  8c  fingulae  quot  motus ' 
ac  mutationcs  habituroe ,  quibus  modis  peri-  j 
turae,  quotpulvifculi,  quibus  figuris  8c  moti- 
businaere  fint  concitandi  £cc. 

Qujeri  folet  fecundo ,  utrum  (LAngeli  cogno- 
fcant  cogitationes  cordium?Refrpond.  poteft  ^An- 
gelus  probabiliter  per  conjetluram  ,  exfgnk  fc 
ejfeciibm  externls  ,  cognofcere  cogitationes  cor- 
dium:mm  ex  mutatione  vultus,  vibratione 
oculorum,  autaliquoopcreexteriori ,  quod 
fit  indicium  interioris  cifedlus ,  poteft  homo 


LOSOPHIA   S  ELECT. 

conjicere,  quid  aliquis  cogitet  acdefideret: 
quidni  8c  Angelus?  Nonporeji  Angehis  cert» 
cognofcere  cogitationes  cordium  naturaliter:  quia 
Angeli  tantum  naturaliter  cognofcere  pos- 
funt  ea ,  quae  fpe&ant  ad  ordinem  naturae :  at- 
qui  liberae  cogitationes  8c  affe&iones  cor- 
dium,  nifi  fponte  manifeftentur  a  cogitante, 
non  continentur  fubordine  naturae,  qui  non 
habent  connexionem  8c  dependentiam  a  cau- 
iis  naturalibus ,  fed  a  caufa  libera,  ut  tali :  ergo 
naturaliter  Angelus  eas  cognofcere  nequit. 
Inhac  ratione  notandumeft,  nonideodici, 
quod  cogitationes  liberae  non  contineantur 
fub  ordine  naturae  ,  quaii  iftce  operationes  fint 
fupernaturales  ( conftat  enim  plurimas  ac  ple- 
rafque  cogitationesnonexcedere  facultatem 
naturae  )  ied  tantummodo  propter  modum 
praeternaturalem  ,  quem  habent  quoad  fui 
productionem,  quia  nimirum  libera  cogitatio 
dependet  a  libera  voluntate  cogitantis ,  adeo 
utfolavoluntasindependenterabaliquacaufa 
naturali  ( ficuti  cauia  naturalis  opponitur  li- 
berae )  dcterminet  fibi  cogitationem  hanc  aut 
illam:8ccaufa  naturalis  habet  naturalemde- 
terminationem  ad  unum ,  ficut  ipfa  natura  ad 
unum  eft  determinata :  atque  hinceft,  quod 
voluntas  habeat  plenum  dominium  fuarum 
operationumpoftDeum,  cui  folifubjicitur ; 
proindeque  in  voluntatis  poteftate  eft ,  cogi- 
tationes,quibus  voluerit,manifeftare,fc.  ordi- 
nandoeasadintellecl:umalicujusangeli,eique 
eas  fub)iciendo,ut  obje&a  :  per  quam  quidem 
ordinationem  8c  fubjedtionem  ipfae  cogitatio- 
nes  liberae  conftituuntur  in  effe  naturae  feu 
cognofcibilis  naturalis ,  utjam  ab  aliis,  v.c. 
Angelis,  cognofcipoftinteo  modo ,  quo  res 
atque  aftiones  naturales ab  iis  cognofcuntur : 
namab  Angelis  cognofci  nequeunt  ullomo- 
do  naturaliter ,  fi  non  manifcftentur  cogita- 
tioncs. 


Difpu 


VOLUMEN     PRIMUM, 

Difputationum  ex  Philofophia.  fele&aruni 

D   E   C  I   M  A-QjJ  I  N  T  A> 


fl 


D  E 


A     N     G     E     L     I     S 


T  H.E   S    I   S       I. 


DE  Intellec"HoneAngelica,tria  difcutien- 
da  propofuit  difputatio  pre,cedens,0£/>- 
F?um,Medium,Modum.  Qbjetlum  iftic  fuit 
txplicatum  ;  reftat  intelligendi  Medium  ac 
Modus.  Quoeritur ,  ut  de  medio  primum  difpu- 
:emus,  An  Angeli  inteJJigendo  utantur,hominum 
nftar ,  mediis  fpeciebus  inteJligibiJibus ,  an  <vero 
mmia  inteUigant  per  fuam  fubftantiamflve  ef- 
rentiam  ?  hsec  quceftio  decidi  generaliter  non 
iebet,  fed  fpeciatim  ,  fa&aobje&orum,  quae 
ntelligit  Angelus ,  divilione.  Exdifp.  praced, 
h.  f.  fere  ad  4.  claffes  omnia  cognitionis  An- 
^elicae  objecia  revocari  poffunt :  aut  enim  in- 
elligunt  Angli  feipfo,  aut  jein<vicem;  aut  Deum 
iut  omnia  alia  creata  :  circaquaedam  horum 
pecierum  intelligibilium  utuntur  adminicu- 
o,  circa  alia  non  item.Quare  diftin&e  fingula 
muntiabimus. 

II.  §.  1  .AngeJus intelligitfeipfum perfuamfub- 
lantiam  veJeJfentiam,  &  non  per fpeciem  intelli- 
ibilem.Cumhnge\um  fe  intelligere  afferimus 
>erfuam  ej/entiam ,  non  hoc  volumus,  intelle- 
ftonem  effe  ipfam  ejus  effentiam  ( hoc  enim 
>r*ced.  difput.  fuit  rejectum  ac  refutatum)  fed 
jfentiam  Angeli  efferationem  &  principium  co- 
'nofcedifeipfamfne  ullafpecie  inteJUgibihfuper- 
xddita.  Sententiam  hanc  ficprobamus.Cum 
)bje£r,um  eft  actu  intelligibile,  &c  per  feipfum 
ntimcpraefens  intelle&ui ,  tum  non-eget  in- 
elle&us  fpecie ,  quaevicemobjecli  fuppleat, 
lludque  intellectui  uniat :  at  vero  fubftantia 
ive  cffentia  An'geli  eft  objedum  actu  intelli- 
*ibile8>c  intimeproefens  intelledhii  Angelico. 
ErgoStc.  Certe  fpecies  datur8c  utobje&um 
aciata&uintelligibile,  Scutuniatillud  intel- 
e&ui :  ubi  ergo  objectum  eftactuintelligibi- 
c  8c  unitum  intelle&ui,  nulla  opus  eft  fpecie : 
>bje&um  vcro  cenfetur  effe  a&u  intelligibile, 


quando  eft  immateriale :  oportet  enim  pro- 
portionem  efTe  inter  rem  cognofcendam  8c 
potentiam  cognofccntem  ;  ideoque  quando 
obje&um  eft  materiale ,  non  eft  per  fe  intelli- 
gibile ,  fed  per fpeciem  immateriatem,  ut  fic 
affimiletur  intelledhii,ejufque  a&ioni  imma- 
teriali :  porrd ,  debet  obje&um  ,  cum  eft  im- 
materiale ,  aut  per  fe,  aut  per  fpeciem  intelli- 
gibilem,intellecl:ui  intime  effe  prsefens,  quia, 
ut  Arift.  re&e  docet  3.  de  Anima,  requiritur 
potentise  cognofcentis  8c  objecl-i ,  quse  funt 
caufseintellettionis,  unioac  coniundtio,  ut 
ex  utroque  gigni  poffit  cognitio  :  atque  hsec 
ratio  fere  eft  Thomje  Aquin.  1 .  p.  Sum.qu<eft.$6. 
art.  1 .  &  Becani  TheoJ.  SchoJaft.par.  1 .  tracl.  3 . 
.c.  i.quaft.  7. 

III.  §.2.  AngeJus  unus  inteJligit  aJium 
AngeJum ,  non  per  ejfentiam  ,  fed  per  fpeciem 
inteJligibiJem.  Probatur.  Nam  neque  unus 
Angelus  cognofcit  alterum  per  fuam  ipfius 
effentiam  ,  neque  per  fubftantiam  alterius ; 
ergo  per  fpeciem  fuperadditammon  per  fuam 
effentiam  ,  quia  licet  illa  fit  valde  perfecl-a, 
non  tamen  fufflcit ,  ut  fuppleat  vicem  fpeciei 
intelligibilis  aliarum  rerum  afediftinclarum, 
quia  hoc  eft  effentiae  tantum  perfe&iffimae, 
atqueadeoinfinitGe:non  per  fubftantiam  al- 
terius ,  quia  fubftantia  alterius  Angeli  non 
unitur  alteri  Angelo;  utforma  iilum  aclnans, 
ficut  unitur  fpecies  aliqua  intelligibilis  intel- 
le&ui ,  neque  ut  origo  8c  quafi  radix ,  ex  qua 
illius  intellectus  8c  infelleciio  promanet ,  fic- 
uti  hoc  modofubftantiacujufque  Angelieft 
unita  ejufdem  intelle&ui  8c  intelle&ioni ,  8c 
ideo  ei  fufficit ,  ut  per  eam ,  tanquam  per  for- 
mam  intelligibilem  ,  feipfum  unufquifque 
Angelusintelligat. 

IV.  §.    3.  ^uo  medio  utatur  AngeJus  in 

intelJi- 


56  DisputAt.  ex  Phi 

intelligendo  Deo,  anfpecie  intettigibili,  an  fua  ef- 
fentia ,  acerrime  controvertitur  intcr  Thomam 
<z_Aquinatem ,  8c  Iohannem  Duns  Scetum  ,  atque 
utriufque  fequaces  :  verum  ,  utdiftin&eillo- 
rum  mens  intelligatur,  diftin£r,io  hic  quaedam 
eft  ponenda,  8*  exponenda  de  medio  cognitio- 
nis,  quod  duplex  eft;  aliud  quidem  cognitum, 
per  cujus  cognitionem  aliud  cognofcitur, 
quomodo  caula  cognofcitur  per  effe&us,  con- 
clufio  per  principia,  tanquam  per  medium 
prius  cognofcendum :  aliud  eftmediumcog- 
nitionis  ,  quod  nulla  praevia  fui  cognitione 
ducit  nosin  cognitionem  alterius,  quodap- 
tiusdiciturratio  cognofcendi,  cujufmodieft 
fpecies ,  intelligibilis  in  intelleclai ,  8c  vifibilis 
in  oculo,  quae  nulla  praevia  fui  cognitione, 
movet  potentiam  ad  cognitionem  iiii  utrin- 
que  objecti:  eft  vero  illud  difcrimen  inter  haec 
duo  media  cognitionis  ,  quod  medium  cogni- 
tionis  primo  modo,  cum  noncaufet  cogni- 
tionem  altcrius  ,  nifi  media  fui  cognitione, 
non  eft  ratio  coguofcendi  illud,nifi  per  dif- 
curfum  ,  faltem  m  creatura ,  ficuti  difcurritur 
acognitoad  incognitum:medium  verocog- 
nitionisfecundomodo,  cumfittantum  ratio 
cognofcendi,  repraefentat  obje&um,  nonut 
ratio  cognita ,  fed  immediate  nulk:  prceviafui 
cognitionc:  ideoque  eft  ratio  cognofcendi  ob- 
jedtum  abfque  omni  difcurfu.  <LAquinas  affe- 
rit,  Angelos  intelligere  Dcum  ,  nonperali- 
quam  fpeciem  intelligibilem  iplius  Dei  ab  ef- 
fentia  Angeli  intelligentis  diftinctam  ,  fed  pcr 
iiiam  propriam  effentiam  ,  non  folum  tan- 
quam  per  medium  cognitum ,  fed  8c  tanquam 
per  rationem  cognofcendi,  5c  fpcciem  intelli- 
gibilem  reprxfcntantem  Dcum.  Scotus  contra 
atfcrit,  Angclos  Deum  intelligere,pcr  fpeciem 
intclligibilcm  effentiae  fuae  fuperadditam,tan- 
quam  rationem  cognofcendi,  non  vcro  fic  per 
efTentiam  ,  licct  non  diffitcatur,  quin  Angelus 
p:;r  (uam  efTentiam  ,  tanquam  per  mediuTi 
cbgnitum  ,  intclligat  Dcum  effe,  quia  per  exi- 
itiamcrTccluscognofciturexiftcntiacaufg, 
efficientis  gc  confervantis  eftcttum :  fed  ciren- 
\r,gclicir.cfteftus  Pci :  ergo  pcr  ejusexi- 
ntiamcognitaracognofciturexiftcntiacau- 
(x  procrcantis2cconiervanti;,ipiiusDci:  nam 
Q  humana  ratio  valeat  argumentari  hoc  modo 


LOSOPHIA   SELECT. 

ab  efrectu  ad  caufam ,  quidni  8c  Angelus  ?  Iir- 
terim  hoc  monemus  defententia  Scoti,  non 
talem  ab  ipfo  poni  fpeciem  Dei  intelligibilem 
in  Angelo ,  quac  reprefentet  Deuni ,  quantum 
reprefentabilis  eft ,  nam  talis  in  intelleclrum 
creatum  ac  finitum  non  cadit ;  per  talem  enirn 
fpeciem  Deus  comprehenderetur :  at  Deus  a 
creatura  comprehendi  nequit :  fed  Deus  pati- 
tur  fe  intelligi  per  fpeciem  fui,  fecundum  ca- 
pacitatem  intellectus  creati.  Verum,quara- 
tione  poterit  fpeciesfinita,  infubjetlofinit»,  <tAn- 
gelum  deducere  in  cognmonem  Dei  infiniti  ?  Re- 
fpondemus  uno  verbo;  quatenus  ita  repraefen- 
tat  obje&um ,  ut  intellectus  per  eam  termi- 
num  in  objeclro  non  reperiat.  Atque  haec  opi- 
nio  Scotiy  ftc  explicata ,  prae  fententia  Aquina- 
tis,  magis  nobis  arridet. 

|      V.  §.    <Ls£d  cognofcenda  omnia  alia  creata  u- 
j  tuntur  <tAngeli  mediis  fpeciebus  intelligibilibus. 
|Haec  conclufio  fic  probatur  ab  Aquin.    i.  p. 
^Summ.  quaftion.  ff.arf.  i.  Illud,  quointel- 
'  lecTrus.intelligit,  comparaturad  intelle&u  in- 
telligentem ,  ut  forma  ejus ,  quia  forma  eft  id 
quo  agens  agitut  vero  potentiaperfe&e  com- 
plcaturpcrformam,  oportet  omnia,  adquae 
fefe  extendit  talis  potcntia ,  contineri  fub  ills 
forma :  8c  indc  eft ,  quod  in  rebus  corruptibi- 
libus  forma  non  perfecte  compleat  materia 
potentiam,  quia  potentia  materiae  ad  plura  fe 
feextendit,  quam  eft  continentia  formae.-a 
potentia  intellecl:iva  Angcli  fe  extendit  ad  in 
telligendum  omnia,  quia  objectum  ejus  e 
ens  feu  verum  in  communi :  ipfa  autem  efT< 
tia  Angeli  non  comprehendit  in  fe  omnk 
cum  fit  effentia  determinata  ad  genusScfpc 
ciem  :  comprehendereenim  omnia  propriu 
eft effentix Divinae ,  quae  infinitaeft,  8cin 
omnia  perfeclrc  cornplectitur :  ideoque  fol 
Deus  omnia  alia  a  fe  cognofcit  per  eflcntia 
Angeli  vero  ad  alia  a  fe  intelligcnda  egent  fp 
ciebus  intelligibilibus.    Quam  Aquin.  rati 
nem  vide fufc  explicatam  8c  roboratam  a  C 
jetano  in  notis  ibidem. 

VI.  Utrum  hjefpecies  intclligibiles,  p 
quasomnia  afc  diftin&a  cognofcit  Angel 
fint  inditai,iniita:,8c  infufx,  quod  voluit  sJq 
v  rs  ibid.  art.  2 .  cum  Thomiftis  ,  an  vero  a  re 
iint  acquiiitje  &  acceptae,  aliquae  faltcm  ,  q 

vol 


\ 


V  O  L  U  M  E  M 

oluit  Sc<?^«2T  cum  fuis ,  anxia  &  curiofa  eft 
s,  necdum  decifa,  8c  quae  fortaiTe  ab  homine 
a  hac  vita  decidi  nequit :  nam  conje&uras 
ic  magnuseftlocus.  Nos,  falvo  aliter  fen- 
ientium  judicio  ,  probabiliorem  cenfemus 
^ntentiam  Aquinatis  quam  Scoti ;  nam  expli- 
ari  vix  poteft ,  quomodo  in  via  Scoti  ifbae  fpe- 
ies  a  rebus  fingularibus  8c  materialibus  acci- 
•ianturab  Angelis,  qui  feniibus  deftituun- 
ur:Nam  quod  nos  intelligamusaliaanobis 
-erfpeciesarebusacceptas,  ideo  eft  quia  o- 
anis  noftra  cognitio  incipit  a  fenfu ,  ideoque 
it  per  abftra&ionem ,  qua  fpecies  quafi  defae- 
antur ,  dum  primum  fenfibiles  abftrahuntur 
materia  rerum  fingulari  5c  fenfibili ,  atque 
i.  ide  fiunt  phantafmata,  8c  ex  phantafmatibus 
oecicsintelligibiles:atvero  hxc  caufa  non 
tabet  locum  in  Angelis ,  qui  fenfibus  carent 
cexternis  8t  internis ,  ideoque,  fi  per fpecies 
lia  creata  a  fe  intelligant,intelligunt  per  fpe- 
ies  non  arebus  abftractas,  fcd  fibi  infufas. 
in  i  ateor  in  hac  via  Aquinatis  etiam  difficultates 
:ii  eperiri  ac  fcrupulos ,  qui  incedentibus  per 
am  negotium  faceffunt ,  plures  tamcn  video 
Bj  |  n  via  Scoti :  quare  iftac  eundum  f uit ,  qua  oc- 
urrerent  pauciores. 

VII.   Supereft  Angelicae   intelledfcionis 
\Aodus ,  circaquem  tria  quaeri  folent.  §.  i. 
^in  intelleBus  Angeli  quandoquejit  in  affu,  ali- 
:;Jm  'uando  inpotentia ,  refpeBu  cog?iitionis  ?  Refp. 
ljDJ  \uod  fic  :  Quia  actu  ignorat  efTectus ,  pure 
, $ !  "upernaturales ,  qui  pendent  a  libera  Dei  vo- 
fa  untate ,  vel  etiam  alios ,  quos  fibi  foli  refer- 
it  £)eus,  atque  fic  ad  illorum  cognitionem 
U  ;ft  in  potentia,  ut  ipfi  a  Deo  revelentur :  idem 
imilicendum  eft  de  cognitione  cordis  humani 
jD|hcculta  j  fi  enim  ejus  cogitatio  Angelo  revc- 
[J  ctur  per  fignum  aiiquod  ,  incipiet  intellige- 
iani"e  °ju°d  ante  nonintellexit.  Deniquequic- 
■(Vquid  de  cognitione  fui  &  Dei  dicatur ,  cum 
jtjttiliarum  rerum  etiam  infehabeatfpecies  in- 
jCirelligibiles,  iis  uti  poteft  vel  non  uti ,  prout 
voluerit,  ficuti  homines :  &  certe  in  fententia 
p»contrariafernpercognofceretacT:u  femcl  co- 
jB  gnita ,  8c  quidem  ac"tu  diftin&o ,  quod  tamen 
;,:videtuvinintelligibile.  §.  2.   AnpoJJit  Ange- 
■frjus  Jirnnl  intelligere  multa ,  ut  multa  ?  Refp. 
Mjaquod  fic.    Nam  nullam  videmus  hic  repu- 


P   R  I  M  U  Kf.  J7 

gnantiam :  8c  *  hoc  locum  tenet  in  intelle&u 
humano,  multo  magis  ergo  in  angelico ,  quia 
hic  multo  eft  perfe<5feior  8c  perfpicacior.nofter 
intelleclus  fimul  intelligit  lapidem  8c  homi- 
nem  cum format hanc  propofitionem  (lapis 
non  eft  homo)  hic  lapis  lnhomo  ycv  duipMccm 
fpeciem  in  intelle£tu  noftro  repraefentantur ; 
ergo  non  poffunt  fe  habere  ad  intelleclrum 
noftrum,  ut  unum ,  fed  ut  plura :  quid  ?  quod 
vifus  videt  fimul  plura  ut  piura,  cum  v.  c. 
in  eadem  charta  intuetur  nigredinem  chara- 
cterum  fimul  8c  albedinem  papyri ,  8c  auditus 
fimul  audit  multas  vocesmuficorum.  Ergo 
hoc  affirmare  multomagislicebitdeintelle- 
cl:u  Angeli.  §.  3.  An  intelleBh  Angeli  fiat 
componendo ,  dividendo  &  difcurrtndo  ?  Refp. 
probabile  effe ,  quodficfiat.  De  compofitio- 
ne  8c  divifione  patet ,  quia  diftincta  cognitio- 
ne  fertur  in  fubje&um  cnunciationis  St  di- 
ftin€fea  in  praedicatum ,  inprimis  fi  a  parte  rei 
diftin&:afint:at  id  non  fitfine  compofitioneSc 
divifione:  de  difcurfu  patet,primum  difcreto* 
quia  Angeli  cognofcunt  naturalia,non  omnia 
nmul ,  fed  fucceflive  ,  haec  autem  cognitio  efl 
difcurfus  difcretus  :  tum  continuo ,  quia  in 
intelle&u  Angeli  datur  dependentiaintelle- 
ttionis  ignotioris  a  notiori ,  qui  difcurfus  eft 
continuus :  fc.  fignum ,  quo  cogitatio  occulta 
cordis  humani  Angelo  revelatur ,  ut  notius, 
eum  deducit  in  notitiam  ipfius  cogitationis 
tanquam  ignotioris  :  interim  difcurfus  hic 
tam  eft  fubitus ,  tam  celer,  ut  non  percipiatur 
motus  intellectus  Angelici  fuper  objecTrum. 
Atque  haec  de  intellectione  Angeli  probabili- 
ter  dicta  fufhciant. 

VIII.  Intellectionem  Angeli  fequitur 
c)us  volitio,  circaquam,  objeBum,  medium, 
modus ,  confiderari  poiTuntutinintelleclio- 
ne.  Gbjeclum  volitionis  Angelicse  eft  bo- 
num ,  8c  bonum  tantum,  fed  vel  verum ,  vel 
apparens :  itaque  nullus  Angelus  malum  ap- 
petit  ,  qua  tale  :  medium  eft  cognitio,  8c 
quidem  pradtica  :  hinceft,  utAngelus,  ni- 
hil  velit  ,  vel  nolit,  vel  non  velit  ,  quam 
quodjudicium  intelledtuspraclici  in  Angelo 
volendum,  vel  rtolendum,  vel  non  volendum 
efte  praefcripfit :  pariter ,  quando  hoc  potius 
vult>  quamaliud,  ideoeft,  quiahocpotius 

H  quam 


c8  DisputAt.  exPhilosophiA  Select. 

quamaliudefTevolendumintelle&us  dictaf.1,  velit  Angelus  nifi  fponte ,  8c  ex  pttefcripto  ac 
vtodus  cft,  libertas  fundata  in  eo  quodnihili  didtamine  rationis. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

D    E    C   I   M   A-S    E   X  T   A, 


D  E 


A     N 


G      E     L 

T  H   E   S   I   S      I. 


I    s. 


ANgelorum  a&iones  immanentes ,  in- 
tellec*tionem  ac  .volitionem  ,  duabus 
pneced.  difputationibus  explicatas,  ex- 
cipit  explicatio  actionum  tranfeuntium.-inter 
quas  non  infimumtenetlocum  motuslocalti, 
quo  uno  ubi  dimiffo  ac  reli&o,  aliud  quxrunt 
Angeli.  De  hoc  motu  multa  folent  difputari 
a  Philofophis  8c  Scholafticis :  ac  §.  i.  $i^eri- 
tur ,  An  Angelus  vere  ac  propriefeeundum 
locum  moveatur.  Durandus  i .  Sent.  dift.  3  7. 
quseft.  1.  n.  2j-.  deeodubitat,  exiftimatque 
non  vere  fed  fecundum  apparcntiam  Ange- 
lum  moveri :  innititurque  ifti  fundamento, 
quod  fubftantia  Angeli  fit  praefens  ubique, 
unde  non  poteft  moveri  fecundum  locum : 
fcd  hoc  fundamentum  Durandi  everfum  ivi- 
mus  Difp.  feledi.  1 3 .  th.  6.  ideoque  idoneum 
non  eft  motui  Angelorum  tollendo.  Aqui- 
nas  1.  part.  Sum.  quseft.  5-3.  art.  i.&Cajet. 
ibid.  quamvis  admittant  Angelum  vere  mo- 
veri  localiter  ,  ita  ut  unum  locum  deferat, 
alium  acquirat,  non  tamen  proprie  id  fieri 
volunt,fcd  improprie  8c  fecundum  metapho- 
ram  i  nititurque  illorum  opinio  huicfunda- 
rnento,  quod  Angclus  fit  inlocoperopera- 
tionem  autapplicationem  fuae  virtutis :  fed  8c 
hoc  fundamentum  fubruimus  Difp.  1 3 .  th.  7. 
Nos  ficuti  Angclum  fecundum  fubftantiam 
cflein  locoaflcruimus,  Diip.8cthef.cit.  ita 
nunc  eum  vcre  &  propric  moveri  localitcr  af- 
fcrimus:  quia  eo  modo  convcnit  rcbus  move- 
ri ,  quo  convenit  efle  in  loco :  at  cflc  in  loco 
convcnit    Angelo  fccundum   fubftantiam, 
quod  ante  fuit  probatum:  ergo  Z\  ci  con  vcnit, 


fccundum  eam  movcri ,  amovendo  eam  ab  u- 
no  loco  8c  applicando  altcri.  Itaque  rejicimus 
Thomiftarum  fententiam,  afTerentium ,  An- 
geli  motum  in  eo  confiftere  ut  attingat  diver- 
fa  loca  media  operatione ,  qua  in  eis  aliquid 
producitur,  five  fit  formaliter  tranfiens ,  five 
applicatiovirtutis.  Sedquomodopoteft  An- 
gelus  operari  in  ullo  loco,  fi  non  prius,faltem 
ordine  naturac ,  exiftat  ?  quomodo  exiftet  nifi 
prius  eum  acquifiverit.  Ergo  non  movetur 
ad  aliquem  locum  per  operationem,  quam  in 
eoproducit,  fed  jam  motu  eum  acquifivit, 
antequam  operetur  ;  8c  oftendimus  difp.  8c 
th.  cit.  Angelum  poffe  effe  in  loco,  licet  nihil 
operetur ,  ergo  8c  jam  poterit  ficri  prxfens  in 
diverfis  locis,  nihil  circa  illa  operando.itaque 
Angelus  in  motu  habet  fealiteratquealirer 
in  ordine  ad  fpatium  loeale,  non  tantum  in 
ratione  agentis ,  fed  8c  in  ratione  immediato 
praefentis. 

II.  Quaeri  hic  poteft ,  An  definitio  motu 

|  tradita  ab  Ariftot.  1. 3.  Phyf.  quod  fit  acTrus  en 

;  tis  in  potentia ,  qua  potentia ,  convcniat  mo 

tui  locali  Angelorum  ?  Refp.  quod  fi  illa  d 

finitio  accipiatur  prout  ibi  tradi  foletScex 

plicari  ab  Ariftotelicis,  non  convenit,quia  fii 

Iintelligiturdeacl:u8c  entc  phyiico ,  corpo: 

naturali  acfenfibili:fi  tamen  accipiatur  magi: 

abftracte,  prout  ratio,  entti  aftus ,  8c  potenti£ 

reperitur  ctiam  in.rebus  omnino  a  materu 

fcparatis,potcft  convcnire :  quia  de  motu  An 

geli  dici  poteft ,  quod  fit  aclus  entis  in  potcn 

tiaquapotentiaad  ubi :  neque  repugnat  An 

gclo  ,  quod  fit  id  a£u  quodam  imperfefti 

refpecl:i| 


V  O  L  U  M  E  N 

refpe&u  loci,  ficut  non  repugnat  ei  quod  me- 
dia  fucceffione  motus  perveniat  ad  locum  ;  at 
derationefucceffioniseft,  quod  fit  a&us  im- 
perfe&us  Scincompletus.,  Quamvis  autem 
motus  Angelorum  adhuc  fit  diverfae  rationis 
amotu  corporum  ,  non  tamen  iccirco  im- 
proprie  motus  dici  debet  :  Nam  forte  (  mul- 
tisfaitem)  intelle£his  Angelicus  diverfaeeft 
rationis  ab  humano ,  fed  non  ideo  tamen  di- 
citur  improprie  intellectus :  pariter  8c  hic  fe 
les  habet 

III.  Verum  quia  th.  2.  jam  ftatim  dixi- 
mus ,  non  repugnare  Angelo ,  ut  fucceffive 
moveatur,hoc  ulterius  eft  explicandum,  quia 
fortaffe  alicui  minus  verum  id  videatur.Quae- 
riturergo  §.  2.     AnAngelus  pomt  moveri 
mptu  continuo  8c  fuccemvo?  Refp.  Succeffio 
ad  motum  continuum  requifita  ex  duplici 
caufa  provenit :  vel  ex  divifibilitate  mobilis, 
vel  ex  divifibilitatefpatii.-quarum  utraq;  cau- 
(a,etiam  cum  una  eft  prsecifa  ab  alia,fufficiens 
tamen  eft  ratio  fucceffionis :  nam  quodlibet 
mobile  prius  pertrafit  unam  partem  fpatii  di- 
vifibiiis,  quamaliam,  8cfic  eftVfucceffioex 
parte  fpatii  comparando  mobile  etiam  indivi- 
fibile  ad  diverfas  partes  fpatii ,  fic  angelorum 
motus  eft  continuus  ac  fucceffivus :  deinde 
quando  mobile  eft  divifibile ,  tum  etiam  fe- 
I  cundum  unam  partem  fui  priufquam  fecun- 
dum  aliam  partem ,  pertraniit  fpatium  divifi- 
bile;&  iic  corporum  motus  ab  utraq;  caufa  eft 
continuus  8c  fucceffivus.Porro  indivifibile  eft 
aliud  in  genere  quantitatis,utpun<ft.um,aliud 
:  in  genere  fubftantiae,ut  Angelus :  priori  indi- 
vifibili  non  competit  locus  divifibilis,ut  in  eo 
;  fit,  antamenineononpoffitmoverifucces- 
five ,  multi  dubitant ,  imo  plerique  afferunt, 
exemplo  Sphaerae  undiquaque8cexa&iffime 
rotundae,que.  in  plano  exiftens  licet  non  fit  in 
loco  divifibili  ( tangit  enim  planum  in  pun- 
€bo )  fi  tamen  moveatur ,  movebitur  fucceffi- 
ve  fecundu  partcs  plani  di vifibiles :  pofteriori 
indivifibili  competit  locus  divifibilis,  ut  in  eo 
fit:  na  anima  etfi  indivifibilis  fit ,  eft  tamen  in 
;  corpore  divifibili :  confequenter  8c  Angelus, 
qui  fi  exiftat  in  fpatio  divifibili ,  quidni  &  in 
eo  moveri  poteft?   Atqui  ifte  motus  localis  in 
fpatio  diviiibili  concipi  non  poteft  niiifuc- 


Primum,  yp 

ceffivus  8c  continuus  fecundum  varias  fpatii 
partes. 

IV.  Ex  iis ,  quae  diximus,  patet  quid  dici 

debeat,ad  id  quod  §.  5.  quaeritur,^*  lAngelus 

pojjit  moveri  in  injianti?  Refp.  id  plane  effe 

impoffibile :  nam  quod  fucceffivum  eft ,  non 

poteft  effe  in  inftanti ,  quia  habet  partem  poft 

partem  :  at  fi  i  n  inftanti  eiTe  pofTet,  jam  partes 

effent  fimul  8c  non  una  poft  aliam ;  motus  au- 

tem  eft  fucceffivus ,  ex  ante  di&is.     Ergo. 

Quasrunt  adhuc  fubtilius  Scholaftici,  *«/?«<?# 

motus ,  faltem  aliqua  mutatio  localis  in  AngeU 

ejfe  pojjit  injlantanea ,  qua  deextremo  inextre~ 

mum  moveatur  in  inftanti.     Putat  Scotus  &* 

multi  cum  ipfo,fieri  pofle,  fi  extrema  fint 

immediata ,  &  intcr  fe  a  fe  invicem  non  di- 

ftent,  v.  c  fi  Angelus  fit  in  toto  loco  pedali, 

dicunt ,  quod  poffit  fe  conftituere  in  alio  loco 

pedali  immediatp  ,  non  dimittendo  primo 

partem  primi  loci ,  8c  acquirendo  primo  par- 

tem  fecundi  loci  fucceffione  quadam ,  fed  fi- 

mul  8c  in  inftanti  dimittendo  locum  totu  pri- 

mum  8c  acquirendo  totum  fecundu.  Quod  an 

probabile,difquirendum  relinquimus.  Qiuc- 

quid  fit  de  cxtremis  indiftantibus  immediatis 

&  mutatione  inftantanea ;  alia  hic  adhuc  mo- 

vetur  quaeftio  de  extremis  diftantibus  8c  mc- 

dium  habentibus,  §.4.  ^An  <iAngelus  fofjit 

tranjire  ab  extremo  in  extremum  non  tranfeundo 

fer  medium,motu  locali profrie  ditlo.  Refpond. 

idfieri  non  pofle,  fiveillud  medium  fitali- 

quid  utriufque  extremi,quale  eft  pun&um  in 

linea,  five  fit  nihil  extremorum ,  qualeme- 

dium  eft  aqua  inter  aerem  8c  terram  :  non  po- 

teft  fieri  priori  modo ,  quia  illud  medium  eft 

ratiocontinuitatis  inter  extrema :  ideoque  fi 

Angelus  continue  movetur  ,  necefTe  eft  ut 

illud  medium  pertranfeat;  alioquin  non  foret 

motus  continuus :  nec  pofteriori  modo ,  quia 

quod  continue  movetur,  prius  pervenit  in 

medium  quam  in  terminum  :  alioqui  conti- 

nuitas  ifta  concipi  non  poteft ;  Sc  res ,  quae 

fic  movetur,  effet  in  locis  potius  difconti- 

nuis ,  fi  non  tranfeat  medium . 

V.  Pr#tcr  motum  fub  a&ionum  Angeli 
tranfeuntium  titulo  aliae  etiam  quaeftiones 
ventilari  hic  folent.  §.  An  ^Angelus  fojjit 
producerefubjiantiam}  Refpond.  quod  non, 
H  2  quia 


6o 


DisfutAt.  bxPhilosophia  Select. 


quia  nec  creare  poteft,  quod  eft  foliusDei, 
nec  generare ,  quia  non  poteft  difponere  ma- 
teriam ,  quod  tamen  ut  praevium  in  omni 
generatione  requiritur :  at  alius  modus  pro- 
ducendi  fubftantiam  nullusfupereft.  §.  2.  An 
^Angelui  pojjit  producere  qualitates ,  tum  mate- 
riales,  tumfpirituales  ?Refp.  Neg.  prius,  quia 
nec  formaliter  nec  eminenter  continet  eas, 
ut  funt  calor,  frigus,  8cc.  Aff.  pofterius ,  quia 
ii  agens  corporeum  poteft  in  fubjefto  propor- 
tionato  producere  qualitatem  materialem , 
cur  non  pomt  producere  fpiritualem  in  fub- 
jecto proportionato  feu  fpirituali  ?  §.  £.   Art 
Angelus  pojjit  produceremotum  localem?  Refp.  \ 
quod  fic ,  quia  poteft  movere  corpora :  at  qui : 
localiter  movet  ut  efficiens  motus,  is  producit 
motum  localem.  Quod  poflit  Angelus  move- 
re  corpora,ex  ThcoJogia  ac  Sacris  eft  certum, 
fedinfuperex  Philofophia  probabiliter  fua- 
deri  poteft,  fc.  fipomtproducereproprium 
motum  ,  qui  eft  perfettimmus,  cur  non  etiam 
imperfedtiores  in  alio,  8c  corpore  ? 

V I.  Ad  Angelorum  actiones  tranfeuntes 
refertur  quoque  corporum  ajfumtio :  nam  cum 
propria  corpora  non  habeant ,  8c  tamen  faepe 
corporeainfpecieappareant,  nihilreftat  di- 
cere,quam  quod  alia  corpora  afTumant.  Qux- 
ritur.  §.  i .  Qualiafint  ijia  corpora  ?  Refp.  pro- 
babile  eft  vera  aliquando  hominum  defun- 
etorum  corporaaffumi,  quae  movere  pofTunt, 
8c  in  iis  apparere,  aliquando  corpora  ab  iis,  ex 
aere  vel  condenfato ,  veladmiftaad  colorum 
varietatem  aqua ,  vel  ex  vaporibus ,  fabrica- 
ri  quae  vera  mcmbra  non  habeant ,  externam 
tamen  membrorum  fpeciem  referant :  nam 
licct  aer  m  fua  raritatc  mancns  nec  figuram 
habeat,  nec  colorem  ,  quando  tamen  conden- 
fatur,  8c  figurari  poteft  8c  colorari,  quod  patet 
exnubibus:  iftacorporum  fabricatio  non  eft 
productio  generativa,  fcd  congregatio  aeris 
dilperfi,  &  junttio  partium  ejus ,  aliorumque 


concurrentium  ;  quoe  corpora,  ut  confeftim 
congregando  efformantur,  ita  confeftim  ,  dif- 
iipatis  iun6tis,  evanefcunt.  §.  2.  glnomod» 
Angelm  uniatur  corpori  ?  Refp.  accidenialiter: 
requirit  autem  ifta  unio,  1.  Angelorum  in 
coruoribus  afTumtis  exiftenti.im  fubftantia- 
lem.  2.  exiftentiamtalem,  qualem  habetmo- 
tor  in  mobili :  ufum  corporum  amimtorum; 
inftrumentalem,utiismanifeftentur.§.3.6^- 

les  in  afumtvs  corporibus  operanones  exercere 

pojfnt ?Refp.  nullas  poifunt  edere  operationes 

fecundum  fubftantiam  vitales ,  vitalibus  ta- 

men  fimilcs:  patet  prius,quia  corpora  affumta 

ab  Angelis  non  vivunt  vita  prima ,  non  enim 

ab  Angelis  informantur ;  ideoque  nec  opera 

vitae  ab  iis  poffunt  exercerii  nam  vita  fecunda 

primam  praefupponit  :  itaque  Angeli  in  af- 

iumtis  corporibus  non  generant  ,  non  lo- 

quuntur,  non  edunt,non  bibunt,8cc.  8c  quan- 

.  do  aliqua  ex  iftis  tribuuntur  Angclis,non  pro- 

priehocfitfed  metaphorice,  ob  fimilitudi- 

nem  talium  operum  cum  veris  operibus  vitse, 

quae  exerceri  non  poffunt ,  ubi  non  eft  poten- 

I  tiale  principium  ad  tales  operationes  exer- 

cendas  :  At  Angeli  quamvis  habeant  princi- 

pium  feu  virtutcm  ,  qua  poffunt  corpora  feu 

partes  corum  localiter  movere,  Schocmotu 

mediante  figurare  variifque  qualitatibus  affi- 

cere,  imo  quaedam  in  iis  8c  per  ea  efficere,  ha- 

bentiaaliquidiimile  operibus  vitae,  non  ta- 

menhabent  principium  potentiale  ad  veras 

8c  proprie  dictas  hujufmodi  actiones,  quiai 

non  habcnt  facultatem  generativam,comefti 

vam  8cc.  Videntur  tamen  actus  facultatis  lo 

comotivae,  quatalcs,  etiam  praecifa  vitalitate 

ab  iis  exerceri,  quia  vere  progrediuntur ,  am 

bulant  ,  manus  ad  apprehendendum   mo 

vcnt8cc.  Haecde  Angelorum  natura,   attri 

butis,  effedtis,  aliquotdifputationibus,  quacl 

probabiliter  ex  Philofophia  difputari   pofl 

funt,  attuliffc  fufficiat. 


Difpu 


VOLUMEN      PRIMUM, 

Difputationum  cx  Philofbphia  fele&arum 
D  e  c  I  M  A-S  E  P  T  I  M  A> 


61 


D  E 


NECESSITATE 


T  H   E   S   I   S       I. 


FRequentiffima  eft  apud  Philofophos,.  Ne- 
cejfitatis  &  Contingenti<e ,  mentio,  dum 
hifceterminis,  &  Ens  in  fua  latitudine, 
8c  Caufam  ejf.cientem ,  8c  Enunciationem ,  di- 
vidunt :  atque  hinc  maximus  eft  horum  ter- 
minorum  in  omni  difputatione  ac  differtatio- 
ne  ufus :  Verum  ficut  redte  intelledi  8c  adhi- 
biti  inferviunt  rebus  obfcurioribus  enuclean- 
dis ,  ita  non  parvos  errores  gignunt  in  iis ,  a 
quibus  ncc  re&e  intelliguntur ,  nec  rite  adhi- 
bentur.  Quantum  turbaverint  Scholas  8c  pio- 
rum  in  Ecclefia  Dei  mentes ,  cum  difputatio- 
nibus  de  Libero  arbitrio,  coneurfu,  providen- 
tia,  caufa  peccati  8cc.  funt  inferti  hi  termini, 
fedpeilime  accepti,  ex  tot  differtationibus, 
quae  de  iftis  controverfiis  voce  ac  fcripto  pau- 
cos  intra  annos  funt  hic  8c  alibi  inftitutas , 
cuiviseftnotiffimum.  Vindicandi  ergo  funt 
hi  termini  ab  abufu,  quo  in  errores  varios 
multifunt  abdu&i.  Atque  hac  quidem  dif- 
putatione  NeceJJitatis  notionem  excutiemus, 
&  varias  ejus  acceptiones,  fed  legitimas ,  pro- 
ponemus. 

1 1.  De  NecefTario  fic  Philofophus  l.  $.  Me- 
taph.  c.  f.  Philofophatur.  To,ub  c*h%op3jjov 
ctteas  i%iv>  y!twyxx7ov  QttuXi  'i%{v  kius.  Quod 
aliter  fe  habere  nonpoteji ,  necejfario  fe  ita  ha-  j 
bere  dicimus.     Hinc  vulgaris  eft  Neceflarii 
definitio,  Necejfarium  eji ,  quod  aliter  fe  ha-\ 
bere  nonpoteji ;  five  in  exijiendo ,  quomodo  Ens 
aliquod  dicitur  neceffarium,  ut  Deus,  five 
in  caufando ,  quo  feniii  caufe  efficiens  dicitur 
qusedam  effe  neceffai  ia,  ut  ignis,  five  in  enun- 
tiando ,  quo  pacto  enunciatio  veradividitur 
m  neccffariam  cc  contingentem.Deus  dicitur 
Ens  ncceffarium  in  exiftendo,quia  non  poteft 
non  exiftere :  caufa  naturalis  dicitur  neceffa-  ' 
ria,  quia non poteft non operaii pofitis omni-  | 


bus  ad  operandum  requifitis.-enunciatio  quce- 
dam  vera,  eft  neceffaria ,  quia  ita  vera  eft ,  utr 
non  poffit  effe  falfa ,  adeoque  non  poteft  non. 
effevera. 

1 1 L  NccefTarium  non-nullis  dividitur  in 
dependens  8c  indepcndens.  Necejfarium  inde- 
fendens ,  quod  fuam  neceffitatem  nulli  debet, 
j  nulli  acceptam  refert.  Atque  hic  eft  fummus 
:  neceffitatis  gradus,  qui  in  folum  Deum  cadit, 
I  qui  dixit ,  Egofum ,  yuifum  ;  Ut  fic  entitatis 
fuae  indcpendentem  neceffitatem  declararet. 
Necejfarium  dependens ,  quod  perfuaquidem 
principia  ,  five  externa  five  interna ,  neceffa- 
rium  eft,  omnem  tamen  fuam  neceffitatem 
Deo  debet :  8c  hoc  eft  neceffirium  velnecejji- 
tate  defnitionum  &  demonfirationum  ,  njel  na- 
tura ,  <vd  hypvthetica.  NeceJJitas  defnitionum 
8c  demonjirationum  in  creaturis  fumma  eft ,  5c 
fecundus  neceflitatis  gradus ,  ubi ,  fi  fingitur 
oppofitum,  implicatur  contradidtio ,  ita  ne- 
ceflarium  eft ,  hominem  ejfe  animal,  ejfe  ratio- 
nalem ,  effe  rifibilem  &c.  Hanc  neceffitatem, 
definitioms  8c  demonftrationis ,  in  propofi- 
tionibus  per  fe  primi  8c  fecundi  modi,  non- 
nulli  ex  Philofophis  vocaruntquoqueinde- 
pendentem,  acfecerunt  eam  fimilem  necefli- 
tati  divinae,  quia  ficut  tam  neceffarium  eft 
Deumeffe,'ut  contrarium  contradidlrionem. 
involvat,ita  8c  hic  in  exemplis  allatis.  Verum 
licet  tanta  fit  cohxrentios  terminorum  in  iftis 
propofitionibus  8c  rerum  extrapropofitiones 
neceifrtas,ut  fi  quis,  non  connecli  fed  feparari 
poffe  illos  terminos  aut  res  aliiq,  fubjedlo  ifta 
pradicata  tribui  poffe,  aflerat,  contradicentia 
dicat,nontamen  ideofequitur,quod  indepen- 
dens  fit  iftius  cohosrentioe  neceftitas:  attributa 
effentialia  vel  conftitutive  vel  confecutive 
neceffario  cohaerent  cum  effentia  quam  vel 

H  3  confli- 


<5i  DisputAt.  ex  Philosophi a  Select. 

conftituunt  vel  confequuntur ,  ncc  eftVquip-  neccilarium,  fed  ob  hypothefin  aliquam  pofi- 
piam  in  re  hoc  modo  necefTaria  ,  unde  ifta  ne-  tam  extra  rem,  quae  necefTaria  dicitur. 
ceflitas  dependet,eft  tamen  aliquod  extra  rem  1 V.  Necefiitatem  naturae  nonnulli  vocant 
iftius  neceiTitatis  depcndens  principium  ,  {c.  necefntatem abfolutam  :  alii  necefTitatem  ab- 
Deus.Quod  enim  homo  fit  animal,fit rationa-  lolutam  fumunt ,  pro  independente :  alii  ne- 
lis,  iit  riiibilis  8cc.  ac  neceflario ,  ut  non  poffit  ceflarium  abfolute  vocant  cujus  negatio  aut 
nonefle,  licetinfeillius  neceflitatis  princi-  j  oppofitura  involvit  contradi&ionem ,  8c  fic 
piumdependensnulluminveniatjDeotamen  jneceifitatem  independentem  ac  definitio- 
acceptum  hoc  totum  quod  eft  referre  debet,  j  num  8c  demonftrationum  comprehendit ;  8c 
quieumtalemcreavitj&talisefientiae,  quam  !  ilii  tumneceffitatemnaturge,  vocant  neceffi- 
talia  attributa  efientialia  8c  conftituercnt  8c 
confequercntur ,  creare  profuafapientiavo- 
lui-t ;  iicuti  enim,  quod  exiftit,  ita  quod  ratio- 
nalis  exiftat  8c  quod  rifibilis,non  irrationalis, 
non  irriiibilis ,  a  Deo  eft  :  neque  enim  ipfe 


tatem  fecundum  quid ,  atque  hanc  neceftita- 
tem  diftinguunt  a  neceffitate  hypothetica : 
ita  Cl.praedecefibr  ac  pr^ceptor  nofter  D.Bur- 
gerfd.  I.  i.Metaph.  c.  29.  Contra ,  alii  necefli- 
tatem  natura ,  fecundum  quid  dictam  Bur- 
homo  fibi  hoc  effe  effentiae  ded it,  ficut  nec  ef-  gcrfd.  confuderunt  cum  neceffitate  hypothe- 


fe  exiftentiae  dare  fibi  poteft.  Si  roges,an  Deus 
potuerit  creare  hominem,  qui  non  effet  ratio- 
nalis,non  rifibilis,  fi  homo  talis  eft  neceflario, 
quiaDeus  voluiteum  talem  creare,  refpon- 
deo,  hoc  rogandum  non  effe,  nectemerein 
divinam  potentiam  ,  prxfertim  quam  abfolu- 
tam  vocant  Scholaftici,  inquirendum  eife,  ne 
fcrutator  curiofus  majeftatis  opprimatur  ab 
ca :  nos  id  pro  certo  tenemus ,  neceffitatem  in 
seternx  veritatispropofitionibus ,  utvocant 


tica,ad  quam  retulerunt  neceffarium  ex  natu- 
ra ,  quia  tale  neceffarium  conftanter  quidem 
8c  immutabiliter  agit ,  fed  ex  hypothefi  or- 
dinis  a  Deo  in  natura  inftituti :  fed  prseftat, 
meojudicio,  neceffitatem  naturaediftinguere 
ab  hypothetica ,  quia  hypothefis  dicit  aliquid 
rei  neceffariae  extrinfecum:  nec  tamen  vocare 
velim  neceffitatem  naturae  necefiitatem  abfo- 
lutam  ,  aut  fimpliciter :  fed  eum  ordinem  te- 
neri  ac  nomenclaturam  in  claffibus  neceffarii 


fivcinprimomodoperfefiveinfecundo,efle   tum  digerendistum  nominandis,  quem  or- 


a  folo  Deo,qui  iftius  necefiitatis  cft  origo,cau- 
fi,  principium,  quia  ipfe  ut  fapientiffimus 
omnium  rerum  opifex  restalis  cflentise  fecit, 
oux  talem  neceflitatem  propofitionum  fun- 
daret,  atque  ita  ipfe  tanquam  prudentiflimus 
legiflator  tales  propofitiones  tanquam  lcges 
tulit.  Ncceflitatemdefinitionum  8c  demon- 
ftrationum  fcquitur  necejfitas  natura  ,  quse 
tcrtium  neccfiitatis  gradum  conftituit,  qua 
caufa  aliqua  permanens  in  naturafuaeodem 
o  ut  a  Dco  Authore  naturc  eft  inftituta, 
neccflario  talc  erfcclum  producit  i  atque  hxc 


dinemacnomcnclaturam  fervavit  cit.  loco, 
C/.  Burgerfd.  Quare  nos  ejus  veftigiis  infi- 
ftemus. 

V.  Necejfitas  eft ,  aut  interna;  qua  rcs  exi 
natura  fua  autexprincipiointrinfecoeftne-J 
ceffaria ,  8c  haec  vel  ahfoluta ,  quando  oppoft-I 
tum  contradicTionem  implicat,  ut  eft  neceffi-l 
tas  indcpendens ,  8c  dependcns  definitionis  ac| 
dcmonftrationis ,  vel  fecundum  quid  five  na$ 
turx,  quando  oppofitum  naturaliter  fieri  norl 
poteft ,  fed  tamcn  ,  fi  fiat ,  nulla  implicatu  J 
contradictio  ;  aut  externa  ,  quando  res  none: 


quicicm  ncceflitas  tanta  cft,  utcaufatalisex  fe    natura  fuaautprincipiointrinfcco  eft  necei 
non  pofl  am  fuum  tale  non  produce-  i  faria  (fic  enim  eft  contingens)  fcd  quando  nc 


rc  ,  ex  Jc ,  dico  :  nam  a  Dco  fic  mutari  atque 

alfici  poteft  ,  ut  non  producat ;  fic  gravia  dc- 
■  !  femovet,ig  tis  uritjomniaexfc 

8v  vi  natur*  fuae  neceflario ,  liceta  Dcofifti  in 
ihibcri  poflint ,  ctiam  abfque  ulla 
me.  Succcdit  ultimo  nectjfita 

pthetica ,  qua  aliquid  non  in  ic ,  non  cx  I 


ceflaria  cft  ob  extcrnam  hypothehnfeucon 
ditioncm  :  atque  hoc  neceffarium  efttriple 
pro  triplici  hvpothcfi  :  eft  cnim  neceflitas  h) 
pothetica  exfuppojitione ,  ut  loqui  amant  Schc 
laftici ,  vcl  caufe,  vcl  avtecedentis,  vel  exifiei 
tia  fivc  aftiis  :  neccflarium  ex  hypothcii  cat 
Jle ,  intclligc ,  vel  efficientts ,  vclfnalis  :  nai 

nccefl 


necefiitas  a  materia  8c  forma ,  tanquam  a  cau- . 
fis  internis ,  eft  interna ,  8c  quidem  naturalis, 
fecundum  quid :  necejfitas  externa  ex  fuppofi- 
tione  caufaefficientis  eft,quandocaufe,  efficien- 
tes ,  ex  quibus  aliquid  oritur ,  non  mutantur, 
cum  mutari  poffentjutjgenus  humanum  ma- 
gnis  ealamitatibus  puniri  eft  neceflarium , 
quia  caufae  non  mutantur  efficientes  calami- 
tatem,  fcilicet  peccata  hominum  .Huc  referri 
poteft  necejjitas ,  quam  vocant  coaBionis ,  ut  ; 
cum  robuftior  trahit  infirmum  invitum  j  8c  ' 
determinationis  ;  quia  quod  determinatum  eft 
non  poteft  non  agere ,  ideoque  neceffari.um 
eft  j  8c  quidem  ex  hypothefi  caufae  efficientis, 
quia  quod  determinat  agit  in  id  quod  deter- 
minatur :  fic  voluntas  neceffario  appetit  fum- 
mumbonum,8cqu£cunquemediacumfum- 
mobono  funt  conjun£ta,  modo  ab  intelleftus 
pra&ici  judicio  praefcribantur  j  quia  voluntas 
determinatur  ab  intelle&us  prac1:ici  judicio : 
necejftas  externa  ex  fuppofitione  cauf<e  fnalis, 
aliis  dicitur  necefiitas  expedienti*  8c  eventus, 
quomodo  neceffarium  eft  eum  edere ,  qui  vi- 
tam  cupit  incolumem ;  hoc  neceffarium  fub- 
dividi  fblet  in  neceffarium  ad  ejfe  &  ad  bene 
ejfe,  quse  fubdivifio  ex  ipfa  finis  divifione  fatis 
nota  eft :  necejfttas  externa  exfuppofitione  ante- 
cedentis ,  eft  necefiitas  ex  fuppofitione  velde- 
creti  f  <vel\>rafcientia,  -woipradiBionis  divinae ; 
hoc  triplici  modo  neceffarium  fuit ,  ut  ofla 
Chrifti  non  confringerentur ;  neceffitas/>r^- 
fcienti*  vocatur  Theologis ,  neceffitas  infaUi- 
bilitatis  ;  neceflitas  decreti ,  immutabilitatis , 
quamvis  nonnulli  ex  ipfis  haec  confundant : 
necejjitas  externa  ex  hypotheji  exifientiafeu  a- 
clits  eft,  qua  res,  cum  eft ,  neceffario  eft ,  cum 
fit ,  neceffario  fit :  quo  fenfu  Arifi.  dixit  /.  de 
Interp.  Omne,  quod  efi,o[uando  efi,  neceffario  efi : 
hanc  neceflitatem  nonnulli  vocant  neceflita- 
tem  temporvs,  Cl.  Burgerfd.  hypothefin,  quse  rei 
alioquin  contingenti  neceflitatem  adfert ,  di- 
cit  vel  antecedere  rem,  vel  ea.mfequi ,  vel  cum 
ea  effe  conjunftam :  neceflitas  conjun&a  cum 
re  facit  neceffarium  ,  quod  ego  vocavi  necef- 
farium  ex  hypothefi  exiftcntise,  a£his,tempo- 
ris :  hypothefis,  quse  rem  fequitur ,  quam  fa- 
cit  neceffariam  ,  eft  finis  rei,  facitque  neceffa- 
rium  ex  hypothefi  caufx  finalis :  hypothefis, 


V  O  L  U  M  E  N     P  R  I  M  U  M,  (fj 

quse  antecedit  rem  fub  conditione   neceffa- 


riam ,  adfert  iftam  neceflitatem ,  vel  per  ali  - 
quam  caufalitatem ,  vel  abfque  ea :  fi  per  aii- 
quam  caufalitatem  ,  ifta ,  vel  coaclrio  eft ,  vel 
determinatio :  quse  funt  hoc  utroque  modo 
neceffaria,  funt  neceffaria,  quae  vocavi,ex  hy- 
pothefi  caufse  efficientis :  quce  funt  neceffaria 
ex  hypothefi  prsecedente  rem  fed  per  nullam 
caufalitatem,  funt  ncceffaria,  quse  vocavi ,  ex 
fuppofitione  antecedentis ,  five  prsefcientKe, 
five  praediclionis ,  fivedecreti.  Acfichujus 
divifionis  membra  cum  membris  noftrse  di- 
vifionis  fere  coincidunt. 

V I.  Hae  quidem  varise  funt  acceptiones 
vocis  Necejfarii :  hoc  reftat ,  ut,  quo  fenfu  vox 
haecfumaturindiviiione  caufse  efficientis  in 
neceffariam  (nam  quomodo  fumatur  indi- 
vifione  entis  8c  enunciationis ,  fatis  eft  no- 
tum)  Sccontingentem,  feu,  utalii ,  liberam 
(quamvis  libertas  fit  fpecies  contingentise ; 
hsec  enim  dividitur  in  confultam  ,  qux,  li- 
bertas  eft ,  8c  fortuitam  )  explicemus.  In  hac 
caufse  efficientis  divifione ,  non  eft  intelligen- 
da  necejfitas  hypothetica  ,  quaecunque  etiam 
fuerit :  quia  haec  non  contradiftinguitur  con  - 
tingentiae  aut  libertati  :  nam  illa  neceflitas 
intelligitur  facere  caufam  neceflariam  hoc 
loco,qu^  contingentiej  feu  libertati  opponitur 
eamque  tollit,  quia  caufa  neceflaria  2c  contin- 
gensfeulibera,membrafuntoppofitadivifio- 
nis  contrariae:  fed  neceflitas  hypotheticacon- 
tingentiae  aut  libertati  non  opponitur ,  nec, 
eam  tollit ,  fed  optime  atque  amice  cum  ea 
confpirat  ac  convenit :  quod  patet  eundo  per 
fingulas  claffes  neceflitatis  hypotheticaejam 
recenfitas :  ex  eo  enim  ,  quodjam  fcribo  aut 
lego,  neceflario  fcribo  aut  lego.-eft  hsec  necef- 
fitas  hypothetica  ex  fuppofitione  actus ,  exi- 
ftentiae,  temporis,  five  ex  hypothefi  quse  cum 
re  conjun&a  eft :  at  illa  neceflitas  libertatem 
meam  mihi  8c  acliionis  contingentiam  non 
aufert  :  nihilominus  libere  fcribo  aut  lego, 
quia  fcribo  aut  lego,  quicquid  ,  quantum, 
quando,  8c  quamdiu  lubet ,  Sc  a£tio  fcribendi 
aut  legendi  contingens  eft :  fed  neque  necefii- 
tashypotheticaex  fuppofitione  anteccdentis 
five  prsefcientise,  five  decreti ,  five  prsedictio- 
nis  divinse ,  quac  eft  neceflitas  rem  praecedens 

fine.- 


«^jj.  DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 

fine  caufalitate  ,  Hbertati  aut  rerum  contin-  contingcns:  quod  autem  vulgo  dicitur  neccf- 
gentice  repugnat :  nam  iftoc  triplici  modo  ne-  fitas  coa&ionis  pugnare  cum  libertate  &  con- 
ceflarium  erat  ut  Judxi  Chriftum  crucifige-  tingenti ,  intelligitur  tantum  de  a&ionibu* 
rent,  8c  tamen  libere  crucihxerunt ,  &  cruci-  imperatis :  at  in  a&ionibus  elicitis  nulla  efle 
ficrendia&iojudceorum  refpe&ufuitcontin-  poteft  coa&io  ,  nedum  ut  libertatem  auta- 
gentiiTima:  ulterius ,  neque  neceflitas  hypo-  j  6tionis  contingentiam  evertat.  Concludi- 
thetica ,  quae  cft  ex  fuppoiitionc  caufae  finalis,  I  mus  ergo  nullam  ipeciem  libertatis  hypothe- 


vel  ex  hypothcfi  quae  remfequitur,  contjn 
gentiam  aut  liberratem  e  mcdio  tollit :  nam 
hoc  modo  neceflarium  eftut  ftudeam  five- 
lim  efle  eruditus ,  nihilominus  tamen  libere 
ftudeo,quantum,quicquid,quando,  8c  quam- 
diu  lubet,Sc  ftudendi  a6tio  contingens  eft:  cje- 
nique  neque  neceflitas  hypothetica  exfuppo- 


ticx  aut  externoe  repugnare  libcrtati  aut  con- 
tingentiae.  Sola  itaque  necejjitas  interna  intel- 
ligitur  y  cum  caufa  ejfciens  dicitur  necefjaria: 
fcdquamam?  anomnis?  Refpond.  i.Non. 
interna  abfoluta  independens  ,  quali  modo 
neceiTariumeflediximus,  Deumefle.  i.Non 
interna  abfoluta  dependens  dcfinitionis  aut 


fitionecaufeeflicientis,fiveexhypothcfi,qu£    demonftrationis  ,  quali  modo  diximus  efle 
rem  praeceditveracaufalitate,  contingentise  i  neceflarium,hominemeflerationalemautri- 


aut  libertati  inimica  eft  ;  fivc  fuerit  ifta  caufa- 
litas  coac~l-io,five  determinatio :  non  determi- 
natio  i  nam  licet  a  fummo  bono  determiner, 
tamcn  libere  illud  appeto  ,  8c  appetendi  ac~Ho 


fibilem.  3.  Sed  nccefiitas  interna  dependens 
fecundum  quid  ,  five  naturse ,  aut  phyfica, 
naturalis ,  non  prout  ifta  vox  animalem  nc- 
ceflitatcm  excludit ,  fed  in  quantum  eam  in- 


contingcnseftcontingentiaconfulta;pariter,    cludit,  adeoque  in  quantum  tb  naturaleop- 

poftquam  intellectus  judicavit  mihi  navigio  j  ponitur    voluntario  ,    competitque    rcbus 

cfle  proficifcendum ,  ego  hoc  mediumeligo    tum  inanimatis  tum  animatisanima  vegcta- 

neccflario,&  tamcn  libere,8c  proficifcendi  a- 

c~tio  eft  contingens :  non  coac~Ho,quia  intelle- 

ctus  8c  voluntas,fcdes  libertatis  &  contingen- 

tix  radix,  cogi  non  poflunt :  fur  coadtus  ad 

patibulum  incedere  neceflitatem  patitur  ,  fed 

tamen  liberc  incedit,adeoquc  cjus  inceflus  eft   de  neceflario. 


tiva  8c  fenfitiva  :  hacc  fola  neceflitas  naturae 
profe&a  a  naturae  principio  intrinfeco,  iive 
materia ,  five  forma ,  conftituit  caufam  ne4 
ceffariam  oppofitam  contingenti  feu  libe-l 
rae,  quod  oftenfum  voluimus.     Atqueharc 


Difputationum  cx  Philofophia  fele&arum 

D   E   C  I   m   A-O  C  T   A   V  A> 

D  E 

CONTINGENTIA. 

T   H    E    S    I   S       I. 


CUm  oppofita  juxta  fe  inviccm  pofita 
clarius  cluccfcant ,  difputationi  de  Ne- 
,ue  fubjicienda  cft  difputatio  de 

Contingentia.  tc  »o>,inquit  Pbilofophns 

/   1.  Prior.  csfnalyC  3.  t.  5".  mMbUtftt  MytTon, 
*•?  $1*0  ""*  ***y-t*l°*  5    *  t»  "./-,  otruyx.cc,»*,^  T» 

Jitx-nv  ifitxso^te^ptp.  Contingens  muhifa- 


1  riam  dicitur  ,  namque  & ,  quodeft  necefariu 

!  &  qnodnon  eft  necejfarimn  ,  &  quod  eji  pojjibi, 

contm^f'  -  r-  Scd  hxc  iignificatio  alic 

cft  ,  eoddH  Phdofopho  iefe  l.  1.  Prior.  An 

%  '       1        1  ji 

C.   I  3  •  t.  2.  75  ytt*  X  •ctyKcqo*  ,    OltOWUO)?  ftot 

!  cjoj\  hi<pp%j :  qucd  enim  necefarium  eji ,  *qi 
1  •voce  contin&ere  dicimus.  Nonnulli  contingcj 

idc 


VOLUMEN 

.dem  faciunt  quod  fortuitum  aut  cafuale,  quo 
:>ac"fco  forte  fortuna  contingit,  pifcatorem 
^ifcando  extrahere  aureum  tripodem ;  cafu 
:ontingit  tegulam  decidentem  vulnerareprej- 
ercuntis  caput :  verum  contingentia  non  ca- 
"um  tantum  aut  fortunam  ,  fed  libertatem 
poque  comple&itur,  quod  in  hujus  difputa- 
ionis  progrefTu  ftatim  pluribus  dicemus.  Ita- 
}ue  in  genere  hic  fumitur  a  nobis  Contingens 
3ro  mutabili,  ficut  neceflarium  fumpiimus 
?ro  immutabili :  atque  ut  necefTarium.defini- 
nus,  quod  aliter  fe  habere  non  poteft,ita  Con- 
'ingens  defmimus  ab  oppofito ,  quod  aliter  fe 
'mbere  poteft ,  five  in  efTendo  aut  exiftendo, ! 
niomodoensaliquoddiciturcontingens,  ut 
Zreatura ,  five  in  caufando ,  quo  fenfu  caufa 
fjiciens  dicitur  quaedam  contingens ,  ut  komo, 
\m  ambulat,  aut  fodiendo  terram  thefau- 
um  invenit ;  five  in  enuntiandc » ,  quo  modo 
nunciatio  aliqua  vera  eftcontingens,  utPe- 
rus  cft  do&us.  Creaturadiciturenscontin- 
;ens  in  exiftendo ,  quia  poteft  non  exiftere: 
lomo  dicitur  caufa  efficiens  contingens,  cum  [ 
mbulat ,  aut  fodiendo  terram  thefaurum  in - 1 
cnit,  quia poteft  non  ambulare ,  &  fodiendo 
erram  non  invenire  thefaurum  :  enunciatio 
liquaveradiciturcontingens,  quia  ita  vera 
:ft  ut  poffit  effe  falfa  j  poteft  enim  fieri  ut  Pe~ 
rusnonfitdoctus. 

II.  NecefTarium  fuitdivifum  in  dependens 
Sc  independens:fic  8c  contingens  aliquo  fenfu 
lividi  poteft ,  non  quidem  in  cfTendo  :  nam 
mllum  eft  contingens  independens  in  effen- 
I9  i  fed  in  caufando :  Deus  enim,  quatenus  li- 
>erc  operaturad  extra,  poteft  dici  contingens 
n  operando;  libertas  enim  eft  fpecies  contin- 
jentiae ,  ut  ftatim  pluribus  dicetur  j  &  tamen 
)eus,  quicontingenterhoc  fenfu  operatur, 
:tiamoperaturindependenterabalio.Sedpr£- 
er  hancdivifione,alie;  infuperdivifionescon-  I 
I  ingentie^  adferende,  fuerint.  1  .Dividitur  con- 
tnit  ingensincomplexum&incomplexum:illud ! 
ik  ift  propofitio  ,  hoc  ens  aut  caufa  contingens.  j 
jnft.  Contingens  eft  vel  abfolutetale,  vel  fecun-  ! 
,;!i  .him  quid;qu£  divifio  non  tam  eft  contingen- 
•  i  :is  in  genere ,  quam  contingentis  in  eflendo, 
wjputa  creature:  contingens  fecundum  quid, 
cn  -ft  cns  creatum,quod  licet  ratione  dependen- , 


Primum,  6$ 

tie^  a  Deo  ab  extrinfcco  fit  mutabile.St  fic  pof* 
fit  definere,in  ieCe  tamen  8c  ab  intrinfeco  non 
definit,nifi  adfcione  Dei  extraordinaria,  uti  effe 
Angelusxontingens  abfolute,eft  ens  creatum, 
quod  eft  fimpliciter  mutabiie,  atq;  ex  (eCe  po~ 
teft  definere ,  nulla  fuppofita  a&ione  Dei  cx- 
traordinaria,uti  eft  arbor,brutum,Scc.  3  .Con- 
tingentia  effc  ^qualis  vel  inaequalis,  indefinita 
veldefinita,  intrinfcca  vel  extrinfeca:  atque 
hasc  eft  divifio  contingentias  non  in  generc, 
fed  in  caufando :  nempe ,  reperiuntur  caufie 
quae  cx  natura  fua  non  funt  dcterminatae  ad 
unum  efte&um  producendum ,  fed  aequaliter 
fehabent  ad  hunc  vel  illum  efre<9:um,adeoque 
refpiciunt  ex  aequo  8c  indcfinite  utramque 
partem  vel  contrarietatis  vel  contradi&ionis: 
ab  his  caufis ,  qui  effedhis  proficifcuntur ,  di- 
cuntur  contingentes,contingentia  a?quali,in- 
definita,  intrinfeca ;  talis  caufa  contingens  eft: 
Dcus,  Angelus ,  homo :  alise  vero  funt  caufae» 
qux  definitas  8c  determinatas  agendi  vires  ac- 
ceperunt,  fed  nonnunquam  ab  ordineprse- 
fcripto  recedunt,  quia  ab  extrinfeca  caufa  alia 
impediuntur,  unde  fit,  ut  inaequaliter  fefe  ha- 
beantad  effe&us,  8c  prout  ex  impedimento 
fuerint  vel  magis,vel  miuus  apt$,magishunc, 
minus  illum  efFectum  producant :  quod  cum 
fit,  exiftunt  efFe&us  contingentes,contingen- 
tia  inxquali ,  definita ,  extrinfeca :  atque  hcec 
contingentia  in  agendo  in  Deum  non  cadit, 
fed  in  folam  creaturam.  4.  A  prcecedenti  divi- 
fione  non  multumabitContingentiaedivifio 
in  confultam  8cfortuitam;quarum  illa  conve- 
nit  caufis  liberis  8c  per  fe  operantibus,dicitur- 
que  libertas,haec  caufis  per  accidens  operanti- 
bus,vel  liberis,8c  dicitur  fortuna ,  vel  neceffa- 
riis,8c  dicitur  cafus.  5*.Contingentia,non  que_- 
libet,  fed  complexa,  eft  formaiis  &  materialis. 
Formalis ,  eCz  in  enunciatione  habente  mo- 
dum,Contingens.  Matcrialis,  eftin  enuncia- 
tione ,  cujus  partes  cohaerent  nexu  diilblubili 
8c  contingenti:  utraque  eil  in  hac  enunciatio- 
ne:ContingithominemeiTe  doclum.  Prior 
tantum  in  hac  :  Contingit  homincm  eiTcani- 
mal:  qux  enunciatio  veraeftrationeform.T, 
quatenusmodusenunciandi  eft  bonus,  falfa 
ratione  matcrise,  quiaenunciatro  cum  re  non 
confentit.  Poftcrior  tantum  cfi:  in  hac :  Homo 

I  eib 


66 


DisputAt.  exPhilosophiA  Select. 

Quare  agunt  contingcnter?  Quia  Deus  voluit 
illas  fic  agere.Quare  fuo  tempore  agunt  alter- 
utrum  determinate  ?  Quia  Deus  voluit  eas 
hoc  adturas  quod  agunt.  Alioquin  decreti  & 
eventus  non  effet  immutabilis ,  qux  tamen 


eft  doftus.  De  contingentiaenunciationum 
formali  agit  Arift,  in  lib.  de  Interp.  de  materia- 
MiuTopicis.  Atque  hx  funt  potiflimx  Con- 
tingentis&  Contingentbe  divifiones. 

111.  Verum  enimvero  ex  iis,  quae funt  di 


£ta,  fcrupulusfortafTealicui  oboriatur  ,  an  fa-  |  femper  eft  ,  ti&tn* :  tantum  igitur  abeft  ut 
tistutodicaturDeuscaufacontingens&con-  i  voluntas  Dei  decernenstollatrerumcontin- 
tingentcr agcrerNam  videtur derationecaufe;  gentiam,  ut  contra  eam  fundet  ac  ftatuminet. 
eontingentisefTe,utfitmutabilis&  impediri  Nempe,  quia  Deus  voluit  eftecl:us  quofdarn 
poflit:  prxterea,  ficut  contingentia  in  effendo  contingenter  produci ,  ideo  elegit  &  decrevit 
eft  propria  paflio  &  conditio  entis  creati,ita  &  j  facere  quafdam  caufas  contingentes,  a  quibus 
contingentia  in  caufando  efle  videtur.  Sed  re-  producerentur  ifti  effe&us  contingentes:  nam 
fpondemus ,  recte  addi  utrobique  t»  Videtur :  alioqui  fequeretur ,  fi  Deus  non  elegiflet  cau- 
aliudeftvideri,aliudremitaefle.  Ad  i.dici-l  fas  contingentes ,  &  tamen  erfeclrus  contin- 
mus,Contingensincaufandoeft,quodpoteft|  gentes  exiiterent,  quod  efte&us  contingen* 
caufare  &  non  caufare :  quse  indifterentia  in-  efletpraztervoluntatem  &  intentionem  Dei,. 
terdum  oritur  ex  intrinfeca  perfectionc  cau- !  quo  nihil  poteft  dici  abfurdius.  Deinde,fi  ef- 
£x,  ut  in  Deo,  &  tum  impediri  non  poteft:  in-  j  fe&us  darentur  contingentes,  quorum  tamen 
terdum  provenit  ab  imperfe&ione  &  limita- 
tione  cau£e,fecundum  quam  aliunde  impcdi- 


caufas  non  elegifletcontingentesDeus,feque- 

retur  caufam  fecundam  &  modificare  &  im- 

ri  poteft  :  &  hanc  Deo  non  tribuimus.  Ad !  pedirepoflecaufamprimam,quodutrumque 

2.  dicimus ,  quod  contingentia  in  effendo  fo-  j  non  minus  eft  abfurdum:  itaq;  nos  reducimus 


lumconveniatenticreato-.indeeft,  quod  ftt 
contingentia  (ut  fic  loquar )  pafliva ,  qux  in- 
volvit  imperfedtioncm  :  at  contingentia  in 
caufando,quiaeftcontingentiaacl:iva,nullam 
imperfe&ionem  inducit.  Atquc  ex  his  liquet 
nimishicfuifle  fcrupulofos  DfftJ.  Conimbric 


omnium  rerum  contingentiam  inDei  volun 
tatem  ut  caufam  ,  quse  attingit  a  fine  ufque  ad 
finem  fortiter&difponit  omniafuaviter,ut  cx 
Patribus  nonnemo  loquitur ,  &  elegit  effe&i- 
bus  contingentibus  caufas  contingentes  ,  ne- 
ceflariis  neceffarias ,  voluitqi  non  tantum  res 


cum  /.  8.  Phyf.  c.z.q.  ?.  art.  i .  refp.  ad  i.  di-   efle  quantum  ad  fubftantiam  ,  fed  quantum 


ccre  non  fuerunt  auli ,  Deum  agere  contingen 
ter  ,  qtiod  contingentia  mutabditatem  &imper- 
feBionem  in  operante  innuat:  &  maluerunt  me- 
dium  quoddam  fingere  interneceflarium& 
contingens,  quod  nullum  eft,  cum  fint  mem- 
bra  immediateoppoflta. 

IV.  Sed  hic  nuncdifcuticndavenitqusc- 
ftionobiliflima,qua:nam  fitradix,  ratio,  & 
caufa  prima  contingentix  in  cauftsfecundis 
contingcnteragcntibus,  anfitdivina  volun- 
tas?  An  veroipfacaufafccunda?  Refponde- 
mus,radiccm,rationcm,caufam  primam  con- 
tingcntix  in  caufis  fecundis  non  eflc  ipfim 
dcrcdtibilitatcm  caufe  fecundx  ,  fed  ipfam 
Dei  voluntatcm  ,  quxunicum  ,  primum  ,  & 
ceitiflimum  cft  omniscontingcntix  in  rcbus 
creatii  fundamcntum  :  nam  quare  creaturx 
qucdam  habent  potcntiam  contingenterope- 
randi  ?  Quu  Deus  voluit  cas  itaagerepoife. 


ad  modum  ipfarum  ,  &  caufas  fecundas  non 
tantum  operari,fed  operarj  tali  vel  tali  modo. 
V.  Verum  ut  hoc  negotium  penitiflime 
intelligatur,notandum  vcnit,duplicitcr  id  in- 
telligi  pofle,  cum  dicimus,Deum  aut  ejus  vo 
luntatcm  efle  primam  radicem  contingentie. 
primo,quia  omnis  virtus  caufandi  continge: 
ter,  quseeftincaufisfecundis,  participatur 
prima  caufa  Deo,&  confequenter,omnis  con 
tingentia  efTe£tuum  in  Dcum  utinpriman 
radicem  refunditur  j  fecundo ,  non  quia  tan 
tum  ab  ipfo  pujlulat  &  defcendit  omnis  virtu 
&  caufalitas  contingenter  caufandi ,  fed  qui 
ab  ipfo  eft  immediate omnis  caufatio  contin 
gens.quxduo  multum  funt  diftintta,  qui 
prius  dicit  actumprimum ,  pofteriusfecun 
dum.Priorfcnfusnullam  habetdifricultatem 
nequedc  co  ufquc  adeo  difputatur  :  pofterio 
fcnfus  plus  babet  difficultatis,  magifque  de  e 

difpi 


VOLUMEN 

difputari  folet.  Atque  hic  fenfus  adhuc  dupli- 
citer  fumi  potefbnam  caufatio  caufae  fecundf 
contingens,  confiderari  poteftmaterialiterSc 
idaequate  fecundum  totam  entitatem  fuam, 
fecundum  quam  eft  8c  a  Deo  8c  a  caufa  fecun- 
ia  immediate :  nam  fupponimus  nunc ,  quod 
*ft  veriirimum,eiTe  unam  eandemque  indivi- 
Ibilem  a&ionem  caufse  primae  &  fecundae 
zoncurrentium  :  vel  poteft  caufatiocontin- 
^enscaufaefecundseconfiderari  formaliter  8c 
madasquate ,  prout  praecife  eft  caufa  fecunda, 
5c  ex  propria  ejus  conditione  ita  operandi ,  ut 
:>offit  non  operarijpriori  modo,fuppoflta  non 
antum  fimultate  fed  8c  identitate  aut  unitate 
:oncurfus  Dei  ac  caufae  fecundae ,  certum  eft 
3eum  effe  primam  radicem  contingentiae, 
icut  certum  eft  eum  effe  primam  caufam  o- 
nnis  actionis :  non  enim  quia  caufa  fecunda 
igit ,  Deus  agit ,  fed  quia  Deus  agit,  caufa  fe- 
:unda  agif.  pofteriori  modo  etiam  Deum  effe 
)rimam  contingenti^  radicem  fentiunt  Tho- 
niftae,  ita  ut  caufa  fecunda  indifTerens  ad  ope- 
•andum  opus  habeat  a  Deo  efficaciffime  prae- 
noveri  Scpraedeterminari  ad  operandum,  ut- 
\ue  caufatio  contingens ,  etiam  ut  eft  a  caufa 
ecunda,  refolvatur  inefficaciamdivinae  vd- 
untatis  8c  potentiae  pre^via  motione  applican- 
:is  unamquamq;  caufam  ad  operandum  juxta 
'  ;xigentiam  feu  indigentiam  natune  ejus :  alii 
ero  negant  hanc  premotionem  feu  predeter- 
ninationem  caufae  fecundae  a  prima ,  8c  ajunt 
raulas  fecundas  a  feipfis  vel  a  circumftantiis 
leterminari  ad  exercitium  a£tus,  atq;  ita  pro- 
dmam  radicem  contingenti^  effe&uum  pro- 
redentium  a  caufis  fecundis  effe  in  ipfis  caufis 


Primum,  6f 

fecundis.  Sed  nos  cum  Thomiftis  facimus,  & 
fententia  noftra  fatis  explicataeft  in  hoc  nego- 
tio  difputationibus  ante  de  concurfu  habitis. 
VI.  Solet  hic  adhucaliaquaeftiomoveri, 
Utrum,  fi  Deusageret  necefTario,  efte&us  ni- 
hilominus  darentur  in  rerum  natura  contin- 
gentes?  Refp.  i.  hypothefin  effe  impoffibi- 
lem:quia  Deus  non  modo  non  agit  ad  extra 
ex  neceffitate  naturae,  fed  ne  quidem  fic  agere 
poteft,quia  modus  ille  operandi  derogat  fum- 
mae  ejus  perfe&ioni:  imperfe&ionis  enim  eft, 
naturam  intelle&ualem  effe  determinatam  ad 
unum:nihilominus  quia  familiare  eft  Philo^ 
fophis,pofitis  etiam  quibufdam  hypothefibus 
impoffibilibus,inquirere,quidfit  futurum  vei 
nonjdicimus  2..  fi  prima  caufa  ageret  neccf- 
fario  ad  extra ,  fublatum  iri  contingentiam  in 
rebus  creatis  :  nam  ex  ratione  caufaeprimae 
fit ,  ut  fecundae  nihil  poffint  agere  nifi  motas  a 
prima :  fi jam  prima  agat  ex  neceffitate  natu- 
rae,influet  in  fecundam  influxupotentiffimo, 
'  prout  aliae  caufae  agentes  ex  neceffitate  naturej 
agunt  quantum  poffunt :  fi  prima  caufa  agens 
neceffario,  influat  potentiflime  in  fecundam, 
determinabit  eam  ad  unum,  &  fic  contingen- 
tiam  agendi  atque  indirTerentiam  tollet.  Por- 
ro,  fi  prima  caufa  neceffario  caufat,neceffario 
fe  habebit  influendo  refpe&u  caufae  fecundae: 
HlaeftoB.  igiturB.  neceflario  movetura  pri- 
ma  caufa  A.  at  B.  eodem  modo ,  quo  movetur 
aprimacaufaA.  movet  proximam  fibi  cau- 
fam  C.  8c  C.  movebit  D.  8c  fic  in  omnibus 
caufis  procedendo  nihil  contingenter  move- 
bitur  aut  caufabit ,  fi  Deus  prima  caufa  necef- 
fario  caufat  aut  agit. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
D  e  c  1  m  m-~N  ONiEj    Pars     P  r  i  o  r. 

C  O  N  T  R.  A  ' 

POSSIB  MVNDI  ATERNITAT. 

•T   H    E    S    I    S       I. 

libenter:fed  inter  Chriftianos  Philofophos, 
Mundi  creationem  in  tempore  ex  Dei  verbo 
edo&os,  nova  exorta  eft  lis ,  depojjibili  mun- 
di  <eternitate  :  &  quaefitum  a  multis  jam  eft 

I   1  fseculis 


VEtus  eft  Arifiotelis,  Averrois,  Procli,  alio- 
rumque  ex  Ethnicis  de  tterna  rnundi  ex- 
ijlentia  error  ,  quem,  quia  ex  facris  literis 
melius  non  fucrunt  edo&i,  iis  condonamus 


6% 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 


fxculis ,  an  Mundus  ab  aterno  efflci  a  deopotue- 
rit.    Atque  hic  quidem  variae  funt  fententix: 


mtiharum  vim  habet.  Pererius  loc.cit.  aitin 
margine  ,  Pulcherrimam   cffe  argumentatio* 


nonnullisafferentibus,  Mundum  quoadom-  \nem,  fedvero  quam  nullam  habeat  vim  8c 
nes  creaturas  ab  xterno  effici  potuiffe :  aliis  >  quara  iit  mifella,  turpis,  tantifque  Philofo- 
seternitatem  polTibilem  ad  res  tantum  incor-    phis  indignaratio,  nuncoftenfum  imus,  at 


ruptibilesreftringentibus  :  nullam  in  mun- 
do  creaturam  ,  nec  corruptibilem  nec  in- 
coruptibilem ,  abseterno  effieipotuiffe,  fta- 
tuentibus.  Et  folet  hcec  quxftio  fub  hifce  ter- 
minis  ventilari  in  Philofophorum  Scholis, 
Jiine  de  ratione  creationis  novitas  ejjendi?  qux 
quseftioeundem  cum  hachabetienfum,/^ 
Jitne  mundtis  ant  q^ippiam  creari  ab  aterno. 
Ac  fententia  communior  apud  Modernos  eft, 
quod  non  fit  de  ratione  creationis  novitas  ef- 


Pererii  quidem  ( quia  unus  ex  iis  eft  fequen- 
dus)  veitigiaprememus,  qui  tamen  eadem 
plane  habet  cum  cseteris. 

II.  Sic  anjumentatur  cum  Socils  Pererius, 
Si  i?npoJJibih  e(l  creaturam  produci  ab  <eterno> 
id  eft ,  ii  creatura  ab  sctcrno  produci  non  po- 
tuit  (  qui  controveriioe  eft  ftatus )  ifla  impof- 
fibilitas  provenit ,  velex  parte  creatoris  ,  vel 
ex  parte  creationis  ,  vel  exparte  creatura.  Sed 
nihil  horum  vere  impojflbiliiatem  importat .  Er- 


icndi ;  qu3e  negativa  fic  vertitur  in  affirmati-  '  gonon  efl  impojjibile  <&c.     Negamus  Pererio 

vam  ,  quod  mundus  ab  aeterno  crcari  potue-    minorem  ,  8t  ex  triplici  fundamento ,  quod 

rit.     Citant  pro  hac  fententia  Conimb.  I.  8.    ponit  ,  impofiibilitatem  creationis  arternse 

Phyf.  c.  2.  quaflion.  y.  artic.z.  &  Mafiusin    derivamus  ,  Sc  ratione  creatoris,  Scratione 

/.  8.  Phyf.  qnaflion.  8.  Thom.  i.part.  quaji.  46.    creationis ,  Sc  ratione  creatura.  Probat  Pere- 

artic.z.&ibiCajetanum,z.contra  gentes,&    rius  fuam   minorem  ,  St  orditur  a  primo 

ibi  Ferrarienf  Durandum  ,    cArgentinatem,  |membro.§.  1.  Exparte  Deiproducentvs  tripli- 

Gregorium  ,  Qchamum  ,  Bielem  ,  Capreohtm,  l  citer  provenire  potefl  impojjibilitas  j  vel  quia 

JEgidium,  Hervaum  ,  aliofque  ex  Scholafticis  '  putatur  nullum  produBnm  coavum  effepojfefuo 

antiquioribus  :  fequitur  eam  Suarez,  in  Met.  •  producenti ;  vel  quia  prodttcens  liberum  ,  cum 

Difp.  20.  cum  ejusexfcriptoribus Scheibl.  l.z.    agat  ex  eletlione  ,  exijiimatur  pr<ecedere  ali- 

Met  c.  3.  pujici.  £.  Martin.  inMetaph.  partit.  \  qua  duratione  fuum  ejfettum  ,  vel  quia  ,  fi 

l  1  .fecl.  1 1.  quafl.  4.  Iacch.  Metaph.  Infiit.l.^.  1  creatura  coaterna  ejfepojfet  creatori,  creator  in 

f.8.  Vid.  ctiam  Pererium Phyf.l.  \y.cap.  12.    aliquo  ,  nimirum  duratione  ,  non  ejfet  fuperior, 

&  omnes  in  8.  /.  Phyf.zArifi.  commentatores,    major ,  atqueprajiantior,  quam  creatura.    Sed 

hodie  reccptos  pafiim  in  fcholis.     Sed  enim  '  nuUum  horum  trium  tollit  pojjibilem  mundi  aut 

nominumfplendoreoculosnoftrosperftringi    creatura  aternitatem.     Ergo  non  eji  illa  bn- 

non  patimur  :  nos  contra  omnes  afferimus  -pojjibilis  ex  parte  creatoris  Dei.      Negamus 

hancaffirmativam  -.ejiderationecreationisno-  \  iterum  minorem  Pererio ,  8ccontra  dicimus 

njitas  ejfendi :  &  hanc  negativam  :  Mundus  ab  \  ex  triplici  ifto  capite,  impoilibile  effe  ratione 

atemo  creari  non  potuit.     Ratio  primaria  pro    Dei  creatoris,ut  mund  us  aut  crcatura  ab  £ter- 

Adverfariis,  omniumquc  rationum  quafi  far-  I  no  produci  poffit ,  tum  quia  Deus  non  poteft 

rago,  cft  quia  oftenditur ,  non  implicari  con-    producerc  aliquid  fibi  coaeternum  ,  tum  quia 

tradicliionem  ,  nec  ex  parte  Dei  crcantis,  ncc    agit  ex  electione ,  ideoque  inter  effectum  8c 

cx  partc  creationis ,  ncc  ex  parte  creaturac ,  fi    cledlionem  aliquam  durationem  oportet  in- 

ftatuaturmundusaut  aliquidab  orternocrca-    tercedere  ,   tum   quia  creator  adcequaretur 


ri  potuiffe:  namut  Mafius  cit.  loc.  annot.  1. 
monet,  idcmcftdiccre,  creaturam  abseter- 
no  potuiffc  &  non  potuiffe  produci,  quod 
implicarc  contradi&ionem  &  non  implicare 
contradiclioncm  :  nam  fi  non  implicat ,  fieri 
potuit:fi  implicat,  fierinon  potuit.  Atquc 
haucrationem  Qonimbric.  \oc\nttalem,  qu<e 


creaturce.  Pergit  Percrius  :  quod  primum 
caputex  parte  Dei  non  tollat  poffibilitatem 
jeternxmundi  productionis,  probat  hac  in 
ftantia.  Quii* ,  inquit,  in  divina  Trinitate 
Pater  vere  producit  Filium  ,  cum  tamen  crt 
damus  Filirtm  efe  coaternum  Patri.  Sed  ve* 
ro  hcec  inftantia  Pererii  ac  fociorum  promit 

M 


VOLUMEN       PRIMUM. 


69 


acproditimpietatem  ac  blafphemiam,  eof- 
que  transf ugas  facit  in  caftra  Arrii,  Photini, 
Socini.  Quis  illum  8c  illos  docuit  fic  argu- 
mentari,a  productione  aeterna  Fiiii  ad  produ- 
ftionem  aeternam  mundi  ?  profe&o  ii  quid 
hac  inflantia  probari  volunt,oportet  ftatuant, 
Filium  Dei  aPatreproducitanquamcreatu- 
ram  (  quod  redolet  iftorum  haereticorum 
haerefes )  ut  fit  paritas  in  argumento :  nam 
mundus  creatura  eft  :  fi  ergopotuitabaeter- 
no  creari  mundus,  quia  potuit  ab  aeterno  pro- 
duci  Filius,aut  Filium  Dei  oportet  produci  ut 
creaturam,  ficut  eft  mundus ,  autmundum, 
ut  Deum,  ficut  eftFiliusDei  :  alioqui  non 
procedit  argumentum.    Sed  vero  ponamus 
ob  ocxxlos  pulcherrima  hujus  argumentationis 
*uim  (de  qua  tam  gloriantur  )  planenullam. 
Produ&io  Filii  Dei  eft  opus  ad  intra ,  manens 
in  effentia  8c  fubftantia  Deitatis  8taeternita- 
tis ,  inde  fequitur  Filium  Dei  effe  cum  Patre 
unum :  creatio  ver6  mundi ,  produ&io  crea- 
tura  eft  opus  ad  extra ,  non  manens  in  Deo, 
fed  tranfiens  extra  Deum  ad  creaturas ,  quae 
non  funt  unum  cum  Deocumcreatorefuo. 
itaque  infignis  hic  eftelenchusparium.  De 
qua  unquam  creatura  dixit  Deus ,  quod  de 
Filio  dicit,  Ego  hodiegenui  te.  Filius  ab  aeterno 
producitur  Patri  confubftantialis.  Ergo  mun- 
dus  etiam ,  ab  seterno  fi  produci  pofTet ,  con- 
fubftantialis  Deo  foret?  Filius  Patri  per  omnia 
eft  coaequalis ;  Creatura  immenfo  8c  infinito 
intervallo  a  creatore  eftremota.  Quareine- 
ptumeft,  imoimpium,  quod  fic  argumen- 
tetur  Pere rius ,  cumaffumit,  nonrepugnare 
a  parte  Dei ,  ut  mundum,  aut  creaturarn ,  aut 
aliquid  poifit  producere  fibi  coaeternum,  quia 
produxerit  Filium ,  qui  fit  fibi  coseternus :  8c 
difparitatem  jam  indicavimus  :  imo  fi  haec 
argumentatio  valeat ,  fequitur  non  tantum 
mundum  potuiffe  abaeternoproduci,  fed  de 
fa&;o  ac  vere  effe  ab  aeterno  productum ,  ficut 
de  fa£to  8c  <vere  Filium  produxit  Pater ,  ut  ipfc 
teftatur Pererius :  nunc aliam  inftantiam  pro- 
fert,  ut  probet  produdtum  poffe  effe  coae- 
vumfuoproducenti.   Pergit,  Philofophi ,  in- 
quit,  concedunt  in  rebus  naturalibus  inveniri 
aliquas  caufas  ejficientes ,  quafimulfint  cum  ef- 
fecfis :  &  D.  Auguftinus  oflendere  volens  h<tc 


duo  non  pugnare  inter  fe  ,  ut  nimirum  Filius 
Dei  fti  cojeternus  ei,  in  6.  lib.de  Trinit.  i.  de~ 
clarat  hoc  exemplo  ;  Splendor  quigignitur  ab  igne 
atque  dijfunditur ,  co^evus  ejl  igni ,  &  effet  ei 
coaternus ,  fi  ignis  ejfet  aternus.  Sed  vero  haec 
non  inferviunt  roborandae  inftantix  Pereria- 
n<e.  Auguftini fimile  illud  eft  diffimile  2c  pro- 
ductioni  seternae  Filii  Dci  ,  8c  produ£tioni 
mundi.  Filii  Dei  productio  eft  fupernatura- 
lis  :  fplendoris  ab  igne  produ&io  naturalis : 
mundus  produ£tione  tranfit  extraDeum  pro- 
ducentem ,  fplendor,  qui  producitur  ab  igne, 
non  abit  extra  ignem.   Quis  dicat  fplendo- 
rem  effe  creaturam  ignis  aut  opus  ad  extra, 
quod  requiritur ,  utargumentumprobet?  fi 
fplendorcreaturaignisforet,  aut,  utrectius 
loquamur,  fi  fe  haberet  ad  ignem,  ut  fe  habet 
creatura  ad  Deum,  certe  extra  ignem  egrede- 
retur&cffet  quid  diverfum  ab  igne,ficut  crea- 
turaexitacreatore,  eftquealiquid  diverfum 
ab  eo  :  8c  fic  fimul  profecto  non  effent ,  fed 
ignis  effet  ante  fplendorem ,  ut  creator  eft  an- 
te  creaturam.  Porro ,  quid  fi  fplendorem  effe 
effeclrum  ignis  negemus?  quid  fi  ejus  dicamus 
effeadjun&um  concreatum?  uti  lux  eft  ad- 
jun&um  foTis  concreatum :  certe ,  nec  fplen- 
dor  ignis,  nec  lux  folis  eft  effectum,  tanquam 
caufae  procreantis  ( quae  proprie  eft  efficiens) 
fed  fi  erfe&um  funt  utriufque ,  funt  effe&um 
utriufque  tanquam  caufae  confervantis ,  quae 
apud  multos  nomen  caufaeefficientisamifit, 
8c  refertur ad  fubjectum  ab  iis  ficuti  ejus  effe- 
<3:um  reducitur  ad  adjuncT:um:atmundus  a 
Deo  eft,  ut  a  procreante ;  etiam  quidemuta 
confervante,  fed  non  ut  a  confervante  tan- 
tum,ficut  hoc  modo  tantum  eft  ab  ignefplen- 
dor,  a  fble  lux :  rem  facere  lucidam  aut  fplen- 
didam  funt  efTedta  a  fole  8c  egredientia8c  pro- 
creata,  fed  quas  cum  fole  8c  igne  non  effent  ab 
aeterno  fimul ,  utcunque  fol  2c  ignis  poneren- 
tur  efte  ab  £terno,quia  effectum  effe  ab  aliqua 
extra  efficientem  caufam  productum  8c  iimul 
in  eodem  momento  effe  cum  caufa ,  impoffi- 
bile  eft:  quse  limulatque funt,  fimul  funt,ficut 
ignis  8c  fplendor ,  fol  8c  iux ,  ea  non  tanquam 
caufa  procreans  8c  effe&us  a  fe  invicem  depe- 
dent,fed  vel  tanquam  caufa  confervansScerfe- 
dus,vel  tanquam  duo  effe&a  procreata  acaufaT 

1  3.  fupe» 


7° 


DisputAt.  ex  Philosothia  Select. 


fu£>eriori  procreante.  Denique,  quod  fuppo-  cum  libereagjt,non minttt potuit  etunproducereab 

nit  Pererius  ,  Jiignis  atemus  effet ,  fplendorem  aterno.Rntione  confequentire  veddiv.quia  non 

ejus  pariter  fore  aternum ,  age  verum  efto  ex  minoris  efipotentia  libere  agens  qua  agens  necef- 

fuppofitione.     Sed  enimdeillo  ipfoantece-  fario.  VerumfiinhuncmodumfaseftP^vW* 

dente  quxftio  eft  ,  An  ignis  ab  seterno  effe  argaiere ,  pariter  8cnobislicebitficargumen- 


pofTit ,  an  mundus  aut  ulla  creatura  ab  aeterno 
cife  aut  produci  potucrit? 

III.    Vidcamus,  an  fecundum  membri 
primi  Minoris  ex  parteDeicaputnon  tollat 
impombilitatcm^ternemundiproduclrioni^ 
Secundum  caputeft.     Quod  Deus  fitagcns 
liberum  ex  eleclione,  ideoquc  ante  efteftum, 
&  iic  eftectum ,  mundus  non  poteft  Deo  effe 
coaeternus.    Hoc  non  tollit  poilibilem  mundi 
aetemitatera,  inquit  Pererius,  8c  pergit.  Qnf.i 
Deus  ,  cumfit  vnpntta  virtutis  ,  non  efi  minoris 
potentia ,  cum  agit  libere  ,  qttam  cttm  agit  necef 
fario :  fedji  ex  necejfitate  natura  ageret ,  pro- 
duxiffet  mundttm  ab  aterno ;  quia  eft  ab  aeterno. 
Ergo  quodagat  libere ,  idnon  obfiat ,  quo  minns 
fotuerit  mundum  producere  abaterno.    Sedad 
hsec  refpondemus  tali  modo :  Deum  non  efle 
impotentiorcm  ,  cum  agit  libere ,  quam  cum 
agit  neceftario,verum  eft,  non  tamen  inde  fe- 
quitur,  Dcum  omnia  poffe  ad  extra,  cum  agit 
libere  ,  qucs  poteft  ad  intra ,  curh  agit  nccefla- 
rio  :  quia,cum  agit  ad  intra,poteft  omnia  quae 
natura  divina  ncceflario  exigit ;  cum  agit  ex- 
tra ,  poteft  quantum  vult :  intercedit  enim  in 
aclionibus  ad  cxtra  voluntas ;  ergo,quia  Dcus 
nonvult,  utmundus  producaturab  aeterno, 
nec  mundum  ab  xterno  producere  potuit : 
fed  vero  amplius ;  fimaxime  Deusageretex 
naturae  neceifitate ,  &nontamcn  Mundus  in 
uno  primo  momento  cum  Deo  fimul  effe 
poflct ,  quia  erTe&ui  proprie  fic  diclo ,  quate- 
nus  crfe&us  eft  ,  ideit,  quatenus  eftacaufa 
procrcantc,  repugnat  liinul  eiTc  cum  caufa 
hoc  modo,  live  cauili  procreaiv;  agat  ex  neccf- 
iitata  naturae  ,  fivc  cx  voluntatis  libertatc.non 
igitur  impotcntix  cft  aut  minorispotcntix, 
non  potuifle Mundfi abcternoproducere,quia 
contradidoriu  eft  &  impoiTib.intellc<fru,elle- 
ctum  efle  i5c  quidcm  crcatu  ac  procrcatum,2c 
creatori  feu  caufje  procreanti  efle  co?;tcrnu. 
ScdScaliamob  caufarn  haec  ratio  inepta  cft. 
Arguit  iic  Pcrerius.  S:  Dftu  tfgeret  ex  ncccffitate 
.o'u',mundu  utiqitc  ab  aterno  produxiffct ,Ergo 


tan.  Si  Deus  ageret  ex  neceffitate  naturae;ita 
mundum  creaffet,  ut  creationem  ejus  femper 
neceftario  continuaffet.    Ergo  8c  libere  agens 
ita  potuit  mundum  creare,ut  creationem  ejus 
neceflario  femper  continuaret.  Ratio  confe- 
quentiae  eadem  eft,  quam  illi  adferunt.  Atqui 
abfurdum  eft  confequens,effe  nimirum  agens 
liberum  ,  8c  neceffario  actionem  continuare: 
nec  tamen  quifquam  tam  eft  ineptus ,  ut  im- 
potentix  Deum  arguat,  ideoquod  Hberea- 
gens  actionem  neccifario  non  continuat ,  aut 
quod  faltem  poteilnon  neceffario  continua- 
re,  quam  tamen  neceffirio  continuaret ,  fi  cx 
neceflitute  ageret  :itaque,  fimaximeconce- 
deremus ,  effeftum  cum  caufa  neceffario  a- 
gente  poffe  effe  iimul  in  eodem  primo  exi- 
ftcntiae  momcnto,  negaremustamenmino- 
ris  potentiae  Deum  dici  debere,fi  ex  necefTita- 
te  naturae  r-.gens  faceret ,  quod  libere  agens  fa- 
cere  non  poffet :  quia  illud  non  Dei  impotcn- 
tiae  ',  fed  contradi&ioni  imputandum  effet, 
quod  liberc  agens  eodem  modo  Sc  momcnto 
extra  fe  agerc  non  potcft,quo  ageret,  fi  ex  ne- 
ceffitatc  naturae  ageret.  Sed  habet  fecundam 
inftantiam  8c  exceptionem  P<fr*ri«*;fic  loqui- 
tur,  Praterea  agens  ex  eletJione  tuncfuccejjive  a- 
git ,  &  tempore  anteit  effeBum ,  cum  eleBto  ncn 
efi  afius  vohntatis  Jimplex  &  totusjimul,  fed 
prarequirit  deliberationcm ,  qua  propter  difcur- 
fum  rationis  ei  adjuntlum  pt  fuccejjive ,  Jicut 
cernimiisin  homine  :  at  eleElio  Dei,  nonfecus 
ac  ejus  intelletlio,  efi  atlus Jimplicijftmus ,  vo- 
luntatie  divina,  tottu  Jimul,   Dco  coaternus : 
nonigitur  ,  quod  Deus  Ubere  &  ex  eletlione  a- 
gat ,  idobfiat ,  quo  mintts pottwrit  ab  eo  produci 
mundus  r.b  aterno.    Refpondemus  i.  ex  illo 
Pererii  difcurfunon  tantum  fequi ,  mundum 
ab  aeterno  efic  poffe  ,  fcd  ctiam  cffe :  fienim 
creatio  fit adtus  voluntatis  &  ele£tionis  divi- 
nx,  8c  adcus  voluntatis  &  cleclionis  divinae  fit 
Deo  coarf ernus ,  Jk  crcatio  erit  Deo  coaeter- 
na ;  quidni  igitur  8c  rcs  crcata,  pcr  crcatio- 
ncm  a  Dco  produdla,  fuerit  Dco  coxterna, 

Vcrum 


VOLUMEN     PRIMUM* 


rr 


Vcrum  1.  refpondemus  difeclre ,  five  ele&io- 1  mundi  producendf  in  Deo  extitit  ab  seterno, 


nis  a&us  fit  fimplex  Scmomentaneus,ac  totu>< 
flmul,  fivefitfucceffivus,  nihilominus  inter 
eum  8c  effedhim  ad  extra  mora  intercedit 
nam  omne  agens  per  electionem  8c  voluntatis 
Iibertatem ,  qualifcunque  tandem  fit  ele&io, 
effe&u  fuo  eft  prius:  nam  fi  Deus  ex  eleclione 
8c  libere  mundum  produxit,ergo  mundus  po- 
tuitnonproduci:  fipotuit  non  produci,  vel 
in  eo  ipfo  inftanti ,  inquoprodu6hiseft,  vel 
ante,  vel  poft :  non  in  eo  ipfo  inftanti ,  quia 
omne  quod  eft,eo  ipfo  quo  eft,non  poteft  non 
effe :  non  poft  ;  quia  femel  produftum  necef- 
fario  eft  produdtum.  Ergo  ante :  fi  ante,  ergo 
prius  fuerit  Deus ,  qui  elegit  ifto  momento 
mundum  producere,  quoproduxit,  8c  non 
ante :  nam  fi  ante  voluiffet,potuiffet  ante  pro- 
duxiffe:at  nec  velle  nec  producereantepo- 
tuiffet,  nifianteextitiffet.  ErgointerDeum 
eligentem  producere  mundum  iftoc  momen- 
to ,  8c  ipfum  mundum  produ&um  mora  fuit, 
8c  non  fuit  fimultas  exiftentise ,  fed  electio 


produdfooejufdemin  tempore.  Pergit  Pere- 
rius.  <tAdde ,  mc^xnt,  quod Deus  agatperfuam 
'voluntatem  :  in  Deo  autem  non  eJimajusveUe 
quam  pojfe  :  potuit  autem  Deus  <veUe  producere 
mundum  ab  dterno  ,  ergo  potuit  etiamproduce- 
re.  Ad  id  dicimus  quod  Deus  nec  potuit  pro- 
ducere  mundum  ab  seterno,  necpotuitvd- 
le,  nec  potuit  poffe  velle  vel  producere  ,  quia 
necvult,  necpoteft,  nec  velle  poteft  Deus, 
fibi  contraria  Sc  quae  contradidlionem  impli- 
cant:at  mundum  effe  &  produci  Deocoae- 
ternum  ,  Dei  naturae  eft  contrarium  ,   cui 
proprium  eft  8c  incommunicabile  attribu- 
tum  aeternitas  ,  8c  contradi&ionem  invol- 
vit ,  quod  jam  ex  parte  oftenfum  eft ,  cc  ulte- 
riys  oftendeturpartehujusdifputationis  po- 
fteriori ,  in  qua  primi  membri  minoris  pro- 
bandae  caput  tertium  8c  ejufdem  duo  mem- 
bra  reliqua  ex  Pererio  examinabimus ,  quod 
propter  chartae  anguftiam  facere  nunc  non 
licet. 


DifputationumexPhilofophiafele&arum 
D  e  c  i  m  je-N  ON-ffi,     Pars     Posterior, 

C  O  N  T  R  A 

POSSIB.  MVNDI  ATERNITAT 

T  h  e  s  i  s     I. 


PRotulimus  parte  priore  hujus  difputa- 
tionis  ex  Pererio  Phyf.  fu<£  lib.  15".  c.  12. 
pro  pombili  acternitate  Mundi  hoc  argu- 
mentum .  Si  mundus  ab  aternoferi  non  pojjit, 
'velimpojjibilitas  ifta  eji  ex  parte  creatoris, 
velexparte  creationis ,  <velex  parte  creatura  :  j 
Sednihil  ijiorum  dici  poteji.  E.  Rcfpondentus 
omnia  fimul  8c  fingula  facere  hanc  impof- 
fibilitatem.  Ex  parte  creatoris  non  effe  im- 
poftibile  probavit,  quiahoc  ideo  foret,  vel 
quod  Deus  non  pojfit  Jibi  coaternum producere, 
vel  qucd  egerit  libere  in  producendo  ,  <velquod 
creatura  tum  creatori  par  ejfe  pojjit  in  duratione. 
(LAtnihiUforumimpedit.il..  Refp.  fingula  im- 
pedire :  atque  id  impoftibile  effe ,  quia  Deus 


non  poffit  flbi  coseternum  producere ,  8c  quia 
I  in  creando  egerit  libere ,  difputatione  prece- 
j  denti  eft  oftenfum  ;  nunc  pariter  id hnpojjibile 
I  ejfe  ofendemus ,  quia  creatura  tum  creatoripar 
foret  duratione.  Ad  id  excipit  Pererius  hifce 
vcrbis.  Nec  iUuddicipoteJi  <vere  ,JicreaturaJit 
£terna ,  eam  aliqua  re  fore  parem  Deo  :  nam 
quamvis  ponatur  creatura  coaterna  Deo ,  non 
tamen  continuo  ponitur  ei  aqualis  in  duratione, 
fedmultoinferor.  Refp.  Qmd  hoceftdicere? 
cum  mundus  ponitur  coseternus  Deo,  non  ta- 
men  ponitur  ci.aequalis  in  duratione ,  Ccd  lon- 
ge  inferior :  idem  eft,  acfi  diceret  Pererius, 
cumMundusponitur  coacternus  Dco  ,  non 
tamenponitur  coaeternus.  Quid  eftinfanire 

cum 


7! 


DisputAt.  exPhilosophia  Select. 


cum  ratione,  fi  hoc  non  eft  ?  Certe ,  quicquid 
durationeeft  inferius  aeterno,  eique  par  aut 
aequale  non  eft ,  xternum  non  eft  :  Sc  iive  bre- 
vi  five  longo  durettempore  ,  novumeft8c 
in  tempore  radtum  ,  non  acternum  aut  ab  ae- 


mari  pofet  /eternitatem  repugnare  creatura , 
du.is  ob  caufas :  tum  quia  creatiofignificare  vi+ 
detur  aBionem  ahquam  ,  q-ut  ,  cumnon  fiat  in 
aiernitate ,  fieri  debet  in  ahquo  inftanti :  at  in 
duratione  aternanon  potefi  ajfignari  unum  ali- 


terno.  Sedvideamus  quomodo  probet  Pere-  \juddinfiansprimum:tumetiamyquomamcrea 

rim,  idquoddicit.iicpergit,  /Etemitas  enim  \tio  dicitur  ex  nihih  produclio  y   quare  eportet 

Deiefi omnlno  necejfaria  ,  qniaDeusnonpotesi  \creaturampriusfuife.nih'dy  deinde accepijfe  per 

vonefe  dtemus  ,  creatura  <vero  potefi  efe  &  .creationem  ipfum  efe  :fedneutra  harum  caufa- 

non  efe  seterna :  deinde  dcternitas  creatnra  csl  '  rum  tollit  pojjibilitatem  xternitatvs  in  creatura : 

ab  afio  per  participationem  ,  aternitas  Dei  esl  i  non  quidem  prior  y  cum  enim  Mundus  creari  ab 

afeper  efentiam.    Reip.  contradicentia hic    <eterno ponitur ,  hicnomeucreationvsnonfignifi- 

dici  a  Pererio :  seternum  efle  8c  neceilarium  !  cat  atiionem  aliquam  a  Deo  proficifcentem  ad 

non  cfle  contradicunt :  omne  enim  seternum    creaturas  ,  fed  tantum  fignificat  habitudinem 

eft  neceifarium  :  nam  ceternum  eft,quod  fem-  j  Mundi  ad  Deum  tanquam  adfuumprincipiumy 

per  eft ,  femper  fuit :  quod  neceflarium  non  :  a  quo  ipfim  ejfe  dependet :  quemadmodum  in  Deo 

e(l ,  non  femper  eit,  nec  lemper  f uit :  nam  ne-  j  cum  dkitur  Filim produci  a  Patrey  nominepro- 

ceflarium  eft  ,  quod  non  poteft  non  eiTe ,  con-    duBionis  non  fgnificatur  aBio  aliqua  mediain- 

fequenter  ,  quod  femper  eft :  ergo  non  necef-  I  ter  Patrem  &filium ,  fed illud tantumjignifica- 

farium  ,  quod  poteft  non  eite ,  confequenter,    tur ,  Filium  non  habere  ejfe  afe,fed  a  Patre  :Jic- 

aliquando  non  eft :  concludo  itaque,quod  ne-  !  ut  etiam  cum  diciiur  «•  ejfe  rifibile ,  procedere 

ceflarium  non  cft,  non  eftseternum,  Scper  \&  manare  ab  homine ,  non fiyiificatur  media 

converfionem  a  contrapoiitione ,  quod  ccter-  :  qiaedam  aftio  ,  per  quam  rifibile producatur  ab 

num  cft,  eil  neceifarium  :  deindexternum    homine  ,  fed  taiitmn  dependentiartfibihs  ab  ho- 

efle,2cperparticipationemabalioefle,  tan-    raine  tanquam  intrinjeco  cyas  principio :  neque 

quam  a  caufa  fc.  quomodo  Mundus  eft  a  Deo,    vero  pofierior  caufa  probabilior  efi ;  etenim  cum 

contradicunt :  nam  nullum  fadum  eftoeter-    dicitnr  creatio fieri exnihilo yno7ifignificatur  or- 

num  :  at  quod  cft  ab  alio  vcv  participationem,  ;  do  aliquis  ipjtus  efe  pofi  non  ejfe ,  vel  tranjitus  a 

tanquam  a  cauia  Cc.  eft  faftum.  Er^o  nullum,  i  non  efe  adefe ,  Jedtantum  fignificatur  negaiio 


quod  ab  a!  io  cft  pcr  partici pationem,  eit  xtcr-  ;  materi*  velfubjefti  \  ut  fieri  ex  mhilo  non  Jit  a- 
num.  Major  iic  probatur    Qupd  faftum  eft,    Kud ,  quam  nonfieri  ex  ahquofubjeBo  velmate- , 
ficrideliit,  quod  rieri  dciiit.aliquandofuit  in    ria  ,  &  hxc  quadrat  in  quamdbet  creaturam\ 
fieTi ;  quod  in  fieri  eit,nondum  eib  crgo,quod  !  etiam  aternam.     Hadenus  Pnerius  ,  cujus| 
faaumcft^aliquandononfuiti  quodaliquan-  ',difcurfus  ocaclriori  trutma  venit  expenden- 
do  non  fuit,  non  eftazternum:  hincinfcroi  \d\i$. Creatio ,  inquit ,  eslmerahahtuao Mtmdil 
Oujxiaiiquandonon  fuit,  noneft  xternum  :  \ad  Deum,  tamuam  ad  fuum  principium  aqut 
Quyd  ^aftum  eft ,  aliquan  Jo  non  fuit :  Ergo,  i  manat ,  ficuti  frproducfio  Filti ,  nonvero  attuA 
iu  >d  faftum  eft,  non  eil  a:tcrnum.  '  a  Deo  adcreaturasproficifccns.     Sed  vcro,  nosl 


mu  ,  '  us  pro ber  ca.n,  c\  partc  cre atio-  •  cendam  domumPiimilircr  &  crcat  lonem  con 

irx,  quod  fccundum  crat  terti um-  \  cipimus  iu  ordinc  ad  Mundum  :  dicunus ,  /• 


queAffimi         n  :mbrum.  lic  pergitP 

ibatunw  \  panccrca- 

ti  >nis,quominusabxterno  iicri .  atur 

^iundu^. 


• ,  quia  novimu^ ,  creationem  non  cfl< 
actioncm  fic  propric  dicli.m,  ut  eft  fabricatio 
ca!ciac;io ,  8cc  qu.c dire£be  in  prvdicamcntc 
adionis  colloca-uur:  fed  ^.iAoyas  taraei 

can 


VOIUMEM      PRIMUM. 


ctm  referimus :  8c  a  nullo,  quod  fciam ,  aliter 
explicatur  productio  operum  Dei  ad  extra : 
quam  per  actionem:  quod  de  refpe&u  aut  ha- 
bitudine  adjicitPerenzayllud  libenteraccipi- 
mus  :  nam  creatio  optime  dicitur  habitudo 
creature^  ad  creatorem,refpec~his  erTefti  ad  cau- 
fam ,  fed  non  cft  eo  minus  a£tio  dicenda :  imo 
illa  relatio  creaturse  ad  creatorem  in  actione 
creativa  fundatur :  quod  vero  iftam  habitudi- 
nem  explicet  per  habitudinem  Filii  aPatre 
geniti,  8ceifimilemfaciat,  ineoimpius  eft 
Pererius  8c  profanus,ut  difp.prarced.  eft  often- 
fum:  fed  vero ,  ut  hic  obiter ,  quid  fit  creatk), 
dicam :  fciendum  eft  eam  vocem  tria  fignifi- 
care,  i,  a&um  creantis,  quae  vulgo  creatio  a- 
ftivadicitur:  2,  actumcreati,qu$  vulgo  crea- 
tio  pafli va  vocatur:  3  ,relationem  ex  creationc 
aftiva  8c  paffiva  refuitantem  inter  id  quod 
creatur  8c  quod  creat :  iicut  8c  nomina  omnia 
adrionem  fignificantia,  lignificant  Scpaffio- 
nem,  8c  relationem  important:unde  Scpraedi- 
camentum  actionis  8c  paffionis ,  8c  quatuor 
reliqua,tantum  refpectus  rerum  continere  di- 
cuntunSignificatio  tamen  creationis,ut  notat 
relationem ,  multum  eft  diverfa  ab  utraque 
priori  fignificatione;  nempe,qua  ratione  vul- 

fo  relatio  dicitur  dirTerre  a  fundamento ,  ea- 
em  ratiOne  dirTert  creatio  relative  accepta  ab 
illius  relationis  fundamento,  ab  acTione ,  qua 
quis  creat,  8c  paflione,  qua  quid  creatur.Sc  ta- 
men  haec  tria  eodem  nomine  creationis  ve- 
niunt :  itaque  poteft  hoc  dari  Pererio ,  ut  crea- 
tionem  explicet  per  habitudinem,refpecT:um, 
relationem ,  fed  fi  in  eo  7*  formale  creationis 
collocet,  errat :  nam  hsec  habitudo  apprehen- 
ditur  ut  aliquid  refultans  ex  pofitione  creato- 
ris  8c  creaturae,  aut  melius ,  ex  pofitione  crea- 
tionis  a&ivse  8c  paflivae,  adeoque  eft  quoddam 
'Jj  confequens  8c  ratione  faltem  pofterius  illis:  at 
*  formalis  ratio  creationis,eft  illa,quae  intclligi- 
[  tur  in  ea  effe  omnium  prima :  at  haec  eft ,  quae 
[  dicitactumcreantis.  Pergit  Pererius,  8c  dicit, 
,  ex  nihilo  fieri ,  nonfignificare  ordinem  ipjitts  e(fe 
r.  P°ft  non  elftifedtantum  negationem  materia.  At 
"  vero,  contrariumeft  verum:  quandoaliquid 
producitur  per  creationem ,  non  tantum  ex 
"  nihilo  materix  feu  fubjecliproducitur ,  fed 
I  etiam producitur  aliquid,quod  ante  fuit  nihil, 


75 


quod  ante  non  fuit:  nam  cum  non  poffit  idem 
fimul  effe  nihil  8c  aliquid ,  oportet  ut  aliquid 
effe  8c  nihil  effe  mutuo  confequantur:  itaque, 
quseexnihilofiuntaliquid,  dicunt  confecu- 
tionem  ^  effe  poft  non  effe ;  at  qu.ae  creantur, 
ex  nihilo  fiunt  aliquid :  Ergo  creatio  non  tan- 
tum  infert  independentiam  afubjeclo,  non 
tantum  negat  materiam,  non  tantum  dicit  ni- 
hilum  fubje&i ,  fed  8c  dicit  ri  nihilum  termi- 
ni,  ut  res  creata  aliquando  nihil  fuerit,  8c  poft 
illud  nihil  fadlum  fit  aliquid ;  Scficinfertur 
fucceffio  entis  poft  ens :  8c  hoc  eft  quod  non- 
nulli  fic  efferunt,  de  ratione  creationis  eft  no- 
vitaceffendi.  Operxpretium  erit  hic  appo- 
nere  contra  Pererium  altcrius  Jefuitae  focii  fui 
Vafquejii  difcurfum  ex  quaji.  Metaph.  difp.i^. 
c.  3 .  ubi  fic  difcurrit.  Ejl  creatio  produciio  ali- 
cujiisexnihilo ,  nonquianihilumjifveluti  ma- 
teria  aut  aliquid pertinens  ad conftitutionemrei 
produBa ,  fed  quiafit  terminus  a  quo  produfiio- 
nis  -.perinde  autem  eft ,  rem  ex  nihilo  tanquam 
ex  termirto  a  quoproduci ,  atque  nihilpraexiftere 
ante  produciionem ,  quod  ad  conftitutionem  il- 
lit&s  rei  quodammodo  pertineat ,  vel  quod  idem 
eji ,  atque  rem  Jieri  fecundum  fe  totam  :  nam 
quando  aliquid  rei  praceffit ,  &  ea  produBione 
non  fit ,  non  eji  creatio ,  eo  quod  illa  res  non  ex 
nihilofedex  aliquofiat  ,Ji<ve  illudjitforma^five 
materia :  res  enim  dicitur  fieri  ex  omni  eo  ,  ex 
qao  confiituitur :  quareJipr<ecedatforma  rei,  di- 
citur  ex  eafieri ,  non  ex  nihilo :  propterea  creatio 
dici  confuevit  produBio  entis  in  quantum  ens, 
hoc  eft ,  fecundum  totam  rationem  ejus ,  quod 
producitur  &c. 

III.  Nunc  tertium  probande,  Minoris  fyl- 
logifmi  principalis  membrum  excutiamus, 
in  quoex  parte  creaturae  non  imporTibilem 
cffeMundiseternitatemP<?rrA*;«/  probare  co- 
natur :  fic  ratiocinatur.  Exparte  creatune  vi- 
deripoffet  ei  repugnare  atemitas ,  velqnia  com- 
muniter  dicitur  creatur&  ex  fe  convenire ,  non 
ejfe  ;  aut  igitur  creatura  convenit  nonejfepofl 
effe  ipjius ;  ai  multa  creatura  funt  incorruptibi- 
Ies,  qua  nunqnam  amittent  effe;  aut  non  ejfe  con- 
veniet  Jimul  cum  ejfe  -,  at  hoc  imphcat  cojitra- 
diclionem  :  aut  denique  conveniet  ipfi  non  effe, 
priufquam  adveniet  ei  ipfum  ejfe  :  Refp.  hoc 
poftremo  fenfu  phrafin  iftam  admittimus ,  8c 

K  tali 


74 


Disputat.  ex  PhilosophiA  Select. 


tali  quoque  fenfu  a  Philofophisfumifolet  : 
omni  enim  creaturx  competitnonefieante 
eflfe ,  quia  omnis  creatura  ex  non  ente  fit  ens, 
ut  ftatim  eft  oftenfum  ex  definitione  creatio- 
nis :  jam  vero  hxc  propofitio  firma  eft :  Quod 
ex  non  ente  fit  cns ,  ei  competit  non  efTe  ante 
efle:at  creatura  cx  non  ente  fit  ens.  Ergo. 
Vtrgit  Pererius.  Ergo  non  poteji  creatura  fem- 
per  crab  <eternof!iiJJe,fedoportet  aliquando  non 
habuiffe  ejfe.  Refp.  hoc  ipfum  eft,  quod  volu- 
mus,  quod  afterimus.  Perfequitur  fuum  dif- 
curfura  Pererius.  Velrepugnat  <eternitas crea- 
turje ,  quiacreaturadicitur  habere  ejfe  partici- 
-patum  &  acquijitum  a  Deo  ;  atjicreatura  fuif 
fetab  aterno  ,  femper  habuijfct  ejje ,  neque  ajji- 
gnari  pofet  in  illa  aternitate  quando  illud  ejfe 
acquifiverit  &  acceperit  aDeo.  Refp.Schxc 
ratio  pro  nobis  facit  ac  folida  eft :  repugnat 
enim  xternitati ,  ut  aliquid  aut  habeat  aut  ha- 
bere  pomt  effe  ab  alio ,  quod  in  fine  th.  i .  hu- 
jus  difp.  fatis  eft  oftenfum.  Pergit  Pererius : 
Sedneutrum  multum  valet  ad  evertendam  ater- 
nitatem  creatura  j  nam  cu?n  dicitur ,  quod  crea- 
tur*  ex  fe  convenit  non  effe ,  non  fgnificatur, 
quod  eadebnerit  prius  non  ejfe ,  fed  quod  ex  fe 
%on  habct  effe  ,  &fibifoli  a  Deo  derelicla,  confe- 
jiim  in  nihdum  recideret.  Refp.  hxc  gratis  di- 
ci  a  Pererio  8c  non  probari :  nos  hic  provoca- 
xnus  ad  omniumPhilofophorumjudicia,  ut 
judicent,  an  hxcphrafis ,  creatur*  convenit  ex 
fenonejfe,  tantum  fignificet,  quod  creatura 
ex  fe  non  habeat  effe ,  quod  vult  Pererius ,  ac 
non  potius,  quod  creatura  habeat  non  effe  an- 
te  effe ,  quod  nos  volumus,  8c  ex  vi  vocis ,  8c 
creatura  8c  creationis,  jam  probatum  dedimus: 
nihil  igitur  huc  faciunt  Pereriana ,  qux  fe- 
quuntur  :  Quarc  illud  non  ejje  convenit  ei ,  fc. 
creaturx  ,  tunc  etiam  cum  habet  ejfe  ,  auia  tunc 
•verum  efi  dicere ,  creaturam  non  ejfe  afe ,  fcd  a 
Deoy  in  quo  vivimus,  movemur,  &fumus.  Hoc 
ttiam  fignificatur ,  cum  dicitur  creaturr.m  habe- 
re  ejfe  acquijitum  ,  &  acceptum  a  Deo ,  hoc  efl, 
dependens  a  Deo. Hqc  omnia  funt  plane*»^*-- 
JionjTvc,  nequc  is  eft  fenfus  iftius  phrafcos, 
trcaturx  exfe  convenit  non  cjfe ,  qucm  Pererms 
fingit  ac  fupponit:  dcinde,  fi  effet,  probet  hxc 


duo  fimul  ftare ,  quod  creatura  habeat  efle  ac- 
quifitum  5c  fic  ex  fe  non  fit ,  8c  quod  fimul 
poflit  effe  xterna :  quod  nifi  fecerit,nihil  prx- 
ftiterit :  nos  contrarium  jam  demonftratum 
dedimus :  ii  quis  pro  Pererio  dicat,  rem ,  quac 
habet  efle  acquiiitum ,  pofle  efle  xternam  x- 
ternitate  arbitraria,  non  autemea,  qux  eft 
abfolutc  neceflaria  6c  immutabilis ,  isoften- 
dat,  pofle  aliquid  efle  xternum ,  8c  fimul  non, 
neceflarium ,  non  immutabile  :  nos  contra, 
quicquid  xternum  eft,efle  necefTarium  8c  im- 
mutabile,  pronunciamus :  quia  quicquid  ca- 
ret  principio  8c  fine ,  id  non  poteft  non  efle, 
8c  non  poteft  mutari  quoad  exiftentiam :  hoc 
eft,  neceflarium  8c  immutabile :  at  quod  efl: 
xternum,  caret principio  8c  fine.  Ergo.  Cadit 
itaque  xternitas  arbitraria.Quod  non  tantum 
contra  Pererium  8c  focios  in  hac  qu^ftione.fed 
8c  contrafolidiflimumaliasTheol.  D.  Franc. 
Gomarum  ,  obfcrvatum  volumus ,  qui  in  gra- 
viflima  quxftione ,  an  decretum  Deiftt  Detts, 
hac  ficl:a  xternitatis  diftinctione  fefc  expedit. 
Poftquam  enim  pro  fua  fententia  (  qux  nobis 
tamen  falfa  cenfetur  )propofuiffet  tritum  hoc 
argumentum,Di/j>.  9.  de  oeterno  Dci  decreto,  in 
tertia  parte  opcrum  Theol.  Deus  eft  ens  abjt- 
Iute  necejfarium.     Decretum  Dei  non  esJ  ens  ab~ 
folute  necejfarium.     Ergo.  fubjungit.   Exqui- 
bus  clarijjimum  teternitatis  Dei  &  decreti  dif- 
crimen  elucet :  nam  ut  Dei  exijientia  ,Jic  teterni- 
tas  ejufdcm  abjolute  neceffaria  esl :  contra  verc, 
ut  decreti  exifentia  a  caufa  liberrime  agente  de- 
pendet ,  Jic  ejufdem  atcrnitas  ?nere  arbitraria 
eji  ut  quce  fic  eji ,  ut  non  effe  potuerit.  qux  ver- 
ba  excidifle  tanto  8c  tam  profundx  ac  iubactx, 
eru  ditionis  Theologo,equidem  miror.Quid?] 
an  Deus  crgo  potuit  efle  nne  decreto  feu  a6t 
decernendi,  qui  puriflimus  eft  actus  ?  fed  hxc, 
alias  refutanda  erunt.     Nobis  fuflicit ,  often- 
diflc,  Achillcumhoc  Pererii  aliorumqucar- 
gumentum  ,  tribus  pro  poflibili  xternitatc 
Mundi  cornibus  inftrudtum ,  elumbe  plan< 
cfle  acnullum  i  quod  tanto  prolixius   egi 
mus,quianonnulli  etiam  ex  Orthodoxis  Phi 
lofophis  aliquam  huic  argumcnto  vim  inefj 
fc  cxiftimarunt  atque  cxiftimant. 


Difpi! 


VOLUME.V     PRIMUM,  j  f 

Difputarionum  ex  Philofophia  fele&arum 

V   I   G   E    S    M   A> 

D  E 

SCIENT    DIVINA  IMMVTAB 

T  H    E   S    I   S      I. 

nis :  huic  fubjiciunt  res  in  certa  temporis dtf- 
ferentia,  quce  vel  iiint,  vel  fuerunt,  vel  erur.r. 
illifubjiciunt  omnia,  quae  in  cogitationcn* 
aut  cognitionem  mentis  divinae  caderepof- 
funt,  id  eft,  quibus  non  repugnat,  fciri  aut  co- 
gnofci,iive  fit  ipfe  Deus,qui  iemet  cognofcir, 
iive  iint  poiTibilia,  id  eil ,  quae  nequead'u  ex- 
iiiunt,  neque  extiterunt,  neque  ut  lint  extitu- 
ra  certo  funt  detinita ,  i'od  qua:  exifterc  tamcn 
poflunt,  five  fint  impoflibilia,  id  eft ,  qux  ex- 
iftere  nequeunt ,  ut  contradiftoria.  Quodfi 
loquamur  defcientiafmplici  inieUigeniitsy  cer- 
tillimum  eft ,  quod  illa  iit  irrvariabilis  omni- 
no  atque  immutabilis ,  neque  augeri  poilit,  nc- 
que  minui :  nam  ii  per  eam  Deus  novitom- 
nia,  quseab  ipfocognofci  pofliint,  fe,  alia 
extra  fe ,  poflibilia ,  impoflibilia,  certenihil 
poteft  efle  quod  non  cognoverit :  itaque  non 
poteft  per  hanc  fcientiamDeus  fcire  plura  vel 
pauciora  quam  fcivit ,  neque  aiiquid  de  novo 
fcire ,  quod  prius  non  cognoverit ,  quia  per 
eam  novit ,  quicquid  cognofci  poteft.  Tota 
ergo  difficultas  elldcfcientiavi/ionisyaniffa 
pojjit  augerivelminui?  Hanc  difiicultatem  ut 
idirimamus  ,  notandum  venit  ,  quod  pofli- 
jmusloqui  defcientia.  viiionisdupliciter ,  vel 
iin  fenfu  compciito,  vel  in  fcnfu  diviib.  Si  lo- 
'quamur  de  fcientia  viiionis  in  fenfu  compoii- 
to ,  omnino  i!la  quoque  eft  invariabilis  Sc  im- 
mutabilis,  expers  omnis  incrementi  5c  decre- 
menti :  fuppoiito  enim,  quod  Deus  ab  xterno 
tot  Sc  talia  producere  ftatuerit  ac  decreverit, 
5c  non  plura  non  pauciora ,  non  poteft  augeri 
illa fcientia ,  qua  cognofcit  a  fc  decreta  Sc  fa- 
tuta,quae  vilioniseft:  quia,fuppofita  detcrmi- 
natione  divina  non  polfuntplura  necpauciora 
rieri,  Sc  per  confequens  ,  nec  Deus  poteft  pau- 
ciora  nec  plura  fcire ,  quia  div ina  decreti  de- 

K.  1  termi- 


Vlfa  multiseft  inexplicabilis  difficultas, 
quomodo  variatis  ac  mutatis  rebus,  qu<* 
fciuntur  a  Deo,  ncn  varietur,  non  mutetur ,  ipfa 
Dei  fcientia :  imo  ufque  adeo  hsec  res  torfit 
nonnullorum  ingenia,  ut  multarum  rerum 
•fcientiam  Deo  denegaverint  nonnulli  ,  alii 
conjecturalem  tantum  illarum  notitiam  ei 
adfcripferint  :  nempe  ,  folent  ifti  homines 
Dei  fcientiam  metiri  intellcdhisfui  decem- 
peda,  &  ad  inftar  fcientise  noftrae  concipere. 
Quare  operce  judicavi  pretium  ,  ut  hoc  argu- 
mentum  diligenter  ventilaretur  ac  difcutere- 
tur.Hoc  igitur  eft,quod  quxritur  .Vtrumfcien- 
tia  Deifit  ommno  invariabilis  &  immutabilis  , 
tta  ut  nec  augeri  necimminui  poftitrNon  referam 
multorum  hic  aut  Philofophorum  aut  Scho- 
lafticorum  fententias :  neque  enim  hoc  noftri 
eftmorisi  fed  quod  reseft,  dicam ,  confir- 
mabo ,  Sc  adverfariorum  exceptiones  atque 
objecliones  refutabo. 

1 1.  Non  immoraborin  fcientiadivinade- 
fcribenda,  necinea,  licet  in  fe  iimplicifli- 
ma,rationetamen  objedtorum  dividenda,fed 
cjus  defcriptionem  Sc  partitionem  pnefuppo- 
nam.  Ut  quseftio  propoiita  tantofeliciusde- 
cidatur,  certaabincertis  iiintdiftinguenda: 
Scientia  Dei  confiderari  poteft,  vel  uteftres 
eadem  cnm  effentia  Dei ,  8c  fic  eft  invariabi- 
lis  atque  immuiabilis  ,  xque atque eflentia  di- 
vina  ,  quam  omnis  variationis  Sc  mutatio- 
nis  expertem  efle  nunc  fupponimus ,  Sc  de- 
monftratum  cit  fatis  ab  Aquin.fart.  i .  Sumrn. 
Tbeol.  quxft.y.  vel  poteft  fpec"tari  fcientia  Dei, 
fub  propria  ratione  fcientia? ,  fub  qua  refpicit 
cas  res  quce  fciuntur  quocunque  modo,  in  or- 
dine  (utloquuntur  Scholaftici )  ad  fcibilia: 
&iic  fcientia  Dei  diftinguitur  in  fcientiam 
iimplicis  intelligentias  Sc  in  fcientiam  viiio- 


76 


DlSPUTAT.    EXpHlLOSOfHlA    SELfcCT, 


tcrminatio  nec  variari  nec  mutari  poteft.      |  fentesinaeternitate,  nonpoteft  variariexpar* 

III.  Verum,  ut hoc totum  negotium  cla-    te  rerum  cognitarum,  quia quamcunque dif- 

rilTimepercipiaturiimul  acprobetur ,  obfer-    pofitionem  habeat  res  cognita,  neceffarium 

vandumeft,  quoddupliciterpoflitaliquafci-  j  fempereft,  ut  eafitpraefensintellectuidivi 


entia  variari :  uno  modo  ex  parte  rei  cognitae, 
altero  ex  parte  cognofcentis.  Ex  parte  rei  co- 
gnitaevariatur  fcientia  fecundum  veritatem 
6c  falfitatem,  quando  eodem  j udicio  8c  eadem 
opinione  manente  res  ipfamutatur ,  tumju- 
dicium  illud  erit  falfum  i  quod  prius  erat  ve- 
rum  :  ut  Petro  currente ,  hoc  judicium  eft  ve- 
rum ,  Petrus  currit ,  8c ,  illo  non  currente, 
eft  falfum.  Ex  parte  cognofcentis ,  tripliciter 
poteft  variari  fcientia :  primo  modo ,  quoad 
fcientiam  ipfam  :  fecundo,  quoad  modum 
fciendi:tertio,quoad  aclrum  fciendi.  i .  Quoad 
fcientiam  ipfam  variatio  incidit  in  cogno- 
fcente ,  quando  vel  de  novo  acquiritur ,  vel 
deperditur  fcientia  alicujusobjeclii :  ubitum 
eft  vel  incrementum  vel  decrementum  fcien- 
tiae,  quantum  ad  exteniionem  fcibilium:  nam 
fcientia,  quae  ad  plura  obje&a  fe  extendit, 
augetur:  quae  ad  pauciora  ,  diminuitur.  2. 
Qupad  modum  cognofcendi  variatur  fcien- 
tia  ,  quando  aliquidclarius  8cevidentiusco- 
gnofcitur ,  quam  antea  cognofcebatur :  quod 
quidem  accidit  ,  velex  diverfitate  medii , 
quando  illud ,  quodpriuscognofcebaturper 
medium  probabile  ,  poftca  cognofcitur  per 
medium  demonftrativum  j  velcxvi  8cprae- 
ftantia  intellc&us  :  nam  qui  acutiori  pollet 
ingenio,  is  perfectius  penetrat  eandem  con- 
clufionem,quam  alius  qui  minus  acuto  eft  in- 
genio.     3 .  Variatur  fcientia ,  quoad  adlum 
icicndi :  quod  contingit,vel  quando  quis  ac~tu 
confiderat ,  quod  prius  non  coniiderabat,  vel 
quando  procedit  ab  habitu  ad  actum  ,  vel 
quandomodointelligitunum,  poftea  aliud, 


no  :  fcit  enim  Deus ,  quicquid  eft ,  pro  quo- 
cunque  tempore:  fed  nec  poteft  variari  fcien- 
tiaDei,  ex parte cognofcentis :  non  i,  quoad 
fcientiam  ipfam  :  nam  non  poteft  corrumpi 
fcientia  Dei ,  nec  de  novo  acquiri ,  ut  fcientia, 
noftra:  quianihil  cognofcit  per  hanc  fcien- 
tiam  nifi  quod  efle  voluitin  aliqua  temporis 
dirferentia,8c  quaecunque  determinavitutpro 
certo  tcmpore  forent ,  ea  fcit:  non  2,  quoad 
modum  fciendi :  quia  haec  variatio  procedit, 
vel  ex  diverfitate  medii ,  vel  cx  vi  intellecti- 
va :  fed  Deus  per  unicum  medium ,  quod  efl 
fua  effentia,cognofcit  omnia:  vis  etiam  intel- 
lecl:iva  in  Deo  eft  penetrantiflima ,  ipfaq;  Dei 
effcntia ,  quae  invariabilis  eft :  non  3,  quoad 
adtum  fciendi,  quia  Dcus  nunquam  eft  in  po- 
tentia  ad  confiderandum  ,  quafi  nunc  a<3;u 
confideret ,  quod  prius  non  confiderabat ,  ne- 
que  eft  fcicns  in  habitu  fed  in  adlu:  fcientia  e- 
nim  in  habitu  non  eft  perfe&iflimaiat  talis  eit 
fcientia  Deimcc  intelledius  divinus  modo  in- 
telligit  unum,poftea  aliud,  nec  ab  uno  difcur- 
ritadaliud,  fed  omnia  adu  fimul  intelligit 
per  unam  8c  unicam  fpeciem ,  quae  eft  fua  ef- 
fentia.  Ergo  concludimus,fcientiam  vifionis 
in  quantum  eftconjundta  cum  voluntatedi- 
vina,in  fenfu,ut  ajunt,compofito,  nec  augeri, 
necminui :  quia  iicut  Deus,  quicquid  vult , 
immutabiliter  vult,  itaquicquid  icit  ex  iis, 
quae  voluit ,  invariabiliter  fcit. 

IV.  Reftatergototadifficultas,  defcien- 
tia  viflonis  in  fenfu  divifo ,  id  eft,  abfolute  8c 
perfe  coniiderata  ,  non  in  quantum  fubefl 
divinx  ordinationi  :  in  hoc  fenfu  conccdi 


vel  quando  ab*uno  difcurrit  ad  aliud  :  hifce   poteft ,  quod  fcientia  vifionis  Dei  poflitau- 


omnibus  modis  poteft aliqua fcientia  variari, 
8c  quae  nullo  iftorum  modorum  mutatur  ,  aut 
variatur,  illa  immutabiliseft8c  invariabilis: 
jam  aflumo :  atqui  fcientia  viflonis  in  fenfu 
tompofito  nulloexiftis  modis  poteftvariari 
aut  mutari .  quod  fpcciatim  per  flngulos  mo- 
dos  eundo  oftendo :  non  variatur  ex  partc  rci 
cognitaeex  vcrain  falfam  :  nam  cum  divina 
cognitio  fcratur  in  res,quatcnus  funt  fibi  prc- 


geri  vel  minui  ,  quia  Deus  ab  seterno  po- 
tuiffet  plura  vel  pauciora  vclle  atque  ordi- 
nare  ,  uteflent  ,  8cfic  potuiffct  plura  vel 
pauciorafcireab  arterno  :  certe,  fi  fatemur 
Deum  pluravelpauciorafacereaut  decernc- 
rc  pofll-  ,  quam  fecit  aut  decrevit  ,  quidni 
fimiliter  dicamus,  Deum  plura  fcircpofle, 
quam  fcit  ?  8c  fic  non  male  dicunt  Scholafti- 
ci ,  Dcum  aliquid  fcire  poffe ,  quod  nec  fcit, 

necl 


V  O  L  V  M  F  X      P  R  I  M  V  M. 

necfcivit,  necfcret  unquam :  quxfane  funt  j  itaque  finita  fcriptura  Jc  me  nonfcriber 


veriffima,  infenfudiv  ;a:  Profeito,  ;  autmanetillafcientiaDei  qua  fcieba: .  x 

non  poteft  fteri ,  ut  quod  modo  Deus  cogno-  !  lud judicium  quc  jribere :  au^ 

fcitfcientiaviiionis,  po;tea  incipiat  nonco-  j  non:  iimanent,  e  arnDe1 

gnofcere,  aut  contra :  icd  vero  potuit  ab  xter-  I  funt  falfa ,  quia  nunc  non  fcribo :  ii  non  ma- 
no  non  fcire ,  quod  nunc  fcit  ab  xterno ,  in    nent ,  ergo  fcientia  Dei  eit  feuiaia  5c 
fenfu  divifo ,  quia  potuit  ab  xterno  non  velle  I  Reip.    i .  Obie&um  fcien  :na- 

aliquid,  quod  nunc  voluit  ab  xterno ,  5c  po-  '  rium  elt  c  a ,  in  qv 

tuitabxterno  vellefacerealiquid,  quodnunc    cognofcitomnia,  qux  cum  non  poiTrt  varia- 
ab xterno facere  noluit ,  referendo  illud  (  ab    ri,  nec icientia  Dei  poteft 
3eterno)ad  voluitScnoluit.Necet>,quod  hinc    fecur..  .rientur.  i.CumDeoi:n:orr. 

quiipiam  inferat ,  fcientiam  vifioofs  inDeo    r.  .infua  xterr 

augeri  poffe ,  vel  minui ,  vel  omnino  mutari:    fecuncaria  varientur,  fcientiaramen  Dei  non 
hujuimodi  enim  fermo,in  quo  ponitur,auge-    variatur :  Deus  enim  videt  in  fua  xternitate, 
ri,minui,  mutari ,  femper  involvit  fenfum    abfquealiquafuimutatione,  menunc  fcnre- 
compoiitum  ,  quiinpncfenti  negotio  talriis    re  pro  hoc  tempore,  Sc  me  non  fcribere  n 
eft-nam  cum  dicis ,  fcientiam  Dei  augeri,  mi-    tempore : 

nui,  vel  mutari  poife,  fenfum  hunceirici>.  :crei,fcientiatamennon\  rte 

Deum  quxdam  fcire  ab  xterno,quibus  poftea    D i  erfi  fcientia  cognofcit  Deus  ha 

quxdam  addi  poifint,  in  fc iendo,  autdetrahi, !  rem  elfeprotali  tempore K  ro  alio 

iut  in  quorum  locum  quxdam  poifmt  fucce-    tempore  :  &  l  d  am ,  qi 

dere,  iicnimirum,utpluravelpauciorafciat  varietas  <?c  contingenria  rerum  non  variet, 
portea  quam  prius ,  aut  omnino  quatdam  fciat  non  mutet  fcientiam  Dei,quia  Deus  iic  novit 
poftea ,  qux  non  prius ,  aut  contra :  unde  fe-    omnia,ut,que  dicunnirprxterira,::;  m 

queretur,quod  inciperet  Deus  aliquando  fci-  tamen  fdentem  non  iint  prxtr 
re  qux  non fciebat ,  vcl  non  fcire  qux  fciebat:  cuntur  futura,  a  Deo  tamen  lCK 
Atqui  hoc  abfurdum  cit ,  ev  pugnans  cam  x- j  «ftentur  ut  futura  ;u- 

ternoDei  decreto  de  rebus  in  tempore  produ-   tura  cc  pr.v  )  in 

cendis:teneamusergocertiilime,  fcientiam   xternitate  fua  :  qux  aeteri  juilibet 

vilionishocmodoinfenfu  compolito  accep-    dirVerentietcmporisX  cc  *c\  :.:::  ::i- 

tam  efre invariabilem  2c  immutabilem  ,  licet   bus,qux  riunt  in  qi  tempor.  ;a- 

in  fenfu  divifo ,  ut  eum  explicuimus ,  contra   tia  :  Sc  iic  non  aliter  cognofcit  Deu>  pta  . 
dicipoifet.  |  aut  tutura  quam  pr.v  :nul 

V.    Sententia  vera   explicata  Sc  p^  uqualiter  cc  iibi  prxfenter,  etiiif... 

hoc  fupereft,  ut  Adverfariorum  objcchonc>  varientur  5c  mutentur:ut  rem  iimilitudine 
prxcipuas  excutiamus,  quod  licet  raro  in  the-    illurtrcm,  Sicut  faber ,  do- 

iibus  confcribendis  facianvus  ,  nunc  tamen  '  mum,Scpoftquair  .:n 

unam  atque  alteram  folvere  placnit  I  dertriivira.habet  femper  eandem  ideam  do- 

Objeeia divinx  lcientix  funt  variabilia  cv  de    mus ;  Ita  Deus  non  aliter  c  :e- 

fafto  variantur  :  Ergo  vk  ipfa  Dei  fcientia  elt    quam  fun:  :am  funt  cre.::x.  N: 

variabilis  &  defaclovariaturad  variationem    poftquam  eife  detierunt.  fmfl,  >  QmQia 

objecTforum: Antccedcns  eit  manifeftum,quia   fciat  iimul,  quia  omnia  v idet  in  C\  a  5c 

interea,  quxDeusfcit,  funtlibera  &  con-    infuaaternitite,  ergoetiam  ,  .nul 

tingentia  :   atqui  hxc  variatur.  Ergo  ohje-    contrad  ashoc  eitabfurdum.    |    gofc 


cla  ikc.  Confequentia  probatur,  quia  ii  varia- 
toobiec"ronou  variatur  fcientia,  ien- 

tia  illa,  qux  nonmutatur,  mutatoobjcdto, 
erit  falfa:  v.  c.  Deus  fcit  mc  nunc  icriberc : 


illud.  Prob.  min.  Contrat 

ta;  at  eorum  uno  poiito.non  ponitur  alterunv 

ergo,qui  fcit  unum  i 

nim,  quia  ambo  limul  ftare  neqoeunt    R 


u 


7* 


DisputAt.  ex  Philosophia  Seeect. 


fcientia  Dei  poteft  effe  oppofitorum ,  fme  op- 
pofitione  8c  faliitate:  quia  quando  dicimus,j 
Deum  fcire  oppoiita  fimul  ,  non  dicimus , 
quod  Deus  fciatduooppoiitafimuleffe  veri, 
quia  hoc  eft  impoffibile,  fed  tantum  dicimus, 
Deum  apprehendereutrumque  oppofitorum, 
&  judicare  unura  eife  verum,alterum  falfum, 
vel  unum  eiTe  poifibile ,  alterum  impoffibile  : 
hoc  eft,  quod  vocamus ,  Deum  duo  coutradi- 
«ftoria  icire  fimul:  deinde,  aliud  eft,duo  oppo- 
iita  autcontradi&oria  effe  fimul  in  rerum  na- 
tura,  quod  eft  impoflibile ,  ficut  duo  contrarii 
colores  non  poffunteffe  in  eadem  pavte  parie- 
tis,  Sc  aliud  ,  eife  fimul  in  fcientia  Dei ,  quod 
cft  poifibile ,  non  quia  fimul judicentur  vera, 
fed  quia  fimul  apprehenduntur ,  &  unum  j  u- 
diceturverum,alterumfalfum.  Cbj.z.  Deus 
ante  Incarnationem  fcivit  Chriftum  nafcitu- 
rum,8cpoftIncarnationemfcitillumnoneife 
nafciturum;  nam  fcientia  eft  verorum,  8c  poft 
lncarnationem  non  eft  verum,  Chriftum  effe 
nafciturum  ,  quia  jam  eft  natus ,  ergopotcft 
Deus  nefcire  quod  fcit ,  St  contra  poteft  fcire, 
^uod  nefcit:  nam  nunc  fcit  Chriftum  effe  na- 


tum,quem  ante  Incarnationem  natum  nefcie- 
bat ,  Sc  nunc  fcit ,  Antichriftum  nafciturum, 
ccipfonato,  jamfcit,  non  nafciturum ,  fed 
natum,  quod  ante  nefciebat.  Refp.  negando 
confequentiamj  quia  Deus  fcit  Chriftum  naf- 
citurum  pro  tali  tempore ,  quo  erat  nafcitu- 
rus ,  ante  Incarnationem ;  8c  nunc  fcit  Chri- 
ftum  effe  natum  pro  tempore,quo  eft  natus;8c 
iic  non  dicitur  aliquid  nefcire ,  quod  fciebat, 
aut  fcire,quod  nefciebati  quia  licet  poft  Chri- 
ftum  natum  Deus  non  fciat  Chriftum  nafci- 
turum  pro  hoc  tempore,fcit  tamen  Chriftum 
eife  nafciturum  pro  tempore ,  quo  erat  nafci- 
turus :  quia,  cumxternitas  comprehendat  o- 
mnes  differentias  temporis,  Deus  novit  Chri- 
ftum  nafciturum  pro  tempore,quo  erat  nafci- 
turus ,  8c  Chriftum  natum  pro  tempore ,  quo 
|  eft  natus  :  8c  ifta  propofitio ,  Chrijius  ejl  nafci- 
j  turus,  vera  eft,  pro  tempore,  quo  erat  nafcitu- 
rus,  8c  hxc ,  Chrifius  eji  natus ,  eft  etiam  vera 
pro  hoc  tempore ,  quo  eft  natus ,  quse  omnia 
tempora  funt  fimui  8c  prxfentia  Deo  in  geter- 
nitate  8c  aeterna  Dei  cognitione.  Aliasobje- 
ttiones  in  ipfo  a£tu  difputandi  folvemus. 


Difputationum  ex  Philofophia  felecLarum 

V   I    G    E   S    I   M    A-P    R   I    M   A> 

D   E 

SIMPLICITATE  DEL 

T  H   E    S   I   S       I. 


DE  Shnplicitate  Dei  difputaturi,  non  pro-  j 
lixo  utemur  apparatu,fed  «»j0  G&oifilit 
quid  per  (implicitatem  intclligi  debeat 
obiter  praemittemus ,  actumftatum  contro- 
veriijc  rigemus,  8c  rcm  ipiam  rationibusdeci- 
demus.  Simpltcitatem  explicare  folent  Philo- 
iophi  per  ne^aiionem  compojitionis  jeuconjiitu- 
tex  pluribns\  hinc  iimplicitatcm  defcri- 
bunt  pcr  evcluiionem  diltindtionisfcumul- 
tttudinis, diceodo i  quod  lit  unitas  carensmul- 
>  une  pluri'tm  :  qux  dcicriptio  gencratim 
iumta  non  iatis  cft  vcra ,  niii  illa  plura  intclli- 


gantureffetalia,^^/^  habent  permodum  atJu 
&potenti* :  nam  iimplicitas  non  dicit  in  ge 
nere  carentiam  omnis  multitudinis,  nequ 
excludit  omnem  aut  diftinctionem  aut  plur 
litatem  :  exemplum  eft  in  ipfo  Dco ,  ubi  iui 
multae,  plures,  ac  diftincLe  pcrfonx,  qux  pe 
fonarum  multitudo ,  pluralitas ,  acdiftin&i 
non  officitdivinxfimplicitati,  quianon  ref< 
runturadfe  inviccm  ,  necad  effcntiam  div 
nam  ,  ut  actus  8c  potcntia,  quod  rmprimis  h 
8c  alibi  notandum  eft.  Simplicitas  ergo  optii 
dcfinitur  unitas  (  cil  cnim  ejus  qiuii  ipeci 

car 


VOLT5MEN     PRIMITM. 


79 


J) 


carens  omni  multitudine pJurium ,  eju*  vel  adfe 
invicem  fefe  habent  ut  potentia  adatlum,  vel 
Gmul  funt  in  potentia  ad  totum  quod  attuant. 
Ex  eo  autem ,  quod  fimplicitas  explicetur  per 
legationem  compofitionis,  exiftimarunt  ple- 
rique  Philofophi  fimplicitatem  deformali  in 
fola  negatione  confiftere.  Vide  prseter  alios 
iuarefum Metaph. dijj>.  %o.feB.  3 .  num.  3 .  At 
fero,  fi  nuda  foretnegatiofimplicitas,  nul- 
am  diceret  perfe&ionem ,  nedum  ut  diceret 
perfe&ionem  fimpliciter :  at  dicit  perfe&io- 
iem  :  nam  compofitio,  quae  ei  opponitur ,  di- 
:it  imperfe&ionem  ,  ideoque  a  Deo  remove- 
:ur :  Ergo  fimplicitas  dicit  perfe£tionem ,  i- 
I,  leoque  Deo  tribuitur  :  8c  certe ,  li  tantUm 
legatio  lit  fimplicitas,  quomodo  inter  Dei 
>roprietates  recenferi  poteft  ?  mera  negatio 
lon  cft  proprietas :  his  adde ,  quod  unitas  fu- 
>eraddat  enti,  non  negationem  ,  licet  vox  in- 
livifionis ,  quadefinitur ,  negationem  fonet, 
bd  modum  pofitivum;ergo8c  fimplicitas  que_ 
initatisquaiieft  fpecies.    Quod  Suarez,  loc. 
it.  excipiat ,  Primo,  non  poffe  intelligi,  quis 
it  ille  modus,  quem  fimplicitas  addit  enti,fu- 
ile  eft :  nam  ab  intellettu  fuo  ad  intelledtum 
lterius  nulla  eft  confequentia :  certe  fi  poffit 
ntelligi  modus  pofitivus ,  quem  unitas  addit 
■nti,  quem  infinitas  addit  Deo,  quidni  8c  hic, 
[uemSimplicitas,vid.  interalia^.  7.  11.  14. 
letaph.l.  i.Burgerfd.  Quod  objiciat  fecun- 
oSuarez.,  nonpoffe  fimplicitatem  dicere 
lodum  pofitivum ,  crua  faceret  compofitio- 
em  cum  entitate ,  cui  adderetur ,  haud  diffi- 
ulter  folvi  poteft;  nam  non  facit  compofitio- 
em  cum  quidditate  cujus  eft  modus ,  quia 
on  eft  ei  adaequate  condiftinctus,  nec  ad  eam 
#*; i  habet ,  ut  a&us  ad  potentiam .  Quod  tertio 
J  icatSuarez,  compofitio  non  addit  modum 
jucompofito ,  ergo  nec  fimplicitas  rei  fimplici : 
jrii  d  id  duobus  modis  refponderi  poteft,  vel  ne- 
I J  ;ando  antecedens,  ac  dicendo ,  quod  compo- 
perJ  tio  dicat  modumintrinfecumacpofitivum 
m  uidditatis  quae  compofita  dicitur ,  ut  impor- 
refe  zt  taJem  entis  rationem,  fecundum  quam  ens 
jjyij  onftituatur  ex  a6tu  8c  potcntia ;  vel  conce- 
h.n  endo  antecedens ,  8c  negando  confequen- 
jrii  iam,  ac  dicendo,  quod  compofitio  8t  fimpli- 
:  itas  opponantur  ut  pri vatio  8c  habitus,ficuti, 


multitudo  8c  unitasjat  privatio  negatio  eft» 
habitus  dicit  entitatem  aut  modum  pofiti- 
vum  :  unde  fequitur,  poffe  fimplicitatem  for- 
maliter  conftitui  in  modo  pofitivo,  Iicet  in  eo 
non  item  collocetur  compofitio. 

II.  Simplicitatis  fic  explicatae  variaefunt 
differentie,  five  modi,pro  compofitionum  op- 
pofitarum  varietate :  hinc ,  quia  alia  eft  com- 
pofitio  ex  materia  8c  forma ,  alia  ex  partibus 
integrantibus ,  alia  ex  fubjecT:o8caccidentei 
alia  ex  genere  oz  difFerentia,  a)  ia  ex  effentia  8c 
exiftentia,  aliaex  natura8cfubfiftentia,  toti- 
dem  funt  modi  fimplicitatis ,  quorum  finguli 
oppofitas  compofitiones  excludunt.  Quaeftio 
nun£  eft ,  an  Deus  hifce  omnibus  modvs  fit  fim- 
plex?  Alii  fic  propronunt  ftatum  controver- 
iiae ,  An  Deus  nec  in  fefit  compojitus  ,  necpojjit 
intrare  in  compoftionem  alterius ,  necpojjit  aliud 
componi  cum  Deo  ? 

III.  Nos  Deumjtmplicem  afferimus ,  com- 
pofitum  negamus-.Argumenta  quedam  gene- 
ralia  funt ,  quae  hoc  probant  ;  alia  fpecialia, 
qusc  hanc  aut  illam  a  Deo  compofitionem  re- 
movent :  an  omnem  a  nobis  recenfitam  ?  fta- 
tim  videbimus.    Generalia  argumenta  fatis 
funt  multa ,  quae  videre  eft  apud  Scholafticos 
Commentatores ,  in  Lombar.  I.  1.  Sent.dift.  8. 
&  in  <tA<juin.  fum.  Theol.p.  \.\u*ft.  3.  Nos 
Dei  Simplicitatem ,  ut  a  nobiseftexplicata, 
in  generededucimus  ex  ejufdem  infinitate. 
Nullum  infinitum  eft  compofitum  ex  aliis, 
nec  componibile  cumaliis :  ergo  fimplex :  at 
Deus  eft  ens  infinitum ,  quod  nunc  fupponi- 
mus:major  prob.Quod  eft  componibile  cum 
alio ,  caret  ejus  perfe&ione  cum  quo  compo- 
nitur,8c  confequenter  perfedione  totius,quae 
conflatur  ex  perfeclione  extremi  componen- 
tis  utriufque  ;  at  infinito  nihil  perfectionis 
deeffe  poteft :  compofitum  vero  ex  aliis ,  vel 
eft  compofitum  ex  partibus  infinite  perfe&is, 
quod  cft  contrarationem8cpartis8tinfiniti, 
vel  ex  partibus  finite  perfedtis ;  at  ex  pluribus 
finite  perfe&is  non  poteft  fieri  ens  infinite 
perfectum ,  fed  tantum  finitum  quoddara  de- 
terminataeperfe&ionispro  determinata  par- 
tium  perfedtione :  at  Deus  eft  ens  infinite  per- 
fcdtum :  Ergo  8cc. 

IV.  Sed  defcendamus  ad  particulares  com- 

pofitio- 


So 


DisputAt.  e  x  PhilosophiA  Select. 


pofitionis  modos.  Deum  non  componi  exma- 
teria  &  forma  ,  aliquot  argumentis  probat 
a^fquin.  loco.  cit.  qu<£  a  Comment.  fufius  expli- 
cantur.  Nosexiisduo  feligemus  :  i.  Quod 
eft  purus  actus ,  non  eft  compofitum  ex  mate- 
riaScforma.  Deuscftpurusac~tus.  Major  eft 
evidens  ,  quia  cum  materia  fit  pura  potentia  ; 
illud  fane  quod  componiturex  materia  8c  for- 
ma  non  poterit  effe  purus  a&us ,  quia  hic  ex- 
cludit  quamcunque  potentiam  a  fua  ratione : 
Minor  probatur.  Quodcunque  nullam  inclu- 
dit  potentiam  eft  purus  aclus.  Deus  nullam 
includitpotentiam ;  quiafialiquam  include- 
ret ,  deberet  aliquid  ab  alio  recipere  :  nam 
omnis  potentia  paiYivaeft  correlativa  refpeitu 
potentise  a&ivx ,  a  qua  formam  recipit ,  ad 
quam  eft  in  potentia  :  Deus  autem  nihil  reci- 
pit ,  quia  fic  non  efTet  primus  motor ,  prima 
caufa,  adeoquc  ens  primum ,  nec  foret  ens  ex 
fe.  2.  Quodhabetmateriam8c  formam,  eft 
bonum  per  participationem.  At  Deus  non 
eftbonusper  participationem.  Ergo.  Major 
prob.  quia  quod  habet  materiam  8c  formam, 
eft  bonum  per  id  ,  quod  materia  ejus  partici  - 
pet  8c  recipiat  formam  ,  beneficio  8c  efticacia 
alicujus  caufse  efficientis-.confequentercftbo- 
num  per  formam  participatam.  Minor prob. 
Deo  nihil  eft  prius:  fed  bono  per  participatio- 
nem  prius  cft  bonum  per  effentiam.  Ergo 
Deus  non  eft  bonus  per  participationem.  Hif- 
ce  duobus  Thom<t  argumentis  addimus  ter- 
tium.  3.  Si  Deusforetcompofitus  cx  mate- 
ria  8c  fbrma ,  corpus  cfTet.  At  corpus  non  eft : 
nam  omne  corpus  eft  mobile ,  cft  circumfcri- 
ptum  loco.  Deus  nec  eft  mobilis,  nec  circum- 
fcriptus  loco.  Ergo.  Deinde,  nullumcorpus 
eftinfinitum.  Deuseftmnnitus.  Ergo:Hifce 
iifdcm  argumentis  probatur,  Deum  non  effe 
compojttum  cxpartibw  intcgrantibm:  nam  par- 
;  ntc^rantcs  materiam  fcquuntur ,  qua  ne- 
gatacchxncgantur. 

V.  Scd  neque  Dtn*  ejl  compojitus  ex  fubjeBo 
&  accidentc ,  quod  probari  potcftmultis  ra- 
tionibus:  nospaucasfeligcmus.  1.  Subjectum 
fc  habct  ad  accidcns,ut  potentia  ad adtum.Scd 
Dcus  non  cft  ullo  modo  in  potcntia.  Ergo 
necjuc  fubjcclum  cft  ullius  accidcntis.  1.  Ens 
pcr accidcns ,  hoc  clt,  compofitum  ex  fubje- 


€to  8c  accidente ,  pofterius  eft  illo,  quodeft 
perfe.  Deo  nihil  eft  pofterius,  quia  eft  ens 
primum.  Ergononeftensperaccidens,  hoc 
eft  compofitum  ex  fubjeclo  8c  accidente. 
3 .  Omne  accidens  eft  vel  materiale ,  vel  fpi- 
rituale  :  fi  materiale ,  recipitur  in  fubje&o 
materiali  8c  quantitativo;  fed  Deus  non  habet 
materiam ,  nec  quantitatem ,  ex  th.  prdeced. 
ergo  non  poteft  recipere  accidens  materiale : 
nec  etiam  fpirituale,  quia  intelle&io ,  8c  voli- 
tio  Dei  feu  decretum,eft  ejus  fubftantia8c  ipfe 
Deus.  Ergo  non  poteft  in  illo  efle  accidens. 

VI.  Sequitur  compojitioexgenere  &  diffe- 
rentia  :  qu<e  an  in  Deum  cadat ,  paulo  diffici- 
lius  efi  explicatUy  propter  quseftionem  aliam 
affinem ,  cui  haec  innititur ,  hodie  quam  ma- 
xime  agitatam ,  an  Dem  fub  aliquo genere  Jjtt 
&  in  aliquogenerejit ,  &  in  aliquo  pradicamen- 
to  contineatur  ?  Sed  ut  hoc  negotium  intelli- 
gatur ,  notandum  eft ,  rem  aliquam  eatenus 
dici  compofitam  ex  genere  8c  differentia,qua- 
tenus  genus  5c  differentia  ita  interfediftin- 
guuntur ,  ut  gradus  genericus  fecundum  ra- 
tionem  fuam  poffit  inveniri  feparatus  a  difFe- 
rentiali  illo ,  8cinvcniriconjuncl:uscum  ali- 
quo  alio  gradu  differentiali  inrealiquaalia: 
clarius  loquar  in  exemplo.  Animalitas  ita  di- 
ftinguitur  a  rationalitate ,  ut  animalitas  pofTit 
feparari  a  rationalitate  in  aliqua  re  alia  quam 
eft  homo ,  quem  cum  rationalitate  conftituit, 
8c  conjungi  cumaliogradudiffcrentiali,  fc. 
irrationalitate ,  in  equo ,  aut  bruto  quovis  i 
ac  propter  hancgeneris8cdifferenti3ediftinH 
dtionem ,  dici  poteft  homo  compofitus  ex  ge-; 
nere  8t differentia ,  etiamfi  ponamus ,  in  ho- 
mine  illos  gradus  non  diftingui  realiter ,  quas 
communis  8c  recepta  hodie  eft  opinio.  Atqu 
hinc  manifeftum  eft  eas  folas  rcs  dici  pofTc 
compofitas  cx  genere  8c  diffcrentia,  quaefu 
aliquo  gencre  continentur  :  nam  fi  quid  eft 
quodfub  nujlo  gcnere  contincatur,  id  fan 
exgencre8c  difterentia  non  fuerit  compofi 
tum  ;  ut  ipfum  ens,v.  c.  quia  fub  nullo  gencr 
continetur  fecundum  communiffimam  fu 
rationem,a  nemincccnfctur  effe  compofitu 
cx  gefterc  8c diffcrcntia :  hifcc  lic  poiitis ,  u 
dccidi  poflit ,  An  Dcus  exgencre  &  diferenti 
fii  compojitvs?  Primum  ea  quscftio  determi 

nan " 


Voiu'mes    Primum. 


tt 


nanda  foret ,  An  Deusfub  aliquogenere  pr<edi- 
camentorum ,  v.  c.  fubftantiae ,  contineatur  ? 
Thomifta ,  8cboc8cilludnegant  ;  Scnoscum 
Scfufficitadidhaecunaratio,  reliclris  a- 


ns 


liis.  Id,  per  quod  conftituitur  fpecies ,  habet 
fe  ad  rationem  generis,ut  actus  ad  potentiam. 
Sed  in  Deo  nulla  eft  potentia.  Ergo.  Prob. 
maj.  quia  omne  genus  dicit  potentiam  perfe- 
clibilem  per  differentiam. 

VII.  Verum  ulterius  quaeritur,  an  Deus 
Jtt  compojttus  ex  effentia  &  exiftentia  ?  Aiii  di~ 
cunt  i  ex  ejfe  &  ejfentia  ?  Refp.  quod  non.  Ra- 
tio  eft.  i .  Si  Deus  componeretur  ex  effentia 
&  exiftentia ,  effentia  Dei  foret  in  potentia  ad 
exiftentiam,  ficut  omne  perfectibile  eft  in  po- 
tentia  ad  perfectionem :  fic  enim  fe  res  habet 
increaturis,  quaeex  effentia  componuntur, 
quiaearumeffentiaeft  indifferens  ad  tb  exi- 
itere  8c  non  exiftere:at  Dei  effentia  non  eft  in- 
differens,  nec  in  potentia  ad  tb  exiftere  8c  non 
exiftere.  Ergo.  2.Si  Deus non  effet  fuum  effe, 
i.  e.  fi  componeretur ex  effentia 8c  exiftentia, 
Deus  haberet  exiftentiam  feu  effe  caufatum  : 
fi  caufatum,  vel  ab  extrinfeco, vel  a  principiis 
intrinfecismam  illud  effe  effetreceptum,ergo 
ab  aliquo:  fed  non  poteft  illud  exiftere  caufari 
a  principio  extrinfeco ,  quia  fic  prima  caufa 
non  amplius  effet  prima,neque  ens  a  fe  8c  non 
factum,  neque  ens  neceffarium,8cc.  quae  funt 
abfurda:fed  neque  ab  intrinfecis  principiis 
caufari  poteft  tb  effe  feu  exiftere  Dei,  quia  ni- 
hil  fibi  poteft  effe  caufa  exiftendi:  illud  enim, 
quocl  caufat,  debet  effe  8c  exiftere ,  antequam 
effettus  fit ,  fi  caufet  in  genere  caufs  efficien- 
tis  ■.  ergo  fi  effe  aut  exiftere ,  quod  eft  in  Deo, 
effet  in  eo  caufatum  aprincipiisintrinfecis, 
praefupponerentur  jam  effeillaprincipiaper 
aliud  effe ,  8c  fic  effent  plures  in  Deo  exiften- 
tiae,  quo  nihil  fingi  poteft  ineptius ,  aut  magis 
impium. 

VIII.  Qu^ritur  poftremo ,  an  Deus  Jtt 
compojttus  ex  natura  <&fubjiantia  ?  Subfiften- 
tiam  hic  dicimus ,  quod  alii  vocant  perfonali- 
tatem ,  modum  fubfiftendi ,  Tgo7n>»  xxrd^iu? 
Grxce,  qui  quide  triplex  eft  in  Deo,unde  tres 
conftituit  perfonas.  Has  fubfiftentias  revera 
ante  omncm  mentisoperationemanatura8c 
effcntia  divina,  ut  modos  a  re  modificata,  exi- 


ftimamus  diftingui ,  adeoque  Deum  vere  ex 
natura  8c  fubfiftentiis  tribus  componi :  aliud 
enim  eft  effentia ,  aliud  modus  effentioe :  hoec 
tamen  compofitio  fimplicitatem  Dei  non  e- 
vertit,  quia  extrema  componentia,  effentia  8c 
modus ,  natura  8c  hypoftafis ,  non  fe  habent 
per  modum  potentiae  8c  a6tus,ficut  fe  quidem 
habent  in  rebus  creatis,  verum  debentconcipi 
effentia  8c  modus  fubfiftendi  in  Deo ,  natura 
divina  8c  fubfiftentia  ut  duo  a&us  perfedi, 
quorum  neuter  ab  altero  aut  adtuetur  aut  per- 
ficiatur:  uti  quidem  fit  in  creaturis :  ubi  com- 
pofitio  ex  effentia  8c  modo  non  tantum  fim- 
plicitatem  evertit  fed  8c  imperfecl:ionem  im- 
portat,non  tamen  per  fe,  quafi  omnis  compo- 
fitio  talis  eam  inferret,  fed  per  accidens ,  quia 
modi  fuperadditi  creaturarum  effentiis  ,  vel 
mutabiles  funt ,  vel  finiti ,  vel  utrumque :  at 
modi  hi  fubfiftendi  in  Deo,nec  mutabiles  npc 
finiti  funt :  unde  nullam  imperfectionem  in- 
ferunt.Si  dicas  praeftare,  ut  dicamus  effentiam 
divinam  8c  modum  fubfiftendi  inPatre  inclu- 
di  in  perfona  Patris ,  non  per  modum  compo- 
fitionis ,  fed  per  modum  ineffabilis  unionis. 
Refp.  i.  Nos  in  verbis  8c  modo  loquendi  non 
effe  difficiles,  modo  de  re  conftet ,  8c  plus  dif- 
ferre  inter  fe  naturam  divinam  8c  modum 
fubfiftendi ,  quam  effentiam  8c  exiftentiam, 
hoc  eft ,  ut  Scholafticorum  terminis  efferam, 
effentiam  8c  pcrfonalitatem,  non  fola  ration», 
fed  ante  omnem  mentisoperationemdiftin- 
gui.  2.Nihilhiceffepericuli,licet vocabulo 
compofitionis  utamur ,  modo  eam  recl:e  con- 
ciiiemus  (quod  facimus)  cum  Dei  fimplicita- 
te:  certe,  ubi  licetuti  vocediftin£r,ionis,quid- 
ni  ibidem  8c  compofitionis  ?  atqui  hic  omnes 
dicimus ,  naturam  di  vinam  8c  perfonalitatem 
Patris  diftingui,  quidni  ergoetiamdicamus 
Patrem  ex  natura  divina-8c  perfonalitate  fua 
componi?  Videdehoc  negotio  egregie  dif- 
ferentem Keckerm. Syft. Theol. I.  i.c. 4. 

I X.  Expofuimus  ita  Dei  fimplicitatem,8c 
quomodo,  8c  quae  ei  fit  tribuenda :  hoc  fuper- 
eft,  utvideamus  ,  ancumhacDei  Jimplicitate 
a  nobis  explicata  ftare  pojjit  pluralitas  &  di- 
ftinftio  attribmorum  in  Deo  ?  Refp.  quod  fic» 
Nam  in  Deo  multa  quidem  funt  attributa, 
fed  quae  in  fe  citraoperationcmmentisnon 

L  funt 


%z  Disputat,  ex  Philosothia  Select. 

funt  diftincTa,  verum  diftinguuntur  folum  ;  rationisdiftincTiofimplicitatemDei ,  anobis 
modoabeflentiadivina&interfe  diftincTio-  jaiTertam  non  tollit.  Hanc  attributorum  ab 
•nerationisratiocinatx,utfundamentumqui- lefTentia  divina  8c  intef  fefe  diftincTionem 
dem  diftincTionis  fit  in  Deo,  diftincTio tamen  probaremusj  fed  charta  non  capit,  & alias  hoc 
ipfa  extraDeum  in  mente  diftinguente :  quae  |  fieri  poterit. 

Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
VigesimA-Secunda, 

D  E 

POTENTIA    DEL 


H   E   S   I   S 


I. 


REceptum  eft  apud  Scholafticos  axioma, 
ea,  quae  in  nobis  diverfa  funt,in  Deo  re- 
periri  unita:  cum  itaque  tria  concur- 
rant  ad  operationes  noftras ,  fcientia,  volun- 
tas,potentia,quod  cujuflibet  artificis  excmplo 
eft  manifeftum ,  8c  illa  tria  in  Deo  funt  quae- 
renda  ac  reperienda  i  non  quod  in  Deo  ifta 
lint  diverfa ,  ut  in  nobis :  fed  quod  illa in  ipfo 
fecundum  noftrum  ordinem  8c  modum  in- 
telligcndi  difcernantur :  Nimirum ,  fcientia 
Dei  intelligitur  a  nobis  ut  apprehendens,  vo- 
luntas  ut  imperans  ,  potentia  ut  exequens. 
Nos,  mifiisfcientia8cvoluntate  Dei,  de  Po- 
ientia  Dei  quaedam  hacdifputationeexcutie- 
mus,  exorfi  a  quacftione  an  fit. 

1 1.  Quando  quaeritur ,  an  Jit  in  Deopoten- 
tia?  primovidendum  eft,  quid  per  poten- 
tiam  hic  intelligatur.  Non  intelligitur  po- 
teftas,  dominium,  authoritas ,  i^srix ,  fed  vis 
&  virtus producendi  ejfeBum  ,  }vvu(tt<;.  Solet 
autcm  cx  <tAriJi.  f.  Metaph.  potentiadividi  in 
atlivam  %f.paffivam  :  illa  ad  agendum  ,  haec  ad 
patiendum  feu  recipiendummam  quemad- 
modumacTuscftduplcx,  aliusfecundus ,  qui 
cftoperatio,  Scalius  primus ,  qui  citforma, 
operationis  terminus  ad  qucm,  faltem  inadae- 

3uatus2cpartialis;  ita  potcntiaaliacft  in  or- 
ine ad  acTum  fccundum,  8c  dicitur  acTiva,  8c 
alia  in  ordinc  ad  acTum  primum ,  ccdicitur 
pafliva:  Acliva potenini  dcfinitur  <tAnJ}.  Prin- 
€l}it7n    tranjmutatiovti   in  aho  ^uatcmts  a- 


liud  efl  :  PaJJiva ,  principium  tranfmutationis 
ab  alio  quatenus  aliud  :  fcd  univerfalius  po- 
tcft  utraque  defini ri.  Nam  vox  tranfmutatio- 
nis  fpecialior  videtur.  Potentia  acTiva,  eft 
principium  producendi  aliud ,  quatenus  aliud 
eft,ideoque  haec  ordinatur  ad  influendum  ali- 
quid  alteri ,  8c  non  recipiendum  aliquid  in  fe. 
Potentia  paifiva ,  eft  principium  producendi 
(  pajjive  )  ab  alio  quatenus  aliud  eft ,  adeoque 
h^c  ordinatur  ad  aliquid  recipiendum  ih  fe,8c 
nonadinfluendumaliquidalteri.  Iam  vero 
quaeritur ,  an  in  Deo  reperiatur  potentia ,  non 
pajfiva ,  fed  attiva  ?  Nam  pailiva  potentia 
nullo  modo  in  ipfo  reperitur ,  quia  dicit  im- 
perfecTionem  :  quod  enim  eftin  potentia  ad 
recipiendum  aliquid  ab  alio ,  habet  defecTum 
illius,  ad  quod  eft  in  potentia :  at  Deus  nullius 
habet  defecTum.  Ergo.  Sed  acTiva  eft  in  Deo, 
quia  illa  de  fe  imperfecTionem  non  importat: 
unde,ficutimateria  primaeftpura  potentia 
paiTiva,ut  nullam  habeat  acTivam,quia  eft  ens 
imperfecTiflimum,ita  in  Dco  nulla  eft  poten^ 
tia  pafliva ,  omnis  eft  acTiva ,  quia  eft  cns  per- 
fecTiflimum. 

III.  Caeterum  cum  in  Deo potentiam poni 
mus  attivam  ,  ?c  hoc  bene  cil  intelligendum 
refpccTu  cujus  operationis  ea  in  Deo  ponatur!  i« 
operatio  cnim  alia  eft  immanens,  quae  recipi 
tur  in  eodcm  fubjecTo  ,  a  quo  procedit ,  ficu  Mq 
intcllecTio,  volitio;  alia  tranfiens,  quae  recipi 
tur  in  fubjecTo  alio,  in  quo  eft  terminus  ai 

quen 


% 


VOLUMEN 

quem  aut  effeftus ,  utcreatio,  falvatio:  non 

ponimus  potentiam  a<5hvam ,  quae  dicat  ordi- 

aem  ad  a6tum  immanentem ,  fed  eam  qu<e  di- 

■it  ordinem  adaBum  tranjeuntem  in  exteriorem 

materiam  vel  objeBum  extra  Deum  :  hic  ta- 

nen  notandumeft,  in  Deo  improprie  poni 

ictum  tranfeuntem.  Nam  omnis  a6Ho  Dei  eft 

mmanens,metaphorice  tamen  aliqua  dicitur 

raniiens ,  ratione  effe&us  ad  extra  produ&i : 

iccreare,  falvare,  fecundum  rei  veritatem 

untactiones  immanentes :  Deus  intelligen- 

I  lo  8c  volendo  produxit  mundum ,  8c  fecit 

I  jmnia  quaecunque  voluit ,  fed  tamen  quia  i- 

j  tae  a&iones  extra  fe,  id  eft,  extra  Deum  ,  pro- 

iucunt  fuos  efTectus ,  dicuntur  actiones  tranf- 

untes. 

IV.  Deo  potentiam  efTe  adfcribcndam  a- 

Hvam,  principium  operationistranfeuntis, 

robat  Aquinas  i .  part.  fum.  Theol.  quaji.  if. 

uia  Deus  eft  ens  in  aclu,  imo  purus  a&us ,  ac 

:  erfe&iflimus.   At  habere  talem  potentiam 

I  ompetit  enti,  quatenus  eft  actu ,  8c  quatenus 

;  ft  perfe&um:  Ergo.  Probatur  minor.  nifi  ens 

i  t  a&u,  quomodo  poterit  in  fe  habere  princi- 

\  ium  operandi  ?  8c  de  perfedhone  entis  nihil 

erogat  haec  potentia  adhva ,  quia  ex  fe  nul- 

\  im  imperfecTionem  involvit ,  fed  quod  im- 

i  erfectionem  involvat ,  aliunde  eft :  nempe, 

otentia  adhva  imperfe&a  eft .  i  .quando  com- 

( letur  per  fuum  a&urn  ,  fic  imperfe&ae  funt 

[  otentie,  acl:iv^Angclorum,quiaperoperatio- 

l  esfuamconfequunturperfecl:ionem.2.quan- 

\  o  indiget  fubjedtamateria ,  fic  imperfe&ae 

mt  potentiae  a&ivae  corporalium  agentium, 

tartificuminterhomines.    3.  quando  eam 

^ncomitatur  mutabilitas,ideoque  omnispo- 

:ntia  creata  agendi  eft  imperfedfca.  4.  quando 

otentia,ut  agat,debet  egredi  a  fubftantia  ejus 

1  quo  eft ,  8c  approximari  paffo ,  fic  potentia 

defaciendi  egreditur  quafi  extrafe,8cappro- 

imatur  paffo,manui,  dum  eam  calefacit.  At 

0   >ei  potentia  adhva  non  dependet  a  fuo  adhi, 

y  1  c  ut  per  eum  acquirat  perfectionem,  nec  in- 

jjjb  ;  iget  materia  ad  agendum  ,  nec  mutabilis  eft, 

ecipi   ec  debet  egredi  abeo8capproximaripaffo, 

;,[■]  I  uia  non  diftat  a  paffo.  Concludimus  ergo,ni- 

,eCj«   il  detrahi  perfe£honi  divinae ,  quod  in  Deo 

]ll5Johatur  potentiaa&iva.  Sed,dicet  quis,  omnis 


Primum*  8j 

potentia  dicit  imperfeBionem  ,Jicuti  aButperfe- 
clionem.  Refp.  omnispotentia,  quae  ab  a&u 
eft  diftin&a ,  dicit  imperfe&ionem ,  8c  a£his, 
qui  eft  diftinctus  apotentia,  perfe£honem  ; 
fed  in  Deo  potentia  a&iva  non  eft  diftincta  ab 
a&u,  fed  eft  femper  in  a£hi,  8c  ipfe  a&us,  quia 
Deus  eft  purus  putus  aftus.  Cumverodici- 
mus,  potentiam  Dei  aBivamfemper  ejfe  in  aBu, 
&  efjefuum  aBum,  non  hoc  fic  intelligendum 
eft,quod  potentia  divina  femper  fit  conjundfca 
fuo  aclui,qui  tranfit  in  materiam  exteriorem, 
inobjec"him*a:m*Deum,  fed  quod  potentia 
divina  femper  fit  conjun&a  a6hii  immanenti, 
divinae  intelledtioni,  8c  volitioni  ;  non  tamen 
femper  eft  fecutus  a  potentia  divina  effe&us 
exterior :  quia  effe&us  ad  extra  procedunt  a 
Deo  fecundum  ordinem  fuae  fapientiae  8c  be- 
neplacitum  fuae  voluntatis :  unde,  prout  ab  ae- 
terno  per  intelle£him8c  voluntatem  difpofuit, 
ita  in  tempore  producit  res :  fic  ab  aeterno  ju- 
dicavit  8c  voluitcrearemundumtalitempo- 
re.  Nec  hoc  imperfe&ionem  infert  in  Deo  j  a 
potentia  ejus  acl:iva,ab  aeterno  conjun&a  a&ui 
immanenti  8c  interiori  ,  in  tempore  exirc 
actum  tranfeuntem  8c  exteriorem ,  quia  ille 
actus  tranfiens  8c  exterior  tantum  dicit  rela- 
tionem  inter  Deum  ejufque  potentiam  8c  effe- 
ftum  extra  fe,  quae  relatio,  ut  nihil  perfedho- 
nis  adfert,  ita  nihil  aufert :  ideoque ,  potentia 
divina,  eadem  cum  fuoa£tuinteriori8cim- 
manenti,  nihil  plus  perfecTionis  habet,-  quan- 
do  agit  extra  fe,  quam  quando  non  agit ,  quia 
agendo  extra  fe  nihilpeifeftionisacquiritur 
a  Deo,  fed  ponitur  tantum  nova  relatio ,  inter 
divinam  potentiam  aeternam ,  eandem  cum 
Deo  ejufquc  intelledhi  ac  voluntate ,  caeterif- 
que  attributis ,  8c  id  quod  fit  8c  exiftit  poft  ex- 
tra  Deum:relatio  vero  non  perficit  fubjectum 
cui  advenit  :  fi  contingat  relationem  inter- 
dum  perficere  fuum  fubje&um ,  id  eft  per  ac- 
cidens  8c  ratione  fundamenti. 

V.  De  hac  potentia  adiva  Dei  quaeritur, 
anjitinfinita?  feu  fubalio  termino  ,  an  Jit 
omnipotentia  ?  Eam  effe  infinitam  8c  omni- 
potentiam  probat  nAquin.  qusft.  cit.art.  z. 
&$.  quia  effe  Dei  eft  infinitum  :  visargu- 
menti  nititur  eo ,  quod  Deus  agat  per  effen- 
tiam:quanto  autem  perfediori  modo  eftin 

L  1  aliquo 


§4  DisruTAT.  exPhi 

aliquo  agente  forma  per  quam  agit ,  tanto  eft 
ma:or  cjus  potentia  .igendo  :  at  ctVentia  Dei 
eft  inhnita  :  Ergo  Sc  potentia  :  Unde  Sc  n 

dicitur.     Carterumunivcrfalitasilla 
potentia: ,  nomine  omniporentix  figoific 
noo  eodem  modo  ab  omnibus  explicatur. 
No>  acquiefcimus  in  explicatione  facta  ab  j 
z^fquin.Ioc.ci:.    Deum  hac  rationeomnipo-  ! 
tentem  dici ,  quatenus  omnia  polVibilia  ieu  ! 
factibiliapotelt.  Potentiaenimactivaadagi-  | 
bile,  taclibile ,  pofiibile  (  qux  tria  nobis  idem 
fiificant )  tanquam  ad  proprium  iuum  ob- 
.  Lim  rcfertur.   Potentia  rero  cxtra  obj 
iuum  non  abit.  Sicut  autem  potentia  Dei  acli- 
.bfoluta,  infinita ,  cc  illimitata  elt,  ita  poi- 
iibile  ,  quod  illi  potentix  fubjicitur,  intclli- 
gcndum  cif  pofiibile  abfolute,  iine  ulla  rellri- 
clione  aut  limitatione:  cujufmodi  eit.  omne 
illud,  quod  non  implicat  contradi&ionem  ,  ii 
fiat :  Qux  cnim  hujuimodi  funt ,  ut  contradi- 
dtaonem  implicent ,  lidicanturfieri,  re&ius 
dicuntur  non pofle  fieri ,  quam  ouod  Deus  ea 
non  polTitfaccrcqui  modus  loquendi  de  Deo 
multo  eit  modertior ,  Sc  ab  ipfo  <^Aqi(in.  loc. 
a:.  obfervatur  :  Nam  quodeif  iimpliciterSc 
abiblute  impoilibilc ,  nullo  modo  fieri  potcif , 
non  tam  propter  defe&um  potentix  in  Deo , 
i]uam  propter  dcfectum  ipiiusrei,  quxcon- 
tradictionem  invoivit :  cc  potentia  Dei  clt  in- 
finita,  ato;ue  omnipotentia,  ideoque  continet 
in  fe  pcrfectioncm  omnium  potentiarum  cu- 
juflibet  creaturx :  ideoque  nihil  concipi  po- 
rclt ,  ad  quod  iefe  non  extendat  divina  poten- 
tia,  quantum  ex  fc  :  fed  ii  aliquid  non  facit , 
non  efl,quia  ncn  poiTit,  fed  vel  quia  non  vult, 
re!  quia  non  decet ,  vel  quia  non  eil  fa&ibile, 
rcpugnatque  hcri  ex  partc  ipiius  rei,  adeoque 
eit  impollibile. 

V  I .  Cxtcrum  impojjibile ,  ut  colligere  li- 
cctex  <•>//.  .-.  17.  diciturduobus  mo- 

dis  :  uno  modo ,  fimphci:er :  altero ,  fccundum 
quid.  ImpolVibiiciimplicitereit.  illud  ,  quod 
necaDco  necabullo  agente  potcfl  produci 
aut  fierijlmpombile  fecundum  quid  elt,quod 
ab  agete  naturaii  non  potefl  produci  aut  hcri: 
utrumquc  diitingui  io!et  in  im:  ::om- 

flexurrty  ut  chimxTa  ,  cv  ctmfUxum  ,  ut,  homo 
cft  equus,  virgoparit.     Alii  diilinguunt  7» 


LOSOPHIA   S  E  L  E  C  T. 

impoiVibile  quadrupliciter.  Eft  imppjfbile  fe- 
tmn.nuram^  cuiufmodi  cil  illud  ,  quod 
non  potcit  fieri  nec  eiVe  per  naturam,licet  pof- 
iit  cilc  per  agens  fupernaturale ,  ut,  virginem 
parerc ,  csecum  videre  Scc.  a,  Elt.  imptfjibile 
per  intelleHmn  nojhum  ,  quod  non  potcil  capi 
vel  intelligi  ab  intellectu  noftro  ,  fic  impoili- 
bilia  funt  illa,qu£  non  capit  intellectus  niii  il- 
luftratus  hde.  5 ,  Etr.  impojjibile fecundu  tem 
ut,quod piwteiitum  non fueritiquod 8c impof- 
Jibile  vocant  t>e r  xccidens,  quia  accidit ,  Petrum 
non  t  V,  ciVeimpoiVibile ,  ex  eo  quod 

prxteriit  jam  curfus  :Nanflicet  curfusinfe 
iitactus  contingensj  cum  prateriit,quiaprx- 
teriit ,  rit  neceiVarius ,  Sc  impotVibilis  ut  non 
prxterierit :  Sc  iic  dicitur  impojfbile  fecundunt 
dem ,  quia  accidit  illi  curfui,  cllc  prxteri- 
tum.    4,  Eil  impojjibile  fecundum  difciplr: 
quiaeit  contra  aliquodprimum  principiurri 
alicujus  difciplinx :  iic  impoliibile  eil,  ut  duof 
contradictoria  iint  iimul  vcra ,  ut  duo  contra 
ria  lint  iimul  in  eodem  fubjeclo ,  quia  fun 
contra  illud  principium  ;    ^uodlibe:  eS  ve 
non  ejl ,  aut ,  hiem  non  poteji  ejfe  c^  non  cffe 
De  fiifce  quatuor  fpeciebus  impollibiliun- 
nunc  videndum  eit  diitinc.te. 

VII.  §.  1.  Qnodcunque eji  impoffibile fecun 
dum  naturam  ,  illud e(i pojjibile  Deo .    Probatui 
Qvnapotentia  Dei  eil  infinita.potentia  ve 
ro  naturalis  finita  :  ergo  poteit.  Deus  face 
re  id ,  quod  eit  impoiiibile  agenti  natural 
Ut  vero  accuratecognofcatur,quantum  difii 
rat  potentia  Dci  infinita,  cx  potentia  creatur 
finita,  obfervetur ,  quantum  dirferat  divinui 
elVe  ab  eiVc  creato:  cum  enim  poiVe  prafupp 
nat  eiVe ,  Sc  omne  agens  agat  in  quantum 
inadlu,hincoptimejudicaturdepottntia 
efVentia:  eiVe  vero  Dei  ditfert  ab  efle  creatur 
1  ,Qu u  efle  Dei  non  efl  contractum  ad  gen 
nequc  ad  fpeciem  aliquam  :  at  elVe  crcatu 
quammaximc:  2,  EiVediviriumefl  illimi 
tum  Sc  infinitum :  efle  creaturx  efl  finitum 
limitatum  :  5,  Efledivinumcit  quoddame 
univerfale  in  quo  continetur  omne  efle ,  8cj 
quo  refcrvatur  quaii  omnis  ratio  eflendi   I 
omni  aute  aliocflccreaturx  eittantumurj 
modus  particulariseflendi,  utinhominel 
eiVe  hominis,non  Angeli ;  at  in  Deo  eir.  omd 


I 


V  O  L  U  M  E  NT       P   R  I  M  C 


sy 


effe:  4,  Effe  di  vinum  eft  cffe  purum:  eife  crea- 
turae  non  eft  effe  purum  fedmixtumcum  non 
effe,quia  creatura  que_libet  fa&a  eft  ex  nihilo, 
8c  de  fe,nifi  a  Deo  coniervetur, tendit  in  nihi- 
lum.  Ex  hifcededifTerentiapotentiae^tum  di-j 
vinae  ,  tum  creaturae,  jiidicium  fieri  poteft. 
1.  Dei  potentia  noncftdeterminataadhunc' 
vel  illum  effe&um,  fed  extendit  fe  ad  omnem 
efTcc"h]m,qui  fub  potentiam  activam  cadit,  at  j 
potentia  creaturae  determinata eft.  2,Potentia 
divina  quiaeftinfinita,  poteftoperari  in  in-  j 
ftanti,potentiacreaturaenon  item.  3,Potentia 
divina  talis  eft ,  ut  ab  ea  dependeat  omnis  po- 
tentia  creaturae  in  operando ;  at  illa  non  de-  [ 
pendet  ab  hac.  4.  Potentia  di vina  poteft  agere 
nullo  prefuppofito  fubjecto:  at  non  poteft  hoc 

r  potentiacreaturae.  Atquehincconcludimus, 

multa  effe  poflibilia  Deo,  quae  funt  impoffibi- ' 

lia  naturae.  Poteji  Deus  producere  omnia  qu<e 

*vult ,  poteji  operarifine  ordine  caufarum  fecun- 

darum ;  poteji  operari  nulloprdfuppoftofubjecfo; 

'■  ath<ecimpoJ[ibiliafuntomnianatur<e. 

VIII.  %.  2 .  ImpoJJibilefecundum  intellecium 
nojhum  Deo  eji  pojjibile.  Probatur.  Quia  cum 
intellechisdivinusfit  infinitus,  nofter  intel- 
le&us  fit  finitus,  poteft  facere  omnia  quas  ipfe 


intelligit  efTcpoiTibilia ,  &  non  tantum ,  quae 
nosintelfigimusefTepofTibilia:  at  Deus  lon- 
ge  plura  intelligit  polTibilia,quam  nos.  Ergo 
longeplurapoteft  facere,  quam  nos  intelligi- 
mus  :  8c  manifeftum  eftinrebusfidei ,  quas 
Deus  poteft  facere ,  nos  tamen  non  poffumus 
intelligere. 

IX.  §.  3.  ImpoJJibile  fecundum  tempus  feu 
per  accidens  ratione pr£teritionit  eji  Deo  prorjus 
impojfibile :  quia  per  nullam  potentiam  poteff. 
fieri,  ut  praeteritum  non  fit  praeteritum .  Pro- 
batur.Omne  implicans  contradictionem  non 
poteft  a  Deo  fieri :  fed  praeteritum  non  fuiife 
praeteritum  implicat  contradicfionem :  quia 
idemproeodemtemporefuifiet  Sc  non  fuif- 
fet.  Ergo,  praeteritum  non  fuiffe  praeteritum, 
impoffibile  eft  Deo. 

X.  §.4.  Impojfbile fecundum difciplinam eft 
etiam  Deo  impojjibile.  Probatur.  Quja  fi  Deus 
faceret  duo  contradicloria  limul  effe  vera, 
vel  duo  contrariaconvenireeidemfubjecto, 
contradiceret  fuae  veritati  8c  fapicntioe ,  qua 
ordinavit ,  ut  idem  non  poffet  effe  8c  non  effe 
fimul  ,  ut  idem  non  poffit  fimul  effe  album  6c 
nigrum .  At  Deus  fibi  effe  contrarius  aut  con- 
tradicere  non  poteft.  ErgoScc. 


Difputationum  ex  Philofophia  felectarum 
V  1  g  e  s  1  m  A-T  E  r  t  1  A> 


kl  j 


D  E 


VOLVNTATE 

T  H    E   S    I    S       I. 


D  E  I 


DE  voiuntate  Dei  thefes  ad  difputandum 
propofituri,ante  omnia  vocis  ambigui- 
tatem  removebimus .  Voluntas  Dei  in- 
terdum  fignificat  beneplacitum  ejus  aeternum, 
interdum  Jignum  beneplaciti  diviniScseterni; 
ficuti  in  vulgari  ufu  loquendi  teftamentum 
folemus  vocare  ultimam  alicujusvolutatem, 
quia  fignum  eft  voluntatis  ejus :  hic  pofterior 
fenfus  a  nobis  relegatur.  Priori  fenfu  in  Deo 
ejfevoluntaiem,  ficprobamus.  Quodeft  ens 
infinite  pcrfectum  ,  in  eo  funt  forrualiter 


perfectiones  omnes ,  quae  in  latitudine  entis 
iuntperfecfaonesfimpliciter  iimplices,  nul- 
lam  in  fui  ratione  includentes  impcrfectio- 
nem.  Sed  Deus  eft  ens  infinite  perfe&um, 
voluntas  eft  perfectio  iimpliciter.  Ergo  vo- 
luntas  eft  in  Deo.  Minor  probatur.  Nam 
volunUtis  nomine  intelligimus  inclinatio- 
nem  ac  propenfionem  quandam  in  omne  bo- 
num ,  quod  intellect u  concipi  poteft,  quae  ra- 
tio  voluntatus  nullam  ex  fe  imperfectionem 
includit. 

L  3  II.  Ve- 


86  DistutAt.  ExPnuosorHiA  Select. 

1 1.    Verum  cnimvero  cum  voluntiis  in-  \fuam  bo7iitatem,non  alia  afe.  Refp.  Cum  Deus 
tcrdum  fignificet  atltwi  volendi,  interdum    vult  alia  a  fe,  in  quantum  vult  bonitatem 


fubftantiam  volentem,  hoc  tertio  fenfu  volun- 
tatem  Deoadfcribimusj  non  enimpotentia 
cll ,  non  operatio  ,  diftin&a  a  Dei  fubftantia, 
fcd  eft  ipfi  ejus  eilentia ,  tojjeile  cft  ipiius  effe, 
propterfummam  Dei  iimplicitatem  ,  qua  fit, 
ut ,  quicquid  in  Deo  eft ,  iit  lpfe  Deus.  Si  e- 
nim  voluntas  in  Deo  fe  habcretper  rhodum 
potentix ,  8c  velle  per  modum  adtionis ,  dare- 
tur  in  Deo  compoiitio  ex  fubje&o  5c  acciden- 
te,quod  eft  abfurdum  :  practerea,  cum  vclle  (it 
perfeclio  volentis  ,  8c  voluntas  iit  perfe&io 
Dei,  fi  voluntas  foret  potentia ,  5c  velle  adio, 
Dcusacciperct  fuam  perfe&ionemabaliquo 
extrinfeco,quod  xque  eft  abfurdum.lnterim, 


fuam ,  hoc  modo  comparantur  alia  ad  volun- 
tem  Dei ,  quo  modo  comprehenduntur  ab  e- 
jus  bonitate :  fed  omnia  continentur  in boni- 
tate  ejus  ut  unum  cum  ipfa :  ergo  etiam  uno 
5c  unico  actu ,  volendo  bonitatem  fuam ,  vult 
etiam  alia  a  fe :  8c  iic  voluntas  poteft  plura 
velle  iinepraejudiciofux  iimplicitatis ,  quia 
omnia  illa  vult,  quatenus  funt  unum  cum  bo- 
nitate  divina:  ipfaenim  bonitas  Dei  eft  ex- 
cmplar  &  rcprsefentatio  omnis  bonitatis  in 
creaturis  8c  aliis  afe :  quemadmodum  unitas, 
qux  eft  iimpliciilima ,  eft  principium  multo- 
rum  numerorum ,  qui  ab  ipfa  procedunt ,  ita 
bonitas  divina  principium  eft  fimul  8cfinis 


licet  in  Deo  iciem  iit  effentia  (y  voluntas ,  effe  8c  omnium  bonorum  aliorum,  ad  quae  termina- 
oW/tfdivinum,  voluntastamenhabitudincm  tur  fecundario  voluntas  Dci,  quatenusvult 
aliquam  connotat8crefpecl:umadobjec"t,um,  :  bonitatem  fuam  in  qua  continentur  ,  itaut 


eiTentia  non  item  :  Unde  eft  ,  quodformaliter 
feu  ratione  ratiocinata,  ut  barbare  loqui  folent 
Scholaftici ,  faltem  diftingumttur.  Sed  ut  vo- 
luntatisdivinx  ratioiit  clarior,  oonnihilde 
cjusobjeBo  agendumeft. 

111.  Objettum  voluntatis  divinx  eft,  vel 
p-imarium,  principale,  immediatum,quod  eft 
ipfe  Detts  8c  fua  bonitasi  vclfecundariuM ,  mi- 
nus  principale,  mediatum  ,  quod  cikcreatura. 
Piimum  diciturperfe  volitum  ,  quiiDeus£c 
bonitas  divina  eft  obje&um  adxquatum  8c 
primovolitum  abcjus  voluntate:  alia  veroa 
Deofunt  volitarationedivinx  bonitatispro- 
ptcr  fe  :  omnia  cnim  alia  a  fc  vult  proptcr 
iuam  divinam  bonitatem  :  8c,  quandoquidcm 
obiectumaliudeft  terminatum,  aliudmoti- 
vum  8cterminativum  :  divinabonitas  eftob- 
ie&um  motivum  8c  terminativum  ipiius  vo- 
luntatis:creatura  cft  objec"r,um,npn  motivum, 


uno  acl:u  8c  fe  velit  Deus  8c  alia  a  fe. 

V.  Prxterobjettumad  voluntatis  divinre 
rationem  intelligendam  multum  contulerit, 
ejus  aftus  expofuiifc,  8c  modum,  quo  vult  fe  8c 
alia.  <lAc~Ius  voluntatis  divinac  funt  velle&t 
nolle.  Velle8cnolle  Deicum  verfantur  circa 
res  exiftentes ,  velle  Dei  eft  amare ,  8c  nolle  Dei 
eft  odiffe  ,  cum  verfantur  circa  res  futuras , 
velle  Dei  eft  decernere  ut  quid  ftat ,  nolle  Dei 
eft  decernere  tit  quidnonftat :  quo  fenfu  Theo- 
logis,eligere,fignificat  in  Deo,  dccerncreali- 
cui  falutem  confcrendam  ,  reprobare ,  decer- 
nerealicuifalutemnon  conferendam.  Non 
velle&inonnollein  Deo  proprie  non  eft ,  quia, 
Deus  eft  purus  a6tus,expers  potcntue  8c  ncga- 
tionis  ,  quac  utraque  in  eo  poneretur ,  ii  in  eo 
ponatur  non  velle,non  nol  le.negati  ve  utrum- 
quc.  Velle  Dei,in  quantum  iignificat  decerne- 
re,  ut  quidftat ,  eft  vel  ejfeBivum  vel  permifft- 


&d  terminativum  tantu,  8c  quidem  fecunda-  '  vum.Velle  Dei  effetlivu?n  eft ,  decernere  ut  ali- 


no  :  folum  enim  movetur  divina  voluiv 
iiubonitatc,  quae  cftcjus  clfentia  i  creatura 
autem  non  poteft  moverc  voluntatcm  divi- 
nam,  poteil  tamen  fccundariotcrminarc  ejus 
volitionem. 

IV.  Sedfcrupulushiceft  rcmovendus.  Si 


quidfiat,  Deoid  efficiente  aut  coetriciente: 
velle  Dci  permiffivum  cft,  dccernere  ut  aliquid 
fiat  Dco  permittente  :  Vtrumque  velle  eft  effi- 
cax  :  fed  cum  difcriminc.  Velle  Dei  effetlivum 
ita  cft  cfficax ,  ut  iimul  iit  verc  caufa  ejus  quod 
fit :  at  velle  Dei  permiffivum  ita  eft  efficax  ,  ut 


Deusvult  ahaa  fe>  voletplurat  &quidemnt  \  non  fit  vcrc  caufa  cjus  quod  fit ,  icdantece- 
plura  :  at  bocviiettir  repit^nare  unit.ui  <fr  (im-  \dcns  ,  cx  quo  tamen  neccffario  atque  cffica- 
plicitati  voluntatu  divnu.     Ergo tantumvult   citer  iequitur  idquodfit.  Modrn ,  quo  Deus 

vult 


V  O  L  TJ  M  E  N     P 


vultfeScalia,  eft  vel  necejfitas ,  vel  libertas: 
quaedam  enim  necejfario ,  quaedam  libere  vult, 
pro  varia  ratione  objecli ,  quod  vult ,  8c  **##/, 
quo  vult. 

VI.  §.  i .  Deus  <vult,  i.  e.  amat ,  feipfum  & 
fuam  bonitatem  neceffario ,  ut  non  pojjit  non  fe 
amare  &  velle.  Probatur ,  i .  Omne  quod  eft, 
neceflario  ac  naturaliter  diligit  fuum  elTc. 
ErgoScDeus,  quimaximeeft  ac  non  poteft 
non  effe.  2.  Quxlibet  potentia  neceflitatur 
refpectupropriiobjecti ,  fi  perfe&e  applice- 
tur,non  tantum  quoad  fpecificationem,fed  8c 
quoad  exercitium  :  fic  vifus  neceflitatur  ad 

^videndum  colorem  recte  applicatum  reci- 
piendo  fpeciem  ab  illo :  8c  intelledhis  quan- 
tum  ad  operationem  primam  ncceflitatur  re- 
cipiendo  fpeciem  ab  objc&o:  6c  voluntas  bea- 
torum  neceflitatur  ad  amandum  Deum ,  quia 
in  eo  eft  omnis  ratio  boni.  Ergo  multo  magis 
neceflitatur  voluntas  Dei  ad  amandum  fei- 
pfum.  §.2.  Deus<vult,  i.  e.  amat,  necejfario 
creaturamfuam ,  in  quantum  exijiit ,  &  ad  i- 
naginem  Dei  eji  exprejfa ,  & participat  ejus  bo- 
nitatem :  in  tantum  enim  nulla  eft,in  creatura 
uttali,  ratiomali.  Atin  quo  nulla  eft  ratio 
mali,  illud  Deus  amat  neceflario. 

VII.  §.  2.  Deus<vult,  i.  e.decernit,  non 
;  fiipfum ,  fedalia  a  fe ,  idque  libere :  non  verfa- 

tur circa feipfum ,  volendo,  i.e.  decernendo, 

quia  ipfe  nunquam  eft  futurus,fed  femper  eft: 

it  circa  alia  a  fe ,  volcndo ,  i.  e.  decernendo  oc- 

:upatur ,  quia  illa  aliquando  funt  aut  fuerunt 

1  rutura.  Vult  hxc,  i.  e.  decernit,  libere.  Proba- 

ur.   1.  Quae  cadunt  fub  voluntatem  utme- 

lliapropteraliquemfinem,  qui  fyie  illis  me- 

I  liis  obtineri  poteft ,  non  cadunt  fub  volunta- 

i  :em  neceflario ,  i.  e.  circa  ea  non  verfatur  vo- 

•I  endo  voluntas  neceflario.  Atqui  aliaaDeo 

i  iccaduntfubdivinam  voluntatem.E.non  ca- 

lunt  fub  eam  neceflario,i.  e.  circa  ea  non  ver- 

d   atur  volendo  voluntas  necefTario.  Major  pro- 

'■■  )atur  exemplis.  Ideo  non  neccflario  volumus 

*  ;quum  ad  iter ,  quia illud  conficere  pofliimus 
>i  ineequo.  Minorprobatur.  NamDeusvult 
rf  lia  omnia  propter  fe  ut  finem,qui  tamen  non 
'■■  >endet  ex  rebus  aliis ,  cum  nihil  perfedtionis 
*■  )eo  ex  aliis  a  fe  volitisaccedat.  2.  SiDeus 

*  «eceflario  vellet.  i.  e.  decemerefattz a fe ,  nul- 


Rl  M  U  M.  %y 

Ix  redderentur  gratiae  Deo  propter  benefi" 
cium  creationis ,  quia  neceflario  creaflet  nos 
&nonlibere:  ficuti  nullas  reddimus  gratias 
Deo,  quod  genuerit  Filium,  aut  fpiraveri11 
Spiritum  fandum. 

VIII.  § .  4.  Deus  omnia  alia  afe  quje  <vult, 
i.  e.  decermt,immutabiliter<vult,i  e.  decernit. 
Senfus  eft.  In  voluntate  divina  non  eft  poten- 
tia  ad  oppofita  in  fenfu  compofito;  id  eft,poft- 
quam  ab  aeterno  voluit  Deus  aliquid  futurum 
protalitempore,  non  poteft  velle  illud  pro 
tali  tempore  non  futurum :  fi  enim  poflit  vel- 
le  illud  non  futurum  pro  eo  tempore,  pro  quo 
tempore  illud  futurum  voluit,  poflet  aliter 
fe habere ,  i.  e.  poflet mutari.  At Deus  mu- 
Itari  non  poteft.  Ergo.  Atfi  potentiamad 
oppofita  fumas  in  fenfu  divifo,  antequam  vo- 
luntas  concipiatur  conjunctacum  alteroop- 
pofitorum  ,  fic  vere  libera  eft  8c  acl:u  fuo  vo- 
lendi  poteft  verfari  circa  illud  vel  aliud  obje- 
dlum ,  nihilque  derogatur  divinoe  immutabi- 
litati ,  quae  tum  demum  violatur,  fi  poftquam 
voluitac  decrevit  id  refcindat :  fed  afleritur 
|  fumma  Dei  libertas,  amplitudo ,  poteftas,  per 
illam  potentiam  volendi  oppofitadivifim. 

IX,  §.j-.  Dewvult,  i.e.  deccrnit  W#«- 
tate  eJfeBi<va  omne  bonum  creatura ,  fe  <vel  effi- 
ciente  <vel  coejfciente :  imo  fic  etiam  vult  mala 
pcen<e,  inquantum  ipfe  muhafepe  operatur ,  qu<e 
cedunt  in  pcenam  peccatorum.  At  <voluntateper- 
mijfva  <vult  malum  culpa ,  <velfimpliciter ,  <vel 
etiam ,  quando  iUudfimul ejipcena ,  8c  cedit  in 
punitionem  peccatorum  :  Neque  fic  quic- 
quam  Deo  adfcribitur ,  quod  non  fit  dignum. 
Nam  quandoquidem  permittat  peccatum  fie- 
ri ,  haud  dubie  volens  permittit ;  cur  non  Ji- 
ceat  ergo  dicere ,  Dcum  velle  hoc  fieri,  quod 
permittit ;  quod  non  permitteret ,  fi  fieri  non 
vellet  ?  fi  vult  fieri  quod  praecipit ,  quidni  Jc 
fieri  velit  id  quod  permittit  ?  cumtamfitfi- 
gnum  voluntatisdivinaepermiflio  quam  pr^- 
ceptio ,  8c  faepius  eveniant  ea  quae  Deus  per- 
mittit,  quam  ea  quse  praecipit.  Et ,  quodcun- 
que  Deus  tanquam  medium  ufurpat  fini  obti- 
nendoconducibile,  illud  recte  dicitur  velle 
ut  fiat.  Scd  malum  culpae  Deus  tanquam  me- 
dium  ufurpat  fini  obtincndo  conducibile, 
manifeftandae  gloriae  juftitiae  fuae  8c  miferi- 

eordise. 


88 


DisptjtAt.  ex  Philosophia  Select. 


[^ordix.  Ergo  malum  culpce  recte  dicitur  vel- 
e  ut  fiat  i  five  fit  malum  culpse  iimpliciter, 
iive  fimul  lit  malum  pcenoe. 

X.  Qujeri  hic  poteft  non  inutiliter,  <l//# 
njohmtatis  ,  id  eft ,  volitionis  divin*  detur  ali- 
qua  caufa  ?  Ab  hujus  quaeftionis  decilione 
graviflimae  dependent  quxftiones  Theologi- 
cx,  ut ,  An  fides  vel  merita  praevifa  fint  caufa 
elettionis,  An  peccatum  fit  caufa  reprobatio-  : 
nis?  Quare  prudenterdecidi  debet.  In  ho-  j 
minequidem  voluntasunaeftcaufa  alterius,  ! 
loquendo  deactu  voluntatis:  ficuti  voluntas, 
quafanitatemvolumus,  eft  caufa  voluntatis,  ! 
qua  adire  mcdicum  8c  remedia  quxrere  volu-  j 
mus.  At  in  Deo  non  funt  plures  actus  volendi, 
quorum  unus  fit  caufa  alterius ,  fed  Deus  uni- 1 
ca  voluntate ,  feu  una  8c  iimpliciiTima  voli- 
tione,vultomnia,quaecunque  vult,qui  tamen  j 
unus  volendi  a&uspluribusa£t.ibusdiftintl:fs 
aequivalet  ob  fummam  8c  infinitam  fuam  per- 
tectionem  :  8c  fic  fapienter  8c  convenienter 
unumquodque,  fincm  Sc  media,  vult  Deus  il- 
lo  uno  actu ,  quatenus  unumquodque  habet 
ordinem  ad  aliud,  ut  mediaadfincm,  quse 
alio  atque  alio  ac  diftincto  actu  vulthomo. 
Neque  eft,  quod  quis  exiftimet  voluntatem 
Dei  fore  irrationalem  ,  li  nulla  ejus  fit  caufa, 
8c  unico  a&u  velit  8c  finem8cmedia:Nam 
quodcunque  vult ,  vult  ex  rationali  Sc  fapien- 
ti  confilio  fuo ;  8c  volendo ,  rem  unam  tan- 
quam  medium  in  rem  aliamtanquam  finem 
ordinat  ■■>  finis  autem  ratio  eft  mediorum  :  8c 
vult  fe  8c  alia  a  fe,  fe  ut  finem 8c rationem 
aliorum  volitorum,  8caliavolitavolendo  ad 
fe  ordinat:  omnia  enim  facit  propter  feipfum. 
Quare  voluntas  ejus ,  etfi  caufam  non  habeat, 
irrationalis  tamen  noneft.  Et  quam  haberet 
cauiam  voluntas  Dei?  an  efficientem?  an  fina- 
lcm?  At  ipfe  rerum  omnium  caufaefficiens 
eft  prima  &  finis  ultimus.  Dices:  An  non  uere 
dicitur  ,  Deus  fecit  hoc  propter  illud  ?  Ergo  & 
vere  dicitur ,  Dem  njoluit  hocpropterillud?  8c 
in  univerfum  ,  Quicquidfacit  Deus,facerevo- 
foit ,  ergo  quando  unum  facitpropter  aliud ,  et- 
iam  unum  propter  aliud  facere  voluit.     Refp. 

Quid  indc?  concedimus  8c  rcm  Scphraiin. 

Pcrges.   Ergo  dabitur  cauja  ac  ratio  volu?itatis 

divina.  Rcfp.  Negamus  hoc  fequi.  lnfcrunt 


iftce  phrafes  caufam  8c  rationem  fatti  feu  rei 
volitje,  cur  ex  rebus  faciendis  8c  volitis  unum 
fiat  propter aliud ,  fed  non  fignificant  caufam 
Scrationem  voluntatisaut  volitionis  divinse. 
Et  accuratiflime  ac  prudenter  hsec  duo  diftin- 
guit  Aquinas  i.  part.  fum.  Theol.  quajl.   19. 
art.  f.  Vult  Deus  hoc  ejfepropter  hoc ,  quod  ve- 
rum,  8c  Dew  hoc  vultpropter  hoc,  quod  falfum 
eft.  Et  hsec  propofitio,  Deus  vulthoc,  quia 
vult  aliud,  in  rigorefermonisfaliaeft ,  nam 
ipfius  voluntatis  feu  volitionis  divinse  caufam 
aliquam  fignificare  videtun  quippe  nullum 
aliud  verbum  exprimitur  adj  quod  caufalitas 
fignificata  per  particulam  quia  referri  poffit. 
Athsec,  Deus  vulthoc  ejfepropter hoc ,  vulthoc 
facere  autferipropter  hoc ,  vera  eft,  quia  aliud 
exprimitur  verbum  ad  quod  caufalitas  figni- 
ficata  in  voculxpropter  referri  poteft :  ut  fi  d{~ 
xero ,  Deus  voluit  mundum  creare ,  quia  voluit 
fuam  bonitatem  aliis  communicare ,  aut  propter 
fiit  bonitatis  co??i?nunicatione?n  ,  Deus  voluit  ei 
filutem,aut propter falute?n,  non  hic  fenfus  eft, 
quod  Deus  voluerit  quia  voluit ,  quafi  unum 
velle  in  Deo  fit  caufa  alterius,  fed  quod  uno 
eodemque  volendi  a6hi  voluerit  hoc  effe  pro- 
pter  finem.  Et  fic  optime  notat  Cajetanus  in 
art .  5 .  qu<eft .  19,  i.p.fum.  Aquin.  difcrimen 
inter  hsec  quatuor.  Hocejipropter  iUud.  Dem 
vult  hoc  ejfe  propter  illud.  Hoc  ejl  volitum  a  Deo 
propter  illud aliudvolitum  ab  eodem.  Deus  vult 
hoc  quiavult  illud  aliud.  Primum  verum  eft, 
quia  tantum  defignat  ordinem  rerum  ;  iteml 
fecundum ,  quia  fignificatDeum  velle  illumi 
rerum  ordinem:tertium8c  quartum,rl  fignifi 
cent  unam  Dei  volitionem  fecundum  rerr 
effe  caufam  alterius  volitionis,  ut  ab  alia  voli 
tione dicatur Deus  velle  hoc,  ab  alia illud ,  u 
trumque  falfum  eft :  at  fi  tantum  fignifice: 
Deum  non  vellehocnifi  volendo  fimul  illu 
aliudtanquam  voliti  prioris  caufam ,  8c  ho 
non  effc  volitum  a  Deo  nifi  quatenus  aliud  etl 
iam  eft  volitum  tanquam  hujus  voliticauHj 
fcd  utrumquc  eadcm  volitione  volitum,veri 
fima  funt.Quare  concludo.  Voluntas  divina  ct\ 
ret  caufatnonfolum  ut  ejl  Deus,fedut  ef  njoliti 
aclus  volendi  attingens  njolitum:  malequc  dic 
retur,quod  attingentia  voluntatis  divine  xt\ 
va  refpc&u  unius  voliti  fit  caufa  attingenti 

a£tivi 


VOLUMEN 

aftivae  refpeffcu  altcrius  voliti :  at,  quod  attin- 
geutia  paflivse  alterius  voliti ,  tolerari  poteft. 


PRIMUM, 


89 


quia  hoc  dicit,  ejfe  volitum  unius  caufari  ex  ejfe 
volito  alterius.  Sed  de  voluntate  Dei  fatis. 


Difputatiomim  ex  Philofophia  fele&ar  um 

V  I  G  E   S   I  M  A-QjJ   A   R  T   A> 


D  E 


VOLVNTATE DEL 


T  H   E   S   I  S       I. 


DE  Voluntate  Dei ,  anjit ,  8c  quodnam  ejus 
fit  objeftum  ,  8c  quinam  ejus  fint  ailus ,  8c 
^«w-  modus ,  quo  per  a&us  in  obje£tum  fuum 
tendit ,  denique  an  in  volendo  ab  aliqua  cau~ 
fa  extra  fe  pendeat ,  vifum  eftatqueexplica- 
tum  difputatione  fuperiori :  atque  ea  omnia 
intelligi  de  Voluntate  beneplaciti,  ibidem  eft 
didtum .  Nunc  quaeftiones  quafdam,  quae  dif- 
putari  folent  a  Metaphyftcvs  &  Scholajiick  nbn 
inutiliter,  movebimus  ac  decidemus  circa 
Dei  voluntatem,8c  ea,  quae  praeced.  difp.  funt 
propofita. 

II.  §.  1.  Quaeritur,  AnveUe ahaafe,fcu 
quod  idem  eft,  communicare  fe  aliis ,  Impor- 
tet  in  Deo  perfeBionem  aliquam  ?  ita  quidem 
exiftimavit  Cajetanus  in  pr.part.fum.  Thom. 
Aquin.  quaji.  19.  art.  2 .  Sedjure  merito  reji- 
citur  e  Scholafticis  aliis ,  cum  quibus  8c  nos  fa- 
cimus ,  ac  rem  lic  explicamus :  velle  alia  a  fe, 
aut  poteft  confiderari  quoad  a£tum  intrinfe- 
cum  voluntatisdivinae,  8cfic,  velle  alia  a  fe, 
eft  ipfa  effentia  divina ,  quia  ille  a£tus  intrin- 
fecus  voluntatis  divinae,  quo  vult  alia  a  fe ,  eft 
ipfe  Deus  ;  8c  fic  certum  eft,  quod,Deum  vel- 
le  alia  a  fe,dicat  infinitam  perfectioncm .  Aut 
poteft  confiderari,  tx,  velle  alia  a  fe,  quoad 
objedtum,  quod  connotat ;  velle  enim  alia, 
connotat  habitudinem  8c  refpe£tum  ad  a4Iia 
ifta,  objecta  volita :  8c  fic ,  velle  alia  a  fe ,  non 
dicit  perfectionem  in  Deo ;  fed  neque  imper- 
fectionem  ,  quia  ilJa  habitudo  8c  refpectus  eft 
tantum  in  Deo  relatio,  (five  realis,  ut  quibuf- 
dam  ,  five  rationis ,  ut  plerifque  placet )  quae 
formaliter  abftrahit  a  perfectione  &  impcrfe- 
dtione.  Resficfehabet.  Deus  vult  creaturas 


vero  8c  reali  actu  voluntatis  fuoe ,  qui  actus  eft 
perfectiffimus,  quia  eft  ipfe  Deus,  terminatur 
tamen  ifte  actus  Dei  ad  creaturas  feipfo  abfque 
additione  novae  perfectionis  fa&a  ad  Deum ; 
nam  etfi  non  terminaretur  ad  creaturas  fed 
tantum  ad  Deum,id  eft,  etfi  Deus  non  alia  a  fe 
fed  fe  tantum  vellet ,  nihilominus  effet  perfe- 
ctiffimus :  Nam  hic  actus ,  five  extendatur  ad 
objecta  aliqua  extrinfeca  extra  Deum  ,  iive 
non,ideo  nec  magis  nec  minus  eft  in  fe  perfe- 
ctus,  quiailleactusfumtusinfe,  utpriorin 
fignorationistaliextenfione,  habet  omnem 
perfectionem  poffibiiem  fufficientemadob- 
jectumquodcunquevolendum:  unde,  quod 
infecundorationisfigno  apprehendatur  ter- 
minatus  ad  hoc  vel  illud  objectum ,  non  id  eft 
per  additionem  alicujus  in  illo  actu  fcd  per  ad- 
ditionem  objectorum:  quod  illuftrari  poteft  a 
fimili :  ut,  fingamus  vifionem  fufficientem  ad 
videndum  quaecunque  objecta  fibi  praefentata 
fine  dependentia  ab  illis  \  talis  vifio  poteft  ex- 
tendi  ad  plura  vel  pauciora  objecta ,  per  addi- 
tionem  8c  mutationem  objectorum ,  fine  ulla 
additione  aut  mutatione  fui :  fimiliter  fe  res 
habet  in  volitione  divina  rerum  extra  Deum. 
Difficilius  id  quidem  eft  conceptu ,  quia  per- 
fecte  a  nobis  declarari  nequit:  fed  tamen  ita  fe 
res  habet.    Cajetanus  diftinguit  inter  perfe- 
ctiones  Dei  neceffarias  ac  naturales  8c  liberas 
ac  voluntarias  •.  illas  Deo  non  accedere ,  hafce 
accedere  poffe,ait:  8c,  velle  alia  a  fe,  feu,com- 
municare  fe  creaturis  ,  afferit  effe  pofterioris 
generis  perfectionem ,  quam  vocat  perfectio- 
nem  iecundu  quid  8c  diminutam,uti  priorem 
dicit  perfectionem.  fimpliciter  8c  abfolute  : 

M  fcd 


5>* 


DlSPUTAT.   ExPhTLOSOPHIA  SELECT., 


fed  vcro ,  flcuti  nulla  perfectio  deficit  Deo  ab 
aeterno,  itanullaeidenovoadvenit,  iive  fit 
neceffaria,  {ive  libera,  five  naturalis ,  five  vo- 
luntaria ,  five  fimpliciter  8c  abfolute ,  five  fe- 
cundum  quid  8c  diminutafit,  quiaDeuseft 
infinite  perfeftus.  Et  ifta  perfectio  libera  Dei, 
quam  vocat  Cajetanus  diminutam  ,  vel  eft  in- 
finita  vel  non  ,  fi  non,  quomodo  eft  in  Deo?  fi 
eft,  quomodo  poteft  de  novoaccedere?  Et 
diftindtio  ifta  nulla  eft:  nam  inferam  ex  hac 
diftinctione  i  Virtutes,  quas  habet  homo,  non 
efTe  perfectiones  fimpliciter ,  feddiminutas, 
quia  funt  liberae  8c  voluntariae.  At  abfurdum 
eftconfequens.  ErgoSc  antecedens. 

III.  §.  2.  Quaeritur  ,  zAn  vohmtas  Dei 
imponat  rebtts  volitis  necejjitatem?  Haec  quae- 
ftio  duodus  modis  intelligi  poteft  :  uno  qui- 


dibus  univerfum  compleatur  ,  quaedam  in 
creaturis  evenire  neceffario,  quaedam  contin 
genter:  ideoque  quibufdam  quoque  effe&ibus 
providit  atque  aptavit  caufas  neceffarias ,  id 
eft,  indefectibiles  in  caufando,  ex  quibus  effe 
£tus  fequuntur  necefTario  i  quibufdam  vero 
effecf.ibus  providit  8c  aptavit  caufas  contin- 
gerttes,  id  eft ,  defectibiles  8c  impedibiles ,  ex 
qufbus  effecluscontingenterproveniunt.  Et 
iicpatet,  non  ideo  effe&us  a  Deo  volitos  efTe 
vel  neceffarios  vel  contingentes,  quia  caufae 
fecundx  fint  tales,  fed  contra,  Deum,quia  vo 
luit  quofdam  effe&us  contingenterevenire, 
quofdam  neceffario ,  caufas  iis  praeparaffe  fe 
cundas,  velcontingentes,  vel  neceffarias ,  ut 
totadiverfitatisratio ,  omnifquein  creaturis 
vel  neceffitatis  vel  contingentiaeradixatque 


demmodofic  :  ^Aneo  ipfo ,  quo  res  funt  aut  \  origo,  in  folain  Dei  voluntatem  efficacim" 
proveniunt  a  Dei  voluntate ,  neceffaria  fint  feu  mam  referenda  fit 


Tiecejfario  eveniant  ?  Atque  hoc  negamus  :  ne- 
queenimfequiturreseffeaut  fieri  neceffario 
neceffitate  abfoluta  (de  qua  hic  eft  fermo) 
quod  Deus  eas  effe  vel  fieri  velit :  tametfi  ne- 
ceffaria  fit  confequentia  a  voluntate  Dei  ad 
rem  volitam  ,  eo  quod  voluntas  Dei  fruftrari 
non  poffit :  fed  haec  hypothetica  feu  conditio- 
nalis  tantum  eft  rerum  neceffitas  ac  confe- 
qucntiae  ,  non  abfoluta,  non  confequentis. 
Alteromodofenfuseft.-^wD^i  voluntas  cate- 
fet  necejjitatem  in  omnibus  velin  alic/uibus  rebus 
volitis  ?  Atque  hicrefpondemus,  Dei  volun- 
tatem  quibufdam  rebus  volitis  neceffitatem 
imponerc ,  nontamen  omnibus  :  rerum  enim 


IV.  §.  3.  Qimitur  ,  (tAn  vohntas  Jigni 
femper  conformetur  cum  vohntate  beneplaciti. 
Refp.  InterdumDeus  vultaliquid  voluntatc 
figni  quod  etiam  vult  voluntate  beneplaciti 
ut  utraque  impleatur :  interdum  non  item,  ut 
voluntas  quidem  beneplaciti  impleatur,  quse 
femper  impletur ,  fed  non  item  voluntas  fi- 
gni :  fic  voluntate  figni  voluit  ut  Abrahamus 
immolaret  Ifaacum,  ut  Pharao  aliquoties  mo- 
nitus  dimitteret  populum:  juffit  enim  utrum- 
que :  at  neutrobique  fuit  haec  voluntas  Deij 
impleta:  voluntate  bcneplaciti  voluit.ne  Ifaaq 
immolaretur,  ne  Pharao  lfraelem  dimitteret 
haec  utrimque  impleta  eft  ;  quod  exeventu 


a  Deo  volitarum  quaedam  funt  neceifariae , '  liquet:nam  8c  efHcaciteripfeDeusimmola 
qusedam  contingentes.  Sed  quaeritur  hujus  j  tionemlfaaciimpedivit,  8cPharaoniscorali- 
diveriitatis  ratio  ac  caufa :  Sunt  ex  Metaphjfi-  quoties  obduravit  ne  dimittieret.fic  prohibuit 
cvs  8c  Scholaficis ,  qui  eamdcrivareconantur  voluntate  iigni  homicidium,  voluittamen  fi 
ex  ipfis  creaturis:  at  peflime:  nam  fi  diftinctio  1  lium  fuum  occidi  a  Judaeis  Deus:nequc  tamen 
contingentium  a  neceffariis  referaturfblum    hic  ulla  eft  contradictio  inter  voluntates  di- 


incauias  fecundas,  fequetur  hoc  difcrimen 
-cffe  pneter  intentionem  8c  voluntatemDei : 
At  hoc  abfurdum.  Nos  ergo  rationcm  dif- 
criminis  petendam  eficducimusex  ipiiusdi 


vinas :  Nam  voluntas  figni,improprie  dicitu 
voluntas :  eft  enim  tantum  prveceptum  qua 
fignificat  Deus  quid  fit  noftri  officii ,  quid  a 
nobis  fieri  velit  vel  omitti :  at  voluntas  bene- 


vinx  voluntatis  efHcacia,  a  qua  tanquam  a  placitifimpliciter8cpropriceft  voluntas,  qua 
caufa  non  tantum  cft,quod  ea  fiant  8c  iint  quae  dccrevit  quid  futurum  iit,  fe  vel  efficiente  ve 
Deus  ficri  8c  efle  vult ,  fcd  8c  quod  eo  modo   pcrmittcnte. 

flant  ac  fint  quo  modo  ea  fien  8c  effe  Dcus  V.  §  4.  Scd  hic  nova  exoritur  quaeftio  cx 
vult :  vult  autcm  Dcus,  ut  diverfis  rerum  gra-  f  jam  didlis.  Quare  Dcus  voluntate  figni  praci 

pa 


VOLUMEN     PRI 


M  U  M# 


tiat  eaferiti  qu£  njoluntate  beneplaciti  nefierent 
iecrcvit  ac  njoluit  ?  &  contra  ,  quare  <voluntate 
rigni  prohibuit  fieri ,  qua  fieri  njoluntate  bene- 
ilacitivolmt  ac  decrevit.  Refp.  Ratio ,  quare 
Deus,  quse  prsecepit ,  nonimpleatin  omni- 
)us,  qui bus  praecepit ,  8c  quae  prohibuit ,  non 
)rseveniat  in  omnibus,  quibus  prohibuit,non 
?ft  illa,  quam  Iefuit<e  8c  hypothetici  decreti 
Fabricatorcs  proferunt ,  dicentes,  Deum  ali- 
}uid  nolle,  quia  homines  nolunt ,  aliud  velle 
^uia  homines  volunt.  Nam  iic  Deus  depen- 
leretabhominibus,  caufaprimaa  fecunda: 
~ed  contra  fe  res  habet :  fi  Deus  vellet ,  etiam 
lomines  vellent  ;  fi  Deusnollet,  etiamho- 
nines  nollent :  omnipotens  enim  &  omnium 
lominaeftDei  voluntas.  Verum  longe  alise 
unt  hujus  rei  rationes ,  eseque  varise ;  vel ,  ut 
)ftendat  Deus  creaturam  intellectualem  efTe 
lefe&ibilem  ;  vel ,  ut  oftendat  quid  in  utram- 
}ue  partem  valeat  liberum  arbitrium ,  in  ma- 
am  quidem  partem  lineDei  auxilio  praefen- 
i ,  in  bonam  cum  eo  ;  vel ,  ut  ex  compara- 
ione  mali  feu  peccatiquantumfitobedien- 
iaebonum  intelligatur ;  vel,  ut  ex  obedientia 
*loriam,  ex  inobedientia  pcenam ,  alii  repor- 
:ent ;  vel  denique,  quam  rationem  nos  omni- 
ous  praeferimus ,  ut  in  aliis  fuam  mifericor- 
diam,  in  aliis  fuam  juftitiam  manifeftaret 
Deus. 

VI.  §.  f.  Quaeritur,^»  Deus njoluntate  figni 
Wacipere  aut  njette  pojjit  aliquid  contra  legem  a 
£  latam  ?  Hsec  quaeftio  ex  antedi&is  etiam  o- 
ritur:  ac  funt  ex  Scholaflicis,  qui  Deum  id  pof- 
e  afleruerunt ,  a  quibus  non  longe  abeunt  ex 
Reformatis  Philofophis  quidam.  Hi  fic pro- 
ponunt :  An  Deus  pojjit  njelle  feu  pracipere  ma- 
lum  culpa  ?  ac  tum  quaeftio  dupliciter  intelli- 
E>i poteft  ;  {c.  An  Deus  pojjit  praciperemalum 
culp*  conjunttim ,  hoc  eft,  manens  malum  cul- 
pse,  njel  dinjifim ,  ut  malum  prsecipiendo  fiat 
bonum.  Priori  fenfu  non  venit  quseftio:  Nam 
fic  Deus  contraria  vellet  eadem  voluntate  fig- 
ni ,  8c  idem  prseeiperet  &  prohiberet ,  adeo- 
que  homini  imponeretur  neceflitas  peccandi, 
dum  contraria  implere  non  poteft.  Sedpo- 
fteriori  fenfu  quseftio  inftituitur:  An  Deus  njo- 
luntate  Jigni  njette  feu  pracipere  pojjit  aliquid, 
mon  quodftt  malum  fieri,  dumpracipitur  ,fsd 


91' 


quod  effet  malum  fieri ,  nifi  a  Deo  pracipere- 
tnr  ?  lic  ut  pofteriori  juflione  prioris  mali 
quafi  fiat  abolitio.  Atque  hsee  eadem  eft  quse- 
ftio  cum  hac  :  <LAn  Deus  pojjit  difpenfare  de 
prtceptis  Decalogi  ?  Nam ,  cum  difpenfatio 
faciatdeillicitolicitum  ,  8c  quae  funt  contra 
praecepta  decalogi  fint  illicita  8c  mala,  fi  Deus 
poteft  difpenfare  in  prseceptis  illis ,  poteft  fa- 
cere  de  malis  Sc  illicitis  bona  Sc  licita :  Scfic 
poflet  Deus  praecipere  mala  fieri ,  non  quse 
tuncfintmala,  fed  quse  eflent  mala,  exclufa 
difpenfatione  divina.  Nos  ad  difficilem  hanc 
quseftionem  fic  refpondemus.  Cum  lex  non 
praecipiat  nifi  quod  bonum  eft ,  8c  praeceptum 
fit  dire<ftivum  agendi  principium,  quicquid 
ita  malum  eflr,  ut  Deus  id  facere  non  poflit,  il- 
lud  quoque  Deus  prsecipere  non  poteft:  quam 
refponfionem  exemplis  illuftrabimus.  Non 
poteft  Deus  pr^cipere  mendacium,odium  fui, 
blafphemiam,  perjurium,  idololatriam  ,  quia 
ipfe  hsec  facere  atque  horum  author  efTe  non 
poteft,  cum  funt  ejufmodi,  quae  in  fui  ratione 
malitiam  includant  atque  involvant :  quale 
etiam  eft,carnem  dominari  fpiritui,8ce.Nam, 
quod  non-  nemo  hic  excipiat,  Deum  non  pof- 
fe  quidem  feipfum  abnegare ,  pofie  tamen  al- 
teri  praecipere  fuiabnegationem,ineptum  eft: 
quia  quod  quis  per  alium  facit  ipfe  facere  cen- 
fendus eft.  Scholafiici  hoc  negotium  terminis 
fuis  &  diftin&ionibus  fic  extulerunt.  Malum, 
inquiunt ,  aliud  eft  infe,  aliud  fecundum  fe : 
malum  in  feeft ,  quod poteft fieri bene , ma- 
lum  fecundum  fe,quod  non  poteft  fieri  bene  ; 
fic  odium  Dei  8c  mendacium  funt  mala  fecun- 
dum  fe,  quae  nullo  modo  pofTunt  fieri  bene,  8c 
ea  Deus  non  poteft  praecipere,  quia  non  potefl 
ab  eis  auferri  deformitas  8c  inordinatio  ad 
Deum  quam  habent.  At  occidere  innocen- 
tem  8c  accipere  alienum ,  funt  mala  in  fe ,  8t 
poflunt  fieri  bene ,  pro  au&oritate ,  imperio, 
dominio  Dei,  8c  ifta  poteft  praecipere  Deus,de 
iisdifpenfando.  Alii  fic  diftinguunt.  Aliud 
eft  malum  effentialiter ,  quod  habet  intrinfe- 
cam  malitiam  ,  ideoque  nullo  modo  potefl 
fieri  bonum,  ut  blafphemare  Deum  :  aliud  eft 
malum  accidentaliter ,  cui  malitia  non  eft  in- 
trinfeca,  quodque  idcirco  poteft  fieri  bonum, 
utoccidereinnocentem:dicitur  autem  fieri 

M  2  pofle- 


5>* 


Disputat.  exPhilosophia  Select. 


pofTebonum  m  fenfu  divifo,  ficut  aegrum  po- 
teft  fieri  fanum  ;  8c  hoc  malumDeuspoteft 
prsecipere ,  non  illud  :  fed  hcec  omnia  eodem 
recidunt. 

VI.  §.6.  Sed  ut  fludtus  fluclium premit,fic 
una  quacftio  aliam  :  qujeritur  infuperexante 
etiam  didr.is,  An  Deits  voluntate  beneplacitipof- 
Jit  veUefeu  decernere  malum  culp<efeupeccatuw, 
frquidemquataleefl.  Refp.  Diftinguendum 
eftinterhasduasphrafes,  veUe  malum  culp<£, 
8c,  velle  malum  culp&fieri :  velle  malum  ,  fim- 
pliciter  dictum,  notat  comprobationem  mali, 
iimulque  inclinationem  ad  rei  alicujus  vel ' 
commifiionem  vel  omiflioncm  utramque  le- 
gi  Dei  repugnantcm :  Hoceft  malae  volunta- 
tis  :  fic  negamus,  Deum  velle  malum  culpdt :  at, 
velJe  malum  fieri,  nihil  aliud  fignificat,quam 
decernere  ut  malum  feu  peccatum  ab  alio  fiat 
alio  permittente ;  8c  hoc  non  eft  malae  volun- 
tatis :  fic  ajfnnamus,  Deum  veJIe  wtalum  culpa: 
8c  probamus:  fundamcntum  hoc  jacimus:non 
dari  fummum  malum  ,  fed  omne  malum  efle 
conjunctum  cum  aliquo  bono.Nunc  iicargu- 
mentamur.  Si  Deus  vult  bonum  illudfieri, 
cum  quo  conjun&um  eft  malum  fe  efficiente, 
ergo  8c  vult  malum  fieri ,  quod  ex  parte  crea- 
turae  eft  cum  bono  conjuncl:um,fe  permitten- 
tc.alioquin,  ii  non  vclletDeus,  hocmalum 
cum  bono  conjun&um  non  forct ,  nec  fieret : 
confirmamus  hanc  rationcm.  Quodbonum 
eft,  Deus  vult  fieri :  at  bonum  effe,bonum  eft: 
Ergo :  Sed  vero ,  aliquod  bonum  non  eft  nifi 
conjundtum  cum  malo.  Ergo  6c  bonum  con- 
j  un&um  cffe  cum  malo ,  bonum  eft.  Ergo  6c 
bonum  conjundtum  efle  cum  maloDcus  vult. 
Ergo  non  tantum  vultbonum  cui  conjungi- 
tur  ma!um,fcd  ipfum  tv  conjungi  malum,  at- 
que  adco  ipfam  malitiam  quxconjungitur: 
:fertim  cum  malum  conjun6tum  ixpe  ce 


Deo ,  fed  necefTe  eft  effe  volitum  ab  eo ,  poft- 

quam  decrevit  abfolute  gloriae  fuae  in  miferi- 

cordia  8c  juilitia  manifeftationem.   Et  quid 

multis  eft  opus  ?  quod  bonum  eft ,  Deus  vult. 

Peccatum  fieri,  bonum  eft,non  quidem  in  ge- 

nere  honefti,  fed  in  genere  boni  utilis :  neque 

hoc  mirum  eft  ,  poife  aliquid  effe  malum  in- 

honeftum  ,  8c  bonum  utile :  neque  eft  contra 

peccati  definitionem,  ut  fit  bonum  utile :  imo 

nifi  peccatum  effet  legis  tranfgreffio  8c  ma- 

lum  inhoneftum  ,  non  poffet  effe  medium 

conducibile  ad  patefaciendum  Deigloriam, 

in  eo  condonando  per  medium  mifericordiae, 

aut  puniendo  per  modum juftitioe :  8c  a  pofte- 

riori  concludimus  ;  quodcunqueDeusufur- 

pat  ut  medium  conducibile  ad  finem  fibi  pro- 

pofitum  ,  id  talis  eft  naturae ,  ut  ei  non  repu- 

gnet  effe  bonum  in  genere  utiiis ,  8c  ita  a  Deo 

ordinari,  8c  decerni,  8c  effe  volitum.  Sed  pec- 

cato  Deus  fic  utitur.  Ergo,  8cc.  Porronon 

tantum  malum  cnlpde  e(l<volitum  ;  fed  etiam  efl 

volitum  qua  tale.  Hac  reftridtione  fignifica 

tur,  Deum  vellemalum  culpae,  non  tantum 

quoad  materiale,  aflum  fubftratum  :  na 

eum  vult  voluntatebeneplaciti  efficiente:  fei 

8c  quoad  formale ,  feu  quoad  ipfam  malitiam 

quam  vult  voluntate  permittente;  haec  enim 

nona&usj  eftmediumconducibile,  quout 

bene  placet  voluntati  divinae  illam  malitia 

permittenti.  At  qui  iftam  reftriclionem  fi 

explicant,  ut  putentfignificarimalum ,  q 

tale,  h.  e.  fub  confidcratione  malitiac,  effe  voj 

litum  a  Deo,  errant,  8c  Deo  8c  nobis  injurian 

faciunt :  Dcus  enim  deccrnendo  ac  volend 

ut  malum  fiat ,  fe  permittcnte ,  non  confide 

ratilludutmalum,  fed  fpectat  id  fub  confi 

deratione  conducibilis  ejus  natura? ,  quatenu 

poterit  effe  medium  gloriae  divinx*  :  itaqu 

negamuf,  malum  qtia  malum  efe  a  Dco  volftun 


dat  inbonum  majus,  livcalterius  ,  iivcipiius  hocfcnfu,  ut  ratio,  cur  malum  Dcuspermit 
malum  committentis,  fcmpcr  faltem  infei  vit  tat,  iit  ipfum  malum  :  fcd  ratio ,  cur  velit  fiei 
manifcftandae  vcl  mifericordiz  vcl  iuftitiae  I  fepermittcntc,  eftconducibili.sejusnaturaa 
divinx  :  6c  iic  bonum  clf,  malum  fieri ,  atque  '  promovcndam  gloriam  Dci ,  ad  quam  tcr 


adco  volitum  aDeo,  utfiat,  fepcrmittcntc 
imo,  plus  dicemus ,  non  Untum  volitum  cil  a 


dcrc  debent  h*C  8c  omma  noitra  PJiilofophc 

mata 


Difpi 


VOLUMEN      PrIMUM, 

Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
VigesimA-  Q^U  I  N  T  A  > 


93 


D  E 


D  E  I   ITERNITATE 


T  H   E  S   I  S      I. 


DE  Dei £temitate  ardua fane ac  perdiffi- 1 
cilis  eft  difputatio;  tanto  tamen  dignior  I 
contemplatione :  praefertim  cum  mo- 1 
leftia  haec  8c  difficukas  compenfetur  utilitate, 
qua  nulia  poteft  ex  Philofophandoaccipi  ma- 
jor,  quam  li  Deum  Opt.  Max.  omnis  Philofo-  > 
phiae  fontem  8c  fcaturiginem  recte  riteque  j 
cognofcamus :  atque  eo  lubentius  hoc  Dei  at- 1 
tnbutum  pertra&andum  fufcipimus ,  quod 
ante  paucos  annos  luxare  illud  &  non  fatis  re- 
dfce  explicare  tentaverit  Conradus  Vorfiius  in 
notisfuis  adDifp.fuam  3.  de  Deo  „  &  in  Jpolo- 
getica  Exegeji  cap.  12.  Agit  de  hac  materia 
Thom.  Aquin.  infumma  Theol.part.  1  .quafi.  io. 
&  ibi  omnes  fere  Scholafiici ;  Pneumatica  & 
Theologia  naturalhs  Scriptores  iftic,  ubi  vel  infi- 
nitatem  vel  immutabilitatem  Dei  explicanti 
Metaphyfic i  inter  affe&iones ,  quse  fequuntur 
exiftentiam,iub  titulo  Durationis  vel  tempora- 
litatis,  vel  etiam  ad  praedicamentum  Quando, 
ut  SuarezDifp.  Met.  5*0.  NosThom<£  i.part. 
quaft.  10.  veftigia prememus,  8c  ex  fex ,  quos 
de  Dei  aeternitate  proponit  ,  articulis ,  tres  1 
priores ,  poft  vocis  difcuffionem  praemifTam, 
explicabimus.    1 .  quidfit  aternitas.   2 .  utrum 
Deusfit  aternus.   3 .  utrum  ejfe  atemumfit  pro-  \ 
prium  Dei. 

II.  jEternum  dicituv,vcl  quo.fi  tevitemum,\ 
notatque  illud  quodperpetuodurat,  avocej 
*nw»?,quod  volunt  efle  ab  «<<yv,hoc  autem  di- 
ci  quaii  flcei  av,femper  exiftens,unde  fcriptioan- 
tiqua  habet  aiternus  quod  Graecam  originem 
fapit  vel  quaii  extra  terminum,  id  eft ,  fine  ter- 
mino  exiftcns,  notatque  illud  quod  nunquam 
eft  finiendum  :  Ebraei  vocant  oW,  a  quo  La- 
^tinum  olim,  a  rad.  cVj;,  occulit,  abjcondit,  quia 
aEternitatis  initium  ac  finis  lateant,  a  fenfibuf- 
que  noftris  abfcondantur.    Accipitur  autem 


<ztemitas,  1,  x#T«££jjsr«»$,  improprie,  pro  tem- 
pore  diutumo  &  longavo ,  ut  cum  circumci- 
fio  dicitur  seterna,  vclpro  tempore  indetermi- 
nato ,  ut  cum  id  dicitur  aeternum ,  cui  nullus 
certus  terminus  eft  praefixus,  velpro  duratione 
vit<e,  utfervitusdicituraeternaejus,  cuifer- 
viendum  eft  ad  vitam ,  quomodo  etiam  gra- 
titudinem  aeternam  pollicemurbenemeritis 
de  nobis.  2 .  x,v%k>Xiktus  ,  propr'te,pro  duratio» 
nefine  termino ,  five  limitate  & fecundum  quid, 
quse  fine  deftituitur  five  termino  ad  quem, 
diciturque  aeternitas  apofieriori  ,feupartepofi, 
barbaris,  qualis  competit  fpiritibus  finitis, 
five  abfiolute  &  Jimpliciter ,  qux  utroque  ter- 
mino  caret ,  8c  a  quo  8c  ad  quem ,  diciturque 
aeternitas  apriori  &pofieriori,  &parte  ante  & 
pofi ,  quae  Deo  competit ,  de  qua  nos  imprae- 
fentiarum  philofophamur. 

III.  Voce  excuffa,  rem  aggredimur ;  ac 
1.  Videbimus,  quid fit  atemitas.  iEternita- 
tis  notitionem  ut  affequamur ,  notandum  eft, 
tres  efTe  menfuras  rerum ,  quibusearum  effe 
menfuretur ,  tempus,  <enjum,  <eternitatem,  fic- 
uti  triplex  eft  rerum  eiTe  triplici  modo  di- 
verfum.  Quardam  funt  res  variabiles ,  8cfe- 
cundumaffe&ionesfeu  accidentia,  ut  homo, 
8c  hic  habet  unam  menfuram  fui  effe ,  fed  va- 
riabilem.  Alias  funt  resinvariabilesquidem 
fecundum  fubftantiam ,  fed  variabiles  fecun- 
dum  accidentia  feu  afrecl:iones,ut  (lAngelus ,cc 
hic  habet  aliam  menfuram  fui  effe ,  fuomodo 
etiam  variabilem:  Deusiuzcm  omni  ex  parte, 
8c  fecundum  fubftantiam  ,  8c  fecundum  acci- 
dentia  (qux  non  habet)feu  afTe&iones,  eft  in- 
variabilis,  8c  hic  habet  menfuram  fui  effe  pa- 
riter  invariabilem ,  immutabilem  ,  totam  fi- 
mul ,  8c  perfectam,  ficuti  ipfius  Dei  eft  effen- 
tia ;  Nam  oportet  menfuram  efle  proportio- 

M  3  natam 


5>4  DispittAt.  ex  Phi 

natam  rei  menfuratae :  Ideoque  quemadmo- 
dum  aliam  habemus  menfuram  pro  rebus  li-  j 
quidis ,  aliam  pro  folidis :  ita  aliam  debemus  \ 
habere  menfuram/>ro  homine ,  aliam/>ro  <tAn- 
gelo  ,  a\\a.mpro  Deo :  menfura ,  qua  menfura- 
mus  hominis  effe  ,  dicitur  tempus :  qua  Ange- 
li ,  avum  :  qua  Dei ,  atemitas.  Ac  quam  vis 
Deus  proprie  loquendo  non  habeat  menfu- 
ram,quia  tamen  aliter  ejus  durationem  intel- 
ligere  non  valemus ,  dicimus  eum  menfurari 
xternitate ,  per  quam  apprehendimus  dura- 
tionem  divini  effe. 

1 V.  Hifce  praemiffis  videamus  quid  fit  x- 

ternitas.     Eadefiniri  foletex  Boeth.  l.f.  de 

Confol.  Philof  prof  6.  interminabilis  njita  tota 

fimul &  perfeBapoJfejfw.cpi^  definitio,etfi  qu$- 

dam  contineat  quse  omitti  potuiffent  ( nam 

etfi  quod  aeternum  eft  vivat ,  vitamquetotam 

fimul  ac  perfe&e  8c  non  per  partes  poffideat, 

non  tamen  erat  neceffe  hsec  vocabula ,  vtta 

& tota  fimul  ac  perfecla  pojfejfo  ,  inferereae- 

ternitatis  definitioni ,  cum  rei  potius  aeternae 

quam  aeternitatis  notioni  includantur ,  8c  fuf- 

feciffet  dixiffe,   i£ternitas  efHnterminabilis 

cxiftentiae  poffeffio )  attamen  quia  ab  omni- 

busPhilofophis  ha&enus8c  Theologis  eftrece- 

pta,  eam  iingulatim  fuis  partibus  expone- 

mus.  Dicitur  oetemitas ,  pofejfio ,  utdenote- 

tur  ejus  aftualitas  2c  quies :  eft  enim  aeternitas 

quxdam  duratio  praefens ,  firma ,  fixa :  totafi- 

wuly  ad  differentiam  temporis,  in  quo  eft  fuc- 

cemo  prioris  8c  pofterioris :  una  enim  parte 

recedente  altera  advenit:  at  vero  aeternitas  eft 

totafimul  uniformis  :  perfebta ,  ad  difFeren- 

tiam  inftantis  in  tempore ,  quod  licet  totum 

limul  eft ,  eft  tamen  duratio  imperfeclra,  quin 

potius  eftcontinuatio  durationis.fubfequentis 

vel  ejus  initium  ,  quam  ipfa  duratio  :  intermi- 

nabilit ,  quia  aeternitas  caret  principio  8c  fine, 

ad  differentiam  aevi ,  quod  habet  terminum  a 

pri  ori ,  puta  principium ,  &c  temporis ,  quod 

habet  utrumque  :  Vita ,  ut  fignificetur  eum, 

qui  aeternitate  mcnfuratur,  viventem  effe  de- 

bere.  Ex  hifce  notio  aeternitatis  eft  manifcfta, 

quod  fcSilfDuratio  qu<edamfemperpr<efemfine 

frincipio  aut  fney  carens  priori  &poflericri ,  ac 

perfecla,  cui  mhildeefi :  cft  infians  quoddam  per- 

mancns  ac  perpetuum  :  quemadmodum  nnnc 


LOSOPHIA   SELECT. 

fluens  conftituit  tempus ,  fic  nunc  permanens 
conftituit  aeternitatem.  Sed  ut  aliquis  xterni- 
tatis  conceptus ,  quantum  fieri  poteft ,  clarus 
habeatur,non  melius  is  formari  poterit,quam 
fiex  adverfo  bene  contemplemur  naturam 
temporis  j  funt  enim  xternitas  8c  tempus  du$ 
menfurae  diverfiffimae. 

V.  Tempus  eft  mora  durationis  fucceffivae 
in  motu,  eft  ipfum,  quaedam  fucceffio  &  tran- 
fitus  a  priori  ad  pofterius :  undeArift.  defini- 
vit  tempus,  numerum  motus Jecundamprius  & 
pofterius :  nempe  menfura  illa ,  qua  menfura- 
mus  partes  motus ,  quod  durct  tantum  vel 
tantum  ,  dicitur  tempus.  E  contrario  aterni- 
tai-fignificat  menfuram  ,  non  variis  partibus 
fecundum  prius  8c  pofterius  difformem ,  fed 
plane  uniformem  :  atque  ut  temfus  motum,{ic 
<eternitas  divinum  ejfe  mcnfurat ,  fed  diffimili 
plane  modo :  Tempus  habet  prius  8c  pofterius 
formalitery  ita  ut  ratio  temporis  confiftat  in  il- 
la  difFormitate  prioris  8c  pofterioris :  fed  *ter- 
nitas  cox\(\{\\t  in  uniformitate  divinieffe,  8c 
non  habet  prius  8c  pofterius  formaliter :  neque 
enimDivinum  effeper  partes  e.ternitatis(quae 
nullx  funt)menfuratur ,  ficut  motus  partibus 
temporis,  quaefunt  practeritum  Scfuturum; 
dico  formaliter ,  quia  eminenter  poteft  dici  ae- 
ternitas  habere  priusScpofterius:  nam  ficut 
Deus  omnia  inferiora  continet  eminenter,  ita- 
aeternitas ,  menfura  divini  effe ,  habet  8c  con- 
tinet  cminenter  omnes  alias  menfuras,  8c 
coexiftit  tempori ,  quod  habet  prius  8c  pofte- 
rius :  omnia  namquetempora  funt  a-ternitati 
praefentia :  ponamus,v.  c.  ut  aliquo  modo  hoc 
arduum  negotium  adumbremus ,  per  imagi- 
nationem  ,  unum  hominem  effe  vi&urum 
centum  annos  ,  8c  in  primo  mftanti  fimul 
habere  totum  illud  ,  quod  pcr  centum 
annos  habiturus  effet  ,  ille  homo  dicerctur 
coexiftere  illi  tempori  centum  annorum,quia 
in  quocunque  anno  illorum  effet  praefens :  8c 
poteftalio  fimili  illuftrari  :  quemadmodum 
puncl:um  ,  quod  eft  in  centro  corporis  fphae- 
rici,  dum  moveturcorpus,  eft  praefens  ac  coe- 
xiftit  omnibus  punftis  in  circumferentia  exi- 
ftentibus  ,  fed  ipfa  pun&a  circumferentiae, 
cum  intcr  fc  diftent,  non  fibi  coexiftuntin 
circumferentia ,  ita  aetcrnitas  omnibus  varia- 

tionibus 


V  O  L  t?  M  E  M     PRIMUM, 


S>5 


ionibus  temporum  coexiftit ,  licet  ipfa  tcm-  .  rumdepoffibili.Pnorifenfuqu3erkur,v4w^<p 
>ora  non  coexiftant  fibi ,  &  fic  dicimus ,  om-  faclo nihil Jit aternum  aparte  Ante  &poJlpra~ 
ja  tempora  effe  praefentia  seternitati,  licetj  ter  Deum  ?  Neg.  pofteriori  fenfu,  An  pojjit  ali- 
uoad nos  varientur & tempora 8c res in  tem-  j  quid ejffe pr<eter Deum tali modo tternum?  Neg. 
ore,  ficut  illi  pun&o  centrali  omnia  alia/  Nam  quod  hic:quidamexcipiunt,  potuiffe 


un&a,  fed  variata ,  funt  praefentia.  Haec  ali 
uo  modo  juvant  conceptum  aeternitatis,quae 
uiainfinitaeft,abingeniofinitodifficillime 
^prehenditur. 
VI.  Nund.  videamus,  AnDeusJitater- 
m?  Afi.  8cprobamus.  i.  Qui  eftimmutabi- 
s  eft  acternus :  at  Deus  eft  immutabilis.  Pro- 
itur  major.  Quja  quod  mutabile  eft,  vel  efTe 
icipit ,  vel  efle  deiinit :  at  aeternum  8c  ince- 
:ionis8c  defitionisterminum  ignorat.  Prob. 
in.  Quia  aut  fubftantialiterautaccidenta- 
:er  mutaretur :  at  neutrum  dici  poteft ,  quia 
rumque  imperfeclionem  dicit.    Exceptio. 
t  in  Deo  funt  prorfus  idem  immutabilitas  8c 
ernitas  ■■,  Ergo  unum  non  eft  caufa  alterius. 
sfp.Quam  vis  in  Deo  unum  non  fit  caufa  al- 
rius ,  poteft  tamen  dici  unum  ratio  alterius : 
m  confequentia  haec  valet  j  ^ua  Deus  eji 
mutabilis ,  eji  aternus :  8c  licet  in  Deo  idem 
immutabilitas  8c  aeternitas ,  fufficit  tamen 
lin&io  rationis  ratiocinatx,  ut  unum  fit  ra- 
>  alterius,  ratio  fc.  nobis  cognofcendi  al- 
rum.  2.  Si  Deus  non  eft  aeternus ,  ergo  non 
bebit  totum  efle  fimul ,  ex  vi  definitionis 
ernitatis.  Atpofteriuseftabfurdum.  Ergo 
prius.  Prob.  min.  Si  non  habet  totum  efle 
iul ,  ergo  habebit ,  vel  efle  poft  non  efle, 
1  non  effe  poft  efle.  At  neutrum  dici  poteft, 
ia  utrum  vis  dicatur,  jam  Deus  dicetur  mu- 
i,ac  menfurari  tempore,in  quo  cft  efle  poft 
n  efle.  non  effe  poft  efle,  id  eft ,  prius  8c  po- 
rius,  quia  haec  finetemporeintelliginon 
fliint ;  haec  enim  fucceflio  eft  tempori  pro- 
a-  A t  Deus  fucceflionis  eft expers,  prius  8c 
fterius  non  agnofcit,  ac  totum  fuum  efle  fi- 
il  poflidet.  3.  Si  Deusaliquandononfuit, 
poftea  fuit,  Ergo  facl:us  eft  ab  aliquo :  non  a 
pfo :  quia  quod  non  eft,  non  poteft  feipfum 
^ducere,  ergoabalio.  Atficnoneftinde- 
ndens,  nec  caufaprima ;  quod  abfurdum. 
VII.  Nunc  3.  videamus,  AnDei  Jttpro- 
n ,  effe  aternum  ?  Haec  quoeftio  duplicem 


mundum  ab  aeterno  efle ,  idin  curriculo  ha- 
rum  difputationum  refutatum  eft  Difp.  19. 
parte  priori  8c  pofteriori.  Sed  hic  grave  efl 
dubium.  Hominem  effe animal,  8c  omnia prae- 
dicata  effentialia  ab  aeterno  funt  vera,  Ergo  ab 
aeterno  debet  illis  refpondere  aliquod  efle  rea- 
le :  nam  quomodo  vera  erit  haec  enunciatioj 
Homo  eji  animal ',  nifiabaeterno  homo  Jit  ani- 
mal  ?  Ergo  aliquid  habet  efle  reale  aeternums 
praeterDeum.  Refp.  Ut  haec  res  bene  expli- 
cetur ,  diftincte  eft  procedendum ,  ac  primo 
notandum ,  quod  triplex  fit  effe  creaturarum, 
virtuale ,  cognitum ,  reale :  virtuale  vocatur, 
quod  res  habent  in  fuis  caufis  :  cognitum8 
quod  habent  in  intelle&u :  reale ,  quod  ha- 
bent  in  feipfis  extra  caufas  fuas :  omnes  crea- 
turae  fuerunt  in  virtute  8c  potentia  Dei  a&iva 
ab  aeterno  ,  antequam  crearentur  :  fuerunt 
quoqueinintellecltidivinoab  aeterno,  ficut 
res  artificiofae  funt  in  mcnte  artificis :  at  vero 
in  feipfis  non  fuerunt ,  nifi  cum  Deus  eas  pro- 
duxit  :  itaque  nulla  creatura  extradivinum 
intelledum  8c  extra  potentiam  Dei  a&ivam 
aeterna  eft.  Deinde  eft  efle  quoddam  eflentia?, 
8c  elfe  quoddam  exiftentiae ,  8c  effe  quoddam, 
quod  fignificat  veritatem  propofitionis  8c 
connexionem  extremorum :  jam  vero ,  nullae 
creaturae  funt  aeternae ,  nec  fecundum  efle  ei^ 
fentiae ,  nec  fecundum  cfle  exiftentiae ,  quia 
utrumque  eft  efle  reale:  at  vero  fi  creaturae  fe- 
cundum  aliquod  effe  reale  effentaeternae  extra 
Deum,jam  Platonis  fententia  de  Ideis  obtine- 
ret,  8c  darentur  univerfaliainrerumnatura 
feparata  a  conditionibus  fingularium ,  quod 
abfurdumeft.  Quod fpe&at illud  efle,-quod 
fignificat  connexionem  extremorum  8c  veri- 
tatem  propofitionis ,  ut  cum  dicimus ,  homo 
eji  animal ,  tales  propofitiones  ab  aetcrno  qui- 
dem  funt  verse,fed  tamen  nondicunt  aliquod 
efle  reale  ab  aeterno  :  8c  hoc  eft  quod  multis 


imponit  j  in  iftis  propofitionibus  ab  aeterno 

veris  fundata  eft  veritas  in  neceflaria  conne- 

tefl  habere  fenfum ;  unum,  de  inefle ,  alte-  i  xione  2c  habitudine  extremorum ,  quae  ne- 

ceflaria 


$6  DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


ceffaria  conexio  8c  habitudo  extremorum  , 
ante  illorum  exiftentiam  nihil  dicit  aliud 
quam  unum  aliquodpofTibileeffederatione 
alterius  poflibilis ;  id  eft ,  quando  ipfum  erit, 
necelfario  erit  hoc  vel  illudi  quae  veritas  aeter- 
na  poteft  intelligi  abfque  ullo  effe  reali  ipfo- 
rum  extremorum  :  v.  c.  haec  propofitio,  homo 
efi  animal ,  eft  seternae  veritatis ,  five  homo  iit 


atque  exiftat,five  non:  veritas  enim  ejus  in  eo 
confiftit,  quod  non  poffit  effe  vel  exiilere  ho- 
mo ,  quin  iit  animal ,  8c  utriufque  extremi  ef- 
fe,  tantum  eftpombile,  fcilicet,  hocextre- 
mum  poffibile,  animal,  eft  de  ratione  extremi 
hujuspoffibilis,  hominis.  Atquelic  illamdif- 
ficultatem  diffolvit  quoque  Suarez,  tom.  2* 
Difp.  Metaph.  Difp.  3 1.  qui  videri  poteft. 


Difputationum  ex  Philofophia  feledarum 
V  1  g  e  s  1  m  A-S  e  x  t  A, 


D  E 


DEIIMMVTABILITATE 

T  H   E   S   I  S      I. 


CUm  Difp.  praecedenti  de  atemitate  Dei 
fuit  a&um ,  ejus  fundamentum  pofui- 
mus  immutabilitatem  :  diximus  enim 
hanc  caufalem  effe  veram  th.6.  Qiiia Deus  efi 
immutabilis,  ideo  efi  <eternus,  ut  immutabilitas 
fuerit,  non  quidem  caufa  in  rigore  fumta,  fed 
ratio  faltem  demonftrans  aeternitatem,8c  cau- 
fa,  ut  Scholafiicorum  quidam  loqui  amant,  vir- 
tualis  feu  eminentialis  :  nam  fi  inomnide- 
monftratione  exigeretur,  uteffedtio  perve- 
ram  caufam  realiter  a  fe  diftin&am  demon- 
ftrarctur  de  fubjecto ,  actum  foret  de  demon- 
ftrationibus  Metaphyficis ,  item  6c  de  Mathe- 
maticis ,  ubi  utrobique  non  intercedit  difcri- 
men  reale  inter  affectiones ,  principia,  five 
caufas ,  &  ipfum  fubjectum.    Ergo  nec  ibi, 
cum  aeternitatem  demonftraremus  de  Deo, 
neceffum  eft  quserere  reale  difcrimen  inter 
fubjectum,  affectionem  ,  8c  caufam  ;  quod  ibi 
nullum  eft  rcale :  fed  vero  quia  dubitari  pof- 
fitde  caufa,  quafuit  demonftrata  seternitas, 
fc  de  iinmutabilitate ,  an  ea  fit  ( cum  tamen 
caufam  dari  in  demonftrando  fupponi  foleat) 
operxexiftimavimusprctium  immutabilita- 
tem  Dci  udftruerc  hac  difputatione,ut  pnuce- 
dcnti  aftructa  fuit  ejus  aitcrnitas. 

1 1.  De  Dei  immutabilitate  he.c  duo  cxxutie- 
mus.   1 .  Anpojfit  naturali  ratione  demonfirari? 


quin  enim  hoc  conftet  ex  facra  pagina,null 
eft  dubium  ,  fed  nos  Philofophos  agimus 
non  Theologos.   2.  ^An  immupabilitas  Jtt  De 
propria,fic  ut  nulli  creatura  conveniat?  fed  pri 
mum,quid  per  immutabilitatem  intelligamui 
videndum.eft  nobis.  lmmutabilitas  negatom 
nem  mutationem ,  omnem  motum  8c  varia 
tionem,  five  exteriorem  fivc  mteriorcm  :  ital 
que  cum  Deum  demonftrabimus  immutabl 
lem,  eum  demonftrabimus,nec  generabilen 
nec  corruptibilem ,  nec  creabilem ,  nec  ann 
hilabilem,  nec  augmentabilem,  nec  diminu 
bilem,nec  alterabilem,nec  mobilem  motul 
cali ,  necmutabilem  fecundum  intelle&u 
|  aut  voluntatem,  aut  ullam  potentiam,  aut 
:  bitus,  aut  a&iones. 

§ .  1 .  Deum  effe  immutabilem ,  ratione  ?ta, 
,  rali  demonftrari  potefi.  1 .  Omnis  mutatio  a 
;cftfccundumfubftantiam  aut  fecandum  a 
cidens.  Neutro  modo  competit  Deo.  Erg 
Non  priori  modo ,  quia  quod  fecundum  fu 
ftantiam  mutatur,  eftcorruptibile.  At  De 
feu  divina  fubftantiaeft  incorruptibilis  ,  qu 
principium  non  habet:  omnis  enim  corr 
ptibilitas  a  principio  eft  aliquo  vel  inten 
vcl  externo.  Ergo.  Non  pofteriori  mod| 
QujainDeononeftaccidens.Ergo.  1.  Quj 
mutatur ,  prius  eft  in  potentia  quam  in  a&j 

Atc 


VOLUMEN      PrImUM, 


97 


.tqui  Dens  non  eft  m  potentia  unquam ,  fed  quia  in  ipfo  idem  prorfus  eft  judicium  de  re 
;mpereftina6hi&a&us.  Ergo.  3.  Omnis  buficohtrariis&contradi6toriis:diverfitas  e- 
lutatio ,  aut  eft  m  ftatum  mehorem ,  aut  de-  nim  non  eft  in  a&u  divino  fciendi  vel  volen- 
inorem ,  aut  parem .  Sed  nullo  iftorum  mo-  di ,  qui  idem  omnino  eftj  kd  di verfitas  eft  in 
orummutaturDeus.  Erg*.  Non  in  ftatum  !  reipfa  ,  quam  fecundum  diverfa  tempora 
lehoremmutanpoteftDeus,  quia,  cumfit  ■ '  aliter  atque  aliter  fcfe  habentem  Deus&fci- 
ftatum  optimum.    Non  in  |  &  vult :  ied  de  hoc  argumento  videatur  SeleB 


.jorem ,  quia  fic  non  foret  Deus.  Non  in  se 

ualem  ,  quiaDeusperfedtuseft,  necpatitur 

qualem  ftatum  aut  parem  innaturadiftin- 

um.  4.  Si  Deus  mutari  poffet ,  velper  po- 

ntiam,  quae  eft  in  altero,  vel  per  potentiam, 

ix  eft  in  fe  :  non  perpotentiam  quse  eft:  in 

tero  ,  quia  fic  dependeret  ab  altero  :  non 

:rpotentiam,  qua.eftinfe,  quia  eam  non 

bet  i  eft  enim  purus  adtus.  f.  Quod  mutari 

1  'teft  non  eft  fimplex ,  fed  componitur  cum 

quod  recipit  &  ad  quod  tendit.  Sed  Deus 

fimplex ,  quod  demonftratum  eft  difp.  Je- 

?.  2 1 .  Ergo. 


Dijp.  hujus  curriculi  vicejtma  tota,  &  vicejtm* 
tertU  thejts  8 . 

V.  Exceptio.  2.  Multa  dicuntur  de  Deo  qu* 
abjque  mutatione  Jui  non  pojfunt  intelliri.  Er- 
go.  1.  Deus  eji  imtime  in  nobis  :  fed  motis 
nobvs ,  omnia  moventur  in  nobvs :  moveri  autem 
eji  mutari.  Ergo.  2.  Si  Deus  annihilaret  hunc 
mundum  ,  &  alium  crearet  alio  loco  ,  tum 
defineret  effe  in  loco  hujus  mundi  &  inciperet 
effe  in  loco  alterius  mundi.  Ergo  mutaretur. 
3 .  Deus  de  novo  creavit  mundum  ,  ajfumjit 
naturam  humanam.  Ergo  mutatus  eji. 


Pro- 

batur  conjequentta  ,  quia  nemo  poteji  tranftre 
1  V.  Exceptio.  1.  In  Deo  eji  liberum  arbi-  \  de  uno  contradiBorio  in  aliud  Jine  aliqua  fui 
um:  hocautem  ejimutabile  ad.volendum  &  mutatione :  Jed  Deus  tranjit  hicde  noncreante 
endum ,  ut ,  quod  nunc  vult ,  moxpojfit  non  in  creantem ,  de  non  homine  in  hominem.  Er?o 
Ue.  Ergo.  Deus ,  Jicut  Petrum  amavit  cu?n  Refpond.  ad  1.  Aliquid  eft  inalioduplici- 
<LApoJiolatum  eum  vocavit ,  ita  eundem  0-  tenvelperquandamdependentiamareilla  in 
,  cum  Chrijium  abnegavit :  tranjire  autem  quaeft,  ficuti  partesintegrales&  eflentiales 
amore  in  odium  nonpotejiftriftne  mutatione.  funt  in  toto ,  quia  dependent  ab  illo  ,  ficuti  & 
%o.  Refpond.  Liberum  arbitnum  non  in-  accidentia  dependentafubjedo  in  quofunf 
t  in  Deo  mutabihtatem  ,  uti  quidem  in    &  talia  moventur  ad  motum  ejus  ,  in  quo 


bis  eft  difcurfus  &  ratiocinatio ,  modo  in 
um  ,  modo  in  contrarium  ,  libero  arbitrio 
imur  :  ideoque  nobis  contigit ,  ex  amore 
jdium,&  ex  odio  rurfus  in  amorem,  tranf- 
ido  nosmutari.    Deus  autem  cum  habeat 


funt:  vel  abfque  ulla  dependentia  ab  eo^in 
quo  eft  ,  &  illud  non  movetur  ad  motum 
ejus,  in  quo  eft:  fic  Deus  eft  in  nobis,  in- 
dependenter  a  nobis  :  ideoque  nobis  motis 
non  movetur :  Qujd  ?  quod  fit  Deus  immo- 


p.ici  iimamicientiamabaeterno^nihilde    bilis  ;  quod  de  primo  motore  ab  njfrifl  in 


70  vult ,  nijh.il  denovo  acquirit  *  fed  per  fo 
1  mutationem  obje«£U  ,  dici.ar  modo  velie 
imare  hunohominem  ,  alio  tempore  eun- 
n  non  amare  &  odiiTe:  hoc  enim  funda- 
ntum  bene  eft  tenendum,quod  Deus  idem 
e&um  velit  &-non  velit,  amet  &  oderit 
-quimur  hic  de  Deod><&£&>7n>7ru8ws )  fine 
^ua  fui  mutatione ,  fecundum  diverfas  ra- 
'ncsobjedi,qua.aliquam  mutationem  qui- 
n  dicunt  inobje&ofed  non  in  Deo.quem- 
nodum  nunc  vult  me  Deus  fcribere  vel 
iui,  at  ubi  finiero ,  non  vult  me  fcribere  vel 
[ui ,  mutatione  facl:a  in  me ,  nulla  in  Deo , 


Phj/tcis  eft  demonftratum.  Ad2.  Pofita  ta- 
li  caufa,  Deus  non  moveretur,  nec  muta- 
retlocum;  nequecnim  definereteffein  loco 
hujusmundi,  fieum  deftrueret,  neque  in- 
cipereteffeinloco  alterius  mundi,  fi  alium 
conderet ;  eft  enim  Deus  immotus  ubique, 
etiam  inipatiis  imaginariis,  atque  extra  hoc 
univerfum :  omnis  mutatio  foret  in  creatura, 
mundo,  vel  deftruendo ,  vel  de  novo  conden- 
do.  Ad  3 .  Notandum  in  genere ;  cum  ali- 
qua denominatio advenit alicui  per  mutatio- 
nemalicujus  rei  extrinfecx,  noneftneceffe 
ut  res  denominata  mutetur ,  quemadmodum 
N  id 


Ps 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 


id  patet  in  relationibus  mukis ,  quae  oriuntur 
ex  ibla  mutatione  termini ,  nulla  fa£ta  muta- 
tione  fubjecti ;  fic  ovounoexiftentealbo,  fi 
alterum  oriatur  album ,  acquiritur  fine  muta- 
tione  prioris  ovi  nova  ab  ipfo  relatio  2c  deno- 
minatio  (imilitudinis,  qua  illud  pvius  eft8c 
dicitur  fimile  pofteriori  :  iic  Petro  exiftente 
homine,  cum  oritur  Paulus  autaliushomo, 
oriturinPetro,  fineullaejusmutatione,  re- 
latio  8c  denominatio  identitatis,  qua  eft  idem 


iitam  unionem  naturae  humanas ,  quandofui* 
aifumta  in  vmlr&cnv  §  Aoy^  •  8c fic  accepit  no- 
vam  relationem ,  fed  non  novam  perre&io- 
nem :  terminarc  enim  non  eft  nova  perfedtio: 
ergo  nec  accipit  mutationem  :  quemadmo- 
dum  ego  non  perficior,  non  mutor ,  non  mo- 
veor ,  fed  immotus  manco ,  etfi  diverfimode 
terminem  motum  lapidis ,  qui  nunc  mihi  efl 
dexter,  nunc  finiftcr  ;  quemadmodum  egc 
quoquenonmutor  ,  fialiushomooritur ,  ac| 


cum  Paulo  aut  altero  homine:  iic  autem  fe  rcs  j  quem  reteror,  8c  quam  relationem  ego  termi 
habetincreatione8cincarnatione,  ubi  utro-  nojcumillcmihidicitur  iimilis,  autegoipfi 
biquemutatioeftinextremoaltero,termino  !  ex  vi  generalisfundamentianteanobispofil 
fc.  utriufquerelationis.  Infpecie:  cumDeus  |  ti.  Qnod.  &\c\X.\ir,nihilpoffetranfiredeunocon 
creat  mundum  ,  non  mutatur ,  quia  a£tio  in-  tradiBorio  ad  alterumjine  aliquafui  mutatione 
ternaDeiquavultcreare  mundum  non  mu-  falfumeft,  quodpatet  exemplo  denomina 
tatur,  nec  accedit  ad  Deum  tum  nova  aftio,  J  tionum  extrinfecarum,  ut  quando  paries  noi 
fed  accedit  ad  rem,  quam  voluit  creare ,  nova  ;  vifus  dicitur  vifus,  fine  ulla  fui  mutatione ,  2 
eatitas,  ScDeusnoneftmutatusexnonagen-  j  relationum  earum  ,  qux  oriuntur  ex  foliu 
te  in  agentem  ,  fed  res  mutataeft  de  non  eife  j  termini  mutatione.  Et  quid  multis  opus  eft 
ad  eife  :  ficut,  ut  craffo  exemplo  hoc  illuftre- 1  an  non  nummus  aliquis  fine  ullamutation 
mus,  fi  fol  non  ingrederetur  per  feneftram  fui,  ex  voluntatePrincipis,  exnonpretiof 
claufam,  8c  poftea,  aperta  feneftra,  ingredere-    pretium  ?  Sed  fecundum  hujusdifputation 


tur,  non  mutatur  fol,fed  feneftra  ex  non  aper- 
ta  redditur  aperta:  fic  Deus  nonaliterfeha- 
bet,  cum  creat,  quam  antea  fefe  haberet,  quia 
adtio  Dei  non  diftinguitur  ab  ejuspotentia, 
nec  ab  effentia,  8c  haec  oninia  cequefuntin 
Deo  immutabilia :  8c  notandum  hoc  eft  bene, 
quando  agens  idem  eft ,  quod  fua  actio ,  ut 
Deus ,  non  mutatur  agendo ,  quia  femper  eft 


membrum  videamus. 

V  I.    §.  2.    Immutabilitatem  effe  Deo  pr 
priam  ,  fic  probari  poteft.    i.  Omnis  creatu 
eft  aliquo  modo  mutabilis :  ergo  immutabil 
taseftpropriaDei.  Prob.antecedens.  Muti 
bilitas  8c  mutatio  eft  duplex,  vel  ad  efTc,vel 
efle  ,  ut  cum  Scholafiicis  nunc  fic  barbare 
quamur.  Prior  competit  omnibus  creatu 
quiaomnes  creatur^ex  nihilo  ad  effelunt 


in  a£tu  8c  femper  agit.  Agens  vero,quod  non 

eft  fua  acvfcio,  non  femper  agit ;  8c  ideo ,  quan-  j  duc^ae.  Mutabilitas  8c  mutatio  in  effe,  dup 
do  agit,  mutatur.  Ad  incarnationem  quod  j  eft:  alia  in  efle  fubftantiali,  quaegenerabili 
attinet,  facl:a  eft  mutatio  ,  in  humanitatc  qux  I  8c  corruptibilibus  convenit :  alia  in  effe  ac 
aifumtafuit,  fednoninDeoautfecundaDei-  i  dentali,  quie  omnibus  creaturis  conven 
tatis  pcrfona  aifumente:  Deo  enim  immoto  i  quantumadaliquasearumacl:ronesautdif^ 
8c  fine  ulla  mutatione  fecundae  Deitatis  per-  fitiones;  omnis  enim  creatura  eft  mutab 
fome  affumta  eft  humana  natura.  Dices,  Deus  \  fccundum  effe  accidentale.  At  Deus  nullo  \ 


rum  modorum  eft  mutabilis :  Ergo  immul 
bilitas  eft  proprietas  Dei.  i.  Si  aliqua,  praej 
Deum ,  creatura  foret  immutabilis,  effet 


autfecunda  Trinitatis  perfona  acquifivit  aliqnod 
ens  ,  quod  ante  non  habuit :  Nam  humanitas  ens 
fuit.  Rcfp.  Conceffo,  quid  indc  ?  Non  tamen 

ipfe  Deus  acquilivit  aut  fibi  accepit  novam  xime,  Primo,  materiaprima,  quae  vulgod 
pcrfectionem  ,  fcd  vcre  eam  acquiiivit  8c  fibi  tur  ingenerabilis,  Secundo,  caelum,quod  \| 
acccpit  humanitas ,  dum  ex  non  ente  facta  eft  ;  go  dicitur  incorruptibile ,  Tertio ,  Ange" 
ens,  8c  affumta  praetcrea  in  efledivinaenatu-  animx  rationales  ,  quoe  fubftantiae  cum 
rae  hypoftaticum :  AoV®~ ,  verbum  divinum,  fimplices  atque  immortales  ,  maxime  vic 
fecunda  Dcitatis  perfona ,  tantum  terminavit  I  tur  immutabilcs.  At  nihil  iftorum  imm 


VOLUMEN 

ile  eft  omnino.  Ergo  omnimoda  immuta- 
•ilitas  folius  Dei  efl  attributum  proprium. 

i.  Materia  piima,  aut  nulla  efttalisqua- 

im  pofuit  Arifioteles ,  aut  non  eft  ingenerabi- 

s,  quippe  quae,  fi  fit,non  eft  diftincta  a  fecun- 

a,  fed  conceptus  tantum  communis  ac  gene- 

icus  omnium  materiarum  particularium  ,  a- 

eoque  ens  rationis ,  cui,  nec  generabile  effe, 

ec  ingenerabile  effe,  convenit.  Certe,  quod 

Arifioteles  fibi  imaginatus  fit  materiam  ali-* 

uam,qu£nequequid,nequequantum,neque 

uale  foret,£;  tamens  ens,8c  tamen  fubftantia, 

:,  quod  plus  eft,  commune  fubjedhim  o.- 

mium  mutationum  quae  fiunt ,  8c  ultimum 

1  quo4.refolvuntur ,  infuper  quae  foret  inge- 

srabilis,  incorruptibilis,fuitfundamentum 

tructae  acternitatis  m-undi :  nam  ne  nunc  di- 

im ,  mutationem  fieri  in  materia  fecunda, 

Dn  prima,  fi  ifta  materia  prima  fit  ingenera- 

lis  &  incorruptibilis  Arifioteli  y  qui  creatio- 

;m  ignoravit,  non  minus  aeterna  ipfi  effe 

>bet ,  quam  ipfe  mundus  ei  aeternus  eft :  Et 

•ofecto  cum  mundus  ipfi  aeternus  fit,oportet 

materiam  mundi  effeaeternam,cum  mun- 

is  fine  materia  non  fit.  Quare  videant,  quo- 

odo  mundi  creationem  tueantur  ifti ,  qui 

ateriam  primam  ingenerabilem  8t  incorru- 

ribilem  effe,ex  8c  cum  Arifi.  ejufque  manci- 

is  operofe  aftruunt  ,  8c  quomodo  non  ex 

ero  rationis  figmento ,  faciant  fere ,  fi  non 

.  eum,  Deam  faltem  immutabilem. 

VIII.  2 .  Caelum  quidem  ab  Arifiotele  8c 

'ripateticis  incorruptibile  femper  eft  habi- 

m:  fed  enim  ejus  rei  falfitas  tam  aperte  con- 

dtaeft  recentioribus  Aftronomorum  obfer- 

tionibuSjUt  qui  caclum  amplius  incorrupti- 

I  le  afterat  pro  rerum  Mathematicarum  igna- 

:  •  habeatur ,  ac  a  nemine  ita  effe  afleri  pofiit, 

fi  qui  eo  impudentie;  veniat,ut  omnes  aftro- 

imorum  obfervationes  elevare&tanquam 

ie  indignas  rejicereaudeat  •  quodequidem 

jo  a me  non  impetro ut faciam ,  qui  artifici- 

Jjs,  proefertim  viris  do&is  8c  honeftis ,  cre- 

,|  *ndum  in  fuaarte  exiftimo.  Sed  argumento 

;j*obemusinvicl:o  caelicorruptibilitatem.  In 

«juo  generantur  novaeftellaeacnovicometae, 

jj  lud  eft  generabile,confequenter  8c  corrupti- 

le.  Atqui  in  caelo  generantur,8co  Ergo.  In 


P  R  I  M  U  M. 


$>9 


cejo  fuifle  generatos  cometas  novos,  1577.80. 
8^oo.i6o7.i6i8.ftellasnovasfuiiTegenera- 
tas,  ut  Cafliopeae ,  15*72.  inCygno,  1600.  in 
in  pede  ferpentarii.  1605-.  a  Clavio,T)chonet 
Keplero ,  aliifque,  eft  obfervatum  ac  demon- 
ftratum.  Negabunt  fortafle  nonnulli  fuiffe  in 
caelo,  vel  illos  cometas,  vel  illas  fteilas.  Sed  ex 
parallaxi  convincuntur.  Quae  minorem  ha- 
1  bent  parallaxin ,  remotiora  cenfentur  quam 
quaemajorem,  8c  quae  nullam ,  remotiifima. 
At  ftellae  novae  nullam,  cometae  novi  multi, 
minorem  habuerunt  parallaxin  quam  luna. 
Ergo  fuerunt  remotiores  quam  luna.  Ergo  in 
caelo.  Ergo  hoceft  corruptibile.   Nam  quae 
erit  materia  cometarum  novorum?  non  exha- 
latiofublunaris,quippequaeultra  13  milliaria 
a  terra  non  progreditur ,  ut  docent  obfervato- 
res  crepufculorum  •  8c  cometae  tam  magns 
fiunt ,  ut  abfurdum  fit  illis  adfcribi  materiam 
terreftremmon  concurfus  multorum  fiderum> 
quomodo  enim  tam  multa  ad  idem  pundhim 
concurrerent  ?  Ergo  reftat  ut  dicamus  eam 
efle  vibratam  ex  planetarum  corporibus,  quas 
ubi  eft  congregata,cometa  novus  fequitur  du- 
ctum  fere  fuperantis  materiae.  fic  certe  cen- 
fuit  inclytum  olim  Academi*  nofir<e  lumen.  Clci- 
rijf.  D.  IVillebrordus  SneUiwinComet<e  1618* 
defcript.  c.  7.  Cometasfubfole  fieri  ex  efHu- 
viis  folaribus ,  qualia  manifefte  oftendunt  fa- 
culae  8c  maculae  folares ,  quae  irrefutabile  funt 
corruptibilitatis  in  caelo  teftimonium.  Mate- 
ria  novarum  ftellarum  pariter  eft ,  quae  vibra- 
tur,  retrocedit,  egrediturexipfisftellarum, 
cumfcintillant,corporibus:hujusenim  mate- 
rice  lucentis,ex  pluribus  ftellisper  fcintillatio- 
nem  vibratej  collec1:io,novum  fidusfacere  po- 
teft :  ac  ftellas  fcintillare,  fcintillando  mate- 
riam  vibrare,ab  Aftronomis  evi&um  eftj  imo 
circa  ftellas  fieri  exhalationes ,  pertubum  o- 
pticum  obfervavit ,  in  nunciojidereo,  Galilaut 
de  GrdiUis ,  quod  maximum  eft  iterum  corru- 
ptibilitatis  in  caelo  argumentum  :  Oriuntur 
autem  novae  ftellx  potiflimum  in  via  laclca : 
hic  enim  locusmaximevibrationiftellarum 
convenit ,  quia  ibi  maxime  funt  ftipatae  ftella? 
(nam  qui  Galaxiam  meteororum  ftatuunt 
cum  Arifiotele,  ineptiunt  &  ab  experientia  re- 
futantur)  unde  ibi  ccpiofior  materia  vibra- 

N  2  tione 


IOO 


•DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


tione  ftellarum  ad  novi  fideris  produ&ionem 
in  unum  conjici  poteftac  compingi. 

IX.  3.  Angeli  8c  animae  rationales  funt 
i^nmortales  8c  incorruptibiles  natura  fua ,  8c 
iprincipio  interno  ,  8c  a  nulla  caufa  fecunda : 


at  a  Deo  8c  ejuspotentiaaccaufaprimacor- 
rumpi  8c  annihilari  poffunt.  Sedde  Angelij 
(8cde  animabus )  hoc  alias  probatum  dedi- 
mus  publicis  difpu.tationibus.  Deus  autenj 
omni  modo  eft  immortalis  8c  immutabilis. 


Difputationum  ex  Philofophia  felc&arum 
Viges  imA-SeptimA, 


D  E 


IMMENSITATEDEL 


T  H    E    S    I   S       I. 


1M  m  e  n  s  u  m  ,  quoad  vocem  ,  idem  eft , 
quod  non  habens  menfuram  :  quemadmo- 
dum  injnitum  eft,  quod  non  habet  fines:  8c 
fic  hxc  duo  vocabula  fere  ejufdem  latitudinis 
funtinfignificando.  Attamen  ufus  obtinuit 
nunc  apud  Schola/iicos ,  8c  Metaphyjicos ;  ut  in- 
finitatis  vox  paulo  fumatur  latius,  dicaturque 
de  eo,  quod  nullos  habet  fines,  limites,termi- 
nos,  five  effentias,  five  quantitatis ,  five  virtu- 
tis,  five  perfe£tionis  cujufcunque  :  immenjitas 
vero  fignificet  iftum  infinitatis  modum ,  quo 
quid  eft  illimitatum,  incircumfcriptum,  irre- 
ftri£r,um,fecundumpraefentiamad  rem  aliam 
aut  ad  locum :  Thomas ^Aquinas  \.p.  quaji.  8. 
2c  Mag.  Sent.  Lombardm  1.  diji.  37.  pro  hoc 
termino  immenjitatis  ,  utunturhoc,  exijien- 
tia  Dei  in  rebus  ,  aut  ejus  ,  quod  ejl  ubique 
five  ubiquitatis.  Nonnulli  tzmcn  Scholajlico- 
rum ,  immenjitatem  Dei  diftinguunt  ab  ejus 


1 1.  Immenjitatem  Dei  Aquinas  probaturusjl 
loc.  cit.  art.  1.  hanc  adfert  rationem.  Omnel 
agens  debet  efTe  conjundtumpaffo,  in  quod  | 
agit.  Sed  Deus  eft  univerfalc  agens ,  efficiens  j 
omnia8cin  omnibus  qux  funt.  Ergo  etiam;L 
conjundtus  eft 8c  intime  praefens  in  omnibus.it 
Hac  ratione  utitur  ibidem  in  fuis  commenta-j) 
riis  Cajetanus,  utuntur  8c  caeteri  fere  Schola-\\ 
Jlici ,  8c  inter  alios  longilfime  eam  exponiti 
Suarez  Metaph.  dijp.  lo.Jetl.  7.   a  num.    3.I1 
ad\%.  Verum  \.ipfeSuarez.fatcturnum.  n.| 
principium  ,  in  quo  major  hujus  rationisfun-1 
datur,nondum  eiTe  efficacitcr  demonftratumJ 
quamvis  ipfe  Ccx  folia  integra  fere  confumfe- I 
rit  circa  ejus»defenfionem  8c  explicationemi 
difp. i$.Jeft.$.  z/Ex doctrina  AriJioteIi*,ciuzmm\ 
Suarez,  tamcopiofe  exponit  de  propinquitatd|i 
agentium  a4  paffa,  omnipraefentia  Deinonl 
fatis  effica^ier  poteft  oftendi ,  quia  Arifi.  fo«I 


exijientia  in  rebus  vel  ubiquitate  ,  8c  fic  fatis  1  lumrequirit  inagcnte,ad  paffum  propinqu 


fubtiliter.  dicunt  enim  ifta  fe  habere,  ut  actus 
fecundus  fe  rnbet  ad  primum ,  aut  ut  aetus  8c 
habitudo  ad  aftum  :  exiftentia  Dci  in  rebus  8c 
ubiquitas  eft  illis  prxfentia  ac1:ualis,immenfi- 
tas  prxfcntiaaptitudinalis,  qua  Deus  aptus  eft 
effe  prxfcns  in  omni  rc  ,  quando  eft  aut  crit : 
voluntque  inluper,  immenfitatcm  Deo  com- 
petere ab  aeterno,  exiilcnti.ini  in  rcbus 8c  ubi- 
quitatemfolumex  temporc,  quo  coeperunt 
effe  res  creats  ,  in  quibus  cxiftit :  Nos  hanc  i- 
fiorum  hominum  diftincfionem  fuo  in  pretio 
relinquimus,  8c  rem  ipfam  explicatum  imus. 


tatem:at  noftra  quxftio  nunc  eft  de  intim^ 
Dei  in  rebusomnibus  praefentia  &  immenfi 
tatc.  3 .  Major  falfa  eft  de  conjunetione ,  pro 
pinquitate,  vel  immediatione  fnppofiti ,  d< 
quatamen  imprsefentiarum  cft  fermo:  an  noi  ,- 
Sol  hxc  inferiora  illuminat,  continuo  quo 
dam  infiuxu  fine  praefentia  fuppofitali  ?  Et  fi 
milia  cxemplafunt  plura.  Quare  nos  hanc  ra 
tioncm  omittentes ,  aliundc  probabimus  De 
immcniitatem  ,  1 .  ex  immutabilttate  Difp.  it 
ailcrta.  Nullum  immutabile  poteft  tnt  di 
ftans  ab  aliquo  loco.  Dcus  cftimmutabUii 


! 
1 

"■f 


V  O  L  U  M  E  N       PRIMtJM, 


lot 


■ 


irgo  non  poteft  effe  diftans  ab  aliquo  loco ; 
[uod  eft  effe  immenfum.  Minor  fupponitur 
x  difp.  pr<eced.  Majorprob.  quia  omne  diftans 
b  aliquo  loco  poteft  ad  illum  moveri ,  fivea 
eipfo ,  iive  ab  alio  motore :  immutabile  non 
>oteft  moveri.  Ergo  non  poteft  effe  diftans  ab 
liquo  loco.  i.  Ex <eternitateDifp.  2 f.aftcr- 
a.  Deus  caret  menfura  temporis.  Ergo  & 
oci :  atque  adeo  ficut  omnibus  temporibus, 
ta  8c  omnibus  locis  eft  prxfens :  eft  argumen- 
um  a  pari :  neque  ulla  difparitatis  ratio  reddi 
>oteft.  3.  Ex  infinitate&perfefiioneDei.  In 
;nte  infinito  debet  effe  in  fummo  gradu  0- 
nnis  perfe&io  fimpliciter :  at  poffe  effe  prse- 
entem  alicubi,eft  perfe&io  fimpliciter.quam 
nim  involvitimperfe&ionem  ?  debet  autem 
■ffe  in  ente  infinito  m  fummo  gradu :  non  ef- 
et  autem  in  fummo  gradu ,  niii  tale  ens  effet 
ptum  effe  acdefa&oeffetpraefensomnibus 
ebus  8c  locis.  Ergo.  Atque  haec  eft  immen- 
?tas  <&  ubiquitas. 
III.  Demonftrata  immenfitate  Dei,  vi- 
endum  eft  ulterius ,  quo  modo  fit  immenfus : 
nodus  certe,  quoDeus  eft  ubique ,  inexplica- 
»ilis  fere  eft  atque  ineffabilis ,  ac  facilius  dici- 
ur  quomodo  non  fit  ubique  qui  ubique  eft , 
mam  quomodo  Jit.  Modus  immenfitatis  ,  o- 
nnipraefentiae&ubiquitatisdivinae,  non  eft 
: .  quantitativus ,  qui  fiat  corporeae  molis  dif- 
ufione,  aut  quantitatis  additione,extenfione, 
nultiplicatione ,  prout  in  corporibus  contin- 
;ere  poteft :  Deus  enim  fpiritus  eft.  Neque 
ft  z .  locaUs  aut  circumfcriptivus ,  ab  ambien- 
efeucontinentecorporefaclus,  itaut  extra 
llud  continens  non  fit,  qualis  eftpraefentia 
orporum,  loco  ita  circumfcriptoram  ,  ut  ex- 
ra  illum  non  fint;  nam  talis  praefentia  fpiriti- 
>us  creatis  denegatur ,  multo  magis  Deo :  8c, 
juod  non  eft  quantum  ,  non  poteft  circum- 
cribi  loco :  8c ,  quod  circumfcribitur  loco, 
:ommenfuratur  loco  :  at  Deus  nec  quantus 
:ft ,  nec  loco  commenfurabilis.  Quare  Deus 
ton  efi  in  loco  ut  contentum  ,  neque  localiter 
tut  circumfcriptive ,  fed  ita  ut  fit  ibi ,  ubi  eft 
llud ,  quod  dicitur  locus  :  quemadmodum 
[  per  impoftibile  )  fi  duo  corpora  fe  pene- 
;rarent,  unum  quidem  effet  ubi  eftetaliud, 
tinum  tamen  nonefTetlocusalterius,  neque 


unum  effet  in  alio  localiter :  fic  Deuseftibi 
ubi  locus  eft,  non  tamen  eft  in  eo ,  quod  locus 
eft,  localiter.  Neque  eft  3.  definitivus  mo- 
dus  prsefcntiae  divinae  :  quia  hic  modus  ita 
definitreminunoipatio,  ut  non  poffit  ea  ef- 
fe  prsefens  alteri.  At  Deus  eft  itaprcefens  in 
hoc  fpatio,  ut  fimulfitinaliisomnibus,  ita 
in  hoc  mundo ,  ut,  fi  infiniti  effent,  in  omni- 
bus  quoque^futuruseffet.  Sed  4.  eft  repleti- 
vus ,  indivifibilis ',  illocalis  ,  inextenfus ,  i?nper- 
?nixtus  ,  juxta  quem  Deus  eft  in  omni  re  crea» 
ta  totus  8c  ki  quavis  ejus  parte ,  fed  totus  ne- 
gative. 

I V.  Solet  alio  modo  etiam  explicari  Dei 
ubiquitas  aut  immenfitas ,  aut  omniprafentia , 
juxta  verficulum  vulgatum  :  Enter,pr*fentert 
Deus  efi  &  ubiquepotenter.  Quod  fic  explicant 
Commentatores  adMag.Sent.  i.difi.  37.  Deus 
eft  in  omnibus  per  effentiam,  quatenus  fub- 
ftantia  eius  ab  omnibus  habetur ,  quatenus  o- 
mnibus  intime  illabitur  \perprafentiam,  qua- 
tenus  omnia  funt  inejusprofpedhi,  Scnuda 
atque  aperta  oculis  ejus ,  ficut  aliquis  dicitur 
effe  prsefens  in  domo ,  cum  omnia ,  quae  funt 
in  domo ,  funt  in  confpe&u  illius  ;  per  poten- 
ri<zw,quatenus  omnia  facit  8c  confervat ,  ficut 
rex  dicitur  cffe  in  toto  regno  per  potentiam, 
quia  poteftas  cjus  ubique  operatur ,  quatenus 
regit  omnia  :  duo  hi  pofteriores  modi  funt 
improprii  8c  hucnonpertinent,  fedprimus 
tantum. 

V.  Speculativa  hic  fefe  offert  quseftio ,  a 
Scholafiicis  &  Metaphyficvs  hic  difputari  fo- 
lita,  AnDeusnontantum  fiitin  hoc  mundo  in 
univerfis  locis  realibus ,  fed  etiam  extra  mun- 
dum  infpatiis  imaginariis  ?  ita  quidem  fta- 
tuunt  Conimbricenfes ,  /.8.  Phyf.  \o.quafi.  2. 
Fonfeca  l.  ^.Metaph.  c.  \f.  qiuefi.  $.f.  4.  mul- 
tique  alii.  Nos  cum  iis  quoque  afferimus, 
Deum  actu  8c  vere  effe  extra  mundum ;  8c 
quoniam  fpatium  infinitum  imaginamur  ex- 
tra  ccelum,vereDeus  eft  in  hoc  fpatio  infinito 
imaginario:quia  quod  eft  immenfum,  aptum 
eft  replere  8c  replet  omnia  loca  vera  8c  ima- 
ginana :  8c ,  fi  Deus  non  effet  in  fpatiis  ima- 
ginariisextramundum,  tum  fi  aliummun- 
dum  conderet(quod  non  implicatjvel  fi  hunc 
transferset  in  locum  alium ,  aut  non  effet  ibi, 

N  3  aut 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


toz 

aut  acquireret  novum  locum  Sc  mutaretur, 

quod  abfurdum.  Deus  tamen  extra  hoc  eft 

univerfum,  non  tanquam  in  mundo  hoc  vifi- 

bili,  fed  utexcedensuniverfaccpotenscon- 

dere  nova  entia  in  iftoc  fpatio  imaginario ,  in 

quibus  intime  fit :  nam  cum  Deus  dicitur  efle 

in  fpatiis  extra  mundum,  tx>  extramundum, 

poteft  accipi  bifariam  ;  vel  fic ,  ut  defignet  8c 

determinet  aliquid  realeextramundum,  in 

quo  Deus  fit,  ScitaDeusnoneftextramun- 

dumi  vel  poteft  accipi  t»  extra  pro  eo,quod  eft 

non  intra,  limitate ,  quo  paclro  Deus  eft  extra 

mundum,quianon  limitatur,non  coar&atur, 

intra  hunc  mundum ,  non  reftringitur  ad  hoc 

univerfum,  quiaabeonon  continetur,  non  ' 

definitur,  fed  veroipfumlongeexcedit.  At- 

que  exhifceetiamintelligitur,Deum  non  effe 

in  fpatiis  imaginariis  extra  res creatas  fecun- 

dum  refpe&um  continentis ,  quia  hujufmodi 

refpectus  continentiae  fundatur  in  efficientia 

Dei,  perquamponiturineflercs,  inquadi- 

citur  exiftere,  per  modum,  non  contenti ,  fed 

continentis:  ubi  ergo  nihil  effecit,  non  exiftit 

iftoc  modo:at  in  fpatiis  imaginariis  nihil  effe- 

citDeus.  Ergo.  Eft  itaque  Deus  iniftis,  ut 

erat  ab  seterno  antequam  mundum  conderet. 

V  I .  Verum  enimvcro ,   ut  hoc  negotium 

de  fpatiis  imaginariis ,  8c  quomodo  in  iisexi- 

flat  Deus,  dextre  intelligatur ,  paulo  fufius  de 

eo  philofophabimur  :eftenim  difficile  8cdi- 

gnum  explicatu  :  procedemus  a  fimili  aut  po- 

tius  diffimili.  Corpus  alicubiexiftensdupli- 

cem  refpectum  fignificarcpoteft :  Primuseft 

contenti  ad  continens ,  ut  eftaqux  ad  vas  in 

quo  cxiftit  :  fecundus  eft  refpeelus  replentis 

-ad  id  quod  erat  de  fe  vacuum  ,  quomodo  cor- 

pus  dicitur  efle  in  fpatio ,  8c totus  mundus  di- 

citur  cfie  hic,  tanquana  replens  hoc  totum 

ipatiunv.atque  inter  hosduos  refpe£hisadver- 

tenda  cft  dirTerentia :  nam  primus  terminatur 

ad  rcm  realem  ,  continentem,  diftindtam  a  re 

contenta :  fecundus  non  item  :  fed  eft  tantum 

modus  quidam  corporis ,  quo  replet  hoc  fpa- 

tium,Sc  non  aliud:  ipfum  cnim  fpatium,quod 

rcpletur  a  corpore  ,  non  eft  rcs  aliqua ,  fcd  cft 

quaxlam  diftantia  aut  vacuitas ,  apta  repleri 

corpore.  Dcus  ncutrum  iftorum  rcfpcdtuum 

habct  propric.habet  tamen  aliquid  proportio- 


nalitercorrefpcndensutrique.  Deus  non  cft 
in aliqua re tanquamcontentus ab illa:  ftd efl 
in  omnibus  tanquam  continens  illasvirtute 
adliva ,  qua  eas  confervat,  quae  eft  eadcm  cura 
illa ,  quacreav.it :  8c  hunc  primum  refpe&um 
non  habet  Deus  in  fpatiis  imaginariis  extra 
mundum,  quia  hujufmodirefpecliusfundatui- 
in  Dei  efficientia ,  per  quam  res  ponitur  cxtra 
caufas.  Rurfus,  Deus  eft  in  aliquo  fpatio  tan- 
quam  replens  illud ,  fednonmodo  quantita- 
tivo  inftar  corporis ,  quia  Deus  quantus  non 
eft }  loco  tamen  hujus  refpe&us  debemus  in- 
telligere  in  Deo  quandam  proefentiam  fub- 
ftantialem ,  qua  pcr  fubftantiam  fuam  adefl 
omnibus  rebus  quafi  fubftantialiter  replen 
illas,  quia  intime  ineft  in  omnibus  :8c  ho, 
duos  in  Deo  refpedtusdiftinguitintelleclus 
8c  intelligit  unum  non  efle  alium :  nam  fi(pei 
impoffibile )  intelligeremus  Deum  non  con 
fervare  hunc  mundum  8c  intelligeremus  ni 
hilominus  Dei  fubftantiam  infinitamScim 
mutabilem,  poffemus  intelligere  fubftantian 
Dei  praefentifTimam  rebus  omnibus  8c  efl< 
intra  omnes :  nam  fubftantia  Dei  infinita  ubi 
que  eft  immutabiliter:  8c,  fi  cefTaret  ejus  acti 
confervandi  res  ,  8c  cefiante  confervationc 
poffet  manere  creatura ,  nihilominus  ibi  8c  ir 
creatura  Deus  effet  ac  maneret.  Hifce  ani 
madverfis,  ncgamus  Deum  infpatiisimagi 
nariis  habere  refpe&um  primum  continen 
tis,qui  fundatur  in  creatione  8c  confervation» 
rerum  ad  extraj  afTerimus  tamen  Deum  ver< 
efTe  injis  praefentia  fubftantiali  repletiva :  ne 
que  ad  fubtlantialem  Dei  ac  repletivam  prce 
fentiam  in  fpatio,  eft  neceffaria  ejus  operatic 
neque  requiritur  rcfpe&us  alicujus  creatura; 
termini  aut  entis  rcalis,  quod  terminetDe 
praefentiam  fubftantialem  repletivam  :  8c  ho 
probamus  a  fimili :  quia ut  corpus  repleat  al 
quodfpatium,  non  eft  neceflkrius  refpecl:i 
continentix,  id  eft,  ut  contineatur  ab  ali 
corpore :  Ergo  multo  minusinDeo.  Prob^ 
tur  antccedens.  Nam  totum  hocuniverfur 
revera  rcplet  hoc  fpatium  in  quo  eft ,  non  t^ 
mcn  continctur  ab  aliquo  corporc,  quia  exti 
cadum  extimum  nullum  cft  eorpus  ambicn.i 
aut  daretur  progreflus  in  infinitum  :  8c,  pon; 
mus  Deum  condcre  hominem  extra  hur; 

mundum. 


VOLUMEN     PRI 


nundum ;  homo  ifle  repleret  fpatium  8c  ta- 
nen  non  contineretur  a  corpore :  ponamus, 
}eum  annihilare  totum  aerem  8c  aquam,ter- 
a  nihilominus  repleret  fuum  fpatium  ,  licet 
rontineretur  a  corpore :  imo ,  concipiamus, 
Deum  annihilare  omniafublunaria  intracon- 
:avum  Lunae,  8c  fibi  effe  decretum  ,  perpetuo 
:onfervare  hoc  vacuum ,  certe  illud  vacuum 
:otum  effet  plenum  fubftantia  Dei :  nam  non 
poteft  concipi  ,  quomodo  fit  Deus  prsefens 
futurus  toti  caelo ,  niii  fimul  praefens  fit  illi 
Ppatio  intermedio  :  8c ,  fi  oculis  corporeis  vi- 
deri  poffet ,  videretur  in  ifto  fpatio.  Quare 
ifte  refpe&us  ad  fpatium  ,  quod  repletur,  non 
requirit  rem  diftindtam  extrinfecam  ab  ipfa 
re ,  quae  dicitur  effe  in  fpatio ,  fed  folum  fi- 
gnificat  modum  intrinfecumejus*,  qui  non 
dependet  ab  aliquaefficientia,  nequeabali- 
qua  re  extri-nfeca :  8c  iive  fpatium  ,•  quod  re- 
pletur ,  contineat  aliud  corpus,  five  non,  hoc 
nihil  facit  aut  pro  aut  contra  hoc  noftrum  in- 
ttitutum. 

VII.  §.  i.  Exceptio.  iUudfpatiumimagi- 
narium  eji  nihil ,  ergo  non  poteji  intelligi  Deus 
ejfe  in  iUo ,  quia  ejfe  in  aliquo  dicit  habitudinem 
ad  rem  realem.  confrmatur  :  nam  ratioy  cur 
Deus  ab  aterno  nonfuerit  in  mundo ,  eji ,  quia 
mundus  tunc  nihil  erat.  Refp.  i.  Ingenere, 
proferendo  inftantiam  in  corpore  Scmundo 
replente  fpatium ;  nam  qusero ,  quomodo  in 
eofint,  fifpatiumeftnihil.  2.1nfpecie,  ne- 
gando  confequentiam ,  8c  ad  probationem  di- 
cendo,  quod  effe  inaliquofecundumrefpe- 
ctum  continentis  8c  contenti ,  dicit  habitudi- 
nem  ad  rem  realem:  at  effe  in  aliquo  tanquam 
replens  illud,  per  fuam  praefentiam,  non  dicit 
habitudinem  ad  rem  realem ,  diftindtam  ab 
ipfa  re,qu£  ibi  dicitur  exiftere:fed  folum  dicit 
in  illa  modum  quendam  fe  habendi,qui  eft  in 
corporibus  ubicatio  pafliva,  in  Deo  immenfi- 
tas :  ad  confirmationem,  falfum  eft  illud  ante- 
cedens ,  nam  Deus  ab  aeterno  fuit  in  ifto  fpa- 


M  U  M#  r  r©| 

tio,quod  nunc  mundus  replet:fienim  incepif- 
feteffeinhoc  fpatio,  cum  mundum  conde- 
ret  demum ,  fuiffet  mutatus,  quod  abfurdum. 
§.  2.  Exceptio.  InrebwpoJfbiJibm  Deus  non 
ef ,  quia  nihilfunt ,  ergo  nec  infpatiis  imagina- 
rivs ,  quapariterfunt  nihil.  Refp.  Eft  elenchus 
parium  aut  fimilium .  Deus  eft  in  rebus,  prx- 
via  caufalitate,  8c  creandi  gc  confervandi,  qua 
eas  quafi  continet ;  at  eam  non  exercet  circa 
res  poffibiles ,  quamdiu  manent  tales&funt 
in  potentia.  Et  ideo  non  eft  in  rebus  poffibili- 
bus,  ut  fic.  At  in  fpatio  non  dicitur  Deus  effe 
media  caufalitate ,  fed  per  fubftantiam  fuam, 
qua  replet  illud :  at  res  poffibilis  repleri  ne- 
quit.  Ergo.  §.  3.  Exceptio:  Deus  folum  eji  ubi 
operatur :  at  in  fpatio  imaginario  non  operatur. 
Ergo.  Refp.Vid.  th.2.  hujus  difp.  deinde  vera 
eft  major  de  modo  exiftendi  in  rebus  per  mo- 
dum  continentis ,  non  de  modo  exiftendi  fe- 
cundum  praefentiam  fubftantialem  8c  repleti- 
vam.  §.  4.  Exceptio.  In  fpatio  imaginario 
poteji  tantum  effe  aliquid  imaginarie  :  at  ut 
Deusjit  alkubi  imaginarief  eji  abfurdum.  Ergo. 
Refpond.  Illud  fpatium  dicitur  imagina- 
rium ,  in  quantum  illud  fingimus  8c  imagina* 
mur  per  modum  entis  pofitivi ,  ut  tale,  ad  ip- 
fum  explicandum  :  tribuuntur  enim  ei  a 
mente  noftra  quaedam  attributa  ,  ac  fi  ens  po- 
fitivum  foret  :  in  retamen  nihil  pofitivum 
reale  dicit :  ac  licet  nihil  fit  reale ,  efttamen 
fuo  modo ,  ut  privationes  funt :  eft  enim  pri- 
vatio  aut  corporis  aut  rei ,  quae  in  eo  effe  po- 
teft  :  eft  enim  tanq  uam  vacuum  quoddam  a- 
ptum  repleri  corpore :  vacuum  autem  priva- 
tionem  fignificat :  8c  hoc  fatis  eft ,  ut  res  fpa- 
tioifto  dicatur  effe,  ficut  res  dicitur  replere 
vacuum:  interim  refpeftu  Dei  omnia  im- 
plentisnoneftvacuum,8cDeusineo  eft  vere 
non  imaginarie  :  Quod  autem  hoc  vacuum 
fpatium  ac  privatio  illa  ab  aeterno  fuerit,nihil 
eft  abfurdi :  ficut  non  eft  abfurdum  quafdam 
relationes  aut  modos  ab  aeterno  fuiffe. 


Difpu- 


io4 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select, 
DifputationumexPhilofophiafelecliarum 

V   I   G   E   S   I   M   A-O   C  T   A   V   A, 


D   E 


ORTANIMARATIONALIS. 


T  H    E   S   I   S      I. 


CUm  difputationum  harum  curricu- 
luminftituimus  primum,  promifcue 
nos  de  variis  adruros  efle  materiis,nul- 
lo  fervato  ordine ,  ad  folum  placitum  &.  lubi- 
tum  Refpondentium,  difp.  pr.  indicavimus: 
atque  ita  diverfas  jam  fumus  explicando  per- 
iecuti.  Inter  difputationes  jam  ante  habitas, 
fexta  fuit  De  Orttt  anima  rationalis,  quam  tunc 
tionextraduce  fedaDeo  eflfc  x«7<js<7-«dC/s«?<;d*/V 
argumentis  aliquot  adftruximus:  nunc  vifum 
<eft  Atcbc-Kdjlw  argumentorum,ii  non  omnium 
ialtem  praecipuorum ,  in  partem  contrariam, 
inftituere ,  Sc  foiutionum  fontes  breviter  pro- 
ponere. 

II.  ^Argumenta  pro  rationalisanimaeper 
traducem  propagatione,duumfunt  generum, 
quaedam  Theologica  ,  q.uaedam  Philofophica. 
Theologica  ex  variis  Scripturae  locis  defumta 
adTheologos  ablegamus,  nifiquodunicam  ' 
illud  ac  tritnTimum  6c  a  Traduciariis  ferc 
pro  infolubili  habitum  a  peccato  originali 
defumtum ,  bona  Theologorum  pace  6c  ve- 
nia,  hic  folvere ,  pretium  nobis  videatur  ope- 
rx.  i.  Hoc  igitur  efto  decantatiflirnum  pro 
traduce  argumcntum.  Si  anima  rationalvs  non 
propagetur  k  parentibtts  in  Iiberosper  traducem, 
ergo  nec  peccatum  originale  propagari  aut  tra- 
duci  poterit  :  cjnia  non  potefi  accidens  traduci 
aut  propagari  fine  fubjcBo.  Ad  hoc  palma- 
rium  Traduciariorum  argumentum  variis  mo- 
dis  refponderi  folct  a  Phiiofophis  pariterac 
Thcologis  •.  polfunt  viden  variae  variorum  fo- 
lutiones  in  unum  congeftae  a  Rob.  Baromo ,  in 
ph;lofopbi<e  Theolo^i*  ancillantis  Excrcitatio- 
ncfecunda  ,  art.  8.  cV  fe^ncn:ib'ts.  Nos ,  nc  a- 
iiorum  fentcntiis  operofe  exponeno; 
puspcrdamus  8c  cnartam ,  fic  hi/nc  nodurn 
iolvimus.  Hjegaitnu  CtnfefHenttam  &  in  p,o- 


: 


batione  falfam  aafirui  hypothefin ,   quod  pec- 

catum  originale  fitaccidens,  dkimus  :  atqu 

ut  totum  negotium  clariilime   percipiatur, 

duas  hafce  quaeftiones  accurate  inter  fefe  ef- 

fe  diftinguendas  cenfemus.    i.  QiLenam  con- 

currant  ad  peccati  originalis  propagationem 

i.  Qu&nam  fit  caufa  proxima  efficiens  vel  defi- 

ciens  potius ,  per  quam  inexifiat  aut  inhareat 

peccatum  originale ,  Petro  aut  Paulo  immedia 

te ,  ut  ejus  fingulare  peccatum  ?  Quemadmo- 

dum  longe  etiam  differunt,  quaenam  concur 

rant  ad  generationem  ?  Sc,  quaenam  fit  caute 

proximageniti  ?  Primam  quodfpeifcat  qu» 

ftionem,concurrunt  ad  peccatioriginalispro- 

pagationem.  i.Adamus.  2.  Singulihomines 

qui  nafcuntur.  3.Parentes.4.Deus.  §.i.  Ada 

mus  concurrit ,  utcaputScradixgeneris  hu- 

mani,  quod  ip(e  repraefentavit,dum  peccaret 

§.  2 . Homo unufquifque ,  qui  nafcitur ,  con 

currit  ad  propagationem  peccati  originalis 

tum  ut  fubjedtum  ejus ,  tum  ut  caufa  directe 

caufans  deiiciens,  propria,  proxima,emanati- 

vahujus  venenatae  qualitatis.    §.  3.  Parente 

concurrunt  per  gcnerationem,qu£  eft  tanturo 

caufa  fine  qua  nonexifteretpeccatumorigi- 

nalc  in  hominibus.  §.4.  Deus  concurritac 

pcccati  originalis  propagationem  ,  8c  ut  crca- 

tor,  Scutjuftusjudex,  juftaSc  efficaci  provi- 

dentia  i  primum  eflicienter  procurando  pro 

pagationem  hominum  ,  produccndo  corpus 

creando  animam:  fine  quo  Utroque  nulla  eflei 

;  peccatioriginalispropagatio:  deindepcrmit 

tendo,  utomnepeccatum,  iic  8c  originalc 

quod  iit :  denique  non  fuppeditando  donurt 

|  imaginis  fux  ,  qux  non  eft  adlio  rcalis  8c  pofl 

tiva,  fcdceflatio  potiu^acdeficientiaab  acl:i 

in  Dco  ac  jufta  hominis  pcena :  intclligimu 

hic  deflcicutiam  non  moralem  ,  qua  Dcu 

dchcia 


VOLUMEN      PRIMUM. 


ieficiat  ab  eo  quod  debuit ,  fed  naturalem  (  ut 
oquuntur)qua  quis  deficit  ab  eo,quod  potuit, 
ed  non,  quod  debuit:  atque  haec  omnia ,  quae 
.Deoprocedunt,  funttantum  antecedentia, 
efpeclu  peccati  originalis ,  quod  propagatur, 
£  non  caufae ,  adeoque  inferunt  neceifitatem 
onfequentiae  tantum.  Atque  ut  ad  fecundam 
maeftionem  refpondeamus  quoque  diftincte, 
)eus  nullo  modo  eft  caufa,nec  principalis,nec 
nftrumentalis,nec  meritoria,nec  remota,nec 
•roxima ,  cur  peccatum  originale  fit  in  Petro 
el  Paulo ,  quamvis  fit  caufajuftac  fubtra&io- 
lis  imaginis  fuae  5c  fit  caufa  fuae  permiifionis, 
temque  produdtionisanimaeaccorporis,  ad 
usc  omnia  peccatum  originale  fequitur,  tan- 
uam  confequens  ad  antecedens.  Sed  nec  pa- 
sntes,  qui  generant,  nec  ipfa  generatio ,  funt 
aufa  per  fe,  feu  principalis,  feu  inftrumenta- 
s,  fed  merum  funt  antecedens  ,  iine  quo  non 
xifteret  peccatum  originale  in  Petro,aut  Pau- 
v.per  parentes  8c  generationem  enim  produ- 
itur  fubjectum  quidem  peccati  originalis, 
etrus  aut  Paulus ,  non  vero  ipfum  peccatum 
riginale.fimul  ac  tamen  Petrus  eft  produclus 
at  Paulus ,  jam  ftatim  quoque  hoc  peccatum 
riginaleeft,  abfquequo,  nemomentoqui- 
em,illi  funt.  Itaque  proxima  caufa,  non  qui- 
em  efficiens  proprie  fed  deficiens,  per  quam 
lexiftat  aut  inhasreat  Petro  vel  Paulo  pecca- 
jm  originale ,  eft  ipfe  Petrus  vel  Paulus ,  8c 
nufquifque  homo  fui  peccati  originalis  8c 
rincipium  8cfubje£himfimul,  8cauthor8c 
offeffor  eft.  Adprobationem,  quod  dicitur  ac- 
idens  non  poffe  traduci  aut  propagari  fine 
jbjecto ,  refpondeo ,  peccatum  originale  non 
(feaccidens,  nequctamen  fubftantiam  ,  fed 
rivationem :  ideoquc  non  eft  qussrenda  pofi- 
va  8t  realis  caufa,  quoe  reali  actione  hoc  pec- 
atum  producat,nam  a&ionis  pofitivx  ac  rea- 
s  terminum  oportet  effe  realem  8c  pofiti- 
um  i  fed  illa,  five  propagatio ,  five  traductio, 
eccati  originalis  a  parentibus  in  liberos,  pri- 
ativa  potius  eft  ac  moralis,quam  pofitiva  aut 
>hyfica:&  concipi  debeteomodo,  quotra- 
ucitur  ac  propagatur  in  prolem  pri  vatio  pri- 
ilegiorum,  paupertas,  infamia ,  proptcr  cri- 
nen  progenitoris.  Atque  ex  hifce  fatis  liquet 
nepte  hanc  quaeftionem  vulgoproponi;  ##* 


IoJ 


per  ammam  propagatur peccatum  originale,  aut 
percorpw?  Refp.  Per  neutrum  ;  quaero  enim 
fimiliteri  aut  per  animam  propagatur  pauper- 
tas,  autpercorpus  ?  refpondendum  eft  haud 
dubie,perneutrum.  Sed  ficutijuftitiaorigi- 
nalis  erat  totius  hominis,  ita  8c  peccatum  ori- 
ginale  :  8c  ficut  ifta  fuiifet  propagata  a.  toto 
homine  in  totum  homincm,  etiamcreante 
animam  Deo ,  ita  nunc  8c  peccatum  originale 
propagatur  a  toto  homine  in  totum  homi- 
nem,  etiam  creante  animam  Deo:  abfurde  er- 
go  quoeritur,  per  utrum  propagetur. 

III.  2.  Argumentum  efto  tale.  Sianima 
hominis  non  producitur  njirtute  feminis ,  igitur 
homo  n»n  generabit  hominem ,  fed  tantum  cor- 
pus  ejus ,  qu*  pars  eji  hominis  inferior  ttcjue 
ignobilior.  Refp.  Homo  vere generabit  homi- 
nemetfianimaaDeocreetur  i  i.  Nonquod 
tribuat  ei  corpus  tantum  ,  fic  enimgenerat 
corpus  hominis,  non  totum  hominem,  8c  ge- 
neratio  non  eft  nuda  materiae  fuppeditatio. 
2 .  Non  quod  difponat  corpus  ad  receptionem 
animae ,  quia  haec  eft  tantum  mutatio  ad  qua- 
1  itatem  8c  alteratio ,  generatio  vero  eft  ad  fub- 
ftantiam .  5 .  Non  quod  ex  materia  educat  aut 
in  ea  efficiat  animam  vegetativam  vel  fenfiti- 
vam  ;  nam  fic  homo  non  hominem ,  fed  hoc 
vivens,  8chocanimal,  feurudimentum  po- 
tius  utriufque,  generaret.  4.  Sed  quia  ani- 
mam  rationalem  fubftantialiter  unit ,  ut  jam 
illa  incipiat  informare ,  inhabitare ,  implere 
totam  materiam  corporis :  nam  generare  ho- 
minem,  eft,  tribuere  7»  effe  homini :  at  effe 
hominis,  ne^ueinanima,  nequeincorpore 
tantum,  confiftit,  fed  in  unione  ejus,ut  homo 
verc  conftet  anima  8ccorporc ,  homo;  enim 
non  eft  talis  per  alteram  eflentiae  partem  ,  fed 
per  totam  effentiam  ,  quaenon  eft  nifi  anima 
ckcorpore  unitis.  Inftantia  1.  Deus  creando 
animam  unit.  Ergo  non  eft  opus  aBionegeneran- 
tis ,  qua  uniat.  Refp.  Cum  Deus  creat  ani- 
mam ,  unit  quidem ,  fed  non  fe  folo ,  vcrum 
fimul  cum  generante ,  concurrendo  cum  eo 
per  communem  concurfum  ad  adionem  u- 
nitivam ,  quam  generans  virtutis  feminali-s 
interventuelicit.Inftantia.  2.  Nullapoteft  dari 
attio  uniti<va  expartegenerantis ,  quia  deberet 
ejfe  fpiritalis  propter  terminum  adquem  talem : 

O  at  h<ec 


106  DisputAt.  exPhilosophia  Select. 

athac  a  potentia  materiali ,  virtute  feminali,  fenftiva  anima  producuntur  exfemine.  Ergo.  I 
profcifci  non  poteji.  Refp.  i.  Apotentiama-    Rcfp.  Negamus,  vcgetativam,feniitivam,  Scl 
teriali  poiTe  elici  acYionem  fpiritalem  ,  quan-  * 
do  ifta  a&io  non  eftprodu&ivareifpiritalis, 
fed  ejus  tantum  unitiva.    2.  Licet  a£Ho  illa 


tendatad  animam  rationalem,  quae  eft  im- 
materialis,  verfaturtamencircaeam,  quate- 
nus  eit  unibilis  corpori,  St,  quatenus  lic,habet 
anima  rationalis  aliquo  modo  eiTe  materiale, 
8c  dependens  a  corpore ,  tanquam  a  materia 
in  qua  fit  8c  cui  uniatur  :  quod  ut  melius  con- 
cipiatur ,  notandum  eft ,  rationalem  animam 
poiTe  fpectari  abfolute  quoad  fuam  efTentiam 
iimpliciter,  vel  relative  ad  corpuscumquo 
unitur  8c  cujus  eft  forma :  quoad  elTentiam  ,  a 
corpore  nullo  modo  dependet ;  at  in  quan- 
tum  forma  eft  ,  hactenus  dependet  a  corpore, 
ut  officium  informandi  8c  adtuandi  exercere 
nequeat,  ut  forma  effe  nonpoiTit,  nilicum 


rationalem ,  eandem  ,  quoad  fubftantiam  8c 
fecundum  rem  ,  efTe  animam  :  fed  vero  hx  a- 
nimae  in  homine  funt  diftindfoe ,  8c  anima  ve- 
getati  va  ac  fenfitiva  formae  funt ,  non  quidem 
hominis ,  fed  in  homine,  difponentes  ac  fub- 
ordinatae ,  rationalis,  principalis  ac  ultima,  8c 
non  tantum  in  homine  fed  ipfius  hominis : 
quod  quia  alias  eft  probatum ,  obje&ionem 
hanc  folvcmus.  Si  in  homine  fint  tres  anvma^ 
vel omnesfunt  immortales  acfeparabiles  vel  in- 
telleftivatantum.  Refp.  intelle&ivatantum. 
lnftantia.  1 .  Hincfequetur,  in  refurretlione  non 
redire  eundem  hominem  abfolute ,  ut  qui  duas 
novas  animas  accipiat.  Refp.  Non  fequi  hoc 
quod  infertur.  Quja  novae  iffoe  animae  non 
magis  diverfitatem  inducunt,  non  magis  uni 
tatem  8c  identitatem  hominis  tollunt ,  quarc 


1 


corpore  uniatur :  8c  fic  atque  fub  hoc  refpectu  '  novae  formae  accidentales,  quse  quotidie  nova 


terminatura&iounitivahominisinanimam 
itaque  eft  aclio  quidem  illa,  refpectu  princi- 
pii  agentis  ,  materialis;  fecundum  quid,  ratio- 
ne  termini  uniendi ,  fpiritalis  i  quatenus  eft 
conjunctio  feu  unitio  formae  fpiritalis  cum 
fubjecto  materiali.  Thomas  &  Thomijl*  ge- 
ncrationem  fubftantialem  viventis  coniiftere 
ajunt  in  puraquadamrefultantiaadformam 
fubftantialem  8c  totum  compofitum  termina- 
ta,  ita  ut  non  fit  a&iodiftin&aapracedcnti 
alteratione,  fed  ut  ifta  refultantia  naturalis,  8c 
forma,  8c  compoiitum,  quae  refultant,fint  ter- 
mini  alterationis  fecundarii ,  terminus  vero 
ejus  primarius  fit  difpoiitio  ultima  8c  reliquae 
ultimam  praecedentes:  imo  impoffibile  exifti- 
mant,  utformafubftantialisauttotum  com- 
poiitum  producatur  ab  agenteactione,  quae 
dirc&c  ad  ipfam  fubftantiam  terminetur ,  fcd 

produci  volunt  tantum  indire&e  per  reful- 

tantiam  ,  ut  dixi ,  naturalcm  ,  ratione  nexus 

interdifpofitionesintroductivasSc  ipfamfor- 

mam.  Videantur  de  hac  fentcntia ,  quam  la- 

tius  explicant  8c  propugnant ,  Complutenfes  in 

lib.  de  Generat.  &  corrupt.  difp.  2. 

IV.   3.  Argumcntum  eft.  Qwwodoprodu- 

citur  anima  vegetativa  &  Jenfuiva ,  eo  modo 

&  rationahs ;  quia  efi  una  &  eadem  fecundum    8c  puniendo:certe,gloria  illa  caeleftis  non  pe 

fubjiantiam  &  rcm  anima.  Sedvegetativa  &   tincbit  ad  partem  fenfualem  aut  vegetanter 

Dcint 


inducuntur :  8c  in  refufcitatione  erunt ,  no- 
vus  calor,  humiditas,  temperies ;  erunt  8c  no- 
vae  formae  corporeitatis  ac  mixti,  8c  totales,  81 
partialcs  :  nam,  quoad  totales,  forma  corpori 
humani  pcrit :  accipitenim  materia  in  refo 
lutione  varias  formas  alrorum  corporum,pul 
veris,  vermium ,  8cc.  partiales  quoquefor 
mae,  capitis,  cordis,  brachii,  manus ,  8cc.  pe 
reunt,quae  in  refurre&ione  novae  inducentur 
8c  tamen  erit  idem  numero  homo  :  funda 
mentum  hujus  rei  eft,  quod  formae  difponen 
tes,  iivefubftantiales,  fiveaccidentales  ,  ideh 
titatem  numericam  nonmutent,  licet  ipfi 
mutcntur.  lnftantia-  2.  Seauitur  novas  ilh 
animas  damnan ,  licet  mhil  mali  fecerint ,  v 
falvariylicet  nihil  effecerint  boni:  quod  cumjujl 
tia  &  veritate  Dei  nequit  conjtjiere.  Ref} 
Nullo  modo  fequi  illationem  :  nam  nec  an 
ma  vegetativa ,  nec  feniitiva,  funtfubjectur 
praemii  vel  pcenoe,  ficut  proprie  non  funt  fu" 
jeftum  nec  caufa  boni  vel  peccati ,  fed  ani 
rationalis,  uti  proprie  peccat  8c  bene  agit ,  i 
proprie  illa  punitur  vel  praemiatur :  ani 
iftae  uti  in  peccando  8c  bene agendo  funt  co 
ditioncs  tantum  8c  caufe  fine  quibus  non,  a 
ad  fummum  inftrumcnta,ita  8c  in  praemianc 


VOLUMEN 

)einde,  non  fequitur,  fi  hacc  temperies  &  hae 
ifpofitioncs  funt ,  cum  pecco  j  ergo  hae  ipfae 
ebent  puniri ,  aut  non  idem  numero  corpus 
el  homo  punietur  :  nam  pone  hominem 
uem  peccare  anno  vigefimo ,  puniri  centefi- 
10 ,  non  funt  tum  eadem  in  ipfo  temperies, 
uteaedem  difpofitiones ,  8c  tamen  idem  nu- 
lero  homo  punitur:  tota  fane  temperies  cor- 
oris  humani  omnefque  ejus  difpofitiones  in 


PRIMUM,  107 

morte  intereunt  &  novse  producentur  in  re- 
furre&ione,  &  tamen  idem  numero  corpus  ac 
homo  punietur :  ita  etiam  licet  novae  animae 
fint  vegetativa  6c  fenfitiva,quam  eae  in  quibus 
homo  peccavit ,  idem  tamen  homo  punitur, 
quiahabentfe  iftae  animae  ad  hominem ,  ut 
temperies  ad  corpus ,  utrobique  ut  difpofitio, 
quae  unitatem  ut  non  facit,  ita  nec  aufert.  Si- 
militer  de  praemiatione  eft  dicendum. 


Difputationum  ex  Philofophia  f  ele&arum 

VigesimA-NonA, 
d  E 

SCIENTIADEL 

T  H   E   S   I  S      I. 


TN  Difputationum  harum  curriculo  vigefi- 
i-mam  inftituimus  de  feientiae  divinae  im- 
lutabilitate  ;  in  qua  ejus ,  tum  defcriptio- 
em ,  tum  partitionem  ,  fuppofuimus :  nunc 
nimus  eft ,  ipfam  Dei  fcientiam  nonnihil  la- 
us  exponere.Difputat  de  ea  Aquinas  1  .fumm. 
heol.    14.  8c  ibidem  Commentatores  ,  Me- 
ifhyfica  &Pneumatic<efcriptores,in  attributis 
)ei  explicandis ;  qui  authores  videri  poffunt: 
os  in  compendium  contrahemus ,  &  paucu- 
s  thefibus  comprehendemus ,  qux  diffufe  ab 
sdifputantur. 
II.  EjfeinDeofcientiaminonc\uidem<]ux 
tqualitas,  aut  habitus,  aut  cognitio  reali- 
:r  ab  intellecliu  deducl:a  ex  praemiffis,  uti, 
rientia  eft  in  nobis  i  haec  enim  omnia  imper- 
*cl:ionem  arguunt,quae  aDeo  eft  removenda: 
?d  eam  dari  in  Deo ,  quae  fit  certa  8c  evidens 
ognitio,  eadem  cum  effentia  divina,  ficuti 
B  reliquce  funt  affectiones ,  8c  non  realiter  ex 
raemilfisdedudta,  exScripturis  eft  manife- 
um ,  at  nos  rationibus  probatumdabimus. 
.  1 .  Omne  quod  agit  propter  finem  ,  aut  fibi 
mem  praeftituit ,  autipfi  finisab  alio  praefti- 
uitur  :  fed  agentia  naturalia  agunt  propter 
inem  ,  quia  uniformitergccertooperantur : 
rgo  aut  ipfa  fibi  finem  praeftituunt,  autab 
lio  iis  praeftituitur.  Sed  multa  agentia  natu- 


ralia  non  poffunt  fibi  praeftituere  finem ,  quia 
carent  cognitione ,  ut  ignis  8c  aqua  8cc.  Ergo 
ab  alio  prasftituiturillisfinis,  in  quem  diri- 
guntur:  fed  ille  alius  non  poteft  effe  nifi  Deus, 
qui  eft  caufa  illorum,8c  fupra  omnia  illa.Ergo 
Deus  ordinat  illa omnia in fuos  fines.  Sed  or- 
dinare  alia  in  finem,  nequit  fieri  abfque  intel- 
led-u ,  fcientia ,  aut  cognitione.  Ergo  Deus 
eft  fubftantia  intelle&ualis ,  fcientia  &  cogni- 
tioneutens.  §.  2.  Omne  agens  agit  propter 
finem.  Deus  eft  nobiliffimumagens.  Ergo. 
Hoc  praemiffo  :  vel  ifte  finis  eft  alius  extra 
Deum,vel  eft  ipfe  Deus.  Si  alius  extra  Deum, 
intendit  eum,  vel  per  cognitionem ,  8c  habe- 
mus  intentum,  vel  abfque  cognitione ;  fi  hoc, 
dirigeturab  alio,  quod  eft  contra  rationem 
principii  primi,  uti  eft  Deus.  Si  Deus  eft  finis 
fui  ipfius,ergo  cognofcitfe  8c  appetit  fe :  alio- 
quin  non  effet  finis  fui:nam  finis  non  eft  finis, 
nifi  appetatur ,  non  appetitur  nifi  cognitus: 
eft  enim  cognitio  conditioadfiniscaufalita- 
tem  exercendam  neceffaria.  §.5.  Primacaufa 
continet  omnes  perfectiones  inferiorum  in 
fe ;  alioqui  non  eflet  caufa  eorum .  At  in  infe- 
rioribuseft  fcientia  ac  cognitio.  Ergo  8c  in 
Deo.     Plures  rationes  videri  poffunt  apud 
Thom.  Acjuin.  infumma  contra  Gentes  1. 1 .  ^-44« 
8c  apud  Ferrarienfem  in  commentariis  ibidem. 
O  2  III.  Dixi- 


io8  DisputAt,  exPhi 

III.  Diximus  ftatim  ,  fcientiam  Dei  effe  | 
ejus  fibjianiiam  feu  effentiam  ,  quod  variis  ra-  i 
tionibuscomprobaturab  Ariin.  contraGentes  '' 
l. 1 .  c.  4j\  $-  infumm.  Theol.  i .  part.  quaji.  14.  I 
art  .4pro  omnibus  hx  duoe  fufficiant.  1  -Qujc- 
quid  formaliter  eft  in  Deo  ,  eft  ipfe  Deus. 
ScientiaformalitereftinDeo.  Ergo.  Confe- 
quentia  certa  eft :  minor  patet ,  quia  fcire  eft 
actio  immanens ,  8c  manet  in  ipfo  fciente :  8c 
dicitur  quis  formaliter  fciens  st  fcientia :  at  fi 
fcientia  formaliter  non  effet  in  Deo,  non  pof- 
fet  intrinfece  Deum  denominare.  1.  Si  Dei 
fcientia  non  effet  eadem  cum  ejus  effentia  vel 
fubftantia ,  Deus  haberet  fe  per  modum  fub- 
je&i  perfectibilis  refpe&u  fcientiae,  a  qua  per- 
fici  poffet ,  8c  fic  imperfe£tus  foret.  At  hoc 
eftabfurdum.  Ergo.  Ex  quibus  liquet  fcien- 
tiam  fe  non  habere  in  Deo,  ut  potentiam ,  yel 
habitum ,  vei  fpeciem  impreffam  ,  quia  hxc 
omnia  diftinctionem  fere  dicunt  realem  inter 
fe  8c  fciendi  adtum. 

IV.  Si  fcientia  Dei  eft  eadem  cum  ejus 
eflentia,  ergo  quoufqueextenditurdivinum 
efTe,  8c  eo  ufque  expanditurdivinum  fcire  : 
unde  quodnam  fit  objetlum  fcientiae  divinx 
facile  videre  eft,fc.  Deus  ipfe  2c  idomne  adquod 
extenditur  divi?iu?n  ejfe:  at  divinum  effe  ex- 
tenditur  extra  fe  ad  omnia.omnia  enim  a  Deo 
acceperunt  2c  effe  8c  veritatem.  Deus  ergo,8c 
feipfum  fciet  five  intclliget  ,  &  omnia  illa  ex- 
tra  fe  :  imo,  fe  fciendo  atque  intelligendo 
fimul  etiam  fcitScintelligitomniaaliaextra 
fe:  dum  enim  videt  effentiam  fuam  8c  bonita- 
tem  fuam  contemplatur,  videt  Scintelligit, 
quot  modis  effe  fuum  8c  fua  bonitas  poffit  rc- 
bus  communicari:  res  autem  tam  varix  in  na- 
tura  fiunt ,  quam  variis  modis  divina  effentia 
&  bonitas  communicatur.  ltaque,  pcr diftin- 
<5fcam  effentiae  ac  bonitatis  fuae  cognitionem, 
res  etiam  omnes  8c  earum  naturas  ac  proprie- 
tates  cognofcit ,  nec  tantum  genera  intelligit 
aut  fpecies ,  fed  8c  fingularia  atque  individua 
in  rebus. 

V.  Sed  de  objeBo  fcientiae  divinae  paulo  ad- 
hucfpecialiuseft  philofophandum.  Solet  il- 
lud  a  Scholafticis  dividi  in  motivum  &  termi- 
nativum.  Objectum  motivum  fcientix  di- 
Tinae  efl  tjfentia  divma :  nam  quicquid  Deus 


LOSOPHIA   S  ELECT. 

fcit  aut  inte1  ligit ,  per  effentiam  fcit  aut  intel- 
ligit ,  tanquam  per  rationem  8t  motivam  co- 
gnofcendi  ie  8c  alia  a  fe  :  objectum  termina- 
tivum  fcientiae  divinae  eft  pri?narium  vel  fe- 
cundarium  :  illud  eft  ipfa  effentia  divina-fhoc- 
eft  o?nne  aliud,  quod  non  eft  effentiadivina: 
hinc  creaturae  funt  objecta fecundaria fcien- 
tiaedivinae,  quiafecundarioterminant  cogni- 
tionem  divinam :  8c  quamvis  eas  cognofcat 
Deus  fecundum  quod  in  fe  funt ,  nam  cogno- 
fcit  homines  fecundum  quod  homines  iunt, 
non  tamen  prout  in  feipfis  relucent,  fed  prout 
relucent  in  effentiadivina,  quiaeffentiadivi- 
na  rectius  repraefentat  illas,quam  ipfae  creatu- 
rae  feipfasrepraefentant.  Videatur  de  obje&a 
fcientiae  divinoe ,  tum  motivo ,  tum  termina- 
tivo,  tum  primario ,  tumfccundariu,  Ioh.de 
Rada  controverf  inter  Thomam  &Scotum  par- 
teprima,  controv.  29.  art.  1. 

VI.  Poteft  8c  objefium fcientiae  divinae  di- 
ftingui  in  pofttivum  &.negativum.  Pofitivum 
eft  ens  reale ,  quod  fub  ratione  veri  a  Deo  fci- 
tur  ac  cognofcitur.  cognofcit  autem  Deus  ens 
reale  fub  ratione  veri  ita ,  ut  entitas  realis  fit 
quafi  materiale,  five  illud,  quod  cognofcitur, 
veritas  fit  *v  formale  objecli ,  five  ratio  fub 
qua  cognofcitur  -.pojitivum  hoc  objedtum  eft, 
tum  Deus ,  tum  creatura,  vel  produ&a,  vel 
producenda.  Negativum  objedtum ,  fi  fic  vo- 
care  liceat,  quod  vere  obje&um  non  eft,  illud. 
eft ,  quod  intelle&us  Dei  non  fub  ratione  po- 
fitivi  entis  fed  fub  ratione  non-entis  appre- 
hendit  :  eftque  vel  pure  negativum  vel  quo- 
dammodo  privativum  ,  (  verba  enim  hic  nobis 
defunt  fere  ad  exprimendum  )  illudeft ,  quod 
cognofcitur  a  Deo  [ub  rrtione puri  non-e?jtis, 
id  eft,  talis,  quod  neque  fit  de  fa&o,  neque  ef- 
fe  poffit :  Sc  ita  Deus  cognofcit  entia  rationii 
tivefifia  8c  impoffibilia :  hoc  eft,  quod  cogno 
fcitur  a  Deo  fub  ratione  quidem  non-entis 
actualis,  id  eft  ,  talis ,  quod  neque  eft ,  nequc 
fuerit,  neque  futurum  lit,  attamen  deprehen 
ditur  in  illo ,  ratio  entvs pojftbilis ,  id  efl ,  talis 
quod  Dei  potentia  producere  polTit  :  8c  its 
Deus  cognofcit  omnia pojfibilia ,  nunquam  ta 
men  extra  fe  producenda. 

VII.  Sed  enim  incedamus  per  omniunr 
qux  fcientiae  divinae  objiciuntur  ,  claffes 

§.  i.Deik 


H 


VOLUMEN 

.  i.  Deus  Jcit  feu  cognofcit feipfum,tanquam  oh- 
Bumprimarium.  Si  enim  Deus  habet  fcien- 
am  perfedtimmam,  ergo  oporter  ut  feipfum 
rimarip  cognofcat :  nam  perfedtiifima;  co- 1 
nitionisobje&umprirnariumdebeteiicper- 
cliflimum.  Scientia  Dei  eft  perfe&iffima, 
Deus  eft  obje&umperfedtiffimum.  Ergo 
'eus  eft  ©bjedtum  primarium  fuse  cognitio- 
is.  Ergofeipfum  primocognofcit.  Hocne- 
Dtium  accuratiffime  explicat  lac.  Carpenta- 
us  digrejf.  3.  in  Alcinoumpag.  ifj.&  Rada. 
c.  cit.pag.^6. 

VIII.  §.  2 .  Deus  cognofcit  omnia  alia  exr 
afe,feu}  cmnes  creaturas  ,  quas  vult  extrafe, 
%  ut  vere  fint  objefium  terminativum  fcienti<e 
vin*.  Deusenimperfe&iffime  cognofcit 
ipfum ,  ergo  etiam  yirtutem  iuam  :  ergo 
irfe&e  cognofcit  illa ,  ad  quae  fefe  extendit 
us  virtus.     Ergo  cognofcit  alia  a  fe,quia  ad 

a  fefe  ejus  virtus  extendit.  Vel  fic.  Deus  co- 
lofcit  voluntatem  fuam ,  ergo  etiam  cogno- 
it  omnia,  quae  vult :  quia  voluntas  adaequate 
>n  cognofcitur ,  nili  cognofcatur  8c  actus  8c 
)jeclum  ejus.  At  creaturas  omnes  extra  fe 
lltDeus.Ergo. 

IX.  §.  3.  Deus  cognofcitres  univerfales& 
igularesffpirituales  &  materiales.  Probatur. 
eus  cognofcit  res  per  fuam  effentiam  :  atqui 
fentia  Dei  eft  repraefentativa  omnium  re- 
im,  tum  fingularium,  tum  univerfalium,  tu 
aterialium,  tum  immaterialium.  Ergo. 

X.  §.4.  Deus cognofcit res,  non  tantumpra- 
ritas  acprafentes  ,fed  &  futuras,Jive  contin- 
nter ,  Jive  necejfario.  Quod  res  fciatDeus, 

praefentes  8c  praeteritas ,  de  eo  non  contro- 
:rtitur:fed  major  eft  dubitatio  de  fcientia 
turorum  contingentium  divina,quam/»M?- 
ntiam  alii  vocant.  Sed  8c  eam  afferimus 
>ntra  nonnullos  hic  Sophiftas,  eam  vellican- 
s  &  in  dubium  trahentes.  Nam  1 .  fi  Deus 
)n  cognofceret  res  futuras  contingenter, 
fetinpotentiapafliva  cognofcendi  eas:ne- 
ae  enim  ulla  eft  ab  carum  parte  repugnantia 
:  pomnt  cognofci:  at  Deus  non  habet  poten- 
am  paffivam  ,  quia  eft  puriffimus  a&us. 
rgo.  2.  Certumeft,  Deumres  contingen- 
s ,  quae  nunc  exiftunt  praefentes ,  cognofce- 
'..  Ergo,vel  novit  eas antequam  exiftcrent  & 


P   R  I  M  U   M.  ICp 

cum  efTent  futurae,  vel  ignoravit :  fi  prius,  ha- 
bemus  quod  volumus:  ii  pofterius,  ergo,  cum 
poftea  cognovit  ,  fa&us  eft  ex  non  fciente 
fciens  ,  quod  ejus  perfe&ipni  repugnat.  vid. 
Rad.part.  i.controv.  30.  art.  3.. 

XI.  §.  f.  Deus  fcit  omnes  creaturas  pojji- 
biles,  etiam  eas,  quas  nunquam  voluitproducere. 
1.  Deus  cognoicit  fuam  potentiam.  Atilla 
Cefc  extendit  ad  omne  poilibile.  Ergo  cogno- 
fcit  8t  omne  pombile.  2.  Si  res  pofnbilesa 
Deo  non  cognofcantur,  ergo  Dei  fcientia  non 
extendet  fe ad omnia fcibiiia.  Atqui  hoc pu- 
gnat  cum  ejus  perfedlione.  Ergo. 

XII.  §.  6.  Deus  cognofcit  eciamtmpojjibi- 
lia.  Quia  Deus  non  poteftcognofcerepoifi- 
bilia ,  niii  eodem  a£tu  fimul^  cognoicat  ea , 
qux  non  funt  poifibilia  :  dum  enim  poilibilia 
apprehendit,negativc  fe  fiftere  cogitur  in  ali- 
quoimpoffibili:alioqui,  vel  omnia  poffibi- 
lia  non  noffet,  vel  faltem  accurate  non  noffet. 
Atque  hinc  liquet ,  Deum  non  habere  ideam 
impoifibilium,  ut  Chimaerae ,  fed  ex  idea  pol- 
fibilium  cognofcere  impoffibilia  per  aciu-m  I 
negativum  :  fic  Deus  cognofcit  Chimxram, 
cognofcendo  tales  partes  non  poffe  fimut 
conflari :  8c  certe ,  De-us  novit  omne  verum  : 

at  Chimaeram  non  effe  poffibilem,  eft  verum. 
Ergo. 

XIII.  §.  7.  Deus  cognofcit  entia  rationis. 
Nam  Deus  cognofcit  omnem  a£tum  ratio- 
nis  humanae  &  obje£him  in  quod  tendit.  At 
entia  rationis  funt  per  rationisa&umSccjus 
objectumautterminus  potius.  Ergo.  Si  di- 
cas  ,  ergo  Deus  etiam  facit  aut  fingit  ens  ratio- 
nis.  Negamusfequi.  Aliudeft,facere8cfin- 
gere  ens  rationis ,  aliud  cognofcere  illud  fi- 
£tum8tfa6him.  PofteriusDeo  adfcribimus, 
prius  non  item :  quia  facere  ens  rationis  eft 
imperfe&ionis ,  eftenimquiamensnon  po- 
teft  fimul  8c  femel  rem  omnem  8t  totam  in- 
telligere :  at  intelligere  ens  rationis  eft  per- 
fe&ionis :  imperfe&io  enim  eft ,  aliquid  non 
intelligere. 

XIV.  § .  8 .  Deus  cognofcit  mala,Jive  mora- 
lia,Jive phyjica,jive  culp<e  ,Ji<vepoen<£.  1 .  Deus 
circa  mala  fpeciales  exercet  adfcus  bonitatis 
fuae,  ea  velpermittendo,  velordinando,  & 
in  pcenam,  8c  in  bonum  peccantium,  &c. 

O  3  Ergo 


iio  DisputAt.  exPhilosophiaSelect. 

Ergonovit.Deusenimfcit,quodvult8cagit.  fentaripoteU.  Ergo.  Refp.Malumquidemnon 
2  Omnia  mala  funt  privationes  bonitatis. !  repraefentatur  a  bono  tanquamabexemplan 
Ergo Deus cog nofcendo formas bonitatis,  co-  \  ejus,nam  fic bonum effet  idea mah.Sicut  neq; 
gnofcitetiamnegationembonitatis-.nampri- :  faliitasrepraefentatura  ventate,  nec  nigredo 
vatiocognofciturperhabitum.utcaecitasper  abalbedine:  nihilommusperbonumintelli- 
vifumj  unde  privationes  per  habitum  defi-  gituropPofitumejus,malum ,  quiaoppofito 
niuntur.  Dices.  Deus  omnia  cognofcit  per  effen-  modo  fele  habet:  itaq;  per  ideam  bom  cogno- 
tiam,  tanquam  omnia  reprtfentantem:  atpecca-  !  fcit,  quid  fit  receffus  a  bono ,  8c  per  ideam  re- 
tumnonreprafentaturin  ejfentia  divina,  quial  aitudwis, quid fit recefTus  a  redtitudine , &c. 
htctaniumeslidea  &  fons  bonitatvs :  ficutnef.  Qux  de  fcientue  divin*  modo  &  divifione 
falfitas  in  <veritate,nec  nigredo  inalbedine  repra- '  difputari  folcnt,fequens  exhibebit  difputatio. | 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
TrigesimA, 

D  E 

SCIENTIjE  DIVINiE  MODO  AC  PARTITIONE. 

T    H     E     S     I    S       I. 

Ifputatio  praecedens  in  Deo  effe  fcien-  j  qusecunque  intelligit  :  8c  pugnaret  acluum 


Jtiam  oftendit  ,  8c  quodnam  ejus  fit 
objetlum  expofuit:  nunc  fcientiae  di- 
vinae  modum  &  partitionem  proponemus  , 
exorfi  a  modo. 

II.  Modus fcientia  divina  eft  §.  i.  univer- 
falijji?nus,quh  extendit  fefe  ad  omnia  fcibilia, 
quorum  claffes  exhibuimus  difp.  praced.  §.  2 . 
perfeBiffimus  ,  tum  cxtenfive  ,  quiaeft  univer- 
ialiifimus ,  tum  intcnfive ,  quia ,  ut  omnia  at- 
tributa  Dei ,  fic  £c  fcicntia  dicit  perfe&ionem 
infinitam  :  hinc  vocatur  cUzmJapientia  ,  qux 


fciendi  plurium  fucceffiocum  ejusimmuta- 
bilitateSt  aeternitate.  §.9.  nonper  compojttio- 
nem  &  divijtonem ,  quia  compofitio  8c  diviiic 
imperfe&ionem  arguit  8c  fuccefiionem  dicii 
ac  multiplicationem  adtuum.  §.  10.  non  pey 
difcurfum,  quia,  five  fit  continuus,  five  difcre 
tus,  uterque  implicat  plures  cognitioncs,alii£ 
queimperfectionibuseltobnoxius.  §.  10.  »w' 
apriori  autpofteriori,  uti  nos  tali  modo  cogno 
fcimus ,  quia  Deus  non  cognofcit  unum  pe 
aliud,  fic  enim  ex  cognitione  unius  deducer^|i 


perrectiiTima.  §.  3 .  comprehenpvus ,  (juiddita 
tivus  ,  adaojttatus  ,  quia  quodvis  obje&um 
fcicndoexhaurit  ,ut  nihil  relinquat  in  eoiibi 
incognitum.  §.  4.  clarus  & dftincius ,  nam 
vage8c  confufc  cognofcere  eft  imperfettio- 
nis :  at  Dei  fcientia  cx  §.2.  eft  perfcclilTima. 
§.  f.  "jeriffimus  ,  quia  rem  vidct  BO  modo  quo 
cft :  8c  in  Deo,  qui  cft  ipia  veritas,  nulla  poteft 
rcpcriri  falfitas.  §.  6.  certiffirnus  fr  infaUibilis, 
quiadecipi  cll  cx  errote  :  at  in  Dcum  non  ca- 
ditcrror,  quiaefTct  impcriccTus.  ^.j.immu- 
tabilis ,  quoddemonftravimus  difp.  20.  §.8. 
JimpliciJJimus  ,  quia  uno  actu  £c  icTu  intelligit 


vulgo  dicitur  objedti  perfeftiffimi  cognitio  tur  in  cognitionem  alterius  ,  fcd  cognofott 

unum  in  alio  aut  cum  illo.  non  perfpeciem  i»l; 
teUigibilem  intelleBm  fuperadditam  ,  nam  fpel: 
cies  intelligibiles  intelligentem  perficiunt  il; 
ada&um  traducunt,  notantque  infupcr  vij 
riam  imperfectionem ,  tum  potentiae  paiTivcl 
tum  diftantix  agentis  a  pailo  ,  tum  dependerl 
tize  ab  objc&o ;  at  haec  omnia  longifTimc  al 
funt  a Deo.  fedefl%.  12. per  ejfeniiam  divina 
immediate  ,  ornnia  Dco  reprcfentantc?n  perfeftt 
pme,  quo  refpcftu  illa  habct  rationem  ide. 
Scd  dc  idfis  divniis  ,  aut  effentia  Dei ,  ut  idei 
alias  latius  cum  Dco  dcrrctum  eft  publi( 
difputationibus  agerc.    Nunc  ad  partitiont 

fcic 


VOLUMEN     PRIMUM# 


ricntixdivinseab  ejus  tnodo  nunc  explicato  | 
ranfeamus. 
111.  Scientia  Dci ,  utcunque  in  fefit  una 

\  zjimplicijfma ,  pro  dvverfitate  tamen  objeBo- 

<  %m  8c  refpeftuum  adobjetla ,  diftingui  folet  in 
:ientiam  Jimplicu  intelligenti*  &"vi/ionis:  No- 

[  ro  enim  intelligendi  modo  fcientia  Dei ,  vel 
onfideratur  refpectu  poflibilium  ,  ut  poflibi- 
a  funt  praecife  ,  quae  fcientia  determinari 
oteft  a  voluntate  Dei  8c  a  libero  ejus  decreto, 
el  confideratnr  non  tantum  refpectu  poflibi- 
um  ut  fic ,  fed  etiam  refpecfu  futurorum  , 
uaeinaliquadifferentia  durationis  poft  jam 
iftam  determinationem  voluntatis  futura 
rant :  prio/ ,  quod  ex  vi  folius  intelle&us  8c 
ndependenter  a  voluntate  in  Deo  fit,  natura- 
s,  abjlratlwa,  indeterminata,  dicitur  •,  altera, 
uia  quafi  fubfequitur  liberum  voluntatis  di- 
inae  decretum  8c  per  modum  quendam  in- 
uitionis  terminatur  ad  res  ipfas  ,  quatenus 
endentex  voluntatedivinaquantum  ad  fu- 
uritionem  aliquam ,  quae  de  fe  refpicitexi- 
:entiam  certam,  libera,  intuitiva,  <£r  determi- 
ata,  vocatur :  praeter  has  duas  tertiam  quan- 
aminDeo  fcientiam  excogitarunt  Iefuitx, 
amque  avide  arripuerunt   Remonflrantes  , 

i  >er  quam  ante  omne  decretum  fuae  voluntatis 
raedeterminantis  actum  futurum  cognofcat, 
[uid  liberum  arbitrium  creatum  facturum  | 
it,  fi  in  talibus  circumftantiis  conftituatur : 

I 

>ppofitum  cogniturus ,  fi  oppofitum  voluntas  i 

reata,  ut  potuiffet ,  ita  voluiffet  facere.  Una 

gitur  juxta  hos  eft  poffibilium  fcientia,  nem- 

)e  fimplicis  intelligentiae ;  fed  duae  funt  futu- 

i  'orum,  altera  abfolute,  quae  vulgo  'vifionis,  al- 

:era  fub  conditione ,  quae  conditionata  dici  fo- 

ct :  haec  fcientiaconditionata,  cum  nec  natu- 

•alis  fit  praecife  nec  libera ,  fed  refpeclru  objc- 

3:i  libera,  refpe£f.ufubjecl:i  naturalis,  neutram 

:k  mediam  eam  vocarunt,qui  invenerunt:nam 

iegenuinoejusparente,  haudfegnius  ac  de 

puero  vivo  coram  Salomone  meretrices ,  ipfi 

i nter  fefe  certant  lefuita,  Fonfeca,  Molina  8c 

*  ilii ,  dum  quifque  cerebello  fuo  de  partu  tam 

;*enerofo  ambitiofe  gratulatur ,  ac  alter  alteri 

laudem  praereptum  it.    Verum  enimvero  fi 

it  monftrum  hoc  penitius  infpexeris ,  nihil  hic 

i  nifi  Antiquorum  terminos  refigi ,  8c  Pelagia- 


III 

norum  ac  Scmipehgianorum  cramben  repo- 
ni  videbis ,  nam  iccirco  tanto  molimine  a- 
tivmtur  fcientia  hac  media ,  ut  ei  fuperftruatur 
praedeftinatio  ex  fide  aut  operibus  praevifis,  £c 
Liberi  Arbitrii  idolum  fupraGratiam  eleve- 
tur  :  Nimirum  cum  conditionatos  humanaa 
voluntatis  motus  ab  aeterno  fine  ullo  praece- 
daneo  decreto  praefciat  Deus ,  quos  bene  ufu- 
rbs  libero  fuo  arbitrio  videt,  ad  vitam  ,  alios 
ad  mortem  pracdeftinat ;  unde  praedeftinatio- 
nis  habes  fundamentum ,  non  in  aeterno  ac 
gratuitoDei  propofito  qureiitum ,  fed  domi 
in  arbitrii  libertate,  ex  parte  faltem,  natum  8c 
inventum.  Sed  enim  opcrae  pretium  fuerit 
variis  argumentis  monftrum  hoc  confodere : 
quod,  omifiis  argumentis  ex  icnptura  petitis, 
iblidis  ex  Philofophia  rationibus  efre&um 
dabimus. 

IV.  §vi.  Obje&um  omnifcientiarinfalli- 
bilis debet  effe  neceffarium,  quia  omnis  infal- 
libilitas  fcientioe  fundatur  in  neceflitate  obje- 
&i  5  neque  dari  poteft  certitudo  mentis  five 
fubjectiva  citra  omnem  certitudinem-  entis 
feu  obje£f,ivam  3  omnis  fiquidem  certitudo 
fcienti^  pre/upponit  certitudinem  exiftentie> 
fi  non  realem  8c  aclualem ,  faltem  idealem  8c 
caufalem  :  At  objectum  fcientiae  mediae  nullo 
modo  eft  neceiTarium,  neque  neceflitate  con- 
fequentis,  neque  confequentiae ;  non  confe- 
quentis ,  quia  nihil  in  re  praecedit  quod  talem 
neceiTitatem  caufaretmon  confequentiae,  quia 
fic  Petrus  pofitus  in  talibus  circumftantiis  8c 
cum  talibus  auxiliis  gratiae  ,  qux  non  necefla- 
rio  aut  efHcaciter  inclinarent  ejus  voluntatem 
(nam  haec  eft  illis  libertatis  natura ,  ut  pofitis 
.omnibus  ad  agendum  requifitis  pofiitagerc 
8c  nonagere)  infallibiliternihilominus,ne- 
ceflario  ac  certo,  converteretur  :  converfio 
enim  ifta  ex  conditione  futura  objectumeft 
rllis  fcientiae  divinaeacinfallibilis,  nififortc 
mcdiam  fuam  fcientiam  in  Deo  effe  infallibi- 
lem  negare  aufint :  jam  vero ,  hoc  contradi- 
clionem  impjicat,  ut  effectus aliquis fequatur 
neceffario  neceffitate  confequentiae  aut  infal- 
libilitatis  ex  antecedente  aut  caufa ,  quae  aliter 
8c  aliter  fe  poteft  habere,  ac  deficere,  8c  impe- 
diri  per  concurfum  aliarum  caufarum,nifi  ta- 
lis  caufa  determinetur  ad  talem  effecf.um  ab 

alia 


112  D  I  s  r  U  t  A  T.  E  X  Philosophia  Select. 

alia  caufa  fuperiori ,  qux  nec  defkere  poteft    Sc  effectus,  hoc  eft,  inrer  creatorem  &  creatu- 


nec  impediri :  Sed  Deus  non  detcrminat  cau- 
fas  defe&ibiles  ac  impedibiles  ad  particulares 


ras:  impoflibileenimeft. ,  ut  aliquis  effe&us 
vclfitvel  intelligaturfuturus  in  aliquocafu, 


eflectusnifiperdecretumfux  voluntatis;ergo  |  niii  dependenterafuprema  caufa  efficiente.l 
antedecretumejusnoneftneceflarium  necef-  !  Entiaenim  omnia  creata  nonfunt  niiitotc- 
fitate  conicquentix,  aut  mfallibilitatis,  ut  vo-  i  manationesaprimacaufa,  qua  dependentin 
luntas  creata,que  ex  natura  fua  eft  defe&rbilis    c(Te  &  in  operari,  ut  a  fole  radii :  At  pofita  hac 

o,: j:l:i-     r ..•  ^  _i  •     o._  r\  •  r-     •.  r  •         •  x  i-         /•  i  «         •   •  i-     o      ■_ 


8cimpedibilis,confentiat  objefto  fibi  propofi- 
to  ,  aut  convertatur ,  fi  ponatur  in  talibus  cir- 
cumftautiis- 

V.  §.  i.  Propofitionesdefuturocontingen- 
ti  fecundum  fe  non  habent  determinatam  ve- 
ritatem,nequeetiamfuntdeterminatefalft; 
alioqui  tollereturcontingentia,  quiacontin- 
gens,  ut  fic ,  fe  habetomnino  indirTerenterad 
utrumlibet:crgo  ante  decrctum  divinx  vo- 
luntatis,prxdeterminantis  liberum  arbitrium 
ad  alteram  partem  contradiclionis  vel  contra- 
rietatis ,  non  eft  fcibile,  quid  in  particulari  fa- 
ciet  homo  aut  libere  fa&urus  eflet ,  fi  confti- 
tuereturin  talibus  circumftantiis ,  fedfolum 
quid  facere  pofTet  ;  quianihileft  fcibilc  ,  niii 
fit  determinate  verum  :  itaque ,  fi  antc  decre- 
tum  voluntatis  divinx  non  eft  determinate 
verum  ,  quodPetrusconfentiet  fi  ponaturin 


icientia  media ,  fubfternitur ei  pro  objecto  li- 
bera  voluntatis  fub  taliconditione  determina- 
tio,qux  a  nulla  caufa  fuperiori  dependet.pro- 
ficifcitur  enim  a  voluntate  creata ,  tanquama 
principio  primo  determinante ,  inquamet- 
iam,  ut  iic,efFeel:us  ifte  reducitur,  nam  refolvi 
non  pqteft  in  decretum  Dei  ut  in  primum  de- 
terminans,  quiajam  futurus  cognofcitur  ante 
decretum  divinx  voiuntatis fa&um  ,  quod  ta-.1 
men  primaeft  univerfaliftima  caufaerficiens, 
aqua  non  minus  quama  fua  caufa  proxima; 
dependet  eftectus  omnis  ,  iive  fuerit  is  abfolu- 
tus  five  conditionatus :  &  certe  ut  fe  habet  de- 
cretum  Dei  abfolutum  in  ordine  ad  futururm 
abfolute,  ita  fe  habeat  neceflfe  eft  8c  dccretuifu 
conditionatum  ad  futurum  conditionateinarnl 
nulla  hic  eft difparitatis  ratio ,  nihil  enim  fit,| 
futurum   aut  fa&um  eft  independenterade-1 


talibus  circumftantiis  ,  neque  id  a  Deo  per    creto  divino:Sed  implicat  contradidioneni 


fcientiam  mediam  fcibile  erit.  Sed  ajunt ,  di- 
<Stumhoc,  defuturis  COntingentibus  noneft 
determinata  veritas,  effe  falfum,  efte&amque 
determinatefuturum  non  exdudereindiffe- 
rentiam  caufx,  qux  operari  poflit  8c  non  ope- 
r.iri.verum  actionis,qux,ii  fecutura  fit,etiam- 
fipotuiflet  anteaomitti,  alitertumfe  habere 
non  poteft  :  At  hoc  non  quxritur,  an  attio  fe- 
quutura  fit  neceflirio  futura,  fcd  unde  ifta  ne- 
ce(Titas?an  a  terminorum  conncclione  con- 
tingenti  ?  an  a  Dei  conncctentis  efficaci  de- 
creto?ceite,  propolitiones  hvpotheticx  for- 
tiuntur  neceflitatem  ex  infalTibilitate  illatio- 
nis  partium  teparataru.  At  hxc  confequentix 
aut  connexionis  ncceflitasin  futuris  conditio- 
natisantedccrctum  Dcirepcriri  nequit,ficut 
nec  detcrminatavcritas,  ergo  nonpoteft  hic 
quxri  ccrta  aliqua  fcientia ,  quia  illud  fciri 
non  potcft  ,  quod  cx  parte  rci  omnino  non  eft 
cognofcibile. 

VI.  §.  3.  Firmiflimum  argumcntum  dc- 
ducitur  cx  dcpcndcntia  intcr  caufam  primam 


exconceflione  etiam  Adverfariorum  ut  ali 
quid  fit  futurum  abfolute ,  nifi  ex  decreto  Dei 
decernentis  antea  ut  tale  flt  futurum  abfolute, 
ergo  8c  implicat  contradi&ionem  ,  ut  aliquid 
fit  futurum  conditionate  nifl  prxcedat  decre- 
tum  Dei  ftatuentis,  ut  futurum  illud  fiatfil 
adimpleatur  conditio:  omne  enim  ens,  iive  fii 
futurum  abfolute,fivefub  conditione,five  im 
mediate  proficifcatur  a  Deo,  flve  mcdiantibu; 
caufis  aliis,intrinfece  dependet  ex  decre?  o  vo 
luntatisDei ,  quiaejuscaufalitas8cproviden 
tia  ad  quodcunque  ens  in  particulari  fe  exten 
dit:  Atflc  fcientia  media,  quxomnedecri 
turn  divinum  ftatuitur  antevertere ,  prorfu 
tollitur:  (i  enim  ante  hujufmodi  decretum  re 
ne  futura  quidem  fit,neque  ut  talis  a  Dco  pre, 
fciripotcftantevoluntatisiftuma&u.Adde.c: 
conftitutatali  reru  ferie ,  hunc  ordine  efle  fc 
quuturum,ut,quia  facturus  cft  homo.faciatS 
Deus,  8c  quia  caufa  fccunda  facit  faciat  8c  pri 
ma  ,  8c  non  contra :  cum  tamen  dicendum  fil 
Si  Dominus  volucrit ,  faciemus  hocaut  illud 

VII.  §-4 


Voiumik    Primum, 


"? 


VII.  §.4.  Scientiahaecmediafatumin- 

ucit,  ut  lic  loquar,Stoiciffimum,  atque  adeo 

ompedes  injicit  divine,  libertati  &  providen- 

iae :  Nam  li  Deus  ante  decretum  fuum  praevi- 

eat,quid  reapfe  fa&urus  fit  homo  in  quocun- 

ue rerum  ordine,  11  in  eo  collocetur ,  omnia 

venientneceflarioSc  fatali  quadam  necefii- 

lte,  vel  a  cafu ,  refpedtu  Dei :  nam  ex  praevi- 

one  futurorum  cvenient ;  8c  prius  eft  quod 

pfa  fint  futura  in  re,  8c  quod  fint  haec  aut  illa, 

1  tali  aut  tali  ierum  ordine ,  quam  Deus  illa 

rasvideat,  aut  quam  decernat  de  iis:  Nam  res 

on  eft  eventura ,  quia  Deus  voluit  aut  fcivit, 

;d  fcivit  aut  voluit,quia  eventura  eratdtaque 

ihil  poteft  difponere  divina  providentia8c< 

|  otentia ,  nifi  praefcito  8c  prius  habito  volun- 

itis  creatse  affenfu ,  Scexpedtataejusad  ope- 

indum  difpoiitione,  atque  adeo  pracvifa  o- 

eratione  ipfa jam  futura :  At  fic  Deus,  qui  ut 

gens  liberrimum  vult,ftatuit,decernit,deter- 

i  linat  hoc  vcl  illud ,  neque  ullain  habet  con- 

1  exionem  neceffariam  cum  creaturis ,  omni 

1  lane  libertate  exuitur  atque  potentia:  neque 

nim  mifereri  poterit  quorum  vult ,  neque 

1  *,hriftum  revelare  quibus  vult,  neque  aliter 

ifponere  contingentia  ifta ,  quam  fefedifpo- 

aerunt  ante  ejus  decretum:  fi  enim  Velit  8c 

1  inat  voluntatem  creatam  effe  liberam  ac  in- 

;  lirTerentem ,  neceffe  eft  voluntatem  fuam  ac 

;  oncurfum  contemperet  ei  ,  8c  velit  atque 

•peretur  hoc ,  quod  ipfa  voluerit,  8c  fic  ut  vo- 

aerit;  neque  enimDeusnollepoteft ,  quod 

iberum  arbitrium,  primum  determinans,vo- 

uerit ,  falva  ejus  libertate ,  cui  detraclrum  ni- 

nis,  fiipfumDeofubjiceretur,  hominesifti 

mtarent ,  qui  voluntatem  creatam  ut  reddant 

iberam  eam  faciunt  facrilegam ,  primae  8c 

nfinitae  caufae  limites  praefcribunt  arcliffi- 

nos,  atque  adeo  Deum  liberrimum  duriffima 

:lc  plane  fatali  necefTitate  conftringunt ,  fic  ut 

pfe  non  crdinare  autprovidere  rebus,  fed 

)rovidentiam  8c  ordinationem  in  rebus  ipfis 

t  nventam  ac  praevifam  acceptare  tantum  di- 
rendusfit.  Verum  quia  hsec  Adverfarios  ve- 
lementer  premunt  ,  paulo  etiam  fubtilius 
-xcutiamus. 
VIII.  §.5-.  Sideturfcientiamedia,'qua 

ni  !Deus  antecedenter  ad  omne  decretum  fuae 
I    '• 


voluntatiscognofcat  futura  contingentiacon- 
ditionata,  ergo  effentia  divina  in  ideis  fuis  ne- 
ceffario  ac  naturaliter  repraefentabit  quaedam 
ex  his  quse  libere  funt  futura ,  quia  repraefen- 
tabuntur,  non  in  divinis  decretis ,  fed  antecc- 
denter  ad  ipfa  :  At  hoc  abfurdum  eft ,  £c  uno 
abfurdo  dato  multa  fequuntur :  1 .  quod  crea- 
turae  non  pendeant  cx  libera  elecl:ione  volun- 
tatis  divinae.  2 .  quod  non  poffit  Deus  aliud  fa- 
cere  quamfacit.  3.  quodtollaturomnispro- 
videntia8cgubernatiolibera  circa  creaturas : 
fi  enim  creaturae  non  libere  fed  neceffaric* 
omnino  repraefententur  ab  effentia  Dei,8c  re- 
prefententur  ut  futur^  cum  omnibus  fuis  mo- 
disjcircumftantiis,  accidentibus ,  8c  conditio- 
nibus,  quis locus providentiae aut liberae  gu- 
bernationi  Dei?  Sed  dicunt,  aliud  effe,  re- 
praefentare,  8c  aliud,  effe  :  quod  creaturse  fint» 
habentadivinavoluntate,  ac  proinde  libere 
dicuntur  habere  effe;  quod  vero  repraefenten- 
tur,  id  non  habent  a  divina  voluntate ,  fed  ab 
immenfa  8c  infinita  effentiae  divinae  capacita- 
te,  quae,  prout  praeintelligitur  voluntati,  prse- 
habet  infetotumillud,  quod  per  univerfam. 
durationem  aeternitatis  habiturum  eftparti- 
cipium  cntis  8c  rationem  entis  :  fic  aliquid 
regeffiffe  fibi  videntur  Adverfarii ;  Sed  enim 
hoc  aliquid  nihil  eft :  Quamvis  enim  divina 
effentia  reprgfentetantecedentcrad  decretum 
realem  iilam  diverfitatem  creaturarum  8c  o- 
mnem  modum  entis  cum  fuis  conditionibus- 
8c  accidentibus ,  quod  libenter  fatemur ,  haec 
tamen  repraefentatio  eft  earundem  creatura- 
rum ,  quatenus  funt  poffibiles  8c  poffibiliter 
futurae  ,  fecundum  omnem  illum  modum, 
quem  habent  in  ordine  ad  omnipotentiam 
Dei.    Verum  enim vero  praeter  hoc  quod  po£ 
fibiles  fint  creaturae ,  aut  poffibiliter  futurae 
fecundum  omnes  illas  conditiones ,  etiam  de 
fadto  funt  eventurae  in  re  fecundum  adualem 
exiftentiam,  quod  cu  pendeat  a  voluntate  Dei 
8t  decreto  ejus  libero,  in  quo  a&ualem  rerum 
futuritionempraevidet,  negamus  ante  id  in 
ejus  effentia  aut  ideis  repraefentari  ullius  rei 
veram  futuritionem,aut  acliualem  exiftentiam 
de  fa£to  eventuram  :  rtam  fi  Deus  decreviffet 
nunquam  producere  creaturas,in  hoc  cafu  di- 
vina  effentia  non  repraefentaret  creaturas ,  ut 

P  verc 


H4  DisputAt.  exPhilosophiA  Select. 

verefuturasdefafto,  cumordine  8c  habitu-  £cindeterminataad  utrumque  oppofltorum»  j 
dine  ad  realem  exiftentiam  earum  ,  fedtan-  ne  fcilicet  pereat  libeitas  ejus;  necinaliuriv 
tum  repraefentaret  eas3ut  poflibiles  fecundum  a&um  priorem  voluntatis:  nam  iupponamus,  I 
omnes  conditiones,  quas  habere  poflfent.  quod  ilie  iit  primus  aftus  liber,quid  tum  con-  | 

IX.  §.6.  Denique  nec  nodos  folvithaec    iilii  ?  nihilergorcllat,  in  quod  poflit  prcdi- 
fcientiamediainconciliandacontingentia8c    &us  conienfus  liberi  arbitrii  in  talibus  cir- 
libertate  arbitrii  cum  infallibilitate  divinx    cumftantiisconftitutireduciultimate,niliini 
providentia^  &c  prardeftinationis  ac  gratix  effi- ;  naturalem  complexionem  ,  aut  proprietatem  i 
cacia,  fed  potius  implicat  :  nam  poiita  tali    hujufmodi  individui,  putaPetri,  autinaliam| 
fcientiaantecedenter  ad  decretumDei  pr^de- 1  caufam  naturalem:  Ex  quo  fequitur,quod  vo« 
itinantis  bonum  ufum  arbitrii  futurum  ex  ,  luntas  hujus  hominis  in  talibus  circumftan- 
hypothefi ,  fequitur  eundembonum  ufum  li-  j  tiis  conftituti  efTet  per  naturam  feu  naturali- 
beriarbitriireducendum  eile  ad  aliquid  na-  j  terdeterminataad  unum,&  iicreveratollituf 
turale,  aquodetetminetur,  videlicet,adcon-  !  ejus  libertas  ■■,  nam  ii  naturaliter  confentit, 
ftellationem,  vel  moralem  perfuafionem ,  vel  !  tum  aliter  facere  non  potuit,  ergo  non  diffen- 
individualem  complexionem  Scc.  nam  quod    tire ,  ergo  pofvtis  hifce  circumlrantiis  non  effc 
Petrus  v.  g.  iit  potius  confenfurus  quam  dif-    libera.Quod  dicant,voluntatcm  ex  fe  habcre, 
fenfurusobjectofibi  propolito,  fi  conitituatur    quod  poflit  fe  determinare  ad  alteram  par- 
mtalibusveltalibus  circumftantiis,  non  re-    tem  qux  libi  placuerit,  difficultatem  non  au- 
funditur  ad  aliquoddecretumdivime  volun-    fert ,  nam  licet  voluntatis  naturaconfiltatin 
tatis  praedeterminantisut  hocfiat,  quoniam    facultate  ad  utrumlibet  ,  non  tamen  habe 
objectum  fcientix  mediarScfcientiaipfaan- 1  necpoteft  illi  competereex  natura  fua,  quod 
tecedit  omne  decretum  divinum  :  necctiam  j  fedeterminetad  cnnfenfum  talis  objedti  po- 
reduciturinipfumauxiliumgratix,  quodta-    tius  quam  ad  diffenfum  ,  nam  alioquin  per 
leeife  volunt,  ut  non  proemoveat  efticaciter  |  naturam  efTetdeterminataadunumfaltem  in 
voluntatem  creatam  ad  alteram  partem ,  fed  j  talibuscircumftantiisconftituta. 
eam  omnino  indifferentem  relinquatadop- 1      X.  §.  7.  Cum  ergofcientiamedia  fuppo- 
pofita.in  caufa  autem  omnino  indifferenti,    nat  pro  obiecto  vel  quod  nonelt,  vel  quod 
utiiCjinquantum  noneft  inclinataefficaciter    nullo  modo  eft  fcibile,  effe&um  ponat  non 
ad  alteram  partem,non  poteft  certo  8c  infalli-    dependentem  a  caufi  prima  ,  libertati  divinae; 


I 


91 
f: 


bilitercognofci  determinatus  eftedhts ,  quae 
caufi  quoque  eft  cur  non  poflit  rcduci  in  libe- 
rumarbitriumfubillogratiae  auxilio  in  tali- 
bus  circumftantiis  confritutum  ;  ficut  enim  fe 
res  habet  ad  effe ,  ita  ad  cognofci :  nam  ab  eo 
quod  res  eft,vel  non  eft,hoc  vel  illo  modo,co- 
gnitiodiciturveravclfalfa,  determinata  vcl 
indeterminata^  ergo  implicat dari  fcientiam 
determinatam,  omninocertam  &  infallibi- 
lemdceo ,  quod  ncqucinfencqiinfuiscaufis 
habctcfTedetcrminatum,  fcd  variabilcSc  in- 
diftercnsad  utrumlibetmecrcduci  poteft  effe- 
dtus,  in  objc&um  propolitum  voluntati,  quia 
nullum  objcctum  ita  efficaciter  agerepoteft 
in  voluntatem  utnonmancat  illa  lndiffereus 


acprovidentix  compedes  injiciat,  libertatem 
humani  arbitrii  deftruat,tantum  abeft  ut  eam 
providentiqacprardelHnarionidivinx  conci 
liet ,  &  difficultatcs  omnes  hactenus  enarratae 
tacile  evitentur,ii  dicamus  praefcientiam  bori 
ufus  liberi  arbitrii  futuri ,  ex  hypotheii  quo 
illud  intalibuscircumftantiis  collocctur,  no 
antecedere  in  iignorarionis,  fedfubfequi  li- 
berum  decretum  voluntatis  divinx  ,  a  qu 
participat  crcatura  omnem  fuam  libertatem 
relinquitur  ante  decretum  non  effe  in  Dec 
conftitucndam  talem  fcientiam  mediam  ,  fec 
eam  efle  purum  putum  humani ,  imojefui 
tici,  cerebri  rigmentum ,  quod  erat  demon 
ihandum. 


Difpu 


prii. 
(ione 


VOLUMEN    PRIMUM, 

Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
TrigesimA-PrimA, 


n  y 


D  E 


COMMVNIC.  PROPRIORVM. 


T  H   E  S   I  S      I. 


I 


I  ¥  N  curriculo  harum  difputationum,  quarta 

a  nobis  fuit  inftituta  de  Proprio ,  quod  con- 

ferripofTe  diximus,  vel  cum  fubje£to  in 

uoeft,  vel  cum  fubje&o    in  quo  non  eft: 

''riori  refpec?tu,  quperi  folet :  An proprium pcjjit 

'iparari  a  fubjetlo  in  quo  eji  ?  Pofteriori  refpe- 

hi ,  quaeri  iolet :  An  proprium  fubjeBo  fpecie 

iverjo ,  in  quo  non  eji  ,   commwiicari  pojjit  ? 

Jtramque  quaeftionem  tum  folvimus.     Sed 

ofteriorem ,  quiatemporisSc  chartx  angu- 

iavetabatprolixiuspertracfare,  eam  nunc, 

uodtumpromiiimus,  paulo  plenius  perie- 

uemur,ut  iic  fidem  datam  liberemus:  &  me- 

etur  fane  difcuti  haec  quaeftio  accuratiilime : 

ft  enim  fummae  utilitatis,  8c  iniignem  lu- 

em  fceneratur  gravioribus  quibufdam  con- 

roverfiis. 

II.  Ut  quaeftio,  ardua  fane  ac  perdiffici- 
is,de  propriorum  &  communicabilitate  &  com- 
nnnicatione ,  feliciter  decidatur,  utrumque 
ioc  vocabulum ,  6c  communicabile ,  8c  com- 
lunicatio  ,  accurate  dcbent  diftingui  3  quae  u- 
riufque  vocabuli  diftinctiones  ,  8c  ftatum 
/ontroveriiae  clarius  figent,  &  fontes  erunt 

il 
0 

0: 


nultarum  folutionum.  Communicabile ,  ut  a 
>riori  ordiar  vocabulo,  dicitur  dupliciter  ;  u- 
io  modo  pcridentitatem  ,  aliopcr  informa- 
ionem.  Communicabile  per  identitatem  eft, 
ruando  illud,  cui  aliquid  communicatur ,  eft 
dcm  cum  eo  quod  communicatur.  Sic  uni- 
erfalecitcommunicabiie  &  communicatur 
ingulari ,  quia  efTentiauniverialisconftituit 
:ffemiam  fingularis,  &.  hujus  eiTentia  eftea- 
iem  reipla  cum  eftentia  illius:  Pciicconce- 
Hmus,  pvopria  Cc.  &  univerfalis,  efie  c<  m- 
municabiiia  ,  £c  de  fa<fto  communicai  i  iingu- 
aribus ;  riam  fimul  cum  eflentia  %  univeria- 
is  propria  ejus  appropriantur  lingulari,  funt- 


•j( 


)e:- 

fe 

fii 

o) 


que  in  eo  fubjeclive.    Communicabile  per 
informationem  eft,  quando  forma  communi- 
cari  poteft  &  communicatur  materiae.    Hic 
jam  quaeritur ,  an  forma ,  nempe  accidentalis, 
ac  propria ,  fubjetli  unitis ,  pojfit  communicari 
ac  communicetur ,  unquam ,  fubjeBo  alterifpe- 
cie  diverfo .?  Circa  hanc  quaeftionem  pleri- 
que  facile  largiuntur,  id  fieri  non  poile,  fi 
fubjeclra  fint  luppofitaliter  ( ut  loqui  amant 
Scholaftici )  diverfa ;  fic  enim  accidens  mi- 
graret  de  unofubje&oinaliud,  quodcontra 
naturam  eft  accidentis  j.nam  migratio ,  vel  in 
tempore  fieret ,  velininftanti :  utrumvis  di- 
cas ,  accidentis  naturam  tollis :  fed  vero ,  fi  e 
duobus  fubjectis  fiat  unum  per  unionem  rea- 
lem  ,  quaeritur ,  an  tum  proprium  unius  fub- 
je£ti  poffit  communicari  fubje<5to  fpecie  qui- 
dem  diverfo,  fed jam  ar&iiTimejuncTo ,  ac  de 
I  fatfto  communiceturviunionis.  Multiafrir- 
j  mant ;  nam  tum  nullus  videtur  efTe  metus,  ne 
|  accidens  migret  de  uno  fubjecTo  in  aliud , 
quia  illa  duo  antefubjeclranuncfuntfadtau* 
j  numfubjedhrmperunionem.  Itaquidemte- 
nent  Scheiblerus ,  Meifnerus ,  Iacobus  Martini^ 
Schroderus,&z  omnes  ubiquitatis  naturae-Chri- 
fti  humanae  Patroni.    Contraria  tamen  fen- 
tentiaveriftimaeft,  quseneiftaquidem  ratio- 
!  ne  communicari ,  ac  nulla  ratione  poife  com- 
j  municari  propria  unius  fubje£ti ,  alteri  fub- 
,  jecti  fpeciediverfo  ,  etiam  unito  tenet :  quia, 
uteflentiauniusfubje£tiuniti ,  noncommu- 
'  nicatur  neccommunicari  poteft  fubje<5to  al- 
teri  unito ,  i^a  nec  proprium ,  quod  effen- 
tiam  immediate  fequitur:  8c  quod  commu- 
i  n  icatur,  etiam  in  tali  cafu,  non  eft  proprium : 
quiapropriumeileck:  communicari  tali  mo- 
dofuntoppcfita:  quoe  duo  argumcnta,  quia 
latius  dcduximus  th.  6.  dijp.  4.  inter-hafce 
P  x  felccvtas, 


Il6  DlSPUTAT.    EXPHI 

fele£tas,non  perfequemur  fufius,fed  vero  Ad- 
vcrfariorum  fententiam  deftruemus  potius : 
eanititurfalfofundamento.;   quaii  illa,  qux 
vel  eiTentialiter  vel  accidentaliter  funt  unita, 
ea  de  caufa  vi  unionisunumfaciantvelnant 
fubjectum  commune  accidentium  proprio- 
rum  utriufque  extremi  quod  unitunnamnon 
eft  menfurandum  fubjectum  ex  fuppofitalita- 
te,  nec  unitas  fubje&ireipec"tuaccidentium 
&:  propriorum  oeltimanda  eft  ex  unitate  fup- 
poiiti ,  quafi  fubjedtum  ftatim  unum  iit  ac  fiat 
accidentium  cc  propnorum  quod  unum  eft  ac 
fit  fuppoiitum:in  exemplo  res  erit  clarior.  Ex 
igneScferrofitunum,  quatenus  unita  funt, 
£c  unum  quidem  compciitum  ac  fuppofitum, 
ferrum  fc.  ignitum ,  at  fubjecta  manent  duo : 
unum  ignis ,  alterum  ferrum :  8c  neutrum  al- 
teri  fua  propriacommunicat,nonmagis  quam 
ciTentiam:  ignis  quidem  in  ferro  producit  ca- 
lorem ,  quae  effectio  eft  non  communicatio, 
at  calorem  iibi  proprium  retinet ,  neque  ma- 
gisunumfiuntfubje£tumperunionem,quam 
ignis8cmanus,  quxnon  uniuntur,  quando 
ignis  manum  calefacit.utrinquefubjedr.afunt 
duo :  hic  ignis  8c  manus  non  unita ;  ignis  8c 
ferrum  unita.  Ex  anima  8c  corpore  fit  unum, 
&  compofitum  5c  fuppofitum  per  unionem,at 
fubjecta  manent  duo:  nequecorpusviunio- 
nis  fuapropria,  palpabilitatem ,  vifibrlita- 
tem,  8cc.  animae,  nequeanimafuapropria, 
potentiam  intelligendi,  fentiendi,  movendi, 
corpori  ideo  communicat :  itaque  five  fuppo- 
fitis  fint  diftincta  fubje£ta,five  unum  fuppofi- 
tum  fint  facta  pcr  unionem,  femper  migrabit 
accidens  de  fubjecto  in  fubjectum,  fi  accidens 
unius  fubjecti  communiceturalterifubjecto 
fpccie  divcrfo:  unio  enim  fpeciticum  hoc  dii- 
crimcn  nontollit.  Etprofecto,  fiproprium 
unius  fubjccti,  five  uniti  five  non  uniti,  poflit 
communicarifubjectoalteri,  fpecie,  8cquia 
fpccic,ctiam  numero,diverfo,poterit  una  nu- 
mcro  forma  duas  numcro  materias  inrorma- 
re,  quxcftmeracontradictio;fic  cnim  duo 
unum  forent :  proprium  cnim,  accidens eft  8c 
forma  accidcntalis  rdpectufui  fubjecti.   Er- 
go  non  potcft  proprium,  quod  formx  acci- 
dentalis  viccm  tcnet  in  fubjedto ,  in  diftinctis 
numcro  aut  fpccie  cflcfubjcdtis.  Reponunt 


LOSOPHIA  SELECT. 


Ad  verfarii,  eft  in  uno  perfc,  in  alio  participa-- 

tive.  fcd  fumus  tantum  eft  ac  fucus  ad  occul- 

tandam  veritatem  invcntus,  ifta  diftinctio. 

Nam  non  poteftunumnumeroaccidensefTe 

indiverfisfubjectis,  inunoperfe,  in  altero 

participative ,  niliperfefitunum  8c  partici- 

pative  non  unum :  aut  ii  fubjectum  iit  unum,. 

vel  eft  in  eo  per  fe  tantum ,  vel  participative- 

tantum.    Sic  argumentamur  :  ubi  eft  idem 

fubjectum  fimpliciter,ibi  idem  eft  modus  in- 

effendi  fubjecto,8c  confequenter  idem  modus 

prsedicandi.   At  vero  hic  diverfus  eft  modus 

praedicandi ,  quando  dico ,  ignis  urit ,  8c  fer- 

rum  ignitum  urit.  Ergo  :  Cum  dico  ;  ignis 

urit ,  eft  prxdicatio  per  fe ;  ferrum  ignitum 

urit,  eft  praedicatio  per  accrdens  feu  per  aliud: 

ferrumenimignitumurit ,  quia  in  ferro  eft 

calor  productus ;  aut  cum  ferro  eft  ignis ,  qui 

urit :  itaque  concretum  hoc,  ferrum  ignitum, 

involvit  duo  fubjecta ,  ignem  8c  ferrum ,  ut 

urere  igni  per  fe  conveniat ,  ferro  vel  per  ac 

cidens  ,  ratione  caloris ,  non  communicati 

fed  in  fe  producti ,  vel  per  aliud ,  per  ignem 

fcilicet  iibi  unitum :  Nam  utrum  dicenduir 

fit,  vix  liquet :  utrumvis  tamen  dicatur ,  nihi 

dicitur,  pro eiufdem  numero  caloris ,  qui  in 

haefive  eft  in  igne ,  tranfmigratione  aut  com 

municationeauttranfituin  ferrum.  Si  quae 

ras,  an  ferrum  urat,  an  ignis  ?  quxro  item,  ai 

corpus  hominis  edat,  incedat,  fcribat,  8cc.  a 

anima?  Actionesfuntfuppoiitorum,  fedfei 

rum  urit,  vel  per  calorem  ,  quem  numero  di 

verfum  in  eo  produxit  ignis ,  velperigne 

poris  venifque  fuis  acceptum  arctiiTimeqi 

iibi  unitum  ,  quemadmodum  fpongia  hume 

ctat  per  aquam  in  meatibus  fuis  reccptan" 

utrolibet  modo  loquaris  ,  nihil  dicitur  p 

communicabilitate  propriorum. 

III.    Nunc  alreva  vox  Commn?vcatio  e 
cutienda  eft  8c  diftinguenda.     Commmncat 
non  uno  modo  fumitur,  uti  id  accuratee 
plicat  Suarez,  difp.  Met.  M.fett.  5.  1 1.  5-4 
feq.  cujus  vitula  nos  arabimus.  Eftcomm 
nicatio  qusedam  cxtrinfeca ,  eft  quxdam  i 
trinfeca.    Extrinfeca,  vel  intentioiplis ,  v 
realis.  lntentionalis ,  permodum  finis;q 
fenfu  omne  bonum  dicitur  eife  fui  commu 
cativum,fui  dcfideiium&amorcm  cxcitan 

appet 


V  O  L  U  M  E  N 

ippetitumque  eliciendo.  Realis  per  modum 
:au£e  efficientis ,  quomodo  caufa  efficicns  d i- 
[  rituriecommunicareeffe&ui.  Communica- 
•  :io  intrinfeca  eft,  vel  realis ,  vel  fecundum  ra- 
ionem  feu  communitatem  rationis  :  lioc  mo- 
io  pofteriori  fuperiora  pnedicata  dicuntur 
rommunicari  inferioribus  ,  genera  fpecie- 
dus,  fpecies  individuis:  eft  autem  illa  com- 
nunitas  inferiorum  in  fuperiori  communi- 
rasrationis.     Scholaftici  dicunt,  hoc  modo 

I  ;ifealiquidcommunicabile,  ut  Quod  ,  quia 
:  uperius  fe  totum  communicatfuisinferiori- 
'  3us,ut  conceptus  eifentialis  in  quid  dicatur  de 
:  iiis  inferioribus ,  8c  quxcunque  eum  conce- 
'  >tum  confequuntur.  Undecommuniseftre- 

nilai  Quicquid  eft  in  genere ,  id  omne  in  fm- 
rulisfpeciebus.  Communicatiorealiseft,  vel 
)ermodumindentitatis,velpermodum  unio- 
T  listantum.Communicatioper  modum  iden- 
:[  itatis  eft  inDeo,  ubi  una  numero  eifentia 
:'  ommunicatur  tribus  perfonis  realiter -inter 
!  ediftin&is.  Communicatiorationeunionis, 
1  it :  vel  fupernaturaliter ,  quomodo  Xoy®*  ita 
::  e  communicavit  nature  humanse,    ut  haec 
ubiiftat  in  Aoy»;  vei  naturaliter :  qualis  eft 
ommunicatio  unius  rei refpectu akerius  rei 
>er  formalem  unionem  aut  conjun&ionem  a- 
iquam,  ut  forma  communicatur  materiae ,  8c  | 
L  nareria  formae ,  pars  toti ,  8c  iic  de  aliis  :  hoc  ' 
':  enfu  apud  Scholafticos  dicitur  aliquid  eife  | 
.'  ommunicabile ,  ut  Quo.  Nunc  haec  ad  rem  j 
''  -raefentem  applicemus,ftatumque  controver-  | 

II  iae  recl:e  enucleemus. 

C:  IV  Non  quaeritur ,  <tAn  profria  generum  I 
*]  ojjint  communicart  fpeciebus  ?  vel ,  <iAn  pro~ 
Hria  fpecierum  pojjint  communicari  individuhs? 
*el  in  genere,  An  propria-  fttperivrum  pojfint 
ommunicari  inferioribus  ?  Quam  communi- 
ationem  zAriJioteles f/A9*^9  vocat,quando  in 
;  'tyicis  ,  /.  4.  cap.  i.tex.  8.  inquit  ,  Speciesp-- 
■  ix*  <n  fuorum  generum.  De  hoc  genere  com- 
:  nunicationis  ,  quseftio  non  eft.  Quando 
1  nim  proprium  dicitur  omni,  foli,  8c  femper, 
i:  onvenire  iubje&o ,  non  excluduntur  per  vo- 
''  ulam  (foli)  fubordinata  feu  inferiora  :  fic 
:  >ropriageneris  itaconveniuntfoligeneri,ut 
:  onveniantnihilominusfpeciebus  8cindivi- 
L  luis  fub  hoc  genere  contentis.  Quja  enim  ge- 


P  R  I  M  V   M.  1 17 

nustotam  fuam  eifentiam  communicat  fuis 
inferioribus ,  tieri  nequit,  quin  fimul  cum  ef- 
fentia  generis  communicentur  propria,  qux 
generis  eifentiam  immediate  confequuntur& 
ab  ea  feparari  nequeunt :  is  vero  modus  com- 
municationis  fequitur  identitatem  eifentiae  8c 
nature/,quia  enim  genus  no  eft  aliud  a  fpecie- 
bus,  8c  fpecies  non  eft  aliud  a  fuis  indi viduis, 
etiam  communicatio  h$c  propriorum  generis 
adfpeciem,  autfpecieiadindividua,  noneft 
utadremaliamafe  diverfam  fedut  eandcm 
fecundum  naturam. 

V.  Non  quaeritur  quoque,^  communicatlo- 
ne  extrinfica,  fecundum  quam  aliud  agitin 
aiiud,  producendo  aliquid  ,  quod  fit  ejuf- 
dem  fpeciei  j  quemadmodum  calor  ignis  ha- 
bet  naturam  quandam  communicativam  fui, 
fed  communicatione  extrinfeca  fecundum 
quam  multiplicat  fe  ,  8c  fui  fimilem,  fpecie 
non  numero ,  cundem  efficit  calorem :  ut , 
fi  focus  inftrudtus.communicet  fuum  calorem 
conclavi  8c  omnibus  in  eo  exiftentibus.  Ve- 
rum  hcec  non  eft  communicatio  ejufdem 
proprii  ,  fed  produ&io  iimilis  fecundum 
fpeciem. 

V  1.  Nec  quaeritur,  ^An  forma  efeclum 
cjuendam  formalem  caufent ,  velin  materia  <vel 
in  compojito  ?  aut ,  An  ab  ea  forma  nafcantur 
facultates  &  operationes ,  tanquam  afua  cauft 
efficiente  ?  Nam  dans  formam  ,  dat  etiam  ea, 
quseformam  confequuntur :  fequuntur  vero 
formam,  eife ,  diftingui,  operari :  non  ergo  ad 
hanc  facit  quseftionem  ,  quando  forma  vel 
actus  formalis  dicitur  largirieiTefpecificurri 
compofito,  8c  materiae ,  ut  iit  hoc  aliquid  per 
formam  :  nam  8c  hic ,  aftus  ille  formalis  non 
eft  fubje&ive  in  forma,  ut  ita  tranfeat  de  for- 
ma  in  materiam ,  vel  in  compofitum ,  qux 
eifet  proprie  dida  communicatio  j  fed  eft  in- 
fluxuscaufalis,  perquamforma  eife  confert 
8c  largitur  ei ,  ad  quod  per  naturam  8c  a  natu- 
raeftordinata,  ita  ut  ille  aftus  formalis  fit  a 
forma  8c  per  formam  i  non  vero  cxiftens  for- 
maliter  8c  fubjedtive  in  forma :  itaque  nec  hic 
eft  communicatio  propriorum. 

VII.  Nec  quseritur ,  Anpartes,  concurren- 

tes  ad confitutionem  totius,  conferant  totj  ,  quic- 

midhabent ,  velejfenti^velvirium^elopera- 

p  3  tionuni? 


n8 


DisputAt.  exPhilosoi'Hia  Select. 


tiorttm?  Neque  enim  hic  communicatioeft 
proprietatis  deiubjefto  ad  fubjefhim  fpecie 
diverfum  :  nam  partes  conlHruentes  rotum 
non  funt  iubicclum  fpecie  diverfum  a  toto. 

VIII.  Sed  qucellio  eft ,  An  proprinm  unim. 
parus  autfpeciei»  aherifarti  vel  fpecieix€ommu- 
uicetur?  etiamquando  uriiuntur?  Nos  negamus: 
6v  ex  ipfa  vocum  vi  probamus:  aliud  eiluniri: 
aliud  communicari.  Uniri  e!t,in  unitatem  to- 
tius  compofiti  copulari  :  Communicari  eft, 
quando  unum  fibi  fumit,quod eft  alterius.  A- 
nima  unitur  corpori,  fed  non  communicatur. 
Partes  uniuntur  inter  fefe,  fed  non  communi- 
cantur  (ibiinvicem,  multominusproprium 
unius  partis  communicatur  alteri  parti.    Ita- 


quenecvita  animx  communicatur  corpori, 
ied  veroanimaex  feincorporeproducitaliand 
numerovitam,  qu.ee(l  hominis  totiusvita 
Atque  ex  hiice  liquet  perperam  vulgo  vocerr 
Grarcam  c-wK&tiv  aut  cj\Kx(tuov  verti  Com 
miwicationem,GUV(\  tantum  Ci^nfocetcopulatio 
»wz,qua  du.c  partcs  ad  unius  compoiiti  confti 
tutionem  copulantur:  nequeunquam  licet; 
GvrdlrxrlHve  /ru^.-e^jJargumentari ad h$ivu 
viccvy  neque  valet :  H.e  partes  6c  propria  parti 
bus  aliis  earumque  propriis  funt  copulata,  Er 
go  communicata.  Quare  illa  Communicati^ 
proprii  unius  fubjefti  ad  lubjeclrum  fpecie  di 
verfum  merum  eft  figmentum ,  ad  erroris  i\ 
rebus  gravioribus  defeniionem  excogitaturri 


Difputationumex  Philofophia  feledarum 
Trigesim  a-S  e  c  u  n  d  a> 


D  E 


ABSTRACTIONE. 


T  H   E    S   I   S      I, 


VUlgatum  cft  verbum ,  8c  illud  verifli-  j 
mum, folus  eji  Philofophus,qui  bene  abflra-  \ 
hit.    Et  in  Philofophia  modcrnafrcqucntifii- 
mus  eft  fermo  de  AbftraBioriibit>s.  Dicitur  Ab-  ■ 
BraBti  triplex  conftituere  triplicemTheore- 
tica:  Philofophix  partem  :  an  bene  ,  an  male  , 
nunc  non  dilputo.zsfbftraciio  objecli  a  materict 
ilari  per  rationem  fatla ,  Phylicx  eftpro- 
•prix :  objecfi  abjlraciio  a  materia  communi  per 
ratiovem  fa<r7d,competit  Matheii:/i£/?/M#io  ve- 
ro  oi  nateria  tum  fingtdari  tum  communi, 

fartimfecundumrem  ,  p.irtim  fecundumratio- 
l ,  convenit  Metaphyiicae :  fic  vulgo  philo- 
fopamur.  Dicitur  genus  abftrahi  a  meciebus, 
fpeciesab  individuis,  univerfaleahngulari- 
bus,fubje&u  ab  accidentibus,  relatio  a  relatd, 
natura  ireiiaturali,fuppoIitalitasa  fuppoiito, 
ab.'  reto,8cc  Y.\  ria ac  ratione  ab- 

ftrahendi  infqperhabita,  graviflimiexiftunt 
crrorc*    Quarc  utiliflimum  fuerjt  Abj}r. 
vis  naturam  ibmel  ob  oculos  ponerc  ,  quod 


hac  difputatione  conabimur. 

II.  (LAbfiraftiOy  Gnece  ctQccigecze,  idemfi 

gnificat,quod/e/>tf?7*r/0:  eftque  rei  vel  rationi. 

vulgo,  realis  vel  mentahs  :  perillam  res  ai 

feparatur  atque  abftrahitur ,  ut  pifcis  ab  aqu; 

albor  a  pariete  :  per  hanc,ca  qux  in  re  conjur 

cta  funt,  non  reapfc,fed  mcnte,fed  ratione,f< 

parantur  &.  a  fe  invicem  abftrahuntur  :  8c  ii 

dividuntur:  quod  f  t  iterum  dupliciter:  ve 

ut  mens  live  ratio  unum  ex  iis ,  qu.r  conjui 

<5ta  funt,  apprehendat,  carteris  non  apprehei 

iis:  vcl,  utmens  duo  aut  pluraiimul  conjui 

ctaiimul  apprehendat,  ied  apprehcndcnd 

alrerum  de  altero  removcat,tollat,ncget:  pri 

abfractio  v-ocatxirjimp  xcifioriis,  fttqi 

apprcheniionc  m  np\ic\> pofteriordm 

tur  compopta  xonis  ,  firquecomple 

mentisapprehcnfi  »nc,autdiviiione.   Ex  g 

li  quis  hotninem  concipi  ir,  qui  quidcm  par 

lit.nohconceprarelationc  ad  filium  ,  diclj 

llla  abitraftio  Jiwolex  :  a:  li  quis  homine 

concip 


VOLUMEN      PRIMUM.. 


IIp 


;cipiat  noneffepatreiruquitamenfitpater,  fpeciei  diftinguitur:itaet!amconciperepo£- 

- 1  abftractio  compofita  :  nam  prior  ille  homi-  fumus  colorem  aut  alborem  in  genere ,  non 

|f -m  folummodo  concipit,  Sc  nihilampliusi  coniideratis  individuis  coloribus  aut  sdjbori- 

I  hicalter,  &hominis  conceptum  format,  $c  bus,  qui  funtin  hocautilloindividuofubje- 

i  .tevnitatis, gcharcduodividit,  judicans,  ho-  fto:  iic  alborem  6c  colorem  confideramus, 
J  incm  non  effe  patrem,feu  paternitatem  ho-  ;'  cum  dicimus  colorem  efTegenus,  alborem  ef- 

li  ini  non  convenire.     Compofita  abftradtio  fefpeciem.ln  hanc  fententiam  nobis  preit  ^£- 


fa  eft,  cum  dividit  ea ,  qux  conjundia  funt 
fimplex  abitra<ftio  omni  caret  faliitate.  At- 


le  de  hac  abftracfione  firrplici  intelligen- 
im  eil  iLlud  vulgatum,  Abftrahentium  non  efi 
mdacium  :  Quod  axioma  petitum  eft  ex 
; '(/?.  ll.Phyf  §.  1 8.  ^l  yivrTwi  ^4S$(&  T%a- 
ZJhtuv,  id  eft,  non  committitur  falfum  abiis 
i 


pre.it 

riji .lib .3  Je  Anim.  §.o.cum  ait.  A"^o  tg}  to  pA- 
yJ(&  xj  t$  fiiyitet  eivt-y  ,  j^  vh)P  ;£  to  vch&iz 
tlrtxj.  tsTcj  j  <&  \(p't-ii^v  rraXb.eS'» ,  id  eft  ,  Aliud 
eji  magnitudo  <&-  magnitudinis  ejfentia ,  item  a- 
ffua  &  aqu<e  ejfentia:  atfie  ita  in  alivs  multis. 
Ubi  videtuniufquifque,  illum  non  in  aqua 
folum,  qu^  eft  fubftantia ,  fed  8c  in  magnitu- 


abfirahunt.  Sed  de  alfirafiione fimplici,  quse  dine,  quse  accidens  eft,naturam  defignare,  ab 
lniummaximenomen  abftradlionis  mere-  inferioribus abilradtam  ,  cumaitT*  ^g>?^  J- 
"  ,  nonnihil  fufius  nobiseft  philofophan-  *«/  *«/  tb  tle>*%  <**cu  :  iftoc  enim  loquendi 
m.  j  modo  communem  rerum  naturam  ab  infe- 

III.  In  abftracricne  fimplici  duo  neceiTa-    rioribus  abftrac?cam  defignare  confuevit.   Sic 

funt.  1.  Ut  qux  abftrahuntur  conjun&a.  dixit li.de  Anim.%. 3  7.  -ni  &  roh  ^um  -n uvxi 
t.  2 .  Ut  inter  ie  aliquo  modo fint  diftincta:  ,  \$i.  id  eft;  Vwere  efi  viventium  effentia,  in  oua 
rjuncla  eCCe  debent,  quia  quoe  conjuncla   fcilicetomniaviventiaconveniunt,  quatenus 


n  funt  nullo  modo  poffunt  abftrahi ,  fed 
pfa  jam  funt  abftracta :  ncmo  enim  abftra- 
hivem  a  nigrore,  aut  nigrorem  a  nive: 
ippe  quae  inter  fe  funt  feparata:  diftincla 
^ent  efle ,  fi  non  re,  ratione  ftltem  ratioci- 
:a:quae  nullo  modo  diftinftafunt,  nullo 
)do  abftrahi  poiTunt :  idem  enim  qua  idem 
1  poteft  abftrahi  a  feipfo. 
[V.  Conjunctorum  in  re  permentisabf- 
ffcionem  fimplicem  divifio  fpediatur  vel 
er  fubordinata,  five  inter  fuperiora  &  infe- 

i  ra,  vcl  inter  coordinata ,  five  inter  fubje&a 
adjun&a ,  ac  qurccunque  fimili  modo  fcfe 
)ent  :  atquehincoriturduplex<?&/??vrtfz0; 

1  npe  vel  ftperiorum  ab  inferioribtts  ,  vel  ad- 
Borum  fimiliuwve  rerum  a  fitbjettis :  vulgo 
itur,  abfiratlio  efi  ab  injerioribus  vel  d  con- 
ationejubjefii. 

V.    zAbflraclio  ftttericrum  ab  inferioribut 
1  folum  loc  um  habet  in  fubftantiis ,  fcd  & 

laccidemibus  :  Nam  iicuti  humanitatem 
ifiderare  poffumus ,  qua5  {juidem  eft  in  So- 


Vivunt 

V  I.   Abfiratlio  ab  inferioribm fit  per  praci- 
(ionem  veldijferenti*  individualis  vel  differen- 
tiafpecifica:  abftra&io  fuperiorum  ab  inferio- 
ribushabetlocumin  individuis,  quando  v.c- 
abftraclis  feu  praecifis ,  i.  e.  non  conceptis  dif- - 
fcrcntiisindividuantibus,  quibusnatura  hu- 
mana  reftringitur  ad  Socratem,  ea  concipitur 
line  Socrate :  ubi  tamen  nota,non  abftrahi  in- 
dividuum,fed  fpeciem  infimam  abindividuo: 
nam  impofTibile  eft  concipi  individuum  qna 
tale,  non  concepta  differentia  individuali :  at 
ifta  natura ,  quae  in  Socrate  eft  individua ,  po- 
teft  abftrahi  ab  illisdirferentiisquibusad  eum 
reftringitur  8c  individuatur :  abftra&io  fupe- 
ri-orum  ab  inferiorum  habet  item  locum  in 
generibus  8c  fpeciebus  fubalternis ,  imo  &  in 
generibus  fnmmis.quseomniaaiuis  differen- 
tiisacdivifivis  abftrahi  poflunt,  in  quantum 
concipi  poiTunt  iis  non  conceptis:  dicono- 
tanter,  divifivis  •  quiauta;iqua  ipecies  conci- 
piatur,nonconceptadifferentiafpecificacon- 


!te,Platone,aliifqueindividuishumanige-  ftitutiva,  impoftibile  eft  :  at  genus  concipi, 
•is,non  confideratatamen  individuali  dif-  non  conceptadifferentia  fpecificaconftituti- 
entia  .  quaSocrates  a  Platone  &  quodlibet  va,  pofTibile  eft.  Ex.  gr.  pote.1  animal  iconcipl 
lividuum  a  quolibet  individuo  ejufdem  .  nonconceptarationaIita:c,dirferentiaanima- 

nialisj 


1 20  DlSPUTAT.    EXPHI 

malisdivifiva:  atuthomo  concipiatur,  non 
concepta  rationalitate  ,  dirTerentia  hominis 
conftitutiva,  fieri  non  poteft. 

VII.  ^AbslraBio  afubjeBo  feu  connotatio- 

ne  ftbjcBi ,  convenit  Sc  formis  rerum  ,  8c  ad- 

junflisjcujufcunqiordinisacconditionisjiive 

fintpofitivafivenegativa,  velprivativa,  in- 

terna  five  externa,abfoluta  five  relata :  8c  licet 

forma  iit  de  efTentia  rei  formatx,  id  eft ,  totius 

compoliti,  ideoque  ab  illa  non  poiTit  abftrahi, 

matericetamen  communis  adjurfctumeft ,  ei- 

quecompetiteodemfere  modo,  quo  cxtera 

adjuncta  fubjefto :  Loquimur  vero  hic  de  for- 

mamateriali :  immaterialis  enim  illa  forma, 

hominis  anima  rationalis ,  non  tantum  a  ma- 

teria  omni  8c  communi  abilrahitur  abftractio- 

ne  mentis  fimplici  feu  praecifionis,  de  qua  hic 

agimus,fed  8c  complexafeu  negationis,  atque 

infuper  abftradtione  reali:  extra  omnem  enim 

materiam  feparataSc  abftra£ta  reipfa  exiftit, 

pofl  mortem  fuperftes  :  fed  formej  materiales, 

qux  extra  materiam    omnem  exiftere  ne- 

queunt,ac  ne  quidem  abftrahi  a  materia  com- 

muni  abftractione  complexa  feu  negationis, 

poffunt  tamen  a  materia  abitrahi  abftractione 

fimpliciac  prxciiionis ,  nonminus  quam  ac- 

cidentia  a  fubftantiis  reliquaque  adjun&aa 

fubjcdtis :  pofTumus  enim  animam  vegetan- 

tem  cofiderare  non  confiderato  hoc  aut  illo 

corpore,  ficuti8ccirculum,  confiderato  xre 

aut  ligno,aut  quacumque  alia  materia,  quem- 

admodum  confideramus  alborem  non  con- 

iiderata  nive  autcerufTa ,  aut  veftem  non  con- 

iiderato  corpore  veftito ,  autpatcrnitatem  vel 

caufilitatem  non  confiderato  hominequieft 

pater  vel  cauLa :  hoc  fenfu, Ariftot.  alibi  dixit, 

accide?itia  definiri  \%  ktycMgiTtwc  ,  ex  abfiratfio- 

ne,  in  abjiratlo  dicunt  vulgo,8c  in  idea  fua. 

VIII.  ln  adjun  tlorii  abjiraclione  a  fubjeffo, 
defcerni  debet  inter  adjunBapropria  &  commu- 
?r.i.  /Vfl/^Madjuncta  hicappello,qua:foli  ali- 
cui  fubjecto  conveniunt  :  ut  etiam  omni  8c 
fcmpcr  conveniant,hoc  in  loco  non  eft  nccef- 
iarium.  Qucmadmodum  vcro  formx  mate- 
rialcs  alitcr  fcfc  habcnt  ad  matcriam,  atiicr  ad 
icm  formatum  :  itaalitcr  fcic  habcnt,  in  hoc 
ncgotio  abftractionis ,  adjuncta  communia, 
aii:crpropria:iicutiformx  non  polTunt  abf- 


LOS  OTHI A   S  ELECT. 

trahi  a  rebus  formatis  (  ea  enim  abftradl 

contradictionem  implicaret )  ita  quoque  n< 

poffunt  adjuncta  propriaabftrahi  a  fuo  fubj 

ctoproprio  ,  fed  tantum  ab  iis  quse  fub  fub 

cto  proprio  continentur  :  fimitas  v.  g.  ns 

competit  8c  foli  nafo,ideoque  non  poteft  co 

cipi  non  concepto  nafo.Quare,five  iimitatc 

dicas,  iive  iimum ,  five  nafum  iimum ,  res  < 

dem  redit :  ut  vero  CcCg  habet  nafus  ad  fimii 

tem,  ita  omne  fubjectum  ad  fuas  proprietat 

nulla  ergo  proprietas  concipi  poteft ,  fubjei 

fuo  non  concepto.  Etcerte,  cumfubje&i 

contineaturindefinitione  prOprietatis  (  na 

proprium  dicitur  de  fubjecto  in  fecundo  rr 

do  dicendi  per  fe,  tejie  zsfriji.  I.  i.  Poji.  ^An 

cap.  4.  §.  3  1  • )  ii  proprium  abftraheretur  a  i 

fubjecto,abftraheretur  a  fua  definitione,atq 

adeo  a  feipfo ,  8c  a  fua  effentia :  at  definitur 

fua  definitione ,  a  feipfo ,  a  fua  ciTentia ,  hoi 

ab  animali  8c  rationali ,  abitrahi  non  pot< 

Qnorfum  <?rg0,dicataliquis,  Proprietatibusji 

tributa  'voces  abjiratlce  >fino?ipo(funt  abjiral 

fuofubjecio  ullo  modo?  Refpond.Voces  iftasa 

tractx  iignificantproprietates,  non  quid< 

fine  fubjecto,  fed  fine  fubjecto  particulari 

fmgulari ,  nam  cum  fimitatem  dicimus ,  v< 

abitractacurvitatem  fignificamus,non  qua 

cunque,  fed  eam  folam ,  quae  eft  nafi,  nec  e 

tamen  qux  eft  in  nafo  SocratisautPlatoi 

fed  qux  eft  in  nafo  quocunque.     At  adju 

communia,ficuti  ad  nullum  certum  fubj 

determinata  funt ,  ratione  cujus  debeant  d 

niri,  itaquoque  abftrahi  poffunt  a  fubje! 

quocunque.  Interim  ,  ficuti  adjundta,  qu: 

nus  adjuncta  funt ,  fubjectis  fuis  dirferunt 

|  invicem,  idque,  vel  fpecie,  fi  frnt  propria- 

numero,  ii  iint  communia  :  ita  quoque  abf 

huntur  ab  infcrioribus  atquea  iingulari 

quia8c  quatenus  abftrahunturafubjcctis 

ut,cum  deadjun£tisfermoeft,abftra6tio  ai 

jecto  8c  ab  inferioribus  non  magis  dirfe 

quameffc8c  ineiTe  in  accidentibus.    Et] 

prictatcs  quidem  univerfales  abftrahunt 

fmgularibus,  atque  omninoab  inferiori 

quandouniverfale  fubjectum  abinfcrior 

abiirahitur.     Siciimitas  abftrahiturabi 

rioribus ,   quando  concipitur  in  nafo  gen 

tim  fumtc  ,  non  in  nafo  hoc  aut  ilio  fingu 


VOLUMEN      PrIMXJMv 


adjunfta  communia  abftrahuntur  a  fingu- 
ribus ,  quando  concipiuntur ,  non  tantum 
)n  concepto  hoc  aut  illo  fubjecl:o  fingulari, 
d  etiam  nonconceptohocautillofubjeclo 

fpecie :  ut  fi  quis  concipiat  alborem  aut 
hseram,  non  tantum  non  concepto  hoc  fin- 
ilari  alboris  aut  fphserse  fubjecio,  fed  nec 
nfiderato  ligno,  auro,  argento,  aut  ullo  alio 
terminatse  naturse  fubjecl:o  ,  in  quo  albor 
t  fphsera  ineffe  folet.  Ex  quibus  apparet,ad- 
n&a  communia  efTe  magis  abftra&a ,  quam 
1  opria :  quoniam  illa  abftrahunturabomni 
1  sje&o  determinati  generis :  hsec  non  item  : 
:ludunt  enim  fubje&um  determinati  ge- 
ris,  fed  non  hoc  aut  illud  in  individuo. 
IX.  Notandumhic  eft  porro,  abjiraciio- 
n  afuhjetlo  effe  reciprtcam ,  utficuti  adjun- 
im  a  fubje&o,  ita  fubje&um  abadjuncto 
flit  abftrahi :  at  fuperiora  ab  inferioribus, 

non  item  inferiora  a  fuperioribus ,  abftra- 
pofiunt :  quia  fuperiora  dicuntur  de  infe- 
ribus  primo  modo  dicendi  per  &,tefte  Ari- 
.1.  i  .poft.Anal.c.Af.%  .31.  Poteft  quidem  con- 
\  natura  animalis  non  conceptis  fpeciebus, 
mine  videlicet  8c  bruto :  at  homo  aut  beftia 
icipi  non  potefl,  nonconcepto  animali, 
ia  homo  8c  beftia-,  eft  animal  utrumque : 
itra,  ficuti  adjundtum  poteft concipi ,  non 
leeptofubjeciio,  vel  fingulari,  vel  determi- 
:igeneris:ita  quoque  fubjedlum  poteft  con- 
i ,  feu  fingulare ,  feu  determinati  generis, 


121 

I  non  conceptoadjuncl:o:necrefert,  fitnead^ 
I  junftum  commune  an  propnum :  nam  ficut* 
poteft  concipi  corpus  non  concepto  nigrore» 
aut  nix  non  concepto  albore  i  ita  Petrus  au* 
homo  poteft  concipi ,  non  concepta  ridendi 
facultate,  aut  non  concepta  fimitate. 

X.  Difcrimen  tamen  adhuceftaliquod/»- 
ter  fuhjetlum  prcpriorum  &  communium  ad- 
juntlorum.  Subje&um  adjun£H  proprii ,  five 
fingulare  five  determinati  generis ,  licet  abf- 
que  contradiclione  concipi  poffit  non  conce- 
pta  proprietate ,  non  poteft  tamen  concipi  ea 
negata  :  at  fubjedhim  adjun&i  communis, 
five  fingulare  five  determinati  generis ,  fine 
contradi&ione  concipi  poteft ,  non  folum  ad- 
jun&o  non  concepto,  fed  8c  negato:atque 
in  eo  adhuc  differt  fuhjetlum  proprii  adjuntli 
afubjetlo  differentuc  fpecifca  injlitufiv* ,  ut 
eft  fpecies  omnis,  atque  adeo  ipfa  proprietas 
a  difrerentia  fpecifica  conftitutiva :  nam  fpe- 
cies ,  puta  homo ,  non  poteft  concipi  ,  nc 
quidem  non  concepta  rationalitate  ,  at  po- 
teft  concipi  non  concepta  rifibilitate  i  &  po- 
teft  concipi  non  tantum  non  concepta,  ied 
6c  negata  eruditione.    Hsec,  qusedeAbftra- 
clione  nunc  fumus  philofophati ,  inferviunt 
admodum   illuftrandse   difputat.   trigef.  8c 
quartse ,  de  proprio  ,  in  harum  fele<5fc.  ferie : 
8c  in  univerfum  fcenerantur  infignem  lucem 
quseftionibus  per  univerfam  Philofophiam 
difficillimis. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

TRI     GES     I      MA-T     ERTIA^ 


D  E 


B     O      N     O. 


T  H   E   S 

~*Enentur  hominesomnes,ex  naturali  in- 

I.   ftin&u,  Boni  defiderio :  pauci  tamen  co- 

gnofcunt  rationem  Boni,in  quod  ferun- 

Opersefecerimus  pretium,  fi,  quid  fit 

T ium>  quod  ita  ab  omnibus  expeti  folet ,  in 

i  -*rto  ponamus :  at  vero  hoc  ipfum  prseftare, 

*  ficultatis  plenum  eft  opus  propter  varian- 


I  s      I. 

tium  Philofophorum  judicia  :  jaciamus  ta- 
men  aleam,  8c  rationis  filum ,  quo  nos  ducit, 
fequamur.  Explicabimusigiturpoft  vocem, 
Boni  quidditatem,  in  quo  illaconfiftat,  pro- 
prietates,  8c  varias  ejus  dijlincliones. 

II.  Quod  nos  hodie-S^»?/wdicimus,  ve- 
teres  olim  Duonnm  dixerunt.    Fejlw.   Duo~ 

Q^  num 


122 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


num,Bonum.  8c  e  veteri  poeta  citat ;  fimul  duo- 
rta  eorum  portat  ad  naves.  Unde  autem  Duo- 
num  fuerit  dictum ,  quod  bonum  nunc  vo- 
camus,  optime  explicat  Camerarim  in  fuis 
Problematibus ,  cum  dicit  Duonum  dici  a  duo- 
bw.  Acute  fane  :  quia  bonumduodicit :  8c 


terna ,  quia  non  dicit,  quomodoaliquid  ext 
ens  bonum  fe  habeatadensbonum,  fedp^ 
tius ,  quomodo  ens  bonum  fe  habeat  ad  fe  a 
ad  aliud  ,  ut  ftatim  dicemus  ■■>  non  eji  relatio  r 
tionvs  aut  ullum  ens  rationis ,  quia  bonitas  < 
in  rebus  8c  ens  eftbonum  citraullam  fi£H 


ipfam  entitatem  rei ,  quse  denominatur  bona, :  nem  vel  operationem  mentis  noftrae  ;  non 


6c  aliquid  ,  quod  bonitas  connotat ,  ad  quod 
prsedi&a  entitas  relata  hanc  ipfam  denomina- 
tionem  boni  fortitur ,  quae  relatio  eft  propen- 
lio,  inclinatio,  capacitas,  convenicntia,  aut 
fimilis  connexio  cum  tali  entitate.  Sed  hoc 
ex  iis ,  quse  ftatim  fumus  difTertaturi ,  clarius 
patebit.  Bonumgvxce  xxXo\&  ciyotQov.  ¥Lx- 
*ov  °*yri  £  kccXh*  ,  quia  animos  vocat  8c  trahit, 
ad  fe  appetendum:  uyxfov,  quafi  x\to*  xyxv  $ 
iistt ,  dignum  valde  ad  quod  curramus.  Hac 
de  voce. 

III.  Qmdditasboniy  {eurattoformalisbo- 
ni ,  in  qua  conliftit ,  eft  bonitas :  quas  quidfit, 
&  quidenti  adjiciat ,  (agimus  enim  de  bono  8c 
bonitatetranfcendentali)  tam  multiplici  fen- 
tentiarum  varietate  eft  difputatum  ,  ut  vix 
invenias  exitum.  Nos primum,  quid  non  fit, 
mox,  quid  fit,  exponemus.  §.  i .  Bonitas  Tran- 
fcendentalis non  eji  ipfum  ens  quod  bonum  dici- 
tur  ,  nec  novum  ens  ab  ente  bono  dijiintlum. 
Non  prius,  quia  fic  non  effet  affe&io  entis: 
effent  enim  bonitas  8c  ens  bonum  ,  voces  fy- 
jionymse  Grammaticis  di&ae:  8cabftra£him 
diceretur  de  concreto  :  8c  foret  prsedicatio 
identica:  quae  omnia  falfa  funt.  Nonpojierius, 
quia ,  fi  illa  bonitas  foret  novum  ens ,  iterum 
effet  bona ,  quia  omne  ens  bonum  eft ,  8c  haec 
fecundabomtasiterumforetbona,  quia  ens, 
&ficdareturprogreflusin  infinitum.§.2.5o- 
rtitas  tamentranjcendentalis  includit  ens ,  quia 
cjus  eft  affectio ,  eique  aliquidadjicit,  non  qu 


! 


tnodus ,  quia  non  eft  attributum  entis  abfol 
tum,  fed  refpectivum ,  ut  th.  i.  indicatu 
Scpluribusftatim  indicabitur  :  fed  eji  rela, 
realis  ,  quse  non  dicit ,  ens  reale ,  fed  aliqu 
non-  ens ,  refpe&um  fcilicet ,  reperiri  in  ei 
reali,  citra  intelledlus  operationem.  §  4 
refpeBtis ,  qnem  bonitasadjicit  enti ,  nonc 
Jijiit  in  entis  ioni  ordine  ac  relatione  ad  volun, 
temfeu  appetitum,  quse  Scheibleri  l. 1 .  Met.c 
Scmultorum,  acfcre  communis  eft  opin 
quse  ideo  rationem  formalem  boni.ipfam  p 
ta  bonitatem,conftituit  in  appetibilitate,al 
gata  hic  Arifl.  ex  l.  1.  Eth.  c.  i.authorita 
ubi  inquit ,  Bonum  eji ,  quod  omnia  appetu, 
Sed  hsec  opinio  8c  authoritas  facile  refuta 
tur.  Quocunque  enim  inrealiqua,  qua 
lis  eft,  datur  aliquid  prius,  illudnonpot 
effeilliusreiratioformalis.  Atqui  appeti 
litate  in  bono ,  qua  tali ,  datur  aliquid  pri 
Ergo  8cc.  Et ,  Effe&us  non  poteft  effe  de 
tione  formali  caufse  fuae.  Atqui  appetibiii 
efteffectusboni.  Ergo8cc  Minorutrim 
probatur.  quia  non  ideo  quod  quid  app 
bileeftbonumeft ,  fed  ,  quiabonumeft, 
petibile  eft :  nempe  omne  bonum  appetib 
elt ,  quia  conveniens  eft  ei  qui  appetit.  Quj 
attinetauthoritatcm  <LAriflotelis ,  notum 
eum  loco  cit.  non  apriori  Boni  effentiam 
definitionem  explicare,  fed  apofteriorij 
proprietatem  aut  effettum  qualicunque 
dodeclarare.  §.  5*.  Refpefl/ts  ,  quem  bonil 


1 

dcm  ens  novum  ,  ut  di&umeft,  multominus  \  addit  enti ,  atque  ipfaformalis  ratio  boni ,  c 
qualitatem,  quae  accidens  eft  8c  fpecies  veri fiflit  in  convenientia  :  8c  ,  Ens  eft  bon 
entis,  fic  enim  in  bono,confequentcr  in  Deo,  quatenus  eft  convenicns.  Sed  quam  & 
forct  compofitio  ex  duobus  entibus  :  addit  qjtid  convenientiam  notet  bonitas  ,  non  t 
tamen  aliquid ,  non  vero  nihil,  quia  nihil  non  facile  eft  explicatu.  Nos  in  re  obfcurap 
eft  affcctio  entis  -,  prseterea  nihil  nondiftin-  fpicuitati  ,  quantum  poterimus  ,  ftude 
guitens :  bonitasdillinguitens.  §.3.  lUud a-  [  mus. 

hquid ,  quod  bonitas adiicit  enti ,  non  eji priva-  '  IV.  Bonitatem  ejfe  fitam  in  convenient 
tio ,  quiabonitasnondicit,  quidensnon  fit,  communis  loquendi  modus  demonftrat: 
fcd  potius  quid  cns  fit ;  non  eji  denominatio  ex-  \  cimus  cnim ,  hoc  aut  illud  cffc  alicui  bonul 


V  O  L  U  M  E  M 

lia  ei  conveniens  eft :  eruditionem  bonam 

>mini,  aquam  bonam  pifcibus,  quia  illa  ho- 

ini ,  haec  pifcibus  eft  conveniens :  praeterea 

fic  demonftratur.    Quicquid  eft  ratio  & 

1  ufa  appetibilitatis  potentialis  &  aclual  is  ap- 

t  titionis,  eft  ratio  formalis  boni.  Atqui  con- 

j  nientia  alicujus  rei  eft  ratio  8c  caufa  &c. 

go  8cc.  Major  nota  eft  j  ideo  enim  aliquid 

appetibile  &  appetitur  quia  bonum  eft. 

inor  quoque  certa  eft ;  nihil  enim  appetibi- 

sft  vel  appetitur ,  nifi  quod  8c  quia  nobis  eft 

aveniens ,  vel  aliis ,  quibus  appetitur.  Sed 

t  aut  qualvs  eft  convenientia  ,  in  qua  ratio- 

malvs  boni  conjiftit  ?  Praeceptor  nofter  Cl.D. 

rgerfdicius  l.  i.c.io.  Bonitatem confiftere 

,  in  convenientia  entis  cum  alio.  Sed  quo- 

>do  Deus  tumdicipotuitbonusantecrea- 

nem  ,  quandoquidem  nihil  fuit  cum  quo 

weniret  ?  Ego  malim  Jic  dicere.    Conve- 

ntiamentisconfiderari,  velrefpeclu  fui, 

rcfpe&u  alterius.    quam  diftin&ionem 

>lixe inculcat  Metaph.difp.  lo.feft.  $.Sua- 

..#  Illo  modo  bonum  dicitur,  quod  eft  con- 

liens  fibi  ipfi  ;  hoc  modo  bonum  dicitur, 

:>d  eft  conveniens  alteri.  Utroque  in  mo- 

convenientiae  formalis  ratio  boni  confi- 

.  Et  fic  Deus  ante  creationem  bonus ,  & 

\  creationem  bonus ,  8c  creaturae  omnes 

nae  dici  pofTunt.  Haec  mea  de  bono  fenten- 

,  eadem  zft.GuinandiRutgerJiiinInftitutio- 

us  Metaph.  I.  i.  c.  17.  cujus  verba,  quia 

>licationem  continent  fuae  ac  mese  fen- 

tiae ,  non  pigebit  hic  adfcribere.  Hac ,  in 


u,    «.  •  —  .  , 

*  ■  ic ,  convenientia,  quam  bonum  connotat,  con- 
;  'ratur  quandoque  in  ente ,  refpeFtu  fui  ipjius, 
1  itenus  videlicet  per  quandam  refiexienem  e- 
!P  Hem  adfe  ipfum  ,  concipimus  entitatem  rei  ut 
D  ipji convenientem  &  amabilem  ,  juxta  illud 
"»  fgatum  ex  Arift.  8 .  Eth.  c.  j-.  Amabile  bo- 
a  m,  unicuique  autem  proprium.  Ergo  et- 
w  1  conveniens  eft  &  amabile ,  &  quidem  ma- 

ie,  quod  maxime  alicui  efi proprium ,  quale 
ty  te  eji  ipfa  entitas ,  qua  unumquidque  intime 
p  effentialiter  conjiat  :  aliquando  autem  fokt 
w|  tdiBa  convenientia  conjiderari  refpeftu  ali- 

us  alterius ,  quod  vere  &  apariereidiftin- 
>A  m  ejt  abeo  quodbonum  denominatur :  utriuf- 

?  exemplum  poteft  eft  in  calore ,  otui  denomi- 

f     . 


P  R  I  M  U  M.  •  125 

natur  bonus ,  1 .  Quidem ,  quatenus  ipfa  enti- 
tas  caloris  Jibi  ipjieji  valide  conveniens  &  ama- 
bilis  ,  ut  qui  expetit  converfationem  fui  ejfe, 
quatenus  illud  tuetur  ac  defendit ,  Jinecejfe  eft. 
1.  Denominatur  calor  bonus ,  quatenus  ejt  con- 
veniens  valdeque  proportionatus  igni.  Et  qui- 
dem  juxta  utrumque  hunc  modum  convenientia 
denominatur  ens  bonum  tranfcendentaliter ,  hoc 
eft ,  tali  bonitate,  qu<eJitpaffio  entis.  Hsec  Rut- 
gerfius,  cui  adftipulamur. 

V.  Proprietates  boni  funt.   1.  Appetibilitas 
&  amabilitas,  quia  omne  bonum  propter  con- 
venientiam  fuam  eft  amabile  8c  appetibile : 
8c  non  tantum  fui  amorem  excitat  in  aliis ,  ut 
appetatur ,  fed  etiam  feipfum  amat ,  feipfum 
appetit,  fibique  in  fuo  effe  complacet :  unde 
oritur.  z.Confervatiofui,  quiaenimbonum 
fe  amat,  ftudet  etiam  fefc  confervare.  3 .  Com- 
municabilitas ,  quippe  bonum  eft  fui  commu* 
nicativum.  4.  Defenfio  fui  &  odium  adver- 
fus  corruptionem  fui  ;  bonum  enim  fetuetur 
contra  vim  externam.  f .  Propenjio  injimilia : 
bonum  enim  amat  fui  fimile :  Ex  hifce  pro- 
prietatibus  boni  maxime  confiderabilis  cffc 
appetibilitas ,  quae  habet  fe  ad  bonum,  ut  vifi- 
bilitasadcolorem.    Appetibili  refpondet  appe- 
titus  proportionatus  :  appetibili  prafenti  ap- 
petitus  complacenti* :  zipipetibili  abfentiapipe- 
titus  dejiderii ,  de  quibus  fufe  Rutgerjius  loco 
cit.  Hinc  fluxit  ifta  boni  defcriptio.  Bonum 
eft  quod omnia  appetunt.  Eth.  1.  c.  1.  Eft  vero 
quadruplex  appetitus ,  a  quo  bonum  appeti 
poteft.  Eft  1 .  naturalis ,  rebus  inanimatis  pro- 
prius :  licet  hunc  in  illis  obfervare ,  quando 
fimilibus  dele&antur ,  quando  fe  confervare 
nituntur,quando  pro  univerfi  falute  laborant. 
i.  Datur  appetitus  innatus  in  corporibus  ani- 
matis  non  fentientibus ,  quianimse  vegetantis 
eft  appetitus:  hujus  operationes  inplavtis  con- 
fpicuaefunt.  Curbrafficarutam  adeo  adver- 
fatur,  ut  juxta  eam  feri  nolit  ?  ex  appetitu  hoc 
eftjquia  enim  fui  defiderio  tenetur,  rutam 
ut  fibi  malamfugit,   3.  Datur  appetitus  ani- 
malis ,  qualis  eft  brutorum ,  qui  cum  imagi- 
nationeconjundtuseft,  8ctantoboni  defide- 
rio  tenetur,  ut  ne  in  fomno  quidem  otiofus 
videatur.    Hinc  frigus  fi  fentiant  inter  dor- 
miendum  animalia,  tegumentum  quaeruntac 

Q^jl  loca 


124  DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 

locacalidiora.  ^..TLft  rationalis  appetitus,  qui  nitas,qu:?eineffeexiftimatur.  H3ecdiftin<f 
non  tantum  ad  bona  fingularia ,  uttrcsprio-  ;  utiliffmia  ad  quarundam  objet~tionum  fo 
res,  fedScaduniverfaliaiefe  extendit,  fecta-  j  tionem  ;ut  cum  malum  appeti  volunt  q 
turque  etiam  ea ,  quoe  a  fenfibus  funt  remota  :  •,  dam,  quia  mors  expetatur.  at  illa,tum  bon 
iic  eruditionem  appetit  homo  8c  fummum  apparens  eft. 
bonum.  Refpeciu  quadruplicls  hujus  appetitus 
bonum  dicitur  appetibile. 

V  I.  Divifiones  boni  admodum  funt  variae. 
i .  Bonum  eji  aliudper  ejfentiam  ,  aliudperpar- 
ticipationem  :  iUud  eft,  quod  a  feipfo  8c  per 
feipfumeftbonum  ,  diciturque  bonum  inji- 
mtum ,  independens,  increatum,  quale  eft  Deus, 
quianullofuambonitatem  accepit :  hoc  eft, 
quod  a  Deo  bonitatem  accepit  ,  diciturque 

bon\imJinitum>dependens  ycreatum,  qualeeft  j  mo.  5*.  Hic  dicitur  ,  quodjemper ,  abjolute 
creatura : hxc  licet  non  fit per eJfentia?nhor\2.,  .  ubique>£t<]\ieomnie{\bonum.  Bonum alteri 
eft  tamen  fecundum ejfentiambona ,  ideft,  ef-  \  adaltud,  quod^r^  tempore  eft  bonum, 
lentiaeftprincipiumbonitatisibonitas  enim  ubique nec omni eft  bonum.  fic  quatuor  pe 
iequitur  effentiam :  verum ,  ut  effentia  crea-  j  habere,bonum  eft  afino  vel  bovi,  non  hon 
turae,  fecundum  quam  eft  bona  ,  a  Deo  eft 
participata,  ita  Scparticipataeftejufdembo- 


IX.  4.  Bmnm  e&o.lmdjtmplicitervelin 
aliud  alteri  njel  ad  aliud.  Bonum  Jimplic, 
multismodisdiciturtale.  1.  Per  ordinem 
apparens  \  8c  fic  idem  eft  quod  verum  boni 
2.  Per  ordinem  adjingulare,  8c  iic  idem  eft  c 
bono  univerfali.  3.  Per  ordinem  adbonum 
participationem  >  6c  fic  idem  eft  cum  bono 
effentiam.  4.  Per  ordinem  adinferius  &fu 
dinatum  bonum,  8c  fic  idem  eft  cum  bono  fi 


nitas: 

VII.  2.  Bonum  eft  vel  Theologicum  vel  Philo- 
fophicum  :  illud  fpirituale  eft  ,  8c  fupra  vires 
hominis  collocatum  :  eftque  vel  fummum, 
abfolutiffima  hominis  felicitas:  \Q\interme- 
dium,  utdonafpiritualia,  regeneratio,jufti- 
ficatio,  {anclificatio,  8cc.  hoc,  philofophicum 
puta  bonum  ,  eft  vel  naturale  vel  morale :  illud 
eft ,  quod  confentaneum  eft  naturoe  prout  na- 
turaliter  operatur  8c  operari  poteft,  ut  fanitas: 
hoc  eft ,  quod  convenit  rei  ut  libere  operatur, 
Ut  virtus. 

VIII.  2 .  Bonum  eft  verum  vel  apparens  : 
illudefr,  cui  revera  ineft  bonitas ,  quae  ineffe 


«xiflimatur :  hoc  efl ,  cum  non  ineft  reipfa  bo-  plures  fignificationes. 


vel  gallinoe-.facere  ja&uram  bonorum,bon 
eft,  tempore  tempeftatis,  ut  vita  fervetur 
num  bonum  eft  homini ,  fed  non  omni , 
que  enim  convenit  febricitanti. 

X.  f.  Bonum  ejl  honejlum  ,jucundum,  u 
Honeftum ,  quod  rationi  rectje  eft  congru 
8c  ex  fe  ac  propter  fe  expetitur.  Iucund 
quod ,  quia  amorem  fui  conciliat  vel  fe 
vel  rationi ,  expetitur.  Vtile ,  quod  pro 
aliud  bonum,  ad  quod  acquirendum  infei 
expetitur.  Seddehacboni  divifione  8c  a 
videantur  Authores  Metaphyjtci ,  Syftemati 
Quxftionarii.  Hoc  pro  coronide  moneo , 
non  effe  divifiones  omnes  in  diverfas  r< 
fpecies  bonorum',  fed  plerafque  vel  unius 
ni  in  diverfas  formalitates ,  vel  ipfius  voc, 


Di 


VOLUMEN      PRIMUM. 

Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
TrigesimA-  Qjj  a  r  t  A> 

]ua  eftprima, 


11$ 


F      O 


D  E 

R      M 


I      S. 


H   E   S   I   S 


I. 


ifl  i^  TUllus  intotaPhilofophiadifncilioreft 
fi|  ^W  locus ,  quam  de  Formis ,  ut  jure  merito 
Iulius  Scaliger  Exercit.  %oj.  feB.  12.  o- 
r''  nem  noftram  in  Philofophiay^Vw£i^wz ,  pro- 
>j  :er  Formarum  cognitionem  rudem  &  confu- 
Xf  ?w,  nihil  aliud  effe  quam  umbram  infole ,  di- 
ofl  ;rit  Hinc  eft,quod  ab  Ariftotelbs  tempore  in 
W'  jnc  ufque  diem  tam  ferventi  partium  ftu- 
r:  o  agitetur  de  Formis  controverfia ,  quaefere 
j   ac  redit  omnis.  An  Forma  in  rebus  naturali- 
ts  ftt  fubftantia ,  eaque  diverfa ,  abaltero  rei 
t  xturalvs principio ,  Materia.  Atque  hxc  de  o- 
ui  1  nibus ,  prater  rationalem  Animam ,  Formis 
«i  Jtituitur  quaeftio:quin  enim  haec  fit  fubftan- 
fe  1  a  immaterialis,  a  Corpore ,  fubftantia  mate- 
0  ali ,  diverfa  ac  diftin&a ,  8c  ex  Scriptura  per 
jb  ^velationem  8c  ex  natura  per  ratiocinatio- 
i  em,  fanioribusconftatTheologisac  Phifo- 
i  •  >phis.    De  reliquis  itaque  Formis  8c  nos 
anc  quaeftionem  ventilabimus.  Negantem 
.erifque  ante  ^Ariftotelem  Philofophvs  anti- 
tioribus  placuiffehic  fententiam  ,  arfirman- 
)d|  m  dAriftoteli  allubuiffe ,  locis  ejus  addu&is, 
jferunt  Conimbr.  I.  1.  Phyf  c.  9.  quaft.  10. 
ui  cum  omni  caterva  Scholafticorum  eam 
uoque  fequuntur.Fateor  equidem  ab  aliquot 
.m  feculis  hanc  ttAffirmantium  opinionem 
lvaluiffe,  atque  illas  egiffe  radices  in  multo- 
jm  animis ,  ut,  qui  contra  fentiunt ,  in  ipfa 
enfeanturPhilofophise  principia  impingere, 
mnifque  veritatis  fundamenta  fubruere:  At- 
ue  utinam  hic  ftetiffet  judicium  !  longius 
:em  eft.    Non  erroris  tantum  aut   falfitatis 
Di  [uibufdam  praecipitantis  nimium judicii  ho- 
ninibus  habentur  rei ,  qui  negantem  quaeftio- 
iis  propofitae  partem  defendunt,  fed  impieta- 


-  -•■■*?> 

^    -  *  ' 


tis  infuper:  ac  jam  dubitari  cceptum  eft  8c  dif- 
putari ,  An  cum  bonis  moribus  8c  pietate  opi- 
nio  confiftat  negans  ?  atque  adeo  fere  excorn- 
municationisfulmen  negantibus  pro  terricu- 
lamento  objicitur.  Sed  bene  eft,  quod  non  iiti 
morum  8c  pietatis  exadfcores  &  cenfores  fint 
conftituti.  Dandum  hoc  eft  8c  condonandum 
noftritemporis  vitio  ,  quo  homines  quidam 
(qui ,  nifi  quod  ipfi  fentiunt,  nihil  rectum 
cenfent )  ex  innoxiis  in  Philofophia  opinioni- 
bus  impietatem  ftatim  norunt  exfculpere  aut 
hserefin  etiam  :  quam  utramque  ,  afententiae, 
Formas  efle  fubftantias  ( excepta  femper  Ani- 
ma  rationali ,  quod  femel  ac  femper  di&um 
efto )  a  materia  diverfas ,  negantis  Authori- 
bus,  ut  femel  oz  ferio  amoliremur ,  vifum  fuit 
aliquot  difputationibus  ventilandas  propone- 
re  pro  Negante  fententia  rationes  Guilielmi 
PembeliiL.  A.M.  &  Concionatoris  ■zfgpx.TDta- 
nzm ,  Collegii  Magdalenenfis  apud  Oxo- 
nienfes  quondam  alumni ,  wi,  ut  titulus  ha- 
bet  operum  ejus  Anglicorum ,  divini ,  8c ,  ut 
habet  titulus  Enchiridii  ejus  Oratorii ,  facurz* 
dijjime  pii,  ex  ejus  de  Formarum  Qrigine  tra- 
£tatu.  Nemo  Authorem  hunc ,  vel  impium^ 
vel  haereticum ,  nifi  infigni  8c  calumnia  8e 
mendacio,  dicere  fuerit  aufus,quippe  qui  hae- 
refeos  fundamenta  contra  noftri  feculi  Pela- 
gianos  in£uis  Findiciis  gratia  mafcule  deftru- 
xit ,  juftitiam  inhaerentem  contra  noftri  tem- 
poris  Pharifaos  in  fuis  Vindiciis  Fidei  fundi- 
tus  fubvertit ,  pietatis  fundamenta  contra 
zAtheos  in  fuo  de  Providentia  Dei  tra&atugc 
graviffimis  in  Ecclejiaften  &  Zachar.  Pro- 
phet.  explanationibus  variifque  concionibus, 
j  folidifume  jecit.  Et  oftendant  femel ,  fi  pof- 

0^.3  fint, 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


iz6 

fint ,  ^Ajfimantes ,  quodnam  ftdei ,  pictatis, 
ialutis ,  fundamentum  evertat ,  in  quod  De- 
calogi  aut  verbi  divini  preceptum  impingat, 
fententia  negans.  Equidem  tam  pretiofa  hic 
eft  Negantibus  animce  fux  falus  ,  tam  chara 
fides ,  tam  cordi  veritas  ,  tam  curce  pietas, 
quam  Affirmantibus  effe  poflit.  Sedtandem 
ipfum  audiamus  differentem  Pembelium. 

1 1.  VexatilTima  eft  illa  inter  Phyfcos  Qupe- 
ftio,  de Formarum  Origine,  quomodo,  quo 
principio ,  oriantur  8c  Materice  adfocientur. 
Qux  quantum  8c  difcentium  ingenia  exer- 
cuerit ,  teftatum  faciunt  tot  do&orum  hac  de 
re  commentationes ,  atque  ,  poft  tam  claras, 
ut  videbatur ,  huic  veritati  praelatas  faces  lu- 
minaqueadmota,  fumma  animorum  caligo 
8c  infcitia,  qua  adhuc  cingimur.  Haeremus  in 
cortice ,  &  in  natura  vefiitum  externumque  ac- 
cidentium  ornatum  novimusfe  miramur,at  cor- 
pus  ipfum  8c  intimam  effentix  medullam  que- 
rimus  Sc  ignoramus  \  vel  potius,an  non  in  fcir- 
ponodum?  illudanxia  indagine  veftigantes, 
quodnifiin  Philofophorum  cerebris  librifque,  in 
Natura  eft  nufquam.  Ita  plane  eft,  cxcutientes 
nim irum  acute  cernimus ,  atque  illudfcirefa- 
tagimus,  quodnec  effe  Natura  agnofcit.  Intelli- 
goillud  Phyficorum  de  Formis placitum :  quod 
etft  Antiquitate  &  omnium  Pr<ejudicio  fatis  con- 
firmatum  videatur,  tamen  cum  potius  ut  Pofiu- 
latum  quam  ut  demonftratum  zbAriftotelepri- 
mo  Inventore ,  ejufque  Sectatoribus  ,  fumatur, 
non  erit  immodefti  fed  p^A^ ,  illud  peni- 
tius  introfpexifTe ,  atque  examinafTe ,  quidfir- 
mitatvs  haheat  hoc  fundamentum  ,  cuitotin 
omniPhilofophiadogmatainnituntur. 

(  1 1 1.  Ariftote!es,re]cCiis  aliorum  ante  fe  pla- 
citis,  ^rerum  communia  Princip.  ftatuenda 
efle  ,  docuit ,  Conftitutionis  duo  ,  M.iteriam  & 
Formam,  Tranfmutationis  unum,  Privationem. 
tm  '- r^Pofteritasvenerataeft,  &fere 
«r*W  retinuit.  Merito  autem  erroris  fu- 
fpefta  cit  hxc  doclrina  ,  6c  amultis  contra 
itum  i  qm  Privatione ,  de  fede,  quam  occupa- 
rat,  detrufa ,  binarium  tantum  Principiorum 
numerum  agnoverunr.  Quim  hocjuftafece- 
nnt  legc  ,  fiuhcict  uno  aut  altero  excmplodc- 
monftraflc.  Prtvatio  eit  priucipium  tranfmnta- 
tioms,ir\<\uit^Ariftot.  Atqualc  principium? 


tl 


i 


Intueamur  exemplum,  &  Naturam  non 
nesfetlemur.  Aqua  mutatur  in  Aerem. 
mutztionis  principium  eft  Privatio  ,  vel 
nus  efl  Abfentia  formae  Aeris  in  Aqua/i^ 
tenus  eft  Aptitudo  inmateria  Aquae  ac 
piendam  formam  Aeris :  ex  iftis  enim  d 
partibus  conrlatur  definitio  Privationis.^ 
priori  refpetlu :  nam  Abfentia  formx  ( fa 
bus  ipfis  (LAriftotelicis  )  eft  merum  Noi 
nihil  habens  -pofitivi  :  ipfum  abeffeeft 
effe ,  nec  magis  ens  eft  mera  Abfentia  Fc 
Aeris  ab  Aqua,  quam  abfentia  formse  Ae 
Auro,  hoceft,purumputumnihiI.  Qui 
tem  fanus  dicet  ,  Non-ens  effe  princi] 
tranfmutationisCorporumNaturalium 
pofteriori  modo  :  quia   i.fic  Privatio  no 
Privatio :  merus  eft  Sc  Rei  &  vocis  abufu. 
care  aptitudinem  &  capacitatem  fubje&i 
mine  privationis :  perindeac  fi-dicas ,  Ca 
dutfunt  partes ,  Carere  &  Habere :  Illa  cji 
Aptitudo,  eft  qualitas  vere  pofiti  va,  quce  h  1 
tur&pofiidetur  a  fubjecl:o:nempe,W«7Zd  1 
plexque  qualitas ,  ut  Potentia  pafliva  Mat  it 
prim$,per  quam  vere  difponitur  ad  recipB 
dam  formam  quamcunque,<Wwia;ta  quaU 
tucongerie  in  corporibus,five  mixtis,  five  C 
plicibus,  perquam  adunam  formammli 
quam  ad  aliam  difponuntur ,  ut  in  Aqual 
miditas  8c  tenuitas  faciunt  eam  aptam  ad  * 
magis  quam  alterius  corporis :  At  quis  vl 
nam  qualitatem,  vel  multarum  debitam  nl 
turam  fineabfurditate  vocaverit  Privatio| 
2.  Etfi  revera  ifta  Capacitas  5c  Aptitudo; 
quiraturadomnemtranfmutationem,utC 
ditioneceffaria  in  fubjecto  tranfmutandov 
enim  cx  quolibet  ligno  fit  Mercurius)  nor 
men  recle  diciturprincipium  tranfmuta 
nis.   Anne  ideo  res  mutatur,  quia  mutari ; 
eftSccapax?  Minimecerte;  neque  inartifi 
libus,  nequcinnaturalibus.  Scdhicreci 
turadfolemnemdiftinclionemduplicisP 
cipii.  i .  Ejfetlivi  virtutc  fua  agentis,  &  i . 
cafionalis  ,  anfam  quafi  prx-bcntis  :  Et,  h  : 
pofterioris  farinj:  cft  Privatio.  Scd  hac  diiii 
<ftione  parum  confulitur  huic  caufe ,  ut  ex| 
quentibuspalamfit. 

IV.  §.    i.  Non  fercndum  eft  hoc  Ari 
7rctgjy6ftct ,  qui  fundamenta  totius  Philc 

P 


M 


hi«  jaciens ,  8c  principia ,  tum  conftitutae , 
im  tranfmutatae,  naturae  accurate  invefti- 
tns,  neglexerit  caufam  efficientem ,  in  qua 
rtus  tranfmutativa  corporum  latet,  atque 
us  loco  occafionem  tantum  prehenderit ,  cu- 
s  nulla  ex  fe  eft  efficacia  ,  non  etgw  fed 
bo% "*  dicendafuerit  Privatio.  §.2.  Nec  Gc- 
fio  quidem  eft,  quod  ad  primam  Privationis 


VOLUMEN     PRI  M  U  M#  X1J 

poflibile  effe ,  ut  Materia  vel  ad  momentum 


informis  exiftat.  Quare  cedat  foro  Privatiot 
nec  amplius  in  Naturaetriumvirisaccenfea- 
tur.  Aptitudo  quidem  &  Capacitas  illa  Mate- 
ri* ,  efto  aliquo  modo  Gccafiolcgum  naturse 
novandarum  ;  Principium  non  eft :  Prinjatio  non 
efi.  Hujus  autem  nothi  loco  fubftituatur  y\$- 
<nov  illud  omnium  tranfmutationum  prin- 


irtem,cuitamenh3ecdiftind;iofoletappli-    cipium  effe&ivum,  £c.  pugna  contrariarum 
ri :  Sive  enim  Aquam,  integra  adhuc  fua    qualitatum,  quarum  adverfa  dimicatio,  alter- 


•mafivejam  corrupta,  fpedtemus,  neutro 
odo  Abfentia  formae  eft  occafio  mutationis:- 
nprimo  ;  nam  Abfentia  formae  Aeris ,  in  A- 
laadhuc  manente  integra,non  magis  Occa- 
•  dici  poteft  murandae  aqux  in  aerem,  quam 
atandae  illius  in  ignem  aut  terram :  non  fe- 
tdo ,  nam  Abfentia  formae  Aeris  in  Aqua 
rrupta,  non  eft  Occafio ,  curintroducatur 
tgis  forma  aeris  quam  forma  ignis  :  nec  ab- 
ltia  formae  Aeris ,  in  aquam  introducibilis, 
Occalio  cur  introducatur  j  nam  8c  terrae 
oque  forma  abfens  eft ,  8c  introducibilis, 


naque  aut  mutua  vi&oria,8c  poft  eam  concor- 
di  temperie,  fcd  difproportionata  ^Wct^^'*, 
fons  eft  8c  radix ,  unde  exiftunt  omnes ,  quse- 
cunque  in  natura  naturaliter  fiunt,  generatio- 
nesSccorruptiones.  Hocclarius  demonftra- 
bitur  in  fequentibus ,  dum  fecundum  Peripate- 
ticorum  Principium  diligentiori  examinefuh- 
jicimus  :  quod  Forma  eft. 

V.  Duo funt Confiitutionis rerum Pr'mcipiat 
Materia  fcil.  8c  Forma.Materiam  agnofcimus, 
de  Forma  quaerimus  ,Eaeft(  inquiunt  Peripa- 
patetici )  Principium  aclivum  ,  quodcum  Mate- 


juandoque  ln  aqua  corrupta  mducitur:  nec   ria  confiituit  compofitumfubflantiale.  Habes  ef- 


'ique  abfentia  formae    fimpliciter   Occa 
eft,  cur  alia,  qualis  fit ,  intromittatur :  illud 
m  fgmentum  efl ,  ut  fic  oftendi  poteft.  In 
nfmutatione  Aquae  in  Aerem ,  necefTario 
undum  Peripat.  doctrinam  ,  dandum  eft 
}uod  Inftans ,  in  quo  8c  non  ante  forma 
lae  recedit :  ut  enim  generatio ,  fic  corrup- 
fit  in  inftantii  forma  fiquidem  eft  indivili- 
s ,  8c  tota  accedit  receditquein  momento. 
e  habet.  Ante  illud  igitur  Inftans  in  Aqua 
1  erat  ulla  privatio.  Jam  vero ,  cum  avolat 
na  aquae ,  advenit  Aeris  forma ,  vel  in  eo- 
i  inftanti,vel  in  diverfo.  Si  in  eodem,nulla 
eft  intercedere  privatio,  fi  quidem  ante  il 


l!0l 


fentiam,  videejus  elogia8c  proprietates.  Efl 
fubfiantia,  &quidempr<ecipua  pars  efentialis 
compofiii :  divinior  &  dignior  natura  quam  Ma- 
teria :  compofito  dat  effe  \  Agere,  Diflingui ,  No- 
men :  efigeneralis  &  corruptibilis  :  educitur  de 
finufeupotentia  materia :  infenfiis  non  incurrit: 
confifiit  in  indivifibili :  nec  minuitur  pro  varia 
compofiti  quantitate :  eft  immateriata  &  tamen 
materi*e  necejjitate  ligata.  Cape  quoq;  di  vifio- 
nem.E/?  Forma,alia  Prima  reliquas  antecedens, 
communis  omnium  corporum  naturahum,  quate- 
nus  funt  naturalia ,:  alia  Secunda ,  primamfe- 
quens,  propriaparticularium  corporumfecundum 
diverfasfpecies.  Haec  funt  breviter,quse  Phrfi- 
aqua  non  erat  pnvata  fua  forma,  8c  in  ipfo   ci  de  Forma  tradunt,pauca  ea  quidem,attamen 
mftanti  admittitformamaeris.Itaque hoc   ejufmodi,  quae  tum  inter fe ,  tum  cum funda- 

mentis  naturalis  fcientiae  ab  Arifiot.  pofitis 
parum  confentiunt.  Illudprimo  fcrupulum 
injicit,  fublefta  hic  agi  fide,  quod  inter  tot,de 
Af^m'^,alteroprincipio,controverfias,libros, 
difputationes  ultro  citroque  fcriptas  habitas- 
que,  parum  aut  nihil  fere  de  Formarum  natura 
reperias  in  Phyficorum  Commentariis.  Aliquid 
in  genere  difputatur  in  Communi  Phyfices 
parte ,  ubi  e  regione  Materiaforma  traciatur: 

atfit 


lo  occidit  privatio,  fed  oritur  interim  ma- 
difficultas.  6)?^W0  in  uno  &  eodem  infian- 
eadem  materia  aqu*,pofiit  habere  duas  for- 
rfpecificas  Aquje  &  Aeris Xujus  difficulta- 
nulla plane  folutio  dari  poteft  ftante  Phyfi- 
Peripatetica  conftitutione.  Sindicas,  hoc 
i  di verfis  inftantibus ,  intercedente  aliquo 
vationis  tempore ,  fuccutis  hoc  diclo  Phy- 
igia  Arifiot.  fundamenta ,  qux  volunt  im- 


128 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


at  fit  ita  levitcr  8c  perfunctorie ,  ut  cognofcas 
eos  umbram  non  veritatem  petere,  inter  ipfas 
difputantium  manus  avolantem  8c  evanefcen- 
tem.  In  reUqui  Pbilofophia  ,  donec  ad  Ho?ni- 
nem  perventum  erit ,  altumde  ea  filentium, 
exceptis  quibufdam,  de  Cceli  Sc  Ele?nentorum 
FormLs,  otiolis  fpeculationibus.  An  lioc  flt, 
quod  Form<e  natura  8c  notitia  magis  in  obfcu- 
ro  ilt  quam  Materi<e?  Nequaquam  fane.  Con- 
feramus  paritatem  utriufque  8c  privilegia 
Form<e.  Forma  in  fenfus  non  incurriti  neque 
Materia:  utriufque  cognitio  ab  intellectu  folo 
pendet:  fatentibus  Peripateticis,<k  docentibus, 
iriateriam  non  cognofci  nifi  duplici  inftru- 
mento,  Probationis  neceffariDe  atranfmuta- 
tionibusfuccellivis  commune  aliquodfubje- 
ctum  requirentibus ,  8c  Proportionis  ab  arte 
factis  ex  materia  varie  effigiata  conftantibus. 
Quare  mirum  eft  eos ,  qui  de  Materia  efTentia 
proprietatibufque  tam  multa  difputarunt  8c 
definierunt ,  noluiffe  Formx  naturam  accura- 
tius  eifdem  fubfidiis  inquirere.  Nec  crat,  cur 
hic  magis  hebefccrent  oculi ,  fi  digniorem  8c 
clariorem  Form*  naturam  fpectemus.  Quid 
enim?  Materia  eft  perfectibilis ,  Formaperfe- 
dfcio :  illa  ,  potentia ,  nuda,  pura  pafiiva  poten- 
tia(fic  ajunt  :)at  Forma  eft  A6tus.  Materia  eft 
dcbilis  cntitatis  fere aciem  intellectus  fugien- 
tisj  at  Forma ,  divinum  eft  quid,  ipfam  effen- 
tiam  dans ,  nedum  habens.  Materioe  propria 
funt ,  potentia  patiendi  8c  recipiendi  quidvis  , 
8c  quantitas  interminata ,  at  actio  nulla  ,  For- 
mx  autem,mille  funt  Actionum  Qualitatum- 
que  diff'erenti& ,  quae  fenfum  intelleclumquc 
non  lcvitcr  perftringunt.  Qiud  igiturcaufae 
cflet ,  quod  tot  prsefentibus  auxiliis  tantillmn 
in  Formarura  cognitione  profcctum  fit  ,  in 
MaterU  Tantum.  His  illud  adde ,  quod  qui  de 
Angelorum  cflentia  fumma  fubtilitate  8c 
audacia  pronunciarunt,  quorum  ellentia  x- 
grius  a  nobispercipitur,illi  For?narum  difqui- 
iitioncm  penitus  fcre  ncglcxerint.  Verum  ne 
fufpicionihuic  juftx  nimium  dediffe  vidca- 
mur,  acccdamus  ad  rationcs,cimbus  advcrfum 
reccptam  Forrn*  doctrinam  iic  argumentari 
poffumus. 

V  I.  Forma  Corporis  naturalis  ,  eft  vel  Sub- 
Jlantia ,  vcl  Accidens.  Sijubfantia  fit ,  erit  vel 


i 


!'e 


Materialis  8c  corporea ,  vel  hnmaterialis  8c^ 
ritualis.  Hse  divifiones  funt  immediatae  , 
ex  terminis  oppofitis ,  toto  genere  difterec 
bus,  conftant:  ita ut  inepte  diverticulum  qt 
ratur,  in  diftindHone  Subflanti<e\nperfett 
&Limperfec~fam,  autin  Gr adus  quofdam  int 
?nedios  inter  fubftantiam  8c  Accidens,  in?i 
Materiam  8c  Spiritum  ,  quos  neque  natif 
neque  Philofophia  Peripatetica  ullo  modo 
mittit :  puritas  enim  puriffima  Materiae  n 
eximit  rem  e  gradu  rerum  materialium ,  i 
fpeciem  variat  :  illa  entitas  Media  inter fi 
ftantiam  8c  accidcns  ne  concipi  quidem  ] 
teft ,  8c  certe  novum  requiret  Pr<edicamenttt 
Nec  iilud  de  PerfeBione  aut  Imperfeblione  Si 
ftantiae  magis  e  divifione  Praedicamenti  F< 
mam  quamMateriam  exterminat,qua  imp 
fectiusnihil.  Suntitaque  fecundum  Phil 
phiam  Peripateticam  ,  8c  naturam  quid 
ipfam ,  diftributiones  iliae  irrefragabiles : 
quibus  fic  procedo.  Forma ,  nec  esl  fubftan 
Materialis  ,  nec  bnmaterialis  :  Ergo  ne  omn 
quidem  fubjiantia  esl.  Probatio  inftituetur 
partes. 

VII.  Forma  non  esl  Subftantia  Materh 
&  Corporea.  Oftendo  his  rationibus.  §. 
Quod  materiam  corpufque  informat  ,  il 
non  eft  materiale  Sc  corporeum.  Atqui  For 
matcriam  corpufquc  informat :  eft  enim 
officium  intbrmare.  Ergo  8cc  Vis  hujus  an 
menti  in  eoconfiftit,utintel)igatur,  qui 
Informare.  Hoc  autem  eft  :  Omnes  Matc 
partes  ita  permeare ,  atque  omnibus  vel  m 
mis  fefe  immifcere,itautunicuique  effenti 
8c  vires  fpeciei  convenientes  tribuat.  D 
impofTibileefre,utSubftantiaaliquamate] 
lis,  a  materiacorporumdiftindla,  materi 
illorumperminimas  fui  particulas  ita  per 
dat.Contradicit  hocArJ?«r<f,que/vctat  omn 
pcnetrationem  dimenfionum ,  hic  nccefTa 
concedendam,fi  materia  (id  eft  fubllantia  r 
tcrialis)  materiampermcet,  cumomnisr 
tcrice  ,  cujufcunque  dcmum  fit  fubtilitat 
quantiras  femper  ht  accidcns  infeparabile. 

VIII.  §.i.Omnemateriale5ccorporei 
eft  pcr  fequantum  £c  divilibile.  Atqui  For 
noncftpcM'  ib  quanta  8c  divilibil/s.  Ergof 
Major  manifcfta  cftcxdifcriminc  intcrC 

] 


VOLUMEN 

s  8c  Spiritum .  Minor  efx  ex  omnium  Philo- 
horum  placito,  qui  ftatuunt,  formas  quanti- 
1  is  effe expertes  8c  in  indivifibili  confiftere. 
uam  verum  fit  iilud  dogma ,  non  opus  eft 
ncexquirere ,  fufficit  hocloco  has  contra- 
s  fententias  interfecommififTe. 
IX.  §.  3 ■  Nihil  generabile  8c corruptibile 
matcriale  8c  corporcum.  Atqui  omnis  For- 
i  (humana  excepta)eft  generabilis  8c  corru- 
ibilis.  Ergo  nulla  forma  8tc.  VeritasAfa- 
is  clariftima  efl ;  tum  ex  communi  ^Arifio- 
corum  fententia  ,  afferentium  materiam 
llo  modo  generari  8c  corrumpi  poffe,fed  or- 
;  &  interitus  immunem  perfiftere  in  perpe- 
imi  tum  etiam  experientia :  fieri  enim  non 
teftin  tranfmutationibus ,  utvelminimus 
.teri^pulvifculus  corrumpatur  in  nihilum, 
generetur  ex  materia  non  praeexiftente : 
Licquid  in  rebus  eft  materiale  (  intelligo 
entiam,non  inherentiam,nam  ficAcciden- 
funt  materialia )  illud ,  ficuti  di vina  virtu- 
ex  nihilo  extitit,  ita  nulla  naturali  vi  in  ni- 
um  redigitur.  At ,  quod  Minor  ait,  Formae 
Dtidie  corrumpuntur  Scannihilantur,  at- 
ede  novo  generantur ',  idque  virtute  a- 
itium  naturalium.  Affirmant  hocomnes, 


"? 


'14 


P.RIMUM,  I2p 

dam  (alibi  enim  dicit  fubftatitiam  fubftantise 
non  contrariari )  fed  talem  diverfitatem  8c  di- 
ftin&ionem ,  per  quam  principiacorporum, 
conftitutiva  ita  difterunt ,  ut  effentia  propriif- 
queiifdem  non  communicent :  nam  exuni- 
formi,  aut  duabus  uniformibus  fubftantiis,  ni- 
hil  nifi  uniforme  generatur.  Atqui ,  ii  Forma 
quoque  fit  materialis ,  Materia  8c  Forma ,  non 
tantum  non  contraria ,  fed  ne  diverfa  quidem 
dici  poffunt :  eadem  fiquidem  erit  utriufque 
ElTentia ,  gradibus  tantum  majoris  aut  mino- 
ris  puritatis  8c  fubtilitatis  diftin&a  -,  qui  plane 
non  fufficiunt  ad  tollendam  uniformitatem. 

XI.  §.y.  Tollitur  quoque  hoc  modo  illud 
Formarum  privilegium ,  quod  Cmtfons  &  ori- 
go  omnium  atlionum :  Cum  enim  operationes; 
fint  a  forma ,  formae  autem  effentia  fit  mate- 
rialis ,  necelTario  fequitur ,  materiam  quoque 
effe  activam  8c  a£Uonum  principium :  erit  fi- 
quidem  Forma  ,  Materia  quaedam  a&uofa, 
vigoris  8c  virtutis  plena ,  per  quam  potens  eft: 
Materiam  corporis  torpidam  Sc  ignavam  a- 
«ftuare  8c  excitare .  At  unde  ifta  Virtus?  necef- 
fe  eft,ut  fit  immediate  ab  ipfa  formas  materia: 
nam  fi  ab  alio  oriatur,  jamForma  non  erit 
principium /quia  datur  aliquidprius.  Sicut 


M 


[ue  ipfa  etiam  Tranfmutationis  veritas.  Ni-  enim  materia  prima  ex  fe  habet  quantitatem, 


ergo  in  Formis  materiale  eft. 
gi  X.  §.  4.  Evertitur  hoc  paclro  illud  Principio- 
4  n  zgi-nigto»  ab  Ariftotele  pofitum  ,  fcilicet, 
1  •ncipia  debereejfe  contraria ,  quia  quicquid 

fieri  ex  contrariis  neceffe  eft :  ubi  per  Con- 
■rietatem  non  intelligit  illam  proprie  di- 


fic  8c  Forma  vires  ex  fe  ortas ,  non  ab  alio  mu- 
tuatas,  poffidet.  Atque  hoc  plane  repugnat 
omnium  Peripateticorum  confenfui  ,  quido- 
cent  a  Materia ,  quaecunque  demum  fit,  orirt 
meram  Paffionem ,  eamque  effe  omnis  poffi- 
bilitatis  radicem. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
Trigesim  A-Q^jj  1  n  t  A9 

Qu*e  eji  fecunda, 


D  E 


P      O      R     M     I     S- 


H   E   S   I   S 


I. 


)5Taferecum  Phihfophia  comparatum  eft|8c  Scholafticorum  abeunt  fententia  ,  magno 
0  hodie,  ut ,  qux  dogmata  a  receptiori  SchoU  '■  cum    fupercilio   faftidiri    foleant.     Quarc 

R 


pencu- 


i3® 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


periculum  eft,  ne  hxc  Cl.  PembeUi  ,  tiojha, 
aliorumque  formas  negantium ,  opinio ,  vel  eo 
ipfo  nomine,  in  reprelieniionem  fit  incur- 
fura ,  quod  novitatem  quandam  apud  noftros 
Philofophos  olere  videatur.  Sed  vana  haec  fo- ; 
ret  repreheniio.  In  rcbus  fidei  ac  Theologicis, | 
ne  quid  detrimenti  capiat ,  vel  fides  vel  pax, ! 
vel  veritas  Chriftiana,  a  novarum  opinionum 
pruritu  prorfus  eft  abftinendum ,  imo  ad  cer- 
tam  hic  regulam  Sc  normam  eft  loquendum, 
ne  verborum  licentia  errorem  gignat  aut  im- 
pietatem.  At  vero  in  rebus  naturx  ac  Philo- 
fophicis,  in  pulvere  Scholaftico,  ubi  in  nullius 
verba juratur,  ubi  citra,  vel  pacis ,  vel  falutis, 
vel  pietatis  difpendium,  in  utramque  licet  ire 
partem,  major  eft  conceffa,  tum  fentiendi, 
tum  loquendi ,  libertas :  Nec  tam  hic  Autho  • 
rum  nomina ,  quam  rationum  momenta,funt 
fpeclanda.  Quod  tamen  non  fic  accipi  velim, 
quafi  non  plurimum  effet  veri  6c  rei ,  in  <l^/«- 
tiquisPhilofophis.  Sed  hoc  volo.  Ne  unquam 
novitas  <veritati  fit  fraudi.  Veritas  nunquam 
propter  novitatem  eft  deferenda  aut  rcpu- 
dianda.  Quin  contra,novitas  veritatem  com- 
mendat,  8c  animus  nofter  novse  opinionis 
admiratione  excitatur.  Et ,  quae  hodie  vetera 
funt,  olimatquealiquandofuere  nova.  Prac- 
clarc  Horatius : 

Qiiodjitam  Grajisnovitas  invifafuijjet, 
Quam  nobis,  quid  nunc  effet  vetus  ?  aut  quid 

haberet, 
Quod  legeret  ,  tereretque  viritim  puhlicus 

ufus? 

Et  non  minus  pracclare  huj  us  feculi  Poeta  ex  i  - 
mius. 

Si  meruit  veri  vindex  audire  Novator, 

Mome  \  Novatorum  efiprimus  Arifioteles. 
Mco  quidem  calculo,vitium  eft  maximum  in 
fhilofophando,  vetuftatis  gratia ,  ea  defendere, 
quac  aut  vcra  non  funt ,  aut  probanda  minus. 
lllud  Pythagoraorum  (cwTo\t$u)  proculab- 
cffe  vult  magnus  dicendi  Magifter  Marcus 
Tullius  Cicerol.  i.  de  Natura  Dcorum.  Dc  lit- 
tcris  bene  mereri  cupientibus  obeft  pluri 
mum  ,  uti  gc  iis  qui  difcerc  aut  doccre  volunt, 
id  ratum  haberc,quod  a  vctcribusPhilofophis 
judicatum  acceperunt :  Dcfinunt  cnim  fuum 
adhibcre  judicium.   Quam  magno  animo 


i 


U 


Arifioteksl^pCc  ,  omnium  Antiquorum ,  atqi 
ipfius  adeo  Platonis,  opiniones  impugnaver: 
videre  eft  /.  i .  Phyf.  &  l.  i .  Eth.  C.6.&  pafli 
in  aliis  Ub.  Neque  hoc  unquam  Philofopho  ir. 
putatum  ad  culpam  fuit.  Neque  unquam  t 
ac  tanta  omamenta&adjumentaP^i/t?/^ 
fubminiftraffet  tantus  iAuthor  Arifioteles , 
deftinatis  veterum  fententiis  (qua;  jam  oli 
quandam  quafi  vim  veritatis,  authoritate  fo 
&  setate ,  obtinuiflent )  fefe  addixiffet :  fed 
fcriptum  reliquit  Eth.  I.  i.  adNicom.  ita  e£ 
ac  philofophatus  eft :  tiAmicw  Socrates ,  Ari 
cus  Plato,fedmagis  amica  veritas.  Ad  hoc  Pl 
lofophi  di£tum,  quin  8c  praeceptum ,  me  coe 
pono :  ita  fum  homo  8c  fic  philofophari  fole 
ut  plus  apud  me  valcat  ratio  quam  Authoi 
tas,  etiam  Arifiotelis,  qui  amicus  quidem ,  f 
magis  amica  vcritas.  At  ne  Arifiotelis  quide 
Authoritas  nobis  deeft.  Videatur/.6.M*ta/> 
c.  3.  ubipoftquam  dixiflet,  Subfiantia  ,*ai 
in  Graeco,  vocem  dici  quadrupliciter ,  fica: 
fj^cXistc  yi  dOicei  elvaf  xova  to  mgto KU$pov  /srfj 

TOV.     TOIMTOV  'j  ,  T%07T0V  ffyj  71VCC  ,     Jj'  vXiJ   /\ky&TU 

'/ .  >       -  /  .  ^  \  I  ,\  \      »  I 

U/frOV  j  T%07T0V,  $J  (49%(ptl  '  TQ,tT0V  j  ,   TO  QM.  THTCt 

Xiya  j  ti/jj  vXLcj,oiov  t  ^tfcXfyV  tVjj  j  (AS^Ii/j, 
%Vftg,  ■7S  iatca'  to  <?X  v*  twtzw  ■>  T  ct'jd£/dvTU 
cvvoXov.  Videtur  enim  maxime  effe  fubfiant 
fubj  etlum  primum ;  tale  autem  modo  quodam 
citur,  materia :  alio  modo,forma :  tertio,  idqu 
ex  his  confiat.  Dico  autem,  materiam  ut  £s,fo 
mamut figuramfpeciei ;  quod autem  ex  his  co\ 
ftat totum,ut fiatuam.  Aflumojam.  Atqui  1 
gura  ftatuac  non  eftfubftantiaabasrediveri 
Ergo  nec  forma  corporis  naturalis  ab  ejus  m 
teria  eft  fubftantiadivcrfa.  Undeftatimpc 
duas  lineas :  Niwftlv  «V  war»  «/"J^)»  tj'ott'11 

V   HClCi  ,     071  '7T>    fAY)  t(M6"  'JZXOKSifBpH  ,     OCJ^cl  ;(^T' 

Ttcoi7)soi.  Nunc  igitur  quaji  figura  (i.  e.  ru 
Minerva  )  dittum  efi ,  quidnam  Jlt  fubfianti 
fcilicet,  id quod de  fubjefto  non  dicitur ,  fed 
quo  dicuntur  catera.  Afliimo.  Atqui  illud  qu( 
de  fubjedio  non  dicitur  cit  materia,  de  qua, 
forma  Sc  accidentiadicuntur.  Ergo  matei 
eftfubftantia,  non  forma  nec  accidentia.  1 
poft  duas  itcrum  lineas.  Ei  y>  ^  cwtk  fc 
vhy)^oi'.c,  nftftf  oltfst),  2>lg.(p<st}yl.  Si  enim  ii 
fc.  materia,  non  efi  fubfiantia,  quaerit  alia,j 
git  nos.  At ,  fi  tibi  forma  fuiffet ,  fubftanti: 

matei 


V.OLUMEN 

ateria  diverfa ,  non  id  qtiaefivifles ,  6  bone 

;  riftoteles :  namque  habuifTes  aliam.  Et,  ma- 

i  riamfolam  ejfefubftantiam ,  egregio  probat 

m  gumento  Philofophus  :  .zfstcuixfdpc-jv  y>  r 

hj  &#v,  »  (paJvtTxi  x$iv  Tjzrofd/Jvov.  Sublatis  enim 

ibus,  nihilvideiurremanens.  Quafificar- 

imentetur  Philof  Id  quod  omnibusfubla- 

;  manet,  eft  fubftantia ;  quae  auferuntur,non 

nt  fubftantiae:  fed  reliquis  fublatis  manet 

ateria :  quae  auferuntur  funt  formse  8c  acci- 

:ntia.  Ergo  8cc.  Unde  difertis  verbis  poft 

leas  6.aut  7-concludit.  si^  t{w  vxIjj  «Wy. 

tpcctvsofy  tn$vlu>  %<ncw  xto)  oxe7r%fdpoi<;.  Qua- 
materiam  necejfe  eji  ajiderifolamfubftantiam, 
c  paclo  con/iderantibus.  Lib.  8.  Metaph.  c.6> 
rbis  paene  ultimis.  E'd  <J[,  ^Vth^  &fvmt,  y$y 

5  vtizytiu  ;  8c  paulo  poft.  »gu\  to  c^wt)d(*{  ,  yguf 
cvi^yeict  ,  v>  Ws  t&v.  Eft  <vero,  ut  diBum  eft, 
1  ultima  materia ,  &forma ,  idem :  illud  qui- 
mpotentia,  hocaBu.  Et,  quedpotentia,  & 
od  aBu  eji,  unum  quodammodo  funt.  Quid 
irius  ?  materia  autem  potentia  eft ,  forma 
;u.  Notetur  autem  ,  quod  dic^tz^r ifotetes 
iteriam 8c formam  effe  » >&j tcwto.  Tcwto- 
tArift.  lib.  4.  Metaph.  c.  o.  eft  ivoTtn  £  woj, 
itas  ejfentia.  Ergo  Materia  8c  Forma  unam 
bent  effentiam  :  non  ergo  duae  funt  fub- 
ntixdiftinctae.  Ergo  &c.  /.  1.  Phjf  c.  7. 
60.  &$  y>  <zb&$  civdg/.cwTU  %ci*xjs ,  j?  <znt2S 
ivU/J  |vAev  ,  %  gxjc.  t£  ccTiso  n  t£v  iwtivv  MP- 
«  .  8Tzy?  oa/T>j  Ic.  ^Ajj  ,  gz&c.  xmou)  t^  ,  vg^  to 
h  7» ,  ygy  to  0  v .  Vt  enim  adftatuam  £s ,  ad  le- 
oamlignum  ,  <vel  ad  aliquid  aliud  eorum  qu<e 
mas  habent  -,  ita  ipfafc.  materia  ad  ejfentiam 
habet ,  &quodeft  hoc  quippiam  &  hoc  ens. 
fumo.  Atqui  xs  tantum  eft  fubftantia ,  li- 
rt  um  tantum  eft  fubftantia ,  non  vero  ftatux 
it  lefticae  forma  in  aesautlignumintrodu- 

I.  Ergo  nec  Forma  in  materiam  introdueta 
11  aftantia  fuerit.  Atque  ea  fimilitudine  fae- 

js  utitur  alibi  Ariftoteles.  Sed  ab  eo  ad  Cl. 
!6  mbelium  redeamus ,  qui  fic  porro  ratiocina- 
p ,  8c  poftquam  Formas  non  efle  Subftantias 
iteriales  demonftravit  Difp.  praecedenti , 
inc  nec  efle  immateriales  aut  fpirituales,  fic 
obat. 

II.  Quodforma  non  Jit  Subftantia  Immate- 


V  R  I  U  XJ  M#  1  5  r 

j> 

rialis  &  Spiritualis ,  evincitur  firmiffimis  ra- 
tionibus,  defumptis  a  formarum  generatione 
8c  corruptione. 

§.  1.  zAEormarumgeneratione.  Quainre 
ridiculum  plane  eft ,  quam  mifere  fe  aliofque 
torferint Philofophi.  Summa  omnium  inhoc 
negotio  fpeculationum  huc  redit.  Formas 
non  induci  fededuci  ex  materia:  Nimis  enim 
abfurdum  vifum  eft  dicere ,  formam  auri,  la- 
pidis  ,  plantae  ,  8cc.  primo  extra  Materiam 
faclamefTe  ab  externo  agente ,  deindeveluti 
vehiculum  in  materiam  importari.  Spinolis 
abfurdis  horret  haec opinio : poffe  formasre- 
rum  feparatas  exiftere .  plus  conferre  agens 
externum  quam  femen  in  generatione ,  8cc 
Quarc  in  eo  fixus  eft  baculus ,  Formas  omnes 
(humanam  excipe)  e  materiaeduci.  Verum 
hic  admodum  fudatur  in  explicando  hujus 
educlionis  modo ,  nec  adhuc  certi  quippiam 
ftatuitur.  Nos  breviter  omnia  comprehen- 
dentes  fic  argumentamur.  Si  Forma  educa- 
tur  ex  materia,  fiet  hoc ,  velex  Aliquo  praeexi- 
flente  in  Materia,  *velex  Nihilo.  Si  prius ,  erit 
iUud  Aliquid,  njel  ipfa  Materi<e  Ejfentia  ,  <vel 
Accidentia  quaedam  illius.  Per  partes  agamus . 

III.  Forma  non  oritur  ex  Ejfentia  Materioe. 
Contradicunt  haerationes.  1.  Quicquid  ex 
materiae  Effentia  oritur,  illud  necefTario  eft 
materialej  uti,quicquid  ex  aere  nudo  fit,  illud 
eft  aereum .  At  Forma  non  eft  materialis ,  uti 
demonftratum  eft.  Difp.fuper.  Ergo  8cc.  Vel 
fi  Forma  fit  immaterialis  ,  impoflfibile  eft  ut 
fiat  ex  efTentia  Materiae :  fundamentum  liqui- 
dem  ponitur  in  Philofophia.  Immateriale  ex 
Materialiper  agentia  Materialia)ut  funt  ea  quae 
Formas  educunt)  generari  non  poteft  .Jlla.  enim 
materia,ex  qua  conftituitur  Forma,  ad  quem- 
cunquedemum  puritatis ,  claritatis ,  Sctenui- 
tatis  gradum,  velut  in  alembico,eleveturi  Ma- 
teria  tamen  eft  St  remanet.  2 .  Funditus  fub- 
ruiturillaalteraPn»fipz*0ntf«  lexab  Ariftotele 
8c  fecliariis  lata  j  Principia  ne  ftant  ex  femutuo. 
Atqui  fient ,  fi  ex  Materiae  fubftantia  confle- 
tur  Forma. 

I V.  Forma  non  oritur  ex  (LAccidentibm  Ma- 
ter'i£.  Confirmant  haec  argumenta,  contra 
opinionem  eorum  omnium,  qui  dicunt,  For- 
mas  educidepotentia,  defimi,  de  gremio  Ma- 

R   2  terU. 


Dtsputat.  exPhilosophiA  Select. 


terid.  Ubiintelligunt,  credo,.  histerminis, 
lAccidentiA  &  Qialitatcs  quafdam  Materi». 
Atnonhinc  Formis  origo  cft.  Nam  i.  Sub- 
ftantia  fiet  ex  Accidentibus  ;  Forma  fubftan- 
tialis  ex  accidentalibus  Matcriae  proprietati- 
bus.  Quod  abfurdum  quam  diflbnet ,  Pefi- 
fateticarum  aurium  efto j udicium.  Aut ,  fi  ex 
Accidente    nihil    generetur   nifi    Accidcns 
(quodverumeft)  Forma  erit  Accidens,  ut- 
pote  ex  Accidentibus  facta  ;  at  hoc  quoque 
Peripatet.  monftrumeft.  a.  Forma  non  erit 
primum  prihcipium  corporis  naturalis  :  fi- 
quidem  ex  priore  facta  eft,videlicet,  ex  Acci- 
dentibus  Materiae ,  qux  potius,  quam  Forma, 
Principii  loco  habenda  funt.  Hac  quoque  ra- 
tione  evertitur  altera  Prmcipiormn  lex ,  Prin- 
cipia  ne  fiant  ex  aliis.  At  forma  fiet  ex  Acci- 
dentibus.  3 .  Particularius  quoeratur,  quaenam 
fint  hsec  accidenfia  Materix ,  quae  Gremii  Si- 
Tinfque  nomine  vocantur.   Certe,  tria  funt, 
aut  nulla.   1.  Potentia  pajfiva.  1.  Qgantitas 
interminata.   3 .  Pr*vi<e  difpofitiones.  Qitod  ad 
duo  priora,  rifu  dignus  eft ,  fi  quis  dicat ,  For- 
masoriri  &c  fieri,  aut  exPotentiapaJJivafive 
aptitudine  &  capacitate  Materiae  ad  Formas 
recipiendas ,  aut  ex  interminata  iHius  Q*tanti- 
tate.  Mera  funt  ifta  deliria.     Ergo  forte  ex 
fr*viis  difpoftionibus  fit.  Hoc  verilimilius  di- 
citur,  fcd  hic  caute  advertendum  eft ,  nos  ha- 
ctenus  non  de  exifisntia ,  fedde  fubjiantia  For- 
marum  quxrere ,  non  quo  Agente  in  Materia 
exiftant,fed  ex  qua  ejfentia  &fubfiantiafint'&. 
conftituantur.     Itaque  etfi  fortaflis  prxvix 
difpofitiones  Sc  qualitates  in  materia  fecun- 
da  prseparata ,  ut  in  materia  auri ,  lapidis,  fe- 
minis,  concurrant  per  modum  Agentis  ad 
productionem  formae  Auri  ,  8cc.    non  ta- 
men  poflunt  concurrere  per  modum  confti- 
tuentis  ad  condendam  illius  fubftantiam  8c 
effentiam.     Siquidem  praeviae  difpofitiones 
funt  tantum  Accidcntia  :  at  Forma  fecun- 
dum  Pcripateticos  eft  fubftantia  8c  quidem 
Immatcrialis ,  quxcx  Accidentibustanquam 
materia  conftitui  nequit  :  Aut  {i  conftitua- 
tur,  crit  quidcm  Forma  Immatcrialis,  fed 
immatcrialc  Accidens,  non  immaterialis  8c 
incorporea  Subftantia.     Hsec  dc  priori  parte 
KArgumenti  :  vidcl.  FQrrnam  non  fieri  ex  Ali- 


t 


: 


: 


quopr^exifiente  in  materia:  fequitur  membnim 
pofierius. 

V.  Formanonfit ex  Nihilo.  Ita  enim  For- 

mx  in  Materiaproductio  non  effet  generatio 

fed  creatio  :  quod  iine  maxima  ablurditate 

concedi  non  poteft :  tolleretur  enim  difcri- 

men  inter  Animam  rationalem  8c  Formas 

cxteras,  quarumetiam  viliflimseopus  habe- 

rent  ad  exiftentiam  creatione  effentiae :  dare- 

tur  immediatus  8c  fupernaturalisDei  concur 

fusadomnemgenerationem,  creandoSc  in- 

fundendo  formam  i  auttribuenda  effet  natu- 

ralibus  Agentibus  vis  creandi  fubftantiam  ej 

nihilo ,  qux  folius  Dei  eft  propria  ,  prxcipiu 

in  fubftantiis  lmmaterialibus(ut  Formis)qua 

rum  effentia  Materialibus  longedignioreft 

Atque  hoc  in  loco  Philofophhs  aqua  plane  hae 

ret ,  interrogatis ,  five  de  inanimatis ,  iive  d 

animatis  Formls  :Sintne  afiu  inmateriaequ 

educuntur?  ut  Forma  auri  inmateriaexqu 

generatur,  Forma  pulli  inovo.  Hicxftuan 

8cfudant.   Infunt&noninfunt.  Exifiunt ,  <k 

nonexifiunt.  Infunt ,  fed  non  aclu.  Nam  fic 

ajunt,  nihil  de  novo  generaretur,  cum  Form 

adtu  8c  Materia  a£tu  exiftant :  Neque  plane  no 

infunt  j  nam  fic  crearentur.    Ergo  infunt  pt 

tentia.  Contradicliio.  Infunt ,  id  eft*  poffur. 

ineffe  ( Infunt ,  a£tum  fignificat  ,potentia ,  i 

6tum  negat)/w/#7tf  injuis  caufs.Et  hoc  kvUty 

nHSv.  Infunt  infuis  caufs,  id  eft,  caufae  infun 

per  quas  poflunt  aliquando  ineffe.  Rurfu 

Infunt  habitualitery  non  afiualiter ,  ut  fcient 

in  Geometra  dormiente.    Inepta  diftin&ii 

quatenushuic  negotio  applicatur.  Habitu 

lis  enim  rei  inexiftentiaactualinonoppon 

tur:fcientia  enim  in  Geometra  dormien 

actu  ineft,  etfi  non  quoad  a&us  8c  exerciti 

Num  8c  Formd  fic  ?  Subfiantia  earum  &  ati 

primi  attu  infunt  in  Materia  ,  fedoperationes  1 

fecundi  aBus  impediuntur  ejrdormitant?  N 

hoc  volunt,  quia  abfurdum  eft  dicere  >  Fc 

mam  auri  cfte  adfcu  in  Materia  ex  qua  gen 

rabitur  aurum  :  fic  eflet  aurum  antequa 

eft ,  aut  Fomam  aeris  cfle  acl:u  in  aqua  trai 

mutandaantequama&u  tranfmutetur  in  i 

rcm,autformamanimaliseflea6tu  in  fen 

ne,  nec  tamcn  femen  pofledici  animal.  ' 

mnia  haec  funt  ic-vW*,  ut  5c  tota  ifta  Phik 

phort 


V  O  L  U  M  E  M     P  R  I  M  U  M. 


*"3  3 


orum  de  Formarumfubjiantialium  e  materia  \  dentia ,  ejfe mtmerandas-y  quae ut  videmus or- 

tui  8c  interitui  in  fingula  momenta  funt  ob- 
noxia. 

VII.  Accedunt  his  a  generatione  &  cor~ 
rupzione  defumtis  argumentis  alia  rationes. 
§.  3.  Repugnat  communi  fenfui  8c  fanoin- 
telle&ui  8c  h.xc  formarum  immaterialitas. 
Qiusenimfobriusdixerk,  effein  lapide,  in 
auro,fubftantiamaliquam fpiritualem ,  ama- 
teria  diftinctam.  Spiritus  lapidis ,  Spiritzts  aur 
ri,  portenta  funt  in  Philofophia ,  nift  Chymi- 
co  ienfu  capiantur.  At  Spiritw  hominis  recte 
dicitur. 

VIII.  §.4. Omnisfubftantiadivifibilisefc. 
materialis  8c  corporea :  Forma  eft  fubftantia 
divifibilis.  Ergo  8cc.  Major  eft  ex  ipfius  natu* 
rx  didiamine,  divifio  enim  fequitur  quamtita- 
tem :  8c  quantitaseftindivifamateriaecomes. 
Minor  manifefta  eft  indivifioneomniumto- 
torum  homogeneorum,  ut  auri,  8cc.  nec  non 
heterogeneorum  quorundam,ut  in  avulfo  ab 
arbore  ramufculo  ex  fe  recrefcente,8cc.  Quod 
fiobjiciatur ,  aliquid  etiam  incorporeum  di- 
vidi  poffe,  ut  albedinem  in  charta  *  omnia- 
que  accidentia  ejufmodi ,  quae  tamen  quanti- 
tate  8c  materia  carent.  Refpondemus ,  longe 
maximum  difcrimen  effe ,  inter  fpiritus  im- 
materialefquc  fubftantias  8c  accidentia  im- 
materialia :  illarum  enim  effentia  confiftit  in. 
indi  vifibili ,  tam  neceffario  nexu  inter  fe  col- 
ligata,  ut  recedente  parte  tota  pereat  (fi  Meta- 
phyficis  credamus, )  at  non  fic  Accidentium. 
Stet  itaque  immota  hsec  reciprocatio.   Qmnls. 
Subjiantia  Spiritualis  eji  indivifibilis  :  8c,  Gmnis, 
fubjiantia  Indivifibilis  eji  Spiritualis:  Qiucquid 
kXtycag  obftrepant  Conimbric.i.  de  Anim.c.  1 1 . 
quaji.  8.  artic.%.  Atque  *  contrario,  defubjian- 
tia  Materiali.  Cujus  argumenti  tanta  vis  eft, 
ut  Formas  e  clajfe  fubjiantiarum  in  ordinem. 
Qualitatit  videatur  pofTe  cogere. 


'iftione  contemplatio.  Perfequamur  alterum 
trumentum. 

VI.  §.  2.  AFormarwmcorruptione,  quao- 
nes,  quotquot  praeter  animamrationalem 
nt,  damnantur.  Unde  fic  arguitur.  i.Nul- 
fubftantia  immaterialis  eft  corruptibilis.  O- 
nes  Formae  funtcorruptibiles.  Ergonullae 
.•masfuntimmateriales.  Majcris  (intellige 
m  modo  naturali )  probatio  eft  invicta  ex 
10  Peripato  petita.  Omne  agens  Sc  patiens 
bent  convenire  in  genere,  id  eft  in  materia, 
:ruit  Arijioteles.  Inter  eaigitur,  quae  difFe- 
nt  mareria ,  nulla  eft  Phyfica  a&io  aut  paf- 
.  Atqui  materiale  8c  fpirituale  fic  difTerunt. 
e;o ,  illud  in  hoc  agere ,  "hoc  ab  illo  pati  non 
teft.  Fieri  itaque  non  poteft ,  ut  aliquod  a- 
ns  naturale  8c  corporeum ,  formas  rerum 
materiales  ,  agendo  corrumpat,  totafque 
1  nitus  aboleat,  8c  in  nihilum  reducat,  virtute 
qua  materiali.  Ejufdem  virtutis  eft,fubftan- 
menihilo  creare  8c  in  nihilum  reducere. 
lare  in  omni  corruptione,  aut  concedendus 
extraordinarius  8c  fupernaturalis  Dei  a- 
is,  in  abolitione  formae,  etiam  mufcae  unius 
ferculae,  aut  affirmandum ,  ordinaria  agen- 
naturalia  habere  vim  agendi  in  formas  eaf- 
:  e  annihilandi :  quod  abfurdum  eji  ip/is  etiam 
1  ripateticis.z.  Cum  omnis  fubftantia  imma- 
ialis  fit  excellentior  materiali ,  in  genere 
rmarum  res  contrario  plane  modo  fe  habe- 
.  Ignobilis  enim  8c  ignava  materia  firmio- 
n  ftabilioremque  effentiam  habebitquam 
i  praeftantiffima  bru*.i  anima :  Materia  puli- 
,  nullaarte,  nulla  mutationum  viciflitudi- 
,  poteft  annihilari :  at  velnobilifiimaleo- 
;  anima  uno  iclu  occidit  8c  in  nihilum  abit. 
ignum  hoc  8c  notabile  difcrimen  nonle- 
m  femper  mihi  excitavit  fufpicionem  , 
mas,  non  inter  fubjiantias ,  fed  inter  acci- 


R  3 


Difpa- 


*H 


Disputat.  ex  PhilOsophia  Select. 
Difputationum  cx  Philofophia  fele&arum 

T   R  I   G   E   S   I   M   iE  -  S   E  X  T  iE> 
"    ^Pars  prior ,  qu*  esl  Tertia , 
D  E 

F     O      R     M     I     S. 

TflESIS      I. 


TOC5  y-ctT* uXyJtiew  $1X070$%$  uove>  r'<*/Y/j- 
%  Tittxt  ,  docet  Philofophorum  8c  Mar- 
tyrumSan&iffimus  Iufiinus  &  Philofo- 
phus  &  Martyr.  im.proChrifiianis  Apologia. 
Solaveritasingeniihumani  paftus  eft.  Veri- 
tatem  attigit,  qui  de  rebus  incorruptejudicat. 
Vera  fapientia  eft  ,  rem  exiftimare  unam- 
quamque  qualisipfa  eft.  Qupdnecfaciunt, 
nec  facere  valent,  qui  Afeclibus  indulgent  aut 
Pr^ejudiciis.  Utrifque  liberandus  eftanimus, 
quibusad  folidam  rerum  fapientiam,  magnis 
paflibus,  graffari  eft  propoiitum .  AffeBut  di- 
cohiceosanimi  motus,  qui  rationis  jugum 
excutiunt,  ab  ejus  tramite  exorbitant ,  ei  ne- 
bulas  ofTundunt  &  caliginem.   Prjejudicia  vo- 
co,  de  rebus  fenfibilibusperfenfum  folum, 
ante  plenum  perfcdhimque  rationis  ufum , 
prxhabita  judicia.  Quje  ii  veritatis  acquiren- 
idae  fint  obftacula ,  multomagiserunt,  quaea 
tenerisformamusjde  rebus  in  fenfum  non  in- 
currentibus,  ex  proportione  ad  res  fenfiles  aut 
etiam  acontrario,  iudicia.  Taleeft,  quod  de 
Formis  in  fenfum  (ut  placet  Peripateticis)  non 
incurrentibus  receptum  eft  apudomnesferc 
placituin  :  s.c)a.m  gemhia  difputatione  debella- 
tum:  H.ic  tertia,qu\d  pro  hoccommento  An- 
tiftites  praejudicatce  Philofophke  adferre  va- 
lcant  ,  Pembelius  nofter  porro  edifferet  ,  ac 
poftquam  Forma*  non  cffe  matcriales  fubftan- 
,  dfp.  34.  ncc  immateriales ,  difp.  55".  pro- 
bavit,  hac,  ejfe  Accidentia,  probabit*&  contra- 
ria  srgumenta  refutabit. 

II.  §.  Omnis  ftrma  torforU  naturalis  (ani- 
marationali  excepta)  esi  acckiens  aut  acciden- 
tium  multorum  mixtu  tntum  vul- 

go  diBwn%  &  praterea  n. 


1 

ini 

Ji. 


I 


III.  Huju^  Thefeos  veritas  patet.   1.  I 

remotione  meirnbri  alterius  oppofiti  in  prin 

divifione,  aMitaThef.  6.  difp.  34.  Si  enim  Fo  fl 

maeft,  vcl  Subftantia ,  vel  Accidens,  Sc  ev 

ctumfit,  utieft,  eamnon  effe  Subftantian 

nec  materialem ,  difp.  34.  nec  immaterialen 

difp.  35-.  relinquitur  ergo,  ut  fit  Acciden 

2.  Ex  perpetua  anaiogia  inter  Formas  iftas 

Accidentia ,  quae  tanta  eft ,  ut  errore  aliqi 

Veterum  fit  factum  ,  quod  eorum  naturae « 

dem  in  diftimiles  divifae  fint.  Ecce  paralleli 

mum  §.  1 .  Accidentia generantur  8c  corrun 

puntur  ,  de  novo  oriuntur  8c  in  nihilu 

abeunt ,  uti  ratio  8c  experientia  dittant :  E; 

dem  quoque  eft  Formarum  lex  inhorasn 

fcentium  Scevanefcentium.  §.  2.  Accide 

tia  diffunduntur  per  totum  {iibje&um  , 

minimas  materix  particulas  penetrant  M 

que  pro  ratione  fubjefti  quanti  8cdivifi, 

pfa  quoque  quantitatem  8c  divifionem  fo 

tiuntur  :  Non  pvum  ovo  fimilius  ,  qua 

hac  in  re  Formae  Accidentibus ,  diffufoe  ite 

Scdivifoepermateriam.  §.2.  Accidentiad 

pendent  a  materia  in  cffe  8c  in  fieri ,  ita 

extra  fubjeclrum  ne  ad  momentum  quide 

temporis  cxifterc  poffint.  An  non  &  Forrr 

rum  eft  cadem  conditio ,  qua: ,  cum  iint  ii 

matcnalcs  (uti  5c  Accidentia )  itatamencu 

materia  quoad  effentiam  ,  8c  exiftentiar 

o-rtppxs  x>xyx.yt;  nexu   vinciuntur,  ut  exl 

cam  plancNihil  fint :  Atque ,  ut  Accidenj 

non  migraot  quoquc  de  fubjecto  in  fub; 

ftnm.   1£>;  quibus  clarum  cft,non  effetantt 

Formse  &  Accidens  limilitudincm ,  fcd  eti; 

identitatcm. 

IV.  § .  Formas  ejfe  ^Accidentia  &  non  St 

fianti 


i  V  O  L  V  M  E  N 

\tntias,  prseter  rationalem Animam,  %«*/ 
refutatione-argumentorum ,  quz  *"»  contra- 
im  adduci  poffunt ,  quorum  prxcipua  funt, 
lae  fequuntur. 
V.   i.  Omne  compojitum  fubftantiale  reqiti- 

■  materiam  ,  c^  formam fubftantiatem ,  e# 
i£«j  componatur  ■  Corpcra  natutaliafunt  com- 
Gta.  Ergo  habent  materiam ,  &  formamfub- 
ntialem.  Refp.  infirmitashujirargumenti 
icefcit  ex  fallitate  Majoris  propoftionis ,  quoe 
itur  ex  male  intelledta  Compofitionisna- 
ra:Cum  enim  duplex  fitcompofitio,  Vel. 
Subftantia  8c  Accidentibus,  vel  ex  Subftan- 

8c  Subftantia :  falfo  creditlim  eft,   omne 

rpus  naturale  componi ,  ex  duabus  fubftan- 

>  genere    diverfis.  Veritas  breviter  fic  fe 

bet.  InCorporibusfimpIieibus,  Cselo  vi- 

icet  8c  Elementis,  eft  nuda  tantum  compo- 

oSubftantise,  Materiae,  fcilicet,  8cAcci- 

ltium  variorum ,  diverlis  ovgwyiuts  in  ma- 

,iaunitorum.  In  Corporibus  mixtis,  five 

matis,  fiveinanimatis,  eft  compofitio,par- 

i  Subftantise  8c  Accidentium,partim  di  ver- 

im  fubftantiarum :  Diverfarum  dico ,  non 

.  :ntia  fed  accidentalibus  differentiis:ut  funt 

ftantix  quatuor  elementorum  ,  quorum 

i  teria,  una  effentia,  qualitatibus  quadru- 

]  x,  concurrit  incompofitionemixtorum. 

3  niqueinhominefblo,  eft  compofitio  di- 

y  farum  fubftantiarum  generedifTerentium, 

slicet  Corporis ,  Subftantise  materialis  ,  8c 

ritus,  Subftantiae  immaterialis.  Itaque  di- 

ius,  Corpora  naturalia  effe  compofita ,  8c 

dem  fubftantialia ,  abuna  parte,  fcilicet 

teria,  nonutraque:  Forma  quidem  ineft 

accidentalis  illa,  non  fubftantialis  (Anima 

j  onali  femel  8c  femper  excepta )  Et  revera, 

lapoteft  dari  ratio  idonea,  curneceffitas 

ira  id  exigat ,  ut  corpus  nequeat  conftitui, 

concurfu  duarum  fubftantiarum  effentia- 

■  r  diftinctarum.  Sufficit  plane  unica  mate- 
fubftantia  variisdiftin&a  8c  ornataAcci- 
tibus ,  utin  Elementis. 

1^1.  2.  Quicquid materiam  aBuat ,  ponit  in 
ie,  exiftentiam  eidem  tribuit ,  illudeft  fub- 
'tia.  Atquiformafacitiftaomnia.  Ergofor- 
eftfubftantia.  Refp.  Vitium  hujusargu- 

S  nti  eft  in  majore  propoftione ,  qux  fententise 

\ 


P   R  I  M  U  MV  I  3  -> 

eft ,  aut  ambiguae ,  aut  falfse.   Qiiid  enim  eft 
materiam  aBuare  ?  Quideft,  ponere  infpecie  ? 
quid  eft,  exiftentiam  dare  ?\\\o  aBuandi  termi- 
no  ,  neceffario  inteUigitur  ;  vel  Formamdare 
materise  ef!WtcTtmIe,*ut  fitactu  Ens  8c  fubftan- 
tia ;  vel  Formam  dare  Materiae  effe  actuofum, 
ut,  quseexfenudatorpet,  efficacibus  indua- 
tur  qualitatibus.     Inpriori  fenfu  falfum  eft, 
Formam  aBuare  materiam :  cum  enim  materia 
fit  fubftantia ,  omnifque  Subftantia  fit  ens  per 
fe  fubfiftens ,  utique  Materia ,  per  fe ,  non  per 
accidens ,  non  per  aliud ,  non  per  Formam , 
fuam  aetualem  fufiftentiam  habebit.    Dico, 
per  Formam *:  cttm  forma  enim  fubfiftit :  aft  ita 
Forma  non  magis  a&uat  Materiam ,  quam 
Materia  Formam ,  quse  non  fubiiftit  nifi  cum 
Materia  quoque.     Pofteriorifenfu  verum  qui- 
dem  eft,  omnem  actuofitatcm  8c  efficaciam 
effe  in  fubftantia  Materias  ab  aliqua  Forma, 
fuperveniente  :  fed  manet  tamen  dubium ; 
Quid  illa  Formaflt  ?  8c  <lAii  neceffario  omnis 
aBio  &  agendi  vis  debeat  immediate  a  fub- 
fiantia  aliqua  profluere  ?  de  qua  quaeftione  in 
argumento  alio  dicendi  locus  erit.     Atque 
hincpatet,  quidfit,  Ponere  infpecie,  &Exi- 
ftentiam  dare  ?  Eo  nihil  aliud  intclligitur , 
quam  quod  Materia  rerum  omnium  ,  quae 
ex  fe  a<ftu  exiftit  ad  omnem   effigiem  for- 
mamque  indifTerens,variis  veftita  Acciden- 
tibus  8c  Accidentiumtemperamentis,exiftat 
tali  modo  8c  fpecie :  nec  fecus  ac  maffacerae, 
ex  fe  exiftens :  poftea  in  varias  imagunculas 
efficta ,  exiftit  fub  hac  aut  illa  fpecie  animal- 
culi .  Ubi ,  ut  non  eft  opus  nova  fubftantia  ad 
novam  8c  fpecialem  exiftentiam ,  fed  tantum 
indu&ione  novi  accidentis,  figurae  fcilicet,  ita 
in  materia  rerum  natura!ium,communiter  in 
mundo,  exiftente ,  non  opus  eft  nifi  mutatis  8c 
copulatis  Accidentibus  ad  dandam  fpecialem 
fub  hoc  aut  illo  modo  exiftentiam.  Quod  ve- 
ro  hic  dicant  nonnulli,A//r^ri<*7»  exfe  aBu  non 
exiftere,  ridiculumeft.    Quafi  dari  poffet  ali- 
qua  Subftantia  ,  ex  qua  mundus  fit ,  8c  quas 
extra  mundum  non  eft; ,  in  mundo  tamen  a£tu 
nonexiftat.  Sed  fallit  particula  (exfe)  in  eum 
detortafenfum  ,  ac  fi ,  quod  exfe  exiftit ,  illud 
feparatum  exifteret:  Hoc  vero  incptum  eft; 
materia  exiftit  conjundta  cum  forma,  exfe 

tamen 


I  $^  D  I  S  P  U  T  A  T.    E  X  P  H  I 

tamen  ,  r.on  a  fvrma  habet  exiitcntiam  :  imo, 
ii  verum  dicere  volumus ,  in  genere  rerum 
corporearum  fola  Materia  ex  feexiftit:  Acci- 
dentia  fiquidem  ex  ie  neque  elVentiam  neque 
exiftentiam  habent.  Forma?,  fecundum  Peri- 
pateticos  ipfos ,  dependent  a  Materia  8c  in  e&, 
2cin  fieri ,  Sc  in  exiftere.  SoIaigiturMiifm* 
exfe&eft&iexiftit ,  etfi  ncn  exiitat  fola.  Nec 
hic  dicendum:  ergo  univerfale  per  fe  exiftet :  ii- 
quidcm  Matenaparticuiaris  eil  fubitantia  in 
toto  mundo  una  &  unica. 

VII.    3 .  A  quo  omnes  in  Materia  operatio- 

nes profiuunt ,  illudeftfubftantia.   AFormapro- 

njeniunt  omnes  operationes.  Ergo  Forma  eft  fub- 

Jlantia.    Refp.   Hic  quoque  in  Majore  error 

e't,  inde,  ut  credo,ortus,  quod  Philofophi  ,dum 

ex  una  parte  Materiam  perfe  torpefcentem 

omnique  deilitutam  vigore  fpectant ,  ex  alte- 

ra  parte  Accidentis  naturam  ut  debiliorem 

Jevioremque   deprimunt  ,    putarint    aliam 

quandam  Naturam  excogitandam  effe ,  Vir- 

tutis  &  Virium  plenam ,  qux  adtionum  o- 

mnium  fons  eifet :  atque  hanc  Formam  nomi- 

narunt.  At  falluntur  j  neque  opus  erat  recur- 

rcre  ad  Formam  aliquam  fubftantialcm ,  ut 

ratio  rcddcretur  operationum  ,  qux  fiunt  a 

corporibus  naturalibus :  fufficiunt  ad  hoc  Ac- 

ciientia.  Dico  enim  ,  Accidentia  immediate 

gc  perje  pofle  agere ,  Sc  non  in  virtute  alicujm 

Jor?fid!  fubftantialis  :  quod  clarum  fiet  indu- 

dtionc  omnium  primarum  qualitatum  ,  ex 

qiurum  tempcrieoriunturfecundx.  Lux  dif- 

rundit  fe  per  perfpicua  omnia  Sc  illuminat 

obfcura.  In  virtute  cujus  Formx?  Num  Solis? 

Atqui  8c  cxterx  ftellx  lucent,  quarum  Forma 

elt  a  Sole   diverfa  fecundum  Pcripateticos. 

Num  in  virtute  corporis  luminofi  ?  Nugx. 

Carbunculus,  ignis,  candela ,  omnia f unt  cor- 

pora  luminofa.  An  eadem  horum  omnium 

mafubftantia1is?Nondicent,  opinor.  Si 

dicant  cife  ,  quatcnus  funtluminofa:  velim 

.mdicant,  quid  iit  illaFormacorporls  lu- 

minofi  quatenu^  luminofum.An  nonLux  ip- 

fa?nili  fortc  dicent,  tot  pflfe  in  covpore  fonnas 

fubiiantialcs,  quot  rcpcriuntur  Accidcntia, 

fcilicet,aliam  elfc  Formam  cbrporis qurtenus 

»lorati,aliara  quat<  quod  in- 

iinigcitproximum.Luxi:;fti:i-,inquocunquc 


LOSOPHIA   SELECT. 

corpore  fit,fe  propria  virtute  diffundit.  Caloi 
calorem  generat  ac  urit  ;  cujufnam  Forma 
efficacia  ?    Num  ftormx  ignis  ?   Atqui ,  u 
aqua  Solis  ardore  calefacta  calefacit ,  fic  8 
plumbum,  lapis,  autaliud  quodvis  corpus  ar 
doriSolis  objectum  :inter  quorum  ignifqu 
Formam,  longum  eit  intervallum.  Ignis  urit 
fic  Scferrum  non  candens  modo  fed  8c  nigrell 
cens.  Numambouruntvirtute  ejufdem  futl 
ftantix?Minime.  Aliaignis,  alia  ferri  Foi 
ma  eft.  At  inferroeftignis.  HemJ  Corpi 
incorpore  !  At  eil  in  poris  ferri.  Scilicet ,  i 
denfatiifimx  chalybis  aut  in  compactiifiir 
deniiifimique  auri  lamina  pori  funt,  per  qud 
igneum  corpus  penetret  ferrum  aurumquj 
idqueperminutiffimas  utriufque  partes,  i 
quidem  nulla  pars  eft  ferri  calefadti ,  qux  no 
urat :  ofcitanter  Philofophantur ,  qui  poris 
itis  ^roe^ig  rem  falvam  effe  judicant.  Qu; 
ergo?  Calorubicunqueeft,  propria&  infij 
fibi  virtute  fe  exerit ,  calefaciendo  8c  urend 
proratione  gradus  illius,  quem  obtinet, 
liibje&x  rei ,  in  quam  agit.  Etutobiterc 
cam ,  ignis  nihil  ejl  aliud  quam  calor  intenj 
in  quocimque  tandem  corpore.  Dico ,  intenfi 
non  fummus:infra  cnim  fummumgradu 
(quem  nefcimus)  ignis  effe  poteft  *  quia  ali 
alio  calidior  eft  in  eadem  quantitate :  imo 
defcendendo  vix  novimus  infimumgradu 
caloris,  infra  quem  ignis  nullus  eft,  fiquidei 
quod  unius  rei  refpedtu  cft  ignis  urens ,  id 
terius  refpedtu  vix  eft  calor  tepefaciens 
hxc  fubtilius  perfequi  non  eft  hujus  loci.  P, 
gamns.  Frigiditatisinterra,  inaqua,  in 
cie,  in  aere  hyberno,  eifedtus  funt  iidem  ,  \ 
tinguendi  caloris ,  condenfandi  corpora 
At  formx  in  fingulis  funtdiverfx.  Quaj 
nullius  Forma  dcpcndet  frigiditas ,  in  exe 
tio  proprix  virtutis  fux.Siccitas  terrx  6c  i 
(fecundum  Peripateticos  iicci )  fimiliter 
facit  aquam  injcctam  :  at  Formx  hic  quoJ 
differunt.Idcm  elt  in  humiditate  Aquc;  8c 
ris.  Deniquedefcenfus  communis cft aqui 
tcrrae,  adfccnfus  aeris  8c  ignis;  illeagr 
tatc  ,  hic  a  levitate  ortus  :  in  utroquc  gerj 
pvincipium  motus  erir  immcdiatc  in    ,\ 
dentibu  ,gravitatc&levitatCj  n«  nautec 
Formisjuux  uivcrix  funt  m  utroq,  Pa 

1 


Volumem    Primum. 


137 


i.teeademanente.PluraaddipofTent.athe,c  \folis  in  materiam  impreffis  Jine  ope  alicujusfor- 
s  confirmant  conclufionem,  vid,  Operatio-  mdSubJiantialis  a  qua  virtus  torum  dependeat. 
in  corpore  naturalipofe  effici  ab  Accidentibus  \  Ita  quoque  huic  argumento nervi  inciduntur. 


Difputationutn  ex  Philofophia  fele&arum 
Trigesim  je-S  e  x  t  m, 

Pars  pojiertor ,  qu*  eji  Quarta, 


D  E 


F      O     R     M     I     S. 


T  H  E   S   I  S      I. 


\E  Formis  inftituta  a  nobis  difputatio , 
JctCi  zmodernis  longius  recedat  Philofo- 
phis  ac  Scholajiicorum  gente,   propius 
1  en  ad  Arijiotelem  &  prifci  Lycei  procercs 
:dit,  a  quibus  longiffime  abfunt  Arabes  & 
mi  Ariftotelis  Interpretes.  Qujd  quod  pe- 
is  Formas,  vulgo  receptas,  ignorarint  ante 
lotelem  Philojophi  ,  qui  eas  introduxifTe 
nus,  fed  male  cenfctur ,  uti  id  difp.  35-.  eft 
nfum.  Et  non  pertraxiffent  Arijiotelem  in 
cfententiam  interpretes,  fi  inter  Formas 
ficas  &  Logicam  earum  defnitionem  diftin- 
snt.  Sed  ut  pervetus  ha?c,  Formas  ejfe  Sub+ 
tias  ( Animam  rationalem  femper  exci- 
us  )  Negantium  opinio  ab  Affirmantibus 
ugnetur  ulterius ,  ac  C/.  Pembelium  por- 
rgumentorum  idtus  rctundentem  ,  vi- 
!|nus. 

jj  I.  4.  Quod  effentidliter  dijiinguit  unam 
' y  emabaliay  iUudeJlSubJiantia.  SedForma 
1  tialiter  dijiinguit  &c.  Ergo  &c.  Refp.  So- 
1  )  hujus  argumenti  facilis  eft.  Majorpro- 
'  wfallit,  quaevultomnem  ejfentialem  di- 
[i  irionem  fieri  per  aliquod  Subjiantiale  : 
ji  etiam  Accidentia  diftinguuntur  interfe 
*  tialiter ,  ut  virtus  5c  color :  fed  £c  in  Sub- 
1  tiis  res  clara  eft.  Effentialiter  diftinguun- 
f  quae  diffcrunt  dcfinitione.  In  definitione 
!i  >orum  naturalium  duo  funt  i  Genus ,  id  eft 
ueria  communis,  in  qua  omnia  corpora 
^veniwntiDijferentia,  confiftens  in  Acci- 
-tibus  materiajtt  iftam  variantibus.  lllud 


in  definitione  eft  Subftantiale ,  hoc  Acciden- 
tale  *  fed  tale ,  quod  fufficit  ad  effentialem  di- 
ftinclrioncm.  Quidenim?  cumdicunt  Phy- 
fici  ( ignis eji corpusjimplex)  ubi  genus  &  ma- 
teria  (  calidiffimum  &  leviffimum  )  ubi  diffc- 
rentia  eft  ab  accidentibus  effentialibus  ;  an 
non  effentiale  fatis  difcrimen  ponitur ,  inter 
ignem ,  &  corpus  frigidiflimum  &  gravifli- 
mum?etfi  enim  difcrimen  fit  ab  Accidentalibus, 
non  eft  tamen  Accidentale,  fed  neceffarium, 
internum,8c  ejfentiale.  Quare  dico,  quod  Ac- 
cidentia  fint  primo  8c  per  fe  caufae  diftin&io- 
num  internarum  in  corporibus  naturalibus, 
atque  definitionem  corporum  naturalium  ef- 
fentialem  ingrediantur,  ut  non  opus  fit ,  ultra 
Materiam  cc  Accidentia ,  quicquam  prxterea 
in  corpore  naturali  anxie  quacrere :  quorum 
fimplicem  vim  8c  mixturam  fi  exadte  habere- 
mus  perfpectam,  nefcio,  an  aliquid  deeffet  ad 
plenam  naturse  cognitionem.  Sed  hinc fundi 
noftri  eft  calamitas ,  quod  Philofophi ,  dum 
omnium  in  natura  viriunv  £c  operationum 
originem ,  in  Forma,  nefcio  qua,  Subftantia- 
li  collocant ,  hujus  autem  Formae  fcientiam 
impoflibilem  effe  fatentur,fenfu  5c  experien- 
tiacogente,  incuriofius  fe  gefferint  in  con- 
templanda  Accidentium  natura,  corumquc 
viribus  6c  varietatibus  indagandis,  contcnti 
fcilicet ,  inquolibetcorporisaffecTiuefFe&u- 
quepaulo  diffkiliori,  dixiffe,  Eji  a  Forma. 

III.  j\  Forma  non  fufcipit  gradus  nec  va* 
riatur.   At  Accidentia  eorumque  Temperatura 

S  po:eJi 


U» 


DisptjtAt.  exPhilosophiA  Select. 


poteji  variari  &gradusfufcipere.  Ergo  Forma, 
non  ^Accidens ,  non  Temperamentum  eji.  Ma- 
jor  inde  confrmatur ;  Quia  rei  defnitio  variari 
non  poteji ,  qu<e  tamen  variata  Forma  necejfarie 
miitatur.  K.Majorem  plane  negamus;8c,quan- 
quam  antiquo  errore  principii  ferelocoha- 
bcatur ,  tamen  8c  convelli  &  refelli  polTe  non 


tcm  ex  puteo  extrahat ,  praeter  ZabareUam 
pertuseft.  Is  expedit  audaciflimrc  diitin& 
nisfuniculo:  iic.  Subjtantia poteji  variari  c 
mutatione  fpeciei ,  Jed  non  fine  mututione  j 
ciei.  Ferma  elementorum  variantur  primo , , 
fecundo  modo.  Nihil  extraeftin  nuceduru 
ii  quid  aliud  intrahujusdiftinctionislatil 


dubitamus-.ejufqueetiamprobationem  reji-  ,  lum  cernas  quam  caliginem&tenebrasn 
cimus  i  affirmantcs ,  ut  Formas ,  ita8crerum  ,  ras.  Forma  clementi  in  mixto  remittitur  c 
definitiones,  confijtere  intra  aliquamlatitudi-  :  variationefpeciei:\.  e.  Exempli  gratia,  For 


nem  ,  non ,  ut  vulgo  volunt ,  in  punfto  indi- 
vifibili :  Quod  in  omnibus  corporibus,  tum 
fimplicibus ,  tum  mixtis,  tam  animatis  quam 
inanimatis,  oftendi  poiTet  Exemplo  fit,  ele- 
mentorum  8c  tranimutatio  in  fe  invicem  8c 
mixtio,  in  corporibus  oriundis  ex  iis:  in  utro- 
quegenere  evincitur ,  illud  ,  quodcunque  fit 
in  elementis,  quod  Formae  locum  obtinet, 
neceflario  inteniionis  8c  remiflionis  gradus 
admittere.  Terrae  gleba  macerata  in  aqua,an- 
tequam  in  eam  mutctur,varias  8cdiuturnas  re- 
quirit  praedifpoiitiones  8c  praparationes,  qui- 
bus  omnibus  pera&is  inftat  ipfum  tranfmu- 
tationis  inftans.  Quaeritur  hic ,  ufn  Forma 
terrse  pofi  tot praparationes  maneat  tamen  inte- 
gra  &  invariata  ufque  ad  ip/ijjtmum  tranfmu- 
tationU  momentum  ?  Qins  fanae  mentis  affir- 
mavcrit  ?  cum  fublatis  aut  diminutis  propriis 
accidentibus  Formae  integritas  ftbi  conilare 
nequeat;8c,  fi  intranfmutationeclemento- 
mm  mutua,  qualitatibus  fradtis  ,  Formae  non 
frangantur ,  ctiam  tum ,  cum  eis  pereundum 
fit  per  tranfmutationem ;  cur  in  mixtione , 
ubi  Formae  manent ,  neccffaria  tamen  eflet 
refraclio  earum  ?  deinde  in  mixtione  concur- 


aqua  in  mixto  e[i  minus  Forma  aquje  quam 
tra  mixtum ,  &  tamen  eji  Forma  aquje ,  q 
aqua  cum  fua  Forma  manet  in  mixto ,  & 
men  in  mixto  non  manet  aqua  nec  aqua  dicc, 
eji,  quia  mutavitfpeciem  ,  i.  e.  ejfentiam  fiu 
&  in  aliud corpus  tranfivit.  Quis  tulerit  c 
das  hafce  contradi&iones  ?  Confultius  tarr 
putavit  ZabareJIa  in  obfcuriflimae  diftin&ii 
culae  fpccum  fe  recipere ,  quam  videri  vt 
principia  ab  antiquispofitaadclariorem 
ritatis  lucem  examinare.  Nobis  hoc  pia 
lum  non  eft.  Quarc  omiflisjejunisiftisf 
culationibus ,  quae  intellecl:um  veri  cupidi 
mum  mifere  ludificantur ,  aflcrimus ,  Forr. 
elementorum  recipere  gradus  ,  &  intra  Iat, 
dinem  aliquam  intendipejfe  fr  remitti ,  &  q 
fic  variantur >  nullo  modo  ejfefubfantias , 
meras  qualitates  earumque  in  debitogradu  n 
turam  ,  fupra  vel  infra  quam  proportio? 
elementa  non  funt.  Fruftraitaquefunt  o 
fse  illae  quaeftiones ,  de  Formis  elementorum . 
earmn  integritate  in  mixto  ,  de  generationl 
corruptione  injiantanea  ,  feu  de  accejfu  &  re 
fu  Form*  Subjiantialis  in  momento.  Aqua 
in  inftanti  aut  fit  aut  definit  efle  aqua ,  fe 


runt  quatuor  elementa  Scmanentinmixto:  j  tempore,  per  gradus  perfctta  aut  corru 
Manent  igitur  Qualitates  an  Formoe?  Utraeque.  qualitatum  Temperatura.  Similiter  ;;;  A 
Si  enim  periiflent ,  unde  quaefo,  6  bonc,  revi-  \tis ;  in  ligno,  lapide ,  pomo ,  carne ,  8c  in 


vifccrcnt  in  refolutione  mixti  ?  At  manentne 
integr*  &  ingradu  intenfo?  Minime  gentium. 
Ambae  contufae  8c  probe  confufae  ad  fymmc- 
triam  8c  proportioncm  harmonicam  redi- 
guntur :  8c ,  Formas  quidcm  neceflario  iic  re- 
tundi, ajunt ,  quia,  qualitates ab eis profluen- 
tc,  immiuutas  8c  dcbilitataseflc,  fenfusipfe 
teftatur.  At  vero ,  num  Forma  remitti  poteji, 
nrnn  fubjiantia  fufcipiet  magis  &  minus  ?  Hic 
rcs  in  luto  haerct.  Ncc  quifquam ,  qui  vcrita^ 


trefcentibus ,  ut  corruptio  procedit ,  per  { 
dus,  ita  terminatur  in  temperamento :  q 
fi  ultra  ultimum  proportionisgradum  v 
tur ,  fequitur  mixti  diflblutio,  ioluto  uni< 
vinculo  :  &  hoc ,  fatentibus  Arifiotelicu , 
Forma  fed  qualitatum  mixtura  eft.    At 
oggerunt,  variabuntur  rerum  defnitione. 
varientur  Temperamenta :  ill*  autem  Junt 
Jiantes.  Refp.  Puerilitcr8cabfurde.  Nei 
hinc  crror  :  Definitioncs  rcrum  condun 


V  O  L  V  M  E  N 

>us  ipfis  in  fuaperfe&ione  confideratis ,  in- 
mentis  operatione  abftraclse  habentur, 
1  utaeternx&conftantisveritatis.  Atfires, 
\  )ut  in  natura  non  ut  in  intellectu  funt,  fpe- 
i  mus  ,  an  non  variante  natura  variabitur 
i  turae  definitio  ?  Notionalis  illa  &  abftra&a 
H  definitiomanet,  etiam  re  non  exiftente, 
u  rofae  in  hyeme:atrealisaliquaapplicatio 
fl)  "i  non  poteft ,  rebus  aut  non  omnino  aut 
"i:er  fe  habentibus.  Quam  abfurdum  hoc 
j  affirmare ,  flores  flaccidos ,  rofam  marce- 
\\  ntem ,  pomum  putrefcens ,  lignum  ad  ca- 
'\  m  pronum ,  carnes  fcetidas ,  aut  animal  oe- 
"f  tudine&^Wa^cnfc  tabefcens,  aeque  per- 
4  te  definiri ,  ac  definiebantur  in  integritate 
»  ?  Hi  fomnia  fuadefiniunt,  quires,  non 
*f  >ut  in  natura  exiftunt ,  defcribunt ,  fed  pro 
Kii  ipforum  conceptu  8c  imaginatione. 
c  mquid  mutatis  quaiitatibus  mutabituref- 
n  tia ,  &  tamen  variatis  non  variabitur?  No- 
l|  certo  conftat :  quicquid  eft  in  elementis 
■j  xtifveSubftantialeautMateriale,  illud  in- 
i  iatum  manere :  quicquid  Accidentalefeu 
»|  rmale,  illudmutari,  generari,  corrumpi, 
i  ■  quofdam  gradus ,  fecundum  quos  rerum 
}  irum  definitio  varianda  eft.  Sed  quia  in- 
i ,  ns  videtur ,  ^Animam  njegetantem  &  fen- 
»  ttent ,  ad  Accidentia  &  Temperamenta  re- 
«  re ,  qua  pro  utriufque  Jubjlanfta  produci  pof 
d  it  Argumenta,  difiblvenda  fumfit  fpeciatim 
Pembelius. 

IV.  6.  Si  anima  JitTemperamenttun ,  tam 
•  ne  corpus  erit  animatum  ,  quia  in  omr:i  cor- 
»4  e  eji  Temperamentum.  Refp.  Leviflimum 
cdi  argumentum  :  cui  hoc  refponfum  fuffi- 
nij  .t :  procedit  ex  meris  affirmativis  in  fecun- 
flf  rlgura :  itaque  cft  foedus  paralogifmus. 
fljtV.  y.  Temperamentum  mutatur  pro  <etate, 
rgfc  *7 »  njiBufqueratione.  ^Anima  non  mutatur. 
oji^o  non  eft  temperamentum.  Refp.  Hocar- 
fiji  mentum  ex  parte  thef.  3 .  attigimus ,  &  de 
liof  nore  in  generc  oftendimus ,  Formaspergra- 
,V*  mutari  &  variari  pojfe.  Sedhicamplius 
[typlex  eft  error  notandus  argumenti  hujus. 
A  ior  eft  ,  quod  non  diftinguaturinter  Tota- 
An  feu  EJfentialem  Sc  Partialem  feu  Gradualem 
■amenti  mutationem.  In  totali  non  tan- 
jffjai  mutatio  aliqua  fed  corruptio  Animac  ac- 


Primum,  i^p 

cidit  Quarc  nihil  eft  ad  rem.  In  partiali,  fe- 
cundum  Peripateticorumiprinclipiz ,  MagisSc 
minus  non  variant  fpeciem.  Efto  exemplum 
in  stemperamento  plantas  tenellse  8t  adultse, 
innativo&alieno  folo  confitae.  Hic  tempe- 
ramentum  non  mutatur  inaliudaliquoddi- 
verfae  fpcciei,  fed  variatio  eft  in  gradibus  per- 
fectionis  eadem  fpecie  manente ,  8c  hoc  non 
obftante ,  conftat  Formae  unitas ,  etfi  non  fi- 
milis  cperationum  vigor.  ^Alter  error  eft , 
quod  ab  homine  ad  alia  viventia  incommo- 
dus  cft ,  ut  hic  fit ,  trajectus :  nempe ,  in  ho- 
mine,  diverfimode  variato  Tcmperamento 
corporis,  Forma  prorfus  eft  invariabilis ,  quia 
alia  eft  hominis  8c  aliorum  vivcntium  Ani- 
ma :  non  fic  in  cacteris,  ubi  anima  cum  Tem* 
peramento  coincidit. 

VI.  8.  Si  anhna  Jit  temperamentum  ,  tot 
erunt  in  planta  aut  animali  anima ,  quot  di- 
njerfa  confpiciuntur  temperamenta :  alia  ojjis ,  a- 
lia  nervi ,  alia  carnis ,  alia  corticis ,  alia  Iigni 
anima  erit.  Sed  in  njrvente  eji  unica  tantum  a- 
nima.  Ergo  anima  non  eji  Temperamentum. 
Rcfpond.  MinorpropoJitioeRfa.\fiL,  etiam  fe- 
cundum  db&rinam  quam  plurimorum  Peri- 
pateticorum,  docentium,duas  ad  minimum  in 
planta ,  Sc  tres  in  omni  animali  animas  effen- 
tialiter  diftin&as  reperiri ,  formas  vero  inani- 
matas ,  five  ( ut  vocant )  Mixti ,  etiam  multo 
plures.  Quare  fecundum  illos,  pluralitas 
Formarum  &  animarum  Subftantialium  in 
uno  compofito  nihil  abfurdi  continebit  : 
quoad  noftram  vero  fententiam ,  multo  mi- 
nus  j  qui  pluralitatem  Subftantiarum  in  Mix- 
to  non  agnofcimus ,  fed  fub  identitate  Mate- 
riae  diverfitatem  Tcmperamentorum  fic  po- 
nimus,  ut  omnia  interim  vivifica  inplantis  & 
ammalibus  efle  fateamur. 

VII.  9.  Si  r.nima  efet  temperamentiim 
qualitatum  in  humoribw  &,fpiritibus  ,  tum  non 

\poffet  franum  injicere  corporis perturbationibus 

\  ejufque  impeium  cohibere ,  fed  eum  femper  fe- 

\  queretur.  Atqui  ipfa  experientia  docet,  animam 

\  ejfe  corporis  moderatricem.    Ergo  <&c.    Refp. 

Hocargumentumnihilaliud  evincit,  quam 

iu  hominequidem  dari  Subftantiam  aliquam 

a  corpore  diftin&am ,  puta  animam  rationa- 

lem ,  xmx  facultates  inferiorcs  Vegctativas  8c 

S  2  Scnfi- 


14» 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


Senfitivas  pro  arbitrio  fuo  regat  8c  aliquo- 
modo  coerceat.  Atin  plantis  8c  brutis,  ubi 
Cmile  imperium  plane  non  cernitur,  illa  Sub- 
ftantiarum  diverfitate  non  eft  opus.  In  his 
enim  anima  non  iblum  fequitur ,  ied  eft  i- 
pfum,  Temperamentum :  in  homine  fequitur 
quidem  ejus  propenfioncs  plerttmque  (juxta 
triium  illud,  Mores  animi  feqttwtur  tempera- 
mentum  corporis)  fed  curfum  moderatur  quan- 
dovult. 


omnem  :  at  vero  nullam  effe  aliam  fubftar 
tiam  in  brutis,  qux  hisfpiritibus  utatur  i 
inftrumentis  fentiendi ,  ipli  vero  fint  prim 
fcntiendi  caufa,  hoc  non  dabunt.  Sed  necejfar, 
d.iui't?n  eji :  illa  enim  alia  Subftantia,  quar 
animam  vocant,erit  vcl  materialis  vel  imm: 
terialis.  Si  materialis ,  erit  vel  purior  vcl  irr 
puriorfpiritibus.  Nonprius,  quia  fpiritibi 
nihil  eft  purius  in  genere  rcrum  materi; 
lium  :  nec  pofterius  verum  eft ,  quia  abfu 


VIII.  A  qtto  funt nobilijfimje  illje operatio- '  dum  eft  adfcribere  principium  fcntiendi  irr 
nes  Percipiendi  c*r  Iudicandi  de  rebus  fenjibdi'  puriori  materije  3c  negare  puriori .  Siimm: 
bus  ,  Imaginandi  dr  Memorandi  ,  illud  Acci-  j  terialis  fit ,  recurrunt  omnia  dubia  difp.  35 
dens  ejfe  ?ionpoteJi.  As  ab  anima  brutoru?nfunt  allegata.  Si  inftes ,  efe  fupra  naturam  purifj 
ift<e  operationes.    Ergo  8cc  Refpond.  1? ro  fo-    ma  Materia  vel  exquifitijfimis  Qvalttatibi 


lutione  hujus  argumenti ,  notandum  eu\  bre- 
viter  :  Omnes  iftas  operationes  effe  mere 
organicas  atque  in  materiali  aliquofubjecto 
fieri,8cabeodependere  :  Scproptereanullibi 


ornat* ,  ludicare ,  Memmife,  i^ippetere,  Fugi 
re ,  8cc.  Dico,  quodnon  ,  Nequc  id  nobis  m. 
gis  mirum  videridebet  in  perfe&ioribus  an 
malium  temperamentis  ,  quam  multa  no 


nec  effe,  nec  effe  poffe,  nifi  ubi  organum  minus  admirandaeffeclrain  ipfis  inanimati 
iftud  repcriatur :  Organum  vero  illarum  eft  :  quae  ab  ipforum  temperamento  procul  dubi 
Spiritus  animalis ,  pura ,  clara  illa ,  lucida ,  8c  '  pendent,  etfi  fit  imperfectius.  Illud  praeten 
agilis  Subftantia:hujus  copiamaximaScpu-  \^A<-ifotelis  axioma,  NuUum  Jlmile  percipitt 
rilfimaeftincapite,  inhocigitur&fedes  eft  :  ajimili,  hiclocumnon  habet ,  cum  talis  f 


fenfionis  omnis.  At  quaeritur  de  Principio. 
Dico ,  fpiritum  iftum  animalem ,  effe  non  tan- 
tum  organum ,  fed  ,Y>Timum  principium  omnis 
fenfionis :  nempe  in  fpiritibus  duo  funt :  Ma- 
teria  &  Qttalitatum  vivaciifimarum  mixtu- 
ra :  In  qualitatibus  eft  prima  cauia  8c  origo,in 
Materia  eft  primum  fubjectum  Scorganum 


fpirituum,  8c  puritas  quoad  materiam  ,U 
temperies  quoad  qualitates,  ut  in  omnibi 
fenfibilibus,  quaebruta  poffunt  percipere 
hil  fimile  rcperiatur:  neque  etiam  ubique  vi 
ritatem  obtinet  hoc  axioma :  fiquidem  nec  < 
culusoculum,necanimaanimam,  necinte 
iigentia  intelligentiam  hoc  pa&o  perciperq 


fentiendi :  in  utriufque  conjun&is  coniiftunt  Atque  hacc  funt  quae  de  Vegetante  &fenticni\ 
omnes  zApprehenJionis,  Phantajia ,  e*r  Memo-  Ariimabus,  ac  dc  Formjs ,  in  genere ,  differei 
r'i£ vires,  quas  in  brutis  cernimus.  Dabitur  1  tem  vidimus  Cl  Pembeltum ,  quiindeadAn 
hocquidem,  Spiritus  hofce  effe  immediatum  •  mam  tranfit  rationalem ,  quam  immortalei 
inftrumentum  omnis  fenfionis ,  fiquidem  in  '  eife&cxlitusinfundi  porro  docet.  Verut 
fpiritibus  folis  fpecies  rerum  fenfibilium  im- 1  quia  de  ejiis  Origine  &  Ortu  cx  profeffo  d 
primuntur  8c  inhaerent ,  per  fpiritus  huc  illuc  putatum  eft ,  in  feletlarum  harum  difp.  cun 
deferuntur,  &  vel  minimafpirituumturba-  culo,  difp.6.  &  18.  labore  rcliquofuperf 
tio  impedit ,  maxima  corrumpit  fenfiooem  demus. 


Difp 


VOLUMEN      PRIMUM,  141 

Difputationum  ex  Philofophia  feledarum 

T      RIGESIM     A-S     E     P     T     I     M     A, 

D  E 

PRINCIPIIS  CORPORUM  NATURALIUM  CON- 
STITUENTIBUS,  ET  PRODUCEN  TIBUS. 


T  H   E   S   I   S       I. 


3Eftruximus  receptam ,  fed  contra  ratio- 
nem  8c  contra  Arijlotelem,  Formarum  do- 
rinam,  difp.pr<ecedentibus,  quod  non  aliquo 
ntradicendi  ftudio,  non  gloriaealiqua  cupi- 
ne,  fed  folius  veritatis  inveniendasgratia, 
:  fac"tum  :  dux  nobis  fuit  inhoccertamine 
lilofophico  C/.  Pemhelius ,  cujus  fententiam 
Corporum  naturalium  conftitutione  exami- 
i  ndam  proponere,  fuit  vifum ,  ut  kvsca-KJbLu 
i  juatur  koctx TKduit :  facile  enim  eft ,  recepta 
1  rum  deftruere  principia ;  at  veriora  adftrue- 
hoc  opus,hic  labor  eft.  Haec  igitur  C/.  Pem~ 
ii fuit  mens,  quae  fequitur. 
II,  Principia  Corporum  tria  funt  :  Confti- 
ti  ■ionis ,  duo  i  Materia  five  SubjecTaim ,  <&* 
-cidentiaiTranfmutationis  unum,  Acciden- 
c  |  m  contrarietas. 

m  III.  Materia  eft,  totum  8c  omne  illud, 
m  od  in  corporibus  naturalibus  eft  Subftan- 
"I  le  :  eftque  indifferens  ad  omnia  8c  capax 
m  lnium  Accidentium  ,  fed  tamen  non  eft 
ffl  apliciter  radix  &  fons  eorum  omnium :  ve- 
mm  origo  Accidentiumeft,  quaeipfiusSub- 
wii ,  fcSicet  immediata  creatio  vel  concrea- 
jjipotius. 

m  I V.  Accidentia  MaterU  funt  duum  gene- 

mm.   1.  Alia  confeauuntur  illiuseffentiam  8c 

k  lem  coexiftunt  ex  interna  naturse  neceflita- 

\\  ut  Potentia  paffiva ,  Extenfio  feu  quanti- 

\\  i ,  Locus ,  Tempus  feu  duratio  fucceniva. 

\.  que  horum  Accidentiumfons&  radix  dici 

■  tefl:  Materia,  quia  proxime  in  illius  eftentia 

.  iicantur.  z.  Aliaaw/?/Vtfa»/exiftentiamil- 

;  is  in  certa  aliqua  fpecie ,  ut  omncs  qualita- 

primae  8c  fecundae  i  quae  in  Materia  non 

crant  primum  cx  neceflitate  naturae ,  fed  ex 


arbitrio  creantisj  poterat  Materia  fineiis  effe, 
fed  in^ucebantur  ad  diftin&ionem  illius  in 
varias  fpecies :  Utrumque  genus  Accidentis 
Materiae  imprimitur  immediate,  nec  opus  eft 
fubftantiaaliqua  intermedia,  quainterprete 
AccidensMateriaefocietur.  Utvero  qualita- 
tes  inhaereht  immediate  in  Materia,  ita  a  qua- 
litatibus  immediate  profluunt  operationes  2c 
operandi  vires. 

V.  Cceli  Materia  &  Subftantia  communis 
eft ,  cum  materia  8c  fubftantia  omnium  cor- 
porum  inferiorum,8c  Accidentiaprimi  gene- 
ris  communia  poffidet :  fed  in  Accidentibus 
fecundi  generis  differentia  eft  inter  Ccelum 
8c  Sublunaria,  videlicet,in  difcrepanti  copula 
primarum  8c  fecundarum  qualitatum ,  lucis, 
caloris,levitatis,8ctenuitatis.  Atdc  Calo  ni- 
hil  fere  certi  adhuc  norunt  Philofophi. 

V I.  Elementa  funt  tria,  Aer,  Aqua ,  Terra  r 
nec  pluribus  eft  opus  ad  mixtionem  corpo- 
rum :  imo  duobus  forte  res  ifta  pcragitur ,  A- 
qua  8c  Terra.  Haec  elementa  effentialiter  in- 
ter  fe  diftinguuntur  propriis  8c  peculiaribus 
qualitatura  crafvyiW  a  Creatore  imrnediate 
Materie.  inditis:  in  Terra  copulantur,Frigidi- 
tas,  Siccitas,  Denfitas,  Gravitas,  &  Confiften- 
tia :  in  Aqua  uniuntur,Frigiditas,  Humiditas» 
Denfitas  remiffior  cum  Gravitate  8c  Fluore : 
in  Aere  denique  vinciuntur,Caliditas  remifla, 
Humiditas  debilis  ,  Levitas  ,  Tenuitas  ,  8c 
Fluor  fummus.Ignis  nihil  eft  nifi  calor  inten- 
fior,  five  in  aliquo  elementorum  five  in  cor- 
pore  mixto  fit.  Calor  in  AereScinomnibus 
mixtis  ( in  quibus  calore  opus  eft )  eft  partim 
implantatus  in  primseva  creatione,  partim  in* 
fufus  a  Sole ,  vero  ac  folo ,  fi  quod  fit ,  Ele- 

S  3  mento 


142  DispvtAt.  exPhilosophia  Select. 

mentolgnis ,  Scunico  caiorisfonte  in  inferio-  .  menti  propagatio ,  cx  Semine ,  Viventis;  e 
ribus:  implantatus vero calor fine iufufo cit6  i  Vivente,  Seminis.  Visprolifica8cvivificai 
marcefceret.  femine ,  non  eft  ab  aliqua  fubftantia  immat» 

VII.  Compfitio  rerum eftduplex :  prima  rialiScfpirituali,  qu3_.feminiadhaereatveli. 
cft  ex  Materia  nuda  8c  qualitatibus  primis  fe-  ■  hsereat,  fed  a  folarum  qualitatum  ingeniofa. 
cundifquefimpliciaribus,  ut  in  Ccelo  8c  Ele- i  fubtili  temperatura  in  Materia  puraScfpir 
mentis,  fecunda,  ex  Materia  fic  qualificata ,  8c 


novis  qualitatum  Mixturis,  oriundis  ex  prio 
ribus,  ut  in  omnibus  corporibus  Mixtis.  Qua- 
litatuminElementis  illa  eft  Copula  quae  effe 
poteftfimpliciffima:  quare  ineamfemperfit 


tuofiore:  Haec  visa<£tuineftinfeminefedt 
men  fopita  eft ,  nec  a&u  agit ,  nifi  admoto  p 
tiente  aut  potius  coagente ,  in  §c  aquovirt 
ifta  excitetur;  perindc,  ut  piper  calidum  eft 
fe,urit  tamen  non  nifi  faliva  admixtum;  atqi 


refolutio.  At  qualitatum  in  Mixtis  mixtae  j  copiofi  8c  fortes  fpiritus ,  qui  in  hordeo  ,  tril 
funt  copulre  cx  fimplicibus :  quemadmodum  !  co ,  aut  quovis  alio  grano  femineve  latent ,  f 
dccoloribusvulgo  ajunt,  Albedinem  6c  Ni- 1  cileextrahunturarteftillatoria,fiaquampa 
gredinem  fieri  ex  mixtura  varia  perfpicuij  culamadmifceasignemqueadmoveas. 
cum  opaco  ;  medios  autem  colorcs  oriri  exj  XI.  In  Plantis ,  Terra feminibus fotura 
mixtura  albedinis  Sc  nigredinis.  veluti  in  Matrice-praebet ,  tum  calorem  a  fc 

VIII.  Menfura  modufque  omnium  Tcm-  acceptum,  tum  humorem  aptum  fuppedita 
tcrtmentorum ,  8c  Simplicium  8c  Mixtorum ,  i  do ;  quibus  calidi  humidique  feminum  fpi: 
datus  eft  8c  fixus  in  prima  creatione :  a  quibus   tus  acuuntur,  8c  inflati  turgent,  materiamq 

•   __  •____  _____   ___. 1  _.  _*_ 1_  .  -  n  i-   •-..-«♦-_ -i  t-.-.   _-_•*♦*__.*-  _-_-_-_-._-_.  _-_  ^.  r-  f-  _■_»-.  A  _-_  •-.  «-  —_  -    t\/.ff  lUiir     x.-*     t\i»r\t\Ai«f  ir.ni  kne    i/H 


primitivis  exemplaribus  (\  natura  erret  exccf- 
lu  defe&u  ve ,  monftrum  Sc  deforme  quid  fit. 
1  IX.  Generarefibifimilc,  non  viventisfo- 
lius  fed  generaliter  omnium  qualitatum  adli- 
varum  eft  proprium  ,  five  fimplices  illae  8c  fo- 
litariae  fmt,  five  copulatx  incertacombina- 


extendentes  partibus  8c  proportionibus  id 
neis  virtute  fua  effigurant. 

XII.  In  Ariimalibus  Oviparis  ,  etfi  fit  op 
Mare  8c  Fcemina  ad  generationem  Ovon 
fcecundorum  (  nam  fubventanea  fiunt  a  f< 
fcemina)  ad  generationemtamenPuiliful 


)Uai    1*.      HUl    )       --  »    V.      V,VJt'UH«^V      »_»-_»»»   iv.-_--.»»»»^.»»v»  •  v__  ■  »-.  .  ■  -.    y       _.—      ^v..v...m-   .--..--     -  — — — 

tione.  Qualitates  vero  hcc  itafuidiffufivacSc   citquivis  calor,  five  animantis  cujufqua 

fimiliumgenerativac  funt,ut  neceffarioMate-  j  fivc  pulveris,  fimi ,  folis  .fornacis :  quiaen 

riam  fibi  proportionatam  efficiant ,  quo  libe- 1  inVitello  Humoris  eft  fatis  ad  Nutrimentu 

rum  habeant  fuarum  viriumexercitium:  ita- 1  opus  tantum  erit  calore  externo  ad  excita 

que  vis  plaftica  fcu  formatrix  immcdiateSc  j  das  fpirituum  ScCaloris  vires  generativas 

primo  in  ipfis  qualitatibus  fundatur,  quae,quo  |  albumine.  ",■ 

fiint  limpliciorcs ,  eo  fimpliciorem  8c  magis  j      X  T 1 1 .  In  Fiviparis,  opus  eft  utroque  fc 

uniformcm  materiae  conngurationem  poftu-  iad  efficiendam  unam  feminis  maffam  ge 

lant ;  quo  autcm  pluribus  qualitatum  di  verfa-  \  rationi  idoneam:8c  mas  8c  fcemina a&ive  c 

rum  mixturis  complicatac  8c  compofitae  funt ,  j  currunt ,  ille  magis ,  h.cc  minus ;  copulati 

eomagisvariamScdifformcm  partium  mate-  ]  exquiiitcmixtisutriufque  fcminibus ,  ip 

rialium  ciTigiationem  rcquirunt  8c  produ- ;  tuofnlimatotius  maffe  fubftantiaau£taSc 

cunt.  Mixtio,  quolongiusdcfcendit  aiimpli-    flata  per  calorem  utcri  8c  humorcm  rr 

<  !  Lte,eo<    ^uiiitioreft8cfubtilior,  quiama-    ftruum  variefecommovet,dilatando,conc 

gni  eft  artificii,  tot  qualitatum  Sccombinatio-    fmdo ,  effingendo  rcliqua  matcriam  igna 

ditfercntias  inunam  npacrt*  vincire:  at-  j  rem.pro  qualitatu£coperat 


num 

<]Ui  t  n.to  infirmior  cft  mixtura,  quanto  magis 
compoiitacit ,  quia  pluribus  conftat  qualita- 
tum  contrarictatibus:  hoc  in  metallis  ,  plan- 
nimaiibuiqucinterleiin  iccm  compa.a- 
ti  .,<  crnitur. 

X.  In  vivcntibm  cft  rcciproca  tcmpcra- 


I 

pro  qualitatii  Scoperationum  nccclfit 
XIV.  Ad  gcnerationcm  Vi ventis  ab( 
tc  8c  fimnlicitcr  fcmineopus  non  eft :  fcd 
ficit Qujlititum  Vivifirarummixtur:i8c. 
curflis,  ctiam  in  alia  matcria  ,  ut  paret  in  p 
tarum  propagatione,  in  eirum,8canimalil 
ex  materia  putri  gcnilura 

XV.  S 


VOLUMEN     pRlMtJM. 


SC4J 


XV.  Summatim,  Anim*  ,  Vegetativ*  in 
,  lantis  ,  &  Senjitiva  in  Brutis  ,  five  Gcnerales 
'.  lae,quibus  Piantoe  8c  Animalia  funt,  five  Spe- 

ales,  per  quas  infpeciescertasdiftinguun- 

,  ,r,  funt  tantum  Temperamenta  nobiliora  Qua- 

:atum  a&uofiorum  in  Materia  fubtili ,  pura 

fpirituofa,  fiveillafeminepropagata,  five 

1'  io  modo  confiata.  Atque  haec  eft  Cl.  Pembe- 
de  principiis  Corporum  naturalium  fen- 
ntia :  quam  eandem  tenent  Hojlandi  Fratres 
,  wtii  in  Philofophia  Naturalis  reformata,  Aca- 
.  miaLugduno-Batavx  ante  fexennium  infcri- 

!a,c.z .feB.  z .  8c  GorUus  VltrajeBinus in Ex- 
:itationibus  Philof  Exerc.  14.  Verurrfquia 
larta  fupereft  ,  placet  in  aliorum  quoque 
lilofophorum  fententias  circa  naturalium 
;  rporum  principia  inquirere. 

XVI.  Telejius  in  lib.  de  Natura  rerum,  & 
•l  mpanella  in  Reali  Philofophia  EpilogiJiica,Ca- 
\  em  &  Frigus  una  cum  Materia  faciunt  pri- 

J  1  omnium  corporum  naturalium  principia, 

eorumque  a&ionibus  omnia  in  Phyficis 

rivant  atque  explicant.    Afferunt.    Dcum 

'  medio fpatii  vacui  pofuifle  Materiam ,  i.  e. 

1  rpus  inconftructum ,  aptum  ad  conftructio- 

r    u  recipiendam  ,  eiqueappofuiffeduas  cau- 

|  agentes,  Calorem  &  Frigus ,  quaeincom- 

mem  Maffam ,  ut  fuam  efficerent ,  agentes, 

)  Mundi  corpora  prima  effecerunt ,  Calor , 

J  Coelum  ex  Materia  devicla  8c  attenuata,  Fri- 

'  Terram  ex  portione  correpta  Sc  condenfa- 

quaefuntduoprimaelementa,  ex  quibus 

unda,  Aerem  8c  Aauam,  8c  deinceps  reliqua 

inia  pro  fua  fapientia  condideritrerumo- 

jj  »ium  conditor Deus.  Quaerat  aliquis ,  quid 

horum  Italorum  Telejii  &  CampanelU  fen- 

tia  ftatuamus  ?  Nos,  ut  Materiam,  quaeo- 

lium  Philofophorum  confenfu  Principium 

,  nec  negari  ulla  ratione  poteft ,  quamvis 

a  talis,qualem  finxit  Ariji.  libenter  admit- 

ms,  Formamque  rejicimus,  ni.fi  quisvelit 

rico  fecundae  notionis  vocabulo  hic  effe 

ltentus,  ita  non  acquiefcimus  in  folo  Calore 

[[IFrigore,  ut  altero  cum  Materia  principio 

J  oque,  rati,  non  fufficere  illa ,  corporum  na- 

I  »s ,  proprietatibus ,  8c  operationibus  expli- 

|  ldis,  nec  efTe  prima,  ut  decet  effe  principia. 

XVII.  Francifcus  Patritius  in  Nova,(\mm 


Condidit  ifZ%,Philofophia,Jtcphihfophatm  eji. 
Phiiofophia,  ftudium  eft  fapientise.  Sapientia 
eft  Univerfitatis  cognitio.  Rerum  univerfitas 
conftat  ordine.  Ordo  priore  conftat  8cpoft&- 
riore.  Si  quis  a  pofteris  philofophari  ccejperit, 
rerum  ordinem  confuderit ,  eifque  fibique  te- 
nebras  offuderit.  A  primis  ergo  philofophan- 
di  initium  nobis  efto.  A  primis  ;  cognitifne 
an  ab  incognitis  ?  fi  ab  incognitis  incipiamus , 
fequentia  incognita  erunt  omnia.  De  inco- 
gnitis  nulla  nobis  condetur  Philofophia.  A 
cognitis  ergo  initiumfumendum.  Cognitio 
omnisamenteprimaraoriginem;  a  fenlibus 
exordium  primum  habet.  Inter  fenfus,  8c  na- 
turae  nobilitate,  3c  virium  pracftantia,  &  actio- 
num  dignitate,Fz/«*  eft  primarius.  Vifui  pri- 
ma  8c  primo  cognita ,  funt;  Lux  &  Lumen,  Eo- 
rum  ope  8c  opera  plurimae  patefcunt  rerum 
differentiae.  Lux&lumen  ftati m  nati s  fefe  of- 
ferunt.  Perhaec  prifci  homines,  fublimiaSc 
media,  Scimaconfpcxerunt:  confpe&a  funt 
admirati :  admirando  funt  contemplatijcon- 
templando  funt  philofophati.  Philofophia 
ergo,  luminis,admirationis,  contemplationis, 
prolcs  eft  veriflima.  A  Luce  ergo,ejufqueproIe 
Lumine ,  rerum  fenfibilium  praeftantia  omni 
primis ,  primarioque  fenfui  primo  cognitis, 
Philofophia  noftrae  prima jaciamus  Fvmdamen- 
ta.  Lux  in  Corporibus  quibufdam  cernitur,  in 
aliis  non  cernitur :  corpora  ergo  diftinguenda. 
Corporum  igitur  alia  fui  natura  lucida  funt, 
Sol,  Stellae,  Ignis.  Alia  fui  natura  funt  opaca, 
Luna,Terra,  Nubes.  Alianequelucemha- 
bcnt  neque  opacitatem;  utramquetamenin 
ferecipiunt,  neutram  vero  retinent ,  iEther, 
Aer,  Aqua.  Lucida,  luce  fua  plena,  alicnis  te- 
ncbris  lunt  impervia.  Gpaca,  tenebris  plena 
fuis,alieno  lumini  non  funtpervia.Diaphana, 
propriis ,  8c  lumine  8c  tenebris ,  carentia,  ali«- 
nis,8c  lumine  8c  tenebris,permeantur,8cc.He,c 
fufius  porro  perfequitur,qui  praeter  Materiam 
corporum  nullum  aliud  agnoviffe  principiuna 
videtur,  quam  Lucem,Patritius.  Sed  vero  no- 
bis  non  placet ,  qui  Lucem  pro  fubftantia  non 
agnofcimus,  multo  minus  pro  Forma  fubftaH- 
tiali ,  multo  adhuc  minus  pro  incorporeorum 
8c  corporum  aeque  fimulachro  8c  imagine,  ac 
natura  media  corposa  inter8c  fubftantias  in- 

corporcas 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


144 

corporeas,  uti  eam  facit  Patritius  l.  1.  Pa- 
naugi*. 

XVIII.  Comenius  in  fua  Phyftca  fynopfi, 
Principia  Corporum  naturaliumfacit,  Mate- 
riam  ,  Spiritum,  Lucem.  Materia  ipii  definitur, 
fubftantia  corpulenta  *  per  fe  bruta  8c  tenebri- 
cofa,  corpora  conftituens.  Spiritus,  Subilantia 
fubtilis,  per  fe  viva,  inviiibilis  8c  infenfilis, 
corpora  inhabitans  ac  vegetans.  Lux,  fubftan- 
tia  per  fe  vifibilis ,  8c  mobilis,  aclucida,ma- 
teriam  penctrans,  eamque  recipiendis  fpiriti- 
bus  praeparans ,  atqueita  corpora  ecformans. 
Eigo,  quo  quid  plus  habet  Materije ,  eo  plus 


Lycei  Patavmi  Philofophus  irt  Circulo  Pifant 
Atque  hxc  fcntentia ,  vel  vera  eft  vel  veritat 
proxima. 

X  X.  Sed  enim ,  au*  caufa  eji  tot  dijfenjio 
num  &  tantde  incertitudinis  circa  Corporis  na, 
turalis  principia  ?  Refp.  Radix  &fons  mali  ej 
(ut  vcrbis  utar  Gerardi de NeufviJIe  in-pi-xfa 
tione  fuae  Phyjica  generalis)  quod homines ,  qu 
veritati  in  Phyjieainauirendaoperamnavani 
yonfatis  adhtereant  fenfui  atepte  experientist 
mediaque  ab  ijiis  initiis  rite  fcientiam  excitan 
di  non  recie  adhibeant ,  fed ,  vel  auBoritatibu 
aut praconcepttf  opinionibus  prteoccup  entur ,  vt 
habetcorporis,  opacitatis,  8c  immobilitatis,  [  loco  certorum  principiorumvanas  atque  invali 
ut  Terra:  quo  quid  plus  habet  fpiritus,  eo  plus  !  das  ratiunculas  feBentur ,  qu*  utplurimum  nu 
habetvigorisScdurabilitatis,  ut  Angelus:quo  i  mero  non  psndere  ajiimantur:  Acceditignav 


quid  plus  habet  Lucis,eo  plus  habet  Formse  8c 
mobilitatisj  ut  Sol.  Materia  in  Mundo  eft  pri- 
mum  ens:  Spiritus  primum  vivens-.La.Ypri- 
mum  movcns :  &  fic  omne  Mundi  corpus  eft 


Quxd&min  usfmDiffidentia&c  ftulta  Creduh 

-  JJ       .     .        r  r 

tas ,  ex  quo  Arifiotelem  nimium  lufpexere,  c 

rerum  naturalium  principiaabipfo  invent 

fuppofuere:  unde  credentes  omnia  uni  Arijio 


cx Mater ia, per Lucem ,  mSpiritu.  Materiaefr1  teli,  nihilquealiud,  quam quod ipfe noveri 
Principium  PaiTivum  merc.  Lux ,  a&ivum  ;  1  nofTe  volentes ,  dum  hoc  tyrannicae  fervituti 
Spiritus ,  anceps:  refpeftu  enim  Materiae  eft  jugumnonexcutiunt,  fpem  fibi  praefcindun 
a&ivum,  refpecl*uLucisPaftivum.  Hacc  Co-\  optimoruminventorum,8c, quoddolendun 
menit  Philofophia ,  praterquam  quod  Lucem  ;  eilferio,optimafaepeingeniaa  veri  invenien 
faciat  fubftantiam  ,  quod  tamen  deftrudtum  \  diftudioScviaabftrahunt,  atquefoli  Arijlott 
prarter  alios  vide  a  Wendel.  in  PhyJ.  General.  ':  li  (atquc  utinam  Arifoteli tantum,  ac  non  ine 
Spiritum  infupcr  facit  vivum,  univerfalera  ptis  8c  rerum  omniumimperitis5^o/^/?/ViJ 
Mundicorporumque  in  Mundo  formam  at-  \  vocabulorum,terminorum,acditlinc*tionurj 
queanimam,  quod a  IVendelinoin  Cofmologia\  Migiftris)adha;rcfcerecompcllunt,5caliqui 


rcfutatum  ,  nobis  quoque  improbatur 

XIX.  BaffoinPhilof  naturali  fua/.  I.  in- 
tent.  1.  art.  3.  &f.  ad  Corporis  naturalisge- 
nerationem  ac  conftitutionem  nihil  requirit 
aliud  ,  quam  minutijjimas  Particulas  diverfar 
naturx,  ex  quarum  conjunclione  res  conftruan- 
tur  £c  fiant,  &fezregatione  deftruanturScin- 
tcreant  \  has  atomos  vocat  art.  6.  8c  a  Deo  po- 
nit  crcatas,  nc  fortuitum  hic  earumabfquc 
Uci  providcntiaconcurfum  quis  ftngat.  At- 
c;uc  ex  iifdem  ,  tanquam  folis  principu"  cor- 
porum  producentibus  ac gcnerantibus ,  inter 
ie  moti ;,  varioque  modo  agitatis ,  conjun&is, 
fcgrcgati  1 ,  proprietatcs  omncs  natui:K  atque 


ultra  eos  fapere  prohibent,quod  ipfi  ultra  no 
fapiant.  Vcrum  cnimvero  tollendum  hoc  ej 
malum  ,  idoneo  medio  ac  remedio ,  quod  fu 
fizdfenfwm,  rationls,  acfcriptura  diclamer 
philojophemurfc  Philofophiam  Peripateticar 
ac  Scholafticam  ,  multis  partibus  dcfetlan:] 
multismodisintricatam,  multavocum  baj] 
barie  foedam,  multis  ambagibus  prolixarr 
multisopinionibus  erroneam,  multis  aiTd 
tionibus  infrugiferis  rcpletam ,  reformemui 
cmendcmus,  reftauremus ,  quod  faciendul 
eflc  8c  quomodo  ,  practcr  Coviemum  in  pr*fit 
tione  fu*  Phvjic*  &  Prodromo  Panjophi*  at 
que  illuftrem  Verulamium  in  Injiauratione  mt\ 


explicatlt,  B.iiTo,  rcccntes  duo,   gna & A:i<rmenti4fc}e?itiarum,nobi\iorcLho<M\ 


icd  nobiiiftimi  Philofophijoh.  Chryfrftem.  Ma- 

ftUS  AcAd.  Ticinenfts  Profcfor  Medicus  in  fuo 

Democrito  redivivo  ,  &  Claudius  Bcrigardus 


ingenia  tlamant ,  probant ,  tcntant.    Et  Cl 
hicnonPatrcs  potius  antiquiores ,  qua 
tinos,  in  philofophando  imitamur,  quam: 

quiorl 


VOLUMEN      PrIMUM. 


m 


jioris  aevi  nugaces ,  ac  modernos  Scholafti- 
>s?  Sancii  Patres,  inquit  Fromondus  in  Ana- 
I  mia  hominis  c.  i .  Philofophiam  Platonis  pr<e- 
I  krunt  Arifioteli :  8c  cur  Veterum  ante  Ari- 
[  )telem  circa  principia  rerum  naturalium 
)iniones  non  magis  inquiruntur  Sc  fola  Ari- 
telis  placita  ut  oracula  accipiuntur  ?  Patres 
'tiqui,  dicit  Claud.  Berigardus ,  Circ.  Pif.  3. 
lib.  de  Grt.  &  Inter.  Arifi.  Philofophia  Ari- 
telisnon  utebantur ,  antequam  Carolus  Ma- 
us  eam  in  fcholvs  explanandam  propofuiffet : 
,  quia  haec  in  omnes  fcholas  eft  invedta ,  u-. 
5  obtinuit,  ut  ejus  principiis  utamur  in  phi- 
bphando ,  fed  tanquam  hypothefi,  quem- 
modum  Aftronomi,  ad  motus  cceleftium 
rporum  explicandos  ,  utuntur  hypothefi 
!  culorum,  concentrici ,  excentrici ,  epicy- 
\  ,  £cc.  at  vero  nemo  Aftronomorum  hoc 
'  igit ,  ut  hifce  hypothefibus  Aftronomicis 
em  adftringamus  :  fic  nec  neceiTeeft,  ut 
pothefibus  Ariftotelicis  fidem  obligemus, 
:aeca  credulitate  accipiamus  pro  principiis 
ris,  quae ,  vel  non  examinavimus ,  vel  vera 
b  nondum  deprehendimus  aut  clare  perce- 
nus.  Quae  enim  lex,quoe  ratio,legis  anima, 
c  prsefcribere  valeat  ?  quidniliceat  Arifio- 
s  principia  examini  fubjiccre  nobis,  ut  ipfi 
uit  Veterum  antefeexaminareprincipia? 
rueutinam  examinaffettantum;  ac  veteres 
te  fe  Philofophos  ratione  viciffet ,  non  im- 
■io ,  non  contemtu :  quod  eum  feciffe  inte- 
)  libro  ante  fexennium  demonftravit  Pa- 
nnus  Gaudentius,  Pifanus  Prpfejfor ,  in  quo, 
,  ifiotelem  paffim  contemtiffime  de  Antiquis 
.     ientibus  fuiffe  locutum,  in  capita  eorum 
pfca  ac  convitiaprojeciffe,  falfas  opiniones 
nxiffe,  quo  folus  in  regno  Philofophico 
peraret ,  per  varias  Philofophioe  partes  fu- 
:>robat:atque  hic  Veterum  contemtus  cau- 
lcft,  cur  hodie  illorum  opiniones  ,  circa 
J.turalium  corporum  Principia ,  inquirere, 
\   :  opere  vidcatur  pretium  iSc  inquifitaeac 
prehenfc  fere  repudientur,  quia  ab  Ari- 
ele  funt  rejectae:  quae  Arifiotelisd ictatura, 
ntra  Philofophia  cancellos  CcfQ  continuiffet, 
lius  ea  ferri  poffct :  at  vero  Theologise  et- 
n  fines  pcrrupit  j  quod  ex  fequenti  annexo 
uet. 


A   N  N   E   X   U   M. 


tlQ 


«1 
01 


ARiftotelis  Philofophia ,  fiexfolo  hauriatur 
Ariftotele  ,  &  Philofophi  dogmata  ex 
Graeco  ejus  contextu ,  propriifque  verbis  ac  fen- 
tentiis,  colligantur ,  non  exmalaftpe  ejus  ver- 
fioneautineptis  Interpretum,  prafertim  Scho- 
lafticorum ,  commentis ,  multum  continet  bona 
frugis,  nunquam  tamen  ejus  Authoritas  Ratio- 
ni  efipraferenda,  multo  minus  divina  ^Autho- 
ritatiadaquanda  ,  aut  eipr<eponenda,  nedum 
ut  ejus  paganifmi  SS.  TheoIogU  immifceantur, 
quod  faclum  ejfe  a  Thoma  Scholafticorum 
principe,  reliquaque  Barbarorum  caterva  ,fcri- 
pta  eorum  tefiantur :  atque  adeo  invaluerat  A- 
riftotelis  in  Theologia  Authoritas  feculis  ifiis 
caliginofis,  utpro  axiomate  haberetur ,  Nemofit 
Theologus  fine  Arifiotele  ,  &  qui  Ariftoteli  con- 
tradiceret,  Theologiam  crederetur  eneryare  : 
quod  Petro  Ramo  fuo  tempore  fuit  objetlum , 
adhuc  antefeculum :  undefaBum  efi ,  ut  magnus 
Lutherus  Theologiam  reformaturus  mitium  fe- 
cerit  a  minuenda  &  infringenda  Ariftotelis  in 
Theologi*  authoritate ,  quodepisloU  varia  Lu- 
theri  adhuc  Ccenobit<e,adfocios  )ohannem  Lan- 
gum,  Georgium  Spalatinum ,  Jodocum  Ifen- 
nacenfem,  &c.  annis  15*16.  ifi"]'  15*18.  da- 
t<e ,  fatis  fuperque  fignifcant ,  &  praclara  illa 
apud  Auguftinianos   inclyta   Heydelbergae  , 
6.  Kal  Maii  15 1 8.  ab  ipfo  habita  difputatio  ,  in 
qua  inter  40.  pofitiones ,  tum  Theologicas  tum 
philofophicas ,  zy.hsc extat  :  Quj.  fine  peri- 
culo  velit  in  Ariftotele  philofophari ,  neceffe 
eft  ut  ante  bene  ftultificetur  in  Chrifto.  Vi- 
deatur  tomus  quoque  primus  Operum  lat.  pra- 
fertim  in  explic.  8.  praecepti ,  ubi  h<ec  ejusfunt 
verba.  Miferum  eft  genus  hominum  quod 
fcfe  per  Philofophise  Ariftotelis  falfiflimum 
nomen  decipit  8c  fatigat ,  cum  Ariftotelem 
neque  intelligant  ipfi  neque  doceantur ;  fal- 
fis  interim  &  fictis  commentariis  pias  in 
Chrifto  animas  occupant  6c  onerant ;  imo  il- 
ludunt  potius ,  dum  hoc  effe  Philofophiam 
pratendunt  quod  non  eft ,  merafque  fecT:an- 
tur  nugas.  §ltun  non  Lutherum  folum ,  fedex 
Pontifciis  ipfis  nonpaucos  ,  conrmovit  nimia  A- 
riftotelis  zSfuthoritas.  Vid.  Melch.  Csnum,  E- 
pife.Cananenf.inloc.Theol.edit.Col.  15-74. 

T  l.io. 


14-6 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


1.  10.  Campanellam  MonachumOrd.Praed. 
in  prologo  Inftaur.  Scient.  Parif.  1637.  Cara- 
muelem  Lobcovitz.  Abbatem  Melrofenfem 
in  Praefatione  Philofoph.  rationalis&realis, 
edit.  Lovan.  1642.  Ludovic.  Vivem,  infe* 
ptem  de  corruptis  artibus ,  8c  quinque  de  tra- 
dendis  difciplinis  libris  Lugd.  Batav.  recu- 
(is ,  1636.  FrancifcumPatritiumindifcuflio- 


nibusPeripateticis ,  Bafilex  i5-8i.Johannem 
Picum  Patruum  5c  Johannem  Francifcum 
Picum  Mirandulae  Comites  in  operibus  editis 
Bafil.  i6or.  praefertim  in  Examinevanitatis 
dodtrinae  Gentium.  Laurentium  Vallam  in 
fua  reconcinnatione  Diale&icae  8>c  Funda- 
mentorum  univerfalis  Philofophiae.  15*09 . 
Apud  Afcenfium. 


Difpurarionum  cx  Philofophia  fclectarum 

TrigesimA-OctAvA> 

d  E 

DEFINIT-  FORMA  ARISTOT. 

T  H   E   S   I   S      I. 


p\Ixit  praecedens  circa  finem Difputatio , 
-*-^  Ariftotelis  Philofophiam ,  fi  ex  Graeco  e- 
justextupropriifqueproponatur  8c  expona- 
tur  verbis ,  multum  continere  bonae  frugis . 
Quare ,  tres  Definitiones  Forma ,  quas  diver- 
fis  habet  in  locis  Philofophus,tx  ipfo  ,mif- 
fis  Scholafticorum  interpretamentis  ,  expli- ! 
catas  dare  nunc  eft  animus,quo  ejus  hic  mens 
planior  fiat.  Definitiones  iftae  tres  extant ;  Pri- 
7na,i.Posl.zylnaly.  c.  3.  Formaeft,  tv  ii  n» 
tJvcj.  Secunda ,  i.PhyJic.  c.  5.  $-4.  Metaphy- 
Jtc.  c.  1.  Forma  eft ,  Xoy<&  gT  j  j,  J;^.  Ter- 
tia,  i-  de  Gener.  z^fnimal.  cap.  i.Formaeft, 
Xoy<&>  ^  volxt.  Qune  omnes  trcs  definitiones 
fenfu  conveniunt ,  fed  tertia  cft  omnium  cla 
riflima  :  in  qua  duae  occurrunt  vocesexpli- 
candx,  AoyO  2c  *«*.  De fingulis  agemus  fin- 
gulatim  ,  ac  primum  de  pofteriore  ,  v&pov 

II.  Ouffutab  nr«/ defccndit,  utiLatinum 
vocabulum,  quod  Graecorcfpondet ,  ejfentia, 
abeffe:  itaut  t? <rc'^  proprie  vi  vocis  fignificet 
ejfentiam  ,  quamvis  ^Anfioteles  c.  f.  Categ.  8c 
alibi  non  fcmel  vocem  ««rzW  reftringat  ad  fi- 
gnificandam  V7m>*iv fubftantiam :  8c  iic  Acci- 
dcntium  non  effct  y o-i.c  :  vcrba  ejus  cap.cit. 
funt.  Ovcrix  th  i<riv  j;  kvp/.wtu7^  t»  ,  t&Jj  ssrgcp- 
to?  ,  rjrj  ftftAifzt  Xt^pd/jyi,  r,  «ijt*  *cf.&  -^ztokch- 
$>H  Tivog  Xi}4^  ,  &C.  8C  paulo  poft  ,   7rxcru  <% 


a'<riu  foxet  Toh  tj  <rviy.euvw.  Quasritur,  Vtn 
fenfu  "jox  tscrioct  fumi  debeat  in  definitione  For 
m<e?  Refp.  Utrovis  fenfu  fumas ,  nihilpec 
catur,  ncqucaliquidexfculpitur,  adforma: 
afferendas  Subftantias  a  Materia  diftin&as 
Si  vocem  xcAms  reddas  per  ejfentiam,  cum  For 
ma  dicitur  ratio  ejfentia ,  eo  non  fignificatur 
formam  effe  fubftantiam  a  materia  diftin 
&am  ;  imo  eo  potius  contrarium  fignificatuij 
quomodo  enim  Forma  dici  queat  ratio  eflenj 
tiaeipfiusmateriae,  fi  habeat  eflcntiam  pra 
priam  a  materia  &  ejus  effentia  diftindam 
poteftne  fieri ,  utex  duabus  rebus  diverfaJ 
diftin&aeffcntiapraeditisuna  res  dicatur  rai 
tioeffentiaealteriusrei?  poteftneleodici  rsl 
tio  effentiae  equi  ?  Si  per  vocem  vcrictt  intell.1 
gas  Subftantiam  >  cum  forma  dicitur  x6y<m 
vcrioct,  idem  eft  ac  fi  dicas ,  forma  eft  ratio  ff^ 
ftantia :  quandoquidem  vero  formaeft  inatt 
riaeforma,  eo  ipfo  materia  ponitur  effe  fuo 
ftantia ,  non  forma :  nifi  quis  rem  ac  fubftad 
tiam  cum  fubftantiac  acrei  ratione  5c  AoJ 
confuderit :  ficut  ratio  entis,  ejfentia,  ipia  noj 
eft  ens,  ratio  hominis ,  humamtas ,  non  eft  h 
mo  (aut  dareturprogreflusininfinitum )  i 
ratio  fubftantiae ,  (c.Forma,  ipfanoneftfi 
ftantia.  Sedhjecomniaclariora  crunt  ex  i 
quae  de  Xoyu  dicemus. 

III.   Aoy^  varia  fignificatapud  Gi\r 


:  ne  omnes  fignificationes  recenfeamus ,  in- 
^rdum  fermonem  fignificat ,  eumque  vel  «7©- 
o&uyv ,  foras  prolatura  8c  externum,  vel  cV- 
yfykvt  intus  conceptum  8c  internum ,  in- 
rrdum  rationem.  Raiio  iila  vel  m  mente  no- 
ra  efl  vel  /'»  *•*£«*■  ipiis.  jR^r/p  five  ."  oy<&>  in 
ente  noftra  vel  fignificat  ratiocinahdi  aut 
itelligendi  facultatem  ,  veluti  cum  homo 
icitur  <^c;ev  Xoytiyv  >  vel  ipfum  Xoyio-ysv  feu 
telligejidi  ac  ratiocinandi  *#«*».  &^/<?  five 
iy(&  in  rebus  fumitur  triplicitcr.    1 .  pro  ar- 
amento  feu  termino  medio  in  fyllogifmo,vel- 
:i  cum  Arifi.  c.io.  l.i.  Pofi.  Analyt.  dicit 
nnem  fcientiam  efle  ptfe  hoyv ,.  intelligen- 
am  feu  afienfum  principiorum  elTe  «»<& 
'ytt.  z.  Pro  %-ai  aliqua  entvs  fine  tillanjiin- 
rendi  aut  probandi ,  veluti  cum  zb  Euclide 
f.  Elem.  Xoy<&  fiveratiodicitur,  duarum 
1  agnitudinum  ejufdem  generis  qusedam  ie- 
indum  quantitatem  habitudo ,  &  Analogia 
tionum  fimilitudo.     Quod  ab  Euclide  de 
lantitate,  hoc  de  omnibus  omnino  rebus 
ci  poteft,  ut  ratio  five  Xcy<&  fit  omnium  re- 
mmutuaquxdam  habitudo,  8c  Analogia 
rationum  in  rcbus  fimilitudo.   3 .  Pro  modo 
0  res  unaquaque  menti  objicitur  cognofcenda. 
aec  poftrema.  acceptio  vocis  /07»  latiflime 
itet ,  $c  priorem  fuo  ambitu  comprehendit : 
1  verfa  enim  rerum  habitudoefficit,  utali- 
ratquealiterresabintelle&unoftro  conci- 
antur  atque  intelligantur.  Forma,  uthxc 
nnia  applicemus,  non  eft  Koy^  -z2  zaim»\ 
•out  Xoy(&  hgnihcaX  fermonem ,  w^tprouti 
)tat  rationem  quae  eft  in  mente ,  nec  prout ' 
dicat  argumentum  tertium ,  fed  prout  indi-  j 
tat  habitudinem  njariam  materi*  ,   &  mo- 
im,  quo  pro  rvaria  habitudine  varie  objici  po-  \ 
d  menti.  Et  iic  formanihilcft  aliudex  hac  I 
.-finitione    ^Arifiotelis    quam    Barbarorum  \ 
trmalitas ,  quidditas,  ratioformalis  aut  quid-  \ 
tativa.   Atque  hinc  liquet,  quam  inepte,  ' 
c  hac  formarum    8c  rationum  formalium 
lultiplicatione,   multiplicavcrint  totidem 
ltiatotidemque  fubftantias,eafque  amateria 
verfas,  Scholafiici.    Sed  paulo  adhuc  ulte- 
us    de  Forrnis  Sc  hlpts'?  \st.ov,  eiiphilofo- 
handum. 
1 V.  Quaeritur ,  Vnde  hi  Xopi  r  ts<A& ,  tam 


VOLUMENT     PRIMUM.  147 

inreuna,  oriantur?  Refp.  Exhuma- 


varii , 

nae  mentis  imperfe&ione ,  quae  cum  tanta  fit, 
ut  nequeat  mens  uno  conceptu  diftin&e  in- 
tclligere,  quod  in  fe  unum  eft,  fit ,  ut  intelle- 
&:uraobjec1:um  fuum,  illud  diftrahat,  8c,quod 
unum  eft,  quamvis  unum  fit,pluribus  fibique 
invicem  difiimilibus  conceptibus  intelligat. 
Quid  magis  eft  fimplex ,  quam  Deus  ?  8c  ta- 
men  Deum  concipimus ,  ut  Deum,  ut  im- 
menfum ,  ut  aeternum ,  ut  lapientem ,  ut  mi- 
fericordem ,  jiijuftum  ,  8cc.  8c  concipimus, 
non  folum  plunbus ,  fed  8c  diflimilibus  mul- 
tumque  inter  fefe  diverfis  conceptibus :  con- 
ceptus  cnim  divinaejuftitiae  multum  differt  a 
conceptu ,  quem  facimus  de  divina  miferi- 
cordia ;  eftque  alter  alteri  prorfus  difiimilis : 
8c  fic  in  aliis  divinae  efifentiae  attributis  conct- 
piendis,  conceptus  fapientiae  differt  a  concep- 
tu  omnipotentiae,  8cc.  Atque  hsec  omnia  funt 
totidem  xdyot  t?  utnou  in  Deo :  unde  8c  dicun- 
tur  in  Deo  ab  ipfo  diftingui  8c  inter  fe  -nl  xd- 
yoi,  ratione ,  quia  licet  in  fe  8c  Deo  omnia  fint 
unum ,  funttamen  obje&adiftin&orum  con- 
ceptuum  noftri  intelle&us ,  qui  Xopiizura- 
tiones  appellantur ,  quafi  dicas ,  rationes  con- 
cipiendi.  Hinc  Sc  ipfa  illaobje&a,  quatenus 
ratione  differunt  ,  externa  denominatione, 
raticnes  entium  ,  Xopi  3"'  ftf«/,  vulgo  conceptuf 
objeftivivoaLntur,  quiafcilicet-rr<V  Xopig  fi- 
ve  rationibm  concipiendi,  id  eft  conceptibus 
animi  noftri,objiciuntur,  indequediftinftio- 
nem  capiunt.  Atque  hae funt  for?n<e  ac  ratio- 
nes  effenti*  in  re  unaquaque. 

V.  Haec  Philofophia  plane  eft  zyfrifioteli- 
ca :  quippe  sJrifioteles  non  uno  in  loco  docet, 
unius  ejufdemque  rci  effe  varias  rationes8c 
Aoyxsg  elvcq  ,  feu  t5  aajoa.  Sicdicit  1.  Phyf 
materiam  &  privationem  effe  u,num  numero , 
difiinguinjero  xJ'  Xoyv  feu  ratione ,  quia  fcil. 
alius  eft  conceptus  materiae,  ut  eft  materia ,  8c 
alius,  ut  cft  privata.  Ex.gr.  cum  quisMuft- 
cus  fit  ex  ifA.xo-o. ,  fubjedtum  iftius  mutationis 
eft  homo,  privatio  dpvtnx  :  homo  enimex 
utmcra)  fit  muficus  :  itaque  licet  homo  8c 
ar.iH(7-^>-  fintidem  numero,  tnpov  tamen  t&T 

U>jp6)7Ta)    *iCfj    TZjS  oLuhTOt   TV     CiJCOf  ,    frt  '(&  o  Ao- 

y<&*  7S  n(noc4  ,   id  eft  alia  efi  hominis  ,  alia 
cipxtns  feumufica  impcriti  ,  ejfentia  aut  r^-tio 

T  z  ejfenti*. 


i48 


DlSPtfTAT.    EX  pHILOSOPHlA   SELECT. 


ejfenti*.  I  I.  Pfyf.^.67.  Simili  modoloqui- 
tur  Philofophasl.  ?■  Ethic.  €.1.  De  Juilitia  8c 
virtute  univerla.gfj  fip  «§  jj  wjt**  inquit,  to  cf>) 

etvcif  x  ro  ccuro  ccm.  q  fii/t  <zzf9S  tr&pov  ,  d/«one- 
ci/,  jj*  »"  j  rtio/jT}}  f|<r  ,  cl-us\ug  "Z^STti-  ld  eft  ,  /7/rt 
eadem  quidem  eji ,  y^  effentia  non  eji  eadem 
fed  quatenus  ad  alium  efl ,  juflitia:  quatenus 
talis  habitus ,  abfolnte  virtus  dicitur.  Similia 
locaextantapud  Ariflotelem  plurima ,  quibus 
nihil  fignificatur  aliud  ,  quam  ejufdem  rei  ef- 
fe  plures  Ao^»?  feu  rationes^fiaoc.  Etenim 
etiam  eadem  res  eit,  quse  fubjiciturformis  & 
quseiisprivataeft,  uthomoSc  «u*?©-  :  ea- 
demqualitaseft,  atque  idem  habitus ,  quiSc 
virtus  &  juititia  univerfalis  dicitur :  fedratio- 
nes  effentia  Xcyot  t$c  vnocc  ^  1 »  sJvccf  inter  fefe 
dirferunt. 

V I.  Verum  enimvero  *  Ulterius  hic  qux- 
ripoteft,  Vnde  proveniat ,  ut  quodin  fe  eslu- 
mim  atque  indivifum ,  pluribus  iifque  diflinBvs 
ac  dijfimilibus  conceptibus  concipi  pejfit?  Refp. 
Idprovenireex  comparatione  uniusreicum 
alia :  cum  enim  in  illa  comparatione  apparet, 
quomodo  unumquodque  (c(e  habeatad  aliud, 
mens  iftos  modos  feu  comparationis  capita 
diftinguit,  8c  unumquodque  feorfim  confidc- 
rat,  atque  concipit.  Singuli  itaque  ifti  modi, 
feu  fingula  comparationis  capita,funt  fingule, 
rationes,  fecundumquas  una  eademqueres] 
diftin&is  conceptibus  intelligi  poteft :  toti- 
demque  funt  Ao'^.  f  isoiocc  velj?  «»<*<•  In  com- 
paratione  fpe&atur  Convenientia  ,  Diverfitas, 
fjr  refpetfus  feu  Relatio.  Quandoergomens 
id  feorfum  concipit,  in  quo  res  cum  aliis  con- 
venit,  reli&adirTerentia,vel  id,  in  quo  ab  aliis 
differt,  relicla  convenientia;  vcl  cum  rem 
concipit  cum  relatione  ad  aliud  ,  diftinctos 
format  unius  8t  ejufdera  rei  conceptus ,  qui 
funttotidemAoVfl»  geipxt  t$f*ri*e.  Itaquc 


omnes  rerum  Xoyot,  vel  rationeseJfentU ,  ai 
inconvenientia ,  autrelationefuntfitje,  quati 
nus  res  iecundum  eas  a  mente  diftingui  8c  d 
ftinctis  conceptibus  intelligi  poifunt.  Ex.g 
Homo,  vel  ut  animal,  velut  homo,vel| 
Pater,  confiderari  potcft  :  quatenus  confid 
ratur  ut  animal,  cum  beftiis  convenit ;  quat 
nus  ut  homojab  iis  difFert :  quatenus  ut  Pate 
ad  filium  refertur.atq;  hxc  quidem  fola  rati< 
ne  diflinguuntur  8c  Aay*  ^  *««j  •'  licet  enii 
homo  fit  unaeademque  res  ,  tribus  tamen  d 
ftindlis  modis ,  r.ationibus,  feu  Aoj9<s-,objiciu 
menti,  2c  tribus  diverfis  diflimilibufque  coi 
ceptibus  concipitur:  alius  enim  conceptus  e 
hominis,  cum  concipitur  utanimal  :alius 
cum  concipitur  ut  homo:  alius,  cum  ut  pate 
Iftaergotria,  hominemeilehominem,  h( 
minem  eile  animal ,  hominem  eife  patrem 
Scfimilia,  quid  effe  poffunt,  quam  Xop 
tso-ixs  in  homine ,  rationeseffenti<e,  fecundur 
quas  homo  diifimilibus  notionibus  ac  con 
ceptibus  apprehenditur  aut  faltem  appreher 
di  poteft  ?  Atque  hi  diverfi  in  una  eadem 
que  re  Xopt  ^  tsoix*; ,  fundamentum  diftin 
ftionis  rationis  ratiocinatse  ,  quae  innititu 
non  nifi  cujufque  rei  cum  altera  comparatfo 
ne :  qua  fit ,  ut  in  eo ,  quod  unum  eft ,  appa 
reant  quafi  multa ,  quae  a  fe  invicem  abftrah 
per  mentem  8c  diftingui  poffunt ,  prout  cun 
alia  re  conveniunt,  aut  ab  alia  re  differunt,  au 
etiam  prout  vario  refpectu  ad  rem  aliam  refe 
runtur. 

VII.  Exhifce  omnibus  hoc  inferimus 
toto  ccelo  errare  illos,qui  /orw/w  quafdamfuk 
flantialesydtflinttas amateria ,  aftrucffcum eun 
ex  definitione  formce  Ariflotelica ,  qua  defini 
tur  xoy(&%c  *'<Axc,  aut ex  alia fimili.  Sed  ab 
furditas  iftius  illationis  fatis  patet  ex  iis ,  qua 
jam  differuimus. 


Pifpu. 


VOLUMEN     PRIMUM, 

Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
Trigesima-Nona, 


14? 


D  E 


LEGEIN  COMMVNL 


T   H 


Ullum  fccimus  in.harum  difputatio- 

onum  curriculo  ordinem  :  fed  prout, 

in  manus  incidit ,  nunc  lixc ,  nunc  iila 

ateria ,  ita  eam  pertractavimus  ,  ad  arbi- 

um  fere  Refpondentium  :  poftremo  nos 

teercuimusin  Formarum  explicatione ;  quse 

Phyficam  fere  pertinet :  jam  ad  Politicam 

flecl:emus,8c  naturam  indagabimus  Legnm, 

e  quibus  nulla  Refpublica  rite  re&eque 

Tiiniftrari  poteft :  Lex  enim.anima  eft  Rei- 

blicas,  cujusinfluxuvegetabili  vivit,  nu- 

}ue  gubernaturmagnumhoccorpus.  Sed 

;um  necerntatem,dignitatem,  majeftatem, 

etores  eloquantur:  nos  earum  naturam  Phi- 

phice  explicabimus  ,  poft  ovo^u.%Xoyiet^ 

Tf.yi*ttTo\cyicw  fubjiciendo ,  quodfaciendo 

\ePhiIofophis  ,  &  de  Theologis ,  Scde  Iure- 

ifultis  bene  merebimur. 

II*    0'vopxTohoyioi  legis    abfolvitur  ejus 

mologia,  Synonymia,  &  Homonymia.  Etymo- 

am  quod  fpecltat ;  lex  derivatur juxta  non- 

lorum  fententiam  a  legendo,  id  eft,  deligen- 

nam  verbum  legendi  etiam  fignificat  dcli- 

z ,  tefte  Varrone.  I.f.de  Ling.  Lat.  vel  quod 

nultorum  confultatione8c  confenfione  de- 

a ,  vel  quod  ex  multis,  quae  poffunt  confti- 

,  unaL<wfitadid  ,quod  fa6to  eftopus  , 

i?<«.  Haec Etymologia placet Ciceroni I.  i.de 

ibus  &  I.  2.  de  Nat.  Deor.   Alii  tamenZ?- 

1  di&am  volunt  a  kgendo ,  quatenus  ab  om- 

us  legi  &  cognofci  debet :  leges  enim  ta- 


E   S   I   S      I. 

fua  lege  conftituit;nam  lege  conditatenentur, 
id  eft  ligantur  populi. 

III.  Synonymiam  quod  fpe£tat ,  Lex  grsece 
dicitur  vo\u&'  ^z  §?  n/ueiv,  a diflrihuendo,quod 
fuum  cuique  tribuat :  Picohm.gr  ad.  10.  Philof. 
de  Moribus,  c.  2 3 .  notat  vopov  a  vc(&>  vel  vvs  di- 
ci  pofTe,  vel  quatenus  lex  a  divina  mente  pro- 
diens  per  humanam  mentem  in  urbes  emanat, 
unde  Sc  mens  urbium  dicitur,  vel  quatenus  bo- 
na  cum  mentit  obfervantiaomnibuseft  tenen- 
da :  fed  illa  Graecs2  vocis  origo  durior  eft  & 

longius  petita.  Ebraice  di&a  eft  n  1W|  3  quod 

nonnulli  derivant  a  ^P»  id  eft  ordinare ,  conji- 

derare,  explorare :  "••^  enim  eft  ordo,ratio,  ordi- 
natio:  nam  exploratio  prudenter  rem  indagat, 
cum  ordinatiffime  procedit :  fed  reftius  alii 

deducunt  a  ~*v jquod  eft  docere, quiz  fc.  Iex  do- 
ceat,quid  fitagendum,quidfugiendum,  ut  fit 
dotlrina,  inJiitutio,pr*fcriptio ,  ratio,  difpojitio, 
judicium,ftatutum,  &c. 

IV.  Homonymiam  quodattinet,  lexvoca.- 
bulum  valde  eft  homonymum.  In  Scripturis  fu- 
mitur,  nunc  pro  forma  Politiae  Judaicae,  nunc 
pro  tota  fcriptura  V.T.  nunc  pro  lege  morali, 
nunc  pro  fecunda  legis  moralis  tabula ,  nunc 
pro  legis  moralis  rigore ,  nunc  pro  lege  cere- 
moniali  ,  nunc  pro  forenfi ,  &  multis  adhuc 
aliis  modis,  de  quibus  confulantur  Theologi. 
Apud  Philofophos  tribus  fere  fumitur  modis: 
1.  fignificat  quamvis  doBrinam  aliquid  prse- 


isincifx  parieti  affigebantur,  utapopulo   £cvihentem,c\quim\ihet  conventionem&ccon 


srentur.  Sic  Ijidorus  I.  2.  Etym.c.  10.  & 
*.  3 .  Alii,  ut Schola/iici ,  &  inter  eos  Acjui- 
1.2.  qu<eft.  90.  art.  1 .  legem  derivant  a  li- 
do ,  eo  quod  ad  obedientiam  vel  pcenam 
%et  Iex ,  &  quod  is ,  qui  legem  fert ,  fubdi  - 
itaobftringat,ut  agerecogat  juxtaid,quod 


ditionem.  2.  idem  fignificat  quodj^unde  fic- 
ut jus ,  ita  quoque  lex  dividitur  in  naturalem, 
divinam,  humanam,  &c.  de  quo  poftea.  3 .  Su- 
mitur  lex  ftri<aius,ut  eft  idem,a\uodj  usfcriptuy 
differtque  a  confuetudine  ,  quae  vulgo  dicitur 
fcriftum  jus.  Lex  hoc  modo  fumta  aliquando 
T  3  accipitur 


i <;o  DisputAt.  exPhi 

accipitur  ut  eft  quodlibet  j  u<  fcriptwm,  id  eft  jus 
vel  juiliim  cujuilibetMagiftratus,  vel  Princi- 
pis,velalteriuspoteftatcm  habcntis.Jivefitjus 
Canonicum  8c  Ecclefiafticum,five  fit  civile:  ali- 
quandoaccipitur  j  prout a canone ,  ideftEc- 
clefiafticaconftitutioncfeudecreto,diftingui- 
tur ,  8c  tum  lex  folum  j  eit/«/  fcriptum  civile : 
quo  fenfu  Legijias  vocat  vulgus  7»«*  Civilis 
Interpretes ,  Cano?iiJiasjuris  Ecclefiafiia  Enar- 
ratores.  Juracivilia,  vel  funt  totius  populi, 
ideft  Senatorum  ,  Patritiorum  ,  Scomnium 
civium  legesi  vel  funt  Plebifcita ,  vel  Senatus 
confulta ,  vel  Principum  conftitutiones  five 
Refcripta ;  vel  Magiftratuum  edicla,  vel  Pru- 
dentum  refponfa  :  aliquando  accipitur  Lex, 
prout  efi  j  mfcriptum  civile  ,  difiincluma  Plebi- 
Jciiis,  £cc.  Nos  Legem  hic  imprxfentiarum  ac- 
cipimus  fenfu  fecundo . 

V.  n tyy fA.cL%Xcyi% ,  poft  nomen  excufTum, 
proponetnobisLf^if  definitionem  &  divifio- 
?iem.Lex  Arifi.  in  RJoetoricvs  ad  Alexand.c.  i. 

dennitur,Pio'y(^'  u^/.tr^pO';  ^^"ofAaXoyisw  t(ai- 
*Iu>  TZoAiv;  ;    ur^vcat    7r2<i    oh    zfgcsTie-iv    t'(oiT&, 

id  eft,  P^atio  communi  confenfu  civitatis  defni- 
ta,ofiendevs  quomodo  unumquodqnejit  agevdv.m. 
Ciceroni  l.  \.  de  leg.  Certa  ratio  ,  quajubet ea 
quafunt  facienda  ,  'prohibetque  contraria.  A~ 
ouinati  1.2.  quaji.  90.  art.  1 .  Regula  &  men- 
Jara  ,  Jecundum  quam  induciiur  aliquis  ad  a- 
gendum  vel  ab  agendo  retrahitur  :  g*  art.  4. 
Qrdinatio  ratioms  ad  bonum  commune ,  ab  eo, 
qui  curayn  communitatis  habet  ,  promulgata. 
Papiniano  IC.  Commune  prxceptum ,  virorum 
prudentum  confultum ,  deUchrum ,  qu<e  fponte 
velignorantia  contrahuntnr  ,  coerciiio,  comrnu- 
nis  Reip.fponfio.  Nobis  videtur  omnium  opti- 
nie,breviffime8caccuratiirjmedcfiniri,/»r^- 
ceptitm  <equum  fuperiorvs  ,  fibditum  ad  agen- 
dum  vel  non  agendttm  obligans.  Prxceptum  , 
quafigemu  cft  :  xquiias ,  cxcludit  injufia  impe- 
^uxnon  nifi  per  abufum  leges  nominan- 
tur :  obiigatto,  fubditi  promulgationem ,  alia- 
queincludit. 

VI.  Ut  vcro  Natura  Lcgis  cxprcfia dcfini- 
tionc  tanto  capiatur  melius.obfcrvandum  cft, 
lcgem  omncm  varii;  c]Uiii  ex  partibus  clc 
compofitam  :  namque  inea  t2ktprimo  ,  judi- 
ciumfivc  atftus  intcllcctus  legifutoris,  quo 


LOSOPHlA   SELECT. 

|  judicatfaciendum  efTealiquidautnonfacier 
I  dum,  obligandumque  efte  fubditumfecundi 
!  decretum  ieu  adtus  voluntatis,  quo eum  obli 
j  gare  conftituit :  teriio ,  promulgatio ,  qua  le 
|  fubditoindicatur*.  quarto ,  intelligentiafut 
jditi,  qua  obligationem  fuam  agnofcit ,  ve 
fua  culpa  ignorat,  fi  ignorat:  denique  eftn 
ipiafeuobjedtum  ,  circaquod  judicium  vc 
luntaiquetam  legiflatorisquam  fubditorur 
verfatur.  Hoc  objeclum,  a  Deo  hominibufqu 
cognirum  ,  vocatur  Lex  ,    terminufquc  e 
diviiicC  iuffionis^,  gc  humanx  obeditioni*  j 
1  qua^itaque  vulgo  hic  difputantur,  Sitneli  % 
opus  intellecJtts  an  voluntatis  ,  eanonfuntn<  ?] 
j  ceflaria ,  quia  lex  utrumque  complectitui  \. 
\  Deus  enim  aut  fuperior  quicunque  legei  jn 
jfert,  intelligit  hoceffe  imperandum  ,  vu  n, 
|  imperare,6c  imperat :  lex  imperata  5c  demar  w 
[  data  intellectum  fimul  6c  voluntatem  hom 
I  nisconftringitacdirigit  £c  regulat :  Ex  hifc 
I  manifeftum  cft ,  Legem  tribus  fpedtari  pof 
I  modis.    1.  fecttndum  fe.    1.  ut  eji  in  Legijli  g 
tore.    3.  ut  ef  in  Jubdito.  Si  Lex  infefpe&t  h 
tur,  nihileitaliudquam  quaedam  regula  fc  g 
meniura  ,  qux  nos  dirigit  2c  obligat  in  noftr 
adtionibus  :  oftendit  enim  quid  agendumfi 
quid  omittendum,  £c  fimul  obligat,  ut ,  quc 
agendum  eft,  agamus,  quod  omittenduu 
omittamus:  itaque  duo  funt  officia  legis  :  um 
eft,  dirigere  fcu  illuminare,  alterum ,   obiig: 
re  :  lex  enim  dirigit  velilluininat ,  quatenus  9 
rcgula  humanorum  a&uum  :  obligat ,  quzt  ^ 
nus  tenemur  eam  regulam  fequi  acfervan 
fivcillaobligatiooriaturexnaturarei,   u 
legibus  naturalibus ,  iiveoriatur  ex  volum 
8c  poteftaie  fuperioris ,  ut  fit  in  legibus  p 
tivis,  de  quo  negotio  poilea.  Si  lexfyo 
tur,  ut  eft  m  legifatore  ,  ni hil  cft  aliud  ,  q 
aftusille,  quoLcgiflatorjudicat,  vult,  8cir| 
perat,ut  h^caut  illa  regula afubditis fcrvet 
Si  lex  fpectetur,  ut  efl  infubJito  ,  nihil  cft  ali 
quam  judicium  praclicum  ,  quo  fubditus  j 
dicat  hanc  vcl  illam  rcgulam  cilc  lerviinda 
afupcriorcaut  legiflatoredataro.  Quandg 
tena dicimus legem  interdum  (pe&ari  fe* 
dum  fe  ,  unn  debct  illud  itafumi ,  quaii  n 
modi)  iir  in  fuperiore  vel  inferiure  ( cft  e 
in  illis  objetlive  fcu  per  nioduui  objecTn* 


V  O  L  U  M  E  N      F  R  I  M  U  M. 


ryi 


iti  8c  voliti )  fed  quod  non  confideretur ,  ut 
in  \\\\sfubjetlive  per  modumadtus  intelle- 
s  aut  voluntatis ,  ficut  confideratur  i .  8c  3 . 
<io.  Lex  enim  1 .  modo  fpectata  eft  proprie 
e&um  intelle&us  practici  voluntatis,  non 
iplex ,  fed  complexum  :  v.  c.  hoc  comple- 
n  ,furtum  eji fugiendum ,  eft  regula  volun- 
;m  dirigens  in  agendo ,  poftquam  intelle- 
s  eampercepit  Scjudicavit  effe  fequendam 
jue  lex  mfe  fpe&ata  fundamentaliter  eft  in 
us  ipfis ,  objcftive  in  intelle&u  8c  volunta- 
fubjeBive  in  voce,  tabulis ,  fcripturis,  tan- 
im  in  figno. 

/11.  Definitionem  Legis  excipit  ejus  Di^ 

'■  '0,  quae  multis  poteft  inftitulmodis .   Scho- 

fVilegem  dividunt  in  rternam  ,  natnralem, 

I  ianam ,  divinam.     JEterna  fumitur ,  aut 

1  us  8c  latius ,  aut  prefTius  8dftrictiu  s.     La- 

1  fumta,eft  mens  8c  ratio  divina ,  qu.e  cun- 

fapienter  8c  recTre  difpofita  conftanti  8c 

:o  ordine  gubernat ,  ut  conftitutos  fibi  fi- 

affequantur  ;  cui  legi  univerfa ,  quse  funt 

lihilo  condita ,  fubjiciunturj^n?j(/zW  vero, 

atio  di  vina,  re&a  8c  bona  praecipiens,  pra- 

fc  mala  prohibens  j  8c  ab  hac  una  lege  uni- 

fae  aliae  leges,  fc.  naturalis  &  humana,'deri- 

tur.  Naturalls  lex ,  eft  redfoe  rationis  prae- 

ptum  in  bonis  agendis  8c  malis  fugendis. 

nana  lex,  eft  certi  alicujus  hominis  po- 

itcm  habentis  jufTum ,  idque  vel  Canoni- 

■  five  Ecciefiafticum ,  quod  confiftit  in  re- 

ad  bonam  Ecclefiarum  adminiftrationem 

tinentibus,  vel  Civile,  quod  confiftit  in  re- 

,  quac  ad  Civilem  Reip    gubernationem 

nent.  Divina  lexeft,  quamDeusperfei- 

m  ad  homines  tulit :  atque  he,c  duplex  eft, 

us  8c  Nova :  Vetus  triplicis  generis  praece- 

continebat ;  Ceremonialia ,  de  rebus  facris 

divinum    cultum  pertinentibus  *    Iudi- 

alia,  de  rebus  civilibus  ad  rectampopuli 

am  8c  adminiftrationem  fpedantibus.  Mo 


Gentium ,  &  Civiktn.  Lex  naturadb  id,  quod 
ratio  hominis  ( eft  enim  ratio  hominis  natu- 
ra )  naturaliter  ( id  eft ,  ex  principiis  naturas 
infitis  8c  fua  luce  notis )  pnefcribit ,  cujus  ta- 
menaliquod  veftigium  quafi,  eftetiamina- 
nimantibus,  velcaeteris  quoque  rebus ,  qui 
eft  inftinclrus  a  natura  infitus:  qualia  funt  hcec, 
quae  fequuntur.  Vim  vi  repel!ere,feipfu?n  tueri, 
fibifalutaria  auarere  &noxiafugere ,  8cc.  Lex 
gentium  e£t  id ,  quod  re£ta  ratio  naturali  om- 
nes  gentes ,  id  eft  homines  omnes  docet,  pras- 
.  cipit  vel  prohibet:eujus  veftigium  nullum 
eft  in  brutis  animantibus  rebufve  aliis,  qualia 
funt,  religio  &  cultus  Dei ,  honor  velobedentia 
parentibus  prafianda,  accateraDecalogipra- 
cepta :  Hac lege  funt  introdu6ta  rerum  domi- 
niaSc  bella,  civitates  fundatae ,  ere&a  fcede- 
inftitutae  captivitates  2c  fervitutes  homi- 


ra 


a,  adfingulorumhominum  morescom- 


lendos juxta  rationis  prsefcriptum.  Nova 
itinet  praecepta  fidci  ,  8c  quae  Evangelica 
:ant  Scholajiici:  Apofiolo  Gentium  dicitur  Lex 
]'.i,adR.om.  3.27. 

VIII.   AJii,  praeter  Scholajiicos,  legem  d i - 
1  lunt,  ficut  8c  ipium  jus,  in  legcm ,  Naturat 


num  ,  conftituti  reges  ,  creati  magiftratus, 

inita  commercia  ,  8c  contra&us  ,  depofiti, 

mutui  8c  commodati  ,  locati  8c  conducl-i, 

emptionis  8c  venditionis  ,  focietatis  ,  8cc. 

Lex  civilis  eftjus  civile  fcriptum ,  quod  con- 

ftat  fex  partibus ,  nempe  Legibus,  Plebifcitis, 

Senatus-confultis  ,  Edi&is  Pratorum ,  Con- 

ftitutionibus  Principum ,  Refponfis  Pruden- 

tum.  vid.  Injiitut.  luris  IuJiinian.I.  i.tit.  2. 

Hic  tenendum  ac  notandum  eftillud:/«rif- 

confuhos SzTheoIogos ,  finon  inre,  faltem  in 

modo  ioquendi  difcrepare ,  circalegem  natu- 

r*  &gentium.  Iuris-confuhi  vocant  legem  na- 

tura  ,  id  quod  homini  commune  eft  cum 

I  brutis  \gentium ,  id  quod  hominibus  folis  in- 

;  ter  fe  eft  commune :  8c  fic  pracepta  legvsmo- 

i  ralis  adgentium  ,  non  ad  naturae  legem  per- 

tinebuni ,  non  enim  funt  homini  communia 

;  cum  brutis :  Theohgi  Iegem  natura  vocan.t  id, 

quod  inftinctus  naturae  docuithomines,  qua- 

I  tenus  funt  animalia  rationalia  ( 8c  hoc  appel- 

|  lant  alii  ,  jus  naturale primavum  vel  prima- 

rium )  legem  gentium  ,  id  quod  natura  docuit 

I  hominem  quatenus  eft  animal  fociale  (8c  hoc 

appellant  alii,  jtis natura  ortum  aut  fecundx- 

rium )  8c  fic  ad  legem  natura  pertinebunt  pra- 

ceptalegis  moralis ,  qiiia  obligant  b,ominem 

1  fimpliciter8cinfeconfideratum,fivcin  focie- 

,  tateabqua  conftituatur ,  five  non  :  cum  leges 

gentiumnon  obligent  hocfenfu  hominem, 

nifi 


DisputAt.  ex  Philosothia  Select. 


IO.    i 


nifi  quatenus  eft  ipv.  Picolominem  grad. 

czx.  Philofophi*  de Moribus ,  adhuc  aliam  hx- 

bet  legum  divifonem  \  £c  alii  forte  adhuc  a- 

lias.  Sedmifiisomnibus,  putamus  commo- 

dimme  Legem  generaliter  dividi ,  in  Mter^ 

nam,  qtt*  notat  iapientiam  2c  decretum  Dei    di&ath.  7. 


de  regimine  rerum  ;  Natur* ,  qux  per  gentj 
rationem  implantatur  ;  Hitmanam  ,  qux 
fuperioribus  8c  Magiftratu  fcrtur ;  Divinar\ 
qux  a  Deo  vel  immediate  velper  Mofem  fuj 
I  mandata  ac  promulgata,  juxta  ea  qux  fuil 


Dirputationum  cx  Philofophia  1  electarum 

Qju   ADRAGESIMA> 
D  E 

LEGE     ^TERNA 

T  H    E   S    I   S       I. 


Dlvifimus  Difp.praced.  th.  7.  &  8.  Iegem 
in  aternam,  natura,  humanam  ,  8c  dtvi- 
nam  j  de  quibus  fingulatim  diiferemus 
inpofterum,  excepta  lege  divina,  quxnon 
Philofophici  fed  Theologici  eft  fori ;  quare 
eam  ad  Theologos  relegabimus.  Atque  ut  or- 
dine  procedamus ,  imprxfcntiarum  de  Lege 
gterna  agemus  ;  ac  primum  ambiguitatem 
removebimus ,  ne  illa  in  ipfius  rei  tractatione 
negotium  faceffat. 

1 1.  Lex  aterna  fumi  poteftduobus  modis. 
1 .  Pro  quavis  regula  pra&ica  neceffarix  8c 
xternx  veritatis,adquam  naturaliter  obliga- 
mur,  ut,  Deurn  effe  colendum  ,  parentes  effe  ho- 
norandos ,  nemini  cffe  faciendaminjuriam,  5cc. 
Hx  enim  regulcefuntlegesomninoimmuta- 
biles,  acproindexternx,  8chocfcnfu  mul- 
t:e  iunt  leges  xternx.    2.  Sumitur  pro  actu 
divinx  mcntis,  quo  concipit  Scjudicatillas 
regulas  fervandas  effe  acreaturacumvolun- 
ta:c  cam  obligandi.  Hoc  fenfu  legem  xter- 
nam acccpit Thomat ,  1. 1.  qu.95.art.  i.cum 
ait ,  eam  nihil  efe  aliud  quamrationem  divina 
fapientt.e ,  fecundttm  qncim  dirigit  omninm  crea- 
trwn  motaf  &  attiones  infios fnes.Vt  cnim 
in  Deo  cft  ratio  rerum  crcandaruffl,  quxdici- 
tur  Idca ,  iic  ctiam  eft  in  ipfo  ratio  rerum  gu- 
bernandarum,  qttiedicitur  lc\  xterna:  8c,lic- 
ut  ratio  rcrum  creandarum  nihil  eft  aliud 
quam  conceptus  divinx  mc  c<  ncipit 

rem  Scjudicat ,  quomodo  illa  iit  facicnd  1 ,  fic 


x. 


. 


ratio  rerum  gubernandarum,  quam  vocam 

legem  xternam,  nihil  eft  aliud ,  quam  conc 

ptus  divinx  mentis ,  quoconcipit8cjudi( 

quomodo  unaquxque  creatura  debeat  fi 

fun&iones  obire  ,  adjundta  fimul  volunt; 

eam  obligandi  vel  imprimendi  inclinationc 

ad  fuam  regulam  fervandam.  Profecto ,  li 

RegeautPrincipeparticulari,  multo  maj 

in  Deo,  Rege  8c  Principe  univerfali ,  opor 

efie  quandam  gubernandi  normam  8creg 

lam,  vel  aliquam  rationem  ,  fecundum  qui 

omnium  rerum  adminiftratio  inftituati 

Deus  enim  eft  fapientiffimus:  quare  nihil  a 

temere :  ergo  quoque  omnia  ab  xterno  dif\ 

fuit,  6c  in  ieipib  modum  concepit ,  quo  ce 

nomiam  mundi  inftituereScprxfcrtimac' 

humanos  moderari  ac  dirigere  vellet.  C 

vero  omnis  gubernandi  norma  gencrali  fe 

lex  dicatur,  non  male  quoque  xternam  ift; 

dc  Mundi  regimine ,  rationem,  in  8c  a  di\ 

mentc  conccptam ,  Lcgem  appellamus 

quidem  xternam  ,  quia  mcns  divina  n 

novum  in  tcmporc  concipit,  fed  xternum 

bct  dc  rebus  omnibus  conccptum  i  ncqu 

nim  Deus  primum  poft  conditummum 

de  ejus  oeconomia  cogitavit,  fedabxte 

uti  rerum  creationcm  decrevit ,  ita  crcat 

rum  gubernationem  difpoiuit.    Hxc  it: 

ratio,  indivinamentcab  xterno  concep^j 

modo  regcndi  munduni  tk  dirigcm 

attus  creaturarum  ,  diciturSc  eft  lex  *U 

A 


VOLUMEN 

[ue  hinc  liquct,Legem  aternam  aproviden- ] 
iivina ,  non  re  fed  rationefola  differre :  Lex 
tur ,  quando  ut  norma  gubernandi  conci- 
ir :  Providentia ,  prout  eft  univerfalis  cura 
,  res  omnes  confervantis,  &  omnibus  pro- 
mtis ,  de  mediis ,  ad  operandum  8c  finem 
ti  confequendum,  neceffariis. 
II.  Cum  Lex  dterna  fit  ratio  8c  norma 
nse  gubernationis,  facile  liquet ,  quaenam 
aeternae  fubjiciantur :  fcil.  quarcunque  di- 
)  regimini  fubduntur ,  ad  legem  aeternam 
:inent  eique  fubfunt,  quippe  quae  tam  Jate 
•at  atque  ipfa  Dei  providentia.  Verfatur 
)  lex  aeterna  circa  res  creatas  omnes,  ratio- 
s8c  irrationales ,  circa  a&iones  in  com- 
li,  fpecie,8c  individuo,  necefTarias  8t  con- 
entes,  bonasSc  malas:  nihil  enim  huic 
nae  legi  eit  exemtum:  ratio  eft,  quia,  cum 
,iiagubernenturaDeo8cadfines  fuos  di- 
ntur ,  etiam  modum  concepit  ab  seterno, 
j  omnia  gubernari  8c  dirigi  debeant :  quod 
1  eft  aliud,  quam  Lex  aterna. 
V.  Lextterna,  utcunque  refpe&u  Dei 
la  8c  fimplex,refpetT:u  tamen  diverfarum 
m ,  quae  diverfo  8c  alio  atque  alio  modo 
]  :rnantur,  multiplex  dici  8c  aliqua  ratione 
ii  poteft :  nempe  in  generalem  8c  fpecia- 
Generalvs  eft  ratio  gubernandi  creaturas 
es  ut funt creaturae.  Quarum  fi  confide- 
r  effe,  oritur,  ex  lege  aeterna,  confervatio: 
:unqueenimcreavitDeus,  eademabae- 
d  confervare  conftituit,  atque  in  tempore 
ervat :  fiearum  confideretur  operari,ori- 
sx  lege  seterna,  concurfus  feu  cooperatio, 
Deus  ab  aeterno  decrevitcooperariScin 
gipore  concurrit  cum  creaturis  operanti- 
concurfu  tum  prssvio  tum  fimultaneo,8c 
gendum  eas  prxmovendo  8c  cum  illis  a- 
ibus  cooperando.  Lex  aterna  Specialis  eft, 
idivina,  aliquidin8ccumcreaturis  effi- 
di ,  vel  aliquid  fimpliciter  iis  permitten- 
PofTetdici  Lex  aterna  effeBiva  &  per- 
va.  lila  circa  bonas  actiones ,  haeccirca 
is  eft  occupata.  Dea&ionibusbonistria 
it  lex  aeterna  in  Deo.  i  .Praeciperc  eas  ante 
>.  2.  Cooperari  in  ipfo  opere  8c  coefficere. 
emunerari  poft  opus.De  a&ionibus  malis 
pariter  decernit. 


in 


ln 


P  R  I  M  V  M# 

quam  fiant.  i.  Permittere  ut  fiant  8c  cum 
fiunt.  J.Punirepoftquamfa&aefunt.  Atque 
haec  eadem  funt  cum  iis ,  quae  de  Providentia 
Dei  vulgo  traduntur,  a  qua ,  ut  diximus ,  lex 
aeterna  non  nifi  ratione  diffeit  :eftenimilla 
vulgo ,  generalis  Sijpecialis :  atque  haec  ejfebli- 
vabonizc  permijfiva  mali. 

V.  Quaerihicpoteft,  ffytomodolex  atema 
cognofcatur?  Refp.  i .  Infefe  cognofcitur  afblo 
Deo.  2 .  In  effeBibut  cognofcitur  a  nobis,  quia 
lex  aeterna  8c  temporalis  executio  in  obje&is 
conveniunt:  quando  igitur  obfervamus  mo- 
dum ,  quo  Dcus  univerfiim  mundum  omnef» 
quecreaturaruma&us  gubernat,  colligimus 
facileScintclligimus,  talem  ab  aeterno  fuiflc 
in  divina  mente  conceptum:  quaecunq;  enim 
8c  quomodo  in  tempore  Deus  exequitur  y  ea 
8c  eo  modo  ab  aeterno  exequi  decre vit  per  ra- 
tiones  legis  fuse  aeternae:  unde,  quae  in  tempo- 
re  facit  aut  perm  ittit ,  ea  facere  8c  permittere 
aeterna  lege  conftituit.  3 .  Cognbfcitur/w  im- 
prejjtonem ,  mediante  lege  naturae :  Haec  enim 
partialis  eft  expreffio  legis  aeternae :  quicquid 
enim  requirit  rip&iiAtpvl®* ,  lexnatnrain- 
Jita ,  illud  quoque  fancivit  vQfA<8h  *idn<&,y  lex 
aterna.  4.  Cognofcitur  per  revelationem  ex 
libro  fcripturae,  in  quo  magna  aeternae  legis 
portio  Sc  ratio  gubernandi  rcs  omnes  patefa- 
cl:a  eft.  Scd  hic  modus  cognofcendi  Legem 
aeternam ,  ut  eft  omnium  perfecliilimus ,  ita 
ab  inftituto  Philofophico  ac  noftro  eft  alienus 
8c  ad  Theologiam  pertinet. 

VI.  Quaeri  etiam  hic  folet;  Vtrum  omnes 
alia  leges  deriventur  ab  dterna  ?  Refp.  Affirm. 
cum  Thom.  1.2.  quajl.  93.  art.  3.  8c  ratio 
cjus  eft,  quia  ut  virtus  fccundi  moventis  deri- 
vatur  a  virtutc  primi  moventis ,  (ic  omnis 
ratio  gubcrnandi ,  quaeeftin  gubernatoribus 
inferioribus  derivatur  a  rationc  gubernatoris. 
fuprcmi  :  fedlexaeternaeftratiogubernatio- 
nis  in  gubcrnatore  fiipremo.  Ergo  ab  ea  deri- 
vantur  relique.  leges,qu§  funt  rationes  guber- 
nationis  in  gubernantibusinferioribus.Ethoc 
fpeciatim  liquet  in  legibus  naturae  ac  pofiti- 
vis.  Lex  naturas ,  prout  in  nobis  eft ,  deriva- 
tnr  a  lege  aeterna ,  prout  in  Deo  eft 


Eft  enim 

partialis  expreffio  legis  aeternae :  Nam  lex  na- 

1 .  Eas  prohibere  ante- 1  turaeeft  dictamen  re£toe  rationis,  quo  judi- 

V  camus 


1^4  DisputAt.  ex  Philosophia  Select.* 

camus  hanc  aut  illam  regulam  pra&icama:-  ntcejjltatemifiducat?  Refp.  Minime:etiai| 
ternse  veritatis  efTe  fervandam,  ut,  v.  c.  Deum  \  fi  enim  ea  ,  quce  lege  ceterna  funt  prarfcrip 
tjje  colendum  :  at  hoc  di&amen  derivatur  ab  fiant ,  8ceo  modo  fiant ,  quo  funt  prxfcrip 
itternodicl:aminedivina:rationis,  quo  Deus  nontamenhinctollituremundoarebusco 
abaeternojudicavitillasregulaspracticas  elTe  tingentia  :  quippe  lege  a?terna  nontantu 
fervandas,atqueinhocdicl:aminerationisdi-  actusfanckuseft  ,ut  fiat,  fed&modus,  q 
vinae  confiftit  ratio  aeternae  legis.  Ergo  lex  na-  fiat :  Deus  enim  ab  xterno  fiatuit ,  non  ta 
turae,  prout  eft  innobis,  derivaturalegcx-  tum  coniervare  omnia  ac  gubernare  ,  1 
terna,  uteftin  Deo.  Omnesinfuper/^j^  po- ;  vero  infuper  ftatuit  id  facere,  congrucnt 
fitivae  derivantur  a  lege  &'terna ,  quia  poteftas  mturis  rerum  fingularum  :  qualis  itaque 
humana,  qua  conduntur  leges  humanx ,  elt  a  .  rerum  natura,  ut  6c  convenienter  ei  opereti 
poteftate  divina  :  &:  quid  funt  humanae  con- ;  res ,  lex  aeterna  fancit,  nimirum,  ut  neceiTa 
ftitutionesaliud,  quaminiquaeordinationes,  '  agant  necefTario ,  liberalibcre,  contingen 
nifiabaeternalegededucantur?  contingenter,  Scficporro.  Verumidquidc 

VII.  Quaeri  adhuc  folet,yfw  Jex  aterna  Jtt  eft,ii  id,  quod  fit,fpectetur  in  ordine ad  leg 
mutabiUs  ?  Refp.  Hoc  ipfo,  quod  lex  arterna  seternam,fecundum  quam  fit ,  omnino  fit  r 
dicatur,  immutabiliseft:omneenim  ,  quod  ceffario  2c  eo  modo  quo  lex  seterna  prxfc 
aeternumeft,  immutabileeft.  cumillafitdi-  !  pfitjfed  illa  neceflitaseft  tantum  immutal 
vinae  gubernationis  norma,  aliarum  legum  '  litatis ,  quaecontingentiam  non  tollit,  q 
fundamentum  8c  menfura,  omnis  boniful-  i  hypotheticaeftScnon  abfoluta  necelTitas: 
crum  ,  fi  illa  fit  mutabilis  ,  omnia  peiTum  nulla  necefiitas  hypothetica  contingenti 
irent,  omnisordo,  omnisfalusuniverii,  Sc  \  minuit  vel  aufert.  Et  neceflitas ,  quacori 
Terus  £n$G-f*.ii  n$rp&'  tolieretur :  nec  tamen  !  in  rebus  vi  legis  aeternae  eft ejufdem  plane 


. 


neris,  atque  eit  ea,  quae  oritur  in  rebus  vi  pi 
fcientiac  divinae  aut  decreti.  At  neutra  hari 
contingentiam  aufert.  Ergo  nec  eam  tol 
necefiitas  oriens  ex  lege  seterna?  Et  quid  ai\ 
tis  eft  opus  ?  Tf^uTvv  ■$,&$&>  hic  fitum 
quod  putetur  nulla  neceiTitas  ftare  poiTe  ci 


lexaeternadicitur,  immutabilisexpartc  ob- 
jecti  8c  rei,  quampraefcribit  (quaiiomnia, 
quse  per  illam  praefcripta  funt,fint  immutabi- 
lia)  fed  folum  ex  parte  Dei ,  quia  is  ab  aeterno 
&  invariabiliter  praefcribit ,  quod  praefcribit, 
etiamii  id  ad  tempus  tantum  fit  duraturum : 

ctenim,  utfcientiaDcieftaeterna,  Sctamen  j  contingentia:quo  nihil  eft faliius :  imo c 
non  quicquid  perillamcognofcitureftaeter- !  traomnisnecellitashypothetica,  fiveex 
num,  ita  intelligendum  quoque  eft ,  per  le-  '  potheii  antecedente,  five  ex  confequente, 
gem  Dei  arternam  aliquid  nihilo  minus  tem-  ex  concomitante ,  convenit  optime cum  cc 
porale  pofTe  conftitui  :  unde  obfervationes  tingentia.  At  necefTitasinrebus&a&ionit 
veteris  fcederis  quamvis  ad  tempus  tantum  |  humanis  ex  lege  aetcrna  eft  necefiitas  ex  I 
clTent  duraturae ,  fuerunt  tamen  per  legem  j  pothefi  antecedente.  Ergo  concludimus,e; 
Dci  aeternam  conftitutae.  nihil  impedire  contingentiam  in  rebus  | 

VIII.   Denique  &  iftud  quaeri  amplius  •  caufis  fecundis,  quae  harum  ctiam  refpe 
f  otcft,  An  lex  aterna  contingtntiam  auferat  & '  tantum  cft  aeftimanda. 


Dif]- 


Volumem    Primum, 

Difputationum  cx  Philofophia  fele&arum 
Q^jj  adrAgesimA-PrimA, 


i?r 


D  E 


• 


LEGE     NATVRA. 


H   E   S   I  S 


I. 


i  C  Ternam  Itgem  explicatam  Difputatione 

i^prarcedentiexcipit  LexNatura ,  quam, 

:DiTputatione  pertra&abimus  ,  primum 

'em,raox  ra«,enucleaturi.Due,  hic  funt  vo- 

:  Lex  Sc  Natura.  De  priori  a&am  eft  fatis 

£.39.  Vox  altera,  dupliciter  accipitur,vel 

)  Natura  Vniverfali ,  quae  eft  feries  &  ordo 

I  ■nmunium  caufarum ,  vel  pro  Natura  par- 

I  dari ,  nempe  humana,  feu  pro  naturali  ho- 

nis  conititutionc  8c  conditione.  Lex  Na- 

[  a  unwerfalti ,  funt  communiaNaturaeu- 

rerfalis  ftatuta ,  quae  ipfa  in  rerum  natura- 

m  produftione  obfervat :  Lex  Naturapar- 

I  daris ,  funtprincipiajuris,  homini  inna- 

I  Jc  implantata.  llla  naturalium  i  haec  mota- 

m  operationum  eft  norma:  illa  parit  difcri- 

n  monftrofi  8c  perfe&i ;  haec  turpis  8c  ho- 

\i :  Illius  exempla  funt :  Natura  nihil  facit 

•  (bra ,  non  efficit  per  plura  quod  poteft  effice- 

per  pauciora  ,  operatur  quamdiu  poteft  & 

mtnmpoteft,&,c.  Hujus  exempla  funt.  Ho- 

U  <vivendum  eft  •,  nemo  ladendus  \fuum  cui- 

i?  eft  tribuendum  ,    8cc.    Impraefentiarum 

w'em  Natur*  fumimus  ,  non  Univerfalis , 

\\ParticuIaris. 

II.  Quaeritur  primo ,  Anflt  aliqua  lex Na- 
'a  eofenfu  ,  quo  diximus, per  quam  homo  non- 
\Ha  de  dijcrimine  honefti  &  turpis  abfque 
vvia  inftitutione  ccgnojcat  ?  Refp .  N  i  hi  1  eft 
:antatius  in  Philoibphorum  Scholis,  quam 
icralia  quaedam  />m/W/7rt  hominipernatu- 
neflenota,  qux  vulgoappellantur  iyiyaf" 
,  communesnotiones,  notitiaeinnatae 
naturales,  prolepfes ,  notiones  anticipatae, 
macccommunifiimaaxiomata;atquehaec 
idem  duum  ftatuuntur  gcnerurn  ,  quxdam  | 
oretica,  zliaprattica  ,  quorum  il]a  yvuatoif, 
c  ^rf ahui  humanae  fundamentum  cenfen- 


tur :  Theoretica  iunt,  effe  Deum ,  8cquidem  u- 

num,juftum,potentem,  providum ,  8cc.  quodli- 

bet  ejfe  <ve!non  effe ,  totum  effe  majus  fua  parte, 

qua  funt  tqualia  uni  tertio  effe  interfe  <equalia, 

caufampracederefuumeffeclum,  &c.  PracJica 

funt ,  honefte  agendum  effe ,   Deum  effe  colen- 

dum ,  parentes  honorandos ,  unicuiquefuum  tri- 

buendum ,  8cc.  Quamvis  autcm  horum  prin- 

cipiorum  veritas  8c  origo  naturalis ,  prorfus 

indubitata  efle  debeat ,  reperti  tamen  fuere, 

qui  ea  pronunciata  omnia  ,  vel  pcr  cxperien- 

tiam  8c  indu&ionem,  colle&aefle ,  vel  ad  nos 

per  inftitutionem,  famam,8c  traditionem  ho- 

minum  fibi  pcrpetuo  fuccedentium ,  perve- 

nifle  exiftimaverint.  At  plane  alitcr  Cicero  in 

Orat.pro  Milone.  Eft  quadam ,  nonfcripta  ,fed 

nata  Iex,  quam  non  didicimus  *  accepimus ,  Iegi- 

mus ,  <verum  ex  natura  ipfa  arripuimus,  hauft- 

mus ,  expreffimus,  adquam  ,non  dobTtfedfacTi, 

non  inftitutifed imbutijumus.  Agnofcimus  cr- 

go  8c  nos,  homini  principia  quaedam,  theore- 

tica,  8c  praclica  deDeicultuSchoneftorum 

difcrimine ,  fine  inftitutione  praevia ,  innote- 

fcere ,  partim  ex  creaturarum  adfpe&u  8c  pcr 

ufum  rationis  proprium  ( quam  vulgo  vocant 

notitiam  naturalem  acquifitamfeu  objeftivam) 

partimperimpreflionemnaturalcm  8c  quaf- 

dam  imaginisdivinaereliquias,  menti  huma- 

nvz  a  prima  nativitateinhaerentes8cimplan- 

tatas  ( quam  vulgo  dicunt  notitiam  nautralem 

infitam  feu  fubjelTwam).  Atque  ha*c  principia 

praBica  fic  cognita  nobis ,  funt  kx  Natura, 

quam  efle,  vel  fola  fuffkienter  probat  natura- 

lis  peccatorum  agnitio:cmnes  cnim  irr.pii, 

ctiam  inter  Gentiles,poft  perpetratum  fcelus, 

agnofcunt  f^Cc  deliquifle  ,  8c  timore  corri- 

piunturacmetupcenae.  Undehoc,  nifiqucd 

legem  aliquam  fefe  viokfle  fentiant  ?   At 

V  1  quam  ? 


15* 


DisputAt.  ex  Philosophia  S-elect, 


quam?  nonfcmperlatam&fcriptamrcumgt1  nec  in  animae  facultatibus  folis  confiftebat 
illi  timeant,  qui  vcl  hac  carent,  ut  barbari,vel  fed  in  fapientia  8c  luftitia  ac  fan&itate  >  con 
non  curant  ,  ut  prxfradli,  vel  in  occulto  pec- 1  creatis  aninrx: :  ErgoSc  in  nobis  Lex  Naturae 
cant,  utdolofi:  NequeLex  Mofaicahicalle- !  quae  imaginis  illiusruderaadhuc8cfuperfti 
gari  poteft,  cum  Gentiles  illa  deftituantur.    tesreliquiasnotat,  non  merafueritpotentia 


Quarc ,  fequitur  omnino ,  legem  aliquam  dari 
connatam-,  cu]  us  tranfgreflio  in  fceleratis  ho- 
minibus  operetur  iftam  anxietatem. 

III.  Quxritur fecundo ,  Quidfit hdc Na- 
turje  lex?  Refp.  In  tres  fere  hic  abeunt  fentcn- 
tias  Philofophi.  Nonnulli  cam  efle  aftum,  qui- 


fcd  vel  habirus  vel  aliquid  inftar  habitus,  i 
intelledtu  reiidens ,  quo  facilitatur  ad  afTen 
fum  praebendum  principiis  iftis  pra6fcicis  ,  d 
quibus  ante  fuit  fermo. 

I V.  Qujeritur  tertio  ,  a_An  Lex  Naturad* 
njerfiifit hlegemorali  Mojaica?  Refp.  Conv? 


dampctentiam ,  alii  habitum  efle ,  exiftimant.  ;  niunt  ;  i.  Erficiente generali ;  utriufque  enir 
Sed  vero  atlus  effe  nequit,nudus  ac  merus :  hic  author  Deus  eft :  2 .  Materia ;  verfatur  enit 
enim  influxuconfiftitactraniit  :atlex  natu-  utraque  circa  bonum  honeftum  8c  morale 
roenonefttalcens  fluidum  ac  tranficns,  fed  2.  Forma  ;  quod  praecepta  contineat  utraqu« 
naturae  infixum  ac  pcrmancns ,  8c  non  minus  quibus  honeftum  praecipitur  8c  turpe  vetatu 
inhaeret  in  anima  infantis  quam  adulti ,  dor-    Differunt ;  1.  Tempore;  Lex  naturae  prior  eil 


Mofis  pofterior:  2.  Modo ,  Lex  Naturae  no 
fcripta,  Moiis  fcripta eft :   2 .  Subie&o ;  illa 
mnibus  hominibus  eft  lata ,  haec  folis Judaei;] 
4.  Perfpicuitate ;  Lex  naturae  eft  nonnihil  oll 
fcura  Sc  indiftincta,  Molis  perfpicua  8c  diftiii 
cl-a:  Hinc  lex  etiam  Moiis,  quia  perfedtior  e 
peccatores  magis  convincit  8c  accufat ,  quai| 
Lex  naturae.  Hxc  tamen  utriufque  ab  utraqi 
difcrepantianihil  impedit ,  quo  minus  omn\ 
pr<ecepta  legis  mor  alvs  pertineant  adlegem  nat 
r<e ,  licet  non  eodcm  modo ,  nec  eadem  cl 
tate,  de  lege  naturae  eflfe  deprehendantur. 
V.  Quaeritur  quarto, An  omnes  aclus  vir, 


mientis  quam  vigilantis.    At  ab  infantis  Sc 

dormientis  anima  rationali  nulli  a£cus  prove- 

niunt.  zAn  ergo  lex  natura  fuerit  potentia  ? 

Sic  quidem  exiftimant  nonnulli ,  qui  notitias 

quafdam  naturales  dici  volunt  ,  non  quod 

menti  realiter,  ceu  quiddam  diftindhim ,  im- 

preffae  iint ,  fed  quod  intellectus ,  ab  objeciis 

excitatus,  facultate  propria ,  illas  eliciat,  8c 

fine  prxccptore,  veluti  formet.  His  lex  natu- 

rx  nihil  eft  aliud ,  quam  ^vt&pis  «g^nxi;  circa 

principia  iftageneralia,  quae  fefe  exerit,quam 

primum  ufus  rationisaccedit:  quotempore, 

quia  nonnulla  ftatim  ut  vera  Scbonaappre- 

hendimus,non  aliter  apparct ,  ac  fi  animo  ipfi  j  tum per  legem  natur<e  imperentur? R .  A £tus  v 

naturalitcr  illaeftent  implantata,cum  tamen,    tutum  confiderantur,  vel  in  genere,  quate 

ut  illi  volunt,  nihil  ei  iniit  aliud ,  quam  Nvx-    boni  funt ,  vel  in  fpecie,  quatenus  tales  fu 

fLag  illa  Kgmxi ,  8c  vis  apprehendcndi  ac  colli- 

gendi.  Vcrum  enimvcro  nobis  Lex  Natur*  a 

facultate  ifta*£<?c*vf  videtureflediftincla,  8c 

fignificareinfuper  connatum  quendam  &  in- 

generatum  habitum ,  vel  certe  aliquid  habitui 

eiixXopv.  Atque  hoc  flc  probari  poteft.  Quod 

fuit  Lcx  Naturae  in  protoplaftis,  id  quoquc  eft 

in  nobis :  neque  enimantc  8c  poft  lapfum  dif- 

fert  «W*  fed  tantum  perfect ione ,  quod  ibi 

perfe&a  fucrit  8c  diftin&a ,  hic  imperfecta  fit 

&  obfcura.  At  veroLexNaturaeinprotopla- 

ftis  antc  lapfum  non  fuit  facultas  intelligendi 

aut  KemxYij  fed  quiddam  abeadiftin&ura ,  8c 

vel  hibitus,vcl  aliquid  habitui  ktdxo^v:  nam 

fuitiniispars  imaginis,  qus  ncc  in  anima 


imperantur  omnes  alegenaturae,  quoad^ 
nus,  non  quoad  fpeciem:  lex  naturae  fuadetj 
genere,ut  honefte  vivamus,8cturpia  vitenr 
ad  fpeciales  cafus  8c  particulares  a&us  virtj 
tum,pro  varia  ratione  circumftantiarum,nf 
defcendit :  nam  quid  opus  fuiffet  lege  moi 
Sctotlegibushumanis,  fi  omnes  adtuum  " 
neftorum  fpccies  a  legeibla  naturae  praefcj 
berentur  ?  2.  A&us  virtutum  funt,vel  mora 
fimpliriter  ,  velEvangelici :  illoslex  nati 
imperat ,  hos  plane  ignorat :  fuadet  v.  c. 
titcr  efle  pro  patria  pugnandum,cuique  fui 
tnbuendum,DcumnaturalitcrefTecolendi 
at,  in  Chriftum  credcre,  non  itcm:  Quicc 
enim  ad  noftram  fpe&at  redemtionem ,  ii 

tantai 


mtutn  ex  lumine,verbi  revelati,non  rationis 
aturalis,  accipitur :  ideoque  lex  natura  nemi 
?mfahat ,  8c  qui  lege  natura?  quofdam  Gen 


Volumen   Primum,  l<Jf 

VII.  Qua?ritur  fexto,  dAn  Ux  natur*  mu- 


taripojfit?  Refp.  Tribus  modis  mutatiohxc 
intelligipoteft.  r.  Per  additionem  ?  ut,  fiali- 


lium  fervatos  aut  fervandos  volunt,  lcgis ;  quid  addatur  legi  natuvali.  quofenfu,  mu- 
aturce  ufum  latius  extendunt  quam  oportet.  j  tari  8c  mutatam  efTelegem  naturae ,  nullum 
Vi. 
nnes  Jit 


Qujrritur quinto,  Anlex natura apud '   eft  dubium:  nam  addita  eftlexdivinaochu- 
t  eadem  ?  Refp.  i.  Aliudeft,  lexna-  '  mana.    2.  Per  fiii  defitionem  ,  ut,   fidefinat 


fui  dejit 


,  aliud,  legis  ufus  vel  applicatio.  Lex  |  obligare ,  &  fi  non  amplius  legis  rationem  ha- 
)fa  quatenus  eit  habitus  animo  innatusatque  <  beat :  &  fic  mutari  nequit ,  quia  lex  naturae  eft 
t  lhserens ,  apud  omnes  eit  eadem ,  tam  enim  I  particula  voluntatis divin?e  quae  immutabilis 
uic,  quamiftiautilli  ingeneratur,  tantum  |eft:ut  enim  Deus  effentiam  nonmutat,  lic 
umero  differt ,  fpecie  convenit :  iicut  enim  |  nec  fententiam  :  at  fententiam  mutaret,  ii 
mnes  8c  finguli  homines  habent  candem  j  legem,  quamnatur3Enoib*aeinfcripiit,uteiIet 
>ecie  animam,  2c  eafdem  fpccie  facultates,  1  normaoperum  noftrorum,  abrogaret,  £cab 


on  autem  numero ,  ita  8c  eafdem  fpecie,non 
umero ,  notitias  naturales  aequi  6c  iniqui , 
andem  principiorum  habitum  ,  eandem  na- 
irae  legem,omnes  poffident  8c  finguli.  Quod 
'  ero  fpedtat  legis  ufum  8c  applicationem  , 
lagna  hic  eft  varietas :  quia  enim  non  omnes 
quaiiter  educantur,  nec  omnes  in  virtutis 
adio  pariter  currunt ,  hinc  fit,  ut  diverfa  fe- 


ejus  obligatione  nos  liberaret:  atquehoceft 
quod  vulgo  dicitur  :  j 'its  naturale  nonvaria- 
tur  tempore  ,  fed  immutabile  femper  manet  ; 
unde  Arifiot.  lib.  4.  Eud.  c.  5.  itnivnrcf  dicitur, 
feu  immobiie,  quia  ubique  eandem  vim  habet, 
qucmadmodum  ignis  8c  hic  8c  apud  Perfas 
urit.  3.  Per  abolitionem&  deletionem ,  quate- 
nus  lex  naturae  ex  mente  hominis  tollitur: 


uantur  judicia,  adhimque  eundem ,  alii  pro-  j  hoc  padto  ,  lex  naturae  mutata  eft  per  lapfum 
ent,  alii  improbent ,  non  quod  iex  naturae  in  primorum  parentum ,  non  quod  in  totum  fit 
;  di verfa  fit,  fed  quia  homines  eandem  natu-  j  abolita  aut  deleta ,  fed  quod  perfe<She  legi  na- 
elegemnoneodemmodoapplicant,  Scquia    turae  fuccefferint  fcintillulae  tantum  aliquce, 


'jc  iifdem-  principiis  diverfas  conclufiones 
liciunt.  2.  Circaufumlegisnaturaeduplices 
ccurrunt  notiones  i  qusedam  funt  primariae, 
uas  principia ,  quaedam  fecundariae  ,  quas 


quae  tamen  amplius  nec  delentur  nec  abolen- 
tur ,  quia  vult  Deus  in  hominibus  fuperefTe 
legem,a  qua  femper  ad  mortem  ufque,li  male 
agant,  accufentur ,  fi  bene ,  excufentur :  inte- 


oncluiiones,  appellant.  Principia  funt  per  fe  j  nm  licet  fic  nunquam  deleatur  nec  deleri 


1  ota  8c  apud  omnes  immota  axiomata  ,  ut 
Xeum  cole,  neminem  Ijede,  cjuodtibi  non  visfieri, 
\\\{altertnefeceris  ,  8cc.  Conclujiones funt ,  quae 
i  x  pnncipiis  illis  interventu  rationis  per  dif- 
nnurfum  colliguntur,  funtque,  vel  commu- 
ll  i  ies,  qua?  immediate  fluunt  ex  principiis ,  vel 
,0  peciales ,  quae  longiore  difcurfu  egent ,  nec 
5it  iltro  fequuntur.  Ipfa  pri  ncipia  8c  conclufio- 
il  les  communes  non  variant  inter  homines: 
fdtoncluiiones  fpeciales  ,  propter  corruptam 
r^ibtninum  naturam,  8c  educationis  pravita- 
0  em ,  aiiiive  de  caufis ,  multum  variant.  Ut 
i  rerboabfolvamus,  Lex  natwrazyud.  omnes 
iic  \adem  eft  ratione  fui ,  in  quantum  eft  habitus, 
f  ^aauoad comrnunia principia ,  eadem  non  efi,  ra- 
y.  tione  applicationis  8t  quoad  conclujiones  Jpecia- 
'i  foexeaeducendas. 
*! 


pofiit ,  quoad  principia  8c  conclufiones  com- 
munes,  quoad  fpeciales  tamen  deleripoteft 
8c  fsepe  deletur. 

VIII.  Qiiaeritur  feptimo ,  <iAn  circa  U- 
gemnatura pojjit fieri difpenfatio?  Kejp.  l.NuI- 
Ia  hic  potefi fieri  difpenfatio  ab  homine.  Dif- 
penfare  enimhic  eft,  obligationemlegisre- 
movere  certo  cafu,extra  quem  alioquin  obli- 
garet.  Atejuseft  tantum  obligationem  le- 
gisrcmovere,  cujuseft  legem  ferre:  nam 
deftruere  8c  aftruere ,  figere  8c  refigere,  unius 
funtejufdemque.  Atlex  naturaz  non  lata  eft 
ab  homine,fed  a  Deo  humanae  menti  infita  8c 
imprefTa.  Ergo  nullus  hominum  circa  eam 
difpenfare  poteft.  Sed  2.  Potefine  id  Deus? 
Refpond.  Difpenfatio  propriediciturautim- 
proprie.Pr0£n>,cum  approbatur  8cipraecipitur 

V  3  a&us, 


ij« 


Disputat.  ex  Phuosophia  Select. 


a&ui ,  qui  adaequate  8c  fccundum  omnes  fuas 
circumftantias  eft  contra  legem :  Et  tali  modo 
Deus  non  difpcnfatcirca  legcm  naturae :  quia 
fic  Deus  praeciperet  gcapprobaret  peccata. 
Ex.  gr.  Lex  naturx  monet ,  Deum  effe  colen- 
dum.  Circa  hanc  legem  fi  Deus  difpenfiret, 
poilet  omiflionem  cultus  fui ,  actumque  con- 
trariarium  puta  odiumfui,  praecipereatque 
improbarei  quod  eft  impium.  Improprie  fit 
difpenfatio ,  cum praecipitur 8c approbatur a- 
£us,qui  quidem  videtur  cfle  lcgi  nature.  con- 
trarius  quoad  materialc  ,  non  tamcn  eft,  fi 
circumftantix  8c  conditioncs  omncs  atten- 
dantur  8c  cxaminentur:tic  Deus  interdum  di- 
citur  difpenfarecirca  legem  naturac.  v.  c.  Lex 
naturaeeft.  Non  licet  remalienamaccipere, 
quamdiu  aliena  eft ,  invito  Domino :  attamen 
prxccpit  lfraelitis  Deus ,  ut  vafa  iEgyptio- 
rum  auferrent  i  verum  hic  difpenfotio  fa&a 


fuit  non  proprie  circa  ipfum,'praeceptum  leg 
naturx ,  quod  femper  obligat ,  fed  circa  ma 
terialc  ipiius  a&us :  nempe ,  qux  vafa  eran 
iEgyptiorum  ,  ca  Deus ,  omnium  rerum  do 
minus ,  voluit  eife  lfraelitarum  ex  donation 
libera,8c  auferri  ut  mercedem  debitam,  quat 
non  exolverant  Ifraelitis  ^Egyptii.  Atqu 
hxc  eit  difpenfatio  improprie  d>tta ,  quae  vir 
obligandi  a  lege  natune  non  tollit :  pari  mod 
rcfpondendum  eft  ad  exemplum  Abraham 
cui  contra  naturae  legem ,  ut  filium  occidere 
fuit  a  Deo  mandatum :  quippe  ,  nec  ibi  fu 
difpenfatioproprie  dicta,  fed  mutatiomat< 
rise  circa  quam  lex  verfatur :  8c,qux  vita  Ifa; 
ci  non  erat  fubjc&a  poteftati  privatae  Abrahs 
mi,  ca  fubjicitur  ipiiut  inftrumento  divii 
1  beneplaciti  ab  eo ,  qui  vitae  necifque  eft  arb 
ter  ac  Dominus.  Sed  de  lege  Naturae  hai 
'  nunc  fufrecerint. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
Qju  adrAgesim  A-S  e  c  u  n  d  A, 


D  E 


LEGE     HVMANA. 


T  H    E   S    I   S       I. 


E 


Xpofita  L«g<f ,  tum  aterna  ,  tum  «/r;«w,  |  Iurifconfukorum  refponjts ,  quod  liquetexi 
fequitur  exponenda  Lex  bnmana  ,  qu.e  \ftit.Iur.  lib.  i.  tit.  i.  ubi  ,  quid  fingulisiigr 
fic  dicitur  quod  ab  hominibus  feraturin    iicetur  ,  fufiusexplicatur.  Nosimpraefent 

rum  vocem  Z,^immftric~tenon  accipimi 
ie.i  latiori  fenfu ,  pro  omni  conftitutione  h 
mana  a  civibus  obfervanda.  Itaquc  dcftnit 
nobisLe.v  crviUs  ,  conftitutio  leginaturali  ci 


falutem  Communionis,  vel  civilis,  vel  facrx 

illa,  Refpublica,  hxc  Eccleiia;illaCivium, 

hxc  Fidelium  eft  complexio  :  utraque  ccrtis 

gubcrnatur  legibus:\eg\s  enim  nervi  iunt,qui-  | 

bus  diipcria  hominum  multitudo  in  unum  \*utniens  ,  &  habens  publicam  authoritate 

quafi  corpus  ligatur  :  Atquc  hinc  Itgtt  h-ima-  \pr,efcribens  aliquid ,  quod fit  afubditts  neceffi 

n*  onuriturcruplices,  fcil.  Politica  ,  &  Ecclc-  :  obfervandumin  falutem&  commodumcom 

J!aJ}icati\uiv\xm  illx  mundanumSccivilc  ,  hx  ;  nion.s. 

facrum  8c  divinum  fpccl.mt  regimen.    Nos,  |       III.    Qineri  hicfolet§.  i.  Anleges  ci 

omiflis  lcgibus  Ecclcfufticis ,  de  folis  a^jmus 

crjilib/ts :  illac  cnim  ad  Theolo^iam ,  lix  ad 

Pbilofophiam  ac  Politicam  pcitincnt. 

11.    Ltgtm  civilem  Jurifconfulti  diftin- 
guunt  a  Plebifcitit  ,  Zenutnfctnfultit  t  Pr*tt- 


condere  utilc  fit  &  neceffarium?  An  non  we\ 
-.  abtptbnc  Rtgt  fiam  ab  optima  lege  aa 
niftrttw  ?  Atquc  dc  hac  quxitionc  acritcrj 
tcr  fe -digladiantur  Politici.    Nos  cenfen 
mtXiutcfa  tlitim  Remp.   adminiftrarifi  fec 


rum  ediil.s  ,   Principum  ctpjiitutionibue ,  &     diimopimiamlegemaMagiJlrtttu  regaturqt] 


V   O   L  l/  M   EN 

?  ab  optimi  Regis  arbitriofinelege  uJIa  admini- 
hetur:  nam  per  id  tutius  adminiftratur  Refp. 
I  iuod  affedtibus  caret,  quam  quod  afteclibus 
I  gitatur :  at  lex  nullis  afrcctibus  efr  cbnoxia; 
U  lagiftratus  contra:  adde,  quod  Lex  fit  norrna 
» :  regula  juftitix ,  quovis  Magiitratu  8c  Rege, 
itiamoptimo,  juftior  :Denique,  nullum  to- 
jy^tjus  firmum  8ccertum  j  quodenimuni  vi- 
A  eretur  jufium,alteii  non  item ,8c  fic  j us  atque 
d  quitas  varie  perturbaretur.  Quare  omniuo 
4-tile  8c  necefiarium  pronunciamus ,  ut  leges 
:i  Dndantur  civiles  j  ac  fententiae  noftrae  fidem 
4  icit  communis  omnium  Rerump.  experien- 
afca,  quae  docet,  nullam  exftitifieautextare 
Djl.vitatem  ,  quae  non  leges  fuas  habuerit  ac 
ii*  )nftitutiones  particulaies :  8c  legum  neceffi- 
rbj  tem  loquitur  diverfitas  civium  ,  quorum 
tttt  on  omnes  ultro  virtutem  fcquuntur,fed  ma- 
ima  plerumque  pars  vitiis  indulget :  legibus 
j  go,  pcenas  minantibus,  vel  maximeopus 
t,  ut  improbi,  fi  non  virtutis  amore  ,  fuppli- 
i  faltem  timore  a  vitio  deterreantur  8c  in 
ficio  contineantur.  Quin,  utmundusfine 
le,  corpus  fine  anima,aedificium  fine  funda-' 
snto,  non  confiftit ,  ita  nec  Refpublica  fine 
*ibus. 

1 V.  Quaeritur  §.  i.  An  decreta  plebis  pro  le- 
ut  haberi  debeant  ?  Movet  hanc  qusft.  Ariji. 
[.  Pol.c.4..  tfytext.  31.  33.  34.  35-.  negati- 
mconcludit.  Nos  decreta  plebis  diftingui- 
si '  as  in  neceffaria  8c  non  neceffaria :  illa  fic  vo- 
,  quae  facit  plebs ,  quandoMagiftratusdif- 
itiunt  8c  leges  vel  ferre  vel  exequi  ex  dif- 
ifione  intermittunt  :  tali  enim  cafu  licet 
adentioribus  ex  populo,  reliquis  confen- 
ntibus,decreta  quaedam  ex  tempore  facere, 
pro  legibus  ad  tempus  retinere  :  quae,  ii 
(j(0'[tmodum  confirmentur  aMagiftratuadu- 
ttem  redu&o ,  tum  8c  ipfa  mutantur  8c  in 
jwffiiimnaturamabeunt.  Nonneceffaria  plebis 
:reta  appello,  quae  legibus  oppofita  8c  a  po- 
\o  factiofo  in  Magiftratus  invidiam  con- 
:utafunt:  que,  fane  pro  legibus  nullo  modo 
it  habendatnam  leges  in  certis  8c  uni  verfis, 
:retapopuliininceitis8cfingularibus  ver- 
itur  j  ideoque  illae  firmse  funt  8c  immuta- 
«  ,  haec  infirma  8c  continuae  mutationi 
noxia  :  praeterea,  vulgus  imperitum  eft, 


P   R  I   M   U   M.  Ij^ 

8c  affeetum  plerumque  fequitur  ducem ,  non 
rationem:  8c  per  decreta  fua,non  falutem  pro- 
movet  8c  tranquillitatem  publicam ,  fed  do- 
minium  affectattanturo  ,  8c  Magiftratus  po- 
tenti&m  ftudet  infirmare.  Quare  decretaplebis 
taliapro  legibus  non  habemus. 

V.  Qujeritur  §.  3.  An  confuetudo  obtineat 

vimlegis?  Refp.  ?cv  confuetudinem'mtz\Y\g\- 

1  tur frecjuentia  Idngi  temporhsjtmilium  atluum  in 

I  Rep.  Ea  eji ,  Vel  vitioja ,  ac  legibus  8c  rectae 

rationi  contraria,  vel  laudabilis  ,  legibus  8c  re- 

ete  rationi  conveniens :  illa  vim  legis  non  ob- 

tinet:neque  enim  multitudo  errantium  er- 

rori  facit-patrocinium :  h*c  fi  a  Magiftratu 

permittatur,neque  claro  quopiam  edicto  tol- 

latur,  paulatim  vim  legisacquirit,  imo  alege 

tantum  differt  modo ,  quod  lexfcripto  trada- 

tur,  confue  tudouf uobtinea.tur.    Duointerim 

hic  extrema  funt  vitanda.  1 .  ne  confuetudo  ali- 

quafubito  recipiatur.  1.  ne  recepta  fubito  im- 

mutetur.    Utrumqueenim  cum  periculoefl 

conjunctum :  fi  enim  confuetudo  populi  cito 

approbetur ,  licentia  fit  deterior ;  fi  approbata 

moxmutetur,  feditionibus  anfa  datur.  No- 

tandum  vero ,  confuetudinem  nullam  ex  fe 

haberevimlegis,  fed  tum  demum  ,  fi  adfit 

Principis  conienfus,fi  fit  rationabilis,  fi  longo 

tempore  recepta  :  quantum  vero  temporis 

requiratur,  ut  vim  legis  obtineat  confuetudo, 

definitum  non  eft. 

V  I.  Quaeritur  §.4.  ^An  lex  civilis  ex  ho- 
minis  ratione  prodeat ,  an  vero  ex  natura  de- 
ducaturfontibus  ?  Refp.  Duo  haec  non  funt  di- 
vellenda ,  fed  conjungenda :  8c  utrumque  de- 
bet  concurrere  in  lege  civili ;  8c  naturalis  aqui- 
tas ;  c£"  humana  ratiocinatio :  illa  facit ,  ut  lex' 
civilis  fit  juftaj  haec,  ut  ad  Reip.  conditionem 
aliafque  particulares  circumftantias  fit  ac- 
eommodata.  Lex  civilis  jufta  non  foret  nifi 
refponderet  legi  naturae :  imo  in  tantum  eft: 
lex  8c jufta ,  in  quantum  de  lege  naturae  dcri- 
vatur:  quod  vero  fpeftat  ejus  fpecialem  deter- 
minationem ,  illa  eft  a  confilio  8c  ratione  ho- 
minis  >  htc  enim  fpe£tanda  eft  conditio  popu- 
li,  cui  ferturi  attendendus  finis ,  ob  quem  fer- 
turj  confiderandse  circumftantiae  aliae,ob  quas 
fertur :  omnia  vero  haec  expendere ,  rationis 
eft. 

VII.  Sed 


X* 


DisputAt.  ex  Phuosophia  Select. 


VII.  Sed  hic  quaeritur  §.5*.  An  cujufvis 
hominisKatio  pofftt  legis  politica  ejfe  efetlrix? 
Refp.  QwmThom.<LA^uin.  1.2.  quaji.90.  & 
Scholajiicis  negando:  8c  ratioduplexdari  po- 
Ntcft.  1.  A  jine  legis  civilis  :  hic  non  eft  alius, 
quam  bonum  commune,  Sc  falus  totius  Reip. 
JHinc  ficargumentamur.  Qinbus  finem  lc- 
gum  procurare  incumbit ,  iis  &  leges ,  ceu 
jnedia  finis  obtinendi ,  ferre  competit:  fed  fi- 
nem  legum ,  curam  gerere  boni  communis  8c 
filutem  Rcip.  procurare,  cft,  non  cujufvis 
privati ,  fed  magiftratus :  alioquin  difcrimen 
tolleretur  inter  Magiftratum  Scfubditos,  ac 
meraexifteret  cofufio.  Ergo  5c  Ieges,ceu  me- 
dia  ad  iftum  finem ,  prxfcribere  ac  ferre ,  non 
.eftprivati  cujufvis,  fed  Magiftratus.  Sicuti 
exercitus  difpergitur ,  fi  quivis  miles  grega- 
rius  locum  fuum  deferere  caeterofque  inftrue- 
rc  velit:  ita  Refp.  brevi  tempore.  nihil  erit  ni- 
11  difperfa  multitudo ,  fi  cuilibet  civium  leges 
figere  liceat ,  Sc  refigcre.  2 .  A  proprio  kgum , 
quodeft  vis  coactiva :  hsecenimft  deeft  ,  Sc 
fua  deeft  legibus  authoritas  :  quis  enim  ob- 
fcrvet  lcgem ,  fi  ad  fervandam  legcm  obliga- 
tus  nonlit,  aut  abobfcquiumcoginonpof- 
iit  ?  At  vero,  obligare  &  ad  obftrvationem  legis 
cogere ,  non  ejl  prtvatifedmagifiratus :  ergo8c 
leges  obligantes  condere ,  nonefprivatifedma- 
gifiratus. 

VII.  Qujsritur§  6.  Num  adlegem  huma- 
vam  requiratur promulgatio  ?  Refp.  Affirman- 
do :  nam  qui  fccundum  normam  aliquam 
:.n;credebetoport£Jtpriuscjus  notitiam  pofii- 
dcat :  quomodo  enim  civis  conformabit  actus 
fuos  regulae  quam  pcnitus  ignorat  ?  quomodo 
au  dabitviolationis,  filex  nequcfitpro- 
polita,  neque  ipfi  cognfta?  non  fane  volunta- 
tem  Principis  tranfgrcditur  fubditus,  cuiea 
numquim  eft  manifeftata:  hicvaletillaMa- 
i  ima.  /  'bi  nulla  legis,  puta  \wmmxycognitio  efi, 
ibi  nuUa  cji  pravaricatio,  fcilicct  voluntaria  8c 
cum obligatione  ad  poenas  conjundia. 

V  1 1 1 .  Quxritur  J.7.  An  lexjc.  humana  ac 
cipiliti  etiarn  fbUget  Principem  ipfum  &  ntn  fo- 
lum  fubditos l  Reip.  Qujn  Princcps  obhgetur  Ie- 
(r? divina  & n,'.: :i,-ah,  nullum  efl  dubium  :  illa 
Princippm  Deo,  h*c  rationi  re&ae  fubjicit 
Quod  attinct  tegts  humanjt ,  c£  funt  vcl  com- 


i  munes  vel  fpeciales.  Communes  eas  voco ,  qu* 

j  rum  obfervatio  non  folis  convenit  fubditis 

jfed  cadere  etiam  poteft  in  Principem ,  utd< 

|  arfinitatisgradibus  jure  humano  prohibitis,& 

|  8c  fimiles.  Speciales dico  eas,quarum  obferva 

tio  cadit  in  fubditos  ut  privati  funt ,  quale. 

funt  leges,  de  nonnullis  contra&ibusi  de  pro 

cefiibus,  8c  id  genus  aliis.  Hifce  legibus  Princi 

pemfolutum,  afterimus.  Princeps  enim  quor 

fum  fervaret  legem ,  quse  perfonam  ejus  noi 

tangitfed  tantum  fubditos,  utprivati  funt 

Quaftio  igitur  tota  eft  de  legibus  iftie  communi 

bns  humanit,  an  Principem  obligent?  Hic  vi 

duplex  lcgis  eft  difcernenda :  una  coacliva:  al 

tera  direcliva.  Vis  eoatliva  eji ,  cum  rigore  8 

metu  pcenarum  facienda  imperantur ,  ita  ut 

nifi  quis  obtemperet  legi ,  gravem  pcenam  8 

animadverfionem  incurrat :  hoc  modo,  Prin 

cepslegibus  diclris  non  obligatur ,  Ced  folutu 

eft :  quis  enim  a  Principe pcenas exigat?  cur 

nemo  fiteo  fuperioraut  poteftatem  in  eur 

acceperit.  Vis  direfiiva  eji,  quando  lex  agen 

da  praecipit  8c  ad  agendum  obligat  non  pe 

interminationem  pcenarum ,  fed  eo  quod  i 

juri  naturx  8c  rectae  rationi  congruere  ofte 

dat,adeoquead  obfcrvationem fui  civilit 

invitat,non  ferviliter  cogit.  Hocfenfu  PrinceL 

legibus  hujnanvs  civilibus  folutm  nonefiic^xi 

bono  potius  exemplo  ipfi  praeeundum  eft  fu 

1  fubditis,  qui  tanto  erunt  obfequentiores  leg 

,  bus  latis,  quo  viderint,  Principes  ipfos  earu 

efte  obfervantiores.Huc  fpe&at  illud  Caton^ 

Fcras  legem,  quam  ipfe  tuteris. 

|      IX.  Quxritur§.  8.  An  leges humana ob, 

I  gent  confcientiam?  Refp.  Ardua  eft  haec  qus 

ftio ,  8c  quoe  non  finc  cxplicationc  poteft  decl 

di.  Pcr  confcientiam  intelligimus  ,  inrernm 

tejiimonium  animi  &  fcnfum  judicii  de  nojit 

velbene  velmale  faftisrfucm  perpetuo  comitati 

vel  Utitia  vel  metus.  Obligare  confcientiam%e\ 

legemtalem  prxfcribcre,  cujustranfgref^ 

lxdit  ipfum  intemum  cordis  icnfum  ,  ut  q 

IpropriojudicioconvincaturfcpeccailcScpcl 

nas  promcrui  ile.  Haec  obligatio  confcientia  ' 

vcl  propric  fub  mctu  otTcniionis  Dci,vel  iw; 

pnVfub  metu  oftcnfionis  hominum.0^%. 

prie  ajc~>a,cilvc\generalis  vclfpecialis.  Gene 

lem  voco,cum  lcx,non  ratione  fui  8c  in  fpcc 

oblifl 


YOIUMEN      P  R  I  M  17  M. 


gat  confcientiam ,  fcd  mediantetantum 
j  -rali  prcecepto ,  quod  confequenter  vio!a- 
Tr  (i  lex  aliqua  fpecialis  non  obfervetur.  Sic, 
§  particulari  ftatuto  Principis  non  obfequi- 
ll  ille  tranfgreditur  legem  generalem  de 
i  orandis  Parentibus  8c  obedicntia  Magi- 
H  ui  debita,8cconfequenter  atque  in  genere 
*  a  Isedit  confcientiam.  Specialem  nuncupo, 
31  i  lex  aliqua  ratione  fui  8c  immediate  obli- 
01 !  zonfcientiam,  qualis  eft  lex ,  de  non  affu- 
n:i  ido  nomine  Dci  in  vanum  ,  de  fabbatho 
:ffi  Hficando ,  8cc  Porro confcitntitz obligatio 
Tl  ^el  aifoluta ,  vel  hypothetica.  Abfoluta  eft, 
^ ' .  lex  Umpliciter  confcientiam  obftringit 
c^ ; '  ut  line  offenfioneDei  nullo  refpe&u  nul- 
t\ 
\\ 
:io 

m 
w 
:i 


in  cafu  omitti  queat.   Hypothetica  eft, 

ldo  non  fimpliciter  fed  cum  conditione 

xat,  nempe,  fi  dctur  fcandalum ,  fivio- 

•  ordo  8c  decorum.  Denique  obligatio  con- 

tia  eft  vel  diretla  vel  indireBa.  Diretla 

cum  legis  praevaricatio  in  ipfum  Deum 

ir  8c  cultui  divino  dire&e  ac  per  fe  adver- 

\  IndircBa  eft,  cum  legis  tranfgreflio  per 

proximeDeumDeivecultum  nonattin- 

ed  remote  tantum,  quatenus  generali  or- 

K :  tioni  Dei  refiftitur,  ejufque  miniftri  con- 

«1  luntur :  veluti ,  dire&a  eft  offenfio ,  cum 

Principis  perfona  afficitur  contumelia: 

[iit  re<3:a ,  cum  Legati  perfona ,  in  qua  Prin- 

laeditur.  Sed  8c  leges  civiles  diftinguendae 


'i 


veniunt.  Quaedam  Cuntgr*viores>de  rebus  ar- 
duis  inftitutse,  8c  fpe£tantes,aut  pacem  publi- 
cam ,  autconfervationemfbcietatispoliticae, 
aut  defenfioriem  purae  religionis ,  8cc.  Quae- 
dam  funt  leviores,  ut  de  purgamentis  urbium, 
de  modo  emendi  8c  vendendi ,  de  non  geren- 
dis  armis ,  de  non  agendis  excubiis ,  8cc  His 
praemifiis,  quaeftionem  fic  decidimus.  i  .Leges 
politica,JiveJint  leviores ,  Jivegraviores ,  fpe- 
cialiter  ?  abjolute ,  direBe ,  &  proprie  non  obli- 
gant  confcientiam  >  quia  fecundum  fpeciem, 
8c  proxime  atque  immediate,  nec  a  Deo  funt* 
ncc  de  rebusaguntdivinisjnecMagiftratus, 
qui  illas  leges  fert  ,  ullam  poteftatem  accepit 
in  confcientias ,  qua  iis  dominari  8c  per  leges 
fuas  poflit  eas  ©bligare  cum  comminatione 
mortis  aeternae ,  niu  obediant :  hoc  enim  eft, 
direBe  atque  abfolute  obligare  confcientias.i.Le- 
gespplitica  ,prafertim  verograviores,generaIi- 
ter,  hypothetice,&  indireBe  confcientiam  femper 
obligant :  quia  Magiftratus ,  leges  ferens ,  eft 
Dei  ordinatio,  minifter,  Legatus  t  cui  propter 
Dominum  Scconfcientiam eft  obfequendum: 
deinde,  quia  leges  politicae,  fi  juftac  fint  (tales 
enim  tantum  accipimus )  fundantur  in  lege 
morali  ac  naturae ,  8c  funt  rivuli  ex  iftis  fonti- 
bus  dedu&i :  denique,ab  iis  pax  publica  8c  fo- 
cietas  humana  dependet:  8c  hancutramque 
I  qui  turbat,  fcandalum  praebetjegem  Dei  vie- 
I  lat,  adeoquc  confcicntiam  laedit.. 


Difpurationum  ex  Philofophia  fele&arum 
Qjj  adragesimA-Tertia* 

D  E 

J\NIMA  RATION.  IMMORX 


T  H   E   S   I  S      I. 


)E  AnimaRationali  frequens  in  Scholis 
ac  Libris   Philofophorum    inftituitur 
Difputatio  ;  interdum  de  ejus  Effentia  \ 
V  » de  ejus  Origine ,  aliquando  de  ejus  Poten- 
'i  'nobisnuncplacuitin  ejus  inquirere  im- » 
>  talitatem ,  8c  eam  probatam  dare  ac  de-  ) 
'■' *  nftratam  rationt  naturalu  Qui,  hoc  nego- 


tium  pertra&arunt  Philofophi ,  8c  multi  ad- 
modum  funt  8c  multa  congeflere  argumenta, 
exfacris,  metaphyjicis,  moralibus,  atque  autho- 
ritatibus  infuper  Gentilium ,  tum  Gracorum, 
tum  dArabum,  tum  Latinorum.  Videatur  ex 
multis  ,  Marfiliu*  Ficinus  in  libris  fuis  de  Ani- 
marum  immortaUtate  j  Hannibal Rofelius  in 

X  Afclepium 


i6i 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


Afclepium  Mercurii  Trifmegifti  lib.  6.  Ccmmen- 
to  i .  Iohannes  Cottunius  de  tripliciftatu  anim<e  -, 
ex  noftris,  Alftedius  in  Encyclopadia ,  Pneuma- 
ticocparte^.  c.  i.  Crocius Syntagm.  1. 1.  c>.  qui 
fuiiilime  hanc  rem  funt  proiecuti :  Imo  For- 
tunius  Sicatus  volumen  in  folio  confcripfit, 
quo,folius^ri/?^/^  authoritate  5c  ratiocinio, 
Animx  Rationalis  Immortalitatem  demonftrat: 
Nos  Authores  illos  omnes ,  eorumque  atque 
aliorum  ratiocinia,  in  fuorelinquentespre- 
tio,  Anima  Rationalis  lmmortalitatem,  ex  Phy- 
Jtca  ejus  operatione,  demonftrabimus ,  fi  prius 
ambiguitatem  hujusvocis  \_immortaiis^  re- 
moverimus. 

II.  §.  i.  Immortale,  aliudett.  aparteante, 
quod  de  novo  non  eft  produ&um ,  aliudeft 
apartepoft,  quod,  licet  de  novo  inceperit  effe, 
in  perpetuum  tamen  durabit  :  priori  modo 
Deus  dicitur  immortalis  ,  8c  quidem  folus: 
l.Tim.  6.  i6.fecundomodod^»iw^hicquoc- 
ritur  Immortalitas.  §.2.  Immortale  eft  ,  vel 
pmpliciter,  quod  nullo  prorfus  modo  deiinere 
poteft ,  quicunque  demum  is  eft,  &  vocatur  a 
quibufdam  immortale per  naturam ,  quatenus 
ejus  naturse  repugnat  ullo  modo  definere,quo 
£cnfufoli  iterum  Deo  immortalitas  eft  tri- 
buendaj  vel  immortale  cftfecundum  quid,quod 
certo  modo  definere  nequit  ex  fe,  fcil.  vi  na- 
turae  fuae,  fed  poteft  tamen  definere ,  fi  a  Deo 
annihiletur,ac  vocatur  immortale per gratiam: 
hoc  fenfu  <tAnima  rationalis  eft  immortalis. 
§  3.  lnterdum  dicituv  immortale ,  per  natu- 
ram,  quod  intra  naturam  nullum  habet  cor- 
ruptionis  principium  ;pergratiam,  quod  licet 
habeat  intrafe  corruptionis  principium  *  fpe- 
ciali  tamen  Dei  adfione  a  corruptione  con- 
fervatur :  fic ,  anima  rationalis  eft ,  immortalis 
per  naturam ;  animal ,  mortale  per  naturam, 
quia  non  tantum  ab  extrinfeco  fed  8c  ab  in- 
trinfeco  corrumpi  poteft :  nempe ,  quia  in  eo 
eft  calor  dcpafcens  humidum  ,  ex  tcmperie 
indita  ac  infita  corrumpitur  ,  etiamii  Deus 
influxumfuumnoninhibeat,  autab  extrin- 
feco  id  corrumpat:  quare  fi  animal,  v.c.equus 
confervareturin  aeternum ,  effet  immortalis 
pcr  gratiam.  Status  Controvcrfiae  noftrx  eft  : 
An  Anima  humanajit  Immortalis  ,  aparte  poft, 
&  nonpergratiam ,  fedper  naturam ,  fenfu  po- 


fteriori  ac  §.  3.  fcil.  ut  in  fe  nonhabeat  prl; 
pium  mortalitatis ,  mortis  ,  aut  corruption 
Ajfirmamus  8c  probamus  apropriisejuso 
rationibus,  8c  fic  procedimus. 

III.  QuicquideftfpiritualeSc  a  mate 
contagio  liberum,illud  eft  immortale.  At 
Anima  rationalis  eft  (piritualis  8c  amate 
contagiolibera.  Ergo8cc.  Confequentia 
ra  eft.  Si  enim  Anima  eft  fpiritualis  ,  1 
educiturexpotentiamateriae,  nec  ab  ea 
pendet,  non  modo  in  fieri.fed  nec  in  effe,c 
proprium  8c  peculiarem  fubfiftendi  mod 
fortitur :  ergo  feparata  a  corpore  confen 
poteft :  ergo  non  moritur  extincto  corp( 
proindeque  eft  immortalis :  confirmatur  c 
fequentia :  fi  anima  eft  fpiritualis ,  eft  exj 
contrarietatis ,  quia  contrarise  omnes  qual 
tes  funt  materiales :  ergo  nihil  eft ,  a  quc 
intrinfeco  corrumpi  poffit  vel  interire :  d< 
que,  fi  anima  eit  fpiritualis ,  eft  ejufdem  n; 
tx  cum  Angelis,proindeque  omnino  fimj 
8c  indivifibilis  in  partes  feparabiles,five  efi 
tiales,  five  intcgrales.  At  quod  ita  fimplejT 
8c  indivifibile,  eft  immortale  8c  incorrupt| 
le.  Ergo  8c  anima  erit  talis.  Angelus  1 
fit  compofitus ,  ex  potentia  8c  acl:u ,  gene 
dirTerentia,  non  tamenexpartibusfepar; 
libus,five  eifentialibus,  materia  8c  forma, 
integrantibus :  fic  nec  anima :  porro,  con 
tio  8c  mors  fit  per  diffolutionem  unius  ab '. 
v.c.  corruptio  ligniperdiffolutionemac 
parationem  formas  ligniabejusmateri^ 
mors  equi  per  avulfionem  forme.  equi  ab  < 
dem  corpore  ;  ergo  fupponit  compofitio 
ex  multis  partibus  feparabilibus.  Quod  ig 
talibus  partibus  caret,  id  itnmortale  eft. 
quod  fpirituale  eft  ,  talibus  partibus  c 
Ergo  ,  quod  fpirituale  eft  ,  eft  immo 
HxcfuhMajor,  acjam  probata.  Minor 
tA"tqui  anima  humana  eji  fpiritualis .  Er 
immortalis. 

IV.  Reftat,  ut  nunc  hanc  Minorem 
bcmus,  quod  Anima  humanafitfpirit 
Id  vero  non  mcliusprobatur,  quame: 
operationibus,que.  apofteriori  indicant, 
fit  principium  a  quo  proficifcuntur :  qu 
hx  fint  independentes  a  corpore8cfp 
lcs,  ctiam  fine  dubio ,  8canimafuerit( 

01 


)tl 

T 


V   O   L  U   M   E  N 

>  lntnr  )  independens  a  corpore  &  fpiritua- 
i  fi  contra  hae  fint  materiales  8cacorpore 
endentes,  8c  animatalis  fucrit.  Atque  hoc 
damentum  fternitur  ab  ipfo  tiArifiotele 
Mi.de  Anima, text.  13.  Si efi , mquit, aliqua 
wn*  operatio  propria,  continget  utique  ipfam 
1  rari  :  fi  vero  nulla  efi  propria  ipfius  ,  non 
'ue  eritfeparabilis.  Hoc  ergo  eft  x.gi>cpsv6v. 
t  anima  rationalis  nullam  habeatpropriam 
aBionem  &acorporeindependentem?  Nos 
■mamus :  Adverfarii  negant ,  8c  negationis 
i    probationem  inftituunt  ex  alio  loco  Arifi. 
h  .  de  Anima,text :  39.  ubi  dicit  8c docet ,  ne- 
ij  xrio   inteUigentem  fpeculari  phantafmata. 
dc  fic  argumentantur.  Si  ulla  lit  a&io  pro- 
1  animse  8c  independens  a  corpore,  erit  in- 
1  *ctio :  Sed  illa  non  eft.  Ergo  8cc.  Probant 
]«  lorem;  Si  intelle&io  non  fit  fine  phantafia 
phantafmate ,  Ergo  vera  eft  Minor ,  quia 
\i .  .ntafia  eft  facultas  corporea ,  8c  exercetur 
m] ;  poris  adminiculo ,  ficut  ipfum  phantafma 
ci  zorporeum.  Sedverumeftprius.  ErgoSc 

:  terius. 
|t  I .  Hujus  argumenti  folutio  fic  fatis  exer- 
sj  1 1  Doctorum  ingenia.  Cajetanus ,  conceffa 
ne  1  jori,negat  minorem,  8c  inquit :  Anima  ra- 
oai  alis  nuUam  habet  aBionem  fibipropriam& 
ia,    rpore  independentem,  dum  efi  in  corpore ,  ve- 


n 


H 


P   R  I  M   U   M.  16*? 

I     VI.  Aliialiterergohuncncdumfolvunt, 
'Scajunt,  aBi on em  zliquzm,  puta  inteUeBio- 
\nem,  aliunde,  iputa  a  corpore ,  dependere,\d 
tanquam  afubjeBo  &  efficiente ,  uti  vifio  pen- 
det  ab  oculo ,  vel  tanquam  ab  objeBo  &  occa- 
fione ,  uti  eadem  viiio  dependet  a  pariete  vifo : 
addunt,  anima  propriam  diciaBionemilhm, 
quxa.£ola.anima.efficienter  fit,  &  in  ea  fola 
tanquam  infubjeBo  recipitur ,  uti  eft  intelle- 
ctio,  licettamen  ex  accidenti,8c  ratione  ftatus 
feu  unionis  cum  corpore,  non  poffit  illa  infti- 
tui  nifi  ad  praefentiam  aiicujus  materialis  2c 
occajione  phantafmatis  tanquam  objeBi :  atque 
ita  inteUeBio  z&propria  anima,  quia  ab  ea  fola, 
8c  non  a  corpore ,  efficienter  elicitur ,  Scinea 
Co\afubjeBi<ve  recipitur ,  non  autem  in  aliquo 
organo  corporeo ,  licet  objeftive  dependeat  a 
phantafmate  tanquam  objecto.Et  talem  ac"tio- 
nem,  puta  intelleftionem ,  effe  aftionem  anim<t 
propriam,  inde  liquet :   1 .  Quiatalis  operatio 
eft  communis  animas  8c  corpori ,  quae  a  cor- 
ppre  dependet  quoque  tanquam  afubje&o: 
quemadmodum  vifio  dependet  ab  oculo :  at 
intelle&io  non  dependet  fic  ab  ullo  organo 
corporis  fubjective.  E.    1.  Hla  eft  operatio 
communis  animae8c  corpori  ,  quae  fit  cum 
corpore  ;  illa  fit  cum  corpore ,  per  quam  cor- 
pus  patitur:per  illamcorpuspatitur,  quam 


:or  I  n  c^extra  corpus}M£um  eft:  &fic  a  corpore  |  in  fe  recipit :  Ergo  illa  eft  tantum  communis 
ft  feparari.  Sed  hascdiftinctio,  objedlio-    corpori  8canimaeac1:io,  quaependetetiam  a 
bi   n  non  folvit,  fed  eludit,  nec  ad  mentem  eft  j  corpore  fubjective:  hincquae  non  dependet  a 
I   fiotelis ,  qui  vult  inveftigare  ,  Ananimafit  \  corpore  fubjeclive,  ea  non  eft  corpori  com- 


ab  trabilis  a  corpore  &  immortalisfotquQ  utitur 
tio  1  s  operatione  tanquam  medio  a  pofteriori , 
di  ;ia  formae  ex  fuis  aftionibus  dijudicantur. 

,qu^fo,an  anime,  operatio  poteft  effe  aptum 
5  c  udium  ad  demonftrandam  ejusfeparabilita- 
[io!  n,  fcil.  ea,quam  exercet  a  corpore  feparata? 
0  regius  fanedemonftrandi  modus !  probabit 
Ei  \jetanus  ,  animam  effe  feparabilem  a  corpo- 

,  quia  feparata  a  corpore  operatur  fine  cor- 


munis,fedanimaepropria.  Atqui  intelleclio 
non  dependet  a  corpore  fubjeclive,  quia  ab  ea 
corpus  non  patitur,  8cc.  Ergo  8cc 

VII.  Ad  objeciionis  poiitae  th.  4.  Mino- 
rem  Refp.  negando,  MajoreconcefTa:adM- 
nork  probationem  dicimus,  fi  intelleclio  fit  a 
Phantafia  8c  phantafmate  abfolute ,  i .  e.  opus 
phantafiae  tanquam  caufae  efficientis,  aut  in  ea 
tanquam  in  fubje&o,  intellectio  non  eritani- 


i  re :  fupponet  feparatam  ,  ut  probet  fepara-    mae  propria  nec  independens  a  corpore ,  quia 
,:)t  ,em:quin  potius  eaaclione,  quam  anima   phantafiaeftfacultasmaterialis.  Atvero(^«^ 
et  in  corpore ,  tanquammedio  a  pofte-  '  efi  folutio  minoris  inprcbatione)  intelligerenon 

efi  actio  a phantafia  elicita  efficienter,  nec  de- 
pendet  abeaut  afubjefto  ,  iedefficiturafolo 
intelle&u  8c  in  eo  folo  recipitur  ut  in  fub- 
jedto ,  licet ,  propter unionem  cum  corpore, 

X  2  anima 


)H  8c  nobis  notiori ,  ad  animae  conditionem 
^andam,  uti  debuifiet.  Sed,  quomodo  talis 
0  elicita  in  corpore  fit  anima  propria  &  a 
"pore  independens,  hoc  opus,  hic  labor  eft.      1 


; 


16*4 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select, 


anima  non  opereturper  inrellectum ,  quin  littm,  &  fecundum  cbjefta  ac phantafmata co, 
priusoperatafueritperphariraftam ,  iraurex  porea\  illud  aut  gratis  dicitur  8c  non  irafi 
operatione  per  phantaliam,  5c  ad  phantaima-  quodquiideprehendet,fiin  animi  fuis  res-fp 
tumpr;efentiam,exciteturadopera.ridumper  riruales  intelligentis  conditionem  penitii 
intellecTium :  qurcmens  eft  Anftot.  dicentis,  I  intueatur,  aut  fi  fit,hinccit,quod  magnocu 
cportet  inteUigentem  fpec dari  phantafmata.  \  errore  de  rebus  fpiritualibus  fere  corporei 
Quare  Minorem  iftam  ( InteUeHio  non  ftfiire  j  formet  mens  humana  conceptus.  Qincqu 
^7/rww/;/T)paucioribus  verbis  velim  diftingui,  j  iit :  fpeculum,in  quo  relucet  rei  imago,  opo 
initiative  &  conditionaliter ,concedo :  ejfeHive 


& fubj efiive>nego:  vel  lic :  intellectio  non  fit, 
niii prius phantalia  operatafit,  ejufqueope- 
ratio,  {c.  phantafma,  eftconditio,  adcu]us 
praefentiam  fit  intelle£r.io ,  circa  res  fenfbiles 
externas ,  &fingulares ,  concedo :  circa  alias, 
nego :  nam  anima  fine  converfione  ad  phan- 
talina feipfam ,  aliave  fibi  conjuncta,  intelli- 
gerepoteft.  Sed  hoc  ut  intelligatur j  ulterius 
progredimur.: 

VIII.  Dicimus  ergo ,  non  tantuminteUe- 


tet,  cum  ea  re  proportionem  habeatalioqui 
ineaexprimi  non  potcft,  fedintellectusn: 
fter ,  Sc  animus  cognofcens ,  inftar  fpeculi  e 
in  quo  knagines  rerum  etiam  fpiritualiuj 
imprimuntur.  ErgoScc.  Qiufit,  utinfpl 
culo  corporco  rerum  tantum  corporearu 
imagincs  refplendeant ,  nonautemfpiritul 
lium?  neque  enim  imago  animi  noftri,  fpecj 
lo  tali  poteft  recipi ,  ut  quidem  recipitur  ccl 
poris  8c  faciei  noftrce.ratio  nulla  eft  alia,qual 
quia  non  eft  proportio  inter  fpeculum  cord 


Bionemomnem  anim*  ita  propriam  effe  inhac\  rale&animumfpiritualem.  Undefit,utoc 
vita,  ut  non  tantum  a  phantafia  nunquam  pen-\  lus  tantum  corpora  percipiat  non  fpiriti 


deat  tanquam  ab  efficiente  velfubjefio  ,  fedinfu 
fer  qu<edam  ne  dependeat  quidem  a  phantafia 
feu  phatafmate  tanquam  ab  objecio  aut  occafio- 
ne :  talisj  eft  inteUeciio  Dei ,  '&  Angelorum ,  & 
fui*  quaefitab  anima.Sc  pone,  animam  ac- 
cepilTeper  infufionem,  aliarura  rerum  quo- 
quefpecies,  8caliunde  fieriobjedtorumpro 


quia  corporeus  eft  &c  non  fpiritualis.  Cum  <l 
go  animus  humanus  fubftantias  fpiritualesl 
lmmortales  intelligat  ac  contempletur ,  re< I 
eum  quoqueefTefpiritualem  2c  immortalel 
concludimus. 

I  X .  Sed  Sc  ulterius  demonftremus ,  inft 
leBum  animi ,  dum  adhuc  corpori  aUigatur , 


politionem  ,  quam  per  pruntaliam  ,  annon    intelligendo  ne  dependere  quidem  a  phantafml 


poterit  fieriintelleftio?  Ad  prius  excipiuut 
Adverfarii :  intelleBum  non  percipere  resfpiri- 
tuales ,  Deum  ,  z^Angelos  ,  feipfum  ,  nifi  ex  a- 
Ttalogia  rerum  corporearum  &  fecundum  objerla 
materialia ,  qu&  in  phantafia  formantur  ,  er- 
go  non  fequitur  ^Animam  intelligentem  , 
quiaintelligitres  fpirituales ,  effe  fpiritualem. 
Refpond.  fequela  eft  optima :  Sc  ratio  eft, 
quia  cum  cognitio  nihil  fit  aliud  quam  rerum 
imago  in  animo  cognofcente  exprcffa  atque 
fie  ' 


tanquam  ab  objetlo  :  quid  enim  ?  an  non  pot 
abftradlis  jam  &  habitis  fpeciebus  irttlligil 
libus  ,  iifqueapud  fefe confervatis ,  fineu 
phantafmatum  interventu  ullaveconver 
ne  ad  ea,elicere  aliquam  intellecl:ionem,p| 
fimplicem  rerum  ,  quas  apud  CeCc  obtin 
contemplationem,independentem  a  corpc| 
non  folum,  ut  a  fubjefto,  fed  &c  ut  ab  obje<l 
Sane  non  video  quid  obftet :  cum  nec  intel 
ctus  fit  impeditus  j  £c  cum  objeclrum  fit  pj 
fcns ,  fc.  fpecies  intelligibiles  jam  diu  abff 
£tc  6c  in  intclle<£tu  exiftentes,  in  quibus  ol 


percepta,  hen  nequit,  utanimus  noftcrali 
quidcognofcat  fpirituale,  immateriale  ,  in 

corruptibilc,  nifi  ipfe  fit  fpiritualis ,  immate-  ;  <£tum  relucet.  Pr.eter  hxc  omnia ,  cum  q 
rialis,  incorruptibilis :  potcntia  debethabere  ,  piam  naturam  univerfalem  ,  genut  aut } 
fibi  fubjcclum  proportionatum:  ideoquc,  (i  ciem,  intelligit:cum  deuno  aliquo  uni^ 
intelledtus  torct  potcntia,  atquc  materialis,  falialiud  praedicat,  ut  homo  eftapimal:m 
animusnofter,nc  intelligeretquidcm  imma- ,  contemplatur  ,  ens  dicaturne  univoce  at 
terialia,  8cfpiritualia  :  quoddicitur,  animum  nakgice  de  fibjtantia  &  accidente  :  qu| 
inte!H^ereresfpirituales,ex  analogia  materia-   nam  phantafma  eo  pcrtingit?  quodnani 

phant 


VOIUMEN     PRTMIIW,  igf 

hantafix  hic  miniflerium  ?  curn  fhantaf  adprobandum,quodanima?rationa!iconve- 
•ata  (int  fingularium  ,  h<ec  ftnt  uviverfilia,  niat  operatio  propria  8c  independens  pmni 
>enique,  cum  animus  nofter  intelligitfei-  \  modo a eorpore : unde  8c  infero,fpiritualem 
fum,  qua  phantafmatum  ope  eget>  quip-  '  eiconvenire  eifentiam ,  &confequenferelfe 


1 


nl 


eintelligensfpecies  immateriales  in  feex 
lentes,  intelligetfui  ipfius  naturam  imma 


immortalem  ,  nam  modus  operandi  iequitur 
modum  eiTendi.     Atque  hoc  argumentum 


rialem ,  adeouue,  cumiibi  intimeprsefens    pne  omnibus  aliis  maxime  urget  in  fuade- 

t,nullisegetadfui  intelle&ionem  phantaf-  j  monftratione  de  anim<e  immortalitate  dotlijfi* 

latibus.   Atque  hxc  fola  fui  cognitio ,  nuda,  \  mus  Sirmondtts ,  qui  hoc  egregie  extendit ,  & 

*  lara 8c  intuitiva ,  abfque  ullo  phantafmatum    ab exceptionibus  Adverfariorum  folide  vin- 

ijumentofacl;a,eft  fufficiensargumentum,  |  dicavit. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 
Qjj  adragesimA-  Qjj  a  r  t  a  , 

d  E 

I     N     G     E     N     I     O 


H   E   S   I  S 


I  quid  pulchrum,  (1  quid  amabile ,  ii  quid  j  obfcuro  fit  pofita8c  multis  difficultatibus  per- 
^magnificum  ,  in  rerum  natura  fufcipiunt   plexa :  feddifficilia ,  qux  pulchra :  Scdifficul- 

mortales,prseclarumeft&excellensJw^-  tatem  hic  compenfat  utilitas :  quid  enimeft 
:*572.-quod  tamen,  quidiit,etiam  ingenioiif-  utilius,  quamnaturamejus,quo  omnia  co- 
mi, quieoiuntpra:diti,vixexplicare,  funt  gnofcimus,  bene  cognitam  habere  ?  Sedad 
2I  aggreiTi  vel  auli.  Alexander  Aphrodifienfis,   rem  ipfam. 

eripateticorum  Princeps ,  per  ingenium  in- j  II.  IngeniumcX\c\x&t,<^£\,ingenitum>Gxx.- 
'llexit £>£«w, quem  intetteftum voc2.v\t  agen-  ce to "ip$v%i ,  quod  venit  a  tyvof.ioy  t  nafcor : 
m ,  &  immediate in  noftro corpore  opcrari  unde  ri  m<pvxo$ ,  quod aptumnatum  vocat Ci- 


ifi 


oluit.  A  quonon  abludit  Ovidius ,  cum  ca- 
it :  Efi  Deus  in  nobis  ,  agitante  calefcimus  illo. 
'Htverroes  InteUizentiam  Civc  Angelum  iingulis 
ominibus  afiiftere  ad  intellec~l:icnem  pro- 
^,  lendam.ut  nautam  ad  navim  gubernandam, 
jsnfit.  P&rta  exiftimavit,  animama  Deo  re- 
um  omnium  cognitione  imbutam  corpori 
lligari,  quse  poftmodum  ejus  deturpata  com- 
u!  lercio,  oblivifcaturomnium,  acper  aetatis 
'  Tadus denuo  reminifcatur.  Afrohgi  vim  in- 
;  tam  caeleftium  corporum  homini  tribuere 
obur  ad  cogitandum  ftatuerunt.  Exquibus 


cero  8c  nattira  infitum ■,  quale  eft  Ingenium, 

quod  eft  Ingenitum ,  ideoque  fic  quoque  ap- 

pellatum  ,  tranfTumta  quaii  denominatione 

ex  Genio,  qui  a  Veteribus  Deus  habebatur,  cu- 

ftodioe  hominum  adftans ,  &  cum  iis  genitus, 

imo  8c  parcns  illorum  ac  genitor :  unde  8c  Ge*- 

nerales Dii  profluxere  ,  qui,quod  cura  illis  re- 

rum  gerendarum  commifTa  putaretur,  poftea 

8c  Geruli  funt  appellati :  duplex  vero  fingulis 

Genius  apwd  illos  fuit ,  fuit  bonus  ac  malus,  a 

quorum  altero  impelli  ad  virtutes  hominem, 

ab  altero  ad  fcelera  inflefti,  exiftimabant.  Ex 

mnibus  palam  fit  ,  Ingenium  fupra  naturac   his  igitur tranfhto  nominevocatumeft/wg;*- 

\  aftigium  ab  illis  Philofophis  fuifTe  habitum  8c  ,  niumy  vis  illa,  in  hominibus  iniita,  intelligen- 

anquam  divinitatis  particeps  :  Qiiare  dignif-  (  di,  agendi ,  feipfum  8c  alios  regendi,  virtutes 

I  imam  judicavimus  Ingenii  contemplationem   vel  vitia  perpetrandi,quibus  in  rebus  fxpe  aV- 

fcin  ejus  naturam  inquifitionem  ,  licet  illa  in  ter  alterimultum  prxftat.  Hxt  de  voee. 

X3  111.  Qind 


166 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


III.  Quid  fit  Ingenimn  8c  in  quo  fit  fitum,  ]  gttW  ,  8c  abfque  ejus  adminiculo  nunqua 


tam  eft  obfcurum,quam  clarum  eft,  illud  effe: 
8c,quia  pauci  admodum  PhthfifJn  ingenium, 
in  ingenio  explicando ,  exercuere ,  tanto  id 
explicatu  eft  difficilius.  Arift.  Ethic.  Nicom. 
l.^.c.  f.  ait  illud efle vim eligendi ac difcernsn- 
di  recie  ,  quodvere  bonum  eft :  alibi  videtur  vo- 
carefolertiam,/.  i.Pofl  Artal.  c.  ult.  inquiens, 
eam  effe  virtutem  inveniendi  mediitm  in  tempore 
non  perfpeBo.  Cicero  lib.  $\  de  Finibus ,  docilita- 
tem  &  memoriam  uno  ingenii  nomine  ait  con- 
tineri.  lulius  Scaliger  deSubtil  Exerc.  i.  in- 
geniumftatuiteiTe  vi?n  intelleBus ,  qua  diffi- 
cilia  cognitu  facile  comprehenduntur .  Pojfevi- 
nus  in  Bibliotheca  fua  Jelecla  lib.de  Cultura  In- 
geniorum}c.  io.defcribit  i\[ud,cdCcIndolem ,  qua 
facile  aut  difficulter  res  aut  artes  addifcuntur. 
Ineo  itaque  videntur  omnes  convenire,  ut 
bigeniu  confiftai,  in  cognofcendi  celeritate,  prom- 
titudine ,  ac  facilit  ate .  Verum  quot  8c  quae  ad 
hanc  facilitatem  occurrant,  equidem  difficil- 

limum  eftcxplicatu :  non  enim  fatis  conftat, 
an  hacfacilitasfoli  attribui  debeatintelleclui.an 
vero  alteri  eiiam  cognofcentifacultati ,  utphan- 

tafta  ?  an  dependeat  ejus  vigor  ab  organo  ,  an  a 
folo  intelleUeBu  ?  8cc.  Ideoque  explicandum 

videtur  primo,  quomodo  fiat  intelleBio  ?  ac  tum 

fecundo ,  quomodo fiat  facilis  inteUeBio ,  in  qua 

Ingenium  collocatur  ? 

I V.  Ut  modus  inteUeBionis  tene&tur,  fenfio- 

uU  modum  prius  explicatum  dabimus :  nam 

uti  re&e docctzAr ij}.  I  %.de  Anima.  text.  30 


lentiti  ita  vifus  organo  egct  in  videndo ,  ocul 
putatemperie :  at  intelleftus  in  intelligendo 
nec  a  corpore  nec  ab  organo  ullo  cjufve  tem 
perie  dependet :  fienim  intelle&us  in  8t  cun 
organo  intelligat ,  erit  qualis ,  id  eft ,  cum  ali 
qua  corporis  qualitate  feutemperaturacom 
mixtus,quae  eflet  ei  ratio  £c  conditio  recipien 
di  fpecies  intelligibiles,  ficut  temperies  aque 
oculi  eft  ratio  recipiendi  fpecies  colorum  ii 
vifu,  qui  in  8c  cum  oculo  operatur :  at  vero  fi 
intelleclius  eifet  commixtus  corpori  ;  nec  0 
mnia  intelligeret  :  8c  Ariftot.  merito  1 
Anim.text.91.  ait,  nefingere  nos  quidempojfe 
quampartem  corporis  occupet  intelUBus. 

V.  Ut  porro  intelleBionis  facilitatem  explij 
cemus ,  iterum  adfenftonem  recurremus :  ha? 
recta  eft  2c  facile  perficitur ,  cum  8c  obje&ur 
in  debita  fe  habet  ad  fenfum  diftantia ,  8c  me 
dium  eft  bene  difpofitum,  8c  organon  eft  ben 
temperatum  :  eodem  modo  fi  8c  intelle£h] 
medio  uteretur  8c  organo ,  intelle&ionis  faci 
litas  ex  utriufque  habilitate  defumi  deberet 
nunc  cum  careat  utroque,  fola  remanet  intej 
ligendi  facultas  8c  objedtum ,  ex  quibus  inte 
ligendi  facilitatem  polTumus  arguere  :  qua 
do  Cc.  ea  maxime  fibi  invicemfuntpropo: 
tionata ,  facillimaetiam  emergit  intelligen 
actio  feu  cognitio :  ex  parte  quidemobje" 
ingens  ad  .intelle&ionem  accedit  facilitas 
llluditafueritaffectum  ac  difpofitum  ,  ut 
ejus  obtutu  ftatim  poflit  intellectus  cognofi 


d 


Sicutfenfusfe  habet  adfenfile ,  ita  intellettus  ad  \  re  ejus  eflentiam:  in  illatamen  objedti  aptit 
intelligibik .  Atqui  fenfus  fe  habet  ad  fenfile ,    dine  ,  ut  quam  facillime  cognofcatur,  non 
ut  potentia  pafliva ;  patitur  ab  objedto :  viiio  '  proprie  fitum  Ingenium  ,  fed  in  aliqua  infu 
v.  c.  non  fit  nifi  color  agat  in  vifum  ,  qui  pro-  j  eminentiori  etiam  intellcctus  virtute ,  qu\ 
ptcrea  dicitur  a  colore  alterari  ,  alteritione    ex  th.  3.  ubi  Ingenium  collocatumfuit  in  il 
pcrfectivanoncorruptiva,  dum  fpeciem  co-    telligendifacilitate.ficprobari  poteft. 
lorisad  fctranimiflam  recipit:  codem  modo  1      VI.  Si  ingenium  fit  visfacilecomprch 
fit  intQlle&to;  nam  Sc  intellectus  patiturab  ,  dendiacdifcurrendi,oporteteam  vim  abai 


objccto,  8c  akeratur,  altcrationepcrfeitiva, 
dum  fpeciem  objccti  in  fe  rccipit  quoque:dif- 
fert  tamcn  a  ieniu  ,  quod  fenlus  dctermiru- 
tum  quoJdamenti  BBJlttS  (cntiat.vulgofenii- 
bilc  vocant  ac  fingulare  8c  m  uei  ialc  ,  at  intel- 
]e£tus£cfcnlibili;i  &  infenlibilia  pcrcipit ,  8c 
univcrfaliaficimmatcrialia:  deinde  fenfuain 
fenticndo  depcndet  u  corporc  tanquam  ab  or- 


ma  ipfa  promanare ,  quia  vis  fcu  virtus  8c  \ 
tentia  idcm  funt:at  potcutia  anima:  ab  ij 
anima  promanat :  fi  igitur  ingcnium  fitti 
animxintellccftivx  potentia,  ctiamabillc 
manabit,  utefleclais  a  cauia:crgo  optim^ 
ingeniumuperfedliflima  anima  intellef 
1  >  ingenii ,  ac  praeftantis,  cauia  non  eft  i 
obje£U    intclligibilis    aptitudo  ,  fed  ipl 

anii 


VOLUMEM     PRIMU  M,  \6j 

anima:  atque  intellectus  eminentia  8t  preftan- 1  riorum,magis  facere  ad  intelle&um  in  habitu 
tia.  Si  dicas :  ergo  inter  animas  raticnr.Ies  ejuf-    quam  ad  ingenium  dicatur. 

I X.  Utut  Ht ,  fedulo  cavendum  eft  a  fen- 


!  demfpeciei  una  erit  perfeBior  altera  ejfentialiter, 
l ,  habebitqne  in  uno  indroiduo  perfeBiorcm  intelle- 
i ;  Bum  quam  in  ahero,  quia  ingenium  non  esl  in 
[  omnibus  idem ,  fed  in  uno  prxftantius  in  altero 
i  minus.  Refp.  Nihil  hic  eft  abfurdi  •■>  8c  haec 
\  fententia  eft  praeftantiflimorum  inttv  Schola- 
j  (iicos  ,  MagiJiriSent.  im.  I.  diftinB.  1 7.  8c  Tho- 
„■  ma  Aquinatis,  1.  part.  qu*eft.  85-.  art:  7.  Sum. 
j  Theol.  quos  fequitur  ex  recentioribus  Rwvius 
1 1. 2.  de  Ariim.  c.  3 .  quaft.  3.  &  nos  cum  ipfo.' 

VII.  Exiis,  quae  funt  di&a,  patet,  Inge- 
I  tium  in  hominibus  nafci,non  acquiri:eft  enim 
ngenitum ;  8c  cxcellentia  intellcclrus  ab  ipfo 
pj  3co ,  authore  natura?  ,  ipfi  animae  a  prima 
a  zreatione  indita  85  concreata  :  ideoquc  dif- 
■^  ert  ab  intelleBu  in  habitu ,  ut  vocant,  qui  con- 
m^  iftit  in  habilitate  quadam  frequentatis  intel- 
^,  igendi  a&ibus  comparata ,  quam  intelleclus 
rj,  :ntea  non  habebat :  intelle&us  enim  frequen- 
:J  erintelligendo  contrahit  fibi  habitum  atque . 
?,  ptitupinem  intelligendi,qua deinceps  multo 
A  itius  ac  promtius  circa  rerum  notitiam  ac 
A  ontemplationem  verfatur :  fed  haec  acquifita 
Jj  ntelligendi  celeritas  dirfert  ab  innata ,  in  quaj 
J  ogenium  confiftit. 

enl  VIII.  Sed hic quaeritur ,  %An ingeniumjit 
A  ilius  intelleBus ,  an  non  etiam  ftt  phantajia  ? 
tJ  Lefp.  Quamvis  intelle&us  ejufque  connata 
u»g  1  intelligendo  celeritas ,  quae  ingenium  dici- 
j\  ■"",  in  quibufdam  intellettionibus,rerum  pu- 
,:j. .-,  iuniverfalium,&  immaterialium ,  Dei,  An- 
jji  elorum,acfui,  nullomodoacorporedepen- 
y  eat ,  nec  tanquam  a  fubje&o  nec  tanquam  ab 
bjecto  ,  ut  fuperiore  difp.  de  Anim*  immorta- 
tate  eft  demonftratum  ,  quiatamen  in  co- 
nitiones  fingularium  ac  materialiu  fpecula- 
ar  phantafmata ,  8c  fic  aliquo  modo  dependet 
phantafia  &  a  cerebriacfpirituumanima- 
um  imo  &  fenfuum  exteriorum  re6ra  difpo- 
tione ,  dici  poteft ,  ha&enus  Ingenium  etiam 
ertinere  ad  Phantafiam  ,  quatenus  in  iis  re- 
us  intelligendis  ,  quorum  phantafmatibus 
rius  cget,  multum  celeritatis  atque agilitatis 
onfertrecla  organorum  difpo'fitio :  nifi«illa 
eleritas  intelle&ui  allata  8c  illata  ex  bonitate 


tentia  Galerit ,  ne  ita  Ingenium  Phantajia  alli- 
getur  ,    ut  a  temperamento  flitere  &  co?iftitui 
dicatur  :    fic  enim  8c  intelleftus  8t  anima 
ipfa  rationalis  a  temperie  pendebit  :  quod 
quomodo  non  confiftatcumejusimmortali- 
tate,  difp.praced.  eft  probatum.  Galeni  fen- 
tentiamtenet  Iohannes  Hitartes  Hifpantts  ,Vir 
fubtilis,  in  Scrutinio  ingeniorum,  qui  cmnem 
ingeriiorum  naturam  ex  organi  temperje  vult 
pendere ,  cap.i.  imo  proprio  intclleBum  organo 
potiri  pojfe  ad  operandum,  faha  tamen  ejus 
immortalitate ,  demonftrareconatur,  cap.io. 
fed  vero  intelle&um  nulli  orgino  adftringi 
poffe,  falvaimmortalitate,  fatis  cvi&umeft 
difp.fuperiori.  Hoc  imprxfentiarum  addimus  : 
quod  omne  recipiens  debet  effe  dcnudatum  a 
natura  recepti :  non  debet  intelle6lus  efle  im- 
merfus8c  immixtus  materise,  nec  alligatus 
organo  corporeo :  quia  fic  corporea  8c  mate- 
rialianonintelfigeret.  Excipit  Huartes,  ne- 
gando  confequentiam  :  quia  idem  fequeretiir 
departe  anima  fenjttiva ,  quod  organica  cumfzt 
&  annexa  qualitatibus  materiahbus  nonpojfet 
objeBapercipere  materialia :  ats  inquit ,  falfum 
eft  id  in  taBu ,  cujus  licet  organum  conflatumfit 
ex  quatuor  qualitatibus}  calore ,  frigore ,  humi- 
ditate  fftccitate,  optime  tamenjingulas percipere 
njalet :  idem  oftendit  in  oculo  ,  qui  licet  coloratis 
Jit prteditus particulis ',  colores  tamen  cmnes  indi- 
ftinBe  cognofcit :  ergopariter  inteUeBus ,  licetfit 
aUigatus  organo  ,  nec  denudatus  a  materia  ,  per 
hoc  tamen  non  reBe  infertur ,   quin  materialia 
poffit  intelligere.  Rcfp.  ad  except.  1 .  de  taclu  : 
quod  in  qualitatibus  primis  duo  fint  confide- 
randa,ipfarum  puta  mediocritas  8c  exuperan- 
tiae:tacl:usorganumconfiftittantum  in  qua- 
dam  ipfarum  mediocritate ,  quam  propterea 
nequit  fcntire ,  quia  fic  recipiens  pernnxtum 
effet  cum  natura  recepti :  earum  igitur  exu- 
perantiae  duntaxat  a  tactu  percipiuntur ,  ut 
quibus  organon  ejuseftdcnudatum,  quippe 
quod  fola  illarum  mediocritate  perficitur  ; 
quae  eft  ipfa  Arift.  folutio,  z.deAni?n.tex.  1 18. 
Ex  ta&us  igitur  a&ionemanetinfuorobore 


antafmatum ,  phantafiae ,  8c  feniuum  exte-   affumtum  illud  ex  Ariftotele :  Omne  recipiens. 


debet 


•3.6%  D  I  S  P  U  T-A  T.    E  X  P  H  I  L  O  S  O  P  H  I  A  S  E  L  E  CT. 

J.ebet  e(je  nudatum  a  naturarecepti.  Sed  nec  ,  fcelera,  Starcana,  fedjufta  Dei  judicia,  p< 
infringitur exceptione  z.  quadicitur ,  oculum,  '  mittitur  ipforum  corpora obndere  ,  pra.v 
qui  coloratus  e(i,  nihilominus  recipere  &perci-  |  nullasrequireredifpolitiones  ,  quiaeftforr 
perecolores.  Refp.  Oculumaprxdominiocf-  i  afliftens  8t  fupernaturalis ,  diverio  modo  fe 
ieaqueumScdiaphanum  ,  ccejuscoloratioab  ,  habensabanimarationali,  quseeftforma.  i 
aquco8cdiaphanotameftdebilisactenuis,ut  ;  formans  8c  naturalis :  quare  a  forma  afliften  » 
negarequispoflit,eiTecolorationem,8cocu-  |  ad informantem ,  nulla  eft  fequela.  i.  Dai 
lum  coloratum  ;  quemadmodum  multa  di-  j  quodDxmon  ,  quieft  formaafliften$,obf< 
cunturiniipida,  quorum  fipor  fere  imperce-  |  furus  hominem ,  talem  apparatum  mater 
ytibilis  eft, non  quod  omni  plane  deftituantur  i  requirat ,  qualem  exigit  anima,  quse  eft  inf( 
fapore  :  iic  ipfe  Ariji.  l.i.de  Anim.  t.  7 1.  in-  |  mansj  cuique tamen  vel  leviter  erudito  pat 
c^it,  illudvocariinvijibile ,  quodviderivixpo-  |  quodaliud  fit,exiftentiamform3e,aliud,  oj 
teji.  Oculi  itaque  partes  funt  tam  debiliter  rationem  coniiderare :  pro  illa  requiritur 
coloratx,  ut  externorum  colorumperccptio  \  materiaapparatusneceflarius ,  prohacOr^ 
8creceptio,  ab  ipfarum  colore  removeri  ne-  I  nuni :  Dxraon  8c  anima  ,  etiamii  indigea 


,queat,  aut  impediri 

X.  Sedvideamus,  quomodo  Huartes pro- 
Bet  c.  10.  intelleclum  gaudere  poffe  organo ,  ut 
corruptioni  tamen  &  mortalitati  non  fit  obno- 
xius.  Summa  quidera  probationis  visin  hoc 
sirgumento  coniiftit.  Sicut  D<emones  quibuf- 
damfefubjiciunt  qualitatibus  materialibus ,  per 
<qu#s  in  corporibus  degunt  &  agunt ,  r.ec tamen 
ipfarum  temperamento    defirutlo    corrumpitur 


illo ,  non  tamen  hoc ;  quia  ille  refertur  ad  t 
tumcorpusinquoexiftunt,  hoc  unam  ts 
tum  notat  corporis  partem  qua  operenti 
fed  hoc  organo ,  hacparte  corporis,  adoj 
randum  non  eget  Daemon  ,  quia  ne  anii 
quidem, quod  ex  Difp.  priore  notum  eft,  qi 
fic  nulla  ratione,  velDxmonis,  velanii 
mortalitas  vitaretur.  Citavimus  *&//'•  fr*c\ 
di&um  ^Arifiotelis  l.  1.  de  An.t.  13.  Si cq 


-  fubjiantia  Damonum ;  tta  etiam  anima  rationa-  \  tingit  ammam  operari  finc  corpo*e  ,  eji  fepay^ 
lis,  licet  adjirifta  temperamento  &  organo,  quia,     bilis  ijinon  contingit ,  eji  infeparabilis :  8c  ral 


jnjiar  DiSmonis  ,  fpirituaUs  eji  &  incorporea, 

sninime ,  abolito  hujufmodi  organo ,  corrumpe- 

fir.    Rcfp.    Hoc  de  Dxmonibus  aflumtum 

iimile,  duplici  dc  nomineindignum  eft  ho- 

jninisPhilofophiacumine.   1.  Quisignorat,    Ergo.  Sed  hxc  ad  argumentum Huartis 

.Psemonem ,  cum  propter  infanda  hominum    fecerint. 


eft:quiadumanimautiturcorpore  feu  on 
no,  deftru&o  organo  ceiTar  ipiius  animae o\ 
ratio :  ergo  vcl  ipfa  etiam  deftruitur ,  vel 
netotioia:  neutrum  rerum  natura  admitil 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&amm 
Qjj  ADRAGESIMA-  Q_u  1  n  t  A  > 


D  E 


COGNITIONE. 


T  h  n  s  1  s     I. 


ACtum  fuit  difp.  praced.  de  Ingenio,  quod 
conftitutum  fuit  in  facilitate  cogno- 
fcendi ,  nunc  de  ipfius  cognitionis  ratio- 
rte, modo, ordine, certituiine,  incertitudine,  evi- 
dentia  & perfetlione ,  quxdamproponerc  fuit 


vifum ,  methodo  arbitraria  8c  tumultuai 
nulli  enim  ordiniin  hoc  iele&arum  difpi 
tionum  curriculo  nos  adftrinximus :  ideoc 
nuncpcr  %t^  8c  Mivit  procedemus,  a| 
aiias  per  quxftiones  fere  incedamus. 

II.  §1 


VOLUMEN     PRIMUM, 


Idp 


I .  § .  i .  Ornnis  cognitiofit per ftmilitudinem . 
Id  eft:  nullapotentia  cognofcens  aliquod 
jftum  cognofcit,quin  aHquam  fimilitudi 


caufalitatem  paflivam  quam  a<£tivam ,  &  ma- 

gis  vel  materialcm  velformalem  quameffe- 

cl:ivam.  Nam  intelle&us  denominatur  intel- 

adeilloinfeipfaformet:eftenim  cogni-  |ligens,nonquatenuselicit,  fed  quatenus  re- 

cipitintelle&ionem  ,  licutparies  non  dicitur 
albere,  nec  aqua  calere,  qua  efflciunt ,  fed  qua 
recipiunt ,  feu  quatenus  habent  alborem  8c 
calorem  :  8c  ob  eam  caufam  Philofophm  tv  in- 
telligere  magis  per  pati  quam  pcr  agere  defcri- 
pfit.  Videantur  interpretes  ad  textum  Arift. 

IV.  Contingit  multa  fcire  ,  non  tamen  co- 
gitare.  ck$.  Di£tum  eft  <*_Ariftot.  I.  2.  Topic. 
c.io.  I.  22.  quodvariasfubiitexplicationes. 


nih.il  aliud ,  quam  repraefentamen  rei  co 

'  tae  in  potentia  cognofcente,feu  affimilatio 

entise  cognofcentis  8c  objecti  cogniti:  quse 

len  aftimilatio  non  eft  naturae  ( nam  intel- 

I  :us  immaterialis  cognofcit  res  materiales, 

II  )ad  naturam  fibi  diiTimiles)  fed  intentionis 
*.mdum  fpeciem:  Scholaftici  fuis  terminis 

ntintelligi,  fimilitudinemobjecTrivam  8c 

mtionalem  ,  non  entitativam  aut  phyfi- 

>r  l.Nonnulli  diftinguunt  intercognitionem 

itivamStnegativam:  illam  volunt  folam 


Hurtadus  de  Mendoza  difputat.  y.  de<LAnima, 
fetl.  7.  §.5-5*.  fic  exponit :  ut Jcire  ipfi  habitum 
peraifimilationem,  hanc  per  diifimila-  !figniftcet8ctt?gz>^r*acl:um:  itaque  comparat 
lem :  Alii  iimilitudinem  faciunt,unam  ef-  \  Ariftoteles  a<5tus  habitibus :  non  tamen  negat 

II  tialem  forme;  ad  formam,quo  paclo  homo  plures  acl*us  iimul,nequeunum  adtum  de  plu- 
?  lsconvenitcumalioquihabetformam  fi-  j  ribusobjedtis,  fed  ait  innobis  exiftereplu- 

III  em  ,  8c  talis  iimilitudo  facit  univocatio-  |  res  habitus  fimul  &  de  pluribus  objecliis , 

0  11 :  aliam  imitationis  vel  repraefentationis,    quam  adtus.  Sic  ille  Rwvius  dicit  teftimonium 

1  e  non  caufatunivocationem  ,  Sctalisfuffi-  j  Arifiotelis  effe  intelligendum  de  pluribusut 
4  ad  cognitionem  :  quemadmodum  inter  j  plurafunt,  hoc  eft ,  ut  diverfa  8c  nullo  modo 
I  iginem  piclam  8c  hominem  eft  iimilitudo  |  convenientia.  Ex  utroque  juncto  haec  inter- 
fj  tationis  aut  repraefenrationis ,  nectamen  !  pretatio  poffet  conflari :  utfcire  referaturad 
•f  tunivoca:8citaDeuscreaturam,  intelle-  \  habitualem  cognitionem,  cogitare  ad  actua- 
!Ss  humanus  materiahacognofcit:  licetifti  |  lem,  8c ,  illud  iit  plurium,quia  intelleclus 
Va  hifce  non  conveniant  univoce.  Deniquc  j  habitualitcr  cognofcit  plura  :  hoc  non  fit 

llud  hicnotoicognitionemnontamrieri  |  plurium  ut  plura  funt ,  quia,  fiqtiando  con- 
fimilitudinem,  quam  effc  ipfam  actualem  |  tingit  plura  fimul  cogitari ,  cognofcuntur  ut 
ilitudwem  rei,  quae  cognofcitur :  quo  fenfu  in  aliquam  unitatem  coeunt ,  vel  ratione  ha- 
ime  3-de  Anim.tex.  37.  dixit  Arifioteles  j  bitudinis,velrationeordinis,velrationecon- 
lUeclum  inttlllgendo fieri  omnia.  i  venientiae,  vel  alioaliquomodo,  quiunita- 

[II.  lntelligerere  eft  mioddampati.lvJ.  Haec  tem  fecum  conferat :  ut  vero  cognofcuntur, 
:fis  defumta  eft  ex  Ariftotele,  l.  3.  de  Anima.  '  uti  plura,deberent  uno  a<5tu  attingi  prout  plu- 
t.  12.  8ci.  illud  pati  debet  capi  nonpro-  ra.Alii  iirnpliciterdicunt,noncontingitplu- 
e  fed  aequivoce :  non  enim  intelligere  eft  raiimul  cogitare  diveriisactibus,  'vernmeft, 
)tus  phyficus  (qui  eftactus  imperfecti  )  fed  quia  fimul  effe  non  poifunt  plures  actus :  at 
entionalis.-patitur  ergo  intellectus,  dum  |  unoaclupluracogitari  poffuntobjecta.  Sed 
;ciesrecipit :  unde  2.  patet,  thefin  noneife  j  iimplicimma  videtur  expoiitio  ,  fi  dicamus 
elligendamdequolibetintellectu,  fed  de  ;  o_Arislot.  hoc  tantum  velle  probatum  ,  quod 
,  qui  eft  inpotentiaadintellectionem,  8c  fcire&cogitare  noniitidem,  quia  contingit 
ciemrecipit,  qureobjecli  eft  iimilitudo:  j  multa  fcire  ,  nectamenmultacogitare:  nam 
,  Dci  intelligere,  non  eft  pati,  cum  intel-  j  poteft  quis  fcire  omnes  conclufiones  Euclidis, 


:us  divinus  non  iit  inpotcntiaadintelle- 


nec  tamenomnescogitareflmul 


nontamen 


ftionem,  8c  non  intelligatperfpeciem.  Licet  j  ncgat  ^Arifloteles  ,    quin    aliquando  plura 

intelledtusnonfolum  patiaturfedetiam   cogitare  poifimus  ,   prxfertim   fi  in   unum 

£t,  ipfum  tamen  intelligere,  magisfonatl  coeant.    Atque  fic  inter  fi ire  8c  cogipare  idem 

1  Y  erit 


170  DisputAt.  ex  Phi 

crit  difcrimen  ,  quod  inter  imaginari  8c  fim- 
pliciterintelligere ,  eflnonnullis.  Simplicitcr 
intelligo  8c  fcio,  chiliogonum  mille  lateribus 
conftare,  fed  nonpoflummihiimaginariSc 
ut  prcefentia  cogitare  iila  mille  latera ,  ficut 
poffum  triangulum  8c  fcire  8c  intelligere 
quod  tribus  conftetlineis,8c  imaginari  omnes 
tres  lineas  8c  ut  praefentes  cogitare.  Autfcire 
idem fuerit  Arijioteli ,  quodSchoIaflici* eft ap- 
prehendere  ,  8c  cogitar  e,quod  comprehendere  eft 
illis :  contingit  enim  plura  apprehendere,  fcd 
non  eadem  femper  comprehendere. 

V.  Qiii  rem  intelligit  aliter  ,  quam  eji ,  ea?n 
non  intelhgit:  &,  Qui  re?n  inteUigit  aliter,  quarn 
eji,  intelligit  falfum.  c*0.  Utraque  thefis  fano 
fenfu  vera  eft :  prior ,  fi  7}  intelligit  fumatur  de 
apprehenfione  fimplici :  pofterior ,  fi  de  com- 
plexa :  nempe,  qui  rem  aliter  intelligit,quam 
eft,eam  non  intelligit,  quia,  dum  aliter  intel- 
ligit,  aliter  repraefentatur  ;  dum  alitereare- 
praefentatur,  non  ipfa  intelligitur,  fed  aliquid 
aliudintelligitur:  namid  intelligitur,  quod 
intelleclui  repraefentatur :  porro  ,  qui  rem  in- 
telligit  aliter,  quam  eft  ,  falfum  intelligiti 
quando  rei  intellelhe  attribuit  quod  in  ea 
non  reperitur.  Hoc  eft,  quod  vulgo  dici  folet: 
primje  mentis  operatio?ii  nunquam  fubejfe  fal- 
fu?n ,  fed  quidem  fecu?idde . 

V  I.  Cognitio  intellecliva  certior  eji  quam 
fenfniva.  \kL  i.Non  tam  refpe&u potentise 
(quia  ita  certo  adhejret  fenfus  fuo  objeclo  fen- 
iibili  proprio ,  quam  intelleclus  intelligibili) 
quam  quidem  ex  parte  objedtorum  :  obje- 
cl:um  enim  fenfus  eft  multipliciter  variabile, 
at  vero  objectum  intellectus  eftmagisinva- 
riabile ,  quia  uni verfalia  intelligit  8c  fpiritua- 
Jia,  fenfus  cognofcit  tantum  fingularia  8c  ma- 
terialia:  quin  8c  rcfpe&u  fubftantiae  fingula- 
ris,  fenfibilis,  ac  materialis ,  cognitio  intelle- 
d:us  eft  certior  quam  cognitio  fenfus ,  quia 
hic  folum  extrinfeca  8c  accidentia  attingit, 
ille  vero  intrinfeca  8c  intimamrcicflentiam 
penctrat.  2.  Si  ipfacetiam  potentiae,  quatalcs, 
fpeclentur ,  non  inordinead  objecla  ,  adhuc 
intclledtiva  eft  fimpliciter  certior  fenfitiva: 
quia  haec  in  cognofccndo  multis de  caufis  im- 
pediri  potcft  a  ccrtitudinc ,  ne  cam  obtineat, 
ncmpe,  vcl  a  mcdii  diftantia ,  vcl  ab  cj us  pro- 


LOSOPHIA   SELECT. 

pinquitate  nimia ,  vel  ab  organi  indifpofii 
ncikc.intelledtus  vero,licet  decipi  poflit,i 
tamcn  tot  de  caulis ,  nec  tot  deceptioni 
fubjacet:  ne  nunc  dicam  ,  nos  per  intellect 

fcire,  id  eft,cognofcere  >&*$HKnxusi  cognii 
necerta,  infallibili,  evidente,  non  item 
fenfumi  de  quo  vide  egregium  c.  3  1 .  /.  1 .  jF 
Anal.  Ariji.  Atque  hinc  fequitur ,  certior 
c{{h  in  nobis  notitiam  necefTariorum  qu 
contingentium  :  cum  enim  certiora  fint 
ceffaria  quam  contingentia,  cognitio,  quse 
neceffariorum,  erit  etiam  certior ,  quam  c 

|  eftcontingentium  ;  quiacognitio  proport 
natur  obje&o;  8c  certitudo  Mentls  feufubje 

;  va  dependet  a  certitudine  entls  feu  objeBiv 

VII.  Oertius  cognofcitur  ,  de  quo  nonpo 
\  dubitari ,  quamilludde  quopoteji  dubitari 
j  Certitudo  8c  dubietas  privative  opponun 

8c  fe  mutuo  excludunt:ficutiergo,  quai 

omnisdubietasexcluditur,  cognitio  eft 

I  xime  certa :  ita,  quo  magis  excluditur ,  mal 

1  eft  ccrta ,  quo  minus ,  minus  :  ficuti  enim 

num  oppofitorum  magis  tale  fit ,  quo  mii 

de  oppofito  fuo  pavticipat,  ita  8c  ccrtitudo 

1  gnitioniseftmajor,  quo  minus  permifcei 

dubietati ,  8c  illa  maxima  ,  qux  omnis  dub 

taris  eltexpers.  Scholajiici  hoc  fic  extuleru 

!  Certior  eft  cognitio,  quaeminusformidi 

!  habet :  quia  formido  repugnat  cum  certi 

dine ;  at  dubitatio  conjuncla  eft ,  cum  fori 

dine  partis  oppoiitae:  qui  enim  dubium  affi 

fum  praebet  conclufioni ,  formidat,  ne  p 

oppoiita  fit  \*  era.  * 

VIII.  Dubitare  eji  ignorantis.  \k&.  Ic 
enimdubitamus,  quianefcimus  rei  certii 
dinem,cv  ignoramus.an  ei  fubfit  falfitas:hia 
quia  in  Deum  non  cadit  ignorantia,nec  du 
tatio :  8c  ,  ubi  non  eft  ignorantia ,  nec  dubil 
tioeffe  poteft :  nihil  minus  dubitatio  parti 
pat  ignorantiam,  non  abfolutatn  Scfecundi 
omnem  gradum ,  fed  fecundum  aliquem 
nimum  affenfusaut  firmitatis  in  affenfu  g 
dum:  nam  dubitatio  fupponit  aliquam  4 
gnitionemdcilla  re,  dc  qua  dubitaturin 

I  enim  dubitamus  de  eo,  quod  plane  nefcim 
|  hinc  fignificanter  dicimus  ,    dubitatioml 
I  participarc  ignoranfiam  aliquam  ,  quia 
1  omnem  cognitionem  excludit  :  hinc  i 

tri 


V  O   L  U  M  E  M 

;  um.  De  quo  nihilfcituritihildubitatur.  Vid. 
f  fi.  /.  3 .  Met.  text.  &  interpretes. 
X.  Adid,  quodeJifupranaturamyinteUe- 
■  humanus  non  habet  aliquod  medium  ad  illud 
ienter  cognofcendum.  Ur.    Quja  illa  evi- 
ter  cognofcuntur,  quorum  caufa  videtur : 
^usefupernaturaliafunt,  caufam  in  natura 
1  habent ,  qua  cognofci  poflent :  fic  enim 
i  eflent  fupernaturalia.  Unde  nulla  myfte- 
fidei  evidenter  cognofcuntur  ,  attamen 
ro,  firmiter,  &infallibiliter;  quiaomnis 
jris   8c  dubitationis  expers  eft  revelatio 
|  ina ,  per  quam  cognofcuntur ,  cui  falfum 
fle  nequit :  praeterea ,  fi  evidenter  myfte- 
idei  cognofci  poflent  ab  intelleftu  huma- 1 
etiam  ab  infidelibus  cognofcerentur,  nec  ! 
s  eflet  neceflaria  ,  atque  adeo,  non  cflet  I 
fatcnj  t  f^  fiteTTBjuitav  fed  t  ,QM7rr/>ievaiv.  > 
tra  naturam  &  defcriptionem  fidei  ab  ipfo  ; 
)  in  facris  litteris  relidtam. 
C.  Tunc cognofcitur res perfetle ,  eum,ficiiti 
attingitur.  \v.t.  Perfe&a  cognitio  confi- 
in  perfecta  commenfurationeipliuscum 
*6toi  idcirco  cognitio  debet  in  feic  habere 
i  -aefcntative  etiam  modum  eflendi  ipfius 
:<Sti :  nam  rem  cognofci,  ficut  eft,  nihil  cft 
d ,  quam  repraefentari ,  ficuti  eft  ;  tunc 
:m  repraefentatur  ficuti  eft ,  quando  intel- 
i  us  repraefentative  continet  efle  obje&i  i 
e  tunc  cognofcitur  perfecte,  quando ,  fic- 
eft ,  cognofcitur  :  quod    ut  plenius  in- 
igatur,  nonrequiritur,  ut  intellecl-usaut 
ntia  habeat  modum  exiftendi ,  quem  ha- 
res  j  nam  qui  cognofcit  lapidem  ,  non  ha- 
modum  exiftendi ,  quem  lapis :  itaque  il- 
Jtcut  fimilitudinem  fignificat  ,  non  pro- 
i  tatem  :  uno  verbo :  orx>rtet ,  ut  res  ita  fe 
eat ,  quoad  efle  reale ,  ficuti  fefe  habet  co- 
tio  in  effe  rcpraefentativo. 
£  I .  Nihil cognofcitur  nifi  fecundum  modum, 
i  eji  incognojcente.  ix.&.  Qu[a  ea ,  quae  co- 
)fcuntur,  nonfecundumfui  naturam  co- 
)fcuntur,  fed  fecundum  cognofcentium 
9 jltatem:  cognitio  itaque  non  dicetur  finita 
infinita  a  re  cognita  finita  aut  infinita: 
licet  Deus  ab  intellecTtucreatocognofca- 
t  ,  non  ideo  tamenobjecloinfinitocogni- 
t  correfpondcns  infinira  eft,  quia  cogno- 


P  R  I  M  V  M#  tyt 

fcentis  facultas  gc  vis  finita  eft :  Sc ,  cruodcun- 
que  recipitur  ,  ad  modum  recipientis  reci 
pitur :  cognitio  eft  receptio  rei  cognofcendac 
fecundum  efle  intentionale  in  cognofcente. 
Ergo,  &.c. 

XII.  Cognitio  ,  an  eji ,  prafupponitur  ad, 
quideji.  \kB-.  Vulgatum  eft  Axioma  ex  ayfriji. 
I.  t .  Poji.  Anal.  petitum :  8c  ratio  eft,  quia  quse- 
ftio,  an  eji ,  eft  fundamentum  omnium ,  qu« 
de  re  aliqua  cognofci  poflunt :  praefupponitur 
cognitio ,  an  eji,  vel  in  fe  vel  in  fua  caufa : 
nec  enim  fcire ,  quideji ,  femper  pndupponit 
rem  effe  in  propria  exiftentia ,  cum  de  rebus 
etiam  non  exiftentibus  fciri  poflit,  quid  funti 
fed  tunc  pracfupponitur  cognitio  exiftentiae,li 
non  praefentis  faltem  velpraehabitae,  velfu- 
turae ,  fi  non  a&uaiis,  faltem  poflibilis.  Nun- 
quam  tamen  Axiomaillud  extendendum  eft 
ad  quidnominis :  in  eis  enim  ,  quorum  natura 
occulta  eft,  priufquam  fciatur ,  an  fint ,  opor- 
tet  fcire,  quidfit  ,  quod  fignificetur  per  no- 
men  :  hoc  autem  provenit ,  quia  conceptus 
fignificantur  per  nomina ,  cumque  res  in  me- 
dium  proferre  nequeamus ,  earum  loco  verba 
fubftituimus  j  idcirco  mediis  nominibus  in 
rerum  cognitionem  deducimur.undeSc  opor- 
tet  nominum  ac  verborum  fcire  notiones,  an- 
tequam,an  &  quid  fint  res,cognofcatur. 

XIII.  Prius  cognofcuntur  magls  uriwerfa- 
lia  quam  minus  univerfalia ,  prius  communia 
quamparticularia.tKl .  Utrumqueverum  eft, 
fed  diverfo  genere  cognitionis  £c  vario  refpe- 
ctu.  i.  Si  fingulare  comparetur  ad  univer- 
fale ,  prius  ipfo  cognofcitur ,  quia  intelle&us 
afliievitferefequi  cognitionem  fenfuum,  qui 
verfantur  circa  fingulare i  ideoque  &  intelle- 
ctus  prius  ordine  intelligit  fingulare  quam 
univerfale :  quod  confirmatur;  quiauniverfa- 
le  fit  ex  praefuppofita  cognitione  fingularium , 
a  quibusuniverfaliaabftrahuntur  i  ergo  prius 
debent  cognofci  fingularia  quam  univerfa- 
lia.  i.  Si  rationes  univerfales  individuatae  feu 
particularifatae  comparentur  inter  fe  in  ordi- 
nead  cognitionem  diftin&am  ,  prius  perci- 
piuntur  minus  univerfales:  ratio  eft,  quia  pii- 
mo ab  intelle&u  percipitur,  quod  primo  ex  vi 
cognitionisfenfitivae  reprxfentatur :  fed  pri- 
mo  reprxfentatur  gradus  infima'  fpeciei,evgo 

Y  2  &  piius 


172 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 


8c  prius  cognofcitur  :  hinc  ,  cum  videmus 
Petrum ,  prius  cognofcimus  efle  hominem 
quam  effe  fubftantiam.  3.  Si  rationes  uni- 
verfales  individuatxSc  particularifatx  com- 
parentur  in  ordine  ad  cognitionem  confu- 
fam,  prius  cognofcuntur  magisuniverfales, 
quia,  quo  magis  eft  cognitio  confufa ,  eo  mi- 


1  nusdiitJnclx:rcprefentatobjec1:urn,  ergo 
praefentabit  fecundum  rationes  magis  u: 

':  verfales,  quia  cognitio  diftin&atenditpr 
in  rationes  minus  univerfales  :   ergo  quc 
cognitionem  confufam  prius  cognofcer 
magis  univerfalia ,  quam  minus ,  8c  comi 
nia  quam  particularia. 


Difputationum  ex  Philofophia  feledaruui 
Q_u  adrAgesima-Sexta, 


D  E 


CAVSA     LIBERA. 


T   H    E    S 

Dlfputaturi  de  Caufa  Libera  ,  primum 
vocis  ambiguitates  enarrabimus ,  mox 
rem  ipiam  explicabimus.  Liberum  dici- 
tur,  1.  quod  noneftfubditumfubie&umve 
alteri,  libereque  agere  poteft  quod  libet :  qux 
vulgo  libertas  vocatur  afernjitute.  1 .  Liberum 
eft,  quod  a  nemine  pendet,  vel,  quod  liberum 
eft  a  cura  Sc  infpectione  ac  gubernatione  alte- 
riusjquce  vulgo  libertas  independentia  vocatur: 
his  duobus  modis  folus  Deus  abfoluteeil  li- 
ber:undeens  liberrimum,  plane  aJrjfy'<nev 
eft  ac  dicitur,  utpote  fupra  quem  nihil  eft,qui 
fupremus  omnium  eftDominus,a  quo  creatu- 
ix  pendent ,  cujus  rfctjeftati  atque  imperio  & 
gubernationi  omnia  penitus  fubjecta  funt. 
Huic  libero  feu  libertati  geminxopponitur 
fervum,  fubditum^fervitm.  3  .Liberum  dicitur, 
id,quod  licite  fieri  poteft,  quodlibereadmitti 
poteft  vel  omitti ,  -n  \£h  ,  quo  libere  uti  vel 
fruipoiTumus,  quodnon  eft  interdictum,  a 
quo  non  arcemur  aut  impedimur,  quod  in  ar- 
bitrionoftroconftitutum  ,  permiiTum,  con- 
ceiTum  ,  licitumeft:  huictertiogeneriliber- 
tzt\s,oy$OTi\&lT interditrum ,  prohibitum ,  illi- 
m:\xc  ctiam  Jibertas,  qua  quis  lcgibus 
eft  folutus ,  non  cadit  in  crcaturam.  4.  Acci- 
pitur  Liberum  pro  immuni  8cvacuo,  utcum 
quis  dicitur  libcr  pavore,  mctu,  gcc.  huc  rcfc- 
rendaeft,  libcrtasaculpaScmiferia,  qux  vul- 
godicitur  libertss  gratia  2c  gloria  ,  quarum 


I  S      I. 

illa  eft,  qua  quis  vacat  culpa ,  criminibus , 
peccatis  ,  hxc,  qua  quis  immunis  eft  a  pcei 
fed  nec  hxc  eft  libertas,qux  caufam  hic  de 
minatliberam.  5-.  Liberum  dicitur ,  quod 
indifFcrensfubjecl:ive,feu  quod  ad  nullum 
pofitorum  eft  determinatum  aut  definitu 
fed  quod  fe  ^que  habet  ad  utrumque  5c  utru 
que  recipere  valet :  hujufmodi  libertate  p: 
ditadiciturmateriaprima,  8c  vocatur  vu 
libertas  atque  indifrerentia  pajjiva ,  quse 
caufam  liberam  non  facit :  caufaenim  li 
elt  caufa  efficiens  ,  non  fubjectum  patie 
6.  Liberum  dicitur ,  quod  eft  avuyv.umv , 
coactum,  non-violentum,  fpontaneum,  q 
noncogitur,  ficutfc  habetomne,  quod 
Scfecundum  naturalem  inclinationem&p 
cipium  intrinfecum  agit  vel  patitur :  voca 
vulgo  hbert.is  a  necejjbate ,  verum  improp: 
qu.itenus  neceifitas  fumitur  procoaftione: 
enim  hcec  improprie  eft  neceflitas  :  talc  ge 
libertatis  convenit  non  tantuin  hominib 
fed  Sc  brutis,  imo  6c  rebus  inanimatis ,  ut  q 
dem  vulgo  loquimur ,  adeoque  neceiTitat 
omnem  non  excludit,  nedum  naturalem , 
coactionem  tantum  aut  vio!cntiam,cui  op^ 
nitur.   7.  Sumitur  libertas ,  prout  opponi 
neceflitati  Qaturali,6c  liberum  iic  dfcitur, 
non  cft  definitum  ad  agendum  ,  fad  quo 
fe  cft  indirrcrens  ,  ut  poilit  8c  difFqttc ; 
re  actioncm,  id  cft,  ut  poflit  a|5e  & 


l 


V  O  L  U  M  E  M 

;ere,  8c  aliter  atque  aliter  agere^  quia  agit  ex 

1  'liberatione  8c  ccrto  confilio :  qux  libertas 

lujusloci,  8c  caufam  denoroinat  ac  con- 

I  tuit liberam  :  8c  haec  eft libertas ,  quae  vulgo 

]  citur  libertas  h  necejfitate  phyfica  &  abruta 

etermmatione.  Hsecdevoce. 

I I.  Rem  quod  (^GaX^Libertat  anecejjitatc  I 
•j  lyjica  has  duas  requirit  incaufaliberacon- 1 

tiones.    i .  Ut  caufa  libera  fit  indifferens  ad 
irias  ad-iones  8c  efiecla ,  non  determinata  ad 
Dcvelillud.   2.  Ut,quicquid  8cquomodo-.j 
mque  agat ,  femper  agat  prseeunte  mentis 
dicioSc  confentiente  vo!untate:itaque  caufa  \ 
era  bene  definitur,  qua  conjulto  canfat ,  feu, ) 
•gpoteji  agere,  quando,  quantum ,  &  quomodo  \ 
bet.  Quxdefinitioutintelligatur,paulople- 1 
us  de  Libertate  eft  philofophandum .  j 

III.  Libertas  ,  a  libendo  dic>a ,  cfl  facuhas  , 
yndi  quod lubet.  Facuitas,  non  Ethica,o.\v<\  ] e- 1 
bus  aliquid  alicuiindultum  eft,  quomodo 
lis  habet  facultatem  navigandi  mare  (  hoc 
lim  nulli  eft  vetitum  )JedPhyJica  ,  qua  quis 
iquid  poteft ,  vel  animi ,  vel  corporis admi-  i 
culo,  vel  ope  illorum  bonorum  ,  qure  fortu-  t 

:  e  vulgo,  licet  male ,  vocantur :  lic  homo  ro-  j 
lftior  facultatem  habet  occidendi  hominem  ! 
inus  robuftum,  non  Ethicam  ,  neque  enim 
xrlegibus  eft  permiffum,fed  Phyficam,qua-  j 
nus  corporis  robore  alteri  prxvalet.    Hafc 
ttem  Phyfca  facultas  eft ,  qua:  libertatem  con-  i 
tuity  8c  qua  caufa  liberapoteft  agere,quantum, , 
quomodo  libet  :  eftque  in  homine  adeoque  : 
imi  creatura  rationali  tenuis  admodum  8c  | 
alde  imperfecta :  in  folo  Deoampliifima8c  j 
srfecTa ,  ideoque  furoma  libertas  in  Deo  eft  | 
immum  ejus  omnipotentiae  argumentum. ' 
[omo^quicquid  facit  Hberefack,  quia  pro 
bitu  facit ,  fed,  quia  non  poteft  omnia  ,  im-  :' 
£hm  habet  libertatem  :  agittamen,  cx 
s  quaflfcere  poteit,  quodlibet,  quandoSc 
uanfurn  8c  quomodo  libet.  Deus  quoquc, 
uicquid  agit ,  libere  sgit ,  fed  quia  potcil  o- 
iniaagere,  perfecTarn  habet libertatem  :  ho- 
aotamen,  ctii  minus  iit  liber  Deo  ,  vere  ta 
neneft  iiber,  quiaveredominium  habet  in 
iias  actiones  5c  vere  adaeendumfefedeter- 
nmat  j  quod  quomodo  fiat ,  explicandum  eft 

30ITO. 


P  n  I  M  U  M.  17J 

I V.  Duobus  modis  homo  fcfe  determinat, 
ad  agendum  vel  non  agendum,8cad  agendum 
hoc  vel  illud :  quod  enim  eft  determinatum, 
eft  indifTerens  ad  plura ,'  quae  inter  fefe  oppo- 
nuntur ,  vel  contrarie ,  vel  contradicTorie :  &• 
ad  utrumqne  fefe  determinat  caufa  libera,fic- 
ut  adutrumque  oppofitionis  genuseftindif- 
ferens-.indifferentia  circa-re  agereSc  non  agere 
folet  vulgo  vocari  libertas  contradiclionis  feu 
exercitii ,  quia  agere  5c  non  agere  opponuntur 
contradicTorie,  fc.utexercereacTum  8c  non 
exercere :  indifferentia  circa  r*  agere  hoc  vel 
illud,  folet  dici  libertas  contrarietatis feufpeci- 
ficationis,  quia  contraria  funt ,  agcre  hoc  8c  a- 
gerealiudoppofitum ,  acfpeciedirferunt :  ita 
eft  in  homine  poteftas  amandi  objectum  pro- 
pofitum  vel  non  amandi,qux  eft  libertas  coa- 
tradicTionis ,  quia  poteft  homo  amare  vel  non 
amare,  id  eft  ,  cohibereacTum  amoris ,  poteft 
exercere  acTum  amoris  £c  non  exercere :  fed 
praeter  poteftatem  amandi  Sc  non  amandi  ob- 
jecTum  propoiitum,  etiam  homo  poteft  odiffe 
o^bjecTum :  eft  ergo  in  ipfo  etiam  poteftas  ob- 
jedTum  vel  amore  profequendi  vel  odio  per- 
fequendi,  qua:  eft  libertas  contrarietatis ,  quia 
poteft  homo  acTus  contrarios  amoris  Scodii 
elicere ,  non  quidem  infenfu  compojito ;  quaii 
fimul  pofiit  8c  amare  8c  odifle  obje^um  ,  quac 
Scholafticis  vulgo  dicitur  potentia  fimultatis, 
fed  infenju  dinjijo,  quia  homo ,  qui  nunc  amat 
objeclum  ,  etiam  tum,  cum  amat,  potentiam 
habet  idem  ob]ecl:um  odio  perfequendi,  cum 
lubebit ,  cum  mcns  di&abit,  quae  Scholafticis 
vulgo  diciturjimultas  potentia :  6c  ifta  fimult ~as 
potentia ,  id  cft,  poteftas  agendi  vel  non  agen- 
di,  agendi  hoc  vel  contrarium ,  infcnjudi- 
'vifo  ,  cum  mens  proefcribet ,  ejl  iiera  ac  mera 
libertas ,  quas  non  eft  in  brutis  aut  ullis  rcbus, 
qux  agunt  exneceiiitatenaturae,  fedinfolo 
homine  creaturifque  rationalibus ,  quse  folse, 
iftam  fimultatem  potentix  ,  8c  indiftcren- 
tiam  utramque  cum  rationis  praefcriptione,, 
poifident. 

V.  Scholaftici  folenthancindifTerentiam 
8c  libertatem  ,  tum  contradiclionis  ,  tum 
contrarietatis ,  fpeciatimexplicare  maBibus 
<voluntatis ,  qui  iunt  vel  contrarii ,  ut  veBe  8c 
nolle ,  vel  contradidorii,  ut  velle  &  nm-veUe» 

Y  3  nolle- 


174 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select, 


nolle  &  non-nolle :  differunt  vero  multum  non- 
<velle  &  nolle  :  non  velle  enim  nudam  tantum 
dicit  negationem  volitionis ,  nollepraeter  ne- 
gationem  volitionis  dicit  infuper  a£tum  poii- 
tivum  contrarium  volitioni :  in  quantum  ita- 
quevoluntas  poteft  velleScnon  velle,  habet 
libertatem  exercitii ,  in  quantum  poteft  velle 


pra£tici  ac  voluntatis  :  objectum,  in  quod  u 
minium  aut  imperium  exercetur  ,  eft  adi 
imperata.  Adtio  quoque  eadem  eft  8c  intj 
leftus  pra£tici  8c  voluntatis ,  qua  caufa  libti 
ad  agendum  fefe  determinat :  a£tioimperj 
eftid,  quoddeterminatur.  Sedhicfcrupui 
oritur  non  levis  de  ipfa  adtione  voluntatis  <| 


8cnolle,habetlibertatemfpecificationis  :Sed    cita,deipfa  volitione,  quidlit  ftatuendu 
noneftputandum,iftamlibertatemutriufque  .  Aninipfam  quoque  voluntas  exercet  imj 
generis  tantum  reperiri  in  voluntatc  ,  quin    rium,  fefequeadeamdeterminat?an  verc 
reperitur  quoque  in  intellectu ,  adeoque  8c  j  ctiovoluntatis  elicita  aliunde  determinat» 
facultatibusinferioribus:  intelle£tusnon  tan-  i  flcut  ipfadominium  non  exerccat  in  fu 
tum poteftintelligere vel non intelligere  ,ju-  |  actionem ,  fedvero  alia  facultas,  putaint 
dicare  vel  non  judicare  ,  fed  vero  8c  intellige-  '  lectus  practicus  ?     Prius  quidem,  nempe  v 
re  hoc  vel  illud  ,  judicare  hoc  vel  illud :  fic  8c  ,  luntatem  determinare  feipfam  ,  ad  volendu 
locomotiva,  inferioris  animx  facultas ,  poteft  !  8c  non  volendum,ad  volendum  hoc  vel  illu 
ambulare,  vel  nonambulare,  Scpoteftambu-    Scficipiam  dominiumexercereinfuasact 
lareverfus  orientem  vel  verfus  occidentem,    neselicitas,ftatueruntomnesilli,quicaufs 
aut  ambulare  vel  aetum  contrarium  elicere:  |  liberamdefiniverunttantum  per  indiifere 
hucfacitactionum  caufeliberxuiitataEthi-  j  tiam  5c  non  etiam  perlubentiam  cumrati' 
cis  diftinctio  in  elicitas  &  imperatas :  aliud  e-  |  ne ,  qui  caufam  liberam  definiverunt  iimp 
nimeftambulare,  actioimperata  ,aliudjudi-  j  citer,que.  pofitisomnibusadagendumreq 
careautvelleambulare,a£tioutraqueelicita:  j  fitis  indifterens  manet  ad  agendumveln 
actiones  elicitse ,  funt  proprice ,  intellectus  &    agendum,  ad  agendum  hoc  vel  illud,  hoc  v 
voluntatis,  imperatx,aliarumfacultatum.  In    illo  modo,  8cc.  8c  fic  omittunt  praecipua: 
utrifque  8c  elicitis  8c  imperatis   actionibus    partem  libertatis ,  indefiniendo,  quae  eft, 
eft  libertas  atque  indifferentia  ad  utrumque  j  utagatexprjeviadcliberationerationis  ,cu 


oppoiitorum  ,  iive  contrarictatis,  fivecontra- 
dictionis  :  atque  amplius  hbertatis  fibjetlum, 
non  ejifola  voluntas,  ut  vulgo  ilatuunt ,  non  in- 
telleclus  ,fedtotus  homo ,  licet  interim  liberras 
homini  nonforettribuenda,  nili  intellcctuSc 


1  ubet.  Sic  Suarez,  Fonfeca ,  Lejfius ,  Molina,  \ 
Iefuita  omnes  philofophantur,qui  libertatei 
caufeliberx  collocant  inJfolaiftaindiffere? 
tia ,  qua  poiitis  omnibus  ad  agendum  requii 
tis,  poiito  etiam  intellcctus  practici  |udic| 


voluntateeifetprjeditus  :  itaqueintellectus8c  ultimo,  voluntas  tamen  poteitagerevelnc 
voluntas,  funt  libcrtatis  fubjcctum  primariu,  agere ,  ec  agere  hoc  vcl  illud  ,  adeoque  potc 
quia  primo  iis  ineft,  reliqux  facultates,fecun-  ieipfam  decerminare :  8c  hinc  folam  volunt 
darium,  quia  hifcc  libcrtas  ineft  beneficio  temformaliterliberam  faciunt ,  adtionefqi 
priojum.  Totus  cvgo  homo  libercd  &CauJa  \  cjus  folas  formaliter  liberas  dicunt,  facult 
Libera,j\on  vcra  \\xc  aut  illa  facultas,  fcd  vcro  I  tum  aliarum  adeoque  ipiius  intellectus  acti 
totum  fuppofitum  :  quiatotus  homodomi-j  nes  vocant  liberas  per  dcnominationem  c\ 
nium  habet  in  fuas  attiones,  totus  fe  determi- 
nat,cumantecilet  indcterminatus:  Quc)dad- 
huc  ulterius  eft  cxponendum 


V  I.  Diftinguendum  hic  cflaccuratcinter 
dominium.quod  caufa libera cxercet ab obje- 


trinfecam.    Verum  enimvero  lixc  fentcntl 
tam  gravibusurgetur  incommodis  ,  ut  facil 
defendi  nequeatiquod  alias  oftendimus  ColU 
Etklc,  difp.  io.de Motivo  voluntatis  ,  8c  natul 
caufe  liberx  hoc  modo  malc  cxplicatur:  qd 


ctoinquod  dominium  cxercet : item  ,  intcr    cirrallatuimus,  voluntatem  nondctermin: 

aftum  detcrminaudi  idquod  afeipfa,  £ed  veroadidtamineintelle&uspjl 

determittttar.Imperiumautdominium,quod    ctici  ,  abultimocjurijudicio,  ad  actiones  elf 

caufaliberacxcrcetjcftadtiocliciL.ii.-.tcllcdtus   citas,  8ctum  dcmum  caufa  crit  verelibei 

cu 


im  aget  quantum  libebit ,  id  eft ,  cum  vo- 
t ,  quantum  ex  rationis  prxfcripto  eft  ftatu- 
im  :  at  fi  ftante  rationis  judicio  voluntas  pof- 
:  non  velle,  jam  caufa  libera  non  aget,quan- 
im  libet ,  quia  non  aget  ex  praefcripto  ratio- 
is,  lubentia  enim  ( ut  iic  loquar )  refpe&um 
icit  ad  rationem  :  Atque  in  hac  lubentia  ra- 
tionrs  primario  ac  formaliter  libertas  efl 
ta :  illa  enim  cum  adeft ,  jam  adeft  libertas, 
/e accedat  indifferentia,  iive  minus.  Quare 
imth.z.  diximusduoeffe,  quae libertatem 
ufae  liberae  conftituant  ,  indifferentiam  8c 
bentiam  rationis ,  hoc  fic  capi  volumus ,  ut 
bentia  rationis  per  prius  8c  magis  quam  in- 
fferentia  libertatem  conftituat,cum  indiffe- 
ntiainrationislubentiaindeterminata,qua 
lod  lubet  intelle&us  diclamini  agimus,fun- 
ta  fit,  8c  a  caufa  libera  abeffe  poflit ,  rationis 
bentia  non  item  :  poteft  enim  intellectus 
Te  determinatus,  ut  non  poflit  non  j  udicare, 
10  ut  non  poilit  non  judicare  hoc  objeclum 
e  profequendum,  &  tamen  poteft  efle  caufa 


VOLUMEM     P  R  I  M  U  M,  ipf 

libertatis  in  agcnti  lfbero,8c  facere  poteft  cau- 


fam  liberam ,  quemadmodum  fei^c  habet  in- 
telle&usAngelorum  8cAnimarum  Beatarum: 
AngelienimScBeatejAnime^nonpoiTuntnoir 
judicare ,  Deum  effe  amandum  ,  8c  ex  judicio 
determinato  nonpoiTunt  non  amareDeum, 
8c  tamen  libere  Deum  amant,quia  pleniffima 
rationis  lubentia  amant :  nam  amant ,  quia  lu- 
bet :  luber,quia  intelledhis  dictat,  licet  vi  gra- 
tios  confirmantis  in  ifto  ftatu  glorification is 
non  poifit  non  dictare.  Ergo,ut  concludamus 
libertas  non  coniiftit  proprie  in  iftaindiffe- 
rentia,  inqua  vulgo  collocatur,  fedpraeci- 
pua  ratio  libertatis  eft  fita  in  fpontaneitate 
feu  lubentia  cum  ratione ,  fecundaria  eft  in 
indifferentia ,  quse  tum  locum  habet ,  cum 
judicium  intelledfris  eft  indifferens  :  at  hoc 
non  femper  eft  indifferens  ,  non  fane  circa 
finem  ultimum  ,  qui  tamen  libere  expeti- 
tur.  Ergo  a  libera  caufa  abefTe  poteft  in- 
differentia  ,  non  autem  lubentia  cum  ra- 
tione. 


Difputationum  ex  Philofbphia  fele&arum 
Qjlj  AdrAgesimA-SeptimA, 


D  E 


CAVSA     LIBERA 


T  H   E   S   I   S       I. 


it ^  TAturam  caufe liber* expofuit Difputa- 

4 \|  tio praecedens ,  eamque  abfolvidocuit 

fpontaneitate  feu  lubentia  rationis  8c 

iifferentiajudicii ,  magistamen  illaquam 

c.  Sed  quandoquidem  de  libertate  homi- 

\\  potiffimum  fumus  philofophati ,  viden- 

m  reftat,  anfub  hac  caufa  libera  etiam  com- 

'hendivaleatDeus?  Quod  Deus  agat  ex  ra- 

vine,nullieftdubium,cumfitipfaiapientia: 

<*ha&enus  agit  libere,  non  quod  deliberet 

-tconfultetad  modum  hominis,  fed  vero  : 

;»e  deiiberatione  aut  difcurfu,  ac  fimplici 

'tius  appreheniione ,  fapienter ,  8c  rationa 

literagit.  Verum  enimvero, anDeo  etiam 

wenit  alterapars  libertatis ,  fc.  indfferentia, 


I  Certe  hic  difficultas  eft  aliqua,ac  fatis  gravis.' 

i  Cavendum  enim  eft  fedulo ,  ne  indirTerentia 

|  aliqua  adfcribatur.  Hoc  igitur  hac  difputatio- 

!  ne  explicatum  dare  conabimur,  quaindiffe- 

j  rentia  Deo  competat ,  qua  caufis  liberis  creatis, 

i  <Ls4ngeIis  &  hominibus.    Quod  ut  praeftemus, 

j  anteomniaoportet,indifferentiam,que;  liber- 

tatem  caufae  liberae  facit,diftinguere,8cdiftin- 

,  dte  de  Deo  ac  caufis  creatis  libens  enunciare. 

!      II.  Duplex  zVtindifferentia,  alteraw^/i- 

va ,  altera  privativa.    Indifferentia  negatwa 

indifferens  diciturillud  ,  quod  fecundumfe 

noneftmagis  determinatum  ad  hocobjectu 

quamad  illud,  adoperandum  quam  adnon 

operandum  ;  8c  hoc  modo  Deus  aut  voluntas 

divi- 


lj4  DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 

divina,  antequam  ftatuifTet  creare  mundum  I  du6lionemfoTm^fubftantia'lis,necfubje<9:un| 
(ut  fecundum  figna  rationispronoftrocon-  i  concurrata&iveadproduclaonem  albedinisl 
cipiendi  modo  h.tc  diitinguamus ;  nam  de  ;  fedfolumingenerecaui£materialis,recipiea| 
prioritatetemporishicnonloquimur,quifci- !  doacpatiendo.  Indiiferentiaadjunftapotenl 
mus  Dei  decreta  non  minus  eife  xterna  quam  i  tiae,  qux  partim  efb  a£tiva ,  partim  eit  pafiivi 


ipfum  Deum )  in  illo  priori  figno  rationis an 
tequam  quaii  ftatuiffet  a&u  creare mundum, 
erat  Deus  fecundum  fe  indifFerens  ad  hanc 
partem  vcl  illam,ad  creandum  vel  non  crean- 
dum,  aut  etiam  ad  creandum  alium  mundum 
quam  hunc,  quia  non  magis  determinata  erat 
divinavoluntas  fecundum  feadunumquam 
ad  aliud,  decernendum  de  mundo  creando,  &c 
iic  creando,  quam  ad  non  decernendum.  Hxc 
autem  indiftercntia  non  importat  in  Deo  ali- 
quam  imperfectionem  aut  privationem  ali- 
cujusperfectionis:  nam  Deus  nonperncitur 
in  feipfo  per  hoc ,  quod  fe  determinfct  ad  pro 
ducendum  aliquid  extra  fe ,  fed  tota  perfectio 
ponitur  in  creaturis,  qux  per  divinam  vplun- 
tatemponunturinefle.  Ethinc  Deusliberc 
produxit  creaturas,  libere  dilexit  creaturas, 
quiacreaturx  non  habent  necefTariam  con- 
nexionem  cum  bono  divino,fic  ut  bonum  di- 
vinumfalvari  poflitac  falvetur  citracreatu- 
ras:  Sc  iic  recte  dicunt  SchohRki,Fohintaf  di- 
*vina,  qu<e  exfe  necejfitatem  habet,  tjuatenm  na- 
taraliter  ac  nccefjario  determinata  ejl  ad  aman- 
d-im  bonum  divinum ,  libere  determin.ivit  fe  ad 
objectum  ad  quod habet  habitudiiiemnon  nccef- 
fariam. 

III.  indifferentia-frsvaftva  diciturindif- 
fcrens  illud  ,  quod  eft  aptum  perfici  ac  dctcr- 
minaiiperaliqucm,iivedetermineturacper- 
ficiatur  a  feipfo,five  ab  alio :  Sc  hujufmodi  in- 
differqntia  praefupponit  in  ipfa  potentiaali 
quam  imperfe&ionem  fcu  potentialitatem : 
undc  Sc  hxc  indifferentia  foii  potentiae  creatae 
convenire  potctt.  lnvenitur  vero  hxc  indiffe 
rentia  privativa  in  potentia  crcata,  aut  paflfiya 
Untum,autac"tivafimul&  |  Indiffe 

rentia ,  ouae  adjungitur  potentiae  paflivaj  tan- 


fic  dicitur,quod  potentia  lit  indifferens,  pa 

vefeupatiendoinordinead  unum,acl:ive 

agendoinordineadahud :  ficut  intelleclais: 

inorainead  fpeciem  intelligibilem  abobj 

cto  produ&am  habet  rationem  potentix  fairr. 

indifFerentiae  paiiivx,  quia  recipit  infefp  wt 

ciem  illam ,  &  indifferens  eft  ad  recipienda  letai 

fpeciem  hancvel  aliam:idem  intelledtus  idar 

ordine  ad  actum  intelligendi  habet  pote  ad:!ti 

tiam  8t  indifferentiam  aclivam,  quia  potiffere 

intelle<5tionem  exercere  vel  non ,  &:  exercc  ona; 

hanc  vel  illam :  iimiliter  voluntas,  quarefi  idirre 

producit  adtus  liberos  volendi  8c  non  volei  iatur; 

&  nolendi,habet  potentiam  &  indifferenti;  one  1 

aftivam ;  quatenuseofdem  adtus  immanotieu 

tes,quos  producit,recipit,habct  potentiam  <nh 

indinerentiampaliivam,  quia  poteit  recip  ndjc; 

2c  non  recipere ,  8c  recipere  hunc  vel  illu  ,<j  g» 

Iam  hxc  applicemus.  WDfC 

I  V.    Indijferentia  privativa ,  qux  dici  gjw^ 

pajjtva  ,  non  eft  de  ratione  formali  caufe  lib<  r? 

ficaufa  libera  coniidereturanalogice  foe  llibca 

dum  rationem  communem ,  ut  Deo  tribulfo  jfo 

fimul&creaturisintelledtualibuSjeiTecau 

liberam  :  nam  in  Deoreperitur,  quicq 

derationc  formali  caufaeliberaE :  ftt  iftai 

ferentia  privativa  pafTiva  in  Deo  non  re 

tur,ficuti  ncc  in  co  reperitur  indifferenti 

vativa,quc  partim  cft  acliva  &  partim pa 

obeandemrationem  ,  quia  indilrcrcnti 

iiva ,  uti  &:  a6ti  va  ac  pafliva  fimul ,  poten 

tatem ,  quv  perfici  poteft ,  includit ,  qu: 

perfe&ioeft:quaedam.:  at  omnis  impei' 

a  Dco  loneimme  elt  removenda :  fc.  fi  i 

daretur  indillcrcntia ,  aur  paltiva  tantu 

pafliva  iimul  ccadtiva ,  D  :us  non  Foret  tnjj.''^1 

a6tu.;;  8c  ficnoneffet  infinite  peifecluf 

mtimcnclt  inDeo  veralibertas ,  qLo.a0ll'4; 

ifii, 


pa 

ntialit 

entK 
Eij, 


tcni 


« 


*nil 


tum,eftficutindifrcrenti  i  babetmate 

imaad  hanc  fon  lcmvell  bcrt.  tcftiu  iimpliciter, 

illam.autquam  h  •ftual-l  qucns  i  r  in  Dco,  ficut  fipicr 

bedinis  vcl  oigredinis  ,  quam  re  ipif.haect  tprmaliter.14 Deo ,  quia eft perfed^io q 
enimindifFerentiaefl  e  )quodj  fimpliciter:formalitervcro  nihile  tii 

pec  materia  prima  concurrat  <  :  ad  pro-  (  nifi  quo J  pcrtinctad  Dei  formalem,  efl 


r< 


i ,  &  intrinfeeam  tationem :  cum  ergo  in- 
i  rerentia  pafliva  non  fit  in  Deo ,  nec  pafliva 
)que  8c  a£tiva  fimul ,  in  quo  tamen  Dco 
|  malitcr  eft  libertas,ultro  fequitur,neutram 
/derationeformali  libertatis  ac  caufae  li- 
ae. 

/.  Praeter  indifferentiam  negativam ,  8c 
/ativam ,  quae  vel  eft  pafliva  tantum ,  vel 
(iva  8c  activa  limul ,  utraque  imperfe&io- 
•1  involvens ,  datur  indijferentia  quaedam 
vatantum*,  ficuteft  indifferentia ,  quam 
etartifexaliquis  ad  faciendum  opus  ali- 
d  artificiale- vel  non  faciendum ,  8c  ad  fa- 
ldum  hoc  opusartificialevelaliud.  Haec 
Ifferentia  a&iva,  quae  importat  pofie  agere 
onagere,  8c  pofle  agere  hoc  vel  illud ,  ut 
ldifferentia  negativa,nihil  imperfedtionis 
laturafuainvolvunt,  &  funt  de  formali 
jne  libertatis  &  caufae  liberae ,  quando  8c 
ties  illa  eft  indifferens ;  neque  enim  caufa 
ra  femper  eft  indifferens ,  licet  omnis  ali- 
ldo  circa  quaedam  objecta  fit  indifferens, 
d  difputatione  praecedentifuitoftenfum. 
<eo,  ut  caufa  libera ,  reperitur  indijferentia  i 
■■tiva &  aBivajn  creaturis  rationalibus  in-  \ 
rpajjiva ,  quia  creaturae  funt ;  nam  omnis  | 
a  libera  creata ,  cumnon  fit  purus  actus, 
fit  libera  per  efTentiam ,  ficut  eft  Deus, 
cii  im  per  participationem ,  habet  aliquam 
;  :ntialitatem ,  quae  poteft  perfici  per  di ver- 
rai   iftusj  fed  omnis  potentialitas  >  quae  poteft 
i^jtciperdiverfosaclus,  habetaliquam  in- 
»ml;rentiam  paflivam  in  ordine  ad  eofdem 
inp4w.  Ergo  in  omni  caufa  creata  libera ,  eft 
iM  terindifferentiama&ivamaliqua  indiffe- 
)oteat  iapafliva,inDeonon  eft.  Sedquaratione, 
^•aufam  liberam  ,  d^  lihertas ,  atque adeo in- 
Bj«p ;  rentia ,  Deo  debeat  tribui ,  &  Angelis ,  & 

ini,Jpeciatim  videamus. 

Ltittffl  I.  §.i.Deus,utfoluseftperfe&iffimaein- 

■'■t  gentiae ,  itafolus  eft  perfecliflimse  liberta- 

-  nec  ab  ullaalia  caufa  dependet :  Angeli  8c 

,  >ljiines  ita  fuht  liberi  8c  actionumfuarum 

:  ;ini ,  ut  nihilominus  a  Deo  dependeant, 

}ue  nutu  regantur  ac  fledhntur  :  unde 

turis  quidem  liberis ,  Angelis  8c  Homini- 

7?6|»!n<5y,   Deo  au*"em  foli  t»  oJxflacnov 

petit :  libere  igitur  agere  in  creaturis  ra- 


VOLUMEN     PHMUM,  ijy 

tionalibus,non  eft,  independenter  feu  ex  nul- 


nbi 


lius  gubernatione  agere ,  aut  effe  primum  fui 

movens ,  fed  eft  c*c  aa&afgsows  agere ,  motu 

voluntatis  fpontaneo,  fecundum  rationem,ex 

praevio  confilio  8c  judicio:at  in  Deo  libere 

agere,  eftindependenteragere.  §.  2.  Liberri- 

ma  Dei  voluntas  ex  perfe&ionenaturaefuar, 

quae  volendo ,  eligendo,  a  vero  bono  aberrare 

non  poteft ,  ab  aeterno  immutabiliter  ipfa  fefc 

determinavit  ad  unum  genere ,  puta  bonum 

tantum:ad  unum  vero  fpecie  aut  individuo,h  j 

e.  ad  hoc  vel  illud  bonum ,  contingenter  qui- 

dem,  ita  nimirum ,  ut  ex  libertate  fua  ad  aliud 

vel  aliud  bonum  {dh  determinare  potuerit,ex 

hypothefi  vero  scterni  confilii ,  immutabilitet 

ejus  voluntas  eft  determinata:unde  in  Deo 

cum  abfoluta  libertate  confiftit  abfolutaim- 

mutabilitas :  in  creaturis  vcro  quibufdam  in- 

venire  eft  quoque  aliquam  neceflitatem  im- 

mutabilitatis  ftantem  cum  libertate ,  fed  non» 

inomnibus  nec  fcmper:fc.  Angeli  boniexi 

perfe&ione  gratiae  ac  gloriae,  in  qua  funt  con- 

firmati  a  Deo ,  immutabiliter  voluntates  fuas 

bonas  determinant  ad  unum  genere ,  hoc  eft, 

ad  bonum  tantumilicet  ad  unum  fpecie  vel 

individuo  contingenter  fefe  habeant :  contrai 

Angeli'mali  ex  perfe&a  8c  completa  malith 

immutabiliter  voluntates  fuas  malasdetermi- 

nant ad  unum  genere,  i.e.  ad  malum  tantum  ; 

contingenterveroad  unum  fpecie  vel  indi- 

viduo ,  i.  e.  ad  hoc  vel  illud  vel  aliud  malum  z 

1  liberrime  igitur  illi  bene ,  hi  male ,  volunt  8c 

;  agunti  atque  in  utrifque  libertas  cum  necefli- 

;  tateimmutabilitatiseftconjuncla.  Quantum 

j  adHomincm,  de  eo  diftinclre  refpondendum 

!  eft,  pro  diftin&ione  ftatus  illius  ;  ante  lapfum, 

!  qui  creationis  ,  integritatis ,  8c  innocentiae 

j  dicitur ;  poft  lapfum,  qui  defec~tionis,peccati, 

ac  corruptionis  dicitur;  poft  regenerationem, 

I  qui  gratiae  8c  refec~tionis,poft  refufcitationem, 

i  qui  vel  gloriej  vel  condemnationis  dicitur.-pro 

j  hocs  inquam,  diverfohominisftatu,  liber- 

|  tasejus  fubje&a  fuit  neceflitati  immutabili- 

|  tatis  8c  non  fuit :  in  ftatu  crcationis  8c  gratiae 

non  eft  ulla  in  eo  neceflitas  immutabiiitatis, 

quo  vel  bonum  tantum  ,  vel  malum  tantum, 

utrumque  immutabiliter  velit  :  fed  in  ftatu 

peccatiaccondemnationis  cft  neceflitas  im- 

Z  muta- 


17* 


DisputAt.  exPhilosophia  Select. 


mutabilitatis  ad  malum  tantum ,  in  ftatu  glo-  la  maia  impcdienda  vel  non  impedienda ,  ; 
rix  ad  bonum  tantum.  Verum  quandoqui-  folute  inditTerensfitacfuerit 
dem  hoc  negotium  de  natura  caufac  liberas '  V  I II.  De  Angelis  hce  propofitiones  r 
recte  intellecTum  eft  fundamentum  gravilli-  tandx  veniunt.  i.  Ratione  libertatis  atc 
marum  in  Theologia  quaeftionum  de  natura  indifferentix,  tum  contrarietatis ,  tum  cc 
Liberi  Arbitrii  recTedecidendaium,age,  di-  tradicf-ionis ,  circa  bonum  £c  circa  malui 
ItinctiiTime per  clalTes ,  utrmnque  Jwertatis  a;-  Angeli  boni  ante  conhrmationem  in  grat 
que  r.  .:':£  rnodum  ,  tum  quoad exercitium  \  8c  mali  ante  conhrmationem  in  malitia  ,  f 

feu  :.  :m  ,  tum  quoadfpecifcatione?n    runt  indirterentcs  ,  tam  ad  velle  quam  ad  n 

feuccvtrarie:ate?n ,  deDeo ,<zAngelis,  Homini-  \  velie  aut  nolle  ,  tam  adeligendum  quam 
nciemue.  repudiandum,tam  mala  quam  bona.tam  m 

VII.  De  Deo  obfervanda?  funt  hae  propo-  :  quam  bene.  2.  Poft  confirmationem  ,  in  g 
fitiones.  i.Quoadlibertatemautindirferen-  tiaquidem,  Angeliboni  amiferunt  indii 
tiamcontradictionisfeu  exercitii ,  non  fuit,  rentiam  contrarietatis  circa  bonum  &  n 
ncc  eft  voluntas  Dei  ad  actum  volendi ,  qua-  ,  lum  :  nam  determinanturad  bonum  tantui 
tenus  eft  actus  abfolute  &  in  genere  fumtus,  inmalitia  vero,  Angeli  mali  amiferunt  q 
indirfcrens,necillumfufpcnderepotuit:Deus  que  indifterentiam  contrarietatis  circa 
enim  nunquam  effe  potuit  fine  actu  volendi.  num  St  malum  :  nam  determinantur  tantj 
a.  Nec  fuit,  nec  eft,  ad  aftum  volendi,  indif-  ad  malum  :  retinent  vero  utrimque  ha<fr,ei 
ferens  Dei  voluntas ,  quatenus  notat  ordinem  indirTerentiam  contrarietatis ,  quatenustx 
ad  objeftum  Deiintrinfecum&abfolutene-  ad  hoc  vel  illud  veLaliud  bonum  in  fpecic 
ceflarium  ,  putaillius  eiTcntiam,  fapientiam,  individuo,  mali  ad  hoc  vel  illud  vel  aliud  n 
bonitatem,8cc.  n.im  Dcus,  nec  poteft,  nec  po-  j  lum  in  fpecie  £c  indiy.iduo ,  indifferenter  i 
tuit,  haec  non  velle.   5 .  Quoad  libertatem  aut    habent. 

indirrerentiam  fpecificationis  feu  contrarie-  '  IX.  De  homine  funt  tenendas  hae proj 
tatis,  h.e.  velle&noJle,  eligereccrepudiare,  fitiones.  1.  Inftatucreationis&gratiaefeu 
prout  velle  Sc  nolleSc  fimiles  actusDei  notant  generationis, voluntas  hominis  quoad  utra, 
ordinemadobje&umexternum.fc.creaturas,  quefpeciemindifrerentiae&contrarietatis 
earumqueexiftentiam  ,  hiactusDeinonfunt  contradidf.ionis  ,  circa  bonum  vel  malui 
abfolute  neceffarii ,  fed  indirTerentes :  potuit  indirTerens  cft ,  £c  indeterminate  CeCc  hat 
cnim  abfolute  res,  quas  voluit,  nolle,  &,  1.  Inftatupeccati,item  condemnationis, 
quasnoluit,  velle,  quaselegit,  potuitrepu-  |  dirTerens  noneftejus  voluntascircabonun 
diare ,  quas  repudiavit ,  eligere ;  quamvis  ex  malum,  fed  dererminata ad  malum  :  iimili 
hypothefi,  poftquam  &  quatenus  easfemelj  in  ftatu  gloriae  indirferensquoquenonefl 
voluit  vel  noluit,  propterimmutabiiitatem  i  bonum&raalum.feddeterminataadboni! 
fuae  voluntatis,  non  poilit  non  vellc,  non  pof-    &  ha&enus  amifit  indirTerentiam  contra: 


fit  non  nolle.  4.  Qupad  contrarictatem  aut 
fpeciricationeminordinead  aftus  malos  vel 
bonos ,  circa  hos  non  eft  voluntas  Dei  indirTe- 
rensunoeodemquea&u,  quiaDeus,  quieft 
fummum  bonum ,  tantum  poteft  moraliter 
bona  &  jufta  velle ,  ficut  moralitermala  &  in- 
ju'tatantumpoteftnolle,  &quidem  utrum- 
que  tantum  bene  :  quamvis  ad  hxc  vel  illa 
bonjfacicnda  vcl  non  facienda,  ad  haec  vcl  il- 


titis.  3 .  At  retinuit  eandem  contrarietatis 
difTerentiam,quatenus  in  ftatu  peccati  &  o 
demnationis,  ad  hoc  vcl  illud  vel  aliud  1 
lum  in  fpccie atque  individuo  volendum  j 
ftatu  glorix  adhoc  vel  illud  vclaliudbon 
in  fpecie  atque  individuo  volendum ,  indi 
renter  fefe  habet.  Sed  haec  de  natura  Cm 
Libera,  hac  &  praeccdcnti  difputatione ,  di 
ruiffe  fufficiat. 


VOL.UMEN      P   R  I  M  U  M. 

Difputationum  ex  Philofbphia  fele&arum 

Qju  adragesimA-O  ctAvA, 

d  e 

£  N  T  E     R  E  A  L  L 

T  H   E   S   I   S      I. 


179 


Tlhil  eft  tritius  voce  Ens :  nullus  in  Phi- 

V  lofophiaterminus  ufitatior,  quam  Ens 

retf/e:8ctamenquid  lit  Ens  atque  Ens 

le ,  quid  vocibus  iftis  debeat  intelligi ,  tam 

|  obfcurum  quamquodeftobfcuriffimum. 

u  ietur  fere  nihil  effe  notius  ente  atque  adeo 

e  reali  :  8c  tamen  nihil  fere  eft  ignotius. 

idit  de  Ente  &  Ejfentia  traclatum  Thomas 

uinas:  in  hunc,commentarium  confcripfit 

mas  Cajetanus :  in  hujus  commentarios  a- 

>  iterum  commentariosevulgavitR^^/ 

•ya:  agunt  de  Ente  8c  Ente  reali,  Suarez,  Fon- 

r,8c  qui  ex  hifce  duobus  omnia  folent  com- 

ire  ,  moderni  Metaphyfici  initio  Meta- 

fficcs ,  cum  de  obje&o  Metaphyfices  phi- 

hantur ,  agunt  item  de  eo  multi  ex  Logi- 

tm  filiis ,  cum  obje&um  Logicae  utentis 

lotum  docent  effe  Ens  8c  non  Ens :  8c  ta- 

H  n ,  fi  dixero ,  neminem  hactenus  ex  ifto 

ilofophorum  vulgo  expofuiffe  clare  8c  di- 

icl:e  ,  quid  ens  8c  ens  reale  fit,  quid  fub  iftis 

...  :abulis  concipi  debeat ,  fortaffis  a  veritate 

j  1  aberravero  :  Et ,  fi  dicendum  eft ,  quod 

eft,  quiaclarus  ac  diftin&us  Entis  atque 

a  tii  realis  conceptus  exreceptishodiePhi- 

21  bphis  haberi  nequit ,  id  in  caufa  eft  multa- 

15  n  8c  confufionum  8c  tenebrarum  in  Philo- 

0  >hia.  NosTwrwzprimum,  moxremipfam 

1  n*e  noftro ,  quantum  poterimus,  perfpicue 
®>  >licabimus. 

l0j  !LI.  Ens,  ut  hinc  ordiar ,  deductum  eft  a 

:H  hofum,  ad  imitationcm  Graccorum  ,  apud 

c  cs  •>  deducitur  quoque  a  si'»«/ :  Saepe  autem 

1*  ',  ut  vb  ov  reliclafignificatione^r?*^'/  in 

K  it  ufum  ac  rationcm  nominis  ,  ac  praecipue 

■-  Philofophia:\e\uii  cum  Arifoteles  ait,fcien- 

1  m  quandam  effc ,  quae  fpeculatur  **  'h,  r,  lit 

\  l>\.  Met.  c.  1.  fic  dicitur  lib.  1.  Eth.  c.  6. 


Tuyetbw  'i<ra,%us  >.iye&%  TtS  «»»Tr,bonum  totmo- 
disdici,quotens.  Et Plutarchuslib.  i.dePlac. 
Philof  dt  oty  KotTof  itp  teA««v  oit^^cf,  fCj  9*#£1"*(9V 
ilvecfT  oticov  j£  <7rgce,x.2(Ko»  t  c^iovrat.Oportet per- 
fettumvirum ,  i.  e. Philofophum  ,  ea  contem- 
plari  quafunt  &facere  qu<e  facienda  funt.  Ad. 
iftum  modum  factum  eft,  ut  Latini  Philofophi, 
invita  Latinitate,  a  verbo/«w  participium 
Ens  formaverint ,  quod  tantundem  fere  valet 
atque  exiftens ,  idque  poftea  quoque ,  relicla, 
fignificatione  participii,ufurpari  ccepit  ut  no- 
men ,  pro  eo ,  quod  Res  latine  dicitur  amplif- 
fimo  fignificatu ,  fub  quo  etiam  Perfonas  ,  a- 
cliones,  8c  id  genus  aliaincludit:  namalias, 
res  a  perfonis  8c  actionibus  diftinguitur ,  ut  in 
/zm?8cpaffimalibi.  Sed,  dicataliquis,  ftres 
idem  fignificat ,  quod  ens ,  quid  attinebat  vo- 
cem  hanc  fingere  invitaLatinitate?R^//>.  For- 
taffe,  quia  minus  ambiguitatis  eft  in  voce  bar- 
bara  Ens ,  quam  in  voce  latina  Res :  Et  licet 
haec  ratio  non  fit  fatis  urgens ,  ut  ego  quidem 
exiftimo,  nunc  tamen  fieri  non  poteft ,  ut  hac 
voce  Ens  abftineamus,  quandoquidem  apud 
omnes  hodiePhilofophos  ufu  recepta eft  :  8c 
notum  eft  illud  ,  Verba  <valentufu. 

III.  Cum  Ens  fumitur,  utparticipium, 
non  eft  idem  fignificatione ,  ac  cum  fumitur, 
ut  nomcn:  nam  cum  fuirtitur,ut  participium, 
pertinet  ad  quaeftioncm  $'i.\<n,  anflt :  at  cum 
fumitur ,  ut  noinen ,  referendum  eft  ad  qua> 
ftionem  $ 'We^ ,  quidft : cum  enim  quippiam 
diciturEnsnotioneparticipii ,  nihilaliuddi- 
citur,  qua  illud  effe  iive  exiftere,  quo  folvitur 
qunilio,  anft •:  at.fi  vim  habeat  nominis,  efe 
ens,  non  iignificat  effe  aut  exifere  ,  fed  non  effe 
non-ens,  quod  ad  qu3eftionem,2«i*(/&»rcferen- 
dum  eft:  Cum  autem  definitio  tribui  poffit  et- 
iam  iis,  quae  non  funt,  h.  e.  quae  non  exiflunt, 
Z  z  fequitur, 


i8o 


DlSPUTAT.  EX  PHlLOSOrHlA  Select. 


fequitur,  ens  pofitum  pro  nominc  latius  pate- 
re,  quam  quando  acceptum  pro  participio  fi- 
gnificat  id  folummodo,  quod adtu  exiitit- 

I V.  Porro ,  cum  ens  fumitur  notione  par- 
ticipi i ,  ea  fblum  entia  dici  pofTunt ,  qux  adl:u 
exiftunt :  at  cum  fumitur  ut  nomen,  iis  etiam 
tribuitur ,  qnae  non  a£tu ,  fed  poteiiate  atque  ; 
in  fuis  caufis  tantum  funt ;  Sc  quae  ita  fefe  ha-  J 
benti  ut  rofa  tempore  hyberno  8c  mundus  an-  \ 
tequam  effet  conditus  :  Ea  enim  entiafunt,  I 
fumta  voce  Ens  ut  nomen,  quae  intelligi  quse 


quatenus  confideratur ,  itt  eft  poteftate ,  no: 
poteft  dici  ens  abfolute ,  fed  tantum  ens  i 
potentia. 

V I.  Et  hoc  infuper  notandum  eft ,  vocer 
Ens,  cum  nominis  iignificationem  habet ,  ir 
terdum  late.  fumi  pro  eo  omniquodnone 
omnino  nihir,  ita  ut  etiam  entia  rationis ,  n 
tiones  entium,  privationes ,  corruptiones , 
id  genus  alia ,  entiadicantur  iftoc  fignificatv 
fic  accipitur  lib.  3 .  Metaph.  c.  3 .  ubi  Philofopht 

fic  ait;    TLV^y  ^jr.,  6  77    isffix  ,    A?VO  '  &'  ^i  * 


quedefiniripoifunt:Atrofatemporehyberno  ttwH  tsciox  ,&  0^*071  '«^*  « s  voieu,  v<pS-opJL 
intelligi  ejufque  effentia  concipi  ac  definiri  ^  e-Tspncrfc,  jjx  zfoto-nnts,^  ttoi^ti^,^  yivrfU 
poteft ,  8c  Deus  mundum  nondum  conditum  tjjj  &oiett,  vf  t  <gs&s  tvv  xoixv  Xt^td/Ja»  q  t«V< 
cognovit  ab  aeterno  :  Ergo  entia  etiam  tunc,  -n v«s  ^ixxitytlimi,  v  zo-iocc,  id  eft ,  Qu^dam  dicu: 
cum  non  funt  adlu ,  dici  quoque  poffunt ,  ac  ter  entia  , ;  quoniam  fubjiantia  funt ,  quadaj 
revera  quoque  funt  entia,  licet  revera  adlu  quoniam  funt  ajfeBiones fubftantix  ,  alia  qu 
non  fint. 

V.  Hic tamen  obfervandum  eft  illud,  cum 
ea,  quae  a£hi  non  funt ,  entia  dicuntur ,  enun- 
ciationesejufmodi,  etiamfi  forma  fint  cate- 

goricse,  fenfu  tamen  effe  hypotheticas :  cum  .horum  alicujus  negationes  funt ,  vel  etiam  i 
enim  dicimus ,  Rofa  aut  Mundus  eji  ens ,  pro-  \fiusfub(iami<e.  Interdum  vox  Ensjiriciius  i 
pofitiones  iftae  habent  hunc  fenfum:  Rofa  aut  !  mitur ,  pro  eo,  quod  vere  eft  in  rerum  natu:  ^j 
Mundus,  fi  fit  aut  cum  eft  in  rerum  natura,    quod  veram,  reaiem  ,  ac  fibi  propriam  effe 
eft  ens:atque  hoc  modo  judicandum  eftde    tiamhabeti  vulgo^jr^/ddiclum:atqueh 


niam  viajunt  ad  fubjiantiam ,  aut corrupti  s;! 

nes ,  aut  privationes ,  aut  qualitates ,  aut  qu  ^ 

vim  habent  efficiendi  vel  gignendi  fubjiaritioi  jffl 

aut  ea,  qu<e  adjubjiantiamdicuntur,  autqu  m 


omnibus  enunciationibus  jf  Kui}  ewro ,  five 
iint  primi ,  five  fecundi  modi :  quaeftio  enim, 
cjua  quaeritur ,  an  resfit,  prior  eft  ea,  qua  quae- 
ritur,  quidaut  qualvs  resfit,  ut  docet  Arijioteles 
lib.  i.  Poji.  Anal.cap.z.  Itaque  nihil  poteft 
pronunciari  de  quopiam ,  quod  pertinet  ad 
quaeftionem  quidfit aut  qualisfit  res ,  nifi  con- 
ftet  aut  faltem  fupponatur  rem  ejfe :  idcoquc 
cum  ens  pertineat  ad  quseftionem,  qua  quaeri- 
tur  quidresfit  (diftinguitenimrem  ab  omni 
co  quod  non  ens  eft )  non  poteft  illud  de  quo- 
piam  affirmari,nifi  quod  a&u  fit  aut  fuppona- 
tur  effc  :  at  fi  ens ,  quod  non  adtu  fed  poteftate 
tantum  cft ,  in  fc  confideretur ,  atque  ut  eft  in 
poteftatc,  haud  magis  dici  poteft  ens  abfolute, 
quam  cadaver  hominis  dici  abfolute  homo. 
Qin  cnimdicaturens,  quodnoneft,  &qui- 
dem  tunc  atquc  eatenus ,  quando  8c  quatcnus 
non  eft  ?  Atqui ,  quod  non  acl:u  fcd  potcftate 
eft,  revcra  noneft  :cffcenimabfolute&eiTe 
poteftatc,  opponuntur,ut  effe  8c  non  cffc.  Er- 
go  quod  non  ac~tu  fed  potcftatc  tantum  cft, 


tqi 


fenfu  ,  entia  rationis,  rationes  entium,  pn\ 
tiones,  corruptiones ,  generationes ,  &  id 
nus  alia,  entia dici  nequeunt.  Atque  eundt 
fere  ad  modum  de  Ente  philofophatur  <» 
quinaslib.de  Ente&  Effent.c.  i.  Scpraefert 
Summ.Theol.p.  i.  qu<efi./\.S.  art.  i*  ubi  a 
qusefiviffet  ,  Vtrum  malum  inveniatur  in 
bus  ?  8c  fibiobjecifTet.  Ens&res  com/er 
tur.  Si  ergo  malum  eji  ens  in  rebus ,  fequitt\ 
quodmalumfit  res  quadam  :  Quod  eji  con\ 
pr<edicla.{ic  refpondet.  Adfecundum  dicendi 
quod ficut  dicitur  in  y.  Metaph.  Ens  duplick 
dicitur  :  uno  modo  ,  fecundum  quod  fignm 
entitatem ,  prout  dividitur  per  decem  pradi 
menta :  &fic  convertitur  cum  re ,  &  hoc  *» 
nulla  privatio  eji  ens ,  unde  nec  malum.  Alio  i 
do  dicitur  Ens ,  quod fignificat  veritatem  prti 
fitionis  qua  in  compofitione  confijiit ,  cujus  flj 
eji  hoc  verbum ,  EST.  Et  hoc  eji  Ens ,  quo  i 
fpondetur  ad  qujejiionem  ,  An  eji :  Et  fic  cac 
tem  dicimus  effe  in  oculo  vel quamcunque  ah* 
privationem,  & hoc modo ettammalum  dicJ 


VOIUMEN     P  R  I  M  U  M. 


181 


,  aliqui  conjiderantes ,  quod aliqua  res  di- 
vturmaU,  <velquodmalumdicitur  ejfein  re- 
s,  crediderunt ,  qriod  malum  ejfet  res  quadam. 
sc  Ihomas :  fed  de  Voce  fatis ,  nunc  ad  Rem 
fam  accedamus. 
VII.    Ens  firicfe  fumtum  feu  reale  ,  non 


Propter  hujw  autem  difiinBionis  ignorarZ  |pfa  cum  fubftantia  corporum  8cfblaratione 

ab  ea  differat.  Qualitates  motus  dici  pofTent 

fubftantiae ,  vel  extenfae ,  vel  intelligentis ,  & 

utrobique  modi  operandi :  Relationes,  actio- 

nes,  paffiones ,  8c  quae  fequuntur  rerum  in  ca- 

tegoriis  clafTes ,  jam  diu  a  multis  Philofopho- 

rum  ex  cenfu  &  numero  entium  funt  remota: 

unicumquid  ,  quemadmodum  idftatuifTe  lac  profcriptae.    Itaque  t»  7raX^cc^s  Xiy.&ey, 

rmenidem<k.MeIifmdocetIib.  i.Phyfc.i.    quodenti  ab  Ariftotcle  tribuitur,  non  vide- 

trifioteles:  quincontra,  ens  reale  multipli-   tur  fatis  firmum  argumentum  ad  proban- 

varietate  eft  diverfum  :  atque  hoc  tam  eft  dam  entium-multitudinem  :  nam  ru  7rv?Ax- 

mifeftum  ,utnefciamanaliquiddicipoffit  Uj«s  Xsycfljj u  ,   fignificant  quidem  multa  : 

'  mifeftius.  Quid  cnim  ?  fi  omnia  fint  unum,  fed  probandum  erat  porro ,  illa multa  reipfa 

;  c  quicquam  a  quopiam  diverfum  eft,  nullus  8c  non  fola  ratione  diftingui.  Ut  igitur  argu- 

1 1  ortus  aut  interitus ,  nulla  mutatio ,  nul- 1  mentum  firmum  fit ,  probandum  eft ,  aut  ac- 

caufae,  ac  proinde  nullaquoque  fcientia.  cidentiaeffeentiavera  8c  reipfa  a  fubftantiis 

indefic  argumcntatur  Arifioteles.  Ens  eftjdiverfa  (  quod  8t  ante  zsfrifiotelem  olim  8c 

nunc  temporis  a  multis  negatur  )  aut  ipfas 
fubftantias  reipia  a  fe  invicem  eflediverfas. 
Quod  pofterius  quidemtameftmanifeftum, 
ut  multa  probatione  non  egeat :  nam ,  ut  acci- 
dentia  prseteream  ( quae  an  iint  entia  diftincta 
a  fubftantiis,  jam  nunc  difputare-non  libet ) 
fubftantiae  faltem  aliae  ab  aliis  funt  diverfse : 
alia  eft  fubftantia  intelligens ,  fpiritus  j  alia  eft 
cxtenfa ,  corpus :  aliud  eft  Deus ,  8c  aliud  funt 
res  a  Deo  fa&ae :  aliud  eft  homo ,  aliud  lapis : 
quidenim?  an  homo  non  eft  ens  ?  an  non  8c 
lapis?  &  tamen  homononeftlapis:  an  non 
Deus  eft  ens  ?  an  non  8c  fpiritus  ?  an  non  crea- 
tura  eft  Ens  ?  an  non  8c  corpus  ?  attamen  Deus 
non  eft  creaturaj  8c  fpiritus  non  cft  corpus: 


eorum  numero,  quae  dicuntur  •mTtscf&ug 

un  vel  fubftantiam  fignificat ,  vel  quantita- 

n ,  vel  qualitatem ,  vel  aliud  quid  eorum , 

3e  de  fubftantia  prae  dicantur  )  ergo  non  po- 

ita  unum  cifc ,  ut  careat  omni  multitudi- 

Qui  enim dicunt  omnia effe  unum ,  aut 

j  elligunt  omnia  unum  eflenominetenus, 

quoad  rem.  Dc  nomine  non  eft  contro- 

!fia,  fed  de  reipfa.  Si  ergo  ens  velintefTe 

pfa  unum ;  vel  intelligunt  unum  genere , 

fpecie,  vel  numero:prioraduo  non  tollunt 

ltitudinem,fiquidem  utrumque  dicitur  de 

ltis.  Si  omnia  velinteffeunumnumero, 

fubftantiam  intelliguntfine  accidente,vel 

1  idens  fine  fubftantia :  non  fubftantiani  fi- 

i  accidente,quia  quaedam  fubftantia,  fcilicet  nec  vice  verfa.    Eft  ergo  aliqua  entium  mul 

4  ita,  nunquam  eft  fine  accidente:  non  etiam  ,titudo. 

i  idensfinefubftantia,quianullumaccidens  I     IX.  Sed  fihoctammanifeftumcft,  dicat 

':eft  exiftere finc fubftantia ;  Si  vero  intelli- 1  quifpiam,quis -credat  veteres illos fapientes ac 

iitfubftantiamaccidenteveftitam  ,  jam  erit  I  Philofophos  ,  Parmenidem   Meli/fumve  ,  fi- 

: sdam  entium  multitudo  ac  diverfitas.  Haec  milefve  heroas  ,  cordatos  mehercule  morta- 

fententiafereDifputationis,  quam  zAri-  les  ,  tampueriliterinepteque  philofophatos 

eles  inftituit  contra  Melijfum  Parmenidem-  fuiffc,  ut  omnia  ens  unum  efTe  ftatuerint?  Me 


lib.  i.Phyfc.T,. 
VIII.  Verum  enimvero  non  deeft  for- 
e,  quod  reponi  poffet,  fi  quis  MeliJJiParme- 
ijve  caufam  fufciperet  ac  patrocinium.Di- 
.'nim  poffet ,  omnia  fubftantiam  effe ,  acci- 
« atia  non  effe  entia,  fed  modos  tantum ,  aut 
•  /*s  aut  e-xiabfubfiantiarum.  Et  certe  mihi 


quidem  quod  attinet ,  non  tam  finiftre  fentio 
deviris  tam  praeclaris,  iifqueaflentior,  qui 
cxiftimant  oSfrifiotelem  nonfatis  candideve- 
terum  dogmata  recenfuifle ,  8c  adverfus  verba 
potius  quam  adverfus  fententiam  eorum  dif- 
putafle.  Quid  ergo  voluerunt ,  cum  dixerunt 
omniaeffe  unum  tantummodo?  Nihil  aliud 


cdubiumeft,  quin  quantitas  eadem  fit  rci- 1  profefto  ,  quam  quod  veriflime  dicipoteft, 

Z  3  eife, 


I$2 


DlSPUTAT,   EX  Plll  LOSOPHlA   $ELECT. 


effe, unum  tantummodo  ESS E,  idque  fem- 
piternum  ,  immutabile ,  ac  divinum ;  caetera- 
que  omnia  in  perpetua  generationum  ac  cor- 
rirotionum  vicifiitudine  effe  pofita ,  ideoque 
nunquam  proprie  dici  poffe  ejfe ,  fed  femper 
fieri,  gigni,  interire  ;  indeque  concludebant, 
non  poffe  ea  proprie  dici  entia ,  fiquidem  Ens 
ab  effe  dicitur  j  nihilque  vere  ens  dici  poteft, 


nifi  quod  poteft  dici  efTe.  Sed  quicquid  fitl 
Veterum  fententia,de  qua  videatur  interG 
cos  ^Arifotelk  Interpretes  Simplicins  adc, 
2.  &  3-  /•  i.Phyf.  illud  conftat,  &  jam 
vi&um  eft ,  ens  non  effe  unicum ,  fed  v< 
dariinEnte  reali  diverfitatem  8c  multitu 
nem.  Caetera  de  ente  reali  fequens  abfoh 
difputatio. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&aruin 
Qjj  adragesim  a-N  o  n  a> 


d  E 


E  N  T  E     R  E  A  L  I. 


T   H   E   S 

Ux  praecemt  Difputatio,ea  Ens  non  uni- 
'  cum,  fcd  Entia  effeplura,  demonftravit: 
multaenimfuntquibus  nomcnSc  na- 
turaEntis  convenit :  fed  videndum  nunc  eft, 
in  quofit  flta  illa  communis  natura  &  ratio  En- 
tis ,  qua  plura  fub  fuo  complexu  continet  ac 
comprehendit ,  &  quomodo  adinferiora  con- 
trahatur :  quod  quidem  explicatu  tam  eft  dif- 
ficile ,  quam  quid  eft  in  univerfa  Philofphia : 
hic  enim  omnia  funtplenacaliginis,  utvix 
videre  detur,  ubi  pes  figi  poffit,  8c  fundamcn- 
tum  folidum  poni.  Nos  in  re  obfcura perfpi- 
cuitati  pro  virili  ftudebimus. 

1 1.  Ante  omnia  ftatuendum  eft.Entia  rea- 
lia  omnia,  modo  rcverafinttalia,  unocon- 
ceptu  ac  notione  comprehendi  poffe  ,  quoe 
non  repraefcntet  certam  entisrealisfpeciem 
aut  certum  ens  in  fpecie,-Defi  autcreaturam, 
fubfHntiamautaccidens,  fed  qusc  reprjefen- 
tct  aliquid,  in  quohsec  omniaconveniunt. 
Atque  huc  nobis  notifiimum  cftiipfaenim 
nos  docet  cxperientia,  audita  vocc  cr.tis  men- 
tem  noftram  a  multitudine  rctralu  6c  ad 
cjiiandam  unitatcm  rcduei ,  intellc&umque 
noftrum  formare  unum  communemqueom- 
nibus  cntibus  conccptum  ,  ac  rcpncfcntan- 
tcm  cns,  non  ut  tale  cft  aut  tale  in  Lpecie ,  fcd 
ut  eft  ens  Gmpliciter.  Praetei  ea  roces  iftx,  •» 
&ens  ,  primum  funt  adhibit.v,  nonadiigni- 
ficandum  fubftantiam  aut  accidens ,  aut  aiiam 


• 


I   S      I. 

naturam  determinatam  vel  contraftam ,  : 
ad  fignificandum  id,  in  quo  omnia  entia c< 
veniunt.  Quare  cum  voces  fint  <7w,«/3oAa 
C4  rv\  tyvysi  7mHf^ciray ,  i.  e.  notte affefiionv 
five  conceptionum,  qua  funt  in  anima, 
loquitur  Arifloteles  cap.  i.  delnterpret.  o 
ninofequitur,hifcevocibusrefpondereuni 
conceptum  inmente,quointelligitur  id,qi 
proxime  atque  immediate  per  hafce  voces 
gnificatur.  Sidicas,  voces  hafce  ambig 
effe  i  ideoque  non  unum  quippiam  fcd  mi 
fimul  fignificare,  ac  proinde  non  effe  ncce 
ut  iis  unus  refpondeat  conceptus :  id  quid 
facile  confutari  poteft.  Demusenim  eas 
ces  effe  ambiguas  :  hoc  folummodo  ob 
vandum  eft ,  eas  non  fuiffe  adhibitas  prim 
ad  fignificandam  hanc  vel  iftam  entis  i 
ciem ,  mox  ad  iignificandam  entis  fpecier 
liam  ,  8c  fic  forte  fortuna  totum  entis  an 
tum  hifce  vocibus  fuffTe  comprehenfum  : 
vero  ftatim  atque  hsevoces,  o»&ens  ,  in 
efle  cceperunt  ,  harum  vocum  primo  i 
quicquid  eft,  fuit  defignatum  :  quod  fieri : 
:  poteft,fi  mcns  unum  conceptum  commur 
omnibus  entibus  non  formaverit. 

III.  Porro ,  quod  fi mcns noftra nond 

datur  nec  diftrahatur  in  conceptus  plu 

;  concepto  eo  ,  quod  nomen  8c  notio  cntis 

portat  ,  fed  unum  ac  communem  omn 

entibus  formet  conccptum ,  facile  viderc 


VO  LI)M  EN 

.   lod  omnia  ergo  entia aliquo  modo  inter  fefe 
nveniant;  quippeuniconceptuinecefleeft 
refpondeat  unum  objectum  :  debet  enim 
e  propoitio  ac  convenientia  inter  conce- 
am  8c  obje&um  quod  concipitur :  ideoque 
n  ens  uno  conceptu  concipiatur ,  quo  ali- 
id  repraefentetur  omnibus  entibus  com- 
ane,utique  oportet  a  parte  entis  aliquid  da- 
;n  quo  omnia  entia  conveniant  8c  unian- 
• ,  alioqui  repraefentatio falia foret.  5ed  ve- 
iieftprius,  exthefpraced.  E.  8cpofterius.' 
nc  noftram  ratiocinationem  tali  tibicine 
cit  Vir  Cl.  pr/eceptor  ac  pradeceffor  nojler , 
Fr.Burgerfd.  Metaph.  I.  x.c.i.th.  10.  Aut' 
m,  inquit,  communis  illius  omnium  entiu 
lceptus  objedl:um,erit  communio  quaedam  j 
nium  entium  interfe ,  aut  aliquod  ex  pro- 
is  particularium  entium  ,puta,SubJlanti<e 
Accidentvs ,Dei  &  creaturarum,  rationibus, 
!ec~fcum,8c  aggregatum :  Hoc  pofterius  ma- 
:fto  falfum  eft  :  nam  cum  objectum  ex 
ltis  particularibus  objeclis  aggregatum 
fc.  abfqu^  aliqua  communione  aut  unione, 
ceptus  quoque  mentis  aggregatus  elTe  de- 
ex  multis  conceptibus,  quorum  finguli 
ulis  objedHs  refpondeant :  conceptus  enim 
j  !  nt  objetlis  fuis  effefimiles ,  eaquefic  repra- 
"  tre,  utfunt,  &  non  aliter  quamfunt.  Ergo  j 
1  zedenda  eft  quaedam  omnium  entium 
J  |imunioacconvenientia,fecundumquam  I 
j   aliquo  conceptu  promifcue  poffmt  ab  in- 
1    :c~hiapprehendi. 

V.  Suarez,,&vu]gusPhiIofophorum,  qui 

'"  •JSVltulaaranr  .    hanr*  Ar>frr\r\-3m    fir  *ffi»_ 


. 


js  vitula  arant ,  hanc  doftrinam  fic  effe 
:.  Ajunt,  dari  unum  conceptum  entis  ,  tum 

15    alem,  tum  objeSiivum.  Conceptumforma- 

iel  'vocant  ipfum  mentis  aftum  five  notio- 
i,  qua  rem  objed-am  apprehenditatque 

11   lofcit  :  conceptum  objeciivum   appellant 
ipfam ,  quaeconceptu  formali  cognofci- 

,  atque  in  rnente  repraeientatur,  8c  quidem 
enus  menti  objicitur  atque  abeaconci- 
r.  Ex.  gr.  fi  quis  hominem  concipiat  cer- 
jodam  modo ,  puta ,  quaanimaleft,  illa 

k  o^quae  in  animafbrmatur,cum  hominem 
[  :ipit ,  ut  animal ,  eft  conceptus  formalis ; 

1  \o  vero  ipfe ,  quatenus  ut  animal  concipi- 

«j  vocaturconceptusobje<aivus.  Quamvis 


P  R  I  M  u  sr.  !  g  2 

autem  res  eodem  redeaf,   Sc  fententia  no- 
ftra  a  nobis  tti.  3  .expofita  non  fit  diverfa  a  fen- 
tentia  Suarezii  aliorumque  ,  fub  iftistamen 
terminis  eam  non  propofuimus,  quiaabfti- 
nendum  judicamus,  quantum  iieri  poteft ,  ab 
ineptis  vocibus  5c  iniulfis  loquendi  modis, 
quibus  Philofophia  recepta  tota  eft  deformata : 
in  illo  fane  numero  eftillaconceptusdiftin- 
&io  :  omnis  enim  conceptus  eft  conceptus 
formalis,  h.  e.  forma  qu?edam  mentis,  qua  res 
fibi  objeclas  immareriali  modo  refertacre- 
praefentat :  res  obje&a  nullo  modo  conceptus 
eft,  nec  conceptus  dici  poteft,  ne  externa  qui- 
dem  denominatione :  denominationes  exter- 
na?  dicuntur  de  rebus  oratione  obliqua  8c  ar«- 
ewvpus,  non  autem  oratione  recla  8c  ovrwv- 
pus :  non  enim  dicimus ,  rriv.es  eji  vejihs  aut 
gladius;  fed  eji  <vefiitus  autgladiatus.  Ad  iihim 
quoque  modum,  res  obje&a  menti  non  poteft 
dici  conceptus,  fed  concepta  -nu^ari^as,  h.  e. 
id  quod  concipitur.  Sedpergamus. 

V.  Conftat  ergo  ,  dari  omnium  entium 
quandam  communionem  atque  convenien- 
tiam  in  eo ,  quod  fint  entia :  hic  nunc  quaeri- 
tur,  In  quohaeccommunioScconvenientia 
1  omnium  entium  fit  fita?  Errant ,  qui  eam  po- 
[nuntinfolacommunione  nominis,  quod  7« 
ov  8c  ens  de  omnibus  entibus  praedicetunnam 
haec  nominis  communio  non  fufficit  ad  effor- 
mandum  unumconceptum  omnibusomnino 
entibus  communem :  Nec  melius  fentiunt, 
qui  entis  naturam  communem  collocant  in 
aliquo  ■,  quod  fit  extra  rationem  entis :  nam 
quod  extra  rationem  entis  eft,  id  nihil  eft ,  aut 
certenon  ens;  atentianonpoffuntinnihilo 
aut  in  non  ente  convenire :  nam  fi  fumas  ens 
late  acceptum,illud  &  nihil  opponunturcon- 
tradi&orie ,  tanquamens  8c  nonens:  fi  ens 
fumas  ftricle  pro  ente  reali,  quemadmodum 
nos  impraefentiarum  fumimus,  etiam  ens  rea- 
le8c  non  ens  reale  contradi&orie  opponun- 
tur.    Reftat  ergo  ,  ut  omnium  entium  rea- 
lium  convenientia8ccommuniogeneralisin 
ente ,  collocetur  in  proprio  entis  adlu ,  per 
quem  ens  reale  revera  eft  ens8c  tale,per  quem 
diftinguitur  non  folum  ab  eo  quod  eft  nihil, 
fed  8c  ab  eo  quod  non  eft  ens  reale :  nam  dari 
quippiam ,  quod ,  tametfi  non  fit  revera  cns 

reale, 


1^4  DistuyAt.  ex  Philosophia  "Select. 

reale ,  non  tamen eft  nihil,  quod  medium  vo-  igitur  reale,&  proprius  ejus  actus,  ejfe  effentt 
cant  negationis  inter  ens  reale  8c  niliil ,  evin-  abftrahi  .quidem  poteft ab  efTe cxiftcntice al 
cunt  relationes,  denominationes  externae,  en-  tfa&ione  prxeifionis ,  fed  non  item  negati 
tia  rationis ,  rationes  entium ,  modi  exiftendi  nis :  at  qux  funt  non  entia  realia,  abftra&io; 
&  operandi,actiones  omnes,  &c.  Confiftit  er-  negationis  abftrahuntur ,  8c  ab  efTe  exiftcn 
gocommunisratioentisrealisinproprioejus  Scabeffe  effentiae:  illud  autem  efle  feu  e: 
actu :  hic  eft  E  S  S  E :  ens  enim  8c  effe  funt  con- ;  effentiae ,  in  quo  entis  realis  a&um  ponimil 

nihil  eft  aliud,  quam  quo  Ens  veramhaq 
effentiam  ck  eft  in  rerum  natura  i  tale  aut< 
eft ,  quod  eft  extra  mentem ,  nec  fitum  eft 
refpectu,  voce  aut  modo 

VII.  Communis  illa  natura  8c ratio  en 
realis ,  in  quaomnia  entia  realia  conveniui 


-jugata  :  Sed  cum  duplex  fit  e(fe,ve\  ejfeni'ne,ve\ 
.exijienti<e  ,  entis  realis  acxus  proprius  confiilit 
in-TrJ'  effe  effentiae-.poteftnamque  Ens  reale 
abftrahi  ab  effe  exiftentix  ,  abeffe  effentiae 
non  poteft ,  ideoque  omne  Ens  reale  eft  fe- 
cundum  effe  effentiae>8cquicquideftfecun 


-dum  effe  effentiae ,  illud  eft  Ens  reale :  ficuti  e  j  determinatur  6c  contrahitur  ad  inferiora , 
converfo  ,  non  Ensreale,  noneftfecundum  I  in  fuas  quafi  fpecies  dividiturperconvenie 
effe  cffentiae,  Scquodnon  eftfecundum  effe  tes  differentias :  quaecunque  eniminterfe 
<effentiae ,  illud  eft  non-ens-rea!e.  Notandum  communi  aliqua  natura conveniunt,  fi  ea 
vero  hicanobis  intelligi ,  ejfe  fecundo  adje- ,  terfequoquediftinguuntur ,  per  different 
£r.um ,  veluti  cum  dicimus ,  Deus  eft,  Home- ,  diftingui  debent ,  quae  communi  naturae  ad 


rus  non  eft  fed  fuit :  nam  effc  tertio  adje&um, 
nihil  eft  aliud  quam  copula  praedicati  cum 
-fubjec"t.o,  quae  etiam  non-enti  reali  8c  tJ  nihil 
competit :  veluti  cum  dicimus,  nihil  eft  non- 
ens,  caecitas  eft  privatio,  8c  id  genus  alia. 

V I.  Scd  hic  fcrupulus  oritur  gravis.  Si 
ejfefecundo  adjeBum  iis  folummodo  conveniat, 
mut  atlu  funt  in  rerum  natura  five  qme  exi- 
fiunt ,  7io7i  efi  ratio  communis  entis  realis  quod 
ab  exifentia  akjirahiper  mentempoteji.  Sedve- 
rum  esipnus.Ergo  &pofierius.  Prob.  min.  Quja 
non  recie  dicilur,  Rofa  esi,  cnm  nulia  rofa  exijiit : 
certe  Logici  docent ,  quod  ejfefccund<e  adjeciionis 
fit  idem  quodexifiere :  Ergoffidiceretur  rofa  ejfe, 
xum  non  exijiit ,  diceretur  effe ,  cum  non  eft :  jam 
•vero  ens  reale  non  tantum  comprehendit  ea  qua 
aciujunt,fed&  ea  qu<efunt  potejiate  ,  h.  e.  quo- 
rum  natura  non  repugnat,  afciu  ejfe.  Effefecundi 
adjecli ,  ut  hqmmtur  vulgo ,  non  videtur  effe  ra- 
tio  communis  ,  in  qua  omnia  entia  realia  convc- 


ciuntur :  iftaedifferentiae  entis  rcalis  non  fi 
entia  realia  ,  neque  communem  ratiom 
entis  realis  includunt:  Genus  nonattribui 
dijferentiis,fediis  ,  de  quibus  diiferentia  dicit 
ut  docet  Arijioteles  l.  6.Top.  c.  6.  Ideoque  ci 
ens  reale  fit,  quod  dividitur ,  differentiae  di 
dentes  nonpoffunteffeentiarealia.  Etce 
fidifferentiaeentisrealisfint  entia  realia, 
eo  quod  fint  8c  quatenus  funt  entia  realia , 
ter  ie  conveniunt:  in  quo  ergo  inter  (e(e  di 
runt ?  aut fi  non  diffcrant ,  quomodo po" 
cnsinfpeciesdividere?  fi  entia  fint  real 
tamen  dirferant ,  per  alias  differentias  di 
debent,  8c  illae  rurfus  per  alias,  atque  ita  v< 
infinitum  eft  progrcdiendii ,  vel  dandae  er 
differentiae,quae  entia  realia  non  funt.An  c 
differentkc  iftae  nihil  omnino  funt?  Ne 
quidem:namqu£Cunqueinterfeconvenii 
non  poffunt  a  fe  invicemdiftinguiper  il 
quodomninonihileft.QuKenimdiftingu 


lfta  objcdio  fic  folvi  potcft:  t»  h>oj\  tur  ttJ  nihil,  nediftinguunturquidem. 
iive  cilclecundo  adjcdtum  idem  fane  eft quod  funt  rcipfa  unum  :  fupereft  crgo ,  ut entis 
exiftcre:  nectribuituriis,quacnonfunta<5tu|  lisdirferentix,  cumipix  neciintentiarj 
/euquxnonexiftunt;  Sc  qu.v  adiu  non  funt , '  nec  nihil,fintaliquidmedium,8cquidena 
iblemus  vulgo  vocarc  non  cntia,  id  cft  non!  gationis,  intercnsre:ile8cnihil.  SidtcA 
exiftcntia  :  eadem  taraen  ,  qux  non  exiftunt ,  |  meduim  non dnri :  Refp.  ergo  non  tantum 
poftuntdicir.f* ,  id  cftcntiarcalia,  cx  hypo-  \x  cvunt  cntis  rcalis  diiferentiie  ,  fed  n 
thefij  quiatuncfuntentia  rcalia,  cum  aclu  quoquecommuncsejusaifca:iones,nulla 
funt ,  aut  cuin  fucrunt ,  aut  cura  crunt  Ensi  piincipia ,  quibus  afteclaones  de  eute  real 


Dnflrenttir :  quinimo  tota  evertetur  Meta- 

i  yfica ,  ac  verborum  tantum  erit  fcientia, 

B  nrerum.  Verumquianon-neminifortaffe 

•adoxa  videbitur  hacc  opinio ,  una  atque  al- 

a  ratione  eam  confirmemus. 

VIII.  §.  i.  Una  arTedl:io  entis  realis  dif- 

t  ab  aliaj  putaunitasaveritate,  veritas  a 

iitate:nam  licet  verum  fit,quicquid  unum 

,  &  bonum  fit,  quidquid  verum  eft,  unitas 

len  veritas  non  eft,  nec  veritas  bonitas,nec 

praedicatio  identica  eft,  qua  dicitur  u- 

.  n  eiTe  verum,  aut  verum  effe  bonum .  A  t- 

!unum,verum,bonum,  non  diftinguuntur 

id,  quod  revera  eft  ens  reale  (nam  ens  rea- 

,  n  iis  omnibus  8cexaequoincluditur,  in 

ueinterfefe  conveniunt)  non  etiam  di- 

guuntur  eo  quod  nihileft  (namquaedi- 

guuntur  eo  quod  nihil  eft ,  omnino  non 

inguuntur.)  Ergo  concedendum  eftjali- 

d  includi  in  affecliionibusentis  realis,quod 

ens  reale  fit,  nec  nihil.  Neque  vero  folum 

ebus  Metaphyficis,  fed  8c  Mathematicis  8c 

rficis  fic  eft  philofophandum. 

X.  §.2..  Mathematicae  fcientiae verfantur 

adefihitam  quantitatem :  haec  fubje&um 

Affe&iones ,  quae  de  quantitate  demon- 

ntur ,  ab  ipfa  quantitate  aliquo  modo  di- 

guuntur :  non  funt  ipfa  quantitas  ;  neque 

ilomnino ;  nec  tamenentiafuntrealiaab 

quantitate  diverfa,  nam  fi  effent  entia 

ia ,  vel  fubftantiae  forent  vel  accidentia : 

I  ri  fubftantie,  non  funt  affe&iones  acciden- 

n ,  imo  ne  fubftantiarum  quidem  :  fi  fint 

dentia,  quantitati  inhaerebunt ,  <juia  acci- 


VolumentPrimum.  ig^ 

dentis  efTe  eft  ineffe  illi,cujus  accidens  eft :  at- 


qui  affecliones  quantitatis  non  inhaerent 
quantitati ;  qiiia  accidensnon  inhseret  acci- 
denti :  quantitas  autem  accidens  eft ,  ex  com- 
muni  fententia.  5i  refpondcas ,  quantitatem 
non  diftingui  a  re  quanta  j  ex  eo  inferam,affe- 
cliones  quantitatis  quoque  non  diftingui  rei- 
pfa  a  quantitate  :  ac  proinde  non  effe  entia 
realia  a  quantitatefdiverfa  jnec  tamen  nihil 
funt.  Ergo  concedendum  eft  quippiam,quod 
nonfitnihil  omnino,  nec  tamen  ens  reale, 
quod  erat  demonftrandum.  Similimodo  li- 
ceret  argumentari  ex  Phyficis  j  fed  charta  ve- 
tat,  8c  haec  fuffecerint. 

X.  Totum  hoc  negotium  ,  ceu  in  tabella, 

fic  repraefentari  poteft.  Ens,  ut  nomen ,  fgni- 

ficatione  lata,  eft  idem  quod  aliquid,  8c  oppo- 

nitur  contradicliorie  rzjinihil,  quodidemeft 

ac  non  ensj  nequc  hic  datur  medium  negatio- 

|  nis.  Ens  late  fumtum,  fubdividi  poteft,  in  ens 

\ftrit~te  fumtum ,  vulgo  reale ,  8c  aliquid  quod 

non  eft  ens  reale  fed  ei  oppofitum,  nec  tamen 

nihil,quod  impraefentiarum  vocamus  medium 

negationls  inter  ens  reale  8c  nihil ,  aut  non-ens 

reale.  Atque  hoc  non  eftuniusconditionis, 

fed  multiplici  varietate  diverfum  ;  adeo  ut 

difficilius  fit  hanc  non-entium  realium,  quam 

verorum  entium  realium  multitudinem  ad 

certas  claffes  revocare  •  praefertim  cum  in  en- 

tibus  digerendis  habeamus ,  quos  fequamur, 

at  in  explicandis  8c  diftinguendis  hifce  non 

entibusperinviafiteundum.  Sedde  iis  alias 

agere  liccbit  :  nunc  deEw^f^/igeminadif- 

putatione  haec  difcuffiffe  fatis  efto. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Q^U  INO^UAGESIMA, 


D  E 


ENTE    RATIONIS. 

T  H   E   S  I   S      I. 

)Ifputationem  geminam  de  Ente  reali  8chabitudinem,  non quodz ratione effettione 

nonincommode  videtur  exceptura  u-  aliquarealifiat,  nec  quod  rationi  utfubjetfa 

nade  Ente  rationvs  ,  quod  a  ratione  no-  mfit ,  fed  quod  rem  confequatur  in  quantum 

p  n  habet,quia  ad  rationem,h.Q.  mentem  feu  rationi  noftrae  cognofcenda  proponitur  :  nam 

1  .*He6lum noftrum  dicit  aliquem  refpedtum  ens rationis trifariam  dicitur,  prout  trifariam 
x  Aa  pendet 


i8<* 


DisputAt.  exPhilosophta  Select, 


pendet  a  ratione.Quoedam  enim  entia  rationis 

dependcnt  a  ratione  efeBive ,  five  tanquam  a 

caufa  efficiente  i  qualia  funt ,  qucecunque  ab 

aliquo  mentis  actu  vel  habitu  proficifcuntur  : 

huc  pertinent  primum,  omnes  res  artificiofge: 

deinde  ,  quaecunque  ad  mores  pertinent ,  ut 

virtutes  8c  vitiamoralia,  eorumque  eftecta: 

his  opponuntur  ea,   qux  neceflitate  natune 

eveniunt ,  aut  cafu :  haec  enim  non  a  ratione, 

fed  fine  ratione ,  vel  etiam  praeter  aut  con- 

trarationem,  fieri  dicuntur.  Aliadependent 

a  mente  five  ritionefubj  ective ,  feu  tanquam 

aiubjedto,  ut  difciplinse  aliique  fimilesha- 

bitus,  8c  qualitates ,  quoe  menti  utproprio 

fubjecto  inhserent.  Alia  dcnique  dicuntur  a 

mente  dependere  objeciive ,  nimirum*,  quia 

rebus  competunt  eafque  confequuntur ,  qua- 

tenus  8c  quoties  menti  feu  rationi  cognofcen- 

dx  objiciuntur.    Si  entia  rationis  fumantur 

prima  ac  fecunda  fignificatione  ,  qux  vel 

effeBive  velfubjeBive  dependent  a  mente, 

funt  entia  realiai  vereac  proprie  fic  di&a: 

jiam  8c  tittMf  propriusentisrealisa&us,  ro 

ejfe  ,  8c  t»  71  tii ,  &  tb  1* '  r,  v  eivccf  feu  cffentia, 

illis  convenit.  Pra:tereaarTecl:iones  entis  rea- 

lis  in  iis  reperiuntur ,  unitas,  veritas,  bonitas. 

Sed  vero  entia  rationis  tertia  fignificatione 

accepta,  nec  effentiam  habent  veram  nec  exi- 

ftentiam  :  eorum  enim  effe  in  mentis  confiftit 

fictione  :  oriuntur  enim  ex  eo ,  quod  res  una- 

quceque  menti  objiciatur ,  8c  ab  ea  certa  ratio- 

ne  cognofcatur. 

1 1 .  Dari  entia  rationis  obj  eBive, hiud  diffi- 
culter  probari  poteft,  fi  obfervetur,  duum  ge- 
nerum  effe  ea ,  qux  rebus  tribuuntur :  nam 
longe  alia  rebus  conveni unt ,  ut  funt ,  8c  alia, 
ut  res  a  nobis  intelliguntur  8c  cum  aliisre- 
bus  comparantur.  Quje  rebus  conveniunt,  itt 
funt,  entiafunt  realia:  quae  vcro  iifdem  conve- 
niunt,  ut  a  mente  apprehenduntur ,  funt  entia 
ratioms.  Ex.  gr.  homo,«f  homo,  eft  animatus, 
fenfu  prxditus,  bipes  ,  riiibilis  ,  8cc.  fed  utab 
intcllectu  intelligitur,  tanquam  pars  quxdam 
animalis,quxeifubiit,  diciturefiefubjedtum 
8cfpccicsanimalJ3 :  illa priora,  ejje aniynatum, 
effe  bipedem,  8cc.  funt  entta  realia :  effe  fpeciem, 
effeJubjeBum,1kcA\int  entia  rationis.non  cnim 
haec  conveniunt  homini ,  quatcnus  homo  cft, 


«t 


ft    to 

w 

i 


fed  quatenus  ab  anima  intelligente  intelli| 
tur,  8c  cum  animali  comparatur.  Similil 
virtus,  qua  virtus,  eft  habitus,  8c  mediocrit; 
&qualitas:  atfiab  intelle&ucompareturcrj 
fortitudine,  temperantia ,  j  uftitia ,  8c  cum  i 
quibus  cummuniter  ineft,  8c  quibus  attribi 
tur,atti  ibutum  earum  8c  genus  dicitur:pric 
hic  iterum,  effe  habitum}e(fe  mediocritatem,e 
qualitatem  ,  funt  entia  realia ;  pofteriora  vei 
effe  attributum,  effegenus,  funt  entiarationis 

III.  Porro  cum  mens  noftra  prius  fcrat 
in  res  ipfas ,  quam  in  earum  cum  rebus  al 
comparationes ,  ideo  rerum  ipfarum  conc 
ptus  apud  Logicos  dicuntur  intentiones prim. 
fed  conceptus  eorum,  qux  rebus  conveniur 
quia  ab  intelie&u  intelliguntur  ,  vocantur  i 
tentiones  fecund* :  nempe ,  quia  mens  no 
primum  aciem  intendit  fuam  in  rem  ipfar 
ut  eft  j  fecundo  autem  loco,in  ea,qux  illi  co 
veniunt,  ut  intelligitur.  Et  vocabula ,  quib 
primi  conceptus  lignificantur,  vocantur» 
mina  iyitentionis  primae ,  <rf  Mrovoyju,otTncec :  il 
vero,  quibus  iignificantur  conceptus  fecu 
di,  nominafecundji  intentionis ,  huTtgovotipoi 
xx  :  homo,  animal,  bipes,  funt  voces  primx  ii  Dl 
tentionis,  geniu ,  fpecies,fubieBum,attributu) 
fecundx  intentionis.  Scd  de  his  coniulant 
Lpgici  veteres  8c  reccntiores. 

I V.  Ut  vero  natura  entium  rationis  co 
ditioque  intelligaturmelius,explicandum  el 
quo  modo  in  rebus  ynentis  ope  oriantur.  lntell 
6lus  ergo  author  eftentium  rationis,  eaqj 
gignit  ac  producit  intelligendo ,  i.  e.  forma 
do  conceptus  five  notioncs  objc&arum 
rum.  Notiones  vulgo  dividuntur  in  primas 
fecundas.  Prim<e  reprxfentant  res  ipfas  ita 
funt  in  fe  :fecund<£ ,  prout  certa  ratione  med 
objiciuntur,  abeaqueconcipiuntur,  velpi 
tius  reprxfentantmodum  ipium,quo  res  c 
cipiuntur:jam  verojfacitentiarationisme 
non  fccundis,  fed  primis  notionibus ,  8c  fa 
fecundisapprehenditatqueintelligit,  Liimil 
feipfam  reflexa  concipit  ,  quomodo  piim 
notionibus  res  objectis  conceperat:  itaquer;' 
tionis  cntia  redte  dicunturcifetElaprimaru 
notionum  8c  objecla  fccundarum. 

V.  Notiones  prim£ ,  vel  abfolut*  funt  v[ 
comgarata.  Abfolutas  voco ,  cum  intcllecli] 

unan 


i 


V  O  t  V  M  E  N 

amquamque  rem  feorfim  &  fine  ulla  habi- 
t|  iine  ad  alias  concipit  :  comparatas  dico  , 

m  concipit ,  quomodo  res  unaquseque  fe 

beat  ad  alias :  non  fiunt  autem  entia  ratio- 
J, :  abfolutis  fcd  comparatis  notionibus:  hujus 
io  nen  comparatae  intelledtionis  terminus 
j  n.  eft  ens  rationis ,  h.  e.  ex  hac  comparata 
j  elle&ione  non  oritur  ens  rationis  ita ,  uti 

or  ex  calefactione:ficenimentiarationis 
J  ent  entia  realia  :  fed  comparatae  intelle- 
ji  anis  terminus  proprius  ,  atque  internus, 
ic  conceptus  ipfe  five  notio  prima  objectum 
a.ta  ratione  repraefentans  :  hujus  enim  re 


P  R  I  M'U  M.  i$y 

pirum ;  juftitia  ad  juftitiam  Ariftidis  &  Socra- 
tis,  ccficporro. 

V I.  Entia  rationis  totuplicia  funt,  quotu- 
plices  funt  rationesentium,  fivequotuplici 
modo  res  unaquaeque  cum  alia  re  conferri  ac 
comparari  poteft ,  itaque  ficuti  rationem  il- 
lam ,  qua  res  eft  pluribus  communis ,  fpeciem 
vocamus;  ita  rationem  illam,  qua  res  eft  com- 
munis  fpeciebus  pluribus ,  appellamus £*»/&■  j 
rationem  illam ,  qua  res  nullam  habet  com- 
munitatem ,  nuncupamus  individuum  ;  qua 
ab  alio  pendet ,  effeBum :  qua  aliquid  confert 
ad  alterius  rei  ortum ,  caufam ;  qua  alii  fubji- 


jfentationis  vi  oritur-ens  rationis  inipfo  ',citursfubj etJupt :  qu2. altevi  a.d)ungituv,  adjun- 


c. 


i  e&o,  Ex.gr.  cum  intelledhis  Petrumap 
hendit&Paulum,  apprehenfos  inter  fe- 
:omparat,  ex  comparationedeprehendit 
umque  effe  hominem  ;  reje&is  deinde 
•ibutis  iis,  quibus  inter  {e{c  diffcrunt ,  hu- 

i  nitatem  feu  naturam  humanam  in  abftra- 
concipit ;  tum  ifta  conceptiorie  dicitur  in 
ie  homine    formare  illud  ens  rationis , 
>d  fpeciem  vocant  Logici  :fpeciem  enim  ej/e, 
1  convenit  humanaenaturaeauthominiin 
er  £e ,  fed  vero  naturam  humanam  confe- 
tur,  cum  intelle&us  eam ,  abhominibus 
julis  eorumque  differentiis  individuanti- 
abftradtam ,  in  communi  ratione  conci- 
,  in  qua  finguli  homines  conveniunt  &  | 
dammodo  unum  funt:  ubi  jam  intelleclus 
ercuffus.8c  in  feipfum  reflexus ,  fecunda 
;  intelligit  fe  intelligere  naturam  huma- 
3>  eo,  quo  di&um  eft,  modo ,  h.  e.  a  fingu- 
lominibus  abftraclam,  dicitur  formare  no- 
emfecundam ,  quse  naturam  non  repraefen- 
humanam ,  fed  vero  modum  illum  five 
onem,  qua  naturam  humanam  concepe- 
h.e.  quapromifcuefefe  habetadPetrum, 


Ftum.  8cc.  Neque  vero  fingula  duntaxat  ratio- 
nis  entia ,  fed  multa  fimul ,  reperiri  poffunt 
in  rebus  fingulis :  una  enim  eademque  res  ge- 
nuseffepoteft,fubje£tum,caufa,  totum,  6c 
quid  non  ?  nimirum,  quia  una  res  poteft  mul- 
tis  mod is  cum  alia  conferri ,  ideoque  diverfi- 
modeintelligi. 

VII.  Ex  hifce  ita  expofitis  facile  liquet,' 
entia  rationis  non  fingi&utformariabintel- 
lectu  noftro  temere  ac  pro  libero  arbitratu, 
fed  certo  modo  ac  lege.  fequetur  enim  in  effi- 
ciendis  entibus  rationis  Xoyxs  $  shrnf  feu  ra- 
tiones  entium ,  quse  funt  fitae  in  %iei  five  re- 
fpe£tu  8c  habitudine  rei  obje&ae  cumrebus 
aliis.  Resficfehabet.  Quotiefcunque  mens 
noftra  res  fibi  oblatas  percipit ,  quae  %i<nv  feu 
habitudinem  aliquara  habent  &  quatenus  ha- 
bent,  totiesefricitensrationisfecundum  ra- 
tionem  iftius  o-yj.<na?  feu  habitudinis :  vel,  ut 
clariusloquar,  totiesensrationisinre  intel- 
ledla  refultat  ex  eo ,  quod  intellettus  eam  fub 
ifta  ratione  five  cum  ifta  <r%km  conceperat  at- 
que  apprehenderat.Quid  igitur  tandem  fuerit 
cns  rationis  ?  an  intelledio  ipfa?  neutiquam  : 


!  lum,  aliofque  fingulares  homines.  Quod  |  an  conceptus,qui  in  menteperintellcctionem 

patura  dicohumana,  idpariterdeomni-  ' 

rebusaccipiendumeft ,  quae  pluribus  re- 

funt  communes  :  unum  enim  idemque 

onis  cns  multis  admodum  rebusacpene 

nibus  attribui  poteft,  quianimirumuno 

emque  modo  pleraeque  res  cum  aliis  com- 
P  iri  pofiunt :  nam  ut  homo  fe'  habet  ad  Pe- 
t'm&Paulum  ;  ita  fe  habet  canis  ad  Phyla- 
ci&Melampum;  pirusadhanc  vel  illam 


formatus  ?  neqmquam  :  an  res  concepta? 
minime  :  an  o-%k<n5  rei  intellecbecumrebus 
aliis,  feuratio,  quamentiobjicitur?  nehoc 
quidem.  Quid  ergo?  Ens  rationis  ,  praeter 
haec  omnia  eft  aliquidaliud,  quodoriturin 
rcintellecla,  exeoquod  intelle&us  res  pri- 
mum  apprehendat,  apprehenfas  comparet, 
comparatas  fecundum  certam  o-yko-tv ,  habi- 
tudinem ,  ac  rationem  intelligat  :  ideoque 

Aa  2  entia 


iSS 


Disp.  ex  Philosoph.  Select^Volumen  I. 


entiarationisnon  funt,  nifi  quando  intelle- 
ctus  operatur ,  Sc  intelligit :  ac  fi  intelledt.us 
definat  intelligere ,  definit  quoque  efle/ens 
rationis :  ita  in  totum  a  ratione  dependet  ens 
rationis :  ideoque  non  immerito  fic  dicitur. 

VIII.  Hxc  omnia  cum  fic  fe  habeant,  ca- 
vendum  eft  fedulo,  ne  entia  rationls  &  rationes 
entium  inter  feih  confundantur :  nam  multum 

adhuc  diffcrunt:  quippe  rationes  entium  funt  I  aut  fpectantur  fecundum  hypothefin ,  aut 
in  rebus  citra  8c  ante  omnem  mentis  actum,    tra  hypothefin,  juxta  quam  finguntur :  fi 
imo  funt  propria  mentisinintelligendoob- !  confiderenturfecundumhypothefineffel 
jecta,  aut  modi  potius ,  fub  quibus  res  menti  j  quod  finguntur  efTe ,  entiafuntveraprop 


modi,  8cc.  8c  ideo,  in  quantum  entia  rati 
veris  entibus  affirmate  tribuuntur ,  in  tant 
quoddam  quafi  effe  pofitivum  habent:  qu 
admodum  enim  quxdam  funt  quafenth , 
quoque  illis  non  quidem  effe ,  fed  quaji 
competit :  at  privationes  nullum  habent 
pofitivum;imo  illis  nec  efte  nec  quafeffc 
buipoteftfedpotiusnon  effe.   3.  Entia  f 


objiciuntur:  at  entia  rationis  mentis  noftrx 
operationem  fequuntur ,  eaque  mediante  re- 
bus  accidunt :  itaque  rationes  entium  funda- 
menta  funt,quibus  entia  rationis  funt  innixa. 
Rationes  enim  entium  funt  modi  ,  quibus 
res  certis  conceptibus  objiciuntur ,  8c  quando 
res  fecundum  modos  illos  ac  rationes  intelli- 
guntur ,  entia  rationis  in  illis  vi  iftius  intelle- 
clionis  oriuntur  8crefultant.itaque  ficuti  con- 
ceptus  intelle&ionefque  noftrx  fequuntur  ra- 
tiones  entium  ,  fic  entia  rationis  fequuntur 
conceptus  intelle&ionefque  noftras  ;  ideoque 
hofce  modos ,  fub  quibus  res  cognofcendx 
nienti  objiciuntur  8c  ab  ea  cognofcuntur , 
entia  rationis  confuevimus  appellare ,  non  fo- 
lum ,  quia  mentis  operatione  fiunt  qux  ratio 
quoquedicitur ;  fcdetiam,  quia  entia  ratio- 
nis  fequuntur  rationesrerum  medianteintel- 
lectione :  Philofophorum  vulgus  diceret,  en- 
tiarationisgc  a  ratione  ratiocinante ,  qux  eft 
intellectio,  Sczratione ratiocinata ,  nominari, 
qux  eft  ratio  in  rebus. 


:n 


L 


que  dicta :  fin  confiderentur  extra  illam 
pothefin  ,  non  funt  vera  entia ,  fed  omr 
nihil :  illud  enim  ,  quod  fictio  reprxfc 
omnino  nihil  eft :  quin  imo  fi  non  fit,  n 
non  erit  ens  fidhim 

X.  Sed  enim,  ut  tandem  defungamu 
naturaEntiumrationisindaganda,  Quid  ^ 
nique  erit  ens  rationis?  Refp.  uno  verbo 
eft  nihil ,  non  ens  reale  ,  fed  medium  negatic 
inter  utrumque  ,  quale  dari  difp.  pr<ecei 
evicit.  Noneft  ens  reale ,  quia  in  rebus  or  ' 
folummodo  vi  mentis  rationes  entium  dif 
guentis  fingulafque  fingulis  conceptibus  ffl 
prehendentis,  prout  illud  nunc  fufe  eft  ex  'f 
catum.  Noneftnihil,  quiaintelligi  potefl  f 
nihil,qua  nihil,intelligi  nequif.deinde  un  |0: 
ens  rationis  diftinguitur  ab'alio;aliudei  ^ 
eft  ens  rationis,  quodgenuf,  aliud  quod  fp6  lma 
appellatur,aliudquod^^;Vr?«»2,  aliudq  D§e 
pradicatum  dicitur ,  gcc.  At  in  nihilo  null  "¥ 
poteftefledifcrimen.SiobjiciaSj^i^r^i  I 
intelligi  atque  inter  fe  diftingui,  non  cjuatt 


1 X.  Atque  ex  hifce  omnibus  fatis  apparet,  funt  entia  rationis  ,fedquatenus  dijlinttis  n 


quamperperam  Suarex,  8c  ejuscompilatores 
plurimi ,  Negationes ,  privationes ,  atque  entia 
fcfa  ,  ut  Chimxras,  Centauros,  inter  entia  ra- 
tionis retul erint  ac  referant.  1,  Quod  nihil 
eft,  non  cft  ens  rationis  :  quia  nihil  difcrimen 
nullum  infert  in  rebus :  at  entia  rationisdif- 
crtmen  in  rebus  inferunt :  Atqui  negationes 
omnino  nihil  funt,quatenus  funt  negationes. 
1.  Privationcs,  licet  non  fintomnino  nihil, 

attainen  nihil  ponunt ,  fed  aliquid  auferunt  a    mentifque  noftrx  conceptibus  diverfum 
re,  fed  entia  rationis  aliquid  ponunt  in  re :    que  hxc  naturx  Entium  rationis ,  de  qu 
nam  de  rebus  affirmate  dicuntur ,  ut  rationes  |  tam  frequens  in  Philofophia  eft  fermo  ,  er 
entium,  relationes,  denominationes  extcrnx, 

F    I     N 


nibus  entium  innituntur^  non  eft  difficile,  e: 
ptionem  iftam  confutare :  licet  cnim  enti; 
tionis  fequantur  rationes  entium ,  abiii 
habeant  divcrfitatem,adeo  ut  fine  iis,nec 
nec  intelligi,  nec  diftingui  poflintmon  fe 
tur  inde  tamen,  quod  nihil  omnino  fint : 
fequitur ,  quia entia  rationis  rationes  ent 
mentifque  noftrx  conceptus  fequuntur 
non  cffe  nihil,fed  aliquid  a  rationibus  ent 


DCU 


cleandx  fatis  fecerint. 
1     S. 


iS? 


Difputationum  ex  Philofophi&  fele&arum 
VOLUMINIS     SECUNDI, 

PARS    SECU^DA, 
D  E 

INHAR.  ACCID.  ACTVALI 

Teesis    I. 


Xpofuimus  difquifitioni  pu- 
blicae  quinquaginta  variis  de 
materiis  difputationes,  ex  Phi- 
lofophia  fele&asjin  unum  po- 
ftea  volumen  redactas  :  fed 
quia  tam  fertilis  eft  utiliffi- 
lm  quaeftionum  Phihfophia,  ut  nunquam 
novadifputandimateria,  ne  animus  6c 
:  Philofophia  Studioforum  fufflaminetur , 
n  fuit  de  novo  alias  iterum  materias  feli- 
lut  jam  ante  difputatas  uberius  perfequi, 
lultas  ante  xu(&<ry-djtx.vx.&>s  pertra&atas , 
kvotcTK<&oi<nK£s  eafdem  tracliare :  utemur 
mre  noftro  ac  libertate  confueta ,  in  ma- 
lmendo ,  nunc  hanc ,  nunc  illam ,  nunc 

Jmateriam ,  prout  inciderit  ■■,  &  nulli  nos 
ngendo ,  nifi  foli  8c  uni  rationi ,  fervan- 
u  nper  heroicum  illud  Ariftotelis  diclum , 
•]  cus  Socrates ,  amicus  Plato ,  ( amicus,  ad- 
n  t>fe  Arijioteles  )  fed  magis  amica  <veritas. 
.  uimus  Difp.feleB.  njol.  praliminarifecun- 
yth<erentiam  affualem  8c  non  aptitudina- 
|i  eJFe  efltntiam  accidentis  ,  idque  rationibus 
,« tum  dedimus :  quia  vero  in  hanc  verita- 
icurrunt,  EuJiachius,Raco,ToIetus,  Conim- 
fes ,  Suarez,  Hurtadus,  Arriaga,  Gviedo , 
.|  i  hodie  manibus  juventuris  teruntur,  ex 

•  fiicorum  8c  Philofophorum  vulgo ,  omnes, 
adverfus  impetum  adverfe  partis  prae- 

'catur,  argumenta  contrarianunc  diffohe- 
>raefertim  quod  hxc  Adverfariorum  opi- 

•  ntomolimineab  iis  defendatur,  ut  in 
„|  'anfubjiantiationis  figmento ,  accidentia 

i  &  vini  poji  confecrationem  finefuofubj  e- 
>  nfequenterjzne  inharentia  acfuali,  exijiere  I 


&  manere  divinitus ,  tueantur.  Sed  rem  ag- 
grediamur. 

II.  §.Obj.  i.  Ejfentia  reicujufqueprior ctf 
exijientia.  Inharentia  afiualis  non  eslprior  exi- 
Jientia  accidentis.  Ergo ,  &c.  Refp.  i.  Neg. 
maj.  8c  ratio  eft ,  quia  effentia  refpondet  quae- 
ftioniquidfit,  exiftentia  quaeftioni  an  fit ;  ut 
ergo  ti  quid  fit,  praefupponit,  an  fit ,  ita  effen- 
tia  fupponit  exiftentiami  imo  nihil  poteft  dici 
effentiam  habere,  nifi  aut  exiftentiam  habeat, 
aut  habere ,  habuiffe ,  vel  habiturum  ,  fuppo- 
natur:  ita  ut  effentia  nonpoffitconcipifine 
exiftentia :  de  adtuali  efTentia,  feu  ea,  quae  tri- 
buiturrebusacT:uexiftentibus,  nihil  eft  du- 
bium  :  de  potentiali  effentia ,  feu  ea ,  quae  tri- 
buitur  rebus ,  non  adu  fed  potentia  exiftenti- 
bus,  certum  quoque  eft,  quia  licet  effentia  re- 
rum  poffibilium    abftrahatur  ab  exiftentia 
adtuali ,  non  tamen  negat  eam ,  fed  connotat , 
ac  femper  refpe&um  ad  eam  dicit  -,  ita  ut  ef- 
fentiarebus  poffibilibus  non  tribuatur,  nifi 
cum  refpe&u  ad  exiftentiam  ,  quatenus  res 
fcil.  poffibiles  exiftere  poffunt  aut  fupponun- 
tur.  Refp.2.  Neg.  min.  quiainhaerentiaactua- 
lis  non  eft  tantum ,  qua  accidens  a&u  inhaeret 
cumexiftit,  fed  8c  qua  inhaerere  aclu  conci- 
pitur  ,  cum  exifte/e  concipitur  :  ficut  ergo 
prius  eft ,  concipere ,  rem  efTe ,  id  eft ,  habere 
efTentiam ,  quae  eam  aclruet  ac  conftituat  in 
certo  entium  ordine,pofterius  vero  eft,  conci- 
pere  rem  effentiatam  ,  actuatam ,  extra  caufas 
poni,  ita  prius  eft,  concipere,  accidens  effe,  id 
eft ,  habere  efTentiam ,  quae  accidens  actuet  8c 
conftituat  in  ordine  accidentium ,  non  fub- 
ftantiarum,  quod  facit  inhaerentia  adualis, 
Bb  pofte- 


I'pO 


DisputAt."  ex  PhilosophiA  Select. 


pofterius  vero  eft,  concipere ,  accidens  efle    inhxrentiainfubje&o:  hocautemargu 
pofitum  extra  caufas ,  feu  exiftere :  Et  fic  in-    tum  agit  de accidente  in  fpecie ,  de  quaid 
haercntia  a&ualiseftpriorexiftentiaacciden-    te.    2.  Mathematicus  non  cognofcit  ip 
tis.  \  quantitatem  ,  naturam  puta  iiliusaccidej 

III.  §.Ob}.2.  RelatioantrefpeBusnonesl  ,  infpeciej  hoc enim facit Phyficus ,  qui  <[ 
de  ejfentia  abfohti.  Inharent.a  atfualis  eli  rela-  j  cognofcit ,  ut  eft  afrectio  corporis  natun  f 
tio  autrefpeclus.  Ergo  non  eslde  ejfentia  abfoluti.  '.  Ssd  Mathematicus  qucedam  tantum  attril  p 
Sed  accidens  eji  abfolutum  quid.Ergo,&c.  Refp.  cugnofcitde  quantitate,  quae  de  ea  derc  [ 
ad  maj.  Relatio  praedicamentalis  non  eft  &c.  ftrat.  At  nos  agimus  impraefentiarum  de  r 
Veraeftmaj.  Admin.  Inhoerentiaactualiseft  i  gnitioneipfius  Accidentis  naturae.  3-.ft^ 
relatiopraedicamentalis.  Neg.  min.  efteniml  confunduntur  ifta  duoj  fc.  Accidens  pc K 
tranfcendentalis,  qualis  eft  inter  caufam  &|  cognofciaut  concipi,  non  cognito  vel  ^ 
caufatum ,  fubjedtum  Scadjundtum ,  ckc.  hoc  concepto  fubjc&o ,  8c ,  accidens  poteft  c  ^ 
autemmodoomneens,nontantum  accidens,  cipi  non  concepta  inhaerentia  in  fubje< B 
fed  8c  fubftantia,cft  relatum  quid,  quia  faltem  .  nam  aliud  eft ,  cognofcere  fubjedtum ,  ali  f 
ad  Deum  refertur  tanquam  ad  caufam.  At .  cognofcere  ru  effe  in  fubje.£lo :  non  requir 
hsec  relatio  tranfcendentalis  nihil  impedit,  adcOgnitionem  accidentiscognitiofubje  !• 
quominustaliarelatavcre  fint  entia  abfolu-  fed  hoc  tamen  neceffario  cognofci  det 
ta:at  vero  effeensabfolutum&efferclatum  quodfitinaliquoutinfubjec1:o.  4-Diftin 
praedicamentalepugnant,quia  hujuseffentia  poteft  inter  conceptum  confufum  8c  difi 

£tum  :  poteft  quantitas  cognofci  aut  fin 


tota  confiftit  in  referri  ad  aliud  ,  illius  non  i 
tem :  idem  autem  non  poteft  fimul  referri  ad 
aliud  8c  non  referri. 

IV.  §.Obj.  2.  Si  i^ihjerentiaafiualispotesi 
abjirahi  ab  accidente ,  Ergo  non  esl  effentia  acci- 
de7itis.SedpoteIiabfrahi.Ergo.  Refp.  Neg.min. 
non  poteft ,  necabftracl-ionepraecifionis ,  nec 
negationis.  Prob.  min.  Quort:?n  unum  potefi 
concipi ,  altero  non  concepto  ,  eapoffunt  aje  innji- 
cern  abjirahi ,  faltem pr<ecifive :  Sed accidenspo- 
tesl  co7icipi  non  concepta  inhoerentia  afiuali.  Er- 
go.  Kefp.Neg.7nin.  Poteft  quidem  aliquid  con- 
cipi  8c  intclligi  de  accidentcaffedtio  aut  attri- 
butum  aliquod  ,  non  concepta  inhjerentia 
aclruali  accidentis  i  fed  non  poteft accidens  in 
fua  natura  conccptu  effentiali  intelligi  qua  ac- 
cidens,  non  concepta  aut  noninclufain  illo 
conccptu  inhxrentia  a£tuali;  ficuti  non  poteft 
concipi  homo  ,  nifi  in  conceptu  illo  includa- 
turr»rationale.  Prob.min.  Qn.pintsx  esl  acci- 
dens.  Quantitas  potesi  concipi  7ion  concepzojub- 
jecto.  Mathc?naiicus  cm?n  abfrahit  qtantita- 
tem  kfubj  cHo.  Ergo  aliquod  accidenspciefi  cori- 
cipi  non  conccptofubjctlo  yfcu  quodidc^n  esl ,  non 


A 


accidens  confufa  cognitione,  non  concc  k 
fubjeclo ,  fed  ejus  natura  diftincte  cogn  I 
nequit ,  nificognitoaliquofubjedto ,  6c  < en 
effe  accidens  cognofci  nequit ,  nifi  fimul  ^ 
gnofcatur  eam  efte  in  aliquo  fubjecto.  Dif  B 
rari  hic  poffet,  an  quantitas  fitveruma 
dens :  Verum  illud  nunc  fupponimus ,  q 
tamen  falfum  effc  feq.  dilp.  demonftr, 
mus. 

V.    §.  Obj.  4.    Si  inhjerentiai  aSiuah 
ejfentia  accidentis  ,  Ergo  acctdens  necefaric 
pcrinettfuhjeBo.  Sed  hoc  efi  falfum.  Ergo 
illud.  Refp.  1.  Ncg.min.  Nam  accidens 
ceffario  in  aliquo  femper  eft  fubje&o  , 
cum  eft :  cum  enim  non  eft ,  nihil  mirui 
quod  nonfitinfubjecto.   1.  Neg.maj.  ISI 
non  fequitur  :  fi  aclrualis  unio  cum  matj 
fit  effentia  formx  ,   Ergo  neceffario  tot 
femper  unitur:  li  aeliu  per  fe  exiftcrcfi| 
fentia  fubftanfire  ,   Ergo  neceffario  fci 
fubftantia  actu  pcr  fe  exiftit :  fed  id  (cqul 
c]uod  fubftantia,  cum  erit ,  a6tu  exiltef 
ie,  forma,  cumerit,  aclu  unietur :  ficj 
cidcns,  cum  crit  ,  aclu  inhxrebit  fubjj 


co^icepta  inharcntui  atluali  m  fubjeBo.   Refp 

Adhuncfyllogifmummulta  rcfponderi  pof  !  Et  r.otandum  eft  ,  quando  effentia  auj 
funt.    1.  Quarftiocftde  Accidcntcin  gcncrc, !  cffcntixdicitur  decffentiato  ,  animal  aut 
an  hoc  intclligi  poffit  non  intclleclaattuali   tionaic  de  homine  ,  pcr  fe  cxiftere  de  f 

ftan 


V  6  L  XJ  M  E  N     SECUNDUM,1 


I£l 


ia,  efTe  in  fubie&odeaccidente,  quod  |  in  actu  8c  in  potentia" :  exiftentia  non  nifi 

enti  in  actu  :  unde ,  fecundum  fi  dicant,  idem 
concipi  concepta  exiftentia,  quod  concipi- 
tur  concepta  eflentia  ,  falfum  dicunt  :  funt 
enim  plane  diffimiles  Sc  diverfi  conceptus 
effentiae  8c  exiftentise  in  rebus  creatis ,  quas 
dimmilitudo  8cdiverfitas  fundatur  in  indif- 
ferentia  ifta  effentiae  ad  iv  actu  effe  8c  po- 
tentia,  quae  non  item  convenit  exiftentia:, 
8c  in  diveriitate  quxftionum ,  an  fit  8c  quid 
fit.  Refp.  2.  Neg.  prius  membrum  mino- 
ris  :  Nam  inhaerentia  actualis  non  fumi- 
tur  hic  a  nobis  hoc  fenfu  ,  quafi  fignificet 
abfolute  ,  accidens  femper  inhaerere  j  fed 
hypothetice,  cum  eft,  tuminhaerere :  nam 
cum  non  eft ,  tum  non  inhceret  :  itaque  a- 
ctualis  inhasrentia  non  fignificat  actualem 
conftitutionem  accidentis  extra  caufas  ,  fed 
fignificat  naturam  mocfumque  accidentis, 
qualis  fit  natura  accidentis  futura  ,  cum  il- 
lud  extra  caufas  conftituetur  ,  quomodo  fe 
fit  habiturum  ,  an  per  fe  fit  extiturum ,  an 
in  alio  ut  fubjecto  futurum.  Clarius  Scuno 
verbo.  Inhaerentia  actualis  dicitur,  aut  qua 
actu  inhseret  accidens,  cum  fc.  cxiftit,  aut 
qua  actu  inhserere  concipitur  ,  curri. non 
quidem  exiftit  ,  fed  exiftere  aut  extiturum 


non  fequatur ,  res  illas  neceffario  exifte- 

quia  veritas  talium  enunciationum  ne- 

riarum  non  fundaturinexiftentiafedin 

exione  necefTariajextremorum  ,  8t  ne- 

as  talium  enunciatiouum  non  eftabfo- 

ed  hypothetica :  non  enim  dico  ,  homi- 

neceffario  exiftcre  ,  cum  dico  ,  homo 

limal,  fedcum  exiftet,  extiturum  ani- 

8c  non  aliam  entis  fpeciem :  ficnondi- 

J  iccidens  neceflario  exiftere  in  fubjecto , 

[1  mftantiam  extra  fubjectum ,  cum  dico , 

0  ens  actu  inhxret  fubjecto  ,  aut  ,  fub- 

a  fubiiftit  pe^fe ,  fed<iico ,  cum  accidens 

tf>  inhserebit  actu,8c,  cum  fubftantia  exi- 

ubfiftet  per  fe. 

.  §  .Object.j*.  Exifientia  non  eji  de  effentia 
us  entis.  Inharentia  atlualis  eji  exifentia 
mths  ( aut  modus  faltem  exiftentice )  Ac- 
•  ejiens  creatum.  Ergo.  &c.  Refpond.  Ad 
irgumentum ,  fic  fatis  intricatum  ,  non 
refpondent ,  negando  majorem  cum  di- 
ione  effentiae.  dicunt :  Exiftentia  non  eft 
ll  bntiaactuali  alicujus  entis  creati,  falfum 
xiftentia  non  eft  de  effentia  poffibili  en- 
fati ,  verum  eft.  Sedmihiquidemifta 
ctio  non  fatisfacit :  Nam  effentia  poffi- 
feu  entis  in  potentia  eft  eadem  cum  a- 
feu  entis  actu :  eadem  enim  eft  effentia 


3i!  j  ■ 


concipitur.  Atque  ex  hifce  haud  difriculter 
.  •  folvitur  fequens  argumentum. 
runc  non  exiftentis ,  Scaeftateexiftentis.        VII.  %.0\)).6.SiinharentiaaBualisJtt'eJfen- 
e  fi  exiftentia  fit  de  effentia  aetuali  entis  \  tia  accidentis^Ergo^quando  attu  non  inh<£ret,non 
alicujus,  erit  de  poftibili  ejufdem  effen- 
Ego  malim  dicere  ad  majorem  ,  eam 
proponi :  Nam  quid  hoc  eft  dicere  ?  exi 
a  eft  de  effentia  entis  creati 


habebit  ejfentiam.  Sed  hoc  eji  abfurdum ,  quia. 
entia ,  cum  acfu  nonfunt ,  habent  tamen  ejfen- 
tiam  j  hac  enim  abjirahitur  ab  exijientia. 
Rcfp.  Neg.  confeq.  Quia  per  inhaerentiam 
dem  effc  exiftentiam  rei  creat§,quod  eft  I  actualem,  quam  dicimus  effe  eflentiam  ac- 


Aut  figni- 


:iaejus,aut,idemconcipi  concepta  ef- 
:,  quodconcipiturconceptaexiftentia  : 
ovis  dicant ,  nifi  multum  diftinguant , 
e  loquuntur,  fi  non  falfo.  Eftquidem 
ntiaidcm  cum  effentia,  quatenus  non 
;autmodusalius  diftinctus  ab  effentia, 


cidentis  ,  intelligimus  ,  non  tantum  inhae- 
rentiam ,  qua  actu  8c  de  facto  inhseret  fub- 
jecto,  cum  eft atque exiftit , fed 8c ,  qua actu 
ineffe  concipitur ,  cum  exiftere  aut  fore  con- 
cipitur:  Inhaerentia  enim  actualisdicitureo 
l  fenfu ,  quocf  omnis  effentia  non-nullisPhilo- 
amen  idem  fignificateffcntiaqucdexi-  fophisdicituractualis^non  quod  omnis  effen- 
a  :  nam  effentia  refpondet  quaeftioni,  Itiafemperexiftat,  (eftenim  effentia  quaedam 
eft,  exiftentia,  an  eft,  qu^e  ut  diverfce  potential is,  quamresnon-exiftens  habet)  fed 
quaeftiones,  ita  diverfimode  ad  eas  rc-  quia  omnis  effentia  femper  actuat  ,  five  fit 
letur  per  effentiam  8c  exiftentiam..  entisinpotentiafiveentisinaetu,  i.e.  effeSc 
dc  effentia  indifferenter  competit  enti   effctalelargiturincerta  fpecie,  licet  res  cf* 

Bb  2  fentiata 


ipZ  DlSPtfTAT.   EX  PHI 

fentiata  nondum  exiftat ,  quod  patet  exemplo 
rofse&  hominis,quae  per  effentiam  adtuantur, 
i.e.  incertaclaffecollocantur  entium,  licet 
nondum  exiftant  :  fic  inhxrentia  dicitur 
aftualis,  quiadefa&o  ac  rcvera  adfcuatacci- 
dens,  i.  e.  in  certo  genere  entium  reponit,  ut- 
cunque  nondum  exiftat.  Et,  utfummatim 
omnia  comple£tar;Effentia  accidentis  dicitur 
confiftere  in  inhaerentiaattuali ,  non  hoc  fen- 
fu ,  quafi  accidentis  effentia  fit ,  fempcr  actu 
effeatqueexiftere,  8c  ficactu  inhaerere,  fed 
fenfus  eft ,  ut  ante  dixi ,  hypotheticus.  fc  Ac- 
cidens  fi  eft,  cum  eft,  eft  in  fubjecto  ac*tu:  cum 
dicitur  effentia  hominis  coniiftere  in  attuali 
■unione  animae  8c  corporis,  non  eaphrafifi- 
gnificatur , animam  femper  a&u  uniri  corpo- 


LOSOPHIA  SELECT\ 

ri,  aut  hominem  femper  exiftere,fed  hoc  t 
tum  innuitur ,  quod  non  poffit  concipi  ho 
nis  effentia ,  nifi  concipiatur  unio  ( non  pc 
1  bilis  ,  tum  nondum  concipitur  homo ) 
actualis,  quemadmodum  nonpoteftcon» 
forme.  materialis  effentia ,  nifi  ejus  cocipis 
actualis  quoque  cum  aliqua  materia  unio 
quoque  inhxrentia  adhialis  eft  eflentia  a« 
dentis,quatenus  haecconcipi  nequit,nifi  c 
cipiatur  ejus  inh^fio  a&ualis  in  fubjecl:o,qi 
erat  demonftrandu.  EuJiachiiiRaconus^Con 
bricenfium  Obje£tiones  alias  refutatEccle 
Cleraceniis  in  Gallia  Paftor,  Vir  Do&iflim 
D.  Petrus  Fitanus  Solon  ,  in  divin*  ac  tranj 
turalisfi£  Philofophia <  Exercitationibus  nobi 
Jtmisflu*  nonfatis  pojfunt  commendari. 


Difputationum  ex  Philofophia  feleftarum 

Voluminis  Secundi, 

S      E      C      U      N      D      A, 

D  E 

QVANT.  IDENT.  CVM  MAT 

T  H   E    S   I   S       I. 


SUppofuimus  Difp.  pr<eced.  Quantitatem 
effe  accidens  entitate  ac  re  ipfa  dijlinblum  a 
fubjlantia:  quse  quidem  vulgaris Q&Phi- 
Iofophi<efentent\z.  Verum  enimvero,ut  multa 
funt  in  ea  recepta  quidem  ,  non  tamen  proti- 
nus  vera,ita  fefe  res  quoque  hic  habet :  neque 
enim  qnantitas  ( intellige  continuam  ,  de  qua 
nobis  fcrmo  eft  tantum  )  realiter  nobis  diftngui 
cenjetur  a  materia,  neque  diverfum  ab  ea  ens  ef- 
Je  njidetur  :  quod  v-cc\ot.aY.&<x.<a%u><;  probatum 
imus. 

II.  §.  i .  S\  quantitas  fit ens  realitcr diftin- 
ctum ,  oportet  iftius  diftinttionis  realisafti- 
gnarealiquod  fundamcntum.  Sed  illudaffi- 
gnari  non  poteft.  Ergo.  Prob.  min.  Vclcnim 
lundamcntum  illud  cft ,  infcparatione  reali 
quantitatis  a  matcria ,  rcl  clt  in  divcrfitatc 
conceptuum  rcalium.  Scd  ncutrumdici  po- 
tcft.  Ergo.  Min.  prob.    Quja  quantitas  finc 


materia ,  aut  materia  fine  quantitate  repe 
nunquam  fuit ,  quin  ne  reperiri  quidem 
teft :  Nam  quod  hic  rarefa&ionis  &  cond 
fationis  cxcmplum  proferant  quidam  ,  ac 
dicimus,vel  quantitatis  tantum  terminos  nl 
tari,  mancnte  eadem  quantitate  ipfa,  vel  ra 
faftionem  fieri  per  appulfum  novarum  paj 
cularum  aut  corpufculorum  ,  6c  condenfatl 
ncm  per  earundcm  aut  corundem  expulJ 
nem,  8c  fic  manere  eandem  corporis,quod| 
refit  aut  condenfatur ,  quantitatem  ,  quaef 
prius.  Et  fane,  fi  quantitas  aut  exiftit  auti 
ftere  poteft  feparata  ab  omni  materia,; 
illafucritaccidens  ex  fcntentia  Adverfark 
utique  accidens  cxiftct  aut  exifterc  pottl 
extra  fubjcctum  fuum  ,  cujus  contrariutn 
Difp.  felecl.  Vol.  i .  Difp.  praliminari  fec 
,  &  hujmVol.  Difp.praced.  cft  demonftrati- 
Si  matcria  potcft  exifterc  aut  exiftit  U 
)  quai* 


VOLUMEN       S   E   C   U  NT  D    U   M. 


ip- 


iantitate,fubjecT:um  poterit  exiftere  aut  exi- 
itfine  proprietate.  Sed  fubjedhim  &  pro- 
ietasfepararinequeunt,quiaiefemutuopo- 
iot 8c  tollunt;  habent  enim  fe  ut  caufa ema- 
tiva  8c  effedtum  ,  quodaliasfuit  oftenfum. 
go.  Si  realis  diftindtio  quantitatis  a  materia 


tis  non  erit  capax  recipiendi  plures  partes 
quantitatis,  quam  materia  mufcse  ;  frenim 
materia  eft  ex  fe  iimplex  &  indivifibilis,2equa- 
lem  habet  capacitatem  recipiendi  quantita- 
tem:  8c,quales  erunt  iftae  partes,  quas  materix 
fupcraddet  quantitas  ?  vel  fubftantiales ,  vel 


ndetur  indiverfitaterealium  conceptuum, .  accidentales  ?  Si  fubftantiales,  Ergo  quantitas 
ofe&o  ex  hac  diverfitate  conceptuum1,  non  ipfa  non  erit  accidens,  fed  fubftantia ,  aut  fal- 
>teft  deduci  diverfitas  effentiarum  ;  nam  de  tem  identificabitur  cum  ea,  neque  erit  ens  di- 
unaeademque  poffunt  formari  conceptus  ftin&um  ab  ea :  quodenim  eftaccidens  ,  illud 
ilesvelrealiterdiverfi  ;  Deus  enim  poteft  non  poteft  dare  effe  fubflantiale  fubftantia:. 
ncipi,  ut  ens ,  ut  bonum  ,  ut  verum ,  ut  fa-  ^c.  formaliter,uti  hic  fieret.  Si  accidentales , 
ms,ut  vivens,neque  tamen  entitas,bonitas,  Ergo  materia erit accidens:  nam  partes  identi- 
ritas,  fapientia, vita,dicuntdiverfainDeo  ficantur  cum  toto,  vel  adxquatcvel  inadae- 
tia.  SicPetrusconcipitur,  uthomo,utani-'  quate  :  accidens  autem  nullo  modo  poteft 
il,  8cc.  neque  tamen  ,  humanitas  8c  anima-  identificari  cum  fubftantia. 
is&c.dicuntdiverfainPetroentia.  Itaque  IV.  Sednec quantitas datmateri* dijiincTio- 
ferfitas  conceptuum  non  arguit  diverfita-  ■  nempartium.  Namquod  fubftantia,  quae  eft 
■n  rerum,  fed  modorum  tantum,  aut ,  ut  lo-  '■  fub  quantitate  manus,fit  aliaScdiiiinctijquam. 
untur  vulgo,formalitatum,  feurationum  '  quaeeftfubquantitatepedis,  (una  enim  po- 
•malkjm,  aut  quidditatum.  |  teft  corrumpi  altera  permanente }  id  non  eft  a 

III.  §.2.  Si quantitas fit ens a materia rea- i  quantitate  ,  diftincta  ab  ipfis  fubftantiis  illis 
2rdiftin£r.um,aliquam  entitatem  fuperad- 1  partialibus  corporis :  quia ,  iicutresquselibet 
:  fubftantiali  entitati  materiae.  At  quse  hoec  i  per  feipfam  eft  ens ,  ita  per  fe  ipfam  eft  unum 
t?  vel fuperaddet  materise  partes,  vel  di- 1  ens,i.e.indivifuminfe,8cdivifum,feudiftin- 
idtionem  partium,  vel  divifibilitatem  ,  vel  ctum  ,  a  quolibet  alio  :  nam  ens  &  unum  non 
tenfionem.  Sednihil  horum.  Ergo.  Non  !  diftinguunturreipfa:  ideoque,  cum  quselibet 
•eraddit  materia  partes  Quantitas ,  licet  fic '  pars  materiae  per  feipfam  fit  ens,etiam  eft  una 
ltiant  plerique  Thomiftarum :  quia  materia  \  per  fe  ipfam ;  atque  adeo  per  fe  ipfam  eft  in- 
fe  8c  per  fe  fcu  per  fuam  entitatem,non  au-  f  di vifa  in  fe ,  8c  divifa a  qualibet alia  parte  ma- 
11  per  aliud  ens  a  fediftinctum  realiter,par-  j  terise :  ergo  nonper  quatititatem  diftindtam  a 
habet :  alioquin  materia  ex  fe  8c  pcr  fe  feu  fe  realiter.  Et ,  quid  eft ,  effc  res  diftinctis  ? 
r  fuam  entitatem  effet  fimplex  8c  indivifi-  :  nihil  aliud,  quam,hanc  effe  hanc,Sc  il!am  effe 
is,quia  fimplex  dicitur,enspartibus  carens,  illam :  At  partes  materije  per  ie  ipfas  habent, 
indivifibile,  quod  non  habet  partes,in  quas  ut  hcec  fit  haec ,  8c  illa  fit  illa ,  atque  adeo  hjec 
fi*itdividi:Atmateriaexfe8cperfe,feu-per  nonfitilla.  Ergo  partes  materiae  perfcipfas 
am  entitatem  ,  non  eft  fimplex  8c  indiviii-  diftinguuntur ,  8c  non  per  quantitatem  reali- 
js:  fic cnim  in  effentia fua  non  diftinguere-    ter ab  iis diftinctam . 

rafpiritu,8ccorpus,materiahominis,quoad;      V.  Sednecquantitas  *Aa  "bi- 

titatem,  nondiftinguercturabanimaratio-;  /;frff«»:atque  hocfiuit  ex  praecedcnti :  fic  e- 
li:.&  totius  Oceani  materia  non  haberet  nim  argumentamur.  Quicquid  habetpartcs 
ures partes  quam  una  maris  gutta,  fc.  utraq;  j  diitinctas  cx  fe  8c  non  per  aliud ,  illud  eft  di vi- 
fe :  nam  quod  nullas  partes  habet  ex  fc ,  ut !  fibile  in  eas  per  fe  &  non  per  aliud.  Sed  mate- 
ateria,  ex  fententia  Adverfariorum,  illud  ria  habet  partes  diftinctas  per  fe  &i  nonper 
mhabetplurcspartes,  quamaliud:8cmate-  j  aliud.  Ergo  8c  cft  divilibilis  in  eas  perfe& 
lOccanieffettotaintotoSctotain  qualibct,  nonperaliudjconfequenter,  divifibilitas  non 
ute :  nam  quod  indiviiibile  eft ,  ubi  eft ,  ibi  i  eft  a  quantitate,ut  ilia  eft  cns  aliud  diftinctum 
t  totum  pereffentiam:8cmateriaelephan-   amateria. 

*  Cc  Vl.Std 


iS>4' 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 


VI.  Sednec  quantita?  fuperaddit  materia  ex- 
tenJiojie.Qviu.  per  fe  ipfam  eft  extenia  materia, 
8c  non  per  aliud  afediftin&um  :  nam  quan- 
tumvisillamutetur,  qu.in  annihiletur  atque 
auferatur  quodcunqueeft  inmateria,  calor, 
color ,  odor ,  8c  omne  quod  in  ca  invenitur  ac  I 
cogitari  poteft,  modo  remaneat  materia ,  ma-  ! 
nebit  8c  Cjuantitas ,  quia  manet  extenfio :  8c ; 
hxc  manet ,  quia  manent  partes  extra  fe  invi-  j 
cem:  8c  hx  manent  extra  fe  invicem,  quia,an- 
nihilato  quocunquetandem  alio,partes  mate- 
riae,  v.  c.  cerse,  aut  corporis  humani,remane- 
bunt  eodem  loco,  quo  erant  ante  annihilatio- 
nem .  i .  Excipit  FLuvius  l. i .  Phvf.  c. 3 .  qu<eji. 2 . 
annihilata  quantitatealicujusmateriar,  puta 
cerae  aut  corporis  humani ,  eas  confluxuras  in 
punctum.  Refp.  Annihilationem ,  ficuti  8c 
creationem,fieri  in  inftanti.    Ergoannihilata 
quantitate  alicujus  materia? ,  ejus  partes,  v.  c. 
corporis  humani  caput  8c  pedes,  confluerent 
in  pundtum  in  inftanti :  punctum  veroillud 
diftat  a  capite  ac  pedibus :  quomodo  ergo  pof- 
funt  partes  fluere  ac  moveri  (nam  hic  motus 
aliquis  concipi  debet  localis)  ad  pun&um  a fe 
diftans  in  inftanti?hoc  explicet  Kwvius.  Non 
fit ,  nec  fieri  poteft ,  tranfitus  ab  uno  cxtremo 
ad aliud  ,  nifi  per  medium  :  8c,  fluxus  ifte  par- 
tium  materise  ablata  quantitate  adpun&um 
diftans ,  cum  fit  motus  localis,  neceffario  erit 
fucceffivus :  Ergo  non  fit ,  nec  fieri  poteft  in 
inftanti.  Et  pun&um  illud  imaginarium  tan- 
tum  eft  ac  Mathematicum  •.  neque  alicujus ! 
fubilantije  materialis ,  nedum  pluiium  mate-  j 
rix  partium  ,  capax ,  neque  plurcs  partes  ma-  1 
terioeintraanguftiasMathematicipuntti  con- ! 
tineri  poifunt :  8c ,  cum  pundtum  iit  indivifi-  • 
bilc,  quomodo  id  continebitpluresmaterize  ' 
divifibilis  partes  divifas?   2.  Excipit  Sttarez.1 
Difp.  40.  Metaph.  Jett.  4.  Hwrtadus  Difp.  1  3 .  ' 
Metaph.fec!,^.  Arriaga  Difp.?.  Metaph.fett.  \ . 
&JefuitxaJii.  Ablataaut  annihilata  quanti- 
tate,  paites materia? ,  v.c.  corporis  humani, 
remanebunt  eodem  loco  atqueantea ,  8c  reti- 
ncbunt  cxtcnlioncm  ,  non  quantitativam  fed 
cntitativam  :  aut  fi  partcs  ponantur  in  codcm 
loco,  8c  fcfc  pcnctrcnt ,  non  rctincbunt  cxtcn- 1 
fioncm  extemam  ,  actualcm  ,  in  ordine  ad  |o- ! 
cum,  fcd  tantum  internam,  aptitudinalero,  in  I 


ordineadfe.  Refp.  1.  Extenfio  incerna , 
pofite  ad  externam ,  eft  extenfio  fi&a  8c  c 
mcerica.  2.Necextenfioentitativa,  oppo 
ad  quantitativam  ,  datur  in  rerum  nati 
1.  Extenfio  externa  eft  multitudo  parti 
actu  diverfa  loca  occupantium :  unde  voca 
extenfiopartiuminordinead  locum.  Ext 
fio  interna  eft  multitudo  partiuni  111  eod 
loco  exiftentium  ,  unde  vbcaturextenfio  t. 
tium  in  ordine  adfe.  Scd  hxc pofterior  c 
tradi&ionem  dicit  in  adjecto,  8c  ponit  opp 
tum  in  appofito  :  Nam  extenfio  non  eft  ext 
fio ,  nifi  partes  fint  extra  fe  invicem,  una  e? 
aliam,8c  fic  ab  omnibus  Philofophis  definit 
fed  quce  extenduntur  tantum  extenfione 
terna,  non  habent  partes  extra  partes,fed  ir 
partes :  nam  non  occupant  fpatium  divifib 
fed  funt  in  pun&o  indivifibili :  at  inpun 
partes  non  funt  extra  fe  invicem  :  8c  iinplu 
partes ,  materix,  v.  c.  humani  corporis , 
extenfas,  8c  effein  puncto  :  ftultum  quij 
eft,  ponere  pedes  ubi  eft  caput ,  8cc.  quare 
iiveinterna,  fiveaptitudinalis,  fiveparti 
inordine  ad  feexteniio,  eft  n$v£i%v Xov ,  f 
mentum,  contradictionem  involvensi  2. 1 
tenfio  entitativa  cit  illis  multitudo  partii 
naturaliter  penetrabilium  :  quantitativa 
multitudopartium  naturaliter  impenetra 
lium.  Sed  Refp.  1.  ad  hominem  argum< 
tando.  Quantitaseftentitas,  Scens,  8cac 
dens,  diftinclrum  afubftantiaScmateria, 
hypothcfi  a^fdverfiriorum.  Ergo  exten 
quantitativa  cft  entitativa:  Male  ergo  op| 
nuntur.  2.  Corpus  Scfpiritusin  hocpoti 
mum  diftinguuntur,quod  fpiritus  fit  penet 
biliscumqualibetaliare,  quiacaret  quan 
tatc,  corpus  iit  fubftantia  impenetrabilis,q 
habetquantitatem ;  At,  fi  corpus  efic  po 
cum  fola  extcniione  cntitativa  ,  non  erit  fi 
ftantia  impcnetrabilis:  nam  illa  penctrat 
ncm  non  impedit:8c  fic  nullumeritdifc 
mcn  intcrfubftantiammatcrialem  8c  imfl 
terialem,  quodeftabfurdum.  3.  Harcdupl 
extenfio  utrimquediilincta,  plenaeftabfi 
ditatum  8c  contra  omncm  rationem.  Qu: 
doquidem  cxtenfio  entitativa  non  impe 
penetrationem,  ut  volunt  Sophifl<e,  ponam 
Dcum  annihilarc  quantitatem  hujus  mun 

ni 


V  O  L  U  M  E  N 

il  novi  agendo  clrca  ejus  fubftantiam  , 

m  faciunt  realiter  diftindtam  a  quantita- 

mundus  ita  remanebit  eodem  loco ,  ut ta- 

1  omnes  ejus  partesfefe  in  vicem  penetrare 

fint ,  nec  loco  aut  fpatio  diftinguantur  3  iic 

erit  totus  mundus  cum  omnibus  partibus 

i  poni  fub  ungue  meo  3  8c  mons  ac  camelus 

erunt  intrare  per  foramen  acus ,  quod  ta- 

1  Micfnv  cenfetur  in  Euangelio :  8c  unus 

no  poterit  ebibere  univerium  mare  ,  fi 

amus,  maris  omnes  partes  fefe  jnvicem 

etraffe,  quippe,qux  tum  omnes  contineri 

unt  uno  lcyphoj  fi  enim  in  pundto,  multo 

ris  in  fcypho  :  atque  idem  homo  poffit  fi- 

.  comedere  centum  boves,  li  ponamus  ite- 

t  eorum  partesentitativetantum  extenfas 

invicem  penetraiTe,  aut  penetraffe  fru- 

N  q  panis  ;  8c  fic  vel  centum  alias  abfurdita- 

lc>  ex  hac  fictitia  extenfione  entitativa  colli- 

;datur.  QuinSc  contra  fenfum  eft:fup- 

amus  enim  ferrum  aliquod ,  habens  ex- 

■I  ionem  entitativam ,  non  quantitativam, 

"  libus  tamen  qualitatibus  fuis  prxditum, 

le  inter  eas  ponamus  in  ferro  duritiem. 

£  "umautemdefiniturid,  quoddifficilece- 

tadhii  3  8c  quod  refiftitmanuiprementi : 

ti  molle  definitur  id  ,  quod  facile  cedit  ta- 

,  necrefiftitmanuiprementi.  At,  fifer- 


Secundum.  xjp^r 

fam :  ponamus  omnes  ejus  partes  penetraii 
inter  fe  8c  cum  nuce  aliqua :  tota  terra  erit  in- 
clufa  nuci:  at  cumterrafitgravis,  omnese- 
qui ,  boves ,  cameli,  8c  omnia animalia  fimul 
jun&a ,  non  poterunt  trahere  aut  de  loco  mo- 
vere  iftam  nucem,  propter  refiftentiam,quam 
faciet,  terrse,  nuci  inclufae,  gravitas.  Denique 
hocratiociniorem  conficiaraus.  Sidetur  du- 
plex  extenfio,  una  entitativa,quam  habet  ma- 
teria  ex  fe ,  altera  quarititativa,  quam  habet  a 
quantitate  realiter  diftincl-a ,  cur  non  liceat 
fingere  duplicem  fubfiftentiam,  unam  entita- 
tivam  ,  quam  habeat  fubftantia  ex  fe ,  8c  per 
quam  conftituatur  in  effe  fubftantiae ,  perfe 
fubfiftentis,  alteram  qualitativam  ,  quam  ha- 
beat  a  qualitate  realiter  diftin&a ,  8c  per  quam 
fubftetaccidentibus,  autaliispraedicatis?  cur 
non  liceat  fingere  duplicem  rationalitatem, 
unam  entitativam ,  quam  homo  habeat  ex  fe 
8c  per  quam  conftituatur  in  effe  hominis ,  al- 
teram  qualitativam,quam  habeat  a  certa  qua- 
dam  qualitate ,  8c  per  quam  ratiocinetur  ?  Si 
ridiculum  eft,  uti  revera  eft,  ponere  duplicem 
ejufmodi  fubfiftentiam  aut  rationalitatem , 
aeque  eft  abfurdum,  ponereduplicemtalem 
extenfionem.  Ergo,  ut  concludamus  ,  una 
tantumeftextenfio,  8c  ea  a&ualis,  externa, 
I  quantitativa,  partium  in  ordine  ad  locum ,  8c 
1  illudpenetrarepofTitmanumtangentem  [non  diftincta  realiter,  nec  diverfum  ens  ab 

ipfa  materia :  quod  utrumque  ut  demonftran-  • 
dum  erat  3  ita  nunc  demonftratum  eft.  Argu- 
menta  decem  Pererii,  l.io.c.i -fu<e Phyjicage- 
neralis,  8c  aliorum,  refutabit  kret(rK<&>i. 


m  8c  prementem,  non  refiftet  manui  pre- 
iti  nec  tactui  :  8c  fic  durities  ejus  fenfu 
d  :ipi  nequibit.  Iterum ,  ponamus  terram 
:um  entitative,  8c  non  quantitative  exten- 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Volumirivs  Secundi, 

T       E       R       T       I       A> 

D  E 

ISTOT.   SUMMI  BONI  &  VIRT.    DEFINITIONE> 
&  VIRTUTUM  CONN^XIO  NE. 

T  H   E   S   I  S      I. 

^Uplex  fere  res  Ethicas  tra&andi  eft  ratio,    tur  per  virtutum  8c  vitiorum  Tfet^ityftctm, 
z&tyiMiK*  &  tinfetKrw  '•  illa  inftitui-    8c  per  prxcepta,  hortationes,  ac  monita,  qua?, 

Cc  2.  qui4 


i$>6 


Disputat.  ex  Philosophia  Sexect, 


quid  fit  faciendum  ,  quid  fugiendum,  propo-  ftos  :  Philofophiu  vero  Moralls  ,  inter  fapier  \ 
"nunt :  hxc  virtutum  vitiorumque  definitio-  fux  operadetinetur,  non  inter  vocabula , : 
nes  ,  divifiones,  caufas ,  effecta ,  adjun&a,   vultquejulteagere,  quamdejuftitixpro 
oppofita ,  8c  quxcunque  ad  accuratam  expli-   8c  dilucida dcfinitione  litigare ;  8c  revera , 
cationem faciunt ,  addueit.  Priorem  agendi   maridefinitiones, iblvereobjec~t.iones,di{j] 
iztumem  fecuti  Cunt Socra(es>  Plato,  EpitJetus,   guere  ambiguitates  ,  neminem  facit  mefll 
Phtarchus ,  Cicero ,  Seneca ,  8c  hiftoriarum ,  jrem:hietamen£^i^finisefticopufque.  m 
apologorum ,  comcediarum,  ac  tragcediarum   vero  quam  iit  infelix  Arijioteles dux  in  rel 
fcriptores  :  pofteriorem  viam  ingrefii  funt, 
Arijioteks  ,  Jhomas,  Bonaventura,  Scotus  ,  Ca- 
jjttanut ,  8c  tota  Scholajiicorum ,  Summifarum, 
acSententiariorumcaterva.  Hi.morum  origi- 
nem  ac  naturam  diligenter  perfcrutati,  fubti- 

litcrde  virtute  8c  vitio  dilputant:  illi  virtu-  leorum  hodie  tantum  fententiam  expl 
tem  8c  vitia  non  tantum  explicant ,  fed  prx-  mus ,  qui  foli  Arijioteli  confecrari ,  tanqil 
fertim  ad  illam  adhortantur  ,  ab  hifce  dehor-  jmancipia,  Philofophos  omnes,  volunt ,  in  \ 
tantur,  mortale  hominumgenus.  Quamvis  Iofophia  tam  Theoretica  quam  Praclica :  q 
autem  inutilis  iit  Philofophiot  PraBice  docen-  quam  fiat  injufte  in  pofteriori,age  oftenda 
dx  modus,  qui  nec  vitia  amolitur ,  nec  virtu-  |  III.  Ordimur  a  fne  nltimo  8t  Summo  k 
tes  format ;  quemadmodum  Medicinxnullus  Hoc  fecundum  (LAriJiotelem ,  eft  acJiovirt, 
eftufus,quxvaletudinem  nonexpellatadver-   Sed  vero  atlioni  fecundum  uirtutem  cum 


ph\s  Moralibus  tra&andis ,  quam  ad  ejusUi 
c1:um  non  poiTint  fefe  hodie  componere 
centes  ac  difcentes,  uno  altcrove  fpecirru 
explicatumdare,  operxfueritpretium :  q 
non  odio  infe&andi  Philofophum  fiet,  fe 

c 


fam,  nec  reducat  profperam  ;  (eft  vero  Ethica 
animi  humani  pharmacum  veluti  8c  Panacca) 
mos  tamen  nunc  obtinuit  ferme ,  ut  magis  de 
xcbus  moraljbus  difputetur,  litigetur,  quam 
utdeiisad  vitam  recfce  inftituendam  prxce- 
ptatradantur :  atque  hxc  confuetudo  invaluit 
magis,  poftquam  Cnrolus  Magnus, Authoribus 
aliis  rejedlis ,  Arifotelem  folum  in  Soholas  in- 
troduxit  atque  Academias  ,  quas  vel  fundavit, 
vel  privilegiis  bonifque  auxit  ac  locupletavit, 
duratqueetiamnum,  poftquam  in  Anfotelem 
eundem  ,tanquam  in  Phihfothar.do  Ducem ,  8c 
Philofophorum  veluti  Dettm  quendam  ,  con- 
verfx  funt  Academi*  omncs  atque  SthoU  ll- 
lujiriores. 

II.  PofTem  hicmnltisiftud  «•^kp^c  dere- 
gerc,  &  noxam  revelare:  nam  Philofophia 
moralis ,  non  mentis  cft  exercitatio ,  fcd  per- 
turbationum  mcdicina :  eft  ratio  rectc  vi ven- 
di ,  non  fubtilitcr  difputandi :  diligens  con- 
templatio  pauionum  non  pellit  timoies ,  non 
tempLTatcupiJitatcs,  non  rcprimit  iras  :  n?c 


&fupremafelicitatenihileji  commune.  Fe 
tas  illa  eft  ftabilc  quid  ,  8c  ut  Arifoteles  loc| 
tur  ipfc,  /Lctpi/iiov  77,  permanens  quid :  feda 
ftatim  evancfcit :  atque  ea  deiinente\  hc 
defineret  cfle  felix ,  felicitatemque  veluti 
ftem  deponcret,  alia  a&ione  refumturus 
'icitas  eft  bonum  tzXiiop  ,  omni  ex  parte  ii 
grum  atque  perfe&um:  fed  virtutisactio 
elt  talis ,  neque  enim  omnis  fimul  eft,  aut 
eodem  tempore  cxercetur,fed  una  actio  al 
fucccdir.  Felicitas  eft  ultimus  finis :  fed a 
non  eft  finis,vcrum  via  ad  finem,  cum  fit 
tus :  at  omnis  motus  habet  aliquem  finem 
terminum,  ad  quemtendit:  undehicpc 
eft  finis  i  8c  aciio ,  non  felicitas ,  fed  via  e 
iclicitarem,  5c  ,  filiccatficloqui,felicits 
Et  ipfe  Ariftoteles  hocfundamentumjcc 
procemio  E:h:corum ,  cum  dicit ,  Cmnis  i 
bo:i:im  quoddam  expetere  njidetur  :  atque 
rundamentum  non  debebat  poftea  conve 
re,fui  oblitus,ponend(ifclicitatem  in  zCzh 
fed  poncre  eamdcbuiifct  in  illobono  ,  q 
per  actionem  expetitur,  8c  acquiritur  , 


miout^  in  p'j;veftigandacn'intia^irtutis  fub- 

tilitates  ,  ncc  acutx  dirhcultatum  dc  Virtutis  poflidetur  :  &  fanc,  nemo  agit,  utagat ,  fe 
fubjecto  ipinx  8c  tricx.animum  a  morbir.  iijis  aliquid  confcquatur,  ncc  bibit  quis ,  ut  bi 
&  vitiis  cxtricantautlibcrant,  nechomines  fcd  ut  iitimpellat,  necfortiterquis  pug 
rcdduntfortcs,  tcmperantes,manfuetos,ju-  jutpugnct,  fed  utprovideatciviumialui 


VOLUMEN     S  E  C  U  N  DU  2wV 


ip7 


ip.  bono.  Quare  non  actio  confentanea 
f  tuti  eft  felicitas,  fed  aliud  quid. 
'([V.  Sed  videamus  ,  an  felicius  medii  ad 
imum  bonura  obtinendum,  fc.  Virtutis, 
r  uram  expofuerit  Arijloteles.  Ait,  Virtutem 
i  habitumtum  recla  r  atione  eleBiuumSftd  hic 
•um  ex  fe  ipfo  refutari  poteft:  nam  li  felici- 
eft  actio  fecundum  virtutem  ,  erg;o  virtu- 
\  idebuiftetdehnire  habitum  agendi ,  feu 
:|  ivum,non  eligendi,  feu  electivum,  ad  feli- 
nl  item  comparandam  :  prseterea  non  ex  plu- 
]1  us  ele6tionibus ,  fed  ex  pluribus  actionibus 
:u  ijioteli  generatur  Virtus  ;  neque  tamen  ex- 
01  di  volumus ,  habitum  eligendi  aut  eleclio- 
ui  n ,  a  virtute ,  nam  qui  habet  agendi  habi- 
^  a,  habetetiam  eligendi  ,  fed  hoc  eft  quod 
iuf  imus,  non  in  habitu  eligendi  fed  in  habitu 
^  ndi  elfe  fitam  virtutem ,  quippe  inter  ele- 
ty  )nem  re&am  8c  actionem ,  ut  quidem  illos 
'"  usdiftinguunt,unumut  elicitum  8cinter- 
ti  voluntatis,  alterum  ut  imperatum  8c  ex- 
num,  Anjiotelici ,  impedimentum  poteft 
ere ,  interveniente  fc.  cupiditate ,  vel  ira, 
ftmili  affectu:  Et  in  homine  incontinente, 
:um  defcribit  Philofophus ,  eft  recla  ratio  8c 
ta  electio  (  nam  re£te  cogrtofcit  recteque 
*it, )  non  tamen  eft  virtus,  quia  aliter  agit, 
im  cognoverat  8c  elegerat 


nem,  aut  legem  naturae :  hsec  vero  conformi- 
tas,  necfemper  ,  necfolum,  necprsecipue, 
confiftit  in  mediocritate :  denique  virtus  non 
admittit  exceffum ,  qua  talis  eft ,  neque  enim 
poteft  nimis  intendi:  nam  quod  dicant,  virtu- 
tesquafdammodum  excedere ,  cum  exercentur, 
quando  non  debent ,  in  quod  obj  eftum  non  debeniy 
loco  <&  temporeyquo  non debent,&c.  Kefp.ihi  ex- 
ceiTum  committi ,  vel  in  materiali  illo,  quod 
virtus  commune  habet cum  vitiis ,  vel  in  cir- 
'  cumftantiis  tantum  adfcionis:  At  dicunt;Firtus 
ejl  mediocritas  circumflantiarum>&  in  iis  tenen- 
da.Sed  hxc  plane  inftabilis  ratio  eft  mediocri- 
tatis ;  cum  virtutis  ratio  ftabilis  8c  fixa  debuif- 
fet  aifignari.nec  fatis  erat,dicere,^n^?w  ejfe, 
ubi,quando,& quantum  oportet&c. Sed  docen- 
di  erant  homines ,  quonam  modo  effet  agen- 
dum  :quod  non  facit  ^Arifot eles ,  ficutidem 
quoque  de  confultatione  diflerit  quidem  Sc  eU- 
Bionefed  non  docet,  quomodo  confultandum 
fitauteligendum:  itaque  fi  voluiifet  Phihfo- 
phus  noscertis  fixifque  veftigiis  quaii  manu 
ducere  ad  cognitionem  perfe&am  virtutis,  ti- 
tubantem  iftam ,  vagam  8c  inconftantem  me- 
diocritatem ,  a  circumftantiarum  variantium 
varietate  dependentem,tanquam  vinculo  ali- 
quo  conftringere,figcre,8c  claris  ac  conftanti- 


bus  notis  eam  reddere  intelligibilem ,  debuif- 
rt  7.  Dices.  Extat  alia  definitio  Virtutis  apud  i  fet:  quemadmodum  in  medicina,non  tantunv 
U.  \JloteIem  :  definitur  enimipfi,  Mediocritas  dicitur,adivaeifeapplicandapafIivis,contra- 
^  -a  perturbationes  &  afliones.  Sed  liacc  de-  iriaeifecontrariiscuranda,  fed  docetur  infu- 
^  iptio  potius  eft  qualifcunque.  Ac  primo, J  per,  quoenam  fint uni  morbo ,  qusenam altert 
tl  diocritas  circa  a&iones  non  eft  differentia  tollendo  neceffaria :  ita  in  Ethicls  dicendum 
%> tutipropria ,  fedei  cum  artibus  omnibus  nontantumeft,  agendumeife,ubi,quando,8c 
4iimunis,omnes  quippeaitificesexceffum  quantum  oportet ,  fed8cdocendumeft,  quo 
e|  ant  8c  defedhim  in  agendo.  Secundo ,  non  modo  in  fingulis  virtutum  a&ionibus  fit  pro- 
&(■  vtrtus  mediocritas  circa  pafliones ,  nifi  ex  cedendum:  ut  merito juftiifimoque jure  de  ie 
cfl  identi .  Qrtemadmodum  enim  medicina  j  ipfo  dixerit  Philofophus ,  fe  in  libris  fuis  ,  non 
|n  eft  proprie  mediocritas  circa  medica-  jpinxiffevirtutem ,  fed  ut  figuram  quandam, 

pinguitantumMinerva,adumbraffe.Atq;hec 
iific  fefe  habeant,  quam  pneclare  locaverit 
fundamentaPhilofophise  moralis  Arijioteles^ 
qui  nec  finem  ultimum  vere aifignavit ,  nec 
mediumejus,virtutem,vereexplicavit,ca3cns 
eft  qui  non  videat:  quid  exfpedandum  eft,  de 
toto  ^dificio  8c  ftruclura  integra  Ethica  doBri- 
n<e,  cujusfundamentatam  malefunt  ja<fia?ied 
fpecialia  erroris  in  Arifotelis  moralibus  fpeci- 

C  c  3  mina, 


:  rnta&  alimenta,  fed  habitus  reftituendi  va- 
N  udinem  ,  ita  v.  c.  manfuetudo  non  eft  me- 
i'  ocritas  inter  multum  8c  parum  irafci,fed  eft 
1  bitus  re6te  tuendifefeabexternisinjuriis. 

f'   Idimus,  mediocritatem  hanc  nihil  effea- 
id,  quam  privationem  exceifus  &l  dcfedhis : 
i  i  privatio,  habitus  forma  eife  ncquit:8c, 
:  "rma   virtutis    eft  pofita  in  conformitate 
;  lamhabctad  fuam  regulam  ,  re&am  ratio- 


Ip3 


DisputAt,  ex  Philcsophia  Select. 


mina,  extant  non  pauca  :  promultis  unum 
fumamus. 

V  1.  Docet  AnjToieleSi  Viriutes  omnesfiabili 

connubio  effe  interfeje  jimttas  ac  cov.nexas  ,  ut 

wttkm  habet ,  habeat  &  reliqttas.  Sed  hxc 

iententia  ab  ipfa  experientia ,  a  communi  ho- 

minum  opinione  ,  8c  a  recta  abhorret  ratione: 

namexperientianontantum  infingulishomi- 

nibus/ed  in  populis  totis,  alias  atquealias  exi- 

flere  virtutes  demonftrat.S^rrf?//  fortes  erant 

ac  temperantes,fed  injufti;  Majjilienfcs, jufli  ac 

temperantes,  fed  non  fortes ;  Romani  fortes  ac 

jufti ,  fed  non  temperantes.  Alexander  fortis 

fuit,  fed  intemperans.  Sed  8c  ratio  repugnat , 

ex  ipfa  Arifiotelis  hypothefi  dedutla ;  fi  enim 

\irtutum  habitus  ex  frequenti  actuum  exer- 

citiofiunt,  pauper  aliquis  pertotam  vitam , 

evadet  quidem  temperans ,  led  nunquam  li- 

beralis;  &  alius ,  cui  per  omnes  vitse  annos  oc- 

cafiodeeftfortiteraliquidagendi,  nunquam 

evadet  fortis:,8c  cum  tam  multx  8c  tam  diver- 

f  :fint  virtutesmorales,  quis  in  omnium  8c 

fingularum  actibus  exerceri  poflit,pre,fertim, 

cum  multis  natura,multis  materia,  multis  oc- 

cafio  defit3eas  exercendi.  Dicunt,o»;?/^  virtu- 

tes ,  unaprudentia ,  tanquam  commwii  vincuh  , 

copulari:  fcd  hocprobandum  priuserat,  effe 

unam  prudentiam ,  quaceu  communi  vincu- 

lo  copulentur  virtutes:  quid  ii  dicamus,  in  tot 

fpecies  prudcntiam  effc  dividendam  in  quot 

dividituripfa  virtus,  Scaliquem  effepruden- 

tcm  in  beMo,  qui  non  fit  in  erogandapccunia, 

8c  alium  effe  prudentcm   in  cibo  potuque 

ufurpandis,  qui  non  fit  in  fuumcuiquetri- 

buendo:  itaque  tam  diverli  funt  prudentix 

gradus  8c  fpecies  quam  Virtutis,8c  falfum  eft, 

prudentiam  ,  virtutum  Moralium  omnium 

normam  ac  direcl:ricem,efle  unam  fecundum 

viem  fpccialiflimam  :  fed  dato  ,  noncon- 

ccflb,  quod  iit  taiis  :  non  fcquitur,  idco  virtu- 

tcs  omncs  cffc  inter  fefc  conncxas :  ficut  non 

fequitur,  omnes  lineasducibilCsad  idcmccn- 

trum,cilcconncxas,  quiapotcft  ficri ,  ut  non 

actu  ducanturj  ita  quoquc  poflunt  omncs  vir- 

tutcscife  copulabilcs  cum  prudcntia,  ut  ta- 

mennonomncs  ac"tu  copulcntur,  qiita  non 

omncs  virtutes  acquiruntur  a  nobir.  in  hac  vi- 

ta,  imo  nc  fieri  quidcm  poteft,  cum  fic  rcddc- 


rcmur  perfe£H  :  at  ne  fancliflimis  quide 
hoc  contingit,quiaregeneratio  in  hacvitat 
imperfecta:  fcd  hanc  ignoravit  zArifioteh 
ideoque  virtutes  omnes  a&u  connecli  db 
j.Sth.  c.  i.  fi  non  in  gradu  contincnti<£ ,  a 
iemperantiie ,  utloquuntur5^o//r/?/«,  falte 
in  gradu  excellenti^  feu  heroico  :  unde  iide 
gradtis  Virtutis  aflignanttres ,  unum  incipit 
tinm ,  alterum  profcientinm  ,  tertium  perfeE, 
rum:  in  primo  ftatu,  pafliones  vehemcnt 
infurguntinrationcm,  fed  ipfavehement 
quoque  refiftit  ;  in  fecundo  pacatiores  fu 
paflioncs ,  minorque  eft  earum  8c  rationis  p 
gna:  in  tertio  plane  repreflte  funt  8c  fubad 
pafliones ,  Sc  nulla  amplius  eft  earum  8c  rati 
nis  lutta.  Atque,  ut  fic  Gentilis  philofophet 
zArifioteles ,  condonari  poteft,  qui  corrupti 
nem  naturalem  ignoravit ,  fed  ut  fic  philo^ 
phentur  Chrifiiani,  uti  fecere  Scholafiici ,  atq 
utinam  non  alii  quoque  8c  quidem  Reforrr 
ti,  peccatum  eft  irremiflibile :  nifi  funditus 
homines  labem  tollant  originalem ,  quod 
cere  videntur ,  cum  perfeclionem  in  bene 
ciendo,  quam  lex  exigit,8c  ultra  quam  exi 
homini,  in  operibus  puta  fupererogation 
attribuunt :  hunc  tamen  errorem  non  aliun 
hauferunt  quam  ex  <LArifiotele ,  cui  nimi 
mordicus  adhccrent. 

VII.  ^Arifioteks  quidem  6.  Eth.  ad  per 
cliionem  adlionis  redta:  moralis  requirit,  i 
ratio  pra&ica  vere  judicet  de  expetendo  8c 
giendo.  i.  Ut  appetitus  cum  illo  vcro  judi 
confentiat ,  id  eft  ,  ut  appetitus  profequat 
quod  ratio  expetendum  prjefcribit,  ut  ave 
tur  idem,  quod  fugiendum  eadem  jubet:  qil 
tieshsecduoconcurrunt,  perfeBa  eft  virtl 
Contra ,  fi  ratio  occxcata  judicat  turpia  e| 
profcquenda  8c  honefta  fugienda,  atquc  ap 
tituscum  illoerroneojudicioconfentit ,  p< 
feclumcfcvitium:  fed  evenit  plcrumque, 
ratio  8c  appctitus  dilfideant,  8c  ut ,  cum  ra| 
retlc  judicat  ,  appetitus  tamcn  repugnei 
relu&etur  :  quod  fi  in  illo  confli&u  ratio  v 
cit,  2c  appetitum,  licct  renitentem,fibi  pa 
facir,  cfty>wiw//^,qux  Arifioteli  vocatur^ 
tinentia  :  ii  ratio  vincitur,  8:  paflioncs  faciij 
contrarium  rectacrationi ,  eft  femiviiium-X 
vocatur  Arifiot.i?icontinentia:Cic  ex  quadrup  I 

comi 


: 


V  O  L  V  M  E  N 

mbinatione  rationis  8c  appetitus  ,  derivat 
frijtoteles  virtutes  8c  femivirtutes  8c  femivi- 
t,  &  Scholafiki  fuum  triplicem  virtutis  ftatu, 
ntinentise  feu  incipientium  ,  temperantise 
]  proficientiu,exceilentix  feu  perfe£fcorum. 
VIII.  Verum  non  ex  qualibct  combina- 
>ne  principiorum  cogitabili  per  intelle- 
lm  exiftit  principiatum  ,  fed  tantum  ex 
mbinationepofiibili  aparterei.  Atqui  illa 
macombinatiorationisreclx  8c  appetitus 
l:i,quaetollitomnem  pugnam  eorum  inter 
8c  virtutem  collocat  in  ftatu  exceilentia, 
minefque  xedi&it  perfettos,  non  reperitur  in 
{  Dfubjeclo,  ne  in  fan&itfimis  quidem  ,  qui 
tum  habent  exilia  initia  hujusperfe&io- 


S  E  CUNDUM,  fpp 

nis :  8c ,  eft  virtutis  tantum  idea ,  8c  perfe&io, 
nonfpoflibilis,  fed  excogitabilistantum ,  8c 
non  reale  ens ,  fed  ens  tantum  rationis ,  ab  ea  fi- 
6tumfa£tumque,  qualiseft  refp.  Platonisin 
i  o.  ejus  libris  defcripta:  at  vero  Philofophan- 
dum  fuerat  Arijioteli  8c  Scholajiicis  de  Virtute, 
non  uti  erat  in  idea8cimaginatione,  fed  ut 
inveniturinhominibus.  Etquihanc  Arijio- 
telis  8c  Scholajiicorum  retinent  opinionem  de 
virtutum  connexione  ex  Philofophis  noftra- 
tibus ,  illi  imprudenter  ea  coilocant  funda- 
menta  in  Philofophia ,  q.use  funt  nocumenta  in 
Theologia  :  quod  fedulo  eft  cavendum.  Alia 
fpecimina  8c  plura  Arijiotelis  errorum  circa 
res  Morales  nunc  exponere  non  libet. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

Q^    U      A      R      T      A, 

D  E 

ACCID  DISTINCT-  *  SVBST- 


«i 


> 


H    E   S 

Vantitatem  continuam  feu  Magnitudi-  j 
nem>non  ejje  aceidensaut  ens  afubjiantia  i 
quantafeu  materia  realiter dijiintlum,  \ 
j  onftravit  hujus  Curriculi  Difputatio  Se-  | 
[™  a-,  nuncidemde  Quantitate  difcretafeu  , 
iatI  '.ero,  Tempore,  ^iaiitatibus,  caterifque  Ac-  \ 
'tiumfpeciebus,  demonjiratum  imus. 
Ac  Numerum  quidem  exnumerove 


:j 

■j  m  entium,  Sc  Accidentium  reaiium,  exe- 

ial  jnt  multi  ex  ipfisPeripateticis:  exanti- 

:iP  ribus  Aureolm  8c  Gregorim  <LAriminenfis, 

:>l'iodernis  Fonfeca  l.  f.  Metaph.  cap.  13. 

ue   !.  4.  Suarez  difp.  Metaph.  42, .  Conimbr.  ad 

11   5.  /.  de  Categoriis  qu,  z .  art.  1 .  Horum  ra- 

'nt  nia  eo  contendunt,ut  probent,numerum 

10    titatem  non  effe,  nec  veram  ejus  fpe- 

f  f ,  aut  quia  non  fit  ens  reale  ,  aut  quia  non 

per  fe  unum  :  atquodinaliquaCate- 

utfpecies,  collocutur,  debeteffeens 

im  per  fe.  Numerum  non  elfe  ens 


I  S      I. 

reale ,  probant  fic.  Quod  ex  puris  negationi- 
bus  conftat,  non  eftensreale.  Sednumerus 
ex  puris  conftat  negationibus.  Ergo.  Prob. 
Min.  Quod  ex  meris  conftat  unitatibus ,  con- 
ftat  ex  meris  negationibus:  quia  unitates  funt 
negationes  :  nam  ideo  unumquodque  unum 
dicitur,  quia  eft  non  divifum  acnondiftin- 
dtum  a  fe :  effe  autem  non-divifum  ,  aut  non 
diftin£tum,eftnegatio.  Ajfumo.  Atqui  nu- 
merusconftatexunitatibus.  Ergo.  Adverfi- 
rii,  ut  numerum  ens  reale  tueantur  effe,ajunr, 
eum  ejfefpeciem  quantitatis  tanquam  accidentis 
realis,  non  quidem  urivvocam  ,  fedtamen  analo- 
gicam.  Refp.  1.  fupponunt,omnem  quanti- 
tatem  effe  ens  8c  accidens  reale  5  quod  eft  ro 
Ktyttpevo» ,  imofalfum  :  nam  fi  continua  non 
fit  talis,  ut  probatum  eft  Difp.fec.  nec  difcreta 
fit  talis,  ut  jam  probamus ,  utique  nulla  eft  ta- 
lis.  2 .  juxta  doctrinam  <cArijioteIis  8c  csfrijic- 
telicam ,  fpecies  Analogae  in  Categoriisnon 

recipiun- 


D  I  S  P  V  T  A  T.   EX?IIILOSOrHlA'StLECT. 


recipiuntur :  Ergo  ne  tum  ouidem  numerus 
crit  verum  ens  8crealeaccidens,etii  quantitas 
ingenere  talisefTeponatur,  quiafub  quanti- 
tate,  ut  fpccies  univoca,  non  continebitur. 
3.  Quomodo  numerus ,.  obfecro,  erit  fpecies 
quantitatis  tanquam  entisrealis,iive  univoca, 
iive  analoga  ?  an  fecundum  materiale  fuum  , 
anfecundum  formalePAt  neutrumdici  poteft. 
Ergo.  Materiale  numeri  eft  unitatum  colle- 
&io :  Formale  vero  eft  unitatum  colle&arum 
ordinata  qusedam  difpofitio.  Atneque  hxc 
collectio  unitatum,  neque  earum  difpoiitio 
Scordo,  fpecies  quantitatis  dici  poflunt,  fi 
qgantitas  iit  ens  reale,  quiamodi  funt,  qui  ab 
cntibus  realibus  contradiftino-nuntur  :  fed 
quantitatis  fpecies  modi  eife  nequcunt ,  ve- 
rum  debent  eife  entia  realia  ( 8c  dici  folent  fe- 
cundum  Ariilotelicos  )  ii  ipfa  quantitas  fit 
ens  reale. 

III.  Sed  ulterius  fic  argumentamur.  Si 
numerus  iit  ens  8c  reale ,  ergo  tale  invenietur 
inDeo.  Sedhoceftabfurdum.   Ergo.  Certe 


mentalis,  qu<e esl accidens  & ens reale.  Contl 
Quare  non  iit  prxdicamentalis  relatio ,  pat< 
nitas  in  Deo,  etii  iit  divina,  ac  fupernatura 
cum  habeatomniaad  praedicamentalem  re 
tionem  requifita,  fubje&um  ,fundamentu 
termi  num,  proprie  8c  vcre  dicta  ?  Sed  fioc 
gotium  alias  difcutiemus.  Redimus  ad  N111 
rum :  8c  porro  dicimus,  ex  vulgato  Axiom; 
Entia  non  funt  multiplicanda  Jine  necejjita 
nullam  hic  efie  necefiitatem,  utdupliccm 
mittamus  numcrum  ,  praedicamentalem 
tranfcendentalem:ftdicant,«0.rc0gi>^#irtw« 
rus  pradic.amentalis  eji  ens  reale,quale  inDeo 
mitti  ncnpoiefl,  mera  eft  petitio  principii :  1 
enim  in  quaeftione  eft ,  imo  ipfum  illud  qi 
negamus  ,  numerum  fc.  praedicamenta] 
efTe  ens  reale  ;  quia  contra  dicimus ,  eum 
afrecl-ionem  ac  modum  ,*qui  entia  aut  enti 
potius  collectionem  confequitur.  lta  nu 
rum  ex  verorum  entium  numero  nunc  ex< 
mus :  8c  magnitudinem  Difp.  fecunda :  vei 
lo  8c  Tempus  ex  verorum  entium  choro 


jn  Deo  reperitur  Perfonarum  numerus  terna- ,  ciamus. 
rius,  ex  communi  fide  8c  verboDei.  Unde!  IV.  Temptts non  ejfe ,  ens  reale ,  facilio] 
ortuni duxit  vocabulum,  Trinitat.  Excipiunt j  probatur :  Nam  aut fumitur  Metaphyiice, 
sJdverJarii,  huncPerfonarumin  commnni  effen-\  temporalitate  ,  Scficomni  enti ,  atqueet 
tia  drjina numerum  temarium  ejfe  tranfcenden-  ]  Deo,convenit,cui  tamen accidentia non  c 
talem  &  non  pr<edicamentalem.  fed  hoc  eft,rem  '  veniunt.  Tempus  Metaphyiicum  exiftent 
vocum  diftindtioneeludere ,  quod  Sophiftis  fequitur,  quae  velmaximeeftinDeo 
noftris  folenneeft, :  ita  cum  relationem  cffe 
accidens  negat  finior  Sc  purior Philoibp^ia  , 

quiaillainveniturvereinDeo:  eft  enimPa- 

tcr  verum  relatum,  Filius  verum  corrclatum, 

generatio  verum  fundamcntum  ,  juxtaillud 

cx  Sacris  notum,  Ego  hodie£<?wr«  te,  ubi  8c  re- 

latum  ^cfindamentum  £c  correlatum  vere  indi- 

cantur  :  clamitant  in  adverfum  infmi  8c  im- 

puri  Sophiitae ,  non  eft  relatio  praedicamcnta- 

\is.  Qmd  igitur  ?  an  tranfcendentalis  ?  Sed 

tam  impudentes  non  crunt,  ut  hoc  dicant : 

jiamtranfcendentalesrelationes  (funt  verbaj  non  eft  ens  rcale,  quia  eftaffecliotran 

Suarejti  difp.  Met.^j.  JeB.  i.num.  10.  )  nonad]  dens  entis  rcalis.alioquin  irctur  in  infmi 

certum  aliquod  prdtdicamentum  ,  Jed  ad  omnia \  fic  ncc  tempus  cft  ens  rcalc,  quia  fequitu 

generaentiumpcrtincnt.  An  ergopatcrnitasad   ftentiim  ,  ncch:cccft  ens  realc,  quiaeft 

pmniagcneraentium  pcrtinebit ,  8c  cfte  Pa- ,  cipium  tranfcendens  entis  rcalis  in  geil 

trcm  ,  rribuctur  Quintirati  ,  Qualitati ,  <kc.'  alioquin  iretur  itcrum  in  infinitum. 

At,  inquiunt,  Patemitas  in  D:o  eilrelatio  di-         V.    Scd  ad  Qualitatem  tranfeamus. 
rjina  &fupema;urahs ,  ideoque non  eii pr<edica-    quatuor  vulgo  ponuntur  fpecies  fatis  j 


enim  exifttt  in  omni  tempore ,  crcaturae 
tum  in  aliquo,  vcl  prrcterito,  vel  praefenti. 
futuro.  Aut  Tempus  fumitur  Phyiice, 
numerofeu  menfura  motus;  iic  non  ir 
erit  reale,  quam  ipfc  numerus,  vei ,  q 
menfurat ,  motus ,  qui  cum  iit  acrio ,  tan 
eft  modus  entis  realis  in  fieri :  fic  ergo  cor 
dimus.  Quemadmodum  numerusnonei 
rcale  ,  quia  unitates  ,  ex  quibus  conftat , 
funt  cntia  realia;  hse  non  funt  entiarej 
quiaunitas  ingencre  non  eft  cns  rcale ; 


T  O  L  U  M  E  N 

,1  cundam  8c  Quartam  ex  entium  realium 

I  ibitu  profcripfere  ante  me  multi ,  prasfer- 
i  a  Nominales  ac  Scotijia  inter  Scholajiicos , 
ti :  od  videre  eft  apud  Faventinum ,  Hurtadum, 
:n  trriagam ,  8c  non  ita  pridem  Pradeceffor  ac 
ci  aceptor "venerandus >D .  Burgerfd.  inMetaph. 
Hii.  f.  ult.  th.  12.  Sed ad primam & tertiam 
ult  ralitatis  fpeciem  ipfe  orTendit,  orTenderunt 
ti  reliqui .  Nos  omnes  in  uninjerfum  Qualitates, 
n;  ?  vera  entia  afubjiantiis  dijiintla ,  negamus, 
m  ordine  fuo  pvobamus. 

1«  V I.  Habitus  eft  qualitasadventitia  ad  ope- 
u  ldum  bene  vel  male ,  fumendo  voculas  il- 
:j ,  tum  Ethice,  tum  Phyfice :  eftque  vel  cor- 
qiris,  velanimi.  Corporis ,  fi  detur,  (neque 
ai!  im  hoc  nunc  difputamus )  comprehendit 
mi  iitatem,morbumj  8cc  Atfanitas  8c  morbus 
ti  ififtunt  inre&oautvitiofotemperamento 
i»!  tium,  in«</«ii«-j^x«^s|<*earum  :  at  haec 
B :  pofitio  non  eft  aliud ,  quam  modus  iftarum 
fl  tiu,quiapartibus  tanquam  fubftantiis  mo- 
o  icatis  non  diftinguitur  utens  reale:quip- 
modus  negat  ens  reale,  alioquin  idem  mo- 
i?  icaretur  per  fe  ipfum. At  potifiima  difr]cul- 
'i  eft  in  habitibus  animi.  Hi  funt  vel  acquifiti 
!t  infufi:2£  neutri  funt  entia  realia:  quodi- 
ij  n  dicendum  de  concreatis ,  Scconnatis,  fi 
<  t  j  de  quo  alias  difputandi  erit  locus.  Habi- 

II  awiwi  acquifiti,  funt  vel  intelletluales  vel 
•  '  ra/** :  utrique  acquiruntur  crebris  aclrioni- 
i  s,quae  ipfac  cum  non  fintentiarealia,neque 
i  bitus  iis  acquifiti  poffunt  effe  tales:nihil 
"+  ippe  eft  in  effeclo  nifi  quod  fit  in  caufis,  vel 
^maliter  incaulisunivocis,  veleminenter 
fi  caufis  aequivocis :  fed  acTiones,  caufse  habi- 
|Blamacquifitorum,  neutromodo  funtentia 
$'ilia:ergo  nec  habitus tanquam  effeclus  iis 
i  lufifiti  fiint  ejufmodi.  Sedin  infufts animi 

Jbitibus   accidcntium  realium  8c  entiuma 
jftantiis  diftinctorum  pnefidium  reperie- 
fr.  Imovero,  nihilminus.  Namfiacquifiti 
l|itumfuntmodi  operandi,  idcoq;  non  entia 
tfilia :  nec  infufi  erunt  entia  realia,  quia  quo- 
^ietantumfuntmodioperandi:omnisenim 
:.bitus,  feuacquifitus,  feuinfufus,  largitur 
ntum  facilitatem  in  agcndo:  at  facilitas  illa 
nd  eft  aliud  quam  modus?  fed  modus  nullus 
,  c  ens  aut  accidens  reale,nec  effendi  nec  ope- 


SECUNT3UM,  20t 

randi ,  quod  demonftratum  vide  a  Burgerfd, 
cap.  7 .  lib.  i .  Met.  8c  nos  bre  vi  demonftrabimus 
in  harum  difputationum  ferie.  Neque  tamen 
modus,  aut  id  quod  eft  modus,feu  effendi,  feu 
operandi ,  nihil  eft  aut  nihil  addit  fubje&o 
quod  modificat :  hoc  enim  fi  verum  foret ;  fi- 
gura  nihil  adderet  quantitati ,  8c  figura  rei 
quantae  variata ,  nihil  effet  variatum  :  feflio, 
Petro  antea  ftanti  #i£i/ adderet ,  8c  cum  muta- 
tur  feffio  Petri  in  alium  fitum ,  ut  fcilicet  eva- 
dat  ftans,«i&/7mutabitur,adeoque  totum  prae- 
dicamentum  Jttus  «i/?i/ continebit,  fi  modus 
fit  nihil ,  tamjttus  efttantum  modus  partium 
in  corpore  ;  exiftentia  cum  fuperadditur  ef- 
fentiae,  »i£i/ fuperaddetur  i  fubfiftentia  cum 
fuperadditur  enti ,  ut  fit  vel  fubftantia  fimpli- 
citer ,  vel  fubftantia  prima,  prout  illa  vox  fu- 
mitur  vel  latius  vel  ftriclius ,  nihil  fuperaddi ■- 
tum  enti  fuerit;  finitas  cum  fuperadditur  enti 
reali  ut  fit  creatura ,  nihil  quoque  fuperaddi- 
tum  fuerit ;  acTus,  potentia,contingentia,  ne- 
ceffitas,  8cc.  «iMfuerint,  fi  modus  nihileft. 
aut  nihil  addit  enti.    Et  nifi  modi  atque  alia 
quaedam  admittantur ,  quae  nec  fint  fubftan- 
tise,  nec  accidentia,  nec  entia  realia,nec  nihil, 
fed  quae  fint  media  negationis  utrimque  in- 
terjecTa ,  a£tum  eft  detota  Metaphyfica ;  quip- 
pe  Entisingenereprincipia,  effentia  8c  exi- 
ftcntia,  8c  eiusaffecTiones ,  unitas,  veritas,bo- 
nitas,  localitas,  temporalitas ,  funtne  fubftan-' 
tise,  funtne  accidentia,  funtne  entiarealia? 
quicquiddixeris,  erraveris.  Atfuntnenihil  ? 
Neque  hoc  dici  poteft.  Qujn  perierit  quoque 
Mathefis  tota  fimul  £c  Phyficay  {\  non  admiferis 
medium  aliquod  inter  fubftantiam  8c  acci- 
dens,  inter  ens  reale  8c  nihil:  nam  affecl:iones, 
quse  de  quantitate  continua  ac  difcreta ,  8c 
quae  de  corpore  demonftrantur,  nec  funt  fub- 
ftantise,  necaccidentia ,  imo  ne  quidem  entia 
realia,  neque  tamen  nihilfunt.  Seddehoc 
negotio  aliaslatius.  furficitdemonftraffeim» 
pra:fentiarum,non  valere  hanc  confequen- 
tiam ;  Quod  non  eft accidens ,  eft fubftantia : 
nechanc,  Quod  non  eft  ens  reale ,  eftnihil: 
8c  habitum  omnem  ,  fiveacquifitumfive  in- 
fufum  ( cadem  eft  ratio  connati  8c  concreati) 
licet  non  fintaccidentia,  non  ideo  fore  fub- 
ftantias ,  licet  non  fint  entia  realia ,  non  ideo 
Dd  effe 


Zo2  DlSPUTAT.   EX  PhILOSOPHIA   SeLECT. 

eiTenihil.    Potentiam  &  impotentiamnatu-  inere  Aceidentium  8c  Entium  realiumelh 
ralem  proxime  fequens  examinabit  8c  ex  mu-  I  nabit  difputatio. 


Pifputationum  ex  Philofophia  felectarum 

Voluminis  Secundi» 

Q_  U      I      N      T      A , 

ACCID.  DISTINCT.  *  SVBST. 


T  H   E 

REmovimus  ex  <iAccidentium  &  Entium 
realium  cenfu^Quantitatem,  ScQualitatis 
lpeciem  primam ,  Habitum  ;  traniimus  ad  fe- 
cundam ,  quam  faciunt  Potentia  &  impotentia 
Naturalis.  Definitionem  utriufque  aut  divi- 
fionem  multiplicem  hic  non  exponemus,  fed 
fupponemus :  adeoque  fimpliciter,potentiam 
nullam  ejfe  Accidens  &  Ens  reale  difiinBum  a 
Subjiantia,  probabimus. 

II.  §.  i.  Si  potentia  naturalis  fit  ens  reale 
&accidens  diftin&um  a  fubftantia,  aut  erit 
acliva  aut pajjiva.  Sed  neutra eft,quia  res  pof- 
funt  agere  &  pati  per  fe  ipfas  aut  per  fuas  en- 
titates.  Ergo.  Verum  utrumque  diviiionis 
membrum  penitius  inquiramus.  Si  potentia 
pajjiva  eft  ens  reale  8t  accidensdiftindhima 
fubftantia ,  vcl  eft  objeftiva,  velfubjettiva,  id 
eft,  vel  illa  potentia  refpiceret  efficientem,vel 
formam  ,  fcu  fubftantialem  feu  accidentalem. 
Si  objecliva  potentiapajfivatitens  realeScac- 
cidens  diftin&um  afubftantia  ,  ergo  eritin 
aliquofubje&o :  atpotentiaobjectivaibi  col- 
locatur,  ubi  nullum  eftfubjc&um:  eftcnim 
potentiarei  nondumexiftentis.  v.  c.  Mundus 
antequamexifteretaut  crcatus  eflet,  crat  in 
potcntia  objecl:iva,  rcfpe&u  Dci  crcatoris  i 
objieiebatur  cnimipfi,  utcrcabilisaut  crean- 
dus  potius,  quod  utrumqucrcfpe&umundi 
fignificatpotentiampaflivara.  Hxcergo  po- 
tentiaobje&iva,  quapoterat  a  Deo  mundus 
condi  antc  fui  crcationcm,  vcl  crat  in  I)co,vcl 
extra  Deum.  Non  in  Dep,  quia  nihil  eft  in 
Deo  paflivum  :  omnis  enim  potentia ,  (jux 
Deo  adfcribitur,  activa  eft:  Non  cxtra  Dcum, 


S   I  S 


I. 


quia  nullum  ante  creationem,  mundi  exif 
bat  ens  reale,  in  quo  tanquam  in  fubjeclo  h 
potentia  inhaeiiiTet.  Ergo  neque  potentia  i 
fuiftet :  tantum  abeft ,  ut  accidens  effet  a  fc 
ftantia  realiter  diftinctum .  Praeterea  potentj 
objectivx  refpondet  exiftentia  feu  actus  e 
titativus.  Sed  nullum  ens  reale  aut  veru 
accidens  praxedit  actum  entitativum  feu 
xiftentiam  rei ,  fed  potius  eam  prafuppon 
Ergo. 

III.    Si  potentia  pajjiva  fubjetJiva  fit 
reale&accidensdiftinclum  a  fubftantia,  <i 
erit  materi<e  adfuam  Jormamfubfiantialem,  /» 
fubjetli  ad  fuam  formam  accidentalem.     M_ 
prius:  nam  i .  Potentia  8c  A&us  funt  in  eodej 
genere  juxta  Arifotehm  &  ArifoteI;cos,\ta  if 
iiadtusaliquisfit  fubftantia,  Sc  potentia  ei 
fubftantia ,  ii  actus  aliquis  fit  accidens ,  8c  pj 
tentia  erit  accidens.  Sed  adtus  ille ,  quem 
fpicitfubjeclivamaterixpotentia,  eft  for 
fubftantialis ,  ut  volunt  Peripatetici ,  8c  alt 
pars  compofiti.  Ergo  St  potentia  illa  ad  illm 
aclum  erit  fubftantia,  non  accidens :  8c  hoc  < 
fortafTc,  quod  barbarus  voluit  Commentati 
Averroes,  cum  dixit,  Materiafubjiantiatur 
pojfe.  2.  Argumcntamurad  hominem.  A 
ck  potentia,  cx  fententia  Alvcrfwiorum  , 
ponuntur  tanquam  habitus  8c  privatio. 
habitus  8c  privatio,  cx  fentcntia  eorundem, 
eandcm  rcducuntur  Catcgoriam.  Ergo  c 
forma  fubftantialis  iit  fubftantia,  fic  aOcrcnt 
bus  iifdem  ,  8c  potentia  fubjectivaad  eam  tal 
crit.   Ergo  non  accidcns. 

IV.  S  i  potentia  pajfivafuljeciivafubfanti 


VOLUMEN      SECUNDUM,  20$ 

formctm  accidentalem ,  fit  accidens  8c  cns  I  rum  imperfeftionem  :  omnis  enim  entitas 
[e  a  fubftantia  diftincTrum ,  vel  erit  refpeBu  I  realis  alteri  adjunda,vel  illud  perficit,vel  ejus 
iisform<e  accident  alhs ,  id  eft,  accidentis,  vel  I  perfe&ionem  minuit.  Sed  non  facit  ad perfe- 
eBualicujus.  NortrefpeBu  omnis ,  quia  fic  Bionem  Angejorum  potentia  aBi<va  realiterdi- 
.  hasc  potentia ,  de  qua  impraefentiarum 
mus  ,  quae  Adverfariis  eft  accidens ,  aliam 
>que  potentiam,que.  pariterforet  accidens, 
s  fe  requireretinfubjecl:o,  8cficdaretur 
ceffus  in  infinitum,a  quo  natura  abhorret: 
terea  8c  quantitas ,  priufquam  in  fubjedlo 

peretur,  potentiam  quandam,ut  accidens 

iter  a  fubftantiadiftin&um,  requireret: 

uantitasjuxta  Peripateticos  immediate  8c 

icime  inhacret  materix ,  abfque  ulla  prae- 
xi|  meapotentia.  Ergo.  Si  talis potentia pajji- 

CubjeBiva ,  ut  accidens  realiter  diftinBum, 

itur  adqutfdam  tantum  accidentia  recipien- 

quaero ,  fi  unum  accidens  poflit  inhaerere 

edto  8c  informare  fubftantiam  fine  raedia 

mtia  pafii  va  fubjeclriva ,  cur  non  omnes  ? 

a  enim  major  videtur  efTe  ratio  in  uno 

m  in  alio  accidente ,  ut  ad  unum  recipien 

i  in  fubjecto  requiratur  potentia  quaedam 

iva  fubjectiva  diftincta  a  fubftantia,8c  non 

liratur  ad  aliud.  Et,  fihsectalispotentia 

liratur ,  ut  ratio  receptiva  accidentium  in 

e£to,aut  erit  quantitas,aut  accidens  aliud. 

is  nolunt.  Si  pofterius  volunt,  quando- 
;0(l|iem  haec  potentia  ftatuitur  in  ordinead 


m 


it( 


,ita 
'u 


ftinBa  ab  eorumfubftantia ,  quia  Deus  ,  qui  eft 
agens  perfe&ifiimum ,  fine  talibus  potentiis 
intermediis  operatur :  unumquodque  autem 
eo  eft  perfeclius,quo  accedit  propius  adDeum. 
Si  adimperfeBionem  Angelorum  facit  ifta  poten- 
tia  aBiva,  removenda  potius  eft:  deinde,quae- 
libet  forma  ftatuitur  vulgo ,  fubjectum  ,  in 
quo  eft  perficere.  Ergo  haec  dici  nequit  face- 
re  ad  imperfe&ionem  Angelorum.  Denique, 
fi  effentia  aut  fubftantia  Angelorum  requirat 
a  fe  diftin&am  potentiam  a<5iva ,  ergo  8c  for- 
maeaccidentales,  quae  funt  agentia  imperfe- 
cliora,  requirent  tales  potentias.  Atqui  haj 
non  requirunt ,  fedimmediateagunt.  Ergo. 
Et  quo  indicio  innotefcit  haec  a&ive.  potentie} 
ab  Angelorum  effentia  diftindtio  realis?  an 
fenfu?fed  nec  Angelorum  efTentia,nec  poten- 
tia,  eft  objectum  fenfus.  An  ratione?  fed  ratio 
magis  contrarium  colligit.  Nam  natura  nihil 
facit  fruftra.  Sed  fruftra  eft  ponere  potentiam 
a&ivam ,  cum  efTentia  Angelorum  fufficiat. 
Sed  hoc  ipfum  negant  Adverfarii:imo  negant 
uUius  rei  creatrf  effentiam,e(fe  immediatum  prin- 
cipium  operationis',  aut  pojfe  producere  ullam  im- 
mediate  a  fe  ipfa  aBionem.  At 


*1 
en 

for 

:ali 

iil! 

ho( 

d 

Ai 


enim  quaero, 
a  accidentia  8c  generediftincta,  nonerit  j  quomodo  rei  creatae  aut  Angelorum  efTentia 
potentia  praedicamentalis ,  aut  qualitas,  ;  producat  potentias  attivasrealiterafediftin- 

£tas?  vel  enim  oportet  intermedias  8c  priores 

potejitias  ponere ,  quarum  interventu  poten- 

tiae  a£tivae  producantur  ,  vel  hx  potentiae  acti- 

vae  producuntur  immediate.  Si  prius,erit  pro- 

greflus  in  infinitum.  Si  pofterius  ,  quidni  8c 

operationes  ipfae  immediateproducantur,  ae- 

que  atque  potentiae  acti  vae,ab  effentia  aut  fub- 

ftantia?nam  asque  facile  producentur  a  natura 

cujufquerei  immediate  operationes,  ac  po- 

tentiae.  Et  hoc  eodem  argumento  omne  difcri- 

men  reale  potentiarum  inteUigendi  &  Volendi  ab 

anima  rationali  tollitur,quod  fufius  deducere- 

mus,nifi  id  jam  fufe  factum  effet  a  Scoto  8c  Sco- 

tiftis.  Vide  inter  alios  Fabrum  Faventinum  in 

Theorematibus  Logicis  8c  Vhyficis  ad  mentem 

Scotiy  8c  Iohannem  ^R^infuiscontrover-» 

fis  inter  Thomam  8c  Scotum. 

Dd  i  VI.  Si 


fecunda  tantum  fpecies  qualitatis  ,  fed 
ifcendentalis ,  8c  per  omnes  qualitatum, 
>accidentium,  vagabiturfpecies.  Atpo- 
ziatranfcendentalis,  ne  ipfis  quidem  Peri- 
;ticis,eft  accidens  aut  ens  reale.  Ergo,  8cc. 
7 .  Blpotentia  aBivaftt  ens  reale&  accidens 
nBum  d  fubftantia ,  vel  erit  entis  increati 
creati  :  non  increati ,  quia  repugnatejus 
iplicitati  ac  perfectioni ,  utin  Deo  fit  ens 
e8c  accidens  ab  ejus  fubftantia  diftin&um: 
creati,  quia  velincorporei  erit ,  velcorporei : 
corporei,  vel  erit  Angeli  vel  Anim<e  rationa- 
fed  neutrius  natura  exigit:  utriufque  enim 
em  hic  eft  ratio.  Quod  Angeli  non  exigant 
entiam  activam  diftinctam  a  fua  fubftantia 
eflentia,  fic  evincimus:  nam  haec,vel  face- 
ad  Angelorum  perfedionem  ,  vel  ad  co- 


2o4 


Disputat.  ex  Philosophia  Select. 


V I.  Sipotentia  atliva  in  ente requiritur  cor- 
porea  ,  ut  ens  reah  &  accidens  diftincimn  afub- 
jiantiafeu  ejfentia ,  velrequireretur ,  tanquam 
conditio  <&  difpofitio  &  pr<eparatio  agentis,  vel 
tanquam  caufa  agens  aliqua  intermedia.  Si 
prius  dicant ,  hoc  probandum  prius  foret,  non 
gratis  dicendum :  nam  non  videtur  nobis  efTe 
opus  tali  difpofitione,  quia,utdiverfaagentia 
intcr  fefe  diitinguuntur  effentiis,  fic  ad  diver- 
fas  operationes  determinari  pofTunt  per  fefe 
fine  pr^paratione  previa  aut  media:  Cur  enim 
magisfueritalienumaratione,  effentiam  ex 
fefe  immediate  ordinari  ad  proprias  fuas  ope- 


num.  Atque  ex  hifce  omnibusconfpicuu 
eft  ,  nullam  ejfe  necejftatem  ponendi  potenti 
vegetativas  &  fenfitivas  realiter  diftinfias 
anima  utraqut. 

VIII.  Cl.D.  Burgerfdicius  L  i .  Met.  c.  u 
th.  13.  Potentiasnaturalesinduasclaffesd 
pefcit :  quafdam  oriri  dicit  ex  primis  qualil 
tibus,  utfunt  vires  corporum  vita  carentiui 
Sc  has ,  vera  accidentia,  atque  entiareali; 
fubftantiis  diitin&a  ,  facit:  quafdam  nihii  h 
bere  commercii  cum  primisqualitatibus; 
ferit,  uti  funt  potentioe  Angelorum  &  Anin 
rationalis ,  8t  has  afubftantiaejusrei ,  cuj 
funt  potcntise,  diftingui  negat.  Quod  fpecl 
potentias  vegetativas  8c  feniirivas,  circat 


r 


rationes,quam  eandem  ex  fefe  immediate  or 
dinari  ad  proprias  fuas  potentias.Pr$terea,ri£c 

potentia  activa  entis  corporei  illud  difponens  vacillat ,  tandem  tamen  easealdem  cum  ij 
ac  praeparans,  veleflnaturaprior  ipfaeifentia  animarumfubftantiaconcludit:  quodexp 
8t  fubftantia,  quam  difponit  ac  pneparatad  misqualitatibusnonorianturquidem,  fed 
operandum,  vel  fimul  eft  cumca,  veleftea  |  operando  tantum  fpiritu  utanturvitali&ai 
pofterior  ac  fequitur  ;  ii  primum  dicant ,  effe-  j  mali ,  qui  cx  elementaribus  qualitatibus  o 
£tus  erit  prior  caufa :  fi  fecundum ,  fubftantia  jturacgignituruterque.  Sed  enim,  nihil 
non  erit  prior  natura  accidente,  contra  pro-  jneceffe,  potentias etiam  illas,qu2eexprin 
prium  illorum  axioma  :  fi  tertium  ,  potentia  oriuntur  qualitatibus ,  8t  funt  corporea-,  fa< 
hxc  activa  ,  efTentiam  feu  fubftantiam  entis  j  re  entia  realia  atque  accidentia  diftincfra 
corporei  difponens  ac  praparans,  eft  fuper-  effentia8tfubftantiacorporum.  Nam,fiij 
vacanea  :  eum  enim  in  finem  in  agentibus  |  qualitatesprimse,ex  quibusoriunturiibci 
hxc  collocatur  potentia,  ut  illa  difponat,prce-  j  tentix  ,  non  fint  accidcntia  vera  aut  entia  n 
paret,  ac  determinetadoperationemtalem  ,  lia,  nec  erunt  potentixnaturalesex  iisorl 
vel  talem  :  fed  fi  hxc  potcntia  fequitur  effen-  i  Sed  verum  eft  prius,uti  hoc  probabimus  Di 
tiam  aut  fubftantiam  entis  corporeiagentis,  \jeq.  Ergo. 
jamhxcfueritpr*parata,difpofita,determi- 1      IX.  Sipotentianaturalis?iulla ,  necatli 


- 


1 

ItV 

nata,  ante  adventum  talis  potentiae  :  itaque  nec pajjiva ,  nec  Jubjetliva ,  ??ec  objettiva , 
fruftra  ponitur.  Poftremo,  cx  ipfa  hominis  Dei ,  neccreatura ,  necSpiritus ,  nec  corpo* 
notatione  videtur  colligi  poffc ,  hafce  poten-  uft  ens  reale  aut  accidens  afubftantia  &  ejje\ 
tias  effe  modos  tantum&cnonaccidentiaaut  diftinttum,mtdtominus  eritimpotentia?iatu 
entia  realia:  appellanturenimdifpofitiones,  ftt:  nam  aut  intelligituriftacvoce,  priv 
praeparationes,conditiones,dcterminationes,  ;  potentiae,  aut  potcntia  imbecillior.  Si  pr 
adoperandum.  At  vero,  quidaliud  fonantiila  nulla  privatio  eit  ens  rcale  aut  accidens 
vocabula,  quam  modum  opcrandi  ?  rum.    Si  pofterius,  non  aliis  opus  eft  ; 

VII.  Si  potentia  afiivarequiritur d/flintla  \  mcntis,  quam  qiiae  funtallatacontrap 
abentis  corporei  &  agentis  ejfcntiafeufubftan-  j  tiam  naturalem  iimplicitcr  :  quod  eni 
tia,  ut  caufa  agens  aliqua  i?iter?neHia  ,  i  n  abf  ur- 
dumincidunt,  qu<d  ante  tctigimus :  nam  , 
dum  ipfam  potcntiam  agcndi  producit  effen- 
tiaautfubftantiaagentis ,  vcl  immcdiatepro- 
ducct,  quod  ipii  ncgant  cadcrc  in  ull.im  crci- 
turam ,  vcl  in  infinitum  dabitur  proccflus, 
quod  a  Philofophia  2t  ratione  rcdtacitalie- 


rum  eft  de  potentia  forti  ac  majovi,  id  qu<x 
de  diminura  8c  minori  vcrum  eife  ccnicnd 
elt.  Quomodo  ergo  potenti*  naturales  ,  Jh 
fnt  entia  realia  &  vera  accidentia ,  difti?im 
tur  it  fubftantia  feu  ejjentia  ?  *yln  rationera 
cinatal  an  modaliter?  an  formaliter  ?  R( 
omnibus  iftis  diitinctionum  generibus ,  pr 

vc 


VOLUMEN     SECUNDUM, 


20j: 


•siftae  &  termini  diverfimode  accipiun-  realia  nec  vera  accidentia  a fubftantiis  diftin- 
Caeteras  Qualitatis  fpecies,  non  effe  entia  <fta ,  docebit  Difq.  feq. 


, 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminvs  Secundi} 
S        S         X         T         A  3 


D  E 


&CCID  DISTINCT.  *  SVBST. 


H    E   S    I   S 


I. 


\.m  duas  Qualitatum  fpeciesprofligavi- 
nus,  8c  ex  Entium  realium  numero  ejeci- 
nus ,  Habitum  8c  Potentiam  Naturalem,  ad 
uas  debellandas ,  atque  extra  Accidentium 
umrelegandas ,  nos  accingimus.  Offertfe- 
imum,  Patibilis  qualitas ,  atquein  ea/tfa: 
lumen,  color,fonus,  odor,fapor ,  qualitas  ta- 

,  calor  ,frigus ,  &c,.  Lucemfeu  lumen  non 
qualitatem,  nec  accidens,  fed  fubftantiam 
orpus  quoddam  tenuiflimum  ,  jamante 
totelem  docuere  Veteres ,  Empedocles  , 
iocritus,Epicurus,aliique,8cRecentiores 
les ,  quigenerofiusPhilofophantur,  nec 
i  ducuntur  Ariftotelis  obedientia.  Lux 
n  vel  ociffime  movetur:  moveri  autem  eft 
Drium  corporum:  celeberrime  refledtitur 
^culo  communi  aut  alio  corpore ;  fed  fola 
^jora  reflexionem  patiuntur :  lux  quoque 
ingitur:  at  hoc  quoque  eft  corporum:  par- 
ucis  coeunt  8c  congregantur  in  certis  fpe- 
s  8c  difgregantur  in  aliis :  congregariau- 
i  8c  cmgregari ,  folis  corporibus  convenit. 
;  aliena  eft  hsec  fententia  ab  Arifotele  , 
»dvelexunicoProW.  u.feft.  if.  liquet  , 
quaerens  PhilofophuSi  cur  folis  umbra  ex- 
na  videatur  trcmere,  refpondet,  idfieri 
pufculorum  concurfione,  aut  fortequod 
s  motus  flt  incertus  :  unde  putant  aliqui 
ftotelem  voluifTe,  quod  lumen  conftaret 
pufculis  volatilibus,  quae  celerrime  move- 
iturgc  zgitarentuT. Ccforem  formaliter  fum- 
n,  non  diftingui  realiter  a  luce  vel  lumine, 

efTe  ipfum  lumen  receptum  in  corpore 


opaco,  patet,  quiaoriente  lumineoriu-ntury 
occidente  occidunt ,  variante  variantur  colo- 
res ,  8c  pro  varia  refractione  aut  reflexione  lu- 
cis  varie  colorata  videntur  obje&a ,  quod  ex- 
perientia  eft  comprobatiflimum  ,  Scpatetin 
prifmatefeutrigonovitreo,  in  phiala,  quae 
aquis  limpidis  eftrepleta,  8c  in  aliis  corpori- 
bus ,  varios  colores  exhibentibus  ,  pro  luce 
diverfimode  reflexa  aut  refracta.  Et  quida- 
liud  funt  Iridis  colores,  quam  varie  reflexum 
aut  refra&um  lumen  ?  Neque  ullus  negare 
poteft,  ipfam  lucem  eiTe,  qux  colores  creat  in 
collo  columbae,  in  cauda  pavonis ,  in  nube  ro- 
rida,cum  iftiufmodi  res  non  habeant  in  fe  va- 
rios  colores  illos :  nec  eft,  quod  dicas,  ejufmo- 
di  colores,  five  iridis,  five  colli  columbae,  five 
caudas  pavonis ,  fivetrigoni  vitrei,  effe  tan- 
tum  apparentes  8c  cito  tranfeuntes,  qui  diffe- 
runt  a  veris  8c  fixis  coloribus  exiftentibus  in 
aliis  corporibus:  nam  ,  vel  omnesfunt  veri, 
vel  omnes  funt  apparentes  tantum ,  cum  o- 
mnes  a  luceformentur;nam  res  non  illumina- 
tx  nullum  habent  colorem ,  nullufque  in  te- 
nebris  eft  color  ;  ufque  adeo  verum  eft  illud 
Poetae,  nox  abjiulit  atra  colorem.  Et  hanc  ob 
caufam  corpora  opaca  in  fuperficie  tantum 
jhabent  colorem,  quia  ibi  tantum  recipiunt 
^lucem  vellumen,  (nequeenim  hcec  diftin- 
jguimus)  in  interioribus  partibusnonitem : 
jundefe&opomooriturcolor  in  partium  fu- 
perficie,  propter  receptum  lumen ,  qui  antea 
I  non  erat.  Lumen  autem  recipi  in  fuperfi- 
ciecorporum  8c  ab  ea  refle&i ,  ipfa  evincit 

Dd  3  expe- 


J 


2c6 


DisputAt.  exPhilosophia  Select. 


experientia.  Si  enim  foli  ex  adverfo  oppo- 
natur  corpus  laeve  ,  in  fuperficie  ejus  lu- 
men  receptum  apparet :  foi  fi  per  vitrum  mi- 
cet  ,  lumen  confiftere  confpicitur  in  pa- 
riete.  Qiii  autem  vulgo  dicuntur  veri  colores 
8c  alii  apparentes ,  ii  non  diverfas  colorum 
fpecies  arguunt ,  fed  majorem  tantum  mino- 
remveluminisincidentisdurationem.  Si  er- 
go  lux  aut  lumen  fuerit  fubftantia  ,  8c  talis 
erit  color. 

1 1.  Sonris  qualitas  non  cft ,  nec  accidens : 
fed  eft  ipfe  aer  attritus  formatufque  in  parvas 
moles ,  vel ,  nihil  eft  aliud  ,  quam  corpufcula 
innumeraexigua,  confimiliter  figurata,orga- 
nique  Auditus  confimiliterferiendi  capacia, 
quse  a  pulfatis  corporibus  magno  cum  impe- 
tu  exiliunt.  Quemadmodum  enim  lumen  ni- 
hileftaliud,quamcorpufculatenuiffimaner- 
vum  opticum  impellentia ,  ita  fonus  niliil  eft 
aliud,  quam  fubtilifiimseaeris,aquae,  alteriuf- 
ve  corporis  particulce ,  a  quibus  impelli  poteft 
8c  folet  auris  membrana.  Corporeitas ,  ut  fic 
loquar,  foni  probatur,  quia  fola  corpora  refle- 
xionem  patiuntur:  at  fonus  fepiusrefledi- 
tur ,  quod  docet  Echo :  deinde  fola  corpora 
moventur  8c  progrediuntur :  at  fonus  progre- 
ditur  8c  regrcditur:  pr2eterea,fonus  habet  vim 
afficiendi  auditum  ,  8c  efficiendi  vel  volupta- 
tem  vel  dolorem  ,  prout  concinnus  eft  aut  in- 
concinnus :  atqui  illa  voluptas  vel  dolor  ex  eo 
oritur ,  quod  corpufcula  aerea mota deliniant 
velexafperentorganumaudiendi,procondi' 
tionelxvitatis  velafperitatis,quaconfiguran- 
tur :  8c  hanc  configurationem  agnovit  Arifto- 
teles,  cum  in  Problematibus  dixit,  vocem  tan- 
tumeffe  aerem  configuratum ;  Denique  fo- 
dus  imminuitur  8c  aliquando  confufus  eva- 
dit ,  ob  corpufculorum  diductaonem  in  longo 

greffu,  8c  divaricationem  intranfituper 
fcptum  denfius :  quje  omnia  fonumcffecor- 
pus ,  fcd  quod  motum  cft ,  vel  movctur ,  fatis 

iimonftrant. 

1 1 1.  oJores  cfc  fpiritus  feu  halitusodori- 
feros.atquc  adeo  fubilantia s  fubtiles  ex  corpo- 
ribusfragrantibus  prodcuntes,  Antiquiolim 
docucrc  ,  docent  Reccntiorum  mulri :  docet 
Kxpericntia :  quin  Ariftotclcs  ipfc  Iw.  de  fenfu 
&  finjili  >  odorcm  vocat  fumidam  cxhalatio- 


n 


nem.    Et  fi  odore  medicamenti  quidam  pi 
gari  folent ,  fi  alii  odore  alimenti  nutriri  p< 
iiint ,  certe  fubftantias  effe  nemo  dubitaver:L 
quippe  quxab  odonbus  fieri  non  poffent,  n| 
fubftantia?  quxdam  forent  corporese :  quorn| 
do  enim  alimentum  converteretur  in  fuj 
ftantiam  vivcntis  ?  Adde,  quod  odorespil 
grediuntur  ac  moventur  lentius  fono,move| 
olfaclum,  eumqucafficiunt  voluptateautdl 
lore,  imminuuntur  progrefTu  ,  ipfseque  i| 
odoratx  detrimentum  aliquod  fubftantisefl 
tiuntur,per  exhalationem  odorum,qui  magj 
effluunt.,  cum  res  odoriferae  funt  fraftae ,  col 
tritse,  aut  per  ignem  refolutae,quam  cum  fu 
integrre:  quseomnia,  fumos  halitufque  ill 
non  effe  nifi  fubtiles  fubftantias  profilienl 
8c  efHuentcs  ex  rebus  odoratis ,  fatis  fuperq 
evincunt. 

I V.  Sapores  efte  fubftantias  corporcas , 
odores  fint  tales,  certo  certius  eft ,  quia  adh 
craftiores  funt  odoribus ,  iifque  adeo  conju 
£t.i,  ut,  ubi  unus  eft,  ibi  8c  alter  fit,  neque  ful 
nifi  in  corporibus  mixtis :  etiamfi  enim  t(| 
ram  mifceas  cum  aqua ,  nunquam  inde  exil 
get,  vel  odor ,  vel  fapor :  fi  dicas ,  corpus  no^ 
nunquam  alium  habere  iaporem  ,  alium 
rem  ;  refpondeo ,  illud  fieri ,  vel  quia  naretj 
linguaiiintdiverfitemperamenti,  ut,  qu 
huicgratumeft,  illifit  ingratum,  quemsi 
modum  hic  Scillehomodiverfum  habentl 
linguistemperamentum,  quiaqui  fapor  r 
placet ,  illi  difplicet ;  vel  quia  divertx  fur 
corpore  partes ,  tenuiorcs  8c  craffiores , 
aliud  habenttemperamcntum  quam  illac  : 
enimodorin  partibus  tenuioribus,  fap 
craftioribus :  uterque  nihif  aliud  quam 
pufcula  quxdam  varie  configurata  8c 
olfaflum  guftumquc  afficientia. 

V.  Reitant  expcndendx  qualitates  ta< 
calor  ifrigus ,  &c.  Calor  eft  nihil  aliud  ,  q 
corpufculorum  infenfibilium  motus  vari 
celcr.  Frigtts ,  eorundcmmotusminor 
miifior.  Intelligimus ,  aclzualem  calorcni 
acl:ualcfrigus.  Qjjj illumdefiniunt ,  qud| 
tcm  aclivam  hornogcnea  congreganteB 
hctcrogcnea  difgrcgantem,8c  hoc,qual« 
homogenca  8c  heterogenca  congrcgintctn 
poftcnori  defcribunt  utrumquc(an  vcre,nv 

i 


VOLUMEN     SECUNDU 


M# 


i  eft  inqulrendi  locus)nam  illa  vel  congre- 
io  vel  fegregatio  vi  majoris  vel  minoris 
tusinftituitur.  Calor  &.  frigus ,  tac"tilesdi 
itur  qualitates ,  quia  tactu  percipiuntur : 
.1  enim  particulse  infeniiles  alicujuscorpo- 
!  ^arie  celeriufq;  moventur ,  qua  noftri  cor- 
is  particulsc,fentitur  calor;cum  moventur 
lius,  fentitur  frigus.  Humiditas,iputa  a&ua- 
?ft,  cum  particulse  aquse  vel  alterius  Jiquo- 
enfibilis ,  in  corpore ftabili ,  ita  ejus  poris 
mt,  ut  ipfis  inhsereant.  Siccitas  a&ualis  eft, 
\  ftabilium  corporum  pori  nullis  particu- 
knfibilisliquoris  replentur,  fedfoloaere 
ubtili  materia.  Tangitur  humiditas,  cum 
•oraftabiliapercipiuntur  perfufa  liquore 
bili :  tangitur  ficcitas ,  cum  nullo  fenfili 
Dre  praedita  effe  percipiuntur.    CraJJities 
•««/V^jfequuntur  majorem  vel  minorem 
nitudinem  particularum  infenfibilium , 
jibus  corpora  craffaSctenuia  componun- 
Denjttas  dr  raritas  refpiciunt  poros  feu 
valla ,  quae  inter particulas  infenfiles  in- 
:ent,  diciturque  denfitas ,  cum  inter  illas 
>ris  particulas  paucula  funt  intervalla ; 
s,  cum  multa :  oritur  utraque,  tum  a  ca 


ZOf 


: 


tra,  ex  earundem  disjunftione.  Eftque  vel 
aquofitas ,  quse  oritur  ex  partibus  fluidis ,  fed 
Isevibus  &  oblongis ,  inter  fe  repentibus  ;  vel 
oleaginofitas,  quse  ex  particulis  iifdem,  fed  ra- 
mofis,  exiftit;  vel  vifcojitas,  quse  indicat,  par- 
ticulas  illas  segre ,  lente ,  ac  difficulter  a  fe  in- 
vicem  disjungi.  Lavitas  fequitur  particula- 
rum  motum  in  corporis  fuperficie  sequali. 
^ffperitas,  in  insequali.  Sed  Iongum  foret  ni- 
mis  omnes  qualitates  ta£r.iles  in  ipecie  hic  re- 
cenfere ,  &  quomodo  ex  folo  motu,  figura  ac 
magnitudine  particularum  infenfibilium  in 
corporibus  exiftant ,  exponere ,  &  id  fecit  lu- 
culentiiTime  do&iffimus  Regius  iu  funda- 
mentisPhyfices  ,  c.f.  Ergoad  quartamfpe- 
ciem  Qualitatis  trzn&zmus^formam  &  figu- 
ram. 

V I.  Figura  vulgo  definitur ,  qualitas  orta 
ex  terminatione  magnitudmis .  Sed  enim,  fi  ma- 
gnitudo  non  fit  accidens ,  nec  ens  reale,  fi  ncc 
terminiejusfinttalia,  finecipfa  ejus  termi- 
natio,  multo  minus  fuerit  ens  reale ,  autacci- 
dens,  figura,  quse  inde  oritur.  Atqui  nec  ma- 
gnitudo  nec  ejus  termini  funt  entia realia  aut 


accidentia,  quod  oftenfum  difp.  2 .  hujus  cur- 
umafrigore.  Gravitas &levitas,  nihil  I  riculr,  necejusterminatio;  hsecenim  vel  eft: 
ud,quam  motustarditas&celeritasmo- 1  relatio  vel  actio:fed  neutra  eft  ensrealeaut 


j  1  particulis  materise  craflioribus  8c  com 
ribus,  variaque  figura  affectis:  quse  cum 

1  iliori  materia  ad  celeriorem  compuliio- 
untaptse,  celeriufque  moventur,  dicun- 
aves ;  cum  ad  tardiorem  compulfionem 
i  funt  idonese  ,  tardiufque  moventur, 
tur  leves  :  unde  gravia  corpora  deor 
^ndunt  vehementi  us ,  levia  imbecillius; 
lterutrum  fieri  atactu  percipitur,  fenti- 
lgravitasvellevitas.  Durities  oriturex 
ularum  infenfibilium  firmiifimaadhse- 
;  Mottities,  ex  earum  adhsefioneminus 
:  unde  dura  corpora  funt  magis  ftabi- 
ollia ,  minus  ftabilia.  Stabilitas  exiftit , 
acunque  tandem  particularum  incor- 
nfenfibilium  adhsefione  '.fluiditas  con- 


verum  accidens.  De  priori  liquebit  difp.  7. 
de  pofteriori,  difp.  8.  Forma  eftfiguracum 
colore  :  fed  ii  nec  figura  nec  color  eft  ens  reale 
aut  verum  accidens,  ergo  nec  formafuerit. 
Sed  verum  eft  prius ,  ex  hac  difp.  Ergo  £c  po- 
fterius.  Atque  ita  qualitates  omnes  ex  entium 
realium  verorumque  Accidentium  numero 
exclufimus.  Seddicetquis,Hsec  novafunt, 
Sccontra  Ariftotelem:  Refp.  utrumque  fal- 
fum  eife,8c  hanc  Philofophiam  eife  antiquio- 
rem  ipfo  Ariftotele  ,quin  eife  ipfius  Ariftote- 
lis ,  prse  aliis  oftendit  Claudius  Berigardus  in 
Circulo  Pifano.  Q^ijd  multis  ? 

Si  meruit  <veri  vindex  audire  novator , 
Mome !  novatorum  eslprimus  Arifioteles. 


Difpu- 


2o8  DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 

Difputatiomim  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 
S      E      P      T      I      M      A, 

ACCID.  DISTINCT  >  SVBST- 


T  H   E   S 

DE  folio  dcturbavimus  Entium  realium, 
Quantitatem  &  Qualitatem :  minus  dif- 
ficultatis  erit  in  reliquis  Accidentium 
fpeciebus  ex  numero  Entium  realium  remo- 
yendis.  De  Relationibus  quidem  idjamante 
multos  oftendimus  annos  difp.feteft.  vol.  i. 
difp.f.th.  7.  Verumquiahocobitertantum 
eft  aftum  tum  temporis,  jam  pauloplenius 
idem  tractandum  nobis  cenfuimus. 

II.  §.  1.  Omne  ens  reale  fimplici  8c  in- 

complexa  mentis  apprehenfioneconcipitur, 

unoque  mentisacl:u8c  ictu  intelligitur:Sed 

relatio  non  fic  concipitur  aut  intelligitur.  Er- 

go  non  eft  ens  reale.  Major  probatur.  Quod 

rn  fe  eft  fimplex8cincomplexum,  idetiam 

fimplici  3c  incomplexa  mentis  apprehenfione 

intelligitur  ac  concipitur:fiquidem  obje&um 

potentiae  debeat  effe  proportionatum :  At  ens 

omne  reale  eft  fimplex  in  fe  atque  incomple- 

xum  :  nam  omne  ens  reale  eft  unum ;  quippc 

unum  &  ens  reale  reciprocantur;  habente- 

nim  fe  ut  fubjeclum  8c  proprium  :  atqui  quod 

cft  unum  ,  eft  indivifum  in  fe :  porro  quod  eft 

indivifum  in  fe,  eft  iimplex  Sc  incomplexum* 

Quod  vero  ens  incomplcxum  6c  in  fe  fimp^ex 

fimplici  mentis  adtione  percipiatur  ,    non, 

complcxa ,  vel  Tyronibus  Logicae  conftat,  ex 

dcfinitionc  thematis  fimplicis  8c  complexi ; 

complexum  cnim  eft,  quod  pluribus  notioni- 

busaffirmatione  aut  ncgationecopulatis  in- 

tclligitur  verum  vcl  falfum  :  fimplex  contra, 

quod  unica  mentisaclioncapprehenditur Sc 

non  judicatur  vemm  vcl  falfum  ;  fimplici 

cnim  mcntis  apprchcnfioni  falfum  fubeflc 

nequit,  ut  rccte  Mctuphvlicidoccnt.  Mhior 

fyllogifmi  primi  Cvzprokatur.  Quodcollati- 

vo  a&u  mentis  intelligitur,  id  non  iimplici  &. 


IS    1. 


incomplexa  mentis  a&ione  concipitur: 
relatio  collativa  mentis  a&ione  intelligit 
Ergo  8cc.  Minor  iterum  probatur.  Qujs.en 
i  ntell  igit  conj  ugi  um  ,niii  maritum  8c  uxori 
intelligat ,  8c  inter  CQCe  conferat?  neque  en 
poteft  %t<r.s  8c  habitudo  duorum  mutua  inl 
ligi ,  nift  duobus  extremis  intelleclis  8c  io| 
fe  collatis  :  Nam  ex  hac  collatione  dem 
ipfa  extremorum  ^e<n?8chabitudointelli| 
tur.  At  ubi  duoextremaconcipiunturSc 
rum  inter  fe  cy&ms  8c  habitudo  mutua, 
complexam  aftionem  intelle&us ,  nonf 
plicem  ;  ibi  opcrationem  mentis  fecund: 
8cjudicium,  8c  affirmationem  8c  negation<| 
non  primam  ,  feu  fimplicem  apprehen 
nem,  locum  habere,  quis  non  videt  ?  Jaml 
ro,  relationihileftaliud,  quamduoru 
tremorum,  mariti  puta  8c  uxovis,<r%z<ns 
bitudo  mutua ;  unde  8c  relata  vocantur 
7w«r£9?7:,  quoeadaliud,  fc.  referuntur :  1 
que  relatio  intimeincluditextrema,  q 
fe  invicem  ,  unum  adaliud ,  referuntur. 
cipiunt ,  prasciiiva  mentis  opcratfone ,  fe 
ftractionc  fimplici,  abftrahi  rclationem  a 
jecl:o8ctermino,  extremis,  8c  iic  cog 
intellec~Hone  incomplexa.  Refp.  Illud 
nonpoffe:  nam  nihilabftrahiturafuaeffij 
autrationeformali  8c  effentiali,  fed  efffl 
rclationis  ejufque  ratio formalis  8c  effcnt! 
cft,  ut  fit  habitudo  ad  aliud,  fubje&i  ad  t (j 
num,  relati  ad  correlatum,  ac  vice  verfa, 
fufc8cinvi£tedemonftravimusDifp.f . 
Ergo  non  poteft  abftrahi  abftra&ione  pr 
iionis'ac  fimplici  afubjedtoSctermino, 
tremisfuis. 

III.  §.2.  Nullus  ordo  eft  ens rcale 
rclatio  omnis  eftordo.  Ergonullarclati 


% 


i 


VOLUMEN      S   E   C   V  N  D   U  M. 


2C\$ 


realc.  Major  apertaeft.  Ordocorporum 
nundo ,  hominum  in  Ecclefiaaut  excrci- 
?KKceptorum  in  arte ,  librorum  in  Biblio- 
:a,  rerum  in  praedicamentis ,  perfonarum 
\-initate ,  non  e.t  ens  reale :  8c  (ic  de  omni 
ine  dicendum.  Neque  fcio  quenquam 
lofophorum  hic  contrarium  ftatuere ,  ne- 
ut  ftatuat,  ratio  re&a  permittit.  Sed  rela- 
;ft  ordo :  five  enim  <?%<.* h  dicas » five  ordi- 
i,livehabitudinem  mutuam,  idemdicis. 
o&c. 

V.§.  3.  Nullum  ensreale  collocandum 

n  Deo,pr2eter  Deum:nihil  enim,i.  e.  nul- 

ens  reale ,  eft  in  Deo,  quod  non  fit  Deus. 

in  Deo  funt  relationes ,  &  perfonales  6c 

fitiales ,  8c  propriac  fingulis  perfonis  8c  o- 

busac  toti  eflentiae  communes.  Ergo  8cc. 

mim ,  eft  ordo  8c  <ryj<nc,  mutua  in  Deo :  in- 

'atrem,  quigenuitabaeterno,  &  Filium, 

genitus  eft  ab  aeterno :  inter  Patrem,8c  Fi- 

1,  fpirantes,8c  Spiritum  fan&um,qui  pro- 

t  ab  utroque,utrimque  ab  aererno.  Neque 

txceptio  valet,  quam  profert  vulgus  Philo- 

iorum,efle  hanc  divinam  relationem  fu- 

laturalem ,  atque  alterius  ordinis :  nam 

.  Eft  quidem  fupernaturalis  ,  quatenus 

is  non  innotefcit  naturali  intellecvtuslu- 

.e,  fed  fide  acrevelationefupernaturali: 

[uoque  di  vina,  quatenus  eft  in  Deo ,  8c  re- 

j ),  ideo  vulgo  barbaris  di£ta,  ad  intra,  atta- 

1  eft  vera  relatio  prardicamentalis ,  non 

ius,  atque  relatioPatrisadFilium8cvice 

ainPhilippo8c  Alexandro.  Nam  fubje- 

ti  hic  eft  verum ,  DeusPater  ,  terminus 

js,  DeusFilius,  fundamentum  verum,ge- 

itio  ,  definitio  relationis  vera,  eft  enim 

s  hic&habitudomutua  unius  ad  alium, 

•is  ad  Filium:eft  enimaliusPater ,  alius 

us,  licet  non  aliud  8c  a!iud,  Demde  &  rela- 

leseflentialesiuntinDeo,  quas,  barbara 

ilajlicorum  gcns ,  ad  cxtra  vocat  •.  eft  enim 

\s  crcator:8c  hoc  veredeeodicitur ,  eft- 

fubje£tum,quod  referturDeusiterminus 

reatura,  ad  quam  refertur  vere,8c  non  per 

ntem  :  fundanientum  eft  creatio ,  in  Deo 

va ,  in  crcatura  pafTiva :  Creatorem  autem 

reaturarri  eflb  relata ,  nemo  inficias  iverit, 

1  tantum  fecundum  dici  fedSciecundum 


efle:  Quare  enim  Pater  8c  Filius  msgis  iint 
relata  fecundum  efle,  quam  creator  8c  creatu- 
ra?  An  non  creator,  hoc  ipfum  quod  eft,  crea- 
turae  eft  ?  an  non  creaturae  eft  creator?  An  noa 
totum  efle  creatoris  eft ,  referri  ad  creaturam, 
ut  totum  efle  Patriseft  referri  ad  filium  ?  Nc 
Scot us  quidem ,  doBon '  fubtiltA ,  hic  difcrimea 
invenerit.  Sed  dicent  fortafle,efle  relationera 
tranfcendentalem  creaturae  ad  creatorem. 
Quid  ?  crgone  haec  relatio  omnes  pervagabi- 
tur  categorias  ?  Ergone  etram  quantitas  8c 
qualitas  unacreabitaliam,  8c  altera  creabituA 
ab  altera  ?  At  ego  didiceram,  creationem  foli* 
Deo  eflfe  propriam  ,  ac  ne  homini  quidem  aut 
A  ngelo ,  ne  dum  quantitati  aut  qualitati ,  aut 
ullialteriusCategoriaeenti,  competere.  Sed 
ulterius ,  etiamfi  relatio  Creatoris  8c  creaturac 
foret  relatio  tranfcendentalis  ,  necdum  ta- 
men  ens  reale  foretjnam  ne  relationes  qui- 
dem  tranfcendentales  funt  entia  realia :  eft  re- 
lafio  tranfcendentalis  inter  ens  8c  unitatem» 
veritatem,  bonitatem,attributa  fua,  tanquam. 
inter  fubjedtum  8c  adjun&um  proprium.  At 
qitis  dixerit ,  eam  relationem  efle  ens  reale  l 
cum  ne  ipfae  quidem  illae  afTecliones ,  unitas, 
veritas ,  bonitas ,  fint  entia  realia :  fi  enim  fo- 
rent,  affe&iones  efle  non  poflent ,  nec  de  ente 
prsedicari  jautibiturin  infinitum  ;8c  unitas, 
8c  veritas ,  &  bonitas ,  habebunt  aliam  unita- 
tem,  veritatem,bonitatem,  cum  hae  affe&io- 
nes  omni  enti  reali  conveniant ,  8c  cum  eo  re- 
ciprocentur  :  8c  ,  cum  relatio  tranfcendens 
caufae  ad  effe&um ,  accedit  ad  Philippum  ge- 
nerantem ,  Petrum  ardificantem ,  .&c.  anne 
novum  accedit  ens  reale  ad  utrumque  ?  funt 
haecdelirsementisibmnia. 

V.  §.  4.  Omne  cnsreale^  praeterDeum, 
producitur  aliqua  adrione.  Sed  relationulla 
producitur  a£fione.  Ergo.  Major  certa  eft :  fi 
enim  relatio  in  gcnere  iit  ens  reale ,  cum  non 
fit  idem  quod  Deus,  qui,  ut  fic,  eft  ens  abiblu- 
tum ,  8c  ens  improdu&um ,  debet  illa  aliqua 
adtione produci ,  8c  ab  alio :  nullum  enim  ens 
reale  a  feipfo  fit  vel  eft.  Minor  probatur.  1 .  Au- 
thorirate  Ariftotelis,  quxmaximi  eft  roboris 
apud  ejus  fequaces  8c  adulatores  Scholajli- 
cos ,  5.  Phvf.  c.  2. .  ubi  dicit ,  adrelationem  non 
ejfe  motum.  1.  Nato  Alexandro,  a  quopro- 

E  e  ducitu* 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


210 

duciturilla  pate.rnitas  in  Philippo?  Non  ab 
Alexandro,qui  nondum  agere  poteft,cum  na- 
fciturautfimulatquenatuseft  :  non  ab  ipfo 
Philippo  :  fi  enim  Philippus  paternitatem 
producit  in  feipfo,patcr  eife  poifet,  antequam 
gigneret  Alexmdrum:  quid  enim  impediret?! 
non  Alexander:  necdum  enimagercpoteftinl 
Philippum.  Sic,  dumlitteram  fcriboinali-' 
qun  charta,quamdiu  eft  una  atque  unica,nulli 
poteft  eife  fimilis  aut  diifimilis  ■,  fed  h*  alteram 
fcripfero  ,  eritprior  huic  vel  iimilis  vel  diifi- 
milis. .  A  quo  produciturhxcfiroilitudo  vel 
diifimiiitudo?Non  •alitterapofteriori  ;  nulla 
enim  eife  aut  cogitari  poteft  a&io  in  litteram 
priorem :  quomodo  hxc  pofterior  producet 
relationem,  ens  ( ut  volunt  Adverfarii )  reale, 
in  littera  priori,  fubjedr.o  alio,8c  quidem  quod 
ab  ipfa  pofteriori  litteradiftat  ?  Non  a  manu ; 
nam  hec,cum  produxitlitterampofteriorem, 
nullam  exercuit  a&ionem  in  priorem  :  at 
omne  ens  realepera&ionem  fit.  Dicent,  pro- 
duci  a  priori  littera  relationem  fimilitudinis 
in  fe  ipfa :  at  prioris  litterx  nulla  eft  actio :  ut 
non  dicam  :  nihil  poffe  effe  caufam  efficien- 
tem  realis  entis  in  fe.  Dicent,  relationem  ori- 
ri  per  refultantiam  quandam.  Sedomneens 
rcale  producitur  adtione  tranfeunti ,  non  per 
refultantiam  naturalem.  Excipiunt.  Atqui  po- 
tentix  naturales  8c  proprietates ,  ut  riiibilitas, 
per  refultantiam  naturalem  oriuntur,  Ergo 
&relationes  fic  poffunt  oriri.  Refp.  i.  Eas 
ex  entium  realium  numero  eiecimus  difp.  4, 
hujuscurriculi.  Quarenulla  eft  confequen- 
tia  ,  ab  illis  ad  relationes ,  fi  hx  fint  entia  rea- 
lia.  2. Licet  potentix naturales 8c proprictates 
effcntentiarealia,  dicipoteft,  quod  iint  ad- 
juncla  iuorum  fubjcctorum ,  8c  non  ef?e£ta 
fuarum  caufarum:  mulri  enim  Philofopho- 
rum,  ncc  m  ile,  caufam  emanativam  ,  qua  cf- 
fectum  produci  volunt  per  rcfultantiam  na- 
turalcm  ,  cxnumero  caufarum  profcribunt. 
3 .  Adhuc  tamcn  ifta'  potcntix  8c  proprictatcs 
aliquaactioneproducuntur,  ii  non  cauix  e- 
manativx,  8c  iubjecli ,  in  quo  funt ,  proximi, 
faltem  caufx  rcmot.c  8c  fupcrioris :  qux  enim 
caufadatacproducitformam  ,  dat  ac  produ- 
cit  confequentia  ad  formam :  &  iic  qua  adtio- 


neproducituranima,  eadem  producenturpc 
tentix,  8c  proprietates  ejus.  Dicent  deniqul 
eadem  adrione  produci  relationes,  qua  prodi 
cuntur  termini.  Refp.  abfurdumeft,  unaij 
eandemque  individuam  ac  fimplicem  a£r.i< 
nem,  terminari  immediate ,  8c  ad  terminut 
relationis  8c  ad  ipfam  relationem ,  fi8c  term 
nus  8c  relatio  fit  ens  reale :  8c ,  facile  quidei 
eft,  concipere  mutationem  8c  motum  in  litt 
ra  fecunda ,  tanquam  termino  fimilitudin 
veldiflimilitudinis  interfe8c  primam,  cui 
illa  fccunda  fcribitur  a  manu  ;  fcd  quomoj 
quis  concipere  valcat,  eadem  acftionefctibe: 
tis  manus,  produci  adhuc  unum  ens  reale ,  r 
lationem  limilitudinis  vel    diffimilitudir 
inter  litteram  utramque?  fic  facile  eft  ;  conc 
pere  mutationem  8c  motum  in  Alexan<^ 
tanquam  termino  paternitatis,qux  eft  in  Pt  n 
lippo,imo  8c  facile  eft,concipere  mutatione  1C 
8c  motum  in  Philippo,  qui  per  generatione  p 
Alexandri  ex  non  generante  fit  generans ;  f  'f:i 
quomodo  quis  concipere  valeat,  eadem  a£ti  Cu 
ne  gcnerantisPhilippi,  produci  adhuc  di  m 
entia  realia ,  relationem  Patris  ad  Filium  in  *® 
8c  relationem  Filii  ad  Patrem  in  Alexandr  ™ 
Si  unquam  valet  hoc  Axioma,valet  hic.£w  'j 
nonfunt  multiplicanda  citra  neceJfitatem.Qui :' 
redteait  Burgerfd.  Met.  l.i.c.6.  relationesp  1! 
rafquefuboriri  aliqua  mutatione  ,fedqu<e  vel !c 
in  termino ,  vel ,  Jifit  infubjeBo ,  relationem  :e 
effe poferiorem.  Et  fane,  non  mutatur  res,qi  ' 
fit  relata,  fed  fit  relata,  quia  mutatur. 

VI.  §.j-.  Pariter  poifumus  argumen 
corruptione.  Nullum  ens  reale  a  feipfo 
teftcorrumpi  naturaliter.  Sed  relatienes 
cntia  realia ,  ex  mente  Adverfariorum.  Er 
Quandoergodefun£loHecl:ore  Priamus 
finebat  effc  pater,  a  quo  iftud  ens  reale ,  fi 
placct ,  paternitas  in  Priamo  eft  extin&a ?' 
abHectorc?  Anfortailisab  Achillc,  qui 
tcrimendo  Hettorem  fimul  interfecitp: 
nitatem  in  Priamo,  qui  longe  ab  Achillel 
rat  ,  8c  fic  una  actione  interfecit  duo 
rcalia,  alterum,  fubitantiam  ,  He&orem,  a 
rum,  accidens ,  paternitatem  in  Priamo 
hxc  tam  fatua  funt,  ut  refutationis  mc  pig 
rccenfionis  pudeat 

Di 


Wu 

■te 


VOLUMEN      SECUNDUM*  211 

Difputationum  exPhilofophia  fele&arum 

Volumink  Secundi, 
O      C     T     A      V     A> 

ACCID.  DISTINCT.  *  SVBST. 

T  h  e  s  i  s     I. 


''Cilicet ,  is  nunc  fupereft  labor,  ut  receptae 

,  JPhilofophiae,  pro  ABionis ,  Paffionis ,  Vbi, 

Quando,SituSy  Habittts,  entitaXerea.U,  co- 

1 5  difflemus  ,  quod  faciemus  uno  halitu  : 

c  tanto  nobis  erit  facilius,  quanto  ad  ipfam 

,  itatem  accedunt  propius  Adverfariorum 

l-nulli ,  qui  hafce  Categorias  fex,  non  nifi 

»dos,  aut  relationes,  aut  denominationes 

,  ernas,  continere  afferunt,  8c  fic  ipfi  ex  Ac- 

sntium  verorum  numero  ejiciunt :  quip- 

lec  modi,  nec  relationes ,  nec  externae  de- 

ninationes,  entia  funt  realia,multo  minus, 

identia :  nam  fubftantias  non  effe  ea ,  in 

feffoeft. 

I .  AEiionem  8c  PaJJ?onem,non  effe  entia  rea- 

fic  probamus ,  (nam  inter  fe£e  non  diftin- 

realiter ,  ipfi  confitentur  Peripatetici )  Si 

o  8c  paffio  funt  entia  realia ,  vel  funt  entia 

effaria,  vel  contingentia :  non  neceffaria, 

x  aliquando  non  fuerunt,  8c  poffuntali- 

ndo  non  effe ;  8c,  fic  forent  Deus ,  quia  fo- 

Deus  eft  ens  neceffarium.  Erunt  ergo  con- 

^entia :  fi  fic ,  habuerunt  fuum  produci  8c 

duccre :  quia  entis  cujufcunque  contin- 

tisnaturahaeceft,  utaliquando  non  fue- 

ideoque  aliquando  factum  fit ;  at  non  po- 

j  effefa&um ,  nifi  aliquando  datum  fit  ejus 

i :  hoc ejus  fieri,  eft  paflio ,  8c,  ejus  facere, 

iclio.  Deilloergofieri8cfacere,  produci 

roducere,  iterum  quaerendum  eft ,  an  fint 

(ia  realia  ?  fi  fic,  redibit  eadem  quaeftio,  da- 

irque  progreffus  in  infinitum  ,  qui  ut  evi- 

ir,  ftatuendum  eft  omnino  Aclionem8c 

fionem  non  effe  entia  realia :  quod  tanto 

gis  confirmatur  :  quia  nihil  funt  aliud, 

m  ipfum  rerum  fieri  8cfluxusejusquod 

lunquam  enim  funt,  fed  fcmper  riunt ,  8c 


earum  exiftere,  eft  fieri.  Atquientia  realia 
aliquando  funt  8c  exiftunt.  Ergo,cum  aclio  8c 
paflio  nunquam  fint  8c  exiftant ,  ne  entia  qui- 
dem  realia  dici  poffunt. 

1 1 1.  Adio  8c  Parfio,  fi  fint  entia  realia,ha- 
bent  aliquod  effe :  illud  eft  vel  increatum ,  vel 
creatum.  Increatum  non  eft,  quia  adio  8c 
|  paffioabaliquofunt,  8cinitium  habuerunt. 
Si  earum  effe  fit  creatum ,  8c  creatio  erit  ens 
creatum  :  nam  creatio  eft  a&io  8c  paflio,  undc 
vulgo  in  adivam ,  quae  Dei  eft ,  SCpafiivam, 
quae  creaturae  eft,  difpefcitur.  Si  creatio,  a<fti- 
va  8c  pafli va ,  i .  e.  creare  8c  creari ,  eft  ens  aut 
effe  creatum ,  praefens  erit  praeteritum :  quip- 
pe  creare  8c  creari  fignificant  tempus  prae- 
fens :  at  ens  vel  effe  creatum,  connotat  prsete- 
ritum :  fed  ut  idem  fit  praefens  8c  praeteritum, 
contradidionem  implicat. 

I V.  Porro,  fi  adiio  8c  paflio  funt  entia  rea- 
lia,  vel  funt  abfoluta,vel  relata,vel  partim  ab- 
foluta,  partim  relata.  Si  relata.non  funt  realia 
entia :  nam  relata ,  qua  talia,  feu  potius,  ipfas 
relationes,nonefleentiarealia,difp.pre,ced.7, 
eft  oftenfum.  Si  adio  8c  paflio  fint  duo  entia 
abfoluta ,  cum  non  fint  futurae  fubftantise ,  e- 
runt  accidentia.fi  fic,  vel  erunt  ambae  in  agen- 
te,  vel  fimul  in  patiente,  vel,  altera  in  agente, 
altera  in  patiente.  Non  poteft  dici  primum, 
quia  fic  idem  agens ,  8c  agens  effet  propter 
adtionem ,  8c  patiens  propter  paflionem ,  8c 
duas  oppofitas  rationes  fimul  fuftineret.  Con- 
fequentia  eft  clara ,  quiaomneaccidens  fub- 
jec1:um,  inquoinhaeret,  denominat.  Ergo, 
fi  actio  8c  paflio ,  ut  duo  vera  accidentia ,  in- 
haereant  agenti,  agens  denominabunt  8cut 
agens  8c  ut  patiens.  Non  poteft  dici  fecun- 
dum ,  quia  eadem  redibit  diflicultas.     Nec 

Ee  z  poteft 


212  D  I  S  P  \T  T  A  T.   EX  PHUOSOPHIA    S  F  L  E  C  T, 

poteftdicitertium  , vel  ateiocririnagenteck^  VI.  Atqueh<£c,qu:edifreruimus,rnax 
palTio  in  patiente  ,  vel  vice  verfa.  Non  prius  ,  ;  premunt  Peripaiettvps ;  ii  vera  funt,qua?  dii 
quiahoc6ontTadicite^fn/?»re/fi  quod  non  pa-  tavimus, difp.  prjtced.a..^  f  6.  Nam/iacti 
tiuntur  Adverfarii :  nam  PhiUfopbus  in  Pby/i-  paftio  non  iunt  niii  motu*  termini  ad  que 
eis  dicit ,  motum  feu  a&ionem  eile  actum  hu-  nec  motus  diitinguatur  a  termino  ad  quen 
jusinhoc:  contradicit  rationi :  Nam  ,  quod  j  terminusadquem  non  iitcnsreale  verum 
eft  abaliquo,noneft  in  illo:  Attioeft  abagen  \  acciuens,  necmotuserit :  limotus  nonfus 
te  :  Ergo  non  in  agente.  Et,  vulneratio  ac  I  nec  a£tio  aut  pailio  erunt.  Sed  termir.u; 
verbetatio  lunt  actiones  :  atquisdiceteaseiTe  quem  motus,  noneftensreale,  nec  verum 
in  vulnerante  ac  verberante  ?  pofterius-  vero  cidens.  Ergo  nec  rnotus  erit,qui  cum  eo  ic 
dkere,utacl:ioinha:reatpatienti,paiTioagen-  tiricatur.  Minorprobatur :  Nam  e_^fr//r\? 
ti,  omni  abiurditate  eit  abfurdius.  Sed ,  nec  agnovit  tantum  motum  ,  ad  Quantitatt 
elie  ,  partim  abfoluta ,  partim  relata  entia ,  a-  qui  dicitur  Accretio  vel  Diminutio  ,  ad  Q 
ctionem  &  paiVicnem  ,  omnes  conritentur ,  8c 
per  fefe  eit  manifeftum. 

V.  Denique,  nullus  motus  eft  accidens  ve- 
rum  aut  ens  reale  diftinctum  a  termino  ad 
quem.  Sed  attio&pafiiofuntmotus.  Ergo. 
Majoreit  Peripateticornm  plcrorumque :  qui 


litatem  ,  qui  dicitur  Alteratio,  ad  Ubi,  qu 
citur  Motuslocalisfeu  Latio.  SednecQt 
titas  eit  verum  accidens  aut  ens  reale 
dijp.  z.  nec  Qualitas,  ex  dijp  4.  $•.  6.  nec  I 
ut  ftatim  demonftrabitur.  Motum  ad  J 
ftantiam  nonagnovit  ^frijioteles ,  nec  ej 
enimexiis,  intermotum  Scterminum,  rea- s  ftotclici,  fed  generationem  8c  corruptior 


: 


vocant  mutationes  momentaneas.  At,  II 
motus  forent ,  non  tamen  ideo  actio  &  psf 
generandi  8ccorrumpendi,efTentehtiarel. 
autaccidentia  vera,  fed  modi  tantum,  quil,- 
fubftantire  fierent  atque  interirent  natuifj 
ter.  Sed  modusnuilus,  noneffendi,  mi 


lemadhucponuntdiftinclionem ,  illi  tamen 
non  ita  inter  fe  diftingui  eos  volunt ,  ac  fi  duo 
cfTentcntiarealiainterfe  diftincTa,  fed  duas 
tantumeflerealitates  afTerunt,  fic  ut  diftin- 
«Stionem  realem  inter  ea  non  denominent  a 
parte  extremorum  ,  quafr  extrema  drftinctio- 

nis,  motus8cejusterminusadquem,fintduo  j  minus  operandi,  qualis  hic  eftuterque, 
entia realia ,  {cd  eam  fic  vocant ,  quod  non  fit    ens  realeaut  arcidens  diftindtum.Hoc  enii 
per  mentis  operationem  diftindrio  inter  mo- 1  admittas,  &.  in  Deo  pofueris  entia  realia  5c| 
tumScterminumadquem  ,  eft  enim  interea  '  raaccidcntia  ,  quodeftimpium,-  &  omr 
diftindtio,  qualis  eft  intermodum  feparabi-    fimplicitatem  iultulerisex  rerum  natura 
lem&rcmmodincatam  aut  modificandam  :    queadeoomneenseritcompofitum,  exe 
quia  veromodus  non  eft  nihii,  nec  ipfum ,  j  busrealibus,  fubiedtocvaccidente,  fion 
quodmodificaturpermotum  ,  noneftnihil,  '  modusfitensreale,  Scaccidens  verumi<| 
fed  utrumque  eft  res  ,  faltem  fumtavocehac  ;  eft  abfurdiiTimum  :  nam  nullum  datur 
infignificationelatiori ,  prout  idemeftquod  <  realc  ,  quod  non  fit  unum:  atunitasmc 
dtliquidfeu  ^w/lateacceptum,proeo  quod  non    eft :  nullum  datur,  niii  ,  vcl  per  fe  fubfii 
cft  nihil ,  ideo  bene  dicitur  diftinctio  inter  \  vel  fit  in  alio  ut  in  fubjceto ,  vel  dependea 
motum&terminumadquemrealis:  duse  vc-  |  alio  ut  ab  efnciente,  velanullo  dependeatl 
rorealitates,  i.  e.  quidditates  (  ui  loquuntur  !  modo,  vel  lit  necefTarium  vel  contingenB 


barbari )  vel  formalitates,  vel  rationes  forma 
lesautquidditativa:,  non  faciuntentiarealia 
diftincta.  Ergo  necmotusfueritens  rcaledi- 
ftinctum  a  fuo  terminoad  quem.  Ergo  nec 
acTio  aut  pafiio,  quia  nihil  funtaliud  quam 
motus ,  termini  ad  quem  ,  5c  modus ,  quo  fit : 
qux  erat  minor\  ncc  probationc  cget,  quia  per 
fe  manifcfta  eft,  &c  ab  omnibus  admittitur. 


verohifunt  modi  exiftendi.  Adtioautewf 
paftio  funt  modi  operandi :  At  hi  tam  p^B 
funt  entia  realia  quam  modi  efTendi ,  cll 
minoris8cadhuccxiliorisfintentitatis,qi 
ifti. 

VII.  Sed  tempus  eft ,  ut  Vbi,  Qnnnd; 
tum ,  c^  Habitum  ,  ex  entium  rcalium  Sc  V( 
rum  Accidentium  libro  deleamus:  quod 

ciei 


• 


V  O  I.  T7  M  E  tt      S  E  C  U  Nr  D  U  M*,  2TJ 

nus  urra  5c  communi  fitura.  Si  hoec  qua-  \  funtrelata,  niii  fecundumdiciauttranicen- 
*  forent  enriarealia,  velaoiolutaeiTent ,  ;  dentia.  Sed nec relara ,  quatalia  ,  necrela- 
relativa.  N  m  abfoluta:  quia  ornne  ens  tiones,  iive  (int  fecundum  eflc ,  iivefecun- 
•lutum,  vel  iliquaa&ionetranitnutatipa  dum  diei  ,  iive  iint  prasdicamentales  ,  five 
iucitur  ,  vel  ab  alio  cnte  jam  pvodudto  tranicendentales ,  funt  entia  realia  aut  acci- 
.nat :  omne cnim  ens  produ&um  ahq-iam  dentia  vera,  ut  feq.  difp.  demonftratur.  Ergo , 
ritcaufam  producentem.  Ha:c  vero  qua-  necUbi,necQuando,  necSitus,ne<'Habitus, 
•a&ionealiqua  non  producuntur:  Nam  funtentiarealia,  aut  accidentiarealia:  quod 
lis  illaforet ,  vel  generatio ,  vel  corruptio,  erat  demonftrandum. 
iccretio ,  vel  diminutio ,  vel  alteratio ,  vel 

A  N  N  E  X  U  M. 


us  lbcalis?  at  haecquatuor  nonfuntpro- 
:a  per  gcnerationem  vel  corruptionem , 
ificforentfubftantiae:  Nam  hae  adliones 
ibftantiam  terminantur:  nec  per  accre- 
em  &  diminutionem  ,  quia  iic  forent 
ititates:  hae  enim  a&iones  terminantur 
uantitatem  :  nec  per  alterationem ,  quia 
^rent  quaiitates;  hae  enim  acTiones  termi- 
:ur  ad  qualitates  :  nec  per  motum  loca- 
,  quia  hz  adtiones  tantum  terminantur 


Triafunt,q>4<e  humanam  fcuntiam  abfolvunt, 
Dei,  Natura,  Artis ,  cognitio :  qu<e  qu<erenda  ejl 
homini  Philofopho ,  quantum  rn  haCvita  fieri 
potejt ,  perfetJa : perfeBa  ejl,  cum*vera  eji :  vera 
eft,  cum  rescognofcuntur  utifunt :  ita cognofcun- 
tur ,  cum  cognofcuntur ,  utifaBafunt :  res  qtt<e- 
libet  faBa  efi  ad  ideam  fuam ,  i.e.  adcertam 


quandam  rationem,per  quam  id  ejfe  potuit ,  quod 
rbi :  Ergo  non  ad  Quando ,  nec  ad  Situm,  i  eji :  omnia  ergo ,  qu<efium ,  adideas fiunt  ijive 
ad  Habitum.  Dices-.  Ergo  faltem  Ubi  erit !  (int  opera  Dei ,  Jive  Natura  ,Jive^Artis :  <LArs 
reale  8c  verum  accidens  ,  quia  adtione  ideasoperumfuorummutuaturaNatura;h<eca 
fmutativa  producitur.    Refp.   negando    Deo  ,  Deus  a  femetipfo  :  Deus  igitur  effingendo 


equentram,  quia  Ubiefttantummodus 
.endiinloco,  quores  finitae  alicubi  elTe 
ntur:&,  oratie  quidem  ens  realea&io- 
•anfmutativa  producitur ,  fed  non  omnis 
)  tranfmutativa  terminatur  in  ens  rcale. 


munium  ,  feipfum  effigiat ,  ut  omninoproportio- 
nata  fii  creatura  Creatori :  ide<e  itaque  rerum  in 
Deofunt,  ut  in  Archetypo,  in  Natura,  ut  in  EBy- 
po,  in  Arte  ,  ut  in  Antitypo.  Hifce  bene  cognitis, 
omnia  cognita  erunt,  qu<e  natura  Iumine  cognofci 
ue  ex  hifccpatet ,  Ubi ,  Quando,  Situm,  '  pojfunt :  &  circa  hafce  explicandas ,  verfandum 
abitum ,  non  elTe  entia  abfoluta :  fed  nec    eji  Philofopho  &  PhilofophU. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Vohminis  Secundi, 

N        O        N        A  3 

D  E 

SV  PHILOSOPH.  INTHEOL. 

Thesh    I. 

'A  rerum  praeftantiflimarum  eft  condi-  jftantius?  hoc  ipfum ,  bene  utentibus  eft  o- 

^tio ,  ut ,  quanto  praeclarior  illarum  cft  u- 1  dor  vitae  ad  vitam  ,  male  utentibus  eft  odor 

/fus ,  tanto  pernicioiior  earundem  fita-J  mortis  ad  mortem.   Nihil  falubrius  valetu- 

b  us.  QujdEuangelio,  Dcique  verbo  pras- 1  dini  eft  ufu,  vini  j  nihil  magis  noxium  ejus 

Ee  3  abufu: 


214  DisputAt.  ex  Phi 

abufu :  ira  8c  Phihfophia  infignem  habet  fui 
ufum  in  Theologia;  fed,  fi  quis  ea  abutatur,in 
venenum  convertitur.  Quanta fit Philofophi* 
in  Theologia  utilitas,  ad  terminos  bene  expli- 
candos ,  res  diftindfceproponendas,  difputa- 
tiones  rite  inftituendas ,  Do&iflimorum  ,  hac 
de  re ,  Virorum  teftimonia  ,  Theologorum 
fcripta  Polemica ,  &  quotidiana  experientia , 
fatis  fuperque  oftendunt ,  ut  hoc  in  dubium 
vocare  hominis  fit  parum  in  facultate  utra- 
que  verfati.  Quantum  vero  Theologiae  no- 
cuerit  abufus  Philofophi*  ,  hxreticorum  & 
fecCtariorum  libri  abunde  demonftrant.  Et 
quis  nefcit,  omnia  hodie ,  8c  a  multis  retro  fe- 
culis,  in  Theologia  difputari  fub  terminls  Phi- 
lofophicis ,  quos  fiquis  rejecerit  in  totum ,  me- 
tus  eft,  utunquamfeliciterfitcum  Adverfa- 
rum  partium  ulla  congreflurus.  Quare  de- 
decretum  eft  hac  difp.  Philofophioe  ufum  in  re- 
bus  Theologicis  aperire. 

1 1.  Ut  terminos,quemadmodum  oportet, 
explicemusprimum :  Per  Philofophiam ,  non 
intelligimus  impraefentiarum  ,  otiofarum 
quaeftionum ,  ineptarum  altercationum  ,  inu- 
tilium  nugarum ,  barbarorum  terminorum  , 
futilium  diftin&ionum,  gentilium,  hujus  vel 
illius  Ethnici ,  fivez^frijhtelis ,  fwePlatonis  , 
commentorum  farraginem  ;  fed  vero  ea  voce 
denotamus ,  rerum  divinarum  &  humanarum 
iictitiam*  quanta  haberi potefl naturali  intelle- 
Bus  lumine ;  vei ,  artium  yfcientiarum ,  &  pru- 
dentiarum,compagcm:  atquc  hanc  Philofophiam 
fpettamus,  non  in  aliquo  fubjecl:o,vel  in  con- 
creto,  fcd  in  abfraBo  8c,  ut  loquuntur ,  in  idea 
fua :  nc  Philofophorum  vitia,  quod  vulgo  fie- 
rifolet,  imputentur  Philofophix.  VerTheo- 
hgiam  intelligimus ,  non  fimpliciter  fidem  8c 
Religionem  Chrillianam,  qmeomnibus  fide- 
libus  ,  doctis  pariterSc  indoctis,  cftcommu- 
nis ,  i  ed  dochinam  de  Deo  rebufque  divinis  ,  ab 
ipfo  Dco  tradttam ,  qaa  ReHrionis  Chrijlianje 
uiata,  &  explicat,&probat,&  propugnat  ac 
cjntraoppugnatores  dcfenfitat.  Hxc  Theologia, 
vel  cOtextratrdinaria,  per  immcdiatam  Sp. 
Saneli  illuminationcm  &.  rcvelarioncm  accc- 
pta,qualisr'uitinProphctiscC  Apoltolis,  vel 
J.i" 


LOSOPHIA  SELECT. 


H 


ordinaria,  quae  pcr  diligcntcm  verbi  divini 
inquiiitioncm,  fedulamfcrutationcm ,  coi> 


tinuam  meditationem,  8c  Theologice  fcri 
rum  le&ionem,  ftudio  8c  labore  cum  adrr 
culo  Sp.  Sancti  eft  acquifita.  Ad  hanc  Th 
giam ,  hoc  pofteriori  modo  fumptam ,  efl< 
utilem  folummodo  ,  fed  &  necejfariam,  Ph 
phiam,  ajferimtis  ,i&oue,tumfubj  ecii  cognoj 
tis  ,tum  objetli  cognofcendi raXionz, i\\\i&- 
parando,  hoc  illuftrando. 

III.  Subjetlum  Theologiam  cognofcen 
homo,  qui  tripliei  fere  modo  verfatur  circ 
Theologicas, fc.  vel  eas  fimpliciter  percip 
do,  vel  perceptas  probando,  vel  probatas 
pugnando  8c  defendendo.  Hifceenimtr 
circumfcribitur  Theologus  8c  Theologi 
cxibus:  atquein  iifdem  Theologiaeftudio. 
mirum  in  modum  juvat  Phdofophia,  dum 
ingenium  ejus  in  percipiendo  redditpr 
tum ,  in  probando  folidum,  in  defendenc 
propugnando  acutum  8cexpeditum.  Qi 
ufum  iui  cultoribus  Philofophia  praeftat 
nobilifiimum  illud  omnis  fcientiae  con 
randae  organum,  Divinam  Logicam,qux  rr  I* 
tem  noftram  dirigit  in  cognitione  rerum, 
eas  apprehendamus  fimpliciter,  five  ap] 
henfas  enunciemus,  five  enunciatas  prc 
mus ,  five  probatas  propugnemus  8c  defe 
temus.  Atque  hunc Philofophia ,  animum 
ftrum  ad  Theologiae  ftudium  felicius  ir  i 
tuendum  praparantis  ,  ufum  latius  oftefi * 
rem,niii  ipfa  experientia,  atque  ipfiflima 
Academia  noftra ,  id  fatis  probatum  dare 3 
videmus  enim  ,  quam  difficulter  res  Thei  / 
gicas  pcrcipiant ,  quam  haefitent ,  titura 
balbutiant  atque  inepte  Ceie  gerant ,  in  eaj 
veritate  probanda ,  quam  turpiter  fefe  J 
ac  caufam  deferant,8c  cum  ruborc  8c  ded 
ex  arena  fe  fubducant,cum,adverfus  Ad 
riicujufpiamoppugnationcs,  fidei  dog 
8c  religionis  Chriltianac  articulos  funt 
pugnaturi  8cdefcnfuri,qui  Philoibphue 
animum  fuum  non  praeparavcrint.  Co 
quamfinemolcftiaacdirlicultatedifrlcil 
8c  moleitiflimas  in  Theologia  quxllione 
cipiant,  quam  dcxtre  proponant,  quam 
rate  probent,  quamordinateargume 
ponant  ,  quam  folidc  detcndant  verl 
impugnatam ,  quam  mafculc  folvant  Adv  fi 
iariorum  objcc5tioncs,qui  Philofophix  nol 

noti 


: 


se  per  terminos  complexos ,  &  enuncia- 
pbandae  pcr  fyllogifmos,Wveniunt  pro- 

andss  8c  ab  Adverfariorumoppofitioni- 
andicandse.  Quod  fpe&at  terminos  Jim~ 

,  ii  vel  in  Bihhis  inveniuntur ,  vel  extra 

j ,,  in  Patribus,  &  Scholafiicis,  ac  Theologis, 

{ logiam  excolere ,  8c  nunc  8c  olim ,  con- 

I  •  Q*ii'w  Bibliis  inveniuntur;  vel  tantum 

Yiblici;  ut,  Iehova,  Chrifius,  Mediator,  Spi- 
I  \anBus,  EleBio,  lufiificatio ,  Vocatio ,  &c. 


VOLUMEN     SeCUNDUM,  21  f 

ia ,  non  tin&i  leviter ,  fed  plene  imbuti    ces ,  ad  res  Theologicas  explicandas  adhibiti ,. 

j  funt  admodum  multi,  8c  fere  innumeri,  8c  ac- 
\  GbjeBum  cognofcendum  funt  res  feu  ;  cepti  ex  omnibus  Philofophiae  partibus ,  prse- 
,  4*  Theologica,  qux  occupant  Thologiae  :  feitim  ex  Metaphyfica,  ejfentia ,  exifientia,Jub- 
)fum  ,  vel circa iiii  ^shiaTcuxiu)/  vel  circa  ffientia, inharentia ,Jubfiantia ,fuppofti,per- 
sy#*v,id  eft,  Wveniuntapprehendendae!  Jona,  accidentvs,potentia,  aBus,  effeBus,  depen- 
rminos  fimplices ,  &  apprehenfae  enun-    dentia,Jiibordinationis,principii,totius,partium, 

cajtfa  moralis ,phyfca ,  meritoria ,  impulfiva9 

infirumentalis,  entis  poftivi,  privativi ,  concre- 

ti,  abfiraBi,finiti,  infiniti ,  completi ,  incompleti, 

fmplicis,  compofiti,  wiiverfalis  ,fingularis ,  com- 

municabilts  ,  incommunicabilis  ,fubjecli ,  adjun- 

Bi  ,fgni,fgnati ,  relationis  ,  aBioriis ,  unitatis. 

difiinBionis  ,  &>c.  a  quibus  nec  abftinet  ,. 

nec  abftinere  quidem  ,  etfivuit,   ullus  po- 

teft  Theologus  :  pariter  termini  Philofophi- 

ci  funt ,  localitas ,  temporalitas ,  dimenfionum 

„iorum  intelledhim  Philofophia  nihil  'penetratio,  animapotentiavelfacultates,  libe- 

),  rtj  vel  ita  in  Bibliis  reperiuntur,  ut fmul  {  rum  arbitrium ,  8cc.   Quos  omnesNex  Philofo- 

rant  &  explicentur  in  Philofophia  ;  ad  ho-   phia  mutuo  fumit  Theologia  ,  &  a  ftudiofo 

jam  cognitos  fupponit  :  unde  Philofophise 
ufus  fatis  eft  clarus  circa  fimplices  terminos. 
Ut  hi  terminiPhilofophicitutoScabfque  o- 
mni  erroris  periculo  applicentur  rebus  Thco- 
logicis  explicandis ,  tria  circa  eos  funt  obfer- 
vandajeorum  \.AbfiraBio.  i.Analogia.  $.Im- 
perfeBionis  remotio.  Omnes  enim  termini 
Philofophici  fimplices ,  cum  funt  applicandi 
Deo  8c  rebus  divinis,  i.  Abfirahi  debent  a 
ftatu  in  rebus  creatis.  2.  Analogice  tantum 
conveniunt  Deo  &  creaturis ,  3.  Liberari  de- 
bent  ab  omni  imperfeBione :  atque  tum  tuto  8c 
piepofluntadhiberi ,  quianon  eadem  ratione 
applicanturDeo  8ccreaturis.  Confiderentur 
termini  Metaphyfci ,  Ens  ac  Subfiantia  :  qui 
amboconveniuntDco  8c  creaturis:  fed  non 
eft  eadem  ratio ,  vel  entis ,  vel  fubftantise ,  in 
Deo ,  quae  eft  in  creaturis  j  in  illo  eft  indepen- 
dens ,  in  hifcedependens.  Speclentur  termi- 
ni  Phyfici.Generatio  tribuitur  Deo  in  Sacris,  8c 
corpori  naturali  in  Phyficis :  fcd  non  eft  ea- 
demratiogenerationis  in  Deo  8ccorporibus 
naturalibus.  Attendanturtermini  Ethici. 


,  ad  ho- 

1 1  ntelligentia  qua  maxime  utilis  eft  Phi- 

,  |  iia.lta£^;3;  14-  n»PN  WK  rVHN 

t  yc.  1.8.  i"/u>  etft)  0  ai.  Et  Gen.  1 .  verfult. 

nj  ;  Deus  cuncl:a  qux  fecerat,  8c  erant  valde 

\\  Ubi  occurrunt  duoterminiMetaphy- 

^5 1  is  &  Bonum :  8c  quam  frequens  extat  in 

^  litteris  mentio  calorum  ,fieUarum,  aeris, 

j)  |  tcrr*,  ritvis ,  grandinis  ,pluvia ,  nubium , 

I  \wn,  metaUorum,  gemmarum,  pifcium,arii- 

imantium,  ciborum  mundorum  &  immun- 

,  aliorumque  terminorum  Phyfcorum. 

£  (itumurbium  ,montium ,  ac.regwaumde- 

jl  it,quis  defcriptionem  terrafantflFmteMi- 

luis,  quid  Grion,  quid  Plejades,  in  Iobihi- 

explicabit,  nifi  Mathematis  adjutus.  Et, 

\um omnium  ,  Fortitudinis,  Temperantia, 

ittitatis,  Iufiitia,Veracitatvs ,8c  oppofitoru 

um  nomiha,an  non  funt  Ethici  fori.Qua? 

jugio,  marito,  uxore,  lweris,fervis  ;  de  re- 

\no,  magifiratu,Jubditis,  lcgibas,  pramiis, 

bello,pace,Uc.  in  verboDeidifTeruntur, 

1  fub  terminis  Geconomicis  &  Peliticis  e- 

itur?Atq;  ad  hofce  omnes,tumexTheo- 

,tum  exPraclrica  Philofophia  defumptos 


Iu 

w  fiitia,mifiericordia,pcenitentia,ira:  8cc.  hiali- 
nos expJicandcs ,  maximam  utilitatem  tertribuuntur Deo, aliter creaturis ,  quod ne- 
rt  Philojophia  cognitio.  Quj extra  Biblia,  |  mo  ignorat:  8c  fic  de aliis  quoque  terminis  eil 
pud  Patres,  tum  apud  Scholafiicos,-j\\o{^  j  judicandum.  Sed  fpeciatim  tribus  regulis  in- 
pajcriptores ,  occurrunt  termini  fimpli-  iftruamTheologixitudiofum,  utpie&Chri- 

ftiane 


i 


21 6 


Disputat.  ex  PhilosophiA  Select. 


flianeterminisutatur  in  rebus  Theologicis, 
£v  (ic  tuto  philofophetur. 

V.  Circa  abjiratlionem  hrec  teneatur  regu- 
la.  Natttra  terminorum  nonesijudicanda  ex  con 
ditione  creaturarum ,  fed  ex  conceptu  univerfali. 
Terminus  univerfalisdupliciterpoteftconfi- 
derari.  i.  fecundum  conceptum  proprium. 
%.  fecundum  ftatumin  certo  fubjecto.  Multa 
conveniunt  termino  ratione  fubjecti,  quce  in 
cjus  conceptu  univerfali  non  requiruntur.Sic 
in  termino,  Perfona,  duo  pofTum  coniiderare, 
i.  Conceptum  univerfalem  ,  quidefinitione 


rationale.  Uti  ergo  conceptus  animalis  u| 
verfalis  nonincluditrationalitatem,  WrjA 
homine  femper  rationale  cum  animali  cl 
jungatur ,  ita  generatio  in  fuo  conccptu  x\ 
veriali  non  inciudit  diverfitatem  eiTentiaef 
nerantis  &  generati,  licet  in  rcbus  finitis  cl 
eaconjungatur. 

VI.  Circa  Anahgiam  hsec  teneatur  re| 
la.  Termini  Metaphyjici  analogice  de  Deom, 
reb-ts  drvinis  ufurpantur  :  intelligitur  ver« 
nalogia  attributionis  ,  qua  Deo  abfolut el 
primo  competunt  ,  creaturis  iecundarioB 


perfonaeexprimitur,2.  Conditionem  incerto  ;  per  habitudinem  ad  Deum.    lta  cum  d 
lubje&o,  v.  c.  in  homine.  Jam  vero,  Perfonse  j  mus ,  Deum  ejfe  ens  &fubftantiam ,  analog 


inhomineconvenit,  quod  unamnumeroab 
aliis  diftindlam  efTentiam  importetjita  Petrus 
perfona  eftv&  habet  unam  numero  eiTentiam 
ab  eifentia  Pauli  diftin&am  :  at  hoc  non  con- 
venit  Perfonae  fecundum  conceptum  univer- 
falem.  Idem judicandum  eftdetermino,  Ge- 


hoc  explicandumeft,  quod  nimirum  D 
iit  cns  £c  fubftantia,  independenter  &  abfc 
te ,  reliquae  res  iiat  entia  8c  fubftantia?  dep 
denter 

VII.  Circa  remotionem  imperfeftionis  I 
teneatur  regula.   Termini,  qui  refpeblu  nojir 


neratio  ,  qui  in  conceptu  proprio ,  quem  defi-  ratione  impoftionis,  primo  conveniunt  creatn 
r.itio  exprim it,  plane  non  importat  eflfentiam  I  cum  Deo  &  rebus  divinis debent  appltcari , p\ 
generantis-ab  eifentia  generati  diftin&am ,  \ftnt  liberandi  &  purgandi  ab  omniimperfel 
interim,  proutconfideraturinrebus  finitis ,  j  ne.  Ratiopatet,  quiainfinita  eftdiftantia 
iemper  cum  illadiitinclioneeiTentiaeeftcon-  tanquamentisperfeftiflimi,  acreaturis.  ic 
junftus.  Philofophus  vero  Chriftianus  de  !  que  imperfecli  nihil  ipii  attribui  poteft 
tcrminorum  natura,  non  ex  conditione  hujus  !  ergo  terminus ,  qui  primo eft  impoiitus  c 
velilliusfubje&ijudicat,  fcdabftrahit  natu-  ituris,  ideoque  aliquid  imperfe&ionis  in\ 
ram  in  fe  confidcrandam  ;  atque  ex  hoc  prin-  J  vit,  debet  attribui  Deo,  omnis  imperfe&ii 
cipio  optime  novit  occurrere  haereticis  ,  eoeft  removendaprius  •  itacum  loquimu 
quando  generaliteraliquiddeterminoenun-  Dei  attributis,  quod  in  Deo  ktjujiieiajap 
ciant,  quod  ipiitantum  convenit,  qu^tenus  '  ^i/*,  £0?^fcr ,  removeamus,  quicquidimpe 

umRc 


in  ente  finitc  reperitur,  uti  faciuntin  hifce 
enunciationibus :  quot  funt fubftanti* ftngula- 
res,  totfwtperfon*  •  quot  funtperfond  ,  totfunt 
effentite  :  ubi  una  numero  eji  effentia ,  ibi  una 
tantum  eji  perfona :  omnj,s  natura  tndividua  eji 


clioni^Bc  creaturss  lmportant,  nempc, 
in  aho  ,  ttt  accidens ,  crebris  atlio?iibus  acqtl 
dijiinclum  cjfe  abeffentiajuJiifapientis,boniA 
Cum  dicitur ,  perfonam  in  divinisgenerarel 
fonam,  removcatur  omnis  imperfecliio , 


incomm-inicabdis  :  unitrn  numero  fin^ulare  non  \  invenitur  in  generationehumana:  quod 


poteji  effe  tribus  commnne:  ttnitas  affentix  iiume 
ric<c  frgeneratio  conjijiere  nequeunt :  communi- 
cabilis  effeniia  commufiicabihs  quoque  eft  fubjt- 
Jicniia,  6cc.  Quxomnia  iimiliaquedKita  ve- 
rificantur  incrcaturis.fed  illegitimeadciTen- 
tiam  individuam  ac  perfonam  generaliter  rc- 
feruntur,  cum,afpeciciatrribiuioncadgenu.s 
univer&liter,  non  valcat  confequentia ,  uti 
non  valct:  Omniaaniraalia,  auxfunt  h  )mi 
^pflj  funt  rationalia :  Ergo  omnc  anim.ilcil 


fadtumfuerit,  infumumabibunt  omneij 
tiuncula:,  quibus  gencrationcm ,  indivij 
hscretici  impugnant.  Etprofecto,  cum| 
cefte  habeatPhilofophus,etiam  in  iis  vcr£| 
ad  quorum  cognitionem  mens  humanaj 
turalitcrpotefl  pcrvenire,  ut  terminosabi 
pcrfectione  hbcret ,  antequam  Dcoatti 
multo  magis,  cutn  in  arduis  fidei  n\] 
tcrminos,  primocreaturis  impoiitos,adhi'  • 
iabem  impcrfeclionis  auferretcnctur:q'* 


VOLUMEN      SECUNDUW.  £1$ 

ifiat,rerumfitconfufio,  Scnefandadivinis    firmandis : verbi  caufa.   Anliberum arbitrhtm 
,'fteriis  infertur  injuria.  \jit  eadem  facultas  cum  intelleBu  & voluntate  ? 

VIII.  Nunc  ufum  Phihfophi*  videamus  i  An  detur  fummum  in  hac  vita  hominis  bonum  ? 
]  czThcmata  complexa  ,  exterminisfimplici-    An  detur  ftatw  heroicus  &  cxceUentia  virtu- 
s  conflata ,  live  fint  fimpliciter  enuncianda,    tum,  in  quo  plene  perfetleque  ratio  dominetur  af- 
e  probanda.  Enunciantur ,  vel  terminis  mere  feclibus  ?  An  virtutes  omnesjint  inter  fe  conne- 


>Iicis ,  velexpartePhilofophicis.  Unde  nata 
*  qutftionum  Theologicarum  diftinclio  inpu- 

S- ,  S"mixtas.  Pur<e  quaeftiones,  ex  terminis 
m  Biblicis  conftantes  ,  atq;  iifdem  enuncia- 
jx  Bibliis  folum  probantur,quamvis  quoad 
J.I  dum  probandi ,  quoad  illuftrationem  ea- 

1  nafimilibus,  quoad  rationes  quafdam  fe- 
j|  ldarias ,  aliquis  Philoibphiae  circa  eas  ufus 
j  i  poflit.  Sed  mixtarum ,  8c  termino  Theo- 

2  ico  partim ,  partim  Philofophico  conftan- 
:fj  n ,  8c  fic  enunciatarum  ,  intelligentia ,    ex 

.  te  etiam  ex  Philofophia  accipi  debet ,  atque 

1  j  \mn  etiam  ex  ea  poteft.  Sic  v.  c.  ipfum  Tri- 
m\  .*: a...: t»u:i„/: — t.:^ 


tismyfterium ,  ex  Philofophia,  nec  cogno- 
nec  probari  poteft ,  fed  hae  circa  illud  my- 
iumque,ftiones,exPhilofophia8ccognofci 
ent,  &  probari  pbfTunt.  Sc.  An  perfona 
\itatisfint  modi  exiftendi,  an  relationes  ?  An 
iter ,  an  ratione,  an  modaliter,  diftinguantur 
rfe  &  ab  effentia  divina?  fic  Sc  plures  circa 
0  lm  8c  res  Theologicas  funt  quaeftiones.  An 
1  JJ.  'entia  Deifit  de  ejus  ejfentia  ?  An  du*  natu- 
™"  n  Qhrifto  faciant  duas  hypoftafes  ?  Anfub- 
M  tiapojfitejfe  pne  propria  fubfiftentia?  <iAn 
ii1!  ria  unius  natura  Jint  alteri  in  Chrifto  com- 
'icabilia  ?  ^An  Deus  Jit  peccati  author  vel 
"a  ?  An  peccatum  originale  Jit  ipfa  corrupti 
inisfubftantia  ?  An  habitus  ?  Anprivatio  ? 
quid  pofitivum  ?  An  Deus  concurrat  cum 
onibus  omnibus  creaiurarum  etiam  malis  ? 
Scriptura  Jit  perfefia  norma  ac  menfurafi- 
■  An  reprobatio  &  eleciio  Jint  abjoluta  an 
'itionat*  ?  An  decreta  Deijint  libera  an  con- 
mtia ,  an  necejfaria  &  immutabilia  ?  An 
'fti  corpus  vere  ac  realiter  Jit  prafens  in  pane 
nno ,  atque  in  illa  mutatum  ,  velfub  illvs  la- 
,  &JicJit  in  pluribus  locis  ?  &c.  quae  omnes 
ftiones  8c  Metaphyjic<e  8t  Phyjic*  mx\\\o 
ltad  intelligentiam  fui.  Sed  8c  Philofophia 
lica  in  partesvenit&cfubfidiumenodan- 
^ifce  fimilibufve  quaei{ionibus  Theologi- 


x<e  ?  Anparentum  tutorumque  confenfus  Jit  de 
necejftate  co?ijugii,  an  de  honeflate  tantum  ?  An 
Jeparatio  quoad  thorum  &  menfam  faciat  di- 
vortium?  Quoufque  in  linea  collateralijit prohi- 
bitum  conjugium?  §luod regiminis  genus  maxime 
conveniat  Eccleji*  miIitanti,Monarchicum,  Ari- 
ftocraticum ,  an Democraticum?  AnChriftianis 
liceat  bellum  &  Magiftratumgerere ,  &c.  Quas 
quaeftiones  nec  intelliget ,  nec  confirmabit, 
Philofophiae  rudis. 

1 X.  Sed  nunc  Philofophiae  ufum  circa  vnt 
"tUyw*  quaeftionum  Theologicarum  videa- 
mus ,  ut  eae  non  tantum  propugnentur  fed  ab 
exceptionibus  Adverfariorum  vindicentur, 
eorumque  obje&iones  refutentur :  certe ,  qui 
vel  obiter  infpexit  veritatis  8c  Religionis 
Chriftianae  hoftium  libros ,  8c  argumenta  eo- 
rum  perluftravit,  negare  non  poteft ,  quin  ar- 
ma  fua  petant,  tam  ex  Philpfophiae  promtua- 
rio,quam  ex  Bibliorum  penu?  lnftar  omnium 
fint,inter  Pontificios,Bellarminus  8c  Becanus: 
inter  Socinianos ,  Gollavius  8c  Crellius :  inter 
Arminianos ,  Vorftius  8c  Epifcopius  :  inter 
Lutheranos,  Meifnerus  8c  HeiTelbenius :  quo- 
rum  fophifmataScargumenta  ut  quis  folvat, 
citra  Philofophiae  auxilium  ,  fruftra  fperabit. 
Concludimus  ergo,Philofophiam,fi  legitime 
applicetur,  utilifTimam  elTe  8c  maxime  necef- 
fariam  Theologiae ,  quod  erat  demonftran- 
dum. 


'hilofophicis  tum  intelligendis,tum  con- 1  fedilluftrat. 


A   N  N    E  X   A. 

i.  Philofophia  ex  Theologia  eft  perficienda, 
non  contra.  p 

i .  Non  de  retla  ratione ,  ex  cujufcun<que  ho- 
minis,  nec  de  Philojophia,  ex  hitjus  velillius  Phi- 
Iofophimente,judicandumeft. 

3 .  S<epefit ,  ut  idem  terminusaliter  accipia- 
tur  in  Theologia,  ahter  in  Philofophia. 

4.  Philofophia  dogmatafidci  non  demonftrat, 


Ff  $>9g*lf' 


2.1 8 


Disputat.  ex  PhilosophiA  S e l e c t. 


5*.  Quoufqae~fe  extendit  ratio ,  eoufqtie  & 
Logica. 

6.  Principia  univerfalijpma  vera  funt  in 
omni  difciplina. 

y.  Nonfacile  principii  alicujus  univerfalitati 
fidendum  efi. 

8.    Quando  propofltio  aliqua  dubia  eft , 


tum  prima  ratio  es~i  habenda  Sacra  Scrtpti 
ra. 

9.  Philofophus ,  depojfenovit  quidem  in  i\ 
busfupra  naturam ,  ejfe  autem  ignorat. 

1  o .  o_Axiomata  fpecialium  difciplinarum  x\ 
tra  objebta  fuarum  difciplinarum  non  debent  er 
tendi. 


Difputationuin  ex  Philofophia  fele&amm 

Vtiluminis  Secundi, 

D       E       C      I       M       Ar 

D  E 

ABVSV  PHILOS.IN  THEOL. 

T  H   E   S   I   S      I. 


VSum  Philofophix  in  Theologia  expofuit 
Difputatio pr •<ecedens ,abufum  ejus  h<ecex- 
ponet.  Per  Philofophiam  ac  Theologiam  quid 
intelligatur,  explicatum  eft  tb.i.Difp.prsced. 
Atque  eodem  fenfu,  utraque  hic  a  nobis  fu- 
mitur  vox :  ac  fub  illa  fignificatione ,  multi- 
plicem  Philofophi*  in  Theokgia  abufum ,  hac 
difp.  oftendemus. 

II.  §   1,  Abufus PhilofophiainTheoIogia esl 

pejjimus,  cum  ejus  Principia,axiomata,  defini- 

tiones,  canones,  praecepta,  adhibentur  ad  de- 

monftranda  myfteria  fidei ,  ad  fidem  ipfam 

circa  ea  ftabiliendam :  fed  enim ,  quae  funt 

merae  revelationis ,  ea  per  Philofophiam  dc- 

monftrari ,  eorumque  fides  per  illam  ftabiliri, 

nequit.Per  quod  medium  fides  circa  myfteria 

falutis  excitatur.per  idem  ftabilitur.  Sed  non 

cxcitatur  per  Philofophix  praecepta  cognita 

aut  demonftrationes  Philofophicas.  Ergo  nec 

iis  ftabilitur.  Quid?  quod  magis  iis  deftruatur. 

Nulli    enim    magis  adverfati  funt  fidei  in 

Chriftum  8c  myftcriis  noftrx  falutis  creden- 

dis,  quam  intcr  GcntilcsPhilofophi.  Et  ab 

omni  aevo  id  deprehcnfum  cft,  idiotas ,  8c  cx- 

tcra  ignaros  homincs  ac  fimpliccs ,  nudo  Dci 

verbo  contentos ,  longc  fuific  aptiores  ad  cre- 

dcndummyftcriis  fidci ,  quam  fubtiliftimos 

Philofophos.  Hic  valet  illud  ApofioIi,Amma- 


Ips  homo  non  capit  ea  ,  quxfunt  Spiritm  Dei 
Ratiocaptiva  ducendae&fub  obfequiumfid, 
8c  illud  Chryfofiomi ,  Chrifiianos  volentes  ac 
pere  firmitatem  fidei  ver<e  ad  nullam  rem  c 
fugere  decet ,  quam  adfacram  Scripturam.  1 
que  fruftra  funt ,  qui  Trinitatem ,  extra  I 
verbum ,  ex  Philofophia  demonftrari  po 
exiftimant,  atque  hoc  agunt ,  fedin  vanu 
Impudentifiimi  funt  Scholafiici,  qui  cum  A 
gifiro  fententianim,  Petro  Lombardo  in  1. 1  .fe 
&  Thoma  Aquinate in  i.part.  fwnm.  Theol. 
contraGentifes ,  tam  irreverenter ,  in  Myi 
rium  illud  admirandum  atque  adorand 
S.  S.  Trinitatis  irruunt ,    8c  tam  audacler 
Philofophia  determinant  multa,  non  alite: 
ii  Myfterium  illud  penitiflime  infpexifTe 
Equidem  non  pofium  illud  premereaut 
lare,  exhorrefcereanimum,  quotiefcunc 
in  Commentatoribus  ad  Lombardum  &  1 
mam  le&ito  difputationes  ab  illisinftitii 
circa  Deum  ac  Trinitatcm.    Infpiciat 
Suarefium,  Vafquejium,  VaIe?itiam,SmiJingii 
ac  fi  non  mccum  dcteftabitur ,  audaciifm 
quin&profanas  acdivinamajeftate  indigi'1 
coru  decifiones ,  quovis  pignore  decertave^ 
III.   § .  l .  PeJJimns  item  Philofophice  inlh 
logia  abnfus  efi ,  quod  circa  alia  fidei  dogrr * 
atque  articulos,  circa  quaeftiones  8cconf 

vers 


V  O  L  U  M  E  N 

;rfias  (praeter  myfteria  fidei  ac  faIutis)Theo- 

•gicas ,  illa  fibi  magifterium  afTumat ,  cum 

linifterium  ei  conveniat:non  debetPhilo- 

•phia  inftar  Herae  dominari  Theologiae ,  fed 

ilar  ancillae  fervire:  TheologiainftarSarae 

t,  PhilofophiainftarHagar.  Theologiare- 

Ina  eft  omnium  facultatum  8c  difcrplina- 

im,PhilofophiapediiTequa.  Itaque  inver- 

int  ordinem,  Lombardus,  Aquinas,  Scotus,  8c 

nnes  de  grege  iilo  Scholaftici ,  qua  veteres 

ja  recentiores ,  dum  articulos  fidei  probatu- 

,  quaeftionesTheologicas  decifuri ,  rationes 

Yilofophicas  atque  authoritates  zAriftotelis 

aemittunt  verbo  Dei  8c  Authoritati  divina, 

que  ita  dominum  (Lslriftotelem  fequitur  non 

.flibus  aequis  Dominus  Ifraelis .  Non  me  con- 

ieo,  quinreferam,  quod  relatu  tamen  eft 

lpium  ,  fed  ex  quo  dominium  Philofophise 

Theologiam  nimis  quamclarevidereeft. 

um  ante  annos  prxterpropter  centum  in 

.rifienfi  Academia  res  facrae  difputationis 

cudem  fubirent ,  ac  calide  difputarentur , 

iotiens  ex  facrislitterisdivinusallegaretur 

ter  opponendum  textus ,  promtum  erat  ac 

ratum  efrugium ,  Chriftianisauribusatque 

me  indignum  :  Spirittts  fancius  in  verboDei 

ptuifeplebejo  attemperat,familiarius  hquitur 

fimplicitts,  8c  (horrefco  rekrens)  facr<e  litte- 

1  >,  nafiinftar  cerei ,  quovis fleBi pojfunt  ac  tra- 

•ci.  Verum  quotiens  facer  Ariftotelis  textus 

duceretur,  totiens  perturbati  omnes  ftare 

perculfi  difpicere ,  ut  veritati  Theohgica  ac 

vinae  profanum  conciliarent  Philofophttm. 

u  idatum  tum  fuit  ac  laboratum ,  non  aliter 

1 1  jam  fi  Hannibal  ante  portas.  Eoufque  caput 

1  ctulerat  fupra  Theologiam  Philofophia.  Quod 

y  i  quoque  commovit  magnum  iftum  Philo- 

}  phiae  reformatorem  Petrum  Ramum,  ut  non 

Vntum  doluerit  ac   deteftatus  fuerit   iftam 

!lnpietatem,  fed  maximo  molimine ,  rerum 

] !  nnium ,  famae ,  bonorum ,  ac  capitis  etiam 

t  priculo,  tam  impiae  Philofophiae  obviam 

rerit  :  unde  inter  crimina ,  in  ipfum  inten- 

ita,  objec-tum  fuit  maxime,  quod  contradicen- 

■>  Ariftoteli  Theologiam  enervaret.,0  tempora, 

mores!  AudiebaturexSorboniftarumpul- 

itis  ac  perfonabat  h?ec  vox ,  nemo  Theologus 

vadetfin?  tAriftotele  ;  Quod  diftum  #etiam 


Secundu  m.  ^ip 

/temporeL«*#min  Germaniae  obtinebat  A- 
cademiis,  qui  Tom.  i.  Lat.  oper.  contrarium 
confidenter  afTeruit  Erroreft ,  inquit,  dicere  •> 
fine  Ariftotele  non  fit  Theologus :  imo  Theohgus 
nonfit,  nififine  Ariftotele.  Veriffime  profeclto, 
fi  Ariftotelesfichonoretur,  ficdoceatur,  fic 
narretur,  fic  explicetur ,  utitempore  Lutheri 
&  Rami  factum  fuit.  Atque  utinam  hodie  non 
idemfieretapudPontificios.  SiAriftotelis  & 
Philofophorum  authoritas  in  rebus  Theologi- 
cisfuiftet  plus  imminuta,longefelicius  nego- 
tium  Reformationis  procefliflet.  Digniflima 
obfervatione  omni  funt  verba  Lutheri  adhuc 
Gcenobita ,  in  Epiftola  quadam  adlodocum  Ifen- 
nacenfemfcripta  iyiS.  ex Monafterw  Erforden- 
fi.  Vt  me  refoha?n, inquk,egofimpIicitercredo, 
quod  impojftbile  fit  reformari  pojfe  Ecclefiam,  nifi 
funditus  Scholaftica  Philofophia ,  uti  nunc  habe- 
tur,  eradicetur,  &  aliaftudia  inftituantur .  Tibi 
yideor  non  ejfe  Logicus ,  necfortefum :  idautem 
fcio ,  quod  nullius  Logicam  timeo ,  in  defendenda. 
ifta  fententia ,  8cc.  ac  fimilia  habet  in  aureis 
illis  EpiftoIis,quzs  ad  focios  8c  alios  Monachos 
fcripfit ,  paulo  antequam  magnum  illud  Re- 
formationis  opus  aggrederetur. 

IV.  §.3.  PeJJimus  PhihfophiainTheohgia. 
abufus  esl,  cum  articuli  fidei  vel  negantur,  vel 
in  alienum  fenfum  detorquentur ,  quia  non 
conveniunt  cum  definitionibus  aut  axiomati- 
bus  rerum  Philofophicarum ,  cujus  criminis 
rei  funt  Sociniani ,  qui  principia  rationis  ac 
Philofophica  faciunt  normam  ac  menfuram 
fidei  ac  credendorum  ,  qui  S.  S.  Trinitatis, 
lncarnationis  ,  Refurre&ionis  ejufdem  nu- 
mero  carnis,  aliaque  falutis  myfteria ,  8c  fidei 
dogmata,  rejiciunt,  quod  cum  Philofophick 
definitionibus  ac  principiis  non  conveniant : 
quafi  vero  Philofophia  fit  decempeda ,  amuf- 
fis  ,  ac  libella ,  ad  quam  exigenda  fit  fides. 
Ita,  quia  Ariftoteles  univerfale  deft?iivit ,  quod 
de  pluribusjua  natura  pradicari  aptum  eii ,  fin- 
gulare,  quodde  uno  tantum ,  negant  Deum  na- 
tura  fua  praedicari  de  pluribus  perfonis ,  cuiia 
fingulare  eft  ens ,  8c  lic  Trinitatem  tollunt : 
eandem  evertunt  ex  retentis  definitionibus 
convenienti<e  realis  &  rationvs ,  ex  Ariftotele, 
qui  ait,  illam  ejfe,  qua  quafiplura  conveniunt  in 
eodem  tertio,hanc,qua  acluplura:  At,fi  Trinitas 

Ff  1  fit, 


■2X0 


DisputAt.  ex  PhilosofhiA  Select, 

diffidia,  &  opinionum  inrebusTheologl 
monitra,  ab  antiquis  ac  recentioribus  arret 


fir,  inquiunt  Anritvinitarii,  cumperfonaetres 
fint  de  faclo  &  revera  atque  aftu  plures ,  con- 
venient  in  eflentia  divina  convenientia  ratio- 
nis,  qucdTrinitarii  nonadmittunt,  aut  ,in- 
quiunt,  fi  perfoncs  trcs  in  Trinitateconve- 
niant  in  efTentia  divina  convenientia  reali ,  £c 
nonpcrmentem ,  ut  voluntTrinitarii,  non 
erunt  actu  plures ,  fed  quafi  plures  ,  quod  ite- 
rum  nonadmittuntTrinitarii.  Et  fic  inaliis 
fidei  articulis  malunt  ifti  homines  potius 
fartam  te&am  fervare  veritatem  definitionmn 
ex  zArifiotele  Philofophicarum,  atque  abnegare 
veritatem  articulorum  fidei,  quam  ut  iis  reje- 
ftis  dogmata  fidei  admittantaccredant.  At 
ego  malim  totum  Arifiotelem,  cumomnibus 
fuis  atque  omnium  Scholafiicormn  definitio- 
bus  8c  principiis  Philofophicis,  abjicere  £c  ab- 
jurare ,  quam  vel  hilum  vel  pilum  detrahere , 
de  ullo  articulo ,  myfterio ,  vel  dogmate  fidei 
credendo.  Itaque  aut  conciliari  debent  prin- 
cipiaPhilofophicacumdogmatibus  8c  rebus 
fidei ,  aut ,  fi  non  poiTint ,  rej  icienda  funt  po- 
tius ,  quam  vel  tantillum  derogetur  fidei  ac 
veritati  revelatae. 

V.  §.4.  PeJJimus  efi  Phihfoph'i£  in  Theologia 
abufus,  cum  ea  ponuntur  ifticfundamenta, 
qux  hic  funt  nocumenta,  cum  iftae  opiniones 
&  fententiae  afferuntur  ac  defenduntur  in 
Philofophia ,  quae  funt  feminaSc  occafiones 
Sc  caufae  errorum  in  Theologia.  Ita  autem  j 
hodiefitin  libris  Philofophorum  ,  quos  no-  \ 
«fturna  diurnaque  manu  verfat  Philofophiae 
ftudiofajuventus.  Infpiciantur,  Eufiachius , 
Raco,Conimbricenfes,Rwvius,ToIetus,  Arriaga , 
Oviedo ,  Hurtado ,  Suarez,  Fonfeca,&c.  an  non 
ad  Theologiae  fuae  Pontificia  &  <tAntichrifiia- 
tia  Idololatrite  patrocinium  Philofophiam  fuam 
inftituerunt ac  reliquerunt.  Quid  quod  Tellez 
titulum  fusePhilofophie,  audactcr  ponat,S«w- 
ma  Philofophid?  univerfie  cum  Theologicls  qua- 
Jiionibus  ,  qu<e  hodie  inter  Philofophos  agitant/ir. 
Logica  &  Metaphyfica  Scheibleri ,  Philofophia 
fobria  Meifneri,  an  non  ea  tradunt,  quae  errori- 
bus  circa  veritates  Theologicas  tuendis  infer- 
viunt  ?  Qui,  vel  hos ,  vcl  illos ,  infpexerit  tan- 
tum,  nx  ille  mccum  pronunciabit  idem,  mo- 
do  ab  omnibus  praejudiciis  8c  aftectibus  liber 
fu  ac  vacuus.  Unde  quaefo  tot  hccrcfes ,  fcdtoe, 


qms  ac  recennorious  arrej 

1  acpertinaciflimedefenfa?  An  non  ex  fun 

mentis  in  Philofophia  male  collocatis?  ut  r 

1  maleidgenus  Philojbphi  Tertulliano  di&ii 

'  Patriarcha  htereticorum.  An  non  ex  Philc 

phise  vanae,  barbarae,  inficetae ,  falfae,  Scholn 

j  corum  penu  atque  armamentario  ,  arma 

Theologiam  ac  Religionem  Reformatam 

que  in  nos  depromunt,  quibus  pugnant ,  P 

tificum  Adulatores ,  Lojolit<e ,  ac  reliqua  Mo, 

chorum  turba,  qui  uti  nec  Papa,  ita  nec  Ari 

I  tells  authoritatem ,  eripi  fibi  patiuntur 

non  ex  ejufdem  corruptae  Phi!ofophi<e  vjhirt 

tela  in  nos jaculantur  8c  vibrant  infaufii  So 

:  ^oy.i.y^s  defenfores  atque  hyperafpifi<e?  An  r 

hinc  copias  fuas  inftruunt ,  qui  Sacramentc. 

tot  jam  annorum  be\lo,pro  ubiquitatis  Hele 

j  tanquam  pro  aris  dimicantacfocis?  Qui 

Quod  illi  etiam  ipfi  ,  qui  ex  Refirmat<e  Ecc 

fiaematrisfuaegremioegrefii,  quinquarticu 

j  n*  fu<e  crambes  condimenta  ex  hujus  Philc 

1  phi<e  thecis  quxrunt  ?  Quod  exfcientia  eor. 

media,  liberi  arbitrii  khciQo^a,. ,  decretiscon 

tionatis,  aliifque  id  genus  gemmis,  ex  fterq 

liniohocerutis,  cuiviseft  notifTimum.  Sc 

Suarejiana  Metaphyfic<e  Le&io ,  imprudeni 

nimis,  &;  nimio  animi  afYectu ,  inftituta, 

turpiflimos  ac  perniciofiiTimos  erroresab 

puit  Conradum  Vorfiium,  quod  tam  putida, 

compofitione,  quantitate,  accidentibufque 

Deo,  aliifque  nunc  non  recenfendis ,  Philo. 

phemata ,  ultro  legenti  teftantur.    Tant 

valent  Philofophorum  Scholafiicorum  fcript 

nifi  proba  ab  improbis ,  quae  longe  maxim 

faciunt  partem  ,  fecernantur :  fcilicet ,  mu 

funt  axiomata  Philofophica,non  ex  rei  veritj 

dedutfta,  fed  in  Scholafiicorwn, hominum  ot 

forum ,  cerebro  nata ,  pravum  in  fenfum  0 

torta ,  male  ac  cum  Philofophantium  grav! 

fimo ,  in  rebus  Theologicis ,  damno,  accefl 

8c  arrepta  ;  qui  Philoibphia;  in  Theoloj 

abufus  non  eft  poftremus 

VI.  §.5*.  Pejfimtu Philofophi<e  inTheobfr 
abufus  eji ,  quod  novi  termini  ac  phrafcs rj 
vae  ex  Philofophia  in  Theologiam  introd 
cantur ,  citra  ullam  neceflitatem  ,  fub  quib 
nova  farpe  latcnt ,  atque  erronea  fovent 

dogmal 


ic 
11 
r 


VOLUMEN     S 


; :  >gmata.  Nam  ;  Quifingit nova <verba ,  fimul 
;  va  dogmata  fingit.  At  vero  iicut  entia  non 
!| '  nt  multiplicanda  prseter  neceiTitatem  ,  fic, 
t  c  vocabula ,  nec  modi  loquendi,  praefertim 
i  rebus  Theologicis ,  ubi  caute  eft  loqiien- 
b  m,  & ,  ut  animos  fidelium,  ita  Sc  voces  eaf- 
W  m  eorum  effe ,  oportet.  Atque  hic  iterum 
*j  ieas  luxuriantes  Scholafticos,  qui  innumc- 
ij  II  farraginem  terminorum  ,  phrafium  ac 
Hn&ionum  novarum ,  8c  abfque  neceffita-  • 
,  in  Theologiam  induxereatqueintulere. 
ijd  ?  Quod  innovandi  terminos  ftudium 
ipfa  improbetur  Philofophia  ;  nedum  in 
irefe  eologia.  Multis  minus  ^phcetCampanella 
H  Iofophia,quod  ncvos  invehatterminos:  cu- 
JS  culpae  reatu  quoque  tenetur  CaramuelLob- 
"^  )itz  infua  Philofophia.  In  Theokgia  fane 
sleit  uendum  eft  cum  Deo  &  verbo  ejus :  com 


E  C  U  N  D  U  M^  2"2I 

nem,quae  non  ftatim  funtcontra  eam.  Verum 
eft  in  Philofophia  Scfecundum  naturseordi- 
nem  ;  Virgo  non  parit  :  fed  &  verum  eft  in 
Theologia  &  fupra  naturae  ordinem  ,  Virgo 
parit.  Atque  hoc  totum  negotium  optime  ex^ 
pofiiit  Keckermannus  inprcecognitis  Phikfophi- 
chs.  Quid  reftat  ?  Nifi  ut  Philofophia,  optimo 
Dei  dono,  re&e  utamur  in  Theologia,  fecun- 
dum  regulas  praefcriptas  difp.  praced.  g.  abu- 
fumejusfedulocaveamusexiis,  quse  nunca 
nobis  funt  hac  difp.  di&a  ac  differtata. 

A   N   N   E   X    A. 


lljj  hendit  enim  -m  xiyiu  $)zx.  Nolim  tamen 
fcribi  receptos  ex  Philofophia ,  ac  praefer- 
Logica ,  terminos  ac  Tt-y^o^cyii^ot.Tu. ,  fine 
3us  controverfix  Theologicae,  nec  intelli- 
lecdecidipoffunt,  a  quibus  abftineri  ne- 
,  vel  ob  illam  folam  neceffitatem  ,  quam 
is  faciunt  Adverfariireligionisacverita- 
)hriftianae,qui  fub  iis  controverfias  Theo- 
cas  proponunt  ac  pertraftant,  8c  faepe  ve- 
jm  propinant  incautioribus.  Quare  illo- 
,  five  Terminorum,five  TT^viAoyji^st^^y, 
,  fed  fobrius,  &  ex  hypothefi ,  per  Ad  ver- 
•s,  neceffarius,  retinendus  omnino  eft. 
II.  § .  6 .  PeJJim us  PhilofophU  in  Theologia 
us  eftycum  axiomatafpecialium  in  Philo- 
ia  difciplinarum  ultra  objecta  earum ,  ad 
"heologicas,  &  non  fui  circuli,extendun- 
atque  ninc  procuditur  Axioma,  quedali- 
pojjit  ejfe  verum  in  Philofophia,  &  idem  effe 

nciin  in  Theologia ,  ac  vice  njerfa.  Sed  enim  fi 

iia  i  ac  limites  ferventur  utrimque  qui  ferva- 
bent,fi  Philofophia  intra  pomceria,  fepta 

accf  e  fphaeram  fuam,  {eCe  contineat ,  nec  in  - 
iminatimac  promifcue,  abfque  diftin- 
ie ,  axiomata  Philofophica  applicentur 

?s  Theologicis ,  deprehendetur  idem  effe 
m  in  Phil 


icc 
liti 

m 
m 

,3 
k 

ta 

'53! 
^K 

lilo 

CTfl 

riii 
n 


lofophia  ,  quod  eft  verum  in 
^logia,  &  contra :  Verum  enimvero  con- 
t  >  nec  pugnat  veritas  revelata  cum  veri- 

demonftrata :  ac  multa  funt  fupraratio-1  doesJdubiairecJePhilofophanti. 

Ff  3 


i.  Philofophia  Theoretica  nullis  conjeituris 
niti  debet :  Sedejus  veritates  catenatim  exprirt- 
cipiis  evidentijjime  deduci  necejfe  eH. 

2 .  Inprima  mentis  operatione,fmplici  fc.  ap- 
prehenfiione,  nulla  daturfialfitas,  ideoquefialfium, 
nec  clare ,  nec  diftinBe ,  percipi  potesl. 

.  3 .  Ratio  illa  esl  bona ,  recfa ,  fana ,  qu£  ab 
omritbus  pr£Judic'ihs  &  ajfetfibus  pravis  eslva- 
cua  ,  atque  non  in  vit£  communis  ufu,  non  circa 
resfdei ,  fedin  contemplando  &  inquirendo  cer- 
tam  rerum  extra  fe  pofitarum  exiftentiam  ac 
rveritatemjimplicem ,  omnia  a  teneris  perfenfus 
de  iisfaBajudicia  in  dubium  primum  <vocat ,  ut 
ex  dubitatione  dehinc  certi  quideliciat :  quafen- 
tentia ,  Arifotelis  authoritate  l.  3 .  Metaph.  c.  1 , 
exempIo,ac  praxi  in  njariis  Iibris,es7  comprobata. 

4.  Quiafenfus  deficitfepe  &  aberrat ,  ejm 
judicia  examinanda  <&*  corrigenda  funt  a  ra- 
tione. 

j .  Veritas  revelata  rationis  examini  non  esl 
fubjeBa. 

6.  Fides  &  fcientiapoffunt  ejfejzmul,  deea- 
dempropofitione ,  in  eodem  intelletlu. 

7 .  Deum  effe,  lumine  naturaperfpicuum  etf. 

8.  Deusfua  ejfentia  exijlit. 

9.  Omnia  creatapoftti<vo  Deiinfluxu  confer- 
vantur. 

10.  Deus  non  eft  caufa  erroru,nec  ullius  mali. 

1 1 .  Ejfentia  rerumfunt  immutabiles. 

n.  Mens  non  indiget  femper  Phantajmatis 
adfuas  perceptiones . 

1 3 .  Mens  corpori  non  tantum  ajjiftit ,  fed  ei 
uriita  es~l. 

14.  Exiftentia  rerum  corporearum  nullo  mo- 


if.  Sce- 


111 


DlSPUTAT.   EX  PhILOSOPHIA  SELECT. 


15*.  Scepticorum  Philofophandi  ratio  ,  qua  ■ 
dubitant  &  in  dubitandoperfifiunt  ,nec  unquam 
ex  dubitationifcus  adrerum  veritatem  emexgunt, 
a  vera  Phihfophia  efl  alienijjima. 

16.  Vera  Philofophia  &  folidarerumfcien- 
tia  esl ,  cum  res  fenfu  apprehenfe,  mente  ac  ra- 
tionedijudicantur  ,  atquefic  cognofcuntur ,  uti 
funt,  certo. 

1 7.  Cognitio  omnisfit  per  ideam ,  qu<£  non  ejl 
una ,  fedmultiplex ,  alia  innata ,  alia  acquijita, 
aliafiBa. 

18.  Senfus,cum  tantum  verfentur  circa  acci- 
dentia ,  in  nullius  fubftantite  notitiam  Philofo- 
])hantem  inducunt. 

19.  Senfustantumdocent ,  quedjitid,  quod 
calorem,  lucem,  odorem,  &c.  vocamus ,  non  vero 
quidjint. 

20.  Certa  rerum  cognitienis  fundamentum 
eU  rerum  analyjis  vera  ,  qna  resper  fuos  &ge- 
.nuinos  artus  &  inpartes  refolvitur. 

2  1 .  Partes  rei  cujufcunque  cognofci  poffunt, 
non  tantum  refolvendo  ,  fed  dr  componendo  ,  & 
cum  aliis  conferendo. 

22.  Vnde  triplex  efi  cognofcendi ,  qua  mens 
utitur,  Methodus ,  Analytica ,  Synthetica ,  Syn- 
criiica. 


22.  Analyfis ,  incipit  a  toto  compoflto  &-d\ 
nit  inparticulas  minimas  acji?nplicijjimas. 

24.  Synthejis ,  incipit  a  minimis  &Jtm\ 
cijjimis  defnitque  in  compofitiJJi?nis  ac  toto. 

if .  Syncrijis ,  confert  integra  integris  ,  p\ 
tes  partibus,  Z}3>i0f>>&r,  Xag. 

26.  Vjiks  triplicvs  hujusintelleBualis  Meil 
di  efi ,  clara  &  diftintla  rei  cujufquepercefi 
qua  ut  habeatur ,  jungenda  funt  ha  methodl 
cognofcendo,  non  confundend*. 

ij.  Dere,  velnonvelnegligc?ttius,  cogm 
velnon  expenfa  ,  velnon.cum.aUis  collata ,  ji\ 
cium  proJatum,judicii  abortus  efi. 

28.  Prajudicium,  eji  judiciumderebusl 
Jibilibus  habitum  perfenfus  ab  ipfa  infantia  \ 
plenum  perfefiumque  rationis  ufum ,  velprovi 
tiatum  ante  rationis  examen. 

29.  Kac  infanti^  ac  pueriti£  prajudic\ 
Philofophante  &  veritatis  Jiudiofo,  j  am  rati\ 
adult<e  acjudicii  firmati ,  ut  cognitionem  «d 
tatis  incomplex*  de  rebus  Jibi  comparet ,  a\ 
debent,  ac  poffunt. 

3  o .  Hoec  unica  efi,vera,germana,folida,. 
lofophandi  ac  veritatis  inveniend*  via,  &  r\ 
I  omnem  dubitationemfunditus  ex  animis  Phi\ 
'  phorum,  hominumque  omnium,  eradicandi. 


Difputationum  ex  Philofophia.  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

UnpesimA, 

D  E 

USU  METAPHYSIC.E  IN  DISCIPLINIS  ALIIS,i 
AC  PRjESERTIM  THEOLOGIA. 


T  H   E   S   I   S       I. 


VSum  Philofophiac  inTheologiacxpofui 
D//p.o.  abufum  ^i/£.  10.  nunc  vifum  fuit, 
Philofophiaprim*  ufum  fpeciatim  oftcnderc, 
non  tantum  in  Theologia,i'cd  &  in  aliis  difcipli- 
w,  ut  ejus  fhidium,  quod  nimium  ( proh  do- 
lor)  multis  pro  vili  habctur  fub  pedibufque 
1  \cct,  excitetur,atquc  animi  Philofophise  itu- 


diofbrum  inflammentur,ad  eam  ferio  fed| 
queexcolendam. 

1 1.  Vtilijfima  efl  Metaphy(ica,quinimo n\ 
faria,ad plenam  perfeclamque  Phyfica  acMd* 
matica  cojrnitionem  ,  utpote  quibut  obj^M 
principiafibifua  largitur  ac  demojifirat.  At<*| 
dc  objefto  hvcfubjecJo  dicamus  primum ,  <y| 

10 


,1 


V  O  L  V  M  E  N 

m  omnis  fcicntia  fumit  fubje&umfuum 

,  8c  efTe  hoc ,  five hanc  ejus  effe  definitio- 

a?utdocetzArifoteles  lib.  i.  Poji.  Analyt. 

10.  §.  75*.  atquehsecnonfintitanotaper 

quin  aliqua  indigeant  declaratione  vel 

batione,  oportet ,  declarationem  iftam  aut 

i  bationem  petere  ex  aliqua  priori  fcientia. 

j;xqua?  finonexMetaphyfica?  Hasc  igi- 
dennitiones  confirmat ,  quibus  explicatur, 
i  fit  illud,  quod  unaquseq;  fcientiatra&at, 
idem  definitiones  iftse ,  ex  terminis  prio- 

i  is  atque  univerfalioribus,  quos  fibi  vendi- 

tVIetaphyfica ,  necefTario  debent  effe  con- 
e.    Probat  etiam  uniufcujufque  fcientiae 
\  e&um  effe ,  fed  ita  ut  in  illa  line  demon- 
ione  fumitur:  non  fumitur  autem  attu 
:ere  in  rerum  natura  (id  enim  ad  fcientia- 
conftitutionem  non  eft  neceffarium ,  nifi 
quaedeDeoeft)  fed  hoc  fumiturtan- 
modo ,  ut  fciatur  in  quo  rerum  gradu  ac 
;re  ejufmodi  fubje&a  colIocentur.Hoc  er- 
letaphyfica  declarat  acprobat ,  cum  tradit 
»nem  entis  atq;  effentiae,  8c  infuper  diver- 
itisgeneraacgradusdiftinguit,  fub  qui- 
cientiarum  fubje&a  continentur :  illius 
m  fubjecl:um,qua  parte  agitde  ente  in  ge- 
,  a  nulla  priori  fcientiademonftrariaut 
irari  poteft,  quia  nihil  eft  ente  fuperius. 
1 1.  Quomodo  Metaphyfica  probat  reli- 
um  fcientiarum  principia  ,  ve\  etiam  fua, 
o  difficilius  eft  explicatu.Nam  principio- 
notitia  »*V  dicitur  Arijioteli ,  ifque  in  no- 
on  demonftratione,fed  indu&ione,  atque 
xiya  gignitur  ,  ut  docet  Arijioteles  lib.  z. 
cap.  ult.  Ut  igitur  haec  res  intelligatur, 
rvandum  eft  primum  Sc  ante  omnia ,  duo 
^enera  principiorum  ,  quae  in  fcientiis  u- 
mtur:quGedam  funt prorfus  xuecrzz&L eetx- 
x&i  aliamediata  quidcm  fed  adhibentur, 
immed  iata  forent ,  eo  quod  jam  ante  de- 
ftrata  fint.  Nihil  autcm  ad  fcicntiam  in- 
l,fintne  propofitiones,quse  fumuntur  in- 
emonftrandu ,  prorfus  indemonftrabiles, 
.m  ante  demonftratae :  hoc  liquet  ex  ipfa 
litionedemonftrationis,  apud  Arijiotelem 
Top.  c.  i .  Nihil  etiam  refert ,  an  haec  fe- 
c»di  generis  principia  in  eadem  fcientiade- 
v.  iflrata  fint(veluti  cum  Mathefis  atque  alie. 


■t  i 


Secundum,  ^2J 

quoque  fcientiae  ex  prioribus  fuis  propofitio- 
nibus,  jam  demonftratisifequentium  demon- 
ftrationem  inftituunt  )  an  in  fcicntia  priori 
Metaphyfica :  Itaquc  Metaphyfica  dicitur  de- 
monftrare  principia  fcientiarum  reliquarum, 
quoniam  illae  propofitionibus  in  Metaphyfica 
demonftratis  utuntur  pro  principiis  :  Ex.gr. 
Metaphyfiea  demonftrat,  Nihil  a  fe  ipfo  fieri : 
hoc  Phyiicus  habet  pro  principio.  ltaque  in 
his  prin cipiis  nulla  eft  difficultas. 

I V.  Quod  reliqua  fpe£ht ,  quae  omnino 
funt  xvecsrcciiitTot ,  notandum  eft ,  quid  difcri- 
minis  fit,  inter  modum,  quo  v^,8c  inter  eum, 
quo  Metaphyfica,  dicitur  verfari  circa  princi- 
pia.  At  k£?  quidem  verfaturcircaprincipia, 
ut  principia  funt ,  fine  ullo  difcurfu  aut  ratio- 
crnatione,  fed  fimplici  apprehenfione  verita- 
tis ,  quae  in  iis  eft :  At  Metaphyfica  non  verfa- 
turcircaprincipia,  utprincipia  funt,  fed  ut 
aliquo  modo  induunt  naturam  conclufio- 
num,  eorumque  veritatem  apprehendit  in- 
tercedentealiquodifcurfu,  quo  mens  in  ea 
affenfione ,  quam  jam  principiis  adhibuerat, 
juvatur  ac  confirmatur. 

V.  Difcurfum  iftum  inftituit  Metaphyfica 
tribusmodis.  Nam^r/Waccuratam  inftituit 
explicationem  illorum  terminorum ,  ex  qui- 
bus  principia  conftant :  ideoque  illaevidens 
atque  diftin&a  terminorum  notitia  eft  veluti 
medius  terminus ,  quo  principiorum  veritas 
probatur:Ex.  gr.  cumproponiturhocprin- 
cipium ,  Totum  efi  majus  fua  parte,  non  poteft 
certe  fieri,  ut  intelle&us  ei  non  affentiatur : 
attamen  cum  Metaphyfica  hoc  accuratecx- 
plicat ,  quid  nomine  totim  &  partis  fignifice- 
tur ,  intelle&um  in  ifta  affenfione  non  parum 
confirmat :  nam  cum  axiomatum  notitia  in 
animo  noftro  generetur  ex  notitiatermino- 
rum,  omnino  feqv.i  videtur,  ut,  quanto  diftin- 
clius  intclliguntur  termini,tanto  etiam  magis 
ac  firmius  mens  amplectatur  principiorum 
veritatem.  zsflter  modus  probandi  princi- 
pia  eft  $i'  uJlvetTH ,  per  deduclionem  ad  abfur- 
dum:  Omnia  enim  probari  poffunt  per  hoc 
axioma:  Fieri  non  poteft,ut  idem  de  eadem  re 
fimulaffirmetur8cnegetur.  Tertib  moduo-eft 
probandi  per  quandam  reflexionem  mentis 
■in  fe  ipfam:  fic  colligimus  principia  vera  efle, 

atque 


224 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 


atque  etiam  uv-nvtfK  &  ctru7rv$ixlctiqma.ren- 
timus  fine  ulla  demonftratione  a  natura  nos 
trahiad  iisaffentiendum.  Atque  hlsquiaem 
modis  dicitur  Metaphyficaconfirmarcprin- 
cipia,  alioquiiift5Ktfs^-o^>c5e.,non  quod  affenfio- 
nem ,  qua  mens  iine  difcurfu  principiorum 
veritatemjamanteadmiferat,  reddateviden- 
tiorem  aut  certiorem,  fed  quod  novum  affen- 
tiendimodumpriori  adjiciat,  nempe  affen- 
fum  tioivorfltiyv,  cum  prior  fit  *<>>}£*«?. 

VI.  Atque  hoc  quidem  modo  verfatur 
Metaphyfica  circa  principia  fibi  propria,  quse 
pertinentadtotum  entis  ambitum  i  at  non- 
dum  apparet,  quomodo  hac  in  parteprsefit 
caeteris  fcientiis  particularibus ,  ratione  prin- 
cipiorum ,  quod  erat  explicandum.  Reipon- 
deo,  particularesfcicntias,  Phyficam  Sc  Ma- 
thematicam  ,  univerfalibus  iftis  principiis 
Mctaphyficis  uti  addemonftrationesfuasfir- 
mandas  aut  conftituendas :  quibus  enimMe- 
taphyfica  utitur  in  tota  entis  ac  fua  latitudine, 
ea  rcliquse  fcientise  applicant  ac  reftringunt 
adfuumfingulsefubjcctum.  vid.  Iib.  i.  Poji. 
Anal.  c.  i o.  lib.  $ .  Met.  c.  7,.lib.  II.  Mct.  c  4. 

VII.  In  Philofophia  praBica  minus  appa- 
ret,  quem  nfum  Mctaphyflca  difcentibm  prJfiet : 
ell  tarnen  aliquis,ii  non  alibi,faltem  ea  in  par- 
te,  in  qua  de  pietate  fermo  eft :  nam  licet  ple- 
mperfe&aquedefcriptiopietatis  non  aliun- 
de  quam  ex  facris  litteris  haurienda  fit,  ad 
Philofophiam  tamen  moralem  pertinet  o- 
ftendcre  ,  quid  ex  principiis  fua  natura  notis 
poftitdepietatefentiriac  ftatui  abfque  reve- 
Jatione.  Hxc  principia  in  Metaphyficis  tra- 
duntur-.namcumpietasoriaturcx  eo,  quod 
quifcruedeDeofentit ,  primum  oportetani- 
mumimbui  veris,  deDeoac  rebusdivinis  , 
opinionibus  :  atque  hse  ex  Metaphyfica  de- 
bcnthauriri,  ut  qusedeDeoagitgcrebusdi- 
vinis,  quatcnusluminenaturalidebent  inno- 
tcfcerc  :  ii  objicias,  multos  Mctaphylicos  fuif 
feimpios,  id  nulliuseft  momenti :  Nam  hoc 
non  fit  vitio  Metaphyfices  ,  fed  horainum 
Mctaphyficaprxditorum. 

V  1  1 1.  Nnlla  autem  difciplinarum  plus  debet 
Metaph)fica  quam  Logica.  I  lujus  cnim  munus 
cft,  mcntcmdirigcrc  in  cognitione  rerum  oc- 
cupatam.  Ad  cam  remopuscflinllrumcntis 


quibuf lam  ,  quibus  mens  dirigitur:  iftain 
ftrumenta  funt  omnino  quatuor,definitio,  di 
viiio ,  fyllogifmus ,  &  methodus.  Horum  in 
flrumentorum  natura  ufufque  doceri  non  po 
teft ,  nifi  multis  rebus  affertionibufque  Meta 
phyiicis  affumtis.  Ex.  gr.  nemo  poteftdefi 
nire,  dividere,aut  argumentaii  abfque  cogni 
tione  caufarum.  Itaque  ex  Metaphyfica  debe 
petere  Logica ,  quid  Sc  quotuplex  fit  caufa ,  8 
quse  fint  in  unoquoque  genere  differentiae 
Eodem  modo  de  rebus  aliis ,  quibus  res  ad£ 
ipfum  referuntur ,  ftatuendum  videtur 2  fun 
enim  omnes  iftse  confiderationis  Metaphyjtc* 
quas  Logica  ,  quantum  ad  inftrumentorun 
confe&ionem  &  ufum  neceffarium,  id  eft,o 
mnes  mutuatur  a  Metaphyfica ,  &:  fine  operof 
probatione  admittit  ac  prxfupponit:  nemp  \ 
eo  modo  ,  quo  Medicina  plurima  fumit  e: 
Phyfica ,  quse  ad  artis  fuse  finem  atque  ufun 
funt  neceffaria  cognitu :  unde  vulgatum  il 
lud:  ubi  Phyficus  definit,  ibi  Medicus  incipil 
Ut  ergo  Medicina  ars  qusedam  eft  quae  e 
Phyficis  propofitionibus  derivatur  ,  ita  qut 
que  rationis  ars  five  Logica  ex  Metaphyfic 
fontibus  deducitur. 

IX.  Quin  ipfi  adeo  Theologi*  ett  utitijfrn 
fcientia  Metaphyflca :  nam  tametfi  omnia  illa 
quse  funt  creditu ,  factu ,  fperatu ,  neceffaria 
perfe&iffime  fint  in  facris  libris  revelata ,  n 
hilominus  tamen  prseclara  qusedam  res  eft,! 
jucunda,  &  utilis,  fi  quis  intelligat  ea ,  qua? 
facris  litteris  credenda  prsecipiuntur,  cumn 
£ta ratione  confentire,  aut  certe  cum  ea  noc 
diametro  pugnare :  neque  enim  iis  affentio 
qui,cum  fe  ab  Adverfariorum  laqueis  expeo 
re  nequeunt,  huc  fe  recipiunt ,  ut  dicant,nc 
omnia  effe  vera  in  Theologia ,  quse  funt  ve 
in  Philofophia ,  aut  vice  verfa :  quo  nihilp 
tefl  dici  ineptius :  una  enim  eft  &  fimplex » 
ritas,  qure  fecum  nunquam  pugnat.  Ad  illa 
veritatis  harmoniam  in  omnibus  rebus  inti 
ligendam,  haud  dubie  valde  neceffariaeftA 
taphyjtca. 

X.  Atqueut  hoc  non  premam  ,  quid : 
ciendumerit,  fi  nobisresiit  cum  cjufm( 
hominibus,quiScriptura?Sacr.vauthoritat< 

defugiunt?  Certc,  fihoscrudiie  velimus,  f 
cx  facris  littcris ,  fcd  cx  natura  rerumdii]' 

tand1 


( 


V   O   L  U   M   E  N 

ldum  erit :  quod  nemo  melius  prseftare  po- 

it ,  quam  Metaphyficm.  Atque  in  eo  imita- 

riur  zsfpoftolum  Paulam,  quihocpraefidio 

is  fuit  adverfus  Epicureos  &  Stoicos  Phtlofo- 

■)s,  ut  patet  ex  Atlorum  cap.  1 7 .  e£*  adverfus 

;  nesge?ites cap. \.& i.adRom. Si quis autem 

redigatur,  ut  probare  debeat,  Deum  efTe, 

!iigebit  haud  dubie  Philofophia  autMeta- 

5  yfica  j  nam  Theologia  non  probat ,  fed  fup- 

nit,  Deum  efife,  aut  fi  probat,in  eo  Philofo- 

1  ia  ac  Metaphyfica  utitur  :  nam  quicquid 

\  leologia  probat,  qua  talis,  id  facrarum  lite- 

[  um  authoritate  probat :  hae  enim  principia 

■  it  Sc  norma  Theologiae.  Atqui  facrae  quo- 

e  litterae  praefupponunt,Deum  effe:  habent 

'im  authoritatem  fuam ,  atque  et|«>zr;W*o, 

[  eo,  quod  fint  divinitus  infpiratae.  At ,  cui 

|  n  eft  perfuafum  effe  Deum ,  ei  quoque  non 

\  teft  effe  perfuafum  ,  facram  Scripturam  ef- 

j  hmdjTTt» ,  nec  patietur  ille  feejus  autho- 

I  ateconftringi. 

j  X I.  5ed  ut  profanos  omittam  homines , 
|  er  eos  ipfos ,  qui  facrarum  litterarum  au- 
|  Dritatem  recipiunt,admodum  neceffaria  eft 
I  itaphyfica ,  praefertim  in  difputationibus, 
I  m  de  facrae  fcripturae  fenfu  movetur  con- 
|  >verfia;  licet  enim  non  fit  melior  aut  certior 


S   E  C  U  N  -D  V  M.  aay 

interpres  fcripturae  quam  ipfa  fcriptura , 
cum  de  locorum  quorundam  fententia  ambi- 
gimusjquando  tamen  de  fcripture,  controver- 
fa  fententia  non  poteft  inter  partes  convenire 
ex  fcriptura,folent  finguli  adrationes  concur- 
rere  Philofophicas  five  Metaphyficas ,  in  qui- 
bus  fi  quis  parum  verfatus  fuerit,nefcio  an  fa- 
tis  idoneus  dici  debeat  divinre  veritatis  patro- 
nus.SienimdeOmnipraefentiacorporisChri- 
fti  fermo  fit,aut  de  Transfubftantiatione,  non 
contemnenda  prcefidia  peti  poffunt  ex  Philo- 
fophia,praefertim  ex  Metaphyficaftd  ejufmodi 
opinionum  monftra  profliganda.Contra,cum 
TrinitatemHaereticioppugnant,  Chrifti  fa- 
tisfa&ionem,unionemhypoftaticam,refurre- 
(Stionem  ejufdem  numero  corporis,  ex  Philo- 
fophia  petitis  copiis ,  quis  fe  iis  opponet,  quis 
profligabit ,  fi  Metaphyfic*  fit  ignarus  ?  fed 
quid  verbis  opus  eft?cum  videamus,eos  ipfos, 
qui  Metaphyficam  improbant  ,  imo  oppu- 
gnant  ,  inter  quos  eft  <lAmefius ,  valdeperite 
Metaphyfica  uti ,  cum  id  Adverfariorum  im- 
portunae  obje&iones  poftulant,  atqueetiam 
alias ;  quod  clarum  eft  documentum,  8c  argu- 
mentum  ad  hominem ,  quo  probatur ,  Meta- 
phyficam  effe  fumme  neceffariam  Theologo, 
quod  erat  demonftrandum, 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

DuodecimA, 

D  E 

:aus&  efficientis  divisione  ,  IN  procreantem  et 

CONSERVANTEM,  EMANATIVAM  ET  ACTIVAM. 

T  H   E   S   I  S      I. 


"^  Um  fcire  fit  rem  per  caufam  cognofce- 
'  — '  re,  8c  is  fit  felix,qui  rerum  potuit  cogno- 
zk caufas ,  8c  inter  caufas  fit  praeftantiffima 
ficiens,  non  inconfultum  erit,aliquot  difpu- 
tionesdare,  expendendis  hujtt*  caufiedivi- 
niibus.Caufa  effciens  multis  modis  dividitur, 
ro  varia  efficiendi  ratione,  ordine,  ac  modo : 


hinc  enim  omnis  efficientis  caufae  divifio  pe- 
tenda  eft,preter  unam,qu$  petitur  ex  caufato, 
8c  non  ex  caufandi  modo:atque  haec  eft  divifio 
cauf<e  ejfcientis  in  procreantem  &  confernjan- 
tem,  ubi  caufa  confervans  eadem  faepe  caufali- 
tate  confervat,qua  procreat,ut  Deus,  qui  eade 
caufalitate  8c  creat  8c  confervat  j  in  caufato 
G  g  tamen 


yiS 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


tamen  efl:  aliquid  difcriminis :  nam  caufatum 
caufae  procreantis  eft  effe,quatenus  opponitur 
tziT  non- elTe  ;  caufatum  caufre  confervantis  eli 
effe  continuatum,  quatenus  opponitur  T&feffe 
incipienti :  procreans  dat  efTe  incipiens ,  con- 
fervans  dat  efle  continuatum  :  quantum  ergo 
difcriminis  eftinterinitiumrei,  Scejuscon- 
tinuationem  ,  tantum  difcriminis  eft  inter 
caufam  procreantem  8c  confervantem .  Pro- 
creans  ergo  caufaefficit  rei  exiftentiam  ,  con- 
fervans  rei  exiftentis  durationem. 

II.  Ex  dicTis  videre  eft  errorem  Timpleri 
&  Kec_kermanni ,  eliminantium  caufam  con- 
fervantem  ex  numero  caufarum  efficientium, 
quafi  non  det  effe  effecTui ,  cum  omnis  caufa 
aliquod  effe  effecTui  largiatur  :  certe  caufa 
confervans  dat  vera  caufalitate  efTe  effecTui,  ii 
non  novum ,  dat  effe  continuatum,  quod  per 
procreationem  non  fuit  producTum ,  8c  ali- 
quomodo  diftincTum  eft  ab  eo  effe  ,  quod  per 
producTionem  fuit  tributum.Res  fic  fe  habet. 
Quod  procreatur,  habuit  ante  procreationem 
non-effe  ,  nunc  habet  effe :  quod  procreatum 
eft,  non  poteft  procreatione  continuari ;  ergo 
hic  daturconfervatio,  8c  confervationi  re- 
fpondens  effe ,  quod  per  procreationem  non 
fuit  producTum,nempe  effe  continuatum:  per 
confervationem  vero  nondebetintelligi  ne- 
gatio  nuda  corruptionis,  quafi  confervare  ni- 
hil  fit  aliud ,  quam  non-corrumpere ,  ut  qui- 
dem  Taurellus,  fed  impie>exiftimavit,qui  non 
alio  modo  Deumconfervaremundumputa- 
vit ,  quam  quod  non  corrumperet*.  nam  plus 
dicit  confervatio :  dicit  influxum  perpetuum 
in  hoc  effe,  quod  per  procreationem  fuit  pro- 
ducTurn :  alioquin  ego  poffem  dici  Petri ,  vel 
Pauli,  vel  alterius  confcrvator ,  nempe ,  quia 
cum  habeam  potentiam  occidendi  illos ,  non 
Ethicam  quidem  fed  Phyficam ,  non  facio  ta- 
men,  fiquidem  non  corrumpoeffeillorum, 
quod  poffem  tamen  ;  fed  non  poffum  idcirco 
dici  confervare  Pctrum  aut  Paulum  in  fuo 
cffe.  Sol  cum  confervat  lumcn ,  non  tantum 
non  deftruit  illud  ,  fed  vcro  perfeverat  in- 
fluendoin  illudperradiosfuos  :  itaquc  con- 
fervans  caufa  vere  influit  8c  cft  vcra  caufa. 

III.  Ex  caufandi  modo  variefoletdividi 
caufa  efficiens:  priraa  divijio  noSis  erit  m  acli- 


vam  &  emanativam,  quam  nuncpertracTabi- 
I  mus.  Emanativa  eft ,  qurefuaexiftentiacau- 
fat,a  qua  effecTum  immediate  emanat.  AHivc 
eft ,  a  qua  effeftum  producitur  mediante  a- 
cTione.  Inter  caufam  emanativam  8c  eftecTurr 
nulla  intercedit  media  caufalitas ;  ita  ut  hic 
tantum  duo  iint,  caufa ,  caufatum  :  in  acTiv 
tria  funt,  caufi,  caufalitas ,  caufatum ,  8c  hae< 
inter  kih  diftincTa.  In  emanativa ,  ipfa  caufa| 
exiftentia  eft  ejus  caufalitas ,  8c  contra :  itaqut 
caufa  emanativa  pofita,  impoffibile  eft  noJ 
poni  effecTum:  at  vero  caufa  acTi  va  pofita,non 
ftatim  effecTum  poni  eftneceffe;  Scratioeft 
quia  caufse  adTivae  exiftentia  falva  effe  potefrj 
8c  caufalitas  ejus ,  acTio  puta,  inhiberi,  8c  im 
!  pediri ,  ita  ut  maneat  caufa  acTiva  quoad  exi; 
ftentiam,non  tamen  operetur :  at  vero  in  cau 
ia  emanativa  id  fieri  nequit,quia  ipfum  7»  exi- 
ftere  caufae  emanativae ,  eft  caufare ;  exift 
!  enim,8c  caufare,in  caufa  emanativa,eft  un 
8c  idem:  ideoque  Deus  ncn  poteft  concurrer 
ad  confervandam  exiftentiam  caufseemanati 
vae,  quin  iimul  confervet  ejus  caufalitate 
fiquidem  caufafitas  ejus  diverfa  non  eft  a 
ejus  exiftentia  ;  pofita  autem  caufalitate  i 
caufa,  effecTumnon  poni,  eft  impoffibile 
caufalitas  enim  non  convenit  caufae,  nifi  c 
acTu  caufat:  at  cum  acTu  caufat,  effecTum  quo 
que  acTu  effe  debet,  fi  non  in  facTo  effe,falten 
in  fieri  :  itaque  contradicTio  eft  in  adjecTo 
cum  nonnulli  afferunt ,  proprictates  poffefe 
parari  a  fubjecTis,  falvo  manente  fubjecTo, 
cum  proprietates  emanent  a  fubjecTo,ejufqui, 
exiftentia  caufentur :  imo ,  Deo  ipfihocim 
poflibile ,  ut  ftatim  dcmonftravimus :  quam 
diu  enim  confervatur  exiftentia ,  confervatWj 
caufalitas ,  quamdiu  confervatur  caufalitas 
confervatur  effecTum :  atque  hinc  contradi 
cTio  eft ,  ut  ferrum  non  fit  grave,  ignis  non  fi 
calidus ;  calor  enim  8c  gravitas  tolli  non  pof 
funt,  nifi  ferrum  8c  ignis  tollantur ,  cum  exi 
ftcntia  horum  fit  exiftentia  proprietatum  | 
qux  ab  iis  emanant :  at  vero  effecTa  feu  acTun 
fecundum  iftarum  proprictatum  (  urere  8 
moveri  deorfum)  tolli,  nihil  vetat. 

1  V.  Quaeritur  hic,  An  caufa  ejnanativflfi 
caufa  procreans,  an  vero  confervans  ?  De  caui 
acTiva  nihil  eftdubium,  quin  illa  iit  8c  prc 

crean 


tn 


h 


VOLUMEN 

•eans  Sc  confervans.  De  caufa  emanativa  du- 

taripoteft.  Refp.  eam  effe  tantum  caufam 

mfervantem.  Ex.  gr.  lux,  quae  emanat  a  fb- 

,  non  procreatur  a  ible,  fed  confervatur  tan- 

m  :  caufa  vero  procreans  lucis  eft  caufa  pro- 

eans  folis :  eadem  enim  8c  fubje&i,  8c  pro- 

ietatis,  eft  caufa  procreans :  fubjectum  i- 

um  eft  tantum  caufa  confervans  fuae  pro- 

^  ietatis ,  non  quafi  Deus  caufa  procreans  a 

f  nfervatione  excludatur :  fed  Deus  eft  caufa 

j  ocreans  Sc  confervans  lucis  fimul  j  ipfe  Sol' 

caufa,  non  procreans ,  fedconfervanstan- 

\  m  fuae  lucis :  ignis  quoque  eft  caufa  confer- 

I  ns  tantum  caloris  fui  in  fe  i  caufa  procreans 

[  ons  eft  eadem  quae  ignis,  nimirum  ille,qui 

lem  genuit  ac  produxit :  gravitas  a  gene- 

te  procreatur  ifta  a&ione,  qua  rem  gravem 

ducit  i  caufa  confervans  gravitatis  eft  ipfa 

gravis :  itaque  caufa  procreans  caufae  ema- 

ivae  eft  caufa  etiam  effe<5ti ,  quod  emanat, 

i  pera&ionem  aliquam  aliam,fed  per  ean- 

n ,  quatenus  ex  actione  caufae  procreantis, 

e  caufam  emanativam  producit,  neceffario 

fimplicem  quandam  atqueinternam  ema- 

ionem,  refultat  ac  fequitur  effe&um  caufae 

anativae :  unde  ipfa  adtio  caufae  procrean- 

,  refpe£tu  effecti  caufae  emanativae ,  quod 

ducit  producendo  caufam  emanativam , 

dtantta  vulgo  dicitur ,  atque  a  propria  a- 

)ne  diftinguitur ,  qua  ipfa  caufa  emanativa 

ufa  procreante  producitur.  Exempla jam 

imus  in  produ£tionefubjec"ti8c  ejuspro' 

statum  i  ex  quibus  illud  quidem,puta  fub- 

:um,  dicitur  fieriperpropriama£tionem 

fae  procreantis,  hae  vero,puta  proprietates, 

untur  fieri  per  a&ionem  ex  priore  adtione 

fque  termino,  nimirum  fubjeclro ,  natura- 

r  refultantem  j  quae  refultantia  proprie , 

pter  intrinfecam  ac  neceffariam  conne- 

aem  cum  priore  adtione  ejufque  termino, 

luia  eft  ab  eodemagenteprincipali  (nam 

dat  formam,dat  confequentia  ad  formam) 

uiaordinarie  in  eodem  inftanti  cum  prio- 

ftioneejufquetermino  conjunclra  eft,  ut 

pria  8c  per  fe  adio,  non  reputatur j  8c  ideo, 

a  priori  diftinguatur,  dicitur  refultantia. 

)usj-efultantiae  feu  emanationis ,  quae  cau- 

'»  emanativam  denominat  ac  conftituit, 


Secunbum,  227 

natura  fatis  profe&o  eft  obfcura ,  Sc  nonniliil 
adhuc  in  aperto  poni  meretur. 

V.  Requiritur ad  refultantiam  feu  emana- 
tionem,  de  qua  loquimur,  ut  effeclum ,  quod. 
emanat  ac  per  ejufmodi  a&ionem  refultan- 
tem  producitur  ,tanquam  terminus ,  ab  eo,  a 
quo  refultare  di,citur,id  eft,a  fubjecto  fuo  pro- 
ficifcatur  per  modum  principiatiafuoprin- 
cipio,ut  effeclum  fit  principiatum,fubjecl;um 
fit  principians:  non  enim  fuflicit  nuda  fuccef- 
fio,  quando  uni  pereunti  aliud  fuccedit ;  alio- 
quin  etiam  ex  forma  corrupti  refultare  dici 
pofTet8cemanareformageniti,8ccontrajquocl 
eft  abfurdum :  nec  tamen  quaevis  confecutio 
talis  formse  aut  effecl:i,  refultantia  dicitur ,  fed 
praeterea  neceffe  eft ,  ut  fit  Pliyfica ,  h.  e.  verc 
fit  in  rebus  :  nam  Metaphyfica  confecutio , 
quae  tantum  eft  in  noftris  conceptibus,  qua  fc. 
inter  res,  quae  adlualiter  8c  reipfa  idem  funt, 
una  a  nobis  concipitur  tanquam  alterius  ratio 
(ut,  fi  dicam,  in  Deo  effe  intellecluale,  fequi- 
tur ,  effe  fpirituale)  haec,  inquam,  confecutio 
non  eft  vera  refultantia,  quia  inter  princi- 
pium  8c  principiatum  hic  non  eft  vera  ac  rea- 
lis  diftinclio,  fed  virtualis  tantum  feu  rationis 
cum  fundamento  in  re :  verum  ne  fic  quidem 
adhuc  qualifcunque  inter  res  diftin£tas  con- 
fecutio  fufricit  ad  conftituendam  refultantiam 
feu  emanationem,  fed  requiritur  ulterius ,  lit 
ifta  confecutio  fit  caufalis ,  h.  e.  per  propriam 
efficientiam :  nam  fi  fit  illativatantum ,  vide- 
licet,quia  pofito  uno  ponitur  alterum,propter 
naturale  debitum,ut  loquuntur  Scholajtictyi.e. 
quia  ita  fieri  debet  per  naturam ,  quae  fic  con- 
ftituit,quo  pa&o  quantitas  vulgo  confequi  di- 
citur  materiam ,  non  tam  proprie  refultantia, 
aut  emanatio ,  quam  connaturalitas  dicenda 
eft ,  ex  mente  Scholafticorum  :  dicitur  tamen 
vulgo  emanare  a  materia  aut  refultare  quan- 
titas ,  quia  aliter  exprimi  nequit  modus ,  quo 
a  materia  quantitas  oritur :  8c  fane  quare  non 
debeat  fic  dici ,  nififortaffe  quis  velit,  inter 
materiam  8c  quantitatem  intercedere  potius 
notionem  8c  relationem  fubjecti  8cadjuncl:i 
potius  quam  caufae  8c  caufati ,  atque  ideo  vo- 
ces  refultantiae  8c  emanationis  refugiat,  quod 
caufalitatem  8c  vim  aliquam  fignificent ,  qua 
I  quantitas  a  materia  efficiatur. 

X3g  2  VI.  Nunc 


Disputat.  ex  Philosothia  Select. 


22? 

V I.  Nunc  caufam  fpe&emus  aBiva?n,$u£ 
caufatper  aftionem  ,  cujus  caufalitas  efi  afiio, 
diftinftum  quid  ab  ipfa  exiftentia  caufie :  hoc  in 
dubiumtrahitur,  anverum  iit?  fed  probari 
facilepoteft.  Caufilitas  caufe  eft  hoc  ipfum 
per  quod  caufa  attingit  effedtum  effe&ique 
produ&ionem ,  per  quod  conftituitur  actu 
caufans&influens  in  effe&umproducendum: 
jam  vero  acxio  eft  id,quo  caufa  efficiens  a£ti  va 
attingit  effedum  effe<5tique  productionem  , 
quo  conftituitur  a&um  caufans,  8c  influens 
ineffedtum  producendum.  Ergo.  Probatur 
minor.  Cumefficiensfolum  habetpotentiam 
agendi,  nondum  eft  actu  caufa :  atverocum 
illam  potentiam  exequitur ,  eft  actu  caufa  : 
non  autem  poteft  exequi ,  nifi  per  actionem  : 
nihil  enim  fingi  poteft  praeter  ac  fupra  poten- 
tiam  agendi  in  efficiente ,  quam  a&io.  Ergo 
a&io  conftituit  efficientem  caufam  a&ivam 
a&u  caufantem .  Ergo  actio  eft  caufce  efficien- 
tis  adtivae  caufalitas.  Ceitequicquideftante 
actionem,  idinfufficienseft,  ut  efficientem 
attivam  denominet  a&u  caufam  :  quicquid 
eft  poft  a&ionem ,  eo  omni  nondum  exiften- 
te,  ficuti  nondum  exiftit ,  quamdiu  caufa  effi- 
ciens  adhuc  operatur ,  adhuc  tamen  caufa 
cfficiens  adfciva  eft  a&u  caufans  :  fl  ergo  omne, 
quod  ante  aclionem  eft ,  omne ,  quod  poft  a- 
drionem  eft ,  non  pofTit  caufam  efficientem 
aclivam  denominarea&ucaufam ,  relinqui- 
tur,  ut  id ,  quod  caufam  activam  actu  caufam 


ad  producendam  unionem ,  quae  formse  caxp 
falitas  vulgo  dicitur ,  forma  non  exigit  caufa- 
litatem ,  hac  priorem  ,  per  quam  unio  fit  abj 
illa,  itaadlioabefficienteaftivaeft,  &:  eft  cau- 
falitas  ejus,  nec  praerequirit  caufalitatem a- 
liam  in  erriciente  acti  va,per  quam  ab  efficien- 
te  producaturautabea  fluatpotius.  2.x«T  *A 
tvr.v  >  negando  a£tionem  effe  effedtum  ,  a<T" 
non  eft  effeclum  ,  fed  via  ad  efFetStiim  :  ager 
enim  non  agit  ut  agat ,  fed  ut  agendo  aliquic 
diverfum  ab  actione  producat :  alioqui  dabii 
tur  progreffus  in  infinitum  ,  fi  actio ,  ut  effe 
£tum,  producatur  per  caufalitatem  aliam,  illJ, 
caufalitas  iterum  adtio  erit,  Sc  illa  aclio,  ut  ef  • 
fedlum ,  aliam  caufalitatem  requiret  ,  qua  \ 
iterumeritactio,  8c  fic  porro  in  infinitum 
nefciotamen,an  utraque  refponiio  fatisfaciat 
VIII.  Toturn  hoc  negotium  paulo  penitiu 
infpiciamus.  A£Ho caufatur a caufaactiva, & 
quidem  immediate,  abique  ulla  alia  prior 
actione.    Ergo  caufa  acliva  aliquomodo  ef 
caufa  adtionis :  fed  non  eft  aftionis  caufa  adi 
va,quiadareturprogrefTus  in  infinitum.  Ergi 
erit  a£tionis  caufaemanativa,  quod  nemohal 
dtenus  dixit :  aut  concedendum  eft  tertiumr 
genus  caufae  inter  emanativam  8c  a&ivanJlv 
Profeclo,ut  verum  fatear,  fi  haec  divifio  cauflj 
efficientis  in  a£tivam  2c  emanativam  fitim 
mediata,ut  non  detur  tertium  genus  caufxdj 
ficientis  medium,eft  difficultas  maxima:  nanj 
calefa£r.io  certe  caufatur  ab  igne,  ergo  ,  vel  u| 


denominat  ac  conftituit ,  nihil  fit  aliud  quam    a  caufa  acliva,  vel  ut  ab  emanativa.  ii  ut  a  cau 


actio  ipfa,atque  adeo  aftioipfafitcaufalitas 
caufx  activae,  quod  erat  demonftrandum. 

VII.  Objici  poteft-,ipfam  aBionem  effe  effe- 
clum  caufie ;  pendet  enim  ab  effciente  :  ergo  von 
poteft  ejus  effe  caufalitas ,  cum  diftinttio fit  inter 
caufalitatem,  rationem  qua  effeftu?n  producitur, 
&  ipfium  ejfeclum,  quodproducitur.  Ad  hoc  du- 
pliciter  rcfponderi  poteft.  i.  k$  (rvy^a^inv, 
^nc^w^oadtionemciTceffecTrum ,  Sc  tarnen 
dicendo,  quod  eflfe  poffir  ac  fit  efficientis  cau 
falitas :  hoc  cnim  verum  eftdcaliarum  quo- 
quc  caufarum  caufalitatibus ,  nempe  &  quod 
a  fuis  caufis  pcndcant,&  quod  fint  ratio  a<5ti  va 
per  quam  producantur  eilc&us  i  arque  hoc 
patet  exemplo  unionis  :  qu;v  cc  a  forma  cft 
pendetque,8c  formae  caufalitas  cft :  unde  ficut 


fa  a<£tiva,  dent  adtionem  priorem  ,  qua  cal^| 
<ftioproducatur:quam  fi  quis  dcderit  fine  pro  . 
cciTu  in  iniinitum,  erit  mihi  magnus  ApoHI 
ii  ut  a  caufi  emanativa,  crgo  calefacl:i(H  I 
igne  tolli  non  poteft  falvo  igne :  at  verotj 
poffe  nemo  hadtenusnegavit ,  cum  iit  atftu  ; 
fecundus  8c  operatio.  Egofane,  quomchu 
vertam,  nefcio.  Poft  ferium  rei  totius 
men  fere  huc  devenio ,  ut  dicam,  non  a 


I 


ncm  tolii,  fed  adtioni  in  fubjcfto  iive  pati 
impedimentum  poni ,  quo  minusfcntiahlf 
nam  calor  eftproprietas  ignis ,  5c  ita  quider 
utfemperfitprincipiumacl:ivum:  itaqucpu 
tem  ab  igne  fempcr  emanare  calorcm,  acalc 
re  fempcr  etiam  emanare a&ionem,  quae no 
poteft  efle  alia  quam  calefa6tio  aut  uflio :  <* 

qu< 


V  O  L  U  M  E  N 

Dtiefcunquecalefadtio  aut  uftio  feparari  vi- 
ur  a  calore  aut  igne,  ut  fadtum  videtur  effe 
ornace  Babylonis ,  tum  non  revera  calefa- 
)nem  aut  uftionem  feparari  a  calore ,  a  quo 
anat,uti  nec  ipfe  ca!or,qui  emanat  ab  igne, 
aratur  ab  eo ,  fed  puto,  tantum  poni  impe- 
lentum  in  fubjecto  patiente ,  8c  pofitum 
Te  a  Deo  in  corporibus  juvenum  trium  in 
:  lacem  Babylonicam  injeclrorum  :  nam  eo- 
n  tempore  poteft  fieri ,  ut  objectum  unum 
:fiat  6c  comburatur ,  ataliaobjecta  non  i- 
i :  ficut ,  eodem  inftanti ,  qui  extraforna- 
i  Babylonicam  fteterunt  ,  8c  calefieri  8c 
'  lburi  potuerunt ,  non  potuerunt  calefieri 
ec  comburi  tresjuvenes  in  eam  injecti,  ut 


S  E  C  V  N  D  U  M, 

teftatur  hiftoria  Dm.  3 .  quae  ca-lefactio  ac 
combuftio,  eodem  inftanti,  tum  feparatafue- 
rit  ac  non  feparata  in  eodem  igne :  quod  eft 
impoflibile  8c  contradictorium :  nempe  fepa- 
ratafuerit ,  quatenus  ignis  non  combuflit  in- 
jectos  juvenes ,  non  feparata,  quatenus  ignis 
combuflit  injicientes.  Itaque  fortafps  acce- 
dunt  proxime  ad  veritatem  ,  qui  fuftinent, 
caufam  activam  fic  dici  refpectu  effecti  per 
actionem  producti,eandem  dici  caufam  ema- 
nativam  8c  effe  refpectu  actionis ,  quse  a  fe  e- 
manat,8c  quaeffectum  producit.  Sedfortdfpsy 
dico:  quiaego,  utfum  liberioris  ingenii  ac 
judicii ,  cogitationes  meas  tantum  propono, 
fententiam  unicuiqui  relinquo  liberam. 


Difputationum  ex  Philofophia  feleclarum 

Voluminis  Secundiy 

DecimA-Tertia, 


D  E 


:CAVSA  IMMAN  ET  TRANS. 


Thesis     l. 


dmanens  caufa  eft ,  qu<e  producit  effeHum 
nfeipfa.  Tranjiens ,  quoe  producit  effeftum 
xtra  fe :  idque ,  vel  ex  nihilo,  feu  fubjecti, 
zermini ,  eftque  creans,  vel  ex  praecedente 
eriahabili,  eftque  immutans ,  atque  haec 

ratione  termini  ad  quem  variis  infuper 
ditur  modis,  de  quibus  Phyfici.  Arifloteles 
nutantem  caufam  tantumagnovit,  quia 
per  efpcientem  definit  in  ordine  ad  mo- 
1,  quteprimum  movety  qn<e  principium  motus 

Creantem  non  agnovit,  quia  mundus 
d  ipfum  aeternus  eft :  an  immanentem  a- 
verit,  dubium  eft. 

I.  Vulgaris  multorum  Phihfophorum  er- 
eft,  caufam  immanentom  &  emanativa  con- 
Here>  cum  tamen  inter  fefe  multum  diftin- 
ntur :  nam  immanens  efl  caufa  activa ,  8c 
ftinctam  habet  ab  exiftentia  fua  caufalita- 
v.caufa  emanativa  diftinctam  ab  exiftentia 
caufaiitatem  non  habet :  csetcrura  hoc  ha- 


bet  caufa  immanens  commune  cum  caufa  e- 
manativa  ,  non  quidem  omni  ,  fedaliqua, 
nempe  interna,ut  fimul  fit  agens  8c  patiens,id 
eft  ,  producens  effectum  8c  recipiens  idem  in 
feipfa.Ex.gr.  Intellectus  conceptus  format 
8c  formatos  conceptus  recipit  in  fe:unde  actus 
caufae  immanentis ,  fi  caufa  immanens  confi- 
deretur  ut  caufa  efficiens,  dicuntur  actiones : 
fi  caufa  immanens  eadem  confideretur ,  ut 
fubjectum  patiens,  dicuntur  qualitates:fic  in- 
telleetio  8c  volitio  funt  8c  actiones  8c  qualita- 
tes:  in  quantum  producuntur  ab  intellectu  ac 
voluntate ,  funt  actiones :  in  quantum  in  iif- 
dem  fubjectantur,  funt  qualitates. 

III.  Longe  alia  ratio  eft  caufse  tranfeun- 
tis,  cujuseffectumeft  extra  ipfam  caufam, 
fiveeffectum  poftactionem  caufaetranfeuntis 
permaneat,  five  non  permaneat ,  modo  fuerit 
in  alio  fubjec"to,quam  in  quo  eft  caufa.  Addu- 
cam  exempla  aliquot ,  ubi ,  &  diftinctum  in 
G  g  3  caufa 


2}o 


DisputAt.  exPhilosophia  Select. 


caufa  immanente  ac  tranfeunte  agendi  mo- 
dum ,  Schuiusdiviiionisufum  viderelicebit. 
Ingcnerationegc  corruptione  alia  acTio  lo- , 
cum  habere  nequit ,  quam  tranfiens  ;  nihil 
enim  feipfum  generat*  nihil  fui  interitus  cau- 
fa  eft.  In  alteratione,  qux  ad  corruptionem 
tendit,  fimiliter  adio  tranfiensdeprehendi- 
tur,  quia  neceffe  eft ,  ut  qualitas  inha^rens  per 
contrariam  qualitatem  expellatur :  in  altera- 
tione  vero,  qua  rcs  perficiuntur ,  acTio  imma- 
nens  frequentius  animadvertitur  j  ita  acTio 
immanens  eft,  qua  res  quadibet  fuse  conferva- 
tionis  ftudiofa  pro  qualitatum  fuarum  inte- 
gritate  pugnat ,  ut  cum  aqua  priftinum  frigus 
xecuperat.  In  accretione  6c  diminutione  vi 
detur  utraque  acTio  concurrere,8c  immanens , 
&t  traniiens.  Denique  in  motu  locali  acTio 
tranfiens  fefe  orTert ,  8c  deprehenditur  in  infe- 
rioribus,  quatenus  motum  cceli  fequuntur :  at 
quando  gravia  8c  levia  fuum  locum  repetunt , 
njidetur  hoc  fieri  per  acTionem  immanentem: 
dico,  videtur ,  quiaincertahicfuntmultack 
obfcura.  Sed  caufae  tranfeuntis  naturam  pau- 
lo  penitius  infpiciamus. 

IV.  Caufe  Tranfeuntls  vulgoaflignarifo- 
lent  tres  conditiones.  i.  eft ;  quiacaufatran- 
iiens  femper  producit  efTecTum  in  alio ,  ideo  a 
patiente  iemper  dcbet  efle  realiterdiftincTa 


patiente,  fed  neceflarioeftaliqui-ddiverfu 
ac  diftinftum  ab  eo ,  velut  totum  a  toto  ,  vel\ 
pars  aparte,vel  utpars  a  toto;  nam  non  eft  e>| 
ftimandum  ,  quod  diftincTio  caufae  tranfeul 
tis  a  patiente  ,  fit  diverfitas  tanquam  intl 
duo  fuppoiita :  quinimo  fufficit ,  ii  fit  int 
duas  partes  unius  fuppofitirealiterinterfc 
diftincTas  i  ita ,  licet  fuppofitum  idem  fueri 
acTio  nihilominus  partiura  diverfarum  int| 
fe  mutuo ,  non  immanens ,  fed  tranfiens  er 
Ex.  gr.  loqui  $c  ambulare  funt  acTiones  trarl 
euntes,  non  quod  agens  ck,  patiens  lint  di  veij 
fuppofita ,  {cd  unius  fuppofiti  partes  utrol 
que  fintdiftinc"be:  in  ambulando,  pars  u| 
corporis  movet  aliam :  in  loquendo  ,  phani 
fia  impeliit  fpiiitum.  fpiritus  mufculos,  nu 
culi  diaphragma  ,  diaphragma  pulmon 
pulmo  aerem,aerdentes,qui  fonum  edunt:! 
caufa  tranfiens  eft  diverfa  a  patiente  ,  ob  p 
tiu  in  uno  fuppoiito  diverfitatem  a  fe  mut 
VI.  Quseri  hic  folet Sc  poteft  non  ino 
mode  ,  quoufqueextendidcbeathocaxioil 
Zsfriftotelis .  Quicquid movetur ,  ab alio  mori\ 
tur.  Quod  generaliter  fine  ulla  exceptione  i 
mi  non  debeat,  puto  fatis  efle  clarum.  i  em 
non  h3.bQtloc\iminciui\se?nanativls.  z.r, 
que  in  immanentibus .  3.  non  liquet ,  quom 
gravia  &  leviamoveantur  ab  alio,  cum 


2.  eft  i  debet  effe  conjuncTa  cum  patiente.  |  vcnturmotuprogrelTivo.  Qiu  exiftimanti 

3.  eft ;  debetpatienti  eflfediflimilis.  j  ficere,  utagensa  patientediftinguaturfcc 

•  V.  §.1.  Caufa  tranfiens  debetreipfadiftin-  dum  rationemagendi  Screcipiendi ,  noni 
gui  amateria,fubjeclo,/eupatiente.  Ratiocft,  |  necefTirium  autem ,  ut  diftinguanturfec 
quia  caufatranfiens  eft  caufa  acTiva ,  qua:  agit  dum  entitatem  abfolutam  ,  fic  ut  fieri  pc 
cummotu:  at  in  motumovensamobili  rci-  j  utunaeademqueres  fitagcns  8c  patienj 
piidiftinguitur :  ^jticquid  enirn  movetur ,  ab\  per  facultates  ac  rationes  diverfas,  fivejj 
alio  movetur  :  eft  axioma  receptiflimum  cx 
zArift.l.  7.  &  8.  Phyf  Cujusaxiomatis  hxc 
rcddi  potcft  ratio.  Nihii  Jimul  a&u  ejfe  poteU 
&potentia.  Atvero,  quodmovet,  acTueft, 
quod  movctur,  potentia  cft.  Ex.gr.  Quod  ca- 
lcficit ,  aclu  cilidum  eft ,  vel  acTu  fcltem  eft  : 
1  agere  pracfupponit  eiTe:  quod  calcfit,  po- 
tentiacalidumeft:  ii  quid  ergo  movcretura 

icipfo,  id  acTu  iimitl  &  potenta  talc  efle  debe-    ergo  hujus  axiomatis  icnfum  aflcquamu 
ret,ideft,  debereteffetale&nontale.  Ergo,   diftioguendum  eft  ,   inter  princv. 
fiidtmnonpoffitmovcriafeipfo,  quij  xlefeurcmotum,  &  mimts  priucipalefiup\ 

nonpoteftiimulcllc  a&u  &  potcntia,  caufi  n.     Deindc  funt  conftituendae  4- 

traniiens  quoque  non  potclt  effc  cadcincum    ftinda:  caufarum  crHcicntium  claflc^.  1 

cart 


iintinterferealiterdiverfx,  five  fe  habe 
ut  includens  2c  inclufum  ,  qui  hoc ,  incn 
ftatuunt  Sc  fic  Opinantur  ,  illi  fruftra  fur 
a  mente  z-Ariftotells  longiflimc  abcrrantjj 
enim  citatum  axioma  adhibct  ad  derfl(j 
ftrandum  primum  motorem^qua:  demoni 
tio  infirma  fuerit,  niii  axiomaaccipij 
rcali  diftincTionc  inter  movcns  ?c  mobile. 


V  O  L  U  M  E  N     SE  CUMD;U  M,  2  V£| 

dam;  ut ,  fi  motus ,  qui  a&u  3c  formaliter  cali- 


rum ,  qxiteczufantperemanationem.  z.  quae 

nnt  aBione  immanente.  z .  quae  agunt  aBione 

■tali ,  feuutaliiloquuntur,  fpirituali,  ut 

:  motiones  locales  Angelorum.   4.  quae  a- 

nf  aBionephjfica,  ut  funt  corpora  naturaliav 

terialia,  Scquanta.  Deni(]ue  potesl  aliquid 

)bus modis rnoveri ,  i.perfe, uti moventur 

?ora  naturalia.  2 .  />*r  ^mV.w,quae  moven- 


ic  fermo  eft ,  de  priori  genere  motus ,  ncn 
?o(teriori.  Hsecapplicemus. 
II.  In  emnnaiione  proximum-  effciens  a 
'  difiinBum  non  efi ,  poteft  tamen  effeclum 
modi  reduci  in  efficiens  remotum  ,  quod 
iter  a  paflo  diftindtum  iit.  Quicquid  enim 
-ebetur  neceffario  in  primo  inftanti  fui 
,  id  a  generante  non  minus  proficifcitur , 
tj  res  ipfa :  Atqui  quod  per  emanationem 
edit  ab  aliqua  re,id  rei  debetur  neceffario 
rimo  inftanti  fui  effe  Ergo  effectum , 
1  emanat  ,  non  minus  a  generante  aut 
ite  proficifcitur,  quam  principium  a  quo 
iat :  fed  de  hoc  negotio  adum  eft  difp. 
'd.  Porroinaftionibus  immanentibus  &> 
alibus  motionibus,  agens ,neque proximum 
?  remotum  ,  realiter  apatiente  difiinguitur : 


dus  non  eft,  fed  virtute  &  quafi  eminenter,ca- 
lorem  producat ,  quem  ipfe  motus  aut potius 
principium  movens  fufcipere  queat;  nam  po- 
namus  fjc,  ut  mentem  ejus  explicemus.Refp. 
ut  aliquid  in  fe  agat,  &  non  moveatur  ab  alio, 
non  fufricere,  ut  habeat  a&um  virtualem  & 
potentiam  formalem ,  quemadmodum  Scotus 


ad  motum  corporum  ,  ut  accidentia.  Hic   loquiturjquod  patet  experientia  in  vino  &  pi- 


pere:  vinum  enim  <k  piper  habent  vimaut 
virtutem  eminentem  ad  calorem  efiiciendum 
&  potentiam  etiam  formalem,  fed  non  calefa- 
ciunt tamen ,  nifi  vinum  commifceatur  cum 
intrinfecocaloreanimalis,  g_  piperquoque, 
mfi  prius  alteretur  8c  excitetur,  conjimfftione 
cum  patiente,  quod  ab  utroque  diverfum  eft : 
deindenullaomninoreseft  in  a&u  virtuali, 
ad  illam  formam,quae  ipfi  eft  naturalis,  ut  hoc 
effugium  Scoti  fit  vanum. 

IX.  §.2.  Caufa  tranjiensdebeteffeconjun* 
Bapatienti ,  quodfit  duobus  modis ,  vel  propin- 
quitatefeu  immediatione  fuppojtti ,  <vel  propin- 
quitatefeu  immediatione  virtutis  :priorlmodo  , 
agens  conjun&um  eft  pafib,  cum  duo  corpora 
fe  mutuo  tangunt,  utcum  aquamanumab- 
luit :  pofieriori  modo ,  cum  duo  corpora  diftan- 


±  _.  «_»  1     J  www.   j    >•»."    w  uu   _.%_■_  y\j±  uv  VJIltail- 

roxtmum  ,  eadem  enim  facultas  ejufmodi   tia  in  fe  mutuo  agunt  diffufa  virtute  per  me- 


nes  elicit  ac  recipit :  non  etiam  remotum , 
hae  atftiones,  non  generanti,  fed  iplis  for- 
cfacultatibus ,  a  quibusproximeproce- 
,  adfcribendaefunt ;  fiquidero  non  necef- 
lebentur  rebus  in  ipfo  generationis  mo- 
'o,  neque  ex  vi generationis rebus con- 
nt.  Infolis  ergo  aBionibus  Pbjjzcis,  id  eft, 
-um  tranfeuntium ,  agens  a  patiente  di 


dium ,  ut  cum  Sol  calefacit  haec  inferiora  dif- 
fufo  calore  per  aerem.  Immediatio  virtutis  ite- 
rum  duplex-  esl.  i.  ut  a&io  agentis  per  inter- 
medium  diffundatur  ad  extremum ,  non  ex 
necefiitate  caufalitatis  partis  proxime.  patien- 
tis  in  partem  remotam ,  fed  folum  ex  necefii- 
tate  ordinis,  id  eft,  ut  clarius  loquar,  non  quia 
agens  poftulat,  ut  pars  proxima  patientis  con- 
tmeft,  idquevelproximum,velremo-  currat  fecum  ad  aftionem  in  partemremo- 
k  vel  ut  totum  a  toto,  vel  ut  pars  a  parte,  tam  ,  fed  quia  pafium  applicatum  agenti ,  ne- 
parsatoto,acdiftin&umrealiter.  ceffario  patitur  prius  in  parte    propinqua 

II.  Opponit  fe  huicajiiomati^r^,  quaminparteremota.  2.  utagenspriusagat 
erfus  rationem  allatam  ait,  verum  illud  !  in  partem  propinquam  pafli ,  8c  per  per  par- 
11  effe ,  quod  nihil  poflit  effe  in  adu  &  |  tem  propinquam  ,  tanquam  per  inftrumen- 
•ia formaliter ,  fedpotefl  idem  effe  in  afiu  \  tum,  in  partem  remotam .  Haec  applicemus. 


liftu  eminenti  &  inpotentiaformali.  Ita 
P  ,  merum  ckotQ^-  &caliginem  perter- 
"  -uosbarbarosoculisobjicerefolet:  hoc 
,v  poteft  idem  habere  vim  eminentem  ad 

ndam  aliquam  formam ,  &  capacitatem 
a  acP°tentiam  ad  eam  formam  recipien- 


X.  Dico  1.  Non  femper  requiripropinqui- 
tatem  aut  immediationem  fuppoftti  inter  agens 
&>  patiens  in  aBione  tranfeunte.  Atque  hoc 
multis  experientiis  clarum  eft :  fufficit  illa de 
Sole,qui  fuppofito  haec  inferiora  non  attingit, 
in  quae  agit.  Dico  z.dari  nonpoffe aBionem  in 

difians , 


v$i  '    DisputAt.  ex  PhilosopkiA  Select, 

diftans ,  mfi  prius  aftio  recipiatur  in  medio :  &   agit,  in  vifceribus  terrae ,  8c  in  toto  medio , 
probatur.  Agerepnefupponit  effe:  itaque  a-    cetin  corporibus  fibi  proximefubje£tispi 
,gere  certo  Ioco  pra*fupponit  efle  illi  loco  con-   ducat  tantum  lumen  ,  in  aere  lumen  8c ca 
junctum,  vel  fuppofito,  vel  virtute  :aliasnul-    rem,interrse  vifceribuscaloremtantum.  I 
la  ratio  dari  poffet ,  cur  non  poffit  agens  natu-  ,  co  4.  probabile  ejfe,  medium  ,  per  quodagens  a 
rale  agere  i  n  diftans  per  paffum  vacuum,quod  \  in.pajfum  remotum  ,ftepe  effe  inftrumentum ,  r 
tamen  Philofophi  plerique  impoflibile  judi-  \  inftrumentumJ'eparatum,fedconjuntJumincM 
cant ;  negant  enim  motum  in  vacuo  neri  pof-  \fando.  Dico  5-.  fieri  pofe ,  ut agens  per  prep\ 
fe.  Dico  3 .  neceffe  effe ,  ut  agens  eadem  virtute   quampartem  agat  in  remotam,  non  tanqnam 
/ttque  atlione  continua ,  qua  agit  in  diftans ,  inci-    inftrumentum  ,fedtanquamper  medium ,  ne 
piat  agereinmediumfibipropinqumn  &  per  to 


tummedium atlionem  fuam  dtjfundat  njqtte  ad 

pajfum  diftans:  Si  enim  agens  ageret  alia  actio- 

neSc  virtutein  medium ,  alia  in  paffum  di- 

.ftans  (exgr.  li  ignisageretperficcitatemin 

medium,  per  calorem  in  pafTum  diftans)  tum 

effent  duo  agentia,  non  materialiter ,  fed  for- 

jnaliter  faltem  diverfa ,  quia  actio  ficcitatis  in 

medium  per  accidens  plane  cohxret  cum  ca- 

Jore  ,  quo  agit  in  diftans,  ignis  :  ideoque  dico, 

plane  necejfe  ejfe,  utjlt  una  eademque  rairtus,una 

eademque  atlio  continua ,  qua  agens  agat  in  di- 

Jians  pariter  &  in  medium  :  cum  dico  unam 


farimn  tantum  ad  continuitatem  aBionis 

XI.  §.  3 .  a_Agens  patienti  debet  effe  dijjti 
le,  in  aftione  tranfeunte.  Diffimilitudo  hcecj 
telligitur  bifariam  ,  aut  quoad  fpeciem  , 
quoadgradum.  Quoad  fpeciem  agenspatie 
dilfimile  eft,  cum  patiens  habet qualitai 
fpecie  diftin£tam  a  qualitate  agentis ,  ut  fi 
tiens  fit  frigidum  8c  agens  c^\\dum:quoad^ 
dum,  quando  agens  habet  eandem  qualita 
fpecie  quam  habet  patiens ,  fed  tamen 
differentem  ,  ut ,  fi  agens  fit  calidum ,  ut 
patienscalidum  ,  ut  duo  ;  Cumalterut; 
rumdifTimilitudinum obtinet,  jam  dat 
6tio ,  in  caufa  tranfeunte :  fi  neutro  moc 


njirtutem  ,  non  intelligo  unam  cntitatem  ,  fed 
unum  principium  adxquatum  unius  actio-  |genspatientief!:diiTimile,nullaa£tiodari  | 
nis ,  etiamfi  coalefcat  cum  pluribus  formis ,  teit ,  ne  tum  quidem etiam ,  cum  agens h  [ 
velfubordinatis  ,  velcoordinatis:  fimiliter,  majorem  agendi  vim  6c  efficaciam;  itall 
cum  dico ,  atlionem  continuam ,  non  intelligo  1  rum  candens  non  agit  in  flammam  ,  liceP 
continuitatem  Phyficam ,  fed  vcrocontinui- lefficacius  ,  £c  ratio  eft  ,  quia  non  efl  • f 
tatemfecundumordinemcaufalitatis:  ficSol  dius ;  nam  pono  calorem  utrobique  inte 
cadem  virtute  eademquc  actione  continua   fimnm 


c 

m 
I 


Dif  putationum  cx  Philofophia  fele&arum 

Volummis  Secundi,  *"■ 

D   E   C  I   M  A  -  Qjj   A   R  T   A  , 
D  E 

CAVSA     LIBERA 

T  11  e  s  1  s     I. 

DE  Caufa  libera  actum  e(t  difp.fckct.  vol.    Angelis ,  ac  homini ,  compctat ,  difp.  4 
primi  difp.  46.  fr  47.  atquc  ibi  Caufee  //- 1  fuimus.  Ubertas  caufa libefve  vuf^o  in du* 
bera  notionem  vtram  ac  definitionem  ,   cqllocatUTj  in  indiferentia  8c  lubcntia 
difp.  46.  $c  quomodo  cjfc  Caujhn  liberam}Deo,\  eft  cu'un,iiux  pote  sl  /tgere qtiicquid,  quan  1 


V  O  L  U  M  E  N 

tntum  lubet :  quicqttid ,  quando,  &  quantum, 

nificant  indifferentia?n :  lubet ,  iignificat  ra- 

\is  lubentiam..  Atque  hsec  magis  conftituit 

jrtatem ,  quam  indifferentia,  quia  indiffe- 

tia  in  rationis  lubentia  indeterminata , 

l,  quod  lubet  intelleclus  judicio  ultimo, 

umusatqueagimus,  fundataeft.    De  ra- 

is  lubentia ,  quam  alii  vocant  ipontaneita- 

i  cum  ratione,  fatis  eft  di&um  difp.  cit.  <& 

egii  Eth.  difp. Q.10.&  1 1.  Oftendimus ibi, 

fam  liberam  ideo  agere  liberrime ,  quia 

:id,  quodlubet,  lubet  vero  id  quod  ratio 

at,projudicio  fuo,quo  aliud  etiam  di&are 

l  jftacjudicare,  Scifta  judicii  indifterentia, 

\  lis  indifferentise  in  caufa  libera,  in  ejus 

intate  8c  a&ionibus ,  eft  radix ,  voluntas 

ntumeftindifferens,  quando  8c  quoties 

llectus  eft  indifferens  injudicando,  qui 

femper  efttalis ,  non  in  nobis  circa  finem 

num,  non  in  Chriftofuitrefpe&uobe- 

tiae  Patri  praeftitae,  non  eft  in  Angelis  aut 

is  Animabus  refpe£l"u  amoris,quo  Deum 

^rantur  ,   quin  intelleclus  indifferentia 

ata ,  quaeante  fuit,  acpofito  jam  di&ami- 

eterminato,  8c  lato,  omnibus  circumftan- 

*xpeniis,judicioultimo,  non  eft  volun- 

idhuc  indifferens  ,  fic  ut  poftit  non  velle 

iliud  velle ,  ac  de  fa&o  non  velit  aut  aliud 

: ,  quam  rntelleftus  dictavit :  hanc  tamen 

mtatis  indifferentiam ,  etiam  fublata  in- 

ctus  judicantis  indifferentia  &  pofita  jam 

determinatione ,  ad  libertatem  Caufseli- 

:  exigit  vulgus  Philofophorum  ,  quam  vo- 

tndifferentiam  infenfu  compojito ,  quia  illa 

oluntate  fimul  componatur  cum  deter- 

atione  8c  non-indifferentia  intellectus  : 

rolunt,  pofito  dictamine  ultimo  intelle- 

practici,  nili  voluntas  in  fenfu  compofito 

it  contrarium  adtum  elicere ,  ac  nifi  adtu 

:  eliciat ,  volunt  8c  ftatuunt  eam  non  fore 

ram:pariter  concludunt  omnesPatroniLi- 

n  Arbitrii,Veteres  &  Novi  PelagianiJefuiLe, 

d  eorum  <vitula  arant  inter  egrejfos  ex  me- 

iftri ,  nifi  voluntas  humana  ,  pofita  jam 

aotione  Dei  prsefente  ex  pr^cedaneo  ejus 

;to ,  non  tantum  in  naturalibus ,  moraK- 

civilibus ,  fed  8c  in  fpiritualibus  ac  fuper- 

ralibus,  adhuc  poffitaliud  velle,  quam 


S  E  C  U  N  D  U  Kf.  235 

quodDeusdecrevitutillavellet,  Sc  ad  quod 
volcndum  eam  movet ,  non  fore  liberam  :  fc. 
malunt  ifti  homines  aliquid  derogare  Dei  po- 
tentise,  ut  nonfitomnipotentia,  quamvei 
tantiilum  detrahere  huic  voluntatis  indiffe- 
rentiae.  Certe,  ii  Dei  motioni  prsefenti  in  vo- 
luntatem  humanam  ad  hoc  volendum  refifti 
poiTitavoluntateproinnataiibi  libertate,  ut 
hoc  nonvelit,  jam  Deus  non  omnia  poterit  5 
non  enim  poterit ,  ut  voluntas  humana  illum 
actum  producat,  ad  quem  eam  ex  decreto  fuo 
seterno  movet  *  quia,  fcilicet ,  laedereturejus 
libertas ;  nempe ,  haec  d^acpo^ioc ,  indifferen- 
tia,  pro  qua,tanquam  pro  Helena, ita-pugnznU 
ut  fal va  maneat  hsec  Regina ,  etiamfi  Regi  Re- 
gum  Deo  aliquid  detraheretur.  Itaque  vifum 
fuitopersepretium,  8c  utililTimum  adnatu- 
ram  Oaufe  libera  intelligendam  ,  penitius  di- 
£piceYe,<quofenfu  h^ec  indifferentiafit  admitten- 
da,  quo  non,  &,quMenus  in  ea  libertas  confiftat, 
quatenus  non  :  ne  juventus  Philofophise  ftu- 
diofa  errores  imbibatexPhilofophiavulga- 
ri,qui  obfint  Theologise  falutari:  nam  certum 
eft,  illos  omnes,  qui  Liberi  Arbitrii,  8c  olim  8c 
nunc  circa  fpiritualia  8c  fupernaturalia ,  exti- 
terunt  Hyperafpiftse,  ejufque  vires  hic  defen- 
derunt ,  id  feciffe  exfalfa  notione  libertatis,  ar- 
repta  ex  Philofophis  vulgaribus ,  qui  omnes 
collocarunt  libertateminfolaoi^^4>o^/<e,  in- 
differentia,  qua  caufa  libera ,  pofitis  omnibus 
ad  agendum  requifitis ,  potcft  agere  8c  non  a- 
gere ,  aut  ita  agere  unum  ,  ut  Sc  contrarium 
agere  pofTit,  etiam  in  fenfu  compofito,  i.  e.  ut 
fsepe  contrarium  agat :  Quae  libertatis  ac  cau- 
fae  liberse  defcriptio,in  Iefuitarum  cerebro  na- 
ta,  nec  Arifioteh ,  eorum  in  Philofophia ,  nec 
Thom<e  Aquinatijm  Theo\og\a.,DicJatoribus  ac 
Papis ,  fuit  cognita.  Sed  rem  iplam  agamus  i 
8c ,  quo  fenfu  &  quando  aliqua  indiferentia  in 
njoluntate  &>  caufa  liberaponi  debeat ,  excutia- 
mus:nam,ut  vulgo  a  receptis  proponitnr  Phi- 
lofophis,  tolerari  nec  poteft,  nec  debet. 

II.  Sententia  AdveiTariorum  hceceft.  In- 
differentia  caufe  liber<e  ett,  ut pofiths  omnibus 
requifitis  antecedenter  adatlum  Hberum ,  etiam 
diBamine  intelleBuspratticiultimo',  &influxu 
aBuali ,  quo  Deus  influit  in  liberum  hominvs  ar- 
\  bitrium  ,  voluntas  tctmen  creata  pojjit  etiam , 

H  h  infenfu 


*54 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


in  fenfu  compofito  ,  operari  illum  atlum  &  v.on 
operari,poj]:t,dico,po/iti,s  iis  omnibus ,  fufpende- 
re  illum  atlum  aut  etiam  elicere  contrarium  : 
itaque  dicunt  ulterius  ;  effe  neccfTarium  ad 
veram  libertatem  8c  ufum  illius ,  ut  ditlamen, 
quo  intellecius  voluntatem  ad  hoc,  &  motio,  qua 
Deus  movet  voluntatem  ad  confenfim ,  poJJi?it 
Jlare  ac  fnnuleffe  &  componiin  eadem  caufali- 
bera  in  eodem  libero  arbitrio  ac  voluntate  creata, 
cum  ac~iu  voluntatis  ad  aliud  &  dijfenfi  contra- 
rio  :  &  fic  intelligitur  \\Y\s  Je?ijus  cempofitus, 
cumjuxtaeum,  pofitisomnibus  prserequifi- 
tis ,  caufam  adhuc  liberam,  8c  voluntatem  li- 
beram  manere  afferunt :  fed  vero  intelligitur 
peffime ;  quod  ut  demonflremus ,  duo  fterne- 
musfundamenta. 

III.  §.  i.  Fundamentum  primum  pete- 
mus  ex  ipfo  Arifotelec).  Met.&  Thoma  Aquin. 
ad  ijium  locum ,  ideoquerejiciab  Adveriariis 
non  poteft :  nempe  hoc  eft ;  §ltiodin  omni  cau- 
fa  libera  (imuljitpotentia  adutrumque  oppojito- 
rum ,  non  tamen  eji  in  ea  potentialadoppojita 
Jimulhabenda:  ita  in  homine  eft  fimul  poten- 
tia  ad  ambulandum  8c  fedendum,ad  aflentien- 
dum  8c  diffentiendum  ,  quae  funt  oppofita  di- 
fparate  vel  contrarie,ad  volendum  8c  non  vo- 
lendum,  operandum  8c  non  operandum  ,  quae 
funt  oppofita  contradiclorie ,  fed  non  eft  in 
homine  potentia  ad  ambulandum  8c  feden- 
dum  fimul,ad  afTentiendum  &  diffentiendum 
iimul ,  ad  volendum  8c  non  volendum  fimul, 
ad  operandum  8c  non  operandum  fimul :  8c 
ratio  eft :  nam  potentia  ad  unum  aclum  non 
repugnat  potentiac  ad  aclum  difparatum  vel 
contrarium,imo  nec  repugnat  adhii  difparato 
vel  contrario :  fed  duo  a&us  difparati  vel  con- 
trarii  repugnant  interfe,  nec  poffunt  de  eo- 
dem  fubje&o  fingulari  verificari ,  funt  enim, 
•ut  Scholaftici  loquuntur  ,  incompofTibiles : 
ficut  ncc  duae  enunciationes  contradicloriae 
verificari  poffunt  de eodem  fubje&o  fingula- 
ri:fed  vero  verificari  pofTuntdeeodemfub- 
jeclo  fingulari ,  potentia  ad  actum  hunc  8c 
actus  difparatus  vel  contrarius:  itaquecaufa 
liberacreata  ,  ut  eft  libcrum  arbitrium  homi- 
nis,  non  folum  antequam  determinetur  ad 
unum  attum ,  i.  e.  in  lenfu  divifo ,  fed  etiam 
in  ipfo  inftanti ,  in  quo  a  Deo  determinatur, 


ti 


8c  in  quo  per  intellectus  praclici  judicium  u 
timum  voluntatem   determinat   fuam ,  a 
hunc  adlum  ,  i.  e.  in  fenfu  compofito ,  iimi 
habet  potentiam,  qua  poteft  libere  producei 
aclrum  alium :  8c  fic  fenfus  compofitus  bon 
eft  ac  verus :  fed  non  habet  potentiam  tame 
ad  aclum  oppofitum  fimul  habendum  j  l 
fic  fenfus  compofitus  eft  malus  ac  falfus ,  qui 
duo  actus  oppofiti  fimul  eodem  tempore , 
vel  ab  eadem  potentia,  efTe  non  poffunt ,  fe 
tantum  fuccetTive :  8c  hinc  ortum  traxitil 
vulgo  a  Theolcgis  &  Philojophis  recepta  diftii 
clio ,  de  fimultate  potentiae  8c  potentia  fimu 
tatis:Eft  in  caufacreatalibera,  fimultasp< 
tentijeadoperandum  vel  non,  8c  ad  operai 
dum  hoc  vel  ejus  oppofitum  :  nam  perho, 
quod  caufa  liberaoperetur  unum  adfcum,  nc 
deflruitur  libera  ejus  facultas  ,  nec  tolliti 
indifFerentia  fuae  potentiae,  quam  habet  i 
operandum  actum  oppofitum  fi  velit  ,  v 
quam  habet  etiam  ad  non  operandum  :  fim  : 
liter per  hoc ,  quod  non  operetur pro hoc  ii    -h 
ftanti  talem  aclum ,  nonamittitideopoteft  - 
tem  operandi  talem  aclum  ;  Verum  non  t  [ 
tamenincaufalibera,  neceffe  poteft  potei  ( 
tia  fimultatis  ad  aclus  difparatos ,  contrario  ,  /t 
vel  contradidtorios *  nam  hi  funt  incompofl  \m 
biles,  id  eft,  fimul  in  eodem  fubjeclo ,  aut  i  [m 
eodem,effe  nequeunf.Sc  fic  patet,quis  fit  fei 
fus  compofitus ,  quis  divifus.   Verum  quia|  | 
termini  in  hoc  negotio8calibi  frequentifli 
me  ufurpantur,  paulo  plenius  eos  excuti 
mus. 

1 V.  Senfu*  compoJitus,e{k  proprius  enunti 
tionis  modalis  compofitae.  Senfus  divifus ,  c 
proprius  cnunciationi  modalidivifae.  Em 
tiatio  modalis  compofita  eft,  in  qua  diclum  fuli 
jicitur  8c  modus  praedicatur :  8c  haec  facitfei 
fum  compofitum  ,  ut ,  Album  ejfe  nigrum,* 
pojjibile.  Modalis  divifa  ett,'\r\  qua  modus  intc 
ponitur  intcr  partes  didli :  8c  haec  enunciat 
modalis  facit  fenfum  divifum,  wt,  Albumpoj^ 
bile  efi  effe  nigrum.  Hinc  facile  patet ,  ad  vei 
tatem  modalis  enunciationis  compofitae  fi 
in  fenfu  compofito,de  modo  poifibili,requ/f 
utextrema,  quaeponuntur  indiclo  enuflci 
tionismodalis,  fintcompoflibilia  in  eode 
fubjetto:  hac  cnim  ratione  enunciatio  talis  i 

poffibi 


VOLUMEN     SECUNDUM, 


^flibili,  dicitur  compoiita,aut  in  fenfu  ccm- 
)iito,quia  nimirum  extrema  dicli  componit 
u  fimul  ponit  in  eodem  fubjeclo ,  mediante 
>pula  de  poflibili  ;  ut  in  enunciatione,  quam 
opofui ,  Album  effe  nigrum ,  eft  pojfibile ,  di- 
',im  modalis  hujus  enunciationis  efttotum 
(ud ,  ayllbum  ejje  nigrum ,  cujus  dicli  unum 
:tremumeft,  Album^  alterum,  Nigrum.  Ut 
go  haec  propoiitioiit  verainfenfucompo- 
o,  necelTario  requiritur ,  ut  fit  poflibile  ,  i- 
m  fubje&um  fingulare  fimul  efle  album  8c 
grum  ;  8c  propterca  ifta  propofitio  ,  quam 
!  tfui,  eft  falia  in  fenfu  compoiito ,  quia  fcili- 
f  tpropoiitio  de  ineife,  per  quam  harc  moda- 
r  immediate  regulatur  8c  probatur,fc.  Album 
nigrum ,  eft  talfa  8c  prorfus  impoflibilis : 
joque,  quando  ex  ifta  pura  enunciatione  fit 
Ddalis  de  poflibili  compofita,  fit  enunciatio 
ia :  At,  fi  iiat  enunciatio  de  poflibili  divifa, 
ra  erit,  quia  fenfus  divifus  eft  ifte ,  quo  for- 
i,  quae  fignificatur  per  unum  extremum, 
niturin  lubjedto,  8c  dicitur  forma,  quae 
fSlterumiignificaturextremum ,  diviiim, 
|  :ceflive ,  8c  tempore  alio ,  in  fubjeclo  poni 
fle ,  non  vero  fimul ,  aut  eodem  tempore  : 
,  Albumpojjibikeflejfe  nigrum  ,  i.  e.  fubje- 
im  ,  quod  nunc  formam  habet  albi ,  poteft 


*?S 


actualis  aflenfus ,  non  tollunt  a  caufa  libera 
potentiam  diifentiendi ,  i.  e.  indifferentiam 
infenfudivifo,  fed  tollunt  a&ualem  diflen- 
fum,  i.  e,  indifferentiam  in  fenfu  compoiito  i 
quod  ulterius  iic  probatur. 

V.  Senfus  compoiitus  non  eft  illc,quo for- 
ma  importata  per  unum  extremumponitur 
in  fubjecTo,  fed  quo  duae  formae  importatae 
per  utrumque  extremumiimulponunturin 
eodem  fubjeclo :  iicuti  cum  dicimus ,  Album 
poteft  ejje  nigrum ,  in  fenfu  compoiito,  non  fi- 
gnificamus,  quod  albor  fit  aut  eflepoflitin 
aliquo  fubjeclo  feorfum ,  vel  quod  nigror  iit 
aut  efle  poflit  in  aliquo  fubjedlo  feorfum ,  fed 
fenfus  eft ,  quod  albor  8t  nigror  fimul  fint 
compoflibiles  in  eodem  fubjedto :  8c  propter- 
ea  illa  enunciatio  in  fenfu  compofito  eft  fal- 
fa,  quia  impoflibile  eft ,  ut  aliquid  iit  iimul 
album  8c  nigrum.  Pariterquoque  cum  dici- 
mus,  caufam  liberam  motam  a  Deo  ad  ajfentien- 
dum,  nonpojfe  dijfentire  infenfu  compojxto  (idem 
dicendum  eft  de  voluntate  mota  ab  intelle&u 
pra&ico  ad  volendum  )  non  fignificamus , 
quod  motio  ifta  Dei  fit  aut  efle  poflit  in  caufa 
libera  ,8c  quod  diflenfusfeorfu  fit  aut  efle  pof- 
fit  in  eadem  caufa  libera ,  qui  fenfus  eft  divi- 
fus ,  8c  admittitur  a  nobis :  fed  hoc  iignifica- 


mam  nigri  fufcipere  8c  efle  nigrum ,  tem-    mus ,  quod  motio  ifta  Dei  ad  aflfentiendum  8c 

re  alio.Haec  applicemus.  Dicimw  ergoyCan-  I  diflenfus  a&ualis  non  poflintefle  iimul  in  ea- 

liberae  competere  indifferentiaminfenfu   demcaufalibera,  qui  fenfus  eft  compofitus,8c 

ifo,nonveroinfenfucompoiito,quomodo   aNobisnegatur,  ab  Adveriariisponitur,mo- 

:  fenfus  nunc  eft  explicatus ,  i.e.  dicimus,   tionem  Dei  ad  aflentiendum  &  diflenfum  a~ 

ifam  liberam  creatam  ,  jam  motam  a  Deo,    clualem  iimul  efle  pofle  aflerentium  ;  fed  pef- 

aflentiendum  aut  operandum,non  pofle  in    iime ,  quod  ex  ipiis  Adverfariis ,  argumento 

lfu  compofito,  aut  diflentire ,  aut  non  ope-    ad  hominem,  ut  vocant,  probabimus. 

i,  uti  8c  voluntas  mota  ab  intelle6hi  pradli-        V I.  Quoties  Adverfarii premuntur  vi  ar- 

non  poteft  ,  in  fenfu  compoiito,  non  velle,    gumentorum  ,  quibus  vulgo  probari  folet , 

icamen,  caufaliberaefttalisacmanet  talis,   cum  infallibilitate  prsefcientiae  divinae  ncn 

voluntas  eft  acmanet  libera,  quiautrum-  !  pofle  ftare  arbitriihumani  libertatem  (  nam 

epoteft  in  fenfu  divifo:  nam  motioillaDei   iuppoiitaprsefcientia,  quaDeus  prsefcivit,Pe- 

ualis  8c  aclualis  diifenfus  creaturae  ( idem    trum  eife  confenfurum,  impofiibile  eft ,  ut 

:endum  eft  demotioneintellcdtuspradtici  I  Petrus  diflentiat  ,  alioquin  Dei  prsefcientia 

volitione  a&uali  voluntatis )  non  poflunt   falli  poflet )  quoties ,  inqu.am,  Adverfarii  iic 


nul  poni  eodem  tempore  in  eadem  caufa 
>era ,  quia  eft  fenfus  compoiitus :  fed  motio 
a  Dei  ad  aflentiendum  8c  potentiadiflen- 
™H,  omnino  fimul  poni  poflunt ,  8c  hic  eft 
•nfus  divifus  :  nam  motio  Dei  acTualis  8c 


premuntur,folent  refpondercid  efteimpofli- 
bile  in  fenfu  compoiito ,  quia  videlicet  repu- 


gnat 


hsec  duo  fimul  efie  vera ,  quodfcilicct 
Deus  fciat  Petrum  confenfurum  8c  nihilomi- 
nus  Petrus  non  confentiat  aut  diflentiat  \  & 
Hh  i  tamen 


2}£ 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


tamen  volunt,  per  prxfcicntiam  divinam  , 
quando  jam  Petrus  confentit ,  non  tolli  ejus, 
aut  liberi  arbitrii ,  aut  caufsejiber*  ,^  liberta- 
tem  ;  fimiliterergo&egodico,  Caufam  libe- 
ram  ad  aflenticndum  motam  a  Deo  (idem 
femper  intelligendum  eft  de  voluntate  mota 
ab  intellectu  practico  ,  quod  iemel  monitum 
cfto )  non  poilc  in  fenfu  compofito  difientire, 
£c  tamen  libertatem  non  tolli  acaufalibera : 
fenfus  eft,  quod  implicet  contradi&ionem, 
hxc  duo  fimuLefTevera,  fc-  ut  Motio  Dei  ad 
confentiendumiitinhomine8chomodiflen- 

tiat,  quamvis  femper  poflit  diflentire :  &  hxc 
eft  ejus  iibertas,  &,fi  qux  in  illo  eft,  hxc  udix- 
<po£ix  feu  indifterentia,ut  homo,  pofita  deter- 
minatione  Dei  atque  intelle&us  fui  ad  afien- 
tiendum,  poflit  diflentire,  qui  eft  fenfus  divi- 
fus  ac  nofter ,  non  vero  a&u  diflentiat,  qui  eft 
fenfus  compofitus  &  adverfariorum.  Sed  hxc 
adhuc  clarius  patent  ex  fequentibus. 

VII.   §.a.  Secundum  fundamentum  hoc 
eft,quod,cum  caufa  Ubera  ab  Advcrfaiiis  dcfi- 
nitur,  tfuapojttis  omnibus  adagendum  requijitis 
foteft  agere  velnon  agere,  agere  hoc  velil/ud ,  in 
fenfu  compofito,illud  dupliciter  intelligi  pof- 
fit.  i .  ita ,  ut  compofitio  fiat  inter  requiiita  ad 
operandum  8c  ipfam  operandi  8c  non  operan- 
dipotentiam:  8c  tuncfenfuscompofituseft, 
quod  potentia  operaudi  8c  non  operandi  ftet 
fimul  in  eodem  fubjecto  cum  antccedenter 
requifitis  ad  talem  talis  potenti?  operationem 
certam:  &c  hic  fcnfus  compoiituseft  verifli- 
mus,  8ceumlibenteradmittimus.  SeHi.ita 
poteft  intelligi,  ut  compofitio  fiat  inter  requi- 
fita  antecedenter  ad  talem  a&uin  certum  8c 
inter  carentiam  talis  a&us  certi  aut  a&um 
contrarium:  8c  tum  fenfus  compofitus  hic  eft, 
quod  omnia  prxrequifita  ,  8c  ex  parte  Dei ,  8c 
expartc  intelleclus  pradtici ,  ad  operandum 
talemactumparticularcm  ,  8c  carentia  ejuf- 
dcm  actus  aut  aclus  contrarius,  poflint  eflc  at- 
quealiquandofinr  fimul  in  codem  fubjeclo, 
in  cadcm  caufa  libera.  Et  hic  fenfus  compofi- 
tus admittitur ab  Adverfariis ,  u Nobis  rejici- 
tur.  Nos  hacdenus  admittimus,  fcnfum  com- 
pofitum,  quatcnus  in  eadem  caufalibcrafi- 
mul  cum  Prxrequifitis  8c  matione  Dci  prx- 
via  ac  funultaneaconfiilit8cconfpiratamice 


facultas  feu  potentia ,  qua  poflit  operari  v; 
non  operari  8c  operari  hoc  vel  illud  ,  fed  ut  fi 
mul  11  et,quod  poiitis  iis  omnibus  de  facio  no 
opererur  aut  operetur  contrarium>  diferte  ne 
gamus,  ac  fieri  non  poteft.  Sanenullume 
prxrequiiitis,  quin  ne  motio  quidem  Dei,  fe 
prxviaieuiimultanea,  qua  erficaciter  detei 


minatur  cauia  libera  adagendumacdefadfcl 

agit ,  £k  agit  hunc  aclum  particulai  em  ac  ce 

tum  ,  tolht  ab  ipfa  facultatem  aut  potentiail 

ad  non  agendum  aut  agendum  oppofitum,fd 

tantum  hoc efficiunt  prxrequiiita ,  decretui 

8c  prxfcientiaac  motio  Dei,  tum  prxvia,  tui 

iimultanea,  ut  caufalibera ,  cum  poflit  opera 

8c  non  operari  8c  operari  hoc  vel  aliud ,  infa 

libiliter  tantum  8cnihilominuslibereoper 

tur  hunc  adlum  certum  8c  particularem  :  it 

que  compolitionem  interprxrequifita  5c 

rentiam  talis  a£tus  certi  aut  actum   contr 

rium  non  admittimus ,  8c  tamen  fervam 

libertatem  caufx  liberx  fartam  tedtam ,  a 

quod  plus  eft,iervamus  indifi°erentiam,quoi 

que  fervari  poteft  ac  debet :  nempe ,  hxcf  fu 

incompoflibilia ,   ut  pro  eodem  inftanti  tei 

poris  in  eadem  caufa  liberaomniafintanl 

cedenter  requifita  ad  produ&ioncm  talis 

£r.us,8c  caufa  libera  iftum  a&um  non  produ<| 

aut  producat  contrarium,8c  nihilominus  ct 

hac  incompotfibilitate  ftat  vera  iimullibi 

tas,  imo  Scindifierentiacaufxlibcrx,  qu 

licet  maneatcompofitio  interprxrequiiita 

ipfam  potentiam  agendi,  in  fcnfu  comp 

hxc  tamen  compoiitio  8c  hic  fenfus  compc 

tus  indifterentiam  [a  caufa  libera  non  au. 

runt ,  quia  non  tollunt  potentiam  agendi,  • 

veroeamponunt,  nam  a&um  tantum  c< 

trarium  aut  actus  negationem  folum  eunt 

blatum  ,  manet  quoque  indirTerentia  in  fei 

divifo,  utfuitexpiicatum. 

VIII.  Quia  vero  exempla valde illuftra 
exemplo  totum  hoc  negotium  declarabim 
Caufa  libcra ,  puta  homo,  producat  a&um 
leclionis  vel  fidei  :interprxrequifitaeite 
cax  Dei  decretum ,  quo  Deus  decrevit ,  ab 
terno  ,  ut  homo  talem  a&um  produceri 
cjus  motio  in  tempore,  qua  hominis  vol 
tem  prxmovet  ad  eundem  attum  :  infl 
cnimmovcmur,  8c  illc  cfficit  7»  velle8co* 

v 


V  O  I  U  M  E  N7 

*i  :  fcd  cum  efficaci  decrero  ac  motione  Dei 
n  ftat  fimul,  utcaufahberanon  producat 
jm  a&um ,  vel  dilc&ionis ,  vel  fidei,  aut  ut 
::iat  aftum  contrarium,  vel  odii,-vel  infide- 
itis ,  8c  tamcn  libere  producit  iftum  a&um 

0  etiam  ea  libertate ,  quje  eft  fita  in  indiffe- 
itia  i  poteit  enim  in  fenfu  divifo  illum  a- 
m  non  producere  ,  quatenus,  ii  non  pone- 
ur  decretum  autmotioefficax,  eum  non 
duceret :  poteft  etiam  in  fenfu  compofito 
m  non  prcducere,quatenus,cum  jam  pro- 

|  it  eum  ex  proedeterminatione  decreti  ac 

■  tionisdivinae,  retinetnihilominuspoten- 

n  non  produeendi :  nam  iftapotentiaper 

retum  8c  motionem  divinam  non  aufer- 

,  fed  tantum  a&us  contrarius  illi ,  odium 

negatio  dile&ionis,  infidelitas  aut  negatio 

i  in  a£tu  fecundo,  feu  negatio  g  credendi. 

X.  Atque  haec  maximi  iuntufus  8cmo- 

lti  in  Theologia:  v.  c.  impolfibile  eft,hxc 

efle  fimul  vera .<  Spiritus  San&us  vult  ali- 

m  movere  ad  actum  dile&ionis  aut  fidei, 

letamen  non  diligit  nec  credif.At  vero 

ententia  Adverfariorum  haec  funt  verifli- 

quia  illis  motio  Spiritus  San&i  8c  negatio  J 

s  eliciendiaut  non  elicere  a£tum  ,  iimul 

poni  8c  ftare  poftunt ,  nimirum,  ut  liberi 

trii  et,hst<poe/.xy'mdifierenxia  in  fenfu  com- 

:o ,  falvetur :  hinc  dicunt ;  refifti  poiTe  o- 

tioni  Spiritus  San&i  per  vires  liberi  arbi- 

hinc  dicunt,  hominis  cor  moveri  pofTe  a 

cum  intentione  ut  gratiam  confequatur, 

Dnvertatur ,  &  tamen  de  fadlo ,  poffe  non 

equi  gratiam  ,  poife  non  converti :  nimi- 

,  alioquin  homo  non  foret  cauia  libera, 

1  foret  ei  liberum  arbitrium  Sed  vero , 
,  negando  illam  fenfus  compofiti  in  libe- 
"bitrio  <^»#<5£/«*,decreti,fcientiT:,  mo- 
is  divinae,  infallibilitatem  ac  certitudi- 

,  adftruimus ,  nec  tamen  naturam  liberi 

:rii  deftruimus  ,  ut  illi  quidem ,  fed  falfo 

'imant,  licetactusfecundosejus  8cvires 

'  citas negemus :  Manet enim libertas cau- 

^berae,  quamdiumanetlubentia  rationis, 

V  i  hicampliuseft,  8cduplexquidemindif- 

-  ntia,  una  in  fenfu  divifo ,  altera  infenfu 

c  ipofito,quatenus  eft  compofitio  inter  pr§- 

'  iifita  quaecunque,  etiam  prsevias  Dei  ope- 


SH  CUN9UM,  Z^j 

ntiones,  8c  interpotentiamipfamagendiSc 
non  agendi,  non  vero,  quatenus  eft  compoii- 
tio  inter  prserequifita  8c  inter  ipfum  adlum 
contrarium  aut  negationem  actus ,  utjefuitsc 
volunt  8c  omnes  quiproliberocertantarbi- 
trio.  Ergo  nos  nonomnem  a  caufaliberain- 
differentiam  ubique  8c  femper  excludimus, 
fed  vero  duplicem  agnofcimus:  tertiam  ,  fen- 
fus  compoiiti  Jeiuitici,  rejicimus.  Nunc  por- 
ro  videamus,  unde  indifferentia  caufae  liberce, 
cum  in  ea  reperitur  prseter  fpontaneitatem 
cum  ratione,  ortum  ducat. 

X.  Caufae  libera  indifterentiatota  funoa- 
tur  ac  radicatur  in  indifferentia  intellec?tus 
practici,  qua  judicat  objeftumpropofitum, 
eife  vel  amandum  ve!  fugiendum,  prout  con- 
venientiam  habuerit  cum  agente  vel  non, 
prout  ad  finem  ultimum  vei  adducit  velab- 
ducit:nam  qui  iftam  indifferentiam  in  fola 
locant  voluntate,  ut  faciunt  illi ,  qui  volunta- 
tis  libertatem  perireputant,  nifiindifferens 
maneat,  ad  volendum  velnon,  8cad  volen- 
dum  hoc  vel  contrarium ,  etiam  pofito  dicta- 
mine  intelledlus  pra£tici  ultimo ,  in  fenfu,  ut 
ajunt,compofito,illitoto  errantcoelo:  nam  in 
voluntate  nulla  eft  indifferentia,  nifi  illa  prius 
fuerit  in  intelle6tu:nam  voluntas  intelle£tum 
fequitur,ab  eoque  ad  volendumac  nolendum 
determinatur ,  ideoque  ita  fe  habet  ad  obje- 
&a  8c  a&iones  fuas ,  prout  ab  intellectu  duci- 
tur  ac  regulatur:  cum  igitur  intelle&us  eft  in- 
differens  ,  8c  voluntas  quoque  eft :  cum  intel- 
ledtus  non  eft  indifferens,  nec  voluntaseft : 
intelle£tus  non  eft  indifferens    circa  res  o- 
mnes  j  fic  nec  voluntas:  intelle&us  non  eft  in- 
differens  circa  finem  ultimum,  fic  nec  volun- 
tas:  intelle&us  enim  nonpoteft  non  judicare, 
finem  ultimum  efTe  amandum ,  8c  voluntas 
quoque  non  poteft  non  eum  amare  :  .iic  8c 
nulla  utriufque  eft  indifferentiacircamedia, 
quse  neceiTariam  cum  fineultimofeufummo 
bono  dicunt  8c  habent  connexionem  :  at  ve- 
rocircaillamedia,  quse  non  habent  neceiTa- 
riam  cum  finc  ultimo  aut  fummo  bono  con- 
nexionem ,  indifferens  eft  intelle&us  8c  in- 
differens  quoque  voluntas '.  itaque ,  quas  res 
efTe  bonas  vel  malas  judicat  intelle£tus««'7ra- 
/3*a<*0'ta>st,  fine  deliberatione,  ab  iis  necefTario 
Hh  3  movetur 


2i%  DisputAt.  ex  Phi 

moveturac  determinatur:  ab  intellectu  de- 
terminato  non  poteft  non  determinari  volun- 
tas :  quae  vero  res  fub  deliberationem  cadunt , 
circaeas  a  tali  determinationelibereftintel- 
le&us ,  8c  indirTerens  ,  liberrimeque  pro  judi- 
cii  fui  indifterentiapraefcribiteligendum  vo- 
luntati  hoc  vel  illud  medium  ,  quod  cseteris 
praftare  judicat,voluntas  ex  prsefcripto  intel- 
leclius judicantis  agit ,  8c  vel  hoc  vel  illud  me- 
diumeligit,  quod  ab  intelie&usjudicioaliis 
eftpraelatum.  Voluntascumlicagit,  poten- 
tiam  non  agendi  non  amittit,  fed  eam  retinet, 


LOSOPHIA  SeleCT, 

ac  poteft,  etiam  cum  agit,  non  agere ,  fi  int 
le&us  non  praefcribat ,  aut  aliud  agere ,  fii 
tellectus  aliud  praefcribat :  fi  nulla  res  im 
propolitas  intellectui  placeat ,  omnes  rejic 
8c  voluntas  nihil  appetit ,  quia  intelledtus 
hilfuojudiciopraeicribit.  Quare,  utconc 
dam  ,  caufa  libera  cft  indifferens ,  quando 
indifferenti  rationis  pra&icx  judicio  ag 
quodii,  nonindifferens ,  fed  determinati 
fuerit,  adhuc  manet  libera,  modo  agat,  ut  a 
femper ,  quod  intelle&ui  lubet ,  videtur , 
probatur ,  judicatur. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi , 
D   E   C   I  ■  M   A  -  QjJ   I  N  T  A  , 
D  E 

CAUSA  EFFICIENTE  PER  SE  ET  PER  ACCIDEN 

T   H    E   S    I   S       I. 


NOninterpoftremas  eft  Caufe  Efficientis 
diviiio,in  eam,quoe  eftperfe,  £c  eam,qu22 
.eft  per  accidens.  Caufa  Efficiens  per  fe  eft,  qu* 
ejfecluproducit  natur*fu<£  aut  confilio  confenta- 
Tieum:  caufa  efficiens  per  accidens  eft,  qu<e  efe- 
Bumproducit  natura  fu&  aut  coTjfiiio  dijfenta- 
r,eum. 

1 1.  Notandum  eft ,  Tzperfe  fkper  accidens, 

duobusmodis  de  caufa  efficiente  enunciari , 

eique  tribui :  ruelratione  ipftus  caufe,  velratio- 

nc  ejfetli.   To  per  fe  caufje  efficie?iti  adfcribitur  , 

ratione ipfius caufe ,  cum  illa  effectum  produ- 

cit,  quaefttahs,  i.  e.  eaipfa  virtute,a  quade- 

nominatur :  clarus  ,  cum  effcctum  rcfertur  ad 

principiumtale,  a  quoipfacaufanomcn  ha- 

bet,  v  c.fi  Architcdtuszrdificet,  autMuficus 

Cinat,  utcrque  eft  caufa  per  fe,  ut  Tc  pcr  fc  re- 

fcraturad  ipfam  caufam  ,  quiacaufit  utcrque 

efTcclum,  qua  eft  talis :  ™  xdificarc  enim  pro- 

ncifcituraperitiaxdificandi,  principiotali  io 

Archite&o  ,    quod  ipfum  Avchitcctim  dc- 

nominat,  ita  ti  canere  profu  ifcituri  Mufico, 

perfc,  rationc  Mulici,  quia  proficifcituratali 

principio,  quod  Muiicum  talcmfacitacde- 


nominat.  To  per  accidens  Caufe  Efficienti 
buitur  ,  ratione  ipflus  caufe ,  cum  illa  eftecl 
producit,  non  quaeft  talis,  i.e.  non  ea  virti 
a  qua  denominatur,  fed  alia,  quse  per  accid 
caufae  efficienti  fuperveniat ;  clarius ,  cum 
quod  attribntum  additur  caufe  efficienti,j 
ter  virtutem  propriam  ,  a  quo  tamen  efte* 
non  eft.  v.c.  ii  aliquis,  qui  Architeclrus  eft 
catione,fimul  Muiicam  calleat,8c  canat,8* 
xero,  Architectuseanit ,  aut,  qui  Muii< 
profitetur,  aidificet,  uterquc  caufa  cft  effic 
per  accidens  ut  t»  per  accidens  referat 
cauiam ,  Archite&us  in  canendo ,  Muii 
aedificando,  quiaa&io&fcienmcancndi 
jungiturei,qui  perfe:vdificat,eft  enimT 
chitcctus,  8c  aiftio  ac  fcientiaxdifican 
jungiturei ,  qui  perfecanit,  cft  enim  is 
cus:itaquc,quando  Muiicus  xdiiicat,  pi' 
cituraMulico^caul^  pcrfecanendi,cdi' 
qune  tarnc  non  eft  a  Muiico,aut  peritia 
di,qu£  ipfum  Muiicum  dcnominat,fed  ali' 
de,  nam  Muficus  quidem  ardificat,  icd  r' 
quacft  Muiicus ,  idcoquc  pcr  accidc 
eft  xdificationis :  iic  Architccto ,  cauile  p" 


VOLUMENT      S*  E  C 


U  N  D  U  M. 


i& 


lificandi ,  cum  canit,  per  accidens  a&io  ca-  /  rx,  eft  effe&um  fortuitum:  effe&um  per acci 


ndi  oritur  ab  Architeclo ,  quia  non  oritur  a 
ritiaaedificandi,  quse  ipfum  denominat  Ar- 
ite&um, fed  aliunde:  nam  Architectus  qui 


dens,quod  adhaeret  efre&o  per  fe  caufse  necef- 

farias,  eft  effe&um  cafuale.  Caufa  ergo  fortui- 

i  ta,  esl  caufa  liberaper  accidens,  in  quantum 


m  canit,  fed  non  qua  Archite&us ,  ideoque  }  effedfco  ejus  per  fe  intentoannectitur  effe&um 


r  accidens  caufa  eft  cantationis. 


aliud  non  intentum  ,  fic  caufafortuita  inventi 


III.  To  perfe  cauf<e  efficienti  adfcribitur ,  i  tripodis  eft pifcator.   Caafa  cafualis  ,  eslcaufa 

per  accidens  necejfaria ,  i  n  quantum  effe&o  per 
fe  caufx  naturalis  apponitur  aiiud  effectum 
prxter  naturalem  propeniionem  caufx  ,  ut 
cum  tegula  decidens  de  te&o  laedit  praeter- 
euntis  caput  ;  nam  praeterpropenftonem  na- 
t  fa  neceffaria:  haec  finefuoexcidit,  cum  j  turalem  lapidis  id  eft,  ut  lsedat  prxtereuntem, 
t  clum  producit ,  quod, aut  cum  intentione :  8c  tamen  hoc  ipfum  eftconjunctum  cum  effe- 


ione  effietli,  quae  fine  fuo  potitur  ,  Toper  ac 
\ens ,  cum  finefuofruftratur :  lllafinemaf- 
uitur,  cum  effectum  producit,quod  inten- 
at ,  fi  fuerit  caufi  libcra ,  aut  quod  naturae 
:8c  inclinationi  naturali  convenit,  fifuerit 


ac  confilio ,  aut  cum  natura  fua  ac  naturali  i  clo  lapidis  per  fe,quod  eft  moveri  ad  centrum 
penfionenonconvenit.   Ergo.  To  per  fe  '  fuum. 

V.  Cafus  interdumfumitur/^proomni 

caufa  per  accidens,8c  {\cfortunam  fub  fe  com- 

prehendit,8c,  iic,  quicquid  eft  a  fortuna,  a  ca- 

iu  eft ;  non  vero  omne  quod  a  cafu  eft  a  fbrtu- 

na;  interdum  fumitur  Jiritle  prout  fortunce 

opponituri  8c  tum  cafu  agit  caufa,  quae,  quan- 

do  per  fe  agit,non  tamen  agit  per  intelle&um 

ac  voluntatem,fed  per  propeniionem  natura- 

aut  propeniionem:iic  pifcatoriseffe&um!  lem  tantum  ;  fortuna  agit  caufa,  quse,  quando 

fe  eftpifcari,  8c  pifcationis  pifciumque|  per  fe  agit,per  intelleclum  agit  8c  volunta- 

urac  caufaper  fe  eft  pifcator  j  ratione  effe-l  tem :  ideoque  haec ,  quando  per  accidens  agit, 

1  quia  hoc  effectum  refpondetejusinten-    effe&um  producit  praeter  aut  fcientiam  aut 


i 


fae  efricienti  tribuitur,  ratione  effedti,  cum 
faeagenti,juxta  intentionem  voluntariam 
propeniionem  naturalem,effecl:us  refpcn- 
,  ut  iic  8c  principio  agendi  conveniens ; 
r  accidens  eidem  tribuitur,  ratione  effecl:i, 
effedlui,per  fe  ex  intentione  aut  propen- 
e  caufe;  agentis  produdto  aut  producendo, 
ngitur  effeclus  alius,  praeter  aut  intentio- 


i ,  intendit  enim  pifcari :  at  huic  pifcatio 
:r  fe  intentae  opponatur  effeclus  alius,non 
itus,  velutiextra&ioaureitripodis;  hic 
tus  erit  per  accidens ,  quia  oriturpraeter 
ltionem  caufae ,  8c  pifcator  eft  caufa  per 
lens,  ratione  effecli,  iic  natura,  cum  pro- 
t  effeclum  iibi  iimile ,  eft  caufa  per  fe,  ra- 
:  effe6ti,quia  effe&um  refpondet  propen- 
naturali  8c  qua  agit ,  8c  quo  protendebat 
[it,fi  monftrum  producat,eft  caufa  per  ac- 
'is,  ratione  effecli ,  quia  illud  non  refpon- 
•ropenfioni  ejus  naturali  ,  neque  enim 
ropendebat  eo  ut  monftrum  produceret, 
lonftri  effeelrio ,  ut  effeftus  alius ,  praeter 
.nfionem  caufae  naturalem,  adjungitur 
llper  fe  intento. 

7  ■  Caufa  effciens  per  accidens,  ratione  ejfe- 
1  ubdividi  {olet  mfortuitam  &  cafualem  , 
u  J  fortunam  &  cafum.  Effeftum  per  acci- 
e  >  quod  adhxret  effe&o  per  fe  caufae  libe- 


voluntatem,  i.e.  quodautnonpraefcivitaut 
non  ante  decrevit ;  illa ,  quando  per  accidens 
agit,  effe&urn  producit,  ad  quod  ante  non 
propendit. 

V I.  Qujeri  hic  commode  poteft :  AnDeus 
poffit  dici  efficiens  per  accidens  uttius  effeBi  ? 
Refp.  Deus  nullius  effecti  eft  caufa  per  acci- 
dens,  fed  omnium ,  quorum  eft  caufa,  eft  cau- 
faperfe:  quia  hoc  derogat  fummae  Dei  fa- 
pientiae,  ut  aliquis  effe&us  dicatur  fieri  a  Deo, 
praeter  ejus ,  aut  fcientiam ,  aut  intentionem  : 
Qui,dicunt ,  Deum  effe  caufamper  accidens  ali- 
quorum  peccatorum  ,  folent  proferre  ,  quod 
Deuscondiderit  voluntatem  in  homine,  8c 
voluntas  fit  caufa  peccati :  quod  vero  eft  caufa 
caufae  eft  caufa  caufati ,  fi  non  per  fe ,  faltem 
per  accidens :  8c  fic  Deus,  qui  eft  caufa  volun- 
tatis  peccantis ,  erit  faltem  per  accidens  caufa 
peccati ;  abfit  blafphemia  di&o.  Sed  enim  ifti 
hominesnonfatispercipiunt,  quid  fit  caufa 

efficiens 


24.O  DlSPUTA.T.    EX  PHIL 

efficiens  per  accidens.  Caufa  enimperacci- 

dens,qus;  producit  effe&um  prxter  confilium 

atqueintentionem  :  itaque,  quandocaufa  li- 

bera  producit  aliquid  aliud  ,  quam  quod  pro- 

ducereintenditatquedecrevit,  eft  caufa  pper 

accidens:atqui  Deus  fapientilfimus  nihil  pr£- 

tcrintentionemproducit  j  quse  enim  prreter 

intentionem  eveniunfiptxtet  exfpe&ationem 

e\reniunt  8c  minime  opinantibus,  quod  igno- 

rantiam  arguit:  ateam  Deotribuere,  impium 

eft :  Deits  igitur  necpeccati  nec  uUius  rei  eft  cau- 

fa  per  accidens ;  fed  quae  producit  omnjpoten- 

tiifimus,  eorumomniumeftcaufaper  fe.pec- 

cati  vero  caufa  eft ,  nullo  modo  ;  nec  per  fe , 

quia  malum  non  facit ,  ( nec  enim  a  lege  defi- 

cit,  cum  lex  ei  non  fitpoiita;  atmalumeft 

itvof&ioc.  illegalitas )  nec  fua  efficientia  poiitiva 

terminari  poteft  in  privationem ;  at  malum 

privatioeftbonitatismoralis;nequ.eperacci- 

dens,  quianihilacciditprxterejusnotitiam , 

confilium ,  intentionem  ,  decretum.  Sed  ve- 

ro  Deus  multa  efficit  per  fe,ut  adtiones  om  nes 

naturales,  etiam  eas,ad  quas  peccata  effe  fecu-  ; 

tura,  autpotiusquaspeccataeifeconcomita- 

rura  novit ,  8c novit ,  quia decrevit ,  ut  feque- 1 

renturautconcomitarentur,  non  quidem  fe  . 

efficiente  (  neque  enim  omnia  ,  quae  decrcvit 

tore,  efficit,nequeargumentatio  valetabeffi- 

cacia  decreti  ad  efficientiam  rei  decretx )  fed 

fe  permittente:  itaque  a&ionum  ,  quacfub- 

fternuntur  peccato  ,  feu  £  matcrialis ,  ipfius 

pcccati ,  Deus  eftcaufaperfc,  at  veroipiius 

pcccati,  fcu  malitise ,  vitioiitatis ,  illcgalitatis, 

i  rregularitatis  ( 8c  ut  barbare  loquar  cum  Bar-  | 

baris )  pcccaminofitatis  in  a&ionibus ,  Deus , 

ncc  per  fe  caufa  eft,nec  per  accidens,quia  pla- 

ne  caufa  non  eft :  intcrim  quod  in  actionc  hac 

aut  illa  hominis  pcccantis  iit  peccatum,in  ab 

ftraclo  fumtum,  id  non  eil  prxter  Dei  aut  no- 

titiain  aut  intentionem  ;  Deus  cnim  non  ran- 

Uimprxfcivit,  fed  8c  voluit,  imo prxfcivit 

quia  voluit.pcccatum  fore.  Sc  licct  oderit  pec- 

catum,utmaluminhoncftum,utprivationcm 

rcctitudinis  moralis  adtionibus  humanis  in- 

efledebitx ,  ut  tranigreflionem  lcgis  fux ,  ut 

avcriioncm  afetancjuam  fummobono,  illud 

tamen  dccrcvit  fore ,  ac  voluit ,  exiftere  in  rc- 

rum  naturafuomodo,  nam  cxiftcntiapropric 


oso ? n i A  Sblect, 

eft  entis  realis  8c  a  caufis  efficientibus ,  afc  pe 
catum  cft  non  ens  reale  8c  a  caufis  deficient 
bus,  quac  male  vocantur  caufa;,  quia  virtute 
aut  vim  proprie  nullam  conferunt  fedea 
negant  (  voluit ,  inquam  ,  exiftere ,  tanqua 
mediumilluftrandsemifericordiae  fuae  inil! 
condonandoScjuftitioe  inpuniendo:  nam  ! 
fieri  peccati ,  a  Deo  eft  volitum  decretumqu 
tanquambonumutile,  8c  exnaturafuaorci 
nabile ,  8c  a  Deo  ordinatum  ,  ut  medium  co 
ducibile  ad  finem  ,  gloriam  minifeftanda 
fua:  mifericordiae  ac  juftitise,  novit  enimij 
tenebris  eruere  lucem :  creatio  mundifui 
Deovolitaacdecreta  eft,  tanquam  mediu 
illuftrandi  fuam  potentiam,  bonitatem ,  8cJ 
pientiam  )  nec  tamen  Deus  ullo  modo.a 
fenfu,  nifi  cum  fummaejusinjuriaautbl; 
phemia ,  poteft  dici  caufa  per  fe  peccati ,  qi 
non  inrendit  aut  voluit  ipfe  facere,  cum  ne 
cere  quidem  poifit ,  fed  ^utab  aliis  fieret,ta 
tum  permittere  :  quod  permittere,non  cfta 
quidconferre  ad  peccati  produdhonem ,  1 
aliquid  non  conferre ,  8c  negaregratiam  f| 
cialem  ad  peccatum  vitandum  neceffariai 
quam  cum  conferre  Deus  non  tenetur ,  c 
abeaconferendadeficit,  deficientia  eft  n 
moralisautculpabilis,  qua  quisdeficitab 
quoddebct,  fed  Phyfica,  quaquisdefici 
eo,  quod  poteft,  licet  potentiam  iftam 
cCtum  traducere  non  tenetur :  At  vero  ca 
efficiens  per  fe  eft,  quae  ita  vult  8c  intendit 
quid,  utipfafaciat  illud.  Ergo,  utconclu 
cum  Dcus  peccatum  non  faciat ,  ncc  fai 
poflit ,  utcunque  ab  arterno  volueritatque 
tcnderitpeccatumforeac  fieri ,  atque  ipi 
mahtiam  a&ionis  malc  decreverit  cxti 
ram,ut  mcdium  utile  fini  fuo  obtinendo  ( 
eft  gloria  fua  )  peccati  tamcn  caufi  pcr  fecj 
non  poteft:8c  multo  minus  cauia  per  tc 
dcns,    i.quiacaufacjuscft nul!omodo,c 
non  faciat  illud,  fed  tantum  cx  decr 
fieri  pcrmittat :  at  caufaperaccidcns  v 
cit,  cfficit,  producit,  erloclum,  licet 
intentionem  fuaffl  :  pifcator  vere  extr  ihitj* 
reum  tripodem  ,  hoceft,  effectum  illud^ 
producit  :  ai  Deus  peccatum  mm  prodi" 
ullo  modo.  i.  caufa  peraccidens,  pra'terq 
quod  vereagat,  itatamen  agit ,  ut  agatp 

im 


V  O  L  V'  M  £  N      S'ECU  ND  U  M. 


tentiorrem  :  Atqui ,  ut  vere  agere  refpe&u 
ccati ,  i .  e.  vere  producere pecoatum ,  non 
jiivenit  Deo,  ita  nec  convenit  ipfi,  agere 
eter  intentionem.    Prius  in  fanctitatem 
,  :i  impingit,pofterius  in  fapientiam  ejus  in- 
■jrrit  8c  omnifcientiam  tollit:  Quaeomnia 
i  lt  blafphema  8c  horrenda. 
'VII.  Reftat,  ut fortunam  8c  cafum  cum 
iJ>videntiaDei  conciliemus :  nam  hicquo- 
12  nonnulli  faciunt  naufragium  veritatis, 
i  u  fic  argumentantur.  Si  omnia  fiantjuxta 
1  «videntiam  Dei ,  ergo  nulla  daturfortuna  aut 
*f  m  >  &per  confequens ,  male  ad  caufas  per  ac- 
i  'ns  referuntur.   Refp.  A  poiitione  Provi- 
i  itiae  divinae  ad  fortunae  aut  cafus  everfio- 
i,  nulla  eft  fequek :  Nam  quod  refpectu 
fae  primae ,  Dei,  fit  confulto  ac  deftinato  8c 
>raevio  ejus  confilio ,  idem  tamcn  refpe&u 
fae  fecundae,  creaturae,  fieri  poteft  inopina- 
ex  improvifo ,  8c  praeter  ejus  vel  intentio- 
1  velpropenfionem  naturalem :  Nam  ca- 
k  fortuna ,  feu  caufa  per  aecidens  fortuita 
afualis ,  tantum  fic  dicuntur  8c  dividuntur 
eftu  caufarum  fecundarum ,  non  primas : 
i  Dei  refpeftu,qui  omnia,  quae  fiunt,  quo- 
que  modo  fiant,  bene  vel  male,  neceflario 
:ontingenter ,  ex  intentione  creaturae  aut 
Denfioneaut  praeteream,  ab  aeterno  de- 
it«ac..praedeterminavit ,  atque  hinc  prae- 
it  futura  8c  tali  modo  futura  (namDeus 
tantum  ab  aeterno  praedefini  vit  rerum  fu- 
:ionem  fed  8c  modum  futuritionis )  nihil 
ft  dici  fieri  fortuna  vel  cafu,  nihil  quoque 
iccidens ,  fed  quaecunque  fiunt ,  quocun- 
modo  fiunt,  Dei  refpe&uper  fe,  non  qui- 
Deo  illa  femper  efficiente ,  fed  quaedam 
um  interdum  permittente,  ut  hoc  jam 
cfifhim.  Atque  hinc  natus  eft  Canon  Lo- 
rumacPhilofophorum.  Omnis  effectus 
X  iccidens ,  refpeftu  fcilicet  caufarum  fe- 
ii  iarum ,  reducitur  ad  aliquam  caufam  per 
k  c.  primam ,  Deum ,  a  quo  intenduntur8c 
:c  lofcuntur  effe&us  omnes  fortuiti  8cca- 
■  ss ,  ad  quos  concurrit  effective ,  8c  defe- 
[  morales,  ad  quos>concurritpermiflive. 
&  quia,  ob  hunc  canonem  aftertum  in  Syjie- 
■^ogicoy  laboriofiffimus  8c  do&iffimus 
K  kerm*nnn  Scheiblero  mifere  vapulat ,  ope- 


24/ 

rae  eft  hunc  breviteradpartesvocareScexa- 
men. 

VIII.  H<ec  fententia  fatis  Cahiniana  eti , 
inquit  Scheiblerus  Lutheranus   Top.    cap.  3. 
num.  72.  pergit.  Imprimk enim  aliquando  effe- 
Bmper  accidens  funt  peccata,  qua ,  non  nifiCal- 
vinifiice ,  ad  primam  caufam  tanquam  caufam 
perfe  reducuntur.  Sed  inhaccraffaatqucin- 
vidiofa  ac    falfa   Scheibkri  ,  fola  invidia  8c 
Cahini  ac  Cahinianorum  odio  turgentis,  cen- 
fura  multa  reprehendi  poffunt.  Non  dicam , 
inepte  ipfa  pcccata  efTectus  ab  ipfo  dici ,  cura 
non  habeant  caufam  fui  efficientem,  fed  defi- 
cientem ,  quae  non  eft  caufa  proprie  di&a ,  fect 
fortaflis  caufa  fine  qua  non  aut  conditio  ante- 
cedens,quemadmodum  fol-deficiens  ab  Hori- 
zonte  noftro  illuminando  non  eft  caufa  pro- 
prie  diclra  tenebrarum ,  fed  caufa  tantum  fine 
qua  non  feu  conditio  antecedens  :   fed  hoc 
tranfeat  cum  cxteris  ejus  erroribus:  Verum 
nego  ipfi ,  a  Keckermanno ,  Calvino ,  aut  quo- 
quam  Cahinianorum ,  peccatum,  hocfenfu, 
redu&um  unquam  ad  Deum  ,  tanquam  ad. 
caufam  efficientem  per  fc  ,  fed  tantum  ad. 
Deumtanquampermittentem  in  tempore8c 
permittere  volentem  ab  acterno :  itaque  haec 
eft  mens  Keckermanni  ,  8c  omnium  ,  quos 
odiofo  Calvinianorum  nomine  profcindit  ; 
quod ,  pcccata  fieri ,  non  eft  praeter  Dei  noti- 
tiam  aut  intentionem,quiapermittit:alioquin 
permitteret ,  quod  nec  fciret  nec  vellet  fieri : 
at  Deus,  8c  novit ,  8c  voluit,  peccatum  fieri,  fe 
non  efficiente ,  fed  permittente :  quo  fenfu 
non  per  accidens  fe  habet  Deus  ad  peccata , 
cum  fiunt,  fed  per  fe,  non  tamen  quatenus 
caufa  proprie  dicla  efficiens ,  fed  Ut  deficiens  ; 
&  caufa  fine  qua  non  8c  per  modum  antece- 
dentis  ad  peccatum  ut  confequens,non  tamen 
per  vim  caufalitatis;  nam  peccata  non  fierent, 
nifi  Deus  fieri  permitteretj  Deus  non  permit- 
terct ,  nifi  permittere  decrevifTet  ac  praefci- 
viffet:  at  Decretum  Dei  permiflivum  mali, 
tam  eft  efficax  8c  immutabile ,  quam  eftefFe- 
dtivum  boni,  8c  praefcientia  mali  futuri  tam 
eft  infallibilis ,  quam  futuri  boni :  hoc  tan- 
tum  eft  difcriminis ,  quod  Decretum  Dei  cir- 
cabonumfit  ejus  caufa  cfficiens  perfeacce- 
dente  divina  jpotentia ,  at  decretum  Dei  circa 

1  i  malum 


'V1 


DisputAt.  ex  PhuosophiA  Select. 


malum  non  fitcaufaperfeefficiensejus,  fed  j  temautintelle£umprxfcientem,nonpot< 
tantum  conditio  Sc  hypothefis  antecedens  vel  fieri  vel  permitti  per  accidens  refpcc* 
abfquecaufalitateipfampermiffionemScma-  'Dei.  Sed  hxc  ad  retundendamSf/j<?/6fcric 
lum  permiflum ,  quodquianecfk,  nec  per-  j  lumniam ,  &  deCaufaperfe&peraccider 
mittitur ,  prxter  Dei  voluntatem  decernen-  |  fuffecerint. 


Difputationum  cx  Philofophia  feleclarum 

Voluminis  Secundi, 

DecimA-Sexta, 


D  E 


DIYISIONE  CAUSiE  EFFICIENTIS  IN  PRINCI 
PALEM  ET  MINUS  PRINCIP  ALEM. 

T   H   E   S    I   S       I. 


SI  qux  eft  Divifio  Caufe  Efficientls  explica* 
tu  difficilis  ,  ea  eft  in  Principalem  &  minus 
principalem  :  Nam  difficulter  explicari  poteft, 
in  quo  ratio  formalis  utriufqueconfiftat,  8c 
quomodo  afeinvicemdiftinguantur.  Certc 
Suarez,  Difp.  Met.  i  -j.fefl.  1.  explicaturuf  ra~ 
tionem  formalem  caufx  efficientis  principa- 
lis,  fuo  more  prolixiiTime  rem  agit,qui  videri 
poteft.  Nos,  omiffis  variorum  fententiis, 
mentem  noftram  breviter  explicabimus. 

1 1 .   Caufa  efficiens  principalis  cft ,  qux  effe- 

£him  producit  virtutepropria,  8cex  fe  pro- 

portionata  ac  fufficienti  ,  ad  produ&ionem 

effe&i ,  ut  non  egeat  virtute  alterius  caufx  fe- 

cundx,  a  qua  elevetur,  adjuvetur,  prxmovea- 

tur,  promoveatur,  utpote  qux  exiftat  cum  ef- 

fe<fto  ejufdem  ordinis  vel  etiam  fuperioris, 

nunquam  deterioris,quia  ejus  virtus  tanta  cft, 

qua  effe<fhim  producit ,  utineacontineatur 

quicquid  in  ettecto  cft.  Dicitur  autcm  conti 

nere  effccforn  in  virtute  caufx  dupliciter ,  vel 

formaliter,  veleminenter.  Fermaliter ,  cum 

effe&um  &  caufa  cfficiens  funt  ejufdem  natu- 

rc.  ipccif\cq.Emine?iter,cum  non  funt  ejufdem 

naturx  fpecificx.  Cum  effeftum  continctur 

in  fua  caufa  efficiente  formalitet ,  vocatur  illa 

caufaunivoca ,  cum  cn.incntcr,  xquivoca; 

utraque  prinripalis:at  cum  ncquc  formaliter, 

nequc  cmincntcr,  contincturin  caufa  cffe- 

ttum,  dicitur  illa  caufa,  minus-principalis. 


III.  Gr«/tfdefiniturvulgo  Vnivoca ,  qjf 
produciteffe£him  fibi  fimilem  ipecie,utig 
ignem.  JEepivvoca^opxx.  producit  effe&urn 
terius  fpeciei,  utSol  Murem:  illa,ic.  univc 
quatenustaliseft,  detcrminata  eft  ad  un 
effe£r.um  in  fpecie  \  alioqui  non  erit  univo 
hxc ,  fc.  xquivoca  ,  poteft  effe  univerfali 
caufando  plures  effe&uum  fpecies :  itaque 
caufa  dicatur  xquivoca ,  duo  vulgo  requir 
Philofophi;  unum  ex  parte  caufx,  alteruir 
parte  effetti.  Ex  parte  effefti ,  ut  effedtun 
alterius  fpeciei  quam  caufa ,  uti  eft  mcnf: 
arcularius,  ccelum  8c  Deus:  ex  parte  caufx 
caufa  e^qui  voca  fit  ordinis  eminentioris  qu 
efTe&um :  Deus  enim  eft  aliquid  eminen 
quam  ccelum,8t  arcularius  quam  menfa.- 
enim  non  videtur  fecundahxcconditio 
vera.  Qiudenim?  anSol,  quiadgenera 
nem  viventium  concurrit,  utcaufaxquP 
eft  eminentioris  ordinis,  quam  efFeftuffl 
non  vivens  dignius  eft  vivente?  imo  ui 
Mufca  aut  Scarabxus  eft  dignior  Sole,  licc 
produ&ionem  Mufcx  aut  Scarabxi  Sol< 
currat,ut  caufa  cfficiens  principalis  xquir<4 
Scilicet,  vivus  canis  cft  prxftantior  mo:J 
Leone,  &generatim,quicquid  vitaeftp^' 
tum  ,  longe  cft  cxccllentius  8c  prxftantiu  • 
quod  vita  dcftituitur :  itaquc  gratishoc*1' 
tur,  caufam  omnem  xqui vocam  effe eroii 
tioris  ordinis  quam  eft  eftettum,  cum 


VOLU.ME  N     S 

latin  Sole,  in  ccelo.8caliis,fiintelligaturde  ' 
;  titate  feu  efTentia,  tum  caufae ,  tum  eftedti. 
j  IV.  Caufa  minus  principalis  vulgodivi- 
ii  ur  in  impellentcm  &  inftrumentalem:  i!4a, 
j  procatar&icam  8tproegumenam.  Proca- 
t  fticaeft,  quxefficientemextrinfecusim- 
j  llit  ad  agendum.  Proegumena,quae  intrin- 
i  us  efficientem  caufam,  in  qua  eft,impellit, 
j  )iitat,  difponit ,  ad  agendum.  Inftrumen- 
i  is  eft ,  quae  per  virtutem  infufficientem  8c 
i  propcrtionataminfluitin  efFe&um,8t  non 
i  i  clevata,  praemota ,  ac  promota ,  ad  agen- 
l!  m  ,  a  virtute  alterius  caufae  principalis  fe- 
I  ida?. 

V.  Quseri  hic  poteft,  An  beneDeo,  caufa  in 

i  ndoprincipali,  adiungatur  caufa  procatarHi- 

qu*  extra  Deum,  ipfum  tamen  adagendum 

>el!atj  nam  quin  proegumena  ipfi  re&e  ad- 

|  batur ,  nullum  eft  dubium :  ita  re&e  dici- 

s ,  Bonitatem  &  Mifericordiam  Dei  effe 

famimpellentemproegumenam,obquam 

uerit  redimere  genus  humanum  i  fiqui- 

a  id  ,  quod  impellit  hic  Deum,  in  ipfo  eft. 

vero ,  an  aliquid,  quod  extra  Deum  cft,  re- 

eum  impellere  dicatur  ad  hoc  aut  illud  a- 

idum,&  refpe&u  Dei  fe  habeat  ad  modum 

fae  procatar&icae  ,   quo  fenfu  nonnulli 

eologorum  in  locis  fuis  communibus  di- 

kt,  miferiam  humani  generis  fuiffecaufam 

^ulfivam  externam  in  Deo,  ad  Chriftum 

dum  in  mortem  ,  Meritum  Chrifti  effe 

famprocatar£ticamjuftificationis,inquiri 

i  fine  caufapoteft,  8c  an  non  tutius  5c  re- 

js  loquendum  fit ;  praefertim  cumvidea- 

is ,  hanc  loquendi  formulam ,  ob  humance 

ntis  inDivinisimbecillitatem,  8clinguae 

butiem,hact,enus  toleratam,  in  praetextum 

orum  verti  atque  eorum  defenfionem  tra- 

,  Hinc  enim  eft ,  quod  Hetcrodoxi  quidam 

fcilofophi  ac  Theologi ,  ftatuentes  aliquid 

pra  Deum  tanquam  caufam  impulfivam 

tjernam,  ele&ionis  ftatuerint  caufam  proca- 

t  fticam ,  fidem  ac  perfeverantiam  in  fide 

1  evifam  ,  reprobationis  vero ,  infidelitatem 

2  impojnitentiam  finalem  fimiliter  praevi- 
:  nialii  merita  8t  bona  opera  afieruerint  cau- 
,n  impellcntem  externam  refpe&u  Dei  eli- 
ij  ntis  ac  juftificantis :  quod  tam  longe  abeft  a 


E  C  UNTDUM,  2fi£j 

rei  veritate  >  ut  ne  Meritum  quidem  ipfius 
Chrifti  caufafuerit  inDeo  externa  impellens, 
vel  elc&ionis  vel  juftificationis :  ita  libertas 
loquendi  abiit  in  licentiam.  Sed  vero,  nullam 
dari  caufam  proprie  impulfivam  externani 
extra  Deum ,  quae  ipfum  impellat  ad  volen- 
dum  hoc  vel  illud ,  quodcunque  tandem  fue- 
rit,  fic  probamus. 

V I .  Si  detur  extra  Deum  caufa  procatar- 
«Stica  feu  impellens  externa ,  ob  quam  velit 
hoc  aut  illud,oportet  illud  fit  creatura,aut  ali- 
quid  creaturae,  creatum,  aut  concreatum.  Sed 
hoc  eft  abfurdum  j  nam  ficaliquidcreatum 
melius  foret  8c  majus  Increato  illo  Ente,  quia 
eo  effet  prius,8c  Ens  Increatum  effet  minus  & 
pofterius.  At  Deo  nihil  eft  prius ,  &  eo  nihil 
majus  aut  melius  cogitari  aut  effe  poteft.Ergo 
8c  abfurdum  eft  illud  ,fc.  Voluntatem  Dei  ha- 
bere  caufam  extra  fe ,  a  qua  ad  volendum  im- 
pellatur.  Et  Scholaftici  optime  dixerunt,nul- 
lam  effe  caufam  aflignandam  Divinae  Volun- 
tatis  ex  parte  adtus  volendi ,  licet  poffit  afli- 
gnari  ratio  ex  parte  volitorum,in  quantum  fc. 
Deus  vult,  unum  efife  propter  aliud  ,  ita  ut  fit 
ordo  caufalitatis  &  prioritatis  inter  ipfa  obje- 
clavolita,  non  tamen  fit  ordo  prioritatis  8c 
caufalitatis  inter  obje&um  volitum  8c  vcli- 
tionem  divinam,incipiendo  ab  objeclo  volito 
&  progrediendo  ad  ipfam  volitionem  :  hoc 
fenfu  re&iffimedicunt,  Deusvult,  hoceffc 
propter  hoc :  fic,  unum ,  quod  vult ,  eft  caufa 
alterius,  quod  vult,fed  unum  non  eft  caufa,ob 
quam  velit  alterum  j  8c  male  loquuntur ,  qui i 
fic  dicunt,Deus  propter  hoc  vult  hocpropter 
fidemvult  vitam  aeternam  electis  conferrei 
Deus  vult  quidem  ,  propter  unum  effe  aliud, 
fed  cur  velit  unum  effepropteraliud,  neu- 
trum  caufa  eft  volendi ,  fed  ipfe  fibi :  itaque 
vult  Deus ,  vit2m  aeternam  cffe,  8c  conferri  e- 
lec"tis,propterChriftum  8c  fidem  in  Chriftum: 
fed  nec  Chriftus,  necfidesinChriftum,  eft 
caufaipfiusvolitionis  ,  qua  8c  ob  quam  velit , 
vitam  aeternam  dare  ele<Stis:verum  Chriftus  Sc 
fides  in  Chriftum,  eft  caufarei  volitne,  fc.  vitae 
oeternae,quam  vult  Deus  elecl:is  dare:  motus  8c 
impulfus  ad  hoc  volendum ,  non  ab  aliqua 
caufa  externa  ,  aut  Chrifto  ipfo  aut  fide  in 
Chriftum,  aut  meritis  bonorum  operum,fed  a 
Ii  i  boni- 


244  Disputat.  exPhi 

bonitate  fua ,  qux  interna  impellens  caufa  feu 
proegumena  dici  folet :  ideoque,nec  Chriilus 
mediator,  nec  fides  in  ipfum  praevifa,  nec  bo- 
na  cpera,poffunt  dici  caufa  impulfiva  electio- 
nis  ad  vitam  xternam,  iftius  fc.  volitionis,qua 
Deus  falutem  voluit  nonnullis,  voluittamen, 
iis  ialutem  8c  vitam  setemam  contingere,pro- 
pter  Chriftum  2c  fidem  in  Chriftum  ,  quin  8c 
propter  bona  opera ;  id  eft ,  voluit ,  ordinem 
caufalitatis  8c  prioritatis ,  in  rebus  iftis  volitis 
efte  ataue  inter  eas ,  ut  Chriftus  fit  caufa  falu- 
tis,  volitae  electis,  £c  fides  itidcm  effet  caufa 
falutis ,  volitae  iifdem  ,  imo  &  bonaopera  ef- 
fent  quoque  caufafalutis ,  volitae  a  Deo  fuis ; 
unaquaeque  caufa  in  fuo  ordrne ,  fedcaufata- 
men :  nihil  tamen  iftorum  trium  eft  caufa  vo- 
litionis ,  quaDeus  falutem  voluit  quibufdam. 
Quod  bona  operacaufametiamfaciofalutis, 
nemini  mirum  videri  debet ,  quia  loquor  hic 
&  nuncdefalutepoilidenda,  nonimpetran- 
da:  at  falutis  pofTefno  tam  parum  obtineri  po- 
teft  fine  bonis  operibus,  quam  fine  ftde ,  imo 
quam  fine  Chrifto:ad  vitamenimaeternam 
non  fufficit,  ut  qurs  fidem  habeat  inChri- 
flum,  fed  Sc  ut  bonis  operibus  fidem  iftam  ex- 
primat. 

VII.  Ad  caufam  procatar&icam  referri 
folent  haec4.  GhjeBum,  Cccajio,  Caufa  Merito- 
tiay  &  Author  Jive  caufa  moralis.  Qbjettum 
tum  demum  huc  fpe&at,  cum  non  tantum  eft 
terminativum  aftionis,  fed  2c  motivum ,  ut 
cum  dicimus ,  Obje&a  moventfenfus :  at  fi 
ratio  terminandi  tantum  fpectetur  in  objecto, 
non  item  movendi ,  ad  adjunctum  pertinet 
externum  ;  object,a  terminantia-  folum  funt 
tribuenda  Deo ,  non  item  moventia.  Sicob- 
jettum  creationis,  confervationis  2c  provi- 
dentiae  divinae,  eft  munduscumomnibusin 
eo  contentis.  Gccafio  vix  caufae  nomen  mere- 
turauttitulum,  quiavix  eft  invenire  ullam 
ejus  caufalitatem ,  nifi  taJisdicaturlocitem- 
porifve  commoditas ,  ( quemadmodum  dici- 
mus ,  occafio  facit  fures , )  qune  ipfa  tamen  ad 
adjun&a  potius  externa  pertinet.  Eftenim, 
praeter  obje<ftum  &  fignum  ,  illa  ejus  fpecies, 
quae  circumftantia  dicitur.  Meritum  ha&enus 
caufa  dici  poteft ,  quatenusqui  benemeretur 
llio ,  eum  obftringit  ad  retalianduni,  red- 


LOSOPHIA   SELECT. 

hoftieodum ,'  6c  gratias  agendas.  Author  Jivt 
cauja  moralus  dicitur,  quae  dat  efteclrui  effc 
non  quidem  realiter  8c  erfe&ive  in  eumin 
rluendo,  fedvel  applicando  a&iva  paflivis 
vel  faltem  non  impediendo  efte&um ,  cun 
debeat  ac  pofftt ,  vel  inducendo  caufam  alian 
2c  inclinando  eam  per  rationem  moralem 
hortationem,  dehortationem,  fuafionem,dii' 
fuaiionem,  precationem,  comminatione,jkc 
ad  aliquid  agendum  vel  non  agendunnr.  Hui 
moraii  Caufse,  minus  principaii ,  impellenti 
externae,  opponiturCaufaPhyfica,  quxpe 
realem  influxum  dat  efTe  efte&ui ,  ut  cau£ 
principalis,  ut  cum  Deus  creat  Angelum. 

VIII.  Quaeri  fub  explicatis  ftatim  termij 
nis  fblet,  Vtrum  Deusjit  caufa  converJionis>My 
ralis  tantum,  an  vero  etiam  Phyfca  ?  Verit; 
2c  fanae  Philofophix  hoftes,  moralem  tantu: 
caufam  converfionis  faciunt  Deum ,  ut  partc 
aliquas  relinquant  libero  arbitrio ,  cui  hacfi 
fententia  potioresin  converfionepartes  qua 
ipfi  Deo  tribuunt: Si  enim  Deus  fit  caufa  coni 
verfionis,  tantum  moralis ,  erittantum  eju| 
caufa,  minus  principalis,  impulfiva  ,  externa 
procatarctica ;  2c  liberum  hominisarbitriumfi 
fi  fit  converfionis  caufa  Phyfica,erit  ejus  caui  t 
fa  principalis  ( fc.  Deus  deprimendus  eft ,  ui  l 
liberi  arbitrii  idolum,  in  negotio  falutis ,  erfc 
gatur)  quin  2c  homo  plus  faciet  in  con verfia 
ne  fui ,  quam  Deus ,  quia  Deus  tantum  age 
moraliter,  docendo,  fuadendo,  hortando,3e 
hortando,  comminando,  precando ,  &c.  hfrl 
mo  fe  convertet  Phyfice  2c  reipfa.  At  verc 
Scriptura  Sacra  Deo  adfcribens  converfioneir 
noftri ,  dicit  eum  in  nobis  creare  cor  novum 
praefcindere  praeputium  cordis ,  largiri  Spiri- 
tum  novum ,  &c.  quae  a&ionem  defignani 
Phyficam  :  8c  eadem ,  Deum  omnia  faxere  ir 
converfione,  alTerit,  hominem  nihil,  quandc 
dicit ,  nos  ex  Deo  nafci ,  ex Spiritu  San&ore* 
generari  ,  vivificari ,  qui  eramus  mortui 
Deumeximerenobiscorlapideum ,  darecoi 
carneum  ,    legem  infcribere  cordibus  no- 
ftris ,  8cc.  quae  oftendunt ,  Deum  in  convef'  f i 
fione  agere  folum,  cum  ifta  nufpiam  tribuan* 
tur  homini,ac  contra  nihil  ei  tribuatur,quan 
quod  non  fit  idoneus  ex  fe  vel  ad  cogitandum 
aliquid  boni.  Sed  maoum  de  tabula ,  ne  in 

meffcn: 


V  O  L  U  M  E  N^ 

eflem  Theologicam  falcem  immittamus 
•ftram. 

IX.  Infirumenttim  eft ,  quodagitfupravi- 

;,8c  per  virtutem,fibi  quidem  inhaerentem, 

i  infufficientem  8c  improportionatam  efFe- 

ai  producendo ,  ideoqueeget,  adjumento, 

►  :vatione ,  prcemotione ,  promotione,  8c  ap- 

'  catione ,  alterius  caufae ,  puta  principalis 

;  oindae ,  ad  talis  effedtus  productionem :  un- 

vulgo  dicitur  agereinvirtutecaufaeprin- 

I  »alis,  quaphrafi  non  fignificatur,  quod  cau- 

nftrumentalis  aliquam virtutem  aprinci- 

i  accipiat,  qua  fibi  communicata  operetur, 

am  abfente  caufa  principali,  ut  inftrumen- 

n  tamen  ejus ;  hoc  enim  de  ratione  inftru- 

i  ntalis  caufae  nullo  modo  eft:  fed,five  acau- 

I  Drihcipali  virtutem  fuam  accipiatr ,  five 

I  mde  acceperit ,  id  nihil  facit  ad  rationtm 

:  :rumenti ,  fed  vero  agere  in  virtute  caufae 

ncipalisfecundae  8c  elevari  ab  ea ,  eft  agere 

ra  vires ,  fupra  virtutem ,  fupra  qualitates 

.aerentes,  8c  caufae  principalis  fecundae,  au- 

o,motione,dire&ione,praefentia,adjuvari. 

■C.  Diftingui  foiet  vulgo  inftrumentum, 

t  onjuntlumvelfeparatum  :  atque  intelligi- 

\  utrumque,  vel  qttoadfuppofitum  atque  enti- 

I  'm>vel quoad  virtutem  feu  caufalitatem.  In- 

|  mentum  ccnjunctum  caufa  principali  quoad 

wfituyn  five  entitatem  dicitur ,  quod  caufae 

lcipali  unitum  eft,  vel  per  contaftum ,  vel 

realem  unionem ,  vel  per  aliam  prsefen- 

a,utmanushomini.  Separatum  quoad entt- 

1 7»  &fupp0fitum  eft,quod  illo  modo,quoad 


S  E  CUNDUMi  'i£<f 

fuum  effe  fc.non  eft  unirum  caufae  principalr»' 
ut  lumen  receptum  in  medio ,  inftrumentunv 
eft  fecundum  effe  feparatum  a  fole ,  fed  con- 
jun&um  tamen  Soli  quoad  caufalitatem,quia 
ad  illuminandas  partes  aeris  remotiores  indi- 
get  influxu  adluali  Solis.  ConjuiicJumfecundum 
virtutem  aut  caufalitatem  infirumentum  dici- 
tur,quod  indigetaftuali  influxu  agentisprin- 
cipalis,  utpenna  eget  influxu  manus.  Separa- 
tum  quoad  caufalitate?n  aut  virtutem  eft ,  cum 
abfente  agentis  prineipalisinfluxu  operatur,- 
ut  femen  a  generante  decifum  uteroquere- 
ceptum.  Verum  enimvero,  taleinftrumen- 
tum  quoad  aclivitatem  feparatum  ab  agente 
principali,  quod  tamen  ut  inftrumentum  ejus 
agat,licet  in  Moralibus  forte  detur,in  Phyficis 
datur  nullum :  8c  feminis  exemplum  id  non 
probat,  quod  cum  operatur  8c  agit,  jam  utero 
receptum,  in  conformatione  fcetus,  patre,vel 
abfente ,  vel  diftante ,  vel  extindto ,  non  agit 
amplius ,  ut  inftrumentum  generantis,  fed  ut 
caufa  principalis :  nam  inftrumenti  ratio  haec 
eft,utnonagat,  nifi  motum  ab  alio :  funt  di- 
ferta  verba  Arifi.  I.  K.Phyf.c.f.l.  37.  Atqui 
aliud  illud,  fc.  generans  *  a  quo  moveri  debe- 
ret  femen  in  conformatione  fcetus,  abeft ,  di- 
ftat,  extinctum  eft.  Ergo  non  agit  ut  ejus  in- 
ftrumentum :  itaque  ex  hoc  exemplo ,  inftru- 
mentum  Phyficum  a  caufa  pnncipali  fepara- 
tum,  quoad  attivitatem,  caufalitatem ,  virtu- 
tem,  non  evincitur,  nec  ullo  alio  exemplo  aut 
ratione  evinci  poteft:quod  in  confli&u,  fi" 
neceffe  eft,  oftendere  fumus  parati. 


II 


Difputationum  ex  Philofophiafeledarum 

Voluminis  Secundi, 

Decima-Septim  a-, 

D  E 

AUSjE  EFFICIENTIS  DIVISIONE  IN  PRIMAM 

ET  SECUNDAM. 


T  H   E   S   I  S      I. 

^  variis  Cdufie  Efficientis  divifioritbus  non  Secundam.  Prima  eft,  quae  non  pendet  a  prio- 
'eftpoftrema,quadividiturin/VJ7»tf;»dr  ri.  Secunda,  contra.   Prima  eft  vel  abfolutt 

Ii  3  talk, 


•24^  -DisputAt.  ex  Philosophia  Seltect. 

talis,vt\ infuogenere. HIaes1,qux a nulla plane j  per creationcm,  8c iic occurritur primae crcs 
alia  pendet,  8c  a  qua  omnes  aliae  pendent ,  non  |  turarum  indigentiae ,  qua ,  cum  non  funt ,  ir 
tantum  quatenus  operantur,  fed  8c  quatenus (  digent  «F  efic,  ut  iint  iiveexiftant.  2.  R« 
fiunt  ac  funt,eftque  {o\us,Deus:h<ec,Ti  qua  pen-  j  creatae ,  poftquam  fattae  funt ,  indigent  Dec 
dent  omnes  aliae  Caufe.  ejufdem  generis  &  or-    ut  retineant  illud  eife ,  quod  acceperunt  p< 


dinis :  fic  Calum  eft  prima  caufa  in  genere  8c 
ordine  caufarum  naturalium  8c  materialium 
Caufa,  quae  pendet  ab  alia ,  dicitur  inferior :  Sc 


creationem ,  nam  hoc  iiiico  amitterent  it< 
rum ,  nifi  aliunde  fuftentarentur.  Huic  ind 
gentiasatqueimperfettioni,  qua  ne  ad  m< 
illa.,  a  qua  pendet,  fuperior.  Dependet  vero  una  |  mentum  quidem  periiftere  valent  ex  fe  8c  iil 
caufa  ab  aha  triplici  modoj  vel  dumft,  vulgo, !  reli&ae  creaturae ,  fuccurrit  Deus  per  confc 
10  rieri,ut  Filius  a Patre,vel dum exifiit,  vulgo,  j  vationem.    3 .   Res  creatae  ,  iicut  feipfas  n<| 
in  efle,  ut  lumen  a Sole,  vel  dum operatur,  vul- ;  queunt  producere ,  (icut  ex  fe  non  fufHciunii 
go,  in  operari,  ut  calamus  a  vs\2.\\u,velomnibus  \  ut  perfiftant  in  efle  accepto ,  ita  multo  mim 
tribwmodis ,  ut  creaturaeaDeo.  HaecCaufa-  jfurriciunt,  ut  ex  fe  8c  per  fe  folas  opercntu 
rum  efficientium  dependentia  a  fe  invicem  ,  !  ideoque  non  minus  in  operando,  quam 
inferiorum  a  fuperioribus ,  vulgo  dicitury«£- 1  periiftendo ,  aut  fiendo ,  a  caufa prima  depe; 

dent  j  8c  huic  indigentiae  atque  imperfettio 


.crdinatio:  eftqueea  duplex,  ejfentiahs  feu  per 
fe  ,  8c  accidentalis  feuper  accidens :  illa  es~l ,  qua 
caufainferiordependetafuperiori,  non  tan- 
tum  quando  caufat ,  fed  quatenus  caufat  effe- 
«Stum  tale,  ac  fub  talibus  circumftantiis  fingu- 
laribus:  haec  eft,quando  vel  caufa  inferior  non 
dependet  a  fuperiori  in  caufando ,  fed  tantum 
in  iiendoauteffendo,  vel,  licct  dependeat  a 
fuperiori ,  etiam  in  operando ,  non  tamen  de- 
pendet  ab  ea ,  quatenus  operatur  effcctum  ta- 
leacfub  talibus  circumftantiis  iingularibus. 
InCaufiseflentialiter  8c  per  fefubordinatis, 
valetreceptiflimus  illeCanon ,  Quodeslca<.i- 
facaufe,  eslcaufacaufati;  in  caufis  acciden- 
taliter  feu  pcr  accidcns  fubordinatis  ,  non 
item. 


creaturarum  in  agendo  ,  quatenus  nulla  < 
primum  fe  movens,  fed  agit  mota  ab  alio ,  0 
viam  it  Deus  cooperatione  fua  feu  concurf 
Verum  quia  dubitari  folet ,  Vtrmn  h*c  tripl 
creaturarum  aDeo  dependentia  in  nSfieri ,  ejj 
&  operari ,  ratione  naturali  pojjit  innotefce 
iingulatim  eam  probabimus. 

III.  §.  1.  Quicquid  eft ,  hoc  ipfum  qu< 
eft,  per  participationem,  illud  etiam  eft  ab 
cuipereifentiamconvenit  effe  tale:  Ex.  jl 
ferrum  ignitum  ,  quia  per  participatione 
eft  tale ,  habet  illud  effc  ignitum  ab  igne 
per  eftentiam  eft  ignitus.  At  vero  omniaal 
prxter  Deum ,  funt  id  ipfum  ,  quod  funtj 
participationem  ,  non  funt  fuum  efle  , 
Deus ,  fed  participant  illud.   Ergo habere< 


1 1.  Dependentia  caufarum  fecundarum  h 
prima,  creaturarum  aDeo,  ratione  $  fieri ,  bent  illud  efleabeo,  quod  habet  cflcper 
dicitur  creatio,  rationc  r»  effe ,  confervatio,  ra-  j  fcntiam  ,  qui  eft  Deus  i  Hic  enim  folus  cft  ( 
tione  t£  operari,  cooperatio  feu  concurfus:  8c  '  pereflbntiam  :  ii  efleauteflentiam  habent 
fundatur  haectriplex  creaturarum  a  Deo  de-  |eo,  fc.  Deo;ergodaturcrcatio:autdetural 
pendentia  in  triplici  earundem  indtgtMi*  fcu  modu»,  quoexponaturdefiuxus8cdependt 
imperfeclione  :  fcilicet  ,  1.  Res  crcatae  non  '  tia  gf  efle  participari ,  ab  eo  quod  habete 
funt  puri  attus :  talis  enim  folus  cft  Deus :  cn-  per  fe.  Dicitur  autem  id  habcre  eifc  per. 
tiaautcmnonpurc  attualia  poflunt  eflfe  fub    quod  itacftactu ,  ut  non  poflit  non  efle 


eflepoflibili,  8c  aliquandofucrunt ;  ad  hanc 
igituraclualitatcm  ,  quam  habent ,  poftquain 
achl  funt ,  dcvcnirc  nequeunt ,  nifi  extrah.m- 
turprimum  dc  potcntia  objcclivafcudccife 
potentiali ,  aut  poflibili  ,autpoteitativo,  auA- 
cunque  vocum  bavbararum  uti  placucrit .  iila 
autem  rcrura  dc  non  cflL'adcfl'ctraducliofit 


-iicifurilludexiftercpcreflcntiam, 
ifieflcntialecft  ipfl  to  cxiftcrc  quam  qt 
alia  praedieata  :  quod  (icexiftit,  a  feiplQ 
ncculloindiffctutcxifnt:  tale  ens  cit  D 
Caetera  omnia,  cum  cxfcpoflintcfleSci 
efTe,  w>n  exiftunt  pcr  eflentiam  :  quod  aut 
eft  ejufmodi ,  ab  alio  eit :  &  a  quo,  nili  a  D 


ra 


VOLUMEN      SECUN  DUM, 


4r 

fam  deveniendum  eft  ad  unum,quod  a  nullo  j  feculum ;  fi  quoad  feculum,  poteftquoad  plu- 

rai  8c  fic  fe  poflit  facere  aeternam.  Et  impium 
eft ,  ullam  entitatem  vel  ad  momentum  tem- 
poris  fubtrahereconfervationidivinae,  quia 
ens  omne ,  fi  fibi  relinquatur',  ftatim  in  nihi- 
Iurri  ruit ,  Screditinnihilum  quod  fuit  ante 
nihil. 

Vi  §.  3.  Ex  ftabilita,  naturali  intellectus 
lumine,  tum  creatione ,  tum  confervatione, 
iicprobamus  Dei  cooperationem  feu  concur- 
fum.  Modusoperandi  eftproportionatus  mo- 
do  elTendi  8c  fiendi :  hinc ,  fi  omnes  caufa:fe- 
cundx  dependent  a  prima  in  fieri  &  effe ,  et- 
iam  dependebunt  ab  ea  in  operari ,  ita  ut  non 
minus  haec  influat  in  illarum  operari ,  quam 
in  earum  fieri  8c  effe.  Sed  verum  eft  prius  ex 
th.  $.&4.  Ergo.  Ratiohaecconfirmatur  ab 
nulla  videturefTeopusconfervationeDei.  j  abfurdo.  SiDeusnoninfluitinactionemcau- 
rum  eam  dandam  effe ,  naturali  ratione  fic  ;  fae  fecundae ,  ergo  a£tio  caufae fecundae,  ut  fit, 
)bamus.  Deus  potelt omn.es fuas creaturas, .  non  poftulabit  influxum-Dei.  Atquihoceft 

abfurdum :  nam  a6tio  caufae  fecundae  ens  eft 


t ,  nifi  quis  proceffum  velit  admittere  in  in- 
nitum,  quonihilabfurdius.  Si  a  Dcofunt 
eteiaotrmia,  quomodo?  non  nifipercrea- 
onem.  Aut  oftendatur  via  alia,  per  quam 
:sfint,  quae  ante  non  erant,  quaeffefuum 
irticiparint.  Nam  cum  ex  feilludnonha- 
rant,  omninoaiiundeaccipere  debent.  At 
ja  ratione  accipient  niii  per  creationem  ? 
-go  datur  creatio. 

1  IV.  §.  1.  Sedenim,  poftquamresfuum 
c  a  Deoacceperuntperoearionem  ,  nulla 
-ieturcaufa,  cur  turnadhucampliusabin- 
ixu  ejus  actuah  dependeant.  Nullaenim 
;  fetrietipfam  privatfuo  effe,quia,poflquam 
nelfa£taeft,  ftudiole  fe  coniervat,  modo  ' 
raftionem  coutrariam  nondeftruatur.  Er- 


las  fecit  ,  annihilare  :  adOmnipotentiam 
;<  m  Dei  fpe&at,  ut  poflit  res,  quas  condidit, 
nihilum  redigere ,  fi  velit.  At  vero  res  an- 
lilari  ncqueunt  actione  pofitiva,  quia  actio 
itivatenditadaliquodeffe,  8c  non  adali- 
:>d  non-effe ,  inquodtamcntenditannihi- 
o.  Ergo  annihilari  tantumpoffuntinflu- 
;  pofitivi  fubtractione,  ablatione ,  negatio- 
Sed  annihilatio  ifte  fieri  nonpoteft  per 
im  fubtractionem  influxus,  nifrres  a  tali 
luxu  pofitivoantependerent.  Ergodatur 
uxus  pofitivus  Dei  in  effe  creaturarum , 
imdiu  funt.  At  hic  nihil  eft  aliudquam 
ifervatio.  Et  modus  effendi  fequitur  mo- 
n  fiendi:  ideoque,  quemadmodum  creatu- 
dependent  ex  intrinfeca  fui  neceflitate  a 
)  dum  fiunt(nihil  enim  feipfum  facere  po- 
,  fic  enim  idcm  effet  8c  non  effet )  ita  non 
i  ius  dependent  a  Deocumjamfactaefunt 
xiltunt:  quia  tam  funt  entia  per  parti  ci  pa- 
iem,cum  funt,  quam  cum  fiunt;  8c  ,  quam 
>  Jm  femet-  ipfas  facere  valent ,  tam  parum 
fofas  poffunt  confervare  citra  Dei  influ- 

*  n :  nam  fi  creatura  fe  ipfam  fe  fola  poflit 
c  fervare ,  vel  quoad  horae  quadrantem  tan- 

*  i>  poteft  quoad  horamjfi  quoadhoram, 
F  eft  quoad  diem  ;  fi  quoad  diem  ,  poteft 

annum  j  fi  quoad  annum,  poteft  quoad 


fuomodo,  finonexfe,  faltem  beneficio  ter- 
mini  ad  quem,cum  quo  identificatur  8c  a  quo 
nondiftinguiturrealiter.  Sedomnienti,  ut 
fit ,  neceffarius  eft  influxus  Dei  feu  caufae  pri- 
mae :  omne  enim  ens  8c  quicquid  habet  ratio- 
nem  entis,  quod  di  verfum  eft  a  Deo,dependet 
ab  eo :  hoc  enim  eft  enti  omni,  praeter  Deum, 
effentiale  8c  fpecificum,  in  quo  a  Deo,  qui  fo- 
lus  eft  independens,  omne  ens  aliud  diftin- 
guitur.  Ergo  8c  aetio  feu  operatio  caufae  fe- 
cundaedependetaprima.  Athaec  dependen- 
tia  creaturae  in  operando  a.  Deo,  nihil  eft  aliud 
quam  Dei  concurfus  feu  cooperatio. 

V I.  Tria  hic  proferri  folent,  quae  breviter 
folvi  debent.  §.  1.  Si  detur  influxus  Deiin 
actionem  caufae  fecundae ,  aut  idem  erit  cum 
eaautdiverfus:Nonidem,  quia  impoflibile 
eft,  eandem  numero  actionem  produci  a  duo- 
bus  immediatisagentibus  numcro  diftinctis : 
non  diverfus,  quia  per  eum,  aut  totus  efTectus 
caufaefecundae  produceretur ,  aut  pars  ejus: 
ii  totus ,  actio  caufae  fecundae  efl  fruftranea ;  fi  ; 
pars,  ergo  partimeriteffectusacaufaprima, 
partimafccunda,  eruntquc  caufae  partiales, 
nec  agent  fecundum  idem.  Refp.  Influxus 
caufae  primae  8c  actio  caufae  fecund§  eft  eadem 
actio,  5c  tota  eft  a  Deo,  8c  tota  a  creatura ,  non 

partim 


quando  autem  ex  duabus  caufis  concurrenti- 
bus ,  una  eft  univerfalis ,  altera  particularis , 
una  prima,  altera  fecunda,  aut  una  alteri  quo- 
vismodofubordinata,  poteft  unus  idemque 
,efre&us  8c  a&ioprocedere  a  duobus  agenti- 
bus,  8c  quidem  immediate :  nec  fequitur  cau- 
fam  fecundam  effe  fruftraneam ,  fi  a&io  tota 
8c  efiedtus  producatur  a  caufa  prima :  nam  ea- 
dem  tota  8c  idem  totus  producitur  a  fecunda , 
ab  illa  ut  univerfali  8c  prima ,  ab  hac  ut.parti- 
culari  8c  fecunda. 

VII.  §.  2.  Si  detur  influxus  Dei  in  z€t\o- 
^iem  caufae  fecundae,  perit  hujus  libertas :  quia 
hoc  influxu  pofito ,  neceffario  moveturvo- 
luntas ,  necei  relidtum  eft ,  velle  8c  non  velle, 
agere  8c  non  agere  ,  8c  fic  a£tum  eft  de  ejus  li- 
bertate.  Refp.  Tota  haec  obje&io  fundatur 
in  mala  intelligentia  libertatis,,que,  vulgo  col- 
locatur  in  indifferentia  ifta ,  volendi  8c  non 
volendi ,  agendi  8c  non  agendi ,  etiam  pofito 
influxu  Dei,  5c  praevio  8c  fimultaneo :  fed  pef- 
(ime,  utidifp.  14.  hujusCuniculieftoften- 
fum,8c,Confequens  falfum  eft,  pofito  cocurfu 
Dei,  libertatem  voluntatis  tollimec  ratio  fub- 
j  uncta  vera  eft ,  nam  neceflitas ,  qua  voluntas 


tum  fimultanei ,  libertatem  non  tollit ,  quam 
folaaufbrt  neceflitas  interna,quemadmodum 
id  difp.  cit.  fufe  eft  explicatum. 

VIII.  §.3.  Si  caufae  fecundaenihilage- 
rent,  nifi  a<5tu  cooperante  prima,  fequitur, 
omnes  caufas  fecundaseffeinftrumentaDei. 
Hoc  eft  abfurdum.  Ergo  8c  illud.  Refp.  Neg. 
majorem.  Caufae enim  fecundae ,  in  ftri<fta & 
propria  flgnificatione  inftrumenti ,  uti  deeo 
egimus  difp.  17.  hujus  curricuii,  nonope- 
rantur  ut  inftrumenta  Dei ,  licet  ejus  influxu 
ad  operandum  egeant ,  fed  funt  fuarum  a&io 
numcaufaeprincipales,  quia  vires  fufficien- 
tes  habent  ad  operandum  in  ordine  caufarura 
fecundarum ,  nec  producunt  a&iones,  8cefFe- 
£ta  fe  nobi!iora,nec  ab  aliis  creaturis  ad  agen- 
dum  elevantur ,  applicantur ,  determinantur, 
licet  praemoveantur  a  Deo.  At  in  caufa  in- 
ftrumentali ,  praeter  praevium  Dei  8c  fimulta- 
neuminfluxum,  requiritur,  ut  ab  alia  caufa 
fecunda  8c  fui  ordinis  ad  agendum  attollatur 
8c  ad  efTeftum  fe  nobilius ,  quod  fe  fola  attin- 

fere  nequeat,8c  ad  quod  vires  fufficientes  non 
abeat.    Sed  de  hoc  negotio  difp.  praeced. 
a£tum  fu.it. 


I 


pifputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Volumiriw  Secundi , 

D  e  <:  I  M  A  -  O  C  T  A  T  A, 

D  E 

PIVISIONE  EFFICIENTIS  CAUSiE  IN  PRIMA 

ET  SECUNDAM. 


Dlfputatione  pracedenti  afferuimus8c  pro- 
bavimus  ,  Caufe  prima  adtiones  tres , 
Creationem,  Confervationem,  &  Concur- 
fum."De  Creationis  atemitate impoffibili&QiMm 
fuit  gemina  Difp.  in  Curriculo  Difp.feleB.  vol. 
grimi,fc.i$.  per  duasejuspartes.  Nuncin- 


T  H  E  S  I  S     I. 

quirere  placetin  quaeftionem  hanc  zAnufo 
creatura  poffit  tribui  creatio  >  vel  ut  principah 
caufievelut  inftrumentali?  Sunt  Philofophh  qul 
utroque  modo  id  fieri  poffe  exiftimant  lta 
fenfit  ,  qui  hodie  omnium  fere  Philofophia 
ftudioforum  manibus  teritur ,  Qarolut  d'Abn 

deRi 


J? 


VOLUMEN      SECUNDUM. 


laconhs ,  in  tertiapartefu<e  Philofi  qui  poft- 

m  pronunciavit,  Cr^wrvw;  pojfe  caufam  ef 

j  firumentalem creationis, hanc infuperpro- 

|  tionem  format.  Potesl  Creatura  ejfe  caufa 

i  cipalhs  creationis  alicujus  entis  creabilis  : 

j  e  verba  miror  a  Chrijliano ,  ut  haberi  vult 

1  Philofophusfc  quod  plus  eft,<3  Concionatore 

\  $,utfefcribit  eife,proficifcipotuiiTe.Qujd 

ia  hoc  eftaliud,  quam ex creatura facere 

i  toremr  ex  caufa  fecunda  primam  ?  fed  £o- 

lie  eft  Pontificiis  tinfovrns  inftituere,  8c 

v  turas,ut  (ic  loquar,Deificare.  Alii  Philofo- 

)  um ,  creaturampojfe  creare  ut  caufam  prin- 

i  rem,  negant,  ut  infirumentalem  ,  admittunt. 

torseter  impium  Draconem  Philofiophi  fere 

|  ies  vulgo  recepti,etiam  illi,  qui  Refermati 

I  unt:  inter  quos  quoque  eft  Scheiblerus:  ni- 

I  im ,  ut  Sacramenta  operariphyjice  per  mo- 

'ti  caufie  infirumentalis  ingrati<e  regenerantis 

iBione,  qu<eipfis  eil  creatio,fuJiineant.  Hoc 

1  eft  argumentum  Scheibleri.  Ejufdem  esl, 

it ,  Virtutis,  Kiifyiv  Kj  ecvax.7i^si'v,  cre/ire  & 

rrare :  quiaigitur  creatura ,  utSacramen- 

competit  regenerare  injlrumentaliter,  etiam 

mpetit  creare  tnfirumentaliter.Videre  hinc 

quam  caute  fint  legendi  vulgares  Philofo- 

quibus  mos  eft  fere  ut  talia  dogmata  cu- 

in  Philofophia ,  quse  patrocinentur  fuis 

*ibus  2c  opinionibus  in  Theologia.  Nos 

rfus  utrumque  hunc  errorem  juventu- 

Philofophicam  muniemus. 

.  § .  i .  Nulla  datur  virtusfinita ,  qu<efefe 

•dat adomne objetJum creabile.  Quia nulla 

*  creatura  tantaeperfectionis,  quindari 

t  creatura  ufque  perfe&ior  ac  perfe&ior, 

.  tamen  tam  perfc&a,ut  Deus.  At  virtus, 

fe  extendit  ad.omne  ens  creabile ,  debet 

tantae  perfe&ionis ,  ut  ea  non  poflit  dari 

:&ior ,  quinimo  requiritur  perfe&iflima, 

que  infinita,  quia  extendit  fe  adomne 

reabile.  Amplius  ;  Omnis  virtus  finita, 

eft  :  Ergo  fi  detur  virtus  fmita,  qure 

fe  ad  omne  objectum  creabile  extende- 

ando.poterit  &  feipfam  creare,  6c  in  fei- 

terminari  creando ,  quo  nihil  poteft  co- 

abfurdius. 

I.  §.  i.  Nulla datur virtus finita,qu<e pofi 
que  depe?identia  a  caufa  infinita  virtuths 


H9 


quicquam  agere ,  nedum  creare.  Qura  omn is 
virtus  finita  eft  creata:  fed  omnis  virtus  creata 
eft  caufae  fecundae :  atqui  omnis  caufa  fecunda 
dependet  a  prima,  non  tantum  in  fieri  8c  efle, 
fed  &  in  operari,uti  hoc  Difp.pr<eced.eft  often- 
fum .  Sed  dicent  Adverfarii ,  dicimus  creatu- 
ram  dependere  nihilominus  a  Deo ,  etfi  eam 
faciamus  caufam  principalem  creationis ,  fi 
non  omnis,  faltem  alicujus  entis  creabilis. 
Dicoergo, 

IV.  §.3.  Nu\ladaturvirtusfinita,qu<eper 
modum  caufie  principalis  proxime  dependenths  a. 
primapojjit  crearecertum  ordinem  &  certamfpe- 
ciem  rerum  creabilium.  Quia  uti  ad  producen- 
dum  aliquid  ex  potentia  pafliva  ad  a&um  en- 
titativum  requirituraliquavirtusa&iva,  ita 
quo  remotior  eft  potentia  ilk  magifque  diftat 
ab  adr,u,eo  major  requiritur  virtus  agendi.  Sed 
in  creatione  refpe&u  entiscreabilis  nulla  fup- 
ponitur  ac  praecedit  potentia  pafliva;  eft  enim 
creatio  produ&io  fubftantiae  exnihilo,  vel 
fubjecti  vel  termini  ad  quem  producendi.  Er- 
go,  ii  eo  major  requiritur  virtus  finita ,  quo 
minus  praecedit  potentiae  paflivae  rem  produ- 
cendam,ergo  ubi  nihil  potentiae  paflivae  prae- 
cedit ,  ibi  requiritur  virtus  producendi  maxi- 
ma  adeoqi  infinita :  At  in  creatione  nihil  prae- 
cedit  potentise  paflivae.Ergo.Haec  confequen- 
tia  fundatur  in  diftantia ,  i  nter  ens  creabile  8c 
nihil.Quaecunque  habent  finitam  diftantiam, 
habent  aliquam  interferationemacpropor- 
tionem.  At  ens  creabileSc  nihil  non  habent 
aliquam  inter  fe  rationem  aut  proportionem. 
Ergo  non  habent  inter  fe  diftantiam  finitam. 
Ergo  infinitam.Ergo  opus  eft  virtute  infinita, 
ut  aliquid  ex  non  ente ens  fiat ,  feu  ut  aliquid 
ex  nihilo  producatur,  vel  creetur.  D'Abra  de 
Raconis  cum  Iohanne  DunsScoto ,  ex  quo  hoc 
mutuatus  eft ,  dicit  effefalfum ,  quoddetur  di- 
fiantia  infinita  inter  ens  creabile  &  nihil:%c  op- 
ponit ,  quod  ensinfinitum  longius  difiet  a  nihilo 
quam  ens finitum  ,  ac  proinde  creatura  ,  qu^esi 
finita  ,  non  differt  infinite  a  nihilo :  &  difiantia. 
inter  Deum.&  nihll,  eji  utrimque  infinita,  &  h 
parte  Dei  pofitive ,  &  a  parte  §  nihil  negati- 
ve :  <L/ft  difiantia  inter  ens  creabile ,  quia  fini- 
tumesl ,  &  inter  nihil,  infinita  esl  tantum  a 
parte  §  nihil&  negative ,  Jednon  aparte  entis 

K  k  creandi 


250  DisputAt.  exPhi 

crea?idi  &'poJltirve.  Refp.  Sufficit,  fi  infinita  fit 
diftantia  inter  ens  creabile  8c  nihil  a  partc  jf 
nihil,  qua  nihil  in  infinitumremoveatur8c 
abear  ab  ente  creando ,  ut  nullus  entitatis  gra- 
dus  in  jfaihil  includatur,ut  nihil  omnem  en- 
titatem  entis  creandi  neget ,  8c  a&ualem  £c 
potentialem  :  nam  ii  nihil  dicit  infinitam 
abyffum  nihilitatis ,  omnem  entitatem  8c  en- 
titatis  gradum  excludens :  fed  poteft  etiam  a- 
liunde  roborari  8calio  tibicine  fulciri  noftrum 
argumentum,ut  vis  confequentiae  noftrae  non 
tam  nitatur,  diftantiainfinitainterenscrea- 
bile  8c  nihil,  quam  proportione,  ut  fic  dicam, 
quae  eft  inter  ens  £c  non  ens,  aut  potius ,  ut  lo- 
quar  re&ius,  quae  nulla  eft  inter  ens  feu  virtu- 
tem  producendi,  8c  nihil  feu  terminum  a  quo 
produclionis ;  ut  hoc  fit  fundamentum  ,  quo 
fundetur  confequentia  noftra;  quodnullafit 
proportio  inter  virtutem  finitam  £c  nihil ;  Sc 
ideo  virtus  finitanon  poteftcreare ,  i.  e.  pro- 
ducere  rem  ex  nihilo:8ctum  hoceritargu- 
mentum.  Omnupaffivae  potentiae  refpondere 
debet  acliva  virtus  ei  proportionata;  ideoque, 
quo  remotior  eft  potentia  ifta,  eo  major  debet 
effevirtusagendi,  utftatim  fuitdictum.  Er- 
go  ,  ubi  potentia  pafTiva  fine  ulla  proportione 
receditabacl:u,uti  fit  incoquodeft  nihil ,  ibi 
etiam  virtus  activa  fineullaproportionede- 
bet  augeri.  i.e.  debeteffeinfinita.  Atqueut 
hoc  argumentum  tanto  lit  robuftius,hoc  fun- 
damentum  fubfternimus.  Quod  omnis  virtus 
finita  fervet  aliquamproportionemadaliam 
finitam.  Hoc  pofito ,  fic  pergimus.  Sicutin- 
terens8c  nihil  nullaeft  proportio,  faltem  ex 
parte  £  nihil,  ita  inter  vi rtutem  activam,  quae 
producitaliquidex  nihilo,8cintcream,  qux 
producit  aliquid  ex  ente  ,  nulla  eft  proportio. 
Scd  intcrqu3clibetagentiapoteftatis8c  virtu- 
tisfinitaeeft  proportio.  Ergo  agensexnihilo 
oportetcffcinfinitaevirtutis,  fiquidcm  ad  il- 
lud  agens  finitae  virtutis  nullam  dicit  pro- 
portionem,  fcd  tantum  ad  agensaliud  virtutis 
finitx.  Atqui  cffc  agens  infinitx  virtutis  in 
nullam  cadit  crcaturam.  Ergo  nequc  in  crca- 
turamcadit,  aliquid  produccrecx  nihilo,  i.c. 
crearc.  Et  profeclo,/:um  ipfum  nihil  iit  infi- 
nitum  5c  indctcrminatum  negans  ,  continens 
totum  8c  omnc  non  cfTe,  nullarcsautcaufa 


H 


losophia  Select» 

poteft  haberc  vim,  virtutem,  jus,  poteftater 
facuitatem,  efficaciam,  in  ipfum  nihil,  nili ! 
res  quoque  fit  infinita  8cmdeterminatapo 

j  ti ve ,  continens  in  fe  totum  8c  omne  effe.  i\ 

t  talis  res  8c  caufa,  quae  totum  8c  omne  cont 
net effe,  eft folus Deus ,  ut  qui folus eft infiij 
tus  8c  indeterminatus  pofitive  (  nam  qui  m 
teriam  primam  8c  in  ea  quantitatem  faciu 
indeterminatam  8c  infinitam  ,  intelligunt 

|  negative ,  quatenus  eft  neque  quid  ,  neq 
quantum,  neque  quale,  8c ,  qui  mundumfl 

!  tuunt  indeterminatum  8c  infinitum ,  aut  p 
tius  indefinitum  ,    id  intelligunt  refp 

|  mentis  humanx  8c  rationis  noftrae ,  quae  fir 
8c  terminos  mundi  affignare  nequit ,  non  i 
fpe&u  entis  8c  ipfius  mundi,  nam  corpus,jr 

jteria,  8cquantitas,  infinitaemolis,  iuanw1 
ruunt)  Ergo ,  folus  Deus  crearc  poteft ,  nd 
vero  creatura  ,  quod  erat  demonftrandu 
Prxterea ,  iicut  Deus  aliqua  ex  fuis  attribl 
communicat  creaturis ,  utfapientiam  ,  ju^ 
tiam,  fanctitatem  ,  bonitatem ,  8cc.  quxd; 
verominime,  uteffeindependens,  immc 
fum,  xternum,  ita  verifimile  eft,praeter  ad 
nes ,  quas  Deus  communicat  creaturis  , 
iunt,  velle,  intelligere,aliquam  effeacliom 
propriam  Dei ,  ut  Deus  eft,  incommunica 
lem  creaturis,  qualis  eft,aliquid  producere 
nihilo.feucreare.  Quid?  quod  per  creat 
nem  ,  ut  fibi  propriam  ,  abaliis  rebus  om 
busfediftinguitDcus,  quae  creare  non; 
funt.  uti  videreeft  lob.  38.4.  &fee}.  atq: 
Sed  Sacra  non  attingimus ,  contenti  Philo 
phicis  egiflc  rationibus. 

V.  Deniqueperinduclionem  ficargum 
tamur,  pro  eo  quod  nulla  creatura  poilit  ci 
re  ut  caufli  principalis  crcationis.     Om 
creatura  eft,  vel  materialis,  vel  fpiritu: 
Neutracrcare  poteft.  Ergo.  Subftantia  1 
terialis,fi  creare  poteft,vcl  per  matcriam  f. 
rct,  vel  performam,  vel  per  accidentia.  I 
permateriam;parrim,quiahc;cnonefta& 
partim,  quiatanta  perfectio,  quantam  cre 
indicat,  planepugnat  cum  tanta  imperfec' ' 
ne,  quantam  materia  prx  fe  fert:  neque etft 
pcr  formam  crearc  poteft  fubftantia  mat<§ 
lis,  quiaformaillacffetprincipiumcrea1»! 

\aut  matcriam,  aut  formam  aliam,  aut  cov,y  \ 


I' 


h 


V  0   L  U  M  E  N      S  E  C  V 


N  "D  U  M. 


i  m :  non  poffet  creare  materiam  ,  quia  for- 
j  eft  pofterior  materia,  &  ordine  naturae 
>onit  illam,ut  ipfa  effe  poffit:non  formam 
n,  quia  produceret ,  aut  fpiritualem ,  aut 
erialemi  non  fpiritualem,  quia  non  poteft 
»dere  fuum  ordinem  j  non  materialem , 
1 1  producere  formam  materialem  ,  eft  , 
lucere  formam  dependentem ,  a  materia, 
i  fubjecto  j  fed  creare  eft  ac~b'o,  quae  a  nul- 
ibje&o  aut  materia  dependet,  faltem  a 
ius  materiae  aut  fubjecli  potentia  :  non 
ft  ergo  forma  fubftantiae  materialis  crea- 
el  materiam,  vel  formam:  ergo  nec  com- 
:um,  quia  hoc  creari  nonpoteft,  nifi  ab 
ui  etiam  poteft  creare  materiam  8c  for- 
1 :  Non  etiam  poteft  fubftantia  materialis 
principium  creationis,  perfuaacciden- 
quia  fi  forma  materialis  non  poteft  effe 
cipium  creandi ,  propter  naturalem  de- 
entiam ,  quam  habet ,  amateria,  multo 
js  poterit  accidens  efTe  principium  crea- 
sjquod  8c  magis  eft  dependensamate- 
,minusperfectum.  Ergo  fubftantia  ma- 


$fit 


terialisnullomodopoteftcrcare.  Scd  an  po- 
teft  fubftantia  immaterialis  creare  ?  ft  ulla 
poteft ,  haec  poteft :  fed  neque  haec  poteft.  Si 
poiTet  creare  Angelus  ;  aut  per  naturam  pof- 
iet,  8c  fic  crearet  neceffario ;  at  creatio  non  eft 
aclio  neceffaria  aut  naturalis ;  aut  libere  pbi- 
fet ,  fi  libere ,  ergo  media  intelledtione  8c  vo- 
litione ;  at  non  poteft  creare  Angelus ,  per  in- 
telle&ionem  8c  volitionem  i  nam  intelle&io 
8c  volitio ,  funt  accidentia  aut  modi  faltem 
accidentales,  8c  actiones  internae:fed  accidens 
aut  modus  accidentalis ,  non  poteft  efTe  prin- 
cipium  creandi  fubftantiam  ,  8c  creatio  eft  a- 
6tio  extema  i  praeterea  intelle&ionis  8c  voli- 
tionis  Angelicaeterminus  eft  intra  Angelum  ; 
at  creationis  terminus  eft  extra  creantem.  Er- 
go  neque  Angelus  poteft  creare.  Si  non  poflit 
Angelus,  multo  minus  poterunt  creare  fub- 
ftantiae  aliae  immateriales,  ut  Animae  rationa- 
lesi  Ergo  nulla  fubftantia,  nec  materialis,nec 
immaterialis,creare  poteft,  ut  caufa  principa- 
lis,  quod  eratdemonftrandumcontraRaco- 
nem8calios. 


Difputationum  cx  Philofophia  lele&arum 

Voluminis  Secundi, 

Decima-Nona/ 

D  E 

IVISIONECAUSjE  EFFICIENTIS  IN  PRIMAM 

ET  SECUNDAM. 

T   H    E   S    I   S      I. 


R.obavimus  Difp.  praced.  nulli  creatur<e 

yreationem  tribuipoffe  ,  ut  caufa  principali: 

'  *eftat,  ut  nunc  expendamus ,  an  creatio  ei 

[i  pojJit,ut  caufe  injirumentali?  Refp.Quod 

§.  i .  Nam  inftrumentum  ,  ut  proprie fit 

um  ,  neceffe  eft ,  ut  habcatformam  ali- 

n  ac  virtutem  adivam,  qua  active  agat  in 

>rdine,  quod  patet  in  ferra,  fecuri,  8c  aliis 

umentis  artis ;  in  calore  naturali  anima- 

cum  operatur  ut  inftrumentum  ignisin 

lucendis  carnibus :  8c  ratio  id  doceti  actus 

ndus  neceflario  praefupponit  a&um  pri- 


mum  ,  operatio  formam  ac  virtutem  aclivam 
a  qua  egreditur  :  fed  nulla  formaautvirtus 
acliva  creature,  poteft  attingere  creationis  ter- 
minum,  etiam  inftrumentaliter.  Ergo.  Prob. 
min.  quiaillaformaaut  virtus  agendi  inftru- 
mentalis  creaturae,  vel  erit  materialis,  vel  im- 
materialis.  Sed  neutra  poteft  effe  creationis 
principium,  ut  thef.ult.difp.pr<ec.  eft  often- 
fum  i  quod  licet  probatum  ibi  fit  de  caufa 
principali  creationis ,  non  minus  tamen  ve- 
rum  eft  de  inftrumentali :  nam  hoc  manet, 
five  principalis  fuerit  caufa  creationis ,  fivc 
Kk  2  inftrir- 


2^1  DisputAt.  ex  Phi 

inftrumentalis,creatura,  cum  fit  f  utura  forma 
Scvirtus  adtivacreaturae,  qux  ad  creandum 
concurrit,  finita  tantum  erit.  At  forma  8c  vir- 
tus  aetiva  finita  non  poteft  attingere  termi- 
num  creationis,  qui  eft  infinitus,  utoftenfum 
eft  th.Af.  difp.  praced.  quod  fi  id  non  poffit  pr^- 
ftare  creaturae  virtus  ut  caufa  principalis,mul- 
to  minus  ut  inftrumentalis. 

II.  §.  2.  Inftrumentum  non  adhibetura 
principali  agente ,  nifi  ut  per  propriam  fuam 
adtionem  aliquo  modo  difponat  materiam  ad 
productionem  effectus ,  quem  agens  princi- 
pale  intendit,ut  patet  in  malleo  8c  inftrimnen- 
tis  aliis.Scd  ad  productionem  ejus,  quod  crea- 
turininftantiex  nihilo,  nulladifpofitiopo- 
teft  praecedere :  ubienim  reciperetur?  an  in 
nihilo?  Atdeberetpraccederefubje&um,  in 
quod  operari  valeat  difpoiitive  inftrumen- 
tum.  Sed  nihilum  ,  quod  prsecedit  rem ,  qux 
creatur ,  8c  ipfam  creationem ,  negat  fubje- 
6tum.  Ergo.  Sidicas,elfemateriaminhabi- 
lem,  nihilominus  virtus  caufae  inftrumentalis 
ad  iftam  inhabilitatem  tollendam  non  aifur- 
git.  Conciudimus  itaque ,  creaturam  ne  qui- 
dem  inftrumentaliter  concurrcre  pofle  ad 

,  creandum. 

III.  Obje£Ho  hic  quaedam  folvi  debet. 
Creatura  poteft  cooperari  Deoper  modum  injlru- 
rnenti  infaciendis  miraculis.  Ergo  &  in  creatio- 
me  :  nam  tam  illic  quam  hic  requitur  virtus  infi- 
?iita.  EjiiusinMag.  fent.  I.  2.  diji.  i.  refpon- 
det ,  quod  motus  creaturae ,  cujus  opera  utitur 
ad  miraculum  Deus ,  fit  operatio  ejus  difpofi- 
tiva ,  ad  effectum  caufae  principalis ,  non  qui- 
demnaturaliterei  competens,  fed  quatenus 
ad  hoc  a  Deo  affumitur.  Sed  enim  ego  dice- 
rem,ne  quidem  per  potentiam  obedientialem 
elevatam  a  Deo ,  ullamcreaturam  ,  utinftru- 
mentum  adhiberi  in  miraculis.  Inftant.  Chri- 
jim  adlnbuit  lutum  &falivam,  cum  ceco  vifum 
rejiituit.  Rcfp.  Inde  non  fcquitur ,  illa  fuiffe 
inftrumenta:  fcd  contra,  fequitur,  illanon 
fuiffe  inftrumenta  ,  quia  illa,  quaeadhibuit 
Chriftus,  nullo  modopotucruntoperaridii- 
pofitivead  vifus  reftitutioncm ,  &  ideo  non 
rueruntinftrumenta,neccifepotuerunt:quin 
vifum  potius  fuftulifient ,  quam  utcjus  refti- 
tutionem  promoviffent:  idcoque  tanto  magis 


LOSOPHIA   SELECT. 

virtus  Chrifti  divinain  iftomifaculoeluxit 
quemadmodum  enim  interdum  nihil  eftufu 
ad  facienda  miracula ,  ut  oftenderet  virtuten 
fuam  divinam,ita  interdum  adhibuit  illa,qus 
nullo  modo  poterant  effe  inftrumenta,  ut  cj 
hic  vis  fuadivinapateret.  lnftant.  Apofloli^ 
Propheta  miracula  patrarunt.  Atqui  hifuerun 
virtutisfinita.  Ergo.  Refp.  Non  fuerunt  cauf: 
phyfice,  in  faciendis  miraculis,fed  morales  ve, 
caufa  fine  qua  non:  nam  orando,  five  externc 
five  interne,vi  fuce  fidei  a  Deo  impetrarunt,u 
Deus  per  illos,  ad  illorum  verba,  praefentiam 
vel  tactum,  miracula  fecerit,  nontanquar. 
per  inftrumenta  cooperantia  Phyfice  fed  mc 
ralitertantum.  Aliirefpondent,  verba  Prc 
phetarum  8c  Apoftolorum ,  ad  quae  facla  fur 
miracula,  fuiffetantum  figna indicantia,^fc 
Deus  faceret,  non  veroinftrumentaphyfkl 
operantia.  Inftant.   Verbum  Deieftinfirumv\x 
tumregenerationvs  ,  nam  illuddicere  hicnudu 
flgnum,  nimis  eftcrudmn.  <LAfregeneratio  ntj 
tam  fit  ex  nihilo  quam  creatio :  eft  enim  nn 
creatio :  praterea  ,  produBiograti<e,  quam  qri, 
vocant  vulgo  creationem,inJirumentaliter  atm 
gitur  a  creaturis .  Refp.  Et  verbum  Dei,  8c 
qui  illud  proponit ,  ambo  funt  inftrumen! 
moralia  tantum,  in  noftri  regeneratione :  ip 
Deus  eft  caufa  ejus  Phyfica ,  aut,  ut  redtiusl 
quar,  hyperphyfica.  Sacramenta  funt  grat 
figna  ac  ligilla  eam  confirmantia ,  non  inftr, 
menta  Phyfica  eam  producentia.  Inftant. ; 
hominesfcelejii  pojfunt  vera  miracula  facereA 
inflrumentaphyfica,  Ergo  non  requiritur  bicv\ 
tminfinita.  Sedpojfunt.   Patet  in  hijioria  Ph\ 
raonis  :  &  in  Evangelio,  dicuntur  in  nomineb 
ejecijfeDrfmonia.Refy.  i.  Diftinguaturint 
miracula  8c  mira.  Miraculum,eft  quod  praei 
ordinem  totius  naturae  creatae  fit:  8c  hoc  a  f( ; 
Deoproficifcitur.Atcumaliquidfitprettr 
dinem  naturx  crcate,  nobis  notae,per  virtut< 
creatam  ,  nobis  ignotam ,  id  quidem  min 
eft  in  oculis  noftris  ,  8c  miraculum  dicii 
apud  vulgus  hominum,non  tamen  eft  tale 
fpectu  Dci :  Hinc  multa  fiunt  a  Magis  ipfifc 
Daemonibus,  nobis  mirabilia,non  tamcn  ir 
miracula,  fcdadmirandatantum,  quia  oj 
excedunt  vim  omnem  naturae.  At  Miracul" 
proprie  di&um  cft  acYio  Dei ,  evidcns  ad  f  • 

fu 


VOLUMEN 

m,  univerfae  naturae  creatsevimexcedens. 

lare  in  hiftoria  Pharaonis  ,  mira  quidem 

it  prseftita  a  Magis ,  fed  non  miracula  pro- 

l   ie  di&a  ,  praefertim  cum  fuerint  fa&a  in 

f  mdacii  ftabilitionem  :  at  Deus  gratiam  mi- 

rulorum  concedere  non  folet  in  falfse  fidei 

I  -  nfirmationem,  quia  veritas  ipfa,  ut  mentiri 

»  quit ,  ita  mendacium  miraculis  comproba- 

[:  nonpoteft:mirav.faciuntDemones  i.per 

I:  )tum  localem  ,  quia  mirabili  celeritate  pol- 

li  it ,  &  vi  ac  fortitudine  fupra omnes  huma- 

|:';vires.  2.applicandoa£tivapaflivis,  eaque 

U  "nmifcendo  per  cauias  naturales.  fed  3 .  mi- 

:  |j3  iunt  a  Daemonibus  per  Magos ,  commo- 

'  \x  ldo  fpiritus,fanguinem,8t  humores  in  cor- 

J  |j  -ibus  humanis ,  unde  fpcttra ,  imagines,  8t 


S  E  C  t  N  D  U  M,  '25-3' 

I V.   Secundam  Caufae  primae  a&ionem, 
fecimus  <$//!>.  17.  hujuscurriculiGwy^d^- 
nem,  quae  diftingui  folet  in  direckamnjelindi- 
retfam,  pofitivamvelprivativam,  quam  alii 
vocant  negativam',  alii  permijfivam.    Illa  fit 
per  influxum  realem,  hrec  confiftit  in  non 
deftrutlione.  Qojeritur ,  in  utro  confiftat  Con- 
fervatio  divina  ?  NicolamTaurellm,  Philofb-. 
phus  in  multis  egregius ,  fed  in  hoc  negotio 
imprudenter  impius ,  Deum  non  aliter  con- 
fervare  mundum  fcripfit ,  in  fuo  Metaphyjica 
Triumpho ,  8c  alibi ,  quam  quatenus  eum  non 
privat  fuo  effe ,  quod  habet.  Verum  enim- 
vero ,  confervat  Deus  non  tantum  permitten- 
do,  ut  res  fint  ac  maneant  eo  ftatu ,  quo  femel 
creavit,  fed  pofiti  ve  infuper  influendo  8c  con- 


tulachra  rerum ,  quae  in  his  confervantur ,  j  tinuando  illud  efle ,  quod  femel  dedit ,  omni- 
!  pfo  motu  coram  phantafia  feu  imaginatio- 1  no  ficut  Sol  confervatrlumen  fuum,  quod  pri- 
Feruntur ,  8c  ea  ratione  atque  ordine ,  quo  ]  mum  procreavit ,  continua  radiorum  fparfio 


bator  fpiritus  ea  conneclit :  ac  fic  fere  prae- 
;iis  fuis  8c  circulatoriis  deceptionibus ,  ope 
monum  ,  ludunt  8c  illuduntfenfibushu- 
nismendaci  fpecie  Magi,  ut,  quae  fa&a 
nime  fint ,  homines  decepti  fatta  exifti- 
nt.  Atque  tribus  fere  modis  hic  agit  Dae- 
n,  mutando,  aut  objedr.um,ut  fi  ex  aere  vel 
s  elementis  corpora  effingat  quaedam,  quae 
ajudicentur  efle,  qualiaapparent,  aut  me- 
m,  illud  aliqua  qualitate  inficiendo,  ut 
cies  per  medium  delatae  obje&um  ,  non 
■le  eft,  repraefentent,  aut  organon ,  phanta- 
n  ,  hominum  valide  commovendo  ac  per- 1 
bando ,  ut  exiftimcnt  fe  videre  &  audire , 
}d  non  exiftit,  quemadmodum  8t  in  fo- 
iis  nobis  contingit.    Certe  per  vitiatam 
intafiam,etiam  ex  morbo  folo,  varie  illudi 
ninibusexperientiadoceti  quanto  magis 
itiatam  ad  phantafiam  accedat  Daemonis 
rratio  fallax.  Refp.  2.  Deum  uti  fceleftis 
Ininibus  ,  ut  inftrumentis  moralibus,  in 
€  bufdam  effe&is ,  ut ,  v.  c.  in  praedicatione 
^  rbi  fui ,  in  adminiftratione  Sacramentoru, 
c  idni  iifdem  eodem  modo  utatur  in  miracu- 
1  patrandis,  v.  c.  in  ejetlioneDaemoniorumi 
<  Timiraculafintquidminus,  quampraedi- 
1  io  Verbi  aut  adminiftratio  Sacramento- 


ne.  Prob.  Si  Deusnonconfervetresinfluxu 
pofitivo  8t  directo,  non  poterit  Deus  res  anni- 
hilare.  Atpoteft  res  annihilare.  Ergo.  Con- 
feq.  prob.  Annihilatio  non  confiftitin  aiiquo 
pofitivo ,  quia  tendit  ad  non  efle  rei  fimplici- 
ter :  qui  enim  rem  annihilat,  faeit  ut  non  fit : 
confiftit  ergo  annihilatio ,  in  aliquo  privati- 
vo :  fi  annihilatio  privat  fubjectum ,  aliquo 
privabit ;  nam  privatio  dicit  alicujus ,  8t  qui- 
dempoiitivi,  negationem.  Atqui  annihila- 
tio  non  privat  rem  ,  nifi  eo ,  quo  confervaba- 
turineife.  Ergoillud,  quo  confervabatur  in 
eife ,  erat  aliquid  ,  8t  quidem  pofitivum  i  con- 
fervatio  ergo  influxus  eft  pofitivus ,  ipfa  vero 
annihilatio  eft  iftius  poiitivi  influxus  priva- 
tio,  negatio,  abfentia. 

V.  Quacri  hic  folet, Anconfervatio  &  crea- 
tio  Caufa  prima  Jint  dua  diverfa  numero  aBio- 
nes  ?  Refp.  quod  non :  fed  eft  una  eademque 
numero  aclrioiun  Je  etiam  confervatio  optime 
dicitur  continuata  creatio :  Szprob.  Conferva- 
tio  nihil  addit  creationi  nifi  permanfionem 
in  influxu  inchoato :  hsec  permanfio  non  eil 
nova  entitas  :  alioqui  tot  novae  entitates  8c 
confervationes  erunt  fingendae,quot  funt  mo- 
mcnta ,  quibus  res  confervatur :  at  hoc  abfur- 
dum  cft.  Ergo.  Quemadmodum,  quando  in- 


'tii  quandoquidem  Verbum,8cSacramenta  cipiovidereautintelligere,  8c  permaneo  m 
itmediafalutis,  miraculanonitem.  |  videndo  8t  intelligendo ,  eft  una  eademque 

Kk  3  vifio 


*?4 


DisputAt.  ex  Philosophia  S-et.  ect. 


vifio  8c  intellectio  ,  qux  poftquam  coepit ,  ali-  l  ne  ejus )  fed  confervatio  non  item  :  creatio  I 


quamdiu  durat :  ita  creatio  eftinchoatioin 
fluxus  divini ,  confervatio  tantum  eft  perma- 
nentia  in  influxu  inchoato.  Porro,fi  creatio  8c 
confervatio  funt  a&iones  diftindfoe  ,  creatio 
primum  ceffaret ,  antequam  confervatio  inci- 
peret:  quod  ii  fieret,  rogo:  veleodemmo- 
inento  incipit  confervatio,  quo  ceffat  creatio, 
vel  alio :  non  eodem,  quia  tum  res  fimul  crea- 
retur  8c  confervaretur ,  i.  e.  eodem  momento 
acciperet  elfe  8c  haberet ,  i.  e.  haberet  8c  non 
haberet:  non  haberet,  quatenus  creareturjha- 
beret ,  quatenus  confervaretur :  fi  confervatio 
incipiat  in  momento  fequenti  poftcreationis 
ceffationem,  cum  inter  duo  momenta  iit  in 
terjettum  tempus ,  res ,  ifto  intermedio  tem- 
pore ,  nec  crearetur ,  nec  confervaretur.  At 
hoc  eft  abfurdum.  Ergo  8c  abfurdum  eft ,  ut 
creatio  8c  confervatio  fint  duae  actiones  Dei 
diverfae :  aliqua tamen  inter  eas  eft  diftinctio, 
ied  rationis  tantumratiocinatsefeucumfun- 
damento  in  re;  atque  hoc  patet,  vel  ex  ipfo  lo- 
quendimododiverfo:  nam ,  i.resnondici- 
tur  confervari  in  primo  inftanti ,  in  quo  crea- 
tur,  nec  creari  poft  primuminftansreliquo 
tempore,  quo  confervatur.  2 .  creatio  conno- 
nt  novitatem  effendi  ( eft  enim  haec  de  ratio- 


gniricat  negationem  effepraehabiti,conferv; 
tio  notat  poifeffionem  effe  prcehabiti :  effeai 
temrationistantum  difcrimen,  probatur  c 
termino  utriufque,  8c  creationis ,  8c  conferv 
tionis ,  eodem :  nam  creatura  ut  exiftens  i 
primo  inftanti,  cum  creatur,8c  eadem,  ut  ex 
itens  reliquo  tempore ,  cum  confervatur ,  r, 
tionetantum  a  feipfapoteftdiftingui :  idei 
eftdicendumde  creatione  8c  confervatione 
quae  cadem  eft  a&io,  fed  ratione  afeipfad 
ftiriguitur ,  prout  ipfi  termini :  nam  quse  rati 
eft  terminorum  ad  quos,  eadem  eft  a&ionun 
qUiailli  cum  his  identificantur.  Dices.  Qua 
ergo  diverfafortiuntur  nomina ,  creatio  &  co\ 
fernjatioyjlfint  eadem  acfio.Refy.  Ob  refpe&t 
diverfos  8c  diverfam  connotationem  ad  crel 
tune  effe ,  vel  inchoatum ,  vel  continuaturj  [ 
Diccs.  Si  confervatio  esl  idem  quodcreatio,Er± 
resfemper  erit  infieri.  Atqui  hoc  eH  abfurdm 
Ergo.  Refp.  To  fieri  interdum  fignificat  nov 
tatem  effendi,  i.  e.  de  novoincipere,  8c  ficv 
rum  eft,creaturam  non  femper  fieriiinterdu: 
fignificat  adtualem  dependentiam  creaturati 
effe,  iic  creatura  femper  fit ,  quia  femper  ad 
dependet  a  Deo ,  8c  fervat  effe  fibi  continuU' 
per  continuum  Dei  influxum 


Difputationum  cxPhilofophia  fclc&arum 
Voluminis  Secimdi, 

Vigesima> 

D  E 

DIVISIONE  CAUS£  EFFICIENTIS  IN  PRIMA* 

ET  SECUNDAM. 

T   H    E   S   I   S       I. 


r\Ivi/ionem  caufie  efficientis  in  Primam  & 
*-' Sccundam>Difput<rtiovibus  tribus  perfecu- 
ti  fumus,  5c  Difputatione  quidem  \.Cauf*pri- 
in£  adftruximus  adiones  tres  cx  lumine  natu- 
\x  ,  Creationem  ,  Confcrvaiioncm ,  fyConcur- 
fnm.  DeCreatione,  pneterea,  (juaecrantclif- 
putata  difp.  19.  partibut  duabui  Curriculiprio- 


r#  ,difputavimus  infuper^i/p.  hujus  Currim 
1 8.  &  1 9-  depotentia  creandi ,  poffitne  illa  cotl 
municari  creaturis  ,  per  mbdum  caufa  ,feupri\ 
cipaUs  yjcu  injirumentalis  ?  Sc  utrumque  nc 
vimus,  ac  negationcm  noftram  probavirnt,] 
De  Confervatione  quxii  vimus ,  utrmn  illa fl 
fijlat  inpojitivo  &  realihtfluxu,  an  vero  tantt, 

in\ 


V  O  L  U  M  E  N 

non  defrutlione  ?  &  fitne  eadem  cum  creatio- 
,  an  diverfa  numero  atlio?  difp.  19.  nunc 
!t2o.  reftat ,  ut  circa  concurfum  Caufa  prim<e 
|  laedam  inquiramus.    Ac  quamvis  materia 
j  ecvideaturfereexhauftaanobis  difp.  7.  8. 
i  10.  1 1.  in  priori  Curriculo  de  ea  inftitutis, 
amenejusfertilitasaliquid  adhuc  reliquit 
\o  fpicilegio.   Dari  Concurfum  caufe  prima 
$p.  7 .prioris  Curriculi ,  cjuidjit ,  dijp.  8.  gw<^ 
itter  fimultaneum  detur  prctvius.  difp.<).  10. 
I  Dlicatum  eft :  8c  contra  praevium,  objedtio- 
I \,  quae  adferri  folent ,  difp.  1 1 .  folutx  funt. 
I  'odDei  concurfusfit  determinans ,  &  non  de- 
minabilis  ,particularis  ,  non  uninjerfalis ,  ex- 
itum  eft ,  difp.  1  o .  e$*  1 1 .  Nunc,  circa  con- 
fum  pr^vium,  Analecta  quoedam  funt  col- 
:nda,  hac  difp.  Duobusergotibicinibus , 
ter  allata  olim  fulcra,concurfum  Dei  prae- 
m  fulcimus. 

I.  §.  1 .  Si,  qubties  voluntas  creata  aliquid 

vult,  ideo  non  vuit,  quia  Deus  non  deter- 

lat  eam  ad  volendum  ,  concurfa  fc.  prae- 

'  ut  velit ,  ergo ,  quotiesaliquid  vult,  ideo 

quia  Deus  eam  determinat  concurfu 

vio ,  ut  velit.    Confequentia  manifefta  & 

lCe  nota  esl:  contrariaenimcontrariorum 

:  confequentia :  Unde bene  demonftravit 

uiardin.    in  praeclaris  illis  de  Caufa  Dei 

a  Pelagium  libris  ,  Quod  ,  licut  in  omni 

adtione  Deo  8c  creaturis  communi ,  prius 

)eum  non  velle ,  quam  creaturam ,  ita  in 

iadtioneiiscommuni,  priuseft,  Deum 

;,  quamcreaturam.  zyJJJumoitaque.  Sed, 

:ies  voluntas  creata  non  vult  aliquid,  ideo 

vult,quiaDeus  concurfu  fuo  praevio  eam 

determinat,ut  velit.  Ergo,quoties  volun- 

iquid  vult,ideo  vult,  quia  Deus  concurfu 

>raevioeamdeterminat ,  ut  velit.  Datur 

te  Concurfus  Dei  pravius.  Minor  ab  Ad- 

iriis  negabitur ,  quam  oportetutconfir- 

lus:  Quod  fi  fecerimus ,  vicerimus.  Si 

ies  voluntas  creata  non  vult  ,  fequitur 

uod  Deus  eam  non  determinet  ad  volen- 

,  r.  Qupd  fimul  verum  fit,  quod  haec  fuf- 

io  determinationisdivinae  caufa  fit  fine 

^on  &  antecedens ,  cur  nonvelit,  Ergo 

•luntas  non  vult  aliquid,  ideo  non 

>  quia  Deus  non  determinat  cam,  ut  velit. 


Secundum;  25  r 

Sed  quoties  voluntas  creata  noh  vult  aliquid , 
fequitur  i.QuodScc.  2.  Quod  fimul  verum 
fit ,  quod  &c:  Ergp  8tc.   Confeque?itia  iterum 
manifefa  esl,  quia  pofita  caufa  finequanon 
aut  polito  antecedenteadquodneceffariofe- 
quitur  confequens,  poniturerfeclrus  autde- 
fedhis  potius:  quemadmodum  pofito  recefiu 
folis  a  noftro  horizonte  neceflario  confe- 
quuntur  tenebrae :  fi  itaque  fufpenfio  deter- 
minationis  divinx  fit  caufa  fine  qua  non  8c 
antecedens  ad  quod  necefTario  fequkur,  quod 
voluntas  non  velit  ,  certe  quoties  voluntas 
non  vult,  ideo  non  vult ,  quia  Deus  fufpendit 
determinationem  fuam ,  i.  e.  quia  negat  con- 
curfum  praevium  8c  praedeterminantem.  Sed 
minor  iterum  nobis  probanda  venit  :  ea  bi- 
membris  eft.    Prius  quidem  membrum  per  fe 
notum  videtur,  nec  multa  probatione  indige- 
re,fc.quoties  voluntas  creata  non  vult  aliquid, 
Deum  non  determinare  eam  ad  volendum  :  fi 
enim  determinaret  eam  ,  jam  vellet  :  Deo 
enimdeterminantiquisreftitit,  aut  refiftere 
valeat  ?  Ergo ,  quando  non  vult ,  id  fignum 
eft ,  eam  non  determinari  hoc  tempore  a  Deo 
advolendum.  Sed  alterum  minoris  membrum 
unice  nobis  probandum  eft :  Cc.  fufpenfionem 
determinationis  divinae  eife  caufam  fine  qua 
non  8c  antecedens,  cur  quisnon  velit.  Aut 
haec  eft  caufa  8tc.  cur  quis  non  velit ,  ^c.  fuf- 
penfio  8cc.  aut  danda  eft  alia  caufa  fine  qua 
non  8c  antecedens,  ex  parte  Dei ,  aut  omnino 
nulla  datur:  hoc  eft,  ut  clarius  me  exprimam, 
aut  Deus  omnino  non  poterit  antecedenter 
voluntati  creatae  efficere,  ut  ea  non  velit ;  aut, 
fi  poterit,  non  tamen  hoc  faceret,  fufpenden- 
do  determinationem  fuam  in    voluntatem 
creatam,  fedaliomodo  :  aut,  concedendum 
eft,  meram  fufpenfionem  determinationis  di- 
vinae  fufficere  ad  hoc ,  ut  voluntas  creata  non, 
velit  aliquid.    At  horum  primum  dici  non 
poterit,  quia  hoc  derogat  omnipotentiae  divi- 
nae,  quaeextenditfeadomnia,  quaenonim- 
plicant  contradictionem.  Sed  hic  nullaim- 
plicatur  contradi&io.  Verum  ,  praeterquam 
quodinconveniensfit  omnipotenti  Deo  de- 
rogare  iftam  potentiam,qua  poffit  anteceden- 
ter  voluntati  creatae  efficere ,  ut  ea  non  velft , 
probo  infuper,  Deo  iftam  potentiam  dene- 

gandam 


2.<6  Dispu.tat.  ex  Philosoph.iA  Sblect. 

gandam  non  efle.  Poteft  Deusantecedenten  fecundus  modus  efficiendi,  utereatura  nonj 
voluntati  creatae  efficere,  ut  ea  velit:  habet    velit,  Deoconvenit,fc.  ut  id  praeftet,  actiond 


quidem  fufpenfiva ,  verum  non  fufpenfiond 
fux  determinationis ,  fed  alterius  alicuius 
Nam  quod  voluntas  creata  non  velit,  ex  part( 
Dei,  fiet  per  fufpenfionem ,  aut  concurfus  dr 
vini ,  aut  alicujus  tertii :  non  fietper  fufpen- 
fionem  concurfus  divini,  quia  is  tantum  fi 


enim  imperium,  ut  in  omnem  creaturam,  lta 
prsefertim  in  voluntatem  humanam :  neque 
hoc  a  Suarepo  ,  Arminio  ,  aut  quocunque  con- 
curfus  praevii ,  particularis,  8c  determinantis, 
hofte ,  neque  ab  ullo  mortalium  ,  negari  po- 
teft.  QuxenimDei,  quiomniapoteft,  erit 

potentia,  fi  tantum  non  poflit  antecedenter  multaneus  agnofcitur  ab  Adverfarils ,  8cfi(i 
voluntaticreatseefficercutillavelit?  Sivero  I  non  fieret  ifta fufpenfio  concurfus  divini  an 
id  pofiit  Deus ,  poterit  8c ,  ut  non  velit :  nam  \  tecedenter  voluntati  creatoe,fed  fubfequente: 
quipoteftefficere,utquisfaciataliquid,pro-  j  potius  aut  faltem  fimultanee  ac  concomitanj 
culdubio  &  poteft  efficere,ut  idem  non  faciat:  i  tcr  ,  quia  ipie  concurfus  divinus  expeftanl 
imo  hoc  pofterius  aliquanto  minoriseftpo-  i  a&ionem  voiuntatis  humanae ,  fequi ,  autfali 
tentise  quam  illud  prius  ;nammultofacilius  I  tem  concomitari,illisdicitur,unde8cnomei 
potero  cohibere  proximum,ne  aliquid  faciat, '  fimultanei  8c  concomitantis  concurfus  illi  ef( 
quam  illum  impellere ,  ut  illud  faciat ,  imo  inditum.  Tertium  aliquid  dari  prxter  conj 
hoc  faepe  non  potero ,  &  prius  potero.  Ergo  curfumDei,cujusfuipenfione  fiat,  ex  partiij 
omnino  poterit  Deusantecedenter  voluntati  Dei,  utcreaturanon  velit,fub  nulliusimagi 
crcatse  id  efTettum  dare ,  ut  ea  non  velit.  Sed  nationem  ha&enus  cadere  potuit,  8c  vero  fin 
jam  quaritur  ulterins.  An  hoc  prseftaret ,  fuf- 


pendendo  fuam  determinationcm  ,  vel  alio 
modo.  Non  poteft  hoc  proeftare  alio  modo, 
quod  fic  probo.  Si  Deus  non  efficeret  antece- 
denter  voluntati  creatce ,  ut  ea  non  velit ,  fuf- 
pendendo  fuam  dcterminationem  ,  fed  alio 
modo,  tum  vel,  quia  omnino  non  faceret  hoc 
actionc  fufpenfiva ,  fed  potius  id  faceret  pofi- 
tiviadtione,  vel,  quialicet  hoc  faceret  a&io- 
nefufpcnliva,  quaaliquid  fufpendit,  ideft, 
n  :gat ,  non  tamen  hoc  faceret ,  fufpendendo, 
i.e.  negandodeterminationem  fuam,£edfuf- 
pendendo ,  i.  e.  negandoaliquidaliud.  Atqui 
horum  neutrum  dicipoteft.   ErgoDeushoc 


gi  non  poteft.  Reftat  ergo  ultimum  Minori 
membrum  concludendum  ,  {c.  ut  Deus  dicatu 
efficere  antecedenter  voluntati  ^creatae ,  quo 
ea  non  velit,  fola  fufpenfione ,  determinatiq 
nis  fuae ,  feu  concurfus  pnevii  determinanti^ 
8c  non  adtione  pofitiva,nec  fufpenfione  alicu 
jus  alterius  tertii.  Ergo  concludo  repetito  prim 
fyllogifmo.  Si  fufpeniiodeterminationisdivr 
nae,  feu  concuriusprxviideterminantis,  fi 
caufa  iine  qua  non  8c  antecedens ,  cur  volun* 
tas  creata  non  velit,  ergo  ipfadeterminatil 
divina  feu  concurfus  proevius  determinarl 
erit  cauia ,  cur  eadem  velit.  Sed  verum  prhf 
exjamprobatis.   Ergo  8c  pofterius.  Ergodi 


faceret,  fc.  ut  voluntas  non  velit,i'ufpendendo   tur  talis  concurfus ,  quod  erat  demonltrai 


fuamdeterminationem.  Probo  mhiorem ,  fc. 
ncutrum  modum  Deoconvenirein  cfficien- 
do,ut  voluntas  crcata  non  vclit:  non  priorcm, 
i  ■  ut  Dcus  dicatur  adtionc  poiitivacflicerc, 
Bt  illa  non  \  elit :  n.im,ii  perac"l'ionem'id  prce- 
ftaretpolitivam,  tuma&ioDji  poiitiva  tcr- 
minarcfurad  non  cns,  fivc,  ad  negationcm 
<:ujus,  puta,  a&us  volendi ,  requircrc- 
ac"i  iva.    Sed  hoc  eft  abfurdum  : 


dum. 

111.  §.2.  Alterum  pro  concurfu  Dci  pra 
vio,  particulari,  detcrminante ,  argnmcntui 
noftrum  hoc  eft.  Si  Deus  concurfu  praevi 
nondcterminet  voluntatcs  noftms ,  ncc  erj 
omnifcius,  necomnipotens.  Confequcnse 
abfurdum.  Ergo  8c  antecedcns.  ProL 
rem,  c^uoadpriivs  membrum ,  fc.  dc  omnifcici 
tia.   Si  Deus  non  ccrto  fcitactus  libcros  v 


i 


rur  a<  iva 

quippe  ,  li  poritioa&usdn  ;,ii  rcquirereturad   luntatisnoftncfuturos,  niiiafe  prardcterm 
r.  >n-vcllccrcatur  .  contrario,  ncgatio   nentur,  ergo  ii  cosconcurfufuoprievionc 

a.tusdivini  rcquireretur/id  t*  velle  crtaturse,  !  praidctcrminct ,  non  ccrto  cos  fcict ,  8c  i 
quo  nihil  poteit  cogitari  ineptius.  Scd  nec  ;  non  erit  ornnifcius.  Sed  Deus  certo  fcit,  U 

Ergofc 


VOLUMEN 

|  go,&c.  Confequentia  clara  tft.  Minorjtcprob. 
I  )ite  attum  liberumfuturum  v.  c.  volunta- 
'  mex ,  eft ,  noffe ,  me  tale  quid  voliturum, 
i  ^ueadeo  eft ,  noffe,  me  ad  iftam  volitionem 
i  >  certo  tempore  determinatum.  Sed  Deus 
\  n  novit  iftam  determinationem  ,  fublato 
t  icurfu  prsevio,  prasdeterminante.  Ergo  eo- 
#  n  fublato,  non  novit ,  quod  ego  fim  libere 
i  iturus,  8c  fic  non  erit  omnifcius.  Major 
t usfyllogifini  certa  eft ,  Minorprobatur.  Aut 
}■  us ,  fublato  concurfu  praevio  8c  praedeter- 
i  aante.novit  voluntatis  meae  determinatio- 
]  n  in  feipfa,  atque  adeo  in  me,  aut  in  deter- 
I  aatione  voluntatis  fuae ,  atque  adeo  in  fe : 
~  nindeterminationevoluntatisfuae,  quia 
lato  concurfu  praevio  aufertur  voluntas 
determinans  j  ii  enim  Deus  non  concur- 
I  praevie  determinando  me,  neque  volnit 
praedeterminare  -,  fienim  voiuiffet ,  fecif- 
omnia  enim,  quse  voluit,  fecit;  fi  non  vo- 
me  praedeterminare  Concurrendo,  non 
^ft  noffe  aut  fcire  determinationem  vo- 
jtatis  meae  involuntatefuadeterminante, 
;  non  eft :  Ergo  novit  voluntatis  meae  de- 
ninationem  in  feipfa,  id  eft,  in  me :  aut,  fi 
:  eft  abfurdum,  ut  eft  abfurdifTimum ,  eam 
ie  non  novit ,  8c  fic  non  erit  omnifcius. 
bo  vero  effe  abfurdimmum ,  ut  quis  dicat, 
jm  voluntatis  meae  determinationem 
Te  in  fe  ipfa,  id  dk ,  in  me :  quia abfurdiffi- 
meft,  ut  Deus  fcientiam  fuam  mutuetur 
eaturis,ut  creature.  ipfi  fint  obje&a  moti  va 
nitionis:fed  fi  aliter  nonnovitdetermi- 
onem  meae  voluntatis,  quamin  fe  ipfa, 
in  me ,  mutuatur  fcientiam  fuam  a  crea- 
s,  fc.  a  mea  voluntate ,  funtque  ipfi  crea- 
e,  i.  e.  mea  voluntas  fe  determinans  ad  vo- 
ium  ,  obje&um  motivum  cognitionis. 
i  ;o,  cum  non  liceat  diccre ,  quod  Deus  co- 
g  'fcatattumliberum  voluntatis  mex  futu- 
r  i,  in  determinatione  voluntatis  mex,  nec, 
I  »d  eum  cognofcat  in  determinatione  vo- 


Secundum,  2f7 

luntatisfuae,  qusenullaeft,  concurfu  praevio 
.  &  praedeterminante  fublato  >  ergo  plane  non 
cognofcit ,  confequenter,  non  eft  omnifcius. 
Probo  nunc  alterum  membrum  Majoris ,  de  o- 
mnipotentia.  Qui  non  poteft  omnia,quas non 
involvunt  contradi&ionem ,  is  non  eft  omni- 
potens.  Sed  fi  Deusnondeterminetconcur- 
fu  prsevio  voluntates  noftras,  non  potefto- 
mnia ,  &c.  Ergo  8cc.  Probo  Minorem.  Deus, 
fublato  concurfu  praevio  8c  determinante,non 
poteft  producexe  confenfum  mex  voluntatis, 
faciendo  certiflime ,  ut  confentiam  8c  velim 
id,quod  ipfe  voluerit,  ergo  non  poteft  omnia. 
Probo  Antecedens.  Deus  tantum  poteft  produ- 
cere ,  quod  in  fe  habet  8c  continet.  Sed  con- 
fenfum  mese  voluntatis ,  fuppofita  fententia 
Adverfariorum ,  negantium  praevium  Dei  8c 
prsedeterminantem  concurfum  ,  non  habet 
nec  continet  in  fe ,  quod  probo  :  unumquod- 
queeft,  in  quantum  eft  determinatum  :fed 
determinatio  meae  voluntatis  noiveft  in  Deo  > 
quia,ex  hypothefi  Adverfariorum ,  Deus  non 
determinat  meam  voluntatem :  ergo  confen- 
fus  voluntatis  meae ,  ut  hocvelim,  noneftin 
Deo.  Ergo  non  poteft  eum  producere.  Ergo 
non  eft  omnipotens. 

IV.  Ad  argumentum  hocthefi  3 .  propo- 
fitum ,  gemino  cornu,  quod  Adverfarios  non 
feritfedeonficit,  nihilpoteft  refponderi  aut 
excipi,  quam  hoc  unicum,  quod  vulgo  adfer- 
ri  folet,Deum  fcil.  per  tubum  opticum  fcien- 
tiae  mediae  penetrare  8c  cognofcere  quid  fit 
facftura  voluntas  humana,  fi  fub  hac  aut  illa 
conditioneponatur,  ScindeDeoeffe  cogni- 
tum,  quidipfepoflit  Sed  vero  exceptio  fal- 
fum  fupponit,  8c  fingit  fcientiam  mediam  in- 
terfcientiam  fimplicis  intelligentix  8c  vifio- 
nis ,  quam  immanem  belluam,  Iefuitarum  & 
Kemonflr  antium  Kelenam ,  multis  telis  confo- 
dimus,  difp.  3.  Curriculiprioris  difp.feletl.  Stet 
ergo,  maneat,seternumque  perfeveret,  Caufa 
prim*  influxus  pravius  &  pradeterminam. 


Ll 


Difpu- 


2^J  DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 

Difputationum  cx  Philbfophia  feledarum 

Voluminvs  Secundi , 

VigesimA-Prima» 

D  E 

CAUSiE  EFFICIENTIS  DIVISIONE  IN  PRIMAM 

ET  SECUNDAM. 

Thesis     !• 


VTi  difp.pr<fced.Concur{\im  caufx  i  .prej- 
vium  &  predeterminantem,olim  vol.  i . 
Difp.feleB.  o.  ac  10.  affertum,  8c  1 1.  ab 
'  Adverfariorum  objedtionibus  vindicatum  , 
duobus  infuper  tibicinibus  fulcivimus  ;  ita 
eundem,  ut  particularem ,  8c  influentem  ,  in 
effe  a£r.ionisphyficae,non  tantum  genericum, 
fed&fpecificum,  atqueindividuale,  8cnon 
determinabilem  a  caufa  fecunda ,  feddeter- 
minantem  ipfam,  difp.  i  o.  cit,  adftru&um ,  8c 
ab  impugnationibus  contrariae  partis  libera- 
tum  difp.  ii.  cit.  denuo  fub  examinis incu- 
dem  vocare  eft  animus,  praefertim  ,  quod  hoc 
monftrum  concurfus  divini,  illimitati ,  inde- 
terminati,indifTerentis,  communis,  8c  uni- 
verfalis,  in  Pela^ianorum  veterum  cerebro  na- 
tum  ,  a  reccntioribus  tenerrime  exccptum  , 
non  poffit  fatis  configi,  ne  Philofophos  8c  Philo- 
fophantes  in  pofterum  tranfverfos  agat.  Con- 
curfus  ergo  divini,  univerfalvs  ,  fi<ve  determina- 
tioncm ,  five  contraciionem ,  jive  limitatione?n, 
ndcertam  in  fpecie,  quin  adunam  numero-^aBio- 
7iem,philofophice examinemus.Nzm  Philofoph'i£ 
ab  una  parte  ufum  *  ab  alteraparteabufum, 
videre  hic  licebit :  fic  procedo. 

1 1.  Omnis  limitatio  8c  contractio  naturx 
communis,  ad  certam  fpcciem,  eft ,  vel  Meta- 
phyfica,  fcu,  utalii  loquuntur ,  Logica,  vel 
Phyfica.  LimitatioPhyfica,  eftmateriae  per 
formam.  Metaphyfica,  fcuLogica,  eftcon- 
traclio  gcncfrisperdifFcrcntias.  Mctaphyfica 
feu  Logica  concurfusDci  univerfalislimita- 
tio  8c  contractio ,  ad  ccrtam  a&ionis  fpeciem, 
hiclocum  habcrc  nequit,ncquc  cnim  con- 
curfus  Dci,  gcnus  eft ;  fcd  cft  infiuxus  quidam 
fpecialis  8c  fingularis  a  Dco  proveniens  in 


caufam  fecundam,ejufque  a&ionem :  praet< 
ea ,  concurfus  caufae  fecundae ,  ut  volitio  n 
ftra,eft  etiam  quid  fingulare:at  duo  fingulai 
ut  funt  cqncurfusdivinus&humanus,  n 
poffunt  concurrere  in  unum ,  ut  genus  Scd 
ferentia  ad  conftituendam  fpeciem  unam : 
ergo  he,c  contra&io  8c  limitatio  Metaphyfi 
feu  Logica ,  locum  habet  in  concurfu  Dei  \ 
nerico,  univerfali ,  indifferente,limitanc 
contrahendo,  determinando ,  oportet dice 
quod  concurfus  Dci  fit  genus  contrahibi 
concurfus  caufae  fecundae  differentia  con 
hens,  8c  hinc  unumfpecieconcurfumad 
nara  fpecie  a&ionem ,  v.  c.  ambulatione 
conflari :  quod  nemini  abfurdum  videri  n 
poteft,  8c  ab  unoquoque  Philofophiae  Tyru 
culo  refutari.  Notum  eft  ex  Logicis ,  qu1 
omnis  fpecies  fit  unum  per  fe :  omne  unu1 
per  fe  conftituitur  ex  adtu  8c  potentia.ex  di1 
bus  adtu  exiftentibus  conftituitur  ununlT 
accidens :  fcd  concurfus  Dei  8c  Crcaturaea» 
exiftunt :  ergo  ex  iis  conftituetur  unum  } 
accidens.  Rurfus,quod  ex  genere  8c  difTert 
tia oritur,  eft  quiddam  univerfale :  atqui  U! 
verfale,  ut  fic ,  non  exiftit  in  rebus  extra  # 
mam.  Sed  concurfus  Dei  8c  Crcaturae  fu' 
concurfus  particulares ,  in  rerum  natura  e: 
ftentes :  ideoque  ad  fpecicm  conftituend: 
coalefcere  non  poffunt.  Non  potcft  ergo 
curfus  caufe^  primx,univerfalis,8c  inditrere 
contrahi  aut  limitari ,  pcr  concurfum  cai 
fccundse ,  contrafc&ioncaut  limitatione 
taphyfica  vel  Logica ,  qurc  cft  generis  per 
ferentiam  in  fpecics :  fcd  fortafTc  contrah 
ac  limitabitur  ,  contradtionc  8c  limitatKj 
Phy  lica,a  concurfu  caufae  fecundae  particul ' 

8cdet 


VOLUMEM      SECUND 
i  determinato ,  ficuti  forma  limitat  mate-  \ 


i  m :  fed  neque  hoc  dici  ullo  poteftmodo : 
J  m,  fi  concurfus  Dei  fit  veluti  Materia,con- 
t  fus  creaturae  veluti  Forma ,  multo  dignior 
|  ct  &.  nobilior  concurfus  caufe  fecundae 
i  im  primae >  formaenim  praeftantior  cenfe- 
t  materia,&materiaappetitformam,ait  A- 
r;  oteles,ut  fcemina  appetit  effe  mas.  At  hoc 
i  }uum  eft ,  dicere ,  quod  concurfus  caufae 
[  undae  longe  fit  nobilior  concurfu  caufae 


tf   M.  2J9 

materise  difpofitione ,  ccrse  videlicet  aut  luti, 
determinari  dicitur  ad  varios  effe&us  ,  vel 
liquefa&ionem  vel  indurationem  :  in  hifce 
matenadeterminatoperationem  Solis,  non 
tamen  agendo  in  Solem  aut  operationem  e- 
jus,  fed  patiendo  tantum  a  Sole  ejus  influxum 
juxta  capacitatem  atque  naturam  fuam ,  fine 
renifu  tamen  aut  reluelatione  contraopera- 
•tionem  Solis,  quemadmodummateriafaepe 
renititur  operationi  artificis ,  quia  Sol  fc.  non 


r  mae.  Praeterea,  limitatiomateriaeperfor-    intendit  aliter  agere  quam  fccundum  Natu- 

i  m  tantumhabet  locum,  in  generatione   ramreiuniufcujufquefuam.  Videamus,  an 

I  porum,  non  autem  a&ionum ,  quaefim- 1  concurfus  Dei  utrolibet  modo  detcrminari 

r.  es  funt  formae  8c  neutiquam  admittunt  |  poflit  a  concurfu  creaturae  ?  Non  poteft  de- 

-  ipofitionem.  Adhaec,  materiaprirna  eft(  terminatione  activa,  quia  fic  caufafecunda 

ericumquid, 8cexnaturafuaindifferens, ;  ageret  in  primam.  Atqui caufa fecunda non 

curfus  Dei  non  eft  quid  genericum ,  icd   agit  in  primam ,  neque  voluntatem  Dei  Phy- 

latura  fua  fingularis ,  a  principio  fingulari  |  lice  movet  ad  producendum  actum  voluntas 

:edens,  8c  ad  fingularequidterminatus.    creata:  nam  fic  fieret,  utcaufaprimafubji- 

:ludo.  Concurfus  ergo  Dei ,  nullo  modo   ceretur  caufae  fecundae  in  operatione  Phyfi- 

trahi  aut  limitari  poteft :  6c ,  Concurfus 

,  ut  contrahibilis,  ut  univerfalis ,  ut  indif- 

ns,ut  determinabilis  a  concurfu  creaturae, 

mientum  eft ,  praeter  omnem  rationis  fo- 

tatem,  excogitatum  ,  8c  nullibi  in  Philo- 

liafundatum. 

II.  Sed  cum  concurfus  Dei  a  concurfu 


ca 


&  confequenter ,  non  prima  foret ,  fed 

fecunda,  quia  non  obtineretinagendopar- 

tes  primas  fed  fecundas.  Verum  fuper  haec , 

quomodo  hoc  faciet  voluntas  creata,ut  Deum 

determinet  active  in  concurrendo  ad  certam 

a&ionis  fpeciem  ?  vel  id  faciet  volendo ,  vel 

aliquid  aliud  agendo.   Non  faciet  id  volen- 

ituraedetcrminarinequeat,  determinatio- 1  do,  nec  facere  poteft ,  quia  a£his  volendi  eft 

'hyfica ,  nec  Metaphyfica  aut  Logica ,  vi-    aclus  immanens :  determinatio  Dei ,  qua  de- 

mus,  an  aliud  genusdeterminationisde-    tcrmina^rctur  a  creatura  active  ,  a&us  tran- 

,  quod  melius  quadret  huic  negotio.  Phi-    fiens :  volitio  nullam  habet  vim  tranfeundi 

pharttur  nonnulli  hic  dedeterminatione    in  aliud  nifi  irnperando :  at  vero  imperat  fa- 

va  8c  pafliva.  Confideremus  utramque,  i  cultatibus   inferioribus   corporifque  mem- 

praeienti   negotio  accommodari  valeat.  \  bris ,  non  Deo :  ergo  haec  acliva  determina- 

iva  determinatio  fit,  quoties  artifex  deter- ;  tio ,  qua  concurfum  Dei  determinat  voluntas 

lat  inftrumentum ,  in  illud  agendo.  Sici  creata,  nonpoteftefievolitio.  Sedneca&io 

i  poteft  dicicaufaprimadeterminariafe-    alia  efie  poteft  :  nam  a  voluntate  nulla  alia 

da ,  {ed  contra :  nam  prima  non  eft  inftru-  ,  proficifcitur  immediate ,  quam  volitio :  8c , 

n  itum  fccundae.  Paffiva  determinatio  fit,    quaenam,  quaefo,  a&iocreaturxtranfiretin 

<J  ties  materia  determinat  a&ionem  agen-  I  Deum,  cumqueadagcndum  determinaret? 

i,  Ex.  gr.   Lignum  parum  idoneum  ad  for-  |  quomodo  ageret  in  concurfum  Dei  ?  cum  a- 

n-nabartificeintentamrecipiendam,a6lio-  j  dio,  puta Dei  concurfus,  non  pofiit  efle  fub- 

noartificis  determinare  dicitur,  ad  enor-  Ijeclrumautobjeclumdetermiiiationiscreatae. 

atem  formx ,  nam  non  ex  quolibet  ligno  I  Sed  videamus ,  an  non  hic  obtinere  valeat  de- 

-rcurius,  ut  habet  vulgatum  verbum  :  j  terminatio  pafiiva,  ut  fic  Deus  inagendoa 

xrta  humida  determinat  fcriptoris  a-    creaturis  determinetur.  Verumenimverone 

^nemadfcriptioncmdeformem&incom-j  hocquidemullomodo  dici  poteft:Nam,  fi 

-irn :  fic  eadem  Solis  operatio ,  pro  varial  voluntas  creata  determinet  concurfum  Dei 

Ll  x  indifFc- 


i6q- 


DispvtAt.  ex  Philosophia  Select. 


indifferentem  determinatione  pafliva  ,  quo  dadetermineturdeterminationepafliva,  n& 
modo  ceraa&ionemSolisdirYercntemdeter-  jrationecjus,  quod  Deusinfluatinipfamvo 
minatad  liquefactionem ,  ergo  Deusftatue-  jluntatemcreatam,necrationeejus,  quodin 


tur  agere ,  aut  in  ipfam  voluntatem  creatam 
autin  voluntatis  creatae  influxum,  quod  Sol 
agit  in  ceram ,  dum  ceraeum  determinat,  aut 
dumillc  determinatura  ceraadliquefacien- 
dum.  Sed ipii  Adverfarii negant ,  Deumtali 
modoagere,  in  voluntatem  creatam ,  autin 
ejus  infiuxum :  dicunt  enim  ,  Deum  concur- 
rere,  non  influendoaliquid,  incaufam  fecun- 
dam,  aut  in  ejus  actionem ,  non  operando  ali- 
quid  in  ea ,  fed  operando  aliquid  cum  ea  ;  fi 
cnim  agnofcerent ,  Deum  aliquid  operari  in 
caufa  fecunda,vel  in  ejus  a&ione,jam  concur- 
fum  prscvium admitterent ,  quem  rejiciunt : 


fluafc  in  a&ionern  ejus 

V.  Quod Deus influendo in ipfamcaufan 
fecundam ,  non  determinetur  ab  ea ,  deter 
minationc  pafliva ,  fic  probo.  Si  Deus  influa 
in  voluntatem  creatam,  ergo  non  determina 
tur  ab  ea  paflive ,  fed  vero  ipfe  illam  determi 
nat  a&ive.  Prob.  confeq.  Quia  creatura  noi 
poteftrenitiautrefifterecreatori.  Dices:  <iA 
(tc  cogetur  vohntas.  Refp.  M-inime  :  nan 
Deusnonpoteftagere  in  voluntatem  contr 
naturamejus,  eam  deftruendo:  Atvoluntsl 
cogi  non  potcfl; :  quia  voluntas  coa&a  non  e 
Voluntas  ,  eftque  contradictio  in  adjedto 


nam  ftatuunt  ,  Deum  tantum  operari  cum  iideoque,  fiveDeusvoluntatemcreatammc 
caufefecundaea6lione:exfpecl:ansenimope-  iveretad  volendum,  five  ad  nolendum ,  hx 
rationem  creaturae, quam  per  tubum  opticum   tamen  convenicnter  nituree  velict  aut  noll; 


fcientiae medise  praevidet  aliquando  futuram  , 
fi  h^c  in  hifce  aut  illis  conditionibus  ponatur, 
cum  ea  adeft ,  fuum  concurfum  conjungit  fo- 
Jummodo  ,  8c  fimui  cum  illa  operatur  ,  ac 
proinde  non  poteft  determinari  a  concurfu 
caufac  fecundx  dcterminatione  pafliva ,  ut  de- 
terminatur  Solis  a&io  a cera ;  nam  tum  debe- 
retDcus,  prius  natura,  nontempore,(nam 
de  prioritate  temporis  hic  nunquam  loqui- 
mur )  deberet ,  inquam ,  prius  natura  influe- 
re  in  caufam  fecundam  ,  aut  in  ejifs  aclio- 
nem,  ut  ab  eadeterminari  fuusconcurfusSc 
influxus  poflit.  Sed  hoc  non  admittunt  Ad- 
verfarii :  quare  &  rejiciant  necefle  eft ,  iftam 
concurfus  divini  determinationem  pafli- 
vam,  velint,  nolint,  utpote  quiininfluxu 
Dei  in  caufam  fecundam  ejufque  ac~fcionem 
fundatur  ,  &  non  in  ifta  fimultanea  divinae 
operationis  conjunctionc. 

IV.  Scdpergamusulterius,  <k  probemus 
infuper,  polito  mfluxu  Dei ,  in  ipfam  caufam 
fecundam  ,  8c  in  a&ionem  caufx  fecundje, 
(  unus  cnim  idenrquc  influxus  eft,  pro  termi- 
norum  diverfitate ,  ad  quos  refpe&us  dicit  di- 
▼erfos,  juxta  noftrum  concipiendi  modum 
diftin&ustantum)  pofito ,  inquam,  ifto  Dei 
influxu  ,  quem  difp. prac.  &  in  pnori  curriculo 
difp.feletl.  aftruximus  ,  adhuctamcn  noneft 
diccndum,quod  concurfus  Dei  a  caufa  fecun- 


id,  adquod,  velvolendum,  velnolendurr 
elTetaDeodeterminata.  Sed ,  dicent  Advew 
fariijooc  fierifecundum  voluntariam  Dei  difpe\ 
fationem  ,  quippe  qui  vidt  operationemjuam  m\ 
dificare  per  concurfum  Voluntatis  creat<e ,  £?♦/ 
Deits  ab  ea  determinatur  pajfive,  que?nadmodu\ 
Solis  atlio  modificatur  a  cera  in  liquefatlione ,  ( 
ab  ea  ad  liquefaciendum  determinatur.  Ref 
Eft  elenchus  parium:  hxc  enim  a  parte  Dei  | 
Solis  non  habent  fe  fimiliter :  Nam  qucerot 
illis ,  qui  iftam  concurfus  divini  modiricatii 
nem  8c  paflivam  a  concurfu  creaturae  detei 
minationem  ftatuunt  ;  utrumDeus  creatii 
ram  moveat ,  tantum  ad  agendum  in  geneli 
itautvoluntascreata  a  feipfa  accipiat  8c  hi 
beat ,  quod  moveatur  hoc  motu  in  fpecie ,  i 
Adverfarii  volunt ,  an  vero  a  Deo  moveatu  | 
tum  2d  agendum  in  genere,tum  ad  agen^Hi 
hac  fpecie  motus,  qua  agit,  uti  nos  ftatuimtilt 
Prius ,  quod  Deus  creaturam  tantum  movcij 
ad  agendum  u\  genere*  8c  non  ad  fpecieij 
acvfcionis,  jam  dijp.  \o.  &*\  \.vol.priorisdij  ■ 
feletl.  refutatumeftolim,  8c  omninofalfu 
eft:  tum  ,  quia  creaturatam  indigetmovt 
ad  agendum  in  fpccie ,  quam  in  genere ,  cu 
fpecics  perfectior  fit  genere :  tum ,  quia  i 
fluxusDei,  cumfitinfluxusfingulans,  n< 
poteft  terminari  ad  naturam  genericam :  tu 
denique,  fi  voluntas  creata  nonindigeati 

flu 


V  O  LUMEN 

xu  8c  concurfu  Dei  ad  agendum  actum,  fe- 
c  ldum  ipeciem  aftus,  vel  non  indiget  eo,ad 
i  ;ndum  actum  fecundum  fpeciem  a&us  , 
i  in  genere  Naturx,  vel  in  genereMoris. 

I-npoteftdici  prius,  quia  quifquis  indiget 
icurfu  cc  influxu  Dei  ad  naturam  aclus  ge- 
jcamprodueendam,  etiam  indiget  eoad 
ducendam  a&us  naturam  fpecificam,  quia 
uraactusgenericaproduci  nequit  niiipro- 
fra  natura  cjufdem  fpecifica  ,  utpote  in  qua 
luditur  j  univerfalia  enim  exiftunt  6c  con- 
^ntur  in  particulcvribus  Sc  iinguhribus,  ge- 
a  in  ipeciebns  ,  8*fpecies  in  individuis. 
terius  quod  fpectat,  fpeciem  puta ,  aut  na- 
lm  fpecificam  actus ,  in  genere  Moris ,  ne- 
aus,  bonum  cc  malum  effe  fpecies  a£tus 
ralis ,  licet  vulgo  iic  dicantur ,  uti  id  refu- 
lm  eft  ,  vol.  i .  difp.felecl.  1 1 .  fed  funt  tan- 
1  accidentia  a&ionum  naturalium,que,  ex- 
deca  folu  denominationeactionibus  con- 
iunt;  omnis  enim  a&io  denominatur,  aut 
a,  aut  mala,  quatenus  fit ,  vel  conformiter 
. ,  vel  ei  dirformiter,  a&ionem  eandem  aut 
cipienti,  aut  vetanti :  ideoque,  fi  conftite- 

Adamum  eguifle  influxu  8c  concurfu  Dei 
comeftionem  ,  certam  in  gencre  naturae 
ciem  actionis  ,  ante  interdidtum  Dei ,  qui 
i  poteft ,  ut  non  indiguerit  eodem  influxu 
oncurfu  Dei  ad  comeftionem  eandem ,  ut 
"pecies  a&ionis  in  genere  uaturae ,  poft  in- 
lichimDei?  ErgoDeus,  nontantummo- 
in  genere,  fed&infpecieatqueetiamin 
ividuo,  ad  agendum  huncadrum  natura- 
i ,  particularem ,  iingularem.  Quodiive- 
i  eft ,  ut  verum  effe  demonftravimus  8c 
tc  &  alias ,  infero  ergo :  Ergo  Deus  nullo 
do  determinatur  paflive  a  caufa  fecunda , 
n  eam  prarmovet  ad  actum  ,  non  tantum , 
;enere,  fed  8c  in  fpecie,  atquein  indivi- 
>,  ingenerenatune,  verumipfedetermi- 
a&ive  caufam  fecundam ;  nam  ifta  prx- 
tio ,  ifte  influxus  in  caufam  fecundam  ,  cft 
r.  .Dei ,  cauiam  fecundam  pncdcterminan- 

prxdetcrminatio :  tantumabeft,  utejus 
t  uxus  paflive  determinetur  ab  ipia  caufa 

ida. 
•y  I.  Verum  enimvero,  nec  Dcus  determi- 
1  ur  in  concurfu  fuo  paflivc  a  caufa  fecunda, 


Secuoum,  ^tfr 

ratione  ejus ,  quod  influat  in  a<£tionem  ipfam 
caufae  fecundce :  quod  fuit  membrum  pofte- 
rius  th.  4. 8c  fic  probo  contra  omnes  illos,  qui 
in  concurfu  iimultaneo  concurrentis  DeiSc 
cauix  fecundx  exiftimant  aliquid  eife  in  con- 
curfu  Dei  ,  quod  determinetUr  a  concurfu 
creaturce.  Si  concurfus  actualis  Dei,ac  iimul- 
taneus,  determinatur  ab  a&ione  caufx  fecun  - 
dx  concurrentis ,  ergo  a<£tio  caufx  fecundce 
priorerit,  nonquidemtempore,  fednatuiu 
ialtem,  ipfoconcurfuDeiiimultaneo,  quia 
determinans  prius  natura  eft  determinato. 
Atqui  adlio  caufae  fecUndce  non  eft  prior ,  ne 
natura  quidem ,  concurfu  Dei  fimultaneo , 
quia  una  eademqueeftactioconcurrentium, 
Dei  Sccreaturae,  quav.c. amboconcurrunt 
ad  ambulationem,acproinde  unanon  cftprior 
altera ;  confequenter ,  non  poteft  aclio  caufae 
primx  determinari  ab  actione  caufaefecun- 
dx.  Qupd  non  fint  duce  actiones ,  fed  unaea- 
demque  acfto;  concurfus  Dei  8c  creaturae ,  li- 
cet  ratione  agentium  ,  aquibusproficifcun- 
tur,  diverfx  concipiantur,  aliasScalibifuit 
demonftratum.  Certe  a&io  fumit  diftin&io- 
nem  a  termino ;  eft  enim  via  8c  motus  ad  ter- 
minum :  ac  proinde ,  ubifuerit  unUs  8c  idcm 
terminus,  utiefthicinconcuriuDei  8c  crea- 
turae,  una  tantum  eft  aclio. 

VII.  Sed,  quxrat  aliquis  ,fi  concurf.is  Dei 
fimnltaneus  non determinetur  a  concurfu  cre.-.:u- 
ra ,  ft?i  ergo  concurfus  creatur<*determinet:ir  k 
concurfu  fimuhaneo  Dei?quemadmodum  oflendi- 
?n:ts,crea:uram  d::erminari  ad  agendum,  affive 
a  concurfu  DeipravtOtan  nonpariter  eam  deter- 
mmet ,  cum  inflttit  non  iantum  htpotenttam  ejus 
agendi ,  fed  in  nclionem  rpfam  ?  Refp.  Nullo 
modo :  8c  fictitia  tantum  eft  determinatio , 
quse  ftatuitur  a  quibufdam,  qua  Deus  concur- 
rendo  concurfu  fimultaneo  creaturam  dicitur 
determinare :  Nam  par  eft  utriufque  concur- 
fus,  Sc  divini  8c  humani,  fimukanei  ratio , 
quia  una  eademque  eftaclioDeiSccreaturx 
concurrentium  ;  8c ,  utr in  ifta  a&ione  creatu- 
ra  non  determinat  Deum,  ita  nec  Deus  deter- 
minat  creaturam  acluali  8c  fimultanea  coo- 
peratione ,  quia  neutrum  hic  altero  prius  eft : 
probo  vero,  ratione  concurfus  iimultanei, 
Deum  non  determinare  caufas  fecundas  ad 
Ll  3  agendum. 


2'6a  DisputAt,  ex  Phi 

agendum.  Concurrere  Sc  coopcrari ,  aut  fi- 
mul  agere  cum  aliquo  ad  producendum  ef- , 
feetum ,  non  eft ,  determinare  agens  illud  : , 
nam ,  8c  creatura  concurrit  cum  Deo ,  nec  ta-  J 
men  determinat  Deum,ut  fhtim  vidimus,er- 
go  nec  Deus  iimul  concurrens  cum  crcatura 
operante  ,  eam  ad  operandum  determinat : 
namconcurfusiimultaneus,  nihildicitaliud, 
quam,  alio  producente ,  illum  erfecl:um  fimul 
comproducere :  fed  hoc  non  eft ,  determina- 
re :  quemadmodum ,  cum  duo  homines  eun- 
dem  lapidem  volvunt  ,  aut  duo  equi  fimul 
idem  plauftrum  ,  aut  eandem  navem  ,  tra- 
hunt  ,  uterque  cum  altero  concurrit  ,  fed 
neuter,  vel  hominum,  vel  equorum,  alte- 


LOSOPHIA   SELECT. 

rum  determinat :  fic  nec  Deus  fimul  coope 
rans  cum  creatura ,  iftac  aftione  creaturan 
determinat ,  multo  minus  cratura  Deum.  Er 
go ,  ut  omnia  concludam  uno  verbo ,  Deu 
nullomodo  determinatur  in  agendo  a  crea 
tura ,  nec  Metaphyfice  feu  Logice ,  nec  Phyfii 
ce ,  nec  active ,  nec  pafiive ,  fed  ipfe  concurfi 
prscvio  aetive  determinat  creaturam  ad  agen 
dum ,  8c  in  genere ,  6c  in  fpecie ,  8c in  indivi 
duo.  ltaque ,  concurfus  Dei  cum  nullo  modq 
determinari  poilit ,  contrahi,  limitari,  noijn 
eft  indifferens ,  univerfilis ,  indeterminatus  i 
contrahibilis ,  fed  eft  determinatus  8cdetcr 
minans,  particularis ,  reftriftus  ,  quod  era 
demonftrandum. 


Difputationum  cx  Philofophia  fclc&arum 

Voluminis  Secundi, 

Vigesima-SecundA, 


t 


D  E 


CAUStE   EFFICIENTIS   DIVISIONE  IN  PROXIMAV 
ET  REMOTAM,  TOTALEM  ET  PARTIALEM. 

T  H   E   S    I   S       I.  1 


OCcupavimus  nos  aliquot  difp.  in  expli- 
canda  divifione  Caufae  Efficientis  in 
primam  8c  fccundam  ,  fed  praeter  hanc 
£c  ante  cxplicatas,  dividitur  illa  quoque  in 
Proximam  8c  Remotam.  Proxhna  esl ,  tju<e  pro- 
ducit  cjfeclam  immediate.  Kemota  eft ,  <ju<e  pro- 
dtcit  effeclum  media  caufa  propinqtiiore.  Qujj 
utraque  definitio ,  quo  fcnfu  fit  intclligenda  , 
(eq.  thefi  fic  explicamus. 

II.  Quandocaufaproxima  dicitur  imme- 

■c  producere  cfFedtum,  vel  intelligitur  hoc 

UCi  ut  nihil  omninointerveniatinteripfam 

;rccT:um,  ncccaufaalia,  (ivcejufdem  ,  five 

ciivcrii,  ordinis ,  nec  virtus  ulla ,  ncc  conditio 

ad  caufandum  rcquilita ,  fcd  quac  ipfa  fuacxi- 

itiacffcclo  conjungitur  ac  fic  illud  attin- 


ejufdemordinis  8c  fpeciei ,  licetintervenir 
poffit caufa media  diverfi  ordinis  &  fpe 
licet  8c  interveniat  media  virtusfeuca 
tas ,  licet  intervcniat  media  conditio  ad 
dum  requifita,  qux  eftdebitaapproxim 
agentis  ad  patiens ,  &c  hxc  cft  caufa  effii 
proxima  infuogemre ;  ac  pofteriore  hoc  fenfu 
caufaproxima  proprie  hic  fumitur  cum  oppo 
niturremota;,  ut  Retnota  dicatur  impraefeni 
tiarum  ,  quxproduciterTecl:um  ,  media,noi 
tantum  virtute,  quomodo  opponitur  cauu 
abfolutc proxim£ ,  fed  ik.  media  causa  alia,  no 
tantumdiverfiordinisScfpcciei ,  fed  &ejul 
dcm  ordinis  &  fpecici ,  quo  modo  opponitti 
c:\uOj:  proxim<c  iu  fuogcvcrc  ;  8c  ,  hxc  retnoti 
cauia,  nccjue  exijientia,ut  caufa  abfolute  prox 


,  qux  eft  caufa  abfolute proxima;  vcl  intelli- 1  ma  ,  necjucvirtute  ,  ut  proxima  in  fuogencrc 
-  ■  uv  \\iud  immediate  bc,  ut  intcr  cauiampro- '  cumefte&oconjunftacft ,  8c  ncutroilluda 
un  6c  cftcctum  non  intcrvcniat  caufa alia '  tingit  modo.    ln  cxcmplo  rcs  utrimque  e 

minifcft 


V  O  L  tf  M  E 


nifefta.  Caufaabfolute  proximaeft  emana- 

lomnis:  ignis  refpe&u  caloris ,  quieftin 

anima  rationalis  refpecturifibilitatis,  8c 

ma  omnis  fubftantialis  refpeclu  proprieta- 

i,  quia  inter  ignem,  ut  caufam,  8c  calorem 

m,  ut  effedfcum  ,  nihil  intercedit  medium  , 

caufa  ulla ,  nec  virtus  ulla  vel  caufalitas , 

!  conditio ad  agendum  requifita,quin,ignis 

exiftentia  effe&o  conjungitur  ,  quia  fua 

tentia  calorem  fuum  intra  fe  producit ,  ut 

mativa  omnis :  pariter  fe  res  habet  in  ani- 

rationali  refpe&u  rifibilitatis  ,  8c  forma 

libet  fubftantiali  refpeclu  fuaeproprieta- 

Ignis  quoque  eft  caufa  proxima  caloris 

rni  extra  fe  producli  in  alio ,  pater  libero- 

,  non  abfolute ;  nam  inter  caufam  utram- 

8c  effectum  intercedit  media  virtus ,  8c 

oximatio  agentis  ad  patiens ,  quin  inter 


N      S  E  CI7K'  D  U  Ui  2^i 

dem  ordinis  &  fpeciei  caufa  efficiens,  jatn  illa 
tantum  remota  erit ,  inter  quam  &  effettum 


aliaejufdemordinis&fpeciei  caufa  interce- 
dit,  quo  pa&bnoscaufamRemotamdefini- 
vimus. 

III.  Caufa  abfolute  proxima  femper  tan- 
tum  eft  unica  in  unoeffe&o-.  eftque,  vdin 
eodem  fubjecto ,  in  quo  eft  effe&um,  vel  non 
eft :  fi  fit ,  vocatur  interna ;  fi  non  fit,  externa. 
Quja  anima  rationalis,  caufa  proxima  abfolu- 
te,  rifibilitatis  ,  effe&i ,  eft  in  eodem  hominc, 
in  quo  eft  rifibilitas ,  eft  caufa  abfolute  proxi- 
ma,  interna:fed  interpofitioterraeinterSo- 
lemScLunam,  quianoneftinipfaLuna,  in 
qua  eft  effe&um  ejus,  tanquam  caufae  abfolute 
proximae,  dicitur  caufa  abfolute  proxima,  ex- 
terna. 

IV.  Caujk  efficiens  alia  qnoque  esltotaHs , 
tmediacaufa,  fed  alteriusordinis,  qux  laliapartial^s.  Totalis  esl ,  qiiceperfefolainfio 
l  impedit,quo  minus  fua  virtute  effectum  ordine  &fpecie totum  efeciumproducit;ut  ignis 
gat  caufa  utraque,  8cproximadici  pofiit,  eft  caufa  totalis  producendi  alium  ignem, 
ifuo  genere,  non  vero  abfolute;  inter  !  quianonindigetaliacaufaefficiente  particu- 

lari,  principali,  i.  e.  fui  ordinis  8c  fpeciei  cau- 
fa  ad  alium  ignem  producendum ,  Jicet  indi- 
geat  caelo,  ut  caufa  univerfali,  quae  eft  alterius 
ordinis  8c  fpeciei  oppofitae,  licet  indigeat  ma- 
teria,  diverfi  generis  caufa,  licetindigeatca- 
lore ,  ut  inftrumento,  alterius  quoque  fpeciei 
caufa.  Partialis,  quaperfe  fola  infuafpecie  & 
ordine  totum  ejfeftumproducere  nequit ,  fedqu* 
jungi  debet  caufis  aliis  &fociis  ejufdem  ordinis 
ac  fpeciei ,  atque  unaquaque  ex  parte  tantum 
caufatum  producit  ;ut  funt  duohominespor- 
tantes  idem  pondus ,  ad  quod  neuter  eft  fufti- 
ciens.  De  hac  utraque  caufa  quaeri  folet ,  An 
a :  At  caufa  remota  eft  avus  refpe&u  ne- 1  plures  caufe  efficientes  ,feu  totaIestfeupartia!es, 
qui  producitur,,  quia  hic  inter  avum  8c  fiu  ejufdemfpeciei,feu  droerfe ,  conjungipojjint 

in  ejfetli  ejufdem  produBione  ?  Quae  quaeftio 
quiaeftardua,  8cpeculiarem  habet  ufum  in 
Thcologicis ,  circa  quaeftionem  ,  An  Deus  & 
homo  Jint  caufe  focia  &  conjunBce  in  homi?iis 
connjerjione,  qitin  &  in  omni  bono  opere  ?  per  di- 
ftinclos  meretur  decidi  paragraphos. 

V.  §.  i.  Pojfunt focia ejfe  &  conjunft<£ can~ 
f<e  plures  efficientes  ejufdem  ejfecti  &  adidpro- 
ducendum  concurrere,  ejufdem  ordinis  &fpeciei, 
fedpartiales.  Idem  numero  filius  a  patre  pro- 
creatur  8c  matre  fimul ,  ut  caufis  efficientibus 

parti- 


m  enim  8c  calorem  extra  fe  prcdu&um 
•ceditmedia  calefa&io  8ccalorignisin- 
is,  inter  patrem  8c  filium  femen  ;  at  calor 
internus  8c  femen ,  alterius  funt  ordinis 
^ciei  caufae  efficientes ,  nimirum  inftru- 
:ales,  quamipfcignis8cpater,  quifunt 
:ipales,  8c,  quia  calor  internusignis8c 
n  funt  inftrumenta  quoad  exiftentiam 
ivitatem  caufis  principalibus  conjuncla, 
ntur  una  eademque  caufa  cum  caufis 
ipalibus,  nihilque  impediunt ,  quo  mi- 
aufa  principalis  utrobique  dici  pofiit 
ma,  licet  interveniant  haec  ut  inftru- 


l:em  intercedit  alia  caufa  media  princi 

i  jjufdem  ordinis  8c  fpeciei  cum  avo ,  ni- 

Iti  pater.  Duplex  ergo  eft  oppofitio  inter 

\n proximam  8c  remotam  :  nam,fi  caufa 

[mafumaturproea,  interquam8c  cau- 

;  nihil  plane  intercedit  medium,ne  qui- 

'irtus  ulla ,  jam  etiam  illa ,  quae  dicitur 

proxima  in  fuo  genere ,  remota  erit,  ut- 

nter  quam  8c  effeclum  media  intercedit 

'» ;  fed  fi  caufa  proxima  fumatur  pro  ea, 

quam  8c  effe&um  non  intercedit  ejuf- 


264- 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  SeIect. 


particularibus,  partialibus:  idempondustra- 
hitur  a  duobusequis,  caufisparitertalibus  : 
neutrobiqueenimunacaufaiine  altera  fuffi- 
cit  ad  effectum  utrobicjue  producendum,  8c 
funt  utrimque  ejufdem  ordinis  8c  fpeciei  cau- 
fae.  Notandum  autem  eft ,  has  caufasfcmper 
efle  coordinatas,non  fubordinatas,quia  neque 
quoadexiftentiam,nequequoadcaufalitatem, 
nequequoad  utrumque,  unacaufadependet 
abaltera,  nec  parens  a  parente ,  necequusab 
equo,  fed  uterqueexiftentiam  8c  caufalitatem 
poflidet  neutri  mutuo  debitam. 

V  I .  § .  i  .  Pojfunt  efeplures  cauf<e  efficientes 

foci<e  &  conjuntta  &  concurrere  ad  ejufdem 

effeBiproduclionem ,  diverfi  ordmis,fed  totales. 

Poflunt  ad  idem  effeetum  concurrere  caufae 

efficientes ,  v.  c.  fuperiores  &  inferiores,  uni- 

verfales  8c  particulares ,  principales  8c  inftru- 

mcntales, proximae 8c  remotse,  alise aliis  fem- 

perfubordinatae,  omnes  tamen  totales ,  quia 

iingutaeinfuafpecicfineauxilioalteriuscau- 

fae  ejufdem  fpeciei ,  totum  producunt  effe- 

^um:fic  fcriptio  totaeftacalamo,  cktotaa 

fcriptore,  folus  enim  calamus ,  ut  inftrumen- 

tum  arti  Bciak^  ,  fcribit;  8c  foius  fcriptor ,  ut 

caufa  principalis,  fcribit;  8c  calamus  fcriptori 

fubordinatur,  quia  quoad  caufalitatem  ,  ut 

fcribat  calamus ,  a  fcriptore  dependet.  Habet 

hxc  res  infignem  ufum  in  concurfudivino 

explicando ,  quando quaeri  folet.  An  Deus  8c 

homo  concurrant  ad  eofdem  a£tus,naturales, 

morales,  imo  8c  fupernaturales,  ut  caufo  par- 

tiales  Scejufdemordinis,  an  ut  caufre  totales 

8c  diverfi  ordinis,  aut,  an  concurrant,ut  caufae 

coordinatae,  quod  volunt  Iefuit<e  &  Remon- 

jirantes  Philofophi,  an  vero  ut  fubordinatse, 

quod  volunt  Tho?niJ}<e&.  quicunque  fincerius 

Philofophantur ,  cknos  adftruximus  difp.  de 

loncurfu  Dei ,  hoc 8c  priori  felecl.  Difp.  volu- 

minehabitis. 


r 


VII.  §.3.  Nonpojfuntplures  caufie  totales 
ejufdem  ordinvsfoci<e  &  conjunbla  concurrere  ad 
idem  effefium.  Quod  ita  verum  efle  cenfent 
Thomtft<e,  contradi&ionem  ut  implicet  illis, 
idcm  numero  effectum  producifimuladua- 
bus  caufis  totalibus  ejufdem  ordinisinterfe 
conjundtis ,  atque  adeo  non  tantum  naturali- 
ter  id  impoflibile,  fed  8c  fupernaturaliter,  efTe 
afTeverent.  Ratio  certe  defumta  ex  vi  dcfi- 
nitionis,  qua  definitur  caufa  totalis ,  idfieri 
non  poffe  clare  cvincit  :  nam  caufatotalis 
eft,  qux  fola  in  fua  fpecie  Sc  ordine  totum  ef- 
fectum  producit.  Si  ergo  plures  caufae totales 
in  eadem  fpecie  concurrerent  ad  ejufdem  ef« 
fecli  produclionem  j  vel  coeterae  omninoni- 
hil  caufarent ,  quia  una  fufficeret ;  vel ,  fi  cx- 
terae  caufent ,  fruftra  caufabunt ;  agent  enim,  j* 
quod  eft  ac?tum ,  producent  id,  quodeitpro- 
du&um,  efficient  effe&um ,  quod  nuncelt, 
quia,  ut  eflet,  una  folum  caufatotalis  fuffici 
bat,  quae  cooperatur  -,  at  natura  nihil  facitf 
fruftra.  Deinde,  ii  plures  concurrerent  cauficf1 
totales ejufdem  fpeciei  ad  idem  numeio  erl. 
c~him  producendum  ,  plures  etiam  erunt 
ctionestotales:  illisenimmultiplicatiscc  Ii 
multiplicarentur.    At  hoc  neri  non  potefl:; 
unus  enim  numero  effectus  fieri  non  pctei 
niii  per  unam  numero  actionem  totalem  f 
quiaactio  eft  viaad  effe&um ,  feu  effe£tumir: 
fieri  :  ideoque  unum  numero  effettum  v 
ftulat  tantum  unum  numero  influxum 
natura  fua  8c  unam  tantumexfeactioncni; 
per  quam  fiat ;  nam  eflb  unum  poftulat  tan 
tum  unum  fieri  adxquatum.    Qu_od  fi  erg» 
non  poflunt efle plures  aftiones-totalcs ,  qui 
bus  unum  numero  cffec?cum  producatur ,  Er 
go  ncc  poflunt  effe  plures  numero  caufxtota 
les  ejufdem  ordinis,  quod  erat  demonftn' 
dum. 


VOLUMEN      SeCUNDUM,  Ztf  J 

.Difputationum  ex  Philofophia  f  ele&arum 

Vohminis  Secundi,  '    :  ,  -J 

V  I   G  E  S   I  M  A  -T  E   R  T  I  A  > 
D  E 

C  A  V  S  A     F  I  N  A  L  I 


T  H  E  S 

Lacet  impraefentiarum  Philofophicam  de 

Caufa  Finali  inftituere  ventilationem.  De 

■  Caufa  dicimus  Finalife  ncn  define,utSLm- 

litatem  evitemus ,  qua  finis  interdum  fi- 

icat  extremum  aut  terminum  quemvis, 

nagnitudinis ,  feu  durationis ,  interdum 

mum  aut  terminum  perfeclum,bonum, 

e  adeo  caufam  finalem.  Hoc  fenfu  finem 

imusj  Caufam  externam,propter  quamfeu 

gratia  res  es~i :  vel,  qu<e  caufam  efficientem 

'lit  ad  agendum ,  adeocjue  ad  confecutionem 

Quae  definitio  ut  tantointelligaturcla- 

haec  quatuor  jam  nunc  difcutiemus. 

tanam  fit  ratio  formalis ,  fecundum  quam 

:aufat?  %.  Quanam  Jit  conditio  ad ' finali- 

um ,  barbare  ,feu  adcaufandum  in  fine  re- 

a?  3 .  Qu<enam  Jit  ipfa  finis  caufalitas. 

todnamjit  caufatumfinis  ? 

.  Quod  fpedl:at  rationem  formalem ,  fe- 

um  quam  finis  caufat ,  ea  eft,  uno  verbo, 

«•  rfinisenimomnis,  feu  ultimus,  feu 

dinatus,  bonus  eft,  vel  per  fe ,  vel  per  a- 

omneautem  ens  poteft  induere  aliquam 

lem  finis ,  quia  omne  ens  aliquam  boni- 

.  habet.    Bonitas  ergo  formalis  ratio  eft 

:finalis,  fiveeafitvera,  five  apparens : 

:nim  omnis  finis  femper  revera  bonus 

:mper  tamen  bonus ,  nnonrevera,  fal- 

pparenter.Ratio  hujus  rei  haec  eft.Quod 

:er  caufat ,  id  amari  debet  atque  appeti : 

itus  autem  objedtum,  bonum  eft,aut  ve- 

,aut  apparens:  nemoenim,  intendens 

ilura,  operatur,  &  malum,  qua  malum, 

inonpoteft,  uti  habent  axiomatavul- 

Cum  ergo  malum  non  poftit  appeti ; 

poteft  exercere  caufalitatem  finalem , 


i  s    L 

ideoque  nullum  malumformaliterfumtumj; 
qua  tale,  poteft  elfe  finis ;  quamvis  mala  mul- 
ta,  materialiter  fumta ,  id  eft ,  res ,  quas  malae 
funt ,  finis  rationem  habere  poffint ,  non  ta- 
men,  quatenusfuntmake,  fedquatenus  ha- 
bent  rationem  boni :  ita ,  explere  libidinem, 
poflidere  bona  aliena,  res  funt  malse,6c  tamen 
fines  funt,  libidinofi  &  avari;  fed  vero  res  ma- 
lae,  nonuttales,  fed  ut  bonae ,  ab  iis  confide- 
rantur.  Finis  ergo  8c  bonum  funt  idem;id  eft, 
eadem  res  eft  finis  &  bonum ;  diftinguuntur 
tamen  formaliter ,  quatenus  eft  alia  definitio 
&  ratio  formalis ,  Scotus  diceret ,  formalitas 
boni,  alia  finis. 

III.  Nunc  feeundum  ac  tertium  limui 
videamus,  nimirum :  Qu^nam  conditio  requi- 
ratur  utfinis  caufet  ?  &  quanam  ejus  Jit  caufa- 
litas  ?  Ut  hoc  utrumque  explicemus ,  obler- 
vandum  eft ,  finem  confiderari  pofle  duplici- 
ter,vel  ut  intentum,vel  ut  obtentum:  ut  enim 
bonum  confiderari  poteft,  vel  in  quantum  m- 
tenditur&necdum  exiftit,vel  in  quarttum 
obtinetur  6c  exiftit ,  ita  quoque  finis  confide- 
rari  poteft,  vel  in  intentione,  vel  in  executio- 
ne.  Finis  confideratusinexecutione,  prout 
jam  produdus  eft,  8c  adu  exiftit,erTecl:um  eft, 
ut  fanitas,  in  aliquo ,  qui  aegrotus  fuit :  8c  fic 
de  eo,  ut  effeclum  eft,  hic  non  agimus,  fed,  in 
quantum  caufa  eft ,  eum  hic  confideramus ; 
eft  autem  caufa,in  quantum  eft  in  intentione: 
ficautem  confideratusfinis,in  quantum  eikin 
intentione,  prout  intenditur  a  mente,  duplex 
quafi  effe  habet ,  unuminfe8ca  fe,  alterum 
in  mente  8c  a  mente :  prius  effe ,  quod  fcilicQt 
fanitas  intenta  a  mente ,  utfinis,  infehabet, 
foient  Scholaftici  vocare  effe  reaje  poffibile\ 

M  m  quia 


/ 


z66 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select, 


quia  poflibile  eft,  ut  fanitas,quae  nondum  actu  I  in  illo  excitat,  atque  ad  fe  agentem  allicit ,  d; 
exiftit,  actu  exiftat,  8c ,  licet  nondum  exiftat, 
habet  tamen  efle  reale ,  quia,  ut  rofa  quae  jam 
non  exiftit ,  habet  tamen  efle  reale  8c  verum, 
illudfcquod  definitione  exprimitur,  fic  8c 
fanitas:  ens  enim  in  potentia  tam  eft  ens  rea- 
le,  quam  ens  in  adu ,  quia  tam  definiri  poteft 
illud  ,  quam  hoc :  elfe  vero  feu  efTentia  nihil 
eft  aliud ,  quam  id  quod  definitione  exprimi- 
tur.  Quodcunque  ergo  vere  definiri  poteft, 
id  habet  effe  reale  ac  verum :  fanitas  nondum 
acquifita ,  fed  intenta  adhuc  feu  ut  finis  in  in- 
tentione,  definiri  poteft  :  ergo  fic  quoque  ha- 
bet  efle  reale  ac  verum  i  poffibile  tamen ,  non 
a&uale :  at  effe  poflibile  eft  efle,  uti  ens  in  po- 
tentia  ens  quoque  eft.  Jam  vero  hoc  modo 
movet  8c  caufat  caufa  finalis.  Quod  vero  mo- 
tio  caufae  finalis  ab  ente  in  potentia  poflit  ori- 
patet  in  fimili  exemplo  defumto  a  cogni 


ri 


tione  noftra:  movent  enim  intelledhim  etiam 
ea,  quae  adhucincaufisfuislatent.  Curnorf 
£c  appetitum  ea  movere  poflint  ?  Et  hoc  qui- 
dem  eft  prius  efle ,  quod  finis  in  intentione 
confideratus  habet  in  fe  8c  a  fe,  fc.  reale  pofli- 
bile.  Sed  deinde  habet  etiam  finis  in  inten- 
tione  confideratus ,  eflealiquod  in  mente  8c 


citur  agentem  movere  metaphorice,non  qui 
illa  motio  non  fit  veramotioautnonfitre: 
lis,fed  quia  non  eft  phyfica:  quod  enim  eft  er 
inpotentia,  id  actionem  phyficam  edere  n< 
quit ,  motus  enim  phyficus  nt  a  movente  acl 
exiftente  ;  ideoque  aelio  ,  qua  movet  fini: 
cumfitentis  exiftentis  in  potentia,  non  pt 
teft  effe  phyfica ,  atque  ob  eam  caufam  diciti 
metaphorica.  Debet  vero  haec  motio  met 
phorica  intelligi  in  a&u  fecundo ,  i.  e*.  itai 
voluntas  a&u  moveatur  :  ex  quo  fequitu: 
quod  haec  motio  fimul  fit  8c  caufalitas  finis 
erTeclum  voluntatis:  nequehoc  eft  abfurdut 
nam  2c  aclio  8c  paflio,  licet  fint  unus  idemqi 
motus,  diverfae  tamen  funt  caufalitates,  afti 
erheientis,  paflio,  materiae.  Neque  tam« 
dicendum  eft,  quod  nonnulli  exScholajlu 
dixere,  iccirco  finem  caufarefecundume: 
intelligibile ,  quafi  caufaiitas  finis  in  efle  i 
telligibili  confiftat :  minimegentium:  hacl 
nijs  tantum  admitti  debet  illa  propofiti 
quando  finem  dicunt ,  caufarein  efle  intel 
gibili,  quatenus  res  illa ,  quae  caufalitatem 
nalem  exercet ,  eam  exercere  non  poteft ,  t 
accedat  hsec  conditio ,  ut  cognofcatur  vel  a 


a  mente ,  quod  Scholaftici  vocant  efle  intelli-   prehendatur ac  potius judicetur  a  mentcag< 

gibile,  feueflecognitum.  Hocefle  intelligi-    tis.  ^«o^veroipfa  caufalitas finis  non conjij 

bile  feu  cognitum  eft  conditio  neceflaria ,  ad    in  hoc  ejfe  intelligibili,  feu,  quodfinis  nonjtt  | 

exercendam  caufalitatem  finalem  requifita: 

ficuti  ad  caufalitatem  efficientis  neceffaria  eft 

pafli  propinquitas ,  feu  debita  approximatio 

agcntis  ad  patiens,  ita  ad  caufalitatem  finalcm 

neceflarium  eft ,  utfinis  ejufque  bonitas  co- 

gnofcatur :  quiaautem  haec  cognitio  diverfas 

rationes  formales  appetitui  proponit,  pro  ejus 

varietate  varie  movetur  appetitus ;  unde  fe- 

quitur,  hanc  finis  notitiam ,  non  efle  fpecula- 

tivam,  fed  pracl:icam  i  imo  illud  ipfum  eft  di- 

ctamen  intellecl:us  prattici,  a  quo  voluntas 

feu  appetitus  dcterminatur.     Hoc  igitur  ejfe 

cognitum  Jeu  i?itclligibile ,  efl  conditio  Jine  qua 

vont  infine  adcaufandum  requijita. 

IV.  Caufalitaf finvs confiftitin  motione  me- 
taphorica,  feu  in  amore  ,  ano  agens  fertur  in  fi- 
nem  ,  ex  injeBo  finiA  de/tderio.  Scd  cnim  hoc 
paulo  clarius  cft  dicendum 


fa  in  ejfe  cognito  velintentionali  j  facile  probj 
poteft. 

V.   t .  Finis,  qui  movet ,  proponitur  nol 
ut  acquirendus.  At  finis,fecundum  efle  int 
ligibilefeuintentionale,  praefens  eft  80 
proponitur  acquirendus.  Ergo  fecundunn 
intelligibile  non  movet,  2.  Finis  in  exe 
tione  retinet  efleintelligibile8ctameni 
caufare ,  ergo  caufalitas  nnis  non  eft  ipfu 
jus  efle  intelligibilej  quia  alioqui  manci| 
ifto  efle  intelligibili  ,  tanquam  caufalits 
maneret  finis,  tanquamcaufa.  Atmanet( 
intelligibile  in  fine  in  executione;finis  in  c« 
cutione non  eft caufa.  Ergo8cc.   2.Volurl( 
non  intendit  finem  confequi  in  efle  intelli'f 
bili,  fed  in  efle  reali ,  ergo  non  movet  fec 
dum  efle  intclligibile,  fed  fecundum  efle 1+ 
le.  Confirmaturhocargumentum.  Finiit 


Quando  finis,fub  I  le.  Conflrmatur  hoc  argumentui 
ratione  boni  propofitus  agcnti,dcfidcrium  fui  I  tale  quid,ut  propter  illud  res  feu  cauiatum  * 

8iC 


;VOLUMEN      SECX7 


NT  D  TT  M* 


±6y 


licrt  agens ,  fed  vero  efle  reale  poflibile  i- 

ius  finis  cogniti .  Solent  alii  hanc  rationem 

:  inftituere.  Cujus  praefentia  defiderium  no- 

*um  impletur,ejus  abfentia  ad  concupifcen- 

lm  incitatur.  Sed  non  adimpleturanimus 

)fter  prsefentia  finis  intentionalis.  Ergo  ne- 

le  incitatur  animus  abfentiafinisintentio- 

I  lis.  Ergo  finis  fic  non  movet.  Exemplo  rem 

,  claremus.  Medicum  movet  fanitas  aegroti, 

;  medicinam  faciat :  fed  quae  ?  non  intentio- 

,  lis  lane,  fed  realis.  ^Non  prodeft  aegroto  fa- 

;  :as  intentionalis ,  id  eft ,  cognitio  fanitatis, 

,  1  fanitas  realis  cognita ,  Sc  huic  reftitui  cu- 

j ,  non  alteri :  haec,  utpoflibilis,  movet  eum 

^remedia-adhibenda,  haec  acquifita  volun- 

( :m  fatiat ,  non  vero  intentionalis  fanitas 

{  cognitio  fanitatis.  Quod  fi  aliquando  ali- 

usobje&icognitionemappetimusfub  ra- 

le  finis,  veluti,  cum  defideramus videre 

nm,cognitio  tum  fpettatur  fecundum  efle 

e:  fecundum  quod  appetitur. 

7 1.  Quartum  reftat  explicandum ,  ^uod- 

ijit  caufatumfnis  ?  Refp.  uno  verbo ,  me^ 


ficalliciatagens.  Atpropter  illud  efle  in- 1  jecl:o  exercente  caufalitatem  caufae  efficientis 
:lligibile  res  non  eft ,  nec  ifta  cognitio  finis   procatarcl:icae.  Finis  enim  non  caufat  finali- 

ter,  nifi  in  intentione.  At  velleitas  intentio- 
nem  etiam  praccedit :  deinde  intentio  non  po- 
teft  effe  caufafui  ipfius,i.  e.  finis  intentus  non 
poteft  caufare  intentionem :  denique,  fruitio 
verfatur  circa  finem  in  executione ,  ita  ut  ha- 
beat  potius  rationem  effedi,  &  finis  rationem 
objedi,  non  moventis,fed  terminantis.  Cau- 
fatum  ergo  finis  proprie  erunt  media  &  aBio- 
nes  circa  media. 

VII.  Finis  caufatmedia,nec  caufat  folum- 
modo ,  fed  dat  illis  bonitatem ,  menfuram ,  ^* 
ordinem.  Dat  mediis  bonitatemfinis,quh  nulla 
nobis  appetuntur  media ,  ut  in  fe  bona ,  aut 
propter  fe,aut  ratione  fui,fed  bonitatem  fuam 
deri vant  a  fine ,  &  propter  hunc  expetuntur  ; 
quemadmodum  ,  quod  Rhabarbarum  nobis 
bonum  fit,  &  a  nobis  expetatur,  ideo  eft,  quia 
conveniens  nobis  eft ,  8c  expetitur  fanitas ,  ad 
quam  acquirendam  conducit,  abfquequafi 
foret,  omnes  Rhabarbarum  averfaremur,  nec 
utbonum  appeteremus 


deinde  finis  etiam 

ordinem  ponit  mediis  ac  menfuram ;  quem- 

admodum  Medicus  non  quolibet  pondere, 

quatenus  haex  vox  aBiones  quoque  circa  Ifed  certa  dofi  acmenfura,  exhibetmedica- 

"ta  compledtitur.  Quia  vero  vis  caufae  fi-   menta ,  &  fuo  ordine  varia  pro  ratione  3egri 

praefcribit,  ita  tota  illa  praefcriptio  &exhi- 
bitio  medicamentorum ,  ut  mediorum ,  cau- 
fatur  a  fanitate  segro  reftituenda ,  utfine.  U- 
num  hic  notandum  venit ,  cum  dicunt  Phi- 
lofophi ,  media  accipere  bonitatem  a  fine ,  non 
effe  hoc  intelligendum  de  bonitate  morali 
aut  honeftate ,  quafi  finis ,  fi  moraliter  bonus 
fit  aut  honeftus  ,  faciat  media  quoque  efle 
talia ,  ied  intelligitur  fic ,  quod  medium ,  ut 
fic,  in  fe,  per  fe,  propter  fe ,  non  fit  expetibile 
agenti,  nec  ab  eo  ametur ;  fed  quod  ab  agente 
habeatur  pro  bono ,  diligatur ,  atque  expe- 
tatur ,  inde  eft ,  cuod fit  utile ac  conducibi- 
le  ad  finem  aflequendum ,  qucm  agens  expe- 
tit. 


s  clarius  dignofcitur  in  creatura  rationali, 
linem  adhibebimus  pro  exemplo ,  in  quo 
atumfinis  declaremus.  Notum  eft,in  ho- 
e  duum  generum  actiones  reperiri,  elici- 
fc  imperatas :  imperatae  adtionesmediate 
am  a  fine  caufantur ,  interventu  nempe 
)num  elicitarum.  Aftiones  elicitae ,  vel 
i  finem  funt ,  vel  circa  media.  Circa  fi- 
,  velleitas,  intentio,fruitio.  Circamedia, 
ultatio,  elecT:io,imperium.  A£tiones  cir- 
tedia , fine dubio a fine caufantur  j  omnes 
lex  intentione  finis  proficifcuntur ,  &  in 
(adiriguntur.  Aftionesimmediate  circa 
11  occupatae ,  a  fine  quidem  proficifcun- 
non  tamen  ut  a  caufa  finali,  fed  ut  ab  ob^ 


Mm  z 


Difpu- 


2J&Z  DisputAt.  ex  Philosophia  Sslect. 

Difputationum  ex  Philofophiafele&arum 

Vohminis  Secundi, 

V  I   G   E   S   I  M  A-QjJ   A  R  T  A> 

D  E 

C  A  V  S  A     F  I  N  A  L  I 

T  H  E  S  I  s      L 


C^«/2e  Finalis  in  caufando  rationem  for- 
malem ,  conditionem  requi/itam ,  caufali- 
tatem ,  8c  denique  caufatum ,  expofuit 
difputatio  prsecedens :  hsec  exponet ,  quanam 
agentia,  &  quomodo  propter  finem  agant.  Refp. 
unoverbo,  omniaagentia,  quaecunque  tan- 
dem  ,  agunt  propter  finem,  fed  noneodem 
modo.  Atque  hic  fefe  jucundifiima  offert 
contemplandi  materia,8c  multa  hic  funt,  quae 
in  pleniorem  notitiam ,  tum  Dei ,  tum  noftri, 
nos  adducant.  Quare  operse  fuerit,  pauio  ple- 
nius  hoc  totum  negotium  ob  oculos  ponere. 

II.  §  i.  Res  omnesnaturales  aguntpropter 
finem  ,  autfotius  aguntur  adfinem  ,  quatenus  a 
Deo  diriguntur  ad  finemjtngulis  prafixum.  Per 
res  naturales  intelligo  res  inanimatas  &.ani- 
matas  anima  vegetante,  &  oppono  res  natura- 
lcs  rebus  animatis  animafentienteautratio- 
nali ,  feu  agentibus  cum  cognitione ,  aut  fen- 
fuali ,  aut  intelle&iva :  8c  fic  ,  res  naturales 
voco,  corpora  naturalia,  tam  fimplicia,  quam 
raixta ;  tam  inanimata ,  quam  animata  non 
fentientia,  ut  funt  plantae.  Dequibusomni- 
busiiquis  dubitet,  an  etiam  revera propter 
finem  agant ,  eum  remitto  ad  ordinem  rerum 
pulcherrimum  ,  &  varias  actionum  viciflitu- 
dincs,  certafque  leges  a  quibus  in  agendo  non 
fccedunt  :  agunt  enim ,  tum  res-inanimatse 
tum  piantse,  uno  codemque  modo,  fingulce,& 
pro  incolumitate  fua  fummo  ftudio pugnant. 
Et ,  cum  confcix  iint  fui  intcritus  ,  cui  iingu- 
laria  funt  obnox ia  ,  in  fpecic fua  aeternitatcm 
quandam  confcqui  annituntur,  &  magis  de 
univcrfi  quam  de  iui  ipfius  falute  follicirse 
cffe  vidchtur,  quia  quaii  noverunt  cx  univcr- 
fi  corruptionc  majusmaluni  fecuturumcflc. 


Quis  vero  adduci  poterit,ut  credat,ifta  omn 
fortuito  fieri  8c  temere,  ac  non  potius  ftatm 
hsec  omnia  agentia  vel  maxime  propter  • 
uemagere.  Hasc  ut  certa  funt ,  itapulchen 
ma  de  iis  oritur  dubitatio.  Diximus  eni 
D'ifp.  pY&ced.  ut  caufalitatem  finis  exerceai\ 
neceflariam  effe  conditionem  tb  effe  intelli|| 
bile  finis,  feu,  neceffario  intercedere  cogniticm 
praBicamfinis.  <*_At  rebus  naturalibui  -tum\ 
animatis ,  tum  plantis ,  finem  fuum  cognofcgrl 
non  esl  datum.  Ergo  non  agunt  prcpter  fine.\ 
R.  Verum  eft,  in  iis  rebus  ipfis  nullam  e.i 
cognitionem  finis,  non  tamen  agunt  fine  prj 
via,  imo  perfettiflima,  cognitione  finis,  qu(l 
utcunque  non  proficifcatur  ab  ipfis ,  proncf 
citur  tamen  ab  ente  perfectiflimo ,  a  quo  di 

funtur :  hacl:enus  enim  res  naturaies  propi 
ncm  agunt ,  quatenus  ad  finem  a  Deo  f 
praefixum  tendunt ,  ex  Supremi  Numinis 
dinationeac  dire&ione.  Et  hsec  eft  pulcheij 
mafpeculatio,  quaad  Dei  ipfius  cognitiori 
adfcendimus.  Enimvero ,  cum  caufa  natu; 
lis  ( loquor  de  rebus  inanimatis  ac  planti 
finem  fuum  non  cognofcat ,  8c  tamen  ne<J 
fruftra  neque  temere  agat ,  neceflum  eft, 
turam  quandam  dari  fuperiorem ,  quae  n: 
ramina&ionibusfuis  rccle  informet,  & 
opratum  finem  deducat.  Hxc  caufa  neq 
alia  efle ,  quam  qux  infinita  virtute  fit  inft 
c"h,  8c  fummafapientiaprxdita.  Quom 
cnim  alioquitam  pulcram  ,  tam  conftant 
rerum  varieratem ,  adeoartificiofedigefli 
8c  conftanti  adhuc  lege  confcrvaret  Fat 
cogimur,  quod  fapientifiimiartificisma 
hsecomnia  formaverit,  atque  etiamnuml 
fincs  a  fc  pra:ilitutos  res  naturales  cogmti<  $ 

cxpe  * 


VOLUMEN     SeCUNDUM, 


269 


pertes  ducat  ac  dirigat:  Ita  Dei  providen-  hancinteHigitbonitatemfinpSinonJtmpliciterfei 

novit  infuper  difcernere  inter  bonitatem  finis  ac 
mediorumj  &  dijudicare  habitudinemmediorum 
ad  finem.  Soli  homini  datum  eft ,  de  mediis 
dcliberare ,  8c ,  fi  una  via  res  non  proceiTerit , 
alia  ratione  ad  finem  pervenire ,  juxta  Teren- 
tianum  illud,hac  non  procemt,  alia  aggredie- 
murvia:  8c  hoc  maximefacitadnoftrinoti- 
tiam  (  quse  prseter  notitiam  Dei  eft  altera  pars 
fcelicitatis  humanse  in  hac  vita  )  ut  re&e  per- 
pendamus,  quantum  nobis  concefferit  naturaz 
authorDeus,  praeBrutis  8c  rebus  inanimatis 
ac  plantis,  qui  finem  cognofcimus  Scnobis 
proponimus,  8c  media  ad  finem  ipfidirigi- 
mus,poftquam  deliberavimus  8c  decrevimus, 


,  ex  hac  de  fine  Philofophia  ,  innotefcit 

ufquis  ita  Philofophatur ,  ut  Deum ,  Dei- 

e  Attributa ,  proprietates ,  8c  operationes , 

Philofophia ,  quantum  fieri  poteft  lumine 

curse,  cognofcat,  isdemum  vereacfobrie 

ilofophatur ,  &  ex  Philofophia  animi  ve- 

n  voluptatem  capit ;  nam  Dei  cognitio  no- ' 

\  eft  perfectio  :  A  quo  fine  quam  longe 

;at  Philofophandi  confuetudo  ,  in  vanis 

itum  8c  infrugiferis  ac  barbaris  quseftioni- 

5  conftituta ,  boni ,  &  qui  veritatem  vere 

(-  ant  ac  fectantur,  omnes  vident  8c  8c  deplo- 

'  it.   Sed  querelse  ifti  non  eft  nunc  locus. 

\ '  rebus  naturalibus  &plantis ,  quse  propter 

;m  agunt  ex  prsevia  cognitione  Scdire&io- 


qusenam  media  ad  finem  obtinendum  maxi- 
Dei,  tranfeo  ^eaagentia,  quseaguntex  jmeconducant.Scholafticibarbarisfuistermi- 
priacognitionefinisj  atque  hic  primum  jnishoctotumnegotiumfiefolenterrerre.Res 


:urrunt  Bruta. 

'.II.  § .  2 .  Bruta  propter finem  aguntperfe  ■ 
Xy  quam  res  naturales>quia  ipfafinem  cognof 
t ,  id  esl,  cognofcunt  rem  iftam ,  qua  eftfinis , 
nofcunthecbonumquodesl  finis ,  non  tamen 
lofcunt  finemquatenus  eflfinvs  ?  qui  modus 
ndi  propter  finem  foli  agenti  rationali 
lvenit.Bmtaergoanimantiaadhucimper- 
te  agunt  propter  finem ,  ac  perfedtam  cau- 
tatem  agendi  propter  finem  caufse  etiam 
>ent  primse,quse  concurrit  cum  fine  ad  ejus 
falitatem  exercendam,  8c  a  quadiriguntur 
i  minus  quam  res  naturales  inammatse  8c 
ritse :  cognofcunt  Brutabonitatem  quidem 
?6ti ,  fed  non  cognofcuntrationem  finis : 
s  autem  caufalitas ,  8c  propria  ejus  motio , 

exigit,  ut  bonitas  mediorum  cum  fine 

feratur,8c  ut  ope  difcurfus  media  ad  finem 

•rantur :  hoc  autem  in  Bruta  animantia , 

Urationecarent,  non  cadit:  ideoquemotio 

laufalitas  finis in iis quodammcdo imper- 

aeft ,  8c  a  prima  caufa  pei  ficitur :  hinc  eft, 
'dBrutaanimantia  ad  unum  eundemque 
!m,eodem  modo,  naturali  inftinctu,ten- 
t,  nec  cum  deliberationc  aliqua  agant,  fed 
•darn  naturse  impetu ,  quem  iis  indidit  Su- 
mum  Numen  ,  in  appetendo  fine  guber- 

tturacdirigantur. 

V.  §.3.  Creatura  rationalisfola  afine per- 

e  movetur ,  quia  ratione  eslpradita ,  &per 


inanimes  8c  plantse  agunt  propter  finem  vir- 
tualiter,  id  eft,  in  virtute  Dei  dirigentis,Bruta 
materialiter,i.e.aguntpropter  rema  fe  cogni- 
ta,quej  eft  finis,Hominesformaliter,i,e.agunt 
propter  rem  cognitam  a  fe ,  non  tantum,  quse 
eft  finis,  fed  8c  cognitam ,  qua  eft  finis. 

V.  §.4.  Inter  Greatura?  o??mium  perfeBiJJi- 
mepropter  finem  agunt  <tAngeli ,  quia  omniwn 
perfecJiJfime  cognofcunt  finem :  Neque  hoc  ulte- 
riori  explicatione  eget,  quia  fatis  eft  notum . 

VI.  §. $.  Demy  uti  infinitis  parafangisfupe- 
rior  es~l  omnibus  creaturisyita  modoemi?ie?itiffimo 
agitpropterfinem,  non  qui  extrafeftt ,  uti  agunt 
propter finem  creatur*s-y  fsdqui  ipfejitfibi.  Sed 
hoc  negotium  explicari  meretur.  Duum  ge- 
nerum  attiones  funt  confiderandse  in  Deo  * 
immanentes  8c  tranfeuntes.  Actiones  imma- 
nentesDei  non  funt  ullomodo  propter  finem , 
quia  funt  ipfa  elfentia  di vina:  quatenus  autem 
a&iones  Dei  immanentes  libere  tendunt  in 
creaturas ,  nullam  quoque  habent  entitatem 
diftincl-am  ab  efFentia  divina ,  ac  proinde,  nec 
abefficiente,  nec  a  fine  caufantur.  Cumer- 
go  Deus  dicitur  amare  creaturas  propter  fe 
ipfum,  noneft  hocfic  intelligendum  ,  quafi 
Deus  amore  fui  ipfiusmovereturad  amorem 
creaturarum,fed  quod  amor  fui  ipfius  fit  ratio 
amandi  crcaturas.  Qiiod  attinet  operatio- 
nestranfeuntesDci,  illae  a  fine  recl:e  caufari 
dicuntur  ,    atque  hoc  fenfu  re&e  dicitur 

Mra  3  Deus 


2JO 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


Deus  fecifle  omnia  propter  femetipfum:  narn^ 
cum  a&iones  hae  externae  ponant  diftin£t.am 
aliquamentitatemincreaturis,  diverfam  ab 
eflentia  divina  ,  necefle  eft  ,  ut  efficientem 
caufam  habeant,  proinde  8c  finem. 

VII.  Quacrat  hic  aliquis.  AnDeusmovea- 
tur  a  fine  ?  R.  Non  eft  hoc  de  ratione  finis  in 
genere ,  ut  moveat  efficientem ,  fed  hoc  tan- 
tum  eft  de  ratione  finis  creaturarum ,  qux  fe 
non  poflunt  ad  agendum  applicare  niii  per 
realem  motionem,  8c  mutationem,  8c  caufali- 
tatem,  proprie  dictam :  Deus  autem,  qui  fine 
ulla  fui  mutatione ,  fine  dependentia  aut  cau- 
falitate  ,  modo  quodam  eminentiflimo  ac 
perfectiflimo ,  ad  agendum  fe  applicat ,  agere 
poteft  propter  finem ,  etfi  ipfe  a  fine  non  mo- 
veatur.  Caufalitas  ergo  finis  in  Deo  refpedhi 
actionum  8c  effeftuum  ad  extra ,  ut  loquun- 
tur ,  confiftit  in  eo ,  quod  amore  fuae  bonitatis 
effectum  producat  extra  fe.  Et  hoc  fenfu  ca- 
piendum  eft  hoc  ;  Deus  omnia  fecit  propter 
fe:  Nam  Deus  omnia  fecit  propteraliquid: 
atquiextraDeumnihil  erat,  nifi  ipfe:  fecit 
ergoomniapropterfe,  non  quod  iftis,  quae 
fecit,  indigcret,  (fic  enim  proprie  moveretur 
a  fine  inftar  hominum)  fed  ut  rebus  iftis ,  quas 
fecit,fuam  bonitatem  impertiret:  quod  Scho- 
laftici  enunciarunt  hoc  modo.  Deus  omnia 
fecit  propter  finem,  non  indigentiae ,  fed  afli- 
mulationis,  qui  eft ,  quo  agit  quis ,  non  ut  fibi 
commodum  quaerat,  fedutbenealiisfaciat, 
quaefuntextrafe,  rebus.  Ita  Deus  nihilfibi 
quaerit  ex  eo,  fi  quid  faciat:  quid  enim  ipfi  ac- 
cedere  poflit,  quieftperfecliifiimus?  fcd,  fi 
quidfacit,idfacit ,  utbenefaciendocognof- 
catur ,  non  gratia  fui  i  nam  fivc  Dcus  cognof- 
catur ,  five  non  agnofcatur  a  nobis ,  nihil  inde 
commodi  ad  eum  redit  ,  fed  ut  agnofcatur 
gratia  noftri  &.  bono  noftro. 

V 1 1 1.  Receptum  cft  8c  maximi  ufus  Axio- 
ma  de  fine.  Finis  ,  *quo  pofierior  efl  in  execntio- 
ne,  eoprior  cilinintentionc  ,  <&contra.  Ratio 
axiomatis  eft,quia  fcfc  habent  plane  contrario 
ordincrcrumintcntio  £c  cxcrutio:  nam  in- 
tcntio  oritur  a  maxima  pcrfcdionc,  &  cxccu- 
tioin  rnaximam  pcrfcdtioncm  dcfinit :  maxi- 
mam  pcrfectionem  appcllo ,  tantam  ,  quanta 
ab  efficicnte  caufa  obtincri  putcft ,  £c  confcn- 


taneum  eft ,  ut  obtineatur.  Huic  axiomati  ali 
fine  eft  iftud.  Finis  eslprior  in  intentione  quar 
media.  Ratioeft,  quiamediafuntpropterf 
nem  8c  non  finis  propter  media:  unde  quoqu 
fequitur ,  decretum  de  fine  prius  efle  decret 
de  mediis.  Qui  hxc  duo  axiomatabenein 
tellexerit  ,  non  facile  errabit  in  explicand 
Praedeftinatione ,  neque  eam  fidei  autoperi 
bus  praevifis  adfcribet ;  quia  enim  falus  &  vit 
aeterna  eft  pofterior  in  executione,  quam  fidt 
8cbonaopera,  debuit  illaeflepriorininti 
tione.  Quotiefcunque  ergo  quaeritur ,  Vtrm 
Deus  ex  eonos  elegerit  ad<X)itam  tternam,  qui 
creditun  eramus  &  in  fide  perfeveraturi ,  4 
vero  ex  eo ,  quia  nos  elegit  advitam  aterm 
elegerit  nos  quoque  adfidem  & perfeverenti 
infide?  facile  videt  unufquifque ,  quidfitrt 
fpondendum  ;  fcil.  pofierius  dicendum  esl , 
nonprius.  Ratio  eft  ex  hoc  axiomate ,  quia 
nis  prior  esJ  in  intentione  quam  media ,  &  fi\ 
prius  volumus  quam  media ,  quia  propterfim 
media  volumus.  At  vero  vitae  8c  aeternae  8c  fi 
lutis  confequendae  funt  media ,  fides  8c  perfe 
verantiain  fide:  ergo  prius  volt  8c  decern? 
Deus  vitam  8c  falutem  aeternam ,  ut  finem 
cum  eligit ,  ac  tum  vult  8c  decernit  fidem \ 
perfeverantiam  in  ea  conferre  ,  ut  media 
prout  nos  homines ,  fecundum  varia  inftanti 
rationis,ordinem  Decretorum  divinorum  di 
gerimus. 

IX.  Objiciunt  Adverfarii  adverfus  axic 
mata  pofita.  Vti  quid  Deusfacit  in  tempore,  it 
ab  aterno  decrevit.  ^Atqui  vitam  dat  <ete 
in  tempore  ,  nec  dat ,  nifiprius  credant.  Ergo  it 
decrevit,fc.prius darefidem  &  tum dare vita) 
<£ternam.  Refp.  1 .  ingenere,effe  ignoratiom 
elenchi :  neque  enim  hxc  quaeftio  eft.  U 
Deus  decreverit  credentibus  ( de  adultis  1 
quimur )  vitam  aeternam  conferre :  (cd  h 
eft  in  quaeftione,  Anne  Dcus  propterea  vo.' 
ritvitamacternamacdecreverit,  quia  cred 
turi  eramus ,  an  vero  voluerit  nos  credere 
fidem  decrcverit,  quia  vitamxternamdai 
ruserat.  Nospofteriusaflerimus;  Adve 
prius.  2.  Infpccie ,  admajorem.  Verba  i 
Vti  Deus  ab  <eterno  decrevit  facere,  ita  in  te, 
re  facit,velcontra,duiplicvTn  fenfum  admitti 
poflunt ;  vcl  hunc ,  quo  ordine  Dcus  decre 


?OIUMENf 

5  ab  aeterno,  eo  etiam  ordine  facit  in  tempo- 
vel  hunc,  quas  ab  aeterno  res  decrevit  face- 

6  quales ,  has  facit  in  tempore  8c  tales ;  ita 
prior  fenfus  accipiatur  de  ordine  quo  Deus 
It  &  decernit  quaedam  ab  aeterno  ;  pofterior 
ifus  accipiatur  de  natura  rerum  volitarum 

i  lecretarum,  de  earum  qualitatibus£ccir- 

i.  nftantiis :  prior  fenfus  admitti  non  poteft , 

|  a  fic  Deus  prius  finem  exequeretur  ,  8c 

j,  tea  media  ■■>  prius  enim  decernit  finem 

f  tmmedia:  at  hoc  ne  inhominesquidem 

i  it,  nedum  in  fapientiflimimi  Deum.    non 

t  m  homines ,  quod  prius  decernunt ,  prius 

i  cutioni  mandant:      Decerno    Amicum 

L  ifere ,  qui  eft  Hagae ,  tum  decerno  media, 

i  bus  hunc  finem  obtinere  valeam  ,  cur- 

r  1  confcendere  aut  navem  &c.  fed  non, 

>rius   decerno  Amicum  invifere  ,  poft 

*um  confcendere  aut  navem ,  ita  ago  aut 

juor  j  nec  enim  prius  Amicum  invifo , 

jm  currum  aut  navem  confcendo  ,  fed 

:ra,  quod  in  decernendo  poftremum  eft 


Se.CUMDVMi  ±ji 

ordine  mihi,  primum  eft  in  executione ,  & 
quod  in  decernendo  eft  primum ,  eft  poftre- 
mum  in  exequendo :  prius  decerno  Amicum 
invifere ,  poftremum  invifo  :  pofterius  decer- 
no  currum  confcendere  aut  navem,  prius  hoc 
facio.  Ergo  hic  fenfus,  Quo  ordine  res  Detts 
decrevit  ab  aterno ,  eo  in  tempore  exequitur ,  eft: 
falfus.  Deus  prius  ordine  decernit  finem , 
8c  poftremo  obtinet  ;  poftdecretum  finem 
decernit media ,  &  ea primo  adhibet :  fic pri- 
mum  decernit;vitamaeternamutfinem  qui- 
bufdam ,  tum  decernit  media ,  fidem  8c  per- 
feverantiam  in  ea ,  8cc.  haec  media  primo  ad- 
hibet  in  executione,8c  vitam  eternam  poftre- 
mo  confert.  Senfus  pofterior  Majoris  nihil  ad 
rem  facit ,  quia  quas  res  decrevit  ab  aeterno  8c 
quales  decrevit  facere ,  eas  2c  tales  in  tempore 
facit :  nihil  enim  eft  verius :  itadecrevit  dare 
quibufdam  fidem  8c  perfeverantiam  in  ea ,  ut 
medium  vitae  aeternae  obtinendae ,  8cficquo« 
que  facit  8c  datintempore.  Sed  Meditatio- 
num  de  Fine  hic  efto  Finis. 


Difputationum  exPhilofophia  fele&arum 
Voluminis  Secundi, 

VlGESlM  A-Qj?  I  N  T  A> 
D  E 

SVBJECTO  ET  ADIVNCTO 

.  Thesis    I. 


m  T 


Itulus  hujus  difputationis  duo  proponit 
ventihnd^Subj  eBum  8c  AdjunBum:  cum 
i  fint  relata ,  ut  totum  8c  pars ,  caufa  8c 

i  itum,  atque  omnia  argumentatopica ,  8c 
e  mutuo  definiuntur,  8c  fimul  tra&ari  fo- 
ac  debent.  SubjeBum  esl ,  cui  aliquidpra- 
ut  extra  effentiam  adjungitur.  Adjunftum 
quod  alicui  prater  aut  extra  ejfentiam  ad- 
tur.  Subje&um  multismodisdiciturin 
jfophia.  Eft  fubje&um  quoddam  pradi- 
nis  ,  quod  alii  vocant  denominationis ,  feu 
nfeca,  feu  extrinfeca :  eft  quoddam  inha- 

■■ :  >  quod  alii  vocant  recipiens  infe :  8c  aliud 


adhajionis  *  quod  nonnulli  vocant  recipiens  ad  '■ 
fe :  eft  8c  occupationis  ,  quod  alii  vocant  fubje- 
tlum  occupans ,  alii  objeBum,  quod  tamen  alii 
contra  adjunBum  vocant  :  invenias  8c  fubje^ 
Bum  informationis ,  conflderationis,  operationis, 
in  artibus  8c  prudentiis,8c  adaquationis  ac  per- 
feBionis ,  in  fcientiis ;  atque  in  iifdem ,  fubje- 
Bum  materiale  &formak.  Et  quis  omnes  fub- 
jeBi  acceptiones  recenfeat  Scholafticis  ufita- 
tas  ?  Filo  opus  foret  Ariadnes ,  ut  quis  ex  hoc 
Labyrintho  fefe  expediat.  Nos  fic  procedi- 
mus. 
1 1.  SubjeBum  >  vel  eft  affeBio  thematisjim- 
*  plicisy 


27^      DisputAt.  ex  Philosophia  Seiect. 


Plicis,  Sc  tum  dicitrektionemad^)«w^w> 
vel  eft  afefiio  the?natis  complexi ,  8ctumdicit 
*elationem  ad  prjedicatu?n.  P.  Ramo  prius Jub- 
Jefiu?nvocatuT  Topicum ,  pofterius  Axiomati- 
cum.  Priuseft,  vc\i?ihaJionis  ,vc\adh<efionis, 
vel  occupationis,  prout  adjunfia  ,  vel  inharent, 
vel  adharent ,  vel  occupant  fubjecltim :  pcjierius 
dicitur  vulgo  pradicationhs  vel  d.enominationis. 
Et  ad  haice  clafTes  omnes  alixjubjefti  nomen- 


tantum  verum  efcfecundutn  quid,  puta  denteJ 
Synechdochica ,  ut  in  /0^0  communi  de  Perfon 
Chrijiife  in  Scripturis  Sacris,  cum  Ghrijius  d 
citur  «£*«*■  *#  Maria  Virgine  :ubi  to  nafci  e 
Maria  Virgine, quod  convenit  Chriftofecuftdu, 
naturam  humanam  tantum,  enunciatur  de  ipi 
abfolute ,  non  tamen  /2//0 ,  quia  facra  pagir 
faliitatis  eft  expers ,  fed  licet  vere ,  attame 
improprie,figurate,  tropice ,  fynechdochice ,  pt 


claturas  poiTunt  referri.    Prius  eft  angaiYuislJjnechdochenpartis,  qua,  quod  convenitpart 
pofteriori,8cpofteriuseftlatiuspriori.  Multa   enunciatur  de  toto,  iecundum  iftamtame 


£untfubjefiapr<edicati ,  quae  non  £uut  fubjefia 
adjunfii ,  quamvis  omnia fubjefia  adjunfii  iint 
fubjefiapradicati :  nam  modus  prxdicandi  fe- 
quitur  modum  effendi.  Qujecunque  enim 
praedicanturde  aliquo  negate ,  ut,  homo  non  efi 
flanta,  vdfalfo,  ut  liber  efl  lapis,  vel  ejfentiali- 
ter,  ut,  brutum  esianimal,  in  iis  quidem  repe- 
rire  zu\fubjet~iumpr<edicati ,  fed  non  item  fhb- 
jefimn  adjunfii :  quod  tum  reperitur,  quando 
aliquid  pradicatur  de  $\io, affirmate,vere,pr<e-  \jius  efi  mortuus :  ubiauitas  eft  adjunflum  C 


partem  intelle&um.  Hzncjjnechdochicamat 
junfii  de  fubjetlo  abfolute  enunciationem , 
uegotio  perfonalis  unionis  duarum  natur 
rum  in  Chrifto,  Theologi  vocant  xjiwvlcw'^ 
pxrm ,  communicationem  idiomatum ,  quanc 
attributa  unius  naturse  in  Chrifto  propria 
enunciatione  tribuuntur  toti  perfonae  ^* 
°}fa)7>c,),  idque vel abfolute,  vel ab altera natu 
denominatae  :  abfolute  ,  ut  cum  dicitur,  Ch\ 


ter  aut  extra  e(fentia?n  ejus,  de  quo  dicitur,  8c 
ut  Scheiblerus  loquitur ,  extra  effentiaiiter  ;  8c 
fub  illis  conditionibus  tantum  idem  £unt,fub- 
jetlum  topicum  &  axio?naticum  \  extra  hos  ca- 
fus\  fubjefium  quidem  dabitur  axiomaticum, 
fed  non  item  topicum.  Nihil  autem  refert ,  fi- 
ve  de  fubjefio  topico  aliquid  prardicetur  pr<edi- 
catione  exierna,  iive  interna,  iive  abfoluta,  fjve 
hmitata,  modo  prsedicetur  pr<edicatione  acci- 
dentali,  &  non  ejfentiali ,  <vera  8c  non  falfa,  af- 
firmata  8c  non  negata. 


fti  limitatum  (modohicadjuncti  vocemtu 
ufurpare  liceat  :  fed  ita  loqui  folent  TheoU 
in  locis  communibus)  item  8c  mors :  illud,  1 
vina  natur<e  ,  hoc ,  human<e ,  eft  attributu 
prsedicantur  tamen  de  Chrifto  abfolute 
cum  Deus  dicitur  in  facris  monumentisE 
clefiam  redemifefuofa?iguine,aut  Dominusg 
rice  crucifixus ,  non  tantum  adiunfium  natu 
humance  tribuitur  Chrijlo  ,  ut fubjefio  abfolu 
fedinfuper,  ut  denominatur  a  natura  altes\ 
fcil.  di-vina :  neque  enim  dicitur  in  textu/il 


III.  Subjefium  8c  Adjunfium  iifdem  dvvi-  \  phciter,  Chrijius  eficrucifixus,  mt  ecckJiamM 
duntur  modis,  quia  relatum  funt  8c  correlatwn:  demit  fuofa?iguine,i'ed  Do?ni?ius  ghria  e /?«■»■ 
Utrumque  ergo  dividiyoteiim  abfolutum  &  \fixus  ,  &,Deus  eccleJia?nrede?nitJuofangui?M 
li?nitatum,  internum  &  exicrnum.  Subjefium\  quod  utrumque  ChriftoconvenitfecundoH 
abjolutum  dicitur,  cui  adjun&um  convenit  naturam  humanamtantum,  quae  fola  fangiH 
fimpliciter  8c  abfque  reftrittione.  Li?nitatum,  \  ne  cft  praxiita  8c  crucifigi  poteft ,  8c  tamenB 

trumque  per  fynechdochen   tribuitur    t«l 
Chrifto ,  etiam  ut  ab  altera  natura  denomir^ 
tur,  fed,  quod  notandum  eftaccurate,  inco 
creto ,  nonin  abjirafio.  Nequc  enim  dicitij 
Deitas  Ecclefam  redemit fuo Janguine,  autdi,] 
na  natura ,  qux  efi  do?ni?iaglori<e,  efi  cruciji* 
neque  enim,  quxde  Chrilto  dicuntur,uti 
8c  inconcrcto,  pofluntenunciaride  finj 
cjus  partibus  aut  naturis,  8c  in  abftradto.  idi 
quc ,  quamvis  liccat  dicere ,  Chrijius  homo ! 

ubi(>\ 


cui  adjunclum  convenit  quadantcnus,  1.  e. 
lecundum  certam  naturam,partem  ,  circum- 
ftantiam  loci  aut  tempons.aut  ccrto  refpeclu. 
Notandum  hiceft,  nunojua?n  adj nnfiian  limi- 
tattwi  enuncianium  cffe  abjolute  dejubjefio ,  nec 
abjolutum  limitate :  quod  li  fiat,  enmiciatio ,  aut 
falfa  eft  ,  8c  committirur  fophifma  Anflo: 
a  difio fnnpliciter  ad difium  fe> nnduui  quid ,  vel 
vice  vcrfa,  aut  clljjuechdochica  :  falja  crit ,  ut 
ii  dixero /t?npliciicr,  /Ethiops  efialbus ,  quia  id 


VOLUMEN      S   E   C   U  N  T>   U  M. 


ique,  non tamcn  licet dicere ,  Chrifti huma- 
'.-is  cft  ttbique :  fic  verum  eft ,  Chriftut  Deus 
'tajfus,  crucifixus,  mortuus ,  fanguinem  ejfu- 
■  ,  noneftverum,  Deitas esJpaJfa ,mortua, 
irifixa,finguinem ejfudit, nequc  haec  commu- 
:atio  idiomatum  eft  realls  in  Chrifto,  fed  ver- 
fountum,  quianon  poteft  proprium  na- 
rx  divinac  in  humanam,  aut  humanae  in 
vinam  transfundi,ut  in  fubjectumjfic  enim 
jpria  quarto  modo  communicarentur  fub- 1 
vtis  fpecie  diveriis  ;  quod  monftrum  jam 
te  multisdebellavimus  Difp.feB.voldifp.4f. 
que  haec  omnia  accurate  funt  tenenda  con- 
Ubiquitiftas. 

1 V.  SubjeBum  internum  eft,cui  adjunctum 

laeret.  Externum  eft,  cui  adhaeret ,  adjacet, 

cumftat,feu ad quod  ordinatur  illud.  Hinc 

tur  duplex  denominatio,  intrinfeca,  cum  ad- 

ictum  intcrnuni,«f/«w/*£*,cum  externum 

fubjefto  dicitur.  Non  debenthictemere 

\£\indl,fubjeBum  ^fibftantia,  adjunBumbc 

idens ,  quafi  illa  pari  paffu  ambulent :  nam 

iantur  accidentia ,  quae  fintfubje£taalio- 

n accidentium ,  &c  quidem  inhxfionis ,  §c 

itur  fubftantiae ,  quae  fint  adjuncta  aliarum 

ftantiarum  :  fuperficies  in  pariete  eft  fub- 

:um  alboris ,  8c  intelle&us  ac  voluntas  funt 

je£ta  habituum :  formae  fubftantiales  funt 

^unctamateriae,  arma  adjunctum  militis. 

ntnBum  externum,  eft ,  vel  objeBum ,  vclft- 

m,  vel  circumftantia. 

7.   ObjeBum  eft,  circa  quod  res,  i.  e.  fubje- 

noperando  verfatur.  Ramo ,  Scheiblero , 

; ,  non  adjunBi ,  fed  ipfrusytf^tfi  fpecies 

&  vocztuTfubjeBum  occupans.  Sed  in  hoc 

:  otio  parum  eft  fitum  ,  modo  objeBi  natura 

,  e  intelligatur.  ObjeBum  proprie  competit 

!onibus  circa  feoccupatis  j  nam  in  oruine 

llas  definitur :  fubftantiis,  potentiis ,  habi- 

r.s ,  non  tribuitur,  nifi  per  Sc  propter  actio- 

GbjeBum  aliud  eft  terminativum  iantum, 

[d  ,  terminativum  &  motivumjtmul.   Ter- 

im  tantum,  in  quo  fiftitur  foium  actio 

uti  charta,  fcriptoris,  tabula,pi£toris, 

jbjcclum  :  hoc  fenfu ,  actionibus  divinis 

uitur  objectum  ,  creationi  Sc  conferva- 

i  hocunivcrfum  ,  cooperationi  actiones 

-urarum:abiit,  ut  unquam  Deo  agenti 


275 


tribuamus  objectum  motlvum,  quod  non  tan- 
tum  terminat  actionem  agentis ,  fed  agentem 
movet  ad  agendum :  ac  Deus  a  nullo  movetur 
extra  fe:  atqui  objectum,  tam  motivum,  quam 
terminativum ,  eftextraagens.  CbjeBumter- 
minativum  tantum ,  eft  fpecies  adjuncti  exter- 
ni:  motivum  [imul%  fi  moveatpotentiamco- 
gnofcentem  velintellectum,  vel  fenfum ,  ut , 
cum  dicimus,  objeBa  movent  fenfus ,  habet 
rationem  caufe  Procatarcticae ;  fi  moveat  po- 
tentiam  appetentem ,  fenfitivam  aut  rationa- 
lem,  habet  rationem  caufx  finalis ,  vel  fubor- 
dinatas,  vel  ultimae.  ObjeBi  diviflones ,  in  ma- 
teriale  &  formale ,  totalefeu  adaquatum ,  e£* 
partiale  feu  inadjequatum ,  per  fe  & per  aliud, 
fimilefvealias,  impraefentiarum  omittimus, 
qnia ,  & facile  intelliguntur, 8c  apud Scheible- 
rum ,  Keckermannum ,  <iAlftedium ,  Burgerfdi- 
cium,  aliofque  videri  poffunt. 

V  I.  Signum  eft ,  quod  feipfum  fenfui  ex- 
terno,  8c  id  ,  cujus  fignum  eft ,  vel  phantafise» 
utiinbrutis,  velintelledtui,  ut  inhominc, 
offert.  In  figno  omni  itaquetresfuntrefpe- 
ctus,  t.ad rem fignificatam tanquam  adjuncti 
adfubjectum,  2.adfenfumexternum,  qui- 
cumque  fit ,  quia  in  aliquem  debet  incurrere, 
3-ad  Phantafiamautlntelledtum,  quiaalte- 
rutri  debet  repraefentare  aliquid,  quod  in  fen- 
fus  externos  non  incurrat,  vel  quod  abfit ,  vel 
quodfitoccultum.  Neque  hae  tres  %i<j{?  te- 
meredebent  confundi. 

VII.  Quseri  hic  folet ,  An  ftgnatum  deft- 

gno  enunciari  pojjit  in  cafureBo  ?  Rcfp.  Non 

poffe  praedicatione  propriaalterumdealtero 

afHrmari ,  quia  funt  relata  (an  praedicamenta- 

lia,  an  tranfcendentalia ,  nihii  refert)  at  relltta 

funt  oppoiita ,  quae  de fe  invicem  in  cafu  re- 

!  cto  prardicari  nequeunt,  uti  nec  de  eodem 

j  tcrtio  fingulari :  quemadmodum  non  licet  di- 

I  cere,  Pater  eslFJius-,  refpeclufcil.ejufdera, 

ita  non  licet  dicere ,  hederafufpenfa  eslvinum, 

aut  iris  ettdiluvium;  impropriatamen  6c  figu- 

rata  loquutione  per  metonymiam  adjundti 

feu  ilgni,  poteft  fignatum  dici  de  figno  ,  quod 

licetnonnulH  negent,  admittere  tamen  co- 

guntur,  velint  nolint,  convicti  authoritate 

&  vi  facrarum  litterarum  ,  ubi  Gcn.  40.  Tres 

propagmes  funt  tres  dies.  41.  Septembovesfr 

N  n  feptem 


274 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 

}  Canon  Logicus  aut  Metaphyficus,ab  homin: 


feptem  fpics  funt  feptem  a?x?ii  &a\ibi,Petra  erat 
Chriftut ,  &  in  inititutione  Sacrae  Ccence ,  hoc, 
i.e.  hicpanis,  eslcorpm  rneum ,  &ccircaalte- 
rura  N.  T.  Sacramentum,  Baptifwix  es~t  ablti- 
tio  peccatorum,  8c  paflim  extantenunciatio- 
nes,  in  quibusiignatumdeiignoenunciatur 
in  cafu  recto :  qua:  tamen  enunciationes  falfae 
dici  nequeunt  aut  pro  falfis  haberi ,  nifiquis 
falfitatis  arguat  verbum  Dei ,  nec  tamen  pro- 
priae  funt ;  nam  fpicae  aut  boves  non  erant  an- 
ni ,  Petra  non  erat  Chriitus  ipfe ,  nec  panis, 
quem  Apoftolis  diflribuebat ,  erat  ipfum  cor- 
pus  Chrifti,  quo  accumbebat  menfae,&:c.  Fa- 
teor  hoc  axioma  ab  omnibus  receptum  effe 
&  pro  veriffimo  haberi ,  Nulla  oppofita ,  conft- 
quenter ,  nec  relata ,  pojfunt  defe  invicem  affir- 
rnari  in  cafu  retlo  ,  ita  nec  difparata ,  attamen 
video  extare  tales  enunciationesinfacrislit- 
teris.  De  relatorum  mutua  enunciatione  in 
cafu  reclo,  exempla  protulimus :  de  difparatis 
extatjoh.  i.  14.  Verbum  carofaBum  eft ,  Deiis 
esl  homo  ;  quae  quidem  vulgo  habentur  pro 
difparatis  :  rectene  an  fecus ,  nunc  non  difpu- 
to.  Quicquid  fit.  Alterutrum  hic  cedat,  opdr- 
tet,  aut  axioma  in  Philofophia  receptum  ,  aut 
verbum  Dei.  Utrum  rejicietur,  utfalfum? 


bus  errori  obnoxiis  procufus,anSacra  Pagim 
a  Deo  fallere  &  talli  nefcio  profe£h.  Ego  f 
nemalim,  cuicunquedemumaxiomatiPh 
lofophico  fidem  detrahere ,  quam  vel  tanti 
lum  derogare  veritati  facrarum  litterarun 
Qujd?  quod  is  fit  geni  us  linguse  Ebraeae,ut  ali 
modo  loqui  nequeat,  cum  iignatum  praedia 
bit  de  figno ;  nam  non  habet  verbum ,  quo 
refpondeatGr<*T0  <r>5««iWv,aut  Latinoftg?itfici\ 
re.  fed  cum  didturi  effent  Ebrci ,  ifla  imagojl 
gnificaty  <?vpctU{,principem,  dicerent,  ifta  i?m\ 
go  ett  princeps ,  qui  modus  loquendicvnobi 
Belgis  eft  uiitatifiimus ,  quibus  tamen  vocj 
bulum  Belgicum,  beteekkenen,  fuppetit. 

VIII.  Divifiones  iigni ,  in  naturale&aS 
!  bitrarium,formale  &  inftrumentale ,  nottftcan 

memorans  T  &  certificans ,  8c,  fi  quae  fint  alii 
confulto  omittimus,  quia  facilcinteiliguii 
tur,  8c  in  Logicis  ac  Metaphyfcis,  Kecker?na?i?) 
Alftedii,  Scheibleri,  BurgerJdicitXibtWis  extai 
atqueetiaminaliis. 

IX.  Circumftantia  eft,  quicquid ,  prsetJ 
objectum  &  fignum,  rei ,  i.  e.  fubje&o,  adj! 
cet ,  circumftat ,  appenfum  vel  appofitura  1 
ullo  modo  i  atque  latiffime  fefs  extendit. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminvs  Secundi , 

V  I  G   E  S   I   M   A-S   E  X  T  A, 
D  E 

SVBJECTO  ET  ADIVNCTO. 

T   H   E   S   I   S      I. 

CVbjetli^&^Adjtmtli  naturam  expofuit  dif-\  Theologis.  Verum  enimvero,  fidefinitio// 
^putatio  praced.  haec  ufum  horum  termi-l/V#i  &  adjuntli  obtineat,  quxponifolet,f 
norum  in  variis  oftendet  quseftionibus,  iifqucj  nobis  polltaeft  &  expoiita^i/^.^r^^.imp' 
graviffimis.  §.  1 .  Quaeri  poteft.  An  DeuspoJJIt,  dcnter,ncdicam,falfo,quicunque,8c  quaru 
dicifubjetlum Juorwn  attnbutortitm,  v.  c.  omni-\  cunque  etiam  fint  partium,  feu  Philofophi, 
fcie?itia,o?nnipotcnti* ,  &t.  ut  l?£c  dicantur  ad-  \  Thsologi,  fic  loquuntur.  Adjuntlum  pra  tcr 
jttntla  ?Quam  quaeftionem  obiter  tetigimus  fentiamad/K£/>#«waccedit.  Sedomnifci 
th.$.  difp.praced.  Affirmat  Scheiblerm  cum  j tia,  omnipotentia,  8cc.  prseterefTentiam' 
multisaiiis,c^eftphrafisrcccptaP/;/7o/3/>/;zV^!Dcum  non  acccdunt.  Quare  errandi;inP 


V  OLUMEN 

xbere  queant  hae  notiones  Logicae  8cter- 

ni  Metaphifici  ,  cum  Sancliflimo  Enti  , 

:o,  tribuuntur,  nifiprimumpurificentur. 

tafi  fubjeBum  8c  quaji  adjun&um  dici  hic 

ilim,  ad  morem  Iurifconfultorum ,  cjuilo- 

untur  de  ContraBu  &,quaJi-contraBu.Qu$d. 

re  8cproprie  eft  adjun&um,  id  eft ,  extra  ra- 

nem  8c  effentiam  fubje&i :  fecus  eft  in  iis, 

x  explicantur  per  modum  adj 'un&i  %  acfief- 

t  adjun&a,  quae  pofTunt  efle  idem  cum  fub- 

lo  efTentialiter :  ita  exemplum  habemus  in 

e,  cujus  quaji-adjun&a  {untt  unitas/veritas, 

ntas ,  non  tamen  vere  8c  proprie  adjun&a, 

ia  non  funt  extra  eflentiam  entisjquia  ta- 

:h  de  ente  praedicantur,ut  attributa  quoque 

inade  Deo,  pofTunt  utrobique  quaji-ad- 

'Ba  dici:8c  certe,  quando  dico;Deuseft 

mifcius ,  eft  omnipotens  ;  Ens  eft  unum , 

*um ,  bonum ;  Difpofitio  terminorum  feu 

iufque  extremi  Logica  proxime  accedit  ad 

pofitionem  fubje&i  8c  adjunc"ti;non  tamen 

endum  eft ,  voces  iftas  proprie  Deo  conve- 

e.  Nam  hoc  in  errorem  abduxit  Vorjlium, 

i  hinc  in  Deo  finxit  compofitionem  ex 

je&oScadjun&o,  feu  ex  fubftantia  &  ac- 

ente ,  quae  impia  eft  8c  fimplicitati  divinae 

i  )Ugnat'.  ifta  enim  quaji-adjun&a  feuattri- 

t  ta  Dei ,  funt  idem  realiter  cum  Deo ,  ut  af- 

|  tiones  entis  funt  idem  realiter  cum  ente. 

!  [  I.  § .  2 .  Quaeri  hic  potcft .  An  natura  hu- 

-jj  na  Chrijli  JtactB-pcJzsa  in  ipfopojfit  dici  adjun- 

4m  $  leyu  feu  naturd  di<vin*  ?  Negat  hoc 

i  mue  Scheiblerus ,  8c  flagellat  eam  ob  cau- 

1 1  vehementer  affirmantes  Cahinianos ,  Go- 

Miium ,  Keckermannum ,  <&c.  qui  mifere  ipfi 

H^ulant.  Sed  nulla  caufaeft,  curitafaeviat 

j:homoinP^i/o/i>^o5illos.  Videamus,  an 

:  n  primas  partes  in  ipfo  teneant,  odium,  in- 

T  lia  8c  calumniandi  libido  ?  Adjun&um  eft 

♦  :ra  eflentiam  ejus,  cujus  adjundtumdici- 
',  feu  fubjecti  fui.  Quare  ergo  non  poflit 

•  :i  natura  in  Chrifto  humana  adjun&um 
Aoy*feu  divinae  naturae,  cum  extra effen' 
mejus  fit,  fi  fcil.  fpe&etur  fimpliciter  antc 
:arnationem.  Diftinguere  debuerat  Schei- 
rus  inter  Xl^i  k-xXw  Sc  vvrfcrov  :  Xoy<& 
ophciter  fpe&atus,  fi  conferatur  cum  natu- 

|  humana  >  nihil  obftare  videtur,  quominus, 


Secunbum,  2>yy 

ipfefubje&um,  haec  Adjun&um,  dici  poflit,vo- 
cibus  illis  Metaphyfice  feu  tranfcendentali- 
ter  aut  etiam  Logice  acceptis ;  fed  A«'y®-  in- 
carnatus,  8iccv6%ti)-zr(&>,  8c  humana natura ,  non 
refpiciunt  fe  proprie  ut  fubje&um  &  adjun- 
Bum,  fed  magis  ut  totum  myfticum  Upars. 
Ergo  fic  velim  dici.  Humana  natura  in  Chri- 
fto  eft  pars  $  *try%  ovtQhv,  eft  adjun&um  &  Ao- 
y«  fimpliciter  conflderati  -,  quemadmodum, 
ut  craffiori  exemplo  hoc  illuftrem ,  furculus 
eft  adjunc*him  ftirpis  8c  pars  arboris.  Quod 
Scheibler  «jclamitet,  xipv  nullatenusfubje&um 
dici  debere  naturd  human*,  aut  naturam  huma- 
nam  adjunBum  ts  xdyx ,  quia  caro  Chrifli  af- 
fumta  Jit  in  ipfam  vzjrxpzanv  TtZ  Aoy*  >  ifta  ratio 
non  concludit  :  nam  manet  tamen  extra  ef- 
fentiam  ttv  Ao^ufimpliciterconfiderati  *  ita 
ut  nec  eam  conftituat ,  nec  aliquam  caufalita- 
tem  ad  eam  conftituendam  conferat  :  aliud 
eft,  recipi  in  perfonalitatem  &fubjiftentiam  ali- 
ciijusy  aliud  eft,  venire  in  communionem  ejfentine 
alicujus:  haec  diftinguere  debuerat  Scheiblerus, 
qui  in  aliistricisdiftinguendisfaepenimium 
eft  accuratus :  Hoc  decepit  eum ,  quod  ad  dif- 
crimen  iftarum  phrafium  non  attenderit.  To 
<venire  in  communionem  effentia  alicujus ,  quan- 
do  negaturde  adjun&o  refpe&u  fubje&i,  hoc 
fignificatur,  adjun£tum  ad  efTentiaefubjecli 
eflentialem  conftitutionem  nihil  feu  nullam 
caufalitatem  conferre.  Sed  ScheibUrum  cum 
Scheiblero  committamus,  8c  ipfum  exfeipfo 
refutemus. 

III.  In  Topicis  Logicis  cap.  7.  numero  mar- 
ginali  2.  docet  Scheiblerus ,  7»  adjungi ,  feu  ad- 
junBum  efTe ,  compledi  haec  duo.  1 .  efTe  po- 
fterius.  2.  aliud  feprius,  extra-eflentialiter 
afficere  vel  denominare.  In  Metaphyflib.  1. 
cap.  23.  n.  marg.  8.  dicit ,  illaomniaeflead- 
juncl:a,  quae  eflentiam  rei  confequuntur  vel 
eidem  fuperverJunt.  Sed  rogo  Scheiblerum , 
Annonnaturahumanaeft  pofterius  quid  t&T 
Ac^ftjperfona  ac  natura  divina?  Annonex- 
tra-eltentialiter  ( ut  ipfius  termino  utar )  iiv 
Xopv ,  perfonamac  naturamdivinam ,  afficit 
&  denominat  ?  nam  non  conftituit  effentiali- 
ter  eam,  nec  aliquid  confert  adeflentialem 
illius  conftitutionem.  An  non  confequitur, 
to\  xi<yv ,  perfonam  8c  naturam  Chrifti  divi- 
Nn  2  nam 


27  6 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select, 


nameiquefupervenitr  Curergonondicatur  i  quod  prxdicatio  fiat  revera,  in  concretoji 
adjunclum.    Imo  vero  dicatur  ,  vel  invito    quafiperadjedivumScTTK^»^^?,  non  wtt>\ 


ta :  prxterea  m  Log.  cap.  at.  n.  3 
eap.  cit.  n.  if.  dicuntur  attributa  divina Schei- 
£A?roadjunc1:aqux  tamen  certum  eft,  parti- 
cipare divinam  effentiam  ,  cum  ab  ea  non  di- 
ftinguantur :  cur  non  licebit,  naturam  huma- 
nam  in  Chrifto  dicere  adjundhim  divinx, 
cum  effentiam  divinam  fic  non  participet ,  ut 
attributa,  nec  frt  eadem  realiter  cum  illa ,  uti 
quidem  funt  attributa.  Hxc  folvat  Scheible- 
rus ,  antequam  ita  duriter  excipiat  mifellos 
CaIvinia?2os.     Dicimus  ergo  contra  illum , 
quod  natura  humana  feu  caro  fupervenent 
vel  adjun&a  fit  r&kiy»  ,  per  fe  8c  in  fe  effen- 
tialiter  8c  perfe&e  completo :  Xey®*  recepit 
carnem  8c  naturam  humanam  in  luam  vzro^ 
5K£<v,8crationehujusaffumtionispoteftdici 
caroparticepsfactaDeitatis,  quatenus  venit 
in  confortium  naturx divinx :  3c  fic  0  Xoy&> 
r^f  \yUib,fcd  nopoteft  inde concludi  -aSchei- 
blero,  quod  fic  venerit  caro,  in  effentix  ^Xoya 
participationem ,  ut  adjun&um  ejus  dici  non 
debeat :  nam,  profeclo,  non  eft  caro  de  confti- 
tutione  $  Xoyv  effentiali  ,  utcunque  fubii- 
ftcntix  gf  xlyx  per  unionem  perfonalem  iit 
facta  particcps,  8c  cum  Xoy*  feu  perfona  divi- 
na  unum  conftituat  vQisuflpoi  >  fuppoiitum 


Scheibkro ,  8c  ringentibus  vel  omnibus  Luthe-  \  tvp»?.  Inter  fynonymicam  &  paronymican 
ranis  ,  ex  propria  Scheibleri  defcriptione  alla-  \  cnunciationem  medium  dari  nequit,  eo  quoi! 

;  9..  in  Metaph.    oppofitx  fint  contradidtorie,  ut  eifentiale ,  8, 

non  eifcntiale ,  vel,  termino  Scheibleriano,  ex 

tra  effentiale.    Analyfis  feu  refolutio  hujn 

enunciationis,  Xoy^hefihomo,  nonpotcfteff 

alia  ,  quam  hxc ,  Xoy@h  efiperfonaliter  idem 

quodhomo:  ratio  eft,quiafundamentum  enun 

ciationis,  quo  nititur  connexio  fubje&r  l 

prxdicati,  eftperfonxidentitas ,  non  verona 

turarum ,  divinx  8c  humanx ,  eifentialis  uni 

tas:  nam,  Xoyt&efihomo,  non  fignificat,  natn 

ra  divina  eH  humana  ,  fed  perfona  divi?iag\ 

homo :  Unde  liquet,  prxdicationem  fieri,  na» 

in  abftracl:o,fed  in  concretojin  abftracto  enifl 

dicendum  eifet,  natura  humana,ipro  hovto,  & 

kiyGh  efihomo,  haberet  hunc  fenfum,  natur 

divina  autperfona  divina ,  eft  natura  humantl 

quafi  eftentialis  foret  unitas  naturx  human 

cum  perfonaautnaturadivina,  quonihilej 

abfurdius.  At  vero  cum  hic  eft  fenfus,  ?  iy% 

efl  homoy  id  eft ,  Xoyl&*  efiperfonaliter  idetn  q 

efl  homo,  verus  eft  8c  concretus  fenfus ,  qui  n 

titur  identitate  perfonx,  incujushypoftaii 

aflumta  eft  natura  humana.  Sed  Scheibleru 

iterum  fecumcommittamus.  Attributadiv 

na  vere  funt  Dei  3Ld)un&iScheib!ero,  quamv 

impie,  8c  tamen  inabftra&oprxdicantur 


feu  perfonam.  Quicquid autem  rei  in  effen-    Deo,  ut cum  dico ,  Dens efiveritas.  Ergo  ai 


tia  perfectx  adjungitur,  id  omnino  adjuntlum 
dicipoteftacdebet.  Ergo,8cc. 

I  V.  Objicit  Scheiblerw  1 .  Si  humanitas  aut 
natura  humana  ejfet  adjtmftum  j?  *o'y*  >  X°P* 
nonpoffet  dici  ho?no,fedhumanus,  non  in  abfira- 
Royfedin  concreio,  non  e-vwnuvs ,  fedym^ow- 
pus ,  non  fubfiantive3fed adj eciive  ;ficutid:ci- 
mw  ,  homoeflfciens,  nonfcientia,  efi vefiitus, 
nonvefirf.  Rcfp.  Enunciationemillam ,  Ac- 
j9S  efl  homo,  eifc  quidem  in  abftra&o,  fynony- 
atque  fubftantivam ,  quoad  fbnum, 


qua  adjuncta  poifunt  in  abftracto  prxdica 
dc  fubje&is.  Quidni  8c  natura  humana ,  A 
hnmanitas,  qux  abftradfca  funt,  aut  homo ,  fi  1 
ludabftra&umfit,  utinoneft.  Qur n  ,  n e  ] 
exemplo  quidemallatoegodicerem,  revej 
in  abftraclx)  ficri ,  prxdicationem ,  fed  vidt 
tantum,  8c  quoad  fonum  cife,  non  quoad  fcj 
fum  :  nam  nt  rcvera  in  concreto,  quod  pr 
habitud  i  nem  extremorum  docet  analy  iis, 
fc.  Deus  cft  rcaliter  idcm  quod  veritas. 

V.  Objiciti.  Scheiblcrus.  Sihumanitas 
adjtintlum  §  x«yn ,  velinhoerct ,  vcladharet 


micam , 

fed  eife  in  concreto,  paronymicam,  atque  ad 

jecli vam,  quoad  fcni  um  :  etfertur  fane,  fi  ter- 1  Non  i?ih<tret ,  quia  hoc  tantu?n  efl  accidens: 

minos  fpe&cs ,  fubftant<vum  de fubltantivo,  1  adhseret,  infiar  vefiis,  ar?norum ,  aut  reifimil 

8c  ut  videtur,  in  abftrafto  -,fcd  iiattendatur    qua  adh^rct  homini :  namin  his  efi  7mpelfK 

ratio  prxdicationis  8c  cnunciatio  rcfulvatur,   vcl&fyrjjptimi ,  non  7ne/X^Pr,(rtg »  q^tan' 

ut.fcnfusappareat,  patebit,  cifcdiccndum,   esl  in  Kuyaiiratione  natur*  humana.  Tertiavt 

Jh 


1  / 


V  O  L  U  M  E  N 

cies  prater  adjunfium  inharens  nulladatur. 
ex  ipfo  Scheibkro,  non  omneadjunditum 
portare  inhaerentiam  internam  autadhae- 
itiam  externam  ,  edocent  8c  evincunt  hoc , 
ributa  Dei  8c  Entis  ,  quaenequeaccidentia 
it  aut  inhaerent ,  neque  Deo  aut  Enti  adhae- 
it ,  8c  tamen  Scheiblero  funt  adjuncta.  Hunc 
iumfolvatnon  fecet  aut  frangat  Scheibk* 
•  Qili^  ?  quod  forma  adjundtum  fit  mate- 
,  quae  ideo  dicitur  fubje&um  formarum  ; 
ma  enim  eft  extra  materise  efTentiam ,  ei- 
>fupervcnit,  licet  non fit extra effentiam 
npoiiti,cui  quidem  eft  efTentialis,non  item 
teriae:  at  forma  non  eftaccidensmateriae 
aerens  (loquimur  de  forma  fubftantiali ) 
[ue  extrinfecus  materiae  adhaeret  fecun- 
n  aut  xacpotfwffz»  aut  7r&iJe*%uwr.i ,  fed  ma- 
am  potius  intrinfece  perficit,  eique  unitur 
mdum  4£&tx,dfvcr.t ,  non  quod  dicereve- 
,  naturam  humanam  eife  formam  £  >iyv, 
ifta  inftantia  tantum  volui  oftenfum  ,  ma- 
m  Scheibkri  non  effe  univerfaliter  veram* 
quid  fi  modus,  quo  natura  humana  adjun- 
lr  rzS  Xoyu ,  nos  lateat,  anne  ideo  adjungi  aut 
an&um  efle  eam  negabirnusPQuod  adjun- 
mfit,  jamoftendi,  quia  praeter efientiam 
iya  fimpliciter  confiderato  fupervenit. 
>modo  adjungaturei  ,  ignoro  :  licet  per 
logiam  dici  magis  poflet  adjunBum-inter- 
i  quam  externum ,  non  inftar  accidentis , 
•modo  accidcns  inhaeret  fubjecl:o  ,  quod 
e  infert  Scheibkrus,  fed  inftar  formae,quo- 
ioformainhaeretmateriae:  npn  quodhic 
ilitudofitaequalis,  fed  quiaproximehuc 
;dere  videtur,  nam  verba  hicdeficiuntj 
n  &  deficit  intelle&us  ipfe  in  concipiendo 
do ,  quo  adjungitur  interne  caro  feu  natu- 
wmana,  -rd  >iya>.  fcil.  modus  ifte  fuper- 
\ira\iszQ.8z  pvo-vi&iadt); ,  8c  a  nobiscom- 
hendi  non  ppteft,  multo  minus  enunciari: 


S  £  C  U  N  D  U  M.  2/^ 

non  tamen  ex  incomprehenfibili  8c  ineffabili 
modo  adjundtionis ,  rem*  ipfam  aut  naturam 
humanam  Chrifti  adjungi  x&F  >Jy» ,  aut  efTe 
adjun&um,  negaridebet. 

VI.  Objicit  3.  Scheibkrus.  SubjeBum  non 
eftinfuo  adjunBo.  Sedxoy&eftincarne.  Ergo 
Xoy(&*  non  eil  fubjetlum  carnis  aut  caro  adjun- 
tlum.   R.  Quod  fubje&i  8c  adjundti  denomi- 
natio  dependeat  a  diverfa  rerum  confidera- 
tione,  comparatione ,  habitudine ,  difpofitio- 
ne,  ideoque  non  eft  abfurdum,eidem  rei,  mo- 
dofubjetli ,  modo  adjuntli ,  denominationem 
aut  nomenclaturam  imponere:fic  objetJum,\n- 
terdum  dicitur  fubjettum ,  interdum  adjtm- 
Bum,  refpe&u  cjufdem  rei,  quse  circa  illud 
occwpatursfubjetJum,  Rameis,  adjunfium,Ari- 
Jiotelicis  :  fic  locus  \\V\sfubjeBum  eft ,  his  adjun- 
cium  eft,  refpectu  rei  locatae :  fed  amplius  dico 
contra  Scheiblerum ,  dicendampotiuscarnem 
effe  adjun£tum  t»  A*>s,quam  >ip>  carnis:ra- 
tio  eft,  quia  caro  acceffitad  >ipy,  non  contra, 
8c  >iy<&>  recepit  carnem ,  non  contra  :  nec 
enim  caro  eft  &eo$i%(&' ,  aclive,  fed  B-iohx^, 
pailive ,  non  afTumpfit  '>ipv ,  fed  afiumta  eft  a 
>oya> ,  in  conjun&ionem  atque  unionem  per- 
fonalem ,  nam  finitum  non  eft  capax  infiniti , 
a&ive  ,  fed  capi  poteft  ab  infinito,  paffivc. 
Quod  adducat  loca  Scripturae  Scheibkrus,  quae 
dicunt ,  Chrifum  <veniffe  in  carnem,-  ejfe  manife- 
Jiatum  in  carne,\^ms  intentum  non  evincunt, 
quod  aT/^^/^ifnoftrisfatiseftoftenfum.  Fi- 
nio  cum  monito.  Difcat  Philofophiae  ftudio- 
fa juventus  eX  hac  differtatione ,  cum judicio 
8c  attentione  legenda  effe  fcripta  Philofophi- 
ca ,  Scheibkri ,  addo  Meifneri ,  Iacobi  Martini , 
Calovii ,  aliorumque  Lutheranorum,  item,  Eu- 
flachii,  Raconis,  Conimbricenfium,  Rwvii,Toleti, 
Suarefli,  Fonfec* ,  aliorumque  Pontificiorum, 
ne  legendo  incaute  imbibat  errores  in  Phihf9* 
$hia,  qui  noceant  in  Theologia. 


Itfn  5 


Difpu1-' 


2jt  "BisputAt.  ex  Phuosophia  Select. 

Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum , 

Volitmmis  fecundi , 

VigesimA-SeptimA, 

D  E 

CONVENIENT.  et  DISTINCT 

T  h  e  s  i  s     I. 


Clrcumfertur  vulgo  in  Scholis  Philofopho- 
rum,  quos  Scholaflicos  vocamus,  Axioma. 
Qufcunque  conveniunt realiter ,  ea  ratione  di~ 
fimguuntur.  8c,  Qujcunque  diftinguuntur  reali- 
ter,  ea  ratione  conveniunt.  Utrumque  hoc  ve- 
rum  cenfet ,  cc  pro  Axiomate ,  quod  fit  khom- 
s-nv ,  obtrudit  Philofophorum  vulgus.  Verum 
enimvero  accuratius  hanc  Convenienti<e  8c  Di- 
fiinBionis  comparationem  intucnti ,  neutrum 
quidem  mihi  ( p.ice  8c  venia  Venerabilium 
Magiftrorum  Nottrorum  )  Verura  efle  vide- 
tur ,  fi  realis  8c  rationis  dittinctio  fumatur  eo  , 
quo  folet,  modo,  ut  realis  fit ,  quae  rebus  com- 
petit  pcr  fe,  ex  natura  fua,  abfque  ope ,  opera- 
tione ,  aut  refpectu  intelle&us ,  quae  aliis  dici- 
turdiftinctio  rei  aut  ex  natura  rei,  rationis 
vero  fit ,  quae  a  mente  proficifcitur ,  vel  pure , 
quam  rationis  ratiocinantis  vulgo  vocant ,  & 
ego  cx  claflc  8c  numerodiftin&ionum  expun- 
go,neque  enim  nomen  meretur  diftinftionis, 
vel  cum  fundamento  in  re ,  quam  rationis  ra- 
tiocinatce  vulgo  appellant.  Hoc  fenfu,  dico  8c 
afTero,neutrumcomparationis  inftitute.  mem- 
brum  ,  itageneralitcrfumtum,  efle  verum. 
Nonnego,  nequiscrret,  multaefle,  quaecon- 
veniantrealiter8cracione  diflferant,  ut  v.c. 
animal  5c  homo ,  homo  8c  Petrus ,  8c  rcaliter 
convcniunt,  8c  ratione  difterunt.  Pariter,  non 
nego  ,  multa  eflc ,  quas  realiter  diiTerant  8c  ra- 
tioncconveniant,  ut  v.c.  Socrates  8c  Plato , 
homo  8c  bcftia ,  8c  realiter diircrunt ,  8c  ratio- 
njconvcniunt,  infupcriovi ,  prioresin^»»/- 
?ie  ,  pofteriora  in  animali.  Vcrum  ,  ut  omnia  , 
quse  convcniunt  rcalitcr,  diltinguantur  ratio- 
nc,  aut,  ut  omnia,  qux  dillinguuntur  rcaliter, 
conveniant  rationc,  id  vcro  ncgo  ac  pcrncgo : 


imo ,  dico  contra ,  qu*  differunt  realiter*  etia 
realiter  convenirepojfe,  8c ,  qua  conveniuntre 
liter ,  differre  realiterpoffe ,  quae  contradict 
videbitur  efle  nonnullis ,  non  eft  tamen ,  m 
do  res  bene  intelligaturj  quod  fic  oftendo. 

II.  Quorum  una  numero  eft  cffentia  an 
omnem  intelle&us  operationem ,  ea  realit 
conveniunt.  Ex.gr.  animalis  8c  hominisei 
dem  eft  ante  omnem  intelle&us  operationei 
eflentia  generica  animalis  :  nam  animal<i 
fubftantia,  corporea,  vivens ,  fentiens ,  8chl 
mo  eft  fubftantia,  corporea ,  vivens,  fentiecf 
fichomo  8c  Petrus  ante  omnem  mentis  op 
rationem  conveniunt  in  eo ,  quod  utrumqi 
fit  animal  rationale.  ^Affumo.  Atqui  mu 
funt ,  quae  realiter  feu  re ,  feu  ex  natura  r< 
non  ratione ,  differunt ,  quorum  una  numc 
eft  eflentia  ante  omnem  mentis  operatione 
Ergo  multa  funt ,  quae  realiter  dirferunt ,  q 
realiterquoque  conveniunt.  Minorem  pri 
Modus  8c  res  modificata  poffunt  efle  una 
dem  numero  efTentia :  modi,  re  8cnon 
ne,  diftin&i,  quin  8c  oppofiti,  poflunt 
ejufdem  numero  eflentix ,  ut  conveniant 
una  eademque  numero  eflentia,8c  quidem 
tra  mentis  h&ionem ,  anteomnemopi 
nem  intelledfcus ;  modi,  dico,  non  quid 
omnes ,  fed  aliqui  faltem ,  fcparabiles  p 
Vnde  fic  concludo.  Omnis  modus  feparaf 
ditfert  realiter,  re,  8c  non  ratione,  a  rc 
cata:  nam  fcparabilitas  aut  actualis  fep 
eft  optimum  iignum  diftindtionis  realis , 
cxnaturarei.  <^A(fumo.  Omnis  modus  f< 
rabilis  convcnit  rcaliter  reipia ,  cum  re 
ficata,  quia  convcnit  antcomnemope: 
nem  intellcctus.  Ergo  aliquid,  quod  conv 

rca^ 


V  O  L  U  M  E  N      S~ECUNDU  Sfc  2¥a: 

iliter  cum  re  modificata,  differt  realiter  a  re  I      IV.  Porro  modi  quidam  realiter  inter  fe 

^dificata.  Er^o  convenientia  realis ftare  po-  diftinguuntur ,  illi  fcil.  quorum  unus  feparari 
1 1  cum  diftinclione  reali.  Pon6  diftin&io  poteltabalio,  autpotius,  quorum  unus  fepa- 
ij  .lis,  i.  e.  citra  mentis  operationem,  eft  inter    rari  poteft  a  re  modificata  /alter  non  potcfc : 

)dum  &  modum,praefertim,fi  fint oppofiti,    v\  c.  perfonalitas  natura humana: ,  5c  depen ' 

i  tame  poflunt  efle  ejufdem  numero  efTen- 

.  Sed  haec  omnia  demonftremus  exemplis. 

II.  PofTe  modum  8c  rem  modificatam  con- 

lire  realiter  &  difFerre  realiter,  fic  oftendo. 

ioformaeScforma,  perfonalitas  8c  natura 

ta,  differunt  realiter,  quia  feparari  poflunt 
r,  >fa,  quemadmodum  v.  c.  unio  animae  ra- 
b  lalis  cum  corpore  feparatur  ab  animain 
fi  a  feparationis,  8c  perfonalitas  humanae  na- 
fce  inChriflo  ab  eodem  feparata  eft  in  a&u 
p  bnalis  unionisjnam  humana  natura  Chri- 


dentia  ejufdem  a  prima  caufa,  diffcrunt  reali- 
ter,  quia  perfonalitas  a  natura  huraana  fepara- 
ripoteft,  &  de  fa&o  feparata  fuit  in  myiterio 
Incarnationis  ;  dependentia  ejufdem  a  caufo 
primafepararinon  poteft:  at  hi  modi  repe- 
rhinturinuna  numero  efTentia  fingulari .  Sc 
quidemita,  utnonobtineant  fingularem  8c 
propriam  entitatem ,  fed  ut  intime  entitatem 
naturae  includant,  adeoque  una  cumnatura 
unam  fingularem  eflentiam  abfolvant :  ete- 
nim,  tum  perfonalitas,  tum  dependentia,funt 
l.fTumta  eft  in  perfonalitatem  ^Aoy»  feu  jipfa^atura  dependens  8c  fua  perfonalirate 
"  mdae  Trinitatis  perfonae  :  attamen  unio  fabfiftens:preterea,cumfintmodi,diftinaara 
naerationalis  8c  animaipfa,  perfonalitas  efTentiam  ab  eflentia  rei  modificatse  nullam 
lanae  naturae  Sc  ipfa  natura  humana ,  licet  habent,  nec  haberepoflunt,  quia  non  funt  en- 
nguantur  realiter ,  8c  non  per  rationem ,   tia  realia,  quibus  folis  eflentia  competit 


lominusfuntejufdemnumero  8c  fingu 
eflentiae ,  8c  quidem  ita ,  ut  fint  illa  lpfa 
alaris  eflentia,  ideoque  in  illa  conveniunt 
ter.  Qupd  autem  fint  una  numero  eflen- 
>atet:  nam  unio  animae  non  obtinet  pecu- 
m  entitatem  diftin&am  ab  anima ,  nec 
malitas  eft  res  quaedam  peculiaris  8c  di- 
ta  a  natura  humana,  fedunio,  animse, 
>nalitas,  naturae ,  entitatem  intime  inclu- 
ra  ut ,  unio  animae  8c  ipfa  anima ,  fint  una 
nque  res,  perfonalitas  8c  natura ,  fint  una 


V.  Denique  ,  modos  oppofitos  diftingui 
realiter,  Sc  non  per  rationem,certum  eft,  ex  vi 
oppofitionis.  At  vero,  quod  non  repugnet, 
dari  modos  oppofitos,  qui  conveniant  realiter 
in  eflentia  eadem  fingulari ,  ita  ut  fint  illa  ipfa 
eflentiafingularis,acproinde,  ut  8c  realiter 
diftinguantur  inter  fe,  tanquam  modi  oppofi- 
ti  8c  fibi  inyicem  incommunicabiles,  8c  reali- 
ter  conveniant  in  eadem  effentia  numero ,  Sc 
communi,  patet  inmodisfubfiftendidivinis 
8c  eftentiadivina ,  in  SS.  Trinitatis  Myfterio : 
nque  res:  fcil.  unio  Sc  anima ,  funtipfa'  namPater,Filius,8cSpiritusS.conveniuntin 
a,  inquantumeftunitacorpori;  perfo-   unaeademque  eflentia  divina  realiter,  citra 

mentis  ullam  operationem  (funt  enimunus 
ille yerus  Deus,  nemine  cogitante )  8c  tamen 
diftinguuntur  inter  fe  realiter  ( alius  enim  eft, 
Pater,  alius  Filius ,  alius  Spiritus  San&us ,  ne- 
mine  cogitante )  per  Paternitatem ,  Filiatio- 
nem ,  Spirationem ,  modos  oppofitos  8c  in- 
communicabiles  alteri  aut  fibi  invicem. 

V I .  Dicet  quis  ex  Infaufii  Socini  progenic. 

Si  Pater,  Filius,  &  Spiritus  Sanftus,  convenimit 

edium  negationis  inter  ensrealc8cni-  j  realiter  in  eadem  effentia  divina,  ergo  convs- 

i  non  con ven it,  efTcntiam  habere:  unio   nientia  realis  non  erit  qua/iplurium ,  fedrevera 


ts  8c  natura,funt  ipfa  natura,  in  quantum 
:  fubfiftit,  fumta  hac  phrafi,  non  late,pro 
leformali  fubftantix ,  fed  ftricle,  pro  ra- 
formali  perfonae.  Qujd  ?  quod  eflentia 
liautperfonalitatinon  conveniat,  quia 
funt :  at  eflfentia  eft  entis,  prout  ens  con- 
odum  diftinguitur  i  nam  modus  ens  non 
•uta  reale  ( alioqui  daretur  progreflus  in 
tum )  ideoque  effentiam  non  habet,  fed 


cx  fe  eflentiam  non  habens ,  eandem 
iam  animae  participac ,  fic  8c  perfonali- 


:ura:. 


plurium  :  namPater ,  Filius ,  &  SpritwSan- 

ftus ,  Jnnt  revera  plures.  zAtqui  cum  extrema 

^fant  reveraplura,&'  conveniunt  in  eodem  tertio* 

illa 


v?9  Di.sputAt.  ex  Phi 

ijlaeficonver.ientiarationis.  Refp.  Mallcme 
negare  definitionem  Gcnvenienti*  ex  Arilf. 
Metaph.  1,  4.  c.  9.  acceptam;  qua  Convenien- 
tia  definitur,plurium  aut  quaii  plurium  unio, 
&:  qua ,  plurium  unio ,  dicitur  convenientia 
rationis ,  quafi  plurium  ,  realis  ;  quam  ut  ad- 
mittam,aut  peribnas  divinas  non  difterre  rea- 
liter  inter  fe,  fed  tantum  eiTe  quafi  plures,  aut 
psrfonas  divinas  non  convenire  realiter  in  ef-  j 
lentia  divina,  fedtantum  ratione  :Nam  certe, ! 
cum  definitionum  Philofophicarum  veritas 
non  poteftapplicarirebusdivinis,  rejicipo- 
tiusdebentdefinitiones,  quam  utveritatiin  ; 
rebus  divinis  quicquam  derogetur.    Neque  ; 
ego  miror ,  hanc ,  fimilefque  rerumLogica- ! 
rum,Metaphvficarum,  aut  Philofophicarum, 
defmitiones  ,  ex  Ariflotele  aliifque  Philofo- 
phis ,  non  Chriftianis,  fed  P3ganis  ck  infideli- 
bus,  acceptas,  minusquadrare  Deo&rebus 
divinis,quiailli  utTrinitatemnoncognove- 1 
runt,  ita  cogitare  non  potuerunt,  de  Perfona-  j 
rum  in  SS.  Trinitate ,  vel  reali  convenientia  ' 
inefTentiadivina,  velrealidiitinctioneinter  j 
fe  :  2c,  quod  accuratiffime  notari  velim  ,  &.  fi- ! 
dcliter  hicmoneo,  exeo  natifuntomneser-| 
rorcs  Infaujli  Socini  &.Vorftii ,  8c  eorum  ,  qui 
ntriufquevitulaarant,  quod  ,  cnm  viderent,1 
axiomatibus  Philofophicis ,  6c  rationi  natura- 1 
1' ,qux  ifta  axiomata  procudit ,  aut  etiam  defi- , 
nitionibus  fepe  Ariitotelicis ,  non  convcnire 
rcs  divinas,Tres  Perfonas  in  effentia  finguhri 
imius  Dei ,  duas  naturas  in  unaPerfona  Chri-I 
fci,gencrationcm  unius  Perfonae  in  SS.  Trini-, 
tate  ab  alia  xtermm  ,  refurredtioncm  eorun-| 
dcm  numcro  corporum,fimiliaque  fidei,  tum 
;leria ,  tum  dogmata,  maluerint,  res  facras 
&  in  facrismanireitatac.  rejicere  ,  quam  aut 
i\\'ioni  ( quam  non  tmtum  fcicndorum 
&  crcdcndorum  faciunt  normam,  fed  pef- 
fiuie  ,  cum  fidcs  fit  ~lzrorci.<n<;  v  ftv  pXfmtd/ix*) 
■  axiomatibus  Philofophicisautdefinitio- 
trtfotele  aliifque  Oentiliu  acccptis, 
.Kium  mitterc.   Eg  >  contra  nihil  miror, 
>d  rationi  eorum^oraniumqne  infuperho- 
rninum  ,utpote  e ,  \  ideantpr  contra- 

crc  rcs  ficrx  Sc  01  :  f<jd  i!li  cor- 

1'iptioncm  naturz  humanx  ,  raentUbue  in 

atualibus  caligincm,  aJeocnjc  pcccatum 


losothiA  Select. 

originis,non  agnofcunt.  Atque  hinc  e(r,quo(3l 
in  negotio  prxfenti ,  negent  poflfe  convenircf 
realiter  in  una  efientia  divina  fingulari  Perfbl 
nas,qux  inter  fefe  diitinguuntur  realiter.  Secj 
argumentum  videamus ,  quo  Trinitatem  e{ 
vertere  conantur  cx  Philofophia ,  hominei| 
Antitrinitarii. 

VII.  Si,  inquiunt ,  ejfentia  Divina  esl rea\ 
liter  eade?n  cu?n  tribus  perfonis  renliter  interjX 
difinclis  jfequitur,  una?n  rem  effe  eandem  t, 
rebus  difinclis  :  qaod  vero  ide?n  esl  cum  tribu. 
rebus  dij}i?jc3is,id  tres  res  ejfe,  necefe  efi.  QtuiA 
efentia  divma,fimu\i&  una  res  erit,&  tres  res 
Refp.  Non  eit,  quod  metuat  quis  vim  iftiul 
argumenti:  falvares  eit,  St,  falva  nihilominu 
Trinitas.  Fallunt  illi  Sophiflje,  ambiguitati 
terminorumck  phraiium,  idem  ejfe  realiten 
Sc  ,  dijiintla  ejfe  realitcr.  Jdem  realiter  dicitutl 
vel  quod  una  tantum  res  eit ,  non  res  plurej 
vel  in  quo  non  funt  plura  diverfa ,  qux  plu| 
quam  ratione  differunt.  Pariter,  diflinBa  reM 
liter  vocantur,  vel  ftricte ,  qux  funt  res  plure;] 
vel  latius,  qux  antementisoperationemd! 
itinguuntur  a  parte  rei  6c  entis.    Quae  erg 
pricri  fenfu  idem  funt  realiter,  ea  ianend 
queunt  eiTe  diftinclra  realiter  priori  quoqu 
fenfu,  ftricte  loquendo :  id  eit ,  clarius.  Qu_ 
funt  res  tantum  una,  ea  nequeunt  effe  res  pli 
res,8c  fic  largimur,  PerfonasdivinasinSil 
Trinitate ,  quia  funt  unius  eifentiae  8c  naturjj 
divinx,  tanquam  reiunius,noneiferesplJ 
res ,  non  efie  plurcs  eflfentias  auf  naturas  div 
nas,id  eit,non  cife  plures  Deos:  Sc  hoc  tantuij 
fenfu,  quidam  cx  noftris Philofcphis acTke 
logie,  negarunt  Perfonasdiitinguircaliteri 
SS.  Trinitate,  &  rcctc :  nim  calumnia cit.nc^ 
(ententia  noitra  aut  ullius  cx  noftris ,  tres  Pe 
fonas  di vinas  eife  tres  res  diitincias :  fed  vct\ 
ii  polteriori  fenfu  accipiatur,  idenrjras 
lis  Sc  diilindio  rcalis,  ncgamus,  effentia 
Dci  ita  cfic  reahtcreaudemcum  pzrfonisl 
bus ,  ut  in  ca  non  dcutur ,,  plura  extra  mcr 
operationem  difcinda,  plurcsperfonxrea 
terdiitindtjcintcr  (c :  econtra  dicimus, 
plura  diftincta  realiter  in  cflentiadivinaj 
'  demrealiter,idelt,  citramentisopcratiow 
Ergo  bene  dicimus,  6v  iine  contradicl 
!.  cntitatcm  rci  icu  rcalcm  ftare  cum  divcriit 


VOLUMEN 

rti  feu  reali :  eadem  enim  res ,  eadem  effentia 
divinaeft,  in  quaconveniunttriarealiterdi- 
iin&a  fuppofita,  tres  realiter  diftin&ae  perfo- 
tige,  verum  non  tres  diftin&ae  res  (quae  eftil- 
moSfcini  8c  Sequacium)  fed  ut  tres ,  ejufdem 
•ealiter  efTentias  divinas,  modi  divini  fubfi- 
tendi,  realiter  inter  fe  diftin&i :  quod  contra- 
ii&ionem  nullo  modo  involvit.  Veritatem 
lujusnoftaaffertionisprobamus  hoc  ratio- 
:inio. 

VIII.  Quaecunque  diverfitas  non  multi- 
^licat  efTentiam ,  ea  non  tollit  realem  conve- 
:  iientiam,feuidentitatemrei.  Atqui  diverfi- 
as  realis  trium  fubliftendi  modorum  feu  per- 
bnalitatum  in  S.S.  Trinitate,non  multiplicat 
flentiam  divinam  ;  nam  eadem  effentia  Dei 
mius  tribus  iftis  hypoftafibus  communiseft 
bfque  fui  multiplicatione  ,  &  fic  ftatuitur  a 
oftris  8c  ab  omnibus ,  qui  Trinitatem  agno- 
:unt.  Ergo  diverfitas  realis  trium  fubfiftendi 


S  E  C  U  N  D  17  M.  2S1 

modorum  aut  perfonalitatum  in  S.S.  Trinita" 
te  non  tollit  identitatemefTentigedivinaefeu 
earum  convenientiam  realem  in  eadem  ef- 
fentia  divina.  Itaque  nulla  eft  hic  contradi- 
cl:iojEt  manet  eternumque  manebit,Perfona- 
rum  in  DeoTrinitatem8cdiftin<Sr,ionemin- 
terferealemoptimeftare  cum  convenientia 
realiuniusejufdemquenumeroeffentiaedivi- 
nae.  Denique,  fi  modi  naturse  humanae  8c  fini- 
tae  diftin&i ,  &  diftin&i  ante  omnem  mentis 
operationem  ,  perfonalitas  ,  dependentia  a 
caufa  prima,  praefentia  localrs  ftnita ,  eandem 
tamen  elTentiam  naturae  humanae  fingularis 
modificant,  quidni  8c  idem  praeftent  tres  mo- 
di  fubfiftendi  naturae  divinae  8c  infinitte ,  ut 
eandem  fingularem  elTentiam  divinam  modi- 
ficent,illi  realiter  inter  fe  diftin£t.i,hanc  reali- 
ter  in  fc  unam?  Ergo  falfum  eft.  Quaecunque 
diftinguuntur  realiter,ea  conveniunt  ratione, 
8c  contra.  Quod  erat  demonftrandum. 


Diiputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi*, 

V  I  G  E  S  I  M  A-O  C  T  A   V  A, 

D  E 

ONVEN.  TRASERTIM  SIMP 

T   H    E    S    I   S       I. 


"X  E#*  Opt.  Max.  nAuthor  omnis  entitatis, 
k^X  veritatis,  bonitatis ,  in  rebus  creatis ,  i- 
dem  author  eft  omnis  in  iifdem  ordi- 
s  j  eft  enim  Deus  ordinis ,  &  non  confujlonvs  : 
rdo  rerum  patet  ex  mutua  earum  inter  fefe 
ibitudine :  hsec  fe  manifeftat ,  in  rerum  in- 
rfe  convenientia  8c  diverfitate :  nam  8c  fri- 
da  cum  calidis  pugnant ,  humentia  cumjiccis  » 
nihilominus  amice  inter  fe  confpirant.  In 
xfens  Convenientiam  rerum  contemplabi- 
ur,  pxxknim  Jlmplicem ,  exorfi  ab  utriufque 
:finitione. 

II.  Convenientia  vulgo  definitur,^^?io  en- 
im,  quaplura  aut  quajiplura  uniuntur.  Hanc 
•ndem  denuitionem  habet  Arifl.  f.  Metaph. 


c.  9.  Sed  loco  convenientiae  ufurpat  vocem, 
identitas.  retvri-nif,  inquit.  Ex  quo  fa&um,  ut 
Philofophi  fere  omnes,  moderni  faitem  Scho- 
lajiiciy  Ariftotelem  in  ufu  vocum  ,  non  minus 
quam  in  {ententiis,fec\iti>identitate?/i  dixerint 
loco  convenienti<£ ,  8c  illa  fecerint  vocabula  se- 
quipollentia.  Verum  enimvero  accuratius 
confideranti  iftae  vToces  non  aequipollent:  nam 
omnis  quidem  identitas,  convcnientia  eft,  £ed 
non  vice  verfa  :  identita  enim  proprie  eft  con- 
venientia  in  effentia.  Sed  enim,uti  nunquam, 
ita  nec  hic  difficilis  fuero  in  vocibus  ufur- 
pandis :  nam  nihil  refert  quoque  co?i<venien- 
tiam  in  accidmtibus  ,  caufis  externis  ,  efte- 
clis ,  fubje&is,  adjunctis,  identitatem  vocare : 

Oo  &fic 


%%'% 


\ 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


&  fic  Scholafici  loquuntur  de  identitate  acci- 1  veniunt ,  ea  inter  fe  quoque  conveniunt  :  aut," 

div.tali,  caufali,  efetliva,fubjecriva,&cc.  Et    §ln*  funt  eadem  uni  tertio ,  ea  quoque  interfil 

profe&o,  in  hifce  ac  iimilibus  magna  pars  \funt  eadem.  Hoc  canone  abutuntur  pefiime 


PhiloiophiDe  hodiernae  confumitur ,  dum  dii" 
putari  folet ,  an  voces  latius  vel  preffius  fumi 
debeant?  v.  c.  An  ideniitas  convenientiamji- 
gnifcei,  non  tantum  in  effentia  ,  fed  &  in  rebus 
aliis  ?  fic  £c ,  An  diftinBio  realis  debeat  dici  ex 
natnra  rei,  necne  ?  &c.  Res  ipfa  potius  fpecxe- 
tur.  3c  ex  rerum  natura  voces  ufurpentur,non 
vero  ex  arbitrio  tantum  ,  cujufcunque  tan- 
dem ,  feu  Arijiotelis,  feu  Thoma,  feu  Scoti.  Na- 
turara  ergo  Convenienti*  paulo  penitius  in- 
fpiciamus. 

III.  Natura Convenienti* in unione  confi- 
ftitjaut,ut  loquuntur  alii,in  unitate.  Extrema, 
qux  uniuntur,  funt  plura,  aut  quaft '  plura,i.  e. 
aut  multa  a  parte  rei  aut  multa  per  rationem  : 
Unde  nata  eft  dijiinftio  Convenienti*  in  realem 
&  rationis.  Convenientia  realis,  esl  convenien 
tia  quaji  phrium :  id  eft ,  quando  illa ,  quaz  re- 
vera  unumfunt,  apprehenduntur  utmulta, 
interpofita  diftindfcione  rationis  ratiocinatx ; 
quo  modo  Socrates  fenex  convenit  cum  fe 
ipfo  puero.  Convenientiarationis  ,  eftconve- 
nientiaplurium,  ideft,quandoilla,quxuniun- 
tur ,  revera  plura  funt ,  fed  per  rationem,  feu 
mentis  operationem,tantum  unum  fiuntjquo 
modo  homo  &  beftia  dicuntur,  convenire  aut 
uniri  in  communi  conceptu  animalis,  feu  efle 
unum  animal.  Hacc  defnitio  &  dijiributio  con- 
venientia  rebus  creatis  applicari  poteft :  S.  S. 
Trinitati  increatae  non  debet,ut  hoc  difp.pra- 
ced.  eftoftenfum. 

IV.  Conve?tientiac(k,ve\JimpIex ,  velana- 
logica.  Simplex ,  es~l  convenientia  unius  cum  alio 
in  eodem  tertio .  Anahgtca,  esl  convenientia  plu- 
rium  cum  pluribpu  in  eademhabitudine.  Hinc 
liquet,  in  convenientia  analogicageminam 
convenientiam  fimplicem  comprehendi.  In 
convenientiafimpliciduofempcrfuntextre- 
ma ,  feu  rc,  feu  ratione,  diftinfta,  quae  conve- 
niuntineodemtertio.  Inconvenicntia  ana- 
logicaquatuorfuntextrema,  quorumbinain 
tertio  femper  peculiari ,  fed  fimili  tamen  aut 
uno  quoad  habitudinem,  conveniunt. 

V.  Rcceptuseftcircaconvenientiamfim- 


Antitrinitarii ,  cum  ex  eo ,  quod  tres  perfonse 
realiter  idem  fint  cum  effentia divina  in  my- 
fterio  Trinitatis ,  argumentantur  ,  etiam  eas 
realiter  effe  idem  inter  fe ,  Sciic  omne  difcri- 
men  perfonarum  tollunt,  adeoque,  ut  nos 
unam  effentiam ,  itaillifimul  unam  ponunt 
perfonam ,  Patrem  folum  :  eodem  abutuntur 
Thomiji*  in  controverfia de  Animae  rationalis  j 
identitate  cum  fuis  facultatibus.  Si,  inquiunt, 
potentiaeanimaefintidemuni,  puta,  animse 
fubftantise,  fequitur,  illas  quoque  effe  idem 
inter  fe ,  ac  proinde  nullo  modo  diftingui ;  2c 
fic  intelleclius  erit  voluntas,  8cc.  Varii  varias 
excogitarunt  hujus  regulae  limitationes,  quas 
non  omnes  referam,  fed  diftincte  agam  8ci 
compendio. 

VI.  Convenientia  Jtmplex  accipitur  tripli- 
citer  j  vel  de  aqualitate  (fic ,  quae  eadem  funt 
uni  tertio ,  id  eft ,  aequalia,  funt  eadem,  id  eft, 
aequalia ,  inter  fe)  vel  dejimilitudine  ( fic  qua 
eadem  funt  uni  tertio,  id  eft,  fimilia ,  funt  ea- 
dem,  id  eft,  fimilia,  inter  fe)  vel  de  identitate, : 
id  eft ,  convenientia  in  effentia :  nam  aequali- 
tas  eft  convenientia  in  quantitate,  8c  fimilitu- 
do  eft  convenientia  in  qualitate.  Quando  hoc 
axioma  intelligitur  de  identitate ,  propriefic 
dicta ,  quae  eft  convenientia  fimplex  duorut 
in  eodem  tcrtio ,  quod  fit  effentia  aut  pars  fal- 
tem  effentiae ,  tum  vel  maxime  8c  accuratiffi- 
me  dcbet  limitari ,  nec  abfolute  fumendum 
eft ,  uti  quidem ,  cum  intelligitur  de  aequali- 
tateaut  fimilitudine. 

VII.  Vulgata  explicatio  eft  ,  requiri  ac 
veritate  Canonis ,  quando  intelligitur  de  con 
venientia  in  effentia,  feu  identitate,  utaliqm 
iint  eadem  uni  tertio Jingulari,  &  ficquac  fun' 
eademuni  tertio  fingulari,  funt  eadem  inte 
fe :  nam  fieri  poffe ,  ut  aliqua  fint  eadem  un 
tcrtio  univerfali,  nec  tamen  interfefintea 
dcm  ,  facile  patct :  nam  homo  8c  brutum  fun 
eadem  animalij  homo  enim  eftanimal,  & 
brutum  eft  animal;  nec  tamen  funt  eadem  in 
ter  fe:  quippe,ncc  homo  eft  brutum,  nec  bru 
tum  eft  homo :  eadem  cft  ratio  omnium,  qu: 


plicem  Canon.  Qufcunque  m  uno  tertiocon-  fpeciedirTerunt,funtenimidemcumgencrc 

int< 


V   O   L   U   M   E  N 

nterfetamennoiifuntidem.  Ergofic  limi- 
:ari  volunt  hoc  axioma.  Quae  funt  eadem  uni 
:ertio,  fc.  quod eftres  individua ,  quaeneceft 
es  plures,  nec  eadem  reipfa  cum  illa ,  quae  eft 
:es  plures,  funt  eadem  interfe.  Verumifta 
imitatio  non  fufficit :  namque  fic  manet  ob- 
ectio  Socinianorum.  Etenim  perfonae  divinae 
unt  idem  cum  effentia  divina ,  quae  eft  ali- 
:juid  fingulare ,  nec  tamen  funt  inter  fe  idem. 
Ergo  addendum  eft  hoc :  quod  ita  illud  ter- 
riumdebeateffefingulare,  ut  fit  incommuni- 
:abile.  At  vero,  licet  effentia  divina  fit  fingu- 
arisjquia  tamen  eft  communicabilis  tribus 
serfonis,  ideo,  illae  perfonae  non  funtidem 
interfe,  licet  cum  effentia  idem  fint.  Nem- 
:>e,  licet  efTentiadivinafitfingularis,  refert 
amen  naturam  univerfalis  in  eo ,  quod,  ficut 
miverfale  praedicatur  depluribus,  uthomo 
le pluribus  8c  diverfis  f uppofitis ,  Petro,  Pau- 
o,Johanne,8cc.  ficeffentiadivina  praedice- 
.:  ur  de  pluribus  realiter  diftinctis  fuppofitis 
tut  perfonis,  contra  ingenium  aliorumfin- 
jularium  ;  per  hoc  tamen  non  conftituitur 
:ilentia  divina  nec  numerari  debetinterres 
l  miverfales ,  fed  eft&  manet  fingularis ,  imo 
k  fingulariftima  i  quia  de  natura  univerfalis 
it ,  ita  praedicari  de  pluribus ,  ut  in  illis ,  de 
juibus  praedicatur  univerfale  ,  natura  ejus 
Jnultiplicetur,  ficuti  naturahumanamulti- 
'1  )licatur  in  Petro ,  Paulo ,  Johanne ,  8cc.  funt 
1  mim  in  illis  tres  diftinctae  naturae  humanae,  8c 
pfi  funttreshomines-.atdivinaeffentianon 
l  nultiplicatur  in  tribus  perfonis  \  non  enim 
[  iint  tres  effentiae  divinae,  nec  tres  dii ,  fed  tres 
I  ^erfonae :  fic  ergo  dici  poteft ;  illa  efte  eadem 
I  nterfe,  quae funt  eadem  unitertio  fingulari, 
1  fc.  quod  ita  eft  fingulaie ,  ut  non  accedat ad 
naturam  univerfaliumineo,  quoddemultis 
praedicetur :  8c  hoc  eft,  quod  alii  dicunt,  ut  il 
lud  fingulare  fit  incommunicabile.  Verum, 
quia  haec  pugnantia  videnturefte,  fingulare 
dici  &  communicabile,  ut  funt  quidem  in  re- 
buscreatis,  age,  dicamusfic,  8climitemus 
nos  hoc  modo :  Tertium  illud,  in  quo  duo  aut 
pluraconveniunt ,  poifeefielimpliciter ,  vel 
communicabile,vcl  incommunieabile :  £c  ca- 
noncm  eff;  intelligcndura  de  tertioincom- 
"lunicabili,  ii/efitlingulare,  five  non  fit, 


S   E  C  U  N  D   U  M,  283 

modb  fit  incommunicabile,ha&enus  falvatur 
Canonis  veritas.  Ex.  gr.  Apoftolus  gentium  & 
Paulus  ,  convenientinunotertioincommu- 
nicabili,  hoc  fc  individuo:  Meffias  promiffus 
8c  Jefus  Nazarenus ,  in  eodem  incommunica- 
bili  fingulari  Chrifto:  at  Petrus  8c  Paulus  con- 
yeniunt  in  natura  humana,  ut  in  tertio,  fed  ut 
communicabili :  naturaenim  humana ,  ut  ut 
infefituna,  eft  tamen  communicabilis  j  8c 
hinc  Petrus  8c  Paulus  nonfuntidemindivi- 
duum,  necidemhomo,  licetconveniantm 
natura  humana :  Ratio  manifefta  eft,  quia ,  fi 
id,in  quo  conveniunt  plura,eft  pluribus  com- 
mune,  per  fe  liquet,ifta  plura  non  effe  unum: 
contra,  cum  aliqua  conveniuntintertioin- 
communicabili,  ea  inter  fe  oportet  effeea- 
dem ,  eo  quod  tertium  fit  incommunicabile 
ad  plura:  caufa  ergo  proprie  hujus  rei,  non  eft 
ipfa  fingularitas,vel,  quod  aliqua  in  tertio  fin- 
gulari  conveniant ,  fed  vero  incommunicabi- 
litas ,  quod  illud  tertium ,  in  quo  conveniunt 
plura,  fit  incommunicabile  ad  pluraj  ideoque 
ea  ncceffario  funt  idem  realiter,  quae  in  ifto 
tertio  incommunicabili  conveniunt.    Et  hoc 
modo  re<5tiffime  refpondetur  Socinianis  obj  i- 
cientibus ,  quod  fequatur ,  Filium  effe  Pa- 
trem ,  8c  Sp.  S.  utrumque ,  fi  ftatuantur  con- 
venire  in  eodem  tertio,  fc.  effentiadivina: 
Neque  enim  hoc  fequitur ;  quia  tum  demum 
funt  illa,  quae  conveniunt  ineodemtertio, 
eadem  inter  fe ,  fi  tertium  illud  fitincommu- 
nicabile-.atquieffentjadivinacommunicabi- 
lis  eft  pluribus  fuppofitis  j  8c  fuppofita  diver- 
fa,  eadecaufa,  minimefuntinterfe  eadem, 
quod  in  eflentia  communi  8c  communicabiH 
conveniant,  quia  identitas  effentialis  non  tol- 
lit  diverfitatem  fuppofitalem. 

VIII.  Sociniani  negant ,  hunc  canonem 
reftringidebere,-  quiaejusratiofit  univerfa- 
lis :  nifi  enim  hoc  admittatur,  inquiunt,  fequi- 
tur  contradidtio  aperta,  nempe,  unum  idemqtit 
effe  eandem  rem  &plures.  Sed  Refp.  ad  id,  nul- 
lam  hic  effecontradiftionem  :  fieri  enim  po- 
teft,  ut  una  eademque  resabfolutafitplures 
res  refpeclive :  mons  v.  c.  una  eit  eademque 
res,  &  tamen  eft  acclivisScdeclivis:  verum 
eo  modo  ,  quo  res  eft  una ,  noneftplures,  8c 
quo  eft  plures,  non  eft  una.  Dmnis  errror 
O  o  2  Socinih- 


284 


Disp  ut.at.  ex  Philos  ophi  a  Select. 


Sociniamrum  ex  eo  fluit,  quod  exiftiment,  |  enim  tres  perfonoeinS.  S.  Trinitatefunttr 


fieri  nonpofTe,  utunaresindivifibilispluri- 
bus  rebus  diftin&is  conveniat :  atqui  ex  fola 
Matheii  hoc  addifcere  potuerant  :  unum  i- 
demqueindiviiibilee!tpun£tum,quodeftin 
Sphara.  exacte  rotunda  8c  Plano  perfedte  pla- 
no ,  quod  tangitur  a  fph^ra ,  8c,  licet  in  rebus 
creatis  nullum  poffet  dari  exemplum  ,  non 
tamen  ideo  hoc  negandum  eft  de  Deo.  Qiiod 
metuant  hic  contradi&ionem  aliquam  Trini- 
tatis  hoftes  ,  fi  una  numero  eiTcnria  divina 


effentiae,  tria  entia  realiaj  funt  tantem  tres  rcs„ 
(i  vocabulum  illud  late  fumas  pro  eo ,  qucd 
eft  alhjitidfeu  ens  latefumtmn ,  quale  eft  omnei 
illud ,  quodnoneft  nihil,  8c  comprehendit 
praeter  alia  fub  fe  8c  ambitu  fuo  quoque  rt 
tiones  8c  mcdos:  at  fi  res  8c  ens  ftri&e  fumas  pro 
ente  rerili,  cui  foli  convenit  ejfentia ,  quale  eft, 
vel  Deus,  vel  creatura,  vel  Subltantia,  vcl  Ac- 
cidcns  ,  jam  ex  ambitu  <?w^  realis  8c  rei  ex- 
cluduntur  relationes  8c  modi  :  8c  iic  nulii 


communicetur  pluribus  numero  diftinctis  |  Theologorum  dicunt,  trcs  Pcrfonas  in  S  S. 
perfonis,  8c  fic  eiTentiam  divinamforerem  Trinitateeffetresres ,  fedeffetres  modos  & 
unam8cres  plures,  vanusomninoeft  metus,  j  relationes,  realcs  ,  fubftantiales ,  perfonales-: 
ac  contradiitio  hic  eft  nulla:  fcdambiguitas  :  dicuntque  infuper,  recteque  dicunt ,  diitia 


efl  in  voce,  res,  in  qualudunt  Sophifta 

1 X.   Argumentum  iliorum  tale  eft.  Si  in 
effentia  divina  eade?n ,  tanqnam  in  u?io  tertio, 
conveniant  tres  nnmero  diftinBje perfona \  ergo 
ejfentia  divina  erit  una  tantum  res  <&fimulres 
plures  i  qux  eft  contradictio.   Refp.  Conccdo 
confequens  fequi  ex  antecedente,  ii  vox  ,  res, 
eodem  modo  fumatur  :negoautemnuncfe- 
qui,  quia  vox,  res,  eodcm  modo  non  fumitur: 
ideoque  8c  nego,effe  contradictionem  ob  am- 
biguitatem  in  voce,  res:  oftendam  ad  oculum. 
Vox,  res,  accipitur  hic aliter ,  quando  dicitur 
effentia  divina  effe ,  una  res ,  8c  eadem  effe  res 
pl.ires.  Eft  rcs  una ,  fi  accipiatur  vox  illa  abfo- 
lute ,  pro  natura :  Deus  enim  eft  una  ejfentia , 
natura,  res :  Eft  resplures,  fi  accipiatur  vox  illa 
refpeclive  >  pro  modo  &  relatione  fubjfantiali : 
Deus  enim  eft resplures ,  id  eft  plures  modi  8c 
relationcsfubftantialesac  pcrfonales.  Often- 
dant  Sophift*,  fi  poffint,  effe  contradictionem, 
unam  effentiam,  feu  rem ,  abfohtam  ,  effe  tres 
modos  refpecfivos,  fcu  relationes pcrfonales  ,  feu 
tres res relativas.  Qui,  vero  ex  Theologis  no- 
ftris ,  quod  hic  monitum  vclim  ,  negant,/>?r- 
fonas  tres  cjfe  tres  res  ,  vocabulum  res  ftridtiiTi- 
mefumuntpro  ejfentia  aut  ente  /Wi ;  nequc 


gui  inter  fe  reaiiter ,  id  eft,  non  per  operatio- 
nem  rationis. 

X.  Quod  attinet  dubium  ,  defacultatik 
anima  rationaUs  ,  motum  th  j.   quod  ex  hoc 
canone  non  poffint  effe  idem  cumanima  ,1 
illudfacilefolvitur :  Nam ,  quiftatuunt,  fa-l 
cultates  effe  idem  rcaliter  cum  anima  ratioj 
nali,  ut Scotisftf,  illidicunt,  reipfaillasintc 
fe  quoque  effe  idem ,  v.  c.  intelle£tum  efie  rcl 
ipfavoiuntatem ,  8ccontra,8c  animam  cf 
eandem  cum  utraque  fua  potcntia.    Et  hoccj 
fententia  mihi  femper  vifa  eft  probabiliov. 
qui  odi  tot  entia,  accidcntia,  potentias ,  habi- 
tus ,  8cc.  multiplicari  abfque  neceilitate :  nec 
tamen  fequitur,  nos  intelligere  cum  volu- 
mus,  aut  velle,  cum  intdligimus;  nam  adhuc 
diitinctio  operationum  manet ,  propter  di- 
verfa  objcdta,  circa  qux  vcrfatur  anima  ratio- 
nalis  operando,  ad  quasdicitdivcrfosrefpc 
ctus :  aliteranimaoccupatur  circa  verum  ,•{ 
tum  intciligit,  aliter  circa  bonum  ,  8c 
vult:Sc  intercedit  adhuc  interanimam,  in 
tellectum,  voluntatem,  diftinctio  rationi 
tiocinatae ,  fundata  in  diverfo  refpectu  ad  di 
verfaobjecta8cinde  confequcntibus  divt 
operandi  modis. 


nifpi 


V  O  L  U  M  E  tf      SECUNDU  M, 

Difputationum  ex  Philofophia"  fele&anmu 

Voluminis  fecundi , 

VlGE   S   I   M   A  -  N   O    N   A  * 
D  E 

DISTINCTIONE  RERV 

T  H    E   S    I   S       I. 


28f 


TExatifTima  eftindeufqueaScholaftics 
/  Philofophia?  exortu  de  DiftinBionibus 
rerum  Controverfia ,  &  adhuc  lis  eafub 
j  ceeft,dumalii  plures, aliipauciores,  di- 
f  £tioni3modosadftruunt,  omnes  vero  ex 
Fi  damentis  quibuidam  novis,  mirabilibus, 
i  s  Scexcogitatis,  (  quorum  neveftigium 
|  iem  ullum  apud  Philofophos  Gracos ,  Aca- 
i  icos,  Peripateticos ,  Stoicos,  extet)  h^cdi- 

SStionum  genera  ftabiliunt  :  hinctotfen- 
iarum  divortia ,  in  quot  abiere  Scholajikiy 
SVeteres,  qua  Recentiores  ,  dum  alio  mo- 
homas ,  alio  modo Scotus,  alio  modo  Alii, 
I>  nctionismodos  concipiunt :  iicubi  varie- 
ft ,  ficubi  anfradtus  funt  ac  maeandri ,  hic 
"eperire  eft.  Et  tamen  ,  licet  de  variis  re- 
difiinBionibus  quxftio   barbararum   fit 
jm  fordibus  fceda,  fubtilitatum  tricis  im- 
ta,  fuperftitionis  nubibusobfcurata,  ea 
sn  per  Philofophiam  univerfam  ,  perdif- 
ticnem  omnem  ac  commentationem  ita 
|  ifu  diffufa  eft ,  ut  nullaaliaex  tam  infi- 
quaeftionibus  ac  difputationibus  in  ho- 
na  Philofophiamotis ,  cum  hac ,  de  varia 
m  difinBione ,  ufus  amplitudine  certare 
;t.  Verum*  utiutiliffimahaeceft  do&ri- 
ta  eft  obfcurifiima,  quia  nihil  fere  eft,  ubi 
p<  :m  figere  liceat:  Scexinduftriavidentur 
h  n  partesabiiffe,  ut  haberent,  de  quo  inter 
ft  imicarent  homines  contcntiofi:  Nosve- 
rc  indem  videamus,  quomodo  ex  hoc  di- 
f  :tionum  labyrintho  nos  expedirc  valea- 


ir 


I    Poft  varias  de  hoc  negotio  cogitatio- 
b«  non  videtur  melius,  brevius,  diftinctius, 


generalis  notio  difinBionis  exprimi  aut  cj  us 
natura  ac  ratio  formalis  proponi,  (quae  tamen 
a  plerifque  ,  fi  non  omnibus  ,  omiffa  eft, ) 
quam  fi  defniamus  diftinBionem  in  abftracto, 
effe  illud,  quo  unus  conceptus  noneB  alius.  Ego 
quidem  fic  omnium  commodiftime  definiri 
poffe  exiftimo,  ii  dicamus.  DifiinBio-  eliid^ 
quo  unus  conceptus  non  esl  alius.  Per  co?iceptum 
intelligo  hic  ,  &  formalem  &  objeBivum. 
Senfus  eft  definitionis ,  quod  DifiinBio  forma* 
liter  gc  in  abftra&o  confijiat  in  eo ,  ut  unum 
nonfit  aliud ,  five  in  natura ,  five  in  intelleBu : 
cumunum  non  ettaliudinnatupa,  res  dicuntur 
dijferre  conceptu  objeBivo  :  cum  unum  non  esl 
aliud  in  inteUeBu ,  res  dicuntur  differre  conceptn 
formah.  Verum  hanc  Diftin&ionis  definitio- 
nem  paulo  fufius  declarare  oportet.  Ordic- 
mur  rem  vero  altius ,  Sc  a  primis  repctemus 
principiis. 

111.  Duo  funtprincipiaapud  omnes  certa: 
fcil.  1 .  impojjibile  esl,}  idem ,  Jimuiejfe  in  natura , 
&  cum  aliis  confufum  cffe.  z.  impojjibile  esl ,  i- 
demy  Jimuiejfe  in  menie ,  &  cum  aliis  confujum 
ejfe.  Ratio  utriufque  eft  aperta:  nam  uti  Deus 
Scnatura,  itaquoquemens  noftra,  abhorret" 
ab  omni  confuiione :  proinde  ,  omnia,  quse 
funt  in  natura,  diftin&a  funt  afeinvicem: 
8c,  omnia,  quaecunque  funt  inmente,  di- 
ftin&e  reprsefentantur  :  itaut,  quemadmo- 
dum  diftindrio  obje&orum  extra  intelleclura 
idinfert,  utunum  nonritaliud,  hocnoniit 
illud ,  fic  diftindio  notionum  Sc  noematum 
ih  intelle&u  hoc  itidem  infert,  utunumin 
intelleclu  non  fitaliudv  Itaqueliquet,  adfor-  - 
malem  rationem  diftin&ionis  in  abftratto 

O  o  3  hoc<: 


zU 


Disputat.  ex  Phi 


hoc  pertinerc ,  ut  unum  non  fit  aliud ,  five  in 
natura,fiveinintellectu.  Quocirca  cumdi- 
ftinctio  ita  late  pateat ,  debent  extrema  diftin- 
clionis  defignari  tali  termino,  qui  fub  ambftu 
fuo  complectatur  ,  quicquid  ufpiam  datur, 
vel  concipi  poteft  :  qualem  terminum  non 
novi  in  hoc  negotio  commodiorem,  quam 
conceptum:  nam  communis  Philojophorum  ufus 
obtinet,  ut  voce  conceptus  expvimatur ,  tum 
objedtum  quodvis,  quod  cognofci  poteft,  7mv 
tevTor ,  tum  ipfacognitioi  &  hincduplicem 
itatuerunt  conceptum ,  objeciivum  &  formalem. 
Conceptus  objeclivus ,  aliis  materialis ,  eft  res 
ipfa ,  quce  intellectui  objici  poteft ,  ipfum,  di- 
co,objeclum:  conceptus formalis ,eft  ipfaa&ua- 
lis  cognitio  obje£i:jam  vero,in  genere  omnis 
diftin&io  verfatur  inter  conceptum  8c  conce- 
ptum,feu  objectivum,feu  formalem:  adeoque 
bene  definitur,  meo  judicio,  DiftinBio ,  ejfe  id, 
quo  unus  ccnceptus  non  es~i  alius,Jive  objetfivus , 
fveformalis :  8c  hi  nc  infero  ,  diftinBionem  ra- 
tionis  ratiocinantis  non  eJjrediftinBionem,&ta.n- 
tum  o/Lcotvpu;  fic  dici :  nam  in  tali  diftinctio- 
ne  vix  ac  ne  vixquidemdanturdiverficon- 
ceptus  formales ,  v.  c.  cum  polyonyma diftin- 
guuntur,nedum  utdenturdiftin&i  conceptus 
objecti  vi.  Ego  ergo,  ut  a  generali  definitione 
diftinctionis  ad  ejus  modos  tranfeam ,  fic  pro- 
cedo. 

IV.  i .  Raiionis  ratiocinantis  diftinciionem 
non  agnofco ,  nequeiubdefinitionediftincl:io- 
nisamc  pofita  comprehendo.  2.  Dividodi- 
ftinBicnem  in  realem  feu  rci ,  <&  mtionalemfeu 
rationis ,  {c\\.ratiocinatte  ,  quam  ut  formalem 
alii  vocent,  aut  quocunque  placet  nomine, 
per  me  licet.  DiftinBio  realisfeit  rei  eft  ,  qua 
diftinguunturconceptus  obje&ivi.  DftinBio 
notionalisfenrationis  ratiocinat<e  eft,  qua  di- 
itinguunturfaltemconceptusformales,  Ucet 
objeclivus  conceptus  idem  fit  feu  eadem  rcs : 
nam  vcldiftinguunturobjecta  vel  non  :  i\  di- 
ftinguantur  objecta  ipfa  ,  diftinBio  esl  reahs  ,  fi 
vero non  difti nguantur  obje&a ipfa,quaeri po- 
tcft  de  noematibus  ipfisfeuconccptibnsfor- 
malibus,  an  illi  diftinguantur ,  nccnc  ?  i.  e. 
Utrum  idcm  objcctum  fub  ttivcrfisconcepti- 
bus  inad^quatis  fiftatur  inrdicctui ,  necne? 
Inadjee^uati  conceptus  dicun,ur,  >iui  rcm,  necple- 


LOSOPttlA   SelECT. 

ne,  nec  eodem  modo,  repr<efentant :  fi  di  verfi  fit 

conceptus  formales  de  obje&o  uno  eoden! 

que,  vocztur  diftinBioformalvs,  notionalis,vu\ 

go,  rationis  ratiocinau :  fi  vero  ne  quidera  S 

verfi  conceptus  formales  dentur ,  proprie  1<1 

cum  non  habet  diftin&io ;  communiter  t 

men,  vel  ob  nomina  diverfa,  vel  obaliui 

quemcunquerefpe&um,  conftituitur  difti, 

tf/0,quam  vulgo  vocant,  rationis  ratiocinant, 

V.  Ex  hifce  ita  explicatis  multa.  nobis  ll 

notefcuntj  ac  1.  facilejam  intelligitur,  Vtru\ 

ex  natura  extremorum ,  an  ex  habitudine  muti\ 

eorum  petenda  fit  diftinBionis  ratio  ?  Refp.j 

pofteriori ;  nam  quod  non  fit  attendenduo! 

ad  realitatem ,  fed  tantum  ad  cognationem  I 

habitudinem  extremorum ,  vel  inde  maniil 

ftumeft,  quod  ad  diftin&ionemrealemfa* 

fit ,  fi  extrema  diftinguantur ,  fi  diftinguanti 

ipfa  obje&a ,  fi  ve  objefta  ifta  fint  entia  realij 

five  rationis  8c  fidta ,  five  pofiti  va ,  five  pri<| 

tiva ,  dummodo  diftinctio  eorum  non  dej 

deat  a  formali  conceptu  intelle&us.    Paritil 

ad  diftin&ionem  rationis  perinde  eft,  five<! 

jedhim ,  de  quo  ratio  diftin&os  format  con 

ptus ,  reale  fit  2t  extra  intelle&um ,  five  fit ! 

tentionale  &  ab  intelledu  unice  dependeat 

ve  fit  pofitivum,  five  privativum ,  dummc 

intelle&ui  fub  diverfis  conceptibus  idem 

praefentetur. 

VI.  1.  Minife(\umeft,inquoconfftatri 
diftinBionis  realis  &  rattonis  :  fcil.  uno  verj 
DiftinBio  realis  eft ,  qua  conceptus  obje&n 
(  quicunque  ille  fit )  alius  eft  ab  alio  concei 
obje&ivo.  DiftinBio  rationis  esl ,  qua  cor- 
ptusformaiisaliuseft  a  conceptu  aliofor- 
li,  manente  eodem  objecto  ( quodcunqiu 
lud  fit)  fub  diverfis  iftisconceptibusrej 
fentato. 

VII.  Ex  utroque  hoc  Confc&ario , 
ex  rebus  jam  explicatis  deduximus  tkfi 
fequitur ,  non  efe  necejfariam  diftinttiom 
tiam,  diverfam  a  reali  &  rationis,  quam 
lem  vocant,  aut  quocunque  nominevcii 
Nam  1.  Diftinctionum  fpecics  nomcn  n 
fumunt,  utjam  oftenjum  cft,a  natui 
rum  ,  fed  a  mutua  eorundcm  habirudinef 
hxc  vulgo  recepta  lihd.xlis  quorundai 
itinitio  nomcn  ab  cxtremis  iumit:  id 


V  O  L  U  M  E  N 

I  mbraeflentinsequalisnaturse:  etenim  ,  fi 
i  :ies  diftin&ionum  tantum  fumendse  fo- 
i  c  a  natura  extremorum  ,  ut  fit  in  modali  di- 
l  Hione,  tum  realis  diftin&io  tantum  cflet  /»- 
/  ?»*  i*  ;•£<?//<* ,  8c  rationis  eflet  tantum  inter 
e  arationis.  Sed  utrumque hoc falfum eft : 
£  ari  deberet  mifta  diftin&io  ac  nova,ex  rea- 
1  .  rationis  conflata,  qua ens  reale  diftingua- 
t  ab  ente  rationis :  Et ,  quid  opus  eft  diftin- 
i  <ne  hac  modali,cum  commode  reduci  pof- 
£  vel  ad  realem ,  vel  ad  rationis,  prout  modi 
v  revelratione  a  re  modificata  funtdiflin- 
i  Certe,  uti  non  eft  pecuiiare  genus  diftin- 
t  nis  excogitatum ,  quo  explicetur  diftin- 
i  inter  ens  &  pri vationem ,  aut  inter  priva- 
ti  esinter  fe,  itamultominusexcogitanda 
e  iiftin&io  nova ,  ut  explicetur  difcrimen 
ii  rmodum  8c  rem  modificatam ,  autmo- 
l-  nterfe.  i.  Diftin&io  realis  8c  rationis, 
a  lt  a me  explicantur,per  conceptum  alium 
it  e  alium ,  vel  obje&ivum,  vel  formalem , 
Dnuntur  immediate ,  ac  proinde  non  da- 
:ertium  genus  diftindHonis :  antecedens 
t ,  quia ,  quse  diftinguuntur  per  diverfos 
:eptus  objeftivos  ,-  diftinguuntur  ante 
tis  operationem  ,  quse  diftinguuntur 
iiverfos  conceptus  formales,  nondiftin- 
|  iturantementisoperationem :  at  diftin- 
gi  :nte  mentis  operationem  8c  non  diftin- 
|  opponuntur  contradi&orie ,  ergo  imme- 
1:,  quia  contradi&io  caret  omnimedio: 


S'e 


C  U  N  D  "U  M, 


Vtf 

ideoque,  fi  ante  mentis  operationem,  aliud  fit 
modus ,  aliud  res ,  quam  modificat ,  diftin&io 
illa  modalis  eft  diftinttio  reaKsj  fi  ante  mentis 
operationem,  non  fitaliudmodus,  &  aliud 
res,  quam  modificat,  diftin&io  modalis  eft 
diftindio  rationis  :  ergo  modalis  diftin&io 
videtur  mihi  fuperflua.  Uno  verbo.  Aut  fup- 
ponithsec  diftin&io  inrepluradiftincl:a,ita 
ut  conceptus  objectivi  differant ,  aut  non  fup- 
ponit  in  re  plura  diftin&a ,  fed  ponit  unum  in 
re  diverfis  tantum  concsptibus  formalibus 
apprehenfum ;  fi  prius  ,  eft  realis ;  fi  pofte- 
rius,  eft  rationis  diftin&io  :  nam  entia  non 
funt  multiplicanda  fine  neceflitate ,  8c  ifta  ci- 
tra  neceflitatem  multiplicatiodiftin&ionum 
totdiflkultatesnobis  in  Philojophia  peperit : 
hac  enim  modali  diftin&ione  reje&a  ,  cadit 
&.  illa ,  qua2  Scoto  ex  natura  rei ,  qux  aliisfor- 
malis ,  aliis  virtualis ,  aliis  eminentialis ,  aliis 
alio  nomine  venit :  ruunt  multse  divifiones 
diftinctionum  ,  quas  videre  eft  operofe  per 
fuas  clafles  dedu&as  apud  Guilielmum  Vrjinum 
iu  peculiari  Difputatioue  de  difiintlionibus  re- 


rum. 


VIII.  Verum,  dicet  d\\quis,Jz  tantum  duo 
admittis  difinBionum  membra  ,  realis  &  ratio- 
nis,  debebis  y  omnia ,  qu£  diftinguuntur ,  adalte- 
rum  horumpefe  revocare.  Refp.  id  fieri  pofle , 
pro  meo  judicio ,  diftin&ionis  realis  8c  ratio- 
nis  fubdivifione  qualicunque  inftituta.  Qup- 
modo  fiat,  docebit  Difputatio  fequens. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 
T     R     I     G     E      S     I      M     A, 


D  E 


DISTINCTIONE  RERVM- 


T  H   E   S   I  S      I. 


I 


Xpofuit  Difppracedens  duas  difinBionum 
claflfes,  rei  &  rationvs ,  re)e£r.a  modali :  fu- 
pereft,  ut,  quod  promifimus  theJiR.Difp. 
?d.  nunc  prxftemus ,  8c  omnia ,  quae  ullo 


modo  diftinguuntur ,  ad  alteram  harum  claf- 
fium  revocemus.  Sic  ordimur. 

II.  §.  i.  Diftinffiorealisefi,  inter  rem  & 
rem ,  id  eft ,  inter  jres  plures  diverfas ,  idque, 

nve 


m 


DlSPUTAT.   EX  PllILOSOPHlA   SeLECT. 


five  fint  fuppofita  ejufdem  fpeciei ,  ut  Petrus 
&  Paulus ,  five  fint  fuppofi  ta  di  verfarum  fpc- 
cierum,  ut  Alexander  &.  Bucephalus,  five  fint 
genera  diverfa ,  ut  fubflantia  8c  qualitas ,  five 
iint  fpecies  diverfse,  ut  fpivitus  Sc  corpus ,  five 
quxcunque  tandem  individua  diverfa,  five 
corpora  diverfa ,  five  accidentia  di  verfa ,  five 
tota  diverfa ,  five  partes  diverfae ,  c[ux ,  aut  de 
fadlo  feparatae  funt ,  aut ,  fi  de  fa&o  feparatas 
non  fint,  feparari  tamen  poffunt  citra  contra- 
dicStionem. 

III.  §  •  i .  DifinBio  reahs  mihi  ejfe  videtur, 
inter  modum  &  modum,\A  eft,modos  plures  di- 
•verfos,  fivc  fint  modi  exiftendi,  fwe  fint  mcdi 
operandi  j  etiam  inter  relationes  diverfis ,  quse 
modorum  nomine  fsepe  veniunt,ut  inter  cau- 
fim  8c  caufatum,  actum  8c  potentiam  ;  itaque 
huc  pertinet  diftindtio  inter  relationesperjona- 
lesdivinas,  qu?e  funt  modifubffendi,  hinc  rea- 
iis  diftinclio  eft  inter  Patrem ,  Filium ,  8c  Spi- 
ritumSanctum. 

IV.  §.3.  DiJlinHio  realti  mihi ejfe videtur 
inter  rem  &  modum  rei ,  fi  non  modum  quem- 
libet,  aliquemtamen ,  quijcil.fepararipotefth 
re  modifcata  ,  ut  inter  calorem  8c  gradum  ca- 
loris  aliqucm,  calor  enim  poteft  arnittere  gra- 
dum  aliquem  caloris ,  8c  tamcn  manere  calor, 
necamittitfpeciem  fuam  autefTbntiam;  qure- 
cunque  verofepararipofTunt,earaIiterdiiTin- 
guuntur,  nam  quorum  unum  pcteft  finc alte- 
ro,  ea  non  funt  prorfus  idcm,quia  nihi!  potcft 
in  rc  diVidi  a  feipfo ,  quia ,  fi  divideretur ,  noh 
cfTet  prorfus  idem  ,  fed  ftatim  effent  multa 
entia^  divifioenimgignitmultitudinem :  at 
:nonpoteftaliquidcirc,&multacntia,8cunuin 
cns.  Ergo ,  cum  modusfcparari ,  quidamfal- 
tcm,  polfit,  a  re  modificata ,  diftinguitur  ab  ea 
rcaliter ,  2c  ante  omncm  oporationem  mentis: 
in  multis  fanc ,  aliud  eft  modus ,  aliud  res  mo- 
dificata :  m  mtdtus ,  dico  ;  nam  funttnodi  qui- 
dam infcparabilcs,  qui  a  re  moditicata  non  di- 
ftinguunturrcalitcr ,  fed  ratione  tantum ,  ut 
unitas,  vcritasbonitas,abcnte.  Sed  quiddi- 

ium  cfl dc diftindtione horum modorun. 
intcr  Ce  :  eftne  illa  rcalis  an  rationis  ?  Difquiri 
permittimus. 

V.  $.  I.  DifinHiorcalis  d.-.tur  inter  priva- 
tknes  &  iicgationes ,  Jitsc  ciwirebuspojitivis , 


\jive  interfe  invicem,  comparentur:  fic  differi 
!  realiter,  tenebra  8c  lux,  cxcitas  £cfurditas 

VI.  § .  f .  DifinHio  realis  efi  inter  entia , 
J  tionls,fve  illa  conferantur  interfeyJive  cum , 
I  te  reali ,  v.  c.  fic  diftinguuntur  realiter, fub 

&um  8c  praedicatum ,  Chimaera  2cMons; 
reus,  Tragelaphus  8c  Homo. 

VII.  Haec  quidem  omnia  realiter 
videntur diftingui.  Nunc qux ad rationis 
ftin&ionem  referri  queant ,  pariter  explic 
dum  venit. 

V I  \\.  § .  1 .   DifinHio  rationis ,  five  no 
nalisffveformalis ,  eslinter  diverfasformai 
ve  rationes  concipiendi  rem  eandem  ,  higentr 
quovis  objeHo  :  nam  in  omni  objecto  po 
intelleclus  partiri  diftin£tos  conceptusi 
dxquatos,  fub  quibur  obje&um  ipfum  rep 
fentetur  -,  fcil.  poteft  formare  conceptutj 
nericum,8cdirferentialem,8cfpecificum,it 
communem  8c  proprium :  fimilitcr  potel 
tellc&us  concipere  diverfas  facultates 
virtutes,  ratione  effedtuum  8c  operatiom 
ubi  in  reipfanondanturdiverfkvirtute 
in  hifce  omnibus  eft  diftinclio  rationis 
cinara?,  ut  Ioqui  vulgo  amant. 

IX.  §.  2 .  Dijlintlio  rationis  esl, inter  di> 
fas  formas  feu  rationes  concipier.di  rem  ean 
de  objeHo  reali ,  quod  extra  fidlionem  m 
effchabeat,  quocunque  nomine  veniat 
ente,  dico,  reali  quolibet,poffunt  diverfi  c 

I  ccptus  formai  i ,  vel  quoad  rem  ipfam , 

i  quoad  modbs  rei ,  licetin  objefto  ipfo 

deturdiverfitas:  ita  diftinguuntur  ani 

homo  in  codcmhominc,  viscalefaciel 

I  exficcandi  in  eodem  lumine,  aliaque  fufl 

emplaubivisobvia. 

X.  §.3.  DifinHio  r ationis  ,  fpeciatim 
habst  in  Deo  ,  de  •quo  hcetfor?nare  diJlinEhs 
ceptut,  quibus,  tum  attributaabcflcntia 
unum  attributum  abaltcro ,  tum  pcrfon: 
cifcntia  acliufque  pcrfonalcs  ab  eadcm,  di 
guuntur ,  falva  manentc  effcntix  divrnse 
plicitate  Jumma:ita  v.  c.  dificrtjuftitial 
ab eju  infinitatc,  omniicicntiaajufiitia 
tcrnitas  cc  filiatio  ab  effentia  Dci,  geneW 

l  io  ab  effc  divino.  Compofitio  cr 
iubjcAo  £c  attributo,  attributoScattri 
natura  8c  fuppofito,  fimplicitatcm  ! 

i 


VOLUMEN 

fertit,  quia  haec  omnia  in  Deo  funt  unum 

idem,  8c  ratione  tantum  diftinguuntur. 

X I.  Ita  quidem  diftinctionem  rei  feu  rea- 

m ,  8c  rationis  feu  notionalem ,  ex  mente 

1  ^radifp.praced.  expofuimus,  hac prafenti 

uftravimus  ,  nunc  pariter ,  quse  fmtfgna  & 

•nuina  indicia  diftin&ionis,  tum  rei,  tum  ra- 

)nis,  videndum  eft.  Varia  quidem  conftitui 

|lent,  fed  multa  fpuria&  adulterina.  Ego 

!  rtiflima  notabo.  Sunt  autem  mtftilfta  leu 

<  na  realis  difiinBionis  ,  quaedam  generalia , 

i  ia:dam  fpecialia. 

£11.  § .  i .  Signa generalia  difiinBionvs  rea- 

\  funt,  i .  ejfcntijediverjitas:  quae  enim  diver- 

habent  effentias ,  ea  citra  ccntroverfiam 

iliterdiftinguuntur.  i.SeparabiIitas:qux- 

nque  enim  feparari  poffunt  citra  contradi- 

onem ,  ea  differunt  realiter :  nam  cum  fe- 

rantur,  uti  poffunt,unum  eft  ftne  altero.  ubi 

umeftfinealtero,  ibi  unum  realiter  alte- 

Ti  non  eft:  3.  Cppofitio, prout  oppofita  vulgo 

iniuntur,  quae,  neque  de  feinvicem,  neque 

sodemtertio,  fecundum  idem ,  ad  idcm, 

iem  modo ,  atque  tempore  ,  affirmari  pof- 

itiSc,  difpefcuntur  indifparata,  relative 

30fita,corrtraria,pnvative  oppofita,  &  con- 

iicentia.  Qu_a;cunque  igitur  funt  oppofita 

I  s  modis,  realitcr  diftinguuntur,  quia  oppo- 

o  infert ,  non  tantum,  ut  hoc  non  fit  illud, 

etiam  ut  hoc  repugnet  illi. 

£111.  §.i.Signa difiinBionis  realk fpecialia 

t,vel de  fubftantiis,  vel  de  accidentibus.  De 

lantm.  Vbi  datur  ratio  producentis  &  produ- 

ibi  datur  dtfiinBio  realis :  nam  oportet  ad 

limum  fuppofitis  differre ,  inter  qux  dan- 

ejufmodi  refpe&us:  qux  vero  fuppofitis 

:runt,ea  omnino  differunt  realiter.  De  ac- 

ntibus.  Quacuntfe  accidentiafubjeBis  difiin- 

ntur^eadifiinguuntur  realiter.  Unum  namq, 

idens  nequit  elfe  in  pluribus  fubje&is. 

i  1 V .  § .  3 .  Signa  difiinBionis  rationis  mihi 

funt.  1  .Subordinatiopradicamentalis.^ua- 

fc  in  eadem  ferieprtdicamentalifibifubordi- 

«  f«r,  ea  difiinguuntur  ratione,  quia  differunt 

f<  mdum  inadarquatos  conceptus ,  8c  rc&e 

d  mtur dfiwyiifirmaliter^uk diverfae funt 

n  nx concipiendi  ea,licet  in  re  fint  unum  8c 

^n-.ficdiftinguuntur,  fubflantia,  corpus, 


S  E  C  U   N  D  U  M,  2§p 

vivens,fentiens,homo,Petrus.  i.Diverfadefi- 
nitio.  §luacunque  definitione  dijferunt,ea  ad  mi- 
nimum  dijferunt  ratione.  Diftinguuntur  8c  de- 
finitione,  quserealiterdifferunt,  fed  non  o- 
mniaideo,  qusedifferuntdefinitione,  ftatim 
diflinguunturrealiter,  diflerunt  tamen  plus 
quam  ratione  ratiocinante,  ut  loqui  folent 
vulgo,quia,  ubi  diverfa  eft  definitio,  ibi  cft  di- 
verfa  ratio  formalis ;  definitio  enim  eftratio 
effentix:ubi  autem  hazc  diverfa  eft,  ibi  ad  mi- 
nimum  formalis  diverfitas  feu  diftin&io  ra- 
tionis  ratiocinatse  concedenda  eftja&io&.paC. 
fio  definitione  differunt,  formaliter  differunt, 
quia  unus  idemque  motus  inadaequatiscon- 
ceptibus  formalibus  apprehenditur  ;  attributa 
entis  ab  ente,  8c  inter  fe,  definitione,  formali- 
ter,  confequcnter  8c  ratione  diftinguuntur  ra- 
tiocinata.  Signum  in  fpeciediftindf.ionisra- 
tiocinatae  de  ente  fimpliciflimo  Deo  eft.  Qua- 
cunque  de  entefimpliciffimo  Deo  conciphmtur ,  ea 
ratione  acformaliter  difiinguuntur  jquia.  non  in- 
ferunt  veram  oppofitionem,  ut,effentia,inde- 
pendentia,  omnipotentia,  paternitas,  genera- 
tio,8cc.qu32  in  divinis  non  funt  oppofita.  Atq$ 
haec  fuerunt Jtgna  difiinBionis  ,tum  m,tum  ra- 
tionit:  reftat  utriufy  ur\n  fubdinjifio  explicanda. 
X  V.  DifiinBio  realis  eft,vel  non-effentialif9 
vel  ejfentialis:  nam  tertium  membrum  diftin- 
ftionis  realis,  nempe  Juppojttalis  ,  eftfuper- 
fluum,quia  fuppofitalisdiftin<Sf.io,aut  pertinet 
ad  non  effentialem,  ut  in  divinis,aut ad  effen- 
tialem  ,  ut  in  rebus  creatis.  Diftindf io  realis 
non-ejffentialis  ,  alias  realis  tantum ,  eft  eorum, 
quaefuntejufdemeffentiae  numericse,  itata- 
men ,  ut  fibi  mutuo  fint  incommunicabilia : 
hcec  difiinBio,  realis  tantum,feu  non-effentialvs, 
invenitur  in  SS.  &  adorando  Myfterio  Trini- 
tatis :  nam  Perfonse  Trinitatis  funt  ejufdem 
numerice,  8c  fingularis  effentise  divinse,fed,in 
quantum  charadfere  perfonali  diflinguuntur, 
funt  fibi  invicem  incommunicabiles,  itaut 
unaperfona  ob  proprium  characlerem  perfo- 
nalem  non  tita.\w.Difiinfiio  realvs  effentialvs  eft: 
eorum,  quae  habent  effentias  diverfas ,  five  fe- 
paratae  fint,five  feparabilesabfqi  contradiclio- 
ne.  Hcec  £ft.,genericayfpecificainumerica.  Genere 
dijferunt,vz\  qu§  in  diverfis  funt  prc-dicamen- 

tis,nonT^rJc«73^y/4^y,fed  T*'  •TO»«>yel  qu^ 

Pp  funt 


29C  D  ISPUTAT.   ex  Phi 

funt  fub  diverfis  unius  Categorise  fpeciebus : 
prioris  cxcmplum  eft,  linea  8c  habitus,  pofte- 
rioris,homo  8c  lapis.  Specie  dijtinguuntur ,qux 
in  conceptu  quidem  generico  conveniunt, 
fed  forma  fpecifica  diftinguuntur,  uthomo 
£c  brutum .  Numero  dijiixguuntur, quxcunquc 
ejufdem  fpeciei  funt ,  fed,  vel  in  diverfis  fub- 
je&is  repenuntur ,  vel  diverfa  fuppofita  con- 
ftituunt.  Duobus  itaque  modis  contingit,  nu- 
tnero  diferre.  i.  cum  resdifferuntfubjedfcis, 
ficutunumexiltatfinealtero,  quo  modo  al- 
bedo  in  pariete  differt  numero  ab  albedine  la- 
&is,  ni vis,  ceruffe,  8cc.  eruditio  Petri  ab  eru- 
ditione  Pauli.  i.  cum  res  genere  8c  forma 
effentiali  conveniunt,  diftinguuntur  autem 
forma  contra&a  pereonditionesindividuan- 
tes ,  hic  8c  nunc ,  8cc.  quomodo  differunt  Pe-^ 
trus8cPaulus. 

XVI.  DiJtinBio  rationiseH,  velvirtualis, 
*vel formalvs ,  velmodalis.  Virtualis  eft eorum, 
qua  diverjimode  fe  exerunt  ac  Ji  efent  virtutes 
rilia  atque  alia.  Ita  visindurativa,  liquefacti- 
va ,  rarefa&iva ,  calefacliva,  diftinguuntur  in 
Sole,  ratione,  virtualiter ,  quia  eadem  eft  vir- 
tus,  quae  diverfos  illos  effedtus  edit:  fic  virtua- 


LOSOPHIA   S  ELECT. 

literdiftinguuntur,juftitia,mifericordia,  l 
attributa  Dei.  Formalis  diftinclio  efl  ilhrum 
qudcumtive  in  unofunt  contenta.  Sicformalite» 
diftinguuntur.  1 .  Superiora  8c  inferiora  elTer 
tialiter  iibi  invicem  fubordinata ,  ut  homo < 
animal.  2.  PaiTiones :  fic  affe&iones  entis  fur 
unitive  in  ente  8cabeocontinentur,  diftir 
guunturque  formaliter  ab  eo.  Modalis  dijiintt 
rationis ,  eft  inter  rem  fr  modum  rei  infeparah 
lem,  velinter  modum  &  modum  nonjibi  invice 
oppojitos ,  fedrationeformali  tantum  difinttt 
quando  fcil.modi  defe  invicem  pr  adicari  pojfw. 
iic  diftinguuntur  modaliter,  ratione,ens  8c 
num,  unum,  8c  verum,  8c  bonum,  inter  fe. 
XVII.  Sedquc  referes,dicsLt  Quis>diftintti\ 
nem  accidentalem  ,  tum  internam,  imparitate 
&  dijjimilitudinem,  tum  externam,caufalem, 
fetlivam,fubj  etlivam,  adjunblivam  ?  Refp. , 
diJtinBionem  realem  non-effentialem.  Haec  eni| 
fubdividatur  in  fuppofitalem  8c  accidenti 
lem;  8c  hxc  iterum  in  internam  8c  externai 
atque  utraque  in  fuas  fpecies,  ut  fierifol 
Non  putem  vero  ullam  fupereffe  diftinctio 
fpeciem  ,  quse  non  commode  revocari  qu<i 
ad  aliquam  claffem  jam  a  me  expofitara. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

Trigesim  a-P  r  1  m  a> 


D 


D  E 


T  H    E   S    I   S      I. 


AGgredimur  materiam  arduam  8c  fubli- 
mem,  de  Ideis  contemplationem ,  qux 
infigni  tamen  fe  commendat  utilitate : 
multum  enim  confcrt,  adfapientiam ,  adreli- 
gionem  ,  ad  morum  informationem.  Adfapien- 
/irfj»ifapientia  enim  circaprimasaltifiimaf- 
que  rcrum  caufas  verfitur.  Sed  ideas  perfcru- 
tari,  nihil  cftaliud  ,  quam  hascaufasperfcru- 
tari.  Adrehgionem  ;fine  Ideis  enim  ,  ncc  dc- 
pendentia  mundi  a  Deo,nec  divina  providcn- 


tia,  rite explicari poteft.  Admoruminfon 
tionem  ;  fieri  enim  non  poteft ,  quin  ille , 
Ideas  Dci  reftefucritcontemplatus  ,  cog< 
fcat  admirabilem  Dei  fapicntiam,  pot; 
bonitatem,  ScDeum  cognitum,  fapientflj 
mum,  potentiftimum,  optimum,  amct,co » 
veneretur. 

II.  Idea,  ut  nomen  primum  explicemfli 
Grxca  vox!eft,ficdicl:a>iTjTrtr^^>,  avidem 
afpeBando  ,Latine  afpeBw,fpecies  ;fpecio  cm 

a1* 


VOLUMEN 

itiquitus  idem  erat  quod  video,  quia,  ut  Lud. 

vesadlib.-j.AuguJi.de  Civit.  Deic.iS.  notat, 

.uti  artifex,  dum  conceptum  aliquem  feu 

rtum  in  externa  materia  procreare  mcdira- 

r ,  rormam  rei  producendae  obje&am  intel- 

tfiui  adfpicit,  adfpiciendo  conteir.platur, 

I  ntemplando  operatur  ,  ita  8c  Deus  mun- 

i  improcreaturus,ideamejusfaciendiintel- 

3ui  fuo  ex  fefe  Scafefeobje&amadfpexit 

i  contemplatus  eft,  8c  fic ,  ut  eum  adfpexit  & 

j  ntemplatuseft,produxit.  Hinc,  quia.  Idea 

\  :originalis  rerum  fpeeies,  in  intellectu  exi- 

^ns,  gc  ad  folamrationempertinens,  fola 

enteperceptibilis,  8cquia  efl  ratio  fecun- 

m  quam  opus  ad  extra  producitur ,  fa&um 

;  ,  utLatini/^^appellaverintniriowj,  in 

oa  nominis  quidem  proprietate(nam  ratio 

e.cis  non  /JVce  led  A<>V©-dicitur)non  tamen 

■ei  veritate  difceiferunt :  nam  idex  fola  ra- 

*e 8cinteJIecl:ucontinentur,  8cfunt  Upi, 

iones  rerum  in  Deo  producendarum  extra 

■um  :  quia  autem  res  extra  Deum  a  Deo  ad 

■■   as  divinas  efficiuntur,  hinc  exemplaris&t 

\  (^cyaieiuoil^h-  nomen  invenerunt,  juxta  il- 

[  1  Boethii  ,pukhrum  pukherrim  us  ipfeMundum 

\  ntegerens ■JrmUique  abimagine  formans.  Et, 

j  i&hx  Ide*  a  Deocognofcuntur ,  imofunt 

i  ioncs  in  Deocognolcendi  rcs  (funtenim 

dem  cum  effentia  divina,  inquaDeuso- 

liacognofcit,  utpoiteaprobabimus)  ideo 

am  rerum  notiones ,  conceptus,Jzmilitudines, 

tgines ,  Jtmulachra ;  8c  quia  intcllettum  di - 

jum  quafi  informant ,  forma,  appellantur  , 

in  *c  ,  quia  in  Ideis,  tanquam  in  feminibus, 

•ulta  quali  funt  8c  i nclula,  quas  mox  prod u- 

ltur,  rationes  quoque  rerum  feminales  di 

ntur.  WxcdeVoce. 

III.  Ideas  dari ,  quo  fenfu  vocem  expli 
mus,  probandum  nunc  eifet;  fedplacet; 
:equam  adrem  ipfam  perveniamus,  cum 
i/?0^fccongredi,8cabejusinjuriisvindica- 
P/<ir^w,cuilib.i.Metaph.  t.  30. 8c  7.  lib. 
0.1 1 .  {ed  prefertim  lib.  1.  Eth  Nicom.c.6 
fcio ,  quod  monftrum  opinionis  circa  Ideas 
ingit.  Multi  fane  hic  lAriftotelem&reuue 
.uiant,acnon  ingrati  folum  animi,fed  pal- 
uis  quoque  mendacii  reum  faciunt :  ajunt- 
e  rotunde,  Platonem  nullas  tales,  quales  fin- 


Secundum,  a^t 

I  git  Ariftoteles,  Ideas pofuiffe, imo  ne  per  fom- 
j  nium  quidem  cogitaife  ;.fed  Ariftotel.  affinxif- 
!  fe  fententiam  talem  Platoni ,  uthaberetquod 
|  oppugnaret.  Imo  conquerunturnonnullide 
j  fummahicinjuriafacla  Platoni ,  cujus  longe 
alia  fuit  mens ,  quam  qua:  ei  ab  Ariftetele  tri- 
i  buirur,  qui  hic  cum  umbra  luctaii  voluiife 
|  videtur.D'\citAriftoteIes,Platonem-pc{u\{fe  pu- 
!  riiTimas  quafdam  formas  rerum  naturalium, 
abftradtas  a  corporibus ,  8c  feorfum  a  divina 
menteiubfiitentes,  8c  has  Ideas  efje.  Verum 
enimvero  maximus  Piato ac  Pf)ilofophus  divi- 
nm  non  excogitavit  profe&o  Ideas ,  errabun- 
das  inter  nubes  ,  aut  in  terrarum  vel  orbis 
mundanianguloalicubidelitefcentes,  fed  in 
mente  eas  pofuit  divina,  eternas  atque  immu- 
tabiies.  Detur  qusefo  fingendi  licentia^  quis 
eft,  qui  non  animadvertat,ineptas  eife  cogita- 
tiones,  fi  quis  fingat  bovem  aut  leonem  quen  - 
dam  maximum,per  fe  confiftentem,8c alicubi 
extra  omnes  boves  8c  leones  fingulares  exi- 
frentem  ,  egregia  anima  8c  formofo  corpore 
pra*ditum  ,  ad  cujus  ldeam  bovesomnesac 
leones  fingularesfint  exprefli,  formati ,  facli  ? 
Apagenugas,  hominementisfanaj,  nedum 
tanto  Philofopho  Platone ,  indignas.  Plato  o- 
mnium  rerum  Ideas  8c  exemplaria  in  ipfo  Deo 
pofuit .  quae  fententia  non  tantum  reprehen- 
iionis  eft  expers,  fedomnem  laudemcontra 
meretur  atque  admirationem,ac  Patribus  An- 
tiquis  ita  placuit ,  ut,  revelationi  potius  quam 
ratiocinationi  eamdebuifTeacceptam  referre 
Platoneir.,  nonnulliexiftimaverint.  Quide- 
nim  piumjmagis,quam  rerum  omnium  ideas, 
feu  ^rchetypos,  feu  exemplana ,  in  Deo  collo- 
care  ?  ita  certe  Dei  fapientiam  \n  omnium  re- 
rum  creatione  8c  intelligimus  8cexplicamus 
optime,  eamque  iic  expofuere  fanfrjflimi  Pa- 
tres ,  Clemens  <iAlexandrinus  ,  Iufinus  Martjr, 
8c  magnus  zsluguftinus.  Sed,  ut,  quae  Platonis 
mens  fuerit,  ciariifime  liqueat,  eam  apertiili- 
me  proponemun  ,  prout  ex  ipfo  8c  Marjtlio  Fi- 
cino ,  Platonicorum  inter  recentiores  Coiy- 
phaso  in  fua  Theologia  Platonica ,  hauriripo- 
teil. 

I  V.  Plato,  vir  divinus,  a  Deo  creatore  pen- 

dereomniacerto  fciens,   cum  is  eximie  fa- 

piens,  potens,  8c  bonus  effet  ,  eum  omnis 

Pp  2  veritatis 


292. 


DlSPUTAT.   EX  PHILOSOFHIA   SELECT# 


veritatis  8c  virtutis  fontem  ftatuit,  e  quo  rivu- 
li  in  omne  genus  creaturarum  propagarentur; 
atque  ut  creatune  omnes  ab  eo  ortum  ducunt, 
ita  in  eundem  quoq;  per  medium  hominem 
definunt;  cujus  hominis  beatitudo  in  morte 
Philofophica  ( eft  enim  Philofophia  medita- 
tio  mortis  )  qua  cum  Deo  conjungitur  per 
contemplationem  8c  adUonem ,  repofita  eft. 
In  Deo  ergo  funt  omnia  aequivalenter ,  in  eo- 
dem  omnia  a  fe  cognofcuntur  excellenter  :  8c 


difcipulus  Platonis  extiteris,  adverfusopinknem 
de  Ideis  adeo  captiofe  &fallaciter  difputaffe ,  ut 
ex  eo,quodnihil  diffurus  effes,  quod  ad  everten- 
dam  de  Ideis  fententiam  valeret,  eam  confirma- 
res  magis  at%ftabilires.  Atq;  haec  funt  tria  Ari- 
ftotelis  inter  Gr*ecos  teftimonia.in  hoc  negotio 
Idearu,de  ejus  fidelitate  8c  finceritate,prolata. 
VI.  UnumadjungemusexLrtft»**  ac  re- 
centioribus  Ariftotelis  Interpretibus3hominis 
A'  givDTeXuta7z<rTzi&.  Thomift<e  inexpugnabilis, 
.8c  Ariftoteli  8c  Thom*  addi&iffimi ,  8c  inter 
barbaros  Scholafticos  fua  barbarie  principis, 
Chrjfoftomi  /<za;£//i,teftimonium ,  q  ui  i  nfecundo 
tomo  operum  Philofophicorum  ,  Epitom*e  fua  in 
Ethicam  Platonis,  tratl.  7.  c.  ult.  omnium  dili- 


hsec  cognitio  Idea  dicitur  k-m  §  tiio%  a  vi- 

dendo,  Mater  omnium  \i$ai,fpecierum  creata- 

rum,utiDeus  eftP^romniumentium.  At- 

que  fic  in  mente  divina  efihldeas  rerumo- 

mnium ,  quoniam  Deus  femetipfum  intelli- 

gens ,  omnia  etiam  a  fe  creanda  intelligit  ;  I  gentiffime  rationes  collcgit ,  quoe  Ariftotelem, 

quin  amplius  in  hujus  Idea  div in <z contem-  j  in  Ideis  Platonicis  irnvugnandis ,  fpeciatimin 

plationc,  id  eft,  animsc  cum  Deo  conjunclio- 

ne,  fummum  hujus  vitse  bonum  collocari  , 

Piato  docuit.  Videatur  ac  legatur  ipfe  Plato  in 

Timao,  in  Parmenide,  in  Ph<edone ,  in  Convivio 

in  6.  8c  ult.  de Rsp.  lih.  8c  alibi.  &,  quicunque 

non  plane  hofpes  eft  in  ledtione  Platonis,ei  fa- 

cile  conftat,  hanc  ipfam  effzPlatonis fan&iffi- 

mam  mentem ,  quam  cum  fciret  Ariftoteles , 

qui  annos  viginti  Platonem  audiverat,prudens 

tamen  8c  fciens  eam  diffimiilavit,atque  aliam 

plane  ei  affinxit,egregius  in  Praeceptorem  ca- 

lumniator,  qui  ideo  ipfemet,  in  fuis  caftris,  a 

militibus  fuis,quamvis  facramentum  ei  dixe- 

rint,  Themiftio ,  Simplicio,  Euftratio,  Magnus 

Imperator  turpiter  deferitur  ,  ac  graviffimo 

impietatis  crimine  ab  iis  aliifque  notatur  8c 

condcmnatur, 

V.  Sic  loquitur  Themiftius ,  cum  de  Ideis 
philofophatur,8c  de  hacldearum  ab  Ariftotele 
fafta  explofione.  AriftotelesPlatoni  perpctuo 
contradimt,  id  eft.,fophiftice  captiofeque  difputa- 
vit ,  &  non  tam  Platonis  fententiam,  quam  ejus 
fpeciem ,  &  quedfibi  finxit  fententijc  Platonic<e 
Jimulachrum>oppugnavit.  Quod  muho  ciarius 
cxpreffit  Simphcius ,  eafdem  Platonk  Ideas  de- 
fendens,cum  inquitdifertim.  AriftoteIes,cum 
in  Ideas  Platonis  debacchatur ,  potius  adverba , 
quamadfenfum  argumentatur.  Quu\  Enftra- 
lius  in  fuis ad  Eth.  Nicom.  Iib.  i.c.6.  Poffet , 
inquit,  aliquisjure  Ariftoteli  objicere.  Videris  , 
9  Ariftoteles,  de  induftria ,  quippe  qui  amicus  & 


idea  boni  exagitanda,egregium  agere  diftimu- 
latorera  doceant :  fic  loquitur.  Quamfalfo  \d 
Platoni  tribuat  Ariftoteles ,  ut  felicitatem  volue- 
ritpofitam,  ingenerali  quodam  bono ,  quodapud 
Platonem  ipfum  idea  bonijive  per  fe  bonum  ap- 
pellatur,velex  eo  conftat,quod  Plato  docuit  aper- 
tijjime ,  tum  aliis  in  locis  Iongep!urimis,tum  vert 
maxime  in  Sympojio  feu  convivio ;  veramfelici- 
tatemin  divinorum  entium.contemplatione  conji- 
ftere.  At  idem  ipfe  defelicitatefentit  Ariftoteles, 
nec  quicquam  potuitinvenire  exce!lentius,lib.  10. 
Eth.  Nicom.  Ergo,  quodattinet  adfententiam,  a 
Platone  non  difcrepat  ,fed  diffentire  vult  verbis : 
Joletenim  Plato,Dei  contemplationem ,  fpeciacu- 1 
lumperfe  boni  acpulchri  vocare,quod  Ariftoteles  1 
fub  Ideafeu  bonifeparati  nomine  tam  vehemen- 
ter  hic  exagitat..  Hxc  Iavellm ,  qui  ibidem  fu- 1 
pervacaneum  judicat,  Ariftotelis  ratiocinia, 
contra  Platonis  Ideas  allata,fol vere ,  quia ,  in- 
quitjudunt  in  ambiguo.Si  cui  tamen  argumen- 
v\Ariftote!is  refutata  videre  geftiat,adcat  com- , 
mentarios  accuratiffimos  Audomari  Talai  in  1 
/.  1.  Eth.  Nicom.  Campanellam  in  Metaph.  par-  < 
te  5 .  /.  1 3 .  Scipionem  Agnellum  in  1.  i.de Ideis*   1 
VII.  Ex  hifceomnibus fatis conftat ,  non 
fine  ratione,  Ariftotelem,  faliitatis ,  diflimula- 
tionis,  ingratitudinis,  contra  Platonem ,  Pra> 
ceptorem  fuum,  in  impugnandis  Ideis ,  accu- 
fari  ;  atque  hoc  tanto  magis  fidem  invenit 
apud  multos,quod  idem  a  Plutarcho  Sc  Laertio 
(at  quantis  Authoribus!)  confirmatum  rc- 

periatur- 


VOLUMEN 

;riatur.  Verba  Plutarchi  funt.  Ideas  Plato- 
:as  Arifoteles  ubique  diiTis  inceffens,  in  mora- 
us ,  in  naturalibus  commentariis ,  in  iis,  qu*e 
oterica  njocantur ,  difputationibus ,  'vifus  esl 
ibufdam ,  majore  contendendi  quam  fapientia 
dio  id  fecijfe ,  ut  ofuipropofuijfet  Philojophiam 
xtonis  contemnere,  tantum  abef,  ut  eamfuerit 
utus.  HxcPlutarchus.  Laertius  in  zAriflo- 
\s  vita  fic  de  eo  fcribit.  <lA  Platone  adhuc 
vente  defecit :  itaque  dixijfe  Platonem  ferunt. 
biftoteles  nos  calcaneopetit,  utpullifolent  ma- 1 


5  E  C  U  N  D  U  M.  2p  3 

trem ,  ubifunt  in  lucem  editi.  Et  hacc  Lnsrtius' 

VIII.  Qni  Arifotelem  hicexcufant,ajunt> 

eum ,  non  tam  contra  Platenis  fententiam  > 

quam  contra  eam ,  quae  vulgo  pro  Platonica 

haberetur,  difputafle.  Quicquid  fit  de  hoc 

I  negotio,  fufficit  nobis ,  jam  oftendifTe ,  Plato- 

nem  longc  abeoabfuiffe,  utrerumomnium 

univerfales  quafdam  Ideas ,  exiftentes  extra 

Deum,  extra  res  fingulares,  docuerit ,  &  quod 

eas  in  Deo  ipfo  ac  folo  conftituerit ,  in  quo  il- 

'  las  reperiri  fequens  docebit  Difputatio. 


Difputationum  cx  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

TrigesimA-Sec.unda, 

D  E 

D        E       I        < 

T  H  E   S   I  S      I. 


) 


Uid  vox  hxd  Idea,  fignificet ,  difp.  pra- 
L  ced.  explicatum  eft,  8c  fimul  quam  inju- 
n  fecerit  Platoni  Anjiotelesydum  aliam  hu- 
/ocis  notionem  effingit ,  quam  Plato  affe- 
'at.  Nunc  rem  ipfam  fpe&emus.  Acpri- 
videbimus  j  ayfnjint  in  Deo  Idea?  Deinde, 
'Jint  ?  Utrobique  multa  fefe  offerent  abf- 
i,  fed  qux  laborem  indagandi  ac  contem- 
di  fua  utilitate  compenfabunt. 

I.  Dari  Ideas  in  Deo,  rationenaturali  fciri 
ft,8c  cognitum  fuit  a  multisEthnicorum. 

argumenta  proferemus  aliquot ,  quibus 
evincemus. 

II.  §.  i.  Omne  agens  quod  agit  exra- 
e,  Barbari  dicunt,  rationabiliter ,  clarius, 
i  agit  per  intelle&um,  neceffe  eft,ut  illud 
1  fe  habe-it  rationes  8c  formas  rerum,  quas 
iet  8cefficiendascognofcit.  SedDeuseft 
istale.  Ergo.  nAifumo.  Atqui  has  rationes 
rmaererum  faciendarum  ,  8c  quibus  res 
:ndas  Deus  cognofcit,  funt  nihii  aliud , 
n  ideas.  Ergo  illae  dantur  in  Deo  :  Profe- 
h?ec  eft  difxeventia  inter  agens  naturale  8c 
>nale,  quod  naturale  agat,  motum  sb  alio, 
:  non  indiget  exemplari ,  per  quod  agat  j 


!  at  rationale  agit  motum  a  fe ,  per  rationem 
quam  habet  in  fe.  Deus  autem  in  producen- 
I  do  mundo  eft  agens  rationale,  non  naturaje. 
Ergo,  8cc. 

IV.  §.a.  Mirabilisrerumomniumatquc 
univerfi  ordo  8c  caufarum  feries  ac  focietas 
oftendit  evidenter,  quod  creator  illarum  agat 
cum  fumma  ratione  8cfapientia:ratioenim 
illa  eminentiffima  ac  fapientiffima ,  8t  quae  i 
omniaordinat ,  fe  ipfam  ignorare  non  poteft : 
alioqui  fumma  ratio  foret  irrationalis,nullam 
enim  fui  rationem  haberet :  Mundum  autem,  • 
non  cafu ,  nec  fortuito ,  nec  temere,  fed  emi- 
nentiffima  ratione,  extitifTe,atque  etiamnum 
confiftere ,  perpetua  membrorum  ejus  tam 
repugnantium  confpiratio  aperte  declarat. 
Summa  itaque  ratio  feipfam  intelligit,8c  quia 
eft  rerum  omnium  ordinatrix ,  dum  fe  ipfam 
intelligit,  intelligit  fe ,  ut  omnium  rerum  or- 
dinatricem :  fed  intelligere feipfam  ut  rerum 
omnium  ordinatricem,  nihil  eft  aliud ,  quam 
intelligere ,  quibus  rationibus  ipla  Ratio  in- 
telligens  omnia  efficiat,  difponat,  moderetur. 
Atqui  fi3e  rationesin  fumrnaScfapientiffima  < 
omnium  Ratione  funt  Ideae.  Ergo,  8cc. 

Pp  3  V.  §3.0- 


2^4  DisputAt.  ex  Piiilosophia  Select. 

V.  §.5.  Omnisvirtuspriusintrafeipfam' rcrum   formre   fecundum  efTe  intelligibilc 
fuaru  generat  prolem ,  quam  cxtra  fe :  lic  vita    comprehenfe,  funt  ldeae.  Ergo ,  Scc. 
ve^ctativa,  taminplantisquamanimalibus,        IX.  §.7.  Quemadmodum  fe  habetpura^ 
femen,  quali-piantam  8tqua<i-animal  ,  Sc,  ii  j  potentia,  ita  etiarn  fehabetpurusactus.  At! 
Scaligero  credimus,  plantam  imperfeclam  & 
animal  imperfe&um  ,    in  proprio  corpore 
prius  producit ,  quam  id  faciat  extra  fe ,  gc  vel 


pura potentia eft  illa ,  in  qua  nulloe  rerum  for- 
mne  ante  fui  productionem  cxiftunt,  qualis 
vulgo  dicitur  materia  primaPeripateticorum. 
plantam  velanimalproducatextrafe:  iicfen-    ErgopurusacTus  erit,  in  quo  omnes  rerum 
iitiva  vita  in  feipia  perphantaliam  prius  rei  iformx  ante  iui  producTionem  exiftunt.   At 

Dcus  eft  purus  adlus.  Ergo ,  &c.  Sed  non  exi- 
ftuntinDeo  formae  rerum  omnium  antefui 
produeTionem  iecundum  eiTe  reale  :  fic  eniia 
effent  producTa:  antequim  producerentur. 
Ergo  fecundum  effe  objecTivum&  inteiligi- 
bile:  at  hoc  eft  idem  efTe,cum  efle  rerum  idea- 
li ,  utegregiedemonftrat  in  fua  Metaphj 


fimulachrum  eftbrmat ,  antequam  m  externa 
materia  progeniem  Sc  effigiem  fui  producat : 
iic  8c  rationalis  vita,prius  in  fe  ipfa  rei  agend:e 
rationem  concipit ,  antequam  extra  fe  ipfam 
rem  efficiat  palam. 

VI.  §.4.  De  ratione  Idex  funt  haec tria , 
ut  volunt  Scholxjlici ,   1 .  ut  fit  forma  rei ,  pi  3e- 

teripfamrem,  in  agente  exiftens.   1.  ut  res    Scotifica  Martinm  Menriffe  ,  cap.de  Ideis.^^k 
produeTaimitetur,  referat,8cexprimat  illam.    go  in  Deo  dantur  idea:.  Quod  eratdemon- 

_         .... —  »     .'  .,.-„.-.  .4.->r-     ./^••»1     cimrimm-a     f«,.,ir>  IriMn/lnm  "\7  w4  Ci  ,K«- 1"  !  i"  t-af      r.Ml  ^f  nnli.inrani 


3.  ut  agens  intendat  rem  exprimere  fccun 
dumldeaeiimilitudinem.  At  Deus  operatur 
juxtatres  hasconditiones.  Ergo  operaturfe- 
cundumldeas.  Prob.minor.  Quia  perfe&ifli- 
mus  operandi  modus  debet  Deo  tribui :  At 
talis  eft,  qui  juxta  tres  conditiones  relatas  pro- 
cedit,  quod  patet  inartificibusperfecTifTimis , 
qui  fcmper  iic  operantur. 

VII.  §.$•.  Qu_i  per  fuam  effentiam  facit 
omnia,  is  in  fuaeffentiacontinetomnia,  & 
comprehendit  omnia :  alioquin  ,  qux  faceret, 
non  cognofceret.  At  Deus  pcr  effentiam  facit 
omnia :  quia  Dei  potentia  non  diftinguitur  ab 
cjus  efle  itia.  Erg  0  etiam  omnia  continetgc 

comprchendit  ip  iua  cflentia.  Sed  non  con-   pium  cognofcenii  & operandi.  Sed  Dei  efj\ 
tinet  neccomprehendit  omnia  in  fua  effen-    eBfufficiensutriufqueprincipium.  Ergononopw 
tia ,  niii  contineat  &  comprchendat in  illa  o- !  esl  Ideis.  Et,Dew  infeipjo  & per  feipfcn  c 
mnium  rerum  Ideas*.  Nam  aute  res  produ- '  cit  omnia.  Sednon  cognofcitjeipfumper  I 
tta> ,  nonpotcfteasalitciconcipcreautcom-  \Ergo  neqne  alia  afe.  Relp.  IpU  effentiadivi- 

hendere,  quam  perideas.  Ergo,8cc.  naeftidea&  fimilitudoomnium  rerumi 

VI II.  §.  6.    Omnis  forma  cujufcunque   cognita;  ScquamvisDeusperfuam  effcntiair 
.Tusfuo  modo  a  caufa  comprehcnditur : 


itrandum.  Vid.  fubtiiiter  philoibphintem 
de  Ideis  ,  FitanamSolonem  in  Exercit.  Metapb. 
lib.  1.  tratl.  6.  Harc  fuit  idearum  jpt&mdbt, 
fequitur  hxrK^t. 

X.  §.  1.  PerfeBiiis  ctt  agens ,  quodnon^M 
exemplari ,  quam  quodeget.  <iAt  Dens  etft^B 
perfetlijfivmm.  Ergo  non  eget  Ideis.  Refp.  Sij 
Deus  indigeret  inipi-ere  exemp!arextrafe,j 
eifet  agens  imperfecTum  :  fcd  Deustali  exem- 
p!ari  nun  eget :  infpicit  enim  eflentiam  fuam 
intra  ie,  ut  exemplar.  Sed,  effentiam  fuam  i n-( 
fpicere  ut  exemplar,  perfecTio  eft ,  8c  non  im- 
perfe£tioeft. 

XI.  §.2.   Idea  ponitrir  in  Deoutfrt 


A  *•  1 J1 " '. 


Nam  ,  &.  omnis  caufa  per  aliquam  agitfor- 
mam,  6c  omniscftedlusabaliquaformapro- 
ficifcirur,  in  qua  comprehendatur,  aut  fccun- 
dum  cflc*  naturalc  ,  aur  fecundum  efle  intclli- 


cognofcat  fe  &  alia,  quia  tamen  cffentiadi- 

vinaeft  principium  operativumaliorum  ,  & 

non  fui,  ideo  dicitur  aliorum  Idea,  8c  non  fui 

XII.   § .  3 .   Quicatiid  fit,  a  fuo  fimilift.  A 

•  divina  non  fnnt  fimiles  reb>M  Ideata  , 


gibile.    At  Dcus  cft  caula  omnium.    Ergo\(]uuntur,ides1,adIdeamexpreJ/is.prob.Ttii 
COOiprehendit  omnium  rerum  formas  :m>n    Qna  genere  differunt,  eanonjuntfmilia-  Se 
comprchendit  autem  c   •  fecundum  eflena-  \lde<e  &  res ideata diferunt gertere :  nam 
tle,  icd  fccundum  cQe  intclligibile.  Scd   fmt incorruptibiles  &  Ideata  corruptibiliA 

potc 


V  O  L  U  M  E  N 

iteft  hoc argumentum  adhuc  aliter inftitui. 
?/r  dicit  raticnem  fimilitudinis ,  &  Jimilitudo 
it  rationem  co?i<ve?iientia:  Dei  antem  &  crea- 
•scumfitfiummadiflantia ,  nulla  esl  ibicon- 
nientia;fi  nulla  convenientia,  nulla  quoque  esl 
ntitudo :  fi  nulla  fimilltudo ,  nulla  quoqueesl 
'ainDeo.  Ergo  ,  &c.  Refp.  Quicquid  fit , 
uofimilifit :  non  efr  fimpliciter  verum:  nam 
lit  hoc  axioma  ,   i.  in  caufis  ssquivocis: 
is ex  putri  genitus  non  eft  fimilis  Soli.  2.  in 
jfa  remota :  canis  a  cane  8c  fole  genitus  > 
neftiimilisSoli.  3.  in  caufis  inftrumenta- 
us  :  gladius  cicatricem  efficit :  £ed  cicatrix 
n  eft  fimilis  gladio  quoad  fpeciem .  Deinde 
lilitudo  eft  duplex :  una univocationis  feu 
ticipationis  ,  quando  duo  conveniunt  in 
d  conceptu  univoco  8c  communi,  ficut  Pe- 
s&Paulusdicuntur  fimiles,  quia  conve- 
mt  in  humanitate,  quae  eft  communis  illis , 
}uibus  formamus  unum  conce_ptum  com. 
nem  8c  univocum  ,  8c  haec  fimilitudo  non 
eritur  inter  Deum  &  creaturam ,  quia  ea , 
e  dicuntur  de  Deo  8c  creaturis ,  non  dicun- 
univoce:  alia  eft  fimilitudoexpreflionis 
repraefentationis ,  quandounum  diftin£te 
raefentat  8c  perfettiflime  exprimitaliud, 
:  conveniant  in  aliquo  communi,five  non, 
fpecies  intelligibilis  hominis  eft  fimili- 
oejusj  8c  haec  iimilitudoinveniturinter 
jm  8c  hominem :  nam  Deus  dicitur  fimi- 


S  E  C  U  N?  D  U  M#  20 f 

Iitudocreaturae,  quiaidea,  quae  eft  inDeo, 
imo,  quae  eft  ipfe  Dsus ,  exprimit  &  reprae- 
fentat  creaturam  ipfam  perfe&iflime ,  &  fic 
Ideadiciturfimilitudo  rei  cognitae,  quia  eft 
ratio  cognofcendi  rem.  Unde  ad  argumentum 
refip.  quod  nulla  fitfimilitudointerDeum8c 
creaturam ;  univocationis  8c  participationis , 
concedo  ;  reprasfentationis  8c  expreflionis  , 
nego. 

XIII.  §.4.  Relativum  non  pr^cedit abfo- 
lutum .  Sed  Ideaftnt  entia  relativa ,  quia  funt 
j  Ideati  Idea,  Ideatafunt  entia  abfoluta.  Ergo  non 
■  pojfiunt pracedere  Ide£  Ideata.  Ergo  nonfiuntin 
Deo  ante  Ideata.  <zAtfinonfi?it  ante  Ideata ;  ne 
\in  Deofiunt  quidem ,  quiaficientia  Deific  augere- 
,  tur,  & produceretur  a  rebus  extra  Deum.  Refp. 
Ideae  duobus  accipiuntur  modis  ■,  vel  pro  imi- 
tatione  atque  expreflione,  vel  pro  re,quas  imi- 
tationifeuexpreflionifubjicitur:  priori  mo- 
do,  funt  quid  relativum  3  fecundo  modo,  funt 
quid  abfolutum.  Sed  enim  Deus  fpectatur, 
prout  homo  divinam  efTentiam  fuo  modo 
imitatur  8c  exprimit ,  Deus  refertur  idealiter 
ad  hominem  8c.  ad  eum  fe  habet  relative :  At 
fi  coniideratur,  ut  omnia  in  fe  continens  idea- 
liter  8c  repraefentanspermodumuniusabfb- 
lutiflimi  in  feipfo  atque  eflentia  fua ,  eftens 
abfolutum :  fic  ut  idea  in  Deo  fit  aliquid  rela- 
tivum ,  ut  refertur  ad  creaturam  *  8c  aliquid 
abfolutum,  ut  refertur  ad  Deum, 


Difputationum  ex  Philofopbia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

Trigesima-Tertia, 

D  E 


D        E 


T  H   E   S   I  S      I. 


t  \  Uaeftionem  ,  anfit ,  de  Ideis ,  folvit  difp.  j 
'  pracedens ,  quae ,  eas  efle  8c  dari  in  Deo,  j 
nltisevicitrationibus:  nunc  quseftio,  quid 
ft  Idea,  folvenda  venit :  haec  folvitur  per  de- 
£  tionem,  quae  eft  ratio  quidditatis ,  ratio  ef- 


fentiae,  Xo-ps  rS  $  Zw  J»xf ,  ratio  ejusefle, 
quid  eft:  1>J  enim  Attice  ponitur  pro  iv,id  eft, 
definitioeftillaratio,  quam  quis  reddit,  de 
aliqua  re,  rogatus ,  quid  eft  illa  res  ?  Ergo  8c 
nos  in  definitionem  aut  qualemcunque  fal- 

tem 


: 


temdelcnptionemia^mquiramus.  Jianon  \gemi<e;  ic.  quia  res  ot  errecius  naiuraies  lmg 
ima ,  fed  varia ,  a  Scholafiicis  in  Mag.  Sent.  &  tantur  Ideas ,  quas  Deus  habet  in  mente  fua  * 
Commentatoribus  in  Thom* Aquinatisfummam ,  contemplatur  in  produ&ione  rerum. 
adferri  folet.  Noneftnobis  animus,  omnes 
eorum  definitiones  in  medium  producere.  Vi- 
detur  nobis  efle  perfecWima ,  aut  perfediifi- 
inx proxima  haec,  qux  fequitur. 

1 1.  Idea  Dei,  esJformafubfiantifica,  objeBa 

Tnentiyfeu  intelleBui  divino,  intra  ipfum  exifiens, 

adquamadfpiciensoperatar.  Velbrevius.  Esi 

Jimilitudo  rei  in  Deo  ,  per  quam  res  cog?wJcitur^ , 

Aut  cognita  producitur.  Nos  utramqueexpli- 

cabimus.  Forma  vel  fimilitudo  \ocogeneris  eft, 

reliquafuntloco  dijfierentia.  Idea  inDeodi- 

citur  forma ,  &  quidem  vocabulo  barbaro,  fed 

tamen  fignificanti ,  Subfiantifica  ,  quia  eft  ipfa 

natura&effentiadivina,  in  quantum  a  crea- 

turis  diverfis  diverfa  ratione  eft  imitabilis  : 

Dicitur porro  objeBa  intetteBai ,  ad  excluden- 

dos  a&us  8c  habitus  ipfms  intelle&us,  qui  non 

liabent  rationem  obje&i :  Idea  autem  obje- 

dlum  eft,  quod  intellectus  contemplatur :  un- 

de  nec  fpecics  intelligibilis ,  neq;  ars  in  men- 

te  artificis,eft  Idea,  quia  non  habent  rationem 

objedi,  fedtantum  principii  effe6livi;  Scldeo 

folum  verbum  mentis ,  proprie  Ideadicitur, 

quia  habet  rationem  objecli ,  &  eft  fimilitudo 

exprelfa  rei.  Tertio,  diciturindefcriptione 

priori  Ideae ,  intra  ipfum  intetteBum  exifiens  di 


III.  Altera definitio  Idea?  a  nobis  allat 
dicebat ,  Ideam  ef*  rmilitudinem  rei,  per  qua\ 
rescognofcitur  aui  .^nita  producitur.  Ex  rii 
defcripiionepatet,effe  quafdam  Ideas,tantuj 
cognofcendi  ,  quales  funt  poffibilium,  q 
nunquam  fiunt  ,  aut  etiam  impoffibiliu 
quafdameffe  cognofcendi  8c  producendi 
mul ,  quales  funt  futurorum ,  unde  redrifli 
doc.1immusaitd^)»^/?i%fth.  23.  c.  7. 1.  i.A 
dutt<efu£  Theologic*,  quse  hoc  nomen  vere  m 
retur.  Idea ,  prout  confiderantur  anteceden, 
decretum  divin* voluntatis  ,  quidditatem  rer\ 
repr<efentant  &  exifientiam  tantum  pojjibilt 
prout  conjiderantur  pofi  determinationem  divi, 
voluntatis,  reprafentant  eafdem  res ,  ut  atlu 
turas  ,  fecundum  aBaalem  fuam  exifienti 
Porro  Idea  rerum  in  Deo  ,6\c\tu\'fmilitudo,  n 
univocationisautparticipationis,  fed  repr 
fentationis  aut  expreflionis ,  uti  illa  diftin 
difp.praced.  eft  explicata:  quatenus  effen 
Dei  a  fe  cognita  repraefentat  8c  quafi  exprir 
ipfi  Deo  ,  omnes  res  faciendas  ,  creatu 
omnes 

IV.  Dicet quifpiam  §.  t.  EfentiamDe, 
Deo cognitamnontantum  effe  Ideam  creatur. 
fed  &  creaturq?n ,  prjefertim  rationalem  ,  e 


m 


<vinum,  ad  excludendum  exemplar  externum, '  Ideam  Dei :  nam  ut  Idea ,  qu<e  eftin  Deo,  ipjir 
ad  quod  agens  artifex  interdum  refpicit  in!  pr<efentat  &  exprimit  creaturam,  ex  quarepr 
fuis  operibus:  Idea  vero  eftexemplarinter-  Vfentatione  &  exprejfione  eam  cognofcit ,  ita 


num  ipfius  intelleclusjnon  tamen  hinc  fequi 
tur,  eammentiinhxrere,  accidentis  inftar: 
fedfatiseft,  quod  ibifitpermodumobje&i , 
quodfitipfumobje&um  intelle&us.  Pojftre- 
moadditur,  adquam  Deus ,  univerji artifex  , 
aut  opifex  potius ,  refpiciens  operatur ,  quibus 
vevbis  excluduntur  formx  rerum  natura- 
lium  :  nam  licet  agens  naturale  producat  efFe- 
£tum  fibi  fimile,  litnile  fuce  formrc,  v.  c.  ignis 
ignem ,  formatamen  ipfa  naturalis  non  habet 
rationem  ldece ,  quiaagensnaturale  nonope- 
peratur,  refpiciendoadillam :  ideoque  effe- 
tlns  caufc  naturalis  non  habet  Idcam  fui  in 
caufa proxima ,  fed  in  caufa  remota tantum  ac 


l^ 


per  creaturam  venimus  in cognitionem  Dcita 
quamper  imaginem  ejus ,  prafertim  per  hon 
nem.   Rcfp.  Quamvis  mutua  quaedam  fimi 
tudo  reprgefentans,  feu,  ut  Scholaftici  malu 
loqui,  reprxfentativa,  reperiaturinterDeu 
&  hominem,quatenus  unum  eft  i*atio  cogm 
cendi  alterum,Deus  ratio  cognofcendi  horr 
nem,  homoratiocognofcendiDeum,  aliol 
menScplanediverfomodo  reperitur  hxc 
militudorepraefentationis  inDeo&inhon 
nefeunobis.  In  hominefeunobisldcaeft'. 
militudo  rei  cognita; ,  fic  ut  res  ipfa  fit  vcrij 
iftius  firnilitudinis,  ficutentitasreicogni; 
fit  fundamentum  fimilitudinis  iftius,  iic 


HJ 


prima:  8c  hinc  explicari  poteft  hocPhilofo- 1  Idea  in  nobis  fit  quaii  fpecies  impretfa:  atl 
phorum  axioma,  Opusnatura>ettop:is intclll-  I  Deo.eflquafi  fpcciescxpreifa,  aut,utr  n 


VOLUMEN      S  E-  C  X)  N  D  17 


M, 


quamur,eft  quafi  fpecies  exprimens:in  Deo 

ea  eft  ipfa  veritas  rei,  Scinreipfatantum 

:fimilitudo :  nam  cum  fimilitudo  creaturae, 

[X  eft  in  Deo ,  fit  ipfa  efTentia  divina,  potius 

catur  veritas  rei  cognitae,quam  fimilitudo : 

m  j  quia  perfe&ior  eft  creatura ,  quae  per 

:am  eft  inDeo,  quameftipfametcreatura 

fe,tum,quia  creatura  ad  imitationem  illius 

rinx  ideae  eft  fadta  8c  expreffa ,  non  contra. 

im  ergo  perfe&io  cognitionis  confiftatin 

,  ut  cognofcatur  veritas  rei  potius  quam  fi- 

ilitudo ,  fequitur ,  ideam  ,  quae  eft  in  Deo, 

e  perfectiffimam   rationem  cognofcendi 

:aturam ,  quia  perfecliffime  exprimit  8c  re- 

efentat  illam  ,  cum  fit  veritas  creaturae : 

atura  autem  ipfa  eft  fimilitudo  veritatis 

ius,  ita  fa£fca  8c  vere  facla ,  utideaejusin 

mte  divina  eam  repraefentavit. 

V.   Sed  ut  quam  clariffime  proponamus 

:rimen,  inter  ideas ,  exiftentes  in  Deo ,  8c 

ftentes  in  nobis ,  quae  tamen  utrimque  in 

oquefunt  principiacognofcendi  rem  ,  in 

>us  pun&is  eft  diffimilitudo  :    i.  In  Deo 

urunaidea,  quae  eft  fimilitudo  omnium 

;nofcibilium ,  ipfa  fcil.  effentiadivina:  at 

lobis  aut  homine  non  eft  una  idea  ,  quae  fit 

ilitudo  omnium  cognofcibilium  ,  quia 

i  in  nobis  aut  homine  non  eftnoftraaut 

ninis  effentia.  2.  Intelle&us  divinus,  in 

>  funt  ideae,eft  purus  aftus  refpedu  cogno- 

>ilis ,  &cognofcibileeftinpotentiarefpe- 

intelle&us  divini :  at  contra ,  intelleclus 

ler  feu  hominis  eftinpotentiaadcogno- 

>ile,&ipfumcognofcibileeftac~hi.   3.  In- 

ettus  divinus  non  accipit  ideam  arebus, 

informatur  fpecieintelligibili :  fed  nofter 

illedtus  aut  hominiscontraaccipitideam 

bus,8cinformaturfpecieintelligibili.  Et 

imvis  foleam  rariffime  thefesimplerete- 

loniis  aliorum  ,  non  poffum  tamen  hic  o- 

1  tere  dodtiiTimi  iterum  ^/tmejli  in  verae 

eologiae MeduJl c . 7  /.  1  .th.  1  _f.  1 6. 1 7.  verba. 

■t  in  homine,  inquit,  qui  cognitionem  acquirit 

Analyjir.,  colligitur  ex  rebus  ipjis  ;  atque  adeo 

primo  injemetipjls  exijiunt,  tum  ad homimwi 

rum  perveniunt ,  inde  ad  intellefium  ,  ubi  poj- 

t  tdeam  aliquam  conjiituere  adoperationem 

quentem  dirigendam.    Sed  quoniam  Deus 


297 


onrnia  intelligit  per  Genejtn ,  $*  tton  requirit  cor 
gnitionem  rerumper  Analyjin ,  ideo  omnia  Junt 
prius  in  ejus  mente,  quatn  injemetipjts.  ln  nobis 
res  ipjejunt  exemp!ar,&  cognitio  nojlra  eslima- 
go  :Jed  in  Deo  Jcientia  di<vina  esl  exemplar ,  &* 
res  ipjae  Junt  imago  <velJimilitudo  ejus  exprejfa. 
Idea  in  homineprius  eff  imprejfa  &  pojlea  expri- 
mitur  in  rebus  :Jedin  Deo  etftantum  exprimens, 
non  impreffa,  quia  non  accedit  aliunde. 

V 1.  Dicet  quis  § .  2 .  Ideas  di<vina*  nihileffe 
aliud,  quam  Creaturas ,  Jecundumproprium  effe 
reale ,  a  divino  ejfe  dijiinfium  ,  ab  <£terno  produ- 
fias :  quodproprium  earum  ejfe,  nonjuit  ejfeexi- 
Jientia ,  fed  ejfe  effenti*.  ^ua  esl  opinio  eorum, 
qui  ejfentias  rerum  tternas ,  aut  ab  aterno  ejfe, 
Jiatuunt.  Refp.  Falfum  eft,effe  effentiae  rerum 
effe  ab  aeterno  produ&um :  confequenter,  fal- 
fumeft,  illud  effeideas.  Prob.  prius.  Omne 
effe  produ&um,  eft,  effe  participatum :  omne 
effe  participatum  eft  creatum  :  fed  nihil  eft 
creatum  ab  aeterno :  ergo  nullum  effe  partici- 
patum  eft  ab  aeterno:  ergo  nullum  effe  produ- 
cl:um  eft  ab  aeterno.  Quod  autem  nihil  crea- 
tum  fit  ab  aeterno ,  irao  ne  creari  quidcm  po- 
tuerit  ab  aeterno ,  id  fatis  demonftratum  efl 
dijp.  19.  <i>.  1  .Jelefi.  dijp.  Et,fi  creaturse  in  Deo 
habeant  effe  effentiae ,  diftinctum  ab  effentia 
Dei,atque  ab  aeterno,quatenus  funt  ideae  di  vl- 
nae,  intelle&us  Dei  ab  alio  perficeretur,  quam 
a  feipfo  in  cognofcendo :  ncmpe  a  creaturis, 
dum  eas  cognofceret  in  feipfis ,  ita  autem  co- 
gnofceret  eas ,  cum  illas  cognofceret  in  pro- 
prio  idearum  effe,diftinc"to  ab  effe  divino.  Sed 
hsec  omnia funt abfurda.  Quid  ?  quod  ex  hac 
fententia  fequatur ,  ab  aeterno  aliquod  effe  ef- 
fentiue  reale  ruiffe  in  Deo ,  quod  non  effet  ipfe 
Deus,  contra  receptumaxioma*.  Nihilefiin 
Deo,  quodnonjtt  Deus:  quod  quamvis  crudum 
fit  8c  durum,  ne  dicam,  falfum ,  fi  extendatur 
ad  relationes  divinas  8c  modos  fubfiftendi ,  in 
abftraclio  (nam  haec  identificantur  quidem  cu 
Deo ,  non  funt  tamen  formaliter  feu  in  fenfu 
formali  idem  quod  Deus  )  attamen  verifli- 
I  mum  eft,  quando  illud  ro  nihil,  negat ,  omne 
ens  realc  aut  omne effe  effentise  reale :  Qujn, 
ex  hacopinione  fequetur,  Deum  quavis  re 
compofita  fore  magis  compofitum  :  nam ,  fl 
crcaturae  habent  efle  proprium  rcale  in  Deo:a 
Q^_q  divino 


2$S  DisputAt.  ex  Phi 

divino  eflfe  diftin&um,  in  quo  confiftunt  illa- 
rum  ideae,  ergo,  cum  effe  unius  creaturae,  hu- 
jus  vel  illius ,  in  fe quidem  fit  indiftinctum  8c 
indivifum,  abaliistamendiftin&umScdivi- 
fum,in  Deo  tot  erunt  effentiae,quot  creaturae; 
&  fic  Deus  innumeras  habebit  effentias,  quod 
fimplicitatem  ejus  evertit,  8cimpiumeftde 
Deo  cogitare.  Quare  concludimus ,  Ideas  re- 
rum  in  Dto ,  non  ejfe  ipfas  creaturas ,  fecundum 


LOS  OPHIA   SELECT. 

effe  effentU  reale ,  ab  aterno  in  ejfentia  divina 
produBas  yfedjimt  ipfa  divina  ejjentiajimplicij- 
Jtma  ,  prout  a  Deo  intelligitur,  &  efl  imitabilis 
diverjis  creaturvs  diverjo  modo ,  &  in  ivsperji- l 
militudinem  exprimi  ac  reprafentari  pojfibilis 
Quod  autem  nullae  effentiae  rerum  creatarurr 
fint  ab  aeterno  aut  aeternae,  alias,  fi  Deus  volet 
demonftrabimus ,  in  boc  Difp.  curriculo :  nun< 
Materia  de  Idevs  perfequemur  Difp.  proxima 


Difputationum  exPhilofophia  fele&arum 

Voluminvs  Secundi, 

TrigesimA-  Q^u  A  r  t  a  > 

D  E 


D       E 


S 


T  H   E   S   I   S      I. 


QUaeftiones ,  Anjint  &  quidjint  Idea,  ex  -  \  tiplex  j  ita  idea  in  Deo,  in  fe  una  eft ,  refped 
pofuerunt  difp.  duae  praecedentes,reftat, 


ut  mquiramus  in  numerum  Idearum  ,Jintne  in 
Deo  Ideaplures,  an  una?  de  qua  quaeftione  gra- 
viflima  acriter  difputant  Scholajiici ,  Thomas 
Aquinas.  i .  p.fumma.  Theol.  quafi.  %f.  art.  i.  8c 
omnes  ad  ipfum  commentatores ,  interalios 
prolixc  Francifcus  Cumel  adillamquafi.  item 
Commentatores  in  Mag.  Sent.  Petr.  Lomb. 
lib.  i.  DifiinB.  36.  8c  htc  inter  alios ,  Gulielmus 
Durandus ,  quafi.  4.  Nos,  omifTisauthoritati- 
bus,  rem  ipfam  explicabimus,  rationibus 
confirmabimus,  objectiones  refutabimus. 

II.  IdearerumomniuminDeo,  eftunaSc 
multiplex  :  una.fi  referatur  ad  Deum,  in  quo 
eft  i  eft  enim  ipfa  ejus effcntia ,  qux  eft  una ac 
fimpliciflima:  multiplex  eft,  fi  comparetur 
ad  res  omnes ,  quasexprimitScrepraefentat, 
refpcclu  quarum  non  eft  una;  fic  enim  eadem 
foret  idea  bovis,que.  hominis,qune  Iapidis,8cc. 
quodeftabfurdum.  Adferri  hic  poteft  fimiJe 


eorum,  quaeabea,  utexemplari,procedui- 
8c  egrediuntur ,  multiplex  eft .  Haec  fimiliti' I 
do  aliquo  modo  illuftrat  hoc  negotium.  R  f 
ipfa  fic  fe  habet.  Ideae  rerum  omniumfu 
ipfa  divina  effentia  aut  natura,  una,  unica,i 
di  vifibilis,  ac  fimplicifTima :  haec  tamen,  ui 
unica,  indivifibilis ,  ac  fimpliciftima efTenf 
rerum  omnium  ideas  in  fe  continet ,  qual 
nus ,  ut  adiverfis  creaturis  diverfa  imitatio! 
imitabilis  «  8c  varia  repraefentatione  ab  omi 
bus  repraefentabilis ,  ab  intelleclru  Dei  cogr 
fcitur,  quae  diverfitas,  quae  varietas,  quae  mi 
titudo ,  eft  in  rebus  ideatis ,  feu  ad  ideam  c 
preffis,  non  in  ipfa  idea  aut  efTentia  Dei :  i; 
que  optime  confpirat  multitudo  ideatorir 
8c,  fi  velis,  idearum,prout  referuntur  ad  id; 
ta ,  cum  unitate  8c  limplicitate  effentiae  di 
nae,  ad  quam  relatae,  non  funt  plures ,  (ed  va 
Idea;neque  haec  pugnant.  Ideaefuntunn 
fimpliciffimum  intellecl:um  ,    in  quantM 


I 


ad  rem  illuftrandam.  Uti  puncYum  refpe&u  !  funt  ipfa cffentia  Dei cognita :  8c,  funt  parir 
fui  unum  cft,  in  comparationetamenad  li-  ■  pluraintellecta.in  quantumpluraintellig'- 
neas,quaeexeoducuntur,  multiplex;uti  uili-  'tur  poffe  exprimi  ad  idcas  illas :  fc.  utvc^ 
tas  in  ic  fpe&ata,  refpe&u  fui,  eft  una ,  refpe-  j dicam.  Qujtenus  omnia  repr.efentat  effeU 
6tu  nuraerorum ,  qui  ex  illa  proccdunt,  mul- 1  divina ,  eft  omnium  Idea  8c  quafi  multipl' ; 

qujfcl 


?! 


VOLTJMEM 

jatenus  efTentia  Dei  reprsefentans  omnia,eft 
npliciflima,  indivifibilis,  eft  una :  eft  una, 
bjeclive :  multiplex ,  obie&ive  ac  termina- 
re.  Verum  argumento  uuo  atque  altero 
m  confirmemus. 

III.  §.  i.  Si idearum pluralitas repugna- 
C  unitati  ac  fimplicitati  eflentiae  divinae, 
eo  effet,  quia  fequi  videretur ,  aliquam  fore 
Deo  inaequalitatem ,  propter  multitudi- 
:m :  nam  una  idea  coiitineretefTe  &  vivere, 
idea  plantae :  alia  contineret ,  &  ii  effe  &  n 
vere ,  &  7»  fentire ,  ut  idea  animalis  :  tertia 
ntineret  infuper  tb  rationale,  ut  idea  homi- 
s.  Refp.  Hinc  non  fequi  aliquam  inaequa- 
atem  in  Deo,  neque  multitudinem  ex  parte 
entiae  di  vinae,  aut  pluralitatem  idearum,  in 
antum  funt  idem  cum  effentia  divina ,  fed 
tantum  inaequalitas  &  multitudo  quaedam 
:arum  ex  parte  ideatorum,  feu  rerum  ,  quae 
:undum  ideas  exprimuntur,  i.  e.obje&o- 
m ,  &  eft  quaedam  earum  pluralitas  objecti- 
:  nam ,  quia  una  creatura  participat  effen- 
m  divinam,  quoad  effe  8c  vivere,8cfic  eam 
primit,  aliainfuper,  quoad  fentire ,  Scfic 
Ti  repraefentat ,  alia  adhuc  amplius ,  quoad 
relligere ,  8c  fic  eam  imitatur ,  hinc  fit ,  ut 
entiaDei  dicatur,  8c  effentiaunius ,  8c  alte- 
is,  8c  tertii,  8c  plantae,  8c  bruti ,  8c  hominis, 
ae  funt  plura,  ad  unam  tamen  ideam,  effen- 
j  m  divinam,  quaefuit  ratio  cognofcendi  illa 
I  producendi,  expreffa :  fere,  quo  modo  fpe- 
[  lum  unum  eft  &  tamen  reprsefentat  multa  : 
|  :o  fere ,  quiaomne  fimile  eft  aliquo  modo 
fimile,  pracfertim  inftituta  comparatione 
j  'er  Deum  8c  creaturas. 
i.  IV.  §.  i.  Quodcunque  fe  tantum  habet, 
I  obje&um8cterminusintelle&ionis,id,  fi 
,  ultiplicetur,  non  ftatim  multiplicat  intelle- 
um :  neque  objecla  cognita  inferunt  com- 
•fitionem  m  cognofcente.     Sed  ideae  funt 
itum  objectum  6c  terminus  intelledlionis 
vinae.  Ergo&cc.  Siideaeforentprincipium 
telle&ionis  in  Deo  ,  iis  multiplicatis  feque- 
turmultiplicatio  intellectus  divini *  8c,  fi 
ultiplicaretur  principium  ,  quo  Deus  intel- 
git ,  efTet  in  Deo  compofitio :  nam  repugnat 
nitati  $c  fimplicitati  effentiae  divinae  intelli- 
cre  per  plura  principia :  at  v.  ideae  nonfunt 


S  fe  c  v  kt  d  v  m.  25^ 

principia  intelligendi ,  fed  objecla  intellecta» 
termini,  ut  quod,ficut  loquuntur  Scholaftici» 
8c,  fi  forent termini,  ut  quo ,  non  forent  prin- 
cipia  intelligendi ,  fed  rationes  formales  ob- 
je&orum  intelligendorum :  8c,  non  repugnat 
eflentise  divinae  unitati  8c  fimplicitati  intelli- 
gere  plura  objecla.  Videatur  dehocScpraj- 
ccdenti  argumento iAc[uinas.  i.part.fumma 
Theol.  quatt.  if.  art.  1.  in eorpore  Refponjtonis. 
Non  poteft  clarius  haec  res  ob  oculos  poni 
quam  fimilitudine  dudta  ab  artifice  creato : 
v.  c.  Sicuti  artifex ,  quiconcipitficcontem- 
platur  ideam  domus,  unicum  habet  exemplar 
&  indivifibileinfuointelle&u,  quodtamen 
fimul  repraefentat  domum  8c  fingulas  partes 
ejus.unde,  quando  artiFex  ille  concipit  8c 
contemplatur  illam  ideam ,  ut  eft  idea  fene- 
ftrae,  fub  illa  ratione  non  eft  Idea  columnae,  8c 
quando  concipitur  fub  Idea  columnae,  ndn  cft 
ldea  tecli,  8c  fic  porro :  ita  etiam  divina  effen- 
tia  fecundum  fuam  naturameftunicaformaj 
8cfimplicifiima  idea  omnitfm  rerum,fed  qua- 
tenus'concipitur,  ut  imitabilis  ab  homine,  effc 
idea  hominis,  &  quatenus  concipitur,  ut  imi- 
tabilis  ab  alia  re,  eft  idea  alterius  rei,8c  fic  por- 
ro.  Nonnullifimilitudinemfumunt  a  mife- 
ricordia  Dei,  quae,  in  fe  eft  una  8c  fimplex ,  in 
ordineadmiferiasmultiplex :  unde  8c  mffe- 
ricordias  Dei  imploramus.    Alii  fimilitudi- 
nem  deducunt  ab  anima ,  quae  una  fit  quoad 
eflentiam ,  multiplex  quoad  potentias,  obre- 
fpe&um  ad  diverfa  objecta.  Sed,  quae  nos  at- 
tulimus ,  fufficiunt  rei  intelligendae.  Haec  eft 
verae  fententiae  ngfl&trK jOjj  ,  fequitur  kvot,<nc Xij» 
V.  §.  1.  Vbifuntplures  formoe  &  immuta- 
biles  &  aterna  rerum ,  ibifuntplures  idea.  Sed 
in  Deofunt  &c.  Ergo  <&c.  Refp.  Ex  jam  di6fcis. 
Ideae  confiderantur ,  vel  fecundum  quod  funt 
in  fe,  8c  fic  fecundum  rem  eft  unatantum 
idea ,  effentia ,  fc.  Dei ,  vel  fecundum  id  ad 
quod  referuntur ,  &.  fic  funt  plures :  quemad- 
modum  plures  figurae  funt  refpe&u  rerum  fi- 
guratarum  in  figillo ,  quod  tamen  in  fe  eft  u- 
num,  ita  plures  ideae  funt  unum  exemplar  vel 
unaidea.  Ufustamenloquendi  obtinuit  ho- 
die ,  ut  plurium  creaturarum  pluria  exempla- 
ria  aut  plures  dicantur  ideae.  Notetur  hoc  be- 
ne,  quod  vox  idea,  quamvisfignificetrem 
Qjj  2  abfolu- 


3°( 


DisputAt.  ex  PhilosophiaSelect. 


abfolutam,effentiam  nempe  divinamifemper  I  hoc  argumentum.  Si  \ide<e  funt  plures  propte\ 
tamenconnotetrefpectum  ad  creaturas,  8c,  j  res  quas  connotant ,  iU<eresconnotata ,  velfun, 


quia  ifti  refpe&us  funt  plures ,  ideae  dicuntur 
plures ,  8c  lic  ponuntur  in  Deo  idece  plures  re- 
fpcetu  connotatorum.  Verum  connotata  du- 
pliciter  fpectantur :  uno  modo,fecundum  effe 
proprium,  quatenusfunt,aliomodo,  quate- 
nus i  unt connotata.  Primo modo , connotata 
dicuntur  effe  habere  in  tempore,  quia  conno- 
tata  lunt  creaturae ,  qux  habent  effe  in  tempo- 
re:  fecundo  modo  connotata  poffunt  dici,quae 
connotantur  8c  ab  aeterno,8c  in  tempore:  nam 
quando  refpectus  connotationis  importatur 
in  habitu,  tunc  connotata  dicuntur  ab  aeterno 
connotari ,  ut  Prasdeftinatio  fignificatadtum 
divinum,  connotando  efTedtum  inpraedefti- 
nato,  noninactu.fedinhabitu,  Scpotentia 
futurum ,  &c  idco  diciturpraedeftinatioaeter- 
na.  Temporaliter  vero  dicuntur  connotata, 
quando  refpecl:us  ille  feuconnotatioimpor- 
tatur  in  adtu,ut  Creare,  non  dicitur  de  Deo,ut 
fignificet  aliquid,  quod  ab  aeterno  fuit  in  Deo, 
fed  aliquid  connotat ,  quod  in  tempore  a.Deo 
proficifcitur  8c  eum  denominat.  Clariuslo- 
quar  in  re  obfcura.  Res  per  ideas  repraefenta 


tae  8c  ab  iis  connotatae  j  quatenus  funt ,  habent   genus,  fed  extra  omne  eft  genus,neque  eftac 


cffeintempore;quatenus  funt  reprsefentatse 
&  connotatae  ,  funt  ab  aeterno  :  nam  hsec  duo 
non  pugnant :  connotatio  8c  reprsefentatio  rei 


<£tern<e ,  <vel  temporaria.  Neutrum  dicipotesl 
Ergo,  <&c. 

VI.  §.2.  Qufcunque  funt  Jimilia  uni  ter 
tioyfuntjtmilia  inter  fe:Sed omnia  creatafuntji 
milia  uni  tertio,fc.  uni  ide<e.  Ergo  <&c.  Cqnclu/ti 
esi falfa,ergo  velmajor  quoque  aut  minor.Majoi 
esl axioma.  Minor  ex  concejjione.  Refp.  Duple? 
eft  fimilitudo ,  una ,  quse  habet  proprium  ge 
nus,altera,quse  non  habet  ■■>  fed  extra  omne  efl 
genus.  Prior  fimilitudo  non  poteft  effe  un; 
plurium,genere  diverforum  8c  plarie  diflimi- 
lium:8c  de  ifla  fimilitudine  vera  eflmajor 
Qu£cun%,  funt fimilia  uni  tertio,tanquam  gene 
ri ,  funt  Jtmilia  interfe  quoad  illud  tertium  j  ve  i 
rum  eft,quia  illa  fimilitudo  caufatur  a  generei 
fic  fpecies  intelligibilisanimaliseftfimilitudci 
plurium  in  ifto  genere,<*«iwrf/i,convenientiul 
hominis8cbrutiifednoneft  fimilitudo  plui 
rium,  genere dirTerentium ,  ut  colorum  8c ar, 
borum  ,  quia  accepta  tantum  eft  a  natura  ani 
malis ,  ideo  tantum  repraefentat  animalia :  ef 
enim  fimilitudo,  quae  habet  proprium  genuS' 
Sed  eft  8c  fimilitudo^que.  non  habet  propriun 


cft  ab  aeterno,8c  tamen  res  connotata  8c  rcprae-    falfum  eft,Quae  funt  fimiliaunitertio,funt  fi 
ientata  cft  in  tempore :  ficut  prxdeftinatio  eft  \  milia  inter  fe.  Idea  vero  divina,ut  diftindtio 


cepta  a  rebus  ipfis ;  haec  reprsefentare  potef 
pluragener^difTerentia,  quianon  eftlimitat: 
ad  hoc  vel  illud  genus ;  8c  de  hac  fimilitudim 


abseterno.,  8cprxdeftinatus,  quemconnotat 
pracdeftinatio,  eft  in  tempore:  ita  8c  idea  seter- 
na  connotat  ab  aaterno  refpectum  ad  creatu- 
ras  futuras ,  quse  tamen  non  funt  aeternse ,  {ed 
temporales  8c  in  tempore :  fic  8c  idea  8c  refpe- 
6lus  ideje  ad  rem  idcatam  feu  connotatio  cjus, 
ftmt  ab  aeterno ,  res  ipfa  connotata,  in  tempo- 
re :  reprsefentatio  rcrum  per  ideas  in  Deo ,  eft 
ab  aeterno :  res ,  quae  ab  aeterno  repraefentatur, 
cft  in  tcmpore.  Ergo,  ut  haecomniaappli- 
ccm:  Quh  idca  in  Deo  connotatrefpe&um 
ad  crcaruras ,  quatcnus  futurje  funt ,  8c,  quia 


nem  applicem  ad  minorem,eft  fimilitudo  ex 
tra  omne  genus,  8c  non  accepta  a  rebus ,  ideo 
que  optime  poteft  effe  una  fecundum  rem  ,8* 
tamen  elTe  fimilitudo  rerum  ,  quam  maximt 
differentium  8c  generediflimifium :  nempe 
iicut  unaluxSolisexpromit  multas  8c  v 
fpccies  colorum ,  ita  una  idea  exprimit  mul 
ideata.  Quare  major  no  eft  uni  verfaliter  v 
Quje  funt  eade  uni  tertio,funt  eadem  inter 

VII.  § .  3 .  $i  Idea  in  Deo  esl  unajtmilitudt 
aut  efiuna  communis,  aui  eslunapropria:Jiun. 
propria  ,  ergo  per  ipfam  nunquam  plura  cogm 


multx  futurx  funt,  ideo  multi  fuut  refpedhis,  \  fcuntur  \fi  una  communis ,  ergo  nunquxmper  i 
&  multse  connotationcr,  ab  xterno  ,  8c  nc  idcae  pfam  res  cognofcuntur  difiincle.  Rcfp.  ldea  ii 
denominant  Deumabreterno,  fed  tamen  ipfe'  Deo,  aliquo  modo  eft  communis ,  aliquo  m  > 
creaturxconnotatce,  non  funtab  aeterno,  ve-,  do  propria:  communiseft,  in  quantum  repra 
rura  in  tempore.  Et  hinc  quoque  folvi  potclt  fentat  omnia:  propria  eft ,  in  quantum  repra 

fent 


VOLUMEN 

ntat  unamquamque  rem  fecundum  omnes 
rcumftantias  fingulares  ac  proprias  ipfius 
[  in  re  exprimendas:  ficut  effentia  divina  ita 
in  uno  loco ,  ut  fimul  fit  in  pluribus ,  fic 
^adivina  repraefentat  ita  unum  diftindte,  ut 
lul  etiam  repraefentet  omnia  alia  diftindte : 
ic  folvitur  fequens  objediio. 
VIII.  §.4.  Si  Ideafit  xma,ergo  Deus  non  cogno- 
t  res  difinBe  ,fedindtjiintle.  Pofterius  ettab- 
'du.rn.Ergo  e^r/z^.Refp.  Ratio  cognofcen- 
omnia  in  Deo  eft  una ,  8c  fimplex ,  8c  nullo 
Ddo  difti ncta ,  quia  Deus  uno  8c  indiftincto 
f  )ectu,non  vero  diftinctis  afpe<£tibus,cogno- 
t  omnia:  at  eadem  fimplex,una,indiftincl:a, 
eft,  nullis  vicibus  diftin&is  repetita,cogni- 
1 ,  ratione  obje&orum  multiplex  eft ,  8c  di- 
icta,  quia  plura  obje&adiftin&iffimere- 
efentat,cc  Deus  ea  diftinctiffime  cognofcit. 
10  verbo.  Illa  Phrafis  {Dem  cognofcit  omnia 
r'w^)fidiftinclioponatur  in  cognitione  per 
nparationem  ad  cognofcentem,  quafi  is  di- 


1  1 


Sec^undum,  joi 

ftin&is  vicibus  utatur  cognofcendi,  falfa  eft:fi 
per  comparationem  ad  res  cognitas,  vera  eft. 

IX-  § .  5* .  Idea,  aut  dicit  aliquid,  aut  nihihjz 
nihil,  necpluralitatem  habet,nec  unitatem:Jiali- 
\  quid,  ergo,Jifunt plures  Ide£,funt plures  res,  & 
Jic  forentplures  res  ab  aterno :  at  non  plures  res 
perfonaliter ,  ergo  ejfentialiter,  quodeslimpium. 
Refp.i.  eft  ambiguitas  in  voce,  res:  Restumi- 
tur,  vel  pro  re  actu  exiftente ,  vel  pro  re  poffi- 
bili.  Ideae  funt  plures,ergo  plures  res  actu  exi- 
ilentes,nego :  poftibiles^concedo.  Neque  eft  ab- 
furdum  dicere,  quod  funt  plures  res  ab  eterno 
poffibiles ,  8c  fic  Ideae  dicuntur  plures  res  pof- 
fibiles,  quia  ad  rationem  ideae  non  requiritur, 
ut  res  actu  fit ,  fed  fatis  eft ,  ut  Ideatum  fit  in 
potentia,8cficdicaturhabereIdeam.  2.  re- 
fponderi  poteft,  effe  fallaciam ,  a  dicto  fecun- 
dum  quid  ad  di&um  fimpliciter :  ficuti  non 
valetjSunt  plures  res  pofiibiles.  Ergo  funt 
plures  res ;  ita  non  valet,  Sunt  plures  Ideae ,  id 
eft,  res  cognitae.  Ergo  funt  plures  res. 


Difputationum  cx  Pmlofophia  iele»5tarum 

Voluminis  Secundi, 

Trigesim  a-Qjj  i  n  t  a, 


D  E 


D        E 


s. 


T  H   E 

]  Tldimusdifp.antehabitis,  Anjintlde* 

1 1  in  Deo ?  §luidfint?  Sintne plures,  an  una  ? 

Atqueadpoftremum  qu^fitumrefpon- 

c  ius,  Ideam  effe  unam  in  Deo ,  in  quantum 

0  ipfa  effentia  divina,  una ,  unica ,  8c  iimpli- 
<  ima  j  8c  effe  ideas  plures ,  refpectu  rerum 

1  rium,  quas  Deus  videt ,  contemplando  ef- 
*  tiam  fuam,ut  Ideam  earum,extra  fe  expri- 
1  poffe-  Atque  hinc  oritur  pulchrum  du- 
1  im  :  ^An  igitur  geminumjit  objeBum  intelle- 
i  *  divini,  unumyimarium  ,  alterumfecunda- 
5  m  >  illud ,  effentiadinjinacognitapmpiiciter, 
' ' »  eadem  cognita  ut  idea  a  rebm  imitabilU  & 
■  ^imipojftbilis  ? 


S   I   S      I. 

II.  Hoc  ut  folvamus ,  8cderebus  divinis 
digne  loquamur ,  dicimus,  a&u  8c  formaliter 
non  effe  in  divino  intellectu  duoobjecta,  u- 
num  primarium,alterum  fecundarium.Quod 
probatur,  primoexparte  intelligentis  Dei, 
fecundo  ex  parte  rei  intelledbe.  Quod  pri- 
mum  fpe&at ,  conftat ,  intelleftum  Dei  non 
tranfire  de  intelleclione  in  intelle&ionem, 
fed ,  quaecunque  intelligit ,  intelligere  unico 
incommutabili  intuitu:  alioquin  fcientia  ejus 
effet  variabilis ,  quod  refutavimusinprimo 
Difp.feleB.VoIumine.  At  fi  intelle£tus  divinus,. 
duo  obje&a ,  formaliter  faltem  diftindta ,  u- 
,  numprimarium,alterum  fecundarium,efTen-. 
Q_q  3  tiam 


30  2 


DisputAt,  ExPHUOSorfliA  Select.' 


tiam  fuam  fimpliciter,  eandem  ut  Ideam  ,  in- 
telligeret,  tum  non  uniceacfimpliciter,  fi- 
mul&femel,  eam  intueretur;  nimnon  vi- 
detur  poffe  idem  obje&um  ,  ut  abfolutum , 
fimul  8c  relatum ,  cognofci.  Sed,  divifosco- 
gnofcendi  actus  Deo  tribuere,  impium  eft. 
Quod  fecundum  fpe&at,  notum  eft ,  divinam 
effentiam  plus  effe  eandem  cum  fuis  ldeis, 
quam  egomet  fum  idem  mihi  ipfi :  tum,  quia 
fupremam  entitatem  aftualem  acformalem 
cumldeis  fuis  habet,  qua  major  excogitari 
nequit:  tum  quia  eftadtuunaldea ,  eflentia 
fua  fimpliciffime  intellecta;  ergo,  quemad- 
modum  fieri  nequit,ut  ego  videam  me  ipfum, 
nifi  videam  me  ;  ita  fieri  non  poteft ,  ut  Deus 
videat  fuam  effentiam ,  nifi  videat  fuas  Ideas. 
Atque  hoc  pa£to,  intuitusdiviniintelle£fcus 
in  fuam  effentiam  fimpliciter,  quatenus  obje- 
clum  primarium,  8c  in  eam  ut  ldeam ,  quate- 
nus  obje&um  fecundarium,  formaliterdivifis 
actibus  non  terminatur ,  fed  fe  tantum ,  8c  ni- 
hil  aliud  a  fe,  vel  primarie,  vel  fecundarie,  in- 
tuens,  unitive,  Scfupereminenter,  acpluf- 
quam  asquipollenter,  omnia  cognofcit. 

III.  Sed  8c  aliud  hic  emergit  dubium, 
quomodo  effentia  divina  Jit  Idea  creaturarum? 
Dupliciter  enim  hoc  poteft  intelligi  :  vel , 
■quodjit  Idea}prout  esl  imitabilis  a  creatura,  vel, 
quodjit  Idea  ,  quatenus  intelligitur  ac  concipitur 
ut  imitabilis  a  creatura.  Et  quamvis  ifta  duo 
non  ita accurate  in  Difp.  pramiffis  diftinxeri- 
mus ,  multum  tamen  inter  fe  differunt.  Nam 
Idea  in  primo  fenfu  eft  prior  fecundum  ratio- 
nem  quam  Idea  in  fecundo  fenfii  j  quia enim 
effentia  Dei  eft  imitabilis  a  creatura,Ideo  eam 
Deus  cognofcit  ut  imitabilem  a  creatura. 

VI.Notaprimo,dici,remaliquameffedu- 
pliciter  in  intellectuivel  fubje&i  vc>  id  eft,  ipfi 
inhaerendo,  ut  fpecies  intelligibilis ,  habitus , 
8c  adtus  intclligendi ;  vel  objective ,  in  quan- 
tumcognofciturabintellefhi,  8c  resillater- 
minata&um  intclligendi ,  fic  homo  dicitur 
objcclive  in  intelleclu ,  dum  intelligitur ,  uti 
coloreftobje&ivcin  vifu ,  dumvidetur:  hic 
autempofteriormodus  eflendi  in  intellectu , 
nonponiraliquid  in  rccognita,  niliquodde- 
nominetur  cognita ,  ab  intcllectu  ,  quae  deno- 
minatio  eft  extrinfeca-  Quamvisautemdu- 


plex  hic  modus  effendi  in  intelle&u  rariffime 
conjungatur  ,  imo  videatur  pugnare,  non  , 
enim,  quodobjec"r.iveeftinintellecl:u,  idem  ! 
8c  fubje&ive  eft,  alioquin,homo,  leo,  animal,  I 
cum  intelliguntur ,  inhaererent  intelleftn' : 
nihil  tamen  prohibet,  aliquando  iftaduo  con- 
jungi  in  unum,  licet  maneat  inter  ea  diftin- 
(5Horationis:etenim,  cumintellectusreflexe 
intelligit  fuum  primum  acr.um  intelligendi , 
tum  talis  a&us  eft  fubje&ive  in  intellefhi  , 
cum  illi  inhaereat ,  8c  idem  eft  objeclive  inin- 
telle6t.u,quia  per  alterum  a&um  cognofcitur. 
Nunc  porro,  cum  Idea  fit  forma  exiftens  in 
intelle&u  divino,  aut  utroque,aut  uno  ex  hif- 
cc  modis,  debet  in  eo  exiftere. 

V.  Nota  fecundo  ,  rationem  completam, 
Ideae  ex  tribus  perfici :  primo  dicit  quid abfo- 
lutum ,  in  quo  fcilicct  confiftit  fimilitudo  & 
imitatio  effe&us  ;  fecundo  dicit  relationem 
quandam  ad  id,  cujuseftIdea8cfimilitudo: 
tertio  dicit  relationem  ad  agens  intelligibile, 
quod  per  Ideam  operatur :  non  enim  Ideapei 
fe  exiftens  caufat,  fed  eft  ratio  per  quam  ageni 
intelligibilecaufataliud:  hoc  tertium  facilc 
patet  in  quovis  exemplari,quo  pictores  utun  , 
tur. 

VI.  Exdi&is  thefif.  facile  patet*  effen 
tiam  divinam,  ex  hoc  tantum  ,  quod  fit  parti 
cipalis  extra  fe  ,  nondum  habere  rationerr  . 
completam  Ideae,  quoad  omnia ,  fed  camtan 
tum  poftidere ,  quoad  abfolutum :  at  cum  ob 
jicitur  intelle&ui  divino,  ut  multis  participa 
bilis ,  tum  intelligitur  haberc  ordinem ,  &ac 
Deiintelle&um operantem ,  8c ad creatur 
divino  intelle&u  operabilcs:8c  fic  habetcom 
pletam  rationem  ideae,  quia,  ut  dictum  ef 
difp.  praced .  di vina  effentia ,  ut  eft  fpecies  in 
telligibilis  in  intellecl:udivinoexiftensprin 
cipiumquecognofccndi,  non  habet  rationen 
ideae,  fed  ut  eft  objectum  cognitumaDeo 
Efi  igitur  ejfentia  Dei  idea  cteaturarum,  quate 
nus  intelligitur  &  concipitur  ut  bnitabilis  c, 
participabilus  a  creaturis  adextra  ;  ac  ctmbd 
cognitiojit  reflexa ,  Jimtil  &  objetlive  &fubjt 
fiive  ef?  in  intellettu  divino.  Notandum  auter 
cft,quod  fecundum  noftrum  intelligendi  mc 
dum ,  Deus  prius  intelligat  fuam  effcntiat 
divinam   fimpliciter  fccundum  fe  ipfam 

deinc 


VotUMEN     SECUNDUM, 


x  de  intelligat  ipfam  multipliciter  effe 
c  municabilem  extra  fe ,  8c  ex  tali  cogni- 
I  :  ideas  formet,  ac  pofteaperillasideas,, 
r  :uras  in  fe  ipfis ,  fecundum  efTe  illarum 
c  tofcat  ,  ut  producendas  fuo  tempore  : 
b"  nc  infurgit  relatio  rationis  ipfius  effentiae 
i  lae  ad  creaturas,  in  quaratioideaecom- 
lar. 

[  II.   Haec  fententia  a  Scholafticis  ,  qui 

t  tenent ,  multis  probatur  rationibus :  nos, 

n  lunquam  numero  argumentorum,  ut  illi 

t  ii  eos  hodie  hic  fequuntor ,  fed  pondere 

t  imus  ac  robore,  ex  magno  numero  unam 

b  rnemusatquealteram.   i.  Derationeex- 

tt  laris  formativi  rei  mediante  agente  per 

I  le£tum,efteffeinmente.  Sedidearerum 

r;  >eo  eft  exemplar  formativum  rei.  Ergo 

i  tione  ejus  eft,  quod  fit  in  mente  Dei.  Sed 

[  sft  cognita  ab  intelle&u  divino.  Ergo  di- 

i  effentia ,  ut  cognita  obje&ive ,  habet  ra- 

I  sm  ideae.    2.  Quamvis  divina  effentia 

i  s ,  fecundum  momenta  naturae  &  inftan- 

I  ationis,  fit  imitabilis ,  quam  obje&adivi- 

i  ltelle&ui ,  non  tamen  eft  prius  imitabilis 

fe!  nplariter,  quam  fit  obje&a  divino  intelle- 

El  .  Ergo  ut  obje&a  divino  intelle&ui  habet 

ra  mem  ideae  ,  quia  de  ratione  exemplaris 

v    efTe  obje&um  propofitum  intelleftui. 

3  :  fere  ratio  eadem  eft  cum  hac.  Etiamfi 

na  effentia  efTet  imitabilis  ,  fi  tamen  Deus 

ageretperintelle&um,  non  effetexem- 

iter  imitabilis.  Ergo ,  nifi  cognofcatur  ut 

nplariter  imitabilis ,  non  habet  rationem 

:  j  Concludimus  ergo ,  quod  effentiadivi- 

cognita  a  Deo ,  ut  exemplar  repraefentati- 

i  8c  imitabile  a  creaturis,  habeat  rationem 


Jo? 


'III.  CbjeH.i.  j^inintelle&udivino 
•atio  cognofcendi  8c  operandi  creaturas. 
•  hoc  non  convenit  illi ,  in  quantum  eft 
f(  naobjeftiveexiftens  in  intelle&u.  Ergo 
t  ideam  ,  non  convenit  divinae  effentiae, 
p  ut  intelligitur  imitabilis :  Prob.  min.  Nam 
n  icognofciturresper  fimilitudinem  ,  quae 
e  dire&um  objettum  intellectus ,  nifi  prae- 
i  pofita  alia  cognitione  ejufdem  rei  :  nam 
v  cndo  imaginem  Pauli  non  cognofcitur 
1  -ilus  ,  nifi  fciamus  ,  imaginem 


Pauli,  id  quod  fupponit  aliamcognitionem 
Pauli  j  Sed  Deus  cognofcit  creaturam  per 
ideam ,  non  fuppofita  alia  cognitione  creatu- 
rae.  Ergo  efTentiae  divinae  non  convenit,  quod 
fit  idea,  in  quantum  eft  cognita,  ut  imitabilis. 

IX.  Refp.  Negandomimrem  ,&  adproba- 
tionem  dicendo  ,  tum  demum  non  cognofci 
rem ,  per  fimilitudinem ,  nifi  ipfa  res  alia  co- 
gnitione  prius  cognofcatur  ,  quando  forma 
obje&a  intelle&ui  tantum  eft  exemplar,  ut 
patet  in  imagine  allata  Pauli  j  fed  aliterferes 
habet,fi  forma  obje£ta  intelle&ui  non  tantum 
fit  exemplar,  fed  &  caufa  rei  repraefentatae,re- 
praefentans  eminenter  univerfam  effe&i  per- 
fe&ionem ,  diftin&e  ac  perfe&e :  atqui  fic  fe 
habet  effentia  divina ,  quae  non  folum  reprae- 
fentatfedivinointelle&ui,  ut  eft  exemplar , 
fed  8c,ut  eft  caufa  rei  repraefentat£,8c  tunc  non 
requiritur  alia  praevia  rei  cognitio,  fed  fufficit 
ipm  cognitio  divinae  effentise  cognitae ,  8c  ut 
exemplar,  8c  ut  caufa  creaturae. 

X.  Obj.z.  Similitudo,  per  quam  cognof- 
citur  res ,  eft  ratio  cognofcendi ,  non  cognita 
objedtive.  Sed  idea  importat  rationem  co- 
gnofcendi  ,  imo  eft  ipfa  ratio  cognofcendi. 
Ergo  ideanoneft,  ut  habet  effe  objeclivum 
in  ihtelle&u.  Ergo  non  conveniteffentiae  di- ' 
vinae ,  quod  fit  idea  ut  cognita  ab  intellectu 
divino  tanquam  imitabilis  a  creaturis. 

XI.  Refp.  Negando  majorem.  Quia  datur 
fimilitudo,  quae  fitratio  cognofcendi,  non  co- 
gnita ,  ut  fpecies  intelligilis :  datur  etiam  ra- 
tio  cognofcendi ,  ut  cognita ,  fcilicet  verbum 
mentis :  8c  forma  haec  non  folum  eft  ratio,  per 
quam  cognofcitur ,  fed  etiam  in  qua  cognof- 
citur.  Atqui  hoc  modo  fe  habet  effentia  Dei, 
quae  eft  idea  non  ut  fpecies,  intelligibilis  8c 
principium  intelligendi,  fed  ut  verbum  men- 
tis  8c  terminus  intelle&ionis  ,  uti  hoc  difp. 
praced.  fuit  expofitum .  Et  fane,  idea  eft  fimi- 
litudo  rei  cognitae:  fed  fpecies  intelligibilis 
non  eft  formaliter  fimilitudo ,  verum  caufali- 
ter  8c  efficienter ,  quia  caufat  verbum  menta- 
le:  fed  ipfum  verbum  mentis  eftfimilitudo 
expreffa  rei.  Ergo  hoc  eft.  Et  cum  idea  fit 
terminus  intelligendi,  adeoqueipfumobje- 
ctum  intelle&um,  fpeciesnonfitterminus, 

lllam  effe  I  fed  principium  quo  intelle&ionis;  intelle&us 

enim 


304  Disputat.  ex  Pht 

enim  a&uatus  fpecie  intelligibili >  producit 
verbum  mentis ,  quod  eft  terminus  ipfius  co- 
gnitionis :  palam  eft,  non  fpeciem  mtelligibi- 
lem  fed  verbum  mentis  effe  ideam  in  Deo.  De 
hoc  argumento  fufe  differit  <zAgneUus  lib.  2 . 
de  Ideis  cap.  7. 


LOSOPHIA  SEXECT. 

XII.  Pro  Coronide,  ex  hifce  jam  difTerfc' 
tis ,  fi  idea  creaturarum  fit  effentia  Dei  cogn 
ta  ut  imitabilis ,  patet ,  ideas  non  efle  in  Deo 
ipfas  creaturas ,  fecundum  effe  diminutum 
quod  tribuitur  Scoto ,  aut  fecundum  effe  obj< 
clivum,  quod  tribuitur  Durando. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

TrigesimA-SextAj 

D  E 


D        E 


T  H   E   S   I  S      I. 


D 


E  Idels  earumque  natura  fic  fatis  actum  j  men  nunquam  fecit  neque  facere  voluit.  I 
v idetur  difp.  ante  habitis,  reliquumeft,  ;8c  cognovit  perpetuam  obedientiam  illam 
ut videzmus,  quarumrerum/tntldegin   quamaprimisparentibusexegit,  quse  pofl 


, 


bilis  erat,  non  tamen  actu  fuit  continuataj  h; 
bueruntenim  poffe,  quod  vellent,  fed  nol 
velle,  quod  poterant.  Cognovit  itidem  aliun 
atque  alium  mundum,quos  poffet  producer 
fi  vellet;  ex  hypothefi,quod  plures  mundi  fir 
poffibiles ,  hoc  enim  a  non-nullis  hodie  neg: 
tur,  non  quod  illud  repugnet  ex  parte  Dei 
quafi  ejus  potentiauniusmundicreationef 
exhaufta,  aut  quodaliquidderogeturhic  ei 
mnipotentiae  divinae ,  fed  quia  implicat  repi 
gnantiam  ex  parte  mundi  alterius  crcandi 


Deo  ?  Quod  fane  non  ita  facile  eft  explicatu 
atque  ut  intelligatur facilius ,  diftin&io  quse- 
dam  eft  praemittenda  hujus  vocis  Idea :  Sumi- 
tur  enim ,  vel  pro  ratione  cognofcendi  tan- 
tum,  vel  pro  ratione  cognofcendi  &  operandi 
fimul:  priori  mudopertinetadcognitionem 
fpeculativam  ,  8c  proprie  dicitur  verbum 
mentisj  pofteriori  modo  pertinet  ad  cognitio- 
nem  pra&icam ,  &  proprie  dicitur  exemplar. 
Hac  diftinctione  praemiifa ,  Quaeftio  hxc  ,  An 
De:x  omnium,qu£  cognofcit,  habeat  ideam?  non 

difficulter  folvitur ,  quae  eadem  eft  cum  altera  ubi  enim  conderetur ,  cum  hic  praefens  omn 
ftatim  pqfita.  Nostotumnegotiu?n  aliquot  af-  j  fpatiumoccupaverit,  8c  extraeumnihilfit 
fertionibus decidemus.  in  quo  collocari  valeat ,  nifi  eum  quis  locet i 

II.  §.  1.  Deus  infe habet ideas omniumpoj-  •  fede  Beatorum  8c  throno  Majeftatis  divina- 
Jibilium ,  qii£  nunquam  erunt ,  prout ideafignifi-  ubi  omnia  funt  plena  Dei,8c  fan&i  Angeli  ir 
cat  rationem  cognvfcendi  tantum.  Prob.  Quja  clamant ,  Sanctus,  San&us ,  SanSus ,  Jehov 
Deus  cognofcit  omnes  perfe£t.iones,quas  poi-    Sebaoth. 

fet,  fi  vellet,  extra  fe  producere,  nunquam  ta-  1 1 1.  §.  2.  ///  Deo  ettidea  omnium  bonoru; 
menproduxitautproducet:  Quemadmodum  &  omnium  entium  procedentium  ab  ipfo  Det 
defeniio  Chrifti  contra  holles  fuos  per  duode-  prout  idea  flgnificat  exemplar  rei  faciendj ,  l 
cim  lcgioncs  Angeiorum  nunquam  inftituta  rationem  openandi.  Prob.  Quja  Deus  eft  authc 
fuit,  neque  futura  nunc  criti  8c  tamcn  fnit  co-  omnis  bonitatis  8c  omnis  entitatis;ergo  omn 
gnitaaDeo-.ergoejus  idc.icrat  in  Deo.  Con-  boni8centis  idea  cft  in  Deo  :  atque  haec  c 
fequenter,  rerum  poflibilium  conftituendx  idca  futurorum.  Confeq.  Prob.  Quia  quicqu 
funt  ideae  in  Deo.  Pari  modonovit ,  feexla-  a  Deoproducitur ,  hocproducitur  fecundu 
pidibus  poffe  excitare  filios  Abrahx,  quod  ta-    iimilitudinem,quam  habet  in  ipfo.  Scd  omi 

bonu 


VOLUMEN      S  E  C  U  N  B  U  M. 


^onum  &  orane  ens  aDeoproducitur.  Er- 
ro &c  Sed  harc  fimilitudo  omnis  boni  8c  en- 
is  in  Deo,  eft  idea  boni  8c  entis.  Ergo. 

IV.  §.  3.    Quamvis  Deus  cognofcat  mala 
ulpafeupeccata  omnia  omniam  homhium->ea  ta- 
nen  nullamfui  habent  ideam  in  Deo ,  prout  idea 
Jgnifcat  exemplar  rei  fackndj;  '&  rationem 
perandi.  1.  Deus  ccgnofcit peccata  univerforum  \ 
lominum.  Alioquin  non  poiTet  effe  juitus  ju- 
lexrnemo  enim  recle  judicare  valet  de  iis,  | 
[uae  ignorat.  Et,qui  novit  rationem  attingen- 1 
li  fcopum,  novit  etiam  rationem  defkiendi  a  I 
copojSed  Deus  novit  perfectifTime  rationem 
n  creaturis  perveniendi  ad  ieipfum  ut  ico- 
>um,  qui  eft  fumrna  rtctitudo  cc  bonitas.  Er- 
;oetiam  novitrationeniiii(.rearurisdeficien- 
.  liafeutfcopo,  a  fumma  fua  rectitudine  8c 
jonitate;  qui  recefTus8c  deviatio,  eft,  iniqui- 
as,  malitia,  peccatum  ,  2.  Dew  non cognofcit 
eccata  ,  perpropriasideas  illorum  :  quia  neque 
ilfitas,  neque  malum,ut  fic,habet  ideam  pro- 
I  riam  in  Deo.  Prob.  Idea  impradentiarum  eft 
i  xemplarimitabile:  Seddivinaeflentia,  nec 
i  ilfitatis,  nec  mali ,  nec  peccatorum  ,  eft  ex- 
i  mplar  imitabile    Ergo.  Prob.  minor.  Qina 
[^ea  eft  hic  ratio  faciendialiquid  :  currfergo 
[ [  )eusfaliitatem,  malum,  aut  peccatum,facere 
■  cqueat,  neque  illorum  quoque  eft  ideain 
[f)eo.  Quod  probatur  adhuc  fortius.  Ideain 
iheo  eft  effentia  ejus  cognita  ut  imitabilisa 
I  reaturis,  i.  e.  in  quantum  resfuntafTimilabi- 
I:sDeo:Sed  falfitas  8c  malitia  nonfuntafli- 
I  lilabiles  Deo.  Ergo,  8cc.  Contra ,  omne  ve- 
1  lm  8c  bonum  eft  affimilabile  Deo :  ideoque 
I  triufque datur idea in  Deo.  Adhaec,  eflentia 
I  »ei  non  eft  fimpliciter  idea aut  exemplar,  fed 
I  :caufa  ideati,ut  in  difp.praced '.fuit  oftenfum. 
I  ed  Deus  non  eft   caufa  ullius  faliitatis  aut 
litiae.   Ergo.  Quariturhlc.  Quomcdo  ergo 
^s  cognofcat  malum  ?  Refp.  per  bonum ,  feu 
im,  feufpeciem  boni.  Prob.  Quicunque 
recte  cognofcitbonum,  cognofcit  quoque 
um.  Sed  Deusperfectecognofcitbonum. 
rgo.  Prob.  maj.  Quicunque  perfeclre  cogno- 
lt  aliud,  etiam  cognofcit  diftinctionem& 
crentiamejusabalio.  Sedprimaratio  di- 
'•  inctionis  confiftit  in  aftirmatione  8c  ntga- 
one ,  ut  fcil.  aliquid  cognofcatur  efle  hoc  8c 


3^? 


non  eflfe  illud:ergo  malum  etiam  cognofcitur 

a  Deo ,  quia  eft  negatio  8c  privatio  boni :  nam 

ii  unumquodque  diftincte  cognofcitur ,  cunt 

apprehenditur  ,  prout  ejus  natura  eft  a  quovis 

aliodiftincta,  autDeus  noncognofcit  perfe- 

cte  bonum,  aur/cognofcit  ut  diftinctum  a  ma- 

lo,  8c  fic  confequenter  cognofcit  malum  ,  per 

bonum  8c  ideam  acfpeciemboni.  Sed  ulte- 

rius  quserunt  hic  Scholafici.  An  Deus  cognofcat 

malmnper  fpeciem  boni ,  non  cnjufcunque ,  fed 

tantum  ejus ,  quod  pri<vat ,  ita  ut ,  fiDeus  non  ■ 

cognofceret  aliudbonum  afe ,  nullo  modo  effet  co- 

gniturus  malum  fecundum  fpecialem  rationem 

mali :  quoniam  privatio  non  cognojcitur  nifi  per 

habitum  oppofitum  :  fed  yrivatie  &  habitus  , 

funt  oppofita  circa  idem  fubjetlum  :  Dei  autem 

\  ejfentianonpotefi  effefubjeBumprivationis.  Er- 

go,  finon  ejfet  aliud  bonum  cognitum  d  Deo ,  nifi 

ejfentia  Dei  ut  idea  omnis  boni ,  nullo  loco  cogno- 

\ Jceretur  malumaDeo.  Refp.  Deus,  perhoc, 

quod  cognofcit  fuam  efientiam  infinitam , 

tanquam  quse  continet  infinitum  pelagus  fuas 

bonitatis  ,  cognofcit  omne  malum  ,  etiam 

fecundum  rationem  fpecialem  mali.  Prob. 

Cum  divina  eiTentiafitbonitasinfinita,  at- 

que  adeo  hxc  fit  de  conceptuformaliillius, 

fequitur ,  cmnem  rationem  bonitatis  perfe- 

diiTime  in  ea  reperiri :  ergo  8c  reperitur  in  il- 

la  ratio  ifta,  qua  malum  cognofciturexop- 

pofito  bono :  quia  haec  ratio  cognofcendi  ma- 

lum  aliquo  modo  pertinet  ad  perfe<£tiflimam 

rationem  cognofcendi  bonum,  quia  tum  per- 

fedtiftimeccgnofcitur  bonum,  cum  cogno- 

fcitur,  in  quantum  diftldet  a  malo,8c  in  quan- 

tum  malum  diftidet  ab  ipfo :  At  fic  cognofci- 

turipfummalum.  Hincficpergo.  Malumco- 

gnofciturperbonumoppofitum.  Sedmalum 

opponitur  bono divino perfedtiflime  cognito 

a  Deo,  8c  fecundum  rationem  communem 

mali,  8c  fecundum  rationes  fpecialesmali : 

quia  ficut  Deus  eft  caufa  communis  omnium, 

in  quantum  omnia  imitantur  Deum  ,  8cpa- 

ritereftcaufafpecialiscujuflibetentisin  par- 

ticulari ,  quatenus  diverfa  entia  diveriimo- 

de  ipii  ,  ut  ideoe  omnium  8c  fingulorum  ,  afli- 

milari  poflunt:  fic  omnia  mala  opponuntur 

Deo  ,  oppofitione  communi  ,  in  quantum 

ab  cjus  bonitate  8c  redtitudine  difcedunt  9 

R  r  8c  prae- 


3°°* 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 


multa,  8cc.  fint  entia  Sc  entia  vera ,  etiam  ve- 
re  aflimilantur  Deo ,  &  Deum  imitantur ,  at-l 
que  exprimunt.  Ergo  datur  eorum  vera  aci 
propria  idea  in  Deo ,  quod  erat  demonftran- 
dum. 

VI.  §.  y.  An  Dens  hahet  ideam  accidentium 


8c  praetereaopponuntureidembonitatiSc  re- 1  in  difp.praced.  Cum  autem  Deus  iit  ens  &  ens 
clitudini  ,  fpecialioppolitione,  inquantum    verum ,  atque  entia  materialia,  potentialia, 
ab  ea  diverfimode  deficiunt  8c  difcordant.  Er- 
go,  8cc. 

V.  §.4.  dyf;:  etiam  imperfeHa  entia  ccgno- 

fcuntur  aDeoperpropriam  aUqaam  ideam^  an 

njero  per  ideam  oppofitorum  ?  ut  materia  per 

ideam  forma^potentiaperideam  aBus,  multitu- 

doper  ideam  unitatis ,  cacitasper  ideam  vifus  ?  I  diftin&am  ab  ideafubje&i  ?  Refp.  Propria  ac-; 
Rcfp.  Imperfecliones,  quse  reperiuntur  in  re-  !  cidentia  non  habent  in  Deo  ideam  diilinclam, 
bus  creatis   funt  duum  generum  :  quxdam  \  abideafubjecti  ,accidentiacommunia,  qusr 
funt  defectus  naturx  8c  privationes  alicujus  j  fuperveniuntfubjecvto  jam  completo,  habent 
perfectionis  debitae  ineffe ,  ut  caecitas :  quae-  1  diftinclam  ideam  ab  idea  fubjecli,  quoad  pro- 
damvero  funt  naturalesconditionesrerum,  :  ducT:ionem,utraquehabentdiftinc~r.am  ideanu 
qu$  nonimportantprivationemalicujus  per-  i  ab  idea  fubjeclii ,  quoad  cognitionem.  Probl 
feclionis  debitse,  fed  negationem  folum  ali- 1  pars  prima.  Quia  idea  eft  forma  exemplarid 
cujus  perfectionis  non  debitae,  uteifemate-  \  rei  producibilis  :  ergo ,  ficut  fe  reshabetaq 
riale,  eife potentiam ,  effemultum,  eifefini-<  produci,  itafehabetadideam  ,  juxta  quarr 
tum  ,  participatum,  8cc.  InDeononeftidea    producitur.  Sed  accidentiaproprianon  proj 
imperfeclionum  aut  entium  imperfectorum    ducuntur  in  fuo  eife  diftin&aproduclione; 
primi  generis  i  ideoque ,  nec  csecitatis ,  nec   produclione  fubjccli.     Ergo  neque  habenj 
ca?ci,utiic,formaliterloquendo,habetideam,    ideam  diftinctam  ab  idea  iubjecli.     Confel 
quia  iftse  imperfectionesproveniuntexdefe-    quenter,  Scfubje&i,  8c  propriorum  accidenl 
clu  naturse  particularis,  2c  non  ex  virtute  ejus    tium ,  una  eft  communis  idea ,  ad  cujus  exl 
a&ivaautperfe&ioneipiiusDei ,  neque  ullo    emplar  fubjeclum  producitur  cumfuisproN 
modo  ei  aflimilari  poifunt.   lmperfeclionum    prietatibus.    Quemadmodum  artifex  habei 
aut  entium  imperfectorum  fccundi   generis    unamideam  domus8comnium  accidentiui 
Deus  non  habct  ideam  ,  iiifbeimperfedtiones    concomitantiumeam ,  ita8cDeus  unam  ha 
coniiderentur  formaliter  ,  quatenus  habent !  betideam  ,  Scfubjecli,  8cpropriorum  ,  quc 
rationem  imperfeclionis ,  i.  e.  quatenusfunt    comitanturillud.  Secunda  pars  ajfertioais  po 
negationes  majoris  perfe&ionis,  quia  negatio  fit£  probatur  eodem  fere  modo.     Unaquseqi 
ut  iic  non  habetaliquodexemplar ,  ad  quod  j  res  itafehabet  adfuiideam  ,  uti  fe  habet  a<! 
producatur ,  cum  produci  nequeat :  attamen    fui  produ&ionem:  Sed  accidentia  communia 
cntia  illa  vera  8c  realia ,  qux  ifti  imperfettio- 


ni  fubfternuntur  ,  quantum  ad  entitatem 
fuam ,  non  vero  imperfeclionem  ,  habent 
ideam  fui  propriam  in  Deo ,  qua  cognofcun- 
tur,  quia  habentaliquam  veritatem,  qua  vere 


qux  adveniunt  reijamcompletce,  nonpi 

ducuntur  eadem  produclione  ,  quaproducij 

tur  res  ipfa  :  nam  ex  eo ,  quod  aliquis  eft  hc' 

mo ,  non  fequitur ,  quod  idem  iit  fapiensai 

theologus :  Ccd  alia  actionc  fit  homo ,  alia  Ci 


aiTimilantur  Deo,  8c  imitanturatquecxpri-  '  piens  ;  iicut  domus  alia  actione  fit  domu 

muntfuomodoDeum,  inquo  contincntur,    aliadealbatur.  Ergo  alia  cft  idea  in  Deor 

non  quidem  formalitcr,  Ccd  eminenter ,  qua- 

tenus  a  virtute  activaDei  Scpcrfcclioneejus 

produci  valent ,  8c  dc  fatto  aliquando  produ- 

centuracproducuntur.  Prob.  Idea  in  Deodi- 

c  itafTimilationcm  ideati  ad  Dcum  ,  quraifi 

milatio  cft,  non  univpcationi  1 ,  fed  reprsefen- 

iationis2cexprcfn<;nis ,  non  fubeodemgene 

re  fcd  cxtra  gcnus,  ut  antcfuit  explicatuna 


fpc&u  fubjecli,  fc.  hominis  ,  alia  refpeclj 
fapientia:  iplius ,  iicut  in  mcnte  artilicis ,  al» 
eft  idea  domus ,  St  alia  alboris.  Tertiapars  aj 
fertionls  fic  patet ,  quia,  quandocunque M 
cidens  dmincte  cognofcitur  ,  Sc  conlider^ 
tur  a  D:o  fecundum  propriam  ipfiu 
nem  ,  habet  ideam  ipiius  propriam  Deus 
idci  cnim  cft  ratio  coguofcendi  omnia 

dui 


VOLUMEN     SeCTJNDU.M,  307 

impropriamrationemuniufcujufque.Prae- loportet  ut  habeat  Deus  ,  cui  ut  rerum  o- 
rea,  cum  unumquodque  accidens  habeat  I  mnium  ideae,  pro  idearum  contemplatione 
iquam  propriam  a&ualitatem  ,  quam  ad-  a  nobis  inftituta,  fit  gratiaruma&iofempi- 
t  fubje&o  ,   etiam  ejus  ideam  propriam  Iterna.  Amen. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

Trigesim  a-S  e.p  t  i  m  a, 


D  E 


iSSENTIIS  RERVM  ATERNIS 


T   H    E   S   I   S      I. 


"\  Uia  nihil  fere  frequentius  effc  legere  , 
>Z.  quam  Ejfentias  rerum  creatarum  ejfe  <e- 
'nas  \  &  de  hac  quaeftioneinterfeconten-, 
int  acriter  Scholaftici  Veteres,  Albertus  Ma- 
us ,  Henricus  Gandavenjzs,  Thomas  Aquinas, 
jannes  Duns  Scotus,  &  Recentiores,  Francif- 

■  t  Suarez,  tom.  2.  Metaph.  difp.  3  1  .Gabriel 

■  fques  in  1.  part.  Thom.  difp.  70.  &  104. 
,  irtinus  Meurijfe  in  Metaph.lib.  i.qtneft.  if. 
[  primis  Francifcus  Cumelin  i.p.Th.  qu<ejl.  10. 
j  f.  3 .  aliique ,  operse  pretium  vifum  fuit  ex- 

>rare ,  quid  hic  fit  fentiendum ,  Sc  quali 
|  xlo  loquendum.  Controverfiae  ftatus  eft, 

^um  efentia  ferum  Jlnt  ab  aterno :  nonfolum 

Deo ,  fed  etiam  extra  Deum  ?  quod  idem 
j  ,  ac  fi  quaeras.  An  rerum  quidditates ,  an-  ' 
\  uam  a  Deo  in  tempore  producerentnr ,  habue- 
\  t  aliquod  ejfe  in  fe  &  fecundumfe  ?  Atque 
j  :m  quaeritur  a  Logicis ,  fub  aliis  verbis.  V-  , 

imhac  enunciabilia  complexa,  homo  efl ani- 
j  f/,  equus  esl  hinnibilis,  rofa  eslflos  ,Jlnt  <eter- 

•  veritatis  ,  ita  ut  aliquid  reale  refpondeat  illis  | 
'.  aterno  extra  intelletlum  ?  Qujeftio  fane  eft 
I  iua,quam  antequam  decidamus,diftincl:io- 
i  squacdamfunt  praemittendae ,  ut  certa  ab 

certisdiftinguantur. 

II.  §.  1.  EfTentiae  rerum  fpe&antur  ;  vel 
;  cundum  efte  reale.,  quod  habet  in  fe ,   vel 

cundum  effe  obje&ivum,virtuale,poflibile, 

telligibile ,  ideale,  volibile,  quod  habent  in 

eo.  Alii  fic  dicunt,  Eflentiaererumtribus 


modis  habent  eflb,  ve4'inintelle<5hidivino, 
vel  in  fuis  caufis ,  vel  in  feipfis  extra  fuas  cau- 
fas.  Eflentiaererumpofiuntdici  aeternae,  fe- 
cundum  efle  obje&ivum,  in  genere,quatenus 
ab  aeterno  fuerunt  obje&um,  virtutis  8c  po- 
tentiae,  intellectus  &.  ideae,  ac  voluntatis  divi- 
nae:  efle  enim  virtuale  creaturarum  aeternum, 
nihil  eft  aliud,  quam  efle,  fuae  caufae,ipfius  fc 
Dei,  ut  habentis  abaeternovirtutemprodu- 
cendi  eas  in  tempore :  fimiliter  illis  tribuitur 
eJTe  pofiibile  aeternum ,  quia  ab  aeternofue- 
runt  in  potentia  objedtiva  &  a&iva  Dei ,  cui 
fuerunt  obje£be ,  8c  per  quam  ad  aftum  funt 
tradu&ae  in  tempore ,  &  ex  ftatu  poflibilitatis 
aeternae  tranfiatae  in  ftatum  a&ualitatis  tem- 
porariae :  funt  quoque  aeternae  fecundum  efle 
intelligibile  atque  ideale,  quatenus  ab  aeterno 
funt  cognitae  a  Deo,  ut  pofiibiles  Scfuturae 
intempore,  8c  quatenus  ab  aeterno  contem- 
plando  eflentiam  fuam  Deus  vidit ,  quomodo 
eflet  imitabilis  a  creaturis  in  tempore :  deni- 
que  funt  aeternx  fecundum  efie  volibile,  qua- 
tenusabaeternsevoluiteasproducere  in  tem- 
pore.  Ad  alteram  diftin&ionem  quod  atti- 
net :  In  intelledhi  divino  rerum  elTentiae fue- 
runt  per  ideas  ab  aeterno,  antequam  mundum 
creaverit,  ficut  res  artificiofaefuntinmente 
artificis  ,  antequam  producantur  :  in  fuis 
caufis  res  dicuntur  efle  ,  quatenus  funt  in  illa- 
rum  potentia  a&iva  ,  quemadmodum  rofa 
eft  in  virtute  a&iva  Solis  i  fic  rerum  eflentiae, 
Rr  1  antequam 


jo8 


DisputAt.  exPhilosophia  Select. 


antequam  fuerunt  in  tempore  creatx,fuerunt  j  tionis  ,  ut  genus ,  opponitur  enti  reali :  vel 
in  potentia  activa  Dei  ab  xterno:  in  ieipiis  \  prout  diftinguitur  contra  vi  non-exiftens 
extracaufasfuasdicuntureiTentix  rerum  ef-  |  quofenfurealeidem  eftquodreveraexiftens 
ie,  quandojamactuprcducuntur  a  Deo,  aut    EiTentix  rerum  poflunt  dici  reales  ,  prior 


pctius,quandofunt  produc~tx:fic  nullxeiTen- 
tix  ullarum  rerum  iu nt  xternx. 

111.  §.  1.  TripliciteraccipiturrBeiTe:  vel 
pro  efle  effentix,  quofenfudefinitiodicitur 
explicare  t*  eiTe,  i.  e.  eflentiam  rei  dcfinirx  , 
velproefleexiftentix,  quofenfu  dicitur  ge- 
neratio,  traniitus  a  non-efTe  ad  eflerei,vd 
pro  veritate  propofitionis ,  in  quantum  ii  eft} 
iigniricat  connexionem  duorum  extremo 
rum,  fubjecti  8c  prxdicati  j  quo  fenfu  dici- 
nuis,  Homo  eftanimal,  eft  rationalis ,  eft  rifi- 
bilis,  eftdocT:us,eftprobus,cs:c.  Hicnotandum 


modo,  quatenus  non  funt  ficlxabintellecuj 
aut  factx  a  ratir-ne  :  fed  non  poffunt  dici  real 
les ,  fenfu  pofteriori ,  quaii  femper  exiftant  I 
lic  enim  forent  xternx  ck  coe^ernx  Deo,quocl 

ibfurdum.  Sed  quxitionem  ipfam  decida-l 
mus  8c  latius  exponan 

VI.  §.  i.  EJJentitererim^extradroinumim 
telleflum  ,  extra.Dc-  m  afli<vam  *  extrA 

illudefje  objefliv.tm  cjitcdhabeni  in  Deo,  infe<$A 
fecundumje,  nonfunt  tetemajisc  hahent  aliqw 
ejfe  reale  ab  aterno,  ne  o-tideyn  dhn.nitttim,ext 
Deitm.    Probatur    i.  Si  rerum  effentix  fu 


venit,  quod  actualis  cxiftentia  fubjedti  non    xternx  fecundam  aliquod  eflc  extraDeui 


requiratur  ad  veritatem  propoiitionis,  in  qua 
Tveslj  tertii  eft  adjecTh,  fecus  quamcumie- 
cundi  eft  adjecTi :  Et  hoc  fic  probatur.  Si  exi 
ftentia  fubjecTi  requiratur  ad  veritatem  pro- 
pofitionisde7rtV/?teitiiadjecl:i,  ^uitur,  ni 
hil  efle  fcibile |}ifi quando exiflir  j qui> 
eftfcibilenili  verum.   Sedconfe 
ium  ,  quia  multa  icibilia  funtc 


dabuntur  univerfalia  in  eiTendo,  &  idex ,  vi 
go,  ied  falfo,  adfcriptx  Piatoni ,  ut  in  diip.d^ 
hieis  eftoftenfum,rerum  8c  efTentiarum  fepa 
rataru-.vi  a  lir.galaribus  .  ab  xterno  ,  qux  noi 
fenefbant,  nec  mrereant ,  nec  corrumpantuf 
unt  ahftracTx  a  conditionibus  materiara 
Sed  ,  conftituere  uatura 
bparatas  a  iingularibus ,  contrjj 


rebus  n onexiftentibu? ,  ut,  cV  rofateropor<  j  01      t         nameftrationein  :  ubienim  hxali 
jhyberno  fcitur,quod  fit  flos,deHo:uero  nunc  !  xternoextraDeum  d^iirXierunt?  ubi  efienti 
nonexiftente,  quod  Gtpoeta,  &e.  Erg<v5:c.  ernxmoratxfuntextra  Deum  ?  noni 

1  V.  §.  3.  Efieexiftentixduofacitre(peclu '  alin^uo  Mundi  arguIo,quiamundusabxtefiQi 
efleeflentix.  Primum,  quod  conftituat  efle   nonfuit,  c^ante  creationem  ejus  nihil  fui 
elTentixinacTu,quod  anreaeratinpotentia;,  prxter  Deum.  .Ergo  extra  Deum  abxter 
iicuti  homo ,  antcquam  exiflat ,  eft  in  poten- '  efle  lti  se  rcrum  efle  non  potuerunt.  z.Si  efTen 
tia  Dei ,  £c  habet  effe  potenriale  ncn  adluale, ;  tix  rerum  funt  xternx  extra  Deurn.  etiam  ta 


quod  quidem  efle  potentiale  extra  Deum  ni - 
hil  eft,  fed  cft  in  Dco  ipfa  potentia  Dei  poten- 


lis  erit  eflentia  hominis.  Sed  elTentia  hominii 
eit  ejus  maceria  8c  forma ,  co;  pus  5c  anima raj| 


tisproducerehominem:  fccundum,  quodfa- j  tionalis.   Atquihxcnon  funt  xterna:  repm 

:u  efle  elTentix,  eft, !  ffnatenu 


cit  effe  exiftentix  refpecT 

quod  faciat ,  eflentiam  rei  efle,  ens  creatuo  . , 

aut  poiius  eflentiam  entis  creati  ;  nam  ante- 

quam  cxiftit ,  eft  ens  creabile  &  non  crcatum, 

aut  potius  eft  entis  creabilis  bk  non  creati  ; 

crcatioenimterminaturadeflentiam  rei  fub 

cxiftentia. 


enim  eiTe  xternum ,  8c  extra  Deum  pro 
duciaccreari,  utiiddifp.  19.  in  vol.  primc 
leleclarum  difp.  eft  oftenfum.  5 .  Si  rcruin  el 
fentix  habcnt  efle  ab  xterno  extra  Deum,  av 
funt  produdlx  a  Dco  in  illo  eflc^iut  non  funt 
Si  non  ,  fe:]uetur,  aliquidefleabxri;rnoextr 
Deum,  quod  nuiio  mododependent  aDeof 
quia,  quod  non  eft  produftum  a  Deo,  id  nv 
modo  dependet  ab  eo.  Si  ab  xterno  funt  extr 


V.  §.4.  Toreale, quandoenunciatur,  de 
cflentia,  elTe,  aut  entc,  dupliciteraccipitur  : 

vel, proutdiftinguiturcontraTz  fidritium,aut   Deum  producTi.ea  Deo,  crgo  habcbun 
quod  ab  intelleftu  ccrationeeft  fabricatum,  1       Lno,quiaomnisa<5lioDeipri 

quofenfucns  fi&itium,  ut  chimxra,  5c  ra-;  duccntisaliquid,  terminatur  adexiftenti: 

flD 


VOLUMEN      SeCUNDU 


y 


M. 


3°? 


ngularem  ipfius.  Et  fic ,  non  folum  eflentiae  I  animalrationalefe  hxc,Homo  ettrifibMs,  utra- 


;rum  erunt  aeternae,  quoad  effe  eflentiae ,  fed 
c  qucad  efle  exiftentiae  ,  quod  efl  abfurdum. 
.  Si  rerum  eflentiae  funt  ab  setcrno  extra 
)eum  ,  fequitur,,  Deum  non  poffe  aliquid 
reare:  quia  creare  eft  produceretotum  ens, 
tens  eft,ex  nihilo.  Sed  li  eflentiae  rerum  fint 
ternae,  exhypothefi  Adverfariorum  ,  divinae 
reationi  femper  fupponitur  £c  pracftruitur 
fentia  &  quidditas  rei  creandx  ,  quae  cum  fit 


que  eft  vera  ab  aeterno,  non  tantum ,  quia  in- 
venitur  in  intelle£tu  aeterno  Dei,  fed  etiam 
utraque  eft  veraab  intrinfeco  -,  quiainuna  , 
praedicatum  eit  de  intrinfeca  ratione  fubjecli; 
in  altera ,  fubjectum  eft de  intrinfeca  ratione 
prxdicati ,  ccdicunt  mutuam  ccneccflariam 
habitudinem  ad  fc  invicern  8c  ex  natura  rei  8c 
ex  natura terminorum  :  aiiae vero funt prcpo- 
fitiones  perpetua?  veritatisab  extrinfeco,  fc. 


nnupaliorenriiasejus,  rescreandanonpro-  (quia  ab  aeterno  iunt  cognitaeccpraedetermi- 

ucetur  ex  nihilo,  5.  Sieffentiahominisefl   nataeaDeo,utpropofitionesfuturorumcon- 

)  aterno  extra  Deum  ,  aut  efl  aliquid  autni-  .tingentium ,  fieut  harc,  Antichiiftuserit, efl 

il.  Si  nihil ,  non  poteft  dici  seterna,  quia   veraabseterno,  non  quidem  veritateintrin- 

ternitss  eft  afiedioentisrealis.   Sialiquid,  1  feca,  quia  prxdicatum  noneftderationein- 

m  aeternum  efle  non  eft  proprium  Dei.  Hoc   trinfeca  fubjecli ,  fed  contingenter  convenit 

labturdum.  Ergo&illud.  6.  Siierumef-    fubjedlo, eft  tamen  veraabarterno,  quiaDeus 

ntiaelintabaeterno,  maximepropter  veri- 

ren,  hai  um  propclitionurn  id  efiet ,  quaedi- 

iiaturperpetuae  veritatis  ,  imt<  1   veri- 

tis    ut  iunt,  Homo  eft  animal  rationale,Ho 

.  ilis-Quodlibcteft  velnoneft,  ckc. 

iamnon  e'i  necefle  ,  eflentias 

efle  3eternas,nam  nihilominus  hse  pro- 
erunt  verae,  quianonpendentab 

itia  rerum  ;  imo,  etii  Dcus  annihilaret 

as  rerum  ,  auhucpropofttiones  illce  ef- 

I  v.  verae,quiadicunttaotumconnexionem 

.  :eflariam  prxdicati  cum  fubjecto.  Quod 

jjotiumutintelligatur,  afleitionem  poni- 

isfecundam. 


ab  xterno  praedefinivit,  Antichriiturn  fore:6c 
ficillafemper  fuit  vera  in  mente  Dei  aeter- 
na.  Noftrainprsefensafiertio  intelligendaeft. 
de  propofitionibus,  non  pofterioribus,  fed 
prioribus  ,  quas  funt  vera:  veritate  intrinfeca, 
cc  quae  funt  veritatis  setcrnse,  non  tamen  , 
quia  connexiones  partium  in  illis  habeant  ef- 
feab  seterno  extra  Deum.  1.  quianulloho- 
mineexiftente,  antefecula  condita,  ha*c  e- 
rat  vera ,  Homo  esi  animal  ratione :  fed  ab  eo, 
quod  res  eft  vel  non  eft ,  propofitio  dicitur 
vera  vel  falfa:ergo  fi  ante  mundumfactum 
nulla  res  erat ,  nuila  qxioque  erat  propofitio, 
vocalis  ,  aut  fcripta ,  led  tantum  mentalis  in 
V 1 1.  §,  2 .  Propofitiones  aliqua dicuntur  effe  \  intelle&u  Dei.  Ergo  neque  illa  extra  Deum 
itatis  perpetu^  fc  teternjejionquiaconnexio-  eratvera.  Homo  es~i  animal  rationale.  2.  An- 
pradicati  cum  fubjeBo  inillis  habent  effe  ab  tequam  Deus  mundum  conftitueret,  neque 
rno  extra  Deum  ,  Jedquiapr^edicatum  conci-  ;  erant  quatuor  ,  neque  tria,  ergononerant 
irinrationefubjetJiyi.  e  quiajubjetlum  ,  nec  \  feptem.  Ergo  non  eft  perpetuae  aut  seter- 
rfteffe  ,  nec  intelligi ,  Jinepmdicato  illiuspro-  nae  veritatis  extra  Deum, ^tatuor  &  triafunt 
'tionis  ,  aut  etiam  prxdicatum  ,  non  potesl •  feptern.  3.  Quod  rerum  efientiae  nonfintae- 
nec  intelligi.finefubjeclo  illius  enunciatimis .  ternae ,  quia  connexiones  prsedicati  cum  fub- 
:veroaccurateeftnotandum,diftbrentiam  !  jedofuntxternae  extraintelleclum  Dei,  fic 


mdam  efle  inter  propoiitiones  perpetuse 
eternae  ventatis  \  nam  quaedam  funt  ve- 
veritate  intrinfeca,  fc.  quando  prsedica- 
a  eft de  intrinfeca ratione  fubjedli ,  cc  non 
eft  intelligi  fubjeftum  iine  praedicato  , 
viceverfa,  quando  fubjedlum  eft  de  in- 
ifeca  ratione  p"^dicati,nec  poteft  praedica- 
n  intelligi  fme  fubjedo  ;  uthaec ,  Homo  esl 


probatur.  Connexio  eft  connexorum.  Sed 
ab  aeterno  nulla  extabant  extrema ,  quae  con- 
neclerentur.  Ergo  ab  aeterno  non  potuitil- 
la  t{{h  connexio  extremorum  extra  Deum. 
4.  Ifta  connexio  prscdicati  cum  fubjeAo , 
quando  dicitur ,  Homo  esl  animal  rationale  } 
aut  erat  realis ,  aut  intellec^ualis  :  non  rca- 
iis,  quia  tunc  nihiieratextraDeum.  Ergo  • 

Rr  3  erat. 


3io  DisputAt.  ex  Phi 

erat  intelletlrualis :  fedtuncnulluseratintel- 
le&us,  nifi  divinus ,  qui  ab  xterno  non  folura 
intelligebat,  hominem  eiTe  rationalem,  fed  gc 
contingentia  omnia.  Ergo  propoiitiones  non 
ciicuntur  xterne,  veritatis,  quia  connexio  prx- 
dicati  cum  fubjctto  fit  ab  xterno  extra  Deum, 
fed  fufficit ,  quod  alterum  de  alterius  ratione 
fitintrinfeca,  formali ,  8c  efTentiali.  Unum 
hic  objici  potcft,  quod  folvi  meretur.  Aut 
connexio  extremorum  inpropoiitionibussc- 
ternse  veritatis,  erat  ab  xterno  ,  a  parte  rei,  aut 
in  intellectu  tantum  divino  :  non  a  parte  rei , 
quia  nihil  poteft  eiTeaeternum  exrraDeum  : 
non  in  intellectu  divino ,  quia eadem  ratione 
omnes  profitiones  de  futuro  contingenti  funt 
acternre  veritatis,  quia  funtin  intelle&uDei 
ceterno.  Refp.  Propofitio  neceffaria ,  oeternse 
veritatis,  qualis  eft  illa ,  Homo  esl  animalratio- 
?/rf/*,dicit  habitudinem  neceffariam  Sc  intrin- 
fecam  ex  natura  extremorum ,  ubicunque  re- 


LOSOPHIA  SELECT., 

periatur,  (ive  in  intellectu  Dei,  11  ve  in  intelle1 
ctu  Angeli ,  fiveininteileftuhominis}  ho 
enim  illi  eft  accidentale:  Et  ratio  eft,quia  praej 
dicatum  illius  concipiturexnamrarei  inra| 
tione  &  conceptu  effentiali  ipiius  fubje&i,  ft| 
ut  fubjectum  ,  nec  eflfe  poifit,  nec  intelligi,  ii 
ne  prsedicatoj  nam  pr&dicatum  eft  de  effenti 
fubje&i :  2c  hoc  ita  eft ,  quia  ita  efte  ab  seternij 
voluit  Deus.  Sed  propoiitio  de  futuro  contin 
genti,  non  habet  ab  intrinfeco  ,  quod  iit  seter 
nx  veritatis ,  fed  tantum  ab  extrinfeco ,  ex  e 
quod  eft  in  intelleclu  divino  ,  ut  eft  hcec ,  An 
tichriftiM  erit ,  quia  prasdicatum  hic  non  eftd 
eiTentia  fubjecti  ;  nec  exiftentia  effe  potei 
de  effentia  ullius  rei  creatae ,  nec  Deus  un 
quam  voluit  ,  exiftentiam  creaturse  efTe  d 
effentiaejus,  fed  contraabaeterno  voluit,  ho 
praedicatum  ,  erit ,  contingenter  dici  de  Anti 
chrifto.  Csetera  argumenta  in  conflidtufol 
vemus. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi , 

Trig  e  s  I  m  a  -  O  ctAv  a, 


D  E 


POTENT   DEI  ORD.etABSOL 


T   H    E   S 

POtentiam  inDeo  efTe,  &  quidem  a&i- 
vam ,  3c  innnitam ,  difp.  2 i.feletl.  vol.  1 . 
fatis  fuperque  eft  probatum ,  nunc  ejus 
divifionem  ,  in  Grdinatam  feu  Grdinariam  ,  Sc 
(LAfolutamfeu  BxtraordmariamtQxplicaYQ  de- 
cretum  eft :  quae  divitio  intelligenda  eft,  non 
refpectu  Dei,  fed  rationis  noftrce :  nam  potcn- 
tii  Dei  eft  ipfa  eiTcntia  Dei  fecundum  rcm  ; 
qu.e  efTentia  ,  ut  cft  unica  Sc  fimplicifiiraa,  fic 
Scpotentiaejus  eft  unica,  &  fccundum  rem 
fimpliciiuma ,  quac  tamcn.prodiverficonfi- 
derationc ,  nunc  ordinat  1  di citur ,  nunc  abfo- 
luta:  quemadmodumunica  3c  fimpHeifiima 
Dei  fcientia.dtvidituriniimplicisintelli' 
tiae  5c  vilionis,  &  voluntas ,  in  voluntatem  ef- 


I  s      I. 

ficientem  6v  permittentem ,  propter  inada 
quatos  unius  ejufdemque  rei  conceptus  nc1 
ftros. 

1 1 .  Potcntia  Dsi  ordinata  dicitur ,  quae  fi1 
quitur  lcges  a  voluntate  Dei  pofitas  i  vel  qu' 
accommodata  eft,6c  quaii  debita,  exfequend 
Iegi  ab  ipib  D^o  inftitutje.   Potentia  Dci  abjl 
luta  dicitur,  quae  non  eft  adftridta  ad  iftum  o 
dinem,  in  natura ,  aut  in  fupernaturalibus  f 
cund  im  fcripturas ,  poiitum  j  vel ,  quaDci 
potcft  faccre  omnc  id  ,  quod  contradk'  I 
\\on  implicat.    Ordo  autem  iftc,  fecundui 
quem  agit  Deus  per  potcntiam  ordinarart  , 
praeter  ac  iupra  quemagitpcrpotenmma 
iblutam  ,  intelligitur  iccundum  externa 

excc 


! 


VOLUMEN      SeCUNDUM. 


311 


r  leges  naturae,  in  primarerumScmundi 
Mtione  fixas,  iive,  perrevelationemfcri- 
jrae,  aut  a!ia,m  quamcunquefupernatura- 
n,  manifeftatam.  Lex  divina  eft.  Ieh.  3. 
Ciquvsrenatusfueritexaqua  &  fpiritu ,  non 


ecutionem,  revelatam,  8c  fignificatam,  five  \  caufa  aliquando  aJias  impediant ,  <&fic  mo?iflra 

generentur  :  eadem  tamen  monjira  non  cadunt 

fub  pote?itiam  Dei  ordinariam,  quiafunt  effettuf 

extraordinarii.  zsftqui  abfurdum  esl,effetlus  ex- 

traordinarios  continerifub  potentia  Dei  ordina- 

ria.  R.Monftrofi  partus,  quos  adducit  Fonfeca, 

esi  ingredi  regivim  calorum.    Quem  igitur   funtextraordinarii,  refpe&u  potentias  naturse 

•usregeneratperaquam8cfpiritum,  8cper  iparticularis,  non  funt  tales ,  refpeclu  poten- 

jenerationem  ex  aqua  8c fpiritu  falvum  fa-    tiae  Dei 8c  naturae  univerfalis  j  8c  fic  continen- 

,eumfalvumfacitperpotentiamfuam  Gr-    tur  fub  potentia  Dei  ordinaria.    Abfurdum 

atam.   Sic  8c  in  rebus  naturalibus,  cum  ■  quidem  eft,  erTeclum  dici  extraordinarium , 

us,  pofterTufumfemeninuterum  matris,  p*efpecT:upotenti3eDei,8ccontinerifubpoten- 

.  n  virtute  plaftLca  concurrit  ad  formanda  ;tiaejusordinaria.Atnoneftabfurdum,efTec~tu 

mbra,  membrisfufficienter  formatisani-  j  dici  extraordinariurefpeclupotentisenaturos 

m  a  fe  creatam  infundit ,  infundendo  unit, !  particularis ,  8c  tamen  contineri  fub  potentia 

.  )mneagitperP^w?i/iwfuam  Grdinatam.    I  Dei  ordinaria.  Juxta  pofteriorem  acceptio- 

[II.  Potentia  Dei^/tf/^tfdupliciterpoteft  j  nem  potentiae  abfolutae,  diftinc"r.io  potentiae 

j  ipi.   i.JLxchfi-ve ,  five  ut opponitur  poten-   divinae  in  ordinatam  8c  abiolutam  non  eft  ea- 

t  ordinatae,  8cficnihileftaliud,  quam  po-   demcumdiftin&ione  in  ordinariam  8c  extra- 

t  tiaDei,quatenusfolutaeftomniIege, feu,    ordinariam,  quia  potentia  Dei  abfolutahoc 

l  ut  nulli  communLordinidivinoin  rebus  Imodo  fumta  8c  ordinariam  8c  extraordina- 

riam  includit.  Caeterum  ,  per  Potentiam  Dei 
abfolutam,  idem  nosintelligimus,  quodper 
vocem  omnipotentix ,  de  quapaulo  plenius  eil 
agendum. 

V.  Gmnipotentia,ut  ex  voce patet,<?/2  talispo- 
tentia,  qua  quis  omniapotesl :  Et,  cum  Deus 


f  ituto  eft  quafi  adftrfcta,  8cfuomodode- 
1 1.  Per  potentiam  Dei  hoc  modo  fumtam 
<  itus  eft  mundus,  perque  eam  factum  eft,  ut 
S  fteterit  tempore  Jofuae  j  unde ,  quod  per 
p  entiarnDei  fit  ordinatam,  id  non  poteft 
C  fieri  de  potentia  Dei  abfoluta ,  hoc  modo 
jn  lta.  2.  ^Abfolute  Jive  infua  latitudine ,  ut 
■  ^ntiamordinatam  fub  fe  comprehendit, 
t  pacto  nos  ftatim  eam  accepimus,  cum  di- 
x  us ,  per  potentiam  abfolutam  Deum  fa- 
d  :  poffe  ,  quicquid  fieri  contradi&ionem 
implicat 


dicitur  Gmmpotens,  fignificatur,  ipfum  omnia 
poffe.  Cum  autem  potentiadicatrefpectum 
adpoiTibile,  quandocunque  enimaliquisdi- 
citurpoiTe,  neceiTe  eft,  utillud,  qucdpofte 
dicitur,  poftibile  fit,omnipotentia  {q£q  exten- 
jdetad  omne  poftibile  ,  fc.cumDeusdicitur 


V.  Diftin&ionem  potentiae,  in  ordina-  omnipotens,  fenfuseft>  DeumpoiTeomnia, 
8c  abfolutam  ,  priori  modo  fumtam  ,  exi-  \  quae  funt  poftibilia. 

o eiTe eandem cum  illaquainordinariam  |      VI.  P^^diciturdupliciter.  i.Cumap 
traordinariamdiftinguitur,  ita  ut  idem  \pojito,  fc.  quod  fit  poflibile  huicvelilli,  ut 


quod  aliquid  fit  poftibile  creaturse  vel  Dso. 

Non  poteitdici ,  Deum  eiTe  omnipotentem, 

quia  poftit  omnia ,  quae  funt  pofiibilia  creatu- 

rae,  nam  potentiaDeiadlongeplurafefeex- 

tendit:  ncque  poteft  dici ,  Deum  eiTeomni- 

potentem ,  quia  poftit  omnia,  quae  fuae  poten- 

fub  potentiam ordinatam ,  ciic.m  cadere  '  tix  fint  pofilbilia,  tum  , quia  fic  circulus  com- 

iam  ordhi.rriam.  ^Atipi  hoc  esl  ab-  1  mitteretur  in  declaranda  naturaomnipoten- 

tm,  qiiafatus quidam animalium Monflro-   tiae, tum,  quia St creatura poiTet dici omnipo- 

imt  fub  potentiam  Dei  crdinatam^ordo  enim   tens,  nam  8c  illa  poteft  omnia,quae  iure  poten- 

ftitutus admittit,imo  & pofcit,ut ali^  tix  funt  ppftibilia.  Non  ergo  confiftit  ratio 

omnipo- 


,  potentia  ordinaria  Sc  ordinata ,  extraor- 
Jcabfoluta,  priorimodo  fumta;  quo 

ucafdem  utrafquefecimus.  th.  2.  DiiTen- 
nobis  Fonfeca,  l.  9.  Met.  c.  i.l.  1 .  Ejus 
f  eft.  Si  potentia  ordinaria  &  ordinata 
ne  idem,  fequeretur ,  omnes  ejfeffus,  qui 


312 


DisputAt.  ex  Philosothia  Seiect. 


omnipotefitie.  in  eo,  quod  aliquis  poflit  omne 
polTibile  cum  appoiito.  i.  dicitur  poiTibile 
lute,  fc.  illud,  cujustermini  nullam  im- 
portant  repugoantiam,  iive,  quod  non  impli- 
catcontradictionem,  vel,  uthabet  Ariji.y. 
Met.  c.%.  q'to  pofito  m  acln ,  naUumJeauitur  hn- 
Sicuti ,  hommemfedere  ,  pofiibile  eil , 


te  donare  ,  aut  in  vitam  revocare  defun&os ,  a 
facere ,  ut ,  quivixit ,  non  vixerit ,  qrti  honoi 
gejfit,  nongejferit ,  nec  ullum  habere  inprateri 
jns,  iiifi  obliviorits ,  atqrte  (  ut  facetis  quoque  t 
gumentlsfocietas  cnm  Deo  copuletur)  ut  bis  de 
viginti  nonfint.  Haec  Plinius.  Refp.  Deum  n 
pofTe,  mortalesfacere  immortales,  aut  defu 


quia  horumterminorum,  homo  &  fedens, um\s  j  £tos  in  vitani  revocare,  faliiiTimurn  eft.  Qu 
alteri  noncontradicit;Sc,  ii  hornoaetufedeat,  j  vero  Deus  non  poiTit  mortem  (ibi  confciii 
nihil  abfurdi  inde  fequitur  :  Sc,  hoc  modo  ;  re,  nec  valeat  facere.ut,  qui  vixit  non  vixei 
fumptum  pofifibile ,  reipicit  omnipotentiam,  qui  honoresgetTitnogeiTerit,  utbisdenan 
diciturquc  omnipotens,  qui  poteft  omnia  ,  j  fint  viginti,eanon  poteft  ,  quia  ncnfuntp< 
quxabiblute8ciimpliciterfuntp:xTibiiia,i.e.  !  fibilia:  namcontradictionem  implicant,id< 
quxnonimplicantcontradic"tionem.  |  que  fub  obje&o  omnipotentiae  divinae  n 

VII.  Eft  8c  alia  ambiguitas  irj  hac  voce ,  j  continentur :  neque ,  ea  non  pofie ,  vel  tan 


modo  poflibile  dicitur,  quicquid  infuoefle  I  quati  nullum  eft  reperircdefecTum.  Que 
nullam  involvit  contradicTionem  :    vel  non  1  admodum  ergonihil  derogatvifui,  quodr 
tantum  opponitur  impojfibili  fed  &  necejfario  ,  |  pofTit  percipere ,  vel  odorem ,  vel  iapore 
quofenfupombiliafunt,  qua?  pofuintefTe3c  !  neque  reeteinfertur,  hominemcarcre  vi 
non  eile.  Cumdicimus,  Deum  per  omnipo-  i  quod  ncqueat  videre  odorem  aut  iapore 
tentiam  poile,  id  omne,  quodnonimpii.-at    quia  odor  8c  fapornon  funtobje&um  vif 
contradidTionem  ,  feu  quod eft  pofiibileabfo-  \  iic nihil derogat  potentije divince ,  quod  ni 
lute,  intclligendum  id  eft  ,  de  poiTibili  in  fen-  j  non  poftit,neclicet  inferre,  Dens  non  c. 
fu  pofteriori  fnempe ,  id  cadit  fub  omnipo-  j  potens ,  quia  non  poteft  eafacere ,  quse  con 
tentiam,  quod  eft  poilibile ,  itautnon  fit  ne-  ■.  dictionem  inferunt  ,  quia  talia  fab  objej 
ceiTarium,  quia,  poilibile  non  necefTarium,  8c  j  potentise  divince  non  comprehenduntur. 
id.quod  eft  poilibile fieri,  funt  unum  Sc  idem.  !  que  hcec  ferio  obfervanda  funt  contra  Coii 
Quicquid  enim  eft  poiTibile ,  ut  non  fit  necef-    dum  Vorfiim ,  quia  traft.  de  Deo  &  attri' 
farium ,  id  poteft  effe 8c  non  eiTe ,  8c  hoc  ipfo    Dei ,  p.  290.  non  veretur  ftatuere,  potent  3 
poteft  rieri :  8c  quicquid  fieri  poteft ,  hoc  ipfo    Dei  non  eiTe  prorfus  infinitam  ,  eo ,  quod  1 
poteft  effe  8c  non  eiTe.  Q^reDeus  ipfe  non  '  extendaturadimpoilibilia.  Certe,  ii  adj 
eftobje&um  fuce  omnipotentix ,  quia  Deus 
itaeft  utnoneffenon  poflit,  ideoque  ,  nec  a 
feipfo ,  nec  ab  sdio  fieri  poteft ,  8c  omnipoten 
ti.i  tribuitur  Deo,quatenus  poteft  omnia  biia  a 

iftindia.  Sed  ncc  fubobjec^ocomprehen- 
duntur  omnipotentiae  divin^e  ,  qu^:  impor- 
tant  pafTionem  in  ipfo,  quia  caret  potentia 
pamva :  fic  Deus  non  poteft  mori ,  8cc.  Nam 
mori  eft  pati.  Ex  nifce  omnibus f.icile  eft  re- 
rutare  impiaP/iwi/Verba  I:b.  r.  Htft.  nat.c.  7. 
Imperfeft*  in  hom  Wiecipuafunt folt- 

ne  Deum  ■  u  ftbi 

mortetn  confctfcere poteil ,  fivelit ,  qttodh. 
dedit  in  tanfit  vita  maltJ,necwoi'tafes  teter. 


poilibilia  extenderetur ,  nepotentiaquul 
efTet,  quia,  ficut  fcientianon  dicitur 
fpedufcibilium ,  ficpotentianon  diciturJ 
ratione  poliibilium  :  Ec,  fi  impoiTibiliaj 
aliquam  caderent  potentiam,  hoc  ipfo 
eilent  impoflibilia. 

V  1 1 1.  Objiciat  quis.  Deus  nonpoteR\ 
bulare,  edere,  b''bere ,  informare  materi 
go  nonpoteftomriia,  qujeferi.pofnnt ,  &  coi 
diBionem  non  implicant.   Confeq.  prob .  quifil 
bul.tr c,  edere,  bibere  ,  informare  materiam ,.[ 
pofpint,  neque  contradiclionem  implicant. 
Confequeus  intelligi  poteftdupliciter, 
verbum  (poJ"e )  latiilimcaccipiatur,  8c  q< 


VOLUMEN      SeCUNDUM, 


>etpotentiam ,  etiam  paffivam  denotet ,  fic- 

accipitur  ,  cum  dicitur ,  aquam  poffe  cale- 

ri ,  &  hoc  modo  non  fumitur ,  cum  Deus 

:ituromnipotens  8comnia  pofle :  hoc  fen- 

concedimus,  Deum  non  poffe  omnia ,  quae 

ri  poffunt,  fc.  ab  homine ,  8c  quae  eontra- 

( lionem  non  implicant  a  parte  caufae  fe- 

idae ,  ut  ambulare ,  8cc.  quaetamen,  quia 

•  :entiam  connotant  paffivam ,  a  Deo  fieri 

I  }ueunt ,  8c  ex  parte  caufae  primse  contradi- 

i  Dnem  implicant,  fi  tribuatur  ei,  ifta  facere, 

« ia  in  Deum  potentia  paffiva  non   cadit. 

i  Jtverbum  (pojfe)  importetpotentiam  me- 

i  activam,  exclufa  omni  pafsione,  8c  hoc 

$  do  negatur  confequentia ,  quia  poffe  am- 

I  are,  edere,  bibere ,  8cc.  important  poten- 

I  n  pafsivam  in  iis ,  qiiae  denominant ,  8c  a 

f  bus  eliciuntur  :  funt  enim  quidam  mo- 

Ji :  fed  id,  quod  movetur,  patitur ,  8c  aliquid 

i  e  recipit :  eft  enim  motus  a&us  entis  in 


3*3 

potentia  qua  potentia.  Informare  materiam, 
licet  non  fitactuspotentiaepafsivae,  nonta- 
men  etiam  efl  acl:us  potentiae  adfci vae ,  quia  effc 
actus  formae ,  qua  talis,  &  competit  caufae  for- 
i  mali,  quatenus  formalis  eft :  Atqui  caufa  for- 
malis,ut  fic,  non  agit ;  alioqui  caufa  formalis, 
qua  talis ,  effet  caufa  efficiens ,  8c  caufarum, 
genera  confunderentur ,  quce  tamen  ita  funt 
diftincta ,  ut  una ,  qua  talis  ,  alterius  caufali- 
tatem  fupplere  nequeat.  Unde,  licet  ambu- 
lare,  edere,  bibere  ,,  informare  materiam, 
fint  poffibilia,  refpectu  fc.  caufarum  fecunda- 
rum,  tamen  Deum  ambulare,' ederejbibe- 
bere,  informare  materiam,  Deo  funt  impofli- 
bilia,quia  Deus  pati  nonpoteft,  necullius 
compofiti  fieri  pars  componens  8c  caufa  in- 
terna,  ut  quidem  formafacit ,  cum  materiam 
informat.  Sed  haec  omnia  cum  Dei  perfedlio- 
nepugnant.  Quaremanetomnipotens,  licet 
illa  non  poffit. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Vohminis  Secundi, 

Trigesim  a-N  o  n  a, 


D  E 


OTENT   DEI  ORD.etABSOL: 


T   H    E 

1E0  v.dCcr'up{imus  Potentiain  difp.  prxced. 
"infequidemunamac  fimplicirfimam, 
refpe&u  tamen  intellectus  noftri ,  tum 
,  tum  in  intelligendoimbecillis,  divi- 
n  ordinatam  8c  abfolutam :  utramque  de- 
mus,  8t  ab0£/£#0fuoexpofuimus,  quod 
uspojjibile ,  8c  variis  modis  diftinximus : 
>onitur  impoffibile,  quod  ipfum  fuas  quo- 
abetdiftinctiones,  quas  in  mediurrrpro- 
us  ,  antequam  quaeftiones  varias  de  Dei 
tia  proponamus.  Poffibile,  vulgo  vo- 
^bje&um  omnipotentiae  divinae  pofi- 
\  Scholaftici  ,  8c  impoffibile  ,  negati- 


1. 


ImpoJJibile  fic  dicitur ,  W  ex  defe- 


S   I   S      I. 

Bupotentia  agentis ,quod  licet  in  fe  fieri  poflit* 
I  attamen  propter  imperfedtionem  8c  finita- 
tem  potentise  produci  nequit,  vel ex  defeclu 
objetli ,  quod  in  fe  8c  ex  intrinfeca  fua  ratione 
tale  e ft ,  ut  dicat  repugnantiam  ad  effe ,  8c  fic 
fieri  non  poffit.  Priori  modo  nihil  Deo  eft 
impoffibile ,  non  eninVideo hoc  vel  illud  im- 
poflibile  eft ,  quia  in  Dei  potentia  defectus  fit 
ad  producendum  illud  ,  fed  folum  pofteriori, 
quiainillo,  quodimpoffibiledicitur,  eftre- 
pugnantiaad  effe,  utproduci  nequeat  ratione 
fui,  atque  ex  defedru  fui ,  quia  effe  non  poteft, 
8c,  fi  illa  repugnantia  non  effet  in  eo,  potentia 
quoque  divina  firma  8c  valens  effet  ad  produ- 
cendumillud. 

Sf         111.  §.1./«-; 


314  DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 

III.  §.  1.  Impojfibik eftaliquid  ,<velfecun- 1  tibus.  Qmd  enim  difficilius  eft  noftro  inte 
dum  potentiam  creatam,  quod  a  creatura  non  le&ui,  quam  apprehendere,Sacrofan<£tae  Tr 
poteft  produci,  propter  finitatem  potentiae,  nitatisineiTentiaeunitate,duarum  naturaru 
quae  eft  in  ea ;  qua  ratione  impoflibile  eft ,  ut  ■  Chrifti  in  unitate  perfonae,  Myfterium  ?  qu 
rescreeturexnihilo,  utvirgopariat,  8cc.  vel  aegnus  aut  mirabiUus  ipfi ,  quam  Deum  e 
in  ordine  arf  potentiamfmpliciter ,  quod  a  nulla 


potentia,  8c  fic  neadivinaquidem,  a&uari 
poteft ,  quia  in  fe  dicit  repugnantiam  ad  eiTe. 
Sed  haec  diftin&io  verbis  tantum  a  priori  dif- 
fert ,  uti  8c  illa ,  qua diftinguitur  inter impojfi- 
hk  natura  &  impojjibile  natura:  illud  eft,quod 
ufitatum  naturae  curfum  fuperat ,  ut ,  folem 
ftare,  ignem  non  ureie,  8cc.  hoc,  quod  rei 
naturae  8c  definitioni  repugnat ,  ac  contradi- 
ctionem  implicat :  Intelligitur  hic  utrobique 
impolTibile  pofterioris  ordinis. 

IV.  §.  3 .  ImpoJJibik dicitur  aliquid ,  velin 


paflum  :  8c  tamen  haec  funt  dogmata  fidei  m 
ftrae,  quae  hac  de  caufa ,  quod  cum  intelled 
judicio  non  congruant  ,  ut  impoflibilia 
contradi&oria ,  haeretici  ac pagani  rejiciui; 
Nunc  quceftiones  quafdam  circa  potentis1 
Dei  ordinatam  8c  abfolutam  difcutiamus.  ' 
V.  InDeo  elTe  potentiam,  8c  iilam  q 
dem  infinitam,  feu  omnipotentiam,  alTertit 
eftW.  i.difp.fekcl.  22.  Quaeritur,  i.Ans 
monjirari  illa  pojjit  ratione  naturali  ?  Aff  t 
prob.  §.  1.  OmnispotentiaacTiva,  eftfect» 
d  um  modum  8c  aftum  formae  fubftantialis  1 


fe  ac  ratione  fui ,  rvelratio?teinteUettus  creati ,   qua  procedit,  ficut  ignis  habet  potentiarr 


judicantis  ,  ittud  ejfe  impojjibik :  prius  revera  eft 

impoflibile ;  pofterius  non  eft  talenifipriori 

refpondcat :  neque  enim  illud  ftatim  eftim- 

polTibile ,  quod  intelledlus  nofter  impofiibile 

judicat.    1.  Quia  intelle&us  nofter  non  eft 

menfura  menfurans  impoftibile ,  live  non  eft 

ratio,  cur  aliquid  dicatur  impolTibile:  non 

enim  ,  quiaintellectus  cognofcit  impoflibile, 

eft  tale,  fed,  quia  impoflibile  elTe  pr^fupponi- 

tur ,  ita  ab  illo  cognofcitur :  ficut  contra,  res 

dicitur  poflibilis ,  non  ideo,  quia  eam  intelle- 

■ftus  poflibilem  judicat,fed  quia  alias  extra  in- 

telle&um  poflibilis  eratin  fe :  intelle&us  e- 

nim  nofter  in  cognitione  dependet  ab  objc&o 

cognito  8c  menfuratur  ab  eo ,  non  contra  ob- 

jedhim  dependet  aut  menfuratur  abintellc- 

£hi.  2.  Sicut  intelleclus  faepeerratincogni- 

tionepoflibiliumScentium,  utilla  falfo  co- 

gnofcat ,  cur  ctiam  non  poflit  errare  in  cogni- 

tione  non  entium8cimpoflibilium  ,  Scillud 

dicere  impoflibile,  quod  in  fe  eftpoflibile. 

3  .Sicut  ratio  non  poteft  cognofcerc  infinitam 

Dei  eiTentiam,  ita  necinfinitamejuspoten- 

tiam ,  quidditative  fc.  8c  adaequate  ;  confe- 

quenter ,  nequit  ctiam  cognofcere  multa  a 

Deo  producibilia,  que.  nobis  videntur  impro- 

ducibilia.  4.  Si  dicamus,  ea  non  polTe  Dcum, 

quae  non  apprehendit  eum  polTe  intellecTus 

nofter,  etiinon  involvant  contradi&ionem, 

aclum  crit,  de  fummis  noftrae  religionis  capi- 


calefaciendum  pro  rationecalorisaquop- 
cedit  calefa&io,  8c,  quoreseftcalidior, ) 
majorem  habet  potentiam  calefaciendi.  I 
divina  elTentia ,  a  qua  procedit  potentiaagB 
di ,  eft  infinita.  Ergo  8cvirtus,  quaefurl 
tur  in  hac  elTentia ,  debet  effe  infinita.  Vl 
itaque  argumentum.  Forma,  per  quam  E» 
agit  ,eft  infinita,  Ergo  8c  ejus  potcntiaefli- 
finita.  Confeq.prob.  Quiainomnibusa^i- 
tibusvidemus,  quod,quantoagensperfe^tt 
habet  efTe  8c  perfe&iorem  formam  *  t;0 
major  fit  ejus  virtus  in  agendo :  unde,  fi ajM 
haberet  calorem  infinitum  intenfive,  hfl 
ret  etiam  vim  calefaciendi  infinitam.  ifl 
cum  forma ,  per  quam  Deus  agit ,  fit  infiilr 
fequitur,  quod  ejus  potentia  ad  agen<» 
quoque  fit  infinita:Sed  forma,per  quam  Ittl 
agit ,  eft  ej  us  elTentia.  Haec  autem  eft  infi  m 
Ergo,  8cc. 

VI.  §.2.  Deus  poteft  efficere,  quic» 
eft  in  potentia  pafliva  creaturx.  Ergo<o* 
mnipotens.  Prob.  anfecedens :  quiainpcp 
tia  pafliva  creaturx  eft  omne  illud ,  quodfl 
repugnat  enti  creato,  ficut  in  potentia  p:lf 
efthominis,  quicquidnon  repugnat  nJH 
humanae.  Confeq.prob.  namcuilibetpJy 
tiae  paflivae  refpondet  potentia  activa  m 
tis,  per  quam  poflit  reduci  ad  aclum;  alkfl 
otiofa  efTet  illa  potentia  pafiiva ,  fi  nullaB 
activa,  quae  eam  rcducere  ad  actum  pfli 


VOLUMEN     $ECUNDUM, 


\  in  rerumnaturanmileftotiofum.  Ergo 
nenda  eft  potentia  a£fciva  in  Dco,quae  poffit 
lucere  in  a&um ,  quicquid  eft  in  potentia 
:is  creati. 

VII.  §•*•  Virtus ,  quae  ex  natura  fua  non 
i  erminaturad  unum  effecl:um,poteftomnia 
:  ;re  8c  omne  poffibile  efficere.  Sed  virtus 

<  ina  ex  natura  fua  non  determinatur  ad 
i  jm  genus  effeduum  ,  neque  ad  hos  aut  il- 
1  effe&us  in aliquo genere.  Ergo  virtus  di- 
\  a  omnia  poteft  agere.    Sed  hoc  eft  efTe 

<  nipotentem.  Ergo,  8cc.  Majorprob.  Quo- 
t  m  illa  virtus ,  quae  non  determinatur  ad 
i  lm  producibilis  genus ,  nec  ad  haec  aut  illa 
*  ducibilia ,  habet  pro  objecti  formali  pro- 
c  :ibile  fimpliciter  8c  abfolute :  ideoque  po- 
t  omnia.  Sed  virtus  divina  eft  ejufmodi , 
c  a  eft  virtus  illimitata.  Ergopoteftomrtia 
p  ducibilia.  Ergo  Deus  eft  omnipotens. 

7 III.  §.  i.  Omnis  perfecta  virtus  fe  ex- 

Iiit  ad  omnia,ad  quae  proprius  ejus  effe&us 
»oteft  extendere.  Sed  effe  eft  proprius  8c 
p  fe  effcdtus  Dei.    Ergo  virtus  Dei  poteft 

0  iia  illa,quae  poffunt  habere  effe.  Sed  omne 
p  ibilefimpliciterpotefthabere  effe.  Ergo 

1  us  divina  poteft  id  omne,  quod  eft  poffibi- 
lc  mpliciter.  Atqui  hoc  eft,  effe  omnipo- 

em.  E.Deuseftomnipotens. 
X.  Ex  dictis  duo  fequuntur.  i.  Res  in- 
rece  &  formaliter  in  feipjls  ejfepojjibiles  & 
>jjibiles :  poffibiles  quidem,quia  non  repu- 
:  illis  effe,  ex  fua  ratione  formali ,  impof- 
es  vero ,  quia  repugnat  illis  effe  ex  fua  ra- 
e  formali ,  etiam  circumfcripto  omni  or- 
: ,  8c  omni  refpectu  ad  agens :  extrinfece 
m  res  dicuntur  pofiibiles  autimpoffibi- 
per  refpe&um  ad  agens ;  poffibiles  qui- 
,  quia poffunt  fieri  ab  agente ;  impoffibi- 
quia  per  nullius  agentis  potentiam  fieri 
"unt.  Atque  ita  judicandae  funt  respoffi- 
s,  aut  impoffibiles ,  extrinfecein  ordine 
aufamefficientem. 

Z.  Sequituv  %.  Qmnipotentiam  Dei  nonpoffe 
municari  uUi  creatura  ,  ne  humana  quidem 
'■>'£  in  Chrijio.  i.  Quja  obje&um  formale 
nipotentise  eft  omne  poffibile  abfolute. 
virtusScpotentiacreaturaenon  poteft  at- 
^cre  omne  poffibiie  abfolute  i  alioquin, 


jry 


tt 


cum  ipfa  potentia  creature,  fit  de  numero  pof- 
fibilium,  fequitur,  quod  poffet  etiam  feipfam 
producere :  Sed  hoc  eft  impoffibile.  E.Omni- 
potentia  non  poteft  communicari  creaturae, 
2.Potentiaconfequitur  effentiam,  ergo  po- 
tentia  infinita  fequitur  effentiaminfinitam. 
Sed  effentia  creaturae  infinita ,  nec  eft ,  nec 
potefteffe.  Ergo  nec  potentia.  2.  Omnipo- 
tentia  eft  potentia  ad  omnia  fufficiens  8cin 
nullo  deficiens :  Sed  potentia  creaturae  non  eft 
talis.  Ergo,  8cc.  Prob.  min.  Potentia  creatu- 
rae  non  eft  fufficiens  ad  producendum  aliquid 
ex  nihilo  ,  quia  creatura  femper'  fupponit 
fubjeclrum,  in  quo  operatur  ;  deindepoteft 
ejus  potentia  impediri  ne  operetur,  ergoin 
aliquo  poteft  deficere :  denique  creaturae  po- 
tentia  eft  dependens  ab  influxu  8c  concurfu 
Creatoris.  Sed  hic  ei  fubtrahi  poteft.  Ergo 
illa  deficere  poteft.  Exhifcenunc  patet  faci- 
•le,  Chrifto ,  qua  homini ,  non  poffe  commu- 
nicariomnipotentiam,  cumnatura  humana 
fit  creatura ,  fit  finita,  nec  poffit  feipfam  pro- 
ducere ,  nec  aliquid  ex  nihilo  facere ,  depen- 
deat  a  divina  natura,  non  tantum  in  fubfiften- 
do,  fed  8c  in  operando ,  quae  omnia  cum  natu- 
ra  omnipotente  pugnant.  Quod  objiciant 
Matth.  ult.  cap.  Chrijfo  datam  ejfe  omnempote- 
flatem  in  calo  <&  interra.  Refp.  i.  Aliudefl 
t^amUi  aliud  Jtivccpig :  aliud  poteftas,  aliud  po- 
tentia.  De  priori,  quae  eft  idem  quod  authori- 
tas ,  loquitur  locus  :  de  pofteriori  eft  quaeftio. 
2 .  Dicit  Chriftus  :  Mihi,  non  meae  naturae  hu- 
manae,  fed  Mihi  fyetvJpawM,  ut  Mediatori,  data 
eft  omnis  poteftas ,  ut  Redemtori  generis  hu- 
mani,  in  ordine  adEcclefiam,  8cadomnia, 
quae  funt  neceffaria  ad  ejusgubernationem, 
confervationem,  regimen,8cc.  s.Refpondent 
nonnulli  ,  Chrijio  datam  ejfe  omnem  potejia- 
tem,  &c.  quia  per  illum  8c  in  ipfo  manifeftata 
eft  fingulari  modo  omnipotentia  Deiacfua, 
permiracula,  8cc.  a  fe  edita  :  res  enim  jfaepe 
dicitur  fieri  8c  dari ,  quando  innotefcit  8c  ma- 
nifeftatur ,  quiaomnipotentiaDei  ante  Chri- 
ftum  in  carne  manifeftatum  non  erat  ita  co- 
gnita ,  uti  eam  quidem  operibus  fuis  Chriftus 
manifeftavit. 

XI.  Quaeritur  §.2.  AnaBualisfeuefficax 
atque  operans  potentia  Jit  idem ,  quod  potentin 

Sf  2  ordi- 


316  DisputAt.  ex  Phi 

ordinata?  Refp.  Non  eft:utcunque  (ic  vi- 
deatur  DoSiiJf.  Polano  infynt.  Theol  Nam  hxc 
latius  fe  extendit  quam  illa:  neque  enim  fem- 
per  de  facto  &  actu  operatur,  qux  tamen  ope- 
rari  poteft  potentia  ordinatapermediaordi- 
naria  fecundum  ordinem  nature  legefquea 
femetineapoiitas.  Poteft huic aut  illi  fame- 
lico  fuccurrere,  huic  aut  illi  xgro  mederi,ope 
aliorum  hominum  ac  medicamentorum ,  po- 
teft  fauciato  citius  fanitatem  reftituere  ,  & 
hoc aut  illud  effectum  dare ,  ordinaria  via  per 
creaturas ,  &  tamen  faepe  non  facit :  attamen 
nihil  eorum  excedit  potentiam  Deiordina- 
tam. 

XII.  QujEritur  3.  An  DewpoJJ:tqu<edam 
depotenfya,  qu<e  nonpojfit  dejufiitia  ?  Refp.  Di- 


LOSOPHIA  SELECT. 

ftinguatur  juftitia  juris  divini  pofttivi  ac  n 
velati ,  ajuftitiajuris  divini,  Deo  naturali 
priori  fenfu  poteft,  pofteriori  non  poteftj  qu, 
nihil  poteft ,  quo  vel  illa,  vel  ullum  ex  fuis  v 
tributis,  luxetur,  tollatur,  negetur :  hoc  eni ' 
fi  poffet,  poffet  contradi&oria.  At  ifta  n 
poteft,  ut  jam  ante  eft  vifum. 

XIII.  Qiumtur  4.  An  potentia  & >voh 
tas  Dei  cequelatepaieant  ?  Refp.  Quxcunq. 
Deus  vult  ea  poteft,  fed  non  ftatim ,  qusecu 
que  poteft  ,  vult ;  multa  potcft  potentia  eti< 
ordinata,  quoe  nunquam  vult ,  fed  quam  p 
rima  poteft  potentia  abfoluta ,  quje  nunqu; 
voluit  i  nec  unquam  vult ,  ut  excitare  fil 
Abrahx  ex  lapidibus ,  &c.  Caetera  de  Poten 
Dei  infeq.  difp.  excutientur. 


Difputationum  cx  Philofophia  fele&arum 

Voluminvs  Secundi, 

Q^U   ADRAGESIMA> 
D  E 

POTENT  DEI  ORD  htABSOJ 

T  h  e  s  1  s     I. 

Theolp.  122.  &feq.  &  nonnulli  alii,  ut  un  l 
corpus  pofle  efle  in  pluribus  locis ,  prop 
pofle  feparari  a  fubje&is ,  quin&aliiscc' 
municari  ,  fimiliaque  opinionum  moni 


ANjit,  quidjii,  &,  quotupkxjit ,  Potentia 
Dei,  gemina  excuffum  eft  dijp.  Potentia 
Dei  refpondere  diximus  pojjibile ;  con- 
fequenter,  Deumnonpojfe impojfioilia ,  &  ta- 
menplurapojfe  quam  vult.  Impojfibilia  diximus  '  tueantur. 
efle,  qu<e  implicant  contradi£?ione?n:hxc  ne  fub        1 1 .  § .  1 .  Deus  non  poteft  negare  fuum 
abfolutam  quidem  cadunt potentiam ,  quia   telle&um.  Sedfipoffetfacerecontradi&oi 
nunquam  fimul  efle  vera  poflunt,  ideoque  '  negaret  fuum  intellectum  :  affirmatio  eii 
nunquam  quoque  a  Deofimulfieripoflunt.  '&  negatio  cadunt  in  omnem  conceptv. 
Taliafunt  omnia,  qu<epugnant ,  cumproprieta-  \  etiam  divinum ,  ita  ut  is  fit ,  vel  affirmati  >i 
tibus  Dei,  rue\ejfe?itialibus,  <velperfonalibus ,  aut   vel  negativus ,  affirmativus  autem  ac  ne£i* 


cum  natura  rerum,  fic,  ut  fi  fiant ,  vei  fieri  pof- 
(int,  vel  Dei ,  vel  rerum  natura ,  evertatur. 
Quo  fcnfu,  <i_Apofiohi5,  2 .  adTim.  2 .  de  Deo  di- 
cit,  quod  abnegare  fefe  non pojfit.  Quodfun- 
damcntum  aflumcmus  ad  probandum,  Deum 
nonpofleomnia,  fine  cxccptione,  fivecon- 
tradi&ionem  implicent  ,  five  oon  :  contra 
quam  fcntit  Ioh.  Gerardus  in  Methodo  Stiuiii 


vus,  fimul  eodem  refpecCtu  efle  non  pot 
Hinc  fit ,  ut  verbum  Dei  ,  quod  fluit  ex  !• 
conceptu »  non  poflit  effe  ita  &  non.  SM 
Deus  poffet  facere  contradicloria ,  poteft  % 
conceptus  firnul  efle  affirmativus  &  ncw 
vus ,  alioquin  rei  ipfi  conformis  cfle  non  » 
fet :  namcontradi&io  cft  affirmatio  &  nj| 
tio  ejufdem  de  eodem.   Profecto ,  fi  ad 

ftii 


V   0   I  U  M  E  N      SECUNDUM, 


l*T 


iionem  intelle&us  humani  requiritur ,  ut  fit 
:onformitas  inter  ipfum  8c  rem  quam  cogno- 
cit,  multo  magis  id  requiritur  in  intelleclm 
livino,  qui  eminenter  in  fe  habetomnem 
)erfe&ionem ,  quae  eft  in  intellettu  quovis 
reato.  Nec  valet  exceptio  i  non  effe  neceffe, 
it  intelle£r.us  divinus  conformetur  objedlo 
ntelligibili ,  fedobjectum  intelligibile  con- 
ormaridebere  intelleclui  divino,  ita  ut,  fi 
ntelle&us  divinus  contradictione  careat  , 
tiam  in  objecto  tollatur  contradictio ,  ftatim 
tque  fub intelledhim  cadit.  Haec,  inquam, 
xceptio  locum  non  habet :  quia ,  etfi  res  fa- 
ta ,  fequatur  intellectum  divinum ,  utpote, 
uaeprius  eft  in  Deo,  quam  in  fe,tamen,poft- 
[uam  fa&a  eft ,  concipit  eam  intellectus  Dei, 
it  in  fe  eft.  Si  igitur  Deus  fecit  contradi&o- 
ia,  concipit  ea  etiam  ut  contradi&oria.  Sed 
ioc  eft  abfurdum ,  nam  conciperet  de  eadem 
e  ita  e^  non.  Ergo,  falvo  manente  intellectu 
)ei,  non  poteft  ftatui ,  pluraeum  poffe  facere 
ontradi&oria. 

III.  §.2.  Deusnonpoteftnegare  volun- 
item  fuam ;  fed,  fi  Deus  facere  poffet  contra- 
ictoria ,  negaret  voluntatem  fuam :  Vult  e- 
infeffe  quam  facit ,  8c  ita  ut  facit :  ergo  vel- 
it  negationem  reiejufdemfimul8caffirma- 
ionem ,  quia  utramque  fimul  faceret  :  fed 
ilis  voluntas  Deo  repugnat. 

IV.  §.3.  Deus  non  poteft  negare  pc-en- 
am  fuam  :  at,  fi  Deus  poffet  facere  contradi- 

,  :oria,  negaret  fuam  potentiam  :  nam  unum- 
|  uodque  ens  agendo,  producit  fibi  fimile, 

Jtem  quantum  ad  fummam  illam  rationem 
aatis  pertinet:  per  confequens,  non  poteft 
U  teus  producere  contradi&ionem  ,  feu ,  id , 
\\  uod  fimul  implicat  effe  8c  non  elfe:hoc  enim 

oftremum  eft  non  ens :  at  Deus  nihil  cft  nifi 


QS. 


V.  §.4.  Deus  non  poteft  negare fuam  im- 
mtabilitatem :  fed  hoc  fieret,  fi  contradi&o- 
a  faceret  aut  facerepoffet :  namid,  quod, 
erbi  caufa ,  negativum  eft  &  falfum ^  fecun- 
um  veritatem  a  Deo  plantatam  in  ratione  8c 
)gica  humana,  abjiceret  8c  abjicere  poffet 
iliitatem  ,  ac  mutaretur  8c  mutari  poffetin 
eritatcm  in  intelle&u  8c  lcgica  divina  j  8c  fic 
)eus  mutabilis  effet. 


VI'  §.^.  Deus  non  poteft  negare  fimpli- 
citatem  fuam  :  negaret  autem,  fi  contradi&o- 
ria  ab  eo  fieri  poiTent :  effet  enim  in  ipfo  com- 
pofitio  duplicis  veritatis,  naturalis  fcilicet, 
fecundum  quam  ,  v.c.  negativum  contradi- 
ftionis  membrum  effet  verum  j  8c  fupernatu- 
ralis,  fecundum  quamaffirmativaeicontra- 
dicenseffetvera.  Certum  quidem  eft,  veri- 
tatem  diftingui  innaturalemScfupernatura- 
lem,  fed  hsec  non  eft  divifio  generis  in  fpecies 
oppofitas,  fed  diftin&io  rei  unius  ejufdemque 
in  fuos  modos :  Eft  enim  unaproprietantum 
veritas,  quae  ut  in  natura  eft  debilis  8c  per  cor- 
ruptionem  peccati  propemodumfopita,  ita 
per  gratiam  8t  revelationem  cseleftem  ,  non 
oppugnatur ,  fed  in  integrum  ,  quantum  in 
hac  vita  fatis  eft,  reftituitur. 

VII.  Argumenta  Ioh.  Gerardi  in  Meth. 
Stud.  Theol.  f.  122.  &c.  quibus  probat ,  Deum 
poffefacere  contradicioria ,  fiint  petita ,  partim 
ex  Scriptura,partim  ex  ratione.  Ad  loca  Scri- 
pturae  breviter  dicimus,  (quia  hoc  Theologos 
iiped&t)  GenefiB.i^.Matth.  19.26X^.1 8.26. 
fermonem  effe  de  omni  re  feu  ente  ,  quod 
Deum  omninopoffe,extra  controverfiam  eft, 
non  autem  loqui  de  non-ente,  quale  eft  contra- 
di&io.  Eademeftloci  ratio ,  Luc.  1.  38.  ubi 
dicitur  ttkv  'pjj^sj  omne  verbum, hoc  eft,Ebraif- 
mo  noto,*Q"|^D,  omnts  res ,  &  in  fpecie, 
illa ,  quae  promiffione  Dei  8c  verbo  illius  fir- 
mataeft,  ut  hocinloco.  Sententia  ergo  no- 
ftra  non  pugnat  cum  verbo  Angeli  dicentis, 
non  erit  impoJJIbile  apudDeum  njerbum  omne :  id 
enim  ,  quod  contradictionem  implicat ,  ver- 
bum  effe  non  poteft ,  quia  nullus  intellectus 
illud  poteft  concipere.  Zach.  8.6.  Sermo  eft , 
de  eo  quod  Deus  promiferat ,  8c  velle  fe  de- 
claraverat,  nimirum,  de  reftitutione  Hiero- 
folymorum  temporali ,  poft  captivitatem  Ba- 
bylonicam ,  8c  vero  imprimis  de  fpirituali : 
8c  fic  pariter,  non  ad  rem  allegatur  iftelo- 
cus :  conftat  enim ,  Deum  omnia  poffe  quae 
vult.  Ephef.  3.  20.  dicitur  Deus  facere  poffe 
vzrig  Tmife  fuper  omnia  ,  i.Wsps*7rf&<ff-<r2  fu- 
perabundanter  ,  quam  petimus  aut  intelligi- 
Ex  quo   non  fequitur,  Deum  pofle 


mus. 


contradittoria  :  aliud  eft ,  fupra  rationem  & 

I  naturam  facere,  aliud ,  contra :  illud  Scriptura 

Sf  3  dicit3 


3i$  DisputAt*  ex  Phi 

dicit,  non  hcc;illud  Deus  citra  controverfiam 
£c  poteft  6c  facit  in  plurimis,  non  hoc. 

VIII.  Rationes  funt.  §.r.  SiDeuspotesl 
facere  ea,  qndefuperant  intelleclam  noftrum,  uti- 
que  etiara  facerepoiesl  ea ,  qu£  in  noftra  Logica 
contradiciionemimplicant.  Refp.  Neg.  confeq. 
8c  ratio  eft ,  quia  ,*  qux  fuperant  intelle&um 
noftrum  ,  non  ftatim  evertunt  naturam ,"  vei 
rerum  vel  proprietatumdivinarum.  Legan- 
turParag.  78.  d^  79-  '•  i-  fetl.  z.  Partit.  Me- 
taph.  Iacobi  Martini ,  ubi  accurate  docet,  aliud 
effe,fupra,  aliud,  contra  naturam,  8c  in  quo  il- 
la  diveriitas  confiftat ,  atque  infuper  funda- 
mentum  ponit,cur  Deus  non  poflit  dici  contra 
naturam  agere ,  quia  fc.  natura  ei  non  repu- 
gnat. 

IX.  § .  1.  Si Deus omniafua abfolutapoten- 
tia  potefl,  nihil  certe  pojjibile  excipitur.  Refp. 
concedimus  totum :  fed  contradi&io  ex  pofTi- 
biliumgenerenon  eft,  ut  oftenfum  eft  difp. 
prxced.  8c  hac.  Quod  addit ,  aut  monftretur , 
quidDeus  abfolutafua potentia  non pojjit.  Relp. 
Fruftra  hoc  exigitur  ab  Orthodoxis ,  cum  eo- 
rum  nemodixerit,  Deum  non  pofle  omnia 
poflibilia  ;  Caeterum  impoftibilia  monftrari 
poffunt,  fatis  multa,  quce  Deus  facere  non 
poteft,  Cc.  feipfum  abnegare ,  mentiri ,  mori , 
edere ,  bibere ,  ut  praeteritum  non  lit  praeteri- 
tum  ,dequibusjamobiterac"tumin<^/p./>r<£- 
ced.  8cfufiusagetur  infeq.  Etdehacdiximus 
potentia,  Deum  non  pofTe  omniailla,  quac 
naturam,  vel  fuam,  vel  rerum,  evertunt.  Vi- 
deatur  Zanchius  lib.  31.  de  natura  Dei.  c .  1 .  & 
Polanus  1. 1.  c.  19.  Synt.  Theol. 

X.  §-3-  Si  Deus  poteil  facere  impojjibilia 
apud  homines  ,  etiam  facere  potett  impojjibilia 
*pud  rationem  noftram ,  quia  inteUiguntnr ,  non 
folum  tmpojjibilia  fafiu ,  fed  &  impojjibilia  cogi- 

tatu.  Refp.  Conceditur  major  ,  de  ratione 
fumta  concretive,  prout  eft  in  hoc  vel  illo  ho- 
mine :  foepeenimjudicatratiohumanaPetri, 
Pauli,  Johannis  ,  8cc.  aliquid  eflfe  Deo  impof- 
iibilc:  negatur  autcm  de  rationeabftradive 
fumta,  non  quod  ratio  abftra&ive  fumta  judi  • 
cct  aliquid  D^o  impoflibile,  fed  ideo,  quia  ra- 
tio  judicat  DeoomniaefTe  poflibilia,  ideft, 
quxcunque  rationem  entis  rubcnt :  quia  igi- 
vcraratio,  nonjudicat,  Dcoaliquodens 


LOSOPHlA   SELECT* 

effe  impoflibile ,  fed  contra  cenfet ,  Deumo- 
mnia  pofTe,  hinc  falfum  eft ,  Deum  pofTe,  im- 
poflibilia  apud  rationem  noftram :  cum  enirn 
ratio  dicat ,  Deo  eflfe  aliquod  ens  impofliblle , 
hinccertedici  non  poteft,  Deum  ea  pofTe, 
quaeratio  judicat  impoflibilia  efTe:  id  quod 
verum  eft,  non  folum  de  ratione  fumta  abftra- 
&ive,  fed  etiam  ,  prout  ea  eft  concretivein 
quibufdam  hominibus ,  h.  e. illis ,  qui  veram 
ac  re&am  fequuntur  ducem  ,  cum  enim  dici- 
mus,  rationem  concretive  fumtam  errare  cir- 
ca  objectum  potentia?  divinae ,  non  id  intelli- 
gendum  eft  de  omnibus  hominibus,etfi  enim 
errare  omnes  poflint  homines  ,  non  tamen 
omnes  in  eo  errant,  fed  illi  tantum ,  qui  a  luce 
rationis  re£fcse  recedentes,  tenebris  fuis  fe  tan- 
quam  pallio  involvunt ;  ii  autem  ,  qui  rerita- 
tem  Dei ,  in  natura  patefa&am ,  8c  Scriptura 
confirmatam  ,  ducem  fidelem ,  conftanter fe- 
quuntur,  reclrede  Deipptentiajudicant. 

XI.  §.4.  Si  Deus  abfoluta  fua potentia a& 
contradifiionem  Logicam  legemque  human<era- 
tionis  nonftt  aIligatm,Ergo  potesl  contradifioria 
Sedverum  eft  prius.  Brgo  ,  <&c.  Refp.  Con- 
cediturantecedens  majoris ,  feu  minor:  ne- 
queenim  nosdicimus  aut  ftatuimus,  Deurr 
efle  alligatum  ad  Logicam  humanam  :  (ec 
neg.  confeq.  quia  Deus  immutabiliter  ,  & 
femper  verax  eft ,  five  in  natura ,  five  in  Scri- 
ptura ,  loquatur ,  cui  veritati  potentia  Dei  ab- 
foluta  non  repugnat :  at  talis  non  eflet,  fl  con- 
tradi&oriapoflet. 

XII.  Quod  diftinguat ,  inter  contradifiio- 
nem  Logic<£,dinjin£  feu  Deijonge  lateque  capturr, 
noftrum  tranfcendentis,&  inter  contradifiionetr, 
Logic£,  human<£  feu  hominis  ,  captum  humamm 
non  tranfcendentvs ,  id  eft ,  ut  in  praecedentibui 
ipfe  fe  declarat ,  Deum  nonpojfe  facere  abfoluh 
&Jimpliciter  contradifioria  ,  pojfe  tamen  facer, 
ea  ,  qu<e  in  Logica  noftra  implicant  contradifiio- 
nem.  Refp.  VerumefTe,  quod  intellectusdi 
vinus  ,  quem  hic  Logicam  divinam  appellaf 
tranfcendat  8c  infinitis  modis  fuperet  intelle 
ctum  humanum  8c  Logicam  noftram  ,  inch 
tamen  non  fequitur,  Deum  pofTeomniaea 
qux  in  Logica  noftra  contradictioncm  impli 
cant:  tumdcmum  illud  fcquerctur,  fi  Deu 
aliquid  contra Logicam  vcram ,  rationem  fa 

nam 


V  O  L  U  M  E  N 

am ,  veritatem  in  naturaplantatam  ,  aliquid 
Dnciperet,  diceret ,  faceret  j  quod  non  pofTe 
•eum,  oftendimus :  Logica  quidem  noftra  in 
jritatis  adaequatione  deficit  ,  ita  ut  totam 
;ritatem  divinam  non  contineat ,  nec  ad 
nnia  fefe  extendat ,  aut  fufficientes  de  iis 
mceptus  formetifed  non  poteft  aliquid  con- 
arium  ftatuere  veritati  divinae  :8c  vice  verfa, 
ripturae  atque  intelle<5tus  di  vi  ni  veritas,  plu- 
ma,  imo  infinita,  fupra  naturam&Logi- 
m  noftram  continet ,  ac  concipit,  fed  ni- 
1  contra  eam:cum  enim  alterutrum  con- 
adicentium  fit  falfum  ,  Logica  noftra  fic 


Secundum-,  ^Ip 

contineretfalfumaliquid,  quod  repugnaret 
veritati  divinae  5  imo  veritasDei  fibiipfire- 
pugnaret ,  quae  eadem  eft ,  naturae  Sc  Scriptu- 
rae,  rationis  8c  revelationis ,  Philofophiaeac 
Theologiae,  Logicae  humanae  ac  divinse,  ut, 
quod  in  una  eft  falfum  8c  contradictorium, 
tale  fit  quoque  in  altera.  Quoddeniquead- 
dat ,  diftinguendum  effe  interea ,  qu<efuntfu- 
pra  terminos  Logicte  &  rationis ,  &  inter  ea, 
qu#  funt  intra  eos  &  aratione percipi poffunt. 
Refp.  Illaadrem  non  faciunt:etfi  enim  ta- 
lia  fupra  rationem  funt,  non  tamen  contra 
eam. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

Qjj  adrages.  imA-Prima> 

D  E 

POTENTIA     D  E  I 

T  H   E   S   I   S      I. 


"^Xpofuimus  Difputationibus  aliquot ,  Po- 

tentiam  Dei ,  eam  qualicunque  modo  de- 

fcribendo,8c  in  abfolutam  atque  ordinaiam 

flribuendo.  Nuncanimus  eft,  quaeftiones 

j  afdam  illuftres  de  ea  mo vere  ac  difTolvere. 

ima  crit.  Vtrum  ad  prateritaft  DeiPoten- 

I  ?  i.  e.  An  Deus pojjitfacere,  utpraterita  non 

yrint?  Refp.*i.  Deus nonpotefl efficere,ut id, 

]  odettjirapliciter  &  abfolute  prateritum ,  non 

I  '.ritpr<eteritum :  8c  hoc  non  provenit  ex  de- 

fhi  divinae  potentiae ,  fed  ex  defectu  rei , 

lia  contradicTrionem  implicat.  Cum  enim 

"usfitinfiniteperfe&us,  nullus  poteft  efTe 

fettus  ex  parte  Potentiae  Dei:  ideoque,  quo- 

rfcunque  Deus  dicitur  aliquid  non  poffe, 

m  dicitur  ideo  ,  quod  amiferitpotentiam, 

iam  prius  habuit  ;  Potentia  enim  Dei  uti 

>n  poteft  augeri ,  ita  neque  poteft  minui  -,  eft 

imque  invariabilis  atque  immutabilis :  fed 

eo  eft,  quia  objectum  amifit  rationem  poffi- 

lis,  quam  ipfum  prius  habuit.  Undefic  ar- 

umentamur. 


II.  §.  1.  Praeteritum  non fuifle ,  non  ha- 
bet  rationem  pofiibilis.  Ergo  non  fubjacet 
objeclo  divinae  Potentiae.  Ergo  a  Deo  fieri 
nequitutpraeteritum  non  fuerit.  Prob.  ante- 
ced.  Quia ,  praeteritum  non  fuifle ,  involvit 
contradi&ionem  8c  repugnantiam ,  nempe, 
fuiffe  8c  non  fuiffe :  nam  bene  fequitur  (  Pra- 
teriit,  ergofuit)  8c,  ex  fuppofitione,  quod  prx- 
teritum  adhuc  fit  pofTibile  (nunquamfuit)  Er- 
go  fuit  &nonfuit.  Ergoeftcontradi&io.  At 
contradicloria  funt  impoffibilia  ,  obje&um: 
vero  Potentiae  divinae  funt  poffibilia ,  ut  difp. 
praced,  eft  demonftratum.  Ergo,  prseteritum 
non  fuifTe,  non  eft  poffibile. 

III.  §.2.  Deus  revelavit Moyfi  Adamum 
fuifTe,  ergo,  fi  Deus  poteft  efticere,ut  Adamus 
nunquam  fuerit,  fequitur,  Deum  fuifle  men- 
titum ,  quod  eft  blafphemum.  Si  neges  con- 
fequentiam  ;  quia,  fi  Deus  efticeret,Adamum 
nunquamfuiffe,  fimul  efticeret,  revelatio- 
nem  illam  non  extitilTe :  regero,  hoc  minime 
fequi :  quia,  Adamum  fuifte ,  8c  revektio  illa 

facla, 


32,0 


DisputAt.  ex  Phuosophia  Select. 


facla,  quod  Adam  f  uerit,  funt  duae  entitates  8c 
duaeresdiftintta:,  quarum  unanoneft  alteri 
intrinfeca  :  unde  fequitur ,  quod  Dcus  unam 
illarum  poflit  deftruere ,  altera  non  deftru&a, 
ac  proinde  efficere  poterit ,  ut  una  non  fuerit, 
interim  non  efficiendo ,  quod  altera  non  fue- 
rit.  Ex  quo  fequeretur,  Deum  fuiflb  rcen- 
titum ,  quod  blafphemum  eflb  ftatim  dixi- 
mus. 

IV.  §.3.  Si  Deus  poflit  facere,  quodnun- 
quam  Mundus  fuerit ,  haec  veritas  ponatur  in 
eile  ,  ut  Deus  hachoraperfuamPotentiam 
efficiat ,  mundum  nunquam  fuiile  ;  qua  data 
hvpothefi ,  hsec  eft  bona  confequentia :  nunc 
faclumeft  a  Deo  ,  quod  mundusnunquam 
fuerit ;  ergo  mundus  nunquam  fuit :  fed,  an- 
tequam  Deus  hac  hora  illud  faceret  ,«mimdus 
fuit.  Ergomundusfuit  ,  8cnon  fuit,  quod 
implicat  contradictionem. 

V.  §.4.  SiDeus  poftlt  efficere,  prceteri- 
tumnonfuifle  ,  autefficeretillud  pofitive, 
h.  e.  faciendo  illud  vel  aliquid  circa  illud,  aut 
negative,  nihilefficiendo  autagendo.  Non 
priori  modo  ;  nam  quamvis  rem  illam  de 
novo  faceret  Deus,vel  aliquid  circa  illam,  in- 
de  tamen  non  fequeretur,  quod  illa  non  fuerit 
prius ,  quando  quidem  jam  eft  praeterita :  non 
pofteriori  modo  j  quia ,  cum  verum  fit ,  rem 
illamjamfuiiTe,  fi  Deusnihilageret,  neque 
immutaret  illam ,  aut  aliquid  circa  illam  , 
iemper  verum  effet  (uti  nunc  eft)  rem  illam 
fuifte.  Ergo  res  praeterita  non  poteft  non 
iuifle;&,  confequenter,  praeteritum  nonfuif- 
fe,  non  includitur  in  objcctodivinseomni- 
potentiae. 

VI.  §.j\  Sicutfehabetalbum,proutftat 
fub  albedine ,  ad  ipfum  effe album ,  ita  fe  ha- 
bet  prjcteritum  ,  prout  ftat  fub  prrcteritione , 
ad  efle  praeteritum  :  fed  album ,  prout  ftat  fub 
albedine,  nonpoteftnon  efle  album  :  Ergo 
praeterrtixm  ,  prout  ftat  fub  praeteritione,  non 
potcft  nonefleprartentum. 

VII.  §.  6.  Quando  aliquid  eft  detcrmi- 
natum  ad  effe  in  aclu,  non  poteft  non  eflb  pro 
illo  temporc,  ih  quo  eft;  quia  omne,  quod  eft, 
quandoeft,  necefiecft  cflc  :  crgomulto  ma- 
gis  licet  inferrp,  quandoaliquid  cftdetermi- 
natum  ad  fuifle ,  omne,  quod  fuit ,  pro  tem- 


pore ,  quo fuit,  nccefle  eft,  fuifle.  Ergo  Deus 
non  poteft  facere,  quod  non  fuerit. 

VIII.  2 .  Non  eft  etiam  in  Deo  Potentia  ad 
p'£teritum  ;  quodpendet  ex  aliquofuturo.  i.c. 
Fieri  non  poteft ,  ut ,  quod  femel  praeteritum 
eft,quamvis  habeat  connexionem  cum  aliquo 
futuro  ,  poffit  fieri  non  praeteritum.  V.  C. 
Deus  revelavit,  Antichriftum  fore,  8c  revela- 
tio  ifta,jam  eft  tranfacta  8c  proeterita :  ideoque 
fieri  non  poteft ,  quod  Deus  non  revelaverit , 
quamvis  ipfa  propofitio  revelata  {Antichriflut 
erit  )  fit  de  futuro  utcontingenti.  Ethanc 
aflertionem  ficprobamus. 

IX.  §.  1.  Quod  propofltio  hsec  (  Anti- 
chrifius  erit )  fit  de  futuro ,  id  non  tollit ,  quo 
minus  revelatio^  depraterito ,  i.e.  jam  fit 
praeterita  &  tranfa&a;  undeimpoflibileeft, 
quod  non  praterierit :  8c  fic ,  fi  Deus  poflitfa- 
cere ,  ut  illa  revelatio jam  praeterita  non  prae- 
terierit,  poteft  facere  contradi<5loria ,  contra 
difp.  p-aced.  8c  t  h .  1 .  huj  us . 

X.  §.2.  Tanta  neceflitate  praeteritumeft 
praeteritum ,  ut  Deus  non  poflit  facere ,  quod 
praeterita  non  fuerint :  ergo  tanta  neceflitate, 
revelatum  eft,  ut  Deus  non  poflit  efficere ,  re- 
velatum  nunquam  fuifle  revefatum-.Prob.con- 
feq.  quia  talis  revelatiojam  tranflitinpraete- 
ritum  ,  quamvis  resrevelatafitfutura:  nam 
enunciatio  vocalis  de  futurojampronuncia- 
ta,  non  minus  tranfitinprreteritum,  quam 
propofitio  vocalis  de  praefenti :  non  enim  eft 
minus  prxterita  haec  propofitio  revelata ,  An- 
tichriftiif  erit ,  quam  hxc ,  quam  dixit  Adam , 
Hoc  nur.c  eft  os  de  ojfibw  ?neis ,  &  caro  de  came 
mea. 

*  XI.  §.2.  Non  magis  pugnant  hae  duse 
propofltiones ,  Dew  revelat ,  8c ,  Deus  non  re- 
velat,  qimm  hae ,  Deus  revelavit ,  8c ,  Deus  non 
revelavit  :  fed  implicat  contradidtionem  , 
quod  revelatio ,  qua  Deus  revelat  Antichri- 
ftum  forc,  non  fit  revelatio ,  pro  illo  tempore, 
quo  revelat :  ergo  etiam  implicat  contradi- 
dfionem,  quod  rcvclatio,  quarevelavit,  Anti- 
chriftumfore,  nonfueritrevelatio,  pro  illo 
temporc,  quo  revelavit,  ipfum  fore  ,  ideoque 
mcra  eft  contradiclio  ,  quod  talis  rcvelatio 
nunquam  fuerit  revelatio  ,  cum  jam  fadh 
fuerit- 

XII.  Sc- 


VOLUMEN      S  E   C   tf  N  D   U 

XII.  Secunda  quaeftio  eftj  AnDeuspflit 


M. 


3*1 


/*<r*r£  alia  quamfacit,  aut  illa^quA  nonfuit,nec 

fnBntus  efl  ?  Refp.  Qiu  dixerunt,Deum  non 

poffe  facere,  nifi  ea,  quse  facit ,  illi  pofuerunt, 

Deum  agere  ex  neceffitate  naturae :  unde  fic 

argamentabantur:  Agensex  naturae  necelfi- 

tate  non  poteft  alia  facere,  quamquacfacit. 

Sed  Dcus  eft  agens  ex  neccffitate  naturae.  Er- 

go  &c.  Major  racile  probatur  exemplis:  ex  fe  - 

minc  canis  non  poteft  provenire  nifi  canis,ex 

igne  non  nili  calor.  Sed  enim  Minot  proban- 

ia  veniebat :  contra  quam  nos  lic  inferimus. 

^ui,  agit  per  voluntatem  non  determinatam 

id  certum  rerum  ordinem,  non  agit  ex  necef- 

Itate  naturae.  Sed  Deiis  fic  agit.  Ergo  &c.  Et 

Drobatur  amplius.  Deus  eft  agens  primum. 

Sed ,  quod  agit  ex  neceffitate  naturae,  non  eft 

igens primum.  Ergo  Deus  non  agit  fic.  Majot 

*ftclaraapudomnes.  Minorprob.  Nulluma; 

rensexneceffitatenaturaedeterminat  fibi  fi- 

iem,  verum  roagis  determinatur  ad  fincm  ab 

lio.  Sed  Deus  ipfe fibi detcrminat  finem,nec 

liundeadillumdeterminatur.  Ergo&c.  Et 

ine  nobiiiffimus  modus  agendi  Deo  adfcribi 

ebet.  ls  autem  eft ,  agere  libere ,  &  non  ex 

I  leceftitatenaturae.  Ergo&c. 

XIII.  Hinc  jam  lequitur  conelufio  :  Si 
i  )eus  agat  libere  &  non  ex  necefTitate  naturae, 

I  Uuspotefi  alia  ficere,quam  qnafacit:  eft  enim 

H  oc  libertatis  divinse  in  operando  adcxtra, 

jjre  vel  non  agere,  &agerehocautaliud. 

I  rob.  Affertio  i.  Quod  agens  non  poflit  aliud 

J  cere ,  quam  quod  facit,  id  contingit,  vel  ex 

|  :fectu  alicujus  principii  rcquiiiti  in  agente, 

I  el  ex  fuppofitione  alicujus  ,  undefequitur 

f  :pugnantiaina<5r.ione.  Primumdici  non  po 

ft  :  quia  Deus  non  poteft  includcre  defe- 

:um,  ex  partepvincipiiacliviScefii,  ientis 

:  ec  fecundum  :  nam  fuppolito ,  quod  Deus 

jn  velit  alia faceie,  quam  qucs facit,  &  quod 

icrcverit  Sc  praefciverit ,  fe  non  faclurum 

ia ,  quam  quse  facit ;  poteft  tarr.en  abfolutc 

ia  velb,  confequenter,  &  alia  facere. 

XIV.  i.  Ule,  cujusfapientia&potentia 
Dn  limitantur  ad  aliquem  determinatum  or 
ner.i,  non  folum  poteft  facere  ea  ,  quaefacit, 
d  etiam  ea ,  qux  aon  facit;  At  Dei  fapieutia 


&potentia  nonlimitanturad  aliquem  deter- 
minatum  ordinem.  Ergo  Dcus  poteft  facere, 
non  folum,  quac  facit,fed  &  ea,  quar  non  facit. 
Minorprob.  Qujfacit  respropter  finem ,  fpfis 
rebus  improportionatum  &  fuperexceden- 
tem ,  ejus  fapientia  £c  potentia  non  limita- 
tur  ad  aliquem  determinatum  ordinem  :  tota 
cnim  ratio  ordinis  ,  quam  fapiens  rebus  a 
fefaclisimponitjdefumitura  fine.  ScdDeus 
facit  res  propter  finem  improportionatum 
rebus,  qui  eft  ipfa  fua  bonitas.  Ergo  fapientia 
8c  potentiaDei  nonlirnitanturadhuncordi- 
nemrerum,fcdmultaalia,imoiniinitapoteft 
facerc  Dcus,  quam  quac  facit.  Et  cur  non  pof- 
fit  a  Deo  procedere  alius  rerum  ordo ,  quara 
qui  nunc  eft,  ut  poffitalia  facere  ,  quam  quae 
fecundum  ordinem  rerum  a  fe  inftitutum 
nuncfacit  ? 

XV.  Sed  totahaecquaeftiooptimedecidi- 
tur  ex  fundamentis  praced.  difp.  ja&is.  Aliud 
eft ,  Deum  aliquid  pofft  facere  fecundum  po- 
tentiam  ordinatamSc  de  lege.  Aliud,  aliquid 
poffe  facere  fecundum  potentiam  abfolutam. 
lllud  Deus  dicitur  poffe  facere  de  potentia 
ordinata,  quodpoteft,  ftantefuaordinatione; 
Sc  de  lege,  quod  poteft ,  fecundum  decrctum 
ic  voluntatem  fuam ,  qua  ab  aEteinovoJuit 
hxc  aut  illa  facere.  lllud  verodiciturDcus 
poffe  de  potentia  abfoluta,  quod  fimpliciter 
poteft,  non  animadverfa  fuavoluntate,  fed 
!pe£tata  tantum  fua  potentia  ac  poflibilitate 
&.  non  repugnantia  rei ;  quale  eft  omne  illud, 
quod  non  impiicat  contradi&ionem.  Deus 
non  poteft  plura  facere,  quam  facit ,  fi  fpeftes 
potentiam  ordinatam ;  Deus  enim,  quac  vo- 
luit,  fecit.  At  longe ,  imo  infinities  plura  po- 
teit  facere  ,  quam  quae  facit ,  fi  fpccles  poten- 
tiam  abfolutam  :  potuitenim  plures  planetas 
5t  ftellas  condere,quam  condidit,  &  plura  ele- 
menta,  &  plurafpecierumiingularum  indi- 
vidua  produxiffe,  quam  produxit,  &plures 
huic  aut  ifti  homini  concefiiffe  liberos,  quam 
conceffit,  &.c.  Qujcnam  autem  illafintfpc- 
•Jatim,  quac  ne  per  abfolutam  ouidem  poten- 
*:iam  poilit  facere  Dcus ,  i.  e.  qu^nam  contra- 
iidfcionem  implicent,  ut  fieri  nequeant  ullo 
jiodo,  alterius  eft  indaginis  ac  temporis. 


Tt 


Difpu: 


$1Z 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select. 
Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi , 

Q^u  adragesimA-Secund  a, 

POTiENTIA     D  E  I. 

T  H   E   S   I   S      I. 


QUaeftiones  duas  de  PotentiaDei  decidit 
Difputatiopracedens,  i.  ^Anpojfitfa- 
cere  ut prjeteritanon  fuerint  ?  2.  <z_AnpoJJit  fa- 
cere  alia  ^r  plura  quamfacit  ?  Nunc  ad  alias 
tranfimus  ac  quaerimus.  ^.^Anpoffitmeliora 
facere  ea  qu<e  fecit  ?  8c  in  ipecie ,  Anpotuerit 
facere  mundum  meliorem ,  quamfecit?  Adu- 
tramquc  quaeftionem  ut  refpondeamus;  quac- 
dam  ad  clarioremintelligentiamfuntdiftin- 
guenda  &  tenenda. 

•II.  §.  1.  Bonitas  alicujus  rei  eft  duplex. 
Una  quidem,  quae  cft  effentialis ,  ut  efle  ratio  - 
nale,  eft  bonum  homini ,  tanquam  pars  effen- 
tise  ejus.  Altera  vero  eftextraefTentiamrei, 
ficut  efle  fapientera  ,  effejuftum  ,  eftbonum 
homini  ,  fed  quod  extra  effentiam  eft  ho- 
minis. 

§.2.  Deum  poffe  rem  facere aliquam  me- 
liorem  quam  fecerit,poteft  dupliciter  intelli- 
gi:  uno  modo,ut  fit fermo  de  eadem  TQjAnfc. 
Deus  pojjit  facere  unam  aliquam  rem ,  puta  ho- 
minem,  meliorem ,  quamfecerit  ?  Altero  modo, 
ut  fit  fermo  de  diverfis  rebus  ;  Anfc*  Deuspof- 
Jitfacere,  quacunque  re  fafta,  aliam  meliorem? 

§.  3 .  Mundumpojfefieri  meliorem,  poteft  in- 
telligi,tripliciter,  1.  quantum  ad  fubftantiam 
partium ,  2 .  quantum  ad  earum  proprietates 
&  accidentia,  5 .  quantum  ad  earum  ordinem . 
Primum  dupliciter  poteft  intelligi:  vel  quoad 
efTe  quidditativum  8c  rationem  fpecincam, 
vel  quoad  melioritatem  quantitativam,  ut  iic 
loquamur,  five  intenfivam  ,  five  extenlivam  : 
priorimodo  ,  unaanima  in  rebus  naturaiibus 
cft  melior  alia  ;  pofteriori  modo,  libraauri 
cft  melior  uncia.  Sccundum  etiam  poteft  du  - 
pliciter  intelligi:  vel  de  partibus  raundiin 
fe  j  vel  de  iifdem  in  ratione  ad  rinem  6;  id  fc 


invicem.  Tertium  etiam  poteft  intelligi  du- 
pliciter  ,  quia  duplex  eft  erdo  partium  in 
mundo :  unus  eft  earum  in  toto ;  alter  earum 
ad  finem :  unus  Dei  fapientiam  maxime ,  al- 
ter  Dei  bonitatem  manifeftat :  ifti  tamen  duo 
ordines  funt  inter  fefe  connexi  ;  fic  enim  or- 
dinantur  partes  in  toto  univerfo ,  ut  congruit 
earum  ordini  in  finem. 

III.  Nunc  primum  inthefi,  moxinhy- 
pothefi,  quaeftionemdecidamus.  Ingenere 
§ .  1 .  Deus  non  potefifacere  unam  rem  meliorem, 
quamfecerit ,  bonitate  effentiali.  Sicut  enim  fc 
habet  additio  unitatis  in  numeris,  fic  fe  habet 
additio  differentiae  eflentialis  in  definitioni- 
bus.  Sed additio unitatis  non  facit  numerum 
quem  meliorem ,  verum  potius  variat  fpe 
ciem  numeri :  additio  quippe  unitatis  ad  qua 
ternarium  non  facitquaternarium  meliorem 
fcd  conftituit  aliam  fpeciem  nuraeri ,  nempe 
quinarium  :  Ergo  additio  differentise  eflen- 
tialis,  non  facit  remeiTentialitermeliorem* 
fed  mutat  ejus  naturam:  ideoque,  impoffibile 
eft ,  rem  aliquam  reddi  meliorem  eiTentiaii- 
ter.  § .  2 .  Deus  potesl  facere  rem  aliquam 
horem  accidentaliter ,  quam  facit.  §.3.  Deui 
qnacunqiie  re  fafta,  poteslfacere  meliorem. 
que  enim  Dei  potentia  covctatur  ad  hunc 
numerum,  neque  ad  has  aut  illas  perfectiones 
vel  perfe&ionum  gradus. 

IV.  In  fperie.  §.  1 .  Dewpoiuit  alium  mun- 
dum  meliorem  facere  ,  quantum  adfubfiantiam 
partiumt  melioritate  quidditativa,  quatn  hic  eft, 
fed  non  hunc  ipftmjam  produBum.  Pri  r 
hujus  aftertionis  patct,  quiabonitas  quiddft* 
tiva  quarumcunquepartiumhujufmodi,  ef 
finita :  fed  omni  bono  finito  poteft  melius  co 
gitari ;  Deus  autcm  plus  potcft  facere  qua 

intcll 


V   O   L   U   M   E  N 

intelleftus  nofter  cogitare.  Ergo  poteft  face- 

re  alium  mundum  ex  partibus  melioribus  fe- 

;undum  fuas  rationes  quidditati  vas,  quam  eft 

nundus  hic.  Secunda  pars  affertionis  clara 

?ftexjamdictis,  quiaquilibet  gradus  effen- 

iaefeu  quidditatis  variat  fpeciem ,  iicutquae- 

ibct  unitas  variat  fpeciem  numeri :  habent 

;nim  fe  fpecies  ficut  numeri,docente  Arift.y. 

detaph.  §.  1.  Deus  potuit  facere  hunc  mun- 

'um  meliwem ,  melioritate  quantitativa ,  tam 

xtenjiva,  quam  intenjiva.  Primum  liquet, 

uia  potuit  facere  caelum  majoris  amplitudi- 

is  6c  extenlionis ,  quam  fecit ,  uti  etiam  ele- 

lenta :  potuiffet  facere  omnia  corpora  hu- 

lana  magnitudinis  gigantese :  &  itadici  po- 

^ft  fimiliter de  partibus  mundi  aliis.  Secun- 

um  etiam  manifeftum  eft  ,  quia  potuiffet 

nimas  rationales  hominum  feciffe  perfe&io- 

ibus  pluribus  intenfivis,  quead  quantitatem 

erfediionis  aut  virtutis ,  praeditas  &  ornatas, 

:que ,  ut  Scholafticorum  nonnulli  aflerunt, 

[  m  intenfiveperfcctas ,  uti  fuitanima  Chri- 

\  i.  §.3.  Deus  potuit  hunc  mundumjimpliciier 

t  'cere  meliorem,  quantum  adproprietates  &  ac- 

1  dentiapartium ,  fecundum  fe  confideratarum. 

\  otuit  namque  facere  Solem  lucidiorem  ,  uti 

|    Lunam.  §.  4.  Non  potest  Deus  huncmun- 

tm  facere  meliorem,  quantum  adordinem  par- 

im  in  toto ,  fa*  quantum  ad  ordinem  infinem. 

terque  enim  hic  ordo  eft  optimus :  optimo 

tem  nihil  poteft  effe  melius :  in  univerfo 

laqus-que  pars  eft  ordinatifiime  &  ornatiffi- 

e  in  fuo  fttu ,  &  omnes  ordinantur  ad  finem 

itimum,  gloriam  Dei. 

V.  Cpponitur  hicaxiomaaliquod.  Illud, 

od  fit  potentijjime  &fapientijjime ,  nonpotesl 

ri  melius  :  Sed  Deus  omnia  fecit potentijjime 

'fapientijfime.  Ergo  non  potuitfecijfe  quid  me  - 

<s.  Refp.  Quandodicitur,  Illud,  qitod  fit 

pientijjime  &  potentijjime  ,nonpotett  fierime- 

tf.-hoc  dupliciter  poteft  intelligi.  Primoj 

-n  melius  fit  nomen,  &  fignificet  rem ,  &  eft 

nfus,  quodillo,  quodfa&umeft&fapien- 

fime&potentifiime,  non  pofiit  fieri  aliud 

eliusj  Sc  fic  intellefta  Major  eft  falfa:quam- 

s  enim  Deus  faciat  omniafapientiflime& 

rtentiflime  ,   tamen  ,    cum  ejus  potentia 

mquam  fit  exhauila ,  uti  nec  ejus  fapientia, 


S  E  C  U  N  D  U  M,  323 

femperaliasresmelioresfacerepoteft,  &  fo. 
clas ,  accidentaliter  meliorare  ,  ut  hoc  bar- 
baro  verbo  utamur.  Secunda ,  ut  ii  melius  fif 
j  adverbium ,  &  fignificet  modum  rei ,  &,  me- 
I  lius ,  idem  erit ,  quod  meliori  modo :  Sed  hic 
modus  poteft  attendi,  vel  ex  parte  Dei,  vel  ex 
parte  rerum :  fi  attendatur  ex  parte  Dei ,  fen- 
fus  propofitionis  erit,  quod  ea ,  quae  Deus  fa- 
cit  potentiflime&fapientiflime,  nonpoteft 
meliori  modo  facere  j  8c  hoc  verum  eft ,  quia 
Deus  non  poteft  res  facere ,  ex  majori  poten- 
tia  8c  fapientia,  quam  fecit :  fi  attendatur  mo- 
dus  ex  parte  rerum ,  erit  fenfus ,  quod  Deus 
non  poteft  dare,  rebus  afefapientifiimefa- 
dtis ,  perfe&iorern  modum  effendi  j  &  hoc 
verumeft,  de  modo  effentiali ,  nonitemac- 
cidentali. 

VI.  §.4.  An  Deus  potuerit producere  mun- 
dumpriufquam  ordinaverit?  Quseftio  intelli- 
gitur de  potentia  Dei  abfoluta ,  &  in  fenfu di- 
vifo ,  non  compofito  :  poftquam  enim  ordi- 
navit  tali  tempore  producere,  non  poteft  eum 
producere  prius,  quam  ordinavit :  fed  fpecta- 
tur  hic  in  figno  rationis,  antequam  concipia- 
tur  quafi ,  ordinaffe.  Et  fic  quaeftioncm  affir- 
mamus:  potuit  quippe  mundus  produci  prius 
quam  eft  productus  aut  produci  ordinatus. 
Ergo ,  dices,  potuit  produci  ab  aterno.  Refp. 
neg.  confeq.  Quia  hic  intelligiturprioritas 
temporis  &  non  aetcrnitatis :  illud  ,  prius ,  fi- 
gnificat  principium  antiquius  &  anterius  du  - 
rationis  aut  exiftentiae :  fed  fi  mundus  fic  pof- 
fet  prius  produci ,  quam  eft  produdtus ,  ut  ef- 
fet  produftus  ab  seterno ,  jam  careret  princi- 
pio  durationis ,  quod  implicat  contradictio- 
nem.  Quin  loquendo  de  prioritate  temporis» 
quod  anteceffcrit ,  exiftentis,  nefic  quidem 
Deus  potuit  mundum  producere  prius  quam 
produxit  aut  producere  ordinavit  :  nam  & 
hoc  includit  contradi&ionem ;  fic  enim  tem- 
pusfuiffet,  antetempus,  quod  nullum  prae- 
cefiit  mundum,  fed  cum  eo  incepit.  Verumj 
loquendo  de  prioritate  temporis  poflibilis, 
potuit  Deus  prius  producere  mundum,  quam 
produxit,autproducendumordinaffeconci- 
pitur ,  quia  potuit  prius  in  asternitate  fua  mo- 
mentum  ordinaffe,  quam  quodadejuspro- 
du&ionem  ordinavit. 

Tt  2  VII.  %.$.An 


324 


Disputat.  ex  Pkilosophia  Select. 


VII.  §.j".   An  Dei  poter.tia  femper  pojjir        VIII.   §.  6.  AnDeus pojfitfacere  infinita? 
tdem?  Seu.  An,q:iicq'iidfemelpotuitautpotefi,  !  Refp.  i.  Nonpoteftfacere  increaturis  infinitum 
femper  pojjit  ?  Refp.  Neg.  Non  quodaliquid  j  intenfive,  id  eft  ,  quodabfque  propbrtioneex- 


detraharur  dc  potentia  Dei  aut  illa  imminua- 
tur  aut  immutetur ,  fed  quod  ,  qu:e  aliquando 
fuerunt  polTibilia ,  poftquam  funt  fadla ,  non 
amplius  fint  poiTibilia;  potuit,v.c.Deus  Chri- 
iftum  fufcitare  ,  antequam  eum  fufcitavit.  E. 
poftquam  fufcitavit ,  adhuc  eum  poteft  fufci- 
tare  Neg.  conf.  quia  Chriftus  non  amplius 
eft  mortuus :  quod  enim  hic  refpe&u  Chnfti 
poiTibile  erat,  factum  eft ,  8c  amplius  fieri  non 
poteft  :  neque  hi  caUquafequiturdivinacpo- 
tentisc,  vel  mutabilitas ,  vel  mutatio.  Qucm- 
admodum  fcicntia  Dei  manetimmutabilis, 
licet  Deus  aliquod  enunciabile  deiinatfcire 
ratione  connotati,  eo  quod  illud  deiinat  eife 
fcibile ,  8c  verum  pro  circumftantia  temporis 
fub  qua  eft  verum,  fcire  enim  connotat  in  ob- 
jeftofcibilitatem  8c  veritatem :  fic  divina  po- 
tentia  manet  immutabilis,  licet  deiinat  ali- 
quid  poffc,  ratione  connotati ,  quoddeiinit 


cedat  intenfionis  omnes gradus  ratio  eft,quia 
omniscreaturaeft  finitacelTentiae,  ergomilla 
eft  capax  infinitae  virtutis ,  potentiae,  habitus, 
aut  qualitatis ,  iic  ut  nullus  gradus  inteniionis 
amplius  reddi  poifit ;  quo  fenfu ,  nec  Chrifti 
paflio,  nec  elementorum  qualitates,  necre- 
proborum  pcena  infernalis ,  dici  poteft  infini- 
ta  inteniive.   z .  Non  potcft  Deus  producere  ma- , 
gnitudinem  aHuinfinitam  extenfive.  Quia  ta 
dari  non  poteft  :  tolleretur  enim  omnismo,, 
tus :  &  conftaret  aut  ex  partibus  finitis ,  6c  fic 
ipfanonpoteftefTeinfinita  ,  aut  ex  infinitis 
Sciicaliquiderit  majusinfinito ;  quia  totum 
eft  majus  fua  parte.   3 .  Deus  non  poteftp, 
cere  r/wltitudinem  atlu  infinitam.    Quja  ,  fi 
produceret  multitudinem  aftu  infinitam  ,  aut 
pofret  ulterius  producere  aliquam  adhuc  uni- 
tatem,  8c  fic  critaliquidmajusinfinito,  aut 
nonpoffet,  8c  ficDeus  pertalcmprodu&io- 


efTepoiTibile,multaenimpoiTibiliaa&ufiunt, '  nem  fieret  impotens,  ejufquepotentia  fon 
8c,  poftquam  fadtafunt ,  impoffibila  funt  am-  exhaufta.  4.  Deus  poteft producere finita  in  in- 
plius  fieri  :  facere  enim,  quod  factum  e&Afinitum.  Namnunquam  potefttotproduccre, 
nihil  eft  facere  :  ergo  pofTe  facere  ,  quod:  quin  poflit  ampliora  8c  plura  in  infinitum 
fa&um  eft  ampliufque  fieri  nequit,  eft  nihilj  producere;illatamenpluranunquampofTunt 
pofle.  I  ina&uproduttoefTeinfinita. 

Difputationum  cx  Philofophia  fcle&arum 

Voluminis  Secundi , 

Qjj  adragesimA-Tertia, 

AD 

ARISTOTELIS  Lib.  3.  METAPH.  Cap.  1.  TEXT.  1.  ei  2. 

ITsgyi    cfz-cgjox  >&j    ivzfopioc-;. 


T  H    E   S 

SI  aliqua  veraeftacgenuinaScfolidaPhi-  j 
lofophandi  ratio  ac  methodus,  ab  omni  i 
acvo  exiftiraata  eft  efTc ,  quam  fecutus  eft  Phi-  j 
lofophorum  Coryphacus  <i_AriJloteles  ,  quam  • 
aliispraefcripfit,  quam  fuoexemplogcpraxi  j 
comprobavit :  ea  vero  non  eft  alia,  quam  qux  ; 
adubitatione  initium  facit  ,  priuique  bene  j 
docet  dubitare ,  antequam  quid^uam  dccida-  j 


I  s     I. 

tur  certi  vel  decernatur.  Dnbitationem  iraque 
initium  efferiteretleque  Philofophandi  &  indu- 
bitata  fcientne ,  primum  Ariftotelis  mandato 
8c  exemplo ,  mox  pndbmtiftimorum  ejus  In- 
terprctum,  8c>  omnium  judicio,  Api&nM- 
X0TU.T6H  confcnfu  8c  explicatione  ac  praxi , 
probatum  dabimus. 

1 1.  Vcrba  Arijiotclis  thefin  pofiram  con- 

firmantii 


VOLUMEN      SeCUMDUM,  32^ 

qua adverfiiriosyomnes utrinty,  rationes,  audiat. 


;  nantia  &  prseceptum  Philofophi  conti- 
i  ltia  funt,  quse  fequunturex  3.  I.Metaph. 
4  .  text.  \.&i.  Text.  1.  NB.  Avayy^  <zy&5 
Imi^lvf^t^nv  t-XKTri/LW)  (?rsX6ei9  vy&s  <7Jf5- 
<z£e)  ui  t&nwo-ctf  Ott  ^utov.  tuvJc}.  d[  i<s%v 

'(     fifet  CWTUV  U,7?S0JS  V7Pt?iij$eta7  T>'.Si  ,    KXV<HTt 
AS  TXT6JV  TVy%OLV<i  <7T$CJT0V  7TUt^iOJr7^.^.U0V.  NB. 

I  tus   Sv7r9g4<r:if  fijXoftlvctg  ^%gyx  to  2*l&- 

1>«f  KCt/\#S.  H  y%  V<TS£JV  <*J7rZ>£il£i  NB.  ?iV  OIS 

n&Tipov  "bznpzyAvojv  \<?..  Xutii  j  osic  ssiv  ot- 

y&  T  chtrf/.cv ,  Ct?&'  Y,  T5  3^&10\Ui  ^TSOlit  $t)  \oi 
"Sfe<    'S     VF$9tyfLt0il<&*.     V     $    Ci7rSflCi     TCUJTYj 

fTSjxqcnov  TnTnvjs  rvts  Sidipivois.   ttdvvvfyv 
ttpfyolLias    ep&stJeHy    aj    to    (tt<?r&<&sy. 

.     2.       CUO     OiJ  iu\    OVO-y^SPHGVS    TsB-:C'J^KSVCtf 
<*i   <Z2£STtpov  ,    THT0J1    T£    "X,%Q,tV    iuD^O.T0THS 

iTots.NB'.  otUv  $  S^zropiJTotf  ^ojTCv  cftctkS 
td,s  7voi  oh  fSuoi^etv  oiy.oitcn'  ?tj  <zs£3<i  fa- 
*a\  e;  ttqts  T»  Qntswpot  dUfmx.lv  r,  uy,  ,  yt- 
{v.  75  yctf>  TiX(&'  TtsTcafd/j  is  ^ijAoy  i  TtS  j 
"$  Gr&KveprixoTi  c^tjXov.    NB.  'iTi  5    f^s?UiOV 

KV  ly4*  GT&S  T»  K&iVCtj  ,  TJ^  OJ<77TtO  StvUJliXOJV 
r  0tU<Pi7-£l)TijV70JV  hbyOJV  CtKY.Kr.OTZi  71-CCVT  OJV. 

verbaiic  vertitLatine  BefTarion  Cardi- 
Nicenus  8c  Patriarcha  Conftantinopoli- 
;.  y^illam,  quae  quaeritur,y2-^^i^w,  ne- 
'flprimum  nospercurrere ,  de  quibusprimo 
bitandum.  Haec  autem  funt,  &  qutecun- 
le  iis  aJiter  quidam  exiftimarunt,  &fi 
ultra  haec  praetermiiTum  iit.  Eftautem 
Jpretium,  aliquidfacultatishabere  vo- 
>us,bene  dubitare:  nam  pofieriorfacultas, 
ett  eorum7  quje  ante  dubitatafuerunt. So\- 
,utem  non  eft,cum  nodus  ignoretur:  fed 
e&us  haefitatio ,  manifeftum  hoc  de  re 
Quatenus  enim  dubitat,  eatenus  fimiie 
lam  ligatis  patitur  :  utroque  namque 
>  impoiTibile  eftadulterioraprocedere. 
e  omnes  primo  difficultates  fpeculari 
\,  &  horum  gratia ,  &  propterea ,  quod 

?|ui  qu^runt ,  nijtprimo  dubitent ,  Jimiles 
is,  qui,  qjionam  ire  oporteat,  ignorant  j  & 
:,  neque,utrum  invenerint,quod  qua»ri~ 
1  non,cognofcere  polTunt.  Finis  etenim 
jidem  non  eft  manifeftus:  illi  autem,qui 
dubitaverit,patefcit.  item,  meliusjefe 
e  necejfe  esl  tllum  adjudicandum,  yuij  ian- 


III.    Textum  Philojbphi,  triplici  analyjt 
optimorum  interpretum  ,  nequid  de  noftro 
apponere  aut  affingere  videamur  ,  illuftra- 
bimus.    Prima  efto  Du  Valhi  ,  in  perpetua 
fua  ad  omnia  ^AriJtotetis  Volumina  analyfi, 
operum  Arifiotelis  editioni  praemilTa  :  ea  i\c 
ionat.  Liber  tertius  Metaphyficorum  continet 
capita  fex  ,  quibus  duhia  Jive  quttfiiones  fex- 
decim  proponuntur  ,    ^-  in  utramque  partem 
difcutiuntur.   Grditur  autem  Arifioteles  ab  in- 
Jigni  eoque  generali  documento  ,    quod  fcilicei 
NB  in  qualibet  quaeftione  8c  controverfia  ©- 
porteatpriusbenedubitare,  idesl,  proutra- 
queparte,  affirmavte  fcilicet  &negante,  ra- 
tiones   diligenier    examinando  ,    quacftionem 
ambiguam  facere.     Dubitatio  enim  ett  veht- 
ti  nodus  ad  vinculwm  mentis  :    quod  ideo  fl 
ignoras  non  folves    :  nemo  enim  vinculum  fol- 
vere  potesi ,  Ji  illud  ignoret :  Deinde ,  pofidu- 
bitationes bene expojicas ,  quafiionem  clare  con- 
cludere.  NB.  certa  enim  cognitio  ,  quas  du- 
bitationem  fequitur ,  eft  foiutio  dubitationis. 
IV.    Secunda  analyfis  eito  AntoniiScaini 
Salodienjis  in  fuis  ad  Metaphylicam  Arifio- 
^focommentariisRiwz.*?,   15-87.  editis.  Ad 
illam  ,  quae  quarritur,  fcientiam  )  Ex  his  ver- 
bis  apparet ,  fcientiam ,  qua  esJfuprema  ad  0- 
mnes  alias ,  fuijfe  ab  Arifiotele  invefiigandam, 
ut  qua  temporibus  fuis  nondum  ejfet  deteBaac 
difiintra  ab  alivs  facultatibus  tanquam  fupre- 
ma  philofophia    &    regina  omnium  aliarum 
fcientiarum.    Ad  hoc  autem  prafiandum  NB. 
utitur  Ariftoteles  methodo  dubitandi ,  tum 
circaea,  quxfibide  placitis  aliorum  Philo- 
fophorum  non  arriderent ,  tum  penes  non- 
nulla,  quae  ab  aliis  fueruntpraetermiiTaiTf^ 
cum  &  in  aliis  pbiIofophi<e  operibm  hanc  du- 
bitandi  normamjitfetlatus ,  attamen  non  igno- 
randum  ,  in  aliis  Jingulis  certas  quafdam  ad- 
duci  dubitationes ,  qua  cuique  philofophia par- 
ti  convenerint  ,    hoc  autem  in  loco  univerfas 
in  genere  Jimul  congejjit  qu<efiiones  :  quod  ita, 
fablum  effe  animadvertii  Averroes  ,  ut  ajfi- 
nitas ,  quam  habet  Metaphyjica  cum  Dialecli- 
ca ,  manifefiaretur.    itAiexander  autem  de  A- 
les  &  cum  ipfo  D.  Thomas  ,  hujus  facii  hanc- 
eaufam   ajjignarunt  ,    quoniam  fcilicet  hac 
T't  3-  contem^ 


325 


DistittAt.  exPhuosophia  Select. 


contemplitio,  circa  veritatem  ingenerefit  conjli-  »  potes  efficiuntur  ii,  qui  Philofopliantur,  foli 


tuta :  addamus  adhoc ,  qwd  curn  nondum  confe- 
tla  ejfet  prhna  &  untverfilis  h*c  fcientia ,  & 
inveftiganJa  ac  cor.ftituev.da  effet ,  adremfuit , 
NB.  ut  ex  pr^miiTis  dubitationibus  ejus  natu- 
jtegeretur ,  c^"  ita  inordtnemredigeretur. 
Hinc confeBariumhoc  dsducitur ,  NB.  non  re- 
dlum  neque  tutum  itcr  Philofophandi  eos  in- 
gredi ,  quiab  hac  viadubitandiperiitusabfti- 
nent ,  quam  tantopere  commendat  Ariftote- 
les  hoc  loco,  £t  ex  communibus  fententiis 
comprobat ,  tanquam  ad  veritatem  indagan- 
dam  maxirne  confentancam. 

V.  Tertia  Analyfis  efto  Petri  Fonfeca,  ex 
Commentariis  in  Arift.Metaph.  fuis,  editis 
Lugduni  15-97.  Necefie  eft  (Dubitat  Alexan- 
der  hoc  loco  ,  doceatne  AriftoteIesinpri?nis w- 
bis  hujus  libri ,  necejfe  fibi  ejfe  adeamcognitio-  j 
nem  inveniendam  ,  quam  in  hoc  opere  confequi ,  1 
ac  tradereftudet ,  eaprimum  aggredt ,  de  quibw  \ 
rationi  confentaneum  esl,utprimo  loco  dubitetnr,  \ 
hoc  esi ,  utraque parte  dijferatur,  an  idejfe  omni-  j 
bus iit  necejfe ,  qui  ad  quamlibetjiientiam  de  re-  j 
bw  dijficilibus  &  controverfs  comparandam 
aggrediuntur.   Quanqnam  vero parum  referat , 
utro  modo  ^Ariftotelem  interpretervs  ,  prior  ta- 
tnen  interpretatio  aptior  videtur ,  utpote  verbis 
centextus  accommedatior:  ex  quagenerale  etiam 
documentum  ,  quod  pofterior  tradit ,  tanquam 
principium  ex  cencluftone  colligi  potefi.     Addit 
autem  Ariftoteles ,  due  ejfe  genera  quafiionum  , 
qu*  primum  pro  uiracfaparte  agitandxvidean- 
tur.  Vnum  earum ,  de  quibw  alii  akter  fenfe- 
runt ,  ne  temere  aliorum  fententiis  ,  ac  forfitan 
nonparum  receptis,fe  opponere  videantnr:  Alte- 
h  earum ,  qua  cum  adrempropojitam  inpri- 
viisfaciant  ab  aliis  tamen  omijfe  funt.    Eft  au- 
tem  opene  pretium  )  Hoc  alterum  documentum 
planegenerale  efi,  quod  docet  Ariftoteles ,  NB. 
non  modo  initio  hujufmodi  fcientiarum  ,  fed 
etiam  particularium  trattationum  ,  quibus 
propofna  eft  rcrum  difficilium  determinatio , 
adubitationibus  initium  fumendum  efle>nec 
veroutcunqueidfaciendum,  fed  benc,  hoc 
cft  ,  diligenter  ,  accuratc  ,  nullaque  pro  utra- 
vis  parte  diffimulata  rationc,  quod  fapienter 
quatuor  rationibus  oftendit.    Prima  efi  ,   quia 
NB.certaveritatiscognitio,quatandomcom- 


tio  cft  corum  ,  quue  prius  dubitabantur ,  hc 
eft ,  folutione  eorum ,  quae  prius  dubitantui 
comparatur :  fohere  autem  vinculum  nemop 
teff ,  qui  vinciili  nodum  ignoret :  Quare  curh  n 

hilaliud  fit ,  difficultates  reiprcpofitjiproutrt 
que  parte  difcuiere  ,  qnam  vinculorum  mem 
nodos  infpicere  (  nihii enim  funt  aliud  argument 
pro  utraque  parte  ;  quamvincula,  quib 
ligatur  &  impeditur ,  ne  ultra  progredipojfi 
is  fane  adveritatvs  perceptionem  optimefe  cor, 
parabit ,  qui  de  propofita  re  dnbia  diligenter( 
accurate pro  utraafe  parte  dijputaverit.  S 
tis  dubitatio )  Senfw  efi\  eundem  ejfeclu, 
dit  in  animo  dubitatio  mentis  de  re  proL 
quem  oftendit  in  corpore  vinculum ,  quopedt 
Jiringuntur.  Vtroque  enim  modo  Iigati  ulteri\\ 
progredi  non pofumus.  Etquiaii,  qui  qu 
Secimda  ratio  esl ,  quia  ii,  qui  depropofita  re 
priuspro  utraque  parte  difputant,perjtmih 
j  iis,  qui,quo  eundumjit,  ignorant.  Nefciu; 
difftcultates ,  qit£  in  qu<eftione  latent , 
I  tamenfolvendastenditis,  qui  probe  illa, 
caturus  efl.  Accedit  quod  neque  )  Tert, 
efl ,  quia  etjihujufmodi  homines  aliquandei 
niunt  ea  ,  qu*e  implicite  in  quaftione  centim 
nefciunt  tamen  an  Finem  difputationis  confetx 
Jint ,  cum  dijftcultates  eas ,  adquas  dtjfohen, 
difputatio  fuapte  natura  dirigitur ,  plane  i, 
rent.  Si?nile  quid accidit  ivs,  qrii  nefciunt,  q 
tumlocw,inquem  contendunt ,  diftetabeo, 
quo  exeunt ,  aut  qita  in  illum  eundmnjit.  Ni 
etfiin  eum  forte  incidant,  ignorabunt  tanienf 
illum  pervenijfe.   Ex  his  duabus  rationibut 
colligitur  id,  quod  Albertwfcribit  hoc  loco,  E 
qui  non  prius  dubitat ,  duobus  modis  c: 
uno,  interminoaltero,  in  via.  Pmerea 
liusfehabere)  Quartahac  &  extremttra, 
qu.de  ex  Jimilitudins  difceptantium  feupotius 
dicis  defumitur,  ex  iis,qu£  autor fcribit  cap. 
primi  de  Cejo,  majorem  vim  accipiet.  Sic  cn 
ait  ,  ctuoc  <ft  ^  f.tti?i\ov  u/j  <if}  7tisv>  7U  jtii&cil 
Xt^nm^  ,  <&ZizKyi yj)X<n  ru  t  xptpirGr 
Xoyuv  JitgtieJftctfo.    ri  yx(>  io:y.ilw  ^^&<^)£«i^l 
froitch  ,  rj-flov  av  r,tuv  lisr^f  >;«<•  «^  yy^  $ 
T?tru: ,  etXt\'  x  ecrUoiKits  eirccf ,  rxs  fttXt>»rT<x>' 

ciXi)$-L<  K&lrit 'ikxvvs.   hoceft,  fimul  aut 
ea,  quaedicentur,  majorem  fidem  habcbu 

fidi 


VOLUMEN 

fceptantium  rationum  jura  prius  fuerint 

ita  ,  minufque  videbimur  indi&a  caufa 

nare.    Arbitros  enim  ,  non  adverfarios 

rtet  eflfe  eos ,  qui  de  veritate ,  ut  res  poftu- 

judicium  laturi  funt.  Quodipfum  diligen- 

ie  obfervat  Arijioteles,  pene  ubicunque  diffi- 

tliquid,  aut  controverfum  traclandumfufci- 

ut  videre  ettin  libris  Phy/icorum  ,  de  Calo , 

equentibus.  Ex  quibus  patet ,  NB.  quam 

te  8c  contra  Ariftotelicum  morem  Philo- 

entur  ii ,  qui  repudiato  quaeftionum  ufu, 

uam  Sophiftarum  invento,omnia  docent 

Pythagorico,  8c  quali  ex  oraculo,  neque 

Ti  adhibent  examen  rationum  earum , 

in  fubje&a  materia  pro  utraque  parte,vel 

iis  propofitae  funt,  vel  attentius  rem  con- 

anti  in  mentem  venire  poffunt. 

I.  Arijiotelis  mandatum  de  dubitando,ut 

philofophemur ,  ipfius  verbis  propofui  - 

Trium,  eorumque  inter  neotericos  prae- 

iflimorum  ,  in  verba  ifta  interpretum 

mfu  atque  explicatione  confirmavimus : 

ipfum  Philofophi  exemplum ,  in  philoib- 

do  omnibus  fine  contradictione  imitan  - 

,  adducimus.   Infpiciatur  reliqua  hujus 

1  ntispars,  quae  folis  dubitationibus  abfol- 

infpiciantur  capita  omnia  fequentia ,  ac 

rtim  4-Infpiciantur  libri  omnesMetaphy- 

m  ,  de  Coelo ,  de  Generatione  &  Corruptio- 

?  Anima ,  5c  ubicunque  in  veritatem  re- 

erio  inquirit.  Sedanteomnia  provoca- 

A  Arijiotelis  Problematumfecliones  38.  <$* 

ones  Mechanicas  ,  ubi  non  alia  eft  ipfi  a- 

i  ratio  ufitata ,  quamdubitandoadveri- 

ipervenire.  Quaerit  perpetuo ,  curhoc 

ud  fiat  ?  an  ideo,  quia  fic,  vel  fic,  vel  alio 

•  fefe  res  habeat  ? 

i  I.  Ab  Arijiotelis  mandato  &  exemplo  ad 
>onian  8c  praxin  trzntimus  eorum ,  quos 
s  retro  ac  praefens  aetas  maxime  celebra- 
'rijiotelicos  j  Alexandrum  dico  Aphrodi- 
winter  Graecos,  Averreem  inter  Ara- 
Thomam  8c  Scotum  inter  Latinos ,  quibus 
n  cum  Ariftotele  8c  mens,  8cphilofo- 
di  per  dubitationes  methodus.  Nemo 
di&us  eft  Ariftotelicus ,  nifi  qui  efTet  A- 
dracus :  nemo  feculis  nonnihil  pofterio- 
di&us  eft  Ariflotelicus,  nifi  qui  effet  A- 


S  E   C  U  N  D  U   Mt  -?2.f 

1  verroifta :  nemo  nunc  eft  Ariftotelicus ,  ni  (i 

\  fit  vel  Thomifta ,  vel  Scotifta ,  vel  utrumque 

|  ac  medium  inter  eos  participationis.   Ergo 

I  qui  cum  Scoto ,  Thoma  ,  Averroe ,  Alexandro* 

jfentiunt,  maxime  funt  Ariftotelici.  Atqui 

fentiunt,  re&ephilofophandi ,  &  indubitatsc 

fcienti* ,  initium  efTe  dubitationem ,  idem 

fentiuntnon  modo  cum  Arijiotele ,quod  nunc 

eft  demonftratum  ,  fed  Sc  cum  Alexandro  , 

Averroe,  Thoma,  Scoto,  quod,  prolatis  iltorum 

verbis,  probabimus.  Ergo  tales  funt  maxime 

Ariftotelici. 

V#I  1 1.  Sic  commentatur  in  textum  a^Ari- 
Jiot.^.Met.c.  1.  pofitum  Alexander  Aphrodi- 
feus,  qui  tempore  <tAntonini  Philofophi  atque 
Imperatoris ,  circaannumChrifti  170.  vixit. 
NecefTe  eft  ad  eam  fcientiam  ,  quam  quaeri- 
mus,  8cc.)  Scientia,  quam  quarimus  &de  qua 
nobis  fermo  fufceptus  esl,  fapientia  ipfaesl& 
Theologia ,  qu<e  Metaphyfica  infcribitur.  <±Ad 
invejiigationem  igitur  hujusfcientia,  &  eorum, 
qu<eper  ipfam  inquirentur ,  necejfum  ejfe  ait ,  ea 
primum  commemorare  ac  recenfere ,  de  quibus  in 
primis  eH  inquirendum :  deinde  propofitis  ipfa- 
rumrerumquajiionibus ,  rem ,  quemadmodum 
e&prafatus ,  perfequitur.  Nifi  fi  quis  hac  ita. 
accipiat ,  quaji  in  univerfumpr<ecipiantur ;  do- 
ceatque  ad  omniumfcientiam  invejiigandam  in 
univerfum  neceffe  effe,primum  ea  commemoraret 
de  quibus  ettprimum  dijferendum  ,  per  hac  emm 
via  eft  ad  ea ,  qu<efcire  cupimus ,  invenienda. 
Quodji  ad  omnemfcientiam ,  adhanc  quoque  id 
necejfariumfuerit:  Quaporro  infingulis  dofiri- 
nis  dubitare  ac  dijferere  oporteat,  docet ,  cum 
ait.  (Haec  autem  funt  ea,de  quibus  aliter  qui- 
dam  exiftiraarunt. )  Deinceps  in  univerfum 
confirmat  docctque ,  de re  quapiam  difputa- 
turis ,  ut,  quaeinquirunt,  inveniant,  commo- 
dum  efTe,  primum  de  ipfis  quaercre  feu  dubi- 
tare,  8cc. 

IX.  Sic  commentatur  Averroes ,  Magnus 
vulgo  Commentator ,  in  fuis  ad  diftum  tArifi. 
textum  commentariis,qui  circa  annum  Chri- 
fti  vixit  1 1  fo.  Ad  illam,  quse  quxrirur ,  &c.) 
quia  ali*  fcienti<£  confidcrant  particulariter  de 
veritate ,  NB.  8c  particulariter  ad  eas  reitinet 
circa  fingulas  veritates  dubitare  :  ,quia  vero 
Metaphyfica,^^/'  DialeBica ,  habet  univerfa- 

letn  ■- 


328 


DlSPUTAT.   ExPrtttOSOPHtA   SelECT.' 


lem  conjiderationem  cie  veritate ,  fic  quoque  ad  I 
cam  pcrtinet  NBuniverfalisdubitatiode  ve- 
ritate.  Otm  igitur  Jcientia  h<ec  Jit  in  genere 
fnentiarumtneceffe  ejl  igitur  prius  injpicere  que- 
jiiones  ejus,  &Jl*nt  UU  d.fficiles ,  de  quibus  ho- 
rnines  in  hac Jcientia  funt  contrarii ,  &funt  et- 


XI.  Siccommentatur  Ioh.  DunsScotu* 
fuis  ad  textum  Met.cit.  commentariis.qui  v» 
xitcircaannum  Chr.  1308.  NecciTeeft&c 
Pojiquam  Phikfophus  in  fecundo  libro  deterin 
navit  de  his ,  qu<e  JpeBant  adconfiieratione, 
veritatis  in  comnmni :  nunc  defcendit  addete 


, 


jam  aliqu<e  de  quibus  dimiferunt  perfcrutari  minandumea,  qu<e  JpeBantJpeciahteradcon, 
propter  fuam  difficultatem  :  Virivs  autem,  propter  derationem  hufusjcienti<e.  Circa  quod  duofac. 
quem  fuit  neceffe  incipere  k  perfcrutatione  ifla-  j  Primo  proccdit  modo  difputativo&dubir 
rum  qvajiionum  difficilium,efi,quiafcientia  qu£-  I  ti vo.  Seeundo  procedit  modo  determinativ 
Jita,  qua  acquiritur  exits,  eHfcientiafoIvens  fivedemonftrativo. 
omnes dfficultates  earnm :  dr  ideo  difficultas  ali-  Eft  autem  operas  pretium  Scc  )  dicit  N 
tujus  rei pr<ecedere debet  ejusfolutionem,  & h<ec  ;  quod  volcntibus  inveftigare,  f.  veritatem,  ii 
fuit  caufa,  quare  tsfrisl.  primo  perfcrutatus  eft  eft.  oportetbenedubitare,abinitio.  i.  princ 
de  rebus  di  r  cillimis ,antequam  adearumjohtio  '  pio  inquiiitionis.  Cujus  rationemfubdidit,cpi 
nemdeveniret  ;  quoritam  ita  fe  habet  difficultas  |  inveftigatiopofteriorum  in  inquifitionevc 
ad ipfum  intelleBum,  quemadmodum  laqueus  ad  tatis  non  eft  aliud ,  quam  folutio priorura d 
corpus,  &  qui  ignorat  ligamentum ,  laq-ceum  ne- 


fcitfolvere,  &  ita  illi,qui  difficrdtates  ignorant, 
eas  folvere  nefciunt  :  &  Jic  intelleBus  ligatus 
nuUo  modofmemfuum  attingere poterit ,  nifipri- 
7110  ligamentum  ejusjitfolutum :  ligamenta  enim 
intelUBus funt  fermones  contrarii  :  &•  ideo  opor- 
tet ,  ut  via  ,  ex  qua  qu<eJiiones  oriuntur,  fit  aiia  a 
via,  a  qua  quajiionesjolvuntur,  ut  modus,  k  quo 
ft  ligamentifolutio ,  alius  esl  h  modo,  a  quoft  li- 
gamentum ,  e£*NB.  iic  via  ad  icientiam  inqui- 
rendam  erit  perfcrutatio  rerum  dubitabi- 
lium,  &c. 

X.  Sic  commentatur  Thomas  Aquinas  in 
fuis  ad  textum  t^Arifi.  citat.  commentariis , 
quivixitcircaannumChriili  1260.  lneftau 


biratorum. 

Illi  qui  quaerunt  )fipple,  veritatem./w; 
vejiigatione,  f  dubitatorum  ,  fimiles  funtig) 
rantibus  ,  quo  oportet  ire  ,  i.  illis  ,  qui  nefciu 
quo  vadant.  Ratio  hujus  esl ,  quin  ficut  termit, 
vi<e  intenditur  ab  atnbulante  NB.  ita  exclu 
dubii  cft  finis  intentusafpcculante&inq 
rcnte  veritatem  :  ficut ergo  ille  ,  qui  nefcit,( 
vadit ,  non  poteft pervenire  ad  tenrimum,  ; 
forjitan  a  cafu  ;  iic  NB.  nec  aliquis  poteitdi 
(fte  inquirere  veritatcm  ,  nifi  dubitatiom 
pnevideat  ?<  prjecognofcat. 

XII.   Pr:«ter  horum  Ariftotelis  Intcrpi 
tum  maxime  Ariftotelicorum  ad  confirma 
damthclinpolitamaddufta  teftimonia,  i; 
tem  invcftigare  volcntibus)  dicit  i.Philofo-  j  recentiorum  in  Philofophando  praxis  ci- 
phus  NB.  quodadhancfcientiam,quamquac-    dem  ftabilit:  infpiciantur,  qui  jam  altq< 
rimus  deprimisprincipiisfc  univerfali  veri-  I  fasculis  AriftotelisPhiloiophiam  poftTho; 
tate  rerum  ,  neccflc  cft ,  ut  primum  aggredia-  !  2>c  Scoti  retatem  pcrtraclarunt  •.  an  non  ad 
mur ea.de quibusoportetdubitare,antequarn    itaiPrjcceptorumfuorumprius  dicant 
veritas  determinetur.    Sunt  autem  hujufmodi  \  non  iit  vera  fententia  quam  quse  vcra  ?  an  1 
dubitabiUa  propter  duas  rationes;  vel  quia  anti    \  prius  dubitantem  reddant  lecl:orcm  ,  dub 
qui  PJnlofophi  aliter  fufceperunt  opinionem  de  eis  'tioncsSc  objcc^ioncs  movendo  ,  quam  c 
qt.xmreiveritas habeat ,  vcl  quia  omnino pra     adubitandoliberent,  objcctioncs  &  dubi- 
termiferunt  de  hti  conjiderare.  Affignat  autcm  J  tionesfolvendo?  ConfuetaT^m^agendiir 
4  rationcs fu<e intentiorivs,  &primodicit,quoc\  j  tio  in  fumma  The>>l.  eft  (videturquodn) 
NB.  volentibus  inveftigire  veritatem  contin-  •  antequam  accedat  ad  fuum  ,  (  fed  dicendM 
git^bencdubita^c,)  ideft,  beneattingcread    Coniuzcz  Scoto  in  quxitionibusPhyli^is  &A 
ea,  quxfuntdubitabili.i  i  tjrbocideoquiapo-    aliisagendi  ratio  ctt  ( arguitur  q:iodrm)m 
ftcrior  invcftigatio  vcritatis  nihil  eft  aliud  ,  !  tequatn  acccdatad  fuum  (ponunturCm 
quamfulutiopriusdubitatorum,  6cc.  I  nes. )  Vid^aturmodus  procedendi  Dom 


deH- 


VOLUMEN 

le  Flandria  8e  Paulo  Sonzinati  in  Metaph. 
avello  per  omnem  Philofophiam ,  hodiernis 
?ompIutenfibus,  Conimbricenfibus ,  Ruvio, 
flafio,  Toleto ,  8c ,  ne  longus  iim ,  omnibus 
mnino  Ariftotelicis  ufitatus,  qui  folam  hanc 
rius  dubitandi  viam  ingrefli  funt ,  ut  ad  ve- 


S   E  C   V  N  D   V  M.  %%p 

j  ritatispenetraliaintrarent ,  le&oremque  in- 
troducerent.  Quarenecab  Ariflotelis  necab 
Ariftotelicorum  fententia  aut  praxi  abit ,  qui 
afTerit ,  initium  retle  phihfophandi  &  indubi- 
tata  fcientide  ejfe  dubitaUov.em ,  quodcratde- 
monftrandum: 


^TVUius  addiBumjurare  in  verba  magifiri, 
«-N      Necfervitm  cuiquam  vendere  judicium, 
Tec  male  captivas  in  vincula  tradere  mentes, 

Nec  curare  nimis  fegniter ,  eutiis  'iq>a', 
icet  affenfu  non  credere  vellefupino, 

DoBores  credi  qux  voluere  fui: 
'olle  Stagirm  aut  divinifcita  Platonis, 

Ceufemper  fuerint  indubitata  ,fequi, 
raclnmqueforet  Phcebi  ,foIiumque  Sybilla, 

Qmcquidfive  Plato  vult,  vel Arifoteles, 
(fpicienda  quidemfibi  nomina  ducere  ,fednon  . 

Numina  ,  divinos ,  non  tamen  effe  deos; 
igna  viro  Virtus  &  libertate  Batava  esj, 

Digna  patrocinio ,  magne  Batave ,  tuo. 

medio  verum  pofuit  Deus :  hujus  amicos 

Ejfe  homines ,  hominum  parcius  ejfe  decet. 


Qukquk  homo  esl ,  errarepoteft :  cognofcere  ve- 
rum 

Indubie ,  proprium  novimus  effe  Dei : 
Rerum  certafides  &  regulafrmafciendi , 

Scrutando  nobhs  <&  dubitando  venit. 
O  verifine  nube  cohorsfiudiofa,frequenti 

Huc  ades ,  hucpropera  non  titubantepede. 
Libcrius  currat  tibi  mens  vaga,  quapatet  orbit 

Pagina ,  natur<e  pagina  quantapatet. 
Nec  tibi  qui  DocJor ,  tibifit  Diciator ,  &  una 

Te  ratio ,  non  vox  te  trahat  ulla  viri. 
Recle  cc7rop(H]>  te vult  Hereboordius ,  omnia  do- 
nec 

Abdita  nodorumfolveris  ipfa  tibi .    » 
H£C  adeo  eslfana  mentts fententia  ,pojlhac 

Ne  dubites  ,jujfit  te  dubitareprius. 

Henricus  Bruno. 


Difputationnm  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 

Qju  Adrages  imA-  Qjlj  A  R  T  A  > 

D  E 

PRIMO    COGNITO. 


T  H 


E   S    I   S 


r. 


\  E&idemum  Philofophandi  8c  vera  re- 
\rum  veritatem  atque  exiftentiam  in- 
veniendi  ratio  i  n  eo  eft  fita ,  ut  certa  fe  • 
sl  ab  incertis  difcernantur ,  &incertaper 
rtademonftrentur. 

II.  Certa  funt,  de  quorum  veritate  aut 
iftentia  nullo  modo  dubitari  poteft ,  incerta 
ntra. 

III.  Intelligimus  hic  certitudinem  veri- 


tatis  aut  exiftentiae ,  non  in  terrninis  fimplici  - 
bus  aut  propofitionibus  per  fe  notis  atque  ae- 
ternae  veritatis,  fed  in  rebus  ipfis. 

I V.  Si  illa  certo  exiftant ,  de  quibus  dubi- 
tari  nequit,  illa  contra  non  certo  exiftant ,  de 
quibus  dubitari  poteft,  nihil  certius  eft,  quara 
exiftere  rem  quae  dubitat. 

V.  Nam  qui  inquirit  in  rerum  omnium  ve- 

ritatem  8t  exiftentiam,8t  in  omnibus  aliquid, 

V  u  vel 


3^o  DisputAt.  exPhi 

vel  minimum  ,  invenit,  cur de  iis  dubitet.vel ; 
dubitare  poflit,  nihil  invenit ,  cur  de  fe,  in  rc- 
rum  omnium  veritatem  atque  exiftentiam 
inquirente  &:  jam  dubitante,  ipfe  dubitet. 

V  I.  Nam  fieri  non  poteft,  ut,  quod  inqui- 
rit ,  quod  dubitat ,  dum  inquirit ,  dum  dubi- 
tat,  non  fit. 

VII.  Itaque,hocprimoomniuminphi- 
lofophando  eft  cognitum,  veriflimum,certif- 
fimum,/w(|«i/,(?,  dubito,  cogito,  Ergofnm. 

VIII.  Et  ,  exiftentia  rei  iniquirentis  , 
dubitantis,  cogitantis ,  vera  eft  accertapri- 
mo  ,  vi  infallibilis  illationis  ac  demonftra- 
tion  is. 

IX.  Unde,  hxc  veritas  &  certitudo  rei 
exiftentis  ,  quae  inquirit,  dubitat,  cogitat,pri- 
ma  eft ,  &  primo  cognita ,  inter  veritates  illa- 
tasacdemonftratas.     " 

X.  Nam  ,  quinlitprior  veritasaccertitu- 
do  prius  cognita aut  cognofcenda  in  terminis 
iimplicibus  &  propofitionibus ,  non  illatis, 
fed  inferentibus,nullum  eftdubium. 

XI.  Quippe  non  poteft  cognofci  vere8c 
certo  ,  eum  ,  qui  inquirit ,  dubitat,  cogitat, 
exiftere,  eoquodinquirat,  dubitet,  cogitet, 
niii  prius  cognofcatur  an  8cquidfitinquiii- 
tio,  dubitatio,  cogitatio,  certitudo,  exiften- 
tia,  &c. 

XII.  Nam  in  hoc  Syllogifmo.  ^uod  in- 
quirit ,  cogitat ,  dubitat ,  illud  exijlit.  Ego  in- 
quiro,dubito,cogito.  Ergoexifo.  Primumde- 
bent  cognofci  propofitionis  majonis  termini, 
&  ipfa  major ,  fc.  quod  rieri  non  poflit ,  ut  id, 
quod  inquirit ,  cogitat,  dubitat ,  non  exiftat, 
antequam  per  eam  demonftretur  concluiio, 
ac  cognofcatur. 

XIII.  Nam  inomnidemonftrationeali- 
qua  requiritur  praecognitio  i  ex  partetermi- 
norum,  quid  (int ,  fc.  nominis ,  ex  parte  prx- 
miflarum  ,  an  iint  verae ;  hoc  vero  ipfum  de 
conclufione,  8cdcpraedicatoejus,  anfit,  de- 
monfl  randum  ac  cognofcendum  eft. 

XIV.  At,iftaveritatisdeterminis8tprcc- 
miflis,  an  fit,  cognitio  in  nullius  rci  exiftentis 
notitiam  philofophantem  inducit. 

XV.  Ls  vcro  rci  cxiftcntis  notitiam  ve- 
ram,  certam,  primo  fibi  cognitam  quserit. 

XVI.  Illa  veritas  prima  ,  ccrta  ,  dcrci 


LOSOPHIA   SELECT. 

alicujusexiftentia,  primo  per  demonftratio 
nem  cognita  eft  hxc,  Egojitm. 

XVII.  Nihil  cnim  nunc  accipimus  ve 
}  rum  niiiaccuratiflime  ac  certiflime  demon 
ftratum. 

X  V  1 1 1.  Atque,  inter  veritates  accuratif 
iime  &  certiflime  demonftratas  ,  nulla  ef 
prior  hac ,  Egofum. 

XIX.  Neque  Iigcc  veritasprius,  autcer 
tius,  aut  verius  infertur ,  quam  per  hunc  ter- 
minum  medium,  Inquiro,  cogito,  dubito. 

X  X.  Quippe  hxc  eft  abfoluta ,  prima ,  & 
certiflima  veritas,  Cogit»,  inquiro,  dubito,  Ergt 
fum. 

X  X I.  Nec  certa,  nec  abfoluta ,  nec  primj 
veritas  eft,  Loquor,  ambulo,  video,  Ergofwn. 

XXII.  Quia  certa  rei  exiftentia  non  po- 
teft  inferri  in  conclufione  ex  medio  incerto. 
aut  inccrtse  exiftentias. 

XXIII.  Athiactus,  loquendi ,  ambu- 
landi ,  videndi ,  incertum  eft  ac  dubium, 
fint. 

XXIV.  Contraaclrus  inquirendi,  ccgi 
tandi,  dubitandi,  certum  eft  8cindubium 
quod  iint. 

XXV.  Nam  philofophamur  jam  5c  ver- 
famur  nunc  in  prima,  abfoluta ,  8c  certiflim 
veritate  invenienda. 

XXVI.  Illud  vero  fieri  non  poteft  fine1 
inquiiitione,  cogitatione,  dubitatione. 

XXVII.  Si  actus  iint ,  cogitandi ,  inqui 
rendi,  oportet  8c  fubftantiam  dari  autrem 
quse  cogitet,  inquirat,  dubitet. 

XXVIII.  Nam  fubftantiam  aut 
eife  non  immediate,  fed  per  ejus  actus  cogn 
fcimus. 

XXIX.  Impoflibileenimefta&umefTe 
ubi  non  iit  fubftantia. 

XXX.  Ergo  benc  fequitur,  Ego  cogitt. 
ego  dubito,  ego  inquiro,  Ergofum. 

XXXI.  Itaque,  cuilibet  philofophanti 
hxc  prima  occurrit,  abfoluta,  certiflima  veri 
tas,  Inquiro,  dabi:o,  cogito,  Ergojum. 

X  X  X  1 1 .   A£tus  vcro  bquendi ,  a». 
di,  vidcndi ,  ut  funt  aftus  corporis ,  mccrtu 
efle,  anfint,  quod  th.  if.  eftdictum  ,  exei 
liquet  ,  quia  dc  iis  aphilofqphantedubitar 
potelt 

XXXIII.  Dl 


■ 


Volumen    S  e  'c  ij  n  d  u  m,  331 

pro  cogitatione  aut  confcientia  loquendi,am- 
bulandi,  videndi. 

XL  VI.  At  prout  corpore  fiunt,  loqui  , 
ambulare ,  videre ,  funt  attus  corporis,  ficuti 
cogitare ,  inquirere ,  dubitare  ,  funt  a&us 
animi. 

X  L  v  1 1.  Nam  ipfa  ratio  &  ufus  jubet ,  ut 
a&uum  di verfbrum  principiis  &  fubjectis  di- 
verfa  tribuamus  nomina. 

X  L  v  1 1 1.  Atqui  hi  ac"his,cogitare,  inqui- 
rere ,  dubitare :  8c  loqui ,  videre ,  ambulare  : 
funtdiverfiffimi. 

X  L  1  x.  Quippe  aliis  alii  priores ,  certio- 
res,  veriores. 

L.  ErgoSc  re£le  eorum  principiis  &  fub- 
jeclis  diverfatribuuntur  nomina. 

L 1.  lllorum  principium  ac  fubje&um  vo- 
camus  animum ,  mentem  (fubftantiam  intel- 
ligentem  alii)  ejufque  a&us,  cogitativos ,  ho- 
rum  principium  ac  fubjectum  vocamus  cor- 
pus(alii  fubltantiam  extenfam)ejufque  attus, 
corporeos. 

L  1 1.  Sicut  autem  a£his  fubftantiae  intel- 
ligentis,  animi,  effe,  prius  eft ,  certius  eft,  ve- 
rius  eft,  quam  effe  a£his  fubftantiae  extenfae, 
corporis :  ita  prius  eft ,  certius  eft,  verius  eft , 
dai  i  fubftantiam  intelligentem  ,  animum , 
quam  dari  extenfanCcorpus. 

L  iii.  Ac  jam  via  ftrata  eft  ad  animi  a 
corporediftin&ionem  agnofcendam. 

L  I  v.  Nam  fi  nomina  diverfa  rec"te  fint 
tributa  principiis  ac  fubje&isactuumdiver- 
forum,  oportet&ipfaprincipia,  &fubje£tai 
iftorum  acluum  effe  di  verfa. 

Lv.  Confequenter  ,  oportet  fubftantias 
effe  diverfas,  intelligentem  &  extenfam ,  ani- 
mum  &  corpus. 

L  v  I.  Sed  iftam  diverfitatem  ,  a  priori  hic 
nos  non  demonftramus ,  ne  tituli  fk  inftituti 
limites  tranfiliamus. 

L  v  1 1.  Nam  ad  id  principiis8t  hypothe- 
fibus  adhuc  aliis  eft  opus. 

LVIII.  Sufficitnobis,  oftendiffe, philo- 
fophanti  cuiiibet,  &  certamrerumexiften- 
tium  veritatem  inquirenti ,  hanc  primam  oc- 
currere,  veriffimam  ac  certiffimam  verita- 
V.  Sumimusenim  hic  7»  videre,  lo-  I  tem  de  rerum  exiftentia  primo  cognitam,  Co- 
ii,  ambulare,  prout  corpore  peragitur ,  non  ^gito,  invuiro,  dubito,  Ergofum. 

Vui  LIX.  Eam 


X  X  X 1 1 1.  Dubitari  vero poteft,  quia faepe 
on  loquimur,  nonambulamus ,  nonvide- 
ius,  nec  linguam,  nec  pedes,  nec  oculos  mo- 

I  ;mus,  cum  nos  loqui,  ambulare,  videre,exi- 
imamus,  ut  in  fomno. 

XXXIV.  At  contra  dubitari  non  poteft, 
1  cogitemus,  dum  inquirimus,  dum  dubita- 
ius,  quia,  exiftimantes  ac  dubitantes  nos  in- 
liirere,  jam  cogitamus. 

XXXV.  Itaque  non  poteft  inferriinphi- 
fophando ,  ut  primo  &c  abfohite  certurn  ac 
;rum,  *video,  loquor,  ambulo>.ergofum. 

XXXVI.  Nam  fi  non  fit  certum  me  lo- 
ji,  videre,  ambulare,  multo  minus  cer- 
imeft ,  rem effe , quae loquitur, videt ,  am- 
ulat. 

XXXVII-  Si  enim  actus  eft  incertus ,  vel 
icertaeexiftentiae,  multo  incertior  eft  exi- 
;ntia  fubilantjae  feu  rei  cujus  eft  actus. 
XXXVIII.  Ergo  dubitari  poteft  a  Philo- 

i  phante,  an  fit  res  vel  fubftantia ,  quas  lcqui- 

\\  r,  ambulat,  videt. 

:   XXXIX.  Dubitari  non  poteftab  eodem, 

[[ .  fit  res ,  vel  fubftantia ,  quae  cogitat ,  inqui  • 

V :,  dubitat. 

XL.  Ergopriuseft,veriuseft,  certiuseft, 

II  fe  rem  cogitantem ,  inquirentem,  dubitan- 
|  m ,  quam  effe  rem  loquentem ,  ambulan- 
v  m,  videntem. 

I  X  L I.  Imo  ,  hoc  folum  certiffimum  eft& 
[1  riffimum  &  primo  cognitum,  daturres  co- 
1  ;ans,  inquirens,dubitans. 
\  XLii.  Hinc  jam  ulterius  progrediendo 
A  obari  poteft ,  prius  quoque ,  verius ,  &  cer- 
I  is  effe,  dari  animum  quam  corpus. 
I  x  L  1 1 1.  Nam  fi  prius  fit  verius ,  8c  cer- 
I  js,  effe  rem  cogitantem,  inquirentcm ,  du- 
|  tantem,  quam  effe  rem  loquentem  ,  ambu- 
1  atem,  viaentem ,  quia  illius  adlus  fit  prior, 
I  :rior,  certior  hujus  a6tu,  etiam  prius  eft,  ve- 
[  us  eft ,  certius  eft ,  dari  animum  quam  cor- 
:s. 

XLIV.  Ratio  eft,  quia  rem cogitantem, 
J  quirentem,dubitantem,vocamus  animumj 
\  m  loquentem,  ambulantem,  videntem,  vo- 
i  .muscorpus 


5J2 


DisputAt.  exPhilosophia  Select. 


L I X.  Eam  fequitur,  que.  fecundo  fe  offert  rum  omnium ,  fenfibilium  atque  intelligibi- 
ordine  philofophanti ,  datur  anbnus.  lium  exiftentium ,  notitiam  veram  ac  certam 

LX.  Quomodo  porro  ex  hac  certiflimaj  perveniatPhilofophu5,penitioriseftinqui(i. 
fui  ipfius  atque  animi  fui  notitia ,  ad  Dei  re-  j  tionis  8c  alterius  temporis. 


Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Vohminis  Secundi , 

Q_u  AdragesimA-  Qjlj  I  N  T  A  3 

LIBERT.  PHILOSOPHANDI. 

T   H    E   S    I   S       I. 


PRxclara  femper  &  maxime  illuftris  vi- 
fa  eft  ea  Philofophandi  methodus ,  qux, 
nontamhominumautoritate  quam  na- 
turx  luce  fubnixa  >  folute  &  libere  in  vero  ex- 
quirendo  verfatur:  iiqueimprimislaudandi ' 
videntur  Philofophi  ,  qui  nulli  fapientium  ! 
fectx  fefe  addicunt,  fed  veritatem  ipfam,  ubi- 
cunque  putant  ac  poflunt ,  undecunque ,  ma- 
gna  induftria  ftudioque  conquirunt  :  nihil 
enim  viro  ingenuo  magis  eftdignumquam 
iis  aflentiri ,  qux  aut  vera  e£e,  aut  quam  pro- 
xime  ad  veritatem  accedere ,  ipsa  duce  ratio- 
ne  cognoverit :  itemque  ab  iis  aflenfum  cohi- 
bere,  qux  vel  incertafunt,  vel  falfa  efle  ea- 
dem  ratio  demonftraverit  :  fuerunt  tamen 
olim  funtque etiamnum  hodie  nonnulli ,  qui 
hunc  Philofophandi  morem  nullum  efle  di- 
xerint  ac  dicant,  quod  viri  praeftantesino- 
mni  dodirinx  genere  excelluerint ,  quos  tan- 
quam  principes  atquefapientesfequidebea- 
mus :  atque  hic  ante  omnes  alios  Ariftotelem 
proferunt ,  qai  primus  omnium  totam  difpo- 
fucrit  Philofophiam ,  candemque  certis  cau- 
fis  conftitutifque  principiis  ftabiliverit  ac 
confirmarit :  ab  hoc  qui  reccdat ,  illum  ab  co, 
quod  nobis  ratio  vcrurn  cfle  oftcnderit ,  rece- 
dcre ,  &  a  veritate dcfcifccrc ,  antiquitus  con- 
tendebant,  hodiequecontendunt :  hinccft, 
quod  rci  fiint  5c  ftrenue  accufentur ,  qui  Ari- 
ftoteli  contradiccre  olim  lunt  au(i  aurnunc 
aufint,  quali  ifti  Philofophiam  bcnc,  ut  ajur.t, 


conftitutam  perturbent  atque  evertant  :  At 
vero  hoc  ipfum  lenius  ferri  pofTet ,  li  illi ,  qui  i 
taiejudiciumfcrunt^dchocnegotiojudicare1 
valerent  ,  &  nifi  ipfe  Ariftoteles  contrarium1 
judicaflet,  qui  auream  iftam  nobis  gnomam 
reliquit ,  AmicusSocratesy  amicus  Plato,  m>rgis] 
amica  veritas.  Sed  in  caufas  inquirendum  eft, 
qux  tam  miferx  fervitutis  durum  jugum  ho- • 
minibus  Ariftotelicis  (fic  enim  vocarigau- 
dent  fervilia  ifta  ingenia)  impofuerint,  ut 
cum  Ariftotele  errare,  quamcumaliisbenc 
fapere,  malint  :  Nam  eo  ftultitix  nonnullii 
devenerunt. 

1 1.  Quod  Ariftotelici  fibi  libertatem  Phi-> 
lofophandi  ademerint,  ejus  caufx  funt,  i .  Ni- 
mia  reverentia  Arijloteli  tributa ,  atque  inde  i 
exorta  ignava  credulitas  ac  cxca  obedientia. ' 
2 .  Nimia  fui  ipforum  atque  effoeminata  plane  i 
diffidentia ,  ex  quo  Ariftotelem  tantoperefu- ' 
fpexerc.  Poftquam  enim  invaluit  illud  ?na£nO 
Commentatoris ,  hominis  tamen  ineptiflimi,i 
&  qui  nomen  potius  ,fi  per  Latinx  lingux  ge- 
nium  liceat  ,  Commentoris  fit  meritus  (  tot' 
enim  commenta  reliquit)  quod  a  milie  &i 
quingentis  annis  nullus  in  textu  Ariftotelis» 
deprehenfus  fit  error  :  poftquam  ab  eodenv 
Arabe,  tanquam  altero  Apolline,  hxc  oracula 
ceu  cx  tripode  fuerunt  pronunciata  i  A:iJ\ 
les  esl  r.egula  &  exempl.tr ,  quodnr 
ad  demonjtrandam  ulthnam  perfeBionem  hu 
nami&,  AriJloteUs  doclrina  etifumma  veri 

qUOt, 


VOLUMENT      SECUtt 


D    U   M, 


miam  ejus  inteilecius fuit finis  humani  inteU 
lus :  quare  bene  dicitur  ,  quodfuit  creatus  & 
yus  nobis  divina  providentia  ,  ut  fciremus 
cquid  fciri  poteft :  poftquam  haec  ac  fimilia 
verrois  didtata  Philofophantium  animos 
rupavere,  a  plerifque  in  ejus  verbajuratum 
:  &  fdli  Arijiotelis  authoritati  innixi ,  fibi 
fifi,  non  tantum  fuis,  fed  Sc  aliorum,  quan- 
n  in  fe  fuit,  animis,  compedes  injecere :  il- 
.,  cuvTti  \Qc*,t  clypei  initar  ac  fcuti  vice  o- 
ibus  praeconceptae  opinionis  hominibus 
Philofophando  fuit.  At  contra  vifumeft 
datioribus  Philofophis,  ac,  ne  multos  pro- 
imus,  unus  inftar  omnium  nobis  erit ,  qui 
eannos  demum  2 1 .  obiit ,  Philofiphia  Pro- 
brin  Acad.  Marpurg.  celeberrimus ,  cujus 
c  extant  verba,  le&u  ac  notatu  dignifiima, 
ua  ad  Nicol.  Taurellum  epiftola ,  eius  de  re- 
1  atemitate  libris  praefixa.  Quo  fapientm 
'iofus  veritatem  ( qua  noftratis  Phihfophia 
tnima  )  cariorem  habet  &  antiquiorem ,  eo 
<>.t  efe  in  differendo  liberior :  nec  decet  Philofo- 
m  ejfe  mancipium  alieni  capitis.  Fueritfane 
iturd  omne  ingenii  acumen  inAriJiotele  ojien- 
im ,  Jit  (tArifioteles  homo  de  univerfafapien- 
traterfupraofe  omnes  mortales  bene  meritus , 
apientia  nojirapater  &  dux  ,fitfummus  di- 
orfapientia ,  fitfummtM  Philofiphorum  im- 
itor,fit  Philofophici  regni ,  fapientia ,  laudis 
raria  aquila ,  fit  veritatis  Hercules ,  tribu- 
,  fit  Philofophorum  numen ,  Jit  denique  vir 
i  laude  major,  omnique  calumnid  potior,  qui- 
elogivs  lulius  Scaliger  eum  ornat ,  non  tamen 
naturamiraculum  Norma  Veritatis  efl, 

vel  ipfe ,  agnofcens  imbecillem  mentis  fua 
m,  advejiigandanatura penetralia ,  veri- 
scurfumnonubique  tenuerit.  Haec  ibi  Go- 
ius,  cui  calculum  addimus. 

1 1.  Cenfemus  itaque  ,  non  <tAriJioteli 
lofophiae  Peripateticas  Principi ,  tanquam 
&  foli  Philofophiae  Magiftro,mordicus  in 
lofophandoadhaerendum,  fedlibere  eife 
lofophandum,  non  ex  ejusautoritatead 
5  opinionum  &  fententiarum  placitum,fed 
enfum  ac  rationis  dictamen:  atque  hxc  eft 
aacgenuina,  plana,  folida,atqueunica 
lofophandi  ratio  ac  via ,  ut  fenfits  ac  ratio- 
>  non^W^f/^dudtumfequamur,  ut©- 


m 


mnia,  quaefuntacfiuntinrerumnatura,  i" 
macrocofmo  ac  microfmo  (qui  uterque  obje" 
clum  eft  Philofophiae ,  non  oracula  Sc;  placita 
Arijiotelis  )  ad  fenfuum  ac  rationis  trutinam 
expendamus :  atque  adeo  non  modo  licet,  fed 
debet  dubitari  femper  &ubiquedeomnibus 
iis,  quae  ex  Arijiotele  a  Peripateti cis  tradi  fo- 
lent  (  nifi  fenfu  ac  rationc  confirmenturac 
comprobenturjutrum  unumquodque  tale  fit, 
uti  effe  traditur ,  & ,  fi  quid  ita  effe  ,  uti  tra- 
ditur ,  f  uerit  deprehenium ,  (  neque  enim  o  - 
mnis  veritatis  expers  credi  debet  Philofophia 
Arifiotelis  ac  Peripatetica )  quare  ita  fit ,  eft 
inquirendum :  Sc  iile  eft  modus  veritatem  de 
rerum  namra  ex  imis  fundamentis  erucndi. 
Hoc  eft  ergo ,  quod  aiferimus  libere,  nulli  in. 
Phiiofophando  convenire ,  ut  fe  vel  Philofo- 
phiae  Peripateticae ,  vel  Ariftotelis  conclufio- 
nibus  ac  principiis  adftringat  -,  adeoquenul- 
lam  eife  fectam  eligendam ,  niii  forte  eletli- 
vam  \kXikUk12  ,  de  qua  in  procemio  Laertius, 
ubi,  quicquid  Stoici ,  Piatonici ,  Epicurei, 
Ariftotelici,8c  quicunque  unquam  extiterunt 
Philofophi ,  in  Philoibphando  pofuere ,  pro- 
tulere ,  eligitur ,  accipitur,  donec  8c  quamdiu 
fenfui  §c  rationi  fucrit  compertum  compro- 
batumque. 

IV.  Phihfophi<e  Peripatetica  fedtariis  fi~ 
des  non  eft  obliganda ,  quiaillaPhilofophia 
rriultis  partibus  deficit,  multis  modiseftin- 
tricata,  ambagioia,S<:  in  multis  erronea,  quin- 
imo ,  in  plurimis ,  nifi  examinetur ,  reforme- 
tur,  corrigatur,  periculofa  acnoxia,  quod 
vei  ab  Ethnicis  vel  ab  heterodoxae  religionis 
hominibus  fit  exculta  potiffimum :  a  quibus 
ambagibus  8c  erroribus  ut  liberari  poffit ,  e- 
voivenda eft omnino ,  fed  libero  mentis judi- 
cio ,  nulli  feCe  alligando :  uti  contra  Peripa-_ 
teticis  in  more  eft  poiitum ,  quibus  fas  non  eft, 
ab  Ariftotele  recedere  j  eumrefutare,  fcelus 
ac  piaculum ;  imo  non  tantum  Ariftoteli ,  fed 
&  Averroi ,  5c  Alberto ,  8c  Thoma  Sc  Scoto  ,  Sc 
Okdmo ,  Sc  nefcioquibusnon  ,  nomendede- 
re ,  quod  tot  nomina  Averrhoijiarum ,  Alber- 
tijiarum  ,  Thomiftarum ,  Scotiftarum ,  Qkami- 
\fiarum,  &  tot  curfus  Thomifiici  &  ScotiJiici,&c. 
jfatisoftendunt:  Penpateiici  libertatem  fuam 
I  non  Arijioteli  tantum ,  &d  huic  autilli  etiam 
Vu  3  exejus 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select." 


V.  SednontantumSatffl,  ut  Francifcani, 
non  tantum  Thoma ,  ut  Dominicani ,  nontan- 
tum  Averroi ,  ut  quidam  ex  Latinis  interpre- 
tibus,  fed  ne  ipfi  quidem  Jrijioteli  mimxis  de- 
vovendus ,  aut  fides  eft  danda ,  quem ,  pra:ter 
ejus  mancipia,  ex  Veteribus  ac  Recentiori- 
bus ,  multi  deferunt,  cui  multi  apertc  contra 


fiiana  ,  fex  librorum  tres  pofteriores  ,  un1 
Arifioteli  refutando,impendit.  ArifioteIem,vi\ 
rum  iblidum  ,  in  definiendo  vaftum  ,  noi? 
multum  bonae  frugis  habere ,  falfas  opinionel 
fovere,  in  feptem  de  corruptis  artibus,  &  quinj 
que  dc  tradendis  difciplinis  //£ra,oftenditLs 
vic  w  Vivss,  qui  inter  alia  l.p.  de  caujis  corr.  ari 


dicunt:  Ex  Veteribuspraealiisnominandus,  !  egregie  de  hoc  negotio  difTerit :  ProfecJo,  in 

&  Philofophise  8c  Martyrii  laude  celeberri-  jquit,  Arifioteles  ipfe  rfinunc  viveret ,  etiamj 

mus ,  qui  ab  utroque  nomen  retulit ,  Inflinus>  \fuijfet  infolentijfimus ,  cujufmodi  nonfuit  ( na\ 

tl.irty r,&c Philofopbus di&us:  hlclibrumcom-  \  multamodefiia ejus Jigna  impreffa  funt  in  ejt 

pofuitfubtitulo,  Confutatiodogmatum^-  \Iibris  )  fed  fi  arrcgantijfimus  fuijfet  ,  ifiom 

ftotehs,  ubimu!taex^^V<?/*refutat,  &  in  Uamen  fiultitiam  irrideret  ,  ac  caftigaret.  A 

procemio  inquit,  ^ArifiotelemnihilreBe defi-  j  quorum  ,  mi  Vives  ?   Subjungit  ;   Quoruri 

miffe ,  de  his  cu<e  dicerepropofuit.  Nazia?ize?ii ,    perfuafio  effecit ,  ut  multa  reciperent  in  Philofi 

Hieronymi ,  Epiphanii ,Tertulliam ,  CyriUi ,  La-  \phiam  pro  compertis  atqne exploratis quarnini 

cta?;tii,imo  iplius  Augufiini,  teftimonia  contra  !  nie  erant  talia  ;  Videhcet ,  Arifioteles  dixerav 

lArifiotelem  collegit  Tho?nas  Campanella  in    Vivem  fecutuseftfimiliinftituto,  &  durhfiH 

fuo  prologo  Infiaur.  fcicnt.  ipfe  fcriptis  contra    mae  fervituti  fuam  cervicem  fubtraxit ,  qt 

Arifiotelem&Peripateticoscfanis:  imoibidem  ;  tamen  furenti  ac  fanguinolento  poftea 

Thomam,  ac  Durandum,  paucofque  alios,  nen- '  ftium  enfi,  ob  id  quod  Ariftoteli  contradicer 

nunquam  Scholafiicos  ab  Arifioteledifccdere,  i  do  Thcologiam  crederetur ,  fed  falfo,  ener 

Jicetinpaucis,  fuiiTeaufos,  idemrcfert.  At    vaiTe*  a  PeripateticoCollegaC/r^«r<w0ve' 

veropleniffimcfervitutis  Ariftotclicsejugum  !  ejusfilio  proditus  fubmittere  debuit,  odio 

cxcuflerunt ,  qui  barbariem  a  bonis  iitteris  ■  fum  multis ,  multis  pretiofum  ,  nomen ,  Pe^ 

abfterferunt ,  eruditioncm  ac  Philofophiam  ■  trus  Ramus ,  Regius  EloquentiaeacPhilofo 


iuo  nitori  reftituerunt ,  cum  deniiilime.  tene 
hvx  orbem  litterarium  invafifTent  ante  duo 
fecula ,  Francifcus  Petrarcha ,  variis  in  libris , 


phia:  in  Acad.  Parifienfi  ProfeiTor ,  cujus  e> 
tant  ad  verfus  Ariftotclem  SchoU  Logica ,  Pl 
fic<e,  Metaphyfica  ,  quaeLibertatemphilof 


fedprxfertimtra&atudfc  ignora?itia  fui  ipfius  i  phandi  omnibus  in  pofterum  aiTerueruDt 
<**  ahoru?n  -,  &  Laurentius  VaUa ,  in  fua  recon-    quam  &  ufurpare  folent  ejusPhilofophi^ 
atione  DialeHic*  &  fundamentorum  uni-    torcs,abejusnominedittiRtf?««,  invifar 
taliiPhilofophi*,  in  cujus  procemio  verba    tiscapita.  Atproeter  Ramum  acfequacespi 


extant  hqc  quam  maximc  fpeclantia,  que.  hic 
(  quia liber  ValU in  pauciiTimorum  eft  mani- 
bus)  apponere  nonpigebit:  ficinteraliain- 


libertate  contraAriftotelic^  tyrannidisjugi 
pugnarunttotalii,  Telefi^s  de  rerunmatur^ 
Patritius  in  difc:tjfio?iibus  Peripateticls  ,  Bafo  ii 


quit:  V.bertas  fe?nper  Phihfophis  fuit  fortiter  fua  Phyfica  ,  Chajfimus  de  natura  &  rnun 


dicendi  quafentircnt ,  necfolum  contrapri?tcipes 
aIiarumfeRaru?n  ,  fed  &  contra  principemfuje; 
qnanio  magis  hls  quinullifcttdefeaddixerunt? 
~Qu o  minusferendifunt recentes  Peripatetici,  qui 

us  fc8<e  hominem  interitcvnt  libertate  ab 
Arifiotele  diffentiendi.  zyinflotcli  feoppofuere 
tanquam  Tyranno,  generofi  ifto  feculo  Spiri- 

homines,  loannes  Picu ,  Patruue-,  &Io- 


do  ,  Campanella  inmultis  hbrls  ,  Flui.inPhf\ 
lofophia  Mofaica,  8c  pleriquc  ex  hodiernis  Md  f 
thematicis ,  ac  prcefertim  Copenricana  hypothe* 
feos  affertores.  Qui d  ?  quod  inter  SchoIafhtb\ 
&  Monachos  Iefuitas,  Anftotelis  commentatcfl 
res  8c  comrnendatorcs  niiuios,  multi  hodfl 
z^frifioteh  contradicant :  Co?ii?nbriccnfes  libfl 
re  ab  eo  recedunt ,  Hurtadus  eum  ignoranti 

&obI 


VOLUMEN       S   E    C  U   N   D    U   M. 

Fran.  Pic.  1.  4 


oblivionisreum  agit:  Arriaga  ipfum  non 
rat:imoante  quinquennium  CaramuelLtb- 
jjitz,  Lovanii  Philofbphiam  edidit  ratio- 
lem&realem,  in  cujus  praefationeftatim 
limine  ait,  Arijiotelem  illic  afe  fiepius  dejeri, 
•ius  defendi ,  crebrius  impugnari  ,  irno  non- 
jquam  carpi  &  ruituperari)eum  quidern  lucem 

I  nunnunquam fibi  effe  ,  nunquam  ducem  ,  Jibi 
tfuife  Scopum ,  ut  ei  adularetur :  probat  ibi- 

..,  nCw2/uiw<?i7<«?difputationem,  quam  infti- 
tinprologo  Infcaur.fcient.  ubi Ariftotelifmum 
:rtendum  ,  Arijioteli  contradicendum,  ejus 
horitatemminuendam ,  variis  conclufio- 
us  docet,  imo  rationibus  haud  contem- 
ldis  probat  ,  in  aliquibus  id  neceffarium 
.'necefTitateprarceptiacfalutis,  in  aliqui- 
:  effe  utile,in  multis  licitum,  imo  in  omni- 
1  ,ubi  ratiocontradicit  Ariftoteli. K§ctuetur 
:  npaneUa,Monachui  ord.Prad.  probat  Lobco- 
z,Abbas  Melrocenfis,  qui  eadem  prefatione 
fiotelis  Phyficam,  caufarum  caufam,  Ethi- 

II,  finium  finem  ,  negare  demonftrat ;  ac 
lem  concludit  ibidem  ,  Dare  nomen  Chri- 
y  AriJioteliJepiJJime  efl  impoffibile,  aliquan- 
j  ]jficiU,perrarb  neceffarium :  profteamur  igi- 
botiuf ,  quam  Peripateticam ,  zAcademiam 
ftianam.  At  Chriftiana  hsec  eft  libertas , 
iftianis  omnibus  conceffa,  eorumque  ani- 
innata ,  in  iis ,  quae  rerum  fpectant  natu- 
&  Philofophicae  funtcontemplationis, 
Arijiotelis  nec  ullius  hominis  authoritati 
tem  fuam  fubjicere,  judicium  fuum  fub- 
ere,  quod,  folidivinaecircareligionem 
oritati  in  verbo  Dei ,  eft  praeftandum. 
I.  Sed,ne  authoritate  hominum  tantum 
Dfophandi  ac  fentiendi  contra  Anjlotelem 
tatem  vindicare  videamur ,  ultra  pergi- 
i  ac  dicimus  nullam  pofTe  rationem  pro- 
,  cur  ita  in  Ariftotelis  principia  &  opinio- 
£  urent  Philofophi,  ita  facrum  ejus  textum 
N  ant,  ut  ei  ne  contradicendum  fit :  at  con- 
I  icertum  eft ,  an  Ariftotelis ,  cui  ita  fub- 
licollum  volunt,  ullus  cxtet  quiejusfit 
eo  cornpofitus ;  quod  vel  ex  ipfis  ejus 

Irpretibus  haud  difficuker  coliigi  pcteft , 
cuilibet  libro  interpretando  proponunt 
:  quaeftionem  ,  Sitne  hujujmodi  liber  Ari- 
-',  necne  ?  Sc  videatur  de  hac  qiKeft.  loh. 


35? 

c.  4.  Exam.  Van.  DoB.  Gent.  & 
certe  multi  nobis  exAriJiotelis  librisdeficiunt, 
quos.Laertius  recenfet ,  &  multi  nunc extant 
fub  ejus  nomine ,  quos  Laertius  non  recenfet : 
&probabile  eft,  in  Bibliotheca  Akxandrina , 
,ipurios  pro  legitimis  Codicibus  lAriftotelis 
nonnullos  effe  fuppofitos:  fed  demusextare 
aliquos  Arijiotelvs  libros  i  at  incertum  eft, 
quid  fit  in  illis ,  ipfius  (zstrijlotelis,  propter  va- 
rias  &  temporum  &  corre&orum   injurias, 
propter  exfcribentium  &   tranfcribentium 
naevos  ac  vitia;  quam  irifclicem  Arifiotelis  vo- 
luminum  fortem  ex  Strabone  Sc  Phtarcho  fufe 
probant,  Iohan.  Franc.PicusJib.cit.cap.y.Ram, 
Schol.  DialeB.  I.  1 .  c.  7.  At  vero  6c  hoc  largia- 
mur:  funto  Arrft.  omniaquaehodfeextant : 
ratio  tamen  dubitandi  manet  alia ,  quae  incer- 
titudinem  arguit:  Stylus  truncatus  &  ambf- 
guus,  in  multisfaltem,  iifque  libris  qui  hodie 
maxime  prejeguntur,cumtamen  aureum  flu- 
men  a  Cicerone  ipfi  indicendofittributum : 
Caeterum ,  ne  hoc  ipfum  quidem  urgeatur , 
nondum  tamen  ex  hifce  omnibus  conceffis 
evidhimeft,  Philofophos  in  philofophando 
reddendos  effe  ejus  fervos  dediticios  ac  man- 
cipia:nam ,  fint  Arijiotelis  libri  qui  extant ,  fit 
ejus  doitrina,  quae  iis  continetur,  ab  ipfo  pro- 
fetta,ejufq;  ftylo  confcripta:nulla  tamen  cau- 
fa  eft ,  cur ejus  do«£trinae  principiis  8c  opinio- 
nibus  nos  mancipemus ,  cur  ei  foli  facramen- 
tum  dicamus,  ipfi  nostotos  fubmittamus,  ad- 
dicamus ,  adftringamus :  imo  contra  rationes 
funt  fufficientifnmae,  cur  id  non  faciamus ,  li- 
bertatemque  philofophandi  noftram  fartam 
teclam  fervemus :  Nam,  apud  quem  innume- 
ra  deficiunt  atque  omittuntur  ,  quae  tamen 
fcire  Philofophi  veri  &  perfe&i  intereft,  apud 
quem  multa  fupcrflua  funt  &  tautologica ,  a- 
pud  quem  multa  funt  falfa,  impia ,  veritati  ac 
religioni  injuria ,  apud  quem  multa  pugnant 
Sccontradicunt:  in  ejus  verba  &  oprniones 
noneftjurandum.  Atapud  Ariji.  inlibris,qui 
extant,  ipfiqueudfcribuntur,hodieque  Philo- 
fophiam  Scholis  &  Academiis  proponunt,  in- 
numera  deficiunt,abundant,  fa'ilunt,pugnant. 
Ergo.  Minorem  probatam  dare  per  charrc.  an- 
guftiam  quia  non  licet ,  defendendam  eam  in 
ipfo  difputationisactu  fufcipimus,otvicethe* 

fium 


3** 


DlSPUTAT.  ExPHILOSOPHIA  Select. 


fium  leo-i  pofTunt  Hhr'14..  f.  6.  Ioh.  Franc.  Pic.  \diptuff\Peripat.  Campanell.  in  quajiionibus 


de  Exam.van.  doftr.  Gentil.   &  Schol  Pet 
Ram.  Loz-  Ph\f.  Metaph.&Cemment.sAna* 

Ijt.i^fudom.Tal.in  lib.  1.  Eihic.  oylrift.  qui- 
.bus ,  cui  lubet ,  addi  pofifunt ,  Franc.  Patric.  in 


fputatis  ad  Philofophiam  Epihgijiicam  fuam 
realem ,  dr  in  fuis  Metaphyjicti*  Vivss  in  J 
jam  cit.  Gajfendus  in  exercit.  paradox.  adv 
Jus  Arifi. 


Difputationum  cx  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi , 
QjJ   AD    R.AGESlMA-SEXTAj 

D  E 

ENCYCLOPiDI A  1 


H   E   S    I   S 


I. 


VAriis  multifque  modis ,  omnes  omnino 
difeiplina,  partefquedifciplinarum  in- 
ter  fe  conveniunt ,  ac  praefertim  ,  ratione 
tum  efficientis  ( funt  enim  ab  cadem  origine ) 
tum  fnis  ( tendunt  enim  ad  eundem  fcopum) 
tum  materia ,  tum  forma ,  tum  exemplarisv. 
undeperpetuaeftearum  d^toiiu,  qua  amice 
inter  fe  confpirant,  ac  fororio  quali  vinculo 
colligantur,8c  quaedam  eft  in  fe  invicem  quaii 
immeatio ,  qua  in  infinitum  fefe  mutuo  noti- 
ficant ,  explicando ,  probando ,  amplificando: 
atquehancdifciplinarum&cpartium  iniisre- 
lationem,  notatudigniifimam,  fciteexprimit 

vox ,  ENCYCLOP£DlA. 

II.  Ratione  originis  in  communi  causa 
effciente  conveniunt  difciplinae ,  quia  a  Dee 
omnisnaturae,  gratise,  ac  gloria»  principio 
proficifcuntur,  legitimoque  humanae  ratio- 
nis  facuhatum  ,  tum  inventricis  ,  tum  judica 
tricis  ,  ufu  atque  excrcitio  acquiruntur :  qui 
facultatum  ufus  coniiftit  partim  in  omnigcna 
perceptione  feu  receptione ,  ubi  eitrB-nngfen- 
fus,  £c  \ttvpU  obfervatio,T)iTtim  in  percepto- 
rum  dextra  ac  firugifera  collatione,  quo  perti- 
net  \-7rx.ywytj  indufiio  ,  Sc  tfxmt{U  experirentra, 
partim  in  primorum  a:;tomatum,  iftis  mciiis 
acinftrumcntisinventorum ,  qucedifcir 
rum  omnium  funt  fontes ,  columnaeacnor- 
mae,  ordioitifiima  carcna,  quod  judicii cft. 
Sedha?cpaulopleoiusfuotexplicaiu'a. 


III.    Caufa  efficiens  difciplinarum  ,  ■ 

Deum ,  omnis  boni  authorem ,  eft  0  vSs,  me 

ratio  humana ,  tum  inventrix,  tum  fudicatr 

haec  enim  duo  funtejusmuniaatqueorri( 

invenire  acjudicare.  Ratio,  cumexfedi 

plinarum  praeceptapromerenequeat ,  ex 

rum  omnium  ufu  ea  petit  ac  colligit ,  ufa , 

eorum  inventionem  ,  quatuor,  feu  mediiSj 

adminiculis ,  feu  inftrumentis ;  fenfu,  o" 

vatione ,  indu&iooe ,  experientia.  Senfe 

primum  rationis  inftrumentum  ,  notione 

imagines  rerum  iingularium  perceptas 

fingula  8c  iingalariain  hominum  perit 

ufu  cognita  exempla,ad  intelleclum  tra 

teas.  Secuadum  ratioaisiainventione 

plinarum  inftrumentu  eft  obfervatio  ,  qul 

empla  varia  a  fenfu  percepta  obfervat ,  8c  c 

ligit ,  memorisequetanquam  fideli  reru 

ftodi  mandat.    Tertium  huic  difcipli 

inventioni  inferviens  inftrumentum  eft  11 

clio,  quje  ex  multis  variifque  exernplis,  in 

vitae  humaoae ,  feofu  perceptis ,  memoria 

teatis,  fufficieoterque  eoumeratis ,  conftii 

notionem  univerfalem  :  verum,  quia  indui 

facile  nos  in  errorem  inducit ,  debet  notio 

univerfalis ,  fenfu,  obfervationc,  5c  indu 

ne  colle&a,  ad  experientia  tribunal  filti , 

(  quartum  inventionis  hujus  inftrumentu 

generalem  iftam   notionem  fjo  teftimo 

quaiicalculoconfirmat,  eamqueita  illu" 

acc 


I 

V  OIUMEN 

( ;cotnproDat,  utfineulla  dubitatione  raens 

!  ii  notioni  univerfali  affentiatur.     Accedit 

!  im  ratio judicatrix ,  quse  notionem  univer- 

1  lem ,  fenfus ,  objervarionis,  induttionis,  expe- 

mtne  beneficio  inventam  ,  ii  per  fe  fuerit 

anifeila ,  in  axio?nat-e  difpofitam ,  ad  tres  il- 

jlegesfcientificas,^^  7rc.vrz?,y^.o'  owt\  ,^0' 

.*  ^S)t>v  ,  exigit  atque explor-at ;  fin  dubia 

erit  ac  controverfa  ,fyllogifmo  cam  difceptat 

probat  i  denique  varias  notiones  ita  inven- 

^axiomaticedifpoiitas,  fyllogifme,  cum 

.  opus ,  confirmatas ,  methodice  inter  fefe  or- 

iat. 

IV.  Ratione  fcopi  in  Qommwm  fne  con- 
niunt  difciplinae  omnes,  quia  ad  Deigto- 
m  hominifque inhacvita  perfeftionena  at- 
le  utilitatem  natura  fua  funtordinatae:ita- 
ie  fic  iingularumdifciplinaruminlingulis 
rtibus  praecepta  fuerint  inftituenda  ,  ut 
am  maxime  faciant ,  ad  pietatis  in  homine 
irerfus  Dcum  promotionem ,  &  ad  probita- 
refpe&u  fui  &  proximi  exercitium  :  atque 
ex  difciplinis  omnibus  ac  fingulis  exifteret 
rpetua  ac  continua  elevatio  mentis  ac  ra- 
nisinDcum. 

V.  Materia  communis,  in  quadifciplinae 
inesconvcniunt,  funtpr^<?p^:exiisenim 
:iplina  omnis ,  tanquam  ex  membris  cor- 
; ,  conftituitur :  Ea  non  rudia  effe  oportet 
ue  impolita,  fed  expolita  atquc  apta  ad 
:ntiam  gignendam  :  quod  ut  praeftent,  legi  - 
,  fcientifcis ,  K$7rcwTosfeu  veritatis,  t&d' 
v  feu  juftiti^,»^'  o\a  vre.coTa»  feu  fapientiae, 
ent  conforroari.  Lex kutu  7rct*Tas,&u <ve- 
tis  ,fancit  8c  requirit  in  difciplinarum  pr^- 

|  tis  veritatem  ,  atque  infuper  cxigit  ut  illo- 
i  veritas  fit  neceffaria ,  abfoluta,  immuta- 
s,  perpetua,  affirmata.univerfalisacde 
ni:eft  autcm  difciplinae  perceptum  uni- 
faliter  verum,cum  univerfiim  confequens 
/erum,  deuniverfoantecedentc,  omni- 
que  fub  ilio  antecedente  contentis,femper 
erpetuo-.abcffe  ergo  adifciplinisjubet  hec 
,  prxcepta  negata ,  mutabilia ,  contingen  - 
talfa.  Lex  kocV  owt$,  feujujfiti* ,  praecipit 
itiam  ,  ut  unicuique  difciplinae  ejufque 
ccpto  jufta  tribuantur  ac  debita,ut  praece- 
omnia  fint  homogenea  &  veluti  unius 


S  E  C  U 


N  t>  U  ft. 


557' 


corporis  mcmbra :  quaclibet  enim  difciplina 
fuoshabetfibilimites,  intra  quos  confiften- 
dum ,  8c  fuum  finem,  ad  quem  non  quibufli- 
bet ,  fed  certis  ac  cognatis  praeceptis  perveni- 
tur :  hac  lex  non  tantum  ceitos  iinguiis  difci- 
plinis  figitterminos ,  nediverfarum  difiripH- 
narum  prxcepta  ccnfundantur ,  fcd  £c  quaevis 
difciplinae  piseceptajubet  e  partibus,  quarum 
fit  effentialis  nexus ,  conftitui :  quod  fit,  cum 
pars  altera  prejcepti  cft  de  aiterius  partis  effcn- 
tia,  fic  utream,  vel  conftituat,  vcl  conftitutam 
immediatefequatur.  Lex  xetP okx  7r*#V,feu 
fapienti* ,  praeter  neceflariam  ac  perpetuam, 
.prseter  juftam  coeffentialem  8c  confangui- 
neam  praeceptorum  veritatem,plus  adhuc  po- 
ftulat,  ut  fapienter  generalia  genetaliter ,  f  pe  - 
ciaiia  fpecialiter ,  tradantur ,  Sc  ut  praecepta 
fint  catholiea,  hoc  eft ,  conftent  partibus  reci- 
procis  &  aeque  late  patentibus :  cavet  ergo,  ne 
fpecialia  infipienter  generalibus  commi£- 
ceantur,  ne  exinaequalibuspartibuscompo- 
nantur  prsecepta ;  adeoque  odiofam  omnem 
atque  otiofam  a  difciplinkarcet  tautologiam, 

VI.  Forrna  difciplinarumcommunis  ,in 
quaconformiterconveniunt,  eft,  utpraece- 
pta  vere ,  jufte ,  ac  fapienter ,  fabrefaclra ,  con- 
tinua  ferie  juxta  naturae  ordinem  prudenter 
difponantur,ac  natura  notiora  8c  priora,igno- 
tioribus  &  pofterioribus ,  uni  verfalia  ac  gene- 
ralia,  particularibus  ac  fpecialibus  ,  praepo- 
nantur ,  aptifque  tranfitionum  vinculis  inter 
fe  conne&antur. 

VII.  Ratione  exemplaris  conveniunt  di- 
fciplicae  omnes ,  quia  funt  accuratiifima  pan- 
harmonici  Mundi ,  8c  Macrocofmi  8c  Micro- 
cofmi,  piclura:  ao  difciplinarum  eupraxia  ni- 
hil  eft  aliud,quam  divinae  «rf/off  «f /«?  imitatio 
atque  expreffio ,  fecundum  prsecepta  jam  in- 
venta,judicata,acdifpofita,abhominibusin- 
ftituta:  nempe,omnis  difciplina  fuae  operatio- 
nis ,  &  operis  per  praecepta  inftituendi,  ideam 
atque  exemplar  mutuatur  a  Deo,  Deus  a  feip- 
fo.  Deus  enim  mundumcondendofeipfum 
veluti  expreffit  &  quafi  effigiavit,  fux  boni-. 
tatis ,  fapientiae,  potentiae  charaiterem,  natu- 
raeimprimend©,  8c  fic  ideamfuirelinquen- 
do:quae  Dei  idea,qui  bonitatis  divinae,fapien- 
tias ,  ac  potentiae  chara&eres ,  dum  e  natura 

X  x  eruun- 


35* 


DisputAt.  ex  PhilosophiA  Select. 


eruuntur  a  mente  ac  ratione  hominis ,  rerum 
analyfi,  perfenfusinchoati,  per  obfervatio- 
nem  prove&a  ,  per  inductionem  perfe&a , 
per  experientiam  confirmati ,  jam  difciplina- 
rum  fundamenta  jaciuntur ,  praecepta  inve- 
niuntur,  quae  ut  diiciplinas  conftituant ,  nihil 


amplius  requiritur,  quam  uteaadlegesjam 
explicatas  examinentur ,  8c ,  eo  quodi&um 
eft  modo ,  difponantur ,  atque  ita  uni  verfam 
nobis  abiblvent  Encyclopidiam,  a 
Deoinceptam,  in  Dco  terminatam,  qui  o- 
mnis  fapientiae  eft  *  8c  u. 


Difputationum  ex  Philofophia  felectarum 
Vohminis  Secundi , 


Qju  adragesimA-Septi 


M    A 


D  E 


H       O      M 


I 

T   H   E   S   I   S      I. 


N      E. 


EOrum  ,  quae  difquirit  Philofophus  , 
omnium  utiliflimum  fcmper  eft  habi- 
tum ,  fc  ipfum  noffc.  Quippe  Homo , 
ut  piK£cn3<ru<§*  quidam  ,  fruftra  cj»  ^*^- 
iy<Tpm ,  in  omnibus  aliis  rimandis  ,  infu- 
dat,  ubi  fe  ipfum  ,  quid  fit  ipfe  ,  ignorat: 
ita  rerum  omnium  fcientiam  incipere  ab 
unius  Hominis  cognitione  decet.  Sed  vero 
arduum  hoc  plane  eft  negotium  ,  8c  quam 
parum  tam  numerofis  conatibus  ,  in  hac 
iui  cognitione ,  hactenus  ab  hominefitefTe- 
6tum,  docent  tot  copiofa  volumina  fapien- 
tum ,  tot  difcrepantes  8c  indccifae  lites  homi- 
num  de  fui  ipforum  natura.  Moleftias  tamen 
8c  difficultatum  nodos  quia  compenfat  hu- 
juscontemplationis  utilitas,  placuit  utram- 
quehominispartem,  Animam  rationalem , 
&  corpus ,  hac  difputatione  penitius  inquire- 
re,  incipiendo  ab  anima  tanquamparteho- 
minisnobiliori. 

1 1 .  Atque  hic  td  on  praefupponendo  (nam 
Dicaearchi  ftultitia  fapienti  mcrito  ridetur, 
uianimam  nilnili  nomen  inanedicebat)  t» 
)'n  primum  occurrit  detinitione  explican- 
dum  :  quam  hanc  damus.  ^Anima  rationalis 
csl  aftus  corporis  orgamci,quo  intelligimus  ac  hjo- 
lumus.  Dicitur  aciut,  ut  rejiciatur  i .  Miteria  , 
quaenonefta&us  fed  potentiaj  atqui  anima 
rationalis  non  eft  potentia ,  fed  a&us,  quia  po- 


! 


tentiam  perficit :  i .  Compofitum ,  tam  natu- 
rale ,  quam  artificiale ,  quod  eft  ex  actu  8c  po- 
tentia  conflatum :  anima  autcm  non  admittit 
potentiam  pafiivam,  fed  hujus  refpectu  eft 
purus  actus,  non  fecundusautaccidentalis, 
fed  primus  8c  fubftantialis :  nam  ipfa  operatio 
eft  accidens  operantis,at  anima  rationalis  non 
eft  hominis  accidens.  Sed  qualis  eft  aclus ,  af- 
fiftens  an  informans  ?  Refp.  informans :  adfi- 
ftens  enim  effe  non  poteft  j  quandoquidem 
haec  nihil  aliud  tribuit  ei,cui  adfiftit,  nifi mo- 
tum  localem:  at  anima  corpus  non  modo  mo- 
tufuo  regit,  fed&cpartesomnesintimeper- 
meat  8c  informat.  Dicitur  porro  corporii ,  ad 
excludendasfubftantias  fpiritales:  fedneque 
cujuflibetcorporisa&useft ,  nequeenimhoi  * 
mogenei,  ut  aquae  8cc  fed  quoddiverfitatG 
organorum  inftru&um  cft.  Corpus  itcra  hoe 
organicum  ,  non  eft  brutum  ,  fed  humanum 
nam  hoc  cum  anima  rationali  unitum,  homi- 
nemconftituit. 

III.  Difceptatum  vero,  an  cuilibet  homi 
ni  fua  ,  an  unica  duntaxat  conjiitucnd.i  fore, 
anima  ?  Qin  dicunt  ,  animam  rationalen* 
unam  numcro  effe  in  tota  humanafpecie,qu( 
omnibus  afliftat >  ex  rationc  8c  ipfa  rei  necefli 
tateconvincuntur:  namprimo,  fianimael 
forma  dans  homini  fpecificum  fuum  cfie ,  er 
go  neccfTe  ut  fit  multiplicata ,  ad  multiplica 

tioner 


V   O   L   V   M   E  N       SeCUNDUM.  %yp 

ionemhominum,  cumomnisformaPhyfica    Ergo.  Major  Logicorum  omnium  confenfu 
romateriaemultiplicitatcfitmultiplicanda ,  j  verificatur:  Miaorem  (icprobamus,quiaope- 


cunumquodque  compofitum  propriam  fibi 
equirat  formam :  Deinde,  fiunusnumero 
ntelle&us  cffet  in  omnibus  ,  eaedem  efTent 
mnium  cogitationes  8t  operationcs:fed  quid 
ifce  magis  diverfum  ?  idem  intellefhis  in 
lioeffetiapiens,  in  alio  fatuus ,  mifer  8c  fe- 
x,quibus  nihil  eft  abfurdius:  ftatuimus  ergo,* 
limam  rationalem  fecundum  numerum  ho- 
linum  multiplicari. 

I V.  Singulorum  hominum  unam  tantummodo 
Te  animam ,  rectae  rationi  eft  confentaneum  : 


rationes,  vegetantisanimas,  ut  crefcere ,  au- 
geri ,  nutriri ;  8c  fcntientis ,  utloco  moveri, 
ineareperiuntur,  anteadventumanimae  ra- 
tionalis ,  quae  non  nifi  poft  peractam  organi- 
zationem  accedit  ;  eft  enim  actus  corporis  or- 
ganici :  neque  hic  metuendum ,  hoc  pacto  ne 
homo  conftituatur  triplex  Geryon ,  aut  pri- 
mum  nafcatur  planta,  poft  brutum,  aut  fimile 
quid,  quia  multiplicatioeffentiarumnonefl 
a  difponentibus,  fcd  a  principali  forma,quam 
unicam  tantum,  animam  fc.  rationaIem,con- 
.  Quia  unumquodque  vivens  eft  unum  pcr  j  ftituimus  ex  thefi  praecedenti :  8c  notandum, 
',  ergo  conftat  unica  forma ,  principali  fcili-  quod  anima  vegetans  in  homine  fpeciem  ul- 
:t,  anima  ;  forma  enim  eft,  quae  dat  effe  rei.  /  timam  non  conftituit ,  quiaordinatur  ad  fu- 
.  Quia  fi  effent  plures  animae  ejufdem  rei ,  |  periorem :  quod  in  planta  non  ita  eft ,  quan- 
incipalesfc.  formae,  cadcmreshaberetplu-    doquidem  ad  perfe&iorem  fpeciem  non  eft 

ex  natura  ordinata.  Sic  nec  anima  fentiens  in 
eodem  homine  fpeciem  ultimam  facit ,  quia 
ad  rationaiem  ordinatur :  quod  non  fic  cft  in 
bruto. 

V I.  Quaeftio  hic  moveri  folet :  Vtrum  in- 
ter  animas  rationales  unajtt  perfeBior  eJTentia- 
liter  alia  ?  Haec  quidem  quaeftio  in  utramque 
difputari  folet  partem :  nobis  tamen  imprae- 
fentiarum  negativa  placet  opinio :  8c  fic  argu- 
mentamur.  Si  inter  animas  rationales  una  fit 
effentialiter  perfe&ior  altera ,  ergo  fubftantia 
fufcipiet  magis  &  minus.  Pofterius  eft  abfur- 
dum.    Ergo  gc  prius.   Excipiunt  Adverfarii 


effe  totaliadiftincla :  nam  ,  ad  pluralitatcm 
rmarum  principalium ,  fequiturpluralitas 
fcntiarum  diftindfrarum:undealiquid  unum 
fet  &  non  unum ;  unum  cx  prsefuppofito, 
>n  unum  quia  plura  haberet  effe  totalia  a 
rmis  principalibus  multis  diftinclra  inter  fe: 
rtum  igitur  cft,unicam  tantum  hominis  da- 
formam  principalem ,  animam  fcil.  ratio- 
lem. 

V.  Hifce  tamen  non  obftantibus ,  tres  ani- 

'  «f  realiter  diflin&as  in  homine  Jine  contra- 

Hione  fupradiBorum  conjiituimus.    Diftin- 

'  'Midaenimfunthaec  duo:non  plane  idem 


t,  effepluresinhomineformas,  8cplures;  adMinorem.  Reciperemagis8cminuspoteft 


cformashominis-.nulladaturformahomi- 
; ,  quae  hominem  conftituit  qua talem,  nifi 
ima  rationalis ;  per  hanc  enim  homo  eft  id 
od  eft ,  8c  ab aliis  difcriminatur  :  per  hujus 
fcntiam  homo  hominis  8c  nomenamittit 
naturam  :  quod  tamen  nihil  impedit ,  quo 
inus,  praeter  hanc  principalem  Scfolam  ho- 
inis  formam,plures  formae  conftituantur  in 
•mine  quae  fiat  fecundarise,  difponentes ,  8c 
im^  rationali  fubordinatae,8c  ab  ea  reali  drf 
imine  disjun&ae :  eas  duas  damus ,  animam 
gctativam  &  fenfitivam  ;  8c  probamus. 
oarcunque  a  fe  invicem  pofTunt  feparari ,  id 
:,diftin&is  locis  ac  tcmporibus  exiftcre,  illa 
(tinguuntur realiter.  At anima  vegetans  ac 
aticns,  &  rationalis,  ita  poffuntfeparari. 


bifariam  intelligi  :  vel  quod  in  definitione 
perfe&a  alicujus  reipoffintaddivelfubtrahi 
quaedam  praedicata  effentialia  cjus  rationi  for- 
mali  convenientia :  vel  quod  praedicata  ipfa 
effentialia  poffint  intendi  &  remitti.  Priori 
modo ,  abfurdum  cft ,  fubftantiam  recipere 
magis  5c  minus ,  pofteriori  fenfu ,  nonitem. 
Vcrum  enimvero  illa  diftinclHonulla  eft,8cfic 
argumentamur  contra  membrum  pofterius. 
Sipraedicataeffcntialiapoffint  intendi  8c  re- 
mitti:Ergo  aliquis  gradus  includcturinin- 
tenfo,  qui  non  includiturinrcmiffo:atque 
hic  gradus  vel  erit  effcntialis,  vel  accidentalis: 
fi  accidentalis,  ergo  una  anima  rationalis,non 
effentialiter ,  fed  accidentaliter  tantum  ,  erit 
\  pcrfeclior  altera  ;  &  habetur  intentum  no- 


lix  i 


ftrum. 


34®  DlSPUTAT. 

ftrum.  Si  efTentialis ;  Ergo  gradus  ifte  effen- 
tialis  erit  qusedam  differentia  effentialis ,  per 
quam  una  animarationalisditferetabaltera: 
Quid  enim  fuerit  aliud  ?  At  differentia  effen- 
tialis  in  diverfis  animabus  infert  diverfitatem 
fpecificam.  Ergo  hsec  anima  rationalis  ab  illa 
difTeret  non  tantum  numero  fed  fpecie.  Ergo 
Scindividua  different  fpecie,quia  unumquod- 
que  individuum  fuam  fibi  habet  animam  ra- 
tionalem .  Atqui  individua  non  differunt  fpe- 
cie,  quia  non  habent  differentias  divifivas, 
&  tum  individua  non  forent ,  quod  eft  abfur- 
dum.  Deinde,  fi  effentialia  fubftantise  prse- 
dicata  recipiunt  magis  8c  minus,Ergo  hoc 
compofitum,  hsecmateria ,  hsec  forma ,  erit 
magis  compofitum  quam  illud,  magis  ma- 
teria  quam  ifta ,  magis  forma  quam  alia ;  & 
una  anima  rationalis  erit  magisa&us,  cor- 
poris  magis  Phyfici ,  magisorganici,  magis 
potentia  vitam  habentis  ,  quam  alia  :  funt 
enim  hsec  omnia  prsedicata efTentialia.  Atqui 
Jiifceomnibusnihilpoteftdiciabfurdius.Er- 
go  8c  abfurdum  eft  A  ntecedens ,  exquoifta 
fequuntur.  Sed  hsec  de  Animserationalisef- 
fentiafuffecerint. 

VII.  Nunc  alteram  Hominispartem  in- 
dagemus,  puta  corpus,  quodquiprovehi- 
culotantumhabent  Animse,  Scnonpropar- 
tehominis,  a  veritatis  tramite  nobis  aber- 
rare  cenfentur  ,  quia  tum  homo  non  foret 
compofitum,  non  magis  quam  Angelusaf- 
fumens  corpus.  Quid  vero  fit  corpus  huma- 
num,  utcunque  videatur  effe  notiflimum, 
attamen  non  ita  eft  notum ,  quia  ne  corporis 
quidem  naturalis  natura ,  in  quo  fit  fita  ,  fatis 
in  aperto  eft  ;  quse  ubi  conftiterit ,  8c  de  cor- 
pore  hominis ,  quid  fit ,  conftabit.  Age  igi- 
tur  in  corporis  naturalis definitionem  inqui - 
ramus.  Suntquiiliuddefiniunt,  Ensper  feex 
fartibm  extra  partes.  Ens ,  nempe  quod  eft , 
vulgodicunt,  Ensreale.  Perfe,  nempe,  exi- 
ftens  per  fe,  id  eft ,  quod  non  eft  in  alio  ut  in 
fubjecto.  Expartibui  extra  partes,  id  eft,  qua- 
rum  una  non  fit  alia  8c  quse  loco  ac fitu  difter- 
minantur  ac  feparantur.  Fartesextrapartes, 
quse  funt  ipfum  corpus ,  quia  funt  partes ,  fa- 
ciunt  illud  unum  (  neque  enim  funtpartes, 
nifi  uniantur  )  quia  funt  extra  fe  inyicem,  fa- 


EX  PtflLOSOPHlA   SELECT. 


ciunt  illud  extenfum  :  neque  enim  funt  cxtti 
fe  mutuo ,  nifi  corpus  reddant  extenfum.  A- 
lii  Corpus  definiunt  ,  quod  eft  extenjum  wi 
longum  ,  \atum  ,  & profundum  ;  quse  defini- 
tio  licet  a  priori  non  multum  recedat ,  cen- 
fetur  tamen  vulgo ,  magis  competere corpo- 
ri  Mathematico  quam  Phyfico ,  &efTema- 
gis  definitio  a  pofteriori  8c  proprio  quam  a 
priori  aut  effentia  :  nifi  quis  corpus  Mathe 
maticum  cum  Phyfico  idem  effe  velit.  Vul 
gatiftimadefinitio  eft,  qua  Corpus  natura 
definitur  ,  Totum  ex  materia  &  forma  con- 
fians ,  quse  licet  videatur  efTe  clarifiima ,  non 
itatameneft.  Qujdarnmateriam8c  formam 
hicficexplicant,  ut  Materia  fumatur  proz» 
dividuo  fenjtbili  quatenus  eft  fubjeclum  for-i 
marum,  quibusdeterminatur,  quse  dicun- 
tur,  fubftantia,  efTentia,  magnitudo ,  qua- 
litas ,  relatio ,  Scc.  8c  Ferma  talis  materise  ni- 
hilnihiltumfuerit  aliud,  quam  mteUigibiXi- 
tas ,  in  illo  ente,  quod  appellamus  indivi-t . 
duum  materiale  feu  fenfibile ,  quod  vere  8c  a 
parte  rei  eft  Ens  per  fe  compoficum  ex  parti- 
bus  extra  partes :  atque  hasc  forma  vulgo  dici- 
twformalitas.  Et  Materia,  fumpt3,  quatenus 
neque  eft  fua  ipfius  ejfentia ,  id  eft ,  quatenus 
neque  eft  quid ,  neque  eft  fua  ipfius  magnitu- 
do ,  id  eft,  quatenus  neque  eft  quantum ,  ne- 
que  eft  fua  qualitas ,  id  eft ,  quatenus  neque 
eftquale,  neque  quatenus  eft  fua  rclatio  aut 
alia  hujufmodi  fua  intelligibilitas ,  qua  deter- 
minetur ,  fed  quatenus  cft  fubjettum  illarum 
omnium,  eft  Materiaprima  :  quatenus  vero 
jam  intelligitur  deterrainata  perefTentiam, 
quatenusjam  eft  fubjettum  aliarum  intelligi- 
bilitatum  ,  magnitudinis,  qualitatis,  relatio- 
nis,  Sc  aliarum  ,  dicitur  Materia  fecunda.  Sed  i 
hjec  Corporis  naturalis  compofitioexMate- 
ria  8c  Forma,  proutillaeftindividuumfen- 
fibile ,  cui  tanquam  fubjcclo  conveniunt  illx 
formse  feu  inteliigibilitates ,  hsec  vero  eft  ipfa 
intelligibilitas,  eft  tantum  compofitio  Me- 
taphyfica  per  intelleclum  vario  modo  intelli 
gentem  totumfenfibile.AIii  itaqueMateriam 
8c  Formam  fumunt  aliter :  8c  hi  per  materim 
intelligunt  partes  componentes  ,  per  formam 
vero  totalitatem  fivc  unitatem  ,  quse  ex  ilU 
compofitione  refultat.    Hoc  modo  Materia 

conci- 


■ 


VOLUMEN      SECUNDU 


M. 


M* 


ncipitur  ut  Multa  in  uno,  Forma  ut  Unum 

multis.  Atque  hic  eft  diftin&iflimus  Cor- 

ris  naturalis  conceptus ,  ut  illud  nihil  aliud 

quam  partes  extra  fe  invicem  fed  unitae ,  8c 

rtes  fint  Materia ,  unioForma.  Atquehaec 

mpofitio  ex  materia&formanoneftenti- 

iva,  ideft,  tanquaminterduoentiarealia 

tin&a,  neque  enim  entitas  totius  aliaeft 

entitatepartium  unitarum ,  licetformali- 

fit  diverfa.  Quare  materia  6c  formanon 

ipfadiftinguentur  hoc  fenfu,  fedforma- 

:rtantum&  ratione  ratiocinata  :  quas  eft 

ilofophia  Ariftotelis.  Vid.8.  Metaph.i.  16. 

i  difertis  verbis  inquit  :  Materia  autem 

ma  &  ferma  idem  funt :  ubi  per  Materiam 

mam  intelligit  inftru&am  ,  praeparatam, 

matam.    Denique  alii  per  materiam  & 

iimam  intclligunt  duas  partes  componen- 

t  corpus  naturale ,   inter  {c£e  reipfa  &  natu- 

k  itque  efientiis  diftinttas ,  quarum  una  fub- 

1  #t  alteri  ac  fitminusmobilis,  fc.  mate- 


ria ,  altera  priori  fuperveniat  ac  fit  magis  mo- 
bilis ,  fc.  forma  :  atque  inter  has  diitinctio 
eftentitativa,  quatenusalia  eft  eflentia  raa- 
teriac  ,  alia  talis  formae.  Verum  enimvero 
hsec  8c  talis  compofitio  non  convenit  omni 
corpori  naturali ,  imo  nulli  nifi  homini ,  qui 
folus  hoc  fenfu  poteft  dici  corpus  naturale , 
utpote  cujus  forma  fc.  anima  rationalis  ca- 
ret  partibus  extra  partes  ,  materia  vero  {c. 
corpus  eas  habet.  Sed  de  hoc,  fc.Hominis 
altera  parte ,  quaerebatur ,  ln  quo  ejus  confi- 
fteret  natura :  quam,  uti  &  aliorum  corporum 
eflentias ,  qui  ex  materia  &  forma  compo- 
fuerit,  tanquam  entibus  diftinttis  licet  in- 
completis ,  &  contra  rationem  &  contra  Ari- 
ftotelem  philofophatur.  Quarenos  mediarn- 
acceptionemMateriae  &  Formae  aflumimus  8c 
in  ea  acquiefcimus ,  aut  definitionem  Cor- 
poris  naturalis  primam  acceptamus.  Atque 
ita  Hominem  ab  utraque  fui  parte  explicatum* 
dedimus. 


Difputationum  ex  Philofophia  feledtarum 

Volumink  Secundi, 

Qjj  adrAgesima-OctAva» 


D  E 


IHILOSOPHANDI  RATIONE 


¥1 


T  H   E   S 

T  certam  de  rebus  fcientiam  mens  ac- 
quirat,  nec  inter  variaopinionumavia 
:itutus  animus  paulo  momento  illuc  im- 
:tur  ,  aut  veritatis  fpecie  feductus  indi- 
i  foveat  errores,  ante  omniavidendum 
qua  fit  infiftendum  via  ad  folidam  rerum 
ium  cognitionem  acquirendam;  &  inve- 
ndum  ,  quxnam  fit  primaaccertiflima 
:as  ,  quse  tanquam  fundamentum  fit  ac 
cipiumomnisdemonftrationis ,  quaeque 
lisfalfitatisacincertitudinis  expers,  nec 
m  dubitationi  pr«beat ,  nec  errori. 
I.  Hancaurem  Philofophandirationem  ac 
i  ut  firmiter  ac  conitanter  teneamus ,  in 


I  s      I. 

id  incumbendum  eft ,  ne  vagante  extra  limi- 
tesfibi  pofitos  fenfu,  aut  propenfanimisad 
credendum  voluntate ,  aflenfum  rei  aut  faci- 
leautfalfo  praebeamus.  Et  quamvis  non  o- 
mniafalfafint,  quae  funt  incerta ,  nihilomi- 
nus  tamen  cum  nobis,  de  veritate  eorum  quae 
funt  incerta ,  nihil  conftet  certi ,  non  minus 
ab  iis  atque  ab  aperte  falfis  aflenfus  eft  cohi- 
bendus. 

111.  Omnia  igitur ifta tanquam  falfa fup- 
ponemus,  qu^  vel  minimae  falfitatis  aliqua 
de  causa  poifunt  efle  fufpc&a  :  omniaque , 
quae  unquam  in  dubium  vocavit  Sceptico- 
rum  Schola,  tanquam  mera  figmenta  ac  vana* 
X  x  3  quaedarrL 


4* 


Disputat.  exPhilosophia  Select. 


quaedam  ludibria,  &  averitateremotiflima, 
tenebimus :  Omnes  denique  res,  quae  exiftere 
dicuntur,  pro  fomniis  habcbimus ,  donec  ali- 
qua  certa  veritas  exiftentiam  comprobarit. 

I V.  Vocatis  in  dubium  rebus  omnibus  vel 
potius  negatis ,  videndum  ,  an  quicquam  fit, 
quod  prae  manifefta  veritate  negari  non  pof- 
fit:  quod  ii  fuerit  inventura,  facile  hyperboli- 
cisdubitationibusfktisfiet.  Certedumde  re- 
bus  omnibus  dubito,  dum  mecum  ipfe  per- 
pendo,  fitne  aliquid  adeo  certum ,  de  quo 
dubitari  non  poflit ,  cccq,  illud  mihi  fe  oftert, 
&  prima  vcritas  ex  ipfa  dubitationecolligi- 
tur,  Cogito,  dubito :  ergofum. 

V.  Quamvis  enim  fallar  ,  dum  cogito  , 
quamvis  a  vero  aberrem ,  nihilominus  tamen 
illud  certum  an  inconcufTum  eft,  me  efTe, 
quia  cogito  ac  dubito.  Nego  exiftentiam  re- 
rum  omnium  certam ,  mei  lblius  exiftentiam 
certifiimam  negare  non  pofTum  ,  a&um  enim 
cogitandi  exercco ;  at  quomodo  cogitare  pof- 
iit,  quod  non  eft,cum  agerc  praefupponat  efTc. 
Et  quamvis  dubitem,  qualis  fim,  tamen.quod 
fim ,  certus  fum ;  8c  cum  reliqua  omnia  poT 
fint  pro  falfis  haberi ,  illud  tamen  adeo  mani- 
feftae  eft  veritatis,  utquomagisdubitem  de 
rebus  aliisomnibus ,  anexiftant,  eodemei 
ipfius  exiftentia  fim  certior. 

V I.  Atque  haec  eft  prima  illa  veritas ,  qua 
rem  aliquam  effe  firmiter&  invicte  probatur: 
Huic  deinde  fuperftrui  pofTunt  omnesdea- 
Iiis  rebus  demonftrationes ;  &  id  quidcm  ne- 
ceffario  :  nifi  cnim  hinc  in  philofophando 
ordiamur ,  nihil  $  manifeftis  licet  rationibus, 
evincemus,  quoda  quovis  Sceptico,  aut  ut 
falfum  negari ,  aut  ut  dubium  ac  incertum  re- 
jici ,  non  pofiit :  nifi  enim  hanc  demonftran- 
di  ingrediamurviam ,  praefupponendamulta 
erunt ,  quae  non  quivis  conccdet ;  &  cum  cer- 
tifiimum  oportcat  effe  fcientiae  noftrae  funda- 
mootum,  tanquam  valdc  inccrtum  forfitan 
precario  id  obtinebimus. 

VII.  Et  nulla  quidemaliaeftratioeradi- 
candi  penitus  Scepticifmi ,  Iqnam  fi  conceflis 
ipforumdubitationibuseo-deducantur,utali- 
quod  certum  in  Philofophiaacftabileagno- 
fcentes  principium  ,  difcant,  opinionibus  fuis 
reje&is,  veritati  firmumpraebereafienfum. 


VIII.  Hic vero cognofcendi ordo ,  qui 
nobis  ipfis  St  noftricognitioneoriginem  fi 
mit ,  naturae  ipfi  eft  conientaneus :  necefTar 
cnim  illud  primo  cognofcimus ,  quod  prirr 
fc  intelle&ui  offert  ;at  nihil  fe  prius  intell 
ftui  offert ,  quam  intelleftus  ipfc :  nam  prii 
mens  ipfa  attionem  fuam  cognofcit ,  qsai 
aliquodobjectum,  circaquodifta  adtio  ve 
fatur. 

IX.  Cognitioautemifta,  quae  a  fcnfibi 
initium  facit ,  quoniamfaepe  fallitur  fenfu 
nihil  ceiti  ac  indubitati  gignere  poteft :  ido 
que  tantifpcr  illa  fenfualis  cognitio  pro  nul 
haberi  debet,  donec  tandem  per  evidenft 
confequentias  ex  hac ,  quam  ftatuimus ,  $i 
ma  veritate  eo  dedufta  res  fit,  ut,  quid  verot 
fit  ac  falfum ,  ac  quoufque  credendum  fit 
fui,  cognofcehtes ,  tuto  etiam  fenfibus  fi 
habeamus.  Itaque  cognofcendi  ordo  m 
modo  a fenfu ,  fed  ab  intelle&u  inchoari  d 
bet,  &,  confirmatisreliquis,  poftremoadfi 
fum  perveniendum  eft. 

X.  Philofophandi  ratio  ,  quae  a  fcn 
initium  facit ,  minus  ccrta  ac  folida  eft , 
co  pertingit ,  quo  Philofophia  pertingere 
bet :  contra  haec  ,  quaeab  intelle&u  ordif 
veraeftacgenuinaPhilofophandimethod 
8c  verum  ac  genuinum  Philofophiae  finem 
fequitur ,  quippe  quae  in  folidam  re&a 
ac  certam  Dei ,  fui  ipfius,  rerumquealia 
notitiam  hominem  Philolbphum  ded 
tantum  abcft ,  ut  vel  ad  Atheifmum  ,  E 
fiafmum ,  Libertinifmum  ,  Epicureifi 
aut  Scepticifmum  viarnfternat. 

A     N     N     E     X     A. 

i.  Duofunt  PhiJofophiaPeripatetica1 
pr#judicium  &  fervitus . 

i .   Prajudicium  ,  quo  veritas  apudfoJos  ijti 
Phikfophia  authores  ac  cultores  habitare  e» 
matur. 

3 .  Servittis,  qua  itafdes  ifliusfetta  Jul 
veJ  Autliribus  afringitur ,  ut  ab  ipjlus  veli} 
rum  pfrcitis  recedere  ne  tantillttrn  liceat. 

4.  Vitia  ifia  cadunt  in  PhiIofophiam,ntH . 
JJoteJis ,  fed  ArifoteJicam. 

5- .   Arijioteles,  &  Jiberime ,  d^  nulJo  ullitu . 
Jajophi  prtjudicio  pr<seocci<patHS,eJ}  phiJofopJjat 

6- 


V  O   L  U  M   E  M 

[  |  l  §!>uo  adoetatcm  Ariflotelis  accefferunt  pro- 
f  ■  Philofophi ,  eofuerunt  magis  ab  utroque  vi- 
p  mmunes. 
i  '.  Ineptifunt ,  qui  Philofophiammodemam 
e  friftotele ,  Peripateticis ,  acpr<efertim  Scho- 
l  cis  haujiam  ,  vocant  Qrthodoxam. 
I  .  Nec  Arifloteles  esl  Iudex  controverjiarum 
i,  'hilofophia ,  nec  iflorum  hominum  opiniones 
\  veritatis  menfura  aut  regula. 
|i  .  Philofophi<e  objeftum  ,  nullius  Philofophi 
t  lacitum  aut  opinio  ,fedDeus  &  natura,  tum 
1  rocofmi ,  tum  Microcofmi. 
l|  o.  Philofophia  principium  a  quo  ,  esl  ratio , 
0  t ,  naturale  intellefttis  humani  lumen ,  per 

cipia  menti  naturaliter  infita  &  conclujio . 

tduftas ,  feu  per  ideas  innatas  &  adventi- 

i .  Errant ,  qui  ufum  rationis  mentifque  ra- 
nium  ex  Theologia  profcribunt ,  cum  &  hic 
exprincipiis  revelatis  conclujiones  educat. 
i .  Nonfatis  accurate  kquuntur,  qui  dicunt, 
eria  in  Saeris  revelata  fide  tantum  teneri , 
tem  ratione. 
5 .  Nihil teneturfide ,  nifi &  ratione  tenea- 


S  E  C   U-  N  D   U  Mv 


m 


tur,  prout  ratiojignificat  id,  quofcimus ,  non,  ex 
quofcimus. 

14.  Ratio  esl ,  qua  credit ,  &  non  credit  niji 
cognofcat  >  quiafides  etf  notitia . 

if.  Cognofcendi  per  fidem  caufa  ac  funda- 
mentum  non  ettdemonftratio ,  fedauthoritas  te- 
jiantis ,  quia  in  eam  ultimo  refolvitur  ijia  cogni- 
tio. 

16.  Myfleriafideifuntfuprarationem,  qua~ 
tenus  cognofci  nequeunt  nijiex  lumine  revelatio- 
nis  ,  &  in  quantum  revelata  non  comprehendun- 
tur  ,fed  apprehenduntur. 

17.  Myfleria  fidei  funt  contra  rationem  ex 
qua  difcimus,  idesi,contraprincipia  &placita  a 
ratione naturali eformata :  ideoe^praflat quaf- 
cunque  Phihfphorum  ajfertiones  ac  definitiones 
rejicere ,  ut  veritas  revelatafervetur. 

18.  Myfleria  fidei  funt  contra  rationem  qua 
difcimus ,  id efl ,  facultatem  judicandi  conjide- 
ratam  in  eoflatu  in  quo  nafcitur ,  &  quatenus. 
acquijitis  quibufdam  tinBa  esl. 

1 9 .  Myfleria  fidei  nonfunt  contra  rationem , . 
in  quantum  eff  imbuta  luce  Scriptur<e,JifpeBetur 
aBus  apprehenjionis. 


Difputationum  exPhilofophia  feledarum 

Voluminis  Secundi, 
Q^U  ADRAGESIM  A-N  O  N  A, 

D  E 

ERVM  MATERLALIVM  NAT 

T  H   E   S   I  S      I. 


Uoniam  probataDei  exiftentia ,  &  co- 
I  f  gnitoeum  non  efTefallacem  ,  diftin&e 
I*-8c  clare  percipere  poffumus  naturam 
I  oream,  fequitur  corpora  a  Deo  pofTe  pro- 
I ,  quia  quicquid  clare&diftincle  perci- 

Ivalemus  ,  illud  nullam  includit  repu- 
itiam  ,  ut  a  Deo  efficiatur. 
[.   A&u  autem  corpora  exiftere  fequitur, 
nobis  rerum  corporearum  ideacobver- 
jr  ;  acproindealiquam  caufam  habeant 
N  ffeeft  j  eaqueeritvelipfa  noftra  mens, 


vel  aliquid  a  mente  diverfum  :  prius  quidem 
efTe  non  poteft,  quoniaminnoftra  poteftate 
non  eft,  ut  unum  potius  quam  aliud  fentia- 
mus ,  &  nobis  invitis  ifta»  rerum  materialium 
ideae  occurrunt ,  idque  nulla  pra^fuppofita  in- 
telle&ione. 

III.  Caufa  ergo  iftarum  idearum  vel  erit 
corpus,  in  quo  omnia  formalitercontinen- 
tur ,  quae  in  iftis  ideis  objecl:ive  ;  vel  fi  corpus 
non  fit ,  aut  erit  Deus ,  aut  aliqua  alia  creatura 
corpore  nobilior ,  in  qua  idese  contineantur 

eminen- 


344 


Disputat.  ex  PhilosophiA  Sexect? 

rara,interquorum  partes  multa  funt  interval 
aliis  corporrbus  plena.  Cum  autem  illa  inte 
valla  minuuntur,  vel  plane  tolluntur  coeunt 
bus  ad  fe  invicem  partibus ,  corpora  conde 


eminenter.  Atqui  cum  Deus  fallax  non  fit , 
omnino  eft  manifeftum  ,  ncc  Deum  imme- 
diatepcrfe  illas  mihi  ideas  immitterc,  nec 
easabaliquacreatura  nobiliore,  in  qua  for 


malitemoniint,  procedere.  ^Sed  cum  Deus    iantur,  idque  velmagis,  vel  minus,proutpa 


mihinullamdederitfacultatem  ,  quaccgno 
fcam  eas  vel  ab  iplb  immediate  ,  vel  ab  aliqua 
creatura ,  in  quaforent  eminenter ,  produci , 
fed  contra  magnam  mihi  infeveritpropen- 
lionem  credendi  eas  aTebus  corporeis  ernitti , 
neceiTario  a  rebus  corporeis  emitti  debent, 
niii  Deum  fallacem  eiTe  malimus  credere. 

1 V.  Unde  fequitur  quoque  ,  aliquod  cor- 
pus  menti  noftrae  arcTius  quam  reliqua  eile 
conjunftum  j  quoniamdoloresaliiquefenfus 
nobis  ex  improvifo  faepe  adveniunt  ,  quos 
mens  eft  confcia  non  a  fe  fola  proficifci ,  nec 


tes  magis  veiminusadfeinvicemaccedun 
ut  fi  fpongia  aqua  repleta  comprimatur,atcn 
hoc  padto  condenfetur.  Et  quamvis  non  fen 
perilla  rarefacTionis  8c  condenfationis  rat; 
in  fenius  incurrat ,  ot  cum  aer aut  aqua  rar 
fiunt>  rationi  tamen  maxime  cft  confentane 
ita  ut  magisconveniensnullapoiTitcogitaT 
Cumenim  quantitas,  exteniioSccorpusre 
ipfa  non difrerant ,  fed  tantum  ex  parte  noft 
conceptus,neceiTario  fequitur  quantitatemi 
exteniionem  nullam  alicui  corpori  accedert 
niii  iimul  aliquid  fubftantiae  corporese  acc< 


atque 


ad  fe  pertinere  ,  quatenus  cft  res  cogitans ,  fed  i  dat.  Quantitatem  vero  non  diftingui  aful 

ftantia  corporea  hinc  patet ,  quia ,  qui  corpi 
ab  exteniione  aut  quantitate  diftinguunt ,  »1 
nihilconcipiunt,  aut  confuiam  tantum  fu 
ftantissincorporeae  habent  ideam ,  quse 
poream  repnefentare  non  poteft. 

VII.  AliosfortaiTemovebit,  utinexf 


quatenus  rei  corporeae  adjuncTa  eft 
ideo  ad  fe  pertinere. 

V.  Natura  corporis  in  genere  nonconii- 
ftit*in  eo,quod  iitresdura,  ponderofa ,  vel 
colorata,  vcl  alio  aliquo  modo  fenfus  afficiens, 
fed  in  eo  tantum ,  quod  iitresextenfainlon- 
gum,  latum,  8c  profundum  :,omnes  enim  iftse    iionc  eifentiam  corporum  iitam  eiTe  negen  ' 
qualitates  feniibiles  ,  quia  non  in  omnibus    quod,ubimeramexteniionem,inlongum,l  ; 
corporibus  univerfae  reperiuntur,  omnino  a!  tum,8cprofundum,  intelligimus,non  ibi  co 
natura  corporea  abciTe  poffunt,  ipfa  interim  j  puseiTedicamus,fedinancfpatium,quodpl 
zntegra  ac  falva  permanente.  j  rifque  purum  nihil  eft.   Sed  illa  cxteniio , 

VI.  Sed  fortaife  cuipiam  non  videbitur  j  longum,latum,  8cprofundum,  quxinfpat 
natura  corporis  in  exteniione  eiTe  iita  ,  co  !  eft,efteadem  quaeeftincorpore:folumin< 
quod  extcnfionem  a  corpore  feparabilem  eife  differentiaeft,  quod  infpatioextenfionitr 
arbitrabitur,  vulgato  rarefa&ionis  8c  conden- 


fationis  argumento  motus :  funt  enim  inea 

fententia  multi,  ut  exiftiment  corpora  rarefa- 

£ta  plus  habere  exteniionis,quam  eadem  con- 

denfata;  exiftimantque  praeterea  quantitatem 

8c  extcnfionem  inter  fe  3c  a  corporca  fubftan- 

tiaeifediverfas.  Sedrarefa&io&condenfatio    fitprseterextenfionem,  inlongum,latum» 

huicnoftrxfentcnti^nonobftant:  fiuntcnim    profundum.  Stibftantia  corporea  igitur  nit 

fola  figurse  mutatione ,  ita  ut  illa  corpora  fint    aliud  ett  quam  Kes  extenfa. 


buamus  unitatem  genericam  ,  in  corporefn 
gularem.  Eandem  autem  eifc  8c  infpatio. 
in  corpore  exteniionem  manifeftum  ex  < 
eft ,  quocLfublatis  a  corporea  fubftantia  iis  i 
mnibus ,  quae  ab ea  poffunt  feparari  8c ad ej 
eiTentiam  non  pertinent ,  nihil  remanfurui 


Difp 


Volumen     S  e  c  u  n  D  V  »■  •  ^jtfjf 

Difputationum  ex  Philofophia  fele&arum 

Voluminis  Secundi, 
QjU  INQ^UAGESIMA) 

OMPOSITIONE  CONTINVI. 

T  H   E  S   I  s      I. 


I  quae  in  Philofophia  0/>w^difficultatibus 

'inextricalibus  fere  eft  in voluta ,  eft  ea  <z& 

kirci^cnfiiGv;  de  feBione  continui  in  infini- 

,  n ,  quae  ipfa ,  ut  a  Peripateticis  ex  Ariftotele 

,ceri  folet,  utaPraEceptoribusmihiefttra- 

a,  ut  in  ^r//?o^/zVmiW2libiisameeftper- 

ia,  nunquam  animo  meo  fatisfacere  aut 

cere  valuit ,  fed  dubia  mihi  femper fuit & 

falfitatefufpe&a,  nontantum,  quodipfi 

sr  fefe  Ariftotelis  feclatores  in  ea  explican- 

ion  convenirent ,  fed  quod  falfae  de  compo- 

nie  continui  fententiae  inniteretur ,  8c  praz- 

|  im,  quod  iftam  continui,  feu  corporis,  feu 

tus,feu  temporis,in  infinitum  divifionem, 

quam  fundamentum  fubfterni  deprehen- 

cm,  affertae  mundi  abAriftotelexternh&ti. 

^modo  cnim  aliquid  ex  nihilo  fuerit  crea- 

i,ac  quomodo  non  potius  omnia  fint  acter- 

cum  nullum  primum,  nullum  ultimum, 

us  vel  temporis  inftans ,  dari  pofiit ,  ad  - 


Ariftotelicis  hic mancipiis  deponere querelas. 
Materia  de  compojitione  Continui  talis  esl ,  ut 
e,am  ,  inquit  Hurtadus  de  Mendoza  difp. 
Phyf.  ij*.  fe<£t.  i.  nullus  non  exhorrefcat  Phih- 
fophus ,  quia  ejus  difficultates  opprimunhinge  - 
nimn  humamtm.  Arriaga.  Difp.  Phyf.  1 6.  De- 
veritmus  in  materiam  totius  Philofophia  difficiU 
limttm :  fedvel inde  folatium  efl,  quia  communis 
eft  omnibus  difficultas ,  nec  ullus  fefe  nonfate- 
tur  tant&difficultatvs pondere  oppreffum ,  uuku- 
mani  ingeniijuperbia  humiliaretur^tenuitatem- 
quefuam  agnofcerett  cum  nec  uniuspalea  valeat 
compofitionem  recipere.    Francifcus  le   Rees 
Difp.  3.  in  Phyf.  de  Continuo.  Moneonosin 
eam  natura  caiiginem  defcendere ,  in  qua  vix 
affulgeat  Pharus  ratiorivs :  hic  Scyllas  incurri- 
mus  &  Charybdes ,  eorum  etiam  infames  nau- 
fragiis ,  qui  multis  retro  feculis fapientia  nomine 
claruerunt.    Ouiedo.  Controverf.  17.  Phyf. 


17 
Aggredimur  continuicompojitionem ,  cujus  huc- 
a  isfriftotelis  de  Continui  cempojitione  &  \  ufque  n&n  fuperata  difficultas  omnium  D0B0- 
tfnitum  divijione  fententia  ?  Quare  ncsl  rum  male  ingenia  vexavit ,  neque  ullusfuit,  qui 
ontinuo  veritatem ,  non  ex  turbidis  Ari- 1  illam  non  pene  infuperabilem  agnofcat.  Hanc 
Ucorttm  aut  impuris  Scholafticorum  lacu-  '  pferique  terminorum  obfcuritate ,  illorumque  re- 
fedexlimpidoDewflmViputeo&clarifli-  plicatis  &  implicatis  diftinBiori-bus  &  fubdi- 
tAtomiftarum  fontibus  hauriamus :  prs:-  1  ftinBionibus ,  obtenebranty  ne  aperte  capiantur, 

defperantes ,  rempoffe  alio  modo  traBdri ,  ne- 
que  ratiorivs  lucem  fuftinere ,  fedneceffario  con- 
fufionis  tenebris  obtegendam ,  ne  argumentorum 
cvidentia  detegatur. 

II.  Verum  enimvero  non  terremurobje- 
6tis  larvis,  8c  quam  negat  explicationem  com- 
>  omnes  &  recentiores  hic  naufragium  ;  pojitionis  continuiy  Ariftotelis  Peripatus,  fuppe- 
nt,  dumei  velutifaxoadhaerefcunt,aqua  ditabit  Zenonis  porticus  ac  Democriti  puteus9 
dere,  etiam  cum  errat,  piaculum  ipfiseft.  !  unde  veritatem  eruemus ,  fecuti  filum  Patri- 
rae  pretium  eft  quatuor  recentiorum  ex    tti,  Bajfbnis»  Berigardi,  Magneni  ,aliorumqne 

Y  y  fuprA 


lenim  in  hoc  negotio  ^Atomiftam  efle, 
|  n  aut  Thomiftam  aut  Ariftotelicum.  Cer- 
ex  hoc  Continui  Labyrintho  8c  ad  verita- 
tutior  dux  erit  Democritus  quam  Ariftote- 
ujus  fententia  tam  eft  hic  intricata,  &  ex- 
itu ,  nedum  defenfu,  tam  dirficilis,  ut  ve- 


D*sputAt.  ex  Pkilosophia  Select. 

fupra  vulgus  Philofophorum.  Efto  igitur  Qnin  etiam  in  quantitate ,  nec  parvum  a 
hsec  noftraaffertio.  Continuum  exfolis  compo  •  '  magnum,  necmajusautminus,  dabitur:  na 
n\turindivijibilib:ts,finitis ,  &unitis.  Quem-  j  magnum  dicitur,  quod  multas  velplurespa 
admodumexunitatibuscontinuo  accumula-  '  tcs  habet,  parvum  autem,  quod  paucas  v 
tis  flt  numerus,  ex  pluribus acervis refultat  minores.  At,fiomnecontinuumhabetini 
arena  major  ,  ita  ex  pluribus  indivifilibus  ;  nitas  partes,  unum  non  habef  plurespart 
unitis  fit  continuum  :  iicut  autem  unitates  8c  quamalterum  :Sienimfieri  po0et,  ut  plu 
arensefuntinfe  finitae,licet  nobisindefinitx,  :  numero  infinita  forentuno,  illahauddub 
ita  8c  indiviiibilia  continuum  componentia'  inter  fefe  aequalia  forent.  Imo  veronond 
funt  in  fe  finita ,  licet  nobis  indefinita.  Pro-  |  midiumfolumtoti,fedcorpufculum  velpu 
hatur  afertio.  i.  Si  continuum  non  compo-  .  vifculus  toti  mundo  aequabitur.  Aut  enii 
nereturexindivifilibus  finitis,  haberet  partes  pulvifculus  in  tct  numero  partes  dividir* 
in  infinitura  di vifibiles ,  ita ut ,  fa&a  qualibet  teft,in  quot  mundus  t!nivcvfus,aut  non  potei 
diviiione ,  reftarent  aliae  8c  alix  iine  termino :  ii  poteft.cum  (int  ejufdem  ;nultitudinis,erui 
Sed  hoc  eft  abfurdum  :  Ergo  8c  illud  :  Proba-  etiam  ejufdem  magr.itudinis  &  molis,quac 
tur  ininor.  Datis  partibus  in  continuoinfini-  j  totidern  numero  partibus  romponent 
te  drvilibilibus,  dabitur  in  quantitate  etiam  jcoalefcent,  ac  conftabunt :  in  utroque 
rninima  infinitum  fimpliciter,  quia  conti- 
nui  diviiio  nunquam  exhaurietur.  Atqui  hoc 
eftabfurdum.  ErgoScillud.  Probatur  ininor. 
Quia  tunc  nullamagnitudoreverapertranfi- 
ri  poffet  per  motum  localem :  Nam ,  ante- 
quam  tranfeatur  totum ,  debet  traniiri  dimi- 
dium,  Sc  ante  illud,  dimidii  dimidium ,  8c  iic 
confequenter  in  infinitum  :  infinitum  autem 
pertraniiri  nequit  ,  imo  vero  nulla  ratione 
per  creationem  aut  generationem  produci 
poteft  :  adeoque  ,  qui  continuum  componi  ex 

partibus  in  infinitum  divijibilibm  aiTerunt ,  non    quid,non  categorematice,  fed fyncategerematic 
fblum  motum8ctempusinfinitum  >  fedma-  i  non  aquales,Jedproportionalis,  com-municante, 
teriam  etiam  primam  omnium  corporum  ef-    aliquotas  ,•  &,  divijionem  continuijemper  dtb 
fe  ingenerabilem  8c incorruptibilem  ,  adeo-  \fieriproportionaliter  ,ut( (iloquamur dedimi 
que  mundum  eife  ab  seterno ,  ut  afferant,  ne-  I  &duplo )  iineapedalis  &  bipedalis ,  corpus  d, 
ceifeeft.  Certe,  quicquid  creatum  eft ,  per-    midium  &  totum  ,  in  infinitas  partesutrobiqi 
tranfitum ,  comprehenfum,8c  tranfadtum  eft  |  dividatur,  &  in  infinitumjubdividatur,jeditt 
a  creatore *.  ideoque  partes  infinitasinfenon  j  ut  linea  bipedalis Jemper  dividatur  per  part 
habet,  ex  quibus  vel  componi,  vel  inquas  \  majores ,  pedalis  vero por partes minores ,  & 
dividi  poiTet,  quia  illae  pertranfiri  non  pof-  j  corpus  totum  continuum  cum  dimidio  divida, 
fent.  |  inptirtesinfinitas ,  itautdivifio  totius proced, 

111.  2 .  Ex  infinitate  infuper  partium  con-  I  per  partes  duplo  majores  ,  divijio  dimidhperpA 
tinui,  illud  vel  componentium  veldividen-  I  tes  dttplo  minores  veldimidiatas.  Hacrcfpo 
tium  ,  fequiturex  htfceduobusalterum ;  aut    iione  argumento  noftro  fatisfadtum  exi 
infinitumunuracfTemajusaltero,autpartcm  !  mant:  fcd  verocffugium  eft  merum  ,  qu 
toti  eife  aequalem.  Totum  autem  eft  majus  Iprseter  vcrba  obfcura,  nihil  in  fe  habet 
dimidiojSccumutrumquein  fefe  partescon     continet  j  quod  iicporrooftendrmus 
tineatinfinitas ,  unuminfinitum  ,  fc.  totum, 
eritmajusinfinitoaltero,fc.  dimidio :  autci- 
dem  erit  acquale,  8c  fic  parti  totum  aequabitur.  \  cuntur  propprtionalcs 


fubdividendonunru.am  perveniturad  ftnei 
ex  fententia  Peripateiu  mira :  fi  non  poteft,] 
revera  non  poteft  ;  ergo  in  divifionc  graij 
citius  ad  finem  pervenio ,  quamin  diviiic 
mundi.  Atqui  hoc  fieri  non  poffer,  ii  utrur 
que  ex  partibus  conftaret  infinitis  8c  in  inT 
tum  diviiibilibus.  Praeter  hxc  omnia,  in  inf 
nito,  partes  cogitare  vel  totum  ,  duplumv, 
dimidium,  eft  monftro  fimile. 

I V.  Excipiuut  Adverjarii ;  Continuitmm 
habere  partesjimpliciter  infinitas  ,JedJecundu 


V.  §.  i.  Fa&a  divifione  continui  «np 
tes ,  fub  hac  proportionc  ,  propter  qium 

in  fioc  unius  hor 
man 
m 


VOLUMEN      SECUNDUM.  ^ 

inebuntinfinitedivifae,  &aequalescumil!ai  totum  .-deprehendent,  quod  totus  numerus 


pliciter ,  quo  ninn  eit  abiurcuus.  nt,  ncet  j  nam  m  utroque  numero  lorum  aamittit  qua- 
2  partes  continuidivifaenonfacerentinfi-  tuordecim  vicesfubdivifionumproportiona- 
um  fimpiiciter  in  magnitudine ,  facerent    liumduplarurn,  dimidium  vero  tantum  tre- 


en  inmultitudine,  quod  seque  elt  abfur- 
i  11 :  nam  cuilibet  illarum  partium  propor- 
t  ialium  correfpondere  poteft  unusnume- 
1  realis ,  funt  enim  illae  partes  reales :  non 
I  m  continuumcomponiturexpartibusra- 
t  lis :  cum  itaque  proportionales  illae  par- 
I  fint  infinitae,  &  infiniti  numeri  illisre- 
i  ndebunt :  adeoque  dabitur  numerus  fim- 
j  iterinfinitus,  quodellabfurdum. 

7\.  §.  2.  Exceptio  illa  Adverfariorum 
j  it  t»  c*  ^yj\.  De  hoc  enim  quaeritur j  Ec- 
cd  intotius&cdimidiidivifione,  totvices 
£  iivifionum,  fi  non  a&u  8c  categoremati- 
c  faltem  potentia  Sc  fyncategorematice  , 
ci  turindimidio,  quotdanturin  toto,  ob- 
P  ata  illa  continua  divifione  proportionali , 
bl  m  exigunt.  Ipfi  fane  affirmare  coguntur, 
vicibus  dimidium  proportione  dimidiata 
edividi,  quot  vicibustotum  eadem  pro- 
:ione  dimidiata  fubdividitur.  At  hoc  i- 
n  nego ,  ac  pernego ,  8c  dico  effe  falfiifi- 


decim  :  quod  comperiet ,  qui  utriufquefub- 
divifiones  proportionales  inftituerit,  At  infi- 
nitum  infinito  nec  majus-eft  nec  minus.  Ergo 
ne  quidem  hoc^srs-cpJ^^partiumpropor- 
tionalium  8c  non  aequalium  Adverfarios  ju- 
verit. 

VII.  Sed  miffis  Adverfariorum  exceptio- 
nibus ,  ulterius  proberaus ,  Continui  ex  par- 
tibus  indivifibilibus  finitfs  Compofitionemo 
2.  Quia  alioqui  fequeretur,  quodlibet pun- 
clum  terminativum  continui  immediateter- 
minare partes  infinitas  ejufdem  continui.  Sed 
hoc  eft  abfurdum.  Ergo  &  illud.  Probatur 
confequentia  Majoris.  Quja ,  vel  illa  pars , 
quam  terminat  pun&um ,  eft  di vifibilis ,  vel 
indivifibilis ;  fi  indivifibilis ,  habemus  inten- 
tum  :  fi  divifibilis,  poteft  dividi  in  partes  infi- 
nitas:  ergo  punctum  tangitid,  quodhabet 
partes  infinitas.  Atque  idem  poteft  fieriar- 
gumentum,  de  quol  ibet  pun&o  continuati  vo 
ieu  copulativo.  Ad  hoc  argumentum  duo  ex  - 


M  n.Qu|uaffirmo,eonominetotumaliquid!  cipi  poflunt  ab  zAdverfariu .  1.  Vnum  indi 
V  refpe&u  dimidii,  quodduplopluresinfei  vijibile  non  pojfe  terminare  aliud  immediate. 
■  es  habeat  quam  dimidium,  &,  quod  ob  id  2 .  Non  dari  in  continuo  indivijibilia  realia  copu- 
u  etiam  vicefaepiusautampliusfubdivifio- j  lativa  & terminativa. 
a  ;  admittat ,  quam  dimidium  ,  ex  natura  !  VIII.  Ad  1 .  Refp.  Quod  unum  indivifi- 
I  >ortionalis  divifionis  ,  vel  quod  totum    bile  poffit  aliudterminareactangereimrae- 

■  o  plures  vices  fubdivifionum  admittat, !  diate.  Rogant zAdverfarii.  Vel  Jecundum  fe 
Jf  n  dimidium,  cum  in  fe duo  dimidia  con- 

■  it,  quorum  utrumque  in  tot  partes  dividi 
p  ft,  in  quot  unumdimidium  feorfim  fum- 

I  •   Quod  ut  evidentius  cognofcatur ,  ad 

■  teros  revocetur.  Ponamus  duo  corpufcula 

■  uialia,unum  duplum,alterum  dimidium, 
pquia  omnia  in  certonumero&menfura 
m  condita ,  8c ,  horum  unum  alterius  du- 


totum  tangit 


velnon.  Si  non ,  ergo  indivifbile 
habebit,  divijibditatem :  Jijic ,  prtmum  indivi- 
fbile penetrabitur  cumfecundo  ,  eique  adaqua- 
bitur  j  nec poterit facere  maju*  continuum  ,  quia 
indivijibile  additum  indivifbili  nonfacit  majus. 
Refp.  primum indivifibiletangitfecundum 
fetotp  j  neque  tamen  fequitur ,  dari  penetra- 
tionem  utriufque  invicem,  quia ad  illud  ,  ut 


n  ponitur  ,  attribuamus  utrique  certos  \  unum  punclum  tangat  aliud,  fufficit  unum 
)ortionatosnumeros.Sitduplumpartium  ;  alteri  effe  unitum  velcontinuum.  Quod  ex 
viiibilium  8192.  dimidiura  4096.  jam  ;  motu  Sphazrae  fupra  planum  liquef.Sc,  cum 
int  periculum  Aiverfarii  proportionali  j  aliunde  ex  noftra  fententia  non  dentur  partes 
ua8cdup]adivifioneinutroque,andimi- !  divifibiles,  cenfetur  unum  tangere  alterum 
n  tot  viccs  fubdivifionum  admittat ,  quot   fecundum  fe totum,non  tamen  eft  intra  illud, 

Yy  2  quod 


34* 


DisputAt.  ex  Philosophia  Select.   Volumen  II. 


quod  tangit,  penctrando,  fed  extra  illud.ficut 
enim  una  fuperficies,licet  aliamtotam  tangat, 
non  penetrat  aliam  ( alioquin  non  gemina  iu  - 
pcrficies  aut  quantitas  foret  fed  una)  ita  unum 
pun&um,  Hcet  immediate  alterumtangat 


in- 


non  tamen  penetrat  illud.  Quod  addunt , 

diviJjbiU  additum  indivifibili  nonfacere  majus, 

ideoque  ex  uno pmitto ,  quod  additur  alteri  pnn- 

cio  ,  nonpojfe  continumn  refultare  majus  -,  Refp. 

Quemadmodum  unitas  una  ( quae  eft  quod- 

dam  indiviiibile ,  namunaunitasdividi  am- 

pliusnequit)  additaalteriunitati  racit  majo- 
_    _  ._ _  .•__: :-.j:..:<:u.m_ 


in  infinitum.  Etfiterminus,  copulans  conti, 
nui  partes,foretdiviiibilis?non  eflet  iimpHciJ 
tercommunis,  fedtantumfecundum  unarr 
partem  communicaretur  uni,Sc  fecundum  al 
teram  partem  alteri.  3 .  Dari  indivifibila  rea 
lia ,  terminantia -,  facile  conftat :  ii  enim  con- 
tinuum  conftet  ex  indivifibilibus ,  ut  eft  pro 
batum ,  ultimaindivifibiliadicenturoptira* 
terminativa  continui ,  quia  per  iila  termina^ 
tur  feu  finitur  continuum. 

X.  Et  iic  fatis  probatum  eft  ,  Continuun 
componi  ex.indivifbihbus  unitis ,   reftal  ut  pro- 


erum  ,  quidni  unum  indivifibile  bemus,  ea  quoque  ejfe finita.  1 .  Si  ipfum  con 
quantitatis  continuas  additum  alteri  faciat  j  tinuumiitiimpliciter  finitum,  non  poffun 
majuscontinuum?  ficuti  matcria  &  forma,  !  eifeinfinitaindivifibilia,  quae  illtid  compo 
quamvis  non  iint  totum  Phylicum  ,  faciunt  \  nunt :  ii  enim  indivifibilia  componcntia  fin 
tamentotumPhyficum.  i  infinitaiimpliciter,  &  ipfum  continuum  eri 

IX.  Ad  2.    Refp.  1.  dari  indivifibilia  in\  infinitum  fimpliciter  j  quod  eft  abfurdura 


continuo  realia  ,  facilc  probari  poteft  ;  quia 
continuum  eft  ens  reale :  fi  igitur  ex  indivifi - 
bilibusconftet,  uteftevictum,  oportet  ipfa 
efferealia:ensenim  reale,  non  poteft  com- 
poni  ex  entibus  non  reaiibus.  2.  Dariindivi- 
jibiliarealia,  copulantia;  facile  etiam  proba- 
tur ,  quia  omne  continuum  dicit  partium  co- 
puJationem  6c  unionem  :  partes  vero debent 
medio  aliquo  uniri  ac  termino  aliquo  copula- 
ri :  fed  hicterminuscopulans  non  eft  aliquid 
divifibile  :namficetiam  effetcontinuus.nam 
amne  divifibile  eft  continuum  :  ac  proinde 
alio  iterum  termino  copularentur  ejus  partes; 
qui  terminus  fi  iterum  fitdivilibilis,  iterum 
quoque  eft  continuus,6c  fic  darctur  progreffus 


2, .  Si  in  continuo  detur  pars  media ,  Ergo  par 
tes  continui  funt  finitas :  At  indivifibilia  iiini 
partes  continui  componentes,ut  liquet  ex  an 
tediclis.  Major  probatur ,  quia  intcr  partes  in 
finitas  non  poteft  afiignari  medium  :  nam  hx 
beremediumeftproprietas  rei  finitx,  ficut 
& habere primum  atque ultimum.  3. Quaeli 
bet  pars  continui  conftat  cx  partibus  finitis 
ergo  omnes  partes  funt  finitae  :  quadibetpar 
influitinfuumcontinuum  :  non  poteftvcn 
influcre  per  partes  infinitas  :  crgo  quadibc 
pars  continui  conftat  ex  finitis.  Ergototun 
quoque  conttnuum  ex  partibusfeuindivifi 
bilibus  finitis,quod  eratdemonftrandum.Ob 
jedliones  inconfli&ufolvemus. 


F    I     N     I     S. 


Pag.  j4p 
A     P     P     E     N    D     I    X 

Difputationum  quarundam  pauciffimarum 

[N    COLLEGIO    ORDINUM    THEOLOGICO 

DISPUTATARUM. 


DISPUTATIONIS*  PHILOSOPHIC^ 

D  E 

A     T      O     M     I 

T  H   E   S   I  S      I. 


Ncidit  non  ita  pridem  in  ma- 
nusmeas  Philofophi  ac  Medi- 
ci  Ticinenfs  Ioh.  Chryfojl.  Ma- 
gneni  Liber  de  Atomis  ,  Demo- 
critus  revivifcens ,  quem  avi- 
J  diflimeftatimperlegi,  quod 
'eritatem,in  Abderita  Democriti  puteo  hacTe- 
jus  abditam  ac  latitantem ',  cum  ipfo  revi v if- 
ente  renafcituram  quoque  fperavem  :  nec 
efellit  me  fpes  mea.  Qujppe  ita  alTertam  de- 
>rehendi  de  Atomis  ab  illo  viro  docTrinam  ac 
^lidis  rationibus  ftabilitam ,  ut  meum  circa 
itomis  jam  a  multo  tempore  flu&uantem 
nimum,ab  iftis  dubitationum  flu6r,ibus,non- 
ihil  liberaverit :  inveni  enim  graviflimas  ac 
laxime  arduas  difficultates,  quas  adverfum 
itomos  conceperam  ,  ab  illo  folutas  :  Quia 
amen  alii  fortalTe  aliasadhucanimofuofo- 
ent ,  placuit  publica  hae  de  Atomis  inftituta 
elitatione  unumquemque ,  ad  placidam  ea- 
um  propofitionem  £c  adverfus  Atomos  oppo- 
itionem ,  humaniter  invitare. 

1 1.  Aiomus  vox  Grseca  eft ,  ex  a,  privativa 
articula  8c  -AfAwfeco ,  derivata ,  quafi  dicas , 
tfeclile:  nonnuili  volunt  deduci  ab  xr/w&fu- 
ius  ,  vapor  ,flatus ,  quia  in  vaporum  ac  fumi 
articuias  abeunt  corpora ,  cum  in  fua  princi- 
'ia ,  qux  Atomos  effe  pvobabimus ,  refolvun- 
ur:  {td  prior  etymologia  efl  reeeptior.  Signi- 
icat  vero  Aiomus ,  corpufculurn  tantae  parvi- 
atia  utnullatenusdividipoflit,  &,  fiadele- 
nenta  corporum  nat.uralium  referatur,  eo- 


rum  particulam  indivifibilem  :  difTertapun- 
<5to  Mathematico,  quodhujus  nulla  fit  pars, 
necintrinfecanecperdefignationem ,  neque 
ullo  modo  concipi  poflit  ulla  djmenfione 
praeditum,  adeoque  quod  Sc  PhyficeScMa- 
thematiceeftindivifibile  :  Atomus  verofuas 
habet  dimenfiones  8c  virtualitates  correfpon- 
dentes  fpatio ,  fed  cum  perfecla  indivifibilita*- 
te  j  figuram  fuam  habet ,  talem  ut  ejus  tamen 
vi  nequeatdividi :  indiviiibilis  eft,  fi  non  Ma- 
thematice,Phyficefaltem.Ex  talibus  Atomis, 
five  corpufculis  finitis  numero ,  inter  fefe  di- 
ftinclis ,  certae  &  determinatae  figuras ,  omnia 
conftare  corpora  naturalia ,  demonftrabimus j 
non  quod  omnia  fortuito  Atomorum  confluxu 
coaluerint,  quae  infania  fuit  quorundam  Gen- 
tilium  ,  ted  quod  Deus  Gpt.  Max.  creando ,  ex 
Atomis  omnia. ,  huncmundum,  Scquaeineo 
funt ,  corpora,  compofuerit ,  8c  fic  porro,  ato- 
morum  ovy%^io{  ac  coneretione ,  corporum 
naturalem  generationem ,  earundem  oSntx^ioi 
8c  difcretione  eorundem  naturalem  corru- 
ptionem  fieri  voluerit :  quemadmodum  ,  ex 
24.  litteris  varie  coeuntibus,  omnisdiclio- 
num  varietasexiftit,  8c  in  easoranesdidtio- 
nes  refolvuntur. 

111.  (L^wz0jdefcribuntnonnulIi,corpu- 
fcula ,  qux  ob  nimiam  parvitatem  dividi  am- 
plius  nequeunt,  8c  lingula  oculis  cerni  non 
poftunt,  conju-nctapoifunt.  Alii,  efleefllu- 
vhi  minutiflima ,  ob  fummam  parviratem  in- 
dividtia ,  aftionum  2c  pafiionum  in  rebus  na* 
Yv  3  turaiibus 


3?°  DisputAt.  ex  Phil 

turalibus  caufas :  effluvium  vocant ,  corpus  na- 
turale  ex  terris ,  Sc  aquis<potiffimum  ,  virtute 
iiderum  extraclum  ,  varias  fuftinens  impref- 
fioncs ;  faciuntque  illud  ,  fimplex ,  atomum  , 
8c  mixtum  ,  vel  rumum  vel  vaporem.-  Magne- 
»«r,cujiis  fecimus  mentionem  £c  veftigia  pre- 
memus,  Atomum  definit ,  Materialis  Phyiioe- 
queextenfionisradicemSc  initium :  utenim, 
inquip,  ouantitatis  difcretx  radixeftunitas^l 
linex  Mathematic-e  principium  eft  punclum, 
iic  etiam  Phyficas  &  feniibilis  continuitatis  ■ 
origo  £c  principium  eft  atomus :  antequam  i 
vero  derinitionem  Tuam  per  partes  explicet, 
duo  notat :    i .  Dari  qusedam  entia ,  quse  nul-  < 
lomododividi  poflunt,  ne  per  intelle&um  j 
quidem.  2.  Dari  entia  qusedam  intrinfece  in- 
divifibiiia,  extrinfece  veropenesdefignatio-  | 
ncm,  vel  commenfurationem ,  quam  habent  I 
ad  aliquid  aliud,  effe  diviiibilia,  quomodo  j 
Angelus  definitur  fpatio  divihbili ,  &  Aniroa 
corpore  fuo ,  in  quo  eft :  quam  vocat  divifibi- 
litatem  Mathematica?n  oppofite  ad  Phyficam , 
qux  partium  unionem  reipfa  folvit.    Quod 
utrumque  fedulo  notandum,ad  naturam  Ato- 
morum  penitius  intelligendam,  quae  cum  di- 
cuntur  TWfiafo,  khaipfo  ,  corpora  indivifibi- 
1  ia,intelligenda  eft  indivifibilittis  Phyfica,  quia 
ic.  natura  in  refolutione  corporum  natura- 
liumultraatornos  non  progrcditur,  iicut  8c 
ab  aliis  corpora  naturalia  exordiumfumunt 
infuiortu.  Hincobiteriiquet ,  quaminepte 
contraDemocritum  difputav  erit  8c  Veteres  Phy- 
ficos  6.  Phyf.  Arifioteks ,  non  Phyfice  fed  Ma- 
thematice ,  ac  committendo  p#  «W&co»  dt «  a- 
?>o  yit&*.  Non  de Mathemaiica  fcd  de  Phyfica 
indivifibilitate,  non  de  ca  quae  mente,  fed 
quaere  8c  opere  fit,  divifione,  loquebantur 
Veteres ,  cum  de  ^Atomis  philofopharentur. 
Phyiica  non  erantconfundendacum  Mathe- 
maticis :  funt  fui  Phyiicae  fines ,  8c  fui  Mathe- 
raaticae.  Sedad  Magnenum  redeamus.   Dcfi- 
nivit  Atomum,  radicem  &  initium  extenfionu, 
materialis  &  Phyfic* :  MateriaHt  ,  ut  definitio 
omnibus  atomis  conveniret,  &  accidentali- 
bus:  Phyfic£,  quia  atomus  una,  crfi  habcat 
fuas  dimeniiones,non  tamen  facit  continuum 
Phvficum  ,  fed  tantum  Mathematicum  ,  ne 
que  cnim  fub  fenfum  cadit.  Sed  hxc  Atomo- 


OSOPHIA  SELECT. 

rum  definitio ,  8c  alise  clarius  ex  earum  divifio 
ne  8c  claflibus  innotefcent.Nunc  dari  Atomos 
authoritate  Philofophorum ,  qua  Veterum ,  Mi 
chi  Phanicii ,  qui  ante  Troix  excidium  vixit 
Empedoclis  ,  Leucippi ,  Zenonis ,  ^Anaxagora 
Epicuri ,  Protagora ,  Platonis ,  Hippocratis,  De 
mecriti,  qua  Rccentiorum ,  Patritii  in  pancofmi 
lib.  2.  Scaligcri  Excrcit.  10 1.  Baffonis  hb.  1 
PhiL  Nat.  Sennerti  in  Hypemnematibus  & 
C&nfenf.  Chym.  GorUi  cxercti.  Philofi  13 
Schafn.  Phyf.Gcn.  /.2.  c.  r.  Sperlingeri  Phyj 
I.  f.c.i.  Berigardi  in  Circulo  Pifano  8.  Magne 
ni  in  Democrito  redivivoper  totum ,  z^tquiloni 
Opt.l.f.  def.f.  &  Profp.i.  fyc.  confirmar 
poffet ,  fed  vero  ratione  agemus  8c  experientia 
cujus  utriufque  in  probandomajoreft  qua 
authontatis  humana  efficacia  j  qua  addud 
utraque ,  Atomorum  fpecics  perfcquemur 
atque  earum  docl:rinam  non  tam  horridan 
efle ,  quam  vulgo  habetur ,  nec  delirafTc  Epi 
curum ,  nec  infaniviffe  Democritum ,  oftende 
mus. 

I V.  Ratio  ,  qus  Atomos  probat  ,  accip 
poteft  ab  axiomate  communi,  quod  ab  infini 
to  abhorreat  natura:  modus  ergo  aliquis  datu 
in  corporibus  naturalibus  dividendis,  ut  ul-fc 
terius  di  vidundo  abiri  nequeat.  Sicargumen- 
tamur.  Quicquid  non  poteft  realiter  dividi 
in  partes  minores,  illud  eft  atomus.  Atqui 
corpus  minimum  in  natura  realiter ,  in  partes 
minores  dividi  nequit.  Ergo  corpus  mini- 
mum  in  natura  eft  Atomus.  Majoreft  mani- 
fefta:  nam  divifibile  eft,  quod  poteftdividi 
in  partes:  quae  neceffario  funtminorestoto 
dividendo:  ergo  quodnonpoteftrealiterdi- 
vidi  in  partes ,  quae  iint  ipfo  minores,  illud  fzt 
indivifibileoportet',  atqueeftScdicitur  Ato- 
mus.  Minor  probarur:  fc.  dandum  efTeali- 
quodcorpusminimumin  natura:  quia  alio- 
qui  dareturprogrefTus  in  infinitum  :  dabitur 
enimfemperquovis  minore  minus.  Quacro 
v.  c.  an  granum  falis  fitminimum  ,  ita  ut  non 
fitminuseo?  fi  affirmes,  habeo  quod  voloj 
dari  co"pus  indivifibile  in  natura:  fi  neges,ne- 
ceiie  eft ,  ut  des  oliquid  minus ,  in  quod  refol- 
vi  pofiit  granum  falis.  De  illo  minore  iterum 
quxro,  an  iitminimum,  an  ver6  dari  poflit 
.uihuc  minus  ?  fi  dicas  ,  adhuc  aliquid  efle 

minus, 


)inus,  mox  redibit  quaeftio  ,  an  illud  mi- 
us  adhuc  habeat  minus?  quod  fi  affirmes, 
erum  redibit  quaeftio,  &  licin  infinitum, 
ifitandem  fubfiftas  in  aliquo  minimo ,  quod 
Iterius  dividi  nequit.  Sic  dividat  natura 
borem  ,  vel  aquae  aut  terrae  alicujus  par- 
m'centies  millies,  tandem  tamen  deiiftet , 
;  infinitas  partes  quaerendo  infinitas  ludat 
?eras. 

V.  Experientta  tam  multip^ex  Atomose- 

ncit,  tam  varia?  conditionis,  utexdivitis 

r  ituraeplenocopiaecornu,  quse  prima,quae 

l|  cunda  proferri  in  medium  debeat ,  vix  con- 

!)'  Jt.  Pulvis ,  qui  veftibus ,  libris ,  parietibus , 

rfque  nonnunqnam   adhxret  ,  quomodo 

ucdelatuseft,  non  exnihilo,  nequefem- 

•r  vifibiliter  ?  fed  non  raro ,  fub  atomorum 

I  ecie ,  iub  minimaquantitate ,  quae  omnem- 

i  git  vifum ,  corporibus  allabitur :  unde  par- 

i  ulae,  quae  disjun£be  videri  nonpoterant, 

injunfbe  videntur:  ficcumidempulvisex 

;  ris ,  veftibus ,  parietibus ,  ejicitur ,  non  an- 

I  ailatur  ,  fed  in  aere  ,   quoad  fubftantiam 

I  im ,  quoad  minima  fui ,  tam  diu  hseret ,  do- 

[|  z  iterum  corporibus  obviis  adhaereat ,  8c  fe- 

I  tnagis  magifque  conjungat ,  ac  de  novo  fub 

I  iim  cadat.  Minima  haec  corpufcula  per  ae- 

n  volitantia,  quid  nifi  atomi  funt?  Farinam 

calcem  ininnumerasatomorum  Myriades 

pergi ,  quis  neget  ?  Quot  quotidie  vapores 

terris  8c  aquis  egrediuntur ,  &  nunc  nebu- 

i,nuncrorem,  nuncpruinam,  nuncnu- 

b  ,  8cc.  generant  ?  at  raro  craffi  8c  vifibi- 

,  faspius  tenues  &  invilibiles  funt ;  &  quid 

,  nifi aliquot  atomorum  millia  ?  Cepas  qui 

fecant ,  morfus  fentiunt  oculorum;  non  ob 

alitatem  de  fubje&o  in  fubje&um  migran- 

Q,  fedobfubtiliffima  8c  minutifTimacor- 

:a  ex  cepis  egrefla ,  8c  oculos  ferientia.  Ca- 

»  veftigia  heri  a  ve:b'giisperegrinidifcer- 

Qt:  unde  hoc  ?  non  ob  aerem  alteratum,  fed 

minimaefHuvia  exheri  Sc  peregrini  cor- 

nbus exlialantia  5c  aere  contenta.  Halitus , 

ore  egred "  n  annthilatur ,  fedin 

]as ,  quse fugiunr  vifum  ,  dtf- 

tur.    Et  quotres  venenum  invifibiliter 

atomoium  fpecie  fumitur,  mirafqueoc 

feras  mutationcs  corppribus  infert  ?  Vide- 


i 


N      D      I      X*  Xfi 

mus  arbores  8c  plantas  crevifTe  ,  non  item 
crefcere,  nec  videmus  iftas  partes,  quibus  cre- 
fcunt,  quas  non  nifiatomos  elTe  verifimilli- 
!  mumeft.  Sedinfinitumforetomnesadduce- 
re  experientias :  qiiare  per  clafTes  incedamus 
elementorum  ,  eorumque  atomos  infpicia- 
mus. 

VI.  Igneas  atomos probat  ignis ,  modo  in- 
fenfibilipermiftusaeri  rebufque  aliis,  atque 
ibi  faepe  eft ,  ubi  nec  urit , nec  lucet ,  in  fumo, 
ligno ,  lapide ,  8c  centenis  aliis.  At  quomodo? 
non  pereffentiae  fuae  remiflionem  ,*  fi&itiam 
plane.  Eft  enim  efTentia  ejus,  ut omnis rei,  in 
indivifibili  pofita ,  cui  nihil  addi ,  nihil  demi 
poteft:  non  per  caloris  fui  feparationem :  quia 
propria  feparari  nequeunt  a  fubje&is :  fed  per 
folam  fui  difperfionem ,  in  minima ,  in  invi- 
fibilra,  inindivifibilia  :  haec  aeftum  pariunt , 
aeftate  in  aere,  hyeme  inhypocaufto.  Qujd 
manum  immifTam  in  calidam  ac  ferventem 
aquam  calefacit  &  adurit  ?  non  nudus  calor , 
fed  calor  in  8c  cum  atomis  igneis ,  per  totam 
aquam  difperfis.  Quid  floccos ,  telas  aranea- 
rum  ,  8c  pulverem,  in  fornace  calente  movet? 
Calor ,  dices.  Sed  Accidens  eft.  Quodnam  eft 
fubjectum ,  cui  ineft?  Atomi  fc.  igneae  per 
poros  tegularum  difperf^ :  hae,  cum  levifTima 
illa  corpora  tangunt ,  motum  iftum  praeftant 
8cturbascient. 

VII.  dAereas atomos probat  aer ,  qui  invi- 
fibili  modo  corporibus  ,  maximam  partem 
porofis ,  ineft ,  &  poros  infenfibiliter  implet : 
8c ,  in  muris ,  parietibus ,  januis ,  mediaque 
montium  altitudine,  aer  eft:  foni  enimper 
corpora  ifta  meant  ac  remeant :  at  fonus  fine 
aerenoneft:  non  tamenaeribieft,  multum 
congregatus  ,  fed  vero  diflipatus  inminima 
fua :  alioquin  aditum  negarent  ei  denfa  illa 
corpora.  Baculum  ficcum ,  in  extremitate, 
qui  una  tangit  manu,  altera  admovet  auri,  fo- 
num  percipit,  ob  indivifibilia  aereainclufa 
baculo:  Dolium  vinoautcerevifiarepletum 
inferne  fi  perforetur ,  8c  fuperne  obturetur, 
non  quidem  impetu  primo  ubertim  erlluit 
humor,  aerelocumerliuentishumoris  occu- 
paturo  non  pradente :  fed  ftatim  atque  atomi 
aereazlignum  permearunt ,  fubindemsgis  2c 
magis  humor  prorluit  8c  proruit.    MetaHa 

quoque 


3f* 


DlSPUTAT.   EX  PhILOSOPHIA   SfeLECT. 


quoque  fonora ,  non  aliam  ob  caufam  fonant 
reibnantquc,  quam  peratomosaereas  latitan- 
tesin  poris. 

VIII.  ^Atomos  aaueas  probant  pluviae  , 
cujc  >  cum  vel  cecidere  vel  cadunt,  acgre  fa- 
ciunt  claudi  januas,  aegrius  aperiri :  unde  hoc, 
nifi  quod  atomi  aqueae  intraverintlignum? 
Eadem  caufaeft,  quod  dolia,  qux  in  aere  ficco 
rimofafiunt,  humido  aeri  commifla,  rimas 
amittant.  Sic  ligna  liberoexpofitaaerifcepe 
graviora  fiunt ,  quam  erant  prius  ,  non  ob  au- 
gmentum ,  quod  ceperint ,  ied  ob  atomorum 
aquearum  ingreffum.  Ova,  poma,  carnes, 
canthari ,  aliaq,  hyberno  tcmpore  in  calidum 
conclave  relata ,  iudant  largiter.  Undehoc? 
quia,  inauiunt,  frigus  exit.  At  quomodo  cgre- 
diturfrigus?  non  abfque  fubftantia  8c  fubje-j 
clo  fuo  aqua.  Quomodo  ergo fuit  ingreflfum  ? { 
itidem  non  abfque  fubjefto.  Nec  tamen  quif- 
quam  vidit,  aquam  intrare  ova,poma,carnes, 
cantharos :  intravittamenfrigus :  quomodo?j 
non  nifi  in  8c  cum  fuis  atomis  aqueis.  Sic,  re- 
mittente  frigore  cum  regelat ,  ex  turribus  & 
^dium  parietibusvidemus  niveum  quid  egre- 
di.  VulgusfrigorisegrefTum  vocat:  at  quo- 
niodo  fuit  ingreiTum  ,  cum  id  nemo  oculis 
notaverit  ?  non  nifi  per  atomos  aqueas. 

I  X.    Terreas  atomos  probant  ftiriae  ,  quae 
thermis ,  &  tophi ,  qui  canalibus  accrefcunt ,  | 
&docentclarein  tam  limpida  Sc  clara  aqua  \ 


partes  8c  atomos  terreftres  latuifTe  :  quia  ii 
limpidiffimis  ad  vifum  undis ,  atomi  terre 
ftres,  qu^  non  cernuntur  quamdiu  per  aquan 
funt  difperfae ,  vifui  fefe  fiftunt ,  cum  fundun 
innata  gravitate  petierunt:  &,  quare  linte 
alba  ,  pluviali  commacuiantur  aqua"  ,  nun 
plus,  nunc  minus,  niii  quia  vel  plures  ye 
pauciores  in  ea  continentur  atomi  terrear?Se( 
fatis  de  Elementorum  atomis ,  quas  imprimi 
Gperationes  chymica  ,  imprimis  fublimatio 
ubi  atomi  iliss  colliguntur  in  alembico.ex  ful 
phure,fale,  Mercurio,  8cc.  dequibuscon 
fuli  poteft  Sennertus ,  de  Chjm.  cmfenf.  c.  n 
&hypomn.'$. 

X.  NuncatomorumyW/Vj  proponamus 
quod  poftremum  fuithujusdifputationisca 
put.  Atomm  alia  eftfubftantialis ,  alia  accideu 
talis.  ^Accidentalis  eft,  vel  abfoluta,  vel  moda 
lu.  Subftantiali*  eft ,  vel  elementaris ,  vel  mi 
elermntaris.  Elementaris  cft  ignea>  aerea,  a 
quea  ,  terrea.  Non  elementaris  ad  certas  cjaffc 
reduci  vix  poteft.  Atomis  hifce  omnibus  in- 
{untproprietates,  quedam  communes  omnibus 
quaedam  propri<e  fingulis.  Communes  omnibui 
funt ,  meliUias  ,fympathia ,  quantitas.  Aerei: 
eftiniitaunionis  fuga:  igneis  aliifque  con* 
muniseftamor  fancitumque  fcedus.  Proprii 
finguliseft,  qualitas,  figura,  ordo.  Quae  o 
mnia  exactiflime  explicat  cit.  Magnenus  dt 
Atom.  Difp.  l .  c.  3 .  &feq. 


DISPUTATIONIS     PHILOSOPHIC^ 

CONTRA 

QUATERNARIUM  ELEMENTORUM  NUMERUM 

P     A    R     S         P     R     I     O     R. 


H    E   S   I   S 


I. 


REceptaquidemamultisnunccftfeculis  ce  zAriftotelem  fcntcntias  videre  eft  apud 
atquectiamnum  hodiefentcntia ,  qua-  Patrititim  l.  22.  Pancofmias.  Recentiorej 
tuor  dari  corporum  naturalium  cle-  funt  quam  plurini  ,  idem  Pa: 
mcnta:  Igncm,  Aercm,  Aquam  ,  Tcrram.  \ci:nus  ,  Freigir-s ,  Bajfb ,  Daiitus  ,  Timp 
Verum  enimvero  multi  ,  antc  &  poft  Ari-  C-J.umnus ,  B  irtbc/inus ,  // 'erts.cliuus  ,  ^H 
fiotelem  ,  hunc  quatcrnarium  elemcntorum  \fius ,  Gcrla'us,  Rensriw ,  &  quisomnesemi 
numcrumindubium  traxcrc.  Veterum  an- ,  meret  ?  Sed  nos  authoritate  non  ftabimus, 

vcrun 


N  A  P  P  E 

erumaliam  ingrediemur  viam,  ac  nullius 
ationum  niomentis  efle  innixum  numerum 
uaternarium  elementorum  oftendemus. 
II.  Argumentorum  quidemproelemen- 
jrum  numero  quaternario  certus  non  eft  or- 
o,  fed  promifcuus  &  arbitrarius ,  ac  primum 
\o  ,  petitum  a  quatuor  qualitatibus  ,  quas 
imas  vocant.  Sic  argumentantur :  Quotjunt 


M      D      I      X.  >>S 

combinationes  Jint  reliqua ,%  una  oaliditatis  cum 
Jrigiditate  ,  altera  humiditatis  cum  Jiccitate > 
quia  ta?nenfunt  illegitima ,  nullum  certum  ele- 
mentum  conjiituunt.  Refp.  ad  hoc  argumen- 
tum  multa  dici  poflunt.  i.  Nititur  incerta 
hypothefi ,  dari  tantum  quatuor  primas  qua- 
iitates ,  vulgoiic  habitas ,  ex  quarum  combi- 
nationeprocedit.  2.Sumitur,nonprobatur, 
lalttatesprmttaBiles ,  totfunt  elsmenta.  slt  \  nuilo  modocalidum  cum  frigido ,  humidum 

cum  ficco ,  pofle  combinari  :  Nam  quidni  ca- 
Iidum&frigidum,  utrumque  moderate,  8c 
humidum  2c  ficcum ,  utrumque  moderate  , 
poflint combinari  ?  multis  non  videntur  efle 
impoflibiles  iitae  combinationes :  Ergo  &  pof- 
fibiie  eft ,  dari  plura  elementa  quam  quatuor. 
3.  Adargumentum  dire&e,  negatur  major, 
neque  bene  probatui'.    Nam  non  fequitur , 
Dantur  quatuor  combinationes  qualitatum 
primarum ,  Ergo  dantur  quatuor  elementai 
ied  hoc  tantum  ,  Ergo  dantur  quatuor  corpo- 
ra  aut  corporum  naturalium  genera  quibus 
hx  combinationes  tribui  poflunt.    Agnovit 
hujusconfequentiaeinfirmitatem,  ipfe  inter 
Peripateticos  Picvtomineus  ,  I.  1.  de  Gen.  & 
Corr.  p.  161.  n.  3.  ubi  dicit,  Confideri  tertio , 
quodhac  cdnfecutio  videtur  carere  necejjitate  : 
Complicationes  nonpugnantes  funt  quatuor:Ergo 
quatuor  funt  elementa,  quia  expojjenonpotesl 


I  tatuorfunt  qualitatesprim*.  Ergo&quatuor 
I  ntelementa.  Verum  hoc  argumentum  mul- 
I  imodis  vacillat.   1.  Ad  jnmorem  dicimi-s, 
I  lod  gratis  dicantur  primae  quaiitates-  illae 
I  iatuor,quaevu)g6taleshabentur:  namlux 
j  figura  non  minus  primae  dici  merentur, 
:   lam  quatuor  vulgo  (ic  di&ae;  &  dubitari  po- 
1 ,  an  non  quatuor  vulgo  dictarum  non- 
'llae  ex  aliis  oriantur  j  imo  hoc  a  non- 
llis  afleritur.    z.  Concefla  minore  demus 
equatuor,  admajoremdicimus,  non  flatim 
[ui,  illas  efleaflignandastotidemelemen- 
:  nam  quid  ii  calorem  ,  foli ,  caloris  omnis 
.  iifce  inferioribus  fonti ,  aflignemus,  po- 
>  quam  igni ,  corpori  cuidam  diaphano , 
lunapofito,  cujus  nec  ullus  caiorperci- 
:ur,  quo  argumento  nos  refutabunt  ?  8c 
:c ,  non  fequitur ,  quot  funt  qualitates  pri- 
,  tot  funt  elementa :  fed  hoc  tantum  :  tot 


:  vel  efle  poflunt  corpora ,  vel  corporum    inferri  ejfe : •  pro folutione  dico ,  quodrenjera  Ari- 


lraliumgenera,  quibus  hse  qualitates  di- 
jecompetunt:  quae  corpora  efle  elemen- 
ia&enus  non  eft  probatum ,  nec  ejfe  hoc  ar- 
tnto  probatur. 

II.  Argumentumfecundum  efto.  Quot 
legitim*  combinationes  primarum  quali- 
m  taclilium^tot  funt  elementa.  Sed  qua- 
funt  legitima  combinationes  qualitatumpri- 
imtafiilium.  Ergo  quatuot  funt  elementa. 
b  jris  ratio  eft,  quia-  unumquodque  elemen- 

*  um  ex  combinatione  legitima  primarum 

*  tatumrefultat.  Minorprobaturexe^W- 
I  /.  i.  de  ortu  &  interitu,  c.  3.  Vna  enim 
I  inatio  legitima  esl  caliditatis  cumjiccitate , 

I'a  conjiituit  ignem:  altera  esl  caliditatis  cum 
ditate ,  &  illa  conjiituit  aerem :  tertia  esl 
iitatis  cum  humiditate  ,  d^  iUa  conjiituita- 
1  :  quarta  eslfrigiditatis  cumjiccitate ,  ^» 
wjiituit  terram  :  licet  enim  adhuc  du£  alU 


Jioteles  nonformat  hanc  confequentiam,  fed  fo- 
lum  dicit ,  reBa  ratione  refpondereapparentibus 
Jimplkibus  corporibus. 

1 V.  Argumentum  tertium  efto.  Quotcon- 
currunt  elementa  ad  conftitutionem  mixti  ,  tot 
funt:  fedquatuorconcurrunt.  Refp.  Minorcm 
nullo  modo  probari  pofle.  Nam  explicent ,  11 
poflunt ,  quis  fit  ille  motus  futurus ,  quo  ignis 
fub  concavo  Lunae  fupra  aerem  conftirutus 
ad  mixtionem  aut  mixti  conftitutionem  con- 
curret  ?  aut  enim  motu  circulari  defcendet 
aut  re&o :  non  circulari ,  quia  flc  nec  ad  cen- 
trum  nec  a  centro  movetur ,  ideoque  fic  non 
poteft  pervenirc  ad  locum  mixtionis  facien- 
dae :  non  recl:o  i  namque  is ,  vel  efTet  furfum , 
vel  deorfum:  non  furfum;  nam  fic  mult6  ma- 
gis  a  miftione  recederet :  non  deorfum ,  nam 
ifte  motus  eft  contra  ignis  naturam ,  adeo- 
que  violentus :  at  nullum  violentum  eft  per- 
Z  z  petuum: 


3>'+ 


Disputat.  ex  PhilosophiA  Select. 


petuum :  hic  tamen  motus  ignis  elementsris 
deorfumadroixtionem  perpetuus  eiTe  debe- 
ret  ,  quia  perpetuo  mifta  generantur.  Ex- 
cept.  i.  Nullum  viohntu?nesJperpetuum,  riifi 
habeat  caufam  perpetuantem  ,  qualem  habet 
ignis  ehmentaris.  Refp.  Dicere ,  quod  vio- 
lentum  fit  perpetuum,cum  habet  caufam  fuse 
perpetuitatis ,  eft  dicere ,  quod  violentum  fit  I 
perpetuum  ,  cum  datur  violentum  perpe-. 
tuum.  Except.  z.  Vtohntum  opponitur  natu- 
rali ,  velfic ,  utfit  centrariumnatura ,  vel,  ttt 
non  quidemfit  naturale ,  non  tamen  contra  natu- 
ram  ,fedinter  utrumque  medium  -.pofleriori  mo- 
do motus  igriu  ett viohntus.  Refp.  Omnis  mo- 
tusvelfitabinternoprincipio,  6c  eftnatura- 
lis,  vel  ab  externo ,  &  eft  violentus,  id  eft, 
contra  naturam  :  fecundum  genus  violenti 
non  agnofcunt  Philofophi.  Except.  3.  Kek- 
kerm.  I. 1.  Syfl.  Phyfici  c.io.  refp.  ad^.arg. 
Ignem  ab  initio  fuiffe  concreatum  corporibus  mix- 
tis  &  in  iis  manere perpetu.a  corporum genera- 
tione  :'  item  aerem  mutari  in  ignem  :  ideoque 
ignem  ehmentarem  efje  ,  etfinon  defeendat ,  tflo- 
tjue  defcenfu  non  effe  opus.  Refp.  hac  exceptio- 
ne  Kekkerm.  vis  argumenti  tertii  pro  ignis 
elementaris  exiftentia  prorfus  ihfringitur-. 
nam  fi  ignis  perhsecinferioradifperfuscor- 
porum  miftorum  generationi  fufficit ,  aut  aer 
mutatus  in  ignem  (quamvis  hsec  elemento- 
rum  tranfmutatio  fubftantialis  non  fine  cau?a 
amultishodienegetur)  quis  quaefoufuserit 
ignis  fubllnaris  ?  Neque  enim  vfdeo ,  quare 
in  hoe  mundi  ampitheatrum  introducatur. 
Excipiunt ad  hoc Conimbric.  l.^.de cceh.art.i. 
DefetJam  fr  mancam  fore  mundi  univerfta 
tem.  Quafi  vero  mundus  imperfe&us  fit ,  fi 
careat  igni  fublunari ,  cujus  nullus  eft  ufus  in 
inferioribus ,  fatente  Kekkerm.  Ccnimb.  rcge- 
runt,  effe  ufiim:  dicunt  enim  effe adagendum 
'  maxime  aptnm  clcmntum,  in  quo  abeunt  a 
Kekkermanno.  fed  rogo  Coni?nbric.  quomodo 
corpusaliquod,  cujus  maximuseft  ufus  pro- 


pter  agendi  aptitudinem,  in  eum  a  naturi  na>  1 
turante  locum  eft  relegatum ,  unde  natun' 
naturatseinfervirenonpoteft?  namhactenu 
infervit  ei,quatenus  corpora  mixta  conftituitl 
Sc  mixtioni  opitulatur ,  atque  fic  perficit  uni 
verfum:  atquomodoconftituetmixtum,  ci 
pitulabitur  mixtioni  ,  perticiendo  univerf 
inferviet,  fi  ad  locum,  ubi  fit  mixtio,  dc 
fcendere  mm  poteft  ?  at  non  poteft  ,  quo 
folutis  omnibus  exceptionibus  oftendi 
mus. 

V.  Argurhentum  quartum  eft.  Ex  iifdi 
conflamus,ex  quibus  nutrimur :  At  mttrtmttr 
qnatuor  potijfimum  elonentis.    Ergo  ex  iift 
conflamm.  Confequenter ,  d.mtur  quattter 
menta.  Refp.  Minor  falfa  eft  ,  &  experii 
tise  &  rationicontraria:  Nam  i.mixtis 
poribus  nutrimur  ,    non  puris  eleme 
1.  Demus  hoc ,  nos  remote  aii  ex  elementj 
at  inde  non  fequetur,  dari  quatuor  elemen 
poteft  hoc  experientia  comprobari.  Ex 
pli  gratia.    Nos  alimur  carnebubula:  qi 
cum  fit  corpus  mixtum  ,  videndum  eft ,  uft 
bos  nutriatur.  Bos  aliturex  herbistanquai 
cibo ,  puta  gramine ,  &  aqua  tanquam  poti 
quare  tantum  duo  reftabunt  elementa ,  aq 
Scterra:  nam  ipfae  herbx,  ut  gramina  , 
aqua  &  terra  nutriuntur,  quod  rufticisfi 
eftnotum.  Ignis  elementaris,  qui  fub 
cavo  lunse  conftituitur  vulgo  ,   ne  haufi 
quidem  a  nobis  aut  ab  ullo  animanti  :  ta 
tum  aheft ,  ut  nutriat :  aer  hauritur  a  nob 
lliifqueadcordis  rcfrigerium ,  nonutintl 
mentum  corporis  cedat.    Quare  retorqw 
mus  argumentum  t&&  79  jiiaAov.    Ex  quibi 
non  nutrimur  ,  ex  iifdem^jon  conftamu 
Atqui  no&nutrimurquatuor  elementis.  E; 
go  non   iifdem  conftamus.    Confequentt 
quatuor  elementa  non  funt,  vi  hujus  argi 
menti.    Reliqua  pro  quatcrnariociement* 
rum  numeroargumenta  cxcutietdifputatit 
nishujusparsaltera. 


Difp! 


Appendix*  3  j-  ^ 

DISPUTATIONIS    P  H  I  L  O  S  O  P  H  I  C  ^ 

CONTRA 

lUATERNARIUM  ELEMENTORUM   NUMERUM, 

P     A    R    S         S     E     C     V    N    D     A. 
T  H  E  S  I   S      I. 


"^Xcuflimus  ac  diluimus  ,  quatuor  pro 
^  quaternario  numero  elementorum  argu- 
"^menta ,  difputatione  prsemifsa :  nunc  re- 
ua excutere  ac diluere  eft  animus :  Quin- 
nefto.  Quot  modls  gravitas  &  levitas par- 
'fatttr  ab  elementis ,  totfunt  elementa.  Atqui 
xtuor  modis  gravitas  &  levitas  participatur 
tlementis.  Ergoquatuorfunt  elementa.  Ra- 
majoris  eft,  quia  unumquodque  elementnm 
ticipat  aliquiddegravitate  &  levitate.  Mi 
I  *  probatur,  quia  inter  elementa,  ignis  infum- 
%raduparticipat  levitatem ,  terra  gravita- 
t,  aer  £r  aaua  utrumque  ingradu  remijfojta 
len,  ut  aer  magis  participet  de  levitate  quam 
ravitate ,  aqua  magis  degravitate  quam  de 
:  tate.  Refp.  Argumentum  hoc,petitum  a 
vitatis&levitatisgradibus  vel  fummis  vel 
tiflis ,  multis  modis  peccat.  Nam  r.  per 
%vp*icr.v,licet  admitteremus  in  rerumna 
.  aliqua  corpora  fcmplicia  aliorum  com- 
itione  efle  gravia  aut  levia ,  non  ftatim  fe-* 
;urillaeftcelementa:  i.  Per^jjTr^illam 
/itatem  8c  levitatcm  participari  diverfis 
libus  ab  elementis,  ncgamus:5c  hoc  in 
;ore  ponitur  ac  fupponitur  potius  quam 
jatur.  3 .  Petitur  r*  av  *£%$'•  nam  hoc  eft 
iptev»*  ,  utrum  fit  ignis ,  qui  participet 
lm  levitatem  ;  demonftrent  prius  ele- 
,rem  exiftere ,  8c  tum  demum  levitatis 
icipationem  ei  adfcribant.-  4.  Peccatur 
ifuppoiitione;  nam  haec  vzrfyris  quidem 
lmento  fubfternitur  ,  quafi  darentur  di- 
ac  gravitatis  8c  levitatis  fpecies  ,  quam 
entiam  defendunt  Conimb.  1.  4.  de^ccelo. 
(I.  1.  art.  1.  Atnoscontrariamamplecti- 
*,  ut  veriorem,cum  Ruvio  /.4.  de  ccelo.  c.  6. 
(i.  1.  Itaque  f.  kJ  ro  fiiwev  retorquemus 
argumcntum .  Quotuplex  eil  gravitas  & 


levitas  ,  tot  funt  elementa.  Atqui  non  qua- 
tuor  aut  bis  binse  funt  fpecics  gravitatis  8c  le- 
vitatis.  Ergo  nec  quatuor  autbis  binafunt 
elemcnta, 

1 1.  Argumentum  fextum  efto.  In  quot  ele~ 
menta  mixtum  refolvitur,  totfunt  elementa.  Sed 
in  quatuor  elementa  mixtum  refolvitur.  Ergo. 
Prob.minor.  Quia,  quandopomumputrefcit , 
cemimus  quafdampartes  injiar  aervs  exhalare , 
quafdam  injiar  aqu*  humida  infuperficie  hare- 
're ,  crajfas  vero  <&  terreas partes  fubfidere,  de- 
nitfe  calor  etiam  deprehenditur,  qui  ignem ,  a  quo 
najcitur,arguit.  Rcfp.  1.  per  a^rnr.v,adMi- 
norem.Falfum  eft,mixtum  refolvi  in  quatuor 
elementa ,  neque  probatur  in  putrefa&ione 
pomi  allata:  Rampartcsexhalantesnonfunt 
aer,  fed  exhalatio  putrida ,  8c  halitus:  quod 
fueret  in  fuperficie ,  non  aqua eft ,  fed  mixtus 
humor :  quod  fubiidere  dicitur,  non  terra  eft, 
fed  ex  terra  mixtum  ,  inquoprsedominatur 
qualitas  terreftris :  calor  ,  qui  deprehenditur , 
noneftelementaris,  fed  folaris,  qui  in  ma- 
turandis  pomis  uti  occupatus  eft ,  ita cernitur 
in  eorum-putrefacl;ione,8c  qui,obagendi  efri- 
caciam,  ignis  appellatur :  imo  calorem  illum, 
qui  in  putrefa&ione  deprehenditur ,  non  e- 
grediexfomo,  tanquam  in  quo  delituerit, 
ied  tum  primum  in  eo  generari ,  cum  putref- 
cit,  nonnulli,  8c  veriiimiliter,  exiftimant: 
quod  ii  verum  fuerit ,  mixtum  non  in  ignem 
refolvitur  ut  elementum ,  quiailleignisaut 
calor  igneus ,  cum  extrinfecus  adveniat,  mix- 
tum  non  conftituit,  unde  nec  ineumrcfol- 
vitur :'  nam  eadem  funt  Refoiutionis  ,  quac 
Conftitutioniselementa:necfequituraerem, 
ii  ponamus  eum  egredi  ex  pomo  pntrefccnte, 
efle  ejus  elementum,  ex  quo  conftet ,  in  quod 
refolvatur,  quippe  qui  intra  poros  pomi  po- 
Z  z  2  tuit 


tf* 


D  ISPUT  A.T.   EX  PhILO  SOPHlA  SeLECT. 


tuit  contineri,  ut  pomum  nec  exeoconfti-, 
tuatur ,  nec  in  eum  refolvatur.  Atque  hinc 
Refp.  2.  wn*  i»  plxtot  ,  retorquendo.  In 
quotelementamixtum  refolvitur,  tot  funt. 
At  non  refolvitur  in  quatuor  elementa.  Ergo 
nonfuntquatuor. 


probant  fed  illuftrant.  2 .  Hieronymo  ex  Bie 
ronymo  reponimus.  Rhetoricatijlimus  $*  ali 
quid declamationibus  deiilmus.  Quodutalibi 
ita  hic  verum  effe  deprehendimus.  Alii  qua 
ternarium  elementorum  numerum  adumbra 
tnm  volunt  Ezech.  i.per  quatttor  rotas,  queat 


III.  Argamentum  feptimum,  non  tam  j  motumquatuor  animalium  movebantur.  Refp 
pondere  quam  numero  aeitimandum ,  tale  fe-  j  per  illas  rotas,  non  quatuor  elemcnta,fed  qua^ 
re  proponi  folet.  Quotfunt ,  Temperamenta  I  tuor  plagas  mundi ,  quae  a  Deo  perangclos 
mixtorum,humores pr»nariiin  corpore  animalis,  gubernantur ,  fuifTeadumbratas. 
fartes dul  tempeft.ttes anni ,  orbisplaga  ,£tates\  V.  Nunc  fpeciatim ,  quac  argumentaprc 
hominis;  tot  finnt  elementd.  Sed  quatuor  funt .  ignis  elementaris  (  quem  pro  fi&itio  cerebrii 
temperament.x.himoresin corpore animalixipar-  I  humani  commento  habemus )  fublunaecon- 
tes  anni ,  mundiplags ,  jetates  homink.  Ergo  tot ,  cavo  conftitutione  proferri  folent,  pariter  dif 
funt  elementa.  Refp.  peccari  clencho  parium  : !  cutiamus.  Primum  efto.  Si  datur  elementunl 
nam  ,  ex  analogia  numeri  in  rebus  iftis  ad  nu-  >  frigidtjjimum  &  gravijjimum ,  ergo  dabitur  quo- 
merum  quaternarium  elementorum  argu-  queelementumcafidijfirwim&  Uvtjfimum.  Sea> 
mentari,eftinconfequens:namfi  visfacienda  verumetf  prius.  Ergo  &  pofterius.  Probatur 
iit  in  numero  xquali  rerum  aliarum  ,  ut  nunc  Confequentia.y»/*  contraria  contrariorum  j ■", 
omittam  binarium,  cujus  multa  poflentre-  i  confeqitentia ,  poficoque  cojitrariorum  uno  ponl 
cenferi  exempla :  ternarium  in  omnibus  fere  r  tur  &  alterum.  Refp.  1.  jtcr  ovy%siptinr ,  ef  ■ 
rebus  amaffe  numerum  videtur  natura:  an    fi  frigus  8c  gravitatem  a  corporeelementa: 


non  fupernaturaieTrinitatis  myfterium,quod 
tamen  nihil  ad  naturam,  ternario  gaudet  pcr- 
fonarum  numero  r  innaturae  fexu ,  mas  eft, 
fcenina,  8c  hermaphroditus:  principia  rerum 
naturalium  funttria,  materia ,  forma ,  8c  pri- 
vatio :  fenfibilia  apud  Chymicos  principia  pa- 
riter  tria ,  Sal,  Sulphur ,  &  Mercurius :  partes 
principes  in  homine  tres ,  Cor,  Cerebrum,  8c 
Jecur:  Spiritustres,animalis,  vitalis ,  natu- 
ralis :  eorum  vafafeu  canalestres ,  Nervi,  Ar- 


fluere  poncremus,"  non  tamenindefequitBl 
contrarias  qualitates,  calorem  8c  levitatem^ 
elementoaliquoneceftario  fluere,  fuffijifrfl 
aflignemus  aliquod  iis  fubjectum ,  cui  merito 
vindicentur;  8c  caloris  fubje&um  folem  dici- 
mus:  levitas  nonfcmperconcomitaturcalo- 
rem,  cum  dentur  res  lcves  minimecalidxJ 
2 .  Ponitur  tanquam  certum,quod  adhuc  eft  tJ 
xBircitsvev :  nam  quseftio  eft,an  detur  elemenrS 
in  gradu  intenfo  frigidiflimu  8c  graviflimum 


teri:e,  Vense ,  8cc  ut  Barthohnus  sequc  proba-  nammulti  ex  Philoibphis  negant  qualitate 
biliter  contraquaternariumproternarioele- 1  elementares  convenire  elementis  in  gradt 
mentorumnumeroex  hifceac  fimilibus  ex-  intenfo  :  8cponatur  hocefTe  verum,  quomo 
emplisfit  argumentatus,  /.4.  c.i.  Enchirid. j  dopoteriteademquaiitas,  puta  frigus,  con 
Phjfi.  •     •  venirc  duobus  elementis  in  gradu  intenfo 

I  V.  Argumentumoctavum  :  Quituorele-  puta  aqus  8c  terrae?  3.  Nec  hoc  verum  cl 
mentafignificantur  ,  byffio  ,purpura  ,  hyacintho ,  |  femper :  pofito  uno  cont<\iriorum  poniturfl 
cocco  y  quibus  olimSacerdotisfiummivcfihnenta  1  alterum  :  nam  daturfummebonum  ,  fednot 
dtfttnguebantur.  Sic  enim  Hieron.  Epift.  128.  j  ideoetiam  fummemalum. 
ad  Fabiohm  docct.  Qiatuor,  inquit,  coloresad  VI.  Arguraentum  fecundum.  Ignis  ei 
quatuor  elementa  referuntur,  ex  quibus  univerfa  corp<is  omnium  levijjimum.  Ergo  fupremum  tent 
fubfiftttnt ,  nambyffiu»  terr*e  deputatur  ,  qtvaex  re debetlocttm  ,  qii efl fub concavo hvue.  Refp 
terragignitur  ypurpuramari  ,quiaexconc'ieo!i4  1 .  peti  7»  ci  ^^jf,  ignem  efTe,8c  effeacrele 
tingiturjoyacinthtis acri,propter  coloris (imilitu-  viorem,  adcoque omnium  leviirimum.  i-Pe 
dinem ,ciccns igni  ,quoduterquerube*t.  Rcfp.  x^r.nv ,  quod  omnis  ignis  fit  corpusleviffi 
i.cfljelenchurafimilium;  mm  lioiilianoQ    mum:  nam  Ariftoteles  f.  Topic.  trcs  igni 

s  conlli 


N      D 


X' 


onftituit  fpecies,  Anthracen,  Flammam ,  & 

,ucem :  at  quis  aufit  dicere  Anthracen  efie 

:viffimum?  3.  Laborat  falfaillationeScin- 

anfequentia}  ac  fi  ignis  propter  levitatem 

lb  luna  collocanduslforet:cum  tamen  de  ele- 

lentorum  fitu  non  tam  e  gravitate  &  levita- 

,  quam  ex  ufu,  cujus  gratia  m  naturam  funt 

itrodu&a,  judicium  ferri  debeat  :  confir- 

;ant  hanc  refponfionem  Conimb.  l.^Phyf 

c.  qutfi.  3 .  art.  $.ad$.  Si elementa ,  ut  pe- 

liares  ipjorum  naturdt  depofcunt ,  collocatain 

undo  ejfent,  debuifet  terra  aquis  ,  aquaaere 

I  'diquaque  circumfundi  &  contegi :  nuncvero 

iterfe  res  habet ,  Jlc  divinaprovidentia  difpo- 

nte  ,5  propter  hominum  imprimls,  deindehruto- 

m  animantium  &Jiirpium ,  qu*  in  terra  gi • 

\untur ,  vitam  &  pr6pagaticnem,&c.  vid. 

^iam  Scal.  Exerc.  o.f  46.47.  Vallef  de S.  Phi- 

ophia,c.  i.p.  2.9.  30. 

VII.  Argumentum  tertium.  Jgnlsnatu- 
fuaferturfupra  aerem.  Ergo  locus  ejus  natu- 
\k  eslfupra  aerem,  ad  quem  tendit.  Reip. 
:  c  argumentum  nonliiultum  diftert  a  prio- 
!  &adilludRefpondemus  1.  per^  jja^ne- 
ndo,  quod  omnis  ignis  fpecies  feratur  fupra 
•em,  deinde  is  ignis,  qui  ponatur  adfcende- 
fupra  totum  tamen  aerem  eniti  femper  non 
et,  fedeoufque,  quoufqueroateriafufrl- 
ns  permittit.  x-Nulla  hic  eft  confequentia. 
;endit  fupra  aerem,Ergo  locus  ejus  r.atura- 
eft  fupraaerem  :  Nam  pariter  licebit  mihi 
umentari.  Aves  aera  iecant  adfcendunt- 


3'fr 

que  fuo  volatu :  &  aquse  in  vaporem  refolutse 
furfum  feruntur  in  aerem:fumi  omnes  ad- 
fcendunt  ad  aerem.  Ergo  omninm  illorum 
locuseft  naturalis  fupra  aerem  fub  concavo 
lunae.  Quae  hic  confequentia  ?  Excipiunt  Co~ 
nimb.  I.  4.  Phyf  c.  5*.  quafi.  3.  p.  40.  Videmus 
fiammam  ignis  in  Pyramidis  figuram  acumina- 
timconariaerem  tranfce^idere,  nimirum,  quia 
ignis  ad  Lun<e  concavum  nativamfedem  habet. 
Refp.  1 .  per  exceptionem:  Flammam  adfcen- 
dere ,  non  qua  ignis  eft ;  alioquin  omnis  ad- 
fcenderet  (  A  quatenus  enim  addeomnivalet 
confequentia)fed  quia  mater  ejus  exhalatio  ad- 
fcendit ,  prout  quajndo  mater  defcendit  ,  2c 
ipfa  j  Sc  quando  illa  exhalatio  oblique fertur, 
8c  rlamroa  eodem  motu  fertur,  ficut^hoc  mul- 
tisexemplis  illuftr.at  Patrinus.Tem. 4. difcuff. 
PeripatfL  7.  Sicutigiturnonfequitur.  Flam- 
ma  defcendit,  E.  ignis  fphaera  deorfumeft. 
Flamma  oblique  fertur ,  E.  jgnis  fphaera  obli - 
que  fita  eft.  ita  non  licet  inferre ,  Flaroma  ad- 
fcendit,  E.  ignis  fphaera  furfum  eft.  1.  per 
orvy^u^mv.  ponamus  flammam  femperad- 
fcendere ,  nunquam  tamen  fupraaerem  ignis 
fphseram  contingere  poterit ,  eritque  ejus  co- 
natus  femper  fruftraneus.  Quare  cum  nulla 
argumenta ,  autignem  elementarem  exiftere 
convincant,aut  quatuor  efiemundi  elementa 
folide  adftruat,  nihil  reftat,  quam  ut  falfa  opi- 
nione  delufos  exiftimemus  Pbilofophos ,  qui 
ha&enus  &  elementarem  ignem  &  quatuor 
Mundi  elementa  afleruerint. 


D  I  S  P  U  T*A  TIONIS    PHILOSOPHlCiE, 

•       CONTRA 

UATERNARIUM   ELEMENTORUM   NUMERUM, 

P     A    K    5         T    E    R     T     /    A. 

T  H  E  S  IS      I. 

I  vXpunximusexelementorumalbo  atque   rumnatura,  quippe  qui  e  medio  fitollaturv 

I  unaexrerum  natura/^mwelementarem,   adf.um  foret  de  vita  noftra  &  omnium  ani- 

fi&itium  plane  cerebri  humani  com-  j  raantium  ;  nara  fineaerehauftonulla  conftat 

I  atum  :  nunc  pariter  aerem  ex  elemento-  ;  vita.  Aerem  itaque  exiftere  lubentes  damus , 

I  \  numcro  eje&um  imus ,  non  item  ex  re- '  eflc  elementum ptmegamus :  exiftere  aerem  ia 

Z  z  3  corpo-r 


3?B  T31SPUT.AT.  ex  Philosophia  Select. 

corporibus  .mixtis  docent  corpora  varia  mix-  '  teororum.  3 .  Quia  motu  fuo  putrefa&ionem 
ra ,  aquae  fupernatantia ,  tum  liquida,  ut  olca,  !  multorum  corporum  impedit.  4.  Quiarefpt-  ' 
tum  iolida,  ut  ligna :  nam  ex  aere  exiftente  in  i  rationi  animalium  ita  neceiTarius  eft ,  ut  fine  I 
mixtis  levitas  illa  oritur  ,  8c  fic ,  ut  unum  cor-  |  eo  animalia  pracipua  fuffocarentur  :  atquc 
pus  mixtum  fit  altero  levius,  prout  fcilicet  hincliquet,  cur,  licet  aere  non  nutriamur, 
fueritrariusacporofius:aer  enim  poros  im-  eum  nihilominus  attrahamus,  nimirum  ut 
plens,illudredditlevius :  nontamenhinc^fe-  \  fuo  frigore  temperet  calorem  cordis  noftri, 
quitur ,  aerem  efle  elementum ,  aut  tanquam  )  quod facillime alioquin  fuffocaretur,  &  ut  fa-  5 


partemingrediconftitutionem  mixti  :  quia 
ifta  levitas  major  acminor,  ponderifqucin 
mixto  inaequalitas,  explicari  poteft  per  folam 
aeris  intra poros  corporum  concluiionem  ,  ut 
non  exigat  ejufdem  concurfum  permodum 
partis  ad  corundem  conftitutionem :  Scdocet 
hocexperientia  in  vefica  a^re  diftenta ,  aut  in 


ligines  vaporefque  cxcrementitii  cum  aerel 
expiratounaejiciantur:  idcoque  novus  fem 
per  debet  infpirari ,  quia,  quialiquantifper 
fuit  retentus ,  ftatimcalorccordis  eft  calefa- 
€tus.  Dkes :  per  venenatum  afirem  hauftum 
morbi  contrahuntur ,  ergo  aer  nutrit.  Refp. 
Non  fequitur :  neque  cnim  hoc  fit ,  quod  ae> 


pila  vitrca,  quae  aereplenaaquar  fupernatat  :J  nutriat,dedquia,  vel  venenati in aSre  vapores 
atque  hinc  hc.argumentaniur.  Quodcunque  :  una  attrahuntur,  vel  aer  parvas  fuas,  quas 
in  porismixtorumtantumcontinetur,  illud  ',  contraxit, qualitates  intuscorpori  noftroim-l 
noneftparsmixti,  multominus  elementum  jprimit,  quando  infpiratus  eft.  Etharccaufa 
lilud  conftituens.  Atqui  aer  tantum  conti-  j  quoque  eft,  quod  plantaemeliuscrefcantin 


neturinponsmixti.  Ergo.  Majorprobatur: 
quia  pori  ipfi  non  funt  partes  mixti ,  fed  fpa- 
tia  qusedam  inter  partes :  iic  pars  carnis  non 
funt  poriejus,  multominusaer  inporisexi- 
ftens. 

1 1.  .Sed  fecundoprobamus ,  aerem  non  efle 
clementum  nec  conftituere  partem  mixti. 
Quodcunque  non  poteft  cohccrere,  nec  unum 
continuum  fieri ,  cum  corporibus  cmflTiori- 
bus ,  terra  8c  aqua ,  id  non  eft  pars  mixti,  nec 
elementum.  Atqui  aer  non  poteft  cohaere- 
re,  necunumcootinuum  fieri ,  cumterrafic 
aqua.    Ergo.     Minoris  ratio  ,    quia  aer  eft 


aere  temperato ,  quam  in  alio ,  non  quiaaeret 
nutriantur,  fedquia,  cum  minus  crefcunt, 
pravi;in  aere  vapores  illas  contingunt,  vel  aer 
intemperatas  qualitates  illis  communicat. 

III.   Argumentnm  tertium.  Si aer  fit  ununv 1 
continuum  cum  ccelo  corpus,  non  eft  ele- 
mentum :  nam  ccelum  &  ekmenta  apudo-tfi 
mnes  omnino  Philofophos   diftinguuntur.fo 
Atqui  verumcftprius.  ErgoScpofterius.  Mi- 
nor  probatur.Si  aer  8c  ccelum  fint  duo  difcon-lk 
tinua  corpora ,  ditrerent  etiam  tenuitate ,  ra-i  1 
ritate,  fubtilitate ,  aliifque  qualitatibus ,  con-l 
itituentquediverfa  diaphana.  Atqui  hocdfi 


corpus  nimis  tenue  8c  rluidum  ,  unde,  ubi- !  abfurdum.    Ergo  8c  illud.  Probatur  Minon 
cunquecft,  poroseiricit,  in  quibus  fit,quos|  Si  coclum  8caerdiv"erfxtenuitatis,  raritatis, 


repleat.  Atque  hzc  eadem  caufa  eft ,  cur  ex 
aere,  nec  nutriamur,  necconftemus,  quia 
pars  nequit  fieri  corporis  noftri  craffi  8c  den 
ii.  Dices  ;  fi  aer  non  fit  elementum  ,  nec 
pars  mixti,  nec  co  nutriamur,  necconfte- 
mu'>,  vidabitur  inutilisautmin  isfaitem  ne 
cciTarii  pars  univerfi.  Pvefp.  nc?i  fetim  hoc  1 
nam  ni hilomi n us  uti  1  is ac  ncceiTxri *  un i verfi 
par .  eft,  1 .  Quu  vehiculum  cft  inrluenrurura 


fubtilitatis ,  conftituant  diverla  diaphana  ier-j 
go",  primutn,  Siderumrcfr.iflioabhoriz^ 
ufque  ad  ipfum  verticem  durabit  ,  contra' 
quamdoccnl  "naticiatque  Optici,  qui' 

eam  ultra  tricefimum  rJ.titudinisgradumflOfll 
exmrrere  aiTcrunt:  deir.ie ,  ifta  diverfa  ditJ 
phinadiverfo  rnodotrannnittent  ad  oculuni 
noftrum  ftellarum  vifarum  imagines  ;  iwn: 
cum  primum  medijm  ,  coelum  ,  litf  -btilius, 


ccelcftium  in  tcrram,  aquam  ,  Sc  mi:<  1 ,  fme      11  iu    tenuius  a6re,  ev  hvporhcfi  Adver 
quibus  nec  meteora  ,  nec  minerali.i  ,   nec     rum  ,  faciliur.  alioquerr  oj  )  itnagn  m^cil-' 
plantae,  nccanimaliagcnerarcntur.   i.Qm;  ■  vifiBtranfinittetquaraacr,ubt imago,proptq 
clt  locus  2c  recepticulum.gmerationis   rne-  i  majoremcraflitiem  8c  deniitarcmejus,  noi 

nihi 


A       P       V       E 

,ihil  tardabitur  &  tcfringetur ,  alioque  naodo 

b  has  caufas  ab  aeraquam  a  ccelo  ad  oculum 

•anfmittetur :  at  quomodoftellsetuminfuo 

)coconfprcientur?  certehincfequitur,  ve- 

jmftellarum  locum  ha&enusfuifleignora- 

jm  atque  inveniri  non  poffe.  Namveldi- 

mdumeftAdverfariis,  ftellarum  vifatum  i- 

lagines  per  ccelum  Scaerem ,  diverfie  quali- 

.tis  media ,  eodem  modo  tranfmitti ,  contra 

pticorum  fundamenta  j  quae  funt :  Datis  di- 

?rjismediis  feu  diaphanis ,  datttr  etiam  refra- 

io  extraperpendicularem:  &fublata  refrafiio- 

>l  '  extra  perpendicularem  tolluntur  diverfa  dia- 

tana  :  vel  dicendum  eft  iliis,  ftellas  nun- 

jam  effe  vifas,  nec  videri  poflfe ,  verofuo 

I  "co *.  nam  cujus  imago  per  di verfa  media  di- 

fi  ;rfo  modo  ad  oculum  tranfmittitur ,  id  fuo 

co  non  videtur,  quodexperientiateftatur, 

laedocetquomododeludaturvifus,  fi  ocu- 

s  nummum  in  urnam  aquae  injeftum  ,  aut 

mum  aliqua  fui  parte  aquis  immerfum  , 

|  nfpiciat.  Videatur  hoc  argumentum  egre- 

s  dedu&um  apud  Ioh.  Penam  inprafatime 

ibilijfima  de  ufu  Optica prafxaOptica  Rami 

t  Rifneri.    - 

1 V.  Sed-  &  alio  tnodo ,  aerem  effe  unum  ac 
I  ntinuum  cum  ccelo  corpus  ,  probamus  , 
ocis  (cceli)  inScripturaadaeremapplica 
ne:  nam  nibil  eft  ufitatins  in  f.  litteris, 
amaerem  cceli  nomine  venire,  vid.  Ge 
".7.  1  i.&S.  2.  Deut.  28.  12.  Pfal  147.  8. 
em.  10.  13.  Zach.  8.  12.  Matth.  16.  2.  &c 
o&extra  f  litterascaeliappellatioaeritri- 
\  itur.   Virgil.  I.  2.  Georg.  deaereloquensait, 
'umque  pro  fundnm  ,  &  Cicer»  de  Orat.  Ccehtm 
•,  in  qno  nubes,  imbres}ventique  ccguntur,  &c. 
•m  de  Divin.   Cujus  coeli  afpiratio gravis  & 
hlens ,  t&c.  Except.  i .  Licet  coeli  voce  veniat 
't  non  tamen  proprie.   Refp.  illud  proprie 
lum  dicitur,  quod  fideliura&infidelium 
lfenfu  fic  vocatur :  at  aer  fic  vocarur ,  ut 
|  endimus :  &  fi  improprie  vocctur  cceiura  , 
rp  tropice;oftendatur  ergo  rropus.Excep.  2 . 
et  Latine  vox  cceii  ad  fgnifcandum  airem , 
itamenparitervox  HebrattXZZPlRD  *  tum 
numeridiverfttatem.  tum  obvocis  notationem 
originem.    Refponfum  neutrum  obftat. 
Non  numeri  diverfitas,nam  vox  £3'i2t^> 


N  *   D 


X. 


cum  formam  habeat  dualem  ob  dupjices 
aquas  fuperiores  &  inferiores  fignificatas,  ut 
volunt  Lexicographi,  8c  fingulariter  &  plura> 
liter  poteft  intelligipfomateriafubftrata:  & 
ficuti  apud  Latinos  carent  fingulari  Athenas , 
Venetiae,  nuptiac,  5c  tamen  non  itiepteuni 
rei  fingula-ri  competunt ,  quidni  idem  pariter 
dicamusdeHebraravoce  Q*QtP?  2.  Non 
nominis notatio ;  five  enim  CD?#  deriyes 
aparticula  Q^  ,  fignificantelocumremo- 
tum  &  Q»8  aque.,  quod  ibi  fint  aquae,  nullo 
negotiodicemus&inaereefTeillas,  quod  in 
media  regione  nubes  &  meteora  aqueafatis 
redduntteftatura:  five  a  J"")$<$^  ftupereSc 
CZD'D  -originem  accerGs,  ^erteinaereftu- 
pendo  modo  hserent  fufpenfae  aquae:  five  ab 
WR  &■  C3'D  igne&aquaoriginemducas, 
utrumque  aeri  noftro  citra  ullamabfurdita- 
tem  applicari  poteft:  five  tandem  deducas  a 
radiceArabica  KOEJ  altum  &  excelfum  effe, 
nihilnoftrooberit  aeri,  qui  excelfus  eft,  8c 
cui  convenit  fua  altitudo. 

V.  Verum  alio  adhuc  argumento  ,  eoque 
firmiffimo^aerem  effe  idem  cum  ccelo  corpus 
demonftremus.  Locus  ftellarum  eft  ccelum. 
Aereftlocusftellarum.  Ergo.  Probatur  mi- 
nor.  Expanfum  feu  firmamentum  fecundo 
die creatum  eft  locus  ftellarum.  Aer  eft  hoc 
expanfum.  Ergo.  Major  eft  manifefta  ,  ex 
Gen.  i.v.6.  &  17.  ubiMofesv.6.  narratexpan- 
fum  fuifTe  fecundo  die  creatum,  &  v.  1 7.  dicit 
in  eocollocatasftellas.  Minor,  praetcrquam 
quod  totidem  verbis  extet  in  Iib..<LApocryphot 
4.  Lfrac.  6.  41.  hoc  infupermodoprobatur. 
Qujcquid  dividit  aquas  fuperiores  ab  aquis 
inferioribus,  illud  eft  expanfum.  Atquiaer 
hocfacit.  Ergo.  Major  eft  in  textu  Mofis,  c.  1. 
t;.6.7-8  Minorficprobatur.Quodimmediate 
aquas  inferiores  tangit ,  &  ab  iis  ad  fuperiores 
ufqueextenditur,  eafque  fimilitcr  immediate 
tangit ,  id  aquas  fuperiorcs  ab  inferioribus  di- 
vidit.  Atqui  aer  hoc  facit.  Ergo.  Vel  etiam. 
fic  probatur  Minor.  Aut  aquas  inferiorcs  a 
fuperioribusdividitfolum  ccelum  ,  aut  folus 
aer,  aut  aer  8c  ccclum  fimul :  ignem  enim  ele- 
mentarem,utcorpusinterje£tum,jamdefuo 
loco  deturbavimusdifputationegeminaprae- 
cedcnti.  Atqui  non  facit  hocfolumccelum, 

quia 


}6o 


DlSPUT  A.T.  "EX  Philos  o  p  h  i  a  S  e  l  e  c  t. 


quia illud  nec  tangit nec dividit aquas  fublu- 
nares :  non facit  hoc  folus  aer,fi  a ccelo  diftin- 
guatur,  nam  non  poterit  tangere  aut  dividere 
aquas fupercxleftes  :  Ergo facit  iftam  diviiio- 
nem ,  aer  2c  ccelum  fimul ,  Ergo  non  diftin- 
guuntur,fed  unum  funt  corpus,  Si  exceperis, 
aquas  illas  fupra  expanfum  collocatas  non  ef- 
fe  fupercstleftcs ,  hoc  eft ,  non  fupra  fed  infra 
ccelos  ac  ftellas  efTc  conftitutas ,  adeoque  ad 


ccelos  ftellafque  non  pertingere  expanfum^, 
fequitur  in  eo  non  efle  collocatas  ftellas :  nam 
certe  in  expanfo  non  poflunt  efle  ftellae,  fi  in- 
fra  eas  expanfum  finitur  :  at  hoeeftdire&e 
contra  textum  Mofaicum  Gen.  i.  17.  Exce- 
ptiones  alias  non  adferimus ,  quia  eas  accura- 
tiflime  perfequitur  &  refutat  Wendelinm  1« 
CentempJat.  Phyffetl.  $.cap.z.  th.  i .  UB-s<r{4%. 
adarg.  6.  qui  videripotcft. 


DISPUTATIONIS     PHILOSOPHICiE, 

CONTRA 

QUATERNARIUM  ECEMENTORUM   NUMERUM* 

P  A  R  S     ^V  A  RT  A    &     V  L  T  I  M  A. 

D  E 


A      E      R      E. 

T  H    E   S   I   S       I. 


IGnem  ex  rerum  natura ,  Aerem  ex  ele- 
mentorum  ordine  exemimus ,  8c  cum  cce- 
lo  eundem  fecimus-.nunc  hocreftat,  ut 
Aeris  natura?n  paulo  plenius  ezponamus.  Aer 
nobis  fignificat  totum  illud  ac  vaftiflimum 
fpatium ,  a  fixis  ftellis  ad  imam  ufque  terram 
expanfum ,  quod  licet  unum  numero  ac  oon- 
tinuum  8c  homogeneum  fit  corpus,  conditio- 
nis  tamen  ubique  ejufdemnoneft,  fedejus 
partes  propter  variaadjun&aalixab  aliis  dif- 
ferunt  ;  nos  acrcm  difpcfcimus  feu  ccelum 
(nam  idem  nobis  fignificant)in  sr«$p«i  cc  «p«- 
c-Tocv.ij^u-TPcg  aeris  fcu  cceli  pars  eft,  quae 
lucidiflimis  ftellarum  tum  errantium  tum 
■fixarum  corporibus  ornatur  ac  frequentatur : 
arecTTfoi  aeris  feu  coeli  pars  eft,qux  ftellis  de- 
ftituta  ,  variis  meteororum  generationibus 
iVibjacet ,  8c  a  Luna  ufque  ad  tcrram  proten  - 
ditur :  atque  hxc  licet  in  partesSc  fpecies,  ac- 
curate  loquendo,  dividi  nequeat ,  quia  unum 
cft  continuum  8c  homogeneum  corpus  ,  a 
Phyficis  tamen  vulgo  in  tres  regionesdividi 
folet ,  quae  practcr  ufum  &  quantitatera  fitu  8c 
<raalitateprxfertim  diftinguuntur. 


! 


lianm 


II.  Ratione  fitus  pars  aeris  alia eft (upre- 
ma,  aliamedia,  aliainfima.  Suprema  {uyrz 
altiflimorum  montium  cacumina  exorditur 
8c  ad  Lunam  ufque  excurrit :  Alii  tamen  pau- 
lo  infra  montium  vortices  exordiri  eam,non 
nullis  experimentis,  probare  conantur:  dicunt 
enim ,  fupra  altijfimorum  montium ,  Gfympi  in 
Theffalia  &  lAthonis  in  Macedoniay  'vertices  <£• 
cacumina>perpetnamfereriitatem  &  aeris  tran- 
quillitatem  deprehenfam,  ideoque  mediam  yefxo- 
ntmaeris  eononpertingere.KeCv.  1.  Infertum 
eft,  quoddeillismontibus  $<?//«#*& 
tradunt ,  an  hiftoricam  veritatem,  an  fabulo- 
fum  Poetarum  figmentum  prac  fe  ferat:  multi 
opinantur  ex  Poetarum  fabulis  haec  eflede- 
promta.  i.Teftatur  Ludsvicus  Vives  y  expli- 
cans  locum  zyiugujlini  l.  15*.  de  Cvvitate  Dei 
c.ij.  id,  quoddecelfitudinemonti%01ym 
pftraditum  eft,  efle  fabulofum ,  quod  confir- 
mat  teftimonio  Philadelphi ,  qui  fe  eum  mon 
tem  adfcendifle,  ut  rem  tantam  exploraret, 
&.  falfum  efle ,  fecomperiflcdixit.  At  Za}a 
rella  contrarium  docet  fuomet  ipfiusexperi 
mento,  lib.  de  regionibus  Aeris ,  c.  8.  hifc 

veri 


n 


A      P      P      E 

jis.  Pojfumus  per  experientiam  etiam  id  , 

idiximus ,  comprobare :  mihi  enim  contigit , 

lodpluribus  etiarn  aliis  contigijfe  audivi ,  ut 

enderem  adfummitatem  ufque  Montis  Vene- 

quiomnium  in  Patavino  agro  eU  altijfimus : 

»rtotum  diem  habui  aeremferenijfimum,fed 

i  circiter  medium  montis  videbam  nubes  , 

me  vifione  vallium  prohibebant :  vefperi  au- 

poftquam  de  illo  monte  defcendi ,  invenifa- 

eo  diein  infera  partemagnam  pluviam  , 

i  in  montis  cacumine  nihil  pluijfet  :  ex  eo  in- 

'imetranftijjeper  mediam  aeris  regionem, 

tesJfaBapluvia,  nectamen  ea?nfenftfri- 

hnam  :  imo  vix   aliquam    animadverti 

entiam  frigidioris  &  calidioris  aeris:  Nam 

um  tempus  erat ,  <&pro  aftivotempore  e 

itftitm ,  nec  tamen  tantum  frigoris  ,  quod 

deret,  ex  eo  locopercepi  :pars  igitur  illa  nvn 

'folute  frigida  ,  fedfolum  in  comparatione 

aeris  calidioris.  Idem  de  Alpibus  proprio 

'lo  edoBus  tejiatum  reliquit  Bartholinus 

hyflnftit.fuccintj.de  Terra^Aere,  &  Igni. 

lefp.   i .  Si  verum  eft  Mathematicorum 

ti  ,  fupremam  aeris  regionem  quinqua- 

milliaribus  a  terra  diftare ,  tumprorfus 

11  fidem  merebitur  Zabarbella  experi- 

im :  ratio  eft  :  quia  fecundum  eofdem, 

s  montis  altitudo  per  diredum  ,  qua- 

lilliaria  excedit:inter  quatuor  autem  Sc 

jaginta  nulla  eftautexiguaproportio. 

lfundit  infuo  experimento  Zabarella, 

jxtremas  mediae  regionis  cum  ipfa  par- 

ia  ejufdem  regionis:  nos  ftatuimus  non 

rigidas  omnes  ejus  effe  partes ,  fed  me- 

uabus  extremis ,  quibus  fuperiorem  & 

rem  regionem  contingit ,  longe  frigi- 

i  effe,  eo  quod  nec  a  fupero  ,  neeab  in- 

lore  ,  ut  quidem  duaeejus  extremita- 

erarifacilepoftit  :  ex  quibus  liquido 

:,  necfupremamaerisregionem  infra 

imcacuminaefTe,  nec  etiam  mediam 

:m,  natura,  quamvis  debiliter,  eali- 

fcex  privatione  tantum  caufarum  ca- 

nducentium,comparate  frigidam  eife: 

idicium  de  Bartholini  experimcnto  fe- 

1  effe  judicamus.  Media  regio  aeris  a 

emae  eoufque  deorfum  protenditur, 

iris  a  SoJe  producli  &  in  terrs  fuper. 


N      D      I      X.  3£r 

ficie  colle&i  efricacia  furfum  pertingit.  i»frm 
ma  aeris,regio  a  fuperficie  terrae  eoufque  ex- 
tenditur,  quo  caloris  a  terra  furfum  multipii- 
cati  efficacia  pertingit.  " 

III.  Huic  trinae  regioni  aeris  opponitfe 
Dantnpart.  z.Pbyf  Chrtft.  traB.  i.deEx- 
panfione.  c.  12.  Anftoteles ,  inquit ,  totum  hoc 
Jpatmm,  quod  aerem,  hoc  esJ,  aquas  cceleftes  con- 
tmety  intresregionesdiftribuitjib.  1.  Meteor 
infummam,  &c.  atfruftrafttper  plura,  quod 
peri  potesJperpauciora :  Noshas tantum hujus 
expanftonis  regiones  conftituimus ,  &c.  Refp.  r . 
diftinclio  aeris  in  tres  regiones  apud  Ariftote- 
km  non  eft  adeo  exprelTa ,  nec  tam  explicite 
pofita ,  ut  eam  Arift.  tribuit  Danaus ,  ied  per 
confequentiam  quandam  ex<r.4  /•.  i.Meteor. 
a  Zabarella  lib.  de  reg.  aeris  c.  1 .  edu<fta.  Hoc 
igitur  &$£%,  ^s&<&,  2.  Fruftra  fitperplura, 
quod  fieri  poteft  per  pauciora ,  fi  fcilicet  seque 
bene  per  pauciora  efrici  poffit:  cum  autem  hic 
non  aeque  bene  aer  in  duas  quam  in  tres  re- 
gionesdividatur,  obdiftin&a,  qux  in  hifce 
tribus  regionibus  fiunt,  meteora ,  &  ob  quali- 
tatum,  quaein  iis  obviae  funt,  differentiam, 
invertimusillud  Danai,  fruftra  hoc  loco  fteri 
per pauciora,  quod debeat fteri per phra. 

IV.  Sed  vero  ^//>^/fingulariumaeris 
regionum,  earumque  dirTerentias  &  caufas  vi- 
deamus.  Supremam  aeris  regionem  calidiffi- 
mam  efte,  cum  vulgariopinioneftatuimusj: 
eft  enim  ignitorummeteororumofrlcina:in 
reddenda  vero  caufa  acommunifententiaa- 
bimus ;  nequeenim  hujus  intenfiflimi  caloris 
caufam  facimusignemelementarem,  quiin 
rerumnaturanulluseft,  necflammas  ab  illo 
igne  decidentes,  quae  paritcr,  ut  ignis,  fi&itias 
funt ,  nec  motum  &  agitationem  cceleftem  , 
tanquam  principium  extrinfecum ,  adeoque 
violentum,  nec  exhalationes  calidas  ad  fupre- 
mam  regionem  adfcendentes,  fed  aftualem 
aftrorum  calorem  ,  huicregioni  viciniorem, 
inqueaerem  proximum  fibi ,  efficaciffimum, 
caufam  effe  dicimus. 

V.  Infima  aeris  regio  eft  mediocriter  cali  - 
da,  non ,  ut  vuJgo  exiftimant ,  propter  radio- 
rum  reflexioncm  ,  quaeeftuniusejufdemque 
numero  rei  afolitoduroquecorporerefilitio, 

fed  verius  ,  propter  caloris  duplicationem : 

Aaa  dupli- 


3  6i 


Disp.  exPhilosoph.  Selegt.  Appendix, 


duplicatio  vero  ifta  ita  fit.  Egreditur  a  fefe     illo  infeparabile  ejfefolet^oelnon  abfque  ifli 


calor ,  Scquidem  magnaac  fubita  viegredi 
tur,proximumque  aerem  calefacit,hic  in  ter- 
ram  vibratus ,  cum  eam  obduritiem  penetra- 
re  non  poflit,  non  repellitur  ,  quafi  illa  radio- 
rum  reflexio  neceflario  lit  adftruenda  ,  fed 
multus  in  duro  folidoque  corporecolligitur 
atqueunitur  8cfortior  redditur  atqueeftica- 
cior:ita  unitus  8t  intenfus  uicinum  fibi  aerem 
magis  calefacit  magifque  alterat,  hicalium 
viciflim  fibi  proximum ,  donec  tandem  vis 


teritufeparabile  :  itaferinon  po(fe<videtur\ 
aer  ille  ,  <*ui  mediam  regionem,  implet,  pojjit  i\ 
la  'violenta  acprater  naturam  affeBione  diu 
durare :  quomodo  igitur  manet  perpetuofigiX 
dijfcultas  hdcitaommum  animos  torjit ,  u\ 
hiladhuc  dibtum  njideatur  inquo  animus 

acquiefcit.  Verum  illa  difficultas  nos  non ! 

quet ,  fi  aerem  indifferentem  8c  a  qualitat! 

naturaliter  inhaerentibus  immunem  ftai 

mus  ,  uti  ftatuimus :  nequeenim  agnofcii 


illafecundi  caloris  a  terra  promanantis  eva-  j  inaereillasqualitates ,  quas  Philofoph 


nefcat ,  8c  infimae  aeris  regioni  terminum  fta- 
tuat. 

V I.  Media  aeris  regio,ex  communi  Ph)f- 
corum  placito,  frigida  efle  ftatuitur ,  verum  in 
aflignanda  ejus  causa inter  eos  non  convenit. 
Cu?n  eni?n  aer  (  funt  verba  Zabarell.  lib.  dere- 
gion.  acris  c.  i . )  flt  naturaliter  calidus,jure  du- 
bitatur ,  quomodo  aer  media  regionis  pojjit  ejfe 
f^igidus  ,  pr^fertim  magno  ac  perpetuo  fiigore : 
na?n  idquodalicui  naturale  d^  ejfentiak  efi  ,  ab 


vulguseitribuit,  idqueobrationemindil 
"  tationibus  pracedentibus  allatam  :  fi  eninfl 
eft  unum  cum  ccelo  ac  continuum  corpufl 
quitur  aerem  natura  fua  nec  calidum  efleB 
frigidum,  8cc.  adeoque  efle  indifferenteiB 
lllas  qualitates  :  ccelum  enim  nec  frigiB 
efle,  nec  calidum ,  communis  eft  opinio.l 
qui  verum  eft  prius ,  ex  difputationibus 
habitis.  Ergo&pofterius. 


F    I     N     I     S. 


$AG.  t 


COLLEGIUM 

P     H     Y     S     I     C     V     M. 

THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIP  ATETI  C  OS, 

Difputatio  Prima, 


D  E 


?RINCIPIIS    CORPORUM    NATURALIUM, 


H   E   S   I   S 


I. 


Hyfica  eft  fcientia  proprie 
dida. 

Scientia  proprie  di<fta  eft  , 
qux  gignitur  demonftratione 
}£  $t  on ,  eftque  cognitio  rei 
neeeftaria:  per  caufam  proxi- 
mam  ;  alioquin  quslibet  cognitio  cujufcunque 
rei,quocunquemodoaccepta,  fcientiadicipo- 
ten\,fedimproprie. 

2.  Demonftrat  enim  proprias  afTe&iones 
s  fubje&o  neceiTario  per  caufas  proximas. 

Subjectum  Phyfics  neceffarium  dicitur  ,  quia 
corpora  naturalia  fiunt  &:  producuntur  ,  vel  im- 
mediate  a  Deo,  vel  a  Naturauniufcujufque  cor- 
poris  ,  qux  vicem  Dei  gerit  j  fic  uteafieri  vel 
non  fieri,  produci  vel  non  produci,  non  pendeat 
ab  arbitrio  vel  poteftate  hominis  :  nemo  enim 
hominum,  aut  nivem  ,  aut  lapidem  ,  aut  ftellas  , 
aut  plantam,aut  aliquid  corpus  naturale,produ- 
cerevaiet. 

Per  caufas  proximas  intelliguntur  materia  & 
forma. 

Per  affecliones  intelliguntur  quantitas  ,  qua- 
litas  ,  locus  ,  motus  ,  tempus^ 

3.  Ejufque  obje&um  eft  materiale  vel  ; 
rmale. 

Objeftum  materiale  Phyficceei  cumMedici-  ' 
naeftcommune:  objeclum  formale  rhyfica:eil 
proptium. 

4.  Materiale,  eft  ccrpus  naturale,  id  eft,  ex 
ateriaScformafubftantialicompoiitum. 

Corpus  nau:ra!e  dariin  Phyficaprarfupponi- 
tur,  non  probatur ,  quiafubjeftum  in  fcientiis 
non  probari  iblet  fcd  prxfupponi. 


j-.  Formale ,  eft  quatenus  naturale ,  id  eft ; 
habens  in  fe  principium  motus  &  quietis. 

objeftum  formale  fic  vocatur,  quia  eft  veiutr. 
forma  fub  qua  objectum  materiale  ab  unaqua- 
que  fcientia  pertractatur ;  fic  Phyfica  non  agit 
dc  naturali  corpore  quatenus  curari  poteft ,  ut 
Medicina,  fedfub  forma  alia  ,  fcilicet,  quate- 
nus  naturale  eft,  id  eft,  quatenus  moveri  poteft> 
aut  quiefcere  :  nota  vero ,  obje&um  formale 
femper  fignificari  per  vocem  quatenus  vel  qua, 
&  vocari  vulgo  rationem  formalem. 

•»•  6.   Itaque   non   pertinent   ad  Phyficani 
Deus  ck  Angeli. 

Deus  ck  Angelinonpertinent  ad  Phyficam  ; 
.     quia  fub  objecto  materiali  non  comprehendun- 
tur,  nequeenim  funt  corpora. 

7.  Nec  obje&um  ejus  redte  poniturcor- 
pus  mobile ,  multo  minus  ens  mobile. 

Corpus  aut  ens  mobile  non  eft  objectumPhy- 
fica:  ,  quia  pugnat  utrumque  cum  ratione  for- 
mali  objefti  Phyfics  ,  qua:  eft  quatenus  natu- 
rale.    . 

Mobile  proprie  il^nificat  id  quod  moveri  po- 
tcft  ,  &  fic  ncn  eft  objectjim  Phyficx  ,  fed  arfe- 
ctio  de  eo  demonftranda  ;  fi  mobile  dicatur  id 
quod  movere  po:eft,  jam  male  loquimur,&  cla- 
rius  hoc  exprimitur  per  vocem  naturalem. 

8.  Definitur  erg6  recte  Phyfica  fcientia 
corporis  naturalis  quatenus  naturalis. 

Definitio  ifta  defumpta  efr  a  genere  &  obje- 
cto,  tum  materiaii  tum  formali. 

9.  Dividitur  recle  inpartem  communem 
feu  generalem,  ocpropriam  feu  fpecialem. 

a  Divifid 


COLLEGIUM      P   H    Y  S   I   C   U   M; 


Divifio  ifta  eft  non  generis  in  fpecies  ,  fed  m- 
tesriinmembra. 

10.  Generalis  agit  deCorporenaturaliin 
genere  ejufque  principiis  Sc  afle&ionibus. 

ii.  Specialis  agit  de  Corporis  Naturalis 
fpeciebus. 

12.  Phyfica  debet  tradi  methodofynthe- 
tica. 

Ratio  thefeos  eft  ,  quia  Phyiica eft  difcipiina 
fpeculativa,  qualis  femper  debet  tradi  methodo 

fvnthetica ,  de  qua  videatur  ultimum  caput  Lo- 

giceBurgerfdk. 

i?.  Itaque  faciendum  eftinitiumaprin- 
cipiis  rerum  Phylicarum  fimplicifiimis  ,  & 
progrediendumad  ipfa  corpora,  quae  ex  iis 
com.ponuntur. 

14.  Principia  alia  funt  cognofcendi ,  alia 

eiTendi. 

principium  in  genere  definitur,  primum,  un- 
dealiquidfit ,  eft  ,  aut  cognofcitur;  hac  thefi 
fub  Principiis  eflendi  comprehenduntur  & 
principia  fiendi. 

15-.  PrincipiaefTendi  funt,  quseadipfum 
elTe  corporum  naturalium  concurrunt. 

Ad  ipfum  eiTe,  fciiicct,  vel  producendum  vel 
conftituendum. 

16.  Suntquevelexterna,  fcil.Efficienscc 
Pinis,  velinterna. 

Principia  externa  dicuntur,  qux  corpus  na- 
turale  non  ingrcdiuntur  ,  illud  conftituendo  i 
interna  ,  contra. 

1 7.  Interna  corporum  naturalium  princi- 
piafunt,  quxnonfiuntexaliis,  quianonef- 
fentprima,  necexfeinvicem,  Scexquibus 
funt  vel  fiunt  omnia. 

Vocula,  ^.v  ,  ter  hac  thefi  ponitur  ,  non  fem- 
pcr  eodem  fcnfu  :  interdum  ex  notat  partem 
componcntem  ,  fic  principianon  funt  ex  aiiis, 
neque  ex  fe  invicem:  inrerdum  ex  fignificar  tcr- 
minum  a  quo,hoc  fenfu  limul  &c  priori,cx  prin- 
cipiis  funt  omnia  corpora  naturalia. 

1 8.  Eaque  vel  funt  conftitutionis  8c  tranf- 
mutationis ,  vel  tranfmutationis  tantum. 


Principiaconftitutionis  aliis  dicuntur  cqm-i 
pofitionis  ,  &  tranfmutationis  dicuntur  genera-: 
tionis  velterminationis  Principia. 

19.  Principia  conftitutionis  8c tranfmuta- 
tionis  funt ,  Materiacc  Forma. 

Mareria  intclligirur  hic  ex  qua  ,  non  in  qua  , 
non  circa  quam,  vide  caput  26.  de  materiaLo- 
gica:  Burgerfdic. 

Forma  intelligitur  nonaccidentalisfedfub- 
ftantialis  ,  qux  alteram  partem  eflentiae  corj 
ris  naturalis  conftituit. 

20.  Principia  tranfmutationis  funt,  Ma- 
teria ,  Forma  Sc  Privatio. 

Privatio  eft  Principium  tranfmutationis  tan- 
tum:atmateriaekformainfuper  conftitutionis. 


2 1 .  Materiam  dari  ex  eo  manifeftum,  quia 
ex  nihilo  nihil  fit  naturaliter ,  id  eft ,  naturaft 
modo ,  ordine ,  viribus  naturae,  ab  agente  na- 
turali :  acTio,  quaexnihiloquid  fit,  vocatur 
creatio ,  qua  ex  aliquo  aliquid ,  generatio. 

Naturaliter  ,  id  eft  ,  naturali  aclione,  qux  ab 
agente  naturalL  naturx  viribus.Tecundum  natu- 
rx  ordinem,  inftituitur. 


22.  Materiaeftprimavelfecunda. 

Hxc  divifio  non  eft  generis  in  fpecies.,  nec  in- 
tegri  in  membra ,  imo  nec  rei  quidemdivifio 
eft,  fcd  nominis  tantum  diftinftio,  &t  petita  fere 
a  mente  feu  ratione  noltra:  Materia  enim  fc- 
cunda  eft  matcriauniufcujufque  corporis  Phy- 
fici  lingularis :  cum  vero  omnis  materia  cor- 
porum  fingularium  in  eo  conveniat  ,  ut  fingula 
corpora  ex  illa  conftituant  ur ,  tanquam  ex  partc 
'componente  &  fubjecTo  formarum  ,  fit  ut  com- 
munis  hxc  natura  &  ratio  materiarum  fingula- 
rium  ,  a  corporibus  fingulis  per  mentem  abftia 
cta  &  concepta,  dicatur  matcriaprima. 

2  5 .  Materia  fecunda  eft  corpus  aliquod  na- 
turale  variis  difpofitionibus  &  qualitatibu 
veftitum  ex  quo  aliud  fic 

Matcria  fecunda  eft  principium  non  quorum 
libct  corporum  naturalium  ,  fedcorumquas  ex 
ea  tantum  nafcuntur  &  producuntur. 

24.  Materia  prima  definitur  vel  pofitive 

vel  negative. 

Matcriaprima,  quia  cnseft  imperfcclum,  i 

princi 


C    O   L 


LEGIUM      PHYSICT? 


M. 


19.  Eft  tamen  ens ,  8c  quidem  fubftantia , 
*timcompleta. 

Materiaprimaeftens;,  quia  eflenriam  habet 


principium  tantumacpars  corporis  naturalis  , 
perfecle  definire  nequir^fed  qualicunque  defcri- 
ptione  adumbrari  tantum  poteft  ,  idque  vel  ter- 
minis  pofitivis  feu  affirmatis ,  vel  negatis. 

if.  Negative,  neque  efr.  quid,neque  quan- 
um ,  neque  quale ,  neque  aliq  uid  eorum  qui- 
us  ens  determinatur. 

Materia  primadicitur  non  effe  quid,non  qua- 
finonfitens  aut  aliquid ,  fed  quianonefthoc 
aliquidfeuens  certae  fpeciei :  fic  ncque  quan- 
tum  effe  dicitur,non  quod  nullam  habeat  quan- 
titatem,  fed  quia  non  habet  quantitatem  deter- 
minaram  :  fic  neque  eft  quale  ,  quia  nullam  ha- 
bet  qualitatem  certam  aut  definitam,  imo,  fi  in 
fe  fpedetur ,  ex  fe  ne  ullam  quidem  qualitatem 
habet. 

16.  Pofitiveieft  primum  fubjectum  uniuf- 
ijufque  ex  quo  fit  aliquid ,  id  eft ,  corpus  na • 
rale,  cui  infitperfecknonfecundumacci- 
ns ,  & ,  fi  corrumpitur  aliquid ,  in  hoc  ulti- 
6  reiblvitur. 

Materia  prima  fignificat  id  omne  ,  ex  quo  ali- 
quid  producitur  primo  ,  fic  utmaneatin  pro- 
iufto,&  producTum  in  illud,  quando  corrumpi- 
:ur  ,  redeat  atque  revertatur  :  quodutrumque 
ntelligendum  eft  deproduftione  &  corruptio- 
ie  naturali ,  qux  fit  ab  agentenaturalinaturas 
riribus  ,  fecundum  natura;  ordinem;  fi  enim  ta- 
is  materia  generationis  &  corruptionis  omnis 
iibjcclum  nondaretur  ,•  aliquid  ex  nihilo  fieret 
laturaliter,  quod  eft  abfurdum. 

27.  Hsec  proprie  eft  principium  generale , 
quohicagimus. 

18.  Materiaprimanoneft  corpus,  neque 
•formamcorporeitatis,  neque  perfimpli- 
neffentiam. 

>er  corpus  intellige  Phyficum  ,  non  Mathe- 

iticum  ,  &  fubftantiam  conftantem  materia 

forma:  namprincipium  corporis  ejufquepars 

)n  poteft  effe  ipfum  totum  corpus. 

Forma  corporeitatis  dicitur,  per  quam  corpus 

:ft  corpus.  Qux  ab  aliis  dicitur  formamixti, 

ut ,  fi  ab  hac  diftinguatur  ,  merum  cft  figmen- 

um. 


1 


&  exiftentiam  ,  imo  &  fubfiftentiam  qux  non 
cft  in  alio  ut  in  fubjecTo  ,  diftincTas  ab  effentia, 
exiftentia,  &  fubftantia  formae,  quiaprincipium 
*  eft  diftincTum  a  forma  5  porro  dicitur  fubftantia 
incompleta ,  quia  ad  corpus  ,  tanquam  fubftan- 
tiam  completam,  ut  ejus  pars  &  principium:or- 
dinatur:  unde  nec  prima  nec  fecundaeftfub- 
ftantia  ,  quia  haec  eft  divifio  fubftantiaj  comple- 
tae,  qualis  non  eft  materia  prima. 

EfTentia  fiveefferei.  eft  id  quod  definitione 
exprimitur  :  quia  ergo  materia  prima  definitnr, 
habet  quoque  effentiam  effe  fibi propriam.  Exi- 
ftentia  cft  id  ,  quo  res  ponitur  extra  caufas  pro- 
ducentes  in  hoc  modo  :  atqui  materia  prima 
producTa  eft  ,  &  ftat  extra  caufas  fuas,  quia  exi- 
ftit  in  &  currj  materia  fecunda  ;  ergo  &  exiftcn- 
tiam  habet.  Subfiftentia  cft  modus ,  quo  fub- 
ftantia  non  eft  in  alio  ut  in  fubjecTo:  atqui  ma- 
teria  prima  non  eft  in  alio  ut  fubjecTo  ,  eftqui- 
dem  in  fecunda  ,  fed  ut  pars  effentiae  in  toto; 
ergo  &  fubfiftentiam  habet, 

30.  Habetque  actum  ex  fe  entitati vum . 
■3  1.  Etfimul  eftpotentiafubjedtiva. 

AcTus  entitativus  vocatur  ,  quo  aliquid  verc 
cxiftit  in  rerum  natura  ,  extra  caufas  producen- 
tes;ei  opponitur  potentia  objecTiva,  qua  aliquid 
non  vere  exiftit ,  fed  exiftere  poteft  ,  atque  ob- 
jectum  eft  potentias  acTivx  producentis  a  quo 
poteftproduci :  quemadmodum  mundus ,  ante- 
quam  condererur  ,  erat  in  potentia  objecTiva 
Dei,  poftquam  conditus  eft  ,  habetacTumenti- 
tativum  ,  quo  ut  ens  acTu  exiftit.  Potentia  fub- 
jecTiva  dicitur  ,  qua  res,  qux  eft,  poteft  effe  fub- 
jecTum  alicujus  formx,  five  fubftantialis  five  ac- 
cidentalis  :  huic  porentix  opponitur  acTusfor- 
maiis,  five  informans  ,  quo  res  naturalis  certam 
aliquam  formam  feu  fubftantialem  feu  acciden- 
talem  actu  pouidet:  quando  materia  prima  dici- 
turefiepurapotentia>intelligiturfubjecTiva,non 
objecTiva  :  quando  dicirur  habere  acTnm  ,  intel- 
ligiturentitativus ,  nonformalis:  hascduopu- 
gnant,  ut  aliquid  fimul  fit  in  potentia  objecTiva, 
Sc  habeat  actum  entitativum  ,  uti  pugnant  quod 
aliquid  fit  in  potentia  fubjecTiva  ,  &habeata- 
cTum  formalem  ei  materix  refpondentem  :  fed 
poteft  aliquid  effe  ir!  potentiafubfecTivaSc  ha- 
bere  actum  entitativum,  ut  materia  prhna. 


31.  Imdexfep!aneeft(efTeeiTentiaO  in- 
formis. 

Senfus  thefeos  eft ,  quodmaterixprimxef- 
fentia  in  fui  definitione  &  conceptiteffentiali 
nullam  formam  includat  autrnvolvat. 

a  z  33.  Nun- 


4  COLLEGIUM 

33.  Nunquamtameneft ( efle  exiftentise  ) 
fineforma. 

Senfus  thefeos  eft ,  quod  materia  prima  nur* 
quam  exiftat  iine  forma :  ratio  eit ,  quia  non 
exiitit  niii  in  materia  fec  unda,  qux  cft  formata . 

Materia  prima  nunquam  exiftit  fine  omni 
forma  ,  poteft  tamen  confiderari  aut  intelligi, 
nonconiideraraaut  intellectaullaforma  ,  q;iia 
poteft  abftrahi  ab  omni  forma,  abftracTionc  lim- 
plici  ac  prxciiionis ,  qua  concipitur  res  una,  non 
concepra  alia  ,  non  veio  abitractione  compofira 
aut  negaiionis  ,  qua  concipitur  res  una  ,  negata 
alia  ;  neque  enirn  materia  concipi  poteft  ,  ut  dc 
ea  ne2;ctur  omnis  fonna. 

34.  ImoneefTe  (eiTe  exiftentix)  quidem 
poteft. 

Ratio  thefeos  eft  ,  quia  materia  primanun- 
quam  exiftere  poteft  ex;ra  fecundam  ,  nam  uni- 
verfalia  non  poiTunt  exiftere  extra  fingularia:  at 
materia  fecunda  nunquam  exiitere  poteft  iine 
formajergo  nec  prima  qux  extra  fecundam  non 
cxiftit,  imo  tantum  ratione  ab  eadiftinguitur. 

35*.  Materi^prim^tribuiturpotentiauni; 
verfalis  : 

Potentia.fcilicet.fubjecTi/a  nonobjecTiva,quo 
fenfuintelligitur  quoquepotcntia,Thefi  38. 

36".    Haeceft  ,  qua  indifterenter  refpicit 
quamlibet  formam. 

Formam  intellige  vel  fubftantialem  vcl  acci- 
dcntalem ,  fedpotilTimum  fubftantialem. 

3  7.  Potentia  hcc  eft  eiTentialis  materi^  pri- 
me,undemateriaiubftantiaturperpotentiam. 

EiTentialis ,  vel  conflitutiva  ,  qujaillapotcn- 
tia  univerfalis  eiTentiam  marerix primx  co 
tuit,  vel  confecutiva  ,  quia  cftentiam  materix 
'primx  conftirutam  immediate  confcquitur  ,  ur 
proprietas  fui  fubjecTi. 

38.  Potentia  particularis  eft  matcrix  fe- 
cundae. 

Vocatur  potcntia  particularis  ,  qua  materia 
hxc  aut  iilaparricularis  rcfpick  &:  recipit  hanc 
vel  illam  formam  particularcm. 

39.  Tribuitur  materiae  quoque  quidam 
appctitus  univcrfalis : 


P  h  y  s  1  c  u  m. 

40.  Nam  particularis  materiae  fecund: 
convenit. 

Quia  marcria  cft  cns  imperfecTius  forma,  5c 
forma  perficitur  ,  aiTcribitur  ci  appetitus  qu 
dam,  quq  formam  appetit  tanqtjam  fe  perricieu 
tem,  omne  enim  imperfeftum  appet.it  fuiperfe 
cTionem ;  materia  prima  appetit  per'ici  aqua 
cunque  forma  ;  fecunda  vero  ab  iila  forma  qu. 
fux  naturx  convcnit :  idcoqueillius  appetitn 
dicitux  univerfalis,  hujus  vero  particularis. 

41.  Vterque  abutraque  potentia  tantun 
ratione  difcrepat. 

Potentia  materix  primx  ejufque  appetirus  r< 
ipfa  idem  funt,  fed  fola  differitnt  definitione.ut 
quoqaepotentia  &  appetitus  materix  fecunda 

42.  Materiaecosevaeft  quantitasintermi 
nata,  ideft,  indeterminata,cujusterminiat 
intelleclu  humano  aftignari  nequeunt. 

Quantitas  interminatadicitur ,  non  quodd 
tur  in  rerum  narura  acTu  talis  qux  omnibus  tci 
minis  ac  finibus  careat ,  fic  enim  dareturall 
quod  ens  corporeunv  ac  infinirura  mole  fua 
quod  cft  abfurdum  ;  fed  vocatur  interminat 
quantitas  ,  cujus  termini  &  fines  ,  cum  in  fe  iin 
finiti,a  nobis  tamen  humana  mente  definiri,  d< 
fignari ,  ac  dererminari  nequeunt :  talis  quanr 
tasdicitur  materia  prima  coxva ,  quia  eft  prc 
piietas  ac  quartomodo  matcrix  primx ,  omn 
proprium  &  fubjecTo  fuo  eft  coxvum,  funt  enir 
ifta  duo  fimul  tempore ,  6c  fc  mutuo  ponunt  a 
tollunt. 

43.  Forma  eft  a&us  primus  fubftantiali 
corporis  naturalis ,  unum  per  fe  cum  materi 
conitituens. 

Actus  primus  vocutur  prmcipiumoperandi 
actus  fecundus  operatioractus  fubftantialis  idci 
cft  quod  fubftantia.accidentalis  quod  accidcns 
forma  dicitur  actus,  non  cntitativus,  fed  form 
lis. 

Unumper  fe  dicitur  ,  aut  quod  habcteffiri 
tiam  fimplicem  &  non  compoiitam  ,  quo  fcnl 
Deus  ,  Angeli  ,  Sc  Animx  rationales  dicuntk 
unum  per  fe;  vel  quod,  tamctfi  habcat  eifentiat 
compoiiiam  cx  aliis,  talem  tamcn  habet  utpa 
tcs  componentes  iint  cjufdcm  natutx  ac  prxd 
dicamenti ,  &  unione  quadam  mutua  in  unm 
coalefcant  :  hoc  fenfu  forma  cum  matcr 
conftituit  corpus  naturale  unum  per  fe. 

AcTus  &  potentia  non  funr  cjufdemnatur* 
,  matcria  cft  potcntia,  forma  cft  acTus;  crg 


Gollegium*   P  h  y  s  i  c  u  M;. 


JJeg.  Maj.  nam  achis  fubftantialis  &  potcntia 
fubftantialis  ,  ut  funt  forrrra  ck  materia ,  funt 
ejufdem  naturse. 

44.  Dari  iormas  fubftantiales ,  acciden- 
ium  variorum  inhoc  fubjecto  concurfus  , 
n  alio  non  item,  clare  demonflrat. 

Quodignis  fit  caiidus  5c  ficcus  ,  aqua  humi- 
da  &  frigida,  ejus  rei  caufa  non  eft  materia,  quia 
illa  fe  indifferenter  habet  ad  omnem  qualita- 
tem  ,  iicuti  ad  omnem  formam  ,  neque  poteft 
caufa  effe  accidcns  aliud  in  igne  aut  aqua  ,  quia 
de  eo  utrumque  qu^ritur  ,quare  hoc  porius  fit  in 
igne  &c  non  in  aqua  ,  ac  vice  verfa  ;  eigo  oportet 
efle  caufam  ipfam  aquae  &  ignis  formam. 

45*.  Forma  eft  vel  feparabilis,  quse  feorfim 
materia  exifterepoteft,vel  infeparabilis,que; 
3n  poteft. 

Seorfim  ,  id  eft  ,  loco  &  remporc  diverfis 
atque  divifis:  forma  infeparabilis  tolliquidem 
poteft  ,  hoc  eft,  auferriafubjecto  ,  per  corru- 
ptionem  aut  annihilationem  ,  Ccd  non  poreft  fe- 
paratim  a  materia  fra  exiflere  alio  loco  atque 
tempore. 

46.  Hsecdicitur  materialis  ,  illaimmate- 
ilis. 

Forma  dicitur  materialis  ,  qux  a  materia  flc 
lependet  ,  cum  fit ,  exiftit ,  atque  operatur,ut 
:itravelextraeam  fieri ,  exiftere  ,  aut  operari 
lequear ;  i:i  materiali  contra,  quae  fine  mareria 
k  fieri  poteft  ,  &  exiitere ,  tx  operari ,  qualis  eft 
bla  anima  rationalis. 

4.7.  Formae  materiales  non  funt  ante  fui 
iduclionem  in  materia  actu ,  neque  fecun- 
n  fe  totas,  neque  fecundumaliquamfui 
tem. 

Ratiothefeoseft  ,  quia  ficnullaforet  gene*ra- 
io,*quod  eft  abfurdum,nam  nihil  pruduceretur. 

|.8.  Sed  educuntur  ex  potentia  materise. 

Potentia  materix  inteliigitur  non  objectiva 
:dfubjectiva,ex  qua  dicitur  educi  forma.quan- 
o  matena  fua  capacitate  &  aptitudine  adio- 
i  em  agentis  naturalis  formam  materialem  pro- 
ucentis  juvat ,  perficit ,  ac  promovet. 

)■   In  quo  differunt  ab  immaterialibus 


f 


5-0.  Nam  hx  creantur. 

Formaimmarerialis  creatur,  pntaanima  ra- 
tionaTis  ,  quia  corpus  materia  hominis  nihil* 
confert  ad  ejus  productionem ;  neque  enim  Ens 
corporeum   poteft  afiurgere  ad  productionem 
Entisincorporei. 

fi.  Forma  fubftantialis ,  five  materialis, 
five  immaterialis ,  in  quolibet  compofito  una 
tantum  erft  fpecifica&  ultima. 

Specifica  hic  vocatur  forma.que,  fpeciem  lar- 
gitur  ultimam  ,  idcft,  qua  non  poteftEnsper 
formam  aliam  fuperiorem  tranfire  adfpeciem 
Emisperfeclioris. 

yi.  Plurestamen  formasfubordinatas  vel 
difponentes  dari  in^eodem  compofito,  non  eft 
abfurdum. 

Subordinata;  forma»  dicuntur  ,  qua:  rem  qut- 
dem  in  certa  fpecie  corporis  naturalis  confti- 
tuunt,fed  ita  ut  res  illa  per  adventum  formae  al- 
terius  ac  fuperioris  tranfire  pofllt  ad  fpeciem 
Entis  perfecluoris :  quemadmodem  anima  ve- 
getans  in  foetu  hominis  eum  quidem  conftituit 
in  fpecie  viventium  ,  fic  ut  fentiens  eundem 
collocat  in  fpecie  animalium  ,  fed  ita  ut  foetus 
ille  per  acceffum  anima:  rationalis  tranfire  pof- 
fitinfpeckm  perfecliorem  hominis ;  ideoqu-2 
non  funt  formae  fpecifica:  hominis,  fed  fubordi- 
natx. 

f  3 .  Pri vatio  eft  abfentia  forma?  quse  pote- 
ratinefTe. 

Hxc  privatio  vulgo  dicitur  Phyfica,  ad  diftin- 
(ftionenf  privationis  Logicx,  qux  eftabfentia 
formai ,  quae  ineife  debebat  per  naturam  fubje- 
€i\  ck  tempus  anatura  conftitutum, 

3*4.  Eftque  principium  non  conftituti- 
vum  fedterminativum. 

5"_f.  Quatenus  fcilicet  in  generatione  eft. 
terminus  a  quo. 

Licet  privatio  non  fit  Ens  reale  ,  poteft  tamen 
effe  terminus  a  quo  generationis,  &principium 
non  quidem  eftendi  fed  fiendi. 

$6.  Ex  hifce  tribus^principiisoritur  cor- 
pusnaturale,  quodexmateriaSt  formacon* 
ftat. 

a  5  Sl-  Co«" 


C  o 


LLEGIUM      PHYSICUM. 


1 


f  7..  Corpus  enim  Materia  Formaque  con- 
flans  vocatur  corpus  naturale. 


Ratio  thefeos  eft ,  quia  materia  &  fonna  fum 
ipfanatura  corporis  naturalis  ,  uti  hoc  patcbilj 
Difputatione  fequcnti. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIP  ATETICOS, 

Difputatio  Secunda, 
D  E 

NATURA,  CAUSA  EFFICIENTE,  FINE,   QUANTP 
TATE,  QUALITATE,  ET  LOCO. 


c 


T   H   E    S 

Orpus  Naturale  eft  quod  habet  Natu- 
ram. 


I  S      I. 


Katio  thefeos  eft ,  quia  naturale  8c  natura  fefe 
habcnt  ut  concretum  6c  abftraclum. 

2.  Natura  dicitur  de  Materia  &  Forma 
coniideratis  in  ordine  ad  Motum,  reliquafque 
aftediones  CorporisNaturalis. 

Natura  non  eft  diverfa  a  materia  &  forma, 
fed  eadem  res  qux  eft  materia ,  6t  eadem  res 
qux  cft  forma,utraque  iimul  quoque  eft  natura: 
diverfotamen  refpeiftu  ,  divcrfa  iortitur  nomi- 
na  ,  <k  definitiones  diverfas  ,  qux  res  corpus  na- 
turale  conftituit  &  componit ,  &  iiceftprinci- 
pium  ipilus  corporis  naturalis :  dicitur  materia 
vclforma,  &  utraquc  fub  hoc  refpcclu,  difputa- 
tioneprxcedenti,fuitdefinita:  atquieadem  res 
qux  materia  &  forma  eft  ,  in  quantum  utraque 
incompofitonaturalicft  ,  principium  propric- 
tatum  Sc  operationum  in  eo,utraque  dicitur  na- 
tura,  &  fub  hoc  refpectu  dcfinitur  rheii  6.  hujus 
Difputationis. 

3.  Eadem  enim  funtprincipiafub';ccl:i  in 
Phyiica ,  qux  funt  affe&ionum  demonitran- 
darum. 

Exempli  gratia:maten*a  &  forma  funt  princi- 
pia  corporis  naturalis  ,  quod  eft  ,  live  fit  fubje- 
ctum ;  exdcrn  funt  principia  qualitatis  >  loci  , 
motus  ,  tcmporis  ,  qux  funt  aftectioncs  in  Phy- 
fict  demonltraudx. 

4.  Naturx  voxr  intcrdum  quamlibet  rei 
cujufvis  ciTentiam  nor.it,  qux  cujufcunque 
motionis  principium  eii. 

5ic  naturatiibuitur  Dco  ,  qui  vulgo  dicitut 


naturanaturans,  qucmadmodum  creaturadici 
tur  naturanaturata. 

- 

f.  Interdum  eam  ejus  rei  eifentiam  qui 
ortui  5c  interitui  obnoxia  eir,  ut  hic. 

Sie  natura  Deo  tribui  nequit,  fed  foli  creaturj 

6.  Definitur  Natura  Ariitot.  Principiu 
8c  Caufa  motus  Sc  quietis5ejus,  in  quo  eit,  pri 
mo,  per  fe ,  &  non  per  accidens. 

Definitio  naturx  non  debet  exigi  ad  leges <k 
finitionis  perfertx  ,quiaprincipium  ,  utieftnq 
tura,perfectam  definitionem  non  admittit,  quq 
tantum  eft  rei  perfectx. 

7.  Dicitur  ( Principium  )  refpectu  corpo 
rum,qu3econftituit. 

8.  Dicitur(Caufa)refpectu  motus  &  quie 
tis  in  corpore  Naturali. 

Natura  debet  fpcclari  duplici  modo  ,  velpra 
ut  corpora  naturalia  conftituit  ,  vel  pro«  ii 
corporibus  conftituiis  origo  eft  omnium  pr< 
prietatum  &  operationum  :  hunc  duplicenifl 
fpeclum  videtur  Ariftotcies  exprimere  voluifl 
in  definitionc  naturx  gemina  voce  principii 
caufx  ,  ut  natura  dicatur  principiumrefpcft 
priori,  &  caufarefpeclupofteriori. 

9.  Particula(8c)partim  conjungit,  pai 
timdisjungit. 

Per  particulam  (&)inte!lige  illud  (&)  qno 
fecundo  ponitur  loco  in  dcfinitionenaturah 
tervoces  fmotus  &  quietis)  vocula  (c\:)conjur) 
quando  motus  &  quics  in  eodem  corporc 
led  diverlb  tcmpore  ,  invcniuntur :  lic  natui 
ignis  c:ara  locum  naturalcm  politi  eft   caut 


: 


COLLEGIUM      PHYSIC 


U   M. 


curmoveatnrinrfum  ad  locum  fuum,  eadem 
natura  ignis  eft  caufa,  cur  ubiad  locum  fuum 
^ervenitibi  quiefcat  5  particuia  (&)  disjungit 

n  corporibus  diveriis,  quorum  alterum  tantum 
novetur ,  alterum  tantum  quieftit  r  tumnatu- 

a  eft  caufa  motus  in  corpore  quod  movetwr 

antum  ,  ut  in  coclo  ,  &  eftcaufaquietisineo 

juod  quiefcit  tantum,  ut  m  terra. 

10.  Vox(motus)fignificatquamlibet!mu- 
onemnaturalem. 

Sicvox  (motus)  etiamgenerationem,  qua; 
j  ftmutatioinftantanea,  fub  fe  comprehendit , 
quaalioquindiftinguitur ,  prout  (rnotus)  po- 
aex  Ariitoteie  defmitur. 

[I.  Vox  (quietis)  fignificat  quietemin 
nino  ad  quem  tendit  motus  naturalis,  non 
d  quietem  in  termino  a  quo. 

i  Qjuies,  que  eft  terminus  ad  quem  motus,eft  il- 
,  quae  per  ipfum  motumacquiritur ,  qualis 
r*quies  ignis,  qua;  fequitur  motum  ejus,quan- 
•  extralocum  fuum  conftitutus  ad  eum  perve- 

Ejusinquoeft,  ideft,  naturaeftprincipium 
ternum  motus  in  corpori  naturali ,  in  quo  eft; 
:  diftinguiiur  ab  arte  ,  que.  eft  principium  mo- 
sexternumcorporinaturaii,  in  quomotum 
ercet. 

i .  Vox  (prirno)  removet  accidentia*  que, 
nonnunquam  iint  principia  motus  -}  non 
mfuntprimo. 

Accidentia  funt  principia  motus  fecundaria 
inftrumentaria,utca!orcatefa£tionis;fedna- 
a  fiveforma  ignis  eftipfius  calefadionis  cau- 
«imaria  &  principalis. 

Vox(per  fe  &  non  per  accidens)remo- 
;m  ,  quae  interdum  internum  eft  prin- 
|  im  motus,  ut  medica  in  medicosegro- 
•eftcurationisjfed  peraccidens. 

Dicitur  per  accidcns  ars  medica  curare  ipfum 
■dicum,  quiaper  fe  iiia  deftinata  eft  ad  curan- 
;aiios. 

>.  Hsec  naturse  definitio  seque  ccnvenit 
riae  ac  formoe. 

' Aque)  id  eft ,  zquaiiver  ,  fcd  non  eodem  ta- 
nmodo. 


7" 


if.  Materia  eft  principium  motus  pafifi- 
vum. 

Ratio  thefeos  eft,  quia  materije  nulla  eft  aftio 
aut  efficientia,  nam  ejus  eft  recipere  formas,  re- 
cipere  vero  aliquid  eft  pati. 

16*.  Formaefta&ivum. 

Ratio  thefeos  eft,  cjuia forma eft  ofigo,  fons, 
ac  caufa  omnium  aclionum. 

t  17.  Refpe£tumotus,cujuseil:principium, 
dicitur  Forma  caufa  efficiens. 

Non  eft  abfurdum  ,  ut  eadem  res  fit  &  caufa 
externa  efficiens  &  caufainternaforma  ,  refpe- 
<ftu  diverforum  terminorum  ;  ficanimarationa- 
lis  eft  forma  hominis  &  caufa  efficiens  fuarum 
operationum. 

18.  In  nullo  motu  natura  agit  temere  fed 
fempcraliquem  finem  intendit. 

Eft  receptum  axioma  ,  quodnaturanihil  fa- 
ciatfruftra:  ejusratio  eft,  quianaturanihileft 
aliud  quam  vis  qua;dam  Dei  cfeaturis  indita, 
qua  operantur ,  quaj  vicem  gerit  quail  Dei ,  qui 
nihil  facit  fruftra  &  omnibusrebus  creatis  ali- 
quem  flnem  praefixit. 

19.  Si  finem  non  aiTequatur  natura,  dici- 
tur  aliquid  fieri  cafu  aut  fortuna. 

Finem  dicitur  non  aiTequi  natura,quando  im- 
peditur  a  caufis  aliis  .,  quemadmodum  fitgene- 
ratione  monftri :  non  tamen  plane  tum  agit  fru- 
ftra  aut  fine  fuo  excidit  ,  fed  fi  non  poilet  aife- 
qui  finem  perfe<ftiilimum,quia  impeditur,ftudet 
aifequi  finem  perfeclo  proximum,  quantum  per 
impedimentalicet. 

10.  Affe&ionesqusepernaturamtanquam 
principium  demonftrantur  de  naturali  cor- 
pore  funt,  quantitas ,  qualitas ,  locus ,  motus , 
tempus. 

Per  affetftiones  hic  intelligunttir  proprietates, 
ouxfolaidemonjtraripoirunt ,  non  vero  attri- 
buta  communia. 

2  1 .  Quantitas  intelligitur  continua. 

Quantitas  continua,  ideft,magnitudo  ,nam 
alioquin  tempus  etiam  eft  quantitas  conti- 
nua. 

22.  Defl- 


8 


COLLEGIUM 


ai.  Definitur  afTettio  per  quam  corpus 
tmdequaque  eft  extenfum. 

Extenfum dicitur  ,  quodeftlongum,  latum, 
&  profundum,  vulgo,  quod  eft  trina  dimenfione 
prxdirum. 

23.  Ejus  ratio  formalis  eft  fita  in  extenfio- 
ne  partium  in  ordine  ad  locum. 

Extenfio  partium  in  ordine  ad  locum  tumfit, 
cum  partcs  loco  a  fe  inviccm  disjunguntur  ,  vo- 
caturque  vulgo  extenlio  localis  cc  quantitativa. 

24.  An  realiter  tanquam  accidens  diftin- 
guatur  a  corpore  naturafi,an  vero  ratione  tan- 
quam  modus  materix,  inutramquepartem 
difputari  poteft. 

Quamvis  in  utramque  partem  difputetur  an 
quancitas  ens,  &  accidens  diflinctum  a  fuhftan- 
tia,  ficuti  eit  qualitas  ,  verifimilior  tameu  vide- 
tur  opinio  eorum  qui  eam  a  corpore  non  diitin- 
guuntre  ipfa,quia  quomodocunque  cotpus  im- 
mutavcris  ,  abftuleris  omnem  colorem  ,  fapo- 
rem  ,  odorem  >  canorem  ,  aliafquequalitatcs, 
fempcr  adhnc  manebit  extenfum  ,  ideft,  lqn- 
gum,  latum,  &  profundum. 

25-.  Quicquid  fit ,  omnis  quantitas  corpo- 
ris  naturahs  finita  cft,  &.  terminata. 

Quantitas  dicitur  finita  &  terminata,  quia 
certos  habet  limites,  ultra  quos  extendi  nequit. 

26  Ipfa  quantitas  materiam  ,  termini  8c 
fines  formam  immediate  confequuntur. 

Uti  forma  materix  indiffetentem  natuvam 
reftringit  ad  certam  corporis  naturalis  fpecicm^ 
item  eadem  materiae  quantitatem  intermina- 
tam  ad  certos  terminos  fines  ac  limites  redigit. 

zy.  Itaque  quantitas  a&u  immateihtaSc 
iufinitanondaturulla. 

Accuratediftinguendiimeft  ,  i  iitum 

&c  indefinitum  ,  interminatum  cc  |  lina- 

itas  infinita  ac  corpusincer- 

minatum,  quan  lo  iii  fe»i  i  eft.m  aatuca  fua,  nul- 

habct  terminos  aut  fincs;  hoc  fenfif  nullum 

mlla  qna  ninata 

datut ,  a  it  da1  i  titum  dicitut  cor- 

pu  itas,quandoquan 

lidem  fin  ; ,  &  c jrpotii  in  fe 

quidem  cerminati  tei 

:  nc- 


P  H   Y  S   I  C   U   if . 

quit ;  quo  fenfu  mundus.  re<fte  dicitur  inde.finif 
tus  &  indeterminatus  ,  fednonpoteft  dici  infi  1 
nitus  aut  interminatus. 

28.  Ergo  nec  corpus  infinitumautinter  I 
minatum.  * 

Ratio  thefeos  eft,  quia  quantitas  &  corpus  i 
mutuo  ponunt  &  tollunt. 

29.  Si  enimdaretur,  tollereturmotuslo  I 
calis. 

30.  Nam  corpus  infinitum  localitermo 
I  veri  eft  contradiclio. 

Ratio  utriufque  eft ,  quia  nihil  foiei.  loci ,  ii 
quo  corpus  infinicum  moveri  poflet.  • 

31.  Fines  Scterminifuntvel  finitivelin 
definiti. 

Divifio  ifta  finium,ut  &  terminorum,inflitut 
eft  ,  refpeftu  mentis  ,  qux  interdum  eos  finirc 
hoc  eft ,  numerare  ac  comprehendcre  poteft,a 
tunc  dicuntur  iiniti ,  intcrdum  nonpoteft,  J 
tunc  dicuntur  infinitijat  extra  mentemian 
busipfis  femper  funt  finiti,ilcverbi  caufa 
ra  miile  angulorum  in  fe  iiniia  eft  ,  refped  I 
mentis  noftrx  indefinita. 

32.  Aliud  enimeftquantitasinfinita,quar 
negimus,  aliud  indermita,  quam  admittimu 

Vide  notas  ad  thefm  28.  ck  29. 

33.  Viventia  &c  Heterogenea  corporah: 
bent  quantitatem  definitam. 

X  * 

Heterogenea  corporafunt.qux  habcntpartt 
divetfi  nominis  ac  naturx. 

34.  Internon  viventia&homogenea.el 
menta  non  habent  certum  magnitud; 
minum  a  natura,  fc.  naturata,  materiat  &  fin 
ta,  definitum. 

Homogcnea  dicuntur,qux  habcnt  partes  cji 
dcm  nominis  ac  naturx. 

37.  H.ibent  tamen    quantitatis  dcfinit 
<  inosaliunJcid  eft,  acorporibusa 
tibus. 

Nifi  cxlum  ambi 

n  unpcd  ;  ^'  1M  in" 


COLLEGIUM 

3  6".  Nec  habent  terminum  certum  parvi- 
^atis  a  natura  definitum  ,  quia  minima  etiam 
pars mixti  eft  mixta ,  gc  fi  Phyfice  poffent  di- 
«di  in  infinitum  ,  etiam  minimas partes ele- 
nentapenetrarcnt. 

Ritio  eft,  quia  elementd ,  ut  omnia  continua, 
jn  infinitum  ciividi  polfunt. 

37.  Habenttameneumaliunde. 

Ratio  eft,  quia  a  corporibus  ambientibus  im- 
pediuntur  ,  ne  in  infinitum  in  partes  minores  St 
ufque  minores  elementa  dividantur  ;  fi  enim  ad 
minimam  partem  pervenirent,non  poffent  cor- 
poribus  ambientibus  refiftere. 

38.  Mixtanon  viventiahabent  parvitatem 
natura  definitam ,  fed  non  item  magnitudi- 
em^quia  non  datur  minimum  Phylicum. 

Ratio  eft  ,  quia  fi  ,  verbi  caufa  ,  Lipides  ufque 
ficufque  dividantur  ,  ex  illa  divifione  tandem 
refultabunt  elementa,  quae  mixtum  compofue- 
mnt. 

39.  Qualitas  corporis  naturalis  eft  potentia 
1  agendum  vel  patiendum  ,  quod  naturae  eft 
)nientaneum,quialapis  in  infinitum  excref- 
rret,  nifi  arroderetur&exedereturabaere. 

Per  qualitatem  hic  intellige  fecundam  &  ter- 
tiamfpeciemqualitatis.     • 

40 .  Eft  man  ifefta  vel  occulta. 

Sic  dividitur  qualitas  ratione  cffentiae ,  non 
exiftentixjutramque  enim  exiftere  ex  operatio- 
nibus  liquet ,  fed  quid  fit  occulta  qualitas  latet, 
quid  fit  manifefta  patet :  occulta  fubdivitur  in 
Sympathiam  &  Antipathiam. 

4 1 .  Locus  Ariftoteli  eft  fuperficies  corpo- 
i  continentis  proxima  8c  immobilis. 

Superficies,ideft,latitudo,feuplana,feucon- 
cava,  feu  convexa:proxima  dicitur,  quae  rem  lo- 
catam  cingit  ac  circumfcribit : 

Immobilis,quia,fi  movetur  res  locata,manet 
locusjut,  fublato  libro  de  menfa,manet  menfa. 

42.  Aliisfpatium  rei  locatse  j  Sc  re&ius. 

Spatium  proprie  nec  fubftantia  eft  ,  nec  acci- 
lens,nectamennihil,  fed  privatio  &  abfentia 
:orporum  qua:  in  eo  efTe  poffunt ;  atquc  cum 
am  funt ,  fpatium  dicitur  locus. 


P  h  y  s  1  c  17  m*  9 

43 .  Quja  juxta  Ariftot.  defmitionem  non 
conveniret  locus  omni  corpori  naturali. 

Nam  ccelum  extimum  feu  ultimum  feufu- 
premum  nonforet  inloco  ,  quia  nullum  datur 
corpus  illud  ambiens ,  cujus  fuperficieslocus 
ejuseffequeat. 

44.  ElTe  in  lococonvenitcorporipropter 
quantitatem ;  Hinc 

Utquantitaseftproprietas  materia: ,  ita  lo- 
cusquantitatis. 

4f  •  Quani  neceffarium  eft  corpus  efTe 
quantum ,  tam  neceffarium  eft  corpus  effe  in 
loco. 

Ratio  eft,  quia  cffe  corpus,  effe  quantum,efle 
in  loco ,  fe  mutuo  ponunt  ac  tollunt. 

46.  Et  dimenfiones  partefque  loci  ,  rc- 
fpondent  dimenfionibus  partibufque  corpo- 
ris ;  hinc 

Dimenfiones  ,  id  eft  ,  longitudo,  &  craffities: 
ratio  thefeos  efhquia,  ut  totum  corpus  eft  in  lo- 
co  totali,itapartes  corporis  funt  in  locis  partia- 
libus. 

47.  Non  poffunt  duo  corpora  fimul  effe  in 
eodem  Loco. 

Ratio  thefeos  eft ,  quia  daretur  dimenfionum 
penetratio ,  quod  ab  omnibus  habetur  abfur- 
dum  in  Philoiophia. 

48.  Nec  magis  unum  corpus  poteft  effe  in 
duobus  locis  vel  pluribus. 

Ratio  thefeos  eft  ,  quia  corpus  unum  foret  Sc 
non  unum ,  nam  unumeftexHypothefi  5  non 
unum  erit ,  quia  erit  divifum  a  fe,  quod  enim  in 
duobus  pluribufve  locis  disjunclis  eft,  iliud  non 
poteft  non  a  fe  effe  divifum  ;  at  vero  unum  eft 
indivifum  :  ergo  corpus  illud  fimul  erit  divifum 
&  indivifum,  unum  &  non  unum  ,  quae  eft  con- 
tradidio. 

49 .  Locus  omnis  eft  repletus  corpore. 

Locus  omnis,fcilicet,in  hoc  mundo,  narri  an 
dentur  fpatia,  ut  vocant,  imaginaria^extra  hunc 
mundum ,  inter  fefe  difputant  Philofoohi. 

5"o.  Vacuum  itaque  non  datur. 


5 1 .  Nec  dari  poteft  naturaliter. 
b 


Ratio     w 


10 


COLLEGIU 


M 


Ratio  utriufque  eft ,  quia  nulla  ficfieretin 
hifce  inferioribus  seneratio  ant  corruptio ,  mo- 
tus  aut  mutatioi  quia,  admiffo  vacuo  ,  virtus  ac 
influxus  coelorum  ad  nos  detivarinonpoflet , 
quotamenopuseitadmutationes  &  motus  m 

inferioribus. 


P   H   Y   S   I   C   U    M. 

3*2.  At  quin  fupernaturaliter  dari  ^01X1^ 
non  videtur  negandum. 

Ratio  eft  ,  quia  nec  ex  parte  Dei ,  nec  ex  par- 
te  rei  ulla  implicatur  contradi&io;  aut,fi  impli- 
cetur  ,  oftendatur. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIP ATETICOS,. 

Difputatio  Tertia, 
D  E 

M     O    T    U  ,      e  t      T     E     M    P     O    R     E.. 

T  h  e  s  i  s    I. 


l[)  Ari  motum  ipfe  teftatur  fenfus. 

Hic  vox  (motus)fumitur  latius  quam  thefi  5  • 
fic  ut  hic  comprehendatgenerationem  quoque 
&  corruptioncm  ,  qux  ex  definitione  motus  A- 
nftotelica  thefi  5.  exciuduntur.  Per  fenfura  in- 
teilige  externum. 

2.  Eil  inter  afTe&iones  corporis  naturalis 
longe  nobiliiTima. 

3 .  Quia  in  ipfa definitione  naturae ponitur. 

Eft  enim  natura  caufa&  principium  motus, 
ubi  vox  motus  iterum  latius  fumitur. 

4.  Eft  tamcn  explicatu  difficilis  ejus  eiTen- 
tia,  quia  eft  imperfe&a,  &magnamotuum 
varietas. 

Natura  motus  eft  imperfcifta  ,  quia  eft  ens  in 
fieri,  cft  enim  motus  nihil  aliud  quam  terminus 
ad  quem ,  dum  fit ;  fic  calefactio  eft  ipfum  fieri 
caloris. 

f.  Ariftot.  definit  motum  :  ac"him  ejus, 
quod  eit  poteftate,  quatenus  eft  tale. 

Definitio  motus  ex  Ariftotele  non  eft  exami- 
nanda  ad  amufllm  &normam  definitionis  per- 
fertx  ,  quia  quodperfe<ftedefinitur„  debet  efle 
ensperfectum,  qualenoneftmotus. 

6.  A&us  intelligitur  non  fubftantialis,  fed 
accidentalis,  ifque  non  primus,fed  fecundus , 
non  entitativus,  fedformalis. 

Aftusfubflantialiscftomuis  fubftantia.S:  ac- 
cidentalis  omnc  accidens :  Aiftus  primus,  eft 
principium  operandi,  fecundus,  ipfa  operatio. 


7.  Quamvis  ratione  termini  ad  quem  alt* 
quo  modo  primus  dici  poiTit. 

Ratio  thefeos  eft,  quia  motus  eft  quafi  forma 
terminiadquem  ,  dum  fit,  ut  calefadio  caloris 
forma  eft,  dum  calor  fit. 

8.  Ejta  quodefl :  fignificat  mobile,feucor- 
pus  naturale. 

Vocula  (et\)  hic  fumitur  pro  exiftit ,  &:  figni- 
ficat  efle  exiftentiac  ,  non  vero  eife  eflentiae ,  eft 
enim  motus  a<ftus  ejus  quodexiftit,non  quidem 
ex  toto,  fed  ex  parte  faltem,fi  enim  terminus  ad 
quem  in  totum  e/iftit ,  motus  ceifat :  fi  vero 
motum  referas  ad  patiens ,  vere  eft  aftusejus 
quod  exiftit,  etiam  ex  toto  >  quia  totum  patiens 
exiftit;  verbicaufa  ,  in  calefa&ionepatienseft 
aqua.,  qux  in  totum  exiftit ,  terminus  ad  qucm 
eft  calor ,  qui  exiftir  ex  parte. 

9.  DiciturveromobileefTe^f*/?^,  non  I 
ratione  motus  ;  fed  ratione  formae  introdu- 
cendse. 

Ter  formam  introducendam  intelligitur,  ter-    . 
minus  ad  quem  ,  qui  in  patiens  inrro.iuci  debet, 
&  dicitur  forma,  quia  patiens  informat  ;  fic  ca- 
lor  introducendus  in  aquam ,  aquam  informat, 
cum  eft  introduclus. 

10.  Intelligitur  poteftas  non  adtiva,  fed 

paiTiva. 

Ratio  thefcosdecimx  hreceft,  quiatcrmi- 
nus  ad  quem  fimul  &  motus  recipiuntur  inpa- 
ticnte,  fcu  fubjefto;  non  potcft  intelligi  alia  po- 
teftas  quam  pafliva  ,  qu.r  fubjefto  feupatienti 
eft  propiia,nam  activa  potcftas  cft  propriaapen- 

ti,  ifl 


COLLEGIUM      PHYSICU 


M. 


II 


ti ,  in  quo  nec  motus  nec  terminus  ad  quem  c- 
jus  eft. 

1 1 .  Illa  verba ;  quatenus  eftpe-tejlate,  figni- 
Scant,  motum  efTe  quid  imperfe&um ,  6c  cu- 
:us  effentia  coniiftat  in  fieri. 

Effentiamotuseftproprieipfum  tp  produci, 

feu  t>  fieri  rerum,  &  quandoquidemres  qux 

fiunt  per  motum  non  producuntur  fimul  &  fe- 

mel ,  id  eft  ,  unico  momento,  fed  fucceffive  per 

partes  aut  gradus  j  quatritur  hic,an  motus  dica- 

tur  refpeftu  partium  vel  graduum  acquifito- 

rum ;  an  vero  refpectu  acquirendorum  :  refpon- 

■demuspofterius ,  quia  calefactio  >  verbi  caufa, 

nondicisur  refpectu  caloris  jam  introducli  in 

aquam,fed  refpc&u  caloris  introducendi  adhuc, 

•qui  ideo  dicitur  eife  poteftate ,  quod,cum  non- 

dum  ilt ,  eife  tamen  poflit,  &  iic  motus  dicitur 

-aftus  ejusquodeft,  poteftate  (  quatenus  pote- 

ftate  )  fic  caiefactio  dicitur  motus  caloris  ,  qui 

,    non eft  fedpoteft  eile,  &  quatenus poteft effe. 

12.  Inomnimotueft:  movens,  mobile, 
:rminus  a  quo ,  gc  terminus  ad  quem. 

Ha:c  quatuor  debent  eife  inter  fe  diftinfta, 
j;   quodexfequentibuspatebit. 

13.  Movens eft ,  a quo motus eft. 

Ideo  motus  refpedu  moventis  eft  adus  fe- 
cundus. 

14.  HocdebetefTediftin&umamobili. 

Quo  modo  movens  amobilidiftinguatur,di- 
citurthefi  16. 

if.  Omne  enim  quod  movetur  ab  alio 
ovetur. 

Hoc  axioma  intelligendum  de  motu  tranf- 
cunce,  non  immanente  ,  item  de  motu  materia- 
li,  non immateriali,  item  de  motu  reali,  non  in- 
tcntionali ,  item  de  motu  naturali  feu  Phyfico, 
non  morali  feu  Ethico. 

16.  Vel  ut  totum  a  toto ,  vel  ut  pars  a  par- 
,  vel  ut  pars  a  toto. 

Totum  movetur  a  toto,  ut  quando  equus  tra- 
hit  currum  ;  pars  a  parte  ,  ut  quando  mufculi 
movent  brachium ;  pars  a  toto  ,  ut  quando  cor- 
pus  hominis  movetur  a  toto  homine  ,  aut  rota 
unahorologii  a  toto  horologio. 


17.  Nam  non  poteft:  idem  relpefta  ejuf- 
dem  formae  efle ,  &  aftu ,  poteftate. 

Ratio  eft  ,  quia  iic  idem  eifet ,  &  non  eiTet, 
refpedu  ejufdem;  quod  cnim  poteftate  eft,illud 
noneft,quodaclueft,illudeft :  ergo,quodfimul 
a<ftu  ac  poteftate  eft ,  fimul  erit  &  non  erit ,  quac 
eftcontradictio. 

18.  At  hoc  foret,  fialiquid  moveturafe 
ipfo. 

19.  Quodenimmovet,  formam  introdu- 
cendam  a£tu  continet,  quod  movetur ,  poten- 
tia. 

Uxc  thefis  vera  eft  de  motu  univoco,  quando 
movens  producit  effectum  fux  fpeciei ,  fed  non 
de  motu  aequivoco,  ibi  enim  movens  non  conti- 
net  a<£tu,  id  eft,  formaliter  formam  introducen- 
dam,  fed  tanmm  eminenter. 

ao.  Mobile  eft,  in quo eft motus. 
Mobile  idem  eft  quodpatiens  five  fubjeftum. 

2 1 .  Motus  enim  non  eft  in  movente ,  fed 
inmobili. 

Ratio  thefeos  eft  ,  quia  terminus  ad  quem  eft 
in  mobili,  non  in  movente;  at  motus  a  termino 
ad  quem  non  diftinguitur  :  ficquiacalor  eftin 
aqua,  &  calefa&ioeftinea. 

22.  Hincomne,  quod  feipfum  movet  na- 
turaliter,  conftat  parte  movente,  8c  mobili. 

Pars  movens  eft  forma  corporis  naturalis  , 
mobile  eft  ejus  materia. 

2  3 .  Neque  tamen  attus  moventis  realiter 
eft  diftin&us  ab  acStu  mobilis ,  fed  ratione  tan- 
tum. 

Ratio  cft ,  quia  a&io  &  paflio  non  diftinguun- 
tur  etiam  re  ipfa  ,  fedrefpeftu  tantum  diverfo 
adagens  &patiens. 

24.  Idem  enim  motus,quatenus  a  moven- 
te,  ut  a  principio  eft,dicitur  adfrus  agentis,qua- 
tenus  in  mobili ,  ut  in  patiente  recipitur ,  a- 
<5tus  mobilis. 

Refpeclus  motus  ad  movens  ,  explicatur 
per  prxpofiticnem  a  vcl  ab  *  ad  mobile  per 
prajpofitionem  %n,  atquc  hinc  patet  veritas  the- 
feos2i. 

b  2  2^.  Mo- 


COLLEGIUM      PHYSICUM. 


JZ 

if.  Movens  debet  efie  conjun£tum  mo- 

bili. 

Si  movens  nullo  modo  conjungatur  mobiii, 
nullus  quoque  fieret  motus. 

26.  Vel  virtute,  vel  fuppofito. 

Movens  dicitur  mobili  conjungiquoad  fup- 
pofitum  ,  quando  ipfum  corpus  moventis  attin- 
<>it  corpus  mobilis,  ut  cum  aqua  humeclat ,  aut 
abiui:  manum;  quoadvirrutem  yero  ,  cum  fola 
agendi  vis  ipfum  attingit  mobile  peraclionem 
mediam,non  vero  ipfum  corpus  moventis,cum 
fol  calefacit  faciem  noftram. 

2  7 .  Itaque,  non  datur  motus  in  diftans. 

Subintellige  in  tale  diftans  ,  quopertingere 
non  valet,  nec  fuppofirum.tiec  virtus  moventis , 
tum  enim  mobile  eit  poiitum  extra  fphaeram 
activitaris  ,  qux  moventibus  creatis  iingulis  tua 
c.t  deltinata ;  &  fic  creatura  diftinguitur  a  Deo, 
qui  nullam  habet  fphaeram  ,  qua  in  agendo  cir- 
cumfcribatur,  fed  operatur  ubique. 

28.  Plures  termini  duobus,  a  quo,  Scad 
quem,  dari  nequeunt. 

Ratio  eft ,  quia  terminus  a  quo&adquem 
opponuntur  immediate. 

29.  Si  plures  videantur,  vei  non  funt  tota- 
Jes,  vel  non  funt  ultimi,vel  non  intrinfeci,vel 
non  per  fe,  8c  primo  intenti. 

Terminustotalis  ,  ultimus ,  intrinfecus  ,per 
fe,&  primo  intentus  ,  vulgodicitur  ad.vquatus, 
non  totalis  ,  non  ultimus,  non  intrinfecus  ;  non 
per  fe,  &  primo  intentus,  dicitur  inadatquatus. 

30.  Termini  motus  inter  fe  funt  oppofiti , 
:ntcrdum  contrarie ,  femper  privative ,  nega- 
tive. 

Semper  privativc  ,  quia  tcrminus  a  quo  ,  vcl 
nudenegat  terminum  adquem  ,  vcl  li  contra- 
rium  ponat  ,  adhuc  oppofitum  tcnninum  ad 
quem  nihilominus  negat ;  quemadmodum  fri- 
gus  limul .  &:  non  clt  calor,  &c  qualitatcm  ponit 
contrariam  calori. 

51.  AbjecTiotamen  terminiaquo,  8cac- 
quilitiotcrminiad  qucm ,  non  funt  duo  di- 
vcrfi,  fcd  unus  idemque  motus. 

Quemadmodum  itcr  lufccptum  Lugduno 
Hagam ,  non  cft  gcminum  itcr,  fed  unum,  licct 


duo  fint  termini,  unus  a  quo,  alter  ad  quem>  fic 
hic  fe  res  habet. 

32.  Motus  formaliter  non  eft forma  in  fie 
ri,  fed  via  ad  formam . 

Motus  formaliter  eft  ipfum  fieri  rerum  ,  cau 
faliter  res  qux  fit  ;  eft  cnim  calefaclio  cauf; 
quod  fiat  calor,  aut  melius*  caufalkas  qua  fi 
calor. 

33.  Neque  tamen  reipfa  differt  a  forma 
feu  termino  ad  quem ,  fed  ratione  tantum  ,  a( 
definitione.. 

Cum  motus  non  dicitur  differre  realiter 
termino  ad  quem  ,  intellige  reuninum  ad  quen 
in  fieri ,  nam  a  rermino  ad  quem  in  facto  efle 
reipfa  diifert ,  quia  re  ipfa  ab  eo  feparatur. 

34.  Terminus  ad  quem  debet  eiTe diviii 
bilis. 

Divifibilis  ,  fciiicet  >  vel  in  partes  vel  11 
gradus. 

3y.  Qina,  omne  quod  movetur,  partim  e 
a£tu,  partim  eft  poteftate. 

Ratio  eft  ,  ex  definitione  motus  ,  thefi 
&9.  &  11. 

36.  Hinc  fequitur  ,  omnem  motum  efl 
fucceiTivum. 

Ratio  thefeos  eft ,  ex  thefi  33.  quia  motu 
non  diftinguitur  a  rermino  ad  quem,  qui  eft  fu( 
celfivus. 

3  7.  Itaque,  nihil  movetur  in  momento. 

Ergo  generatio  Sc  coriuptio  non»funt  motus 
vide  theiin  51. 


38.  EtfuceflioeftdemotusefTentia. 

Ratio  cft,  quia  terminus  ad  qucm  eft  de  eiTe 
tia  motus  ;  at  de  eilentia  tcrmini  ad  quem  fu 
ceflio ;  ergo. 

39.  Nontamencontinuitas. 

Continuitas  motus  dicitur  ,  quapartesm 
tus  ita  conneiruntur ,  ur  inter  eas  nullum  dct 
temporis  intcrititium  medium. 

40.  Quj^aeafublatanontolliturmotus 
fcntia,  fcd  tantum  unitas  numerica» 


COLLEGITTM      PHYSICU 


M". 


Unitas  motus  numerica  requirit  unitatem 
temporis  ;  at  vero  etiamfi  tempore  dividantur 
duo  ejufdemfpecieimotus  *  ut  duae  calefactio- 
nes  ,  quarum  una  nunc  fiat ,  altera  poft  horam  , 
in  eadem  aqua,  ab  eodem  movente  ,non  eft  qui- 
dem  unus  motus  numero  ,  ac  continuus ,  fed 
geminus  atque  interruptus  :  uterque  tamen  ve- 
rus  &  vere  motus  ,  &c  fuccefiivus. 

41.  Unitas^&diftindtiomotus,  generica,8c 
;cifica,  defumenda  eft  ab  unitate  8c  diftin- 
onetermini  ad  quem. 

Ratio  eft  ,  quia  motus  idem  eft  realiter  ,  licet 
non  formaliter  cum  termino  ad  quem  ,  unde  ad 
divilionem  vei  entitatem  termini  ad  quem  ,  di- 
citur  vel  idem  elt  motus. 

42.  Itaque  tres  tantum  funt  motus  fpecies. 

Species  ,  fcilicet  ,  fubalternaj  non  infimx , 
:d  eft ,  tria  funt  motus  genera  fubalterna. 

4.2.  Quia  ad  tria  tantum  praedicamenta 
tinet  ejus  terminus  ad  quem . 

44.  Ad  quantitatem  motus  eft,  qui  dicitur 
jmentatio,  8c  diminutio. 

Accretio  &  diminutio  nomen  commune  non 
abent ,  cum  tamen  conveniant  in  communi 
atura  generis.>quod  utraque  fit  motus  ad  quan- 
tatem. 

.5.  Ad  qualitatem  motus  dicitur  altera- 
quae  habet  varias  fpecies. 

Alterationis  fpecies  funt ,  calefaftio  ,  frige- 
:<ftio  ,  rarefaclio  ,  condenfatio ,  &c. 

6".  Ad  ubi  motus  dicitur  latio ,  vel  motus 
ilis. 

Latio  dicitur  a  ferendo, quia  corpus,  quod  lo- 
Dmovetur  ,  dc  loco  quafi  fertur  in  locum. 

7.  Situs,  5c  habitus,  deckni  pradicamen- 
lutantur  per  lationem. 

Quia  partes  corporis  &  veftes  non  poifunt 
lutari,  mil  e  loco  moveantur. 

■8.  Adrelationesnondaturmotus. 


?3 


Relationes  adveniunt  quidem,  faltem  aliquae, 
rm  motu  &  pet  motum  praecedentem  ,  ut  pa- 
rnitas  cum  &  per  generationem  ,  fed  nun- 
•wm  funt  teiminus  ad  quem  motus,  generatfb 


enim  non  terminatur  ad  paternitatem  ,  fed  ad 
fubftantiam  filii. 

49-  Uti  necad  quando,niii  impropriiiTime 
localis. 

To  Q^uando  eft  caufa  fine  qua  non  motus  fie- 
ret,  fcu  j  conditio  ad  movendum  requifita ,  quia 
omnismotus  £t  aliquando  ,  hoc  eft,  in  tem- 
pore. 

fo.  Ad  fubilantias  non  datur  motus. 

Ratio  eft,  quia  motus  tantum  datur  ad  termi- 
num  ad  quem  fuccetfivum  &c  divifibilem  ,  qua- 
lis  non  eft  fubftantia ,  quatenus  eft  fubftantia. 

fi.  Daturtamen  mutatio,  generatio,  8c 
corruptio, 

Unde  mutatio  eft  quafi  genus  ,  dividiturque 
in  momentaneam  &c  fucceflivam  ,  tanquam  fpe- 
cies:  momentaneaeft,generatio  vel  corruptio  ; 
fucceflivaeft,motus.,hac  Difputatione  definitus. 


S1 

funt. 


Quae  cum  fiant  in  inftanti ,  motus  non 
Ratio  eft ,  nam  motusiit  fuccefiive. 


5*3 .  Motus  motui  eft  oppoiitus  bifariam? 
Bifariam,  id  eft,  ob  duplicem  caufam. 

y4_.  Vel  propter  £ontrarietatem  termino- 
rum,  ut  in  alteratione: 

Sic  contrarii  motus  funt  calefaclio  &  frige- 
faclio. 

^.  Vel  propter  acceiTum  ScreceiTum  ab 
eodem  termino,  ut  in  accretione. 

Sic  contrarii  motus  funt  aftio  &  dimmutio. 


f6.  Motus  localis  eft,  naturalis,vel  violen* 


tus. 


Latio  naturalis  eft,qu£  fit  ab  intemomobilis 
principio  ;  violenta  ,  quac  fit  abexterno  agente  : 
utraquepoteftdividi  in  rectam  &  circularem; 
re<fta  eft  ,  vel  a  centro,  vel  ad  centrum. 

Centrum  hic  dicitur  medium  mundi  ac  ter- 
re  punclum. 

5*7.  Naturalis  in  initiotardior ,  in  fine  ve- 
locior  eft :  contra  violentus. 

Naturalis ,  qualis  eft  gravium  cum  ex  naturat 
b  3.  fu» 


*4 


COLLEGIUM      PhYSICTJM, 


fua  tendunt  deorfum ,   &  levium  cum  tendunt 
furfum  ex  natura  fua. 

5-8.  Ratioeft,  quiain  principiomedium 
magis  reiiftit,  in  fine  minus. 

Medium  cft  id  per  quod  movetur,  atque  in- 
telligitur  hic  potiflimum  aer.  Violemus  motus 
inirio  vclocior,in  fine  tardior  eft  ,  quiavis  im* 
prefTo  initio  major,  in  finc  languidior  e(t. 

5-9.  Motusprojectorumeft  a  virtutepro- 
jecTtisimpreffa. 

Virtus  imprefla  aut  folacft  caufamotusvio- 
lenti ,  aut  ft  non  fit  fola  ,  cft  faltem  principalis 
acprxcipua. 

60.  Tempus  definitur  Ariftoteli :  Nume- 
tus  motus  fecundum  prius ,  8c  pofterius. 

Motus  hic  eft  genitivi  cafus:  fccundum  prius 
&  polterius,  id  eft ,  fccundum  partes  priores  & 
pofteriores. 

61.  ^v^wzerftfintelligitur,  nonnumerans, 
fednumeratus. 

Numerus  numeratus  idcm  cft  ,  atquc  res  nu- 
merata  feu  menfurata :  fenfus  cft  ,  quod  fenfus 
fit  duratio  corporis  naturalis  ,  numerata  fcu 
menfurata  a  motu  ,  atque  hoc  tempus  vocant 
intcrnum  ;  ipfum  illud  feu  motus  quo  numera- 
mus  &  mcnfuramus  corporumdurationem,vo- 
cant  tempus  cxternum. 

61.  Mottts  intelligitur  praefertimcceleftis. 
Intelligitur  intcrdum  &  fecundario  quoque 
motus  artificialis.v^^oviyvjindicum.feu  horo- 
logiorum,  fcioteticorum.,  ut  hodie  numeramus 
tcmpus. 

6  3 .  Secundum  prius ,  &pofierius ,  fcil .  mo- 
tus. 

Ideft,  fecundumpartespriores  &  pofterio- 
rcs  motus  ,  fcu  coeleftis  ,  leu  artificialis  ;  nam 
tempus  numerari  aut  menfurari  ncquit ,  fecun- 
dura  partcs  priores  &  pofteriores  fui ipfras. 

64.  Unde ,  tempus  eife  fucccflivum  senue 
acmotum,patet. 


Ratioeft,  quia  ubi  eft  pars  una  poft  parter 
aliam  ,  ficuti  eft  in  tcmporc  ,  quadrans  enii 
quadrantem  ,  horahoram  fequitur&c.  ibi  c 
fucceilio. 

6y.  Partes  temporis  funt :  prseteritum ,  | 
futurum  :  momentum  eft  terminus  tempc 
ris. 

Prxfens  non  cft  parstemporis,  quiaefta'. 
quid  indiviiibile  ,  at  pars  temporis  eft  divifib 
lis  ,  quia  tempus  eft  continuum  quid  ,  atyeij 
continuum  divifibile  eft  in  partes  ufque&m 
quedivifibiles,  nam  componitur  expartibusd 
vifibilibus  ininfinitum  ;  prxfens  autem  eft  tcj 
minus  copulans  partes  temporis  ,  fcilicet,  proi 
teritum  &  futurum  ,  ficut  momentum  aliudc 
incohoans  tempus,  fcilicct,quo  momento  Dei 
in  ptincipio  omnia  creavit. 

66.  Tempus  melius  definitur  :  quantit; 
durationis  fucceflivae  quae  eft  in  motu. 

Melius,id  eft,clarius. 

Quantitas ,  fcilicct  continua  &  fluens  ,nc 
difcrera  aut  permancns. 

Quantitas, id eft,menfura ,  quia omnis  me 
fura  quanta  cft. 

Duratio  fucceflivadicitur,  qux  perpartcsa 
quiritur,  quarum  una  alteri  fuccedit ,  undc  ri 
durar»  fucceflive  proptcr  iftampartiumfuccc; 
fionem  dicitur  in  motu,  quia  motus  partcs  fu;' 
habet ,  ilbi  invicem  fuccedentes,  qux  quamd: 
fuccedunt  alix  aliis,  motus  durat;&  tempus 
citur  id  quo  iftam  motus  durationem  menfur;i 
mus  >  qux  menfura  debet  eife  continua  &  fu 
cefllva ,  quia  ipfe  motus  qui  menfuratur  eft  cor 
tinuus  &  fucceifivus ,  oportet  cnim  menfurat 
&  menfuratumeifecjufdem  generis  ac  cond 
tionis. 

A     N    N     E     X     A. 

1 .  Tempus  nec  ett  ens  reale,  nec  rationis. 
1 .  <iAn  motu*  aque  menfurat  tempus,ac  tt 
pus  menfurat  motum  ?  Quodlibet. 

3 .  dAn  temput  realiter  diftinguatur  a  mo 
Qgodlibet. 

4.  ^Analiquidpoffet  agere  in  fubjefttm 
fians ,  non  agendo  in  intermedium.  N. 


TH 


COLLEGIUM      PHYSICU  M.  tf 

THESIUM  PHYSICARUM  SECUND  UM  PERIPATETICOS, 

Diftutatio  Quarta, 


D  E 


MUNDO,      et      COELO. 


T  H   E   S 

:  Pecies  corporum  Naturalium  confideran- 
tur  vel  aggregate  vel  fegregate. 

Difputationes  tres  praecedcntes  expofuerunt 
>rincipia  &  affecliones  corporis  naturalis  in  ge- 
lere,  nunc  in  pofterum  explicabuntur  principia 
kaffe&iones  corporumnaturalium  in  fpecie , 
lam  ad  individua  nulla  defcendit  fcientia :  pof- 
unt  vero  fpecies  corporum  naturalium  vcl ' 
I !  :onjunftim  fpectari ,  prout  comprchenduntur 
'■  oto  mundo  ,  vel  divifim ,  pro  ut  in  mundo  a  fe 
Qvicem  diftinguuntur. 

1 1 ..  Aggregate  confiderata  corpora  confti- 
ntMundum. 

;.  Mundus  eft  ,  ordinata  compages  o- 
ium  corporum  naturalium  ab  uno  prin- 
o  pendentium  ,  &  in  unum  finem  tenden- 
n. 

Haec  Mundi  definitio  non  eft  perfe&a,  fed  im- 
:rfe<fta,  quia  Mundusperfe&adefinitioncex- 
licari  nequit ,  cum  fit  cns  aggregatnm. 

sAb  unoprmcipio ,  id  eft ,  ab  una  caufa  efficien- 
^,fcilicetDeo. 

Inunamfinem,  fcilicet  GloriamDei. 

..  Mundi  confiderandae  funt  caufae  &  affe- 
>nes. 

\  Materia  Mundi ,  ex  qua  conftat ,  funt 
(  pora  naturalia. 

,  Materia  Mundi  generationis,ex  qua  fa&us  eft, 
.litnihil,  nam  creatus  fuit ,  ideft,  produdus 
xnihilo. 

5.  FormaMundieftordo. 

Ratio  eft  ,  quia  Mundus  eft  ens  aggregatum 
um  ordine  ,  non  fine  ordine  ,  quemadmodum 
cervus  lapidum  eft. 

7.  Haec  forma  eft  accidentalis ,  non  fub- 
i  itialis. 


I  S      I. 

Ratio  eft,  quiaordoaccidens  eft,  non  fub- 
ftantia. 

8.  Subftantialis  Mundi  forma  nulla  eft. 

* 

Ratio  eft,  quia  Mundus  non  eft  fubftantia  una, 
fedmultiplex. 

9 .  Quia  Mundus  non eft  unum  per  fe ,  fed 
ens  aggregatum.  • 

Unum  per  fe  dicitur ,  quod  vel  fimplex  eft , 
uti  non  eft  Mundus  ,  vel  fi  ex  variis  partibus 
componatur ,  componitur  ex  partibus  ejufdem 
generis  ac  naturx  unitis  ,  &  fic  quoque  Mun- 
dus  non  eft  unum  per  fe. 

10.  Errant ,  qui  Mundi  formam  faciunt 
Deum  ,  fpiritum  aut  animam  ,  vel  etiam 
Caelum. 

DeusnulliusreiformaefTe  poteft,  quia  nul- 
lius  rei  eflentiam  ingredi  poteft ,  ut  pars  :  fpiri- 
tus,  anima,  aut  Cadum,  non  poffunt  dici  forma 
Mundi ,  quia  fic  Mundus  foret  unum  per  fe , 
quod  eft  contra  thefin  9. 

1 1.  Mundus  habet  aliquam  fui  caufam  ef- 
ficientem : 

Ratioeft  ,  quiaalioquin  Mundus  foret  aster- 
nus  i  at  vero  Deus  nihil  patitur  extrafe,  fibi 
coxternum  :  & ,  fi  Mundus  non  haberct  caufam 
fui  efficientem,  effet  a  fe  ipfoj  atqui  nihil  poteft 
efle  a  fe  ipfo. 

12.  Ea  non  eft  fortuitus  atomorum  con- 
curfus. 

Ratio  eft,  quia  fic  tolleretur  Dei  providentia; 
quod  enim  a  fortuna  eft  ,  &:  fortuito ,  illud  non : 
eft  aDeidireftione. 

12.  Sed  eft  Subftantia  intelligens  atque ' 

linfinitae  virtutis. 

i4-Id; 


j,£  COLLEGItTM 

i^  Id  liquetexejusornatu&vaftamole.^ 

Or.iatus  mundi  arguit  caufae  ejus  cfficicntis 
fapientiam  atque  intelligentiam  >  vafta  raoles 
eiufdem  infinitam  virtutem. 

ic.  HxcEflicienscaufaeftDeus. 

16.  Deus  Mundum  non  produxit  ex  in- 
formi  materia  prxexiftentc,  fed  ex  nihilo. 

Ratio  eft  ,  quia  Deus  niundum  creav'it ,  at 
creatio  eft  produftio  rei  ex  nihilo:  eftautem 
creatio  duplex  ,  vel  imtaediata,  quando  nihil 
plane  pricedit  lem  creandam  ,  St  Gc  mundus 
fuitcreatusexnihilo,  qux  vocatur  creatio  ex 
nihilo  fubjefti ;  vel  mediata ,  quando  praeoedit 
creationem  matcria  ,  fed  inhabilis  atque  indif- 
polita  ,  &  iic  Adam  creatus  fuit  ex  nihilo  ,  tit- 
cunquc  productus  fuerit  cx  gleba  terrx,  qux  eft 
•creatio  cx  nihilo  termini. 

17.  Itaquevereeumcreavit :  Hinc, 

18.  DeusMundumfecitintempore. 

Ratioeft  ,  ubifuccedit  efle  poftnoneife  ,  ibi 
datur  tempus  :  fed  in  eo  quod  creatui  ,  fuccedit 
efle  poft  non  eife:  ergo  in  eo  datur  tempusj  ergo 
Deus  creando  mundum  fecit  in  tempore. 

jq.  Nam  creatio  cumseternitatepugnat. 

Ratio  eft,  quia  in  xternitate  non  eft,  non  eife 
poft  cfle,  fed  efle  perpetuum . 

20.  Itaque  contradictio  eft  ,  cum  quis 
Mundum  itatuit  creari,  £c  tamen  effe  abae- 
terno. 

ContradicVio  cft,  il  quis  dicat  Mundum  creari 
&  non  creari:  at  qui  dicit  mundum  elfe  ab  xter- 
uo,  dicit  Mundum  non  creari ;  li  ergo  iimul  fta- 
tuar  Mundum  creari ,  ftatuit  Mundum  &c  creari 
&non  creari. 

XI.  Qina,  quodcreatur,  aliquandonihil 
fuit. 

Ratio  cft,  quia  crcatio  eft  produclio  rci  ex  ni- 
hilo,  idcoquc  t»  nihil  prxceflit  rem  crcatam. 

21.  At  hoc  non  eftacternum. 

Quodaliquando  nihil  fuitj  jpft  cft  xtcrnum, 
quiaxtcrnum  nunquam  tuit  nihil. 

23.  Deinde,  vel  in  momento  fa&us  fuit 
Mundus  vel  fucceffive. 


pHYSICUl*. 

Illatio  hujus  dilemmatisvalet,'quia  mcmb 
funt  immediate  oppoiira  ,  nec  datur  tertium. 

24.  Si  fuccciTive,  ergo  non  ab  seterno. 

25*.  Quia  fucceffio  cum  jeternitate  pi 

gnat. 

Ratio  urriufque,  quia  xternitas  definitr. 
terminabilis  tota  fimul  &  perfecta  duratiotif 
pofle.lio  :  ft  vero  duratiorei  xternx  poilidcat. 
tota  iimul ,  ergo  non  per  partes  ,  ergo  nec  fu 
ceftive,  quia  fucceilio  partes  dicit. 

26.  Si  in  momento,vel  fuit  illud  primun 
vel  aliquid  fuit  illo  prius : 

27.  Utrumvis  dicatur  ,  evertitur  xtern 
tas. 

Ratio  eft,  quia  in  xternitate  nondaturp 
mum  ,  nam  xternum  quod  caret  principio 
fine  i  nec  datur  unum  momentum  altero  priu 
quia  iic  foret  fucccflio  ,  quam  xtctnitas  exc! 
dit  5  &  continuum,  qualccft  xternitas,  comp 
ncretur  cxindivifibilibus  ,  quodeftabfurdun 
denique  duo  indivifibilia  forent  continua,  qiu 
fierinequit. 

18.   Imo  ne  quidem  seternus  effe  potuit.  | 

Ratio  eft  ,  quia  contrarium  implicat  conti 
diftionem  :  primo.cx  parteDei ,  quiaDcus,' 
parte  fui ,  nihil  extra  fe  poteft  haberc  conti 
riura:  fecundo,  ex  parte  Mundi,  quia  nullacrc 
tura  ,  qualiseftMundus  ,  expartefuipotefte 
coxtcrna  creatori ,  iic  enim  creatura  adxquai 
tur  creatori ,  quod  eft  abfurdum  :  tertio,  cx  p. 
te  creationis  ,  quia  cum  creatio  iit  prodn 
exnihilo,  non  poteft  fieri  ut  aliud  iimul  po. 
crcari ,  &  fimul  efle  xtcrnum  ,  quia  creatio  1 
hil  ponit ,  xternum  nihii  negat. 

29.  Deus  Mundum  produxitliberrinu 

Ratio  eft,  quia  Deus  a  Mundo  produccndo 
tuit  abftinuiife ;  quod  intelligendum  cft ,  r 
poft  decretum  de  Mundo  creando  ,  fed  an 
quam  concipiatur  decreviife  Mundum  crcJ 
potuitenim  decernere  Mundum  a  fe  creandi 
fore  vel  non  forc  :  nihil  enim  hic  eft  ,  quod  l 
neccflitatem  induxit. 

20.   Finis Mundi eft homo,hominis Dc 

Ratio  cft,  quia  Mundus  cft  proptcr  hominc 
homo  ipfe  c<  mundus  iimul  funt  p> oj 
Deum  j  Dcus  enim  omnia  fecit  proptcr  ic. 

31.  Omi 


C  o  l  n  g i u  m    Physicu 


M. 


.$i.  Omnia  enim  imperfectiora  ferviunt 
)erte<£lioribus. 

Corporafimpliciafuntimperfeftioramixtis, 
&  funt  propter  mixta  :  hxc  funrimperfefHora 
viventibus  ,  &  funt  propter  vivenria  :  ha;c  funt 
imperfectiora  brutis  ,  &  funt  propter  bruta: 
hxc  funt  imperfeftiora  hominc,&  funt  propter 
hominem. 

32.  At  homo  omniumcorporumnatura 
um  eft  perfettillimum. 

Ratio  eft  ,  quia  homopoflidetomnes  perfe- 
&iones,fcilicet,&  fenfurh  &  vitam  &  efle  mix- 
;    tum  &  e(fe  corporeum  ac  fubftanriale  ,  qux  in 
aliis  corporibus  naturalibus  reperiuntur. 

3 3 .  Hinc  Elementa,  mixta,  plantae,  bruta, 
1  mrpropterHominem  ,  quem  ducuntad  co- 
!  nitioncm  Creatoris ,  qui  eft  finis  Hominis. 

Omnia  reliqua  corpora  in  Mundo  ducunt  ho- 

'  minem  ad  cognitiouem  creatoris ,  quatenus  ho- 

i  hdo  illa  contemplando  in  iis  invenit  &  ex  iis 

j  eruit  characleres  fapientiae  bonitatis  ac  poten- 

tix  divinae. 

j  34.  Accidentia   Mundi  funt ,  perfediio , 
,  nntitas ,  figura ,  duratio. 

Aceidentia , -idcft ,  attributa  ;  five  re  ipfa  fivc 
ratione  a  Mundo  diftinguantur ,  nihilrefert. 

$f.  Perfe&io  Mundi  eft ,  fecundum  quam 
ines  fpecies  ea  ferie  funt  inter  fe  connexse , 
i  unaquaeque  alteram  proxime  attingat,  & 
illa  earum  in  libi  debitis  deficiat. 

PerfecnoMuneHaliaeftciTentialis  ,  &  quoad 
fpecies  ,  alia  integralis  ,  &  quo  ad  individua : 
Munduseftpcrfeftuspriorimodo  ,  quia  omnes 

j  habetfpcciesquibus  eget ,  &  unaquaeque  fpe- 
cies  habet  perfedionem  qua  eget  >  quo  fenfu  di- 
citur  Deus  poft  creationem  quievifle  ab  omni 
operc  ,  quatenus  nullas  novas  fpecies  rerum  in 
Mundo  poftea  produxitjfed  Mundus  non  eft  per- 
feftus  pofteriori  modo  ,  quia  poteft  Deus  plures 

!  ftellas  .pluramixta  ,  plures  p'antas  ,  plurabru- 
ta  ,  plures  homines  &c.  partes  Mundiinindivi- 
duoproducere ,  quam  produxit 


*7 


36. 
eta. 


Quantitas  Mundi  eft  continua  vel  dif- 


37.  Ratione  quantitatis  continuae,  Mun- 
is  eft  mole  8c  magnitudine  finitus. 


Ratioeft,  quiacorpusmobile  &Magnitudr 
ne  infinitum  dari  nequit  ;  nam  fic  nullus  dare". 
tur  motus. 

38.  Ratione  quantitatis  difcretae  ,  Mun- 
duseftunus: 

Thcfis  veraeftSprout  Mundus  figniflcat  com- 
pagcm  non  tantum  corporum  inferiorum  infra 
Cxlos  ,  fed  &  ipforum  Cxlorum  ;  nara.  qui  ex 
fingulis  Caelorum  orbibus  fingulos  faciunt 
Mundos ,  errant. 

3  9 .  Nihil  tamen  vetat,  plures  Mundos  efle 
polTe. 

Ratioeft,  quianulla  hic  implicatur  conrra- 
dictio;  aut  oftendatur. 

40.  Figura  Mundi  probabiliter  ftatuitur 
fphaerica. 

Ratio  adferri  potcft  ,  quiaperfecliflimocor- 
pori  debetur  figura  perfeftiflima :  fed  Mundus 
eft  corpus  perfeftiflimum  ,  figma  fphxrica  eft 
figura  perfeftifllma;  ergo. 

4 1 .  AnJit  Mundus  perpetuo  duraturus,  ex: 
Philofophia  definiri  non  poteft. 

41.  Ex  Sacris  tamen  conftat ,  eum,  aut  in- 
teriturum ,  aut  renovatum  iri  in  Extremo  Ju- 
dicio. 

Quxftio  hxc  in  utramque  .'partem  difputari 
folet,  &  tum  rationes  ,  tum  teftimonia  Scriptu- 
ix  utrinque  foli  p  oflunt. 

43.  Corpora  naturalia  fegregate  confide^ 
rata  funt,  Caelum  vel  Subcaeleftia. 

Corpora  naturalia  dicuntur  fcgregate  confi  - 
derari ,  quando  confiderantur  non  conjunctim 
fumpta,  ut  in  mundo,  feddivifim  accepta. 

44.  Caehim  non  eft  eiementaris  naturae," 
fed  quintaqusedam  eiTentia  ab  omnibusele- 
mentisdiftin&a. 

Per  naturam  caeli  aut  ejus  efientiam  intelligi- 
turmateria&forma  cxli ,  aut  potius  id  quod 
ex  utraque  refultat. 

Caclum  eft  naturae  diftinctae  ab  eflentiis  ele- 
mentorum  ,  quiaforma  caelia  materia  cacli  na- 
turaliter  eft  indiflbiubilis  ,  at  forma  forma  ele- 
mentomm  a  materia  eorum  naturaliter  diflbL- 
vipoteft. 

c  4jr.  Ejus 


jgr  Collecium 

4?.  Ejus  eflentia  componitur  ex  materia 
&  forma,  ut  caeterorum  corporum. 

Ratioeft,  quia  omne  corpus  conftat  materia 
&  forma. 

46.  MateriaceUanfitejufdemfpecieicum 
elementari,  in  utramque  partem  difputari  po- 

teft. 

Peripatetici  tamen  malunt  defendere  mate- 
xix  cxleftis  diverfitatem  fpecificam  ab  elemen- 
tarimateria. 

47.  Cxlimotus  eftabejusforma&nonab 

;ntelligentiis. 

Per  intelligentias  intelliguntur ,  Angeli ,  qui 
fi  cxlum  moverent ,  motus  c xli  fore t  violentus , 
quia  efletaprincipioextrinfeco  j  at  vero  cseli 
motus  eft  naturalis  ;  idepque  a  principio  intrin- 
feco,  quod  nihil  eft  aliud,  quam  forma  cxli. 

48.  Pars  Cadi,  eft  ftella. 

TJnde  ftella  vulgo  definitur  pars  dcnfiorfui 
orbis:  fed  hodie  difputari  coeptum  eft,an  dentur 
tales  orbes  cxleftes  :  quicquidfuerit,  ftellapars 
cxli  eft,  fed  lucida,  ob  materix  cxleftis  conden- 
fationem  &  in  unum  orbem  contra&ionem  s 
cxlum  ipfum  pellucidum  eft ,  ob  materix  cxle- 
ftisraritatem. 

49.  Stellaeareliquis  Cseli  partibus tantum 
difTerunt  denfitate. 

5-0.  Stellarum  affeclio  aut  potius  forma eft 
lux. 

Lux  eft  forma  ftellarum  accidentalis ,  nam 
fubftantialis  earum  eadem  eft  quxcxli,  cum 
cxlum  &  ftellx  fpccie  non  diffeiant. 

5*  1 .  Lux  non  eft  forma  ftellarum,per  quam 
funt  corpora  naturalia  ,  fed  per  quam  funt 
ftellae. 

Qualis  illa  fit  forma  fubftantialis  ftcllarum, 
pariter  ac  cxlorum  ,  ignotum. 

f%.  Hinc  accidentaliter  tantum  ,  non  fpe- 
cie,  ftella  differt  a  reliquo  caclo. 

5-3.  Eftenimlux  accidcnsScoualitas  cor- 
poris  lucidi,C2elum  reliquum  eft  pellucidum. 

Lux  non  eft  fubftantia  aut  corpus  ,  quia  rcfle- 
Ctitur  6c  repercuticur,  quodcftaccidcntis. 


Physicum. 

5-4.  Caelum  agit  in  inferiora,  mediantc  lu- 
mine,  motu,  &  occultis  qualitatibus. 

Inferiora  vocantur ,  qux  funt  ad  orbem  lun« 
ad  ipfam  ufqne  terram  ,  6c  in  ipfa  terra. 

Lumen  dicitur  ,  quod  a  ltellis  gignitur  in  ae- 
re;  lux ,  qux  manet  in  ipfis  ftellis  ac  corporibus 
lucidis. 

Motus  cxlieft  orbicularis. 

Qualitates  occultx  in  cxlo  dicnntur ,  qua- 
rum  effecla  deprehendimtur  in  inferioiibus , 
quid  tamen  ipfis  funt,  ignoratur. 

Lux  eft  in  corporibus  lucidis  fubjeiftive,  ut 
ftellis  :  lumeneft  a  corporibus  lucidis  efFectivc, 
ut  in  aere  a  fole  genitum. 

fj.  Caelum  accidentia  producit  principa^ 
liter. 

Accidentia  ,ut  calorem,  frigus,  humiditj 
tem,  ficckatem,  6cc^ 

f6.  Imo  8c  fubftantias  inanimes. 

Utlapides,gemmas,ferrum,  xs ,  &c.  tun 
mincralia,  rum  metaila. 

yj.  Imperfe&a  viventium  genera  minu 
principaliter. 

Imperfecta  viventium  genera  funt,  vcrbi  cau 
fa,  qux  nafcuntur  ex  putri  materia,  ut  multain 
fefta,  &  exigua  animalcula. 

5*8.  Perfe&eviventia  difpofitive  tantum 

Perfefte.  viventia  funt,  qux  ab  aliis  viventi 
bus  producuutur  ex  femine ,  ut  plantx  ,  bruta 
homines. 

Difpofitive  ,  id  eft  ,  quatenus  cxlumfuoj» 
fluxu  difpofitiones  varias  in  femen  ,  ex  quogi 
gnitut  vivcns.,  introducit. 

$•9.  In  voluntatemagit  indire&e,  quate 
nus  voluntatis  motus  aliquo  modo  funt  a  cor 
poris  temperamento. 

Nullumagensmateriale  poteft  agere  direft 
in  patiens  immateriale  :  fcd  cxlum  eft  agcr) 
matetiale ,  voluntas  hominis  eftpatiens  imm; 
teriale;  ergo  cxlumnonpoteft  agerediredci 
voluntatem  hominis  :  poteft  tamcn  agerc  i 
corpus  hominis  ,  ejus  temperiem  vel  iminutai 
do  velalterando;  &  ficagitindirctte  involui 
tatem  hominis  ,  quatenus  ea  aliquo  modo  pcr 
detatemperie  corporis  ,  dum  anima  hur*" 
corpori  in  hifce  tcriis  cft  alligata. 

THE 


Collegium    Physicum. 

THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIP ATE  TI  COS, 

Difputatio  Quhita, 

ELEMENTIS. 


Jp 


T   H   E   S   I  S      I. 


COrpus  fubcaelefte  veleftelementum  vel 
corpus  ex  elementis  mixtum  atque  con- 
latum. 

Subcejefte  corpus  dicitur  ,  quod  locum  fuum 
acccpitfubCazlo. 

2.  Elementum  eft  corpus ,  in  quod  reliqua 
Drpora  refelvuntur ,  ipfum  in  alia  corpora , 
uae  fpecie  diverfa  funt,  refolvi  non  poteft. 

Elementum  refolvitur  quidem  in  matcriam 
&  formam,ied  non  poteft  refolvi  in  corpora  alia 
fepriora;  mareria  vero  corpus  non  eft ,  utinec 
foi  ma :  contr a  mixtum  omne  refolvitur  in  cor- 
pora,  non  tantum  fe  pnora,fed  &  fpecie  diverfa; 
nam  Elementa  ,  in  qua;  fit  mixtorum  refolutio, 
&mixtis  funtpriora,  &  funt  vera  corpora  & 
funt  fpecie  diverfa. 

3.  Hincvocanturfimplicia: 

Simplexvelopponiturmixto ,  quod  ex  aliis 
corporibus  non  eft  conflatum ,  vei  opponitur 
I  compofito  ,  quodex  mareria  &  formanon  eft 
1  conflatum  :  priori  fenfuElementareitadicun- 
tur  fimplicia ,  pofteriori  fenfu  non  item  5  fic 
cnim  fola:  fubftantiaj  immatcrialesputa,  Deus, 
Angeli,  anima;  humanaj  dicuntur  ilmplices : 
Caelum  quoque  ilmplex  eft  priori  fenfu,non  po- 
fteriori :  at  mixta  &  cx  materia  ac  forma  com- 
ponuntur,  5c  ex  aiiis  etiam  corporibus. 

4.  Elementa,  cum  fint  corpora,  materiam 
ibent&formam. 

Nam  in  eo  diftinguitur  Corpus  a  Spiritu  ,  qui 
matcria  caret :  idcoque  etiam  cum  formaz  di- 
cuntur  ,  intelliguntur  non  informantes  ,  quat 
materiam  praeexigunt ,  fedafiiftentes. 

5*.  MateriaElementorumomniumeftuna 
que  eadem  :  fed  forma  eft  diverfa. 

Ratio  eft ,  quia  nuilum  accidens »  ut  eft  qua-  I 


litas  ,  poteft  effe  forma  fubftantiac ,  nt  eft  Elc  • 
mcntum. 

6.  Formae  Elementorum  non  funtquali- 
tates ,  fed  fubftantiales. 

7.  Quia  fubftantia non  potcft  componi  ex 
non  fubitantia. 

Ratio  eft ,  quia  totum  &  partes  ift  uno  pcr  fc 
funt ejufdem generis  acnaturx. 

8 .  Sunt  tamen  formae  illae  ignotae ,  earum- 
que  loco  qualitates  adhibentur ,  quae  a  formis 
emanant. 

Forma:  Elementorum  funt  ignota: ,  quid  fint^ 
fed  non  quod  iint ;  nam  eas  efte  ,  id  eft ,  exifte- 
re ,  ex  earum  proprietatibus  &  operationibus 
manifeftum  eft  ;  fed  quat  illarum  ilt  eifentia , 
aut  ignotum  aut  obfcurum  eft  : 

Adhibentur,  tum  ad  «xplicandas  operationes 
Elementorum ,  tum  ad  Elementorum  deiinien- 
das  qualitates. 

Qualitates ,  fcilicet,  propria:  non  alienae.,  non 
communes  3  hae  enim  pofttis  formis  non  ponun- 
tur,  ut  quidem  proprix . 

9.  Qualitates  Elementorum  funt  motrices 
Scalteratrices. 

Ut.motus  localis  &  alteratio  funt  diftincl:^ 
fpecies  motus  , ita  diftinclra;  funt  qualitates  Ele- 
mentorum  ,  quap  motumlocalem.§caiteratio- 
nem  faciunt. 

1  o .  Motrices  funt  gravitas  5c  levitas. 

Gravitas  facit  Elementum  moveri  deorfum , 
levitasfurfum. 

In  Elementis  nulla  datur  qualitas  motrix , 
quaeiltcaufamorus  circularis,  quiatalis  motus 
non  convenit  Elementis :  fi  dicas  igi-em  &  ae- 
rem  moveri  in  orbem  a  motu  folis  6c  Cctli ;  re- 
fpondco  ,  iftum  motum  utriufque  Elementinoft 
effe  naturalem,  ideoqne  non  haberepro  caufa 
c  g  aliquara 


le 


COLLEGIUM      PhYSICUM. 


aiiquamqualitatcmnaturalem.,  fed  eft  motus 
prxternaturam. 

ii.  Rationequalitatummotricium,  con- 
fiderantur  Elementa  ut  funt  partes  Mundi. 

Quia  Elementa ,  ut  partes  Mundi ,  &  ad  falu- 
tem  univerli  vel  furfum  moventiu  vel  deorfum. 

12.  Elementa  ita  confiderata  funt  qua- 
tuor  i  ignis,  aer,  aqua,  terra. 

Quaternarius  elementorum  niunerus  affe- 
iitur  multis  rationibus  j  fed  qux  quoad  maxi- 
mam  partem  funt  probabiles  ,  ut  qux  defiunun- 
tur  a  quatuor  humonbus  ,  anni  tempeftatibus, 
&  qualitatibus  primis. 

»'  Efficaciilima  ratio  defumitur  a  quadruplici 
motuelementorum,quiexponitur  thetl  16.  17. 
ii  dicas.,elementoium  motus  eft  tantum  duplex, 
furfum  oc  deorfum :  refpondeo  ,  in  genere  qui- 
demidverumeft;  ied  motns  furfum,  iterum  du- 
plex  eft  ,  uti  &  motus  deorfum  :  &  fic  omnis 
elementorum  motus  eft  quaduplex. 

13.  TerracentrumMundioccupat,  hanc 
proxime  ambit  aqua,  aquam  aer,  aerem  ignis. 

Centrum  Mundi  vocatur  ,  quod  eft  intra 
Mundi  circulos,  medium  &  intimum  :  quemad- 
modum  in  cxpa  intimum  corculum  in  medio 
omnium  tunicarumautpellicularum  iltum  eft 
centrum  cxpx  ,  aufquemadmodum  punftum 
medium  ,  quo*d  a  circulis  ambitur ,  &  centrum 
circulorum  eft  ;  ita  terra  ,  rcfpeftu  aqux  ,  aeris, 
ignis,  &  cxlorum  fe  ambientium  ,  omnium  eo- 
rumeft  centrum. 

Naturali  quidem  fitu  aquaambit  totam  ter- 
ram  ,  fed  quia  tum  tcrranoneftet  habitabilis, 
neque  idonea  ,  in  aqua  vivere  homines  &  ani- 
malia;  Deus  voluit  terram  aliquafui  parteex- 
ftare  extra  aquam,  undc  aqua .,  terra ,  conficiunt 
unumglobum. 

14.  Hujus  rei  ratio  defumendaeftab  im- 
prefTa  Elementis  vel  majore  velminoregra- 
vitate&lcvitate. 

Quodcnim  jravinfimum  eftex  elemcntis  ,uti 
cft  terrx.infimum  locum  mundioccupr.t;  quod 
lcviflimum  cftclcmcntum  ,  fuprcmum  ,  itata- 
mcn  ut  fupremum  clcmentum  mcdia  ,  &  hxc 
infimum  ambiant :  idcoque  refpeftu  reliquo- 
rum  elementorum  tcrra  ccntrum  cft  ,  &  mc- 
diumrcfpectualiorum  corporum  r.mbicntium; 
qucmadmodum  panttum  eft  mcuium  rcfpcftu 
circuli  ambicntis. 


Gravitas  eft  qualitas  motrix ,  qua  Elemen-  I 
tum  fertur  deorfum ,  levitas  qua  furfum. 

Fertur,  id  eft,  movetur  motu  locali,  hic  enirri 
latio  dicitur; 

16.  Deorfum  eft  vel  medium  vel  verfu; 
medium  Mundi. 

Medium,  hic  eft  centrum  Mundi ,  extremu 
Mundi  funt  cxli ,  velinter  cxlos,  cxlumexti 
mum . 

17.  Surfum  eft  vel  extremum ,  vei  verfu 
extremummundi. 

18.  Hinc  gravitas  &  levitas  eft  una  fimpli 
citer,  alteraiecundum  quid. 

Levitas  ilmpliciter  vocatur  ,  quia  eletnen 
tum  fertur  ad  cxlum  ufque ;  fecundum  quid 
qua  non  ad  cxlumufquemovetur  ,  fedaliqu< 
ufqueverfus  cxlum  :  iic&  gravitas  fimplicitei 
eft,qua  elementum  fertur  ad  centrum  ufquejfc 
cundum  quid  ,  qua  moyeturaliquo  ufque  ver 
fum  centrum. 

19.  Levitas  ftmpliciter  eft  propria  Igni 
fecundum  quid  Aeri  ,  gravitas  fimplicitei 
Terrac ,  fecundum  quid  Aquae. 

20.  Hae  qualitates  motrices  funt vere,  qua 
tates&pofitivae,  non  privationes. 

Ratio  eft ,  quia  cujus  operationes  verx  fun 
ocpofitivx  ,  id  ipfum  principium  oportet  elTc 
vcrum  &  pofitivum  :  fed  qualitatum  motricium 
operationes  ,  fcilicet,  afcendere  &  defcendere 
funt  verx  &  pofitivx  ;  ergo  &  ipfas  quaiitate 
motriccs  oportetefle  veras  &  poiitivas. 

11.    Suntque  caufae  proximae  omnisEle 
mentorum  motus :  Exque  inftrumentales : 

Qualitates  motrices  dicuntur  caufx  inftru 
mentales  motus  clementorum  ,  quia  a  form. 
clcmcntorum  ad  motuseorum  faciendosexci 
tantur,  elevantur,  promoventur ;  hxc  enim  ra 
tioeftinftrumenti ,  utab  aliacaufa'fecunda  a< 
agendum  applicetur. 

ai.  Forma  eft  caufa  motus  Elementorui 
principaiis. 

Dicitur  forma  caufa  motus  in  clcmcntis  prir 
cipalis  ,  quia  a  nullaaiia  caufa  fccunda  adagei 
dum  excitatur  ,  licct  cxcitctur  a  caufapiim.' 
uti  oinnc  agens  crcatum. 

23.  Gei 


COLLEGIUM      P  H   Y  S   I   C  U  M. 


23.  Generans  non  eft  caufamotus,  nifi 
uatenusformisElementorum  gravitatem  8c 
:vitatem  indidit. 

Generans,ideft  ,  caufa  clementa  producens-' 
eft  caufa  motus  in  eiementis ,  remota,  non  pro. 
acima. 

24.  In  locis  propriis  Elementa  j  nec  gravi- 
.nt,  nec  levitant. 

Gravitare  ,  id  eft ,  dcfcendere, levitare,  id eft, 
afcendere  ,  qux  funt  operationes  gravitatis  & 
lcvitatis :  itaque  elementa,  cum  inlocisfunt 
,propriis,funt  quidem  gravia  &  levia  in  actu  pri- 
mo  ,  fednoninadufccundo  ,  quianonhabent 
quo  vel  afcenderent  vel  defccndercnt. 

if.  IgnisomniumElementorumefi:  rarifli- 
tumccieviffimum. 

^Ratio  eft  ,  quia  ignis  eft  omnium  elemento- 
rum  calidiflimum. 

Ignem  clementarcm  dari  probant  vulgo  ex 
proportione  qualitatum  inter  fe  ,  qux  plane  pc- 
riret,  igne  elementari  fublato:  ut  enim  aer  con- 
venit  cum  aqua  humiditate ,  difcrepat  calidita- 
te,  lic  aqua  convenit  cum  terra  frigiditate  ,  di- 
fcrepat  humiditate  ,  &  fic  terra  &;  aer  nullam 
habent  qualitatcm  communemjita  oportet  dari 
clcmentum ,  quod  cum  aqua  nullam  habeat 
qualitatem  communem  ,  &  habeat  aliquam 
communem  cum  terra,  puta  ficcitatem,  &  cum 
a?re, puta  caliditatem, eft  enim  ignis  calidus  & 
ficcus. 

26.  Ob  fummam  levitatem  fummumte- 
tlocum. 

Ratio  cft  ,  quia  quo  quid  eft  levius  eo  altius 
afcendit. 

2  7.  Ob  fummam  raritatem  infuo  loco  non 
cet. 

.0  eft  ,  quia  lux  oritur  ex  commixtione 
\  &  denfi  ,  quod  enim  mere  rarum  eft  ,  non 
t  fedpeliucet ,  id  eft  ,  pcrfpicuum  ac  pellu- 
um,  ut  eft  carlum  &  aer ,  fed  quod  lucem  ha- 
t  condenfatam  &  compactam  lucecuti  ftella: 
incxlo. 

18.  Igniproximuslocoeftaer,  quitribus 
gionibus  diftinguitur. 

Diftiniftio  trium  regionum  asris  ,  a  nobis  eft 
5c  mente  humana  ;  aer  enim  eftcorpus  conti- 
nuum,  non  divifum,  aut  diitinftum  in  partes. 


21 

29.  Infima  regioaerispertingitaterraad 
eum  locum,  ubi  reflexi  folis  radii  finiuntur. 

Quia  tcrra  eft  corpusaliquomodopolitum, 
radii  folis  ad  fuperficiemterrx  demifli  ad  ca 
reflevftuntur  ;  cum  cnim  lux  incidit  in  corpus 
politum,ab  eo  repercutitur,  quae  radiorum  fola- 
rium  hic  reverberatio  aiiquo  ufquepertingir, 
&  iftic  ubi  finitur  etiam  finitur  infima  regio 
aeris . 

3  o.  Media  a  radiis  reflexisad  altifTimorum 
montium  cacumina. 

Exempla  altiflimorum  mojatium  funt  Alpes, 
aut  fi  qui  exftant  iis  altiores. 

Nota  vero  ,  mediam  regioncm  aeris  nonnun- 
quam  Philofophis  dicifrigidum  ,  quodintelli- 
gendum  ert,  quod  fit  nimis  caiida  ,  quam  fupre- 
ma  aut  infima,  nam  totus  aer  calidus  cft ;  quod 
vero  fuprema  aeris  regio  fit  calidior  ,  ideo  eft, 
quia  igni  elementari  &  foli  proprior  eft :  fed 
quare  infima  dicitur  calidior  media ,  cuminfi- 
ma  longius  abfit  ab  igne  elementari  &  fole  , 
quam  media  ;  refpondeo  ,  quia  radii  folis  refle- 
xi  in  infima  regione  aeris  ,  a  terra  calorem  ejus 
reddunt  intenfiorem  ,  quod  videre  quoque  cft 
in  fpeculis ,  qnando  ab  iis  iifdem  radii  refle- 
ftuntur. 

31.  Suprema  a  montium  cacuminibus  ad 
locum  Ignis. 

32.  Aquae  locus  eft,  naturalis  inter  terram 
&  aerem : 

Ratio  eft,  quia  aqua  eft  aerc  gravior ,  &  tcrra 
levior,  id  eft,  minus  gravis. 

33.  Atnuncadbonumuniverfiterramul- 
tis  locis  extat  extra  aquam . 

Ratio  eft,  quia  terra  debebat  efle  domicilium 
&  habitaculum  animantium  ac  viventium. 

34.  Terra  eft  elementorum  denfilTimum, 
8c  graviiTimum,  ideoque  infimum  tenetlo- 
cum. 

Ratio  eft  ,  quia  terra  cft  elcmentorum  figidif- 
fimum  ;  at  fri^us  eft  caufa  denlitatis  &  gvavita- 
tis,  ficut  calor  eft  caufa  gravitatis  &  levicatis. 

35-.  Ex  aqua  8c  terra  unus  fit  globus. 

Itaqvie  aqua  &  terra  habent  communc.  & 
idem  centrum. 

c    3  36.  Qiu- 


COLLEGIVM      P  H   i  S   I   C  U   M. 


■ZZ 

36.  Qualitates  Elementorum  alteratrices 
funt  primae  vel  fecundae. 

Qualitates  alteratrices  dicuntur  ,  quibus  ele- 
mentaalterantur,ideft,  fecundumquas  immu- 
tantur. 

Et  tum  fpectantur  ut  principia  mixtionis. 

3  7 .  Primae ,  quae  non  oriuntur  ex  aliis,  ut, 
Calor,  Frigus,  Siccitas,  Humiditas. 

Nonnulli  volunc  qualkates  ptimas  fic  dici.. 
quiaprimo  convcniunt  corporibus  primis,puta, 
eiementis. 

Alii  volunt^  quia  non  habent  qualitates  fe 
priores. 

38.  Hse  verafunt&pofitivae,  omnefque 
agunt  in  fe  invicem ,  Calor  in  Frigus ,  Humi- 
ditas  in  Siccitatem ,  Sc  contra. 

Ratio  eft ,  quia  veras  &  pofitivas  exercent  o- 
perationes  ,  agunt  in  fe  invicem  ;  ergo  omnes 
partim  funt  aftivx,  partim  paflivas  qualitates. 

Humiditas  &  ficcitas  dicuntur  interdum  paf- 
fivx  fimpliciter  ,  quia  minus  efficaciter  agunt ; 
&  calor  &  frigus  dicuntur  interdum  activaz  fim- 
pliciter  qualitates,quia  magis  efficaciter  agunt. 

39.  Itaque  datur  reaetio. 

Reactio  eft  mutua  elcmentorum  &  qualita" 
tum  in  fe  invicem  aclio  £c  pugnainam  quia  qua~ 
iitatesfuntcontrariain  elementis ,  ftudentfefe 
mutuo  cxpellere  atque  expugnarc. 

40.  Ratione  harum  qualitatum  dicuntur 
Elementa  principia  mixtionis. 

Elcmema  (unt  principia  mixtionis  efficientia. 
Atque  etiam  materialia;  nam  mixtaexele- 
mentis  tanquam  ex  materia  conftant. 

41.  Quia  per  has  omnis  in  Elementis  mix- 
tio  peragitur.  ' 

Quid  fit  mixtio  ,  cxplicabitur  difputatione  3 . 

41.  Quatitatesfecundaefunt ,  quae  oriun- 
tur  ex  primarum  tcmperie. 

Qualitatum  fecundarum  exempla  funt ,  rari- 
tas,  denfitas,  fapor,  odor,  &c. 

43.  Quilitates  primac  miftionemantece- 
cunt,fecundae  fequuntur. 

Quiaquaiitatesprima:funtcaufa:mixtionis, 
ccundx  funt  cjus  crFccta. 


44.  Caloris  ac~tio  eft,  1.  calefacere ,  2 .  ho 
mogenea  congregare,  heterogenea  difgr^ 
gare. 

Homogenea  non  tantum  intelliguntur  quj 
per  omnia  funt  ejufdem  naturae ,  Ced  &  qua^  H 
cet  fint  diverfae  naturat  ,  in  unam  tamen  natui ' 
ram  commutari  pofTunt:fic  &  heterogenea  fum  j 
non  fimpliciter  ,  qax  funt  naturae  diverfae ,  fec  | 
tam  diverfce  ut  in  unamcommutarinequeant 
Congregare,  id  eft,  in  unam  naturam  colligetei  i 
aut  mutare;  difgregare,  contra. 

Quemadmodum  cibus  &  potus  ,  caro  &  pi 
fcis,commutantur  in  unum  chylum;  fic  lapis  & 
panis  non  poifunt  commutari  in  unum  alimen 
tum. 

45-.  Frigoris  a&io  eft,  1 .  frigefacere,  2 .  fri1 
gefaciendo  conftipare ,  &  fic  homogenea  at1 
que  heterogenea  congregare. 

Conftipare,  id eft,  obturare. 

4.6.  Humiditatis  a&io  eft  humectare ,  fic  > 
citatis  exficcare. 

Humeftare,  id  eft,  humidum  facere,  &c  exfic 
care  ficcum  facere. 

47.  Ignis  eft  Elementum  calidum  8cfic 

cum. 

If 

48.  Aer  eft  elementum  calidum  &  humi!  . 
dum. 

49.  Aquaeftelementumhumidum&fri 
gidum. 

j-o.  TerraeftElementum  frigidum&fic 
cum 

SiElementaforentpura  ,  urinonfunt,  tui 
haberent  fingula  fingulas  fuas  qualitates  i 
graduintenfo  ac  fuperlativo  :  nunc  vero  ,  can 
fint  impura.eas  poifident  in  gradu  remiflb,c<,ii 
Grammaticiloquuntur,pofitivo. 

f  1 .  Ex  Elementis  quaedam  funt  fymbolica 
quaedam  afymbola. 

Symbolum  Grxce  dicitur  fignnm  aliqu 
commune  ,  qualc  datur  de  noctc  vigilibus  ,  cui 
maenia  urbis  circumeunt;  fic  dicuritur  Elemei 
ta  Symbolica  ,  qux  habentaliquam  qualitatci 
communcm  ;  Afymbola ,  qux  nullam. 

fi.  Symbolica,  quae  una tantum  qualitan 
diverfafunt,  aicera  conveniunt. 


COLLEGIUM      PhYSICUM. 


Sic  ignis  &  aer  conveniunt  calore  ,  differunt 
iccitate  &  hurniditate  ,  difFerunt  calore  &  fri- 
ore :  terra  &  aqua  conveniunt'  frigore ,  diffc- 
unt  ficcitate  &  humiditate. 

- j.  Afymbola ,  quae  utraque  qualitate dif- 
jnt. 
Afymbola  funt  ignis  5t  aqua,  aer  &  terra. 

•4.  Per  qualitates  primas  unumquodque 
1  mentum  in  quodlibet  mutari  poteft. 

Quia  per  illas  qualitates  Elementa  in  fe  invi- 
sm  agunt ,  doncc  fc  mutuo  devicerint. 

•f.  Faciliustamen  mutatur  fymbolicum 
i  ymbolicum ,  quam  alymbolum  in  afym- 
1  im. 


Ratio  eft ,  quia  minor  eft  refiftentia  &  minor 
pugna ,  inter  duo  T  cmenta  Symbolica ,  quam 
inter  duo  Afymbola. 

f6.  Elementum  fymbolicum  gigni  poteft 
ex  fymbolico  8c  alymbolo. 

Sic  ignis  poteft  gigni  ex  aere  ,  &  ex  aqua,  ve- 
rum  ut  aqua  prius  mutetur  in  aerem  5  nam  ut 
Afymbolum  ex  Afymbolo  gignatur  immediate* 
fieri  nequit., 

fj.    Afymbolum    ex   Afymbolo    tan- 
tum. 

Quando  fcilicet  utraque  qualitas  contraria  in 
contrariam  mutatur  fimul  &  femel.  non  imme- 
diate  alia  quaiitate  in  quam  prius  mutetur. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIPATETICOS, 

Difputatio  Sexta, 
D  E 

ENERATIONE  et  CORRUPTIQNE. 

T   H   E   S    I   S       I. 


Lementa,  quia  conftant  materia  &  forma 
difTolubiterunitis,  generationis  8c  cor- 
ionis  in  inferioribus  exiftunt  caufse. 

In  eo  differunt  Cceli  ab  Elementis  ,  quod 
oelorum  materia  &  forma  a  fe  invicem  diffol- 
naturaliter  nequeant :  in  Elementis  contra  fe 
s  habet  5  quin  materia  &  forma  eceli  diffolvi 
ifSnt  fupernaturaliter  ,  nullum  eft  dubium  : 
lod  vero  in  Elementis  materia  &  forma  natu- 
liter  poffunt  diffolvi ,  fir  ob  pugnam  qualita- 
m  contrariarum  in  illis  ,  quae  in  ccelis  locum 
»n  habet. 

.  Generatio  &  corruptio  non  uno  modo 
d  mtur. 

.  Nam  &  fubftantiis  &  accidentibus  u- 
t!  uetribuitur. 

Generatio  8c  corruptioproprie  de  fubftantiis, 
improprie  de  accidentibus  dicuntur. 

.  Accidentia ,  cum  primum  fiunt ,  gene  - 
r  ur ,  cum  ultimum  definunt,  corrumpun- 


Generatio  &  corruptio  accidentium  ,  non  fie 
dicuntur  ,  ac  fi  terminus  utriufque  ad  quem  fo- 
ret  accidens  ,  fic  enim  generatio  &  corruptio 
confunderetur  cum  alteratione :  fed  accidcns 
dicitur  generari ,  cum  primus  ejus  gradus  in 
fubje&um  introducitur,  &  corrumpi .,  cum  ul- 
timus  ejus  gradus  ex  fubjedo  eKpellitur,  alte- 
ratio  enim  eft  torius  accidentis  plcni  ac  perfefti 
vel  produclio  vel  deftrudio. 

Quando  aqua  primum  incipit  calefieri,  primi 
caloris  aut  gradus  in  calore  produ&io  ,  eft  ge- 
ncratio  caloris ;  fed  reliquorum  graduum  calo- 
ris  produftio ,  eft  alteratio. 

f.  Generationem  8e  copruptionem  fub- 
ftantialem  dari,  experientiademonftrat. 

Generatio  &  eorruptio  fubftantialis  dicitur , 
a  termino  ad  quem  ,  quicft  fubftantia. 

6.  Interdumenimcorporafic  mutantur, 
ut ad priftinum  ftatum  reveiti  queant  -,  inter- 
dum ,  ut  nequeant. 

Cum  corpora  mutantur,  fed  ita  ut  redire  po£- 
fint  namialirer ,  fi  fibi  lelinquamm ,  ad  anti- 

quum 


24 


Collegium 


ca 


quumnaturxftatum ,  dicuacur  alterari ,  fi\non 
poflunt,dicuntur  gencrari  vel  corrumpi. 

7.  In  illis  forcna  fubftantialis  non  eft  mu- 
tata,  in  his  quam  maximc. 

Sicaqua.quando  calcficdicirur  akerari,quia 
,!efa:"ta  ad  priftinum  frigus  naturaliter  redic . 

8.  Generatio  8c  corruptiocommuni  defi- 
nitione  denniuntur ,  quando  totum  mutatwr, 
necfenftbile  quippiam  ut fttbj etlum  idem perma- 
net ,  lib.  1 .  de  Gener.  £c  Corr.  c.  4. 

Per  totum  intellige  ,  non  totum  compofiti  , 
fed  tocum  compolitum  :  per  totum  compofiti 
intclligitur  vel  materiavel  forma  ,  quam  neu- 
tram  necelTe  cft  mutari,  ut  fiat  gcneratio  &  cor- 
ruptia,  fcd  fufficit ,  ii  mutetur  iliud  totum  quod 
exillis  conflatur. 

Ut  fubjedum  idem,  id  eft,  ut  fubjeftum  ejuf- 
dem  fpeciei  vel  idcm  numero:  idem  genere  fub- 
jeclum  utrobique  manet ,  fednonidem  fpecie 
femper  aut  idem  numero  eft  in  generatione  aut 
aut  in  corruptione. 

9.  Hxcdefinitiodiftinguit  generationem 
£c  corruptionem  ab  alteratione. 

10.  In  generatione  enim&corruptione , 
aut  nullum  manetfeniibile  fubje£t,um  ,  aut 
non  idem  ,  iri  eft ,  ejufdem  fpeciei :  at  in  alte- 
ratione  5c  idem  manet  8c  ejufdem  fpeciei. 

Vcrbi  caufa  ,  in  calefactione  aqux  frigidx 
manet  idem  numero  ,  &  ejufdcm  fpecieifubje- 
ctum.tumincalefadione  tum  in  frigefaclione, 
fcilicet  aqua  ,  at  contra  fe  res  habct  in  genera- 
tione  &  corruptione  ,  ubi  iubjeftum  inrerdum 
nonmanctidcm  numero>  interdum  non  cjuf- 
dcm  fpeciei. 

Sic  corpus  mortuum  noneft  cjufdem  fpeciei 
cum  corporc  vivo. 

11.  Generatio  non  fumitur  hoclocopro 
fola  animatorum  produftione,  fed  propro- 
duttionc  cujuflibet  fubftantiae. 

Cumdicitur,  quod  gerferare  fir  naruralifli- 
mum  opus  vivenii^  ,  aur  quod  gcncra.io  juxta 
accrctioncm  &  nurrhionem  finc  actusanime 
vcgctantis  ,  gencratio  fumitur  ftrifte  :  hic  vcrr> 
latius  accipitur.  ut  fub  fe  comprehcndat  fub- 
ftanrixctiamnon  vivcntis  productioncm. 

Qualis eft  gcncracio  iapidis  iu  terrx  cavernis, 
aut  gcncratio  nivis  in  aerc. 


P  h  y  s  1  c  u  m. 

12.  Generatio  eft  mutatio  a  non  efTe  a„ 
eiTe  iimpliciter. 

1 3 .  Cowuptio  eft  mutatio  ab  efTe  ad  no 
efTeiimpliciter. 

Intelligitur  hic  efle  &  non  efle  totius  con 
poilti ,  non  veropartium  fingularium. 

14.  Utriufqueidem  eft  fubjectum  :  no 
numero,  nec  fpecie,  fed  genere. 

Idem  ,  puta  genere.  non  numero  ,  ne  ha 
thcfis  pugnct  cum  oftava. 

ij-.  Imo  8c  iidem  termini: 

Iidem  termini,  fcilicet ,  genere  non  fpeci 
non  numero. 

16.  Sictamen,  ut  generationis  terrrrini 
aquofitcorruptionisterminus  ad  quem, 
contra. 

Gencratio  enim  incipit  a  non  efle  fubfta 
tiam  completam  Sc  rendit  ad  eife  fubftantia 
completam  j  corruptio  contra  incipir  ab  ei 
fubftantiam  completam  &  tendit  ad  non  ci 
fubitantiam  completam. 

Subftantia   completa  eft  tcrminus  ad  quci 
generationis  adxquatus ,  ac  remotus.,  Sc  toral' 
forma  fxpe  dicirur  Philofophis   generatior 
terminus  ad  quem  inadxquatus  ,  proximus 
partialis. 

17.  Nam  generationis  terminus  a  quo 
corruptionisterminus  ad  quem  ,  eftnonci) 
iimpliciter. 

Noncflefimpliciter  ,  ideft,  noneflefubfta 
tiam  totam  ac  pcrfettam  feu  eiTe  compofitum 

18.  Etcorruptionis  terminusaquo&_ 
nerationis  terminus  ad  quem  ,  eft  effe  iiinp 
citer. 

EiTe  fimplicirer,  fignificat  eiTe  fubftanti 
totam  ac  perfcftam  ,  feu  cifc  compofiium. 


19.   Hinc,  omnis   generatio  eft  c_u 
corruptio,  cccontra. 

Kxempli  graria  ,  quando  in  frrum  humaiji 
intro  iucitur  anima  rarionalis,  co  ruinpin 
ma  fentiens  &  ve_,etans  ,  non  quo.t  defirw 

cxiA' 


Co 


L  L   E  G  I  V  M      P  H   Y  S   I   C  U  M. 


•eJiiftcre  ,  nam  manent  in  faetu  poft  animae  ra- 
-tionalis  introductionem  ,  fed  dicuntur  corrum- 
pi ,  quia  nonamplius  tenentrarionemformaj , 
nam  una  cum  corpore,in  quo  funt,  faciunt  ma- 
tcriam  hominis;  homo  enim  pro  materia  habet 
non  corpns  fimpliciter  ,  fed  corpus  animatum, 
anima  vegetante  &  fentiente. 

20.  Quin,  eadem  actione,  aliquidgenera- 
I  ir  8c  aliud  corrumpitur ;  feu  generatio  unius 

lcorruptio  alterius,  8c  contra. 

H^c  &  fequens  axioma  intelligendum  eft  > 
nonformaliterautinfenfuformali,  fed  caufa- 
Iiter  aut  in  fenfu  caufali ,  id  eft ,  ipfa  ratio  ,  qua 
aliquid  generatur  ,  non  eft  eadem  qua  ahquid 
corrumpitur ,  rcfpeclu  ejufdem  ,  fed  corruptio 
unius  formac  eft  caufa  ,  cur  generetur  forma' 
alia,  &  vice  verfa:  generatiouniusformaeeft 
caufa  cur  corcumpatur  alia  ,  non  quidem  fem- 
pcr  quoad  entitatem  ,  non  quafi  defihantefte 
Formx  qua:  corrumpuntur  ,  fed  ,  cum  corrum- 
ptmtur  ,  femper  corrumpuntur  quoad  informa- 
tionem  ,  quia  definunt  eife  formx .  id  eft ,  defi- 
lunt  informare  aut  munus  formaefuftinere. 

2 1 .  Subje&um  generationis  eft  materia. 

Materia,  fubintellige,  habiiis  ,•  quac-actionem 
;enerantis  juvet. 

12.  In  quo  diftinguitur  a  creatione : 

Nam  creatio  aut  nullam  habet  materiam  pr$- 
xiftenrem  ,  aut  fi  materiam  habct  praeviam,  ea 
ftinhabilis. 

13.  Sic ,  &  per  materiam  corruptiadiftin- 
turab  annihilatione. 

Nam  in  corruptionc  manet  eadem  mareria  , 
altem  genere,  qux  fuerat  in  productione  ,  ut 
ifum  eft  thcfi  14.  annihilatio  vero  ,  dicit  non 
antum  compofiti ,  non  tantum  formx ,  fed  Sc 
pfius  matcriae  diftin&ionem. 

4.  Cum  enim  creatio  iit  produ&io  totius 
ftantiae  ex  nihilo,  annihilatio  converiio 
ius  fubftantiae  in  nihilum,  nullum  poteft 
»i  commune  terminorum  fubjecT:um. 

Nam  repugnant ,  dari  communem.materiam 
:rmini  a  quo  8c  ad  quem  ,  £•:  tamen  totam  fub- 
antiam  compofiti  ex  nihiio  fieri  aut  innihi- 
.imredigi. 

nim  materia  aliqua  communis  manet,neq; 

antia  ex  nihilo  fit ,  neque  in  nihilum  redit. 


2? 


25-.  Materia  generationis  non  eft  prima, 
fed  fecunda. 

Materia  fecunda  ,  eft  matcria  fingularis  ,  pri- 
ma  eft  univerfalis  t  at  operatio  omnis  ,  ficuti  & 
exiftentia,finguiarinm  eft;ergo&  gencratio  fiet 
in  materia  fmgulari  feu  fecunda,  non  inuniver- 
falifeuprima. 

26.  QuJadebeteiTedifpoiita. 

Nam  non  ex  quolibet  ligno  fit  Mercurius, 
hoc  eft,forma  non  poteft  introduci  in  materiam 
quamcunque ,  non  fane  inindifpofitam,  h<ec 
enim  non  cft  idoneum  formx  fubje&um. 

Sic  non  poteft  ex  lapide  naturaliter  generari 
homo. 

2  7.  At  difpofitiones,  formae  introducendse 
convenientes  ,  non  primas  fedfecundaecon- 
veniunt  materiae. 

Difpofitiones ,  intellige  ,  tum  accidentaies 
tum  fubftantiales  :  ha:  vocantur  vulgo  forma; 
difponentes  &  fubordinate^illae  funt  accidentia. 
Sic  cum  ex  ligno  generatur  ignis,  debeC  primum 
introduci  inlignum  Sc  calor  &  ficcitas  &  cx- 
terx  difpofitiones  accidentales,&  in  viventium 
generationc  infuper  debent  inducidifpofitio- 
nes  fubftantiales  feuformaequaedamfubordina- 
ts  ,  ut  in  generatione  hominis  debentintroduci 
in  femcn  feu  materiam  anima  vegetans  &  fen- 
tiens. 

28.  Quare,  in  corruptione  nunquam da- 
tur  refolutio  ufque  ad  materiam  primam. 

Verbi  caufa  ,  cum  homo  moritur  ,autplanta 
interit ,  anima  quidem  hominis  acorporeejus 
folvitur ,  fed  ipfpm  corpus  non  ftatim  fit  matc- 
ria  prima,  5c  in  planta  forma  quidem ,  anima  ve- 
getans  ,  relabitur  in  materix  poteftatem  ,  fed 
quod  fupereft  plantae  corrupta:  corpus  nonfta- 
tim  fit  materia  prima  ,  verum  utriufquc  &  ho- 
minis  cc  piantx  materia  variis  adhuc  modis 
mutatur ,  velinvapores ,  velinvermes,  velin 
pulverem.,  velin  aerem  :  Scc. 

29.  Sed  praeter  quantitatem  ,  quaedam 
etiam  qualitates  manent  eacdem  ingenito, 
quse  fuerant  in  corrupto. 

Qiulitates  qr.x  manent  in  corrupto,  cum  an- 
te  effent  in  genito  ,  fiint  qualitates  qux  fequun* 
tur  formam  vel  Mixti  vel  Elementorum. 

30.  Imo  faepe  forma  aliqua  fubftantialis 

d  fupercft  > 


COLLEGIUM 

fupereft,  fc.  tum  animata  generantur  8c  cor- 

rumpuntur. 

Sic  cum  homo  generatur  ,  id  eft  ,  cum  anima 
rationalis  corpori  unitur  ,  adhuc  fupereft  for- 
ma  fcntiens  ,  vegetans  ,  mixti,  fed  non  funt 
forms  hominis.  nec  exercent  munus  formx  in 
homine.fed  faciunt  una  cum  corpore  materiam 
hominis  ,  ficuti  animarationalis  facit  ejusfor-  , 
mam  :  llc  cum  homo  corrumpitur  ,  anima  ra-  I 
tionalis  definii  informare  quidem  ,  fed  non  de- 
finkefleformafentiens  &  vegetans  ,  definunt 
&  informare  &  efte  ,  manettamen&  fupereft 
forma  mixti  in  cadavere  feu  corpore  ,  materia 
hominis  quae  ante  erat  in  ejus  corpore  vivo. 

ai.  Nam  manet  in  genito  quae  fuit  in  cor- 
Tupto ,  &.  contra  ,  forma  mixti. 

Forma  mixti  in  corpore  naturali  dicitur,  qux 
iefultat  ex  concurfu  quatuor  Elementorumin 
corporemixto. 

Sic  manet  eadem  figuracicatricis  in  cadave- 
ie,  qux  fuerat  in  corpore  vivenris. 

3 1 .  Haec  tamen,  accedente  anima,  exercet 
munus  difpoiitionis ;  at  recedcnte ,  eft  ipeci- 
iica. 

Difpofitionis ,  id  eft,  formx  difponentis ,  qux 
quidcm  rem  conitituitin  certa  fpecie  ,  fed  tali 
qux  adventu  forma:  uLterioris  ac  nobilioris  in 
fpeciem  perfeiftiorem  tranfire  valeat : 

Specifica,  id  eft  ,  fpeciem  facit  feulargitur 
ultimam,  ideft,  talem  qua:  in  aliam  fpeciem 
perfe;tiorem  non  poteft  tranfire  nacuraliter  ; 
quia  naturali  via  &  ordine  ac  natur &  viribus  no- 
bilior  forma  fupcraccedere  nequir. 

3  3  Qujrties  nova  fubftantia  generatur.duae 
a&iones  diitin&e confiderari  poiTunt ,  forrnae 
productio  &  ejufdem  unitio. 

In  formis  materialibus  produ&io  earum  & 
uniao  ,  nonfunt  re  ipfadiihnrta:  adtiones  ,  per 
mentem  amen  diftinguuntUI  ,  informis  mate- 
rialibus  refpc.hi  caufarum  fecundarum  ,  diftin- 
guunturearumatoduftic  &unitao>  nam  crea- 


Physicum. 

turx  eas  non  producunt ,  quia  non  poifunt,  nam  - 
creantur ;  attamen  eafdem  corpori  uniunt :  re- 
fpedu  Del,  produftio  earum  &  unitio  non diffe- 
runt  realiter  ,  quippe  qui  eas  producendo  unit , 
&  uniendo  producit. 

34.  Generatio  confiftitnoninprodu&io- 
ne  formae ,  fed  in  unitione. 

Et  ideo  homo  refte  dicitur  generare  homi- 
minem.licet  animam  rationalem  non  producat., 
quia  eam  corpori  unit. 


35*.  Formse  fubftantiales,  nec  intenduntur 
nec  remittuntur. 

Scilicet,inftar  qualitatum,fine  variatione  aut 
mutatione  fpeciei  j  nam  calor ,  nunc  intenfus 
nunc  remiifus  ,  manet  tamen  idem  numero  ca- 
lor :  talis  intenfio  &  remiiilo  non  cadit  in  for- 
mas  fubitantiales  ,  fed  ,  qux  accedit  cum  varia- 
tione  fpeciei ,  ea  a  multis  ftatuitur  accidere  for- 
mis  fubftantialibus  Elementoruminmixtionc, 
videDifput.  8,  thefi  15.  &  16. 


3  6.  Haec  caufa  eft ,  quod  generatio  &  cor 
ruptio  fiant  in  momento. 

Subftantiaomnis,feu  completa  ,  ut  totum 
compofitum  ,feuincompleta,  utforma  ,pofita 
eft  in  indivifibili,  ideoque  partium  fucccflio 
nem  nullam  habet ,  &  idcirco  generatio  &  cor 
ruptio  fiunt  in  momenro  :  ac  fic  diftinguuntur  a 
reliquis  motibus  Phyficis ,  qui  habent  termi 
num  ad  quem  divifibilem  fucceffive  ,  in  partcs 
aut  gradus ,  ideoque  non  fiunt  in  inftanti  fed  in 
tempore. 

37.  Cur  generatio  8c  corruptio  habeant 
locuminfubcaeleftibus,  non  item  caelo ,  ejuo 
caufa  eft  fubcaeleftium  corporum  alteratiofe- 
cundum  qualitates  contrarias,  qux  in  cxlo 
non  funt. 

Hxcenimfirmaeftratiocinatio  ;  ubi  cft  pu 
gna  contrariarum  qualitatum ,  ibi  locus  eft  gc- 
neiationi  Sc  conuptioni  naturali. 


ti 


THE- 


tOLLEGIUM      P   H    Y  S   I   C   U   M,  $>j 

THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIPATETICOS, 

Difputatio  Sepima , 


D  E 


M 


5. 


T  H   E 

ELementorum  ,  Generationis  ac  Corru- 
ptionis ,  quibus  tum  Elementa ,  tum  res 
.lementares,  fubjiciuntur ,  doclrinam  fequi- 
nr  do&rina  eorum ,  quae  ex  Elementis  fiunt. 
a  divifione  corporum  in  Elementa  8c  Ele- 
lentaria,  unum  membrum  fub  alioconti- 
eter. 

Generalis  eft  divifio  corporum  fubcxleftium 
in  Elementa  &  res  Elementares  ,  id  eft,  qua?  ex 
Elementis  oriuntur  quocunque  demum  modo. 

i .  Ea  funt ,  vel  meteora ,  vel  corpora  mix- 

:  haec  vulgomixta  perfedte ,  illa  imperfe&e 

lixta  dicuntur ,  quod  in  illis omnia Elemen- 

,  in  his  non  omnia  coeant ,  aut  faepe  una  ali- 

ja  Elementi  formafuperfitcaeterispereun- 

DUS. 

Meteora  dicumur  a  voce  grsca  piirel  &  ctrAa, 
quia  furfum  tolluntur:  hxc  nondirferunt  fpe- 
cie  ab  Eiementis  ,  uti  quidem  ab  iis  dirferunt 
perfeclemixta.  vide  thefin  12.  hujus  difputa- 
tionis. 

3 .  Materia  Meteororum ,  vel  proxima  eft 
.-Iremota. 

Materia  proxima  eft ,  inter  quam  &  ipfum 
meteorum  nulla  interceditmateria  media:  re- 
mota  eft ,  inter  quam  &  meteorum  ipfum  inter- 
cedit  alia  materia  media. 

4.  Proxima  eft,  vapor  vel  fumus:communi 
)mine,  exhaiatio  vel  halitus. 

Vapor  &  fumus  in  communi  fermone  qni- 
dem  confunduntur ,  fed  hic  tamen  diftinguun- 
tur. 

f.  Remota3eftaqua,velterra. 

Nec  acr  nec  ignis  funt  materia  lneteororum, 
neque  ex  iis  ullum  conftat  meieorum  ,  proprer 
naturam  eorum  nimis  fubrilem  5  exhalationcs 


G        R        I 

sis    I. 

enim  ex  craffioribus  ,  qualia  funt  aqua  oc  terra  , 
exhalant  elementis. 

6.  Ad  aquam  &  terram  etiam  referri  de- 
bent  mixta  illa, que>quia ex  iis  habent  ortum , 
apta  funt  halitum  emittere ,  utlac,  vinum, 
fanguis,  8cc 

Hinc  caufa  petitur ,  cur  dicatur  interdum  la- 
<fte  ,  vino  ,  fanguine  pluere  ,  nimirum  quiaSol 
calorefuoprimumattrahit ,  atque  furfumele- 
vat ,  crafiiores  ladis,  vini,  aut  fanguinis  partes, 
qux  poftea  refolutaeiterumdecidunt :  funtau- 
tem  liquida  adhuc  magis  idoneaadexhalatio- 
nes  faciendas  ,  quam  folida;  humida ,  quam 
.    ficca. 

7.  Fumus  elicitur  ex  terra  Sc  rebus  terre- 
ftribus,  ideoque  ficcus  eft. 

Ratio  eft,  quia  tcrra  ficcaeft  ,  tk  in  rebus  ter- 
reftribus  ficcitas  pras  aliisqualitatibusprajdo- 
minatur. 

8.  Vapor  elicitur  ex  aqua  8c  rebus  aqueis, 
ideoque  humidus  eft. 

Ratio  eft  ,  quia  aqua  humida  eft ,  &  in  rebus 
aqueis  praedominatur  humiditas. 

9.  Saepefumusmifcetur  vapori ,  8cvapor 
fumo. 

Imo,  quiaEtemcnta  funt  impura  ,  femper  fu- 
mo  aliquid  vaporis  admifcetur  8c  vapori  ali- 
quidfumi. 

10.  Coinmuni  definitione  fub  nomine 
exhalationis  definiri  poteft ,  fubftantia  levis , 
quae  ex  corporibus  gravibus  virtute  caloris 
rarefacientis  refolvitur. 

Quod  exhalatid  orhhis  fit  fukftantla  levis  ,  id 

ex  motu  furfum  deprehendi  poteit  ;  quod  ex 

corporibus  gravibus  accipitur,  inde  liquet,  quia 

ex  terra  petitur  ck  aqua  ,  quod  refolutio  utriuf- 

d  •%  qufc 


28 


COLLEGIUM      P   H   Y   S   I   C   U   M. 


quc  Elementi  fht ,  per  rarefactionem  partium  a 
calore  ,  inde  patet,  quodomnis  calor  rarefacit, 
ficut  frigus  condenfat. 

1 1.  Itaque  ,  vapor  nihil  aliud  eft  quam 
aqua  ,  Sc  fumus  quam  terra  ,  ied  rarcra- 

12.  Atque  utriuftme  forma  fubftantialis 
eft  eadem  quse  Elementi,  ex  quo  oritur. 

Qux  difFerunt  fola  raritate  &  denfitate  ,  non 
habent  diverfas  foimas  fubftaririales  ,  quan^.o 
jfxilicet  ratitas  £c  cieniitas  de  eodem  dicuntur 
fubjecto:  ideoque  quemadmodum  itella  non  di- 
ftinguitut  fpecie  a  cxlo,  quia  eft  denlior  pars 
cxli,&.  ipfum  cxlum,in quo  funtftella;, eft ma- 
tcria  rarior  itellisj  iic  &  hic  aqua  ipcctata  in  fe  ., 
quo  refpectueft  cienfa  ,  non  diftingui:ur  fpecie, 
non  forma  fubftantiali  a  fe  ipfa  ,  ut  elt  per  calo- 
rem  rarcfacta  ,  Sc  tum  vocatur  vapor ;  nec  terra 
in  le  fpeclata,  ut  denfa  diftinguitur  a  fc  ipla,  lpe- 
ctata  utperfialorem  rarefacta.,  &  tum  vocatur 
fumus. 

13.  Forma  autem  accidentalis  eft,  im- 
preilio  quaedam  variorum  accidentium. 

Fbrma  accidcntalis  mterdumdiciturde  uno 
accidente,  interdum  de  accidentium  multorum 
concurfu,  uti  hic  ifta  vera  accidcntia  varia  funt, 
varia*  partium  figura; ,  varia  magnitudo  j  varii 
fitus;  varii  motus  :  &c. 

14.  Itaque  meteora  non  funt  unum  pcr  fe, 
ncc  fubftantix  merae  ,  fed  unum  per  acci- 
dens ,  &  fubftantia:  accidentalibus  formis  ve- 
ititx ,  ut  res  artificiales. 

Unum  pcr  fc  dicitur ,  aut  quod  efteflentia: 
fimplicis,  ut  res  immareriaics  ,aut  quod  ex  plu- 
ribus  quidem  conflatur  partibus  ,  icd  in  natu- 
ram  unam  pcr  unioncm  coalefccntibus  ,  fic  ut 
totum  &c  partcs  inter  fc  fintejufdem  naturz: 
iic  homo  cft  unum  pcr  fc  ,  mcteora  neutro  mo- 
do  iunt  una  ;  non  priori ,  quia  funt  fubftantia: 
non  poitcnoii ,  quia  totum  metco- 
rumcftfubftantia  ,  &c  partes ejus fiint ,  partim 
fubftantia  ,  partim accidens :  nccuniocft  fub- 
ftantialis.  fcd  accidentalis,quomodo  in  liorolo- 
gio  fimul  cumfcrro  c<  r.t.is  concurrunt  ,  varii 
motus ,  fiius,  parics  ,  2>c  figuta;  feni  ac  rota- ' 
rum. 

if.  Caufa  efficicns  ivictcororum  cfb  calor , 


vel  aftrorum ,  praefertim  Solis ,  vel  ignis  fub 
terranei,  velinnatus. 

Caior  ailrorum  vcl  folis  dicitur  ,  non  qucn 
in  fe  habent  ied  quem  motu  fuo  producunt 
nullum  enim  in  fe  poilident. 

Calor  innatus  dicitur  calor  Elemcntaris. 

16.  Meteora  vulgo  dividuntur  in  vera& 
apparemia. 

Eft  hxc  dfvifio  non  generis  infpecies,  fn 
ambisuae  vocis  in  iignificata. 

17.  Sed  apparentia  non  nifi  sequivoc* 
funt  meteora,ut  homo  picStus  eil  homo;  appa 
renseitlris. 

Aquivocaenimfuntfeu  homonyma ,  quaq 
do  vox  una  quidcm  communis  eft  pluribus  ,  de 
finitio  non  item,  ut  in  exemplo  adpofito  vider» 
eft  ,  neque  enim  uefinitio  hominis  convenirho 
mini  picto.  Vocantui  apparentia  meteora  ,  qua 
non  funt  uti  apparent  eile  ,  uti  Iris  qux  non  cl 
revcra  tanta  varietas  colorum  innubibus,  u 
apparet^feddeceptio  tantum  vifus.cxquo  quot 
lux  iolis  per  radios  incidens  in  varios  aiv 
anubibus  rofcidis  repercutiatur,  &  ex  vanaith 
lucisincidentia  ac  repcrcuilione  putat  vifus  ft 
viderc  tam  varios  colorcs. 

18.  Vera  ex  fumo  fiunt,  vel  ex  vapore. 

19.  Quj?  ex  fumo  fiunt  ,  rel  ex  pingur» 
fiunt,  velexarido. 

Fumus  pinguis  dicitur,aliis  oleagir.ofus,qui; 
multum  habct  admixtum  olci,  quemadmoauil 
fumus ,  qui  otitur  ex  cefpitibus  valde  bitumioo 
fis  ,  aut  ex  lignis  in  quibus  eft  multum  tcrebio* 
thi:  fumus  conttaaridus  dicitur,qui  parumole 
habet  admixtum  ,  qualiseftqui  nafcitur  eS 
gnis  ficciilimis. 

20.  Quceexpinguifumogenerantur,  di- 
cuntur  ignea,  qua:  ex  arido,  aerea ,  quae  ex  va 
pore,  aquea. 

Nondicuntut  meteora  ignea ,  quafi  cx  igo. 
tanquam  cx  materia  conftent ,  nec  a^rea  ,  qua1 
corum  materia  fit  aer,  hoc  cnim  falfum  cft  j  u 
cum  matcria  utriufquc  fitrcrra,  quia  illorun 
matcriacit  tcrra pinguior,  qux  ob  pinguedine 
facilc  flammam  concipit  ,  idco  h.rc  dicun 

.1,  &  quia  aliorum  matctiacft  tcrra  aridioi 
qux  non  itafacilc  flammamconcipit,  illa  dl 
cuntuc acrca. 

11.  M: 


qui 
de 


GOLLEGIUM 

ti.  Meteora  ignea,  pro  triplici  aeris  re- 
ione,dilH:,gui  poffunt. 

Dc  triplici  aeris  regione  ,  vidc  difputatio- 
nem  ^.thefizs?.  30. 31. 

22.  In  infima  aeris  regione  funt  ,  Ignis 
ituus,  Caftor,  Pollux,  Helena,ignis  lambens. 

23.  Ignisfatuus,aliis  erraticus,  quiSc  er- 
it  &.  errare  facit,  8c  ambulo,  habet  pro  mate- 
afumum  pinguem  8c  vifcofum;ejufque  for- 

laeft  ialtusadmodumhominisfatui:inlocis 
iludofls  potifiimum  hasret. 

Belgx  vocant  een  Stal-keers  ,  aut  Droael-licht , 
uia  lucet  inftar  candela:  ,  &  faciterrareeum 
via,  quitalemignemfequitur ;  indedicitur 
vulgo  homines  abducerc  in  folfas  St  in  loca 
j  devia. 

I  24.  Caftor,  Pollux,HeIena,abignefatuo 
i  ftinguuntur,  quod  hic  terrae ,  iftimariim- 
I  mdeant. 

Hxc  nomina  defumpta  funt  ex  Gentilifmo  , 
in  quo  Caftor  ,  Pollux ,  &  Helena ,  aut  navium 
erant  tutelares  aut  infignia ;  ac  quamvis  hzc 
meteora  in  mari  confpiciantunfuntex  halitibus 
terreftribus  &  aridis  ad  mare  delatis . 

if.  Ignislambens,  eftexhalatiotenuis,  ex 
ritibus  animalium  concinnata,ac  circa  cri- 
seorumrelucens. 

Ignis  lambens  in  jubis  equorum  vel  equa- 
:um  confpici  folet  ,  videturque  idem  fuifte  , 
}ui  a  Virgilio  narratur  confpectus  in  capite  Af- 
:anii, 

16.  Inmediaaerisregionefunt,draco vo- 
is,  ftellacadens,  fulmen  ac  fulgur,  toni- 
i,  procella. 

27.  Draco  volans ,  pinguis  cft  exhalatio  Sc 
piofa,  qusedeorfumobliquecadit  e nubi 
s,  &  refert  draconem  volantem. 

28.  Stella  cadens  ,  e  nubibus  veluti  nu- 
us  a  digitis  comprelTis  excernitur,£c  gene- 
ur,  ut  draco. 

Hxc  duo  nomina  ,  ob  fimilitudinemdraconis 
5c  nellx  quam  referunt ,  11  c  dicuntur  :  neque  e- 
lim  ftella  ulla  in  nubibus  eft,  fed  in  caelosneque 
mquam  ex  nubibus  decidit  in  terram,ut  vulgus 
•tultc  credit. 


PhYSICUM.  2p 

29.  Fulmen ,  eft  exhalatio  rnulta  &  fub- 
tilis,  innubeaccenfa,  &  deorfum  ad  terram 
ufque  vi  erumpens. 

30.  Si  in  terram  non  perveniat,  dicitur 
fulgur. 

Fulmen&fulgurin  eo  differunt,  quod  fut- 
f  men  pro  cbmite  habeat  tonitru ,  &  caufa  fit 
combuftionisreruminterra,  fulgur  vero  non 
habeat  adjunctum  tonitru  ,  neque  ad  terram  uf- 
que  defcendat :  Belgae  fulgur  vocant,  Weerlnht  ■, 
&  fulmen,  Hlixem. 

31.  Tonitrunafciturexi&uillo,  quoex- 
halatio  in  fulmine  aerem  2c  nubem  frangit. 

Quamvis  tonitru  narura  prius  fit  fulmine^ 
nam  quia  nubes  frangitur ,  hinc  lux  iila  fulmi- 
nis  nafcitur  ,  prius  tamen  videtur  fulmen  quam 
auditur  tonitru  ,  quia  fpecies  vifibiles  citius  dc- 
feruntur  ad  oculum ,  quam  audibiles  ad  aurem, 
funt  enim  ha:  craffiores,  at  iftx  funt  fubtiliores  : 
fic  primum  videmus  flammam  pulveris  pyrii  11- 
ve  tormentarii  ex  Bombarda  erumpentem  , 
cmam  audimus  fonum. 

32.  Procella  eafdem  habet  caufus  quas 
fulmen. 

Procella  hic  non  fignificat  fpeciem  venti , 
vulgo  een  ^Suy,  fed  motum  fulminis  aut  tonitru, 
varium  &  quaquaverfum  delatum  ,  atque  cor- 
pora  objefta  perrumpens. 

3  3 »  Meteora  ignea  fupremse  regionis  de- 
fcribi  debent  flgura  ot  motu,quia  hsec  eft  cau- 
fa  ipforum  formalis. 

Figura  &  motus  in  mereoris  igneis  fupremx 
regionis  funt  quidem  potifllma  caufaformalis 
eorum ,  fed  non  unica  aut  fola  ;  namfitus  & 
quantitas  ad  formam  eorum  accidentalem  quo- 
quepertinent. 

34.  Suntque,  capra  faltans ,  trabs,  Pyra- 
mis,  ftipulseardentes,  Clypeus  videns,  fax, 
ftellse  difcurrentes ,  dolia  cc  cometse  Elemen- 
tares :  De  quibus  videantur  meteorologi. 

Hxc  omnia  nomina  funt  defumpta  a  fimilitu- 
dine  earum  rerum  ,  quas  metcora  iftavelrefe- 
runt  vel  exprimunt. 

35*.  Meteorum  aereum  eft  ventus. 

Non  quafi  aer  fit  materia  venti ,  ficut  Stoici 
1     dicebant,  venmmciTeaeremmotum  .  fed  fic 
d  3  vocatiuj . 


■jo 


COLLEGIUM 


vocatur ',  quia  materia  venti  eft  exhalatio  arida, 
ex  terra  profefta  ,  qux  proxima  ad  aerem  acce- 
dit  ,vide  thefinio.  hujusDifputationis. 

36.  Ventorum  materia  eft  exhalatio  ficca  \ 

8c  calida. 

Ergo  venti  materia  fumus  ,non  vapor ,  ex- 
halatio  terreftris,  non  aquea. 

37.  Forma  ventorum  eftmotustranfver- 
fusperterram. 

Quia  venti  terras  perflant  quaquaverfum. 

58-  Vento  pro  Meteoro aereo  vulgo  addi- 
turterraemotus. 

Terx  motus  non  poteft  dici  meteorum  ,  quia 
non  gignitur  in  fublimi ,  fed  in  ipfa  terra  ,  loco 
infimo  ,  additur  tamen  meteoris  &c  quidem 
vento  ,  quiacafdem  habet  caufas. 

39.  Meteoraaqueafuntnubes&ros. 

40.  Nubes ,  eftvapor  crafTus,  vi^Solis  ad 
snediam  regionem  aeris  evectus  ibique  loci 


Physicum. 

frigore  condenfatus ,  8c  partim  infito  calorc, 
quo  eft  eve&us,partim  aeris  motu,  fufpenfus. 

Dicitur  medix  regionis  locus  in  aere  frigidus, 
quia  eft  minus  calidus  ,  quam  fuprema  aut  infi- 
ma  regio  ;  nam  alioquin  omnis  aer  eft  calidus : 
in  eo  eft  videre  admirabilem  Dei  fapienriam, 
quod  nubes,  cum  fint  corporatam  gravia,  nihi 
lominus  fufpenfx  teneantur  in  alto  in  ipfo  aere. 

4 1 .  Ex  nube ,  vel  refoluta ,  vel  coa&a ,  fit 
pluvia,  nebula,  grando,  nix. 

Nubes  rcfoluta  eft  pluvia  ;  ccafta,  nebula, 
grando  velnix. 

42 .  Ros  eft  vapor  fubtilis ,  qui  a  debili  oc^ 
cidentis  Solis  calore  in  aerem  evocatus,a  tem- 
peratse  8c  ferenoe  no&is  frigore ,  in  exigua 
guttas  condenfatur. 

43 .  Hae  guttae,  cum  ab  auroras  frigore  con* 
gelantur,  dicunturpruina. 


Ros  &  pruina  ferc  differunt ,  ut  aqua  &c  gla- 
cies. 


THESIUM   PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIP ATETICOS, 

Difputatio  CtJava, 
D  E 

MIXTIONE,     et     TEMPERAMENTO. 

T  h  e  s  1  s     I. 


/^Orpus  proprieac pcrfeBe  mixtum ,  quod 
^-*  mixtum  dicitur  fimpliciter,  eft,  quod  ex 
Elementorum  miftione  oritur. 

Corpus  perfe&e  mixtum  ,  dicitur  mixtum 
fimpliciter,  abfque  additamento  vocis  perfeftc, 
per  Synecdochen  generis:&  quiadivifio  corpo- 
ris  mixti.eft  divifio  Analogi  in  fua  Analogata.id 
eft  ,  quia  mixtum  uni  fpecjei  magis  ,  alteri  mi- 
nus  ,  magis  ,  perfefte  mixto  ,  minus  ,  imperfe- 
<ftc  mixto,  competit. 

2.  Ortus  mixtorum  vocaturmixtio,  eft- 
quc  mifcibilium  alteratorum  unitio. 

Maxiina  hxc  difficultas  cft  in  vocc  ,  alrerato- 

'ii ,  nam  qu.indoquidcm  mixriocftproduclio 

fubftantix  novx  cx  Elcmcmis ,  fubftantiis  quo- 


que  Elementorum  inter  femixtis  ,  &  alter 
fit  motus  ad  qualitatem  ,  quxritur  quo 
mixtio  definiri  pofllt  unitio  mifcibilium 
mentorumalteratorum  ?  an  igitur  Elcmentai 
mixtione  tantum  mutantur ,  quoad  qualitatcs: 
fi  ficmixtio  non  eft  novx  fubftantix  produftio: 
fi  Elementa   mutentur  quoad  fubftantiani 
mixtione,  cur  tanrum  dicuntur  altcrari  ? 
fpondeo  3  in  muctionc  novam  fubftantiam  pr 
duci .itcmElementa  fcu  mifcibil ia  mutari  qu< 
fubftantiam  ,    fed  quia  Elemcnta  mutati 
queunt  quoad  fubftantiam  nifiprius  altercnt 
quoad  qualitares  ,  &  quiaalteratio  Elemcnl 
rum  in  fcnfus  incurrit  ,   mutatio  corum 
item  ,  qux  quoad  fubftantiam  fir ,  hxc  cft  ratic 
cur  in  dciinitione  mixtionis  potius  fiat  menj 
tio  alterationis  ,  id  cft  ,  mutationis  Elcmcntof 
rum  quoad  qualitatcs ,  quam  corruprionis,  ho' 


COLLEGIUM      P 


cft  ,  mutationis  quoad  fubftantiam  :  unitio  dici- 
tur  potius  quam  unio,  quia  mixtio  eft  actio  quae 
melius  exprimitur  per  unitionem  quam  per 
unionem,  quia  hxc  eft  modus  potius  ex  uniuo- 
ne  refultans  ,  &  terminus  ad  quem, 

j  3.  Permifcibiliaalteratanonintelligimus 
i  s  quaflibet,  ut  quae  in  pharmaco  mifcentur, 
i  i  Elementa. 

Poflunt  corpora  mixta  aliis  corporibus  mix- 
I  tis  mifceri ,  uti  fit  in  compofitis  medicamen- 
I  tisi  fed  hic  intelligitur  mixtio  corpotumfim- 
'  plicium ,  id  eft ,  Elementorum. 

4.  Horum  unitio  non  eft  confuiio  aut  qu£- 
!  m  accumulatio,  fed  fubftantialis  conjun- 
[jio,  qua  ex  quatuor  diveriis  Elementis  flt* 

lafubftantiamixta. 

Mixtio  alia  eft  improprie ,  aiia  proprie  di&a: 

.  prior  eft  ,  quando  corpora*multainunumticer- 

1  vumaccumulantur  ,  ut  fi  quis  filiginem  tritico 

I  8c  utrumque  avenae  commifceat,vel  etiam  cum 

multi  liquores  in  unum  confundunt.ur  :  fii  enim 

haec   mixtio  improprie   dtcla  ,    vel  confufis 

cxtremitatibus  mifcibilium  vel  iis  diiiirnftis  , 

puta  ,  iuperficiebus  :  at  pofterior  mixtio  proprie 

ditta  fit  ,  cum  Elementa  quoad  iubftantias  fi- 

mul  conveniunt ,  &  ex  eorum  coalitione  ck 

commixtione  tertia  exurgit  fubftantia ,  quam 

/ocamus  mixtum. 

i,  Mifti  generatio  definitur  abzsfriflotele 
.  3 .  Meteor.  cap.  1 .  mutatio  a  qualitatibw  a- 
vit  proportionem  cumfubjefiamateria  natura 
wenientem  habentibus. 

Per  qualitates  a&ivas  hic  intelliguntur-  calor 
8c  frigus  ,  qua:  fic  dicuntur  ,  non  quafi  tantum 
agant ,  &  nihilpatiantur  ,  fed  quia  magis  agunt 
quam  paiiuntur  ,  fi  quid  ex  adverfo  :  humiditas 
&  ficcitas  dicuntur  qualitates  paftivx.non  quia 
tantum  patiantur,&  nihii  aganr,  Ced  quia  magis 
patiuntur  quam  agunt ;  ut  hic  denominatio  fiat 
apotiori. 

6.  Per  materiam  fubjeffam  intelliguntur 
lalitates  paiTivse  inconcreto,  humidum8c 
cumjper  naturam  formamiftigenerandi. 

Dicuntur  qualitatcs  fumi  in  concreto,quando 
feipfas  fignificant,  &  fimul  fubjeftum  fuum  : 
guarnvis  natura  tam  dicatur  de  materiaquam 
deforma,  hic  tamcn  peculiariter  deformade- 
bet  intelligi ,  &  quidemdeforma  mixti ,  quia 
omnis  forma  nobiliori  modo  natura  eft» 


H    Y  S   I   C   U   M.  g| 

7.  Mixtio  &  mifti  generatio  reipfaidem 
funt,  rationeverodirferunt,  ideoqueckdefi- 
nitione. 

Ratione  >  fcilicet ,  ratiocinata ,  qua:  habet 
fundamentum  in  re  :  ex  hac  thefi  liquet ,  non 
ftatim  re  ipfa  difTerre,  qu?  difterunt  definitione, 
ita  ut  hoc  argumentumnon  valeat;  quse  habent 
diverfas  aefinitiones  .  habentdiverfaseflentias. 

Nam  diverfitas  definitionum  fxpe  fundatur 
in  diverfis  rantum  refpe&ibus ,  quidiverfitatem 
rerum  non  inferunt ;  qucmadmodum  id  liquet 
in  attione  &  paftione,  qua:  diverfas  habent  defi- 
nitiones,  non  tamen  funt  res  diverfie. 

8.  MixtiodeEIementisdicitur,generatio 
de  fubftantiamixta:Elementamifceri,  fub- 
ftantia  generari  dicitur. 

Quemadmodumaliudefttotum  ,  aliud  funt 
parres  ,  itaalia  tribuunturtoti,  alia  parribus  , 
totum  componitur ,  partes  componunt ;  fic  hic 
Elemcnta  generanr ,  mixtum  generatur ,  &  rion 
generantElementamixtum,  nifi  priusinterfe 
mifceantur:ideoque  mixtio  proprie  eft  Elemen- 
torum  ,  fed  mixti  ex  Elementis  ptoductio,  con- 
ftitutio  ,  generatio  ,  non  nifi  cle  toto  dicitur 
mixto. 

Ut  CeCe  habent  medicamenta  fimplicia  ,  qua; 
•  a  Pharmacopola  mifcentur ,  ad  medicamentuni 
compofitum  quod  ex  illis  generatur,  ita  fefe 
habent  Elementa  qux  mifcentur  ad  omne  mix- 
tum  ,  quod  ex  illis  generatur  :  fed  medicamen- 
torumfimpliciumeftmifceri,  8c  medicamen' 
tum  compofitum  dicitur  gencrari ;  ergo  &  Ele- 
menta  recte  dicuntur  mifceri  &c  mixtum  gene- 
rari. 

9.  -Ad  mixtionem  tria  requiruntur.  Pri- 
mo,ut  Elemcnta  in  unum  locum  coeant.  Se- 
cundo,  ut  inminimasparticulasdividantur. 
Tertio,  utmutuaactione  8c  paflione  feie  in- 
vicem  debilitent. 

Locus  mixtionis  eft  aqua  &  terra ,  tum  in  fu- 
perficie  fua  ,  tum  in  partibus  interioribus  :  {ed 
hic  graviftima  oritur  difficultas,  quomodo  ignis 
&  aer  ,  cum  fint  Elementa  levia,  ad  fuperficiem 
terrae  vel  aqua:  defcendere  poflint,  cum  ifte  mo- 
tus  eorum  iit  futurus  contra  naturam,atque  ad- 
eo  violcntus  ;  at  vero  nullum  vioientum  eft  per- 
petuum :  refpondeo  ,  omnino  corpora  levia 
contranaturam  ferrideorfum  -  refpeclu  cauiae 
efficientis  inrernx  ,  qux  eft  forma ,  &  fic  o- 
mnino  motus  ignis  &  aeris,  cum  ad  mixtionem 
in  terra  faciendam  defcendunt ,  eft  violentus , 

fed 


J* 


Collegium     Fhysicu 


M. 


fedrefpe&ufinis  ,  qui  cft  fa!us  univerfi  ,  quod 
fine  mixtione  &  mixtis  confiftcre  nequit ,  mo- 
tus  ille  non  eft  violentus  ,  unumquodque  enim 
Elementum  ftudet  fervare  univerfum  ,  ejufque 
falutem  procuiarc  ;  fic  videmus  gravia  quoque 
afcendere  ,  &  levia  defcendere ,  cum  impedien- 
dum  eft  vacuum,  quod  cum  natura  ttniverfi  pu- 

gnat. 

Minimas,ideft,valde  pirvasmampartes  mi- 
nimx  hoc  fenfu  ,  ut  non  dentur  minores  ,  nullx 
funt ,  nam  nondatur  minimum  Phylicum  ,  & 
corpus  natutale,  quia  continuum  eft,  dividi  po- 
teft  in  partes  minores,  &  ufque  minores  in  inri- 
nitum  ,  fi  fuerint  proportionalcs  : 

Debilirent ,  nam  fi  non  fe  invicem  Elementa- 
dcbilitarent  ,fed  ii  integra  manerent  ,  mixtum 
nou  foret  unum  per  fe,fed  elfet  unum  per  aggre- 
gationem ,  ut  acervus  lapidem  ,  quod  abfurdum 

cft. 

Elementa  dcbcnt  in  unum  locum  coire  ,  quia 
itadebent  fibi  invicem  approximari ,  utinterfe 
commifccri  valeant. 

Et  iic  ille  motus  deorfum  ignis  &  aeris  non 
cft  violentus  ,  nec  etiara_naturalis ,  fed  prxter 
naturam  :  at  motus  violentus  eft  contra  natu- 
am,  &  naturalis  fecundum  naturam. 

10.  In  hac  Elementorum  pugna  formae 
corum  fubftantiales  non  pereunt. 

1 1.  Si  enim  perirentacpenitusaboleren- 
tiir,  quomodo  polTent  uniri  ? 

Non  poffunt  uniri  qux  non  funt :  atqui,  fi  for- 
mx  Elementorum  interirent.,  non  effent  ;  ergo, 
ncque  unirentur.neque  uniri  polfent:6c  fic  mix- 
tio  male  definiretur  unirio. 

12..  Scdnecmanent  integrse: 

14.  Nam  fic  corpusmixtum  non  foretu- 
numperfe. 

Ubicnimpluracorpora  concurrunt  integra, 
totum  c:<  iis  compofitum  eft  unum  per  aggrc- 
gationcm,  live  ordinem  inter  fc  habcant,  ut  ex- 
crcitus,fivenon  habcant,ut  accrvuslapidum. 

14.  Verumcaftigantur ,  refringuntur ,  ac 
remittuntur. 

Ideft ,  form?  rlcmcntorum  in  mixtioneali- 
qua  fui  parrc  immiiui.uuur ,  Sc  aliquid  quafi  dc 
cflentia  fua  pcrdunt. 

ir.  Non  tamen  remittuntur  co  modo,quo 
qualitatcs : 


1 6.  Quia  hej  remiffe  non  mutant  fpecieni, 
illje  quam  maxime. 

Formx  dicuntur-  remitti ,  non  quod  entitas 
earum  abolcatur,  fed  quiaperit  eatum  forraa- 
litas.id  e:h  non  ampiius  e::crcent  munus  formz 
Elementorum  ,  neque  conftituunt  amplius  Ele- 
menta,  feifaciunt  novam  fpeciem  ,  quam  vo- 
camus  corpus  mixtum  ;  inquo  differiuir  aqua- 
Ikatibus,  qux  remittuntur ,  iic  ut  maneant  ejuf- 
demfpeciei:  &  ficverumeft,  quod  fubftantia 
recipit  magis  5:  minus  ,  cum  variatione  fpecici , 
qualitas  recipit  magis  &  minus  ,  finc  variationc 
fpeciei 

1  7.  Atque  ut  formae  ita  8c  qualitates  Ele- 
mentorum  non  abolentur  fed  caftigantur. 

Quia  quaiirates  Elementorum  emanant  a 
formis ,  ideo,  li  hx  refringuntur ,  &  refringide- 
bent  iftae  ,  quanwis  diverfa  fit  refraclionis  ratio. 

18.  Et  quia iic caftigatx  Amb<e  manent-in 
mixto ,  dicuntur  Elementa  manere  in  mixto 
virtute  vel  virtualiter. 

Ambx  ,  ideft,  &  formx  &  qualitates  Ele-/{ 
mentorum. 

Dicuntur  Elementa  manere  in  mixto  virtua-  , 
liter  ,  quia  Sc  formx  Elementorum  &  eorum 
qualitates  ,  quamvis  funt  imminutx,  &  nonni- 
hil  caftigatx  ,  virtutes  tamen  fuas  calefaciendi  ,  1 
frigefaciendi,humectandi,  exficcandi,  in  mixtol 
cxerunt  atque  exercent. 

19.  Mixti  ortum  ac  generationem  fequi- 
turejusznter/Vw;  mixtioni  refulutio,  &  gc- 
nerationi  corruptio  opponitur. 

Ratio  eft,  quia  contrariorum  eadem  cft  fcicn- 
tia  :  interitus  aliis  Phyiicis  vocatur  corruprio 


1  o.  Interitus  eft  vel  naturalis,  1 .  quoad  in- 
ividua,non  quoad  fpecies,  z.ex  lege  nature,  u- 
niverfalis  nonparticularis^.  ratione  materixi 
propter  potentiam  ad  efle  &  non  efle  forn 
4.  ratione  formae,  propter  pugnam  qualita- 
tum  quoe  ab  ea  emanant  :  vel  intentus  eft 
contranaturam. 

Quxftio  gravirfimaeft  ,  quomodo  corruptio 
fit  naturalis,  quandoquidcm  nullum  coi ; 
turale  tendit  inlui  corruprionem  ;  refpo 
corruptiodicitur  naturaiis  prout  ,  natu: 
ponitur  artificiali  vel  lupernaturali }  cc 
naturaliscft  ,  &  refpc;hi  matcrix  ,  qux  ^<  »«)• 
jcctum  ccprincipiumcft  corriuMioms,  &  refpc- 

ftuform«j 


C  o 


LLECIltM      P  H  ?  S  I  C  U  mT 


*&u  forrntf  qu«  eft  terminus  corruptionis.,forma 
enim  eft ,  quac  corrumpitur :  corruptio  autcm 
ipfa  non  fit  aprincipio  externo.,  qualeeftars, 
nec  adeo  aftione  fupernaturali,  fed  a  materia  & 
forma  unitis  diflblubiliter  ;  unio  vero  materiaj 
&  formx  diflblvipoteftinmixtis,  quiaqualita- 
tesineo  contrariaefe  mutuo  oppugnant  ac  de- 
biiitant  ,  oc  licet  corruptio  non  videatur  na- 
turalis  ,  refpectu  corporum  fingularium  in  indi- 
viduo,  eft  tamennaturalis  ,  refpeclu  naturae  in 
genere ,  in  qua  nulla  dari  poflet  generatio  natu- 
ralis  ,  nifi  &c  corruptio  naturalis  daretur  ;  nam 
generatio  &c  corruptio  naturaliter  fe  invicem 
confequuntur. 

Nam  unumquodque  individuum  ftudet  con- 
"fcrvare  fe  ipfum. 

Materia  eft  principium  corruptionis  ,  quia 
habct  fe  indifferenter  adquaflibetformas  ,  ita 
ut  qux  materia  nunc  eft  fub  hac  forma  ,  verbi 
caufa,  corpus  fub  formaviventis  ,  alio  tcmpore 
poflit  effe  fub  formanon  viventis  ,  &  quidem 
naturaliter,  quando  fcilicet  vivens  moritur  :  at- 
qui  materia  eft  natura  ;  ergo  corruptio  mixti , 
propter  materiam ,  refpeclu  cjus  bene  dicitur 
naturalis  :  forma  quoqueeft  principium  corru- 
ptionis  quando  ea  a  materia  diflolvi  poteft  , 
quod  fit  cum  qualitatum  pugnantium  eft  ori- 
go  :  formavero  eftnatura;  crgo  corruptio  mixti 
refpeftumateriae  quoque  dicitur  naturalis. 

2 1 .  Naturalls  eft  putrefa&io :  contra  natu- 
•m  combuftio,cui  vulgo  additur  petrificatio. 

Putrefaftio  dicitur  corrupticyiaturalis  ,  quia 
ipfa  materia  rei  putrefaciendx  difpofitaeftex 
natura  fua  ad  corruptionem  totius  :  eft  enim  in 
materia  potcntia  naturalis  ad  effe  ,  vel  non  effe, 
fub  hac  vel  aliaforma;  quae  potcntia  eft  radix 
corruptionis  naturalis. 

Quod  videre  cft  in  pomo,  aut  ligno,  quod  pu- 
trefit. 

12.  PutrefaBio  dicitur  interitus  miftiria- 
ralis,  quia  univerfalis  naturae  lege  conftitu 
m  eft,  ut  mixtum  putredine  intereat. 

Univerfalis  naturx  lex  eft  ,  quam  Deus  natu- 
tz  autor  fixit  univerfo,qua  cautum  eft,  ut,  quae- 
cunque  funt  orta  ,  viciflim  intereant :  itaque  re- 
fpectu  univerfi  tam  naturalis  eft  corruptio  quam 
generatio ,  licet ,  refpectu  hujus  vel  illius  indi- 
vidui ,  quodftudet  efte  fuum  confervare,  quam 
diupoteft,  corruptio  videaLur  efie  contra  na- 
turam.  Jfc 

Naturacft  vel  univcrfalis ,  ideft,  totiusuni- 
•crfi ,  vcl  particularis  uniufcujufque   corporis 


35 


fingularis  in  univcrfo ;  hic  intelligitur  natura 
prior. 

2J.  PutrefaBio ,  eft  coTruptio caloris pro- 
priiac  naturalis,  in  unoquoque  humido,  a 
calore  corporisambientis. 

Corpus  ambiens  eft  vel  Sol  vcl  acr,  vel  quod- 
cumque  aliud  calore  praeditum. 

Galor  proprius ,  eft  calor  infitus  ipfis  rebus 
naturalibus  ;  calor  ambiens,  eft  a  corpore  caelc- 
fti  vel  alio  extrinfecus  adremnaturalemacce- 
dens. 

24.  Combujlio,  eft  totius  mifti  a  vehementi 
calore  in  ignem  &  cineres  mutatio. 

Calore  ,  fcilicet ,  quiab  cxterno  &  ambientc 
corporeaccedit. 

2j*.  Petrifcatlo ,  eft  totius  mixti  a  vehe- 
menti  frigore  in  fubftantiam  lapideam  ac  tcr- 
reftrem  mutatio. 

Petrificatio  ,  nomen  fuum  habet  a  petra ,  id 
efi\>lapis  ,  &c  facio  ,  quia  per  eam  mixtum  muta- 
tur  inlapidcm. 

26.  zsffeBivnes,  quae  corpori  mixto  in- 
funt  propter  mixtionem ,  funt ,  vel  qualitates 
vel  mutationes ,  quibus  corpora  mixta  ob  qua- 
litates  iftas  ck  per  illas  alterantur. 

Qualitates,quarum  hic  fitmentio  ,  funtpro- 
priae  corporis  mixti,  uti  &  mutationes,  nonvc- 
ro  Elcmcntorum. 

27.  Qualitates  funt ,  vel  temperamentum, 
velqualitas  ex  temperamento  orta. 

Tcmperamentum  dicitur  a  temperando>  quia 
fignificat  temperatam  qualitatum  Eiementa- 
rium  mixtionem. 

28.  Temperamentum  non  eft  fimplex  ali- 
qua  qualitas  a  quatuor  primis  qualitatibus  di- 
ftin£ra,fed  ipfae  primae  qualitates  refra£be,aut 
potius  earum  conveniens  mixtura  &  com- 
plexio. 

Quaeftio  eft  intcr  Phyficos  ,  an  temperamen- 
tum  fit  quinta  quaedam  qualitas  ,  diverfa  a  qu|^ 
tuor  qualitatibus  Elementorum  5  refpondemus 
nonefle,fedtantum  congeriem  quatuor  iftarum 
qualitatum  remiffarum  &  refraftarum  ad  cer- 
tammcnfuram. 

e  29.  Tem^ 


jj  COLLEGIUM 

29.  Temperamentum  eft   aauale  vel  ina- 
quale. 

Hxc  divifio  non  eft  generis  in  fpecics  ,  nec 
intcsri  in  membra  ,  fedambigux  vocis  in  fuas 
fignfficationes,quemadmodum  homo  dividitur 
inpiftum&verum. 

30.  Mquale  eft,  in  quo  qualitates  primx  ! 
ad  amufiim  funt  coaequatse ,  vulgo ,  tempera- 
mentum  adpondus. 

Vocatur  temperamentum  ad  pondus  ,  quia 
xquales  gradus  caloris  ,  frigoris  ,  humiditatis  , 
ineo  collocantur. 

31.  Tale  non  datur. 

Ratio  eft,  quia  nunquam  qualitates  Elemen- 
tares  ad  iftam  xqualitatem  in  mixto  redaclx  re- 
periuntur  ,  propter  pugnam  pevpe:uam  inqua 
iempcr  aliqua  earum  prxuominatur ,  &  viclri-x 
cft. 

Sidaretur  temperamentum  ad  pondus  ,  vi- 
ventianunquammorercutur,  nec  mixta  inte- 
rirent. 

31.  Inaauale  ,  quod  dicitur  temperamen- 
tum  adjttjlitiam ,  ab  hoc  qualitaturn  prima- 
rum  aequilibrio  recedit. 

Tcmperamentum  ad  juftitiam  fic  dicixur, 
quia  ficut  juflitix  eft  ,  unicuique  fuum  tribuere, 
i:a  hoc  temperamentumunicuique  corpori  na- 
turali  tribuit ,  iitas  vires  agendi ,  qujc  pro  ratio- 
nc  na:urx  ei  conveniunt. 

3 1  •  Quod  11  una  qualitate  reccdat,  eft  tem- 
peramcntum  limplex :  li  gemina  &  utraque, 
dicitur  compofitum. 

Hinc  or:um  ducunt ,  ifta  quatuor  tempera- 
mentorum  genera  ,  fanguineum  ,  cholcricum  , 
Phlegmaticum ,  Meiancholicum. 

34.  ^lualitas  ex  temperamento  orta  ,  vel 
eft  qualiur>  fcnfibilis  feu  patibilis ,  vcl  potcn- 
tianaturali*. 

Non  omnis  qualitas  fcnfibilis  vcl  patibilis 
o:;  imciito  corpotis  mixti,  nam 

calorcft  ta  li  ,  i  cin  frtgttt  ,  attamcn 

^  nc,;:ra  qualitas  cx  tempcramento  orirur,  fc.l  in 
rptisre  >c  tantum  fficitm 

in  prxlen  iarain.quali.Mt  ::i;  ex  tempcram 
ortam  ,  aliquam  «fle  fenfibilem  ,  idcft,infeii- 
fus  incuricntein,  aliam  non  itcm. 


F  H  Y  S   I  C  U   M^ 

35-.  Qualitas  fenfibilis  temperamentum 
fecuta,  eft  vel  fapor ,  vel  odor ,  vel  color ,  vcl 
qualitas  tadtilis. 

Luxnonrecenfetur,quiailIaextemperamen- 
to  corporis  mixti  non  oritur  .quinpe  qute  fedem 
quoque  inveniat  iu  corporibus  fimplicibus, 
Caelis  puta  &  Elementis  quibufdam  : 

Quaiitas  tacftilis  intelliL;itur  hic  fecunda,vide 
thefm  41.  non  prima,  qualis  cft  calor ,  frigns, 
ficcitas. 

36.  Sonus  non  fequitur  mixtionem ,  fcd 
motum  localem  8c  corporum  colliiionem. 

Corporum  fivc  mixtorum  fiveiimplicium., 
utrorumque. 

Collifio  corporum  difTert  a  commixtione, 
quod  in  collifionc  corpora  collideneiafingulal 
fuas  habeant  fuperficies  diftintftas  &  non  con-  I 
fufas  inter  fe  5  at  vero  in  commixtione  corpoiar 
qux  commifcentur ,  non  habent  fupcriicics  di- 
itinctas  ,  fed  intcr  fe  confufas. 

37.  Sapor  eft  quaiitas  mixti  corporis ,  orta 
ex  abfteriione  ficci  terreftris ,  per  humidum 
aquewrn  a  calore  tadta,  quae  poteft  affieere  gu 
ftum. 

Mixti ,  itaquc  pura  aqua  fi  daretur  non  fapc- 
rct :  in  faporc  prxdominatur 'bumidum  ,  fuc- 
cumbit  ficcum;  indc  omnia  liquida  funt  magis 
fapida  quam  ficca:  caufa  efficiens  faporis  cft 
calor  ipfius  gorporis  fapidi : 

Quomodo  fapor  afficiat  guftum  ,  an  pcr  fpc- 
cies  inrentionales ,  an  vero  fecundum  eile  icalc, 
explicabitur  Difput.  13. 

38.  Oiareftqualitas  mixticorporis,  ortaa' 
iicci  terreftris  fapidi  in  humido  aereovela- 
queodigeftione,  fadta  a  calore ,  aptaafficere 
odoratum. 

Mixti.itaquc  purus  ae-r,aut  aqua  pura.fi  daren 
tur.non  fceterent :  fedfator  omnis.idcft, 
niahis  ,  cx  miilionc  oritur  ,  uti  &  bonus : 

In  odorcprxdominatur  ficcum  ,  &c  fuccum 
b«  humidum  ■■>  inde  corpora  ficciflimamaxim 
funr  odorifera : 

Quomodo  odor  afficiat  odoratum  ,  an  reali 
tcr  ,  an  inrcntionalitcr ,    cxplicabitur  d 
tionc  1 3  • 


39.  ColoPnon  tam  fequitur  mi:tionen 
primarum  qualitatum  ,  quam  lucidi ,  perfpi 
cui,  &opaci 

Luci 


C  0  L L  E  G  I  V '■  U      P.HYSICUM. 


Lucidum  cft,  quod  radiat,  id  eft,  quod  radios 
luminisdifpergit ,  per  &  verfus  corporaalia: 
pcrfpicuum  dicitur  ,  per  quodlumen  acorpore 
lucido  demilTum  &  diiperfum  pervadit ,  ac  per- 
meat  j  opacum  eft ,  per  quod  radii  luminoft  a 
corporelucidoprofectinon  pervadunc.,  nec  per- 
meant ,  fed  in  quo •fiftuntur  ac  terminantur:  ex- 
cmplum  corpons  lucidi  eft  Sol,  ftella  ,  ignis  cu- 
niculaiis  :  exemplum  corporis  perfpicui  eft  aer, 
vitrum  ,  cryftallus :  exemplum  corporis  opaci 
eft  terra,  lapis,  parics  &c. 

40.  Itaque,  eftqualitasmixti  corporis,or- 
i  ex  mixtione  luminis  Sc  perfpicui  cum  opa- 
o,  vim  habens  afficiendi  vifum. 

Lucidiras  fivelumen  ,  perfpicuitas  &  opaci- 
tas  ,  funt  qualitates  fingulx  fuorum  corporum, 
ex  quarum  debita  temperatura  oritur  color  ,  & 
pro  varia  earum  mixtione  color  varius  nafcitur. 

41.  Qualitates  taBiles ,  quseexprimarum 
lixtione  oriuntur,  funt  variae ,  raritas,  denfi- 
is,  afperitas,  lsevitas,  &c. 

Raritas  oritur  ex  prxdominio  caloris  in  mix- 
tione  *  fupra  qualitates  alias  ■■>  denfitas  ex  victo- 
riafrigoris,fupra  qualitates  alias,  &c. 

4z.  Potentia  naturalis  ex  temperamento 
rta,  eft  aBiva  velpajfiva. 

Addipotefttertium  membrum,  fcilicct  vel 


3?* 


potentia  partim  activa,  partim  pafuVa  >  quaj  vul" 
godiciturmixta, 

Potentia  activa,  eft  principium  tranfmutatio- 
nis  in  alio.,  quatenus  aliud  eft,  fic  in  igne  eft  po- 
tentia  calefaciendi  aquam  :  potentiapaftivaeft 
principium  mutationis  ab  alio  ,  qaatentfl  aliud 
eft,  fic  in  aqua  eft  principium,que_  mutari  poteft 
ab  igne.ea  frigida  in  calidam:  potentia  mixta  eft 
principium  mutationis  in  fe  ipfo  ,  taliseftvi- 
fus  ,  nam  mutat  fe  ea  non  videute  in  videntem, 
s  &  vifioneminfeferetinet. 

43.  Ad  activam  pertinent  Antipathias  & 
Sympathise  rerum  naturalium. 

Antipathia  6c  Sympathia  vulgo  dicuntur  qua- 
lirates  occulre.,non  quiaignorarur  quod  fint,fed 
quia  nefcitur  quid  fint ,  nam  illas  eite  cfFecla  de- 
monftrant:  eft  vero  antipathia  occulta  qualitas, 
qua  unum  corpus  naturale  alterum  fugit  5c  fu- 
gat  ,ideft  corrumpit  ac  deftruit :  Sympathia  eft 
occulta  qualitas,  qua  unum  corpus naturale  ai- 
terum  amat ,  ambir,  amplecTimr,  &  amicc  cum 
eo  confpirat ;  excmpla  utriufque  viderc  eil  ele- 
gantiftima  in  colloquio  Erafmi,  de  Amicicia. 

44.  Mutationesmixticorporisfunt,  con- 
coftio  five  digeftio ,  ejufque  fpecies,  matura  • 
tio,  elixatio,  alTatio,  Scc 

De  hifce  mutationibus  fpecialibus  corporis 
mlxti  videarur  Magirus. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUN.DUM  PERIP  ATETIC  OS, 

Difputatio  Nona,  j 
D  E 

A        N        I        M        A. 
T  h  e  s  1  s     I. 


[T  A&enus  de  corpore  inanimi  eft  difputa- 
^*  rum ,  fequituranimatum. 

Corpus  interdum  fignificat  totam  aliquam 
fubftantiam  maferia  &  forma  conftantem  ,  quo 
fenfu  fubftantia  dividitur  in  materialem  feu 
corpus  ,  &  immaterialem  feu  fpiritum  :  intcr- 
dum  corpus  fignificat  alteram  partcm,pura  ma- 
tcriam  rei  animataj ,  oppfitam  animx  tanquam 
parti  aiteri ,  fic  dicitur  homo  conftare  ,  corpore 
&  anima :  pnori  vero  fenfu  ,  dicitur  homo  cor-  | 
pusnaturalc,  ocfpeacs  corporis  naturalis >  & 


inquantum  homo  ut  fpccies  fpe&atur  corpo- 
ris  naturalis,  in  tautum  agitur  dc  anima  in  Phy- 
ficis  ,  quia  &c  quatenus  eft  hominis  ,  ut  corporis 
naturalis  ,  pars  ac  forma. 

Hoc  fenfu  anima  non  eft  forma  omnis  corpo- 
ris  naturali»,  hoc  enim  fi  verumforet  ,  omne 
corpus  naturale  efiet  anima  5  tum  etiam  Cxli , 
Elementa,  lapides  6cc.  quod  falfum  eft : 

Nam  ejufdem  eft  difciplins,explicare parres  » 
&  explicare  totum  ;  ideoque,  quia  Phyfica:eft 
agere  de  homine  aut  corpore  naturali ,  etiam  dc 
anima  agendum  eft  ei. 

e  2  2.  Cor- 


I 


J* 


COLLEGIUM      PhYSICUM. 


1«  Corpus  animatum,uno  nomine  vivens, 
eft  quod  ex  anima ,  tanquam  forma,  &  corpo- 
re  feu  materia  conftat. 


Vivens  corpus  opponitur  non  viventi 
Utii^fque  commune  genus  eft  mixtum. 


ac 


3 .  Animam  efle,  ex  operationibus  ejus  eft 
manifeftum. 

Ratio  eft  ,  quia  dantur  operationes  ,  qux  non 
poflunt  adfcribi  corpori. 

4.  Illa enim  natura,qua  corpora  vigent,8c 
a  fe  iplis  moventur,  dicitur  anima. 

Si  vita  ,  vigor ,  fenfus  ,  &  id  gcnus  alia,  pro- 
ficifcerenrur  a  naturacorporum  ,  jam  ea  com- 
pcterent  omnibus  corporibus:fed  falfum  cft  po- 
ilerius  3  ergo  &  prius. 

$-.  Anima  aut  eft  fubftantia ,  autaccidens- 

Si  dicas  dari  tertium  inter  fubftantiam  &  ac 
cidens  ,  ideoque  hoc  Dilemma  non  valere  ,  re- 
fpondeo  :  quamvis  dctur  tertium  ,  quod  fit  me- 
diumnegationis  inter  hxc  duo  ,  ut  ncc  fit  fub- 
ftantianec  acccidens,  divifio  tamen  hxc  imme- 
diataeft,  &  folida  ,  quandoinftituitur  de  ente 
reali,  quale  eft  anima,nam  inter  entiarealia  non 
datur  medium,  ne  quidem  negationis,inter  fub- 
ftantiam  &  accidens:  fed  omne  ens  reale  alteru- 
trum  cft  3  idcoquc  &  anima  altcrutrum  eft. 

6.  Non  accidens,  quia  per  accidens  non 
pofliint  fubftantiae  animatac  ab  inanimatis  di- 
ftingui. 

Quod  non  conftiruit  fubftantiam  ,  non  poteft 
eam  ab  alia  fubftantia  diftingucre  :  accidens  non 
conftituic  fubftantiam  ;  ergo  &c  animacontra 
conftituirfubftamiam,idcoquediftinguit,  ergo 
noneftaccidens. 

7.  Itaque anima  non  eft  temperamentum. 

8.  Quja  fic  vel  foret  harmonia  quatuor 
primarum  qualitatum,  vel  qualitas  quaedam 
tx  primisrefultans. 

Utrumvisdixeris  ,  aiiiiname^  numero  acci- 
dcntium  non  cxemcris. 

9.  Sifubftantiafitanima,  vcl  materia,  vel 
forma,  vel  compofitum  erit. 

Ratio  cft,  quia  fubfhnria  omnis  in  ifta  tria 
•iiyiditur ,  id  cft ,  aliqmd  cft  iftorum  mmn. 


10.  Non  materia, quia materia  indirTerens 
eft  ad  corpus  animatum :  anima  vero  eft  ani- 
matis  propria. 

Quod  animatis  propt ium  eft  ,  non  poteft  dici 
eorum  mateiia  ,  quia  materia  eis  cum  inanima- 
tis  corporibus  eft  communis  :  fcd  anima  eft  pro~ 
pria  animatis  corporibus  3  crgo  non  cft  corum 
materia. 

11.  Multominuscorpuseft,  quiadimen- 
fionum  daretur  penetratio. 

Si  anima  corpus  effet,  homo  ex  duobus  com- 
poneretur  corporibus  ;  &  quandoquidem  ani- 
manoncftcxtramateriam  animatam  ,  dimen- 
fiones  utriufque  ,  idcft,  longitudo  ,  latitudo» 
cralfities ,  teCc  invicem  pcnetrarcnt. 

1 2 ..  Nec  compofitum  eft ,  puta  Phyficum, 
quia  non  totum  vivens ,  fed  pars  tantum  vi- 
ventis. 

Pars  unaquxque  differt  realiter  a  toto,  neque 
poteft  elfe  eadem  cum  totoranima  eft  pars  com- 
pofitiviventiss  ergo&c. 

13.  Eftigituranima  fubftantia,  immatc- 
rialis,  incorporea,  ac  forma ,  una  voce  ci/TtAi- 
;^<*feua£tus. 

Noretur  hic  accurate  diftinftio  vocis  hujus, 
immaterialis,  qux  hic  fignificatanimam  carere 
materia  ,  tanquam  parte  eflentiali  ac  conftl- 
tuentc  :  fed  vero  fi  hxc  vox  iignificet  fubftan* 
tiam  ,  qux  nullo  modo.nec  infieri ,  nec  iueflc» 
nec  in  opeiari  dependct  a  matcna  ,  non  omnrs 
animacft  fubftancia  immaterialis  ,  fed  fola  ra- 
tionalis  eft  talis  ;  vegctans  5c  fentiens,  hoc  fen- 
fu,non  funt  tales,funt  tamen  immarcrialcs  piio 
ri  fcnfu  ,  xque  atque  anima  rationalis.    . 

14.  Eft  forma  non  afliftens,fed  informans. '] 

Ratioeft ,  quiaanimanonfoluin  motumi 
gitur  corpori  fed  eftentiam  infupcr. 

Forma  afliftens  ert  ,  qux  tantum  largiturmo- 
tum  ,  ut  nauta  ,qui  clavum  tenet ,  largiturnavifl 
informans,  qux  &  motum  &  cffcntiamlargitur, 
compoiito  ,  uteftaniina. 

\f.  Eftadtus  nonfccundusfedprimus. 

Actus  fecundus  tolli  poteft  ,  falva  mancnt 
re  cujus  cft  aftus  fecundus.piimus  non  itcm»  at 
aniina,  falva  rc  animata,  tolli  nequir. 

Anima  cft  actus  primus  fubftantialis  non  ac- 
cidentalis,  quia  fic  foret  accidcns  3  qucraad 

modum 


COLLEGIITM      PHYSICU 


M,- 


modum  calor  in  igne  eft  a<ftus  primusacciden- 
l.  talis  ,  forma  ignis  eft  a<ftus  primus  fubftantialis, 
calefaclio  eft  aiftus  fecundus. 

16.  Quianoneftoperatio,fedprincipium 
erationis. 

,  17.  Definituranima,  aBusprimut  corporis 
\  ranicipotentia  vitam  habentvs. 

Hxc  definitio  ex  Ariftotele  eft,  &  tanquam  a 
■  jriori :  aitera  ex  eodem ..  qux  adfertur  thefi  2 3 . 
j  rftapoftcriori. 

18.  Per  cerpus  non  intelligitur  materia 
ima,  fed  corpus  natutale  conftans  inateria 

1  forma,  quam  mixti  formam  vocamus. 

Ratio  eft ,  quiaanimanoninquamlibetma- 
;  eriam  introduci  poteft ,  fed  in  eam  qux  fibi 
rongruitjat  nulla  talis  eft  nifi  que.  formam  mix- 
I  iinfe  habeat. 

19.  Haec  forma  mixti  refpe&u  animae  eft 
L  pofitio,&eaadvenientenonaboletur,  fed 
1  initfpecificare. 

Scholafticidicerent ,  nonamitit  entiratem  , 
[;  ;d  formalitatem,  id  eft,  non  amplius  conftituit 
|j  ompofitum  in  illa  fpecie  rerum  tantum,in  qua 
iud  conftituebat  ante. 

Ideoque  forma  mixti  manet  poft  acceffum 
uimx  ,  fcdnon  manet  fpccirica  Sc  principalis. 

.0.  Corpus  organicum  eft ,  quodvario  or- 
orum  apparatu  eft  inftrudlum. 

Organa  hic  vocantur  inftrumentaexercendi 
perationes  vitales  &  animales. 

.  1 .  Pcr  verba  ifta,  potentia  njitam  habentis, 
:lligitur  idem  qnod  per  vocem  ,organicum} 
jnt  hujus  explicatio. 

.2.  Qrganicum  fignificat  fimpliciter  ,  id 
>d  habet  varia  inilrumenta  ,potentia  vitam 
ens,  fignificat  illa  inftrumenta  corpori  efle 
icefla  ad  exercendas  vitae  operationes. 

Difcrimen  inter  iftaduovideri  poteft  in  ca- 
avere  ,  quod  quidem  eft  corpus  organicum  , 
uiavariis  organis  adhuc  eft  inftruiftum  ,  fed 
lmen  non  potcntia  vitam  habct  ,  quia  non 
;ric  cadaveri  ifta  organa  relieta,  ut  inftrumenta 
unftionumvrtalium  &  animaliumexercenda- 
ium ,  utrilquc  cnim  cadaver  carct. 


57 


23.  Prseter hanc animae definitionem, alia 
adhuc  extat  apud  Ariftotelem :  fcil.  Anima 

eB  id  quo  vivimus ,  fentimus ,  &  intelligirmts 
primo. 

Id ,  hoc  eft ,  fubftantia. 

24.  Additur,  primo ,  quia  duplex  eft  id  quo 
vivimus,  anima  8c  corpus:fed  corporenon 
primo  vivimus. 

Proprie  compofitum  totum  vivit  per  ani- 
mam;  fed  quia  hxc  compofito  vitam  largiri  ne- 
quit,  nifi  primum  faciat  vivere  corpus  cui  incft» 
iccundario  per  ipfum  corpus  vivens  ,  id  eft  ,  per 
corpus  vita  ab  animadonatum^totum  compofiV 
tumviveredicitur. 


25*.  Particula  quo  fignificat principium  vi- 
taeinternum. 

Internum ,  fcilicet ,  fubftantiale. 
*• 

26.  Ex  pofteriori  hac  animaedefinitione» 
oritur  qu^dam  animae  divifio  in  vegetativam, 
fenfitivam,  8c  rationalem. 

Hatc  divifio  animx  ab  omnibus  quidem  cft  re- 
cepta  ,  fednon  eodem  modoexplicata  ,  de  qua 
explicatione  videbimus  thefi  3°.  eftque  diviiio 
defumpta  ab  efTc&is. 

2  7.  Vegetativa  eft  qua  vivimus. 

28.  Senfitiva  qua fentimus. 

29 .  Rationalis  qua  intelligimus. 

H-c  funt  defcriptiones  incompletx  &  imper- 
feclx  ,  perfeiftior  &  completa  uniufcujufque 
animae  dabitur Difput.  10..11.&  15. 

20.  Hae  tres  animoe  funt  diftintlae  quoad 
efTentiam  ac  fubftantiami 

Quin  hx  tres  animx  in  diftinctis  fubjeiftis  , 
fcilicet ,  planta  ,  bruto  ,  homine  ,  fint  diftin- 
<ftx  ,  nullum  eft  dubium  ;  fed  quxftio  cft  gravif- 
fima  ,  an  in  eodem  fubje<fto  ,  puta  homine  ,  fint 
diverfx  eflentix  atquc  fubftantix :  ita  quidem 
videtur  ,  nam  qux  a  fe  invicem  feparantur  ,  di- 
ftinctam  habent  eflentiam  &  fubftantiam  :  fed 
in  homine,  &  cum  oritur,  &  cu.m  moritur,  trcs 
animx  a  le  inviccm  feparantur ;  ergo  &  eflen- 
tiam  habent  &  fubftanriam  inter  fe  diftinrtam  : 
pvobatur  minor  ;  cum  homo  gignitur  ,  longo  1 
tempore  ante  adventum  animx  rationalis  inve- 
niunturinfcetu  humano  animi  fentiens  &  vc~ 

c  3.  getans,, 


3* 


COLLEGIUM      P  H   Y  S  I  C  T7   M. 


getans  ,  quod  manifeftum  eft  ex  utriufque  ope- 

rationibus  ,  nam  foetus  diuante  &  crefcir  £\:  nu- 

tritur  ,  <k  loco  femovcr  •,  ergoiftx  dux  animx 

•  vegetai  iensreipfa  a  rationaii feparan- 

tur ,  ergo  &:  re  ipfa  diftinguuntar. 

Cum  moritur  homo  .  animi  rarionalis  vel  in 
Codorecipitur ,  vcl ad tattaia defertur :  vc.-c- 
tans.Sc  fentiens  poft  mortem  non  manent  fu- 
perftites  ,  alioquin  immof  tales  forent  ,  ut  ratio- 
nalis  ;  ergo  8c  feparantur  afc  animaratiouali , 
crc;o  &  realiter  ab  ea  diftinrntuntur. 

31.  Itaque  maledicunturfacultatesunius 
Scejufdemanimte. 

Subftantia  dtftincta  ab  anima  rationali  non 
poteft  dici  ejus  facultas  ,  nam  facuh as  eft  acci- 
dens,fcilicetpotentia:  fed  animanaturalis,  vc- 
getans  cc  fentiens.eft  fubi'iantia  diftinrta  ab  ani- 
marationali  ;  ergo  neutraeftejas  facultas. 

31.  Hsetamenanimx  interfediverfae,  in 
eodem  tamen  compofito  iibi  invicem  fubor- 
dinantur. 

Hxc  fubordinatio  eft  ,  non  categorica ,  quafi 
una  anima  fit  generica  ,  altera  fpecifica  ,  o- 
mncs  enim  funt  fpeciricx  ,  ac  largiuntur  fpe- 
ciem  ,  fed  diverfo  modo  3  quxdam  ultimam  ,  ut 
animararionalis  in  hominc  ,  fcntiens  in  Bruro  , 
vegctans  in  planta;  quxdam  non  ultima,  ur  fen- 
ticns  in  foetu  humano  ,  &  vegetans  in  faetu  bru- 
to :  verumeJ:  fuborJinatio  hxc  caufalis  ,  tan- 
quam  inter  caufas  remoras  5c  proximas  ,  nam 
ex  tribus  hifceformis  feii  mhnabus  ,  una  ran- 
tum  eft  hominis  caula  ,  &  forma  proxima  ,  fci- 
licet ,  rationalis  ;  rcliqux  dux  funt  in  homine  , 
caufa  &  forma  remota  ,  pufa  fentiens  &  vege- 
tans  ;  at  caufa  rcmora  fubordinatur  proximx. 

3  3 .  Rationalis  ita  eft  diverfa  a  duabus  aliis, 
ut  hx  in  fieri ,  efTe,  Sc  operari  dependeant  a 
materia,  illa  non  item. 

Rationalis  anima  quamvis  fiat  in  materia  , 
non  tamen  ex  materia  ,  fcilicct  corporc,  quam- 
vis  fit  &  opcretur  in  matcria  ,  exiftit  tamen  Sc 
opcraturquoquccxtra  matcriam  ,  quaodo  fci- 
licct  a  corpore  fcparatur :  fed  vcro  anima  vege- 
tans&  iciuicnsnon  tantum  fiunt  in  materia  , 
fcilicct  corporc  ,  fcdctiamex  ca  ,  non  tanrum 
exiftunt  &  opcrantur  in  matcria  pcr  inftrumen- 
ta  cjus  fed  infupcr  cxtra  matcriamcxifterc  cc 
operari  finc  cjus  inftrumcutis  ncqucunt. 

34.  Animanullaeft  inaliquacorporispar- 
tci  fed  per  totum  corpus  diftufa. 


Quia  enim  anima  omnis  eft  fubftantia  imma 
terialis  ,  facile  per  materiam  feu  corpus  potef 
diffundi ,  nam  ornnis  fubftantia  materialis  pc: 
dimeniiones  marerix  fux  impeditur ,  quo  mi 
nus  pev  aham  materiam  dirfundatur  ;  dnratu 
enim  dimenfionum  penetratio  ,  quodin  Philo 
fophia  cft  abfurdum. 

.35-.  Hec  tamen  difTuiiononeademeft,aui 
ejuidem  rationis  in  iingulis  animabus. 

Ratio  cft  ,  qua  utcunque  animx  hx  tres  fun 
fubftantix  quidemimmateriales,  id  eft ,  nullan 
materiam  tanquam  partem  cftentialem  inclu 
dentes  ,  quia  tamen  dux  a  materiadependent 
tertia  non  item.in  fieri  cifet  operari;  ideo  etian 
diverfo  modo  ,  pcr  fua  corpora  fingulx  dirrun 
duntur. 

36.  Anima  vegetativa  6c  fenfitiva  ,   it 
I  funt  diffufae  per totum  corpus ,  ut  toti  corpoi 

coextendantur. 

Hoc  inde  liquet ,  quod  ad  divifionem  corpc 
rum  in  plantis  &  Brutis  ipfx  quoque  anim 
dividi  poftint ,  patet  in  AnguilLis  diue&is»  i 
ramis  arboris  amputatis  :  in  prioribus  opet* 
tiones  animx  fentientis,morus  fcili  cerlocali: 
dcprehendcntur  j  inpofterioribus  motus  mim 
ve.^etantis :  nam  rami  amputati  ,  terrx  itcrut 
inliri ,  iterum  crcfcent  ,  quoj  argumcnrocft 
animam  vcgetantem  in  planris  ,  cc  fent 
in  Brutis  ,  fefe  extendereadomnes  toriuscoj 
poris  partes  ,  &  iimul  oftendit  vcritatcmthd 
fcos  fequentis. 

37.  Itaquefunttotxintoto  corpore,  fe] 
non  totae  in  lingulis  partibus. 

Nam  fi  tote  forent  in  fingulis  pnrtibus  I 
animx,  nihil  foretopus  ,  utad  di,  ilionemj_' 
tarum  tk  Brutorum  in  partes  &  ipiit  dividerct 
tur. 

38.  Atanimarationalisitadiffunditur 
totum  corpus,  ut  tamcn  non  coextcndatun 

Dicitur  forma  coixtendi  corpori  ,  quan 
partcs  formx  refpondent  partibus  corpo 
uti  totaforma  toti  corpori  ,  &c  cumipli 
ad  divilionem  partium  corporis,  ipfaquo 
parres  dividi  potcft  :  hoc  mo.io  anima  vc 
&c  fcnticns  coextenduntur  corpori  ,  fcd  1 
lis  non  item,quf  quidem  eft  in  toto  corporc 
minis  ,  omnibufquecjus  partibus  *  ita  ui 
pars  humani  corporis  animx  rationalisfiti 
pcrs ,  fcd  tamen  ipfa  h\  fc  nullas  habct  p 

rcfp< 


I 


COLLEGIUM      PHY5ICUM. 


refpondentes  partibus  corporis  ,  neque  ad  divi- 
fionem  corporis  in  partes  ,  &  ipfa  quoque  divi- 
diturinpartes. 

39.  ltaque  eft  tota  in toto,  5c  tota  in  fingu- 
partibus. 

Hic  fumitur  vox  tota  ,  ncgatiye,  quia  nec  ex- 
tra  totum  nec  exira  parcem  corporis  ullam;ani- 
marationalis  eft  >  fic  tamen  in  lingulis  ,  ut  nul- 
las  ipfapartes  ponat ,  uti  totumpofitive  ,  fed 
omnes  tollat  ac  negetiquo  fenfu  dicitur  aliquid 


'69 


negative  totum  ,  &:  Deus  dicitur  rotus  ubique 
&  Angelus  aliquis  totus  in  hoc  vel  illo  loco. 

40.  Ideft,  nec  in  toto,  nec  in  partibus  cor- 
poris,  ipfa  eft  per  partes,  quia  iis  caret. 

Animarationalis  caret  partibus  ,  quia  fpiri- 
tus  eft  ,  8c  omni  modo  independens  a  corpore 
autmateria,  cujus  efthaberepartes  :  fi  autem 
caret  partibus  ,  non  eft  per  partesin  corpore, 
qood  per  fe  eft  manifeftum. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  FERIPATETICOS, 

J>iftutatio   Decima , 

b  e 
ANIMA        VEGETANTE. 

T   H   E   S   I   S      I. 


l  Nima  vegetativa,  eft  adfcus  primus  cor- 
^porisorganici,  quo  iUud  vivit,  nutritur, 
getur,  St  iibi  fimile  gignit. 

Vox  illa  ,vivit ,  tanquam  genus  fub  fe  com- 
'  Drehcndit,  to  nutriri,  accrefcere  &  generare. 

1 .  Ejus  facultates  funt  tres ,  nutrix,  accre- 
x,  generatrix. 

Facultates  hx  funt  mftrumenta  &  potentiae , 
juibusanimavegctans  operationes  vitales  ex- 
:rcct. 

3.  Hae  facultares  non  funt  reipfa  diftin&e, 
ipfaanime,  fubitarrtia. 

Quaeritur  an  he  facultates  non  tantum  ab  ipfa 
animx  fubftantia  ,  fed  &  inter  fefc  fmt  diitinclac 
tealiter :  ita  quidem  vulgo  exiftimant ,  fed  non 
fidetur  neceffarium  tot  accidentia  ponere  in 
anima  ,  ab  ea  &inter  ferealiter  diilinctaj  quid 

tenim  eadem  anima  vegetans  iit  caufaeffi- 
snutricionis.accretionis,  generationis,  per 
fa  tantum  organa  eas  operando  ;  neque  di- 
as  organorum  eft  fufficiens  argumentum 
uiendi  realirer  potcntias  ab  animavege- 
tante  fic  inter  fe. 

4.  Hifce  facultatibus  inferviunt  alie^attra- 
ix,  retentrix,  alteranix,  expukrix,  &c. 

Fortaife  plutes  faculta-tcs  miniftrx  animac 


vegetantis  reperiri  poiTent ,  fed  hx  quatuor  funt 
quidemmaximc  illuftres  &  notiftim?:. 

f.  Facultas  nutrixeft,  quaanimavegeta- 
tiva  nutrimentum  convertit  in  fubftantiam 
viventis,  ut  calor  innatus  confervetur,  &  par- 
tes  per  eum  abfumpt§  reftaurentur. 

Quid  fit  calor  innatus  ,  dicitur  Annexo  12, 
difputationis  hujus  j  quid  fitnutrimentum,di- 
citurthefi  7. 

6.  Ad  nutritionem  tria requiruntur.  i.a- 
nima  vegetativa,nutritionis principium.  i.id 
quod nutritur ,  fcil.  corpus  animatum.  3.  id 
quo  nutritur,  fc.  alimentum. 

Anima  vegetans  eft  caufa  "nutritionis  effi- 
ciens  remota,  facultas  nutrix  cftejufdem  caufa 
eiriciens  proxima.,  alimentum  eft  caufa  inftru- 
mentalis  ,  corpus  quod  nutritur  eft  patiens. 

7.  Alimentum  eft  fubftantia  corporea  mix" 
ta,  nec  omnino  fimilis,  nec  omnino  diflimili5 
rei,  que,  nutritur. 

Subftantia  ,  ergo  accidentia  meranullanu- 
triunt :  mixta,  ergo  puraaquanon  nutrit,  &fa- 
bulaeft  ,  aliquaanimaliafoloa;.:rc  ,  ut  Chamae- 
leonta ,  alra  nudo  igne,ut  Salamanrlram  nu- 
triri;  namElemcnto  nudo,  aut  corpore  fimplici, 
quocunque  tandem  ,  res  nulla  poteft  nutriri. 

Unumquodquenutritur  quibus  conftat :  fed 

nulla. 


4° 


COLLEGIUM      P   H   Y   S   I   C   U   M. 


nulla  fubftantia  conftat  accidentibus  ;  ergo  nul- 
la  fubftantia  etiam  accidentibus  nutritur  ,  ergo 
nec  alimentum  nutriens  poteft  efle  accidens. 

8.  Debet  eiTe  fimile  alimcntum,  ut  in  cor- 
puspoifitmutari. 

Quod  enim  plane  eft  diflimile  corpori  ,  in 
quodmutaridebet ,  illud  inid  mutarincquic  : 
fic  faxa  ,  quia  funt  diflimillima  corpori  huma- 
no,  pro  alimento  aifumi  nequeuntj  neque  enim 
in  fubftantiam  hcfminis  mutari  poflunr. 

9.  Debet  effe  difTimile ,  utin  idpoiTitagi. 

Quando  cnim  agens  5c  patiens  omnimodo 
funt  iimilia  ,  id  eft  ,  fpecie  &  gradu  conyeniunt, 
nulladatur  inter  utrumqueactio. 

10.  Hinc  nec  Elementa ,  nec  metalla,  nec 
odores ,  nec  vencna  aut  mcdicamenta,  quate- 
nusfunttalia,alimentum  dici  poifunt. 

Hujus  thefeos  ratio  petitur  exthefi7-8. 

Medicamenta  ,  quacenus  funt  meuicamenta , 
non  poiTunt  nutrirc  5  fed  li  contingaricjem.eife 
&  alimentum  &  mcdicamcntum  ,  tum  medica- 
menta  nutriunt ,  quatenus  funt  alimcnta. 

11.  Alimentum  vulgo  diftribuitur  in  ci- 

bum  Sc  potum. 

Cibus  eft  alimentum  folidum  6c  ficcum  ,  po- 
tus  eft  alimcntum  humidum  &  liquidum. 

12.  Potus  non  eft  alimentum  niiiquate- 
nuseftefculentus. 

Nam  nudus  liquor  non  nutrit,fed  alimentum 
folidum  6c  iicciun  movet ,  quo  facilius  adfto- 
machi  fondum  devcniac,  &  ex  ftomacho  in  par- 
tes  aliaspellatur. 

13.  Appetitiocibi,diciturfames. 

1 4.  Appetitio  potus,  dicitur  fitis. 

Intclligirur  hic  ysiypetitio  innau  ,  nonclicita  , 
hxc  enim  eft  affeaio  animx  vel  fcnticntis  vel 
rationalis  ,  prout  fcquitur  vcl  fcnfus  vclratio- 
nis  cognitionem. 

Appetitio  innara  dicirur ,  qux  incft  rebus  non 
tantum  viventibus .  fe  I  e  i.nn  tnanirnatis ,  & 
qux  tam  viventibus  vita  vcjcrantc  incft  ,  quam 
vivcmibus  fculitiva  £>:  ranonali. 

15*.  Nutritioni  inferviunt  facultatcs,  at- 
trattrix,  concottrix,  rctcntrix,  expultrix. 


Facultas  nutrix  ,  eftfacultas  principalis;  h 
quatuor  funt  inftrumentales,non  quod  fint  qu; 
tuorrealiter  diftinftae  facultatcs ,  fed  uniusf 
cultatis  diverfa  quaii  munera. 

16.  Attradtrix  eft ,  quae  alimentum  attra 
hit. 

Attraftrixeft  in  ftomacho  ,  qui  inanitusal 
mentum  appetit  >  6c  cum  orfertur  attrahit. 

1 7.  Conco&rix  eft ,  quse  alimentum  altc 
rando  perficit  8c  aifimilat. 

Alimentum  alteratur  per  calorem  venrrjcul 
iniitum  naturaliter : 

Aflimilat ,  fcilicet ,  corpori  alendo  ,  in  quo 
debet  mutari. 

18.  Conco&io  tribus  abfolvitur  aftion 
bus. 

19.  Primaeft,  qua  alimentum  in  ventr 
culomutaturinchylum. 

Chylus  nihil  aliud  eft  ,  quam  alimentum 
dartum  per  calorem  ventriculi  adformampu 
tis,  habentis  colorem  album. 


\. 


20.  Secundaeft,  quameliorchyliparsi 
hepate ,  vel ,  uthodie  quibuidam  placet,  i 
corde  mutatur  in  fanguinem. 

Sanguificatio  ,  id  cft  ,  aclio  qua  Chylusvert 
tur  in  fanguinemjinitium  quidem  capit  in  hep 
te  ,  fed  confummarur  &  perficitur  in  cordc  ,  ul 
demum  fanguis  perfeftiflime  elaboratur. 

2 1 .  Tertia  eft ,  qua  fanguis  per  totum  coi 
pus  diftributus  prius  mutatur  in  rorem,  deii 
de  in  fubftantiam  corporis  vertitur.  „ 

Ros  hic  iignificat  fubftantiam  liquidam  rub 
cundam  ,  qui  pcr  venas  5c  arterias  difpeigitUi 
qucmadmodum  ros  difpcrgitur  pcr  prata. 

2 2 .  Retcntrix, quae  aiimentum  aliquand 
retinet  8c  confervat. 

Niii   alimentum    aliquamdiu    retineretur 
non  polTct  concoqui ,  multo  minus  infubf 
tiam  viventis  mutati. 

22.  Expultrix,  qux  excremcnta&ford  ! 
cjicit. 

Si  cxcrementa  &  fordes  rctincrcnrur,  nu 
impcductux  &  corpus  vivcos  nimium  oncr.ni 

u 


COLLEGIUM      PhYSICUM. 


tur:  funt  vero  excrementa  quxdam  primae,quae- 
4am  fecunda;,  quxdam  tettia:  concoctionis  ; 
porro  excrementa  quaedam  funt  utilia  ,  quae 
non  eiiciuntur ,  nifi  cum  neceflitas  id  exigit,  ut 
femen ,  qucedam  inutilia,  ut  fudores ,  lacry- 
mx :  &cc.   . 

04.  Facultas  accretrix  eft ,  qua  corpus  ani- 
atum  ex  afiimilatoalimentonutritum,  in 
nnes  dimenfiones  extenditur. 

Accretrix  ,  quae  facnltas  facit  vivcns  crefce- 
re,  id  eft,  facit  illud  extendi  in  longum,  latum, 
&  profundum. 

ij.  Accretio  non  fit  fine  nutritione. 

Ratio  eft ,  quia  cum  accretio  fit  motus  ad. 
majorem  quantitarem,non  poteft  vivens  majus 
fieri ,  nili  acceflu  partium  aliarum:  at  unde  ac- 
cedent ,  nifi  ex  nucrimento  aflumpto  Sc  in  fub- 
ftantiam  viventis  converfp. 

26".  Quia  partes  non  poflunt  extendi ,  nifi 
ft  acceffum  alimenti,  Sc  ejus  in  fubftantiam 
/entis  converfionem. 

27.  Poteft  tamen  nutritiofieri  fineaccre- 
ne. 

Videmus  enim  homines  poft  aetatem  adul- 
am  tk  virilem  quotidie  adhuc  natririad  finem 
'itx  ,  etiamfi  ad  extremam  perveniant  aetatem, 
lon  tamen  eo  ufque  crefcere. 

18.  Ad  accretionem  triarequirnntur.  1. 
ex  aliqua  extrinfecus  accedente  materia 
*eatur  vivens.  2.  ut  idemnumeromaneat 
quod  augeri  dicitur.  3 .  ut  non  tantum  toti, 
ifinguiis  partibusfiat  additio  magnitudi- 

Ad  1.  non  fufricitut  vivcns  augeatur  a  mate- 
:ia  extrinfecus  accedente ,  fic  enim&lapides 
mgentur  ,  fed  requiritur  ut  illa  auctio  five  au- 
jmentatio  fiat  a  principio  vivcntis  interno, 
juo  modo  non  fit  in  lapidibus  ,  hoc  principium 
ntcrnum  in  vivente  fcd  facultas  accretrix  ani- 
nz  vcgetantis.  A<^i.  idquodaccrefcit  manet 
dem  numero  ,  per  acceflum  novarum  partium 
iteriam  ,  matcria  non  fit  diverfa  numero  a 
e  ipfa.  Ita  manct  idem  numero  corpus  infan- 
is  >  verbi  caufa  ,  Petri  ,  quod  accipit  quotidic 
"najorem  in  fingulis  partibus  &  membrisma- 
lincm.  Ad  3.  fi  uni  tantum  parti  ma- 
jnitudo  accrefcat ,  ut,  verbi  caufa ,  capiti  cum 


41 


i III  adnafcitur  tuber ,  vel  tergo  cum  illi  fubna» 
fcitur  gibbus  ,  tum  monftrum  fit ,  nequc  vivens 
naturali  accretione  accrefcit. 

29.  Itaque  accretio  non  fit  per  pulfum  fed 
per  majorem  partium  extenfionem . 

Puifus  dicitur  hoc  loco  ,  cum  matcriaepars 
una  alteram  propellit  3  quemadmodum  ungues 
crefcunt  <k  pill ,  non  fic  crefcit  vivens  ,  fed  in 
cjus  accretione  nova  undique  fubftantia  ad  par- 
tes  crefccntes  accedit ,  perpotentiam  crefcendi 
internam. 

3  o.  Et  illi  errant ,  qui  exiftimant  eam  ffc- 
ri  per  rarefa&ionem. 

Quia  rarefaftio  eft  motus  adqualitatem,  ac- 
cretio  vero  adquantitatem  ,  &  inrarefaftione 
nullaaccedit  nova  materia ,  imo  ne  quidem  no~  , 
va  quantitas,  at  in  accretionc  utrumquc  fit. 

Spongia  rarefafta  ,  nec  novam  accipit  mate- 
riamnec  novam  quantitatem  ,  quamantenon 
habuerit,  cum  fuit  condenfata  ;  fed  cum  corpus 
infantis  crefcit ,  8c  novam  accipit  materiam  Sc 
novam  quantitatem  in  fingulis  membris. 

3 1 .  Facultas  generatrix  eft,  qua  vivens  ex 
femine  prolifico  novam  fubftantiam,  fedfui 
fimilem,producit. 

Semen  vocatur  proliflcum  ,  quia  gignenda; 
proireft  idoneum. 

Sui  fimilen\,  qnoad  fpeciem  ,  fcilicet,  non 
quoad  conditiones  individuantes . 

32.  Huicancillantur  facultgs  alteratrix8c 
formatrix. 

Quia  ex  femine  non  poteft  fieri  proles  aut  vi- 
vens  ,  nili  illudprius  alteretu*,  £cvariomodo 
formetur  ,  id  eft,  variis  organis  axriciatur  ac  dif- 
ponatur. 

3  3 .  Alteratrix,quae  ex  nutrimento  viven- 
tis  copiofiore  elicit  excrementum  tertise  ecn- 
coclionis  utiliflimum ,  &  femen  indeelabo- 
ratjilludque  ad  generationem  viventisprx- 
parat. 

Semen  deciditur  ab  omnibus  viventisparti- 
bus.quiafit  exnutrimcnto  tertia:  concoclionis, 
qua;  nutrimentum  convertit  infubftantiam  vi- 
ventis,  &  omnes  partes  ejus  :  ubi  vero  hxc  fa- 
cultas  alteratrix  ,  &  femen  elaborans  ,  fedem 
fuam  habeat ,  de  eo  ncc  Phyfici  nec  Medici  in- 
tcr  fc  convcniunt. 

f  34.  Fof- 


42 


COLLEGIUM      PHYSICUM. 


54.  Formatrixeft,quaeinfemenjam  prae- 
paratum  operatur  &  in  eo  diftinttam  fonnam 
efTormatgeneranti  iimilem. 

Facultas  formatrix  eft  nihil  aliud  quamipfa 
vis  plaftica  feminis  ,id  eft,  fubftancia  feminis  fpi- 
rituofior,  fubtilior ,  rarior,qux  in  parte  feminis 
terreftriori  ac  craftlori  effigiat  organa  advitx 
functiones  exercendas  neceffaria. 

35-.  Animae  vegetativae  effectus  vel  affe- 
&io,  eft  vita. 

Vita  alia  eftanimx  ,  aliaccrporis  feutotius 
compofiti :  vita  animx  eft  affeftio  ejus  propria, 
vita  corporis  aut  compofiti  eft  efreftum  vitx, 
quxeftinanima. 

36.  Omneenimanimatumvivit. 

Et  reciproce,  omne  vivens  eft  animatum. 

37.  Vita  non  eft  ipfa  animae  fubftantia, 
non  facultas,  non  corpus  organicum ,  nec  ali- 
quid  excorpore  autanima  conftans,  fedeft 
ratio  viventis  in  abftraclo. 

Vita  &  vivens  fefc  habent ,  ut  humanitas  & 
homo  :  humanitas  non  eft  anima  ,  non  corpus 
hominis  ,  non  totus  homo ,  non  unio  animx  & 
corporis  ,  fed  cft  id,  quo  homo  ut  homo  intelli- 
giturj  ita&  vita,  nec  eftviventis  fubftantia.nec 
pars  ejus  fubftantialis  ,  necunio  animx^c  cor- 
poris,  fed  id  ,  quo  vivens  ut  vivens  intelligitur. 

38.  Itaque  vita ,  non  eft  proprie  in  anima, 
non  in  corpore»fed  in  toto  vivente ,  fequitur- 
queunionemmateriae,  fcil.  corporis,  8cfor- 
mae,  fcil.animae. 

Vita  eft  cflfeVtum   quall  confequens  ex  eo 

?|uod  materia  ,  fcilicet  corpus,  uniacur  formx, 
cilicet  animx  ;  atquc  cx  illa  unione  naturaliter 
vitarcfultat. 

39.  Vitaconfiftit  incalore. 

Scilicet  ,  caufaliter,  nanformaliter;  narn,ut 
innuitur  thefi  fequenti ,  qui  invenitur  calor  pri- 
mo  unionis  animx  &  corporis  momento  ,  in  fe- 
mincmarisac  foeminae  mixto,  caufaeft  vitx. 

40.  Quatenus  caloraprimoconceptionis 
momento  eft  corpori  prxfens,  vitae  caufa  eft. 

41.  Calorinviventeduplcxcft ,  elemen- 
taris&vitalis. 


te 


Elementaris  Calor  invenitur  etiam  in  non  vi- 
ventibus  ,  utin  lapidibus  ,  metallis  ,  &c.  fcd 
vitalis  tan:umin  viventibus. 

Qui  nec  elementaris  nec  cxleftis  effe  videtur 
fed  tertiiferegeneris,  &  diverfusaburroque, 
finon  fpecie  faltem  nnmero  &  oiigine,feu  cau- 
faefficienre  5  nam  ignis  e't  caufa  caloris  ele- 
mentaris,  fol  caloris  c.deftis,  fedipfumfemcn 
viventis  eft  caufa  caloris  vitaiis. 

42.  Calor  Elementaris  oritur  ex  Elemen- 
torum  mixtione,  &  temperatione  cujufque 
partis. 

Calor  Elementaris  proficifcitur  ab  Elemento 
ignis ,  quatenus  ingtcditur  Mixtionem  Sc  mix- 
tum. 

43.  Non  differt  fpecie  a  calore  vitali. 

Quia,  quorumoperationes  non  differunt  fpe- 
cic  ,  ca  ipfaprincipianondirferunt  fpecie  :  fcd 
caloris  Elementaris  &  viialis  operationes  non 
differunt  fpecie  ;  Ergo. 

44.  Calorvitalisanimam  in  corporecon- 
fervat,  ejufque  inftrumentum  eftad  vitales 
functiones  obeundas. 

Quid  fit  calor  vitalis,  in  Annexo.n.  pluri- 
bus  dicetur. 

45-.  Vitae  oppofita  eft  mors. 

Scilicet ,  privative  ,  ut  vita  enim  habitus  cft , 
itaMorsprivatioejus. 

46.  Mors  eft  abfentia  aut  diflblutio  anirax 
a  corpore  ob  extinttionem  caloris  vitalis. 

Diffolutio  ,  id  cft  ,  ablatio  : 
Caloris  vitalis,  quia  calor  vitalis  cftvincu- 
lum  quo  anima  corpori  umtur ,  &  unita  manet. 


47.  Mors  eft  vel  naturalis  vel  violenta. 

Mors  dicitur  naturalis,  non  refpeLtuindivi- 
duorum,  eft  enim  contra  corum  naturam  ,  ut 
moriantur ;  fedquia  &  quatcnus  proficifcituri 
principiointerno:  omnc^nim  corpus  namrale, 
quod  vivit ,  in  fe  habct  etiam  principium  mor- 
tis  ,  quatenus  conftat  ex  pugnantibus  qualitati" 
bus  ,  quxtamdiupugnant ,  donec  fc  invicem 
intcremerint ,  undc  fequitur  Mors  totius. 

48.  Naturalis ,  quae  fit  per  ultimam  humi- 

di  refolutionem  a  calore  naturali,  qui,  abfum- 

pto  a  fe  humido,  tandem  confumitur. 

Qucra- 


COLLEGIUM      PHYSICtfM, 


Quemadmodum  in  lampade  oleum  humidum 
confumitur  a  calore  flammae ,  donec  abfumpto 
humido  &  ipfe  calor  fiammae  exftinguatur  , 
quam  exftincHonem  fcquitur  exftinctio  totius 
lampjadiss  fic  in  vivcnte  ,  ubi  humidum  radicale 
conlumptum  eft  a  calore  nativo  ,  tanquamo- 
leum  a  flamma>  exftinguitur  ipfe  calor,  nam  ca- 
ret  pabulo  ,  quod  erat  humidum  ,  uti  olcum  eft 
pabulum  flammae,  ac  tum  fcquitur^naturalis  vi- 
vcntisMors. 

49 .  Violenta,cum  per  vim  externam  calor 
ativus  extinguitur,  ut  a  nimio  frigore,  a 
;rangulatione ,  &c. 

Quemadmodum  aqua  affufa  igni  ignem  vi 
cxterna  exftinguit ,  ita  in  viventibus ,  quandp 
frigore  obfiigefcunt ,  calor  internus  eorum  a  vi 
externa  frigoris  exftinguitur,  quae  eft  Mors  vio- 
lenta;  nam  violenmm  cft ,  quod  eft  a  principio 
extcrno. 

.NNEXA  DE  SPIRITU  >   CALI- 

DO  ET  HUMIDO  INNATO. 

i .  Partes  homimsfunt ,  velextrem*  ac  pri- 

\aria,  anima  &  corpus ,  qu*  umuntur,  velme- 

t>  &  fecundari*  ,  qu*  animam  corpori  &  vi- 

!  IJim  uniunt,funtquefpiriitv,  calor  nativust  & 

%midum  radicale. 

Partcs  hominis  Scholafticis  dicuntur  ,  aliae , 
ut  quod,  baj:bare  ,  aliae,utquo  :  illaefuntpartes 
conftituentes  compoiitum  ,  hae  funt  id  quo 
parres  conftituentes  inter  fe  uniuntur:  anima  & 
corpus  funt  partes  prioris  ordinis  ,  funt  enim 
cx  ,  qux  ipfum  vivens  componunt ;  pofterioris  I 
ordinis  funt  fpiritns  ,  calor  nativus  ,  &  humi-,1 
dum  radicalc  ,  qux  funt  veluti  quibus  anima  & 
corpus  fibi  mutuo  uniuntur. 

'%-.  Spiritus  in  corpore  i  viventiy  eftcorpus, 
ibtilvs  &  aerea  tenuitatis ,  efanguinis  vapore 
*•  aeris permiflionAgenitum ,  univerfale  facul 
itis  vitalvs  &  animalis  organum ,  unionifque 
nima  &  corporis  vinculum. 

Spiritus  in  Philofophia  fere  lignificat  tria: 
primo,fubftantiam  immaterialem.fic  Deus,An- 
gelus ,  anima  rationalisdicitur  fpiricus ;  z.  ii- 
gnificat  corpus  fubtilc  ac  tenue,qucmadmocium 
ventus  dicirur  fpiritus,nam  fpirat.  3.  fignificat 
accidens  feu  virtutem  valde  actuofam  ,  agitabi- 
lem  ,  mobilem  ,  quomodo  vis  plaftica  feminis 
dicitur  fpiritus  feminis :  hic  fumirur  fecunda 
fignificatione.  Facuhas  vitatis,  dicitur  facultas 


43 


animae  vegetantis;  facultas  animalis  ,  dicitur  fa- 
cultas  animae  fenticntis. 

5 .  Hic  Spiritus,in  toto  corpore  quoadfubfan- 
tiam  idem ,  pro  variis  funblionibus  &  variarum 
partium ,  in  quibus  nonnihil temperari  videtur , 
natura,  diverfafortitur  nomina. 

Spiritus,dequohicagitur ,  noneft  fubftantia 
alia  aut  fpecie  diftinda  a  fanguine ,  fedfubti- 
lior  &  tenuior  ac  mobilior  pars  fanguinis  :  & 
quemadmodum  fubftantia  fanguinis  per  univer- 
fum  corpus  eft  eadem  ,  diftertque  tantum  hic  Sc 
illic  accidentibus;  ita  &  fpiritus  pcr  totum  cor- 
pus  dirfufus  ubique  ejufdemeitfubftantix»  fed 
non  eadem  femper  habet  in  fe  accidentia :  unde 
diverfa  quoque  accepit,in  diverfis  partibus,  fx- 
pe  nomina. 


alius 


M- 


4.  Spiritus  hic  alius  eft  injitus 

fluens. 

Infitus  fpiritus  vocatur  quoque  innatus  ,  in- 
fluensadventitius. 

f.  Infitus ,  qui  ex  primis  natur<e  principiis 
(fetnine  <&  menfruo fanguine  )  injingulis  mem* 
bris  reliHus  esl. 

Semen  &  fanguis  menftruus  dicuntur ,  prima 
natur^  principia,fciiicet  generationis  non  com- 
pofitionis  :  utrumque,  qula  ex  fanguine  defcen- 
dit,fuum  fibi  habet  fpiritum,ex  qno  inferitur  & 
innafcitur  ipfi  foetui  fpiritus,  qui  ideo  infitus  cc 
innatus  dicitur. 

6.  Influens ,  qui  quotidie  >  propter  continnam 
diffipationem ,  in  corpore  generatus  ,  membris 
affluit ,  $"  accedit ,  injitum  &  primigenium  re- 
parans,  confervans  <&>  augens. 

Quia  fpiritus  infitus  perpetuo  motu  confu- 
meretur,  opus  eft  ipfi  aliqua  reftaurarione  >  quae 
ipfi  fit  per  fpiritus  novos  cx  alimento  defumpto 
genitos,  qui  produdi  influunt  in  fpiritum  inna- 
tum  eum  reficiendo. 

7.  Influentis  fpiritus  materia  adhuc  in  he- 
pate  rudior,nimirumyfangumis  ibi  elaborati  va- 
por  tenuis  &  calidus ,  a  quibufdam  fpiritus  na- 
turalis  dicitur . 

Cum  influcns  fpiritus  hic  dividitur  innatu- 
ralem  Anncxo  7.  invitalem.  Annexo  8.  inani- 
malem.  Annexo  9-  noneirexiftimandum  fpiri- 
tus  hofce  efle  fpecie  diftindl:os  i  fed  perfeclionc 
tantum  6c  accidentibus  funt  diverfi. 

f  z  Quia 


44 


COLLEGIUM      P.  HYSICUM. 


Quia  in  hepate  fiunt  fanguinis  novi  rudimcn- 
ta.,  qu.x  pars  fanguinis  ,  dum  primo  incipitela- 
borari  in  jecore,  fubtilior  ac  tenuior  eft  alia,  illa 
dicitur  fpiritus  naturalis. 

8.  In  cordevero  ,  copia  illa  halituum  fitbti- 
lium  &  fiammuWmfiar  accenforum  efangume 
magis  attenuato  &probe  concofto ,  cum  admixto 
&  contemperato  acre ,  per  infpirationem  autlo  , 
virtute  fnifiri  cordis  ventricuB  elaborata,  & 
indeper  arterias  in  totum  corpus  diffufa ,  dicitur 
Jpiritusvital.s. 

Cum  fanguis  ex  jeccre  delatus  eft  ad  cor,  pcr 
calorcm  cotviis  maximum  elaboratur  adhuc 
plenius  ac  perfeitius  ,  &.  iic  elaborati  ejus  pars 
tcnuior  <k  iubtilior  >  pcr  omncs  corporis  partes 
dirrufa,  dicitur  ipiritus  vitalis. 

9.  Hic  fpiritus  vitalvs  per  cervicis  arterias 
furfum  adcerebrum  latus,  inplexutn  retiformem 
Aut  ipfos  cerebri  ventriculos ,  vel  motu  cerebri , 
velvi  ac  proprietate fpiritus cerebro  ingeniti ,  nt 
alii  volunt ,  cum  aereper  nares  attratlo  contem- 
peratusac  mixtus,  dicifolet  animalis. 

Quando  fpiritus  vitalis  delatus  eft  adcere- 
brum,  novo  ibi  modo  afficitur,  &,  liccat  fic  lo- 
qui.quatiricatur ;  atque  ibi  vocatur  fpiritus  ani- 
malis  ,  quia  infervit  ibi  functionibusanimali- 
bus,  id  eft,  fentitivTis  cxcrcendis. 

Plexus  cerebriretiformisdicitur ,  quia  fitus 

^brirctereprxfentat. 

10.  Spiritus  univerfus  eftfubjettum  &ve- 
hiculum  caloris  innati. 

•  Spiritus  univerfus  dicitur  hic  quafi  fpiritus 
tum  infitus  tum  influens. 

Calor  innatus  dicitur ,  qui  ex  femine  &  fan- 
^uine  menftruo  111  fuutu  nafcitur  co  modo ,  quo 
fpiritus  innatus. 

1 1 .  Calor  in  corpore  humano  esi ,  velinjitus, 
velinfiuens. 

Tcrmini  hi  caloris  infiti  c>:  influentis  eo  fcnfu 
fumuntur.qr.o  dicunrur  dc  fpiritu  antc. 

Spii ;  iis  &c  infiucns  diifert  a  calorc  in- 

fno  ,  &.  influcntc  ,quodillc  fit  fubftantia  ,  Inc 

accidcr    . 

Infitus  cfi.qui  toti  corpori  ftnfjiliffne  ejus 
partibus  ab  ipfo  ortu  inefi  :  eumque fixum  vulgo 
vocant  &  primigenium. 


Calor  inficas  hic  idemeft,  quiAnnexou. 
vocatut  innatus. 

1 3 .  Inflnens  eil ,  qui  ex  corde  (  caloris  &  fpi- 
ritus  quafi  officina)infiti  illius  caloris  confervan- 
digratia ,  in  C/eterae  partes,  per  arterias ,  tan- 
quam  canales ,  difitnditur. 

Quemadmodum  fpiritus  influcns  reparat  in- 
fitum  ,  ita  caloT  influens  rcftaurat  calorem  i.afir 
tum. 

14.  Exfpiritu  &  calore  componitur  calidum 
innatum. 

Calidum  itaque  innatum  eftaliquid  compo- 
fitum  ex  fubftantia  &  accidcnte  ,  fpiritus  enim 
fubftaniia,cftaicoque  ipfis  Tanguis  fubtiiiot 
calor  accidcnscft. 

15".  Itaque  calidum  innatum  es~l '  corpus  tom- 
pofitum  exfpiritu  utfubjefte-  &  calore  ut  adjun- 
clo. 

In  hoc  calido  innato  confiftit  vita  totius  tan- 
quamin  caufa. 

1 6.  Caloris  innati pabulum ,  quofruitur ,  efi 
hitmiditm. 

Qua  calor  cft  mixime  aflivus  ,  dcbct  habcre 
aliquid  in  quod  agat  ,  qaod  confumat  ac  depaf- 
cat,  illud  vcro  eft  humidum,  non  aquofum,  lcd 
oleaginofum  :  quemadmodum  in  lampadc  ca- 
lor  flamm.c  confumit  oleum ,  atquc  olcumeft 
pabulum  ,  quo  flammi  nutritur ;  ita  calor  inna- 
tus  confumit  humidum  oieaginofum  ,  quodcft 
pabulum  ,  quo  ipfc  calor  nutritur. 

17:  H>imidum  illud  esl  vel  Injitumvel  tAl- 
ventitium. 

Humidum  infitum  vocatur  etiam  innatum.  ; 

18.  Infitum,  a  femine  &  fanguine  menfirw 
ortum>  corpori  ab  ipfa  confoTtoatione  inefi.  Solet 
dici  Radicale  &  Primigenntm. 

Quia  fcmcn  &  fan  ^uis  menftruus  non  tan- 
tum  fpiricum  aliquem  in  fe  habcnt  ac  calorem  . 
undc  in  fuetuoriui  3<  fpirims  &  calor  infita»  f 
fedquiautrimqueinfupcr  cli  humi  lum  ,  eciam 
corpori  vivcntis  gi^ncndo  ,  ab  ipfa  conc; 
c\:    poft   nativi  >d  humid 

quodex femine 8c fanguinc  mcnltiuo  humidis 
provcnit,  5c  quia  ab  initio  incft  ,  vocatur  hu- 
midumnatiYUiniadicalc  ficprimigenKim. 

19.  Adt 


I; 


COLLEGIUM      PHYSICU 


M. 


tg .  ^Adventitium ,  humorls  infiti  reparandi 
atia  ab  alimentorum  utiliore  parteproficifci- 
r. 

Quia  humidum  radicale  perpctuo  depafcitur 
a  calore  nativo  ,  facile  illud  confumeretur  ,  nifi 
reitaurarctur  ab  adventu  novi  humoris  ,  qui  gi- 
gniturex  alimentis  afTumptis  ,  in  quibus  ,  uti 
qualitates  cxtcrx  ,  ita  &  humiditas  ineft. 

l  o .  Radicale  humidum ,  ab  infantia  eH  ma~ 
■num,  minu*  atate  confejiente ,  minimum  infe- 
Bute:  cnufa  eft,  quodcalor  innatun  itfudperpe- 
o  depajcat. 

Ininfantiacalornatiyus  cft  imbecillior,humi- 
dumradicale  abundantius ,  quia  infantis  tem- 
pcrics  eft  humidior  :  in  xtate  virili  calor  nati-' 
rus  maxime  crefcit,humidum  radicale  non  tam 
eft  abundans  ,  quia  temperies  tunc  eft  iiccior  , 


4J- 


utrumque  tamen  eft  moderatum  :  at  in  feneftu- 
te  calor  nativus  minor  cft,  quam  xtatevirili 
fed  humidum  radicale  eft  maxime  exiguum , 
quia  fcnum  temperies  eft  maxime  ficca.       * 

1 1 .  Vt  autem  ab  ipfa  nativitate  humidum 
radicale  ad  obitum  ufque  decrefcit ,  ita  contra 
adventitium  initiacrejcit,  deinde  conjiftit,  poflea, 
una  cum  radiculipaulathn  deficit. 

Qttod  humidum  radicalc  a  nativitatis  mo- 
mento  ad  mortem  ufque  decrefcatperpetuo, 
fit  quia  calor  nativus  fortior  eft  in  agendo  quam 
humidum  radicale  in  refiftendo  : 

Humidum  adventitium  in  infantibusmagis 
crefcit.,  quiainfantes  funt  voraciores  &  plus 
alimenti  affumunt :  in  viris  confiftentiamaii- 
quam  habet ,  quia  illi  moderatius  aiuntur  :  in 
fenibus  'maxime  deficit  t  quia  fenes  alimenti 
minus  ac  minimum  affumunr. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIPATETICOS, 

Difputati«  Vndecima, 

jy  e 
ANIMA         SENTIENTE. 


T  H   E    S   I   S      I. 


Nima  fenfitiva  eft,  qua  animal  fentit,  ap- 
^petit  &  locomovetur. 

Dcfinitio  hxc  eft  a  pofteriori  &  ab  effectis. 

..  Itaque  ejus  facultates  funt,cognofcitiva? 
etitiva,  locomotiva. 

Hx  facultates  non  diftinguuntur  re  ipfa  ab 
b  animx  cflentia  ncc  inter  fe. 

;.  Non  quod  in  omni  animali  omnes repe- 
lturhaefacultates. 

(..  Nam  in  imperfe&ioribusfaepedeefr,  lo- 
<  notiva. 

•  '.  Sed  quod  in  perfe&ioribus  faltem  repe- 
f  itur  tres. 

Dantur  quxdamnnimalia  ,  qux  fe  Ioco  non 
lovent ,  quia  habcnt  fibi  prxfens  alimcntum  , 
uo  nutriuntur ,  cujus  generis  prxfertim  funt 
«dam  Zoophyta ;  nam  qux  non  habent  fibi 


prxfens  alimentum  ,  ea  locomoventurut  ili- 
mcntum  conquirant  ,  quo  appetitui  fatisfa- 
ciant. 

Zoophyta  funt  viventia  medix  naturx  inter 
animalia  <k  plantas  ,  qualiarupibus  marinis  fx- 
pe  adhxtent  immobiliter. 

6.  Anima  fenfitiva  fine  vegetativa  efTe  ne- 
quit. 

Ratio  eft.,  quia  fenfitiva  anima  operationes 
fuas  animales  exercere  nequit ,  nifi  in  fubjeeto 
viventi :  at  fubjectum  vivens  nullum  eft.,  niii 
per  animamvegetantem. 

7.  Et ,  quando  ei  adeft ,  fi  non  fit  ordinata- 
&  idonea  ad  fufcipiendam  animam  rationa- 
lem,  eft  forma  brutorum. 

Ex  hac  thefi  fiquet ,  effe  animam  fentientem 
duplicis  ordinis :  unam^qux  eft  formaultima  , 
neque  apta  ad  formx  nobilioris  fufceptionem  ,  • 
qualis  eft  Brutorum :  alteram,  quxeftforma 
fuboidinata  *  apta  ad  formx  fuperioris  fufce-. 
f  3  ptionem,  • 


46 


COLLEGIUM      PHYSICUM. 


ptioncm  ,  qualis  eft  anima  fentiens  in  fcetu  hu- 
mano. 

8.  Facultatum  prima  efb  cognofcitiva  , 
quam  fenfum  vocainus. 

Cognofccrevox  cft  generalis  ,  &  fignificat 
quamcunque  cujufcunque  rci  perceptionem,  fi- 
ve  fiat  mediis  &  organis  corporis  ,  qualis  eft 
fenfus  ,  five  fiat  abfque  adminiculo  corporis , 
qualis  cft  intellectus. 

9.  Senfus  vox  interdum  ipfam  animae  fen- 
fitivae  facultatem ,  interdum  ipiam  feniionem 
fignificat. 

Cum  dicimus  fcnfum  minui,  vcl  roborari,  in- 
tclligimusfacultatemfcntiendi:  cum  dicimus 
fcnfum  fieri  pcr  fpccics  ,  intelligimus  adum 
ienriendi. 

Nomina  verbalia  in  iis  interdum  fignificant 
actum  primum  ,  intcrdum  fecundum. 

1  o.  Hic  fumitur  a  nobis  pro  facultate. 

1 1 .  Et  definitur ,  facultas  organica ,  obje-* 
&a  fenfibilia  apprehendens  ac  cognofcens. 

Senfus  vocatur  facultas  otganica  ,  quia  pro 
fubjefto  habet  organum ,  ideft,  aliquam  por- 
tionem  corporis  ,  line  qua  operationem  fuam 
cxcrcere  non  poiTet : 

Objcfta  vocantur  fenfibilia  ,  qux  apta  funt, 
ut  fenfus  movcant. 

12.  Hxcutinacfhim  deducatur,  requirit 
objettum,  fpecies,  medium  6c  fenforium. 

Liquet  hinc  fenfum  efte  potentiam  pafli- 
vam  ,  quia  debet  in  adum  deduci  pallive;  caufa 
efficiens  fenfionis  eft  objeftura,  quodfenfum 
movet. 

13.  Obje&um  fenfus  eft,  id  quodmovet 
fenfum  8c  ab  eo  percipitur. 

Objcchim  fcnfus  non  tantum  hic  eft  ,  quod 
fcnfum  terminat  ,  fed  5c  quod  fenfum  ad  fcntiert- 
dum  cxcitat,  ac  movctj  ut  lit  hic  &  termuiativum 
c\  motivum. 

14.  Eftquc  fingularc  Sc  materiale. 

Ratio  eft  ,  quia  finguhrc  cV:  matcrialc  folum 
cftaccidcmibus  fcnlibilibus  prxditum. 

ic.  UniverfalecnimSt  immaterialcabin- 
tellec"fcupcrcipitur. 


Hxc  thelisnonnegat  fingulare  &  marerules 
ab  intellechi  quoque  percipi ,  fed  fignificat  notr 
percipi  tantumjnam  prxtcr  hxc  duo,  etiamuni- 
verfalia  &  immaterialiaintelliguntur  ,  quxta- 
mcn  fcnfu  non  percipiuntur. 


teft 


\6.  Itaque  a  Brutis  cognofci  neutrumpo- 


Ratio  eft ,  quia  brura  carent  intcllcc"tu. 


17.  Obje&umfenfus  efl:  vel  per  fe  fenfibi- 
le,  vclperaccidens. 

Eft  hxc  divifio  rccepta  &  immcdiata. 

18.  Obje&um  fenfibile  per  fe  eft,  quod 
'  primo  per  fe  Sc  non  interveniente  alio  fen« 

lumafficit. 

Exemplum  cft  ,  calor  rcfpedu  vifus  ,  qui  nul. 
lo  alio  intcrccdcnte  vifum  afficir. 

19.  Obje&umfenfibile  per  accidens  eit,' 
quod  alio  obje&o  interveniente  fenfum  af- 
ficit. 

Exemplum  eft,  Petrus  aut  Paulus  qui  vidcrur 
mcdio  colorc. 

20.  Obje&umfenfibile  eft  vel  proprium 
vel  commune. 

Et  hxc  divifio  eft  immediata. 

11.  Proprium,quodunotantumfenfuper- 
cipitur. 

Itafingulifenfus  habent  objecta  fibipropria, 
vifus  colorem ,  auditus  fonum ,  &c. 

22.  Commune,  quod  duobus  pluribufye* 
fenfibus  percipitur. 

Objettacommuniafuntfcrc  hxc  ,  magnitu- 
do,  numerus,  diitaniia,  figura,  motus,  quics. 

23.  Vt  objectum  agat  in fenfum  cumqut 
immutet,  requiritur  ipecies  &  medium. 

R.irio  thefcos  cft  ,  quia  nihil  agit  in  diftaiM 
quandoquidein  aucem  objcftumno 
organum  ,   debet  aliquid   eflc  medium 
quod  objeftum  organo  approximerur  ,  b 
ipecics  ,  id  cft  ,  tma;',o  objccli  &  medium  .  1 
cft  ,  iftius  imaginis  iubjectum   Sn 
lum. 

2+.  Spc 


CotLEGIUM 

14.'  Species  eft  qualitas  intentionalis  obje- 
t  m  repraefentans. 

Speciesdicitur  abantiquo  verbo  fpecio  ,  & 
I  ignificat  id  pcr  quod  viaemus  ,  fed  per  Synec- 
ochen  fpeciei  tranflata  eft  vox  ad  lignifican- 
j  um  in  genere  id  quo  aliquid  vel  fentiturvel 
|f  ognofcitur,  unde  fpecies  alia  eft  fenfibilis,  alia 
I  ltelligibilis  :  qualitas  dividitur.,  in  realem  & 
i  ltentionalem  ;  reaiis  dicitur  ,  quse  invenitur  in 
j  s  ipfa ,  uti  calor  eft  qualitas  rcalis  parietis  ;  in- 
i\  ;ntionaiis  vocatur ,  qure  intenditur  ,  hoc  eft  , 
X  flumitur  ad  qualitates  reales  percipiendas  ac 
\  oi-,nofcendas. 

'  Notandum  vero  eft  ,ipfas  fpecies  nonfentiri, 
|  mnia  tamen  fentiri  per  eas;  iueoque  funt  obje- 
I  cum  quo  /fenfionis  ,  non  objectum  quod. 

[  Nequeenimvidemr  imago,  quxoculo  colp- 
\  :m  reprxfentat,  fed  ipfe  color  per  imaginem. 

,«■.  Vocatur  qualitas  intentionalis,  tum 
I  a  fenfum  movet  eumque  intendit,  tum 
c  i  a  qualitate  materiali  &fubje<Sr.i  fui  effen- 
t  Jiftingueretur. 

Dicitur  fpecies  fenfibilis  fenfum  intendere  , 
uatenus  eum  facit  aftu  fentire  : 

Qualitas  realis  dicitur  materialis  ,  quia  eft  in 
ibjecto  materia  praedito  ,  &c  ab  illo  fluit  ;  fed 
ltentionalis  non  ita  a  matcria  dependet. 

6.  Dari  fpecies  fic  evincitur ,  quiaobje- 
n  non  poteft  movere  facultatem,nifi  cum 
uniafur. 

Ratio  thefeos  eft  ,  quia  in  omni  actione  re- 
uiritur  dcbita  approximatio  agentis  ad  patiens, 
ne  qua  nulla  fit  actio. 

7.  At  non  unitur  cum  facultate  fecun- 
leflereale. 

Hoc  eft ,  objectum  ipfum  non  tranfitadfa- 
altatem  fentientem  ;  fic  nontranfit  color  in 
culum. 

.8.  Ergo  fecundum  efleintentionale,  id 
e  per  fpecies. 

Species  funteffluviaobjeftorum  fenfibilium 
1"  bobjeftisemanantia  ,  &  in  aere  receptaatque  ( 
'  i  organum  delata  ,  ibique  objectum  repraefen-/ 
\  intia.  I 

:o.  Specics  ab  obje&o  emanant,  eofere 
r  do,  quo  proprietates  a  forma. 


Physicum. 


47 


Senfus  eft ,  quod  objeclis  fcnfibilibus  pofitis 
ftatim  ponantur  in  aere  &  ipfae  fpecies  feu  fi" 
mulacra  rerum  fenfibilium  in  aere  recepta> 

30.  Itaque  nullus  eft fenfus agens ,  aquo 
fpecies  in  praefentia  obje&i  efficiantur. 

Senfus  agens  dicitur  vulgo,  quifaciat  fpecies 
refultare  ab  objedtis  fuis  j  fed  eo  non  eft  opus,. 
quia  talis  eftnatura  objedorum  fenfibilium  ,  ut 
fponte  fua  de  fe  dirTundant ,  feu  fimulacra ,  feu 
reprzfentamina. 

3 1 .  Sed  fpecies  ab  obje&o  naturali  necef- 
fitate  fluunt  &  quaquaverfus  per  medium 
propagantur. 

Dicuntur  fpecies  fluere  ab  objefto  naturali 
neceflltatc,  quia  in  fpecierum  emanationeab 
objecto  nulla  prxvia  eft  confultatio. 

DirTunduntur  pcr  medium  ab  unoquoque  pun- 
tto  objedi  in  omnes  partes  ,  quemadmodum 
lux  candelae  in  circulum  Lvibratur  quaquaver- 
fum. 

* 

32.  Medium dari ex eo liquet ,  quia  obje- 
&um  pofitum  fupra  organon  feu  fenforium 
nullam  facietfenfionem. 

Ratio  hsec,  fi  non  in  omni  fenfu  vera  eft  ,  ve- 
ra  faltcm  eft  in  vifu ,  fenfu  nobiliilimo ,  &  for- 
tafleinaliis. 

3  3 .  Medium  illud  pofitum  inter  obje&um 
&  organon  non  debet  efle  vacuum. 

Vacuum  dicitur ,  quod  omni  corpoi e  eft  nu- 
dum  >  tale  nullum  datur. 

34.  Nam  in  vacuo  nihil  fentiri  poteft. 

Ratio  eft,  quia  ad  omnes  operationes  inferio- 
rcs,  atque  adeo  ad  fenfiones,requiritur  influxus 
Ca:li :  atqui  hic  dari  non  poteft ,  pofito  vacuo. 

3  f.  Sed  fubftantia  quse  apta  fit  recipiendis 
8c  propagandis  fpeciebus. 

Ratio/'  eft,  quia  medium  debet  efTe  fubjeclurn 
recipiens  (pecies., 

36.  Medium  vel  eft  internum  velexter- 
num. 

Vocatur  medium  internum,  quod  in  ipfo  fen- 
tiendi  organo  invenitur  5  externum,  quod  extra 
iiludreperitur. 

37.  Inter- 


43 


C0LLEGIX7M      PHYSICITM. 


37.  Internum  eftparsanimalisfenfusex- 
pers ,  qua  organon  eft  veftitum  ac  te&um. 

Senfus  cxpers  ,  id  eft  ,  carens  ifto  fenfu  ,  quo 
rrxdita  eft  pars  illa  fenticns  ,  in  qua  cft  fentien- 
di  organum. 

38.  Externum  eft  corpus  interjedhim  in- 
ter  objectum  &C  animal  quod  fentit. 

Hoc  corpus  debet  cife  idoneum  fpeciebus  Sc 
recipiendis  &  traiicicndis. 

39.  Medium  externum  in  folo  vifu  eft  ne- 
ceifarium  i 

Ratio  cft  ,  quia  folus  vifus  non  potcft  repleri 
immediatecoloreaut  luce  ,  fic  ut  ipfc  videat 
alium  colorem  aut  aliam  lucem. 

4.0.  InaudituScolfadueftepoteft. 

41.  Quando  fcilicet  aliquid  eminus  audi- 
mus  &  ollacimus. 

Ratio  eft  >  quia  cominus  ,  hoc  eft  ,  in  propin- 
quo  ,  potcft  ipfe  fonus  &c  ipfe  odor  fubintrare 
aures  &.  nares  ,  Sc  tum  mcdio  extcrno  non 
cft  opus  .  fcd  e  longinquo  iive  cminus  omnino 
co  omis  cft. 

42 .  Sed  non  eft  necefTarium. 

43 .  In  guftu  &  tactu  non  habet  locum,fed 
tantum  medium  intcmum. 

Dicitur  inguftu  &  tactu  nullo  opusefleme- 
dio  externo  ,  quia  iple  fapor  Sc  qualitas  tactilis 
rcalis  organum  peaetxat :  intcrim  opus  eft  rhe- 
ciio  intccno  ,  quia  non  poteftorganum  guftus  , 
uti  gultet,  efte  lnfectum  ifto  fapore  quem  gufta- 
-  vit  ,  nec  organum  taclus  poteft  elie  infectum 
qiulitate  taciili  in  ifto  gradu  ,  quo  cam  perce- 
pit. 

44.  Speciesinunaquaquc  partc  medii  re- 
prxfcntanttotumobje&um.  _*» 

45*.  Quiafunt  inrepra:fcntando  indiriii- 
biles. 

Species  duobus  confiderantur  moJis  ,  aut  in 
naruraiua  , autin  tepcxfentando:  io  natara  fua 

:  funtdi/ilibilcs  ;i-  .ibilcs  ,  quia  cllc 

divifibilca,  tbilc  tantum  convenii 

bus  ceatibus,  qualianon  funt  fpecics  fenfibiles: 
at  vcro  in  reprxfentando  funt  id  lividbilea.quia 
non  teiponoetparj  a  ibilispar- 


ti  ipfius  objefti ,  fcd  qux  fpecics  ab  objecto 
feniibiii  emanant,  reccptx  in  minutiflima parte 
fteris  ,  totum  reprxfentant  objectum  ;  unde 
ctiam  fpecies  objecti  diffunduntur  in  circuliun» 
ad  inftar  radiorum  folis,  aut  lucis  in  candela. 

46.  Nec  fpecies  ipfae  fentiuntur. 

Gravis  quxftio  eft  ,  an  nonipfx  fpecics  fenJl 
tiantur  ?  multi  enim  putant  ipfam  fpeciem^H 
bilcm  objecri  reprxfcntati  apparcre  in  fpe^H 
Scvidcri:  aliidicunt ,  fpccics  viridis  colorisfo- 
liorum  vidcri,  in  manuaut  linteo  ,  aut  papiio 
alba.  Tcripatetici  tamen  exiftimant  nunquam 
fpecies  eflc  objechim  quod  videtur ,  fcd  tafltuni 
inftrumcntum,  quod  fenfione  fit. 

47.  Sedobje&umfcntiturperfpecies.' 

Non  tamen  objcclum  fentiri  videtur  perfpe-j 
cies  in  omni  fenfu  ,  nam  in  ta^ttu  faltem  videtud 
fentiri  ipfa  qualitas  rcalis,  calor  puta ,  aut  firni-l 
lis  fine  fpecic. 

48.  Quja  fpecies  movere  poiTunt  fenfum,! 
terminare  non  item. 

Idcft,fpeciesponTunt  excitare  fenfum  adfcn- 
fionem  ,  fed  non  potcft  fenfus  terminrri  feufi- 
niri  in  ipfis  fpecibus,  quafi  illx  fentiantur,  nam 
objectaperillas  fcntiuntur. 

49.  Hinc  cum  cibjecftum  ixdit  orgaa 
non  eft  illuda  fpecie,fed  a  qualitate,quam 
cum  fpecie.objeeturn  producit. 

Species  fenfibilis  ,  cum  fit  qualitas  inte 
nalis  ,  non  poteft  afeclum*  edcre  rcalem  ,  idco- 
que  neque  organum  poteft  lxdere  5  led  quando! 
illudlxdicur  ,,  eft  hoc  ab  ipfa  qualitate  reaii» 
quemadmodumoculus  lxdkur  animialucei 

fo.  Organon  fenfus  cft  determinatapan 
corporis,  in  qua  objc&um  ieniile  recipitur. 

Objectum  fenfile  recipitur  inorgano,nonpct 
fe,  fed  pet  fpecicmfui. 

ft.  Nulla  pars  corporisadid  eft  idonea, 
niiipcculiarimodo  iit  rigurata  ,  difponta  ac 
tctnpcrata ,  fic  quidcm  ut  a  facultate  fenli 
informaripoflittanquam  inftrumentumfen 
fionis. 

In  facultatibus  marerialibus  ,  qux  in  opcran 
do  iadcpcmlent ,  multumM 

fert  quomodo  fint  partcs  organi  rigurati 

1  pofi" 


- 

G-oiiegii;  M     P  H  Y  s  I  C  V  M 


pofitz,  ac  tcmperatae;  ncque  enim  quxlibet 
corj?  oris  pars  ,  ad  quailibct  opcrationes  anima: 
fcntientis,  eft  idonca. 

fi .  Pars  ergo  corporis  fecundum  fubftan- 
amfpe&ata,  eft  fubje&umfenfus&fenfio- 
it. 

fl-  At fccundum facultatem  fentiendi  in 
:  rciidentcm ,  eft  inftrumentum  anima;  ad 
mtiendum. 

Eadem  corporis  pars,  &  fubieftum  8c  inftru- 
mentum  eft  fenfus  ac  feniionis :  fubjeftum  qui- 
dem,  quatenus  potemia  fentiendi  ineft  ei ,  & 
quatenus  feniioinearecipitur :  inftrumentum 
vcro ,  quatcnus  anima  fentiens  illa  parte  corpo- 
ris  utitur,tanquam  adminiculo*  iinequo  non 
poteft  opcrari. 

$•4.  Organon  fenfus  debet  efTe  convenien- 
:r  difpofitum  &  vacuum  ab  ea  qualitate  quae 
ntiridebet. 

Aliquis  hic  objiciet ,  oculum  non  effe  va- 
cuum  colore  ,  qui  videri  debet ,  &  taclus  orga- 
non  non  efTe  vacuum  a  calorc,  qui tangi  debet  ; 
refpondeo,  adprius  ,  iftampartem  oculi ,  quae 
ncmpeefttunicaeretiformis  ,  6c  inftrumemum 
videndi ,  eife  expertem  coloris  :  ad  poftcrius, 
cffc  quidcm  calorem  in  organo  ta<ftus  ,  fednon 
ifto  gradu  exfuperanti  qui  a  tattu  deprehendi- 
tur  ;  ii  enim  par  caloris  gradus  eifet  in  organo 
tactus ,  qui  eft  in  ob  je&o  ta<ftili,  tadus  non  tan- 
gerct  objeCtum  fuum. 

SS-  Organon  fenfus  eft  vel  proprium  vel 
tmmune. 

f6,  Proprium ,  quod  uni  tantum  lenfui 
fervit. 

Organonpropriuminvifu  ,  oculuseft,  quia 
oculo  tantun»videirnis,nonattribus  &c. 

fj.  Commune,  quod  pluribus  fenfibus  in- 
rvit. 

Organon  commune  dicitur  ,  quiarecipit  fpc- 
cics  fenfibiles  iinguiorum  fenfuum,  &  cas  diju- 
dicat. 

c8.  Hoc  eft  cerebrum. 

In  ccrebro  omnes  fpecics  fenfibilcs  omnium 


4* 


fenfuum  externorum  recipiuntur  ,  atque   ibi 
difcemuntur  &  dijudicantur. 

T9*  Qiiia  c&  origo  nervorum  8c  officina 
fpirituum  animalium. 

Quod  nervi  a  cerebro  &  non  a  corde  origi- 
nem  trahant,  ipfa  docet  experientia  ,  atque  au- 
topiia  :  vocatur  cerebrum  officina  fpirituum 
animaliiim  ,  quia  fpiritus  vitales  a  corde  ad  cc- 
rebrumdelati  ibi  pernciuntur  &  elaboiantur, 
ut  infervire  valeant  funftionibus  fenfuum  exer- 
cendis. 

60.  Athaecduoinorgano  aut fenforio  re- 
quiruntur. 

Quia  fpeCies  fenfibiks  per  nervos  a  fpiritibus 
animalibus  ex  propriis  organis  deferuntur  ac 
devehuntur  ad  cerebrum. 

6  r .  A  cerebro  derivantur  nervi  fcnforii  in 
organa  propria. 

Anatomiademonftrat ,  nervos  viforios  ,  au- 
ditorios  ,  reliquofquc  ab  ipfa  cerebri  fubftantia 
deduci  ad  organa  fenfuum  propria,  oculos  ,  au- 
rcs,  &c. 

62.  Per  hos  nervos  commeant  fpiritus  a- 
nimales  ad  organa  propria. 

"Nervi  ifti  habent  fuas  fibras  aut  fibrillas  ,  Sc 
funt  fpirituum  animaliumvehiculum  ,  quem- 
admodum  fpiritus  animales  funt  vehiculum 
fpecierum  fenfibilium. 

63 .  Senfus  funt  vel  interni  vel  externi. 

Divifio  haec  fenfuum  defumpta  eft  a  fubje&o, 
inquofunt,  quodaliud  eft  intra  caput,  aliud 
cxtraid. 

64.  Interni  refident  in  cerebro. 

Ratio  eft,  quia  cerebrum  intuseftincapite 
hominis,  atque  intra  illud. 

6f.  Externi  refident  in  aliqua  parte  cor- 
poris  externa. 

Oculus,  auris,rcliquaque  orgnna  fenfuum  ex- 
teriorum  poiTunt  deprehendi  in  exteiioribus 
partibus  corporis. 


i 


g 


THE- 


f 


COLLEGIUM      P   H   V   S   I   C   U   M. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIPATETICOS-, 

Difputaiio  Duodecima , 
D  E 

v       i       s       u. 


T   H   E   S   I   S 


Vlius,  eft  fenfusinterexternosnobiliiu- 
mus. 

Alia  eft  necefllras .  alia  nobilitas  fenfuum; 

quosd  necellitatem  ,  tactus  fupe;n:  cccceros ,  eit 
cnimomnium  maxime  nccefiarius  ,  utpoteii- 
ne  quo  vira  animalis  conilf.ere  nequit ;  fcd  fine 
vilu,  auditu  &  cxteris.vica  fenrari  ro:cft:quoad 
nobilirarem  vcro ,  vifus  eliomnium  lenluum 
primus. 

2.  Qujaejusa£tiocftcelerrima&:  maxirae 
immateriaiis. 

Ratio  eii  ,  quia  fpecies  vifibiles  funt  maxime 
immateriales  &  ab  omni  tcrreftri  cralliciepu- 
liores. 

Quo  enim  aliquid  eft  a  matcriapurius  &  li- 
berius,  eo  movetur  cclerius. 

3.  Objecfr.umejus,funtomnia,que,  radian- 
di  vim  in  fe  habent. 

4.  Radiare ,  eii  fpeciem  fui  re&a  linea  dif- 
fundexe. 

Rndiare  propiie  cft  radium  iucis  emittere  , 

quo  fenfu  proprie  corapetit  S0I1:  hic  vero  ligni- 

•em  fui,feu  fpsciem  viiilrilem,  de  ic, 

li  a.-rem  fundere  ,  Sc  ad  oculum  rranrmirtere: 

fit  autem  radiatio  in  circulum  five  orbem  ,  qux 

cnim  radiant  ah  omni  parre  fui  rados  ejiciunt. 

Quemadmodum  candciac  lux  lumen  uum 
fpaigitinomnesparteb  cucumjacciuis  fpatii. 

5-.  Radiant  lux  feu  lumen  8c  color. 

6.  Lux  feu  lumcn  perfe  radiat ,  coior  non 
fineluceautlumific. 

Color  non  radht  aciu,  iincluce  aut  lumine, 
quia  non  vidcrur  finc  -nim,  feu  lumcn, 

eft  id  ,  quo  colore    h:o  actu  viJentur  3  idcoque 
dc  nocic  nullos  videmus  colores. 

7.  Lux  efl  ,  qux  raanetjn  corporc  lu- 
cido. 


I. 

Lux  eii  proprietas  corporis  lucidi ,  ideoqiie.' 
abeononraigrar. 

8.  Lumen,  quod  djffunditur  adalia  cori 
pora. 

Lumen  eft  ,  quod  a  luce  corporis  producirur 
inaeie.  auralio  corporeperfpicuo  :  itaquenon 
communicatur  fubjective  lux  corpori  altcri , 
fedcorpuslucidum  erficir  in  corpore  alio  lu- 
men  per  lucem  fuam ,  queraadmodum  calor  gi- 
gnit  calorem. 

9    Lumen  eft  efFec~his  emanans  a  Luce. 

Lumen  aluccemanat ,  fcd^  corpore  lucidc 
producitur  ut  a  caufa  aciiva. 

10.  Lumcn  non  eft  corpus. 

Quia  lumen  tum  conftaret  materia  &  forma, 
at  vero  iis  non  conftat. 

11.  Sed  eft  qualitas  corporis  luminoli  a- 
corpore  lucidaproducta. 

Diftingucndum  corpus  luminofum  a  corpore 
lucido  :  hoc  dicitur ,  quod  in  fe  atque  ex  natura 
fua  lucem  haber ,  ut  Sol :  iliud  vcro  ,  quod  ex  fe 
camnon  habct  fed  aliunde  acccpit,  ut  aer. 

ii.  Si  lumen  corpus eiTet ,  daretur corpo- 
rum  penetratio. 

Ratio  eft  ,  quia  lumen  pcnetrat  a?rcm  ;  atqui 
aer  corpus  eft. 

13.    Lumen  magis  eft   vifibilc  ut  quo, 
quamutquod. 

Color  eft  vifibilc  ut  quod,  quia  vifioncm  ter- 
minat  ,  ut  objecium :  lumendicitur  viilbilcut 
quo  ,  quia  fere  eft  inftrumcntum  vidcndi  co- 
loris. 

14..  Lumini  privative  opponuntur  tene- 

brx. 

Ratio 


COLLEGIUM      PHYSICUM. 


Pvatio  e£ ,  quia  tenebr*»ihil  fignificant  pofi- 
tivum. 

if.  Lumen  Sc  tenebras  verfantur  circai- 
demfubjectum. 

Ratio  eft ,  quia  privatio  8c  habitus  verfantur 
circaidem  fubje&um  ,  fcilicet ,  fucceilive  non 
eodem  temporej  ut  vifus  &  caecitas  circaocu-  , 
lum. 


fx 


Corporadenfa ,  fciiicet,  omnimodo;  nam 
corpora  quxdam  etiam  denfa  ,  feu  paululum 
ta-.uui.iumeii  aut  colorem  tranfmittunt ,  uti 
vitrum  &  cryttalius.  ♦ 

22.    Color    generatur  ex  condenfatione 
perfpicui  cum  admiirione  op: 


16.  Cum  lumen  eft  ac"hi,  tenebrz  funt 
potentia,  Sccontra. 

Ratioeft,  quia  oppofta  non  poffunt  fimul 
effeactuineodcm  fubjedo  :  at  lumen  &tene- 
brx  funr  oppofita :  ergo. 

17.  Color  eft  extremitas  perfpicui  termi- 
nati. 

Extremitas,ideft,  fuperficies,  five  p!ar.- 
concava  ,  five  convexa  :  peifpicuum  eit  illud, 
quod  fpecics  vifibiles  trajidt  ac  trdhfmittit; 
quod  fiititur  ad  certos  terminos  ,  &  non  ni- 
mis  condenfatur  ,  oicitur  perfpicuum  termina- 
tum. 

Quemadmodum  fi  airis  ,  qui  totus  eftper- 
fpicuus ,  aliqua  pars  denferur  ,  il!a  pars  denfara 
filtet  &  terminabit  perfpicuitatem  ,  unde  recre 
dicitur  perfpicuum  terminatum  ,  &  colorem  a- 
Jiquem  in  fe  recipiet,  quem  ante  non  habuit. 

18.  Terminatum  enim  perfpicuum  ha_ 
>ct  coiorem  in  fuperficie,non  tamen  tantum^ 

Sic  ut  color  nihil  aliud  videatur  effequam 
lux  aut  lumen  condenfaaim  &  vaiiis  rnodis  ac 
terminis  terminatum. 

19.  Colorillefuperficiei,  vifumterminat, 
iiifpeciem  percorpus  luminofum  ad  oculos 
nanfmittendo. 

Dicitur  colorvifumte  .   qua*enus  a- . 

clio  videndi  figitur.finitur,  Sc  liiiirur  in  colore.  ' 

20.  Perfpicuum  vocarnus  ,  qucd  habet 
anium  tenuitatem  tranfparentem  ,  &  quod 
jmen  &  colores  recipere  natum  efr,  ut  aer. 

Perfpicuum  dicitur  aliis  peilucidum  ,  quia 
lumen  Sc  colores  non  ibi  ilituntur.iedper  illud 
ac  trans  iliud  cianfmktuntur  ac  trajiciumui. 

11.  Corpora  denfa  lumen  ant  colorem 
ontranfmittunt. 


I 


Opacum  dici:ur  corpus:  pe:  quoi  nuilurnlu- 
menperrranllt ,  5c  opponitur  pcrfpicuo. 

22.  Fit  enim  corpus  coloratum ,  cum  defi- 
nitclTepervium. 

Sic  matena  cxli,  cum  ob  fiii  condenfationera 
definit  effe  pervia,  fcilicet  luci  aut  colori  tranf- 
mittendis,iitftei.Ia>corp.  :nrn 

ctur. 

24.  Aliamagis,  aliaminusfunt  colorata, 
proutvelplushabuerintvelminus  opaci ,  in 
admiflione. 

Cur.  color  ad 

nigrum  Miera.  cum  plus  tB 

fpicui  quam  opici  ,  magis  v:  . :  Sc 

hinc  pc:enda  eit  ratio  coiorum  mediorum,  qua- 
rum  aiiqui  magis  aibicant  ,  alii  magis  n 
cant. 

2j-.  Et  hinc  efr,  colorum  varieta?- 

26.  Ignis,  aer,  aqua,  funt  perfpicua,  terrj 
opaca  eit. 

2  7.  Hoc  inteliigendum  cft  comparative. 

Terradicitur  opaca..  non  quafi  omnis 
fir  expers  ,  fed  quia-minus  lucis  habet  quam 
E.ementa  cxtera^c  piusopaci,  nili  quod  ckca 
centrum  cenfeatur  omniluce  carere:  aqua  dici- 
tur  perfpicua,  non  quafi  fi:  expers 
ta:is  , fed  quia  pl  am  opa- 

ci;.  fic  ignis  quo  q  ,  licet,  quia  Eiementa 

fun:  impura.  non  omni  careant  opacitate  ,  ma- 
gisramenfu.  .iopac*. 

25.  Ignis  eft  maxime  perfpicuus,  pofl 
hunc  aer,  aqua  minus,  terra  minime. 

jnt  tamen  omnia  Elementa  proprerna- 
-  fux  im^uritatem  aliquid  opaci  $i  aiiquid 
pcrfpicui. 

19.  Ignis,  ficcndenfetur,  paululumfplen- 

defcit. 

Idvidere  efl  in  flamma. 

g  2  30.  Apri 


) 


cz 


COLLEGIUM      PlHSICU'M. 


30.  A^r,  &aqua,  fi  condenfantur ,  albef- 
cuns. 

Sic  videmus  glaciem  ,  qux  non  cft  niii  aqua 
conde*nfata  ..  albam  eile. 


3 1 .  Terra  propter  opacitatem  plane  eft  ni 


gra. 

Quia  perfpicuum  illud,  quod  eft  in  terra,  tam 
eft  exiguum  ut  fere  nihil  iit. 

31.  Color,  etfiinfuperficiecorporiscolo- 
rati  vifum  terminat,  non  tamen  ideoefl  in 
fola  fuperficic. 

3  3 .  Sed  color  etiam  in  interioribus  Sc  me- 
diocorporumeft. 

Patet  veritas  ,  fi  corpus  coloratum  in  fuas 
partesdividatur;  tumenimapparebit,in  mediis 
partibus  corporis  colorati  videri  quoque  co- 
iorcs. 

34.  Quia  miftio  perfpicui  8c  opaci  non 
tantum  in  fuperficie ,  fed  6c  in  intimis  parti- 
bus  corporis  datur. 

Ratioeft,  quia  quxlibetpars  corpoiis  mixti 
cftmixta. 

35-.  Color  ifte  interior  potentia  eft  viiibi- 
lis,  non  actu. 

Color  partium  internus  in  corpore  colora- 
to  aftu  videri  nequit ,  quamdiu  partes  non  funt 
a  fe  invicem  feparata: ,  fed  ,  fada  feparanone  , 
actuviuentur. 

36.  Nec  a£tu  videtur  nifi  praefenti  lumi- 
ne. 

Ratio  cft  ,  quiamediuminvifionedebeteiTe 
illuftratum. 

37.  Lumen  tamen  non  cft  interna  coloris 
forma. 

Lumen  non  facit  colorem  efle  colorem  >  fed 
facit  colorcm  vidcri ,  qui  antc  non  videbatur. 

38.  Sedefta&usobjeclicolorati,  quoa&u 
videtur. 

Aftus  hk  non  fignificatformam.  fed  id  quod 
a&uat  ,  id  cft  ,  quod  colorem  ,  vifil>ilem  in  po- 
fentia.rcdditaftuyiiibilcm,  idcit,  faciraftu 
\idcri. 


Potcft  exiftereattus  aliquis  feu  formi ,  licct 
non  actuet  ,  id  eft  ,  licct  aftu  non  operetur, 
quemadmodum  ignis  aftu  exiftit  fub  cineribus, 
licetnoncalefaciat. 

£  9 .  Lumen  facit  colorem  a&u  viderijduni 
illuminat  medium. 

Sive  illuminetur  medium  a  corpore  lucido  , 
cxtra  fe  conftituto  ,  quemadmodum  acr  illumi- 
natur  interdiu  aSole  ,  fivc  llluminetur  a  lucc 
organi ,  quemadmodum  de  nofte  illuminatur 
aer  a  luce  oculorum  in  fclibus. 

y 

40.  Medium,  quod  a  lumine  illuftratur,eit 
corpusinterjectum  intervifumSc  obje&um. 

Et  ideo  vocatur  medium,  quiainteriacet  me- 
dio  loco  intcr  oiganon  videndi ,  ad  rem  qux  vi- 
dctur.    . 

4r.  Hocnontantumeftaer,  fed&aqua,& 
vitrum,  &  cryftallus ,  &  omnia  tranfparentia. 

Quia  pcr  ifta  omnia  videmus  ,  nara  fpecies 
tranfmittunt. 

41.  Identitas&  diverfitas  mediinonpen- 
det  ab  identitate  &  d  i  verfitate  cflcntiae ,  fed  a 
psrfpicuitatis  gradu. 

Eft  quidem  aer  divifa  eflcntia  ab  aqua ,  fed  in 
quantum  utrunque  eft  mediuai  videndi,  ciTentie 
diverfitas  nonfpectatur,fcd  coniideratur  difcri- 
mengraduum  in  perfpicuitate ,  fcilicct,  quod 
aer  fit  magis  perfpicuus  ,  aqua  minus. 

43.  Medium  eft  caufa  vifionis  fine  qua 
non. 

Quia  ilne  medio  nulla  poteft  ficri  vifio  ;  nara,  i 
fi  objednm  imponatur  oculo  ,  res  non  vidctur. 

44.  Itaque,  ad  vifionem  requiritur ,  &lu- 
mcn  ,  ccaliquod  intervallum  corporis  perfpi- 
cui  &  illuminati ,  quod  interpofitum  eft  inter 
objectum  &  vifum. 

Vifio  ut  fiat .,  requiritur  &  objeclum  ,  &  or- 
ganum  &  corpus  intcr  utrumque  medium  ,  8c 
lumcn  in  eo  ,  &  diitantia  ejus  ab  organo. 

4$\  Hinc,  fi  corpus  coloratum  proxime 
admovcaturoculo,  non  videbitur. 

Proxime  ,  id  cft  *  ut  objcclum  attingat  ipfum 

46.  vi 


C   O   L  I   E  G  I  U   M 

46.  Vifionis*organoneftoculus. 

Quiain  oculo  fit  vifio  ,  &  ibi  fpecies  vifibiles 
xccipiuntur. 

47.  Oculusconftatfexmufculis,  quinque 
jnicis,  tribus  humonbus,  5c  nervo  optico. 

Mufculi  funt ,  qui  faciunt  oculum  moveri : 
tunicae  humorcs  ambiunt;  nervus  opticus  oculi 
fubftantiam  jungit  cerebro  ,  eitquedecuilatus  , 
nam  qui  a  finiftro  eft  oculo  decufiatim  jungitur 
ei ,  qui  a  dextro  eft  *  ac  vice  verfa;  videatur  ocu- 
li  cum  fuis  partibus  piftura  apud  Euftachium  in 
Jhyficis. 

48.  Ex  his,  vifionis  organon  proprium  eft 
nica  retiformis  feu  retina. 

Humor  Cryftallinus  noneft  Organumvifio- 
nis,  ut  vulgocxiftimant ,  quia  tranfparet,  & 
fpecies  vifibiles  tranfmittit:at  vero  ifta  parte  o- 
culi  fitvifio,ubifpeciesviiibilesfiftuntur:athoc 
fitin  tunicaretiformi,  quia  haecopacaeft,  & 
nigricans  *  quemadmodum  repraefentatio  rei  in 
fpeculcnonfit  invitro,  quiahoc  fpecies  tranf- 
tranfmitteret ,  fed  iu  argento  vivo  quod  fpecies 
(Iftit ,  unde  argento  vivo  ablato,  nullafit  rerum 
repraefentatio  in  fpcculo  :  diciturvero  haec  tu- 
ficaretiformis  aut  retina,  quia  refert  prope- 
modum  retc. 


P  H   Y  S   I   C   U   M.  yj- 

Pcr  pupillam  ,  fciiicet ,  ut  eam  tranieat. 

51.  Species  rerum  perpupillamingreiTa?, 
oculi  humores  trajiciunt,  impinguntur  au- 
tem&haerentin  retina  tunica ,  cujus  partes 
cum  obfcurae  fint  Sc  tenebricofae  ,  pingant 
iftam  tunicam  fpeciesj  quae  pi<Shira,obje£him 
extra  oculum,  oculo  reprasfentat  :  &  ficfit 
vifio. 

Quemadmodum  res  extra  conclavealiquod 
conftitutae  per  unicumforamenfeneftrceli^neas 
repracfentantur  in  papyro  alba ,  conclavi  ipfo 
undique  claufo  :  ita  res  extra  oculumcollocs^- 
tx  ,  perpupillaeforamenintra  oculum  admiflae 
ibi  reprxfentantur  ,  &  repnefentata:  oculum 
per  fui  fpeciem  quafi  pingunt  ,  &  fic  ab  co  vi- 
^dentur  5  fi  enim  talis  charta  aut  etiam  fpeculum 
animata  forent ,  viderent. 

A    N    N    E    X     A. 


\g.  Quia  in  iftatunicafpeciesvifibilcsin 
ilum  illaplse  figuntur. 

po.  Vifio  fit  fpecierum  receptione,  non 
iorum  emiflione. 

Quia  oculus  confumeretur  ,  fi  perpetuo  tot 
jiceret  radios,&  vifio  iicret  extra  oculum,non 
noculo. 

n.  Recipiturfpeciesperpupillam. 


1 .    <»An  vifus  circa  objeciumproprium  errare 
pojfit?  Neg. 

zAn  circa  objeBumperfe  ?  Neg. 

zAn  circa  cemmune  &per  accidens  ?  Aff. 

zAn  vifus  ab  excellenti  vifibili  Udatur  ? 


z. 

3. 
4- 

Aff. 

5- 

gio  ? 

6. 

7 


zAn  vifu  pojjit  fieri  fafcinatio  &  conta- 

Neg. 

<tAn  vifusjit  hominiperfeclijjimm  ?  Aff. 

<zAn  vifus  pojjit  terram  penetrare  ?  Neg. 

8.  <±Ancfuibus  prajiantior  esl  odoratus ,  Jit 
vifus  femper  deterior  ?  Neg. 

9.  zAn  vifus  aquile  &  bovis  dijferantfpe- 
cie?  Aff. 

10.  <tAn  angufiia  pupilla  faciat  res  videri 
majores  &  dilatatio  minores  ?  Neg. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIP ATETICOS, 

Difputatio  Decima  •  Tertia , 
D  E 

AUDITU,  OLFACTU,  GUSTU,  TACTU',  &c. 
SENSU  INTERNO  IN  GENERE. 

T  H   E   S   I  S      I. 


1  Uditus,  eft  fenfus  externus   circa  fo- 
num. 


I 


Senfus  &  potentiaomnis  non  poteftdefiniri 
meliusquam per  genus  3c objeftum ;  fic  &  hic 
definiturauditus. 

g  3  2.  Sonus 


y^-  C   OLLEGIUM 

1.    Sonus,cit  qualitas  orta  ex  plaga  aerisj 
pcrcufTicvimpulfi. 

Sonus  ner  prima  eft  qualitas  ncc  fecundamon 
prima  ,  quia  noneftproprietasElementorum  ; 
non  fecunda ,  quia  nonoritur  ex  commiftione 
caloris  5c  frigoris  ,  humklitatis  &  ficcitatis  : 

Errant  ,  qui  putant  ad  fonumrequiii  femper 
i  ris  fractionem  ,  hxc  enim  m  multis  invenitut 
fonis  ,  fed  non  in  omnibus  ;  fuffici:  enim  in 
multis  aiiris  pcrcuffio  atque  impulfio. 

5.  Plagamaccipitaer,  cum  interduocor- 
pora  plana,  folida,  laevia,  inter  fe  coliiia.inter- 
cipitur. 

Corpora  hic  dicuntur  plana.  qux  funt  lata,  & 
fuperficiem  habent,  vel  proprie  planam  vel  con- 
cavam  vel  convexam  :  Solkia  ,  id  eft,  dura,  nam 
mollia  corpora  mollibus  collifafonum  none- 
dunt,  ut  fiplumam  plumi  iliidas  :  lxvia  ,  nam 
inter  corpora  polita  fk.  fuperficiei  xqualis  me- 
lius  aer  intercipitur,  quam  inter  corpora  glabra 
aut  fcabra. 

4.  Itaque,  fonusnoneftproprieincorpo- 
ribus  percutientibus  fed  in  aere  percuilb. 

Si  fonus  forct,in  fonibus  in  corporibus  infuffi- 
cientibus  .unurn  accidcns  foiet  in  duobus  fubjc- 
<ftis  :  atqui  hoc  eft  abfurdum  :  Ergo. 

f.  Aeracceptaplaga  undiquaqueeoncuti- 
tur. 

Concuftio  aeris  in  orbcm  fere  fit  in  circulum, 
unde  fonus  uiuiiquaquc  auditur. 

6.  HacconcufTioneadaliquam  diftantiam 
propagaturfonus. 

Sciliccr,  quo  ufque  a<ir  concutitur  eoufque 
icrrur  fonus  :    at   non   concuritur   in  infi- 

nitum  ;  ergo    nec  in  infinitum  defertur   fo- 

nus. 

7.  Itaque,  fonus  dicitur  motus  non  forma- 
litcrfedcaufaliter. 

*i  fooui  foret  motus  forrralircr.cffet  acrio  : 
atqui  non  cft  aftio  , !  ,^:  crgo  ;  Ioterim 

motus  acris  concufli  cft  caufa  foni  ,  undc  hxc 
definitio  foni ,  quod  fit  motus  acris  ,  cft  cau- 


Physicum, 

Ideft,  nonipferealis  fonifs   ad  auresufq 
dcfcrtur ,  fcd  ejus  fpecies  >  id  eft ,  imago  inaeri 
recepta. 

9.  Hae  fpecies  funt  materialiores ,  quan 
fpecies  viiibiles. 

10.  Hincres  citius  videtur  quam  auditur 

Exemplum  cn: ,  inexplofione  bombardx  ,  8 
tonitru  ac  fulmine  ,  ubi  utrobique  citius  vidc 
tut  lumen  ,  quam  auditur  fonus. 

1 1 .  Cum  fonus,  aut  potius  foni  fpecies,  ii 
cavum  corpus  incidit,  repercutitur. 

Repcrcutitur  ,  id  eft  ,redit ,  quemadmodur 
lumen  polito  corpore  reflectitur.,  autpilan 
ticulo  retrorfum  revertitur. 

12.  Ifta repercuiTio,  Echo  dicitur. 

1 3 .  Iraque,  Echo  non  eft  novus  fonus ,  fe 
fonus  repercufTus. 

Qucmadmodum  lumcn  rcflexum   non 
novum  ab  co  quodprimum  incorpus  polirui 
incidit  ,  fic  idem  fonus  in  cidens  incorpus  q 
vum  rcverberarur. 

Repercuflio  foni  plerumque  quidem  fit ,  qu 
incorpus  incidit  cavum  ,  fed  &  nc;munqua 
fit  cum  fonus  incidit  in  corpus  planum  ',  mod 
illud  fit  e  regione  oppofitum  corponbus  f< 
nantibus. 


fal 


is< 


• 


8.  Sonir,  propagaturfccundumcfTcintcn- 
ulc  per  fpccics. 


14.  Cum  fonus  in  unicum  corrnis  refl< 
xioni  idoneum  incurrit ,  unica eft  E  Jio ,  a 
repercuiTio  i  ii  in  plura,  eft:  multiplex. 

Rcflexioni ,  id  eft,  rcpercuflioni ,  a 
tionitctrogradx. 

ic.  Organon  Auditus,noneftaerinnatUi 
fedparsaliquainteriorauris ,  quanervo  Aw 
ditorio  conjungitur. 

Quxnam  pars  interior  auris  proprie  ^H 
mediarum  organon  audiendi  ,  non  cft  valdc  c<l 
tum. 

Acr  innatus  vocaturhic,  qui  anativitateij 
cft  auribus  animalium,?ftque  non  femper  idei  I 
fcd  pcr  varios  motus  variatur  ,  fempertarm 
auribusincftaliquis. 


1 6.   Olfa&us  eft  fenfus  externus  circao 
rcm. 

Olfaclus  aliis  dicitur  odoratus. 


iod< 
Odo 


COLLEGIUM 

17.  Odor,  eft  qualitas  patibilis  miiii  cor-  / 
,ris,  orta  ex  temperatura  qualitatum  prima- 
m,  dominante  calido  Sc  iicco. 

In  odore  omnes  quidem  concurrunt  qualita- 
tes  Elemenrares.,  fed  calor  &  iiccitas  prredomi- 
nantur  ;  unde  videbimus  illa  corpora  eile  maxi- 
ttie  odorata  ,  qux  funt  maxime  ficca  ft  calida, 
juod  liquet  ex  aromatibus..  pipere,  zingibere. 

18.  Medium  *  perquododordefertur,eft 
•&aqua. 

Qiiod  aer  iit  medium.,  perquododorvehi- 
ur  ,  liquet  tempore  peftis  >  cum  odoribus  Foedis 
ft  inquinatus :  quod  aqux  quoque  odores  de- 
eratadolfaftum,  liquetex  pifcibus  ,  qui  fub 
qua  odorantur  efcam  aut  fimile  quod  injedum 
aaquam. 

19.  Diffunditur  odorper  mediumfecun- 
n  cffe  intentionale,  id  eit,  per  fpecies. 

Ita  quidem  plerunque  fit  ,  fed  non  femper, 
am  interdum  odor  realis  defertur  ad  nares  , 
uod  liquet  cum  ipfe  nafus  odore  aliquo  feu 
ano  feu  malo  repletur. 

0.  Organon  olfa&us  funt  proceiTus  ma- 
lares  in  iuperiori  parte  narium  liti. 

ProceiTus  vocantur  mamillares  in  nafo  ,  quia 
fc  habent,  ficut  mammillae  mulierum. 

1.  Guftus,  eftfenfusexternuscircafapo- 

• 

1.  Sapor ,  eil  qualitas  patibilis  corporis 
ti ,  orta  ex  humidi  aquei  prsedominantis 
:ci  terrei  deco&ione. 

In  fapore  bmnes  quoque  concurrunt  Ele- 
cntorum  qualitates  ,  fed  pra:dominatur  hu- 
idum  aqueum  &  ficcum  terrcftre:  dicirur  hu- 
idum  aqueum„addiftinclionem  humidi  aerei, 
u>d  pfopter  tenuitatem  fuam  non  eft  idoneum 
\  faporcm ,  per  nimiam  fuam  fubtilitatem:  no- 
ndum  vero  eft  ea»  quae  funt  maxime  hutruda  , 
Tc  maximc  fapida. 

3.  Sapores  funt vel  extremi  vel medii. 

Quemadmodum  colores  alii  funt  extremi , 
ii  medii ,  qui  ex  extremorum  mixtione  oriun- 
r  ,  ita  &  faporcs  quidam  funt  extremi ,  qui 
tcr  fc  nihil  habent  commune  ,  alii  medii,  qui 
•  extremorum  compoiitionc  nafcuntur. 


P  H  Y  S  I  C  V  MV 

24.  Extremijdulcis,amarus. 


rr 


if.  Dulcis,  ex  mediocri  Sc  temperato  ficco 
terreitri  5c  humido  aqueo  moderatoque  calo- 
re  producitur ,  ut  in  melle. 

In  fapore  dulci  qualitates  fapid?,  id  eft,  fapo- 
rem  efficientes ,  fere  funtredactsadaiiquam 
temperaturam. 

16.  Amarus  ,  ex  multo  ficco  terreitri  8c 
pauco  humido  aqueo ,  per  abundantem  calo- 
rem  gignitur ,  ut  in  fcile. 

In  fapore  amaro  nimtus  calor  humidum  a- 
queum  confumit ,  unde  fit  ut  remaneat  multum 
ficcitatis  terreae,  qua:  amaritudinem  inducit. 

27.  Saporesmediifunt,falfus,  acer,  au- 
fterus ,  acidus ,  Scc. 

Ex  faporibus  mediis  >  alii  addulcem  ,  aliiad 
amarumpropiusaccedunt ,  pro  inxqualiextre- 
morum  mixtura,  &  tempcratura. 

18.  Organon  guftus,  funt  nervi  lingua». 

Nonnulli  organon  gumis  faciunt  cufpidem 
linguze ,  nec  ma!e  ,  quia  ibi  maximus  cft  nervo- 
•  rum  inlinguaconcurfus. 

29.  Odor  &  fapor  inmultisconveniunt, 
inmultisdifferunt. 

Ratio  eft ,  quia  odor  &  fapor  quafdam  ha- 
bent  caufas  communes  ,  quibus  conveniunt, 
quafdam  proprias,  quibus  dirferunt. 

3 0.  Conveniunt,  quatenus  uterque  con-fi- 
ftit in  humido 8c  ficco :  differunt ,  quia fapor 
praferlim  in  humido,  odor prsefertim  confi- 
flitinficco. 

Hinc  eft '  quod  humida  magis  fapiant,  odori- 
fera  minus. 

21.  Conveniunt  in  materia  five  fubjecto : 
quia ,  quicquid  fapidum  eft ,  efl  8c  odorife- 
rum ,  &  contra. 

Datur  tamcn  femper  aliquisexceffus  faporis 
pra;  odore,  aut  odoris  prae  fapore. 

32.  Conveniunt  in  causa  efficiente ,  quas 
utrinqueeftcalor :  differunt.,  quod  inodore 
calor  iuperet  humorem,  in  fapore  contra. 

Calor  inomni  mixtionc  efr  caufa  efEciens. 

33.  Ta&us, 


e£  COLLEGIUM 

3  3 .  Ta&us ,  cft  fenfus  externus  circa  qua- 

litatestacViles. 

Qualitares  tactilcs  vocantur  ,  qux  ta&um  af- 
(£chmt:  funt  vel  prima:,  calor,fngus,humidkas, 
ikci:as3  velfecunda:,raritas,  dcnfitas,6cc. 

34.  Ta£tuseftunusfpecie,nonplures. 

Si  taftus  forct  muhiplex  fpecic  ,  quia  obje 
ftum  ejus  eft  tale  ,  nam  calor  Scfri^us  fpecie 
dirTerunt,item  humiditas  &  ficcitas  ,  afperitas 
&  denfitas,  &c.  etiam  vifus  effct  muhipicx  fpe- 
cicquiaobjectum  ejus  efttalc,  nam  color  al- 
bus  &  niger  fpecie  dirTerunt :  pofterius  eft  fal- 
fum  :  ergo  &  prius. 

35-.  Quia  ,  licet  objecTia  fint  materialiter 
plura,  formaliter  tamen  in  una  ratione  tangi- 
bilisconveniunt. 

Id  cft  ,  eodem  modo  taehim  afHciunt  &  orga- 
non  immutant  qualitatcs  taftiles  ,  etiam  qax 
funt  oppofitx  fpeciei. 

3<5.  Omne  animal  prseditum  eft  tac"hi. 

Ratio  eft,  quia  taftus  comes  vita: ,  Sc  quod 
taftu  caret ,  vita  caret ,  calor  enim  nativus  u- 
triufqueeft  caufa;  quod  autem  calore  nativo 
cxutum  eft.  vitam  perdidit. 

37.  Homo  tamen  habettactumomnium 
cxcellentiiTimum. 

Ratio  cft  ,  quia  temperies  horriinis  fupra  alia 
animalia  eft  temperatiiiima. 

38.  Organon  tactus ,  funt  nervi  ac  mem- 
branae,  £eu  membranaceaccnerveapartium 
fubftantia. 

Alii  faciunt  organontafluscuticulam,  qux 
corpus  cingit  &  ambit. 
1 

39.  Praeter  hofce  ferifus  externos ,  dantur 
interni. 

Vocanrur  fenfus  interni ,  quia  intracorpus 
hominis  fcdem  fuam  ac  fubjectUm  habent  ,  non 
in  cxtenorc  ejus  parte,  ut  fcnius  cxtcrnus. 


PhVsic  u  m. 

Hoc  autem  non  eft  ipfius  vifus  ,  nec  ipfms  au 
ditus  ,  imo  nullius  fenfus  externi :  neque  enin 
oculus  videt  fe  videre  ,  neque  auris  audit  fcau 
dire,&c. 

41.  At,  hoc-non  eft  fenfuum  externorum 

42.  Quia  nulla  facultas  materialis  potcf 
fuper  actum  fuum  refle&i. 

Obftat  ipfa  materialitas  facuhatis  materialis 
feu  dependentia  ejus  a  materia ,  cur  minus  fu 
per  actus  fuos  refleftatur. 

43 .  Organon  5c  fedes  fenfus  interni  eft ce 
rebrum. 

Ratio  eft  ,  quia  inde  derivantur  nervi,  ibidc: 
fedem  habent  fpiritus  animales,quibus  utriftju 
fenfus  internus  utitur  ,  in  fenfione  fuafacieni 

44.  Senfus  internus  eft  tantum  unu^ ; 

Id  eft,fenfus  internus  eft  tantum  una  potentis 
facuhas  ,  aut  virtusfentiendi ,  quamvis  diverl 
gerat  nomina,  &  divcrfas  edat  operationcs 


40. 
tire: 


Quia  omnia  animaliafcntiuntfefen- 


5 


Idcft  ,  animaliarcfleJruntur  fupcr  fcnfioncm 
faclam  a  fcnlibus  cxternis ,  hoc  cit .  cognofcunt 
fc  vidcrc,  audirc,  &c. 


45-.  Sed  ,  ob  diverfas  functiones  8c  onicia 
fortitur  varia  nomina. 

Quxnam  funftiones  diverfacTenfus  intcri 
fint  oc  officiavaria,  difputationc  fequcntieii 
plicatuc 

46.  Dicitur  interdum  fenfus  communis 
interdum  phantafia  ,  interdum  aeftimativa 
interdum  memoria. 

Aftimativa  in  hominc  nonnullis  vocaturc 


47.  Qih  ex  quatuor  ventriculis  cereb 
deducunt  numerum  quaternariumfenfuu 
intcrnorum ,  errant. 

Profefto,  quidni  poflit  una  potentiaened 
fufa  pet  quatuor  cerebri  ventriculos  ? 

Quemadmodum  una  potentia  loco  moti 
dirfufa  eft  pcr  pedcs  ,  manus  *  &  reliqua  corp 
ris  membra. 

48.  Nam  quatuor  ifti  ventriculi  aliisu 
businfervirepoiTunt,  vel  generandis  ipiri 
bus ,  vel  excrcmentis  ejiciendis ,  &c 

Intclliguntur  hic  fpiritus  animales. 
Excrcinenta  intelliguntur  hic  fuligincs, 
rebridefluxioncs,  mucus >  &c. 

49.  S< 


COLIEG  1  V   M 

-49 .  Senfus  internus  res  cognofcit  per  fpe- 
cies. 

Species  fenfibiles  ,  quibus  res  cognofcit  ien- 
fus  internus,  vel  fuerunt  prius  in  fcn-dbus  exter- 
nis,  &  yocantur  fenfatx,  vel  non  fuerunt,&  di- 
•cuntur  fpecies  non  fenfatac ,  autinfenfatx. 

co.  Defingulis  fenfus  interni  muneribus 
igetur  Difput.  fequenti. 

A     N    N'  E    X    A. 

t.  An  idem  numero  fonus  per  totummedium 
%d  aures  ufquepropagetur  ?  Neg. 

x .  An  Echofeptus  quam  femelfonum  reddere 
wjjit?  Aff. 

3 .  An  aqua  pojjit  effe  medium  auditus  ?  Aff. 

4.  Anfenijit  aliqua  efficacia  aut  efficientia  ? 
teg. 

f.  An  omnxa  animalia  eodem  modo  odoren- 
ur?  Neg. 

6.  An  odorjitvapor ,  quem  fpirant  corpora 
iorifera  ?  Neg. 

7.  An  cumodorealiquideKhaletfubfiantia? 
Jeg. 

8 .  An  aquafit  medium  quoque  odoratus?Aff. 


P  H   1t  S  I  C  V  M.  /7 

9.  Anfapor  reperiatur  in  corporibus JimpU* 
cibus  ?  Neg. 

10.  An  taBus  folam  qualitatum  redundan- 
tiamfentiat?  Aff. 

1 1 .  An  qualitates  taBiks  bene  dlvidantur 
in  primas  &fecundas  ?  Aff. 

12.  An  qualitates'prim<e  pnt  aBiva  fimul 
&paffiva  ?  Neg. 


Aff. 


I .  An  calorfit  magis  aBivus  quamfrigus 


14.   Anfrigusjitqualitaspofitiva?    Ajf. 
15*.   AndeturAntiperifiajis?  Aff. 

1 6.  An  humiditas  bene  definiatur  ,  qualitaf 
patibilis  ,fuo  termino  difficulter ,  alienofacilefe- 
fecontinens?  Neg. 

1 7 .  An  humiditas  aliajit  aquea}alia  aerea  ? 
Neg. 

1 8 .  Anjiccitas  bene  definiatur ,  qualitas pa- 
tibilis ,  fuo  termino  difficulter ,  alieno  facile  fefe 
continens  ?  Neg. 

19.  Anfit duplex  raritas  &  denfitas ,  una 
inpradicamento  qualitatis ,  altera  in  pr<edica- 
mentojitus?  Neg. 

20.  An  quod  rarefit  acefuiratnovam  quan- 
titatem?  Neg. 


THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIP  ATETI  C  OS, 

r  Dijputatio  Decima  -  Quarta , 


D  E 


ENSU  INTERNO  IN   SPECIE,  APPETITU 
SENSITIVO,   ETLOCOMOTIVA. 


T  H   E   S 
i  ^Enfus  communis  officia  funt  varia. 

Per  hxc  officia  difHnguitur  fenfus  communis 
Phantaiia  Aitimativa ,  Memoria ,  non  re  fed 
itione. 

Primum  eit,fenfibus  exterioribus  com- 
unicare  fpiritum  animalem. 

Senfus  extetijrC?  egent  fpiritu  animali ,  npn 
ut  femiant ,  fed  ut  fpecies  ieniibiles  receptas  ad 
cerebruaa  ac  fenfus  internos  deferant. 

3  •  Secundum  ,  externorum  fenfuum  ope- 
i '  :iones  percipere. 


I  S      I. 

Externi  fenfus  fentiunt ,  fed  non  percipiunt 
fuas  fenfiones.,  hoc  eft ,  fenfus  interni ,  qui  cum 
hoc  agit  ,vocatur  communis  fenfus. 

4.  Tertium ,  objecta  externorum  fenfuum 
percepta  difcernere. 

Nota  ,  fenfum  communem  pcrcipere  &  dif- 
cernereobje&aextcrnorum  fenfuum  ,  praefcn- 
tia  tantum. 

f.  Quod  munus  non  exercet  componen- 

do,  autdividendo,  fedfimplici  pluriumob- 

jeclorum  intuitu. 

h  Compo- 


COLLEGIUM      PttYSICtf   M, 


Gomponere  Sc  dividere  Phantaiix  eft,  &  non 
fendis  communis  officium  ,  qui  non  alio  modo 
difcernit  objecta  varia  exrernorum  fenfuum  > 
quam  ea  diverfis  a:\ibus  ilmpliciter  percipien- 
do:  verbi  caufa,  cum  a  vifu  ad  fenfum  exter- 
num  deferuntur  fimul  fpecies  colotis  albi  5c  ni- 
gri,  quia  urcrque  fimul  viuerur  ,  fenfus  com- 
munis  utrumqucpcrcipir,&  quiafpecies  inriul- 
•uealiterreprxfentat  colorem  afbum  ,  aliter 
ni^rum  ,  utrumque  percipiendo  alterum  ab  al- 
tero  difcernit. 

Componere  &  dividere  fignificat  affirmare  i 
&.  negare:  at  qui  fimui  apprehendit  colorem 
album  &  nigrum  ,  ccap.nehmdendo  difcernir,. 
is  non  affirmat  aut  negat ;  atqui  iic  ap.prehendit 
utrumquc  fenfus  comratinis  :  ergo  nec  affirmat 
nec  negat,quod  utrumque  folius  Phantafie  eft. 

6.  Phantafisc  munusefr  primum,  fpecies 
fenfiles  depurare  8c  convertere  in  naturam 
Phantafmatis. 

Speciesfenfibiles,  quando  primum  ad  fenfum 
internum  deferuntur  ,  fimt  impuriores  &  mate- 
rialiores;  in  cerebro  percept:c  ,  non  nihil  purifi- 
cantur,  hoc  eft,a  terreitribus  conditionibus  ma- 
terix  non  nihil  purgantur  ,  quod  facere  eit 
Phantafix  officium. 

7.  Alterum,  easvariecomponereacrdivi- 
dere. 

Ergo  bruta  etiam  componunt  ac  dividunt ,  id 
eft,  affirmant  &  negant ,  fed  non  ratiocinantur, 
feu  non  utuntur  difcurfu  aut  fyllogifmo. 

8.  Tertium,  objecta  externorum  fenfuum 
abfentia  cognofcere. 

Cognofcit  Phantafia  objefta  abfentiaexter- 
norum  fenfuum  ,  quatenus  fpccies  in  cerebro 
receptx  ibi  perpctuo  manent. 

9.  Hinc  diltinguitur  a  fenfu  communi  , 
qui  tantum  rirca  pradentia  verfatur. 

10.  y£rtimativ#officiunieft,  exfpeciebus 
fenfatis  colligcre  fpccies  non  fenfatas. 

Excmplum  cft ,  cum  c\'  \  ifb  lupo  ovis  colli- 

hic  tuir. 
fu  inrcino  patcipit  it  ,   pti  fpcciem  fcnfa- 
tam,  idcft>  per  fpccicm  fui,  fc  i:\i  iiucrnc»  , 
vifu,perceptam:  inimiciria5c  odiumiupi  petci- 

m  non 
"enfatam  ,  quia  o  :  :;micitia  iulonfum 

cxtcrnum  non  incurrunt . 


:, 


l 


n.  Quodfacit,  cum  de  rebus  fenfuper- 
ceptis  format  notioncs  boni  vel  mali. 

Notio  enim  boni  &  mali  fenfibus  non  perci- 
pitur  externis  :  inrellige  vero  hic  bonum  utile 
vel  jucundum ,  &  malum  inutile  vel*trifte;  nam 
bonum  honeitum  &  malum  turpe,  non  funt  ob- 
jeftum  fcnfus  fed  intelleclus. 

12.  Vbiaefrimativarationem  utilis&inu- 
tilis  ex  rebus  fenfu  perceptis  elicuerit,  movet 
appetitum  ac  locomotivam  ad  rem  velpro*  • 
fequendam  vel  fugiendam. 

Appetitus  enim  &  locomotivanonferuntur 
in  rem  uilam,  nifi  a  lenfu  externo  primo  cogni-- 
tam  &  interno  judicatam. 

13.  Memorise  fenfitivaemuneraduofunt. 

Dico  ,  fenfirivx ,  ai  difiinftionem  memorix- 
intellectualis,  de  qua  difputatione  (equenti. 

14.  Primum  eft,  fpecies  fenfatas  &  non 
fenfatas  confervare. 

Undc  memoria  dicitur  cuftos  rerum  percc- 
ptarum. 

i^ .  Eas  interdum ,  cum  neceffe eft,  reme- 
morare. 

Dico  ,  cum  neceffe  eft  ,  quia  non  femper  ne- 
ceffeeft,  quando  fcilicet  objeda  iterum  funt 
prxfentia  5  nam  memoria  non  vcrfatur  circa  rcs 
prxfentes ,  fed  abfenres  tanrum  ,  nec  abfentes 
futuras,  fed  abfentes  prxterkas. 

16.  Et  tumdicitur  Reminifcentia  &  Re- 
cordatio. 

17.  Hinc  dicitur  Memoria  rerum  efTc 
pr&tcritarum. 

Rerum  prxteritarum:  fi  enim  res  irerum  fen- 
fui  cxterno  fiftantur  praifcntes  ,  non  vetfarur 
circa  exs  fenfus  internus  tanquam  memoria, 
fed  tantum  fenfus  corhmunis. 

i3.  Senfusinternus  non  ratiocinatur,  ne 
quidcm  ia  homine. 

'  Ratiocinari ,  cfr  unum  ex  alio  ,  fcilicct  con- 
clufionem  ex  prxraifiis  ,  infcrre  :  atqui  co  uon 
affurgtt  fenfus  internits :  fed  qux  in  bruris  vi- 
dcnturproficifciopcrationes  ab  ratiocinatione, 
cx.  rcferciv.lx  funt  ad  Phanrafiam  eoium  coa- 
junclam  cum  inftinctu  naturali  io  iis. 

10.  Sen- 


z 


COUEGIUM      PhYSICUM. 


f* 


ip.  Senfuum  affe&iones  funt ,  Vigilia  , 
Somnus,  8c  Somnium. 

20.  Vigilia,  eft non  impeditum  fenfuum 
externorum  exercitium  propter  ipiritusani- 
males,  quantum  eft  fatis  ad  fentiendum ,  a  ce- 
rebro  ad  organa  miifos. 

Quamdiu  fpiritus  animalcs  defcendunt  ad  or- 
gana  fenfuum  externorum,  &  fpecies  fecum  ve- 
hunt  ad  cerebrum.,  tarhdiu  homovigiiat ,  ita  ut 
in  vigilia  operentur  £c  lenfus  externi  &c  interni. 

21.  Somnus,  eft  ceiTatio  externorum  fen- 
fuum ,  vaporibusnervos&meatus  fenforios 
Dpplentibus,  8c  fpirituum  animalium  influ- 
uim  prohibentibus. 

In  fomno  folioperantur  fenfus  interni.quam- 
vis  non  femper  5  non  itemcxterni ,  quianulli 
defcendunt  fpiritus  animales  ,quifpecies  fenii- 
biles  ab  exterioribus  organis  adccrebrumde- 
vehant  :  cc  fpiritus  animales  defcendere  ne-  I 
queiit,  quia  obftrucla  eft  via,naminfomno  ner- 
vi  8c  meatus  fenforii  implentur  vaporibus  ex  af- 
fumpto  cibo  verfus  cerebrum  afcendentibus ; 
at  per  nervos  &.  meatus  fenforios  fpiritusani- 
males  defcendunt  &.  afcendunt. 
• 

22.  Animal  expergifcitur,cum  panduntur 
Qeatus  per  quos  fpiritus  animales  commeant . 

Theiis  loquitur  de  naturali  expergifcentia 
feu  expcrgefadtione  animalium  ;  alioquin  vi 
externa,  tra<ftionis,puliionis,  clamoris  ,  etiam 
folvitur  animat  fomno,  quamvis  meatus  &  ner- 
vi  nondum  iint  liberati  a  vaporibus  obfiden- 
tibus. 

2  5 .  Id  fit,  vel  ab  exterr»  causa ,  fc.  a  fono, 
.utalio  objecto  vehementiore ,  vel  ab  infito 
lore  cerebri  vapores  diffipante. 

Naturaliffima  caufa  expergifcendi  eft,quando 
iniitus  ca!or  animalis  oranes  vapores  ad  cere- 
uum  delatos  confumpfit  &  difcuilit. 

14.  Somnium,  eftrepraefentatioobje&o.- 
abfentium  quaftprsefentium,  fenfuin- 
rno  fpecies  confervatas  varie  verfante  Sc 
ommifcente. 

Quia  fcnfus  internus  in  fomno  noneftotio- 
fus  ,  icfc  occupat  circafpecies  fenfibiles  vario 
uiodo  cor.:cmp!andas,  voivendas  ,  2c  revolvcn- 
das ;  ex  qua  a&ioneoriturvaiiareruminfom- 


no  ac  fomnio  reprxfentatio  In  fenfu  interno, 
quas  cum  cognofcit ,  dicitur  animal  fomniare: 
quin  non  tantum  reprxfentantur  infomnio  res 
abfentes,  qus  fuerunt ,  &  funt  prr;teritse,  fed  5c 
res  qua:  nunquam  fuerunt  ,  n.am  fomniamus 
etiam  dc  montibus  aureis  &c. 

2f.  Somniaferefunt  quadruplicia. 

Dico,  fere  ,  quia  vix  poffunt  fomnia  ad  cettas 
claffes  reduci. 

16.  Vel  oriuntur  ex  arTe&ibus.quibus  ani- 
mal  commotum  ad  dormiendum  aeceflit ,  ira 
vel  triftitia,  8cc 

Affeftus  in  dormiturodormitantes  reddunt 
llbi  fimilia  fomnia  :  fic,  quiiratusabivk  cubi- 
tum,  fere  fomniat  deigne  &  incend;o,&c.  quia 
tum  bilis  cornmota  eft. 

27.  Vel  ex  ftudiis  atque  negotiis  de  die 
geftis. 

Quia  de  no&c  recurrunr  totius  acla  diei. 

28.  Vel  ex  peculiari  corporis  temperie. 

Temperies  ut  multum  facit  ad  vigiliam  5c 
mores  vigilantium  ,  ita  non  parum  confcrt  ad 
fomnum  5c  fomnia  :  fic  ,  qui  temperie  funt  fri- 
gidiori  &  phlegmatica ,  de  aquis  ck  fubmerfio- 
neferefomniant,8cc. 

29-  Vel  immittuntur  aDeo ,  aut  Diabolo. 

Deusolim  multa  Prophetis  &  Apoftolis  5c 
viris  fan&is  revelavit ,  pcrinfomnia  ,  cujusrei 
exemp!a  exftant  in  Teftamento  veteri  ac  novo. 

Somnia  diabolica  feu  a  diabolo  emiifa  fere 
funt  ea ,  quac  cum  peccati  foeditate  funt  con- 
jun&a. 

20.  Facultatem  fenfitivam  cognoicen- 
tem  fequiturappetens. 

31.  Ubi  enim  illa  eft,  ibi  tk  haec. 

Ratio  eft  ,  quia  facultates  hx  arcliilimo  via- 
culo  inter  fe  funt  connexaj. 
• 

32.  Appetitus  ienfitivuseft  facultas,  qua 
animal  inclinatur  ad  bonum  fequcndum  , 
quod  fenfus  approbat ,  &  malum  fugiendum , 
quod  fenfus  improbat. 

Bonum  intellige  prxfertim  jucundum,  &  utL 
lc  etiam  non  forimliter  fed  materialiter  :  ma 
h  z  lunv 


&9  C   O   L   L  E 

lum  intellige  trifte  Sc  etiam  inutile  ,  fi  materia- 
liter  fumatur  &  non  formaliter:  id  eft,  appetitus 
fenfitivus  appetit  quidcm  rem,  qux  eft  utilis,  & 
fagit  rcm,  qux  cft  inutilis,  fed  non  qua  eft  utilis 
velquainurilis. 

Namquiafenfusnon  poteft  percipere  ratio- 
ncm  medii  ad  fincm,  nonpoteftperciperebo- 
numurilequautile  ,  feu  formaliter  ,  iitaenim 
perceptio  rit  per  ratiocinationcm  ,  ideoque  nec 
appetitus  feniitivus  fequitur  percepnonem,fen- 
fus  non  poteft  quoque  appetere  bonumutile, 
quauiile  ,  feu  formaliter  zparirer  philofophan- 
dumeftdemaloinuriii.,  quod  ficutifenfusnon 
percipit  formaliter,ita  nec  appetitus  illud  aver- 
latur  formalitcr. 

33.  Appetitusfenfitivifedeseftcor. 

Sedes  ,  id  eft,  fubjeftum,  nam  in  corde  ibi  ge- 
nerantur  fpiritus  vitales  ,  qui  maxime  ab  appe- 
titu  fenfitivo  moventur  ;  unde  videmus,  affecti- 
busvehementer  motis ,  animaliainterdumpati 
deliquium  animi ,  interdum  exftingui ,  quia  ca- 
lor  vitalis  per  agitationem  nimiam  fpirituum 
vitalem  veldebilitatur  vel  abfumitur. 

34.  Quia  cor  afficitur  appetitu  fenfitivo 
vehementius  moto. 

Hoc  ipfa  demonftrat  expcrientia,quotiefcun- 
que  aliquis  affcftus  nimiumexcitatur  ,  corni- 
mium  dilatari,  ut  in  lxtitia  ,  vel  contralii ,  ut  in 
triftitia,  &c. 

1$.  Appetitus  fenfitivus  per  fe  efl  irra- 
tionalis. 

Ratio  eft ,  quia  facultas  animxirrationalis, 
puta  ,  fenfitivx. 

36.  In  hominc  tamen  fit  rationalis  parti- 
cipative. 

Ratio  cft,  quia  in  homine  anima  fenfitiva  fub- 
ordinatur  animx  rationali ,  undeparricipar  de 
cjus  rationc,  libertate,aliifque  proprictatibus. 

37.  Appctitus  fenfitivi  obje&um  efr  bo- 
num&malum: 

Scd  divcrfis  aftibus,  ut  indicatur  thcfi  3  <>. 

38.  Bonumjucundum&malum  trifte. 

Intelligiturbonum  jucundum,  quodfcnfibus 
voluptatem ;  triftc ,  quod  fcnfibus  dolorcm  ad- 
fcrt. 


G  I  U  M      P  H   Y  S   I   C  U   M. 

39.  Circa  illud  verfatur  appetendo ,  circa 
hoc  averfando. 

40.  Circabonum  honeftum  &  utile ,  ma- 
lum  "turpe  &  inutile  non  verfatur  ,  nifi  in 
quantum  fequitur  duftum  rationis. 

Nunquam  tamen  attingit  fenfitivus  appeti- 
tus  bonum  honeftum  &  utile,  aut  malum  turpe 
aut  inutiie,  formaliter  :  ratio  datur  thefi  fe- 
qucnti. 

41.  Quia  haec  bona  Sc  mala judicio fenfus 
non  fubftant. 

Caufacft ,  quiahxcbona&  malanondigno*" 
fcuntur  ni fi.  ratiocinatione  ,  qux  in  fcnfus  inter» 
nos  non  cadit. 

41.  Appetitus  fenfitivus  eft  fedes  afFc- 
cluum  proprie  di&orum. 

Affectus  hic  fpeclantnr  naturales ,  fcu  in  ge 
nere  naturx  ,  non  morales ,  feu  in  gencre  moris, 
prout  funt  boni  vel  mali ,  ex  circumftantiis  rao- 
ralibus  variatis  ;  fic  enim  pertinent  ad  Ethicam. 

43.  AfTeftus,  efl:  motio  appetitus  fenfiti- 
vi ,  a  fenfu  interno ,  obje£tum  vcl  bonum  vel 
malum  proponente  ,  fa<Sfca ,  ad-  iilud  confe- 
quendum ,  hocfugiendum. 

Proponcnte,  non  fimpliciter  ,  fed  etram  judi- 
cante:  ad  affecTum  hxc  omniaconcurrunt;  pri- 
mo,  fenfus  externus  &  internus  cognofcenfcs 
objectum;  fecundo  ,  objedum  ipfum  judicatum 
aut  bonum  aut  malum  ;  tertio  ,  appetitus  fenfi- 
tivus  objectum  ,  ut  bonum  judicatum  profc- 
quendo  ,  ut  malum  judicatum  fugicndo. 

44.  Itaque  errartf ,  qui  afTe£us  volunt  efTc 
pravasopiniones: 

45*.  Sic  enim  pertincrcnt  ad  facultatem 
cognofccntem  ,  non  appetentem  ; 

46.  Et  concitarentur  in  cerebro : 

47.  Atconcitanturincordc; 

Qux  diftinguunruf  fuhjc<ftis ,  non  funt  idcm  : 
affcclus  5c  opinioncs  diitinguuntur  fnbjecris;er- 
go  non  funt  idcm:  prob.irur  minorjarfcclus  funt 
in  cordc  6c  appctitu  fenfitivo  :  opiniones  funt 
inccrcbro  Scfacultate  cognofccmc. 

48.  Et  funt  motioncs  facultatis  ippetentis: 

Affc&usfunt  motionc  partim  aftivx,  pat- 

um 


GOLLEGITJM      PHYSICU   MJ  tfj» 

tim  paffiv*;  nam  &  excitantur  ab  objefto  in  ,  minusconcupifcens,autbonumconfequatur 
appetitufenfitivo,  &ficfuntpafliones  ,  &per  i  aut  maiamevitet. 
illos  appetitus  appetit  ,  &  iic  funt  actiones  ,  & 


in  appetitu  recipiuntur  ,  atque  iiciterumfunt 
pafliones. 

49.  Tales  motiones ,  quibus  appetitus  fen- 

ivusmovetur; 

f  o .  Unde  8c  affectus  vulgo  dicuntur  wctB-n 

(fiones. 

Tum  cnim  denominatio  fit  a  potiori,  quia  af- 
rectusduplicinomine  funt  paflioncs ,  fimpiici 
lominea&ioncs. 

e  1 .  Non  quod  merse  ac  folse  fint  paffiones: , 

StHrttamenpotiiTimum  pafliones. 

j-i.  Nam & a&iones dici  debcnt,  8t  qui- 
n  immancntes. 

Quia  affc&us  manent  in  appetitu  fenfitivo. 

•3 .  Quatenus  appetitus  fenfitivus,  a  fcnfu 
o  excitatus ,  etiam  a&ive  concurrit  ad, 
otiones  eliciendas. 

Nam  appeterc ,  cft  agere  ,  uti  &  fugere. 

4.  Affe&us ,  alii  funt  in  appetitu  fenfiti- 
rafcente ,  alii  in  concupifcente : 

Non  quod  appetitusirafcens  &  concupifcens 

c  diitinfli  realiter  inter  fe  ;  fed  funt  ejufdem 

>etitus  fcnfitivi  diverfr  operationes  ,  propter 

.  verfam  rationem  obje&ofum  ,  quae  appetun- 

rvclfugiuntur. 


I  In  concupifcente  fu-nt ,  amor,  odium, 
jrium,  fuga,  gaudium,  triftitra. 

5.  In  irafcente  funt ,  fpes ,  metus ,  auda- 
dcfpcratio ,  ira. 

Hi  affeclus  undecim  itaenumerantur  a  Peri- 
teticis  .  cum  tamen  reveratantum  duo  iint., 
ior ,  &  odium;  nam  reliqui  atfectus  varii  funt 
ltum  modi,  quibus  rem  amamus  aut  odimus. 

1 7.  Appetitus  concupifcens  dicitur  ,  qui 
n  itur  circa  obje&um  bonum  vel  malum 
4  lutc  fimplicitcrque  fpeclatum. 

3.  Appetitusirafccnsdicitur,  quiverfa- 
■  ircabonum  vclmalumarduum,  autpo- 
1  iircaimpedimefita,  quse  efficiunt,  qqo 


Quemadmodum  bonum  &  malum ,  abfolute 
fpeftatum,  non  differt  a  fe  ipfo  in  quantum  fpe- 
clatur  cummoleftiavel  difficultate  ,  velconfe- 
quendi  vel  fugiendi ;  ita  non  dirfertappetitus 
concnpifcens  ab  irafcente ,  quorum  itle  appetit 
bonum  abfolufe,  hic  malumdiflicile. 

S9-  Appctitus  executrix  facultas  eft  loco- 
motiva. 

Quia  objeclum,  quod  appetitur,  &  quod  fugi- 
tur  ,  non  femper  eft  prsefens  ,  per  locomotivam. 
vitutem  acquixitur  vel  fugatur. 

60.  Haec  cft  facultas  qu&animal  ad  impe- 
rium  appetitus  fe  movet  ad  fequendum  bo- 
num,8cmalumvitandum.  ■, 

Facultas  locomovendi  fubefl  imperio  fenfl- 
tivi  appetitus,  ficut  hic  imperio  Phantafic.. 

61.  Eftque  fita  in  Mufculis. 

Mufculi  funtpartes  carnoiiores  data:  animali 
ad  motum  Organorum  efficiendum  ,  &  funt  po- 
tiflimum  inftrumentum  motus  localis. 

.  6z.  Nervi  tamen,  tendines  ,  ligamenta, 
articuli ,  &  fpiritus  animales ,  fuo  modo  ad 
motum  concurrunt. 

H#c  omnia  inferviunt  motui  faciendo  ,  fed 
minus  principaliter  ,nam  pr^cipuum  inflrumen- 
tumloealis  motus  funt  mufculi. 


A    N     N     E     X     A. 


1. 
2. 

3- 

4- 


Phantajia,  non  etfperfe  &  direBe  aBiva: 
Necperfe  habet  vim  alterandi : 
Nec  es~l  catifa  efficiens  motus  voluntarii : 
Nec  caufi  principalis  fed  injirumentalis 
tantum  evrum  effeftuum ,  qui  ei  adfcribuntur. 

f.  Magnam  vim  habetwcorpcrispermuta:- 
tionc : 

Afficit  corpus  per  acctdens ,  movendo  aliaspo'- 
tentias ,  qu<e  ipfum  affciantpe^Je : 

7.  Imo  corpus  affcitmediantibus  animipaf 
Jtonibus : 

8.  Itemmediante  motu  humorum  &  fpiri- 
tuum  \ 

9.  Humores  tamen  &  fpiritus  non  movet 
perfe : 

10.  Sedhabetfaltem  vim  dirigendi  fpiritut 
&  hiimores. 

h  3  THE- 


62  CollegiumPhysicu.m. 

THESIUM  PHYSICARUM  SECUNDUM  PERIP  ATETI  COS, 

Difputatio  Decirna  -  Quinta , 
D  E 

A     N    I     M     A        R     A    T     I     O     N     A    L    I. 

T   H   E   S   I   S       I. 

3.  Eaeftformahominis. 


A  Nima  Rationalis ,  vel  confiderari  poteft, 
-*■  *  ut  fubftantia  quaedam  per  fe  extra  corpus 
fubfiftens,  &  fic  pertinetadMetaphyiicam  , 
vel  quatenus  eft  pars  hominis ,  &  fic  pertinet 
adPhyficam. 

Objectio :  Quod  corporis  naturalisnec  fpe- 
cies  eft  ,  nec  afteftio  ,  nec  principium  ,  de  eo 
maleagit  Phyfica  :  fcd  animarationalis  neceft 
fpecies  corporis  naturalis  ,  nec  affectio,  nec 
principium :  Ergo. 

Relpondet) :  Corpus  naturale  dicitur  ambi- 
gue  :  vel  fignificat  compofitum  naturale  con- 
itans  materia  8c  forma  >  quemadmodum  planta 
dicitur  corpus  naturale  1  vel  fignificat  alreram 
partem  compofiti ,  materiam  fcilicct,  qux  cor- 
pus  eft  ,  verbi  caufa  ,  in  pianta  ;  fic  contra  dhlin- 
guitur  formx  feuanimx,  qux  noneft  corp'Js. 

Priore  fenfu  naturale  gorpus  eft  objectum 
Thyfices,  Sc  ficanimanon  ut  fpecics  ejus  ,  nec 
utartectioejus  ,  fed  ut  principium  ad  illud  per- 
tinet;  eft  cnim  homo  corpus  naturale  priori 
fenfu,  hominis  vero  principiamateria  &  for- 
ma  ;  materia  eft  corpus  Organicum  &  naturale 
&  animatum  ,  prout  corpus  naturale  fumitur 
fecundo  fenfu  ;  forma  eft  anima  rationalis;  ergo 
anima  rationalis  ,  ut  omnis  forma ,  rerte  dicitur 
principium  hominis ,  ut  homo  eft  corpus  natu- 

e  primo  fenfu.  Adds.cjufdem  Difciplina»  effe, 
c*plicarcto:um  5c  ejus  partes :  atqui  Phyfice 
eft  exp  I  icare  hominem  \  eir  e:iim  fpecies  corpo- 
lisnaturalisprimo  m.oaofui:.  9  8c  Phy- 

ficx  cft  agere  deanimarationaliputa  hominis 
principio  &  parte. 

2.  Animamranonalcmdari,aneminepo- 
teftncgiri. 

Qui  cni:n  negaret  cftc  animam  rationalcm  , 
co  ipfo  ,  quo.l  aegarei  eam  efle,  convincejetur  , 
quianegarecftaftusanimxrationalis  ;  at  .1 
omnis  principium  fuum  ;  ;c  vaict 

conlequcmh  ,  ubi  ctt  a.lus  ,   ibi  eft  potcntia 

■cndi ,  fednegatiocujufcuncjue  rci ,  uti&af- 
tinnatio  animx  intcliigcntis ,  cr<io  ubi  illa  a  lio 
cit,othxceft. 


Quia  per  animam  rationalem  homo  eft  homo. 

4.  Nec  afliftens,  nec  informans. 

• 

Non  alllftens  ,  quia  non  dat  homini  nudurn 

motum  ,  fed  effentiam  :  non  informans  ,  quid 

non  dependet  a  matcria  in  fieri,  effc, 8c  operari, 

ficuti  dependec  informans. 

y.  Sed  mediae  naturae  ac  conditionis  inter^ 
utramque. 

Eft  anima  rationalis  medium  ncgationis  in- 
tcr  informantem  &  afliftcntem  ,  qualis  foirillF 
nominc  hactenus  caret. 

6.  Noneftunainpluribusindividuis. 

7.  Sed  multiplicatur  ad  multiplicationcm. 
individuorum. 

Sicut  fubftanrix  corporca:  conftituunturpcr1 
formas  ,  ita  pereafdem  diftinguuntur  ab  aliis 
fubftantiis  corporeis;crgo,  fi  fubftantix  iingula- 
.  res,  puta  homines  individui,  iutcr  fe  diftinguan- 
tur  ,  &  per  formas  eorum  illos  inter  fe  diftmgui 
ultrofequitur:  Scprofeclo,  fiunaforet  anima 
rarionalis  omnium  individuorum  hominum, 
eademfic  faperetin  Socra-e.&c  defiperec  inCho- 
rjcbo,  fic  ratione  ureretur  in  hominefanx  men- 
tis,  Sc  fureretin  homineinfano  ;  quo  nihil  po- 
teft  cogitari  abfurdius. 


8 .  Anima  rationalis  eft  forma  immateria- 


lis. 


Non  tantum  dicitur  anima  rationalis  imma- 
rcriaiis  eo  fenfuquo  fubftamia  dicicur  immatc- 
riilis ,  qux pro parte clTeaciali nullam  in< 

iam  ;  fic  enim  anima  >  enckll 

fuiuform  :eciam  immatcriales :  (e  I  animara- 

eftimma 
nus  non  dc  .  in  ricri ,   cfic  ,  aut 

u  ' ;  quo  fenfu  anima  vcgetans  oc  f"c 
)fl*ant  dici  eflc  formx  imuuteriales. 

o.  Idco- 


GOLLEGIUM 
5j.  Ideoqueeilimmortalis. 

10.  Ideoqueeftindivifibilis. 

UtraquetheGs  hocprobatur  fyllogifmo. 
Quod  caret  materia  ,  caret  ra-ciice  corruptibi- 
liratis  ac  divifibilicaris  :  anima  rarionaiis  caret 
naaceria;  ergo. 

Proba.ur  major.    Si  corruptibilitas  5c  divifi- 

|  bilitas  fequantur  materiam ,  ergo  quod  caret 

maceria  ,  caret  radice  corruptibilitatis  $c  divi- 

fibilitatis:fedverumeftprius;ergo  &  poiterius. 

Erobatur  minor  :  fi  corruptibiiiias  fequatur  po- 

I  tcntiam  contradictionis  ad  efie  &  non  efle  ,  &. 

1  divifibilitas  fequarur  exteniionem  partium  ex- 

tra  fe  invicem  ,  ergo  ambas  fequuntur  mate- 

tj  ciamrfedverumetlpriusj  ergo  ocpofterius.  Pro-, 

[baturHiajor  :   quia  corruptibiiedicitur  ,  quod 

oum  eft  poteft  non  eife  :  at  materia  quia  eit  in- 

ifferens  adquailiberfoiinas  ,  &  nunc  fub  hac 

aunc  fub  illa  cupit  eife  fortna  ,  caufa  eft  ,  quod 

^brma^qux  nunc  adeit,  poiiit  abeife  >  6c  iic  cau- 

neft,  quodtotumpoiiir  corrumpi ,  2c  anima- 

mori :  deindediviiibile  eft ,  quod  in  partes 

ridi  poteit :  fed  materia  partes  habet ,  in  quas 

ridi  poreit  j  ergo  diviiiSile  fequiturmateriam 

ivc  exteniionem  partium  in  materia.  Probatur 

\inor  :  quia  in  eo  coniiitit  ratio  corrupcibili- 

atis  ,  ut  quod  eit ,  polfit  non  efie,  &  in  eo  con- 

iftit  ratio  divifibilitatis.,  ut  quod  unum  eft,  pof- 

It  in  plura  dividi. 

1 1 .  Eft  immaterialis,  8c  in  fievi ,  Sc  in  efle, 
,n  operari. 

In  fieri ,  quia  materia  generationis  ,  fcilicet, 
.men  utriufque  parentis ,  nihil  confert  ad  ani- 
.iac  rationalis  productionem.  Ineife,  quiaex- 
ra  corpus  exiftere  poteft ,  &  de  facto  exiftic  in 
1  mifepararionis. 

In  operari ,  quia  etiam  dum  unita  eft  corpori, 
tiando  fe  ipfam  cognofcit  anima  rationalis  in- 
uitivc  a  materia  live  corpore  nondepcndet, 

!  iti  necf  quando  fepaiata  a  corpore  aliquid  in- 

1  elligit. 

n .  Itaque  non  producitur  a  parentibus. 

Rarioeft,  quia,  ii  produceretur  a  parentibus, 
I  n  fieri  depencleret  a  mareria,  puta  femine  ,  quo 
ncdiante  parentes  generant. 

1 3 .  Et  potefl:  fubfiftere  extra  corpus. 

Ratio  eftj  quia  alioquin  dependeret  a  materia 
1  neife. 

14.  Et  poteft  operari  independenter  a  cor- 
1  rc. 


P  H   Y   S   I   C  V  M.  g^ 

Ratio  eft,  quia  alioquin  dependeret  a  materia 
in  operari. 

15-.  Anima  rationalis  porefr,  dici  tota  in 
toto  corpore  6c  tota  in  qualibet  parte. 

1 6.  Sed  debet  tum  totum  fumi  negati ve. 

Vox,totus,  a,  um;  aliter  dicitur  de  fpiritibus» 
aliter  de  corporibus  :  de  illis  dicitur  negative  * 
hoc  eft  ,  ut  ilii  dicantur  quidem  efie  in  loco  ,  iic 
utnullaparslociiis  careat ,  fed  ut  tamen  ipii 
non  habeant  partes  ,  quibus  commenfurari  pof- 
fnnt  a  partibus  loci :  h«e  vero,  corpora  fciiicet, 
funt  tota  in  loco  ,  locique  partibus  ,  fic  ut  liceat 
in  ipfis  corporibus  ailignarepartes  commenfu- 
ratas  partibus  locij  unde  cum  anima  dicitur  efle 
in  toto  corpore ,  & in  partibus  corporis,  fignifi- 
catur ,  eam  nullas  habere  partes  refpondentes 
partibus  corporis:at  corpus  dicitur  eife  totum  in 
loco  pofitive  ,  quia  habet  in  fe  partes  refpon- 
dentes  partibus  loci.,  fic  ut  qua  parte  loci  eft  una 
pars  corporis  ,  eadem  parte  loci  non  fit  alia. 

17.  Animse  rationales  funt  dignitateim- 
pares  &  inaequales. 

Non  cnim  videturomnis  animarumrationa- 
lium  insqualitas  efle  petenda  ab  inaequali  tem- 
perie  &  difpofitione  corporis  :  nam  fi  fit  impa- 
ritas  8c  major  &  minor  ,  ac  major  ac  minor 
perfectio  in  Angelis  ,  quidni  in  animabus  ratio- 
.  nalibus :  fed  verum  eft  prius  ;  Ergo  &  pofterius: 
non  quod  fubitantia:  angelorumaut  animarum 
rationalium  intcr  fe  fintinxquales ,  nam  omnes 
funt  iubftantia:  fpirituales  &  expertes  materia; , 
fed  haec  inaequalitas  intelligenda  eft,quoad  ope- 
rationes  intelligendi ,  ac  volendi ;  nam  non  pir-- 
gnat  cum  ftatu  angelorum  ,  aut  animarum  bea- 
tarum  ,  ut  dctur  difcrimen  graduum  perfeclio- 
nis  majoris  vel  minoris  in  operationibus  illo- 
rum  ,  intelledtio  unius  fit  acutior  ,  promptior  , 
facilior  ,  &  ad  plura  fe  extendat ,  quam  intelle- 
ctio  alterius  :  nam  uti  in  Infcrno  erunt  gradus 
pocnarum  ,  ita  in  Coelo  gradus  glorix  :  cur  non 
igitur  ifta  inxqualitas  ftatuatur  quoquc  inter 
animas  rarionales  ,  unitas  corpori. 

18.  Faculratesanimae  rationaiisvulgofta- 
tuuntur,  intelleclus  8c  voluntas. 

Sub  intellectu  comprehenditur  memoria  in- 
telleclualis. 

Qualis  fupereft  in  animabus  fcparatis  ,  nam 
etiam  hae  reminifcuntur. 

19.  Qji32tamenpotenti^nondiftinguun- 

tur  inter  fe  8c  ab  anima  realiter. 

Videtur 


/54  COLLEGIU-M 

?tar  naturx  Ipiritoali   animx   rationalis 
obftare  ,  cuo  nu 

ou;   funt  c 

I 

- 

ra:. 

c::  i ,  ck  modj  .  quo 

ftani 

10.  Intelle&usporeil  c  ;:i,velan- 
tcir.               nem  ,  vel  in  inteiiec~tione ,  vel 

intclietiionem. 

Hx;  un    inrellectus 

1 1 .  Ante  intelleSionem ,  dicitur  intelle- 
clusinpotentia. 

::.  Nonrationefuxentitatis. 

2 :.  Sei  ritionefpecierumScimaginum. 

Inceliectus  dicirur  in  non  quaf 

racuicas  intelligenii  oon  ::  anima  >ied 

;:.:  non  intcU 
na  .ru,  quamiiu  in  fe  actu  non  ' 

habet  fpecies  inteilij 
leprxfenranresobic.  coin- 

:s  in  potc       quorumlibetob- 

}c"rorum,  :  •  in 

adulcis  refpectuobjeftorum  q  .:n  ,  quia 

a:.  n  noo  ono  inti  qux 

poflunt  inrclligere  ,*fuz  oon  i  dum 

jnum  actu  ,  mane:  imeiiectus  eo- 
rumiupoter.  unaliod. 


Phtsicum. 


Nam  intelleAos  nafcentium  eft  tabu- 


. 


Hinc  nullae  fpecies  reram  a&uales  a-  • 
nim::  .ant. 

Quemadmodum  tabula  rafa  5c  charta  pura 
nihil  h;  ..bimfculpruv  -iprum.. 

om;:ia  ramen  in  u:raquc  infculpi    £>:   infcribi 
ctus  infantium  in  fe.  anre 
c-c  actufpecies  Ln- 
tc  o  infculpras  ,  quia  cc- 

iebrum  eorum  nimis  eft  madidum  ,  &:  hinc  inc- 
ptum  Bl  -i  infculr 

tur  ;  iicoquc  infanres  nihil  cognofcunr  ,  ncc 
fc  .'•  cs ,  nec  q  lippiam  rcrum. 

Qi:  dici:u:  :.  ^aDciin- 

nara  ,  aur  fpecies  inteiligibilisDciinlira? 

Rcfpondco  ,  non  idco  quia  aut  quafi  in  infan- 
tcrcccnsnaroitaumincOcti;.  .  Lmaeo 


Dei ,  qua  actu  Deum  cognofceret !  nullo  nr»dc 
fed  quia  in  infantium  &  omnium  hominur 
animis  innafcirur  ,  &  a  primo  nativitatismc 
mcntoeiHnfitafpecies  ck.  ideaDei,  nonactun 
entans  intellectui  Deum. fed  quia,iimuiai 
que  ad  ra:ionis  utum  xtate  adultiori  pcr^| 
infansj  ilne  uliainfrirurione  ,  dcmonfuarione 
iyliogifmo  ,  linc  ullo  ccrmino  mcdio  cxtrinfc 
cus  aflumpto  ,  itatim  atquc  incipic  rarionc  uti 
ipfi  orlert  atque  cjus  intellectui  liitic ,  cx  actuic 
prxfcnrat  ,  Dcum  efle  ,  quia  Dci  exiftentia  tao 
quain  character  cfl  inlicus  ipiius  animx  ,  a 
quam  imprelTam  Dciimagincm  rum  in 
tendere  ,  qux  Sc  qualis  lit ,  unJe  or:a  ,  an  ea  fib 
dederit  ,  an  aliunde  accepcrit ,  an  omnia  intd 
gat  ,  ac  non  quxdam  ignoret ,  c3cc.  namipl 
anima  ipfum  inquireutcm  convincit  pet  C 
ipfam  ,  de  Dei  exiitentia  :  atque  hxc  eit 
li>  Dei  noriria  ,  hoc  lenfu  hominum  mcntibn 
ir.iira,  innata.  vulgo  fubjectiva,  oc  re::imoniun 
.   noftrx  confcienrix  in  cordc  noir:  anti 

eflc  Dcum  ;  a:que  diftinguitur  a  no:irianatutal 
Dei  acquiiita  ieu  objefti  .-a,qux  naturali  lurnine  f 
cx  ob|ecVb  e^::a  homincm  politis  live  cx  rebo 
.5  ,  coiligrtpcr  fyllogifmum  ac  rarioci 
narionem .  efle  Dcum  invilibiiera. 

16.  Cumintelie&usintelligit,  dicituria- 
telle&usinacra. 

Quemaimo  \p  achi,  qu 

eidefa.tor  l  viiibilc:  in 

dicirur  inteilcetus  ins  -,:iio  eiresrxfen 

ra:^:  j:efa;;  quia  tc 

"cntatio  rirpei.  fpecies .  !es. 

1.7    Intelligere  dieitUT ,  cumrerumintel- 
ligibilium  fpecies  recipit  a  fenfu. 

R?::pi:  ::is  a  fcnfu  rerum  r 

lium  fpccis  r.mediacc  proprie  &  profil 

N:  rmq^H 
lia;  vcl  mciiate,  improprie  5c  tcmo  - 

r  alia  5c  immaterialia. 

28.  Non  tamen  inteliigitfola  fenfibilia,' 
qux  fun:  fingulzria  Sc  marerialia. 

Q^^j  ::'.?.  5c  maj 

terialia  .  indc  probatur  :  q 
cultas  inl  .  :  quoquc 

-s  porcfr  ere  lin^ularia  cV  n 

lia  i  i  laTcnfuclfu. 

29.  SedSc  intelligit  univerialia&inania- 

teruiia. 


Atqi 


C   O   L   L  E   G   I  T7   M      PhYSICUI*. 


->ai  tuwrtr&liz  Sc  knmarerulla  pet  fe& 
_______ ,  quia  : 

-imatt:  univeriaiium 

**  "u&  ****  _*»*_  • 
I_oma.eria'_ia   5: 

:  raiozia  { 

rialia  _c  univer__iia  cd^-.c 

| 

Nam  :  f_-- 

"ia. 

-  'I 

: :.  Qjuia  :  Gbns  viciniora. 

Quia  in  r  r.ir.ibas  fenfnom  ufus  priot  t 

inteii;  r  prias  cognovimas  fenfu 

fingu  -toprierares  tenlibi_es  rrius  co- 

-gnoicurrt  _ 
cruc  prias  cognofcmirar  ab  imciie 

55.  E.cc^rxDfctfinguIaru,  ntfimtfingu- 
ria. 

Kz-  _;  ab- 

rlrakir  condiriO-_.es  individoanres  „  ficfc  _ngu- 

Bc  limal  anivcr- 

■  abtrraccio  iingaiaxiam  a  cooditionnStzs 
duancibus  prxfnppoc: 

1  mrium  cognidonem. 

:  _    Deinde ,  fepofitis  proprietadbiis  in- 

:,  id  folum  inrelligit,  in  quo  fin- 
ia  conveniunt- 

-  tuncopera:ion.e; 
\  aidcbcittcamimeLliztf  cnh-cx  _ 

rum  format  ccr.:e::_m  rei  uni- 
3lalis,fc.fpeci_-. 

?.  ::;:::- 

:a  quib. 
■  nvcnian: .  ..  in  -  mr  _, 

:  ,  ideit.pcxcilis- 
fcuabrbi;  ?ndirioni- 

rularia  conveniunr  ,  ac  rum  cognofci:  univer- 

qux- 


ternx  &  genera  ,  intcUectns  ,  qrria  (equi: 
gnofcendi  ordincm  a  fenfa  firrraaan  , 

:o<rnofcir  fpccies  infimas ,  tanouair. 
■MMei  -r.ruralibus,  cuarr.  fpcrie:"  f_.;il  ---.-. 

;er  a ,  tanqoam  a  iingaLaii~ 

- 

1  ?r_u_  ,q__rn  magis  anivc.  ______  ,00  ta- 

■ 


. 


mm  mpmena 


:_.:__ 


J7 

gecus. 

n  us  Ur.iveriale,  prios  c  ___n  ma* 
iin  1T11  -!■_■  _■!  1 II 1  iili  mnm     crxfa 


m. .-._.;  _-_.;  .rialc  _u_.— ,  ~-_ -.  u-;-r?r  Y. 

?9-  Qsj*  n-inns  nnrvt 
c__io  facilior  ab  inferioiibas. 

40.   Nam  paociores  difaentix  fixnt  ab- 

__C_____3___B_ 


Hxcrario 

Qu^nck>q-_idcni  amrerfalia  non 

tor  niii  per  abtbaitionem  a  fingulaiib-t- 
fequitur ,  illa  uru-erfalia  -acilias  cognc 

-_;----        -     -   -     -       -.._.-.-_..        -     -       -._..." 

►»_•_.-•__#     y  M-Mk'    §_»____--^  -~ _r.l_-k^^^~9    -_~L-_-_-_fc-_-L— »C __-__E-SP  ^___J_-b-_______.   f_L  JBJUr^ 

i-l-_:_u_.  1  ::::;;  1;..;-...  i.r.r.:  _u  ":;:.;. 
:  . :  1 :  :r  _ -. : .  _ ;  :  -  -_;;---;-;-----  —  -  . 
:::~  :.-_:  ;i~  ; ; ;  .:  ;_.:;:  1;  _n_..-;i__i, 
:.:  . :.;.  ;;rr  ;t-.r.i.-  ..;;.. :_;-::  :_i  :;-  _- 
-  _-;;-:.  .;_.;  V  -:_.  ;.:  .:  _;;:  ;::  :;- 
::  :  _-.-• 

:  ■".;"■  :.::.  ■.:_;_;-..     r  ;u  .- - .   . ; — .  : ; rr. :  .r;nr, 

::-v_n; __-.:.  ;:;:;;:;    . : : :  -    r   ; f  :._.-  _  r:_- 
:::;;;  u;ns:rzr.".:  ;_..;;-  :__  rulnr.  :r:_     :: 
lunc  ptius  cognofrrrn-  qu : 
c_u;  &  or__c rriians ___TC__aie o_» _________ c___- 

fam  ,  quia  pa_H__ot_bas  __f-_r_____s_ 

: 
:n:.-.:r     " .. ; ..;  .-_.;;  ;   : .;.    ;:._.. 

41.  Inte-le_fa_s  e__  potenta  paf-tva. 

:_.  ::::;:.:  ;.:  ::.~_~  :;...   1 

_____  .p.r.rs :_:._-:  ,  ____  =n__n  d 

c-um  -gcnds  ;  mox  ctt  ac riva ,  quarenas  f . 


66 


C   O   L 


L   E  G 


I   U   M       P   H   Y  S   I   C   U    M. 


fenfiones  in  fe  reripic :  i*a  inrellectus  ,  in  quan- 
tum  fpecics  intelligibiles  in  fe  primum  recipit , 
patitur  ;  in  quantum  pei  eas  intelligU  ,  agit ;  in 
quanrum  denique  ipteun  recipir  intellectionem, 
paticur  iterum;  ut  iicduplicinominepotentia 
paiYiva  ,  uno  activa. 

i  . 

41.   Itaque  debet  aliunde  in  actum  de- 

duci. 

Ratio  eft  ,  quia  nihil  fc  ipfum  ex  potentia  va- 
let  traducere  in  a&um  ;  nam,  li  hoc  rieri  polTet , 
idem  cllet  actu  &  potentia;  quod  enim  deducit, 
cft  actu ,  quod dcducitur  ,  eft  potentia. 

43.  Quodeumina&um  deducit,  eft  ob- 
jectum. 

Objeftumintelligibilc,  in  intelle&um-agit , 
ut  caufa  procatar&ica. 

44.  Etobje&umafenfuperceptum. 

A  fenfupcrceptum  ,  fcilicet ,  vcl  per  fe  vel 
per  aliud ,  mediatc  vel  immediate ,  proxime  vel 
remotc. 

■4f  •  Qiipd  rerum  iingularium  lmagines  ei 
offert. 

46.  Ex  quarum  collatione  univerfaliain- 
telligit. 

Harum  thefium  explicatio  pcndct  cx  the- 
ii  30.  &  fequcntibus. 

47.  Itaque  noneftopus  intelle&uagente 
diftin&o. 

.  Ariftoteles  &:  qui  cum  fequuntur  ,  ponunt 
intellectum  quendam  agentem  diftinctum  a  pa- 
ticnte  ,  quem  nonnulliipfum  faciunt  Deum , 
cxtrahominem  intelligentem  ;  alii  facultatem 
quandam  ponunt  in  homine  intelligente  ,  di- 
ftinctam  ab  intelleftupatiente:  fedvero,  licut 
nullus  rcquiritur  fenfus  agens  ,  ita  &  nullus  rc- 
quiriiur  intelleiftus  agens  ,  nam  fufficit  obje- 
ciumintelligibile  ,  debite  approximatum  in- 
tellechii  peifpeciesintelligibilesjntm  adactio- 
nemnihi!  amplius  rcquiritur,  quam  ut  objc- 
clumdcbite  approximetur  potcntix  ,  qux  per 
vim  fibiinfitam  ,  cum  omnes  adfunt  conditio- 
nes  ad  agen.lum  rcquiiit.v,  m  objcftum  tum 
tendit  &  agit. 

48.  Potcil  tamcn  ipfe  intcllcctus  dici  a- 
gens. 


49.  In  quantum  a  phantafmatibus  excita- 
tus ,  conceptum  format  in  fe. 

Non  abhorrcmus  a  phrafi  intelleclus  agefitisJ 
mo;io  non  fignificetur  aliquid  diftinCtum  ab  in- 
telbctupa'.iente,quiidemeftagens  ,  cum  adti 
intelligit :  in  actionibus  enim  immancntibus 
qualis  eft  inreliectio ,  idem  eftcgcns  &  patiens. 

co.  Intelle&us  operationes  funt  tres ,  fim- 
plex  apprehenlio  ,judicium  ,  difcurfus. 

Qui  operationes  intellectus  faciunt  duas  ,in- 
ventionem  &  judicium ,  fub  judicio  comprc- 
hendunt  difcurfum  ,  dividuntque  in  judicium 
noet-icum  &  dianoeticum  ,  quodpoftreinumeit 
difcurfus. 

$  i.  Judicium  intelle&us  eft  fpeculativum 
vel  pra&icum. 

Hi«c  intelleftus  dividiturin  thcorcticum  & 
prafticum  ,  qux  eft  divifio  ,  non  generis  in  fpc- 
cies  ,  non  integri  in  partes  ,  fed  fubjefti  per  ad- 
junfta,  aut  caufx  per  effefta;  aliud  enim  cft  mu- 
nus  intellectus  theoretici  in  judicando  ,  aliud 
pra&ici ,  nam  theoreticus  intelleiftus  de  rerum 
veritatc  &  falfitate  ,  fed  practicus  de  rerum  bo- 
nitate  &  malitia. 

5-1 .  Speculativum  verfatur  circt  res  ut Tes, 
Scutverxfunt: 

53.  Pra&icum  circa  res  ut  bonasvelma- 

las: 

Objectumquideminiellectus  eftcns,fed  cum 
illud  poflit  intellcctuififti  ac  reprxfentari  ,  vcl 
ut  conveniens  cum  principiis  fuis  conftitueo- 
tibus  acdefinientibus  ,  vel  ut  conveniens  cum 
alio,  tanquam  vcl  finis  ,  velmedium  ,  priorire- 
fpeftu  circa  illud  verfatur  intelleclus  &  judi- 
cium  fpeculativum  ,  pofteriorirefpectu  ,  circa 
eas  vcrfatur  intellcctus  5c  judiciumpracticum. 

C4.  Eftque  vel  abfolutum ,  vel  compara- 
tum. 

Abfolutum  praftici  intclleclus  judicium, 
tam  diverfum  eit  fxpe  a  compararo,  ut  quod  ju- 
dicio  abfoluto  judicatum  fuit  utbonum,  illud 
comparato  judicetur  ut  malum  ,  &  viceverfa; 
nam  judicium  abfolutum  tantum  judicat  rem 
vel  eflc  bonam  fimplicircr ,  quia  convenit  cum 
lcge,  vel  effc  malam  fimpliciter  ,  quia  rcp 
lc^i,  fcd  comparatum  judicium  jiuiicat  rem  bo- 
nam  hoc  loco  Sc  tcmpoie,omjiibufquc  circum- 

ftantiii 


€  O   L  L  E  G  I  XJ 

'ftSntiis  fmgutaribus  effe  profequendam,  malam 
•  effe  fugiendam  :  at  haec  judicia  pofTunt  effe  op- 
•pofita  ,  ut  liquet  in  cxemplo  Medea;  judicantis, 
fimpliciter  effe  bonum  ,  ut  maneretinpatria, 
judicio  abfoluto,  fed  illud  refcindentis  jlidicio 
comparato. 

ff.  Intelledtus poft intelle&ionem  dicitur 
ntelledus  in  habitu  j 

Ratioeft,  quiafpeciesintelligibilesreferva- 
tx  in  inrelleftu  ibi  funt  per  modum  habitus, 
'  quatenus  intelleccum  facilitant  ad  facilius  & 
citiusintelligendum. 

56.  Aliis  memoria  intellectualis : 

57.  Quatenusrerumfpeciesretineti 

Specics,fcilicet,intelligibi!es. 

$-8.  Non  tamen  femper ideo a<5hi  cognof- 
it:  & 

Quia  fpecies  non  femper  a<ftu  reprzfentant 
res  intelligibiles  5  alioquin  homo,  omnia  ante 
cognita,  fcmper  cognofceret. 

59-  Qiiia  adintelligendumopuseftphan- 
matum  concurfu. 

60.  Nam  oportct  inteliigentem  fpeculari 
antafmata. 

Utraque  thefis  veraeft,  de  intelle<ftionibus 
Munmis,  non  de  omnibus  ;  nam  quando  anima 

:ognofcitfeipfamcognitioneintuitiva,  nul'is  j 
;itopusPhantafmatibus. 

Cognitio  anima:  intelligentis  ,  alia  eft  abftra- 
tiva  ,  ahamtuitiva :  prior  fic  vocatur  ,  quia  fa 
:er  abftradionem  fpecierum  ,  materialium  6c 

|  enhbilmm  rerum  ,  a  materia  &  fenfu  :  pofte- 
lorficdicitur,  quiaper  eam  anima  inrellicrit 
)fque  ulla  abftractione,  &  objeftumprsfens 

[  ltuetur. 

Phantafmavocaturfpeciesintelligibilisjqi^ 
rimum  fuit  fenfu  perccpta  ,  &  inde  ad  intelle- 
-im  delatartali  Phantafmate  nonegetanima 

cogmtionc  intmtiva ,  fedin  abftraftiva  tan- 


■*7 


M      P  H  T  S  I   C  TT  M. 

63.  Hoceftobje&um, 

Objeftum  voluntatem  movet  ut  finis  >  vel 
.  ultimus  vel  fubordinatus,  qui  eft  medium. 

64.  Quod  non  movet  voluntatem  nifi  an- 
te  ab  intelle&u  fuerit  cognitum : 

/  £.atio  eft,  quia  ignoti  nulla  cupido . 

6f.  Cognofci  debet  obje&unijnon  tantirm 
nmplici  intellectus  apprehenfione : 

Ratio  eft ,  quia  per  fimplicem  apprehenfio- 
nem  intellectus  objectum  nondum  judicatur  uc 
bonum  ;  atqui  debet  judicari  ut  bonum ,  ante- 
quam  poffit  movere  voluntatem. 

66.  Sed  requiritur  inteile&us judiciura , 

67.  Nontantum  abfolutum,  fed  compa- 
ratum : 

Comparatum  judicium  fertur  de  obje&i  vo- 
luntatisbpnitate,  quandoillud  judicatur  ,  bo- 
num  &  appetendum  ,  omnibus  circumftantiis 
expenfis  ;  ideoque  vocaturulcimum  judicium, 
quia  poftremum  eft  in  aclione ,  quae  fit  delibera- 
.   te,  qualis  cft  aftio  voluntatis  in  appetendo . 

68.  Ab  hoc  vere  determinatur  voluntas  in 
agendo. 

Non  Phyfice  fed  moraliter  ,  id  eft ,  judicium 
mtelledus  voluntatcm  determinat  ,eirationes 
ptoponendo  ,  ob  quas  objectum  bonum  fit  pro- 
fequendum,  &  malumfugiendum. 


69.  Voluntatis  a&ioncs  funt 
nolle. 


velle  & 


Voluntas  etiam  eft  potentia  paffi  va  j 

roluntas  eftpotentiapaffiva,  quatenusmo- 
arab  objedobono,  aftiva  ,  quatenus  vult : 
ivaiterum,  quatenus  volitionem  m  fe  rc- 

■  Ideoque&aliundeadagendumdcbet 
in : 

Vide  xationem  datam  thefi  42 . 


Velie,  eft  amare, nollc,  eft  odiffe ;  huic  oppo- 
nitur  utrique,  non  velle,  &  non  nolie,  id  eft,  vcl 
amoris  vel  odii  negatio :  velle  &  nolie  oppo- 
nuntur  contrarie;  velle  &  non  velle,item,nollc 
&  non  nolle,  contradictoric. 

70.  Objec5tum,bonumScmalum. 

Bonum  &  malum  in  concreto  opponuntur 
contraric,  in  abftracto  privativc. 
Nam  bonitas  eft  habitus ,  &  malitia  privatio. 

71.  Circa  bonum  volendo,  circa  malum 
nolendo ,  verfatur. 

Circa  utrnmque  verfatur  voluntas,  interdum 
negative,  ld  eft,  non  volendo,  non  nolendo. 

'  i  t  Neque 


J 


6* 


'C  O   L  L  E   G  I  U  M      P  H  Y  S  1  C  tl  -MT 


72 .  Neque  poteft  malum  velle,aut  bonum 
nolle : 

Formaliter,non  matcrialiter ,  ideft,  volua- 
tas  non  poteft  velle  malum  ,  quodintellectus 
judicateffemalum,  licetpoftit  vellc  ,  &  fxpe 
velit,idquodeft  malum,  fcd  quod  intellectus 
erroneo  judicio  judicavit  eflebonum;  fic  non 
poteft  nolle  bonum  ,  quod  intellecmseflebo- 
num  judicavit ,  quarovis  poflitnolle  ,  id  quod 
bonum  eft,  fed  quod  intelleclus  erroneo  judicio 
judicavit  effe  malum :  &  hoceftquoddicunt, 
voluntatem  non  poffe  velle  malum  ,  quama- 
lum,  non  polTe  nolle  bonum,  qua  bonum. 

72.  Licetpoflitutrumquenon  velle. 

Sicuti,  quando  dormit  homo,abftinet  ab  actu 
&  volendi  &  nolendi. 

74.  Cum  fertur  in  bonum,  vel  fertur  in  fi- 
nem ,  vcl  in  media. 

In  finem  ,  fcilicet ,  ultimum  ,  quia  omne  bo- 
num  eft  vel  finis  ultimus  velmedium. 

75*.  Finem  vult  neceflfarid  ,  item  media 
cum  fine  neceffario  connexa : 

Ratio  eft  ,  quia  intelleclus  non  poteft  non  ju- 
dicare  ,  finem  ultimum  effe  appetendum,  uti  & 
media,  cum  illo  fine  neceflario  connexa  ,  qux 
dicuntur  eflTe  illa  ,  line  quibus  finis  obtineri  ne- 
quit. 

76.  MediaaliavultindifTerenter. 

Ratioeft,  quia  intelleftus  judiciumindiffe- 
renter  Ce^e  habet  circa  media,  qux  non  necefTa- 
rio  cum  fine  connexa  funt ;  poteft  enim  judica- 
rc,  ex  iis  unum  efTe  acccptandum ,  iliud  efTc  re- 
jiciendum. 

77.  Sivevelitfivenolit,  femperdetermi- 
catur  ab  ultimo  intelle£tus  pra&ici  judicio : 

Ratiocft,  quiaultimum  intellectus  ptadici 
judicium  plenam  perfeclamque  objccli  bonita- 
tcmvoluntati  fiftitac  repixfentat.fme  quanut- 
la  ejus  fcquitur  appctitio  ;  qucinadmodum  fine 


plena  perfe&aque  mali  reprxfentatione  faclajl 
qux  non  fit  nifi  ab  ultimo  intelleclus  prafticiM 
judicio,nullaejusfequitur  averfatio. 

78.  Attamen  determinatio  libertatem  ejus|f 
nontollit. 

Determinatio  ,  qux  a  naturali  principioin- 
terno  oritur,  libertatem  tollit ,  quemadmodurc 
ignis  adteudendumfurfum,  lapis  ad  tendendurr 
deorfum  ,  determinantur  ab  interno  principic 
naturali,forma,fcilicet,  fua ,  ideoneutrumdi-l 
citur  agere  libere  ;  fed  determinatio,  qua  ab  in-l 
telleftu  determinatur  voluntas  ,  eft  voluntatiH 
extrinfeca  ,  quia  fit  ab  objedo  judicato  ,  quodB 
voluntati  eft  extrinfecum. 

79.  Quia  neceflitatem  hypotheticam  tan 
tum  infert. 

Nam  nulla  neceflitas  hypothetica  ,  id eft  ,  ta 
lis  qux  oritur  ab  aliqua  condieioneextraagen 
tem  pofita,  libertatem  tollit,  qualifcunque  fue 
rit  conditio  ,  modo  fit  externa  ,  five  antecedat 
five  concomitetur ,  five  confequatur  actionem 
quam  facit.necefTariam. 

80.  Ex  intelledu&  voluntateoriturlibe 
rum  arbitrium : 

Oritur  ,  id  eft,  componitur ;  intelle&us  enim 
&  voluntas ,  cum  conjunclim  fumuntur  ,  corf 
ftituunt  liberum  arbitrium  ;  dicitur  enim  libc 
rum,refpeduvolumatis,  &  arbitrium,  refpe&u 
intclleclus,  cum  quo  utroque  eft  idem. 

8 1 .  Hoc  eft,  facultas  faciendi,  quod,  quan 
do,  8c  quantum  intelle&us  faciendum  efleju 

dicat. 

Eft  facultas  ,  ergo  non  a<ftus  ,  non  habitus 
deinde  eft  facultas  ,  non  Ethica,quaquisagit 
qux  vult,  finc  ulla  reflrictione  legum ,  fic  enin 
folus  Deus  habet  liberuin  arbitrium ,  fed  Phy 
fica>  qua  homo  poteft  agere  ,  quod  ,  quando 
quantum  ,  &  quamdiulubet ,  per  adminiculuir 
bonorum  ,  fortunx  ,  vel  corporis.,  vel  animi 
tantum  autcm  potcft  agere  per  ea  ,  quantum  lu 
bet  ,  ideuSquantum  ukimointelleftusptattic 
judicio  agendura  efle  judicat. 


F    I    N    I    S. 


P    R     '&    F    A    T    I     O 

D    LECTOREJ 


dia  ,  &c.  pafius fim  meas quoque  hic  cogitatior.es  ac  M  E- 
letemAtA    in   apertam  protrudi  lucem ,  paucis  expa- 


nam.  Equidem  ,  non  me  tenet  ilhid  feculi  noftri  cacoethes  ,  ifla  fcriptu- 

fiendi  infatiabialis' prurigo ,  qtta, ,  fcribimus  indo&i  doclique  volumma 

pallim  ,  omnes fcribendifere  affumunt  partes  ,  qu<z  non  nifipaucorumfiunt, 

Taucos  hodae  invenias  memores  pr&ceptv-  Horatiani  ,  nonumque  pre- 

matur  in  arinum.    Videas  fcriptores    quosdam  otio  &  litteris  tntempe- 

ranter  abuti.  Non  is  mihi  aenius ,  nec  ea  fedet  mens.   Verum  nuyiquam 

h&c  meapalam  prodifient ,  nifi  vidifiem  eanunc  effe  fecula  ,  quibus  ,  fine 

ullo  Pbilofophia  fludio  aut  admimculo  ,  Siudwforum  multi ,  fi  non  ple- 

rique  ,  ad  difciplinas  fuperiores  ,  Taeologiam  ,  furiffrudentiam  ■>  *J?v€e- 

iicinam ,  fedimprudenter*  ac  cum  fuo.,  &  aliorum ,  Ecclefia  ,  ac%eip. 

neffabili  damno ,  pracipiti  nimis  gradu  contendunt^.     Dicendum  efl, 

juod  fine  dolore  dici  non  voteft.      Cruda  hodie  ftudia  ,  in  Ecclefiam  ,  in 

^empuhlicam  ,  in  communem  hominum  focietatem,  protruduntur ,  dum 

eg/etlo  omni  cThilofophi<z  (  ut  de  Linguis  &  Litteris  huma?iioribus  nihcl 

licam)  fludio  ,  adfeveriores  &  fublimiores  fefeconferunt dificiplinas,atque 

a  ,  non  adfiolidam  ac  mafculam  eruditionem  ,  fied  ad  caliginofiam>  m-a- 

m  nispaffibus  ,  infcitiam ,  perveniwvL.     ^ut  Theologia  operatur  facris ,fine 

llo  Philofophi<z  ,  ac  prdfertim  Logic<z  ,  fubfidio  ,'  &  modum  disftutandi 

'norat ,  &  terminos  ,  quibrn  fudt,  inftitui  plerumque  fiolent  difputationes. 

wisfrudentidt  Candidatus,omnis  Philofiophia  expers ,  furisfm  fontes ,  at- 

'4e  unde  illud  fit  hauflum  ,  in  totum  nefcit.  *^tedicin<z  Studiofius  ,  Phi- 

fophiam  uno  faltu  tranfiliens ,  non  tam  fludia  fua  maturat ,  quam  a- 

'orummortem ,  maturat.    Sic  ifla  ftudiorum  compendia ,  vit<z  ,  hono- 

s>  bonorum  ,  atque  ipfius  denique  falutis  ,  exifiuntdisftendia.     <zs4tquey 

■m  hanc  fiudiorum  peftem   &  corruptelam ,  nimiam  feftinatione?n  ac 

&cipitantiam0 ,  etiam  hanc  noftram  <t/fcademiam  invafife  atque  infecifi* 

animadvertiffem,inqmfiviin  tanti  mali  caufas  :  deprehendi,effe ,pr <ztendi 

Itcm ,  &  obfcuritatem ,  & proUxitatcm ,  &  inordmationem ,  quibus  res 

Philofo* 


i 


'Thilofophic  za  multis  tr.iHari  dicwiiur,  Ctamant  enim  ,  htc  Phitofophik 
vitia  ,  anrmos  abfterrere  ,  ejuo  minus  Philofophentur ,  aut ,  fi  qui  ad  Pbi- 
lofopbiam  ,  paulum  qenerofiores  ,  animum  adjiccre  decernunt ,  Philofo- 
phari  quidem  vetint  fed  ,paucis,  Studui  ergo  pro  virili,  Thilofopbia,  aut 
nerteftay  aut  non  fatis  excult&,  five  caufas ,  fivepr&textus  amovere,nt. 
m  poflerummanibus  pedibusque  itlotis  in  adyta  fuperiorum  difciptinarum 
rrruaiur  ,  &  res  Phvficas ,  Ethicas  i  Logicas ,  clare  ,  breviter  ,  ordmate, 
hic  tradere  ,  ut  faltem  primis  lalris  libare.  tas  dignentm ,  ne  ptane  hofpi- 
tes  in  rerum  divinarum  humanarumque.  rcrum  notitia  audiant,  Phyfi- 
ca  qmdem  &  Ethica  ,  propriis,  ad  claritatem  majorem  ,  notis  funt  illu- 
ftratdi, :  Loaica  iis  caret ,  quod  extent  edita  a  me.ad  Synopfin  LogicatA 
Burcersdicianam,.  Salve  Letlor  ,  & ,  fi  quid  nofti  re&ius  iftis ,  Can- 
didus  impcrti,finon,  his  utere  mccum,dr  Errata  Typographica,qua 
tamen  funtpauca ,  ipfe  emenda9 . 


A.       II    E   E   R   E   B    O    O    R  D, 

Profejfor  Phitofophia  OrdinariusJLt. 


Gou 


Pag.  i 


C     O    L    L    E     G    I    U    M 

L     O      G     I     C     V     M. 

P  O  S  I  T  I  O  N  U  M     LOGICARUM 
DisputAtio  PrimAj 

"PHILOSOPHIjE    et    LOGIC£     NATURA. 

T  H   E   S   I   S.      I. 


Hilofophia  perfe&e  definiri 
nequit. 

2.  ^ec  enim  eft  unadif- 
ciplinaauthabitus. 

3 .  Sed  plurium  habituum 
compages. 

4.  Defcribitur  tamen  Philofophia,  defini- 
ione  imperfe&a. 

5-.  Philofophia  eft,rerum  di  vinarum  8c  hu- 
uanarum  ex  principiis  per  fe  notis  naturali 
ntelleftus  lumine  collefta  cognitio. 

6.  Res  divinae  vocantur  aliis  necefTariae, 
uise  extra  nos  caufas  fuas  habent  cur  lint  vel 
iant. 

7 .  Res  humanae  dicuntur  aliis  contingen- 
es,  quos  ut  fint  vel  fiant ,  in  noftro  eft  arbitrio 
z  poteftate. 

8.  Hinc  Philofophia  in  duas  partes  dividi- 
ur ;  Theoreticam,  &  Pra&icam. 

9.  Theoretica  comple&itur  tres  fcientias, 
letaphyficam,  Mathematicam,&  Phyficam. 

10.  Harum  objectum,  funt  res  neceflariae. 

1 1 .  Finis,  Jsa^U  feu"  contemplatio. 
11.  Practica  comprehendit  tres  pruden- 

as ;  Ethicam,  Oeconomicam,  Politicam. 

1 3 .  Harum  objectum,  funt  res  contingen- 
■s. 

14.  Finis,  ?r?<£f <£  five  aclio. 
iy.  Logica  Philofophiae  fic  divilae  non  eft 

irs. 

1 6.  Quia ,  nec  fcientia,  nec prudcntia,  fed 
seft. 

17.  Finisenimejus,  nec  cfl  Jw&&  con- 


templatio,  riec  «"esTf^  a&io ,  fcd  *•«««$  ef- 
feftio. 

18.  Eft  namque  t^7em%x%t  habftusef- 
feclivus. 

19.  A  praxiquisdiciturbonusvelmalus; 
a  poicfi  peritus  vel  imperitus. 

20.  Unde  5r^T|<?  vulgo  diciturac*tiomo- 
ralis  j  Troivjcnt  effe&io  artificialis. 

21.  Logicae  sequipollet  ,  quoad  vocem , 
Dialecl-ica. 

22.  Ejufquegenuseftars. 

23.  Non prout definitur ,  ordinata  praece- 
ptorum  congeries  extra  mentem. 

24.  Sed  ut  eft  inmentcars,  acdefinitur, 
habitus  cum  recta  ratione  efrcctivus. 

25-.  Itaque  male  aflignatur  ejus  genus  ab 
aliis,  fcientia ; 

26.  Necenimobjectum,  nec  genus  fcien- 
tia?,  Logicae  quadrat. 

2  7.  Male  item  habitus  inftrumentalis, 

28.  Quia  relatum  non  eftgenusabfoluti. 

29.  Logica  dividi  folet  in  docentem  8c 
uteiitem: 

3  o.  Qux  non  eft  diftributio  rei,  fed  diftin- 
cliio  nominis  j 

3  1 .  Eadem  enim  eft ,  quse  cum  praecepta 
tradit,  docens,  cum  iis  utitur,  utens  dicitur.  ^ 

3  2 .  Pro  confideratione  tarnen  hac  duplici, 
Logicas  finis  8c  obje&um  funt  gemina. 

3  3 .  Logicas  doccntis  objettum ,  funt  par- 
tim  inftrumentacognitionis,  partiminftru- 
mentorum  iftorum  materia. 

34.  lnftrumenta  cognofcendi  funt  qua- 

a  tuor » 


COLLEGIUM      LOGICUM, 


tuor  i  Definitio,  Divifio,  Syllogifmus,  &  Me- 
thodus 

35*.  Materiainftrumentorumefti  exqua, 
&  circaquam. 

36  Miteria  ex  qua.funtafTe&ionesLogice,. 

37.  Materia  circa  quam  ,  iunt  themata, 
i.  e.  res  quae  dcfiniri,  dividi,  concludi,ordina- 
ri  pofTunt. 

38.  Finis  Logicae  docentis  eft  ,  naturam 
materise  duplicis  explicare  ,  &  modum  fabri- 
candi  inftrumenta  exponere. 

39.  Objeclum  Logicse  utentis ,  eft  proxi- 
mum  vel  remotum. 

40  Proximurn,  vel  eft  mediatum,  vel  im- 
mediatum. 

41  Mediatum  eft  intellectus. 

42.  Immediatum,  funt  intelleftus  opera- 
tiones. 


43.  Intelleftus  a  Logica  urente  dirigi^ 
rur  ,  fubje&ive  ,  operationes  ejus  ,  obje- 
dtive. 

44.  Remotum,funtresomnes,  etiam  fi> 
£fca  &.  non-entia. 

45*.  Finis  Logicae  utentis  eft  ,  dirigerc 
mentem  in  cognitione  rerum>entium  &  non- 
entium. 

46.  Ex  fine  &:  objecto  Logicae  docentis, 
initituitur  ejus  diviiio  in  thematicam  £c  or- 
ganicam. 

47.  Q115 di vifio  non  eit  generis  in  fpecies,. 
fed  integri  in  mernbra. 

48.  Thematica  agit  de  rhemate  5c  variis 
affeclionibus ,  materia  circa  quam ,  &  ex  qua> 
argumentorum. 

46.  Organica  agit  de  ipiis  inftrumen- 
tis. 


POSITIONUM    LOGICARUM 
DisputAtio  Secunda, 

7)  € 

PR£DICAMENTIS)    IN     GENERE^ 

E   T 

SUBSTANTIA,    IN    SPECIE. 

T  H    E   S    I   S      I. 


THema  eft ,  quicquid  intellectui  cognof- 
cendum  proponi  poteft. 
2.  Cognitio,  eft  repraefentamen  rei 
inintelledtu. 

3 .  Cognitio  (aliis  notio)  eft  prima ,  vel  fe- 
cunda. 

4.  Notio  prima  reprxfentat  rem  intellc- 
ftui  immediate  ut  eft  in  fe. 

f.  Notio  fecunda  repracfentat  modum , 
quo  mcns  rcm  prima  notionc  apprehen- 
dit. 

6.  Thema,  cft  fimplex  vel  complcxum ; 
alii  vocant  terminirm  iimpliccm  vcl  comple- 
xum. 

7.  Thcma  fimplex  unico  mcntisa&uap- 
prehcnditur. 


8.  Thema  complexum  duobus  pluribufre' 
mcntis  adtibus  apprehenditur. 

9.  Thema  iimplex  eit,  vel  univerfalc  vel 
fingulare. 

10.  Univerfale,  quod  de  pluribus fuapte 
nttura  pr^dicari  aptum  eft. 

11.  Singularc,  quod  dcunotantum  prx- 
dicariaptumelt. 

ii.  Vocaturaliis  individuum  ,  quia  non 
pote  ft  dividi  in  plura  ejuidem  nominis  ac  na- 
turx. 

13.  Themataomnia  fimplicia ,  tum  uni- 
vcrfalia  ,  tum  iingularia  ,  difponuntur  fuis 
claiTibus  ,  quac  Cau-goriae  vocantur. 

14  Singularia  infra  collocantur  ac  bafin 
faciunt  Categoriarum. 

15-.  Uni 


CollegiumLogicumo  3 

'i/.  Univerfalia  fupra  bafin  fuo  quaeque  j      38.  Dignitatejquianobiliffimumhabent 
ordine  collocantur.  modum  praedicandi  ,  fc.   efTentialiter  &  in 

1 6.  Categoria  eft ,  feries  rerum  fub  eodem    quid. 

39.  Subftantia  eft  ens  per fe  fubfiftens. 


fummo  genere  gradatim  difpofitarum. 

17.  Categoriae  funt  decem,  una  fubftan- 
tiarum ,  reliquae  accidentium. 

18.  Unde  &  decem  fummagenerafunt, 
non  quidem  t  ovim ,  fed  t  f^l^^^a^ivm. 

19.  Ens  vero  genus  fummum  non  eft  j 

20.  JE(\ue  enimimmediatepraedicaturde 
individuo ,  atque  de  aliis. 

21.  At  genus  fummumdeindividuisim- 
mediate  praedicari  nequit. 

22.  Imo  ens,ne  genus  quidem  dici  poteft, 
nifiaequivocum  ,  aut,  ut  alii  volunt ,  analo- 
gum. 

23.  Univocum  faltem  non  eft. 

24.  Quicquid  dealiquopraedicari  poteft, 
in  hifce  decem  categoriis  ponitur,vel  dire&e, 
vel  indire&e. 

25-.  Diredteinpraedicamentisfunt,  Entia 
realia  &  pofitiva  ,  fimplicia  6c  per  fe  una, 
completafeutota,  univerfalia,  diftin&avo- 
cefignificata. 

26.  Indirecte  res  in  praedicamentis  collo- 
cantur  variis  modis. 

2  7.  Fundamentaliter ,  ad  categorias  perti- 
nent  individuatanquam  bafes : 

28.  Analogice,  Deus: 

29.  Collateraliter ,  differentiae : 

30.  Reduftive ,  concreta ,  aggregata,  par- 
tes ,  principia ,  entia  in  fieri ,  modi  rerum ,  8c 
themata  complexa : 

3  1 .  Tranfcendentaliter,  tranfcendentia : 

32.  Peraccidens,  entiaintentionaliacxtra 
mentem ,  entia  rationis ,  ficla  poffibi  lia ,  pri- 
vationes : 

33.  Nec  dire&e,  nec  indire&e,  funt  in 
praedicamentis ,  fi&a  impoflibilia,  8c  aequivo- 
ca  ante  fa&am  diftindtionem.' 

34.  Praedicamentum  Subftantiae  praecedit 
categorias  Accidentium  i 

35-.  Quia  fubftantia  prior  eft  Accidente, 
natura ,  cognitione ,  dignitate : 

3  6.  Naturaj  eft  enim  fubftantia  caufa  acci- 
Jentium : 

37.  Cognitionej  Accidens  enim  per fub- 
fontiam  definitur : 


40 .  Per  fe  fubfiftere ,  eft ,  non  efTe  in  alio , 
ut  in  fubjeclo. 

4 1 .  EfTe  in  alio ,  ut  in  fubje&o ,  eft ,  ita  in- 
efle  alteri ,  ut  non  fit  pars ,  nec  pofiit  fepara- 
tum  exiftere  extra  illud. 

42.  Subftantia  dArifloteli  dividituriripri- 
mam8cfecundam. 

43 .  Subftantia  prima ,  aliis  fingularis,  quae 
non  dicitur  de  fubjecl:o. 

44.  Subftantia  fecunda ,  aliis  univerfalis* 
quae  dicitur  de  fubjeclro. 

45*.  Dici  de  fubje&o ,  eft,  quoad  nomen  & 
definitionem  fubjeclo  tribui. 

46.  Haec  divifio  non  eft  generis  in  fpecies, 
fed  analogi  m  fua ,  ut  loquuntur ,  analogata. 

47.  Prima  enim  fubftantia  magis  eft  8c 
prius  fubftantia,  quam  fecunda  j 

48.  Secunda  quippe  non  eft  fubftantia,nifi 
quatenus  ineftprimis. 

49.  Nam  genera  8c  fpecies  (  ut  fubftantiae 
funt  fecundae)  non  exiftunt  nec  fubfiftunt  nifii 
in  individuis  (quae  funt  fubftantiae  primae.) 

$•3.  Non  funt  tamen  fubftantix  fecundac 
in  primis  ut  in  fubje«ao,fed  ut  efTentia  in  fup- 
poiito. 

fi.  Accidentia  non  funt  partes  effentiae 
fubje&i  in  quo  funt,  multo  minus  tota  ef- 
fentia. 

fz.  Atfecundafubftantia,  autparseft  ef- 
fentiae,  aut  totaefTentia  primarum. 

fi.  Hinc  fit, ut definitio fubftantiae fecun- 
dae  fit  etiam  efTentialis  definitio  primae. 

5-4.  Nullius  vero  accidentis  definitio  eft 
definitio  fubftantiae,  wqc  primae,  nec  fecundae. 

5"j*.  Ideoque  accidentia  dicuntur  de  fub- 
ftantiis  primis  quoad  nomentantum,  fc.  in 
concreto. 

f6.  Nam  accidentia  inabftra&o,  necdi- 
cuntur  de  iis  quoad  nomen ,  nec  quoad  defi- 
nitionem  : 

fj.  At  fubftantiae  fecundae  dicuntur  de 
primo  quoad  utrumque. 

5-8.  Nam  8c  nomengenerisacfpeciei  con- 
venit  individuis  8c  definitio. 

a  2  5-9.  Sub- 


4  COLLEGIUM      LOGICUM, 

fy.  Subftantiis  ex  ^n/?o^fefex  vulgotri-l      64.  ^fiw^.-fubftantianullarecipitmagis 
buuntur,  five  proprietates ,  five  notar.  '  8c  minus  ; 

60.  Prima:  nuUa  fubftantiaeftin  fubjedto,        6$-.  Quiaconfiftit  in  indivifibili. 
utaccidens.  66.  Uxc  notaintelligi  debet,  vel  de  una 

6 1 .  Secunda :  quaedam  fubftantiae  dicuntur  eademque  numero  fubftantia ,  vel  .de  pluri- 
dealiis^i/^cv-J^^?  vel  univoce ,  fc.  fecundae.    ;  busejuidemordinis,  ideft,  vel  primis  inter 

62 .  Tertht :  quaedam  fubftantiae  fignificant   fe,  vel  fecundis  inter  fe. 


tiIiti,  velhocaliquid,fc.  primae 

63.  Quarta  :  nulla  fubitantia  habet  con 
trarium  ,  id  eft ,  nec  prima  prima?,  nec  fecun 
da  fecundae  eft  contraria. 


6j.  Sexta:  Una  eademque  fubftantia  fi  rj» 
gularis  fufcipere  poteft  fui  mutatione  ac  fuc- 
ceflive  contraria ,  non  tamen  omnis  fed  qua> 
dam. 


POSITIONUM     LOGICARUM 
DisputAtio  Tertia, 


D  S 


Q_V    ANTITATE 


T 


H    E    S    I    S 


I. 


11.  Continua  eft,  cnjus  partes  commuiri 
termino  copulantur , 

12.  Eftque,  velfluensvelpermanens. 

13.  Fluensefttempus,  cujuspartes ,  licet 
fibi  invicem  conne&antur ,  fluunt  perpetuo , 


ACcidens  definitur  vulgo,ens  fubftantiae 
inhxrensi 

2.  Inhaerentiaintelligiturnonapti- 
tudinalisfeda&ualis. 

3.  Accidentisgenerafuntnovem,  quanii- 
tas,  qualitas ,  relatio,  actio,  paftlo,  ubi,  quan- 1  nec  unquam  confiftunt. 
do ,  fitus ,  h  habitus. 

4.  Accidentium  hic  numerus  oritur ex  di- 
verfitate  quazftionum  ,  quse  de  fubftantiis  pri- 
misextra  eiTentialiter  inftitui  poflunt. 

5*.  Quantitasprimumtenctinteracciden- 
tia  locum ,  quia  fequitur  immediate  mate- 
riam,  Scimmediatefubftantiaeinhserct,  alia 
accidentia  ea  mediantc. 

6.  Quantitas  eft  accidens,  quod  per  fe  par- 
tcm  lnbet  cxtra  partem : 

7.  Partem  extra  partem  habere,  eft  habere 
partes  loco  8c  fitu  dirferentes. 


14  Partes  temporis  funt  praeteritum  & 
futurum. 

15-.  Termini ,  TOvycjfivemomenta. 

16.  Itaque,  tempus  prxfens  nullumeft. 

17.  Et  nihil  temporis  praefens  eft  prxter 
momentum  ,  partium  temporis  copulam. 

18.  Tempus  Ariftoteli  in  Phyficis  defini- 
tur,  Numerus  motusfecundumprius&  po- 
fterius. 

19.  Melius,  menfuradurationis,  quaecft 
in  motu. 

20.  Permanensquantitas  continua ,   Ari- 


8.  Hinc  cft,  quod  vulgodicitur ,  quanti-  Jlot.  f.  Metaph.  t.  8.  dicitur  magnitudo. 


tatis  eflcntia  efle  fita  in  extcnfionepartium 
fituali  ,fiveinordinead  locum. 

9.  Extcnfio  cntitativa  non  cft  cxtcnfio,fed 
partium  multitmlo. 

10.  Quantitas  cft   continua  vcl    difcrc- 
ta. 


r    • 

21.  Magnitudo  eft  Linca  ,  Superncies  , 
Corpus ,  five  corpulentia. 

22.  Lineaeft magnitudounomododivifi- 
bilis ,  Cc.  fecundum  longitudinem. 

23.  Sup^rficiesduobusmodis  ,  fc.  fecun- 
dum  longitudinem  6c  latitudincm. 

»4 


Ma- 


COLIEGIUM      Lo 


G   I  C   U  M. 


24.  Magnitudotribus.,  fc.  fecundum  lon- 
gricudinem  ,  latitudinem  ,  St  profunditatem , 
leucraflitiem. 

if.  In  hifce  omnibus  Magnitudinis  fpe- 
:iebus  obfervari  dcbent  partes  &  termini. 

26.  Magnitudo  componitur  ex  partibus 
lonexterminis. 

27.  Pars  unaqu?que  Magn itud inis  eft  Ma- 
jnitudo ,  habetque  partem  extra  partem  : 

28.  Hinc  omnis  magnitudo  ininfinitum 
lividi  poteft: 

25).  Si  enim  dividendo  ad  partemperve- 
liri  poffit  indiviiibilem  ,  aut  pars  magnitu- 
inis  non  elTet,aut  magnitudo  componeretur 
x  indiviiibilibus,  contra  quantitatis  defini- 
onem. 

30.  Itaque,innul!amagnitudineparsmi- 
imadariautmenteconcipi  potcft,  quin  ea 
linor  dari  aut  concipi  poifit. 

3  1 .  Et  nulla  magnitudo  in  terminos  divi- 
ipoteft : 

32.  Terminus  enim,  ut  terminus ,  indivi- 
^ilisefr. 

33.  Terminus  6c  clauditmagnitudinem, 
copulat  ejus  partes. 

34.  Unde  vulgo  diftinguitur  ,  intermi 
ntem  &  copulantem. 

35-.  Terminus  attu  terminansnoneftco- 
lans. 

36.  Terminus  ac*tu  copulans  non  eftter- 
inans. 

37.  Terminus  copulans  dicitur  commu- 
ix  quia  eft  principium  uniuspartis&finis 
erius. 

38.  Linese  terminus,  eft  pun&um , 

39.  Superficiei ,  linea  ; 

40.  Corporis,  fuperficies. 

41.  Linea  nunquam  exiftit  actu  fine  fu- 
rficie,  nec  fuperficies  iine  corpore  : 
41.  Naturatamen,efTentia,  &definitio- 
.differunt. 
43.  Ideoque  ratione  feparantur  8cabftra- 

Inturafeinvicem. 


|      44-  Quantitas  difcreta  eft  ,   cuju3  partes 
f  communi  terminononcopulantur,  dicitur- 

quenumerus. 

4f-  Numeruseft,  vel  materialis ,  concre- 

tus,  numeratus  j  vel  formalis ,  abftra&us ,  nu- 

merans. 

46.  Ille  nihil  eft  aliudquamipfseresquse. 
numerantur,  ut  tres  homines,  quiternario 
numero  numerantur. 

47.  Hiceft,  quonumeramus,  ut  unum, 
duo,  tria,  8c  quem  definivimus  th.  44. 

48.  Ex  definitione  fequitur,unitatem  non 
efTenumerum. 

49.  Numerusomnis  finituseft,nequedari 
ppteft  numerus  attu  infinitus. 

fo.  Numeri  caufa,  eft  diftindio  rerum, 
vel  realis  vel  mentalis. 

j- 1 .  Unde  nonnullis  dicitur,  interdum  ens 
reale,  interdum  rationis. 

5-2.  Locusab  nsfriji.c.  6.Categ.  ad  Quan- 
titatem  continuam  refertur ,  quia  in  Phyhcis 
eum  definit,  fuperficiem  corporis  proxime 
ambientis  locatum. 

5-3.  Sed  nec  locus  ad  quantitatem  conti- 
nuam  bene  refertur,nec  per  fuperficiem  bene 
definitur. 

5-4.  Motus  &  oratio  funtquantaperacci- 
dens. 

SS-  Qiiia  quanta  funt ,  ob  id  in  quo  funt, 
quod  quantum  eft. 

56.  Pondus  non  eft  quantitas,fed  qualitas, 
gravitas  puta  &  levitas. 

57.  Multo  minus  quantitas  intenfiva ;  ta- 
lisquippenoneft: 

$ 8.  Quja  effentia  quantitatis  eft  extenfio> 
non  intenfio. 

fo;  Notse  quantitatis  ex  dAriJi.  e.  7.  Ca- 
teg.  tres  funt. 
•  60.  Pr/w^.Quantitati  nihil  eft  contrarium.: 

61.  Secunda.  Quantitasnonrecipitmagis 
8cminus. 

62.  Tertia.  A  quantitate  res  dicuntur  a?- 
cnjales  vcl  inaequales,  pares  vel  impares... 


*  ?■ 


POSL- 


COLLEGIUM      LOGICUM.^ 

POSITIONUM     LOGICARUM 

DisputAtio  QjjArtA> 

7>  £ 

Q^VALITAT 

T   H    E   S    I   S       I. 


E. 


QUalitas  eft  accidens ,  a  quo  fubjectum 
quale  duntaxat  dicitur. 
2.  Qualitatisfpeciesfunt4,Habitus 
8c  Difpofitio ,  Potentia  8c  Impotentia  natura- 
lis,  Patibilis  qualitas  8c  Paftio ,  Forma8cFi- 
gura. 

3.  Duo  fingularum  fpecierum  nomina 
non  indicant  diverfitatem  fpecificam  ,  fed 
folum  diverfitatem  gradus ,  aut  temporis,  aut 
circumftantiae  alterius ,  quae  fpeciem  non  va- 
riat. 

4.  Habituseft,  qualitasadventitiaadope- 
perandum  cum  facilitate:  difpofitio  eft,  habi- 
tus  imperfedlus. 

?.  Habitus  eft,  vel  infufus,  utfides,  vel 
concreatus,  ut  juftitia  originalis ,  vel  innatus, 
ut  peccatum  originale  ,  vel  acquifitus  ,  ut 
ars,  8cc. 

6.  Habitus  acquifitus  eft  vel  corporisvel 
animi. 

7.  Habitus  animi  eft  intellettualis  vel  mo- 
ralis. 

8.  Intellectualis,  funt  Scientia ,  Ars ,  Pru- 
dentia. 

9.  Moralis  ,  funt  Fortitudo,  Temperan- 
tiaScc. 

10.  NeutercaditinBruta, 

11.  Qux  enimex  habitumorali  vel  intel- 
leetuali  videntur  agcre,  ca  ad  inttinttum  8c 
mcmoriam  ac  phantafiam  referri  poffunt. 

12.  Habituum  acquifitorum  caufae  funt 
a&iones; 

12*  A&ioncs  habitum  antecedentes  8c  ac- 
quifitum  confequentcs  non  dirTerunt  fpccie 
fedgradu. 

14.  Habitus  non  corrumpuntur  fola  actio- 
num  intcrmiflionc,  fed  a&ionccontrariaaut 
faltem  difparata. 


:. 


i$\  Potentia  naturalis  eft,  qualitas  fenfi 
bus  non  obvia,  qua  fubjeclum  eftaptuma* 
agendum  aut  patiendum  :  impotentia  eft  di 
minutapotentia. 

1 6.  Potentia  naturalis  eft  ,  a&iva  vel  paffi 
va ,  prima  vel  fecunda. 

17.  Activa,  eft  principium  tranfmutatio 
nis  in  alio  quatenus  eft  aliud. 

1 8.  Paffiva ,  eft  principium  tranfmutatio 
nis  ab  alio  quatenus  eft  aliud. 

19.  Prima,  quae  immediate  fluit  aforma\ 
2  o.  Secunda ,  quae  etiam  rluit  ab  organi  8 

materiae  difpofitione. 

11.  Qualitas  patibilis  eft,  quaepafiionen 
efficit  in  fenfu:  paflio  eft ,  cum  cit6  evanefcit 

22.  DirTerunt  principio ,  quia  haec ex  fub 
ita  perturbatione  oritur ,  illa  ex  firmioribu 
cauiisi  tum  etiam  permanentia  ,  quod  h» 
facilius,  illa  difticilius  tollatur. 

25.  Patibilis  qualitas  eft  prima  vel  fe* 
cunda : 

i$.  Prima,  vel  fimpliciter ,  ut  lux  ccelefti 
quae  prior  eft  omnibus ,  vel  in  inferioribus,Utj 
calor ,  frigus ,  humiditas ,  iiccitas. 

25*.  Secunda,  funt  qualitatesalixfenfibi- 
les ,  fapor ,  odor ,  color ,  gravitas ,  levitas,  &c 

26.  Figura  eft,  qualitas  orta  extermina 
tione  magnitudinis :  forma  eft  figura  cum  co- 
lore. 

27.  Figura  eft  rerum  Mathematicarum 
forma  Phyiicarum. 

z8.  Qualitashabetcontrarium. 

29.  Hxc  nota  reperitur  tantum  inprim.' 
8ctertiafpecie  j 

30.  Nec  tamen  in  omnibusprimae8cter 
tise  fpecici  qualitatibus. 

3 1.  Qualitas  recipit  magis8cminus,  fct 
intenditur8c  rcmittitur. 

32.  Hx 


COLJLEGIUM      LOGICU 


M#. 


g t.   Haec    nota  omnibus  qualitatis  fpe- 
iebus    convenire    videtur    praeter    quar- 


am. 


33.  Qualitas  omnisintenditur&rcmitti- 
ur,  quaealiam  haber  qualitatem,  velcontra- 
ie,  vel  privative  libi  oppolitam.. 

34.  lntenfiu  fit  in  qualitateperliberatio- 
em  a  contraria  vel  a  pt  i  vatione: 

35-.  Remifiio  peradmixtionemcontrariae 
el  privationis. 

36.  Unde  intenfioeft,  alteratioaminore 
ualitatis  gradu  ad  majorem,  remiffio  contra, 
minore  gradu  ad  majorem. 


37.  Recipere  magis  &  minusj  fifignifi- 
cet,  capere  plures  aut  pauciores  gradus  effen- 
tiales  in  eodem  fubjeclo,idem  eft  quod  inten- 
di&remitti. 

38.  Quo  fenfu ,  nota  haec  vera  eft de  qua- 
litatibus  in  abftra&o:  fic  albedo  &  calor  di- 
cuntur  intendi  &  remitti: 

39.  Recipere  magis  &  minus ,  fi  fignificet 
praedicariperadvcrbiamagis  Sc  minus,  tum 
convenit  qualitatibus  in  concreto ,  ut  aibum 
&  calidum  eft  magis  vel  minus  talc. 

4°-  A  Qualitate  res  dicuntur  fimiles  vel 
diffimiles. 


POSITIONUN     LOGICARUM 
DisputAtio  Quinta, 

£>  £ 

R     E     L     A     T     I     S 

T  H   E   S   I  S      I. 


"\  Elata  funt,  quae  idipfum  *  quodfunt, 
"C  aliorum  effe  dicuntur ,  aut  alio  quovis 
modo  ad  aliud  referuntur. 

2.  Relata ,  alia  funt  fecundum  dici ,  alia 
cundum  effe. 

3 .  Relata  fecundum  dici ,  fiint  entia  abfo- 
ta,  quae  a  nobis  concipiunturatqueexpli- 

1  ntur,  ac  fi  effent  relata. 

4.  Relatorum  fecundum  effe  totum  efTe 
krelpefftivum,  feu  referri  ad  aliud. 

f .   Difcrimen  inter  relata  fecundum  dici 
iecundum  effe  non  tam   in   relationibus 
jam  in  yocibus  fitum  eft. 

6.  Nam  v>x  quaeprimariofignificatrela- 
:)nenr,  confcquenter  fubjedtum  ,  fignificat 
latum  fecundum  effe. 

7.  Vux  quas  primario  fignificat  rem  abfo- 
,  confequenter  relationem,  fignificat 
mfecundum  dici. 
Relata funt  vel  realia  vel  rationis. 
Relata  realia  funt ,  quae  fua  natura  refe- 

inturadaliud. 
10.    Horum  tria  funt  genera.    r.cumex- 
funtcntia.  2.  cumfuntreipfafeurea- 


9 


liter  diftin£ta.  3.  cum  ordo  eorum  non  de- 
pendetamente. 

1 1 .  Relata  rationis  funt ,  quae  fola  mentis 
operatione  referuntur  ad  aliud. 

1 2.  Horum  tria  funt  genera ,  vel  cum  en- 
tia  rationis  ad  feinvicem  referuntur,  utge- 
nus &  fpecies,  vel  cum  extrema non  funt  rea- 
literdiilincl:a,  ut  identitas,  quae  eft  relatio: 
fui  ipfius  ad  femet,  vel  cum  relatio  fingitur 
ab  intellecTlx,  ut  cum  dextrum  &  finiftrum 
dicunturrelata. 

1  3 .  Relata  realia  funt ,  vel  praedicamenta- 
lia  vel  tranfcendcntalia. 

14.  Tranicendentalia,  quae  referuntur  ad: 
aliud  non  fub  ratione  puri  termini ,  fed  &  fub 
ratione  caufae  aut  effe&i,  &c. 

ij\  Praedicamentalia,  quseadaliud  refe- 
runtur  fub  ratione  puri  termini. 

1 6.  Ad  Relationis  praedicamentum  perti- 
nent ,  Relata  fecundum  effe,  realia,  praedica- 
mentalia  j  non  item  fpecies  oppofitae  illis. 

17.  Abftra&um  relati  eft  relatio ,  quaeeft 
habitudo  unius  ad  aliud. 

18.  Itaque  in  omni  relatione  duo  funt  : 

unum, 


5  Collegium 

unum,  quod  referturj  aliud,  ad  quod  refertur. 

19.  Quod  refertur  ,  fubje&um  dicitur ,  il- 
lud,  ad  quod  fubjettum  refertur ,  dicitur  ter- 
minus. 

20.  Inter  haec  gemina  eft  relatio,u!*a  fubje- 
&i  ad  terminum.altera  termini  ad  fubje&um. 

2 1 .  Itaque,  omnia  relata  funt  mutua. 

22.  Relata  non  mutua ,  nuilafunt,  fedvi- 
dentur  talia  ob  defe&um  vocabulorum. 

-*3-  Quod  in  una  relationeeftfubje&um 
in  altera  eit  terminus,  gc  contra. 

24.  Subje&um  cum  relationevocaturre- 

latum. 

25-.  Terminus  cum  relatione  oppofita  cor- 

relatum. 

16.  Si  relato  2c  correlato  idem  fit  nomen, 
vocantur  relata  aequiparantiae. 

27.  Si  nomen  utrique  fitdiverfum,  dif- 
quiparantiae. 

28.  Subjeclum  8c  terminus  ad  relationis 
praedicamentum  non  pertincnt ,  fed  tantum 
relatum  8c  correlatum,  ac,  qux  intercedit  in- 
ter  utrumque,  relatio. 

29.  Prxterfubje&umScterminum  inqui- 
bufdam  relationibus  requiritur  fundamen- 
tum  diftin&um  ab  utroque. 

30.  Fundamentum  eft  quo  mediante  re- 
latio  fubjecto  inhaeret : 

31.  Hoc  non  in  omnibus  eft  diftin&um  a 
fubje&o  &  termino  j 


L   O   G   I   C   U   M. 

32.  Non  in  iis  relationibus ,  qux  exfbh 
fubje&i  8c  termini  coexiftentia  oriuntur , 

33.  Atinaliis,  quaeficnonoriuntur,  di- 
ftin&um  eft  ab  utroque. 

34.  Fundamentum  relationistumfempcr 
eft  accidens  abfolutum. 

35*.  Relata  habent  contrarium,non  omnia, 
fedquaedam. 

3  6.  Relata  recipiunt  magis  8c  minus ,  noa 
omnia  fed  quardam  : 

37.  Utraque  nota  convenit  iis ,  quorum 
fundamenta  vel  fubjefta  funt  contraria  aut 
magis  8c  minus  recipiunt. 

38.  Relatareciprocantur,  omnia,  fc.  11 
cafuobliquo. 

39.  Relatafuntfimulnatura,  omnia,  fc. 
quatenus  funt  relata. 

40.  Relata  funt  ftmul  cognitione  ,   o- 
tnnia,  fc.  utfic,  formaliter,  quatenusfunt  : 
relata.  • 

41.  Relationesnonfuntentiarealia  reali-|p 
ter  diftin&a  a  fubje&o ,  fundamento,  aut  ter- 
mino. 

42.  Multo  minus  accidentia  Phyfica,  ad 
modum  qualitatum  inhaerentia, 

43.  Sed  accklentia  Logica,  quorum  eflel 
non  eft  inelfe ,  fed  ad  fubjeclum  referri  illud- 
que  quovis  modo  afticere  ; 

44.  Hinceft,  quod  relationes ,  ncc  com-j 
ponant,  nec  mutent  fubje&um. 


POSITIONUM    LOGICARUM 
DisputAtio  SextA> 

SEX  POSTREMIS  PRADICAM 


P 


T  H   E   S    I  S      I. 

Oftrema fcx  praedicamenta  ( ficut  8c rela- 1      3.  Hi  modi  entium diverfi diverfum  fun- 
tionis  )  non  compiettuntur  accidentia !  dantmodum  prsedicandi. 

4.  Actio  eft  modus ,  quo  quippiam  depen- 
det  a  caufa  efficiente. 

$•.  Paftio  eft  modus,  quo  quippiam  deprn- 
det  afubjcclx)  recipicnte. 


Fhyfica,  i.  e.  entitatediftincla,  fedLogi- 
ca,  i.e.  modopracdicandi  diverfa. 

2.  Itaque,  definiri  debeYit  non  per  cntia 
fcd  per  modos  entium. 


COL*LEGIUM 

6."A£Uo  8c  pafiiononfuntmodidiverfi, 
xnuko  minus  efTentics  diftincfoe. 

7.  Sed  enim  idem  raodusfunt,  refpe&u 
tantum  diverfo  diverfiraode  definitur. 

8.  Itaque  generaliter  utraquedefiniripo- 
teft ,  modus  quo  res  qua^piam  eft  in  fieri,  aut 
potius,  ipfum  ti  fieri  rerum. 

9 .  Hoc  fieri ,  aut  modus  i n  fieri,  ut  refpicit 
principiom  a  quo  proficifcitur ,  dicitur  aclio-. 
jt  fubjectum  refpkit,  in  quo  recipitur ,  dici- 
turpailio. 

10.  Hinc  ratione  tantum  diftinguuntur 
iftio  &  paflio. 

11.  Actiouta&io  requirit  agens,  termi- 
lum  a  quo ,  terminum  ad  quem  j 

12.  Non  requirit  iubje6tum  perfe,  fed  ra- 
ione  termini  ad  quem. 

13.  Itaque,  nonomnisacliorequiritfub-  I 
rctum ,  fed  ea  folum ,  qux  terminum  habet ; 
er  fe  non  fubiiftentem,eumque,  fubftantiam  \ 
ompletam. 

14.  A&io,cumfub}ecl:umhabet,noneft  j 
agentefed  in  patiente. 
ly.  Hoc  tamen  non  intelligendumeftdc  r 

fkione  formaliter ,  ut  eft  adtio ,  fed  materia- 
ter ,  ut  eft  paflio  j 

16.  Sunt  enim  unus  ideraque ,  &modus, 
:motus. 

17.  Actionum  8c  paffionum  dirTerentia 
imituraterminoadquern. 

18.  Aliaeftexnihilo,  aliaexfubjeflo. 

19.  Ex  nihilo ,  vocatur  creatio ,  cui  oppo- 
iturannihilatio. 

20.  Ex  fubjecto  ,   eft  vel  immanens  vel 
ifiens. 

21.  Immanens,  cujus  terminus  eft  in  a- 
snte ,  non  tamen  qua  agente ,  fed  qua  pa- 
ente. 

22.  Nam  in  illa  a&ione  AgensScPatiens 
em  funt. 

23.  Tranfiens  ,  cujus  terminus  eft  extra 
•ensinalio. 

24.  Eftque  ,  vel  ad  fubftantiam  ,  vel  ad 
lantitatem  ,  vel  ad  qualitatem ,  vel  ad  ubi. 

25-.  Ad  fubftantiam  dicitur  generatio ,  cui 
>poniturcorruptio. 

26  Ad  quantitatem  dicitur  accretio  ,  cui 
>poniturdiminutio. 


1 


L   O    G   I   C   U   M.  f) 

27.  A~d  qualitatem  dicitur  alteTatio  ,  qu« 
multis  modis  pro  diverfitate  termini  ad  quem 
fubdividitur. 

28.  Ad  ubidiciturmotuslocalis,quietiam 
variedividitur. 

29.  A&ioetiam  dividitur  inperficientem 
Sccorrumpentem. 

30.  Perficiens ,  cum  patienti  aliquid  acce- 
dit,  8c  nihil  decedit. 

31.  Verfaturqueinter  terminos  a  quo  8c 
ad  quem  privative  oppofitos. 

32.  Corrumpens  ,  cum  patienli  aliquid 
accedit  8c  aliud  decedit. 

33.  Verfaturque  inter  terminos  a  quo  8c 
ad  quem  contrarios. 

34.  A&ioniSc  paifioni  convenit,  habere 
contrarium,  8c  recipere  magis  8c  minus. 

35".  Sednonperfe,  verum  ratione  termi- 
niad  quem. 

36.  Ideoque  nonomnibusfcdquibufdam 
tantum  convenit. 

37.  Ubi  eft  modus  quo  res  finitae  alicubi 
eifedicuntur. 

38.  Deus  non  eft  alicubi  feu  in  aliquo  ubi 
fed  ubique ; 

39.  Unde  ipfi  tribui  folet  ubi  repletivum , 
quiaomniareplet. 

40.  Creaturarum  ubi ,  eft  vel  circumfcri- 
ptivum  vel  definitivum. 

41.  Circumfcriptivum  ubi  ,  eft  modus 
exiftendi  alicubi,  ut  ex  ifto  ubi  alia  corpora 
excludantur  j 

42 .  Convenit  folis  corporibus  naturalibu?.' 

43.  Definitivumubi,  eft  modus  exiftendi 
alicubi,  ut  ex  eo  ubi  alia  corpora  non  exclu- 
dantuvj 

44.  Competit  folis  fpiritibus  finitis. 

41"-  Qujndoeftmodus,  quoresfinitseali- 
quando,  id  eft ,  i:i  aliquatemporis  difterentia, 
effe ,  fuiiTe ,  vel  fore,  dicuntur. 

46.  Deus  non  aliquando ,  fed  femper  eft. 

47.  Qu_i,modusexiftendi ,  dicitur  duratio 
infinita ,  Sc  una  voce ,  aeternitas. 

48.  Creaturarum  quando ,  eft  modus  per- 
feverandi  in  exiftcntia  permanente  velfuc- 
cefiiva. 

49.  Prior  ,  clicitur  xvum  ,  competitque 
fpiritibus  finitis. 

b  5-0.  Pofte-^ 


COLLEGIUM      LOGICUM. 


fo.  Pofterior,  dicitur  tempus  ,  compe- 
titquecorporibus. 

fi.  Situs  eft  modus  corporis  refultans  ex 
ordine  partium  inter  fe. 

5-2.  Situs  mutari  nequit  fine  mutato  ubi , 
fcd  Ubi  mutari  poteft  non  mutato  fitu. 


$•4.  Nam  ubi  fignificatordinemtotiusad 
locum  ,  fitus  ordinem  partium  inter  fe. 

ff.  Non  eft  tamen  litus  formaliter  relatio, 
fed  relatio  ex  fitu  nafcitur. 

5*6.  Habitus  eft  modus ,  quoveftisautali- 
quidinftarveftiscorpori  appofitum ,  appens 


$•3.  Non ergo  fitus 8c ubi debent confundi.  |  ium , aut alio  quovis modo  adjundtum  eft 


POSITIONUM     LOGICARUM 

DisputAtio  SeptimA) 

d  e 

PRADICABILIBVS; 

Thesis     I. 


EX  rerum  inpradicamentisdifpofitarum 
collatione,  oriuntur  notiones  fecundae , 
fi  ve  affedtiones  Logicae. 

2 .  Hae  funt  vel  fimplices  vel  conj unftae. 

3.  Simplices,  quae  fingulis  rebusfeorfim 
conveniunt. 

4.  Conjun&ae  ,  quae  pluribus  rebus  con- 
jun&im  conveniunt. 

5".  Simplices  funt ,  Praedicabilia ,  totum  & 
pars ,  caufa  8c  caufatum,  fubje&um  8c  adjun  • 
ctum. 

6.  Praedicabiliafunt,  quaevere,  proprie, 
naturaliter,  atque  immediate,  de  alio  aut  plu- 
ribusaffirmantur. 

7.  Eafuntnumeroquinque. 

8.  Ex  iisfunt  duo  univerfalia,  GenusSc 
Species. 

9.  Genus  eft ,  quod  de  pluribus  fpecie  dif- 
ferentibus  praedicatur  in  quaeftionc,qua  qux- 
ritur,quid  fit  res. 

10.  Specie  differre  eft  dirTerre  effentiali- 
ter. 

11.  EfTentuHterdifferunt,  quando  inef- 
fentiaunius  ponitur  quod  non  eft  in  effentia 
alterius. 

1 2 .  Species  eft,qu$  collocatur  fub  genere, 
dire&e. 

13.  Gcnus  eft  fummum  ,  vcl  fubalter- 
0  um  : 


14.  Summum,quo  non  eft^fuperius  genusj 
fubalternum  contra. 

iy.  Species  eft  fubalterna ,  velinfima. 

16.  Subalterna,  qua  eft  alia  inferiorfpe- 
cies,  infima  contra. 

1 7.  Genus  8c  fpecies ,  fubalterna,  non  dif- 
ferunt  reipfa ,  fed  refpe&u  diverfo. 

18.  Genus  fubalternum  dicitur  refpe£hi 
inferiorum  ,  fpecies  refpectu  fuperiorura. 

19.  Genus  non  poteft  eonfervari  in  una 
fpecie ,  fed  poteft  fpecies  confervari  in  uno 
individuo. 

20.  ltaque,  male  nonnulli  vocant  indivi- 
dua  fpecies  fpecialiffimas. 

11.  Speciesfpecialiftima  eft ,  quae  de  plu- 
ribus  numero  differentibus  praedicatur  in 
quaeftione ,  qua  quaeritur ,  quid  fit  res. 

22.  DifTerentiaeft,quaresa  rediffert. 

25.  Eftque  vel  accidentalis  vel  effentia- 
lis. 

24.  Accidentalispertinet  ad4.8c^.  prse- 
dicabile. 

if.  Effentialis  eft ,  quaeadditagenerifpc- 
ciera  conftituit  ,  eamque  ab  aliis  fpeciebus 
effentialiter  diftinguit. 

26.  Hinc  diciturrationegenerisdivifirai 
rationefpeciei  conftitutiva. 

27.  Differentia  effentialis  definitur,  quas 
de  pluribus  numcro  vcl  fpecie  differentibus 

prxdi- 


lOGICUM, 


II 


fc   O   L   L   E   G   I   U   M 

prsedicatur  efTentialiter  ,  in  quaeftione ,  qua 
quaeritur ,  qualis  fit  res. 

28.  Itaquealiaeftgenerica,  quaedepluri- 
bus  fpecie ,  alia  fpecifica  ,  quae  de  pluribus 
numero  differentibus ,  pradicatur. 

29.  Proprium,fcil.  quarto  modo,eft,  quod 
non  declarat  quid  res  fit  8c  tamen  foli  ineft  8c 
cum  ea  reciprocatur. 

30.  Proprium  eft  vel  internum  vel  exter- 
num. 

3 1.  Internum  emanat  ab  eflentia  fubje&i. 

32.  Externum  ponitur  in  fubjeclo  pofita1  tantum  fimplicem  ,  fed8ccomplexam. 
causaextrafubje&um.  f      43.   Et  in  hoc differt  a proprio,  quod  fepa- 

3  3 .  Internum  a  fubje&o  in  quo  eft  fepara- '  ratione  mentali  nullo  modo  a  fubje&o  fepa- 
ri  nequit ,  nec  feparatione  reali ,  nec  mentali.  j  rari  poteft. 

34.  Nec  poteft  fubje&o  alteri  fpecie  di-       44.  Licet  fubje&um  feparari  poffit  a  pro- 
verfo  communicari.  prio ,  feparatione  mentis  fimplici ,  non  item 

3j-.  Accidens  eft,  quod  adeft8c  abeft  fine  jcomplexa: 
(ubje&i  interitu.  4y.  At  fubjeclum  five  fpecies  ne  quidem 

36.  Quae  definitio  intelligenda  eft  divi- ifimplicimentis  abftracl:ione  a  difFerentiaef- 
im ,  non  conjunclim.*  '  fentiali  feparari  poteft. 


37.  Interitusintelligitur,  tum  Phyficus, 
rei  corruptio,  tum  Logicus,  contradi&io. 

38.  Accidens  eft  feparabile  vcl  infepara- 
bile. 

39.  Separabile,  quod  revera  fepararipo- 
teft ,  viribus  naturae. 

40.  Infeparabile ,  quod  viribusnaturaefe* 
parari  nequit : 

4 1 .  Poteft  tamen  feparari  virtute  fuperna- 
turali ; 

42.  Item  perfeparationem  mentalem,non 


POSITIONUM 
D  ISPUT  ATI 

OTO    et    PARTE,    C 

I  N     G  E 


LOGICARUM 
o  OctAva, 

£ 


A  U  S  A    et 
N  E  R  E. 


C  A  U  S  A  T  O 


T  H  E  s 

TOtum  dicitur ,  vel  negative  vel  pofi- 
tive. 

2.  Totura  negative  dicit  partium  ca- 
sntiam  ,  idemque  eft  .,  quod  indivifi- 
ile. 

3 .  Unde ,  cum  Deus  dicitur  totus  ubique, 
Jt  anima  tota  in  corpore ,  id  eft ,  non  per 
artes. 

M.  Totum  pofitive ,  ponitpartes,  adquas 
trefpectum. 
.  Unde  benedicitur,  conftareplurium, 
1  eft,  partium  unione. 
6.  Hoc  totum  hic  fpe&atur ,  8c  a  partibus 
nitis  non  differt  realiter : 
.  Differt  tamen  hoc  modo,  aut  a  partibus 


I  s      I. 

fingulis,  aut  a  fimul  etiam  fumptis ,  fednon 
unitis. 

8.  Partes  funt  priores  natura  quam  totum, 
vel  fecundum  exiftendi  confecutionem  ,  vel 
fecundum  caufalitatem. 

9.  Hinc  notiores  funt  toto  fimpliciter8& 
cognitione  diftintta. 

10.  Totumeftperfevelperaccidens. 

11.  Totumperfeeft,  cum,  veltotumeft 
de  eflentia  partium,  vel  partes  funt  de  effentia 
totius : 

1 2 .  Prius  vocatur  totum  conftituens  8c  po- 
tentiale ;  pofterius,  conftitutum  8c  a&uale. 

i  3.  Conftituens  ,  quia  hoc  totum  efTen-] 
tiam  partium  conftituit. 

b  1  Poten- 


Z2 


GOLLEGIUM 


L   O    G    I   C   U   M. 

3 S.  lnterna ,  quae  ingreditur  caufati  effen- 
tiam  utpars. 

39.  Externa,  quae  extra  caufati  effentiam 
manet. 

40.  Interna  eft  materia  8c  fbrma ;  externa, 
efficiens  Sc  finis. 

41.  Itaque  4.  funt  in  univerfum  caufe, 
non  plures,  non  pauciores. 

41.  Idea  non  eft  quintum  genus  caufae, 
fed  vel  ad  caufam  efficientem  minusprinci? 

19.  "Totum  conftitutum  &  aftuale  habet    palem,  vel  ad  formam  reduci  poteft. 
partes,  velratione  velreipfadiftin&as.  43.  Caufas  internx  aliquam  in  caufando» 

20.  Q115  partes  ratione  diftinguuntur  , J  imperfe&ibnem  involvunt  quiacaufaatcom- 
eae  conftituunt  totum  formale  feu  Metaphy-    ponendo :  externae  non  item. 

ficum:  44.  Hinc  Deus  vicem  poteft  fuftinerecau- 

21.  Hoc  nihil  eftaliud,  quamdefinitum    fas  exterme  ;  internse  non  item. 

lefpectu  partium  definientium  ,  generis  8c        4j"-   Caufe  internse  inter  fe&cumexter- 
differentias.  nis  neceifario  conjungiintur  :  externae  qui- 

22.  Qii_separtesreipfadiftinguuntur,velfe    dem  interfe,  cum  internis  non  item.  v 
xnutuo  penetrant,  2c  conftituunt  Totum  Phy-  |      46.  Caufae  internse  quia  iimul  caufant, 
ficum,  veliitudifcrepant,  cvConftituuntTo-  i  caufatum  earum  communi  nomine  vocatur 


14.  Potentiale,  quiapartes  fuas  continet 
potentia. 

i)-.  Conftitutum ,  quiaejuseffentiaapar- 
tibusconftituitur. 

16.  Acl:uile,quii  fuaspartescontinetactu. 

17.  Totum  conftituens  Sc  potentiale  eft 
genus  refpecfcu  fpecierum ,  aut  fpecies  reipe- 
^tuindividuorum. 

iS.  Unde  folet  vocari  totum  univerfale 
vel  Logicum. 


tum  Mathematicum 

23.  Totum  Phyiicum  ,aliiseiTentiale,  eft 
compoiitum  refpectu  materise  &  formse. 

24.  Totum  Mathematicum,  aliis  integra- 
le,  eft,  quod  habet  partem  extra  partem . 

25*.  Hoc  cft,  ccfitinuum  vei  difcretum. 


cornpoiitum  : 

47.  Caufatum    efficientis    vocatur    efte? 
&um  ifinis,  medium  veldeftinatum. 

48.  CommuniscaufarumafTecl:ioeft  fub- 
ordinatio. 

49 .  Caufse  fubordinatse  funt ,  quarum  una 


26.  Utrnmqueveliimilare  veldiifimilare.    dependet  ab altera. 

27.  Similare  habet  partes  ejufdem  inter        fo.  Caufae  dependent  a  fe  invicem ,  \ 
fenominisacnaturae.  quoad  exiftentiam ,  vel  quoad  caufalitatem,  I- 

28.  Diffimilare  habet  partes  diverfiinter    velquoadutrumque. 
fenominisacnaturas.  fi.  Totidem  modisiibiinvicem  fubordi- 

29.  Totum  peraccidens,  eft  caufa  refpe-    nantur. 
&udiverforumefteclx>rum,8tcontra:fubje-        S1-  Qii^  quoad  exiftentiam  tantum  fibi 
dtum  refpeclu  diverforumadjunctorum,  ec!  invicemiubordinantur,  aut  quoad  cauialita- 

tis  exercitium  in  genere,  eae  fubordinantur  I 
iibi  invicem  accidentaliter ,  aut  per  accide 
5*3  •  Qil^  verolibi  invieem  quoad  caufali- 


contra. 

30.  Caufaeft,cujus vireseft. 

3  1 .  Principium  latius  eft,  quam  caufa. 
Omnis  enim  cauia  eit  principium, 
noncontra. 

Caufatum  cft ,  quod  a  caufis  conftitui- 
tur. 

34.  Omnis  caufanaturaeftpriorcaufato: 

35".    Idcoque    &    notior   cognitione  di- 
ftinCta. 


tatis  exercitium  adeffe&um  tale ,  hoc  ve!  il- 
lud,  fubordinantur ,  eaefubordinanturiibi  ii 
vicem  per  fe  8c  eifentialiter. 

5-4.  ltaque,caufaeifcntialiteralteri  nn\ 
dinataexigit.    1 .  ut  a  fuperiori  ad  caufandum 
moveatur.   2.  ut  moveaturad  efrcctum  tale. 

ff.  Caufa  accidentaliteralteri  fubordina- 


36.  Non  omnis  tamen  tcmpore  cftprior    tarequirit ,  ut  vcl  caufainfcriorabalia  fupe- 
caufato.  riorcnullomodo  movcatur ,  vel  iakem  non 

37.  Caufaeft  velintcrna  vclcxterna.  moveaturad  cffuftum  talc. 

POSI- 


COLLEGIUM      LOGICUM. 

POSITIONUM     LOGICARUM 

DisputAtio  NonA, 
d  e 

materia!forma.fine 

T  H   E  S   I  s      I. 


i? 


MAteriae  voxfignificat,  velobje&um, 
8cdiciturmateriacircaquam,velfub- 
jectum,  8c  dicitur  materia  in  qua ,  vel 
d  ex  quo  aliquid  fit  vel  conftat,  Scdicitur 
lateria  ex  qua. 

2 .  Significatu  tertio  proprie  caufa  eft. 

3 .  Caufal itas  materiae  eft,  formas  excipere 
ifque  fuftinere,8c  cum  rbrma  caufatum  con- 
ituere. 

4.  Unde  caufatum  materiae  proximum 
d  inada?quatum  eft  forma  ;  remotum  fed 
laequatum  efttotum  compofitum  :  illud  vo- 
nt  Scholaftici ,  caufatum  quo  j  hoc ,  caufa- 
m  quod. 

^.  Materia  eft  vel  prima  vel  fecunda :  iila 
:  univerfalis,  haec  particularis. 

6.  Neque  materia  prima  alia  eft  aut diver- 
a  fecunda,  fed  differt  ab  illa ,  fere  ut  genus 
pecie. 

7.  Materia  fecunda  certam  habet  formam, 
a  parriculare  aliquod  ens  cum  ea  conftituit. 

8.  Materia  prima  confideratur  ab  omni 
rma  per  mentem  praecifa  i  inde  dicitur  in- 
rmis. 

9.  Hinc ,  non  dicitur  fic  quod  reipfa  ab 
nni  forma  feparari  poflit  j  hoc  enim  fieri 
quit. 

10.  Materia  utraque ,  tam  prima  quam  le- 
nda,  eft  vel  compofitionis  ( alii  dicunt  im- 
inens)  ex  qua  res  conftat ,  vel  generationis 
ii  dicunt  tranfiens)  ex  qua  res  ht. 

11.  Dicitur  traniiens ,  non  quod  materia 
mfirs  poflit ,  fed  quia ,  antequam  ultimam 
rmam  accipiat ,  per  illam  formae  8c  difpoii- 
>nes  tranfeant. 

12.  Forma  eft  caufainternaperquamres 
id  quod  eft. 

i-3  •  Ej  us  caufalitas  eft,  materiam  informa- 


re  8c  cum  materia  compofitum  conftituere. 

14.  Forma  eft  materialis  vel  immaterialis. 

if.  Materialis,  quseproduciturexpoten- 
tia  materiae,  immaterialis  contra. 

16.  Produci  ex  potentia  materix ,  eft,  ita- 
in  fieri  dependere  a  materia,  ut  materia  adtio- 
nem  producentis  fua  caufalitatc  promoveat 
acjuvet. 

1 7 .  Forma  etiam  eft  fubftantialis  vel  acci- 
dentalis. 

18.  Dari  formas  fubftantiales ,  praeterar- 
gumentaalia,  evincit  diverforum  acciden- 
tium  in  diverfis  fubje&is  concurfus,  8c  altera- 
ti  corporis  ad  naturalem  ftatum  redu&io. 

19.  Forma  fubftantialis  non  incurrit  in. 
fenfus  per  fe : 

2,0.  Necvariaturgradibus  ; 

21.  Eft  principium  proprietatum  atque 
operationum. 

22.  Forma  etiam  aliaeftprincipalis,  alia 
difponens. 

2  3 .  Principalis  tantum  eft  fubftantialis ,  8c 
unica  in  uno  compofito , 

24,  Inftrumentalis  eft,  vel  fubftantialis, 
vel  accidentalis ,  8c  poteft  eflc  multiplex  iiv 
unocompofito. 

ip  Principalis  forma  fpeciem  per  fe  con- 
ftituit. 

26.  Difponensforma,  quatalis,  noncon- 
ftituitfpeciem,  fed  materiam  aptam  facit  ad 
recipiendam  principalem. 

27.  Divifio  formae  ingenericam  Scfpeci- 
fic^m  vitiofa  eft ,  quia  nulla  eft  forma  generi- 
ca,  fedomniseftfpecifica: 

28.  Quae  vulgo  dicitur  forma  generica, 
materiae  habet  rationem  potius  quam  formae 
refpe&u  compofiti  ultimi ,  quod  a  forma  fpe- 
cificaconftituitur. 

b  5  29.  Nec; 


T4  COLLEGIUM 

29.  Nec  bonaeftdivifioformseinaffiften- 
tem  Scinformantem  ,  quia  nulla  eft  affiftens, 
fed  omnis  eft  informans. 

30.  Finiseftcauficxterna,  quasfuiamore 
efficientcm  excitat  ad  agcndum. 

31.  Qine  definitio  intelligi  debet  de  flne 
in  intentione,  non  item  in  executione. 

32.  Finis  eniminexecutioneeftefTeftum 
potius  quam  caufa. 

33.  In  illaexcitationeefficientis  adagen- 
dum  confiftit  caufalitas  finis,  quse  vulgo 
motio  Metaphorica  dicitur. 

34.  DiciturmotioMetaphorica,non  quod 
non  fit  vera  motio ,  fed  quod  non  fit  Phyfica 
aut  qualis  eftefficientis,  immediatetendens 
incaufatum. 

35-.  Ut  finis  caufalitatem  fuam  exerceat, 
debetcognofci. 

3  6.  Non  ipfa  tamen  cogni  tio,  ejus  eft  cau- 
falitas,  fed  conditio  fine  qua  non. 

3  7.  Itaque  finis  movet,non  fecundum  efTe 
cognitum,  fed  fecundum  effe  reale ; 

38.  Non  fecundum  effe  reale  ac"tuale ,  fic 
enim  eft  effectum  ,  fed  poflibile  ,  8c  fic  eft 
caufa. 

39.  Finiseftcujusvelcui :  ille,  quemeffi- 
ciens  expetiti hic, in  cujus  gratiam  expetit 
aliquid. 

40.  Finiseftprincipalis,  quem  agens pri- 
mario ,  8c  fecundarius ,  quem  fecundario  ex- 
petit. 

41.  Finis  eft  fubordinatus  ,  qui  refertur 
ad  ulteriorem  finem  ,  &  ultimus,  qui  non. 

42.  Omniaaguntpropterfinemultimum, 
vel  virtualitcr  8c  implicite,  ut  res  inanimes  8c 


L  O   G   I   C   U   M. 

plantx ,  8c  bruta ,  vcl  formaliter  8c  explicite, 
licet  non  femper,  ut  homines 

43.  Homines  cognofcunt  finem  propter  j 
quem  agunt  ut  finem ,  bruta  rem  cognofcunt 
quseeft  finis ,  plantae  8cres  inanimae  neutrum 
cognofcunt ,  fed  tenduntin  finem  cognitum 
a  Deo,  a  quo  diriguntur. 

A     N     N     E     X     A. 

1.  Qukquidhabetmateriam,  habet  &ftr- 
mam. 

2 .  Quicquid  habet  formam,  habet  &  matt- 
riatn. 

3 .  Materia  prima  eft  ingenerabilis  &  incor- 
ruptibilvs ,  fed produtla  eslper  creationem  &  ntn 
potesl  dejinere  nijiper  annihilationem. 

4.  Pojitaformaponiturformatum. 

5.  Forma,  quanto  dant  ejffe  mbilius ,  tanto 
funt  nobiliores. 

6.  FormaSubfiantialis  conflitutaeslinindi- 
vijibili. 

7 .  Omnis finis  eft  bonum  quid. 

8.  Finis  &  bonum  reciprocantur. 

9 .  <tAcquifito fne  ceffat  aBio . 

10.  Finis  non  habet  modum  aut  menfurant. 

1 1 .  Media  habent  modum  &  menfuram  c 
fine. 

12. 

14. 

nem. 

if.  Finis ,  qui  primus  eftinintentione,  <ft 
ultimus  in  executione. 

16.  Quofinis  eft  ult£rior,eo  melior. 

1 7 .  Hincfinis  ultimus  eft  optimus. 


Mediafunt  bona  bomtatefinis. 

Finis  eftprior  mediis. 

Qui  vuh  finem ,  vult  etiam  media  adfi- 


u 


POSITIONUM     LOGICARUM 
DisputAtio  DecimA, 

D  E 

CAVSA    EFFICIENTE 

T   H    E   S   I   S       I. 


CAufa  efficiens ,  cft  caufa  extcrna  a  qua 
res  veri  caufalitate  proficifcitur : 


2.  Eftquc,  vel  emanativa,  vel  aftiva. 
3.    Emanativa  eft  ,  a  qua  res  immedia-i 

tccma- 


C   O  L   L    E  G  I  U   M 

id  eft  *   linc  media  caufalitate 


L  O   G  I  C   U  M."  j^ 

2  7.  Caufa  efficiens  per  accidens  eft  ,  vel 


e  emanat 

4. .  Nam  ipfa  caufse  exiftentia  eft  ejus  cau- 
alitas. 

f.  Itaque,pofita  caufa  emanativa,implicat 
ontradi&ionem  effectum  non  poni. 

6.  Caufaa&ivaeft,  quae  caufatum  produ- 
it  mediante  actione : 

7.  Ideoque,  pofita  causa  ae"tiva,poteft  citra 
ontradi&ionem  effedlum  non  poni. 

8.  Caufa  a&ivadividiturinimmanentem 
:tranfeuntem. 

9.  Immanens  eft,  quseproduciteffe&um 
lfe. 

10.  Tranfiens,  quse    producit  effectum 
\  rtra  fe : 

1 1 .  Eftque  vel  creans  vel  immutans. 

12.  Creans,  produciteffet*t.um  ex  nihilo. 

13.  Immutans,exprsecedentemateria. 

14.  Caufa  Tranfiens  debetrealiterdiftin- 
li  a  patiente. 

if.  Deinde debet  conjun&a  efTe  patienti , 
1  quoad  fuppofitum ,  vel  quoad  virtutem : 

1 6.  Itaque ,  non  datur  attio  in  diftans : 

17.  Tertio,  debetpatientieffediflimilis, 
1  quoad  fpeciem,  vel  quoad  gradum. 

18.  Caufa  efficiens  eft  vel  libera  vel  necef- 
ia. 

19.  Caufa  libera  e'ft ,  quae  confultd  caufat. 

20.  Confulto  caufat ,  quae  agit  cxpraevio 
Sfominerationis. 

21.  Itaquelibertas,  eft  facultas  totius  ho- 
inis,  ex  praefcripto  intellectus  8cproaerefi 
luntatis,  operantis. 

22.  Caufa  necefTaria  eft  *  quae  agit  necefli- 
e  naturae. 

23.  Haec  neceffitas  naturae fub fe  complc- 
tur  neceffitatem  animalem. 

24.  Caufaefficienseft>  vel  per  fe ,  vel  per 
:idens. 

*f.  Caufa  efficiens  per  fe  eft ,  quaeprodu- 
effe&um  confilio  aut  propenfioni  naturali 
nveniens  ;  confilio ,  fi  fit  libera;  propenfio- 
,  fi  fit  neceffaria ;  vel  quae  producit  effe- 
lm ,  quatenus  eft  talis. 

16.  Caufaefficiensper  accidens  eft,  quse  [  lumingenereactionum  naturaliumj  anima 
sducit  effe&um  confilio  aut  naturae  fuse  jingenerea&ionum  vitalium. 
lentaneum  ,  vel  quse  non  producit  effe-        5*0.  Caufa efficiens  eft ,  vel  univerfalis  vel 
un  •  quatenus  eft  talis.  particularis. 

fi.  Uni- 


fortuita ,  vel  cafualis. 

2  S.  Caufa  efficiens  eft,  principalis  vel  mi- 
nus  principalis. 

29.  Principalis  eft,  quae  fua  virtuteeffe- 
ctum  producit. 

30.  Ea  nunquam  eft  deterior  effefto,  fed 
vel  nobilior  vel  par. 

3  1 .  Eftque  uni  voca  vel  aequivoca. 

32.  Univoca  continet  effeetum  formali- 
ter ,  ac  producit  effectum  fuse  fpeciei. 

33.  iEquivoca  continet  effe&um  eminen- 
ter ,  acproducitillud  diverfse  fpeciei. 

34.  Caufa  minus  principalis  eft  vel  impul- 
fiva  vel  inftrumentalis. 

35*.  Impulfivaeft,  internavelexterna:illa 
vocatur  proegumena ,  haec  procatar&ica. 

36.  Proegumena  caufam  principalemin- 
tus  difponit  vel  etiam  proritat  ad  agendum. 

Jij.  Procatar&ica  caufam  principalem  ex- 
trinfecus  excitat  ad  agendum. 

38.  Huc  pertinet  obje&um  &  caufaMo- 
ralis. 

39.  Caufa Moralis  eft,  quae  nonproducit 
effedtum  per  influxum  realem  ,  ut  caufa  Phy- 
fica ,  fed  hortando ,  dehortando ,  &c. 

40.  Inftrumentaliscaufaeft,  quse  adeffe- 
ctum  concurrit  dependenter  a  causa  princi- 
pali. 

41.  Itaque,  inftrumenti  ratio  in  eo  eft  fita, 
quod  ejus  virtus  elevetur  a  causa  principali. 

42.  Inftrumentum  naturale  quoad  activi- 
tatem  a  caufa  principali  fcparatum  nullum 
datur. 

43.  Caufa  efficiens  eft,  vel  prima  velfe- 
cunda. 

44.  Prima,  quae  a  nulla  alia  caufa  pendet- 
45*.  Secunda,qusedependetaprima. 

46.  Prima  eft ,  vel  abfolute  tahs  vel  fecun-  - 
dumquid. 

47.  AbfolutetaliseftDeus. 

48.  Hujusactionestres  funt,  creatio,  con- 
fervatio ,  concurfus. 

49.  Caufaprimafecundumquid  eft,  cae- 


i6 


COLLEGIUM      L   O    G   I   C   U   M. 


.  Univerfalis,  cujus  caufalitasadpiura  iquam  gc-erTeclum  non  intercedit  alia  caufa 
efTecVa extenditur :  ejufdem  ordinis  ,  licet  intercedat  caufaeffi- 

ci.  Particidaris,  cu;,uscaufalitasadunum    ciens alterius ordinis ,  8c  infupercauialitas. 


tantum  effectum  percinet. 

5-3.  Cauia  efficiens  eft  proxima  vel  re- 

mota. 

54.  Proxima,  vel  abfolute  vel  mfuoge- 

nere. 

5-5-.  Caufa  abfolute  proxima  eft  ,  mter 


57.   Caufa  remota  eft ,  inter  quamSceffe 
c*lum  ejuidem  ordinis  caufa  alia  intercedit. 

5-8.  Itaque  opponitur  proprie  caufae  infuo 
genereproximx. 

5-9.  Cauia  abfolute  proxima  eftfolaema 
nativa. 


quam  Sc  erTedum  nihii  omnino  intercedit        60.   Eftque  vclinterna,quaceftinfubjeaa 

medium,  nec  caufaalianecconditioadcau-j  illius  accidentis  cujuscaufaeft ,  velexterna, 

fandum  requifita  vel  caufalitas.  \  qu*  non  eft  in  fubjedto  ejus  accidentis  cujus 

f6.  Caufa  proxima  in  fuo  genere  eft,  inter    caufa  eft. 


POSITIONUM     LOGICARUM 

DisputAtioUndecima, 

D  £ 

SVMECTO  et  ADIVNCTO 

T  H    E   S   I   s      L      > 

SUbiecti  vox,  vei  fignificat  id,  cui  aiiquid 
praetcreflentiamadjungitur,  velid,  de 
quo  aliquid  praedicatur. 
2.  Subjectum  ,  quod  dicit  refpe&um  ad 
praedicatum  ,  vocatur  fubjectum  axiomati- 
cum ,  vel  denominationis  ,  vel  prasdicatio- 
nis. 

5 .  Subjec*tum,quod  dicit  refpectum  ad  ad- 
jun&um  ,  vocatur  fubjec"tum  topicum  ,  8c 
ipeciatim  ,  vel  inhaefionis  ,  vel  adhaefionis, 
veloccupationis. 

4  Subje&um  praedicatilatiuspatetfubje- 
ctoadjuncTi. 

c.  Nam  illud,  de  quoaliquidpracdicatur 
vel  falso  vel  ncgative  vel  eflfentialiter  ,  fubjc- 
flum  eft  prnedicati ,  non  item  adjuncli. 

6.  Adjunetumenim  ,  necfalso,  necnega- 
tive ,  nec  eflentialitcr ,  prxdicatur. 

7.  Itaquc ;  nec  omne  praedicatum  eftad- 
juncl:um,  fcd  illudtantum  ,  quod  prxteref- 
fentiam  alicui  adjungitur. 

8.  SubjeclumScadjundlumfcmutuodefi- 
niunt,  quiafuntrclata. 


* 


9 .  Et  quot  modis  di viditur  unum,totideir 
£c  altersm 

10.  Adjunctum  eft  vel  neceflarium  ve 
contingens 

11.  NeceiTarium  ,  quod  copulam  habe 
cum  fubjeclo  neceflariam ,  ut  eft  propriun 
quarto  modo. 

1 1 .  Contingens,quod  habet  copulam  cun 
fubjecto  contingentem ,  uteftaccidensprx 
dicabile 


13.  Adjundium  eft  vel  abfolutum  velli 
mitatum. 

14.  Abfolutum ,  quod  fubjeclo  convenil 
fimpliciter  *  ejufque  fubjettum  vocatur  fub 
jectum  quod. 

ic.  Limitatum,  quod  convenit  fubjecti 
fecundum  quid  ,  ejufque  fubjeftum  dicitU 
fubiectum  quo. 

16.  Adjunclum  eft  vel  internum  vclex 
ternum. 

17.  Internum,  quod  fubjeftoinhxret. 

18.  E\tcrnum,quodadfubjc&um  extnn 

fccus  ordmatur. 

19.  Sub 


; 


COLIEGI 


U  M      L  O  G  1 


19."  Subje&um  adjun&i  internieftfubje- 
ftum  inhaefionis. 

20.  Subje&ura  adjun&i  externi  eft  ,  vel 
idhaefionis ,  vel  occupationis. 

21.  Cum  fubje&urn  inhaefionis  denomi- 
|  laturab  adjuntto  interno,  eft  denominatio 

ntrinfeca. 

22.  Cum  fftbjeftum  adhaefionisveloccu- 
ntionis  denominatur  ab  adjun&o  externo, 
rocatur  denominatio  extrinfeca. 

25.  Adjundfcum  externum,  eft  vel  obje- 
lum ,  vel  fignum ,  vel  circumftantia. 

24.  Obje&um  eft,circa  quod  res  operando 
rerfatur. 
2 f.  Unde dicitur  adjun&um  occupans. 

26.  Objedtum  proprie  eft  a&iocis;  Sub- 
-.antiae ,  facultatis ,  habitus ,  non  nifi  per  8c 
■roptera&ionem. 

2 7.  Obje&um  eft  vel  per  fe  vel  per  accidens. 

28.  Utrumque  eft  tale ,  vel  rationefubje- 
ti,  velrationcfui. 

29.  Obje£tumperfe  ratione  fubjecti,  eft 
irca  quod  fubjeclum  natura  fua  verfatur. 

'30.  Obje&um  per  fe  rationefui ,  eft  quod 
}fum  qua  tale  fubjeclro  objicitur. 

31.  Obje&um  peraccidensrationefubje- 
ti ,  circa  quod  non  verfatur  fubjedum  natu- 
ifua. 

32.  Objeftum  per  accidens  raticne  fui  , 
uod  non  qua  talefubje&o  objicitur. 

33.  Objedum  eft  propriura  vel  com- 
I  lune. 

34.  Proprium  ,  quod  uni  tantum  re*obji- 
itur. 

3/.  Communc,  quod  objicitur  pluribus 
[  :bus. 

3 6.  Objeftum  commune  vocatur  in  difci- 
\  Unis  materiate ,  proprium  formale. 

37.  Materiale,diciturresipfa, quaeconfi- 
sratur. 

38.  FormaJe  obje&um  ,  dicitur  modus 
iDiifiderandi. 

39.  Obje&um  eft  vel  mediatum  vel  im- 
lediatum. 

40.  Mediatum  eft,  quod  alio mediante  ali- 
>aiobjicitur. 

41.  Immediatum,  quod  nullo  mediante 
icuiobjicitur. 


C  U  M,  17 

42.  Signum  cft ,  quodfe  ipfum fenfibus & 
i'd  cujus  eft  fignumfacultaticognofcentiin. 
ternae  ofrert. 

43.  Hinc,  quodin  fenfum  non  incurrit, 
noneftfignum. 

44.  Subjectum,  cujus  adjunctumdicitur 
fignum  ,  eft  res  fignata. 

.  4f-  Signum  eft  vel  naturale  vel  arbitra- 
rium. 

46.  Naturale ,  quod  fignificat  fua  natura. 

47.  Arbitrarium,  quodfignificatexinfti- 
tutione. 

48.  Arbitrarium  eft  Divinum  velhuma- 
num. 

49.  Divinum ,  quod  fignificat  ex  inftitu- 
tione  Dei. 

j-o.  Humanum,  quod  fignificat  ex  inftitu- 
tionehominis. 

fi.  Signum  eft  vel  notificans  vel  memo- 
rativum  vel  certificans. 

fi.  Notificans,  quod  rem  fimpliciter  in- 
dicat. 

5-3.  Memorativum  ,  quod  rei  prxteritae 
memoriam  inducit. 

5*4.  Certificans,quobobfignat,  vocatur- 
quefigillum, 

ff.  Signa  funt  vel  antecedentia  rem  R- 
(  gnatam  ,  vel  confequentia ,  vel  cum  ea  con- 
;  juncta. 

j6.  Signum  eft,  vel  materiale  vel  formalc. 

fj.  Materiale ,  quod  rem  lignat  feu  figni- 
|  ficat ,  fed  non  repraefentat. 

y 8.  Formale ,  quod  rem  reprsefentat. 

5-9.  Formale,  vcl  repraefentat  rem  figna- 
tam,  fine  fui  cognitione,  vel  per  fui  cognitio- 
nem. 

60.  Quod  fignum  rem  finefui  cognitione 
repraefentat ,  diciturformale.fimpliciter. 

61.  Quod  fignum  per  fui  cognitionem 
rem  fignatam  reprsefentat,  dicitur  iignum  in- 
ftrumentale. 

^jSi.  Signum  eft  necefiarium  vel  contin- 

sens-  .  ..,.". 

63.  NecefTanum  ,  certum  Dci  mdicium 
facit :  contingens  jncertum. 

64.  "Cifcumftantia  eft  adjundtum  ,  quod 
circa  rem.eft,  eive  adjacet  vel  appoiitum  eft. 

6j.  Huc  pertinent,  Locus,  Tempus ,  8cc. 
c  P  O  S  1- 


*r 


COLLEGIUM      LOGICUM. 

POSITIONUM     LOGICARUM 
DisputAtio  DuodecimAj 


CONVENIENT.  "  DISTINCT. 


H 


E   S    I   S.       I. 


AFfe&iones  thematis  fimplicisconjun- 
&x  funt,  convenientia  ,  diverfitas,  op- 
pofitio,  Scordo. 
2.    Convenientia  eft  affe&io  conjun&a, 
qua  plura  aut  quafi  plura  uniuntur. 

5.  Eftquerealis  velrationis. 

4.  Realis,  eft  convenientiauniusreicum 
feipfa. 

f.  Uniunturhicquafiplura. 

6.  Convenientia  rationis,  eftconvenien- 
tia  plurium  in  uno  conceptu. 

7.  Uniunturhicplura. 

8.  Utraque  fpecies  convenientiae  ad  res 
prsedicamentales  tantum,non  item  ad  Deum, 
applicaridebet. 

9.  Pmerea,  convenientia  eftvelfimplex 
velanalogica. 

10.  Simplex,  eftconvenientiauniuscum 
alioineodemtertio. 

ir.  Analogtca,  eftconvenientiaplurium 
cum  pluribus  in  eadem  habitudine. 

12.  Convenientiafimplex,  eft  vel  eifen- 
tiaHs  vel  accidentalis. 

13.  EfTentialis,  dicitur  identitas,  eftque 
unitas  efTentiae. 

14.  Identitas  eft»  vel  fubordinata  vel  coor- 
dinata. 

ly.  Identitasfubordinataeft,  qua  conve- 
niunt  fuperiora  cum  inferioribus  fibi  fubje 

ais. 

1 6.  Eftquc  hajc  convenientia  realis. 

17.  Idcntitas  coordinata  eft  velnumcrica 
vel  fpecifica  vel  gcncrica. 

18.  Identitas  numericaeft  identitasunius 
individui  cum  fcipfo. 

19.  Eftquehxcconvenicntiarealis. 

20.  Idcntitas  numerica  Scholafticis  di- 
ettur  abfoluta,  quia  eft  convcnicntia  indi 


vidui  fecum   fine  comparatione  ad  aliad, 

2 1 .  ldem  numero  cft ,  qua  res  ita  in  effen- 
tia  eft  una,  ut  numerari  non  pofilt. 

22.  Identitas  fpecifica  eft  identitas  plu«; 
rium  individuorum  fub  eadem  fpecie. 

23.  Eftquehaecconvenientiarationis.  . 

24.  Identitas  gencrica  eft  identitas  plu- 
rium  fpecierum  aut  individuorum  fub  eo- 
dem  genere,  vel  proximo  vel  remoto. 

if.  Quae  funt  eadem  numero  funt  quo* 
que  eadem  fpecie ,  &  quac  eadem  funt  fpecie 
funt  quoque  eadem  genere,  non  contra. 

26.  Convenicntia  accidentalis  eft  vel  in- 
terna  vel  externa. 

27.  InternaeftParitasvelfimilitudo. 

28.  Paritas.eft convenientia in quantitatc. 

29.  Similitudo ,  eft  convenientia  in  quali- 
tate. 

3  o.  Convenientia  externa,  eft  convenien- 
tia  in  caufiis,  effe£fcis,  fubje&is ,  adjun&is ,  o- 
mnibusexternis. 

3 1 .  Diverfitas  eft ,  qua  res  a  fe  invicem  di- 
ftingeruntur. 

32.  Eftque  realis,  rationis,  modalis. 

33.  Accuratius  per  dichotomiam  diviJi- 
tur  in  diftindfcionem  rei  8c  rationis. 

34.  Diftin&io  rci  cft,  quae  citra  mentis 
noftrse  operationem  fit. 

3f .  Diftin&io  rationis  eft,qux  fit  pcr  men- 
tis  noftrae  operationem. 

36.  Diftinftioreieftrcalisvelmodalis. 

37.  Diftinctio  realis  eftpofitivavel  nega- 
tiva. 

38.  Diftindio  realis  pofitiva  cft,  cumu- 
trumq;diftin£tionisextremum  eft  pofitivurn. 

39.  Diftin&io  realis  negativa  clt ,  cum  vel 
utrumque  diftinttionis  mcmbrum  vel  alte- 
rumeftncgativum. 

40.  Di- 


COLLEGIUM      LOGICUM. 


40.  Diftin&io  modalis  eft,  qua  res  una 
eademque  diftinguitur  a  feipfa  per  modos 
fuos. 

41.  Non  datur  convenientia  modalisop- 
pofita  diftinc*Uoni  modali : 

41.  Nam  qusecunque  modaliter  conve- 
niunt,  fi  (it  res  eadem ,  realitcrconveniunt ; 
!i  fint  res  diverfae ,  fola  ratione  conveniunt. 

45.  Diftin&iorationiseft,  velrationisra- 
riocinantis ,  vel  ratiocinatse. 

44.  Diftin&io  rationis  ratiocinantis  eft  , 
qua  res  diftinguunturconceptibusfimilibus. 

45*.  Diftin&io  rationis  ratiocinatae  eft,  qua 
res  diftinguuntur  conceptibus  diflimilibus. 

46.  Quae  diftinguunturdiftinttioneratio- 
lis  ratiocinantis  ,  faciunt  enunciationem 
denticam :  quae  ver6  diftin&ione  rationis  ra- 
iocinatse ,  non  item. 

47.  Diftin&io  eft  prxterea  vel  effentialis 
'el  accidentalis. 

48.  Diftin&io  effentialis,  quadiftinguun- 
ur  res  effentia ,  vel  efTentialiter. 

49.  Diftinguuntur  effentia ,  quando  effen- 
ia  unius  non  eft  effentiaalterius. 


1? 


5-0.  Diftinguuntur  effentialiter  ,~  quando 
aliquid  eft  in  effentia  unius  quod  noneftin 
effentia  alterius. 

j-i.  Diftin&io  efTentialis  eft  fubordinata 
8c  coordinata. 

5-1.  Subordinata,  qua  differunt  fuperiora 
ab  inferioribus  fibi  fubje&is. 

5-3.  Coordinata  eft ,  numerica,  fpecifica, 
generica. 

^4.  Numerica*  quadiftinguunturindivi- 
dua  ejufdem  fpeciei. 

5-5-.  -Specifica ,  qua  diftinguuntur  fpecies 
infimas  ejufdem  generis ,  &  earum  individua. 

f6.  Generica,  qua  diftinguuntur  genera 
tum  fumma ,  tum  fubalterna,  eorumque  fpe- 
cies&individua. 

fj.  Quaegenerediftinguuntur,  etiamfpe- 
cie ,  &  qux  fpecie,  etiam  individuo  diffcrunt* 
non  contra. 

j-o.  Interna  eft  diverfitas  in  quantitate, 
quas  dicitur  imparitas ,  in  qualitate,  diflimili- 
do. 

60.  Externa  eft  diverfitas  in  caufis.erfe&is, 
fubje&is ,  adjun&is ,  omnibus  externis. 


POSITIONUM     LOGICARUM 

Disputatio  D  eci ma-Tertia  j 

•7)  € 

OPPOSITIONE  *r  ORDINE 

T  H  E  S   I  s      L 


f~^\  Ppofitio  eft  pugna  rerum. 
II     1 .  Oppofita  funt ,  quae  neque  de  fe 
inviccm  ,  neque  de  eodem  tertio  fin- 
'ulari,  fecundum  idem,  ad  idem,  eodem  mo- 
lo  atque  eodem  tempore  affirmari  poffunt. 

3 .  Oppofitorum  fpecies  funt  quinque,  dif 
>arata,  relative  oppofita ,  contraria  ,privative 

;)ppofita,  contradicentia. 

4.  Hxc  oppofitorum  divifio  intclligenda 
:ft  de  oppofitione  directa. 

r.  Difparata  funt,  quorum  unum  opponi- 
rurpluribuseodem  modo. 


6.  Sicopponuntur.  i.multaefpeciesejuf- 
demgeneris.  2.  quaeex  diftin&is  generibus 
fumuntur,  3 .  quae  fub  nullo  funt  genere. 

7.  Relatafiverelative  oppofitafunt,  quae 
id  ipfum  quod  funt  aliorum  effe  dicuntur , 
aut  alio  quovis  modo ad  illud  referuntur. 

8.  Contraria  funt  duoabfoluta,  quaefub 
eodem  generc  plurimum  diftant. 

9.  Intelligitur  genus.non  Phyficum.quod 
vocant  fubjectum,  fed  Logicu  feu  univerfale. 

10.  Et  tale genus  vel  remotum  vel  proxi- 
mum. 

c  1  11.  Di- 


2» 


COLLBGIUM      LOGICUM. 


ir.  Diftantiaintelligiturnon  localis  kcctu 
T«Vor,fedrpecihca,  vQ-ni  £$<&*. 

12.  Atque  hxc  contrarietas  Ariftoteli  & 
Peripateticis  reftringitur  ad  iolas  qualita- 
tes. 

1 3.  Videtur tamen  etiam  pertinere  ad  fub- 
ftantias  2c  quantitatem. 

14.  Contraria  vel  funt  mediata,  velim- 
mediata. 

ijp.  Contraria  mediata  funt,  quseadmit- 
tunt  medium  ;  immediata  contra. 

16.  Medium  intclligiturparticipationis, 
non  negationis. 

17.  Nam  medium  negationis  cadit  in  o- 
mniaoppolita,  exceptacontradi&ione. 

18.  At  medium  participationis  reperitur 
tantum  in  contrariis ,  aut  fortaffe  privative 
oppofitis. 

19.  Contraria  fe  mutuo  deftruunt,  alte- 
rumquealterius  contagione  remittitur. 

20.  Nam,quodcontrariumacontrario  in- 
tendatur ,  eft  per  accidens  &  per  «^^r^/f^cnv. 

2  1.  Contraria  non  poflunt  effein  eodem 
fubjedtofingulari. 

22.  Idque  verum  eft  tam  degradibusre- 
mifTis  quam  intenfis. 

23.  Verfantur  tamen  circa  idem  fubje- 
ftnm  vel  genere  vel  fpecie 


3 1 .  Eftque  vel  inter  terminos  tranfcen* 
denrales  vel  inter  terminos  prxdicamentales. 

32.  Contradicentia  dividunt  totam  entis 
latitudinem. 

3  3 .  Ideoque  carent  omni  medio. 

34».  Hinc,  contradictio  eft  omnium  oppo- 
fitionum  maxima ,  prima,  acmenfura. 

$■?'  Qupd  enim  caetera  oppofita  opponan-' 
tur,  lit  vi  contradictionis  quam  includunt. 

36.  Contradi&io  alia  eft  explicita,alia  im- 
plicita. 

37.  Explicita,  cum  unum  extremum  E* 
nitum  eft,  alterum  infinitum. 

38.  Implicita,  cumfineparticulanegatiOf 
i  nis  alterum  extremum  ab  altero  evertitur. 

39.  Ordo  eft ,  fecundum  quem  aliquidal^ 
tero  prius,  pofterius,  aut  fimul  dicitur. 

40.  Prius  8c  pofterius  dicitur,tempore,na*< 
tura,  difpofitione,  dignitate,  8c  honore. 

42.  Priustempore,  quod  eft  altero  vetu- 
ftius&antiquius. 

42.  Priusnatura,  eft  vel  esiftendi  confe- 
cutione  vel  caufalitate. 

43 .  Prius  exiftendi  confecutione  eft,  a  quo 
non  reciprocaturexiftendi  confecutio. 

44.  Prius  caufalitate  eft ,  quod  reciprocaf/ 
tur  quidem  fecundum  exiftendiconfecurio-' 
nem,  ckquomodocunquecaufaeft,  curalte- 


24.  Privativeoppofitafunthabitus&ejus !  rumexiftat. 
privatio.  45-.  Priusdifpofitione  dicitur,   quod  mi* 

2j-.  Habitus  non  fignificat  primam  fpe-  '  nusabeftabinitio. 
ciem  qualitatis,  ncc  decimam  categoriam  ,  |      46.  Prius  dignitate  eft,  quod  eft  prseftan- 
fed  quodlibet  accidens  feparabile.  tius. 

26.  Privatio  intelligitur  nonPhyfira,  id        47.   Prius  cognitione ,  quod  facilius  co- 
eft,  abfentiaformxquxineflTepoteft,  fedLo-    gnofcitur. 

gica,  ideftnegatioformxquxineflfedebet.  48.   Eft  prius  cognitione  fenfuali  &con- 

27.  Itaque  privatioeftabfentiahabitusin    fufa,  velintellettuali  &diftin£r.a. 
fubjecto  non  quolibet,  fed  in  quoper  natu-  J      49.  Qupd  prius  eft  cognitionefenfuali& 
ram  fubjedti  &  tempus  a  natura  defmitum  ef  1  confufa,-  id  nobis  notius  eft. 
fepotcftacdebet.  fo.  Quod  priuseft  cognitionediftincT:a& 

A  privatione  ad  habitum  non   ditur    intelle&uali,  id  naturanotiuscft 


regrefius. 

29.  Qupd  axioma  intelligendum  eft  de 
privationc  potentix  nituralis  fecundx  ,  ad 
quam  naturae  viribus  a  principio  mtrinfeco 
acti  vo  ipfius  fubjccti  non  datur  regreffus. 

30.  Contradicentia  funt  cns  U  negatio 
ejus. 


fi.  Simul  totidem  modis  dicitur  quot 
prius  :  fed  inter  omnes  modos  cft  uiiratiili- 
mus,  quo  rcs  funt  funul  natura. 

pi.  Simul  natura  dicitur,  vel  fimplicirer 
5c  abfolute  ,  vel  fecundum  quid  refpc&u 
tertii. 

5-3.  Simul  natura  fimplicitcr  funt  ,  quz 

ipor- 


COUEGIUM      1,   O    G   I   C  V  M. 


•eciprocantur  fecundum  exiftendi  confecu- 
ioncm,  fed  fic  ut  neutrum  fit  caufa  cur  alte- 
;; -um  exiftat. 


21 


5-4.  Simul  naturafecundum  quid  funt,qus 
ex  eodem  genere  sequaliter  fibi  invicem  op- 
ponuntur. 


POSITIONUM    LOGICARUM 
DisputAtio  DecimA-Q^j art A, 

?>  s 

NTERPRETATIONE    SIMPLICI    et    COMPOSITA. 


T   H    E   S 

[Nterpretatio  eft,  vox  articulataanimi  con- 
ceptus  ex  iuiti^uru  fignificans. 
2 .  Eitque  fimplex  vel  eompofita : 

3.  Simplexeft,  cujus  nullaparsfignificat 
•paratim. 

4.  Compofita,  cujusparsaliquafignificat 
paratim. 

f.  lnterpretatio  fimplex  dicitur  dictio  i 
•mpofita  vero,oratio ,  enunciatio ,  propofi- 
:>,axioma. 

6.  In  dictione  eft  Etymologia  &  Conjuga- 
);  Homonymia  &.  Synonymia. 

7.  Etymologia  eit,  ratio  vocis  infignifi- 
ndo  ex  originedeclarata. 

8.  Coniugatio  eft  ,  vocum  terminatione 
ferentium  in  fignificationeaffinitas. 

9.  Homonymia  eit  invoce,  qusefignifi- 
:  res ,  quibus  ratio  eiTentiae ,  communi  no- 
ni  accommodata,  eft  diverfa. 

10.  Synonymiaeitin  voce ,  quoe  fignificat 
i ,  quibus  ratio  eiTentiae,  communi  nomini 
;ommodata,  eft  eadem. 

11.  In  enunciatione  funt  fpecies  &  affe- 
ones. 

12.  Species  Enunciationis  funt,  fimplcx 
;ompofira ,  pura  &  modalis. 

13.  Simplex  ,  quse  non  poteft  in  plures 
unciationes  refolvi. 

4.  Ejus  partes  funt  fubjectu  &  pr^dicatum. 
15*.  Suhjectum  eit,  cui  aliquid  tribuitur  in 
unciatione  iimplici. 

16.  Prsedicatum  ,  quod  alicui  tribuitur  in 
unciationefimplici. 
J  7.  Copula  (eit)  eft  pan;  enunciaticnis ,  & 

t.  ldcm  pra-dicati  ,  fi  fit  tertii  adje&i ,  vel 
um  praedicatum  ,  fi  fitfecundi  adje£ti 


I   S      I. 

nunciationes  refolvi  j  eftque  copulativa ,  hy- 
pothetica  &c 

19.  Pura  eft,  in  qua  non  exprimitur ,  quo- 
modo  partes  cohaerent. 

2  o .  Modalis,in  qua  exprimitur,  quomodo 
partes  cohserent. 

2 1 .  Modi  funt  4.NecefTe,ImpoffibiIe,Pof- 
fibile,  Contingens. 

22.  Afredtionesenunciationisfunt,  quan- 
titas&qualitas. 

2  3 .  Ratione  quantitatis,eft  cnunciatio  uni- 
verfalis,&particularis,indefinita,8cfingularis. 

24.  Univerfalis,in  quafubje&umuniver- 
fale  accipitur  univerfaliter. 

2 y.  Particularis,  in  qua  fubjeclum  univer- 
fale  accipitur  particulariter. 

26.  Indefinita,  in  qua  fubjectum  univer- 
fale  nulla  quantitatis  nota  definitur. 

2  7.Singularis,in  quafubjediu  eft  fingulare. 

28.  Ratione  qualitatis ,  eft  enunciatio  af- 
firmans  vel  negans,  vera  vel  falfa. 

29.  Affirmans,  quse  partes  conjungit. 

30.  Negans,  quaepartesdividit. 

3 1.  Urraqueeft,  vel  finitavel  infinita. 

32.  Finita ,  quae  conftat  fubjecto  &  praedi- 
catofinitis. 

33.  Subje&um  &  pradicatum  eft  finitum». 
cum  certam  habetfignificationis  latitudinem. 

34.  Infinita ,  quae  conftat  fubje£to  &  prae- 
dicato  infinitis,  aut  utroque,  aut  alterutro. 

35".  Subjectum  &  prsedicatum  dicuntur 
infinita,  cum  eorum  fignificationem  negandi 
nota  infinitam  facit. 

36.  Affirmatioprioreftnegatione,  fimul 
6c  notior. 


37.  Enunciatio  vera eft,qux conjungit ea, 
18.  Compofita,  qux  poteft  in  plures  e-    qugconjunftafuntj&dividit^qu^divifafunt. 

c  3  38.  Falfa, 


22 


COLLEGIUM      L   0   G   I  C  U  M, 


38.  Falfa ,  quae conjungit divifa , aut divi-   praedicatum convenit omni fubjefto  5c  fcn> 

per. 

4f.  Secundus  eft  f&tf  «Jt»,  quando  prse- 
dicatumeft  de  eflentia  Sc  definitione  fubje- 
cti,  8cdiciturprimimodi,  vel  fubje&um  eft 
deeflentia  &  definitione  praedicati ,  &  dici- 
turfecundi  modi. 

46.  Tertius  eft  k&$o\*  Tr^ai-nv,  cum  praedi- 
catum  &  fubje&um  inter  fe  reciprocantur. 

47.  Enunciatio  falfa,  eft  poflibilis  ,  qu* 
poteft  efle  vcra ,  vel  impoflibilis ,  quae  noa 


ditconjuncta 

39.  VeraeftjVelnecefTariavelcontingens. 

40.  Neceflaria ,  quse  non  poteft  efle  falfa. 

41.  Contingens  ,quaspotefteflefaifa. 
41.  Intelligitur  hic  neceflitas  &  contin 

gentia ,  non  in  eflendo ,  non  in  caufando ,  fcd 
in  prsedicando. 

43.  Neceflitas-  enunciationis  in  praedican- 
dotribus  abfolviturgradibus ,  quorum  pofte- 
rior  priorem  includit 


44.  Primus  gradus  eft  t&yi  tixiVs  >  quando  poteft  efle  vera. 


POSITIONUM     LOGICARUM 
DisputAtio  D  ecima-Quinta, 

D  £ 

QUATUOR    INSTRUMENTIS    COGNOSCENDI. 


H   E   S    I   S 


I. 


PArs  Logicae  Organica,agit  de  cognofcen- 
disinftrumentis. 

1.  Efle  quatuor  cognitionis  inftru- 
menta,  probatquadruplexmentisnoftraede- 
fcdtus ,  ignorantia,  confufio,  dubitatio,  inor- 
dinatio. 

3.  Eorum  primum  eft  definitio,  quaeeft; 
inftrumentum  Logicum  explicans,  quidrcs 
ipfa  iit. 

4.  Eftque  vel  perfe&a ,  quse  rei  eflentiam 
explicatattributiseflentialibus  pcrfecte,  vel 
imperfecta,  quaecontra. 

f.  Omnis  definitiopcrfeclaeflentialiseft, 
non  tamen  omnis  dcfinitio  imperfe&aacci- 
dentalis. 

6.  Diviiio  eft,  totius  per  partes  explicatio. 

7.  Undc,  quotuplex  fuerittotum,  totu- 
plex  &  divilio. 

8.  Syllogiimus  cft  oratio ,  inquaquibuf- 
dam  pofitis ,  divcrfum  quid  apolitis,  propter 
ca  quae  pofita  funt,  ncccilario  fcquitur. 

9.  Necrflitas  hic  intclligitur  non  confe- 
quentis  \'ed  confcquenti.r. 

10.  Partes  fyllogifmi  funttrcscnunciatio- 
ncs,  major,  miuor,  &  conclulio. 


u 


H 


!i 


1 1.  ConclufiomalediciturnonnullisefTe- 
drumfyllogifmi. 

12.  Figurse  fyllogifmorum  trcs  funt  pro 
triplici  diipofitionc  medii. 

ij.  Prima  eft,  in  qua  argumentum  (ive 
terminus  mcdius  majoriextrcmofubjicitur, 
8c  de  minore  prxdicatur. 

14.  Secunda,  in  qua  argumentum  de  u- 
troque  extremo  praedicatur. 

15-.  Tertia,  in  qua  argumentum  utrique 
extremo  fubjicitur. 

16.  Quarta  fyllogifmoram  figura  nullaeft. 

17.  Syllogifmus  eft  Dialecticus,  Apodi- 
dlicus,  Sophiiticus. 

18.  Diale&icus  cft  fyllogifmus  generans 
opinionem  aut  alium  qucmlibet  aifenfum 
prsetcrfcientiam. 

19.  Apoditticus  eft  fyllogifmusgencram 
fcientiam. 

10.  Scicntiaeft $  JUti&&*ti. 

2  v.    Totuplex  eft  dcmonftratio. 

22.  Haec  cft  diviiio  analogi  in  fuaanalo- 
gata. 

22.  In  demonftratione  £  ho-n  medium de- 
bctcflecaufaproxima  praedicati ,  eaquc,  vcl 

efficicns, 


Collegium 

fficiens ,  vel  finis  j  8c  efficiens ,  vel  interna 
cl  externa. 

24.  Caufa  intelligitur  proxima  abfolute. 

if.  Poteft  etiam  medium  efTe  caufa  ,  & 
uidem  forma  fubje&i,fed  non  neceffario  eft. 

26.  Praemiflae  demonftrationis  debent  effe 
ecefTario  verae  ac  reciprocse ,  deinde  imme- 
iatacacprimae. 

*  7-  Quod  tamen  totum  intelligendum  eft 
otiflimum  de  majore. 

28.  In  minore  fufficit ut  fit vera ,  licet  nec 
ecefTaria,  nec  immediata  f  uerit. 

29.  Conclufio debet efTe effe&um  praemif; 
rum  non  tantum  ut  caufae  cognofcendi  fed 
;uteffendi. 

30.  Et  praemiffae  debent  efle  notiores  8c 
riore*  natura  ipfa  conclufione. 

3 1 .  Demonftratio  *S  on  eft ab  effettu 8c  a 
lufa  remota. 

32.  Illa  colligit  caufam  ex  effe&u,  haec 
fe&um  ex  caufa  remota. 

33.  Cum  caufa  cognofcitur  ex  effe&u  & 
ciflim,  vocatur  regreffus. 


L   O   G   I   C   U  M« 


?f 


34.  RegrefTus  non  eft  idem  cum  circulo. 

3  y.  Syllogifmus  Sophifticus  eft,  qui  gene- 
raterrorem,  feu  ignorantiam  pravae  difpofi- 
tionis. 

36.  Haec  do&rina  tam  eft  necefTaria  pars 
Logicae,  quam  do<ftrinadefyllogifmovero. 

37.  Methodus  eft  apta  difpofitio  rerum 
eodem  pertinentium ,  ut  quana  optime  facil- 
limeque  intelligantur. 

3  8 .  Eftque  naturalis  vel  arbitraria. 

39.  Naturalis,  quae  fequitur  ordinem  na- 
turae  8c  cognitionis  noftrae  diftindtee. 

40.  Eftque  Synthetica  8c  Analytica. 

4 1 .  Synthetica ,  quae  progreditur  a  princi- 
piis  ad  compofita ,  habetque  locum  in  fcien- 
tiis. 

42.  Analytica;  quae  progreditur  afinead 
media ,  habetque  locum  in  prudentiis  8c  arti- 
bus. 

43.  Itaque  Methodus  definitiva  nulla 
eft. 

44.  Arbitraria ,  quae  reli&o  ordine  naturss 
pro  arbitrio  eft  inftituta. 


E    I    N    I    S. 


Pag.  r 
COLLEGIUM 

E     T     H    I     C    V    M 

DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 

P       R       I       M       A  y 

D  B 

CONSTITUTIONE  PHILOSOPHIjE  PRACTICiE. 

T  H   E  S  I  S      I. 


I  v  i  n  m  imaginis  tcnues  in 
homine  poft  lapfum  reli  qui  £  > 
&  quae  fupereft  naturalis  lu- 
minis  exigua  fcintilla  inter 
ignorantiae  cineres   micans 
non  tantum  ad  rerum  con- 
emplationem  CeCe  extendit,  fed  &.  ad  honefti 
nhoneftique  difcrimina  pertingit.  Non  tan- 
um  manfere  in  animis  hominum  fapientise 
•riginalis,  fed  &.  juftitiae  igniculi,  nec  tantum 
miverfi  naturam  fpeculari,  fed  &  debita  erga 
)eum  hominefqueofriciapraeftare,  ipfaqui- 
emnobisinnatalex  docet:  Illa  ergo  inlita 
obis  Philofophiae  rudimenta  excoli  8c  ftudio 
erfici  par  eft,  quo  roagis  ad  Conditoris  noftri 
naginem  accedamus.  Cum  igiturPhilofo- 
hia  theoretica  pulcherrima  variarum  rerum 
Dgnitioneanimumexornet,  fed  fecundum 
im  actiones  noftras  dirigere  non  doceat,  ipfa 
icemeridianaclarius  eft,  (a)  talem  Philofo- 
nam  darl  debere ,  quae  mentem  ea  doctrina , 
uae  eft  de  vita  recle  inftituenda  fecundam 
iturae  rationifque  leges ,  imbuat.  Theoreti- 
LenimPhilofophiafruftraforet,  nifipradti- 
i  quoque  effet,  cui  aliquo  modo  i-lla  fubordi- 
itur.  Hsec  illa  Philofophiae  pars  eft ,  quam  , 
joda&ionesnoftras  dirigat,  PradHcam  vel 
dtivam,  quod  roonh  five  mores  formet,Mo- 
Iem  five  Ethicam  quidam  vocant ,  licet  hoc 
imen  aliis  quanda  ejuspartem  defignet.Spe- 
ilativaPhilofophia  intelleclui  fpeculativo , 
racticapra&icoineft:  illain  veritateinvefti- 
indam  tantum  incumbens,hominem  adDei 
3titiam  pleniorem  (utpote  jam  per  naturam 
oativitate  ejus  inchoatam )  per  creaturas  de- 


ducit :  haec  vero  mortales  cognitum  ex  ratio- 
cinationediligentiDeumjubetcolere,vene- 
rari ,  adorare :  illa  hominem  fui  cognitionem 
docet  ,  mentifque  humanae  qualemcunque 
cum  Deo  fimilitudinem  fumma  cum  delecT:a- 
tione  contemplatur  j  haec  verodirigereejus 
adtiones  fatagit,  &viribusejusjamexplora- 
tis,  fecundum  eas,  w^tf  fc  fuas  inftituendi  mo- 
dum  tradit.  Hanc  publicis  difputationibus , 
Deo  favente,  proponemusj  8c  quo  melius  ejus 
natura  intelligatur ,  prima  hac  difputatione 
deejusconftitutione,  quantum  fieri  poteft, 
breviter  &  perfpicue  agemus. 

(a)  Ethicam  dari  &  quidcm  diftinftam  ^  Theolo- 
giaprobaturexprincipiis  pra&icis  fivenotitiis 
boni  &  mali  omnium  hominum  cordibus  nam- 
raliter  infitis  ,  qus  nihil  funt  aliud ,  quam  fu- 
perftites  qusdam  reliquiae  imaginis  divinae  in 
homine  ,  quas  in  fe  invenerunt  gentiles  fcriptu- 
rarum  luce  deftituti ,  &  ex  quibus  procuderunt 
praecepta  de  virtutibus  exercendis  &  moribus 
honefte  inftituendis.  Hxc  Ethicam  nobis  fa- 
ciunt  ac  conftituunr.  Proeterea  cam  dari  pro- 
batur  a  Philofophia  Theoretica  ,  qua:  Deum 
docet,  cognofcere  ex  libro  naturx  ,  nonfcri- 
pturac  ,  lumine  naturac ,  non  gratiac  aut  fidei ,  ac 
fruftra  id  doceret  nifi  alia  foret  Philofophix 
pars,  qua:  exponeret  Dei  jam  cognici  cultum  ex 
legenaturs,  nonrevclata  ,  quod  facit  Ethica 
dumexplicatvirtutes  ,  docetque  easexercere  , 
quibus  cxercitis  Dcus  colitur. 

Imago  Dei,  fecundum  quam  conditus  eft  ho- 
mo,  confiftebat  in  fapientia ,  juftitia  &  fanclita- 
te  ;  ha:c  per  lapfum  Adami  multurh  fuit  corrup- 
ta  atque  imminuta,  non  in  totum  fublata,  ideo- 
que  remanfcrunt  in  hosninis  animo  qiutdam  re- 
licjuiac  fapientiac  primxvae  circa  verum  &c  fal- 
fum,  quac  vulgo  principia  Theoretica  vocantur : 
^A  &  tcli- 


COLLEGIUM      EtHICUM. 


&  ieliquia:  quxdam  juftitix  originalis  circa  bo- 
num  &  malum  .  qnx  vocantur  principia  pracli- 
ca;  utraque  dicuntur  infita  five  innata,  quia  ho- 
rum  principiorum  notitia ,  non  pofceaaccedit 
inftitutione  ,  fed  ab  ipfa  nativitate  omnium  ho- 
minum  anirnis  eft  infculpta  ,  non  quod  ftatim 
atque  homonatuseft  inactum  prorumpar,  in- 
fans  enim  nihil  novit ,  nec  Deum  ,  nec  fe  ,  nec 
parentes ,  nec  a.iquid  rerum ,  fed  quod,  cum  in 
cordibus  noftris  lateat,  adukiore  xtate,  quando 
rationis  ufus  accedit,fefe  exerar ,  fme  fyllogif- 
mo  aut  demonfxratione,  quia  hxc  principia  fola 
vocabulorum  fignificatione  percepta  cognof- 
cuntur :  fpeciatim  dicuntur  principia  pradica  , 
fivenotitixnaturalesinfitxboniaut  naali ,  lex 
naturx ,  aut  innata 
morali ,  qux  funt  reveiata 


qux  diftinguuntur  a  legc 


II.  (a)  Ut  vero  Philofophioe  conftitutio- 
nem  diftincte  8c  methodice  explicemus ,  duo 
capita  examinanda  nobis  funt ,  defnitio ,  ejuf- 
que  membra  ,  ck  diuijio.  Definitur  autem 
Philofophia  Practica  hoc  modo :  Philofophia 
PraBica  eft  prudentia  human/js  aBiones  diri- 
gens ,  ut  in  hac  <vita  natura  <viribm  homo  beate 
vivat.  Hsec  definitio  genere  8c  difTerentia,  ab 
objecto ,  officio  8c  fine  defumpta ,  conftat ,  de 
quibus  fingulis  quaedam  dicemus. 

(*)  QuxcunqueDifciplinx  diftinguuntur  per  di- 
verfos  confiderandimodos  ,  non  funt  exdem: 
fed  Ethica  feu  Doctrina  Morum  ac  virtutum, 
prout  illa  cognofcitur  naturali  intelleiftus  lumi- 
ne  ex  principiis  naturx  infitis,  &  Theologia  feu 
Doclrina  morum  ac  virtutum  ,  prout  illa  co- 
gnofcitur  fupernaturali  intelleiftus  lumine  ex 
verbo  Dei ,  diftinguitur  per  diverfos  confideran- 
di  modos ,  ergonon  funtexdem;  Major  vera 
cft  ,  quia  omnium  Difciplinarum  diftinctio  ,  a 
divcrfo  confiderandi  modo.feu  ,  ut  aliiloquun- 
tur  ,  objecto  formali  petitur  ;  Minor  fic  proba- 
tur :  Naturale  intellciftus  lumen  vocatur  ipfa  in- 
telligcndi  potentia  ,  qua  omnes  homines  funt 
prxditi  cx  natura  fua  ,  &  res  intelligunt  abf- 
quculla  rcvclatione  ,  aut  fidc  infufa ,  qux  vo- 
catur  fupcrnaturale  intcllectus  lumen  ,  quia  fu- 
pra  naturalcm  potcntiam  intelligendi  illi  fupcr- 
additur :  priu»  vocatur  lumcn  Natura:  ,  eftque 
omnibus  hominibus  commune  .  pofterius  voca- 
tur  lumenGratix  ,  &  convenitfolis  Chriftianis, 
ac  fidelibus  ,  non  itcm  paganis  ,  aut  iufideli- 
bus :  quantum  vcrb  diflert  lumen  Naturx  alu- 
mine  Gratix,  fcu  fidei,  ratio  a  rcvclarione  ,  tan- 
tum  differtEthica  a  Thcologia.  porro  princi- 
fia  naturx  infita  dicuntur  cnunciationcs  qux- 


dam  omnium  hominum  animis  ab  ipfa  nativi- 
tatc  infcriptx  ,  atquc  infculptx  ,  vulgo  commu- 
nes  noriones ,  per  quas  non  quidem  homo  intel- 
ligit  ftatim  atque  natus  c&Xed  quas  ,fimul,atque 
ad  ufum  rationis  pervenit ,  ftatim  novit  elTe  ve- 
ras  abfque  ulla inftitucione  aut  probatione,&  et 
quibus  ratiocinando  in  aliarum  rerum  cogni- 
tione  devenit.  Hxc  principia  funt  vel  theoretica. 
vel  practica  :  Theoretica funt,  E.G.  Idem  poteft 
elTe,  &  non  efie,  Bis  bina  funt  quatuor  ,  Totum 
majuseft  fuaparte.  Praftica  funt ,  V.  C.Deum 
cole  ,  Parenres  honora,  Quod  tibi  non  vis  fieri, 
id  aiteri  ne  feceris.  Ex  Principiis  Theoreticis 
deducit  mens  conclufiones  theorericas  ,  &de- 
ducitur  in  cognitionem  rerum  Phyficarum,Me- 
taphyficarum  ,  &  Mathematicarum.  Ex  princi- 
piis  practiis  deducit  Ratio  conclufiones  pracli- 
cas  de  rebus  agcndis  ,  &  deducitur  in  cognitio- 
nem  rerum  Ethicarum  ,  Politicarum,  &  Oeco- 
nomicarum  :  fic  intellectus  hominisexprmci- 
pio  hoc  ,  Quod  tibi  non  vis  fieri,  id  alteri  ne  fe- 
ceris,  varias  deduxitleges,&  Prxceptadevirtu- 
tibus  exercendis,  &  vitiis  fugicndis.  V.C.  Quia 
nolo  mihi  eripi  vitam  ,  aut  bona ,  ratio  mea  in- 
ferr,  ergonec  ego  alterius  bona  autvitam^erir 
pere  debeo  ;  inue  nata  lcx  eft  ,  Non  furaberis, 
Nonoccides,c\:  natavirtus  ,  Juftitia,qux  docct 
fuum  cuiqueeflc  tribuendum  &  relinquendum, 
&Clementia,  qux  docet  iram  efle  modcran- 
dam,  odium  deponendum,  cxdem  vitandam,  ac 
fic  procedit  Ethica  :  at  vero  Theologia  docet, 
non  eflc  furandum,  non  effe  occidendum  ,  fim- 
pliciter,quia  Deus  id  in  Verbo  fuo  &  Lege  mo- 
rali  per  Mofen  revelata  utrumque  prohibuit. 
Ex  quibus  omnibus  patet ,  alio  modo  tradi  Do- 
clrinam  Morum  &  virtutuminEthica,  &  alio 
inTheologia. 

III.  Genus  in  definitione  Philofophije 
Practica:  pofitum,eft.  prudentia:  (a)  cum  enim 
tresjint  diJiinBi  habitus  intelleBuales,  fcientia, 
prudentia,  ars  (intelligentiaenim  non  habi- 
tus  eft,  fed  naturale  lumen  jccfapientianon 
eft  habitus  ab  arte ,  fcientiaaut  prudentia  di- 
verfus )  ad  unum  ex  illistribus  neceffario  re- 
vocari  debet.  Ex  definitionibus  autem  fcien- 
trse  cc  artis ,  (b)  JtJiriBe  utraque  Jumatur ,  ut 
fumifoletinPeripateticifmo ,  liquido  appa- 
ret ,  Philofophiam  Praflicam  ad  neutram  re- 
vocaripoiTe.  Scientiaenimomnis  ad  Philo- 
fophiam  Speculativam  pertinet  ,  cum  ergo 
Philofophia  Pradtica  diftincta  parsfitPhilo- 
fophiae,  fcientiadici  nequit:deindeobjec^urn 
fcientioe  funt  res  ncccfTariac,  finifque  nuda  co- 

gnitio : 


COLLEGIUM      EtHICU 


M. 


jnitio ;  at  Philofbphiae  PradHcse  aliud  obje- 
ium  &  finem  effe  mox  apparebit.  Quod 
[uidam  volunt  hanc  Philofophiae  partem  effe 
cientiam,utloquuntur,  practicam,  nefpe- 
iem  quidem  veritatis  prse  fe  fert :  aperta  e- 
im  contradi&io  in  verbis  eft ;  &  dum  hanc 
•hilofophiam  fcientiam  effe  dicunt ,  addita 
oce  prafticay  fe  ipfos  refellunt.  Arsautem 
ffe  nequit  Philofophia  pra&ica ,  quia  non 
irca  7ndais,  fed  circa  -stoaitfc  occupata  cft ,  ut 
tatim  dicetur.  Nonnulli  conantur  probare 
'hilofophiam  Prafticam  non  effe  pruden- 
t  iam  hoc  argumento ,  quod  prudentia  cum 

!|  irtute  neceffario  fit  conjun&a ,  Ethica  vero 
I  lon  item  ;  fed  quod  ea  etiam  in  homines  pef- 
moscadat.  Refp.  Verum  illud  eft,  pruden- 
iam  cum  virtute  neceffario  effe  conjun&am, 
ieoque  Ethicam,  cum  fit  prudentia ,  necef- 
irio  quoque  virtute  comitatam  effe  debere ; 
:  per  confequens  eam  non  cadere  in  homi- 
es  improbos :  quamvis  enim  qualifcunque 
raeceptorum  moraiium  cognitio  in  impro- 
isreperiatur ,  nontamen  Ethica  reperitur  : 
am  ifta  praeceptorum  cognitioin  hominibus 
lalis  Ethica  dici  nequit ,  quia  Ethicae  defini  - 
o  ei  non  convenit  ;  Nam  Ethicae  attributa 
ffcntialia  ei  non  conveniunt ,  a  quibus  defi- 
itio  defumpta  eft. 

y 

%)  Ratio  ,  ob  quam  fres  tantum  funt  ponendi  ha- 
bitus  intelle&uales  &  non  quinque,ha?c  eft,quia 
tiiplex  tantum  eft  obje&um  circaquod  cognof- 
cendum  eget  aliqua  facilitatione  intellesftus 
hominis  ;  nempe  vel  eft  objeftum  Jiupvitii  tan- 
tum  ,  vt{7rgcfi)t7vv  vel  7mvrov ,  i.e.  objeftum 
intelle&ui  humano  venit  vel  cognofcendum 
tantum,  &  circaid  adjuvatur  habitu  intellectua- 
li  fcienti.-e  ,  vel  objicitur  non  tantum  cognof- 
cendum  ,  fed  &  agendum  aut  faciendum  ,  dirTe- 
tunt  autem  adio  &  effe&io  7rpc&%tg  &  7rott)ojg  , 
quod  adio  feu  TrpctZtg  agentem  denominetbo- 
numvel  malum  ,  effe&io  feu  zntrtaigeumde- 
nominet  perirum  vel  imperitum  :  circa  cognof- 
cendum  obje&um  "st&ktbv  feu  agibile  juvatur 
intelleftusaprudentia  ;  circa  objeftum  cognof- 

ccndum  7n>wn v  effeftibile  perficitur  intelle&us 
ab  arte ;  intelligentia  autem  non  efthabitus  , 
quia  verfatur  circa  prima  principia,  tum  theore- 
tica  ,  tum  practica,  ut  funt,  Totum  eft  majus  fua 
paxte ,  Sc,  Deum  cole ,  &c.  ad  quorum  cogni- 


3 


tionem  &  aflenfum  intelle&us  nulla  eget  facili- 
tatione ,  confequenter  nullo  habitu  ,  qui  facili- 
tatem  inducat ;  quiaiftaprincipiaexfolavoca- 
bulorum  cognitione  accepta  cognofcuntur  :  fa- 
pientiavero  non  eft  habitus  diftinguens  ,  fed  ex 
icientia  &  intelligentia  compofltus. 

Habitus  intellectuales  dicuntur  qualitatcs 
quxdanxquac  intelledui  adveniunt  per  frequen- 
tes  intelligendi  acliones  ,  quibus  ad  facilius  in- 
telligendum  difponitur  ,  ac  juvatur  ,  funtcme 
tres;  Scientia,  quafacileintelligitresnecefla- 
rias, earumque  veritatem,  Pmdentia  ,  qua facile 
intelligit  res  morales  ,  &  civiles  ,  acliones  bo- 
nas  &  malas  ,  &  quid  fit  faciendum  ,  &  quid  fit 
fugiendum,  ^irs ,  quafacileintelligit  resarti- 
ficiales.,  &  quomodo  operaartificiofa,  &  fecun- 
dumquasregulas  debeant  produci.  Ethica  eft 
Prudentia,  quia  intelleclum  juvat  infacileco- 
gnofcendis  a&ionibus  bonis  ac  malis  ,  virtuti- 
busac  vitiis. 
(b)  Scientia  fumitur  ftri&e ,  cum  fignificat  cogni- 
tionem  rei  neceflarias  per  caufam  proximam ; 
eftque  tum  effeftum  demonftrationis  :  fumitur 
late  ,  pro  qualibet  cognitione  quocunquc  modo 
&  medio  accepta :  Ars  fumitur  ftricle,  cum  fu« 
mitur  pro  habitu  cum  refta  ratione  effeftivo ; 
late ,  cum  fumitur  pro  congerie  praeceptorurft 
re&amethodo  difpofitorum. 

I V.  Sequitur  differentia  Philofophiae  Pra- 
«fticae,  quae ,  uti  diximus ,  ab  objetto ,  ojficio  & 
fine  defumpta  eft.  Obje&um  &  officium  fimul 
explicabimus.  ObjeBumfivefubjeftum,  ope- 
rationis,fc.  non  confiderationis  ,(qvl  potius,  con- 
templationis  (  hoc  enim ,  fi  proprie  fumatur, 
adfcientiastantum  pertiqet)  in  Philofophia 
pra&ica  eft ,  tum  ipfe  intelle&us  pra&icus, 
tum  ejus  a&iones ,  circa  quod  obje&um  Phi- 
lofophia  prac5tica  dirigendo  verfatur ,  quod 
ejus  officium  eft  :  (a)  intelle&um  pra&icum 
dirigit  Philofophia  yrz.&\cz fubjeBive ,  adlio- 
nes  vero  intellecl:uspracl:icidirigit<j^;>f?i^. 
Intellecl:us  enim  pradicus  duplici  imbecilli- 
tate  laborat :  (b)  namfepe  male  de  rebusjudi- 
cium  abfolutum  fert ,  quando  judicat  bonum 
effe  malum ,  8c  contra ;  faepius  a  refto  abfolu- 
tojudicio,  reluftante  affecluum  impetu ,  dif- 
cedit,  8c  extrahoneftatislimitesexorbitans, 
ignobili  focordiafe  paflionibus  fubjicit ,  quas 
domare,  domitifque  imperare,  deberet.  Huic 
duplici  irobecillitati  haec  Philofophiae  pars 
pradiicamedetur:  nam,  quod  ad  primam  atti- 

A  2  net» 


COLLEGIUM      ETHICITM, 


net,  intelleftum  pra&icum  do&rina  prxce- 
ptifque  imbuit,  8c  eum  itafingitacformat, 
utinjudicandoarefto  tramite  nufquam  ab- 
erret :  Quod  ad  fecundam  ;  eadem  ita  intelle- 
&um  contirmat,  utpoftquaminthefi ,  i.  e. 
univerfaliter,  generatim ,  bene  de  rebus  judi- 
cavit,  vel  ftatim  idem  in  hypothefi,  i.  e.  parti- 
culariter  &  in  fpecie,  ferat  judicium  i  velfi 
que,  oriatur  animi  flu&uatio  ac  dubitatio  pro- 
pter  appetitus  fenfitivi  contumaciam,  non  ta- 
men  cedat  affe&ibus,  fed  poftdifficilemlu- 
&am  ac  pugnam,  victor  tamen  evadat,  3c  tur- 
pes  iftos  motus  redterationisimperiofubji- 
ciat. 

(a)  Ethica  dirigit  intelleiftum  pra&icum  fubjefti- 
ve  ,  quiaipfi  intellcftui  practico  ineft  ,  tanquam 
fubjccto  j  eft  enim  habitus  intelletftualis  ,  non 
quidcm  fpeculativus  >  fed  prafticus  ,  quia  eft 
prudentia  actionis  intelleftus  praftici :  dirigit 
objeftive  ,  quix  hx  funt  objeftum  circaquod 
Ethica  occupatur  3  hoc  enim  agit  Ethica  ,  ut  in- 


circumfiantiis  expenfis  ,  quod  judicabat  abfo- 
lute  efle  malum,  V.C.furari,  quia  erat  vetitum, 
idem  tamenjudicionunccomparato  judicat  effe 
bonum ,  quia  furatur  ut  illud  iit  medium  &  bo- 
num  utile  explcndx  libidini  aut  voluptati.  In 
utroque  judrcio  ferendo  ,  ut  illud  fit  recTum,  in- 
tclledum  Praclicum  dirigit  Ethica  ,  hunc  fub- 
jective,  &  ipfa  judicia  objective. 
(l>)  Quod  fit,  cum  fimpliciter  judicat  effe  bonum,' 
quod  eft  malum,  qui  craffus  eft  &c  fupinus  error; 
fed  cum  novit  quidem  quid  fit  bonum  fimplici- 
ter  ,  quid  malum  ,  &  tamen  maium  pro  bono 
eligit  vi  affeftuum  abreptus  ,  error  eft  judicii 
comparati ,  non  abfoluti. 

V.  Philofophia  Pra&ica  intelletlium  ,  fc. 
pra&icum,  ejufqueactiones,  i.e.judicia,  non 
fruftra,  fed  propter  finem  aliquem  dirigit,qui 
vel  fubordinatus  vel  ultimus  eft  in  hac  yita.Fi- 
nisejusfubordinatus  eft  (a)  wg^|<?  ex  reclac 
rationis  pre/cripto  exercita.-FVwij  ultimus  Phi- 
lofophise  practicae  eft  fummum  bonum  feu  bea- 
titudo ,  ad  quam  omnes  fuas  a&iones  mortales 


dicet ,  diicemat ,  decernat  ,  &  cxtera,  qux  funt 
aftionesejus. 

Illud  dicitur  dirigi  fubjeftive  a  Philofophia 
pradtica  ,  cui  illa  inelt,  illud  vero  objeftive  ,  cir- 
ca  quod  ipfum  dirigendo  occupatur :  unde  fub- 
jectum  Ethicx  ,  cui  incit ,  eft  intellectus  prasfti- 
cus  ,  objeftum  vero  ,  quod  dirigit  ,  funt  ejus 
actiones.  Intelledus  praclicus  dicitur  ,  qui  & 
quando  verfatur  in  cognofceniis  &c  judicandis 
iebus,  actionibus  bonis  vel  maiis  ,  ficuti  Thco- 
reticus  dicitur.qui  &  quomodo  occupatur  in  in- 
telligenda  cc  judicanda  rerum  veritate  vel  falfi- 
tatc :  Acliones  Intelleclus  praftici,  quas  Ethica 
dirigit ,  funt  judiciaab  nuelleftulata  ,  deboni- 
tate  vel  malitiarcrum  ,  raiionum  humanarum. 
In  hifce  judiciis  ferendis  ,  quia  intelleclus  facpe 
abcrrat,  eget  direftione  ,  &  prout  hxc  judicia 
funt  vcl  abfolutavcl  comparata  ,  itaaberrat  in- 
telleftus  prrvrticus  gemino  modo :  nam  inter- 
dum  abfolute  fimpliciterquc  judicat  cffe  bo- 
num  quod  eft  malum,  6c  contra,  intcrdum  poft- 
quam  aliquid  quidcm  judicaviteffc  bonumab- 
lolutc  &  limplicitcr ,  idcmtamcn  ,  utmalum 
judicat  judicio  comparato  cxpeniis  omnibus 
circumltantiis  fingulaiibus ,  itafur  aliquis  fim- 
plicitcr  quidcm  oc  abfolute  judicat  furari 
effc  malum,  at  cum  refpicit  explctioncm  fux 
Jubidinis  aut  voluptatis  ,  quam  non  potcft  ex- 
plerc  ,  nifi  pcr  bonaalicna  ,  &  confiderat  Pof- 
rcirorcmabefTcaut  occafioncm  libi  natam  bo- 
na  cjus  clanculiun  aufcicudi  ,  lufcc  aliifijuc 


tellectuspraclicusbeneconfultet.deliberet,ju- ,  dirigunt,  &.  in  quam  indefinenterferuntur. 

(b)  Non  enim  appetitus  nojier  circafummum  bo- 
num  indijferens  esl ,  five  quoadattus  exercitium  1 
( ut  barbare  cum  Scholafticis  loquamur )  five 
quoad  fpecificationem  ,  fed  ab  eo  determinatur 

(c)  necejfario ,  $"  tamen  liberrime  beatitudi- 
nem  expetit  8c  defiderat.Ceterum  (d)  beatita- 
do>  vel  objecTiva  eft,  ve\for?na!is:  hxc  eft  actus, 
quem  circa  fummum  bonum  exercemus ;  illa 
efta&us  iftius  obje&um.  Videndumigitur, 
quaenam  fit  beatitudo  obje&iva  ,  quse  finis 
<3?c*'f  g<y»  noftrarum  effe  debet ,  &  circa  quam 
adlus  ille ,  in  quo  formalis  beatitas  confiftit, 
eft  exercendus. 

(a)  7rfu%«;  fignificat  in  Philofophia  morali ,  a- 
«ftionem  imperatam  facultatis  inicrioris,  animx 
fenfitivx  aut  vegcrantis. ,  in  quantum  fubelt  im- 
pcrio  facultatis  fuperioris,inrcllcc1:ui  aut  volun- 
tati,  qux  facultas  utraque  dicitur  fuperior,  quia 
eftanimx  rationalis  ,  qux  fane  longe  fuperioi 
ac  longe  nobilioreft  fentiente  3c  vegeta-1. 

7rpot%i;  Latine  diciiur  K48io  ,  non  qui- 
vis  ,  fed  humaua  ,  imo  non  quxhbct  homi- 
nis  a<ftio,  fed  illa  ,  q  irc  producitur  cx  intelleftal 
&  voluntatis  imperio  pb  qua  n  homo  dicitut 
bonus  aut  malus  ,  idcoque  nutritio  &  accrc- 
tio  ,  quamvis  fint  aftiones  hominis  ,  qui  cre- 
fcit  &  nutritur  ,  non  funt  tamen  artione* 
humaiix  ,  quia  non  ptoducumur  ab  homioe 

Pcr 


C   O  L  L  E  G 


I  U  M 

volun- 


per  imperium  Intellectus  pra&ici  ,  & 
tatis,nequeenimhomo ,  autcrefcit  aut  nutri- 
tur ,  cum  vult  aut  judicat  fibi  efle  crefcendum, 
vel  fe  nutriendum  ,  fed  actiones  videndi ,  ince- 
dendi,loquendi ,  gaudendi,  triftandi ,  amandi, 
metuendi  &  irafcendi  &c.  funt  aciiones  hti- 
mana:  ,  quianemo  illas  exerit ,  nifi  quia  vult  & 
judicat  illas  effe  faciendas,  atque  ha:  iimilefque 
dicuntur  w**i?5  ,  vel  A&ionesimperata%quia 
ex  imperio  voluntans  &  inteliectus  judican- 
tis  producuntur  ,  atque  ab  illis  aliquis  dicitur 
bonus  vel  malus  ,  prout  hic  fequitur  prxfcri- 
ptum  lnteileclus  re&e  judicantis  vel  prave. 

Finis  ultimus  ,  Sc  fummum  bonum  ,  ambo 
intelliguntur  de  hac  vita  ,  hoc  eit ,  quem  finem, 
&  quod  bonum  obtinere  poffunt  homines 
dum  vivtmt  ,  Sc  utrumque  acquirere  valent 
natura:  viribus. 

[b)  Dicitur  appetitus  indifferens  ,  quoad  aftus  ex~ 
ercitium  feu  quoad  contradidionem  ,  quatenus 
poteftappeterevelnonappeteie  j  quoadfpecifi- 
cationem  aut  contrarietatem  ,  quatenus  poteft 
appetere  vel  odifle  5  nam  appetere  &  non  appe- 
tere,  opponuntur  contrauictories  appctere  &  o- 
difle  ,  contrarie. 

Indijferens  dicitur ,  quoad  actus  exercirium, 
quod  poteft  agere  ,  &  non  agere  ,  quoad  fpeci- 
ficationem.quodpoteft  agere  hoc  velilludmeu- 
tro  modo  ,  appedtus  indiffeiens  eft  circa  fum- 
mum  bonum,  nam  nulius  hominum  eft  ,  ne  in- 
probilfimus  quidem  ,  qui  non  velit  efle  bea- 
tus ,  aut  qui  aliud  poteft  appetere  quam  fum- 
mum  bonum :  hxc  neceflitas  appetendi  fum- 
mum  bonum  cft  ab  ipfa  natura  hominis  ,  Deus 
enim  homini  indidit  iftam  inclinationem  ,  qua 
non  poteft  non  ferri  in  fummum  bonum  ap- 
petendo  ,  qui  fane  appetitus  fruftra  foret  nifi 
lummum  bonum  daretur ;  atqui  Deus  &  na- 
tura  nihil  fruftra  faciunt. 

i)  Hinc  liquet  non  omnem  neceflitatem  pugnare 
cum  libertate  ;  fane  neceffario  appetitur  fum- 
mum  bonum  ,  quia  ,  ubi  fuerit  perceptum  ab 
intellectu,  ita  trahit  voluntatem  ,  ut  illanon 
poflit  non  ferri  in  illud  ,  quiahocadeoverum 
eft  ,  ut  nullus  ne  quidem  nequiflimorum  homi- 
num  ,  imo  nec  ipfediabolus  ,  non  appetatne- 
ceffario  fummum  bonum  ;  &  tamen  cum  appc- 
titus  nofter  illud  appetit ,  appetit  libere  ,  quia 
tum  aliqua  actio  fit  libere  ,  quando  fit  ex  volun- 
tatisimperio  &  pracvio  rationis  judicio  ,  atqui 
utrumque  hic  fit ;  appetimus  ,  quamvis  neccf- 
fario,fummum  bonum,  quia  volumus  &  judica- 
mus  efle  appetendum. 

i)  HeatiTHdo  objeftiva  dicitur  illa  res  ,  quae  nos 
beat  ,  &  fcelices  reddit  ,  formaln  dicitur  illa 


EtHICU  M,  r 

aftio,  qua  id,  quod  nos  beat,  fit  noftrum ,  &  no- 
bis  applicatur. 


VI.  (a)  Hkquidemftatuendum  <ri?,  beati- 
tudinem  obje&i  vam  debere  effe  finem  abfo- 
lute  ultimum  &  nulli  alteri  fubordinatnm , 
infinit;ebonitatis,  fumme  neceffarium ,  im- 
mutabilem,  aeternum,  immenfum,  qui  lit 
caufa  efficiens  rerum  omnium ,  a  quo  omnia 
fimul  fint ,  &  in  quem  omnia  tendant.  Sum- 
mus  enim  fi  non  fit ,  dabitur  alter  finis  eo  fu- 
perior,  &  fic  fummi  boninomineeritindi- 
gnus,  utpote  cumfitbonumfubordinatum : 
ut  autem  fummus  finis  fit ,  infinitasbonitatis 
effe  debet,  ut  fiftere  queat  appetitum ,  ani- 
mumque  in  fummofcelicitatisgraduconfti- 
tutum,pulcherrima  fui  fruitione  occupatum, 
detineat.  (b)  Voluntas  emm  bono  aliquo  jinito 
nonfatiatur,  &.  quamvis  cuncta  permulto- 
rum  finium  fubordinationem  ad  finem  ulti- 
mum  tendant  ,  illa  tamen  fola  immediate 
fummum  finem  defiderat ,  appetit ,  intendit. 
Porro  ne  inancipitisbonipoffeffioneparurri 
fcelicesfintmortales,  interquefpem  8c  me- 
tum  in  dubio  fit  animus ,  beatitudo  haec  obje- 
£fciva ,  ens  fumme  neceffarium,  immutabile, 
immenfum,  &c.  effe  debet :  &  quoniam  nul- 
lus  alius  abfolute  ultimus  finis  effe  poteft,  nifi 
qui  rerum  omnium  fit  caufaefficiens  (uter- 
que  enim  infinitus  effe  debet ,  nec  prseter 
unum  infinitum,  aliud  ullum  datur  )  recle  il- 
lud  fummum  bonum  vocamus ,  a  quo  &  pro- 
pter  quod  funt  omnia.  His  igitur  fummi  boni 
requifitis  obfervatis,  totam  entium  claffem 
perluftremus ,  quaeramufquetaleens,  cuio- 
mniahsecantecitataattributa  exa&e  conve- 
niant.  Certe,  nullum  aliud  reperire  erit ,  nifi 
ipfum  Deum  ter  Gpt.  Masc.  reverendum  iilud 
8c  colendum  numen ,  qui  totius  mundi  re- 
rumque  omnium  caufa  procreans  8c  confer- 
vans  eft ,  qui  omnia  ad  gloriam  fuam ,  seterna 
fua  providentia ,  decreto  immutabili ,  dirigit 
acrefert. 

(a)  Finis  &  borium  reciprocantur ,  fcilicet  hoc 
fenfu  5  oinne  bonum,  five  verum,  five  apparens, 
eft  finis  »  five  njtimus  ,  five  fubordinatus  5  & 
omnis  finis,  tum  ultimus,  tum  fubordinatus,  eft 
bonus,  vel  vere,vel  apparenrer; aut  etiam  omnis 
finis  eft  bonum,  vel  honeftum ,  vel  utilc ,  vel  ju» 
sA  3  cundum  j 


.'6 


C    O    L   L   E   G   I 


cundum  ,  8c  omnebonum  ,  vel  honeftum  ,  vel 
urile  ,vel  jucundum  ,  eftfmis  ,  velultimus  ,  vcl 
fubordinatus  ,  qui  vulgo  unavoce  vocatur  me- 
dium  ;  hic  quxritur  finis  ultimus,  &  bonum  ve- 
rum ,  ac  honeftum. 
(b)  VolnntM  five  rt/?p//>«*/hominis  dieitur  infini- 
tus  objeftive  ,  quia  nulla  res  creata  ,  etiamfi  o- 
mnes  ei  fiftantur  ,  i'-:fideriumejus  explet,  eft 
tamenfinitusfubjecHve  ,  quia  eft  facultas  ,  aut 
potentia  hominis  ,  qui  eft  creatura  finita ;  folum 
autemfummumbonumeft  infinitx  bonitatis  ,  ' 
ideoque  aptum  ut  fatisfaciat  appetui  noftro  infi- 
nito  ,  eflque  folus  Deus,  qui  finis  eft  ultimus , 
quiaomniafecitper  fe  ,  &  omniafiunt  propter 
ipfum.  Si  dicas  in  hac  vita  Deum  ut  fummum 
bonum  polfideti  nonpolfe,  Refpond.  omnino 
poffe,  nam  qui  Deum  naturx  lumine  cognofcit, 
&  cognitum  ex  naturx  lege  colit ,  is  Deum  tan- 
quam  fumum  bonum  poflidet  ,  atque  utrumque 
ab  homine  fieri  poteft  in  hac  vita  naturx  viri- 
bus,  citra  fidem  aut  revelationem  ,  tk  fadum  eft 
a  GentiLibus1 

Voluntas  humanavulgo  dicitur  finitafubje- 
ctivc  ,  &  infinita  objeftive  ;  fenfus  eft  ,  quod  fit 
facultas  fubjetti  finiti ,  puta  ,  animx  rationalis  , 
fed  quod  in  appetendo  ,  nullis  certis  objeftis 
aftringatur  ,  nullis  finibus  coerceatur  ,  fed  in  in- 
rfinitum  quafi  abeat  omnia  appetendo;  hxc  cau- 
fa  eft  ,  cur  nullum  ens  finitum  fit  vera  beatitudo 
objeftiva,  quia  infinito  appetitui  fatisfacere  ne- 

Suit ,  quem  cxplet  folus  Deus  ,  qui ,  quia  eft  in- 
nitx  bonitatis  ,  folus  voluntatem  in  infinita 
fuaappetitione  fatiat. 

VII.  His  fic  explicatis ,  remov emus  hinc 
omnia  boni  fimulachra  verius,  quambona, 
qux  multi  mortales  pro  a£Honum  fuarum 
finibus  funt  amplexi :  Epicureorum  volupta- 
tem  corpoream  (fi  fic  eorum  fententiam  ex- 
plicare  licct)  Stoicorum  habitus  virtutum, 
Peripateticorum  atTiones  virtutum  ,  denique 
corporis  8c  fortunx  bona,  quse  t<p'  'tyttVj  i.  e.  in 
noftra  poteftate  non  funt ,  pro  fummo  bono 
feu  beatitudine  obiectiva  haberi  poffe  pernc- 
gamus,  fivo  quodlibeteorumfeorfum,  five 
omniaautpleraque  fimul  fumas.  Qiu  cnim 
in  his  rcbus  felicitatem  conliftere  conten- 
dunt,  illi  excreaturaDeumfaciunt ,  8ccrea- 
tori  debitum  honorcm ,  virtuti  autexternis 
bonisadfcribunt:  hxctemcritas,  nc  impicta- 
tcm  cam  vocem  ,  in  Ethnicis  tolcrari  non 
pofifet,  &  nihilominustamencam  Chriftiani, 
pcr  avia  Paganifmi  Gentilcs  fccuti  ailruunt 


Um     Ethicum. 

ac  defendunt.  Tota  rerum  univerfitas  Deum 
pro  fine  fummo  ,  ajfimilationis  non  indigen- . 
tLa  ,  habet  ,  etiam  minutilTima  8c  viliitima 
quaeque  naturajeffeda  propter  Dei  fan&iili- 
mi  gloriam  operantur,  8c  interim  homo ,  qui 
totum  univerfum  dignitate  fuperat,  totiuf- 
que  orbis  mirabile  compendium  eft,nihil  nifi 
divitias ,  honores ,  aut,  ii  paulo  generofior  eft, 
virtutem  afTe&abit?  Huc  accedit,  quod  res 
alix  omnes  non  niii  perhominemadDeum 
tendant,  priufquaminhominem,  8ceome- 
diante  in  Deum  ferantur.  (a)  Denique  non 
fruftra  eft  illa  naturalis ,  partim  injita  ,partim 
acquijtta  Dei  notitia ,  fed  ad  ulteriorem  ali- 
quem  finem  referridebet,  quinonaliuseft, 
quam  ipfe  Deus.  Si  quis  qusrat,  quidde  vir- 
tuteScbonis  externis  fentiamus?  Refp.  vir- 
tutem  eiTe  medium  ,  ad  fummum  bonum  ob- 
tinendum ,  fimpliciter  neceiTarium :  (b)  Bona 
externa  medii  quoque  rationem  habere  poP- 
funt  refpecTu  fummi  boni  ,  non  tamen  ad 
illud  fimpliciter  neceiTaria  funt  ,  nec  ad  ii 
eiTe,  fed  tantum  ad  -n  bene  eflfe. 


(a)  Notitia  Dei  infita  dicitur  ,  qux  infculpta  eft 
omnium  hominum  cordibus,inipfanativitate , 
unde  vocatur  innata ,  non  quod  fe  ftatim  exfe- 
rat ,  atque  homo  nafcitur  ,  fed  ,  quod  cum  ibi 
fit,  poftea  {"efe  exferat  fponte  fua ,  abfque  mole- 
ftia  aut  probatione  ulla  ,  cum  homo  ad  rationis 
ufum  pervenit,eftque  nihil  aliud  quam  teftimo- 
niura  confcientix  uniufcujufque  de  Deo.  Ao- 
quifita  notitia  Dci  eft,  que  per  tcrrainos  medios 
defumtos  a  rebus  creatis  ,  &  per  fyliogifmos  ac 
probationes  ,  acquiritur ;  utraquenaturalis  eft, 
quia  neutra  eft  per  revelationem  ,  aut  haufta  cx 
vcrbo  Dei ,  qux  notitia  Dei  dicitur  revelata. 

Notitia  inuta  dicitur,  qua  Deum  cognofcimus 
ex  nobis  ipfis  ,  feucx  ideaDei.omnium  homi- 
num  animis  innata  ,  feu  ex  Confcientix  tcfti- 
monio.  Acquifita  dicitur,  qua  Deum  cognofci- 
mus  exrcbus  creatis  extra  nos  pofitis  in  toto 
mundo  ;  illa  dicitur  Dci  notitia  fubjecliva,  hxc 
Dci  objediva  ,  quia  illa  cx  ipfo  hotnine  eruitut 
in  quo  eft  ,  hxc  acquiritur  ex  objeftis,  fc.  rebtll 
vifibilibusextra  homines  collocatis. 

(I)  Bona  funt  vel  intema,  vel  cxtema.  Intema  di- 
cuntur ,  qux  intrahominein  funt  ,  funtqueffj 
animi  ,  ut  Virtut ,  vcl  corporis  ,  ut  S.ynt.i*:  Ex- 
tcrnavocantut.quxextra  homincm  funt,&  vul- 
go  vocantur  bonafornmx  ,  ut  Diviti*.  ,  bonom: 
Jixc  uou  faciunt  ad  fummi  boni  acquiiitio- 

ocii 


COLLEGIUM      EtHICUM. 

aem  aut  poftefiloncm  fimpliciter  ,  fed  ad  iilud 
acquirendum  &  pofiidendum  faciiius. 


VIII.  Beatitudo  formalis  ,  five  actus , 
quem  homo  circa  beatitudinemobjectivam 
exercere  debet ,  neceffario  eft  operatio  animi 
prseftantiflima ,  qux  procul  dubio  eft  ,  Dei 
^lorificatio,  quatenusillaabhomine,  in  na^ 
turali  ftatu  fpectato,  Deo  tribui  poteft  &  de- 
bet.  Nam  nuda  theoria  Sc  otiofa  fpeculatio 
hic  non  fufficit,fed  requiritur  praeterea  aliqua 
praxis  i  cum  creaturarum  omnium  fit,  Deum 
:reatorem  fuum  celebrare.  Ideoque  Apofto- 
usgentes  £m77ziAoy}j7S$  effedicit,A>77  yrovng 
nv  ^ihj  £%  'm;  Jzgv  i^o^carct*  ,  Jjj  <&£#£< -77^026». 
Jtraquehaec,  tum  obje&iva,  tum  formalis 
>eatitudo ,  integrahominisfceiicitatem  con- 
fcituit»  8c  unius  finis  rationem  habet.  Adfi- 
»em  autem  huncobtinendum  necefTaria  con- 
litio  eft  ejus  notitia,  quae  conditio  quoque 
n  omnifne  locum  habet:  (a)  finem  igitur  hunc 
ognofcere  nos  oportet  priufquam  eum  ac- 
[uirere  pofiimus.  Hinc  fequitur  Philofb- 
•hiam  Theoreticam  a  Praftica  praefupponi , 
c  hanc  illa  tanto  nobiliorem  efTe  ,  quanto 
uda  cognitione  a£fcio  8c  operatio  praeftat. 
'orro  ubinam  8c  quomodo  ifte  finis  obtineatur 
erPhilofophiam  Pracl:icam,  circumftantia 
1  definitione  addita  indicat,  fc.  in  hac  uita  & 
latuwviribus-.&d  futuram  enim  vitamme- 
ia,quae  haec  Philofophiapraefcribit,non  per- 
ngunt  j  &  bonum  fupernaturale  ad  Philofo- 
hiam  uon  pertinet. 

n)  OmnisfinisneceiTe  eft ,  ut  praecognofcatur  , 
antequam  appeti  valeat,  non  tamen  necefle  eft, 
ut  femper  praecognofcatnr  ab  eo  agente  ,  quod 
finem  appetit  ;  nam  res  inanimataj  &  plantae  ob 
finem  agunt  cognitum  ,  nonquidem  afcquia 
ratione  carent  ac  fenfu  ,  fed  a  Deo  ,  qui  illas  di- 
ligit  in  finem  illis  afepracftitum  ;  brutaagunt 
propter  finem  a  fe  cognitum,fed  fenfu tantum  ; 
homines  agunt  propter  finem  a  fecognitum, 
fidrationc- 


IX.  Finejzm  explicato  zdmedia  venien- 
dum  eft ,  quibus  haec  fcelicitas  acquiri  poteft, 
&  ad  praecepta ,  quibus  doctrinade  hifce  me- 
diis  traditur.  Quxmiam  vero  non  unius gene- 
risiftadocT:rinaeft,  ad  Philofophise  Pra&icse 
conftitutionem  quoque  pertinetWi^i/fo.-quam 
omnium  optime  inftituifTe  videtur  Picolomu 
iieuiintrod.  ad  decemgrad.ci<vil.PhiI.c.S.  Hunc 
igitur  fecuti  in  duas  partes  hanc  Philofo- 
phiam  fecamus ,  alteram  generalem  ,  quam 
Ethicam  ftricle  dictam  vulgo  vocant  ( Ethica 
enimlate  fumpta  totam  Philofophiam  Pra- 
clicam  nonnullis  comprehendit)  alteram  fpe- 
cialem  ,  quae  in  Oeconomicam  &  Politicam 
fubdivnditur.  Ethica,  feupars  iftageneralis 
generalia  praecepta  tradit ,  8c  certo  vitae  gene- 
ri  non  aftri&a  :  pars  fpccialis  generalia  ifta 
praecepta  reftringit ,  applicatque  ad  certa  fub- 
je&a,  atque  ita  mores  hominis  dirigit ,  quate- 
nusillealicujus  focietatis  membrum  eft.  Eft 
enim  homo  natura  iroXilay*  &<»  >  ut  re&e ait 
Ariftotelesquare  hominem  agere  vitam  mo- 
nafticam  non  decet ,  nili  ipfius  naturae  legi  8c 
fapientiflimo  Dei  inftituto,qui  fociabilitatem 
hominum  animis  infevit,  fe  opponere  velit. 
Cumergoomnevitse  humanae  genus,  quod 
naturae  Philofophiaeque  praeceptis  fit  conve- 
niens,  inhominumfocietatedegendum  fit, 
cumcjue  focietas  illa  fit  duplex,  familia  8c  ref- 
publica;  fequitur  fpecialem  Philofophiae  mo- 
ralis  partem,  quae  vitam  hominis,  ut  in  focie- 
tate  aliquadegitur,  fpectat,  bimembrem  efTe; 
utunaparsbene  inftitueridaevitaein  familia, 
altera  in  republica ,  regulas  doceat :  illam  Oe- 
conomicam ,  hanc  Politicam  vocant.  Totam 
Philofophiam  Pra&icam  ,  tum  generalem , 
tum  fpecialem ,  fequentibus  difputationibus 
( fi  vifum  fuerit  Deo  ter  Qpt.Max.)  abfolve- 
mus :  in  qua  pertraclanda  tantam  fervabimus 
«x.oifi&cw,  quantam  ipfa  Philofophiae  Practi- 
cae  natura  permittit:  in  ea  enim  aut  nullae  funt 
dcmonftrationes ,  aut  faltem  m-inus  accuratae. 


DISPU- 


8  COLLEGI  T7-M      E  T  H  I  C  U  M, 

DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 

S       E      C      U      N      D       A  y 
D  E 

SVMMO     BONO. 

T  h  e  s  i  s     I. 


PHilofophix  pra&icx  definitionem  ac  di- 
vifionem  prima  expofuit  difputatio ,  at- 
que  in  definitione  explicanda  per  partes, 
prxter  obje&um ,  finem  quoque  propofuit, 
qui  fubordinatus ,  fuit  7r£*'f  <s ,  ultimus,  fum- 
mumbonumfeubeatitudo,  in  quam  *re«'f& 
tendunt:Hxc  beatitudo  divifa  fuit  inobjeBi- 
•vam  &  formalem :  illa,  eft  ipfum  objedhim, 
quod  hominem  beat ,  hxc,  acquifitio  objecti, 
qux  eft  operatio ,  qua  objetto  beanti  homo 
conjungitur :  beatitudinem  objectivam ,  non 
effe  divitias ,  non  honores ,  non  voluptatem, 
iivc  animi,  five  corporis ,  non  virtutem ,  five 
ut  habitum ,  five  ut  aclionem,  confideratam, 
iftac  difputatione  fuit  indicatum,  acqux  tan- 
dem  fit  objectiva  hxc  beatitudo,  quxitem 
formalis,  obiter  fuit  fignificatum:verum  quia 
potiflima  ratio  habenda  eft  finis  inPhilofo- 
phia  practica ,  utpote  qui  veluti  Pharos  qux- 
dam  eft  illuftris,  ad  quam  mediapertotam 
Philofophiam  pra&icam  explicanda  tendunt, 
8c  nos  quoque  difputationum  noftrarum  cur- 
iuin  dirigemus ,  paulo  plenius  de  hoc  fine  ul- 
timo  8c  fummo bono  agendum  eft  ;  hxc  enim 
fummi  boni  ac  beatitudinis  accuratior  ex- 
plicatio,  Scoperamnoftr-ammeretur,  8c  fc- 
quentibus  non  exiguam  lucem  afTundct. 

1 1.  Antcomniunorandum  hiceft,beatitu- 
dinem  nonfuiffeanobisdivifamdifputatione 
fuperioriinol>icclivam8:formalern,tanquam 
in  duas  partcs  logicas  five  (a)  fpecies  ,<\u2.\'um 
utraque  quxdaro  fit  pcrfcintegra  8c  totalis 
beatitudo,fcd  tanquam  i n  duas partes eflentia- 
Les  aut  potius  integraies  unius totalis  beatitu- 
dinis,quxcx  utraquc  integratur:  quod  ipfum 
quoqueannotavitde  diviiionc  finis  in  obje- 
<ftivum  &  formalcm  ,  Suarez.  indifp.  Met.  1 3. 
fecl.i.num.  i2.Enimvcro,ficut  finii-objeclivus 


non  poteft  efTe  nobis  bonus,nifi  fit  a  nobis  per 

aliquam  operationem  acquifitus ;  &  iccirco 

ex  ipfb  8c  acquifitione  ejus  componitur  8c  in- 

tegratur  unus  finistotalis,  ad  quem  intentio 

agentis  ad^quate  terminatur,8cpropter  quem 

adxquate  operatur  (avarusenim  noninten- 

ditpecuniamabfolute,  fedut  a  fe  pofteffam) 

ita  etiam  beatitudo  objecl:iva(nimirum  Deus, 

quod  poftea  demonftrabimus )  non  poteft  nos 

beare ,  nifi  nobis  per  formalem  beatitudinem 

conjungatur ;  unde  ex  utraque  integratur  to- 

talis  quxda  beatitudo  (nempe  Deus ,  ut  Scho- 

lafticifentiunt,  vifus,  ut  nos  explicabimus 

poftea  ,  glorificatus  )  2c  hanc  beatitudinem 

adxquate  appetimus.  Nam  utraque  hxc  bea- 

titudinis  pars,  6c  obje&um  quod  beat,  &  a&us 

quo  beamur ,  ita  fefe  habet ,  ut  neutra  fine  al- 

tera  poflit  beare :  Coincidit  cum  hac  divifio- 

ne  nunc  explicata,  divifjo  in  beatitudinem 

cujtis  8c  beatitudinem  qua ,  ficut  eam  ufurpat 

8c  fic  \oc[u\tur,Thom.  Aquinas  inprfec.qu<eft.  1. 

art.%.  fed  melius  loquuntur  ejusCommen- 

tatores ,  qui  priorcm  beatitudinem  appellant 

qii£i  pofteriorem  qua.  Utraque  beatittido,  tum 

objeHiva  fivc  qu£y  &formaiis  five  qua,  vera  cft 

beatitudo  :  ficut  tam  finis  objettivus  quam 

formalis  veram  habet  rationem  finis :  ac  Deus 

quidem  ,  qui  eft  beatitudo  obje&iva ,  cum  fit 

iummum  noftrum  bonum ,  finifque  ultimus , 

non  poteft  non  habere  veram  8c  propriam  ra- 

tionem  bcatitudinis :  acquifitioautem  fummi 

boni  finifque  ultimi,  qux  eft  beatitudofbr- 

malis,  vcram  tcnetacpropriambeatitudinis 

rationcm,  quia  fummum  bonum  non  habet 

rationem  bcatitudinis  nifi  fiat  bonum  pro- 

prium  cjus ,  qui  beatur :  intci  im  f  itemur 

tioncm  bcatitudinis  priusconvenircobjccli- 

vx ,  poftcrius  formali  beatitudini ,  quia  ratio 

bonitatis 


Couegium    Ethicum. 

onitatis  &  appetibilitatis ,  quaereperiturin 
)rmari,  derivatur  ex  objediva :  nec  enim  vi- 
o  Dei ,  aut  glorificatio  potius,  haberet  ratio- 
:m  beatitudinis,  nifi  Deus  eflet  noftra  beati- 
ido :  quemadmodum  enim  avarus  non  ap- 
;teret  pofTeiTionem  pecuniae ,  nifi  appeteret 
fam  pecuniam  i  ita  homo  non  appeteret  vi- 
j  Dnem  aut  glorificationem  Dei ,  nifi  appete- 
t  ipfum  Deum. 


9 


)  Cum  genusdividiturinfpecies  ,  tota  natura 
,  generis  in  uhaquaque  reperitur  fpecie  ,  fic  tota 
natura  Animalis  reperitur  in  Homine  ,  tota  in 
Bruto  :  at  cum  integrum  dividitur  in  membra  , 
non  reperitur  totanaturaintegriinunoquoque 
mcmbro  ,  nam  tota  natura  corporis  non  reperi- 
tur  in  capite  ,  nec  peftore  ,  nec  in  pedibus  ,  aut 
ulla  fui  parte  ,  fed  ut  corpus  fit  totum  oportet 
omnia  membra  cpncurrere  ;  atque  pofteriori 
modo  dividitur  Beatitudo  in  objedivam,  &  for- 
malem  ,  nam  non  reperitur  tota  Beatitudo  in 
objectiva,nectota  informali.fedpartimin  bac, 
partim  in  illa.,  &  ambx  debent  concurreread 
beatitudinem  totam  &  integram  conftituen- 
dam. 

III.  Antequam,quae fit beatitudo objecli- 
ac  formalis ,  plenius  explicemus ,  tenenda 
:  eft  primum  alia  quaedam  beatitudinisdi- 
10,  in  naturakm  &  fupernaturalem :  natura- 
eft ,  quae  eft  proportionata  humanae  natu- 
,  ad  quamhomo  pervenire  poteftperfua 
turalia  dona:fupernaturalis  eft ,  quae  huma- 
i  m  naturam  excedit ,  unde  necadeamper- 
iri  poteft ,  nifi  humana  natura  divinitus 
o  gratiae  fupernaturalis  elevetur.  Dari  na- 
alem  beatitudinem  commenfuratam  na- 
'ae  humanae ,  fatis  arguunt  tot  Ethnicorum 
fummobonoopiniones  ;  nam  illiiniJlud 
ntamferio  inquifiviffent,  nifi  effe  exifti- 
.ifent:  at  de  fupernaturali  bono,illi  ne  fbm- 
.re  quidem  potuerunt.  (a)  Nos  impraden- 
rum  de  fupernaturali  beatitudine  non  agi- 
is ,  quam  Theologis  relinquimus ,  fed  de 
■urali:  &  non  eft,quod  quis  miretur,  Deum 
um  aut  glorificatum ,  dici  beatitudinem 
:uralem,  quia  Deus  dicitur  (b)  beatitudo 
■uralis  non  ratione  objedti ,  (Deus  enim  re- 
raeft  ens  fupernaturale )  fed  ratione  modi, 
o  acquiritur  bcatitudo  feu  fummum  bo- 
m  >  (c)  in  quantum  natur<*  viribusfine  au- 


xilio  grati*  aut  doni  fupernaturalvs  poffidetur. 
Solet  etiam  beatitudo  dividi  in  perfectam  Sc 
imperfeciam :  quce  di  vifio  fi  omnem  beatitudi- 
nem  ada^quate  di vidat ,  poteft  naturalis  beati- 
tudo,  quae  folo  auxilio  naturae  comparatur , 
imperfeda  dici,  rationebeatitudinis  iuperna- 
turalis,  quae,  quia  auxiliogratiae  habetur,  per- 
feclior  eft :  interim  tamen  hxc  ipfa ,  qua:  per- 
fe£ta  eft  ratione  beatitudinis  naturalis ,  fubdi- 
vidi  poteft  in  perfe&am  &  imperfedam,  qua- 
tenusexpartetantumpofiideturin  via,  i.  e. 
in  hac  vita,  plene  in  patria,  i.  e.  in  futura  vita. 
Eft  &  alia  quaedam  beatitudinis  divifio  in  fpe- 
culativam  &  praBicam ,  quarum  illa  confiftit 
in  contemplatione,haec  in  glorificatione  Dei; 
fedillaeftpotiusbeatitudinis  formalis  fubdi- 
vifio :  quare  hic  non  latius  exponenda ,  &  fa- 
tis  etiam  expofita  eft  cap.  4.  Ethica  Burfd.  Er- 
go ,  quaenam  fit  beatitudo  obj e&iva  naturalis 
atque  imperfe&a  ex  parte  modi  pofiidendi,  & 
in  quo  confiftat,  porro  videndum  eft. 

(a)  Bearitudo  fupernaturalis  confiftit  in  co<rnitio- 
ne  &  cultu  Deh  profeftis  ex  fide  fecundum  ver- 

£m  Pei  ■  fideS  enim  includit  conclufionem  3c 
aflenfum,  qux  funt  rationis,  &  fiduciam  feu  ac- 
quicfcentiam  ,  quae  eft  voluntatis  :  neutra  ,  nec 
fiducia  nec  cognitio,  acquiritur  lumine  naturx, 
led  gratix  ac  rcvelationis ;  ideoque  beatitudo 
fupernaturahs  non  poteft  abomnibuspoflideri 
hominibus  ,  fed  tantum  ab  iis  ,  quibus  verbum 
Dei  eft  revelatum,&  fides  data;  eftque  hatc  bea- 
titudo  falutaris  ,  five  ad  falutem  xternam  in  pa- 
tria  feu  vita  futura:  fed  beatitudo  naturaiis  con- 
fiftit  in  cognitione  &  cultuDei ,  acccptis  ex  ii- 
bro  naturx,  per  lumen  natura:  ,  ac  ratiocinatio- 
nis  fafts  ex  ptincipiis  prafticis  innatis ,  non 
acquifms,  per  fidem  a  Deo  infufam,&  hxc  bea- 
titudo,  non  eft  propria  quibufdam,  fed  commu- 
nis  omnibus  hominibus  ,  eftque  non  falutaris, 
&  obtinetur  in  via ,  i.  e.  in  hac  vita  noftra,  dum 
verfamur  in  terris  ,  ac  cum  morte  definit. 

0)  ^^Wohujusvita:,&naturalis  ,  non  eft  faln- 
taris  ,  i.e.  nonfacit  hominem  participemvitce 
xterna: ;  at  'Seatitudo  vhx  futurae  &  fupcrnat ura- 
lis  hominem  falutis  zterna:  participem  reddit. 

(t)  Deus  pofiidetur  naturae  viribus,quando  abfque 
revelatione  ex  verbo  Dei,  abfque  gratia  fpeciali 
autfidedonata,  cognofcitur  per  folam  natura- 
lcm  intelleftus  noftri  ratiocinationem  ex  rebus 
creatis,  quas  contemplando  deducitur  in  cogni- 
tionem  fapientiae,  potentix  &  bonitatis  divinae, 
atque  adeo  ipfius  Dei ,  pranerea  quando  colitur 

2  non 


10 


Collegium    E  t  h  i  c  u  m, 


non  fccundum  legem  moraiem  revelatam  aut 
prxfcriptum  literarum  facrarum.fed  fecundum 
legem  naturalem  ,  omnium  hominum  cordibus 
infcriptam,  &  prxfcriutum  intelledus,  ejufque 
dirtamen  ,  quod  judicavit  per  conclufiones  ex 
principiis  prafticis  illatas. 

IV.  Dcre,  quce  nosredditfoelicesin  hac 
vi*:a  ,  beatitudine  objectiva  ,  variae  fuerunt 
Philofophorumopiniones:  nec  enimaliade 
re  apud  Philofophos  tanta  fententiarum  va- 
rietate  unquam  certatum  fuit ,  ut  de  hominis 
quidem  fcelicitate.  Magnus  ille  zAHgufinus 
l  \y.de  Civ.  Dei.  c.  i .  citat  Varronem ,  ducen- 
tas  8c  odtuaginta  o£to  Philofophorum  fen- 
tentias  colligentem  de  hoc  negotio.  Multa 
de  eo  fcribit  Arifi.  i.^io.  Ethic.  adNicom.i . 
cj^i.  Etijic.ad Eudem.  j.PoIit.  &alibi.  Cicero 
m  Tufc.  quaft.  defin.  bon.  &  mal.  &  Paradox. 
Senecade  Vita  beata.  Nos  mifTis  au&oritati- 
bus  rem  ipfam  fpe&abimus.  Beatitudo  objecli- 
*va ,  idem  eft ,  quod  objeBum  quod  nos  beat : 
eftque  ultimus  finis  cXfummum  hominis  in  hac 
vh-dbonutn,  quodeoipfo,  quod  eft  fummum 
bonum,  eft  bonum  peifecfum  Zcfufficiens :  per- 
fe&um  quidcm,  quiaomniapropter  ipfum  , 
ipfum  autem  propter  nullum  eft :  fufficiens  , 
quia  ipfum  folum  ii  habeatur ,  ficit  vitam  ra- 
tionefui  eligibilem,  ct  nullius  alteriusindi- 
gentem  :  itaque  Beatitudo  confiftit  in  ftatu 
omnium  bonorum  aggregatione  affluente  : 
aclicetomniabonorumgenera  in  ftatu  bea- 
titudinis  inveniantur ,  in  uno  tamen,fc.  bono 
animi,(rt)  effentialiter  tantum  confiftit,c£tera, 
fc.bonafortunae  aut  corporis,  illi  adjacent, 
vel  tanquam  proprietates  ab  eo  manantes,  vel 
tanquam  adjumenta  8c  inftrumenta  fecun- 
dum  dcbitum  decentix,  i.  e.  decorum>requi- 
fita,  quaii  caetera  bona  debeanturpoiTidcnti 
bonum  illud  optimum  :  quod  quid  fit  tan- 
dcm  ,  diilinftc  inquiremus.  (b)  Bonum  cft,  vel 
increatum,  vclcreatum:  crcatumcft,  vehw- 
lernum  homini ,  vcl  externum  :  iiitcrnum  ,  vcl 
ad  MMxmwm  pcrti  nct ,  vcl  adcorpus.  Qujyritur 
jam,an  beatitudo  objcHiva^i.  e.  res qua nos beat, 
effcntiahterft pOj  '.>quo  bono  cxterno  ? an 

in  ahquo  bono  corporis  ?  an  in  aliqui  bono  ar.imi  ? 
an  in  aliquo  bono  creato  ?  an  &  quomodoftpof- 
ta  infolo  bono  increato  ? 


(a)  Qiiemadmodum  aliud  eft ,  quod  eiTentiam 
hominis  conilituit  ,  &  aliud  ,  quod  facit  ad 
ejus  integritatem ,  ita  quoquealiud  eft  ,quod 
requirirur  ad  boni  fummi  eiientiam.aliudjquod 
adejus  integritatem.  Sine  Aniina  aut  Corpore 
homo  non  eil  homo  ,  Sc  perit  effentia  hominis 
fi  alterum  eorum  auferatur  ,  at  ilnemanuaut 
pede  homo  adhuc  manet  homo  ,  (c.  manet  ho- 
mo  integer ,  &  ablata  manu  vel  pede  non  tolli- 
tur  elfentia  hominis  .,  fed  perit  ejus  integritas  j 
fic  ilne  bonis  Animi  fummum  bonumnoneft 
fummum  bonum  ,  &  illis  ablatis  perit  hujus  ef- 
fentia.fcd  fine  bonis  Foftunae  autCorporis  fum- 
mum  bonum  manet  fummum  bonum  ,  verum 
iis  ablatis ,  fummum  b-onum  non  manet  inte 
grum  ,  &  efleutia  fummi  boni  non  amittitur, 
fedperit  ejus  integritas  ,  hoc  eft  quod  vulgoff 
cunt ,  bona  Animi  faciunt  ad  elfe  fummi  boni, 
at  bona  Corporis  aut  fbrtunae  ad  bene  efle. 

(b)  Bona  externavocantur^,  qux  funt  extra  homi 
nem  ,  utdivitixj  &  extra  hominis  poceflatem 
funt  collocata^unde  Gentiles  ea  vocarunt  bona 
fortun:e,quia  hxc  ab  illis  fingebatur  Dea  ,  quae 
talia  bona  uni  concederet ,  alterinegaret  3  fed 
Chriftiani  fortuna:  bonum  non  norunr  ,  quia 
fciunt  omriiabona  difpenfari  aprovidentiadivi- 
na,  qux  largitur,  talia  bona  cui  vult,  &  negat  cui 
vult. 


]! 


V.  Ut  ab  imperfe&ioribusprogrediamur 
ad  perfe&iora ,  primo  inquirendum  eft  de  bo- 
nis  externis,qil£e  (a)  d\\\fortun<e  vocant,  inter K 
quaepraefertim  numerantur  divitije ,  honoretjt 
gloria  i\vefama  ,  principatus  five  dominatio,  anW 
in  iis  beatitudo  objeBiva  conffat  ?  dicimus, 
quodnon ,  ob  hafce  rationes.  1 .  Quia de  ratio- 
nebeatitudiniscft,  ut  iitbonumoptimumSc 
perfedhim ,  ex  th.  pra?ced.  &  dArifiot.  1 .  Eth. 
c.  7.  &  10.  c.  6.  adNicomach.  Ergoexfuana- 
tura  cxcludit  omne  malum  ,  quod  ex  fe  ett 
malum  ,  quale  esl  (b)  malum  moris  ■>  conftat 
enim  inter  omnes,malos  fcelices  eife  non  pof- 
fe:  at  bona  externa  ac  fortunse  etiam  malis 
communia  effe ,  probari  non  eft  neceffe:  quin 
etiam  a  viris  malis ,  & facilius obtinentur ,  8c 
abundantiuspoffidentur.  2.  Beatitudo,  cum 
fit  bonum  perfe&um ,  non  folum  non  poterit 
communicari  homini  malo ,  fed  ex  iui  na- 
tura  nullo  modo  effe  potcrit  principiumali- 
cujus  mali ,  teftante  d/Irifiot.  I.  1 .  Ethic.  c.  11. 
circa  finem.  At  bona  externa  quam  plurimis 
funt  incentiva  malorum  ,  quod  experientii 

nimii 


COLIEGIUM      ETHJCU 


M« 


nimis  quam  notum  eft.  Ergo ,  &c.  3 .  Beati- 
rudo  ex  fua  natura  habet  quod  (it  bonum  per 
fe  fufficiens ,  nullius  alterius  indigens,  ut  paf- 
(imdocet  <tArifi.  i.,Ethic.  Nicom.  c.  7.  /.  10. 
r.  6. I.  7.  Pol.  c.  6.  Optimum  enim  non  efTet , 
ialteriusextrinfeciboni  effet  indi^um :  fed 
jona  externa  ex  fua  natura  non  iunt  perfe 
uMicientia,  fed  indigent  quam  plurimis  aliis 
jonis,  fine  quibusnequeuntfurficere:  indi- 
yentenim  curporis  incolumitate,  animi  fa- 
)ientia  8c  virtute,  ut  bene  dirigantur.  4.  Bea- 
itudo  eft  bonum  non  dependens  a  fortuna  8c 
raufis  externis,  docente  ipfo  Arifl.  1.  Eth.  c.$. 
celixenim  (utait  ipfe)  per  fe  ipfum  8c  in 
eipfo fcelix  eft ,  ex  eodem  Arifl.  y.PoIit.  c.  1 . 
mte  finem.  fed  bona  externapendentabex- 
erniscaufis,  praefertimafortuna,  unde  bo- 
lafortunae  vocantur.  Quare  iniisefTentiali- 
er  beatitudo  non  confiftit.  5*.  De  ratione  bea- 
itudiniseft,  Uteofitmelior,  quo  inmajore 
labetur  excefTu:  zArifi.  7.  Polit.  c.  1.  nam 
:um  non  habeat  finem  ,  cujus  gratia  fit ,  nec 
tiam  habebit  medium ,  in  quo  confiftat ,  fic 
itextremafintvitiofa:  fed  bona  externa  ha- 
•entfinem,  propter  quem  expetuntur  (funt 
nimbonautiliaScpropteraliud)  8c  praeter- 
a  ex  fua  natura  fibi  vendicant  quoddam  me- 
lium ,  ita  ut  vitiofa  firit ,  fi  illud  excedant  ; 
[uodetiam  docuit  zArifi.  magn.m0ral.L2. 
•3- 

a)  Bona  fortuns  dicuntur ,  quae  GentilesafTcri- 
bebant  fortunx ,  quam  volebant  ea  impartiri 
huic  &  non  iili  j  ita ,  quod  unus  effet  dives  , 
alter  non,  unus  abundaret  gloria,  alter  vero 
eflet  contemptus,dicebant  a  fortunaproficifci: 
fed  Chriftiani  hatc  &  fimiliaadfcribunt  Provi- 
denticeDei,  iis  enim  foitunx  nomen  eft  inco- 
gnitum. 

h)  Malum  moris  opponitur  malo  naturx  ;  illud  , 
eftvitium  virtuti  contrarium,  hoc  ,  eftdefedus 
aut  exceflus  rectitudinis  in  natura  requifita ,  uti 
eft  caecitas  &  gibbus. 
Malum  moris  opponitur  malo  naturae  &  fic  di- 
citur  quia  malos  inducit  mores  ac  contra  ho- 
neftatem ,  quemadmodum  funt  Vitia  ideo  di- 
fta  mala  moralia  ;  malum  naturae  eft  aliquis  na- 
turx  defe&us  ,  ut  cxcitas  ,  uno  verbo  ,  qus  non 
pugnant  adverfus  bonos  mores  aut  honeftatem- 

VI.  Sedinfpecie  beatitndinem  objetlivam 


non  ejfe  fitam  in  divitiis  ,  fic  qftendi  poteft 
1 .  quia  non  fui  gratia ,  fed  propter  aliud  expe- 
tuntur ,  1 .  Ethic .  c.f.  1 .  Polit.  c.  f.  6. 4.  Ethic. 
cap.f.  2.  quia  homo  (a)  finis  e&cuidivitia- 
rum:  natura  enim  divitias  inftituit  in  gratiam 
hominis:  at  beatitudo  objectivahominiseft 
bonum  ipfo  homine  nobilius ,  alioquin  non 
poffet illum beare.  ^.fubjacentfortunoe,  in- 
ftabiles  funt ,  8c  fallaces ,  8c  talis  naturae ,  ut 
homineinvito  facile  amittantur.  Quod  bea- 
titudo  ebjeBiva  non  Jit  Jita  in  honore,  patet, 
1 .  quia  honor  exhibetur  ut  fignum  8c  tefli- 
monium  excellentiae ,  8c  expetitur  tantum  ut 
illa  excellentia  agnofcatur :  unde  honor  non 
eft  in  genere  bonorum  fimpliciter ,  fed  in  ge- 
ncre  (b)  bonorumutilium:  teftimonium  enim 
excellentiae  ad  ipfam  excellentiam  ordina- 
tur ,  ut  in  finem  :  at  beatitudo  obje&iva  confi- 
ftit  in  bono  fimpliciter,  8c  finis  eft:quare,  cum 
honor  non  propter  fe  quaeratur ,  fed  propter 
virtutis  excellentiam ,  non  eft  bonum  opti- 
mum  homini :  8c  non  poteft expeti ,  ut  finis , 
inquoquisquiefcat,  nifi  inordinate  8c  am- 
bitiofe;  quod  enim  per  fe  non  eft  bonum ,  non 
poteftordinateexpeti,  exteftimonio  Arifiot. 
C.2.I.8.  Ethic.  Nicom.  2 .  Cum  honor  fit  tefti- 
monium  excellentiae  ,  quae  eftinhonorato, 
(c )  honoris  natura  talis  eii,  ut  magis  Jit  in  hono- 
rante  quam  in  honorato :  etenim  actus  ille  tefti- 
ficans  excellentiam ,  eft  inhonorante,  8c  ab 
eo  per  fe  pendet ,  non  vero  ab  ipfo  honorato : 
Ergo  honor  ipfe  non  folum  non  poteft  efle 
beatitudo  formalis  ( hsec  enim  formaliter  eft 
in  ipfo  beato  )  fed  nec  efTe  poteft  beatitudo 
objeclriva;  quoniam  de  ratione  illiuseft,  ut 
per  proprias  ipfius  beati  operationes  8c  acqui- 
ratur  8c  reipsa  poffideatur ;  alias  non  efTet,  nec 
efTepofTet,  proprium  beati :  at  vero  honores 
aftequimur  aliorum  a&ionibus.  Quod  beati- 
tudo  ebjeffiva  non  conjifiat  in  famajive gloria 
vana  ,fc.  quatenus  fignificat  claram  frequen- 
temque alicujus  notitiam  cum  laude  conjun- 
ctam  ,  hinc  eft  manifeftum ,  1 .  quia  gloria , 
nec  haberi  poteft,  nec  poffideri,  per  propriam 
aclionem  ejus,  cujuseftgloria,  nec  realiter 
poteft  cum  ipfo  uniri :  nam  gloria  eft  notitia , 
confequenter  (d)  aclio  immanens ,  exiftensin 
iis ,  qui excellentiam  alicujus ,  8c  cognofcunt 
B  2  8c  lau- 


12  COLLEGIUM 

£c  laudant:  in  eo  vero  qui  laudatur,  folum 
(e)  inefl  ttrminatrje  &per  denominationem  ex- 
frinfecam:  at  derationebeatitudinisobje&i- 
vx  eft ,  ut  per  ipfam  adtionem  beati  &  acqui- 
ratur&poflideatur,  quod  ccftatimindicavi- 
mus.  2.  Beatitudoobjecliva,  cumlitbonum 
fummum  ,  non  eft  collocanda  in^aflione 
fed  a&ione:  fed  gloria  paflio  eft  jjquia  po- 
nitur  in  notitia  excellentise  ,  non  quatenus 
denominat  cognofcentem  ,  fed  cognitum : 
nam  gloriofus  dicitur ,  qui  cum  aliqua  formd 
£claudeeft  ab  aliis  cognitus:  conftat  autem 
(/)  perfcftitt*  effe ,  cognofcere  quam  cognofci : 
fiquidem  non  cognofcunt ,  niii  quae  in  rebus 
funt  nobiliora  ,  cognofcuntur  autem  ,  quae 
inrebus  etiam  funt  infima.   Ergo  beatitudo 
objedtivanoneftpofitain  gloria,  quse  nihil 
eft  aliud  quam  cognofci  ab  aliis ,  quod  in  ho- 
mine  cognito  nullam  ponit  excell,entiam,  fed 
denominationem,  ut  dixi ,  tantum  externam. 
Quodbeatitudo  objeBiva  non  conjtflat  in  princi- 
patity  dominatione ,  autpoteslatemundana  ,ac 
civili ,  ex  eo  patet.    i .  quia  (g )  mundana  po- 
teftas  8c  dominatio  eft  ex  natura  fua  ad  finem  : 
nam  dicit  potentiam  ad  agendum,  cujus  a&io 
cft  propter  finem ,  [c.  proprer  bonumpopuli 
quod  intendit.  2.  quiainftabiliseftocparum 
conftans,  a  fortuna dependens  8c  ab  hominum  | 
judiciisatqueopinionibus.   3.  quia  non  po- 
teft  hominem  reddere  quietum:  eft  enim  ple- 
nafollicitudinum&aculeisformidinumfub- 
jecta.  4.  quia  poteft  quis  eamaleuti:  atqui 
haecomniabeatitudiniobje&ivae,  8c  fummo 
bono,  rcpugnant :  Ergo,  8cc. 

(.1)  Finis  cui ,  fcmper  cftnobilior  fine  cujus  ,  11 1 
•xger  eftnobilior  fanitate  ;  fed  hic  finis  cujus, 
fcilicct  Dcus ,  eft  nobilior  finc  cui ,  fcilicct  Jao- 
mioe. 

Finis  cui  dicitur  ,  in  cujus  gratiam  aliquod 
expctitur  ,  finis  cujus  dicitur  ,  id  quod  cxpe- 
titur  j  lic  finis  cujus  ,  cft  fanitas ,  finis  cui, 
gft  rvccr  ,  fic  diviti.v  funt  finis  cujus  ,  homo, 
finis  cui,  qutaillae  ingratiam  bominis  expetun- 
tur :  Ccnfctni  j    cui  uobflior  fine  cuius, 

narahomonobilioreftfanitatc  aut  divitiii  ,  at 
vcro  hic  finis  cujus  .  five  id  1]  Lodexperitiu 
Deus  ,  finiscuiclt  homo  ,  homo  vcro  non  eft 
nobilior  1 
Bonum  utilc  ,    cft  id  quod  ftd  aliud  ordim- 

ttir  tanquara  finem  :  bjnum  h  q  cft 


E  T  H   I   C   U   M. 

ipfe  finis  :  tale  eft  fummum  bonum  ,  ergo." 
Honos  non  poteft  efle  fummum  bonum  ,  quia 
tordinatur  ad  aliud  ,  nec  eft  bonum  honeftum, 
fed  utile ,  nam  refertur  in  agnitionem  excel- 
lentix  tanquam  111  finem  :  ideo  enim  aliquis 
expetit  honorem  ,  ut  fic  virtus  ,  eruditio  ,  forti- 
tudo  ,  aut  fimilis  prxftantia  ,  quam  poflidet,  ab 
alio  agnofcatur. 

(c)  Honor  nugis  eft  in  honorante  quam  honora- 
to  ,  i.  e.  rnagis  eft  fitum  in  poteftate  honorantis 
honorem  differre  feu  agnofcere   &  celebrare' 
excellentiam  &  virtutem  altcrius  ,  quameftin 
poteftate  honorati ,  i.  e.  qui  honorem  meretur 
excellentiafuarumvirtutum  ,  utobillas  agno- 
fcatur  &  celebretur  ;  etiamfi  enim  quisvel  mil- 
liesmereatur  honorem  ob  fuas  virtutes  ,  fi  tz.4t 
men  alii  nolint  eas  agnofccre  aut  celebrare  J 
nunquam  honorabitur  ,  neque  is  poteftefTeftum. 
dare,  ut  fux  virtutes  abaliis  velagnofcantur, 
vel  celebrentur. 

Honox  dicitur  efle  magis  in  honorante,  quarrr 
in  honorato  ,  quia  etiamli  quis  poflideat  omnis- 
generis  virtutes  ,  non  eft  tamen  hoc  iniplius 
poteftatc,  ut  ob  illas  honoretur  ,  fed  hoc  eft  to- 
tum  in  poteftare  honorantis  ,  qui ,  fi  velit ,  alte- 
rum  ob  virtutcs  honorabit ,  fi  nolit ,  non  faciet: 
ideoque  cum  non  poflit  quis  honorcm  poflidere 
quando  vult ,  potcft  autem  fummum  bonum 
poflidere  cum  vult ,  fequitur  ,  fummum  bonum 
non  effe  fitum  in  honore. 

(d)  Ac~tio  immanens  dicitur  ,  qux  manet  intra 
iplum  agentem  ,  qualis  eft  cognitio  ,  qux  ma- 
net  in  cognofcente :  cum  ergo  Gloria  fit  co- 
gnitio  alterius  cum  laude  conjuncla  ,  eft  in 
cognofcente  iftam  alterius  laudem  ,  non  vero  in 
eoqui  laudatur  ,  nifi  inquantumis  qui  lauda- 
tur  eft  terminus  Iaudis  ,  i,  e.  in  quo  laus  &  co- 
gnitio  altcriusterminantur  ,  undeisqui  lauda- 
tur  dicitur  laudari  per  denomihationcm  extrin- 
lecam,  quatcnus  laudatur  ab  alio  extra  fe. 

(e )  Fama  feu  gloria  dicitur  terminativa  &  per  ter- 
minationem  extrinfecam  ,  &  ineffe  ci  qui  glo- 
rificatur  ,  quia  gloriofus  dicitiir  &  famofus  ,  a 
gloria  &  fama,  quam  alter  de  ipfo  ce1ebrat,qux 
cclebratio  in  iplo  tamen  tanquam  objcdto  tcr- 
minatur  pafllve.  ipfe  enim  cclebratur. 

(f)  Quia  agere  nobilius  eft,  quam  pati ,  ideo  co- 
gnofccre  nobilius  cft,  qua  cognofci:  fcd  qui  Lui- 
datur  ,  cognofcitur  ,quilaudat ,  cognofcit  alte- 
rius  cxellentiam  ;  ergo  laus  fita  eft  in  palfione : 
at  bcatitudo  objecliva  non  eft  fita  in  paflione, 
quia  fita  cit  in  bono  optimo.arqui  paflio  non  eft 
bonum  optimum,  Acliocnim  cft  bonu  melr 

( %  )  Potcftas  mundana  cftad  finem,  qiua  rcfpicit 
bonum  Hcipublic.v  :   fcd   Bcatitudo  1 
non  cft  ad  finem>  verum  ipfc  finis. 

VII. 


Collegium    Ethicum.  it 

VII.  Sedji  (a)  honct  externa  heatitudinem    busmodiseftfufficiens,  &  ob  id  aliquomodo 
ohjeBivam  efTentialiter  non  conftituant ,  anne    perfe&ior ,  fed  accidentaliter  tantum ,  ut  ex- 
aliquomodo  tamen  ad  eampertine?it  ?  Stoici hoc  j  ponitur  i.Ethic.Nicom.c.  J. 
olim  negarunt,inde  moti,quia  homo externis 


bonis  nullo  modo  poteft  effe  bonus,  cu  tamen 
ad  beatitudinem  nihil  pertinere  poffit ,  quod 
bonum  homini  non  fit.  Peripatetici  contra  af- 
firmant,  quia,  etfi  bona  externainterbona 
infimum  locum  obtineant  ,  boni  tamen  ra- 
tionem  fortiuntur ,  fi  non  abfolute,  per  analo- 
giamtamenad  bona  per  fe,  quatenus  adju- 
menta  funt  ad  operandum  opera  virtutisiquce 
fententia  eft  ^AriJiot.  i .  Ethic.  Nico?n.  c.S.  ab 
initioadfinem ,  &j.Polit.  i.  ubidocetbea- 
tum  bonis  externis  indigere ,  quia  illis  ad  be- 
ne  operandum  plurimum  juvatur  :  itaque 
beatitudinis  quaedam  quafi  particulse  funt  , 
extrinfecuseamperficientes,  non  quod  fine 
illis  non  detur  beatitudo  fecundum  fefuffi- 
ciens,  fed  quia  illis  adjun&is  beatitudo  omni- 


(a)  Bona  externa  non  faciunt  ad  effe  fummi  boni, 
fed  ad  bene  effe  ,  quemadmodum  manus  &  pe- 
desnonfaciunt  ad  effe  hominis,  fed  ad  bene 
effe. 

Diftinguendum  eft  inter  7*effefummiboni, 
&  bene  effe  j  bona  fortunaj  non  faciunt  ad  effe, 
fed  ad  bene  effe  fummi  boni ,  quemadmodum 
vinum  non  facit  ad  effe  ,  fcd  ad  bene  elfe  homi- 
nis .  2 .  inter  rei  effentiam  &  integritatem  ;  bona. 
'fortunae  pertinent  ad  integriratem  fummi  boni, 
fednonadeffentiamejus  ,  nam  fine  illis  fum- 
mum  bonum  effe  poteft  ,  quemadmodum  ma- 
nus  ad  integritatem  hominis  pertinet ,  non  ef- 
fentiam  ,  quia  homo  cui  amputata  eft  manus 
non  quidem  eft  homo  integer  ,  efttamenhomo 
euentialiter,  quia  habet  materiam  &  formam. 
fuam. 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 

T     E      R     t     I     A> 
D  E 

SVMMO     BON  O 


T  H   E   S 

BEatitudinem  objeftivam  non  coniiftere 
in  bonis  externis ,  aut  Fortunae ,  difputa- 
tione  praecedenti  fuit  oftenfum ;  fequi- 
tur ,  ut  eam  non  effe  fttam  in  bonis  internis , 
velcorporis,  rel  animi,  porro  oftendamus. 
(  a )  Per  hona  vero  corporis  ,  intelligimus  , 
non  tantum  /anitatem  ,  pulchritudinem  , 
virium  robur  ,  quce  funt  bona  corpori  pro- 
pria  ,  fed  (  h  )  &  njita  longavitatem  ,  quod 
eftbonumanimsevegetativse,  &  a&ioneso- 
mnes  fenfuum  ,  tam  externorurn  quam  interT 
norum  ,  &  voluptatemfenfibilem  ,  qusefunt 
bona  animae  fenfitivse  :  per  hona  vero  animi 
mtelligimus  bona  animae  intelleclivx  acra- 
tionalis. 

(p)  Sub  bonis  corporis  dicuntur  comprehendi  bo- 


i  s    L 

na  anima?  vegetantis ,  &  fentientis,  quia  hae  duae 
anima:  ita  a  corpore  dependent ,  ut  extra  corpus 
nec  fieri ,  nec  efte  ,  nec  operari  valeant :  at  vero 
bona  anima:  rationalis  referri  nequeunt  ad  bona 
corporis  ,  quia  anima  Rationalis  non  dependet  a 
corpore,  nec  dum  fit,nee  dum  efl^nec  dum  ope- 
ratur. 
(b)  Bona  animae  vegetantis  &  fentientis ,  vocan- 
tur  bona  corporis  ,  quia  iftae  dua:  animae  in  ope- 
rando  ,  &  eo  quodfibibonumeftacquirendo , 
dependent  a  corpore  ,  quia  funt  formas  mate- 
riales  ,  qua;  omnes  a  materia  in  qua  funt  in  ope- 
rando  dependent.  v 

II.  Quod  heatitudo  ohjecirja  nonCitpo/ita 

in  honvs  corporisyam  relatis ,  facile  probari  po- 

teft,    i.  quiabonis8cmaliscommuniafunt>, 

&  inftabilia  funt,  &  voluntati  noftrae  non  fub  - 

B  j  jacent,, 


i'4 


€   O   L  L   E   C   I 


Jacent,  fedadveniuntfarpifTime,  nobis,  vel 
nolentibus,  vel  noncooperantibus.  2.  quia 
hasc  bona  homini  cumbelluisfuntcommu- 
nia,  in  quibus  perfettiori  fepe  modo  repe- 
riuntur:  nam  hominemfuperantmultaani- 
malia,  tum  vitieduratione,  tumcorpovis vi- 
ribus ,  tum  velocitate ,  fenfuum  acumine  Scc. 
at  fcelicitas  fumma  feu  beatitudo  objecliva  eft 
bonum  homini  proprium.  Arift.  1 .  Etb.  c.  7. 

III.  Sed  fpeciatim  beatitudinem  objecli- 
vamnon  conjijiere  in  voluptate  fetifibili ,  hinc 
manifeftum  eft.  1.  quianulladcle&atiofen- 
ilbilis  poteft  cffe  finis :  at  beatitudo  objecl-iva 
fecundumfeeft  finis.  Ergo.  Probaturmajor, 
ex  ipfa  natura  deledtationis  fbnfibilis  ,  qux  eft 
generatio  feu  motus  8c  acquifitio  alicujus  , 
quod  cft  fenfibili  naturae  conveniens ,  vel  eft 
cum  tali  generatione  &  motu ,  Arift.  7.  Ethic. 
c.  11.  itaque  oritur  hsec  voluptas  exconcu- 
pifcentid  alicujus  ,  quod  conveniat  naturac: 
unde  fupponit  in  natura  fenfibili  deficere  ali- 
quod  bonum  conveniens  naturas,  quod  per 


V  u    Ethtcum. 

(b)  Pars  inferior  dicitur  operatio  fenfitivS  &  ve- 


I  V.  Si  beatiiudo  cbjettiva  non  confiftat  in 
J  bonis  corporis ,  an  ergo  in  bonis  (a)  anim<e,  i.g. 
tinimtratienalis  aut  bitel/ecliv^ ,  ea  esljita? 
led  nehocquidemdicendum.  Nam  ii  beati- 
tudo  objedtiva  fit  aliquod  bonum  animse ,  vel 
ejh  ipja  anima  efentia ,  vel  aliquid  anima ,  ni- 
mirum,  vel potentia ,  velhabitus ,  velaBus, 
velvoluptas  :  Sed  nihil  horum  eft  beatitudo 
obje&iva.  Ergo.  Minorem  probabimus  per 
partes  fmgulas :  ac  I.  quod  beatitudo  objeBiva 
nonftpojiuz  m  ariima  ejfentia,  facile  probatur, 
quoniam  anima  non  poteft  beare ,  ut  eft  for- 
ina  dans  homini  effe  humanum  :  fic enim  ho- 
mo  omnis  elfet  beatus  ,  quam  diu  effet  :  at 
hoc  eft  abfurdum.  Ergo.  II.  quod  beatitudo 
objecllva  non  Jit  Jita  in  potentiis  authabitibus 
anima,  hinc  manifeftum  eir,  quia  tam  po- 
tentiae  quam  habitus  non  poffunt  effe  ultimus 
finis:  ordinantur  enim  ad  aliudtanquamad 


generationem  motumve  acquintur  :  quare    "nem >  cum  fint  propter  operationem :  po- 
confequiturproprie  bonum,  per  generatio-  I  ^ntiaepropteroperationem  fimpliciter,  ha- 


nem  motumve ,  acquifitum.  At  vero  ,  quod 
confequitur  id  ,  quod  eft  finis ,  non  poteft  effe 
finis.  Deinde  quamvisoperationesfcnfitivae 
effent  propter  dele&ationem  fenfibilem  ,  ipfa 
tamen  delectatio  fenfibilis  fecundum  naturce 
ordinem  ordinata  eft ad  alium  finem ,  ut bene 
adverrit  3c  argumentatur  Aquinasfum.  contra 
Gentdesl  1-c.zj.  verbi  caufa:  delectatio  ex 
cibo  &  potu  ad  confervationem  corporisac 
vitae  ordinatur :  at  vero  quod  non  propter  fe 
eft  ,  fed  propter  aliud ,  ad  quod  ex  natura  fua 
ordinatur ,  non  poteft  effc  finis ,  ne  dum  ulti- 
mus.  2.  Summum  hominis  bcnum  cum  fit 
quid  optimum,  non  poteft  confifterc  niii  in 
illo  bono  ,  quod  ad  partcm  hominis  nobilifii- 
mam  fpe&at:  ita  enim  fiet,  ut  talebonum 
hominiconvcniat,  quatenuseithomo :  tales 
autcm  non  funt  voluptatcs  corporex,  cum 
convcniant  homini  fecundum  partem  fenfiti- 
y.im  ,  (a)  qudtinhominemferiorcft..  (b)  Plura 
argumenta  vidcantur  apud  Aquinat.  loc.  cit. 

(.t)  Animavegetaai  8cf«ntien»ScholafHcis  dici- 

rurpar.  intcnor  inhoininc,  AnillU 
diciturparsfupcrior. 


bitus  propter  operationem  faciliorem.Sed  hic 
paulo  fpecialius  oftendendum  eft,  beatitudi- 
nem  objeBivam  non  ejfejitam  in  habitu  virtutU 
contra  (b)Stoicos  Philofophos.  Nihileftmani- 
feftius  quam  pofleffionem  virtutis  effe  pro- 
pter  ufum ,  habitum  propter  adionem  i  nec 
enimjuftuslaudatur,nifiquiajuftitiamexer- 
cet ,  (c)necfortis  ,  nijiquiafortiter ,  cumopus 
esj ,  pugnat :  itaque  acliones  virtutis  funt  ipfa 
virtute  potiores :  at  fummo  bono  nihil  cft  po- 
tius :  in  virtutc  ergo  per  fe  fpedhta ,  vel  in 
nudo  ejus  habitu,  beatitudoobje&ivaconfi- 
ftere  nequit. 

(a)  Anima  &  animus  ficdiftinguuntur  in  Philo- 
fophia  ,  ut  anima  figniricer,  tam  inferiorem, 
quam  fuperiorcm  parrem  in  hominc  ,  i.  e.  tani 
regetantem  &  fenticntcm  ,  quam  rationalem^ 
animam  ;  fed  animus  non  iiimiricat  animim 
vegcrantem&fentieiKem  ,  fevl  partcm  tantum 
calc  ninhomine  ,  animam  fcilicct  ratiaj 
nalcm  ,  niiiquod  quidam  Philofophorum  >  (]iii 
virtutcs  collocant  in  appearu  fcntiiivo  :um  vo- 
cavcrinr  animum  ,  ut  cum  dicunr,  mores  S. 
tutcs  animi ;  fed  nos  hic  ,  cum  loquimur  dc  bo- 
nis  annni,  uiroquc  fcnfu  accipimus. 

(//)  h\  eo 


Collegium    Ethic 


(b)  In  eo  eft  fita  beatitudo  objecliva  ,  quod  non 
.    eft  propter  aliud  ,   quia  fummura  bonum  eft 

propter  fe  tanquam  finis  ukimus  ,  fed  habi- 
tus  virtutis  eft  propter  aliud  ,  nempe  propter 
a&ionem  ,  ad  quam  ille  habitus  elt  ordina- 
tus  ,  omnis  enim  habitus  dirigitur  ad  aftio- 
nem  aliquam  vel  bene  vei  male  exercendam: 
Yiitutis  hcbkusadbeneexercendam;  itaFoni- 
tudoeftad  bene  pugnandum  ,  Temperantia  ad 
bene  utendum  cibo  &  potu  &tc.  ergo  nudus  vir- 
tutis  habitus  abfque  exercitio  aclionis  propricc 
noneftfummumbonum  ,  quia  virtus  fola  non 
eftpropterfe,  fedpropteraclionem  ,  ad  quam 
refertur,  qux  fi  abiit,  virtus  quidem  bonum  eft, 
fednon  fufficiens,  nec  perfeclum  :  at  fummum 
bonum  eft  perfectum  &  fufficiens. 

(c)  Vulgo  dicunt ,  non  adjeclivafedadverbiafa-, 
ciuntvirosbonos,aut,barbare.>  virtuofos:  ideo-! 
que  qui  tantum  in  fepoffidetvirtutis  habitum 
&  ejus  aclum  non  exercet ,  vix  eft  ut  «f  ^ttilfig 
feu  virtuofus  dici  poffit  ;  neque  enim  fortis  di- 
cendus  eft  ,  aut  iiberalis,  etiamil  utriufque  vir- 
tutis  habkum  in  fe  poifideat ,  fi  non,  cum  opus 
eft  ,  aut  fortiterpugnaverit ,  aut  ftipem  egeno 
porrexerit;  oc  ficinvirtutibus  aliis. 

V.  Hoc  ergo  reliquum  eft ,  ut  videamus , 
an  beatitudo  cbnt~li<va  in  operationibm  animafit 
Jita  ?  <tArifloteles  quidem  ubique  locorum  do- 
cet,  fcelicitatem  poiitam  in  operatione  fecun- 
dum  virtutem.   i.  Ethic.  c.  y.  /.  10.  c.  6.1.  i. 
Magn.  Moral.  c.  3.  4.   8c  alibi.  <tArifloteIem 
vero  agere  de  beatitudine  objecl:iva,iatis  patet 
exiis,quaeinveniuntur  cit.  c.6.l.  10.  Ethic. 
ubi  inter  alia  fic  fcribit.  Gperationes  autem  e<e 
funtperfe  expetibiles ,  a  quibus  nihilprater  ope- 
rationem  quaritur  ;  tales  autem  <videntur  ejfe 
aElus  ii ,  qui  a  <virtute  proflcifcuntur :  honefla 
namquefludtojaqueagere,  exiiseff,  quaperfe 
expetuntur.  Quas  verba  fatis  fignificant,ipfum 
ir  agere  honefta ,  ipfumque  vivere  fecundum 
virtutem,eiTeobjecl:um,quod  nosredditfce 
lices  8c  beatos :  cum  vero  operatio  fecundum 
virtutem  fitoperatioanimej  intelledtivae  (exi- 
git  enim  ftr&aiptoiv  ,  ck  alioquin  caderet  in 
Bruta)  omnino  inaliquaanimaeintellectivae 
j  operatione  poneda  videtur  fcelicitas ,  ex  men- 
te  ialtem  ctAriflotelis  in  ea  ponitur :  nos  tamen 
nondubitamus ,  contra  dAr  iflotelis  mcntemy 
cum  Aquin.  fumm.  Theol  prin.  fecund.  part. 
<*u*fl.  1.  art.  7.  &  cont.  Gentil.  I  $,c.  $$.& 


'  fanioribm  Scholaflicii •  jS£erere>ultimam  hominis 
fcelicitatem  non  confiflere  in  aBibus  fecundum 
|  <virtutem  moralem ,  adeoque  nuUam  ariima  in- 
\  tellef?iv<e  feu  rationalis,  operationem  ejfe ,  aut 
ejfe  pojfe ,  objeBum  noflra  beatitudinis ,  quod 
ficprobamus. 

VI.  (a)  Gmnis  operatio  an  i m x  intelletliva , 
feu  rationalis ,  veleftintelle&us,  vel  volun- 
tatis:  neutrius  vero  operatio,  poteft  effe  beati- 
tudo  hominis  objeftiva  finifque  ultimus  : 
nam  animse  intelleclive.  operatio,  vel  eft  a&io 
intelle&us  fpeculativi,  vel  eft  adrio  inteile- 
cl:uspracl:ici,  fimulctvoluntatis,  quaeintel- 
le&us.pra&ici  a&ionem  folet  fequi :  at  neutra 
eft  gratia  fui ,  fed  utraque  gratia  alterius :  fci- 
licet ,  utraque  eflpropter  objectum ,  quod  eft 
tanquam  caufa  finalis  omnium  a&ionum  im- 
manentium  :  ac  licet  non  ufque  adeo  haec  fen- 
tentia  placeat  Suarefio  Metaph.  difp.  11.  fetl.  7. 
n.  1 7.  efl  tamen  veriffima ,  fi  fit  fermo  Sc  in- 
telligatur  de  (b)fine  operis,  ad  quem  ab  au&o- 
re  naturae  a&us  eft  inftitutus:  fic  8c  intelle&us 
ct  voluntatisoperationesexfua  naturaa  Deo 
inftitutaefunt ,  utobje£taintelligibilia8c  vo- 
libilia  cum  hifce  potentiis  uniantur  :  nam 
cumresnulla  poffit  attingi,  aut  a  potentia, 
cognitiva,  aut  appetitiva ,  niliunicuiqueil- 
larumin  ratione  termini  uniatur,  inititutor 
naturae  Deus  inftituit  in  utraque  potentia  a- 
cStionem ,  per  quam  res  cognofcenda  8c  vo- 
lenda  uniretur ,  tum  intelle&ui ,  tum  volun- 
tati:  itaque  fimpliciter  non  funt  fui  gratia  iftae 
acStiones ,  fed  ex  natura  fua  funt  propter  obje- 
cStum :  at  beatitudo  objettiva  debet  poni  in 
tali  bono,  quodexfe,  non  alterius,  fed  fui 
gratia  lit. 

(a)  Sl  aclio  virtutis  fit  beatitudo  noftra  objeifti- 
va ,  erit  actio  vel  inrelleclus  fpeculatrvi  ,  vel 
praclici ,  vel  voluntatis  :  omnis  enim  aclio  vir- 
tutis  ad  aliquam  ex  his  tribus  referri  tdebet : 
fed  nulla  iftarum  trium  aftionum  eft  id  quod 
nos  beat ,  quamvis  poffitdicieffeid  quo  bea- 
mur.  Intelleclus  fpeculativus  dicitur  ,  qui  &: 
quando  verfatur  tantum  in  contemplatione  ve- 
ri ,  Praftieus,  qui  8c  quando  veriatur  in  cogni- 
tione  boni,Voluntas  eft  facultas  aniinrc  rationa- 
lis  ,  quia  appetit :  fed  quod  nulla  harum  trium 
aaionum  ,  five  fit  intelleclus  fpeculativi  ,  fivc 
praclici,  five  voluntatis ,  furesqua;  nos  beat, 

hino 


i6* 


COLLEGIUM      ETHICU 


M. 


hinc  patet ,  quia  omnis  etiam  aftio  rcfertur  ad    objefti  digniftimi ,  prxftantifiimi ,  altifllmi  * 
aliud,  adobje<fl:umfcil.inqao.itendit,ideoque    fc_  Dd  ,    non  comitetur    ejufdem  obje&i 


nulla  cft  finis  ultimus  :  fed  beatitudo  objectiva, 
five  res  quxnos  beat,  non  tendit  in  aiiud.,  eftque 
flnis  ultimus  abfolute. 
(b)  Finis  operis  dlcitur  finis  ipfius  rei  feu  actionis 
ad  qucm  ex  narura  fua  deftinatur  ,  fic  objectum 
omnepoteftdicifinis  operis  ,  quiaad  illud  ac- 
quircndum  &  tanquam  fcopum  afTequendum 
ex  natura  fua,  potentia  ,  habitus  aut  aclio  defti- 
natur :  finis  operantis  dicitur  ,  quem  agcns  in- 
rendit  ex  peculiari  confiiio.  Sic  finis  operis  in 
phylica  eft  fimplicitcr  explicare  corpus  natura- 
le,  &  fcopus  ejus  ad  quem  collinat ,  illud  obje- 
ctum  explicatum  dare  ;  fed  finis  operantis.,  i.  e. 
phyfici,  poteft  effe,  cognitione  corporis  natura- 
lisacceptauti  admedicandum  ,  qui  eft  fcopus 
agcntis  peculiaris,  ncc  a  phyfica  proponitur  aut 
exponitur:  hic  finis  vulgodicitur  ufus. 

Finis  operis  eft  illud  ,  quod  per  Actionem 
acquiritur,  &  ad  quod  Actio  natura  fuaten- 
dit. 

VII.  Sed  infpecie,  attionesintelle&usfpe- 
Culatilii  non  ejfe  beatitudinem  objeclivam ,  inde 
eft  manifeftum  ,  quod  fubordinentur  actioni- 
tus  intelleetus  practici  &  voluntatis :  at  beati- 
tudoobjecTiva  debet  elTe  finis  uitimus.  Sed 
enim  ,  dicat  aliquis ,  ro  fcire  ,  rv  contemplari , 
actiones  intellectus  fpeculativi ,  expetuntur , 
non  alterius ,  fed  fui  gratia  :  Ergo  funt  beati- 
tudo  objecttva.  Refponde?nus  ,  ex  th.  6.  quia 
operationes  fpeculativse  ab  Autore  naturse  in- 
ftituta:  funt  propter  objectum  cognofcen- 
dum ,  quando  dicuntur  illse  effe  tantumfui 
gratia,  intelligitur  quidem,  illas  non  effe  pro- 
ptcr  finem  alium  opcrantis ,  fed  non  tollitur , 
quo  minus  fint  propter  (a)fine?n  operis,  ri  fci- 
re  cnim  &  contemplan  funt  propter  obje- 
£tum  fcibilc  5c  contemplabile  :  nam  cum  co- 
gnitio  fit  alicujus  cognitio ,  non  poteft  cogni- 
ppeti ,  nifi  &  objectum  appetatur,  &  quia 
aftiu  eft  propter  objccTum  ,  prius  haud  dubie 
cxpetituractio,  pofteriusobjectum,  Sc  actio 
proptcr  objecTii  :  Deinde  fi  beatituclo  objccTi- 
va  confiftcret  in  contemplatione ,  non  iitr*  fo- 
rct  contemplatio  rei  cujuflibct ,  fcd  haud  du- 
bieobjectiprxlrantilTimi ;  (b)  at  contemplatio 
objccli  praeitantiflimi  ounquam  feipia  abild- 
vitur;  fed  ex  fc  tendit  inactum  volum 
fieri  cnim  non  poteil  ut  contcmplutionum 


amor. 

(a)  Finis  operis  cft  illud  ,  five  objectum  five  ef- 
tectum  ,  quod  per  Actionem  acquiritur  ,  8c 
ad  quod  actio  cx  naturafuatendebat ,  itacon- 
templatio  eft  propter  verum  ,  ut  illud  cogno- 
fcatur :  quandoquidem  aurem  objeitum  dirlert 
ab  actiencrecte  dicitur  actio  e(Te  propter  aliud, 
cum  dicitur  efle  proptei:  objectum.  Finis  ope- 
rantis  eft,  quem  operans  fibt  intendit ,  &  qui  fe- 
quitur  exdeltinationeoperantis.  Contemplatio 
fi  referatur  ad  contemplationem  ,  &.  fpectetur 
utfinis  operantis ,  eft  ejus  refpeftu  finis  ulti- 
mus  in  Philofophia  fpeculativa  ,  fi  fpectetur 
refpectu  objecti  quod  eft  verum  ,  non  finis  efty 
nedum  ultimus,  fed  medium  ad  finem. 

(b)  Tanta  eft  connexio  actionum  intellectus  & 
voluntatis,  ut  fe  invicem  perpetuo  comitentur : 
nam  tantumdiligimus  ,  quieftactus  voluntatis, 
quantum  intelligimus  ,  qui  cft  actus  intellectus, 
&ignotinulla  cupido :  verumactus  intellcctus 
refcrtur  ad  actum  voluntatis ,  non  contra. 

VII.  Verum ,  nec aftionespra&icas infpe- 
cie  ejfe  beatitudinem  objeftivam  ,  facile  proba- 
tur:  Ratio  i.  quia  non  funt  per  fe  expetibi- 
les ,  fedpropteraliud,  quod  late  probatipfe 
<tArifioteles  c.  7.  /.  10.  Ethic.  ubi  oftendit  , 
(a)  operationes  politicas ,  quibus  bonum  com- 
mune  ordinatur  ;  $*  bellicas ,  quibus  bonum 
commune  defcnditur ,  non  efepropterfe ,  fed 
propter  aliud;  8c  indc  fumit  argumentum,  quo 
probet  cxtcras  alias  aotiones  pracTicas  non 
propter  fe  fed  propter  finem  expeti ,  quod  hae 
omnium  aliarum  longe  pneftantifTimsepro- 
pteraliudexpetantur.  Sed  fpecialififime  aclio- 
nes  virtittum  moralium  non  effe  beatitudinem  ob- 
jeclivam,  fic  non  mde  concludit  Aquin.Ioc. 
cit.  contra  Gentil.  Ratio  i.  Omnes  morales 
opcrationesfunt  ordinabiles  ad  aliud :  iic  a- 
ftiones  fortitudinis  ,  qux  in  bello  liquent,  or- 
dinantur  ad  victoriam  cc  paccm  :  ftultum 
enim  foret  bellageri  propter  fc  ;  a6tusjuftiti:e 
ad  fervandam  concordiam  inter  homines ,  ut 
unufquifque  quiete,quod  fuum  eft,  podideat: 
at  beatitudo  obiedTiva  non  eftad  fincm  ulte- 
riorem  ordinabilis ;  cft  fcelicitas  enim  fumma 
oc  finis  fummus  :  Ratioj.  Prxterca  cum  a- 
cliones  virtutum  moralium  verfentur,  tum 

circa 


C  o 


L  L  E  G  I  U  M 


zirc&resexternas  (b)  quae in ufum hominum 
feniunt ,  tum  circa  moderandos  (c)  partis 
nferioris  &  fenfitivae  afTe&us,  ac  pars  fenlitiva 
it propter  perficiendum  opus  animae  intelle- 
itivae,  quis  non  videt ,  a&iones  virtutum  mo- 
alium  expeti ,  non  propterfe ,  fed ,  vel  pro- 
>ter  ufum  in  vita  humana,vel  propter  bonum 
.nimae  intelle&ivae  ?  fcil.  ut,  afFe£t.ibus  per 
irtutum  moralium  a&iones  bene  ordinatis, 
<  mens  expeditius  pofiit  incumbere  contem- 
>lationi  &  animus  ferri  promtius  in  amorem 
bjecli  praeftantiflimi  jam  cogniti.  Qu^re  o- 
minoconcludimus,  beatitudinem  objedfri- 
am  non  confiftere  in  operatione  virtutis , 
ontra  Ariftot.  nec  in  ulla  operatione  animae 
ltelle&ivae. 

t)  Quia  omnes  operationes  &  a&iones  moralcs 
&  praftic?  ordinantur  ad  aliud:fic  a&iones  For- 
titudinis  ,  Temperantix  ,  ordinantur  ad  Pacem 
&Vi«ftoriam jTemperantem  &  honcftam  vitam. 
>)  Res  externae  funt :  V.  C.  pecuniaj,  cibi ,  &  po- 
tus,fumptus  &  mercimonia. 
)  Pars  inferior  animx  in  homine,dicitur  omnis 
operatio  animas  fenfitivae  ac  vegetativaj,  quem- 
admodum  operationes  anime,  Rationalis  dicun- 
tur  pars  fupcrior  animx. 


E  T  H  I  C  U*T,  iy 

I  IX.  Sed  -'nec  in  voluptate  animi  conftftere 
heatitudinem  objeBivam ,  hoc  argumento  pro- 
bat  dquin.pr.  fec.  Qu*ft.  i.  arf  i.fum.  Theol, 
In  unaquaque  re ,  aliud  eft ,  quod  pertinet  ad 
efTentiam  ejus ,  fc.  ut  illam  conftituat ,  aliud, 
quod  eft  proprium  accidensejusificutaliud 
eft,  efTe  rationale,  aliud,  efTe  rifibile,in  homi- 
ne :  fed  omnis  voluptas  animi  eft  quoddam 
accidens  8c  proprietas  confequens  beatitudi- 
nem,  vel  aliquambeatitudinispartem;nam 
ex  eo  deleftatur  aliquis,  quia  habet  aliquod 
bonum,  vel  in  re,  vel  in  fpe ,  vel  in  memoria : 
quod  bonum,  fi  eft  perfedum ,  cft  ipfa  beati- 
tudoobje&iva.  Ergoipfadele&atio  j  quate- 
nus  taiis ,  non  eft  beatitudo  obje&iva :  nam  fi 
dele&atio  fit  proprietas,quae  confequitur  bea- 
titudinem  obje&ivam,praefertim  acquifitam5 
utique  ipfa  in  fe  non  poterit  effe  beatitudo 
obje&iva :  alioquin  daretur  dele&atio  ipfius 
deleftationis  ex  bono  acquifito ,  &  procefTus 
in  infinitum ;  quod  eft  abfurdum.  Atque  ita 
beatitudinem  objeBivam  non  conjiftere  in  bonis 
internis  ipfius  hominis,  five  corporis,five  ani- 
mae ,  hac  difputatione  fuit  oftenfum ,  ficut  eam 
non  confiftere  in  bonis  externis ,  feu  fortunsep 
priori  fuerat  demonjiratum. 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 

Q^U      A       R      T      A> 
D  E 

SVMMO     BONO. 

T  H   E   S   I   S      I. 


"yOna,  quae  Hominem  perficiunt ,  funtin 
■^duplici  differentia :  quaedam  enim  illum 
:rficiunt ,  eo  quod  rcipfa  in  ipfo  exiftant  aut 
i  eo  poffideantur  ;  alia,  quod  ab  ipfo  fint  co- 
lita  8c  amata  :  prioris  generis  funt  bona , 
m  animi,  tum  corporis ,  quae  interna  voca- 
mus ,  tum  fortunae ,  quae  externa  diximus : 
)fterioris  generis  funt  entia  omnia,tam  fen- 
^iliaquam  intelligibilia,  quatenus  cadunt 
b  fpeculationem  intelle&us  &  fub  amorem 
)luntatis-  Egimus  huc  ufque  de  bonis  prio- 


risordinis,  &innullo  eorum  Beatitudinem 
objectivam  collocavimus:  reliqua  funt  bona 
pofterioris  ordinis,  quae  cum  perficiant  quoque 
hominem,  ut  funt  objec1:acognita8camata, 
ulterius  inquirendum  eft ,  an  in  iUk  Beatitudo 
objeBivaJit  collocanda  ?  Et  cum  horum  bono- 
rum ,  quaedam  fint  creata ,  quoddam  increa- 
tum,  ut  Deus,  quaeritur,  an  in  btnis  creatis,  an 
vero  in  bono  increato,  obietti  va  Beatitudo  con- 
fiftat? 

1 1.  Quod  Beatitude  cbjeBiva  non  conftftat 

C  in  ali- 


1% 


COLLEGITJM      ETHICUM, 


in  aliquo  bono  creato ,  quatenui  caditfub  intelle- 
Eiionem  &  volitionem ,  facile  probari  poteft : 
quia  beatitudo  objectiva  eft  fummum  bonum 
Scultimus  finis;  at  nulla  res  creata  eftfum- 
mum  bonnm  aut  ultimus  finis  :  non  fum- 
mumbonum,  {a)  quiaomnisrescreata,  iic- 
ut  habet  entitatem  participatamabalio,  ita 
etiam  habet  participatam  bonitatem  :  at  talis 
bonitas  non  eft  fumma  :  non  finis  ultimus, 
quia  omnis  res  creata,ficut  habet  caufam  erri- 
cientem,  a  qua  eft,  ita  &  finalem,  ad  quam  re- 
fertur  ,  ideoque  non  eft  finis  ultimus.  Sed 
hxc noftra  affertio  firmifiime  probatur  ex  na- 
tura  objedli  (ut  loquuntur  Scholaftici )  beatifi- 
ci  i  quod  cognitum ,  eft  verumomnium  ma- 
ximeperficiens  intelledtum ;  & ,  quod  voli- 
tum ,  omnium  plenifTime  fatiat  voluntatem  : 
tale  verum  cognitum,  non  eft  res  creata,  quia 
habet  veritatem  participatam ,  qux  non  eft 
■ultima  perfeftio  intelle&us ;  & ,  talebonum 
volitum  non  eft  res  creata,  quia  habet  bonita- 
tem  participatam  ,  quae  non  plene  fatiat  vo- 
luntatem.  Haec  ratio  eft  defumta  exfum.Theol. 
Thom.  Aquin.  pr.fec.qu<eft.i.art.  ult.&qutft.  3 . 
art.  7.  quoe  quia  eft  erHcaciflima,  nonnihil 
eam  explicabimus. 

(a)  Ens  aliud  eft  per  effentiam,  aliud  per  participa- 
tionem.  PereiTentiam  ,  quodentitatemfuam  a 
nullo  habet,  eftque  folus  TJetu:  per  participatio- 
ncm ,  quodcntitatemfuamparticipavitabalio, 
fc.Deo,  eftque  omnis  creatura;ita  quoq;  Bonum 
eft  aliud  per  eifentii,  quod  bonitatem  fuam  non 
habet  aliunde  ,  ut  Dcus  ,  aliud per  participatio- 
nem.quodeam  habet a  Deo,ut  Creatura.Hinc 
liquctfolum  Deum  effe  fummumbonum  ,  & 
non  Crcaturam :  fic  quoque  &  verum  dicitur 
pereffcntiam  ,  quod  veritatemobtinetex  natu- 
rafua>  ut  Deus  ,  &  pcr  participationem  ,  quod 
vcritatcm  fuam  ,  quaverecftidquodeft  ,  accc- 
pit  aliunde  ,  fcil.  a  DEO  ,  cftque  Crcarura;  nam 
hxceftaurca  Rcguft  >  Deus  cft  caufa  omnis 
cntitatis,  veritatis.  & bonitatis  in  creruuiis ,  un- 
dcnulla  Creaturacft  fummc  vera,  aut  fumme 
bona  ,  D  e  u  s  cnim  &  femper  &  magis  vcrus  cfh 
&  magis  bonus:  quia,  propcet  quod  unumquod- 
quc  eft  tr.lc  ,  i!lud  ipfum  cft  magis  talc  :  fed 
Crcaturx  funt  verx  &  bonx  proptcr  e\:  pcr 
Deum  :  ergo  Dcus  cft  ma  .  &  m.ig's 

honus  •,  confequenter  ,  folm  DfUS  eft  fummc 
Terus  ,  &  fitmme  bonus  ,  fdcoquc  folus  cft  . 
ti.udonoftra  objcttiva. 


I      III.  (a)  ObjeBumbeatiftcum^quatenusta* 
|  le  esl ,  ex  natura  fua  non  tantum  perficit  vo- 
luntatem,  ut  eft  quoddambonum,  fed  &  per- 
I  ficit  intelleclrum,  ut  eft  quoddam  verum:  hoc 
'  luppoiitoficprocedimus.  Beatitudo  obje&i* 
va,  ra  quantum  eft  cognita ,  non  poteft  confi- 
ftere  in  vero,  quod  efttaleperparticipatio- 
nem,  fed  in  eo,quod  eft  verum  per  effentiam: 
l  Atqui  nulla  creatura  eft  vera  per  efTentiam, 
:  fed  omnis  eft  vera  per  participationem.  Ergo 
|  in  nulla  creatura  poteft  confiftere  beatitudo, 
ut  cognita.  Minor  certa  eft,  quia,  ut  creatura 
habet  entitatem  participatam ,  ita  Sc  verita- 
tem  :  nam  veritas  entitatem  fequitur.  Major 
probatur :  quia  beatitudo  obje&iva,  ficutex 
fua  natura  habet ,  quod  non  per  aliud  fed  per 
febeet ,  ita  rationem  beandi  6c  perficiendi  in« 
tcllectum  non  ab  alio  habet,  fed  a  fe:  ac  proin- 
de  rationem  veri,fub  qua  perficit  intelle&um 
eumque  beat,  non  ab  alio  participat ,  fed  a  fe 
habet :  alioqui  non  per  fe  fed  per  aliud  bearet: 
at  hoc  dici  non  debet :  quia  id ,  quod  eft  tale 
per  aliud,  necefTario  reducitur  ad  id.quod  per 
fe  eft  tale.  Pariter  beatitudo  objectiva  ,  in 
quantum  eft  volita ,  non  poteft  cOnfiftere  in 
bono ,  quod  eft  tale  per  participationem  ,  fed 
in  eo  quod  eft  bonum  per  efTentiam  :  (b)  at- 
quinuUa  creatura  ettbona  per  efTentiam,  fed 
omnis  eftbonaperparticipationem.  Ergoirj 
nullacreaturapoteftconfiftere  beatitudo  ob- 
jectiva,  ut  volita.  Minor  certa  eft,  quia  ut 
creatura  habet&  entitatem,  8c  veritatem  ,  ita 
8c  bonitatem  participatam  :  nam  gc  bonitas 
entitatem  fequitur.  Major  probatur :  quia  ob- 
je£ti  va  beatitudo,  ficut  ex  natura  fua,  non  per 
aliud,  fed  per  fe  beat ,  ac  fic  beat  ac  perficit  in- 
tellettum  ,  pari  modo  beatacperficitvolun- 
tatem :  ideoque  rationem  boni ,  fub  qua  vo- 
luntatem  perficit  ac  beat ,  non  ab  alio  partici- 
pat,fed  per  fe  habet.  Concludimus  ergo,  nul- 
lam  rem  creatam  pofTe  efle  bcatitudinem  ob- 
je&ivam,  ut  cognitam  vel  volitam ,  quia  nec 
intellectum  ncc  voluntatcm  pJencac  perfecle 
perficit.  Nihil  ergo  reftat  aliud,  quam  ut  btA* 
titudo  objecliva  conftituatur  in  ente  tncreate,  I 
Deo  folo  ;  quod  ex  indu&ionejam  clarum  eft. 
Nambeatitudoobjettivanonconiiftit  in  bo-  i 
uis  externis  fortunz  ,  ut  fuit  oftcnfum  io  , 


CoLtEGftTM 

ifp.  1.  necinbonisinternisanimse,  velcor- 
oris,  ut  fuit  probatum  difp.  2 .  nec  in  ullo  bo- 
o  creato ,  vel  cognito,  vel  volito,  ut  hac  difp. 
unc  convicimus.  Ergo  in  folo  confiftit  Deo, 
j  uia  nihil  amplius  eft  reliquum. 

»)  Objeclum  beatificum ,  i.  e.  quod  hominem 
facitbeatum,  hominieftproprium :  illudvero 
Jiominieftproprium  ,  quod  ei  convenit  fecun- 
dum  partem  fuperiorem',  animam  fcilicetra- 
tionaiem  ,  quia  corpus  &  animam  vegetantem 
ac  fentientem  habet  communia  cum  rebus 
aliis  ,  fed  animam  rationalem  non  item ;  quod 
vero  ei  convenit  fecundum  animamrationalem 
idcicompetitfecundumintelleclum  &  volun- 
tatem  :  ergo  obje&um  beatificum  hominem 
benre  nequit ,  nifi  &  intellectum  &  voluntatem 
perficrat ,  ic!eoque  debet  efie,  &  fumme  verum, 
&  fumme  bonum. 

)•  Ens  vnlgo  di/iditur  ,  in  ens  per  eiTentiam ,  & 
ens  per  participationem :  prius  dicitur ,  quod 
entitatem  fuam  a  nullo  habet  ,  eftque  folus 
Deus  :  pofterius  dicitur ,  quod  entitatem  habet 
^ab  alio  participatam ,  eftque  omnis  creatura: 
fic  dividitur  quoque,&  verum  &  bonumjitaque 
Deus&eftens  ,  &  verus ,  &  bonus  perelten- 
tiam ,  quo  fenfu  Chriftus  dicit ,  Parer  meus  fo- 
lus  eft  bonus  :  Creatura  eft  ens  ,  &  vera  ,  &  bo- 
fca  pcr  participationem,  quo  fenfu  dicitur,  quod 
Deus  omnia  viderit  quac  fecerat ,  &  erant  valde 
bona. 


IV.  Deus  ergo  beatitudo  hominisefto  bje- 
va ,  five  obje&um ,  quod  beat :  fed  in  quo 


) 


mc  conpjiit  beatitudo  formalis ,  five  id ,  quo 
yedtum,  quod  beat,  fit  noftrum  ?  duas  enim 
:atitudinis  quaii  partes  integrantesfecimus, 
fp.  2.  obje&ivam  &  formalem.  Omiflis 
iorum  fententiis,  o\ic\m\xs,Beatitudinemfor-. 
alem  conjiflere  in  eo,quo  Deus  noftra  beatitudo 
jeBiva  nobis  objeclive  conjungitur  :  Deus 
lim  feipfo  non  poteft  nos  perflcere ,  niii  ut 
yedfcum:  at  non  poteft  Deus  nobis  objective 
mjungi  nifi  per  operationem.  Evgo  Beati- 
doformalis  conjiflit  in  operatione.  (a)  Verum 
imvero  cum  operatio  fit  multiplex ,  alia  vi- 
lis,alianonvitalis,  aliatranfiens,  alia  im- 
anens  :  Quaeritur ,  in  qua  operatione  conjijiat 
atitudo  formalis  ?  Refpondemus,  in  operatio- 
8c  vitali  8c  immanente:  atque  hoc  utrumque 
:  Arifi.  probari  poteft.  Primum ,  cum  beati- 
donaturalis  in  vivendoconfiftat,  docente 
rijl.  I.  1 .  Magn.  Moral.  c.%.  ubi  poft  multa  ita 


5  T  H  I  C  V  M.  x^ 

concludit  ;  Ergo ,  &feliciter<vivere,  &felici- 
tas  in  vivendo  eft :  imo ,  cum  fit  vita  quxdam 
beata,  ex  teftimonio  Ariflot.o.  metaph.c.o. 
text.  1 6.  in  fine,  ubi  ait  ^Jelicitas  <vita  quadam 
esl.  Et  1  o.  Ethic.  c.  6.  text.  26.  lib.  1 .  Ethic.  ad 
Eudemum  ,  posl  principium  ,  &  alibi  ;  utique 
beatitudo  confiftet  in  ultima  perfectione  vi- 
tali ;  at  hsec  eft  operatio :  nam  ex  Arifi.  2.  de 
Anim.  c.  2.  text.  1 3 .  idem  eslvivere ,  quodope- 
rari :  quin  etiam  operatio  vitalis  non  folum 
eft  ultima  perfe&io  viventis,  fed  etiam  perfe- 
c"rJffima  *  quod  ex  eodem  Arifi.  colligere  efr, 
2,  de  Calo,  c.  3.  t.  I7.ubificfcribit.  Eorum 
quodque,quorum  eslopus,  operis  ipjius  effegratia. 
conftat:  fenfus  eft ;  unumquodque  eorum ,  quo- 
rum  es~l  opus  j  i.  e.  quse  alicujus  operis  iunt 
adfciva,  effegratia  ipjius  operis  conjiat,  i.  e.  con- 
ftat  effe  a&iva  gratiaipfiusoperis.  Quarea- 
cl;us  pri  mus  vitse  (five  potentia  fit ,  five  habi- 
tus)ex  fua  natura  eft  gratia  a&us  fecundi  vitse, 
tanquam  finis.  Alterum ;  quod  beatitudo  for- 
malis  fit  a&io  immanens,fic  probatur  ex  Ari- 
Jiot.  Beatitudo  formalis  eft  operatio  in  fuo 
genere  perfeclilTima ,  10.  Eth.  c.  7.  operatio 
autem  immanens  prseftantior  eft  tranfeunte : 
eft  enim  propter  fe,  1 .  Metaph.  c.  1.  10.  Ethic. 
£.7.8.  cum  tamen  a&io  tranfiens ,  nonpro- 
pter  fe  fit,  fed  propter  produ&um,  1 .  Eth.c.  r. 
text.  2.  Ergo  beatitudo  formalis  non  eft  ope- 
ratio  tranfiens,  fed  immanens.  Deinde,  bea- 
titudo  formalis  eft  operatio ,  quse  manet  in 
beato  operante,  1 .  Magn.  Moral.  c.1.^0.  Me* 
taph.  c.o.t.  16.  operatio autem tranfiens non 
manet  in  operante,  quod  notum  eft.  Etquid 
multis  ?  Beatitudo  formalis  eft  quaedam  vita, 
ut  jam  vidimus :  at  operatio  vitalis ,  non  eft 
tranfiens,  fed  immanens.  Ergo  &c 


(a)  Operatiovitalisdicitur  ,  qux  Orltur  a  princi*- 
pio  vitae ,  i .  e.  ab  anima  aliqua ,  five  vegetante  , 
five  fentiente,  five  rationali,  ut,  crefcere,  intel- 
ligere  ,  fentire  3  non  vitalis  dicitur ,  quae  oritur 
a  principio  non  vivente ,  ut,  in  terram  prolabi, 
oritur  aformamixtiincorpore;  &  nonabali- 
qua  anima  ,  principio  vivente :  operatio  imma- 
nens  eft  ,  qux  manet  in  ipfo  principiooperan- 
te  ,  ficuti  vifio  manet  in  ipfo  oculo  videntei: 
tranfiens  dicitur,qux  extra  principium  operans 
in  alio  fubjeclo  recipitur ,  ficuti  calefaftio  extra 
ignem  recipitur  in  aqua. 

C  z  Opcrati* 


2©  COLLEGIUM 

Opetatioaliaeftvitalis  .  alianon  vitalis :  vi- 
talis  dicitur,  qux  oritur  a  principio  vitx  ,  i.  e. 
Anima,  feu  vegetante  ,  feu  fentiente  ,  feu  ratio- 
nali ,  uti  eft  nurricio  ,  vifio  ,  intelledio  :  non  vi- 
talis ,  qux  oritur  a  principio  ,  quod  non  vivit , 
tttieft  SdHs  motus  &  Elementorum  ,  nam  nec 
Sol  nec  Elementa vivunt.  Operatio  alia  eft  Im- 
manens,  alia  tranfiens :  Immanens dicitur,  qux 
manet  in  ipfa  caufa  cfliciente ..  a  qua  proficifci- 
t  ur  ,  uti  eft  ,  Intelieftio  ,  qiix  manet  in  intelle- 
clu :  Tranficns  eft ,  qux  extra  caufam  efficien- 
tem  abit  in  rem  aliam,  ut  Calefactio  ,  qux  extra 
ignem  abit  in  aquam. 

V.  Sed  enim,  fi  beatitudo  formalis  fit  opera- 
tio  vitahs  &  immanens ,  ulterius  quseri  poteft, 
utrum  Jtt  animoe  vegetativ* ,  anfenfitiva ,  cin 
rationalis  ?  Qupd  non  lit  anim&  vegetativ£y 
illud  quidem  extra  omne  eft  dubium ,  quia 
illa  non  poteft  efle  principium  humanae  &. 
nioralis  operationis  j  cum  fit  omnino  expers 
rationis :  fed  nec  fita  eftformalis  beatitudo  in 
tdiqua  operatione  anima  fenjitiv*  j  (a)  qua 
rationalis  quidem  non  eslper  ejfentiam ,  eft  ta- 
men  per  participationem :  quia  operatio  fen- 
iitiva  non  poteft  nobis  conjungere  nifi  bo- 
num  fenfibile :  at  tale  non  eft  fumraum  bo- 
num,  ut  antevidimus.  Ergo,  8cc.  Deinde 
formalis  beatitudo  ponenda  eft  in  operatione 
naturaliter  perfe&iflima,  i.Eth.  c.i.  &f. 
io.Esb.c.6.  Atoperatio  fenlitiva,  quaecun- 
que  illa  fit,  non  eft  perfe&iflima:  nec  ex  parte 
principii,  quia  eft  ab  anima  fenfitiva ,  quce  eft 
minus  nobilis ,  quam  rationalis :  nec  ex  parte 
obje&i ,  quiaterminaturad  (b)  bonumfenji- 
&k,quodeftlongeinferiusbonointelligibili. 
Denique  beatitudo  formalis  non  poteft  nobis 
eflb  communis  cum  brutis  :  nam  convenit 
foli  homini,  i.Eth.  c.  o.  t.^f.  &  10.  Eth.c.8. 
t.  30.  Atqui  operatio  fenfitiva  etiam  brutis 
convenit.  Ergo  beatitudo formalus  confiftit  in 
aliqua  operatione  vitali  &  immancnte,qu£  con- 
vematfoh  homini  &  quidem  quatenus  es~l  ratio- 
nalis  :  talis  cft  operatio  inteUettus  favoluntatis: 
in  utraque  pomrnusbcatitudinemformalem, 
quoduftcriuscftcxplicandum. 

(4)  Animarationalis,  diciturrationalis  per  effcn- 
mm  ,  i]uia  ejus  cffcntia  in  rationc  cit  fita  ,  & 
pcrrationcm  dcfinitur:  anima  fenfitiva,  qux 
quidcm  cit  irtationalis  in  fc  *  atquc  cflcmia  lua, 


E   T  H  I   C  V  M* 

dicitur  tamen  rationalis  participative,  quia  fub- 
eft  in  operationibus  fuis  imperio  animx  ratio- 
nalis  ,  nam  videmus  ,  appetimus  ,  loco  nos  mo- 
vemus  ,  cum  volumus  ac  judicamus  :  fed  anima 
vegetans  ,  ncc  per  effentiain  ,  nec  per  participa- 
tionem,  eft  rationalis  ,  nec  enim  nutrimur ,  nec 
crefcimus  ,  nec  noftri  fimiiemprolemgenera? 
mus,  cum  &  volumus  Sc  judicamus. 

Anima  humana,  qux  hominem  conftituit,  in- 
telledtu  ac  voluntateeftprxdua:  eft  Rationalis 
per  effentiam  ,quiaejus  natura  talis  eft  ,  ut  >  fip 
non  fuerit  rationeprxdi:a,ne  quidem  Anima  iit 
futura,  fed  Anima  fentiens.  ln  homine  dicitur 
Rationalis  per  participationem  ,  quia  ,  in  quan- 
tum  fubeft  %ationu  Imperio  ac  duftui  ac  diclami- 
ni ,  aliquo  modo  particeps  fit  %a,tionu  :  feniitiva 
Anima  Bruti  nullo  modo  particeps  eft  rationis, 
quia  non  fubeft  alicui  Animx  Rationali. 

(0)  Bonum  fenfibile  ,  cft  bonum  jucundum  ,  aut 
utile  ,  quiautrumque  fenfupercipitur :  Bonum. 
intelligibile ,  eftbonum  honeftum ,  quod  fola. 
ratione  intelligitur. 

V I.   Dicimus  igitur,beatitudinem  forma- 

lem  eiTentialiter  conftitui  cc  integrari  ex  a- 

&ione  intelledtus  8c  voluntatis :  iUam  vocant 

vulgo  beatitudinem  contemplativam  ,  hane 

aftivam.Hxc  divifio  fumitur  ex  Ariji.  10. Eth. 

c.  7.  8.  explicanteam  Conimbric.  in  Eth.difp.j. 

qu<eji.  3 .  art.  2  •  Fonfec.  1 .  Metaph.  c.  1 .  quajl.  1. 

fec.  6.  fed  non  eodemmodo.  Conimbricenfes 

volunt  duas  illas  beatitudines  effe  duas  fpe- 

cies ,  ita  ut  utraque  per  fc  &  ratione  fui  verartt 

habeat  rationem  bcatitudinis.  Fonfeea  aliter 

philofophatur ,  8c  docet ,  duas  illas  beatitudi- 

nes  efle  partes  integrantes  unam  efTentiara 

unius  totalis  beatitudinis :  qux  explicatio  no- 

bis  magis  arridet :  (a)  quia  neutra  fe  fola  po- 

teft  beare ;  fed  utraque  iimul  ad  beandum  eft 

neceffaria  :  Ergo  utraque  ad  beatitudinem 

formalem  pertinet  tanquam  pars  unius  beati- 

tudinis,ex  utraque  integratae.  Atque  haec  ex- 

plicatio  ab  ipfo  Arift.  confirmatur ,  qui,  libros 

de  moribus  ad  Eudemitm  concludens ,  docet» 

omnes  aHiones  nojlras,  omniaquejludia ,  reriun- 

que  pojfejjiones  tunc  judicanda-s  ejfc  meliores, 

quando  magis  adjuvant  fafaciunt  adDei  cogni' 

tionem  &  cultum  ;  deteriora  autem  cenferi ,  qud. 

nobis  impedimento  fuerint .  Ex  quibus  Ariflott' 

lis  verbis,  ulterius  liquet  ,  (b)  Beatitudink 

formalU  partcm  contemplativam  confiftere  u» 


Collegium-     E  t  H  I  C  t7  M, 


nempe  8c  cognitio  &  cultus  Dei  naturse  lumi- 
neac  viribus  obtineri  poteft:  nam  hsec  omnia 
procedunt  de  beatitudine  naturali ;  quod  in 
alia  difputatione  priore  eft  monitum. 

(*.)  Cum  genus  dividitur  in  fpecies  ,  tota  natura 
generiseftuna  toca  inaltera  fpecie ,  ut ,  tora 
natura  Aniraalis  eft  in  homine  ,  tdta  in  Bruto  ; 
at  cum  integrumdividitur  in  membra,nonin- 
venirur  tota  natura  integri  in  unoquoque  mem- 
bro  ,  fed  partim  in  uno  ,paxtim  in  altero,  lic  to- 
ta  natura  Corporum  non  eft  in  capite  ,  nec  tota 
in  pede  ,  fedpartim  in  capite  ,  partim  in  pede  , 


21 

Dei  cognitione ,  aBivam  in  cjrn  cultu,  quatenus  !  fi  fententia  Aquin.  fit  vera,  fequitur ,  Dxmo- 

nesbeatitudine  formali  effe  beatos,  quia  in 
ipfis  altiffima  Dei  cognitio  naturalis  reperi- 
tur :  praeterea  8c  illi  erunt  beati ,  qui  Deo  funt 
maxime  invifi ,  quia  in  illis  effe  poteft  8c  faepe 
eft  profundiffima  Dei  fpeculatio :  at  hoc  eft 
contra  Ariftotelem,  qui  10.  Eth.  c.  8.  adfi?iem 
ait  diferte ,  eum,  qui  vere  &  effentialiter  eBfce- 
liXyeffe  amiciffimum  Deo.  Sentimus  quoque  hic 
contra  Melch.  Canum  loc.  theol.  I.9.C.9  aliof- 
que ,  qui  beatitudinem  formalem  ponunt  in 
foloa&uvoluntatis,  quae  fententia,  praeter- 
quam  quod  fit  contra  Ariftotelem  ubique  fere 

partiminrehquismembris:  fummum  quoquc    beatitudinem  in  fpeculatione  collocantem , 

bonum  non  totum  exiftit  m  Beatitudine  obje-      „•  ...  r  «-«!<*  iwi^  wuuwmwu, 

aiva  ,  nec  totum  in formali ,  fed  partim  in illa ,    !.tiam  rat,oni  repugnat :  Nam  non  poteft  exi- 

partim  in  h%c  ,  nec  enim  Deus  ,  Beatitudo  obje-  ]  itere  *mo*  Pei »  nifi  jam  ante  praecefferit  ejus 

cliva  ,  'nos  beat ,  nifi  per  beatitudinem  forma- 

lem ,  A&ionem  noftri  intelleftus  8c  voluntatis  , 

fiat  nofter  ;  ideoque  haec  Beatitudinis  divifio  eft 

non  generis  in  fpecies  ,  fed  integri  in  membra. 
(6)  Pars   contemplativa  beatitudinis  formalis  , 

confiftens  in  cognitione  Dei  naturali ,  accepta 

perlumennaturx  ,  exlibro  naturae  ,  acquiritur 

per  perfcdifllmam  virrutum  intelle&ualium 

lcientiam,  fapientiam,  quae  eft  habitus  contem- 

plativus  ,  verfans  circa  objectum  praeftantifll- 

mum ,  puta  Deum :  altera  pars  confiftens  in  cul- 

tu  Dei  naturali  inftituto  fecundum  legem  natu- 

ix  ,  ex  libro  fcripturae  ,  acquiritur  per  perfeftif- 

fimam  virtutum  moralium  fcientiam  ,  pieta- 

tem,  quae  docet  Dcum  naturaliter  cognitum, 

colerc,  venerari,  amare. 

VII.  Beatftudinem  formalem  ,  partim 
effe  collocandam  in  operatione  intelle&us , 
partim  in  operatione  voluntatis,  ex  eo  liquet, 
quia  ad  perfectam  poffeffionem  obje&i  beati- 
fici,  feu  beatitudinis  obje&ivae,  Dei ,  requiri- 
tur ,  &  perfecta  ejus  fpeculatio  8c  perfe&us 
amor  (perfettus,  fc  naturaliter,  quantum  na- 
tura  hominis  in  via,  i.  e.  vita,  permittit)  dum 
enim  DeumDeique  proprietates  fpecufamur, 
Deo  conjungimur :  dum  eognitum  amamus, 
intime  ei  unimuriat  fpeculatio  a&ioeftin- 
telle&us  8c  amor  voluntatis.  Ergo,  8cc.  At- 
que  hic  contra  Thom.  Aquin.  fentimtts  ,  quiin 
Summ.  Theol.pr.fec.  quaft.  3.  #>*?.  4.  &contra 
gentes  /.3.  c.  25*.  i6.Beatitudinemformalem 
in  folo  aclu  intelle&us  ( intelligere  Deum  ) 
non  item  in  a£tu  voluntatis  collocat.  At  vero, 


contemplatio :  quippe  adtus  voluntatis  fem- 
per  prafupponit  8c  includit  a&um  intelle- 
6r,us  j  alioquin  voluntas  non  foret  potentia 
rationalis.  Nos  ergo  Beatitudinem  formalena 
ponimus  j  ex  parte  intelle6tus ,  in  perfecliflT- 
ma  cognitione ,  qux  deDeo  ex  creaturis  ha- 
beripoteftluminenaturoerex  parte  volunta* 
tis,inamoreDeinaturalitercogniti,  (a)  qui 
amor  non  eslconcupifcenti<e,fedamicitia :  Sedin 
utra  aBione,  inteUeBus  anvoluntatls  ,principa- 
liusponitur  beatitudoformalis  ?  Ad  hoc  refpon- 
deri  nequit,  nifi  prius  conftet ,  an  aclio  intel- 
leftus  fit  nobilior  adione  voluntatis  ?  quse 
quaeftio  licet  in  utramque  partem  zSchoIafticis 
foleat  difputari ,  ac  non  multum  referat ,  u- 
trumvis  ftatuatur ,  nos  tamen  atlioni  volunta- 
tis  primas  deferimus  ,  (b)  ac  beatitudinem 
formalem  potiffimum  confiftere  dicimusin 
a6tu  voluntatis  :  aclru  intellectus  non  exclufo, 
fed  effentialiter  inclufo.  Quomodo  vero  ia 
hac  Dei  contemplatione  8c  amore  fummum 
bonum  confiftat,  non  tam  facile  verbis  expri- 
mitur,quam  quidem  contemplantis  8c  aman- 
tis  animus  fentit.  Per contemplationem  fane 
Dei,  ejufquepotentiae,  bonitatis,  fapientiae, 
ex  rebus  creatis  cognitionem ,  homo  quafi 
Deus  £iX.:anima  enim  znielligendo fit omnia.  3. 
De  Anim.  c.  4.  Peramorem  itaDeocognito 
unitur  homo ,  ut  totus  in  eum  abforbeatur,  ac 
totus  in  eo  fit,  juxta  vulgatum  illud,  Animus 
eft  magis  ubiamat,  quamubianimat.  Cer- 
te  hic  felicitatis  hwman*  eft  apex  8c  in  ha£ 

C  3  yita 


COLLEGIUM      ETHICUM. 


22 

vita  faftigium  ,  Deum  ex  rebus  creatis  rite  re- 
tteque  cognofcere,  cognitum  vcnerari  £c  amare, 
in  quo  tota  beatitudo  abfolvitur,  quam  aiiquot 
jamdifputationibus  fumus  profecuti. 

(*)  Amor  concnpifcentix  dicirur  ,  quo  alreri  cu- 
pimus  bonum  aliquid  ;  amor  amicitix  ,  quo  de- 
iideramus  frui  re  amata ,  aut  quo  amamus  rem 


nobis  gratam:  nos  amandoDeumnullumbo- 
num  Deo  cupimus ,  fed  ferimur  inillumtan- 
quam  in  objechim  nobis  gratum  atque  ami- 
cum. 
{b)  Eeatitudo  formalis  .magis  &  potius  confiftit 
in  Aftuvoluntatis  ,  quam  Intelleftus  ,  quiato- 
tus  Intelledus  ,  five  cognitio  &  contemplatio 
Dei ,  refertur  ad  A&um  voluntatis ,  five  Amo- 
rem  Dei. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 

Q^  U     I     N     T     A> 

D  B 

SPONTANEO 

T  H    E   S   I   S      I. 


SUmmum  Bonum  ,  Ceufinem  ultimum  Phi- 
lofophiae  prattica: ,  expofuerunt  Difputa- 
tiones  praemilYje  :  ordinis  ratio  poftulat , 
utfiniultimojamexplicato  fubjungatur  ex- 
plicatio finis  fubordinati ,  i.  e.  medii  quem  vo- 
ce  grxca  Utdhu;  expreffimus difp.  i.th.  i .  8c 
difp.  i.  th.j.  gclltine th.i.difp.  i.indefini- 
tioneEthicaevocavimus  atfionem  humanam: 
Nempe,  Philofophiapratticahominemim- 
buit  cognitione  virtutum,  quibus  imbutns, 
■•{«I&  ,  actiones  edit  humanas ,  i.  e.  homine 
dignas  ,  iifque  fummum  bonum  acquirit  : 
Notandum  autem  eft  flatim ,  ^ £|<" ,  actio- 
nera  humanam  ,  interdum  fumi  late  pro  qua- 
libet  actione  hominis,  quaaliquid  TrpetrlH, 
agit,  quocunque  modo  ,  interdum  ftridte  pro 
a6fcione  hominis  ut  homo  eft,i.  e.  cujus  homo 
dominus  eft  ,  qux  &arationiscognitione8c 
a  libera  horninis  voluntate  proficifcitur :  8c 
hanc  utramque  fignficationem  obfervabit  in 
ipfo  Ariji.  quifquis  c.  I.  /.3.  Eth.adNicom. 
diligentcr  perlcgcrit :  gcncraliter  fumta  7rp£- 
gtf ,  aclio  humana ,  dividitur  \ufpontancam  3c 
iwjitam:  to  quippc  uwjjo»  tyy  ockovo-icv  i.e. 
fpontancum  acinvitum,  diilinguuntomncs 
actioncs  humamv.  nam  dup!c\-  ellcarum  dif- 
fercntia:  una  rationccognitionis ,  fccundurn 
quam  a&iones  humanx  ,  1.  c.  homims ,  fim- 
plicitcrcvingencrc,  fiunt,  f el i fcicntibus , 


vel  ab  ignoraritibus:  altera  ratione  voluntatis, 
fecundum  quam  fiunt,  vel  a  volentibus ,  vel  a 
coa&is :  quae  actiones  fiunt  a  fcientibus  &  vo- 
lentibus,  dicuntur fpontanea :  quae,  velab  igno- 
rantibm  (quomodo  ignorantibus ,  poftea  ex- 
plicabitur)  vel  a  coatlis,  dicuntur  invita.  Sed 
vero  fi  *•£<*£<? ,  aftio  humana,  fpeciali  fignifi- 
catione  fumatur ,  jam  fola  fpontanea  talis 
dici  debet.  Nos  hac  difputatione  a&ionis  hu- 
manse ,  ^^flju? ,  in  genere  fumtae ,  differen- 
tiam  primam,77>  tKovcnov,  fpontaneum\  alteram, 
ilctxovajov,  invitum,  explicabimusdifputatio- 
nealia. 

1 1 .  Arifl.  c. i.I.t,.  Eth . ad Nicom.fub fineml 

I  aut ,  ficuti  alii  cjus  interpretes  hoc cap.  in  tria 

difpefcunt ,  c.  3.  dcfinitT»  ir.ovcnot,  x*  k^n  ci 

CtVTU    CiOOTl  TK  KCttf  IKU$T£  ,    ClV  oU  V  ^cl^lg  ,    \.  C 

Spontaneum  efl  id,  cuj  us  principium  es~l  in  agente 

fciente  fingula ,  id  eft ,  omnes  circumftantias, 

in  qnibtis  afiio  ett,  i.  e.  confiftit.  Cum  dicit 

tj^i/TzsvefTe,  >s  n  ci^q  cw  cwrJ ,  opponitillud 

■nS/iiuloi,  cujusprincipium  eftextraagentemj 

cum addit ci^on ,  6cc.  opponit  illud ci>{ovcnx  ch* 

otyroieu/.    i*  kcaQ'  'Uctrx  ,   (a)  circumfiantid 

jfngulares ,  vulgato  ifto  vcrfu  comprchcndun- 

tur,  §hjs,  qnid,  ubt,  quibus  auxiliis,  cur,qnomo- 

do,  quando.  Duo  itaque  requiruntur  adaftio» 

fpontancam.    i.Sclentia  fcu  cognitio  rei 

agcnda:  omniumquc  adioniscircumftantia- 

rum. 


COLLESIUM      EtHIC 


H    M. 


1 1 


f um.  i .  Principium,  a  quo  proficifcatur  A&io, 
intrinfecum.  Vidcndum  igitur  reftat,  Quo- 
modo  aliquid  lit  fpontaneum  rationefcientia, 
deinde,  quoroodo  rationeprtncipi  intrinfeci. 

(a)  Circumftantiaj  iingulares  omnem  actionem 
humanam  reddunt  ,  vel  bonam ,  vel  malam , 
proutvel  convenerint  cum  recla  ratione  ,  vel 
non  convenerint ,  unde  vulgovocantur  circum- 
ftantia;  morales  ,  &c  ab  illis  djcitur  dependere 
omnis  bonitas  vel  malitia  moralis,  feu  honeftas 
&  turpitudo  aclionum.  ^uii  fignificat  perio- 
nam  agentem;  quid  ,  objectum;  cur ,  finem , 
ubi ,  locum  ;  quando ,  tempus  ;  qmbus  auxiliis , 
media ,  &  inltrumenra  ;  quomodo  ,  rationem 
agendi.  Pro  hifce  circumftantiis  variatis  muta- 
tur  quoque  actio  humana ,  ex  bona  in  malam  , 
&  contra :  inter  omnes  autem  circumftantias 
morales  pr&cipue  funt  finis  &  objeftum.Ut  ve- 
ro  aliqua  aftio  ii:  bona  ,  debent  omnes  circum- 
ftantiac  convcnire  cum  re&a  ratione  ;  ut  fit  ma- 
la  ,  fufficit ,  ii  vel  una  circumftantia  a  ratione 
rectarecedat. 

Circumftantiae  fingulares  dicuntur,quaj  circa 
unamquamque  Actionem  hominis  fingularem 
ftant ,  i.  e.  inveniuntur  ,  &.  exprimuntur  vulga- 
to  verfu  :  Quis,  quid,  ubi,  quibm  auxihis,  cur,  quo- 
tnodo  ,  quando.  Quu  ,  fignificat  perfonam  agen- 
tem,  quid  ,  objedtum  quod  a*ir,  ubi ,  locitm  quo 
agit ,  quibui  auxiliis  ,  media  quibus  agit .,  cur  ,  fi- 
nem  propter  quem  agit ,  quomodo  ,  modum  quo 
agit,  quando,tem^\is  quo  agit.  Ab  hifce  circum- 
ftantiis  fingularibus  pendet  Aftionum  omnium 
iingularium  bonitas  ,  aut  malitia  moralis  in  ho- 
mine:  fc.  fi  omnes  circumftantix  hx.  convene- 
rint  cum  recla  ratione  ,  Actio  humanaeft  bona ,  | 
fi  una  tantum  a  refta  ratione   difcrepaverit  .,  ! 
Attio  humana  eft  mala  ;  inter  omnes  vero  cir-  | 
cumftancias  praecipux  funt ,  quid  &  cur  ,  i.  e.  ob-  j 
jetl-Am  &finu.  Atq;  hx  circumftantia»  omnes  in-  i 
telliguntur  in  definitione  Spontanei  t  per  vocem 

.  fmgula. 

III.  (a)  Scientia,  quae  a«£tionem  reddit 
fpontaneam ,  Philofophis  Ethicis,  8c  magis 
proprie,  £olet  diciConfcientia,  quae  quidiit, 
an  rationis  feu  mentis  humanae  facultas ,  ipfe 
intelle£tus,  an  ejus  habitus ,  anattus ,  hujus 
non  eft  loci ,  nec  noftri  nunc  inftituti ,  inqui- 
rere:  cui  lubet,  videat  iftadifputataapud  Tho- 
mam  ufquin.  Sum.  Theol.p.  i.  qtiaji.  J9.  art. 
ult.  &  apndAnef  l.  1 .  Crf.  Conf.  Nos  improe- 
fentiarum  per  eam  intelligimus,  aftum  ratio- 
xds  intelledius  pra&icae,  quo  ipfajudicat  quid 


fitbonum  acmalum,  quidfasacliceat,  quid 
nefas  ac  non  liceat ,  &  quo  praeterea  praelcri- 
bit,  quid  iit  faciendum ,  quidomittendum. 
Atque  hanc  vocant  confcientiam  defaciendo,  §c 
juxtaeamdicimuragere,  velfecundum,  vel 
contra  confcientiam  :  Nam  confcientiam  de 
faffo ,  h.  e.  illudintelle&usjudicium,  quod 
faftumconfequitur,  quodhominem,  prout 
vel  bene  vel  male  egerit ,  vel  accufat  vel  dele- 
clat,  unde  bene  vel  male  fibi  quis  dicitur  con- 
fcius ,  hic  non  fpectamus.  Sponte  agere  dicitur- 
homo  ratione  confcientia?  de  faciendo  ,  i  n  quan- 
tum  hsec  praeeonis  inftar  eft  ac  concionatoris, 
explicantis  primo ,  ac  praefcribentis  ei ,  quid 
legi  natura?  redbeque  rationi  fit  confenta- 
neum ,  quid  diiTentaneum ,  quid permilTum, 
quid  prohibitum ;  applicantis  deindc  vivendi 
ex  lege  natura  &  fecundum  reclam  jatio- 
nem  univerfales  regulas  fingulis  ejus  aclioni- 
bus.  Tale  diclamen ,  tale  judicium  rationis 
pradlicae  de  a&ioriibus  humanis  faciendis , 
facit  eas  fpontaneas,6c,  protit  convenerint  vel 
non  convenerint  fecum,  bonas  reddit  vel  ma- 
lasmoraliter  :  nempe,  ut  lex  divina  norma 
eft  actionum  hominis  Chriftiani   fpiritua- 
lium ,  lex  civilis  norma  ad  quam  Refp.  debet 
componi  ac  regi ,  fed  utraque  non  nili  cogni- 
ta,  ita  lex  quoque  naturas  norma  eit  a&ionum 
moralium,  fedcognita,  quae  legis  naturalis 
cognitio  Ethicis,  Confcientia ,  appellatur ,  8c 
Damafceno  lex  intellettus.  Haec  amulTis  efta- 
clionum  humanarum ,  8c  juxta  eam  vel  male 
vel  bene ,  ac  femper  fponte  agit  homo :  bene 
agit,  fi  agat,  quod  agendum  praecipit  con- 
fcientia:maleagit,  fi  non  agat  quod  jubet, 
autcontrariumfaciat:atqueex  hifce  liquet,. 
iieri  non  poiTe ,  ut  quis  agat  contra  confcien- 
tiam  &  non  peccet:  nam  iicut  peccat,qui  con- 
tra  legem  agit ,  quamdiu  ea  manet :  ita  pec- 
cat ,  qui  contra confcientiam  agit ,  quamcfiu 
manet  illa:eft  enim  confcientianih.il  aliud, 
quam  lex  cognita  a  ratione  pra&ica.     Sed 
pauloadhucpleniusefthoc  negotium  expli- 
candum. 

(a)  Scientia,  qux  requiritur  in  Actione  fpontanea, 
dicitur  Cwfiietttia  ,  quia  homo  ,  qui  icit  omnes 
circumftantias  fua:  Aftionis  ,  eft  coufcius  fibi , 


qmd  agit ,  quomodo ..  St  cur.  ckc. 


Quo- 


%Sf  CollegiumEthicum. 

IV.  Quotupiex  efc  judicium  intellectus  \  certoacverefcitatciueevidenter^perSjlI.  Apei. 
prattici ,  de  rc  facienda  li  bona  iit ,  vel  omit-  ;  vel  qmfallaciter per  errorem,per Sjtt.Sophift .fed 
tenda  fi  mala  fit ,  totuplex  efl  confcicntia :  at  I  tamen  firmiterftatuit  ac  credit ,  ajfentitur ,  vel 
judicium  i\\ud  yroprie  ett.  tr;p!ex,reftam,  proba-  |  qui  probabiliter per  opinionem  judicat ,  per  SjIL 
bile ,  erroneum :  unde  &  triflex ,  *i? confciev.tia  ,  Dialeflicum,  aliqua  a&ionem  elfe  malam,  non 
refla,probabiIis,  erronea :  verum  quiz  dubitatio  ]  debet  eam  velle :  (i  velit,  peccare  vult,  &jam 
&  hajitantia  interdum  nonnullis  dicuntur j "«-  j  volendo  peccat.  At  qui  agit  contra  confcien- 
dicium  intelledtus ,  fa&um  eft ,  ut  fimiliter  iis  j  tiam  re&am ,  erroneam ,  probabilem,  is  vult 
confcientiaa.\ic[uz.ditl:a.[\tdubiave:\fcrup:iIofii:  aclionem:  dequa  uno  ex  tribus  iftismodis 
Et  hinc  Scholaftici  quintuplicem  fecerecon-  judicat,  eam  effe  malam.  Ergo  peccat.  Se- 
Tcientiam  ,  quod  fic  oftendunt.  Ratio  pra&i-  \  cundum  confcientiam  refiam  velprobabi/em  ,  qui 
ca,  vel_/?^^aliquidagendumtanquamho- 1  agit,  re£te  facit ,  ac  non  peccat.  Secundumcon- 
neftum ,  vel  dubitat  an  iit  honeftum  ,  vel  tre-  fcientiam  erroneam  ,  qui  agit ,  interdumpeccat , 
pidat  znxie,  credens,  affentiensfeujudicans  \  interdumnon.  Peccattam,quifecundum,quam 
fcrupulofe  ,  ab  homine  vix  quippiam  fieri  j  qui contra confcientiam  erroneam,  agit ,  (a)cum 


poffe  iine  peccato :  fi  ftatuit ,  aut  firmiter  8c 
confidentercredit,aflentiturfeujudicat,ad:io- 
nem  fore  honeftam ,  aut  probabiliter  opinatur: 
fifirmiter ,  aut  vere  dr  reffe  ftatuit  creditque , 
feu  judicat  ,  aut  non  reffe  fed  falfo.  Ratio, 
rcffe  ,  vere  firmiterque  ,  propter  argumenta 
vera atque  evidentia ,  ftatuens  ac judicans ,  a- 
ctionem  fore  honeftam  ,  eft  Confcientia  refia. 
Ratio firmiter ,  fed  non  njere  nec  refie ,  propter 
argumenta,quibus  innititur,  fallacia,  ftatuens 
Jhoneftum  fore  opus ,  quod  tamen  eft  inhone- 
flum  ,  eft  Confcientia  errans.  Ratio  nonfirmi- 
ter  fei  probabilitcr  propter  argumenta,  quse 
fibi  funt  probabilia  (five  alteri  certa ,  five  fal- 
laciahabeantur)  judicansa&ionem  futuram 
honeftam  ,  eft  Confcientia  probabilis.    Ratio 


error  eslvincibilis  &  de  reperfe  mala :  at  fi  er- 
ror  fuerit  invincibilis  aut  de  reperfe  indijferen- 
ti,peccat ,  qui  contra,fednon  quifecundum  eam 
facit.  Contra  dubiam  aut  fecundum  illam  con- 
fcientiam,  nemo  agerepoteft ,  quia  haec  dubitat, 
anfitbonum  aut  faciendum  ,  an  fit  malum 
aut  fugiendum :  nam  qui  neutram  contradi- 
ftoriarum  certo  ftatuit  aut  credit ,  contra  cjus 
judicium,  aut  fecumlum  illud ,  fieri  nihil  po- 
teft ,  quia  nullum  eft :  at  dubitans  confcientia 
fufpendit  judicium,  Sc  neutram  partemde- 
terminat,  a&ionem  vel  faciendam  vel  omit- 
tendam.  Ergo  contra  aut  fccundum  eam  agi 
nihil  poteft:  ideoque,  ut  ante  monuimus,  im- 
proprie  haec  confcientia  aut  judicium  dicitur. 
Scrupulofa  confcientia  alteri  contradiclionis  par- 


cum  dnbitat ,  ac  media  inter  duas  contradi-    ti  adharet ,  &  quidem  optim*  \ftatuit  enim  ali- 


cliones  neutri  credit,  affentitur,  eft  confcientia 
dubia.  Ratio  cum  trepid.it  animumque  ex- 
cruciat,  metuendo  peccatum ,  ubi  non  eft, 
Conjcientia  eWfcrupuIofa.  Hxc  applicemus. 
Contra  confcientiam  refiam,  erroneam,  probabi- 
lem  ,  agere,  ettpeccatmn :  Nam  agerc  commu- 
niter  2c  in  generc  contra  confcientiam  fta- 
tuentcm ,  judicantem,crcdentem,  aiTentien- 
tcm ,  hoc  quod  fit  efil-  peccatum,  eft  peccare  : 
attriplex  hxcconfcientiaftatuit,judicat,cre- 
dit,afientitur,  hoc.quod  contrafe  fit.cife  pcc- 
catum  :  licctdiverii  iinttermini  medii ,  qui- 
blU  quxquc  judicat.  Ergo ,  &c.  Ccrtc  homo, 
qui  perconfcicntiaedictamcn  judicat  ,crcdit, 
allcntituracftatuit,  aliquidcfic  peccatum  aut 


quidejfe  licitum,  quod  Iicitum  esl,fedcumformi- 
dinepeccati ,  atque  ea  quidem  temeraria  &jine 
fundamento :  quod  peccare  timeat,  hoc  lauda- 
bile  eft:  quod  inepte  timeat,  periculofum, 
non  tamen  peccatum :  omne  enim  peccatum 
voluntariumcft  :  atfcrupulus  offendens  con- 
fcientiam  non  eft  voluntarius ,  fed  invitum 
laedit  hominem.  Ergo,  8cc.  Jifcrupuh  excuti 
atque  amoveri  fojfunt ,  qiti  fecundum  eam  agit 
confcientiam  iis  fublatis,  quandoquidem  agit 
quod  licitum  eft  &  licitum  eiTe  ftatuit,  reflfjji- 
mefacit :  qui  contra  eam  ag\t, peccat :  at/ifcru- 
puli  ifti  tolli  nequeant,  quin  molefti  adhuc  fint, 
idtamen  agere,  quod  licitum  eft  8c  ciTe  ftatuit, 
mancntibusfcrupulis,  confcientia  fcrupulo- 


malum,  nondcbcthocvelIc:Ergo,  qui  vel  jia,  non  ctt  peccare  :  quia  lllud  cft  agerc  non 

contra 


C   O  I  L   E  G  I 


U  M     Ethicum. 


*ontra  confcientiam  fcrupulofam ,  fed  fecun- 
dum  eam  contrafcrupulosfinecaufamotos : 
imo  prodeft  agere  ex  judicio  confcientia- 
fcrupulofae  contra  fcrupulos,  eos  contemnen- 
do,  8c  pro  futilibushabendo.  Nam  ex  tali 
modo  agendi  contra  fcrupulos  obortos  ac  re- 
(iduos ,  confcientia  fcrupulofa  tandem  ab  iis 
liberatur,  Scinagendo,  quod  licitum  eft  8c 


*? 


8c  tum  voluntativelappetendamvelfugien- 
dam  imperet:  quae  imperio  intellec-tusjuben- 
tismorem  gerens  viciffim  imperat  ac  jubet 
facultatibus  inferioribus ,  ut  eam  executioni 
mandent:  unde  aftiones  a  principiis  fuis  &  fa- 
cultatibus ,  fc.  inferioribus,  produ&ae,  dicun- 
tur  a  voluntate ,  &  non  ab  intelleclru  tanquam 
a  principio  intrinfeco  profectae,  quia  a  volun- 


fleftatuit,confirmatur.  Sed  de  confcientia,   tateproximejubenturocimperantur.  Atque 


^uae  intelligitur  hic  retla  acprobabilhs,  quae  eft 
srimafpontanexadHonis  conditio,  haecfuf- 
:ecerint:  nunc  alteram  videamus,  quae  eft, 
tt  atlionis  fpontanea  in  agente  principium  de- 
ur  intrinfecum. 

a)  Error  dicitur  vincibilis  ,  qui  ab  errant  e  vinci , 
feufuperari  ,  i.  e.  pr.ecaveri,&_  pr_cveniripotuit 
•  ab  ipfo  ;  Invincibilis  eft,  qui  non  potuit. 

Resper  fe  malaeft-  quae  lege  autverboDei 
eft  vetita  ;  Res  per  fe  bona  euvquae  lege  aut  ver- 
bo  Dei  eft  prrefcripta ;  Res  per  fe  indifferens  eft, 
qure  ex  fe  nec  bona  ,  nec  mala  ,  nec  prjefcripta  , 
nec  vetita  eftlege  aut  verbo  Dei. 

Errorvincibiliseftin  Pontificiis  ,  quia  judi- 
cantefTeabftinendum  a  carnium  comeflione  , 
tempore  quadragefimarum  ,  quia  illum  8t  pras- 
venire  potuerunt ,  &  deponerepoiTuntmelius 
inftrucli  ex  verbo  Dei ;  Sc  abftinere  a  carnibus 
comedendis  illis  temporibus  ,  eftres  per  fe  ma- 
la, 
■utl 


hinc  manifeftum  eft,  per  actionem  fponta- 
neam,  a  nobiseX(L^fri/?^/^definitam8cex- 
plicatam ,  intelligi  a&ionem  imperatam ,  id 
eft ,  ab  alia  facultate ,  quam  intelle&u  aut  vo- 
luntate ,  ab  utriufque tamen  imperio ,  profe- 
(_T.am  :  ficuti  oppofite  ,  ipfius  intelleclius  8c 
voluntatis  imperantis,utriufque  a&iones  im- 
mediatae ,  vocantur  elicitae ,  de  '  iibus  alias 
eritagendilocus. 

V 1.  Si  a&io  fpontanea  ab  homine  profici- 
fcatur  per  intelle&usSc  voluntatis  imperium, 
ut  eft  explicatum,  fequitur,  i.  idem  effe  in 
'homine  fpontaneum  &  <voluntarium,  prout  hoc 
aclionibusimperatis  tribuitur;  i.  rifponta- 
neum  male  tribui  brutis  &  rebus  inanimatis , 
cum  nec  fcientia  feu  confcientia  nec  volun- 
tas  in  rebus  illis  fit  :  8c  -ri  iK&nov  fpontaneum 
dirrerentia  eft  attionishumanxfeuhominis, 


quia  omni  tempore  omnem  fumere  cibum  !  non  brutiautrei  inanimata^qusecircumftan- 

lcituminverbo  Deieftprccfcriptum  ,  habe-    «-:„,.  {m  -  4««/  _.,-.  rj   ...,--♦.  /„Vmv-., 

~„-m^u-        1        •     •_.     r  \ticLS,&xa9    zKcifzt,  nonconhderant.  (a)  Non 

enimalibi.quodoinnis  cibus  lit  purus,  mo-  i         .T        ,.,-,  -       ....  v   ' 


»U1   L.-.  ivu  v/l_i___-    V,_L/U._>   -»l    IJ-l--l_  ,   JIIVJ-    I 

do  cum  gratiarum  aftione  fumatur  :  ideoque  e(Pldem  diffitemur  rebus.lhsnonnunquam 
peccant  Pontificii,  cum  fecundum  Confcien-  tnbui  ™  fponte  operari ,  ut  cumdicitur,  lapis 
tiam  Erroneamfuam  a  Carnibus illis  tempori-  j  fponte  defcendere,planta  fponte  crefcere,bos 

fponte  fequi  pabulum  :  at  vero  fecundum 


bus  abftinent. 


V.  Per principium  intrinfecum  intelligimus 
ohntatem :  ac  tum  homofponte  agit  exprinci- 
0  intrinfeco  ,  quando  vult  hoc  quod  agit ,  five 
_  ratione  recta ,  five  ex  libidine ,  five  ex  ira , 
vc  ex  triftitia  8c  metu,  &c.  agat.  Licet  autem 
ientia  aut  confcientia  fit  principium  intrin- 
cum  fponte  agentis ,  quia  ei  ineft ,  «a]'  ,|_ 


fpontanei  definitionem  Ariftotelicam  -ri  fpon- 
te  iplls  non  competit :  nam  plantae  8c  res  ina- 
nimes  plane  non  cognofcunt ,  8c  bruta  licet 
cognofcant,  non  tamen  cognofcunt  iti  x<x.&' 
'tKct.Tu  feu  circumftantias  fingulares  :  hoc 
enim  tantum  cadit  in  agentia,  quaecogno- 
fcunt  finemformaliter,  ad  quem  aflio  fpon- 
tanea  fecundum  omnes  circumftantiasjudi* 


k»  tamen  voluntas  hic  ita  dicitur,quia  fcien-    cata,  8c  ex  imperio  voiuntatis,  tanquam  prin 
anullius  acliionis  principium  extra  fecft,    cipiiintrinfeci,inftituta,tendit:  (b)  atbrut* 
voluntate  :  hic  enim  ordo  eft  in|  formaliter  finem  non  cognofcunt:  eftenim 


>onte  agendo:  ut  primum  agens  a&ionis  fuae 
nem  praecognofcat ,  omnes  ejus  circumftan- 
as  examinet,  anadiofiniobtinendoinfer- 
iat  nec  ne,  utrum  fit  honefta  ac  licita  nec  ne? 


in  illis  cognitio  rei,  quae  eft  finis ,  non  qua  efr; 
finis :  quareneque  'exfjctet,  nequea!>i_;-^^>ne- 
que  fpontanea,  neque  invita,id  genus  agentia 
dici  velim,fed(--)media  potius  negationis  effe, 
D  inter 


2« 


COLLEGIUM      ETHICUM» 


folum  hominemmon  inbruta  ,  &  quia  volunta- 
rium  exigit  prxviam  cognitionem  rerum  ,  non 
tantum  qux  funt  finis  &  media ,  fed  qua  funt  fi- 
nis  6c  media,etiam  illud  hominis  eft  proprium, 
non  brutorum,  idemqueeftquodfpontaneum 
ftrkftediftum. 

Finis  cognofcitur  duobus  modis  ,  Materiali- 
ter  &  formaiiter  ;  Materialiter  ,  cum  cognofci- 
tur  tantum  Rcs  ,  qux  eft  finis,8c  fic  cognofcirur 
a  Brutis  :  formaliter^,  cum  cognofcicur  non  tan- 
tum  Res  ,  qux  eft  finis  ,  fcd  qua  finis  ,  i.  e.  cum 
cognofcitur  Ratio  finis  ad  Media  .,  &  mediorum 
ad  finem  ;  qux  cognitionon  habetur  ,  niii  pcr 
difcurfum  ,  qui  cadit  in  folum  Hominem  ,  8c 
noninBruta. 
(c)  Medium  negationis  eft  ,  quando  utrumque 
extremum  negatur. 

VII.  Quacrat  aliquis ,  anjieadem/it  afiio 
volant ,  &  pifces  fponte  natant ,  quia  nec  ad  vo-  fpontanea  &  voluntaria ,  cum  utraque  etiamjit 
landum  , nec  ad natandum  coguntur :  interdum  eademlibera?  Refp.  (a)  fideadtione  impe- 
Sponte  fignificat  non  tantum ,  quod  non  cogi-  rata  l0qUaris  f  ita  elTe  :  nam  libera  a£tio  nihii 
tur,  fed  &  quod  agit  ex  fingularium  circumftan-        .    .^  aHud  m  ut  a  voluntate>  intelleftus 

tiarum  coenitionefacta  per  Rationem  ,  lic  nec  °  ,.\  r  c   -r    . 

iiarumcognuiuucia.L  j,  imperantisdi&amen  fequente,  proficifcatur: 

pifces  fponte  agunt ,  quiaRatione  carent.  r     .  .1  *.  .     . 

(k) 1  Finisdiciturcognofci  materialiter ,  cum  co-  ,  hoc  enim  hberx  attioni  eft  eiTentiale:  indiffe- 
gnofciturtantummodoilla  res ,  proptcr  quam  jrentiaquippe ,  quae  vulgo  hicexigitur ,  eftei 
aliquid  fit ,  licet  non  cognofcatur  ifta  habitudo,  mere  accidentalis:  utrumque  autem  illud,elTe 
quam  dicit  finis  ad  media  ,  qux  propter  finem    a  voluntate ,  ut  a  principio  intrinfeco,  prcevio 

~fci  k i-^\„n..::..A:J~    :« AA.'r,nAMn».%: 


inter  fponte  Sc  invite  agere ,  i.  e.  bruta  neque 
fponte  agunt,  neque  invite,  quod  idemde 
pueris ,  ante  rationis  ufum  operantibus ,  fta- 
tuendum  exiftimem  :  autfi  his  8t  brutis  -n 
fponte  agere  concedatur ,  eo  fenfu  eis  tribui 
debet,  quo  8c  voluntarium  utrifque  ab  Aquin. 
cXScholafticisin  1.2.  Sum.  Theol.  qu*ft.6.art.i. 
tribuitur,  fcilicet,  imperfecle  &  improprie  : 
nam  7»  fpontaneum  &voluntariumperfec"te 
ac  proprie,  ut  bene  notat  ibid.  zAquin.  eft>cu- 
j  us  principium  eft  in  agente  cum  cognitione 
finis  fub  ratione  finis  &  mediorum  fub  ratio- 
ne  mediorum,  quod  in  pueros  ac  bruta  non 
cadit,  ut  jam  eft  dictum. 

(d)  Sponteinterdumdeeodicitur  ,  quodnonco- 
gitur  a  Principio  extrinfeco  ,  fic  Aves  fponte 


obtinendum  adhibentur :  dicitur  finis  cogno 
formaliter  ,  cum  non  tantum  cognofcitur  res 
qux  eft  finis  ,  fed  qua  eft  finis  ,  i.e.  cum  cognof- 
citur  ratio  mediorum  ad  finem  ,  feu  cum  agens 
cognofcit  finem  non  pofle  obtineri ,  nifi  per  illa 
media,  &  media  ufurpari  propter  fincminten- 
tum  :  prius  eft  fimplicis  judicii  ,pofterius  eft  ra- 
tiocinationls  ,  ideoque  prius  cadit  in  bruta,  po- 
ftcriusinhominem,bruraenimnonratiocinan- 
tur ;  fpontaneum  cum  dicit  cognitionem  in  eo 
agentc  ,  quod  fponte  agit,dicit  cognitionem  fi- 
nisformaliter ,  qua  cft  finis  ,  &  mediorumac 
circumftantiarum,  quatenus  infinemiftum  ten- 
«tunt;  qux  cognitio  cum  fit  folius  hominis,  non 
brutorum,  ctiam  fpontaneum  propriccaditin 


tamen  intelle&us judicio ,  in  actione  reperiri 
fpontanea  &  voluntaria ,  jam  eft  demonftra- 
tum.  Verum  haec  omniadifputationibusfe- 
cuturis  clariflima  evadent. 

(d)  Aiftio  imperata  eft'omnis  illa,  qux  non  imme- 
diate  producitur  ab  intellectu  &  voluntate, 
talis  enim  ,  ut  intelleftio  8c  volitio  ,  qux  urra- 
que  immediate  ab  intclleclu  &c  voluntate  profi- 
cifcitur,dicitur  illicita,fcd  que  ex  inrellecius  8c 
voluntatis  impcrio  ab  alia  facultate  producitut 
proximc,  dicitur  imperata  ,  ut  eft  ,  ambulatio  1 
locutio  ,  &c.  ambulamus  cnim  5c  loquimur» 
quia  intclligimus  8c  volumus  ita  agcrc. 


DISPU- 


COLLEGIUM      ETHICUM. 
DISPUTATIONUM     PRACTIC  A  R  U  M 

S      E      X      T      A> 

I     N     V     I      T      O 

T  H   E   S   I   S      I. 


27 


ACtionis  humanae  duas  fecimus  difput. 
pr<eced.  dijferentias,  t^voiot  &  cayvrtov, 
fpontanettm  8c  invitum.  Ut  a&io  fit 
fpontanea,  in  homine  requiri  oftendimus  ex 
LAriflotele,  primum  notitiam,  utqui  agitfciat 
quid  agat,  deinde  voluntatem,  ut  confentiat  ei 
a&ioni.  Quod  fi  altera  harum  conditionum 
abfit ,  a<5tio  dicitur  invita :  unde  §  cchjvoiv  in- 
viti duas fecit fpecies Philofophus,l.  Eth. i.c.i. 
diy.ei  ds  ctKxrtcceitctf  7te  picc  ,  yot  ccytctut  ytvo- 
fincc.  videntur  igitur  invita  ejfe,  qu<e  vi,  velper 
ignorantiam  ,  fiunt.  Quando  abeft  ab  a£tione 
hominis  voluntas ,  fc.  ut  non  confentiat ,  eft 
invita  per  vim  feu  violenta :  quando  abeft  no- 
titia,  eft  invitaper  infcientiam  feu  per  ignoran- 
tiam.  Nos  de  utraque  inviti  fpecie  hac  difpu- 
tatione  agemus ,  prius  de  violento,  mox  de  in- 
mito  per  ignorantiam  difTertaturi ,  fecuti  in  eo 
ordinem  ipfius  Philofophi,  lib.  &  cap.  cit. 

II.  Violentum  feu  aBio  invitaper  vimeft, 
cujus  principium  eft  extra agentem,  volunta- 
tem  agentis,ut  is ,  qui  agit ,  nihil  adjumenti, 
cx  propria  quidem  voluntate,  conferat  ad  a- 
ftionem:  haec  defcriptio  eft  ipfius  zArif.  ibid. 
tota  vero  in  eo  confiftit ,  ut  vis  ipfa  fit  agendi 
caufa  8c  principium  extrinfecus  accedens , 
id  eft,  ita  externum,  ut,  qui  vim  patitur,  nihil 
opis  operaeve  conferat  ad  id  quod  agit,  imo 
ne  confenfum  quidem :  quin  ut  a&ioni  reli- 
ftat  potius  ac  renitatur.  Itaque,  ut-aliquid  vi 
factum  ac  vere  violentum  cenferi  poffit ,  non 
fufficit  ab  externa  id  factum  8c  profe&um 
efle  caufa ,  fed  ita  oportct  efTe  factum ,  ut  ad 
illud  nihil  voluntatis  contulerit  is ,  qui  per 
violentiam  agere  dicitur :  Nam  alioquin  fieri 
poffet ,  ut  quis  ab  externa  caufa  principioque 
feratur ,  impellatur ,  deportetur ,  fed  tamen 
libens ac  volens ,  i.  e.  interiori  caufa,  quae  vo- 


luntas  eft,  ad  motum  illum  impulfumque  ali- 
quid  conferente ,  fc.  confenfum.  Arifot.  I.  & 
c.  cit.  eleganter  ad  explicandum  violentum 
proponit  duas  fimilitudines  8c  exempla  ea- 
rum  rerum  quae  verepervimfactaedicendae 
funt :  alterum  eft  venti  vehementiffi  mi  ho- 
minem  nolentem,  reftitantem,  repugnantem 
auferentis  &  abfportantis  :  alterum  eorum, 
quiadominis,  in  quorum  funt  manu  8c  po- 
teftate ,  five  ab  aliis  valentioribus  8c  potentio- 
ribus,  nolentes  aguntur  8c  impelluntur. 

III.  Notandum  hicvenit,  Violentum  oip- 
poni  8c  fpontaneo  8c  naturali :  cum  fpontane* 
opponitur,  tantum  reperitur  in  iis  quae  agunt 
propter  finem  8c  propofitum  ,  cum  opponitur 
naturali ,  tam  in  rebus  animatis  quam  anima 
carentibusreperiri  poteft.  Priori  modo  8c  op- 
pofitione  hic  a  nobis  fumitur  :  nam  in  rebus 
naturalibus  poteft  effe  violentia,  in  quibus  ne- 
que  movens  neque  id  quod  movetur  habeat 
voluntatem :  ideoquetaleviolentumtuncin- 
vitum  nullo  modo  dici  poteft:  ut  fi  vehemens 
ventus  lapillum  abripiat  8cfurfumtollat,  is 
motus  eft  violentus ,  ut  opponitur  naturali , 
non  item  ut  fpontaneo :  8c ,  cum  homo  trahi- 
tur  ex  puteo,  vel  manus  allevatur,motus  item 
eftviolentus  utrobique,  fed  violentia,  quac 
contrariatur  naturae ,  nec  voluntati  j  ideoquc 
neutrobique  a&ionem  invitam  facit. 

IV.  Invitum  per  ignorantiam  explicari  re- 
(Ste  nequit  ,  nifi  primum  varias  ignorantiae 
fpeciesac  diftinttiones  proferamus:  quod  ipfe 
fa&itavit  Arijioteles  I.  &  c.  cit.  cujus  8c  exem- 
plum  8c  du£tum  fequemur.  Diftinguit  Phi- 
lofophus  inter  ignorantiam  ,  quam  comitaturSx. 
fequitur  dolor  ac  pcenitentia,  8c  inter  eam.quae 
nulhm  habet  fubfequentem  dolorem  ac  pceni- 
tentiam.  Prioris  ignorantiae  exemplum  nobis 

D  2  exhi- 


2S 


COLLEGIUM      EtHICUM. 


exhibet  Oedipus ,  qui  per  ignorantiam ,  8c 
patrem  occidit,  8c  cum  matre  nuptias  contra- 
xitac  rem  habuit ;  quod  cum  cognovit ,  tam 
ingenti  dolore  tantaque  animi  pcenitentia  eft 
correptus,  ut  ipii  iibi  ocuioseruerit :  Atque 
h$c  pcenitentiafubfecutafiftumejus  utrum- 
queinvitumreddit,  oftenditqueipfum,  nec 
fciviffe,  quid  fecerit,  nec  voluiffe,  quod  fecit. 
Pofteriorisignorantixexemplum  eft  is ,  qui 
forte  fortuna  telo  emiffo  inimicum  occidat 
ignorans ,  fed  re  cognita,  necem  probet  8c  fa- 
dfco  laetetur.  H<ec  ignorantia  aciionem  tale?n  non 
reddit  invitam  :  etfi  enim  agens  ignoraverit 
quid  egerit ,  quia  tamen  fa&i  eum  non  pceni- 
tet,  lignum  id  eft,ei  non  defuifTe  voluntatem: 
ideoque  ejus  aclio  non  poteft  dici  prorfu?  in- 
vita.  Quidergo?  anfueritfpontanea?  fed  ne 
hoc  quidem  dici  poteft ,  cum  in  omni  actione 
fpontanea  requiratur  fcientia.  Quidigitur? 
egit  8c  fecit  talis ,  ut  loquitur  <tArift.  &%  i'xJv, 
non  volens ,  non  fponte ,  quia  voluntas  non 
fertur  in  incognita,  fed  nec  ukcjv,  invitus , 
quia  remprobavitSclaetatuseftfa&o.  Nimi- 
rum,  inter  volentem  feu  fpontaneum,  qui  di- 
citur  Ikuj  y  8cnolentemfeuinvitum,quidi- 
citur  UKSjy,  tertium  Arift.  collocavit,qui  dici- 
tur  «£  {y,ui  nec  volens  8c  »x  ukm  nec  nolens: 
fpontaneus  five  volens  eft,  qui  non  modo 
fponte  volens  fed  fcienter  agit :  nolens  feu  in- 
vitus,  qui  per  ignorantiam  agit,  voluntatc 
non  approbante  adtionem  ,  ubi  refciverit. 
(a)  Nonvolens,  qui  ficiens  ignorabat  qui- 
dem  quod  faceret ,  atqueadeo  dici  quodam- 
modopoffetinvoluntarius,cum  voluntasfine 
cognicioneefTenonpoflit,  invitustamen  fe- 
ciflc  dici  non  poteft ,  quia  faclum jam  cogni- 
tum  lxtitia  comprobavit :  quamvis  enim  hic 
etiim  abfque  rei  cognitioneac  voluntatefe- 
cit ,  quia  tamen  a  priori  longe  diifert  propter 
approbationem  illam  operis  poftea  cogniti, 
fuurn  ,  inquit  Ph':Iofophus ,  debct  habereno- 
men  diitinttum,  ac  dicitur  proprienon  vo- 
lcns ,  £%  i««r,  8c  %k  uKuiy  non  nolens. 

(n)  :-dfacit  ignorans,quod  rnmen  ,  poft- 

qaam  fcirit  ,  non  eu  ptxtex  cjus  voluntatem  ,  is 
crt  qa.iii  mediutn  negati  mis ,  intet  voluntarium 
&  invitum  ,  nam  ncc  fponte  agit  nec  invite; 

uou  fpoiut-,  quia  abfuic  Sciciuia,  quac  t< 


in  fpontaneo:  non  invite,  quia,  poftquam  fcivit, 
adfuit  voluntas  ,  qux  abeife  debet  ab  invito. 

V.  Diftinguit  infuper  Philofophusl.  $*  c.i 
cit.mtQT  (a)  agere  :gnorantemfeuignora?iter, 
8c  agere  ex  ignorantiafeu  per  ignorantiam.  Igno- 
rans  feu  ignoranter  agit,qui  tunc,  quando  agit,. 
ignorat  quidem ,  quidagat,  fed  tamen  igno- 
rantia  illa  non  eft  praecipua  caufa  aetionis ,  fecf 
aliud  quiddam ,  quo  iibi  ignorantiam  acquiii- 
vit :  hoc  modo ,  qux  ab  ebriis ,  iratis ,  aliave- 
animi  commotione  perturbatis  hominibus  , 
fiunt,  ab  ignorantibus  fiunt,verum  ignorantia 
proprie  non  eft  actionis  caufa,  fed  ebrietas,ira, 
fimilifve  animi  perturbatio.  Per  igfiorantiam 
feuex  ignorantia  agere  dicituris,  inquoipfa 
ignorantiaeftcaufaactionis,  non  aliud  quid, 
quod  ignorantiam  invexit :  hac  pofterior  reddit 
aBionem  invitam,prior  non  ite?n.  Hinc  nata  efl 
Ayainati  8c  Scholafticis  ufitata  diftinctio  igno- 
rantie.  in  Antecedentem,Conco?nitantem,&.  Con- 
fequentem.Agore  per  ignorantiam  eft,agere  ex 
ignorantia  antecedente.  Agere  ignorantem 
eft,agere  ex  ignorantia  comitante  ac  confc- 
quente  :  (b)  Antecedens  ignorantia  eft ,  quse  efl: 
caufaipfavolendi  ocfaciendi ,  quod  quisalio- 
quin  nec  vellet  nec  faceret,  fi  fciret:  h^c  igno^ 
rantia  reddit  actionem  in vitam,  fi  nec  iit  affe- 
c~r,ata,necex  negligentiaprofecT:a,atqi  eam  fe- 
quiturpceaitentia:hincenimfemperdeinvi- 
taaftionejudiciumeftferendum.  Exemplura 
ejuseftjfiquisvenationiintentuspoftomnem 
diligentiam  a  viro  prudentiadhibendam  in.- 
ter  vepres  aprum  latere  exiftimet,  cum  tamen 
amicus  lateat ,  8c  hunc  infcienter  interficiat , 
aut  fi  quis  venenum  det  alteri  putans  fevi- 
num  dare  ,  cum  melius  nefcire  potuerit. 
(c)  Ignorantia  concomitans  eft,  cum  quis  igno- 
rans  aliquid  facit,  fed  quod  committeretni- 
hilominus  fi  fciret,  8c  cum  factumprobat: 
cujufmodi  fuit ,  qui  lapide  in  canem  conject.) 
novercam  percuilit ,  quam  odio  perfequeba- 
tur,  aut  qui  hoftem  occidit,  quem  effe  hoftem 
ignorabat,  occifurus  tamen  ,  fi  fcifTet.  H<ec 
ignorantia  atlionem  non  reddit  invita?n ,  quia 
eam  non  fequitur  pcenitentia  i  ncque  tacneo 
a&iofpontaneaeft ,  quiaignoratafuit,  8c  ex 
infcientia  commiiTa,  cum  in  fpontanea  reqvii- 

ratur 


C0llegium    Ethicum, 


rattirfcientia,  ut  thef^.  &  difputatione  pr<e- 
cedent.  esl  diblum :  no vo  itaque  nomine  appel- 
landa  venit :  6c  qui  fic agit ,  dicitur  agere  non 
volens  £%  'acav  8c  non  nolens  £*  oixav.  (d)lgno- 
rantia  confequens eft ,  i .  qua  quis  ignorans  fa- 
cit,  fed  ignorantia ,  quamipfefibiconquiii- 
vit,  quanonlaborarepotuiffet,  fivoluiffet; 
unde  hujus  ignorantiae  ipfa  ignorantis  volun- 
tas  caufa  eft,  8c  ipfaignorantiaabignorante 
eft,  (ut  cum  Scholafti:is  loquamur)  volita,vel 
explicitevelimplicite.  Cum  quis  expreffe, 
explicite,  vult  aliquid  ignorare,  dicitur  igno  - 
rantia  ajfeflata ,  ut  fi  quis  nolit  cognofcere 
prsecepta  vitae  recle  inftituendae,  quo  liberius 
peccet.  Cum  quis  quidem  non  fimpliciter 
ignorare  voluit,  fed  ignorattamen,  quod  fci- 
re  poterat  ac  debebat ,  dicitur  ignorantia  fu- 
fina  vel  craffa  ;  quamvis  nonnulliadhucE- 
thici  inter  duas  hafce  diftinguant  :  fupinam 
vocant,  qua  quis  ex  taedio  laboris  8c  induftriae 
negligit  ea  fcire ,  quaefuifuntmuneris  atque 
officii :  craffam ,  qua  quis  graviffima  focordia 
ignorat  ifta ,  quae  debent  noffe  uni  verfi ;  qua- 
lis  eft  ignorantia  juris  communis  :  utraque 
implicite  eft  volita  ab  ignorante.  Nulla  igno- 
rantia  confequens ,  nec  a£fe<Stata ,  nec  fupina, 
nec  craffa,  facit  aSiionem  invitamj  quia  ei ,  qui 
ignorare  voluit,  8c  ignorantiam ,  cum  potuit, 
non  exuit ,  per  ignorantiam  agere  placuit : 
hinc  nec  veniam  meretur ,  nec  peccantem  ex 
tali  ignorantia  excufat. 

(a)  Uterque,quo  tempore  aglt,  ignorat  hoc  quod 
agit ,  &  is  ,  qui  Anitorelidicitur  agere  ignorans 
feu  ignoramer .,  &  is  ,  qui  fibidicitur  agere  ex 
ignorantia  ,  feu  per  ignorantiam  ;  fed  difcrimen 
ineoeft,  quod  in  priori  aliquod  fit  animi  cor- 
porifve-  vitium  ,  quo  ipfe  fibi  caufa  elt  ignoran- 
rixfux,  qualaborat  ,  cura  abit :  in  pofteriori 
nullum  fit  aut  corporis  aut  animi  vitium  ,  quod 
ignorantiam  invexerit  in  ignorantem  :  ideoque 
cumprior  ignorantiam  fuam  praevenire  potue- 
rit,  quia  potuitnonlaborareifto  animi  corpo- 
rifve  vitio,quodignorantia  introduxit ,  idcirco 
eius  a£tio,qua  ignorans  feu  ignoranter  e£it,non 
eft  in:/ita  ,fed  fpontanea  ,  aut  faltem  mixta:  fed 
pofterior,  cum  ignorantiam  fuam  prxcavere  ne- 
quiverit,hoc  quod  ex  ignorantia  egit,egit  invite. 
Ignorantia  antecedens  dicitur  duplicimodo  , 
&  quia  antecedit  aflionem  agentis  ,  &  quia  an- 
tccedit  voluruatem  agentis :  neque  enim  igno- 


25> 


rat ,  quia  voluit ,  fed  praeter  &  contra  volunta- 
temfuam  ignorat.  Res  manifefta  eiiinexem- 
plis  allatis  in  textu. 

(c)  Aftio  profeda ex  ignorantia  concomitante,eft 
medium  negationis,inter  a&ionem  fpontaneam 
&  invitam  ,  quia  nec  fpontaneaeftnecinvita; 
non  fpontanea  eft ,  quiadeeft  conditio  fponta- 
nei,  fcjl.  fcientia:  non  invita  eft,  quia  deeft  con- 
dkio  actionis  invitx  ,  fcil.  pcenitentia. 

(d)  Ignorantiaconfequensnonfic  dicitur  ,  quafi 
ipfam  actionem  agentis  confequatur;  cum  enim 
omnis  ignorantia  aftionemex  feprofeftam  an- 
tecedat ,  nnlla  poteft  dici  ipfam  aftionem  agen- 
tis  confequi.  Sed  vocatur  confequens  ,  quia 
confequitur  voluntatem  agentis  ,  qut  ignorat 
hoc  quod  agk  ,  quia  voluit. 

Ignorantia  confequens  dicitur  non  illa,que.  fa- 
(ftum  fequitur,aut  adionem,nam  tum  non  poflit 
diciproficifciabignorante;fcddiciturtalis,quia 
confequitur  ipfarn  voluntatem  ignoranris  ,  i.  e. 
quando  quis,quiignorans  agit,priusyoluitigno- 
rare  id  quod  agit,ut,cum  quis  aliquod  agit  igno- 
rans  ex  ebrietate,ignorantia  quidem  pr^cedit  A- 
ftionem  ,  fed  confequitur  voluntatem  ejus,  qui 
fefe  inebriavit ,  &  inebriando  ignorantiamfibi 
contraxit,  &  invexit :  hzc  enim  ignorantia  ejus 
voluntatem  confequitur,  ignorat  enim,  quia  vo- 
luit :  fed  ignoramia  antecedens  dicitur  ,  qua?  & 
A&ionem  prarccdit ,  &  voluntatem  ipfam  agen- 
tis,quando  quis  non  tantum  facit.quod  ignorat, 
fedinfupcrfcirenonpotuit,licet  fcire  voluiffet: 
unde  de^o  non  licet  dicere  ,  ignoravit ,  quia  vo- 
luit ,  quia  voluntas  ejus  noneft  caufa  ignoran- 
tiae  >  nec  aliquis  ,aut  Animi ,  aut  Corporis  affe- 
ctus ,  quem  voluntario  acquifivit ,  fed  &  volun- 
tatem  ipfam ,  &  Affe&um  omncm  antecedit. 

VI.  Refert  Arijloteles  adhuc  aliamigno- 
rantiaediftin&ionem  ,  /.  &  c,  cit.  Ignorantia, 
ipfieftalia  $ xetU\v ,  i.  e.  rei  univerfe ,  alia 
r  xotir  tKdfK,  i.  e.  rerum  Jeu  circumftantia- 
rum Jlngularium.  Prior  ibidem  dicitur  Philo- 
fopko  'uyvoia  c4/  &i&cMOi<ri>,ignorantiaconjunBei 
cum  eleBione  agentis ,  qua  qui*  ignorat ,  qui  1/0- 
luitignorare ,  &  'ctyvoin&Tttes ,  ignorantiaf- 
nic ,  2?  jc#A2,  honefi ,  ^  TV[A.<pi^vr(^  ,  utiiis. 
Latinis  dicitui  ignorantia  rationefubjetti,  eft- 
que  eadem,  quas  ignorantia  confequens,  quia 
fubjectum  ipfum  i.e.  homo  qui  agit  ignorans 
eft  caufa  ignorantias ;  8c  (a)  juris  univerfafo, 
quia  unufquifque  ante  fuam  adtionem  meri- 
to  &jure  tenetur  fcire,  quid  fit  honeftum, 
quid  utile  ,  quid  inhoneftum ,  quid  inutile> 
D  5,  nam 


*9  COLLEGIVM 

nam  Dmnium  hominum  animis  infculptae 

funt  notiones  honefti  ccinhonefti,  ideoque 

unufquifque  fcire  poteft  ,   quid  iit  bonum  , 

quid  malum  i  5c  univerfiHs  fimpliciter ,  quia 

non  circa  unam  adionis  circumftantiam  ver- 

fatur,  fed  circa  totam  a&ioncm  :  Nam  qui 

ignoratfinemfuaeacvtionis,  is  errat  circato- 

tam  a&ionem :  h*c  ignorantia  non  reddit  aftio- 

nem  in-jitam ,  adeoque  nec  veniam  meretur 

nec  excufationem  attio  ex  tali  ignorantia 

profe&a.  Ignorantia  t  x*0*  iku?w.  Latinis  dici- 

tur  ignorantia  (b)ratione  objecti,eft.  eadem,quf 

ignorantia  antecedens,  quia  caufa  ignorantiae 

eft  ipfum  objectum  quod  praefciri  non  potuit; 

&  juris  particularis  acfafti ,  quia agens  igno- 

rat  hocjus  particulare  in  quod  peccat,Scigno- 

rat  taclum  quod  committit,  utrumqueiine 

fua  culpa  ;  8c  particularis  fimpliciter ,  quia 

ignoratur  circumftantia  aliqua  fingularis,  vel 

perfonae,  velloci,  vel  temporis,  iimilifve, 

quam  tamen  ignorans  praefcire  non  potuit : 

exemplum  ante  fuit  allatum  inOedipo.  H<ec 

ig;iorantia  ,  quia  dolo  caret ,  quia  noftranec 

culpa  nec  ncgligentia  eft  genita,  aftionem  red- 

dit  invitam  ,  veniamque  meretur  aftio  8c  ex- 

cufationem  ,   fi  eam   confequatur  pceniten- 

ti.x.   1a  kx6  iKctru.  ,  Jingularia  hic  funt  Arifto- 

teli ,  quas  Rhetoribus  wrg/sWW? ,  Latinis  Phi- 

lofophis  circumftantia  appellantur ,  in  quibus 

actionis  praecipua  vis  £c  bonitas  ac  malitia 

coniiftunt.  Ex  funt,  7;-,  77,  nvi ,  <s%*  77 ,  ttsxe» 

1<>o:, 7tu;,  7r2,o7i.  Scholaftici comprehende- 

runt  hoc  verliculo.  Quis,  quid,  nbi,quibus  au- 

xiliis  ,  cur ,  quomodo  ,  quando.  Ex  hifce  dux 

funt primarice ,  Ariftoteli  KVQta&Tzq  ,  res  ipfa 

qux  agitur  fcu  objeftum,  &finis  propter  quem 

attio  fufcipitur  :  reliquce  funt  minua  principa- 

Us  :  omnes  tamen  actionem  multis  modis 

poflunt  variare,  idcoquc  earum  notitia  agen- 

ti  maximc  cft  ncccffaria,  &  earum  ignorantia, 

li  abfit  dolus  ac  malitia ,  aftionempotesl  facere 

invitam:  nunquam  tamcn  fimul  poflunt  o- 

mncs  ignoran,  nififorteagensraenfelitca- 

ptufi  pline  oc  ftultus,quod c.ip.  cit.  monct  ipfc 

% ,  qui  fulius  de  circumftantiis   ibi 

agitoc  vidcri  potcft. 

(*)  Jusunivcrfalc  nihil  cft  aliud  ,  quam  principia 
gcncralia  jurticc  injuftioinnium  hominum  ani- 


E  T  H 

mis  inlita 
pis 


I   C   U    M. 
&  regula;  communes  honeffti  &  tur- 


nullimortalium  ignorandoe. 


(l>)  Ignorantia  ratione  objefti ,  feu  juris  particu- 
laris.ac  fadiaut  circumftantiarum  iingularium, 
eft  Ignorantia  Antecedens  :  Ignorantia  Rationc 
fubje&i ,  ieu  juris  univerfalis  aut  Rei  univerfx  , 
eft  ignorantia  confequens . 

VII.  Poft  ignorantiae  diftin&iones  ex  A- 
riftotele  allatas  &  ad  mentem  ejus  explicatas, 
alise  infuper  videndas  reftant  ,  a  Scholafticif 
proferri  folitae.  (a)  Ignorantiaeftvel  theore- 
tica,  cum  ignoratur,  an  res  iit,  quid  iit ,  qualis 
fit,  vel  praftica,  cum  ignoratur,an  res  fit  bona 
vel  mala.  Invitum  expraftica  non  theoretica 
ignorantiajudicandum  eft  ac  menfurandum. 

(a)  Cognitio  Theoretica  eft  cognitio  veritatis ; 
praftica ,  bonitatis ;  ergo  ignorantia  theoretica 
eftignorantia  veritatis,  &  ignorantia  praftica 
bomtatis. 

Quemadmodum  Intellectus  Spec.  vcrfatur 
circa  verum  Stfalfum  ,  Pradicus  ',  circabonum 
&  malum  ,  italgnorantiaTheoreticaeft ,  qua 
nefcitur  ,  veritas  autfaliitas,  &c  Prafticaeft, 
qua  nefcitur  bonitas  aut  malitia. 

VIII.  (a)  Ignorantia  eft  vel  vincibilis  vel 
invincibilis .  VincibilLs  eft,cum  ea  quis  ignorat, 
quae  poterat  cc  debebat  fcire  ;  iic  dicitur,  quia 
adhibito  ftudio  vinci ,  id  eft ,  fuperari  atque 
expelli  poteft :  hsec  eft  eadem  quae  ignorantia 
confequens.  Invincibilis  dicitur ,  cum  ea  quis 
ignorat,  qux  fcire  nec  poterat,nec  tenebutur; 
iic  dicitur ,  quia  vinci  nec  poteft  nec  debet : 
hxc  eft  eadem  quae  ignorantia  antecedens : 
hanc  Iurifconfulti  vocant  probabilem  vel  ju* 
ftam  ignorantiam,  vincibilem  vero ,  improba- 
bilem  vel  injuftam,  quia  leges,  canones ,  8c  ju- 
ra  ,  invincibilem  ignorantiam  approbant, 
aiteram  improbant ,  quia  illa  iine  culpa ,  hxc 
mala  fide  contrahitur.  lnvincibilU  ignoran- 
tia  ,  ii  non  tantum  in  fe  ,  fcd  in  fua  caufa ,  iit 
talis,  reddit  aBionem  invitam ,  ii  cam  fcquatur 
pcenitentia :  vincibilis  minime. 

(*)  Dicitur  Ignorantia  invincibilis  in  fc  .  quando 
co  ipfc  temporc  ,  quo  quis  ignorat ,  quod  a 'ir , 
ignorantiamiftam  vinccrcatquc  tollerc  ncquit, 
ut  quando  quis  nnnia  ira  abreptus  ignorat  .quod 
a^it ,  ncc  pro  illo  tcmporc  iguorantiam  cxucre 

valct» 


COIIEGIUM      ETHI.CU 


M« 


valet ,  qula  iram  deponere  e  veftigio  nequit :  at- 
tamen  ittaignorantia  eft  vincibilis  in  fuacaufa  , 
quia  potuit  tantum  non  irafci  ,  ut  fibi  talem 
ignorantiam  compararet. 

Ignorantia  Invincibiiis  in  fua  caufa  dicitur  , 
quando  non  tantum  quis  ignorat ,  quod  facit , 

?iuodpro  praefentitempore  fcire  non  potuerat , 
ed  quod  nec  ante  fcire  potuit ,  fic  ut  nulla  cau- 
fa  ignorantiae  fuerit  in  ignorante. 

IX.  (a)  Denique,  ignorantiaeft.a\\a.pra- 
v*  difpofttionhs ,  ahapuranegationhs ,  alia/>n- 
*vationhs'<  Primaeft,  cumalicujusintelledlus 
falfo  judicat  :  tunc  enim ,  quia  non  folum 
ignorat,  fed  errat,  dicitur  prave  difpofitus, 
i.e.  maleaffe&us.  Secunda  eft,  cum  quis  non 
habet  notitlam ,  neceamhaberepoteft,  nec 
debet :  dicitur  vulgo  nefcientia  :  ftc  rufticus 
ignorat  res  Mathematicas.  Tertia  eft ,  cum 
quis  caret  notitia  rei,quam  noffe  poteft  ac  de- 
bet,  utfijudexaliquisnefciatleges,  quas  ra- 
tione  officii  fcire  debebat.  Hsec  dicitur  pri- 


3* 


vativa,  quia  privatio  eftalicujusformjeab- 
fentia  in  fubje&o ,  quodpoteftac  debet  eam 
habere.  Ignorantia  fecunda  facit  a&ionem 
invitam,  item  prima,fi error  in  fe  aut  fuis  cau- 
fis  ab  ignorante  pr^caveri  nonpotuit,  ac  fubfe- 
quatur  a&ionem  pcenitentia  \ficontra,  nec 
prima,  nec  tertia  ignorantia  inviram  reddere 
aclionem  valet.  Sed  de  ignorantia  &  invito  in 
univerfum  jam  fatis. 

(a)  Ignorantia  vel  negat  apprehenfionem  fimpli- 
cem  mentis  ,  quando  quis  ignorat  ipfas  voces  , 
&terminosfimp!ices  ,  quae  eft  ignorantia  purae 
negationis  ^  &  Antecedens :  vel  negat  veritatem 
operationis  complexae  mentis,  feu  conjunftio- 
nis  ,  &divifionis  ,  &  vulgodicitur  Error,  Eft- 
que  qua  quis  cognitis  terminis  fimplicibus  ,  &c 
vocibus  ,  fub  iis  erroneum  format  de  rebus  in- 
telleftis  Judicium;  Eftque  hxc  Ignorantia  vel 
prava:  difpofitionis  ,  vel  privationis :  utraque 
confequens  ,  fi  is  ,  quiignorat ,  ignorantiae  luaj 
caufaeft. 


DISPUTATIONUM     PRACTI.  CARUM 


M 


D  E 


ACTIONIBVS  MIXTIS 


T  h  e  s  i  s     I. 


ARifiotelhs  l.  $.Ethic.  ad  Nicomach.  cap.  i. 
dudlum  fecuti,  expofuimus  difputatione 
prcecedenti  5*.8c.6.  aclionis  humanae  differen- 
tiam,  qua  alia  eft  fpontanea  feu  voluntaria , 
alia  invita  feu  involuntaria,  tum  per  vim,  tum 
per  ignorantiam:  fed  dum  in  hifce  explicandis 
verfatur  Philofophus  cap.  cit.  geminam  fibt 
obje&ionem  proponit,  unam  primacap.  cit. 
farte,  alteram poftrema.  i .  Quaerit,  <lAh  ,  qu<e 
acliones  fufcipiuntur  per  metum  vel  evitandi 
fummi  alicujus  mali ,  vel confequendi  fummi  ali- 
cujus  boni  caufa,fintfpontane<e  velinvita  ?  ve- 
luti,  ut  exemplo  Philofophi  utamur,  fi  tyran- 
nusaliquismandaveritalicui ,  utturpequip- 
piam  faciat,  quod  nifi  fecerit,  fore ,  ut  8c  ipfe 
&  liberi  occidantur :  vel ,  fi  mercator  oborta 


tempeftate  pro  falute  fua  ocaliorumadexo- 
nerandam  navem  projiciat  merces  fuas  m 
marewel,  fi  quis  promittat  latroni  certam 
pecunise  fummam  pro  redimenda  vita  :  de 
his  ct  fimilibusa£HonibusrefpondetP£z7<^- 

phus  ,  [ttKTcej  (8p  einj  cij  TZtou/Tici  TfasCizig  j  \ai- 
xuarij  pec)&6»  tKaaien;.  mixta  funt  quidemhu- 
jufmodi  aBiones  ,fedmaghs  tamenfimihs  volun- 
tarihs.  JJnde  de  mixtis  adiiombus  difputandi 
anfa  Ethichs  eft  arrepta.  a.  Quaerit  Philofb- 
phus,  An,  qua  aBiones  ex  ira ,  cupiditate ,  alio- 
que  animi  ajfeflu  ac  perturbatione  fiunt  vehe- 
mentiori ,  fint  ac  dici  debeant  invit<e  ?  quod 
negat  ibidem  <^4rifiot.  rationibusin  medium 
allatis.  Nos  de  utraque  quaeftione  hac  dif- 
putatione  breviter  agemus  ,   8c  tum  cafus 

quofdam 


COLLEGItJM 

quofdam  morales  huic  materire  affinespro- 
ponemus. 

II.  Primam  quod  fpectat  quseftionem, 
Attione:  ex  metuprofeBas ,  exfpontaneo  &in- 
vito  effe  mixtas,  magis  tamenfpontaneas ,  quam 
inviias  dicendas,  tribus  probat  rationibus  Phi-  I 
lofophus  ,  /.  c^  P-  ttV.§.  i .  Quarum  attionum  | 
fines  £c  circumftantiae  funt  pofitx  in  noftra 
poteftate  ,  ex  magis  funtfpontaneasdicendae  , 
quam  invitae.  Sed  aclionum  talium,  ex  metu 
proficifcentium,fines8ccErgo,&c.§.2.Quji-  j 
rum  a&ionum  principia  8c  caufx  funt  in  ipfo  ! 
agente,  ea?  magis  funt  fpontanese  quam  in-  ! 
vitse.  Atqui  talium  a&ionum,  ex  metu  profi-  ; 
cifcentium,principia 8cc  Ergo,8cc  §. 3 .  Quas  l 
actiones  fequitur  laus  vel  vitupcrium  ,  pcena  | 
vel  praemium,eae  magis  funt  fpontancx  quam 
invitce.     Atqui  id  genus  a&ioaes  fequitur 
laus  &C  Ergo  8cc.    Probat  minorem  Arifi. 
inftituta  diviiione  a&ionum  mixtarum  in 
quatuor  fpecies,quas  dedudlasfua  ferie  in  tex- 
tu  cap.  citati  videre  eft. 

III.  Sed  hicdemodoloquendiexiftitin-  I 
ter  Scbolajiicos  quaeftio  :  an  tales  aaioncsde- 
beant  dici  fmpltciter  invit*  &  fecundum  quid 
fpontanc*  ,  an  contra  fecundum  quid invit*  **r 
Jtmpliciter  fpontane*  ?  nam  diverfimodc  hic 

loquuntur  :  Nos  omnium  opiinie  exiftima- 
mus  ioqui ,  qui  ac~liones  a  metu  profedtas Jim- 
fUctterJpontaneas  vocant ,  t&fecundum  quidin- 
viias :  unum  quodquc  enim  Jimplici$\r  dici- 
tur  effe  fecundum  id,  quod  habct  hic  8c  nunc, 
omilibus  circumftantiis  pondcratis :  atquod 
iit  cx  metu ,  hic  8c  nunc,  omnibufque  cir- 
cumftantiis  confiderati  •,  eft  fpontancum:  cli- 
gitur  cnim  a  voluntate  adcvitandum  majus 
malum  ;  ficut  projeftio  mcrcium  in  marc  eli- 
ir  ad  evitandam  mortem.  Ergo  8cc  Dices. 
<iifertir.  verbis  /.  3.  Eth.  c.  i.aliter 
loquitur:  inquit ,  Spontanea  itftturhujufccmo- 
J:  fitttt ,  (  qiOC  fiunt  ex  metu  )  fimplicitcr  vero 
invita,  quippe  cum  tak  quitpiam.  perfeehrat 
ncmo.  Rcfp.  removcndacft  voculae  {Jtmpli- 
ater)  ambigurtas  :  appellat  enim  hisvcrbis 
Philofophus  iftvhumjtmpliritcr,  quod  eft  invo- 
luntarium  nude,  fccundum  iuam  naturam, 
atque  in  fe  fpcftatum,  abftrahendo  a  circum- 
iUntiis:  hoc  fenfu  dicit  ca,  qu*  fiunt  cx  mctu, 


E  T  H   I  C  U  M. 

efTe  Jimpltciter  invita  :  nosverofpontaneum 
feu  voluntarium  ,JimpIiciter,  accipimuspro 
eo,  quod  eft  voluntarium  perfecte,-8cefficaci- 
ter ,  8c  omnibus  circumftantiis  confidetatis  : 
8c  fic  certc  funt  fpontaneae  aut  voluntariac 
a&iones  ex  metu  profecta;.  Sedutomnis  re- 
moveaturfcrupulus,  notandum  venit,  -rijtm- 
pliciter ,  quando applicatur fyontanec aut  vo- 
luntario  ex  metu  profedto ,  tripliciter  poffe 
ufurpari :  primus  fenfus  eft ,  ut  ucnotet  illud, 
quod  ita  eft  voluntarium,  ut  nihil  includat 
aut  contineat  de  invito  ,  ut  cum  tribuimus 
Deo  efle  perfe&um  Jtmpliciter ,  intendimus 
illi  negare  omnem  imperfeclionem  j  8c  fic. 
non  dicimus  ea ,  quse-ex  metu  fiunt,  efle  vo- 
luntavh  Jimpliciter  :  fecundus  fenfus  eft,  ut 
fmpliciter  dicatur  voluntarium  feu  fponta- 
neum,id,quod  plus  habet  de  fpontaneo  quam 
de invito  ■■,  uti  dicimus ,  hocjimplictier  melius 
eftillo,  licetin  aliquoexcedatur,  aut  utiE- 
thiops  &\c'\tux Jimpliciter niger ,  qui  tamen  fe- 
cundum  dentes  eft  albus,  quia  albedo  den- 
tiurn  refpeftive  ad  totum  corpus  nulla  eft:  flc 
nos  hic  dicimus  fpontancum  aut  voluntarium 
fmpliciter,  quod  ex  metu  proficifcitur:  tertius 
fenfus  eft,  ut,  qux  fiuntex  metu,  dicantur 
voluntaria  Jtmpliciter ,  id  eft ,  fecundum  fe  8c 
independenter  a  circumftantia  imminentis 
mali,  quod  metuitur,  quo  fenfu  libenter  con- 
cedimus,non  effe  dicendajtmpliciter  volunta- 
riaautfpontanea,  quxex  metu  fiunt,  quia 
plerumque  non  niii  ob  folum  metum  talia 
iunt. 

1 V.  Secundam  quod  fpcdat  quaeftionem, 
Arifioieles  cap.  cit.  afiiones  ex  ira  aut  cupidita- 
te ,  vel  alia  animi perttirbatione profeHas ,  ait 
ejfe  fpontaneas  &  noninvitas ,  acvariaspro- 
fert  eiusaflertionis  rationes^quasrefolvemus. 
§.  1.  Si ,  quas  ab  ira  vel  cupiditateprofici- 
fcuntur,  funt  invita,  non  fpontanea,Ergo  nec 
pueri  nec  bruta  quicquam  agent  fponte,  quia 
excupiditate  ,  aut  ira,  autex  aliofereaffectu 
agunt.  Pofterius  eft  abfurdum.  Ergo  8c  prius. 
Vcrum  cnimvero ,  haec  AriJI.  ratio  ac  ratioci- 
natio,  non  videtur  niihi  ftringere :  nam  quod 
abfurdum  rcputat ,  non  eft  tale  :  non  enim  eft 
abfurdum  ,  ut  8c  bruta ,  8c  pucri  ante  rationii 
ufum,  nihildrcanturlpontcagcre,  quianoil 

fciuut 


COILEGIUM      EtHICUM, 


{cixmtQ kxB-'  'Uufu  ,  fingulares  circumftan- 
tias  :  bruta  enim  rationecarentquafcirent, 
pueri  ejus  ufum  nondum  exerunt:  fed  nec  in- 
vite  agunt :  verum  non  iponte,  non  invite,  ac 
funt  medium  negatiorris  inter  fponte  8c  invi- 
teagere.  §.  i.  Ratio  Ariji.  longe  eft  melior. 
Si,  quae  exirafiuntautcupiditate,  velexfi- 
mili  affedhi,  funtinvita,  hocdebetintelligi, 
vei  de  omnibus  omnino  ejufmodi  a&ionibus, 
veldequibufdamtantum,  puta,  de^urpibus 
&  inhoneftis.  Neutrum  dici  poteft :  non  po- 
teft  intelligi  de  omnibus:  quia  quafdam  actio- 
nes  tales  effe  fpontaneas  ac  voluntarias ,  nem- 
pe  honeftas,  extra omne  eft  dubium :  v.  c.  de- 
cet  expetere  ac  cupere  res  laudabiles8c  bonas, 
fc  famam,  valetudinem,  fcientiam  ,  8cc  de- 
cet  irafci  improbis  ,  Deum  blafphemanti- 
bus ,  8cc  At  quaecunque  decet  facere,  ea  funt 
fpontanea :  nec  poteft  intelligi  de  quibufdam 
tantum  ejufmodi  actionibus ,  fc.  deturpibus 
8c  inhoneftis:nam  quare  magis de hifce  quam 
illis  dici  debetquodfintinvitae,  cumtamin 
turpibus  8c  inhoneftis ,  quam  licitis  ac  hone- 
ftis  adtionibus ,  ex  ira,  cupiditate,  8cc  profe- 
ftis ,  voiuntas  fit  caufa?  §.  3.  Quaecunque 
invita  funt,  ea  molefta  funt.  At  ex  cupiditate 
tnanantia  facla  non  funt  molefta ,  nec  ae  gritu- 
iinem  fed  voluptatem  adferunt.    Meminit 
lAriJioteles  in  hac  tertia  ratione  folius  cupidi- 
ratis :  at  vero  eadem  eft  ratio  irse :  nam  8c  ira- 
:us  gaudet  vindi&am  fum^re  de  inimico. 
) .  4.  Ratio  Arijiotelis  eft  obfcurior :  fcd  vide- 
ur  hoe  fyllogifmo  concludi  poiTe.    Sponte 
a&i  8c  in  vite  fa&i.vis  8c  effe&us  hic  eft,quod 
ilterum  virari  poflit,  alterum  non  item  :  in- 
[ite  fa&a  vitaf i  non  pofTe,certum  eft.  Sponte 
acta  vitari  poflunt ,  quia  e.a  quis  facere  poteft 
lcomittere.  Atquitam  quseexiraSc  cupidi- 
ate  funt  vitari  poffunt  quam  qux  ex  ratione 
e£ta.  Ergo.  §.  j-.  Quaehominisex  fe  funt 
>ropria,  non  funt  invita.  Atqui  ira 8c  cupidi- 
as  funt  propriahomini,  ficuti8cfaclaexiis 
nanantia.  Ergo.  Dices,  ad  Minorem.  An  non 
ra  &  cupiditas  etiam  belluvs  competit  ?  Refp. 
'roprium  hicintelligimus;non  quod  foli  Jio- 
nini ,  fed  quodomniconvenit,  atqueexna- 
ura  fua.  Atqui  ira  8c  cupiditas  fic  funt  p/o- 
>ria  hominis  :  nam  animus  hominis  in  tres 


n 


!     1  ■ 

\J> 


quafi  partes  multis  dividi  folet ,  in  rationem» 
iram,cupiditatem.  Aliihanc  rationem  Ari- 
'otelis  poftremam  fic  formant.  Nulla  aclio 
invita  prorfus  debet dici  humana ,  i.  e.  ut  ho- 
mo  fit  ejus  Dominus.  Sed  actiones  ex  ira ,  aut 
cupiditate,  aut  fi-mili  arTe&u  proficifcentes, 
funt  humanse.  Ergo,  8cc 

V;  Gemina  quseftione ,  quam  ex  Anfiotele 
propofueramus ,  decifa,  nunccafis  quofdam 
morales  proponemus  hifce  quseftionibusaffi- 
nes ,  ac  primum  de  a&ionibus  ex  metu,  mox 
de  a&ionibus ,  ex  cupiditate ,  ira ,  aut  fimili 
affectione  ,profecl:is.  Utcafuscircaactioncs 
ex  metu  profedhsrefolvamusfelicius,  prae- 
mittenda  eft  multiplex  metus  diftin&io.  Me- 
tus,qui  nihil  eft  aliud  quam  affectus  appetitus 
irafcibilis  ortus  ex  apprehenfione  mali  ve! 
imminentis  vel  probabiliter  venturi ,  dividi- 
turmultismodis.  (a)  1.  Alius  efty «/?«*,  alius 
injujius.  2 .  Alius  Q&prcbabilis ,alius  nonproba- 
bilisi  3.  Alius  eft  levis>al{us  eftgravis.  4.  Alius 
eft  cadens  in  virum  conjiantem  ,  alius  non  item. 
Metus  juftus,  probabilis,  gravis,  cadens  in  vi- 
rum  conftantem ,  eft  unus  idemque ,  fed  va- 
riis  nominibus   appellatur  :  dicitur  juftus, 
quia  eum  8c  aclionem  ex  tali  metu  profectan* 
leges  excufant ,    quamvis  contra  eas  com- 
mittatur;  probabilis ,  quia  eum  jura  appro- 
bant  ^gravis ,  quia  eft  alicujus  magni  acjam 
inftantispericuli  \cadensinvirum  conJiantemy 
quia  eft  metus,  quem  etiam  folent  habere  viri 
conftantes  ac  fortes ,  8c  qui  fuae  conftantice  ac 
fortitudinis  laudem  non  amittunt ,  etfi  quip- 
piam  ex  tali  metuagant:  contra  fe  habet  res 
in  metu  oppofito. 

(a)  Metus  juftusnititur  ratione  recta,  i.e.  jufta  ,  ■ 
probabili ,  gravi ,  &  qua:  deceatyirum  conftan- 
tem  ac  fortem  :  quali  metu  jufto  omnes  homi- 
nesmetuuntnaturaliter  mortem :  Metus  inju- 
ftus  nititur  ratione  erronca  >  i.  e.  injufta  feu  finc 
caufa  ,  ratione  improbabili ,  levi  ,  &  qus  non 
cadit  in  virum  conftantem  &  fortem ;  ica  pueri 
metuunt  larvas. 

VI.  Quaeritur  §.  1.  Ano,mnia  mala  metti 
jujio  &  cadente  in  virum  conjiantem  Jintme- 
tuenda  ?  Refp.  Non.  Qu*nam  igitur  ?  Refp. 
Juftus  eft  metus,  mortis  corporalis,amittendae 
libertatis  per  ferviturem  aut  captivitatem , 
E  verbe- 


34 


COLLEGIUM      ETHICtTM» 


verberum,  carceris,  ftupri ,  omniumque  cor- 
poris  cruciatuum.  §.  i.  An  metus ,  quoquis 


imminentvs  mortisjuramus  velvovemus ,vaJeat 
atque  obliget  ?  Reip.  Valere  atqueobligare, 


timet  amittere  omnia  bona  tcmporaliafit juftus?    quia  eft.  metus  nonab  homine  incuflus,  fed 

Refp.  Ita:quiaeafuntneceffariaadvitcecon-  \  ortus  ex  caufis  naturalibus  feeundum  ordi- 

fervationem  6c  communes  ufus.    §.  3.  zAn    nem  ,  afapienti  prxfcripuim  Deo,  agentibus. 

metusfit  iuftusy/iquis  timeat  amittere  majorem    §.  1 1 .   (e)  ftnpromiffa,  velpaBa,  velobligatio- 

partem  bonorum  temporalium  ?  Refp.  Ita.  quia    nes ,  vel  contraftus  ,  metu  in  virum  conftantem 

eft  metus  gravis  8c  grandis  mali.  §.  4.  An  me-    non,cadente,i.  e.  inv.ifto  &  (ine ranoue,facli,va^ 

tus infami*  ac dedecoris Jitjuftus ?  Refp.   Ita.    leant  ?  Refp.  Effe  irritackno:i  vuiere :  adeo- 

quia  fama  eit  bonum  majus  bono  fortunae:  |  queinfpecie,  matrimonium  per  metum  ini* 

ergo,fihujus,  etiam  illius,eftjuftusmetus.  ,tum  finerationeacjuramemo ,  etiamconfir- 

Diftinguunt  tamen  hic  Cafuift*  inter  infa-    matum ,  non  obligare  :  Atque  idem  dicen* 

miamfacli  8c/«ra :  hujus  metum  efTejuftum,    dum ,  de  fponfalibws  metu  fadtis  gt jurejuran- 

illius  non  item,  afferunt.  §.5-.  An  metus  ex-  \  doconfirmatis  :  fi  metus  fit  juftus,  funt  rata.Sc 

comtnunicationps  aut  exiliift  juftus  ?  Refp.Ita,  '  valent  ,  ut  incafu  10.  Circa  a&ionesexira 

fi  excommunicatio  8c  exilium  funtinjufta:    aut  cupiditate  profe&as  hsec  quaeftio  moveri 

quia  gravius  utrumque  eft  malum  dedecore    foletaCafuiftis.§.  12.  An ira vel cupiditas &c. 

autbonorumtemporalium  ja&ura.  §.6.  An    voluntariumexparteminuat.  Refp.  ita.  nam 

metus  ftt  jufttts  ,  quo  quvs  tenetur  exfuoprace  - 

denti delitlo ,  aut  ob  caufam  juftam  anteceden- 

tem  ?  Refp.  Communis  Cafuiftarum  opinio 

teneteumnonefTejuftum.  §.7.  (a)  Anmala 

faSia  ex  metu  cadente  in  conftantem  virum  excu- 

fenturintotumvel  ex  parte?  five.  <^An  culpa 

careat  malum  ,  quod  fit  exmetugravioris  mali 

&  adillud ' evitandmn?  Refp.  Mala,  quaefunt 

ex  fe  &  ex  natura  fua  peccata  ,  nullo  metu  ex  - 

cufari :  ideoque  non  licet  mentiri ,  nec  ullum 

omninopeccatumcommittere,metumortis. 

At  mala  triftia  poffunt  committiexmetuSc 

excufari ,  fifintminora,  Scadmajus  malum 

taleevitandum.  §.8.   (b)  Anmalametumor- 

tis  commiffa  contra  legem  aliquam  humanam7 

juftam  peccati  excufationem mereantur?  Refp. 

Cafuifhe  plerique  affirmate  :  quia  etfi  leges 

humanx  habeant  poteftatemjubendi ,  quod 

cum  mortis  metu  eft  conjuntlum,  non  tamen 

femper  ejufmodi  obligationis  onus  imponut. 

§ .  9 .   (c)  An  metu  mortk  commiffa  mala  contra 

legem  HrJinam  particularemfcriptam,qnam  vo- 

cantpofitivam  ,  qualcsolim  tum  forenfestum 

ccremonialcs  dedit  popnlo  Judaico  Deus ,  ob 

pcculiarea  caufas,  mereantur  excnfationetn?  R . 

Ita:quia  Ccrcmo-.ia  eft  rcs  adiaphora:  nifi 

violario  lcgis  Gt  ai.n  contetntu  fidci  aut  rcli- 

gionis,aut  121  fcandalum  8(  oftcnfioncm  alio- 

mm.  §.   10.  (d)   An  votum  vcl  juramentum 

jallum  in  naufragie ,  pefte,  bello  &c.  cum  metu 


funt  quidem  voluntaria ,  fed  minus ,  quam  ft 
abfque  ira-vel  cupiditate  ,  Scc.  ex  plena  ratio- 
nis  deliberatione  8c  voluntatis  electione  fie* 
rent:  affcctus  enim  irti  feperationemacvo- 
luntatem  in  fuis  a&ibus  perturbant. 

(a)  Malum  eft  ,  vel  turpe  ,  five  culpx  ,  vel  trifte  * 
five  poencc  :  piius  ett  peccatum  .  ut  mentiri ,  po- 
fterius  eft  fupplicium  ,  ut  Dedecus  ,  &  verbc- 
ra  8cc. 

(b)  Duo  hicdicuntur,  i.quodleges  humanxpof-v 
funt  jubere  ,  id  >  quodcum  mortis  metu  con-  J 
junflum  eft  ,  ut ,  fi  quis  militum  prxfeclus  ju-B 
beat  huic  aut  illi  iftam  adire  ftationem  ,  ex  qua   | 
certus  lit  metus  mortis  ,  quo  cafu  miles  obli^.i- 
tur  obftipendia  ,  qux  meret :  2.  cafus  inckiere- 
poteft  ,  ut  quis  non  obligetur  ler.ibus  humanis  , 
quando  aliquid  cummetu  mortis  prxfentis  cft 
conjunclumj  ut  ,  cum  quis  metu  mortis,  quanv 
intentat  atergo  infequcns  latro  ,  &  aliter  eva- 
derenonpoteft  ,  mcenia  tnnfnatat  ,  quod  alfo- 
qnin  amagiftratueft  vetitum ;  in  tali  cafu  lcx 
magiftratus  dc  non  tranfnarandis  muenibus  non 
obligat. 

(c)  Lex  Divina  particularis  fcripta  «Sc  pofitiva  di- 
citur,  qtiam  Deus  dat  Populo  pcculiari  ob  pccu- 
liarcs  caufas  ,  uti  erant  olim  Leges  forcnfes  ,  Sc 
Ccrcmonialcs  da'.-c  populo  Judaico. 

^/;Ratio  rcfponfionis  eft  ,  quiatalis  metus  juftui 
eft »  nititwquc ratione refti » ciditque in  itum 
probum  ac  conuantem  ,  idcoque  quod  cx  tali 
metupromittitur ,  vovetur ,  vel  juratut  ,  obli« 
gat:  atquc  idco  judicamus  votum  Jcpbihc  rcm- 
porcbclli^  quodgcrcbat,  faftum  dc  co  immo* 
r  lando> 


COLLEGIUM      EtHICUM. 


lahdoj  quod  primum  fibi  redeunti  obviam  ve- 
niret  ex  januaaedium  fuarum  ,  ipfum  obligaffe , 
etiamfi  primum  egreffa  fuerit  propria  filia. 
(e)  Qupd  ex  mctu  jufto  fit  &  cadente  in  virum 


3? 


conftantem,  illudpromifTum  ,  pa&um  vel  fa- 
clum,non  eftirritum:  fic  non  licetmatrimo- 
nium  folvere  ob  metum  exhajredationis,  aut  vi- 
ta:  amittendx ,  fi  iilud  jam  lit  initum. 


D  I  S  P  U  T  A  TIONUM    PRACTI  C  A  R  U  M 

O     C     T     A     V     A, 
D  E 

INTELLECTU  PRACTICO,  ET  RECT  A  R  ATIONE. 


T  H   E   S   I 

IK  Difputationum  harum  ferie ,  primum 
expofuimus  fincm  Philofophiae  pradticae 
ultimum ,  fiummum  hominis  in  hac  vita  bo- 
■«iiwimox  finis  ultimi  confequendi medium, 
niyihv ,  aclionem  humanam ,  liberam ,  fponta- 
neam,  difip.f.  eique  oppofitam,  i?i<vitam  difp.  6. 
& ,  inter  hanc  &.  illam  ,  interjedlam  feu  me- 
<liam,  quam  mixtamvoc2ivimus)diJp.y.  Nunc 
a&ionis  fpontaneae,  feu  liberse ,  feu  humanae, 
frincipia  paulo  plenius  funt  confideranda, 
quod  th.  8.  difp.  5*.  eftpromiffum.  zAftiones 
fpontanea  funt  adfciones  imperaide ,  ut  th.  f. 
difip.^.  fuit  indicatum:  harum^riw^&^funt 
afiiones  elicita  &facultates ,  a  quibus  eliciun- 
tur.  Eae ,  vel  ad  rationalem  animam  perti- 
nefit,  funtque,  intellecius,voluntasJiberum  ar- 
bitrium ,  &  aclionesjingulorum ,  vel  pertinent 
ad  animam  fentientem ,  in  quantum  rationis 
aliquo  modo  in  homine  eft  particeps ,  utpote 
quae  rationali  animae  conjungitur  ac  fubordi- 
natur,8c  ab  ea  regitur  ac  gnbernatur,funtque, 
(a)  appetitus  fenfitivus,  ejufque  motiones ,  Jive 
affeBus.  Dehifce,  fequuturis  Difputationi- 
bus,  agere  eft  decretum,ac jam  quidem  de  /«- 
tellcctu ,  prout  noftro  fuffecerit  infiituto  j  ne- 
que  enim  omnia ,  quae  de  intelkctu  difputari 
folent  ac  pofTunt,  huc  congeremus,  ut ,  An  & 
quomodo  ab  anima  rattonali  differat  ?  an  fiingu- 
laria ,  &  quo  ordine ,  priufne  cjuam  univerjalia, 


1. 

bus  aliis  de  Intelk&u  difputari  folitis ,  hac 
Difputatione  nos  proponemus  atqueexpone- 
mus. 

(a)  Appctitus  fenfitivus  6c  AfFeftusfpe&anturjvel 
ut  funt  in  Homine  ,  velut  funt  in  Bruto.  Pofte- 
riori  modo  ,  nec  per  effentiam  nec  Participatio- 
nem  funt  Rationales  :  Priori  modo  ,  non  funt 
quidem  Rationales  per  effentiam  ,  iic  enim  Ra- 
tionalis  eft  ibla  Anima  intellc&iva  hominis  > 
Attamen  Rationales  funtpcrparticipationem  , 
quatenus  fubfunt  Regimini  oc  Imperio  Animac 
Rationalis. 

II.  (a)  IntelleBus  in  fe  quidem  eft  kfitQ/i- 
err^  &  fimplex ,  fed  tamen  rationefinis  &  ob- 
jecii  dividi  folet  in  fipeculativum  &  aBivum  , 
JtsopYjTiKov  $(^j  Tr^yJltKo» ,  quae  di vifio  eft  ipfius 
<tArifiot.  I.  3.  de  Anima  c.  9.  text.  49.  ubi  vi- 
deantur  Commentatores :  eam  etiam  explicat 
Zabar.  1.  de  fiacult.  zAnima  c.  ult.  Intelle&us 
dicitur  theoreticus ,  qui  res  intelligit  occon- 
templatur,ut  nudam  rei  veritatem  cognofcat, 
ut  tantum  fciat ,  quae  ac  qualis  fit  cujufque  rei 
natura,  proprietates,operationes,&c  (b)  Pra- 
Bicus ,  qui  resintelligit&apprehendit,  non 
eo  fine ,  ut  nudam  rei  veritatem  cognofcat , 
ineacognitaacquiefcat  ,nihilulreriusinten- 
dens ,  quam  perfpe&am  habere  rei  naturam , 
proprietates  ,  operationes  &c.  fed  vero  qui 
ideo  cognofcit ,  ut ,  quod  cognofcit ,  agatur 


intelligat?  anfit geminus  ac  difiinctus,  agens  &  i  ac  fiat,  ideoqueulterius  fefeex erit,  conful- 
patiens  ?  haec  omnia  explicanda  funt  in  Phy-  tando ,  deliberando ,  quomodo  quid  fieri  pof- 
Jicls.  Nobis  &  noftro  inftitutoccnvenir  haec  fit:  utrum  hiintelleclusdiftinguanturratio- 
unica  intelleftut  divifiio ,  qua divtdi  folct jnfipe-  ne ,  quod  Thomifia cum  Thomap.  1 .  quafi.  79. 
culativum&prafticum^uzmjomiftisomni-  axt.  11.  volunt,  an  realiter,  quod  Zabarella 

E  i  vult 


$6  COLLEGTUM 

vultloco  citato,  non  multum  refert:  quic- 
quid  fit,  uterqueintellectusineoconvenit, 
ut  intelligat,  cognofcat,  fpeculetur  rem  ob- 
jectam;  ied  differunt ,  ut  Philofophns  loc.cit. 
bene  dicit  ,fine  ;  quod  theoreticus  in  nudarei 
objectx  &  veritatis  cognitione  fuUiftat ,  pra 


E  T  H  I  C  U   M. 


dum,  Parentes  ejfe  honorandos,  Quodtibi  non  vis 
fieriidalteri  ne  fecerts ,  8cc.  Conchifio?ies  funt 
enunciationes ,  quac  homoexprincipriis  illis 
deducit  per  ratiocinium  ,  vel  induttione ,  vet 
fyllogifmo,  quae  ex  fola  verborum  cognitione 
cognofci  nequeunt,  fed  quarum  cognitio  vi 


tticus  non  item ,  fedhicarei&veritatisfpe-  dilcurfus  gignitur :  talesconclufionesfuntin< 
culatione  progrediatur  adconfultationemcC  '  difciplinistheoreticisomnia^tfmflrtta,  de- 
deliberationem  ,  ut,  quid  agendum  iit  ,fciat,  du&aexprincipiis  theoreticis :  tales  conclu- 
ideoque  cognitionem  ordinat  ad  motum  &  |  fiones  funt  in  practicis  omnia  pr*eceptadez- 
opus  atqueoperationem.  Hxc  finiumdiver-  gendo  ,  dedu&a  ex  principiispra&icis :  imo 
fitas  oritur  ex  diveriitate  objectorum  :  nam  totaedifciplinae  nihilfuntaliud  quam  habitus 
intellettus  theoretici  objetlum  funt  resdivi-  geniti  ex  talium  conclufionum  complexu  :- 
nae ,  fempiternae ,  neceifariae,  quae  cum  ab  ho-    nempe ,  cum  intellecjus  cognofcit  atque  af- 


mine  fieri  nequeant,  fruftra  intelleclus  ali 
quid  prxter  earum  cognitionem  intenderet : 
contra ,  intelledtus  praclici  objetlum  funt  res 
humanae,  variabiles,  contingentes  ,  quaeab 
homine  fieri  poffunt  vel  non  fieri  ,  ideo- 
que  non  eft  fruftra  ,   fi  intelleclrus  polt  ea- 


fentitur  omnibus  conclufionibus  phylicis, 
dedudlis  per  difcurfum,  inducYionem,vel  fyl- 
logifmum,  ex  principiisphyficis,  jamineo 
exiftit  habitus  phyficx :  pariter  cum  intelle- 
£tus  cognofcit  atque  afTentitur  omnibus  con- 
clufionibus  de agendo ,  dedu&is  ex  principiis 


rumcognitionemacceptam,  de  produdione    praclricis ,  jam  ineoexiftit  habituspra&icus, 

earum  &  actione  inftituenda,  cogitet,  conful-  j  qualifcunque  tandem  ille  fuerit.  Circa  prin-j 

tet,  deliberet.  Verum  enimvero,  utnatura  |  cipia  cc  conclufionestheoreticas  verfatur  inr ' 

intellec~tus ,  tum  theoretici,  tum  praefertim    telle&us  theoreticusicirca  principia&con- 


praclici,  penitius  intelligatur ,  de  utriufque 
objedto ,  paulo  uberius  agemus. 

(**)  Quiaeft  facultasanimx  rationalis  ,  qux  ipfa 
indiviiibilis  eft  ,  ac  iimplex  ,  propter  nacuram 
fuam  immaterialem  ,  &  quanticacis  carenciam. 

(b)  Incellectus  dicicur  prafticus  ,  non  quafi  ipfe 
aliquid  agac ,  nam  cancum  incelligic ;  Ccd  quia 
ipfejudicac,  quid  ficagendum  ,  &vo1untaciid 
acque  facultacibus  infcrioribus  prxfcribir. 

III.  Qbjetlum  eft,  circa  quod  res  operando 
verfatur :  id ,  circa  quod  intelligendo  occupa- 
tur  intelle&us ,  tum  theoreticus ,  tum  pra&i  - 
cus ,  eft  ,  velprincipium  ,  vel  conclnjto  :  princi- 


pium  vocamus  propofitionem  per  fe  notam  ,    tur  leges  omnes :  &  de  hac  ratione  intelligen 


cnjus  veritatem  homo  per  (hCe  ex  natura  fua , 
folotcrminorum  perceptione ,  fineulla'infti 


clufiones  pra&icas  verfatur  intelle&us  pra- 
dfcicus. 

IV.  Ex  principiispracYicisdeducitintel- 
lectus  practicus  conclufiones  pra&icas ,  (a) 
folo  himine  natura.  Naturale  iritelleBus  judi- 
cium  de  conclufionibus  pra£ticis  dedu&is  ex 
principiis  pradticis,  vocant  Philofophi  reclam 
rationem :  huic  re&je  rationi,  huic  tali  de  con- 
clufionibustalibusjudicionaturali,  quicquid 
eft  conforme,  bonum  eft.  8c  omnia  in  univer- 
fum  dc  virtute praecepta ,  huic  naturali  judi- 
cio  pra&ico ,  huic  rect.e  rationi,  innituntur : 
in  hoc  judicio ,  in  hac  ratione  re&a ,  fundan- 


dum  eft:  illud,  Ratio  ettanima  legis.   Ethica, 
Politica,  Qeconomica,  Iurifprudentia  ,  fuper  haC 


tutione  aut  fyllogifmo  ,  cognofcit :  &  vocatur    ratione  recla ,  fuper  hoc  judicio  praftico ,  de 


axioma  ,  talta  pnncipia  lunt  in  rafctplinis 
theorcticis ,  1  unt  itcm  in  practicis :  in  theorc- 
tiu  ,tum  Mctaphyfica.tumMithematica.tum 
Phy fica  ,  v .  c.  Nihilpotetlfimul  effc  &  non  efe, 
Totum  tfi  majus  fu.i  parte  ,  5/  tecjualia  ad  ias  a- 
cfuahbus  tota  ertint  aqualia  ,  Nihil  potesl  effc  a 
fitipfo ,  8cc  in  pratticij,  ut,  Dmm  ejfe  colcn- 


conclufionibus prafticis ex  principiis  practi- 
cisfaclo,  funtextructDe,  quiaex  (b)  luminc& 
lcge  naturje  funt  depromptae:  abhocrunda- 
n\ei\tototi phtlo/ophta praffha  dapcwdct :  hoc 
ignoratoautnonbencintcl!ecl:o  ,  dcvirtutis 
ac  honeftatis  ftudio  erroneac  fovcntur  fcpe  ac 
pronunciantur  fcntenti  c. 

[,i)  Lumcti 


Collegium    Ethicu 


M. 


f,»)  Lumen  naturs  vocatur  in  Philofaphia  judi- 
ciumintelleclus  ,  quodabfquerevelatione  >  fi- 
de,  aut  fpeciali  gratia,  profertur  de  rebus  ,  quale 
etiam  cecidit  in  Ethnicos  :  hoc  autem  cum  fer- 
tur  dc  rcbus  agendis  ,  vocatur  refta  ratio  ,  quia 

-  eft  aftus  rationis  praftica  ,  quo  recte  riteque  ju- 
dicatdebono,8c  malo,honeito  8c  turpi,  jufto  & 
injufto  ,  quid  fit  fequendum,  quid  fugiendum. 

(//)  Lumen  naturx  &  lex  naturae ,  au:  plane  funt 
idem  ,  aut  tantum  in  eo  differunt ,  quod  lex  na- 
turae  dicatur  de  ipfis  principiis  practicis  ;  lumen 
naturat  dicatur  judicium,quodfertur  de  conclu- 
fionibus  ,  quas  ex  iliis  principiis  deducuntur. 

V .  Ratio  h*c  retla,  naturale  hocjudicium,  ex 
principiis  pra&icis  natura  notis  hauftum  8c 
acceptum  ,  etiamnum  in  homine  acpoftla- 
ffum  fupereft :  Nam  reliquit  Deus  inanimis 
hominum  etiam  poft  lapfum  reliquias  difcri- 
minis  inter  honeftum  8c  turpe:  Et  qui  nullam 
rationem  reclam ,  qui  nullum  naturalejudi- 
cium  redtum  in  homine  ,  etiam  poftlapfum, 
de  rebus  civilibus  8t  actionibus  moralibus  no 
fpiritualibus  aut  fupernaturalibus  fupereffe 
volunt,illi  graviflime  errant,8cScripturis  ad- 
verfantur,  8c  Philofophiam  evertuht,^  omne 
difcrimen  honefti  8c  turpis ,  cordibus  homi- 
num  tamen  infitum,  tollunt :  quid  ergo  ?  an, 
quid  fit  honeftum,quid  turpe,homo  fcire  non 
poterit ,  nifi  per  revelationem  ex  fcripturis  ? 
an  igitur  Ethnici  omnes  hoc  difcrimen  igno- 
rarunt?  nihilminus.  De  rebus  fidei ,  de  iis 
quae  pertinentadaeternamfalutem ,  fatemur 
lubenter ,  nullam  fuperefTe  in  homine  poft  la- 
pfum  rationem  recStam  ,  nullum  redlum  judi- 
cium  effe  reliquum  :  fic  omnis  ratio  caeca  eft, 
omne  judicium  intelleclusinimicitiaadver- 
fus  Deum :  at  in  naturalibus,moralibus,  civi- 
Jibus ,  reclam  rationem  fupereffeacjudicium 
rectum  ,  &  vita  8c  fcriptatot  Ethnicorum  ni- 
mis  quam  manifeftum  reddunt.  Geminus  hic 
cavendus  eft  error :  errant ,  qui  rationem  re- 
ftam  ,  naturaleintelle&usjudicium  ,  faciunt 
normam  credendorum ,  menfuram  dogma- 
tum  8c  articulorum  fidei  :errant,qu\  rationem 
re£tam ,  naturaleintelleclusjudicium  ,  reji- 
ciunt  circa  dogmata  8c  conclufiones  folo  na- 
turae  Iumine  ex  fuispri»cipiisdeducl:as:-hic 


3? 


regula  fciendorum  8c  agendorum ,  quod  qui 
non  agnofcunt  ,  omnem  pariter  philofo- 
phiam,  theoreticam  8c  praclicam ,  ipfamque 
naturam  naturaequelumen  profcribunt.  Fons 
erroris.in  hujus  rationis  reclae  8c  judicii  natu- 
ralis ,  circa  res  naturales ,  civiles*  8c  morales, 
hoftibus,eft,  quod  naturam  ita  opponant  gra- 
tise ,  lumen  naturae  lumini  fidei ,  librum  na- 
turae  libro  fcriptura ,  legem  naturas  legi  reve- 
latce,  concluliones  dedu&asexprincipiisna- 
turseeonclufionibus  revelatis ,  quafi  pofterius 
femper  tollat  vel  neget  prius:  qui  fane  non 
capiunt ,  quid  Philofophi  intelligant  per  ratio- 
nem  reclam  ,  veritatis  8c  honeftatis  naturalis 
matrem.  Nempe,  ut  fimul  8c  femel  dicam  , 
Retla  nobis  in  philofophia  ratio ,  esljudicium 
naturale  intelletlus  ,  ex  principiis  natura  notis, 
iuxta  lesem  ac  lumen  natura ,  de  rebus  naturali- 
busycivilibusj  moralibus,  depromptum.  Haec  re- 
cla  ratio,circa  principia  8c  conciufiones  theo- 
reticas,  vocatur  theoretica,  quam  miflam  faci- 
mus  :  circa  principia  Scconcluiionespracli- 
cas ,  vocztur  prafhca ;  eanoftri  eft  inftituti  8c 
hujusloci. 

VI.  Quando  8c  quotiesdicimus,  aliquid 
effe  rationi  recle,  conveniensideoquebonum, 
rationem  reclam  hoc  vel  illud  docere ,  iftud 
vel  aliud  effe  agendum  juxta  reelam  ratio- 
nem,  hoc  volumus  fignificatum  ,  aliquid  efTe 
agendum  ,  effejuftum,  eflebonum,  quia,  vel 
eft  principium  practicum  natura  notum ,  vel 
eft  conclufio  extaliprincipioreclededucla: 
hoc  enim  judicium  de  tali  principio  velde 
tali  conclufione,eft  ratio  redla.  Errant  itaque, 
qui  putant  reclam  dici  rationem,  aut  animam 
rationalem,  aut  intelleclum  ,  quia  in  nulla re 
erret,  quia  non  fallatur  ullo  modo:  fienim 
hoc  fenfu  recla  diceretur  ratio ,  innullo  ho- 
mine  foret  reclaratio,  non  tantum  in  rebus 
fidei ,  fed  ne  in  civilibus  quidem  :  nam  quis 
eft  hominum,  etiam  fapientiflimorum,  etiam 
docliflimorum ,  qui  non  faepifllme  erret  aq 
fallatur ,  non  in  rebus  tantum  fidei  fed  8c  civi- 
libus  ac  moralibus  ac  naturalibus ?  8comni9 
faltem  homo  errare  ac  falli  poteft.  Quare  non 
eo  fenfu  ratio  recla  dioitur,  fed  ulio,  quem  fa- 

fane  fupereft  reclaratio,  reclumqueintelle-  |  tisnuncexpofuimus. 

flus  ac  naturale  judicum ,  norma  , ,  menfura  >  I      VII,  P^ationis  praclicae  dc  rebus  agendis , 

E  3  aut 


3* 


COLLEGIUM      E   T  H  I   C   U   M. 


aut  intelledus  pra&icidea&ionumbonitate  j  nis&luctae  ,  interjudiciumrationispra&ic» 


velmalitiamorali,  duplex  eft  judtcium ;  vel 
abfolutum  vel  comparatum  :  abfolmum  eft ,  quo 
aliquid  in  fe ,  feorfum  ,  ac  ieparatim  fpedta- 
tum  ,  judicatur ,  bonum  vel  malum  ,  facien- 
dum  vel  fugiendum  :  comparatum  judiciurn 
eft,  quo  aliquid  aliis  rebus  collatum,  omnibus 
circumftantiis  expenfis ,  nunc ,  hic,  huic,  bo- 
num  vel  malum,  faciendum  velfugiendum 
judicatur :  hxc  judicia ,  abfolutum  &  compa- 
ratum,  multum  interfefe  variant :  imo  m- 
terdum  pugnant:Namfaepiflimeevenit,  ut 
quod  quis  judicavit  intellectuspra&icijudi- 
cio  abibluto  effe  bonum  ac  faciendum  ,  id 
comparato  refcindat ,  judicetque  efle  maium 
acfugiendum,  8ccontra,  quodjudicioabfo- 
luto  judicavit  efle  malumacfugiendum,  id 


abfolutum  8c  comparatum ,  Medea  nobis  reli- 
quit  exemplum,  dum  ait. 

---  video  melioraproboque, 

Detcriorafeqnor  — . 
judicatjudicioabfolutobonum  eflfe,  ut  lafo- 
nem  non  fequatur ,  comparato  tamen  iilud  re- 
fcindit .  Scjudicatomnibusexpenfiscircum- 
ftantiis  melius  efTe  ut  fequatur :  quod  deterius 
erat  &  peflimum,  nempe  tv  fequi,  j  udicio  Me- 
afc^abfoluto,  hocmeliusccbonumjudicatur 
ab  ea ,  judicio  comparato.  Quando  judicium 
intellectus  comparatum  ac  non  amplius  flu- 
6h:ans  fequitur  electio,  tum  vocatur  ultimum: 
alii  vocant  dictamen  ultimumtfc. c\uod  in  omni 
a&ione  deliberata,  poft  omnesexpenfascir- 
cumftantias ,  pronunciatur ab  intellectu pra- 


comparato  judicet  efle  bonum  ac  profequen-  dtico  judicium ,  eft  ultimum  illuddi&amen, 
dum:&  hinc  eft  lucta  ifta  &pugnafa:pera- '  quod  ele&io  fequitur.  Sed  de  ele&ione  vo- 
tionisfecum-.qualiseftinincontinentibus  8c  luntatis  in  Difputationibus  fequuturis  age- 
continentibus  jin  utrifque  ratio  fluctuatju-  |  tur :  nunc  hxc  expofuifle  fufficiat  de  intelleclu 
dicando  de  voluptatibus  ;  in  illis  fuccumbit,  j  pratlicoacrationerefta,  principio  actionis  hu- 
in  hifce  fuperat  cupiditates.  Iftius  flucluatio- 1  manx,  fpontaneae,  liberse. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 

N      O     N     A  ,    ' 
D  E 

VOLVNTATE 

T   H    E   S    I   S       I. 


CUm  de  Spontaneo  fuit  difputatum  ,   il-  | 
lud  difp.  ?.  th.  1.  ex  Ariji.  Eth.  l.^.c.  \.\ 
dcfinivimus  ,  id ,  cuj us  principium  cf!  \n  agen-' 
te  fciente  finpula  ,   in  quibtts  aclio  eft.     Qui 
definitione  ,  duo  cxigi  in  a&ione  (pontanea  a 
fopho ,   indicavimus,  fcientiayn^cprinci-  \ 
*:-im  internum  :pcrjcientia?n  intelligi  judicittm 
intelleftus  prattici ,  pcr  prtncipium  intcrnum  iri- 
telligi  voluntatem  ,  th  3 .  <£*  5-.  difp.  cit.  oftcn- 
dimus:Sunt  cnim  intelkclus kvolunr m  duo 
humanarum  adtionum,omnifquc  in  iis(liceat 
nunccumS^Wrf/?^*  £«£|f«f/£40  fpontanet- 
prin<  rfi.i.Dctntelleclu,  quantum  DltfS eft, 
.ius dijp.  3.  prxccdcnte.Dc  vohmtatc nunc  ' 


&feq.  difp.  agemus :  non  tamen  omnia  confi- 
deraturi ,  qua:  de  eadifputari  poflunt ,  fed  ea 
tantum  allaturi,  quae  ei ,  tanquam  fpontaneac 
h  rnanxque  actionisprincipio,  competunt, 
Ethicxque  inflituto  iufficiunt  :  exponemus 
vero  varios  ejus  atlue ,  objeBttm  ,  motivum. 

II.  (lAcIu*  voluntatis  dividi  folcnt  in  eli- 
citos&imperitos;  elicitm  voluntatisactusdi-. 
citur.qui  pr.  >\ime,  c:  immediatc,  a  voluntate 
producitur per  fripfam&recipiturin  ipia.ut» 
velle,notle,amare,odiJfe,&c.  dicitur  elicitum 
quia  in  voluntatis  poteftate  contentus  &  quafi 
latitans ,  foras  ab  ea  educitui  itqueelicitur. 
bnperatus  dicitur  voluntatis  adtus,  quiavo- 

luntatt 


COLLEGIUM      E 


Iuntate  proficifcitur ,  minifterio  &  operafa- 
eultatis  (a)  inferioris ,  cui  voluntas  (b)  impe- 
rat,  uttalem  adfcum  producat :  tiica&usimpe- 
ratus  non  recipitur  neque  inha:ret  in  volun- 
tate,  fed  in  ea  facultate ,  a  qua  proxime  proce- 
dit,  ut  funt,  njidere,  loqui,  ambxiare ,  &c. 

(<*)  Seu  Animx  fentientis:  nam  in  operationes  A- 
nimx  vegetantis  nullum  eil  ImellecTus  aut  vo- 
luntatisimperium  ;  nam  aec  CTefcimus,necnu- 
trimur ,  nec  bcne  valemus  ,  cnm  volumus  ,  aut 
judicamus  effe  ciefcenuum ,  nos  nutriendos  > 
aut  bona  valetudine  efle  utendumrfed  videmus, 
6c  nos  loco  movemus,  5:  appetimus  ,  &c.  cum 
volumus,  &  judicamus  ita  eife  facienda. 

(b)  Imperium  volunraiis ,  uti  &  Imellectus  Pra- 
ftici  in  Aftiones  Anim?  fentientis,  five  Impera- 
tas:eftq3  vel  jenerale  feu  Iinpliciturmvel  fpecia- 
le  feu  explicitum.  Generale  dicitur,quod  in  ge- 
nere  fertur  cixca  AcTioncs  Imperatas,qua:enus 
nullae  exeicemur  ,  quin  >-efoJvi  poiTint  in  hoc 
Imperium  ,  quod  i;?c!udunr ,  involvunt ,  atque 
implicant ,  untle  Implicirum  dicicurj  fi  quis 
enim  rogetur^cur,  V.  G.  toties  5c  tam  cito  digi- 
tos  Impulfu  Cithars  moveat,  dicet  ,'quia  volo, 
&  judicoficeffefaciendum  :  non  quod  adfm- 
gulos  motus  oigicorum  fingulainterccdant  Im- 
periaVoluntatis  &  Intellectus  fpecialia  atque 
cxplicita,  quaii  qui  Citharam  pulfat  ad  fingulos 
pulfus  cogitet  ,  egovolopulfare&c  judico  pul- 
fandam  Citharam, fed  fufficit  Imperium  Volun- 
tatis  &{Intelle<ftus  Generaleatque  Implicitum. 

III.  A6his  voluntatis  elicitus  fubdividttur 
in  /3»A>j(*nv  8c  vFfoeilpeoii :  vocabulafuntgraeca 
tArifiot.  latine  poflis  dicere ,  in  appetitionem 
[Scholafiici  dicunt  volitionem)  8c  eleBionem  feu 
*r<eelecJionem&iixii(n;yappetitio,elt  velle  quod- 
iam  *<7r? oC»Ad07nv,  quod  fit  abfque  praevia  de- 
iberatione:  hocmocjoappetimus8c  volumus 
inem  ultimum ,  quo  cum  nihilmeliuspro- 
Joni  pollit  voluntati ,  fertur  in  eam  voluntas, 
it  cum  Phdofopho  loquar  /.  3.  Eth.  adNicom, 
'.  3.  4G>&£%K<Artas ,  i.e.  linedeliberatione : 
lon  appetit  finem  ultimum  voluntasa-.*^'-™?, 
inepraevio  (a)  judicio, attameiiiTr^yAsJ- 
»?  ,  iine  praecedaneadeliberatione :  iic  quo- 
|ue  appetimus  media,  quse  neceffario  cum 
ine  funt  conj  un£ta ,  5c  ea,  quoe  aut  fieri  plane 
lon  pofTunt  ,  aut  per  nos  faltem  fieri  ne- 
|ueunt :  ut ,  cum  appetimus  immortalitatem 
1  hac  vita,  quam  ut  hic  confequamur,quam- 


T  H  X  C  U  M.  jp 

diu  corporis  carcere  tenemur  conftri&i ,  fieri 
nequit :  vel  etiam ,  cum  appetimus  ut  hic  vel 
illepugil  vincat,  quodper  nos  fiert  nequit. 
npofc/^stns-,  eUttio,  eft  velle  quoddam  fix\4tilt~ 
K9v ,  ut  iterum  cum  Philofopho  Ioquar ,  quod 
fequitur  praecedentem  deliberationem  :  hoc 
modo  volumus  media ,  8c  non  cujufvis  gene- 
ris  media,  fed  ea,quae  funt  in  noftra  poteftate, 
&,  quae  non  neceflario  cum  fine  funt  conjun- 
<5h :  nam  ficuti  circa  finem  non  deliberamus, 
itanecdeliberamus  circa  media,  quae  extra 
noftram  poteflatem  funt  collocata. 

(a)  Quando  Veritas  alicujus  Enunciationis  eft  ita 
clara, ut  Intelle&us  convincatur ,  E.  G.  Totum 
eft  majus  fuA  parte;  aut  BOnitas  Rei  tam  eft  ma- 
nifefta  ,  ut  Intellecuis  eam  ftatim  dignofcat ,  &: 
Judicet  effe  appetendam  ,  E.  G.  Deum  Cole  , 
tum  exiftit  in  nobis  judicium  fine  deliberatio- 
ne  ;  fcd  verb  cum  veritas  Enunciationis  non  eft 
tamclara,  aut  Bonitas  Rei  nonefttam  manife- 
fta^  judicium,qaoddeutraquefertur,exigitprae- 
viam  deliberationem. 

I V .  Actus  vol  untatis  eliciti  circafinem  tres 
vulgo  recenferi  folent :  totidem  circamedia. 
Circafinem,  velitio ,  intentio  >fruitio.  Girca 
media,  elettio,  confenfus,  ufus.  haec  a£t.uum  vo- 
luntatis  elicitorum  tum  circa  finem,  tum  cir- 
ca  media ,  diviiio,  Scholafiicis  eft  uiitata,  &  ab' 
Aquinate  in  1.2.  qu*fiione%.  adfertur  &feq. 
fuiius  explicatur:  ubi  videri  poflunt  ejus  Com- 
mentatoresy  quihancdivifionemutprobent, 
dupiicem  praemittunthypothefin.   1.  eft,  Bo- 
num  ,  quod  voluntati  oifertur ,  vel  ut  finem 
expeti,  vel  ut  medium,  iive  id,  quod  ad  finem 
nosducit.  2.eft,  (a)  Bonum  effehoneftum, 
jucundum,  utile.  Hoc  igiturfundamentum 
ponunt.  Bonum,  quod  eft  finis  ac  propter  fe- 
feexpetitur,  eft  honeftum  veljucurtdum:  Bo- 
num  ,  quod  eft  medium  8c  propter  finem  ex- 
petitur,eft  utile.  Hinc  iic  procedunt.  Bonum, 
quod  eft  finis ,  poteft  trifariam  expeti.  1 .  fim- 
piiciter ,  ut  eft  quid  honeftum  aut  jucundum, 
quod  per  fe  &  propter  fe  volunrati  placetac 
lubet :  iic  circa  bonum  verfatur  livelle,  vel  ut 
amantloqui  (b)  Scholafiici>veUeitas.  2.  Bo- 
num  ,  quodeftfinis,  appetipoteft,tanquam 
finis  8c  terminus aliorum,  quae ejus  gratia  ex- 
petuntur :  ac  tunc  expetitur  finis,  ut  per  aliud 

quid 


4<3  C    O    L   L    E    G    I   V    M 

quid  obtinendus  :  8c  hunc  voluntatisa&um  j 
vocantS.  ;?:;.;07/<?»zfeu  volitio-  j 

Dcm.   3.  Poteftexpetibonum.quodeft finrs,  ; 
tanquam  aliquid,  in  quo  vcluntasacquieicat, 
quo  voluptatem  ac  fructum  capiat,  qui 
voluntatis  adlus  vocari  folet  ,  (  d)  Fruitio. 

verfatur  circa  fincm  in  executione :  at  j 
2.  priores  actus  verfantur  circa  fineminin- 
tentione.  Bonum,  quod  eft  medium,  &  utile, 
tribus  modis  etiam  voluntatem  occupat,  8c 
circaidtriplicimodo  verfatur  voluntas,  vel 
:y.do  ,  vei  conihi::endo  ,  vel  ntindo.  Eletlio, 
::nis  Interpretibus  Ariltoteli- 
cis ,  qui  lic  vocantur ,  quia  Schohs  Sc  Acade- 
miasomncs  impleverunt ,  eft,  bcni  alicujus 
ab  8c  in  voluntateacceptatioexrationiscon- 
iilio ,  prout  conducit  ad  finem  coniequen-  ! 
dum.  (e)  C5w/^?^/7»,complacentiam,vocant, 
quovoluntasbonumutilea  ratione  prcefcri- 
ptum  8c  acceptum  comprobat ,  ineoacquie- 
fcit.  (/)  Vftis  eft  atlus  voluntatis,  quotale 
bonum  8c  medium  adhibet  ad  finem  confe- 
quendum. 

(a)  Divifio  boni  in  honeftum  ,  jucundum  &c  utilc, 
noneftdivilio  generi;  in  fpecies  ,  quail  fempcr 
ifta  intcr  lcfe  fint  diftincfa  ,  uti  fpecies  femper  I 
intcr  fe  diftinguuntur;nam  cadcm  res  poteft  effe 
bonum  ,  honeftum  ,  jucundum  Sc  utiie  ,  uti  vir- 
ks  ,  quac  &:  honefta  eft  ,  quiareclcerationieft 
conformis  ;  &  jucunda  ,  quia  magnam  animo 
voluptatem  adfcrt ;  &  utilis  ,  quiaeft  medium 
ad  obtinendum  fummum  bonum. 

Bonum  honeftumeft  ,  quod  propter  fe  cxpe- 
titur  ,  &  Rationi  Reclx  cft  con^ruum,  vocatur- 
qucMorale,  eftque  Homini  proprium.  Jucun- 
c-xpetitur  proprer  volupratem  , 
ncc  fcmpcr  rcctx  Rationieft  congruum,  cftque 
Homini  cum  Brutis  cot.t. 

,  quod  propteraliud  expetitur ,  ad 
jr,  &  conducit  ,  &  Qon  fempcr  re- 
:i3ni  cft  conjruum,  oc  Homtni  cum  3ru- 1 
communc.  Honcftum  &  Jucundum  limt  fi- 
'.edium. 
dicirox actus  voluntatis  impcrfcctus, 
,  quovult  fincm  non 
itapigcr  vcr.ctcniditioncm  ,  ut 
fincmautbonum  ,  honcftum  ac  jucundum,  non 
ta  :cm  :  iic  omncs  homines.ciam 

r«    ffll  ■  tamcn  volunt 

itcs.fincquibus  bcarus  neuio  c'.fcpo:cft: 

lcu  vohuo  c  is  non  caditin 


Ethicuh 

pigros  ,  quianon  expetunt  erudltionem  ,  ut  5- 
ncm  per  labores  obtinendum ,  llc  nec  improbi 
volunt  beatitudinem  ,  aut  eam  intendun: ,  quiad 
illam  non  expetimt ,  ut  per  virtutes  obtinen-« 
dam. 

Fiuitio  verfatur  circa  finem  in  executione  feu 
circa  bonumobtentura:  velleitas  &:  intentio  , 
feuvoii:  io,  circafinem  inintentione  ,  fivc  circa 
bonum  intentum  ;  fic  fmitur  quis  eruditione 
jam  acquilita,  &  fummo  bono  jam  poffeffo  , 
circa  quod  utrumque  nondum  pofTeffum  verfa- 
batur  velleitate,  atque  inrentione  feu  voiuione. 

[e)  Confenfus  proprieeft  inteileclus  ,  uti  &c  dii- 
fenfus  ,  inejufdemeft  comprobare  ,  uti&im- 
probare :  melius  vocaffent  Scholaftici  hunc  vo- 
luntatis  aftum  ,  complacentiam  ,  quiamedium 
eft  raticnis  confiiio  prxfcriptum  ,  ipll  compia- 
cet ,  &  in  eo  acquiefcir. 

Confenfus  proprie  pertine:  ad  Inrellectum  , 
ideoque  hic  magis  commodum  eft  vocabulum 
(  Complacentia /'  quando  voluntas  in  medio  , 
aur  bono  utili ,  iibiperintelleftum  monftrato, 
acquiefci:  &  fic  quafi  comprobat  Judicium  In- 
tellectus  ,  8c  Rei  complacer. 

(f)  Maxime  deben:  ciftingui  hatc  duo  vocabuia  , 
frui  &  uti :  nam  faiimar  fincutimur  mediis;  fic 
fruimur  Deo,tanquam  rine  ultimo.utimur  crea- 
turis,  tanquam  meuiis  ad  Deum  cognofcendum 
&  colendum  deftinatis  ,  ?c  in  eo  omnis  ratio 
peccati  confiftit ,  qu?d  fine  utamur ,  &  mecliis 
fruamur  ;  fic  peccat  a.arus ,  quandoffcuitur  di- 
vitiis,  cum  iniis  utfine  ulcimo  acquiefcit;  item 
ambitiofus  peccat ,  cum  honoribus  fuis  fruitur, 
quando  in  iis  ejus  voiuntas  acquiefcit,  quia  hcec 
duo  funt  media  ,  quibus  deberet  uti  adDeum 
giorificandum  ,  quo  folo  tanquam  fineultimo 
fruidebemus. 

V.  Actuum  voluntatis  diviliones,    prout 
cs  fuflicit, jam  allatas  8c  cxplicatas,  fcqui- 
tur  explicandum  ejus  objetlum  :  hoc  eft  bovtm 
vel  mxlum.  Circa  bonum  verfatur,  volendo , 
i.  e.  appetendo  ,  profequendo  :  circa  ma. 
nolendoyi.  e.  averfando,fugiendo:circa  utrum- 
que  ,  tum  bonum  ,  tum  malum  ,  ntrumque  a- 
ftumfufpendendo,  fc.  vel  non  voltndo,  vel  non 
nolendo.  Ex  hac  a<fluum  voluntatis  circa  bo- 
num  8c'malum  varietate,manifeftum  eft.aclus. 
voluntatis  opponi,  vel  contrarieSc  velle  8c  noU' 
Ie,  amjirc  8c  tdijfty  \q\  contraiiHorie,  1, 
non  vtUti  nolle  8c  non  noile.  amare  8c  non  amare, 
odiffe  8c  no?j  odife  ,   hinc  arrepta  eft  occafio 
Idfiick  diflinguendi  libertatem  5c  indirfe- 

rentiam 


COLLEGIUM      EtHJCUH,  ^j 

fe,  nolle,  bonum  qua  bonum,  ut  fic,fub  ratio- 


'/entiamvoluntatis,  quamdixerunteffe,  vel 
.  fpecificationis  five  contrarietatis  ,  vel  exercitii 
five  contradiBionis.  (a)  Libertas  feu  indiffe- 
rentia  contrarietatis  vel.fpecificationis  ( quae 
duo  vocabula  idem  fignificant)cadit  inter  vo- 
litionem  8c  nolitionem,  ut  loquuntur  illi,La- 
tinius,  interprofequutionem  8c  fugam ,  five 
interamorem8codium ,  qui  a&us,  oppofiti 
funt  contrarie&fpeciedifferunt,  quiaobje- 
£fca,  bonum ,  quod  profequimur,  amamus  ac 
volumus ,  8c  malum  ,  quod  fugimus,  odimus 
ac  nolumus,  opponuntur  contrarie  8c  fpecie 
differunt.  Libertas  feu  indifferentia  contra- 
diclionis  8c  exercitii  (quae  duo  vocabula  idem 
<juoque  fonant)  cadit  inter  volitionem  8c  non 
volitionem,  ieu  interprofecutionem  8c  non 
profecutionem ,  interamorem  &  non  amo- 
rem,  inter  nolitionem  8c  non  nolitionem:  feu 
*  inrer  fugam  8c  non  fugam ,  inter  odium  8c 
nonodium,  nam  velle  &  non  velle ,  nolle& 
non  nolle ,  exercere  a£tum ,  vel  volendi,  vel 
nolendi ,  &  non  exercere ,  opponuntur  con- 
tradictorie. 

(a)  Libertas  Contrarietatis  ,  feufpecificationis  , 
cadit  inter  duos  A<ftus  veros  &  pofitivos ...  uti 
funt,  Ainare  &  odifie.,  velle  &  nolle;  fed  Liber- 
tas  contradi&ionis ,  five  exercitii ,  caditinter 
Adum  5c  Negationem  A&us ,  ut ,  inter  Amare 
&  non  amare  ,  velle  &  non  velle ,  odiffe  8c  non 
odiffe ,  nolle  &  non  nolle. 

V I.  Circa  objeBum  voluntatis  ,  tum  bo- 
num ,  tum  malum ,  quaeftio  folet  inftitui  ab 
Ethicis :  An  'vohmt^spoffitferri ,  amando,  <vo- 
lendo,  in malum,  utfic,  qua  tale,fub ratione ma- 
li,  &  fugiendo,  nolendo,  in  bonutn,  utfic,  qua  ta- 
le ,  fub  ratione  boni  ?  Pertra&at  eam  quoque 
quaeftionem  Aquinas  infum.pr.fec.  quafi.%. 
Nos  cum  ipfo  utrumque  negamus  ,  dicimuf- 
que,  voluntatem ,  necbonum,quabonum, 
poiTeodiffe,  nolle,  necmalum,  quamalum, 
poffe  amare,  velle.  Non  diffitemur,  quin  pof- 
fit  voluntas  velle  malum  &  nolle  bonum : 
quia  poteft  ferri,  amando ,  volendo  in  bonum 
apparens,  quod  cum  in  fe  fit  malum  ,  non  bo- 
num,  quia  tamen  apparet  bonum ,  ut  tale, 
appetitur.  fed  aliud  eft  8c  longe  diverfum , 
amare,velle,malum,qua malum,(cum  ifta re- 
duplicatione)  utfic,  fub  ratione  mali,  8c  odif- 


neboni:illudeft,  vellemalum,  quodintel- 
ledtus  fcit  8c judicat effe  malum  ■■>  hoc eft,  nol- 
le  bonum ,  quod  inte-lleCvtus  fcit  Sc  j  udicat  effe 
bonum :  hoc  utrumque  Voluntati  eft  impof- 
fibile.  dArifoteles  ufque  adeo  hoc  fibi  perfua- 
fit,ut  Ethicarum  rerum  traftationem  ad  hoc, 
ceu  immoto  ac  certiffimo  principio ,  inchoa- 
verit,  lib.  1.  Eth.  adNicom.  cap.  1.  Omnis ,  in- 
quit,  ars,  &  difciplina ,  itidem  ac  ele&io,  bonum 
aliquod  appetere  videtur :  quapropterbene  Vete- 
res  dixerunt ,  bonum  ejfe  quod  omnia  appetunu 
Et,  voluntatem  non  poffe  ferri  volendo,aman- 
do,  in  malum  quatale,ipfa  docet  experientia: 
nemo  enim  intendens  ad  malum  operatur ,  ufc 
habet  vetus  &  tritum  di&urn :  quin  ipfi  Dae- 
mones  ac  perditiffimi  homines ,  cum  Deum 
blafphemant,aliaque  graviffima  committunt 
flagitia,  fub  ratione  tamen  boni,  fc.  apparen- 
tis,  hoc  agunt  atque  appetunt,ut  de  Deo  fcili- 
cet,miferi,  vindic"tamcapiant:fic,  quifibi 
necem  inferunt,  mortem  appetunt ,  fubra- 
tione  boni ,  ut  fcilicet  careant  cruciatu  8c  mi- 
feria ,  8c  hoc  eft  bonum  illis  apparens  :  fed 
ratione  infuper  hoc  confirmari  poteft.   Obje- 
cCtum  voluntatisin  volendoeftbonum,  ficut 
objeclium  intelle&us  in  affentiendo  eft  ve- 
rum :  fed  intelle<Stus  non  poteft  affentiri  fal- 
fo,  quodfalfum  effejudicavit,novit:Ergo  nec 
voluntas  poteft  appetere  malum ,  quod  ma- 
lum  efleratiojudicavit,  novif.Certe,  nulla 
facultas  poteft  ferri  extra  (a)  fphaeram  fuae 
activitatis  feu  extra  fuum  objedtum  :  atqui 
objectum  voluntatis  in  volendo  eftbonum. 
Ergo  extra  bonum  volendo ,  tendere  non  po- 
teft ,  fed  intra  boni  fphaeram  volendo  conti- 
nere  fe  debet  ■,  verum  nec  voluntatem  poffe 
ferri  nolendo  in  bonum  quabonum,  facile 
probari  poteft.  Oportet  enim  objectum  cu- 
jufque  potentiej  8c  actui  efle  proportionatum: 
atqui  bonum  potentiae  nolendi  8c  nolitioni 
non  eft  proportionatum :  nam  potentise  no- 
Iendi  actus  ieu  nolitio  eft  averfatio  8c  fuga 
quaedam  :  at  nemo  averfatur  aut  fugit  bonum 
qua  bonum .  Ergo  8c  voluntas  non  poteft  ten- 
derc  nolendo  in  bonum  quabonum. 

(a)    Sphxra  aiftivitatis   dicitur   circulus  ,   intra 
quem  terminatur  alicujus  aftio. 
4  F  VII.  U- 


42  C   O   L  L  E  G  I  U 

VII.  Unicus  adhuc  reftat  fcrupulus ,  ex 
prjeced.  theii  natus,  ubi  diximus,Voluntatem 
ferri  volcndo  non  tantum  inbonum  verum, 
fed  5c  in  apparens.  Quamtur,  zAnobjeBum 
vol.mtatis ,  refpeBu  aBus,  qni  eslveJle,  reBe 
dicatur ,  bonum  etiatn  apparens?  Refp.  omni- 
no.  Nam  fatis  eft  in  genere  ad  appetitionem, 
utobjettum  appetitus,feu  inclinationisalicu- 
jus,  fit  confentaneum  &  conveniensreiaut 
facultati  appetenti,  fecundum  illamformam, 
quam  appetitus  ipfe  aut  inclinatiofequitur. 
(a)  Sed,  utiappetitusnaturalisfequiturfor- 
mam  naturalem  rci ,  fic  appetitusrationalis 
feu  voluntas  fequiturformamapprehenfam, 
h.  e.  notitiam  objec"ti,  qux  intentionalis  quae- 
dam  forma  objecti  dicitur;  quemadmodum 
cffe  intelle&um,  efle  volitum,vulgo  vocatur, 
forma  rei  intelledtoe ,  &  forma  rei  volitae.  Er- 
go ,  ficut  ad  appetitnm  naturalem  requiritur 
&  fatis  eft ,  ut  obje&um  fit  conveniens  fecun- 
dum  formam  rei  naturalem,itaad  rationalem 
appetitum  fatis  erit,  ut  objeftumfitconve- 
nicns  &  bonum  fecundum  apprehenfionem 
&  intelle&ionem,  feujudiciumrationis:  five 
igiturbonum  verefittale  quale  apprehendi- 
tur  &  appetitur ,  five  non  fit  tale  quale  appre- 
henditur  8c  appetitur ,  nihil  refert :  ac  licet  in 
fe  fit  malum  ,  utfurari,  modo  utbonumap- 
prchcndatur&intelligatur,  acjudicetur,jam 
appetipoteft,  volendoillud  ,  quia  habet  for- 
mam  feu  rationcm  formalem  j?appetibilis, 
cnjxeft,  quod  cognofcatur  acjudiceturara- 
tione,  ut  bonum ,  qucmadmodum  fit  in  fure, 
eujus  rationi  furariapparetbonum.  Qua»de 
objeBo&aBibus  voluntatis  ulterius  difputari 
poffunt  ac  folent  ab  Ethicis ,  ea  in  annexis  ex- 


M      E  T  "H  I   C  U  M. 

i  hibemus  corollariis:  motivum  voluntatis  cx- 
!  plicaturidifp.  fequent. 

'  (a)  Appetitus  Naturalis  dicitnr,  quo  appctitur' 
Resabappeten:ean:enon  cogniia ,  Ita  gtavia 
appetun:  moverideorfum  ,  huic  opponitur  Ap- 
petitus  elicitus  ,  quo  aliquid  appedtur  jam  antc 
ab  appetente  cognkum  ,  eftque  vel  fenfitivus  , 
quicadit  in  Eruta,  velRationalis.,  quicitfo- 
lius  Hominis. 

A    N    N     E    X     A. 

i .  An  divifto  aBuum  in  elicitos  &  imperates 
folis  aBibus  voluntatis  conveniat  ?  N. 

2.  An  imperare  facultatibus  inferioribus  Jtt 
aBus  voluntatis  folius  ,  an  ratio?iis  tantum,  an 
utriufque  ?  Refp.  utriufque. 

3.  An  omnes  aBusvoluntis  adtresillos  cirea 
finem  &  totidem  circamedia ,  Th.  4.  recenfttosy 
pojfunt  reduci  ?  <iA.    * 

4.  An  Voluntas  eodemaBunonpoJJitmovers 
ac  tendere  infinem  ac  media  ?  N. 

y.  An  detur  voluntatis  aBusneuter ,  quines 
Jttfinis  nec  mediorum  ?  N. 

6 .  An  volitiojit  tantum ,  impojjibilium  ex  ae- 
cidenti,  &  nonjimpliciter  impojjibilium  ?  N. 

7.  An  intentio  finvs  cadat  in  bruta  ?  N. 

8.  Anfuitiotantumjttfinisnltimi?  ^A. 

9 .  Anfruitiojitfinis  ultimi,  habendi  ,anha- 
biti  ?  Refp.  utriufque. 

1  o.  An  eleBio  tantumfit  medioram,  &  nun- 
quamfinis  ?  A. 

1 1 .  An  confenfus  non  Jitpotius  aBus  inteUe- 
Bus  quam  voluntatis  ?  N. 

il.  An  ufus  Jit  tantum  mediorum  &  nonfi- 
nis  ultimi  ?  A. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 
D      E      c      I     M      A  , 

MOTIVO  VOLVNTATIS. 

T  h  e  s  1  s     I. 

*Ti  RiapropofuitDifputatioprarcedcns  ca-  j  jeBum,    motivum.    Duo  priora    executi  fu- 
«*-  pitadeVoluntatcdifputanda •.*#«/,<>£-  |  mus  ,  tcrtium  nunc  exequemur.   Per  moti- 

vtm 


Coilegium    Ethict? 


M. 


« 


»y«wvoluntatisintelligimusid,  quod  volun- 1  Et  hoc  eft  quodSfW^/nvulgoficefTerunt» 

tatem  movet  ;  quod  eam  velle  facit  *  quod  il- 

lam  de  potentia  traducit  ad  acTum  ,  ad  volen- 

dum  j  caufam  ejus  ac"his,  g?  velle :  fatemur 

quidem  obje&um  effe  ex  parte  caufam  volen- 

di ,  fed  tamen  non  eft  plena  caufa  volendi : 

nudum  enim  obje&um  voluntatem  ex  non- 

agente  non  reddet  agentem  j  (a)  eft  enim  vo- 

luntaspotentia  caeca,  quaenefcit,  quomodo 

in  objecl:um  tendere  debeat :  quare  opus  eft 

aliopraeterccultraobjedhim  motivo.  Atque 

hoc  vulgo  faciunt  intelle&um.  Quaeritur,  an 
'  rette?  8c  quoufque  ?  Hoc  igitur  in  quaeftione 
-  eft.  AnintelleBui <voIuntatemmoveat advolen- 

dum  ?  feu  ,  An  njoluntas  moveatur  ab  intelleBu 

ad  volendum  ?  8c ,  quoufque  ?  Ardua  fane  eft 

quaeftio  8c  multis  perplexitatibus  involuta. 

Nos  eam  diftin&:e  pertraclabimus :  quod  ut 

fiat,  certaab  incertis  funt  diftinguenda,  8c  fta- 

tus  controverfiae  re&e  eft  iigendus. 

(a)  Voluntas  dicitur  Potentiaeaeca,quiaipfanon 
intelligit,  &,  ut  hoc  velilludvelit ,  re&evel 
male ,  egetduftuintelleftus  ,  quiaeft  volunta- 
tistanquamoculus  ,  quemadmodum  Caecusin 
via  ducitur  per  oculum  videntis. 

II.  §.  i.  Extra controverfiam  eft,  dicipof 
fe  ,  quod<voluntos  eatenus  movetur  ab  intelleBu, 
quatenus  njoluntas  naturafua-talis  esl  potentia, 
ut ,  nifi  intelleBus  ipjiofendat  objeBum ,  in  hoc 
ipfa  ferri  non  pojjit ,  nam  ignoti  nulla  cupido. 


ABus  njohntatis  ab  objeBo,  tanquam  aprincip'19 
formali  externo  fpeciem  fumunt :  Obje&um  e- 
nim  extra  acTum  eft ,  8c  inter  circumftantias 
actionem.  fpecificantes  potifTimum  ac  pri- 
mum  tenet  locum :  (b)  finaliter  poteft  dici 
concurrere  objedfcum  ad  aclum  voluntatis, 
quatenus ,  per  modum  finis  voluntati  propo- 
nitur,  8c  voluntas  ab  obje£to  ad  agendum, 
movetur,  excitatur,  8c  impellitur  :  nonta- 
men  femper  obje&um  per  modum  finis  in 
voluntatem  agit,  (c)  fed  tum  demum,quando 
voluntatem  movet,excitat,impellit5ad  media 
aut  ad  aftiones  circa  media ,  quia  finis  non  eft 
finis,  nifi  refpe£tu  mediorum.  §.  4.  Qua> 
ritur ,  quomodo  ipfa  cognitio  objeBiconcurrat  ad 
aBum  njoluntatis,  an  etiam  ejfeBi<ve,  an  alio  mo- 
do?  Atque  hic  in  tresabeuntfententiasPhi- 
lofophi.  (d)  Nonnulli  cognitionem  objecli  ef- 
feBi<ve  concurrereafTerunt ,  ad  a£tum  volun- 
tatis,  tum  quoad  exercitium  ,  utfciliceteli- 
ciatur  ,  cum  Intea  non  eliceretur,  tum  quoad 
fpecificationem  ,  ut  fcilicet  fit  hujus  aut  illius 
fpeciei :  fed  vero  haec  fententia  mihi  quidem 
nonplacef.ficenim  intelle&us  intelligendo 
vellet :  At  intelle&us  non  vult ,  fed  voluntas : 
Ergo  cognitio,  aftio  intelle&us ,  non  concur- 
rit  efFedive  ad  volitionem.  <lAIU  volunt ,  co- 
gnitionem  obje&i  concurrere  quidem  effeBi- 
<ve  ad  adfcum  voluntatis,  quoad  fpecificatio- 
nem  ejus,  non  autem  quoad  exercitium  ;  fic 
§.2.  Extracontroverfiameft,  (a)  objeBum,  !  enimeftafola  voluntate.  Sed contra :  ne fpe 


fecundum  ejfe  reale ,  qnodhabet  extra  animam  , 
non  concurrere  ejfeBi<ve  ad  aBum  <voIuntatis , 
quafi  objectum  efticiat  a£tum  voluntatis  ; 
principium  enim  efTe£tivum  volitionis  eft 
ipfa  voluntas ,  quae  proprie  8c  per  fe  vult ,  vo- 
litionemque  elicit.  Haec  certa  funt,  nuncin- 
certavideamus.  §.3.  Quaeritur ergo,  quomo- 
do  objeBum  concurrat  advolitionem  ,  adaBum 
•volendi  ?  Refp.  Objectum  poteft  dici  concur- 
rere,  velformaliter,  velfinaliter,  ada&um 
voluntatis  -.formaliter,  quatenus  datactui  vo 


cificatio  quidem  a&ionis  in  voluntate ,  quod 
fit  talis  aut  talis ,  eft  a  cognitione  objecTi ,  Ced 
ab  ipfo  potius  objetto ,  vel  formaliter ,  vel  fi- 
naliter,  caufante  adtum  voluntatis,  ut,  pro  ra- 
tione  obje&i  diverfa ,  diverfae  fit  fpeciei  adio 
voluntatis,  8c  vel  haec  vcl  alia.  Nos  ergo  fenti  - 
mus ,  notitiam  judicativam  objecTi  ejfe  tantum 
conditionem  reqmfitam,  tum  ut  objecTum  ,  fe- 
cundum  fuum  efle  reale ,  poftibile  apprehen- 
fum  ,  concurrat ,  feu  formaliter,  feu  finaliter, 
ad  aclum  voluntatis ,  tum  ut  ipfa  etiam  vo- 


luntatis  fpeciem  ,  i.  e.  quatenus  Aclum  vo- I  luntas  effedive  eliciatfuum  adlum  8c aftum 

luntatis  in  certa  fpecie  collocat,  namabob- 1  talem  tanquam  fuflBciens  principium  ejusi 

jecloeft,  nontantum,  quodacliovoluntatis!  fufficiens  ,  dicimus:  non  quodDei  inrluxum. 

't  fimpliciter  (line  objecTo  enim  nec  efTet    excludamus ,  fedfujfciens  infuogenere.  Ve- 

eceflepofTet)  fed 8c  quod fit  talis  vel  talis:    rum  ,  utdiftindehoc  totum negotium ob o- 

F  x  culos 


COLLEGIUM      ETHICUM. 


44 

culosponamus.  Voluntatem  ejfeffiveadvo- 
lendum  movet  Deus  tanquam  caufa  prima, 
influens  in  voluntarem  2c  ejus  a£tionem,con- 
curfu,tumpvaevio,tumiimjltaneo:  (e)  Vo- 
luntas  a  Deo  mota  (  non  enim  eft  primum  fe 
morens ,  iicuti  nulla  quoque  creatura)  ejfetli- 
ve  concurrit  ad  iuam  volkionem,5c  vult.  Cb- 
jetlum  voluntatemmovet  ad  volendum,  no;i 
effetlive,  fed,  vel  formaliter ,  vel  finaliter ,  & 
excitando  eam  ad  volendum ,  8c  volitionem 


aurem  creatura  ,  ut  eft  Ens  a  Deo ,  Ita  quoque- 
a  Deo  movetur  ,  antequam  fefe  moveat ,  ln  Deo 
cmmfumui  j  movemur ,  vivimus. 
(/)  Moraliterilludagir  ,  quodagit  per  Rationes, 
hortando  ,  dehorrnndo  ,  iuadeudo  ,  dililiaden- 
do,&c.  Diabolus  fuit  caufa  lapfus  pximi  Paren- 
tis ,  nam  fuaiit  ei ,  ut  ederet de  fiutbu  vetico. 

III.  Sed  hic  quaeritur,^W^  cognitio  obje» 
Bi  requiratur  advolintatx  aBionem  ,  ut  volun- 
tas  ad  volendum  moveatur  ?  Nam  variaefunt 


fpeciricando  :  cognitio  $bjel~ii  movet  volunta-  a&ionesintelle&us ,  quod  eft  notum.  Eft  r. 
tem  ad  volendum  tanquam  covditio  Jine  qua  iimplex  quaedamobjecii  appreherrfio.  Efti. 
non  ,  agitque  in  voluntatem.  (/)  Hasc  jam  ,  compoiitio  £c  diviiio  j  ubi  judicium  inveni- 
funt  certa.  J  tur,  8c quidem  g.^minum :  xmumjimplex,  quo 

:  intelle&us  fimpliciter  judicat  objectum  elTe 
(a)  Rebus  rribuitur  dutfex effh,  unum  Reale,  quod  I  bonum  vel  malum; alterum  comparatxm,  quo 

in  fefc  habent ,  quo  iunt  id  ,  quod  funt ,  &  pol-  \  intelle&us  ,  quod  objectum  praecedenti  judi- 

fidentproprieta:es  Naturx   luac  convenientes.  |  cioiadicavit  elTebonum  vel  malum  ,  judicat 

Alterum,  Objeflivu/n  ,  quodobrinent  inmenre  ' 

Hominis  ,  quatenus  ab  iilo  intelliguntur  ,  quod 

vulgo  vocant  cjfe  mteliigibile  ,  V-  C.  Cibus  ali- 

quod  habeteile  Reale  in  fele  ,  in  quantum  eft 

nutrimcntum  Hominis  vitx  confervandx  defti- 

natum  ,  quod  vocant  effe  Reale  Cibi ;  idem  di- 

citur  haberc  objeftivum  effe  ,  quatenus  a  mente  , 

fcu  Ratione  ,  intelligitur  ,  utbonum  ,  quodeft 
conveniens  vitx  fuftentandae. 
(b)  Quia  enim  objcftum  voluntatis  cft  bonum,  & 

bonum  acfinis  reciprocantur ,  fi  proponatur  ei 

ut  bonum  ,  eriam  ci  proponitur  ut  finis :  nam 

omne  bonum  feu  verum  feu  apparens  finis  eft 


effe  velamplediendum  vel  fugiendum  :  (a) 
eftque  hoc  judicium  comparatum ,  vel  uhi- 
mum ,  quod  omnibusomninocircumftantiis 
conlideratis  atque  expeniis  fertur  ac  pronun- 
ciatur,vel  non  uhimu?n,c[\iod  contra.Eft  3 .  dif- 
curfus ,  feu  fyliogifmus  pra&icus ,  quo  intel- 
le(£tus  tale  dictamen  concludit.  Atque  hic 
jam  incidit  quxftio ,  Anprater  qnale?ncunqus 
notitiam ,  &  pr£ter  apprehenjionem  Jimplicem 
objetli,  requiratur  alia  infuper  cognitio  bonitatis 
in  objetlo  ,  ut  voluntas  moveatur  ?  an  requi- 
feu  fubordiuatus  feu  ultimus  /  vel  in  fuo  genere  j  ratur  judicium ,  quo  i?itelletlus judicet  objeftum 


vcl  abfolute. 

(c)  Ex  thcfiquartadifputationis  prxcedentis  aj>- 
parer>  voluntatis  aftiones  quafdam  eiTe  circa  h- 
nem.quafda  circa  media:  velleitas  ,intenfiofeu 
volitio  &  fruitio  habent  quidcm  pro  objetfto  fi- 
nem  non  tamen  per  modum  finis  ,  quia  finis  vo- 
luntatem  in  iuis  aftionibus  non  movet,eft  enim 
objectum  terminativum  tair.um  ibi  ,  non  moti- 
vumj  fedelc<ftio,confcnfus,actioncs  voluntatis 
circamedia,  ad  volcndum  mcdia  ,  moventura 
iinc  ,  habcntquc  pro  objecto  fincmctiam  ,  fed 
non  tantum  ut  ccrmiuativum  ,  vcrum  ut  &  mo- 
rn  objcCium. 

(<l)  lllud  ,  dicitui  fffcRivc  concurrcreadaliquem 
Adum  ,  quod  illum  Actuin  racit  ,  quemadmo- 
dum  igui    ■  concurrit  ad  Caloicm  ,  quia 

Caloicin  facit ,  at  Intcllcdus  non  facit  voliiio- 
ncm  ,  fed  ipfa  VoluntAi. 

(e)  iiluddiciturprimum  fcfe  tnoreni,quod  a  nul- 
lopriorc  movctur  ,  tfU/m  .  quiuteft 

primuiDi  ica  quoquc  cft  eaufii  pxiouj  op.uu'. 


ejfe  bonum  velmalum ,  Jalutare  velnoxium  ,ju* 
cundum  velmolejium. 

(a)  Iudicium  dicitur  ultimum  ,  non  quodpoftrci 
mum  eft ,  in  hac  vita  ,  &  fertur  paulo  antc  mor- 
tcm,  fed  quodinomni  Adionedcliberatapoft 
omnia  alia  fertur  poitremum. 

I  V.  Snnt  qui  Jolam  notitiam  objetti Jimpli- 
cem  iine  ulla  compoiitione  aut  di vilione_/« J?- 
cere  exiflimant ,  ut  voluntas  movcaturad  vo- 
lendum  :  8c  probant.  Qu^i  appetitusfenfiti- 
vus  poteft  moveri  circa  objeclum  fuum  et- 
iamiiper  (a)  seftitnativam  illud  non  appre- 
hendatur  fub  rationeboni  aut  mali :  Ergo  8c 
voluntas  potcrit  moveri  ab  objectofuo  licet 
intcllcdtus  illud  non  proponat  fub  ratione  bo- 
ni  aut  mali,  fcd  fufficit ,  ii  tantum  limpliciter 
cognofcat  3  quemadmodum  hoc  in  brutis  fuf- 

iicit 


Co  llegivm    Ethicum. 


£crt ,  8c  in  pueris,  8c  in  ainentibus,  qui  multa 
appetunt,  nec  tamen  ducuntur  ratione.  Refp. 
Negamus  iimpliciter ,  nullum  brutum  appe- 
tere aliquid  appetitu  fenfitivo ,  nifi  illud fue- 
rit  ab  xftimativaprimumjudicatum,  utbo- 
num  ac  conveniens :  in  pueris  vero  8c  amen- 
tibus  non  eft  quidem  deliberatum  intellectus 
judicium,  aliquod  tamen  eft  de  bonitate8c 
convenientia  objecti  j  alioqui  concipi  non 
poteft  quomodo  velint.  Sed  vero  aliquod 
iemper  prsecedere  intelle&us  judicium.  de 
convenientia  obje&i,  antequam  in  illud  fera- 
tur  volendo  &  ad  illud  volendum  moveatur 
voluntas,  8c  Arifl  teflimonio  tkrationeipToba.- 
tur.  tArifl.  teflimonium  extat  /.  3.  de<L>4him. 

t.  46.  0  »£»  jB&gqttzo;  £di\>  »aU7Tg<pK'rtv  ,  »3V  At- 

yi  txfet  tydjKT*  •<cfj  $iwi 2  £§\'j.  Intellettus  fpe- 
culativus  nihil  eorum  qua  fub  attionem  cadunt 
contemplatur ,  neque  dicit  omnino  quicquam ,  an 
fitfugiendum,  anperfequendum.  Quod  fi  intel- 
lectus  fpeculativus  non  moveat,  ergo  opus  eft 
intelle&us  pra&ici  judicio.  Ratio  etiamprb 
hac  militat  fententia  :  Nifi  objeclum  enim 
voluntatis  cognofcatur  fub  ratione  boni,  non- 
dum  oftenditur  voluntati  obje&um  fuum 
proprium,quod  eft  bonum:  voluntas  namque 
cft  potentia  caeca ,  egetque  demonftratione  & 
oftenfione  objecti  fui  ut  in  illud  tendat :  debet 
autemdemonftrari8coftenditale>  quale  effe 
debet :  at  debet  effe  bonum :  Ergo  ut  bonum 
oftendi  debet  8c  demonftrari:  oftendere  autem 
&  demonftrare  eft  intellectus :  Ergo  debet  in- 
telle&us  oftendere  8c  demonftrare  voluntati 
objectumejuseife  bonum.  Atnonpoteftin- 
telle&us  illud  facere  fimplici  mentisappre- 
henfione.  Ergo  requiritur judicium,  compo- 
fitio  ac  divifio :  nam  bonum  ,  ut  bonum ,  fub 
rationeboni,  cognofcere,ac  voluntati  propo- 
nere,  fine  judicio  fieri  nequit. 

(*)  ifcitimativa  facultasinBrutodicitur  fenfus  il- 
le  internus ,  quo  judica:  bonum  elfe  profequen- 
dum  ,  fic  malum  eife  fugiendum  ;  poflquam 
enim  vel  bonum  ,  vel  malum  ,  fenfibus  externis 
eit  perceptum  ,  ab  Interno  judicatur  atque  xfti- 
matur  ,  effe  vel  appetendum  ,  vc!  fugiendum  : 
qux  facultas  id  judicat  .,  dicitul  Aftima:iva. 

V.  Sedquxrituruiterius,  <LAnprater  (im- 


'4$ 


plex  judicium  de  bonitate  objetti  requiratur  pra- 
terea  iittellettusjudicium  comparatum ,  uherior 
quidam  rationis  prattica  attus ,  qui  imperium 
folet  Scholaflicis  dici  ,  ut  voluntas  moveatur, 
attumque  volendi  exerceat  ?  Nos  quidem  fic 
opinamur,  falvo  aliter  fentientiumjudicio: 
ac  primum  noftra  fententiafundaturin  Ari- 
floteky  cujus  verba  ex  3  .de  Anima  text.46.jam 
th.  4.  citavimus.  Dicit ,  intelle<ftum  fpecula- 
tivum  nihil  dicere ;  quid  fit  fugiendum  vel 
fequendum  :  at  neque  intellectus  pra&icus 
hoc  dicit  fimplici  judicio,quo  tantum  judicat 
rem  effe  bonam  vel  malam  ,  ergo  comparato 
hoc  dicit  judicio :  at  ut  voluntas  moveatur  8c 
velit ,  non  tantum  debet  res judicari bona  vel 
mala ,  fed  praeterea  debet  judicari,  quse  res  ex 
bonis,  cui,  quando,  8cc.  fit  fequenda ,  quae  res 
ex  malis,  cui,  quando,8cc.  fit  fugienda.  Dein- 
de  fundaturnoftraopinio  inratione.  Nam,ut 
voluntas  moveatur  Scvelit,  requiriturfuffi- 
ciens  objecti  cognitiofactaab  intelle&u ,  qua 
pofita,  voluntas,  (a)  neceffarioexillahypo- 
thefi,  five  conditione ,  necefiitate  hypotheti- 
ca ,  eliciat  fuum  aclum ,  quia  alioqui  ferretur 
in  incognitum.  Atqui  illa  furhciens  cognitio 
objedfci  non  eftjudiciumfimplexdebonitate 
autconvenientiaobje&i.  Ergoulterioraclius^ 
rationis  praeter  illud  intelleclus  fimplex  ju- 
dicium  requiritur  :  Major  probatur  ex  con- 
nexione  intelle&us  8c  voluntatis,8c  utriufque 
a&us,  quaetantaeft,  utadprofequendumli- 
bere  objectum ,  hx  potentiae  fint  quafi  colli- 
gatae ,  ut  neutra  illarum  fine  altera  alteriufve 
(ocietate  deliberate  objectum  attingat :  8c ,  fi 
abfque  mutua  dependentia  voluntatis  8c  in- 
telleftusjfitum  eft  in  voluntate,  fequi  vel  non 
fequi  intellectus  judicium,  fieri  poffet,  ut  vo- 
luntas  temere  8c  quafi  cafu  hoc  objeclum 
profequeretur ,  quod  nunc  forte  fortuna  pro- 
fequitur:  nam  ex  parteintellectusnullatum 
foret  peculiaris  ratio,  nulla  propria  caufa,pro- 
pter  quam  voluntas  jam  id  profequatur ,  alias 
nonprofequatur,  cur  aclum  fuum  nunc  eli- 
ciat  circa  objecTtum,  aliasnon.  Minorvero, 
quodjudicium  intellettusfimplex  non  fit fufficiens 
conditio  objetti  ut  voJuntas  moveatur  &  attum 
fuum  eliciat,  facileprobaripofefl :  Voluntas  di- 
citur  potentia  caeca :  8c  quare  ?  nempe ,  quia 

F  3  oportet 


4<> 


COLLEGIUM      E  T  H  I  C  tf  M« 


oportetillamabintellecluficduci.utexparte  jimperium  practicum  ,  aut  etiam  practicf 
intelledtus  pollit  aifignari  ratio  8c  caufa  pe-    pradticum 


culiaris cur  ducatur,  i.  e.  cur  velit.  At  vero ex 
parte  fimplicis  appreheniionisScexparteju- 
dicii  fimplicis  non  poteft  atfignari  propria  ra- 
tio  8c  caufa,  cur  voluntas  moveatur  potius 
quam  non  moveatur.  Ergo  prseter  ifta  adhuc 
amplius  judicium  rcquiritur,  fc.  compara- 
tum  atque  ultimum  ,  quod  vocant  i?nperiu?n : 
quod  quidem  imperium  in  actus  voluntatis 
elicitos ,  in  ipfam  volitionem  ,  intentionem, 
electionem,  8cc  nontamfacileinnobisani- 
madvertimus,  quam  quidemejufdemintel- 
lectus  imperium  in  facultatis  inferioris  ea- 
rumque  actiones,  quia  plus  deliberamus  circa 


(a)  Ncceflltas  Hypothetica  dicitur,  qua  aliquid 
neceifarium  ob  conditionem  poiltam  ,  quod  ex- 
tra  eam  neceifarium  non  eifet :  Ita  neceifarium 
eft  Infulanis  ,  ut  utantur  Navibus  ,  fi  velint 
exercere  commerciacum  Aliis  Gentibus  ,  hac 
fc.  conditione  iive  Hypotheii  pofita  ,  qux  ii  noa 
Fonatur ,  non  eft  neceffarium  ,  ut  navibus  utan- 
tur. 

(Jf)  Syllogifmus  Piafticus  vocatur ,  quo  Intello 
<ftus  concluditaliquid  cife  vel  appetendum  ,  acj 
faciendum  ,  vel  non  appetendum ,  &  fugien- 
dum. 

V I .  Atque  hic  jam  oritur  quaeftio  gravif- 


xnedia,  quae  inferiores  facultates  ufurpant ,  8c  fima  ,  ctn  voluntas  nonfolum  dependeat  ,  fed 
cxecutioni  mandant,  quamcirca,  quofdam  etiam  ad  volendum  deter?ninetur  abinteUeclut 
faltem,  voluntatis  actus  elicitos:  nam  volitio-  !  praBiciJudicio  ultimo ,  a  diBamine  comparato , 
nem,intentionem,  aliofquc  voluntatis  circa  \abeJusi?nperio ,  qmdfolet exprimihifceverbus : 
finem  actus  elicitos,  nonanteceditifta,  aut   hoc ,nnnc ,omnibus circumflantm expcnjis ,  eli- 


tanta,  deliberatio ,  cum  faepiifime  fubito  de- 
terminemur  per  imperium  mentis  in  volun- 
tatem  ad  volendum  iinem  vel  intendendum. 


gendum  efi  autfacie?idum :  ita  ut  hocjudicio  uU 
timo  ac  comparatopojito ,  nonpojjit  ?ion  veUe ,  &• 
necejfarie  velit ;  an  vero  eo  pofito ,  adhuc  infenjtt 


Atque  ut  hoc  negotium  clariilime  percipia-  ■compo/ito,  pojjit  nonveUe ,  &  defaBo  aliquando 
tur,  notandum  hoc  eftfedulo:Cur  utraque  ?ion  velit  ?  Quidam  ftatuunt  voluntatem  ab 
potentia  moveatur  circaobjectum,  intelle-  |  intellectus  practici  judicio  ultimo  determi- 


ctus  imperando ,  voluntas  volendo,  non  pof- 
fumus  aliam  cauiam  priorem  aflignare  in 
ipfo#homine,  quam  ipfam  harumpotentia- 
rum  naturam  ,  quae  iic  eft  mftituta  utrimque, 


nari  quoad  fpecificationem  8c  non  quoad  ex- 
ercitium,  ita  Aquinas  Scejusfequaces:  Alii 
necquoadfpeciricationem ,  nec  quoadexer- 
citium  ,  voluntatem  ab  ultimo  intellectus 


utpractice,  i.  e.  eifective,poifinthaepotentiae  practicijudiciodeterminari,ftatuunt:  itaS<ro- 
profequi  fuum  objectum  vel  etiam  non  pro-  tus  cum  Scotiftis  ,  quos  fequuntur  moderni 
fequi  ;altera  imperando,  altera  appetendo ;  Iefuita ,  8c  Remonjirantes  ac  Lutherani  Philo- 
in  quotota hominis libertas eft  fita.  At  vero,  fophi  Nos,8c quoad fpeciricationem 8c  quoad 
fi  voluntas  per  fe  fpectetur ,  i.  e.  folaabfque  exercitium,  voluntatemabultimointellectus 
intellectu ,  cur  tum  illa  moveatur,  quando  practici  judicio  determinari  aiferimus  :  nec 
movctur,nonpotcftaliaratioreddiquamex  cauiamaut  rationem  videmusullam,  cur  ,  ii 
parteintclledtus,  quandxjuidem  voluntaselt  quoad  fpeciricationcm  determinetur  volun- 
potentta  caeca,  ideoque  tendere  non  potehV  tas,  quod  vuhTbom.  nonpariterdetcrmine- 
in  objcctum  nifi  ab  inteUcctu  ei  prxmonftrc  I  tur  quoad  exercitium,  cum  eadem  utrobique 


tur :  atqui  ut  pr.cmonflretur ,  debet  fufficien 
ter  8c  ut  objectum  voluntatis  praecognofci ; 
DOn  pttBC  >gnofciturflc,  pcriimpliccm  men- 
ehenfi<  u  cpcr  mcntls  judiciu?» 

hmplcx,  quod  j.im  eft  demonftratum.   I 
per  intellectus  judicium  comparatum  ,  (b) 
per  dit~tam<  gifini  practici ,  quod 

>m  vocamus ,  bijudiciu?n  uUimuvi ,  v  ulgo 


incommoda  redeant.  Scd  fententiam  noftram 
idoneis  rationibus  confirmcmus ,  quod  facie- 
mus  citra  alterius  cujufcunque  tandem  dif- 
ientis  prxjudicium  ;  omnibus  enim  i\:n- 
tijndi  in  hac  8c  iimilibuscontroverlii  -  fuam 
relinquimus  libertatem,  fed  8c  diifentiendi 
noftram  fervatam  oobis  volumus  :  quod 
utrumquc  ficri  potcft,  citraullumpacis  aut 

concur* 


Collegivm    Ethicum. 


<X>ncordiae  divortium ,  nam ,  ut  tritum  habet 
diftichon , 

Diverfumfentire  duos-de  rebm  iifdem 
Incolumi  licuitfemper  amicitia. 

VII.  §.  i.  Sivoluntas  pollit  velle contra 

ultimum  intelle&us di&amen,  fi  poflit  appe- 

tere contrarium  bono ,  ab.ultimo  intelledtus 

diftamine ,  praefcripto ,  poterit  appetere  ma- 

lum  fub  ratione  mali ,  ut  tale  eft.  Abfurdum 

eft  pofterius.  Ergo  8c  prius.    Major  probari 

poteft  manifeftiflimo exemplo.  V.  C.  fi ,  non 

xcidere  innocentem ,  hic  &c  nunc,8tc.  ha- 

:>eat  rationem  bonij  contra,  occidere  inno- 

rentem ,  hic8c  nunc ,  &c.  habebit  rationem 

■nalij  ponamus  crgo,  intellecTtum  dictareac 

udicare,  primum  fimplici  judicio ,  infontem 

lon  effe  occidendum  ,  mox  comparato ,  in- 

bntemhunc,  hicScnunc,  &c.  noneffeoc- 

idendum  j  fi  voluntas  contra  pofht  veJle  8c 

elit ,  infontem  occidere ,  8c  hunc ,  8c  hic ,  2c 

unc,  ccc,  certe  appetet  maJum  fubratione 

nali :  nam  quid  quasfb  aliud  eft,  appetere  ma- 

jm  fub  ratione  mali ,  quam  illud  appetere , 

uod  intelie&us  judicavit  judiciofimplici8c 

Dmparatoeffemalum?  Haec  ratio  tam  firma 

1 ,  ut  nullam  patiatur  contradi&ionem  aut 

cceptionem.  Sed8cfequensfirmifiimaeft. 

VIII.  §.  2 .  Si VoJuntas  ad  volendum  non' 
rterminetur  ab  ultimo  intelle&us  pracTric.i 
dicio,  Ergoleipfamdeterminabit.  At  vo- 
ntas  feipfam  non  determinat ,  quia  ex  fe  8c 
iturafuaeft  indeterminata:  unde  fic  argu- 
entor.  Si  voluntasexfeScnaturafuaeftin- 
fFerens  ad  volendum  8c  non  volendum,  non 
)teft  a  feipfa  determinari  ad  volendum  : 
lod  enim  determinat ,  tam  debet  effe  deter- 
inatum  quam  eft  indeterminatum  quod  de- 
rminatur.  At  voluntas,confiderata  ut  deter- 
inans  feipfam,  tam  eft  indeterminata,quam 
confiderataeademutdeterminanda:  nihil 
im  ponunt  Adverfarii  in  voluntate  deter- 
inante,  quod  non  idem  fit  in  voluntate,  aut 
terminanda,  autdeterminata ;  nequevero 
nialiquid  hic  poteft.  Ergo  Voluntas  non 

:ft  a  feipsa  ad  volendurn  determinari.  Si 

a  feipfa ,  ergo  aliunde.  Sed  unde  ?  a  Deo 

lem  determinatur  ad  volendumperejus 

rmotionem  :  Scd  vero  praeter  iftam  Dei 


47 


prsemotionem  acpraedeterminationem,  quas- 

ritur  aliud  principium  eam,  determinans  in 

homine:  illud  non  eft  facultas  inferior ,  quia 

ilfa  determinatur ,  non  ipfa  determinat.  Ergo 

facultas  aliqua  fuperioriatHUanuIJaeftprse- 

ter  voluntatem  quam  intelleclus.  Ergo  folus 

intellectus  in  homine ,  voluntatem  determi- 

nat  ad  volendum  :  Non  per  fimplicem  appre- 

heniionem,  necperjudiciumabfolutum,  ut 

jam  vid/mus:  ergoperultimumSccompara- 

tum .  Ergo  voluntas  determinatur  ab  ultimo 

j  intellectus  pra&ici  judicio  ,  quod  oftenfum 

I  volumus. 

IX.    §.  $.    Argumcntamur  ab  abfurdo  , 
quod  Adverfarii  efYugere  nequeunt.  Si  volun- 
tas  non  ab  intellectus  pra&ici  judicio  ultimo 
1  determinetur ,  jfed  feipfamj|determinet  ad  vo- 
Jendum,  aliqua  priore  volitione  {efe  determi- 
nabit :  alius  quippe  a£tus  voluntatis  fingi  ne- 
|  quit,  quam  volitio;  ficut  non  eft  alia  a&io  in- 
telleiftus  quam  intelle&io  ;  ficut  noneftalia 
aclio  ignis  quam  calefa&io :  atque  fic  dicetur 
Voluntas  velle  hoc  vel  illud ,  quia  vult  velle : 
fed  quid  de  hac  priore  volitione  dicetur  ,  qua 
vult  velle  ?  an  non  alia  volitione  opus  erit  qua 
moveatur  cc  determinetur  ad  hanc  volitio- 
nem,  quavult  velle?  omnino:  &  ficdicen- 
dum  erit ,  voluntas  vult  hoc  vel  illud  velle , 
quia  yult  velle ,  8c  velle.  Et  tum  de  ifta  prima 
extribusvolitionibus  redibit  quaeftio,  quo- 
modo  ad  eam ,  unde ,  8c  qua  aftione ,  deter- 
minetur  voluntas?  8c  dabitur  ridiculuspro- 
greffus  in  infinitum.  Sed  hoc  argumentum 
adhuc  aliter  urgeri  poteft :  8c  oftendi  manife- 
fta  contradidtio ,  quae  inde  fit  fecutura.  Nam 
aut  aliunde  determinatur  voluntas ,  quod  nos 
exiftimamus  ,  aut  fi  feipfam  determinat  ad 
volendum  ,  erit  eadem  aftio ,  8c  qua  fe  deter- 
minat ,  8c  ad  quaai  determinatur  a  fe :  quod 
idem  eft ,  ac  fi  dicas ,  idem  eft  determinans  8c 
determinatum,  i.  e.  determinatum  8cinde- 
terminatum:  quatenus  a£tio  voluntatis  eft  de- 
terminans ,  ipfa  eft  determinata :  quatenus  a- 
&io  voluntatis  determinatur,  ipfa  eft  antea 
indeterminata:  8c  fic  idem  erit  detc  minatum 
8c  indeterminatum,  quss  eftmei  icontradi- 
clio.  Rationes  Thcologicas ,  ne  committa- 
mus  piTtcGxajv  «5  u^o  ys»@- ,  non  adduci- 

muSj 


4« 


COLtEG 


It/   M      E  T   fl  I  C   U  if. 


mus ,  ut  nec  plures  Philofophtcas ,  quia  pon- 
derecertarc  malumus  ac  vincere  quam  nu- 
mero.  Et  videri  poffunt  utriufque  generis  ra- 
tiones  apud  Cameronem  &  Maccovium ,  ex  no- 
ftris  j  apud  Efiumy  Cttmelium ,  nAhares ,  aliof- 
que  Dominican?  familie,  ex  PontificiisTheo- 
logos  ac  Philofophos. 

X.  Atquefinem  imponerepoffemushuic 
fententiae  comprobandar.fed  placet.prcter  ar- 
gumenta  arti  ficialia  addu&a ,  infuper  produ- 
cere  argumentum  inartificiale  abdsfrijlotelis 
Authoritate  deductum  ,  ut  fententia  noftra 
non  minus  Ariftoteli  quam  rationi  convenire 
demonftretur  ,  &  ne  cum  Ariftotelis  philofb- 
phia  pugnare  videatur.  Unum  jamadduxi- 
mus  Ariftet.  tefimonium  clarifTium ,  ex  /.  5 .  de 
Animay  text.  46.  Alterum  adjungimusnon 
minusclarum  ex  Eth.  adNicom.  I.  6.  c.i.ver- 
ba  funt.  Quod  vero  in  cognitione  eft  affirmatio 
&  negatio,  idin  appetitione  eftperfecutio  &  fu- 
ga.  Quare  cum  virtus  moralis  ,  habitus  in  eli- 
gendo  pojitusjit ,  eletlio  vero  pojitajit  NB  in  ap  - 


petitione  confultatoria  confultando  (  at  confulta- 
tioeftperjudiciumintelle£his  comparatum) 
idcirco  oportet ,  &rationemeverameffe ,  &ap- 
petitionem  reclam ,  Jimodo  eletlio  proba  eil :  & 
NB  eadem  illam  dicere  &  hanc perfequi :  atque 
hac  cfttidem  cogitatio  &  veritas  in  agendopojita 
eft.  EtPaulopoft.  <LAtlionis  igitur principium 
eft  eletfio ,  unde  eftmotus ,  at  non  cujus  caufa ;. 
eleftionis  njero  appetitio  &  ratio  qua  alicujus  ■ 
caufa  eft.  ita  nequejine  intelligentia  &  NB  co-  1 
gitatione,  neque  Jine  morali  habitu  eletlio  eft. 
( atqui  eleftio  mediorum  eft ,  qux  fi  non  fit 
fine  cogitatione  ,  oportet  talem  intelligere 
cogitationem  qua  circa  media  verfari  poftit 
intellectus :  ea  non  eft  aliudquamjudicium 
comparatum ,  juxta  quod  hoc  medium  eligi- 
turquodeftoptimum,  nam  ele&io  eftopti-: 
mi ,  )  &  paulo  poft.  iccirco  NB  <vel  appetens 
intelligentia ,  njel  intelligens  appetitio  eleBio  eft : 
ac  tale  principium  esl  homo.  Plura  Arijiotelis , 
quin  8caliorumP^i/o/o/>^r«w,teftimonia  coa- 
cervavit  I.Camero  in  refp.adepiJl.Viri  docThC.$*. 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 
UndecimA, 


D  E 


LIBERO  ARBITRIO 


T  h  e  s  1  s     L 


Dlfputatione  ottava ,  thcfi  prima ,  adtu- 1 
rosnospromifimus,  de  lntelleftu ,  Vo- 
luntate  ,  Sc  Libero  Arbitrio :  Quae  de  In- 
tellettu  &  Voluntate  folent  difputari  ab  Ethicis, 
cadifp.  praeced.  excuflimusi  reftat  ut  Liberi 
Arbitrn  nunc  naturam  cxcutiamus.  Duae  funt 
voces:  Liberum  cc  Arbitrium ,  quae  primum 
veniunt  cxplicandx.  Liberum  non  unam  ha- 
bct  fignificationcm  :  intcrdum  fignificat  id  , 
quod  ncmini  fubelV,  quod  a  ncminc  pendet ; 
quofcnfufejlus  Deus  libcr  eftj  interdum  fi- 
gnificat  id,  quod  a  fcrvitutc&afubjcftione 
cltexcmptum :  quofenfuliberctt,quiadfcr- 
viendum  altcri  non  cft  obligatus :  neutro  fcn- 


fu  liberum  hic  fumitur  a  nobis ,  cum  de  liber» 
philofophamur  in  Ethicis  arbitrio :  nonfenfu 
priori,  quia  dcliberoagimusarbitriohomi- 
nis,  quod  Deo  fubeft,  atque  aDeopendetj 
non  pofteriori  fenfu ,  quia  iic  in  fervis  non  fc- 
ret  liberum  arbitrium :  interdum  liberum  ac- 
cipitur  pro  co ,  quod  non  cogitur  :  fed  neque 
hocfenfu  hic  accipimus:  nam  hoc  modo  tt 
Uberum etiam  in  bruta  cadit,  quippc  quac  libe- 
redicunturdccerperc  pabulum ,  ct  libere  fe 
movere ,  quatcnus  non  coguntur  ,  quatcnusi 
nullo  externo  principio  neceffitantur  ad  id 
agendum ,  at  nosagimusimpradcntiarurnde 
hominislibero  arbitrio:  intcrdum  accipitur 

liberuni 


COILEGIUM 


liberum  pro  eo ,  (a)  quod  eft  expers  natura- 
lis  necefiitatis,  quod  tale  eft,  ut  in  fua  fit  pote- 
ftate ,  agere  hoc  quod  agit,  8c  illud  non  agere, 
£c  aliud  agere :  quo  feniuliberum  brutis  non 
convenit  .  ea  enim  fic  in  objedt-a  fua  tendunt, 
ut  non  lit  in  illorum  poteftate ,  aliud  agere, 
aut  omnino  non  agere  hoc,  quod  agunt :  hinc 
dicunt  Philofophi,  8c  rec\e,Bruta  quidemfponte 
agere ,  i.  c.  non  coa&e  ,fednon  tamen  libere. 
^Arbitrium  derivatur  a  voce  Arbiter ,  quaefi- 
gnificat  judicem  privatum,  fequeftrum ,  qui 
pri vatim  lites  dirimit :  arbitrium  ergo  eft,  ar- 
bitri  feu  judicis  privatum  judicium:  poteft 
autem  arbiter  pro  judiciofuojudicare,-  rem 
aliquam ,  ad  quam  vocatur ,  effe  vel  facien- 
dam,  vel  omittendam  :  illud  ™  judicareeft 
rationis  practica. :  ita  ut  voces  ha.  duse,  liberum 
arbitrium,  dic&nt  %iei>,arbitrium ,  adintelle- 
Bum,  liberum ,  ad  voluntatem :  arbitrari  eft  ju- 
dicare,quod  eft  opus  rationis  pra&ica.  :  at  li- 
hertas  proprie  8c  proxime  eft  voluntatis. 

(a)  Naturalis  neceflitas  eft  ,  qua  aliqua  Caufa  agit 
neceffario ,  ut  non  poflit  non  agere  per  naturam 
fuam  ,  autnaturaleminclinationem ;  quemad- 
modum  ignis  urit  naturali  neceflitate .  quia  hec 
eft  natura  fignis  ,  ut  inclinetur  ,  &  propendeat 
ad  urendum  >  fic  ut  non  poffit  non  urere. 

1 1.  H_ec  de  voce  utraque,nunc  rem  videa- 
mus  i  ac  quidnamfit,  parum  mtellettus ,  partim 
voluntatis ,  liberum  arbitrium  ?  anne  atlus  u- 
triufque ,  an  habitus ,  an  facultas  ?  oportet  e 


E  T  H   I   C   U   M.  4^ 

&  qui  male  agit,  agit  libere,  Ergo  fuerit /*.-«/- 
tas  five  potentia  liberum  arbitrium.  Sed  quae 
8c  qualis  ?  an  intelleBus  ?  an  njoluntas  ?  an  ter- 
tia  ab  utraque  difinBa  ?  an  eadem  cum  utra- 
que  ?  Ego  quidem  eandem  cenfeo  ejfefaculta- 
tem  feu  potentiam  cum  intelleBu  &  voluntate : 
quatenus  enim  dicitur  arbitrium,  id  eft,  facul- 
tas  avbitrandi ,  non  dirTertabintelle&u,  i~c~ 
pracT:ico:quatenus  dicitur  liberum,  nondirTert 
a  voluntateiprsefertim  cum  ipfe  intelleftus 
8c  voluntas  non  diff.rant  inter  fe ,  nifi  forma- 
liter8cdiftin£fcione  (a)  rationis  ratiocinatae, 
ut  quidem  nos  exiftimamus.  Qui,  reale  dif- 
crimen  inter  iftas  facultates  admittunt ,  iis 
exiftimo  ftatuendum ;  liberum  arbitrium  efte 
eandem  facultatem  cum  voluntate ,  fed  qua- 
tenus  fubeft  judicio  ac  didamini  ultimo  in- 
telle&us  pradtici :  interim  hoc  fedulo  notan- 
dum  hic  fuerit  j  Licet  liberum  arbitrium  fta- 
tuatur,  idem  cum  voluntate  tantumsvel  idem 
cum  intelle&u  8c  voluntate  fimul ,  ratione  ta- 
men  differreautformaliter,  vel  a  voluntate 
tantum ,  vel  ab  intelle&u  8c  voluntate  fimul : 
nam  voluntas  latius  patet  quoad  objeda  8c  a- 
ftiones  quam  liberum  arbitrium :  unde  ma- 
lunt  alii  dicere ,  quod  liberum  arbitrium  pars 
potius  fit  illius  facultatisquaintelligimusoc 
qua  volumus,  quam  quod  fitintegraactota 
facultas.  Voluntas  extenditur  ad  omnia ,  quse 
volumus,  quocunque  modo  velimus  ,  five 
prsevia  confultatione  ac  deliberatione  ,  five 
iineea:  atliberumarbitrium  eft  pofitum  ci 


triuque ,  antiamus ,  anjatuum  .»   v,^w_ ..,_..,_-  .......    o_    «• 


tantum  iint  in  anima.  Refp.  Licet  voces  hx, 
liberum  arbitriumfonent  a&um  rationis  fimul 
8c  voluntatis ,  hic  tamen  pro  aBu  non  fumun- 
tur  a  nobis,quia  fic  in  dormientibus  non  foret 
liberum  arbitrium  (agimusenimdea&ionis 
humanae,  feumoralis,  feulibera.  ,principio 
elicitivo. )  Ergo  vel  habitum  f.gnificaverit 
liberum  arbitrium  ,  velfacultatem.  At  non  fi- 
gnificat  habitum  :  nam  habitus  inclinat  po- 
tentiam  ad  adiones  certi  generis;  habitus  bo- 
nus  ad  bonas ,  malus  ad  malas :  at  liberum  ar- 


tantum  ,  quae  volumus  prsecedanea 
confultatione.  Velle  beatum  efte ,  nollemi- 
ferum  efle ,  funt  aftiones  voluntatis ,  fed  non 
item  liberi  arbitrii.  Voluntas  eft  finis ,  8c  finis 
ultimi,  8comnium  eorum,  quse  agimus  8c  ap- 
petimus  *<G&Zv*dj\»s  fine  praevia  delibera- 
tione,  qualia  funt  interbonafelicitas,8c  quse- 
cunque  neceffariam  habent  cum  ea  conne- 
xionem,  ut ,  vivere  fine  moleftia ,  edere  fi  efu- 
rias ,  bibere  fi  fitias ,  8cc.  qua.  omnia volumus 
fine  confultatione ;  fic  inter  mala  tahmodo 


nus  ad  bonas ,  mamsaa  maia. .  «uiu-iuu.  **-.  «.~  ^ ~~7  >  ---       Mmnnn.  npr-.{Ta- 

bitrium  ex  fe  non  inclinat  ad  adionescerti  averfaumr  mifenam  8c  quatcunque  neceiia 
generiS;imo  indifterenter  fe  habetadadio-  riamhabent  cum  «conn«ion«n,  u tiunt. 
Ses  diverforum  ,  imo  contrariorum  habi  -  cruciatus ;  egeftas ,  mors ,  &c .  quse  nolumus 
tuum,  utvirtutis&vitii,  nam  qui  bene  agit  I  fine  confultatione  aut  dehberatione  pr^ce^ 


Eth.icum, 

petitur ,  non  eiTe  appetendum :  quare  adnon* 
coaftionem  &fpontaneitatem  cum  ratione  in  vo- 
luntate ,  accedit  per  liberum  arbitrium  ad  eam. 


JO  COLLEGIUM 

denti :  At  veio  liberum  arbitrium  ad  folaper- 

tinetmedia,  dequibusnonftatimliquet,  an 

ad  felicitatem,vel  miferiam,  vel  alium  quem- 

cunque  finem  ,  fint  vel  profutura,  vel  nocitu-  |  u&uCpopl~,  feu  indifferentia ,  quae  tamen  magis ' 

ra:  deiisconfultamusacdeliberamus,  de  iis    ad  intelleclum  pra&icum  quam  ?.d  volunta- 

arbitramur,  ideft,  judicamuseaefTe,  vela-    tem  pertinere  videturjmagis  enimpertinet 

roanda  vel  fugienda,  &  pro  arbitrio  ac  judicio 

noflra  ea  vel  volumus  vel  nolumus. 


(a)  Quialntellcftus  5c  Voluntas  non  conflituunt 
duasdiH.inctas  Potentias ,  fed  tantum  uifferunt 
definitione  ,  ( difcrimen  Definitionumnonin- 
fert  Realem  diftinftionem.)  Itaque  Anima  Ra- 
tionalis  cum  verlaiur  circa  verum  ,  dicitur  In- 
tellechis,  cum  circabonum,  Voluntas.,  ideoque 
difterunt  tantum  hxfacnltates  per  Refpectum 
ad  divcrfa  objecta,qui  elr  fundamentum,quo  di- 
ftin:tio  Rarionis  Ratiocinate  inter  illas  nititur; 
quemadmodum  in  Sole  non  funt  multx  facul- 
tates ,  aut  Porentix  diverfx  ,  liquefaciendi,in- 
durandi ,  calefaciendi  ,  fed  una  eft  eademque 
Virtus  ,  qux  fic  dilhnguitur  per  Refpeftum  ad 
tliverfa  objecta,  in  quantumenim  Sol  verfatur 
circa  lutum  ,  dicitur  indurare  ,  in  quantum  cir- 
ca  ceram  ,  liquefacere  ,  in  quantum  circa  A- 
quam  fiigidam  ,  calefacere. 

III.  Exhifcethefi  2.pofitisarqueexpofi- 
tisliquet,  alio  modo  appetilibere  finem  ul- 
timum  a  voluntate ,  8c  alio modo appeti  libe- 
tc  media  non  neceftario  cum  ultimo  fine  con- 
ricxa  a  liberoarbitrio:  finisappetiturliberea 
voluntate,  in  quantum  non  cogitur ,  &  in 
quantum  agit  cc  eum  vultvoluntasexdi&a- 
mme  8c  judicio  rationis ;  quoe  hhertasipotett. 
dici,  barbaro  Sc  Scholaficis  ufitato  vocabulo, 
fpontaneitas  cum  ratione  :  nam  bruta  etiam 


ad  judicium  8c  arbitrium,quod  eft  intelle&us, 
quam  ad  elecl:ionem,qu£  eft  voluntatis,quip- 
pe  quse  in  eligendo  intelledhis  judiciumfe- 
quitur  8c  ab  eo  ad  agendum  determinatur ,  ut 
difp.  praced.  fuit  demonftratum.  Quja  itaque 
intelle&us  arbitrando  feu  judicando  eft  m- 
difTerens  circa  media,ut  unum  pofiit  probare, 
alterum  improbare,  voluntas  quoque,  quae  its 
^c  habet  ad  objecla  8c  acTiones ,  prout  ab  in- 
tellettu  ducitur ,  indifferens  eft  circa  illa  8c  il- 
las :  8c  fic ,  ac  tum  ,  intelle&us  8c  voluntas  di- 
cuntur  liberum  arbitrium:  At  cum  intelleclus 
judicat  rem  efTe ,  vel  bonam  vel  malam ,  abf- 
que  prcevia  deliberatione  ,  8c  voluntas  eam 
profequitur  abfque  uila  indifTerentia  ,  tum> 
non  dicuntur  liberum  arbitrium.  ClarifTi- 
mum  ergo  eft ,  quo  modo  &fenfu  liberum  arbi- 
trium  dicatur  idcm  ejfe  cum  inteUeBu  &  volun- 
tate,  quo  modo  &fenfu  ab  ivs  diferat. 

IV.  Liberum  arbitrium  in  homine  ejfe)am 
facile  probatur,  quia  eft  in  eo  intellecl:us8c. 
voluntas,  cum  quibus  idem  elTe  liberum  ar-  • 
bitrium  jam  eft  oftenfum  :  Et  experientia  do- 
cet  ipfa  ,  hominem  inmultisefTci^a^o^y, 
indifTerentem,  liberum,  judicando,  arb-itran- 
do,  appetendo,  agendo:habet  enim  impc- 
rium  ac  poteftatem  in  fuas  a&iones ,  ut  eas  fa- 
cere  polTit  8c  omittere ,  8chas  vel  illas  infti- 


<juidem  appetunt  fponte,  noncoa&c,  fed  ifta  |  tuere  pofiit,  prout  judicaverit  :  Deus  enim 
Tpontancttas  eft  finc  ratione :  media  vero  ap-    nullis  rebus inferioribus  adftrinxit  hominem, 
pctunturlibcrcaliberoarbitrio,  nontantum,  [  in  quo  dignitas  quaedam  ac  perfe&io  homi- 
in  quantum  non  cogitur  ,  non  tantum   in    nisfuprares  alias  eminet :  Quare  ficut  Deus- 
quantum  agit  8c  vultcxdi&amincScjudicio    in  creando,gubernando  ,  eligendo,  aliifque 
rationis,  fed  8c  in  quantum  poteftcanonap-    acTionibus,  quasextnDeumtendunt,liberri- 
petcre ,  £c,  vcl  alia appetcre  vel  ab appctcndo    mi  eft arbitrii,ita hominem  liberi  efTe arbitrii 
abftinere.  Voluntas  finem  ultimum ,  quem!  voluit,  circa  rcs  homine  inferiores ,  ipfique. 
noncoacTc,  fedfpontccum  rationc  appctit, !  hominia  Deofubjedhs,  uteftmundus  cuirn 
vult  necefTario  ,  ut  non  poflVt  non  cum  vellc :    omnibus  in  co  contcntis,quaru  conftituit  ho- 
at  libcrum  arbitrium  mcdia  ap  petit,  non  coa- '  minem  dominum,  «t  homo  circa  eas  liberam 

fcd  fpontccum  rationc  ,  accepcrit  poteftatcm  agendi  ocnon-agendi: .. 

uai  io .  ut  pofiit  non  appetcre,  quia  arbi-    in  brutis  vero  aliifque  prazter  hominem  rebus* 
triumpoteftjudicarchocmcdium,  quodap-    libcrum  arbitrium  non  cft,  quia  taledomi-j 

niuaii 


C0LLEGl't7M      ETHI 


Uium  non  eft.  Dico  autem  diferte ,  (a)  Do- 
rninium  liberumque  hominvs  arbitrium  ejfe  circa 
res  inferiores  hominique  fubjetlas ,  quia  circa 
£nem  ultimum  ,  bonum  fupremum ,  &  circa 
a&iones  fupernaturales  hominique  non  fub- 
je&as,  fed  in  folius  Dei  poteftate  fitas,non  ac- 
cepit  nec  habet  dominium  aut  liberum  arbi- 
trium  homo :  quod  femel  hic  monitum  volo, 
&,  in  curriculo  harum  difputationum  pra&i 


C  U  M#  jl 

acdefa&ofaepedifTentiat,  &,  qirandoDaus 
illud  movet  ad  agendum  ,  poflit  nihilominus 
non  agere,  ac  de  ra£ro  faepe  non  agat.  At  vero 
hasc  definitio  &.  definitionis  de  libero  arbitrio 
expofitio,  hoc  ienfu  falla  eft,  ac  periculofa,  ac 
multorum,eorumquegravifiimorum,in  Phi- 
lofophia  pariter  ac  Theologia  errorum  caul^ 
ac  fundamentum  :  hinc  profiuxere ,  (a)  Dei 
fcientia  media  8c  (b)  decretaconditionata& 


carum  ,  femper  obfervari  ac  teneri  cupio :  |  (c)  concurfus  univerfalis  atque  indifferens , 


Quotiefcunque  de  libero  philofophabimur  arbi 
trio ,  illud  non  uherius  a  nobis  ajferi  &  extendi, 
quam  ad  aBiones  naturales  in  hominvs  poteffate 
Jitas ,  circa  res  eo  inferiores  eiquefubjecfas,  circa 
quas  tantum  accepit  homo  liberum  arbitrium, 
non  'vero  ad  Jupernaturales  aBiones  extrapote- 
Jiatem  hominvsjitas ,  circa  res  eofuperiores  folu 
que  DeofubjeBaSy  qu<e  afidejimi/ibufque  virtu- 
tibus  fpiritualibus  donijque  pr^eter  creationem  a 
Deo  infufis  homini,  ab  eo  eliciuntur ,  adquas  non 
iiccepit  liberum  arbitrium  homo. 

(a.)  Res  qu? dam  funt  infra  hominem,qua:dam  fu- 
pra  eum.  Infra  eum  funt  omnia  alia  creata,quo- 
rum  conftitutus  eft  Dominus  ,  quod  Dominium 
fiiit  Pars  Imaginis  Divinae :  Supra  eum  eft  ens 
Sc  bonum  increatum  ,  itaque  externa,  &  Adio- 
nes ,  quibus  ad  eampervenitur. 

V.  ExcufTa.quseftione,  anfit  liberum  in 
homine arbitrium,  circa acliones &  res ,  quas 
praced.  Thefi  determinavimus,  reftat  viden- 
dum  ,  quidjit.  Qujd  fit  liberumarbitrium, 
non  tam  facileeftdefinire.  VulgusPhilofo- 
phorum  fic  definit,  Quod  fitfacultas ,  quapo- 
Jitis  omnibus  ad  agendumrequijitis  poteh  agere 
&  non  agere,  aut  ita  agere  unum  ui  contrarium 
agere-pojft.  Hxc  defmitio,  quo fenfu  explica- 
ri  folet,  eo  fubfiftere  nequit :  nam  inteJligunt 
hanc  definitionem  fic:  ut,  pofitis  omnibus 
cooditionibus  &  caufis ,  ad  a£tum  liberi  arbi- 
trii  requifitis,  liberum  tamen  arbitrium,  pcf- 
fit ,  in  fenfu  compofito,  operari  illum  acVum, 
aut  non  operari  ,  vel  etiam  elicere  contra- 
num  :  unde  confequenter  inferunt ,  quando- 
quidem  motio  Dei  eft  inter  conditiones  ac 
caufasadtusaliberoarbitriocxercendi ,  quod 
liberum  arbitrium,  quando  Deus  movet  lllud 
4d  conferifum ,  pcifitnihilominusdiiTentire, 


&  plura  id  genusimpiajeiuitarum  Stfequa- 
cium  philofophemata ,  quae  imprudenter  fae- 
pe  ex  modernse  Philofophiae  amatoribus  at- 
que  admiratoribus  nimiis  juventuti  propor 
nuntur. 


(a)  Scientia  media  in  Deo  nomen  accepit ,  quia 
quaii  Media  interponitur  inter  Scientiamfim- 
plicis  Intelligemia;  &  Vifionis.  Scientia  iinv- 
plicis  Intelligentix  in  Deo  vocatur  ,  quia  Deus 
fcit  omniapoffibilia  ,  five  fint  futura  ,  iive  non  , 
neque  enim  omnc  quod  eft  poflibile  ,  aut  fieri 
potefhfururum  eft.Scientia  Vifionis  dicitur,qua 
Deusfcit  omniafutura:  Sed  quiafutura  vulgo 
dividuntur  infutura  abfolute  ,  &  Sub  Conditio- 
ne^  Jefuitx  &  Remonftrantes  dixerunt  Scien- 
tiam  Vifionis  ti\t  futurorum  abfolute  ,  &  proe- 
ter  hanc  ,  ac  iimplicis  Iatelligentias  ,  Scientiam 
invexerunt  quandamMediam  ,  quaDeus  fciat 
non  poflibilia  ,  non  futura  Abfolute  ,  fed  futura 
Conditionata  ,  live  fub  Conditione  ,  idque  ob 
hunc  finem  ,  ut  confirmarent  Electionem  ,  ex 
fide  praevia  ,  aut  ex  prxvifis  meritis :  itaque  vo- 
lunt  Deum  prxfcire  per  hanc  Scicntiam  ,  nca 
fimpliciter  Petrum  efle  falvandum  ,  fed  falvan- 
dum  fub  Conditione  ,  il  credat ,  qux  Conditio 
tamen  ,  f  des  Cc.  non  iit  a.  Deo  decreta  ,  fed  quac 
pendeat  a  Libero  Arbitiio  Petri  potentis  ,  vel 
credere,  velnon  credere  ,  unde  hxc  Scientiadi- 
citur  Conditionata.  Verutn  enhnverb  non  eft 
neceffq ,  novam  hanc  6c  media  Scientiam  intro- 
ducere  ,  quia  fi  Deus  decreverit  Petri  Salutem 
non  decreta  Conditione;fide  {c.  a  qua  Salus  Pe- 
tri  pendet ,  jam  Salus  Petri  nequidem  futuraeft, 
fed  poflibilis  tantum  ,  i.  c.  Deus  tantum  fcit 
nofle  fieri ,  ut  falvetur  Fetrus  ,  ii  credat ,  &  iic 
[Dcus  hoc  Cognofcit  per  Scientiam  iimplicis 
Inteiiigentia: ,  quaj  eft  Scieiitia  Poflibilium  ;  fi 
vcro  ipfa  Conditio  ,  fides  fc.  ihdecreta  ,  tum 
hajc  Enunciatio  ,  Fetrus  falvatur  fi  crcdat  ,con- 
tinetur  fub  objecro  Scientix  Viilonis  ,  quia  ex 
Hypotheii ,  quod  tam  decreta  ilt  fides  quam  fa- 
lus  Petri ,  utiaque  futuraefi:  Abfolute  :  Atqui 
(j  z  Scien- 


£2  CollegiumEthicum. 

ScientiaViuoniseft  Abfolutefuturorum.  Con-  .  pofitio  fiat  inter  praerequifitaad  operandura 
cludo  ergo,  hanc  Scientiam  Mediam  cfie  tru-    g^  jnter  Jpfam  potentiam  ,  operandi  vel  non 

ftraneam.  !  operaadi ,  aut  operandi  aliud  ,  &tiimfenfus 

Ex  parce  Dei  tria  requirunmr  ad  Afttones  ,  £  h     .  .    ad  nd 

Noftras  .fc.Decre-um,  Scieutia,  ConcurLub,  r  r     .        r      jr   i       , 

Ex  parte  Noftri ,  Obje  Aum  ,  Facuiras ,  &  Debi-  &.  non  operandum,  verbi  cauia,  ad  volendum 
taobjectiadfacuhacemapproximatio.  &  non  volendum ,  ad  ambulandum  8c  non 

(l)  Decretum  Conditionacum  in  Deo  ponitur  a  ambulandum ,  fimul  eft  Sc  componitur  in  eo- 
Jefuitis ,  8c  Remonrtrantibus ,  quo  Deus  decre-  j  dem  fubje&o,  libero  fcilicet  arbitrio,cum  an- 
verit  aliquod  fucurum  fub  CondLione ,  quam  :  tecedenter  prxrequifitis ,  ad  talem  operatio- 
nondiicernat ;  uc  voiunt ,  Deura  dec«vilTeo-  i  nem  {i{{  volitionem  autambulationem  : 
mmbus  homimbus  Salutem ,  ii  credant ,  non  I       .         r 

tamenipfafidedecreta:  fed  vero  fic Decretum  qui  ienfus  admitti  poteil.  i.  ut  compofitio 
DeideRefuturadependet  a  Conditione  excra  nat  lnter  prxrequihta  antecedenter  ad  ope- 
Deum  &  ficDcus  vi  SuiDecreti  nonpocerit  vel  randum  talem  a&um  ,  h.  e.  ambulandi  vel 
unum  hominemfalvumfacere  .  quianon  habet  loquendi ,  8c  inter  carentiam  talis  aftus  feu 
in  fua  pote!tace  Conditionem.fc.  fidem.fub  qua    a£um  coritrarium:  8c  tunc  fenfus  compoiitus 


falvus  rieri  debet ;  namquandoquidem  li£C  fi- 
des  a  Deo  fupponitur  nondecreta  ,  &  falus  de- 
creta  non  fit  facura  nifi  fub  fiie  ,  non  po:ed  ob- 
tinere  rem  decretam  a  fe ,  Salurem  fc.  quia  non 
habet  in  fua  poreirace  ,  ut  homo  credar :  tuf- 
pendunt  ennn  fidem  a  viribus  liberi  Arbitrii. 
(c)  Concurfus  univerfalis  eit  Indirferens  ab  iif- 
dem  Authoribus  invectus  ,  dicitur  ipfis  ,  quo 
Deus  concurrit  cum  homine  ingenerequidem 
ad  agendum  ,  fed  non  in  fpecie  ad  agendum  hoc 
vel  illud:  Itavoluntquidera  Deum  concurrere 
cum  homine  in  generc  ad  credendum  ,  aut  bene 
operandum  ,  fed  quod  hic  homo ,  puta  Fetrus  , 
nnnc  temporis  credat ,  aut  beneoperetur  ,  hoc 
volunt  efie  afolo  Petro,  fic  non  a  Dco  ;  itaque 
quod  Petrus  poiiit  credere  ,  aut  bene  operari, 
hoc  quidem  a  Deo  efle  volunt,  fed  quod  credat, 
&  beneoperetur ,  foli  Petro  adfcribitur ,  a  quo 
volunt  Actiones  fpecificari ,  &  non  a  Deo. 


hiceft:  (b)  omniaprgerequiiita,  omnes  cau- 
fs  ac  conditiones ,  quce  prxrequiruntur,  tum 
ex  parte  Dei,  tum  ex  £arte  hominis,  ad  talem 
actum,  puta  volitionem  velambulationem, 
8c  carentia  illius  actus  feu  acl:us  contrarius* 
fimul  funt  &  componuntur  in  eodem  fubje- 
cto ,  fcilicet  libero  arbitrio :  8c  hic  fenfus  eft 
faliiflrmus :  quod  probo:  nam  inter  praerequi- 
iita  ad  eliciendum  a  libero  arbitrio  adhim  vo- 
litionis  aut  ambulationis  aut  locutionis,  eft 
abfolutum  8c  eftlcax  Dei  decretum ,  quo  fta- 
tuit ,  ut  liberiim  arbitrium  hominis  producat 
talem  actumjeft  item  motioDeiScinfiuxus 
ejus  praevius  in  liberum  arbitrium  ,  quo  in 
tempore  prsemovet  illud  ad  talem  aftum  pro- 
ducendum  ;  jamvero,  poiito  tali  decreto  8c 


tali  influxupnevioDeijtanquam  (c)  condi- 

VI.  Nos  contrafic  ftatuimus  -.Noneftde  !  tionibus  8c  cauiis  (vel  veris  vel  finequibus 

rationeautdefinitioneliberiarbitrii,ut,po-  |  non)  prxrequifitis ,  utliberum  arbitrium  a- 

fitis  omnibus  requifitis  2c  conditionibus  8c    ctum  volitionis  vel  ambulationis  vel  locu- 

caufis ad  operandum  certum  8c  talem  actum  , '  tionis  eliciat  j  fieri  non  poteft  ,  ut  non  eliciat, 

poftit  eundem  a&um  non  operari  vel  alium    vel  ut  a&um  contrarium  nolitionis  vel  fefiio- 

opcrari  in  fenfu  compofito  ,  fi  compofitio  fiat ,  nis  eliciat  :  illa  duo  non  poftunt  fimul  com- 

inter  caufas  ac  conditiones  prxrequifitas  8c    poni:DeumdecreviiTe8cpneraovereliberum 

intcr  carentiam  talis  actus  aut  actum  contra-    arbitrium  ad  actum  talem  8c  certum,  8c,  libe- 

rium.dico  difcrtc,  fi  compofitio  fiat  inter    rum  arbitrium  iftum  aclum  non  producere 

caufas  ac  conditiones  prxrequiiitas  8c  interj  vcl  producere  contrarium.  Ergo  ifte  fenfus 

carcntiam  talisa&us  autaftum  contrarium :    compofitus  Jefuitarum  aliorumque  omnino 

nam  quando  libcrum  arbitrium  dicitur  id  ,  left  rcpudiandus.  Et  cur  ifta  compofitio  prx- 

quod  pofiti:.  omnibus.id  agcndum  rcquifitis   requilitorum  ad  operandum  talem  atflum,pu* 

potcft  agcrc  8c  non  agere  ,  &  agere  hoc  vcl  a-    ta  ambulationem  ,  8c  aftus  contrarii  vel  nega- 

liua^in ienf u compofito,ille (cnfui compofi-  Itionis  acflus  admitteretur  in  libcro  arbitrip, 

tuspoteftduplicitcrintclligi.  I.  (/ijutcom-  Ihominis,  cum  ncquideminDeo,  qui  liberri- 

mieft 


Collegitjm    Ethictj 


M. 


mi  efl:  arbitrii,  habeat  locum:  inter  praerequi  - 
lita,  ut  in  tempore  mundum  crearetDeus, 
fuit  aetern um  ej us  decretum ,  quo  ftatui t  crea- 
re:cum  hoc  decreto  pofitononpotuitcom- 
poni  fimul ,  ut  Deus  non  crearet :  ergo  etiam 
poiito  Dci  decreto ,  ut  homo  velit  aut  ambu- 
let ,  cum  eo  non  poteit  fimul  componi  ut  ho- 
mo  non  velitautnonambuiet.  Miffaitaque 
ifta  liberi  arbitrii  definitione  falfa ,  nos  id  de- 
finimus ,  Facultatem  faciendi  quod  lubet.  (d) 
Facultatem  inteliigimus  Phyjicam  fcu  natura- 
lem ,  non  Ethicam  ieu  moralem  :  aut ,  facul- 
tatem  intellefttts  &>  voluntatis  ad  utrumlibet. 
Omiilis  illisvocibus  (pojitit  omnibm  ad agen- 
dumprarequijitis  )  illud  ,  (e)  utrumlibet,  non 
debet  intelligi  femperautneceffariodebono 
&  malo:fic  enim  necindamnatisacdaemo- 
nibus ,  nec  in  Angelis  ac  Beatis  Animabus  li- 
beruii»  foret  arbitrium  ,  fed  intelligitur ,  vel 
de  Tz/agere  aut  non  agere,vel  de  x&)  agere  hoc 
aut  illud. 

(a)  Ut  fenfus  compofitus ,  in  quo  collocaturli- 
berum  Arbitrium  ,  bene  Intelligatur  ,  quis  iit 
verus  ,  quis  lit  falfus  ,  notanda  eft  alia  Diftin- 
ftio  ,  qux  hoc  expediet ,  nempe  ,  LiberumAr- 
bitrium  non  confiftit  in  potentia  iimultatis,  fed 
in  iimultate  potentiat :  Potentiafimultatis  dici- 
tur  ,  qua  fimul  &  eodem  tempore  quis  poteft 
operari ,  &  non  operari ,  qux  cum  non  detur  , 
nam  nulia  datur  Potentia  ,  qua  fimul  quis  ope- 
retur  ,  &  nonoperetur,  eftenimillacontradi- 
<ftio ,  utique  liberum  Arbitrium  ,  in  ifta  poten- 
tia  fimultatis  coliocari  non  poteft  ,  &  hic  eft 
fenfus  compofitus  ,  falfufquc,  qui  fignificatur 
Numero  2.  Simultas  Potcntiae  dicitur  ,  qua 
quis  cum  operatur  aliquod  fimttlinfefe  habet. 
Potenria  eft  vel  non  operandi  ,  vel  operandi 
aliud  ,  non  quidem  pro  illo  empore  quo  opera- 
tur  ,  quafi  fimul  in  ipfo  componantur  operari  & 
non  operari,  fed  temporc  Alio  ,  ut  quamvis  non 
in  fe  inveniat  aliquam  Potentiam  ad  operandum 
aliquod  ,  aut  ad  non  operandum  _•  quam  id  quod 
operatur  ,  tamen  cum  ipfa  operatione  hujus  ef- 
fefti  fimul  ftar  Sccomponiturinipfo  Potentia 
Aliquaoperandi  conrrarium  ,  qui  fenfus  com- 
pofirus  eft  verus  ,  &  fignificatur  Nume- 
ro  i.  Ita  cumloquor  de  hac  aut  illaMateria, 
fimul  in  me  invenitur  ,  &  componitur  ,  cum  A- 
ttuali  locutione  hujus  Rei ,  potentia  aut  non 


ll 


loquendi  aut  loquendi  res  Alias  ,  nam  Aftus  lo- 
quendidehac  Re ,  de  qua  loquor  ,  non  tollit 
in  me  ,  aut  a  me  ,  Potentiam  vel  non  loquendi 
vel  loquendi  de  re  Alia. 

(b)  Prxrequifita  ad  aliquem  aclum  humanum  ex 
partc  Deifunt,  tumdecretum  ejusexternum  , 
cc  qux  iilud  fequiturprxfcientiaadtus  futuri , 
tum  influxus  ac  concurfus  ejus  prxvius  ,  quoad 
aftum  talem  prxmovet ;  ex  parte  hominis  funt, 
porentiaagendidebiteinftrufta ,  obje&um  de- 
bite  approximatum ,  alixque  conditiones  pro 
ratione  diverforum  actuum. 

(c)  Decretum  Sc  influxus  Deiprsvius  funt  caufas 
verx  aftionum  bonarum  ,  quia  Deus  eas  decre- 
vit  efficere  ,  atque  efticit ,  6c  qua  a&iones  funt , 
&  qua  bonx  funt ;  funt  caufx  fine  quibus  non  , 
quando  adiones  fimt  malae ,  quia  malitiam  de- 
crevit  non  efficere  ,  ied  permittere ,  &  eam  non 
efficit,  fed  permittit  ,  utcunque  ipfam  actio- 
nem  malitix  fubftratam  efficiat ,  &  efficerede- 
creverit. 

(d)  Facultas  Phyficadicitur  ,  qua  aliquis  aliquid 
poteftvinbus  naturalibus  anim^  vel  corporis,vel 
ctiam  bonum  fortunx  :  facultas  Ethica  dicitur, 
qua  aiiquis  aliquid  poteft  ,  quia  legibus  eft  per- 
miffum.  Sic  homo  robuftior  habet  potentiam 
feu  facultatem  Phyficamoccidendiminusfor- 
tem  ,  &  non  item  Ethicam  ,  quialicet  per  vires 
corporis  robuftiores  proximum  minus  fortem 
occidere  poffet ,  hoc  tamen  nonpoteft  per  le- 
ges  ,  qux  ipfi  illud  vetant ;  Libertas  confiftit  in 
facultate  feu  potentia  agendi  Phyfica ,  &  non 
Ethica.  ^ 

Facultas  feu  Pbtentia  Phyfica  eft  ,  qua  aliquis 
aliquid  poteft  Naturx ,  Corporis  ,  aut  Animi 
Viribus. 

Facuitas  feu  Potentia  Ethica  eft,  qua  quis  ali- 
quidpoteft,  quialegibus  eftpermiffum  ,  V.  C. 
Si  Petrus  fit  Gorporis  robore  fortior  Paulo,  ha- 
bet  Potentiam  aut  facultatem  Phyficamocci- 
dendi  Paulum  ,  fed  non  habet  facttftatem  aut 
Potentiam  Ethicam  illud  faciendi ,  quia  hoc  fa- 
cere  legibus  ipfi  non  eft  permilfum. 

(e)  Qunndo  libertas  ponitur  in  facultate  intelle- 
<ftus  &  voluntatis  ad  utrumlibet ,  fignificatur 
quidem  aliqua  indifferentia  ,  fed  non  quoad  ob- 
jecla,  quod  volunt  Adverfarii  ,  quafi  homo,  qui 
eft  liberi  arbitrii ,  debeat  eodem  aftu  volendi 
verfari  circa  bonum  &  malum;  verum  inteiligi- 
tur  inditferentia  quoad  aftus  ,  ut  homo  poflit 
velte&nolle  ,  vellebonum  ,  &  nolle  malum.^ 

Utrumlibet  non  refpicit  diverfaLibcri  Arbi- 
trii  objecla,  fed  diverfos  ejus  Aftus  volendi,  aut 
nonvolcndi,  &volendi,  autnolendi. 


G  3 


DISPU- 


r^  COLLEGIUM      ETHICUM* 

DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 
Duodecima, 

D  E 

AFFECTIBVS  ,lN  GENERE 


H    E    S    I    S 


I. 


DEhnivimus  Philofophiam  praclicam,r/:>. 
t.difp.  i.  in  harum  Difputationum  cur- 
riculo,  Prudentiam  dirigentem  aHiones  huma- 
nas ,  ut  in  hac  vitanatura  viribus  homobene 
beateque  vivat.  Quae  de  bond  ac  beata  hic  vita, 
fummo  hominis,dum  hic  verfatur,  bono,dif- 
putari  iblent ,  ea  exculTimus ,  difp.  4.  primis. 
cAciionis    human<£   proprietates  expofuimus 
difp.  f.6.  7.  Ejus principia dfp .  8.  th.  i.retuli- 
m:is ,  partim  ad  animamrationalem ,  qusedi- 
ximus  eflbj  intelhclum ,  quem  difp.  8.  volunta- 
ta/z,quam  9.^  1  odiberum  arbitrium,quod  1 1. 
explicuimus,  partim  adanimam  hominis/^w- 
tientem,  quam  participative  rationalem  vulgo 
dicunt Ethici.   Anim&fentientvs  triplex  vulgo 
ftatuiturfacultafijhttiens,  appetens ,  locomo- 
vens :  fola  appetens  hujus  noftrae  eft  coniidera- 
tioni£|  utpote  quac  proprie  eft  actionis  huma- 
nx,aThil(jfophiapra<5ticadirigendae,princi- 
pium  :  <*_Appetitus cmmjcntiens  fcdes.  esl  affe- 
tluum;  affedhis  virtute  funt  moderandi  :  in 
affectibus  per  virtutem  moderandis,  animum 
humanum  ejufque  adtiones  dirigit  Philofo- 
phiapra£t.ica.  Quirc,cum  fummumbonum 
obtioeri  nequeat  line  vii  tute ;  8c  virtus  omnis 
11  fedandis  ac  componendis  occupetur  affe- 
i  -:s  ,  profe&o  non  alienumfueritabinfti- 
tuto  W)liTo,afecfuu?n  naturam  in  Iiarum  difp. 
feric  ob  oculos  propofuiffe  :  quod  nunc  facerc 
eft  dccrctum  ,  exoidiendoab  AffeHuum  genc- 
ralidefinitione. 

II.    A . .  c&us  eft ,  ?not :ts  hominis  internus  ex 

appetitu  bont  &  avcrfitionc  mah  ortns.    Vcl 

piulo  pleniu  eslmottts  animalhs{vc\ 

;  mm  plu!  nur  de  affeetibus 

huni.ini  > )  ab  appct.  injeipfa  cxci- 

.  ex  appetitione  boni  &  averfuionemali  ad 

vdprofqmndum  Vi 


clais  dicitur  ab  afficiendo ,  quiaanimamaffi- 

cit:  Cicero  4.  Tufcul.  qu<ejl.  eos  vocat  animiper- 

turbationes ,  quia  animum  hominis  in  con- 

templando  8c  agendo  perturbant  :   fed  ho 

vitioforum  eft  affectuum  :  quare  hoc  nomen 

affe&ibus  in  genere  non  competit.  Alii  affe- 

ctus  vocant  paffiones ,  quia  faciunt  animum 

atque  etiam  corpus  pati :  Quse  vox  refpondet 

graeco  vocabulo  Tnx&^ ,  quod  a  tt^V^w  patior 

derivatur.  Certe  homo  affe&ibus  occupatus, 

recte  dicitur  pati.  Qujcquidenim  movetur, 

quatenus  movetur,rec"fce  dicitur  pati.At,quod 

ullo  modo  afficitur  ab  obje&o  externo  ,  id 

movetur.  Ergo ,  quod  ullo  modo  afficitur  ab 

obje&o  externo,  id  patitur.  Ergo,  affe&us  re- 

£r.ediciturpaffio:  u"  dicas,  affeftum  male  dici 

paffonem,  quia  defnitur  per  motum ,  qu<e  vox  a- 

tlionemfgnifcat.   Refp.  Motus  eft  vox  gene- 

ralis ,  8c  tam  a&ionem  quam  paflionem  iigni- 

ficat:  8c  affectus  funt  motus,  partim  activi, 

partim  paffivi  ,  magis  tamen  paffivi  quam 

a6tivi:unde  paifiones  potius  quam  a&iones 

dicuntur.  Sed  vero ,  qua  ratione  affeBut  dica- 

tur  motm,  qux  voxgeneris  locum  tenet,  8c  qu9 

fenfujlt  atlivus,  quopajfivm  motus ,  paulo  ple- 

nius  eft  explicandum :  facit  enim  hocquam 

maximc  ad  affe&uum  naturam  intelligen- 

dam. 

III.  Triplex  in  omni  Affettu  reperitur 
motus.unus  facultatis  cognofcentisabobje- 
cl:o:  fecundus  facultatis  appetentis  a  judicio 
ficultatiscognofcentis :  tertiustotius  anima- 
lis  a  facultateappetente&inih-umeHtis:  Pri- 
mus  motur.  eft  caufa  fecundi ,  fecundus  tertii. 
Primus  motus  ,  ncmpe  facultatis  cognofcen- 
tis  ab  objedo,  eftmagisfpiritualis8c  minus 
corporeus,  ac  minus  proprie  motus  :  fecun- 
dus  motus  ,  ncmpe  facultatis  appetentis  z 

judicio 


Coiiegium    Ethicum. 


S1 


judicio  facultatis  cognofcentis,  eft  magis  cor- 1  nent  in  ipfa  facultate  appetente.  Res  enim  fic 


poreus  8c  magis  propne  motus :  tertius  mo 
tus,  nempe  totius  animalis  a  facultate  appe- 
tente  8c  inftrumentis ,  eftmaxime  corporeus 
&  penitus  acpropriiflimemotus:  hictertius 
motuS;  quo  totum  animal  vel  profequitur  vel 
fugit  objettum ,  non  eft  ipfe  affe&us ,  fed  eft 
adfcio  aut  motus  affectum  confequens :  motus 
quoque  primus  facultatls  cognofcentis  ab  ob- 
jecto  8c  ipfa  cognitio  ac  judicium  nonfunt 
affe&us ,  fed  origo  8c  principium  affedhium  : 
affe£hisveroipficoniiftuntin  motu  ifto  me- 
dio  ac  fecundo,  nempe,  quo  facultas  appetens 
movetur  a  judicio  feu  obje&o  judicato  8c  co- 
gnito,  feu,  quo  vergit  ad  obje&um  judicatum 
8c  cognitum  cum  aliquafpirituumagitatio- 
ne :  hic  autem  motus  fecundus  feu  medius, 
facultatis  appetentis  ajudiciofeuobje&oju- 
dicato  ad tria  poteft referri :   i .  Ad  obje&um 
ineifecognito,ut  loquuntur :  2.  Adfaculta- 
tem  appetendi :   3 .  Ad  corpus  vivens  vel  ali- 
quam  ejus  partem  :  atque  haec  tria  lic  fe  ha- 
bent  ;  ut  obje&um  moveat  tantum  ;  facultas 
appetens  primo  moveatur ,  deinde  moveat ; 
corpus  tantum  moveatur :  itaque  affedtus ,  ex 
parte  objecl:i,  eft  tantum  a6fcio,ex  parte  facul- 
tatis  appetentis,  primum  paffio,  deinde  atlio, 
ex  parte  corporis,tarftum  pafTio.  AfFe&us  er- 
go  eft  motus  mixtus ,  partim  aclivus ,  partim 
paffivus ,  prsecipue  tamen  paflivus ,  quia  eft 
pafliojtum  facultatis  appetentis,tum  corporis 
viventis  feu  partis  ejus.  Et,ut  omnia  colligam 
in  unum,  Affe&us ,  non  tam  eftaclus  faculta- 
tis  cognofcentis  ( licet  lic  nonnulli  loquantur 
8c  nos  fere  fimiliter  ftatim  fimus  locutijquam 
quidem  oritur  ex  a&u  facultatiscognofcen- 
tis ,  ex  cognitione  8c  judicio ;  eft  paffio  facul- 
tatis  appetentis,  appetitus  fenfitivi,  8c,ex  par- 
:e,  ejufdem  adUojeft  paffio  totius  viventis, 
/el  animalis,  vel  potius,  hominis ,  autfaltem 
>artis  ejus.  Atque  haec omnia communi  voce 
notus  in  definitione?£.  i.expreffimus.  Alii 
ituntur  voce  Mutationis,  ied  res  eodem  redit: 
^equeenim  nos  hic  motum  a  mutatione  di- 
Hnguimu5,utfolentfubtiIitatum  Magiftri  8c 
liftinctionum  artifices  in  Phyficis. 

IV.  ufffeftus  non  eft  motuslimpliciter, 
sd  motus  inHmtts:  ratio  eft ,  quia  affe&us  ma- 


fehabet.  Objedtum  movet  fenfum  :  fenfus 
obje&um  cognofcit ,  8c  illud  dijudicat ,  fitne 
bonumanmalum:  fi  ut  bonum  cognofcit  a?- 
ftimatque,  judicatefTeprofequendum;  tum 
excitatur  appetitio :  ii  ut  malum  cognofcit  as- 
ftimatque ,  judicat  illud  effe  fugiendum;  tum 
excitatur  averfatio :  appetitionem  8c  averfa- 
tionem  fequitur <iAffec~lus>  PaJpOy  IlxG(&;  quo 
affe&u  animal ,  aut  homo  potius ,  interne  in- 
corde  movetur  8c  arficitur :  haec  interna  mo- 
tio ,  affe&io ,  eft ,  quod  zAfeBus  vocamus : 
hanc  internam  motionem  interdum  fequitur 
aut  concomitatur  externa  motio  facultatis  lo- 
comotivoe  in  profequendo  vel  fugiendo  obje- 
clum. 

V.  Dari  tales  motus ,  facultatis ,  tum  co- 
gnofcentis ,  tum  appetentis ,  ac  corporis  infu- 
per  8c  membrorum,  ipfedi&atienfuscom- 
munis8cevincit  experientia:  ut  mirandum 
iit,  quomodo  Stolcis  vulgo  tribuatur  qusedam 
aTTzik-ici,  dicuntenim  vulgo  Ethici ,  Stoicos 
ftatuiife  quandam  *7r«'dH«»,  carentiam  affe- 
cluum ,  eofque  negaife  affe&usomnes.  Sed 
enim  ego  non  credo  ullum  Stoicorum ,  contra, 
tum  fenfum  communem,  tum  experientiam, 
ita  infaniviffe,  ut  affe&us  omnes  fuftulerit , 
folufque  non  viderit ,  quod  omnes  8c  fenttunt 
Scvident.  Aliudeft,  quodmajorijureS^i^ 
attribuendum  cenfeo ,  quod  affeclus  ftatue- 
rint ,  non  effe  motus  aut  acliones  8c  paffiones 
facultatisappetentis,  fed  quod  voluerinteos 
potiuseffeopinionesac  judicia,  a&ufque  8c 
motusfacultatis  cognofcentis.Hee  enim  qu$- 
ftio  agitari  folet ,  Peripateticos  inter  8c  Stoicos , 
An  ajfeblusfit  animi  cognitio ,  opinio ,  feu  judi- 
cium  ,  quoresvelbona  vel  mala  judicatur ,  an 
vero  atlus ,  qm  appetitus  &  una  cor  affcitur  ac 
movetur ,  ad frofequendum  objeBumjudicatum 
ut  bonum  &  fugiendam  obfeBum  judicatum  ut 
malum  ?  Stoici  prius  fenferunt  ac  fuftinuerunt, 
tefte  Ciceronel.  4.  Tufc.  qu^eji.  Acad.  auafl.  I.  \ . 
Seneca  1.  i.de ira  c.  8.  &c.  Nos  pro  Peripatichs 
ftamus,  dicimufque,  affedhis  non  quidem  effe 
fineopinione,  finejudicio:  fedipfosaffettus 
voc£re  opiniones  tantum  8c  judiciadebono 
8c  malo ,  eft  abuti  vocabulis ,  quod  Stoicis  non 
eft  infrequens  ;  fic  argumentamur  contra : 

Qine 


^ 


CciL~EGITJ 


-  •  "jbiedbs,  ea  non  fur.t  iicm.' 
:pinio  &  2ti- 

:m,quoc 
eft  in  animzr  gnofce" 

nueinfacuha:»  : 

bmtinis ,ut  i  n  de  r.  La  m : 

->er  •nanhnal  intelligimus ,  non  bmtum 

fedhommem,autpotiu  ram 

8c animalem  in  homine:  nam  .mux 

d  bru- 

-  Jt  brutorum  :  funt  enim  duum  genernm 

afrecius ,  ut  notant  Z  zuidam  in  anima 

ili ,  tantum  ac  pure  inveniuntur :  qui 

mediocritatem  fuam  accipiunt,  nonaratio- 

:  ed  a  potentia  alia  JLi 
in  bruta,  i  n  _.t  cognitio  f. 

:)  &70canturs  iri :  alii  funt 

afle£fcus  mixti ,  qui  in  anima  irrationali  qui- 

dem  reperiuntnr,  fed  non  pure,  non  fimp 

ion  abfolute.verum  quarenus  irratio: 

anima  rationis  imperiofubjace:  ::  & 

;Je&u3funt  hominis  arTe£tu; ,  &  hun 


H       E    T   H   I   C    V    M. 

fficij  quia  in  iis  nu 
:uum  commotio ,  qurje  afFetfhis  przfentes 
con*.  :   "poreifunt,  ne- 

i  quefpiritusanimak:  eandem 

iQan  neque  in  animarationaliarrectus 
i  m  i  n  fubj  eclo  a  c  iec : 
Jhiumnomc  lali  iimp 

ter ,  fi  Ange    • ,  C  D  titnr,  vocabu 

atxec:  cnditur,  &accipitoret- 

UD  j      eo,  quod  afre&ibus  prop r 
2.  derinitise{lfls*x>.i-^r. 
III.  Solue  hom*  iiaque  afeciuum  eZfubA 
.m  :  fed  an toi:u homo ,  an  /znguLe hominie 
::<  Refp.  TatmbtMsdkfiijefhtmtt 
le  airecxuum  &  f  n  quod.  af-  \ 

rj  fenfitiva  in  homine  &  Cor  fun* 
;.xZ^atle£ruum,  &  utrumque  princ-pium 
que.  Quemadmodum  totus  homo  intelligit, 
.  ivit(a£ricr  a  funtfupponto- 

rum^  itacuoquetotusanicitur :  nihilominus, 
quemadmodum  totus  homo  quidem  videt, 
fed  tamen  proprium  acpeculiarefubje&um, 
Scproximum  vilioniseftoculus ,  itatotusho- 
mo  quidem  afficitur,  eftque  fubjec"him  afie- 
cruum,  Ce6  totaJe,  nihilominus  proprium  pe- 


[ueunc  m  An 


ili,  lc. 


ieoquchi  Xc. 


hicagimus,  non  de  brutis  aut  bru-  J  culiare  ac  proximum  eorum  fubjeclum  efrf 

tum  Cor,  tum  facultas  anima?  appetec  s :  r. em- 
pe  Cor  efl  aire&uum  fubje&um  proximum 
nter  organa  5c  membra  corporis  :  adeoque 
fubjecrum  eft  proximum  fecundum  quid.  At 
fentien  is,  qui  e^tin  corde  . 

imAmmxKz-    a-J  roximum abfolute :  ideo- 

que  in  deSnitione  generali  arTettuum  : 
mentionem  fecimus  appetentis  faculu 
non  item  corc 

fcnrpulas  hic  oritnr.  ^wntdo  \      IX  ens,  feu  appetiluel 

-.hicisco 
l  quoque  :  >  slnrdos  ?  an     '.  tpifcens  &imfcc  . 

mn  Drue  amatpies,odit  feccatere:  ?  an  nm  An-  \  c  ;jpi  fcib: 

^tantuTfuyercorrjerfionepec:  -  ^untillamr  n ,  qua  r 

Refp.  InD  j     quitur  b  :er. 

cfr;  fta  af-     P^r  irifcibilcm  appetitum  in-elligu 

fetaaamcienturkmo  Deo&rep.  .n ,  quahomor.  quximpej 

r,u'  J  :oe  tribuuntur  ei  ptr     duntbo:  ti  u:  mali  fugim,quJ« 

i»##*-rr  /modoeitrrbaantur,  ru-     que  aliquim  inr  n  :  uterque  hid 

>o;  -5cc.  Angeli  quo-ue  ac  fubj-  aql 

-  funt  i.  .  ac  propriam   fu  ri     arle:*  debim 

afcAaum,  utcunqac  lxuriactrularidican-    ri  hic  folet,  iAa  Ir.ifccndi  (?  C  enA 


COLLEGIUM      ETHIC 


U    M. 


facultatesreipfa  an  ratione  diflinguantur?&efp. 
Utrumvis  ftatuatur,  non  multum  refert.prior 
quidem  opinio  communior,  at  pofterior  eft 
nobis  probabilior  ,  qui  non  libenter  entia 
multiplicamus  citra  neceffitatenT.8c  rationem 
hanc  damus:  Quorum  appetituum  fubjedla  & 
objecta  non  differunt  reipiafedratione,  i  111 
ipii  appetitus  non  differunt  reipfa  fed  ratio- 
ne.  Atqui  appetitus  irafcentis  8c  concupif- 
centis  fubjecta  8c  objecta  non  differunt  reipia 
fed  ratione.  Ergo.  Prob.  min.  fubjectaeorum 
non  differunt  reipfa ,  quia  unum  eft  idemque 
utriufque  appetitus  fubje&um  ,  nempe  Cor : 
Nam  in  corde  utriufque  appetitus  operatio- 
nes  exeruntur  atoue  exercentur  j  fed  nec  ob- 
jecta  utriufque  appetitus  differuntreipfafed 
ratione  tantum  ,  quia  idem  bonumnuncut 
jucundum  8t  faiutare  concupifcitur  afacul 
tate  feu  appetitu  concupifcente ,  idemqueut 


57 


arduum  8c  difficile  ad  irafcentem  fpe&at :  at 
bonum  idem,  nunc  utjucundum,  nunc  utar- 
duum,  fpectatum,  ratione  tantum  afeipfb 
differt :  Ergo  8c  appetitus  concupifcens ,  qui 
verfatur  circa  bonum  fimpliciter,  8c  irafcens* 
qui  verfatur  circa  idem  utdifficile,  rationc 
tantum  a  fe  invicemdifferent.  Quae  de  affe- 
dtibus  difputari  folent  ulterius ,  feq.  diip.  ex- 
hibebimus. 

(a)  Quodcunque  proponitur  vel  appetendum  ut 
bonum,  vel  fugiendum  ut  malum,  illud  vel  con- 
jundum  eft  cum  difficultateautmoleftia ,  vel 
non  eft :  fi  non  fit ,  eft  objeclum  appetitus  con- 
cupifcentis,{\  fit  ,eft  ob  je&um  appetitus  irafcen- 
tis  :  nam  cum  ftudemus  bonum  aliquodconfe- 
qui ,  fed  prx  diflicultate  aut  moleftia  ,  qux  ipfl 
eft  conjunfta  ,  non  pofTumus  ,  aut  quando  ffude- 
mus  malum  aliquod  fugere  ,  fed  pariter  ob  im- 
pedimenta  quxdam  conjuncla  nequimus  ,  iraG- 
cimur. 


DISPUTATIONUM    P  R-  A  C  T"  1  C  *'  R-  U  M 
DecimA-TertiAj 


D  E 


AFFECT.  CAVSIS  et  DIVISION 


Thesis    I. 


EXcuflimus  AffieBuum  defnitienem  genera- 
Jem,  eorumque  fubjeBum ,  difp.  praced. 
hac  eorum  caufas  ckdivifionesexcutere, 
eft  animus.  Caufas confiderabimus,  efficien- 
tem  &  finem :  materia  enim  &  formacarent 
affectus ,  quia  a&iones  funt  vel  paffiones,  aut 
utiumque  potius ,  ut  difp.praced.  eft  explica- 
tum. 

II.  (a)  Caufa  efficiens  affec"tuu,eft.  vel  exter-, 
na  vel  interna:  omnisquidem caufaefficiens 
externa  eft,  ii  ad  effectum  referatur ,  ut  doce- 
tur  in  logicvs  ;  diciturtamen  qusedam  interna, 
refpe&i  fubjefti  illius ,  in  quo  fuam  operatio- 
nem  exercet  &  exequitur.  Externa  efficiens 
affe&us  caufa,  fc.  procatar&ica,  eft  <%>#k»z, 
quod  per  fenfus  affectum  cietatqueexcitat. 
Quceritur ,  qualis  Jit  caufa  efficiens  objetlum  ? 
I>icitur  vuJgo  obje£tum  caufa  procatarttica : 


8c  eft  revera  talis  caufa ,  refpe&u  ejus  fenfus ,' 
quem  movet  :  8t  fic  intelligendum  eftillud 
vulgatum  i  objecta  moventfenfus :  fc.  ut  caufas 
procatar&ice,  impellentes  atque  irritantes  ex- 
trinfece.  Obje&um  vero  refpec"hi  appetitus 
8c  affe&uum  eft  finis ,  tum  ultimus,  tum  fub- 
ordinatus,  quia  ut  bonum,  vel  verum,  vel  ap- 
parens,  appetitum  movet.  Caufa  efficiens in- 
terna  eft,  quae  in  ipfo  fubje&o  latens  ab  exter- 
na  efficiente  excitatur:  eftque  in  negotio  prae- 
fenti  duplex;  principalis ,  njelminntprincipalis 
feu  infrumentalis  :  Principalis  ,  remota  velpro- 
xima  ■  Remotat  eft  facultas  cognofcens ,  a  qua 
appetitio  8c  averfatio,omnefque  affeclus  pen- 
dent  fuo  modo :  ubi  enim  deeft  facultas  co- 
gnofcendi,  affe&us  quoque  locum  habere  nc- 
quit.  Per  facultatem  cognofcentem  intelli- 
gimus ,  fenfum ,  tum  externum ,  tum  inter- 

H  num, . 


C   O   L  L  E   G   r  U 


M 


E  T  H  I  C  U   M. 


num,  xmo  etiam  rationemfnhQmine,  fivei  fequitur  ftatim  commotio  fpirituum  vita- 
re&am,  live  pravam.  Caufa  efjiciens inieirnal  lium  per  arterias  ex  corde  in  totum  corpus 
princtpalis proxima ,  eft  appetitus  feniiti vus ,  a  dijfuforum:  concomitatur  commotio  fangui- 
quo  atfeclus  eliciuntur.  Caufaefficuntsminus i  nisperuniverfumcorpus  fluentis.  8.  Motis 
ncipttlis  feu infirumentaUs ,  eft  humorum  Sc  i  fpiritibus,  motoque  fanguine,  Sc  Cor,  Sc  prae- 
fpirituum  temperatio  :  hanc  humorum  6V  cordia,  Scomriiacorporismembra,totumque 
lpiiituumtemperationemM^/Vivncant^w- j  corpusipfum,  commoventur".  haec  enim  o- 
plexioncm:  Tpluvimum  vero  ad  affectuum  con-  mnia,  aut  frigefcunt,  aut  incalelcunt,  aut 
citationem  conferre ,  fpirituum  S:  humorum  contrahuntur,  aut  dilatantur :  Sc ,  inde  totum 
vel  temperiem  vel  intemperiem ,  tam  eft  no-  animal  aut  homo  potius ,  quo  vult ,  membra 
tum ,  quam  quod  eft  notilTimum :  atque  hinc  flectit ,  contorquct ,  porrigit,  contrahit,  ex- 
vuJgatAim  etiam  eft  illud  Galeni :  Moresanimi  pandit,  variifque  motibus  movetur. 
fequuntur  temperamentum  corporis  :8cipfahoc  j  IV.  Finis  aife&uumeft  actionum  alacri- 
docet  experientia :  quod  tamen  non  fic  cft  ca- 1  tas:  quicquid  enim  fine  afte&u  fit ,  fegniter 
piendum,quafiintotumanimusfitfubje£t,us  fit,  remifTe,  ac  cun&anter:  at  quodcum8c 
corpori  in  afTectibus ;  imo  contra ,  licet  ple-  j  ex  affecl:u  fit,promte ,  alacriter,  expedite ,  ef- 
rumque  temperiem  corporis  fequantur  mo- !  ficitur,  atqueperagitur.  Quiaexfapientinu- 
resScmotusanimiarTeftufque^animustamen  minis  confilio  animus  humanus  in  corpore 
corpori  Sc  ejus  temperamento  dominatur  ,  j  elTet  commoraturus  ,  indidit  homi-ni  Deus 
■quod  ex  Somtftf  fimiliumqueapparetexem-  hancaffe&uumfacultatem,  ut  iisvelutiqui- 
plo,  qui  ftudio  8c  aiTuetudine  moresanimij  bufdam  ftimulis  ac  calcaribus  excitaretur ad 
affeBufque  contra  temperiem  fuam  immuta-  bonum ,  iifdem  veluti  frasno  cohiberetur ,  ne 
runtatque  emendarunti  quod  fane  dominan-    in  noxia  rueret. 


tis  fupra  corporis  Sc  humorum  temperiem| 
animi  eft  argumentum. 

[*)  Caufa  efficiens  Affecluum  externaeftin  Alio  ■ 
lubjefto,  quam  funt  ipfiAffcchis:  CaufaEffi- 
cicns  Affectuura  Interna  eft  in  eodem  fubjefto  ,  i 
in  quo  funt  Affeftus,  fc.  in  ipfa  Anima  fenfitiva. 


V.  AfLcl:uum  varias  divi/tones  ac  fpecies 
enumerare ,  non  tam  eft  facile.  Plato  innume- 
ros  elfe  cenfuit  animi  noftri  affe&us  j  fed  no- 
minecarentes.  <tArifoteles  Eth.  adNicom.  I.  2. 
undecim  recenfet,  2.  Rbet.  tredecim.  Galenus 
lib.  de  curandis  animi  morbis  fex  -enumerat. 
Boethius  quituor  facit  his  verfibus.    Gandia 
III.  Ut  modus,  quo  ex  hifce  caufis  orian-    p(Se ,  Pelle  timorem  ,  Spemqne  ftgato  ,  Nec  dohr 
tur  Sc  concitentur  aftc-cTus ,  dextre  femel  per-    adjit.  Aaumae  partefec.  qnaji.  1 3 .  art.  4.  un- 
cipiaturjresficfefehabet.    1.  Objectum  in-    decimpomt ,  6.  inconcupifcente,  f.  iniraf- 


curritin  externos  fenfus.  2.  A  fenfibus  ex 
ternis  defertur  ad  intcrnos  ,  prafertim  ad 
phantafiam.  3.  Phantafiaobje&um  cognitum 
judicat ,  fitnebonum  vel  malum  ,  jucundum 

molcftum,  falutare  vel  noxium,  facile  vel 

arduum  :  atque  hoc  idem  in  homine  fsepc  fa- 

( it  utio:  itaquc  objc&um  cognitumjudica- 

tur  judicio  ,  tum  infcriori  feu  fenfitivo ,  tum 

■rifcu  intcllcclivo.  4.  Non  tan- 

1  judicatur  obje&um  eflebonum  vcl  ma- 
lumfimpliciter,  fed  prattcreaeiTebonum 


cente  appetitu.  Hunc  fequuntur  Scholaftici 
omncs  Sc  Philofophortim  vulgus.  s_Appetitut 
concupifcentis  affecttts  funt,  Amor,  Odium,  De- 
Jiderium  ,  Fuga ,  Gaudiwn ,  Trijlitia :  Irafcentis 
funt ,  Spes  ,  Dejperatio  ,  Mettis ,  Audacia ,  lra. 
Hujus  diviiiouis  rationem  folidam  apud  A- 
quinatem  autalios  non  inveni :  quiatamen  re- 
cepta  cft ,  nc  videamur  Antiquorum  Jimi- 
tcs  refigere,  eam  retinebimus  ,  Sc  fingulos 
AfTeftus  fua  definitione,  qualicunque,(ncque 
enim  Logicam  k*  nZaa*  promittimus )  omif- 


ma!umn(jbi;:.5-.E\citatur.icmovcturappcti-    fisaliorum  definitionibus  ,c«rcumfcribcmus 

fcnfitivustb  illojudicio.  6.  Apperitus  il-n         V  I.  ^Amor ,  cft  Affcclusappctitusconcu- 

fitiyu  -u-. Sc  motusabillojudicio  ,  rcm    pifccntis  ,  tendens  in  bonum  fibi  vcl  alteri 

judicatanivclappctitvclavcrfatur.   7.  Con-i  praefens.  Odium ,  cft  A&c^tusappetituscon- 

cupifcen- 


Collegium    Eth 


cupifcentis ,  quo  quis  fibi  vcl  alteri  malum 
vult  fine  fuo  emolumento.  Dtfderium ,  eft 
Affe&us  appetitus  concupifcentis  tendens  in 
bonum  abfens,  quod ut conveniens fuit per- 
ceptum.  Fuga,  eft  affe&us  appetitus  concu- 
pifccntis,  quo  quisaverfaturmalumabfens, 
quod  ut  minus  conveniens  conceptum  fue- 
rat.  Gaudium,  eft  Affe&us  appetitus  coflcu- 
pifcentis ,  ob  praefentis  boni  fruitionem.  Tri- 
jiitia,  eft  Affe&us  appetitus  ccncupifcentis , 
fupermalo,  velreipfa,  vel  perphantaiiara  , 
praefente.  Spes ,  eft  Affeclus  appetitus  irafcen- 
tis ,  tendens  in  bonum  abfens ,  arduum,  pofli- 
bile.  Defperatio,  eft  Affe&us  appetitus  iraf- 
centis,  quo  quis  recedit  ab  appetitione  boni 
ex  opinionc ,  quod  nunquam  eo  fit  potiturus. 
Metm ,  eft  affe&usappetitus  irafcentis ,  confi- 
ftens  in  aegritudine  ab  oblata  fpecie  impen- 
dentis  mali ,  quod  interitum  vel  dolorem  af- 
ferrepofiit.  ^Audacia,  cft  affe&us  appetitus 
irafcentis ,  quo  animus  in  magnis  &  periculo- 
fis  rebus  multum  fiduciae  concipit  Scfiditfe 
fuperaturum  mala  &  incommoda.  lra  ,  eft 
ajffe&us  facultatis  irafcentis ,  quo  quis  appetit 
ultionem  8c  vult  alicui  malum,  quia  fe  aut  fua* 
quis  contemni  videt,  vel  quia  injuriamfibl 
aut  fuis  atque  ad  fe  pertinentibus  intulerit. 

VII.  Extat  ufitata  quaedam  apud  Ethicos 
dinjifo  afeBuum  in  Morales  &  Naturales  i  fed 
ijon  eft  ift a  diviiio  generis  in  fpecies ,  imo  ne 
quidem  rei  divifio ,  fed  vocis  potius  videtur 
efXe  diftinctio.  ^AffeBum  naturalem  vocant 
Ethici  eum  ,  qui  a  natura  &  per  naturam  ineft, 
qui  principium  &  fundamentum  habet  ipfam 
naturam,  qui  oritur  ex  potentia  naturali,  quae 
eft  d<z3&cupiT(5' :  refpecTu  hujus  potentiae  na- 
turalis,  ipfe  quoque  affeclius  naturalis  &  inna- 
tus  dicitur.  Moralem  ajfetlum  vocant  ,  non 
qui  ex  natursefontibus,  fcd  qui.ex  cducatione 
&  longa  exercitatione  ac  confuetudine  eft 
contra&us.  Dixi,  hancefTedivifionem  vocis 
potius  quam  rei :  quia  afTe&us  naturalis ,  no- 
men  quidem  fortituraffe&us,atdefinitionem 
non  item :  Affc&us  cnim  motio  cft  interna 
hominis,  &c.  ex  th.  z.  difp.  jwaeced.  At  hi 
naturales  affcCtus  in  brutis  etiam  reperiun- 
tur:  inquibusexnaturalipotentia,  nullaac- 
cedente  inftit*tioftc ,  oriuntur  iimiles  motio- 


nes 


I   C   U   M.  ^p 

quales  funt  quas  in  homine  affectus  vo- 
camus.  Unde  non  Ethici  fedPhyfcidcmtu- 
ralibusaguntaffecTibus:nosdemoralibuspor- 
r6  fumus  phiJofophaturi. 

V 1 1 1.  <LAjfec~im  morales  funt  vel  boni  vel 
mali  j  quae  quoque  divifio  non  tam  eft  (a)  ge- 
neris  in  fpecies ,  quam  fubjedi  per  adjun£ta. 
Boni  funt  affe&us ,  qui  redtse  rationk  pracfcri- 
ptum  fequuntur  Stintra  illud  Me  continent. 
Mali  funt  affe&us  ,  qui  extra  rationis  redbe 
prafcriptum  abeunt  ac  fequuntur  rationem 
errantem.  Ratio  re&apraefcribitobfervatio- 
netn  variarum  circumftantiarum :  quod  prae- 
fcnptumfifequanturaffec^us,  funt  boni:  fi 
ipernant,  funt  mali :  aut,  fi  ratio  non  re&e  ju- 
dicet  de  circumftantiis,  etiam,  cum  hoc  judi- 
cium  fequuntur  affedhis ,  mali  funt :  quod  fi 
ratio  hoc  judicium  emendet  ac  corrigat  &  af~ 
fe&us  illud  fequantur ,  bonifunt:  undeaffe- 
cl:usnuncmalus,  mutatojudicio  ac  mutatis 
circumftantiis ,  mox  fit  bonus ,  &  vice  verfa : 
quae  ratio  eft,  quare  dixerim  ftatim ,  hanc  affe- 
cluum  divifioneminbonos&malosnon  effe 
generis  in  fpecies  divifionem ,  (b)  quiafpe- 
cies  oppofitae  ob  nuHam  circumflantiarum 
varietatem  variari  autjn  fe  invicem  tranfire 
aut  mutari  poffunt. 

(a)  In  divifione  Generis  infpecies  nunquam  po-- 
teft  propter  ullas  Citcumftantias  mutari  in  a- 
iiam,  fic  HomonunquampoteftfieriBrutumj 
fed  in  divifione  fubjecli  per  ad  jwi<fta  poteft  idem 
fubjecTum  nunc  hocnuncalio  AdjuncTo  affici 
promutatis  Circumftantiis:  fic  AcTio..  qux  nunc 
eft  bona,  eadem  ,  ii  craftino  dievetetur,  erit 
mala  :  iic  &  Affeftus  idem  ,  qui  una  horaeft  bo- 
nus  ,  quia  congruitrecta:  Rationi ,  alia  hora  eft 
malus ,  cuia  non  congruit  recfx  Rationi,ob  cir- 
cumftantias  mutatas. 

(b)  Nulla  unquamdatafuitautdaripoteft  fpecie- 
rum  confufio:pugnat  enim  hoc  cum  univerfi  or- 
dine  &Deifapientia,quavoluitomnibusentium 
fpeciebus  fuas  &:  peculiares  ac  diftincfas  effe 
naturas  ;  ideoque  homo  nunquam  poteft  ficri 
brutum  ,  aut  vice  verfa :'  6c  non  datur  tranfitus 
de  fpecie  in  fpeciem  ob  ullam  quamcunque  de- 
mum  circumfiantiam,fedaifeclus  hac  horabo- 
nus  fequenti  poteft  reddi  malus  ,  mutata  aliqua 
tantum  circumftantiarum  moralium:  ideoq;  af- 
fedus  bonus  &  afieftus  m»lus  non  funt  fpecies 
dux  oppofita:,fed  unius  ejufdemque  affeftus  ad- 
jun^tadiverfa. 

Hx  IX.  Ut 


£/,  COLLEGIWU 

IX.  Utveronatura,  tumboni,tummali 
affecrus,  adhucmelius  cognofcatcr,  notan- 
dum  eft,  gravem  fzpe  exifterc  pugnam  &  dif 
ficilem  luctam  inter  rationem  recram  prae 
fcribentem,  &  affe&us,  qui  non  femper  rec"te; 
rationis  prefcriptum  fequuntur :  hinc  fit ,  ut 
homo  modo  in  hanc  modo  in  Ulamtrahatur 
partem ,  £c ,  inftar  navicube  fluftibus  marin;s 
expofitae,paulo  momcnto  huc  atque  illuc  im- 
pellatur.Lucfe,  hujus  ac  pugnx  caufa  eft,quod 


T  H  I   C  T7  M. 

phy iice  ,  Sc  non  in  ordine  admorales  circum- 
ftantias ,  coniideretur.  Ergo  Cic  fentiendum , 
iic  loquendum ,  cenfeo.  tyiJeBus ,  quaajfe- 
Eius,  in  naturafua,  feu  ingenere  natura,ux.  funt 
motiones  naturales  ( quos  affeclus  naturales  fi 
quis  vocare  velit ,  non  multum  repugno  )  nec 
bonifunt  nec  mali:  affeBus  vero  relatiadcircum- 
ftaMias  morales,  feu  in  gener  e  moris, (quos  affe- 
<5fcus  morales  vocamus )  funt  velbonivelmoM. 
Amorccodium,  fi  fpe&entur  innaturafua, 


ratio  re&a  prxfcribat  ea  qux  honefta  funt,  fed  |  phyfice ,  carentomni  malitia  Scbonitate ,  ha- 
quse  fxpe  ac  plerumque  cum  labore  ac  diffi- 1  bentq;  fe  indifferenteracnegativeaduti-am- 
cultate  funt  conjundla:  at  affe&iis  fjepe ten-  que:  fed  fi  fpeclientur  ethice  Scinordinead 
dunt&acquirereconantur  ea,  qux  funt  ju-|  obje&a,  finem,aliafquecircumftantias,boni- 
cunda ,  licet  fcpe  ac  plerumque  cum  turpitu- 1  tatem  accipiunt aut  maiitiam:  fic  amor  virtu- 
dine  conjun&a  :  hinc  iite  oritui  confli&us  ra-   tis  bonus ,  vitii  malus  efl :  contra  odium  pec- 

cati  bonum,  viitutis  malum  eft.  Et,  fi  affedhis 
exnaturafuaeflentmaliomnes,  eos  nonin- 
didiffct  naturse  rectx  oc  integne  Deus ,  nec  in 
Servatorenoftrofuiffentreperti,  nec  Deoin 
facris  <*n«A<sy&^attribuerentur,  necincordi- 
bus  piorum  a  Spiritu  fancto  excitarentur,  nec 
in  verbo  Dei  prxciperentur. 

XI.  ExtatdeniquealiainfuperapudEthi- 

cos  non  generis  in  fpecies ,  fed  vel  analogi  in 

fua  analogata  vel  vocis  aequivooe  in  fua  figni- 

ficata ,  divijzo  affeBuum  in  inconfultos  &  conful- 

tos.  lllifineaflenfurationis,  hi  cumaffenfu 

oriuntur :  quae  eft  cadem  divifio  cum  hac  An- 

tiquorum,  qua  diviferunt  affe&us  inprimos  & 

fecundos.  AfeBits primw  eft  ,  quem  flatim  vo- 

cavi  inconfultum ,  eftque  primus  ille  motus , 

quo  homo  fubito  Sc  ex  improvifo ,  antequam 

rationis  judicium adhibeat ,  in  rem  aliquam, 

five  dele&abilem  ,  five  averfabilem ,  move- 

tur,  8c  quali  rapitur  j  ut  nihilfitaliudquai 

rapidiflima  8c  inconfulta  inclinatio,qu£  men- 

tcm  ac  rationem  prc;currit:unde8c  a  nonnullis 

affeBns  rationem  prjecurrens dici  folet.  At  affe- 

ftus  fecunir.s,  aYiisfecundarius,  eft,  quem  con- 

fultum  vocavi,  qui  remcognitamacjudica- 

t.im  fequitur ,  qui  adhibito  rationis  judicio  in 

rem  fertur  ,   vcl  profequendo  vel  fugicndo 

cam,  iive  benc,  fivcmale,  prout  judicium 

rationis  fucrit  vel  rectum  vc!  crroncum  :  pri- 


tionem  re&am  inter  5c  affedus.  (a)  Exem- 
plum  affectus  rationem  reclamfequentis,  eft 
m  hominecontinente:  contra,  exemplumaf- 
fectus  rationem  rectam  repudiantis  8c  erro- 
neam  fequentis ,  eft  in  homine  incontinente. 
Atque  jam  conftat ,  quomodo  affe&us  mora- 
les  vel  boni  fint  vel  mali. 

(a)  In  rhilofophia  morali  Ariftotelis  hxc  qiia- 
tuor  diltinguuntut  ,  rcmperaus ,  inrcmperans  , 
contincns  &  incontincns.  Tempernns  ipfidici- 
tur  quifcrvat  mcdiocrhatem  in  cibo  ,  potu  & 
Venere,  abfque  ullaloita  affe&uum  &  rationis: 
intcmpcrans  ,  quiabfque  ullaluct-aetiamab  ifta 
mcdiocritatc  reccdic  3  contincns  ipii  dicitur,  in 
quo  quidem  eft  pugna  arfe&uum  &  rarionis  cir- 
caufmn,cibi  ,potus  &  Veneiis,  fed  iic  utrario 
evadat  fuperior,  atque  in  iis  utendis  fcrvetur 
mediocritas;  incontinens  eftipfi  ,  inquoirem 
cft  ifla  pugna  ,  fcd  fic  ,  ut  aftectus  evadant  fupc- 
riores  ,atque  nonfervetur  mcdiocritas. 

Contincns  didinguitur  apud  Arirtotcjcm  a 
Tcmpcranti ,  quod  Tempeians  Cibo  8c  potu  6ci 
Vcncrc  utatur  bcne  abfque  luitaArfc'ftuum  fic^ 
P.ationis ;  Continenscum  lucta  :  Gc&Intoui- 
pcrans  ipfi  dicitur.qui  male  utitur  omntbus  iliis 
abfquc  ulla pugna  Pariis  infcrioris ,  &  fuperio- 
j  Incontincns  ,  quicmn  p-.i^na. 

X.  Exjamdic^is.facileeft  vidcrcSc  rcjice- 
rc  crrorcm  Stoicorum,  utquidcni  vulgo  ii-  rri- 
buitur,  quiomnc  :i::.(flu. eile milot , oullos 
b'mf)3,v(jlucrunt:nam  qui  rationis  rec^ae  pre. 


tum  fcquuntur,  haud  dubic boni funt :    mi  illi  affc&us  vulg  >  dicuntur  motus  prii 
imonullus  ftfife&tft,  pcr  lc,  ut  talis,  malus   pritni,  fub  quotitulofcnominedeiisdifpu 
cit,  fi,  qua  affcclus,  fimplicitcr ,  in  naturafua,   tori  folct ,  Anfmtinnoftrapoteftatc,  &  anjtn, 

mali  ? 


COLLEGITJM      ETHlCVy, 


tnaii  ?  Refp.  Brevlter.  i .  Non  funt  in  noftra 
poteftate  ,  quatenus  rationem  praevertunt  : 
funt,  quatenus  difciplina,  confuetudine,  edu- 
catione,  diiponi  &  afluefbere  pofTumusfic, 
netamfubitoabripiamurnec  e  veftigiomo 


6t 


6.  An  odium  &  ira  diftinguatur  ?  A. 

7.  An  odiumreclediftinguaturmodiumper- 
fon<e&rei?  A. 

8.  An  defiderium  &  fpes  diftinguantur  ?  A. 

9 .  An  bono  dejiderato,  jam prafente,  explea- 


veamuraut  afficiamur.  2.  Motus  ifti  primo  \  tur  &fatietur  de/iderium  ?  Refp.  De  bonoin- 

primi ,  cum  tendunt  in  rem  malam  8c  fiunt 

inordinate  ,  non  plane  carent  malitia  ,  tfto 

funt  effe&us  peccati  originalis  tunc,  &  corru- 

ptae  in  nobis  naturae,  quae,  fi  manfifiet  integra, 

plus  etiam  poteftatis  in  primos  illos  ac  fubita- 

neos  motus  habuiffet  homo.  Quae  de  fingulis 

affe&ibus  difputari  pofTunt,Corollaria  propo- 

nent. 


COROLLARIA. 

1.  An  amor ,  dileBio ,  caritas ,  diftinguan- 
tur?  A. 

2 .  An  amor  refte  diftinguatur  infenjivum  & 
rationalem  ?  N. 

3.  An  amor  reBe  dividatur  in  amorem  com- 
place?tti<e  &  dejiderii  ?  N. 

4.  An  amarejitpraftantius  quam  amari?A. 


creato  verum  efi ,  de  creato  non  item. 

10.  Anpr^fentemalofugacejfet?  A. 

11.  An  triftitiajit  eadem  cum  dolore  ?  N. 

12.  An  fpes  maxime  reperiatur  in  juveni- 
bus?  A. 

12.  Anmetusjitidemcumtriftitia?  N. 

14.  An  audacia  &  metusjint  ajfeclus  oppo~ 
Jiti?  A. 

ij.  An  difficilius  fit  ira  quamvoluptatire- 
pugnare?  N. 

1 6.  An  difficilius Jit  inprofperk  rebus ,  quam 
in  adverjis  modum  tenere  ?  A. 

17.  An  corruptor  magis  delinquat  cjuam  cor- 
ruptusjudex  ?  A. 

18.  An  Iudexfemper  debeat  fententiamferre 
fecundum  aUegata  &probata  ?  N. 

19.  An  Vrofortiinpericulispotiusjitmorien^ 


5*.  An  amorjit  erga  bruta  &  inanima  ?  N.  i  dum  cpuamfugiendum  ?  A. 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 

D  E  C  I  -M  A  -  Q^U  A  R  T  A  3 

D  E 

•V 

VIRTUTE  IN  GENERE,  ET  DE  INTELLECTU  ALI 

IN  SPECIE. 

T    H    E    S    I    S       I. 


OUaecunque  ha&enus  publicodifpuran- 
tium  examini  fubje&afuerunt,  ezftnem 
Ethicae  ac  fubjeBum  fpectavere:  nunc  media 
examinanda  funt,  quibus  finisinfubjeclum 
introduci  &  ab  eo  acquiri  debet:  Media  illa 
virtutes  funt ,  qua?  in  afre&ibus  coercendis  8c 
a&ionibus  humanis  dirigendis  occupantur: 
quibus  bene  coercitis  ac  dire&is  fummum 
hominis  in  hac  vita  abfolvitur  bonum.  Vrrtu- 
tum  ergo  natu.ram  primum  ingenere ,  mox  in 
fpecie ,  publicae  Philofophantium  difquifitio- 
ni,  in  pofterum  fubjiciemus. 


1 1.  Virtus ,  ut  a  nomine  initium  faciamus^ 
non  zvi  vel  violentia  ( in  virtute  enim  omnia 
funt  libera  ,  nihilque  eft  coa&um )  fed  vel 
zViro ,  vela  Viribus,  dicitur  :  Graecis  u£i7$ 
vel  ab  di^'io{A.£fjj  eligo ,  quafi  digzTfi,  vel  ab  eigi- 
ox<yplacco,  quafi  ^jttdj  ,  vel  ab  \^u  amo, 
quafi  I^tj?,  vel  ab  a^Mars,  quodvirtus 
potifiimum  in  bello  appareat ,  vel  dyro  £  mm 
'pitiv  quafi  ket%&T*t  perpetuo  fluens  i.  e.  fui 
femper  fimilis.  Virtutis  vox  non  uno  fumitur 
fenfu :  in  genere  fignificat ,  vim ,  efficaciam, 
wipyixf  ,  qualitatem ,  facilitatem  operandi : 


#  3 


quo 


6z 


COLLEGXU 


quo  fenfu  8c  brutis  &  rebus  inanimatis  tribui 
iblet :  Esl  in  Juvencis,  esl  in  equis,Patrum  vir- 
tns :  8c ,  Virtute  Solis  omnia  revirefcunt  ac  re- 
vivifcunt:  fed  Virtutis  vocem  hic  nos  reftrin- 
gimus  ad  animum  hominis ,  intclligimufque 
per  virtutes,  habituslaudabiles  &  bonos  in  eo 
exijientes  :  (a)  habitus ,  vel  perinfuiionem 
exiftunt ,  unde  infift,  vel  per  curam,  diligen- 
tiam,  8c  ftudium,  acquiruntur ,  unde  acquijiti 
vocantur :  atque  de  hifce  nobis  fermo  eft :  me- 
tonymicam  Virtutis  iignificationem  ,  qua  fu- 
mitur  propraemiovirtutis,  fynecdochicam, 
qua  fumitur  pro  forutudine ,  metaphoricam, 
qua  Deo  tribuitur,  quia  a  noftro  inftituto  alie- 
naefunt,  omittimuj. 

(a)  Habitibus  infufis  &  acquilltis  adduntur  vul- 
go  habitus  concrcati,Sc  connarus:concreatifue- 
xunt  .  fapientia  -  ju ^i.ia  ,  <k  fanclitas  originalisj 
habitus  connatus  eit,  peccatum  onginale. 

III.  Virtus in  genere defcribi  poteft ,  ha- 
bitus  acquifte  UtudabilU  cum  recla  ratione  con- 
veniens.  Arijiot.  enimdiferte  ,  poftremis/.  i. 
c.  13.  Ethic.  ad  Nicom.  verbis,  fic  loquitur, 
tup  i^im  j  7K5  iTTunsjug ,  tfSTus  Xi^fyj.  habi- 
tus  laudabiles  virtutes  appellamus.  8c  6.  Eth. 
c.  1 3 .  expreife  inquit,Virtutem  effe  ggo  t$  riv 
•*Jt»  >>oyov,habitum  fecundum  reclam  rationem. 
Alii  defcribunt  virtutem  in  genereplenius, 
habitum  animi  cum  rec*ta  ratione  conforma- 
tum,  quo  a&iones  bonas  edere  poffumus  8c  ad 
fummum  bonum  adfpirare. 

I  V.  Virtus  ab  dAnJiotoIe  variis  in  Iocis 
1.  Eth.  Nic.  13.  2.  Eth.  1.  6.Eth.  1.2.  Eu- 
dem a\.&i.  Magn.  Mor.  c.  $-.  dividitur  in  tix- 
mltxfo  ,  quae  in  intelle&u ,  8c  nB-m^o,  qux  in 
appctitu  ,  fedem  tenet :  illa  inteUetlualvs,  hsec 
morahs  vulgo  dicitur.  Videanturadiftaloca 
I  lot.  Commentatores  veteres  ac  recentes.  Nos 
divifionis  hujus  fufficientiam  probamus:  quia 
homo  five  animus  huraanus  intellcdhi  &c  vo- 
luntatc  eft  prarditus ,  fadiufque  ad  intelligen- 
dum  oc  appctcndum  ,  atque  in  utroque  dirigi 
cgct  ac  debct.  Ergoduplcxquoquecxigitur 
virtus,  unaquaeintcllcftum,  altcraqu*  ap- 
petitum  ,  juvet  ac  rcgat :  Et  ccrtc ,  omnes  o- 
mnino  virtutes  ad  duas  hafce  claffc  -  pofTunt 
revocari.  Nos  virtutcs  intellecluales  primum, 


m    Ethicum* 

1  deinde  morales ,  examinabimus  :  nam  mora- 

lium  virtutum  natura  intelliginequit,  nifl 

cognita  natura  prudentiae,  virtutum  mora- 

liumdiredhicis,  quae  intelle&ualiurn  virtu- 

tum  eft  una,  utAriJi.  i.Eth.Nic.  ^.docetj 

atque  alibi,  8c  nos  poftca  oftendemus. 

1       V.   VrtutesintemualeStgYxceticivo^vj, 

f^l^cuntur  ^i  7n;  chctvoUs  ab  intellecJu&xt- 

mente ,  cui  infunt.  hxvoi*  graecis  bifariam 

accipitur,  vel  de  totafacultatcintelligendi, 

five  cum  difcurfu  intelligat  five  fine  difcur- 

l  fu ;  8c  tum  idem  eft  quod  >£5  3  mens  ,  in- 

:  telle&us,  veldeilla,quaeperterminumme- 

I  dium,  per argumentum  tertium ,  per  rarjoci- 

|  nationem  ,  aliquid  cognofcit :  hoc  pofteriori 

fenfuhicnonaccipitur,fedpriori,  cum^W 

tj7?  htcwx*  denominantur  virtutes  intclle- 

ftuales ,  havo-/i%^ :  haerent  enim  eae  virtutes 

in  tota  mente,  eamque  totam  perficiunt. 

V  I.  Diferunt  Virtutes  intelleHuales  a  mo- 
ralibus  multis  modis :    1 .  fubjetlis ;  nam  dia- 
noeticae  in  intelle&u ,  tum  fpeculativo ,  tum 
praetico,  at  Ethicae  in  appetitu  funt ,  utro?  an 
rationali ,  an  fenfitivo  ?  poftea  videbimus  : 
2.  Ejfcicnte :  nam  dianoeticae  potiiTimum  do- 
clrina  8c  inftitutione ,  at  morales  ufu  8c  affue- 
faclrione  comparantur :   3 .  Fine  :  nam  hic  in, 
virtutibus  ^.to^lixxU  aft  veritas ,  at  in  mora-' 
libus  eft  honeftas  ac  bonitas :  4.  Cbjettis:  nam 
intelle&uales  virtutes  verfantur  circa  vera, 
univerfalia ,  neceifaria,  at  Ethicae  circa  bona, 
fpecialia,  contingentia :  f.  Efeilis :  nam  Dia- 
noeticarum  virtutum  efFedum  eft  beatitudo 
theoretica,  Ethicarum  prattica. 

VII.  De  virtutibus  intelle&ualibus  hse< 
duo  videbimus.  1 .  Quanamfint  ?  2.  Anver* 
virtutesfmt  habenda  ?  Quod ad  §.  1 .  Aijlote 
les  6.  Ethic.  Nicom.  c.  3 .  recenfet  quinque  vir- 
tutes  intelle&uales :  totidem  Ethic.  adEudem. 
l.f  c.  3 .  Intelledum  feu  intelligenti*m,fcientia, 
f*pientiam,prudentiam,Artem :  alibi ,  ut  Ethic. 
Nicom.  I.  1 .  c.  1 3 .  pauciores :  nos  de  numero 
nonmultumcupimus  litigare:  fi  fint  quin- 
quc  ,  tres  priores  in  intelleclufpeculativo ,  dut 
poftcriorcs,  prudentia  8c  ars,  in  intcllcclu^r4 
flico ,  ( late  fumta  voccpraxeos )  poni  folcnt 
ac  dcbent. 

VIII.  JntelUHm  fi  ve  intelligentia  cft  habi- 

tus 


COLLEGIUM      EtHICU 


M. 


tus  comtemplativus ,  quo  compellimur  ad  af- 
Jfentiendumprincipiisprimis  &  evidentibus 
Theoreticis,  cujufmodi  funt  :  Impojftbile  eft 
idem  ejfe  &non  ejfe .  Totumeft  majusfua  parte. 
Si  ab  aqualibus  auferas  aqualia ,  tota  erunt  <e~ 
qualia.  Bit  binafunt  quatuor  ,  &c.  zArifoteli 
dicitur  »£$:  quae  voxlicetfrequenterfignjfi- 
cet  totam  mentem  animamquerationalem, 
hic  tamen  pro  habitu  accipitur,  quo  princi- 
pia  conclufionum  fcientificarum  cognoicun- 
tur.  Scientia  esl  habitus  theoreticus,  quo  mo- 
vemur  ad  aflentiendum  conclufionibus  ne- 
ceflariis  demonftratis  per  principia  necefla- 
ria.Vox  fcientiae  non  fignificat  hic  quamcun- 
que  8c  qualemcunque  notitiam ,  undecunque 
hauftam  ,  five  per  fenlum ,  five  per  intelle- 
&um  fine  difcurfu  j  fed  fignificattalem  noti- 
tiam ,  quae  per  difcurfum  ac  ratiocin3tionem 
apodi&icam  acquiritur,  qualis  eft  notitia  pro- 
prietatum  ,  quae  per  proximas  caufas  de  fubje- 
ftis  demonftrantur  j  Sc  tales  cortclufiones  de- 
monftratae  funt  omnia  fcientiarum  thcore- 
mata,  quae  primis  principiisinnituntur,  8c 
ex  quibus  fcientix  ac  difciplinae  theoretica: 
componuntur.  Sapientia  eft  habitus  contem- 
plans ,  quo  inclinamur  ad  aiTentiendum  con- 
clufionibus  claris  atque  evidentibus  8c  per 
caufas  fupremas  demonftratis.  Sapientiahic 
non  notat  quamcunqueperitiam  ,  quo  paclo 
Polycletus  fapiens  ftatuarius  ScPhidias  fapiens 
marmorarius  dicitur  Philofopho  6.  Eth.  c.  7. 
fed  fignificat  habitum  ex  primis  principiis  & 
conclufionibusfcientificisconflatum ,  qualis 
habitus  vulgodicitur  Metaphyfica.  Pruden- 
tia  eft  habitus  practicus ,  qui  cum  vera  ratio- 
ne  conjun&us  nosadagendumfacithabiles. 
Non  fumitur  hic  prudentia  pro  naturali  faga- 
citate ,  quam  etiam  in  brutis  reperire  eft :  quo 
pa&o  fei"pentes  dicuntur  prudentes,fed  fumi- 
tur  pro  habitu ,  qui  nos  fecundum  re&am  ra- 
tionem  vivere  docet ,  &  agere  ea ,  quse  funt 
honefta  8c  bona.  -^Ars  eft  habitus  pra&icus , 
qui  cum  recla  ratione  conjun&us  ,  nos  ad  ali- 
quid  efliciendum  reddit  idoneos.  Artis  voca- 
bulum  faepe  quamcunque  peritiam,interdum 
multorum  prxceptorum  congcricm;  at  hic 
habitum  aliquid  ex  -re&d  ratione  efficiendi 
defignat ,  quem  ideam  <&7ita£ia{ ,  nec  male , 
alii  vocant. 


H 


I X.  Sunt,  qui  hunc  numerum  quinarium 
intelle&ualium  habituum  eunt  imminutum, 
Sc  ex  hoc  numero  Ariftotelicoexpunguntfa- 
pientiam  St  intelligentiam :  nec  fortafiis  fine 
ratione  :  Sapientia  faltem  non  videtur  efle 
habitus  diftin&us  a  fcientia  8c  intelligentia,  fi. 
haec  habitus  iit :  at  intelligcntia  neeflequi- 
dem  videturhabitus:  quippe  nulla  opuseft, 
ut  fic  ioquar,facilitatione  intelledfcus  ad  aflen- 
fum  praebendumprimisprincipiis,  quse  fbla 
vocabulorum  cognitione  accepta  intellecl:um 
convincuntfuaeveritatis,  eundemque  adaf- 
fentiendum  pertrahuntaccogunt.  Aliicon- 
tra  hunc  numerum  virtutum  intellc&ivarum 
au&um  eunt ,  addendo  iis ,  G-vwTypntm ,  habi- 
tum  pra&icum,  quo  principia  moralia  8c  pra- 
cl:ica  cognofcimuG,atqueaiTentimur,  qualia 
principiafunt:  Bonumesl  ampIeBendum.  Ma- 
lumeslfugiendum.  Quod tibinon  vis  fieri ,  id 

-alteri  ne  feceris ,  &c.  hunc  habitum  Arifiot. 
non  tradit  :  Sc  fub  prudentia  comprehendi 
poteft  j  Scholajiict  tamen  malunt  ex  ea  pecu- 
liarem  facere  habitum  :  Et ,  profetto,  fi  detur 
habitus ,  quo  principia  theoretica  facile  co- 
gnofcimus,  iifque  promte  aflentimur;  quidni 
8c  circa  principia  praftica  talis  habitus  conce- 
datur  ?  aut ,  fi  hic  inutilis  eft ,  etiam  alter  fue- 
rit.  Sedvero,  fi  uterque  eft  habitus ,  utvul- 
gns  tenet  Philofophorum  ac  Scholafticorum, 
omnes  habitus  fic  digerimus. 

X .  Habitus  intelle&uales,  aut  funt  fimpli- 
ces,  aut  compofiti  ex  fimplicibus.  Simplices, 
vel  abfque  difcurfu,  vel  cum  difcurfu  rem  in- 
telligunt :  Abfquedifcurfu,  eft,  vel  intelligen- 
tia -  quae  eft  notitia  principiorum  theoretico*- 
rum ,  vzljynterejts ,  qux  eft  notitia  principio- 
rum  praclicorum  :  Cum  difcuriu  habitus 
theoreticus  qui  rem  intelligit,  vel  idpneftat 
per  difcurfum  apodi&icum,  8c  cftfcientia,  vel 
per  diale&icum,  eftque,  in  rebus  agendis, 
prudentia,  in  rebus  faciendis  ,  ars  :  habitus 
compofitus  ex  fimplicibus ,  eftfapientia. 

X I.  Quod  ad  § .  z .  Hos  habitus  intelleBuales 
ejfcveras  virttHtes ,  fic  probamus.  Cui  com- 
petit  definitio  virtutis ,  eft  vera  virtus.  Sed 
habitibus  intellecHuilibus  competitdefinitio 
virtutis.  ErgoScc.  Tresfuntderinitiones  vir- 
tutisapude^tfri/?*?.  Primaeft  /.2.  Lth.  c.  r.ubi 

docet, 


*4 


COLLEGIUM      EtHICUM» 


docet,  virtutem  effe  id ,  qno  bene prsparamur 
adaBiones,  &propter  quodhxudamur.  At  habi- 
tusintelleclualis  eft,  id  pn •pter  quod  lauda- 
mur  8c  quo  bene  prarparamur  ad  a&iones. 
Ergo  8cc.  Verum  id  quidem  eft ,  propter  ha- 
birus  contemplativos  non  ita  proprie  nos  lau- 
dari ,  attamen  propter  eos  laudamur :  &  ratio 
laudis  ac  definitio  Virtutis,  ialtem  (a)  analo- 
gice  ,  intelle&ualibus  habitibus  conveniet, 
quod  furTicit.  Secunda  dcflnitio  virtutiseft, 
apud  Ariji.  I.  i.  Eth.  c.  6.  Virtus  esl.qua  bonum 
facit habentem ,  & optts ejtts bonumreddit.  At- 
qui  haec  definitio  etiam  competit  habitibus 
intelleftualibus :  eftenim  in  eorum  operibus 
&  fua  bonitas,  licet  non  moralis :  nili  quis  ve- 
lit  &  omnem  &  lblam  bonitatem  vocare  mo- 
ralem,  quod  taraen  eft  in  Philofophia  recepta 
&  Peripatetica  infolens.  Tertia  definitio  Vir- 
tutis  in  genere eft ,  j.Phyf.  text.  1 7.  VirtuseB 
difpofitio  perfeBi  ad  optimum.  i.  e.  Virtus  eft 
potentias  praeparatio  ad  optimum ,  non  qui- 
dem  abfolute ,  fed  ad  operationem  optimam, 
quantum  ipfa potentia 8c  ejus  conditio  fert ac 
permittit.  Atqui  virtus  intelle&ualis  eft  talis 
difpofitio  8c  prae  paratio  potentiae  ad  optimam 
actionem  ,  quantum  ea  in  potentiam  cadere 
poteft.  Ergo.  Sidicas  ,pugnare  interfefe ,  ut 
inteUeBualts  virtus  dicatur  &  Jitveravirtus, 
&  nihilominus  defnitio  virtutis  non  ex  aquo 
conveniat  virtuti  intelleBuali  fr  morali :  Refp. 
non  ifta  intcr  fe  pugnare :  nam  utcunque  ens 
non  ex  aequo  con veniat  Deo  &  creaturis,  fub- 
ftantiae  &  accidenti,  iicuti  tenet  communis 
opinio ,  creatura  tamen  gc  accidens  vere  funt 
entia:fic  &  habitus  intelle&uales  funtverx 
virtutes,  utcunque  iis  &  moralibus  non  ex 
xquo  conveniatdefinitiovirtutis.  Seddein- 


relle&ualibusvirtutibus,  quae  difp-utariara- 
plius  pofmnt,  Annexa  exhibebunt. 

(a)  Analogice  ,  i.  e.  licet  magis  laudemur  propter 
virtutes  morales  ,  quam  propter  iiT-elleetuales , 
attnmenaliquo  tamen  modo  laudamur  eriara 
propter  has:hxc  autem  en.  natura  geneiis  analo- 
gi,  ut  magis  S>c  prius  uni  competat  fpeciei  quam 
alteri. 

A     N    N    E    X    A. 

r .  NeceJJitas  habxtumn  intelleBualium  oritur 
ex  natura  ip/ius  inteUeBus. 

2.  Hab;tus  inielleBualis  non  esl idem  quod 
fpecies  inteUigibilis. 

5.  Fides  humana  &  opiniononfunthabitus 
intetteBuales. 

4.  Habitus  fupernaturales  ad  <LAriJiotelis 
virtutes  intelleBuales  reduci ,  nec  debent  ,  nec 
pojfunt. 

f.  InteUi^entia  Peripateticis  nonettipfafa- 
cultas  intelligendi ,  Jed  habitus  ab  ea  diftinBus, 
partim  naturalis  ,  partim  acqttifitus. 

6.  Ahqua  requiritur  Experientia  ad  cogno- 
fcendapnmaprincipia; 

7.  Diverjttas  principiorum  fpecifca  diver* 
fam  fpecie  facitvirtutem  circafe  inteUeBualem. 

8.  Evidentia  esl  de  ratione  &  ejfentia  fcien* 

t'l£. 

9.  Vnitas  &  diftinBio  fcientiarum  fumendx 
ett  ab  objeBoformah ,  &  qnidem  a  ratione  for- 
mali ,  non  qu£ ,  ut  ioquuntur  Scholajiici  ,  fed 
fub  qua. 

10.  Facere  &  agere,7n>isiv  &  >7rtcl'TletvtreBe 
in  Philofophia  dijiinguuntur ,  difjeruntque  ars  &■ 
prudentia  objeBo ,  faltem  yformali,Jine,  adjuih, 
Bo,perfeBione. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 
D  E  C  I  M  A  -  Q_u  I  N  T  A  , 


D  E 


P   R   V   D    E   N   T   I  A. 

T   H    E   S    I   S       I. 

V  te  t«J'"f»*l»  omnes    propofuit    fingulas  circumfcripfit :  nunc  mims ,  InteUi 


Difp.pracccd.atquc  fuis  dcnnitionibus 


gentia ,  Scientia ,  Sapientia ,  Arte ,  ad  Ethicae 

inftitu* 


COLLEGIUM      EtHICUMx, 


inftitutum  non  pertinentibus ,  de  Prudentia 
nonnihil  plenius  fumus  acturi ,  tanquam  vir- 
tutum  moralium  norma,  regula,  menfura, 
matre  ,  ac  moderatrice  ,  fecuti  exemplum 
Arifi.  in  Eth.  Nic.  I. 6.  c.y.  6.<&c.  ufque  adfinem 
&l.i.  Magn.  Mor.  cap.  35*.  Prius  nomen  ,mox 
rem  ,  confueta  nobis  methodo ,  excutiemus. 

I I.  Prudentia  dicitur  quafi  Providentia  , 
quod  Prudentias  fit providere  fibi :  Grasci  <$£o- 
rtnv  vocant  >&v  §  Qgtv&v  8c  t2  (p^.vls ,  quia  re- 
&x  rationis  eft  operatio.  Sumitur  vox  hxc, 
prudentia ,  non  eodem  modo ,  interduiri  pro 
divinafapientia,  quando  Deo  tribuitur,  inter- 
dumpro  infiinBu  naturte ,  quo  fenfu  beftiis  tri- 
buidiximus  th.S.  difp.praced.  interdum^ro 
caUiditate  &  verfutia  ,  quo  fenfu  afluti  vo- 
cantur  prudentes ;  nobis^ro  habitupraciico  in- 
telleclus  humani ,  quem  fic  definimus  ex  <lAH- 
jiotelel.  y.  Eth.  adNkom.  c.  6. 

III.  Prudentia  eft,  g|<<  p>i&  "koya  uXyi&s 
TrftyySltKvi  Guk*  tu.  kv°ftu)zsca  clyccQu.  vctf  x.ccy.k,  ha- 
bitus  cum  retlaratione  afiivus  circaeaqu<eho- 
minifunt  bona  &  mala.  ERhabitus ,  intellige 
acquifitum ,  non  infufum ,  ut  a  naturali  foler- 
tiaScfagacitatediftinguatur,  quae  prudentiae 
nomine  nonnullis  interdum  venit.  nylfiinjus , 
eo  diftinguitur  a  reliquis  habitibus,  fpeculati- 
vis  puta ,  &  ab  arte ,  fi  ro  <7r$ctyJl'.xh  opponatur 
7rBiVj%y.S> ,  a&ivum  fa&ivo ;  alioqui  difcrimen 
prudentix  ab  arte  reliquis  etiam  verbis  infi- 
nuatur ,  quiaars  non  eft  t  eiyctQZv  hsh  kcaxSv  , 
ut  quidem  eft  Prudentia.  Cum  dicitur  efTe , 
habitus  cum  recia  ratione ,  a  falfis  8t  neutris  ha- 
bitibusdifcemitur.  Cbjetlum  prudentise  funt 
bona  ac  mala ,  horfefta  inhonefta ,  utilia  noxia, 
publica  privata,  nos  ipfos  aliofquecommu- 
nione  quadam  nobis  jun&os  fpeclfcantia;  ut  of- 
ficium  Prudentise  fit ,  de  omnibus ,  quae  ad  o- 
nem  pertinent  vitam,  re&e  confultare,  ratio- 
cinari ,  deliberare ,  decerncre,  &  bona  a  malis 
difcernere ,  ac  de  omnibus  in  vita  vel  fugien-^ 
dis  vel  fequendis  confiliaagitare.  Sed  de  obje- 
tlo  prudentioe  plenius  eft  agendum. 

IV.  Qbjecium  prudentiae  eftbonum&ma- 
hm  ;  (a)  intellige  objectum  materiale :  nam 
formale  Q&.<verum  ;  eftenim  prudentia  habitus 

intellecl:ualis,athicproobjecl:o  formali  ha- 
betverum.  Itaque  fic  vellem  diflingui  obje» 


*y 


<5him  prudentia? ;  ut  aliud  fit  materiale ,  quod 
eftmorale,  agibile,  bonum  i  aliud  formate, 
quod  eft  intelle&uale ,  agibiie ,  quatenus  ve- 
rum  :  atque  hinc  patet ,  quo fenfu  a  nonnullis 
dicatur  (a)  Prudentia<virtusmoraUs,refpecJu 
fcilicet  objebli  materiaUs,  agibiiis  boni,at  vero 
eft  inteUetlualis,  refpetlu,  tumfubjecli ,  intelle- 
c5r,us  fc.  pra&ici,  tum  objeciiformaUs ,  agibilis 
veri:  unde  intelle&ualis  dicicur  fimpliciter, 
non  moralis  virtus.  Verum  autem  illud ,  circa 
quod  verfatur  Prudentia,  non  dicit  conformi- 
tatem  entis  ad  facultatem  cognofcentem ,  fed 
congruentiam  cum  appetitu  retlo:  non  enim  hu- 
jus  loci  eft  veritas  fpeculativa  fed  pra&ica, 
quod  vel  inde  manifeftum  eft :  quia  objecium 
Prudentiae,  agibile,  noneftneceffariumaut 
univerfale,  cujus  veritas  eft  fpeculativa  8c 
conformitas  cum  intelle&u ,  fed  eft  contin- 
gens  &  fingulare ,  cuj  us.veritas  eft  pra&ica  8c 
conformitas  cum  appetitu  redto :  unde  obje- 
fium,  quodretlo  appetttui  addquatur,  eJlnjerum 
prudentioe  objetlum,  & flmulbonum  agibile. 

(a)  Obje&um  matcmle  dicitur  ,  quod  pluribus 
commune  efl: :  formale  ,  quod  uni  proprium  eft. 
Honum  eft  objedum  commune  prudentia; ,  vir- 
tuti  intelleduali ,  &  omnibus  virtutibus  mora- 
libus  :  fed  Verum  eir  objedtum  proprium  pru- 
dentix  ,  nec  ulli  competit  virtutum  moralium  > 
undehoc  ptudentia:  objeclum  formale  ,  illud 
materiale  dicitur. 

Objectum  materiale  vocatur  ,  quod pluxibus, 
feu  Difeiplinis,feu  habitibus,eft  commune:For- 
male ,  quodfingulis  eft  proprium^  V.  C.  Ko- 
mo  eft  fubjettum  materiaie  Theologix,  Medici- 
nx,  Ethicaj,  &c  VhyCicx  ,  quia  de  homine  omnes 
ifte  agunt  Difciplin^ ,fed  diverfo  modo,qui  con- 
ftituit  in  fingulis  objectumformale  :  agit  enim 
de  homineTheologia,  quatenus  beari  potcft , 
au:  damnarijMedicina,  quatenus  fanitati  reftitui 
autinea  confervari  poteft;  Ethica ,  quatenus 
Virtutibus  aut  Vitiis  affici  poteft;  Fhyfica,  qua- 
tenus  eft  CorpusNaturale.  Sic  &  objecium  ma- 
teriale  Prudentiseeft  bonum  vel  malum  ,  quia 
hoc  etiam  eft  objeclum  Virtutum  Moralium , 
quaj  paiiter  circa  utrumcjue  verfantur.  ;  circa 
bonum  ,  prxcipiendo  &  raciencfo ;  Circama- 
lum  ,  vetando  &  vitando :  Objeftum  formale 
Prudentia:  eft  verum  ,  quia  non  verfatur  circa 
bonum  Prudentia  ,  illud  ,0t  bonum  faciendo , 
fed  ut  verum  apprehendendo  ac  judicahdo;cum 
cnimfit  habitus  Intcilcctualis  ,  nonpoteirfub 

/  alia 


66 


COLLEGIUM 


alia  Katione  fofilitli  renderc  in  objeftum.quam 
iub  Ratior.c  Veri ;  qur.mvis  enim  ab  bonum  £c 
malum  formale  fefe  extendac  Pjfodeatia  ,  illud 
cijudicantio  ,  utrumque  tantern  dijudicat  fub 
Ratione  Veri. 
(£)  Frudentia  Virtus  eft  proprie  Intellectualis  , 
quia  in  Intelle&u  tanquam  llibjefto  rcfidet ,  & 
ejus  A.  e  ac  judicare,  Bonum 

n  tamen,  intetdum  dicitut  Vir- 
.  quia  Cm  quatenus  fe  extendit  Iri 
ligendo  &  j.  :s  ,  in  qnantumin-  j 

tcl  U  Bonum  efi*e  faciendum  ,  ma- 1 

lum  fugiendum ,  undembresoriuntuthonefti. 
Itaque  eft  Prudentia  Virtuslntelleftualisfub-  j 
jec*Hve>  &:  Moralis  dicipoteftobjectiveacter 
minath 

V.  Quomodo  prudentia  afcientia,  intelligen- 
:ia,  & fapie?itia>dif\nguatur  ex  th.%.  difp.  pra- 
ced.  &  ipfo  ^.4rijl.  6.  Eth.  Nicom.  &  f.  Eud, 
facile  intelligi  poteft :  nos  potius ,  quo?nodo  ab 


E  T  H   I   C   U   M. 

qux  media  licita  in  debitos  fines  ducit  :  8c 
4.  Quid  multis  eft  opus?  virtus  moralis  eft 


4.  Quid 

habitus  ele&ivus  ;  electio  eft  mediorum  ad 
finem  :  at  haec  a  prudenti.i  proficifcitur :  ideo- 
queecdefinitionem  moralis  virtutis  ingredi* 
tur  prudentia,  tanquamid,  quod  a  virtute 
morali  abefTe  nequit:  definitur  enim  virtus 
moralis  ,  habitus  ele&ivus  in  mediocritate 
confiftens,  prout  viri  prudentis  prudentiade- 
finiverit.  Ergo  virtus  moralisnecefTariofibi 
comitem  (emper  exigit  prudentiam.  2.  Pru- 
dentiafemper fecum  requirit  virtutem  moralem, 
quia  prudentia  h.ibitus  eft  practicus  agibi- 
lium,  verfaturque  circa  bona  2c  mala :  8c  bona 
&  mala,  &  agibilia,  virtutis  moralis  objectum 
funt,  quiacircabonaverfatur,  eaoperando, 
circamala,  ea  vitando,  virtus  moralis. 

VII.  Prudentise  non  una  eft  di<vifio :nam  di- 
arte  diflinguaiur ,  explicabimus  :  t.  Opcra  'viditur  inpartes,  (a)  velintegrales,  (quiafunt 
prudentias  propter  feipfi  expetuntur  :  fimt  quaftmembrapnidentiietotidemaclus)  non 
enim  honefta  :  at  opera  artis  propteraliud:  quod  ad  ipfius  prudentise  quafi  compofitio- 
jufte,  fortiter,  temperanter,ac  liberaliter  age-  nem,  fed  quod  ad  aftuum  illius  perfeclionem 
re,  propter  fe  funt  expetenda,  8c  sedificare  do-  requirantur,  evelpotentiales ,  quce  fe  habent  ad 
mum,  vcftem  confuere,  &c.  propteraliud '  virtutemjUtpotentixadanimam,^//?^/^/- 
expetuntur ,  ut,  ut  quis  commode  habitare  &  iuy  (quia  fpecies  fubjiciuntur  generi)  qu§  fub 
corpus  fuum  obtegere  poflit.  1.  Diflimilis '  prudentia  tanquam  fpecies  continentur  :par- 
eft  ratio  erratorum  ,  quse  in  artc  committun-  '  tes  prudentia  integrales  >  vel  funt  ejus,  in. 
tur  8c  qux  in  prudentia:  qui  in  arte  peccat  quantum  eft  habitus  fimpliciter  cognofciti- 
fponte  iua,  minus  eft  reprchendcndus >  neque  ■  vus,  vel  in  quantum  applicat  cognitionem  ad 
enim  ille  error  imperitiae  argumentum  eft,  opus:  priori  refpectu  ejus  partes  enumerari 
neque  fempcr  malitix :  qui  inarte  veropec-  folent  -quinque  ,  pofteriori  tres  ,  in  uni- 
cat  invitus,  in  majorem  incurritreprehen-  j  verCum  o&o:Memoria ,  quae  eftcognitioprae- 
fioncm,quiapeccatexartisimperitia:  itafta-  i  teritorum ,  intelligentia ,  quse  eft  notitia  prse- 
tuarius,  li  volen.ccfciensaberrct,  cenfetur  fentium  per  controverfionem  intellecl:us  ad 
pra:ftantior ,  quam  fi  idem  pcccet  invitus&.'  fenfibiliaphantafmata(non  enim  hichabitus 
ignorans.  Contraferes  habet  in  prudentia:  principiorum  intelligitur)  ^aV/taf ,  cognitio 
hic  crror  fpontaneus  eft  gravior,  quia  malitix  haufta  per  alterius  do&rinam  ;  folertia ,  acce- 
cft  indicium:  at  error  invituseft  levior ,  quia    pta  per  propriam  inventionem  j  ratio ,  i.e 


vcl  pcrinfciti.im,  vcl  pcr  p.egligcntiam  ,  vel 
pcranimi  qu  ir.dam  molliticm,  obrcpfit 


ratiociatio,  qua;  hic  fignificat  unius  ex  alio 
illationemi  prvvidentutyC^xx.  eft  ordinatio  ido- 


VI.  Quxri  hicfolct,  anvirtuf  Morahs pof  !  neorum  mediorum  ad  finem  i  circmnfpetlio, 
ftt effe  fine prudentia  ,  ant prudentiafine <virtute\  quseeft  accurata  confideratio  circumftantia- 
-morali  ?  Refp.  1.  Vvrttu  vioralhs  femper  fibi  rum  ;  cautio  ,  quaeeft  provifioadverfusimpe- 
habet  conjunHa?n prudcntiam  :  ck  rationcs  funt.  dimcnta  \partes pote?:tiales prudentine  funt ,  eit» 
1  Qu^a  prudcntia  caufacil,  fi:.cqua  virtus  1  bulia ,  qua:  apta  media  adagendum  invcnitj 
tanquam  1  ffi  rlill^pfTi  non  potcft.  2.  Qu_i.i  I  fynefis  ,  quoe  de  iis  judicat  fecundum  leges 
prudcntia  cft  incitamcntum  ad  virtutisftu-  /  communes  \g?iome ,  qux  dc  difficilioribus 8c 
dmm.  3.Qmaprudcntiarcgulaciccvnorma,    Jege  aliqua  non  detcrminatis  ,   fecundum 

altiora 


Collegittm 

altiora  rationis  principia  ,  non  ex  legis  fe- 
veritate  ,  fed  ex  aequitate  judicium  fert :  Sub- 
jeBiva  partes  prudentia  funt  variae :  pruden- 
tia ,  vel  fibi ,  vel  aliis  confulit  :  illa  pri- 
<vata  ,  haec  publica  eft  :  illa  <zst2S  Itwriv  v^ 
tvot ,  ad  feipfum  6c  unum ,  haec  <sr©V  #&&$»  ad 
alios  &  plures,  refertur :  extat  haec  di vifio  /.  6. 
Eth.  c.  8.  adNicom.  Qu#  refertur  adaliospru- 
dentia,  eft  velceconomicafeu  domeftica,  velpoli- 
tica  feu  civilvs.  Politka  feu  civilis  prudentia, 
vel  elt  unrverfalis  feu  to^oJdH»^ »  quac  leges 
condit  ,  8c  omnem  defcribit  atque  ordinat 
Rerop.  quapacem,  quabc]lum,quafacra,qua 
profana ;  vel  eftparticularis,  moj  -m  zaQ'  ixM- 
<px,  ,  quam  nomine  generis  vulgo  politicam 
fimpliciter  vocant ,  vel  etiam  cum  circum- 
fcriptione politicam  proprie  diBam,  quae  remp. 
fecundum  leges  latas  adminiftrat.  Vniverfa- 
lem  feu  tofiojsnxiit  prudentiam  Arijloteles  vo- 
cat  ArchiteBonicam ,  6.  Eth.  c.  8.  ficutenim 
Archite&i  eft  aedes  mente  defignare ,  quid  & 
quomodo  in  earum  extru&ione  obfervari  de- 
beat,  fabrorum  autem  eft,  fed  ulo  exequi,  quae 
Archite&us  praefcribit ;  fic  is ,  qui  Remp.  or- 
'dinat ,  per  prudentiam  univerfalem  &  vopo°}i- 
TiKi]* ,  jura  condit  tam  publica  quam  privata; 
ad  quorum  normam  deindeRemp.  perpiu- 
dentiam  particularem  8c  politicam  gubernat. 
Diciturautem  haec particularis prudentia ,  po- 
liticapropriediBay  $cxctTi%o%qv  politica  fim- 
pliciter,  quia  etii  majusquidfit,  legesferre, 
Remp.  ordinare,  quam  eam  adminiitrare,  ad- 
miniftratio  tamen  maxime  in  fenfus  incur- 
rit;  aftiones  enim  fingulares,  quibus  admini- 
ftratur  Refp.  magis  fub  afpe<Stum  cadunt  , 
quam  confultationes  univerfalesdeRep.or- 
dinanda  aut  legibus  condendis.  Arijiotelcs 
hanc  particularem  &  proprie  diBam  politicam 
prudentiam ,  vocat  praBicam ,  quia  in  n 
leu  adlione  adminiftrandi  Remp.  verfatur  , 
ficutuniverfalis  illa  &  vouoJzUk),  Prudentia , 
in  legibus  condendis  Sc  Rep.  ordinanda  oc- 
cupata,  theoriae  inftar  fefe  habet.  Prudentia 
particularis  &poIitica  proprie  diBa  eft  ,  'velfia- 
*.6'Jukv\  quas,  quid  agendum  fir,  confultat,^/ 
Atxotvxvf,  quae,  quod  a&um  eft, judicat :  Et,  u- 
traque,  <v?l  belli  eft,  velpacis:  illa  militaris ,hxc 
•togata,  vulgo  dicitur.  Prudentia  pxh&ltKti, 


E  T  H  I  C  U  M.  6> 

Latinis  cenfulens ,  eavocat  in  deliberationem 
decernitque ,  quae  funt  ex  ufu  Reip.  Pruden- 
tiaoix.cw/J,  ,  Lsximsj  udicatrix ,  judiciapru- 
denter  exercet ,  8t  quo  jure ,  quave  injuria, 
quid'ibet  fit  di&um  aut  fadtum  ,  diligenter 
expedit :  eftque  vel  ukp/.Q^,  feu  exqnifta ,  vel 
£7ri4Kqs ,  feu  aquitati  confentanea:  illafecun- 
dum  legis  rigorem  judicat ,  haec  fecundum 
aequitatem :  ad  utramque  neceffaria  eft  ,  8c 
praeceptorum ,  quas  hanc  prudentiam  adme- 
diocritatem  red'gunt ,  notitia  certa,  8c  fingu- 
larum  caufarum  ,  quae  judicandae  veniunt, 
cognitio  exquifitifiima. 

(a )  Quotiefcunq;  virtus  omnis  dividitur  in  trium 
generum  partes  , integrales  ,  potentiales  ,  fub- 
jeclivas,  ifta:  lic  fatis  fumuntur  improprie  5c 
abufive  :  nam  partes  integrales  feuintegrantes 
pxoprie  conveniunt  qrantitati  ;  omnis  autem 
virtus  eft  qualitas,  non  quantitas  :  fed  quemad- 
modum  ad  quantitatis  integritacem  requiruntur. 
omnia  membra  ck  partes  rei  quanta: ,  ita  ,  ad  in- 
tegritatem  cujufcunque  virtutis  ,  certi  requi- 
runtur  a&us  ,  ex  quibus  tamen  ipfavirtus  non 
componitur  ,  eft  enim  habitus  fimplex  ,  fed  qui 
requiruntur  folummodo  ,  ut  virtus  omnis  fit 
quoad  partes  omnes  integralcs  ac  completas. 
Partespotentiales  proprie  dicuntur  de  poientiis 
animai  ,  huc  autem  transferuntur  per  metapho- 
ram,fcilicet,quemadmodum  potentiaz  non  funt 
ipfa  anima  ,  funt  autem  arctifiimo  vinculo  con- 
nexx  cum  anima,quia  ab  illa  emanant  ac  fluunt, 
ita  partes  potentiales  virtutis  cujufcunque  di- 
cuntur  ,  quae  non  quidem  funt  ipfa  virtus  ,  fed 
tamen  arftiflime  cum  virtute  conjunguntur  ,  ut 
fine  iis  effe  nequeat,  quemadmodum  animanon 
poteft  efle  fine  potentiis  fuis;  partes  fubjectiva:, 
dicunturfpecies  cujufcunque  virtutis  ,  quia  o- 
mnis  fpecies  fubjicitur  generi. 

VIII.  Prudentiae  opponitur  Imprudentia^ 
qua  voce  non  intelligimus ,  generalem  illam 
ignorantiam,qu?  in  omni  reperitur  vitio,non. 
en im  ullumeft  vitium,quod  non  careat  ratio- 
ne  dirigente ,  ideoque  quod  non  proficifcatur 
ex  ignorantiaatque  imprudentia :  omrm  emm 
peccansy  eBignorans  atque  adeo  imprudens:iicut 
contra  ,  ownis  bonus  eilprudens :  impojftbih  esl> 
eum.quinon  pa  bonus ,efe prudentem,funt  verba 
Ariji.  I  6.  Eth.  c.io.&lz-  Eth.  c.  omnvs pec- 
cans  eftignorans  :  fed  vero  intelligimw  per  im- 
prudentiam ,  vitium  fioddampeculiare  &  defi- 
j  %  nitum 


6Z 


COLLEGTUM      ETHICUM. 


nitumfuis  iimitibus ,  quodtum  apparet  ac  cemi- 
turt  cum  ratio  movetur  alio  modo,quam  adagcn- 
dummovetprudentia:  ratio,  fc.re&a,  quam 
fequiturprudentia,  virum  prudentem  movet 
adagendum,confultatione,judicio,fententia, 
elec1:ione,cautione,circumipe&ione,caeterif- 
que  modi:  ifr.tim  receniitis  :  fed  ratid  prava. 
imprudentem  movet  hominem  &  in  acturn 


impellit  contrario  modo ,  fine  deliberatione, 
coniu!tatione,cautione,circumfpe£tione,8tc. 
uttotidemfint  partes  imprudentix  quotre- 
cenfuimus  effe  prudentise  theji  pr<eced.  quas 
qui  d iitin6tis  nominibus  velit  videre  expl ica- 
tas,adeat  Thom.Aquin.i.  i.  Jum.TheolquJji.ff. 
&  ibidem  Qommentat. 


DISPUTATIONUM    PRA  C  T  ICARUM 
DecimA-SextA, 

D  E 

VIRTVTE  MORALI  IN  GEN. 

T  h  e  s  i  s     I. 

GEneralem  Vtrtutis  defnitionem  propofui-  mus  vel  pati :  i|*s  habitus,  eft  qualitas  adven- 
mus,  Difp.  14.  th.  3 .  divijionem  in  intelle-  j  titia  ad  bene  vel  male  ac  cum  facilitate  ope- 
ctualem  8c  moralem  ,th.  f.  ejufdem  difp.  &  6.  \  randum.  zAriJioteils  ergo  fyllogifmum  fic  in- 
expofuimus.  De  inielleclualibus  fingulis,  ejuf- 
dcm  difp.  thefibus  reliquis  aHum  fuit,  ac  fpecia- 
tim  deprudentia  difp.  15-.  Nuncordoexigit, 
nt  de  Morali  virtuie  non  nihil  differamus.Ejus 
primum  ob  oculos  ponemus  definitionem  ,mox 
divtjionem,  inde  tranfituri  ad  alia ,  qux  ad 
generalem  virtutis  moralis  explicationem  fa- 
ciunt:  in  definitione ,  morefolito ,  genus  tive 
matcriam metaphyficam,  & dijferentiamfive 
formam  metaphyJicam,examinaturi. 


*k  oit  $&>(?*&'  e'p«'^«,  habitus pr£elec~iivus con- 
fijiens  in  mediocritate  quoadnos ,  definitdper  ra- 
tnnem  &  prout  prudens  definierit.  Genus  ab 
t^AriJi.  ponitur  i%ig ,  habitus :  atque  hoc  effe 
renusvirtutis  moralis  fic  probat  Philofophus 
7.1.  Eth.c.y.  pcr  fyllogiTmum  disjun&um. 
Virtus  aut  eft  7™'^^,  aut  Jw»*/t«r>  aut  ij«j.  Sed 
xieque  cft  nrxY^ ,  nequc  Ktm/uf.  Ergoj|/s. 
Qmdpcr  ^ci)^  intclligatPhilofophu?,fatis 


ftruimus.  Quodcunqueeftinanimo,  vel  efi: 

affe&us ,  vel  potentia ,  vel  habitus.  At  virtus 

eftinanima.  Ergo.  Non  eft autem  affedtus , 

nonpotentia.  Ergohabitus.   Sidicas  yinMa- 

jore  non  effefujficientem  enumerationem :  dantur 

enim  &  hajiris,  difpojitiones,  in  anima.  Refp^ 

Difpofitiones  fub  habitu  comprehend untur, 

quia ab iis reipfa non difrerunt:  nec enimcol- 

ligi  poffunt  habitus,  niftvariaedifpoiitioncs 

antecedant,  qux  totum  illud  fpatium  quafi 

.1.  yirtutisMoralisdefinitioexta.ta.ipud.  A-  jobtinent,quodinterpotentiasnaturales8cha- 

rijiotelem  l.  2.  Eth.  c.  6.  Eft,  i{*c  G&ajpiliKn  ov  | bitus  quafi  interjeftum  eft.  Si dicas ,  in  animo 

fis^oTijTi  *?*- »  T»*  &&'  *p*t  ayirpiw  xiyM  t^j   quoque  eflatlio.  Rcfp.  Aftio  non  eft  in  animo 

fed  ab  anima :  8c  quando  a&io  immanens  di- 
citur  manere  in  animo,  in  qualitatem  abit ,  & 
qualitas  eft  mentis  atque  animi:  atque  etiamfi 
utacliomaneretinanima,  huc  nonfaceret, 
quia  virtus  qualitas  eft  :  Sed  vidcamus  Mino- 
rem .  Virtutes  Morales ,  non  efe  zs-lbv,  probat 
Philofophusloc.cit.  4.  rationibus.  i.Apertur- 
bationibus,  nec boni dicimur  necmali.  A  vir- 
tutibus6cvitiis,contra.  Ergo.  Prob.antece- 
cft  notum ,  fcilicet  afrcrfum  ,  quo  commovc-  dens  pars  Majoris.  Qiua affedtus  funt  d&xQo- 
mur,ut  cft  cupiditas,ira,&c.  de  quibu s  in difp.  \  &r.  nemo  enim  bonus  dicitur  aut  malus,  quia 
Antehabitis  fuit  aclum  :  )vt*pn  cft  potentW  metuit ,  lxtatur,  fperat,8cc.  fed  quia  his  uti- 
nuturalis,  qua  naturalitcr  aliquid  agcre  poffu-  tur  aftcc^ibus ,  bcnc  vel  malc,  nimium  vel  par 

rum, 


.   C    O  L   L   E   G   I  U   M      E  T  H  I   C   U   M.  $<f 

rum,  re&e^elperperam,fecundumautcon-  linter^,  8c  12.  quiaSccontinet^.Sccontine- 
trarationisdi<flamen.i.PropteraffecT:us,  necl  tur  a  12.  Medium  locationis  eft ,  quodmediV 
laudamur,  nec  vituperamur:  necenimlau-  Jocoeftfitum,  undeScmedium/^//  ac  pojl- 
daturaut  vituperatur,  qui  fimpliciter  timetj  tionis  dicitur:fic  aer  eftmediusinterccelum 


8c  irafcitur ,  8cc.  fed  qui  certa  id  facit  ratione, 
&  modo  vel  moderatiori  vel  immode- 
ratiori.  At  propter  virtutes  8c  vitia  mbra- 
lia  laudamur  aut  vituperamur.  Ergo.  3 .  Iraf- 
cimur  8c  metuimus  atque  perturbamurple- 
rumqueabfqueconfultatione  8c  deledhi.  At 
viitutes  8c  vitia  funt  femper  ^  &&eotgia-ebg  ex 
confultationeScdele&u.  Ergo.  4.  Aifectibus 
movemur,feu dicimur  x.tvHcD$.  At  virtutibus 
&  vitiis  non  movemur,fed  afficimur,feu  dici- 
mur  2*l&'c£0%-  Ergo.  Virtutes  moraks  non  ejfe 
diwolueis  r  ibidem  probat  Philofophus ,  1.  A 
potentiis  nec  boni  dicimur  nec  mali  fimplici- 
ter.  At  a  virtutibus  8c  vitiis,  contra.  2.  Ob po- 
tentias  nec  laudamur  nec  vituperamur.  At  ob 
virtutes  8c  vitia ,  contra.  3 .  Potent ix  a  natura 
infunt,tanquam  a  causa  emanati  vd.  At  virtutes 
&  vitia  non  item.Hinc  fic  concludit  cap.f.cit. 
1. 2.  Eth . Quodfnec  afeBusfint  virtutes^necpo- 
tentia,relinquitur  ut  e<ejint  habitp^Multz  qui- 
dem  hic  obiici  polfunt ,  fed  quselibenterpro 
materia  opponentibus  8c  conflicluris  relin- 
quimus. 

III.  Virtus  moralis  eft  habitus.  Sed  qualis? 
fraeleciivus  ,  in  mediocritate  confifens  ,  &c. 
Quae  verba  dijferentiam  proponunt.  Praele- 
Brvus ,  quia  per  a&iones  prosereticas  ,  i.  e. 
cum  deliberatione  inftitutas ,  acquiritur  vir- 
tus,  &  acquiiita  a&iones  iimiliter  &?OcupiliKot.s 
feuexdeliberatione  inftitutas  edit.  Hscvox 
virtutes  morales  difcernit  a potentiis  8c a&io- 
nibusnaturalibus,  a  corporum  habitibus,  ii 
iint ,  ab  iis  omnibus,  quse  funt  temeraria ,  for- 
tuita ,  coacla.  Porro ,  virtus  eft  hatjitus  prse- 
e\e€tivusyco7iJzJ}ens  in  mediocritate^c.Forma, 
fc.  metaphyfcay  virtutis  efimediocritas ,  ut  alii 
loquuntur,  medietas,  vel  etiarn,  medium.  Me- 
dium  non  eft  unius  generis.  Eft  Medium  par- 
ticipationis,  comprehenfonis,  locaiionbs,  negatio- 
ni*.  Medium participationis  eft,  quod  particeps 
utriufque  eft  extremi :  fic  tepor  eftmedium 
participationis  inter  calorem  £c  frigus:M<?- 
dium  comprebenjionis  efi,  quod  medium  eft  in- 
ter  continens  Sc  contentunv.ftc  8.  eft  medium 


8c  terram  :  Medium  negationis ,  quod  neutrius 
extremorum,  inter  qux  interjacet ,  eft  parti- 
ceps,fic  Angelus  eft  medium  inter  calorem  8c 
frigus.  Virtus  moralis  non  eslmediumpartici- 
pationis  rcfpectu  extremorum  ;  nequeenim 
ex  vitiis  feu  peccatis  commifcetur  autcon- 
temperatur,  ut  ex  frigore  8c  caiore  tepor:  Non 
eslmedium  co?nprehenJzonis,na.m  necdefe&um 
continet  virtus,  nec  ab  exceflu  continetur : 
Non  esl  medium  locationis ,  quippe  non  inter- 
ponitur  per  intervalla  sequalia  locorum  inter 
duo  vitia,8cpropius  fsepe  ad  unum  extremum 
accedit  quam  ad  alterum  ,  ut  Liberalitas  pro- 
pius  accedit  ad  prodigalitatem  quam  ad  avari- 
tiam  :  Itaque  eft  Virtus  medium  negationvs  ; 
quando  enim  ,  neque  nimium  eft ,  neque  pa  ■ 
rum  in  affectibus  actionibufque  humanis , 
jam  tum  virtus  eft:  Virtus  itaque  moralis,  ne- 
gat  exceffum,  negat  defe&um,  aufert  id  quod 
fupereft ,  'addit  id  quod  deeft.  Et  h*c  medio- 
critas  affeBuum ,  &  aciionum,  efi  fGrmaliter 
virtus  feu  j^m^,fc.Logica,i.  e.  ratio  effentix, 
virtutis  moralis.  Dari  vero  mediocritatem  affe- 
Eiuum  &  aBionum,  inde  eft  manifeftum  ,  quia 
daturiniisexceffus  8c  defectus,  plus  8c  mi- 
nus :  ergo  etiam  datur  medium  :  nam  quod 
dividi  poteft  in  plus  8c  minus,  id  etiam  admit- 
tit  aequale :  At  humanse  aciiones  8c  affectus 
poffunt  dividi  in  plus  8c  minus  ;  ut  vel  ni- 
mis  exerceantur  vel  minus  quam  par  eft. 
Ergo. 

I V.  Dicitur  in  definitione,  yirtus  moralis 
confiftevGinmediocritate ,  quaeslquo  ad  nos, 
id  eft,  ad  nos  relata:  quo  fignificatur,  qualis  fit 
mcdiocritas,8c  quale  medium ,  in  quo  conii- 
ftat  virtus :  hoc  ut  mtelligatur ,  diftingui  de- 
bet,  ut  folet,  medium  ,  in  medium  rei  &  ratio- 
nis.  (a)  Medium  rei  cft,  quod  cequaliter  interja- 
cet  inter  duo  extrema  abfque  uilo  refpecl:u  ad 
exceifum  8cdcfecl;us.A/^z^w2  raiionis  eft,quod 
refpeclu  perfonarum  8c  circumftantiarum  a 
ratione determinatum  ,  nec  excedit  modum, 
nec  ab  eo  deficit :  vocatur  medium  refpetlu  no+ 
Jiri,  medium  quoadnos ,  medium  adnos  relatum. 
I  3  Virm 


C   O   L  L   E   G   I   V   M      E   T  H   I   C  U  M. 


Vtrtm',  exceptAjttftitiacommutante ,  «»/?/*  i»  tis  ad  definiendam  aut  praefcribendam  me- 
vjcJao,  nonrei ,  fedrationis ,  i.  quianon  icm-  diocritatem  in  virtute  :  cum  enim  maxima 
per  xqualiter  recedit ab  utroque extremo,  fed  fcfe  offerat  omnibus  in  rebus  varietas ,  in  qua- 
aliquando  propius  ad  defettum  aut  vitium  •  rum  multitudinefacile  eft,  ut  alicujus  ratio 
in  defecTu,  aliquando  proprius  adexceflum  j  vacillet,  ^r?/?*?*/*;  hic  defiderat  rationem  vi- 
aut  vitium  inexcefTuaccedic.  v.  c.  fortitudo  .  riprudentis,  i.e.  rationem  prudentiamuni- 


propius  ad  audaciam  ,  quae  eft  exceiTus,  quam 
adtimorcm,  qui  eft  defe&us ,  accedit:  con- 
tratemperintiapropriusacceditad  tutcuo-B-ti- 
,  defc£tum,quam  ad  intcmperantiam,  ex- 
celTum .  i .  Quia  virtus  debet  eiTe  ad  nos  rela- 
ta,  Sc  noftrsea&ioni,  Sc  noftris  perfonis  efle 


tam,  cujus  judicio  omnis  varietasiftafubji- 
ciendaeft ,  8c  fubigenda ,  ac  dijudicanda :  ne- 
quetamen  viri  prudentis  in  individuo,  aut 
Socratis,  aut  fuum  ,  aut  alicujus  fingularis  ho- 
minis  judicium  ,  intelligi  voluit  Phihfophw , 
fed,  "pcrjudiciurn  viri prudentis ,  intelligit judi- 


accommodata.  Ergo  ctiam  coniiftit  in  me-  I  ciumreftjerationis  in  genere,  five  in  hocaut 
diociitatequoadnos.  Temperantia,  v.  c.  eft  I  quocunquetandem  inveniatur:nam  virorum 
virtus  quae  nimium  &  parum  circa  cibum  prudentiuminindividuo,Platonisputa,  aut 
moderatur:  mcdium  hic  quoad  pcrfonas di-  j  Ariftotelis ,  aut  Ciceronis ,  autSenecx,  judi- 
las  diverfum  eft :  nam  quod  Petroeftni-  |  ciumnonfemperdatur,  &  poiTunterrareac 
rr.ium,  id  Paulo  feu  alteri  homini  voraciori 
erit  medium :  iic  major  cxigitur liberalitas  in 
Principe  ,  quam  in  privato  :  quod  privatus 
dat ,  idem  fi  Princeps  dederit ,  parum  crit :  8c 
privatusliberalis  dici  poterit,  Princeps  non 
itcm.  Itaque ,  bene  dicitur  virtus  cfle  mcdio- 
critas  ad  nos  relata ,  fpectata  quoad  perfonas 
£c  al  ias  circumftantias. 


(a)  Medium  Rci  efl: ,  V,  C  in  lincaillud  punctum 

>d  zqualitei  diftatab  utroque  punclo  extre- 

mo  ,  cflquc  unicum  tantum  ;  Medium  Rationis 

cft  Punctum  quodlibct  in  mcdio  lineae  fitum  , 

od  non  diftat  zqualitei  ah  utroqae  extre- 

mopuncto:  hoc  pturftum  ,  quia  noiieftunum 

fed  multiplcx  ,  imo  totupicx ,  quotuplcx  aRa- 

tionc  afugnati   potcii ,  mtei  duo  extiema  pun- 

cla  non  male  dtcitut Medium  Raticnis.   Uxc 

applicari  folent  eV  dcbent  Analogice  ad   Vir- 

i 

V .  Mediocritas  in  virtuts  debet  cfte  definita 

one  i  fc.  rccTa,  ita  ut  norma,  rcgula,  amuf- 

fis ,  libclla  ,  8c  quaii  decempedamediocriratis 

in  virtutc  iit  ratio,fc.  recta ,  quae  fola  dcmon- 

i':rat,quid  medio  fit  fitum  loco,quid  hcvcat  in 


diiTentireinterfe.  Itaque  intelligiturperju- 
dicium  viri  prudentis,  re&a  ratio,  in  quo- 
cunquetandem  &  quocunqueextiterittem- 
pore.  Dicet  quis,  in  hac  definitione  virtutis  mo- 
ralis  committi  infignem  tautologiam,  quippe  idem 
ter  dicitur  :  quod  fc.  virtw  (it  fitainpro^ereji, 
&  definita  per  rationem ,  &  judicio  viri  pru- 
dcntis.  Proaereiis,  ratio  ,  )udiaum  prudentis, 
idemfunt.  Refp.  nullo  modo  idemdici  ter. 
Data  progerefi  non  ftatim  datur  recta  ratio, 
cumcc  vitiorum  fit  proaerefis  :  8c  data  reita 
ratione ,  non  ftatim  datur judicium  viri  pru- 
dentis  :  nam  datur  ratio  $-s6n>y2tKi)  &  Trvpilixy, 
quoe  non  eft  prudentiac :  talis  enim  tantum  eft 
7rgcj/iicl(K.ij. 

VII.  Poft explicatam  virtntis moralis  de- 
finitionem ,  antequam  ad  ejus  accedamus  di- 
vifioncm ,  Quodnam  ejusfitfubjeBum^r^ua 
cattfie ,  inquirendum  eft  prius.  De  fubjecto 
•Virtutis  moralis  anceps  eft ,  6c  multum  olim 
atqueetiamnumagitata,  quaeftio.  Dusevero 
funt  litigantium  fententiae :  Qnidam  in  volun- 
tate  ,  alii  in  appetitn  hominisienfitivo  ,  eam 
locant:  nifi  placcat  adderc  protertialitigan- 


extrcmn.quid  ad  utrumque  Virtutis  latus  de- '  tium  parte  Acjninatcm  ,  qii  virtutum  moralium 
flccStat.  Rationcm  hic  intelligimu -  rcdam ,  (juafdam  in  voluntate,  &  ariaf  in  appetitufcnfi- 
id  cft,  legem  D.i  naturalcm ,  tc  juj naturae   fi«w,conftituit.  Nos in appetitu hominis lr0 


cordibus  uniufcujufquc  in(ci  Iptum 


liti^o  virtutcm  moralcm  tamquam  in  fede  ac 


VI.  Denique  dditurinde  ncprout   fubjeAo  collocamus,  quara  fententiam  lafcj 


pi-udcus  dcj.  .  (^in  iignili  dcfo 

' ,  ratioiu-m  cflcadl^bcndam  jriri  prudcn 


propugnat   Picolominew  in  ^radu  4.  Philof. 
fu* meralis ,  c.  7.  5c  aliquot  fequcntibus.  Nos 

has 


COLLEGIU 

has  proferimus  rationes.  i .  Potentia,  qux  fua 
natura  repugnat  rationi  j  eget  habitu ,  quo 
fubjiciatur  rationi.  Sed  appetitus  fenfitivus 
naturarepugnatrationi.  Ergo.  Minoremde- 
monftrat  AriftoteUs  I.  Eth.  c.  13.  Scipfacom- 
probat  eam  experientia.  Majorfacileproba- 
tur:  quamdiu  aliqua  potentia  rationi  non  fub  ■ 
eft ,  non  poteft  dici  talis  homo  virtute  prxdi- 
tus :  ut  quis  ergo  fit  praeditus  virtute ,  oportet 
omnes  potentias  fubjicere  rationi.  At  nulla 
potentia  magis  repugnatrationi-quamfenfi- 
tivus  appetitus.  Ergo  vel  imprimis  debet  fub- 
jici  rationi.  At  non  fubjicitur rationi  niii  per 
virtutem ,  quarobedirefacitappetitum  fenfi- 
tivum.  Ergo  in  appetitu  fenfitivoeft  virtus. 
2.  In  eo  eft  virtus ,  in  quo  funtmedium  £c  ex- 
trema,  quia  virtus  nihil  eftaliudquamme- 
dium  inter  extrema.  Sed  medium  &  extrema 
funfinappetitufeniitivo:medium  enim  ni- 
hil  eft  aliud  quam  mediocritas  afFe&uum  :  & 
ipfe  affe£tus  funt  extrema  cum  funt  inordi- 
nati.  At  ane&us  funt  in  appetitu  fenfitivo. 
Ergo  &c.  3  .Quod  nunquam  repugnat  rationi, 
feu  re&x  feu  erroneae,  idnoneftfedesvirtu- 
tum  aut  earum  fubje&um ,  quia  virtutis  offi- 
cium  eft  reddere  facultatem  obedientcm  ra-  { 
tioni.  At  voluntas  nunquam  repugnat  ratio-  j 


M,      E  T  H   I   C   U   M.  7j 

ni:  nifi  forte  ratio  repugnet  fibi  ipfi,  quod 

'  fit  quamdiu  non  funt  expenfae  fatis  omncs 

,  circumftantixobje&i&a&ionis  &c.  4.  Ha- 

I  bitusfuntqualitates,  quarum  vi  atque effica- 

1  cia  animi  afrectus  bene  CgCq  habent  vel  male : 

male  quidem,  cum  plus  nimiointenduntur 

aut  remittuntur:  bene,cum  ad  mediocritatem 

rediguntur.  Sed  airecHus  i!li  in  animo,  qut 

nuncplusnimiointenduntur  ,  nuncplusni- 

iriio  remittuntur,  nunc  ad  mediocritatem  re- 

diguntur ,  funt  in  appetitu  fenfitivo.  Ergo  & 

habitus ,  quorum  vi  &  efficacia  fefe  afTe&us 

animi  habent  bene  vel  male ,  funt  in  appetitu 

fenfiti  vo  \  at  habitus ,  quibus  CeCe  affe&us  ani- 

mi  habent  bene ,  funt  virtutes.  Ergo  virtutes 

funtinappetitufenfitivo.  $-.  Ubi  funt  vitia, 

ibi  quoque  funt  virtutes.  Sed  vitia  funt  in  ap- 

petitu  fenfitivo;in  irafcibili  puta  &  concu- 

pifcibili.    Ergo  &  ibi  funt  virtutes  :  Minor 

probatur,  quia  tum  peccatur j  cumquisni- 

mium  irafcitur ,  nimiumtimet;nimiumla> 

tatur,  nimium  amat,  &c."  Major  veraeft,  quia 

contraria  verfantur  circa  idem  fubje&um  , 

non  numero ,  fed  genere  ac  fpecie.  Atquc 

hgecargumentafententiam  noftram  probant : 

adverfa  argumenta  in  confli&u  folvemus.  De 

caufis  virtutum  agemus  Difp.  feq. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 
De  c  imA-SeptimAj 

D  E 

VIRTVTIS  MORALIS  CAVSIS. 

T  H   E   S    I   S       I. 

Vlrtutis  moralis  definitionem^ejuCquepar-  Ites  non  effe  nobis  infitas  anatura.  Senfuseft, 
tes ,  genus  &  differentiam ,  atquQfubje-  j  §luodnatura  nonjtt  ita  caufa  virtutis ,  ut  yiobis 
Bum^  expofuitDifputatio  prsecedens  j  ■  virtutis  moralis  habitum  implantet  atqne  ingc- 
r\ur\c\r\  caufas  efficientes  inquiremus,  quibus  j  neret,  quemadmodum  natura  eft  caufa  poten  - 
eaacquiritur:  atque,  deiis  primum  videbi- 1  tiarum  naturalium,  quxanaturatanquama 
mus,  qu*  nonfint ,  mox  quajtnt.  fecuti  vefti-  principio  fluunt,  ingenerantur ,  &  cum  natu- 
gia  Magni  zyfriftoteiis.  ra  fimul  exiftunt :  hoc  fenfu  nulla  virtus  mo- 

II.  §•  1.  Cum  sfrift.Li.  Eth.c.  l.ftatui-    ralis  naturalis eft.  Barbaridicunt;^»^/?^- 
mus,  Virtutes  morales  pro  caufa  efficientenon   turalis  (a)  e^H/z^quiaimmediateanatura 
;  hahrsnaturam  *  feu  quod  eodem  redit,  Virtu-  I  non  efficitur,tt0»  (b)  conftitutive><\uh  naturam 

non 


COLLEGIUH       E   T   H    I   C    U    M. 


"  1 

non  conflituit,  hoc  cnim  faciunt  fcla  materia 
2cforma,  ?ion  (c)  confecutize,  quianec  con- 
ftitutam  proxime  fequitur  ,   ut  propria  4. 
modo,  nec  (d)  prop.zgative,  quia  nec  cum  na- 
tura  propagatur  ,   quia  probi  parentes  gi- 
■gnunt  faepe  liberos  improbos  ;    eft  tamen 
tralis  Jkbjeftive  ,  quia  i  11  natura  eft  ,  a- 
nima  fcilicet,  aut  inejusaliquapotentiana- 
turali ,  tanquam  fubjetlo  :  fed  nos  Arift.  fen- 
tentiam  ejus  verbis  propofltam  eiusquoque 
rationibus  muniamus  ;  1 .  Naturalia  non  pof- 
funt  mutari :  nemo  quippepoteicafluefacere 
lapidem,  ut  feratur  furfum,  aut  ignem  ,  ut  fe- 
raturdeorfum.  Virtusautem  mutari  potefl: 
nam,  &.  bonos  in  malos  &  malos  in  bonos  mu- 
tari ,  videmus.  2.  QmcquidanaturaSceft  £c 
ineft  tanquam  a  caufa  proxima,  ejus  potentiae 
funt  in  nobis  priores  quam  a&iones ,  finon 
tempore,  faltem  natura :  patet  id  in  fenfibus 
aliilVe  facultatibus,  a  natura,tanquam  a  caufa, 
promanantibus :  prior  quippe  eft  potentia  vi- 
dendi  quam  ipfumvidere.  At  contra  fefe  res 
habet  in  virtute:ibi  enim  prior  efladrio  quam 
ipfa  virtus,  fcilicet  aclio,  qua  ipfa  moralis  vir- 
tusgignitur  :  nemo  dicitur  fortis  aut  juftus, 
nifi  qui  ante  fortitudinem  aut  juftitiam  mul- 
tis  adtionibus  fibi  acquifiverit  ,  ut  a  caufa 
proxima.   3.  Si  virtutes  morales  effentana- 
turamullis  efTct  opus  lcgibus  in  Rep.  nam  cui 
bonoconderenturlegcs,  fivirtutes,  quaelegi- 
bus  praefcribuntur ,  unufquifque  naturaliter 
poiTidet  fibiinlitas?  ^.Qujeabiifdcmcaufis 
producuntur  2c  corrumpuntur ,  ea  non  funt  a 
natura  ut  a  caufa:natura  enim  per  diverfas 
cauias  rcm  generat  eandemque  corrumpit  , 
quod  cx  Phyficis  notum  cifc:at  virtutescif- 
dcm  cauiisgcncrantur&corrumpuntur :  pu- 
ta.acTtionibus.  Scd  enim  hx*c  quarta  Arijlotelis 
i  >multisnonvideturfolida:Nam  exdcm 
uCe  virtutum  generantes  2c  corjum- 
ites,  in  genere,  fcihcet ,  acViones ,  fed  non 
id  fpecie  :  nam  actionc;  bonx  8c  modcratre 
virtutem  generant  j  attales  non  corrumpunt 
virtutcm  ,  fcd  vero  eam  deftruunt  mala:  & 
inordinatxact^ 

(*)  Totcntiinaturalcs  fi.;  ivc& 

.  <]  j.  1  c  .  fuQt 

.ura;  VirtUiMoralisn1  jin- 


mediate  a  natura,  ab  ea  tamcn  efficitur  median- 
tibus  acticnibus  Porentiarum  Naturalium. 

(b)  Naturam  conftituunt  folrc  partes  effentiales  , 
materia  cc  forma:  fed  virtus  Moralis  nec  ma- 
teria  eft  ,  nec  forma  hominis  :  Ergo  non  eft  ipfi 
naturalis  conftiturive. 

(c)  Proprierares  quarto  modo  dicuntur  fubjeftis 
naturaies  confecurive  ,  quia  ,  quamvis  necMa- 
terianec  Forraa  fint  iubjccri ,  utramquq  tamea 
Immediate  cor.fequuntur ,  i.e.  iis  pofitis  po- 
nuhtuz:  fed  Virtus  Moralis  nonfratimponitur 
poflro  homine  ,  nam  >  poitquamdiuexftitit  ho- 
mo  ,  multis  demum  Actionibus  acquiritur. 

(d)  Illud  dicitur  propagative  Naturalc  ,  quod  Na- 
turali  generatione  transfertur  inpofteros:  ita 
pauperes  Parentes  gignunt  pauperes  libcros  ,  8£ 
Homo  peccator  gignit  homines  pecarores  : 
unde  peccatum  originis  vulgo  dicitur  pecca- 
tum  Narurale  ,  quia  Naturali  generatione  ab 
Adamo  in  bmnes  potferos  fuir  propagarummon 
ficpropagatur  VirtusMoraiis  ;  nequeenim  Pa- 
terfcrris  aut  temperans  femper  gignit  Fifmm 
fortcm  aut  temperantem ,  nam  fjcpc  Heroum 
filiiNoxae. 

III.  Recenfuimus  rationes  PhiJofophi,qm- 

bus  probat,  Virtutes  ?ien  ejfe  a  natura  ,  i.  e.  na- 

turxinfltas  aut  innatas:  (a)  non  funt*tamen 

tdty&  <pvav ,   (b)  pr<eter  naturam,  ut  loquitur 

Phfl.  textu  alleg.  Etli  enim  virtutes  non  fluant 

a  natura ,  funt  tamen  in  nobis  igniculi  ac  fe- 

minaacprimordia  virtutum  naturaliter  infi- 

ta ,  ratione  quorum  non  licet  dicere,  virtutes 

ejfeprxter  ?iaturam.  Quy  res,  ut  intelligatur, 

paulo  pluribus  explicari  debct:  Sunt  quaedam, 

ut  theoretica ,  ita  praclica  quoque  ac  moralia 

\principia ,  v.  c.  Demneffe  co!e?id>im,  Parentes 

ejfe  honorandos ,F?::cuique  fuum  ejfe  tribuendum, 

!  Qwdtibi  nou  vls  fieri ,  idalteri  nefeceris  ,  &c. 

|  Horum  principiorum  moralium    naturalis 

|  quoedamccgnitioomnibus  hominibusinefla 

\  natura,  non  quodflatimhomines,  cumna- 

1  fcuntur ,  iltorum  principiorum  veritatem  ap- 

!  prchendant  ac  judiccnt,  namnihil,  cume- 

duntur  in  lucem  infantes  ,  apprehcndunt, 

i  multo  minus  judicant,  £ed  quod,  ubi  ad  ratio- 

1  nis  ufum  pcrvenerint,  abfque  ullo  ratiocinio 

I  iis  afTcntiantur :  ira  finguli  icimus,  ex  nobis 

ac  naturali  intelledtus  lumiue ,  efje  a?nplecle?t- 

dam  virtutem,  ejfefugiendum  vitiurn  ,  £cc.   At- 

queex  hifceprincipiis  veluti  ex  feminibus8c 

■  f  jutibus  fubiufcitur  virtus  moralis,  frequentl 

bonorum 


COLLEGIUM.      E  T  H   I   C   U   M. 


bonoftim  ac"tuum  ex  hifce  principiisiecun- 
dumrec"lamrationem  deduclione:  quemad- 
modum  enim  in  naturalibus  gigniturfcien- 
tia  ,  deducendo  conclufiones  ex  principiis 
theoreticis,ita8c  in  moralibusgignitur  virtus 
deducendo  frequentes  a&us  bonos  ex  princi - 
piis  pra&icis:  hae  notitiae  pradticse  commu- 
nium  principiorum  praclicorum,  omnium 
hominum  cordibus  infitse ,  funt  veluti  quae- 
dam  radices ,  adumbrationes ,  inchoationes , 
fundamenta ,  propenfiones  naturales ,  8c.(qua 
tandem  utemur  voce? )  facilitates  qusedam  ad 
ingenerandam  virtutem :  quo  fenfu  poffet  di- 
ci  virtus  effe  aliquo  modo  a  natura"  tanquam  a 
causa  remota,  non  tanqua  a  proxima :  nempe, 
propter  hanc  cognitionem  principiorum  pra- 
cticorum,  hominibus  omnibus  8c  fingulis  in- 
nata,  poteft:  dici  virtus  moralis  effc  innata,  aut 
infita  in  natura.tanquam  in  femine,in  radijre, 
in  ftirpe.  Scholaflici  hoc  fic  efferunt  fuis  ter- 
minis.  Virtus  esl  a  naturd  inchoative ,  nona 
naturaperfeBive:  fic  enim  efl:  ab  a&ibus,  quod 
pofteaprobabimus:  Itaque,  quando  Ariftot. 
ait.  1.  6.  Eth.  Nicom.  fingulis  hominibus  in- 
effe  mores  natura ,  8c  omnes  homines  hoc  ac- 
cepiffe  natura ,  ut  quadantenus  fortes ,  jufti , 
temperantes ,  8ce.  exifiant ,  intelligendus  efl 
Philofophus  hoc  fenfu ,  ut  voluerit,  virtutum 
femina ac  primordia  i neffe a  natura ,  quia  ifta 
principia  prima  prac~tica  infint  a  natura  j  quo 
fenfu ,  non  funt  praeter  naturam  i  Quod  erat 
demonftrandum. 

(a)  Accuratedebentdifcerniha:cquatuor ,  a  na- 
tura  ,  pra;ter  naturam  ,  contranaturam  ,  &  fii- 
pranaturam  effe.  Naturadicitureife ,  id,  quod 
naturam-habet  pro  caufaproxima,aquafluit;ilc 
omnespotentiarnaturalesfuntanatura ,  &.  vir- 
tus  nulla  eft  anatura:  prcrter  naturamefTcdi- 
citur,id,c]iiod  naturam  quidem,fubje«ftinon  de- 
ftruit,  fed  zd  cam  fuperacceditaliundeabalia 
canfa  fecunda ,  fic  ut  illa  aut  parum  autnihil 
adjumenti  conferat ;  quemadmodumin  Phyfi- 
cis ,  motus  ignis  elementaris  ,  quo  amotu  ca:- 
lorum  circum  ajitatur  &  verfus  terram  ,  locum 
mixtionis  ,  detruditur  ,  eftigniprxter  naturam, 
'ad  illum  enim  motum  nil  confert  ignis ;  lic  vit- 
tutesnonfuntprsternaturam,  quia,  cumvir* 
tutes  acquiruntur  aftionibus- ,  mtura  aliquid  ad 
earum  produdionem  confert ,  nimirumprinci- 
pia  praclica.>&  notiones  communes  boni  8c  ma- 


5 


li  infitas  ,  ex  quarumculturaperrationem  re-' 
«ftarn  inftituta  virtutes  nafcuntur ,  hoc  fcnfu  di- 
cuntur  virtutes  effe  fecundum  naturam  :  contra 
naturam  eft  id ,  quodnaturamdeftruit,  etfiin 
iiia  producatur,  ut  productioni  ipfa  repugnet;(ic 
contra  naturam  aqux  e£t ,  ut  calefiat :  fupra 
turam  dicitur,  id,  quod  fuperat  ordinem  3c  vires 
rei  creata*  ac  caufariim  fecundarum,  &  ad  cujus 
produclionern  ipfae  nihil  conferunt ;  qualia  funt 
miracula,  8c  quali  modoproaucuntur  habitus 
infuli ,  ut  fides  ,  doaum  linguarum  in  Apofto- 
lis,8cc.  virtutes  quoque  nec  contra iicc fupra 
naturam  funt  hominis. 
(b)  PrxterNaturamdicitur ,  quod  naruram  qui- 
dem  non  deftruit  (  hoc  etiam  vocarur  Contra 
Naturam^  fed  quodadNaturamfuperaccedit , 
fic  ut  ipfanihil  adjumenti  conferat :  ergo  Virtus 
utcunque  non  fit   a  Natura  ,  tanquam  a  Caufa 
proxima ,  non  tamen  cft  praeter  Naturam  ,  quia 
Natura  in  Virtutis  produftione  multum  adju- 
menti  confert ,  nec  eft  contra  Naturam ,  quia 
Naturam  hominis  non  deftruit. 

IV.    §.i.  Vtrtutvs  moralis  caufa  proxima 
ejfciens  non  esl  Temperamentum.  Si  ad  expe- 
!  rientiamprovoces,  Scdicas,  fanguineaecon- 
ftitutionis  hornines  plerumque  effe  hilares  at- 
que  ingeniofos ,  melancholicos  contra  triftes 
ac  morofbs ,  biliofos  vehementes  8c  iracun- 
dos,  8cc.  8c  hosexperientiamincontrarium 
adducimus:  ea  enimnosdocet,  in  hominis 
effe  poteftate ,  ut  contra  naturalem  fui  corpo- 
risinclinationemactemporiem  alio  £qCq  in- 
clinet,  ut  virtutem  amplecl-atur  eam,ad  quam 
ejustemperamentum  non  ducit,  ut  vitium 
extinguat  illud ,  ad  quod  ex  temperamento 
propendet:  quod  confirmat  exemplum  Socra- 
tis ,  qui  intemperans ,  libidinofus ,  &  peffimi 
exempli  homoextitiffet,  vi  temperamenti , 
nifi  illud  per  Philofophiam  correxiffet :  unde 
inquiebat ,  Natura  quidem  talem  me genuit , 
fed  eam  Philofophia  immufavi :  poteft  tamen 
temperamentum  dici  caufa  remota,adjuvans, 
miniftra ,  ut  natura :  fed  nos  primam  ac  prin- 
cipalem  quaerimus. 

V.  § .  3 .  DoBrina  feu  inftitutio  non  esl  caufa 
principalis  acproxima  Virtutis  moralis.  Quod 
probare  efb  facillimum.  Vidcmusenimper- 
multos  ,  qui  Ethicx  8c  virtutum  praecepra 
optimecalient,  rrullastamen,  velexcrcere, 
vel  poffidere,virtutes,Sc  certe,  non  fecnper  ad 
K  inftitu- 


74 


COLLEGIVM      EtHICUM. 


inftitutionem  atque  inftructionem  faclam  fe- 
quuntur  aut  exiftunt  Virtutes,"TednpnnulIi 
ea  ipfa  doctrina  redduntur  deteriores  j  non 
quidem  doclrinae  fed  fui  ipforum  vitio :  fate- 
mur  tamen  do&rinam  atqueinftructionem, 
etli  non  fint  caufa  principalis  ac  proxima  Vir- 
tutis  moraiis ,  multum  tamen  ad  eam  confer- 
te ,  tum  producendam ,  tum  confervandam, 
tum  confirmandam.  Scholajiiciy  qui  omnia 
amant  efferre  fuis  terminis,  dicunt,  Virtutem 
moralem  effe  a  do&rina  fi ve  inftitutione ,  ex- 
citative  &provocative ,  quiapeream  excita- 
tur  8c  provocatur  virtus. 

VI.  §.4.  Converfationonesl  caufa  princi- 
falis  acproxima  virtutis  moralis :  quia  etfi  quis 
perpetuo  converfetur  inter  optimos ,  ac  quo- 
tidiana  virtutum  exempla  ob  oculos  habeat, 
fleri  potcft  nihilominus,  ut  ipfe  peffimus  exi- 
ftat,  nullaque  virtute  vitam  fuam  cxornet: 
multum  tamen  ad  virtutem&procreandam 
&  confervandam  converfatioquoquecontu- 
lerit. 

VII.  §.  f.  Educatio  &  adfuefaBio  advir- 
tutemfatla  aparentibus,  non  eil  caufa  principa- 
lis  &  proxima  efficiens  Firtutis  moralis :  nam 
fieri  poteft ,  ut  quis  educatus  8c  diutifHme  ad- 
fuefa&us  rebus  bonis ,  confuetudinem  bene 
agendi  quidem  contraxerit,  fed  contraxerit 
in vitus,  coaclus ,  ac  repugnante  natura :  unde 
&  facile  7»  bene  agerededifcitacrelinquitj 
talis  educatio  atque  afluefactio  ad  virtjjtem 
pervim&  minas  fa&a ,  repugnante  naturae 
genio,  virtutem  non  gignit.  Maxima  tamen 
cft  hic  cducationis  &  adfuefactionis  efficacia , 
ut ,  fi  caufa  procreans  non  fit  principalis  ac 
proxima  virtutis,  prx  omnibus  tamen  aliis 
caufis  minus  principalibus  proxime  adeam 
acccdat. 

VIII.  §.  6.  Virtutis  moralis  caufa  efficiens 
proxima  ac principalis esl,  Exercltatiofpontanea 
atque  hbera  ,  non  invitefufcepta.  Per  exercita- 
tionem,  intclligimuscum  Philofopho,  atlio- 
num  bonarum  &  bonejlarum  frequens  cxerci- 

Jium.  Acliones  itacftte bon* ,  i.  c.juxtapr<efcri- 
ptum  rett*  rationis  inJii:ut£,funtJola  caufa  pro- 
creans  ,principahs  ,propru%  ,  proxima,  virtutis 
moralts :  prxtcr  Deum  fcilicet ;  cujus  concur- 
ium  hie,  uti  in  omnibus,  includimus.  A&io- 


nes  hae  bonse  8c  honeftx ,  virtutis  moralis  cau- 
fae  procreantes ,  funt  acvticnes  imperatae ,  fed 
ab  elicitis,  rectora*ionisjudicio8cbonaele- 
ctione,  profectx:  Nam,  abiiitelle&usrecto 
judicio  8c  voluntatis  honefta  ele&ione,  omnis 
bonitas  derivatur  iti  ac~Hones  illas ,  quibus 
procreatur  virtus  ac  confervatur.  Per  hasa- 
dtiones  produci  virtutem  moralem  variisra- 
tionibus  probat  ^AriJi.  Eih.  adNic.  l.i.c.i, 
quae  ibi  videri  pofTunt.  Nos  duas  tantum  pro- 
feremus.  iK  eli.  Legiflatoribus  hoc  tantum 
efl  propofitum ,  ut  cives  fuos  reddant  bonos. 
Sed  non  poflunt  eos  redderebonos,  nifi  adlio^ 
nibus  bonis  identidem  8c  fxpius  frequenta- 
tis.  Ergo  a&iones  bonae,  frequenter  exercita?, 
facrunt  cives  bonos.  Ergo  a&iones  bonae  ge- 
nerant  virtutem:nam  iine  virtute  nemoeft 
bonus.  2.  eft.  Virtus  gigni  debet  ex  caufis 
omnino  contrariis  ,  a  quibus  corrumpitur. 
Sed  corrumpitur  a&ionibusimprobis8cma- 
lis.   Ergo  gignitur  a&ionibus  bonis  5c  probis. 

IX.  Quxri  hic  folet,  An  virtus  moralis 
poffit  comparari  unica  attiine?  Negamus  pofTe, 
Scprobamus.  Omnis  habitus  producitur  ea- 
tenus  ab  a&u ,  quatenus  pafliva  potentia  ab 
aliquo  principio  a&ivo  movetur ,  nec  tan- 
tum  quatenus  movetur ,  fed  quatenus  fupera- 
tur  atque  fubigitur.  Sed  in  virtutis ,  quae  efl 
habitus ,  generatione ,  a&ivum  princicipium 
eftratio,  potentia  pafliva  eft  appetius.  At- 
qui  appetitus  non  poteft  unica  actione  fupe- 
rari  ac  fubigi  a  ratione.Ergo  non  poteft  virtus 
generari  atque  introduci  unica  a&ione.  At- 
que  haec  ratio  firma  eft:nam  virtus  confiftit  in 
eo ,  ut  appetitus  8c  affe&us  fubjugentur  ratio- 
ni.  AtnonpoffuntfubjugarifimulSc  femel, 
i.  e.  unico  adtu.  Ergo,  8cc. 

X.  Novahicexonturquaeftio.  Anvirtus,- 
cum  nonpofit  comparari  unico  aBu,  ita  compare- ' 
turpluribus ,  ut  <eque  exomnibus  efficiatur ,  an 
verogeneretur  virtus  ex  unico  aliquo  affu  atque 
illo  ultimo  ?  Ad  hanc  quxftionem  fic  rcfpon- 
demus.  Pr imus  a&us  ,  8c,  qui  fequuntur  pri- 
mum  omnes  8c  finguli ,  aliquid  conferunt  ad 
virtutem  procreandam ,  8c  aliqucm  produ- 
cunt  gradum  virtutis ,  ipfam  tamen  virtutem 
propricproducit  ultimus  aclus  :  acl:us,  qui 
ultimum  prasccdunt  ,  aliquid  conferunt  ad 

virtutis 


COLLEGIUM 


virtutis  procreationem ,  quia  difponuntani- 
mum ,  eumquepraeparantad  beneagendum, 
attamen  habitum ,  aut  virtutem  ipfam  non 
introducunt,quia  non  iftam  dant  facilitatem, 
quae  ab  habitu  aut  virtute  eft. 

XI.  Quaeri  etiam  hic  folet,  AnaBiones, 
njirtutem  antecedentes ,  fpecie  dijferant  ab  aftio- 
nibus,  virtutemfequentibus.  (a)  Nos  negamus, 
&  probamus.  Quae  tantum  differunt  gradu, 
non  differunt  fpecie.  At  actiones  virtutem 
antecedentes  tantum  differunt  gradu  ab  a&io- 
nibus  virtutem  confequentibus.  Ergo  non 
differuntfpecie.  Prob.  min.  A&iones  con- 
fequentesnihil  plus  habent,  quam  firmita- 
tem,  &  conftantiam,ac  facilitatem  in  agendo, 
quac  flrmitas,  8c  conftantia,&  facilitas  non  re- 
peritur  in  a&ionibus  virtutem  antecedenti- 
bus.  At  illa  flrmitas ,  conftantia ,  &  facilitas, 
tantum  funt  gradus  a&ionum  &  modi  earum. 
(b)  Ergo  non  differunt  iftae  aclriones  interfe 
ipecie.  Quoderatdemonftrandum. 

(*)  Caufa  &.effeAum  difreruntfpecie:  a&iones 
virtutem  aatecedentes  funt  caufae  virtutis ,  & 
cam  confequentes  funt  cffefta  virtutis  :  ergo 


E  T  H   I   C   U   M,  f^ 

aftiones  virtutem  antecedeiites  &confequentes 

differUnt  fpecie :  fi  fpecie,  ergo  non  gradu,  quod 

dicet  refponfio.  Acliones  virtutem  anteceden- 

tes  &  confequcntes  fpectari  poffunt  ,  vel  in  ge- 

nere  naturae ,  vel  in  gencre  moris  :  fi  fpectentur 

priori  modo,  habent  fe  ut  caufa  &  effe<ftu,&:  dif- 

ferunt  reverafpecie  &  non  gradu:  fi  confideren- 

tur  fecundo  modo  ,  diffcrunt  gradu  non  fpecie, 

quia  in  utrifque  eft  conformitas  cum  refta  ra- 

tione  ,  in  qua  confiftit  bonitas;  utracquae  enim 

bonae  funt;  diiterunt  tamen  aliquo  modo  ,  quocl 

fc.  bonitas  &  cum  recla  ratione  conformitas 

aftionum    virtutem    antecedentium  fit   infir- 

mior  ,  inftabilior  ,  inconftantior ;  fed  adtionum 

virtutem  confequentium  fit  firmior  ,  ftabilior  „ 

conftantior,  quia  hz  funt  produttae  apotentiis 

fuis  quae  nunc  funt  affedae  habitibus  virtutum 

moralium^illaj  non  itemtted  omnis  habitus  cxi- 

ftens  in  potentiis  earum,  a&iones  reddit  firmas, 

ftabiles  ,  conftarttes  ,  faciles  ,  ideoque  aftionum 

pofteriorum  bonitas  perfectior  eft,quam  prioru. 

(b)  Actiones  Virtutem  antecedentes  ,«  &  illam 

confequentes  ,  fi  fpedentutingenereNaturas , 

poffunt  differre  fpecie  ;  at  fi  fpeftentur  in  gcnc- 

re  moris,  i.e.  prout  funt  congrua:  rects  Rationi, 

&c  bona:  moraliter,non  differunt  fpecie  ,  fed  tan» 

tum  gradu,  quemadmodum  remiitus  &  intenfus 

non  fpecie  _•  verum  folo  gradu,  differunt. 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 
D  ecima-Octava, 

D  E 

VIRTUTIS  MORALIS  INCREMENTO>  DECRE- 

MENTO,  OPPOSITO. 


H   E   S   I   S 


I. 


CAufas  efficientes  Virtutis  Moralis  expo- 
fuit  Difputatio  pracedens ,  hac ,  ejusyaxa 
per  caufas  efficientes  produ£be  incre- 
tnentum  feu  confervationem  ,  &  decrementum 
feu  corruptionem ,  $*  oppefitum,  vitium  puta, 
enucleabimus. 

1 1.  Jncrementum  proprie  ac  decrementum, 
quoresvel  crefcunt  vel  decrefcunt,  cadunt 
in  quantitatem:  eftenim  quantitatis,  crefcere 
ac  decrefcere:  funt  tamen  ifta  vocabula  incre- 
menti  ac  decrementi  tranflata  ad  res  non 
quantas ,  quibus  incremcntum  adfcribitur , 


cum  augentur  aut  intenduntur ,  decremen- 
tum  ,  cum  minuuntur  ac  remittuntur.  Ita 
calori ,  ita  frigori ,  ita  qualitati  in  genere  ad- 
fcribitur  incremcntum  &  decrementum,cum 
iis  gradus  quidam  adduntur  vel  ab  iisaufe- 
runtur.  Et  hoc  fenfu  quasritur ,  An  in  Virta- 
tem  Moralem  cadat  incrementum  &  decremen- 
tum  ?  feu ,  an  Virtus  Moralis  augeripejjit  ac  mi- 
nui,  non  extenfive,  perpartes ,  ut  quantitas  ,fed 
intenfive ,  fergradus ,  ut  qualitas :  i.  e.  an  pojjit- 
intendi,  &  remitti,feu  recipere  magis  &  mmus? 
Ut  ad  quaeftionem  hanc  refpondeamus ,  no- 
K  i  tandum 


7* 


COLLEGIUM 


notandum  eft ,  Virtutis  nomen  dupliciter  capi 
pofe.  i.  ut  virtusdicatur,  quxperfe&iflima 
eft  &  omnibus  numeris  abfoluta ,  quo  fenfu 


E  T  H   I   C   U   M. 

caufae  procreantes  ita  &  confervantes  virtu-' 
tem. 

I V.  QujEri  hic  folet ,  *_An  qualibet  aftione 


,  virtus  augeri  non  poteft  :  fic  enimfignificat  i  bonavirtus augeatur  ?  Refp.  aftionesvirtutis 
ultimumterminumexcellentiae:  quemadmo-  efle  vel  intenfiores  vel  remifliores  quam  eft 
dumenim,quodcalidii'iimumeftautfrigidif-  j  ipfavirtus.  Quina&iointenfiorvirtutemau- 
iimum,  calidius  illud  reddinequitautfrigi-  |  geat,  nihil  eftdubium.  Anqualibetactione 
dius,  quia  ad  fjmmum  iilius  qualitatis termi-  j  bona,etiam  remifTa,ac  maximeremifTa,virtus 
num  pervenit  ,*  fic  virtus ,  qu3s  ad  cxtremum  !  augeatur,  dubitari  folet.  Multi  negant,  at  nos 
evectaeft  gradum ,  augeri  amplius  nequit  :  I  affirmamus.  Nam  ficut  actus ,  licet  remiflio- 
verum  enimverotalis  actamperfe&avirtus,  res,nonnihiltamenconferuntad  virtutispro- 
in  hoc  vitaehumanac  curriculo,  propter  hu-    du&ionem,  quidniiidem,  lieetremifllores, 


mani  genenscorruptionem  ,  non  datur.  Ita- 
que  z.  dcfignat  virtutis  nomen  omnem  habi- 
tum  moralem  bonum  ac  laudatum,  quo  quif- 
piam  recle  ac  laudabiliter  agit ;  qui  habitus 
fuam  habet  amplitudinem  8c  quafi  partes ,  in 
quas  dividi  poteft;  quos  gradus  vocanf.eo- 
rum  graduum  refpeclu ,  &  accrefcit  virtus  8c 
decrefcit :  atque  hoc  ipfa  nos  docet  experien- 
tia.  Quisenim  eftmortaiium,  qui  non  fen 


aliquid  conferant  ad  ejus  incrementum  ? 

V.  Nunc ,  quibus  modU  ac  qua  ratione  vir- 
tus  decrefcat ,  minuatur ,  actandem  corrumpa- 
tur ,  difpiciendum  eft.  Arifi.  l.i.  Eth.  c.z.  di- 
ferte  dicit ,  Virtutem  corrumpi  ab  exuberan- 
tia  8c  defe&Uj  i.e.  abaclibusamediocritate 
reccdentibus,  virtutique  contrariis.  Quod  de 
corruptionevirtutumeftdi&um  ab  Arifiote- 
le,  idem  de  imminutionc  earum  eft  dicen- 


tiat,  fequotidie,  in  virtutibus  hifceautillis, ;  dum  :  quaeenim  virtutemcorrumpunt,  ean- 
incrementum  capere  aut  decrementum  ?  ve-    dem  quoque  imminuunt. 
yum,quibus  modis  &  qua  ratione  Virtus  moralis        V  I.  Quaeri  hic  Co\et,Quomodo  ifia,Jtve  cor- 
augeatur  ac d.minuatur,  fatis eft  difficiie  expli-  ;  ruptio,Jtve insminutio virtutit,per  aclus  contra- 
catu  :  nos  primum  ,  quomodo  augeatur ,  mox,  '.  riosfiat  ?  an  habitus  virtutis perfe  corrumpatur 

aut  minuatur  aBibus  contrariisjtmpliciter ,  an 
vero  aBus  illi  contrarii ,  antequam  virtutem  vel 
corrumpant  vel  imminuant ,  prius  debeant  ali- 


fi 


neam- 


quomodo  diminuatur  &  corrumpatur 
bagibus,  explicatum  dabimus. 

111.  Augeturvirtus ,  quandopars  8c  gra 
dus  virtutis,partibus  &  gradibus  prioribus  ad •  quem  habitum  vitii,  ipjivirtutis  habitui  contra- 
ditur :  neque  enim  fieri  poteft ,  ut  aliquis  v.  c.  \  rium,producere,  utjic  habitus  virtutis  ab  habitu 
reddatur  juftior  nifialiquajuftiti^parsSc  gra-  vitti  immediate  ac  per  fe  vel  corrumpatur  vel 
dusadprioremaccedat,  Sccum  eadem  juftitia  '  imminuatur?  Ad  eam  quxftionem  dicimus, 
iam  accepta  conjungatur:&ficdeomni  vir- j  quemlibeta&um  virtuticontrariumperfeac 
tutediccndumeft:  quemgradusautpartisac- !  fimpliciter  corrumpere  vel  imminuere  vir- 
cefium  ,  vocant  vulgo  intenfioncm  ,  ficuti  tutis  habitum:Si  enim  quilibeta&us  virtutl 
reccflum  alicujuspartisautgradusin  virtute, !  confcntancus  virtutem  auget,  ficuti  auget, 
vocantrcmiflionem,  qux  intenfio&remiflio  ,  quidni  quilibctetiama&us  virtuticontrarius 
non  tantum  dc  virtutibusfedtkdcqualitati-  ]  eamcorrumpatatqueimminuat,expartefci- 
bus  in  gencre  intelligitur ,  cum  tsfriffotrfcs    licet?dicimusdifertisverbis,  exparte.  Nam 


:;^itur,  cum  z^frifi, 
dicit ,  Qualitas  rccipit  magis  &minus.  i.c. 
Qjy  non  omni  i ,  falrcm  qucedam  ,  ut 

virtu^fic  lubitus ,  acccfiionepartisad  partcm 
6c  gradus  ad  gradum  pcrfijitur  atque  auge- 
tur.  lftigradus,  iftaepartes,  quarum accciiu 
ur,  funta<ftiuncbona:eiufdcm- 
qncgencris  cum  iii  a<ftionibu>,  quibus  erat 
acquilita  virtus :  attione:  cnim  bonajutfunt 


expi 

totius  virtutis  habitus  corrumpi  &  dclcrio- 
mnino  non  poteft,  niliab  habitu  vitii  con- 
trario,  qui  eum  formalitcr  ac  totaliter  expun- 
gat  atque  cradat  cx  animopofiidentisfingu- 
lari :  (a)  habitus  cnim  oppofitifimulineo- 
dcm  fubje&o  efle  nequeunt. 

(a)  HabitUibonus  VirtutisfimiilcfTcpotcflin-O- 

dem 


Collegium    Et 


demAnimo  cum  malo  a<fm  Vitii ,  &  habitus 
malus  Vitii  poteft  quoqueefTefimulineodem 
Animo  .,  atque  etiam  eodem  temporc  cum 
aftu  bono  Virtutis  :  at  nunquam  polTunt  fimul 
elTe  in  eodemAnimo  hominis,  eodem  tempore, 
duo  aftus  vel  duo  habitus  contrarii ,  aker  bo- 
nus  ^altermalus. 

Nullaoppofnapoflimt  fimul  efTe  in  eodem 
fubjcdo  fingulari ,  fecundum  idem  ,  ad  idem , 
codemmodo&codem  tempore  ,  erro  nec  ha- 
hitus  oppofiti,  five  intelletftuafes  ,  five  morales  ; 
ficnonporcftidemammus  efTe  praeditus  •fimul 
&  liberalitate  &  avaritia:  fed  nec  poffuntduo 
acfbus  oppofiti  fimulefTeineodemfubjecto^aut 
fimul  ab  eo  pxoduci ;  fic  cum  quis  atfhim  produ- 
cit  intemperantis  ,  non  poteft  fimul  eodem 
temporeproducereatftumtemperantix:fedoof- 
funtfimuleffeeodemtempore,  in  eodem  fub- 
je<fto  ,  habitus  bonus,  &  actus  oppofitus  malus;  I 
fic  in  eodem  animo  poteft  effe  &  habitus  ac 
virtus  juftitiac ,  &  fimulcodemque  temporea- 
tftus  injuftus  ,  quo  aliquis  alreri  fuum  non 
tribuat.  s 

VII.  Nova hic  exoritur  quaeftio :  An  fola 
cejfatio  atluum  poffit  virtutis  habitum  velcor- 
rumperevel  imminuere  ?  Refp.  Ceflatio  qui- 
dem  ipfa  per  fe  nec  corrumpet  ncc  imminuet 
habitum,peraccidenstamenhocfaciet:.quia 
nihil  agendo  malc  agere  difcimus ,  per  fe  & 
proprie  corrumpitur  virtus  atqUe  imminui- 
tur  ab  a&ibus  contrariis  :  ceffatio  tamen  a- 
£tuum  virtutis ,  per  accidens  dici  poteft  caufa 
corruptaeatqueimminutae  virtutis.  Nempe, 
ceflantibus  virtutis  a&ionibus,  exoriuntur  fa- 
cilc  perturbationes :  perturbationes  ab  habitu 
aut  virtute  jam  cefTante  non  coercitsefacile 
animum  propellunt  ad  acTiones  virtuti  con- 
trarias  exercendas :  quippe  docet  experientia, 
eos,  qui  ceffant  a  virtutis  exercitio  &  acTibus, 
fsepiffime  ac  facillime  refracTariis  agitari  , 
perturbari,  atquc  abripi  affecTibus,  qui,  quan- 
do  non  coercentur,  virtutis  acquifitsehabi- 
tummultum  imminuunt,  imo,  fi  diu  mul- 
tumque  graflentur  impune.tandem  eum  pef- 
fundant,  corrumpunt ,  plane ac  plene  ex  ani- 
mo  excutiunt :  8c  fic  cefTatio  ab  a&ibus  virtu- 
tis ,  caufa  eft  corruptx  vel  imminutse  virtutis 
per  arTe&uum  in  ipfam  rationem  exurgeh- 
tiumimpetum. 

VIII.  {a)  GppoJ!tumvirtutistwi detertio 
hujus  Difp.  capite  nonnihil  philofophemur, 


H  I   C  U   M. 


77 


efivitium.  Vitimn  intelligimus  morale ,  quod 
moraIiopponiturvirtuti:nam  vitium  natu- 
rale,  quod  naturali  opponitur  perfedioni , 
qualeeftca?citas,furditas,  &c.  hujusnoneft 
loci.  Vitium  autem  morale.vdpro  (b)  habitu 
vitiofo  fumi  poteft ,  velpro  attu  vitiofo  ifenfu 
priori  hk  a  nobis  fumitur,  quiautvirtuseft 
habitus  laudabilis,ita  vitium  eft  habitus  illau- 
dabiiis.  Defcribipotefti//7«ww  morale ,  habi- 
tue,  qui  malumfacit  habentem  &  ejus  opus  red- 
dit malum-y  vcl  etiara,  habitus eleclivus reccdens 
a  mediocritate  yirtutU  &  inclinans  potentiam 
adatlusrebJ*  rationi  dijfentaneos.  Quja  vero 
idem  eftfubjeftumcontrariorum,  quodfuit 
fubjeclum  virtutis ,  appetitus  £c.  fenfitivus, 
idem  elT  fubjecTum  vitiorum  ,  ob  rationes , 
Difp.  \6.  allatas  :  Contraria  cnim  verfantur 
circa  idem  fubjecTum ,  fc.  genere  vel  fpecie, 
non  numero:funt  autem  virtus  8c  vitium  con- 
traria  ac  pugnant  tribus  potifTimum  modis, 
principio,  medio,  fine :  principio,  nam  vir- 
tus  a  prudentia  eft  &  re&a  ratione ,  vitium  ab 
imprudentia  &  ratione  prava:medio  ;  nam 
virtus  eft  mediocritas ,  vitium  recefTus  a  me- 
diocritate :  fine ,  nam  virtus  ad  honeftum  8c 
fummumbonumducit,  vitium  ad  turpe ,  Sc 
malum,  Sccalamitofum. 

(a)  Quxritur,  qualis  fpecies  oppofitionis  interce- 
datintervirtutem&vitium?  Refp.  fivirtus& 
vitium  fumantur  vel  pro  habitu  ,  vel  pro  actu 
laudabilivelillaudabili,opponuntur  contraiie  , 
quia  fub  eodem  genere ,  puta  vcl  habitu  ,  vel 
adu *  plurimum  diftant ,  quo  fenfu  bonum  quo- 
que  &  malum  multis  philofophorum  opponun- 
tur  contrarie:  fed  fi  virtus  &  vitium  fumantur 
ln  abftracto  ,  pro  bonitate  vel  malitia  ,  hahitiis 
vel  atftus  boni  aut  miliopponunturprivative: 
hic  autem  fumuntur  priori  modo. 

(b)  Habitus  Vitiofus  eft,vel  innatus ,  ut  Peccatum 
Originale  ,  vel  acquifitus  ,  ut  Vitia  Moralia  in 
Ethicis  explicari  folita :  quemadmodum  &  ha- 
bitus  bonus  ,  alius  eft  concreatus  ,  qualis  fuit 
Sapicntia  &  Juftitia  Originalis  in  Adamo  , 
alius  acquifitus  ,  ut  funt  Virtutes  Morales  iti 
Ethicis  explicaii  folitjc. 

I  X .  Vitium  vel excefus  csl  veldefeftus :  qui 
cxcefTus  vel  defecTus  dicitur  talis,ratione  me- 
diocritatis ;  in  qua  virtutis  formam  confiftere 
Difp.i6, eftdemonftratum.  Ut veromedium 
Virtutis  pofitum  ibi  fuit  8c  expofitum  ,  efTe, 

K  3  non- 


j$  COLLEGITJM 

non  rei ,  fed  rationis,  ita  etiam  exceiTus  Sc  de- 
fectus  hic  a  tali  medio ,  non  rei ,  fed  rationis, 
inteliigi  debent.  ExcefTus  autem  Scdefe&us 
avirtute  (4)  duofemper  vitiaconftituunt  di- 
ftindh ,  oppofita  uni  virtuti ,  prcterquam  in 
jullitia.  commutante,  cui  unum  tantum oppo- 
nitur  vitium  ,  in  quo  tamen  excefTus  fimul  eft 
£c  dcfectus.diverfo  refpec"hi;Nam  injuftus  aut 
plusboni  iibcfumitac  minus  boni  relinquit 
akcri ,  aut  minus  mali  libi  fumit  ac  plus  maii 
xelinquit  alteri ,  8c  utrumque  facit  una  Sc  ea- 
dem  adttone:  at  inaliisomnibus  virtutibus, 
exceffus  &c  defedius  diftinctaacduogignunt 
vitia. 

(*)  Queritur.qua  fpecie  opnoiitionis  duo  vitia  op- 

ponantur  uni  virtuti  :  non  difpaiatc  ,  quia  virtus 

duobus  vitiis  non  opponitur  codem  niodo  ,  nam 

"vitiorum  alterum  a  virtutis  medio  defirit ,  alte- 

rum  virtutis  medium  excedit;  ncc  relative.quia 

virtus  non  rerertur  ad  vitia,  ut  rclatum  5c  corre- 

larum  ;  ncc  contrarie  ,  quia  in  coiwrariis  unum 

uni  opponitur  ,  hic  autem  una  virtus  opponitur 

duobus  vitiis;  non  privative  ,  quiavitium  hic 

fumitoi  non  abftracle  pro  abfentia  bonitatis  de- 

bitx  incffe  ,  fed  in  concreto  pro  habitu  vitiofo  ; 

.  c  contradiftorie  ,  quia  lic  opponunturvirtus 

&:  no n  virrus  ,  vitium  6c  non  vitium  r  Refp.  vir- 

tutem  opponi  duobus  vitiis  contrarie  ,  ied  in 

quantum  lita  duo  vitia  fLimuntur  in  gcnere  & 

communirer  pro  receifu  a  medio  virtutis  ,  &  iic 

opponirur  unum  uni.quod  requiritur  in  contra- 

riis  ,  fc.  utiomnis  virtus  in  medio  eil  fita  ,  ita 

omnis  rcccflus  ab  ifto  medio  elt  vitium  ,  &  hxc 

duoopponuntur  contrarie :  fed  uti  una  virtus 

tanquam  gcnuspoteftdividiinfpecies,v.c,  tem- 

perantia  in  frugalitatem  ?c  caftitatem  ,  ita  &  re- 

cciTus  a  mcdio.Vitium  dividi  poreftinexceQlmi 

&  defecrum  ,  aut  vitium  in  defecta  &c  exceiTu  , 

tanquam  gcnus  in  fpecics ,  nam  utrobiquc  recc- 

di  lio  virtutis ,  five quis  cxccdat  illud  , 

ut  qui  nimium  comcdit  ac  bibit,  fivc  qui  abillo 

bciat  ,  ut  qui  non  fatis  comcdit  ctbibit. 

X.  Sun:  Rtbici,  q-iivitiumvirtnti,  non  tan- 
tum  perexcefTura  ,  nec  folum  perdefedtum, 
lcd  &  tcrtio  modo,  per  ahenationem ,  ut  lo- 
quuntur,  opponi  volunt:  h.mc  fuam  fententiam 
lic  ezplicant  ocprobant.  Vitiaperexceitum 
&  dcfcdtum  vcrfintur  circa  candem  mitc- 
iiam  cum  virtute  ,  cum  qua  pugnant,  dilfc- 
rontqae  ibeattntainineo,  quodrirtaiob- 
tum  fuum  profcquaturfecundumquanti- 


E  T  H  I  C   V   M. 

tatem  debitam ,  at  vitium  in  exceflu  profe- 
quatur  idem  objectum  fecundum  nimium , 
vitium  in  defettu  profequatur  idem  obje- 
ctum  fecundum  non  fatis ,  v.  c.  prodigus  ni- 
mium  dat  pecunise,  avarus  non  dat  fatis  pecu- 
nioe,  liberalis  dat  quantumeftfatispecunia?. 
At  vero  vitium  per  alienationem  cum  virtute 
pugnat  in  materia  prorfus  aliena:  unde  vi- 
tium  per  alienationem  eftdictum  :  fic,  v.c. 
idololatra  peccat  contra  pietatem  aut  religio- 
nem ,  non  quod  excedat  aut  denciat  a  medio 
pietatis  Sc  religionis,  fed  quod  cultumDeo 
debitum  abilloobjecl:oalienet-,  Sctransferat  \ 
in  ftatuam  aut  aliud  quid,  quod  non  eft  Deus : 
fic  odium  Dei  pugnat  contra  charitatem  per 
alienationem ,  quia  qui  Deum  odit  transfert 
a£him  odii  in  rem  alienam,  inobje&uma- 
liud.  Deus  enim  noneftobje&umidoneum 
odii,  quia  non  eft  malus. 

XI.  Verum  enimvero ,  hocvitioper  alie- 
nationem  nihileftopM,cum  facile  reduci  poflit 
ad  vitium  in  exceiTu  aut  defe&u:  quod  ut  ma- 
nifeftum  fiat,  explicandum  venit,  Qtiando  & 
quomodo  contra  virtutem  peccetur per  excejfum 
velper  defeclum  ?  res  iic  fe  habet.  Toties  pec- 
catur  contra  virtutem  aliquam  in  excefTu , 
quoties  n  materiale  actus,  quod  ad  talem  per- 
tinetvirtutem ,  extenditurextramediocrita- 
tem  illius  virtutis ,  quocunque  tandem  modo 
id  fiat,  five  virtutisilliusmateriacircaquam 
feu  objectum  mutetur  fecundum  quantita- 
tem,  five  fecundum  fubftantiam ,  ut  loquun- 
turScholaftici.  Sic,v.  c.  non  folum  intempe- 
rans  eft ,  i.  e.  peccans  contra  temperantiam  in 
excefTu,  qui  plus  cibi  comedit  quam  debet, 
fed  8c  qui  comeditid,  quodad  nutritionem 
non  eft  utile  nec  deftinatum  ,  iicuti  Cleopatra 
fccit,  cum  prctiofos  illos  uniones ,  aceto  dilu- 
tos,  deglutivit.  Primus  quidem  pcr  exccffum 
peccat  contra  Temperantiam  ,  quod  manite- 
ftum  eft  ex  eo,  quia  7*  matcriale actus  ad  tem- 
perantiam  perti  nentis,  a&um  puta  comedcn- 
di,  cxtendit  extra  objcctum  hujus  virtutis, 
non  quidem  fecunduoi  fubftantiam ,  matc- 
riam  ejus  circa  quam  aut  objcc-lum  immu- 
tando.fedtamcn  mutando  id  fecundum  quan- 
titatcm  ,  quia  non  quidem  aliud  quam  cibum 
fumit ,  fcd  nimium  cibi  aiTpmit  ac  plus  quam 

dcbct. 


COLLEGXUM      E  T  H  I   C  17   M. 


debet.  Cleopatravero  peccavit  contra  Tem- 
pcrantiam  per  excefTum  ,  quia  comeftionem, 
materiale  a£fcus  ad  Temperantiam  pertinen- 
tis,  extendit  extra  obje&um  hujus  virtutis, 
mutando  ejus materiam  circa  quam  feu  obje- 
£tum  fecundum  fubftantiam  :  Ethocmodo 
idololatra  per  exceflum  peccat ,  cultum  fu- 
premum  extendendo  extra  pietatis  aut  reli- 
gionis  obje&um,  illud  fecundum  fubftantiam 
mutando,dum  cultum  transfert  in  illud,quod 
non  eft  Deus.  Peccatur  contravirtutemali- 
quam  per  defeftum ,  quoties  virtutis  illius  a- 
&us , non folum omittitur ,  fed  8c,  cum ejus 
oppofitus  a&us  tam  materialiter  quam  for- 
maliterexercetur :  ideo  v.  c.  timiditas  pugnat 
cum  fortitudine  per  defe&um  ,  8c  avaritia 
cum  liberalitate  per  defe&um ,  quia  timidus, 
cum  adeft  occaflo  fortiter  agendi ,  non  folum 
omittit  fortitudinis  a&um ,  fc.  velle  efficaci  • 
ter  aggredi  periculum  praefens  ,  fed  aftum 
etiam  oppofitum  elicit,  qui  eft,  nolleaggredi 
talepericulum:  pariter  avarus  non  modo  nbn 
vultdare,  cumdebet,  fed  vult  infuper  non 
dare,  quod  debet:  Ettalimodo,  quiDeum 


odit,  peccat  contra  charitatem  per  defe&um, 
nontantum,  quiadeficitDeum  amare,  fed 
quia  &  in  quantum  elicitattum ,  plane  cha- 
ritati  oppofitum ,  (a)  odium  fcilicet.  Atque 
hinc  liquet,  vitiumper  alienationem,  advitiuni 
vel  in  excejfu  <vel in  defeSu  referri  pojfe ,  quod 
erat  demonftrandum. 

(a)  Odium  non  tantumeftnegatio  Amoris  ,  feu 
Volitionis  ,  qua  aliquis  Alicui  bene  vult, fed  & 
eftpofitio  Aftus  Contrarii,feuNolitionis  ,  qua 
nontantum  Alterinonvuk  bene ,  fed  vult  & 
ipfi  male :  poteft  Aliquis  Alicui  nec  bene  velle, 
necmale ,  i. e.  nec amare  ,  nec  odiffe  :  fed qui 
Aliquem  odit ,  is  quidem  ipfum  non  amat ,  nec 
ei  vult  bene ,  fed  infuper  ei  vult  male. 

A    N    N     E     X     A. 

i .  Extrema ,  vitia ,  njehementius  &  magis 
interfe,  quam  cum  medio,  <virtute,pugnant. 

2 .  Extrema,  njitia ,  medio,  virtuti,  opponun  - 
tur  inaqualiter :  unum  enim  extremorum  propius 
fepe  ad  medium  accedit,  alterum  longius  ab  eo 
recedit. 


DISPUTATIONUM    P  R  A  C  T  I  C  A  R  U  M 
Decima-Nona, 

D  E 

VIRTUTIS  MORALIS  DIVISIONE,  ET  FORTI- 
TUDINIS  DEFINITIONE. 

T  H  E   S   I  S      I. 


DE  natura  Virtutis  moralis ,  deejus^- 
md  .fibjefto,  caufis  procreantibus ,  con- 
fervantibus,  corrumpentibus,  adtum  fuit 
difputationibus  ante  habitis ,  nunc  tandem  ad 
ejus  divifionem  kfpecies  tranfeundum  eft.  At- 
que  hic  primo  Quaeri  poteft.  zAn  virtutes 
moralesinterfefint  fpecie  dijiincla?  an  Virtus 
moralis ,  utgenus,  dividi  pojfit  in  fpecies  ?  Fue- 
runt  olim  ,  funtque  etiamnum  ,  qui  exifti- 
mantunamtantumatqueunicam  effe  virtu- 
tem  ,  quae  diverlis  tantum  appelleturnomi- 
nibus  j  quje  dum  temperat  metui  atque  auda- 


ciae ,  fortitudo  j  dum  moderatur  voluptatibus 
ta&us  ac  guftus ,  temperantia  ;  dum  iargitur 
cuiquefuum,  juftitia;  dum  pecunias  erogat 
debite,  liberalitasdicatur,  Stficporro.  Eft- 
que  hxc  fententia  non  valde  improbabilis. 
Placet  tamen  receptam  tueri  opinionem,  quae 
aiferit,  virtutem  ut  genus  in  fpeciesdiftin- 
cl:as  dividi.  i.  Quia  a  fe  invicem  funt  fepara- 
biles  ac  de  fa&o  feparantur ;  quod  eftiignum 
realis  &  fpecificse  differentioe :  invenias  enim 
fortes ,  qui  non  funt  temperantesj  &  hos ,  qui 
non  funt  liberales  j  &;  hos,  qui  non  funtju- 

fti.&c- 


8  c5  COLLEGIUM      ETH1C9M 

fti,2cc.  Nam,  (a)  virtntes  omnes  interfefe 
effe  connexas,  ut ,  qui  unam  habet ,  is  habeat 
&  carteras ,  nobis  cenfetur  falfifiimum ,  gc  ab 
ipfaexperientiarefutatum:  certe  una  virtus 


III.  Poftquam  Phifofophus  L\.&i.  £th. 
egifTet ,  partim  de  furnmo  bono ,  partim  de 
virtute,  Hb.  3.  capitibm  f.prioribus  ,  agit  de 
fpcntaneo  ,  invito  ,  confuhatione ,  eleciicne ,  vo- 


alteri  non  cfl  ratio  ut  fit  virtus,  neque  ifta    luntate,&libertate,  acfub  finem  cap.  f.  tranf- 

connexio  ctt  de  ratione  virtutum  intrinfeca  '  itadvirtutesfpeciales,  quarum  primam, for- 

atqueeffcntiali:  &  in  fubjecto  hocautillo,    titudinem,zxy\vcax.c.  6.  eamquedefinitabini- 

reperiri  has ,  non  item  aiias  virtutes,  tam  cer-  '  tio ,  quod  fit  [aitotk  <n&t  (pc^ag  <c  9»'??«*  medie- 

tum  elt,quam  quod  ccrtiifimum.  i.Qujafpe-  \  tas  circa timores  & audacias.   Hanc  definitio- 

cieditiin6lisa6tibusacquirunturVirtu:es:(£)  '  nem  ut  intelligamus,  per  partes  explicanda 

nam  a&us  iiti ,  quibus  comparatur  fortitudo,  I  eft. 

ccquibusacquiritur  temperantia,  8c  quibus        IV.  Fortitudinem  a  ferendo  dici  volunt  , 

acquiritur  liberalitas  ,  St  quibus  acquiritur  ;  quioriginesvocuminquirunt,  quiafortis  res 

juititia,fpeciediffcrunt:  namfpecificadiffe-  \  adverfasitem  gc  fecundas  bene  ferat.  Grazce 

rcntia  in  moralibus  fumitur  a  circumilantiis ,  !  Avfyetu,  %&}  §  «>^VeV,  a viro ,  quod  virum  ma- 

qua:  in  fingularum  virtutum  produftione    xime  deceat  &c  mafcula  fit  haec  virtus  :  eft 

funt  ali.c  atque  aliae.    Ergo  8c  virtutes  ipfx   enimvirilisanimi  operumque  virilium  hsec 

ipecie  diiTerunt,  I  virtus ,  rariufque  i  n  fexum  cadit  muliebrem. 

,  N  „.  ,  -   .     .        r     r        11        Vox,F0rft7«^0,nonunofumiturmodoabAu- 

(<%)  Virtutes  omnes  afe  invieem  funtfeparabiles,  I    ,       .,  ,      .  rc  ,      TT.-    to-,r«,« 

ficdefa^o  feparantur,  quoad  Aclusiecundos  ,  1 thoribus  probatis ,  ipfiiqueadeoUiitatilTima 

&  quoad  prim  >s  ,  i.  e.  quoad   operationes  ,  Sc 

quoad  habitus 


eft  ej us  fignificatio ,  qua  fumitur  ,  pro  corpo ■ 
ris  robore ,  quod  in  laterum  firmitate ,  mufcu- 
lis,  ac  lacertis,  eit  conftitutum ,  Sc  non  ho- 
minibusfedbrutisquoqueadfcribitur,  ut  in 
illo  Ennianoapud  Ciceronem  in  Cat.  Maj.  Sicut 
fortis  equus ,  fpatio  quifepefupremo  Vicit  Qlym- 
pia ,  nuncfenio  confeBus  quiefcit.  Sed  quando 
ad  hominem  ejufque  animum  transfertur  for- 
titudo,  vel  ingenerefumiturprocontinen- 
tia  8c  moderamine  omnium  affe&uum,  aut  etiam 
pro  confantia  animi  in  rebus  tam  fecundis 
quam  adverfis  :  prior  fignificatio  eft  in  illo 
Ovidiano  verfu , 

Fortior  esl  qui  fe  quam  quifortijjima  vincit 


Quiaomnes  Aftus  ,  quibns  acquiritur  Habi- 
t\\c ,  debent  effe  confonnes  Rccrx  Rationi,  non 
differunt  (p  ecie ,  fcd  numero :  nam  Adus  con- 
formes  Rc:tx  Raiioni ,  oc  cidcm  diffoimes,  ciif- 

ferunt  f[  : 

II.  Poftquam  Virtutem  in  fpeciesdividi 
poffe  conftat ,  quxritur ,  quahs  illa  aut  qu.ejtt 
divijio?  Antiqua  eit  VirtutiGin  4-Cardina- 
les  divifio,  quaeiic  vocantur ,  quodiis,  ceu 
cardinibus,  vitje  humanx  ratio  volvaturat- 
que  innitatur  ,  funtque ,  Prudentia  ,  Fortitudot 
Temperantia  ,  Injiitia.  Sed  enim  nonnifi  vio- 
lcnter  admodum  ad  iltas    5-.  Claifcs  omncsi  Mxnia ,  &c. 

aliaevirtutesreducipofiunt:  8cinfuper,pru-'  Pofterior,  in  illo  Horatiano  ,  Rebus  angufis  | 
dentiavirtusintellcclualis  commifceturcum'  animofus atq-te Fcrtis appare ,8cc.  vclinfpecie 
rcliquis  moralibus.  Alii  alias  exco^itarunt  pro  habitu  bono  circa  audaciam ,  ac  timorem: 
Virtutisdivifiones.  Nos,  mifiocxaminefen- 1  quofenfuhicdcfinitur.  Dicitur  t/.roT/TT^ideft, 
tentiarum  variarum  ,  t^friftpteHs  ,  ccu  Ducis  ocost^cv  y.ironiZ  *'jx.  CbjeHum  indicatur  per 
nofiri ,  fcricmfequcmur,  ac  virtutes  lingulas!  voces  <po£*$  <fe  B-fysn  ,  alibi  vocat  Philofophus 
difputationibui  fecuturis  examini  fubjicie-  TvtpoZspo/  ^  to  ^pp^xta».  (^)  Quando 0^/>#w»  I 
muieo  ordine,  quoab  ipfo  in  Ethicis  NicomaA  rbrtitudinisafiignat  r  ^'o«»  ^  VpV^*  >  ^xter"  j 

M  pertraAantur.   Vidcatur  c.  7.  /.  z.  Eth.\  num dcf\gn:\t,(b)mctum&a:idaciam, wftcttus 
Nicom.  ubi  virtutes  zsfrifloteli  pcr  fuas clafies    pcr  fortitudincm  rcprimendos  ac  cocrcen- 
iingulx  rcccnfcnuv.  Primum  ibi  locum  afii- 1  dos :  cum  vqcat  ii  Qo&f^  >£  -nJuYo^Xti* ,  etl-m 
gnat  Fortitudini,  quarc  Z.  11  j,  dccaprimoa-  !  rm/«;»indigitat,eaqua:mctum  vcl  aud  iciam 
gemui  loco.  .  :runt ,  fcu  metucnda  ccaudcnda ;  Jcrenda 


Cohecidm    Ethicum. 


8i 


&fperanda:  Tu<p6<^e^ta.menprimarium,  ru 
jufaxXka  fecundarium  funt  fortitudinis  obje- 
Bum :  atque  h.Q£  expreffts  verbis  innuite^n- 
ftotefes,  l.  $.Eth. c.o.  ftatimin principio.  ITgg^ 

7U?;4  j  y3  <p0o^'i  1  xvfyeioi  %azt  ,  *£  614912$  <z8Qa 
aytyx  ffi/y  ec/ku  f^^ov  «£&,  tcj  cj&afegg^s.  Et  pro- 
'  -bat  hocPhihfophus  ibidem  duabus  rationibus. 
1.  Fortior  habetur  is,  qui  in  rebus  formidolo- 
fisccpericuliplenis,  nulliperturbationifuc- 
cumbit ,  quam  qui  perturbatione  vacat  in  iis, 
quaeanimum  fiducia  firmant ,  Ergofortitudo 
magis  verfaturcircametum  quam  circaauda- 
ciam.  1.  Virtus  maxime  verfatur  in  rebus  ar- 
duis  8c  difficilioribus:  fed  magis  arduumSc 
longe  difficilius  eft  ,  gravia  pericula  ferre  , 
nulloque  terrore  rerum  horrendarum  frangi , 
quamconfidereinrebus.,  quae  fiduciamaffe- 
runtautaudaciamgignunt:  quippe  iu0o^e- 
qj.  ,  quae  metum  adferunt ,  mala  funt ,  tu  Juh  - 
pxhicc ,  quae  audaciam  gignunt  ,  bona  funt. 

At  fctXi7rji-rtp6Vl<n  TU  >iV7D] ^VZ^fd/iitf    5/  X  y- 

JYa/v  u7r£ff»%>  dijficilius  eslresmoleftasperfer- 

re  quam  ajucundis  abftinere ,  ut  loquitur  ibid. 

^Arift. 

(<t)  Omni  -virtuti,  ficuti  hic  fortitudini.competit 
objectum  duplex,  internum  8c  externum:  inter- 
num,  eft  affectus  aliquis,  vel  unus  vel  plures:ex- 
tcrnum,funt  omnia  ifta  quae  affeftum  iftum,  vel 
affectus,  cient. 

Yb)  Dubium  hic  oritur  ,  quomodo  metus  &  auda- 
ciafintobjeftum  fortitudinis  internum  ,  cum 
▼ocabula  ifta  fignificent  extremafeuvitiafor- 
titudini  oppofita,quod  liquet  ex  thefi  3  .difp.20. 
•Refp.  metus  &.audaciadupliciter  fpeclantur , 
vel  ut  affcctus  fimplicirer,abfquecircumftantiis 
moralibus  ,  prout  fefe  habent  indifferenterad 
■bonum  &  malum.Sc  reclx  rationi  a virtute  fub- 
jicidebent,atquefic  funt  objeclum  fortitudi- 
nis  :  fed  C\  fpeftentur  cum  circumftantiis  mora- 
libus  ,  vel  excedentibus ,  vel  deficientibus ,  funt 
vitia  &  e:^trema  fortitudini  opppfita :  fi  confi- 
derentur  cum  circumftantiis,  nec  excedentibus 
nec  deficientibus,  fknt  ipfa  virtus,  forticudo  aut 
formacjus. 

V.  Cum  7«  Qo€t£& ,  w^pronunciamus , 
quaeritur ,  an  quavis  mala ,  tum  animi ,  tum 
corporis,tum  fortun3e,tum  turpia,tum  triftia, 
tum  noxia,inte!Iigantur?idem  quxri  poteft,de  j 
nrn$  Juf^^oiq ,  an  quavis  bona  intelligantur ,  j 
animi ,  corporis ,  fortunae ,  honefta ,  jucunda, 


utilia  ?  Quod  ut  intelligatur ,  diflin&e  proce- 
demus ,  8c ,  qu<enam  malafonitudinvs  objcBum 
dici  debeant  ,  difpiciemus  :  omnia  quidem 
mala ,  qualiacunque  tandem ,  metum  incu- 
tere  valent ,  non  tamen  omnia  ilint  fortitudi- 
nis  obje&um.  Quod  de  malis  dicemus,  ex 
oppofirodebonisititelligi  debet:  adferemus 
ergoaliquotdivifionesmalii£c,circaque,ver- 
fetur  fortitudo ,  circa  quae  non  item ,  decide- 
mus.  Tu  #a£g£jj6-,  quae  metum  incutiunt  , 
mala,  vel  funt  cum  turpitudineconjun&a, 
vel  non.  Mala  turpia  funt  peccata  :  hae.c  ab 
omnibus  metui  debent:  necfatisraetuipof- 
funt ,  quia  funt  inhoneila ,  qUae  metuere ,  eft 
honeftum :  8c  qui  ea  metuit ,  vir  probus ,  qui 
non  metuit,  improbus  eft.  C.irca  hxc  mala  non 
"jerfatur  fortitudo :  quis  enim  fortem  dixerit 
eum ,  qui  peccare  non  metuit ,  ac  non  potius 
fceleftum?  Mala  non  turpia  fed  triftia ,  quae- 
dam  funt  \!zrh  uv^&>ttb>j  ,  quxdam  >&t  cw- 
^fttoTm :  Supra  hominemfunt ,  qurs  atrociora  8c 
majora  funt,  quam  ut  a  natura  humana ,  ab 
homine  contemni  poffmt  aut  fuperarL,  ideo- 
que  metuuntur:  ut  funt,  terraemotus,  inunda- 
tiones,  tonitrua,  fulmina,  8cc.  qux  omnes  vSt 
«#»&*  jure  merito  percellunt.  Girca  hac  mala 
nonverfaturfortitudo ,  neque  horum  metum 
coercet.  Secundum  hominem  mala  triftia  funt , 
velgraviora ac  majora,  vel  lenjiora  ac  minora: 
hxc  di vifio  congruit  cum  iis ,  quae  ab  Arift.  I. 
Etti.  1  .£.6.differuntur.L£W0raacminora  funt, 
paupertas,  contumelia,  morbi,  8cc.  Majora  ac 
graviora  funt  ,  animi  cruciatus  ,  exilium  , 
mors.  Inhifce  omnibus  moderate  metuendis 
fortitudo  cernitur :  fed  potiffimum  ea  confpici- 
tur  circa  mortem  i  atque  inter  varia  mortis  ge- 
nera,omnium  maximecirca  mortem  bellicam, 
quae  pulcherrima  eft ,  quam  vir fortis  delibe- 
rato  animo  fubit  pro  aris  ac  focis.  Circa  mor- 
tem  ex  morbo  aut  naufragio ,  non  ita  occupa- 
tur  Fortitudo ,  atque  circa mortem bellicam.' 
Eft  quidem  vir  fortis  innaufragio8cmorbis 
aliifque  periculorum  generibus  imperterri- 
tus ,  fed  ignavum  hoc  mortis  genus  animo 
fert  iniquiore ,  malletque  gcnerofiori  morte 
fuccumbere,  exquaplusboniad  patriam  ac 
Remp.  redire  poffet. 
V I.  Nunc  expofito  fortitudinis  Objefto,vi- 

L  dendura 


$2  COLLEGIUM      E  T  H   I  C  U  *T. 

dendumeft,  ^woafocircaidfedebeatgerere  !  caufa:  ideoquemilitesmercenarios,  qui  fcv 
vir  fortis,  &  quaenam  fint  ejus  officia.  Viri  lius  ftipendii  gratia  militant ,  fortes  non  ha- 
fortis  officium  duplex  eft  Arifloteli',  0aS«iS£  6  ,  bemus ,  utinecillos,  qui ,  ut  vindidbe fatis- 
Jufi  &tymetuere  &  coiifidere,  kiliceU  utiopor-  faciant  fuae,  ad  arma  profiliunt ,  quaies  funt 
tet,'&  fecundu  omnes  circumftantias  morales: 


neque  enim  omnis  metus  expers  eft  vir  fortis. 
nequeinftar  trunci,  aut  bruti,  aut  hominis 
furioii  ,  cuivis  fefe  objicit  periculo  ,  fed  ut 
homoeft,  ita  aliquid  humani  patitur ;  atque 
extimefcit,  fed  timoremoderato,  uti  refta 
ratio  &  quantum  honeftas  fuadet.  Verum 
pauldenucleatius  Viri  fortis  officia  propona- 
mus:  ea  4.  fere  reperiuntur  polita  c.j.  Eth.l.i. 
&  pajfim  in  textu  Arifiotelico :  quintum ,  ceu 
confeclrarium  ex  illis  elicuit  Keckermannus , 
inEth.l.  2.C.4.. 

VII.  Primum  Virifortis  officium  cft,  non 
quaelibet  pericula  promifcue&indifferenter 
adire,  fedveroea,  quae  funt  honefta ,  lauda- 
bilia ,  &  utilia ,  quibus  laudem  reportare ,  pa- 
triae  ac  Reip.  prodefle ,  valeat.  Secundum  eft , 


hodie  qui  duellaprivata&  monomachiasin- 

eiint.  Quintum  virifortis  officium  eft ,  honeftis 

mediis  honeftoq;  modo  omnia  agere.  (a)  In- 

terhoneftamedia  cenfemus  etia  Stratagema- 

ta,que,  a  dolofis  &  malitiofis  fraudibus  difcer- 

nimus:illis  viro  forti  uti  licet,hifce  non  item. 

(a)  Stratagematavelfunt  cum  mendacio  conjun- 

Aa,  vel  non  funt :  illa  funt  i  Uicita  &  inhoneftaj 

hxcfuntlicita&c  honefta,  &  talia  funt  ftrata- 

gemata,  quorum  in  facris  fit  mentio  :  nam  licec 

in  ftratagematibus  aliud  intelligatur  a  proximo, 

quamquod  ilgnificant  ilgna  externa  anobis  e- 

dita,atque  ilc  proximus  decipiatur,culpa  tamen 

deceptionis  non  eft  in  nobis,fed  in  proximojne- 

que  enim  nos  poffumus  prxvenire  ,  quod  pro- 

ximus  aliud  intelligat,  quam  nos  ilgnificamus 

per  ligna  externa. 

VIII.  Quaeri  hic  folet  ,  pro  coronide  , 


eife  impavidum  atque  imperterritum ,  non    utrum  fortitudo  magis  eluceat  in  malis  & peri- 


tamen  ad  modum  trunci  aut  ftipitis  ,  fine 
fenfu  aut  ratione ,  fed  cum  ratione ,  uti  ho- 
minem  decet  :  fi  cttetit&vl(&> ,  infenfibilis  , 
foret  vir  fortis,  fme  ullo  doloris  fenfu,  nullam 
fortitudinis  laudcm  promereretur  ,  quam 
nunc  aufert ,  fi  dolores  &  mala  fentiendo  non 
minis  metuat :  molefta  funt  ipfi  vulnera,  mo- 
lefta  mors ,  fed  non  nimis  molefta.  Tertium 
Viri  fortis  officium  eft ,  non  tcmere ,  nec  deful- 
torie  in  quaevis  pericula,  etiam  honefta,etiam 
utilia,  etiam  laudabilia,  fefe  ingerere,fed  pru- 
dens  in  eo  exigitur  acpraemeditatapericulis 
in  omnibus  animi  magnitudo.  Quartum viri 
fortis  offiaum  eft ,  omnia  facere  honeftatis  er- 
go ,  non  lucri ,  non  vindicla? ,  non  alterius  rei 


culis  repentinis  quam  pr<evijis  ?  Refp.  cum 
Arijiot.  in  repentinis  ,  quia  in  iis  magis  eft  ab 
habitu  virtutis  animi  in  viro  foris  praefentia 
atque  conftantia,  quam  fi  pericula  &  mala  diu 
fint  praevifa :  profe&o ,  quae  fubito  ingruunt , 
&,  nec  caveri,  nec  depelli ,  f  acile  poffunt,  in- 
fignem  requirunt  fortitudinem :  non  fic,  quae 
diu  fuerunt  exfpe&ata :  contra  ea  enim  fe  mu- 
nire,  animumque  fuum  praeparare  valetvir 
fortis ,  praeterea  mala ,  non  praevifa ,  non  prae- 
meditata,  fedfubita,  fed  repentina ,  eo  ipfb 
funtgraviora  &  dirHciliora ,  quam  alia,  diu 
pracfcita :  at  circa  graviora  &  difficiliora  ver- 
fatur  fortitudo.  Ergo.  Caetera  de  fortitudme 
Difputatiofequens  exequetur. 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 
VlGESIMA, 

D  E 

FORTITUDINIS  DIVISIONE,  EXTREMIS,  ET 
QU/ESTIONIBUS  QUIBUSDAM. 

T   H    E    S    I    S       I. 

QUcmadmodumLogicis  fyllogifmus  di- 1  ciem  ementitur  veri :  quemadmodum  Meta- 
viditur  in  verum  &  fallaccm,  qui  fpe  I  phyficis  bonum  dividitur  in  vcrum  &  appa* 

rens, 


COLLEGITJM      E  T  H  I   C  U  M, 


8? 


Tens ,  quorum  hoc  apparet  eiTe  id ,  quod  non  Quarta  fortitudinis  Cpuvvxfpecies  efl: ,  ^y,  rjv 
«ft :  ita  Ethicis  Fortitudo  dividitur  in  veram  |  IaotAi ,  propter  fpem  :  fpes  enim  &  perfuafio 
2cfpuriam,  quae  verae  fortitudinis  fpeciern  j  vi&oriae  homines  erigere  folet  ac  reddere  for- 


ementitur ,  8c  apparet  efle  id ,  quod  non  eft. 
Neque  haec  tam  rei  quam  vocis  potius  eft  di- 
vifio.  Ea  tamen  utilis  eft  ad  verae  fortitudinis 
naturam  intelligendam.  Quemadmodum 
enim  gemmas  fi&itias ,  8c  medicamenta  falfa, 
&  omnia,  quae  aliquam  fpeciemementiun- 
tur,  nofle  conducit ,  ita  multum  facit  ad  verae 
fortitudinis  notitiam ,  fortitudinis  adulterina 
cognitio. 

1 1.  SpurU,  fucatae ,  atque  adulterinaejfor*i- 

tudinvs fpecies  $■.  ponit  ArtftoteIest  l.  3 .  Eth.  c.S. 

primacft.  7n*Xilix.qi  altera  2^  t^v  t/i67nlgja<v,ter- 

tia  2>l&  tw  ogyyv ,  quarta  ^ja,  tvjv  Ix-mchii,  quinta 

2>l*  Ttjv  ccyvoict*.  JlohiltKq  ,  Lat.  civilis,  dicitur 

etiam  voptKii,  Lat.  legalis,  eftque  ea ,  quam  le- 

ges  a  fingulis  civibus  requirunt ,  in  defenden- 

da  &  propugnanda  patria ,  propofitis  praemiis 

8c  pcenis,  honore  8c  ignonimia,  iis ,  qui  fe  vel 

ftrenuos  vel  ignavos  praebuerint.    Vocatur 

legalis,  quia  legibus  eftpraecepta  ;8ccivilis, 

quia  civibus  eft  mandata :  Nam  jubent  leges, 

ut  cives  quilibetcivitatisfuaeacpatriaeliber- 

tatem,religionem,falutem  8c  incolumitatem, 

pro  virili ,  etiam  ad  mortem  ufque ,  tueantur 

ac  defendant,  atque  ideopraemia8chonores 

proponunt  iis,qui  hoc  faciunt,poenas  8c  igno- 

miniam  minantur  iis  ,qui  fecusfecerint.  Haec 

politica  fortitudo  (a)  ad  veram  proxime  ac- 

cedit.  Altera  fortitudinis  fpuriae  fpecies  eft , 

quam  Ariftoteles  vocat  lp7iiesM>  «B* *•*&*>&>" 

tu,  experientiam  in  fingularibus ,  quae  eft  cw- 

fyel*  ^)  Wv  ipMesw ,  fortitudo  per  expe- 

rientiam ,  quafi  quis  dicat ,  fortitudo  expe- 

rientialis  •.  Haec  militum  eft  propria ,  qui  pro- 

pter  experientiam  rei  militaris  fortiter  fe  ge- 

runt ,  8c  ideo  multum  audent ,  quia  multis 

praeliis  interfuerunt :  ufus  enimScexperien- 

tia  multos  effecerunt  fortes ,  nautas  in  mari, 

venatores  in  fylvis,  fofibres  in  fpecubus  8c  ca- 

vernis,  fedpraefertimmilitesin  bello.  Tertia 

fortitudinis  fpuriae  fpecies  eft ,  ewtyeiot  2>l$  r 

^vfA3vt  vel  %y.  tjv  ot>yt[v  >  propter iram  j  quo 

fenfu  fortis  eft ,  qui  ira  percitus  pericula  con- 

temnit ,  8c  rem  fortiter  gerit :  ira  enim  folet 

addere  animum  homini ,  ut  nihil  extimefcat. 


,  tes :  qui  enim  faepe  ac  multos  vicerunt,  8c  qui 
frequentiflime  funt  ufi  rebus  fecundis ,  quia 
perpetuam  fibi  felicitatem  pollicentur,  intre- 
pide  fefe  periculis  objiciunt,ac  fortiter  agunt. 
Quinta  ac  poftrema  fortitudinis  fpecies  eft, 
dvo^ieiu.c^i  ayvoiMy  fortitudo  per  ignorantiam, 
quando  aliquis  fortis  eft,quiapericuli  magni- 
tudinem  ignorat ,  quae  fortitudo  in  tyrones 
fere  8c  milites  cadit  inexercitatos.  Atque  hae: 
funt  fpecies  fortitudinis  fpuriae  ex  Ariftotele 
explicatae,  ad  quas  reduci  poflunt ,  fi  quae  aliae 
videantur  efle  fpecies  fortitudinis  adulteri- 
nse,  uti  eft  fortitudo  ex  defperatione. 

(&)  Nontamenvera  eft  fortitudo  >  quia  vir  vere 
fortis  nec  pracmii  gratia  nec  pcenae  metu  ,  nec  vi 
legum  fortiter  agit ,  fed ,  etiamfi  nec  leges  ju- 
beant ,  nec  praemia  difcernantur  ,  nec  pcenae  fta- 
tuantur  ,  fortiter  tamen  agit  folius  honeftatis 
ergo  ,  8c  virtutis  amore ;  virtus  enim  ipfa  fibi 
pretiumeft. 

III.  Poftquam  fortitudinis  fucatae  8c  ap- 
parentis^mw  expofuimus ,  de  verae  fortitu- 
dinis  extremis  feu  wtiis  oppefitvs ,  nonnihil  efl: 
philofophandum.  Fortitudini,  utomnivir- 
tuti ,  duo  opponuntur  vitia ,  alterum  in  ex- 
ceflu,  in  defectu  alterum :  aut  potius ,  utrum- 
que ,  8c  in  exceflu  8c  in  defec?tu ,  pro  diverfa 
a&ione  fortitudinis.  A&iones  fortitudinis 
funt ,  confidere  8c  metuere ,  (a)  aggredi  8c 
fuftinere.  (b)  Audaciaeft  exceflus  in  aggre- 
diendo  8c  confidendo :  timiditas  eft  exceflus 
in  metuendo  8c  fuftinendo :  contra  audacia 
eft  defe&us  in  metuendo  8c  fuftinendo ,  8c  ti- 
miditas  eft  defe&us  in  confidendo&aggre- 
diendo.  Qui  nimium  confiditScminusme- 
tuit,  audax  eft :  qui  nimium  metuit,  8c  minus 
confidit,  vimidus  eft.  Timiditaseft  vitium, 
quod  in  metuendo  modum  excedit ,  in  confi- 
dendo  defieit.  Audacia  eft  vitium ,  quod  in 
confidendo  modum  excedit ,  8c  in  metuendo 
deficit.  Hsec  funt  extrema,Fortitudini  oppo- 
fita ,  quorum  utrumque  eft  deteftandum,  fed 
alterum  tamen  propius  ad  naturam  fortitudi- 
nis  accedit ,  alterum  remotius  abit.  Quaeri 
folet  ab  Ethicis ,  Vtrum  extremorum  propius 

L  1  accedat 


84 


COLLEGIUM      ETHICUM. 


tucedat  adfortitudinem,  Audacia  anTimiditas?  i  locandi  noftratesnauta ,  quandoht  extremane- 

Refp-  Quinaudaciapropiusaccedatadforti-     cejfitatepulruerempyrium  accenduni ,  iwjefifo  m 

tudinem  quam  timiditas,  nullum  eft  dubium: 

quiamagna  aggredi  periculaaudacie,  eft  com- 

mune  cum  fortitudine :  at  ea  fugere ,  timidi- 

tatis  eft :  magis  vero  gloriofum  eft ,  pericula 

aggredi,  quam  fugere. 


(a)  Qusritur,  an  fortitudinis  atftus  magis  eluceat 
in  aggrediendo  quam  in  fuftinendo  ?  Reip.  in 
fuftinendo  ,  quia  difficilius  eit  fuftinere  quam 
aggredi  :  fuftinemus  enim  mala,  aggredimur 
bona. 

(b)  Audacia  &  Metus  funt  &  objeftumfortitudi- 
nis  ,  &  ejus  extrema ,  fed  diverfo  refpectu :  cum 


etm  igne ,  atque  ita  noxam  ac  necem  inferunt 
hojli ,  unde  tamen  fua  acpropria  mors  confequi- 
tur.  Refp.  Neg.  imo  contra,  eos  pro  vere  for- 
tibus  habemus:  quia  nec  feocciduntactive, 
nec  intendunt  fe  occidere,fed  hoftem  8c  occi- 
duntococcideretentant:  quod  ipforum  pro- 
pria  mors  confequatur  paflive  ,  (a)  eft  per  ac- 
cidens :  8c ,  vel  cum  proprio  vitae  periculo  ac 
prasfenti  difcrimine  pro  aris  8t  focis ,  pro  pa- 
tra,  pro  religione  ac  libertate ,  tenentur  dimi-. 
care,8c  juramento  ad  id  fefe  obftrinxere:  fic  8s 
militesabomnifuiipforum  homicidioabfol- 
vimus ,  cum  julTuprjefedfcorum  iftam  fumunt 


dicuntur  objeftum  fortitudinis  ,  fpcctantur  ut  |  ftationem ,  in  qua  certo  iibi  occumbendum 

fciunt.  AtqiUt  hoc  negotium  dextre  intelliga- 
tur,notandu  eft  fedulo,quod  occiiio  fui  ipiius , 
alia  iit  diredfca ,  quando  quis  intendit  feipfum 
de  medio  tollere  atque  ex  propria  intentione 
fefe  interficit,  alia  indirecta,  quando  quis  non 
ieipfum  fed  alios  intendit  occiderc ,  fed  dum 
intentionem  interfieiendi  alios  exequitura- 
liofque  interficit,  in  talem  rerum  ftatum  con- 
jicitur,  utaliorumintentaacjufteintentacse- 
des  comitem  trahatpropriam  mortem:hxc 
duo  accurate  funt  diftinguenda:  quina&ive 
occiderefemetipfum,ex  intentione  direcla, 
iit  vitium  ac  vetitum ,  8c  non  virtus  nec  forti- 
tudo,  nullum  eft  dubium -.fedanoccifiofui 
ipfius  indirecSta  illa ,  feu  paffiva ,  ac ,  qua  quis 
non  tam  fe  occidit,  quam  occidi  patitur,  fit  il- 
licitaac  vitium  ,  difputari  folet:  nos ,  ii  cir- 
:  cumftantioe  diligenter  examinentur  ,  nega- 
j  mus.  Quid  ?  ii  quis  pro  patria ,  pro  fide ,  pi 
j  religione ,  tali  CeCe  exponat  periculo ,  ex  quc 
'  mors  fua  iitcerto,  fcd  indirecte,  confecutura, 
annc  is  reus  eft  cenfendus  fux  mortis?  prsefci 
tim.iitalifepericuloexponereiitconftri&us, 
i  atque  obligatus,ex  mandato  fuperiorum,qui- 
'  bus  obfequium  debct,  iacramenrum  dixit, 
fidem  adilrinxit  ?  Nos  iic  fentimus :  aut  ad  id 
non  efTc  adftringendos  noftrates  nautas  ac 
milites :  aut  fi  ad  id  adftringuntur  juftc,  etiam 
interpofitojuramento ,  nihil  peccant ,  li  hoc 
cxequantur.ad  quod  jufte  fc  obligarunt.  Qua- 


Aftectus  iimpliciter^abfqueCircumftanciis  Mo- 
ralibus  ,  ut  nec  boni  fint ,  nec  mali  ,  &  prout  a  i 
fortitudine  in  Mediocrkate  contineri  debent  ,  | 
nec  ab  ea  deficiant ,  aut  eam  exce-iant :  fed  cum  \ 
fpectantur  ,  ut  extrema,  feu  vitia  fortitudini  op- 
poiita ,  fpeftantur  ut  Circumftantiis  Moralibus 
reftituta  ,  8e  prout  a  Mediocritate  ,  quam  forti- 
tudo  prxfcribit,  jam  receiferunt ,  vel  eam  cxcc- 
dendoin  quibufdamCircumftantiis  ,  aut  ab  ea 
dcficiendo  ;  Sc  fic  in  Vitio,aut  Malo,  funt  oppo- 
fita. 

I  V.  Circa  Fortitudinem  variae folent  agi- 
tari  quaeftiones :  quaeri  folet.    i .  An  Jint  fertes  \ 
oujTz/iii'T»quiJibi  ipjisviolentas  inferunt  manus? 
Refp.  Neg.  cum  Arifl.  $.Eth.  c.  7.  in fine,cu-  | 
jus  expreifafunt  vcrba.  To  J[  «cwtosjwHy,^!/- 

*)&x  fj^^cv  ^Aocf.  Mortem  obire ,  fugientem 
inopiam,  amorem,  'velmolejium  quid ,  fortit  non  ■ 
eil ,  fed  potius  timidi.  Mukum  i nter  fe  diftant  j 
Fortitudooc  ew-n^o-.U.  Fortitudiniscaufa  eft  | 
re&a  ratio  :  xv-nponott ,  dcfperatio  ,  furor,  ra-  [ 
bies,  belluinafcriras,  mala  quxdam  corporis  ! 
aut  hujus  vitae  przfentit.  Fortitudo,ut  omnis  ! 
virtus,  cft  aiHcliiimi  mudcratio^Ao rfs/* eft  | 
aifc&tium  exceiTusfcediujmus.  Fortitudinis  , 
finis  eft  n  >  tvim  finisefttuga  i 

mali.quod  hooefte  poterat  tolerari.  Vir  for-  : 
tislibentcr  verfatur  in  periculis:at  cu/nrfuq 
^manus  iibi  infcrunt,  quia  pericula  dc- 
trcdant. 


[  rchucpotiusreciditquaeftio,  An  licitum  iit 
V.  Qmeriturz.  Anintcr ow-n<po*vijint col-    Magiitratui  hoc  imponere  militibus  ,    hoc 

cxigere 


M 


E  T  H 


I   C 


U    M. 


COLLEGIU 

exigere  a  nautis  noftratibus,facramento  di&o, 

juramentofac1:o,  utmilitesacnautae,  etiam 

cum  prscfenti  vite,  difcrimine  ac  periculo  cer- 

to ,  clademac  noxam  &  necem  inferant  hofti, 

pro  patria,  religione,  fide,  etiam ,  quando  fu- 

ipforum  militum  ac  nautarum  mors  eft  con- 

fecutura,certo fed  indire&etamen  ?  neque  e- 

nim  magiftratus  hoc  ipiis  imponit  aut  exigit, 

ut  dire&e  fefe  occidant ,  neque,  fi  imponeret 

aut  exigeret,  obedire  tenerentur  milites  ac 

nautas.   At  vero  non  videmus ,  cur  non  liceat  I  quod  probatur ,   i .  Quieunque ex ira ,  ex fu- 

Magiftratui  fupremo  id  imponerecvexigere   rore,  ex  vindi&is  cupiditate,  fe  8c  adveria- 

a  miJitibus  Sf  nautis  ftipendiariis ,  exquoitti,  irium-,  inprsefensadducitdifcrimen ,  noneft 

interficiendo  aciive,  communem  hofiem  Dei ,  re-  ;  vere  fortis :  Sed  tam  provocans  quam  provo- 

Iigionis,  acpatri*y  ipfiquoque  interficiantur  paf-  j  catus  hoc  facit.  Ergo,Stc.  2 .  Temerarii  &  au- 

five :  quod  ii  non  peccat  Magiftratus  id  impe-    daces  non  funt,  fortes.  Qui  dueJlum  ineunt, 

rando,  extra  omnem  funt  reatummilitesac    lunttales.  Ergo,  8cc.  Prob.min.quianonfe- 

nautse  id  exequendo.  Quare  ab  omnicuJpa  j  quunturrectamrationem,  quce  normaeft8c 


vocatus  nec  obligatus  fe  comirtat  in  locape- 
riculofa  &  ifti  fe  exponat  periculo  ,  unde  inter- 
ficitur  j  quemadmodum  Speftatores  in  obiidio- 
nibus  prudenter  faepc  adeunt  ifta  loca,unde  nun^ 
quam  redeunt. 

V I.  Quoeritur  2.  Any  qui  ad  duellum  pro- 
vocant  alios ,  aut  provocati  fefefiftunt ,  fintdi- 
cendifortes  ?  Refp.  Duellum  eft,  vel  privatum, 
vel  publicum.  Privatum,nec  ex  parte  provo- 
cantis ,  nec  ex  parte  provocati ,  eft  licitum : 


wjToQo.ion  eos  abfolvimus : tantum abeft ,  ut 
eos  inter  ow-n^ovm  collocemus ,  ficuti  non  ve- 
rentur  facere  quidam  ,  ad  condemnandum 
nimis  proni :  illos  tantum  cwtoQovcs  pronun- 
ciamus,  qui  dire&e  feipfos  occidunt ,  feu  (b) 
poiitive ,  feu  negative ,  ut  ii  quis  nonvocatur 
in  periculum  ex  quo  obit,  aut  non  vult  come- 
dere,feu  quocunque  tandem  modo  mors  pro- 
pria  procuretur  directe. 

(a)  Quemadmodum  iimile  quid  videre  eft  in  ex- 
emplo  Simfonis,qui  Philiftaeos  hoftes,quos  oc- 
cidere  intendit ,  &  revera  occidit  a&ive  colu- 
mnis  fubrutis  ,  nam  egit  in  illos  &  fubruit  co- 
lumnas  in  perniciem  illorum ,  quamvis  mors 
propriafit  confecutapadive  ,  &  confecuturam 
facilepraeviderit ;  hoc  tamen  totumeftper  ac- 
cidens  >  unde  textus  fignihcanter  dicit  ]ud.  1 6 


regula  virtutum,fed  fequuntur  impetum  fuo- 
rum affeclruum.   2.Qiupericula  adeunt  non 
neceifaria,  non  funt  vere  fortes.  Sedduella- 
tores,  &c.  Ergo,  &c.  Publicum  quoque  duel- 
lum,  illicitumpronunciamus:  quia  temeritas 
nunquam  confiftit  cum  fortitudine  vera :  fcd 
eft  maxima  temeritas,unius  hominis  vel  fidei 
vel  fortitudini  committere  falutem  totius 
exercitus  ac  tot  hominum:  nequelicetinre 
tanti  momenti  fortiri  aut  fortem  ducere,quod 
fit  in  tali  duello  publico ,  ubi  omnium  totiuf- 
que  exercitus  vita,  fortuna,  ac  falus,  unius  pe- 
riculo  committitur.   Duellum  Davidis  cum 
Goliatho  publicum ,  plane  alterius  fuit  ordi- 
nis&extraordinarium  ,  quod  non  magis  ad 
imitationem  trahi  poteft ,  quam  ejufdem  pu- 


30.  deSimfone,quoddixerit,Moriarego,  vel  \ gna  cum  leone  8c  urfo  ,  plane  miraculofa. 
ut  habetur  in  Hebraeo,  moriatur  anima  mea,fcil.  j  Csetera,  quae  fortitudinem  fpectant ,  corolia-: 
paffivccum  Philiftaus  ,  6c  de  iliis  dicittextus,  |  riaproponeilt. 


itafueruntmortui,i!li  quos  mortitradidit,fcil 
aclive  ,  Simfon  cum  ipfe  morirerur ,  fcil.  pauive: 
fic  nauta:  noftrates  morti  tradunt  hottem  afti- 
vcquamvis  ipii  iimul  moriantur  paifive,  pulve- 
repyrioacccnfo. 
(J>)  Poiitive  fe  occidunt,qui  fipi  ipfis  vioientas  in- 
feruntmanusj  negative  ,  qui  v.c.  noncome- 
dendofamcmoriuntur ,  autnonvocatiiftaloca 
adeunt  ubi  occiduntur. 

Pojitive  dicitur  quis  fe  occidere  ,  cum  aliquis 
fibi  violentas  infert  manus  ,  aut  vcncnum  bibit: 
Ncgative  ,  ut  fi  quis  ab  omnis  cibo  abilineat ,  & 
farne  fe  cnccet  3  gxoatnquc  modo ,  ut  fi  quis  non 


COROLLARIA. 

1 .  zAn  vim  vi  repellere ,  hofiemque  invafo- 
rem  occidere,fit  virifortist  ac  licitum  ?  A. 

z.  <LAn  c<£terisparibu5 ,  omnitufque  ad  ju- 
Jiamfui  defenfionem  requifltis ,  riteretlequefe 
habentibut,  utpropriam  mortem  evadat,  unicui- 
quefit  licitumy  invaforem  occidere  ?  A. 

3 .  Anfit  Virifortis>honorem  fuum  Ufiim  re- 
dimereper  mortem  ladentis  ?  N. 

L  3  4.  An 


U 


COLLEGIUM      E 


4.  <iAn  liceat  bonanoftra  temporalia  tueri  ac 

confervare  ,Ji  aliter  non poJJi?nus  ,per  occijtonem 

eripientis  ?  Refp.  furijtmplici  non  ejfe  eripiendam 

\  m  ,fed  latroni  fimul  &fari ,  aut  quando  di- 


T   H    I   C   U   M. 

gnofci  non  potes? ,  an  aliqui* fura?tdiveIIatroci- 
nandi  animo  veniat ,  ut  de  nocle ,  licere pronun- 
tiamus. 

f.  zAnbeUumfitlicitum?  A. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 

Vigesima-Prima, 

D  E 

TEMPERANTIA. 

T  h  e  s  1  s     I. 


POft  fortitudinem  explicatam,  aliquot  ca- 
pitibus  /.  3 .  Eth.  ad  Temperantiam  tranf- 
it  Ariftoteles ,  c.  10.  &  nos  ab  ea  explicata 
difputatione  gemina,adTemperantiam  tranf- 
imus :  cujus  naturam  hac  unica  in  aperto  po- 
nemus :  primum  vocem,  mox  rem,  more  no- 
bis  confueto,  excufTuri. 

II.  Temperantiae  vox  non  unomodofu- 
miturabEthicis.  1.  GeneraliJJime  quamlibet 
fignificat  virtutem  &  moderationem  :  omnis 
enim  virtus  confiftit  in  moderatione  feu  tem- 
psrantiaaffe&uum.  2.  Sumitury^/'rf/i'«/pro 
virtute,  quae  omnes  voluptates  corporis  ad 
mediocritatem  redigit.  3.  Specialijfime ,  pro 
ea  virtute ,  quae  guftus  &  faclus  voluptates  ac 
dolores  fubigit  gc  ad  mediocritatem  redigit : 
hoc  fenfu  hic  agimus  de  Temperantia. 

III.  Temperantia  esl  virtus  moralisfervans 
mediocritatem ,  in  expetendis  &fruendisvo!u- 
ptatibus  K  &  perferendis  doloribus  ,  ex  abfentia 
voluptatttm  nafcifolitvs,  circa  cibum,  potum ,  & 
veneremfeu  resguftui  &  taftui  objeclas.  Tempe- 
rantiam  ejfe  virtutem,  fic  probamus.  1 .  Quod- 
cunquc  hominem  facit  bonum ,  &hominis 
opus  reddit  laudc  dignum,eft  virtus.  At  tcm- 
perantiahocracit.  Ergo,&c.  i.Circaquod 
cadit  cxceflys  &  dcfedtu^circa  id  cadit  virtus. 
Sed  circa  cibum,  potum,  vcncrem  ,  cadit  ex- 
ceflus  cc  defedtus.  Ergo,Scc.  (a)  Objcclum 
™.Vrmn«Tcmpcrantia!,  cftcupiditasi  exter- 

1,  funt  rcs  quz  guftui  &  taftui  objidun- 
tur  ,  aut  potius  voluptas  «c  dolor ,  qux  ex  iftis 
rcbus  naicuntur.     Primanum  quidcrn  objc- 


j  &um  funt  voluptates ,  fecundarium  dolores : 
j  fed  quaeritur,  An  circa  quajlibet  voluptates  ver- 
fetur  Temperantia  ?  Reip.  cum  Arift.  I.  Eth.  3 . 
<Mo.  voluptatum  efle  variagenera :  Volupta- 
tes  funt  vel  -^v%<&j ,  quae  7*»  ^v%jf  animum 
fuavicommotione  afficiunt,  vel  erayeafc*^, 
quae  corpus  afficiunt  &fenfusfuavicommo- 
tione.  Animi  voluptates  non  funt  ejufdem 
generis  apud  zArftoteUm :  fed  percipiuntur, 
vel  ex  contemplatione  rerum ,  vcl  ex  conver- 
fatione  &  colloquio  Amicorum ,  vel  ex  con- 
fecutione  &  adeptione  earum  rerum ,  quas 
expeterefolemus,  utfuntdivitiae,  honores, 
amici ,  liberi ,  omniaque  ea  quae  in  bonorum 
numero  recenfentur.  Corporis  voluptates , 
vel  funt  homini  propriae  ,  vel  funt  ei  cum 
brutis  communes ,  utraeque  vulgo  vocantur 
unrhltKui  fenfibiles,  quia  fenfus  exernos  mo- 
vent  atque  afficiunt ;  propriae  hominisvolu- 
ptates  fenfuales  funt ,  quae  ex  vifu,  auditu ,  8c 
olfadu  percipiuntur:  communes,  quse  exgu- 
ftu  &  ta&u.  Temperantia  non  verfatur  cir- 
cavoluptatesanimi:  neque  enim ,  qui  v.  c. 
fummos  honores  debite  expetit,  ideo  vocatur 
Temperans,  autquinimium ,  intemperans, 
fed  vcl  magnanimus  vel  ambitiofus ;  fic  nec, 
qui  pecuniam  debite  expetit,  diciturTem- 
pcrans,  fed  liberalis ,  nec,  qui  non  debite,  in- 
tempcrans,  fed  avarus.  Non  verfaturetiam 
Tcmperantia  circa  quaflibct  voluptatcs  cor- 
poris ;  non  certe  circa  eus ,  qux  viiu  ,  auditu, 
Scolfaclu,  pcrcipiuntur :  nequccnim,  qui  ex 
vifu  capiunt  voluptatem  ,  ut  ex  coloribus 

egregiis 


COLtEGltTM 

egregiis  pi&urifqueelegantibus,  velmode- 
ratam ,  vel  immoderatam ,  ideo  dicuntur  vel 
Temperantes,  vel  Intemperantes.  Eadem  eft 
auditus  ratio :  fi  quis  enim  impenfe  dele&e- 
tur  cantionibus  &  melodiis ,  non  poteft  id- 
circo  dici  intemperans ,  nec  temperans  fi  de- 
le&etur  debite.  Eodem  modo  fefe  res  habet 
circa  odoratum.  Per  accidens  tamen  ,  qua- 
tenus  res  vifae ,  auditae ,  olfactae ,  in  nobis  gi- 
gnunt  inordinatum  appetitum  fui ,  pofiumus 
ab  iis  denominari  intemperantes :  ut  fi  quis 
audiendis  fermonibus  obfccenis  fcedam  ien- 
tiat  in  fefe  irritari  libidinem ,  is  hoc  ipfo  red- 
ditur  intemperans  i  &  fic  porro^  Solae  ergo 
voluptates  ex  guftu  &  ta&u  verum  ac  pro- 
prium  funt  objectum  Temperantiae ,  quas  ho- 
mini  cum  belluis  funt  communes ,  inde  3->j- 
&a$is  belluinae dicuntur  ;  magis  tamen  in  ta- 
€his  qnam  in  guftus  voluptatibusfuumexe- 
quitur  munus  Temperantia ,  quia  voluptates. 
ta&us  funt  majores  acpleniores :  nam  taclus 
pcr  totum  diffunditur  corpus,  8c  in  omni- 
bus  corporis  partibus  recipitur  :  non  ficgu- 
ftus,  qui  in  cufpide  tantum  fit  linguae ,  atque 
in  palato  :  unde  qui  rem  aliquam  funt  gu- 
ftaturi ,  leviteream  attingunt;  tales ,  quatenus 
ex  levi  atta&u  per  linguae  cufpidem  fa<5fco,  ali- 


E 


T  H  I  C  17  M. 


tem  capimus  ;  contra  quoties  peccamus ,  aut 
virtutem  aliquam  exercere  impedimur ,  trifta- 
mur  ac  dolemus  ,  hocmodo  circa  volupratem 
&  doiorem  verfatur  fortitudo :  nam  quicunque 
praeclarc  in  bello  rem  geflit,  voluptate  afficitur; 
contra,qui  infeliciter  rem  geflit,  dolore  corripi- 
tur  :  interdum  ha:c  vocabula  fumuntur  ftriftius, 
&  fignificant  non  adjimctum  ,  fed  ipfum  obje- 
<ftum  virtutum  quarundam  intemum  ,  ac  tum 
fignificant  affeclus  duos  ,  qui  alionominevo- 
cantur  gaudium  &  triftitia :  denique  fpecialifll- 
me  accipiuntur  pro  voluptate  ac  dolore  ortis  ex 
praefcnda  aut  abfentia  cibi ,  potus  ac  veneris  , 
utihic. 


I V.  A  definitione  tranfimus  ad  divifionem 
Temperantiae.  Dividitur  non  male  in  Fruga- 
litatem  &  Cafiitatem  :  Frugalitas  in  Abfiinen- 
tiam  &Sobrietatem.  Abfiinentia eft Temperan- 
tia  circa  cibum.  Sobrietas  *i?Temperantia  cir- 
ca  potum .  Cafiitas  eft  Temperantia  circa  ve- 
nerem.  Notandum  eft  hic ,  vocem  Abftinen- 
tiaefumi  hic  fpecialius  quam  cum  fignificat 
cujuflibetreiillicit.se  fugamj  quo  fenfu  dici- 
mus,Suftine  8c  abftine. 

V.  Extrema  feu  vitia  opppfita  Temperantie; 
funt ,  in defe&u  ccvouo-6i)oix, Latine  infenfibi- 
litas feu  ftupor ,  m  exceffii  dxoXctcix ,  intem- 
perantia.  Stupor  Latinis  accipitur,  vel  pro  in- 


quam,  fedexiguamcapiunt  voluptatem,  in-  genii  tarditate,  amentia,  ftultitia  ,  vel  pro 
temperantes  proprie  dici  nequeunt.  Quod  de  |  averfatione  votuptatum  non  vitiofarum  :  po- 
voluptatibus  diximus ,  eas  non  quaflibetfed  \  ftremofenfu  hic  venit:  eftque  vitium,  quo 
certas  efle  Temperantise  obje&um ,  id  ex  op-  j  licitas  &  conceffas  etiam voluptates  quis  aver- 
pofito  de  doloribus  intelligendum  eft  quo-  ;  fatur  atque  afpernatur :  Hoc  quidem  vitium 


que ,  non  animi ,  nec  eos ,  qui  ex  vifu ,  audi- 
tu,  Scolfactu,  fed  vero  illos ,  quiexguftuoc 
ta&u  acquiruntur ,  efle  obje&um  Temperan- 
tiae.  Suntporro  voluptates,  vel  honeftae  vel 
turpes ;  utraeque  vel  praefentes  vel  abfentes. 
Temperans  voluptatibus  honeftis,  fi  fint  prae- 
fentes  ,  moderate  utitur ,  fi  abfint ,  non  nimis 
dolet:  intemperans  contra.  Turpes  volupta- 
tes,  five  praefentes,  five  abfentes ,  intotum 
averfaturtemperans:  at  iis  praefentibus  dele- 
ftatur  intemperans ,  8c  ob  earum  abfentiam 
dolet. 

(/»)  Voluptas  &  dolor  interdum  fumuntur  late  pro 
adjuncto  omnium  vitutum  ac  vitiorum;quotief- 


inventu'eft  rariflimum.  Vocaturi*»<e-0jj«W 
quiatalisnihilamplius  fentire  videatur.  /». 
temperantia ,  vitium  in  exceflu  temperantise, 
dicitur  d^Xuaix ,  quae  vox  8c  pueris  convenit 
oc  intemperantibus :  utrique  enim  afuisra- 
piuntur  cupiditatibus ,  ac  caftigatione  8c  mo- 
deratione  indigent :  defcenditenima  Grseco 
KoXoi^Hi ,  quod  eft ,  cajiigo ,  coerceo , prohibeo : 
oportet  enim  cupiditates ,  8c  in  pueris  8c  prae- 
fertim  in  intemperantibus  xskoXc&<>%  ,  cafti- 
gari  ac  coerceri ,  ut  fint  moderatiores ,  8c  ne 
rationi  adverfentur  ,  quae  quia  in  intempe- 
ranti  nullo  modo  funt  coercitse  ac  caftigatx , 
re&e  intemperantia  dicitur  kxoXcctn*.  Effc 
cunqueenimaliquamvirtutemexercemus,poft  |  hocvitium,  quo  quisanxie  nimis  voluptates 
illam  exercitam  gaudemns  8c  ex  illavolupta-   appetitfiabfint,furiofenimis8cimmoderate' 

ample- 


88  €   O   L   L   E   G  I 

ample&itur,  fi  adfint,  nimio  dolore  afSci- 
tur ,  fi  eas  confequi  non  valeat.  Intemperan- 
tia  in  cibo  psculiari  voce  dicitur  Voricitas,  in 
potu  Ebriofitas ,  in  venere  Libido.  Peccat  in- 
;rans  in  excefm  ,  multis  modis.    i.  in 


temp< 

qualitate,  cum,  quoejuoundafun^  promiicue 
imeulioconcupiicitdifcrimine.  i.  inquan- 
titate  ,  cum  plures  Sc  majores  voluptates  con- 
cupifcitquamconvcnit.  3.  inmodo,  cuma 
voluptatibus  inftar  pecudis  quaquaverfum 
rapitur  Sc  abripitur ,  eafque  rebus  quibufvis  , 
ctiam  honeftis,  prxfert.  4.  in  circumftantiis, 
cum  nec  loci,  nec  temporis,  nec  perfonarum, 
ullam  habet  rationem ,  modo  iuis  fruatur  a: 
potiatur  voluptatibus. 

VI.  De  extremo  utroque  vitit  cppojito  Tempe- 
rantia ,  folent  ab  EthicU  qucedam  quxftiones 
diiputari.Quceritur  1 .  AnreBe  utenT-S.iczaPhi- 
lofopbo  coUacetur  intervitia?videtur  enim  mul- 
tis,illa  a  volur>tatibus  omnibus  in  totum  abfti- 
nentia,laudabilis.R.recl:e  iPhilofopho  xvcurfa- 
cr.a*  numerari  inter  vitia  •.  quippe  qusc  contra 
naturarcfhominis  eft ,  non  vegetantem  modo 
ac  fentientem,fed  cc  rationalem  :  eft  enim  ha  - 


V  M     Ethicum. 

mediocritatem  Temperantice  tranfitur,  quam 
abaltero  extremo  iri  exceffu,  a  quoadtempe- 
rantiam  ipfam  traniitus  eft  difficilior.  • 
(a)  Deus  Opt  :  Max  :  cibum  ac  potum  concefllt 
hominibus,  ut  Gnguli  homines  individui  con- 
fervarentur  aliquandiu  in  vita  ,  quam  ab  iilo  ac- 
ceperunt  \  conceiTit  iifdem  venerem  legirimam, 
feu  conjugii  &  congreifus  licki  ufurn,  utnatura 
humana  prepagaretut  ,  et  fic  genus  humanum 
tanquam  fpecies  unaex  variis  creaturarum  fpe- 
ciebusnondefmeret  :  fed  mfuper  volupta:em 
quamdam  pofuit  honeftam  inillis  inediis,ufu 
fcihcibi..  potus,&  veneris,debito,  quibus  indi- 
viduorum  hominum  vitaproducitur ,  &naturx 
humanae  fpecies  perpetuatur,  fic  ut  abfque  pec- 
cato  volupcas  aliqua  fed  moderata  ex  iitarum 
rerum  ufu  percipi  valeat  :  omne  vi  iumpofi- 
tum  eft  folummodo  in  hujus  voluptatis  &  dolo- 
ris  contrarii  exceiTu  ac  defeiftu. 

VII.  Qujmtur  2.  An  re&e  ^AriJloteles 
c.  10.  /.3.  Eth.  circafinem ,  Intemperantiam 
afTerat  effe  vitium  turpiffimum  maximeque  pro- 
brofum  ?  Refp.  omnino :  nam  maxime  pu- 
gnat  cum  hominis  excellentia  ,  dignitate  , 
fplendore ,  quibus  hominem  exuit,  &  feris  ac 
brutis  eum  reddit  fimilem  ;  unde  hoc  vitium 


bitus,  quominusalimentifumimus,  quomi-  ^r//?.ifticlocidicitur^^<«^f  i.e.belluinum. 
nusdele&amurvoluptatibusneceffariis,  qua  VIII.  3.  Quaeritur,  an  Ebrietas  excufe, 
poftulatipfanaturceconfervatio,  autperfonse  \peccatum  ?  Refp.  Diftinguenda  eft  ebrietas 
conditio,  aut  fimilis  circumftantia  :  natura  \  ab  ebriofitate:  illa  actum,  ha:c  habitum  fi- 
hominis  tfrcuo-B-iiTu  vegetans  plus  velletali-  Ignificat:  Poteftac"t,uquisinebriari,8cperal- 
roenti ,  gc  fentiens  plus  vellct  voluptatum:  terius  deceptionemi  ii  non  fatis  noverit  aut 
imoecnaturarationalisdeberet  ex  voluptati-  alterius  fraudem  :  iic  aliquo  modo  excufat 
bus ,  vcl  corpori  neceffariis  ,  vel  valetudini  peccatum  ebrietas,  atanto,  inquiunt  vulgo, 
noncontrariis,  habitarationecircumftantia-  nonatoto.  Ateb^rioiitas.quxefthabitusine- 
rum  ,  plures  prasfcriberc.  Certe  cum  natura,  |  briandi  fe,  cum  quis  ex  prsevia  intentione,  ob | 
Deusnature.author,adfperfcrithominiatque  '  delectationem  quam  habct  ex  potu  ,  eo  fe 
infeverit  (a)  quafdam  voluptates,ad  iingulo-  fciens  6c  volens  onerat  ad  rationis  amirtio- 
rum  individuorum  falutcm  ac  confervatio-    nem,  apeccatonon  excufat.  CxteradeTem- 

1 ,  in  ufu  cibi  St  potus,  ad  fpeciei  propaga-  I  perantiacontinentur  Annexis. 
ticmetn ,  in  Venere ,  illas  averfari  ac  fpernere  I  A    N    N     E    X     A. 

1  omnem  eft  humanitatem.    Homini,         1.  <^An  per  legesTemperantia  bis  de  die  com> 
fecundum  naturamcc  recliam  rationem,eft  vi-  j  edere liceat  ?  Ajf. 
vcndum.  At  hx  voluptatcs  fccundunvnatu-        1.  ^An  rcpugnatTemperantijeintereJfe  con- 


ram  funt ,  £c  recla  ratione  rcgi  poffunt.  Ergo 
fccundumcascft  vivcndum ,  Et,  qui  cas  in 
totum  oontemniti  contr.i  naturam  racit  ac  rc- 
ctim  rationcm.  Vitium  itaqueeft  .:' •«;?  h 
fed  minus  tamcn  qua  :\  cft  intemperantia  , 
quia  ab  hoc  cxtrcmu  in  defe&u  facilius  ad 


viviis  ?  Ne*. 

3 .  tyin  virginitasjit  licita  ?  Aff. 

4.  ?^4n  virginitas  Jit  Jlmpliciter  melior  coi 
jugU  ?  A 

5-.  ?^An  per  Cifftatis  leges  liceat  chorei 
rnixtat  injlitaere  ?  Neg. 

DISPU- 


COLLEGI'VM      E  T  H   I   C   U   M.  g^ 

DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 
V  I  G  E  S   I  M  A-S  E   C  U  N  D  A> 


D  E 


LIBERALITATE: 


T  H   E  S  I  S      I. 


£X  Virtutibus,  Fortitudiriem  8c  Temperan- 
tiam ,  expofuerunt  Difputationes  praece- 
dentes :  egeratque  de  iis  Ariji.  I.  Eih.  Ni- 
com.  3 .  De  virtutibus  ali  is  agit  /.4.  <&  jr.  atque 
ex  undecim ,  quas  propofuerat  /.  2.  Eth.  c.  7. 
explicat  ofto  /.  4.  fingulas  fingulis  capitibus  ; 
quarum  duae  verfantur  circa  divitias,  Liberali- 
tas  &  Magnificentia ,  duae  circa  honores ,  Ma- 
gnanimitas  &  Modejiia ,  una  circa  iram,  Man- 
Juetudo  feu  Clementia ,  tres  circa  quotidianam 
converfationem,  Comitas,  Veritas,  Vrbanitas : 
Poftremam  undecim  virtutum,  Iujiitiam ,  ex- 
plicat  late  lib.  j.  Nos ,  eodem  ordine ,  quo 
Arijtoteles ,  omnes  8c  fingulas  publicae  difqui- 
fitioni  fubjiciemus ,  8t  Philofophi  vitulaara^ 
bimus,quo  nemo  fcre  melius  earum  naturam 
explicare  valeat.  Faciemus  cum  ipfb  initium 
zLiberalitate  *  fic  enim  orditur  /.  4.  Eth.  hk- 

II.  'EA^u^FgrfoTTjs ,  tiri$sj\&(lipist  a  libe- 
ro,  veleiimffadjfaleK»  alibertate,  deriva- 
tur ,  uti  Lat.  vox  Liberalitas ,  a  Libero ,  vel  Li- 
bertate,  deducitur,  quia  fc.  iXc&Je&toTtis  tvv 
}>\4i8syv ,  liberalitas hominem  liberum  ,  ma- 
ximedecet:  &  in  eo  magis  reperitur ,  quam 
in  homine  fervoac  fordido,  vel  quiafacit  h^c 
virtus,  hominem  libenter  Jargiri:  nonnulli 
hanc  vocem  a  liberando  deducunt ,  vel  quia 
beneficia  a  liberali  profetta  alios  a  paupertate 
liberant,  vel  quia  ipfos  liberales  hsecvirtus 
liberat  a  fervitutedivitiarum,  quarumalio- 
quin  fierent  facile  ac  forent  mancipia.  Qui 
hancvocem,  «Wt5  XgiGm  ,  zIibatione,deri- 
vant ,  quod ,  ficuti  libatio  omnis  debebat  effe 
fpontanea  8c  ultronea ,  ita  nullibi  magis  t>' 
fponte  cernatur ,  quam  in  hac  virtute,  illi  pau- 
lo  longius  abeunt  in  hujus  voci?  explicationej 
adjuvantur  tamen  vcterum  inter  Latinos  fcri- 


ptione ,  quae  erat  Loiber  pro  Liber ,  tefte  Fejlt. 
Liberalitas  interdum  fumitur  xcfo^giMw 
improprie ,  quo  fenfu ,  vulgus ,  hominem  pro- 
digumSc  fua  largius  communicantem ,  voca- 
re  folet  liberalem,  vel  xvptas,proprie ,  8c  tum , 
aut  in  genere ,  pro  omni  svspysoix ,  beneficen- 
tia,  etiam  ipsa  Magnificentia\  autirtfpecie, 
pro  hac ,  de  qua  agimus ,  Virtute ,  quam  ex 
Arift.  primo  textu  c.  1.  /.  4.  Eth.  definimus, 
eivuj  (tiG-onnu  <afe)  tu.  ^vjfAofm,  efle  mediocri- 
tatem  circa  pecunias ;  pio-ow ,  i.  e.  ^itvi  &> 
fctTJTvlt  scw.  Eftenimhaec  (a)  definitio,  ut 
loquuntur  vulgo ,  caufalis,  i.e.  per  folam  cau- 
fam :  uti  Eclipfis'  definitur ,  Interpofitio  ter-' 
rae  inter folem  8c  lunam.  Obje&um  Liberalita- 
tis  facit  Ariji.  tu%>v 'ftetfo ,  qua  voce  non  tan- 
tum  intelliguntur  pecuniae,#i.  e.  nummi  fi- 
gnati ,  fed  quaelibet  opes  ac  pofTeTfiones ,  qua- 
rum  pretium  pecunia  vel  nummis  aeftimari 
ac  menfurari  folet  ac  poteft ,  uti  funt  agri ,  se- 
des,vill«,fupelle6t.ilia,  &aliaomnia,  quo- 
rum  eft  i  n  vita  humand  ufus :  dicuntur  enim, 
2gii/M*la,  ^W  rPxgjo-zafSi  abufu,  quafidicas 
%gn<n,uu,  utenfilia  aut  utilia,  quae  fuihabent 
ufum  in  vita  fuftinenda  ac  toleranda.  Verfa- 
tur  vero  ttevSsptom?  7rt&  tu^^si^,,  <*>  tt$ 
Ji^ovccf  >^  CM/  njl s\stp.Qoiv{viin  dandis  8c accipien- 
dispecuniis.  Indandispecuniis,  earum^^j 
ufus ,  in  accipiendis ,  xTijtr.s  poflefiio  cernitur. 
X^ yoic.  J[  etvctf  o\x£%^fW'Tuv,o\t'7nivvi  x^  o\n?. 
*>  5  \w$/i<  x^  y  4>vXctxii,  x-rijmSftcZp&tv,  Vfus  vero 
effe  videtur  divitiaru,  fumtus  8c  datio-  fed  ac- 
ceptio  8c  cuftodia ,  poffefiio  magisy?.  videtur, 
inquit  Ariji.  paulo  poft  initiu  c.  1  .l.\.Eth.Vfus 
pecuniaru  confiftit,  vcl  in  fumtibus  circa  rem 
domeftica  8c  familiare  faciendis,  vei  in  dando 
8c  erogando:  pojfejjio,  vel  in  acquirendo,quan- 
do  eas  aliunde  accipimus,  cum  non  habemus^ 
M  vel 


f<5 


Cqllegium/Ethicu.m; 


M  in  cuftodiendo ,  cum  acceptas  conferva- 
mus.  Uxc  Arifiotelvs  eft  de  Liberahtate  cap.  cit. 
Philofophia ,  quam  efife  folidam ,  ulterius  ex 
ipfo  demonftratum  ibimus. 

(a)  Definitio  Caufalis  dicitur,  cum  in  definiendis 
Accidentibus  omiflo  geiiere  ,  tk  fubjetto  inhae- 
fionis,  illud  definiturper  folam  Caufam  ,  aut 
per  Caufam  &  objeftum ,  uti  hic  liberalitatem 
definit  Ariftoteles. 

III.  Liberalitatem  effe  virtutem  ttsq/.  ru 

X$*ip*&  >  circa  pecunias  ,.fiYprobat  Philof. 

loc.  cit.  ojv  $%  \<n  #£««*  7K  ,  \'<d  wntt  %$*%  >  xj 

&Ckj  ngfliSs ,  Quorum  v.  eft  ufus  aiiquis ,  eft  iis 

uti,  vel  bene  vel  male.  Hinc  fic  argumenta- 

mur.  Quibus  rebus  bene  poiTumus  vel male 

uti,cifcaeaeftvirtus.  AtquiTwV^vTtaaz^pe- 

cuniis,  bene  vel  male  pofTumus  uti.  Ergo  8cc. 

At  circa  tk  %£iip*b>  pecunias,  non  eft  fortitu- 

do,  non  temperantia,  non  magnanimitas  , 

non  veritas,  &cc.  Ergoocc.  Except.Benevel 

maU  uti  divitiis  pertinet  adjufiitiam ,  qua  me- 

dium  tenet ,  &  in  accipiendo  &  in  dando ,  ut  re- 

deat  ad  unumquemque ,  quodfuum  eli.  Refp. 

Juftitia ,  quicquid  dat ,  ex  debito  dat ,  8c  quic- 

quidaccipitexmeritoaccipit.  (a)  Atlibera- 

litas  non  dat  ex  debito  fed  fponte  i  8c  accipit 

non  ex  merito  fed  fponte:  ideoque,  licet  utra- 

que  hxc  virtus  verfetur  circa  tdL  %^f*onet  ,pe- 

cunias ,  non  tamen  eodem  modo :  Juftus  ver- 

fatur  inpecunia  aliena,  quas  alteri  debetur , 

quia  meritus  eft ,  8c,  fi  retineat ,  retinet  pecu- 

niam  non  fuam  ,  quia  eft  merces  debita  alte- 

rius  :  at  liberalis  verfatur  in  fua  pecunia  , 

qu«  nulli  debetur  :  (b)  juftus  dat  alteri ,  quod 

alterius  eftj  liberalis  dat  alteri,  quod  fuum 

eft.    Infi.  At  liberalitas  dap  etiam  ex  debito , 

nam  debet  ac  tenetur  egenti  proximo  fuccur- 

rere  liberalis.    Refp.  Illa  eft  debitio  moralis 

tantum  8c  congruens  ex  lege  charitatis  ,  at 

non ,  ut  fic  loquar ,  Phyficaautmeritoria:  id 

eft,  egenus  nullam  operam  locavitliberali, 

qua  fit  meritus  ejus  opem ,  aut  per  quam  ob- 

itrinxeritliberalem,  ut  ipfeviobftrin&ionis 

debeat,  ex  vera,  8c  ftri&a ,  &  proprie  dicla  de- 

bitione ,  egeno  conferre  tale  fubfidium ,  tan- 

quamoperae  collocatae  merccdem  ac  pretium: 

fc)  praemium  eft ,  quod  dat  liberalis  8c  ultro, 

non  pretium  ex  merito.    Decidemus  hanc 


rem  verbis  Vitlorini  Strtgelu  commentar.  in 
Arifi.  Eth.  1. 4.  p.  3  3  2 .  lufiitiaprafiat  debitum 
civili  obligatione ,  videlicet ,  quodleges&Ma- 
gifiratus  jubentfolvi.   Sedliberalitas  communi- 
cat  id,quodnaturali  obligatione  debetur:ut,quan- 
quam  Samaritantts  nihil debebat  propter  ediStum 
aliquod  Magifiratits  faucio  jacenti  in  vid„  tamtn 
debebat  naturali  obUgatione ,  quia  quoddam  na- 
turalefcedus  esl  hominum  interfe,  quodpracipitt 
ut  alterius  vita  unufquifque ,  quantum  potesl, 
opem  ferat.  Vetus  diBum  esl,  Liberalitatem  dare 
quidem ,  indebitum  perfona ,  fed  dare  debitum 
fpeciei,  id  eslj  communifocietati ,  quaftne  ea  non 
potefl  confervari :  fedmulto  illufirius  esldicere , 
dare  eam  debitum  Deo ,  (d)  quia  vultDeus  8cc. 

(a)  Quod  hic  dicitur  de  Juftitia  8c  Liberalitate  in 
abftrafto,hoc  intelligendum  dejufto  8cLiberali 
in  concreto. 

(b)  Juftus  cum  dat  pecuniam  alteri ,  eamdatex 
pafto  ,  Conventione ,  auc  Contracto  inito  inter 
le  8c  proximum ,  ut  cum  aedificans  certam  pe- 
cuniae  fummam  ex  ftipulatione  debitam  opera- 
riis  perfolvit ;  Liberalis  non  dat  expafto,  ut 
cum  Aliquis  mendico  dat  ftipem ,  nequeenim 
ulla  conventio  fa&aeft  inter  dantem  8c  men- 
dicum,  ut  ejus  vi  8c  obligatione  mendico  ftipem 
tradere  teneatur  is  qui  dat.  Pra:terea,Juftus  cum 
perfolvit  mercedem  laboranti  debitam ,  pro  la- 
bore  dat  pecuniam  non  Amplius  fuam  ,  quam- 
vis  haftenus  poflederit ,  fcd  eam  ,  quae  facla  eft 
laborantis  propria  per  8c  propter  fuum  labo- 
rem:fed  cumLiberalis  ftipem  largitur  mendico, 
dat  pecuniam  fuam  ,  8c  qua:  nullo  modo  fafta 
eft  propria  mendici :  operarius  pecuniam,  quam 
aufert,  labore  fuo  meruit,  mendicus  non  item. 

(c)  Prarfiium  dicitur  ,  id  quod  datur  abfque  ullo 
merito  Accipientis  indantem  collato.  Pretiunt- 
dicitur  ,  id  quod  datur  propter  meritum  Acci- 
pientisdanticollatum  :  aliter  dicitur  merces , 
pr^miura,  &c  gratuitum,  merces  ex  debitojunde 
vita  xterna ,  Rom.  6.  ufu  ultimo  diciturprx- 
mium,  non  pretium,  aut  mcrces,  quia  non  con- 
fertur  ex  meriro  Accipientis  hominis  ,  nec  ex 
debttoDantisDei. 

(d)  Qui  dat  egenti  ftipem,quia  Dcus  ju(Iit,dicitur 
liberalis,  8c  agere  ex  lege  Charitatis ,  qux  jubet 
pioximobenefacere:  qui  mercedem  perfolvit 
ob  laborem,quantum  ille  meritus  eft.quiaMagi- 
ftratus  jubet ,  juftus  eft,  &c  dicitur  agere  ex  lege 
Civili :  tk  quamvis  etiam  hoc  poftremumDeus 
julfcrit^tamdn  quia  peculiares  leges  exftant  hu- 
manx  de  pretio  perfolvendo  pro  labore  prxfti- 
to,non  item  de  danda  Elcemoi"yna;ideo  quando 

quis 


Collegium    Ethicum. 

quis  petfolvit  mercedem  alteri  debitam  ,  jufhis    fibi    fcrvat.    Injiant. 


dicitur,  &  non  liberalis  ,  nam  juftitiarefpicit 
leges  Civiles  ,  nonitemliberalitas  :  &quando 
liberalitas  dicitur  dare  indebitum  Perfonar , 
fenfus  hic  eft ,  quod  huic  ,  aut  illi  mendico  fin- 
gulari ,  Petro  ,  aut  Paulo  ,  mendico  individuo, 
non  tam  teneatur  dare  ftipem  liberalis,qua  qui- 
demfpeciei,i.e.  homini ,  qui eft  fpecies  refpe- 
ctu  Petri  &  Pauli,  dare  tenetur  ex  lege  Charita- 
tis  i  hxc  enim  jubet ,  utdiligamusproximum, 
per  proximum  intelligendo  hominem  in  fpecie. 

VI.  0£/>#«7#Liberalitatisfecimus  mjgii- 
&.*&.  j  quod  de  obje&o  externo  iutelligi  debet: 
nam  internum  objeclum  hujusvirtutisefttf- 
m'or&  cupiditas  divitiarum.  Qu_id  per.^jj- 
^&intelligatur,  th.  i.  eft  dictum  :  nempe, 
divitiae ,  (**)  tum  naturales ,  pecora ,  fruges , 
agri  &c.  tum  artificiales,  nummij  uno  verbo, 
quicquidpretiojeu  nummis  Jignatis  ajiimaripo- 
teji.  Qujeritur  hic  ,  an  non  aliudquoque,  quod 
pretio  ajiimari  nequit  ,Jubliberalitatem  cadat  ? 
Quid  enim  Ji  quis  Jine  pretio  liberaliter  doBri- 
namjuam  atque  eruditionem  communicet  alteriy 
nonne  hac  liberalitasfuerit  dicenda  ?  &  tamen 
honum  dotlrina  atque  eruditionis  esltale*  utpre- 
tio  commenfurari ,  autpecuniis  compenfari,  nun- 
quampojjit.  Ut  hunc  dilTolvamus  nodum,no- 
tandum  venit,valde  impropriam  effephrafin 
hanc ,  quando  dc&rina  aut  eruditio  dicitur 
communicari  liberaliter  :  qui  enim  aliquid 
communicat  aut  dat  liberaliter ,  is  rem  ali- 
quam  ,  quam  poffidet ,  transfert  ac  tradit  in 
poteftatem  alterius,  ut  hoc ,  quod  dat  &  com- 
municat,  amplius  non  pofudeat,  aut  faltem,fi 
-dominus  ac  poffeffor  &  proprietarius  maneat, 
transfert  ejus  rei  ufum  in  alium  ,  ut  amplius 
eareutiipfenon  valeat,  quam  communica- 
vit  aut  donavit  :  ita  ut  liberalis,  aut  domi- 
nium ,  aut  ufum  rei,  amittat,  vel  transferat  in 
eum,  cui  donateamautcommunicatlibera- 
liter.  At ,  qui  eruditionem  liberaliter  alteri 
communicat,  isfuaeeruditionis ,  nec  domi- 
nium ,  nec  ufum ,  amittit :  neque  difcipulus 
poffidet  aut  utitur  fcientia  fui  prscceptoris , 
fed  fua  fibi  propria,  ac ,  qux  di verfa  eft  a  pra?- 
ceptoris  fui  fcientia:prxceptor  Jaborem  fuum 
indocendocommunicat  liberaliter,  qui  re- 
dimi  poteft  nummis  :  at  eruditionemfuam 
non  ccmmunicat,  quia  St  xx?«»  &^  %oip  ej  us 


r.  ^At   corpus  huma- 


num  aheri  in  ufum  tradi  potesJ  adreialicujus 
effeftionem :  illud  autem  pretio  nullo  commenfu* 
raripotesl.  Refp.  Qvufui  corporis  ufum  com- 
modat  alteri,  ipfe  fui  corporis  manet  domi- 
nus  8c  ipfe  eo  utitur:itaque  nulla  hic  eft  tranf- 
portatio,  qualisexigiturinliberalitate:  ufus 
ver6  fui  ac  proprii  corporis  alteri  commoda- 
tus  poteft  redimi  pretio.  Injiant.  2 .  Sedquid? 
fiquis  in  fervitutem  fefe  alteri  det,  ut  ab  alio  ,fe. 
Domino  alteri  donetur.  Hic  certe  corporis  domi- 
fiium  transfertur.  Refp.  Hic  nullo  modo  cor- 
poris  dominium  transferri :  neque  fervus  po- 
teft  fui  corporisdominiumtransferrealteri, 
cui  in  fervitutem  fefe  addicit ,  neque  domi- 
nus  fervi  j  fed  utrimque  tantum  transfertur 
ufus  corporis  humani  commodatus ,  qui  po- 
teft  pretio  redimi :  Cc.  ne  ipfi  quidem  nos  fu- 
mus  domini  vitoe  noftrae  aut  corporis  noftri , 
fed  ufurpatores  tantum ;  hanc  ufurpationem, 
hunc  ufum ,  transferre  poffumus ,  dominium 
non  item :  Si  enim  fervus  dominium  fui  cor- 
poris  transferret  alteri ,  poffet  is  alter  de  cor- 
pore  fervi  difponere,uti  velletjdominus  enim 
rei ,  difponit  de  re  fua ,  uti  vult :  at  non  poteft 
fic  dominus  difponere  de  corpore  fui  fervi , 
uti  vultj  nam  etiamfi  vellet,non  tamen  poffet 
occidere  (b)  potentia  ,  fc  Ethica  ac  legali, 
quia  illam  poteftatem  in  corpus  fervi  non  ac- 
cepit.  Quin  !  ne  ipfe  quidem  fervus  fic  fui 
corporis  eftdominus'.  fed  folus Deus ,  ut  vi- 
tae  necifque  eft  arbiter,  ut  omnium  homi- 
num  ,  imo  rerum  omnium,  ita  corporum  hu- 
manorum  folus  eft  dominus. 

(a)  Divitiae  vocantur  naturales ,  quae  ab  ipfa  funt 
natura ,  aut  potius  a  Deo,  authore  naturx  :  arti- 
ficiales  ,  quas  invenit  induftria  humana,  qualis 
eft  pecunia.  Cum  enim  Antiquimerces  meri- 
bus  commutare  folerent  >  unde  mercatura  eft 
di<£ta  ,  nec  unufquifque  femper  eflet  inftructus 
illis  mercibus  quibus  alter  egeret ,  inventus  eft 
nummus  fignatus  qui  vicem  mercium  commu- 
tandarum  fervaret ,  quod  etiamnum  hodie  ob- 
tinet. 

(b)  Potentia  legalis  five  Ethicadicitur  ,  quaali- 
quis  quippiam  poteft  per  leges  ,  quia  illud  legi- 
bus  eft  permiflum  ,  &  opponitur  potentix  phy- 
ficx  ,  qua  aliquis  quippiam  poteft  viribus  natu- 
tx,  five  fint  corporis  ,  llve  animi :  fic  poteft  po- 
tentia  phyfica  robuftior  occidere  minus  robu- 

M   z  ftum, 


9* 


COLLEGIUM      ETHICUM. 


ftum  ,  pocemla  fcil.  phyfica  ,  fed  non  poteftpo- 
tentia  Ethica,  quia  ipfi  non  licet, 

V.  Diximus  ex  Arifi.  th.  i.  liberalitatem 


l  PhilofophicU  ,  confuetudoobtinuit.  Is  igitur 
'  cap.cit.  liberalitatem  in  dando  re&e exerceri 
cenfet ,  fi  finis  obfervetur ,  propter  quem  ,  & 


duobus  circa  -ru  ^ux%  a&ibus  occupari  ,  modus,quoexerceridebet.ir/«;V,  utomnium 
dando  fr  accipiendo :  psr  ii  dare,  non  fimplici-  virtutum  ,  ita liberalitatis ,  eft  fola  honejlas : 
terintelligirur^0»/ir^  feiethmfumtmnface-  ,  itaque,  qui  beneficia  aliis  conferunt ,  vel  o- 
re  &  tmpendere  rebus  neceflfariis  8c  honeftis  :    ftentationis  caufa ,  vel  ut  majora  beneficia  vi 


per  7*  accipere ,  non  folum  intelligitur  ri  cape-  ciftim  reportent ,  vel  ut  favorem  &  gratram 
re ,  fed  cufiodire  ac  fervare  res  datas  vel  acce-  •  aliorum  iibi  concilient,  velutpereaadho- 

ptas.  Liberalitatem  confiftere  etiaminacci-  noresinmagiftratuperveniant,  velutabim- 

piendo,  contrz  Ttmpler  ■  Eth.Gener.  I.  $.c.o.  portunitate  petentium  liberentur  ,  vel  pro- 

qtuefi.  2.  ficprobamus.  Si  liberalitas  tantum  pter  quamcunque  caufam  pre^ter  honeftatem, 

ln dando confifteret ,  facileforet,  utevacua-  liberales  nonfunt.  Modus  exercendx  Iiberali- 

retur  liberalis  femper  dando :  ne  itaque  pecu-  tatis  eft,ut  detur  oV9-#V,  retre.  Atque  hic  quin- 

niaexhauriatur,6cliberalitatismateriaomnis  que  potifiimum  obfervari  debent  circum- 

dilabatur,  quo  diutius  dare  poflit ,  necefle  eft,  ftantise :  Perfona ,  Qnantitas ,  Tempus ,  Loc:is. 

ut  interdum  accipiat :  ac ,  ne  nimium  quoque  Perfona ,  confideranda  eft ,  vel  dantis ,  vel  ac- 


accipiat,  eum  docebit  liberalitas.  Magis  tamen 
in  dando  quam  in  accipiendo  Iiberalitatem  ejfefi- 
tam,  cum  Arifi.  loc.  cit.  pronunciamus ,  moti 
ejusrationibus ,  quas  ex  Andronici  Rhodii  in 
Eth.  Nicom.  Paraphrafi  ,  per  NobiliiT.  Vi- 
rum  ac  fulgens  Academijenoftraeetiamnum 
lumen  ,  D.  D.inielem  Heinfium  ,  latine  red- 
dita ,  hic  apponimus.  In  ufu  ergo  petuniarum 
nterjatur  liberalitas  :  ufus  vero  magts  es~l  dare , 
quam  accipere.  Sed  &  magis  virtus  videtur,be- 
neficio  afficere  quam  affici ,  &,  qu<e  honejiajunt 
fi£ere,  quam,qu<e  turpiafunt,  non  agere.  Accipe 


cipientis.  In  perfona  dantis ,  fpe&anduseft 
animus,ut  det  nMis  >£  <*Ay7/»s,fuaviter  &  fine 
triftitia  :  in  perfona  accipientis  videndum 
eft,  utrum  (a)  dignus  iit  noftris  beneficiis: 
itaque  Arifi.  monet  non  eiTe  dandum ,  Tiig 
Tv%vnv ,  ideft,  quibuilibet  iinedifcrimine. 
Circa  quantitatem  beneficiorum ,  fpectari  da- 
'  bent ,  facultates  dantis,  ut  det  pro  ratione  fua- 
rum  opum ,  ne  icfe  exhauriat :  itemconditio 
accipientis,  utcuiquedeturprorationepau- 
pertatis.  Quoad  qualttatem,  dandum  eft  ex 
propriis  8c  non  ex  alienis  opibus:  &  danda 


re  enim,  unde  oporte:,ettbeneficio  affici,Jtcut  non  funt  accipienti ,  quse  profutura  non  obfutura 
accipere,  undenen  oportet,  esc,non  turpia  agere.  ei  funt.  Quod  ad  tempns  ^  notum  eft  vetus  di- 
Prttera ,  idquodmagis  Uudatur ,  magis  etiam  ctum:  Bis  dat,  qui  cito  dat.  In  tempore  fubve- 
rvirtuti  convenit :  dare  autem  ut  oportei ,  quam  nire,  omnium  rerum  eftprimum.  Quodad 
accipere ,  magif  Iaudatur  :gratia  quippe  &  laus  kcum,  dandum  eft,  '*  ^xh,  ubi  honeftum  eft. .  / 
magts  tribuitur  ei ,  qni  dat ,  quam  qui  non  acci-  ,  Quje  honoris  ergo  dantur  beneficia ,  palam  • 
pt.  Aihdc,  indifficiliori  occupaturvirtus:  diffi-  !  quae  egeftatis  fublevandx  causa  ,  clam  debent 
ctlius  autcm  eil,ut  oportet,dare ,  quamaccipere  !  conferri.  Oftichaccipientisinaccipiendoyfunti 


aut  non  accipere ,  ut  oportet  :  fuum  enim  ipjtus 
dimittere ,  multo  eil  difficilim  quam  alienum  re- 
mittere.  Quare  magis  liberali  convenit ,  dare 
honefie,  quam  aut  non  accipere ,  aut  accipere  ho- 
ttefie.  Videantur  caetera  apud  ipfum  Androni- 
cum  Rhedum^tquc alios  Commentatores  in  Eth. 
^Anfi. 

VI.  Nuncporro videndum,  quxnamfint 
•fficia  viri  libcralis ,  tum  in dando  ,  tum  tn  acci- 
piendo  :  atque  hacc  quoquc  cx  Arifiotele  defcri- 
bcmus,  quem  cJ>j*/bm vix  duccm,  cife  in  Difp. 


1.  Liberalisnonaccipit,  unde  non  eft  acci- 
piendum.  2.  noneftpetax,  cuth^ko^:  magis 
enim  cupit ,  beneficium  dare ,  fi  poiTet,  quam 
accipere.  j.  ftudet  honeftis  rationibus  fuas 
facultates  augere ,  ut  poftit ,  non  ab aliis acci- 
pere,  fed  de  fuolargiri.  Qujedeliberalitate 
quseri  amplius  poifent,  Annexa ,  & ,  cxtrema, 
difp.feq.  exhibebit. 

{*)  Dignusdicitur  hoc  loco,  aon  qui  aliquodbc- 
ncficium  danti  contulit ,  aut  oflficium  aliquod 
pnftitit,aut  opcram  fuam  impf;ndit ,  &.  iic  al- 

tcrius 


COLLEG.IU 

ferius  beneficentiam  meruit ,  fed  qui  virrute  eft 
praeditus ,  &  qui  vir  exiftit  probus  :  liberalitas 
enim  exercenda  eft  invirumbonumatqueho- 
neftum  ,  &  non  in  virum  improbum ,  atque  ne- 
bulonem. 

A    N    N    E     X     A. 

1.  An  verum  &  adaquatum  objeBumlibe- 
ralitatis fint  pecuni<e?  A. 

2 .  An  liberalis  quandoque  etiam  indignU  da- 
redebeat?  N. 

3 .  An,'qui  multa  dat,femper  fit  liberalior  eo, 
quipaucadat  ?  N. 

4.  An  communio  bonorum  m  bem  confiituta 
Rep.fittoleranda?  N. 

$.  Anpauper  etiampoffit  effeliberali*  ?  A. 


M      £  T  K   I  G  U  51«  £s$ 

6.  An  liberaliores  fint ,  qui  fuo  labore  divi- 
tias  acquifiverunt  ,  an  qui  hzreuitate  aut 
aho  modo  aiiunde  eas  accepevunt  ?  Refp.  po- 
fieriores. 

7 .  An  quis  pojjit  effe  in  feipfum  liberalis  ?  N. 

8.  AnliberaUs  ditefcere  pojfit  ?  A. 

9.  An  hberalis  fit  ,  qui  de  alienis  largi- 
tur?  N. 

1  o .  An  benefaftores ,  propter  beneficia  data% 
magis  ament  beneficiarios ,  an  hi ,  propter  acce- 
pta  beneficia ,  benefaBores  ?  Refp.  pvius  verum 
eft. 

1 1 .  An  aliquando  liceat  beneficia  exproba- 
re  ?'  N. 

12.  Aninfenes  &  pueros  quoquefintco?fe- 
renda  beneficia  ?  A. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 
VigesimA-Tertia> 

D  E 

LTBERALITATIS  EXTREMIS  ET  M'AG"NIFICENTIA. 


T  H   E   S 

Llberalitas,  quaeacqualisfit  virtus ,  abun-  I 
de  Difputatio  expofuit  fuperior :  extrema 
ei  oppolita  vitia  explicare  vetuitchartsean- 
guftia.  Ea  nune  (imul  cum  Magificentia  pro- 
ponemus  atque  exponemus.  Sunt  extrema 
duo  Liberalitatis ,  Prodigalitas  &  Avaritia : 
quae  diverfa ratione  &  excedunt &  deficiunt  > 
prout  Liberalitas  verfatur,  vel  indandofeu 
Zgnai ,  vel  in  accipiendo,  feu  ktvH.  Ratione 
Xgyitnas,  in  dando ,  avaritia  defe&us  eft ,  pro- 
digalitasexcefTus.  Ratione>J77jV*A>s,  in  acci- 
piendo,  avaritia  eft  exceflus ,  prodigalitas  de- 
feclus.  Saepe  tamen  haec  vitia  comtrnfcentur, 
quod  ex  iingulorum  explicatione  patebit. 

1 1 .  Pvodigalitas,  Graecis  dicitur  u<m-ncc ,  ab 
«  particuJaprivativa  8c  <r&&cS£,  quiaprodigi, 
nec  fe ,  nec  opes  fuas  fervant,  aut  fervare  pof- 
funt  :  monet  tamen  Arifioteles  in  textu  lib. 
Eth.  4.  c.  1.  uTbifiCA  nomen  ambiguum  effe,& 
nonfolumdeprofufionepecuniarum,  fed  & 


I  S      I. 

de  intemperantia  ac  luxuria  dici ,  deque  o- 
mnibus  vitiis,quibus  prodigalitas  famulatur : 
nam  intemperantes  &  luxu  perditos  homines 
eta-AiTWf  Graece  vocamus :  unde,  8c  txjtowkvm- 
ra- ,  Graecis  eft ,  perdite  vivere,  8c rem fuam 
profundendo  perdere  ,  quod  liquet  ex  illo 
Martialis  verfu.  Etpctas ,  &  amas ,  i#«ff  •#■ 

III.  Prodigalitas  eft,  vdfimplex ,vel  mixta. 
Simplexeft,  quaquistemere  abfque  ullo  fuo 
commodo  facultates  fuas  profundit ,  modum 
omnem  in  dando  excedit,  8c ,  neque  honefta- 
tis,  neque  decori  rationem  ullam ,  in  largitio- 
nibus  fuis  habet,  nihilque  ab  aliis  accipere 
cupit.  Mixta  eft,  qua  quis ,  in  dando  non  tan- 
tum,  fed  8c  in  accipiendo ,  modumexcedit; 
ut ,  fi  quis  non  tantum  opes  fuas  temere  pro- 
fundat  in  libidines  ac  voluptates ,  fed  infupsr 
aliis  eorum  bonaperinjuriamaufert,  utha- 
beat,  undepofTitaliislargiri :  &talisnon  tan- 
M  3  tura 


94  C 

tumeftprodigus,  fed  8c  avarus ,  &  injuftus, 
&intemperans,  &  variis  viriis aliis  inquina- 
tus. 

IV.  Avaritia  Arifi.  Grascedicitur«t,s*<</- 
fj-r.ix,  qusevoxin  genere  fignificat  illiberali- 
r^w,  pofTetque dici  de  omni  vitio  ,  quod  li- 

"  beralitatiopponitur,  £cd  xmr  'faxft/j  huic  al- 
teri  extremo  tribuitur-.dicitur  &  ^fo»«|/«, 
cupiditas  plus  habendi ,  8c  (ptXa^o^iet ,  amor 
pecunice.  Avaritiam  ejfe  inccnt,  infinabilem, 
l.  Etbic  K.com.A^.  c.  1.  fi*.  probat  Arifioteks. 
1 .  Quja  fenum  eft  propria :  at  vitia  fene&utis 
non  faciie  corriguntur.  2.  Quja  magis  eft  na- 
turalis  &  congenita  homini :  plerique  enim 
mortalium  magis  funt  $<As^j;>j;iTr<,ablativi, 
quam^TT^.c/,  dativicafus.  Rationum  harum 
dedu&io  plenior  videri  poteft  in  textu  cit.  Sc 
commentariis  ad  eum. 

V.  dAvaritia  eft,  velfimplex,  vel  compojita. 
(a)  Simplex  eft ,  vel  quse  dando  deficit ,  fine 
*ri^?ws  exceflu ;  vel  quce  accipiendo  excedit, 
fine  oo<nug  dcfectu.  Compojita ,  quseScdando 
dcficit,  &  accipiendo  modum  excedit.  Atque 
hxc  omnium  eft  pefiima.  Ad priorem  fimpli- 
cis  avaritice  fpeciem  pertinet  QiJbXix ,  nhnia 
•parjimonia:  adpofieriorem,  arsfurandi,  Ienonia, 
fceneratoria,  aleatoria,  &  ornnis  illa,  qua  inde- 
bito  modo  bona  alteri  fubripiuntur  ex  eorum 
cupiditate:atquehincliquet,  avaritiam  fce- 
piflime  eiTcconjunclam  cum  injuftitia:quam 
obcaufamy//vy?^/^interdumdicit,  (b)  & 
avaritiam  effe  quandam  injufiitiam ,  &  aleato- 
res,frneratores,fures  (qui  injuftifuntomnes) 
ejfeavaros.  Nempe,  ii  aleator,  fccnerator,  fur, 
primario  prcccipuoque  coniilio  velint  inju- 
riam  faccre,  fecundario  lucrari ,  injuftifunt 
yropric  :  i\  contra  primo  ac  per  fe  veli nt  quse- 
itumraccrc,  fecundario  id  vclint  agere  per 
clanculariam  aut  artificiofam  captioncm  ac 
lubduttioncm,  avari  funt  propric. 

m  dicitur,quod  opponiturVimi- 

tiuni,8c  Vin  •  im,feaCompofitutm,dicI- 

fur.quodnoniini  fedpluxibua  Virtutibns  oppo- 

nitur,  cjuia  cx  pltuibiu  vitiis  conflatum  cft. 

(l>)  Alcator.  I  .•  &  rui  .  fi  IpcJcntur  qua- 

luefuun  l  nint  ,  autprnxi- 

n  oon  telinquunt,  funt  injufti&pec- 

cant  in  luftUiam:  at  rezo  fi  confiacientm  in 


OLLEGIUM      E  T  H  I  C  V  M. 


■*  quantumnimium  accipiunt ,  ocaproximo  au- 
ferunt ,  funt  ayari,  &  peccant  in  Liberalitatem. 

V I.  Ita  quidem  utrumque  liberalitatis  ex- 
kremumeft  expofitum.  Quasritur  ab  Arifto- 

tele  8c  Interpretibm :  Vtrum  Jit  majus  vitium 
\aItero  ?  Refp.  Simplex  prodigalitas  melior 
eft  avaritia  fimplici.  Atque  hoc  variis  ratio- 
nibus  ab  Arift.  eft  comprobatum.  1.  Quod 
vitium  facilius  curatur,  eft  minus  malum. 
Sed  prodigalitasfaciliuscuratur,  quamava- 
ritia.  E.  Nam  aut  aetate  curatur ,  autinopia: 
1  a:tate ,  quia  quo  quifque  eft  fenior ,  co  eft  in 
largiendo  parcior  ,  inopia ,  quia  fieri  non  po- 
teft,  ut,  qui  omnibus  largituf,  eiadprodi- 
gendumfemper  fuppetant  copiae.  2.  Prodi- 
galitas  magis eft  affinis  liberalitati,  quam  ava- 
ritia.  Ergo.  Prob.  anteced.  Nam  hoc  com- 
mune  eft  prodigo  cum  liberali ,  quod  uterque 
dando  profit  alteri :  at  avarus  nulli  prodeft,  ac 
nefibiipfiquidem. 

VII.  Liberalitati  expofitae  c.  1 .  /.  4.  Ethic, 
Kicom.  fubjungit  Arifi.  c.i.  Magnificentiam, 
eo  quod  pariter  circa  Tu^^ucc^t,  verfetur :  ac 
licet  in  eadem  verfentur  materia  Liberalitas 
&  Magnificentia ,  non  eadem  tamen  ac  limili 
ratione.  Liberalitas  latiflime  patet,  &  ino- 
mnibusoccupatura&ionibus,  inquibus,  rei 
famiiiaris,  pecunix,  8c  opum,  eft  ufus :  at  Ma- 
gnificentia,  quotidianos,  parvo8,ac  communes 
contemnit  iumtus ,  folumque  occupatur  in 
raris ,  magnis,  inufitatis  fumtibus :  itaque  Li- 
beralitatem  fuperat  Magnificentiafumtuum 
magnitudine  :  unde8c  y.iy^Xc^iTtiu,  Gnecis 
dicitur,  vocc  compofita, «  W  $  ^sy«A*,quod 
eft  magnum,  8c  ci7ro  jTVesTrzjVTCSH,  quodef 
decorum  ,  feu  id  quod  decet :  hinc  optime  e: 
Arifi.  loc.  cit.  definitur,a£(r<}T>j?  <m^\  ^Tra^^^di 
jgvuvTaii  <7rfoi.%eirJ}  Mediocritaf  circafumtuofof 
pecnniarum  atliones.  At,  dicet  quis  ,  (a)  0^o- 
modopotesl  ejfe  mediocritas  hac  virttis  ,  fiverfe- 
tur  circa  fumtus  magnos  ?  magni  quippefumtus 
mediocritatem  exccdunt.  Refp.  Magniquidem 
fumtus  non  funt  mediocres,8c  recedunt  a  me- 
diocritatc,  quxeft  inLiberalitate,fcd  nonab 
ea ,  quam  exigit  Magnificentia :  msgr.i  quip- 
pe  funt,  non  quod  exccdant  normam  8c  men- 
furam  ,  quam  poftulat  Magnificentia  ,  fe^ 
quod  fupercnt  fua  magnitudine  eos,  in  qui- 

bui 


COLLEGIUM      E  T   ft   I   C   U   M. 
bus  verfatur  Liberalitas.  Eft  fane  in  illis  ipfis  j  gnofcere ,  rerum  ,  quas  artificio  tra&at ,  pro* 


fumtibus  magnis,parum,  nimium,  mediocre'. 
confequenter  &  Virtus  8c  Virtuti  oppofira  vi- 
tia  circa  eos  occupantur.  Virtus  hssc  Magni- 
ficentia  eft. 

(a)  Objeclum  Magnificentiaz  eft  vel  materiale , 

velformale.  Materiale,funt  fumptus  magni  :  /  n"       "hom 
formale,  eftmediocritas,  qux  fervatur  in  fum- 
ptibus  magnis  faciendis . 

VIII.  Ex  jam  di<SHs  dilTolvi  poteft  quae- 
ftio,  quae  moveri  folet  ab  Ethicis.  An  Magnifi- 
centia  Jit  fpecie  dijiintta  virtus  aLiberalitate, 
an  njero  tantumgradu  ab  ea  difti??guatur?Re{ip. 
Peripatetici  plerique  diftin&as  fpecie  virtutes 
elTe  volunt :  at  nos  hic  ab  iis  recedimus :  dif- 
ferunt  enim  tantum  fecundum  magis  8c  mi- 
nus  :  at  hi  gradus  diverfas  fpecies  non  effi- 
ciunt :  cum  enim  utrique  virtuti  iit  propofita 
eadem  materia,pecuniae  fcut  ftatim  eft  often- 
fum  ,  magnificentra  circa  maximas ,  liberali- 
tascircamediocres,  verfatur :  adde ,  a&iones 
utrobique  efTe  eafdem  ,  8c  finem  eundem. 
Nammagnificusfumtuserogat,  utaliis  fub- 
veniat,  fed  in  eo  tantum  a  liberali  differt, 
quod  ille  ad  magnitudinem  quandam ,  pom- 
pam ,  8c  fplendorem  rerum  magnarum ,  col- 
limet ,  hic  non  item :  uterque  infuper  hone- 
ftatem  pro  fine  habet:neque  enimmagnifi- 
cus  oftentationis  vel  popularis  aurae  gratia 
fumtus  magnos  impendit :  neque  temere  aut 
inconfultd  fplendorem  fuum  oftendit :  fed , 
&  fui ,  8c  eorum ,  erga  quos  fefe  magnificum 
repraefentat ,  rationem  habet  imd&faculta- 
tum  fuarum ,  ne  majores  iis  fumtus  faciat : 
itaque  8c  magnificus ,  ficut  liberalis ,  honefte 
agit  &  juxta  ii  ^ernv. 

I X.  Etfi  vero  Magnificentia  fit  virtus  cir- 
cafumtus  magnos ,  non  tamen  ftatim  Magni- 
ficus  eft,  qui  magnos  fumtus  facit :  ideoque 
virum  Magnificumjuis  notis  8c  proprietatibus 
circumjcribit  Arifioteles  loc.  cit.  ut  indetanto 
facilius ,  quid  fit  Magnificentia ,  intelligatur : 
PrimaMagniftciconditioeft,  ut  fitfciens,  ac 
norit,  quid ,  quando ,  quantum  ,  8c  quomodo 
agendum ,  ut  fciat  illos  facere  fumtus ,  qui  re- 
6te  Scutiliter  fintfa&i.Quemadmodum  enim 
periti  eft  artificis  ,  intelligere  ac  probe"  co- 


portionem  ;  ita  8c  magnificieft  ,  nofTefum- 
tuum  faciendorum  rationem ,  ut  fint  confen- 
tanei,  tumoperi,  quod  faciendum  eft ,  tum 
tempori  8c  loco ,  ubi  faciendi  funt ,  tum  per- 
fonae ,  a  qua  fumtus  ipfi  fiunt ,  aut  imperan- 
•  harum  circumftantiarum  rationem  te- 
inis  eft  fcientis.  At  illud  eftMa- 
gnifici.  Ergo.  Secunda  conditio  e&,omm vir- 
tuticommunis,  utMagnificus,  idquodagit 
fplendide ,  agat  §  %u/\%  tvs^  ,  honeftatis  ergo. 
Tertia  conditio  eft ,  ut  fumtus  faciat  magnos  & 
fplendidos  cum  animi  dele&atione  :  atque 
haec  conditio  in  omni  etiam  virtutis  cuiuf- 
cunqueopere  exigitur.  Qaarta  conditio  eft, 
utfumtus,  quosfacit,  faciatlarge,  prolixe, 
copiofe ,  ac  propemodum  effufe :  parci  quip- 
pe  eft  &  fordidi ,  fubtiliter  rationem  inire  & 
calculum  facere.  «>  yd%  ctKDi%oj\oyict,piKg$-z3pz- 
71U.  Subtilis  illa  rationum  fupputatio ,  fordid& 
parJimoni<ejignumesl.  ^luinta  conditio  eft,  ut 
Magnificus  de  fola  fpecie  ac  pulchritudine 
operis  cogitet  nec  de  precio  follicitus  fit :  hoc 
unum  allaboret  ,  ut  quam  pulcherrimum 
opus  efficiatur ,  non ,  quam  parvo ,  &  an  mi- 
nori  precio,  effici  queat. 

X.  Ofriciis  8c  conditionibus  Magnifici  ex- 
pofitis ,  Magnificentiae  extrema  fpeftabimus , 
quae  duo  funt ,  alterum  in  defedtu ,  in  exceftii 
alterum.  Quorumillud  f/.uteo^iM*  o,icituv , 
eo ,  quod  in  magnis  non  fervet  decorum,  for- 
dide  8c  parum  fumtus  faciendo :  hoc  krte,^- 
Xiu  {\vz$c*a>cwgi*  nuncupatur :  &  ct7r>goKci/\iset 
quafi  &x-otteu7reie/ia,,  decori  8c  honefti  impe- 
ritia:  ficu/ctoaiu,  afordidis&imperitisartifi- 
cibus,qui,  divitesfacTi,  fordidaplerumque 
8c  inepta  fplendoris  affe&atione  laborant,qui- 
que  magnos  fumtus  impendunt  in  rebus  par- 
vis.  Rcwcwnss  Grxci  vocant ,  opificesfordi- 
dosacviles,  8c  quimanuvictumquaeritant, 
proprie  tamen  illos,  qui  adfornaces  feu  cami- 
nos  incenfos  laborant:  nam  /3 «*?>©-  caminum 
fignificatacfornacem  8c  cw&v  incendere,  ut 
Getvow  ozt  fint,qui  caminum  accendunt  ad  con- 
ficienda  opera ,  8c  in  genere  fordidi  opifices. 

XI.  Circa  Guxoujna*  pariteratque  ftu^a- 
<7r$i7muv  non  uno  peccatur  modo.  Ac  drca 
prius  vitium  duplici  fere  peccatur  ratione. 

i.Ra- 


$6  COLLLGIUmEtHICUM/ 

Ratione  formae ,  feu  modi ,  quando  quis    ciat  eum  triftitia,non  quod  pecuniam  ita  per> 


rxterdecorum,  &  inepte,  fumtus  magnos  .  dite  amet,  fed  quod  falfo  putet  fibi  defutura 

juftaprxfidiavitx  fuftentandx,  cum  tamen 
dives  fit.  Bcwcuxrioc  compojita  eft  ,  cum  quis 
non  tantum  fumtus  maximosfacitin  repar- 
va,fed  prxterea  non  de  fuo  eos  facit,fed  aliun- 
de,  per  injuftitiam  accefiione  fumtuumflbi 
facl:a.  MiKpovr§e7reix  compojita  eft,  cum  quis 
in  re  quoque  parvo  parcus  eft ,  nec  fumtus  ul- 
los  facit  in  rebus  magnis ,  non  quod  velit  fuae 
aut  amicorum  indigentiae  confulere ,  fed  quia 
pecuniac  fuas  ,  quas  amat  impenfe ,  omnimo- 
do  augere  ftudet-  Simplexficuetooia.  Ceuofen- 
tatio  efldeterior  Ltix.po7rg£zrsiet.  feu par/imonid : 
aut  opus  etiam  cceptumob  eandem  caufam  |  ztjimplex  Qctvccvaix  noneftdeterior  ^patr^s- 


P   . 

facitin  res  parvas,  aut  m  privata  convivia: 

cujus  duo  adfert  exempla  Arift.  unum  eft  , 

fi  quis  fodales  ,  qui  de  fymbolis  ccenaturi 

erant ,  regio  8c  nuptiali  exciperet  apparatu  : 

tlterum  eft  de  Megarenfibus ,  qui  in  theatris 

&  ludis  fcenicis ,  veftibus  utebantur  purpu- 

reis ,  atque  in  iis  inepti  habebantur  atque  in- 

iulfi.  i .  Ratione  finis,  quando  non  honeftatis 

fed  oftentationis  gratia  magni  fumtus  fiunt. 

Circa  pofterius  vitium  peccatur.   i.  Quando 

propter  nimiam  parfimoniamminoresliim- 

tus  fiunt  quam  operis  alicujus  dignitas  exigit 


deferitur.  2.  Quando  fumtus  fiunt  cumali 
qua  tergi ver&tione ,  animo  non  promto ,  fed 
cun&anter,  fpe&ando  femper,  quaratione 
quam  minimis  fumtibus  res  confici  poflit. 

XII.  Quaeritur ,  Vtrume  duobiis Magnifi- 
centia  extremis  deteriwjit  ?  Refp.  diftinguen- 
dum  efie  utrumqueextremuminfimplexSc 
jcompofitum.  Simplex  GccvxiKriaeft  ,  cum  quis 
de  fuo  furatum  facit  nimium,  nec  eum  ah6 
refert  nifi  ad  famam  comparandam  ac  nomi- 
nisgloriam  :  Jimplex  ctiK^o^tTeicc ,  cumquis 
non  lat  fumtuum  facit  in  rebus  magnis ,  facit 
tamen  aliquos  j  aut ,  fi  faciat  magnos ,  eos  fa- 


zr&cc  compojita:  eft  tamencompojita  Gotvcwoia 
deterior  comtojita  ccwo7roizrH*  Haec  de  Ma- 
gnificentia  gr  extremis. 

.    A     N     N     E     X     A. 

1.  ^An  Magnificentiajit  praftantior  Libera- 
litate  ?  A. 

2.  <t_An  extrema  Magnificentia  Jint  turpiora 
extremii  Liberalitatis  ?  A. 

3.  <iAnFxneratores>  &  Aleatores ,  &  Fu- 
res ,  refte  inter  Avaros  nominentur  ?  Refp.  quof- 
dam ,  non  omnes. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 
VlGESlMA-  QjJ  A  R  T  A  j 

magnanimit!  ET  MODEST 


T  H   E 

Iberalitatem  8c  Magnificentiam  ,  gemina, 
^— '  qux  prxccflit,  difputatione,  examini  pu- 
blico  fubjccimus ,  cx  ^Arift.  adNic.  Eth.  I.  3 . 
€.  I.  &i.  nunccxfeq.  3.(^4.  capiteeidem 
fubjicicmus  Magnanimitatem  &  Modeftiam , 

.  ita  fcfe  habcnt  ad  (k  inviccm  ,  docente 
ipfo  Philofopho ,  ut  Magnificentia  fc  habct  & 
l.iberalita* :  ut  cnim  hxc  circa  fumtus  vcl  par- 

rd  mcdiocres,  illacirca  magnoj,  occupa- 


S  I  S      I. 

tur ;  ita  Modeftia  circa  honores  vel  parvos  vcl 
mediocres,  Magnanimitas  circa  magnos,  ver- 
fatur.  De  Magnanimitate  primum  ,  mox  de 
Modeftid  agit  Philofophw ,cujus  Sc  nos  ordinem 
fequemur. 

1 1.  MagnanimitaSy  non  uno  dicitur  modo* 
interdum  fignificat  communcm  omnium 
virtutum  affcclioncm  ,  qua  quis  vitiofas  o- 
mncs  perturbationes  animomagno  reprimitf 

intcrdum 


r 


Z7 


OLIE^GlUM      ETHICUM. 

interdum  notat  fortitudinem ,  ut  cum  dici-  tus ,  &c.  Attale  quid  eft  honor :  prseterea  in- 
mus ,  aliquem  magno  animo ,  vel  aggredi  pe-  ter  bona magna  6c  maxima  eft  illud ,  quod  rei 
ricula ,  vel  tolerare  mala :  hic  nobis  ex  ^Arift.    debetur  maximae,  fc.  virtuti.  At  illud  bonurn 


fignificat  virtutem  moralem ,  fervantem  me- 
diocritatem  in  honoribus  magnis,  vel ample- 
&endis,vel  fugiendis.  Grsecedicitur^s^- 
Ao^y^rfc,  *b&*   $  [AtyxXyis  ysv%i;s  vel  «ttot 
fiiyci  a*»,  quod  circa  magna  animofuo  verfetur 
Magnanimus,  ut  ipfum  nomen  hujus  virtutis 
ejuldem  objeBumgenerale  indicet  eiTe ,  rtijus- 
yelxx,  magna:  quod  ^r//?^/^u!teriuspro- 
tat  a  defcriptione  Magnanimi  ,  quem  dicit 
efTe  eum  ,  qui  res  magnas  quidem ,  fed  quibus 
dignus  eft ,  deberi  fibi  judicat :  Magnanimita- 
teminmagnis  cerni.  Antecedens  a  contrario 
probat :  Nam  qui  fe  dignum  judicat  magnis, 
quibus  dignus  non  eft ,  non  M3gnanimus  aut 
virtute  praeditus  haberi  debet ,  ied  ftolidusac 
fatuus  :  quafi  iic  argumentetur  Philofiphus. 
Qin  magna  fibi  arrogat ,  quibus  non  eft  di* 
gnus,  isftultus  habetur :  At  magnanimus  non 
eft  ftultus :  nam ,  qui  ex  virtute  agunt ,  non 
funt  ftulti :  Ergo  non  arrogat  fibi  magna,  qui- 
bus  non  eft  dignus :  arrogat  tamen  fibi  ma- 
gna,  exoriginevocis:  Ergo,  quibus  eft  di- 
gnus.  Magna  igitur ,  fed  digna  Magnani?no , 
funt  Magnanimitatis  objeBum,  (edgenerale.  At 
quae  magna  in  fpeciefuntobjettumMagna- 
nimitatis?  id  Philofophus  porro  inquirit  i  in- 
quiramus  8c  nos  ex  ipib 


eft  honor ,  quia  honor  eft  teftificatio  unius  de 
virtutealterius.  Denique  interexternabona 
maximum  e  ft  quod  Deo  tribuitur.  At  hono- 
rem  ex  fortunae  externis  bonis  Deo  tribui- 
mus.  ErgoMagnanimusmeritojudicatfedi- 
gnummaximishonoribus.  Ergo  honoresma- 
ximifunt  objeBum  fpeciale  Magnanimitatis  , 
quod  erat  demonftrandurh. 

(a)  Honormaximusobje£tumeft  externum  Ma~ 
gnanimitatis  ,fed  internum  eft  cupiditas  hono- 
ris  maximi;  hic  enim  affe&us  eft  ,  quiabhac 
virtute  coerceri  8t  intra  rert*  raiionis  limites 
cohiberidebet. 

I V.  Circa  honores  magnos  ac  maximos 
cadere  virtutem ,  facile  probatur ;  quia  circa 
eos  cadit  exceiTus  &  defe&us :  unde  iic  argu- 
mentari  licet.  In  quibufcunque  cernuntur 
extrema ,  in  iis  &  media  datur  virtus :  Sed,  in 
honoribus  magnis  maximifquevelexpeten- 
dis  vel  contemnendis  ,  cernuntur  extrema. 
Ergo.  Sunt  enim ,  8c  qui  fe  minoribus  cenfent 
dignos  honoribus  quam  merentur :  alii  majo- 
res  iibi  arrogant  quam  merentur  :  illi  defi- 
ciunt  a  medio  Magnanimitatis :  hi  illud  exce- 
dunt :  datur  ergo  virtus ,  quae  utrofque  doeeat 
fervare  mediocritatem ;  at  hsec  eft  ipfa,  de 
qua  agimus  ,  Magnanimitas  :  Objicit  fibi 


III.  (a)  Speciale  objeBum  Magnanimitatis  Philofi  Magnanimitatem ,  fiverfetur  circa  ma- 
eft  honor :  verfatur  ergo  circa  magnos,  imd  ma-  gnos  ac  circa  maximos  honores ,  non  fore  virtu- 
ximos,  honores:  quod  hacrationedemonftrat  tem,  quia  virtutis  esl  mediocria  feBari ,  unde 
Philofophus.  Cum  dicitur  al iquis  dignus  rebus ■!  per  mediocritatem  &  medium  definitur :  at  ma- 
magnis,  ejufmodi  dignitas  ad  bonarefertur  gnay  quatahafunt ,  extremafunt parvis  oppo- 
externa  ,  qux  prasmia  recle  faclrorum  funt;  fita.  Ergo  & Magnanimitas  extremum  erit,op- 
nemo  enim  meritorum  fuorum  prsemia  dicit  pofitum  medio.  Refp.  Philofiph.  per  diftindtio- 
eiTebonaanimiinternafeu  virtutes,  fed  ex-  nera.  Magnanimitatem,  &extremum.efle  j 
terna  ,  qu*  fortunae  vu^go  vocant:  virtus  ccmediumj  fedrationediiTimili:extremum 
enim  ipfa  fibi  non  alteri  eft  praemium.  Er-    eiTe,rationemagnitudiniscbje6li,  quodfunt 


go  Magnanimus  ,  ob  merita  fua  magna  ac 
maxima  ,  dignum  jure  fe  cenfebit  magnis 
ac  maximis  bonorum  fortunae.  Atinterbo- 
na  fortunce  magnum  eft  bonum  ,  imo  8c 
maximum  ,  honor :  quia  illud  magnum  eft  8c 
bonorum  maximum ,  quod  viri  magni  8c  ma- 
ximi  in  dignitate  excellentiffima  conftituti 
expetunt  ,  ut  Reges  ,  Principes  ,  Magiftra- 


honores  magni  ac  maximi ,  medium  efTe ,  ra- 
tione  modi ,  quem  fervare  docet ,  in  iis  acci- 
piendis  velrepudiandis:  docetenim,  ncquc 
nimium ,  neque parum ,  eiTe  eos ,  vel  fectan- 
dos,  vel  fugiendos,  fed  uti  8c  fub  quibus  opor- 
tet  conditionibus. 

V.  Subjicit  ^ri/?.Magnanimitati  ex  objeBo 

explicatse,  notas  quafdam8cpn^r/>ta^Ma- 

N  gnanimi, 


r>8  CollegiumEthicum. 

gnanimi ,  quibus  etiara  cffcium  ejus  defcribi-  que  z_AripteUs  quidem  fententia  in  utramvk 
tur.  Fufe  haec  omniaPM^perfequitur/.  4.  hictrahitur  partem  :  Nos,  magis  litam  efle 
c.  $.Eth.  MV.Scprimodocet,  qualis  fit  Ma-  I  Magnanimitatem  in  honorum  contemtu 
gnanimus:  deinde,quomodo  ie[e  habeat  circa  ;  quam  expetitione ,  cenfemus  :  ratio  eft,  quia 


honores;  denique,  quomodo  fe  gerat  circa  re 
liquas  virtutes  in  quotidiana  converfatione. 
Docet  1.  Virum  Magnanimum  efle  opti- 
raum.  Quia,  quo  quifquemajoredignuseft 
honore,  eo  eft  melior,  quia  honoreftprac- 
mium  virtutis :  ergo ,  qui  maximo  honore  eft 
dignus ,  omnium  eft  optimus :  Sed  Magnani- 
musmaximohonoreeftdignus.  E.  eftopti- 
raus.  Deinde,  qui  inunaquaquevirtuteha- 
bet  id,  quod  eft  maximum  8cexcellentifii- 
mum ,  iseftoptimus.  Sed  Magnanimus  ha- 
bet,  8cc.  E.  Denique,  qui  nihilturpeadmit- 
tit,  nec  caufam  ullam  habet,  cur  turpe admit- 
tat,  eft  optimus.  SedMagnanimus  eft  talis. 
E.  Nihil  quippemagnum  habet  praeter  vir- 
tutem ,  eamque  folam  admiratur&cpropter 
unicam  honeftatem  a&iones  omnes  fufcipit : 
Quae  caufa  eft  ,  quod  nihil  turpe  admittat. 
Porro  ,  quomodo  (e{c  habeat  circa  honores , 
docet  Philof.  dicitque  ,  Magnanimum  eos 
tantum  curarc  honores,  qui  a  magnis  ,  gravi 


8c  plus  laudis  redit  ad  eum  qui  contemferit, 
ut  oportet,  quam  quiacceperithonoresma- 
gnos ,  ut  oportet :  8c ,  quiadifficiliuseftcon- 
temnere  honores  magnos,  ut  oportet ,  quam 
expetere ,  ut  oportet :  habemus  enim  inlitam 
cupiditatem  appetendi  eos,  fed  non  item  con- 
temnendi.  Sed  quaerunt  hic  nonnulli  ?  An 
uUo  etiam modo  honorem  appetere licet?  Qujdni? 
quia  eft  virtutis  prxmium  :  quia  infamiam 
contemnere  licet,E.  a  contrario  honorem  ex- 
petere  :  quia  honor  interbonaexternaprin- 
cipatum  tenet ;  At  ea  expetere  licet,  fed  mo- 
derate.  E.  8c  honorem. 

VII.  Extrema  Magnanimitatis  funt  ,  in 
defetlu  f.ciKeo"^v^ioi.i  pufillanimitas\  tnexceffu 
^vvotvs ,  elatid,  fuperbia,  tumor, inflatio.  Qui 
deficit  a  medio  Magnanimitatis,  uix%o'^v%&>9 
pufillanimus ,  qui  excedit^y.^,  elatua ,  dici- 
tur :  utrique  peccant  in  hanc  virtutem  ;  8c  va- 
riis  modis.  QuJ  puiillo  funt  animo,  peccant : 
1.  quiafibi  iplisinjuriam  faciunt ,  dum  fe  ho- 


bus,  bonifque  viris  deferuntur  :  quos  vero  |  noribusSc  bonis,  quibusdignifunt,  fpoliant; 
plebs  oftert  finejudicio,  non  magnifacere,  I  2.quia,  qui hoclaborant  vitio,  malamdefe 
in  magnis  honoribus  excipiendis  moderate!  opinionem  apud  alios  concitant  ,  nam  cen- 
laetari,Stc.  c^uxintextuipfohgxyoffunt.  De-I  fenturoccultislaborare  vitiis*,qui  meritosho- 
niqucexplicat,  quomodoincaeterisfefegerat  nores  refugiunt ;  3.  quiafefuaquebonaigno- 
virtutibus Vir  Magnanimus ,  fc  in  fingulis  rant,  adeoque  ipfam  honorum  naturam,ft 
virtutibusid  feclatur,  quod  magnum  eft  8c  enim  bona  fua  recte  noflent,  8c  honorem  efle 
excellens.  Circaliberalitatcm,  ait ,  eumtali  virtutis  praemium ,  dignos  non  repudiarcnt 
efle  ingenio  ,  ut  libentius  in  alios  confer&t!  honores ;  4.  quiahaecanimi  abje&io  ac  de- 
bcneficia  quamaccipiat,  8c ,  fi  quae  accepit,  j  mifliolanguerefacit  homines,  eofqueavocat 
cumulatiora  reddere  ftudcat:cujus  rei  ratio  a  ftudiis  rebufque  praeclare  gerendis.  SedSc 
eft,  quia  infcrioris  cft  accipere  ,  fuperioris  peccant ,  qui  elato  funt  animo  :quia  1.  fibi 
conferrcbenericia.  Sed  Mignanimioflficiain  plustribuuntquam  pareft;  2.  quiafegcfuam 
reliquarum  virtutum  cxercitio  tam  clarc  in  infirmitatem  ignorant  :  ac  iic  produnt  ftul- 
perlcquitur  Anji.  utnullaampliori  de-  tam  fuam  perfuafionem  ,  dum  plushonorum 
duclionclit  opus.  i  maximorum  conferri  expetunt  fibi  ,   quam 

V  I.  jiBm  Magnanimi  circ a  honores  ma-  ''  mcrcntur.  Vter  njero  peccat  magis  ?  Pufillani- 
ximos  funt,  partim  appctere  ,  accjpcre  ac  cu/h-  j  mum  exiftimat  Arijioteles :  nam  in  fine  cap.  3 . 
dirc:\>zrt\mcontemnerc  re,ac dimitterc,    hanc  quxftionem  diftblvcndo,  Vtrum  extre- 

utrumquc  ut  8c  fub  quib  -ctcircum-!  morum,  Pu/illanimitas  an  elatio ,  mxgis  adver- 

ftantiis.  Quxrunt  hic  Ethici ,  /  'trnm  '!.">., ia-  \  fetur  M.ignanimitati? aflferit,  pulillanimitatem 
rr7na£isfitfita,inappeten.{i<cjtiamincon-\vcMg\s  pugnare  cum  Magnanimitate  quam 
ttmntndit  honoribus  magms  ac  maximx?  At- '  clationem ;  tum ,  quiaabjectioillaanimifrc* 

quentiO' 


COLLEGIUM      EtHICUM. 


quentior  eft  8c  in  pluribusreperiaturhomi- 
nibus,  quia  rnajor  pars  hominum  premitur 
paupertate,  quae  facit  utnonaufintmagnos, 
nedum  maximos ,  affe&are  honores ;  pauper- 
tas  enim  animum  dejicit,  8c  pauper  ubique 
jacet :  tum ,  quia  qui  honores  magnos  8c  ma- 
ximos  contemnunt,  non  facile  adducuntur  ad 
benemerendum  de  rep.8c  praeclare  agendum, 
quibus  rebus  tamen  magnos  maximofque 
honores  quis  promeretur. 

VIII.  A  Magnanimitate  ad  Modejliam 
tranfit  Arifl.  I.  4.  Eth.  c.  4.  quae  in  Graeco  ejus 
textunomennoninvenit.  Haec  circa  parvos 
honores  ac  mediocres  occupatur,  iifdem  a&i- 
bus  appetendi  8c  contemnendi  fub  debitis 
circumftantiis,  quibus  circa  magnos  8c  maxi- 
mos  verfari  jam  oftendimus  Magnanimita- 
tem  :  Dandam  vero  ejfe  virtutem  aliquam,  quae 
in  mediocrium  honorum  vel expetition*  vel con- 
temtu  doceat  mediocritatem  ,  hinc  hquet , 
quod  in  iis  vel  expetendis  vel  contemnendis, 
&  parum  effe  poffit  8c  nimium  :  8c  quid  mul- 
tis  eft  opus  ?  ubi  locum  habet  laus  8c  vitupe- 
ratio ,  ibi  locum  quoque  habet  "virtus  8c  vi- 
tium  :  at  qui  honores  parvos  acmediocres, 
moderate  appetit ,  moderate  contemnit,  lau- 
datur:  qui  contrafacit,  vituperatur.  Ergo,8cc. 

I X .  Medeflia  efi  wirtus  moralis fervans  me- 
diocritatem  in  honoribtis  par*vis  ac  mediocribus 
expetendis  ac  contemnendis.  In  hac  definitione 
tres  obfervandae  funt  circumftantiae ,  utMo- 
deftus  recle  hujus  virtutis  officio  defungatur. 
Prima  eft  rerum  8c  factorum  ,  ut  ex  ejufmodi 
feu  rebus  feu  actionibus  honores  petat  Mode- 
ftus ,  quae  dignae  funt  honore  :  quemadmo- 
dum  funt,  vocatio  diligenter  exercita ,  ftudia 
litterarum  gnaviterculta,bcllum  ftrenuege- 
ftum  ,  officiumaliquodbeneadminiftratum, 
8c  cujufcunque  virtutis  opus  rite  recleque  in- 
ftitutum.  Secunda  circumftantia  ,  Modefto 
refpicienda,  eft  modi,  ut  eo  modo  expetat  ho- 
nores  parvos  ac  mediocres ,  quo  modo  decet, 
non  per  vim  ,  dolum ,  fraudem ,  malas  artes , 
nec  per  metum  injectum  aliisautcrudelita- 
tem,  nec  per  calumniamautdetrattionem  , 
nec  uMis  modisiniquisScillegitimis.  Tertia 
circumftantia  viro  Modefto  obfervanda ,  eft 
quantitatis,ne  expetat  majores  honores,quam 


99 


fua  mereatur  virtus ,  eruditio,  praeclarum  fa- 
ftum,  aut  fimile  quid. 

X.  Habet  fe  Modejlia  ad  Magnanimitatem, 
utLiberalitas  ad Magnifcentiam :  uti  enim  Li« 
beralitas  convenit  cum  Magni  ficentia,  quoad 
objecHum ,  quod  utraque  verfetur  circa  pecu  - 
nias ,  fed  quoad  pafvitatem  8c  magnitudinem 
pecuniarum  tantummodoabeadiffert,  ficut 
oftenfum  eft  Difp.praced.  ita  pariter  8c  Mode- 
ftia  8c  Magnanimitas  verfatur  utraque  circa 
honores ,  £ed  Modeftia  circa  parvos  8c  medio- 
cres ,  8c  cadit  in  homines  mediocris  fortunae, 
Magnanimitas  circa  magnos8cmaximos,.8c 
cadit  in  homines  altioris  fortunae  ,  Reges , 
Principes ,  Duces ,  8cc.  8c  ficuti  Liberalitas 
non  eft  fpecie  diftin&a  virtus  a  Magni  ficentia, 
ut  th.  8.  Difp.  pr<eced.  eftprcbatum,  (a)  fic 
nec  Modeftia  fpecie  differt  aMagnanimitate 
fed  gradu  tantum ,  ob  rationes  eaidem^r^^. 
difp.  adduttas.  th.  8. 

(<*)  Hasc  duo  opponi  folent  in  Philofophia,  differ- 
re  fpecie  &  differre  gradu.  Quae  enim  gradu  dif- 
ferunt^non  differunt  fpecie,&vice  verfa:fed  ma- 
gnanimitas  &  modeftia  gradu  differunt ,  quia 
objeclum  utriufque  idem  eft,  tum  internum, 
cupiditas  honoris,  tum  externum ,  ipfe  honor : 
differt  tantum  alterum  ab  alrero  fecundum  plus 
&  minus  ,  quodmagnanimitatis  objeclum  fint 
maximi ,  modeftiac  vero  fint  mediocres  aut  par- 
vi  honores :  formale  tamen  obje&um  utrobique 
eftmediocritas. 

XII.  Cum  Modeftia  ,  tum  in  expetendis, 
tum  in  contemnendis ,  honoribus  parvisac 
mediocribus,  reperiatur,  Quaeritur,  In  utro 
magis  elucefcat  ?  Refp.  idem  hic  pronuncia- 
mus,  quod  th.6.  hujusdifp.  de  Magnanimitate 
pronunciavimus,  ob  eafdem ,  quas  ibi  protu- 
limus,  rationes. 

XII.  Extrema  Modeftiae  funt  ;  in  excefTu 
(faXcTif.ila,  nimium  honoris fludium  feu  ambitio  ; 
in  defe£t,Ufi5<p<AaT!f6/# ,  honoris  contemtus :  illo 
honores  parvos  ac  mediocresnimium,  hoc 
nonfatis  expetimus :  illo  non  fatis,  hoc  ni- 
mium  contemnimus :  vocabula  Graeca,  quae 
utrumque  hujus  virtutis  Modeftiae  extremum 
fignificant,  in  bonam  interdumaccipiuntur 
partem  ,  unde  vitia  iis  fignificata,  licet  revera 
fint  vitia  ,  non  tamen  videntur  faepe  talia. 

N  2  Certe 


100 


Collegium-Ethicum; 


cumftantias  omnes  nonitaexamlnare  aut  fole: 
aut  valet. 


Certe  (ptXchfil*  interdumfignificatmodera- 

tum  honorum  parvorumccmediocriumap- 

petitionem,ipfaquevirtuseft,dequaagimus, 

Modeuia  :  4*.*«*^-  interium  fumiturpro  j  ex!remo,.u  -t    „ 

moderatohonorumeorundemcontemtu,  &  ?;/^  ?  Refp*Hic  idem  ftatuendul^  efle> 


XIII.  Quscri  hic  quoque  poteft ,  Vtrum 


fic  ipfa  quoque  eft  Modeflia.  (a)  Nequein 
hactantum,  fed&inaliis  contingit  virtuti- 
bus  fimile  quid,  utextremorumnomenipli 
virtuti  defignandae  imponatur ,  fi  cum  altero 
prjefertim  extremo  comparetur :  fic  prodiga- 
litas  colfata  cum  avaritia ,  videtur  eiTe  libera- 
litas  :  ita  &  hic,  fi  honorum  contemtorem 
contuleris  cum  ambitiofo,  videbiturMode- 
ftus,  &.  vice  verfa :  caufa  particularis.ob  quam 
cxtremorum  nomina  hicveniantfignifican- 
de.  virtuti,eft,quia  idoneum  apudGr^cos  huic 
Virtuti  non  eft  pofitum  nomen ;  unde  fit ,  ut 
extrema  nulli  virtuti,  fedfibi  tantum,videan- 
tur  opponi :  nam  ea ,  quae  nomen  nullum  ha- 
bent,  falluntineomultos,  quod  8c  ipfa  nuf- 
quam  effe  exiftimentur. 

(*)  Quia  Vitia  Virtutibus  funt  proxima,  ut  Virtu- 
tum  fpeciem  prx  fe  ferant  ,  &  fxpe  eas  emen- 
tiantur,  etiam  ficpe  rit,  ut  nomen  Vitii  impona- 
tur  Virtuti ,  prxlertim  apud  Vulgus,  quod  Cir- 


quod  de  Magpanimitatis  extremis  ftatutum 
eft  th.  7.  hujus  difp.  nam  uti  Modeftia  tantum 
fecundum  magis  &  minus  differt  a Magnani- 
mitate,  ex  th.  1 1 .  hujue  difp.  ita  quoque  extre- 
ma  hujus  tantum  gradu  differunt  ab  extremis 
illius.  Quare  eadem  utrorumque  utrimque 
eft  ratio. 


r. 

2. 

3- 


A    N    N    E    X    A. 

<LAnhonorpojfitlicite  appeti?  A.    ' 
<iAnfJi  Udatur,  pojjit  Ucite  defendi  ?  A. 
<tAn  honor  magis  Jit  honorantis  quam  ho- 
norati?  A. 

4.  <tAn  aqualis  debeat  ejfe  defenfio  honoris 
&vita?  N. 

f.  An  virtuofus  propter  improbitatem  &  in- 
famiam  fuorum  parentum  <vel  confanguineorum 
debeatprivari  meritis  honoribus  ?  N. 

6.  <lA?i  Magnanimijit  injuriam  recordari  & 
ulcifci?  N. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 

VlGESlMA-  QjJ  I  N  T  A  , 

D  E 

MANSVETVDINE 

T  H   E   S   I   S      I. 


MAgnanimitatem  &  Modefliam  Difp. 
iupcrioi  1  CX  Arifl.  Eth.  1. 4.  ad  Nicom. 
c  3-C^4  cxplicatamexcipit  apud  i- 
pfum  c .  f.  Manfuetudo  j  quam  hac  difp.  vcn- 
tilandim  prop^ncmus.  Manjuetudoyxxt  a  vocc 
ordiatnur,  dicitur  quafi  vnxnu- fuetudo ,  fcu, 
manu  facta  alTuetudo  :  licuti  8c  manfues  & 
manfuetus  dicitur  quafi  nianu  aJfuetHst(c.(\ux- 
cunquc  natura  fua  funt  circra ,  manuum  pcr- 
mulfione  mircfcunt  fcre  atqueconfucfcunt. 
Apud  Gncos  hxc  virtus  nomcn  non  invc- 


nit ,  quod  Arifl.  monet ,  qui  utitur  voce  vrt&i- 
7>?5.  At  vcro  hxc  vox  defcctum  potius  no- 
tat  a  mcdio  hujus  virtutis  recedentem  ,  quajn 
ipfam  mediocritatem  in  manfuctudine  ler- 
vandam.  Manfuetudo  enim  ett  virtus  fervans 
mediocritatem  circa  iram :  at  m^xor^  fignificat 
dcfeftum  circa  iram  :  &  ^xo?  fignificat  eum, 
qui  tamfedatoeftanimo,  utminusirafcatur 
quam  dcbct,  ut  noncommoveatur  ueccon- 
citetur  ira,  quando  debctjqualis  fuitMitio 
iftc  Tcrcntianus  :  at  vcro  qui^hac  virtutc* 

quam 


C   O   L   L 


E   G  I  T7  M      E  T  H  I   C   U  M. 


ISI 


quimManfuetudinm  voc&mus,  eftpraeditus,  i  voJuptas  aut  deleftatio  illa,  formaJiter  eft  : 
nri  non  irafcitur.  auando  non  nnnrrpt .   it-i    nr>r>  *-™a:+:~     „„:_  i r •      .    -    ,  . 


uti  non  irafcitur ,  quando  non  oportet ,  ita 
irafcitur,  quando  oportet ,  quemadmodum 
&  quibus  de  caufis  oportet.  Sed  a  voce  ad  rem 
tranfeamus. 

II-  n^u67n<;  \<n  fAtroTJis  afetcfyyds.  Manfue- 
tttdo  efl  mediocritas  circa  iras.  CbjetJum  Man- 
fuetudinis  internum  eft  ira,  affe£tus  illeap- 
petitus  irafcentis  inter  csetercs.  Extermtm 
•bjeBum  funt  omnia ,  quae  iram  in  animo  ho- 
minis  eoncitare  valent,  injurice,  damna ,  con- 
tumeliae,  convitia,  offenfiones,  deniqueo- 
mne  illud ,  quo  fama  noftra  vel  noftrorum 
laeditur  aut  laedi  videtur :  praefertim  adiram 
nos  incitat  contemtus  noftri ,  aut  noft  rorum : 
unde  Arifiot.  6.  Top.  c.ult:  Iradiciturdolor 
feu  triftitia ,  quae  exopinione  contemtus  ori- 
tur.  Diftingui  autem  debet  hic  accuratezr^ 
ab  iracundia :  illa  affecftus  eft  St  objedtum  hu- 
jusvirtutis^haechabitusmaluseft,  8c  ex.tre- 
mum  huic  virtuti  oppofitum  j  de  quo  po- 
ftea. 

III.  Manfuetudinem  effeVtrtutemacattris 
diftintlam ,  ex  objetlo  probatur  optime;hoc 
ratiocinio.  Si  ira  fit  peculiaris  perturbatio  6t 
animi  affe£tus,Ergo  peculiaris  quoque  eft  vir- 
tus ,  quae  eam  regit ,  compefcit  ac  temperat. 
Atqui  verum  eft  prius;  Ergo  &  pofterius. 
Haec  Virtus  non  eft  fortitudo ,  non  temperan- 
tia,nonliberalitas,  &c.  Ergo.  Duohicfunt 
probanda.  i.  Iram  ejfe  peculiarem  animi  com- 
motionem  a  c£teris  difinBam.   2.  Manfuetudi- 


'non  triftitia,  quia  haecfepararipoteftabira» 
ut  fl  quis  contemtus  a  Rege  triftetur  qui" 
dem  Ced  non  irafcatur;  non  voluptas  illa,  quse 
ex  fpe  ultione  accepta  augeretur  ,  ira  vero 
minuitur.  Quodfi,  necvoluptas,  nec  tri- 
ftitia,  quae  iram  perpetuocomitantur,  ipfa 
fueriht  ira  ,  multo  minus  ira  fuerit  eadem 
cum  aliqua  reliquarum  perturbationum,  quae 
tantam  cum  ira  connexionem  non  habent. 
Et  iram  efle  affeaum  a  reliquisdiftin£um, 
in  Patholegia  Gutberlethi ,  &  Lalii  Peregrini  de 
z^jfetlibus  tra&atu ,  fatis  fuperque  demon- 
ftratur, 

(a)  Dolor&  Voluptasnon  funt  AfTeftus ,  quipe- 
culiari  aiiqua  virtute  domantur ,  &  coercentur, 
fed  funt  generales  Afrediones  ,  &  adjuncla  o- 
mnium  virtutum  ,  quando  vel  exercentur  ,  vel 
omittuntur  :  fic  fortitudine  acquiritur  Volu- 
ptas  aut  dolor ,  quando  illa  vel  exercetur  ,  vel 
non  exercetur ;  cum  enim  quis  fortiter  egit  jux- 
ta  praefcriptum  fortitudinis  ,  deleftatur5,  cum 
contra  ,  triftatur  ;  fic  &  temperantiam  debitc 
exercitamcomitaturVoluptas,nonexercitam, 
aut  nimium  exercitam,fequitur  dolorjita  &  hic 
circa  manfuetudinem  &  objeftum  ejus  Iram 
aliquis  fe  offert  dolor,  &  Aliqua  Voluptas;  nam 
cum  quis  iram  fuam  vindicat  ultione ,  delefta- 
tur,  cumidnequit,triitatur. 

V.  Siirafitaffedtuspeculiaris,  oportete^ 
peculiarem  dari  virtutem ,  qua  iram  coerceat, 
cohibeat ,  contineat ,  tntra  retla  rationis  canceU 
los.  At  quaenam  haec  erit?  nullaaliaprseter 


nem  eam  ejfe  virtutem,  c[U<e  iram  compefcat ,  re-    Manfuetudinem :  quia  nulla  virtutum  aliarum 
gatytemperet.  _  |  irae  affetftum  attingit:  non  fortitudo,non  tem-^ 


1 V.  Iram  effe peculiarem  animi  afftBum,  ex 
fmgulorum  affedtuum  indudione,  oftendi 
facile  poteft:cv  fatis  liquetexejusdefinitio- 
ne,  quae  reliquorum  affecluumnulliconve 


perantia,  non  liberalitas ,  non  magnincentia, 
non  magnanimitas  ,  non  modeftia ,  ha<£te- 
nus  difputatae ,  non  qua;  reftant  difputandse, 
comitas,  veracitas,  urbanitas,juftitia:  quod 


nit :  lra  eft  anxia  quacdam  £c  cum  dolore  ccn-    ex  fingulorum  objec5tis  manifeftum  eft  fatis. 

juntSta  ultionis  fperatae  appetitio  ,  adverfus    Ergo  ibla  eft  Manfuetudo ,  quae  iram  regit 

eum,aquoquifpiamfelaefum&contemtum    Dicetforteauifni.im.   nat»v^Iia  ******  itl* 

exiftimat :  (a)  Laefio  £c.  &  contemtus,ex  quo 

nafciturira,  obtiretfpeciem  maJi ,  ideoque 

gignit  in  animo  triftitiam  &:  dolorem  :  unde 

concepta  ultionis  fpes  dele£tationem  contra 

parit  ac  voluptatem.  Licet  vero  harc  triftitia 

5c  voluptas  cum  iiafint  conjundiffimae,  ira 

tamenipfa,  nequedolorauttriftitia,  neque 


Dicet  forte  quifpiam .  Datur  alia  praier  ijiat 
circa  iram  moderandam  occupata  Virtm ,  fcil. 
Qlementia.  Refp.  Sedenim,  veJ  Clementia 
eft  piane  eadem  cum  Manfuetudine  Virtus, 
utvocabulatantum  differant,  vel ,  fi  aliquo 
difterant  modo,  Clementia  eftManfuetudo 
feu  moderatio  irae  in  PrincipeautMagiftra- 
tu :  Clementia  enim  Virorumeftprincipura 
N  3  acfu> 


20  2 


COLLEGIUM 


E  T   H   I   C   U   M. 


ac  fuperiorum  fere  propria:  at  Manfuetudo 
eas  regit  iras,  quae  inter  privatos  fere  obtinent 
gcsequales.  Dicat  hic  aliquis,  nuUa  ejfeofus 
tnrtuttcrrca  iras,  nec  manfuetu£ntjnee  clemen- 
tia,  quippe  qu£  non  reprimi ,  fcd  funditus  exfttr- 
fari  debeant  atqne  eradicari ,  qvia  in  totnmfunt 
vfie.  Refp.  Falfumefle,  quodomnisira, 
qucecunque  tandem,  in  folidum  fitvitioia: 
Nam  ira  etiam  Deo  tribuitur :  Deo  autcm  vi- 
tium  tribui  nequir.Sc  iraafFectuseftnatura- 
lis ,  at  hic  indifferens  eft,  necbonus ,  nec  ma- 
ius :  imo  honeftum  eft  8c  laudabilc ,  irafci  in- 
terdum,  quas  ob  caufas ,  quomodo,  quando, 
£c  quamdiu  licet :  8c  fanc~be  quxdam  funt  irae, 
adverfusimpietatemScfcelera,  proDei  glo- 
ria  fufceptae  ,  ut  fuit  ira  Mofis,  qua  percitus  ob 
idololatriam  populi  tabulas  confregit  legisa 
Deo  fadhs.  Diftinguatur  ira  temeraria  ,  ex 
folo  ultionisappctituprofec1:a,a  jufta  indigna- 
tione  adverfus  hominum  malitiam  conceptaj 
moderata  ab  immoderata;  illa  licita8cobje- 
clum  Manfuetudinis,  haec  non  item. 

V  I .  Manfuetudo  i gitur  Virtus  esl  circa  iras; 

ejus  ,  ut  omnium  virtutum  ,  forma  eft  Medio- 

critas,  quae  ut  fervetur,  4.  potiffimum  circum- 

ftantias  refpici  vult  Arifotelesl.  Eth.$.  ad Nic. 

c.f.  caufas,  ob  quas,  perfonas,  quibus  :  modum, 

auo  :  tempus ,  quando  8c  quamdiu  fit  irafcen- 

dum.    1 .  Videndum  eft,  \<p' cU  hlopyi^i^ ,  ob 

quae  irafci  dcceat  :  nequc  enim  irafcendum 

eft  temere,  nec  ob  lanam  capri nam  aut  res  le- 

viculas  8c  ambiguas  ac  nihili ,  fed  juftasob 

caufas ,  ut,  ii  cultus  Dei ,  fi  religio,  fi  patria,  ii 

I  ibcrtas,  fi  parentcs,  fi  conjux,h  liberi,li  leges 

honefbe,  ii  fama  8c  exiftimatio  noftra ,  laedan- 

tur,  aut  violcntur,aut  contemnantur:  ii  etiam 

homincs  innoccntes indignis  habeantur  mo- 

dis.  Sic  graviflimafuitS^vrf^znoilroJ.C. 

ir.u  caufa,  cum  propolas  8c  inftitores  e  templo 

cxpulit  atquc  ejecit :  8c  juflillima  quoquc  fuit 

Samuelis  [tkSdulem  /^,cum  Dei  mandatoeifet 

immorigerus.  1.  Vidcndum  01V  2«  i{> /£i<&«/, 

quibus  irafci  oporteat  :  non  irafccndum  clt 

Deo,  QOod  lcgimu l  fectiTe  CdliguUm  ,  qui  ira- 

tuicaelo,  quod  fulmina  fuisobftrcpercnt  co- 

meflattonibuj  1  Jovem  ad  pugnam  rocavit. 

Non  irafccndum  rcbus  inanimatis,  uti  legi- 

tur  fcciffc  Cyrus  Pcrfarum  rcx  ,  qui  iiuvio 


fuccenfuit,quod  in  eo  ex  iacris  equis  unus  pe- 
riiiTet.  Nec  Magiftratibus ,  nec  Parentibus, 
nec  Praeceptoribus ,  necAmicis,  necSodali- 
bus,  necbenemeritis  ,  eft  irafcendum  :quia 
contra  hi  omnes,  verbis,  opercpatientia  funt 
colendi.  Non  irafcendum  eft  iis,  qui  forte 
fortuna,  aut  neceffitate,  aut  ignorantia  proba- 
bili,  aut  communi  imbecillitate ,  peccarunt : 
non  irafcendum  amplius  iis,  qui  lapfi  culpam 
agnofcuntfuam  ,  acdeprecanturveniam  ,  8c 
emendationem  pollicentur.  Non  irafcendum 
infantibus,  pueris,  fatuis,  aut  iis,quibus  mens 
non  fatis  conftat :  fed  irafcendum  eft  impiis  8c 
improbis,  quos  nec  pudet  riecpcenitetfuo- 
rum  fcelerum  :  irafcendum  blafphemis,  8c 
iis ,  qui  verum  Dei  cultum  8c  veritatem  ejus 
petulanter  oppugnant.  Atque  hic  vitio  magis 
quam  perfonae  irafcendum.  3.  Videnduin  ttt 
}*  op}i£o% ,  quomodo  fit  irafcendum.  Is  fit 
irae  modus,  ut  neque  nimium  lenti,  neque  ni- 
mium  fimus  praecipites ,  neque  nimis  frigidi, 
nequenimisfervidi, ,  in  ira.  Deinde  iimus 
proni  ad  iras  deponendas ,  ad  facile  ignofcen- 
dum  ,  cum  poenitetalios  peccatorum  ,confi- 
derata  humanae  conditionisfragilitateScim- 
becillitate :  8c  expenfo ,  quam  fsepe  non  affu- 
mat  iras  etiam  juftiftimas  Deus  ob  peccata 
noftra ,  aut  affumtas  exuat.  Nunquam  quo- 
que  iram  oportet  effe  maiorem  delicto  ob 
quod  irafcimur.  4.  Videndum  eft  ore  8c  «Vzr 
Zgovov ,  quando  8c  quamdiu  fit  irafcendum :  id 
fequentia  docebunt.  Non  eft  irafcendum , 
quando  de  rebus  feriisagitanturconfilia:  ira 
enim  inimica  eft  confilio:nec  in  conviviis, 
nuptiis,  feftivitatibus,  iraseftlocus:  necira- 
fcendum  in  puniendo ,  fi  fontes  iint  afficiendi 
poenis:  nunquam  enim  is  quiadpcenam  ac- 
ccdit,  vel  decerncndam ,  vel  infiigendam, 
iratus ,  cam  fervabit  mediocritatem  ,  qua?  eft 
inter  nimium  8c  parum :  ncc  irafcendum.nifi 
caufa  planc  cognita ,  ac  poftquam  ratio  probe 
expenditatquejudicavit ,  quanta8c  quanti  (it 
unaquxque  culpa:atquc  hic  valetillud ,  Fe- 
ftina  lenic:  non  tamcn  tanta  eftmora  in  ira- 
fcendo  adhibenda,  quavidcamur  connivere 
addclicl-t.  Qujmdiufitirafccndum,  mclius 
definiri nequit ,  quamab  Apoftolo  Gentium 
cil  dciinitum,  ad  Ephef  4.  Solnon  occidatfuper 

iram 


COLLEGIU 

iram  njefram.  Quibus  verbis  notat ,  non  diu 
effe  alendam  iram  :  poteft  tamen  ea  interdum 
diutius  ali,  cum  peribna  eft  publica,quse  iram 
juftam  gerit. 

Vll.  Extrema  Manfuetudini  oppofta  t/i- 
iia,  funt :  in  defeBu,  eiefynajatf  lenitas ,  lentitu- 
do ,  8c  fi  per  Latinse  li nguse  genium  liceret  di- 
cere,  inirafcentia,  &  in  excejfu,  ipytho-nK ,  ira- 
cundia.  Lentitudo  feu  ir<e  vacuitas  eftvitium, 
quo  quis  non  irafcitur  ob  ea ,  ob  quse  deberet, 
neciis,  quibusdeberet,  nec  eo  modo,  loco, 
tempore,  quo  8c  quanto  deberet  irafci.  Hanc 
uopyyieriav,  lenitatem ,  elfevitium,  tribusde- 
monftrat  rationibus  cap.  8.  lib.  cit.  Arift.  Pri- 
ma  eft.    Quae  funt   ftoliditatis  Sc  fatuitatis 
indicia,  vituperanturabomnibns.    Sednon 
irafci,  quibusSc  quando8cc.  oportet,  eftfto- 
liditatis  8c  fatuitatis  fignum  :  quod  Zeno  Elea- 
rtjoftendit,  quireprehenfus,  quodmaledi- 
&is  confciffus  talis  tantufque  Philofophus 
excandefceret,  refpondilTe  fertur:  Si  convicia 
aequo  admiferim  animo,ne  ipfas  quidcm  fen- 
tiamlaudes.  Quofignificatum  voluit,  ftupi- 
diiTimi  elTe  hominis ,  imo  lapidis ,  non  irafci 
cum  irafcendi  locupletiflimae  fuppetunt  oc- 
cafiones8cjuft3ecaufte.  Secunda.  Eanonvin- 
dicare,  quae  fecundum  rationem  vindicanda 
funt,  8c  turpe ,  8c  dignum  vituperio  cenfetur. 
Sed  non  irafci  interdum,  eft  non  vindicare  ea 
quae  fecundum  rationem  vindicanda  funt. 
Ergo    Tertia.  PerfcrreinjuriasSceasafenon 
depellere,  cum  depellendGe  funt  fecundum 
rationem,  animi  eft  humilisgcfervilis.  Sed 
ex  lentitudine  fit  ut  injuriae  depellendae  in- 
terdum  non  depellantur.  Ergo.  Exhifcera- 
tionibus  o_Arift.  liquet  dopyncicui  efte  vitium, 
8c  injuriarum  vindictam  non  omnem  efle  il- 
licitam:  dico,  non  omnem,  quia,  quin  quxdam 
fit  illicita,  nullum  eft  dubium.  (a)  Diftin- 
guimus  hic  inter  vindictam  privatamfkpu- 
blicam  ,  inter  tutelam  privatam  acpublicam : 
illam  illicitam,  hanc  Jicitam  8c  manfuetudini 
non  repugnantem ,  pronunciamus ;  fi  enim 
turpeeft,  injurias  famam  8t  exiftimationem 
laedentes  perferre  ,  honeftum  eft,  cas  vindica- 
re:8c  Deus  ipfe  injurias  taies  punit,  8cper 
Magiftratum  puniri  voluit. 

(*)  Vindidaprivataeft,  quaprivatusdeprivato, 


M      ETHICUM,  ±6% 

proximus  de  proximo  ,  Perrasde  Paulo ,  8cc. 
vindiftam  fumit  ob  injurias  fibi  ab  altero  illa- 
tas:  ha:c  tantum  abeft  ut  fit  licita ,  utpotius 
novx  &  plures  injurix  finttoleranda:  homini 
privato,  quamutproximum  ulcifcatur,docente 
ipfo  Chrifto  Matth.  j.  Vindifta  publica  eft,  qu» 
exercetur  a  magiftratu  vel  in  fubditos  vel  in  ho- 
ftesj  haec  utraque  eft  licita  :  in  fubditos  quidem, 
quiaineundem  finem  gladium  a  Deoaccepit 
Magiftratus  ,  ut  vindicaretinjurias,quas  fubditi 
ftbi  invicem  vel  totiinferunt  Reipublica: ;  ne- 
que  enim  aliter  confulipofier  reipublicae  tran- 
quillitatiautfaluti,nifijuftispamisvindicaren-' 
tur  injuriac  fubditorum  in  fe  invicem  &  in  rem* 
publicam  axMagifiratu  :  in  hoftes  qux  exercetur 
vindicla  publica  jufta  eft  &  Jicita,  cumillire- 
ligioni  vera;,  patrias,  libertati,  5cc.  infidiantur  , 
atque  injurias  inferunt ,  vocaturque  hxc  vin- 
dicla  publica  bellum  &  quidem  ofFenfivum  , 
qualia  bella  Deo  probata  8c  populo  fuo  deman- 
data  facra  teftatur  pagina.  Tutela  publica  eft, 
qua  Magiftratus  tuetur  fubditos  fuos  8c  rempu- 
publicam  ab  invafionibus  8c  injuriis  hoftium 
inferri  folitis  ,  eftque  nihil  aliudquambellum 
defenfivum  ,  quod  pariter  licitum,  &,  exemplis 
8c  mandatis  aDeo  probari ,  inverbo  ejus  legi- 
mus.  Tutela  vero  privata  eft..  quaquis  tuetur 
fe  adverfus  injurias  privatas  fibi  a  proximo  iila- 
tas,  &  de  eo  ultionem  fumit :  hacc  vel  culpabiiis 
eft,  velinculpabilis  :  culpabilis  eft  ,  cum  quis 
poteft  defendicontraiftas  injurias  aprivato  fibi 
faftas  a  Magiftratu  fuo  legitimo  ,  tum  enim 
non  decet  ut  privatorum  unus  contraalterum 
ita  fe  tueatur  ,  ut  viciffim  injuriam  irroget  ipfi  , 
debet  enim  hic  implorare  fui  defenfionem  a 
Magiftratu  ,  eum  in  finem  ordinato  ,  juxta  illud 
Apoftoli ,  ne  vindicate  vos  ipfos  ;  {ed  tutela  pri- 
vata  inculpabilis  eft  ,  cum  quis  invafus  aproxi- 
mo  injuriam  vidit  pracfentem  ,  fibi  acfuisinfe- 
rendam  ,  8c  quidem  talem  ut  fit  ipfe  vel  fint  fui 
vita exuendi ,  ut  fiquis in  via  inciderit in  manus 
latronis  ,  nec  fit  ullafpes  evadendi ,  necauxi- 
lium  Magiftratus  implorari  pofiit ,  intalicafu 
tutela  privata  eft  licita;  licet  enim  tinicuique  vi- 
tam  fuam  tueri  ac  defendere  contra  vim  pr^fen- 
tem  latronis  aut  furis  nocturni  csteris  paribus  , 
i.e.  quando  non  poteft  aut  cvaderealio  modo 
periculum  vitx  ,  aut  non  poteft  auxilio  frui  Ma- 
giftratus,  h.e.  quod  Ethici  docent, defendi  poffe 
vitam  noftram  etiam  cum  ocrifione  Iatronis  aut 
furis  nocuirni ,  fimilifve  hominis  fcelefti,  ferva- 
to  moderamine  inculpata:  tuteUc. 

VIII.  lracundia  eft  vitium  ,  quoquisin 
irafcendo  modum  excedit,8c  irafcitur,iis  qui- 
bus  non  oportet  ,  quando  non  Oportet ,  ob 

quas- 


I04  COLLEGIUM 

quas  caufas  non  oportet ,  Zzc.  Hujus  virii  tres 
quaii  fpccies  facit  ^Ariftotcles  \  k*p%>l*M  , ' 
"7riv.e}.cu>>  fiue^juuw.  Dicitur  juefg^tAfx,  quia 
ii^«A«  bilisillisveriaturquafi  c*-nS*xp*,  in 
extremo,  in  fupremo,  in  fuperficie  cordis , 
ita  ut  in  oculis,vultu,  facie,  reliquifque  mem- 
bris,  caior  appareati  id  genus  hominum  facile 
irafcitur ;  inde  »*£«£»*«<  dicuntur ,  facile  ,  ci- 
to ,  celcriter  excandefcentes ,  gc  una  voce ,  ir- 
ritabiles :  qui ,  ut  quidem  iram  facile  promte- 
que  concipiunt ,  ita eandem  facile  deponunt , 
quod  in  eis  optimumefle  ait  Arifloteks.  Et 
certe  optimi  quiquehacfpecieiracundisela- 
borant :  funt  enim  ad  irafcendum  faciles ,  fed 
6c  mox  placabiles.  Altera  fpecies  iracundo- 
rumeft,  qui  Trix^dicuntur,  /rwztfWLat.qui 
regre  placantur,  8c  non,  nifi  cum  injuriam 
ulti  fuerint ,  mitigantur :  Hi  diu  iram  reti- 
nent,  quiaeampremunt,  necaliisaperiunt, 
quorum  confiliis  ab  ealevari  poflent : ut au- 
tera  eam  per  fe  coquant ,  &  fibi  8c  aliis  extant 
molefti,  moroii,  graves.  Tertium  genus  eft 
iracundorum  ,  quos  /iupujufnts  ,  quaii  gravis 
aritmi  homines  ,  dicas  ,  quos  Artjl.  %c&Xtzns<; 
quoque  vocat ,  difficiles  Lat.  &  ky^iag  agreftes 
&  feros:  Hi  omnium  funtteterrimi ,  &  ex 
duobus  prioribus  quafi  concreti :  nam  facilli- 
me  8c  levifTimis  de  caufis  irritantur,  ut  primi ; 
8c  multo  diutius ,  quam  par  eft ,  iram  fervant , 
neque  redeunt  in  gratiam ,  nifi  injuriavindi- 
cata  :  Sc  in  eo  differunt  a  fecundis ,  quod  non 
occultas,  utilli,  fedapertasirasgerant,qux 
fine  vindi&a  non  cxtinguuntur. 

1  X.  Uti ,  poft  virtutis  cujufque  naturam 
cxplicatam ,  inter  extrema  fere  comparatio- 
nem  inflituit  Arifioteles ,  ita  c.  5-.  /.  4.  Eth.  ad 
Isicom.  quacrit:  Vtrum extremorum Manfuetu- 
dirii  magu  aduerfetur ,  Iracundia  an  tr.s  vacni- 
tas  ?  Rcfp.  iracundiam  mflgts  fefle  aJvcrlam 
manfuetudini  8c  dcterius  vitium,  quamirx 
vacuitntcm  j  &  contirmat  fenterttiam  fuara 
aliquot  lationibus.  i.Vitium  illud  dctcrius 
cft  ,  ad  quod  ma;  natura  proprndemus  : 

Scd  propenfiorcs  fumus  ad  iracundiam  quum 


E   T   H    I   C   U    M-. 

ad  lenitatem.  Eft  enim  kiJpwmKu-nflt ,  ho- 
mini  magis  proprium  ,  fefe ulcifci ,  quam  in- 
juriam  condonare.  Ergo.  2.  Id,  in  quofas- 
pius  ac  frequentius  peccamus,  eft  pejus  eo,  in 
quorariuspeccamusacminus.  Sed  iaepiusac 
frequentius  peccamus  in  irasexceiTufeuira- 
cundia ,  quam  in  irse  defe&u  feu  lenitate.  Er- 
go ,  8cc.  3 .  Illud  vitium  deterius  eft  8c  virtuti 
magis  opponitur ,  quod  in  convi&u  <k  focie- 
tatecommunieftintolerabilius.  Sed  in  con- 
viclu  8c  vita  communieftintolerabiliorira- 
cundia  quam  irx  vacuitas.  Ergo  8cc. 

X.  Coronidis  loco  ,  lubet  hanc  quseftio- 
nem  proponere :  zAn ,  qui  ex  iracundia  alteri 
infert  injuriam  aut  damnum ,  excufari  debeat .? 
Refp.  Nequaquam.  l.Quia,  fiiracundiain 
delic^tis  excufationem  praeberet,  raro  delin* 
quentes  punirentur:nam  plerumque  homici- 
dium  8c  alia  delicla  committuntur  ex  iracun- 
dia.  2.  Qin  per iracundiam  delinquit ,  fciens 
volens  delinquit :  eft  enim  deli&um  illud  vo- 
luntarium  faltem  in  causa  fua\quia  potuit  ira- 
cundiam  praevenire  :  8c  unufquifque  iram 
fuam  8c  iracundiam  framare  tenetur.  Hic  ta- 
men  diftinftione  aliqua  eft  utendum  8c  vi- 
dendum :  utrum  juftus  dolor  iracundiam  ex- 
cufferit ,  an  vero  ex  leviflima  causa  8c  naturse 
vitio  exiftat :  (a)  Si  juftus  dolor  iracundiam 
excitaverit ,  8c  ex  ifta  iracundia  homicidium 
vel  aliud  deli&um  fit  commiflfum,  mitiori 
pcena  illud  eft  puniendum  ,  quam  fi  leviori 
decaufaaut  naturce  vitio  illud  fuerit  perpe- 
tratum  :  tum  enim  ordinariam  pcenamnon 
eiVugit ,  quia  Sc  caufa  non  fuit  j  ufta ,  8c  naturae 
vitium  corrigi  debuifTct. 

(a)  Juftus  dolor  iram  excitat  ifto  cafucumquis 
irafcitui  circumftantiis  onmibus  expenfis  ,  8c 
irain  juftaratione  fuadentibus  ;  quo  cafu  fi  quid 
mali committatur  ab irato  ,  jufta  illairafcendi 
caaiairartun  excufat  a  onenaqinmilleluode- 
lido  ex  ira  commifTo  promeritus  eft ,  fi  non  in 
totum  ,  faltem  in  tantum  ,  i.  c.  mitiovem  reddit 
poenam  quam  alias  inriij,erctur  ,  fi  non  jultadc 
caufa  iratus  fnnilc  dcliclum  perpctraflct. 


DISPU- 


COLLEGIUM      EtHICTJM,  lOj 

OISPUTATIONUM    PRACTICARUM 

V  I   G   E   S    I   M   A-S   E   X  T   A, 


C     O     M 


D  E 

I     T 

T  H   E   S   I  S      I. 


A    T    E 


PO^qukraAriftoteIesdeManfuetudinediffQ-\  comitas  valde  fmt  affines  ob  externum  illum 
ruiflet/.  Eth.^.c.f.  adNic.  trsinCitc.  6.  ad\  convi&um,  fuis  tamen  difcrepantdifferen- 
Virtutes  opiXvfcy-cU,  converfatrices ,  fic  di  -    tiis ;  quia  comitas  virtus  qusedam  eft ,  carens 
&as ,  quod  earum  ufus  fit  c*  na$  Iptitcus ,  in  1  afFedlu  amoris,  exercerique  poteft  in  peregri- 
converfationibus :  o(j«<A«venim,  eft ,  cum  aliis  |  num  8c  eum  quem  non  amamus:  at  vero  ami- 


converfari .  Sunt  has  Virtutes,  Comitas,  Vera- 
citas ,  Vrbanitas :  conveniunt  objetlo  communi, 
-  quod  eft,fermonum,morumque  &  a&ionum, 
in  focietate  humana  moderatio  concinna  : 
differunt  obj  eSiis  propriis .  Veracitas  enim  re- 
ipicit  tv  «  Ajj-9-sV,  'verum  :Comitas  8c  Vrbanitas 
-ri  *>^v ,  jucundum :  illa  quidem  in  rebus  feriis, 
ha?c  in  ludicris.  Quamvis  autem  de  Veracitate 
prius  differi  poffet  commode ,  quam  de  Comi- 
tate ,  uti\\i)ungxtur  Vrbanitati ,  cui  eft  affi- 
nior;  quia  tamen  Arijioteles  primo  agit  de  Co- 
mitate,  c.  6.  tum  de  Veracitate  ,c.j.  poftremo 
de  Vrbanitate,  c.S.l.  4.  Eth.  8c  nos  eundem  in 
difputando  fervabimus  ordinem,  quia  in  reli- 
quis  virtutibus  difputationifubjectis  Arifiot. 
filum  8c  feriem  fumus  fecuti ,  8c  in  eo  non 
multum  eft  fitum ,  utra  Virtutum  prius ,  utra 
pofterius  explicetur :  modo  omnesexplicen- 
tur  cc  difputentur ,  quse  explicari  8c  difputari 

folent. 

1 1.  Comitas  di&a  eft  a  voce  Comis :  Comis  a 
Graeco  ^tui^  defcendit,  ut  placetGram- 
maticis :  haec  virtus  apud  Graecos  nomen  non 
invenit,  quodipfe  monet  Arifl.  c.  6. 1. 4.  Eth. 
ad  Nicom.  taxs  3  fty>t<n>t  (pi*tx >  maxime  vero 
jtmilvs  eft,  inquit ,  amititi* :  conveniuntenim 
inter  fe actu  quodam  externo ,  fc  in  fuavi  ju- 
cundoque  convi£fcu  :  quemadmodum  enim 
amicuscumamicojucunde  verfatur,  eapro- 
bans  quae  probanda  funt  5c  improbans  quae 
funt  improbanda,  itavircomis,  idemproe- 
ftans,  fuaviter  8c  jucunde  vitaecommunio 


citia  ex  amore  proficifcitur  Sc  colitur :  itaque 
comitas  non  eft  ipfa  amicitia,  (pt?Jx,  quia 
nullo  per  fe  affettu  compellitur  ad  «xerci- 
tium,  utcunque  ei  maxime  afiimiletur.  Grae» 
ce  dici  potuiffet  ^&tv7t<r/tjyfJf7ri%oe&iq,d(J'Zv&- 
cypeJu ,  8c  (PiXexzv&wpeJiot.  Lat.  Humanitas* 
famiharitas ,  popularitas ,  8c  apud  Ethicorum 
plerofque,  Affabilitas :  eft  enim  affabilis ,  qu£ 
fe  racilem  jucundumque  praebet  in  congrem- 
bus  humanis ,  in  loquendo  ,  audiendo ,  re- 
fpondendo,8cc. 

III.  Definiri  poteft  Comitas  feuAjfabifi- 
tas ,  usotitij?  <z&t  ^4  vfovoee  i§  Ai/77Wjci  opet- 
Mcug  ^  <7nn$it>gAs ,  Mediocritas  circa  (a)  volti- 
ptates  &  dolores  in  converfatione  non  ludicra. 
Ex  qua  definitione  objeBum  apparet ,  tum 
internum,  voluptas  &  dolor ,  tum  externum, 
atliones  in  communi  converfatione. 

(a)  Voluptas  &Dolor  non  fumuntur  hic pro  ad- 
juncto  generali  oranium  Virtutum  orto  ex  ea- 
rum  exercitio  vel  inftituto  vel  omiffo  ,  fed  acci- 
piuntur  hic  pro  Affectibusparticularibus ,  qui 
alio  nomine  vocantur  Gaudium  8c  Triftitia. 

I  V .  Ct  mitatem  ejfe  virtutem,  &  peculiarent 
ab  aliis  ,  ex  objeBo  affignato ,  facile  liquet : 
cum  enim  in  communi  convi6hi  8c  con  verfa- 
tione ,  quse  jucunda  femper  debet  efle ,  8c  fua- 
vis ,  duocernanturextrema,  alterum  inex- 
ceffu3indefec5tualterum,utquis  velnimiura, 
vel  non  fatis ,  jucunde  8c  fuaviter  fe  gerat ,  o- 
portet  quoque ,  virtutem  aliquam  dari,  qua 


«em  cum  aliis  habet.  Licetveroamicitia8c    utrumq;  hoc  extremum  corrigatur. At  ea  non 

O  eftalia 


lo6 


COLLEGIUM      ETHICUM. 


eft  alia  quam  comitas ,  quod  ex  fingularum 
virtutum  inductionefacilepatet,  fiquisper 
fingularum  claflfes  incedaf.  Eft  quidem  comi- 
tas  nonnullis  virtutibus  arlinior  quam  aliis, 
ab  omnibus  tamen  differt,  8c  objeBo  8c  aclibns, 
quibus  circa  objectum  occupatur.  Obje&um 
afiignavimus  thef  prsced.  Actus  funt  dupli- 
ces.  i.  ruu%Hfb  (c  tinhxtc%>  dele&are  8c 
probare,quaeoportet.  2.  A^f^iWvx}  Xv7retv3 
tgreferre  &  improbare ,  quae  oportet,  8c  fub 
aliisvcircumftantiis  reliquis  ,  Sed  diftin&io 
Comitatis  ab  aliisVirtutibus,ex  ejus proprieta- 
tibus  6c  Viri  comis  partibus  atque  ofpciis ,  cla- 
rius  innotefcet. 

V.  Proprictates  Comitatisquinque  nume- 
ro  recenfet  Arijf.  in  textu  cit.  Primam  fumit, 
ex  modo  congrediendi  &  colloquendi  :  ait 
enim ,  eum,  qui  comitate  inftrudtus  eft  atque 
ornatus,  cumomnibusagere,  verfari,collo- 
qui,  jucunde  fuaviterque,  fed  quemadmo- 
dumdecetScdecoriratio  poftulat.  Secundam 
fumit  ex  fine :  debet  vir  Comis  illam  fermo- 
nis  &  confuetudinis  jucunditatem  referre, 
non  ad  turpitudinem  aliquam  vitaefuaevel 
damnum  alienae,  fed  ad  honeftatem  8c  utilita- 
tem.  Cum  cnim  in  actionibushumanistria 
fpc&anda vcniant ,  honeftum,  utile,jucun- 
dumiitaoportet  virumcomemfe&arijucun- 
dum ,  utilludnon  adverfeturhonefto8cuti- 
li :  8c  oblectationem ,  nif  honeJiaiitztquQuti' 
lis ,  non  quaerit  comis ,  &  cum  utilitate  atque 
honeftate  mavuit  effe  moleftus  quam  cum  j  u- 
cunditate  noxius.     Tertiam  Comitatis  pro- 
prietatem  petit  a  comparationejucunditatis 
cum  contrariatriftitia,  quam  interdurnaliis 
oportct  afterre eum ,  qui  alioquin  comis  eft  8c 
aftabilis  :  Nam  ea  pofTunt  interdum  nafci 
tempora,  8c  in  eos  hominesinciderepoteft 
vir  Comis ,  ut  illorum  dicta ac  fada  non  mo- 
do  non  probet ,  fed  8c ,  ut  ea  caftiget ,  atquc 
ipfos  incrcpitionc  fua8cfcveraadmonitione 
triftitia  arriciat :  f\  quid  enim  fiat,  quod  h- 
cicnti  magnum  8c  dedecufi  8c  dctrimcntum 
adfcrat,  illud  prudcntcr  rcprchcndit  8c  infc- 
dtturvirComu  v.  c.fi  vircomis  incidat  in 
homincm.qui  (ibi  ipfimalus  cft,quialiis  mo- 
lcftus  cft  ,  talem  fcrio  monebitaccaftigabit 
cum  modcrato  animi dolorc  pru- 


prietatem  comitatis  ponit  in  eo  Philofophus, 

quod  vir  comis ,  tum  in  obledfcando ,  tum  in 

orTendendo ,  perfonis  fefe  attemperet ,  omni- 

bus  quidem  arTabilis,fed  non  aeque  nec  eodem 

modo :  aliter  viri  pneftantes  8c  in  dignitate 

aut  munere  publico  conftituti ,  aliter  plebeji, 

funt  excipiendi :  aliter  noti,  aliter  ignoti  funt 

tracvtandi ,  aliter  do&i ,  aliter  indodti ,  aliter 

pauperes ,  aliter  divites ;  aliter  facri ,  aliter 

profani.  Qin  nobifcum  verfantur,  autfunt 

praeftantiores,  aut  inferiores,  aut  aequales.  Er- 

ga  fuperiores ,  viri  comis  eft ,  effe  fubmifTum 

8c  ofrlciofum :  ergapares  ,  familiarem  ,  erga 

inferiores,  popularem.    Quin  neque  locus 

nequetempusnegligidebent:aliter  in  tem- 

plo,  in  conviviis  aliter,  aliter  in  itinere:  aliter 

;  diebus  feftis ,  aliter  profeftis :  aliter  cum  lsetis, 

j  aliter  cum  triftibus ,  eft  agendum  ac  loqucn- 

!  dum.  Quintam  Comitatis  proprietatem,haud 

'dilTimilem  fecundae  ,  repetit  Ariftoteles  ite- 

rum  a  finc :  affirmat ,  Viro  comi  propofitum 

quidem  efTc,  dele&are ,  ideoque  ab  inferenda 

triftitia  eum  prorfus  abftinere  i  fi  tamen  ab 

inferenda  triftitia  majora  videtcommodae- 

ventura ,  contriftaturum  potius  efTe  quam  de- 

le&aturum  :  oblectatio  enim  alteri  pernicio- 

fa,  lethali  mulfo  verc  comparatur ,  quod  fua- 

ve  quidem  eft  palato ,  fed  mortem  fecum  tra- 

hit.    Atque  hce  funt  proprietates  Comitatis', 

ab  Arijlotele  recenfitae ,  quibus  ab  aliis  Virtu- 

tibus  facile  illadifcerni  poteft. 

VI.  Sunt  tamen  ,  qui  Comitatem  ex  virtu- 
tum  choro,  ut pcculiarem  atque  ab  aliis  diftin- 
dtam ,  profcribunt ,  quod  collocetur  in  mode* 
ramine  fermonuui  8c  a&ionum  humanarum, 
quibus  vita  in  congreffu  ac  converfatione  (a) 
jucunde  ac  fuaviter  8c  decenter  tranfigi  pof- 
fit:atqui  idem  plane  conantur8cftudentre- 
li  quae  virtutes ;  quin  8c  id  agit  univerfa  Oeco- 
nomica  3c  Politica.  Verum  enimvero,  utcun- 
qucintendant  virtutcs  reliqua?,  8c  Oecono- 
mica etiam  atque  Politica ,  ut  vita  decorc  fu- 
ftentetur,  peculiarem  tamen  dele&ationcm 
in  convi&u ,  congreflu ,  ac  converfationc  re- 
fpicit  Comitas  ,  ideoquc  objccto  formali  u 
reljquis  differt  virtutibus.  Qiiodliillx,  aut 
OeconomicaScPolitica,  hoc  agant ,  utfuavi- 
tcr  8cjucunde  vivatur  in  communi  convi&u, 

idagunt 


C   O   L 


L  E  G  I  U  M 


T  H  I   C   V   M. 


id  agunt  8c  exequuntur ,  viComitatis,  quse 
leges  praefcribit  8c  regulas  tradit ,  juxtaquas 
illa  fuavitas  8c  jucunditas  obtineri  valeat. 

(a)  Omnis  quidem  virtus  ufum  fui  habet,  in  con- 
verfatione  humana ,  cum  exercetur  ;  quin  &  o- 
mniaPolitices  ac  Oeconomices-  przcepta  do- 
cent,  quomodo  decenter  atqueexdecorovita 
hominum  fit  tranfigenda  ,  ideoque  objedum 
materiale  commune  habent  cum  objedo  comi- 
tatis,  illud  enim  utrobiq;  eft  converfatiohuma- 
na :  fed  diiTerunt  objecto  formali,  quia  Comitas 
non  tantum  decorum  refpicit  in  converfatione 
hominum  ,  fed  fuavitatem  ac  jucunditatem , 
quam  reliquae  virtutes  8c  prxceptaPoliticaat- 
que  Oenonomica  non  fpectant. 

VII.  Extrema  Comitatis ,  feueppojitavi- 
tia  duo  funt ,  alterum  in  exceffu ,  alterum  in 
defeBu  :  illud  u^ioTcaa.,  nimium  placendi  flu- 
dium ,  adulatio,  ajfentatio  dicitur  5  hoc ,  ^votco- 
A/a,  morofitas.  A^jir^/dicuntur,  qnivoce, 
geflu,  fermone,  diclis  ac  fadis ,  omnibus  pla- 
cere  ftudent,  ( vulgo  Placent^  vel  Placentini, 
tefte  Lipfio)nulla  honeftatis  8c  utilitatis  habi- 
ta  ratione ,  qui  nihil  intendunt  aliud  quam  ut 
aliis  placeant  ac  probentur :  fi  vero  id  faciant 
propter  opes  aut  utilitatem  aliquam  ,  quam 
indefperant,  8c  fetlantur ,  dicuntur  Adula- 
tores  &  Ajfentatores ,  quorum  ingenium  gra- 
phice  defcripfit ,  Terentim  in  Gnathone,  Plau- 
tus  in  Ergafuo  \  ille  in  Eunucho ,  hic  in  Captei- 
vis.  Adulatores ,  vel  funt  aperti ,  vcl  occulti. 
^Aperti,  qui  palam  circa  culinas  oberrant  & 
ccenas  captant(ccenipetae.)  Cccuhi,qui  gerunt 
amici  perfonam  8c  fobrii  aliorum  fe  negotiis 
ingerunt.  Deinde ,  alii  funt  manfueti  ,  qui 
tantum  balnea  fe&antur  8cmenfas  jzliiferi, 
qui  nonnullis  adulantur,  alios  interim  ca- 
lumniis  8c  convitiis  onerant.  SvoxoXa,  moroji 
funt,  qui  nihilinaliisprobant,  nemini  pla- 
cere  ftudent ,  contentionibus  omnia  implent, 
confuetudinem  humanae  focietatis  rumpunt, 
hominum  commercia  fugiunt,  nihilque  gra - 
tum  habent,  quod  ab  aliis  proficifcitur. 

VIII.  Quaeri  hic  folet  ,  uti  de  aliarum 
virtutum  extremis,  Vtrum  extremorum  propius 
adComitatem  accedat,  utrum  remotius  ab  ea  re- 
cedat  ?  Refp.  Id  definiri  non  poteft  fatis,  nifi 
primum  varia  8c  Adulatorum  8c  Moroforum 


I07 


genera  diftinguantur :  nempe  utrumque  vi- 
tium ,  tum  adulationis,  tum  morofitatjs,  fpe- 
ctari  poteft ,  vel  ut  eft  fimplex  8c  uniufmodi, 
vel  ut  eft  aliis  vitiis  audum  acpermiftum. 
Cum  quis  adulatur  8c  adulando  nihil  intendit 
aliud  quam  alteri  placere  *  nec  propterea  ullo 
alio  [efe  contaminat  fcelere ,  Jimplex  eft  adu- 
lator :  fic  cum  quis  ex  naturae  quadam  afperi- 
tate  eft  morofior ,  neque  fuam  morofitatem 
aliis  vitiis  auget,  isjimplici  laborat  morojltate : 
fed  vero  fi  utrumque  extremum  aliis  vitiis  fit 
au&um  8c  iis  ceu  copiis  auxiliaribus  inftru- 
<5him,  dicitur  adulatio,  &  morojitas ,  mixta  & 
compojita  -,  quemadmodum ,  fi  quis  verba,  ge- 
ftus,  ac  nutus ,  in  aliorum  componat  gratiam, 
non  tantum  ut  placeat,  fed  infuper ,  ut  hono- 
remindeadipifcatur ,  quoeft  indignus,  aut 
lucrum  ut  faciat,  quo  avaritiae  fuae  fatisfaciat  i 
aut  fi  quis  omnia  improbet  ac  nulliplacere 
ftudeat ,  non  tantum  ex  agrefti  quadam  natu- 
ra,  fed  ex  induftria  in  contemtum  aliorum, 
ut  alios  afficiat  aliqua,  vel  injuria,  vel  aegritu- 
dine.  Hic  utrobique  ?wnji?nplex  eft  adulatio 
vel  moro/itas,  fed  mixta  &  compojita.  Nunc  ad 
quaeftionem  propofitam  refponderi  poteft. 

IX.  §.  1.  Affentatio  Jimplex  Jimplici  moro- 
Jitate  eslmelior ,  &  propius  accedit  adComita- 
tem,  quam  Morojitas.  Probatur.  Cum  fit  pro- 
pofitum  Comitati ,  ut  jucunde  fuaviterque 
cum  aliis  confuetudo  ac  converfatio  habea- 
tur ,  erit  comitas  alienior  ab  illo  extremo , 
quod  magis  a  delccStatione ,  jucunditate  ,  8c 
fuavitate ,  ac  longius ,  recedit :  Sed  Morofitas 
magis  ac  longiusreceditabilladele&atione, 
jucunditate ,  8c  fuavitate ,  quam  AfTentatio  : 
Ergo  8cc.  Prob.  min.  (a)  Qui  enim  nullam 
habet  in  converfatione  fuavitatem  ,  fed  o- 
mniareplet  rncerore,  angore,  triftitia ,  is  lon- 
gius  abit  a  jucunditate  >  quam  exigit  Cow.it as, 
quam  qui  in  fuavitate  ifta  eft  nimius.  Quern- 
admodum  fimplex  avaritia  eft  deteriorfim- 
plici  prodigalitate,  quia  longius  abit  a  libera- 
litatis  medio ,  ita  fimplex  morofitas  eft  dete- 
riorfimpliciadulatione,  quia  longius  abit  a 
comitatismedio-.parenim  utrobique  eft  ra- 
tio. 

(*)  Quod  vitium  actum  habet  communcm  cum 

vimue,  Ucet  inillo  aftu  modum  excedatY  illod 

0  z  propius 


ic£ 


COILEGIVM      ETHTCX7M-. 


propiiisaccedltadvirtutemipfam.quamvitium1  aliis  vitiis  cfl  aucium  &  majus  infert  ds^ 
iftud  quod  nullum  habet  aclum  communem  mnum,  Sed  interdum  adulatio  ,  interdum 
cumvirtute:fedAdulatioa<ftumhabetcommu-  lmorofiras>  plurib-is  augecur  viriis  majufque 
«emcumvirtute,  fc.  jucunde  ac  fuaviter  cum  ^fc^  dainaurn.  Adulator  g-avilTima  inter- 
aliisconvprfan.hcet  meajucunditateacluavi-  .    .   r  » 

tare  AduUtor  fit  nimius:Moroutas  vero  nullum  ,  dum  committit  fcelera  ,  ut  aiten  placeat,  quse 
habet  adum  communem  cum  comitate  ,  quia  ,tantafi  non  committat  moroius.jam  adulator 
morofus  ab  omni  jucunditatcac  fuavitateab-    eftlongedeteriormorofo.  Contra,  morofus 

committere  poteft  plus  mali  ac  plusinferre 
damni,  quamadulator,  8c  tum  hic  eft  altero 
pejor,  ita  pro  plurium  aut  pauciorum  acceffu, 
6c  pro  majori  ac  minori  damno,  quod  ab  hifce 
extremis ,  Comitati  fc.  oppolitis  vitiis ,  fed 
compoiitis ,  ac  mixtis  proficifcitur ,  alterum 
altero  eft  gravius  vel  levi us . 


horret 

x.  § 


2. 


Adulatio  compojita  &  mixttt ,  mo- 
roJitate"c»mpoJitd  &  mixtd ,  interdum  eft  melior, 
interdum  deterior :  nempe ,  gravitas  utriufque 
vitii  aeftimari  debet  ex  malis  8c  vitiis ,  quae 
cum  alterutro  commifcentur:  8c  fic,  illud  erit 
exextremis  hifce  vitiis  majus ,  quod  pluribus 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 
VigesimA-SeptimA* 

D  E 

VERACITATE- 

T  h  e  s  i  s     I. 


EX  virtutibus  o^\^l.>^U  noneftpoftre- 
ma  Veracitas,  quam  Comitati c.6.l.\.Eth. 
adNicom.  explicatae ,  oc  a  nobis  fuperiori 
difp.  pertraclatoe,  fubjicit  c.  7.  Ariftot.  eamque 
Grocce  vocat  iAj/S-^j  fed  minus  propne  : 
quippe  mXnB-nm  veritatem  fignificat  ,  quae 
hujus  virtutis  objeclum  eft  potius ,  quam  ipfa , 
de  qua  nunc  agimus,  virtus :  iignificantius  di- 
ceretur  4><AaA>j'0c.is«.Lat.  Veracitas  melius  dici- 
tur  haec  virtus,quam  Veritas:  dicitur  quoque, 
Candor,Sinceritas,  Integritas,  Ingenuitas. 

1 1.  Veracitas  eft  ,  /tcird-njs  >zztA  t&v  *  ^^c-tcw 
v»  hopm  y^  zrtcfeiTi ,  Mediocritas  circa  verita- 
icmin  fermonibus  &  operibm ':  vel  pitotti',  <z§£a 


conftituentibusautdefinientibus,  vel  cum  in- 
telle&u ,  vel  cum  idea  :  (b)  haec  enim  eft  Entis 
affectio  iimplex  ac  tranfcendens  ,  8c  ad  Meta- 
phyjicam  pertinet,  diciturque  veritas  iimplex: 
nec  coniideratur  hic  veritas  cognitionis ,  feu 
judicii ,  feu  mentis ,  qux  in  eo  eft  fita ,  ut  res 
repnefentetur  in  intellccliu  eo  modo  ,  quo 
eft  extra  mentem  :  haec  veritas  ad  Phyjicam 
pertinet,  diciturque  veritas  complexa,  eft*- 
que  conformitas  mentis  cum  rebus  cogni- 
tis:  necillaquoque  veritas  huc  fpe&at ,  quoe 
veritas  doflrin<e  vulgo  dicitur  ,  qualis  eft  , 
(c)  vel  difciplinarum  in  folu  cognitione  confi- 
i  itentium,  velartium  quarundam,qua:aliquid 
tLu  $ oLai&s  cuoXoytct*  v»tfAiXiuAs  ttdXiIo&i*  >  I  facicndi  vel  agendi  pnecepta  tradunt  ,  quo 
Mediocritas  circa  veri confejfionem in converfa-  j  fenfuArsdefinitur^-//?.  t%ig  uztu  \oyv  ccXySti; 
tione  civili.  ObjeP.um  Veracitatis  esl  Veritas  ,  TrowbKq  ,  habitus  efte&ivus  cum  rationc  verd: 
fcu  verum,  feu  veri  conf-jfo  acprofejfo,  m  dictts  I  ncc  hujus  loci  eft  veritasjujiiti*  ,  qux  in  pa- 
&  ficJxJbcietatis  civiUs.  £tis  8c  conventionibus  fervandis  ,   fide  data 

111.   (a)  Veritas,  non  fpcclitur  hic  illa,  .  non  fallcnda,  8cc.  prxftatur  ;  hoc  modo  quip- 
quae  cft  conformitas  rci,  cumprincipiisfuis  |  pcveruseft&C  veritatis  habitu  praeditus,  qai 

.     proximo 


COLLEGIUM      ETHICI7M. 


proximo  cuique  fuum  tribuit,  etfi  merttiatur: 
necdeniquehicintelligitur  (d)  <veritasmtde> 
qux  eft  vivendi  ratio  ,  divinis  humanifque 
praeceptionibus  exacre  refpgndensi  nam  veri- 
tas  in  Veracitate  nullas  proprie  intuetur  leges 
aut  praeceptiones ,  five  humanas,  live  divinas, 
quibus  vivendi  ratio  dirigitur,  fed  folam  difio- 
rumfaBorurncfe  cttm  rebiM,dib7is  ac fafiis ,<equa- 
litatem :  hac  veritas ,  objetlum  eft  Veracitatis , 
quae  eft  a.Uquatio  fermonnm  &  operumfignif- 
tantium,  adres  quas  fignifcayit ,  e^  adanimum 
Jignifcantis  ,  qua  unuiquifque  talem  fe  de- 
monftrattotavitaqualiseft,  nec  aliuddicit, 
facit ,  fentit,  quam  quod  debet  cc  res  eft,  cum, 
quae  fibi  adfunt ,  adelTe  ,  quae  abfunt ,  abeffe , 
ingenue  profitetur ,  bona  fua  vel  mala ,  uti  8c 
aliorum,  nec majora facit ,  necminora,  qua 
quis  animum  fuum  ita  confirmat  ,  ne  quid 
falii ,  fifti ,  aut  picTi ,  proferat ,  ore ,  lingua , 
geftu ,  nutu  ,  aliiique  modis.  Haec  enim  vcri- 
tas  non  fermonem  tantum  refpicit,  fed  geftus 
infuper ,  nutus ,  veftitum  ,  adeoque  quicquid 
lignum  eft ,  quo  mentis  fuae  fententiam ,  afTe- 
€t\xs ,  8c  quicquid  in  animo  eft ,  prodit  homo. 
Materia  ergo  circa  quam  haec  veritas  verfatur 
fimul  &  veracitas ,  funt  fermones  &  adfciones 
extern^,  quibus  in  converfatione  civili  per  tota 
vitam  deiignamus  ac  patefacimus  noftra  ipfo- 
rum  conditionem  ac  ftatum  in  humanis  bo- 
nis ,  ut  funt ,  nobilitas ,  amici ,  opes ,  docTri- 
na,  fapientia,  robur  corporis  &  pulchritu- 
do,  8tc.  quae omnia,  cum  profitemur  ingenue 
ita  nobis  adeffe  vel  abeffe,  ut  pro  loci ,  tempo- 
ris  ,  aliarumque  circumftantiarum  ratione , 
Vel  abfunt  vel  adfunt :  (e) jam  veraces  fumus, 
eftque  in  nobis,  haec,  de  quaagimus,  virtus. 

(a)  Omnis  veritas  dicit  convenientiam  unius  rei 
cum  alia.,  fed  non  omnis  veritas  eftobjecTumver 
raciratis  VerumMeraphyfice,dicitur  il!ud quod 
conveni:  cum  principiis  vel  conHituentibus  ,  ut 
cam  verum  aurum  vocamus  id  quod  habet  in  fe 
omnia  principia  adveriauri  conftitutionem  re- 
quifita  >  vel  definicntibus  ,  fic  Deus  decitur  ve- 
rus  Deus  ,  quia  infehabet  omniaiftaprmcipia 
quibus  definitur ,  nam  principia  conftituentia 
nulla  habet ,  ut  cum  illis  convenire  ncqueat , 
quia  eftexpers  compofirionis  :  verumPhyfice, 
dicituromne  intellecTus  judicium  ,  quod  con- 
venit  cum  rebus  judicatis ,  quando  res  ita  fe  ha- 


ra'5» 


bet,  utintellecTus  illamfe  haberejudicat:  Ve- 
ritas  DocTrina: ,  eft  convenientia  prxceptorum , 
i.e.  definitionum  5c  divifionum  cum  rebus  de- 
iinitis  ac  divifis  ,  cum  enim  difciplinx  fint  habi- 
tus  veri ,  non  pofTunt  conftare  nifi  ex  prceceptis 
vens:veritas  Juftitie,eft  cOnvenientia  promiflio- 
His  cum  re  promifia  ,  quando  quis  prseftat  id  de 
quo  preftando  cum  alio  convenit:veritasVite,eft 
convenientia  vitae  humanx  cumlegibusdivinis 
&  humanis  ,  talis  perfecTa  convenientia  in  hac 
vita  non  datur;  fed  veritas,  quam  fpeftat  veraci- 
tas  >  eft  convenientia  fignorum  exteriorum  cum 
rebus  fignificatis  &  animo  fignificantis  ,  fiveil- 
la  tigna  fint  verba  ,  fermones  ,  facTa  ,  nutus  ,  ge- 
ftus  ,  aut  quodcunque  tandem  quo  fignificamus 
noftram  aut  noltrorum  autaliorum  eriam  con- 
ditionem,  prsfertim  in  bonis  humanis,  five  ani- 
mi  ,  five  corporis  ,  five  fortuna: :  quando  quis 
ltaque  externis  fignis  ,  ut  veftitu  >  aut  etiam  ler- 
mone  profitetur  fibi  efTe  plures  opes  quam  pof- 
fidet ,  is  ab  hac  convenientia  figniexterioris  ii- 
gnificantis  cum  re  fignata  recedit ,  &  peccat  in 
excefTu;  contra  cum  quis  veftituaut  fermone 
fignificat  non  tantum  fibi  efTe  divitiarum  quan- 
tum  eft,  is  recedit  quoqueaveritateiftaquam 
fpecTat  veracitas  ,  Ccd  peccat  in  defecTu. 

(b)  Arfectio  Entis  Tranfcendens  dicitur,  quiailla, 
ficuti  ipfum  Ens,  tranfcendit  omnes  Categoria- 
rumlimites  ,  i.  e.innullareperitur  Categoria  , 
eftque  unitas  ,  veritas  ,  bonitas.  ArTecTio  Sim- 
plex  Entis  dicitur  ,  qure  Sola  cum  Ente  recipro- 
catur  ,  ut,  Omne  Ens  eft  unum,  &,  Omne  unum 
eft  Ens.  AiTecTio  ConjuncTa  dicitur  ,  qux  cora- 
binatim  cutn  Ente  reciprocatur  ,  ut ,  Omne  Ens 
eft  vel  Caufa  ,  vel  Caufarum,  &,  Omne  quod  eft 
Caufa  vel  Caufatum ,  eft  Ens  :  at  non  licet  alte?- 
utrumSolum  cum  Ente  reciprocare,  ut,  non 
licetdicere,  Omne  Ens  eft  Caufa  ,  &,  Omnis 
Caufa  eft  Ens,  nam  prior  Enunciatio  falfa  eft. 

(c)  Omnium  praecepta oportet  efTe  vera;nam  falfa 
pneceptadocerenos  nequeunt,  ut  aliquid  vcl 
iciamus ,  vel  faciamus. 

(d)  VeritM  Viu,  eft  Conformitas  Morum  &  Aclio- 
num  humanarum  cum  legibus  latis. 

(e)  Veracitas  eft  Virtus  qua:  omniadicTaacfacla 
reddit  Conformia  &  Congrua  Animo  hominis  , 
qua  Aliquis  nihil  Aliutfungua  promit ,  quam 
quam  quod  Corde  premit ,  &  quanihil  facit 
aliud,  quam  quod  Animus  diftat ,  &quodres 
ipfapoftulat. 

I V.  Sed  Veracitatem  ejfe  Virtutem ,  id  eft, 

habitum  moralem  ,  probandum  eft  nobis :  id 

ftc  probamus.  Ubi  reperitur  exceffus  8cde- 

O  3  fectus, 


tectas,  ibi  quoque  eft  medium  feu  virtus.  At- 

fermones.  verba  tus ,  ve- 

qaeattionest  cuantum 

funt  indices  Sc  teftes  veri ,  .ceilusck 

dcte&us.  E:go  8cc  Prob.  min.  poteftenim 

quis  iermone,  nutu,  geitu  ,  veiritu ,   iimilive 

jrno,  ita  fe  componere,  ac  ii  bona  ha- 

beit  qux  non  habet,  item  ac  ii  majora  habeat 

quam  habct ;  atque  hic  modum  Sc  : 

s  excedit :  alius  conrra  poteft  ita  aftio- 
nes  fuas  externas  inftituere ,  ac  ii  bona  in  ie 
non  iint,  qux  tamen  funt,  vel  ac  ii  minora  ef-  I 
fent  quam  funr.  atque  hic  a  modo  Sc  medio  ( 
reritatis  deficit.  Veracitas  hoc  utrumque  cor- 
rigit,  £c  inclinathominisappetitum,  velra-  ; 
tionalem ,  vel  fentientem  ,  ne  aiiud  iignihcet  \ 
geftu,  nuru,  fermone,  verbis ,  veftitu ,  ullove  . 
iigno  vel  actu  externo,  quam  quod  res  eft. 

V.  f-leracitatem  efle  virtutem,  ex  th.  4. 
conftat,  nunc  porro  demonftrandum  ett ,  eam 
t  terit  "jirtutibus  dtfHn3*M\  quod  vel  ex 
eo  fatis  liquet :  quia  habet  objeetum  a  cxtera- 
rum  virtutum  objec^ris  diitiucTum  :  quippe 
nulla  eft  virtus  alia ,  quse  verba  Sc  iigna  ficju- 
beat  efTe  vera,  iicuti  poftulat  ratio,etiam  tum, 
cum  neque  juititia,  neque  religio ,  neque  alia 
virtus  ,  dictorum  ficiorumque  veritatem,  j 
efHagitat :  quodiiadaliquam  virtutem  revo-  1 

-iaeiTetvencitas,  adjuititiam,  cuieitii-  J 
miliima,  revocari  deberet :  fed  vero  a  juflitia  i 
fuo  dfcrimir.  ■:  iaeftveritas,  J 

objectum  veracititis ,  di&orum  factorumque  : 
cum  rebus,  qux  dicuntur  ac  tiunt ,  adxquatio  ' 
i.  e.  convenient;  1  .  veritas  iuititix.qus  : 

eft  rei  cum  re  aeqoalit I  juftitia  refpicit  '. 

veritatem,  fed  eam,  qua?  in  paclis,  conventio- 
nibus ,  cciudiciorumtraetitionecernitur:  at  _ 

vcitas  ionge  aliamrefpicit  veritatem,  Cc.  I 
dittorum  ac  raftorum  ,  ut  vere  fiant  a:  dican- 
tur ,  qu*  fieri  acdici  debent :   rJ\   atquc  I 
dari  debet  ac  fzpcnk  m  tum ,  cumju- 

ftitianullam  verita:.-  .  cum 

titiam  exerccri  non  :  le. 

quamcxiji: 
habct  in  tranfaclionibi 
Julruseft  ,qui  mercedem  laborantidat 
dcbitum  ,  qui  pccuniam  numcrat  pro  conduchs 
buscx  C  ;  fcd 


C    O    L    :.    E    G    I    U    M       E   T   H   I    C    U   M. 


Vetitas  ,  quampoftulat  Veracitas ,  extra  pa^ta 
tranfactiones  locum  habet  inomnibu> 
factifque  hominutn,  vulc  jubetqueeadi. 
fiexi ,  qu:.  Facienda  funr. 

(b)  Quarum  veritarum  una  ab  altera  abeife  poteft, 
ex  non  conitituunt  objectum  unius  ejufuemque 
virtu:is:fedveritas  quamrefpicit  veracitas.qux 
fita  eft  in  conformitare  lignorum  cum  rebus  ii- 
gniricatis  &  animo  hgniricanris,  abeiVepoteli  a 
ve:itate  quam  refpicit  juftitia ,  qux  «ft  iirain 
conformitate  promiftionis  &:  rei  promiiTx .,  aut 
adxquatione  debitionis  &  rci  debitx  ;  iic  poreit 
quis  mentiri  aut  alicuifalfum  dicere  ,  ut  tamen 
unicuique  fuum  tribuat ;  hic  fervaverit  quidem 
veritatem  juiutix  ,  fed  non  eam  quamfpectat 
veracitas. 

V I.  Poftquam  Veracitatem  eflTe  virtutem , 
cv  diftinc"ram-a  cceteris ,  eft  oifenfum,  reftat, 
ut  hominis  veracis  off.cui  &  ipiius  Veracitatis 
oppofta  coniideremus  Primu  veracis  officium 
eft  ;  71  *\n$4Jett  veritatem  proriteri,  ob  folam 
honeilatem  ,  i .  e.  nullam  aliam  ob  caufam  ve- 
rum  in  diftis  &  fac~hs  confeclari ,  quam  folius 
virtutis  8c  honeftatis  gratia  :  itaque ,  nec  pras- 
mii,  necpcenx,  neclegum,  neciucri,  nec 
honoris ,  nec  ulhus  rei ,  niii  honeftatis  ,  caufa 
verum  dicit:  Secundum  Veracis  officiumeft, 
n  ur,  kA«3sv«  9  i.  e.  veritatem  interdum  cela- 
re ,  tegere ,  premere ,  adeoque  veritatem  non 
profiteri  ,  niii  circumftantise  ,  perfonarum, 
loci,  temporis,  alixque  id  exigant  :  neque 
enim  veritas  iimpliciter  eft  dicenda  ubivis 
gentium  ,  omni  loco  5c  tempore ,  abfque  ullo 
difcrimine ,  fed  prudentia  ,  ut  in  omni  virtu- 
te ,  ita  in  hac  potiiTimum  eft  adhibenda :  non 
equidem  diffiteor ,  difficile  eife  determinatu , 
quantum  iit  concedendum  prudentiae ,  (<i)  in 
veritate  reticenda  ac  tegenda ;  fieri  tamen  po- 
teft,  ut  abfque  vitio,  prudenteraliquando, 
non  dicamus  veritatem.  Nunquam  aliquid 
veritati  contrarium  ,  feu  falfum  ,  feu  menda- 
cium  ,  eft  dicendum  ,  Ced  non  fempcromne 
verum  eft  dicendum,  poteftque  tuto  aliqua 
rarstaceri,  fi  circumltantixidexigant. 
1.  Cum  de  re  aliqua  confultum  non  eit  o- 
mnem  veritatem  eloqui:  tali  cafupoteftali- 
quaparsveridici ,  &  aliataceri.  Exemplum 
ejus  rei  inligne  adducit  Keckerm.  I.i.S,':.  Etb. 
c  9 .  cx  vita  Athanaiii ,  qui  cum  fugerct  Ana- 

nos 


COLLEGIUM      ElHICU 


M, 


II  2 


bos  perfequentes ,  faclrum  fuit ,  nt  navis divi- 
nitus  verfa  fuerit  &  ebviam  procederet  hofti- 
bus ,  qui  cum  Athanalium  non  noffent ,  ro- 
garunt  eum ,  an  non  vidiffet  praetervectum 
Athanafium  j  refpondit  fandr.iflimus  Pater, 
modo  prGetervectum  eife,  fcd  ncn  addebat, 
feeumeiTe,  qui  jam  rediret;  qucd  quidem 
verum  erat,  fed  non  tenebatur  dicere  Athana- 
nafius,actutoiilebat,2.  Si  quisalteriexmen- 
teejus  refpondere  non  tenetur,poteft  aliquam 
partem  veri  reticere  6c  caute  ac  prudenter 
ipfi  refpondere ,  quod  verum  eft  quidem  ,  li- 
cetforte  aliud  verum  pro  refponfo  interro- 
gans cxfpectafTet.  Sic  Abrahamus  Patriarcha 
rogatus  de  uxore  fua,  refponditeam  effefo- 
rorem  :  quod  imitatus  quoque  eft  Ifaacus.  Di- 
verfum  quid  a  veritatequseftionispropoiitae 
refpondituterque :  &  uterque  verum  dicebat, 
quamvis  non  de  queftione  propofita  uti  inter- 
rogantibusvidebatur.   3.Reticeri  poteft  ve- 
ritas  &  tuto  ac  licite ,  imo  debet,  cum  tacitur- 
nitatis  lege  tenemur  eam  non  proferre.    Si 
quis  Coniiliarium  roget,  quid  in  Senatu  fit 
ae~tum,  non  tenetur  proferre  Confiliarius,  fed 
vel  tacere  poteft ,  ac  debet ,  vel  indirectauti 
refponfione  &  orationera  alio  flectere.  4.  Po- 
teft  ipfa  veritas  interdum  tuto  ac  prudenter 
diffimulari  i  ut  fi  quis  inter  hoftes ,  ebrios ,  la- 
trones ,  aut  id  genus  homines  verfetur ,  poteft 
fane  aliquo  filentiq  eoque  jufto  uti :  prsece- 
ptum  enim  afErmativum  de  veritate  dicenda I 
non  obligat  ad  femper ,  ut  loquuntur  vuigo ,  | 
fed  prout  exigit  ratio  circumftantiarum  bene 
expenfarum.   (b)  Summa  omnium  huc  redit. 
Veracis  ojfieium  esi ,  prudenter  &  clrcumfpetle 
femper  agere  ac  dicere ,  d^  *vtrum  ,  velprojiteri , 
uelcelare  ,  pro  re  natd  &  circumjiantiis  ollatis  : 
fed  iedulo  cavendum  ac  providendum  ,  ne 
prudentia  in  calliditatem,aut  veritas  non  pro- 
lata  in  mendacium  turpem  ve  fimulationem , 
abeatacdeiinat. 

(4)  Illaduoaccurate  debent  decerni ,  veritatem 
xeticere  ,  &  falfum  pronunciare :  prius  abfque 
mendaciointerdumfieripoteft ,  cum  fcil.  cir- 
cumitantia;  omnes  expenfx  veritatem  rericen- 
dam  efle  jubent:  ac  tum  demum  vitium  eft  , 
cum  veriratem  profiteri  circumftantia:  man- 
dant  j  fed  falfum  proaunciaxe  femper  eft  veti- 


tum  nec  unquam  ob  ullas  ciicumftantias  fieri 
poteft  bene  ,  quia  per  fe  malum  eft. 
(bj  Cafus  iiii  theii  fexta  enarrati ,  quibus  abfque 
peccato  veritas  interdum  reticeri  poteft  ,  nihil 
faciunt  pro  mentali  refervationeaut  requivoca- 
tione  Jefuitica:  prior  committitur,  cum  aliquid' 
diciturquodverumeft ,  fed  nonnifi  fub  condi"" 
tione  quam  mente  refervat  ac  reticet  is  ,  qui  al" 
teri  loquitur  ,  ha:c  merum  ac  verum  eft  mens 
dacium,  nam  cum  alter,  cuiloquitur,loquentes 
cogitationes  ,  &  menterefcrvatas  conditione"" 
nonintelligat ,  folus  enimDeus  eft  cogitatkT 
num  noftrarum  infpector-ipii  turpiter  a  loquen» 
te  imponitur ,  dum  judicat  eife  abfolute  verum" 
quod  tantummodo  verum  cft  ,  fecundum  con- 
ditionem  aliquam  verbis  non  expreflTs  fed  intel 
lectuloquentisretentamac  refervatam :  pofte- 
rior  committitur,  cum  voces  aut  phrafes  profe- 
runturquazambigux  funt  aut  hcmonyma; ,  & 
alio  fenfu  accipiuntur  ab  audiente ,  alio  alo- 
quente :  utrobique  mendacium  eft  ac  fallacia 
quzdam  ;  in  priori  cafu  ,  a  dicto  fimpliciter  ad 
dictum  fecundum  quid:  in  pofteriori,  vel  homo- 
nymiat  vel  amphibolis. 

V I.  Cppojitum  Veracitatis  in  genere  eft 
Mendachim:  mendaxenimeft ,  qui  a  veritater 
recedit.  Verum  ,  cum  veritas  fit  fimplex ,  & 
duobus  modis  ab  ea  recedi  poftit,  vel  plus,  vel 
minus ,  dicendo  8c  faciendo  ,  quam  veritas 
exigit,  dupjex  quoqueeftmencacii  fpecies  j 
kXm^ntui  ^AriJiot.  InterpretibusjaHantia>  8c 
eieanHoc  zAriJi.  Interpretibus  dijjimulatio  dieta. 
A>.  ttijnei* ,  jaBaniia  esl,  vitium  in  exceifu  , 
quo  quis  fibi  velaliispluraarrogat&majora 
de  fe  vel  aliis  praedicat  quam  funt :  verfatur 
hoc  vitium  circa  ea}qu22  non  funt,ac  fi  effent, 
aut  circa  minora,  quaii  eifent  majora,  i.e. 
ea ,  vel  nobis  r  veluliis ,  afringit ,  quae  nec  in 
nobis  nec  in  aliis  funt ,  vel  majora  comminif- 
citur  quam  funt.  zArift.  hoc  vitium  per  fines 
diftinguit :  8c  ratione  finis ,  ei  duplex  eft  k\d- 
Tm  ;  vel  enim  pn&w  'a-i?  ,  nihili  gratia,  i.  e. 
ob  nullum  n*nem  ,  fimulat  fibi  eife  majora 
quam  habet ,  ex  fola  vanitate ,  qua*  poteftdici 
jactantia  £mplex,vel  i  r,propteraliud, 

vel  honorem ,  vel  pecuniam ,  &c  Cc  talis  ja- 
ftantia  eft  compciita  ac  mixta.  I  {«) 

dijjimnliuo ,  in  defcctueft  vitium ,  quo  quis 
diiTimulat  fibi  vel  aliis  eife  eabonaquseha- 
bet,  aut  minorafacitquam  habet.  Aliudeft 
ironia i'd  Etbicu  \  aliud  in  R'.  '  ibi  eft 

tropus 


L  L   E   G   I   U    M 


E  T  H   I  C  V  M, 


112  C  O 

tropus  a  contrario  ad  contrarium ,  hiceft  vi-  (  gnificatiocum  confilio  propofitoque  fallcn- 
tium  illud,  quod  definivimus.  Sunt  «£*»»V  di:  at  hocipfum,  mhilquealiud,  mendacium 
duum  generum  apud  sjlrift.  Quidam  difti-  eft.  Mendacium  emm  ^vitium,quo  per  (ignum 
mulant  in  fe  ea,  quce  non  adeomanifefta&  aliquod,five idfiai voce ,  Jive fermone ,  fivefa- 
cognita  funt  aliis  ;  quidemdiffimulant  ea,  t~lo,fi<vefcriptura>fivenutu,&c.  innuimus  & 
qux  funt  omnibusconfpicua£cobvia:prio-  proferimus  aliquid ,  quod  aliterfe  habere  exifii- 
ris  gcneris  difTimulatores  ,  minus  ;  pofterio-  mamus ,  (a)  cum  animo  &  intentione  fallendi. 
ris,  gravius  peccant.  Ad  ironiam  referunt  Atque  hinc  videre  eft  difcrimen  ,  quod  eft 
Ethici  Calumniam  ;  cum  quisaliena.bonade- 1  inter  mendacium  dicere &mentiri :  nammen- 
primit ,  8c  aliorum  mala  valde  extollit :  certe  |<  dacium  dicere,  i.  e.  falfum  dicereLogice,  po- 


talis  in  Veracitatem  peccat. 

(4)  Simulatio  &  diflimulatio  intcrdum  in  bonam, 
interdum  in  malam  fumuntur  partem :  priori 
modoabfqueanimodecipiente  fieri  poteit ,  ut 
aliquis  fimulet  fe  hoc  aut  illud  fadTurum  ,  quod 
tamcn  non  facit ,  quiailludantefacere  confti- 
tucrat ,  fedpriufquam  pleneilludeftexecutus, 
interea  temporis  animi  fententiam  mutat  ab 
alio  aliterperluafus;  ac  fiadprimam  alterius  in- 
terpellationcin  non  ftatim  acquiefcat ,  fed  ita  fe 
componat ,  ac  fi  id  quod  deftinafiet  plene  per- 
feftequcexequivellet ,  is  quidem  tum  dicitur 
Hmulare,fed  ablque peccato.quo  fenfuChriftus 
Lucx24.  dicitur  limulaffe  fe  longius  iturum : 
fic  &  fieri  poteft  ,  ut  aliquisaliquiddiflimuler, 
i.  e.  non  profcrat,  non  dicit  illa  qux  erantdi- 
cendafic  proferenda,  idquc  iine  peccato  ,  quo 
fcnfu  Athanafius  diflimulavit  Arianis  fe  illum 
cfle,  de  quo  quxrercnr,an  Athanafius  iftac  eflct 
prxtervcctus  ;  fic  Abrahamus  diflimulavit  Sa- 
jam  cfle  uxoremfuam,   quoddicerenon  tene- 
batur :  (cd  fimulatio  $c  diflimulatio  ,  qux  funt 
conjuncTx  cum  impoftura  proximi  &  animo  de- 
cipiendi  ,  funt  vitia  vcracitatioppofita ,  difle- 
niiuautem  inter  fc  ,  quod  fimulemus  falfa  ,  dif- 
fimulcmus  vcra  ,  Sc  fimulatio  iit  in  exceiTu,  dif- 
nulatio  in  defecTu  ;  veritatis  peccatum  eft  , 
cum  quis  falfo  crepat  majorcs  divitias  quam 
poflidct  ,  is  ilmulat  fe  diriorem  ,  quam  e!t ,  at 
qui  lc  ait  mious  divitcm  cllccum  vere  fit  magis 
oivcs ,  is  difliinulat  divitias  fuas  quas  vcre  polfi- 
(1g. 

VIII.  Mendacium  liabct  fe  ddjafiantiam 
&  diffimulationem,  utgentis  adfpecies :  nam  ,  8c 
jactator  oftentatione  &  vcnditatione  rerum 
fuarum,  idagcnd  o,  ut  vidcatur  cflc  is,  qui  ve 
re  non  eft ,  8c  diflimulator ,  obtegendo  2c  im- 
minuendofua,ut  vidcatur  is  non  effc,  qui  ve 
reeft  :  utcrque,  utrimqucalienam  cmentitur 
pcrfonam,  tk  mendacium  committit  :  nam 
Mtraquc  falfa  quxdam  cft  vocis  factique  ii- 


teftis,qui  non  mentitur,nodicitfalfum  Ethi- 
ce  *  fc  qui  falfa  dicit  ac  narrat  aliis,  quas  audi- 
tidne  accepit,  abfquefallendi  propolito,men- 
dacium  feu  falfum  Logice  dicit ,  non  tamen 
mentitur,  falfumdicitEthice,  quia  anirnus 
&;  intentio  decipiendi ,  qux  rationem  forma- 
lem  mendacio  largitur,  longe  abilloabeft: 
formalis  enim  ratio  aclionis  moralis  ab  ele- 
ctione  pendet  &  voluntate :  ideoque  fieri  po- 
teft,  utquisveradicendomentiatur,  puta,  fi 
quis  vera  dicat  infcius ,  Sc  dicat  animo  fallcn- 
di ,  mentitur  formaliter ,  quia committit  falfi- 
tatem  Ethicam:  ficut  contra,qui  alterius  falfa 
verba  narrat  infcius  fine  animo  fallendi,  men- 
titur  materialiter  tantum  ,  quiacommittitfal- 
fitatem  Logicam  ,  quod  li  tamen ,  quae  falfa 
narrantur ,  talia  fint ,  ut  qui  narrat ,  falfa  efife 
fcire  potuerit  ac  debuerit,  non  plane  extra 
culpam  eft ,  8c  interpretative  mendax  eft,  i.  e. 
habetur  pro  mendaci,  quia  quse  nunc  quidem 
falfa  efTe  ignorat,fcire potuit  ea  eiTe falfa.  At- 
quehucpertinetdiftin&io  (b)  Mendacii, quod 
eft,  koc7  ayvoicu>,fecundum  ignorantiamy  vel  >cj? 
<zv&uifis<nv,fecundum  eieclionem. 

(a)  Ex  hifce  verbis  liquct,mcndacium  officiofum 
t\  jocofum  vcra  eife  pcccata  ck  mendacia  ,  quia 
utrumquc  conjundum  eft  cum  animo  fallendi* 
intcntio  enim  boni  finisj,  no  poteft  faccre  aftio- 
nem  ,  qux  pcr  fe  cft  mala  ,  bon.im:  fed  aliquicf 
dicere  ,  aliud  cum  intentionc  dccipicndi  quam 
ics  eft  ,  lolius  utiliiaii.-.  aut  volupraos  caufa,  ni- 
hil  cftaliud,  quam  mentiri  feu  aclioncm  com- 
mittcre  malam  ob  fincm  honum  :  fcd  non  funt 
facienda  mala,fcil.turpia  &  inhonefta.alcge  vc- 
tita  ,  ut  cvcuiant  b  tna  ,  aut  jucunda  aut  utilia. 

(b)  Meodacium  fec :  ignocancian  iovincibilefljj 
eftfalfum  logice  ,  fec :  ignotantiam  vincibilcfl 
cft  falfum  Ecnice,  fi  non  in  fe  t\  fonnali.cr,  fal- 
tcm  in  fua  caufa  c\  eirtualitet  &  intcrpretativc. 

Mcndacium  fccundum  clciftioncm,  cftprc 

pcii 


C   O   L 


L   E  G   I   U   M 


E  T  H   I   C   V 


M» 


pric  dicTum  formaliter  Mendacium;Mendacium 
fecundum  Ignorantiam  ,  eft  duplex  ,  vel  fecun- 
dum  ignorantiam  invincibilem ,  ertque  Menda- 
cium  Materialiter  ,  vel  fecundum  ignorantiara 
vincibilem,  eftque  Mendacium  Interpretative 
•didum. 

I X.  Quaeritur  hic ,  Vtrum  extremorum  Ve- 
racitati  magis  adverfetur  ,jat1antia  an  dijji- 
mulatio?  utrum  Jtt  deterim  ?  Refp.  1.  Ulud 
vitium  eft  deterius ,  quod  aliis ,  quibufcum 
vivimus ,  eft  moleftius  8c  gravius :  Sed  in  hu- 
mano  convi&u  eft<  ja&antia  gravior  8c  mole- 
ftiordiiTimulatione.  Ergo.  i.  Vitium,  quod 
eft  frequentius ,  8c  in  quod  homo  prolabitur 
facilius,  eft  deterius :  Sed  ja&antia  eft  talis  pre, , 
difiimulatione.  Ergo.  Homini  quippe  ana- 
tura  major  eftpropenfioadja&antiamquam 
ad  dilTimulationem.  3.  Illud  vitium  eftde 
terius ,  cui  finis  eft  propofitus  deterior.  Sed 
finis  jaftantise  eft  deterior  quam  diftimula- 
tionis.  Ergo.  Quiaja&ator ,  velex  inani  glo- 


115 


ria,  vel  lucri  cupiditate  ,  impellitur  ad  res 
fuas  extollendas;  diftimulator,  utfugiattu- 
miditatem  8c  arrogantiam  ,  fua  deprimit.  Po~ 
teft  tamen  fieri  per  accidens  ,  ut  interdum 
diflimulatioiitdeterioripsaja&antia,  fi  fcil. 
difiimulator  dolofe  8c  fubdole  diiTimulatio- 
nemfuamdirigataddecipiendum  alium:  fi- 
nis  enim  tum  difiimulatori  propofitus  eft 
pejor  quam  jaclatori :  finis  autem  bonitatem 
8cmalitiam  ejufque  gradus  potifliraum  lar- 
gitur. 

A    N    N     E     X     A. 

1.  Omne  mendacium ,  etiamjocofum  &  offi^ 
ciofum ,  eilpeccatum. 

i .  Occultatio  veritatis ,  per  mentalem  refer- 
vationem ,  aut  aquivocationem  verbalem ,  nihU 
esi  aliudojuam  mendacium. 

3.  Strategemata  non  funt  illicita  ,  nec  pr$ 
mendaciis  habenda. 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 

VigesimA-   O  C  T  A  V  A> 
D  E 

VRBANITATE. 

T  h  e  s  1  s     I. 


EX  virtutibus  optXnTot^z ,  converfatrici- 
bus,  duas ,  Comitatem  8c  Veracitatem ,  ex- 
pofuere difput.  i6.&z6.  Supereft  tertia, 
quam  iV7(^7nhiciv  vocat  zArifl.  /.4.  Eth.ad 
Nicom.  c.  1.  quas  tamen  vox  in  malam  inter- 
dum  fumitur  partem,  fignificatque  non  Vrba- 
nitatem  fed  fcurrilitatem :  quo  fenfufumitur 
apud  <tApojiolum  ,  ad  EpheJ.  y.  3.  ne  nominetur, 
inquit,  inter  vos,  otAG%goT*is  turpitudo ,  pa^oXo- 
•yioijiultiloquium ,  aut  ivTgxTnhieifcurrilitas :  fi 
enim  ivTP«,7nhi*  ibi  fignificaffet  Vrbanitatem , 
eam  non  vetuiffet  Apoftol.  Arijiot.  hacvoce 
ipfam  virtutem  defignavit ,  quamvis  moneat 
in  textu ,  eam  fumi  aliquando  in  partem  dete- 
liorem.  Diciturvero^OY^TrcAisc,  cpx&faci- 


litas&flexihtasmorum  ,  videturque  defcen- 
dereavevbo  7 ££;**>,  verto  ,flec~to ,  muto:  funt 
enim  zvr^zn^ot  quafi  ivr^o7rot ,  quiflexili  & 
verfatilifunt  ingenio ,  qui  fuos  mores ,  fermo- 
nes,8c  acStiones,  facile  poiTunt  fleclere  ad  alio- 
rum  arbitrium,  utneminemoffendant,  fed 
contra  oblectent  ac  recreent.  Lat.  Vrbanitas 
dicitur  ab  urbe,  quia  in  urbe  fuavius  ac  j  ucun- 
dius  converfari  folent  homines  quam  in  agris 
8c  pagis. 

1 1.  "E,VT%eC7nhicc  *<£  f.no-oTv;  <G&t  'pjzctotx^. 
Vrbanitas  ett  mediocritas  circa  jocos.  Hinc 
nonnulli  ivr tyzrixicw  dictam  exiftimant  , 
quia  exjocis  8c  ludis  maxime  et  TpTnt 
mores  hominum  dignofcuntur .  ObjeBum 
_  —    .  p  Urbani-' 


4'  COLLEGIU 

Urbanitatis,  Cantjoci  &  hidi:  nam  vox  *euffi*\ 
utrumque  fignificat,  tum  ludum.tum  jocum: 
quse  tamen  voces  duje  fic  difcriminantur 
apud  Latinos ,  ut  Ludus  in  facto ,  locus  in  ver- 
bo ,  confiftere  videatur  :  neque  tamen  hoc 
ipfum  difcrimen  perpetuum  eft,  ne  apud  pro- 
batos  quidem  Authores.  Ergo  nos  ludumjo- 
tumque dicemus  promifcue ,  quodcunque  op- 
ponitur  8t  contrarium  cftferio:  ut  enim  Comi- 
^inferiisoccupatur,  kaVrbanitas  injocofis 
&  ridiculis.  Verfatur  Vrbanitas  circa  litdos  dr 
jocos,  tum  faciendos  ac  dicendos,  tum  fpetlandos 
ac  audiendos :  &  utrobique  modumizmedium 
prsefcribit  Urbanitas. 

III.  lAliauam  effe  Virtutem  circa  jocos  ac 
Judos ,  duabus  rationibus  probat  Arifi.  Eth.  ad 
Nic.  I. 4.  c .  8.  una  defumta  eft  ex  loco  totius  8c 
partium  :altera  defumitur  ex  contraf  iis.  1  .Eft. 
In  omni  vita  omnibufque  vitse  partibus  lo- 
cumhabetvirtus.  Sedquies,  inqualudi  ex- 
ercenturacjoci,  ad  vitam  pertinet ,  eftque  vi- 
tae  pars.  Ergo  8c  hic  virtus  aliqua  eftcollo- 
canda',  quce  ludos  jocofque  Sc  facere  8c  fpe&a- 
re,  &  dicere  &  audire,  doceat ,  quos  8c  qua-ra- 
tione  oportet.  2 .  Eft.  Ubi  eft  exceffus  8c  de- 
fedbus,  ibi  quoque  virtus  eft.  At  circa jocos  ac 
ludos  eft  exceffus  8c  defe&us.  Ergo.  Quod  j 
iit  exceffus,  experientia  fatis  docet  in  iis ,  qui  i 
p!ustemporisinludo,jocis,  acludicris,  im- 
pendunt,  quam  par  eft,qui  alienis  hdris  fpon- 
te  dimittunt  opera  feria8cotiumeliguntjo- 
candi  ac  ludendi ,  idque  cum  minimequa- 
drat.  Eft  8c  defectus  hic :  nam  qui  ita  mentem 
intcndit  in  rebus  feriis,  ut  fe  delaffet,  ut  fpiri- 
tus  animales  plane  fatiget,  ut  labori  non  ad- 
jungat  8c  cum  eo  commutet  requiem,ut  {qyus 
nunquam  fuccedant  ludicra,  ut  nunquam  va- 
rientur  fefta profeftis ,  deficiunt  a  medio  Ur- 
banitatis :  Deus  enim  ipfe  poft  labores  refici 
animum  voluit ,  ut  ad  labores  novos  reddan  - 
tur  homines  alacriores  :  ideoque  Sabbatha 
quaedam  populo  Judaico  inftituerat,  utnon 
folum  hominum  fed  8c jumentorum  corpora 
per  illam  quictem  reficerentur :  8c  fruftra  na- 
tura?  Author ,  Deus ,  tantum  ad  ludendum  5c 
jocandum  propenfionem  indidiffct  morta- 
Jiumanimis ,  nifi  honefteetiam  8c  ex  virtute 
jocariquisac  ludere  poffet.  Cadit  ergo  circa 


M     E  T  H  I  C  U  m. 

|  ludumjocumque,tumfaciendo,tum  fpeclan- 

j  do,  tum  audiendo ,  tumloquendo,utoportet 

!  8c  quantum  oportet ,  (a)  njirtus :  cadit  8c  ex- 

!  cejpUs,  fi  nimium  iis  utamur :  cadit  defetlus ,  fi 

1  quisnullisjocis,  vel  dicendis ,  vel  audiendis, 

dele&etur.  Sed  vero ,  ut  mediocritas  utrobi- 

quefervetur,  qusenam  fmtofficia  Vrbani ,  in 

;  jocisdicendisj  quamam  in  audiendis ,  videa- 

mus. 

(a)  Quxritur,anabfquepeccatoautvitioUrbani- 
tati  contrario  quis  poiiit  aut  facere  aut  fpcciaie 
Judos  fcenicos  ,  tum  comicos  ,  tum  tragicos  ? 
Refp.  lucii  ifti  fpeftari  polTunt  vel  in  fe  fimplici- 
ter,abfque  vitiis  aliis  concomitantibus,vel  cum 
illis  vitiis  ,  quxeos  comitarifolent  :  in  fenon 
funt  illiciti ,  quippe  fi  de  virtutibus  faciendis  8c 
vitiis  fugiendis  prxcepta  tuto  legi  poffunt,  quid- 
ni  eadem  audita  aut  vifa  per  virtutum  vitio- 
rumque  ,  quavoce,  quageftu,  reprxfentatio- 
nem,  uti  fit  in  ludis  fcenicis,honefte,licit'e  8c  tu- 
to  audiri,  aut  videri  polTunt :  fed  fi  fpeftentur  h; 
ludi,cum  conjunitis  plerumq;  vitiis,quales  func 
hodiernx  rufticorum  inpagis,  civium  multo- 
rum  in  urbibtis  ,  8c  circumforancorum  hiftrio- 
nix  ,  omnino  funt  damnandi ,  quia  in  illis  fxpe 
argumentum  tractatur  ex  Bibliis  Sacris  ,   fed 
verbum  Dei  non  eft  datum,  ut  hiftrionix  fitma- 
teria,  quiafxpefcurrilia,  indecora  ,  turpia,  re- 
prxfentantur  ,  fpe&antur  ,audiuntur,  quiano- 
men  Dei  temere  fxpe  invocatur ,  8c  juramentis 
profanatur  ,    quia  ipfum  facpe  Deum  imagine 
exprimunt ,  quiavirilis  veftitus  in  muliebrem 
mutatur ,  8c  contra  ,  ut  nullum  fit  difcrimen 
fexus,quo"d  vetitum  eft  in  legibus  Mofaicis,8cc. 
at  vero  quando  ifta  omnia  abfunt ,  nihil  mali  in 
ludisilliseft ,  ut  fi  cxdes  ,  in  principe  autviro 
illuftrifaifta,  reprxfentetut  ,  oculis,  auribufque 
aliorum  ,  ut  fceleris  execratio  horribilis  tanto 
magis  pofterorum  feriat  animos  ,  ut  etiam  ex- 
hibeatur  in  fcena  ,  ludo  honefto,  victoria  de  ho- 
ftibus  reportata  ,  aliifque  fimilibus  cafibus. 

Quxritur  ,  An  aliiprxter  fcenicosludi ,  aut 
lufus  ad  animi  corporifque  relaxationem  in- 
ftituti  ,  fint  liciti  ?  quales  funt  fcacchix  ,  tk  la- 
trunculorum  ludi ,  aut  etiam  fphxrifterii ,  aut 
exercitium  fagittandi ,  8cc.  Refp.  omnesillos 
eiTelicitos  infe  fpe&atos ,  modb  abfintvitia, 
qux  eos  vel  comitantur  ,  vel  confequuntur ,  ut 
funtjurgia  ,  lites  ,  juramenta  ,  negleftio  voca,- 
tionis,  emumftio  alienx  pecunix  ,  tkc. 

Quxritur,  an  inter  ludos  licitos  quoquc  com- 
prehendatur  ludus  alex  ,  tk  chartarum  pifta- 
rum?  Refp.  idem  quod  de  aliisludis,  fcil.  fi 
fejungantur  ac  feparentur  vitia^qux  plerumque 

adfunt, 


Collegium    Ethicu 


M. 


adfunt ,  quia  fi  ludus  aleae  ( idem  de  chartarum 
ludo  eft  dicendum  )  per  fe  &  ex  natura  fua ,  fe- 
motis  femovendis,fit  iliicitus  ,  oportet  aut  in 
lege,  aut  in  verbo  Dei  fit  vetitus  :  fed  non  eft  ve- 
titus  ,  Ergo.  Rcfp.  qui  fecns  fentiunt ,  prxce- 
ptotertiodccalogivitari ,  quod  jactus  aleaefit 
temerariainvocationominis  Dei,  cum  enim  , 
qui  aleam  jacit ,  non  habeat  in  fua  poteftate  ,  ut 
talis  cadat  numerus ,  qualem  defiderat,  ajunt 
providentiam  quandam  extraordinariam  Dei 
hic  implorari ,  &  fic  Deum  tentari ,  cum id  fit 
fine  caufas  fed  Refp.  i.  negamus  in  jactu  alca;, 
etiamfi  fit  cxtra  poteftatem  jacentis  talem  jace- 
re  numerum  qualem  vellct,  implorari  Dei  pro- 
videntiam  extraordinariam ,  6c  fic  temere  no- 
inen  Dei  ufurpari  >  non  magis  ,  quam  id  fitin 
cjaculatione  fagittae  in  altum  j  nullus  enim  ho- 
minum ,  vel  peritiftimorumfagittariorumhoc 
efFectum  darepoteft  ,  ut  fagitta  in  altum  emiifa 
cadatinilludpunclumterrx ,  in  quodeamca- 
dere  vellet  ;  idem  dicendum  eft  ,  fi  quis  pilam 
projiciat  in  altum.  Objiciunt  adverfaviiProv. 
cap.  1 6 .  verfu  ultimo  ,  ubi  haec  habentur  verba , 
In  gremium  conjicitur  fors ,  a  Jehova  autem  eft 
eventus  ejus,  ergo,  inquiunt,  extraordinaria  hic 
Dei  providentia  circa  fortis  eventum  occupa- 
tur,  quam  temere  invocant,  qui  folius  animi 
gratia  alio  ludo  fe  oblectant.  Refp.  nulla  cft 
confequentia ,  non  magis  quam  fi  ex  alio  verfu 
alterius  capitis  21.  Prov.  Sal.  ubidicitur,Equi 
parantur  ad  prarlium,  fed  victoria  eft  a  Domino, 
inferam ,  ergo  equos  parare  ad  praelium  eft  in- 
vocatio  extraordinariae  Dei  providentiae,nam  & 
cvcntus  viftoria:  etiam  eft  a  Domino.  2.  Ex- 
traordinaria  Dei  providentia  dicitur  ,  cum  Deus 
crTedum  aliqucm  edit,  aut  eventum  largitur  fu- 
pranaturam  ,  utcumfacitmiracula  ,  cumfidit 
mare  rubrum ,  cum  impedimentum  pofuit  in 
corporibus  trium  iftorum  juvenum  quiinjefti 
crantin  fornacem  Babylonicam ,  necombure- 
renturjquemadraodum  ordinaria  Dei  providen- 
tia  dicitur  >  cum  Deus  fcquitur  ordinem  naturx 
afemetipfofixum ,  &  leges  naturae ,  aferebus 
inditas  ,  &  utitur  mediis  naturalibus  in  operan- 
do  :  ergo  in  omni  jactu  aleae  fi  occupetur  provi- 
dentia  Dei  extraoidinaria ,  Deus  faeiet  miracu- 
lum  ,  eonfequenter  quoties  bajuli  noftri  aleam 
jaciunt,  quis  ex  illis  farcinam  hanc  aut  illam  fit 
portaturus,  aut  quis  in  opere  omnibus  commu- 
ni  primus  ,  quis  fecundus  fit  laboraturus  ,  toti- 
dem  femper  erunt  miracula.  3.  Quod  perfeil- 
licitumeftac  malum ,  id  nunquam  poteftfie- 
ri  autexcrceri  bene  ,  fic  nunquam  poteftabf- 
que  peccato  dici  mendacium  aut  homici- 
dium  committi,  quia  utrumque  in  fe  ma- 
Imn  eft  ac  vetitum  ,  fed  ja&us  alece  poteft  fie- 


tt^ 


ri  abfque  peccato  j  neqile  emmpeccantbajuli 
noftri  j  cum  tali  modo  &  fine  aleam  jaciunt ,  ut 
ftatimeftdiclum,&  filudus  alexeffet  illicitus, 
quia  fpecies  eft  fortis  ,  omnis  fors  foret  illicita» 
atqui  hoc  eft  falfum  ,  nam  Deus  ipfe  in  Tefta- 
mento  veteri  fortemadhiberivoluitin  ha;redi- 
tatibus  hercifcundis  ,  &  dividendis  ,  &  Apofto- 
li  forte  ufi  funt  ineleclione  noviXpoftoliloc» 
Juda::fed  nec  Deus  utiprajcepiffer,  nec  Apoftoli 
ufi  fuilTent  eo  ,  quod  per  fe  eft  illicitum  &  ma« 
lum,  ergo  necforseft  infeillicita ,  nec  ludus 
aleae ,  quia  eft  fpecies  fortis :  hazc  tamen  omnia 
nihil  faciunt  pro  hodiemis  aleatoribus  ,  quia 
aut  rarius  aut  nunquam  iftialeazludo  utuntuc 
honefto  ,  aut  abfentibus  aliis  vitiis. 

Quaeritur,an  f  altatio  fada  ad  modulos.,  folius 
obleclationis  caufa ,  &  exercitii  corporis  gra- 
tia ,  in  fe  fpectata  >  fejunctis  fejungendis  vitiis  , 
fit  illicita,  &  peccet  in  Urbanitatem?  Refp.  ne- 
gando  ,  quia  fi  in  motu  digkorum  fecundum. 
certos  modulos  fidibus  canendo  autclavicym- 
balo  non  peccatur  ,  fi  lingua  ad  certam  harmo- 
niam  inter  cantandum  mota  non  peccatur  ,  uti 
non  peccatur ,  cur  magis  peccaretur  pedibus  ad 
certos  numeros  modulofque  motisj  &  quin  ab£- 
que  peccato  faltatum  fuerit  citm  Cymbalis  oc 
Tympanis  ante  Davidem  Triumphantem  &  Vi- 
clorem,  nullum  eft  dubium  :  hasc  tamen  nihil 
faciuntpro  hodiernis  choreis,  in  quibus  faltanc 
foeminanuptaviro  ,  pucri,  innuptaeque  puellae» 
adturpes  &  inhoneftas  cantilcnas  ,  ubi  prenfa- 
tionibus  indecoris  faepe  excitantur  libidines  ,  8c 
alia  committuntur  fpectatu  audituque  indi- 
gna. 

1 V.  Gfficia  Vrbani,  Injvcii  dicendis  ac  ludis 
faciendis ,  fequentibus  circumfcribuntur  re- 
gulis.  1.  Joci  dicentis  nonfintfollicitequae- 
fiti ,  non  affe&ati,  fed  fponte  oblati :  alioquin 
omnem  perdunt  gratiam .  2 .  Joci  non  fint  ob- 
fcceni,non  turpes,  non  Icves,  non  futiles,  non. 
fcurriles ,  fed  honefti ,  fed  graves,  fed  decori, 
fed  liberales.  3-Modus  fit  injocando,  &in 
ludendo :  ut  enim  in  omnibus,  ita  &.  hic,omne 
Jtimium  <vertitur  in  njitium  }  quemadmcdum 
enim  nimia  falfedo  cibum  eorrumpit ,  ita  & 
nimiijociacludiconverfationem.  4.  Caven- 
dum  eft,  ne  joci  noftri  abeant  inacerbiora, 
fcommata,  nec  ludi  in  contumelias,  ne  convi  - 
tiis  cc  injuriis  afficiant  audientes ,  ne  iis  mole- 
fti  fint  aut  ingrati  \finis  enim  Vrbanitatu  eft 
deleclatio  ;  unde  enitendum  eft ,  ut  aliqua  vo- 
luptateludinoftrijociqueperfundant  &  affi- 
ciant  audientes.  Si  quid  ergo  carpendum  fue- 
P  2.  rit» 


jt6  COLLEGIUM      E  T  H  I  C  tJ  Mi 

lit,  id  Vrbnnus  allufione ,  potius  quam  aperto  jocis  audiendis  aut  ludis  fpe&andis ;  ad  quani 
praeftabit  convitio  :  8c  hoc  difcriminis  fuit  dirigit  omnem ,  quamexludisjocifqueper- 
inter  Comxdiam  Veterem  &  Novam.  Vetus  cipit ,  voluptatem :  itaque  a  turpibus,  morio- 
enim  Comcedia  verbis  obfccenis  hominum  num ,  fcurrarum ,  momorum,jocisacludis, 
vitia  non  fine  acerbitate  perftringebat :  Nova  .  aurefque  oculofque  avertet  Urbanus :  quse  e- 
ad  mores  morumque  reprehennonesalioal-  nimquis!ibenterauditquevidetque,eaquo- 
ludebat  modo.  Vetus  Comcedia  plusnimio  que  videtur  facere:at  Urbanusnonfacitea, 
fuitdicax,  8cinjocandoilliberalior,adeoque  'quaefuntturpia.  Ergo,  necturpesjocos,  vel 

ludos,  libenter,  vel  audit,  vel  videt. 

V I.  Ex  hifce  Vrbani,in  dicendo  8c  audien- 
do,  circa  jocos ac  ludos,  ojficiis,  8c  ex  ipfo  Ari» 
jloteli*  textu,  duplex  colligipoteftdiltinclio 
jocorum,  unaab  obje&o,  altera  a  fubje&o. 
i.  Aliifuntliberales8chonefti,  aliifunt  illi- 
berales  8c  turpes.  Liberales  funt ,  qui  libero  8c 
ingenuo  homine  honeftatifque  amantefunt 


ex  reomni,  quantumvisobfccenaScturpi,  n 

diculum  quid  eliciebat,8c  viventesacpraefen- 

tes  carpere  8c  deridere  non  erubefcebat :  No- 

va  in  hifce  omnibus  longe  extitit  prudentior. 

f.  Perfonarum  habenda  eftratio,  8cviden- 

dum  ,  quid  nos  ipfos  deceat  aliofque ,  qui ,  8c 

apud  quos,  honefte  jocari  pofiint :  aliud  quip- 

peconvenitfeni,principi,docto,  amico,  as- 

quali  j  aliudjuveni,  plebeio,  indocto,  ignoto, j  digni :  illiberales ,  qui  homine  libero  8cinge- 


fuperiori  aut  inferiori.  Nec  Parentes  cum  li 
beris,  jam  adultis  prsefertim  ;  nec  Domini 
cum  fervis ;  nec  Praeceptores  cum  difcipulis, 
jocari  debent ,  ne  vilefcat  Authoritas.  In  ge- 
nere :  non  eft  temere  jocandum ,  nec  facile 
aliquid  joco  dicendum  in  eos ,  a  quibus  non 
fumus  provocati  aut  qui  funt  nobis  fuperio- 
res:  nam  melius  fere  eft,  jocum  joco  compen- 
farequameummovereprimum.  6.  Tempo- 
ris,  loci,  occafionis,  fimiliumque  circumftan- 
tiarum  habenda  eft  ratio  in  dicendisjocisSc 
faciendis  ludis,  ne  dicantur  ac  fiant  locoSc 
temporealienis,  neque  enim  femper  ,  nec 
ubique,  ludicratractareoportet:  intempefti- 
vus  foret  8c  ineptus ,  qui  tempore  luctus ,  ca- 
lamitatis ,  peftis,  belli,  famis,  8c  aliorum  ma - 
lorum,  indulgere  vellet  facetiis,  aut  ludis,  aut 
jocis:  fic,  nequejocandum,  nec  ludendum,in 
templo,  curia,  fenatu,  fcholis,  aut  iis  in  locis, 
ubi  res  feriae  funt  agendae ,  fedinconviviis, 
nuptiis.feftivitatibus  ,  aliifquecongrelfibus, 
quianimirenciendicaufafuntinftituti.  7.  II- 
li  joci  funt  proferendi ,  quales  nos  viciifim  ab 
aliisaudirc  velimus :  quialioquin  ,  quae  vult, 
dicit,  virilTim,  quae  non  vult.audict. 

V .   Offiria  Vrbani ,  in  jicii  audiendvs  ac  ludis 
fpeHandu  ,  hilrc  continentur  lcgibus :  puta , 
DOnjOCOSQU  ifl-bctautomnespromifcuc  au 
dirc  \u  •  :itum,C|ui  liberalcsdecent 

aut  ingcnuum  :  habet  cnim  Urbanui  pro  fine 
fulara  honclhtcm  ,    quam  icrvarc  itudet  in 


nuo  funt  indigni:illi  nihilcontinentturpe, 
aut  quod  offenfionem  parere  valeat:  hicon- 
jundfci funt cum  turpitudine  j  vel  aperta ,  vel 
operta.  2.  Ioci funt  hominum ,  vel  TrizsouSdj- 
fdpuv  vel  c&TTKjhvTwt ,  vel  eruditorum  vel  ineru- 
ditorum :  illi ,  funt  doeTrina  8c  fapientiae  fale 
conditi,  habentque  aliquid,  quo  moresin- 
formentur :  hi  inepti  funr.  8c  importuni ,  ni- 
hilquehabent,  quodalios  vej  erudire  valeat 
vcl  oble&are:  unde  illijoci  falfi,  hi  infulfiwul- 
go,  8c  reclie  vocantur:  hominem  urbanum 
decent  joci  liberales  8c  falfi,  non  illiberales 
autinfuifi. 

VII.  Cum  vero  Gfficium  viri  Vrbani  fit, 
ea  dicere ,  faccre ,  fpeBare ,  ato^ue  audire ,  qti<e 
viroprobo  &  ingenuo  cmveniunt ,  arque  infu- 
per,  operamdare ,  ne  quempiam  offendat ,  neve 
alicui  dolorem  ,  fedomnibus  voluptatem  aiferat ; 
quaerit  tArijlot.  in  textu.  utrummaghsjit pro- 
prium  Vrbani  offcium  ?  8c  ad  eam  quaeftionem 
refpondet  fic  fatis  intricate,  ut  Giphanio,  aliif- 
que  Interpretibus  ,  locus  8c  textus  Ariftotel is 
dicaturobfcurior :  videtur  tamen  velle  <zsfri- 
Jloteles ,  prius  magis  eife  proprium  &prima- 
rium  Urbani  offirium  ,  alterum  minvspr<eci- 
puum  &  fecundarinm  \  nam  pervideie8c  pro- 
videre ,  ne  quempiam  offcndis ,  8c  ur  u.ium- 
quemquedelectes  ,  inexhaufti  laboris  cft  ac 
negothj  quia  rei  jucundae  molettxqueinfi- 
nita  quaedam  eft  varictas  :  eft  cnim  id  uni 
molellum  ,  quod  alteri  jucundum :  8c ,  quod 

hunc 


C   O  L  I   E  G  I  U  M 

hunc  offendit  ac  vulnerat ,  alterum  recreat 
atque  oble&at :  quia  eadcm  res  eidem  pror- 
fus  homini  ,  nunc  eft  odiofa,  ,  nunc  grata. 
Et  fieri  poteft ,  ut jocis  8c  falibus  re&is  utatur 
quifpiam,  8c  tamenobaudientiumrufticita- 
tem  offendiculum  prsebeat.  Quareitafege- 
rere  debet  Urbanus ,  ut  non  tam  fpe&et,  quid 
huic  aut  illi  placeat  vel  difpliceat  ,  quam 
quidprobum,  8cingenuum,  &  liberi  ac  li- 
beralis  ingenii  virum  ,  cujusre&um  eft- judi- 
cium,deceat. 

VIII.  Extrema  Vrbanitatts,oppoJita  fc.  vi- 
tia,  funtj  in  excejfu ,  ^u^Xo^lot, ,  Jcurrilitas  ;  in 
dejetlu,  uygaxicc  ,  rufiicitas.   Scurrilitas  dici- 
tura  fcurra,  quae  vox  originem  trahit  a  Grae- 
co  crxwfi-jquod^Latinis  ftgni&czt  fiercus,fimwn, 
excrementa :  undeLatinisy?on«  dicitur,  quafi 
excrementum  metallorum.  Eft  igitur  Jcurra, 
qui  fordida,  8c  quafi  ftercorea ,  interluden- 
dum  ac jocandum  folet  effutire.  Grasce  dici- 
tur  $wps\dy<& ,  quae  vox  proprie  fignificat 
eum  ,  qui  aris  infidiatur ,  eft  fijp.&'  ara  8c  A«'- 
£@>-  injidia.  Cur  autem  y?  #m*?  dictifint/3«- 
(AS^ofti ,  vix  certa  redditur  ratio.  Giphanius 
in  fuis  Commentariis  adc.  8./.  4.  Ethic.  exSui- 
da  hanc  dat  rationem.  Ba^oXo^as  ait  fuiffe 
e  »s,  qui  aris  adftabant ,  dumviftimaeimmo- 
labantur ,  particulam  emendicantes ,  aut  dolo 
furtimque  captantes ,  qui ,  quoniam  infimae 
erant  fortis  homines  8c  pauperrimi ,  fa&um 
eft ,  mendici  om nesp erjynecd.  fpeciei  diceren- 
tur  Qupolofti :  qui  rurfum  hoitiarum  mendi- 
ci ,  quia  blandis  verbis  8c  rifum  facrificanti 
moventibus  uterentur,  ut  facilius  quid  impe- 
trarent ,  nomen  dederunt  iis omnibus,  perfy- 
necd.  Jpeciei,  quiplus  nimio  faceti  8c  ridiculi 
funt  in  humana  confuetudine,  fa&umque  eft, 
ut  quicunque  ridiculra  uterentur  verbis  ac 
gefiibus  ,  i.z.fcurra ,  dicerentur  G*>fioXo%ot : 
alii  putant  Grarce  fic  dicltum  Jatrram  ,  quod, 
poftfacrain  aris  pera&a,  id  genus  homines 
populum  deleclarent  ludicris :  ut  ita  per  infi- 
dias  ex  reliquiisfacrificioruni  ventrem  iagi- 
narent.    Quicquid  fit  de  ovigine  8c  ratione 
vocis  Grascae,  Scurrilitas  efi  vitium  tale ,  quo 
quis  modum  excedit  in  ridiculis  &  hdicris ,  & 
Jlne  refpetlu  ch-cmnfiantiarum  nimiu:  efiin  ludis 
&jocis.  y^^tftffotriafcurrxtribuit,  i.Quod 


1  T  H  I  C   U"  M.  fi? 

vincatur  a  ridiculo.  2 .  Quod  nec  fibi  nec  aliIS 
parcat.  3 .  Quod  ea  dicat  ac  faciat,  qun»  hom° 
libernunquam  dixerit  aut  fecerit,  tantum- 
modo  ut  rifiim  moveat. 

I  X.  Rufiicitas ,  Graecis  dicitur  kyeeixiu  , 
eflilludvitium,  auo  quis  necjocariipjepotefi, 
nec  aliorum  jocos  perferre.  Qui  hoc  laborant 
vitio,Graecis  dicuntur  oiy^iot,  agrefies,  rufiicii 
homines  ad  omnem  congreffum  inutiles,  qui 
neque  nuptiis,  neque  conviviis,  neque  re- 
creationibus ,  etiam  cum  licet ,  quicquam  fa- 
lis  aut  joci  adfpergunt,  neque  adfpergi  ab  aliis 
patiuntur.  Efte  autem  hoc  vitium ,  Arifioteles 
fic  demonftrat.  Ille  qui  odio  habet  id ,  quod 
humanae  vitae  perutile  eft  ac  necefTarium ,  re- 
cenferi  intervitiofos  8c  peccantes  debet.  Sed 
jocus  ac  ludus  humanae  vitae  perutilis  eftac 
neceffarius.  Ergo,  qui  ludum jocumque  odio 
habent,  inter  vitiofos  8c  peccantes  recenferi 
debent.  Notat  infuper  Arifioteles  de  hoc  vitio 
tria.  1 .  Quod  rufticus  honefte  8c  decore  loca- 
ri  non  poffit,  8c  nullam  urbanitatis  fymbolam 
in  medium  conferre.  2.  Quod  aliorum  face- 
tias  8c  fales  perferre  ncn  poffit ,  fed  joeis  o- 
mnibus,etiam  liberalibus,offendatur.  3  .Quod 
ad  converfationem  8c  vitam  communem  pla- 
ne  fit  ineptus. 

X.  Qiiaeri  hic  poteft ,  ficuti  fuit  quaefitum 
de  Virtutibus aliis ,  Vtrum  extremorum  ad Vr~ 
banitatem  proprius  accedat?  Refp.  Siutrum- 
que  extremum  fpe&es  fimpliciter  ,  videtur 
rufticitas  minus  mala,  quam  fcurrilitas,  8c 
haec  longius  recedere  ab  Vrbanitate  quam  il- 
la:  at  fi  utraque  fit  aliisvitiisjun&a,  altera 
deterior  eft  8c  melior  altera ,  pro  ratione  cir- 
cumftantiarum  8c  vitiorum ,  quae  fecum  tra- 
hunt.  Sedhaecomniaexprudentia  viri  pru- 
dentis  judicari  debent. . 

A    N    N    E    X    A. 


1 .  SpeBacula  &  Acroamata ,  perje  mnjunt 
mala ,  nec  inje  damnanda ,  Jejuntlis  vitivs  con- 
comitantibm. 

2.  Necludivellufus  ulli ,  ad animi  corporif 
que  refetfionemjimpliciter  infiituti ,  perje  funt 
mali  aui  inje  damnandi ,  Jejunclis  vitiis  conco- 
mitantibus. 

P  3  3.   Ludm 


TiS 


COLLEGIUM      ETHICUM. 


Lnius  aled,  perfe  atque  ex  naturafua,fe- 
p,iratisfeparandis,non  ettiUicitu*  ,neque  magis , 
quim  alii  quidam  ludi ,  aui  refpeclum  dicit  ad 
trovidentia?n  aliquam  Deiparticulaiemfingula- 
ri  modo  confulendam,autpetitiopecuIiaris  eftdi- 
njini  teftimonii  ,  uti  id  demo?iftravit  Thomas 
Gattakerus,  Vir  do&iflimus  Sc  pientiflimus, 


Londinas  concionator ,  injuo  de  fortibus  tra* 
tlatu  Anglico  ,  &  Latina  Antithefi  D.  Amefio 
&  Voetio  oppofta. 

4.  Saltatio  ad  modulos  ,fejunt~iisfejangen- 
dus ,  non  efi  iUicita :  nihiltamen  illafacitpro  ho- 
diernis  choreis :  utt  nec  ale*  ludus  fmpliciter 
pro  hodiemis  aleatoribus. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 

VigesimA-Nona> 

D  E 

IVSTITIA  VNIVERSALI. 

T  H   E   S   I  S      I. 


EXpofuerunt  Difp.  praced.  Virtutura  iin- 
gularum  naturas  ex  Arift.  Eth.  adNicom. 
I.  3.^4.  prxter  Iuftitiam,  de  qua  ultimis  /.  4. 
verbis  a&urum  fe  monuerat,  ac  /.  _f .  agere  fta- 
timincipit.  Ejuslaudes,  exorigine,ampli- 
tudine,  utilitate,  8cvariis  deea  teftimoniis 
proponere,  Rhetoris  eft  magis  qua  Philofophi : 
nos  ergo  confueta  methodo  ,  poft  vocem ,  rem 
ipiam  explicatam  dabimusjfi  rationem  ordinis 
primum  expofuerimus.Poftponiturab  Arifto- 
tele  cxteris  virtutibus  Iuftitia,non  quod  digni- 
tateiisfitinferior  autcedat,  fedquiacseteris 
Jatius  patet ;  eft  enim  reliquarum  quafi  com- 1 
plexio ,  8t  ex  iis  quati  compolira :  at  fimplicia 
complcxis  8c  compolitis  iuntpriora.  Atque  i 
hinc  Iuftitia  fupra  alias  virtutes  excellentia 
potius  cftconfpicua,  quiabonum  ideftprx- 
ftantius  quod  latius  patet.  Diirert  acseteris, 
quas  complectittir  ctfequitur ,  virtutibus  , 
(<r)  quod  harum  actionespotiffimum  confi- 
derentur  rationc  agentis  a  quo  proficifcuntur 
&  homincm  ma:  nnc  intra  fe  pcrficiant  ;at 
juftitiainextcrioribusmagisadhonibus  eum 
pcrficit ,  atquc  c is  ,  quatenus  crga  alios  cxer- 
dae  funt ,  modcratur.  Sed  hazc  ex  fcqucn- 
tibus  clariora  evadcnt. 

(a)  Omnis  virrr.s  fncftari  potcft,  vcl  rationc  pofil- 
ntia ,  qui  ea  elt  przditi  •    npetficit,  & 

:  ;    puli        I  nn  fuit  I... 

?d  ra;ioncaUoiuin;c]uoriun  bonumpromovc- 


mus  virtufum  intra  nos  contentarum  exercitio, 
fi  quis  enim  fortiter  pro  patria  pugnet ,  liberali» 
ter  egeno  fuccurrat,  triftitiam  proximi  honeftis 
jocis  ac  facetiis  pellat ,  is  fane  aliorum  promo- 
vet  bonum  j  vel  ratione  magiftratus  ac  Dei,  vir- 
tutis  uniufcujufqne  exercitium  legibus  praefcri- 
bentis  ,  hifce  duobus  moclis  pofterioribus  fpe- 
ctatx  virtutes  omnes  &  fmgulx  iimul  fumptx 
vocantur  juftitiauniverfalis  ,  quia  unicuique  8c 
proximo  &  Magiftratui  ac  Deo  datur  fuumipro- 
ximo  ,  quia  bonum  iili  confertur  ,  quod  ipfi  de- 
beturexlege  charitatis ;  Magiftratui  ac  Deo> 
quiavirtutes  exercendo  ,  obcdientia  prxftatur 
legibus  aMagiftratuacDeolatis ,  qux  illis  de- 
bctur. 

II.  Iuftitia ,  Grcecis  h^ioouv^,  zfrUottcv , 
quod  Arift.  I.  f.  Eth.  c.  4.  a  5i%«*  dicitur ,  i.  e. 
bifariam,  diviftm,  quod  xqualiter  omnia  divi- 
daf.  Latinis  vocatur  Gram?naticis  nonnullis, 
quafi viftitia,  quod  vim  fiftat  j  alii ,  zfftendo 
jure  diciexiftimant,  quiajusiiftat.  Philofo- 
iphijuftitiam  ajure derivant,  vel  ut  caufa  ejus, 
vcl  ut  crTccto ,  vcl  ut  fubje&o  :  tribus  fcre  di- 
ftinctis  modis  circajus  occupaturjuftitia :  (a) 
vel  anteccdcntcr ,  tanquam  ejus  caufa,  ut, 
cum  quisperhabitumjuftitia-jusalterifacit: 
vcl  fubjeciive  cc  effentialiter ,  quatenus  jufti- 
tia  cft  ipfum  jus,  i.e.  quatenus  lcpfUtoris 
juftitia,  eftipiius,fubjc<aifc.jufti,voluntas, 
cuique  fuum  tribuendi  :  vel  conicquenter, 
quatcnuseftetTcftusjuris,  in  quantum  fecun- 
dum  lcgcs  ?gcndo  quifquam  lubitum  juftitiie 

fibi 


COLLEGIV 

fibi  corflparat :  fi  primo  fpe&etur  modo  jufti- 
tia ,  nullum  eft  dubium  ,  quinjm  defcendat  a 
jufiitia :  (i  fecundo  modo ,  neutrum  ab  altero : 
fi  tertio  modojufiitia  ajure  venit. 

$*)  Juftitia  eft  caufa  juris ,  quando  per  juftitiam 
tanquam  habitum  alteri  quis  jusfacit ,  &  a&um 
juftitie^  exercet; juftitia  &  jus  idem  funt  fubjecti- 
vcquatenusambofuntinfubjefto  juftojilludq; 
denominant ,  fic  idem  funt  juris  dodtor  ,  &  ju~ 
ftitia;  facerdos  ;  juftii  ia  eit  eAeftum  juris  ,  qua- 
tenus  quifpiam  jus  8c  fas  faciendo  ,  i.  e  adtio- 
nibus  juftis.  juftitiam  acquirit;  poteftetiam  dici 
juftitiaajure ,  tanquam  ab  objecto  ,  quatenus 
illacircajusfaciendumoccupatur ,  autaliisju- 
ris  pracepta  explicat. 

III.  Juftitia,  non  uno  fed  variis  admo- 
dum  fumitur  modis :  ac  nerecenfeamus  (a) 
jufiitiam  Legalem  &  Evangelicam,de  qua  utra- 
que  TheoJogi :  apud  Philojophos  fumitur ,  vel 
generaliter ,  proutbrutis  8c  feris  beftiis  tribui- 
tur,  licuti  iis  &  aliarum  virtutum  nomina 
nonxvgtac  proprie ,  &&*.«,&  opoioTvfe&cxin- 
dum  iimilitudinem,interdum  tribuuntur:  vel 
xeife.%(>i)fiKu<i&.  abujtve ,  pro  aequalidiftribu- 
tioneprsedse ,  qualem  interdum  in  latronibus 
(utLotharingiis)  cernimus :  velproprie&Jpe- 
cialiter  pro  Virtute ,  quse  in  communi  homi- 
num  focietate  ac  vita  cernitur,  quam  c .  i.  /.  f. 
Eth.  adNic.  definit  Arifi.  &  de  qua  imprxfen- 
tiarum  difputamus. 

('<*)  Juftitialegaliseft,quamexigitlexmoralis,fc. 
obfequium  perfeftum  ,  erga  omnia  fuaprsce- 
pta  ,  quiaadeft  promifiio  ,  hoc  fac  &  vives  ,  & 
comminatio  ,  malediftus  omnis  fit  qui ,  &c. 
hanc  nullus  unquam  mortalium  habuit ,  de  hac 
dicitur  ad  Rom.  3 .  nemo  enim  eft  juftus  ,  imo 
ne  unus  quidem :  juftitiaEvangelicaeft  ,  quam 
cxigit  Evangelium  ,  fc.  fides  inChriftum..  qua 
juftificamur  &  juftifumusnoninnobis  ,  fedin 
ipfo  ,  undc  vocatut  juftitia  fidei ,  &  ad  Rom.  3 . 
lex  fidei  3  de  hac  diclum  eft.  juftus  ex  fide  vivet , 
&  qui  credideritin  me,  fc.  J.  Chriftum.,  habebit 
vitam  aeternam ,  &  qui  non  crcdiderit  condem- 
nabitur. 

IV.  Iufiitiaetl  Arifi.  ef*$,  kqf  h  ^rf <**£>(9< 

•m.  c;\iKztat.  Habitus ,  a  quo  idoneifunt  adresju- 
fias  gerendas  homines ,  &  quo  jufia  agunt  vo- 


M       hTH   I   C   U   M,  JTjj 

hmtquejufia.  Qua?  defimtu)g^/<?r*conftat8c 
diferentid.    Genus  eft,  habitus ,  non  quidem 
proximum ,  quod  virtus  moralis  ,fedremotum : 
8c  hoc ,  aut  per  Synecedochen  generis  ponitur 
pro  proximo,  aut  fufficit  in  definitionere- 
rum  moralium  ,  quae,  zArifiot.  I.  1.  Ethic. 
tefte ,  exquifitam  Doctrinae  fubtilitatem  non 
amant.  Di/f^wri^defumtaeftatribus.  i.Xm 
4  a\xdftt*!i  yfacultatis :  dicit  enim  Arifioteles , 
quod  per  juftitiam  homines  idonei  fint  ad ju- 
ftas  acliones ,  id  eft ,  quod  facultatem  8c  vim 
agendi  habeant  ea  quae  funt  jufta.  2.  ^n  t2 
7r^\ius ,  aclionis :  neque  enim  fuflicit  habere 
facultatem  agendi  ea  quae  funt  jufta,fed  opor- 
tet  etiam  eam  facultatem  deducere  in  aclum 
8c  agere  quae  funt jufta :  laus  enim  omnis  vir- 
tutis  in  aclione  coniiftit.  3.  tiznrp  pvknfftus, 
volitionis :  addit  enim  Philofophtps ,  quodper 
juftitiam  homines  etiam  volunt  eaqusefunt 
jufta,  i.e.  expetunt  Sc  eligunt  conftantivo- 
luntate  ea,  quae  cum  juftitia  conveniunt :  Qui 
enim  temere  aut  cafu  fortuito ,  aut  ignorans, 
aut  invitus ,  facit juftum ,  is  non  poteft  ob ju- 
ftitiam  laudari ,  fed  qui  volens  facit.  Et  hinc 
orta  eft  definitio  juslitia  apud  Iurifconfultos , 
quod  fit  confians  &perpetua  rvofantasjusfuum 
cuique  tribuendi,  quam  definitionem  cum  Tho- 
ma  Acjuin.  Picolomineus  in  totum  rejicit,  Cafus 
mfpeculo  morali ,  liceteaverbis  difcrepet,  re 
tamen  &  fenfu  cum  eArifiotelica  convenire 
aiTerit.  Nos,  fi  ad  exactae  definitionis  libellam 
expendatur ,  uti  fatemur  non  eiTe  accuratiili- 
mam ,  quia  non  debet  animi  facultas  confun- 
di ,  cum  habitu,  itatolerari  pofle  aflerimus,  fi: 
cum  aliquo  benignae  interpretationis  tempe- 
ramentofumatur,  8c  metonymice,  metony- 
mia  Cub)ec\i,per  Voluntatem  intelligatur  habt- 
tus  volendi :  Quid  enim  eft  conftans  8c  perpe- 
tua  voluntas ,  quam  habitus  confirmatus,  quo 
volumus  unicuiq;  fuum,  id  eft,  quod  fecundu 
leges  juftitise  dcbetur,  tribuere?  Ac  de  ejus  de- 
finitionis  fano  fenfu  latiusvideripofluntiitf- 
rifconfulti  ad  initium  Infiitutionumj  Qui,etiam 
difputant,  an  hac  definitio  divina  jufiiti*  an 
humana  conveniat?Qui  pro  divina  pugnant,in 
hominem  ajunt  non  cadere  voluntatem  tam 
conftantem:  fedcontraeft,  quod  definiatur 
jufiitia,  wluntas  &c.jusfuim  cuique  tribuendi: 

DeuS' 


I  20 


■COLLEGIUM       ETHICUM. 


Deusautemnulli  quicquim  debet,  quisenim  Intelle&us  verfaturcirca  vera8cfalfa,Voluft- 
Deodedit  prior?  Quod  diciturin  hominem  'tascirca  mala  &  bona,  Jurifprudentia  circa 
non  cadere  perpetua  8c  conftans  voluntas ,  fi  !  iuftaScinjufta,  MedicinacircafalubriaScin- 


intelligitur  quoad  habitum  ,  mtentionem, 
propolitum,  a<5tum  primum,  falflimeft;  fi 


faiubria.  Veram  enimvero  ,  Sc  virtutum  ha- 
bitusin  bonisprofequendis  8c  malis  fugien- 


-quoadaclumfecunduni,  verumeft,  fedhoc  jdisoccupari,  certumeft,  (a)  ubiomninoefl 

non  requiritunncqueenimftatiminjuftuseft  contrarietas  quxdam  8c  obje&orumSca&io- 

diccndus ,  qui  nonnunquam  a  juftitix  femita  num  circa  obje&a.  Secunda  eft ,  quod  habitus 

aberrat:  ex  arTe&uenimpotiusquamerTedtu  cognofcantur ,  velecontrariis,  velexfubje- 

juftus  geftimari  quis  debet :  (a)  8c diftinguatur  clis  8c  e£ficientibus.  Si  conftet ,  quibus  in  re- 

interfpeciem  8cindi viduum,  interdefinitio-  i  bus  fit  fita  8c  quibus  caufis  paretur  d&fi*  bo- 

nemjuftitiaeinideaScinindividuo,  interef-  navaletudo,  non poteft ignorari  ye.A%i\U ma- 

fentiam  8c  exiftentiam:  definiturj  uftitia,  non  jla  valetudo.  Teriia  eft ,  fi  unum  contrariorum 

quatcnus  eft  in  hoc  vel  illo  individuo,  fed  |dicatur  o^vpas  ambigue,  8c  alterumdici- 


qualis  effe  debet:licet  ergo  non  cadat  in  omne 
individuum ,  cadit  tamen  in  fpeciem.  Perpe- 
tua  &  covftans  voluntas  eft  juftitia ,  ratione 
efTentix,  non  exiftentiae:  ut  enimomnium 
rerum  efTcntia,  itaetiam  juftitiae,  eft  conftans, 
perpetua,  8c  immutabilis:  diciturquetalis, 
quatenus  habitus  animi  in  homine  j ufto  nihil 
vult,  nihilordinat,  eligit,  niiiquodfitper- 
petuum  8c  fcmper  conftet. 

(<i)  Juftitia  fpeclatur  in  fpecie  ,  quatenus  eft  vir- 
tus  hominis  ,  homo  enim  apud  Logicos  fpecics 
cft  ,  cujus  proprium  cft  juftiria  ,  quia  foli  conve- 
nit  homini  non  bruto  ;  non  autem  eft  proprieras 
individui ,  quianonuuialicui  homini  fingulari , 
puta  Pctro  ,  foli  convcnit  juftitia  ,  pluresenim 
individui  hommcs  quam  Petrus  juftitia  funt 
prarditi:  ideoque  hxc  in  individuo  definirinon 
poteft  ,  fed  in  ipccie  ,  qur:  definitio  dicirur  cffc 
juftitix  in  idea  ,  quia  reprsfentat  definiendo 
omnem  juftitiam  ,  quxcftin  hominibus  fingu- 
laribus  juftis  ,  Petro  ,  Paulo  ,  Joannc  ,  &c.  8c 
quiadcfinitioomnisexplicatefTentiam  rei,  abf- 
trahitque  abcflcntia,  dicitur  juftitiacum  defi- 
nitur  fpeftari  ratione  effentix  ,  non  rationc  exi- 
ftcntii ,  quemadmodum  tofa  duoque,  rempore 
cmoquononexiftit ,  definiri  poteft  quoad 
-iuiam  ,  quodfitfios,  8cc. 

V.  ytrif$teUt  Lf.  Eth.c.  i.  juftitix^- 
nitioni  fubjicit  cjus  diviftonem  ,  quamtamen 
antcquam  ponat ,  trcs  prxmittit  commonefa- 
clioncs.    Prima  cft  ,   quod  fit  difccrnendum 

irJl  ibitus,  facultatcs,  8c  fcicntias.  Habitus 
nonfuntcontrariorum,  uta  fanitatc  tantum 

I  funt ,  a  fortitudine  fortia ,  ajuftitia  jufta  : 
Scientix  8c  facultatcs  funt  contrariorum ,  ut 


tur,  juxta  lib.  i.  Topic.  Atque  ex  hac  tertia 
commonefacl:ione  deducit  dwijionemjuftjti* 
zsfriftot.  tali  fere  modo.  Ea ,  quae  funt  homo- 
nyma  feu  sequivoca ,  dividi  poflunt.  Omne 
enim  vocabulum  aequivocum  feu  homony- 
num  dividi  poteft  in  fua  fignificata.  At  voca- 
bulum  hoc  (juftitia )  eft  ambiguum.  Ergo. 
Prob.  min.  Si  vocabulum  (injuftitia)  fit  ambi- 
guum,  ergo  8c  oppofitum  (juftitia. )  Scd  8cc. 
ErgoScc.  Prob.min.  quia  injuftum  eftambi- 
guum.  At  fi  unum  conjugatorum  eft  ambi- 
guum  ,  ergo  Sc  alterum ,  juxta  zAriftotelem 
lib.  i.Top.  circafnem.  7/7/rti?;#autemdicitur 
quis  duobus  modis :  velgeneratim  feu  univer- 
faliter,  qui  legum  eft  tranfgreflbr.feu  qui  pec- 
cat  contra  aliquam  legem  ,  unde  Peccatum 
definitur  kvoyJx,  illegalitas,  8cLat.  diciturin- 
juftitia>5^.  ongerechticheyty  ei  non  tribuendo 
iftam  obedientiam  quam  debet ,  oJ^roec©» ; 
vel  fpeciatim  8c  particvJariter ,  qui  msequalis 
eft  diftributor  8c  commutator  bonorum  ex- 
ternorum,  8c  uniplus,  alteri  minus ,  quam 
debet ,  largiendo,  «W^  iniquus  ,  &  ■uJhioity.- 
77j;,  plurapojfidensquamipfi  debentur:  eodcm 
modo  &juflus  dicitur,  univerfaliter ,  qui  Ie- 
gum  eft  obfervans ,  vop.tu®' ,  velparticulari- 
ter ,  qui  eftxquus8ccequalis  indiitributione 
8c  commutatione  bonorum,  largiendo  uni- 
cuique  fuum  ac  quantum  debetur ,  'l<r<&>.  Ex 
hacduplicifigniiicatione  juftiScinjufti ,  du- 
plex  quoque  colligitur  j uslitia  &  injiiftitia: 
Vnivcrfalis  ^zparticularus.  Vnivcrfa\is  eft  obe- 
dientia  erga  omnes  legcs ,  8c  dicitur  ,  Vniver- 
Jalu,  quia  compleAitur  fub  fcomncs  virtu- 

tes. 


COLIEGIUM      E  T  H  I  C  U  »i 


tes ,  de  quibus  leges  univerfaliter  praecipiunt: 
dicitur  &  legalis ,  quia  ad  hanc  pertinet ,  ut  le- 
ges  sequae  8c  condantur  8c  obferventur :  &ge- 
tieralis ,  quia  bonum  Reip.  8c  communeac 
generale  fpe&at.  Nam  cum  quis  exvirtute 
agit ,  procuratur  Reip.  tranquillitas  ac falus ; 
ideoque  vir bonus  fit  8c  Civis  bonus.  Ab  Arift. 
appellatur  •J/out{*(&>  JWosWjj .  Particularisyu- 
ftitia  eft  virtus,que,  fervat  juftam  aequalitatem 
in  diftributione  8c  commutatione  bonor.u  ex- 
ternorum :  dicitur  particularis,  quia  fpe&atur 
juftavel  diftributio  vel  commutatio  bonorum 
refpectu  hominis  particularis ,  erga  quam  ex- 
ercetur  atque  inftituitur:  vocatur  ab  Ariftotele 
"troTfjg.  Vniverfalis  injuftitia  eft  tranfgreflio 
quarumcunque  legum,  •z^&vo/uU ,  8c  uvopiu, 
8c  cihyJot ,  Graecis.  Particularvs  injuftitia  eft 
inaequalitas,  in  commutandisbonisautdiftri- 
buendis  privato ,  fauroviii  Grace. 

(a)  Omnis  Virrutis  objeftum  eft  tum  bonum  tum 
-malum  ,  eiufque  A&us  omnis  eft  profequi  vel 
fugere :  at  bonum  &  malum,  funt  contraria , 
item  profequi  &  fugere. 

VI.  Suntqui  hanc  Iuftitia  divifionem  in 
Vniverfalem  8c  Particularem  plane  carpant  8c 
rejiciant,  quia  membra  dividentia  ita  debeant 
effe  inter  fe  afre&aut  neutrum  alteri  includa- 
tur:  male  enim  agit,  qui  animal  dividit  in  ho- 
minem  8c  Petrum ,  quia  Petrum  homo  com- 
pledtitur.  Sed  i.noneftdivifioreifedvocis: 
atqui  hic  poteft  fignificatio  fpecialis  contine- 
rifubgenerali8ctamen  divifio  re&einftitui. 
i.  neque  haec  ergo  divifio  fuerit  bona ,  cum 
magnitudo  dividitur  inlineamcclineatum, 
feu  in  lineam ,  fuperficiem ,  8c  corpus ,  quia 
linea  in  lineato  ,  in  iuperficie ,  8c  corpore , 
continetur :  nec  corpus  dividi  poterit  natura- 
le ,  in  fimplex  &  mixtum  ;  quia  fimplex  in 
mixto  continetur :  8c  notandum ,  quod  mem- 
bra  oppofita  fe  invicem  non  includant  forma- 
liter ,  i.  e.  fecundum  definitiones fuas ,  quod 
neque  hic  fit ;  Nam  fignificatio  generalis  Iu- 
fiitia  VniverftHs  ,  non  eft  eadem  cum  fignifi- 
catione  fpectali  IuftitU  Particularis ,  quod  ex 
th.f  liquet.  At  materialiter,  i.  e.  revera,  fe  in- 
cludere  pofTunt,  uti  hic  fit.  Qujajuftusfo- 
fiitia  Particulari ,  eft  8c  juftus  Iufiitid  Vniver- 


121 

|  fali.  njid.  Difp.  feq.  Sed  de  Iufiitia  univerfali 
paulopluribusagamus,  Particulari  indifpu- 
tationem  aliam  rejecta. 

VII.  luflitia  Vniverfalis  ,  eft  obedientia, 
erga  (a)  leges  honeftas  ,  quae  8c  publicam 
fpe&ant   Sc^privatam   utilitatem.    Defini- 
tur  quoque  zArifioteli  in  textu ,  ^7-4  teA««c 
<zcf3$  fc7t£5v  ,  Virtus  perfeBa  ad  ahunt.     Vir- 
tusperfetla,  quianoneft  f*ip(&'  ^  «:os7^««a\* 
*M  tj  dgerij  ,  pars  virtutis  fed  tota  virtus , 
id  eft ,  omnis  8c  quxlibet  virtus ,  feu  virtu- 
tum  omnium  complexio,  juxta  verftculum 
Theognidis  Ariftoteli  citatum .   E'v  j  ^x,o^oo-uori 
o-uy&vZlbjj  7tkt  agiwj  is».  luftitia  infefe  virtu- 
tem  continet  omnem.  2.  quia^^or^ ,  pofTeflio, 
eft  perfe&ae  virtutis ,  quae  femper  pluris  effc 
facienda  quam  »7-^5 ,  ufus.  z.  quia  virtutis 
cujufque  ufus  eft  crga  alios ,  qui  longe  eft  dif- 
ficilior  quam  erga  feipfum  :  quia  quifque 
feipfummagisamat  quam  proximum  :  funt 
enim  multi  qui  fuis  in  rebus  uti  poiTunt  virtu- 
te  fed  non  poflunt  in  alienis.  (b)  Eft  ver6  vir- 
tus ,  adalium ,  quia juftitia  eft  bonum  ngtvuin- 
^9vdc«^o'r^oi/,communicativum8calienum,' 
non  fibi  fed  alris  confulens ;  foras  fpeftat  8c 
totam  fe  ad  alienas  utilitates  porrigit  atque 
explicat  juftitia  univerfalis.  Unde  vulgo  reli- 
qitarum  virtutum  domina  audit  ac  regina. 

(a)  Leges  honeftx  dicuntur,  qux  cumreftara^ 
tione  conveniunt. 

(b)  Dicitur  Juftitia  univcrfalis  ,  virtus  ad  alium  ,' 
quia,  cuni  obfequiu  prxftatur  legibus,  tribuitur 
legis  latori,  quod  fuum  eft,  procuratur  Reip.  8c 
pL-oximorum  bonum ;  nam  tum  bene  agitur  in 
Repub.  &  cumproximo,  quando  fubditorum 
unufquifque  dat  Cxfari ,  quod  Cxlaris  eft  ,  8c 
Deo  ,  quod  Dei  eft ,  i.  e.  cum  llnguli  obfequun- 
tur  legibusdivinis,&  humanis,tumenimnulla 
fitinjuria,  autDecaUtReip.autproximo  :  & 
ideo  dicitar  Juftitia  virtus  adalium  ,  quia  ob- 
fequendo  legibus  tribuimus  Deo,  Reipub.  8c 
Proximo  quod  fuum  eft. 

VIII.  Exhifcepatet,  (a) Quomodo dife- 
ratjuftitia  univerfalis  &  virtusftmpliciter.  fcJ 
nonre  fed  ratione.  Virtus  enim  omnis  ,-  non 
nude 8c  in  fe ,  fed  inufu 8c exercitio ad alios , 
fpe£hta ,  dicitur  luftitia  univerfalit :  ut  yir- 


COLLEGIUM      ETHICUM. 


#22 

tus ,  refertur  ad  habentem  j  quem  perficit ,  ut 
juftitia,  dicitur  refpe&u  aliorum  quibusin- 
ferviti  ita  ut  unus  idemque  fit  habitus,  8c  virtus 
moralk  ,  &juffttia  umverfalis ,  qui  tamen  ha- 
bitus,  quia  tb  «>«/  crnc\<n  tbccJto  ,  n  (dyifZv&s 
ZTe^ov^hy^ioG-twYiy  y  j  tdiccos  £%is ,jctz\sos  oigsrv, 
fubintell.  sW.  Ubi  obfcrvandum  eft  ,  cum 
Philofophus  in  textu  dixit,  Juflitiam  Univerfa- 
ialem  &  virtutem  moralem  differre  nS  &vecj , 
non  intelligi  diftindtionem  realem ,  aut  quod 
totaefTentiadifferant,  fed  inrelligitur  per™ 
«>«/  modus  ejfend'%:  i.e.  Modus  ejfentia  aut  etiam 
exiftentia  non  esl idem:  lielvecj.  i.  e.  Xoy&>  g? 
vvctj ,  non  eft  idem :  at  Xoy^  ^h^  di  verfus , 
noninfertrealeautelTentiale  difcrimen,  fed 
quod  vocant  Scholaftici  formale  tantum ,  aut 
rationis ,  ut  loquuntur  barbare ,  ratiocinat*. 


(a)  Quxftio  agitari  folet,  an  juftitia  univerfalis 
lit  virtus  peculiaris ,  non  tantum  numero ,  &d 
fpecie  diftincla  a  virtutibus  aliis  ,  quemadmo- 
dum  fortitudo,  temperantia,  liberalitas  ,  fpecie 
diftinguuntur,  &  numero  inter  fe  ?  Refp.  nullo 
modo,quia  unius  ejufdemque  rei  refpeftus  varii 
non  mutant  fpeciem,  neque  enim  novaerela- 
tionesnovasinducuntfpecies:  fedjuftitia  uni- 
verfalis  nihil  aliud  fignificat ,  quam  novum  re- 
fpeclum ,  aut  relationem  novam ,  omnium  & 
fingularum  virtutum  inter  fc  fpecie  diftincla- 
ium  ,  vel  ad  proximum  ,  vel  ad  Rempublicam, 
vel  ad  Deum :  in  quantum  enim  fortitudo  exer- 
cita,  proximi  bona  ,  vitam  ,  quin  &  Reipublica: 
tranquillitatem,  defendit  ab  injuriis  hoftium,& 
fic  utriufquebonumpromovet ,  atqueidagen- 
do  obedientiam  pradtat  Magiftratui  ac  Deol  id 
agcre  jubenti,  in  tantum  dicitur  juftitia  ,  &  non 
fbrtitudo  ,  namficdicitur  refpeftu  ipfius  fortis 
in  quo  eft,  quem  utpoflidentem  perficit ;  at  ve- 
ro  quia  vir  fortis  tenetur  ,  ut  etiam  omnis  alius 
quacunque  alia  virtute  praeditus ,  bonum  proxi- 
mi&Reipublicaepromovere,  obfequium  Ma- 
giftratui  &  Deo  praeftare  ,  id  cum  facit  quia  uni- 
cuique  funm  tribuit,  illo  refpeftu  non  fortis  fed 
juftus  dicitur ,  &  quae  virtus  refpeclu  poflidentis 
•dicebatur  fortitudo  ,  relata  ad  alios  quam  pofli- 
dentem  ,  nunc  vocatur  juftitiaj  &  quia  unaqux- 
quevirtus,temperantia,liberalitas,  &c.  hanc 
relationem  notat  ad  proximum.Rempublicam, 
Magiftrarum  ac  Deum  ,  confiderata:  omnes  & 
llngula:  dicuntur  juftitia  :  &  hinc  eft,  quod  jufti- 
tia  hxc  dicatur  univerfalis  ,  &  in  fefe  continete 
ac  complecli  virtutes  omnes  ,  quia  omnes  in 
cxcrcitio  pofits  talem  fui  ufum  pracftant ,  aliis 


prster  poflidentem  ,  cujusbonum  promovent, 
quatenus  eum  ornant  ac  perficiunt,  ut  fubje- 
clum  in  quo  funt.    Hinc  liquet  inter  juftitiam 
univerfalem,&  quamlibet  aliam  virtutem  pecu- 
liarem  ,  non  intercedere  difcrimen  fpecificum, 
aut  reale  ,  aut  eflemiale  ,  fed  tantum  diftinclio* 
nemformalem,  autrationis  ratiocinatae ,  qiue 
habet  fundamentum  in  unius  ejufdemque  rei 
diverfis  refpectibus  ,  fecundum  quos  illa  una 
res  &  diverfa  accipit  nomina  ,  diverfafqne  defi- 
nitiones,  uti  hic  :  virtus,  quae  verfatnr  circa  me- 
tum  &  audaciam  ,  vocatur  fortitudo  refpeftu 
poflidentis  ,  &  juftitia  dieitur  illaipfarefpectu 
aliorum  ,  &  alio  modo  definitur  ut  juftitia,  alio 
modo  ut  fortitudo  ;  ac  quia  definitio  dicitur  A- 
riftoteli  Xoy(&J  i?  eivaj ,  i.  e.  ratio  eflentia»,  fir, 
ut  quae  definitione  dirferunt ,  differant  &  dican- 
tur  Ariftoteli  differre  rt  &»"i  t  i.  e.  quoadefle, 
feu  eflentiam :  non  tamen  hinc  inferendum  eft, 
ca ,  quae  differunt  definitione  ,  differre  realiter, 
quia  to  hvovj  ,  fiye  elfe  five  eflentia  ,  hic  fignifi- 
cat  modum  eflendi ,  qui  diverfus  effe  poteft,  & 
diverfas  inducere  definitiones  ,  etiamfi  ipfa  rcs 
definita  aut  eflentia  ejus  non  fit  diverfa. 
(b)  Aoy(&>  g  eivui,  feu  Ratio  eflendi,dicitur  defi- 
nitio,  quia  haec  explicat  quaenam  fit  rei  definitae 
eflentia:  definitio  vero  diverfa  femper  non  in- 
fert  diftinctionem  realem  ,  &  falfum  eft  Axio- 
mavulgare,  Quae  differuntdefinitionejdifferunt 
realiter ,  nam  Aftio  cc  Paflio  differunt  defini- 
tiorie  ,  non  tamen  realiter,  unus  enim  idemquc 
motus  eft  j  &  quo  ignis  calefacit,quae  eft  Aciio  a 
&  quo  aqua  calefit ,  quac  eft  Paflio  j  fic  Acdivc 
&  declive  differunt  definitione,  non  tamen  rea- 
liter.nam  unum  idemque.fpatium  &  AccliveSc 
declive  ,  fed  refpeftu  diverfo  :  unde  diverfitas 
definitionum   infert   quidem  diverfitatem  rc- 
fpectuum  ,  fed  non  rerum  ,  iic  hic  Ratio  effen- 
tiae  ,  feu  definitio  Juftitix  univerfaiis ,  alia  eft 
cum  lpeclatur  refpeftu  poflidentis ,  viri  jufti, 
quem  perficit,  &  alia  cum  fpectatur  refpectu 
alterius  ,  vel  Dei ,  vel  Reipubl.  vel  proximi : 
priori  modo  eft  ,  dicitur,  ac  definitur,  ut  Virtus 
fimpliciter  ,  pofteriori  modo  ,  ut  Juftitia,  ideo- 
que  Juftii-ia  univerfaiis  &  Virtus  fimpliciter  , 
non  differunt  realiter.,  tanquam  duo  habitus, 
feJ  Ratione  tantum   ratiocinata  ,    quia  unus- 
idemque  habitus  eft  ,  qui  refpedu  poflidentis. 
vocatur  Virtus  ,  &  rcfpertualterius  Juftitia. 

I X.  ^Arifotelem ,  cui  facramentum  dixe- 
re  ,  hic  deferunt  Thomasi.  2.  quaft.^%.  art.6. 
&  omnes  Thomifta,  qui  juftitiam  legalem  cer- 
tam  faciunc  8c  diflinclam  ab  aliis  virtutibu* 
virtutis  fpeciem ,  &  Univerfalem  vocari  di- 

•  .  cunt, 


COIIEGIUM      E 

cunt,  quia  caeteras  virtutes  ordinetadfuum 
finem  :  itaque  ipfis  dicitur  Univerfalisjufti 


tia ,  non  ratione  efTe  fui ,  aut  quod  ejus  efTen- 
tiatamlate  pateat  quam  virtutis  ipfius,  fed 
ratione  efficacix  tantum,  quia  doceat  reliqua- 
rum  virtutum  a&usadpublicum&commu- 
nebonum  referre ,  ficut  Charitas  fpecialis  eft 
virtus,  fed  generalis  dici  poteft,quatenus  alia- 
rum  virtutum  aclius  ordinatadfuum  finem  : 
Charitas  enim  patiens  eft,  benigna  eft ,  omnia 
fuftert ,  omnia  credit »  omnia  fperat.  Verum 
haec  Thoma  &  Thomijiaram  opinio  directe  ad- 
verla  eft  ^Arifioteli ,  quem  aliasitafe&antur 
ut  ne  latum  unguem  ab  eo  recedere  aufint. 
Ponam  paulo  latius  verba  ultima  c .  i .  /.  Ethic. 
adNicom.  Tt  3  S^lcf-tpipi  v  Ueiniy^  jj  ohfyuoovvv 
ewrt),  JijAov  d%  T  et^fd/jaiv.  v%qi  fdjj  fi  t}  cw7>j.  to 
j  eivcu  4  (dp  rv  cujtv  j  d?>\  jj  t&fj-Gs&c  trepev  cft- 
xuiotriujv) ,  v}  ^V  Ttiuch  'i%ts  oc^ztfXus  etgsrt}.  Quid 
vero  virtus  &juftitia  hac  dijfferat,  ex  ditlis  pa- 
tet :  NB.  eadem  eft:  ejfe  tamen  non  efl  idem: 
fed  quatenus  ad  alterum  fpeclat ,  jujiitia ,  qua- 
tenus  talis  esl  habitus,  virtus Jtmpliciter  esl.  Ad 
quem  locum  videatur  Donatus  Acciajolus  in 
Commentario.  Quodvero  n$  elvcu  dijferrefi- 
gnificet  rationis  tantum  aut  formalem  diftin- 
ttionem ,  id  apparet  ex  f.  Phyf  t.  46.  1.  dege- 
nerat.t.^1.6.  Eth.t.jz.&c. 

X.  Iuftiti*  Vniverfali  opponitur  Injufiitia 
Vniverfalis ,  qux  non  eft  pars  malitise ,  fed  to- 
ta  malitia  ,&  illa  quidem  ad  alios  relata :  feu , 


T  H  I  C  U  M.  X2J 

eft  legum  omnium,  divinarum ,  naturaiium ,  hu- 
manarum  ,  ac  civilium ,  tranfgreffo  ,  (a)  five 
fiat  omittendo  five  committendo.  Verum,ex 
di&is  de  Iujiitia  Vniverfali ,  hac  Injufiitia  Vni- 
verfalis  fatis  innotefcit :  &  quae  huc  faciunt , 
fequens  dejure  difputatio  exponet. 

(a )  Hinc  orta  eft  diitinctiopeccatorum  omiffionis 
$t  commiffionis ;  peccata  omiflionis  commit- 
tuntur  contra  pra:cepta  legis  cujufcunque 
pofitiva  ,  feu  affirmata  ,  ut  contra  prxce- 
ptum  4.  &  5.  legis  moralis  :  fedpeccata  com- 
miffionis  ,  fiunt  contra  prxcepta  legum  negati- 
va,  ut  contra  pratceptum  6.7.8.&C  Notan- 
dum  autem  eft  peccatum  omiffionis  &  commif- 

-  fionis  refpeclu  adtus  externi  &  imperati  >  nani 
nullum  datur  peccatum  omiffionis,  quin  habeat 
femper  aclum  fibi  comitem  pofitivum  ,  fed  in» 
ternum  atque  elicitum  intelleclus  praftici  Sc 
voluntatis,  nemo  enim  omittit  fanftificare  fab- 
bathum,  aut  precari Deum,  nifi  quia  vult  id non 
facere,  &  vult  quiajudicat  non  faciendum. 

ANNEXA  DE  JUSTITIA 
UNIVERSALI. 

1 .  zsfn  quis  pojjit  ejfe  erga  feipfumjujius?  A. 

2 .  lAn  quispojft  infeipfum  effe  injuflus  ?  A. 

3 .  zAnpugnent  interfejusfiri&um  &  aaui- 
tas  ?  Vtrumlibet  cum  diji . 

4.  An  fummum  jus  ftt  fumma  injuria .?  V- 
trumlibet  cum  diji. 

5* .  An  exjurefcripto ,  an  ex  aauitate ,  Jttjti* 
dicandum  ?  R.  prius. 


DISPUTATIONUM     PRACTICARUM 

TirgesimA, 


D  E 


IVSTITIA  PARTICVLARI 


IVjiitiam  divifit  Difputatio  praecedens  in 
Vniverfalem  8c  &  Particularem ,  th.  j\  at- 
que  Vniverfalem  expofuit  th.  6.  8c  feqq- 
Particularem  haec  imprsefentiarum  exponet 
Difputatw ,  quae  hxc  tria  ordine  explicabit , 


T  H   E   S   I  S      I. 

An  Jit  Iujiita  qu<edam  particularis  diJiinBa  ai 
Vniverfali  ?  ^uidjtt  ?  Qaotuplexjit  ? 

II.  Dari  Iufiitiam  Particularem  ,  ab  Vni- 

verfali diverfam ,  c.  2.  /.  5-.  Eth.  adNtcom.  tri- 

bus  probat  rationibus  Arifioteles.  §.  i.-Si  datur 

Q  2  injuftitia 


iz4 


COLLEGIUM      EtHICXTM. 


jnjuftitia  particularis ,  diverfa  ab  univerfali 
injuftitia :  ergo  etiam  dari  debet  juftitia  parti-  | 
cularis ,  diverfa  ab  uni verfali ,  quia  habitus  ex 
contrariis  optime  cognofcuntur ,  contrario- 
rumque  habituum  eadem  eft  ratio,  nam  con- 
traria  funt  contrariorum  confequentia.   Sed 
verumeftprius.  ErgoScpofterius.  Prob.Min. 
Hsec  duoi  ©^tvfl^t*,  legum  tranfgreflio,qu3e 
pertinetaduniverfalem  injuftitiam ,  ut  c.  i. 
/.  y.  Eth.  docet  Ariji.  8c  Tabtepsj>lu ,  qux  perti- 
net  ad  particularem  injuftitiam,  jfrifi,  I.  $. 
Eth.  c.  i.  funt  inter  fe  diverfa ,  imo  in  tantum 
inter  fe  diverfa,  ut  altera,  fc.  i&fyfivopi*>  fepa- 
rari  poflit  ab  altera ,  fc.  ruf%zmi^u  :  nam  qui 
(  funt  verba  zAriJi.  cap.  cit.  )  clypeum  abjicit  ob 
ignaviam ,  qui  maledicit  ob  afperitatem ,  qui  non 
auxiliatur  proximo  per  iUiberalitatem  ,  injujie 
quidem  agit  ,  peccatque  injuftitia  univerfali 
feulegaii,  eftque  ©^Jvc/W^»,  alicujus  legis 
tranfgreflbr ,  fed  non  eft  73^  s  <»=>«->}$,  neque 
injufte  agit  injuftitia  particulari,  quia,  nec 
plus  fibi  fumit ,  nec  plus  fibi  retinet ,  ex  bonis 
alienis,  quam  eft  sequum.  Cum  itaque  -3>^- 
lopioe.  fit  alia  a  tj^sovt^ix ,  injuftitia  univerfalis 
diverfaabinjuftitiaparticulari,  quod  eft  de- 
monftratum,oportct,ex  lege  contrariorum,8c 
juftitiam  univerfalem  efle  diftin&am  a  parti- 
culari ,  &  viceverfa,  quod  erat  demonftran- 
dum.'§.i.Si  injuftitiauniverfalisefTeteadem 
cum  particulari ,  tum  omnes ,  qui  injufte  age- 
rent,  proptereandcm  caufam  ,  eundemque 
finem,  8c  eodem  modo,  dicendi  eflcnt  injufti. 
Pofteriuseftabfurdum.  Ergo8cprius.  Minor 
prob.  verbis  Ariji.  Si  qiius  qu<ejius  causd  adulte- 
retur  &pius  accipiat ,  alius  Iargiatur  &  damno 
afftciatur  ob  cupiditatem ,  hic  quidem  intempe- 
r^^^^ro^r^^&injuftusinjuftitiauniverfali, 
illc  injuftus  proprie  8c  particulari  injuftitia. 
Mcns  Philofophi  innitcns  axiomati  recepto, 
quod  habituscx  fine  diftinguantur,  hxc  eft. 
Poteft  quis  adultcrii  crimen  committere,  tan- 
quam  quxftum  cx  adulterio  faciens  ,  8c  eo 
ouaeftu  ad  turpitudincm  du&us:  alius  vcro  , 
iolalibineincitatus,  nulloque  pcrtractus  lu- 
cro,  imo  dimnum  potiusacjacturam  rci  fa- 
cultatumquc  8c  pecuni:c  faciens.  Prior  nofl 
cft  libidinof  us ,  fivc  intemperans ,  quia  adul- 
terium non  commifit ut libidini  fatisfaceret , 


fed  eft  injuftus ,  quia  propter  lucrum  commi* 
fit ,  quod ,  vel  ex  adulterio  tulit ,  vel  per  frau- 
dem  ac  vim  ,  dum  adulteram  auro  mundove 
fpoliat,vel  alio  quovis  modo,fibi  fecit:  contra, 
pofterior  vere  libidinofus  eft,  noninjuftus,. 
quiafoliuslibidiniscaufa,  ut  eam  expleret , 
adulterio  fefe  contaminavit.  §.  3.  Si  ■sr\son%ioi> 
particularis  injuftitia,  elfeteadem  cum  ©Jjb$6- 
topist  ,  legum  tranfgreflione ,  injuftitiauni- 
verfali ,  poflet  WAeavsl/*  quoque  referri  ad  re- 
liqua  vitia  moralia,  ut  i&^fyapix.  Sed  & \iov%- 
f/#  non  poteft  ,  &c.  Min.prob.  Qina  abfur- 
dum  eft  dicere ,  ut ,  qui  contra  aliquam  virtu- 
tem ,  puta  fortitudinem  aut  temperantiam , 
peccat,  is/it  zj\sovszTn? :  atnon  eft  abfurdum, 
eum  dicere  zj^j-io^ov.  Si  quis proximejiantem> 
in  acie  deferuerit ,  peccat  contra  Iegalem  j ufti- 
tiam ,  quia  ignavus  eft ;  at  ignavia  legibus  ve- 
tatur.  Si  quis  alrum  verberaverit,  iterum  con- 
tra  legalem  delinquit  juftitiam,quia  tale  opus 
irae  adfcribitur.  At  ignavus  aut  iracundus  non 
dicitur  ttasoukt^,  fed  fic  dicitur,  qui  qu<ejium 
fecit  iniquum  :  8c  hxc  vitiofitas  ad  nullum 
aliud  lege  prohibitum  vitium  referri  poteft, 
quam  ad  injuftitiam  8c  quidem  particularem. 
Haec  funt  tria  Arifotelvs  argumenta  de  Injujii- 
tid,(\u§  a  contrario  de  Iujiitia  intelligi  debent. 
Et  fic  conclufio  facile  liquet.  Dari  jujiitiam 
particularem  diJiinBam  ajujiitia  univerfali. 

III.  iR^yfrJuftitia particularis ,  Arijiotc- 
les  cap.i,  cit.  I.  ?.  Ethic.  explicat,  inftituta 
comparatione  inter  Univerfalem8cParticu- 
larem  juftitiam.  Summa  comparationis  inco 
conliftit.  Quodjuftitiauniverfalis  fefe  habeat 
ad  particularem  ,  ut  totum  ad  partcm  :  quod 
iterum  Philofophus  oftendit  a  contrarioabin- 
juftitia :  Nam  injuftitiauniverfalis ,  i.  e.  ino- 
bcdientia ,  eft  quaft  totum,  quia  cornpleditur 
fub  fcfe  omnia ,  qux  funt  -s&xj.ioit.x,  contra 
legcm  ,omnia  injuftcfa6la,  quocunquealias 
nomine  foleant  appellari :  particularis  autem 
injuftitianon  dicitur  de  omni  injuftefaclo, 
fed  tantum  de  iniquabonorumexternorum 
diftributioneautcommutatione,  in  quanon 
eft  fcrvata  juftaa:qualitas ,  pro  ratione,  digni- 
ntc,  aeftimatione,  tam  pcrfonarum  ,  quam 
rcrum  ,  qux  intcrfe,  vcldiftribuuntur ,  vel 
commutantur :  ita  ut  una  pars  plus  habeat , 

quam 


OLLEGTUM      EtHICUM. 


quam  ei  debetur ,  quod  folet  vocari  lacrum  , 
alteraminushabeat  quam  ei  debetur,  quod 
folet  vocari  damnum:  omne  enim  plusboni 
&  minus  mali ,  lucrum  eft ;  Sc,  omne  plus  mali 
&  minus  boni,damnum  cft :  ubicunque  autem 
eft plus  vel  minus  lucri  vel  damni,  indiftri- 
butione  &  commutatione  rerum  ,  ibi  eft  d vt- 
g-otvs  ,  insequalitas ,  ideoqueeft  injuftitia.  At- 
que ,  eodem  modo ,  fefe  habet  Juftitia  univer- 
falis  ad  particularem  ,  quemadmodum  totum 
adpartem:  namjuftitiauniverfalisdiciturde 
omnibusadtionibus,  quse  legibusScvirtuti- 
bus  funtconfcntaneae  :  juftitia  vero  particula- 
ris  dicitur  tantum  de j  uita  8c  sequali  bonorum 
externorum  diftributione  8c  commutatione , 
in  qua  fervatur  ejufmodi  sequalitas ,  ut  neutra 
pars  poflit  dici  habere  vei  plus  vel  minus, 
quameidebetur.  (a)  Atqueexhifceliquet, 
Vniverjalem  juftitiam  ,  totius  6c  quafi generk ; 
Particularem,  partis  8c  quajijpeciei,  habere  na- 
turam :  nam  in  bona  confequentia  dicere  pof- 
fumus  :  omne  juftum  particulare  ,  quod  ab 
Arijiotele  dicitur  %*»,  eft  etiamjuftumuni- 
verfale,  quod  vocatur  vepivov,  quia  eft  legi- 
bus  mandatum  j  fed  non  vice  verfa  :  non 
omne  vojiipof  9  legale,  eft^cTjy,  3equale,quia 
qui  temperanter  vivit,is  quidem  fervat  legem 
de  temperanter  vivendo ,  8c  fic  eft  juftus  Jufti- 
tia  legalij  fed  non  ftatim  eft  juftus  Juftitia  par- 
ticulari,  quiavirtemperans  poteft  plus  fibi 
fumere  8c  minus  alteri  dare  quam  debet. 

(a)  Quia  juftitiauniverfalis  omnesm  CeCe  conti- 
nct  virtutes  ,  quatenus  eft  obedicntia  prsftita 
lcgibus ,  quae  de  omnium  &  fingularum  virtu- 
tum  exercicio  pratcipiunt ,  re<fte  dicitur  totum, 
&  omnes  &  fingulae  virtutcs,  quia,  quatenus  le- 
gibus  prxfcripta:  exercentur ,  vocantur  juftitia 
univerfalis  ,  re<fte  dicuntur  ejus  partcs  5  confe- 
quenter,  cum  iuftitiaparticularis  quoqueprxci- 
piatur  legibus  ,  quaj  prxfcribunt  effe  fervandam 
xqualitatem  in  diftribuendis  aut  confercndis 
bonis  fortunx  ,  honoribus  ac  pecuniis,  pro  me- 
ritisinRempublicam  ,  aut  valorererum  com- 
mutatarum  ,  &  illa  quoqiie  fub  juftitiauniver- 
fa!i,utpars  fub  toto  contineri  dicitur,quia,cum 
exercetur.obfequium  prreftatur  ,legibus  deilla 
excrcenda  latis  ,  8:ficdicitur  non  juftitia  par- 
ticularis  ,  fed  univerfalis  3  ideoqueomnis  ,  qui 
juftuseft  juftitiapacticulari ,  etiam  juftus  eft  ju- 
ftitia  univeifalipfed  non  vice  vcrfa:  nam  qui  for  - 


12  J 


tiseftipfo  a<ftu,  quia  id  praeftat ,  quod  leo-es  ju* 
bent  ,  juftus  rede  dicitur  juftitia  univerfali,  fed 
nullo  modo  poteft  dici,in  quantum  fortiter  agit, 
Juftus  juftitiaparticulari,  quia  fortiter  agendo 
non  verfatur  circa  bona  fortunae,  honores,  divi- 
tias,  8cc.  veldiftribuenda,  vel  commutanda. 

IV.  Quasex  Ariji.  EthJ.f.  c.  1.  jamdi£ 
feruimus ,  ea  naturam  Iusliti*  particularis  iic 
fatis  manifeftam  faciunt ,  fufficiuntque  ad  ali- 
quam  ejus  definitionem  conficiundam,  quarn 
^i/?,nufpiam  adfignatjfed  ea  ex  ipfo  8c  Thom. 
Aquin.  2.  2.  quaft.  j-8.  fic  inftitui  poteft.  Iujii- 
tia  particularis  efivirtus  moralis ,  qu<ein  rerum 
externarum  dijiributione  &  commutationeme- 
diocritatemfervat ,  ut  nec  de  bonis  plusjibi  quif- 
que  vendicet  &  minus  alteri  relinquat ,  necde 
malis  minusjibi  imponat  &plus  alteri  attribuat, 
quam  par  eff ,  &  aquum,  $*jure  debetur.  Haec 
definitio,  praeter  Genus  debitum,  Qbjetlum  po- 
nit  genuinum  ,  8c  rationem  mediocritatis 
(  quae  in juftitiaparticulari  teneri  debet)  tan- 
quamejusi^m^ttz.  Genus ,  eft  Virtusmora- 
lis.  Qbjefium,  funt  res  externae ;  five  fuerint 
inbonis ,  ut  honores ,  pecunise ,  lucrum ,  8cc. 
live  in  malis,  ut  pcenae,  onera ,  damnum ,  8cc. 
Uno  verbo ;  quaecunque  inter  homines  diftri- 
bui  ita  polTunt ,  aut  commutari,  ut  diftributio 
illa  vel  commutatio  aliquam  aequalitatem  vel 
insequalitatem  efficiat  vel  recipiat.  Forma  effc 
Mediocritas,fed  non  ejufmodi ,  cujufmodi  effc 
reliquarum  Virtutum,qtiod  ipfe  docetPhilofo- 
phus  Eth.  ad Nicom.  l.f.  c.  9.  Etenim  cum  vir- 
tutes  reliqu£,inter  duo  extrema  vitia,duafque 
vitiofasa&ionesdiftin&as,  lint  interpoiitae, 
quarum  una  firnpliciter  a  medio  deficit,altera 
medium  fupergreditur  atque  excedit ;  juftitia 
contra  ab  ejufmodi  extremis  cingitur ,  quo- 
rum  utrumqueinuno  eodemque  actu  repe- 
rituracconcurrit:  atque  haec  duo  extrema, 
funt  plus  8c  minus ,  quse  ambo  ftmul  ih  una  8c 
eadem  adiione  funt,  ideoque  unumtantum 
conftituunt  vitium  ,  quod  uno  quoque  nomi- 
ne  injuflitiam  vocamus.  V.  C.  Qivi,  alterum 
defraudat ,  unaoc  eadem  aclione ,  modum  ex- 
ceditacdeficit:  excedit,  quiaplusiibi  fumit 
quam  debet  -,  deficit ,  quia  minus  alteri  relin- 
quit  quam  debebatur  ei :  non  fic  {hCe  res  habet 
in  virtutibusaliis.  V.  C.  in  Fortitudine;  te- 
^3  mere 


12.6  C   O    L   L   E   G   I   U    M 

mere  omniaaudere ,  excciTus  eft  i  nihil  aude- 
re ,  defectus :  at  hsec  duo  firaul  in  unaa&ione 
reperiri  nequeunt :  8c  hinc  eft ,  quod  exceflus 
gc  defe&us,  in  reliquis  virtutibus  duovitia 
gignant  ,  in  juftitia  particulari  non  item. 
(a)  Deinde,  cum  reliquce  virtutesinmedio 


E   T   H   I   C   U   M. 

V.  Deftnitionem  Juftteiae  Particularis  exci- 
y\tQ)\\s  Divijto  ,  quseexdefinitione  allatain- 
ftitui  potefthsec.  luftitiaparticularis  eft  ,  vel 
Diftribuens,  vel  Cemmutans  feu  Corrigens.  Vul- 
go  dicunt  eam  effe ,  vel  Diftributivam ,  vel 
Commutativam  five  Corretlivam.  Atque  hanc 


rationistantumconfiftant,  juftitiaparticula-  divifionem  ipfeponit  Ariftotelesin  hnzcap.  2. 
ris ,  quxdam  faltem  ,  fc  commutans ,  in  me-  7.  ?.  Eth.adNicom.  Ejus  ,  inquit,  qua  fecun- 
dio  iniuper  rei  eft  pofita.  Quod  fatis  bene  ex-  :  dum  partem  esl ,  laftitia,  una  quidem  eslfpecies, 
plicaturab  Aquin.  infum.hc.cit.  £ce']usC<wz-  '  qu<e  in  diftributionibus  honoris  ,velpecuni<e ,vel 
metatcribw.  Nos rem exemplo  illuftrabimus.  <  aliarumrerum ,  quotquot  dividipoffuntiis ,  qui 
Temperantise  mediumin  eo  eft  pofitum  ,  1  participesfunt ejufdem  Reipublic<£,verfatur,  al~ 
ut  pro  refpeftu  honeftatis ,  valetudinis,  per-  |  tera,  quain  contraBibus  eH ,  emendatrix:  hu- 
fonarum  ,loci,  actemporis5tantumquisedat '  j us  vero partes  funt  du<te ;  nam  excontratlibus , 
acbibat,  quantum  re&aratio,  ceujudexat-  |  aliifunt  Voluntarii,  alii  Involuntarii,&c.  Vid. 
que  arbitra,  di&ati  quod  medium,  prore-  |  Arift.  (^)Juftitia,  alia  2\$vipvfL*.y\,  Diftribu- 
fpeclu  illarum  circumftantiarum,  multismo-  '  trix ,  alia  G-uvxT&xx.Ttxy  ,  Commutatrix  ,  five 
dis  variari  poteft  ,  unde  variumarationecon-  $io£$&>2tKij,Corretlrix.  ?rimam  zitPhilofophus 
ftituitur:  atmediumjuftitisenonexejufmodi  verfari  in  partitione  (b)  ac  diftributione  ali- 
rationis  arbitrio  varioqiie  pendet  di&amine ,  !  quaru  rerum  communium  ;  five  bonarum,  ut 
fed  ex  ipfius  rei  ( in  quaeft  vel  sequalitas  vel  •  honorum ,  pecuniae,  Magiftratuum ,  fivema 

•  t  •  \  a       rc      _  _  •  _,  t  T     /">     p!  *2i!-  I  1 „_i_l     1    '         __**!' _.      _f!_ __ _.       ___. 


incequalitas )  natura  affumitur.  V  C.  Si  quis 
domum  alienam  ad  fe  transferre  emtione  co- 
gitet,oportetfecundummediumjuftitie.  tan- 
tum  pretii  exolvat,  quantum  domus  meretur: 
neque  tamen  exiftimandum  eft,  hoc  medium 
rci  efle  contrarium  rationiaut  minusconfo- 
num  :  nam,  fimulatquesequalitasrerum  vel 
commutandarum  veldiftribuendarum  in  me- 
dio  eft  poiita ,  ftatim  ea  rationis  mediocritati 
confentit ,  8c  ,  quod  eft  medium  rei ,  fimul  fit 
mcd.um  rationis,  quia ratio di_tat ,  arbitra 


larum  ,  ut  laboris ,  vigiliarum,  fumtuum,  ve- 
ftigalium,  contributionum  ,  aliorumque  in- 
commodorum  ,  quorum  oportet  effe  partici- 
pes  ,  qui  ejufdem  Rcip.  communione  funt 
jundli.  Atque  hoc  juftitije  diftribuentvs  offi- 
ciumeffeprobat  Philofophus.  Quia ,  inquit, 
in  his  contingit  &  in<equale  habere  &  <equale 
aliumabalio.  Quafi  dicat.  Ubi  arqualitas  in- 
venitur  8c  inxqualitas  unius  hominis  compa- 
rati  ad  alterum  ,  ibi  oportct  eife  ac  verfari  ju- 
ftitiam  peculiarem  ,  quce  proprium  sequalita- 


tur,  nihilque  aliud  judicat,  quam  ut  rebus   tismedium  inveftigetacdefiniat.    Sed  in  di- 
iplis ,  vel  commutandis  vel  diftribucndis ,  vel    ftributione  honorum,  prxmiorum ,  aliorum- 

que  bonorum ,  8c  cx  oppofito,  malorum  com- 
munium,  inter  eos  ,  qui  ejufdem  Civitatis 
Reiqucpublicaefuntparticipes,  8c  cequalitas 
ciTepoteftScinaequalitas.  Ergo  in  ifta  diilri- 
butione  verfari  oportet  aliquam  juftitiam  pe~ 
culiarem.  Eam  diftribueniem  vocamuscx  Phi- 
lofopho.  Alteram Juftitix  Particularis  fpeciem 
dicit  occupari  inrerum  commutationibus£c 
contra&ibus,  quorum  vi  cx  ditioncScpotc- 
ilatc  ,  vd  uniu ;  hjminis  ,  fc.  privati  vcl  Rcip. 
quxtumuniuspartisacprivati  vicem  tenet, 
aliquidtransfeiturinalterum  privatum  ,  aut 
quoad  dominium  feu  pofielVionem.aut  quoad 
ufum  ,  ut  ficricernimusinemtione,  vendi- 

tione 


prctium  vel  premium ,  ccquetur. 

(<i)  Otniiis  Yirtus   confiftit  in    medio   rationis  , 
imr  i.  Prudcntia  viri  prudenris  ,  pofl: 
•enfas  omncs  circum(ta:itias  morales  ;  Ju- 
ftitia  Commutans  prxter  mcdium  rarionis  in- 
fupcr  cxigit  medium  rci  ,  quod  in  aliis  virtuti- 1 
bus  non  requiritur:  lioc  tamen  mcdiumrei  in! 
fuftitia  Commmantc  a  mcdio    rationis    circa; 
•)  icm  non  diftctt  ;  Ratio  cnim  ipfa  indicat 
medium  rci ,  i.  c.  omoimodam  /fcquali.atcm 
fcr/andamciTe,  intcr  pcrfonas  ,  circnmOantias, 
^:  rcs  eommatttMi  fed  medium  ELationi 
Virtutibu  lultis  molis  variatur  pro  va- 

liatis  ciicumftaotiis  moralibus  ,  idcoqucclto- 
»  .1  modo  acqualc,  aut  fcinpcr  unum  Sc  idon. 


COLLEGIU 

tione ,  locatione ,  conduclione ,  commodato, 
mutuo ,  fimilibuive  pactis  &  conventis ,  qux 
o-vjuuXsdypaflg.  Grsece  vocat  Arijloteles ,  eaque 
dicit  efle,ra  fip  ikxvkx^tv.  ^V  etKttcictj  hejc fpon- 
tanea  ,  illa  invita.  In  utrifque  eft  occupata 
juftitia  commutans  ,  Sc  eodem  modo  :  unde 
non  novae  funt  fpecies  jujiiti*  commutantis , 
quarum  altera  circa  contractus  <voluntarios,a\- 
tera  circa  involuntarios  verietur ,  fed  ej ufdem 
Juftitise  commutantis  partes  duse  :  n.am  in 
commutationibus ,  tum  voluntariis ,  tum  in- 
voluntariis,  una  8c  eadempJaneeftratiode- 
biti,  unus  idemque  mcdus  res  ad  sequalitatem 
redigendi ,  una  quoqueformalisratioeftju- 
ftitiaej  interim  ,  rationemateriae  circaquam 
autobje&i,  aliqua  eftdiverfitas:  naminvo- 
luntariis  commerciis  fantum  res  compenia- 
tur  :  at  in  involuntariis  commutationibus, 
damnum  pariter  &  Offenfa :  quod  cJarius  pate- 
bit,  fi,  qusenamdicantur  ^uux^Jy^'^, ,  8c 
quae  fint  tKttmx ,  qusenam  uK%Q-.a  ,  uberius  ex- 
ponamus. 

(a)  JuftitiaDiftribuens  verfatur  circa  bona  &  ma- 
Ja  ,  qux  a  Magiftratudiftribui  debent  Subditis, 
proratione,  conditione ,  ftatu,  dignitate ,  o- 
pibus ,  meritis  ,  veldemeritis  eoruminRemp. 
&  fervat  mediocritatem  Rationis  tantum  5  ]u- 
ftitia  Commutans  exercetur  a  privato  in  priva- 
tum  aut  a  Magiftratu  in  quantum  habet  Ratio- 
demprivati  in  fubditos  ut  Privatos,  verfaturque 
inter  bona  &mala,  exrerum  Commutatione 
privatis  advenientia  ,  nulla  habita  ratione  fta- 
tus  ,  conditionis  ,  dignitatis ,  divitiarum  ,  meri- 
torum  &  demeritotum  in  Remp.  fervatque 
medium  Rei :  plus  boni,  five  publici,  five  priva- 
ti ,  collatum  alicui ,  quam  debet ,  vocatur  Lu- 
crum ;  plus  mali  alicui  illatum  ,  quamdcbet, 
vocatur  Damnum  :  fic,  cum  praeda  aliqua  a  Ma- 
giftratu  diftribuCnda  eft  in  Subditos  ,  aut  pra> 
mium  inter  eos  dividendum,  fi  quis  fubditorum 
plus  prxdae  velprxmii  reportet  quam  eftmeri- 
tus  ,  is  lucrumfacit ,  fi  quis  minus  referat,  is 
damnum  patirur ;  utvero  hic  fervetur  medio- 
critas  ,  Ratio  expendit  merita  fingulorum  ,  & 
unicuique  pro  ratione  mcritorum  ,  vel  majo- 
rum  ,  vel  minorum  ,  fuam  afiignat  prxdaz  aut 
pra-mii  portioncm :  fic  habetur  quoque  Ratio 
dignitatisac  ftatus,namChiliarchus  pluspraedae 
aut  pra:miiaufert,quam  Centurio,  &  plus  Cen- 
turio  quam  Vexillifer,  &  Vexillifer  plus,  quam 
gregarius  miles ;  at  vero  in  Juftitia  Commu- 


M 


£  T  H   I   C   U   M. 


12? 

tante  nulla  habetur  Ratio  dignitatis  ,  autmeri- 
torum  ;  five  enim  Princcps  ,  five  plebeius  cal- 
ceos  emerit ,  tantum  pretii  Princeps  dcbet  pro 
ftiis  calceis,  quam  plebejus  pro  fuis  ;  Si  quis 
Chiliarchus  conduxeritdomu,debet  hoc  iplum 
pretiumpro  conductis  xdibus  perfolvere  quod 
promifir,  xque  ac  miles  gregariuspro  conducta 
a  fc  domo ,  fk  five  Magiftratus  aliquid  emat, 
aut  vendat  Subdito,  vel  privatus  privato  ,  utro- 
bique  fervandum  eft  medium  Rei ,  &.  tantun- 
dem  pretii  refundendum,  quantum  in  emptione 
ac  venditione  ex  Contraftu  cft  poflulatum  ,  ne- 
que  enim  ibiMagiftratusfpeftarurut  Magiftra- 
tus,  fed  ut  privatus,  neque  pecuniam,  quam  fol- 
vit  pro  rebus  emptis  ac  venditis,  de  Publico  dat 
/Erario  ,  fed  de  luis  privatis  nummis  ;  ita  idem 
Magiftratus  quodftipcndium  promittit  Profef- 
fori ,  Paftori ,  Reclori,  Urbis  fuae  Medico,  Syn- 
dico,  Secretario,  omnibufque  Officiariis  ,  &  o- 
perariis  ,quorum  operautiturad  Reip.bonum, 
debet  fervare  medium  Rei ,  &  tantum  dare  fin- 
gulis  ftipenciii ,  quantum  fpopondit ,  atque  pol- 
licitus  eft  ,  habet  enim  Magiftratus  hic  ,  condu- 
cens  illorum  operas,  fe,ut  privatus,&  tanquam 
pars  contrahens  ,  &  conducens  ;  Illi  fe  habent, 
ut  pars  altera  contrahens ,  &  locans  operam 
fuam  certamercede. 
(b)  Dicitur  juftitia  diftributrix  verfari  circa  res 
communes,i.  e.  diftribuendas  ,  i.  e.  circaresil- 
las,  non  qux  funt  hujus,  vel  illius  individui,  aut 
privati  poffefToris,  Petri  aut  Pauli,  &c.  fed  quas 
funt  fitas  intra  poteftatem  Reipublica:  feuprac- 
fe&orum  ejus  ,  penes  quos  folos  juseftdiftri- 
buendi  illa  ,  ejufdem  communionis  aut  Reipu- 
blicx  membris,  ut  funt  dignitates,  tituli,  hono- 
res  &officiapublica,  itempraemia&pecuniac 
publicre  ,  item  vectigalia,  tributa  &  fumptus  in 
publicum  erogandi  ,  neque  enim  cujufvis  eft 
privati ,  illos  fibi  honores  &  titulos  fumere, 
quosvult,  fed  oportet  Magiftratum  illos  ipfi 
conferre  pro  ratione  meritorum  in  Rempubli- 
cam  ,  nec  cuivis  licet  illa  portare  tributa  ,  quas 
vult,  fed  oportet  Magiftratum  ea  imponere  cui- 
que  pro  ratione  divitiarum  quas  poflidet  ac  me- 
ritorum  quoque  in  Rempublicam  :  juftitiam  er- 
go  diftribuentem  exercere  eft  fupcrioris  in  infe- 
riorem,  ac  proprieMagiftratus  infubditos,licec 
non  nunquam  illudquoq;  tribuaturparentibus 
inliberos  ,  dominisinfervos.prxceptoribusin 
difcipu!os,fecl  iinproprie  tamcn:  porro  res  com- 
munes  ,  i.e.  ad  communionem  aut  commuta- 
tionemfpeftantes  Reipublicx  ,  funrvel  bonx, 
i.  e.  jucundx  ac  gratx  ,  vel  malx,  i.  c.  injucun- 
dx  atquc  ingratx,  nam  res  malx,  i.e.  inhoneftx 
ac  turpes  ,  diAribuifubditis  aMagiftratu  ,   ncc 
poffunt ,  nec  debent ;  bona  utilia  diftribui  pof- 

f  unt , 


21 


COLLEGIUM      ETHICUM. 


funt  >  quin  Sc  inutilia  ,  feu  cam  aliquo  dimno 
privatorum  conjuncta,  ut  fi  fubdiris  onera  qux- 
dam  ac  vectigalia  imponantur  ferenda  ,  aut 
fumptus  faciendi  pro  publico  mandato magi- 
ftratus,  hic  enim  valer.,  Publicaprivatis  antefe- 
rendabonis. 


VI 


Xuooc&ccyftgL,    flVC  >075   j?  cru/jztl&ii. 


yeiv ,  five  ^W  £  g-iujxXXutIhv  ,  derivetur ,  ex 
ex  vi  vocis  ,  proprie  fignificat  ,  contra- 
dtum ,  pacStionem,  permutationem  ;  at  Arifi. 
ejus  vocis  notionem  amplificavit,8c  extendit, 
ad  fignificandum ,  non  tantum  contra£him , 
fed  8c delicSla ,  flagitia ,  cmnia  denique  nego- 
tia  civilia ,  ut  teftamenta ,  nuptias ,  aliaque  id 
genus  plura ,  ficuti  obfervavit  re&e  Giphanius 
in  Comment.fuis  adc.  z.  l.$.  Eth.jam  cit.  Qu^, 
inquit,  tam  latepatens  notio  hujus  <vocis,  nefcio, 
an  apudullumpratereafcriptorem  quam  Arifi§- 
telem  reperiatur.  Ac  praeter  hanc  ex  origine 
fua  reftridtionem  ,  ex  z^frifiotele  laxiorem  vo- 
cis  <ruvuX^oi'y(&oci&>  acceptionem  ,  refert  Gi- 
phanius  ,  aliam  adhuc  anguftiorem,  8cjuri  ci- 
viii  propriam,  cujus  Dociores  interdum  vo- 
cant  a-wjdxxuyy.a.,  negotium ,  ex  quoacTiio 
civilisoritur :  qua  ratione,  pacSta  proprie  di- 
£ra  dicuntur  carere  o-wjccXXccyuciaz ,  contra- 
c£us  dicuntur  habere  ovvciWxypx.     Eft  8c 
quartanotioanguftiflima  hujusvocis,  Iurif- 
confuhis  tantum  nota ,  quae  non  omnes  con- 
tra&us ,  fed certos tantum  fignificat ,  ex  qui- 
bus  fc.  utrimque  nafcitur  obligatio ,  utfunt , 
emtio,  venditio,  locatio,  condu&io,  8cc. 
Prima  vocis  notio  omnibus  fcriptoribus  uiita- 
tacft.   SecundaArifi.    Tertia  &  Quarta  Iurif- 
cvnfi  propria.    Nos  ex  Arifioteli*  mente  hoc 
vocabulum  ufurpamus ,  quia  commodius  vo- 
cabulumhocGraeco,  ccLatino,  commutatio- 
nnm  aut  contracluum ,  non  occurrit.  Hi nc  ma- 
nireftum  eft,  quam  late  pateat  lufiitia  Commu- 
tantvs  ubjctJum:  nempe,  five avvdxXacyfj^ fi- 
gnificet  permutationem  8c  contracCtum  obli- 


fulti  tribus  v&\>\s,perfonaru,remm,fyL  aBionunh 
id  una  <n/vcc\xccyuaT(^  voce  hic  comprehen- 
dit  Arifioteles.  (a)  Hoc  igitur  ofricium  eft  Ia- 
fiitia  commutantis  fieu  corrigentis ,  ut  emendet 
commutationes ,  contra&us ,  a&ionefque  ci- 
viles ,  quarum  vi  aliquid  ab  uno ,  vel  homi- 
ne ,  vel  magiftratu ,  habente  rationem  unius , 
transfertur  ad  alium :  multum  enim  in  his  per 
inxqualitatem  peccavi  poteft ,  quae  inaequali- 
tas  per  aliquam  virtutem  ad  juftam  aequalita- 
temreducidebet.  (b)  Atquehincdifcrimen 
liquet  inter  hanc  8c  diftribuentemjuftitiam: 
hasc aliquid  transfert  a  Rep.  ad  certosj  illa  ali- 
quid  a  iingularibus ,  aut  eo ,  qui  rationem  fin- 
gularis  8c  unius  habet ,  ad  fmgulares  8c  priva- 
tos. 

(*)  Qj£ia  iu  commerciis  8c  contraclibus  vitac  ci- 
vilis  inter  privatosfxpe  non  fervatur  jus  ,  fed 
unus  plus  refert,  alter  minus  accipit  ,  quam  de- 
bet ,  in  quo  fita  eft  injuria  ,  neceffe  elt  iit  aliqua 
Virtus  doceat  medium  ,  quod  hic  fer^ari  debet, 
ut  nullus  ab  altero  injuriam  patiatur  ;  hxc  eft 
Juftitia  Commutans  ,  qux .,  quia  illam  injufti- 
tiam  emendat,  Corrigens  dicitur. 

.(b)  Juftitia  diftribuens  femper  excrcetur  aMagi- 
ftratu,  qua  Magiftratu.in  fubditos,qua  fubditos, 
habeturque  hic  femper  ratio  meritorum  8c  de- 
meritorum  in  Rempublicam  ;  fed  juftitia  com- 
mutans  exercetur  a  privato  in  privatum  ,  aut  li 
cxerceatur  in  fubditum  ,  Magiftratus  fpeclatur 
ut  privatus  ,  nullaquc  hic  habetur  meritorum 
autdcmerirommratio  ,  ut  il  Magiftratus  xdes 
conducat ,  aut  aliquid  a  fubdito  emat ;  imo  ne 
quidem  ut  Magiftratus  fpeftatur  ,  quando  pa- 
ftum  cum  aliquo  fubditorum  init  dc  ftipendio  , 
quod  pollicetur  fubdito  huic  aut  illi  pro  opera 
prxftanda,  aut  foivit  pro  prxftita. 

VII.  *ZuvsL\\i.yf.i'i(c,t  ^Arifioteli  funt ,  vel 
'tKx<ncct  fpontariea,  vel  cc;cvcr.cctinv\ta.\  Iurifcon- 
/«/mcontra&usistantumeft,  qui  eftvolun- 
tarius  ex  parte  utriufque  contrahentis:  Arifio- 
les  etiam  contracxum  vocat ,  non  fponte  ini- 


gantem  vel  cx  utraque  vel  ex  altera  parte,five  j  tum  ,  ratione  unius  partis  contrahentis :  quia 
padhonem  8c  conventionem  ,  five  deliaum ,  enim  ,  v.  c  (a)  inter  pulfantem  8c  pulfatum  , 
autquippiamaliud,  quoda6tioniscivilis  no-  j  interfurantemSceumcuifurtum  fit,  pc:rfo- 
minccontineripoteft,  quicquid  tandcmfub  narum  quaedam  eit  mutatio  (namunusagit, 
nomineo-jv^AAaV^^^venit^cadit  injufti-  \  8c  hujusrationccontraduseft  voluntarius.al- 
tiam  commutantem  ,  cujus  eadem  eftj  qu*  terpatitur,  8v.hujusrationecontracl:useft  in- 
cftjuriscivilis,materia:quodc;iinijunfcon-  |  voluntarius)  nehanccommutationemomit- 

tat, 


COLLEGIUM      ETHICU 


M, 


tat,  dividit  Commutationem  in  Voluntariam 
&  Involuntariam.  Voluntariam  dicit,  cujus 
principium  eft  voluntarium ,  ab  utraque  par- 
te  contrahentium ,  cujufmodi  commutatio- 
nis  exempla  ponit,  emtionem,  venditionem,&cc. 
Vid.  text.  <tArifl.  Huc  refer,  conducere  mili- 
tes ,  medicos ,  operarios  publicos ,  8cc.  iifque 
•dare ftipendia ,  quae  omnia funt juftitiae  com- 
tnutantis ,  etfi  a  Magiftratu  fiant ,  quia  Magi  - 
ftratus  habet  hic  rationem  unius ,  eandemque 
fervat  mediocritatem  ,  quam  privatus  cum 
privatoincontractu.  Involuntarium ,  acnon 
fpontcfed  invitd,  ratione  unius  partis  contra- 
hentis ,  fufceptum  commutationis  genus  eft , 
cujus  principium  in  comrnutante  8c  contra- 
hente  uno  non  eft ,  ut  funt  contraclus ,  qui 
fiunt ,  nobis ,  Vel  ignorantibm ,  vel  nolentibus. 
Dicuntur  inviti ,  quia  una  faltem  parte  in vita 
fiunt,  8c  funt  inviti ,  non  ratione  agentis ,  qui 
iponte  &  fciens  agit ,  fed  ratione  patientis , 
cui,  per  ejufmodi,five  contrattum,  five  com- 
mutationem ,  vcl  ignoranti ,  vel  nolenti ,  fit 
injuria:  contractus  invitos  per  ignorantiam 
vocat  ClandeJHnos  &  Gccultos  Philofophus  : 
commutationes  nolentibus  nobis  fattas  vocat 
f?0/*»taf,quia  per  vim  inftituuntur.  Commu- 
tationis  clandejiina  8c  occulta  ac  pcr  ignoran- 
tiam  invitae ,  exempla  ponit  Ariftoteles :  Fur- 
tum ,  quo  res  aliena  clam  furripitur  a  Domi- 
noj  Adulterium,  quo  conjux  aliena,  fc.  rc- 
fpe&u  mariti  ,  aut  etiam  virgo  ,  parentum 
refpettu,  occulte  corrumpiturj  Veneficium, 
quo  vel  incantationibusarcanisconficiuntur 
homines ,  vel  abdito  veneno  epulae  inficiun- 
tur  ac  pocula ;  Lenocinium ,  quo  ad  fcorta  8c 
meretrices  infcii  perducuniuradolefcentesj 
quodnonnulli  voce  «jt^y^ytt**  fignificatu 
ao  Ariji.  exiftimant ,  vel  quo  maritus  propriae 
uxoris  adulterium  fraude  aliqua  dcceptus 
ignorat,  utiexponit  Eujiratiw  gracus  Arijio- 
telis  Interpres  in  Eth.  NiCbm.  Alienifervi  corru- 
ptionem,  qua  clanculum  aDominofubduci- 
tur  j  dolofam  cadem .  qua  quis  per  abditas  infi- 
dias  fraudulcnter  e  medio  tollitur.Haec  omnia 
dicit  eHhPhilofgphm  occulte  involuntaria  pro- 
pter  ignorantiam,  quia,  qui  ea  patitur,peftem 
occultam  ignorat  :  neque  cnim  maritus  no- 
tum  habet  lenocinium ,  quo  uxor  ejus  oc- 


culte  corrumpitur ,  neque  dominus  fraudem 
fcit,  qua  fervus  abducitur,  &c.  Atque  ex  hifce 
id  quoque  patet ,  perfonam  laedi  in  hifce  con- 
tra&ibus  involuntariis  per  ignorantiam,  vei 
in fe ,  ut  in  homicidio ,  vel  in  alia fibi  conjun- 
&i,  ut  in  adulterio,  lenocinio,  fervi  abdu&io- 
ne ,  8cc.  Sed  roget  quis ,  ^uodnam  hic  eft  lu- 
crum,  quod  damnum,  quodtamenutrumquein- 
jujiitia  commutante  ejfe  debet?  Refp.Qui  abunt 
occidit ,  pro  lucro  habet  vindi&ae  aut  odii  ex- 
pletionem :  occifus  pro  damno  habet  amiflio- 
nem  vitae :  fic  in  adulterio ,  aliifque ,  fimiliter 
fe  res  habet.  (b)  Commutationes  per  vim  ac 
violentiam  illatas,  aitefle  Arijioteles ,  verbe- 
ra ,  vincula ,  mortem ,  fc.  violentam ,  rapi^ 
nam ,  8cc. 

(4)  Qui  pulfat  >  is  fponte  agit ,  qui  pulfatur  ,  invi- 
tus  patitur  j  qui  furatur,  (ponte  agit,  is ,  cui  fur- 
to  auferuntur  bona,  invitus  patitur :  fic  ut  rati^- 
ne  parientis  dicatur  Contractus  invitus  ,  a»t 
Commutatio  involuntaria. 

(b')  In.Commutationibus  violentis  ,  agens  fcit  8c 
vuit  id  quod  agit ,  patiens  quidem  fcit  fed  nora 
vult  hoc  ,  quod  patitur  ;  fic  Commutatio  vitac 
cum  morte  violenta  inftituitur  Sciente  &  Vo- 
lente  Judice ,  fed  qui  mortem  patitur  violen- 
tam,fcit  quidem  fe  pati,fed  contra  Voluntaterfc 
tamen  cam  patitur. 

VIII.  Commutationum  haec non  fine ra- 
tione  ab  Arijiotele  fuit  inftitutadivifio:  vo- 
luntarium  enim  8c  involuntarium  varias  con- 
ftituunt  di  verfafque  commutationum  fpecies: 
nam  in  commutationibus  voluntariis  ,  quia 
tantummodo  intercedit  rei ,  quae  commuta- 
tur ,  tranflatio ,  eam  oportet  per  aequalitatem 
fimpliciter  compenfari :  At  in  involuntariis 
commutationibus ,  quia  non  tantum  fit  rei , 
quae  commutatiir ,  tranflatio,  fed  aliqua  infu- 
per  irrogatur  injuria ,  non  tantum  rcs  ejufque 
tranflatio  per  aequalitatem  debet  compenfari, 
fed  praeterea  debet  is ,  qui  commutavit  rem  8c 
in  fe  tranftulit  per  injuriam  ,  propter  inju- 
riampunirij  (a)  quse  punitio,  quiafempcr 
refpicit  injuriam  irrogatam ,  ut  ea  pari  fup- 
plicio  (  haec  paritas  fupplicii  aeftimatur  ex  da- 
mno,  cui  refarciendo  debet  efle  par  8c  asqualis 
pcena )  puniatur ,  non  tam  ad juftitiam  diftri- 
buentem  pertinet ,  quara  ad  hanc  commu- 
r  tantem 


*3° 


C   O   L 


L   E  G  I  U  M      E-  T  H  I  C  U   M* 


tantem  feu  corrigentem :  infpecta  enim  re- 
rum  perfonarumque  proportione  ,  rerum  , 
qux  iunt  commutat3e,peribnarum,inter  quas 
commutatio  eft  fafta  i  pro  delidtiatqueinju- 
rise ,  vel  magnitudine ,  vel  pirvitate ,  aequalis 
exigitur  pcena  ac  par  fupplicium;  Sc  refpi- 
ciendaefthicproportio,  non  perfonss  com- 
mutantis  ad  aliam  commutantem ,  fed  perfo- 
narum  commutantium  ad  res  commutatas: 
interim tamen ,  quia  pcena  ipfa ,  quam  jufti- 
tia  h2EC  vindicatrixadulcifcendumdeli&um 
imponit ,  non  compenfat fatis  refarcitque da- 
mnum  illatum  ( nam ,  qui  vitam  perdit,  quia 
alteri  eripuit,eoa!teri  vitam  nonreftituit,nec 
quiobbonaalteriusfuitofurrepta,8cjamdila- 
pidata ,  virgis  caeditur ,  eo  bona  ipii  reftituit ) 
fed  verofolummodofacit,  ut  tantum  patia- 
turreus,  quantum  pati  poteft  8c  eftsequum 
pro  perpctrato  crimine ,  a  perfe&a  ratione  ju- 
ilitiaecommutantisfeu  corrigenti^,  multum 
abithaxUltrixjuftitiai  quare,  ne  fubcom- 
mutante  quidem  aut  corrigente  juftitiacon- 
tinet?ur:  Et  fortaffe  nonerrant,  quieamin- 
ter  partes  juftitiae  particularis  proprie  di&as 
non  numerant ,  adeoque  nec  ad  diftribuen- 
tem ,  nec  ad  commutantem  ,  proprie  eam  re,- 
ferunt,  fed  ad  partes  juftitiseparticularisre- 
ducunt  potentiales,  quas  ficvoaint  Scbolaftici 
gx  A^utn.  2.  i.  o[U£jl.  io i.  Nempe  in  omni 
virtute  trium  generum  poifunt  aftignari  par- 
tes.  (b)   \.Integrantes ,  quaeiicnondicuntur 
quaii  virtutem  ipfam  componant ,  fed  meta- 
phoriceintelligunturfunc\iones,finequibus 
noneft  perfectus  virtutis  ufus.  i.  S:ibjecl<e, 
i.e.Potentiales;  haefunt  virtutes ,  quxquan- 
«lam  affinitatem  &c  conjun&ionem  habent 
cum  alia  virtute ,  iicuti  potentix  cum  anima ; 
neque  tamen  perfec"te  participantejusratio- 
nem,iicuti  nec  potentise  participant  rationem 
ipiius  animaeifed  tamcn  ei  in  proprio  fuo  actu 
infcrviunt,  ficuti  potentias  infcrviuntanimse. 
Interhas  Juftitixparticularis  pzvtespotentia- 
let  poteft  non  incommodj  rererri  Iitftitia  ul- 
trix,  viniicatrix,  punitiva. 

(*)  Gravis  guzftio  cp:  adquam Juftiiiafpociem 
pcrtincat  fuuitia  Vindicatrix,  q.i.u  e\'crcc:ur  in 
enis  itropandis  ,  namquia  paenarum  irroga- 
tiolMagirTiatuinirituitur^videturpei 


Juftitiam  diftribucntem,  hanc  enim  adminiitra-- 
re  Magiftratus  eft  ,  non  privati ;  quia  tamen  in~ 
ter  poenam  &  delictum  intercedit    proportio 
Arithmctica,  i.  e.  omnimoda  xqualitas^  quia 
fervari  debct  hic  mediuniRei,  nonRationis, 
videtur  ad  Juftitiam  Commutantem  ,  quat  pro- 
porcionem  exigit  Arithmeticam  ,  &  medium 
Rei  :  iraque,  fi  refpiciatur  proporrio  &.  medio- 
critas  fervandainter  poenam  &  deli(ftum,locum. 
habebit  Juftitia  commutans  :  iirefpiciatur  ve- 
ro  perfona ,  qu?:  potnaminfligit.,  quiaillapu- 
blica  eft,  nempe  Magiftratus  ,  locum  hic  vide- 
tur  habere  Juftitia  diftribuens  ;  fic  utadneu- 
tram  diresfte  ,  ad  utramque  Juftitice  fpeciem  ex 
parte  pertineat. 
(b)  Partes  proprie  aftignantur  fubftantiis  corpo- 
reis,nonvero  fpiritibus,aut  accidentibus,ideo- 
que  cum  Juftitia,  &  virtus  iit  accidens  ,  hupro- 
pie  ei  tribuuntur  partes  ;  quia  tamen  ufus  fic 
obtinuit,etiam  partes  aflignari  fblent  omni  Vir- 
tuti :  primo  quidem  Integrantfs ,    qux  iignifi- 
cant  illas  adiones ,  qux  requiruntur  aduniuf- 
cujufque  perfectionem  ,  quemadmodum  exi~ 
guntur  membra  ad  perfeftionem  totius    inte- 
grantis :  feCundo,  pattesquxdamvirtutis  vo- 
cantur  Snbjecl*  ,  fc.  virtutes  alia: ,  qux  huic  aut 
illi  virtuti ,  tanquam  generi ,  fubjiciuntur  ,  ut 
fpecics  :  Tertio,  partes  quajdam  funt  virtutis 
uniufcujufquc  Pottntiales,  qusc  iic  vocantur,quia 
fefe  habent  ad  virtutem  unamquamque  ,    uti 
potentis  ad  animam;  quemadmodum  enimpo- 
tentix  naturates  animx  non  funt  ipfa  anima  ,  ad 
eam  tamen  referuntur  ,  ita  quxdam  virtutes  re- 
feruntur  ad  hanc  autillam  propter  affinitatem, 
ac  cognationem  :  Sc  iic  Juftitia  ultrix  refenur 
ad  Juftitiamparticularem  ,  tum  diftribuentem, 
tum  commutantem. 

I X.  Juftitia  Commutans  feu  Corrigens  in 
contra&ibus ,  tam  fpontaneis  quam  invitis , 
iingulorum  res  fpe&at  8c  aequale  illud ,  quod 
eft  (a)  proportionis,  non  Geometficafed  Arith- 
metic<e  j  cum  enim  nullahic  perfonaedigni- 
tas,  fed  iimpliciter  rerum,  quae  permutantur, 
cequalis  inter  id  ,  quod  plus  eft  8c  minus,  fpe- 
detur  d  iftantia,fatis  liquet  proportionem  hic 
effe  Arithmeticam  :  ficuti  enim  ejus  hssceft 
natura  ,  ut  iimpliciter  numerorum  inter  ib 
diftantiam  fpedet,  itaSchxcjuftitiamedium 
qua:rit  £c  acqualitatem  in  foladiftantia  a  lucro 
&  damno,facitque,ut  contractus  omnis  cequa- 
literutrimque  abfit .  Atjuftitia  diitribuens  , 
quxordinimdicit  ad  Remp.  quia  meritum 
fpe&at  £c  cuj ufque  dignitatem  peifonse ,  pro- 

portio- 


COLLEGIUM      ETHICUM* 


portionem  fervat  Geometricam :  quemadmo- 
dum  enim  ifta  in  eo  eft  pofita ,  ut ,  ficuti  fek 
habet  numerus  primus  ad  fecundum  ,  ita  ter- 
tius  ad  quartum  j  fic  sequalitas  diftributionis 
in  eo  confiftit ,  ut ,  (b)  licuti  fefe  habet  unius 
civisperfonaad  perfonam  alterius,  refpectu 
meritorum  in  Remp.  ita prsemium  unius  aut 
bonum  aRep.  diftribuendum  refpondeat  bo- 
no  aut  pracmio  alterius  :  atque  hac  ratio- 
ne ,  res ,  quse  diftribuuntur  ,  funt  asquales , 
pariter  ac  perfonae  ,  inter  quas  diftribuun- 
tur  ,  &  ipfa  diftributio  eftsequa  :  cumalio- 
qui  ,  fi  iimpliciter  rem  fpedfces  ,  uti  inter 
perfonas  ,  ita  &  inter  prscmia  ,  magnum 
difcrimen  effe  poffit.  Atqueexhifceomni- 
bus  liquet ,  in  quo  difTerant  Iujiitia  Difiri- 
buens  &  Commutans ,  duae  Juftitis  particuiaris 
partes:&  quod  non  detur  membrum  tertium. 
Nam  omnis  aequalitas ,  vel  ex  dignitate ,  i.  e. 
meritis  in  Remp.  perfonarum  aeftimatur ,  vel 
ex  rcrum  ipfarum  modo  ac  menfura :  tertium 
non  datur. 

(a)  Proportio  Arithmetica  dicit  atqualitatcffi  dif- 
ferentiarum,  Geometricarationum ,  utraquc 
inter  quatuor  numeros  :  differentia  apud  Arith- 
meticos  fignificat  diftantiamduorumnumcro- 
■xum  a  fe  invicem  ;  ratio  notat,  quoties  unus  nu- 
xncrus  alterum  in  fe  includat. :  inter  quinarium 
&  feptenarium  differentia  cft  qninarius ,  quia 
diftant  a  fe  invicem  per  duo  ;  fed  quinarius  non 
continctur  bis  in  feptenario,  ideoque  inter  illos 
non  eft  ratio;  at  inter  quinarium  &  dcnarium 
cftratio  ,quiadenarius  eftduplum  quinarii ,  & 
quinarius  eft  dimidium  denarii ,  denarius  enim 
bis  in  fc  continet  quinarium  ,  non  tamen  a  qui- 
nario  perduodiffert ,  fed  per  quinque :  propor- 
tio  Geometrica,fignificat  xqualem  intercedere 
diiferentiaminterbis  binos  numeros ,  i.  c.  ex 
quatuor  numeris  intcr  fefe  collatis  ,  bis  bini  x- 
quali  utrumque  diftantia  a  fc  invicem  diftare 
deprehendentur,  v.  c.  utz.  ad4.ita6.  ad  s.  dif- 
fcrentia  inter  2.  &  4.  aut  diftantiaqua  a  fe  in- 
vicem  diftanteftbinarius  ,  fedut  6.differunt  & 
diftant  ab  8.  per  binarium  ;  veruminter  hofce 
numeros  non  eft  proportio  Geometrica,  qux  fi- 
gnificat  xquali  ratione  ac  modoexnumeris  4. 
his  binos  difcrepare  inter  fe,  neque  enim  ut 
funt  4.  duplum  duorum ,  ita  8.  limt  duplum  6. 
neque  ut  binarius  cft  dimidium  quaternarii ,  ita 
fenarius  eft  dimidium  oclonacii :  fed  excmplum 
oportionis  Geometricx  cfthoc,  ut  4.  ad8. 


I3t 

ita  12.  ad  24.  quia  uti  g.  funt  duplumT<yV4. 
ita  24.  funt  duplumT^f  I2.&ut4.  funtdimi- 
dium  taiv  8.  jta  iz.  funt  dimidium  tui  Z4.  at 
hic  non  efi proportio  Arithmetica  ,  neque  enim 
xqualis  eft  difterentia,  quadiftant4.  &  8.qua 
diitant  12.  &  24.  differentiaeniminLer  4.  &  8. 
eft  quaternarius ,  at  diftantia  inter  12.  &  24. 
cft  12.  fed4>&  12.  non  funt  numeri  iidem:  fiid, 
quodinnumeriseftdeclaratum,  applicetur  re- 
bus  &  perfonis  ,  deprehendetur  in  juiiitia  com- 
mutante  femper  fervari  xqualitatem  differen- 
tiarum  ac  proportionem  Arithmeticam  ,  ut  u- 
traque  pars  contrahcnsxqualiter  diftet  adam- 
no  &  lucro  ;  fed  in  juftitiadiftribuente  confpi- 
cietur  xqualitas  rationum  &  proportio  Gco- 
metrica. 

(£)  Exemplum proportionis  Geometricx  fervatac, 
&  quoad  res  ,  &  quoad  perfonas  ,  in  juftitia  di- 
ftrit>uente,videreeftinterAjacem  &Ulyflem,& 
interarma  Patrocii&  Achillis;  nempc  ,  quaecft 
ratio  meritorum  Ulyffis  aa  merita  Ajacis  in 
Rempublicam  Grxcorum,  eadem  debet  effe  ra- 
tio  armorum  Patrocli  ad  arma  Achillis  ,  quoad 
valorem  &  dignitatem  ut  prxmiorum  illis  di- 
ftribuendorum  ,  h.  e.  fi  Ulyffes  duplo  plus  me- 
ritus  eft  de  Republica  Grxcorumquam  Ajax, 
oportet  ipfi  donctirr  duplo   majus  prxmium 
prxmio  Ajacis  ,  &  quia  arma  Achillis  duplo 
funt  digniora  armis  Patrocli ,  exigit  juftitia  di- 
ftribuens  ,  ut  arma  Achillis  cedantUlyffi,  & 
Patrocli  cedantAjaci:  hic  proportio  eftfitain 
xqualitate  rationum  ,  &  quoadperfonas  ,   & 
quoad  res  ir.ter  fe  comparatas  ;  ut  enim  fe  ha- 
bet  perfona  Ulyifis  adperfonam  Ajacisrefpe- 
ctu  meritorum  in  Remplicam  ,  ita  fe  habent  ar- 
ma  Achiiiis  adarma  Patrocli ,  prxmia  illis  di- 
ftribuenda  ,.  &  ut  Ulyffes  fe  habet  adarmaA- 
chillis  ,  ita  Ajax  ad  arma  Patrocli:  atque  hic 
a:qualitas  eft  utrimque  &  armorum.,  qux  diftri- 
buuntur,  &  Ajacis  &  Ulyifis  ,  inter  quos  diftri- 
buuntur :  at  fi  quis  extra  comparationem  illam 
ac  ciiftributionem  arma  fpeftet  fimpliciten  cer- 
te  magnaintereft  inxqualitas,  nam  armaAchil- 
lis  longe   funt  prxftantiora  armis   Patrocli  j 
quemadmodum  quoque  fi  fimpliciter  fpecten- 
tur  meritaUlyflis  &  Ajacis ,  illaquoque  valde 
funt  inxqualia,  nam  Uiyfles  prudenti  fuo  con- 
filio  longe  plus  meritus  eftde  RepublicaGrx- 
corum  quam  Ajax  fuis  armis. 

X.  NobilishicfefeofFertqu^ftio,  feddif- 

fiicilis.   (a)  Qv£  proportiojttfervandainpoenis 

irrogandis ,  an  Geometrica ,  an  Arithmetica  ? 

Reip.  Pcenas  non  pofle  irrogavi  propoi  tione 

R  i  Geome- 


}J2  COLLEGIUM 

Geometrica.  i .  Quia  haec  exigit ,  ut  pro  inae- 
qualitate  perfonarum  insequalia  fint  onera:  & 
fic  pro  eodem  delicto ,  nobilis  ac  liber  mitio- 
res ,  ignobilis  &  fervus  acriores  ferret  poenas. 
2.  Diftributio  fecundum  proportionem  Geo- 
metricamtumjuftaeft,  etiam  cumquisnon 
tantum  confequitur  ,  quantum  merebatur, 
fed  quantum  pro  ratione  circumftantiarum 
poteftredundare:  ita,  fi  pracdafitdividenda 
inter  milites ,  &  non  fatis  magna  fit  ut  uniuf- 
cujufque  merito  &  virtuti  refpondeat,  nihilo- 
minus  diftributio  jufta  erit ,  cum  quis  tantum 
capit  ,  quantum  pro  rato  capere  poteft.  At 
pcense  non  irroganturjufte  ,  fi  infra  meritum 
irrogentur.  Et  hsec  fententia  videtur  effe 
congruentior  AriJioteU ,  qui  /.  f.  Ethic.  adNi- 
com.  c.  4.  docet,  jm ,  quodin commerciis  eslfer- 
wandum ,  ejfe  <equum  proportione  Arithmeticd. 
Non  autem  diftinguit  iftic  loci  inter  com- 
mercia ,  quae  fponte  faciunt  homines ,  &  quae 
invitis  ipfis  efficiuntur:  fed  de  commerciis  lo- 


E  T  H  I  C  T7  Vt* 

quitur  in  genere.  At  emendare  contrac^us 
invitos,quidnameff.aliad ,  quamdeliftapu- 
nire?  Ergo  £c  indelid^spumendisferranda 
eft  proportio  Arithmetica ,  quod  erat  demon- 
ftrandum. 

(a)  In  poenis  irrogandis  habenda  eft  ratio  diftan- 
tiz  arqualis  inter  delirtum  ,  &  fupplicium  ,  ut 
non  inferatur  delinquemi  plus  puenx  ,  quarrr 
peccatum  ejusmeruit ,  nec  etiam  minus:  inte- 
rim  non  eft  necefle  fervari  in  omnibus  Perfonis 
femper  eandem  fpeciem  poenac ,  modoferven- 
tur  idem  gradus  ,  V.  C.  Si  aliquis  Princeps,  aut 
ex  Magiftratu  &  optimemeritus  deRep.  idem 
commirtat  delichim  ,  quod  vif  plebejus  ,  non 
eftneceffe,  uteodem  fupplicii  gcnere  afficiatur, 
quo  afficitur  plebejus  ,  modo  fervetur  cadem 
ratio,  &  proportio  ;  nam  poteft  plcoejus  fufti- 
gari,autvirgis  ca:di  ob  deliilumiuem,  propter 
quod  Princeps  abdicetur  fuo  oflicio  :  hic  ta- 
men  fervata  fuerit  proportio  Arithmetica  ,  nam 
tammagnapoenaelt  Principi ,  aut  Magiftratui, 
movcri  fuo  munere  >  quam  plebejo,eft,  caedi 
virgis,aut  fuftigari. 


DISPUTATIONUM    PRACTICARUM 
TrigesimA-Prim A  &UltimA, 


D  E 


A     M     I      C     I      T     I     A: 


T  H   E 

EXcufTae  funt  difputationibm  ante  habitis 
virtutes  omnes  &  fmgulse ,  quae  media 
funt ,  quibus  ad  felicitatem  ,  fummum 
hominis  in  hac  vita  bonum  ,  pervenitur :  fu- 
percft ,  ut  agamus  de  Amieitia  ,  quae ,  fi  virtus 
non  eft ,  cum  virtute  tamen  cognationem  ha- 
betfummam,  &,  fi  non  cft  acquirendae  felici- 
tatis  fupremae ,  ejustamenconfervandce,  eft 
medium  ,  &  virtutum  explicatarum  quod- 
dam  quafi  cfTeftum  U  ufus :  ut  vero  effe&um 
fequitur  caufam  ,  ec  ufus  rcm  ipfam ,  ita  vir- 
tutiim  explicatisrccte  fubjungitur  Amicitite 
explicatio  :  cujus  neccftitatcm  Arifl.  I.  8.  Eth. 
c  i.oftenditinomni  vitxftatu,  quam&po- 
tcntioribus,  &  paupcrioribus ,  cc  Senibus ,  & 
Juvenibus,  convenire,  ibidcm  docet.  Vid.tcxt. 


S  I  S      I. 

Agit  vero  Phihfophm  de  Amicitia  1.  8.  &<f. 
Quae  ibi  fufe  perfequitur ,  nos  fummatim  hac 
diiputatione  comprehendimus,  exorfi ,  ut fo- 
lemus,  a  voce. 

II.  -^witi/z'*  vocabulumfignificat,  1.  ge- 
I  neralijjime,  rerum  omnium  <rvu7nc$-4eu  ,  qua.- 
,  lis  confenfio  eft  inter olcam  &  vitem,  magne- 
tem  &  ferrum  :  de  qua  confenfione  &  ovuttu- 
fylx  multa  habet  Erafmm  in  Colloquio  ,  cui 
titulus,  Amicitia.  2.  generatim  ,  quemlibet 
appetitum  focietatis,  qualis  etiam  in  bruta 
cadit.  3  .fpeciatim ,  mutuam  benevolentiam, 
qux  intercedit  inter  homines  quofvis ,  five 
probi  fint  five  improbi ,  five  noti  fi ve  ignoti, 
fivecives  fiveperegrini.  4.  fpecialijjime ,  pro 
honeftorum  &  proborum  hominum  inter  fe 

bene- 


COLLEGIUM      £  T  B   I  G  d  Jf. 


I>enevolentia,  quam  conciliat  virtus ,  utilitas, 
voluptas. 

III.  Amicitia ,  fenfu  quarto ,  definiri  po- 
teft,  Benenjolentia  vera,  nota,  aperta ,  &  atluo- 
fa  quorundaminterjefemutuo  t  obbonumhone- 
ftum,utile,autjHCundum.  Atque  huic  prout 
triplex  eft  Axnicitias  cbjetlum ,  ita  triplex  po- 
nitur  vulgo  Amicitia  ,  (a)  honefta,  utilisjtt* 
eunda.  Honejia ,  propter  folam  honeftatem  & 
virtutem:  Kft7/*,propter  quaeftum  aut  luerum: 
jucunda,?roipter  voluptatem  inftituitur.^W/?. 
/.  Eth.  8.  c.  3.  Harum  Amicitia  fpecierum 
prima,  honefta  fci4ic<£t ,  per  fe  Sc  proprie  eft  di- 
gna  nomine  Amuitiae,  quippe  quaefolaeft 
perfecla ,  conftans ,  ftabilis,  ac  genuina :  reli- 
quae  du#  improprie  Scperaccidens  Amicitia 
dicuntur,  quippe  quie  imperfedtoe ,  inftabiles, 
inconftantes,  8c  fpuriae  magisfuntdicendae. 
In  amicitiaperfecl:aamicum,propter  feipfum 
8c  propter  virtutem :  in  imperfe&a  propter 
aliud,  five  utilitas  fit,  five  voluptas,  eum  ama- 
mus.  Sed  definitionem  Amicitiae  &  allatam 
divijionem  per  partes  explicemus. 

(a)  Divifio  Amicitiae  in  Honcflam  ,  lucundam  ,  & 
Vtilem,  non  eft  divifio  gctieris  perfefti ,  vel  uni- 
voci ,  quod  ex  cequo  fuis  competit  fpeciebus, 
fed  eft  divifio  generis  imperfecli  ,feuanalogi, 
quod  ipeciebus  convenit  inajqualiter ,  unima- 
gis,  alteri  minus,  5c  uni  per  <k  propter alteram., 


m 


cum  fuis  a&ionibus  in  noftra  eft  potcftate ,  eft 
t<p'  iyJi* :  eft  enim  habitus  elettivus  :  atele- 
drio  noftrae  eftvoluntatis.  Sed  Amicitianon 
eft  e$'  vpiv ,  non  eft  in  noftra  poteftate.  Ergo. 
Prob.  min.  Quiarequiritamorem  &  confen- 
fum  mutuum ,  qui  non  eft  in  noftra  poteftate. 
Nemo  enim  dominus  eft  alterius  voluntatis. 
4.  Virtus  (a)  bonum  cft  internum  ,  ad  inftar 
habituum  aliorum.  Amicitia  vero  eft  bonum 
externum,  Arift.  9.  Eth.c.$.  t%s  cpixxs ,  ^ 
c^7rV  kyatQm  peyt&t* ,  inter  externa  bona  ma- 
ximum,  appellat.  Si  dicas,  Amicitiavt  ejfe  lau- 
de  dignam  &  fervare  medium  inter  duo  extre* 
ma :  inde  non  fequitur ,  ejus  effe  genus  virtu- 
tem  :  Nam  8c  affe&us  quidam  &  a&iones  vir- 
tutem  antecedentes  laudem  merentur  ac  fer- 
vant  medium  inter  duo  extrema :  nec  tamen 
funt  virtutes. 

(a)  Bonum  internum  eft ,  quod  intra  poteftatcm 
hominis  eft  fitum  :  Bonum  externum  non 
item. 

V.  Dijferentia ,  poft genus ,  reliquis  in  de- 
finitione  verbis  proponitur.  Amicitia  eftbe- 
nevolentia  vera :  ut  diftinguatur  a  (imulata  8c 
ficla,  quse  aliud  linguapromit,  aliudcorde 
premit  -.  uti  virtus  ipfa  non  verborum  eft  aut 
lingua?  fed  operum  ac  cordis ,  ita  8c  amicitia, 


*    virtutisfrudhis.  Nota:ut Amicitiadiftingua- 
quale  genus  eft  ensrelpectulubftantiaz  ,  ocac-|  ^       ^  ,  , ^.       . ^ ,&". 


cidentis  j  accidens  enim  non  eft  ens ,  nifi  per  & 
propter  fubftantiam :  fic  amicitia  non  dicitur 
aequali  modo  de  Honeffa  >  lucunda  *  &  Vtili,  fed 
primario  de  Honefta  ,  fecundario  de  Vtili  &  Iu- 
cunda .,  quatenus  hx  aliquid  participant  de  con- 
ditionibus  amicitia:  Honefla  :  atque  hxcetiam 
ad  intellkendam  thefin  fextam  nu- 


faciunt 
mero. 


IV.  Amicitiaeg^^ponimus  BenevoJen- 
tiam,  quae  fignificat,propenlionem  voluntatis 
8c  amoris  in  alterum ,  qua  bene  ei  eupimus  8c 
volumus.  Errant,qui  Virtutem  pro  genere  po- 
nunt :  nam  1 .  Virtus  eft  fundamentum ,  cui 
Amicitiafuperftruitur :  fundamentum  autem 
rei  ,quo  nititur,non  eft  res  ipfa:  nihil  enim  fui 
ipfiusfundamentumeft.  2.  Amicitia  eft  effe- 
&US  virtutis,  Ergo  non  ipfa  virtus :  narri  nulla 
caufa ,  quatenus  caufa,  eft  idem  cum  effedtu  : 


tur  a  benevolentia,  qua  ignotos  complecti- 
mur ,  requiritur  in  Amicitia ,  ut  Amico  affe- 
ftum  8c  amorem  noftrum  exponamus,  ac  de- 
tegamus :  poflumus  Chriftianis,  longe  remo- 
tis  a  nobis ,  bene  velle,  ftd  non  polfumus  efTe 
amici  illis,  quia  nec  nos  illi ,  nec  illos  nos  no- 
vimus.  Aperta:  ut  excludamus  amorem,  quo 
quis  occulte  fertur  in  aliquem  :  poteft  quis 
recondito  afTe&u  &  amore  alium  profequi» 
quem  nunquam  ei  aperuerit,  atque  ha&enus 
nondum  amicus  eft:Amicitia  enim  nonla- 
tentem  fed  patentem  exigit  amorem.  Acluo- 
fa-.ut  ipfo  aclu  Amicitia  fefe  exerat  8caffe- 
clum  mutet  in  effecl:um,  ut  non  tantum  bene 
velit  fed  8c  bene  faciat.  Mutuo  exercita :  ut  fi- 
gnificetur,  in  Amicitia  exigi  amorem  8c  atli- 
njum  8c  pajjivum  :  8c  (pixviciv  8c  kvliQiXvHnv :  8c 
<pi*e~v&  cpt^eic^  :  magis  tamen  confiftit  Ami- 


ficenimidemefTetcaufafuiipfius.  3.  Virtus  citia  ou  rd  cpt^eTv  quam  w»  tJ  QthtifiX  ,  m 

R  3  anaore 


*34 


COLLEGIUM      EtHICUW* 

amoreac"tivoquampafTivo,praeftantiusenim  I  Xwni,  i.  e.  facilc  dilToIvuntur-.  utilitaseniiu 

eftamarequamamari.  Amor  itaque,  quofe-  \  8c  voluptas  funt  honum  inftabile  8c  facile  cef- 

rimur,  in  hoftes,  a  nobis  averfos,  in  res  inani- 

matas,  in  animatas  anima  vegetanteScfen- 

ticnte,  ut  in  pecunias,  agros,  hoitos ,  plantas, 

canes,equos,Scc.  amicitiadici  nequit,  quia 

ifta  non  redamant.  Porro  dicitur  Amicitia, 

quorundam  interfe,-puta,  hominum:  befliae  enim 

non  funt  fubjettum  amicitiae  idoneum  *.  nec 

Angeli ,  quiadehominum  virtutibus  pertra- 

dtat  Ethica ,  quarum  ufus  ac  fru&us  eft  Ami- 

citia.  Denique ,  ob  bonum  honeftum ,  ntile ,  ac 


fant :  non  iic  honefta ,  quse  foiidiori  innititur 
fundamento ,  fc.  virtute.  Amicitia  utilis  ple- 
rumque  cadit  inter Je?ies ,  quia funt  <£<a<j>£>/- 
povnt  lucripetae,  8c  in  vulgus,quia.  vulgm  ami- 
citias  utilitate  probat.  Amicitiz  j  ucunda  po- 
tilTimum  intcr juvenes  viget,  quia ,  cum  affe- 
clibus  multum  indulgeant ,  fere  voluptates 
fe&antur  &  quod  jucundumeft.  HoneflaA- 
micitia,  quia  propter  virtutem  fufcipitur, 
tantum  eft  bonorum ,  ideoque  valde  rara  eft. 
jucundum  j  quibus  verbis  ratio  impellens  6c  I  Rari  quippe  boni :  vixfunt  numero  totidem ,  quot 


motiva  Amicitiae  mnuitur 

V I .  Tres  AmicitiK  fpecies,  honefta,  utilis, 
jucunda,  fub  Amicitia  continentur ,  (a)  ut 
genere,nonunivocot  fedanalogo  aut  aquivoco, 
prout  iftsc  voces  vel  diftinguuntur  vel  con- 
funduntur  :  Nam  Amicitiahoncftafolavera 
eft  8c  per  fe  Amicitia :  utilis  5c  jucunda  fpuriae 
potius  funt  fpecies ,  &  >tj  <?vp£s?v>&s,  amici- 
tice :  jucunda  intcrim  amicitia  magis  propius 
ad  honeftam  accedit  quam  utilis ,  quia  magis 
eft  ingenua  8c  homine  libero  ac  liberali  di- 
gnior:fed  in  fpecie  quaedam  de  flngulisvi- 
deamus. 

[*)  Genus  univocum  dicitnr ,  cujus  Scnomen  & 
dciinitio  ex  xquoYpcciebus  conveniunt :  fed 
amieitiz  definitio  ac  nomen  non  ex  xquo  con- 
veniunt,  honeftx,  jucundx  atquc  utili  amicitix; 
cum  cnim  amicitia  fit  vittutis ctTe&um ,  fola 
honefta  vera  eft  amicitia,  non  itcin  utilis  aut  ju- 
cunda ,  quia  hx  in  vimne  non  fempcr  fundan- 
tur  ,  nec  ab  ea  caufanttu  :  genus  xquivocumdi- 
citur  meiius  vox  xquivoca  ,  quia  cjusnomen 
folum  communc  cft,  fic  homo  polfet  dici  genus 
xquivocum  hominis  picli  cc  vivi :  fcd  amicitia 
u:ilis  &  jucunda  plus  habet  communc  cum 
amicitia  honefta  quam  nomcn  ,  uoncamenx- 
quali  modo  amiciiiaaut  ejusdcfmitio  praedica- 


%ebarum  porta,  veidivitis  ojlia  Nili.  Hsec  fta- 
bi  lior  eft ,  quia  virtus  bonum  eft  ftabile.  Haec 
omnia.<pi><y)7&>  amabilia,  comple&itur,  (a) 
quippe  virtus  6c  honefta ,  8c  utilis,  8cjucunda 
cft,  tum  fibi  tum  amicis :  nam  virtus  miraju- 
cunditate  probos  perfundit ,  Sc  ipfa  fibi  pre- 
tium  eft.  Sed  8c  alias  Amicitiae  divifiones  ex- 
pendamus. 

fa)  Hinc  liquet  divifionem  Boni  in  Honeftum  ,  Vti- 
le  cc  Iucu.ndnm  ,  non  effe  divifionem  gcneris  in 
fpecies,quia  fpecies  oppofitx  nunquam  poiTimc 
prxdicari  de  eodem :  fed  bonum  honeftum  ,  u- 
tile  &  jucundum  dicuntur  de  eadem  virtutc  pro 
diverfo  refpedu  j  ideoque  hxcdivifio  boni ,  eil 
divifio  fubjecti  per  adjuncla. 

VIII.  Amicitia  eft  vel  <equalis  vel  indqua- 
lis :  iUa  colitur  inter  sequales ,  v.  c.  inter  duos 
Senatorcs,  Collegas ,  fervos ,  aut  quofcunque 
in  eodem  ofHcio  ocdignitate  conftitutos :  hac 
coliturinter inasquales;  vel  <etate ,  utiinter 
juvenem  8c  fenem ,  vel  dignitate, uti  inter  he- 
rum  8c  fervum.Magiftratum  8c  fubditum:  eft- 
que  vel  privata  vclpublica :  Privata,  quae  in- 
ter  homines  privatam  vitam  viventcs  coli- 
tur:  eftque  vel  confuetudinaria,  quae  inter  duos 


Nam  quidam  Phi!of-»nhorum  iilud  genUS  , 
quo  i  i,i  .<]  i.ilitcr  convenit  fuis  fpeciebus ,  vo- 
caht  analogum ,  non  xquivocum;  alii  vocant 
acquivocum,  non  isemanalogum:  mudam  ucro- 
quc 

VII.  Amicitia  utilis  frjucunda  Amt  JJhoL- 


inter  maritum  8c  uxorem  \publica ,  quae  inter# 
perfonas  colitur  publicas,  eftquc,  vel  Ecclejia- 
fiica  ,  inter  coneionatores  8c  auditorcs  :  vei 
politica,  inter  Magiftratum  Sc  fubdicos :  atque 
hrc,  velfagata,  inter duces  2:  milites ,  vcl  to- 
gata,  intcr  fenatores  8c  cives,  8cc. 

•     IX.  Extat 


CoinciUM    E  t  h  i  c  v  m. 


*1? 


IX.  Extat  cc  alia  Amicitia  civifio  apud  ,  tum  afhis  officii  £c  bc  :>ne- 

'ArifoteJem  l.  9.  Eth.  Quxdam  Amicitis  funt  rum  ccgnatio  &affinitas  ,  tum  r. 

hs  ,  homogenea ,  in  quibus  utrobique  eae-  u:i!i:as  aut  voluptas ,  &c.    Caufa  confe 

demfuntamoriscaui2:utfiuterqueametal-  tofonc,  conviclus,  famili:  r.eneficia 

terum  propter  virtutem  ,  aututiliutem  ,  aut  &cfficiamutuoexhibi:a.  I  funt, 

voluptatem  mutuam  :  ita  Theologus  Theolo-  gloriaDei,  felicitas  civilis,  n.  .mici 


es  arqualia  omni  rr. 
be: 

! 


gum,  Philofcphus  Philofophum,  miles  mili-    ialus ,  8cc 
tem ,  mercator  mercatorem  ,  amat  propter 
eorundem  fludiorum  fimilirudinem  ;  Qua?- 
dam  funt  «1  :sr,e*:  1 

proptervoluptatem  ,  alterpropter  utilitatem 
bene  amico  velit :  £ed  iu  Amicitis  pe- 

nitius  inquirere  c  :  rit  pretium. 

X.   Gw/^funtAmicitiac,  vdjmcrt  equefemperm:: 

:!es.  Eff..  .  vel '     ^c-  -of- 

frrma ,  Dtvs ,  qui  hominem  condidit  animal 
fociale,  ccadamicinascolendaspropenfum  : 
velfecunda ,  qux  •  el  occaftona- ! 

Jis ,  vel  propino.ua:  remota  esf,  natuia,  djm 
fundamentaamicitiasfur  .linatio-  •      XI.  £££Ai  Amicitise,  feu  aJiurMa,  feu 

nem,  amorem,  fimilitucinem  morum  ,  vitae,    ffii* ,  funt  s-benefacere.  Am 

actorum  ac  fa&orum  :  Sc  eft  horr  ux 

dam  quafi  innata  ad  amicitiam  prcpeniio 


ficium  redditur  pro  o£5cio,minu>  m  pro 

:n  ad  majns  aliquam 
proportionem  ,  quia  Perfon-  Ainor 


amicusyft/<r<r* ,  impevfe ,  confiar.ter  :f 

amorincreautlinguanatet,  fed  in  cc: 
occafonalu, >  cre  habi: :  %  m^ 

qua  ad  ufus  noftros  amicis  indigemus,  eofque 
quserimus :  propinqua ,  eft  vdgewer, 
fpecialis  :genera!is,  dk  icqualiras  fc  iimilitudo, 
fivevitse,  fivemorum,  fiveaet;.  .  mu- 

neris,fiveitudicrum :  e&enimamicitia  i 
ubi  aliqua  eil  asqualitas;   '.:)  in  amicitiase- 
qualium  eil  <equ.:  nsnnnfi  numeri ; 

inamicitiainaequalium  etl  aquaiit.is  nir 
|/jw,  digni: s.tts ,  cum  animi  utrimque  conve- 
nientia  8c  accipiunt  Screddunt.  Inami 
sequalium  eft  aqual'::  qeia  offi- 

ciorum  utrinque  ccvitseconditicnise::  pa-i 


7  fum  ;  at  teipfum  maxime  arr 
-.nequc 
decausadiiTolvatur  amicitia.  Ama  tanquam 
nunquam  ofurus.  Beneflzciendum  qucqu. 
Amico ,  quo  fictis  conitet  ipfi  de  noflro  1 
:  tentuu 
XII.  A  m ici tise  oppcfita  funt  vel  cc- 
vdprrvMi  -  funtomnesresami- 

citiseadverfantes;  qusecumplur.  vel 

direfc  naturam  amicitia»  diifol vunt  vel  confe- 
qutnter.  Prie ri  modo  id  facit ,  i nseq ua I 
rum,ftudii,animiq.  :.   Cum 


tas.Inamicitiainxqualiur  3Iter  quidem  amat  fed  nonrecamimrab 

iteqmeritur   altero  :  fic  in  fpecie,  diiToIvitur  amic 

retri- 
ho- 
cum 
immi- 
•ieri  modo  ac  confequevter  a 
lo:  cum  Magiftrarus  fobc  :t  aigni-  .  [1  co- 

ultu  5c  venera*ion? 
cio,.  licitue/i  ,  utfurc 

tumconverfatioacconfuetudo,  qua  alterius    per.  .:io  ,  conrencio, 

mores  expbrantur,  tum  ad:.  : ,  crimir.atio  ,  •  cio, 

menda- 


.ntesliberisvicrumi  alter  virturem  e;::c 

d  ccmper.iant  parentibus  ohfquiu  pi  ruri  mc 


M' 


C    O   L   L    E    G   I    U   M 


E  T  H  I   C   XJ  M, 

2 .  <*_An  aliquando  veritatem  Amici  caufa  de  - 


mendacia,&c.  (a)  privative  oppsfta  Amici 

tix  funt,  quse  amicitiam  ad  extrema  vel  in  ■  ferere  liceat  ?  Neg 

exceffu  vel  in  defe&u  defle&ere  faciunt,  &  eam  I      3 .  zAn  vitam  Amici  noftrj?  praferre  &  pro 

privant  fua  re&itudine.   Exceffiuseilnittiium  \falute  ejus  certam  mortem  eligere  debeamus  ? 

amciciaeitudium,  7n>Xv<$i*U,cum  paflim  ob-  |  Neg 

vii  in  amicos  &  valde  multi  in  amicos  re*i- 

piuntur-  DefeBus,  tQtxU,  cum  reipfa  omnes 

amici  infuper  habentur.  Sed  qux  de  Amicitia 

ulterius  ditputari  poflunt,  exhibent,qua2  fub- 

junguntur. 

00  C^amvisinamicitiadeturexceffus,  &  defe- 

clus/&  lua  quxdametiammediocritas  ,  non 

tamen  ideo  eft  virtus  ,  quia  h?c  tria  cadunt  quo- 

que  in  affectus  i  at  affedus  quoque  virtutcs  noa 

iunt. 


A    N    N    E     X    A. 

1 .  n_An  vir  bonusfeipfum  magis  quam  alium 
ttmtredebeat?  Af. 


4.  ^An  benefaBores  impenjius  ament  benefi- 
ciarios?  Aff. 

5*.  ^An  in  omni  fortuna  opus  Jit  Amicis  ? 
Aff. 

6.  zAn  in  profiera  vel  adverfafortuna  ma- 
gis  egeamus  Amicis  ?  Dift. 

7.  zAn  Amicitia  Jit  prtferenda  cognationi 
fanguinis  ?  Dift. 

8 .  <tAn  Amicus  Amico  dona  maxima  optare, 
&>JipoJ]it,  procurare  debeat  ?  Aff. 

9 .  ±An  Amicitia  vera  ac perfeBaJit  obnoxia 
calumniis ,  &  injuriis  &  querelis  ?  Neg. 

10.  <*_An  amicitia  vera  acperfetJapoJJit ejfe 
intermalos?  Neg. 


f  1  n  1  s.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "[Collegium ethicum : in quo tota philosophia moralis aliquot disputationibus perspicue & breviter explicatur"

See other formats
